' ?.I*
.gt;. nbsp;nbsp;lt;4 '
Y *
Wgt;^;v
fJi'.f- -' .r.*^'^-'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.,
i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; A? 's.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iVi :^ j
?'*,'*,* '* i'quot;*'t-''x'* iV iC nbsp;nbsp;,'' ^ * ' '**
' ii.. ' gt;' ' -' ii \,'' iZ- 1 * '^il^\ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft ' tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ~^* !,*. f^.J^. .' ' Z.* i- .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .'.*! 'i
/J k f'lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^s-. * '
r- *'z
*,'7 '
4'lt; nbsp;nbsp;1
J**
i*
? i'-X-ik-'4-' 'lquot; '- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; gt;-
f '-*^'''L'^lt;;'- ^ -.lt;.. .fc' .'' ** '
? '- y '** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* **
ivr
.* .r / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V / * * i XvL-^-
.^ . ..je.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' .V*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ r^L' .^-'9.K.r.e'-^ .^' :.'gt; X .;
lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;-- :4 - f V?.'-
.7 nbsp;nbsp;nbsp;lt;--,A'V
i* . X,.^e' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: ^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-.
lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* .ir . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7. * 1
^SA; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 'in rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 'j- . i.-*-' ' '. -'u* *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; ibt* .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 9'.ij''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V ** -.f ' ' ''* - //nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ * 'att g'nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M . : / 'r j,. -
! ;4.i^'wiZ ^-.;is'j/- :\-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;amp;- ' 'gt;quot; fj'.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'. jgt;'.
^'i'.A.^^*''9l^i^A:''-'i'gt;'-:^/.:.f.'^-^'^-t' *,^-*-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^quot;'* i '*' .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^-J-'f'. .quot;*^**
gt;gt;4^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wA*'?\--*gt;7 .*-. vC'^gt;%gt; .: i*:*.gt;.4. .r*
W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; '-Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4'/ti -
'i - 4* -T ?quot; i--.? - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*
,* '. C gt;gt;*'-^.;;Z. .lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..'z-**-?**.
..quot;' *,V 'J
'7-' ii^-*'-*.*', i****.-, *: *'- .Squot;*' *'
V.. -.-t^^..', ''li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-i
'^'.A
. ' gt;...it - .* . -..**
lt;
Ie
/
*45 : A ji*-x-- ^ft*
, gt; gt;V ,-'-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 5
??'i V
,:.X'
*;lt;
Aquot;
.
' '
Dit boek hoort bij de Coiiectie Van Bucheli
Huybert van Bucheli (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn innbsp;volgorde waarop ze getoond worden:
de rug van het boek
de kopsnede
de frontsnede
de staartsnede
het achterplat
This book is part of the Van Bucheii Coilection
Huybert van Bucheli (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order ofnbsp;appearance:
the spine
the head edge
the fore edge
the bottom edge
the back board
|
._-T |
..J |
|
..... H |
r
»lt; ■ 'jPi •--»iv” ■-
■'ó. '
:■ lt;
•i*
.W gt;*•-• »ƒgt; *: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦‘•••■Ç .Î ;*•
•/•■ÄiiK,’^lt; «•gt; « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'iSïiv;.
•'jttt.iK ,' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ -ilk’’'’'* -•’ ifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■■Si
iÿ?' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’-^‘Ä’' 6•* t'.'X^'f ’*■*
e^'W: ?.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.9 • ■lt; Î *jgt;' .*ï’**^ *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^£* .'* ■■''./ / Jgt; !
‘j? a^s^«;5ï’^;Sïï^7Wi'
S ’•/.• .7'-. tfr.'w-•:.•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■^- .'**•gt;.'S^. lt;•. •k.-z'’»^ I
■■'^' • '’ ïf- t' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ï^gt;'Va'-m
;r'z^.-.*’;i-'**Â;Xklt;:? •'’•'*’.r w*/ ' •''■lt;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.', - •'
*’• ■*■*' nbsp;nbsp;nbsp;-,• • .**''^. ■■?•■«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• j4W ‘ 9 ƒ•
iv, ■^■•;-^/y^.,; V •-■lt;!•’■ ?^.,
:• ■^- : •^♦..i** •'- .;gt; . • ’*.»’’..quot;C • .'*; .1*-i* .
7’
..^•
cOCTTOer'^*'y6r-'r,^'' il*' ^Jjllwwii'..' ^^nijetecruui luthcig^ :.7e-ecuinie te r'ftxtdyrnxe^ ~nbsp;i^-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dece m- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnflruc rnc^e^ ce^ufled T^fl^fyniA ru^ erhpifcfy ur theuif dri'nbsp;^^fudncmfunr lei^cin tu^m' ., nd^^^xfrad^bec ' ' ^ S en^mtjfitm inr^Uet^hi 4 urflt;*Mm TCtmMnia rua* cmpttTndT domine ' nbsp;^ifpa* rriam- |
ce m mrtciK^^z^t^ f ferne n lefc^nbsp;wM^avrtenci'^dfeccnbsp;Sci'u^tiiitTlm inrci^nbsp;er feut Tefhmeni^ niec' /nbsp;I cjn}nirf^cndtd7K' drlTnbsp;juuawr ieexm |
»1
H
a
'tJ
' ur,
L* quot; Iwo ;:f t-S 1
V* Ml
O**
r' J- ..,
.o e- Mlt;'5nwf -CT*^ fpJ't^Si ^ui9
i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wot* ?^wio lt;MMgt;1 l' .
~
-fl fw-''F*lt;lt;, ~v (^lt;**'1-, 4 -t I |4S*
lt;1=5 ,'^. - quot;~^~\uiiittl' H ttbvrt'ffvy^'i^ lt;-4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ' 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^tlt; yimtttoiM v
S 71^ vc-T^tpXweiti'ni'.tf- ''?^^yye-iltw,i4t-?'4ftegt;5''^-v jfl
T **T^*
^1
q2t2tt,ftf^fln)CftffiI5/ ntitcttr^ittff ^^.rdftur t-to dl-^. K^fMW^^i-: Ilnbsp;r j M taffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te fl
Ufl.^HttHTifl ceriMccieitf aoem 53MtrtiantMJ amtit ftWnbsp;ojipijiflhixnfl not ciwiea^.nbsp;Jloe atltttoutttiuf qiiprfnbsp;fiiugt;fiari5ti ifj
lt; ^^illttefttni: niuc beft tgttt^irnrtmmlMtHqsnbsp;^ttttif ati f. cum qfaf^rcnbsp;ftjtffwhcptXv 'imb^.'tttrtinbsp;dttcrftinfirfto mciti nttnbsp;tfttfttcdtfinuiai^ii nonnbsp;5 ncetnirlrii ; a tjii i cnn- u.nbsp;?r ftirnt f rtitffi- ttie tncft-fcefnbsp;tutti autmKt ?nccitr ttvnbsp;Tjtitopiutaed t a nuo n itnbsp;buttfllcMitar ttr net; :4: Tnbsp;inavntneftcnnnbsp;CftfJoflrtCttCUtCCHrHJii.
aitrftnti.41flHft T'n'lr'.
tto tUlf ^0Cft'4MflibtlMn txtlTiibtXe fftreff ftenr.ftli-nbsp;cftlxiftwuittcwSaPintt
ietC fllfcntti- ^ftu riwiiittiitf ifp-! nccHliivnbsp;Uiiti fi fimrt'ce/ilrflnbsp;ittccfij oeqifuttt ^grtfwii nbsp;^7(Ll*4r^c!?ia'a5i
ztiTijr *'**94^*^ AfcfiittiHrintctTinu ;is^nbsp;(^rtttilMjgPea-fe^^h''nbsp;aamp;mwunt wecd^nbsp;ttto. 'amp;Htp - i mpMtnbsp;0lt; lt;: r;M6r4itmlgt;|.^uirlt; Vnbsp;tttcmttt.tntiittttti!K( |nbsp;jplnHtfaflfiMnMuti!.nbsp;fqite^itmuinrrttrntitKiMnbsp;imtftnrtoftin 'qjjn. : :
{K*Atttlt;OitAv' ;*,lf.9t-.r gt; lt; ' i trtlf f i) ait '^a.al^^ftlttCtrnbsp;ttf^ lt;ti(^ ' lit itaintn ca -. : ;
tvc;jciWit'quot;O'r r;tnV.oftC': tiUJ^H \-i '-itt-i nm'i
W9Di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y
ni4 txae'ilettfe^utti^rirtir tio t i.onfictttnvif tio tn-t
T? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.(.'lUnf
tiie quv ritjtttt Hinttixvt fMlOf i :v.i iTl (1 n*. ftlttortMC
TiivuZgt;fcflt;A^at^incul'
' lt; mt fm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;**-
!} OK'tttnjiTtmtrttrtix* nbsp;nbsp;nbsp;'***Vtlt;*.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
lt;i:mtlk tin Huf CT' oirfiq ttJ tfttTiftnbsp;tftf.tc. u iuatccrtniie^nbsp;rimv i All il i.-4erfltit tlt;rtVftcnbsp;tMflfi-t .1 fv.rni^titW^t ifnbsp;qtfcfV ni vt l! anctco cn^
3T,
'V
r-fru*'- *
\w.e-
J
i' . '*'^*
' '
.lt;
d
I
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'iiv^
tult;b!t^^lt;l5?'g;^*^ 4lt;r ^iTr 5lt;5F''iiugt;?-ir'lt;lt;iHnbsp;7~lak4 * lnbsp;^^lt;3lgt;na^A *
-s^U-;^'^
M- .'K*''
rt' ****'vt-
vmSVamp;Xqmu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
^Ixb* ' quot;t^ .-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lt;;
-1
t '(^.'t,r-*r ,-
7 '1^ nbsp;^~ ^ quot;*
- r^ nbsp;nbsp;nbsp;*
^Atr f X '
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*** 'Mi
Folio n*. 178. lt;a Sidnaa. lacuf aurft^updF at ti.' tnim^inietttadiunieninbsp;muf tfw ^eeweq^fuwi fried'! fttttutttfefruiafidcr ........'^CttpfwMunfiffQittffaii M3r^5? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f^^m.qunufem tpui ftr umitti ti nb efrutteimo (mf ^futmtw^-nufttnewnbsp;ftrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mtia.ffueeeanitf^irrtm 4 iy(-5,^f, (^pufq Gfrftcut^ttiir tctt^ttWnKfiTvftMttfeiiw.^,nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* r-U''gt;*'iii?(ir tazVtO't nbsp;nbsp;nbsp;ttta eftw mccn|f {sfdum fen^^iio^ it o^nlij ftfttto nniifjnbsp;efWtctttfqptta iwineiufnbsp;aiJfoTlrtl b fOtiUf^eflljfnbsp;pfttiffi^ ernbsp;ftti ^i tnf ^lcwtaf i^m utu $S*;Miftlt;ittCfttrtretflf(nft aeiUfttat ftij? owfa twftnbsp;^tfimteuwterijHtfolittn. p-vmT bufittMUlt;lnrifiiwftfb| tirtn * vr^;tgt;4c*^ w^ggtittuifanteBftqjait |
(ftoo nw.qit^frEatilji ftittufccnt.^truiutfftrfinbsp;ai^ er tjfftnnbsp;jMifttWnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;fitt Ulf fmtcmtwa OltoTO lib efr 111 9vniettfr ftrqydh w?winbsp;towtifutnttn.vbUnftfMcfhii ., 1,...^,,^-ff , nbsp;nbsp;nbsp;. .TT'.^r^n) quot;*^' quot;'^ 1lt;F w' itrlt;V lt;v^Y nbsp;lt;^lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^^-i ''iX- 118 ImP^eF ''*r*)''* -fJT-' gt;?ungt;c f-(S5s W ''gt;4 1 ii _Jg,nbsp;, ^.^oTrtc^nbsp;MtciitCHfurfTMiiJRjnuenbsp;intumvcifttnwGdW^iTtWDCf ^i^r*quot;* * mnf g- iHud^o iti ()uofiut t{?(mtnufq*umcuu^ CQWutu f fmiVvr-^T4 lufttuwiutgit iieuttWjM cftnbsp;ttlltCOfttOrtilicWO.^UOtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ /r .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hy 111nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lt;Blt;gt;Mrlt;*e'jTult;ir4i lt; ' ' WqlUWaftM int/pfu^ (j* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pE-r i n-fiiftHf^AdMtwwrtte iSwrOcra^icetttwqut.^tcrnbsp;Qc(nftoiccttttttv'^fifAuircte'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;** uattfttt/ttoutwamp;pAcrii-fum: mftuioitjifr^tKtdciiattmr . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-gt;'quot;l'S'Jllt;^'r,j}S^ '* ftttt amfuti tw MWutftq iclt;ttmaifttiftuwtcniM.ftcrnbsp;ttfmttf.ita Mrtwfequtttu*nbsp;itiwtihiifortVfn^ftaWHw^nbsp;innftfctm ^Mo.'diiiw{r |
lt;^NTONII S ONF IN II
RERVM VNGARI-CARVM DECADES QV-T V O R ;C V M D I MI D I A.
His acefer gt; % Al^^OT APPEN-^nbsp;dices, alia: njnacumpriiorumj^gum Vngarix. E)nbsp;CPEE' ISsfigiconflitutionihui'.qFiarumnar--rationes Bonnijo hit er meminere:
qu^pagina i6
indicat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
Omnia nvnc denvo Recognita, emendata, amp;:autaperIoAN. S AM BvcvM,Cf. Maieft.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
confiliarium amp;: hiftoricum. *
CVM INDICE COPIOSISS.
Apud Andream Wechelum,
M. D. L X X X I.
priuilegio decent annornm.
-ocr page 26-Rhodolpho II/
Imp. D. MaKimill. II.
F. virtutumjmpei'iiq; fuc-cefTori felici. Domino Rio cle-mentils.amp;c.HancBonfnii aulam.re-enfitamq; f editionem.vncumappen-xlicfbus^ Ribielifsim dedicabat eiuC .demMaieftatis clientulus, confi-liarius amp; hiftoricus^amp;c.Iaon.
Sambucus D.1581. Viennx.
-ocr page 27-\\
invictiss. poten tissimoq^ve
C y S A K I
MAXIMILIJ^SIO IL
VNGARI, BOIEMI, DALMATI. CROA-tijamp;c. REGij Archidvci avstri,amp;c. Dominogt; Domino fuo clementiffimotDeinde Pontificibus,Comitibus,nbsp;Baronibus,Equitibus,populoq; Pannonico,amp;c.
Dominis Sgt;c popularibus
fuis, S.
M NI s homtnum 'vita memoriayquoedam efl Hifloria. atq; vt prieteritorumexem^lii^etini-' titur fqtiens:ita pra/ens^cum quid non le uit er dg-greditUTj Ttrunque tempus coniungit^Sed Tit ho-minum tridueteresgeneraprodidere: qui tpft re-husfuis 'voluntj dc poffunt confulere: qui dtienum,nbsp;perpetuum fifuhfidiu expetunr. qui necip quic~nbsp;qudm ingenio valentneque amicorum opevtifo-lent'.Ita qui negligunt qua prater iere^ua parumnbsp;norunt infiituere: quiutura^velutrtem expeant, aliundeq; pendent,fcruinbsp;quodammodo ndturd vident ur,nbsp;nbsp;nbsp;multa prater opinionemfu meant, necelfe
efl:de tertio illo prorfui ignauo,( inerti ordine, nihildico.Qp igitur -^etua-tis capiuntur ohfrudtione^ cumque iis^qua occurrerepountj compontmt, ad primumntaggregadinumerum-.quileclionihusmododuntj clitquot; qua abiere^nbsp;tanquamnstd(ff^'gt;egt;lt;vlt;rfMvyi^,cQaf^ arbitrantur, alilt;^umqj fe imper io, ac fenfuinbsp;obiiciunt,ad fecundumiquipenitus omnem licitudinemab animo excludunt^nbsp;ne quidem hominis illi merentur appelldtionem. Etenim cum natura laudisi-mulos, aternitatisqj cupiditatem nobis ingenerarit, qua aliispraare^ praeffenbsp;authoritate velimus: religis d mente,nbsp;nbsp;nbsp;iudicio, qui nocitura declinare,aut
prafintire cutura nequeunt,exiflimo:qudd hominis,bi cauere,t: amp; exdi-fciplina Chrifliana,cum reliquo tempore qua viiint,communie are. yerm nimuero,po^l debilit at am vitio natur am, quando memoria nora eanon fitnbsp;amplitudine, amp;fide,complei vt cunla, amp; longius abfentibusvel annispo-fieritateqs concuturis,laudumvitiorumq)fa0laimpertiri facile poit^omnisnbsp;cum in tenebrisprartim vita laborer) Uteris ilia teibus,mulamp; euodibtts,nbsp;a ij
-ocr page 28-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI
mandantur'.'vt nbsp;nbsp;prouidentiafummi Dei^'uel hominum re^a mete^aut ambitionsnbsp;nbsp;nbsp;proru^taaudacia fujcipiuntur^aut gefia ni^velut inj^eculo ima-
gineStita hijlorianobiti cum initiiiiCaufiSiprogreibus^euentii^ mutationesim-pertorumifonuerfioneSf tranationeSjngulorum quoque horredas pcenas,vir-tutes omnium laude maiores reprantenf.quihus njclut ducibuSi^ adminicu-biinoflra conia negotiaormemus, nbsp;corroboratiperjequamurdn amico^
rum rebus pro^iciendo 'vehementer cu^iamus.Sunt igitur 'vetuflatispronun-ciatore^omnino neceffarijjmperq; 'vel ante Mofen fuere:alioqui 'vnde con-itutionem'vni^erfinobis ide tarn dilucide ^plen oboculos poi'etj'vimq; intelligentie noftre queperant^ intime aperuit^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iure memoriam cum
gratia illisprefiamus:quod qu^dfgnint, laude eos nonaudenta^ nosq^ ad milia^^ immortalitatem inuitent. Q^re cum S.T.Sd, in primisj'uos quoq^nbsp;Patres,popularesq^i udioimos hifloriarum) v rerum etiam conrmatos,nbsp;ac exemplar iUufire rerum ee minime ignoremacile amicorum ego cohorta-tionibus addulus m^vt Bonnium am^recognitum,^^ quindecim libris^a-liisqjmultisau0lumiOrnatume,iterum edendumcurarem-.'vt quenondumnbsp;^ognoettsincpeteretis'.extere'verb nationes,quid Pannonij olim 'valuerint,nbsp;qua occaone inali,depotique ntecum expenderent: que fes r cliquat^nbsp;^osq-^populare$maiorumexemplo,quidoptare^tantiQaaris^ regts au^i-czifMAXiMiLiANi II. Domini nofiri clementi.nbsp;nbsp;nbsp;omnis Europe Jo -
cietatCf adiun^lae ope conari debeatis,certius conderaretis.udia enim vel remotiimar um gentium deee nobisjhaud conquer emur. l^erum tua^ Cefarnbsp;Inui^i.cl^entiaj'verae,Proceresjac alq Ordines,'venia,de hioriarumnbsp;proprietate, vj ratione^ quid hic interpoero, non inepte faurus,propternbsp;rudiore^ 'videbor:deinde ad T.S.P.'vosq-^patres^popularese mea redibit,
ipfumq-^ BonniumiOratio.PIifloriam omnem quidam narrationem^ cognitio-
nem^ineionem,audita quereeruntur^ deniunt'.idq^ multiplici 'vocispo-teftate. Sed in Euterpe Herodotus au'mtiiaj 3^ non obure di iungit. Plato in Cratyloab 'la.ci^ 'nv v notationemponit'. quodmemoriamnbsp;labilemjtanquamfluuiumperennemat,amp;cuflodiat'. quonbsp;nbsp;nbsp;Cicero allut,
Q^dJ^tymonitamurortae vim eius'^ t (gt;eiVTnv tov^ quod efilum vel
penm ducercycurrereq-^iducamust melius expreerimus.quidem trala
fluens nbsp;nbsp;ipus oratiojperpetua, amp; 'velut texta. Sedrem ipfam propius ini-
ciamuSide, proprietate'vocemcoerceamus. Ex Liuq'veibulo denitionem hanc colligarepoum^vt/u^rerumgearum varia,preertimpublicarumor-dinata,intelleSla,vtilis,vera, ^cum breuitatedilucida narratio: quodipm
alij multij TuUij encomium comprobat. Hec verb quis hacententiaillis PJerodoti verbts demoueri patiatur^c^ela eynv tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt
hpeiu. Id enim dequibudam obcurtS)Variaq-, iaSlatis opinions, quomodonbsp;nbsp;nbsp;Liuius r alij quedam dubienarrant, no de vniuer hiorie di-
gnitate accipiendum e^i. Harn triant in rerumgearum, omnis, antiqui-tatis annotationeprecipua,que reiici debent:cm resSla, amp; medax eil: cum temporibus non consentit: quandoudij morbo aeHa^proprioq-, corrupta elinbsp;iut^cio, Certquidneiditautfingai,nihildenter coitutoqi animo ex eiunbsp;modi
-ocr page 29-P R F A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
modi narrationeprocifietur. erratum in ordine Cf tftnporetjdem recu^ t poeritas' etiam ocio nimio^ftudio^ue objecjuendi^^aut calumnUndi im^nbsp;butat^non idfanabile 'vnquam vulnus erit^^minus expotoris conliumnbsp;Ea re, quando hioria pura^'vera^ (juod opus ef, coUocata, cum brSUitate per-icua^minime affe^iaiUelmultiplexrihi debeat', (jui ad hocriptionis^enttsnbsp; contulere quantifintfaciundi, qutuis animo comprehendere pote^'.cumquenbsp;a^ioneshumana, praefertim ciuilibusnegociiSi aut fingulorummoribus, autnbsp;amililt;ie adminiratione deniantur^terminatoe narrationes,'vt docean9inon e-mentitt!e,nedecipiant'.non turbatlt;!e,neoendimt:'vera,nenoce^nt.breues,exponbsp;tceq-fi'vt gratant,memoriaq-, piatur.non adgratiam cuiufquam^'vel odium.nbsp;quafita,nefuF^e^a lelorem alienet'.ab aliojqn^irerumgefiaruauthoreerinbsp;pote/l,cone0la,ne:rupulum ambitionisdeip, animis comoueant'.compertatnbsp;teataq-,,ne 'vana in error em inducantwerbis quot; oratione congrua,noomninonbsp;cultupohabito:digreionibus,ninecejariisjamp; adpercipiendum reliquain-ertis^nunquam cumulata'.concionibus liber a,iudicioriptoris amp; damnatiun-cults quot;vacua: ni ex perna aliorumjCf exemplo,'vt quid quot;verum tappareat^nbsp;idmodiceat. Cohibebit narratoruum iudicium,epilogos,epifodia,epiphone-mata: nihilominus vitiofa,reprehefioneq; digna,qua ex quot;virtute funt coUocada,nbsp;Le^lorputabit'.'vt magirat vita, lux 'veritatis hioria. .^dde, nemininf^nbsp;quaq; dramatis moreinutiliter cdfeSlemur.quib. omiis, audinihilcotextuinbsp;rerufiat.in quo peccare etia Liuiusfertur,cum alibi^t in Hanibalis tranfitu^nbsp;minutiime ^.Dec.defiripto.Ita Xiphilinus Dione,in T.l^e^^a.de Domi-tianojquod mu as eum captae narrauitj venid re pofiulaffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adiatio
'vero,'vt peisugienda hifiorico e'.quod ea corrupantur omnia,obfcuritatem rebuspratedat,dubitationem velmaxime claris obiiciat.a qua ne Thitcydidesnbsp;quidem in Athenienu rebus liberfuie, Diod.Siculo tee,videtur. V'etus e,nbsp;TjB/?. poeritatis ergo vbus,acintelligentiafidelinbsp;ineruiendum,nominagentiliumamiliarumq-, apponenda.In qua parte mirarinbsp;quofiddemendatores hodieleo,qui de Gracis interpretib. Cf trd/criptoribus,nbsp;priora Latina corrigere nituntur,'virnq-, r conufionem linguaruidiomatibusnbsp;aerreno quot;verentur,nomina Cf cognominavariant. Ordo,'vti quaq-, itccidere,nbsp;eruetur'.nitor no omnino excludatur:redundentpauca 'verba,'vt deliberationi lt;nbsp;anfamprabeant-.pars tarnen quot;vt oratoria ipacultas ee deprehendtur,e-ciendu.Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit dif^ofitio, Cf temporibus cer^a'.expofitio tarneartificiot
conet.Narrat qiiidemoratordquiavehemense,Cf'^i^oriam quarit,in digreionibus,Cf tenedis auditoribus,liberior,eufiorq, efl,vtveladabulasnbsp;interim,peradedi fienfu,delabatur. At hioricolum io fSffgt;d.yjuux.proponitur,nbsp;velut craior,Cfpyi^^^^ exemplis oen cognitio-.^breuiter otu/iovirerum,nbsp;gt;csqdebet^xpotornovulgarempoidere.l^ramata,^ ,nbsp;reliquapoema ta, Aas aAionesngularium prequuntur imitatione'. morum.nbsp;Cf 'vita circunflantiaSjquave natura conuenienterunt,de moribus dif^uta-torespertraant. Hioria,niߑvtilia,'veraj Cf publica,nihilumit: Cf ^dpo-litiarum conjuetudinem plerunque, Cf gubernationem reuocat. Poetala,nbsp;(ertaque deligunt^delelatione condiunt, Cf fuauitate auditores moranfur:
d iij
-ocr page 30-Virgilius^tatius,Silius,V'alerius,de Grac'is Homerusjpollonius,Orpheus, fure. Ordinii quocjue,nbsp;nbsp;nbsp;ffzu/^K.vii. poet arum ah hioria ratio diuer[a ohfer-
itatur^dum en^e aliter,cjum pofieritati iudicatura, prafcntihus^ue teflihtts tJatfaciedum. Dialogi inter hosmediumquiddam mapuphilofophumnbsp;fapiur/^'ciuidem eis resplerunquegraues^cotrouere, jil 'is etiamperfonarumnbsp;fermonihuStqu^unquam uere^dducunturgenus tarnen dicendi tenuius^necnbsp;njjquequaqueconpruens'.neex'vmbris ^cholarumggeispno^nbsp;rum uhia elap dicantu^.QjMre poetafemper imitator,pugnax orator,nbsp;amp;argumentofs-.hioricusmplex,planus, certus, tuttts,'utili!S, nihil nbinbsp;accerns. ideo licet ddomerus amp; h^irgilius hioriO'S contineant,nbsp;manent tarnen poette: amp; poetle, quales 'vix recentiorihus hioriis interdumnbsp;poflponas.SedG'inhioricisquidam'vnuier,puhlicaqj edunr. alqmemhrOf-
hispj^(cheaitt. ac Lucianus hreuiime admonuit,cmait,irgt;eoeii^)3vl(^ 'ui^^,!n/Mir.'utprot,doceat, moneatnormet, conituat, quodalutare, equenbsp;publicojpono,^ parato videtur,in medium eiciat,atquefuppeditet.nccahsnbsp;re NaTlan'enus in quadam odanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oocauif. qubdvel or at or es
plus exeplis, qua -vllis coaisis,amp;conglohatisntenttts ohtineant. /tc mihi quidem illud in v 11. Strahonis,de lihera a coniuo 'vita,non male adignarosnbsp;hioriarum referri po[[e'videtur:qui ccelihesfemiuiuos dixerit,'vita humananbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17- 1 ______dj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;....._____ , . I lesa I^hetorica,morum rationem,amp;huius generis ,ni de elogiis Ifocraticis,nbsp;hioriis inueigauit? lureconultorum tot 'volumina quid,ni cauarumnbsp;perptua efl commemoratio'. circumhlentihustarnen ebfJquot;gcntium-varietate,nbsp;Impsratorum iuis conrmata exempla'i Nec eos 'vnquam prohaho, qui 'velnbsp;pro trihunt^i ius dicundo,'velpatrocinium aliis impartiundo,citra hioriarumnbsp;negotium,laudem proeioni quarut,
To?5 7^01 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod Ive^ccnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'rii 'tlt;)^^lt;iy/zct'ra% /tt, rationes mo
rumc^indolis, conliorumqs progreusphiloophis^legihus concedens,nudum 3^ 7 ovp.^iG^Kg.ipJaretinear.'vt philafophus -vult adEude-mum.
-ocr page 31-lt;
P R F A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
mumlSJecputo vllam cjje^tatcm, aut 'vitagenttSi(juodmagii,ciumifl:acogi~ tationemolefliif auocetHr,iicunditate morbos laxet, curls ex^ediatur, necnbsp;'vius philofophi acumen ad diuinitatismaieftatemj natur te objcuritatem,^nbsp;opum, e^ua^s miramur,fcientiam pro^ius^ qum hifloricigrauis,fibi^e amp; alijsnbsp;parata.memoria, penetrarit'.cjuodtonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minus,quam (tngularia infiruant,
condoce^aciant. l^ermatis hacnt de Htfioritc laude,^eu potius nimis mu ta,repetita. De Bonnij nofiri'vitatpatriaimonumentiSji^Jein 4.Decadenbsp;prolixe meminit.quantum 'vero ingenio, non ad hoc argumentummod^fedadnbsp;omnemomninophilofophiamexcelluerit,Dialogi eius depudicitia coniu^alinbsp;'vulgo teflantur,Herodianus,Hermogenes Latini: necvino huic opus esihe-dera. Proterire tarnen nequeo,paucarum effe gentium hiflorias, copia quot;flilonbsp;pares: quantiuis alq louiumuumaciunt, pronunciatorem grandcm,neionbsp;quamncerum.^cmemini,clariimum confultiimumD.Seldivmnbsp;fape dixie, nuo/e infcriptore,pofl Liuium, amp; aquales eius, quam ipfo hocnbsp;Bonnio,'vacuas horos libentiuspondrefolitum. Qp noir^ hoc rcliqua eius,amp;nbsp;quo noftris vigU accejjere,'uidijjet,omnibusfortae recentioribusfacile huenbsp;antetuijjet. Nam XV libros adieci, quorum idecem Bibliotheca Do^nbsp;minorum Keuaq,cum alqs (credo} commumcati,ad me peruenre: quinquenbsp;pofleriores nobiliimus ac doiiimusantifles J^aradiens,^Francifcus Foi^nbsp;gat^,jc,ante paucosannos Oporino, typographo Ba(ilienfi,a Chriflophoronbsp;Trecioprimum communicatos,liberaliter mihi detulit. Fluc noflrum laboremnbsp;maximus quoquearchiepicopus F'hicolaus )lahus, ^c,uo ,_^tila,per ociumnbsp;dim in Belgis,dum conf I amp;onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Marioptof uit,confrifito,.non dif
ficile cumulauit.Ouo in extremefunt,noftris lucubraiunculis,'velut maiorum 'uigiliarum lfecimen,prodeunt. Coterm ^t Bonfinij laudes non funt ^feuro:nbsp;ita diimulare nequeo,ndnihilipfum offeq fui interdum oblitum,in mores pri- *nbsp;uatos amp; vitam calumnios,impotentiusf effufium:fcus qum Liuium,Salunbsp;fiium, B acitum, Suetoriium, in Fomanos or bis dominos,gentemque togatam,nbsp;feeie cdflar.idf forueredempto Matthia iudicio,^ calamo eius,quo re-rumfirtei nihildetrahunt.Nec Matthio tarnenpepercit'.quem impudentem,nbsp;'uoluptuofum,theatris deditum,ambitio[umferum,in adiungendis amicis pro-cipitem,inrelinquendisfacilem,adulatoribusbenignum,immemorem benefi-ciorum,aufusfit dicer e. Qmd grauius in tantum regem dixeris? 'vt mihi, ota-tumcontrariarum'vitiaexaggerare,more Dhtlofophiinfecundo Khetoric.po-tius,quam eis locistexerehifloriam^olui'e,ft'vifus:quodt^^%Tmtois, caufenbsp;occafionesqi beorum facilius Leori paterefoleant.Mc potuiem/an quo-damiufe liturainducere, nif aduerfriorum flilum intemperanttamme-tuiem'.quiproni quauis de caua, in legem Cornel, de infamiafacile ruunt'.acnbsp;conflar et,bonos viros to gpjz., imfipya. confderare debere: noflro vero hocJo-culograuius etiam in manifeflis,amp; heri alis rebus, odio quot;velprec% in hifloriisnbsp;peccariMc in eafum ffe,l^.C.M.omniumque bonorum gratiam his'vulgatisnbsp;mihi adiundumpotius,qum vllam creatum iri oenfamfupplexq, oro T. M.nbsp;quot;bosque populares,'vt meis proprs huius generis conatibus benign adfit'is'.qubdnbsp;perfe ho 'vigilio,feunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonfnt 'm\oT.Aau^i,T. M. ptincipun^ue
-ocr page 32-8 lOAN.SAMBVCI PRF.
liberalitatem exigunt'.quam nuUa in parte mihi deituramjomnino mihi pol-liceor.ltaqtte 'vtt, Deum Opt. Max. intimprecor. qui . M.adalutem communemjuorumque, diu tueatur. 'vos 'vero,populres,ad patria antiquamnbsp;la,udem^cinoraque excitet^in amore amp; cultu tanti reis perpetuo confer uet.nbsp;J/'aleat K.C.M.'vosq^PatreSj Ordinesreliquiaffi^lte Pannonia: mem-queudium,qui XXII.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peregr ^verfatus^admodum iuuenisprimitioi
ingenioli ederem auis,annis iam maturi,^ labor ibus conieti,boni
conlite. V'ienna, inefio Ioann. Baptifia, natalismei: quoim'X.N't..annumatatisagebam,nbsp;taoj a. Amen.
conflite. V'ienna. in fello loann. Baptida, natalismei:
S. Cf Regiq; M.
ClientuluSjAulqj familiaris amp;hifl:oricusfamp;c.
Vobisq;,Patrcsamp; populres, dediimus.amp;c.
loann.Sambucus.
CSNEROSO et C^EAGN IFIC o ItOMINO, T). FRANCISCO aRcuMy ComitiT urocen^reniimi RomanoruntJ^ngarite^Boewi^^ 'c. Regis cen~
littrie^regfsi^ Fngari PalainOiDomino(uo oheruanditmOy CMArtinus Brenner us Bifiriciens Tranjyluanus
S. P. D.
V V M anno abhinc tertio LippiBrandolini ad Matthiam inuitiffimum Vngari regem Dialogum edidifl'em,vitornatiffime,multaqueibide reb. Vngaror prclar geftisoccurriflenfgcntis noftr exordia tacitus mecum cpi perpendere,quib. ar-tibus tam opulentiflimam regni pofleflonem acquifiuiflcnt,ret!nuiflentq; (artibus
enim eifdem acquirunturregnajSc retinentur)quibusquc,fubfidte paulatim Matthiar regis morte maior dHciplina,Turcarum id libidini ceffiffet: non mediocriter dolere cp),|pt foitianbsp;maiorumnoftrorumfaha,totque prclarasvitoriasabOccidentis primm populis,Turcisnbsp;deinde (quorumimpetum, pollquinfauftohi dereex Afiaprimmin Europam traiecetr,nbsp;nullis externis auxiliis adiuti, centum annis foli fer fuftinuerunt) magno fudore amp; languinenbsp;partaSj nullo(qiiod equidem fciam) Scriptore lumine orationisilluftratas fuifle. Vngaroruninbsp;enim An nales.prter nudam fimpliccmquc rci veritatcm nihil in fe continencvctcque magis,nbsp;multis in tantaimperitia negligentiaquc omiffis, qum difcrtfunt confcripti. Nam literarumnbsp;ftudia noftris hominibus(quiab eo tpore,quo relidis fcdibusfuis,in Pannonias migraueriar,nbsp;femner autexternisbcllisdiftradifuerunt.-autvicinisquiefctibus,fuainfearma,Scythicaeos
nudam, etiamh in tanta viciniacrudcliffimumhoftem quotidie fer vrbis portis infultantem vidert,infide regia perman(erant)fortia fada enarrare cpit.Eos leuib. in pras vbiquc fernbsp;fuperioresfuifle.-crefcteq,inde audacia,ciuitateegreilos,ex Bud fuburbaniSjTurcisqFejquinbsp;fecunduraDanubiumBudamafcendunt,prdasegifle:cxquib.mulcos cxfosjcopluresvindosnbsp;Albpertradosfuiire.Vngarosfnis,ine3ie,(l:us,fiigris,labotispatitiflmos,vit^rodigos.nbsp;in mortem amp; vulnera ruere.-vix aliam atem cde.quTurcarum furori qupollet refifl:cte,finbsp;cor virtus mukitudine hoftium non obrueretur.Hc quum il le grauiter v t (olet,cpofitequenbsp;diflercret.multque amici hominis orationeafficerer,temporinfcitiam,hominqucingrati-
pcriculo principes Chriftianoshaud parum valerent, ncminc confcriberentur. Nec enim fer monibus hominum omnia pro rci magnitudine djgnitatc, ad genres procul diffitas petfcrri;nbsp;omitti muka,multaqueinterdumvana admifceri. llt;esgefta:(inquitillc}noftrorum temporu,nbsp;intantododorum,quibus feculiftudabundat,proucntuconfcribuntur fortafls. Ctctmnbsp;qucunque ab Vngaris ab eo tempore.quo Tanai paludcque Motide eme nfa, prim%m in Europam perucnere,geftalunt,ea omnia ad Matthi regis vlque tempora, Antonius Bonfiniusnbsp;triginta Libriselegtiffimc complexuse(l;cuiuslibri,inquit,copiamPaulusIfthuan^us,viramp;nbsp;literis amp; genere ornatiffimus,fuperiorib. diebus,dum Quinquecclefiisagerem, mihi fecit.Eonbsp;dido mirific cxhilaratus,homin rogare.daret opcram,omncque moucrct lapid,vt th elauronbsp;tantopotiremur.-quodilliquidhauddifticilefadufuit. NTtlhuanfiuseaquacfteruditione,nbsp;candore,humanicatc,adeofacilfenobishicprbuit,vtmiflbceleriterlibro,vlttcri adeden-dum mehortarecur.Quanquatlibcrimperitialibrarioru,quiexBudcfiexeropIaria4,TTxPnbsp;hunedefcripferant,multis in locisdeprauatuseffet,quibus calligandis reftituendisque non panbsp;rum oper mihi infumptum eftneque tnin tanta tporisanguftia, qua bibliopolis noftris,adnbsp;mercatFrancfordicnfem profeduris,edcndilibriprouinci3 demandanda erat,pro dignitatcnbsp;quque mereftitui potuerunt.-editionern tnlongiusdifferre nolui,ne(vtlabilisflux usque eftnbsp;rerumhumanacumftatus)intcrcideret aliquid,quod editioninterturbaret.reiWorareturque,nbsp;Hiftotique ftudiofos tantar rer cognitione frudque fraudar.Hoc enim affirmare aufioi,nbsp;Boemos,Germanos,ltalos,ctersque,quib.noftra primm tempeftate Turcica armacognitanbsp;elle cpere,multis vix periculis,Turcar in armis mor, bellandi rit,infidias,fraudes,3ft, cc-leritatitapercipere pelle,qucmadmodhc oculisfubieda propofitaque cernuntur.poftunt-queImperatores n prorfusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inde inftrui, quomodo eu Turca deinceps belland fit:
nimir,fipofteris.noftrisredconfulc,liberisque eirevolumus,nullisvtcladib. dcterritiJra-dique,MithridatsPonticiexplo,vcterqueRom.roore,fortioresin hoftinfurgamus,ebr vimaudaciquetolerantiaac afliduitatc frangaraus.-adhc,militcquhadenus infttudior*
-ocr page 34-O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BRENNERI EElSTOLA.
lab oris patiente, magisque in armisexercitato vtamunQuibus fi difciplina^fine qua baud quic quana profper vnquam geftum eft, feuera acccdat.tum lane de vidoria bene fpetadiun forer.nbsp;Nequc.n.I)eus in fine crudeliffimis nos hoftib. irridendos amp; conculcandos obiiciet; fi co prinbsp;niplacato,fortiacfiliafortesq;animosinduerimus,nullque hoftib.fradiamp;dcbiliratiani-inifigndederimus.NquaaliareVngariMahumctcmjexpugnataConftantinopoli,eiusqucnbsp;Imperatora)Ccifo,Grciavniuerfadomita,adhcThracib.Thenalis,Illyriis,Bcflis,quos nuncnbsp;Boinenfes vocant,debcliatis,lgo rer fucccfluclatamp;exukanijcuminnumcris Alia: Enro-pxq; populisinfevenient.totexercitib.eoru ab Amuratheprius occidionecfisfiiftinuerr,nbsp;nifiinuilaanimifortitudine,audaciaq; incredibili?Qumparua Huniades manu,poft Merulnbsp;ftatim,Varnefemque,atrociflimasclades,muItaTurcar milia cccdit.'AnnMahumct,eun-lt;lquideftru6toGrcorimperio,Hydruntoinltaliaexpugnato,adhcin AfiaTrapezuntionbsp;Impera^re medio fublato,Orbis terror did volebat:Bclgradcuniculis,bombardis,omniq;nbsp;telorum genctequaticntcm,faa derepent cum paucis eruptionejurpicerab oppido reiecit:nbsp;caftrisq;exut,amiffisimpcdimentis,igfugturpiflimconiedc?Cuius filiusMatchiasrex,pa-trefuo baud decerior,laiczamBofn regia, Sabaczqmiunitiffimacaftraduojcxiguofanexer-citu.virtutemagis qua numro militfuorfretus,eidcMahumct vi ademit.Qunifidomeftinbsp;cfeditiones,vicinoruque principe intempeftiuabelladetinuiflenfipfeque Ladillaus,qui illinbsp;in imperio fucccflir.pulchrinftitut Matthia militardifciplinferuafrcr,eiusq; tt prclarasnbsp;vitoriasperfequutusfuinet:nnoscalamitatomniu,qupoftca fequutfunt,quibusq; ncnbsp;inuoluimur,expertes,tranquillamp;felic in prfentiavit duceremus.Sedrexododcditus,leges prfcribere,refponfadaremaluit:qufuos in armis,ad qutradandaappofiti maxime ellenbsp;vidcntur,exercerc.Qu remifliottummaliattulit,quant vigintiannisvidirrus.perpcfliqucnbsp;fumus.Sed quando,vtilleait,prteritatcprehendf magisqumcorrigipofiunt,quumc iamnbsp;dcutum fit,vtpeftcm in boras nobisimminentem,n nifi fortiter pugnando efugere liceat.-^gendum cert,fi laluiefle volumus,in tanto periculo magis qum conlultdum eft.- omifiaq;nbsp;anxianimisamp;folidta cferuand vitre cura, mors imminenti feruicuriturpitudiniq. antepo-nenda.Audaciaenim magisqum lentis cfiliis(quibus tninbello itafuncfto,fortibus lanisq;nbsp;mper locus erii)boftisifte deterrendus eft. Alioquin fi qua cpimus via pcrgemus,horreta-jiimusdicere,qunT)spericulacalamit3tesque manent. Verm hcnon funt huius temporisnbsp;locique.multa.n. dodis excellctibusquc viris, ducibusque fortiffimis in banc rem fpe didanbsp;fcriptaquefuntjfcribturquequotidiecopluta.AdBonfiniredeo.Quaut morte prxucnt,nbsp;aut re quapiamgrauiimpeditum.arbitror tato operi non potuilTe exttemam limam induccrc.nbsp;Quamnis.n.ablolut opus,quod ad Hiftoria attinet,vndcqu3que fit.-pleraque t n concifa abru-ptaque funt.ijffi librariis indodis,qui libr defcripfcrunr, id vclimus attribuere. quod eti ipfcnbsp;vt erffi,facileadducor.Multorum. n. manus inExemplariagnofccbatur:vnde furtiuisamp; fuc-cifiuisoperis,alicuius epifeopiiufTu clm defeript fuifleputo. Naquantu Authoriplc dicdonbsp;feribend^ve valucrit,libriabeo confcripti,eque Grco tradudi,{atisdeclatant:exquibusHernbsp;mogenis Rhctorica,clariflimoMatthiregi nominatiminfcriptaamp;dedicata,nupervidimus.nbsp;Ipleautprter bas Decades,quas roganteiubentqueMatthia rege fe aggreflum fuifle dicit,nbsp;Philoftratum amp;HerodianumGra:cotranftulifl'cfe,BeatricisqueSympofifcripfiflc,hocinnbsp;volumineteftatur.Talemigitur.tamqueprxclar Audoremquum emittcredecrcuiflcm.manbsp;gnific Dominationivcftr multas ob caufasnuncupare volui.-quar prcipu funt,qud me,nbsp;hominem alias fibiignot,ad fe fpe vocarit,honorificexcepcrit,opquc(u(fi qua rceger)nbsp;lib er ali t er obtulit,maiorque qua ipfe tto viro vel fperare vel optare aufus fuifl'em promifit.nbsp;Qu omnia animum generofum.virtutisamatorem amp;admiratotem eximium,inpiimisoftc-dunt.Ha?enim magnificcntiflimahumanitate,cdore,libetalitate,dodiflimi quiqucGerma-nia:viri,optimarumartium,vcrquepietatisccu luminaqudam,alledi, miffiscrebro litcris,nbsp;fauorcn^eneuolentimquc tuaminfigniflimdemereriftudent.-cilqueprudcntiam eximia,nbsp;vitmquCjin tanto honoris, ad quem prclaris virtutibus fuisaditum fibi patcfccit,faftigio,abnbsp;orani taftu alienam pafsim pracdicare. Quas tu fan, tanquamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;preciofifsima, d iligen ter
feruarc,hi(que long magis qutWauro aliifque gmis(qu tn in tanta dignitatis eminentia tibi fortunatifsimodceflenpoiruntjobledari.probatifqucquandoque vinsfolesoftendcrc.Nnbsp;cnim foli\m,vtille ait, Principibusplacuijfevirii, nonvltimalaus efl-. fed amp; dodis,prclarisnbsp;virtutibusinftrudis amp; ornatis viris placuifle, ab iisque laudari,ea veto egregia laus eft. Habesnbsp;autcm,virprclarilsimcamp;prudentilsime,Principislrenifs.Ferdinandi regis(virtutumomni5nbsp;cenforis eximij,grauifsimique)amplilsimumetiamdetctcftimonium.-quiin tantoproccrumnbsp;nobiliumqueVngarinumero,tefolummaximdignumefleputauit,cuifummaabfolutque,nbsp;amp; qua maior pwft regem apud Vngaros n eft.Palatinatus dignitas poteftasque crederetur,c-mitteretrque. Quare ira multor animi exhilarati eredique funt, vt in calamitofilsimo prx-fntis regni ftatu,hacparte felices fe putcnt.-gaudetque cordat, fapientem,iurique regni penbsp;ritifsim tnoderatorem fenados efle,qui c nobilitate cplures opibus potentique fua magnanbsp;confifos,fublatis legibus,liccntia abutentcs,in ordinc lit redadurus. Neque vert fpe fua hi frunbsp;ftrabuntur,vbi Deus optimus maximus,pro fua mifeticordi3,hoftibus ceruicibus noftris de-pulfis,modum totcalamitatibusimponeredignabitur.Tcitaque.decusnoftrfplcndidilsimu,nbsp;berft amp; fliciter valere cupio:cui me,vt patrono mco fingulari,diligtcr commcndo.Vienn^nbsp;Calendis Septembribus, Anno Domini roillemo quingentcfimo quadragefirao tertio.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A N T O-
-ocr page 35-A N T o N 11 BONFINI
DE REBVS VNGARICIS AD DIVVM VladislavM, serenissimvm Vngari
Boemiq; Regem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
R F A T I o.
Ontemplanti ntihifipe^qttmfelixc^rfattflav-niuerJ^.'PAnnonix^MAiefta.tis'veflrte futt eleSiio^ Princeps [ereniime^ amp; quAntum ill a 'vtilitAtis Affert^ innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profe-
b ntAior occurrii^ o^nionent fuperas, nbsp;nbsp;Animum in aI-
tiorent trAhis AdmirAtionem. lAm illud^At explorAtanthA beo^qttod ex Apoflolico ore proditum est^ omnent Deo ejjnbsp;poteflAtem.OmniA enim^vt diutM inquit lAmblictiSyitA in-r ft it ut A unt^ 'Ut nuquAm 'uel minim a quxque a Deo dee-A TAntur. vbique DiuinA 'unitas 'uiget,per quAm res quaquenbsp;conftHuntyACperpetuoquod^mmutuo^circuloAdDeumnbsp;ipfttm, quonbsp;nbsp;nbsp;in quo^unt^ mirAbiliter rediguntur^ aUo-
quin innihilum cunSA proruerent.t^b 'unitAteDiuinA omntAprodeunt^prodeuntiA^ 'unitAtem quAndAm ipfs imprejftim retinent^ Diuime 'unitA-^tnbsp;tis imAginem^quA ^reuocAnturin UlAmyamp;reuocAtAprficiuntur. Destsigitur^quum ni~nbsp;h il ordtne duceret Antiquits pulchrtufque^ eum ne quA res confufione turhArentur^ ilUs im-poptit. VAriA edidit Ange lorum AgminA,'Ut aUIs aUa prAftderent., e f que nonfolm calorunnbsp;orbibtes J ed corporA qtioque cleftiA inferioribus pr^fecit^ 'ut ftuum res quaque firtitAnbsp;moderAtorem, rite gubernAretur. CMultA quoque 'vltrb nAftuntur^ cloquefunt forti-tA feminA. PrAtereA non modo curAndis 'UAriis rerum generibus diuerfes -^ngeloruntnbsp;prAfeCluras impofit, dp fuum cuique homini CAlodAmonA ddit 'uerum eAm 'utnbsp;res huntAnA rite gererentur^ gentibus terrArum Principes delegAuit, qut^quidem eosnbsp;^JJe 'uoluit, qui homines, quAnto c At er is Anim Altbus pr a ft Ant, tanto hi reliquis ho^ini-bus (ApientiAamp; probit Ate prAcellerent,hos PopulorumPAflores AppcllAt Homerus, ^or-fum igitur hAc Rex inclyte, ni 'ut te,quodquotidie fAcis,non tAm hAredttArio iurf, amp; hu^nbsp;mAnAoptionc,qum Dtuino iudicio, totgentibus Acregnis intelUgas effeprAfeHum? Pernbsp;me Reges regn ant,d' Principes imper Ant,inquit Deus. ,^Anquampr a competitor um in-ttidiA,bello cArere nequiuHH, pAce tAmen amp; piet Ate,it cm religione, dement ia dr mAnue-tudine.fluduAntiftimi regni gubernAtionem AufticAtus es.^^tque 'uitA,quam his tuArunnbsp;'uirtutum comitibuscAreremAluHH. ContrAnonnulli, AferociA amp;crudelitAtefumendttmnbsp;initium ee duxerut, diutinoque bello defAtigandos amp; exhAuriedos populos Ar bit rAt i funt.nbsp;Tu quurn nihil pace duceresAntiquius,lAboriofA quiet isfundAmentA tectdi,dpduofts ctrci-ter Annis efftAP AnnoniA,quod AntehAcnunquAm iUi nouerAt,ociumpeperiftt. Tunt a innbsp;omnes MAieft AtetuA integritas cum AquitAte ei exhtbit a, vt Ab Aquo nunquAm euAminenbsp;ileclinAueris.obAudisfAHiofos,delAtortbusAuresoccludis,ncredisquicquAm tcmerc,mul-tAdiimulas,diidentes componisAnimos,inexplebilem At^riciAm coberces, Ambttionensnbsp;reis AnhelAnt em.Depr ehendts Artes hominum,depr eheftsqitbr ides. Ad hAc,inter omnesnbsp;Proceres Amorern c one or diumq^ dteminas, non mutuA refers odtA,fed exulcerAtA curaspe-efora,quod pleriquePrincipes,quiTyrAnntpotius,qum Reges AppellAndi funt,quot;Ut inter diftnbsp;cordes dr infeSlos Proceresfacilius imper ar ent,fane contempfere. Dum hAcfidAuteris ta-citurnitAte, quAcerto pAternA dicipo test, explort as tibi omnium menteshAbes. Dumre-conditurntuumdp occultum femper hAbes Animum, mentemq^omnibus Abj^ufAm, cumnbsp;mirAgrAuitAte coniuniAm,nimirum nemo eil, quifapientiatUAAltitudinem expifeetur.nbsp;Aceeit Ad hac dementia ftngulAris dr tnAnetudo ingens, quA omnes, qui tuA fide de-fecerAnt,qttiAduerfirtorupArtesfquutifunt, hAuddifficulter funt impunit Ate don At i.nbsp;Px quofA^um efi,'ut hac pientiimi, tAnquAm pAtris indulgentiA omnes fibi concHiAueriinbsp;inimico s,quA quidem indulgentiA,fi quis in poHerum AbutAtur,is profeH'o n tarn Al^quanbsp;bipArabit interitum.fits igitur Artibus,Princepsfereniime,aAnuteHngaripACAdi^nbsp;e ij
-ocr page 36-Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BoNFINII PRFATIO.
longue quietls fundament a, ieciii, 'Numa.m Pompil'uim imitt ta. Romultanamt^ue hbeB yrbemfundare cpityamp;armiiamplificauit,contra Pompiliia^quim fundatamaccepit^nbsp;pace religionque muntuit. Ncmini bellum, prater quam Turcis immanibus indixiPii,qi~nbsp;bus cum penetub dimicare decreutlli.Nejat is quidem adhuc tua pie tat is officiofactum effenbsp;putabas,^ de mortuis nonfecus ac de viuis hominibus bene mereri'viderere,Diui Platonisnbsp;'verbis admonitus^qui^Sivita defuntis,inquit,ex infer is redire liceret,nullaprofeilb re a~nbsp;lia mallent,quam 'Utbonum inter 'uiuosnomen haberent,meliusprafiarent,n 'verb manbsp;lum,mutatismoribus, bonum efcerent. Seruatis ditionistuapopulis, quinuncviuuntyadnbsp;antiquorum memoriam reuocaPii, effeciPiique, 'vt cum bis Uli aque 'viuerent, quin etiananbsp;perpet^ 'vita fungerentur. ISlam Vnnorum [JiPtoriam,qui Vngarorumfuere progenitores,nbsp;iilt;fMatthiaRegemihidelegatam,fpaulb ante eius obit um initam,'vtconfcriherem,aba^nbsp;riginquemundi ad hacvfquetem^ra, quacunquememoratudignaintercefere,memo-ria traderem,iuf( tuofaPium ePl, Omniafacile int er it ura reputabas,ni qua lit er ar um 'vi-uerent monumentis. Pio tandem tua gloria nomen euectum esi, -vt omnes te 'viuos f mor-tuosiuxtapromeruifpradtcent,df'vtriquc,immortales beneficentiatuagratias deberenbsp;ingenuefateantur.Opusigiturhoc Maicflati tua,f!imma eloquentianbsp;nbsp;nbsp;eruditionepradita,
vtpar ePi,iure dicamus,'vtcjtiusbenejicentiangularis adfcribendum imputer it,id eius Principis numini dedicetur. Sed 'Vtinam materia dignitati,auribusq^tuis labor ist efat is facer et. Verum quum te non tamiudicemelegeriift,quam appellauertmaffertorem,religiofanbsp;thacdicatura ne par urn quidem fort affe proficiam, quippequaomnemiudicq feueritatemfnbsp;inuidorum malcdicentiam inclinabit.Ego aut em bic neK_yinaxilaum quidemnbsp;nbsp;nbsp;Pbto-
pompum imitabor, ne quid prater meum agam in fit uturn,qui in HiPtoriarum procemiii ^criptoresalios'uariiscalumniis[ugillarunt. Sedmecum feueriimo cuique Cenfori mitiusnbsp;ePi agedum,quan^oquidem earn fcriberefum iuus Hi oriam,quagrauis f recondita ePt,nbsp;ac nullis fer Scriptorib .illurata,^fi qui reperiKntur,bi perqum paticifiint,ac ineptifi-m barbareq^fcripfere. ^uis igitur gmis Scythicagefia,'varidque imperia in tanta bonorum Scriptorum inopiafacil[cripferitlProinde quanti momenti fit res ipfa Scylbarum,fanbsp;cite bine intifitgipotesi.f^yrif, qui jeprimtim regnafiegloriarJiir, exiguam Afiapartemnbsp;ten^eriint,quibusexacis,Mediiiiregno,'vix ad quartamvfqprogeniempermanfere.Succdent es Perfe,'vniuerfa Afia,quamuis infePtata Europa parte,'vix ducentos circiter annosnbsp;dominltti funt .MacedonesfiaPtis Perfarum 'viribusfoPi Alexandri Aticlorisimperq mortemfacia feceione,ampliimum domint urn la bef a Plarunt. Atbenienfes cris tantum ma-ritimis,qua intra Pontum Euxinum, Pampbiliumq. pelagusfuere,annos 'vix duedefeptua-ginta imperarunt. Lacedamones Peloponefum, reliquamque Graciam adepti,imperium innbsp;Macedoniam 'vfqueprotulerut, mox Tbebanis affliPli,ne triginta quidem annos regnajfinbsp;dicuntur.Romani,domitis Carthaginenfibus, rerumpoMi,diutiime'vnittcrfDrbi, qua-cunqueadiripoterat,iura dedere. Gens denique Scytbica {aliorum pace dixerim, ne imperqnbsp;Rornart^Maitfiatemladere'videar'jhacomniaJuperauityCfprafirtim Gotbi, VnnicfVannbsp;dali. Gotbi nanquepropriis fedibus ab Vnnis eieli,in ^fiarn amp; Europam prorumpentes,nbsp;Romai^imfer imperium deleuerunt, gf in occupt a adbuc Hifiania imper ant. Vnni Vn-garoriim progenitores,qui adbuc lat dominantur, non modo Pannonias, amp; lllyricum,fednbsp;cum magna Italia parte,Gern^niam GalUamq^ euer ter tint. Van dali per Europam aliquannbsp;diu graffiti,primb Hiffaniam, deindelt;^pbrtcamfibi occuparunt. .^id Saurcmata, totnbsp;gentium aticiores, quidLongobardi,quiddenique Sclauones,pertot nationesamp;linguasnbsp;ample diffufigefferint,iifenioribuspotius, qum Scriptoribus accepimus. .^orfum igiturnbsp;hac?nempe 'vt omnes intelligant, me ne leue quidem onus fubiuie, boe Volumine totpopu-lorumgefta c0mplexum.,^in (illudaccedit,'vtaiunt,imaginemnorianimiefj'eora-tionem. Proinde Princeps pientiime, opus tibi dicatumaquo animo accipe,amp;immortalesnbsp;Deosimitare,quiparuo tbureplacantur,necminimaquaquefacrisoperantiummunujculanbsp;abominant ur, vbifi quid laude dignttminueneris,id ferenitatis tua numini tribuendumtnbsp;qut^adfcribendum impulit,dr affirauitfin 'verb quidineptum,reimagnitudini,imbecilli'nbsp;tati mea,actemporisbreuitatiimputandum,quaftusediditimmatures. Valenbsp;igitur felix^dr Libresper lege,'vbi citnfla Maiorum tuorumgella,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onfine'voluptatefumma,recogno-
feere licebit.
Lectcx-
Lectori S.
Ecvti fumushac editions priores tres DecadesBonfinj,ex regio illo Dn. ^Reuaioru mac Brenneri codice:ac,necui frans fada videretur, varietatemnbsp;exOporini impreffione,quac aliquotlocis excodicePolonico (forteLafeiano)nbsp;amp;aliisquoslaudatBonfinius,lacunulas nominaqj fubiecerat, finedil^utationenbsp;hic appofuimus. Tu hoc ftudium boni conf ules, atque erratula leuicula, prxfer-timtypica,fioccurrent, quaccipies. Vale.
P4^.8,'y. ^i.OporinianaeditiohabetTiio-michetem pro Dromichcrem.yfisf id lenicu-lum:ctit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 f.
Etlegitfir ^tto^ue3amp;,pro-x.. Tag.),'verf.i^. Scandia primum effluxifle pro primum edu-s\^e,fcholiolitm z/idetKr:Hec Bonf.habet,nec ef-fluxidefon^J'^^ -Plt;lt;^-i8,'z/.io.nimispro cui-vds.hocapttftsob multicudo adoriatur. JPag.nbsp;eddem,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem ab auibus lcc.r^ff addi-
tumfequentia monent,ltcet C. careat. P. 13, /.iy.vicis.Wi/ vitibuSj^/^od ed re^unculd ednbsp;nobtbtdte excelldt. Pd^- 5V -i^anaftrumnbsp;pro Deneper; chodie APohi: dlijT)dniflrttm.nbsp;Pdg.^2.,-v. 3.tanta:rerum amplicudinijtn-minentiutnque pcric. Pdg.(tdem,'verf.i^.nbsp;jonf. Euiani, Chumi.rf// Et iam Chuni. .nbsp;btd. zgt;, 3 z. minuerant melius qudm munme-rant. P.44-,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Balthorum Bal-
thiorum, quadd Bdlticumnum: licet ex Bd-thoriorumfdmtlid nunet rex polotiM- Ibid, vers^ .Idcundm non itd necefiridmvideo.-itdnbsp;tdmenexplet Opor.impetr3ranr,ac deinde Gonbsp;thotum metuin Gallias fe recepcrant,maio'nbsp;r i formidine nnnc affeftijn Hiipaniam traii-ciunt.-quo pacataro AtaulphusGalliam inuc-nit. J.49,':/.4 3.regio me mutiere dignumnbsp;iud.pro rgis me mun.iud./dtfwjfjj?. Tag.lt;^nbsp;t'.SS .adlciueram.mecumquepariterregnarenbsp;sci^ti^,'p'cx,^c.depexeges freEldvidetnr.nbsp;P- SS^'v-'i-i-in Opor.Vnnetico legurpro\\-trico.C^.i 5 jfpicionem nares abfcidiHet,turnbsp;pique vulnete deformatam patri. 5' 5o/.
(^od.nonhdheticet'verum ex ^r^cisquoquet. P-S po7?Hcnricum Oporinieditioli^o-thanerim^dx^//,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.orationepro
occzdonc.idemefi. SP.6'o,tx.4$ .fupplicio proiudicio.^aod Sdllnfiidnumefl. P.6-p,v.nbsp;^6.\se,\\\dsd'iz\\z]:gt;, epitheton redunddt. T*-^Sjtx.ii.imperatociam gratiam. P.77,x.4^nbsp;dlij fatum pro ftatum .fed quid dd coniugium?
.8i,ix.4V t^e^iusmottttmrepoerispro vi-tarn; qudnqudm hoc t in Brennen Opo-rtni ^tttone. P-^i'^;'V.ZJr-'Juidammdlunt iP macum,(5fxdiIfinacum,S?Ifnacum.P.'^-fofedesefi. Pd.8y,'zx.4O.MeroueumOTeZxj.nbsp;P. 8 8 j'tx. 6.dddtturpofl Atila, ex Ldfiidno cod.nbsp;nonecel]drio,tpzsm quialoeibenignitatc de-leftabatur. P.8 9,xx.ii.vrbeDelminio credo legcndum:quamuis Luzjnum extet. Ibid.nbsp;Tx.57.vi:imaloprov'm. Pdg.c)Q.,v.i.Opor.Q-queifre Argosproequeftresagros.txtrx/wg'aenbsp;Confldt. quot;Pug..dddetraduntexOpor.nbsp;pofl eile. P.9 lt;^,v..t^^.La/c. quod confterna-rct. Pdg.-LQx^y^y^lege^yyxaloco quum.SPo)?
verf. (S, non tantum Val. Ibid. v. zo.male immitiffimagente. T. 10 3,2/.9.Z,^lye.abfti-ncre iubentur. P.10^ ,v.io. quidam recc-pide^dluntpro receflilTe.. 7.io6,a/.3X.gra-tiflimoanimo Opor. C?pa^. 108, tx. ii.An-doini,i2.Erelina,y 3.1lt;ugormq. P.109,nbsp;verfass .mallem Neficanam.xj/xyNaifitanam.nbsp;Pag. 110,21. y y. Margum amn.a/warridef.v-biMargenfeld. P. i i4,'y.4 .arua tec .Opor,nbsp;Pag.110,2/.34.lupetueniente Chacannoexnbsp;P^nz.ano. P.szo^v.i 3.Adoloaldus^Al-dioldSquibufdam. P.sz i,2x.30.1atiandonbsp;app e titui.xrrep/xiparticipium ex margtne. P.nbsp;I i(S,2x.39. Ne eiusquidempop.Rom.Po^nbsp;habef.drell'e loci nomen additur,vtfltfl^cFo-rumquidempopuliRoro. Pag.ii^,v..^^.nbsp;Luitprandus.C2x.V 3.promylio legiture^nbsp;iam Miluio,C Moluio. ^Pug. 130, v.zz.c-cm. Opor. fiAevnttoleraripotefi. P.i 3i,2x,nbsp;4(5.rediere poflma.ximointerferendumad Jennbsp;fum. Pug.snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.qtiidamFopro le
fiatvtrumque. Pug.i 34,'y.37.Chacorum velQday^Ciidem. P. 13 v.txj V .propulfate 'nbsp;Scyth,/edpropagarey/xeo*exP. P^nbsp;v.i. o.indignus we/xr^dwiniquus. Pug.nbsp;141 jtx. 11. conlpicaci habet Opor. Bonf. verbnbsp;z\iFp\W\,idefldiuinantes. T. i 4i,-fti i.con- ,nbsp;fciap/lt;eef,oconicita. 7.i45,2x.47,Rin-ginum: quidam Rbegium.xt/y Rhagorium,nbsp;P. 144,2'. t r .Campulo,2'e/Pampulo.' cor nbsp;repletatj'cortexerat. Ibtd.v.t 3.diuiErafminbsp;P4^,.0t'-2.O'Pontem Moluium SaUuflio.abnbsp;^myltoScaurofuitadtcatus. P. 147,2lt;.(S.nbsp;dimilitpro^'xtr,'Mddiiiific. ( ix.io.Beno-n Bonf.alt) Benoniam.nbsp;nbsp;nbsp;149,2x.*9 .led cu-
mulatas. P.\ s^QyV.zz.S^flsFizlegiturinO-por.pro Galba.Sed Salba verum. Pag.i s tV. 2. V .Gallo.-iyaxdx? Caluo, rf/.Balbd? hoc pro-bius. P.si^y^-v. .cxx\.clt;^\x..additurex alianbsp;Cod.nequ^jdugonifat prouidentifuitmainnbsp;quinuperrimmul(51:anfuerc,Arnold. Pag.nbsp;1 Ojtx.i 7 .gerebatur aptiusquam fercbatur.nbsp;P.i(S4,2'.i9.feritatemprofeueritatem, z^v.nbsp;3 i.exucrcntproeximerenr.eodewpcwp. P.nbsp;169,2/. 17.Gtamaticis, prc. virguladtera^nbsp;tur. P.xys.^v.'s.9.fibiprofpe,e? xlt;S.mentes pro nationes efl in Opor.editione. fedvtrii-que bene. Ib.v.'i 3. fatuam inducete relg'o-nem. Bonf. placent: quia de fuo idolo intelhgo.nbsp;Pag. 177,2x. 3 4.o malum,Vso continenti.nbsp;p. 179.2'. 3 3.iropaticntiuspro intemperan-tius irrept tn Opor. P. 18o,2'.3 8. propera-uit.x Lxj/c.acmox ante aratnin terra pro-cidenSjingentesDiugt. I^-C. caret, jxjg.
? .y
-ocr page 38-|
4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LECTIONE 18 }, v. Iff.alij legnnt G quid regis eulpa pat. 4rGquodregipatratumfacinus. ^4^.184,nbsp;/fr45 .^)/?rcuocaturos,4dz/z7arz Oporxe-rm etiara tyrannidem facil aGecuturos.-nbsp;pofi adhibe^entur,i/fgt;y?/?^.telo gladio in cu-biculumrgis clra ingreditur. A i 8 7,1/.2.nbsp;nofiraeditiocpaothabef.Opor. amp;quantus. V. 17.nequecreuiGe,ncque decreuiGe.^aezZ foflerinsforfan irrept. E. 189,i/.4 8.lt; Al-buinusf Albanusprz? AlboniusaZf^ legitur.nbsp;i^.^.eflQO'tStS.Opor.Qami.nnullinbsp;Odalas; Ihid.v.i i .dimillusproadmiGus O-por.habet.vtrumepffe ferripotefi. v.r^ .Vin-eeflaus. znetu Byrjetlaum qui quot;Pragat^cepit,nbsp;ponit. P.t.^^,v.i.s .alt) oraniadiruere vexa-riqueperm. 7. i cj j,v. 14.Scunura reEl'e^nonnbsp;Sccundurnji/fZSecanum. 6t ir.^o.moK fuo,nbsp;Plinij efi:cao\Q ai,alterius. Pag. loy.v.iy.nbsp;leRionem impream, vt qua efi in A C. retineo.nbsp;licet Opor.haudinept'epofi deGliitj^zZat-eum-quefecuri qua Vngarico more geftabat.ag-greius trucidauit. Nonnulli virginem tergo Chunum cumLadiflao colludatem fur-cptalccuri pcrc. A2i5,i/,4 5.Rapczan;pnbsp;proy. AixOji/.iff.BratiGai {..cy.C.aliusnbsp;Bladiflai,zeZia/; 0/gt;or.Bratiflai amp; Conradinbsp;^atrjGeyf regisac Ladiflaifor. Et i/.4o.nbsp;pugna abftineat./ZzZeZZzo.Opor.rawew.fe pu-gnaabGinerent.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.K.le^liobene habet.In Opor.te^n hacquacoditionc con tinuoredditurum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,v.44.nonnullire- ponunt item pro in quem; quod multo peius. Pbid. v.lt;io. r^egilTet, G reGpifeentem quan-d oqwe fratrem in tellexi Get. videtur fcholion.nbsp;Aiiffjt/.J 8.Robertus,A7?oK/lt;Zy Henricusnbsp;III. 7.zi8,i/.vi.fententiarequiritvt lega-/r,conffffus,concitato in hoG fertur equo.nbsp;Pag.z Ji,i/.i2.oppidoZe^ Opor.propopulo.nbsp;T*. 1 3 ^,v.'i^i.hacinfertafuntabaliis: aGede-lat.Itaque depatin dominio controuerGanbsp;nafeitur. HaElenus Brenneri editionem ada~nbsp;mujftmfiquutifumus:infiquenttbus non pauca,nbsp;prarttm ad lacunas complendas, ex Oporinia-naadtiuimus. Quaergotmmutata, quaq^ aliunde adhitita fuertnt,ne quit in malampartemnbsp;fiudium norum interpretetur,fidelitertndtca-binius,letsioribustamenomifs.Ergopag.i.} quot;7^ ^'51 .(af^iciorepotimui pro difcordia. Exfu-fiiciotteentmmultM orta, vtefi verf. 54. 7*. 25Pgt;'2^.i 5^,tribus cam menfibusigfiifcrroqucnbsp;vaftaflc: lt; C. Bonfinij,tJ^atthiti E. ohlatus,nbsp;tionhiibet. P. 147,1/. 18.mandatumnbsp;fac. O/zortantumfac.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f.Bezen dura eiusimp.coerc.contendit,fxO/)i?r. A iy8.extremumpoftulati,fyZrjffr^.nbsp;edit. P.'2.6,v.lt;;i j.patientiffim.prz'j pien-tiffim. A1 ff8,1/.7.tabsimperij aciammo-dbacceffit. T.a 82.,i/.ff.protinus AC.^t/z/pro-TPvcno^.illHdmagisgenuinttm. Az 87,i/.5gt;.Per-^da.Ki)wwZ.pra:fidia. Ib.v.^ 2. qua: nonnenbsp;religioneacreuerendaill confingunt, abe-f^intitBonf. Ai88,i/.4i.repderc:4/Mrc-fpondcre.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.pauloaliterlegiturin OpeK. aliospofitofupralaxum collolapidib. cxccrebrant.nonnullis collufaxis vlque,amp;c. |
S V A R I . ?.zp i,v.9. extremo? ('y. 3 4. vndecunque potuit etiam auxilia euocauit.- in Bonf. C. nonnbsp;int. P.Z9^,v.s .qttidamC,2ticfio3. P.^QO^nbsp;i/.^o.Opor.porcorum inGar. A3O3,t/. 19.nbsp;Rapczama;?;do. P.^Q6,v.9.cp'itfuppl.nbsp;ex Opor. P.}O7,v. 3 p.Steph.Quintof.v/e-tentia Eanzjini.Z^ v.q.m\x Oporpro Ann.nbsp;SP.31i,i/.ff.Canfguinor,lt;Zy CanGgnor, P.nbsp;Licius.-aZ/Ciccusdicitur. v.^^-.Bonf.lmpetratfides.-nonullipraferutin.-teperatavita. P.^ ^()^v.t.B.aGdadditume.v Opor. P.^Of^ .1/.41 .al. maluntTciaiCanus.nbsp;P. 3 4ff,i/.4ff.ineuntreZZzz videtur qua inucnbsp;MWtefiin Bren. P.^s 4,i/.9.no(Gu Opor.ab-undat. A3 y 8,i'.ii.AC.ariore.lt;jZ.altiQre.nbsp;P. }6'^,v.2.y). clamore Mari rege exclamainbsp;Opor. P. 3 70,1/.! 4.eizZe/w intonanspro ma-tronas. P. 3 74,i/.7.reucrtius.AC.vehcra5nbsp;tius. P.}79iV.i ff.Nicopolitana clades.in in-uidiMari obitus.5of.flt;?rfr.^ v. y.diffe-minans.-5rf.diGimulatis.A. 388,i/.2 3.connbsp;lundis animisprt/ c aliis: v.^r .pacatior nbsp;pauciorex Opor.repofui. P.i^q 7,1z. i .vtunbsp;edit.habebatbcWo: (fiv.antepen.coneiuaict.,nbsp;nofira pra:lio, conGcrnaret. A. 3 9 8,i/. 18.nbsp;adhtbuimus hacverba:'^^ cm os moresquenbsp;bouisDuxilleprferret. A4Off,i'.9.deleginbsp;Bren.nonhabet. P.408,1^.3f.os4relt;r.viucsnbsp;[dniusvidetur. P.st^ 13,i/.i2.Boemif.rpZzf4-tionisgrattaadie^ii. A.419,1/. 3 8 .nat abeflnbsp;inBren. A42. y,i/.yi.dib.fxOpor. A43 i,nbsp;'Z'-4.coniug.5re.Gingeui. P.i^i)nbsp;locus paulifier immutatus. foetus leEito eratsnbsp;Dum laboranten) vbiquefuorum aciem Me-zethusaliquantifperduceret.part. A4 3 7,nbsp;^47-acriquejprzxatque. A44y,i/.2O.amp;nbsp;prouinciamvtramqucTurcarum peticulolinbsp;bc tatam.-epfxf^^r non adeb neceffaria. Pag.nbsp;verfilz.abazztufqueadtcm ex Opor.nbsp;deprornpta. A4 y 4,1/.8. in occurfum efrun-duntur. Ponticcscumfacerdotum.ZMAre.nbsp;non legebantur. A, 4 ff 3,1/. 2 o. fei re n t propi-tia,amp;cc.vfque adycmt:ent,aliundefuntinfirta.nbsp;P^.?-4lt;yjt'.4i.lt;iMoxambo,iy^elt;lt;Zi/eryrf.nbsp;fi^tsentisAon dum,e.v Opor.in nofiram e-ditionem tranfcripfimus. Uidebatur enimora-tionisfiriesh/cpaululumhiare. P.t{6^,v.i^.nbsp;regieledionis exponerent, dcindeGiumnbsp;V.C.abfiunt. P.4f7i,v.z i ,inHuit://e^ in-uenit. A.474,i/.y4.Bcnedidusexlt;jZ///lt;ty^nbsp;fumptum. P.482,1/. 3 y.iuuenem:iner-mcm. A48 y,i/. .ia(ci\x5meliusquam iu-Gius. A.49o,i/.y2.extcmplo.'Opor.cxcomnbsp;poGto habet. A.492,v.37.Gdendum7.C.nbsp;quidaminuidendum. Pag.^s) 3,verfi. 13.iu-cundus.-Po^rotundus. ^.494,1/.y2.1cnGr.nbsp;pr/j agit.nbsp;nbsp;P.sif9lt;i,v.iy.0por.legitncmmi compecitori: verfi. zq. ipfumpro primra.-verfi^ y. facris aderat.- qua lePlio veteri contraria efi. P. s Oo,v. y .Quum in MorauiaGeor giumadhibuiGcnt,nec:Opor7^. A. yo r,nbsp;i/.4O.fpiritum,ii/er/48.fupramillcGmum,nbsp;aficititia. O ff,iz.4ff.omnes in Bonf. nonreperitur. P. ^o-ptverfi.^i.nos iepcQdit.-Prr. rclpondit. |
|
LECTIONES UludreEliuj. i4.'!5'gt;2-9gt;^-C.immoran-tur; Opor.numcrantur. Tag, \\-f e. Konnulli p.r. T. y 11 ,v. j 6.pro Rofgone^wt-f^wRcgij. jUio.Hinelongius.-^-loog īlt;/.i'er/?i4.trucidant.Dc-mum adinternecionemyyy?Zfr,Z?4^ffA V.nbsp;C.Itionem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.aboranvtf/.ab |
V A R I . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ aum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y 18,v. i o.ttiftiti.-Z^.trifti ore. P.y } t-yV.z y .ocyfsitn/iro occafione,f/*lt;pa- P. y } } ,/.24.coronas infirtum ex O-por. Pag. y j 4,2/. 1 .V.Turcico.-^Z/ truci.J?lt;Z perindeefi. T.^ j y,^.jff.dudutn. Opcr.iamnbsp;iam.y3fOTfitutgeneris. Hacfitn^ua maxi*nbsp;menotanda dstctbamw: eater a[atis confiant. |
CA.r AtOGMS AVGTORVM QVO-* rvm tstimonio boninivsnbsp;infuii Decadihus nj/us efl.
|
Ablnius fcriptor Goihicus neas Syluius Ammianus Marcellinus Annales Boemorum Annales Polonorutn Annales Vngarorura Apollodorus Apollonidcs Appianusnbsp;Ariftobulusnbsp;Biblianbsp;Blondus CaHimachus' Cornelius Nepos Cornelius Tacitus CrefccntinusMettopoIita Cnton DamaGppus Diodorus Diogenes Lacmus Dion DionPrufcus,quiGeticafcripfit. Dionyfius D. Hieronymus Ephorus Eratofthcncs Euripides Eutropius Francifcus Petrarcha Guilielmusnbsp;Hccatxus Hegefippus Herodianusnbsp;Herodotus |
Homerus Hypficrates lordanisnbsp;lulius Gapitolinus Leoprandus L.Florus Menander Metrodorus Scepfius Onefictitus Otho Palmerius Paulus quileienGs Paulus Diaconus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W Paulus Orofius Philemon Philoftratus Pitheas Plinius Plucarchus Polycletus PomponiusMcIa Poflidonius Procopius Ptolemxusnbsp;Richardus Rogerius canonicus VaradicnCs Sichardus Strabo Suidas Symmachus Timaeus TrebelliusPoIlio TrogusPompcius-' * |
7^
Index eorvm qv hoc opere prter tres
Bonfinij priores decades exhibenturrafterifcus
verb nunc demum adiunda
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defignat.
^nt. Bonfinij 'X.'V .libri,d Sambuco reperti
loan.Sambuci appendix de Ladiaofodouico Ferdinando regib. 754.
* nbsp;nbsp; cum funebribus duabusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vna de Ferdinando 1.
8itf
8x7
75gt;t
80J
807
81X
cum funebribus duabus orationibu^
amp; tertia de coronatione Fodolphi 11. Ponij
de Ferdinando I. taker a de Maxtmiliano 11.
I Zigethi Eiufdem Samkuci ex^fotiones obdionumd Temeuari
Toh^
A^Giube-
, De reddita Matthias F. corona
* Contralus matrimontorum inter Ludouicum^ Mariam ac Fcrdinan-dum Annam^^c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;758
Concordia Fiigarica inter Fridericum III. MaximiUanum I. Zla-
| ||||||||||||||||
|
* Gnomcegenerales Sambuci de tribusummis in Imper at ore virtutibus PegumZngariapriorum conflitutionesfeu dcrta apprimedederata:nbsp;mox IN DI c I [ubiela. |
ANT.
ant. BONFIN.1I
RVM bECADiS PRIM
liber pkimvs.
preciolisq; pellibus abundant. PftereaThemices, N agothi,Pergiones,Halli-ni,Liotbid,quifcraciflinios capos colunt,amp;AluuIi,Fumait,Feruiri,amp;Scan-lo tbigothi bcllo afperrinai : ad hc EuagreS Octingis admixti, qiii ciina praeruptis rupibus ferine ritu inhabitcnt, hoc nomine donati. Exterius Oftroggth, Ra-uaricij,Vinouilcthi,Suctidi,Cogeni,corporumproccritate prftantes:exqui-bus D aui promanarunt, qui propriis fcdibus Herulos eiecerunt,amp; Daci dein-*nbsp;de dili funt. Neque dfunt Grannij, Ganzij, Eunixi,Ethelcugi. Hine ilia Go-tlioruminnumeraniultitudo defluxit,qux Berigo rege in littus Occanicgref-fa,fuperatis eietisqj Vlmcrugis,qui maritimamcam poldebant, Gothiman-ciamappellauitmox finitinaos Vandales, quos parivirtute compererat, iibinbsp;conciliauit. Philimcro duce,duinfedesmclioresqurunt,fato ponte,interie-fas paludestraiecit: nondummedia pars exercitus forte tranfmiferat,quumnbsp;JO pons ipfe non line inagna hominum pecudumq iafturadiffringitur : ham neque qui traiecerant, redire, neque qui remanferant ,fubfcqui potuere. Qnum.nbsp;locus is tremulis paludibus 06 ingenti voraginc occluderetur, diu armtoiumnbsp;illic muginis,amp; hominum ploratus (vt aiunt) auditus eft. Philimerus cumreli-qua manu Spalios libi obuios aggreditur, mox ad extremarri Scythia: partem,nbsp;q Pontico mari adiacetji Albanio Gothico fcriptori credimus, reft a defcc-dit'. Regionem qu ad Articum polum rccedit, Adogitx incolunr, qui in fer-ucntillima ftate quadraginta diebus totidemq; notibus perptuas luces ha-bent : contra,fuientc hyeme, pares tenebras. Ad feptcntrionalem Oceanum nbsp;inful funt, quas congelato mari quum lupi adcunt, pra: maximo frigore ocq*
-ocr page 42-I
. i ANT. BONFINII RER. VNGAR.
los atnktunt, quin amp; in partibus his apes quicquam moliri nequeunt. ViftuU igitur fluuius SarmatiamEuropicam,quam nunc ex parte Poloniam dicinius,nbsp;regionem late difFufam,innumerabihbusq} gentibus refertarn Germania di-uidit ab ocSfu, meridie lazyges Meranaftae di{lerminat,qui Amadocis monnbsp;tibus cicdi, ad Danubij ripani confugerunt: amp;quicunq; inter Danubium,nbsp;Sarmaticos Carpathiosqs montes,ac inter Gcrmaniam,Tibifcumq5 claufi,vni-uerfumquetraftum accolunt. Item ab Auftro earn feparant Sarmatici Carpa-thijqs montes, frudtu nimio dili:poll hos continuataiuga ad Borifthcnis v-quc oftit,ab exortu Ifthmus,Carcimtusqi amnis, amp; cum Buce Motideqj pa-lude,TanaiSjincognitaqj terra circumfcribit. Sarmat,iidemSauromat ex lonbsp;lacertinis oculis appellati : ad Viftul oftia Gythones, Phinni, amp;: contra a-,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnem afcedendo Sulones, Phrugunidiones, Auarini.a leuitate dili, Ombro-
nes,abimbribus appellati: item Anartophradi, Burgiones, Arfyet, Samboci, Piengit,amp; Befli : qui omnes ab exortu Venedicis Peucinisqj montibus clau-duntur,amp; communinomine Poloni vocantur:prter Gythones, Venedicum^jnbsp;finum, Prureniumqj. Pruffia, Liuoniaq5 maritima, nunc ilia regio dicitur : amp; nbsp;Riphis, Alaunis, Budinis, Vcncdicisqs montibus tergo circumdatur. In hisnbsp;Chromus fluuius,Rubon,Iurmites,amp; Thefenus:item Sturni, Vibiones,Nafci,nbsp;Acibi,Bcrufci,Sabari,Pagorit, Agathyrh,Sali,CarCot:amp; in Sarmatici Ocea-m littore VeIta.,Oftj, Carboncsq; popuii. Nunc maritimum huius Oceani tra- ibnbsp;tum Prutenis Liuoniisqs habitatum,Indioari variis nationibus coacti: at-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pacatum genus hominum, i. A/iaziri fane bellicofiffimi, qui pecori-
bus tantum amp; venatu vilitant, occuparnt. Ammianus Marcellinus his Ar-mephos nimiaplaciditate cognitos admifcet,quos Chronius Viftulquepr-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tert]uunt,amp;inPruliahodiecontinentur. ArmephisMaflaget j quimaioresnbsp;Get interprctantur,adiaGcnt. Item in mediterraneis Aiani, Sargeta:, Amaxo-*
zr^'hcMo- bij t,qui amp; Medones, curribus, quum erratiles domos habeant, vocati funt, /chcunt. Bo^ini vemres,qui ad Borifthenis fontes habitarunt. Omnes hi, montibusnbsp;vndique circumfepti. Lithuania poft Poloniam eft, Venedicis Bodinisq; montibus ob^uta. E Noruegiorum nanqueiugis Borifthenes oritur, vt plenque 3nbsp;coniiciunt, primigeniis fontibus copiofus,deinde multis amnibus adolefccns,nbsp;baud procul Chcrfonefo in Ponticummare deuoluitur. Lithuaniam Galin-d prius,Sudemq; tenuerunt.Bodini,Gelonion vrbemligneam habitant.Iux-taThyftaget, hoc eft facri Get,faerificando dili, vaftas fyluas occuparur,nbsp;vcnatu aluntur,quibus iuftiftimi mores, alimenta bac,maribus nuda capita^nbsp;nemorapro domibus:quum facrofanli habeantur, iuftiihmum confugienti-bus fuo i^ire prbent aiylum. Vltr Riphus mons ipfe cofurgit, vnde Tanaisnbsp;fluuius oritur,quem caderites aftidue nines inuium vfque adeo reddunt (velu-tiPomponius ait)vtintendcntium aciemnon admittat:ditiflima deinde regio,
fed inhaTgt;itabiIis,qudo gryphi,fuum amp; pertinax ferarum genus,aurum terra 4'^.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;penitus egeftum,mira follicitudine cuftodiunt, neque quenquam id attingerenbsp;patiuntur. Circum Arimaffff,Efledones,qui amp; Amaxobi,quum plauftra pronbsp;domibus habeant,nuncupati : amp; ( vtpaulo fupr diximus) cruleo capillo, A-gathyrfi,quibus mos eft ora artusq; pingere,veluti quifque maioribus prftat:nbsp;amp; his quidem notis, vt ablui nequeant : item cryftallorum, adamaritis,fmafa-gdorumqj copia non mediocris, ac lapillorum,qui fint omnium preciofiflimi.nbsp;Neruis,qui amp; Neuri, fontium Borifthenis accol, ftatum fingulis tempus eft,'nbsp;quo pro arbitratu fuo,in lupos,iterumq5 in cos,qui fuerant,mutentur. Eftedo-nes, hc vltima pietatis officia parentum funeribus exoluunt, vtpote qui eo-rum corpora laniant, pecorum vifeeribus immifeent, abominabili mox vora-citate abfumunt : capita vbi affabr expoliuerejauro culta,pro poculis vfurpat.nbsp;Hoftiumeutibus equos feqj Geloni veftiunt. Melanchlni atra vefte vtuntur,nbsp;vnde nomen illis inditum. Mars, omnium Deus eft, cui pro fimulachro enies
amp; tentoria dieant, humanoqj fanguine facra faciunt. Plinius aliquantulum ab ^mmiano diffentit,dum Neuros apud Hypanis fontes,Gclonos verb amp; Thyf-fagetas.
-ocr page 43-DECADIS L LIBER I.
' fagetaSjBudinos, Bailli das, amp; Agatliyrfos ad Borifthenis ort fuifle aflerit. Ba-: filides ab Hercule amp; Echidna genus ducut,quibus mores regij, fagitt tantum arma, arque ideo tale fibi nomen compararunt. Gemis, Balilidas Noma-dasq; feparat. Hypanis per Nomades amp; Hy leos fluit, qui fyluis fignpfere nomen, manufadto alueo in Bucem defcendit. Super Agathyrfos funt Noma-d.cs, deinde Anthropophagi, quihumanis carnibus vefcuntur, amp; idcirco exe-'' crabile nomen fortiti. AMotitarumtergo, quibus palus nomen accepit,vl-timifunt Arimafpi. PoftcaRiphi montes (vt paulo fupra ditum) vbi afliduusnbsp;niuis cafus in pinnarum fpeciem.hc regio Ptcrophorosappcllata,guiapin*nbsp; narum more cafus niuium, homines interficiant : vbi denfa caligo, ac gelidisnbsp;aquilonibus perpetuus rigor.Poft cos,vltra|quiloncmHyperborei,qui quumnbsp;vltravit te rminumdegant,hocflbi nomen inuenere. Regio eorumaprica,fe-Jici tempcrie, nullus hic noxius afflatus : pro domibus nemora, luci, cultusqjnbsp;^lcorum, publicam priuatamquc difcordiam ignorant, item morbos, longonbsp;kuo fatiati, quadamrupe fc in mare deturbant, hoe fcpulchrigenere vtun-fur. Quidam eos in primaparte littorum Alia: pofuere: alij medios fecere eosnbsp;inter vtrunque folem,antipodum occafum,exorientemque noftrum:quodnbsp;tiullomodo fieri poire,tamvafto mari intcrueniente, Plinius alTerit.Siquafcri-dtoribus danda .fides, femeftrem In lueem habent, matutinis ferunt, metuntnbsp;-O ^eridie : quum Apollinemprcipu colerent, primitias fr ugum Delon mitfc-re folebant, quas virgines hofpitiis gentium per aliquot annos vcnerabiles fe-rebant : at vbi hofpitij fides violata fuit, in proximis accolarum finibus ea de-eonere conftitnre. VitraRiphos montes inlittore feptcntrionahs Ocea^i,
wxivx V vkjxiiv*-*- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n n 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nius diei nauigationi Bannonia eft infula, n qua veris tempore ttuctibus la-iatur eleiftrum,fi Timxo credimus deinde eft Atnalchium (vt Hecatus ait)
tiam(quampleriqviequot;scandiauiam vocant) incomparat magnirudinis infii-lam oftendit ; cuius portionem, vbiHiUeuionum gens per quingentos diffifa P ago s, habitat, orbem alterum appellant. Quare fi Geti inde promanarunt,nbsp;quos Gothos dicimus, amp; totam fer Scythiam inundart,neminiprofeft mi-rum videri debet. Hc ad Viftulamvfque fluuium Sarmatis,VenBdis, Scy-ris, Hirris quondam habitata, cuius finus Cylipenus ditus eft. Subfequensnbsp;40 verb Lagnus,Cymbris conterminus. Prima nc eins Sarmatipartisqu Polonia dicitur,ciuitaseft Graccouiaf, Gracco ciue Romano nominata: innu- craett^^nbsp;merq; ali,quibus parietes amp; mri funtlignei: ^d Graccopolis,clariflimumnbsp;habet feientiarum omnium gymnafium. Noftro autem tempore, prima Sar-m.atixpars,qu lazy gibus eft finitimaj Polonia dicitur : qux verb ab ofts Yi-ftul per finum Venedicum extenditur,Pruflia nominatur. Liboniaper idemnbsp;littus poft earn in (eptentrionem propagatur. Lithuania,a Prufli tergo Vene-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
dicisBodinisq; mbtibus circumducitur. Poft Poloniam,verfusTanaim, Ama- nbsp;nbsp;nbsp;M
xouitx,quosMaflagctas elfe dicimus. Vitra LithuaniamverfusTanaim,Tartaria vera eft,id eft Alania. A mediterranca Sarmatia defeendendo ad Mo-
50 tida,Tartariafalfa. Poft Poloniamamp;Maffbnitas,fi fletatur ad marc Ponticum amp;:Motidem,Rufla eft,velRutenia-. ciusquepopuli ,Ruteni, adTanaim vfque , inter montes ac marc, Motidquc paludemprotenduntur : dem olimnbsp;Roxani, Roxolamve dicebantur. Peucinorum amp; Bafternarum regio eft, quxnbsp; Peucinis Carpathiisque montibus incipit,amp; inter Iftri Borifthenisqult;Agt;ftia
-ocr page 44-ANT. BONFINII RER. VNGAR.
dum eft,ad lazygas reuertaftiur:ac regiones,qu Danubium,Pontum, Mo- * tidem, Tanaimquc tangunt, quando de nicditerraneis Scythis nonnulla rctu- .nbsp;liinus,rit profcquainur.Iazyges, quos inter Germaniamamp; Daciam fiipra dif-ftniuinius,^atriis fedib. eie(fti,Mctanaft,ideft cxules, cognominati luntxpii-bus olim oppidahc Vfcenum, Bormanum, Abiuta, Parca, Tricfum, Canda-uum, Paflium amp; Partifcum,amp;: nunc Agria,innunierique pagi. Agria,ab Agria-nislllyrici populis,qui Triballorum tergo habicabant, c condita c nomma-,nbsp;ta eft, qui traieto Danubio in Partifcorum agro confdr baud procul a Ti-bifco amne. Aliqui ab intcrfluente fluuio, vel quodgens agreftis fuerit,amp;: iuTtnbsp;urbana ,*nominatam putant. Tempeftate noftrahanc Vrbanus pontifex Agri-icrnbsp;enfis excoluit, qui diuo Matthia imperante damit, vir tanti conftlii ac fapicn-ti compos, vt apud Principem ilum inuiliflmum, primum locum obtinenbsp;ret, omnia rcgerct, qufturam perpctuam f gcreret, per multos annos pr-fnbsp;torii przfeturam, quem Palatinatum dicunt : necVienna: quidcm Alamani^nbsp;c pontificatu caruit : procero corpore ac obefo, afpetu liberal! ac vencran^nbsp;do,probitate fumma, moderatione non mediocri,inaudita ncgociorum labo4nbsp;rumque tolcrantia,profufa libcralitate, amp; amorc fuit in ftudiolos non medio-nbsp;cri : vniuerlas Principis curas obibat,imperium, amp; omniac fcntcntiagercbat/nbsp;nulliusvnquam ocii particeps,vt ternamdominilibigratiamcompararci.nbsp;ii^uriarum fuaVum di fi Imulator egregius, amp; pr animi magnitudine, ir ac in- 2-0nbsp;dignationis vidor irdomitus, omnia quo animo perfcrens, vtriufq; fortungnbsp;pari a'quanimiratc tolerator : amantilTimus fuorum, amicis deditiflimus, vienbsp;grtitiflmus omniunamp; cumulatiilimus relator gtatiarum: cui triginta miliainbsp;circiter aureoruirPquotannis prouentuserant,exquibusprater corporine-'nbsp;ceflaria,nilrecondcre voluit: aulam femper frequentiflimamnitidamqueha-*nbsp;buit, maxima nobilium principumque familia refertam: in menfa lautifli\nbsp;mus, parciffimus in vcftitu : veftem folennem nunquam tulit pluris,quam qu^nbsp;triginta aurej^vanirct, oto aureorum toga forenfi domeftica vtebatur i In;nbsp;caterft verb rebus, vel qua ad diuinum honorem, vel adhumanam pietatenit,nbsp;beneftcentiamque faccrent, vfque adeo magnificus amp; profufus, vt neminemnbsp;Jlli pareueeo tempore Pannonia vidcrit. Prterealiberalitate, aquitate, tem-,nbsp;perantia, religionc, mifericordia, comitate, magnificentia, fide, ac dignitat^nbsp;tanta,vt omnes m amorem obferuantiamque fui iure conuerteret,amp; allicereu
porifque tefturam, fibi ex hac vita vfurpaturum,ctera qu fuperarent, f in Dei honorem,amp; alienam vtilitatem erogaturum. NobiUa pafeebat amp; fouebacnbsp;ingenia, paupcres amp; calamitofos mira beneficentia completebatur : in lite-tario lud multos alebat, templa aedesque magmficas erigebat : fua$ ecclefiasnbsp;Jiiperbis non modb adificiis, vermetiam aureis vcftibus,fcyphisque argentcis miri^cc exornabat, Ita vixit, vt non fue, fed alien vtilitati vixifte videre- 4lt;gt;nbsp;tur: feiiipcr efle,quam videri maluit. Nemo quanti fuerit Vrbanus, admire-tur,qumn tantum regem fiipenti fu prceptorem habuerit : amp; qualis iUc fu-rit,hincquifqueconiiciat,quantmolis erat diuotamabund fatisfeciflenbsp;principi. Hic igitur no folmvirtute ac dignitate fumma,fed optima nepotunxnbsp;turba vir omnium iudicio feliciflimus potuit appellari : quibus Stephanusnbsp;Crifpus erat,nunc Syrmienfi(vt aiunt)epifcopus declaracus, humanitate fum-ma,rnoribus nobiliflimiSjitem magnabonarumartiumdodrina prditus, quinbsp;Vrbanum auunculum omni ex parte referebat. Poft Agriam, vt ad diuerti-culum rcdetur, Caflionia eft, a Caflio Romano ciue nominata, vrbs herclenbsp;clariflima. Et ad Metanaftarum caput, Pifonium in Danubii ripa ftum,quod fonbsp;pari modo conditoris nomen referre gloriatur, non parm Roman redolensnbsp;nobilitatis. Pifonenanque nominamm, qui Pannniisprfuit,amp; Thraccsnbsp;ad Myfiosdcficictes domuit,quorum captiuiin vincula conieefti tant feritatisnbsp;erani(vt ait L. Florus) vt catenas dentib. morderent.aliqui Pifonc,Frugi etianbsp;cognomto,qui a Valente fuit intcrfedus,vocatu opinatur.Kinc triginta mili-
bus
D E C A D S . L I B E R L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
bus pafruumTrenauia,amp; remotius inmcditerraneisNitriaBochi fluminis ac-ola prcipiti curfu Danubium influcntis. paulo fuperius in eadem ripa Gok gotium,quod Scythica lingua Libera ciuitas interprctacur:itemTrcnccnium,nbsp;Sc Zolinum,fub Pifonio. QmimDanubius in plures alueos diuida!hr,variq;nbsp;infulas fiant, ex bis nobilis habetur Samaria, quae Scythia dicitur,amp; Cornaron,nbsp;prifcorum Scythi Afiatic populorum nomina rcferentes. Arx ibi ad caputnbsp;munitiflima, amp; diuiMatthi regis ingenti fumptu elaborata, horti quoque re-gij,amp; vinaria multa,amniflinuque pagi. Deinde vnius diei iter V atia,a V atonbsp;eremita, in Danubij eremo degctc,nominata,vel Bacia quondam iita Bu-lo trotum fica: ego ante Vacianis puto,fuperioris Pannoni populis, quos Pto-lemus plane commemorat. Haec fiio antiftite Nicolao Bathorco, viro nohi-lifiimo,oratorc fummo,Italicis moribus amp; di lei pl inis ornato nuc maxime gio-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
riatur. Vetiis nanque Bathorcorum familia apudVngaros magni fempcr habita , quam proprio plerique pago, nonnulli Batho Pannoni rege ( cuius memor eil Strabo ) vna cum pago amp; Batia ciuitate diefam cfl'e arbitrantur. Atnbsp;Stephanus BathoriDacorumtranfalpinorum dux, geftorumbellorumglorianbsp;baud minus nunc domum iUuftrat : qui quum vna cum collega fuo PaUlo Ki-nifio, diuiMatthi dulu amp; aufpiciis in Turcorum expeditionem proficifee-retur, deleto ingenti hoftium exercitu, perpetuam fibi laudem comparauit. A
ZQ Bathia triginta milibuspafl'uum in eadem ripa remotum eftPeftumf, in BtP-dx nu cfpefu fitum: ac Pefti Italic! quondam nomen iniitat, amp; Pefta- nis fortafle militibus,vigente quonda Imperio Romano dificat.In niontijj.nbsp;verb Sarmaticis,quiMetanaftas Polonisdiuidt,Cremni(^a,Sccmiciat,So- seimecz.,nbsp;bum tjBiftricia: in quibus auri funt altiflimx argentique fodin,regiii Bea- Zoihm,nbsp;CriciMatthiaregedonodat. PoftlazygasiuxtaDanubiumDaciafucccdit, nbsp;inter Tibifcum amp; HieraifumTyramque elfufanbsp;nbsp;nbsp;ab Axiace fluuio tergo
Sarmatia diuifa : in qua in primis Marmacia, vndc Tibifcus oritur,in Carpa-thiis montibus collocata,quamMarmariflamnunc appellant : vb?kal,magno-ris inftar effoditur, amp; tanta quidem copia, quanta vniuerf Scythi fatis eife
30 poflet : ne procul quidem hinc aqua inuenitur, in qua demerfum ferrum ver-titur in cuprum. Vetufti Daci populi fuere Taurifci,Cftoboci:fub nis Pre- annelij,Ratacefij,Cauconefii,Potulacefij,Saldefij,Cragifij,Biephefj,Scnfij.nbsp;oppida quoque vetera Rauconium,Zerabora, LizTis, Tibifcum, Dccidaua,nbsp;Vlpianum,VIpi Traiani colonia. Eodem nomine aliud VIpianum in Myfiafu-periore commmorant : nam Crinitus Vlpius Traianus quum Myfos amp; Da-cos uomuiffet, in fuq; vifoti monumentum Nicopolim in Iftri ripa condi-dit, pr cteris has colonias deduxit, quas fuo nomine denominari iufiit.nbsp;Item in Danubio pontem erexit, opus perqum admirabile, vt DioiTin Tra-iano feribit, cuius hodie quoque pil nonnull fperantur : ad quem in vite-
40 riore parte Danubij Seucrinum t eft oppidu, Scuero Impcratorc coftditum: zeuri: quod magno adliuc prfidio adticrfusTurcorum impetum Vngari tenent. Etnbsp;Singidaua,Acmonia,Arcina,Zeuma,Dierua,Dru|riiegis,Paroliflum,Napuca,nbsp;PatruiiTa, Prtoria Augufta, Salin,vbi nunc fortafle Marmarufla, qu olimnbsp;Marmacia: itemMarcodaua, Appulum,Ziridatta, Aqu, Amutrium, Pinum,nbsp;Argidaua, Comidaua, Sornum, Triphilum, Ramidaua, Thy afl'um, Carfida-ua, Paridaua,Vtidaua,Petrodafa,Zufidaua,Notindaua. Trans montes Car-pathibs extremaDaci regio ad Axiacem t fluuium vfque produa, quain Anbsp;nuncTranflyluaniamt vocant,pecoris, vini,frumcnti,itemauriamp;argentife- scftemitt-raciflma,vbi amnes nonnulli aurearamenta ferunt,aurique fragmenta quan-A-*-
'50 doque fcfquilibralia trahunt, quum montibus fit vndique circumfepta in co-ron fpeciem, inlyluis iubati boucs, amp; vri, ac lylueftres etiamequi : vtrifque Cv/tum mira pernicitas, at cqui iuba funt ad terrain vfque demifla, domefticisnbsp;per fe eft mollis alterno crurum cxplicatu glomcratio. Regioncmhanc habitant Scyth f, partimSaxoncs Daci,mitiorcs hi,afperiores contra illi. ORm Zek;B.nbsp;Romanis Sarmaticisque colcniSjante Gothorumamp;: Vnnorum eruptionem to-a iij *
-ocr page 46-6 ANT. B O N F I N I R E R. V N G A R?
ta Dacia complebatur, vt ex multis anti quorum lapidum infcriptionibus coil* iicerepotui,amp; ex hacprfertinijqu nTranflyluanianupcr inuentaeft :nbsp;t. ANNIO FABIANO TRIVMVIRO CAPITALIVM, TRIBVNOnbsp;LEGIOWIS II. A V G. Q^AESTOR TVRBANTIVM, TRIB. PE.nbsp;PRAETORI, eVRATORI VIAE EATINAEj LEGATO LEGIONISnbsp;X FREtENSIS, LEGATO AVGVSTALI, PRIMO PRAEFECTO PkO-VINCIAE D A R C O L O M AR V M, VLPIANARVM, TRAIANARVM,nbsp;SARMATICARVM D. M. CIVIS SABINIVS, MILES LEG. X I I.nbsp;GLIBIES A RATIONIBVS VIXIT ANNIS XXX. CIVI VALENSnbsp;-DVVMVIR COLETCOMINI A, FLORENTINA, RARENTES I N E F- Inbsp;FICACISSIMI PEVRIO SJ^TVRNINO, LEGATO AVGVSTALI,nbsp;FRAEPOSITO'QJ/E CONSVLARI COLONIAE DACICAE, SARM-TiCAE L. D. D. D. VitraAxiaccnifluuiumPeucini,Carpiani,Bafternaenbsp;funt, amp;:Chuni,qui natalifolo eieliin Vngariamvenerunt,amp;:diuo Mattkianbsp;Danubij infulaimpetrarunt. Pauco poft temporefponte fe orthodoxafide no-sjinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;initiarunt. Get verb,quos Valaclios nimc dicimus, Pius f Flaccos appel-
latj Tranftyluania incipientes interTyram amp; Borifthenem fluuium,aduxi-numvfq; marelatiuseffiinduntur. Pars verb quintraTyram,Ierairum amp;Da-nubiumincluditur Moldauia,quaft mollis Dacia, iunioribus nominatur : fed JftropropiorMontaninancdicitur. DauienimDaciiidemfunt,acvnalin- ionbsp; guavtuntur. InTranflyluaniaquondamhcfuereoppida,Carcodunum,Me-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tonium,Elpcdana,n procul Tyra,cuius aCCol Tyrogetx dilt;fti:itcm Viban-
t?narium,Eralt;ftu^ metropolis cius Alba lu lia,a Romanis prius condita,deinde ab Albanis Scythis inftaurata Ladiflao epifcopo,prpotificc Vngarico,n-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;biliflma Gereborum familia nato,viro quidem probitate fumma,non medio-cri doiftrma,pari eloquentia, regio nunc ifta cenfctur.hic cum fratribus quatxnbsp;fapienti fuerit,amp; dignitatis,in Beatricis fympofio fcripfimus:amp;fi. vita fupcrc-
Beatnct^. j-jt^i^hac liioria fuo loco referemus.Vitra Peucinos Ruffa,qu Rutcnia nc dicitur, tranfalpina regio,qua olim Bodini Amaxobiique, nunc Ruteni inco-luntiquor Leopolis a Leone Iniperatore pro partaBarbaror vitoria nomi-
natur,inctropolis profebtb nobiliflima,vbicclebcrrimvniuerf Scythicelonbsp;bratur empori Inmeditcrranea verb Dacia Varadinum,quod fuo nunc an-tiftite Ioanne,prftantiBohemor familia nato,tantoperegloriatur,nc iniurianbsp;quidem,quando fummo amp; libero fuit ingenio,animo exccllenti ac magno,in-eftabili comitate,liberalitate fingulari,ac fide indiuumMatthiam,cuius fupre-mus confiliarius erat,conftantiflima: ncmini vnqua nocuit,profuit quibus po-tuit, inimicos iniuriarum obliuione amp; officio femper fibi rcconciliare folitus:nbsp;maxim ifquseq; fui domini mandata fententia, pr nimia ingenij dexteritate,
peregit : vbicunq; fuit,femper oftendit,quanti Principis fuerit alumnus: nullanbsp;icgatioifcm obiuit,quamnonhonorificentiflin geffcrit: quarc diuo Matthix 40
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftii gratus eft habitus, vt perpetub eius animum fibi obftrinxerit. Varadinumnbsp;KfttMrenut, Chryfust fluuius interfluit^ Carpathiis motibus demifftis,qui quum ramenta aurea deducat,ab auro nomen accepit. Cterum baud ab fc futurum arbi-tramur, fi de Dacis aliquid vlterius exponcmus. Daci iidem amp; Daui funt,Ge-tisqj cognati, quando idem vtrifq; fcrmo,quin etiam ex eodem loco prodiere:
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;led aliqui ex Scandinauia (quibus Iordanis,ac multi fcriptores aftipultr) vna
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum Getis, quos Gothos dicimus : pieriq; Dais,qui funt in Scythia Afiatica,,
venilfe contendunt. Da nanq; ( vt audor eft Strabo ) Hircani finitimi func
populi,qui V nnorum,cterorumq; Scy tharurn ritu,meliores fedes qufuere.^
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quare Daci amp; Gct,non Scandinauia,fcd ex Afiatica Scythia, cu Occiden- yqnbsp;talibus Orientales populi vetuftiores fuerint, retius proueniffe teputantur.nbsp;Qnin amp; Dauorum amp; Getarum,feruorum nomina Athenis tantopcre cclebra-bancur. Solebant cnim ferui,vt CappadoCes amp; Syri, fuis regionibus appclla-
ri. Nec defunt, qui DacoS amp; Dauos, nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft pugna, quum bellicofiffimi
* fuermt,nom accepiffe vclint. Getas verb gefis(q.uu s in inorc Grco fpo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fnutlt;gt;lt;
DCADis I. Liberi.
jnutetur) qu Romana pila funt,appellauere. Gefus enim, longus Cotus cft,vc in Geticis Criton fcript. Gct in exortum ad Pontum vergunt:Daci contra,nbsp;verfus Germania ac Illri fonteis. Qiwd Daci,Daui fint, antiqua eorum oppi-dateftantur,vtpote qui iil daua potillimtim exeat,veluti Comidauaj^ergida-ua,Decidaua,Marcidaa,quafi DauaMarci,Decij,amp; Sergij.Sed Get Grccisnbsp;notiores, fiquidem frcquentius ad vtranq; Iftri ripam comigrabant, modonbsp;Myfis,mod Thracibus immixti verfabantur. Triballi quoq; Tliraci populi,nbsp;quum idem is obucnerit,ca{de fiepe tranfmigrationes tolerarunt, amp; eo potif-fimm teporc, quumfinitimi aduerfus inferiores infurgerent. Dion Prfens^nbsp;to fophifta digniffimus,qui Apollonij Thiani Eucratis Tyrij temporib.foruitinbsp;in GetaSjtahquam exul peregre profelusjGetica edidit,vt Philofiratus ait: exnbsp;quibus res Gctarum, quanti habit fuerint, facile pofTcnt intclligi. Cfar Au-guftus aduerfus Dacos, qinquaginta milium olim exercit mifit^ ac vix Da-nubijripa prohiberepotuit. Au;o igitur plurim Getarum amp;:Dacorumim-pcrio, ad duceilta bominum milia cxcrcitum amplificarunt, rraictq; Danu-bio pfouincias populiRomanigrauiflimo bello infeftart. Curio Daciatenusnbsp;populi Romani figna tlit,fed tenebras faltuum cxpauit. In Sarmatas vfq; Ap-pius, Pifo Rhodopen, Caucafum penetrauit Lucullus, ad terminum gentiumnbsp;Tanaim, lacuin^ Motim : nee aliter crutiffimi hoftium,qum fuis moribusnbsp;10 domiti-.quippc quum in captiuos igniferroqj fieuitum:fcd nihil Barbaris atro-nbsp;cius viium eft,qm quod abfeifis manibus rehli, pene fuperftites viucre co-serentur. Domitianus Imperator vnam in Sarmatis expeditionem, cfacumnbsp;legato fimul vnalegionc,amp; in Dacos duas necefl'ari fufeepit: primam, Oppijnbsp;Sabini viri cfularis gratia, quem ab hoftibus opprcflm fenfi?rat : fecundam,nbsp;Corrielij prfeli chordum prtorianarum, cui belli funima ipfe commife-rat. De Dacis,poft bella varia bis triumphauit:de Sarmatis,laureamCapitoIi-no louiretulit.Tc aras Flauianasj ei dicatas Vienn crediderini,quado Fla- ads.Petr!nbsp;ui gtis ille fuif.deinde quum Daci iterum defeciflent,eos Traiar^s in ditio-nem fuam redegit:nbsp;nbsp;qum alfiduo bcllo res Daci exhaufte forent,multaTil-
50 lue colonias deduxit,inhdiernum vfq; diemRomanamlinguam references.
Neq; diutius id ptofuit : nam Galieni Imperatoris temporibus amifl'a cft, qu Aureliano deinde dedit originem: fed Aurelianus Daciam,quaTraianus pr-^inciam vitra Danbiumfcccrat (vtSuidas amp; Eutropius ait) intromifit, omninbsp;Illyrico Myfiaq; vaftata:defperans earn polfe retincri. Romanos ex vrbibus amp;nbsp;agris Daci abduxit, eam^l media Myfia collocuit, ac Daciam appcllauit,nbsp;qu nunc fuperiorem inferioremqj Myfiam diuidit: amp; quum illa ante in luanbsp;Dnubij fuerit in marc fluentis,nunc in dextera ab Aureliano tranllata. Quinnbsp;amp; LiciniS Impcratot Galcrio declaratus,e Dacia fuit oriundus.Dacir|uon-dam fuperatis bello Bois amp; Taurifcis,totam fer Illyrici regionem dcfolarunt:nbsp;'40 Scordifcos, olim Galatas appellatos, cum Illyricis amp;Thracibus proijiifcunbsp;vinentes, grauitcr infeftarunt, deinde in belli focietatem acccpcrunt. Gr,nbsp;Romanis(vt ait Plinius)Daci difti funt,de quibus in^ralatius dilfcretur.Dacia,nbsp;Gothia,amp;: quum a Gepidis Gothorum cognatis deinde occupatafucrit,etiamnbsp;Gepidadici poteft. Galicno imperante, Gothi Grci,Macedoniam,Pontumnbsp;amp; Afiam deuaftarunt. Danubius Gcrmanimontibus oritur,haudproculnbsp;Rauracisiugis,limitibus Rhticis,per latiorem orbemprottus,recptis fexa-ginta fluminib.fere nauigabilibus,bis decies circiter milibuS pafl'uum vagatus;nbsp;feptenis tandem oftiis in Euxinummare deuoluitur: dextra, Rhcctos, Vin-dlicos,Norics,item Pannonias,Myfias : ad luara,magnam Gernianiam,Ia- zyges,Metanaftas, Dacos amp; Getas habet. Nilo duntaxat inferior, glacie con-gelatus onufta plauftra,ingcntemque exercitum fuftinet : amp; tune natur deficit officio. Nam quum ad Pannoniarum defenfionem, tutclamque ImperiJnbsp;Romani, naturx iuffuiam emcrferit,ne fua Barbaria incurfaretur, vefanie-te bruma, vt Germants amp; Scythis aliquantulum blandiatur, quando fuifuj;itnbsp;ccolx,eorum pedibus calcari patitur. Quum lUyricum attingir,Ifter,ab Mrqnbsp;a iiij
-ocr page 48-8 ANT. BONTIN II R ER. VNGAR.
Phtloflr-tHS.
rege nominatur:cuius duo filii, Elorus amp; Alus,quos Philoftratus ( quem in Nou ciuitatis obfidione, diui Matthi iuflii Grco traduximus) feribit, eXnbsp;Homeri fententia, clariflimos quondamhabitos, Myfis Troianisque auxilionbsp;fuifle:item in bello, quod adTroiamgeftum eft,maximus Aiax aduerfus My-fos fe, ^vn cum Patroclo Achillem,aduerfus Hemum filium Martis, Di-omedem, Palamedem, 0^ Stelenum, aduerfus cos,qi ex Iftro venerunt,Atri-das amp;rel!quos oppofuit. At Iftri filii,Scytharum duces, qui Hedroris inftitutonbsp;quadrigis pugnabant,quum in hofteis forti animo irruerent, Aixque feuto 3.^nbsp;criter infonuifict, deterritis, refilientibusque equis, turribus exculfi, palantesnbsp;Scytlle fugitabanf.ifti verb quum obftinaciffime pugnarent, ambo cfi. lonbsp;Ante cruptionem, Pence eft infula, quam quumBafternx occupaifent, Peu-cinorum accol montium, inftlam quoque Pcucen appellarunt, picearumnbsp;fyluarum mnltitudine,Peucini didifunt. inferius amp; fuperius inful mult,nonbsp;pari magnitudine; quare prae cteris celebratur primnm Iftri oftium.Et Peucenbsp;dedud:um,Hieroftmon ditum, quafi Sacrum osmeque procul Iftripolis, ab ,nbsp;amne nominata.Iuxta Peucen, magna palus oritur : fupra Iftripolim quoq; la-CLIS eft tribus amp; fexaginta milibus pafl'uum ambitu,quem Halmirim vocarunt.
KerodotUS libre 4.
Jiul lgt;iz.e-
vvel^
Tf. InPeucinis igitur, interamnis Achilea t vrbs eft Turcis nuper occupata, A-chillis religion! deditiflima: quam Leuca,Dromus quoq; (vt inferius oftende-ur)affirmat.Sccundum,Narcoftomum,a congelatis ftupidisquepifcibus,quo- zo rummagnaibi copia capitur,appellatur.Tertium,Caloftomum,lignis vel bo-nitate vocatum. Contra afalfitate quartum, quod Pfeudoftomumnuncupant:nbsp;inde infula Conopc,qu culicum multitudine fibi nomen inuenit, amp; Diabafis, tranfitutiuncupata.Quintum,Borioftomum,quod fpedat adBorcam.nbsp;Stenoftomum verb fextum, 1'ed anguftum. Spireftomum denique feptimum,nbsp;quod Ipiras latius obducat,a palude nigra defiues, quamTifagolam Ptolem-us appcllatmon procul, Arp is eft ciuitas. Poft Sacrum,tria ora funt cxiguaamp;::nbsp;angufta.E^orus quinque tantumlftrioftiaponit,poftfeptenalftri ora.prternbsp;mate Ponticumvaftaplanicics aperitur, aquarum indiga, Q^amquum Darius Hyftafpis filius intraftet, traieifto Iftro,quum aduerfus Scythas bellum gere- 50nbsp;ret, plt;um abfuit, quin cum exercitu toto delerctur : deinde Lyfimachus innbsp;expeditionem contra Dromicherem Getarum regem profedus, eadem ne-ceflitudine adadus, inlioftis poteftatem dcuenit: at quum dementemlioftemnbsp;nadus eilet, incolumitate donatus abijt. In bac folitudinc,omncs Scytharumnbsp;fun^cntcs,vtPlinius ait:quarum alias tenuere Get,alias Sarmat,vtpote A-mailobij,aut Aorir.alias dgnrs Scyth,qui feruis orti funt,aut Troglody-t.mox Alani funt,amp; Roxolani. Ab oftiis Iftri ad Tyram noningenta ftadia in-teriace^t:in medio fpacio lacus duo, Sgt;C quidemingentes:altero portus loco v-ti licet,ore caret alter.Planicie! vaftitatem Britholagif habitant,^ Icporum gra-uitate^ominati: oppida verb Tremes,Cepolium:montesMacrocremnii,Clanbsp;ros,amp;;prope Tyram Hcrmonadus.Sed hinc hiftoricorum magna difl'enfio : a-liqui funt qui Getas, quos Gothosdicimus,e Scandia profedos, infulam fuiflenbsp;contendunt, temporeTyb'^rii. lius Cato, extranfiftrianaregione, quinqua-ginta G ctar um milia in Thraciam habitarum deduxit: qu ges, Thracum lingua vtitur,amp; adhuchabitat,Myfique vocantur.Grci,vtaudor eft Strabo,Ge-tas Thraccs efte arbitrantur, vcluti Mylhquandoquidem vtriqueThraccs,nbsp;quos nunc Myfos vocant, quibus Myfi quoque illi promanarunt,qui in Afia,,nbsp;inter Lydos, Phrygas amp; Troas habitant. Item ipfi quoque Phryges, Thraci-bus duxeregcnus, quum olim Bryges diccrentur, quemadmodum Medobi-thynos,Bithynos,amp;Thynosnominatos accepimus.Poflidonius deMyfis,Thranbsp;cibus amp; Gens multa refert admirationc dignifiima:quando religion!deditiifi-fnos,.a carnibus abftinentes, perpetuique coelibatus non parua ex parte obfer-uators fuifle feribit: melle tantm,acladc cafeoque vcfcifolitos,atque ideir-coDcicolas, amp; Capnobabas, ideft fumi confcenrores,appellatos-nonnullos nbsp;Thracibus,qui fine mulieribus vitam excgcrint,Ctiftas vocatos, quafi creato-res.
\
-ocr page 49-DCADIS I. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;gt;
res, honrisqj gratia facrofanzos habitos, amp; omni denique libertre donates.
. Menander ille Comicus idem fentiens,Thraces ( inquit) vniuerli, nos prafer-tim Getx : nam eoriim indigenam efle, meipfe glorior, pr cateris continen-tiam nimis agimus. Et fubdit, E nobis vxorem ducit nemo. Qu arc Getis ma-ximumfuit diuinarum rerum ftudium,quod carnium quoque abftinentia 'vehementer axit. Poft hCj Getarum genre quendam Zamolxin nomine,Py-thagor feruiuifl'e ferunt: ab eo ne mediocrem quidem diuinarum rerum co-gnitionem didicifle : ad gptios peregrinatum, nonnulla fuis artibus addi-dift'e : in patriam reuerfum, in fummo honore apud fuos habitum : auguria,
10 prodigia, fomnia prfagiuifl'e : proinde Regem Getarum vitro animumindu-xifte,vt optimum diuin voluntatis interpretem,fbi in regni focietatem hunc Philofophum adfeifeeret : in primis peculiaris Dei facerdotem fuifle deftgna-tum, deinde pro deo habitum: fpeluncamfubterraneam, ac aliis inuiam fub-iuifte : nemini prarterquam regi,regiisq; miniftris colloqucndifecifl'e potefta-tem:ibideorummore,oraGulareddidiire:edi(ftaedidifle multa. Demummo-rem hune adTyberij vfque temporaperdurafl'e, quo femper aliquis famftiffi-mis prdtus mftitutis inueniretur,qui Regi cftliarius foret,amp; pro Deo . Getis coleretur.Cfaris Augufti tempore,qui aduerfus Byrebifca Gerarumregennbsp;comparauitexercitjDeceneas hochonore in SacromonTe,cuiCogeono no-
10 men erat,fungebatur. Qijare ft Grcis credimus,magna auftoritate praditis,amp;r, Get5quospro Gorhishabemus,eThracibusduxeregenus, qunampad?o nbsp;Scandia,ftue Scantiaprorupere?Immo Iordanem,cterosq} fcriptores,qui cumnbsp;fequuti funt,mentitos efl'e confitebimur: nift fortafteThraccs quondam Geta-nbsp;runiMyforumqjprogenitoreSjprimm eduxifte eos dixerimuf: aut Apollodo-rum Eratofthenemqj fequamur,quiHomerumca:terosqj feriptores antiquesnbsp;Graecarum tantum rerum notitiamhabifl fatentur,reliquaru vero long po-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
fttarum peritia caruifl'e, quumqj flumina circiter quadraginta Pontum inftur, neque Iftri,nequeTanaidis,neq; Borifthenis,neq; Hyppamdis,ne^ Phaftdis;nbsp;neq; Thermodontis amp; Alidis, qui celcberrimi funt, feciftc mentionem : nt^e
30 Scythis quidem, quos claros quofdam equar mulfores Ladiphagos Abiosqy nuncupat : amp; fortaftc hon immerito, quando ea tenipeftate mare illuinullinbsp;patuit nauigationi. Proinde Axcnon,inhofpitabilenuncupatum,exfrcquentinbsp;procella,amp; Scytharumimmanitate,quihofpites immolare,humanis carnibusnbsp;vefci,amp;:caluarias pro poeulis vfurpare folebant. Pontus quondam inaccclft-bilis erat,atvbi lonesm littore vrbes condidere,Euxinus,benignus liofpes ap-pellari cptus eft. At quifnam Homerum Scythas ignorafle dicere auftt,ft La-cliphagos, Abios amp; iuftilfimos nominarit,quum carros pro domibushabc-rent. Nomades amp;^paftoreseflent,nulla iaborarentauaricia,onus pro onreda-rent, vxores cumiiberis Platonis inftituto communes haberent, nihil priua-
40 rum prter cy athum amp; enfem pofliderent ,mire ftmplicitatis homines^nulla * malicia ambitione laborantes, contentes pacis, amp; longe nobis continen-tiorcs ? His quondam moribus Scythprpollebant. Atvbimare ahobis iia-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
iiigari cptum, maritimi Scyth noftris moribus coinquinati, eos continuo deheixyvoluptates, maliciac niagnitudo,auaritia,malarumartiumofficina pro-tinus inuaftt: mox dtriors eft'eli,holpitesmaclare, agerelatrocinia, luxuria mollefcere,tra(ftare fordida lucra, dum mafuetiorem exterorum vitam gu-ftant, eftminari,corrumperc prifcorum mores,pro ftmplicitate maliciam in-ire, immutare fere omnia. Q^re viri quondam fantiflimi fucre Scyth, vtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
Strabo aftipuiatur,ac tales, quales ab Homere feribuntur. Quin etiam Scytlii-
J cam ftmplicitatem Perfarum ,gyptiorum, item Babyloniorum amp; Indorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
teftantur epiftol. Anacharfis philofophus,amp; Abaris, qui ab Auaribus Vnno-rutn fociis duxitorigincnijamp;plerique alij inGrciam fapicnticupiditate peregrinati, perpetuam idcirco laudem ftbi compararunt : qui gentile quoddam prfeferentes inftgne,ingenitamiuftici,facilitatem,lenitatcmqj redol-bant, Alexander in expeditione aduerfus Thracas,quum Triballos incurfalTet/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 50-J
to ANT. BONFINI R E R. V N G A R.
Syrmiumquc Tri hallo rum regem perfequeretur,in Peucem Iftri infulam con fugientenijVnde Syrmiumpofteadenominatum eft,nauigiorum inopiaremo-ratus eft : tra/grefl'us in Geras,captam eorum vrbcmfubuertit:moxacceptis abnbsp;ilia genre amp; Syrmo rege muneribus, veftigiofe recepir adfuos. Dromiche-res Gerafum rex, qiium fiiccefl'orum Alexandri temporibus Lyl'imachum in-feftanremcepifler,ne morralibus(inquit)talibus bellum infer,fed potius pro a-micis habeto. deinde hoftem male meritum hofpitaliter donatum dimiiit, ta-lique beneficio eum ftbi perpetub obligauit.Anachariis vcr,vtEphorus afte-rit,e Sacarum genere fuit, qui Aftaticam Scythiam frugiferam incoltdiic monbsp;deratfbne,prudentia,ingeniique prftantia inter feptemfapientes annumera- lonbsp;ri meruit. Folles ignis exufcitatores, bicipitem anchoram, rotamq; figularemnbsp;inuenit, de quo multa Diogenes ipfe fcribit. Sed quando in Getis amp; Scythisnbsp;aliquandiu fuimus immorati, nunc ad diuerticulum redeamus. Harpisnonnbsp;proculapalude Tbyagola,vrbs quidem vetuftiftima, cui ab Harpy is nomcin-ditum.Phentis enim (vt ault;ftor eft Homerus) ab Harpyis in terram Latipha-gorum, id eft Getarum ,du(ftus eft, qui fobrio viiftu funt amp; parco,fanlis legibus vtimtur,externis mexpugnabiles amp;inuifi,acnullo auarici morbolabo-rantes. Poft Iftri oftia maritimam Ponti verfus Tanaim peragranti oram, Tyras inprimisfluuius occurrit, cuius oftio quingentorumftadioruminterual-
^lo infula Leuce, Achilli facra, profpicitur: de qua multa Philoftratus c Prothe- lo ftlai verbis cognitione digna fcribit : Neptuno Tethida pro nouo folo fuppli-cafle, vt aliquamhis qui Thcflalia forent incolendam infulam daret.Huc re-putantem Ponti longitudinem,nullaminhabitabilcminucnifl'e,quum Iftrum,nbsp;Borifthenem, tThermodonta,qui immenfis perpetuisque gurgitibns inPo-tum deferuntur,rcputaflet,vni ex his amnibus profluentem exaggerafle,in Po-toque infulam ftatuifte, eius longitudinem triginta fuifle ftadiorum, quatuornbsp;verb latitudincm : mox ibi pteleas albasque arbores fuifle ortas, vnde infulasnbsp;nomen injjitum: alias templum in mirum amnitatis ornatum circftarc:hcnbsp;deHm Achilli ac Helen incolendam dimifilTe,ibi templum vtriufqucrehgio-fiflimum,amp; vtriufque ftatuas fuiflepofitas, qufemutub nonconfpiciunt: 30nbsp;nam Helenafpelat ad gyptum,quin amp; Neptunum amp; Amphitritas,item Ne
nbsp;reidas,cterosquc amnium dmones, qui in Motidem Pontumque conue-niuntjibi fua coniugiafrequentare:albas adhxc aues infulam habitaire,amp;: con-firmafl'e nomen, omnes Graecos, exterosque Barbares Ponti accolas, tali fefenbsp;holpitio abftinere. Achillem amp; Helenam ibi conuiuia agcre, in cantibusquenbsp;quotidie verfari: mutuum amorem, Homerumque prxconem,perpctuo can-tu refonare. Prxtereaeflefamam, mercatoremqucndamhanc infulam quan-doqufrequentalTe, huic apparuilTe Achillem, retulilfe qu ad Troiam geftanbsp;funt:grato hofpitio, amp; lauto prandio excepflre:mox imperalTe, Ilium nauiga-
retjT iademque puellam adduceret, qu vna Priamidum fanguine fupere- 40nbsp;rat: quodquum illefeciflet, ab Achillemirificelaudatum, aciulTum,vteamnbsp;(quando Leucen mulieribus adir nefas crat)in fuanaui cuftodiret:mcrcatorcnbsp;ab co,non fine multa pecunia dimiflrum:neque adhuc ftadium abnauigantem*nbsp;puclla: vlulatus audiuilTe immaniter ab Achille difeerpt. De his hatenus;nbsp;nunc adTyram fluuiumreuocetur oratio. In eius oftio turns Neoptolemi,
amp; vicus Hermonadris appellatus. Nam Achillis filius, vt aliqui opinantur,iux-ta paterna monunicnta,ipfe quoque aliquid dificare voluit:quod non aflen-tior: immo Neoptolemo Mithridatis filio nomen aflumpfit, qui ftate na-uali,hyemc verb equeftri prlio Scythas fuperauit : amp; vt cxitti Tyra Getis ob-ftrueret, inTyrx oftio turrim crexit. Tyras Tyriis mercatoribus dibtos arbi- J* tror, qui Iticri cupiditate dudi non modb primi cum lonibus mare Poiiticum,nbsp;fed Hilpanum quoque amp; Gaditanum penetrarunt, vt argentum, fyluarum incendie conHatum, Pyrcnis montibus purpur commercie referctes, fe di-taf ent. Phnices, primi cymbam, amp; fy derum in nauigando obferuationemnbsp;inucnerunt.adamnemvrbs Tyros,qu etiamOphiuiradicitur,quum Ophoe-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cicuru
-ocr page 51-DECADIS I. UBER I.
Xiicum dicidebeat, Phnicibus ntincupatum. Aduerfo nanque flurine na-uigantibuSj dextra Niconia, laeua eft Ophiufta.Get,Tyr accolx, Tyrogc-t vocantur. Neque procul eft infula Parthifama, quam Tyragetx incolunt, Pfeudoftomo Iftri oftio centum triginta milibus paft'uum fan remotam.Mox in, a.nbsp;Axiace fluminis eognomine vocati: hi quum fagittarij fint egregij,quafi fagit-tadigni haberi debent. Vitraiftos Crobogigi,ac Rhode flumen: item finusnbsp;Sagarieus/amp; portus Ardefus, Tyra eetum viginti milibus paffuum Borifthe-ncs abeft,quern Bore robur interpretantur, quando inde defluit:nauigationxnbsp;commodus dulci aqua ,pifcibusque optimis prxditus. Huius lacus ingcns, amp;nbsp;o oppidum, quod quindecim milibus paiTuum mari recedit, odem ndfninenbsp;appellatumshoca Milefiis eonditum mcdo Olbiam,propter diuitiarum beati-tudinem, modo Miletopofim vocarunt : optimtim hie foiebat haberi emporium, quo GrciSeythque omnes confluebant: item in littore portus Acho-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
rum. Ab Achillis infula Leuce, centum vigintiquinque milibus pafi'uum Che-ronnefus abeft,in gladij formam porreta in tranfuerfum, quam ab exercitati-one duels Theffali,Dromon Achillcum nominarunt. Agrippa.eiuslongitudi-nem octoginta milib. paftuum conftare afferit:vniuerfum ilium tradum Tau-^ rifei, Scyth amp; Sarmate tenent. Succedit deinde Sylueftris regio, amp; Hylcumnbsp;mare fylua, qua eircumdatur,nominatum. Vniuerfa igitur regio (vc ait Stra-io bo)qu inter Borifthenem Iftrumc]uc fuperiacet,prima Getarum eft folitudo,',nbsp;pofteaTyrogetx,quos Sarmatx fubfcquuntur,cognomento Iazyges,amp;qui Ba-filici dicuntur, amp; Gcurgi, quorum pars maxima Nomades, amp;paftores, paucinbsp;terram colunt. Bafternmeditcrraneatenent,TyrogetisGermanisq5vicini,amp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
a Germams fortaffe originem ducunt: diuiduntur in vicos ph-es,ac nationes: nam Adnobi quidam dicuntur amp; Syndenes Baftcrnarum.Qui Peucen Iftri in-fulam occuparunc, Peucini difli. Roxani, ad Aquilonem recedunt,inter Ta-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
naim amp; Borifthenem campeftria pafeuntur. Totus file tradus Aquilonaris, Germania ad portas vfque Cafpias, eampefter eft amp; planus. Hanqgplaniciem,'nbsp;Rufeiam nunc vocant j in Albarn Nigramqj diftinlam. Contra Roxanos^x-30 peditionem Mithridates Eupator mifit, Tafio duce, cum his pugnatum, quinbsp;maxima ex parte trucidati funt. Ex crudis bourn coriis thoraces amp; ,fcuM con- *nbsp;ficiuntjitem ad Ixdendum enfe, arcu lanceaque vtuntur. Ex hoc gencre plu-res funt genres. Nomades in curribus vitam degunt, per herbofamplanicienrnbsp;vagantur, tentoriaferunt pilo contexta, pecorafecumducunt, vndevidumnbsp;carpant, quum ladte, cafeo carneque vefcantur : amp;:hps nunc plerique Tartaros vocant : hyeme ad Mceotini pr frigore defeendunt, ftatque perme-diterraneos campos diuagantur : idcirco afinis carent,quum animal fit frigo-ris impatiens ; boues quoque cornua non habent, quum algori fint obnoxia:nbsp;equi pufilli, magn contra pccudes : hydri congelata aqua, quamuis nea:,
40 tarnen feindunrur. Itaque vt hxc ordine referamus', inter Borifthenem^ Hy- * panim, montibus incipiendo Lenium eft oppidum, Amadoco, Barfacum,'nbsp;Nioftum, Azaaria,Sarurum, Serinum: metropolis eft Olbia. Inter Hypa- nbsp;nim amp; Carciniteml aurofcyth,Tamyraca. Deinlt;^ Achillis exporredta pen-infula in falcix fpeciem, quemadmodum fupra diximus, vbi Bonus portus,nbsp;Cephalonefus, Myfiaris,Dian lacus, amp; Sacrum promontorium. A Drominbsp;tergo finus Carcinites, qui peninfulam TauriCo Chcronnefo diuidit. Internbsp;Carcinitem fluuium amp; PafiaCem Nauari, Nauarumq; oppidum, deinde Ta-racaua, Pafyris, Hercabum, Tarocca, Carcina amp; Neontichum, quod Nouanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
mniainterpretamur, amp;- moxIfthmusTauricCheronnefi,inter Carcini-tern finum Biciamq; paludem interiacentis, in quo Traphros in primis oppi-dum, deinde Eupatoria, Batrace, Dandaca,ParuuIa,Chcronnefus, Criume-topon, in arietis frontem edulum promontorium, Corax, Lagyra, Iftrianus' fluuius,Theodofia t vrbs prxftantilfima, Nympha, Panticapxum, Myrma-* Ht^nbsp;cxumpromontorium,Parthenium, Zenonis,Cheronnefus, amp; Heracliu Romanis hber-tate donatumyMegaricc quondam appellatum, quod quinquenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 52-li ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R,
libus pafliium ambiente muro Grci mores cuftodiuit. In medirerrancis vc* r peninful Tauric funthc, CimmerijBion,Parofta,Taurona, Paftefgya,nbsp;Ilkirata,Tyri:ica,Tyris poirefla,Zephyruni,Partacra,Chyta:um, Argola/fanbsp;bana.HeracIium autemHeraclienfium eft colonia^qui Pontumaccolunt. Eo-dem nomine Cheronnefus dicitur, qu Tyro fluuio ftadiis quater millibusnbsp;amp; quadringentisji per mare nauigetur,diftat.Partheriium, virgini cmdam dinbsp;cato facello cum ftatua^ nuncuparunt promontorium : centum lladiis ab vrbenbsp;abeft, tresque portus effecitjvbi Cheronnefus cxciditur. Padorum portus eft,nbsp;angufti quidem oris,in quo Tauri gens Scythica,aduenientibus infidias latro-num^ore tendcrefolent:poft hune alius portus eft,qucm Conuntehi vocant: jonbsp;poft hune Cheronnefus eft, vrbs parua Cheronnefo, in qua hta eftjnomina-tadibera quodanijac fuis vfale^ibuS,deinde Barbaris infcftata,c necefltudinbsp;nis adduta, vt EupatoremMithridatem aduerfum Barbares bellaturum., ftbinbsp;prfulem amp; propugnatorem elegerit,qui limul in Gheronnefum mifit excrci-tum, amp; contra Scythas arma tulit:receptoque Scyluro cumfiliis o(ftoginta( vtnbsp;pollonides afl'erit} in Bofporanorum regum ditionem earn fedegit. Contranbsp;Criumetopum promontorium vitra CimmericumEuripumj Carambis oppo-nitur Paphlagonum promontorium. In eadem regiorie ctiam Cimmerius ms,nbsp;vbi niagnus olim Cimmeriorum apud Bofporanos fuerat potentatus. Et nunc
iuxtaEuripumCimmericumeft Caphanobiliilma Genuenfium colonia,qu io
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vniuerfnunc Sarmatic Cheronnefo fuum nomen dcdit.Panticapuni olim
Bofporanorum metropolis erat. Cimmerii nanque ad Ponti dexteram, niedi-terraneam regionem incolentes, m loniamvfque difeurrebant, deinde a Scy-chiseieti funt,amp;:Scyth Grcis,quihas ciuitates habitarunt,vocantur.Bof-pori fretum inter Panticapum amp; vicum AchiUeum eft viginti ftadiorum, amp;:
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;congelato freto pedibus vtrinque tranfitur. Q^are quodeunque Motidis o-ftiumcontinctjCimmericumlinurn appellant. CoritrahuncobftarcTrapcz-
y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rem montgt;n feront, qui ciuitati ad Tybaraniam Zl Colcliidempertinenti no-
mfti ddit. Poft hune Theodofia invberrimo loco lta, amp;: conditore fortita nomen, cui portus eft centenarum capax nauium: deinde Panticapa ciuitas 3
nbsp;Bofpcaranorum,in Motidis orepohta. Interuallum, quodinterTheodofianinbsp;amp; Panticapxum eft, quingenta amp; triginta ftadia non tranfeendit, multis vicisnbsp;inlgnibusquc habitaculis, amp; mira fertilitate prditumdn medio Nymphxumnbsp;cum optimo portu. Panticapxi arcem Mileliis coditam legimusdic Leuco-niSjSagauri amp; Parifad temporibus,vn cum vniuerfa Motidis ora fub regalinbsp;imperio regebatur. Parifades autem regum vltimus, quum grauilh'ma Barbaris tributa pendere nequiret, Mithridati tradidit imperiumapfc inter deos deinde rdlatus, vito Mithridate in populi Romani ditionem venir. Os Motidis, quod Bofporus Cimmericus appellatur, in anguftiflimum terminatr Eu-
tip um# Achilleus viens Parthenio,qui in Afia eft, obiicitur.Cheronnefi regio 4nbsp;in mare dcclinans,! heodoftam vfque, tota frugifera amp; campcftris,vbicunque
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colitur,tcr decuplumlegimr, centum amp; odoginta modiorum millia frumen-ti,nomine vedigalium Mithridati Eupatori foluebantur : quin amp; cum Afiati-cis locis circa Syndieen attingctibus,argti talenta cireiter ducenta millia.Grnbsp;ci veluti Motide falfamentaria, itafrumentarios hinc commeatus accipie-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant. Lcuconem Cheronnel regem ducentas ac decem modiorum myriadasnbsp;Athcnienhbus c Theodofia ferunt tranfmififtc. Qmim fupra peninfulam Tau
I ricam fint Nomades qui equinis carnibus aluntur,amp;: variis incurfationibus no perfoluta tributa vindicabant. Airandrum,Hypficrates, in Ifthmo murum mil-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;le trccentorum amp; fexaginta ftadiorum fpacio ad meridiem vfque,ad fingulaq; nbsp;ftadia turres decem crexifle fcnbit,vt Barbarorum impetum propulfarcnt:quinbsp;agros colebant,maiore comitatc,melioribusq; morihus eflcicontra qui in ma-ritimis obuerfabantur, lucri cupiditate, latrociniis aciniuriis minime abfti-ncie. Scylurus, inique filii arces duas erexerunt, quibus ad difeurfandum ad
uerfus Mithridatas duces vtebantur : quorum Palatius alter, alter Chabus di-
-ocr page 53-DECADIS I. LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
us eft: contravro DiophantesiqiMithridatis Eupatoris dutu amp; aufpiciis in peninfula Taurica bellum gerebat,Ncaplimdificauitamp;: Eupatoriam. Anbsp;Gheronnefcarni muro quindccim ftadiis iuxta promontoriumlacus fallusnbsp;eil, lalinasqj multas reddit, Augufti tempore hc omniaBolporai^is regibus,nbsp;qus populus Romanusinftituertjobtelnperabant. Sarmatarum item amp;Scy-tharum mos eft, equis, vt obtemperatiores habeant,-telles exccare : quniamnbsp;parui funt, mir pernicitatis amp; peruicaci : venatione delelantur in palu-llri regione ceruos amp;apros,contra in campeftri capreas Sonagroshabtiiteninbsp;belluam albo corpore velocitati^ eximix, magnitudinc inter cefuum amp; aric-.
io terri,tantum natibus hatirientem aqarm ac feruanterri; quantum ad carpen-duiriin aridis campispabulumfatis elTe poflitr hanc colondicunt.Tauricaigi-tur pcnirifula, quam triginta quondam populuncoluere, eiusque iuga Scy tho-tauri tenuerejEeloponnefopcrquam iriilis vifaeft.Poft hanc Bece palus eft, Moti petrofo dorf diuifa. Panticapum,Bucum C Gerrhiim, diders re-gionibus confluentes recipit. Gerrhus cnim Balides Nomdesque fepafar;nbsp;Hypaniis Verb Nomadesab Hylcis,vt Plinius ait. Inter Bcum amp;: Gerrh T-tefead habitant, vbi Acra oppidum : amp; vitra Gerrhum, Cnema Agariisqj flu-uij. Deinde Lucus amp;Poritesamnis,inter quosRoxolani, cuin Hygrooppi-do. Ad Poritis ora,Qiriaeft,T anaidis oftiis vicina.T anaim verb T anait acco-
io lurit. Meditcrranca verb,Ofyli, Ophlones amp;: Idr, item Alcxandri Cfarisque ix. Interiora loca niontibus circumfepta, ad Borifthenis caput, Neuri, Gelo- nbsp;ni,Tyflagcr,Budini, Balid;e,amp; (vt lpr diximus) Agathyr. Supereos alijnbsp;Nomades amp; Anthropophagi, Bucc fripra Motim Sarmat amp;ElTedories.Rt-liquum eft, vt poftqu am Europicam fcripmus, nunc ad Slt;^thim Afiaf icamnbsp;tranfeamus. VitraTanaimAaticaScythiafcquirur,apudfcriptrcs plcrol- ,nbsp;que ampliflimos fortita fines. Nam ab occideteTanai,amcridie GoraccCau-cafque monte,amp;;fmu Cafpio . feptentrionc, ac folis exottu vtroque Ocearinbsp;occup'atis Seribus terminatur. Hxc bifariam diuidetur,altera intj^Imaum,extra Iiriaum moritem alteracollocata : quin amp; meridie Colchidc, Iberia^ Al-
50 baniacircumdatur. Sub aquilone declinetur ad exortum, Hypcrborci montes occurrunt,quorum accol funt Balici,Sarmat amp;Zachat: ex hi^uuius Rhas I defluens poft longos errores in Hyreanum denique mare demefgitur.nbsp;SubZachatis,Sbardcni,Perierbidi,Chenidcs, Saraceni, laxamat, Pfelj,'nbsp;Thcmeot,Nauari prouinciaMithridatis,'itemTyramb, Afturcani, Zyn-gi, Arichi, Conopfeni, Meteni, Agbrifsc, Sarani, Thufci, Hyppici monts amp;nbsp;Ceraunij, Column AlcxaridriMelanchlni, Sapotlircn, Scymnitx, Sir-rharii,Sacarii,A.ma2ones, rini, Bali, Serui, Diduri, V di. Omnes Tanaimnbsp;Rhan fluuiurn interiacct,qui quum Sarmat nt omnes, Scytharum iftore de-,nbsp;gtrnt, ciuitatibusq; carent, prterquam iuxta Tanaim, amp; in maritima Mccoti-
40 dis ora Exopolis, qua vrbs extra amnem pota, amp; Nauaris, Paniardis, Pata-rua, Azara, Azabitcs,Tnia, Tyraniba, Gcrufa,Mapeta. In mediterranis ve-fo,Anthis,Duruba,Corua,Ebriapa,Saraca,Abunis,Namia,Almia. Moti- dem ab Afi parte, Tanai ad AchiUeum vfque vicum Cimmcricum Sd Syn-dam, anmcs infltiunt,Marubius, Theophantus, Rhombites maior amp; minor,nbsp;AttiCites, Badis amp;Bardanes. AdTanaim lacus eft amp; ciuitas inter duo airinisnbsp;qftia, feptuaginta inter fe ftadiis diftantia, eo nomine appellata, Bofporanis nbsp;Grcis condita, quam Polemo rex naftus, haud facile imperata prftantem,nbsp;Tybcrij temporediripuit. NomadumAxamp;Europ,qui pelles.amp;mancipianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
ferebant, item nauigantium Bofporanorum commune fuif emporium. Con-
verb'infula iacet Alopecia, mixtorumhominum domicilium, qu vul- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
pium multitudine bi nomen inuenit. Terrcftri itinere euntibus Rhombites maior amp; minor occurrit,vbi optima pifeium conditura. Tanais, quiNilo contrarius fertur in Motida,vt ait Strabo, ccrtis fontibus caret, poftfi verb Co-finographij Riphishuncmontibus promanarc affirmant.Nmades,frigora/nbsp;/eonisqj difficultasfacit, ne fuper eius oftiaverfentur indigeri. Alexander
-ocr page 54-14 ANT. B O N F F N 11 R E R. V N G R.
fuperato Caucafo monic, vito Dario,Sogdianis Batrisqj inpoceftatem rcda-dis,ad Tanaim amncni perucnic,vt fubala Afia,Europ manum iniicerec,vbi quum Macedones incompolto agmine difcurrcrentpopulatuiTi, Scythis,quinbsp;deproxii^s montibus decurrerunt, grauiter opprcfli lnt, pluresque capci,nbsp;quam occili : potiti vidoria captiuos in montes referunt,vbilatronuni circiternbsp;vigmri milia vcrfabatur. At hi mox ab Alexandro obfeffi, dum tundis amp; fagit-tis cum Macedonibus pugnam conferunt,imperatoremgrauifl'imo cruris vul-nere atficiunt: deinde facinoris pnitentia dudi,miflis Icgatis amp; captiuos red-diderunt,amp;fe vitro dedidere. Quarto pft die quum ad vrbem Marupentanbsp;venifiet, ftadiorum feptuagintaambitus, Auli Scythx Barbarorum iuftiimi, lnbsp;amp; a Cyri tempore hucufque libcrijinilFis oratoribus ab eo pacem impetrarunt.nbsp;AdEuropicos deinde Scythas P?nindam amicum mittit, cui mandata dantur*nbsp;locos contcmplari, prafertim qui fupraBofporum incoiunt,condend inTa-naisripa vrbisfederneligere, explorare regiones, populorummultitudinemnbsp;amp; vires confiderarc. Quodvbi fadum eft:,poft redados in ditionem, qui de-fecerant, Badrianos, vrbem in ripa fluminis feptem dierum fpaeio mira ce-Icritate perfecit, captiuis qui incolerent, repenlo dominis precio compleuitjnbsp;camque Alexandriam appePauit. Scyth, qui trans Tanaim habitabant, fuisnbsp;eamceruicibusimpofitamrati,Carchafim regis fratrem cummagna copia-jim manu, ad diruendam nouam vrbem mittunt. In ripa tune Alexander ta-
nbsp;nbsp;nbsp;bernacLilum habebat,ndum obduda vulncris cicatrice, ad traiieiendum T a-naim rates,quibus quits,amp; vtres ftrament refert, qui bus leuioris armatu-ilfc milites imponerentur, excogicarat. Quumhoftes in aduerfa ripa conflicii-fentjoratores mitTunt, qui Alexandro conlulant, ne indomitam gentem de eonbsp;nunquam male meriram,amp; Afl Europque dominam adoriatur, nve clatus gt;nbsp;tantum iubric Fortun confidac, vt altius fubinde rut, rcs prxcoces iempernbsp;fore momentaneas. Qiium re infeda dimitterentur, ratibus triduo confcccis,nbsp;qu duode^fmmiliumnumerum adquarunt, quits imponit, equos roflrisnbsp;aili^ri,amp;: natare oneratos leuius, armatis vtres, obiedas rates fubfequi iubet.nbsp;Infcftishoflibus Tanaim traiicit, mox. eos non modo lirtore repellit, verum 30
etiam (.yaum certatim vnufquifque pugnarct, paflim fundit,fugatqj: arasq; vitra Tanaim in Europa,pcrpetuum vidori fu monumentum polit. Vrbemnbsp;Alexandriam earn elle repucarim, quam Exopolim Ptolemus appellat. Rhasnbsp;fluuius, quem montibus Hyperboreis defluere diximus, mediamq-, interlabinbsp;Sarmatiam, duplici fonte oritur, oCcidentaem alterum, alterum orientalemnbsp;vocant. Inter fontes Modochef ac Hippophagiiacent, quiequino fanguincnbsp;carneque vefeuntur. Subdunturhis vitra Rhan, Vaffi.Phthiriophagi, amp; regio Nelbtisi AfaticamigiturScythiamficutab occafuTanais amnis itaamc-
ridie Caucafus mons ab externis nationibus longe latque tuetur, quippe quinbsp;fuo dor^3 perpctuoqj iugo diuidit Afamy atquehincmareCilicum, illinc Ca- 4'nbsp;fpium amp; Araxem,catcraq; Scythi deferta fpedat:amp; quum huicTaurus con-
' nitatur, ex hoc fit, vt omni^Afi flumina aut in Cafpium amp; Ponticum, aut in Rubrum Perficumqi mare delerantur. Alexander feptemdecimdiebtts Cau-cafumfuperauit, in Scythiamqs prorupit, vbi rupeseft ftadiorum quatuor al-titudinis, vndique excifa, in qua rcigacum Prometheum fuilTe feru-nt. Ad ra-, dices nouam vrbem pofuit Alexander, quam feptem fenioribus Macedonumnbsp;dedicauit, amp; Alexandriam appellari iulfit. In Cafpio monte porta funtdupli-'nbsp;* ces, vnde Scyth amp; Amazones prorumpentes, per totam Afiam fpc graflTatiinbsp;fana imperia in gyptum vfquc gelTerunt : altra inter Iberiam amp; Atbaniam,nbsp;ad mare Hyrcanum fpedant altra. Prterea vitra Rhan^ ad Imaum vfq; monnbsp;tem iuxta Idyperboreos, Alani,5cyth,Seciani, Rhobofei, Afmani,Pamar^nbsp;di, Canodipfa regio, Coraxi, Mologeni, Samnita, Orgafi, Erymni, Afcitynbsp;NorosbeSjRhymnicus mons amp; fluuius, Daixamnis, item Norofl, Aotfi. Ifar-ta, Cathagx, Scyth. Ariac, Namafta, laxartcs fluuius,amp; laftes, Sagaran-
nbsp;c, Danabata jLatijyOxij montes, amp; Oxindrang. Deinde Sogdiancrum Ba-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drianoruraqi
DECADIS I. LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
drianorumque regio,vbi Chrachrta, Salate, Tri b racla, Cabaris, Curiandra, Aftatagna,Maracanda, Comara, Comi : item Alicodra, Aziata, Arate,Nigea,nbsp;Parmide, Antiochia, Mafl'aget, Margini : iuxta quos fex oppida modicis inter ic ftadiis in frenm do mit arum gentiiim Alexander erexit, qu nunc fuxnbsp;briginis oblitaferuiunt,quibus olim ihprarunt.Haud procul hinchons fuit,nbsp;prruptus vndique amp; excifustfigiht ftadiorum altitudihis, qui vna tantmnbsp;'emita, eadenique anguftilfim poterat adiri, vix centum amp; quinquaginta ftadiorum circuitum ampldebatur : quo quum Arimazus Sogdins cmtri-gint milibus armatorm confugiflet, commeattis biennij contuliflet,- vt hocnbsp;lo mo'do fe Macedohum feruitute vindicaret mira Alexandri arteacftigenionbsp;eft exillapetracumvniuerfa multitudine deturbatus : fubniiftis nanque tre-centis clam pCr rupem muenibus,inaccefibfte iugum occupuit. Item iuxta Sgdianosamp;sBadrianos, Dac fnt,'vhde Daci,quiDriubium attingunt,nbsp;in Europ,veluti amp; Comara,ofiginem duxere,deinde Chari,Oxiani,Drcplia-ni, Sabadi,Scofd, Varni, Chorafmi, Alexandrini, Oxiani, amp; poftremi, cte-rique popuii,qui intra Sogdiarios,Caucafiosq; montes includuntur. Ad aqi-ionem Nofohj Afpafiique montes rccedunt, poft quos Machefegi, Tybiac,nbsp;Zafadi8,rabieni,Iafte,Saxones,Afpahj,Scyth,quot;Galadophagi;quila(fte nu-trihtur,amp; Saxones: vltefius Alabannimonts,'poft quos Malfi, Suboci, A-lo bauorfi amp; Suebi : dcind Tapyfi mohtes, Subi, Auari Arcatanac, qui
Ihammontemattingere conantur.' Inter mohtanaComdorum amp; Imaum rnontem Sac funt, qui ciuitatibus carent, in fyluis tantm amp; fplncis habi-nbsp;nbsp;nbsp;*
tant,amp; Nomades iure nominaritur, quando paftbres funt, ex qibs Mflag^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
t,Carat, Comari, Grui, ScythacBylt,montibus vndiqe circumfepti,' Scythian vero qu extra Imaunimontem fttaeft,ad aquiloriem Abij, Anthropophagi,Garini^Rhaban3i,Sizyges,Damn,Anzacites habitant : item Ani-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
baamp; Anzaciamons,deinde Seres amp;: Ofleres,Pil,AfmitijIftedohes,Throa-ni,Calia regio-,itharda:,Ithaguri,Cath Scyth,Chaurani Scyth^Bat,fpa-, car,Baucius amnis,Sera metropolis,Soiana,Ottorocora,Onofana, ctoeique 50 populi,qui Ariani,Gedrofiam Arachofiarnq; attingunt. fteres, Latine fylua-f umhobiles,qui perfufa aqua,frondi caniciem depedunt,vndc gen^jnu s no-ftris mulieribus datus eft labor,fila redordidi, rurfusqs texendi, tammultipli-*nbsp;ci opere,ram longinquo orbe petitus,vt in publico (vt ait Plinius)matrona pel-luceat. Seres ver mites funt,ipfis^j4ifllmiles,'quireliquorummortalium c-tum fugiunt,quum comerciaexpetant. Hc igitr Scythia eft, qu jttfama-ura, quem illi mufcqfum interpretantur, eft'unditur. Sedvniuerfam Afi Scy-thiamtemporibus noftris tyrannusquiftam occupuit, quemMagnm canemnbsp;more patrio nominant. Sacas,qui Comedo monte,amp;Iaxarte amnc qipcludun-tur, Perfis hoc nomine donati,ita bellicofos fuifle fert, vt vfqf in Hyrcaniamnbsp;40 amp;:Parthiamvagari,atq; inde pra:dasagerecofuuerint:neq;defertaficcaqi re-*nbsp;gioneremoratos,quinamp; Parthos magnis vedigalibus abhispacemercarifoli-toSjfinitimos amp; remotos arque multis incurfationibus infeftaft'e,Ba;rianos in-uafifte,occupafte magnam Armeni regione, earftqs Sacafman appellafte, moxnbsp;Cappadoejam amp; Pontum graui bello folicitalTc, ex hfti manubiis celebraftenbsp;fefta,dem aPerfarum imperatoribus fuifle deletos.Hanc Cyro Peffarum rgi gloria efle datam,eum Sacas aftu fupefafle.' Simulta nanq; hoftium formi-dine,his caftra lautiirimaopulentifllmaqjreliquiflc: h'acc vbi occupauerunt, in nbsp;crapulamamp;temulentiamincidiflciCyrum'ab infidiis incautos adortum,ad interne cionemvfq; omncscecidifle.: diem'illumpatriDeo dediafle, quotan-50 nisPerfas hxc folenniaBacchanalia adftuporemvfqfproduda celebrafte. A-thafos amp; Chorafmos Sacarum amp; Afaflagetarum gnr plcriquc volunt : adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
quos Spitamenes vnus ex Perfis,qui, Alexadro fefiftefe ctcnderunt,fan con-fuginfedhi poftquamfe ab Alexandro vfqequaq; peti cognouerunt,aliquan-diu per deferta vagati,ad placanda tyranni iram Spitamenem obtruncart, caput ad eummi.ferunt,tali^ facinore belli finem inuenere. MaiTagetjqui Mar .
-ocr page 56-6 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
gianis vicitii funt, Nomad genere promanarunt,campos,montes palndcsv habitant, belloalperrimi, quando Cyrum non expauerunt. Per hos Margus a-mnis Sariphis motibils defluens iuxta Rhibios, in Hyrcanum mare deuolui-tur.Equumfoli facrificant,qu vnicum efle Deum ducunt:fuacuiq; vxor, fu(-penfa crru pharetra, in propatulo coeunt : fenio confetos in frnfta cdunt,nbsp;abominabilivoracitateinhumanavifcerarecondunt,ratiiliudfcpultur genusnbsp;efle pientiflmum:qui morbo pericrint,auibus amp;feris exponunt,haud aliter acnbsp;fi humanisfepulchris mdigni forent: vtuntur arcu,gladio,thorace,neaqj fecu-ri,eorumornamentazon aure, aureaq; ephippia.-feiro carcntamp;argeto, magna Pisamp;auri copia: qui infulascolunt5herbarumradicibus,fru6tibusqjagre- lonbsp;flibus vefcuntur,veftes libris arborumcontexunt : qui paludes tenent, piicesnbsp;cdtint, marinorum coriis taurrum fibi indumenta parant. Contra, montaninbsp;religiofius degunt, quando carnibusnon vtuntur:ne iade amp; lana careanc, fa-mem baca fedant. Campeftres ouibus ac pifcib. nutriuntur,bellicofifl)mi fem-pcr habiti,alioquin fimplices amp;puri,amp;: incmerciisrerum non aftuti. Anthro-pophagi quibus human carnis cibus eft,mare accolunt, quodThabinf vo-canr,trifti(fima folitudine immanitatis fu caufa circumucnti.Saxoncs Aiiatieinbsp;Europicisfortafl'e dederc genus,quauis Macedonumgentcpromanairc con-rendunt. Hyperboreos amp; Arimphos multi Afie,Europ nonnulli adfcribt:nbsp;de quibus tabulofa multa Diodorus refert,cognitu minime nccelTaria. Inter onbsp;Taxart,amp;: Sariphos Paropanifosq; montes,Sogdiani amp; Badriani iacentjOxo fnbsp;amne difcrcti:Ocus per Badrianos fluens,in Oxum tandem dclabitur:vtriquenbsp;Ijuum ab Alexandre defccflrent,graui bello domiti.Neque procul ab his Gordian!, qui quidetn omnes amp; vitaamp; moribus parum Nomadibus differunt :nbsp;quamuis Badriani aliquante mitiores* Ne Oneficritus quidem verafcripfifle
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reputatur,qui Badrianos fenio motbove confedos,canibus ad hoc ipfum ali -tis,quos fepulchrales vocat,adhuc viuos exponi folitos fuilTe refert. Macedo-neSjVt Ale^ndri gloriam augcant,apud Othum olei fonte fe inuenilTe teftan-turrfluuius per Sogdianos labitur,qui irrigatadiu regionc,in defertam tademnbsp;arenofamqj terram delitefcit.Id ipfum de Ario,qui Arian rgion! nomen de- 50nbsp;dit,Cc^iographi referunt.Oxi alueum(qucm in plerifquc locis in feptem fta-
* diorum latitudinem eflundi tradiderunt ) Alexander dum Befl'um infequiturnbsp;Darij fui domini interfedorem,ponte ex vtribus fado traiceit. Badria fub im-perio Macedonum,qui Perfas dcleuer,ad fecundum vfquc Selcucum Antio-chi nepotem retenta eft:deinde Theodotus prfedur titulum mutauit in re-gntimjfuccelTorem fui nominis reliquit,qui cum Arfaee Parthorum rege contra Seleucum coniurauit,regnum dfendit : quodimperante Eucratidc, nimisnbsp;audumi3lt;^amphficatum eft. Is enimDeihetrio Indorum regegrauiter obfcl-fus,audacivfquc adeo fuit ingenio,vt cum trecentis tantmmilitibus,crcbcr-
rimis e]iptionibus,fexagintahominum milia vicerit,folucrit obfdion:qin-.4'nbsp;toque menfe maximam Indi partem in fuam poteftatem redegerit: in re-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnum fe recipiens, filio, quem regni focium feceratyinterficitur : fupra einsnbsp;corpus, ne pattern, fed holPem interfecilTe videretur, non modo eurrus adus,nbsp;fed fepulchrum fuit interdidum. Vitra Sogdiam oppidum Panda, amp; in vltimisnbsp;eor finibus Alexandria, ab Alexandre dita, vbi ar funt ab Hercule amp; Libero ptre Gonftitut,item Cyro,Semiramide amp; Alexdro. Finis ab illapar-
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te rerr3c, lax-art flumine includitur,qu Scy th Schyttim appellant. Alexander, militesqj eins hune tantum elfe putauerunt yquem Demonax tranlgrcflhsnbsp;eftjSeleuc'i Antiochiqj duX, qui hc Didymo Apollini aras pofuit. Margiananbsp;Badris finitima, defertis vndique eampis crcumdatr, quam Antiochus So-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter admiratus, dcledum mille quingentorum fpaium ftadiorum perpetonbsp;muro circumfcpfit : ibique vrbem,quam Anti ochiamappellauit, erexit: viresnbsp;hic optim, quarum truncos vix duo viri compleduntur, duorum racemi cu-bitorum.Tapyrismos eft, poft tres quaturve filios,proprias alii s viris vxores
(Marti amp; Caconis cxemplo) fponte concedere. Hyrcaniam plaiiam amp; opu--lentaih.
-ocr page 57-DECADIS L LIBER I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
lentam, item pulchris exornatam vrbibus aiunt, quarumTalabrota, Samaria, Carta amp; Cape funt potiffim : vitis vna,vinifert metretam; ficus,modios lexa-ginta: frumentum femine culmis decidentie,fine cultu nafcicur, adolelcit:nbsp;maxima mellis copia ex arborum t'oliis deflit, in arboribusque milificatur.nbsp;Qmim in Hyrcania ageret Alexader^Thalefiris Amazonum rcgina, quam alijnbsp;Myrintheamappellant,ei cum trecentis mulicribus protinus occurrit, liberosnbsp; rege qufitura,tertiodecimo pft die,vtero complete difceffit, Hyrcanu mare Septentrione Scyth: meridie MedijHyrcaniiab orienteMargiani,Der-bit ac Rybij : ab occafu Armenij amp;: Albani circumftant. Scythx, aA^alpiqnbsp;10 mari incipientes, magna ex parte Dai nominantur,vt ait Strabo ; qtii magis adnbsp;foils exortiim rcedunt,Malfaget,Sac,conyiiuniter Scyth,frequtius Nomades vocantur. Ex Dais alij Paruijalij Xanthij, alij Pyiluri dizi funt : Parui,nbsp;Hvrcnis eorummari proxim adiacent i reliqui in Arianam vfqe regio-nem extenduntur. Ex his igitur Dacos Iftrianos promanafle opinaraurmequenbsp;illis adftipLilamur, quihos abiftrianis prohianalfe putaiit: ne fentcntia: qui-dem noftr Strabo refragatur. Polycletus,lacnm ibi efte,habre dulces aquaSjnbsp;ferpentesqj nutrire afl'ent. Contra cxteri fentiunt Cofmographi,qu?do ici Borealis Oceani finum elfe volunt vnde in mare vfque Indicum nauigare licet :nbsp;oft ij vtranque ripam tenere Scy thas,reliqua verb littora Scy thas Scy tharumve
io cognatos, vtpote Albanos, Caufios, Narifcos ac Mardos, par eins cum Pontlt;5 magnitudo. Claudius, inter Motim Hyrcanumqj mare centum amp; quinqua- nbsp;ginta milia pafluum tradit elfe interuallum : idque perfodere eo tempore Ni-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
canorem Seleucum excogitall'e, quo Ptolemo Ccraunic^fuit interfcdu* nonnulli trecentorumfeptugintaquinque milia paftiium elle dicunt : Cornelius Nepos, ducentorumquinquaginta milia. NuncautcmlfthmumColchi,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Iberes amp; Albni tencnt,perqucmCaucaftistmons,quemScyth Graucafunq nauafimi quafi niue carididum appellauerc, vfque in Indiana excurrit. Pompeius Magnus , vt auctor eft Plmius,cx Iberia ad Batros vfque ad Aliertuflh. flume^ o-clo diebus ipfe peruenit,vbi Oxum infinit,per quem deinde in mare Cafpium
50 deuetusjad Cyri amnis oftiapenetrauit,qui ArmenixPoerixqj fines interluit; Cyro quinq; tantum diebus terreftri itinere- fubuetis nauibus in Pimfim a- nbsp;mnem defcendit,per quem fecundo inPontum alueo dclatus eft. Ariftobulusnbsp;multas inde merces in Hyrcanum mare per Ocum amnem vehi folitas prodi-dit : deinde in Albania amp; Iberiam per Cyrim amp; Phafim in Euxinum fuili'e de-latas.Ocus enim in Oxum dcfluit,qui ftiu vagatus,iri Cafpium mare demergi-tur. Albani, qui funt Catfpij, maris accoljjiqojaiadibus non modo gcnere,lednbsp;vita quoq; proximi, paftorales funt, amp; bello non inepti, mira folifcunditatenbsp;prxditi,ac Cyri prfertim amnis interfiuuio-.terra femcntcmomnem,tia. do--mefticum fponte fert,fine labore culturave,bona omnia panf.femel fata,bile- nbsp;ratrifera\e efficitur ; gypti feracitatem exuperat: aeris miratempertes : vires quinquennio putatur-.in bimatu,noueli frutum ferunt:adult,vfq; adeonbsp;fcund, vt poft magnam vini copiam, maximan^n palmitibus luxuriam e-dant : ne minori quidem fcuditate funt pecora,homincs pulcherrimi,ac ma-gnicorpore, abalbedinecapillorumnomenfortiti.Trogs ab Albanis Italis,nbsp;qui interfelo Geryone Herculcm ex Hifpania redeuntem, ex Albano montenbsp;fequuti funt,appellatos elfe cenfet,amp; idcirco in bello Mithridatico fui generisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
lion immemores,Pompeij exercitum fraterno nomine falutafunt; fimplex his ingenium,mercatur amp; cupiditatis expers : numerum fupra centenarium nonnbsp;norunt, ponderum, menfurarum, vrbanitatis agriculturque ignari : iacula-
5'0 tores funt amp; fagittarij, arma,clypeus amp; thorax,itemferin galea : folem,lunam aclouem colunt,prfertim lunam,cuius templum Iberi proximum:eius an-tiftes poft regem, veneratinis obtinet principat,facris prcft feruis amp; regio-ni'.feruis multi numirie adfiati manticintur:diLtinaturus,per fyluas dilcurrit,nbsp;hune facerdos perfequitur, facraque catena dcuincii, per annum alit,alitumqinbsp;adaxamdecum.exteris victimis ducit in medi,mox latere immilfacordnbsp;nbsp;nbsp;*
b iij
-ocr page 58-cus haftaperfodit, amp; ex moribundo captat aiifpicia, qu populo rfrt; fer-iiuniigitur inortuum,in piacuh fpeciem omnes fupergradiuntur. Albani fcnc-dutcinprcipu venerantur,in vitadefunlos pientilimi,pra:fertini in parentes : cun^nortuis pecunias defodiunt, ex quo fit, vt pauperes line, c patriino-nio careant. Quum ex Iberia in Albaniam ingrcilus lit per Amylenain regio-nem quidenialperam iccani, ad flumen Alazonium ltiferos ferpentes ha-bentjitem feorpios amp; arancas,quarum alter cogunt ridendo mori,contra verb flendo fuorum deiiderio alter: canes etiam cxcellentiflmos fuapte natura venai^rios. In his regionibus vigintifex lingu funt, vnde fit, vt regum quo-que mtdtitudo adoriatur,nequecuiuis inuicemmifeeantur. Sub imperio Per- lonbsp;fariun fuit Albania, poftea Macedonum j deinde Romanorum. Traianus Imperator his regem ddit, nunc /vib Magni canis poteftatedegit. Ab his Albaninbsp;quoque orti hint,quorum pars hoc tempore in Peloponnefo, pars in Macedo-niaiuxta Dyrachium plane confedit.Quum G oth i Grcorum imperium affli-xerunt,in eos pariter militart, deinde tdio militi aifeti in Adriatico litto-re quieuere.Suprahos Cerauniafuntiuga,ta:u fulminum appellata. Qmn e-tiam eahis adiicicndacenfuerim,qu de Barbaris citca Caucafum, cteramqjnbsp;niontis huius regioncm habitatibus vulgata, non fine admiratione referuntur :nbsp;neque menti turn aiunt Euripidem,qui natum ( inquit) hos lugcrc propter ea innbsp;qu venitmala:at contramortuum,quali vit laboribus perfunlum, efierre lnbsp;ltitia plurima ac iocis. Sunt qui pro magno fpc facinore neminem interfi-ciant,fcd cumliberis exigat inexilium. Contra funt Derbices, qui pro quibuf-lt;Iam minimis delitis vita mullant: terram venerantur,fmininumnulluninbsp;madantedntv?: cos iugulant, qui annum excelTefint feptuagefimum, con-fanguineorum carnes abiumunt, ftrangulant anus amp; fepeliunt : humant quoque iJlos, qui feptuagefimum nondum annum nabti obierint. Signini in cte-ris rebus Perfarum mores mulantur ; pufillos qidem amp;: hifpidos equos ha-bent, qui c4|uitcm ferre nequeunt: quadrigis coniugantur, quarummulieres nbsp;te^eris annis exercitat funt aurig ; in qua quidem arte qucunque edoblanbsp;inducitur,poteftas datur,vt cuicunque velit, nubat. Tapyrorummos eft, atras 50nbsp;ferre Feftes, demiflasqs comas : mulieres contra, Candidas breuesqj crines. In-terDerbytashihabitant,amp;Hyrcanos:fortilIiniihac optione donantur, vtqua-cunque velint,vxoremducant, Cafpij feptuagefimum annumcxcedentcm fame pcrimunt,in folitudme nanque il|um exponunt,euentuniqj longius profpc-bfant : felicem putant, quem lebto diftrahi confpicantur : contra, fi a feris amp;nbsp;canibus,qLimmiferrimum:finulloprofpexerint infeftari, infelicem ducunt.nbsp;Seddc vtriufqueScythi deferiptione hadenus, quamuis id neminem laterenbsp;velim^egionum fines pro regnorum fortuna amp; vetuftate mutari. Nuncau-tem quum linguaSclauonica, nonmodb Dahnatiam amp; Illyricum, a non me-diocratnmagnGermani partemoccuparit,fed pcrSarmatasamp;Getas effu- 40nbsp;fa,Tanais quoque ripam attingere conetur,prter Vngaros ex interiorc Scythia oriundos, qui fe peq^tiifimosScythasinficiarinequeunt,quandoeorumnbsp;fermone vtuntur, vt mercatores plerique teftantur ; Ceni in Sarmatia,empo-riisvtriufquegcntisgloiFemaaceperuntjScythiamvlrraTanaimretulifle vi-dentur. Nollro autem tempore Vngaria ab Vnnis oriunda,cuius lingua quuhanbsp;Scythica fit,ab omnibus finitimis nimium videtur elfediuerfa, Pannonias SCnbsp;vitra Danubium lazvgumamp; Dacorumregionemfer omnem occupauit : tellus quidem fumma vbertate foli,amp; rerum omnium copia natura donata, vbinbsp;aurum, argentum, fal, lapillos,colores eifoderelicet : pccorum mira fcundi-tas,in primisqj boum amp; equorum, item frumenti,pabuliyleguminis depomo-rumabundantia,vnde Pannoniam, PaneDeopaftorum, vel foli vbertatenbsp;ditam arbitrantur. Ahqui verb (quibus Appianus aflentitiir) lt; Pone Anta-ri filio, quem Pannohanonnulli dixerunt, Pannoniamnominarunt. Antarusnbsp;autem ab Illyrico genitus ell, quem ex Polyphemo amp; Galatea natum efi'e fe-runt : quare multi Pannoniam amp; Poniam non temerb idemefle credidere;
-ocr page 59-DECS I. LIBERE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15
ham quamLatifti Pannohiam} Paeniam dixere Grci: neque dceft amnico-rum copia pifcium amp; cupri confetura,in plerifque fluminibus auri optimi ramenta inueniuntur: quin amp; ih vitibus aurifcro folo fatis, aurum quandoque legunt. Antiqu vrbcs, Romanquc coloniae, quas vitra citraque D^nubiuinnbsp;quondam fpcctare licebatjuequaquam hodic prater veftigia vidcntur : nequenbsp;in Pannoniafuperiore qu monte Cetio inter Albanum montcmamp; Danu-bium,ad Arabanemvfque fluuiumeffundcbatur,qui apudlaurinum Danubi-um illabitur: neque in inferiorCjquainter Ribios montesamp;Iftrumad Tauru-numamp;:Danubii confluentaprotenditur: quamuis Vngarix ratione, VTOnqucnbsp;io Pannoniam inter Drauumamp; Danubiumnunccollocant ; prifcospopulos amp;nbsp;ppidarecognofcimus.Adfeptentrioncm olim Azali, ad meridiem Latobici,nbsp;ad exorcu Vitiani amp;Oderiates amp; laflii^ad oc?afum Coletianiuuxta Danbinbsp;luliobona, Camus, Flexu,Certobaly Bregetizin Mediterraneis aut Sabarianbsp; Sabauaro fluuio nominata, item Rhifpia, Sala,Murela,SaearbauCia,Bregcti-um,Prcoriura Polentium: fed Prtorlum, Prtoriana legione di:,qunbsp;pro imperatoris pftorio amp; tabernaculo in caftris femper ftare foleb'at. Internbsp;Sauumamp; DrauunijNouidunm, Bononia, que Bois Galliac populis nomennbsp;accepitjLentudum, Corrodunum, Sifopa, Magniana Zagabria, cui cerrnbsp;fcunditate iure nomen eft inditum : huic Ofualdus nunc prcft antiftes, no-10 biliflmo Vngarorumgencre natus,vir tanta modeftia,grauitate ac eloquenti;^nbsp;prdituSjVt mhil in eo inueneris,quodnon fit perqum laudbile, m fermonenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
prguftatus,multo altius fapit^quam oftendit,{uam pre humanitre diflimulat 'apientiam.que feit vtranque tolerate fortunam:amp;quum ftudiofifimus fitnbsp;biq; decori obfcruator,amp; quum confilio ac ingenij dexteritaTe polleat, potiusnbsp;rebus magnis agcndis,qum facro ocio foret idoncus. Sed Zagrabia,olim Vi-cus- Italicus dicebatur. Inter Albanum montem amp; Sauum Patauiumfinteria- c^rin-eet,amp; Audatonium,item Vinudria,Scifciaamp;: OlimaC, Sograamp; Vifuntium.nbsp;At Scifcia,cuius pulchra adhuc extant monumeta,in infula quafi ra eft:quaninbsp;dum bifido alueo Sauum ingreditur, Golopis efficit, amp; quafi feindendo^bi
30 nomen venari voluifle vifletur.In inferiore autem Pannonia, fub Arabane A-mantini, Hercuniates, Arabofei : amp; Danbij hc quondam ciuitates cnt ac- coljCurta,Salua, Carpis, Aquintum, Saluum, LuiTonium, Lugionum, Vo-contiumt,Teuthoburgium Tcuthonum oppidum, Acumnicumf, Syrmium,nbsp;Rhittium, amp; Taurunum, Taurifeis Gallorum genere natis appellatum. Ber-bas vei,IuoilumjMurfel!a,Myfia colonia, Cibalis,Cornacum, Scrdifcorumnbsp;funt oppida, qu vn cum Syrmio Sauum Drauumque interiacent. Inter Be-bios montes amp; Sauum,Breucarumfunt oppida, Certifia, Marfania, Baffiana,nbsp;Salis amp; Tarfum. Plinius lacum Peifonem, quem Balathonem nunc af^ellant,nbsp;amp; deferta Boiorum,item Lentudum,diui Claudij coloniam, amp; Sabariam luli-
40 am, amp; Sacarbantiam Noricis annumerat : in Pannonia Scifeiam amp; Emoniam * colonias commmort, item Arabiates, Azalianos, Antibelgites, Cataros,nbsp;Carnicates, Eranifcos, Elercinates, Laconicos, Offeriarcs, Vartianos, Clau-diummontem cum Scordifeis amp; Taurifeis: prtcrea Metubarim Saui,in-fulam amnicarum maximam, infulamque Segefticam , vbi Scifeiam efie di-ximus,amp;Acuntium amnem, qui in Sauumiuxta Syrmium,Syrmenfiumnbsp;amp; Amantinorum oppidum emittit,Draumque refert,Noricis rientem,nbsp;violento cUrfu nominat,amp; Sauum,quafilong placidiorem,magisq; faluta-rem appellatum,amp; ex Alpibus Carnicis,quam regionem Carniolam nunc vo-cant, centum viginti milium palTuum interuallo in Danubium plane deferri.
50 Verum hic Strabo valde faliitur, qui dum nauigationc ex Aquileia amp; Naupa-fto per amns in Iftrum memorat, Sauum in Drauum, eumq; in Noarum pnes Segeftam Iftrum influere tradit : quodnon mod ex Plinij didis, fed quia hoftris vidimus oculis, veritate videtur nimis efi'e alienum. Paulo enim infranbsp;Peucen ciuitatem, Peucinis Sarmatarum populis coditam,quamQmnquec-dcfienfeni nunC'Vcant, Drauus Danubio admifcetur. Qunam modo Stra-'nbsp;b iiij
-ocr page 60-zo
ANT. BONFI N II RER. V N G A R.
bonis verba, accuratiflmi alioquin fcriptoris, tueri poffmuSjhaud facile dixc- rini : Naupato (inquit) proxixuus eft fluuius Corcorus,qui oneracxcipit, Sa-uum hic in trat, Sauusque Drauum ingreditur : hic veto in Noaron penes Se-gcftani:hincNoarus acccpto Calpijquum ex Albio monte fluaE,perLapi-thasqi vagetur, Albii accolas, ad Scordilcos Iftrum influit.Sed quum omnialn-Itralle nemini liceat, folusque Deus falli nequeat, facile dotilfimo feriptorinbsp;venia dabitur. Sed ad diucrticul reuocetur oratio. Boii,Taurifci amp; Scordifei,nbsp;quum Gallica natione promanalfent, non folm regionem Drauo Sauquenbsp;munitam incoluere: fed Scordifei cum Illyricis amp; Tliracibus promifeu fe ha-buerd omnium quoq; Thracum immanilfimi, quando corum ritu hoftili ian- Inbsp;guine diis litare,exeorum caluariispoculafingere,grauidarum^ mulierumnbsp;partus tormentis extorquere,p?o nullo facinore reputaruncxallidum amp; robn-ftum genus hominum, fyluarum ac montium fitus non parum ingenii alperi-tatem augebat; Catonis xercitum non fuderuntmodo amp; fugarunc, fed totumnbsp;penintcrceperunt Didio, dumliberapopulatione vagantur, inThraciamnbsp;reiedi funt:a Drufo quumgrauius arcerentur,Danubii tranfitu inhibiti, Mu-natio vehementius affliftfdum perui glacie flumen equitarunt,Boii dTau-nfeia Dacis fxpe bello vidi ,deleti tandem funt.Cretofiro quondam fubieti,nbsp;quos Parifius quidam,amnis patri nomen referens,qui montibus per Scor-^ifcos Illrum intrat,fanc difterminat. Scordifei Dacis,deinde in belli focieta-
tem accept! fiint,nomenq5 difeordia inuenerc.Nam redeuntib. ex Afia Gallis , quum res haud profpcr fucceflifl'ent, quum per Myfias amp; Pannonias iter ^acerent, fperata amnilfimi loci fcunditate, inter eos eueftigio eft obortanbsp;feditio:rcdeundBm in patriam alii,nonnulli in Pannoniis defdendum,incol-dumqj folum quodferaciflimumnati fuerant : diuerfa quoque diuerficenfe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant;quare qui ibi remafere, ab ortadifeordia Scordifei dicli funt.Segeftanon
procul conriutis eft,qu Saui infulx nome ddit, vbi Scifeiam elle diximus, vetufta qu^am ciuitas,nunc ipfa veftigia vix extant: ca Dacorum incurfioni-bu^bfumpta,in mediterrane Draui amp;: Danubii regionem,qui fuperfuerant,nbsp;segefd.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viuerent,fe receperunt:eumq; pagum nunc ampliflimum,Scgeftiimt 3
vocana. Prope autem Syrmium eft,in via litum, qux in Italiam contendit, amp; Syrmo Triballorumrege appellatum,non tamvino darum,qum quod Probinbsp;Imperatoris fuerit natale folum, qui.Marmaridas in Africa fuperauit, Francosnbsp;inuiis paludibus ftrauit,Germanos amp; Alemannos Rheni loge ripis plane fub-mouitjitem Sarmatas.Gothos, Parthos, Perfas,amp; vniuerfum denique Poti tra-dum infuam ditionen redegit, quadringentahoftium milia cecidit, omnia abnbsp;hoftibus occupatarccuperauintantum prxd retut Barbaris, quantum illinbsp;quondam abftuicrant: vt Syrmicam regionem, feraciorem redderet.paludemnbsp;quandam ficcare ftatuit ; quam vt exhauriret, innumerabilem miiitum multi-
tudincp ad elfodiendam foflam conuocauit. fuborta militari ob laborem in- 40 dign fcditione, in ferrata turri, qua fpecul gratia latius altiusqj exdificarat,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facinoros cefus:qui moxelatisaggeribuspnitentiadu:i,ingenscuminfcri-ptinncfepulchrumdicarunt: hic probvs imperator et verenbsp;PROBVS SITVSEST,VICTOR OMNIVM GENTIVM BARBARA-RVM,VICTOR ETiAM TYRANNORVM. eius ftatua ill V croncnfi a-grolocata,de ccelotada,coloresprtexta mutauit.Deciumquoque Impe-ratoremex inferiore Pannonia, Budali nat legimus,qui bellum ciuileinnbsp;Gallia fufeitatum pacauit: filium fuum Cxfarempronunciauit:Romther-mas erexit ,in C hriftianos facinorofiflim fuiit,diuum Laurentium diro aft'e-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citincendio ; quare in Barbarico tumultu cum filio interfedus, demerfusque Pnbsp;in pahidis gurgite, nunquam vtfcpulturjf traderetur, potuit inueniri. Pannonia imperante Galieno Sarmatis amp; Squadis depopuiataeft.- Bathon Panno-niorum ohm rex Breucis, Audizetiis, Dicionibus,Pirufcis,Mazis,Deficiatisnbsp;imperauit. Secundum Pannoniam ad Hadriaticum mare funt Lapith,bello
quidem accommodatilTimijin Albio mcc fiti,qui Alpibus pofterior eft amp; per-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia
S
-ocr page 61-D E C A D I S L L I B E R I.
tjm excellens:atq; lune ad Pannonios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liinc Hadriaticu ttiare pro-
minetiab Augufto expugnati, halicaamp; milio vefcuntur ritii Gallico :IIlyrico-que more ac Thracio armanturieorum oppidaMetulliumjArupinum,Mone-cium amp; Vendonum. Hadrius ms Dalmatiam diuidit mcdiam,hincj^editer-^ ranea,hinc mare profpeans : hunc mari plerique nomen acccpifle voluntranbsp;Grco fermone contra aliqui,amp; fortafle melius,quando qum torus videaturnbsp;efle faxofus,prxter arbufta quxdam, nulla fyluarum ert proceritatc conlpicu-uSi Vt ad Pannonias redeamus gt; quum feduobus faltibus,tribusque fluuiis in-gentibus munitos cfle cognefcerent, prdarum cupiditate amp;:animorum fero-o eia traftijin finitimos paflim grafl'abantur,mox fe intfa ripas tutiffimas recipic-bant. Ad hos igitur domandos, ab Augufto Y ibius mifllis cft,qui quum cos ihnbsp;vtrifq; fluminibus kipcrailet, non belli ex mo?e armacremauit, fed in proflu-cntcs capta proiecit, vt reliquis, qui fubfidebant, hoe viftoriam modo nunci-aret. Dalmatas Marius incenfavrbe Delminio, grauiflma carde eonfecerat,nbsp;quos deinde gregibus, agris,armis Aflnius Pllio mulrauit : quum adhuc du-rilfimum genus hominum,iugum c ceruicibus cxcutefe conarctur, Vibio abnbsp;Augufto deleg4ita expeditio,vt cos perdomaret,terramquc fodere cogerct. M.'nbsp;yalerius Mcflala Coruinus, diui Matthi regis Vngaricongentilis,Dalmatasnbsp;Pannoniosqj domitauir, prouinciamque inter Sauumamp;Drauum iacentem, nbsp;ia fuonomine Valeriam,quam nuncSclauoniam dicimusyappellauit. Quinamp;
Dalmatipartem Coruino Goruatiam nominamus,prtcr Modrufiam Seniam nuila in hac regione eiuitas niemoratu digna : quarum altcra Seno-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
nibus Gallis,afyluis altera nomen vfttrpauit.In Valeria, folaZagrabiamemo-* rabilis,in mote (vt aiunt ) Grareo fta : qu qum mirabili rerflm copia redun-det, per antiftichon gazarum featuritate denominationem obcinuit. Ctc-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
rum,ne Sclauorum ignoretur origo^ Vandaliquifluuio regionis flcdihi funt,(e deinde Sclauos 3^ppellaucrc,ab cius quidem gentis nomine,qu Bof-poro Cimmerico ad Tanaim vfque fluuium habitare folebat : amp; qmm eorumnbsp;pars imperanre Mauritio, in Dalmatiam amp; Illyricumcommigrafret, rcgini
30 Sclauonie nomen impofuit. Qm in Scythia magnaque Germania remani-rant,parrim Boemi, partimPoloni diti funt. Pars Vandalorum, qu Btffgun- dion nomen deinde airumpfit,vltcrioresRheni ripas Augufti temporibus oc-cupauit, quos Drufus amp;Tyberius(vt auror eft Cornelius Tacitus) in propriasnbsp;: fedes repulerurit : extra vrbes amp; oppida difiefti, more patrio vicatim habita-uere:-amp;: quum vicos, quos propria lingua burgos vocant, mcolerent, Burgun-diones (vtaic Orofius ) ditifunt r Saxonibusque finitimi. Contra Polonorumnbsp;fentiunt annales, quumBoemos amp; Polonos Dalmatia promanalTe prodant.nbsp;i'^inius Vandales vnani ex qiiiaque interioris Germani partibus elT? dicic,nbsp;plerique ab ortu Viftulfluminis ,quinaquilonemvergit, per immenfa fpa-
40 cia Vnnidarumnationem dift'ufam olimfuilTe fcribt.quam in Sclauon^s.Ve-netos amp; Antes diuiferunt, Sclauoni Marfano lacu amp; ciuitate Nometinienfi, ad Danatrum vfque amnem extendebancur in Boream, paludes, ac oppido-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
fmloco fyluas habent.Antes vero, qua Ponticum mare eufuatuv, Danatro ad Danubiura vfque diftiif, fortiflimum quidem genus hominum,, ab infeftisnbsp;minimis appellati.Myfos,quitantopere ab Homero laudantur,vtfupr demon-ftratumeft,quumde Getis amp; Dacisagebatur,te,mporepopuli Romani vf-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
que adeo feros ac cruces Thracum confuctudine fatos aiunt,vtvifo M. CraP fiexercitu, ante acicm equum immolarint, votque nuncuparint, Il vince-rent, fe cforun ducum extis non modo diis facra faduros, fed pro lautilfi-
w mo cibo epuiaturos : fed nefanda dij vota abominati funt, quando tantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
erroris eos inceflit, vt ne tubam quidem pertulerint. quin amp; his terrorenv Canidius Centurio nimis auxit, Barbara quoque ftoliditace vfus, quippe quinbsp;raper galeam foculum gerens,in hoftium formidinem,agicatam curfu flamm;nbsp;velutr arderct, agitata latins effundebat. Pannonios igitur Myli fuperiores in-ferioresqjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accol, quos Retianos a RetianaMyfe ciuitatG;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 62-zz ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
metropoli,nunc vocant:hinc enim optimas gladiacorumfamilias Romani de-duci reputarunt, in quibus Gallus Retiariu^ue deccrtabat. Roxianos melius fortafl'e dixerim, Roxanis Alanorum commilitonibus. Bulgaror hnguanxnbsp;nunc fe^uant, paruin Sclauonica diflehcientemipeculiares quoque literas hanbsp;bent,ne multum quidcm cum Grcis cfcnticntes. Bulgari nanque fupra marc Ponticu confidentes, melioribusfedibus alleti, Myfias occuparunt: Vnnisnbsp;primo finitimi j quos annalium fcriptores aliqui gt; in tria genera diuifos prodi-deruntari AlcxiagyrosiAuares amp; Vrigaros; Alexiagyri haud procul Cherfon-nefojiabitarunt, ftate per campos errare foliti, ad Pontum cum pecoribusnbsp;hyemc verfabantur. Vngari Moeocim quondam accoluerunt deinde inutatis rnbsp;fedibusj quia murinarum pellim coinmercio lioti fiint,- vtrafque Danubii ripas occuparunt, ac in hunc vque diem vtuntur : eorum enim altius nobis re-petetur origo. Auarm authi habitum, vt Suidas ait, Bulgari vfurparunt,acinnbsp;hunc vfquc diem vtuntur.Terbalus Bulgarorum dux, luftimano Rhinotmetonbsp;imperante floruit. Quin amp; ipfe luftinianus amp; Conftantinus Heraclij filius fti-pendiahuic foluifle dicuntur, quando ab Auarm impetu j eius opera libratinbsp;finit ; fcutum enim quod geftare folebat j liumi fpinum depofiiitiitem fcuti-camijqua adurgcbatcquuni: amp; quoufquc vtrinqde protexit,porre:ahumi adnbsp;tcrminos vfqe haft elata^ vefte ferica, duas areas nummis compltas ; altc-
ram a dextra aureis, alteram lua argenteis militibus expofiiit. Auaruni time iO
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vires Bulgari patefecerunt, nam cum vitis Auarib. captiuos quofdam fufpen-for interrogairet,vndenam prinipisgtisqj fii interitum accepiflentirefpon-
dre, ex hoc quod tantas fibi vires extinta mifcricordia delatores compara-rant,vtforcifrimum amp; prudentiifimum quenque vir um iam confecerint:fures
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac facinorofijcum iudicibus tuto quotidie verfabantur:ebrietas,crapula,Iargi-tio,doli dominabantur : vnali curida rant, fraudes amp; infidi mutu tende-bantur * hinc igitur Auarm excidim prmanafie dicebant.' Quod vbiTer-balus audftiit, conuocatis Bulgaris, varias leges proniiilgaiiit, in primis in delatores , de quibus edixic, habendam efTe quxftionem : delatorem pruarica-torcmqj conuidhuni, capitalem eife iubet: item ne furi cuiquam amp; latroni, ci- 30
nbsp;nbsp;bus ft efca tribuatutjqui tribuerit,oniniaeius bona fifeum referantur,furi crura frangantur-.vineas omnes.imperat extirpare,delatori non extirpantium, monbsp;dica mimera propohit: qui delinquentibus non indicarit, bonorum publicati-one muldandum efl'e cenfuit-Quare Iuft:inianumfecundum,in.imperium Buinbsp;gari refiituerunt. Qtmm' antiquorum mor Geographorum,'citeriorem vl-terioremqs V ngari partem defcripferimus,nunc quoS fines ipfa fibi vendicer,nbsp;breuiter exequamur, vt vtro modo in referenda hiftorialoci fcriberentur, fa-cilim? quifque intelligerepoffit. Q^nquam diuus Matthias rex Vngaroruin
nbsp;tantum fibi imperii compararit,vt hinc mare Hadriaticum,Sarmaticum illinc,nbsp;amp;abxortu Pticum, ab occaf Noricos, Vindelicos amp; Sueuos nuiicattingat 40
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Viigafia, ramen afperrim ac indoniit gentis alumna, meridie, Dfauo fu-mit initium: afeptcnttiogeSarma,tis,quos Polonos,amp; Getis quosValachos di-ciniuSjtempeftate noftra terriiinatur:ab occafu Auft:riahabet,fuperioris quondam Pannonix caput:ab oriente Myfiam, quam Rhetianam nunc appellant.nbsp;Nulli terrarum regioni, hominum robore,pecorum foecunditate, vbertate fo-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ligt;metallorum copia cedens : exuraprifea ilia Barbarie fe nunc miiitaris difei-pinprincipatum obtinuiflegloriatur: quuni afliduo bcllo vexatafit, infeftif*nbsp;fimis circumuentanationibuSjextindis vetuftate vrbibus,qux inPannoniis o-linifuerant,nunqpacis cps,nouas dificarc non potific:amp; fi quas exxdifi-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuit,tumultuaria(mihi crede)fuerint opra: triplici tantum genere hominum yonbsp;d'l^ata, quor pars facerdotum eft,quum religione mirific colant:alij armanbsp;grunr:cxteri,agricolx funnvniuerfain pagos cuentusqs diuifa,quos coniita-tus appellant. Qu fimitior elTeqauflatrociniis carere poflt,frequcnti quoqnbsp;oppidoru maiorhaberet,cli benignitate,amp;rpulchritudine finis,omnib.orbis
nbsp;nbsp;nbsp;rcgionib.fuo iure pofletanceferri.Cduentus quni plurnos habet,vicosqs in-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; numerabilo'
DGADISh LIfiRI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
humerabiles invrbiumfpeciem:fed conuencus partim ciuitatibus,partim ab his VngarcrumducibuSjCiuiinScythiaprodeunteSjVtrafcjuc Danubijripas oc-cuparunt,nomen aflumpierci Gitcriores, qui per Pannonias difFufi funt, priusnbsp;funt ordine referendi : in primis Syrmenfis conuentus,- Syrmio metropoli ci-itate nommatus, de qua multa paulo fupra dicta funt: loanne epifcoo viro'nbsp;nobiliamp; grauilfimOjac multis animi corporisq; dotibuspra?dito,vniuerfus illenbsp;Scordifcorumtratusnuncmagnoperegloriatur, ciiis virtuti fi fortuna co-mitemfeprabucritjlong maiora fpcrare poteriti Deinde Valconenlis,inquonbsp;Vylacum oppidum non ignobile. Epifcopatusquc Diaccnfis,qui maximamnbsp;J Myli partem quondam obtinebat, nuperrime excellentifl'imum epifc^umnbsp;fortitus eftjStephanum Grifpum, inaudita humanitre,mira optimarum ar-tium difciplina, prterea fide,dementia, libeftilitate ac prdentia incredibi-li : cui fi fata vitam prorogabnt, mhil eft tarn magnum, quod virtute pro-bitate fua fperarc non polfit. Poft hunc Pofeganenfis,inter Sauum Drauumq;nbsp;ditfufus ,cui Pofaga oppidum nomen indidit. Sclauoniam autemDalmati-am duobus tantum conuentibuscompleduntur qui Seui ac Zagabri ha-berifolcnt. Barauienfis conuentusmultis fertilibusque vitibus exornatus,innbsp;quo Peuce ciuitas opulctiflima, Peucinorutrireliquiis xdificata ? quam nuncnbsp;a quinque bafiicis,Qtnnquecclcficnfem vrbem vocant : antiftes huius Sigif-io mundus eft,non modo optimis difciplinis, quas ab Italisacccpit, amp; opibus acnbsp;nobilitate generis verumctiamingcnitahumanitate,magnificentia, grauita-*nbsp;tc, ^o-p^q;prftantiavencrandus, qua omnium fpedatorum gtatiam fibi fa-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
eillimc concilit. Item Batha, viens quidemnon ignobilis, quam Vngari Scy-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
tharum proles, BathaGimmerici Bofpori, qu nonprocula Syndaeft, vo-carevoluerunt. Deinde Simigienfis conuentus eft,Simigiusquepagus,cum templonon ignobili,in quoSegefta,cterlquviciBalathonislacusaccl.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Sed inhc loca Scgeftani,Scy tharum incurfionibus vc;5tati, vt cutius viuerent, fe receperunn PofteaTholnenfis iuxtaDanubium,vbi Abbati t^s vetuftif-fim,civcumfufis ditat pagis. Mox Albenfis, ab Alba regali nuncupatus,qx
3'0 in mediapaludcfita, baud facile expugnaripoteft: vbibafilica diui Stephani Vngari rgis prfedo nobiliffima, in quaregumdefunlorummontq^entanbsp;fpcctantur : nunc tanto diui Matthi fumptu tota reficitur, vt cum fupcrbifli- *nbsp;Dio quoqi templo conferri queat: cui quumregio edidto amp; autoritre ponti-fteia, artate noftra Dominicus antiftes fort prxeft, tanta comitate, prdentia,nbsp;probitatc,amp; alpetus veiiuftatcfuit,vt fpetatoremquenque dito citius alli-ceret in arnorem,otRcio cuiq; dcditi(rimus,amp; praefertim cxtcrnorum-.liberalisnbsp;nanque vultus,amp; corporis decora proceritas,grati tantum addebat, vt adeunnbsp;rem quenque a fe dimitterct inuitum. Sed cur tot Albas Vngaria dixeri^, handnbsp;rmmerito pleriq; dubitabunt.Non folum hane Alba habet Vngaria,fed Albam
4*^ Grcani adTaurunium,amp; Albam lulam in Dacia,apudTranlTyluanos, quo quidem nomine non immerito tantopere dcletantur (vt mca fert opinio) quinbsp;progenitorum fuorum nomen lubentiflim retinent. Vngari nanque ab Vn-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nis,Vnni a Leucis, id eft Albanis Aliaticis, qui Sefthis orti funt {fi Procopio Grco feriptori credimus ) originem duxerunt, vt maiorum nomina ferua-i-cnt,quasxdificaruntvrbes,abeis nominarevolucrunt. ncas cnimamp;Teu-ter, antiquorum more, quas ciuitatesfLmdarant,patriis nominibus appellartit.'
Pius Pontifex maximus,huic opinioni,nefci quo affetu, refragarur: nifi for- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
taffe ifto,quiaquum vates eflet optimus, Vngarosq; maticinarctur paucispft temporibuS Alemannos fuos, quos tantopere ac iure dilexit,facil domituros,nbsp;* iniquo ferebat animo ,cos aliquamnobilem originernfortiri. Procopius Vn-
nos Phthalitarum generefuilre prodidit,quos etiamLeucos,id eft Albos,no- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
niinat: Vnde amp;Leuci quoque in Belgica Gallia inter Remos s Lingonesfiti.
In eodem conuentu Goletia t eft metropolis quidem ciuitas, metropolitamqj Kitloch!/: habere foler non ignobilem. A Goletianis hoc nomen amp;fundamenta fumpfit,nbsp;qui (vt Ptolemus autor eft) fub Noricis inter Sauum amp;Drauum,non procuVnbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 64-14 ant. b o N F I N 11 RE R. VNGAR.
Patauio quondamhabitarunt. Hinecconfpelu adoccafumVefprinienfs eft, ab cpilcopaliciuicatc nominatus,quodam ciuitas ab Albo fonte, Alaman-nicalingua nomen accepit. Item Zaladicfis, trans lacum quem Balathoncmnbsp;nunc vocant:cui quidem ideo nomen hoc inditum,quia Zal,id eft fluduationbsp;vndaruA, conuentui vndiquc circumftrepit. Ibi quoque Thihan Cheronne-fus pcninfula eft,quam optima pifeium copia,cliqj benignitas nimis fortu-natam,amp; longe fortunatiorem celcbcrrimum tcmplum, ab Andrea rege con-ditum eftecit. Piliffienfts verb conuentus, ad Danbium receditmontananbsp;quidem regio, amp; tota vitifera, Sgt;C ob calidas aquas fulphure fert vinum, quodnbsp;temicntiam facile ciet.Hic Buda noua, amp; Buda vetus, vtraque Danubij lam- inbsp;bitur vndis: Budinis, vetuftiftimis Scytharum populis, qui cum Atila Vnn-rum rege, qui in Pannonias dfccnderunt, appellata. Ne illis quidem aflenti-endum eft'e duxerim, qui fratre Atilnominatam tradunt: ft Herodotum amp;nbsp;Strabon diligentius Icditaflent, aliter fortafle fenftflent. Vnni ex Aftaprode-untes,traiedoTanai,in medim Euro'p Scythiampcnetrarunt,amp; cum Budinis diuhabitarunt, antequam Pannonias occupalfent. SupraBudam veteremnbsp;in eadem Danubii ripa,vctuftiflma; vrbis veftigia nunc cernuntur,magnmq;nbsp;murorum ambitum referuntj Sicambtiam nunc iuniores dicunt, Sicambris,nbsp;remotiftimis Germania: populismam ciuitasifta ex auxiliatrice Sicambfiale-^gione Germanix, nomen olim affumpftt. Tn hac veteri Buda lapis eftbfius eft, zanbsp; Matthix rgis tcmporc,dum fundamenta iaccrentur xdium Beatricis reginx,nbsp;' cum tali inferiptione: legio sicambrorvm hic praesidionbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^OLLOCATA CIVITATEM AE D I F I C A V E R V N T , Q^.AM EX
svo NOM IN siCAMBRiAM vocavervnt. Nos autcm quantum ex Ptolemxo amp;: Epigrammatis vetcrum lapidibus incifts coniieere poflu-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. mus,legionisprimxauxiliatncis hahcvrbcmfuifl'ecredimus.Treisenimle-
gionum vrbes, in ripa Danubii(quamuis infuperiofe tatum Pannonia,in quo fortafle de^pitur,quia inferiorem etiam attingunt)Ptolcmus collocauit. Pri-mn,qux legio Germanica dcimadida cft:quam quidemeam fortafle repu-tarini,qux iuxtaStrigonium ineffufa planicie fita eft, aut c confpedu Cbriia- 50nbsp;rXjiuwaTatam. Altera, quxlegio Germanicadecimaquarta:amp;earn paul fu-pra Budam,ad decimum fextumlapidcm,vbi diui Andrex nunc tcmplum eft,nbsp;amp; vicus in edito loco fttus, fuifle opinamur: extat adhuc murorum circuitus,nbsp;a tergo nondumaliuida vetuftate dclctus. Adhuc in veteris dclubri limine lapis eft, cuiufdam Flauii epitaphium referens: ex quo mihi facile conieduranbsp;deducitur, legionem illam Domitianilmperatoristempore, in Dacicaexpe-ditionc, in ripa Danubij fuifle coHocatam, ibiqj'aliquemex Flauiana familianbsp;obiiflejicgionishuiufceprxfcdum.Tcrtiam autcm, qux auxiliatrix legio fuit,nbsp;fupra Budam veterem fuifle reputamus:quodvetufti(limumtcftaturEpigrarri-
ma ibi^ft'oirum,amp; cuiufdam fcholxfpeciilatorum legionum adiutricum dica- 40 tionem ollcndit.inciteriore nanq; Danubij'ripa, nulla alia veterum ciuitatum
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veftigia his potiora comperimus. Ex quo fit, vt Sicambriamlegionem primamnbsp;uxiliatricem, hanc a Sicmbris Germanix populis appellatam, qux ad Budam veterem humi plane lacentem confpicamur,exiftimarc debeamus.Sed liberum cuique iudiei facile patimur : ineptos amp; fomniculofos annalium feri-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptrcs non fedamur. Non multo fupra,in eadem ripa fluminis, Vicegradus eft:nbsp;oppidum, regum Vngarix quondam fcdesmunc vicus eft celebcrrimus,ciui-tatis inftar, diuo Matthiainftauratus, ac eins regia tanto fumptu amp;: arte culta,'nbsp;vt nihil pulchrius fpedari queat, amp; fuperbius : fed de hoc alias. In moritis au-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem verticc arx munitiflima, vbi regiam facrahiq; corona aiunt afleruarifpau- Pnbsp;lo fupra,Pilienfis abbatia eft. Secundum Zaladienfcm comitatum,vt aiunt,nbsp;Caftriferrenfis eft, ad Noricos Vindclicosq; fpedans:ibiquc Sabaria vetuft!nbsp;quondam ciuitas,varia referens monumenta,qux quum diui Martini patria funbsp;crit,non parum ft bi rcligionis ab omnibus exegit. Sempronifis hue attingit,
Sempronia nobiliffiina Romanorumcolonia didus, ac Ciuitati noux Au-
-ocr page 65-DECADIS I. LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15
ftri conterminus,in quo munitiflma oppida, innumcriqs pagi. Si ad Danu-biiundeclinauerisjlarieniis conuentusoccurritjqui ab lauro ciuitate fcracif-finaanuncupatus eft,quam Arabon amnis abluit,quum Danubium influit, vbi paulo remotis Bregetiumf olim fuif.epifcopatum habet non ignobiljCiustp S-e^cthia.nbsp;bafllicam Vrbanus pontifex,Matthiregis apochryfiarius f, n parifis edificiisnbsp;apparatibus excoluit. Thomas huic, qui diuo Matthi feruiebat, fecrctisnbsp;plan fucceflt: qui quum cxacta prudentia, integritatc ac fide fumma foret,nbsp;itemlaboriofo corpore,ingenio dextero amp; acuco,non plus fibi, qum principenbsp;placuit: aifidua illi feruitia officia incredibili ftudio prxftit : quarc tantum
10 fibi audoritatis vendicauit,vt pro brcui confilio, aftu fapicntiaq; fua, ifttcr cx-tcros (fi viuerer) principat confcquuturus efl'e vidcretur. At huic nepos Fran-cifcus crat,qui profa pedeftri orationc polltns.dotis faucbar ingeniis;amp;: parmi fcr collega,quum regis fit amanuenfis,fcribendi elegantia commune mu nus cxornat. Nequc procul nimis ab lauro Pannoniiis inons elf , quo Panno-niam plcrique dictam affirmant :amp; in eins iugo religiofiflimum diui Martininbsp;rcmplmn, qui quamuis Pannomcus fuit, in vltcriore tarnen Gallia eins corpusnbsp;rcuerentiflim afl'eruatur. Cum hoc continuaturCamaricnfis, CamaroScy-rharum oppido nominatus, quod in infula Danubij fitum eft. Comari nanquenbsp;iuxta laxartcm Sacarum fluuium, in Afiatica Scythia popuh fiiere celcberri-mi: quare multaEuropicx Scythix oppida,Aliaticx nomina referunt : quin amp;nbsp;Comara fluuius in Bactris eft,qui Ocum intratiComari quoque ibidem popu-li. Ex quo fitjVt VnnijVngarorum progcnitores,cx Afia primm,amp;rnon exEu-^nbsp;ropa prodicrint,quum non folm nomina,fed Scytharum linguam quoque j#-doleant Afiaticorum. In eodem conuentu Tata,vbi arx rej^a tanto iinpendionbsp;extruefa, vt iurc poffit omnibus noftri temporis arcibus antcfcrnthinc nanque lacu, hinc duplici folfazexcifo faxo, amp; erefo aggere munira, vt nulla exnbsp;parte oppugnari queat. Strigonienfis hunc attingit, a Strigonio metropoli vo-catuszquam quum Ifter amp; Gromus amnis prxterlabitur,hinc iun^rcs appella-tionem contraxiflc opinantur. Bafilicx ibi dux nobiiiflimx, archiepifco^rus
30 altera a diuo Stephane rege in dita arcecftrutan oppido fubiaccte altera, Bela quarto Vngarorum rege, diuo Francifeo dicata. In patenti canj|)o prter Iftrum Icgionis Gcrnianic decimx iuxta flumen eft'uf veftigia multacernbsp;nuntur (fi Ptolemxo credimus) qua Tartar! poftea dclcucrc : vbi quum legio-nes adhuc Valentiniano amp; Valente impcrante tenerentur, prfcto legionisnbsp;primx,vt ex quodam lapide Iegimus,Monopolium in fuburbio inftitutum eft,nbsp;cuiusinferiptiotaliscftiivuicio principali dominorvm no-STRORVM,VALNTniaNI, VALENTIS ET GRATIA NI,nbsp;PRINCIPVM MAXIMORvm DISPOSITIONE, ETIAMelLLV-STRIS VI RI, VTRIVSQ^e MILITIAE MAGISTRI EQJVITIS,
40 c o M I T I s , F o S C AN V S PRaEPOSITVS LEGIONIS PRIMR MAR-* tiorvm,vna CVM MilitibVS sibi creditis hvnc bvr-GVM,CVI NOMEN C O M M E R C I V M , Q^A CAVSA ET FACTVSnbsp;EST K F V N D A M E N T I s , E T CONSTRVX^T, ET AD SVMMANfnbsp;manvm opeRIS in DIEBVS XLVII1,CONSVLATVS DIVI NO-STRI GRATIANI AVGVSTI BIS,ET PROBI VIRI CLARISSI-Mi, FECIT pervenire, Locum prxpotes merropolita excoJit,amp; nuncnbsp;qum maxime Hippolytus Aragonius,reginx Beatricis forore nepos,ac Herculis Ferrarix ducis filius,qui nodum decmium annum natus erat, quum diuo Matthia tainfacro muncre donatus eft.Sedgenus regium,imiriaculatapuc-ritia, indolesqj pene diuina, bafilicx ac vcncrabilicollegiofacerdotii preciuninbsp;potius addidifre,qum quicquam detraxifle videtur. Mofonienfis hunc attingit. Hadenus de conuentibus citerionbus dilu eft. Nunc vltcriorcs rite pro-fcquamur: a Peftenfi fumatur initium,cui Peftum oppidumnomcnattulir.Pi-fonenfivetufta ciuitas nomen dedit,qux Pifone, quiThraciam domuit(vtnbsp;Florus ait) nomen aft'umpfit, quum in Myfiis c Pannoniis verfaretur.- Hon-
-ocr page 66-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
tcnfis veto eftjvbi Satteft oppidum, Satis vetuftimIs Scytharu Afi popu-lis vocat.Neugradienfem,vbertate folilcuni,Bacia ciuitas excolic. Ad Mar-maciam,qu hodie Marmarufl'am dicut,Gemenenfis plan fecedit,cupriamp; ar-genti ferax.ItTornenfis,ac Zoliendsj vicoamp; oppido denominationemallc-quuti,altft-ferri,alteraunamp;argentiferacitateprll:s.Sarienfis,cui caftell no- me attulit,adSarmati fines fpetlat.Polonis quoq; Scepufienfis eficterminus,nbsp;in quo Scepufium,Barthuua,ac ciuitas Leucouienfis, ab Albanis Vnnor pro-genitoribus condita. Leucon enim alb Grc fignificat.Hic Emericus prfe-tus prtorianus,qupalatinumvocanr,amp;: Stephanus frater, comes regius,latnbsp;temperate noftradominantur;alterfapientia fiimma,ac magna reru experien- lonbsp;tiapollensialterfidcjprobitatc armisq; prclarus. In montibus prope Marma-ciam,Vngenfis eft,quiab Vnnis^ngarifve denominationcaccepit. Si in campos defcderis,Heuefienfseft,vbi Agriam fuifl'c diximus. Borfodienfis autemnbsp;eft,vbiDiofgieur caficllumnon ignobileprfidet.VltraTibifcum,Zabolcien-fem inuenies,Zolnocenfemque exceriorem,cuius amnis accol Talesfoffiles nbsp;Marmacia inDanubiumdeuchunt, NequeproculhincBihorienfis,vbiVa-radinum eft:,eiusquc bafilica, vbi diui Ladislai rgis corpus requiefeit : fpeta-turetiamex reequeftrisilliusftatua,ftatuq; nonnull,Bekelienfis,adTranf-fyluaniam recedit. Cui Orodienfis quoque finitimus eft. Cui Orodium , vbinbsp;Belaecseci rgis eft fepulchrum, nomenattulit. Non proculhinc Zaradienfis. 2,0nbsp;frtercaThorontalenhs. EtiuxtaTibifeumamnem Chiongradienfis, Zege-dienli oppido celebratus.Item Chianadienlis, cuciuitate amp;bafilicanon igno-lli.AdMyfi am Themefienfis fe refletit,vbi eodem nomine oppidu frequen-tibusviciscircuni'ufum.Proximus huicBachienfts cft,ciuitate clarus amp; anti-ftite.Inripa Danubij Bodroghienfis extenditur,caftellonominatus.Zathma-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, rienfis fodinis auri amp; argent! ditiflimus per montes eft'unditur, oppidumqj ha-
bet,quodRiuulum doniinaruni nunc appellant.ZoInokmediocris,amp;Crazna. Item Bereg^fis,cum oppido in altifllmo monte fito,quodMonkachumvoca-turlt;Et Vgocienfisjvbi antiquillmaprimrum domus, inter proceres claritli-mafemperbabita,latedommatur.Cuius princepsEmericus, eatempeftatedi- 30nbsp;tiftimii^amp; Matthi rgi formidolofus,oppidis forttinis priuatus elbcuimox
prftantiftma Emerici filij indole rex,pa'nitentia amp; commiferatione dudus cunda bona reftituitcadolefcens enim erat liberal! ac venufta vfq; adeo facie,nbsp;vtmaiorumfuorumvirtutespr fe ferre videretur : huicPrinilanos congenti-lis erat,innocentia,probitate amp; affabilitatefummai Ad Marmaciam hi fpeclantnbsp;onines. Supra PifoniumNitrienfis,vbi Antonius epifcopus,grauitatisamp;:pru-dentiftudiohlfimusNitriprht. NuncBarfienfis fequitur, vbiReuifthienbsp;Vrbani ontificis Agrienfis eft oppidum. Moraui Mura fluuio dit,nbsp;Trenchinienfis eft conterminus,cui ciuitas nomen impofuit: nequenimisnbsp;hincTyrnauiaabeftoppidum. InMoraui amp; Poloni finibus Lyptouien- 40nbsp;fis eft:,aTyptouia vrbe nuncupatus: quo loannes fauftilfimus diui Matthi
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;films, in ampliftimi fp imperij ab infantia educatus, pientiftmo ptre dona^nbsp;tus eft, dum qualis prince^ futurus efl'et, teneris prxferret annis. Aruen-fem, MorauiPolonique fines attingunt. Ad eafdem partes Thurocenfsnbsp;pertinet. In cademfer regione Abauuyuuarienfis.in quo Callouia vrbs no-biliftimajamp;Eperies. Zemplinienfis,vbioppidum,vbi adBodrogum amnem
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scyth ac Vngari primm confdr. Poftremo Maromorufienfs conuen-tus eft,vbi falium funt fodin, amp;quinque oppida vicique. Atquc TranfiTyl-uanienfisjvb feptemSaxonum funt eiuita tes, quasSeptemcaftra (ni fallor) appellant. Ex his potiores funt Saxonum, Cibinium, BralTonia, Biftricia, amp; Co-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lofuarum, quod Scholafticum oppidum Scythica lingua interpretantur, vici-num etiam eft illi monafterium, beat Scholafticdicatum. Item Albalulianbsp;metropolis,de qua fupr di(ftumeft,fodina: quoque falium. Scy thuli f quoquenbsp;populi, Scythisingeiluis oriundi, quadoquidem adhuc feruitutis ignari funt,
nullq; regiftipendianuncexp.cndnt, nifi quandoque domefticatim boucm,
gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rilluni
-ocr page 67-D E C A D I S L L I B E R I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
amp; ilium quidem non cdicho iinperatum,fed precario nominejpoftulante qua-fi regni ncccffita.te cxoratum. Sed lic omnia reccncioribus nominibUs ap-pellemus. Illud Sarmati lats^ quod inter Tyr am amp; Axiacem ad Euxinum vl-que mare porrigitur,Podlianuncdiciur; HincRfliaadBorifthenem vfque cliifunditr,amp; vtranque eius ripam ad caputvfque obtinet,deinde infer oncn-tem Sc feptentrioriemi conuerfa fupra foritesTanais ad Riphum mont propagator. A Riphis deinde iugis pars eius vna in Sarmaticum Oceanum, vitranbsp;Cherfincicum ad Furftam amnm ; altera verb in Afiara amp; Hyperboreos, amp;nbsp;Hippophagos vfqe Sarniatas excurrit, vbi iylueftres homines Ihpra niuesfe-gt;0 re perptuas vehiculis fefuntur, qu cerui tanta pernicitate trahutitj^^t vitranbsp;centuni milia paflum vno die iter facile metiatur. A tefgo Rufli, inter ipfamnbsp;Tahaim Sc Motidem quicquideft ,Tartar^iabent, Lithuania, qam pleri-que Litauiam appellant. Interiora Sarmati polfidet inter V enedicos Bodi-nos niontes iitajab exort Rufljam, feptetrione LiuoniamjPfufliam amp;:Pome-raniamattingitiq quidem regiones Bodinis Alanisque montibus,reliquamnbsp;Sarmati oram ad Oceani vfque littus occupant. LithuaniMzoia iungi-tr; Ab occidente circa ripas Viftul fluminis , Polonia eani Sarmati partemnbsp;fibi occupauit,qux Sarmaticis montibus,amp;:fontibus Viftul, Germaniam anbsp;Scythiadiuidentis extenditur. Ququidcmloca Ombrones, Saboci, Sidonesnbsp;amp;Visburgi quondam incolebant:fedquaGermania.mincurrit,coniungiturnbsp;Silefi,quam tergo Morauiaexcipit. Quadi auteni Marcomanrii fubnbsp;rob'ando rcge,Silclamamp;Morauiaintcnuere, quo Morauiam didaarbitran-nbsp;tur. His duabusregionibus Boemiaadaquilonemadiacet, inter monteisfta;nbsp;qui Sudet diclifunt, Sc Sumauamfyluam. A Drauo incipit Vngafia, Sc citfanbsp;Danubium, Noricis ad Tauruhum vfque,vbi Sauus Danubium influitr vitranbsp;verb , GermaniaCarpathummonfemartingit,fubnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spufum eft oppi
dum,amp; adTibifeum,vfque fpaciatur : quod montanDacicaput eft, quam Ripenfem plerique dixerunt, SC nunc Moritanam Valachiam appellant. Altera vero V aiachia,cui Moldaui nomen cft,intcr Iftrum Sc T y rari ab Hieraffo
50 montanyalachi termine ad Euxinum vfque Pontum, extenditur. Trani^ fyluania vitra Carpathummontem,extrema eftDaci ora.Infuperiore Myla,nbsp;BofnaeftSr Raffia: tergo, Seruia: in inferiore Myfia,Bulgaria ctinur.Re- nbsp;gum fedes in Polonia Graccouia eft, ad Viftulam amnem fta ; in Lithuania,'nbsp;V ilna r in V ngaria denique,Buda.'
RERVM VNGARIGRVM DE-
S P R I M LIBER II.
Tranq^e Scythiam,amp;citeriorcmvIterioreinqiTeVnga-riam, Sc locorum nomina, qu tranfmigrationifius ac bellis * variarum gentium imrnutatfunt,qua potuimusbreuitate,nbsp;defcriphmusirati hacdcfchptionc,hiftoriam qunque faci-lius accepturum. Sed qum adgius feftinemus initium, etfinbsp;in fuperiori libre nonnulla'f etulimus ,de Scytharum tarnennbsp;origine, moribus amp;geftis, Sc de Gothis,qui ab Vnnis eiefi
furit, vnde Vngari duxere genus, nobis prius haud ab re dicendum elfe ftatui-mus,vt commodis ctera profequeremur. ScytHicanigentem , Scytha fi-lio Herculis nomen accepifie, nemo eft, qui deneget. Verum in hiftria fi lt;fta periquediflentiunt. Diodorus natamex terra virginemtradidit,vmbilicote-jb' hus hmanaformaprditam,cterumvipera: earn treis pueros genuilTe, Scy-tliam,PIutonem,amp; Napim : primum virtute ac ingenio prftantiorem, propagate impcrio,quod anguftum acceperat,Scythis nomen impofuifl'e: ab altero,nbsp;Plutones : Napeos tertio , diuifo regno , amp; prolatis finibus fuifle nominates,nbsp;ens, qu prim ad Araxim fluuium pauca Sc contempta confederat,magna-nimum fortita regeminbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;glori cupidum ,-montana ad Cafjpium vfque
! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c ij
-ocr page 68-xS ANT. B ON F IN II RER. VNGAR.
occupauic, campcftria vero ad Occanum amp;Motim:quin etiafn traiedo Ta* nai optimis reruin fucceflbus vfa,in Europa adThraciamvfque perueniffe fernbsp;tur. In Alia quoque Nilum attigifle, colonias prouinciis fibi fubalis in Scy-thiam deduxifle multas poriflimas verb duas:alteram ex Aflyriis, quam internbsp;Paphlagciam etPontum collocauit; exMdis alteram,quam pone Tanaim,nbsp;camque Sarmatiam appellarunt. Herodotus Herculem refert, vt nil intenta-tum indomitumque rclinqueret,in Scythiam perueniiTe, apud Hylcam fyluo-famque regionem mulierem inueniflb biformem, eamque fibi equos fubtra-xifle, neque ipfum, nifi foluto coitu ab ea reciperc potuifl'e.Huic treis feitos amp;nbsp;eleganees pueros fuifie natos,Scytham,Agathyrfum, amp; Gclonum: confultum ronbsp;ab ilia, cui regnum tradituraefiet, refpondilFe, Cui delegatus arcus intentius^nbsp;decuruaretur: Scytham, vbiadofcucrunt,vehcmentius intendiirc,rcgionis imperium iniuifl'e, fratres alinas qufiuifle fedes: Gelonum, tranfinifib Tanainbsp;ad Danubium vfque regni fines protulifl'c: Agathyrfum,ad aqmlonem receflinbsp;fe, amp; ad P^ipfixos Hyperboreosque montes imperium fiatuirCiNonnulli qui-dem,nefcio quid ex Hebrxorumhiftoria hallucinantes, Magog filio laphet,nbsp;Scythas promanafle fcribunt: quin amp; Hunorem amp; Magorem Nembrotifilios,nbsp;Vnnorum fuifie progenitores. Nos autem vetera monumentanimia autori-tate pollcntia, etiamin errorefelari, quam cum his, ( dum licet) bene fentirenbsp;maluimus. Scytharum igitur gens quam antiquifiima femper habita fucrit,fua ionbsp;lt;?bm gyptiis contentio prorfus oftendit. gyptij hoc argumeto primam ho-
* nbsp;nbsp;nbsp;minum originem fibi vendicabant:afi'erebant cnim terras ab initio rcrum,qu
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^t intolerabili frigorc,aut nimio feruore afficiebantur, primes homines adi*
re nequiuifi*e,pr2^ertim quum aduerfus hxc, nulla adhuc velamenta ars inue-nifl'et,gyptum in medio fita nimia foli fcunditate,cliq; temperie prpol*
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luiffezquin etia Nilum c limo,foute fole,innumera animaliu genera procreafi-fefiiinc facile colligi,primos homines ibifuifie vifos,vbi educari facilime pof-fent.Contr^cythx,hanc nullius momenti ratione affirmabant,Deu amp; Natu*
, ran^il fruitra ftatuifi'e, nulla protulifie loca, qux omni ex parte vacarent ; in animalitim ac exterarum rcrum procreationc,pro loci acrisque conditione o- jonbsp;mnia^ncraflc:infrigidis oris duracorpora collocafie, extera, patientiacalo-
ris intolerandi,plantas amp; fruges pro locoamp; ccclo aptilfime difpofuifiTe. Ad hxcnbsp; principio rerum fine vnio fueritcongeriesque rerum , fiuc aquarum illuuiesnbsp;terras cxluperans, fiuc ignis cunfta occuparit,quern mundum genuifie vo-lunt, Scythas origine omnino prxftare oportere. Nam fi ignis, Dei nutu terris cedere iufl'us eft, nilrigcnte feptentrioneprius ab igne liberatum fuifle,cre*nbsp;dendum eft. gyptum verb, ac cxtera,qux ad folis exortum fpedant, tardifli-ine temgerata,quinetiam adhuc folis xftu non carere. Si aquarum illuuicnbsp;demcrfatellus,nihilcditi(fimo feptentrionedefidentibus aquis celerius emef-
fifie,quod nulli prius, quamScythix, accidere potuit. Qii quam altafit,hinc 40nbsp;facile irffelligi poteft,qubd omnes fluuij Scythiaorientes, inPonticum gy-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptiumque mare decurrunt : contra gyptus, adhuc tot regum feculorumquenbsp;ftudio amp; impenfa, aduerfuincurrentium vitn aquarum vix muniri potuit. Exnbsp;quo facile colligitur, Nilum non mendie, fed ex Atlante monte ad occafum,nbsp;exortum defluere.Si diftinda vnione, rerumque congcrie, leuia furfum, gra-uiadeorfum pane defiduntrnimirum Scythia Coelo propior, fub cditiorc polo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fita, prior emerfit.Quare gyptijmonmodb argumentis,fedvi quoque armo-runi fuperati funr. Nam indito a Berofo gyptiorum rege quondam bello,-nonmodb eum infinibus aduenientem expetarunt, fed prodcuntesIongiuSnbsp;occurrunt,tanqua prxdx obuiam ituri,quando cum eis rex nil lucrifacere pof
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fet: quod vbi hoftes acceperunt, reliffis impedimerttis amp; caftris,di(fto citius innbsp;fugam couerfi funripatrata magna cxde eorura vix m gypt fex incolumcmnbsp;fe recipere potuit:quin etiam,nifi Scythas paludes inhibuiflcnt,vniuerfum filenbsp;regnum amififiet. Ifti dum redeunt, vniuerfam Afiamdomitarunt,amp; inimpc-rij titulu minimo indido tributo, ftipendiariafecerunt.Sed quid Bcrofum drei
musy
A
-ocr page 69-DECADIS I. Liber i i.
mus, exoletamquc liiftohani ingerimus ? Darium Pcrfarum regem in turpem tiigam conucrteruntjdelcuert Gyrumcum vniuerfo exercitu^Zopyrum Magni Alexandri duccm cum omnibus copiis ad internccionem vfque cecidnbsp;runtjParthicumdenique amp;:Batrian imperium pepcrerunt.Gens bello afper-rima, indomirabilis, omnis expers ambitionis He auarieix, nihil a vitis prternbsp;gloriam pollularuntmeque agros colunc, neque domos xdificant, neque villas conftruunt, neque fedes certas habent perinc'ultas folitudincSpCcora tantum pafeunt. Plaullra in domo rum vfum refarciunt, ad arBitrium miltabilia,nbsp;hc vxorcs amp;: liberos ferunt : lt;c tcrinis murinis pellibus tegunt-, ln vfumnbsp;t' ignoranrdacl'c melle vefcuntur,mulftra potillimum eft abaci ornamenhim:nbsp;arma,ends amp; arcus : iufticia,n accepta legibus,fcd ingeniis infita.Nulfum fa-cinus furto grauius habetur,quum fine teifto c munimcto,pccora amp; alimentanbsp;polldcant:quum per fyluas vagentur,fi furariiccrct,nil fuperefle viderctur:a-liena non capiunt,propriis content! : aurum amp; argchtu cJt more non anhelant.nbsp;Ccerummoderatiilimi amp; abftinentcs,amp;fuaptc naturaprobi : qiiodRomaninbsp;ac Grci vix prceptis ac diiciplinis philofophorum confciyuipotuerunt.Plusnbsp;enim his profuit ignoratio vitiprum, quam illis cognitio virtutis. Iure igitiirnbsp;(queinadmodumin fupctiorclibro diximus)tantopcre ab Homero ladantur,nbsp;qui Vbi Phnicum,Ionum,Milefiorum,GrcCorum amp;Romanofum commer-iG cio fucrc vlijCoinquinatis quafi moribus, immites amp; efterati facli funt. Imperium libi Afi compararunc, quam veiftrgalem per arinos mille amp;: quingenu^nbsp;habuercjpcndendi tributi fincmNinus Aflyriorum rex impo'fuit,ipfi neq; vin-ci neque feruitutem tolerarc potuerunt. Trogum landtidimus ille parer Piusnbsp;inclamat,qud Scythas Romana arma potius alidiuiflc, qum fenfiHc fcripf(gt;nbsp;rit : neque his laudibus dignos,ncque Romanis,Grxcis amp; Macedonibus inta-^osfuille: Alcxandrum,cos ad laxartem vfque fluuium cccidifte: Pompcium,nbsp;multos Scytharum excrcitus fudifle,Albanos amp; iberos domuftc :Multa quo-queimpcrantcClaudioy Romanis in Scythas (qua: omnia profequemur) cla-rilhm tuifle gefta, Vcrm ha:c omnia facile rcfclletur, qandojuidem hi o-jo ninesvixlimitesattigerunt,penitifl'imaacintimalocahaudqaquampenftra-runt. Si quid Alexander fecifle iaatuf, tranfuolando potius quam gerendonbsp;peregit ; vbifimofatus cftct,fortunamfortafe mutaflet. Reconditi nai^; Scy- ,nbsp;th, Alexandru audiuere potius, qumfenfere. Prius rcceflit ad Badrianorunanbsp;Sgdianorumq; defeiftionem, qum coaftos Scytharum popuIoS' experiri po-tuilfct. Romani impcratores,fi quas gefleruntin Dacos amp; Bofpornos ejepedinbsp;tiones,amp;; eas quidemfpiflime, calamitofas habuCrc : interiorem tanien Scy-thiam non attigerunt,qu tam in Afia,qum Europa ira ample lateq^ diftundi-tur,vt alterum terrarum orbem dixcris-.nequc foli vbertate,neque fcecundita-tc pccorum, neque auri, argent! amp; lapillorum copia contcmncndum.*Sed ini-quo(mihi crcde)animo idferebatfacrofandtus ille pater,rCmoiis futura mul-ta profpicieSyVngaros Scythia oriundos, qui Auftralcs magna cladc amp;icalami- *nbsp;tare confccerant,amp; iterumfortaflc confident, tantis latidibus prxditos proge-nitorcs habuifle. Prxtereo Parthos, Scytharum exules, vt Scythica lingua in-telligi poteft: quippc qui populo Romano ternis ocllis per potentiftimos duces laccftiri,vieftores potius,qum viaifucTc.Hi primim domefticis feditioni-bus patria eie;i,olitudines, qu inter Hyrcanos amp; Dacas, item inter Areos,nbsp;Margianos amp; Bairianos iacent, furnm occuparunt ,fcrmoncmq; Scythicumnbsp;Cum Mdico admifcerc cperuntivbi Arfacemmultis poft temporibus forti-ti regem prxftantiflimum, regnum amplificarunt ; quo exteri quoque reges,nbsp;50 Arfacid dicti funt, Aduerfus Antiochtim Seleuci flium, cum centum mili-bus pcditum,amp;: viginti milibus cquitum eos infeftantem, mira virtute pugna-runt.Stipcrarunt imperante Mithridate Mccdos amp; Hyrcanos,qui Caucafo adnbsp;Euphratem vfq;,Parthorum protulitimperi. Phraates cius filius, in Antiochinbsp;bello cxercittim Grcorum vi totum cepit,amp; in longa captiuitate retinuit. Hinbsp;M.Craflum obtruncarunt,rcdcgerunt PerfaSrerum dominos in dition fuam.
c iij
3 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
M. Antonio bellum infercnti cum quinquaginta niilibus cquitum occurrrc,i c ni Ventidij Bali cnciuis noftri virtus fuccurriflet, iam de vniuerfo Romano exercitu fuiflet aium. Seueri Imperatoris infidias grauiffimo bello vltinbsp;funt. Galieno imperante,Mefopotamiam amp; Syriam fibivendicarunt. Ohen-tis tan-dejj^ imperiumhxc Seythicaproies occupauit,neq; Romanis vnquamnbsp;domitanpotuit. Prxtereocxtera,nelongius euagemu^. Immo adhuc animusnbsp;hret, vtra virtus virormne an mlierum Scythix, plus fibi glori compara-rit.Promanaruntexhis Amazones,inaudit fortitudinis amp;audacimulieres:nbsp;qux non modo cum cteris fminis conferri indignantur, fed virorum fe glonbsp;riama^uafl'e, ne fuperafledixerim,fane contendunt H Ptolemo internbsp;fluuium Rhan amp; Ceraunia iuga collocantur. Metrodorus Seepfius,eas Garga-menfibus finitimas, ad Cerauniorum radices habitafl'e prodidit. Hanc origi-hem liiftorici bis adfcribunt : qum in Scythia duo regij iuuenes j optimatumnbsp;falione domo eiicercntur, coala magna luuentute in Cappadociam venilTenbsp;dicuntur, adThermodonta confedifl'e,Themifcyros occupaifc campos,ibiqjnbsp;diurapinasamp;latrocinia exercui'e : finitimorum tandem confpiratione, ad v-nuni omnes fuiife cfos. Vxores qu fuperfueraht, donfpicatas additam exi-lio orbitatem,nfolmvt propria tuerentur (iunt) arma fumphfl'e,fedquumnbsp;defperationem audacia corroborarnt, fines amplificare voluifl'c. Finitimo-rumconiugiaxquacferiiittcm abominatas, contemptis virorum admini- ionbsp;lt;.tlis, regnum auxilfe ; vt in pari omnes fortuna forent, viros qui domi fuper-a fuerant,intcrfeciffc : mcxrabicmconuertiflc in finitimos, quibuspacatis, nenbsp;ad interitum rcdigerentur,eorum concubitus ftatuto quotannis tempore inirenbsp;ftitas : editos continuo mares necabant, fmellas contra tollebant, quas nonnbsp;fcmineis artibusxcolebant,fedequis,venationibus amp;: areu exerccbant.Fxu-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rebant mammas dextras, ne fagittando impedifentur : vnde nomen his indi-tum. Harum Lampeto amp; Marthefia regin prftantiflm fuere : alternis regnum vicibus gubernabant,altera domi y foris altera rempubiieani gerebat. Senbsp;Marte genitfcprdicabant. SubegerantEuropa: partem, ac multas Aficiui-tateTinditionem fuam plane redegeratedum tuend! imperij gratia in Atiacum Jonbsp;exercitu mgno commorantur, Ephefum, Smyrnam, Cumam amp; Magnefiam
condidfere. Marthefi filia fuccelfit Orithyia, qiixcumcximiareimilitaris di-fciplinaperpetuam fibi virginitatemconferuauit, Amazonumvfquc adeo imperium auxitjVt Herculis ac Thcfei expeditionem meruerit : qi in cas profe-durus excellentillimam Grciiuuentutemdelegit,nouas naueslongas com-parauit. Antiope amp; Orithyia forores rempubiieani gerebant: Antiopedomi,nbsp;foris Orithyia. Quiim Hercules Amazonumlittori applicuiflet, quum Antiope nihil hoftile vereretur, incautas ^inermes aggreditur. Regina Antiope,nbsp;fororMffnalippx,ab Hercule: Hippolyte Thefeo capitur, ex qua editus eft
Hippolytus:non fine dolo mifellcapi potuere. Orithyia quum fuarum cafum 40'nbsp;accepiirt, raptoremqj Athenienfimfuifle ducem^poftulatis SagiloScytha-rum rege auxiliis, Athenienfium iniurias cufauic vlcifci. Poft hanc Pentefilea,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum fortiifimo quoque virq^comparanda,Troiahis opem cum ingentibus co-piis afferrenon timuit. Ad Alexandrivfque tempora perdurarunt. Thaleftris-regina impetrato Alexandri coricubitu, paucis pft temporibus cum vniuer-fis Amazonibus interiit. Et quamuis dc his varia feribant hiftorici, Claudius
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen Secundus, quum de Gothis gloriofflim triumphauit, decem feemi-'nbsp;nas virilihabitu cultas,ante currum duxir, quas Amazonas fuifle arbitraban-tur. Erubefcant ergo viri, amp; hi porilm,qui infolentia duti, tantum fibi tri-buunt,vtaliis nihilimpertiatur. Amazonesrarmcntorumfeculor excm- 5
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plum, clariflma Scytharum proles, quanti progenitores momenti fint habendi,cum vulgatiflima geftorum gloria plane teftantur. Scythis enim fi clari fcri-ptores qu ac Grxeis amp; Latinis ohm adfuiflent (nolimhis verbis Imperij Romani ldere maieftatemjvereri quandoq; admodum potuiflemus,fiiuftc cun-dorum gefta penfitarentur,ne inter Barbaros erubefccre cogercmur. Vtinam
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lixtf
-ocr page 71-DECADIS . LIBER II.
hxc affcclat potius,quam vcr dicere polTemus.Sed Veritatis liumcn voique venerandum. Egefippum xquum teftem vitro citemus,talia referenceiQuumnbsp;Titus Hierofolymain expugnauit vbivndecies centena milia ludaorumcxfanbsp;iunc, capta vero feptem amp; nonaginta milia, tunc Alanos Afiaticx Scythi populos,gentem feram,beilque alpcram,qtiam intra Caucafum ferre %clauilrisnbsp;cum cateris efferatis nationibus Alexander obftruxeratj vcTanais amp; Moti-dis finitima colerent, amp; alina non ineurfarent, aut foli ftcrilitate, quod quumnbsp;agricolarum votis fpe non confentiqaut prd cupiditate effractis portis,pernbsp;Hyrcaniam in Mdiam prorupiife j percurfafle ex improuifo vniuerfam Mcc-dorumregionem, omnia igni ferroqjyaftaifciquumregnumnafti efl'cnjjopu-Jentiifimum, cxde iam defatigatos, ad prxdamanimos conuertiffe. Pacorumnbsp;regem,faluti potius,qum regno confulentem^n munitiflimaremotiilimaquenbsp;locaaufugifi'e : vxoremjliberoSjamp; concubinas ab his captas, cetum ralentis abnbsp;hoftibus redemifle.Tyridatem Armeni regem,quum eos fc inuafuros fubin-de intclligerer,refiftcre voluid'e : quod quumfruftra moliretur, conferca pu-gna,fuifle fufum fugatumq5:quin etiam laqueo innexum, quemnifi prxacutonbsp;gladio forciter intcrcidilfet j viuus in hoftium poteftatem peruenifleti Alanisnbsp;moremefle jin prrlio iacere laqueos, atque itahofteminnetere. Tyridatennbsp;vbi mortem euaferat,populandum his reliquiffe rcgnum,Mdia Armeniaquenbsp;fto fpoliata incenfa,fe mox in Scythiam recepifle.^iid de Europicis Alanis re-feremus,qui Gochis aiTociatijUon modo Thraciam,Myham Sc Pannoniam,fcd*nbsp;IIlyricum,IraliamyGermanias,Gallias amp; Hifpanias incurfarunt, SC regiones itanbsp;plerafque occuparunqvt eas hueufque retineantTarraconenfem Hifpaniam,nbsp; Gothis amp; Alanis nuncGothalaniamf nuncupamuSiVtinaimncendij Gothi-*nbsp;cqj ruin monnmentis careremus. Vandali eadem via gralEiti,Aphricam oc-cuparunt. Gothiquoq; prius non folum Thraciam, Macedoniam amp; Gra:ciam,nbsp;fedPontumSc Afiam ValerianoSc Galieno impcrantibus, populati funt. O-mnia fere ac potiffima diuin iraeundi flagea,ab aquilone promanarut.llludnbsp;profet admiratione digniflimum eile cfemus; Scythas alina mfiiquamnbsp;ga diutius tolerarepotuilie,eosqibellq caterosfuperaife.HisprimmBacehusnbsp;amp;c Hercules, deinde Cyrus, Darius, Alexander Sc Pompeius bellum intulere,nbsp;neque his imperare diu valuere. Ne me quidem opinioni L.Florus' refiaga-tur,quum idcirco X L. annis Mithridatem Ponti regem, cum populo Romanonbsp;bellum a/hduum gerere potuifle credamus,- quia Scytharum cum graco obfe-quio habebat auxilia : quibus munitus exercitus,ne tot quidem cladibus afficinbsp;poteratjqin ex illa Gentium officina fcundiflma, fupplenienta abunde fug-gererentur. Nouiflime aucequidde Turcis dicemus, qui AfiaticaScythia ori-
4 gia,ac vniuerfa denique minore Alla occupata,traie:o mox Hellcfponto,cum Itimmo Imperij Roniani dedecore SC iatura, magnam urop partem^ccu-parint? Qind V ngari quoque fccerint,S vidimus,amp; nofira etiam teftabitur hi-ftoria. Sed iam huiufee gentis vires amp;Cadmirafidefinanius, nam quumnbsp;roboreacbello poll-eanqhe triapotidimahabentadiumenta; poli altitudo,e-latosprxbet,animos; Mars,quiScythicis oris prxhdet,amp; peculiariseorumnbsp;Deus,eft,ferociam:amp;: regionis'natura,vires corporum detulerunt. Frigidanbsp;nanque plaga,obn:rutis corporum poris, calorcm natiuum adauget, digeftio-nemqs fouet, quare corpora magna validaq; reddunfur. Sed quando diutiusnbsp;inhisrebus immoratifumus, de Scythishaftenus. Nunc vt rite omnia refera-nius, qu ad rem noftram pcrtinent,quum ab V nnis Gothi Scythia edi fue-.nbsp;tint, Gothis, benigno numinc freti dudum, exordiamur.
Do s T Qv AM Gothi Scandinauia egreili, vtprincipio diximds,Philo-mero duce, iuXtaMotidem,dcinde admare Ponticum confdr, faftidi-fa regione,in Daciam,Thraciam. ac Myiias,Zamolxene duce,philofopho qui-dem non inerudito, peruenerunt. Hec eninx natio, prx cteris Barbaris
c iiij
32, ANT. B O N F I N I RE R. VNGAR.
Grcus Dionhiftoricus ait, qui de Gothis fcripfit) fapientiani dilcxifle fertur. In primis Zeutam amp;:Diceneum, deinde Zamolxen philofoplium habuert;nbsp;illud Platonicum non ignorantes ,qum beatum foretfapientibus regibusnbsp;gubernari.Pbilofophos prftantiores Tarabos tefeos,deinde pileatos appella-bant; qtibus faeerdotes ac reges, gyptiorum more, creare confueuerant.
Gothos ac Getas eofdem fui'e dict,Dacos quoque ac Getas eofdem, qu bis vnalinguafit, affirmabat Strabo. Trogus Di'cos Getarumfobolemappellat; amp; vtcrqucDacos c Dais vel Dauis, qui Cafpij maris accol fuerant,genusnbsp;duxifl'c tradit.Quorum auftoritati fi tribuimus, qu debemus, Scandinauianbsp;(vt lonlanis eorum feriptor afl'erit)proficifci nequiueriint.Sed de rebus Gotbi-cis,Gothico feriptori aliquid concedamus. Quamuis lordanem demirari nonnbsp;defno, qui qucunque Scythis^ tergo gefta tribuun tiir: quod Berofum gyptiorum regem in gyptum vfq; profuderint, qubd Afiam fubiugarint, quodnbsp;Parthorum amp; Amazonum progenitorcs cxtiterint,Cyrumquc perThamyrimnbsp;interfccerint, amp; Darium amp; Xerxem profligarint, qui in Grcos non Scythasnbsp;inauditum cxcrcitum pararint, Europicis omnia Gothis adlcribit, nimio fuo-rum amorc decepts. Priores cnim iiatici Scythfucre, qmEuropicizquinbsp;traieto Tanai, Europicam fibi vcndicarunt, ac fuaimpofueruntnomina. Exnbsp;quo co]ligitur,cius dicta (vt fua bona veniadixerim) nullo modo conftare po-tuifl'c.Hi verb Martcm(quum bello afperrimi forent) fingulari religione colu-crunt,hoftili numen fanguine placarunt:haud ab re futurum rati, li belli deumnbsp;Humana victima fibi concitiarcnt,primitias quoque belli voucrc foliti. Diuifinbsp;^loxpopuliomnes.vbiprudcntiorcseftebtifuntjVifigoth altcri,alteri Oltro-goth dibti. Vifi^othBalthorum,Ofi:rogoth Amalorum famili obtempc-rabant.Gothi nanque tunc B orifihene, quern Deneper lordanis appellat,adnbsp;T anaim vfque vniuerfum cum trabtum occuparunt. Amaloru mos fuit, arcumnbsp;tcnderCjCantu amp; cithara maiorum referre gefia, equos concitatifiimo curfu a-gitare.Diog,qui Getica fcripfit, multo poll tempore Gothos TclcphumHer-CLiiis filium,quern ex Auge forore Priami rulcrat,non modb Gcticx,fcd Myfinbsp;quoque Europic regem habuifl'e tradit. Is quumauxiliarcs copias in Troia-nortqji opem compararat,cum Grcisptignam confcrit,Thefimdrum Grxeix
* ducem interficit : dum Aiacem Vlyflerhqj petit, procidente cquo corruit, e-iusqs femur ab Achillis hafta grauifiimc confoditur: fic tandem {aucius,Dana-os fuis finibus ciccit.Addit etiani, Euryphilum filium huic regno fucccflifle,amp;nbsp;Cafl'andr fponfx amorc dubtum, ad bellum peruenifle Troianum, ibiq; vitanbsp;fuifie defunbtum. Verum illudipfe inficiarjPhilippum Macedonia regefquumnbsp;id Dion affirmer) Medbpam Gudil Gothorum regis filiam in coniugium po-ftulalfiivt hac affinitate tutius fua rgna muniret, earn duxifl'c vxoremmiox pcnbsp;ctiniarum inopia dublum,Odyfl:anam vrbem opulentiffima,Tomis finitimam,
amp; Getarumvrbem obfcdilTe, pios illi fiicerdotes candidis acfacris veftibusin- 40nbsp;ftrubtos,niodulatis cantibus occurrifl'c. Macedonashoc fupplicum fpcbtaculonbsp;viclos,rcgis iulTu,continuo grauem foluifl'e obfidione, reddidilTc prdam, rc-dintegrato demum fcedc abiilTe.AtScythalcusrexnonmulto pbfttemporc,nbsp;violati memor foederis,vt Gothorum iniurias vicifeeretur, centum amp; quinquanbsp;ginta miliahominum aduerfus eum coegit:cui Alexander moricns, Athniennbsp;fiu prfebturam dclegart : in quo qtiidcm bello quum fuperiores cuafiflent,nbsp;pro acceptis in Myfiainiurijs vniuerfiim fere Maccdoniam dcuaftarunt. Eo-dem criam,quo Syl!a,rcrunipotitus efl tempore.Dicencus in Gcticuregnum,nbsp;impcranteBoftufea, forte pcruenit:cuius vbifapientiapatuit, regia fere potc- .nbsp;flas rege tradita eft. Quod vbi fablum eft vtin Germaniam expeditio parare-tur,quamnuncFranconiam dicunt,repcntc confuluit,totamque regionem in-curfantes Gothi fpoliarunt.Eosigitur DicencusBarbarus,optimis ac libera-libusdifciplinis cxcoluit,conucrtitad politicos mores,legibusobtcmpcrarcnbsp;dociiit,quas belagincsnuncupant,item curfusfyderum,planetarum motus,nbsp;amp; totius denique coelirationcm, adhec naturas rerum,deorum rcligionem,i
folen*
-ocr page 73-DEC AD IS . LIBER IL
folenftes carrenionias oftei^dit. Poft hunCjComoficum pari folertia virum for-riti funt i qui iuftiHim regnum pariter amp; pontihcaiurn geflit. Deinde So nil us in regno fucceffitjqui quadraginta circiter annis imperauit. Poft longum temporis interuallumj imperante Domiciano, foluto fdcre,Danubij ripam diu nbsp;populo Romano pofTeflam, iuniorc Gordiano ad Danubium feiffnantes,nbsp;leui prlio fufi amp; reprefli, cui quidemprouinei Oppius Sabinus prerat, de-Ictis legionibus oceuparunt: Oppiolegionumprfeo caput abfcifl'um,mul-tx vrbes, amp;: oppida igni ferroq5 vaftata. Hxc omnia Dorporarege gefta. Do-mitianum neceflitas adegit,vE reipublicae confuleret,pararet expeditionem,amp;nbsp;io deleclum haberet, Fufeum exercitui praefccit : quum in Illyricum veniet, nbsp;confettis nauibus Iftrum confclo ponte traiecit ; mox cum boftibus manumnbsp;baud profperc eonferuit,nam interfecto duce ,4lt;omanx copi non modo ca-ftris exutXj fed fuffugatque funt, amp;cdes magna patrata. Vlpius Traianusnbsp;deinde fucceftt, qui iaifturam Sgt;. iniuriam Imperij Romani cumulatiflim virus eft: nam Dccebalumvariis cum ipfo infidiis agentem, Longino prxfe-fto legionis capto,elatum ( qui vt fe captiuitatis icruitute vindicaret, venenonbsp;fibi mortem confciuit) duplici viforiafuperauit, regem ad mortemcompu-lit, tbefauros cius ingentes recepit, pontem in Iftro dificauit : ab Hadrianonbsp;deinde demolitum, ne Daeis Myfi infeftarentur, pilis viginti fuftiilt, qua-io rum altitudo (vt Dion auctor eft) centum amp; quinquagintapedum,prterfun-damenta,latitud verb pedum fexaginta, Daeiam denique in prouinciam re-dcgit,pontis adbuc fuperftites pilx quadrato lapide eernuntur. Deinde Go-tbi ab Antonio Caracalla tumultuariis prxbis fuperati. Barbari vidoriaelati,nbsp;fuos proeeres,anfes, id eft beroas amp; femideos, exclamabant. fiorum profapia,nbsp;ft breuiffime referatur,baudinutile reputamus. Et bis primus, vt eorum fabu-lrecinunt, Gaptus fuit,cui Hulmul fuit films ; Hulmul Augem, qui Amalumnbsp;genuit,vnde Amalorum origo promanauit: Amalus genuit Ifaruem,amp; Ifaruesnbsp;Oftrogotham,OftrogothaHemulem,amp;:Hemul Athalcm:Athal Alc^iulpbum,nbsp;Vultulphum amp;, Emcruerigem:Vultulpbus Valarauantemu Valarauas Vei-jc tharium,Veuetbarius Vandiliarium : Vandiliarius Tbiudimcrem, Valamirem
amp; V idimirem : Tbudimer Tbeodoricum,Tbcodoricus Amala{uenram:^ia-lafuenta ex Eutbarico fuo viro, Atbalaricum amp; Matbefuentam, cuius affinitas tabs eft:Hermanaricus Aebiulpbi filius Humimundum genuit, Humimundusnbsp;Tborifmundum,Tborifmundus Berimundum,Berimundus Vetbcricum,Ve-tbcricus Entbaricum, qui Amalafuent eoniugatus Atbalaricu amp; Matbefuen-tamedidit. Atbalaricus pueritia extintus eft : MatbefuentaVitigem virumnbsp;duxit,liberis caruit. RuenteGotborum imperio,a Bellifario Conftantino-polini ambo captiuorum more duifti funt. Vitiges diem continuo obiitlt;Ger-manus patricius, luftiniani Imperatoris patruelis, Matbefuentam fibi vxorem
Amalorum excidio inferius difleretur. Nunc diuertieulum repetaturGotborum. Pars Ponti oram tenuerunt, qu ad orientem fpetat, quibus vel ab Oftrogotba prxfefto, vel ab oriente nomen eft indirftn : contr, qui occiden-tis plagam oceuparunt, Vifgotb propria lingua nuncupati. Traiefo nanquenbsp;Danubio,Myfias,Tbraciam,Pannonias, amp; non paruam Illyricipartem dm te-nuere. Ex bis Maximinum Imperatorem, Symmaebus promanafle tradit : amp;:nbsp;mortuo Alexadro Mamex filio, ab exercitu Cfarem pronunciatum.Itembu-milibusbunc parentibus naEum,patre Gotbico,cuiMicea,matre Alana, cui A-baba nomen fuiE,fuifte riatum,Seuero imperante.Cum militates ludi natali fi-j lij diecelebrarenturjCumfuiroboris confeium conuenifle: quum in palftrxnbsp;certamen defcendiflet,nimia corporis proceritate fpefatores omnes in admi-rationmfuicuertifie,datacumbxis certandi eopia,ne militum forte nomen'nbsp;deboneftaret,fexdecim fubindelixas tanta felicitate proftraire,vt fingulari ccr-tamine cteros facile vifturos efle videretur.Proinde inter tyrones admiflum,nbsp;actribunomilitu create ab Imperat-orc,amp; concitaciiis equitante, bunc pedtbus*
-ocr page 74-34 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.'
aliquandiii prxcurricanox cum validiffimis militibus,Imperatoris iuflu,fuif-fe.colluiatmi eosq; facile fuperafle : quafe aureo torque, amplidiniisq; pr-miis ab eo donatum,' inter prtoriano's ihilites admiflum fuifle.Iordanis Sym-fiertdia- niacho pro viribus extorquer, vt Romanoimperio Gothum honeftet. Hero-dianus ftitem hiftricus, non mgis apud Grcos, quam Latinos auloritatc i'ua prpollens,quem dio Matthi Grco traduximus j hune Gothicum nonbsp;affirmat:fedMaximinum (inquit) quendam in Alexandri fuTe caftris, ex inti-mo Thracum genere ac femibarbaro vico naturri, educatum principio internbsp;paftores,pr magnitudinc roborque corporis, iuuentutis iniuo inter eque-ftrenfordinem admiifumjpaulo poft tempore,fortunaduce,vque adeftngu- itnbsp;los militi ordines prcurrifle, vt amp;caftra curaret, permifl'as fibiprouinciasnbsp;cum imperio gereret ,ab Alexendro omnibus tyrombus inftrudis fuifl'pf-fetum.Quare itamilitum,traditamilitari difeiplina, fibi conciliafte animos,nbsp;vt ab omnibus vnic diligeretur, amp; Poeonibus prfertim, qui virtute eius,a-more patria maxime, gloriari videbantur. Quum in campum tanquam ad fo-lita gymnafi conueniHbnt,aducnieritem Maximin omnes inieta imperato-ria purpura Imperatorem confaltafle.Hunc principio relutantem eos gra-uiter incfafle, reiecifl'e purpuram, mox ab armatis equitibus adatum, quinbsp;morte niii delatum imperium acciperet, interminabantur: deinde omnes iuf-^fte arma fumrent, Alex andrumhuiufce nouitatis igharum adofirentur, amp; xlt;gt;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtruncarent, ac ita prtorianas cohortes metu percellcrct. Quod vbi flunxnbsp;eft, in Germanos expeditionem parauit,non rpugnantes ac vicatim habitaji-
tes, commoditate fyluarum ferro igniquc vaftauit. Dum Barbara in Chriftia-nos crudelitateac fuitia imperium ftbiftrmare contendit, Pupieno Aquile-i interfedus eft,vix annis tribus rerum potitus.Hec Hcrodianus nofter. Ma-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ximin tarnen, neque Getam neque Gothum affirmt. Somnianti igitur lor-dano,amp; in honorem patri gentis conturas verifimiles vndique mdicanti,nbsp;hxc etiam4:oncedamus:affcdus enim patri, facilem ab omnib; veniam pro-mtretur. Philippo etiani vn cum filio imperante, qui primus Romanorumnbsp;principum fe in Chriftianam fidem fleruit, cuius imperium millefmum con- 50nbsp;dit^ rbis annum clauftt, Gothiafide populi Romani defecere, dumfubtra-da ftbi ftipendia gr ferunt.Oftrogotha duce Iftrum traiicit,Myftas Thraci-amqs difcrrunt,prdas abigunt,omniavaftant.Adhos coercendos Dcius fe-nator mittitur, qui Budali inferioris Pannoni natus, Pannonicas cohortesnbsp;exau(ftorat,quippe qu negligentia fuahoftes flumen traiecifl'e permifert.Atnbsp;ill cum ignominia dimifl d Gothosperfugiuntieorum principcmincdunt,nbsp;vt fpirantem fortunam forti animo profequatur. .Hic ex trecentis milibus ho-minusa exercitum comparauit, item auxiliares copias exTayphalis, Aftringisnbsp;amp; Carpatibus accepit : bellicofum quidem genus hominum, ac Romano no-
mini ^mper infeftum amp;; Valerio Maximiane perdomitum. Adiunxit ctiam 4
Peucinos, infulares quidem viros, ac belle afperos: duces his optinios, Argi-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thum amp; Guntheric ex Gothis prfecit:hi Myiiaspopulantur.Martianopohmnbsp;obfidenr,quexpenfa ingenti pecunia,fe obfidione redemit, Vrbs hcMyfinbsp;nobiliffima quond,Traiano Imperatore condita Martiam Traiani fororem,nbsp;ad fluuij fontem, qui in oppido emergebat, puellam miftfle fert, vf peripicu-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am dulcemqj aquam auro vafe bauriret: vas forte delapfum, in alto fonte dc-merfum attigifle fundumimox prxter auri naturam,fuccurrente quodamnyninbsp;pharum numine, merifle : Imperatorem hoc miracul percitum, vrbem ibnbsp;amphffimamfundalTejamp; aforore appellafle Martiam. Philippus reuocatis viri-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus Myfiasamp;Thracirecuperauit.Philippopolimfenominat vrbem,infua:nbsp;vidorimonumentum, inThracia ftatuit. Sub cuius imperio agon mille an-norum adus, innumerabilcs befti in circo maximo interfed. Ludi thea-tra!csin campo Martio , tribus diebusac nodibus peruigilante populo cele-brati. Poft hc Gepidarum amp; Gothorum bella fucceflere, quanquam aliqua
nbsp;nbsp;nbsp;cognatione tenebantur. Sola tarnen inuidia bell fufeitant inteftinum, quum
niedi*
-ocr page 75-D E C A D I s I. LIBERIE
c mediterraneis inful Scandi, tribus veti nauibus Gotbi, Berigo regc Sar-maticum littus attigiflent.tertia nauis tardius applicuit, amp; pigritia, qu hori lingua Gepanta dicitur, Gcpidarum nomen accepit:ij ad inlulam Viituia-mnis din commorati,eam Gepidam appcllarunt.Deinde quum Sarmati intima penetraffent adDanubium vfque defcenderunt : amp; regem magnanimuranbsp;fortitijCui Faftid nomen erat, exuta manfuetudine, armorum amore fuccen-dicperunt : patrios fines armis propagarunt, Burgundiones ad intcrnecio-nemvfqueferedeleuerunt. MoxGothosfibicognatos adorti, bellolacefi'erc,nbsp;follicitare quandoque incurfionibus,abigere pecora,viGOS fpe populari.De-lo mum ad Ollrogotliam Vifigotharum Oftrogotharumq; adhuc regem legatosnbsp;mittere,amp; commonefacere Gepidarum populi nimiafcecunditate vfque adeonbsp;coaluiiVe, vt intrafines propriosviuerenequeaift ; itemmontibus, amp;lyluarumnbsp;fterihtate circumuentum,omnium rerum inopia laborare,proinde hortarfico-gnat genti profpiciat,latiorcm regionem concdt : quod ni feccrit,intermi-narife vifines anguftilfimos amplificaturos^Oftrogotharefpondetjfepariquo-queterrarum anguftialaborare, neque fibi efle ,quodlargiri queat. Bellu cumnbsp;proximo fimguine geri,per qum nefarium.fi quid fibi contra fas amp; quum in-feratur, fc vim vinaturx iure repulfurum. Faftida quumpcrtinacius infenten-tia perfifteret,cum Gothis prlium conferere pergit. Ad Baithum denique op-lo pidumpugnatumeft,quod Huuius Audaprterfiuiqvbiquum aliquandiupanbsp;ri fpe vtrinque pugnatum effet, Gepidarum tandem acies inclmatur. Faftida nbsp;cerga vertenceprliumdiremptum eft. Gothi vidboria contenti, confeftim fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
incaftrarecpert,amp;; donee Oftrogothareximperauit, quietem dcinceps con* feruarunt.FaftidacumGepidis, damnatatementate fua, quie^ioremmitiore-quepofthac vitam duxit. Oftrogoth in tergo Etichina fucceflit, qui dpoliranbsp;tranquillitate,Gothorum animos ad bella reuocauit.Myfias traicto Danubionbsp;itcrum aggredi ftatuit, ingentes copias iam coadbas diuidit, vt altras in popu-landamMyfiam traiiceret,quam imperatorti negligentia, legionungt;Romana-rum ftationibus deftitutam intelligebat:altras Icptuaginta circiter milium ffo
50 minum adEuftefum fubduceret.Sed quum res minus ipfa fuccederer, Gallo duce reiedtus, Nicopolimperuenit, quamTraianus quodam pcrdomitiSar- nbsp;matis invidborimoi^Yimentum dificarat: iteminThracia iuxtaNeflum flumen Nicopolim alteram,amp; inter Hebrumamp; Nigrum amnesTraianopohm, 11-militer Hadrianopolim Hadrianus, amp; fub Rhodope Philippopolim Philippus.nbsp;Exhac etiam parte,quum aDecio Euchina reiedtus ellet, in Hermonia recef-fit,pofthc Philippopolim aggreditur.Qu^dvbi Decio fignificatum eft, Ber-rhoeameum legionibus continuo petijt,vt vrbiferatauxili, vbi dum lafla corpora curant,equosq; refouent, ecce Gothi incautas copias adoriuntur, pen-tino mo tu perculf,quid agerent,profpiccre non poterant, immo arma fum-4 di copia non dabatur. Quarediftufo fugatoqj cxercitu vix cumpaucis e^uiti-0' bus Deoiuseuadere potuit. InThelTaliamrurfus tras alpcs,amp; in Myfiamfe re-cepitnbi vna cum Gallo duce,ne animo deficerc videretur,exercitum reparat;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Interea Euchina obfeflam Philippopolim omni ope cftftitutacapit, amp; popula-mr,ingens hincabadtaprda. Et Prifeus, qui vrbemcumprfidio tenebat,in-uentus in hoftiumpoteftatem peruenit: hune vita ampliflimisqj muneribus do natum,rex fibi mirifice conciliauit,vt cum eo Deciumtutius iteruaggredere-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tur.Inftauratis pariter exercitibus, concitatis animis vtrinque eoncurritur.Inter primes Imperatoris filios Decius acerrime pugnans,letalifagitt vulnere lauciusoccidit.Pater dilTimulatodolore,nihil iadlurx vnius militis interitu r-pnblicam habituramexclamans, feinter confertilfimos hoftes ingerit,vtvelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
filij mortem vlcifcatur, vel (fi idaflequi nequeat) propria dolorem morte defi-niatjfed quum vtrunq; fata negaflent j Abrutium Myfi vrbem fe recepit,vbi v-nacuruHlio abhoftibuscircunfeptusocciditur. Locus deinde, Decij Impera-toris ata dius ,quando prophanis ibi numinibus litare confueuerat, acne immerito quidem, quando in Ghriftianos immaniflimfuiitjdiuum Lau-
-ocr page 76-36 ANT. B O N P 1 N 11 R E R. V N G A R.
rentiumlento igni, vt inartyrcm maiori fupplicio afficcrct, abfumpfit. Eodem quoque tempore amphithcatr Rom incfum. Qmtm poft Dccium, Gallusnbsp;amp; Volufianus imperium fufcepifl'entj ccce mylianus quidam Myfi prfe-ftus, potiundi fpe imperij tradus, bellum in Illyrico fufcitat. Imperatores ad-uerfus um profedi in foro Flaminij cti Rint,alij Interamne perierunt.my-lianus tertio mehfe init tyrannidis diemobijtdordanis Gall amp; Volufianum,nbsp;vt mylim facilius opprimrent,cuni Gothis fdus iniuflc fcribir, ac bien-nio reipublic prfuifle. Non modo Gothorum, fed cterorum quoque Barbarorum, Valeriani amp; Galieni temporibus,res aud funcquor alter m Rhe-tia a exercitu Auguftus, Rom Cfar alter appellatus eft. Qimm Valerianus lonbsp;Chriftianos perfequi occepiflet,diuinam in fe iram fufcitauit, quando Sapote Perfarum rege captus, captftiam denique fenedutemamp; perqum mifetabi-1cm apudhoftem duxit.Deleto imperatoris excrcitu,Perf Syriam, Ciliciam,nbsp;Cappadociamqj populantur. Galienus fe longe mitiorem Chriftianis exhibu-it,fed rcmollitus, quum in omnemlafciuiam prorupilfet, Gcrmani refumptisnbsp;animis Raucnnam vfque difcurfant. Alemanni vaftatis Galliis, in Italiam pntrt. Q^di amp; Sarmat Pannonias occupaht.Germani occupatis Hifpaniis,nbsp;Tarraconem expugnant. Partlii Mefopotamia potiti, per Syriam latc graffan-tur.Gothi,Grxiam,Macedoniam, Pontum amp; Afiam fpohant. Na Rcfpardu-
CO amp; Tharoaro ducibus traiedo Hellefponto,multas Alix ciuitates inuadunt, zonbsp;ac hoftili more diripiunt ; capiuntEphefum, vbi clariflimum Dianx templumnbsp;ab Amazonibus conditum, incendunt: mux Bithynia ingrelTi, Chalcedonem
diruunt, Cornelio Abito inftaurat^m. Dum Europam per HeUefpontumre-petunt,reparatffm delent Ilium;amp; vbi in Thraciam reuedi ftmt, Anchialon vr-bemad radices Hemi, in maritima regionetam,cuius conditorcm,Sardana-palum quendam Parthorum regem fuifle ferunt, populantur igni ac ferro vf-
Suaque, defuiunt non fecus ac fi ad humanam pcrniciem nati forent. Ibi is aqais alledi,ad decimum vfque lapidem ab vrbe diftantibs, defatiga-tf corpora diebus aliquot inftaurat, quum ad curandos morbos nimium con-ferre viderentut. Atcterorum Barbarorum res aliquantulum inclinat. Ode- 50
nati enim decurio Palmirenus, colleda agreftium manu ita Perfarum copias profligait, vt non procul Ctefiphote caftra poneret.Pofthumus vn cum Vidorinoamp; Thetrico Gallias, antequam Galienus Mediolani occideretur,nbsp;armis ab hoftili feruitute vindicauit. Gothi qui Achaia infeftart, Martianonbsp;vidi, fe in patrias fedes ctinuo recepere.Qm veto Afiam follicitarunt,Roma-norum ducum virtute reiedi, amp; ne parua quidem clade confedi, in patriamnbsp;redierunt. Dum Odenatus bello Perfico remoratur,amp; Galienus varia luxurianbsp;cnertfetur, Gothi comparatis nauibus Heracliam peruenert, amp; adueda pr-da non fine magna fuorum iadura, quum fpe nauali bello peterentur,in Scy-
thianveuertuntur. Item Palmirenis amp; Orientalibus plerifque dum Xenobia 40 Odenati vxor imperat, Gothi per Euxinum mare vedi Iftrum fubetmt, ma-gnisqj calamitatibus populi Romani prouinciam afficit. Qu^ vbi Galieno fi-gnificta funt, Colechauum amp; Atheum conclues Byzantios continuo mifit,nbsp;qui Barbaros repellerent,vrbes dirutas inftaurarent,fuperftites comunirent;hnbsp;cum Gothorum clafl'e in Ponto congrefii, cam fuperant, amp;: in fugam vertunt:nbsp;fufipaulo pft Cyzcum,Afiam,deinceps Achaiamvaftant. Ab Athenienfibusnbsp;Demefippo duce,qui hc tempora fcripfit,reiiciunturiinde reiedijEpirumj A-chaiam B otiamqj difcurfant. Galienus gt; tot publicis malis experte dus, hisnbsp;dum per Illyricum vagantur, occurrit, cdit improuilo multos: at illi per Gcf-facem fada via,fugerc conati funt:fed Martiano, vt patriam Galieni turpifl- ydnbsp;malafciuia liberaret, varia bellorumfortunavexati. Illudinlordane noftro,a-lioquinfcriptore non ignobili,admiratione dignum^ ne rifu dixerim, confide-randumefte duximus,qui tantopatri laborauitaffedu, vt non modo extera-rum Scy tharum gefta,Gothis duntxat fuis adfcribat, amp; plus quo amplificet,
nbsp;nbsp;nbsp;amp; cxornet:verum etiam omnes eorum rcs aut malgeftas,aut parum profperc
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuc-
-ocr page 77-D E C A D S t L I B E R IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7
iuccedentes quandoque fubriceat,quandoque pudcntiufcule inuettat. N fo-luni qu duduni dita funr,ipfe dimilit, fed ne fuorum Gothoruni maieftatem Ixdcrevidereturi niemorabile per cuntafeculaeorumcladem Claudio Im-peracore illatani j vnde Conftantinus Cxfar duxit originein, non fine ridiculonbsp;quodam occulte prteriiiTe vifus eft; Nos autem Trebellij Pollioniffcntentianbsp;fretijFlauiuni Claudiuin vnicum in terris principem, non ftatuis, nec colu-innis marmoreisqj arcubus : fed ne tantuvirum digna laude defraudaremus^nbsp;bac duntaxat breui commemoratione duximus adiuuandum. DumMartia*nbsp;nus fufos Gothos infequitur ( vt paulo fupr dilum eft ) triginta ex his cepit,
10 qui quum inuito Claudio euafilTent, vniuerfosfer ScythasinRomantlmpe-rij prdas fufeitarunt. Ad banc expeditionemPeuci,Teutboburgi, Oftrogo-tb,Virtingui,Sigipedes,Cclt,Eruli,inn.uniriq} populi prdarum cupiditate alleli eonucnerc,dum variis Claudiuni bellis implicituni confpicantur,popu-landx Roman reipublic cfiliuin ineunt. Trecentorum bominum miliumnbsp;exercitum comparant^ claiPcm verb longarum nauium dum circitbr milium.nbsp;Qtdfi fcruos,familias,earraginemq5(vt aiunt) adieceris,epota(Xerxis exemple ) flumina,confumptas quoque fyluas,ac terram denique in pafeenda multi-tudine labotafie credideris. In Romanum vbi Imperiumeruperunt,breui tempore Claudio non modo victi,fed attriti amp; deleti funt,quod ex ipfa Imperato-io risepiftola ad IuniumBroccbum,quiIllyricum tuebatur,fcripta facile intelliginbsp;poteft. Claudius Broccho falutem. Deleuimus trecentaviginti milia Gotho-rum,merfimus duo niilianauium, teifta funt flumina feutis, fpathis amp; lanceolisnbsp;omnia littora operiuntur, campi oflibus tedi latent, nullum iter purum eft, ingens carrago deferta : tantum mulierumcepimus,vt binas amp;rfernas mulieres fi-bi miles poffitadiungere. Aefubdit: PugnatumeftenimapudMyfios,amp;apudnbsp;Martianopolim multa prxlia fucrunt, multi naufragio perierimt, plerique ca-pti reges,capt diuerfarumgentium nobiles fminx,implet Barbaris,feruis,nbsp;fenibusque cultoribus Romanac prouinci, faiftus miles Barbais colonus cnbsp;Gotho. Nec vlla fuit regio, quae Gothum feruum triumpbali quodam ferwitio
50 nonhaberet. Pugnatum prtereaapud Byzantium,pugnatum apudTheflalo-nicenfes, quos Claudio abfente obfederant Barbari, pugnatum in diugrfis re-gionibus.Etvbique aufpiciisClaudianis vikifuntGothiivtiam tunc Coftan- * tinoCfari future videretur Claudius fecuram parare rcmpublicam. Qimninbsp;in Apennino Claudius de fe confuleret,refponfum accepit,
T(rda ufn La.tio regnanttm videritaflas.
Idem quum de pofteris,
His ego nec met as rerum^ nec tempora ponam.
Qmim de fratre Qmntilio, quern imperij confortem habere voliiit, Oftendentterris hunc tantum fata.
Demum quuminipfa viiftotia duo prope miliamilitum,a paucis,qui fuperfuc rantjBarbaris cxderentur,ad vnum omnes, qui rebellauerant, ab eo capri, Ro-mamqs dinfti, ac infpelt;ftaculis, immanibus beftiis expofiti. Quare Gothieuft nbsp;bellum diui huiufee principis virtute antiquatumfi de Gothis non folum victoria habita, fedcumulatiffima eft exaha vindita. In hoc bello, ingens Dal-matarum equitum virtus apparuit,quia eX eaprouincia Claudius originem du-cre videbatur. Neque hi defunt,qui hunc DardanUm,amp; Dardano Troiannbsp;gentis autore,fanguinemtraxifl'e contendunt: aprincipio toru Illyricum cuntnbsp;imperio habuit,fub cuius poteftate Thraces,^Myfi,Dalmat,Pannonij, ac Da-ci fuere. Poftremo quum Gothi,qui fuperfuerant,paulo poft Romanis defe-jo eiifentjac Nicopolim occupaflent,tumultuario prpuincialiumexercitu obtri-
tiamp; deleti funt.Qmim igitur Claudij vidoria de Grothisrclata,ctera veteram ropha qum maxime fuperafTet, lordanis hiftorcus iriauditam fuxgetis cla-demamp; exitium,quo animo referre non potuit. Claudius autem, quum annonbsp;tno menfibusque nouem imperaflet, ab omnibus prterquam Gothis fem-|gt;iCcfna memo fia repetendusob rem pftblicam bene gftam, clypeo in curiar nbsp;
-ocr page 78-38 N T. BONFNII RER. VNGAR.
aurco, aurea quoque ftatua in Capitolio donatus, Firmij moritur. Quintilus veto frater, Auguftus fenatupopuloqs Romano appellatus, feptimodecimonbsp;poft die imperij fui,quum fc grauem amp;euerummilitibus oftenderet,Galbe acnbsp;Pertinacisexcmplojfacinorofiftim cfuseft. Aurcliano imperanteGotlii ite-rum refiAiptis animis Danubium traiicere pergunt, fed ab eo repreli, defide-ratis quinque milibus fuorum,in proprium folum rcdiere. Decem in co prelionbsp;mulieres capt virili liabitu pugnantes, qu ex Amazonibus originem ducerenbsp;credebantur. Item poft annos tt iginta,reuocaris viribus, Sarmatia prouinciamnbsp;populi Romani, multis copiis adoriuntur, igni ferroque omnia vaftant, quodnbsp;vbi Fuius Conftantinus acccpit, non minore qum Claudius ftrage fupcra- ibnbsp;uit. ltum deinde cum his fdus, amp; in patrio folo annos circiter fcptuagintanbsp;quieuere. lordanis autftor eft, Maximinum Gothorum auxiliis adiutum, Nar-feum Perfarum regem, amp; Saporis magni nepotem fudifl'e, eius vxores, liberosnbsp;amp; impedimentacepiflc,auxilires quoq; copias aduerfus Licinium Conftanti-no mififte, Thcfl'alonicqj obfcfl'um trucidalTc. Eo tempore, quo Byzantiumnbsp;Conftantinus ita amplificare ftatuerat,vt cum vrbe Roma magnitudinc amp; di-gnitate certaret,initum cum Gothis fuiflc fdus, eosqj quadraginta milia ho-minum Imperatori quotannis derulifTc. At vbi Maximinus rertim potitus eft,nbsp;poft Arioricum amp; Aoricum, Gebcricusnobili genere natus, apud Go?hos re-gnumfortitur,cuivirtus vtgenerofitas iuxt inerat. Vtfortunam inrt bellica 2-dnbsp;primmexpcriatur,parande in Vandales expeditionisconfiliu init,quae fifuc-ceftcrit,maiora fe tentaturumfperat. Gens hc(vt Demefippus ait) ab Oceanonbsp;grodiijVixvno anno ad Gothorum fines peruenire potuit, cam fibi fcgionemnbsp;occupauit, quai pft Gepidincoluere, cui folis exortuGothi, ab occafiinbsp;Marcomanm, feptetrione Hermunduli, nieridie prxterlabitur Ifter. Quiimnbsp;inftrut in Mafilia: ripa acies vtrinque conftitifl'ent,dato figno manus confe-runtjConcitatiffimisprli animis aliquantifpergeritur. MoxGebericus Van-dalorum regem adoritur, amp; obtruncat, optimaqj fpoliarefert. Vandali infau-ftawfedes optafl'e rati,hinc emigrare dccernunt, Conftantino mcolenda Pan-noniam impetrant,dum grata l Romanis principibus obfequiaprftituros ef- 30nbsp;fe pol^centur,annos circiter fexagintahic habitant. Deinde fub Stilicone ma-
giftro equitum,confulari patricioqj viro, in Gallias tranfmigrarunt, vbi quumnbsp;finitimos mal tratart,afliduisque rapinis lat vexarent, quietas ibi fedes habere ncquiucrunt.Ex his Burgundiones olim promanafle volunt,Plinij aiufto-ritate freti.Vandalorum partem Burgundiones elTe affirmantis,quum vicatimnbsp;in Germania habitarent, vicis,quos burgos dicunt,nomen accepilTe credununbsp;Vandali relitis Galliis in Hifpanias penetrarunt,neque vfquamquicfcere po-tuerung, donee traieto Gaditanofreto Aphricam occuparunt. Sed quoniamnbsp;de his quandoque latis fuoloco dicetur, redeamus ad Gothos. Poft Gcberi-
cum,Hermanaricus regnum accepit,nobiliirima Amalorum familia natus,ne- 4Pnbsp;que virtute gloriaque geftorum inferior. Nam quum/jothos, Scythas, Indos,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maningos, V afma broncas, ac rcliquamfer feptentrionis oram, in ditionem
fuam redegiiret,Eru!os quoque cfo Alarico rege domuiflet, alterum Alexan-drumeognominarunt. Eruli,vt Albanius teftis eft,adMotidispaludes ac fyl-uas quondam habitabant, quibus ab amore fyluarum ftagnantiumq; locorum nomen eft indirum. Mox ab Hermanarico in Venetos bellum motumeft, qui
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quum inermes eirent,facil celFere. V eneti autem humili genre nati.qui deinde Antes amp;Sclauidi(ftifunt,amp; quum in multitudinem maximam xereuif-fentjBarbarica quoq; feritate vbique gralEati funt, quin inter Albam amp; Budamnbsp;Vcnctia f eft oppidum ab his conditum. Item Heftis amp; Halaridis bellum indi- yo
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum,qu i Germani produum littus Oceani accolebant, amp; hi breui tempore domiti.Q^re nmodo Scythi3e,fed Germani quoq; Hermanaricus impe-rauit. Eius tempore inter Gothos amp; Vnnos Vngarorum progenitores bellumnbsp;exarfit, de quo anrequam vitra progrediamur, haud ab re fore duximus, fi de
potentiflim ac fortiflim geneis origine aliqua dilTercmus. Hanc igftur Prifeus
-ocr page 79-D C AD IS t LIBER it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3P
Prifcus hiftoricus Scy thiain,Riphisq5 montibus vicina affirmauit,^ quo pro-piiis rigorem feptentrionis accedit j eo immitiorem plerique reputarunt. Et prfertim diuus nofter Hieronymus,vtpote qui ex vltima Meotide, inter glacialen! Tanaim,amp;: immanes Mall'agetarum populos,vbi obftrutisrupibusofe-ras Scythariim genres Alexandri clan lira coercuerant,Vnnorum exalina eru-pifl'e, ac cquorum pernicitate freta,cde pariter amp; terrore cunda complefl'enbsp;icript.Iordanis in boftes nationis fu,nefcio qu,monftra comnentatur:qunbsp;pleriq; fcriptores Annalium ita crediderc,vt cum o iuxta delirent : quod nonnbsp;tam infolcnter, qum ver me ditum velim. Qwum Gothia Scandinauianbsp;io profetiScythiam attigiflent, Philimerum eorum regem magas quafd^ f-minas in caftris deprehendifl'e confcribit. Qimdgenus muiierum, quum per-niciofiirimurn rex ille reputalTet, edilo fuo ir^folitudines abegifl'e, ne militesnbsp;venenis inficerent,aut eorum robora labefadarcnt : easqj abatas,pcrfyluas a-liquandiuvagatas, cacodamonum fe amplexibus inceilafle : hinc peperiflcnbsp;dirum genus liominnm,quod non Humana lingua, fed quadamloquutionis i-maginevtebatur.SedProcopiumhiftoricumGraicum,amp; BelifariJ coniiliari-una plane fedteraur, quippe qui Vnnos Ephtbalitarum gentemfuifi'e tradic,^nbsp;eosque Albahos quondam appellatos,in AfiaPerlis fuille tinitimos,Kem vfquenbsp;adeomagnanimos,vt illato pro finibus bello,Xerxen Perfarum regem cum in-.
10 genti exercitu ad internecionem cecidermt, ftipendiariamqj fibi Perlidem fe-cerintjCeperint Cabademrcgis filium,duobus annis Perlis imperarint; neqiw dmonibus creatos,neque humano fmguine vefci folitos,neque ram imma- nbsp;nes ac feroces fuiHe fcribit.Quinetiam liEpHthaiitarum nome mterpretari ve-limus,eos olim pis amp; religiolos fuili'e comperiemusjac lolid perfedleqj Pt^nbsp;tes: quam quidem gentis rcligione adliuc Vngaris, qui Vnnorum funt polleri,nbsp;peculiar! quadam natura pr cteris ingenitam intuemur.Dionylus Procopionbsp;fulFragatur, qui Vnnos Cafpianis amp; Albanis vicinos opinatur, ferociaqj amp;ro-bore bello accommodatilTimos. Vnnor Magor, cuiufd Annalium fcripto-fisopinione,Vnnorm audtor fuifle traditur: qui quum niliilprftr Hc,brcamnbsp;}o legcrit hiftoriam,Hinc omnium gentium origincmariolatur. Quare Vnni uel-lo afperrinii,traiedta adCimmerium BofporumpaludeMoti, non modo fe-dibusGothosreiecerunt,fedvniuerfamEurop Scythiam domitarunt^ in re- nbsp;petitisqs Pannoniis quieuerunt,quas fe Vngariasappellarunt. Pius ante Pon-tifex(miHi crede)docl;iir)mus, V ngaros ab Vnnis(quod omnes rerum fcriptoresnbsp;affirmant) promanaffe non patitur, pari cum lordane tradls aft'edtia, qui Vn-garos ac ScytHas pellium murinarum commercio notos fuilTe fcribit. Deindenbsp;facrofandtus ille pater, cuiufdam V eronenfis teftimohium adducit, qui quumnbsp;ad Tanais ortum penetrairet,gentcm Vngarica lingua loqiientem fe inuenilTcnbsp;dicebat.Diuus quoque Matthias nofter, huiufce reinon ignarus, qu^ Sar-maticis quibufdammercatoribus acceperat,legatos illuc amp;exploratores mi-lit, quibus cognatam gentem li poftet, in Pannoniam populis diuturfto bellonbsp;hand parum exhauftam alliceret. quod etli hadtenus aftequi nequiuit,li vixe-rit tarnen, fortafte prftabit. Quare Vngaros, Vry^is per Aliaticam Scythiamnbsp;cftulls,amp; adhucTanais ortum accolentibus, cognatos elle credendumeft-Q^muis hi non ab Vnnis,qui in Afiareftitefe : fedabhis,-quimeliorisfoilnbsp;cupiditate dudli in Europani erupcre, profluxennt. Quinetiam Gothi, non nbsp;Scandia (vt lordanis ait) led ab Afiatica Scythia,vbi Alanis vicini fuerant, pro- nbsp;diere.Q^od hinc conijcerelicet, quia quum Gotliicum Alanis, no modo Eu-ropicamScythiam,fedGallias amp;Hifpariiasoccupaft*enr,adhucrcgionemTa-
O faconehfem terient, quam paribus vidtam aufpicijs Gothalaniam t nuncu-parunt. Quum Vnni venatione vidtitarent, diuino quodarri prodigio ad emi- grandumadadlifunt. Nam quum venatores aliqui Mceotic paludis accol,nbsp;'Venatum forte proficifcerentur,ecce oblatam ceruam ffendunt, quam quumnbsp;cocitatitis per paludem infcqui cpiirent,vfquc adeo potiund ceru delide-fio tradti funt,vthac duce, haud procul Gimmerico Bofporo Motimcge-d ij
-ocr page 80-40 ANT. B O N F I N t R E R. V N G A R.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;latam (vt mea fert opinio)tranfmiferint : at vbi in Europica Scythia conftitere,
cerna difparuit.Hi profpeclani regionem admiranrnr,amp; probant,deinde in A-fiam redeunt,reni fuis ex ordine referunt. Vnni fedes proprias abominati, amp;: foli fterilitatem, populorhmve multitudinem canfati, cum liberis vxoribusnbsp;inEuropfcmvenatorutn dudu tranfmigrarunt. Regionem fua vbcriorem in-ucniuntjVniuerfum paludis traduin occupant; matant Vi cio ri a, quos a prin-cipio olfendre : cteros domitant,amp;: inferuitutemredigunt. Alanosquoquenbsp;fubigunt,qui fedes illas prius occuparant,amp; longe mitiores efle videbantur: nenbsp;flnitimis quidem Gothis parcunt,in quos impenfus plane defuiunt.
^KtioDomi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G A R O R V M annales, Vnnos in Europam anno falutis trecentefimo
^73- fcptugefmotertiOjV alente imperantCj^ Damafo pontifice maximo fedente, traiecilTe referunt, duces habuUTe B clam Chiel filium, Zomeiarum familianbsp;natum,item Cheuemamp;: Cadicham eius fratres ; prterea Atil, Chemem Bu-damq; fratres,Bendeguzi fihos,Cadarumgenere natos,ad domitdam fepten-trionalem plagam;ex centum amp; odto tribubus decies centenaamp;oto milianbsp;liominum coegiflc,iuri dicendo Cadarem virum fapientcm prfecifle:edicta,nbsp;Dei voce amp; reipublic nomine prcinifle:cxpeditionem tumultuariamcx-cogitatam circumlato cruento gladio, pronunciatoqj loco, que prftituifient,nbsp;fignificafle: qui non obtemperalent temer,eodem gladio per mediumcfos:nbsp;quam confuetudinem adhuc inTranfl'yluania, inTurcorum turaultu obier-flfatam vidimus. Qmim maximis viribus pollercnt,elatis animis,tanquamvni-
uerfum orbem peliundaturos, Bcflbs, Rutenos, Chumanos albos ac nigros,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumvniueria Dacia amp;: Sarmatia fubegifle ,amp; tandem adTibifcumamncm,
quemTitiam nugc appellant,caftra collocaflc. Hanc gentem lordanis hiftori-cus lorribili fpecie, vultu toruo atroqj, item cicatricibus quibufdam infcnptoj prxiata quadain feritatc amp; audacia,tradit:quia infantibus vix dum natis noua-cula genas fecant,vt prius vulncra pati,qum lalis dulcedine ltari cdilcant.nbsp;Quare obdt^lis cicatricibus imberbes confenefcunt. Prterea ftaturanequa-qun procera, latis humeris, agili, expedito c robufto corpore, ceruice con-ftanti amp; ardua,fummam quandam fuperbiam prferente, fagittandi equitan- 30nbsp;dique neritia non mediocri, ac fera quadam fauitia fub humana fpccic inuo-
luta. Qmim igitur Hermanaricus Gothorum rex tot gentium dominator, fcnbsp;Vunorum bello follicitari cognouiflet,non mediocre iibi ratushinc imminerenbsp;periculum,eorum impetum cotinuo reprimendum cenfet: mox dclelumhabet, ingenteisqj fibi copias compart: maximos eius conatus, mors inopinatanbsp;fubuertit. In Vnnorum aducntu,qudam mulier,qu in viri nece deprehen-la fuerat,capitis accerfitur, homicidij conuidapariteramp;sadulterij ,vfqueadeonbsp;regis ir;y;n facinoris indignitate fucccndit,vt quatuor equorumdiicerptu mul-daretur. Duo fmin fucre fratres, RolTomonarumperfida genre nati : quo-
fum alter Sarus, Ammius alter dicftus eft : hi fororisfupplicijimmanitatc bac- 4nbsp;chantes,*!n principem coniurant. Hermanaricum compofito adoriuntur,fru-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lira reluttem perfoflb latere interfciunt,parrata cde ad Vnnos pcrfugiunt,nbsp;vt tutius vitam tuetentur. ^lure fadum eft, vt Balamirus Vnnorum rex,fupc-randorum Oftrcgotharum copiam facile nancifceretur.Vigoth audita Rof-fomonarum perfidia, qui cum Vnnis iam focietatem iniucrant : timcntes, nenbsp;qu Oftrogothi$,eadem fibi fortuna immineret, emigrdum omnino efle de-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cernunt. Hermanaricus vtriufque gentis rex, centeflmo amp; tertiodecimo ta-tis anno Ice tali vulnere ConfoflTus obiit. Excefl'u regis hoftes clati, in orientalesnbsp;Gothos,quos Oftrogothas dicunt, magnis Cum viribus irruunt ,paucisq: pr-his fuperantjin poteftatemq} recipiunt. Occidentales verb Gothi,quos Viflgo- y
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thas appcllarunt, cognatorum exemplo perculfl, defertis qu ad occafum fpe-ftabant fedibus,amp; obftinatisad emigrandum animis,adIftrumcumliberisnbsp;vxoribusque contendunt. Ad Valentem Imperatorcm, fenioris Valentinia-ni frarremlegatos mittunt, qui fedes incolendas exorent, perpetuum pollice-
antur obfequium : amp;:fe non modo leges, fed orthodoxamquoq; fidem Chrifti acceptu-
-ocr page 81-DECADIS L LIBER L
41
accepturos cffe fpondeant;Qmn. ctiam addant/c nunquam imperatadetrefta-turos,petac MyhaThraeiamq;,quas fi cocefl'erit Imperator, fe pro vallo foflaqj munitiflima aduerfus Vnnos perpetuo futures recipiant.Ltabundus eos N a-Icns excepit,quibus auditis,quxcunqueorauerant,pro animifenteruiaetiain-fperata conceflit.IncolendamMyfiamThraciamquepermiHt,ratusVifigothas,nbsp;Romani imperij propugnaculumfuturos. fed res aliter ac fperaueratj accidit.nbsp;Nam cis Iftrum cxcepti,Barbari vriacumGepidis, amp; Valente Arian perfidinbsp;nimis obnoxio , epifcopos accipiunt Ariana quoque labe infetos, qui paucisnbsp;pft annis eadem tabe omrics coinquinarunt.Quare nonChriftiani, fed Aria-
io ni,VifigothGepidqe fati,quibus Lupicinus ac Maxitrius,pro 5ucibus dati 5 qui qucunque his vfui forent, diligentiflim curarent, operamque da-rent,ne qua inopia laborarent, Prfeftiduifmandatanegligunt,amp;magnumnbsp;fibi quseftum in vehendis commcatibus facere ftudent, Barbari annona: cari-tate laborant : accrbifrimamexationcmcxecranturjdeteftantur prfelorumnbsp;auariciam ; quando pro annonx caritate non modo pecunias exhauferant,fcdnbsp;liberos amp;:vxores pro mancipijsvenderccogerentur: demum quodcunq; fru-ihentum humano fanguine mercarentur, lion nili mucidum amp; corruptum cl-fet.Quod vbi nihil proficere confpicantur, Phrigiternus, Alatheus,Saphraco-rum reguli,fifta feditione Lupicinumamp; Maxirnu adoriuntur, quibus incxple-
io bili auariciatrucidatisgt;ab Romano principedcfecere. Scribunt aliqui,Lupi(4-num ad conuiuiumPhrigitcrnuminuitafte,vt euiii cumcomitibus per infidits nbsp;nbsp;
domi obtruncaret : qud vt in pcnetralibus fieri coeptum eft, Phrigiternura auditopereuntiumclamorc,c thoro profiluiffe : quum infidias euafiflet, fufcgt;- -tatamultitudine,Maximumcum collegaac feruis obtruncafl'c. Daciam Ripc-fem,item Mvfias amp;Thraciamprouincias populi Romani, in fuampoteftatemnbsp;afleruiftemperaife tributa,amp;: gram colonias imperio gubernafte. quidenbsp;omnia poftqum ad V alentis aures,qui Antiochia: tune agebat,perucnere,nonnbsp;parum is aninlo confternatus, habito delectu, magnum exercitin compara^:nbsp;uit. Continuatis itineribus j traiefaquc Propontide inThraciam contendl?, atnbsp;'vbi irr hoftium confpetu fuit, finiftris (vt accidit) aufpicijs pugnam conferir.-Quum parum Barbaris obftitiflt, in fugam fubindc conuerlus, amp; fagitta fau- nbsp;eins,in quendamvicum,vbiincendio cum cafulacrematus eft, ipfeconfugit,nbsp;amp; quarturndecimum imperij fui annum complete non potuit. Illat in Thra-ciaftragiscaufafuit, quodRomarras legiones ab equitum prfidio deftitutas,nbsp;mox hoftes circumuenere : et quurrr euadere nequiuiffent ,adinternccionmnbsp;cf . Lachrymabile fuit profeef bellum, perpetuumq; vlcifcend auarieixnbsp;monmentum. Hc Damafo pontifice maximo , amp; Valente imperante, ab mundtnbsp;origine mundi anno otogefimo vno fupra tria milia,geftafimt.Iniquaprofet creafa,nbsp;temoora ilia fuut habita, quum terr motu vniuerfus orbis itaconcufl'us fubfi-
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;znbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
pulosq; inhumerabiles obrucrint. Conftantinopoli tarita c clo tempeftas, vt decideritis magnitudo grandinis multos interfeceritzapud Atrabatas lana clo imbribus adihixta deftxit. Niceaterraemotu itt^ diruta, in Phrygia famesnbsp;inaudit.Hathiiaricus Gothorumrex dum Chfiftianos infetatur, multos vl-timo fttpplicio affecit, quam plurimos proprijs fedibus eiecit. Paulo ante Sar-mat Pannonias vaftauerant. Valens quum abEudoxo Arianorum epifcoponbsp;falfafidefuerit iiiitiatus^multos Nitri monachis per tribunos amp;: milites cx-diimpcrauif.quin etiam legem promulgauit,vtnronachos militia detreftantesnbsp;cuiq; fuftibus caedere liceret. Pari efteritate Theodofius, Theodofii nondumnbsp;ja hnperatoris pater,cum niagna nobilium manu obtruncatus. Vifigoth, vifto-iiae irifolentia elatl,fortuil dexteritatem profequuntur ; co audaci iam eue-^hvt Coriftantiriopolin obfidere coritendt. Sed Dominica Valentis vxor,la-bantes efer confternatos ciuiu animos corifpicat, precibus hortationibusqjnbsp;confirmat,populum multa erogatapecuniafibi conciliat,vrbem denique pru-oentiavirtuteque confcruat.Gratianus Valentis Nepos,-cui Occidentis imp-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d iij *
K
-ocr page 82-,4x ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
rium delegatum fiierac, vbi rerutn poticus cft, vt Roman rcipublic confti* lerec, Theodofiiini ingcnti virtute ac fapientia virum, ex Hifpania acccr iu-bctjCuniqj confortem imperij dclart ; quando tant periculorum magnicu-dini, foins fat elfe nonpocerat. Accitus Theodofus paucis poll menlibus ad-fuit.Syrmij purpureum paludamentum induit.Initoiniperio,coacfque exer-cicUjCLUn Barbaris ipfc cogrelfus.bauddifficulterfuditfugauitqj.fuperiorc Mynbsp;fiam recuperauit,rcdcuntes hoftes pluribus ac magnis ciadibus alfecit, quq;nbsp;fummi principis officia cum dignitate compleuit : dcmum recepta inferiorenbsp;Myfiu Thracia,Daciaqs ripenfi, ilo cum Athanarico Vilgotharum regeiamnbsp;fdcre, ne diuturno bello Romanas Icgiones adinteritum redigcret,vilornbsp;Cftantinopolim fe recepit. Albanius percuffi fderis caufamTheodolij mor-buni,in quem inciderat,fuil'c ftribitjdq; Theodolio collega,qui paucis poftnbsp;dicbus bcnc conualuit, confirmatum. Pacatis rebus Athamuicus Byzantiumnbsp;init focictatis gratia imperator literis inuitatus aduenit. qui honorificex-ceptus, quotidiano luftranda; vrbis dcfiderio expleri non poterat. Spefabatnbsp;circum.hippodromum Sc thcatra item tcmpla,portus ac fora, diftrahebatur x-diummagnificentia baiilicam cum regiacuriaq} admirabatur,obe'ifcosc co-loftbs ftupidus intuebatur imagines ambibat,amp;:pulchritudine vrbis abaris eunbsp;ris omnibus,animum relailabat;deinde graui morbo correptus.tertio quo ve-peratmenfe vita dccellit. Theodofius autem focictatis iure, magnifico hune 2.0nbsp;. funcre honeftauit, cum magna quoq; pompa ad rogum vfqi fcquutus cumu-
Rtiffinic amico iufta perfouit,funebresludos in eins honor edidit: tantum ^pictaris Vifigothis oftendit, vtmirffic Barbarorum animos hbi conciliarit.nbsp;jli nanque rege tem orbati,du:u aufpiciisque Theodoih principis vitro poft-camilitart. DumhcinThraciagcruntur,Vnni,qui Europam traiccerant,nbsp;OftrogOvhasque domuerant,imperium propagarepergunt. Q^cquid intranbsp;Tanaim ac TauricamCheronnefum cft in fuam ditionemrcdigunc, Tanauie,nbsp;Roxolani,^ani,Cariones,Amaxobij Budini,Sturni,Vbiones Acibi,item Na-uajSarmatx ac Vcncdici,ab hislcgcsaccipiebant.Euiani, Chumi, BaftcriJ,nbsp;amp;cumPcucinis Carpiani, magno pacem ftipendio mercabantur. A Ponto, 5
MoiiTanaique,Vnni ad Danubium vfque, amp; ad Gcrmaniam, Sarmaticum-tjuc finum omnia erde et terrore compleuerant, minuerantregnum, fa uum-que imperium vfquequaquegcrebant: Gothos tarnen tergo infeftarcnun-quam denebant. Qt^um Gratianus Theodolio Orictis imperium tradidiffict,nbsp;ipfe vero bi occidentis optaflet : amp; quum in Britannia, militari feditione nia-ximus imperator dcclaratus eilet, traiefto in Gal lias confeftim exercitu,Mero-bandis magiftri nhlitum proditione ad Pariiium fuperatus cft, qui quum Lu-gduniKonfugiilet, ibi captus cft amp;:cxfus.Quare Theodofus feftinatis itineri-bus in GaPias profetus,vt colleg morte vlcifccretur,ex Gothis decem homi-
num nliacum fuis copiis fecum duxit. Inito aduerfus Arbogaftum Euge- 4^nbsp;niumque prlio quod ciuile dici potcrar,decem Gothorum milia qui pugnamnbsp;iniuere, inimicorum impetu primo cogreffii cfa funtmon iine magna Romani imperij vtilitatc. MutatJfubinde fortuna, quum legioncs eins pra:liumcon-feruiflent, Imperatori viftoriamcompararunt. Theodofus redicns, Mediola-
ni cum Arcadio amp; Honorio fliis imperium delegail'et.intempeftiuo fato pr* utus occubuit. Sti ico deinde Honorij duplicifiiiarum matrimonio focer, nbsp;Vandalicorum genrenatus, tantum fbi autoritatisvendicauit,vt inter primosnbsp;habcrctur: quinctiaminoccidente rempublicamgerebat. Q^um eifetimpe-randi cupidus,imperatores quibufeunque rebus poterat,facilcinuo!uebatipe*nbsp;rans, vbi difficultate be lorum eos obruerit, facil fe Euchcrio flio imperiumnbsp;paraturumiaugcbant fbi animum Vandalorum,Burgundionum,item Sueuo-rum amp; Alanorum auxiliaiquibus fretus, f fcrociifimos Vifgotharum animos,nbsp;in principes Romanorumexcitairet,fperabat fe Vifgothis Italiam facil vin-dicaturum. Quare vtfperataprofcqucretur, Vifgothis ftatuta ftipendiaeri-pit, annonam amp; donatiua aufert : faille non modo ad defelioncm, fed ad in-*
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicen-
-ocr page 83-I
DECADIS I. LIBERI! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4}
dicendum crudcle bclluin prouocat : quod, imperij Romani futurum erat cxi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
tium. Ha;c omnia Stiliconc Aurclianoqi confulibus,anno falutis feptimo fupra 407. quadringcntefimum agitantur. Viflgoth Stiliconc mal tradati, non modonbsp;militiam dctrctant,verumetiam immaniflimum qucnquc furorcm in Roma-num imperium concipiunt: proindc annua ftipe,commcatuqi defraiJati, re-iicta Thracia in Pannonias erumpunt. I bi regem, quo annis quinque ac vigin-ti caruerant, quum prfedis ab Imperatorc creatis hadenus regcrcntur,14a-laricum prftanti Bathorum famfianatum declarant, cui poft Amalos internbsp;Gothos erat fccunda nobilitas. Balta nanque lingua Gothica gnificat auda-
10 ciam. Per Syrmium iter faciunt in Illyricum, Redagafus quorundam Q^tlio-: rum rex,cum ducetis hominum milibus fe his focium comitemqj prbet. An-tequam abcunt,Thraeiam,MyaSjPannonias,:em Noricum amp; Illyricum igninbsp;ferroque vaftant, cunda diripiunt, edibus omnia complcnt, vrbes diruunt jnbsp;quinetiam (vt diuus Hieronymus inquit) iram quoque Domini,animaliabru-ta fenferc : incefa oppida cum vicis,homines cum mulicribus pallim cfi,quinnbsp;amp; immaturi ftus ex vteris parentum exfedi, infantes parictibus illift, ncquenbsp;a:tati,neque religion! pepercere.Quid plura? Omnia prter clum amp; terrain^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v
prtcr crefeentes vepres, continuatasq; fyluas pcricrc. Redagafus prior Ita-liam ingrclTus, fuperatis Apenninis in Fcfulanum montem, quatuor amp;: viginti
10 ftadiisab vrbe Florcntia remotum j cum vniucrfis fuis copiisfcrecepit : vbi Romanis legiohibus Gircumucntus,nequc minus conhlij, quam cibi compos,nbsp;dtim lalutem fuga quaerit, Romanis obtruncatur. Eius cxercitus extrema fame confedus,in Romanorupoteftatem,fada deditione pcruenit ; quare tant.]^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
captiuorum copia fada cft,vt finguli lingulis G othi aureis,peiorum more ven dcrentur.Orous Vnnos in Italiam accitos,RomanisaduerfusRedagafumau-xiiia tulifte fcribit: refert cnim Vldiin amp; Sariam, Vnnoru Gothorum duces,nbsp;qui Honorij partes fedabatur,Redagafo apud Fefulas primum occurrilFe, co-rumqs obdionc fame olim abfumptum,fuifle cfum. Poft Rcdaggim Alari-cus cum Vigothis in Italiam penctrauit, Rauenam ad tertium viquelapid#m
30 pcruenit,vbi imperatorcm Honorium eftc intelligcbat, ad cum legatos propere mittit,quibus hxc mandata dat,vt fedes in Italia ab co poftulent: quas^i im-pctrarint,ipfum cum Italis quicte amiccqj vidurum polliccantur. Si repulfim * patiantur,omnino tcntaturum,Romanmean GothiItaliampoflidere debcat,nbsp;quum ad hxc iudicem Martern fore gnificentlt; Lcgati ( vt lordanis ait) hxcnbsp;referunt, Honorium vtranque conditionem dcnegafl'e,fcd Gallias Hifpanias-que prouincias populi Romani, quas Vandali Genferico rege vaftabant, ft cosnbsp;ciiccrc audcrcnt,tanqua proprias patriasqj fedes Vigothis eonccfl'uru : quodnbsp;Barbari abnuere volucrunt. Dum hc aguntur, Stilico impcrandi cu^idilTi-muSjVbi fuos Vindclicos cum Burgundionibus, Sucuis amp; Alanis, ripaRheni
40 Gallias infeftare aGcepiflct,Vifigothasqj intrafle Italiam, eorumq; regem Claf- fenfe oppidum in Claudiano agro obfedifle cognouit, ratus non vitra lt;Tiftcrennbsp;dum, coada Thracia non mediocri legionum multitudinc, per Macedo-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
niam amp;: Illyricum ac Noricos in Italiam properat jiprtE'ter Aquilciam amp; Alti-numjitemper Venctiam,amp;:RauGnnatcmagrum iter facit. Qiiodvbi Halaricus intcllexit, foluta Claftens oppidi obfidione, in proximos Apennini colics adnbsp;Pollentiam vicum, duobus amp;: viginti milibus pafluum Rauenna rcmotam,'
C vniuerfo cxcrcitu fe recepit. Stilico militaris artis peritiflimus, in Alaricum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
prodit, frequentibus prliis afficit. Qmim fpe vincere poflet, non expugnat, vt bellum protrahat,tres circitcr annos cum ludificatur.Ita Impcratoris amp; Bar-barorum extenuatis viribus,fe facile imperium inuafurum efte confidit. Halaricus Honorium literis commonefacit de aftu ac mente Stiliconis, quippe quinbsp;Vt vtriufque vires encruet, feqj demum tyrannum ftatuat, quum fpe vincerenbsp;potuiflet,noluie : quandoque pugnandi copiam dcncgafl'c,proindc orare, vcnbsp;Rdes in Gallia concedantur, vndc fe Vandales ciedur pollicetur. Vitro FIo-norius poftulata,(:paulo ante promilTa eceftit,Stiliconi mandat, vt cum Harnbsp;d iiij
-ocr page 84-J
44 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
larico pacemacfdus ineat, Vifigothas Italia in vltefiorem Galliam educatj Indoluit Stilico Vifigothas tarn quiete Itliabigi, C Honorium periculo libe-ran,qu nam modo Barbares in Italian! conertere,pacemqj inrercipere poffer, excogitat. SaulemHebrum fummaprfidia prditum,prfedumlegio-nis,fuic5nflij participem facit: ei mandat, vtabeuntes Vifigothas,pafchali die .nbsp;incautos adonatur. quod vbi fatm eft, multi improuifa formidine correpti,nbsp;occubuere. Accedebat quoque religio Vifigotharum,qui folenni die pugnamnbsp;conferere verebantur: at vbi hoftes inftare confpicantur,ncceflitatc dudi, tamnbsp;obfirmatis animis fe conuertunt j vt Hebras cohortes non modo funderent,nbsp;fugantqsjfed ad internecionem vfque cderet. Stilico audita legionum flra-ge,animo confternatur,furentes in f hoftes perhorrefcit, ab imperatore legionum fupplementaj amp; auxiliafts copias petit. Honorius n copias amp; auxilia,nbsp;fed ficarios duos mifit, qui prditorem imperij Stiliconem, cum Eucherio fi-lio trucidarent.Has igiturperfidi, audaciqs tyrannidis pnas, Stilico prin-cipi tune exoluit. Honorius cfo Stilicone duce,exercicui Romano neminemnbsp;eius loco fubrogauit,quo fadmeft, vt bellicofo ducepriuatus,Vifigothis n-quam amplius refiftre poterit : quare eorumita rabies exarlit, vt domita in-cenfaqs maxima Itali parte vrbem Romam obfedcrint ; earn breui obfidionenbsp;410. capiunt.Gapiunt itaq; Romam,terrarum hucfque dotninam, Flauio amp; Var-
j^one conftilibuSjimperiumq; Romanum, calendis Aprilis, anno ab Vrbe con- 2.0
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditacentefimo fexagefimoquarto fupra millefimum , Chriftiana verb falutenbsp;decimo amp; quadringenteftmo.Sub infauftoHonorij principis imperio,Roma-lt;ia libertasjltalaqj poteftas extinta eft.Ne multo quidem ante tempore,aliorunbsp;malorum imper#nte Gratiano,rumor aduenerat,Longobardos extremis Ger-manifnibus, Oceani littore, Scandiaqueinfulacuminnumerabilimultitu-dine egreffos nouas moliri feditiones Iborea amp; Aiana ducibus. Vandales fupenbsp;rafle, amp; amplificando fibi imperio qutidi ftudere. Halaricus igitur vrbe po-titus, niahdijitedici,ne cui Romano ciuirriors infer atur,nequid iniuriarii amp; in-ceftdij, praeter rapinas ac fpoliacommittatur: templis debitus honor impenda-tur,visnu'Ia cuiquam tribuatunquicunq; in templa confugerint,pro illfis ha- 30
beaninr: inhibentur ad hate ftupra, caedes amp; immanitas. Edida tarnen ilequa-quamv bique feruata, lordanis rapina tantum hoftes contentes fuifle teftatur,nbsp;ne fu gti detrahat.Galla PiacidiaTheodofii Alia, amp; Honorij Arcadijque fo-ror capta,amp; ab Halarico pras nobilitate generis defponfata,vafa Petri facro mi-niftcrio comparata,amp; magnitudine,arte auroqj prftantia, quodam Vifigo-tha fubrepta, rgis iuffu in bafilicam relata. Tres dies inprda direptionequenbsp;confumpti.Halaricus niox relifta Vrbe per Campaniam, LucaniamBrutiosq;nbsp;difeurait : omnia populatur, amp; vaftat. Quin amp; per Siciliam, Aphricam adoririnbsp;ftatuit,nifl oborta tempeftate, quamult fibinaues obrutx furit,confllium mu
tare cogeretur.In reditu rex morbo correptus,Cofenti moritur. Vifigoth dti 40'nbsp;grauiflime eum lugent,amp; ne qua in eins ofla vindi(fta;fieri poflit,ftolida pierate
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reformidant, deriuatoBafentoin alueo fepulchrum ftatuunt,ibiq5 Halaricumnbsp;cum preciofa fupelleiftili rScondunt : moxq; reuocato fluuio,riequis Italus eiusnbsp;monumetumfcire poflet,fofldres obtruncant: facinus quidem Barbara gentcnbsp;lion indignum eft habitu. In demortuilocum AtaulpliUs Bathororum quoque
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genere natus, Vifigothis fuffedtus eft: cui Placidia Halarico defponfata,vxornbsp;traditur.nupti paucis pft menfib. in foro Cornelij celebrat.Vifigoth Ro-mm reuerfi,quicquid prda fuperfuit,eripucre : perpetuaqs ruin ac inceri-dij inofumntareliquere.Ataulphus relido fponte Honorio,partim quern af-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finitatis gratia vita donate Cogebatur, in Gallias Francis amp; Burguhdionibusnbsp;infeftatas contcndit:eius aduentu perterriri hoftes, fe intra fines contiricrc ccenbsp;pcrunt. Vandali vcramp; Alani, qui fedcs in Panrioniis Romanis impepatori-ous * Moxde eiiciendis ex Hifpania Vandalis decernit:in Tarraconenfi
SarctUone. agro,ad Barchinam f opes, amp; imbellcs homines reliquit. Ipfe cumingentibus
nbsp;nbsp;copiis Pyrenos montes fuperat, inHifpaniasq; medias pntrt:cum Vanda-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis fiepe
DECADIS I. LIBERI L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4/
Hs fepe ongrcffus,tandem domuic, amp; tertio anno Galliam cum Hifpania pa-cauit : demum Vernulpho breuiflimx ftatur viro, cui fpe iiludere foiebat, interficitur. Sedhic aliquantifper immorandum, amp;c dequarundam gentiumnbsp;origine aliqua referenda. Vandalos amp; Burgundiones,qui Vandalis prodie-rc,vnamcx quinque interioris Germani partibus, Plinius affirmatmis Sue^nbsp;uos proxim collocat. Alani,etli originem Scythis deduxere, in Vandalorumnbsp;tarnen regionibus habitabant.Odtauium Auguftum Sueuos c Germania in chnbsp;teriorcm Rheniripamtranftuliffe Suetonius aflerit. Burgundiones Vandalo-rumpars,ad odtogintaarmatorum milia vlteriores Rheni ripas mfederant,
Ki quos Tacitus a Druib fubadta interiore Germania, inproprias fedesrepfilfos, aevrbibus oppidisq; munitiseietos,vicatim habitare coaclosfuifl'etraditjvn-de (vt fupra diXimus ) nomen ft inditum. Sedtn his gentibus fata mutatio.nbsp;NamVandalij gentis flumine nuncupati,paulo poll eos,quos Stilico in GaUnnbsp;as concitauit, patria profeii, fe Sclauos appellarunt nomine gentis, qu .nbsp;Cimmerico Bofporo,adTanaim vfque habitare folita, in Vandalorum amp; Bur-gundionum patria profedorum fedes tranfmigrauit.Nequc tarnen Sclauorumnbsp;denominatio ab his diu retenta. Qutim cnim pars eorum iraperante Mauritionbsp;inDalmatiamSr Illyricum emigraifet, qui domi remanfere, nomina muta-rtint: amp;aliqui fe Polonos,Boemos alij fe appcllare coeperunt. Sed vnde diucr-ao cimus,repetaturoratio. Ataulpho Rogericus fucccflit,paulo pbftfuorumfrau-,nbsp;de interemptusiquartus ab Haiarico Vallia rex creatur, amp; animi amp; corporis vi-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ribus exceilcns. AduerfushuncHonorius imperator, Conftantinum cum in-genti cxercituobiicere ftatuit : virum quide non modo militari difcipiina,fed magna rerum experientia fane pollcntem-.ratus,Vifigothar vftes per hunc facile extenuari pofle. At maxime verebatur, ne Barbari rem publicam iteruranbsp;Mifeft:arent,accedebatamp; illud, quod iniquilfimo animo ferebat, Placidiam fo-rorem adhuc in captiuitate Barbarica detineri : amp; maximum Romano princi-pi forededecus jfororema feruitute aflerere nequiuifle. Q^re Cv^ftantino,nbsp;vt vehementius rem publicam gerat, amp; fororem in libertrem redigat, Plaft-
50 dix nuptias pollicetur, fi Barbaris earn eripere valuerit. Conftantinus promif-fis oneratus,cum magno exercitu, imperatoria auetoritatc in Hifpaniamcon- . tendit: cui ValliaVifigotharum rex adPyrcnximontis aditumoccurrit,quumnbsp;legati vtrinq: mitterentur. HoctandemConftantinocum rege conuenit, Pla-Cidiam omnino reddi oportere,qudocunque opus fuerit, Romanx rei publica: poftulataVifigotharum auxilia nunquam defutura, quare fuperhisfoedusnbsp;iet. Valia igitur vt abHonorio pacem afl.equeretur,PlacidiaaVifigothisred-dita, amp; ex compofito, Conftantino patricio defponfata, ex qua Honoriusnbsp;Vaientinianus nati funt.Eodem fer tempore Conftantinus quid aliustn Galnbsp;lia imperium inuafit, Conftantemqj filium ex Monacho Cfarem conftituitlt;
40 SedRomam accito Viflgotharum auxilio, alter in Arelatenfi vrbe,Vieryialter catfus eft. Idem deinde facinus louinus amp; Sebaftianus auli,pari quoque fa-to concidre. Qmim Valia in Hifpania regnaret, ecce Vandali, qui ab interio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
ribus Galli partibus, ab Ataulpho fugati fuerant, FPifpanos iterum infeftant, prdas abigunt, variisqj vexant latrociniis, fed Vifigothis reprelTi funt.Van-dalorum imperium Genfcrico rege nimis auftum-.quippe qui non minus aftu,nbsp;quam prudentia pollebat: erat enim corpore mediocri, amp; equi cafu cladus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
item magnanimus in fermone,rarus ac grauis,voluptatum domitor no irarum, noncupidus imperandijac doftus inter populos odia difcordiasqj ferere,vt fa-fta feditione facilius imperaret. Honorio amp; Theodofio confulibus, Craftinus
I aduerfus Vandalos miflus eft, qui quum Bonifaciu bellica arte prftantem, ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
cxpeditionis focietate repuliftet,collega pr ngenitainfolentiaafpcrnatus,ma gnorum malor audtor eft habitus. N Bonifacius indignitatc rei perqum -gt ferens, Hoftiam proper contendit, in Aphricamque traiecit, occupauit-que prouinciam,quam quum line auxilio, inuito imperatore Romano,retinerenbsp;non poflt, Gcnfericum Vandalorum regem in Libyam aduocat. Hic Valiasnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 86-46 ANT. B O NF I NU RER. VNGAR.
bellum reformidans,traie:o Gaditano freto, in Mauritaniam peruenit, Aphri camqs vniuerfam occupauit, ibiqj aliquandiu cum nepotibus acpofteris adnbsp;lultiniani vfque tempora imperauit Juftinianus autem accito Bellifario magi-ftro equituniioriencisqj prfcdo, viro excellentiflima quaque virtute praeftannbsp;tiflimo ,?c fumm geftaru rerum gloria celebratiflimo, non modo Aphricamnbsp;per eum a Vandalorum iugo, fed a Perlis Aliam Europamqs Gothorum fer-uitute vindicauit. Etquuma Mauris Africa deinde occuparetur, luftinianinbsp;virtute liberata eil. Valia quanquam Vandalorum regnum in Africam profe-qui cuperet, maris tarnen tempeftate deterritus, Tolofamredijt,ibiqueftatimnbsp;dicnAxtremum cum magno Vifigotharum lutu claufit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
R E R V M VNGARICARVM DECA-
DIS PRIM LIBER III.
Am Vnnorum vires oftendere adoriamur,qui poftquarri Ollrogothas domuerant, Viligothasq;, qui perdomita Italianbsp;Galliaque, Hifpanias vfque penetrarant, fedibus fuis eiece-rant: nondum Scythia tota contenti,traieto Danubio,Pan-nonias quoque fubadas innumera multitudine hominumnbsp;inundarant. Et quamuis ab Ecio magiftro equitum (Theo- 2.0nbsp;dolioamp; Valentiniano imperatoribus ) quandoque reprefli
forent, vix tarnen, quin vlterius occuparent, contineri poterant. Eodem fere jfempore Boremundus, Thorifmundo progenitus, veluti fupra in Amalorumnbsp;cata'ogofcriplirMus, quumfuorumOftrogotharferuitutem,amp; Vnnorum im-periofam tyrannidem tolerare non poffet, vna cum vitrico filio adTheodori-cum V igothar regem, qui V ali fucccll'erat,in Hifpaniam peruenit: ratus Scnbsp;nobilitate familix amp; virtute fua, facile apud eos fe principatum pofle cofequi.nbsp;Theodorilt;jj.is non magisprudenti compos, quam moderationis nonmi-nis animi, quam corporis dotibus excellens,quamuis regia ftirpe gehitos, nonbsp;modo regibuSjfcd populis quidem omnibus formidolofos eileoportere intelli p
nbsp;gercBeum tarnen quem generofumacceperagnedumcuiuij, fed colii quoque expertem elfe noluit:quotidie iubebataccer, amp; cognatione gentis fami-liarilTime vtebatur. Ecce Theodorico, ob violatum fdus, Theodoo iunio-re amp; Fefto confulibus, Romanis bellum indicitur. Ecius patricius, magifternbsp;equitum,Dorofeora ciuitate Myx oriundus, Gaudentij filius,apatre fub militari difciplinafemper cducatus, qui Valentiniano Gallis prfedus, Sueuo-rum Francorumqj barbariem varia ftrage cofecerat, amp; Galliam vniuerfam minbsp;ra fapientia defenderat,accitis Vnnorum auxiliis aduerfus Theodericum,cuninbsp;Lotario duceproficifcitur.Sed quum acies parirobore ac fpevtrinq; conftitif-
* nbsp;feut, ^t public iluti confuleretur, mutans animis, datisqj dextris, inftrata 40nbsp;C oncordia.Paulo pft: tot mala Romanos imperatores circunuenere,vt imperium tutari polTe dcfperarent.Hinc enim Scoti, Albienfes amp; Piftones Britanni-
a n inuadunt, cui opem poftulanti, ob imminentem Vnnorum eruptionem, Ecius Galli prfecus alFerre non potuit .Hinc Genfericus Vandalorum rex,nbsp;occupata per annum Aphrica,comparata clalfe, Siciliam infeftabat. Hinc Se-baftianus qui Alanosamp; Sueuos Lufitaniaeiccerat, Roman reipublicpro-ditor,pro aftetata tyrannide,cum Vandalis amp; Viligothisfdus init,vtLufita-nia potirerur: fed deceptus Barbaris, cumulatas perfidi pnas expendit. Exnbsp;quo facluineft, vtViligoth,Sucuiamp; AlaniLufitaniamTaraconenlemqucnbsp;Hifpaniam, amp; Aquitaniam occuparint. Hinc Vnni minabantur, qui Oftroigo- yanbsp;thas Gepidasque,acinnumeram Scytharum genterii coegerant,vt quocunquenbsp;libido tulerit hber ac lat dominari queant. Nam vt Vngarorum annales refenbsp;runt,poftquam occupata DaciaPannonias profpe:art, non folm feracitatcnbsp;foliac regionis pulchritudine ,fed cli quoque benignitate prftantilmas:nbsp;quas Macrino proconfulc, Sabaria orido, Alemanni Icaliq; multi incolebant,nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traieto
lt;4
-ocr page 87-D C A D I S I. t I B E R I I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4;^
traicto Danubio inuadere anhelabant.Macrinus quamuisMyfiiSjPannomis, I hracix ac Illyrico, adiecl quoquc Macedoni prfidcrcc,Vnnorum tarnennbsp;crac viribus inipar, ne canca mulcitudine gentium obrueretur, Thetricum vni-ucrf Germani prdemconuocat: qui coadtoingenti mox exerciru,in Pa-noniaindcfcendit. Ad Potentianam vrbcm inter Theten amp; Zazhalon?,decemnbsp;milibus pafliium Danubij ripa remotam j cum Macrino caftra iungit. namnbsp;Thta inter Budam Si Albam regalemlitaelhConlihum deinde ambo ineunt,nbsp;Vtrum potius agendum,an tranlmiflb exercitu in caftris Vnnos adoriantur, annbsp;aium locum prlio magis idoneum optent^ dum diuerfa fentiunt, conhiiumnbsp;o quoque difFertur. Ecce Vnni caftris acies educunt,d Danubij ripas vciflunt:nbsp;multos quoque dimiferunt, qui caftra,vxores, liberos,fortunasque tuercntur,nbsp;quum Romanis appropinquaft'ent.Macrinus amp;?Thetricus Scythasnon expa-ure,raciinterHucnte Danubio nihil detrimenti illincftbi inferripofte : quan-do nec naues habercnt, quibus traiicercnt nec pontem in amnc facile firuc-rent. At Vnni poftquam hoftibus appropinquarunc, qu iimili modo tot Scy-thi flumina tranfmifflcnt,annexis vtrinque vtribus, intempcftanofe Danunbsp;bium fub Sicambria, prope Budam veterem clam omncs tranat, vbi villa quoque nunc eft,qux ab Vnnorumtraiechu, Scythico vocabuo Kclenfeldc appcl-latur. Deinde Potentianam, vbi vtriusqueducis caftra erant, propere conten-Zo dunt:dormientes et incautos hoftes adoriuntur,qui Scythar inftdias mihim*nbsp;formidabanc.Miferrima cxdcs oritur, multi fomno grauati, antequam exper- nbsp;gifeerentur, vita exceftcreunox tumuftus, clamornbsp;nbsp;vociferatio fubfcquutaj
Quid Romanoru milites agerent, quve fe vcrtcrent, tarn repentino inopi^ nato cerroreperculft,ncfcicbanc, magnapars infugamcoucria^paflim cafaeft inbsp;ftrages ex Alemannis Germanis inauditapatratur. Cxteriquiaut invrbenbsp;pernolt;ftabant,aut prope mcenia tendebant,quum fe in vrbem rcccpiftent,eua^nbsp;fere. Vnni,cade defatigati,in agrti qui T arnokuclg dicitur,fc rcuocarunt.The-tricusamp;S Macrinus tanca clade affhtfti amp; intolerabili furore perciti quern pu-dor ingens fufeitarat: quando mori, quam tantu dcdecus perpeti malint, illtfta
50 Barbaris clademingenue vlcifcidccernunt. Qux fuperfuerant legiones, co-gunctquid fieri oporteret, oftendunt. Tempus non vitra terendum admoenc, * fiquidem Vnnos longa vigilia,ac icineris prliiq5 laborc confelt;ftos,vircs omnesnbsp;amififi'e athrmabant. Barbaricamimmanitate omnino v1cifcendan),tantacla-dem cum perptua turpitudine cortiunfa perpeti,ni fe ab hac vindicent, neq;nbsp;Romanorum neq; focioru populi Romani efl'e decoris.Id perpetuammaiefta-tiRomamimperij notam inufturum exclamant, nil! obftinatilfimis inBarba-ros animis irruanr,pnas cumulatilfimas exigant.Qumamp;imminens omniumnbsp;gentium hinc excidium promanaturum edocent, nifi eorum vires maga cx-de conficiant.Quare legionum animi, partim formidme maioris mali,partim
40 ira illatr cladis amp; pudore percitimcq; tarnen priftinx virtutis immemoiys, ni- * hilhac pugna vehemtiusaftedtant. Armafumi,inftrult;ftas acies educi, pugnxnbsp;fignym dari:amp;: fi male pugnarint,fe decimari poftulant.Quarc duces in Vnnos,nbsp;qui non procui aberant,copias educunt.nondum in1^oftium confpeiftu fuere,nbsp;quumvtrinq; tarn obfirmatis irruicur animis ,vtnullu crudelius bellu vfquamnbsp;commiirum fuilTe rcputaueris,cadic vtrinque innumera multitudo, in diem a-cerrime pugnatur. Dclinante foie Vnni fuperioribus vigiliis laboribus ex-haufti, bello inferiores elFc cceperunt : amp; nc ad interitum redigerentur, tergnbsp;vertunt. Ad Danubij ripas fe recipiunt,moxq5 Danubiumadhibitis vtribus re-natant.Romani bello fell! fugientemhoftem dimiferunt,prxlium igiturimmi-nentc note diremptum. In hoc cflifu ex Vnnis cum Chenc ducc hominumnbsp;centum amp;c vigintiquinque milia exfa, Romanis, prxter cos, qui in caftrisnbsp;fuperiore noe ceciderant,fi Vngarorum credendum eft Annalibus,ducentanbsp;ac deccm milia defiderata funt.Infequcnti die Thetricus Macrinus, cruen-tiflimam fe Victoria natftos confpicati, nc iterum cum innumera Scythar mulnbsp;titudine manu conferere cogantur, mutanda caftra decernunt, fuperftitibus^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 88-48 ANT. BONFINI R E R. V N G A R.
copiis parcendum efle iudicant. Quare Thulnam nunc Auftrix, Pannonia: quondam ciuitate, reliquum exercitumreducunt : rati fi iterum pugnandi co-piam V nnis facerent, vniuerfum ad vnum exercitum populi Romani, prx ni-mia hoftiummultitudine interiturum. At Vnni poftquam hoftes retroceffiflcnbsp;accepcftmtjocum pugnx repetunt,fuos more Scythico pie fepeliunt. Chennbsp;ducis corpus inueniunt, quod in celebri via folenni pompa, fubftruto fepubnbsp;chro,recondunt. Supra marmoream columnam erigunt mducis monumen-tum,que locum Kaiazueuulgappellarunt,amp;nunc Kaiaz Vngari dicunt.Poft-quam Vnni Romanas vires expert!,res fuas bene fuccedere confpicantur, ani-mos^bi augent, amp; Romanis inuitis, vtranque Pannoniam, traiefto Danubio lnbsp;ocGupare contenduntj quod vbi fadumeft^ no aliter ac ft proprias fedes recu-perafl'ent,Romanos hinceiiccte ftatuiit.Q^remaximo deledu habito,Thulnam,quam in capite Pannoni,qu Romani fe receperant,iitam efle diximus,nbsp;properant. Qimd vbi Thetrico Sc Macrino figmficatum eft, Scythas ea mentenbsp;Venturas, vtRomanine an Vnni, Pannortiarum domini futuri fint, hoc extreme certamine dfinirent. Item Scythico rituita animos obfirmafle, vt morinbsp;qum ccdere malint. Romani duces, quamuis duplici iam habita ftrage, atte-nuati, ac viribus impares forent, animos tarnen non tam fupplementis auxi-liaribusq; copiis, qum ab re ipfa cocipiunt,vt Scythicaudaciamcoherccant,nbsp;hoftibus occurreredeeernunt. In Kefmai'kenfcmagr veniunt, vbieos ofln- tOnbsp;*dunt,vtrinque mutuo confpectu agmina conftitere,inftituuntur pariter vtrin-queacies,arti bellic ac infidiismilitaribus vtrinque ingnia intenduntur.Vn-^nis certum erat,aut vincere,aut pulchcrrim mori : quod eo facilius fibi quif-
que perfuaferatgt;^uo magis patrio ritu mortem contemnere didicerat. Contra ' ItalijVitx rationem habere folent, ne temer quidem fe morti exponunt. Pro-inde continuo fignumdatur,obftinatiflm vtrinq; concurritur. Vnnis in prx-lio mos eft,altiflimis vocibus hoftem deterrere,pulfare tympana, fagittarum ia-du acrem^n fpeciem nubium obfcurare. Q^are tantus ab his clamor amp; tamnbsp;hgrribilis cofeftim editus, amp;:ita telis ar obfcuratus,vtRomanorum animiad-modum confternarentur: prima hora diei ad nonam vfque pugnatumeft,nbsp;magjja vtrinque cxdes oritur. Demum Thctricus amp; Macrinus,vbi fe numero
nbsp;imp ares,amp; cum fera gente rem fibi efle, qux morte pro nihilo ducat,fuorumqjnbsp;ftragem in horam augeri confpicantur,vt reliquorum faluti confulerent,quumnbsp;bellum facile dirimere non poflcnt,tandemtGrga vertunt, pedem fenfim refe-runt,ne palantes fugere cogatur. Vnni qumuis longo prlio defatigati,amp;pu-nbsp;gnadeficere cogerentur,reuocatisfpeimminentis vidori, viribus inftant, acnbsp;m^is adurgent. Hic Macririus, quumfortiter rcdintegratoprxho inftare ce-piflet,4gt;ccubuit. Thetricus fronti infixa fagitta faucius, cum his qui fuperfue-rant,euafit : truncumqj fagittx, quem excutere nequiuerat, in fenatum vfque
nbsp;Romanumretulifle ferunt. Vnnihaud incruentavidoria potiti, fe confeftiinnbsp;iri caftrareceperut. In hoc prxlio qUadraginta Vnnorum milia defiderata, du-cesqj Bela, Cheuez Ladicha eecidere. Contr,Romana clades quanta fue-ritjhinc intelligi poteft, (jud nunquam illi pofthac, in Pannonia contra Vn-nos,exercitus reparare potuere.Scythici duceSjquum puleherrimc parta vido-ria occubuilTent, ad marmoream columnam ( de qua fupra diximus ) folenni
401. pompa funerati funt. Vntii, quos deinde Vngaros appellauimus, anno falutis quadringentefimo primo, tranquillas in pacata Pannonia fedes vfurparunc, amp;nbsp;multo fanguine fibicompararunt. Anno verb ab ingreflu odauo ac vigefimo,nbsp;extindis fuperiore bello ducibus,in magna orbitatcmredadarefpublica, quidnbsp;ageret, nefeiebat, dudu carere non poterat multiplex amp; innumera multitude, fdnbsp;amp; quem potiflmm cligerct,haud facile inueniebat; Vnus tantih Atila fuc-currebatjMundizici filius, ac Ottaris amp; Rhoe, qui ante ipfum regnafle dicun-tur,i tem amp; B udx frater, que optimo genere natum, prxterea fortiflimum pru-dentiflimumq; nouerat, o-mnium confenfuregem optandum elfe cenfet. Edi-dis igitur comitiis, quum tribus vndique conuenilTent, Atilx cundi fuflragianbsp;reddunr/
-ocr page 89-DEC ADIS 1. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^
rcddunt, rcgemque declarant. At hie imperandi cupidiffimuSjc gerend bel- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
lo accommodatiirimus;amp; quod ambitione maxima fFedarat, affequutus^ fpes ingentes concipit,amp; maximo animo imperi init,ad quod non tailifato, quamnbsp;nioribus natus efl'e videbatur quippe cui acre ac circumfpedum erat ingniant, corpus validiflimum amp;: brcue,item ingens animi magnitude,indefetigabi-lis tolerantialaborum, exatiflimarei bellicx difciplma,aftLis amp; confilij aititii-do funima. Prxterea maxima dolorum ac infidiatum artificia,deperdita auda-ciajanimus crudclis amp; elatus j perfidia plus quam Punica. Egregiafotma, latinbsp;cum pe3:orehumeri, toruus quoque afpedusicaputgrandiuiculum,oculi im-
10 minuti, rara barba, fimus nafus, cani fere crines, color fubniger, amp; magn li-
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bidinis impatientiarat etiam in inceflu fuperbus, circumfercbat oculos hue
amp; illuc, vt elati viri poteftas motu quoque corporis appareretmon minus am-bitioni, quam Veneri obnoxius, fe fupplicibus cxorabilem ,amp;his propiciurri exhibebat quos femel in fidem receperat.Qi^ gentc fit editus,prferebat afpe-tumeque ignorabat fe magis dcorum numine, qum hiimana arte,ad imperijnbsp;faftigia confcendifl'e.Q^od vt Prifeus hiftoficus ait ob faerm Martis gladiuninbsp;ante fperuerat, quem ipfe fuerataffequuts. HicenimapudScytharum regesnbsp;limferuari foie bat, quo quicunque potiretur, ei regnnm fperare fas erat. Pa-ftor quidam,quum fuam buculam claudicantem offendifi'et, vt vulneris inue-io niret audorem,demiffi cruoris veftigia legit:at vbi ad fanguinei riuulifontemnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peruenit, vbi bucula pafeebatur, dum humi percontatur, Martis enfem inue-
nit, quem incauta beftia forte calcauerat. EffofTum huneprotinus adAtilam * defert,qui vbi facri numinis elfe intellexit, fortun fu admodum congratula^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tur. Gladio allato, bellorum ac cterarum gentium dominut fe perbrei fu-
. turum ariolatur. Paftori gratia agit,refertq5,haud fecus ac fi diuino quodmu-nere donatus eiret,enfemiuxt diuinum acRomani ancyle feruari iubet. Martern, Scythar deum peruerieratur, cuius iiumen quotidianis fibi vitimis placate ftudet. Quanti momti dition iniuerit,non ignoratmeq; fela^ebat,innu-merarum gentium j amp; vniuerf denique Sythi efle regnatorcm, cogitaJiat 50 femper qu moliri deberet, netato imperiofruftraprfedus efle reputaretur.
J Illudqummaxim verebatur,ne potiusreximperio,qum imperium rc^i de-efiTevideretur-.nequcipfumfugiebat.fibineque ingeni,neq; vires,neq; fortu- * nam,neque militumrobur ac numerum defuturum.Qi^re accitis prfedis lenbsp;gionum,tribuumqj i'nagiftris,hcverbafacit: non fum nefcius,cmmilitones,'nbsp;non modo regnum, fedpoteftatemvnamquanque pro deorumnutu amp; proui-dentiatradi, neque vos omnes diuinam mentem voluntatemqjhoc interregninbsp;tempore detrebtafl'e: fi quidem me, nemine refragante, imperatorem non fo-lm duccmq; creaftis, verum etiam Scythic reipublic fummam vltr^ trdi-diftis, nemini vnquam antehac tanto iure collatam: me autem iuxta deorum'nbsp;4 numen, ac veftrum indicium exiftimare fas eft j quando illic diuina benigni- nbsp;tas, hic vefter amor amp; fides oftenditur. Quamms nihil prterire curam, quod
' ad vtraqe officia pertineret,nunquam tarnen tantum,ncque de ds,neque d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
mortalibus promeruifTe mecredideram,vt regis mmunerc iudicaretis- Pro-inde perptua vtrique gratiaefthabcnda.Etfi gratihcanimi elfe folent,noh tam minus qu me funt dignitatis et officii, qm agenda gratia, die nodu-que funt mihi animo agitand,ne tanto me ihunere indigri exiftimetis.Qup-tiens quecunq; rgi cuiquoptimo inefl'e debent,officia iriecum cogito: quantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
graue munus obierim,facilim nouerim.Nah qui alien gubernationiprfe-lus eft,itafe gerere debet, vt cteris quoque prftantiof habeatur. Nihil con-Jd fr turpiuseo,quifuoimperio cefetur indighus. Si traditum vobis munus de-tretarem,pufilli quidem id foret animi:contr verb maximi,res magnas ado- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
riri,Sc propria virtute,diuinaq5 fpe efirmari.' Quahqua rei grauitas aliquantu-lum hortatur,funt tarnenmulta,qu fiduciani augt,amp;: vos de me bene fperare iubentdnprimis rerumcxperientia,'tolertialaborum,amp; animus cum corporenbsp;domi foris^ afliduo exercitatus.- Nemo vnqu (mihicrdit) bene imperabitynbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 90-ANT. ONFINII RER. V N G A R.'
qui prius rede parre non didicit. Neque bonum veteranum inueneris, qui malum fe tyronem exhibuit. In caftris veftris natus amp; educatus fum,commili-tones : neq; ladentem prius mamillam, qum cruentum gladium apprehendi*nbsp;Pro molhbus quidem cunabulis elypei fubfternebantur,amp; infans ex frigido a-mne lausibar, lub dio nodem qu ac diem ducere, frigus amp; ftum iuxta partnbsp;At vbi aiiquantulum adoleui,aLidader arma tradare,pugnare fub vinea,depu-gnare cum paribus fngidariccrcamine : quandoq; belliimulacra agere, edu-cereexercitum,aciem inftruerc,difponere cornua, primus dato fignocongre-di,amp; dirempto prlio redire nouiflimus,quin etiam fpe certatim tranare Da-nubiun,amp; magnos amnes. Adplum prterea exercitabar,decurrcbam in fta- idnbsp;dio, hippodromumqi frequentabam. Et ne quid pugn genus intentatum di-mittercm,tporaria obfidere opida placebat, circum turres erigere, admoue-re machinas,ariete mnia quatere,quairaquefubinde confcendcre,deturbarcnbsp;oppidanos,nullum prter militarem habitum inducrc,diu noduqj ferre arma,nbsp;amp; m aggere fer femper fub galea dormirc. At vbi grandiorem tatemnadi
glori gratia morte formidare,neq; pro republica,pericula magna euitare, exemple veftro didicimus.Et eo vfque didicimus,inquam,vt quando mihi Deus optimos militi prceptores exhibuit, neq; hoftem arte circumuenirc, nequenbsp;difeordiarum in externes femina ferere,quo facilius vincere liceatmeq; popu- ionbsp;fos follicitare, alli cere promiiris,amp; tempeftiua quadoque deterrere fuitia du-bitemus. Nouimushcomnia,amp;:re potius qumverbis vobisaccepimus.nbsp;^uidiflimfpe fpedauiinus, quo modo rempublicamgereretis, quanta fidenbsp;confulcretispublic faluti,quanta fortitudine obirctis pericula,quta dementia exciperetis fupplices,quanta deniq; quitate iudiciatuerijamp;r eruare dignitatem luderecis.Qu quid oninia,quando mecumipfc repute,plures inScy-thar caftris,qum in orbe extero imperatores intucor.Sunt etiaalia, qu non
dem ftanti demifl'us clo Mars enfem accinxcrat, flagellum diuin iracun- jo' dia, dgderat.Qmnetiamquum prodigia cunta bene fucccfl'erint,nondum de-
cimus exaftus eft annus, quum paftor quidam in pratis inuentumMartis enfem ad me detulit. Quare me id infigne natum, veftrum regem, mortali criminum cenforemjamp; domitorem gentium augures fore prdicebant.Nos Romani Barbares appellant, amp; velutiorbis domini Scythicam gentem diuafpcr-nati,fe totius orbis imperium tcncre gloriantur : neq; Parthos adhuc cogntesnbsp;noftrosperdomuerunt,neq; leges adhuc Vnnis dare potuerunt,neque (flvixe-rimus) ^rofet dabunt. Atquc fi in propriis hueufq; fedibus permanfifl'emus,nbsp;audire potius qum perhorrere Romana arma videremur. Sed vbi maior no-
ftrorum virtute fatum eft, vt vniuerfam Scythiam in ditionem fuam alTerue- 4^nbsp;tint: nos quoq; pari virtute ac gloria, amp; fortalTc longe maiore, fi licuerit, cumnbsp;ijlis certare debemus.nefcio,quid magni prxfagit animus.Et quum numinafa-ueant,cotgentium lauoreifpirent,neque vires veftnr, neque fortun defint,nbsp;ac militum fortiffimapedora,id nobis enitendumeft proccres,vtomnium antiquorum gloriam luperemus, amp; nomen denique populi Romani delcamus.nbsp;Q^re non alicnigena,fed veftratem : non rudem,fed expertumznonincogni-tum,fed notilTimiiznon proximum,fed filium proprix gentis amantilTimum,nbsp;immortalitatis cupidilfim pro rege delegiftis,fortiirimi viri. Qm fi neque vo-bis,neq; mihi defueriris ( quando Martern nobis pattern nunquam defuturumnbsp;clTe nouimus) perbreui oftendam,mc no magis humane iudicio, qum diuinonbsp;numine,regem elTe creatum : quamobremeo magis mihi cnitedum eft,vt vtri-
mc
c fenatufconfulto decreuiftis, amp; tot populorum luflTu approbaftis, id fauftum amp; fehx Mars pater optimus eflTe iubcat, ac omnia figna confirmetzficque cetera numina faueant. Proindc de mc,commilitoncs, bene fperate, confiditc rei-
-ocr page 91-DE CADIS t LIBER ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
f ublic : in propagandum Scythamm imperium, omneis ingenij neruos in-tendite. Apud omnes Martis Herculisq; parentis aras, rem diuina facitej celebrate hecatomben, amp; diis immortalibus Cumulatiffimos honores impendite; Atilamnunquam expetationi veftr defuturum, immo acerrimu^hoftiuinnbsp;flagellum omnino futurum reputate. Qutim hc Atila peroraflet, eifeUcitcrjnbsp;Scythis quoque fliciter vndiquc acclamatum eft : Vnnorum fpes ita adaul,nbsp;vt huncpotiirimmamp; ament, amp; adorent. In eins manus, tribus omnes cumnbsp;militibus coniurarunt, fe militiam amp;eius imperium nunquam detredaturos.nbsp;A proceribus mirifice collaudatum, ad amplificandum imperiu palTini omnesnbsp;io horrantur,nomina fe daturos cum gratilfimo obfcquio pollicentur.Iple addif-ponendum regnum,animumintcndit,rempublicam inftituit , munit legibus , ac edifta varia promulgat. Hc vbi rite difpoflta funt, ad bellum amp; tor-menta bellica conuertitingenium, varias machinas commentatur, artificesnbsp;multos adhibet, auget munitiones amp; inftrumenta, quibus amp; caftrahoftium amp;nbsp;vrbes facile expugnentur. Miram caftrametandiartem inuenit, miro quoquenbsp;mbdo auguftalia amp; tabernacula fua difpofuit, qu inextricabili militariu ten-toriorum ambitu mumebat: de quo Prifcus hiftoricus,Theodofij minoris fer-uus ab epiftolis,q^Lium legatus ad eum pcruemflet,hc retulifle dicitur. In pri-.nbsp;mis antequam ad Vnnos accefliflct, ingentia fe flumina traiecilTe : tandem eonbsp;s-o appulifle,vbi dudum Indigoia Gothorumfortiflimus,Sarmatarum dolo occb-buerat. Hand hinc procul Atil vicum fuifle, ampliflim ciuitatis inftar, cuiusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
mnia omnia ex nitidiflimo ligno confe;a,tant in compage iunturam pr- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
ferebant, vt ex vno folidoq) ligno fata dixeris : multa quoque aceffufafuib triclinia, amplilfimas porticus amp; auratas, fpaciofa fubdialia ,*ac ctera cultu amp;nbsp;decoro regio digna. Iraq; Atila non modo rcgiam ornatiffimam habuit,fed au-guftale,pr cteris infano ftimptu aftabr fadum,quod ferico auroq; cotex-to fan conftabat, item cultum vbique gemmis, amp; columnis aureis eburneisqinbsp;fuflultum, vbi non folum propyla amp; andronem, fed porticus tfubdialia exnbsp;ligato duriffimoq; ligno teimllata, amp; auratas cnationes amp; cubicula ceFne-
50 re erat. Quotidiana quoque tabernacula ftabula, purpurea erant amp; fericea, prfepia ex optimo ligno vermiculata. Qu quidem omnia,non modc^uper- nbsp;biflm cuiufque regi vfum prftabant, verumetiam amp; profuf magnificen-ti defcruiebant. Proceres nanque fuos tarn preciofis fpe tabernaculis dona-uitjtantaq; beneficentia profequutus eft,vt quandoqiie vix duo tfiave ad fum-nbsp;nbsp;nbsp;/
mum in expcditione fibi elTent ephippia,phalerx,fcuta,gale,thoracesq} tantum arris amp; materi fumpt referebant, vt nil in his auro amp; argento vilius in-fpexerisme minore quide admiratione thalami,fell,currus amp; apodyteriafpe-ftabantur.Oratores,qui remotiflimis vndique partibus adeum conflebant, tinto ftupore confedi dimittebantur, vt quum ad fuos rediilTent, fpe profe-
40 t nefcirent,quidpotiffimumdicerent. In omnibus, qu adregiam dignitat facerent, principatum obtincre nitebatur. Et quamuis nimia feueritate atroxnbsp;ic dims videretuf,benignius tarnen externes admift:amp; no modo fuos, vermnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
etiam alins pr nimia liberalitate fibi cociliauit.^i^anto formidolofior ho-ftibus,tanto fuis charior erat. Adeuntes nunquam difticulter admift, amp; multa curans,refponfa deditzcum multis loquens,pluribus fpe di:auit:ingeni ve-
!ox amp; prfentaneum,memoria conftans ac magna: anims eius innegociis ex- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
peditiffimus femper eft habitus,nifi dum confultiprftret,aliqumfort ver-bis circumducerct. Contra veto prcauebat,ne qoquamfibi verba dari vi-derentur. Tantum V nnorum exercitum(vt V ngarici referunt annales)tc for-
0 titus eft,vt prter auxiliafdccies centena milia ho minum incaftris fuifle puta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
retur. Qymd etfi incredibilc videtur, innumera tarnen Scytharum multitudo, amplitudoqs imperij idfacil fuadebit: fupplementa prop femper habuit,qunbsp;in demortuorUm locum cito fuffceret,gerrim ferens legio num defel. Vn-imni arma,thorax amp; lorica,item arcus amp; pharetra,nonnulli fcuto,lancea,en-fqe faicato vtuntur : maxima pars corio corpora muniunt, cteri ferro, gla-nbsp;nbsp;nbsp;
e ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 92-51 ANT, B O NE IN II RE R. VNGAR-
dio longo accinftijamp;pugione. Hirfutis adliacc fe pellibus inlt;3uunt,amp; dcmifTjC barb, intonliquc crines, villorum inftar, fcroces toruosqj afpedus augenc,nbsp;cantumque terroris adiiciunt, vt folo obtutu, nedum congreflu perhumanosnbsp;hoftcs abljjsrreant. Regis beneficentia magna, gratiam:feueritas iumma,reue''nbsp;rentiam religionc luis populis exigebat, quare grata fibi praftabantur ob-fequia, amp; amari aque ac metui ab omnibus vidcbatur.Invexillis coronata fe-rebat aquil,qu quidem infignia, ad Geyf vfque ducis tempora V ngari con-Truarunt. Seueri nomen imperii augebat infcriptio, qua in diplomatis vteba-t jr: Anbsp;nbsp;nbsp;L A Mundizici filius, amp;magni Nembrothinepos, Engadinatus,di-
uina benignitate Rex Vnnorum, Mdorum, Gothorum amp; Dauorum, metus lo orbis, Deiqs flagellum, hoe fieri mandat. Poftquam Atila dignitatem regiamnbsp;fortitus eft, non minus xque qu.?m feuere dominari cpit : omnes genres fibinbsp;fubditas,adgratiflima oblequia redegit:Sicambriaimperij federn elegit,quamnbsp;fupra Budam veterem fuifle volunt,cuius adhuc veftigia multa fuperlunt. Ne-quc idtemere fa(ftum,ad Danubium Scythi terminum federn optauit,vthincnbsp;Scyrhas regeret, bine Romano Imperio bel inferret, cuius cupiditate quamnbsp;plurimum ftuabat. Accedebat Pannoni vbertas,fcracitasq Myfiarum amp; Illynbsp;rici, quare immenfum exercitumalere poterat. Succendebat amorcm domi-nand;,memona bcllorum,qu fuperiore tempore Vnnicum Romanis in Pannonia gclferant. gcrrim ferebatfuorum vitoriamtantoperefuil'ecruen- lo
nbsp;nbsp;nbsp;tarn,quare ad tanti fanguinis vltionem irritatur. Verum antequam tam magna
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cptaadoriatur,Scythiamdifponere ftatuit.Itaque per cunta rgna populos-
t^e,pr.t fides,prroresquftoresqjdiftribuit. Bledamquefratrem,quemple-riq; Budain appclPant,in regni focietatem admiferat,nequidfeditionisaut ex-terni belli orirctur, vniuerf Europica Scy thi prfecit, fummamque potefta-tem tradidit. At ipfe mox cum innumera muititudine copiar, prouincias Im-perij Romani adoritur: in primis vtranque Myfiam, Tliraciam, Macedonian! amp;!:Iliyricum*rauiflmo bello follicitat. Belli caufas datis Tlietrico amp;: Macri-no Jduerfus Vnnos auxiliis commentatur, ValemirOftrogotbarum, amp;: Hala-ricus Gepidarum rex, Atilam initafocietate fequebantur. QmnetiamMarco- 30
mannJ*Sucui,Squadi, Eru'i amp;:Turingi, vn cum Vnnisftipendiafitcicbant,nbsp;tanta Barbarorum colluuie omnia igni ferroque mifeentur. Hc vbi omnianbsp;Martianus accepit,Theodofijexemplo.cuieo tempore rite fuccelTcratjVt Vn-nis,Gepidis amp; Oftrogothis facilis refifteret, cumGenferico Vandalorum, amp;nbsp;cumPerfarumregcinduciasinit. Quodfpem Atilfefcilit. Quum enimab o-riente Perfas, ab occafu V ilgothas, ab Aphrica V andalos, ab aquilone V nnosnbsp;Romani hoftes haberent confpirantibus vndiquein Martianum totgentibus,
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facile fp^rabat Imperium perbreui Romanumiriperdituin. SedRomanus Im-
perator, vt fibi,amp; imperio prcaueret,amp; cumvnico eodemiquemaximo expe-ditis hafte certaret, cum exteris bellacompofuit,amp;in Atilam, quafennque 40nbsp;poteft vires intdit. Arnefti dem magiftrumequitumVnnisopponit, qui quum
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud Martianopolim hofti^us occurriflet,in primo prlio fuperior cuafit arri-dente aliquantulumfortunafretus,dumincautis amp; nimis auidcumca lidif-fimo hoftebelumgerit,ab Atilae copiis circuniuentus occubuit.Martianus Arnbsp;neftidis morte admodum confternatus, confilio hoftem circumuenirc ftudet:
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod frpe plus viribus polTe nouerat. Videbat tot gentium multitudinem, innbsp;obfcquioconcordemnon futuram : arque fiin Illyrico amp;Thraciadiutius per-manfilfet, fa.me tantum elTeperitura. Q^re inter reges treis facile difcordiaranbsp;ferere, muneribus pollicitationibusque diuertere, aliquem in focietatem alli-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccre, hoftium confilia interuertere fe pofl'e confidebat: ne minorem quidem 50nbsp;fpem in prouinciarum inopia collocabat. Quod dum intenderet Imperator,nbsp;Eine prliumcontrahere,hinc fubtrahere Gommeatus,tentare regum animos,nbsp;dilfenfionum femina ferere, curare concordi focietatisqj folutione, nutantesnbsp;quofdam fubduccre,aiiqui etiam eins verbis credere.Contra Atila,aftu prepo-
nbsp;tensjimperatoris Martiani confilium prxuenire j properare pugnam, in fteri'i
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folo
DECADIS . LIBER HL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y?
folo niorari, commeatus vndiq; cogr,in vberrimas regiones amp; oppida fe re-cipere,feuerifm fuis imperre, regum focietat largitionibus amp; omcio con-firmare, milites in obfequio quauis arte retinere. Quinetiam Budam fratrem, cui gubernationem Scythi,dificdam^ vrbem in Danubij ripa,Sicambri-que ruiniSjBdam deinde diftam, delegarat, dolo captum interfecit. Vngaro-rum annales poft cladem Catalonicam interfctum tradunt j quoniam quuninbsp;poft fubaiam Myiam,Thraciatti 8c Macedonia,quum ex Gallia Atila Sicam-briamrdiiflet,fratrem^ inucniflet,Sicambriam,quam muro cinxerar,non A-tilXjfed fuo nomine,contra mandata Buda nominaflc,eumdolo captun^ proie pria manu,pr nimia ira btruncafle prodiderunt. Diuerfas alij fratern mortis caufas referunt,aut quodmitioris ingenij vir formidolofas expeditiones in-hibcret,aut quia cum eo fpe contenderet,amp;lberis argueret, quod Gepida-rum 8c Oftrogotliarum reges in focietatem adfcitos pro fubditis ille trataretinbsp;aut quia cum Scythis fe immitis ageret^ lordanis j quum nullaregni focietasnbsp;fitina (it,vt folus regnaret,infidiis fratrem intcrcepifle feribit. Hc Theodofionbsp;Albino confulibus gefta funt. Quare Atila poftqum Illyricum, Macedonian!,Thraciam amp; Mylias pafTim igni ferroq} vaftauerat,prclufumqj ad Con-ftantinopoliniaditum,Martiani copiis intellexerat, in Pannonias Sicambriamnbsp;fe recepit : qutnqj fraterna cde,nori plus inuidi qumterrons vbiq; con-io flauerat, amp; dilfiniulata pnitentia duftus, fe inconcione purgare conftituiti
Qum mifera ft conditio 8c fors ipfaregnantium,e:iemplo meo difciteproce- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tes : qui vt iufticiam 8c quitatem, ac mandatorum obferuantiam edocerem^ atque fimul oftenderein,quo ftudio edifta Scimperata prftari debeant,frateinbsp;no heu fanguine me id expeririprius oportuit. Fratremvnitum, quem mihinbsp;confortem imperij feceram,vt interficerem meneceflitas adegir,Romuli (vta-iunt) neceflitate addudtum, qui legum mandatorumqj contemptum j fraternonbsp;qum alieno fupplicio vlcilci maluit.Nonenimignorabatvirile diuinus, quinbsp; paftoribus ouium,reges gentium fadurus erat, nullum bene imptrium amp; rgi amp; amplificari poflc,nifi omnes legibus ac regi parre didiciflent.Q^d ffle-
30 gesamp; edita pro irritishabeantur,omniaprotinusmifceri videns amp;ireperdi-tum. lufticia nanque fola, nonmod res publicas 8c imperia, fed focietaltm o- mnem munit, 8C feruat. Quinetiam facinoroftflimam quanque multitudinem,nbsp;velut in latronibus videmus,qui partam xqu prxdam partiuntur,quitas ipfanbsp;ne folui quidem facile patitur.Hac potiffimm magiftra,maiores noftri Barbare gcncrc nati, ita imperium auxerunt, audumq} feruarunt, vt fui pofteri iamnbsp;vniuerfo orbi leges dare confidant. Promde meo fanguine non peperci,ne exemple meo facinoroforumaudaciam confirmare : quibus tanto ftudiofiiis ca-uendum cft,ne vel minima errata committant, quanto feuerius in feipffim ^ni-fnaduertendi iufticia regia fumpfit initium. Hc quoq; pattauimus, ne facro-fand iufticinumperniciofaquadindulgentiainceftaremus. Quiguber-nationi falutiqj public natus eft, amp; in tanto faftigio, diuino nuipine colloca-tus, nullapriuati affedus ratione, publica vtilitate 8c quitate diuerti debet.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Inimo quanto coniundir eft, qui errarit,tanto feu?ris in eum animaduerteri dum eft. In prouincias populiRomani profedurus, non tarn vt earum iniuriasnbsp;vlcifcerer,fedScythicum imperium propagate, ad quod me natum, vtpar eft,nbsp;femper cxiftimo (me mifer urn) fratrem admonui in pr imis,vt regnum pacatumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
diligentiflime curarer, iufte fandeq; gereret,nemini ius fuum eripi patcretur: deinde vt Sicambriam,vrbe olim populi Romani, ex legione auxiliatrice con-flatamedudamque Sicambris, extremis Germani populis,quandoquidem
50 multas quond Romani legiones, prfertimqj Germanas in Danubij ripa col- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
locarantjin vrbeisqj redegerant,vE Barbaros tranfitu fluminis inhibrent, non ^odo inftauraret, fed mnibus longe amplioribus circumduceret, demum^nbsp;^eo nomine appellater. Qmd fecit infelix.* Immemor edidi, immemor inei,'nbsp;qui fraterna charitate,in Imperij focietatem,neminem corriualemadmittentisnbsp;adfciueram,pr ambitionc immodicay vt nomen ac dignitatem meam fenfinfnbsp;nbsp;nbsp;
iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 94-54 ANT, B O N F I N 11 R E R. V N G A R. attenuarct,vt dcmum vnicus impcrarct,rcgiam fedcm,contempto mandato,nbsp;fe Budain nominauk : lf maiellatis crimen, de eo ram bene mcritx, pro ni-hilo diixit. Qu_em regem creaftis, qucm Martis Herculisque patris numen efl'enbsp;iubcbat,nonlolni pcflundare,feddelcrc fpcrauit. Quod quidemfacinus vbinbsp;compertTimhabni, hand iniquo ex teftc furorcm ccepi, nondum oblitus quanbsp;charitate ac fiduciajamp; quanto mentis ardorc,traditaScythicx reipublic fum-mam accepcram,non tam mihi, qum Imperio veftro indias parari intellige-bam. Ab omni femper expcditione,amp; ab ea vcl maxime, quin ImperiRo-manum pararetur, me femper rcuocare nitebatur. Romanos tabellarios fpcnbsp;cum leris intercepi, notis quibufdam obfcuris cxaratis, quibus hoftcs multa, lnbsp;amp; prfertim integrum Scy tharum Imperiumfratri pollicebtur,!! me ille de-ficeret,aut quauis arte me circLnucniret, bcllve inito reuocaret.Lnmodicanbsp;fides fi fallatur,immodica quoq; indignatione conficitur. Quidplura ? Ne duxnbsp;Vobis natuSj medio to'leretur,ne Scythis Atilafubripcrctur,ne fidiflimo pro-pugnatore Scythia defraudarctur,ne Romanis domitand Scythi occafio da-retur^ne facrofand iuftici numen pollucrctur, ne mea perniciofa negligentia , ac ftolida charitate, facinoroforum audacia augcretur, fratrem compertisnbsp;infidiiSjContempto mandato,lfamaieftatcrcgia,nonquafitoli:ore, non ac-cito carnifice,ne refpublica meo fanguine Ixderctur, adortus intcrfeci. Fra-c,quni regno,quam republica,qum dignitate carere malui.Quod fi neque
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ianguini meo,neque vnico fratri,rcipublic gratia me pepcrcifl'e vidctis, quidnbsp;in alios,qui federate quid commifcrint,me faiurum putatis? Pugnauitin pe-ftore meo aliquantifper cum publica.priuata charitas: public tandem rarioninbsp;priuatus cclTit aft:us,quod omnibus his qui prfunt, faciendum efic cenfeo,nbsp;fi optime fibiamp;rcipublic confultum iri velint. Tu autem frater infelix, mc-cuni vfque regnalTes,!! pari mecum amore,amp; publica charitate ccrtalfes. Nonnbsp;te in regni confortium frater admifcram,vt temoX vitapriuar,quando tecumnbsp;qui vnicus,demque charifiimus mihi fueras, dignitatem amp;vtranq; fortunaranbsp;coimunicare volui.Non eacaula te tantum cucxeram,vt te fubindc carcrem,nbsp;fedvtgubernandi labores cumhonoribuspariterSc triumphis tccuni imparti- Jo
rer,vtnutuo quandoque alter alteri congratularemur. Plus tibi quam mihi ti,nbsp;mere folebam,ego labores,ego periculaobibam, ego in prliadefeendebam,nbsp;vt tuam meaj vit anceferreni. Non fratris, fed vnici loco filij te habcba,fi for-tuna dedilfet^vt immaturo lato interciperer, te regnihredcm, te mci nominisnbsp;ddcnforemamp; vltorem cdis tore fperabam. fpes hominum fallaceSj mife-ra.m mortalium cditionem,amp; eorum pratcrtim,qin in aliquo fafiigio fi ci funt,nbsp;quibus quto fortuna maioijtantocditiormiferiar amp; periculor cumulus ac-cedit. Maluitrcm,fi per vtilitatcmnoftr rcipu.bliclicuiflet,hoftili manuoc-cumbere, qum fraterno fanguine fdalTe manus. Malim tarnen prpotentis
iufticia;numen fraterna vilima pro regni falute expiare, qum commiffa in 4*^nbsp;rempublicam piacula pra:terire.Proindc edita, leges, amp;:mandata feruarc, ex-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cmplo mei fanguinis difcite, qu fint ab his rgi expendenda fupplicia, qui e-ius imperia militiamque d?tredtarint, autparria iuralxferint, authumanitatisnbsp;officia violarint, qux debetis obfequia prarftare indulgcntiffimo fuppicibusnbsp;principi,amp;prfertim bene naerentibus red freliciterqj obtcmperare,vt com-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muni cum co fortuna frui liccat,perfidiam, fuperbiam amp; infidelitatem, mortenbsp;cautius euitate.Nihil cxiftimte commodiusj qum in boni regis obfequio vi-ucre, publicaque commoda priuatis (vt fecimus ) anteferre. Q^d fi feccrjtis,nbsp;non tam Imperatore bono, qum optimo milite, Scythicarum fortuna rerum
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gloriari poterit. Ego ante ne fraterrios mnes nobis iniquos habeamus,edico,nbsp;vt qu infelix nuncupauit,votaprftemus:inft:aurat Sicambriam,Budam ap-pellemus, pioq; funere acladle pariter amp; vino placare ftudeamus. Sccundmnbsp;Atil orationfunus fingulari pompacclcbratum,Non tam Bud fatum,qumnbsp;Atii e fortuna dira deplorata,collachrymantem pariter amp;: ftuant omnes vitro
nbsp;nbsp;comiferantur, fratre iurc cfum cxclamat. Ad hc cfolantur firaul amp;:hortan-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.
DEC ADIS L LIBER Ht
ur,nc fccafu fratris excruciet,ne vc Scythicx reipublic dcfitircgno confulatj 'Sd VC infticutum fuccglorix iter, Scy thicamquc fortunam profequatur, exorat.nbsp;Paucis pft diebus vbi fe collegit j fratcrnisqj manibus iufta perfoluit, ad bellum initum animum reuocauit, quod tot gentium imperio fretus facile prfti-tit. Quinetiam nihil vfque adeo magnum amp; difficile venicbat in meteA, quodnbsp;fe eftcclurumefte nonconfidcrct, quum bcllanonminus arte, qumviribusnbsp;tradare folerct,nihilq-, magis intenderet, qum Romani imperij ruinanii Initanbsp;confilia profcquitur,Romanos amp; Vifigothas, quos acerrinios hoftes habebatjnbsp;ne ito fimul fdere in Vnnos coiurarent, eo vfque quietos dimittcrc ftatuit,nbsp;J quoufque eorum intima penetraret, omnemquc his coeundi poteftateiR eri-perct. Quqdvt aflequeretur ,EciumMyfiogenere natum, fibiqj amicilfimumnbsp;tentauit, cum quo loannis tyranni temporibus^e tranfitu initaliam olim f-dus iniuerat. Multapro inftaurando Imperio Romano pollicetur, vt fibi Vifi-gothas.quos fcruos luos amp; profugas appellate foiebat,Romano fdere punirenbsp;licerec. Contra verb cum Theodorico Vifigotharum rege, qui Valia: rgi fuc-celferatjclam agebat,vt cum Vnnis,Gcpidis,Oftrogothisq5 confanguineis.Oc-cidentis Imperium tutb retinerc, quam cum petfido fuperboqj Romano hoftenbsp;periclitari mallef.acceptas ad hc clades, amp; impcndens a Romanis excidiiim,nbsp;qui iniurias cumulatilfim vlcifci folcnt,commcmorabat Confirmabat in hoCnbsp;iQ eins perfidiam Genfericus Vandalorum rex quippe qui Vifigothas hoftes for^,nbsp;naidans, vt lordanis ait, multis largitionibus Atilam in eorum bella prcipita-bat.Nam quumTheodoricifiliam vitrico filio coniugaffet.eiq; ob veneficij fu-fpicionem,patri in Gallias remifilfet, hand fibi paruma Vifigothis timere cogonbsp;batur,quarc Atilam aduerfusTheodoricum magnis muneril^s die nocluqucnbsp;irritate contendit. Atiladolorum artifcx, quippe cuimos erat,hoftem prius arte, quamarmis oppugnarcjegatos ad Valentinianum mifit, quibus Vifigothasnbsp;Romanis fufpciftos reddere conabatur. Eis hxc mandata dcdit: fibi cum Romano Imperio nihil effe ,quo bellum ahquod vtrinque moliri opoeteatdmmonbsp;fe Romanos obferuaffc, amp; corum focietatemnunquam contempfifte.fed ciftn
JO Theodorico fibi rem efte, qui Vifigothas Vnnorumferuos acprofugas in dici-onem fuam vindicauit, alienx gentis imperium vfurpauit. Neque diuBusfe * paffurum Gothos fub alienoiure verfari,quinetiam armis eosin priftinamnbsp;conditionemaflerturu.Item polliceri fe imperio Romano, in quouis bcllo au-xiliamagnadaturum, fi cumTheodorico ipfum xquo animo dccertare pati-.nbsp;antur. Perpetuum quoq; fdusfe cum Romano principe ilurum ,fi Gothos nbsp;qui Italiam igni ferroq; vaftarint, vrbi Rom gentium regihx perpetuam no-tarn inufl'crint maieftatemimperij Romani, xternafiigillationc fdarint, cu-mulatillimas fibi pnas expendere permifcrint.AdTheodoricum conafcri-bit admones,vt Romana fugiat focictatem,qua nil fibi(vcfupradiximus)peini-
40 ciofius efte poteft.Intellexerateius infidias Valentinianus, adTheodoricumqj * fcripferat,haud aliter Atil refiftend,acorbis perniciofilfimo tyrano,cui tantum inelfet audacix,vt totius orhis Imperium,tanquam fibi vni debitunsjaffe-rere niccretur,neq; belli caufas qurcre, neqi iuft iEindicere folitumnd dun-taxat putare legitimum.quod frua libido iufterit;eum commune omnium ini*nbsp;micum, communiaquoq; ab omnibus odia mereri. Proindc oportere Vifigothas Roman reipublic e adiumento effe cuius ne mediocre quidcm partemnbsp;poffiderent,prxcauere dolos Atil^ vnaqj cum Romanis ineumcoiurareiquodnbsp;ni fecerint, perbreui communem vtriufq; ruinam adfutura. Ad hxc Theodo-ricus coercendameireVnnorumaudaciamjneq} animos neq; vires his defice-
50 re oportere,qui iuft pugnarc coguntur. Neque bellum graue futurum, quod iniquitate caufte labefaiatur. Deum iuftas in bcllo fouere partes, proinde fcnbsp;nunquam Romanis, vt par eft, neque regno fuo defuturum* Ecium artem A-til non ignoraffe , eXitus oftendit ; quando Thcodoricum literis admonet,nbsp;quid fieri opus fit, amp; quot amp; quanti infmt Barbaro doli qui nifi pari arte elu-dantur,his omnino ccderc oporteret. Rpublicain Occidetalem V alentinianinbsp;e iiij
-ocr page 96-ANT. B O NF IN II R E R. VNGAR.
Romx impcrantis audoritate gcrebat Ecius vir hellicoliffimus fcniper habi* tus, amp; hoftibus admodum formidolofus.Galias pariter cum Hifpaniis guber- nabac,neque fibi prudentia amp; fortitudo deerat,quando pari cum Barbaris aftunbsp;ccrtare ^oterar.Neqe Vnnorum hune artes viresqj latebant, quippe qui olimnbsp;depotapotcftate,quuminagro degeret, ibiq; quuminimicus quidam repen-tino cum incurfu opprimcrc tentaflet, profugus ad vrbem, atque mox in Dalmatian! amp; Pannoniam confugiflet, ad Vnnos demum peruenit, quorum ami-citia opeqs vfus, principum gratiam, interpellatamqs poteftatem rccuperauit.nbsp;Qi^re haudinfeius, cum quanto et qum feroci hofte res libi foret, Theodo-ricum, exercitum quemeunque poteft, comparare monct, procercs adhibet, iamp;nbsp;quando non tam de dignitate,^am falute comuni ageretur,amp; qua cum gentonbsp;bellumgerendum fit,cdocet.*rhcodoricus iam ValentinianoacEciocdo-dusyquid fieri oporteret,neque fraudulentum Atil ingenium ignorans,omncnbsp;ftudium ac diligentiam in comparandum exercitum intendit.Sex ei filii erant.nbsp;Fridericum, Henricum,Hunneric domi relinquit,vt regno prfint,ius dicatnbsp;populis, ctcraque difponant .Thorifmundum amp; Theodoricum,maiores natu,-fecum commilitare iubeLGothos vndiqe cogit, multas legiones inftituir,nbsp;totam Galliam Narbonenfem Tarraconenfemqj Hifpaniam, nomina dare iu-bet. Omnes fer arma fumere cogit, liquidem mgentes et innumerabiles Vn-jiorum copias elfe arbitrabatur. Et eo maiorem exercitum Atilam compara- lo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re nouerat, quo potentioribus cum hoftibus fibi rem elfe inteUigebat. Nequcnbsp;feruis quidem, neque agricolis omnino parcendum eft'e reputauit. Duo filijnbsp;lt;mperatoris pariter amp; militis officia prftare, turmas cohortesque conferi-bere, arma, murfitiones amp; tormenta parare, certatim ac folicit curare omnia,nbsp;patri animum auger,populorum animos ad gloriofum bellum hortari. Contra tamgenerofa proie pater gloriari ,maiorumexemplahis referre, qibus iu-uenilia pelora fuccenderet:quanta Gothorumgefta fuerint,amp; progenitorumnbsp;roboraritecfere,neq; quicquam duxifle turpius,'qummortemjhoftmvcnbsp;tiiftere,nihil reformidareprter turpemvitam.Qtwre tanta Gothorum manusnbsp;breui tempore coata eft : vt cum magno quouis cxercitu tuto cercare poftet.
Ne minore quidem ftudioamp;celeritate in Italia Valtinianus,amp; Ecius inGalhanbsp;vtebatur.Imperator deletumhabuit,fponte omnes nomina deferebant, ne abnbsp;Vnnis,ea qux Gothis olim acceperant,pati cogercntur.Scythicum in Gothisnbsp;furorem expert!,eo magis timete cogebantur,quinetiamfilicuiflec, Iponte fuanbsp;matron nomina detuliftent. Augebat metum Atil rumor non modo quodnbsp;Myfias,Thracias,IlIyricum amp; Achaiam immani quadam amp; inaudita crudelita-tevaftaflt, fed quia Theodofio amp; Albino confule fratrcmvnicum,confor-tem regni temer fuis manibus intercmiflet. Quamuis liberalem audirent, hu-mani tarnen fanguinis auidiffimum intelligebant. Auxerat Itali Galli^ tu-multum,cum ingenti animorum cofternatione, fida de Vnnis fama,qudhu- 40nbsp;mano fanguine,vtpote qui Scyth funt,ferino more vefeerentur : quodhofti-um capita ad equorum peiftora fufpendcrent, quod eorum caluariis pro gem-matis poculis vterentr, (^ui Marti Herculiqj patri malarent holpites:quipa-t?res fenes interficerent, interfedosqj auidiffim ac folennitcr deuorarent, Ad-debant plerique feritati.qui equino fanguine viuerent,alienigenas nullos ama-rent omnis prorfus expertes humanitatis. Ne minus quidem orthodoxfideinbsp;Chrifti optimi maximi timere cogebantur, quippe Atilam intelligebant, nullanbsp;veri numinis re'igione tencri : quinetiam nihil dira crudelitate putare reftgio-fius,nllamque hmana vidima prftantiorcm exiftimare : nihil aliud qurc-
re, qm human! gentris feruitutem, ac interitumimperij Romani. Italrum ylt;? multi qui die fuum incruenta morte obiiftent, cos flices exiftimabant,quip-pc quos tanquam diuina quadam benignitate, ex hac miferrima vita creptosnbsp;rcputabant.Alij contr, prifeorum temporumnon ignari, Barbararumqs mc-mores iniuriar, amp; animo longe fortiorc muniti,hos beatos prdicabant,q
nbsp;nbsp;bis temporibus nati eflcnt,quibus Scythicam immanitatemvlcifciliccrct, pro
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animi
D E G A D S L LIBER I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57
hinii conditiohe quifquc loqucbatur. Eo tandem tes It al a cum Galica redi^ da fuerat,vt pars magna neceflitate,fponte casteri fortes animos prftare vide-rcntur. Accedebantprodigiaamp;: borrendaligna, qu publicum metum auge-bant. Procera deorumfimulachra nonfolm no:u,fed interdiu vifa, qu libinbsp;pro fe quenque prcauerc iuberent : fanguine c clo gutt defluxere, bici-pitcs infantes cditijfacratedain plerifque locis de clo tada. Vox node audita fpe, Caue tibi Italia : dij qnoq; puluinaribus auditi. Multifolo metu oc-cubuere,quia nequefocis neque aris Atilam parcerc fcrebatur. Interhc Va-lentinianus eo audacius omnia agere,habere deledum, legiones amp; auxilia vn-o diq; cogr,amp; nihil ftudij ac diligenti prtcrmittere : ardentius omniaEtiusnbsp;follicitare,percuffo cumTheodorico fdere,Romanas ex Italia legiones edu-cere,ad omneis populi Romani prouincias legafbs continuo mittere, qui auxilia validiflima petant,vniuerfamGalliamGermaniamqi vexare. Legatorumnbsp;opera Burgundiones,SaxoneS)Riparioli, Lambriones, Romani quondam milites ; item Meroneus rex Francorunijqui Clodioni patri in regno fuccefl'eratnbsp;Sarmat, Lutetiani amp; Armaciani, vn cum Gothis amp; Romanis contra Vnnosnbsp;coniurarunt. Innumeraprofedb fuit auxiliariumcopiarummultitudo,qu adnbsp;Ecium amp; Theodoricum in Gallias conuenerat,quare exanimatafociorum pe-dora,haudparuminftaurata funt. Quifalutem paulo ant defperabant, nuncnbsp;10 vitro prpotcnti hofti occurrere cupiunt. Ducibus nimium confidebant, quinbsp;viribus., aftu, prudentia, ac rerumexperientiaprpollerent. Addebat animosnbsp;Ecij fortuna,cum non mediocti iapientia coniunda,qu in re potidmm militari fuum exercer imperi. Thcodoricus amp;Ecius,qui tot copias dudare co- nbsp;gcbatur.vt vtriufque gentis feruaret imperi,nil Atil congrelki auidius opta-bat,nec quicquam reputabat antiquius. Ante hoftis adutum, in diuerfis locisnbsp;ftatiua habuit,commeatus vndique aduehi mandauit : per varia ppida difpo-fuit annonam,ne quafort rerum iriopia,militum immenfa multitudo labora-ret : omnia qu bello funt vfui, prius ira prouidcrat, vt nihil deelfe )jideretur :nbsp; prfidia per ciuitates vbiqu difpofita,itinera quacunque poterant,vbiq-, prgt;- clufa,impofitaq; prfidia. (^l quidem omnia quum per exploratores variesnbsp;ad Atil aures perueniirent,lu quandoque audaci pnitentiafubiit, ill*idqjnbsp;magis ac magis indoluit,qudnequemultitmfuasarteisaduerfusRomanosnbsp;proScere, quinetiam illis patefadas elle, ac pari dolo eludi intelligeret. Duranbsp;inter Gothos amp; Romanos difeordias ferere ftudebat, amp; inter ferendum in herum intima pcnecrari fperabat,dcprehenfas eius inlidias aduertitzdum aliis dare verba conabatur,accepifle potiusqum dediffevifus eft.Namdumiftamo-litiir, hofteis potius tacito admonulITe, vt bello fe accingerent, qum fefellifTcnbsp;videbatur. Quinetiam li id honeft facere potuifl'et, bellum potius dctwdaf-fet, qum his hofteis artibus irritaffet, fed ne magnanimitate fua deficere vi-40 deretur,ad apertum bellum animum intendit.
RERVM VNGARIGARVM DEA- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
DIS PRIM LIBER* III.
m V V M maximis Atil animus fluduat incptis, qui Sicam-briam fe rcceperat, omnium ibi procerum conuentum edi-
I xit,vtdcfuturaexpeditionc decerneref.conuenere vndique ' principes, in primisq; Thctricus Veronenlis acerrimus olimnbsp;V nnorum hoftis,quem Atila non fine maxima libralitatc acnbsp;officio fibi conciliarat,familiariflimumqucreddiderat.HunGnbsp;quoque frequentiffimi Germanorum procercs fequuti funt,
vt in Scythicam fee beneuolentiam pariter inlinuart, qui quum Sicambriam prter opinionem regisveniffent, gratiflimo omneshopitio admiffi, ac vultiinbsp;quoque regio multo gratiore except! funt. Thctricus igitur regali beneficen-tiavidus,ficinconftantis ingenij compos ,quum in Romani bellifermonen
5 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.'
ex dedita induftria iriGidiflet, nimiq; ftuderet aflentatione placere nutanccni aliquandiuregis anrium confirniauit. Occiduas eniih Imperii Romani pro-uincias inuadendas eile fuadebat j quando prfidiis legionibusqj carerent, amp;.nbsp;triumphor materiam non mediocrem afFcrrenc. His verbis Atila admodumnbsp;confirmatus, neq; infcius,quos hofteshabitrus effet,quam ingentiffimas po-tuifj copias comparauit. No folm per vniurfam Scythiam dele:um habuit,nbsp;verumetiam auxiliares quafcunque potuitcopias, vndiq; contraxit.Cui fe fo-cios pariter addiderunt, Ardericus Gepidarum rex, item ValemirjTheodemirnbsp;Vindemir^ fratres, qui Oftrogothis imperabant. Acceffere quoque Marco-mani, Sueui, Q^di, Eruli amp; Turingi, pari fpe prd duti. Quqs quidem inbsp;quingenta circiter armatorum milia fuiffe ferunt. Ad hc fummam carrorumnbsp;muititudinem,C ctera,quaAello funt vfui,comparauit.Nam amp; plafttis ca-ftrapfo vllo munire,amp;: inprlio prfertim,ad circumuenieridos hoftes,Vnninbsp;Scytharum more vtifolet, Sed antequam Pannoniis moueret, ne ab arte fuanbsp;dcfceret, impetrandam ab vtroque bofte clmpacem tentauit, vt dum cumnbsp;altero pugnaret, ab altero tutus effe videretur, quare facilius vidoriam fpera-ret.Q^od vbi obftinatis animis denegatum iri intellexit, Illyricum totumdiri-pit,amp;inccndit. Mox Germaniamtantofuroreaggreditur,vt vicospaffimamp;C,nbsp;oppida ccremaret,omnes cderetjfacra amp;prophana qu dinieret,nec xtati
necfcxui vfquam parceret: omnia cdibus, rapinis amp; vlulatibus compleban- 2-nbsp;tur,facilemeximmanifxuitiavilt;ftoriam feconfequuturum effe Coftdebat.nbsp;Magn Germani tantum pepercit, quia Marcomanni,Q^di amp; Sueui,quos
cum Atila commilirare diximus, Rhtorum, Vindelicorum, fuperiorisq}nbsp;Pannoni con^pedu vlteriorem Danubij plagamhabitabant. Superato tandem Adul montis iugo, in Heluetios vbi defcendit,pari crudelitate graflatur,nbsp;Quicquid intra Rbodanum Rhenq; interiacet,pflm diripit.Inundantis Nilinbsp;more, in fuperiorem inferiofeinqj Pannoniam,qu cis Rhenum in Oceanumnbsp;vfquc proenditur, acdemumin Galliam Belgicam cum exercitu eft'unditur,nbsp;icurfat, mifcet, ac turbat omnia. Conftantiam vrbem munitiffimam obfidet,nbsp;oppugnatque. Sigifmundum, eius regionis principemcum magna manu oc-curntemfundit,fugat^. Qui vbi mox Baftieam vrbem fuam ab bofte obft-dendam effe intelligit, fux ac regni confuluit vtilitati,pacem per legatos ab A-tila impetrat: pollicitus fub eius dutu amp; aufpiciis ftipendia fe fatlur um,:grata fcmper obfequia prxftiturum. Succedentem fortunam Atila ncquaquaranbsp;remoratur, fed vitro progrediens Argentuariam, quam nunc Argentinamnbsp;dicunt, acri obfidione circumuenit: qu etfi nullo munitionis gcnere careret,nbsp;ita tarnen diu noluqs admotis vndique macbinis quaffauit,vt vrbe breui tempore ^tiretur,praeda ingens bine abala,amp;: non mcdiocris patrat cdes.Tan-tus itaque pauor Gallos incefferat, vt cunlt;fta feditionem oppida fponte facc- direptione fe minime redimebant, Direptam Argentinam ,dirutis mnibus
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Polyodopolimt edixit appellari,quafi multis viis acceffibile: ac edito addidit,
indita capital! multa in vilorifu monumentum, ne qua ex parte quaff mceniarefarcirentur.In Rbemenfes caftra deinde mota,quos quum opulentif-fimos accepiffet, pari furore oppugnarc cpit, Qmim oppidani aliquantifpetnbsp;obftinat reftftcrent, dumvafiis fententiis difttabuntur,amp;dumde faciendnbsp;deditionc cogitarent, amp; ea quidem conditione ,vt dimiffs fortunis falui ac in-columes abirent, tanta vi exp.ugnationem adoritur, vt nufquam ftt ceflatum,nbsp;donee Vnni vrbe potiti, cuntadiriperet. Tanta in oppidanos commiffa fedeSjnbsp;vt nulli fer euaferint,nulla templorum, nulla tatis ac fexus habita ratio,reli-gio amp;:pietas, cum humanitate videbatur extinta. Nicafius enim Vrbis pontifex maximus,nimiafarttitate clarus,ac fenio grauis, amp;fortiffmus ClxriftianCnbsp;fidei affertor,regio iuffu inforo obtruncatur. Omnibus aris inietus ignis,mul-tiqj facerdotes, matron ac virgines quae in facrasdes vt vitam apud deorumnbsp;fimulachra tuerentur,fanc cofugeranqapudaras camp; funnSed quando de Ni*
afip!
DECADIS I. LIBER nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y5gt;
(afo viro fan:iflnio,ani mcntio fieri cpit,ne quid in occafionC piaculi c5-rnictatur, aliquarcfercmus. Paulo ante tempore, qum in Gallias Vftni pene-irarint, prxter ea qu dicta funt, multa, vt Annales referont, figna apparuere, qu diramtemporum leuitatem portenderent. AiTdui in primis terr^ motus,nbsp;varia clum prodigia edidit. Sub aquilone per nodem ignis perpetuus in -thr fpeciemvidebatur,amp; in eo line haftarum fimuachra referentes, crebranbsp;lunae obfeuratio amp; defedus,etia cometcs.Qu quidem omnia ingentem Gal-lix ruinam minabantur: c hxc Nicafius fxpe prjcdixeratjamp;: Amanus Aurelierinbsp;fis epifcopus,qui vtdiuinam deprecarenturiramjafliduacocione Gallos^dre-io fipiicentiam,ac veram religion hortabantur.Rhemenfes ab Vnnis obfelii Ni-
gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cafium confulunt,vtrum potius agedum, an Vnnis facienda deditioan pro fa- ,
lute vrbisfortiflime dimicandum. Ad hc Nicafius, Vrbem (inquit) quando Gallis diuina iufticia poenas exadura eft,nullis profedo viribus propugnarinbsp;pofte,diuino Rhemenfibus nuntine Barbaricum exitium immineretneque tauten ontni ex parte populo eft'e defpcrandum,fcd morti fponte occurrendum,nbsp;Vt ftipplicio corporum.lxtam iinmortalitateni animorum confequantur. Pro-inde iepaftorem pro fuis primum ouibus vitro ntonturum, quinetiam non fc-cus pro itoftium aC amicorum falute,omnibus orandtim, diuinamque miferi-Cordiampr mortis patientia implorandam. Eutropia quoqiie fror,ne minoio re quidem vehemetia, fublatis in clum manibus, popiilunt adpulcherriman*
,0 ac ialtitarem mortem elata voce fufeitabat. Non minus audoritate pontificis, quant Virginis excmplo ad martyrium fuccendebanturonines,conceptus Itincnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
pudoramp; religio multitudinis animos confirmabat. Solutaconcione,populunF ad implorandam deorUm opem, in bafilicam diu Virgini diLatam ducit. Ef-fradis portis,amp; irrumpentehoftili agntine,Nicafiuscum forore ftans pro tem-plo,forti animo infeftam cohortem expcdat,C appropinquanti his verbis oc-currit, elataque manu filentium indicit : Quando diuino nutui maxima qux-quepoteftas obtemprt,cur vidoriam(inquit)in dignitatis noftrftibiem connbsp;uertitis ? Si nobilium bellatorum eft titulus, Parcere fupplicibus, amp; debellJrcnbsp;fuperboSjCur in Chriftianam prolcm,fuo Deo humilem, vobis non modo fup-
pliccnt,ad pedesqj procidetem,fed imperio veftro parituram) amp; nunc vAtiam imploranteni,tam atroci vultu amp; infeftis armis fatiire contenditis ? Vos etiamnbsp;homines efte mementote, verum Deunt agnofeite, fandi nefandive non im-memorem. Nlitehumanacxdeamp; immani crudehtate diuinaminvosiramnbsp;prouocare : ne fluti veftri potius infidias tetendifle, quam excidiunt noftrumnbsp;anhclaife videamini. Q^d fi ones meas omnino trucidare pergitis, me cumnbsp;germana primiim obtruncate, hanc pro populi falute primant Deo vidimamnbsp;madate : at fi cteris parcere nolueritis, multo plus verx falutis, qtiamtxcid jnbsp;Vos Chriftianis allaturos efte feitote. Talia iadantem immanis turba obtrun-
40 carunt, abfciftiim fubindc caput aliquantifper diuina verba rettilit, illudque in
,(j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primis, Viuifica me fecundum verbum tuum, Domine. Eutropia quumin i-
pfam Barbaros fxuitiam remifiife cofpiceret, verita ne ad ftupfa fda referua- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
retur, in fratris interfedorem, infeftis vnguibus infiliit. Sandumfratrem (ex-clamans) magno fcelere obtruncaftijfororemqj tibi feruas abutendant: iamiam diuina te fententia damnatum teneo .ntoxqj manibus oculos eruir,qua quidemnbsp;indignirate,confeftim ab al iis intcrficitur. Cxteri deinde ad vnum omtes cfi,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tantumqs fanguinis efFufum,vt ficcis vrbs pedibus luftrari non poifet. Horren-da deinde mortftra fubfequuta. Cleftium numinum acics, quafi dimicantes per vrbem difcurrere videbanturivoces in templis.amp; plandus auditinnfani per
JO nodem vifi lemures, horrendique apud aras fonitus. Q^re tantus hofti terror nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inccftit,vtvrbem deferuerit. Ciuiumcadauera, qupaifimftrataiacebant,ab
omni corruptionc immunia, diuino quodammiraculo feruata,miro demum odorc fragrabant. In deftituta vrbe lumina node multa videbantur j fuauilfi-mi Cantus audiebantur. Qj^re pauciftimi, qui tanta cde fiipcrfuerant, di-ino luflu in patriam fe receperant,fanda corpora incorrupta redolentia ih,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
-ocr page 100-6o ant. BONFINII RER. VNGAR.
uenerunt, ftupore magno correpti rite humi recondunt.In primisq; pontificis truncum nbili fepultura dont,Eutropiam virginem prope fepeliunc.Mortu-orUm fortuh inuident, Sigratulantur. Qmfque furum corpora difquirebat,nbsp;inuentque fine tabe amp; ftore, non tarn lachrymis, quam religiofis ac lcis o-fculis an^lexabtur. Ciuitatis reliquias cogut, quia multi pr nimio nietu ante obfidionem procul aufugerant.Vrbem inftaurant)Nicafiumamp; Entropia, obnbsp;miraculorum multitudinem inter deosrefcrunt,arasq5 pientiflime dicant, pa-triosq; deos appellant.Sed de Nicafiohatenus.NodumVnnorumfrorRhe-mcnfi excidio expleri poterat,fed fortunx dexteritatc debacchatur indies. Aunbsp;reliarm vrbcm opulentiifimam, ab Aureliano Imperatore nominatam, Atila lnbsp;obfidere ftatuit. Quo quum caftra mouiflet, traiedo Scquana fluuio,qui Bcl-gicam Lugdunenfi Gallia fepftrat, amp; contra Britniam ad Rotbomagum vr-bem, in Oceanum marc demergitur, tanta vi oppugnationem adoritur, vt nilnbsp;magis ahhelare videretur.bcvctuftam Cenomannorum vrbemfuifle volunt,nbsp;non minus opibus,quammunitione populoqueprftantem. Qjjamuis ardtif-fima circumuenit obfidione,amp; admotis machinis grauitcr oppugnat,parum tarnen profuitmam ppidni^neque deditione,nequemuneribus,neque condi-tione aliqua hoftilem feuitiam fedare pofle fperabant. Confirmabant opinio-nenijfinitimorum exempla.Nam nonfolmforumTiberij,Confl:antiam,Hel-^etios amp;Rhemenfes:fed Parrhifios, Sequanx accolas, multaq; oppidaamp;pa-gos pari feeditate diripuit. Vna obfirmatis fpes eratanimis, aut fortilfim refi-ftendo fe tueri, amp; longa Barbares obfidione defatigare : aut fi aliter accident,nbsp;^ulcherrim muri, vt iaduracorporum animos morte redimerent. Dumnbsp;Atila per Galliam Belgicam Sc Lugdunenfem, velutilupi more inter armentanbsp;graflatur, Ecius patricius Romanas copias cum Vifigothis per Narbonenfemnbsp;Galliara coniungit, in Tholofartmqj agrum,vbiTheodoricus refidebat,cumnbsp;cxercitfe recepit: ab vniuerfis fociis populi Romani auxilia contrahit, vt connbsp;fidentius cjimhofte manus confrt. Quodvbinouit Atila, ancipiticofiliove-Xlbatur, an vitra tenderer, amp; cum hoftibus cngrederetur : quod Alanorum,nbsp;Sarmatarum,Saxonum amp; Vifigotharum trophxa,quos Vnni fepe viccrant,fti- jnbsp;pendtariosqj fecerant, plane fuadebant:an verb explorata Ecii virtute, experi-entia amp; fortuna bellica pugnam detrelaret, quod Vnni bello nonnunqiianinbsp;antea abEcio fufi amp; fugati fuerant. Spe tandem viorix dutus, qua nimiumnbsp;xftuabat, relila Aurelinorum obfidione, vt hoftem audacia vinceret, moxnbsp;Lugdunum, deinde in Narbonenfem Galliamcontendit. Alii profefto fcri-ptores rem aliter tradiderunf, amp; fub aliis Imperatoribus geftamprodidcre. A-nianum Aurelianenfeiri cpifeopum , virumprofet omnium iudicio fandif-fimuntolimhabitum.liberatorem Aurelian vrbis fuific aiunt.hic multaante-hac fanbtitate fua,miracula: edidit. Nam quum vrbem defignatus pontifex ad-iturus efl'ct, Agrippinummagiftrume^uitum admonuit,amp;orauit, vtfolen- 4^nbsp;nem fuiaditus diem damnatoru impunitate,amp;: conictorumincarcerem libe-rationccelebraret.Quod quum ille abnuere pergeret, demiflus clo lapis innbsp;caput deciditzrelatus in cifbiculum,dum fanguinis profluuio mors immineret,nbsp;vifitantemvirum admifit, a quoinlpofita continuo manulibcratus eft: fan-^oqs prodigio correptus,omnesmiferabiles,extreme iudicio miiltandos im-punitate donauit. Anianumigitur af(ftiftima vrbis obfidiohucadegit,vfpronbsp;faluteciuitatisomniacogereturexperirijin primisqiiediuinam opem,quanulnbsp;lum maius prxfidium optari poteft : quarefolennesfupplicationes celebrari,i-pft cum vniuerfo facerdotumcoliegio vfbcm luftrare , facracorpora per alranbsp;murorum ambulacra circumfcrrc ,facra carmina concinere:Icfu Chrifti opti- pnbsp;mi maximi, ac mortaliumliberatoris auxiliumirnplorare. Cui dumfacerdosnbsp;quidam ab hoftibuscaptus per concumeliamillufiflet,dicens,Quodnuncfacis,nbsp;nos quoque incaftiim id omne fecifrc,ipfumque Deiim nunc fidelium imme-morem efte faum, prfcntanea continuo morte correpeus interiit. Redintegrate prlio, admotis vndique vrbi tormentis, populus ad aras vniuerfus con-fugit-
-ocr page 101-DECADIS L LIBER UIL
fugif.Pontifex cum Deo tantum chfidere iubet,moxDeumexoraturus m-nia confcendit: amp; vbi dextrum fibi numenadefle fenfitjin Barbaros expuit. E-miflb oris excremento,tam ptofufi mox imbres continuo defluXercjVt quatri-dui fpacio nemo hoftiumjpugnandi caufa,veftigiopedem mouere pofl'et: dilu uio caftra obrui videbantutj ingenti tempeftateamp; vi ventorumtentdi multanbsp;extirpata funt. Scytharum multi totrentibus tradi, de clo quoque pletiquenbsp;tati. Defidente vi nimbotum, Anianus eX vrbe prodiit, vt Atil fedaret ani-mum, amp; plebis fuse liberationem imploraret.In cuius confpeduvbi fe confti-tuit pater tiara amp; pontificio habituvenerandus, Cur Atila Chriftianum (in-10 quit) populum tarn fera crudelitate perfequeris, cur humanofanguinen^nex-pleris ? Si diuino quodam numine flagellum Dei falus es, in facinoroforumnbsp;amp; prophanorum fupplicia tuam conuerte ferciam. Reflpifcentibus, amp; veranbsp;pnitentia dulis,achumillim fupplicantibus,diuino exemplo ignofcenduninbsp;eft Atila, quando cor contritumet humiliatumDeus non afpernit. Colligenbsp;quandoque te ipfum, amp; facerdotis huiufce vera prdicantis (quum principumnbsp;limina veritas nunquam adeat ) intentius accipe. Memento re natum elle hominem,amp; te ab humanitre deftitutum elfe non oportere, cum impiis bonumnbsp;exitum fperare non liceat. Et li Vnnus Scytha es, Scytharum tarnen plcriquenbsp;funrpopuli, quibus fuapte natura eft religio ingenita: amp;:iure bafilici, veluti rc-O gesappellantur. Q^mfortitus espoteftatem, te Deopotentilflmo, quo olt;
3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnis (mihi crede) poteftas delegatur, accepilfereputa.Impiorum, amp;non fide- lt;
lium ac innocentumte flagellumamp;fuppliciumDeus elfeiflit.Recognofce po teftatem diuinitus tibitraditam, qua fi abutiperrexeris, haud dilficulter amitnbsp;tes. Iufticiaamp; pietas ,regnor fundamenta iaciunt,at vbi hc?duo facrareguninbsp;numinaexplofa recelferint, nullum itamunitum eft imperium, quod extem-plo noncorruat. Mifericordiam tam imploraturi, rex maxime venimus, pa-cemque cumveniapoftulamus. Si ius diuinavoluntate,ethumana culpa,in arnbsp;mis fitum eft, non iniqua petimus. Non conquerimur,qud ab h oppugna-mur, quos non modo nonlfmus ,verumetiam nunquam nouimus. Necfhe
30 iniuftam oppugnatione,quando itanumina patiuntur,incufamus, fed vt dcdi- tionemamp;imperatafa(fturosclementeraccipias,vehementeroramus.Nibaliud petimus, nifivthunc populum regno tuononindecorem.vrbcfortunisqs fuisnbsp;donare digneris,qui non alina, fed fuapoftulatmontuum detrimentum , fe4nbsp;tui obfequium implort, incolumitatem libetorum, pudicitiam mattonarumnbsp;amp;fortunarum conferuationem expofcit,pacem ac veniam exclamat, patrisenbsp;excidium deprecatur,amp;rin tuoferuitio, fipoftulata concelferisjfeperpetuo vi-l:urum,amp; gratilTima fcmper obfequiaprseftiturum pollicetur. Ptoinde Aure-lianos pace ac venia dona,tutos amp;incolumes elfe iube, folue obfidionefti iniuftam,anhelat rapinaminhibe,amp; caftrahinc amoueri continuo impera. Quodnbsp;40 per lefu Chriftioptimimaximi Scliberatoris noftripalfionem,iterum iterumqinbsp;,0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupplicamUs.C^odnifeceris,huncfub diuinatutela populum elfe fcito,neque
diuinum indicium, quodtibi imminet,te euafurumexiftiniato. Ad hsec Atila, crudelitati fux nimis obnoxius, qui facris precibi aures obftruxerat, amp; adnbsp;Chrifti mentionem excanduerat,eumconfeftimabire iubet,amp;nicit abierit,nbsp;mortem interminatur. Anianus re infeda in vrbem redijt, defperatum populum adhuc bene fperare iubet, ad diuinum auxilium hortatut. Ipfe clam diui-naope fretus vrbe egreditur,ac nemini vifus,per media hoftium caftra,dEci-um iter facit,haud procul hinc cum Thotifmundo^Theodorici filio caftramc-tantem,imminentis admonet necelfitatiSjeumque cum Romano Gothicoquenbsp;Jo exercitu opemproperare atteftsttur. Eciusre Cognita,cum copiis adolat:Vn-^Qsincautos,amp; nilfibitimenteS incaftris aggreditur:excitato tumultu,pars at-capere,fuga falutem plerique quxrefe: murtitilfimas ftationes alij oCcup-re,mifceri ac turbariomnia-Interea qui pro vallo pugnarunt,occubuere multi,nbsp;faucij fuere alij-.qu caftrisaufugert,vtin proximis fyluis delitcfceret,omnesnbsp;fere cfi. Ex his multi in Ligeris fluenta, qui Ccmenis montibus non procul
-ocr page 102-61 ANT. B O NF I NI I RER. V N G A R.
ab Alucrnis oritur, amp; Lugdunenfem Celtica amp; Aquitania Galliam difter-minans, in Oceanum longe dilabitur fe proiiciunt. Oppidani refumptis ani mis ex vrbe prodeunt,ac cardem augent, quodvbi rex Atila vidit, colledis co-piis obfidionem foluit, in proximuni montem fe recepit cogitans, non cumnbsp;oppidanTsjfedhoftibus, inftruclaacie efle confligendum.In hoc Anianus pra-lio ex Vnnis multos plane feruauit, quos coram te cadi gr fercbat,facrisqucnbsp;precibus aRomanis 8^ Gothis redimebat. Aureliani pontificia virtute liberati,nbsp;Deo gratias agunt,apud omnes aras facra faciiit, modulatos hymnos Deo connbsp;cinunt,religionem augent, mutatis moribus pietate colunt, liberatorem vrbisnbsp;Icfur^ Chriftum longe rcligioh us adorant, hunc vnicum amp;: verum Deum ex-clamant. Eo anno tanta frumenticopia exuberauit,vt non folm periculo ho-ftili, fed fame vrbem mir Dcs liberafle videretur. Anianumpaucis pft an-nis vita defuntum, de populo fuo optime mentum, inter Deos referunt, eiqinbsp;anniuerfale facrum pie concelebrant. Plerique fcriptores Atilamidcirco Au-reiianam obfidionem dimififl'e produnt, quod Ecium, quern pro fpetata virtute , geftarum reruni gloria nimiuni verebatur, in Narbonenfem Galliamnbsp;cum magno exercitu venifl'e, caftraque cum Gothis hand procul Tholofanbsp;coniunxifie nouerat. lordanisab his long diflentit, Singibanum Alanorumnbsp;regem,futurorum metu perterritum, Aureliana Lugdunenfis Galli ciuicatcmnbsp;^irro Atilae traditurum fuifle pollicitum : ctiam amp; Theodericum, Gothorum i?
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regem, reintellcta, Aurelianum diruifle ac Singibanumhabuiflcfufpedum;nbsp;eumqs nc . Romana locietate deficeret,nevenocerepoflet,in medio inter au-
ciliares copias collocafle. Quod vbi ab Atila intelledu eft,ex alta eumfpe con tinuo excidifie ,vidcbat enimfi Alanos Gothis diuellere poterat,fecumho-ftetntiuscongrelTurum. Vngarorum Annales long diflentiunt, conHidumqjnbsp;Catalonicuni,amp; Aurelianam obfidionem Rhemcfi anteponunt : Atilam^ an-t Gallias ingrcfl'um,Confl:antiam, Luzonium,Byzantiam,Chalontim,Mafi:i-concni, Ligonem, Burgundiam amp; Lugdunum ant Aurelianos amp;:Rhemen-fetexpugnalfe. Vtrum potius afleramus ,nondum fatiscompcrtumhabemus.nbsp;Sed Atilam, dimifi'a Aurelianorum obfidione, dum in Narbonenfem Galliam 3
aduQf fus EciumTheodoricumqj contendit. Lugdunum tunc expugnafle cre-dfinus : vetuftilTimam quidem vrbem, ac intermcdi partis Gallia: metropo-lim,in eoq; colie fitam,vbi Arar aninis Rhodano commifcctur.FJorente Impenbsp;rioRomano,hcquoqueS^opibusamp;: virismirific claruit: emporiumibice-leberrimumhabcbatur, magno ciuitatis vfui accomodatum : aureaargenteaq;nbsp;moneta ibi cudebatur, ducesq; Romanis defignabantur. Templumquoquenbsp;nobililfiraum communi Gallorumimpcnfafalum,Auguftoqj Cfaridicatum,nbsp;quodfcabat ante vrbem, vbi fluenta coeunt : in quo ara eft dignitatis eximia:,nbsp;fexaginta gentium numero inferiptum titulum habens, amp; earum fingularum
nbsp;vnaftatua,alterafubinde ingens arafitaeft.Segofianis omnib.Lugdunum prx- 4^nbsp;fidebat. Ad aram,poetarum,exterorumqs fcriptorumcertaminaagebantur:vbi
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicunquefuccubuiflet, autfpongia delete fcripta,autinprofluentem demer-gi cogebatur. ClariiTimaifi igitur vrbem tanta rabie Atila circumucnit, bononbsp;prfidio fpoliatam, vt intra paucos dies in deditionem acceperit. Mox prternbsp;Rhodanum feftinatis itineribus, Allobroges Viennenfes, Valentinianos,Setal-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;linos, Auenionenfes, Arelatenfesqj, ac exteros Rhodani accolas diripit,amp;:infe-ftat,pacemq; plerifque vxnundedit.D urn per Narbonenfem (vt aiunt) Galliamnbsp;iter facit, prruptis montibus eremita quidam,inculto habitu,demiira barba,nbsp;amp; fqualorc multo admirandus adducitur, quern augurem prseftantifiimum,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinx mentis elTc confeium rumor erat. Benigno vultu in confpedum rgisnbsp;admi/Tus rogatusqj perhuman, vt regia fata rctegeret : vbi cogitabundus ali-quantifper conftitit,Rudern (inquit) amp; ignarum ac fyluarum accolam, rex maxime, diuinam cogis mentem interpretari, amp;:ea quidemfuturorum arcana referte qu nemini,nifi cui diuina dementia plan rcteXerit,patere queunt.Qua
nbsp;nbsp;nbsp;me fapientiaprdit efl'epucas, quern terr vcrmiculum vel prcipu tacdo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vide of
D E C A D S . L I B E R I I ,
o,
tidcor profitcri Sed vt Eine incfFabilem Dei mei poteftatem, quem ignoras, quem^ canto tempore in perniciem tuam ipfe profequeris, nunc intelligas, e-ius^ gratia futuranonnulla me prxdicerepofl'e feias, quamuislicentis, quamnbsp;forte deceatjverba facere videor, diuinam tarnen iic mentem hbeto^Prpo-tentiflimus Atila Deus,qui tot gentium regit imperium,iracndi fu gladiumnbsp;tu dextr tribuit,vt per te pariter ac Dei Hagellum,vt per diram crudeiitatemnbsp;tuammortalis impietas iuftiti fu numint puniretr. Traditum iractindinbsp;gladium,quum voluerit,is auferet, qui tradere potuit:vtimperare, aut belle o-mnia vincerejUon human,feddiuinpoteftatisefl'e inteliigas. Tu cont^dc-io legatoniunere abuteris,quando neque eumqui dc;egarit,neque munus ger-renoueris. Plusqumquumamp;fas eft,quandoquefuis. Piospotius qumnbsp;impios rapis ad fupplicium,nihil tarnen proficft,quandoquidem illorum falu-tiamp; exitio tuo cotifulis. Nuncinexpletarabie RomanosGothosque infet^ta-ris ,grauiflimum cum hiS prlium conferturus, de quo lie habeto, In co(mihinbsp;crede )Romanis cris inferior. Nequetuus delcbitur exercitus, fed Vnnoruninbsp;magna cdes agctur, vt quandoque refipifeas, amp; creatorem tuum agnofeas,nbsp;Neque ante prlUtutum Deo tempus, Chriftian perfequutionisgladius tuanbsp;dextera cxcidet, neq; tuum hoc bello abrogabitur imperium. Proihde tibi re-fipifce,Deum omnipotentemt'ime,iufticiamamp; pietatem cole, quod nifeccris,nbsp;lt;0 prfentanea te morte periturum elfe feito. Ad haec Atila ingetiftupore pernbsp;Citus,virum folitudines incolencem amoueri, amp; fub euftode ciuiliter teneri iugt;nbsp;bet. At vbieremitam audiuit, confulendos pariter fuosarufpices ccnfuit,vcnbsp;an collata vtrormque refponfa congruerent, demuraexperiretur.Eos extern-*nbsp;plo acciri iubet,imperat vitimas Srfacra parari, dum pecorun extacfulunc,nbsp;fibrasqs rimantur, amp; venas abrafis oflibus intuentur, infauftam Vnnorum pu-gnam hinc foreariolantur. Nilquoque boni extaportendere, nifi primariumnbsp;hoftium dmStorem future prlio intrim ruin, eiuSq; interituin, Romanorum,nbsp;triumphum intercepturum. Refpirauit ad lc Atila^ratus hinc E mortem,nbsp;quemnimium formidabat, omnino monftrari, quamfuor laJute chariornnbsp;P habendam elfe arbitrabatur. Satgentiurri dfupplemtalegionumfibi efle re-putabatjli fapienti amp; fortunate hofte carefe pollet,nullani vitoriam marem gt;nbsp;libi fore rebatur.Ecij tantum mortem anhelabat,quam fi fortiretur,nil vlteriusnbsp;verebatur,ctera e fententiafiiccelTuraputabat. Quarc qu fibi diffifiis,de vertend fxpepede cogitalTet, nunc auto animo ,hoftes quiinextremamGallixnbsp;Narbonenfis oram concelTerant, vitro infcrandos efi'e decernit. Faio igiturnbsp;agmine poftRhodanum,Arcinum amnem,deinde Orobium,Atacem,Rufci- -onemque triicit, Tetofagesque extremos Narbonenfis Galli populos in-uaditjvbicampi Catalanici ad Illyrim fluuiuin patetifiimi funt.Haudhiifcpro-culhoftium cafira aberant,fofla valloque mumtinima,ne barbaris facile capinbsp;4 polTent,Tolofavrbe non remota, vbiTheodoricuin Gothorum regem prx-fidere iamdiximus. Potcntilimi in campos Catalanicos pari vtrinque Ipe duces vitro conuenere, vt de cmunifaluteimperivedeccrtarent. Qui quideminbsp;campi etia Maurici diti funt,centum amp; quinquaginPa milibus pall'uum in lon-gitudinemelfufi, in latitudinem verb centum. Innumerabilium area populo-rum y fuit pars ilia terrarum. Ecium amp; Theodoricum poftquam Atila cm in-iiumerabili exercitu amp; validilfimis auxiliis adenilTe vidit, haud parum indo-luit : quod aduerfus Soltanuin, Mirmanon appellatum j amp; Maurorum regem,nbsp;qui Lufitaniam in Hifpania occuparac, tertiam fui exercitus partem milerat,nbsp;quarri fi in hocformidolofifiimo bello habuifletjinulto audentis cum poten-5 filfimoi|,ofte congredi potuilTet. Soltanus autem vifis Atil copiis, traiedto
Gditaho freto,in Mauritanim fe recepit. Non ignorabat cnim, decem cum Ecioamp;Theodorico regesconiurafle. Siquidem vnierfi ferc OcCidentispo-puli,velutiBurgundiones,Alani,Franci,Saxones,Riparili, Lambrions.Sar-hat,Brittones, amp; Lutetiani cum Romanis amp; Gothis, aduerfus Vnnos fdusnbsp;iniuerant,maxima^ auxiliaEcio attulerant.- Quareliteris inducias expofeitnbsp;f ij
-ocr page 104-4 A N T, B O N F N 11 R E R. V N G A R.
fimulans, vt tot gentium incolumitati confulatur fe interea de pace commo-dius adurunijEcius magifter equitum,qui eius artes optim ca11cbat,ac expe-clandi auxilij gratia id fieri nouerat,obftinatius abnuit. Ad prlium inuitat,ibi fe vires Atil periclitaturum interminatur, vbi quis vtrinque viribus in pa-tentiflnla planicie pugnari poteft : ibi quoque Martern,an Romani $cythis,vtnbsp;Temper olim , an Scyth Romanis imperare debeant, vtrifque plane diffi-niturum.Q^ni eo ventum elfe Atila intelligeret, vt neque terga vertere, neq;nbsp;pugnam detretarc liceret: quum fpem omnem in futuramorte Ecij collocaf-fetjVeluti arufpices paulo ante prdixcrant,fuqj gentis cdem non magni fa-cerei quam facile prnimiapopulorum multitudinerefarciret, ad futurumnbsp;prlium animum intendit.Q^um vtrique exercitus in campis Cacalanicis fubnbsp;T olofa conftiti/Tent, amp; tanti qiiidem, quantos nunquam Europa vidit,acies innbsp;hunc Ablanius modumftruxiflerefert. Atilaminprimis mulieres puerosquenbsp;omnes intra carros,quibus pro vallo foflaqs vtuntur,adproximos colics recon-didifle, feqj cum Vnnis in media acie ftatuifle. Ardaricum Gepidarum regemnbsp;dextro, Vaiamirem, Theodemirem amp; Vindemircm cum Oftrogotliis finiftronbsp;cornu prfecificjVniuerfum in aciem excrcitu cxtemploredcgifle,ne imparatunbsp;hoftes adorirentur.Et quumfibi propter arufpicumrefponfatimerct,nona dietnbsp;horamanum conferere decernit,vtfires alitereueniret,fubprsetextu nodisnbsp;prlium dirimeret. ContraEcius patricius amp;Theodoricus longe cundatisa-cies eduxere ,quippc qui Singiberis Alanorumregis perfidiam veriti,qucm abnbsp;Atila muneribus ita corruptum acceperant, vt quum pugna confer! ccepiflet,nbsp;J:unc ad Vnnos ex copofito trasfugerct,labor antibusqj Romanis amp; Gothis tergo inftaretjhuic periculo prius profpiciendum elfe cenfuerunt.Rem dilTimula-runt,nec acerbius quicquam in Singiberimftatuerunt, ne Alanos iniquo tempore acloco fi bi alienarent,virelque hoftium augcrent.Singiberis municipiumnbsp;1 olof finitimum, ne qua proditionc ab Vnnis caperetur, claufa extra porta,nbsp;adadis obicibus obftruxerunt, quinamp;ftationes adhibit,ne quis exhoftibusnbsp;in^redi pollet. Singiberim in mediaacie intcrauxiliacollocart, ne quidcon-trmoliri polTet. Theodoricus cum Thorifmudo filio finiftrum cornu,ne cum 30,nbsp;Oftrygothis fui fanguinis congredi viderentur,optarunt.Dextrum verb Ecius
C Romanis, Burgundionibus,amp; Meronco Francorum rege tenucre.Inter infellas acies in medio tumulus erat, parivtrinq; fpacioremotus, vtrifque per-qum commodus : nam quicunque tumulum occuparet, quum baud facilenbsp;inde amoueripofl'cr,vidoria tutius fperarepoterat. Atila,qui prius acies inllru-xit, inter medias legiones ita dilTeruit: Venit tandem,quod fempcr commili-tones optauimus, vt eo angufliarum Romanas copias redigeremus,vbi aut turnbsp;pern d^ditionem facere,autfi quid auli fuerint,vellra manu occumbere coge-rentur.In extremam Narbonenfis Galli oram fe receperunt,dum vos fugiunt,
nbsp;amp; Gallos aveftris armis vindicate nequeunt,vnde fe facile expedite non licet: 4?nbsp;hinc mare Gallicum,montesque prohibent:binc veftra agmina ac flumina cir-cumueniunt, pedemque referre minime patiuntur. Ad extrema res Romanxnbsp;redad.x funt, qu fi nunewirtute veftra protcrentur, neque vos vitra pugnarcnbsp;opus erit,neque l amplius refurgere poterunt.Nam omnes in hoc prlio vires coegere, quibus abfumptis, nil reliquum eft ,quod orbis Imperium nobisnbsp;impediat.Ne idquidem fpe ancipitiexpedandumjquando return omnium vi-cllTitudincm efle, cunda numina iubent. Neque in rebus humanis firmum amp;:nbsp;perpetuum quicquam,fed momentanea ac fluxa omnia,nifi ea, qu vis amp; armanbsp;confirmant. Sat populus Romanus imperauit,fat vniuerfos orbis populosludi-brio habuit, fat humanarum gentium ceruicibus infultauit.Q^m nifi Scythia, jnbsp;fcundiflima gentium officinarepreffiflet.adhucmifellus orbis imperfclahacnbsp;tyrannide teneretur. A fobs exortu Parthi,noftra generofa propago, primi eo-rum furorem amp; audaciam cocrcuerunt: ab aquilone Daci,Getx,Sarmatxque,
amp; noftri nuperrimcGothi: ab occafu,Cimbri ac Galli.Tmeridic olimCartha-ginenfes, amp;: cognati nobis Vandali ,Vnni nunc,amp;:progenitores noftri maiori-bus
-ocr page 105-DECADIS L LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^
bus rem viribus adorti.Omnes fere prouincias populi Romani, Danubii accol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nobis dare cperunt.Nos aucem Pannoniis Myfias, Thraciam, Macedonianij Achaiam,aclllyricum adiecimus,cult;3:adifcurfauimus, armisqs occupauimus;
Item Germanos, Nricos,Vindelicos, Rhoetos amp; Sueuosj dicioni noilr con-iunximus. Gallias noftris copiis ira pelTundatas reddidimus, vt vicagra quide amp; oppidatim incendiiac ruin monumenta feccrimus. Soltanum Hifpaniasnbsp;anhelanteiTij in Mauricaniam reiecimus. Proinde quid fupereft,fortiflimiviri,nbsp;nili vt nouiffimum hunc Romanorum exercitumad mteritum cadamus : dnbsp;Vifigothas,qui ab Oftrogotharum noftrorum cognatione perfide defecerun;,nbsp;io nonimmerito vlcifcamur.Cum Romanis miferrimi coniurarunt,quorwT^iainnbsp;fere imperiumextinxerant, fuo fanguine defecerunt, vt cum dommis con-iurarent, eisque demum, vt olim antea feruirgnt. O deperditam ftulticiam, onbsp;feruilem perHdiam.Quos fi quo Marte vicerimus ex had nunc horaVifigo-tharum imperium, in perpetuam Oftrogotharum feruitutem cum ipfisaftc-rendos prdico, iubeo amp; addico, vt demum feruiant,qui imperare nefeiuere.nbsp;V enit igitur ilia dies,qu labo rib us expeditionibusque veftris finem imponet,nbsp;i^eque cum liberis amp; vxoribus amplius peregrinari oportebit.ln opulcntiflimanbsp;^molliflinaa Italia requiefeemus, amp;C Capitolina arce vniuerfo imperio pro-fpiciemus.Mars pater tandem noftri miferatus-.in cuius manu quum hnt cun-io iftorumiuraregnorum, nobis, vtvobis omnibus cxploratumeft, fuumenfemnbsp;mirifice tribuit,vtvobifcum omnib. terrarum pop ulis imperaremus.Dexterr^^nbsp;mus tarnen iUe pater, Scythicque gentis Deus pr3epotens,adnouiffimum Ronbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
manos cum Gothis cnatum redegit, partim vt vno tantum prlio omnia vin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ceremus, partim vt in tanto hoftium apparatu j Scytharum fefe vires priclit rentur, eorumqj virtus clarior fieret. Me fi folita virtute ac fide proiequimini,nbsp;iamiamvioriam vobis partam exiftimate.Cumhis vobis pugnandu cft,quosnbsp;fpe viciftis.Romanos Dacia, Germania, Pannoniis, Myfiis, Noricis amp;: illy-rico eieciftis.Vifigothasfedibus propriis expuliftis. Non cumnouo hofte,fednbsp;cumplagiario feruonobis hodie res eft, inuiftiflimi viri : quibfls Riperais,
50 mo^^i^crmes,Romanumamp; totius orbis Imperium obibitis. Neque vos grega-liorum numerus plane deterreat,quado feruos,caloncs,lixas, amp; agrefte quod-queviliffimum genus hominum,in legionum fupplemenrafumplerunt*^ete- rani VOS eftis,amp;: laboribus miliraribus alTueti,neque veram diraicandi artem i-gnoratis. Accedit continuata vi:oria,qux ita hoftium animos confternauit,vcnbsp;nevultum quidemScythicum videre, nedum congredi cominus audeat.Haecnbsp;viffis mifera eft data conditio, vt feruili animo affeidi 5 facile obuerfari heque-ant. Contra viiftoribus plus quo Temperattollitur animus. Quare quumfubnbsp;meridie fignum pugnx dabitur, Scythica virtute pugnate, commiliton^s inui-fditfimi. Romana fuperbiam contundite, veftris armis collo gentiurriferuilia
40 iugrccidite.Subaaun orbem,inlibertatenia{rerite. Incumbite glorix amp;: im-, mortalitati, Scythicx virtutis non immemores. Inter pugnandum fxpe vobif-cumreputate, vxores libcrosqjveftrosinveftris dextriseke fitos. Q^dfi quanbsp;fatiiniquitate animos remiferitis, cogitate quandiyiullus fugx relitus eft lo-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
eus,VOS cuni liberis amp; vxoribus ad vnu omnes effc intcrituros,proinde forti a-nirrio pugnate.Etquando in hoc nouiffimo prxlio,totius orbis Vnnis propofi-tum eft Imperiu,vfitata virtute,totisqi vinbus omnino certate,ac vincite iEcius contrafuos hortatur,amp; incendit, ne a Romana dignitate degenerent:ahtiquo- nbsp;rummagnanimitate amp; fortitudinemimitentur, imminentem Romanx rcipu-blicxferuitutem,itemexcidiumpublicum animo peipfitent. Scytharumim-5*^ fnanitatem memoria rptant,quibus mos eft,non folm mortali cdem nonnbsp;abiriinari, immo human fitire fanguinem-.fed ne parentibus quidem paree-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
quos feriefcentesfruftillatimq; difledos auidiffim deuorarenf.item hofpi-talifanguine litare,infantium ora ferro difcindere, cadaucribus hoftiu famem xplere.Si terga turpiflim verterint, contra impcnj Romani maieftatcm, nonnbsp;hS modb fata erudeliflima imminere, cxfos^ vifcerationes V nnor opiparasnbsp;f iijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 106-6 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
elfe futures: verumetiam quod eft longe mifcriiis,liberos, vxorcs, cum fortu-nis omnibus in feram fcriiitutem raptum iri, quxcunq; Scythicalibido iuf-feritjperpefl'uros. Quinetiam firmiflima tenendumelTe memoria, qu amp; quoc mala ab V nnis acceperint:quantam ft rage ni ad Pottianamvrbem,decem mi-libus padimm Buda remotam, per Thetricumamp; Macrinum fubiuerint, quotnbsp;prouincias Imperij Romani igniferroq; vaftarint: Macedonia, terrarum quondam dominam,item Grciam rcrum quadoq; potitam:ad hxclllyricum, My-flam,Thraciam (ne quid de Pannoniis dixerim)omni immanitatc diripuerint:nbsp;quot focios populi Romani, quot Romanos cities c ingenuis matronis in ca-ptiuitft abegerinr.Et nunclianc gentem nnnianifliniam atl liumanorumftip- lO'nbsp;pliciorum minifteria natam,totius orbis Imperium anhclare, quod facile con-fequetur,{iRomanum deleuerij: quodlefus Chriftus optimusmaximus auer-tat,amp; pro diuina bcnignitatefua,vrbisRom Imperium tueatur, vbi facrofan-:i vicarij federn elcgit.Qmd tune dixerint,fi qua forte ignauia cefl'erint,quumnbsp;non modo fe, verum amp; in confpetu parentum filios palis prfigi aut difeindi,nbsp;diftelosqj viderintdeuorari,vxoresproftitutapudicitiapaffim invirorumlu-dibrium inceftari, omnia igni ferroque mifceri,ad hxc, templa cdibus fda-ri, ante Chriftiana fimulachra amp; ora deorum vim vbique virginibus inferri nbsp;Qj quidem omnia ipfa morte forent longe miferiora. Prterea prlium pr-fens non ita magnum,vt animis confternenturmeque ita paruum,vt afpernen-fur. Se cum Vnnis fpe inMyiia,Tbraciaq;,Theodo{io imperte pugnafl'e,fu-difl'e acfugafic femper. De magnis homines fpe maiora referre iolitos, gen-tem efle inermem,vilifljmam,ac numero tantum cfldcntem, neque Romanonbsp;nore tutiirimaarmaferre,pugnareq5.SpeRomanamlcgioncm viginti homi-num milia,non modo fudifl'c, fed cecidifle ad interitum.Deinde Roman vir-tutis, acceptarum imuriarum,amp; maieftatis Imperij Romani, item hberationisnbsp;gentium,ac impendcntiummalorum,amp; excidij totius orbis,quumflgnumpu-gn dabitur,reminifci oportet,Ecij fortun.confidere, qui cum Vnnis fempernbsp;glgriof pu^naueritjfortiflimo animo omnes congredi,hoftesq; proterere hor- ,nbsp;tantur,vidori in manu efl'e,fl Romana virtute certarint.Exhaufta lioftium ci-fe cafl;ra,acquc ideo inducias Atilam inftantiflim petiife : illam autem perpe-tu icruitutis amp; excidij,aut tern libertatis amp;glori fore diem.Nihiladueif ,nbsp;r eformidandum, quando numero, viribus amp;cafls longe potioribus Romaninbsp;prft:arent:qui pro aris,focis,orthodoxafide,pro liberatione gentium, amp; ma-ieftate populi Romani manus conferere coguntur.Qt^arum rerum gratia,neq;nbsp;m ortem expauefcdam,ncq; pugnam acerrimam recufandam,quumtotcom.-modorumamp;glori prmiaproponantur-.quihis nonmoueantur, necefltate nbsp;animo^ capere oporterc,quum aut pulcherrim omnes vincere,aut turpiflimnbsp;mori adigantur: fe nufquamlcgionib us abfuturum,oninia fumma prudentia amp;nbsp;fortitudine gefl;urum:amp; ea demum mente pro republica dimicaturum.vt vin-cat: aut fl iniquaflbi fatafuerint, omninointer confertiflimoshoftesoppetitu-rum,nec incruentam Barbaris vitoriamreliturum. His verbis Romanorumnbsp;animi vfqueadeo fuCceni^vt nihil viloria amp; propugnatione reipublic duce-rent antiquius,nihilgloriofa morte prftantius reputarent. Multos religio cx-citabat,indignitas alios,partem maximamneceflitudo, cteros dignitas Imperij Romani,quam fle perditum iri gernm ferebant. Gothi in alterocornu,nbsp;Theodorico hortabantur, neque Gothica lingua minus incendebantur. Aftnbsp;vbi duces vtrinque conftitere, potiores quifque parteis in congrelTu expefta-bat, Atilafub meridie, pugnflgnumdariiubet,vtfl forte Vnni ceflTerint, imminente nore tutius fugiant, in falutaremque locum fe recipiant. Dato flgnonbsp;ita concurritur, amp; animis vfque adeo infeftis, vt cornua fpe pariter vtrinquenbsp;contigerint. Prlium pro gentium numero amp; immanitatc maximum atrocifli-mumque conferituF,prterea fle anceps amp; varium, vt ne duftoribus quidenxnbsp;polTetrit referri. Mox vbi cominus pugnari cptum eft, tanta cdes vtrinque patratur, vt riui fanguinis vndique defluerent, mox continuata ftrage, innbsp;cruoris
-ocr page 107-CADIS L LIBER 111 .
cruofis torrentes redadi vfque adeo rapidos,vt cadaueratrahcrcnt. Roitiailas legiones non minus armis,quam ordine frctx, inter inermes Barbaros pr granbsp;uiflmainiuriarum memoria, tantafcrociafuicbant, vtnullo criioris prottu-uio expicrentur, contra ne minore quidam iuitia immanitate Scythx, quinbsp;Romanum Imperium affetabant: pari aliquandiu fpe ac viribus vtrinjue pu-gnatum.Tantus in medio c cadaueribus inlongum excreuit accruus,inpcrpc-tui fpccicm aggeris, vt vix fe vtrinque obtucrentur,miferabilem eos murumnbsp;dirimere reputantes, quem mox certatim vtrique confeendere nitebantur,vtnbsp;de altiore loco pugnarent. Sedquum Ecius amp; Gothi obftinatis aliquanto into ftarent,rati de fummareipublic eo die decerni, Gepidasqj et Oftrogorllas a-liquantuluminclinarunt: vtpote qui Romanis necarmis,nec numero parcs fenbsp;putabant. Atila laborantes focios confpicatus,jccito validiflimo Vnnorum a-gmine cxtemplo fuccurrit, fuosallato lubfidio firmat, acerrimum atroxqj pr-bumin cornibus redintegratur, multos cdit, quos intelligit terga verfuros.nbsp;Dum vifloria pariter vtrinque fpcratur,Tborifmundus tumulumin medionbsp;ftantemcLim Romanis cobortibus occupt; quem vbi fortiffimo Romanorumnbsp;Gothorumq; prfidio fane muniucrat, pugnam mox acriorem inftaurat.Ro-manituto dimicant,quialoco edito facile deiici non potcrant,Vnni contra de-iieere dcfpcrant, quando inftantiEcio Theodorico , in xquo folo arapliusnbsp;io gr reliftebant, fub vefpcrum tandem terga dare coafi, palantes cft'undun-0 tur.Romani cumGotbis tergo mftare,cdcre cadentes,fugicntes cclerius in-*nbsp;Icqui.Theodoricum cuniequitatti fuo ardentius infequentem, magis fuorumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
prelfura, quam boftium ferro occtibuiffe dicunt. lordanis equo depulfum,^ dum milites exhortans vfqucquaquc difeurreret, fuorumq; pedibus concul-catum,vitam matura fenetute claufifl'e refert. Aliqui Andagis Oftrogoth te-lo confofl'um,arufpicum prfagia confirmafle refcrunt,quamuis Ecium mori-turum Atila reputabat.Vifigotb reliais Alanis, Vnnos tanto impetu aggredi-untur,vt parum abfuerit, quin Atilam interlicerent, fed ille fcnfim in caftra fenbsp;recipere cogitabat, prlium cum ingenti ftrage ad ferumvfque continuatu^ji.
50 Vicfores Gotbicum Romanis, obfcur notis interuenturemorati, quum re-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ceptviicanerent,pedcrcferunt,amp;ita prliumnole diremptum. Atila cumma
gna cladcfufus, intra carrorum fepta fe recepit, eaqj feutatis in valli munitilTi- * mifpeciem circumfepfit, quodtempcftatoquoq; noftraVngari falitant; itemnbsp;fagittarios imponit, vt forte circumuetus ab boftibus,dum mftruitur incaftrisnbsp;acies,S educitur,eos facile propulfare queat. Defperataferc falutc,dum vere-tur, ne viuus in boftium poteftatem adducatur, aut mortuus fepultura careat,nbsp;ftruemin rogi fpeciem in mediis caftris iumentorumcbtellis congeri iubet,nbsp;familiaribusq; mandat,!! quid aduerfi acciderit,eum continuo intcrfici^rt,im.nbsp;pofitum clitellarum pyr fubieo mox igni comburant, ne Romani trium-
40 pbum regio corpore boncftarevidcantur. Plcriq; feribunt, Tborifmundum, 0 quamuis fera nofte, Atilam tarnen in caftravfq;fcquutum:adcarrorum feptanbsp;foftiter dimicaire,accepto in capitegrauivulncrc,cquoexcufl'um, fuisq; rela-tum.Ecium nimia notis obfcuritate deterrit,ne ing:r boftes vagaretur, prlium diremifle, incaftraq; relatum feutator circuneptu jinfomncmeamno-demexegiffe. Eanoxeummagnatrepidatione ab Vnnis ala,namadmodumnbsp;reformidabant,ne vi caftra ab boftibus caperentur; quamuis dici laborib. cun-torum corpora confetafuerant,quifq; tarnen armatus fuis ftationibus perui-gilftare,cxploratores circumuagari,exedt:o armis, tympanis tibiisqj fonitare,nbsp;claufi incurfionem interminari, multa ex arte facere, quibus deterritos boftesnbsp;5 caftrorumobfidione debortrentur, ne pr annon inopia, ibi fine armis fa-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me tantum conficertur.Romani cum Gotbis,comperto Theodoriciregis in-
mritu, fumma ltitiaplaufq; ingentis vitori, in grauifl'imam deiefli trifti-tiam, non tantum gaudij, quantum doloris repente conceperant, infomnes in caftris noem exigunt, plamftu amp; vociferatu omnia complent. In fequentinbsp;die Thoriftnundus cum magno agmine, campos prima diei bora perluftratnbsp;f iiij
-ocr page 108-I
68 ANT. BO NF I Nil R E R. V N G A R.
parrem inter confertiflimos hoftes iacentem inuenit, inuentumqj rcdinregra-to lutu, fubcollantibus niilitibus in caftra rcfcrt. Ducem Romanum, legatos Auguftales, pfiniipiloS) ac o nines legionum auxiliorumque praefeftos profulisnbsp;lachryniis obteftarur,fecuni arma capiant, paternam (vt par eft) mortem vlci-fcantur,ec reliquias hoftiumomnino deleant. Theodorici manes tales fibi in-ferias poftulare,neque fas efle Tholofam redire, nili patri picntillimo prius itanbsp;parentauerit,nepaterno regno cenfeaturindignus. Eciumplcrique ferunt, A.~nbsp;tilam cum reliquo exercitu,fi voluiflet,ad vltimum potuifle interitum redige-re:fed veritum,extinto Vnnorum excrcitUjiie mutatis animiSjVifigoth cumnbsp;Romtnis iterum pro Imperio certare cogerentur.Neque immemorernjfe Vnnorum ope imperatori Grciamrecuperaftemeque infcium,eneruatas Viliio-rum vires, prfcrtim quum pugnandi peritia careant, libi amplius nocere rtonnbsp;pofte,ne Godiorum audaciam augeret, Scytharum reliquias deleri non perminbsp;fit.Thorifmundum paterna: mortis vinditam anlielant, pluribus confolatur,nbsp;amp;: earn prterire nefarium arbitratur : fed quum beneuolentia cum patre dinnbsp;inftituta,amp;: cum filio inftaurata,ex corde confulere iubeat,iuuenemadmonet,nbsp;eft'e ei germanum fratrem, regnandi cupidift'imum, ac tatc iam animoqs pr-ftantem magnopere verendum, nc dum primigenius ipfe in vlcifcendo patrenbsp;cun(ftetur,ille regnum occuper, eumqs lgitima dignitate defrauder. Proindenbsp;fibi viderijfu prius is confulat vtilitati,regnum fibi debitum accipiat,fi id con- 2,9nbsp;temnat,amp; pugnare pergat,haud parumad dubitandum efte, quando nort eiin-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem quotidie feruat belli fortuna tenorem, ne ab bofte fuperetur, fuperatustp,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ut viribus imminutus,vfurpatum fratre imperium recipere nequeat. Iraque
prproper feftipand,regnum obeat,ne fratre prueniatur. Thorifmundus Ecij confilium approbat,ratus paterna quad hc omnia charitate loquutum,nbsp;paternum corpus Tholofam refert, cui funus pro dignitate celebratum, ludiq;nbsp;funebres tribus diebus inhonorem editi. Pattern praefente Ecio, cterisqs po-pu!is,pro condonelaudauit: amp; bate verbafecilTedicitur, Patername fortunanbsp;di^cuitjfornftimi principes,nihil in rebus humanis inueniri polTe, quod fit o- ,nbsp;mniexparte beatu : atq; fi altius fentire velimus,nil prater dolorem, follicitu-dineni amp; miferiam in hac laboriofa vita confiftere: amp; quo magis dignitate,fta-
tu,viribusqj pollemus,eo impenfiorem in nos fortunam dominatum cxercere.nbsp;Prpoftera (mihi crdit ) nomina fecimus,amp; dum maiorem anhelando pote-ftatem,nobis ipfi fapere videmur, eo magis profet defipimus. Nam humilesnbsp;amp; imbecilles,quos miferos ducimus, nobis certo longe febciores habedi funt,nbsp;ne totquidemlabores obcunt,neque tamraordacifilicitudine,amp;ardenti cu-piditate afficiuntur,ncque tot doloribusexcruciantur,neq; tot amp;: tanta pericu-lafub^nt, neq; totmala forrnidare coguntur,fi mortem imminetem aduertc-rint, non fecus ac miferiarum omnium a/Tertricem non metuunt,non expaue-
nbsp;fcunt,fcdexpe(3:ant,inuoCant,amp;implorant.Contr,nosmollisamp;delicatis e- 4^nbsp;ducati,nil morte miferis ducimus, cotinuatam ltitiam amp; fortun dexterita-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem appetimus,in qua enutriti,mala inopinamoleftius toleramus:amp; quartdoqnbsp;vfque adeo infolefcimus gt;vt nulla nobis incmda accldere poftTc arbitremur,nbsp;veluti peculiaresBonfortunfilij. O miferanl mortaliumcditionem,ac regum velprcipu long miferiorem. Sperabani,pater optime, te triumphan-tem hodie cum Ecio collega Tholofam adituru, catenatosqj reges longa pom-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pa ac ordine perduifturum. Nunc autem pro triumpho(nefci quafatiiniqui-tate) ne qua folitaltitia exhilaremur, flebiles tibi cogor xequias comparare:nbsp;tuiqs milites pro triumphal!plaufu, fauftisqs cclamatioilibus, miferabiles adi-guntur edere vlulatus. Nec aliquis defuit doloris impatiens, qui adato pelo-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri pugione,ne fidelior tibi in bello focietatem, qumin morte comitatum af-ferrcr,tecum ad inferos defeederereeufarit. Ecij prudentia, amp;C fortitudine tua,nbsp;pater optime,vicimus:neque vllum vitori tu frutum legis. Nos cEcio 56nbsp;morte amp;feruituteliberafti:nos contr,te tuo fato liberate nequiuimus: omnesnbsp;legioncs, qu te nunc miferrim lugent, amp; in confpetu tuo gloriari amp; cxul-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tartf
tare cupiebantian te,an vi:oriacareremalint,adhue picntilTimc hfitant. Vi-lorianijamiffo duce,fortitijqunam modo vitoria potiri fine vichore poteri-mus ? Me miferum, cui veluti in confpetu tuo acerrime pugnarejita coram te parta vittoria gloriari non licet. Ne felicem qui'dem Ecium,veriim reipublicnbsp;alTertor dicere poilu mus; cui prae innata modcftupamiilo collega, iur Atrium-phare non placuit. O iniquaminfidiofamqs fortunam, quippe qupientiflimonbsp;parent! tantopere arrififti;amp; nunc auerfa, no tantum per totannos commodo-rum attulifti, quantumparuo nobis momento abftulifiij patrem regio Gotho-rum gencre donafti,extulifti ad Imperij faftigium,omnium geredarum rerumnbsp;lo gloria fortunafti: prclaram conciliata tecum natura fobolem prbuifti.ftumnbsp;Romanis imperare voluifti, in Gallia vel maxime Narbonenfi, qu ctensnbsp;terrarum regionibus, amp; cli benignitate, amp; ciwilium prxfiantia morum, iurenbsp;debet anteferri. In rebus bellicis,amp; in quilfima populorumgubernatione itanbsp;fortunatum reddidifti,vt cum prftantilfimo quoque Gothoriim rege (quodnbsp;id benigno ab omnibus animo accipi velim ) merito conferri poflit, quantamnbsp;Gothis gloriam pater attuleris,nemo ignort,amp; quantimomenti fuens,-tui fo-cietas amp; amicitia, cunis potentatibus ambitiofius expetita plane teftatur.nbsp;Immanes te Vnni quotidianis literis amp; largitionibus vexabant : Vandali, Ala-ni, Burgundiones Germani impenfiusexpofeebant. Imperij Romani maie-ftatem,quadam animigenerofitate obfcruafti.Afiaticiamp;: Orientales populico-lebant.ftrogoths ab Vnnis opprefl'os,amp; in feruitutemaflertos vindicate voluifti,amp; iam vmdicaueras,nifi mors iniqua prohibuifl'et. Dirum Atilam,qui fenbsp;E)ei flagellum appellari edixerat,maiore longe flagello afflixifti, lugum collo nbsp;gentium repulifti-.tevn cum Ecio collega tuo,humani generis liberatorem o-mnes iurelegiones appellant.Teiurc Galli rcgem,te iure Gothi patrem pien-tiftimum,te iure Alani ac omnes populi patronum fidiffim, te iure milites Im-peratorem clariftimum indulgentilfimumqs ingeminant amp; exclamant. Vos au-tem commilitones,quo poflum ftudio nunc exoro : qua patrem fid^ beneuo-lentia virtute prolqui curaftis, eadem vno omnes cfenfuTliorifmundu!
3 primigenium compledamini : hoc patris in vos pietas, hoc ius hreditarium, quitas omms expofeit. Vos quoque germani fratres,poftquam ita fatqumnbsp;fris imperauit,vt ptre pientiftimo carcremus,date operam,vtvirtutiamp;glo-ri ftudeatis. Nihi! agatis dignitate regia alienum : nullas illius manes infe-rias gratiores expeftanti qtim fuarum virtutum mulationem, vobisq} nonnbsp;modo 2equari,fedfuperari quoque quo animo patiuntur,nequenos aliudcx-orant,nifi vt concordes quiet gloriofeqj viuamus,S: veftigia fua vfquequaquenbsp;fetemrw. Ego autem quem leges amp;genitur iuraiubent, commilitonesq; fa-lutant,fi regem elTe iuireritis,non vt folus imperem, qui vobifcumregnae de-fidero/ed ne prpofter viuamus,nve meo iure defraudari videar,nunquamnbsp;40 .vobis,neqi officio,neque pietate,neque ftdio,neque beneficentiaaliquafu-perari facillime patiar. non mihi, fed vobis amp;: Gothis regnare percupio, cte-rosqj populos ditioninoftr fubie:os,dc mevobife ben fperareiubeo.Pro-mde concordiam in prims pietatemqj colamus,frats mei:feditiones amp; iniu-rias prohibeamus,nosqjadvtilitatempublieam natos exiftimemus.Quid regianbsp;dignitas poftulet, die noiftuqj meditemur ; paterna gefta, tanquam archetypanbsp;femper ante oculos habeamus : nve nobis aliqu degenerate patiamur. Egonbsp;verb de me illud habeo polliceri, nil impenfius dignitate, amp; commodo veftrcnbsp;curaturum, paternumq; officium refarturum vt quem natu munereq; maio-rem habetis,eum humanitate, re amp; comitate minorem effe intelligatis, nequnbsp;patrem adhuc vobis defuifle fentiatis. Demum quafi lachrymarum profluuionbsp;obrutuSjOrationi fine impofuit. SecundumThorifmundi verba,collachrymaiinbsp;tes milites conclamant, magnificentiffima quaq; cognominatione ingemint.nbsp;Theodorici corpus in bafilicaTholof primaria recodunt,veluti exteftamen-to mandauerat. Inges filio donatiuum militibus datum,viritimq; terdena ar-genti feftertiadiftributa.Regnumncminerefragante init,magnafpe omnium^
-ocr page 110-70 ANT. BONFINIt R E R. V N G A R.
expeationci Ecius clmexercitum dimittit,quand auxilires copia:, pri nimia multitudine,habita millionc recedere feftinabant. In eo prKo centumnbsp;amp; fexagintaquinque vtrinque homintn milia plerique cfa fcripferemonnul*nbsp;li y centum amp; quinquaginta milia defiderata prodidere. Atila quem maximusnbsp;iamdudam metus inceflcrat, amp; de cofcifcenda fibi morte cogitarat, poftquamnbsp;hoftes nefcirc vincer intellexitj fuum ac militum animos confirmauit, in ca-ftris die notuq} tubis ac tympanis intonabat,vt viboriam fibi partamoftendc-ret. Inhoram Caftris erupturum fe minabatur : varia mctum arte diffimulabat,nbsp;, inclufus ac vi(ftus,vitores affiduo tcrritans. Metu deinde ingenti liberatus, innbsp;Tun^os amp; Trecacenfes caftr mouit^vniuerfam prius regionemcsedej rpinanbsp;incendioq'uefdaUit, vtcforuminiutias vlcifceretur, plus folito fuire vifiisnbsp;eft. Quumin Pannonias redirftatuifl'et,vt in minutis legionibus fupplemen-tum faceret,quacunque iter fecerat, perptua incendij amp;L ruin monumeta re-iiquit. Maiorcm qum antea Concepefat animum,quando ab hoftibus,ne minus quidem fe vi,qumvidlorem rcformidari intelligcret. Barbara nimiumnbsp;audacia infolefcit, in Italiam incipit concrterc animum: verits ne Vifigo-this,quorum vires iam erat emenfus j RomanumImperium occupretur. Pernbsp;Gallias igitur retr iter faciens,igni ac ferro omnia mifcet,noii modo fexuinihil concelTit amp; fati, fed ne vllis quidem aris ipfe pepercit. Tertia pars exerci-tus,qua: fuperatis Pyrenis montibus Lufitama Soltanum eiecerat, ad ipfumnbsp;tedire rton aufa,quum tanto prlio n adfuiflet, clementiorem hoftem, qumnbsp; fuum Impcrator inuenit. Tanquam ab co cumignominia dimilTa, adEcimnbsp;^Thorifinundumconfugit, fedesq} in campis Catalonicis impetrauit. Eciusnbsp;patricius cum Romanis copiis in prouinciam rediit.Thorifmundus rerumpo-titus, paterno inftituto regiamThoIof federn elegit, quando vetuftiflimamnbsp;opulcncilfimamq} vrbem illamefle nouerat,amp; amplificando conferuandoquenbsp;impcrio nimis idoneairii Nam inter Hifpanias Galliasqj pofita, vtrinque facilenbsp;propagat imperium, amp; mari terraque multa moliri puteft. Ad anguililfimumnbsp;nigique terr limitem fita eft, hoc eft Ifthmum, qui tribus ftadiorum milibus nbsp;NarbonfipelagofubmouetOceanum.Si Pofidonio fidem adhibebimus^Te- Pnbsp;ftofagmvrbs quondam fuit, quos in expcditionis focietatem aderfus Del-
phos vcnifl'e memort. Qmnetiam thcfauros apud eos Scipione Tholof re-pertoSjCX oraculi donatiuis efte aiunt: fed his ex domefticis non parum fortu-nis adiccilTe trdidcrc, quibus confecratis iratuni fibi numen rcconciliarent.nbsp;AtqueScipionem eas attigilTe aufim,multis cafibus fuiireiatatum,patriacie-tum in exilio paru horteft interiiflc^ perinde acfacrilegio pollutuni/ Eaquo-que bonafiliis ex teftamento legata,inter obfcna fcorta abfumpta fuiife, turpem d^iquc mortem (vt Timagenes aU(ftor eft) eos obiuiflc.Pofidonius veri-fimiliora refert,repertas Tholf pecunias, quindecim milium circiter taleri-
nbsp;tni ftiiffe, easqj partim in rempli penetralibus, partim in confecratis lacubiis 4nbsp;fuiflc reConditas,qu nullos apparatus haberenr, aurum amp; argentum inelabo-fatum S) rude fuit. Tcmplum Delphicm co temporc exinanitumfuilTci talinbsp;bus ornamentis PhoCenftbus ante fpoliatum, quo Sacrum bellum commif-fum cft,amp;: fi quid rclictm firat, in multos fifie diftributum. Ne incolumcsnbsp;quidem domum remcalTe ctedendm eft, qui tam mifrabiliter digrcfl fe-rant,amp; poftquam Delphis difceflere,in diucrfa difpeffi,ac fadafeditionc dif*nbsp;cordes abiere. Quare qu rgio exuberet auro, amp; induftrij homincs tcnucninbsp;vitam agant, Ga lia pafim thefauros habuilTc, in tutisqj lacubus aurum amp; argentum dimififte,Romanos locorum potitos publice venundedifleiacus,cm-ptores picrofque fabrefatas ex argento molas inuenifle. Erat etiam quondaninbsp;Tholofie templum fanfiitatis eximi,quod finitimi pcculiari quadam vcncra-tionc colebant,amp; ex collata quotarinis pecunia multis muneribus abundabat,.
nemo tangere audebat.Q^rcThorifmundusvrbemvetuftate acrcligio-ne venerandam nimis amauit,rcgniqc fedem ex paterno (vtdiximuslinftitu-to conftituit. SedadAtilamredcamus,qui dumPanonias fupplemcnti gra-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiarc*^
-ocr page 111-DEC ADIS L LIBER UIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71
tiarcpetcre conrendit,qucunq; fupcrfuerant,lat populatur,amp; dirit,nllutn glon genus anciquius exiftimans, quni ruina ac incendij monumenta. Sednbsp;illud in tam diro principe niirum fuit, pcrqum facile famis fpe viris fuiffenbsp;vidum. Qmini Trecacenfes peteret, amp;: eo quidcni animo vt fuo more diripe-rctjLupus y rbis pontifex maximusjvir plan fantilfimus,vbi feros htlcs ap^nbsp;propinquare nouit, accito frequenti collegio facerdotum, pontificio habitunbsp;inftruduSjAtil obuiusoccurrit.Moxq5intrepidus,Twne(inquit)is es, qui vr-bes eruis, gentesq; proteris? Ego fum(inquit Atila) rex Vnnor,amp; flagell Dei.nbsp;Ad hc LupuSj F elix amp; fauft D omini D ei mei flageU adueniat, patefa-10 lis mox portis, c magno plaufu reg admifit. Cuius Atila humanitate v^uSjnbsp;per mediam vrbem cxercitum tanta modeftia duxit, vt ne puUum quidem gal-^nbsp;linaceumlferitjhaud aliter ac fi diuino cundi iiimine obftri;! forent, aliquinbsp;ante confertum prarlium id accidile memorant. Verm Lupus ifte, omniumnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudicio vir fanliffimus ea tate eft habitus,Leucorum famili dccus, Pignio-^
lam Hilarij Arelatenfis epifcopi fororem, coniugem duxit, feptimo coniugij anno, vtriufque confenfu de fanto diuortio decreuerunt, vt artius fe in diui-nachantate vincirent. Ab Honorato Lyrinenfi antiftrte facris initiatus, cxadonbsp;anno in Trecacenfem vrbem rediit,vniuerfum patrimonium Chrifti paupcri*nbsp;bus erogauit. Pro explorata fanditatc, inuitus pontificatu maximo donatus^nbsp;10 collegia facerdotum continentiiTim gubernauit. Poft biennium, fandtx pcr*^
gt; egrinationis amore percitus, cum Germano viro quidem Deo gratiflimo in , Britanniamproficifcitur,vbi miracula multaedidit, variosque populos ad or*nbsp;thodoxamreligionemconuertit. Poft reditum(vt paulo fupr diiftumeft) cmenbsp;vniuerfa GalhaVnnorumagminibusdiriperetur,ciuitatem fuam in patentinbsp;planicie litam, neque armis, neque mnibusmunitam.diuina ope propugna*nbsp;uit. Paralyticamin diuino verbo mulicrem curauit,liberauitpuellam a d*nbsp;monio grauiter agitatam j multos diuerfis languoribus alTeruit. Inediaamp; au-fteritate vii corpus affecit, nunquam in lelo recubuit, fupra tabqiamfubie-to capiti faxo dormiuit. V nica duntaxat toga contentus, interiorc fcmper t-50 nica graui cilicio vtebatur. Vt ab ardentillima cocupifcentia iuuentutis cor-I pus arceret, biduano femper ieiunio id afflixit, nullo vnqua ientaculo refecil-latus,diuinis pro cibo rhythmis vcfci folitus.Somni parcilfimusjin diuinafem-per oratione vcrfabatur.Demum quinquagefimofecundo fuipontificatus an-no in Domino obdormiuit amp; inter deos relatus eft.Sed de Lupo hatenus.Nenbsp;de Germano quidem fine maximo fcelere filendum, quando Atiltcmpori-bus claruit amp; vitxfaniftimonia prftantilfimus apud omnes eft habitus. Nec-ncn operpreciumreputamuSjhiftoriam Scythicamfanlorum patrum ge-ftis quandoque condire. Hune facri annales aufter vfque adeo vitx fuift'e te-runt, vt vbi abeato Amatore facris inuitus initiatus eft, mox animo nnltato,S
40 erogato in miferos patrimonio vxorcm pro fororehabuerit. Ad nouiffimum * Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfque diem frumentarium panenijvinum,oleum,legumen carnesqj fibi inter-
dixit,quinetiamamp; fal,ne quo gulam condimento fufcitarct. Pranfuro mos fuit prxlibare cinerem, moxq; panem elfe hordeacc,xcu{lum quidem amp; aqua, remolli tum,item cucullo fimpheiq; tunicac interiore cilicio vti,hc eadem *nbsp;ftate amp;: hyeme iuxta ferre, fupra dolatas trabes fuperiniedo cinere dormire.cnbsp;acerbillima vitam poenitentia ducere, omnibus gratuito hofpitium exhibuiflcjnbsp;hofpitibus in humilitatis exemplum pedes lauare folitum. Quum Britanni adnbsp;Gallorum epifeopos legatos mififfent, qui omnes fenfim populos Pelagiananbsp;hrefi palhm infedum iri fignificarent, in frequentilfima facrorum viror fy-50 nodo decret eft,vtGermanus amp;Lupus,velutipotiirima Gal!orlumina,extirnbsp;pandlabis mandata fufeiperent. Inperegrinatione ilia Genouepham virgi-quam fanttiflima futur am efle prdixerat, facris initiauit,multa cum Lupo miracula edidit.Saxones, qufGallos grauiflimo bello infcftabantjfo'a diui-ni nominis acclamatione fugauit. Diffufam per Britannos herefim extirpauitjnbsp;in quaexpeditioncSeucrTreuerenfemepifcop,collega fibi delegit. Qujmi
-ocr page 112-7z ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR. adTornodurum veniflet, cuiufdam difcipuli quie Britannia cum fequutusnbsp;fuerat, icpulchrum inuenit, quem cum eo tumulo euocaflet, rogafletqjjan ncnbsp;vlteris fecum militare vellet: refpondit,fat fibi efle militatumjfeqj cumulatif-fimis militi prmiis perfrui,proinde orare,fe miffione donaret.(^iefce(Ger-manus^nquit) acvale. Atille depofitomoxcapite,in Domino obdormiuit*nbsp;Q^m in Britannia publice prdicaret, vfaniente frigore, cum difcipulis innbsp;regiam confugit,gratum ibi hofpitium imploraturus. C^od ciim per interpre-temrege impio denegatum, impetrarenequiuiflet, fub dioqj in algentiflimanbsp;regione pernodare cogeretur, ccce fubulcus regius aduenit, venerabilem vi-rumTcum facra manu confpicatus,eorumqj miferatus algorem, adtuguriumnbsp;inuitat. Q^o quum pater ille diuertilTet,fubulcus vxore monet,ac iubet.vt vni-cum,quem haberet, vitulum feginatum viro fanliflmo apponeret. Quod vbinbsp;faftum eft, pro explorata ruftici fide, Germanus poft cnam mulierem iubet,nbsp;vituli ofla legere, letaque ac pelle inuoluta,ante bouem in prxfepio recondenbsp;re.Mulier poftquam imperata fecit,poftero die redintegrat vitulum, fnumnbsp;cum matre comperit edentem:quod quidem ingens profeto miraculum,tantum viro tribuit autoritatis, vt pro deo adhuc viuens haberetur. Germanusnbsp;autem ad regem reuerfus, eum regno decedere, melioriqj id dimittere iubet,nbsp;hsefitantem amp; cundantem virum, neque in facrofanum pattern moliri quic-
quam audentem, manu depulit : Decede ( inquit) nec poteftate regia poft hacnbsp;amplius abutare. Rex cocleftem in prfule auforitatemreformidans, cum v-xore liberisqj fpedante populo deceflit. At ei Germanus accitumoxfubulcum
cum coniugefuffecit: amp; exea deinde tempeftate, fubulcagentcfunt ibicrea-ti reges.Qimm Britannia rediret, per Auguftodunumqjiterfaceret,ad Calfi-ani pontificis tumulum, Scythia oriundi, non fine magna turbaperuenit,cun-(ftis audientibus,e tumulo quidnam ageret, amp; quomodo fefe haberet,interro-gauit : Dulci quiete (inquit)perfruor, amp; expeto Redemptoris aduentum. Adnbsp;quern Gegt;nanus, Quiefce igitur perlongum in Chrifto tempus, amp; pro falutc nbsp;rtiftra diligentiiis intercede, vt beatiflimx refurretionis gaudia aflequi mere-amur,amp; vale.Relatus in Galliam,amp; iter faciens, nudum ecce imminente node
nbsp;viacerem afpicit, miferatus hominis miferiam, ne miferum quidem comitemnbsp;afpernatur.Q^m fimulindiuerforio quieuiftent,afellum, quo Germanus fe-rebatur,ille fubtraxit:illucefcentc die furtum patratuminueniuntdifcipuli,pa-tri condolent,qud pedibus iter facere cogeretur.Nondum triamilia pafluumnbsp;cumfociis ille confecerat,quum difcipulis vnus,Germanum quandam vul-tultitiam prodere intelligit,patrcm hilaritatis caufamrogat.At ille quumpe-dem omnes aliquatulum fiftere imperaflet, ecce latro clamitans,feftinato gra-du,fufctradum iumentum refert. Pattern ad pedes prouolutus, exorat furti ve-niam amp; impunitatem, dum facinus profitetur, fe tota node irretitum fu-
nbsp;life afleruit, neque quoquam progredi potuifle, nifi qua ad reddendum iumen 4nbsp;turn pateret iter.Cui Germanus paterille fandiffimus, Si hefterna (inquit) dienbsp;tibinudo togulamdediflem,ne furandi quidem te necefiitas inceftifl'et:amp;: exu-ta mox togula, accipeqtftd deeft, redde quodnoftrum eft. Tumprofeftbremnbsp;igitur criminis refipifeentem, non modo venia, fedprmio quoque amp;: bene-didione dignum cenfuit. Paucis poft diebus pauperibus circumuentus,qunbsp;elcemoiy nam impenfis exoraretur, diaconum difpenfatorem fuum,quodcu-que pecuniarum eft,in eos crogare iubet. At illi nummoruminopiam caufan-ti, Paupcres(inquit)fuos pafeit Deus,tu verb quod habes,pauperibus diftribu-ito. Diaconus veluti prudens ex integro mandata non peregit, tribus aureisnbsp;duos erogauit.vt futur profpiccret neceflitati.Paulo pft quidam quits ad-uenrantjducentos pontificinummos dono dant,amp; ad diaconum mox conuer-fus, Accipe (inquit) qu traduntur, amp;: recognofee, te fraudem fecifle pauperiquot;nbsp;bus, quando fi quicquid tibi erat, inopibus erogafles, remunerator nofter tre-centos hodie reddidifiet. Proinde contremuit ille, confpicatus clandcftinaiflnbsp;fui culpam,virum fandiflimum latere nequiuifle. Quum in Italiamcontendcquot;
retjal'
I
-ocr page 113-DECADISI. LIBERV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75
rct,alpesqj fupcraret,fenen\ claudum, quem torrentem tranfire nonpofle pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fpexerat, propriis humeris prx nimia liumilitatc amp; charitate craiecit.
Rauennana veniflet,Placidia,qu cura V alentniano filio imperabat,honori-fic excipicur:amp; quum ab eadelicatTimi cibi in argenteapatina,fine Garnis in-termixtiqne mitterentur cibos inter difcipulos diftribuit, patinant iipaupe-rum comniodumeroganit. Pro regio niunere panent Itordeaceuntin patella ligncarentifit. Atillavtrunqnecunt ntaxinto planfu accipiens,patellant auronbsp;exornauiqc panent ad varioslanguoruntvins rcfertiauit. Qnunt Rattnx nto-rant traheret,vita defunftuin in lucent reuocauit. A Placidia ad conuiuiuntin-*0 uittus j folito iuntento vir fenio, inedia.vigiiiisq; contenus, in rglant dlt;atusnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.Inter epiilas clandeftinus runtor aduenit,afilluni improuifa morte efle cor-
reptum ; foluto conuiuio, pro afello pulclterrirgt;unt ԣ ntanfitetuntequunt ad-duci regin iubet. Germanus equnt renuit, amp; aiellu fuum afterri petit, vt eo-dem quo allatus iumeitto furati referatur. Allatum igitur afel um, Itumiqj ia-centem defpiciens,Surge(iriquit) Mufcio,amp;r:adhofpitiumreuertamur. Adltc verba,veluti fomno excufius,futrexitfellus: ac ne minore quidnt robore,nbsp;quam ante, dominum ad hofpitium retulit. Anno falutis quadringentefimo 4o,nbsp;quinquagefimo,epifcopatusver trigefimo diemobiit. Corpus vtcx teftant-to legaueratjin patriam relatum iri,dum in Galliam refertur,V ercellis ab Eufe-
10 bio epifcopo, amp; Aureliani ab Aniano pontifice religio fi ffim excipitur : quo jD quidem tempore tres mortuos in vitam reuocafie ferunt. Non folm in mor-*nbsp;te,vernt etiam in vita inter diuos relatus, amp; diuirii honores exhibit! ; quando *nbsp;fandiifimam vitam duxit,hrefes extirpauit,amp; ntiferrimis V nnorum tempori-^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
bus,confilio amp; precibus Gallis amp;rBritannis ntirabili adiumento fuit. Nunc ad Atilant redeamuSi
RRVM VNGARIGARVM D E C A-
DIS PRIM LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;,
X cij malignitate,quiperfequendos Vnnos ad internecio-nem vfque non cenfiiit, fedThorifittundum ad accipidum Vifigotharum regnunt reuocauit,tantum animorum^tilanbsp;concepit, vt in Pannonias nequaquam prius redire ftatuerit,nbsp;qum vnierfam Galliam cdibus, incendio amp; rapinis affli-xerit. Sed in hoc varias fcriptorum opiniones adntiror,quo-rum aliquimultarumciuitatum excidia ab V nnistunc acc'
pta,antepugnamCatalonicam,nonnullipoft earn accidifle commmorant. Nos autem eorum ordinem plane feftbimur, qui verifimilis amp; ele^ntisnbsp;ifta {cripfere,quoniam prftatioribus ac vetioribus hc ipfa accepifle viden-4c tur. Qmnetiam in temporibus quandoq; tanta diflnfio,vt falfa fxpe hiftoria, nbsp;quant veriifimam bellorum nionumenta teftantur, prorfuseflevidcatur. Diranbsp;igitur Vnnorumtempora quum SeruatiusTuhgrorum epifcopus diuino quo-damfpiritu prouidiffet, ne Atil immanitatemcum^opulo fubire cogeretur,nbsp;quando Tungrenfem vrbem, qu inter Thabulam amp; Mofant amnes in Gallianbsp;Bc'.gica fita eft, Scythico furore vertendam fan profpexerat, epifcopatuminnbsp;Traietum, quod ad Rheni oftia fitum eft,transferre conftituit. Quintia hocnbsp;ineuitabile fatumfe Rontae diuo Petro in fomniis didicifle aifirmabat : quodnbsp;t|uum feciftet, Barbaram rabiemeuafit. Eodemfer tempore, quum vniuerfanbsp;Gallia, Arianahrefi laboraret,qua inqualeis fantiflim T rinitatis perfonasnbsp;S'5 ffe credebat,Eiliumenim Ptre, Spiritum verb fanfum amp; Ptre amp; Filio longe rninoremefle dicebat,diuino qodant miraculo plane declarateft,Deumnbsp;in tribus perfonisvnius amp;aequalisefiefubftanti. Nafatenfi nanque Vrbedi-uina ope ab V nnorum obfidione liberata, quuntpontifex maiximus pro agen-dis gratiis facr faceret,quales ecce guttas treis fuper aram cecidifle vider,-c-ryftallo clariores ,qu3 quum vn congruifient, in vnionem vnium redactxnbsp;g
-ocr page 114-ANT. B O N H N 11 RE R. VNGAR.
funt, qum quum in gemmata crucc collocaflent,alixmox gemm decidt-rc.' Imaginem fanz crucis prxferebat adorantibus, StC gris valetudinem redde-bat. Qinnamp; fidelium ex hoc religionem augebac,quiapiis clarus, impiis cotranbsp;obfcuriis elTe vidcbatur. Atil igitur furore Nafatenfes idcirco euafle ferun-tur, quit de indiuidua Trinitate rel fenferunt. lifdeni quoque temporibus,nbsp;vndecim milium virginum peregrinationemfanftiflim duce V rfula,accidiflenbsp;perhibentquarumexpeditio quanto cruentior, tanto felicior fuifle creditur,nbsp;ne tarn noxiis Dei flagellum,quam infontibus martyrium,dirus Atilafuifle vi-deatur. Sedres memoratu digniflima, rite referetur. Vrfulam vnicamDiono-thi nbiliflmiBritanni principis filiam fuilTe aiunt,forma,moribus, venufha-te fantimoniaqj prftantem. Eodem tempore Britannorum regem ab ortho-doxa fide ahenum,regno diuiisqs pollentem, vnicotantmfilio prditum,acnbsp;Virginis probitate amp; famafuccenfum,pro gnato inftantiflime poftulaflTe. Vrfu-l patr grauiffim hinc follicitudine cpifle angi, quod filiam Deo dicatam,nbsp;inuito numine, prophano iuueni defponfare cogeretur, fimul etiam amp; vereri,nbsp;ne ex repulfa, tyranni crudelitatem omnino fubiret. Dum in diuerfa diftrahi-tar animus,vcluti confilij impos,fiham tandem confulit, hac patri fuadet, rginbsp;refpondeat,hac fe conditione affinitatem elfe fadurum, li decem virgines ge-nere,forma amp; tate deletas,rex fili comits daret,ac V rful,fingulisqj comi-tibus,qu dcnfint,fngillatim mille virgines fubditaret. Item vndenashis tri-remes compararet, quibus triennij fpacio, donee fponfus Chriftiana religionenbsp;initiaretur,ac fidei dogmate inftitueretur, pro virginitatis dedicatione vti pof-fent. Qult;)d haud temer diua virgine fuafum,partim vt difficultate propofitnbsp;conditions fe animum regis auerteret,partim vt occafione ilia couas comits vnfecumDeo dicaret.Rexconditionemaccepit,qucunq; virgo manda-uit,rite fieri iubet. Filius eius famitate fuccenfus baptifmum acclrt, puellanbsp;fe ciirn puellari exercitu Romam omnino profeiStura patri nunciat,vt Chriftinbsp;vicario delitorum vemam,tutelamq5 virginitatis aflequatur. Et quando viro-r^m duti?amp; propugnatione in longaperegrinatione carere non poteft,viros nbsp;ptre famiflmos petit. Vbivirgineas Vrful copias propediem peregr pro-feturas effe,rumor effunditur, multi ad facrum inufitatumqj fpeaculum vn-
diqe confluxere, in primisqj nonnulli Britannor epifeopi, qui virginum ex-peditionem fequicupiebant. Horum princeps Pantalus Bafilienfis epifeopus, qui eas Romam vfque perduxit, amp; cumhis pariter occumbcrc voluit. Qmne-tiam Gerafna Sicili regina, ac Dari matris Vrful amp; Maurifij epifeopi fo-ror,eius literis admonita,ad facram pariter expeditionem conuenit,qu viruranbsp;nada crudeli(fimum,ac regno perniciofum, ad incredibilem manfuetudinemnbsp;redegjt. Hc cum Babilla,Iuliana,Vioria amp; Aureajqu fu fili fuerant,ad-uenit. Qmn amp; Adrianum filium duxit, qui fororum amore facra fimul llipen-
diafecit, rregnumhcfilio alteri delegauit, huius conflio virginumfunt a- 4' gminainftruda.Comparatam igitur clafl'em ill duftuaufpiciis^s Vrful con-feenduntomnes, facriqs viri pariter fequuntur, ac per Oceanum ved, dumnbsp;Gallicalittora legunt, in Jlt;heni tandem oftia deferuntur, amp; aduerfo atn'ne adnbsp;Coloniam Agrippinam prim,demde Bafileam vrbemperueniunt. Hinc Galli, illinc Germani facram clalTem admirantur. E pagis amp; oppidis adfpetandasnbsp;facras virgines homines aduolabant, qu modulato cantudiuinos hymnesnbsp;concinebant. Hos choros facile dixeris angelorum. Sacra carmina vtrinqucnbsp;Rheni rip refonabant. Religiofo vbique hofpitio excipiebantur,Bafleclaf-lm relinquunt,pedcft:re mox iter initur,curatis ibi triduo corporibus,Rhe-no in Heluetios Leucosque diuertunt,vtinltaliamrecontendant. Supera-tolurafo monte, ad Ararimfluuiumveniunt,quiRhodanuminfluit,deindenbsp;ad Budem feftinantes, traiecto amne j ad Rhodanum contendunt, vbi cun-tis Allobrogum oppidis honorific excipiuntur. QuumVezontio appropin-quaflent, ex vniuerfaferNarbonenfi Galha homines ad fpetanda virginumnbsp;agmina confluxere, parsplaufibus excipiunt,fauftis multi acclamationibusnbsp;extolquot;
-ocr page 115-DECADISi. LIBRV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71
cxtollunt. Alij hoe exemple ad religiofam peregrinationemincendebantur,amp;G prophan mentis confeij graui pnitentia corripiebahtur j plerique in lachry-mas vertebantur, fandiflima virginm ftudia chfpicati, quibs neque labor^nbsp;neq? languor vllus ex itinere inferri videbatur. Nam incenfx facrae peregrina-tionis amove ferri potius qam pfogredi putabantur, (acrorum cocentibusnbsp;rhythmorum cuntacomplebantuVjangelus Donlini ducebat eas.Q^m alpi-bus editiflimis j quGalliam ab Italia diuidnt appropinquaflentj ne dfuernbsp;quidem, qui admodum dubitarnt, ne arduuminiuperabilemqj cliuum facilenbsp;fuperarent^quando Herculem (vtaiunt)amp;; Hannibalem defatigaffe ferunt.V ir-gine tarnenacies itahilarifortiqs animo accliue iter adoriuntur,vt fine labo-re auium more fublimia iuga confeenderint nullaqj vnquam in tanta difhcul-tate,neqi ingemiffe,neq; retulifl'e pede viderttur.Nihil eft ita arduum amp; difficile,quoddiuinus amor faciltolerare non polfit. Validiffimiquque militisnbsp;prftabatoffici,quia nulla militiafacilior habetur, quam equ fponte fubi-ttir. Diuino fpiritu munitus animus, adamantinum corpus plan fortitr. Ve-xillum crucis Vrfula ferebat,qua antefignan puell pra:cedebant,amp;: non modo ducis optimi,fed ftrenuimilitisprliabatofficium. Obeatiffimumpuel-larum exercitum, in perpetuum virorum ruborem confufionemq; repertum;nbsp;O egVegium deleftum, necubi gentium vnquam habitum, amp; non folm adnbsp;fuam,fedomnium quoque falutem adinuentum. At vbi iugis alpium Italiaq^nbsp;^defpe:arunt,magno plaufu Romam conclamaiunt. Obftupuere Infubres,c-teraque Italia, vbi formofiffimas jcafdcmque faiftiffimas cohotteS fpeJere,nbsp;qtiod antehac in Italia nunqu fpctare licuit.Q^d vbi Cyriaco pontifici maanbsp;ximo fignificatum eft, cum vniuerfo collegio facerdotumex vrbe Roma pro-diens,mirifice exultauit,amp; quam honeftiflimo potuit apparatu,aduentates vir-gines excepit : quodvtfaceret,tumpatrius,quiaBritannus,tum diuinUs amorjnbsp;quia amp; ipfe caftiffimus erat,effecit. Multae quoque virgines in earn expeditio-nem vnrant,qux pontifici nepteS proncptesciuefuerant,aut qut^is alio fan-guinis vinculo coniuniftae, quinetianieadem noifte diuinitus fibi fignificatfimnbsp;30 eft, fecum illis omnino martyrij gratioccvtmbere oportere. In fequenti dienbsp;quum mult aducnilTent, nondum facro baptifmate expiat, eas ex me ba- ,nbsp;ptizandas curauit, deinde cunifta templa luftrare, amp; apud omnes bafilicas fo-Icnnia celebrate voluit. Quiequid Deo ibi ex more debebaht, eas rite ac picnbsp;perfoluere docuit.Qmim abeundi tempus inftarct, pontifex diuino iullus nu-minc,aduocato facerdotum collegio,quidfacere vellet,aperuit:fcq5 pontifica-tu,quum poft Potianum pontifice,anno vno ac menfibus circiter duobus Romans ecclefixpra:fuiflet,fponte cuntis feclamantibus abdicauit. Cardinalesnbsp;cumdelirare putabant,qudinfcnio mulierculas,non fine fui ridiculcgt;feque-rctur.Neq; coelefti eum interprt admonitum intelligebat, qui eum Viia cumnbsp;40 virginibus in Gallia martyrium fubiturum elfe nunciart. Contempta tandem *nbsp;omnium refragatione,fanti propofiti tenaciffimus, Antherum mira fantimo-niapraeditum libifuffecit. Ipfe autemquiainuito collegio fe pontifiatu abdi-cauit, Romanorum catalogoptificum abrogatu^ft, quinamp;facr virgines jnbsp;huius caufa auiftoritatem amp; gratiam amiferunt. Sacer igitur exercitus,luftratanbsp;vrbe,facris apud omnia puluinaria rit peralis,ac vous deniq$ perfoltis,duccnbsp;pontifice maximo abeunt. Quqd quum cteri vidiflent j multi pan charitatisnbsp;ardore fuccenfi,in eand expeditionem ire contenderant,in primisq; V incen-tius cardinalis, lacobusque Britanno genere natus, metropolita Antiochenus,nbsp;item Maurifius eplfcopus,Babili amp; Iulian auculus,pra:tcrcaFoillanus Lu-Cenfis,amp; Sulpitius Rauennenfis antiftes. Quinctiam Etherius Vrful fponfus,nbsp;qui defunto ptre regno fucceflerat,diuino in fomnis admonitus interncio,nbsp;'vtDemetriam matrem ad ineundam fidem hortaretur, mandataperegif, pa-tremj^ucAgrippinum primo fponfalium anno amifit. Etnefponfaignobiliornbsp;elfe videtetur, diuinis monitis edodlus, vn cum forore Florentina, quum i-pfe triennio in fide raanfilfet, fponfie fantoque eXercitui Coloniam vfque ob--g ij
-ocr page 116-76 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
mam occurritjVt pari palmadcpugnaret,item Clemtem epifcopum Bfitan-nia fecum abduxit. Q^n etia Marculus Grcorum epifcopus,quum Romam veniiFet, neptemqj Conftantiam, Dorotheiregis filiam duxilTet, eadenicaftranbsp;fequi voluit. Sedquum Maximus amp; Aphricanus, prophani Romanorum duces vereftntur,ne Chriftiana fides,quant admoduin abominabantur, tam magna incrementa fufciperet,quibus falfa religio antiquorum.e medio tolleretur,nbsp;ad Iulium quendam Vnnorum pr3efelum,quemilli Giula appellant,ad Rheninbsp;ripas agtenijdum Atila cteras Galliarum oras lat diriperet,fcripfere. Si Ro-manam amicitiam cupcrct, operam daret, vt bacchantium mulierum exerci- .nbsp;tus, qua deliris quibufdamfacerdotibusducerentur, armis omnino deleret,nbsp;quo nil gratius Romanis, Scy thicis numinibus additis, amp; prfertim Marti acnbsp;Herculi, quos communes cun# genre Scythica progcnitorcs ac Deos habent,nbsp;fieri pofl'et,amp; patrandi facinoris tune tpus fore nimis idoneum, quum ad Co-loniam Agrippinam rediiflent. Iulius vt Romanis ducibus gratificaretur, amp;nbsp;Chriffcianum fanguinem,quo Vnni fatiarinon potcrant,hauriret, fcdiligentif-fim mandata faurum pollicetur.Quum cas ad claU'em in Rheno relitam re-diifl'e cognouitjMaximi amp; Aphricam literis edotus, ad Coloniam tendit infi-dias,quod nec V rfulam.nec pontificem Romanumlatebat,quando clefti re-rumiuturarum internuncio mouebatur. Quum fecundo amne deued, Co-^oni appropinqualcnt,prfidente c puppi Cyriaco pontifice,Vrfula in media
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clafl'c, inter facras virgines ira prfatur. Nemo,fororcs integerrim, lgitimanbsp;prmiaconfequi poteft, nifiprius ben certarit.Neque cuiquam in clis ani-giiam reperire licet,nifi qui earn hc pro Deo ctempferit,amp; amiferit. Iniquumnbsp;eft enim, cum faluatore noftro cleftium regnorum fieri cohredes,nili pronbsp;eovitam depofuerimus. Pr nimio charitatis ardore, qui propriamortc fpon-tenos ab omni perptua mortalitate redemit, nos lefiiChriftioptimi maximinbsp;figna fequuta. Sacra hue vfque ftipendia fecimus,diuina ope maxima ququenbsp;Bella geffni|us,opima fpolia fpe retulimus, rugientem hoftemfpiflim vici-m*is. Inteftmas feditiones,qu perniciofiflm.'e acformidolof efle foleht, bene repreffimus, amp;ducis nofirifapientia omnia profperc ac fliciter euencrc. 3
Q^^arn maior,qum fuiipfius poteft efi'e vi:oria.?Quis etiamtriumphus po-teit efle prft:antior,qum capriuam carn ducere,vincere fe ipfam, amp; de con-cupifcentiacarnis gloriofiflimc triumpharc? Quod vt fitcilius afl'equereniur,in falutarem hanc expeditionem pcdibus profela fumus, in qua nulla vis illata,nbsp;quamuis per Atil incendia adhuc fumantia, intrpide iter Deo duce facere-mus. Nullus labor fane perceptus , quamuis editifllmas alpcs fuperare cogcrc-mur. Nullus denique morbus aclanguor ingruit, necmetus inceflt, quamuisnbsp;fmeM hi longhlima peregrinatione diu verfaremur. Quare iam experientianbsp;docuit,quam fuauis fit diuina fer uitus, amp; qum faluatoris noftri leuc iugum, in
* cuius feruitiocuicunque mori datumefl:,certamveramqjfelicitatem illifpera- 4'^ re licet. Sed quis hoc non facile fecerit, qui ad tanti rgis obfequia non modo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenatum,fed diuina dementia ab terno deledum amp;prdeftinatum eflerepu-
taret ? Vbinam gentium vftquam auditum, tot milium virginum habitum elTe deledum J qu tam falutarem ac opimam militiam militarent ? O beatas animas,quas ad aterna praraia Deus iple feruauit. O ineflbilemclementiam re-demptoris,fi quas ad facra caftra euocauerit expeditione triennij,redder eme-ritas,amp;maioratyronibus,quam veteranisfl;ipendiaperfo!uentur.Nifallor,fan-diflima focia,iam felicitatis noftr tempus inftat, amp; vt diuinitus hefterna node fum edoda,charitatemconftantiamq5 noftramfacrofando martyrio,vclu-ti obryzum igni, approbate vult dux nofter. QuincEiamamp; de calice io diuinanbsp;benignitate nos c5potionaredignatur,vt virtutemnoftram pcriclitetur,quamnbsp;ipfe fua gratia roborauit, vt in ruborem virorum, prophanarumque gentiumnbsp;confufionem, in fmineo fexu orthodox fidei vires oftendat. Dumfauusnbsp;Atila per Gallias cadibus vfquequaque gralTatur, magnam Vnnorum partem
nbsp;nbsp;ad Rheni ripas plane reliquit, qua Colonienfem agrum paflim diriperct. Co
loniam
-ocr page 117-DECADIS . LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77
loniatn Vnni obfdeht,nosqe prter Colohim tranfire opus eft^f clafle vehi decernimus: fi ver pedibter facere maliluusj per media efteratiflimar gentium caftraire cogemur* Quod cleititiffirno faluatore hoftroidcirco itafta-tutum eft, amp; permifium vt quum d peregfinationis finem pef ueuerimtiSj abnbsp;Vnnis corporibus exut rot virginuiii acies^ demumouantesin cliregnanbsp;inter diuos refetamur. Oimmlam faluatoris noftribeiligriitatem inContem-plabilemqj mifericordiam,quippe qui ne diuturniotenos militia cfiCiac, bre-nbsp;uiflma ttiomentaneaq; morte ex bis rumnis nos eripere dignatunQuinetiamnbsp;fuo mihi fignificauit internuncio, Etheriumfponfum menij Demetriam ma-io trem falfa religione vindicafre,amp; cum forore Florentina,magnarifanno-rum manu eras nobis occrfurum,vtdiinitus dnlonitus,parinobifcummor*nbsp;tisfelicitatefruatur. NequepatiturDeus metis,me finefpohfofieribeatam.nbsp;Proinde fcitote,ac vos ita faluatoris noftri nomine certiores efficio, Vnnos feta rabie nos omnes eras ad Coloniam oircumucnturos,amp; in nos vfqueadeo f-uituroSjVt ad vnam omnes contrucident, vt ereptis corpotumexuuiis, in c-lum,vnde demiffa: fuimus,fufFundant,fugentq5,nve inter prophahos ampliusnbsp;verfemur. Qi^are quum Scythici lupi in oues facras irruent, forti ariimo iugulanbsp;porrigitCjContemnite mortem,pr^efentis vitmiferiam recognofcite,amp;;futur^nbsp;beatitudinem exoptate,citoq; diflblui percupite,vt faluatore noftro,cuius bea^nbsp;tiflmum confpetumtantopere anhelamus, extemplo perfruamur. Nolite ej*nbsp;pauefeere, quiafaluatornofter nufquam aberit. Et vttutius martyrium obea-mus,nobis vicarium fuum delegauit,qui mentes noftras pro demandta pote-ftate luftraret, ipfeque nobifeum pana ftipendia meritus in aftra reduceretuifcnbsp;Quare quum hora mords aduenerit,hilares ac lt,tanquam omni mifelia ca-titur, forti animo occumbite. Veftra vitro corpora Deo in holocauftm fua-ui(rimumofFerte,inter amplexus angelorum animas effundite,in manusqj Domini fpiritum commendate. Magnanimvirginis otatione fie omnium ani-mi confirmatijVt nil hocfelici mortis genere ducerent antiqtiius, 1^ e immo-dic anhelabant,vtnunquam morieudi horam adfore teptarent. Coclamntnbsp;50 omnes,fponte motituras. Ad hc Pontifex maximus prxgaudio inlachrymasnbsp;eouerfus,qui diuini tatum ardoris ac roboris in virgineis tenellisqj ped^ibus *nbsp;intueretur,amp; quod viri mulierculis , amp; tyronibus veterani turpiter fuperarinbsp;viderentur.Q^re ab eo omnibus eftdiuino nomine benedidm,fimul amp;:edi-dum,quando poftero die moriendumeflet, quo ill manus hftium erant per-uenturXjinfomnem ea in fanda oratiorie nodcm dticerent, amp; lefum Clemen-tiifimumexofarent, ne in truci prlio virginea Corda, q fibi delegrat,fannbsp;defereret, Illud fuit admiratione digni(fimum,ad hc nullam tot milibus in-gemuiire,null expauifle,amp;fatum inftans refofmidaire,neque detredaffe mornbsp;tenl.Curatis aliquantifper Corporibus,pet vniueffamclafiem nodurhum filcnnbsp;40 tim indidum,quqe pro fe inftantiifim modo Deumorare,ne deferat,mo- *nbsp;d gratiaS gere, quod immatur,aCnondtimemefitternis militiprmiisnbsp;donarentur,diuinam iri. fe pietatem afliduo contemplari,amp; ea contemplationcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
refici amp; beari. Nihil minus fuCcurrere, qum aut peaorrcre, aut deprecarifa-tum. Aft vbi nodem tranquillam ttanfegere, prima hora diei, facra rite pera-guntjSc decimo lapide foluunt^ Ethefius ecce fpOnfits oCCurrit,amp;i Pntificem prueneratus Vrfulam falutatw Ad quem,Salue (inqUit ilia) Etheri mi,in Chri-fto faluatore lioftro fuauiflme. Faufts amp; felix fit ifte tuuS aduentus, quandonbsp;tartto creatorisamp;fponfrdore flgrfti,vtnobis occurreris,dexterrimumfta-tum pro Chrifti fide fubiturus. Et quia vocatio noftra non patitur, vt terrenonbsp;J hiccoiinubio inceftemut, nefruftra hue conteridiife videare,hodie inclonbsp;(niilii crede) folennesnuptiasCelebrabimusi Proinde quando iam iamhoftesnbsp;a-derunt,meCumDeumexora, vt qumprim apudfupetos perptua in faluatore noftro coniugia confummemus.Vrfulamdiuin verba refonantem Ethe-rius admiratus,eo magis in Domino fportfam amauin Refpondetfe hadenusnbsp;propter VrfulamDeum amaife, contra nunc Vrfulam amarc propter Deum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
g i
-ocr page 118-78 ANT. B O NF I Nil R E R. V N G A R?
illius gratia eflefelicem, eiufdemqj precibus adiutum, nihil reformidaturum^ nihilqj vehementius expetiturum, quam fi cum ca pro Chrifto mori liceat. Ecnbsp;quando eius interceflione inveramlucemaffertus eft.fe omnia pollicetur pronbsp;vero Dominoamp;Deo fuo,xquiifimo animo fubiturum.Ptifexin ftrenuifliminbsp;fponfiatHorem exardens,repente iuuenem amplexus,grauiffimis in fide verbisnbsp;confirmt,amplexantur eaten patres,plaufuqs ingenti virginum choris exci-pitur. Sponfie dextram perreucrenter apprehendit,amp; pudicifiimo c vno dun-taxat ofculo prxlibauit, quod amp; pontificis permifl'u fatum eft, vt quod virgi-neum in terris coniugium iniuerint, iam dudum apud diuos in Chrifto con-fumnl^ret. Et quum iam ad tertium claflis lap idem appropinquaflent, Pontifi- lonbsp;cio mox omnes admonentur edi(fto,quo fibi hoftes propius immineret,eo im-penfius diuinis precibusincumberent,prxnimiaapuddiuinamclemcntiamnbsp;pnitentia,dcliorumimpunitatemimplorarent,demum exorarent,quum fibi placitum fuerit,rumnis humanis eriperet. lufl impcrata faciunt, gemiti-bus lachrymis omnia complentur. At vbiColoni eft applicitum,hoftes quinbsp;vtranque Rheni ripam occuparant, continuo facra agmina circumueniunt, innbsp;ripamqj defeendere patiuntur. Vrfula crucis vexilla feres, in terram prima de-filiiut,mox cum fponfo Pontifex, deinde exter nattes rip proras admouent,nbsp;certatimqj puell def!iunt,non vt ad martyrium,fed cuiuium inuitat. Quasnbsp;omnes quum Pontifex plane fpedaftct,Euolatc (inquit) felices anima-,amp;fragi- 2.0
nbsp;nbsp;nbsp;fia hc deponite corpora. Tu autem lefu Chrifte optime maxime,quando tuo
dudu hue appttlimus, fideles tuos propius refpice, amp;plebis tu animas in tua 4jegna,quoniam femper in te fperauimus,clementer admitte. Vix hc intonue-rat,quumGiula Vnnorum prafelus, vexilla crucis abominatus, infefto in vir-gines agmine ex compofitoirruit, ne minore quidemin muiiercuas, ac in vi-ros fcrociafuit. Nulla relufatur, flexis pars magna genibus itigula porrigere,nbsp;manusDeo adc(X'lumefferrc,piisnuminibus commendare animas.Nonnullnbsp;qu fubfidgbant, clatifis fatum oculis expe:are,conuitiis plerqueirritare fi-ca*ios, atitin diuerfafurentibus fefe offerte, inuidere qttandoqueprmortuis,nbsp;tanquam vices prripuerint. Difctirrere ali,necdifuperefrent,proexpiran-tibus^rare ali, qu primo idu non ceciderint, facrum quque fatum admo-
dumfperare. Cyriacus aliquantifper aGiula fpe:atus,fubpontificiohabita oppetiit,in cteros patres mox fuit eft. In medio agmine Vrfula,ere3:o cru-cis vexillo animofius ftare,orare pro fuis impenfius, interfectoremqj fuumex-pezare. Q^tuor circiter horis virgineaz legiones vndique fer cccidcrant,fo-la Vrfula tanquaminprfidio ad triarios redaifta,cumpaucis vicem fuaDeumnbsp;exorat. Ecce Iulius tanquam longa cde fatiatus, quem Vnni Giulaappella-bant,ciifo in confpelura fponf Etherio,qLU pr martyrij gratia omnemfero-ciam plane remiferat,puellam procul exclamans,bene fperare iubct,eius venu-
fta raaieftate commotus,fuam fore fponfam pollicetur. At hc neque propha- 40 iiumcanem quenqtiam,neque dirum hoftem,caftitatem fuam, qua lefu Chri-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fto vouerat,incftare pofte refpondet. Conuitiis irritatus hoftis,amp; ab ea viliternbsp;afpernatus,virgineumillitj| pecftisfagittatransfigit. Atilla cumvexillocrucisnbsp;procidcns,quod adhuc mortua pertinaciter retinebat,in angelorum amplexusnbsp;animant efflauit. Sola ex vndecim milibus, Cordula virgo remanfit, qu ilia
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;node metu correpta, fub nauis carina delituit, poftero die prodiens,ne martyrium detredaret,a feriente tyranno letalem idtim exegit. Hc inter diuas vnnbsp;cum cteris relatanon eft, quia cumrehquis eo die cfa non fuerit, fed multonbsp;pft tempore, facr cuidamvirgini infomnis apparuit, mandauitque,collegionbsp;facerdotum fuo nomine nunciaret,Poftridie eius diei, quo vndccies mille vir- yo
ginumfeftafidrent,fuafolenniacelebrarent.Sedente Anthero pontifice maxi-mo,amp;:imperante Maximiane, quamuis hc gefta fuifte Annales quidam refe-runt, ratio tarnen temporum nulle modo conftare poteft. Multo reditis fen-fere illi, qui quum diu poft Conftantinum Vnui Gothique fuierint, hc im-yz. perante Martiano, amp; anno falutis trecentefimo quinquagcfimofecundo ac-cidifte
-ocr page 119-DECADIS . LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^
cidiflc tfadidcrunt. Harum corpora Colonia; in commune facellurti flataj Vndequum facerdos quidam his deuotiflimus,corpusvniusvirginisimpe-traircc,qud in dem fuamreligionis caufa fubinde transferrer,dum matutinanbsp;facra ficrent,illa virgo refumpto corpore,fpedante vniuerfo collegio facerdo-tum,magnam aram prxuenerata recelTit. Antiftes mox tumulu adiens* recon-ditam virginemnon inuenit. Adharum aras innumera fidelim votanuncu-pantur, mirque tabell rempli valuis affix funt.Q^ndam Germanfi harumnbsp;religion! addilum, quum morbp admodum laboraret, ex his vna dormien-temadit,edocetque, fi vndecies mille dominicamorationem dixerit, to^dem
IO virginum ope ac patrocinio in hora mortis non carebit, cuius exitus promiffa probauit. Atilaigitur quum flagellum Deifuerit, multis ad falutein, quamnbsp;plurimis adfupplicium,fibi denique ad pernicim natus eft.Vniuerfas Gallias,nbsp;amp; maximam Germaniae partem ipfc vaftauit, folu Traiedum quod inter olUanbsp;Rheni fltum eft,diuino Seruatij epifcopi patrocinio liberatum,quippc qui de-nbsp;fertis T ungris,quos ex V nnorum manibus eripere nequiuerat,bafilic fu fa-cultatesTraiedum fane tranftulerat.De virofantiffimo prodigia mirandafe-runtur.Illis nanque temporibus dum ei facra fierent, patefada dcfuper de,conbsp;lumna ignis altiffima coelo,ad tumulum vfquefuum, prima vigilia notis ad,nbsp;auroram vfque pependit,quod non oppidani folm,fed finitimi quoque, ac a-
10 lienigen plurimi apcrt viderunt.Qdare tantareligionis faftaeft occaflo, vte huncpotiflimucolerentjintcr diuosq3referrent,fepulchrumeius in media xde nbsp;fltum nunquam tedo cooperite valuerunt. Etquamuis ibi fubdiuo rem diui-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nam faciunt,votaqj fufcipiunt, nunquam tamenfacris neque imber grando,* neque nix tempeftas vlla obfuit. Vnnorum quoque temporibus Geno-uepha virgo claruit,ne paruum quidem fantitatis exemplum. Hanc enim beams Germanus cum Lupo (dequib.fupradidumeft) inBritanniamprofedus,nbsp;quum ad Nemetodorenfem demorandi gratia diuertifl'et,occurrete fibi magna ciuium manu, vbi confpicatus eft, ad parentes exclamat,quodam virgi-ni nomen eifet.Qmi Genouepham iili nome efle retuliflent,O beatam(inquft)
30 virginem,cuius gratia multi quoque tern flicitatis prmia confequentur, Qt^m vbi propius admoueri iuflit, fubinde rogat, an ne lefu Chfifto dicfti,aG nbsp;intemerata permanere cupiat Continuo puella refpondit,Nil fe vehementiusnbsp;aft'etare. In eius rei memoriam illi numm Germanus ncum cruce decui-fum collo fufpenditjVt fe Deo addid haecbulla qotidie adinoneret. Quinnbsp;amp; aurum, argent,lapillos amp; vniones collo ac digitis interdixit.Profefto Ger-mano Lupojue, quum paucis pft menflbus mater ad rem facram proditura,nbsp;cam domi remanere prciperet,illa continuo illachrymans exclamauit,Eg nenbsp;datam Germano fidem in Chrifto non fGruabo,amp;r faluatoris mei non fri^uen-tabo acdemMoriar potius, ac materna imperia detretabo, qum facri faluta-
40 risque promifli rea fiam. Ad hc irata parens graui gnatam colapho collifit, quarc luminibus ftatim capta eft, nouem ferc menfes orbitatis pnas exoluit.nbsp;Qucunque Germanus ante prdixerat, memoriarepctcns,mirafe pnitcn-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
tia macerauit. Ecce poft hc vno die filiam orat, vt fd diluendos oculos putei aquam fibi afferat. Obfequentiflima virgo ad puteum profefa, dum harien-d incumbit aqu, matern miferi memor, cuius fe autorem incufabat,nbsp;inamarilfimas lachrymas effunditur, Deumcxorat, ne fc maternx orbitatisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ftatuatautorem,lucem reddat,vt prpotcntiffimi, eiufdemque clementiffimi numinis pietatem invclligat. Moxhaufta figno crucis aquam luftrat, quam ob-latam parens deuotiflim accepit, admotaque oculis continuo reuidit. Paucis
pftdiebus oblata cum duabus forte pontifici,vtfacrisinitiaretur,quumtertia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequeretur, Anteferte (inquit ille)nouiflimam, quia clitus hc prima fanfifi-
cation eftadepta. Defunfis parentibus, Parrhifium inLugdunfem Galliam tranfmigrauit, vbi eius fpe corpus paralyfi vfq; adeo fua laborauit, vt triduornbsp;iam exanime rubentibus tantm genis obferuaretur, qu vbi ab aduerfa va-letudine refpirauit, fe ad inferos dedulam,bcacorumcampos amp; fupplieiaimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
S iiy
-ocr page 120-So ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A
oru iuffu hordeaceo pani lac amp;pifcem
pus macerate
piorum luftrafle affirmauin Qiwni Atila Prthifior firiitimos dirtpaflm hello vaftaretjciues pro fe quifque vrbis eccidiumreformidantes, fortunas in tu-tiora vicinorumoppida transferre ftudebant.Genouepha matronas conuenit, cas orat, viros deant, ac nefortunasexporcent,admoneant j quando finitimxnbsp;regionefomnes ab Vnnis lat diripientur, dicere Parrhifiorum pr^cdas amp; incendia Vigiliis orationibus eas deprecari pofle, proinde ab eo confilio virosnbsp;deliortentur ad diuinam opem confugiant omnes. Quia Patrhilium fub lefunbsp;Chrifti ptimimaximi tutela tum effet,quand tutius cxcogitari poteft.Talianbsp;dicenti oblatrare multi, amp; pfeiidoprophetam conclamare, blatterare alij ac dicere autlapidibus competendam,autSequangurgitedemcrgendam. Atilla,nbsp;ne publicae faluti deeffet eo acrius inftare ac ingeminate, vrbemfacris ptcci-bus effe protegendam,placatistiuminibus rempublicam fore tutiffimam.Qui-dam interea facerdos ab Antifiodoro miffus aduentat, teftimonium diui German! in medio foto referens.Genouepham matris vtero Deo deletam ex-clamat.Germani elogia publice recitata, his igitur maligna multitude confti-fa abijt. Acerrimam Atil obfidionem, quam Vnni propediem moliebantut,nbsp;fandiffmis precibus virgo facrdiffoluit: Patrhiliorum agrum,intadatantmnbsp;vrbe ,populantur. Exquibiis coniicipoteft, incalamitolis temporibus fanclxnbsp;lingue quanti fit habenda depreCatio. Namquum exiradiuinamalaproue-j;iiant, placatis miminibus cunfta mitefcunt. Sedliuius vitx aufteritatem SCnbsp;miraculaprofelt;]^uamur,a quintodecimo hcanno adquinqagefimum vfque,nbsp;hordeaceo tantum pane amp; faba contenta, bis in hebdomade cibum fumere,nbsp;lt;alia celebrate ieiunia,nuquam aliquidlibidinis fomentum edere, inediacor-adiicere,ne ad morte fere confciam feftinare videretur. Catulacenfem vicum,nbsp;vbi diuus Dionyfius motte multatus eft,praereuerenter frequentauit,cui bafi-licam quoque deuouerat. Sacerdotum collegia fupplex adiit, vt ex collata pecunia dei|^illi facerent, at illi modo paupertatem,mod calcis mopiam caii-fafi.Contrailladiuinitus effata,Egredimini (inquit) qufo ad Pontem vrbis,amp;nbsp;quxcunque audieritis,nunciate mihi.Egrefli dum in foro ftant attenti, fi quidnbsp;acci jKrent,ecce fubulci duo aduentantes inter fe verbafaciunt:alter,Dum fuisnbsp;(ait)vefl:igium vagantis opertus legerem,maximamfornaccm calcis inucni,E-go quoque itidem in fylua,inquit alter. Hxcqu audieruntftupidifacerdotes,nbsp;virgin! referunt, aft ilia prgaudio in lachrymaseffunditur. Qu vbi ciuibusnbsp;fignificatafunt,magnifica collata pecunia des ereha, Dionyfioqj dicata. Nenbsp;facraquidem prodigia indificanda bafilicadefuere. Namquum potusfabrisnbsp;lignariis forte deficefet,cadumaccepit,quem vbi exoratonumine figno crucisnbsp;Cxpia#it,mox operariis plenum propinauit, pariq^ exuberatiafempcr redinte-latum extinguitur,turbantur Virgines, comits^ eins, ne quid per notem tur-pitudinishorrorisve paterentur: at ilia funale fibidari iubet, quod vbi in facranbsp;manu cortftirit,protinus iftcenfum eluxit, admotumqj languentibus plerofqucnbsp;cutauit- Mulier,qu eins calciamertta fubtraxit, luminibus repente caruit,pe-titque vcnia,lucemrecuperauit.Hildericum Francorum regem virgin! dedi-tiffmum, quum de magna noxiorum manu fupplicium fumere ftatuiffet, ac-cepiffetqj Genouepham pro his oraturaduentare, portas arCis continuo clau-di imperafle ferunt, quibus aditus inhiberetur. At ilia inte Ile do regis confilio,nbsp;nihil minus remorata ad eUm contendit,cui tad manu continuo fores patuc-re:antc regem c5ftituta,prrei miraCulo cundorum capital!umimpunitateuanbsp;facile impetrauit.In Dionyfij aede, huius opeta energumeni compltes curati.nbsp;Beatum Simeonem ferunt profufavenertione earn falutaffe, impenfiusqs po-ftulaffe, vt inter orandum Simeonis quandoq; reminifceretur. Ab Epiphanienbsp;adcccnamvfque Domini incellarccludcbatur,vt exorando amp; contemplan-dojDeo expeditius incumberet,ad cuius oftium quum puellaveniffet,vt quid
-ocr page 121-DEC At) t S I. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si
natn ilk taceret,pet rimas explorarctur, eucftigio lumeamifit, fedcxto qu* dragefmali ieiunio eiufdem opera lucem reccpit. Quum in templo diui Mar-^nbsp;cini,c Pannonia oriundi,adTuronenfem vrbem oraretjCorreptum dmonionbsp;quendam pfalleiitibus continuo liberauit.Inagro Meldend imminente tem-^nbsp;pcftate, pcrculdsque melToribuSjVaftata cxtera regione,fola fua meflis intadanbsp;pcrmanlit. Annos vixit otoginta,ac tanta prpolluit fantitate, vt futura diuknbsp;nitus infpirata prdiceret, onmia morborum genera ctiraret. T crtio nonas la-nuarias inter dittos relata.Haud parum equidem ltor, me hac nalum occafi-onem,qui!m procclla V nnica multos eius numen cxemeritjdiui Martirj^ Pannbsp;io nonici, non vitam, fed titulos potius elTe fcripturum,ne in Pannonica hiftoria
poriilimum Pannoniorum decus videarfubticerc . Martinum Seucrus ait^Sa-bariaPannoni oppido oriundum,alitumTicifti, ne infimis quidem parend- bus ortum,quamuis orthodoxafidc carerent- Pater tribunus militfuit,ipfe nbsp;pueritiaprimm fub Conftantio , deinde fub luliano Cfare mentit, quamuisnbsp;inuitus, quando teneris annis fub Chrifto optimo maximo ftipcndium face-revoluit.Sad quum ex editto Impcratorum,filij vetcranotum,nomina dare conbsp;gcrentur, vi adalus militari facramento obftritus eft.In comilitoncs fibi fuitnbsp;mira benignitas, inaudita cbaritas, patientia cum humilitate fingularis. Antenbsp;baptifma tricnniummilitauit, quo quidem tempore omnia fic pietatis officianbsp;ao compleuit,vt ftipedio nihil,prarter quotidiano viftui neceflaria refcruarit. Innbsp;Ambiancnfiumporta vfaniente hyeme deftitutttm paupercm,diflelt;ftaenfe nbsp;chlamydc,contexit. In fcquenti notc Chriftum ftluatorem vidit in fomnis eanbsp;parteteftum, quahorridulumrogatorempie donarat,amp;dicentem,Martinus*nbsp;adhuc catechumenus hac me vefte contexit. Natus annos duos de viginti ba-nbsp;prifmate initiatur, Barbaris Gallias inuadentibus.Quitm lulianus coatlo exer-citu ad Vangionum oppidum peCuniam cum donatitto militibuserogarct, fti-pendium cum donatiuo recufauit, vt integrum fibi foret loiige mcliorem mi-licare militiam, quod ne faccret,nullis Imperatoris minis adigi powit.Militianbsp;exauftoratus humana, Hilarium Pitaui epifeopum continuo petijt,fpctaamp;
50 fanditatis virttm j quo exorcifta fadus eft, per foporem admonitus parentes
0 reuifit,initinerelatronemadfidemfandamquevitamreuocauit. Q^um^r- ter Mediolanum iter faceret, apparentem fub humana fpecie fibi dmonemnbsp;fiicro verbo repulit. Matrem ad veramfidemrettocauit, indocilcmferumquenbsp;pattern dimifit.Qmtm Ariana hrefis totum fere Iliyricti infecifret,dumin co-inquinata facerdotum collegia concionaretur, public virgis cxfus eft variisq;nbsp;contumeliis aftedus.Inltaliarnrelattts, quum Hilarium hreticorumvi in exilium exatlum accepilfet, Mediolani fubftitit,ibique monaftcrittm fibi ftatuiunbsp;Vnde Auxentii Arianorumprincipis fadione ciedus,in Galinariamfeceflatimnbsp;fulam, vbiradicibus herbarttm amp; gramine vidum traxit. Hcllcborum infeiusnbsp;40 frpe comedit, omneqj veneninocumentum innutrimentumprecc conuertit.
i FadaHilarioredcundi copia,Romx occurrereconatus,quum noninueniftet, veftigia fequuttts adhibuit,ab co gratiffim fufeeptus, non longe ab oppidonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fibimonaftcrium colIocauit.Catechumcnttm ad fe vBnient^m,vt fuis difcipli--nis inftitueretur, ac moxvita fe abfente defundum, retterfus rcuocauit in lucem.Lupicini Honorati ferutim, qui laqtieo fibi vitam c0fciuerat,a morte fuf citauit.Turoniettm tandem epifeopatum inuitus accepit. In epifcopatii homi-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
num freqttentia infeftatus,ad tertium lapide feceflum petijt,hinc montis rupk bus, illinc Ligeri amne circumfeptum,qui vnica tantum via.eademq; arda ad-iri poterat. Odoginta facerdotum ibifecum collegium inftituit, quibus efus
yo carnium ac vinum erat interdidum. Mollis habitus pro crimineiudicatus, ci- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
, licium ex camelorum pilo ferre mos erat. Locum no procul monafterio fuo, falfa hominum opmione, pro religiofiffimohabitum,fuavifitatione expiauit,nbsp;prophanumq; declarauit. Sordidam actrueem latronis vmbrampalmloquinbsp;imperauit. Vtus altare demolitus,populumab illo fupetftitionis errore vindi-cauit. Diruit in vico quod tcmplum antiquiffimum,mox pinum tplo proxi-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 122-8x ANT. B O N F I N r I R E R. V N G A R.
mam aggreditur excindere, aduerfantc iitiftite, tuibaqjinfidelium, inclina--tam in fe pinuni intrepidus dura excinderetrjexpetauit,ruenteniqj cum ma-no fragore arborem,folo falutis ligno repulit,tantoq; miraculo ad veram fidenx eos conuertit. Qiwm pauci admodum, immo nulli in Aquitania Chrifti nomen auMilTentjmaxiniam Galli partem orthodoxa religione illuftrauit. Antiqua pliana dirait,facra templa vbique fundait. Incendia occurrens fpe co-ercuit. In vico cui Librofo nomen erat, templum prophanum adorfus demo-liri, magna Paganorum manu cum ignominia reieftus eft.Mox implorata di-uina ope, cum duobus angelis reuerlus, antiquam dem dirait, idola cundisnbsp;fpcc^ntibus plane dilFregit, quo quidem fpedaculo ad veram fidemvniuerfa inbsp;turba conuerfa eft. In pago Heduorum,ciim antiqaphana, aduerfante pag-nortim turba, dirueret, vc . fjlfa eos religione vindicaret, multos in fe Itridonbsp;gladio furentes miraculos repulit, diuinaque virtute conuicit. In Treuerispunbsp;ellam dira paralyli correptam iberauit. Tetradi proconfularis viri feruum abnbsp;inc.ufo dxmonio aireruit,in eadem vrbedmones coquo quodameiccir.nbsp;Parrhilios ingrcirus,obuium ad portamleprofum,vno duntaxat ofculojfped-te turba,mdauir.Quartanariam Arborij puellam,fola curauit epiftola. Cilicijnbsp;fimbria:j deuotione lubtrat,varijs morbis medebantur. Paulino oculuranbsp;pannieuh Contadu, fublato dolore reftituit. Martino fcalarumcafu multisnbsp;^vulneribus affedo, in fcquenti mox node, Angelus Contufi corporis ita liu-res falubri vnguento deliniuit, vt poftcro die nil fentiret incommodi. Qimmnbsp;ad Maximum Imperatoremferocis ingeniivirum,amp; bellorumciuilium vido-eria elatum, plures epifcopiconuenilTcnt, amp;feruilis eorum adulatio circa prin-cipem notaretur, in folo Martino apoftolicapermanlit audoritas, quippe quinbsp;quoties pro aliquo regi fupplicare cogeretur, imperauit potius, quam orauit.nbsp;Principis couiuium fpe rccufaiiit, dicens, feeius menf non pofl'e elTc parti-cipem,quidos Imperatores,vnum regno, vita alterum eiecifl'et. Excufanti fcnbsp;Maximo, jpiperium non fponte fumpfifle,impofiram fibi militibus necclfita-tmregniarmisdefendiire,amp;nonalienamabco Der voluntatemvideri,penes quem tam incredibih euentu vidoria fuillet, nullumq5 ex aduerfariis, nifi pnbsp;in aie occubuilfe, reconciliatus facil ceflit. Adprandium principis ihuitatusnbsp;acceflit,in quo Euodius confulamp;prfedus vir iurtilfimus adfuit,oblatam Ma-ximinutua miniftro pateram, vt ab illius dexterapoculumfumeret, Marti-nus vbi ebibit, moxpresbytero fuo propinauit,veluti nullum dignioremexiftinbsp;maret, qui poft fe fubinde biberet, conui omnes fadumnon temer admi-rati funt.Maximo ante prdixerat, li ad Italia pergeret, quo ire cupiebat, cuninbsp;Valentiniano congrclTurus,primo fe impetuvidorcmftiturum,fed paruo pftnbsp;tempere periturum, quod quidem rei exitus approbauit. Nam Valcntinianusnbsp;primo aduentu in fugam verfus, poft annum refumptis viribus, captum intranbsp;Aquilei muros Maximum interfecit. Martinum angeloru colloquio ef vi- 4^nbsp;fumconftat,contra cum dmonibus fpe congrefl'um, quippe qui eins oculosnbsp;latere non poterant,eostpe conuitiis Martinumfrequenter vrfifte,tjuiafallerenbsp;non poffent inlidiis^. Omifia diaboloru prftigiafoluit, luuenem nomine Ana-tolium,rc vero fubornatura diabolu.fub profelfionc monachi, humilitatem acnbsp;innocenti ementitum,ac Monacliis interminat,ne Martino crcderent,feq; nbsp;Deo per angelos cadida ftola donatum efle affirmante viri fanditas plane de-texit. Diabolus quadamnode Martino Chriftiformaementitus apparuit,abnbsp;coq; delufus,vtfumuscLianuit.Summa viroinfermonegrauitaSjamp;dignitasin-audita,!!! abfoluedis quxftiombus feripturarumperqu acer,efficax,promptusnbsp;amp;:facilis,diuina inviroreluxithumilitas.Quodie Seucrexcepit,virumprofe- lt;nbsp;d dodiffim, ipfe aqua manibus obtulit, ad vefperumq;pedes lauft. Animusnbsp;coclo femper intentus.tempertiainaudita, incredibilis perfeuerantia,raraabf-tinentia, nullum vacuum ab opere Dei tempus. Nulla vnquam hora mornen*nbsp;tumque prteriit, quin aut orationi infifteret aut Icdioni. Neminem iudica-uit, daninau it contra ncmincm.Nulhus vindidmemor, immo perquamim-raemoJ'
-ocr page 123-DECADIS . LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85
hicmor iniiiriarum,diuinahumanaque charitatc fcmpcr xftuauit.Ncq iratus, neque commotus^ncque mrens,neque ridens inuentus eft. Vnunieundem^nbsp;quevultum,GGelefti quadam quanimitate fuffuftimprferebat.Nihil in ore e*nbsp;ius, prter Chriftum : nihil in corde, prter pietatem, pacem, mifcricordiaranbsp;amp;r charitatem inuentum eft. Q^re qui fandiflimum j ac inter diuos ire rela-turn non crediderit,non alius qum prophanus amp; facrilegus iure haberi poteft.nbsp;In fecretario fedens, nunquam cathedra vti voluit,rudi tantiim tripode cten-tus. Algenti pauperi, amp;: intra aniphibalum irrumpenti tunicam latenter obdu-xit. in folennibus ante aram conftitutus, rem diuinam faceret, repentenbsp;IO flamma caput circumlambere vifaeft. Euantiumlanguore, puerumquoq; l-
9 tali ferpcntis morfu liberauit. Qmmi prcedcns iterfaceret, inufttato habitu mulas,qu currum traherent,forte deterruit,qti^re ab efledariis grauiter cfusnbsp;eft, mul pro tali facinore quum loco moueri non pofl'ent, efledarij poenitemnbsp;tia du(fti,amp; ad Martini pedes conftrati,vcniam amp; abeudicopiam implorarunt.nbsp;Ante epifcopatuni duos mortuos,vnum in epifcopatufufcitauit. Namin Car-noto vico mortuummatri filium,ac c morte reuocatuln plane reftituit.Quumnbsp;adituro Valentinianus poftes iuflifletoccludi, angeli continuo motu patuere.nbsp;A Maximo nimium vcneratus, amp; pro Deo cultus ab vxorc,quorum familiari-tatem minime recufauit,quo facilius miferis opitulari poftet. In confinio Bitu-20 rigum amp;: Turnor Claudiomagus vicus eft,Celebris quoq; ibi ecclefia,in cuius
(j fecretario Martinus quandoq; peregrinando permanftt,amp;: in ftramento requi-euit. Eo abeunte facerdotes ac virgines ftramentum ex deuottone partiuntur, quod quum ad energumeni ceruicemfufpcndiftent,qui dmonio agitabatur,nbsp;citius dito conualuit. Inter duasflammas pofttusnonfenfttincendium. Internbsp;ambulandum petitum leporem miferatus, vnicatantum voce canes inhibuit.nbsp;V enerandam virginem pr fama vifurus,repulfam habuit,quia cum nullo vmnbsp;quam vivo feloquutamfatebatur,quare illammirislaudibus commendauit,acnbsp;miflnm virgine xenium libenter acccpit. In cubiculo Petro amp; P^lo, itemnbsp;ab Agnete, Thecla amp; Maria fe fpius vifttatum non negauit. Conftutus fincinbsp;|o feculi, difcipulis refpondit ,Neronem amp; antichriftum prius efte ventures, adnbsp;Occidentem altcrum, alterum ad Orientem lat dominaturum. Nerohem ad
* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Occafumdecemreges fubaturm,vtcolantidola. Antichriftum Hierololy-
mis imperaturum jvrbem cum templo reftituturum, Chriftianos infedatu-rum, vt Chrifti fide deficiant,fcq; Chriftum amp; Dei filium credant.Neronem, totumq5 orbem huiefane celTurumjac eovfque regnaturum, doneca Chriftonbsp;adueniente proteratur.Turocenfcs Aniciani comitis crudelitatcliberauit.Munbsp;tamanatiuitate puellam,colloquij compotcmeft'ecit. Briccionispresbyterinbsp;crimina, fola duntaxat patientia diluit, fuisque precibus ad meliorem frugemnbsp;reuocauit. Pagum in Senonico quumqnotannis cum vineis fua grande vaftanbsp;40 ret, Martini oratione omnis tempeftas diu lgrcpulfa. Afteruit Anicianum nbsp;daemone, qui tyranumad barbaram femper feritatem irritabat.In vico Aurba-cienfi fupraingentemmolemfimulachrum quoddam forte confedcrat,infanonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fumptu faium, Marcello fpc presby tero madarat, idolum dirueret,ne hae amphus religionefalfapopulieluderetur, quodquumille difficultatemcaufa-retur,Martinus fola oratione,ortatempeftate fubuertit.Simile quoqueidolumnbsp;ingenti columnx impofitum, demilTa coelo parili columna, difffegit.Muliernbsp;qu fanguinis proftuuio diu laborarat,ta:a veftimenti fimbria,repente curata^nbsp;Nonnulli qui in naufragio exclamarunt, MartiniDeus miferere noftri, continuo defidente procellaliberati. Lycontij familia, eius tantum epiftolapeftilennbsp;5 tiameuafit. Q^mobitumfuummulto ant praefeiret, inftarefibipropediemnbsp;corporis diflblutionem, difcipulis Iignificauit, Sed antequam obiret, ad cornflnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponendam facerdotum difeordiam, in Condatenfem dicefim contendit,ra-
tus hand ab re in id tempus fuam morte incidere,quo padem ecclefi fux pr-
. ftitam delegaflet. Arcadio igitur amp; Honorio imperantibus, dmus Martinus Turonorum epifeopus, vir omnium fanditate prxcellens, oiftogefimo primbnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 124-84 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
aetatis fux anno, epifcopatusver vigcfimo fexto, apd Cndatenfem dicc-s fu vicjhac vita exceiFit. Ab vniuerfapaffim Gallixiploratus,amp; inter di-uos cum magna angelorum pompa reiattis eft,quod patres plerique fandiffimi, veluti Seuerinus Colonienl'is epifcopus, plane fenfere. Nunc ad hiftoriam re-dcamus? Dum lulius Vnnorum pffe:us,Giula ditus,ad Goloniam Agripnbsp;pinam tanta in virgines feritate graflatur, Atilacura reliqua parte exercitus,nbsp;quicquid inter Rhenum amp; Sequanam populorum eftuhditur, id omnc diripit,nbsp;amp;incendit.Batauos,Menapios, Ambianos,Morinos, Belluagos, Vefl'ones Snbsp;Lefli^ios pariter expugnat.Neque traieta Sequana,Cenomanis, V enellis, Aunbsp;lirgis, Diablitis ac Vehetis pepercit. Quin amp; Siimios, Andicanos, Tricaflos amp;nbsp;Samnitas, Ligeris fluminis accolas,qui Aquitaniam Lugdunenft Gallia fepa-rat, grauiflimisincurfationibift infeftat. Et quos nunc Normannos dicimus,nbsp;qui inter Ligerim amp; Sequanam eft'unduntur,omhes diro bello follicitat.Popunbsp;lata demum Gallia, Rlientim traiiCit, Sicambros amp; Bufadres aggteditur,quinbsp;intra Rhenum Vidrumque amnem protenduntur, Aftyburgum amp; Naualiagranbsp;uiter oppugnatur.E Lituergis amp;: Nitrionibus prda ingens aftertur.Mox trani- -miflo Vidro amp; Amafo, Phryfii,minoresq5 Gauchi ihteriaCetes fpoliantur.Ne-qtie traiedo Vifurgo Albiqs fluui Gauchis mairibus, Teuthonriis amp; Viru-nis ignotum efti Sed ad Drufi tropha vfquequaque difcrfum. Qmn amp; vitranbsp;Albim Saxons,vniuerfaqj Gimbric Gheronnefus graui bello follicitata,Sar-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maticiquc linus littorapaflimfpoliata. Vixpopuli, quicum Vnnis militartint,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dctrimento amp;rapinis carere potuerunt. Solum Traied ad Rheni oftia fitum,
diuina ope feruatum. Deinde in Turingi-^m cum vnierfis copiis fe recepit, amp; apud Ifmarum vrbemnon ignobilem diebus aliquotrequieuit, vtdefeflalon-go bello corpora reficerentur,amp; animi populatis tot iegionibus,amp; ingenti pr-da exhilaratij aliquanto commodiusrecrearentur. Atque vtnulia Gatalonicanbsp;ftrage detriment fe pafltxm it)dicaret,ad ludos variaqx fpeftacula animuni c-uercit,mult;ns cdiditgladiatorium,amp; varia vidoriarunl fimulachra agenda cti-ruit.Qmn amp; illud plane fuccurrit,haud indignum fre folni aliqua fcfta ce-lebrarc,vt de domita Gallia, de Romanis amp; Gothis tnumphare videretuf^ Ne- Jnbsp;, qucibi vifumeft,quem in bello, eundem in pace feruareanimum. Adman-fuetudinem comitatemque conuerfus, fe liberaliflimum benigniflimumquenbsp;exhibuitjfinitimos principes ac populos,tuti datafide itineris,ad fpedaculain-uitauit, Epulumpopulis exercituique ddit, fpe infpedaculis miflliafparfit.nbsp;Amicisfpe in conuiuio congiarium elargitum, militibus ingens donatiuumnbsp;crogatum. Primipili, legionumprfedi,amp;ccnturiones, ac chiliarchi oppidisnbsp;agrisque donati. Inuitatos principes,ne immnes quidem ipfe dimifit. Sed quinbsp;de Afila nonnulla feripfere, inter fe nimia dTenfione delirant. Nam funt,quinbsp;Atilam pro comminutis Gatalonica ftrage copiis, vt fupplemto amp; auxiliis in- ,nbsp;ftauraret,Pannoniam vaftataGalliarepetiilTe tradunt,inftauratoque exercitu,nbsp;nonampliusinGalliamjfcdItalim erupilTe. Aliireparatislegionibus Galliani
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repetifle commmorant, qui admodumaberrant. Nam qu commodi hono-rifque ratio,ad eas regenforas reuocare potuit,quas vaftatas meenfasq, reliquenbsp;rit? In Italiam redius intendebatur animus, qua perdomita vniucrf orbis fpc-rare poteratimperium. Abfurdum eft callidiflimumprincipem, Scimperandi
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auidilfimum, populatas regiones bello repetere, quib. non modo quicquamnbsp;efiperc, fed ne viuefc quidem ob rerum omnium inopiarn fane liceat. (^ariinbsp;quidem conieduram ad confutandos eos fatis elfe noucrimus,nift fortaife lor-danem,grauem quidemhiftoricum feqamur,qui Atilam bello Italico rede-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;untem, in Galliam iterum Narbonerifem contra Vifigothas caftra mouifl'c re- 1nbsp;fcftjVt in fequentibsreferemus. Et in fecundo bello Gallico Vrfulamcum conbsp;mitibus cxfam fuilfe,plerique non temer voluerunt, quia Maximus poft Eci-um imperium occupauit Valentiriiani luflu interfedu. Atilaigitur, antequan^nbsp;Sicambrifcreccperit,Pruterios Venedici finus accolas,cum Lituanis,per pr'
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fedos ditioni fu fubigendos curauit. Per magnam demum Germaniani jScy-
thica^
-ocr page 125-DECADIS 1. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85
thicas genres in inferiorem P anno ni am reuocauit,Sicambricj5 Marti Deo patrio vi^imas machauit, dicauit exuuias, amp; fpecPacula mulca edidit. Et eo tempore Vngarorum annales,ob vfurpati imperij fufpicionem,Budam fratre,con-tracterorum fcriptoruopinionem, ab Atila interfeftumtradunt, quibus nos quoque minus adftipulamur. In patriam relatus, incipere velutilongo laborenbsp;defatigatus,ad lenociniavoluptatumreuocare animum,eis fponte fededere,anbsp;natura propenlum celebrate conuiuia,ludos fcenicos Sc choreas fpedare,mol-lefcere inter mulierculas. Vir non tarn audacis animi, quam indomit libidi-nis 5 crapulas cum amicis agere, cnas totanotc continuare. Qulnque^nnosnbsp;O in omnem lafeiuiam efFufus,intemperatam vitam duxit,inglorio deditus ocio.
Plerique non ternere id ab aftutiflimo principe fafum opinantur, vtputa qui non modo animos conatus hoftium,fed foci?)rum ac fubditorum fidem,cef-fando tentaret,quid cteri in Dei flagellum molirentur,cautius experiretur,acnbsp;cuidentiusintelligeret. Quare ad quatuor fere imperij fui limites explorato-resj tanquam in fpecula collocaffef erunt, item fpeculatoribus quenque con-tinuatos curfores habuiffe, qui celerrim ad eum cunta noua perferrent. Al-terum in Colonia Agrippinajqui occidentis : adTanaim alteruni,qui orientis;nbsp;cteros partim ad Lituaniam,partim ladr ftatuilfe, qui fcptentrionis ac meri-diei res nouas explorarent. llludin eo rege mirabile,neque laborem bellicum
10 a libidine ac voluptatibus vindicafle, neque ocium bello, neque feritatem dementia,Scythicum afleruifle hominem.Pacatas intereaprouincias per Icga-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tos amp; prfides adminiftrare, finitimos vndiquecreberrimis eruptionibus, per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
prafedos Icgionum acerrime follL itare, ad tutandos regni fines copias difpo- nere. Q^re in ocio follicitus,amp; in follicitudine ociofus plerunq; videri,qua-ta in eo vitiorum amp; virtutum femina.Pannonios iugo amp; labore vfqueadeo gra-ui vexare folitus, vt (fi Vngaricx credamus hiftori) relitis paftoribus amp; ar-mentis,impetrata rege miflione,quamplutimi in Apuliam emigrauerint.Ne-que tarnen interea defiitlegionis cuiufque fupplementum curare,pecunias cogr,qucunq-, bello funt vfui,impenfius curare,difponere commeatuum o*p-
30 portunitatem,dele:um fenfim habere, oppidatim auxilia contrahere, donate largius emetitos,amp; veteranis iam effeetis dare miflionem.Item ocij quim^en- nbsp;nio tyronesdeligere,dcle;osque difciplina militari diligentius inftruere,ado-lefcentes amp; pueros ex oppidis amp; vicis paflim cogere,educate in caftris,amp; fcho-las ty ronum prouinciatim difponere. Nouiflimo quinquennij anno, inftaura-tis viribus,Italiam, cuius imperium tantopere affetarat, inuadereftatuit. Au-gebat animum,qud quiefeenti nemo bellum inferre audebat. Iam bella, cef-fante Scy tha,vbique defierant, omnes vbique potentatus, veluti longo defati-gati bello quieuerant. Martianus Conftantinopoli ociumferuauit. Gr^ciam,nbsp;minorem Afiam, Illyricum, Thraciam amp; Myfiam pacatam habuit. Pari ocionbsp;4 Genfericumin Africa,inLugdunenfi GalliaMentoneum,inBelgica Burgun-diones,Thorifmundum, Sueuos amp; Alanos in Hifpaniis, Aquitania V afconiaqjnbsp;fuifle legimus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eodem quinquennio V alentinianus Romae geflerit,non-
dum fatis compertum habemus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
RERVM VNGARIGARVM DECA-
DIS PR1M LIBER VI.
T A LI A M adoriturus Atila,quam diuanhelauerat,amp; eo vcl maxime, quia domitis Romanorum viribus, fc facil totiusnbsp;orbis imperio potlturum elfe fperabat, atque admodumve-rebatur,ne Vifigothx Romanum imperium occuparent,c-munem orbis pacem ac ocium mtercipit.Maritimam Adrianbsp;tici finus oram prius expugnare decreuit, ne ingreflus Italiam, atergo ab hohe Gra;cograuiteradurgeretur,amp; afron-
le Romanumhaberet infeftum, amp; fi quid aduerfi pedem referrc cogeretjted^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
h
86
ANT. B ON F IN II R E R. V N G A R.
tus irihiberetur. Qi^re coatum vndique exercituni,priore nequaquam inferiorem, Pannonia per lllyricum ad Adriaticum mare perduxit. In primisque Tragurium aggreditur, ab liTeis conditum, Scardonamqj Liburnicam pariter
ppidaniacrius inftarent, quia nulla deditione ferum ho-
ftemfedare pofle confiderent,acerrima tarnen oppugnatione vincuntur. Nulla maritim or prfidiaMartianus impofuerat, nullaqj munitione firmarat, viri ad vnum ciiomnes,fortun dirept. Mulieres cumpueris in feruitutemnbsp;aflertse, plantuamp; vociferatione complta omma. Ne id quidemSeyth fatisnbsp;vifunjeftjvetuftiffimaoppida diruit,domos incendio deleuit.DiruiturTragu-rium,ciuium Romanorum marmorenotum. Scardona adDalmati initium,nbsp;hoftili manu fubuertitur. Moxad Belgradumamp; Sicum, quodSibinicum nuncnbsp;appellant,caftra mouit. Hand i^nobile oppidum, in quem locum diuus Claudius veteranos mit, obfeiTumpaucis diebusexpugnat, in oppidanos pari cru-delitate fuitum,vicos latius incdit. Vniucrfamq; Dalmatiam ad Sardoniumnbsp;vfque montem,igniferroq5 deuaftat,cdibus omnia complet.Coronam deinde coloniam obiidet,ad Diomedispromontorium collocatam,quamfad;ade-ditione,hominibus luxt ac fortunis fpoliauit. Nondumhinc pedemmouerat,nbsp;quum Salonam, nobiliflmam populi Romani coloniam, graui obiidione im-perat obduci, cuius veftigia ea fuperfunt, vt quanti momenti vrbs ilia fuerit,nbsp;diauddifficulteroftendant. Vix tribus milibus pafl'uum mari remota,in plani-cic fita,interfluente flumine diuidebatur, opulenta nimis amp; fcunda, quandonbsp;Dalmatarum celeberrimum femper hc fuit emporium.Munitam vrbem for-ti animo Vnni aggrediuntur, varia mnibus tormenta admouent,turres ac vincas pars adhibent. Multi allatis fcalis^ircumueniunt, arietibus plerique m-nia quatere, portis alij admouere teftudines, cteri muros diuerfis artibus op-pugnare. Contra oppidaniinilare fortius,dicere nullam deditionem fperari o-portere, fe Romanis oriundos 5 aduerfusBarbaros, Romana virtute certatu-ros,ad h^Catis commeatuum habere, neq; inedia neque fti defuturos. Cotrnbsp;hs verbis Atila irritari, vt aut ibi totum exercitum perdere, aut vrbe potiri fta-tuerit.Qj^are tertio die iterum pugn iignum dat,foiram compleri iubet,agge-rem^uoq; proteri, vt fine impedimento mniacuique adir liceat,mox tur-res, arietes, cterasqj machinas propius admoueri, ad vrbis portas iingillatimnbsp;caflclla crigi, quibus oppidanos ninibus repellant, qu ad olauam vfquenbsp;contignationem extulerat.Qu omnia vbi fala funt,vrbem vndiq; inuadunt,nbsp;pars mnia confeendunt, reiiciunturque inftantius ab oppidanis. Pars adatanbsp;tefludine muros fufFodiunt,admotis multi machinismniaquafladiruunr,nbsp;aditumqj vrbi patefaciunt, alij fefe ingererc ftudent, in mnibusq; cduntur.nbsp;Cotr^oppidani refiftere fortius, amp; obftinatius in minis vrbis cadcrc,alij recli-nato hofte,fimo amp; egefta terra obftrucre aditus, obiicerc vafa vinaria complta faxis. Vbiq; clades miferrima oritur,vtrinque cadunthomines, hinc multi 4nbsp;mnibus deturbati, aut faxorum ruina collifi, illinc fupra mnia fagittis iacu-lisqs confoiri,quin amp; multi vrbcmingrefl continuo obtruncati funt.Na in media vrbe prlidium colloarant,vnde labortibus dato figno, veftigio fuccur-rebant. Item mulieres,faxa,conflatam picem, ac fulphur cum aqua feruentifl-ma circumferre,adiuuare viros,prterea hortari,vt pro patria ac liberis, pro a-ris amp; focis obnixius dimicent : nil pluris ftiment,qum pro patria mori.Prx-terea illplerunq; virorumfupplementumeire,amp; in demortuorumloco fevl-tro fuffcere,pars earumfecuri,nonnullfaxis deturbarefubeuntes. Harumnbsp;opera fubfdioqs oppidani ita confirmt! funt, vthoftemvndique deiecerint.nbsp;Atila militem ab oppugnatione reuocat,ne fuor ftragem augeat. In quo prx- fnbsp;lio Vnnorumduo circiter milia defiderata,exvrbanisvixccciderc cent.Mul-ti vtrinque faucij,ciues curatis aliquantifper corporibus,Vigilias vbique diipo-nunt, ftationem quifq; fuamrepetit, dimtamniaaggere alto refarciunt alij--^hj vt tutius vrbemprotegant, interiorc foifavalloqj vrbemcircumeniuntgt;nbsp;crallbqj intus aggere muniuntjVt fi forte mnia deferuerint, intro fcfc refern
-ocr page 127-DECADIS 1. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87
Qmbus certum erat J adt obftinatiflinie patrianitueri, aut fi quafati iniqurtate cogantur,cruentiinmamhofti vitoriam relinquere. Atila rehciendi ac recre-andifpacium oppid.anis,fibi calaniitofiffimum fore ratus,quandoquidem hincnbsp;vitoriam dift'erri,ac fuorum caedem augeri intelligebat,iam conhliui^ init,af-fidua vrbem oppugnatione follicitare,amp; modo eludere, modo acrius mfeftarenbsp;decerniqvt negataquietelaboribus pariter amp; vigiliis conficiantur.Quinetiamnbsp;pro virili parte, fumendi cibi fpacium abnegate itudct, quod prnimiagentium multitudine facil pocerat,quare in fequenti die perpetuum vrbi prliumnbsp;indicit. Clmprfeos cohortium admonet, vt datisvicibus prxlium ineant,nbsp;so die oppidanos ludant,ne refpirenqnotuverb grauius adurgeant. E compod-to pugnam ineunt, principio,quacunque poflunt arte,vehementer infeilant,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
poll quintam horam alij fuccedunt, pugnam rtHintegrant, pari arte ad vefpe-rumvfque dimicant.Ingruente noke alij continuant,acerrime quidemoppu-gnant,per tenebras eludebantur ictus,amp; quandoque ex infperato inferebatur. Sub media note prxlium inftauratur,ingenti vtrinque clamore pugna confe-ritur. Oppidanifaxatrabesqjdeuoluunt,cdm pinnisjmiror holtes appropinquate cpcrint,alios fecuribus muto deturbant,ftrages inllautatut.ppida-ni,continuata pugna,inedia defeffi, alicubi cedete cperant. Contra ifti m-nia conlcendete, quod vbi in tribus quaturve locis fatum ell, ceflere 1'enlimnbsp;io illi, amp; intra fecundam munitionem fe recipiunt. Contra illi tergo inllare, inbsp;dum eos profequi Undent, in cxcam foflam cadete, vnde fe redimere non fa-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
eile poterant. Innumerabilis multitudo interiorem foflam fan complcuerat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
quam oppidani faxis telisque confodere aggrediuntur, quod vbi afuccedenti-* bus intellelum ell,ad lucem vfque mris pugnatum,quando illi fpe potiun-d vrbis perciti acrius inllare, contra illi defperatafalute obllinatiusreflllere.nbsp;Elucefeente die rex mniaconfcendit,quod vbi abvniuerfo fpeclatumellex-ercitujinnumera vndique multitudo confluxit, cuius agmine non modo complta folfa, fed xquatus agger,alius fuper alium vrbem ingredi Conwndit, Hisnbsp;igitur agminibus obruta ciuitas,vtriufquc fexus cxde completur,paflim dirip*-
0 tur, amp; nobilia ciuium Romanorum dificia diruuutur, neque templis quic-
5 quam conceflum amp; aris. Ciuium fortun aut prxda abat, aut igni furft ab-fumpt. Decuriones omnes ex edilo ante confpetum Atil inforo cfl.Ne-mo ex vrbe vitadonatus ell. Non in Salonenfes,fed inRomanos ibi tunc fa ui-re Atila videbatur. Eoqj magis exultabat Vnnus,quo fuperbiora Romany gen-tis difleia fubuerteret. Prftantiflima demum popuh Romani colonia tunc folo quata,nunquam pollhacrefurgere potuit,nifl quod ex quibufdam Salo-nenfium reliquiis, Spalatrum non ignobile oppidum, ad tertium lapide remotum,pleriq; falum elfe crediderc. Nollra ante tempellate vix Salon v?lligianbsp;recognofceremus,nifl fltus ipfe nobiliflimus vitro profiteretur.lali viloriaita
40 regis intumuitanimus,vthincoccupandiRomani Imperij auguriacaptaret.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poll hxc non modo mediterraneam rcgionem,ad Adrium vfque montem po-
pulatur, qui Dalmatiam mediam diuidit ; verumetiam Abfyrtium Phariumq; quibufda Salonenflum manibus aggreditur. V etullilfima quidem loca, quadonbsp;alterumab Abfyrto Mede fratrcjdum fuis petitur,ibi difeerpto nominatum,nbsp;alterum xdificatum P ariis, vnde Pharium D emetrium oriundum fuifle pr-dicant. VerumParios quondam Romani,cum latrocinils cuntavaflarent, innbsp;penitiorem terr partem reiecerunt,amp; vt colendis agris incumberent, adege-runt. Item Priamonem, Niniam, amp; Sinocium nouum, Sc V etullum oppidumnbsp;Cfar Auguflusjcummultis aliis,quum plureis annos in Romanos arma gefle-ή rit,ferro igniquevallauit. Quin Sc Melenam,quam Corey ram appellant, cum
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppido Gnidiis xdificato populatur. Mox vtItalix appropinquarct, adTi-
ciumamne,qui aRhebiis montibus demiflus,Liburnos Dlmatis dirimens, inter Salonamladramquc, in Adriaticum mare deuoluitur, callrareuocat. la-dram coloniamRomanam cteris in eo tralu minime cedentem obfldet.D e-curiones, finitimorum exemple deterriti, confllium deditionis ineunt. Vrbsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
h ij
-ocr page 128-88 ANT. B O N F I N 11 R E R . V N G A R.
eft in peninful fpccicm rcdacta,a tergo amp; vtroque latere maricircumdta, fronte adiunda continenti. Ante ciuitatem ad motes vftp planicies,tribus fercnbsp;milibus pafliium eft'ufa,loci amnitate,ac feracibus infulis circumueta, quamnbsp;aliqui Adri maris filiani,aut violaminterpretantur. Per legatos,quinque dierum fpcium bi dari petunt,donee de pacis conditionibus dcernant. Nil ab-nuit Atila,partim quia munitiflma quque loca non fine maxima fuorum clade capere poterat, amp;fuperiore cde furor magis aliquanto defederat. Intereanbsp;Myfeos,Tyndaros,amp;: Dry opes,cteraqs mediterrane regionisoppidapagoi-que ^iripit. Euona, Cortinum, Argyruntumamp; Vegliam.maritimas vrbiculas ,nbsp;in dedition accepic. Qinnto die legati ab vrbe redeunt, deditionem vitro de- l'nbsp;ferunt, grataq; obfequia pollicentur, fi homines cum fortunis incolumes forenbsp;promiferit : quod vt facilius afl'equantur, bis decies mille nummm ofterunt.nbsp;Accepit conditionem Atila, copofitis vtrinq; rebus, adeundi fibi copiamfierinbsp;mandat. Cum paucis contra illi fupplicant,vrbemingredioportcre,ne quidmi-litum intemperantia detrimenticommittatur.Res indiempofterumproroga-tur, deditionem vrbis fibi fieri mandat. Dccurionesamp; metu promilfis con-fufi, quamuis non deeflent, qui earn fieri prohibrent, tandem portas tyrannonbsp;patefaciunt. Is vbi vrbemingrclTus, traditam fponteareem accepit, omnes ci-uilius fe gercre mox edicit. At vbi Scythica multitudo opulcntam ciuitat cir-
cumfpexit,ne facile quidem contineri potuit, quin Barbaro more licentius vi-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueret. Vi nonnulli vti cpere,plerique rapinas,primo furtim,moxpaflim age-re: malo exemplo fie alienam audaciam augere,diccre plerique, muitumhanc
conditionem Atilamaccepifte.Exercitum in fterili difficiliqsregioneverfatumnbsp;licentis viuere oportere. Contra oppidani, vim amp; rapinas principio iniquonbsp;animo ferre: rogare,amp;; obteftari,fe mitius agerent,iura pacis non fine maximonbsp;fcelereldi polie.Intemperatum amp; petulantem hoftem quum plerique indi-bus tolerate nonpoflent,primo clam mutub fefe interficere, deinde vbi palmnbsp;idfieri co9|ptum eft,fumma in media nole feditio fufcitatur,tumultuariain vr-bt pugna conferitur : vtrinq; multi cadunt,multi quoque ccis idibus fiios in-terimunt. Experretus Atila, quumtumultumfedarenon polTetjCiues ab Vn- 5
. nbsp;nbsp;nis (btruncarijcuntamifceriac diripi permifit.E decurionibus magna manus,
quum in paruam clalTenifortunas, liberos amp; vxores redegiflent, multis cfis, ab vrbis cergo foluere,in Italianiqj traiieere.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confideratius fc geifere, par
tim in eo tumultu cfifunt,partim letalivulnere faucij,nonnulli in latebris de-lituere.lllucefcente die ciuitas Vnpo militi in prdcoccll'a,rapinis incendioqj vaftatur. Hxc vbi fententia euenere,in lapygiam, Atil caftra mota,faxofaninbsp;quidem regioncm,gregibListantmvinoq; pollentem, vbi Senia in primis ob-fident, Senonibus Gallis dita,ac condita. E cuius confpetu, in Italia quoq
Senogallia,ac Sena in Hetruria, eodem nomine prxdita. Nam ex Gallis etiain Boij inNoricis^amp; Scordifei in Myfiaextiterc,infunefta nanq; iliaperegrinario 4nbsp;ne fua,multa oppidacondidere. Similiter ex Illyriis Antariat, Ardeiamp;r Darda-ni,amp;: Thracibus Trib all i fuere,fi qua S trab oni danda eft audo ritas. S eni nulla munitione prfidioqjrditam ftatim occupant,amp; diripiunt:pari calamita-te Orthopliniam,Rhegium,Lepficam,amp;TarpfatiCam alficiunt. Vicos inter ar-duos montes olim reconditos, vfquequaquc diripiunt, incendio omnia abfu-munt: viri agreftes aut caefi,aut in feruitutem alfertiinulla fenibus,quum inutiles forent,habita miferatio. AdFlauonam dcmumamp; Aluonamperuentum eft,nbsp;quae Iftri funt finitim,amp; iftae quoque dirept pariter amp; incenfae. Nulla tuncnbsp;fuit tam fua ab Vnnis exercitata crudelitas, qu illorum rabicm explere po-tuerit. Corruitigiturlllyricae Liburnicq;gentiselatafuperbia, qu fiepe an-tea,florente Imperio Romano,grauiter eft attrita. Nam inter Arfiam fylu,Tirnbsp;tiumqj amnc,pcr totum maris Adriatic!littus clFufa,rcgnte Teutanamulicre,nbsp;populationibus amp; rapinis no contenta, ius adhuegetium maiorc facinorc violate non erubuit.Qiiippe legatos populi Romani,qui ad coerCenda eor latro-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cinia venert,amp; de Ins qm deliquerant,iure agebant,non gladio,fed vidimarn
more
Z
-ocr page 129-DECADIS I. LIBER VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89
more fecuripercuffit,cobuiritprefeftos nauium:amp;in contemptum populi Romani,mulieris vitro fubiuit Imperiu. Qture continuo fenatus confulto in Dal-maticam expeditionem Cn.Fuluius Gentimanus mittitur,qui traftum vniuer-fum perdomuit,amp; vt cumulatiflimis legatorum manes inferiis placar^,in prin cipum Dalmatarum colla fecures ftrinxit. Iterum quum in bello Macedoniconbsp;Perfes rexlllyricos pecunia conduxiflet, vt Romanos tcrgo diftringerct, quianbsp; fide populi Romani defecerat,ab Anitio prtore fine mora fubafti funt. De-letaque Lofcordia, qu caput gentis erat, ftatim cxteris fada deditio. Talenbsp;bellum ante finitum,quam geri Rom nunciatum.Tertio imperante Augufto,nbsp;IO quumfyluarum occafione,latrociniaDalmat frequcntius agerent,hosincen-fa vrbe Delucinio,fer detruncauerat, poft hc Alinius Pollio gregibus, armisnbsp;agrisq; multftauerat. Deinde Vibio pcrdomanSos Auguftusmandauit, quife-rum genus hominum, terram amp; aurumfodere coegitj Romano acrario obno-xium, vt gens auara in alienos vfus aurum parans, cumulatas auariti pnasnbsp;lueret. Populata incenfaqs Dalmatia, vniuerfoqj Liburnico traftu, V nni moxnbsp;Iftriam,peninful more in longitudinem excurrentem inuadunt, atque nc inferiore quidem vrbium hominumcyue prftantia pollentem. Late m agros ex-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
curruntjvicos populantur,caftella multa diripiunt,ingentemprdam abigunt, innumeram agreftium multitudinem captiuam abducunt,inutilem atatem c-
10 dunt. Iftria maritimis exornata vrbibus tota mifcetur, quam ab Iftro flumin in Adriameffluente,contraPadi oftia,amp; Danubio in Italiamdiuertente, pie-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
rique falso cognominarunt, amp;:prfertim Cornelius Nepos,etiam Padi accola, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
quum nullus Danubio fluuius in mare Adriaticum ffuere vidcatur. Hac dui? taxat ratione decepti, quia non procul Tergefte, nauis Argo fecundo fiumi-ne in mare defcendit. Conftat enim,nauim humeris alpinaiuga traielam,quonbsp;amne defluxerit. Argonaut nanque Iftro,deinde Sauo,deinde Nauponto,cuinbsp;ex ca caufa nomen eft inditum,inter Aemonamalpesq5exorienti,liquid ftib-iere. Polam in primis j clariffimam populi Romani coloniam, Colchis olimnbsp;conditam,deinde luliam appellatam, obfident. Indifto prlio, poftero die op-
50 pugnare adoriuntur : pugna acerba committitur,qua perterriti oppidani,dedi-tionemfaciunt,fubituri qucunquehofti placuerit conditionem.Decui^oncs inforo obtruncati, cteris data venia. Vrbs demum antiquiff'ima,ab bis Colchis condita,qui aduerfusMedeam miffi,votiq5 impotes, ac fugae defperationenbsp;folliciti,Grcorum lingua exulum,Colcborum verb Polam dificatam ciuita-tem (vtCallimachus ait) appellauerunt, Vnnorum furore corruit. Ne Paren-tium quidem, cum Hmonia immune relitum eft, quando pari incendio ab-fumptum eft,id oppidum Romanis conditum. Omnes quoque viri, qui Pha-naticum finum,vfaniente tempeftate dia;um,accolunt (nunc Carnarmm, nbsp;Garnis montibus nuncupatum) eodem tempore populati, mediterranea regio
40 pariter incenfaeft. Qmn amp; Stridonis oppidum, Gothis priuseuerfum, quod inDalmatise quondam,Pannoniq; confiniis fitum erat,diui Hieronymi reue-rentia inftauratum, abVnnis iterum incenfum eft. J)einde adTergeftam vr-bem feftinatum, clarain quidem coloniam Ronianorum, centum amp; ologintanbsp;ftadiis ab Aquileia remotam,quam paucis diebus expugnauit,diripuitq5.Puni-cum V ino nobile caftellum, traiefto Formione,cui nunc Cifano nomen eft, Scnbsp;ArfiaflumineadNatifonemvfquedifeurrit,amp; pagos oppidaque paffiinferronbsp;igniqj deuaftat.Mox ad Aquileiam,animis tali fuccefl'u adautis,ab V nnis pro-pcratum eft, quum facile fe vrbem captures effe fperarent, quia cterar more jprxfidiiscarere opinabantur. Neque nouerantillamTranfpadanarumvr-5 bium quondam fuifle primariam,aRomanis olim conditam,haudfccus ac in-0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumbentibus Barbaris impofitam, quindecim milibus paffuum mari remo-
ram,quamlfa,NatifoTarrusqjprterfluunt. Ad cam olimaduerfo flumine, onetariis nauibus obnauigare folebant,per Natifone amnem, plus ftadiis fexa-ginta,gentes adiftrum lllyricx,ad hoc lubuehebantur emporium, quibus mosnbsp;tat, maritimas merces, vinum amp; oleum conucbarc, illis contra, mancipia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
' h iij
-ocr page 130-ANT. B O N F I N I I R E R. V N G A R.
pecora,pelles. Extra Vcneti fines in planitie fta eft^ ab eafluniine ab Alp-bus deflnente difterminatur, per quod ad vrbern vfq; Noreiarn,ftadiis circitef mille amp; ducentis fubnauigarifolec, vbiCn. Carbo, collatis aduerfus Cimbrosnbsp;fignis,re infecta difceflt. Locus eft, vt ait Strabo, ad purganduraaurumfuaptenbsp;natura nimis idoneus, ne minus quidem adferri fabricas. In ipfo quoque finunbsp;templum Diomedisfuiflememorant, prftantiffimum cumamniflmo luconbsp;iedificium.Diomedis in Adriatico mari potentatum,non modo Diomede te-ftantur infula:,amp;qu de Dauniagete,amp;: qua: ad equeltres agros memoripro-dita funt, fedinfigncs, qui apud Venetos olim exhibebantur honores, quibusnbsp;candiduxnilliequumimmolatemoserat. Duo prterea quondam lucimon-ftrabantur,alter lunoni Argiu,Diana: toli alter dicatus,in quibus feras rc-ferunt ita folitas manfuefccrc,^t paflm cerui cum lupis pafcerentur : canes hcnbsp;damisamp;leporibus dito citius reconciliari confabulantur. Prterea fama eft,nbsp;qucndamin facicndis vadimoniisfuifleftudiofiifimum, eoqj officio celebremnbsp;effielt;ftum,iocis hominum carpi admodum confueuifl'e,eundem incidilTein vc-natores,qui irretitum lupum habcrent : ab his per iocum fuifc rogatum,anncnbsp;prolupo fponte fe vade ftatucre vellet, vt illataabeo damna perfolueret: quodnbsp;fi faceret,eos reciperc,fecontinuo irretitam beftiam dimiffiuros. Hunc pro lu-po fideiui'fiflc, emiffiim deinde lupum, ac maximum equarum armentum agi-tanrem, nulla inuftum nota, adfideiufloris ftabulum adduxiffie. Eumreceptanbsp;gratia,cquabus lupi nota inuffifl'e, amp; ex hoc lupiferas appcllafle,velocitatc ma-gis quam pulchritudine excellentes. Nomen amp; notam equarum, fuccefl'oresnbsp;generi feruail'e : ex his nullam alienaflc fmcllam,vt eis tantum ftirps ipfa pcr-duraret,equinam hinc fobolem pcrnicitatis mir promanaflc.Verm vt ad ve-rioraperueniamus, imminente bello Macedonico, bellum cum Iftris initum,nbsp;quippc qui coloniam Aquilciam deduci prohibebant. Et codem anno in agronbsp;Gallorum Latina colonia deduha.Tunc florerc Aquileia cpit,quum Romani cumpo^ulis Danubij accolis bellum iniere. Ne illud quidem, vt Capitoli-nfis ait,prtereundumeft,TantacontraMaximinos fide Aquilcienfes pro fc-natu extitifl'e, vt quuni ad fagittas arcuum nerui cmittendas dcficerent, mu- 5^nbsp;lieriwncrinibus cos inilaurarent. Quin in marmoreo lapide idlegitur inci-fum,Imperatorem Cfarem Auguftum, Aquileienfium reftitutorem,amp; condi-torem. Viam quoque geminam,a porta vfque ad pontcm,pcr tyrones iuuentu-tis nou Itali fu,deletus poftcrioris, longi temporis labe corruptam muni-uit,arque reftituit. Sed addiucrticulum reuocetur oratio. Atila Aquileiam cir-cummenfuSjamp;magnitudinemvrbis amp;munitionemadmiratus, non modo tu-rauhuaria opptignatione.fedne diutina quide obfidione facile capi pofTe con-Ipicatflr. Nam vbiin Italiamvcntum eft, Valentinianns maritimis fuis vrbibusnbsp;valida prfidia impofuerar,Scythicifuroris nonignarus.Aqui'eienfes quoquenbsp;dues, vt expeditius ac tutius cum Barbaro hofte pugnarent, liberos, fortunas, 4nbsp;vxores,amp; inutilem etiam tatem in proximas infulas exegetanr. Acerrima tandem obfidione metropolis ipfavexatur, contra verb nccquenquamfacile pa-titur appropinquarc.Sp?interdiu,quandoq; noluex vrbe incaftra fiebat e-ruptiOjCfisqs complurimis clandcftinarcccptui figna dabantur,ars arte fpiusnbsp;vtrinque cludebatur, Neq; quo animo fuos temer mori patiebatur Atila,patentem feraccmqj prius agrum populatur,vicos amp; montana caftella fuccendit.nbsp;in Foroiulienfes,cognomineTranfpadanoslatc ac folitaimmanitategraftatur,nbsp;ne temcrc quidem id ab Vnno fa:um, vt prfenti crudelitatc oppidanoruinnbsp;animos confternaret, amp;ad deditionemadigeret. Contra illi liberis,vxoribusnbsp;fortunisqs lcuati,neq; facile commeatibus amp;prfdiis carituri,fuis freriviribus Inbsp;bene fperare,hohem animofius expetarc, irritare fpius,amp; dimicadi vitro fa-cere poteftate, tumultuariofpeprliolaceflerc, vigiles fopitosqj ex improui-fo aggrcdi,amp; ne mediocre quidemhofti quandoq; inferre detrimcntum.Ncqnbsp;tarnen ad hc Atila quiefcere,vcreri fpc, acidcircogfauitcr angi, ncinpriniu
-ocr page 131-DCADISL LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51
fuam fe quotidie reuocare,excogitate qucunque expugnationi funt vfuijtf-* tes ligneas circuiTierigcre,inunire pluteiSjmatcriam vndique ad complendamnbsp;foiTam cogr, fpe admotis circm machinis mn.ia tentare, neque vnquamnbsp;fine magna fuotuincde redire. Neque vi neque adatis vndique c^niculis,nbsp;neque quauis arte vrbcm capi pofTe racus, fame duntaxat expugnare iperabat.nbsp;Nequidaduerfo Natifone Romana dalle fubueheretur, aut a Garnis Nori^nbsp;cisqs deferretur, animumintendit,montiumclauftra occupantur, euftodiun-tur oiba fluuiorum, amp; omnes aditus obftruuntur. Contra nihilo fecius Vnnonbsp;prouidendum fuit,ne innumera multitudo,interceptis cineatibus, fame per--
10 iret. Quare latilfim euagari cogebatur, amp;;loca prfidio carentialonge diri-pere, nequa cibariorum inopia laboraret. Item ne , dum Aquilei oblidione remoratur,ocio torpeatexercitus,autfadta feditione foluatur, finitimaintereanbsp;oppida expugnat.Partem equitatus, amp; expeditos milites Tiiiauentum amnemnbsp;traiieere iubet. Concordiam perbreui occupt, diruitque, ne contemnendamnbsp;quidem populi Romani coloniam. ItcmAlcinum more Rauenn inpaludenbsp;fitum, amp; Opitergium vetufti no minis oppidum euertir. Qu quamuis pofteanbsp;inif aurata fuerint, eodem tarnen anno, quo F orum Po pili i a Longobardis de-Ictafuiflc legimus.Ex Alcini minis Tortellum dificatur. Taurifiani, Quernijnbsp;Forctani,Cogicnfcs,Varciani pariter affliguntur. Taurilium Silus amnis diui-
io dit, Venetorpaludibus vigintimilibus palfuumfan remotum, Alcinumve- ro tribus milibus. Senlim artius tarnen Aqueia oblidebatur,nam vbi caftcLnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
la multa ante portas,ac circumerela funt, nemo ex vrbe prodire,neque infer-re quicquam, aut efterrepoterat, folfa, egefta terracomplctur.Iam fub mni * bus cftiterat ho{lis,amp; amnibus oppidani repellebantur. Secundus tunc an--nus agcbatur,cmCarnis,Foroiulienfibus, cterisq) finitimis lat fubafis dc-letisq5,adhuc Aquileia obnix reft iterat.llludqj omnibus cert erat, aut vrbemnbsp;tueri,aut cum ea pulcherrim cedere,quoniam nihil Vnnorferuitute miferi-us reputabt. Decemcircitcrhomin milia fub vrbe ceciderant,amp;:ftihiladhucnbsp;obsflepotuere. Spem duntaxat in eo collocarant, ad extremum itadefatigare
3c hoftem,vt obfidion deferere cogeretur. Neq; ab Atapromiffis vllis adduc potuere,vt fefe dederent,quib. non modo perfonar fortunarqi incoluiflitas,nbsp;amp; immunitasvcfigali oft'erebatur,fed vnicu tantiim obfequij lignum poftu-labatur.Obftinatis adhc obftareoppidani,quivanScythicam fid amp; clemnbsp;tiam aliorum cxemplo didicerant.In pofteru cum his Atila fe benignius agere,nbsp;capt qui forte prodierit,vitro reddere, muneribus quandoq; follicitare decu-riones,amp; hortari.vt aliquam patri aefuorum ration haberent:dicere prtcr-ea null fibi fubfidium,pra;tcrquam ab hofte fperandum. Ad hc illi aures ob-ftruere, nihil prtcrmittere,qu ad propugnandam patriam pertineren* ciba-ria viritim diftribuere, amp;: ea quidem qum parcilim,vitampro falute patrioenbsp;nbsp;nbsp;
40 pro nihilo ducere, eo maxime , quando vxores, liberos amp; fortunas in Gra-denfi infula collocarant. Qmim iamtrtiuselabercturannusjdiucrfus admo-dum Atila trahebatur,prfertim quum mullltantes milites intelligeret,amp; fedi-tionem inter varias getes facile orituram nimium formidarct. Quin amp; pleriqj proceres de foluenda ad eum obfidione retulerunt, de qua nihil adhuc decer-nere voluerat. Demura quumvrbismnialuftraret, profpexitciconias,qu3enbsp;per domorfaftigianidosdilponcre folent, exvrbe pullos educere, perpago-l'um culminainftaurare nidos,omnes certatim fugamcapere. Captato extem-plo augurio,fuos princeps acciri iubet,Confpicite(inquit)procercs qum dex-tranobis aufpicia dij dederint, qui ne magna cpta rmr deferamus,per au-50 fpicatiflimas aues clo nos admont. Vrbem diu obfelFam, iamiam interitu-^a-rn, ciconi eccerelinquunt: inquatarerum omni inopia verfentur holies,nbsp;euidentius oftendunt, cafuras arces,periculo imminente deferunt,nobisq5 imminentem viloriaportendunt.Proinde eftotebono animo,comilitones,quo-niamhc vna dies, quodtrienni in graui obfidione prftarenon potut, cumulate repdet.TuqiMars pater,amp; inuitilime Hercules,cteriq; dij,prfentianbsp;h liij
-ocr page 132-51 ANT. B O N F I N 11 R E R. V NG A R.
canfirmate aufpic, propis refpicite gentemveftram, quam in flagellum po-pulorumemigrarc iufliftisjfacinorofisqs nationib. pnas exigere voluiftis.E-go autem fl ope veftra in Romanos viloriamcontinuabo, pro referenda gratia , tert^m exuuiarum partem vobis ipfe voueo, Martiqj patri ex hoflili ian-guine opimam hecatomben me fafturum efle recipio. His Atilx verbis flc o-mnium animi pafllm fuccenfl funt,qui vidoriam dudum defperarant,vt extremas cuique vires fe ollenfurum certumeflet. Dato fubinde flgno, machinas vrbi admouent, comparatis omnibus, qu huic rei vfui forent, ira obftinatisnbsp;pugnam animis ineunt, vt prius quam in fuam poteftatcm vrbem redegerint,nbsp;nunquam prlium dfrant.Fado vndique agniine, ita cocurfum eft, vt terne-htate potius, quam prudentia freti cundationem nullam fecerint,donee moe-nia confcenderint.Oppidani indomitahoftium audacia cft:ernati,ne tot qui-dem propugnaculis deturbare poterant,quot certatimpro fe quifq; fubibanr.nbsp;Complta corruentium cadaueribus folTa, amp; quato iam aggere,plus hinc aninbsp;mo amp; obftinatione, quam viribus arteqj pugnatum, contra illinc metu amp; de-fperatione certatum.Inftathicamp; illic Atila, fuos hortatur, initamiam vidori-am tranflgant, munera coronasqj murales,amp; terna ftipendia pollicetur. Pr-dam omnemmilitibus offert,opuletiflimam earn eire,alteramque Romam ex-clamat. Nunc cundatiuscorripit agentes, nunc ftrenuos amp; animofos extollir,nbsp;modo Imperatoris, modo militis, pro tempore ac loco gent officium. Nihilnbsp;co die prtermifit, quod fortiflimi ducis elle videretur. Dum oppidanos iamnbsp;laborareconfpicatur, captamvbique vrbem exclamat. Ipfe fumpto clypeo,ad-^edis muro fcalis, confeendere nititur:quod vbi cteris fpedatum eft, tantusnbsp;in vrbem vbique fadus eft impetus, vt vlrra defend! nequiuerit. Rex mni-bus prdam, ca'dem,incendiumamp; ruinam exclamat.Invrbe amp; publico amp; pri-uato prxlio res agitur,frementes hinc voces, miferabes illinc intonant vlula-tus.Aquileienfesad vnum cfi omnes. Hos pulcherrime mori,vihiis alios cer-nere erat,rilortem plerique lacelTendo carpebant, occurrebant fortius aliqui.nbsp;Multi prd dulcedine alledi,dum per latebras incautius euagantur, mi-ferrim cduntur.Mulieres qu fuperfuerant,capt omnes amp; proftitut funr, 5^nbsp;null#honeftaiis,pudiciti,tatis amp; clementi habita ratio.Ne lexui quidema-liquid indu'tum, diftrahebantur palflm virgines, ingenuqj matron, amp; pronbsp;hoftis libidine vis cuique illata. Templa,vi,fora, itempublicpriuatimqj cnbsp;dibus, furtisamp;rapinis omnia fdari. Pr virorum oculis vxoresinceftari,c-diante oraparentumimmanilfim filij,infantes matribus ereptiparietibus illi-di. Vaftari omnia ferro amp; igni, cruoris riuos paflim agi, extinda mifericordia,nbsp;plandis accadibusomniamifeeri. Atvnaprftantispudicitimatronacom-memoratur, qu fdo hofte petita, dum in teda fugit,vt earn tueretur,poft-quam no alia via, nifl morte impollutum corpus feruare poffe cognouit,e fum-mis dibus in fubiedum Natifonem fluuium vitro fe prcipitem ddit. Internbsp;diuas non immerit referenda,quandotamprclarumferuand pudiciti, v-niuerf pofteritatilegaiii^exemplum. Vrbem denique no prius reliquit,qumnbsp;anno falutis quadringenteflmo quinquageflmoquarto, humiquatam ferusnbsp;Scy tha profpcxit. Rem aliter geftam plerique tradiderunt,rebus Italis aflen-tari potius, quam fcribere vera conati, vtinam his artibus imnianitas Barbaranbsp;fuiff'et elufa.Dicuntenim Aquileienfes,famefualaborantes ex triennij obfi-dionejhoc commcnto falutem fibi inuenifl'e, armatas per mnia ftatuas, quXnbsp;CLiftodum ordincmmentirentur, rite depofuifle. Incautumhoftem,profpedanbsp;vrbis munitione, fe ignauius egiire,fpe ftationes cxcubiasq; deferuill'c fafti-ditum, eines cum liberis, vxoribus amp; fortunis ex vrbc cl.m abiifl'e,amp;: in proxi'nbsp;mam infulam quam Gradum dicunt, confugilfe.Vnnumfpe fua fruftratum,nbsp;i lufum,ex ciconiis,qu ftatuas infcderant,cognouifl'e,occupatammox vrbem,nbsp;dcfertam inueniflb fabulantur. Vtinam id veris,qum calamitofls afl'ererc H-cetet. Euerfa Aqucia, ita omnium Italorum animi cofternati funt,vt pro mtr'nbsp;nibus hoftem inftare reputarent,ac maxime Romani, qui non multo ante remnbsp;porc
I
-ocr page 133-DEC AD S I. LIBER V 1
pt dirptatn Gothis vrbetn acceperant, nuncimmanitatem plus quna Godiicam reforniidabant.Qiwm Aquilcienfe excidiuni infenatu relatum eft,nbsp;omnes vfque adeo exanimauit, vt vita defuntis inuideretur, qui ex bis malisnbsp;diuina quadam commiferatiouc prrepti viderentur, viuorum conditioni vl-gt;nbsp;tic commilerarentur, qui adtammifera temporarcferuatiforent. Sifentiumnbsp;cum gcmituHngultuqj aliquandiu celebratum,V alentinianus Imperator,difl'i-rnulato parum metUjne cterorum exeplo fuo animos confternaret,patres ro^nbsp;gare fententias cpit.Pauci cenfuere, quando nemo pr dolore verbum face-re poterat. E fenatus tandem confulto, res diuina apud omnia puluinaria,itemnbsp;'o iuftitium, fupplicationes, ac luftrum indicitur. Et quum fuperiore anno terr-motus a{ridui,amp; comet fuerint, item multa loca de clo tata, varique por-tenta, expiandamvrbemdecreuere,prxtereadtletum pcrltaliam palfim habendum , amp;: ingentes copiarum apparatus. DimiiTo fenatu, matrons in forumnbsp;prodeunt,patri,liberis, focis amp; aris profpiciendum eie vociferantur.Suam amp;nbsp;Aquileienfium calamitatem dplorant,ornamenta offerunt,amp;Barbans occur-rendum exclamant.In vrbe vbique flutuatur, amp; difcurrituntumultus inges,amp;:nbsp;planlus exoritur. Ex patribus multi,qui de religione bene fenferant, Leoncmnbsp;pontificem maximum adeunt,quem fanfilfimum virum effe norant,ei Roma-nam ialutem profuiis lachrymis commendant, ac limul obteftantur, vt immi-
10 nens Italis exitium deprecetur, neve nutanti Ecclefi, Imperio]ue Romano, defit. In prophanaltalorum facinora, prxfentium malorum caufas reiiciebatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Pontifex.Diuinam iram,purgatis mentibus, amp; orthodoxa fide placandam, le- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fum Clirifttim optimum maximum piis animis nunquam defuturum afl'eue-lt; rabat. Vniuerfa pariter fluftuabat Italia, amp; multi non modo Romani,fed variinbsp;Itali populi, fl quo potuiflent, vitro emigraflenf.athinc ab Vnnis, Vandalisnbsp;illinc,ifthinc Gothis inhibebanttir. Senatus tarnen confultum omnes prfta-re conantur.Dum Aquileienfi oblidione remoratus eft hoftis, E oroiulienfes amp;:nbsp;Garni, amp; vniuerfa fer V enetia,Patauium vfque ac Vicetiam, popi^ata paflimnbsp;amp;: incenfa eft. Venetici fmus accols,vt in tanta trepidatione propri faluti co-
30 fulerent, in proximas paludum infulas, quas confluentia ftumina complent,e-migrarunt, 02 prsfertimPatauini quidam proCeres,in infLilam,cuipoftcaJ^iuo alto nomen eft inditum. Qi^n amp; maxima Patauini agri multitudo, itifoflamnbsp;Clodiani,Medoatum, Albiolamque confluxit. QucdfinitimorumeXemplonbsp;fatum eft,quippe ex Aquileia ad Gradatas aquas,non proctil a continent! re-mo tas, e Concordia Capreolas, ex Alcino in fexpropinquas inter fe infulas,eanbsp;tempeftate emigratu eft.Q^s aportarumamifTx ciuitatis nominibus,Torcel-luni,Maiorbium,Burianum,Maurianum, Conftantiacum,02 Amianum appelnbsp;lauere.Tuta nanque confugia paluftres infulx, ex congefto influentiunftimni-umlimo confeftx, altcrnoque maris ftu confirmat, neque multum inter fc
40 diftantes conuenis prxbuere.Vnnici ad hc incendii reliqui confugcre, quas nbsp;*
(J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circumfrementem adhuchoftemperhorrebant. Aprincipio paluftri materia,
profugorum multitudo cafas facerc, vifum pifeatura qu sritare, Ichthy opha- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
gum ritu viuere ,quque tumultuofius agere, tei^am perinde ac pernicio-fiffimam nouercam deteftari. Poft Gothorum eruptionem Vnnos perpeti, inftare fubinde alias Barbarorumeruptiones.Qmreexhacproftigamiferaquenbsp;gente,V enetorum conflata ciuitas,e paruo principio, tanta fumpfit incremen-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ta, vt nunc mole fua laborer. Ab anno falutis quadringentefimo quinquagefi-moquarto,vrbs prpots amp; opulentiflima fumpfit initium,quxnifi Atilam cir-Cunftantium vrbium euerforem habuiflet, nullum adhucortum inueniflet :
J multarum nanq; ciuitatum excidio, mutato fato nimis efiloruit. Ex Aquileiac, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Concordias, Alcini ,Padux, Opitergij montis, Silicis, Heracli, Aquilij, Gra-f dus, Capreolarum, amp; Laureti reliquiis plane conftat. Et quum non paruaex patte,e Romano fanguine conftet, tantum prifeaRomanorum nobilitate re-fert,vt citra inuidiam exteris iure poffit anteferri. Cui nullum reformidare fasnbsp;eft excidium,nifi aut inteftinis faiftionibus,cxterxve Italiae coniuratione vexe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 134-94 ant. b o N F I N 11 R E R. V N G A R.
tur, aut Vnnoriim bcllo, quo quondam fumplitinitium,eodcni Gm fibi qux-rat excidium. Quibus quidem malis fi red profpicerepoteiit, nemini profe-d addubitandum eftj quin eorum imperium ad orbis vfquc finem fitomnino perduraturum. Sedde his hadcnus. Ad Paduam frus hoftis cadra mouit,vr-bis noiinc percitus.quam etfi munitiflmameflenofl'etjtamencommeatuumnbsp;inopialaboraturam,quando eius agrum triennio diripuerat, diu reiiftere nonnbsp;polie fperabat. Neque etiam ignorabat, relida tantm validilfima iuuentute,nbsp;cteros imbelles cum facris amp; fortunis, paluftres infulas occupaife, vt hoc tantm clfugio, ab* Vnnica fe feritate redimerent. Vrbs tandem Celebris amp; vtu lianbsp;oblidetur, Troianis amp; Henetis, Antenore duce condita,populo quondam Ronbsp;mano fidiflimafcmper habita: nam indifficillimis reipublic temporibus j pecunia Temper amp; armisiuuit. tquum noui populiincolonias deducerentur,nbsp;non eo quo ca:ter modo gt; Paduam eft deduda colonia. SiquidemPaduanisnbsp;ius Latii datum eft, quo in comitiis Romae luft'ragia reddere licebat. Tyberijnbsp;tempore, quingenti equeftris ordinis viri in ea cenfi funt, antiquis verb annis,nbsp;centum amp; viginti militum inilia mififl'e cftat.Quanta virorum probitate amp; arnbsp;tium bonitate floruerit, magnitudo quum aliarum rerum j maximo apparatunbsp;Romam mifl'arum, turn verb pannorumamp; veftimentorum varia mercaturanbsp;declarat. Vetuftiftima quoquc louis de celebrata,cui fpoliade Cleomenisnbsp;Lacedmonij vidoria Patau ium relata,alhxafu ere, quam ibifuifleputant,vbinbsp;nunc fuperbiflimum diu luftin tcmplum,vt lithoftrata quotidie ibi inuentanbsp;teftantur, intuemur. Ne minus quidem hcviris Fortunata cenfetur, quandonbsp;Titum Liuium,Romanhiftori parentem,item Volulium, Stellam, amp; Flac-cum poetam prftantiflimumgenuit. Agro prditaferaciffimo, quam montesnbsp;vmetis oliuetisque conftti, amp; prxfertim Euganei, qux pra^ftantia vinaprofe-runt, circunfpedanti Et quando Romanorum coloniafuit, tantum Romanxnbsp;nobilitatis amp; glori retulit,vt cum florentillinaa quaque Itah ciuitate confer-ri pollet. Qpodeo magis Atil animum irritabat,vttata vrbcporiietur,quoni-am alteram Romam fibi expugnare videbatur. Quiim paucis acri oblidionenbsp;diebus earn vexafletjOppidanifame adadi,vtfaluti confulerent, fefe Vnno de- Inbsp;didejp. At is vrbe potitus, quando fe Dei flagellum eftereputabat, nullam foederis rationemhabuit.Vrbem cum cxercitu ingrefl'uSjCunda hoftili more po-pulatur, Scincendit,curiam theatra diruit, atria quseque cum templis fuper-bilfima fubuertit, in viros rehquasq;fminas pari feritate fuitur, pra da quoquc ingens exportata.Euerfa tunc Padua, fcriptores exteri, qui multo clegan-tis iftafcripfcrcj Vicentiam, Veronam, Mediolanum,amp;:Ticinum ,quamPa-piam dicimus, Scythica caftra mota elle,amp; perTranfpadana femperregionemnbsp;iter faum.Pofthxc adMinciumamnemftatiua habita, vt inter amicos,anncnbsp;red Romam contenderet, fane decerncret. Contra Vngarici annales referr,
qui vtmaiorem.fibi gloriamvendicent,dum Atilam fui regni autorem extol-lunt, Rauennam, Ferrariam nondum exiftentem,cum plerifque Cifalpinas 9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GallixoppidiSjPatauino exitio adiecere. Ad gloria Atilae,nobilitatem vrbisni-
mium pertinerereputabait,quippequama Thellalis GrciconditamfuilTe perhibent. Qm quum Tufeoru iniurias tolerate non polTent, ex Vmbris quol-dam vltrb populos aftumpfere^ qui dificatam vrbem incoleret,ipli verb in fe-des patrias rediere, ex noftris aliqui Sabinorum oppidum Liuij dido fuiftbnbsp; coniiciunt.Hanc Tyberius imperator,vtin porta aurea fculptum eft,muro einnbsp;xit.Ferunt ergo Vngari, ea tempeftate loannem vrbis antiftitem, fuilTe Ariananbsp;perfidia infedum, amp; Apoftolic fedis hoftempronunciatum,cui aqua amp; ignlnbsp;fueratinterdidum. Quifepontificemcumduodecim cardinalibus Romanonbsp;* more ftatuerat, amp;: ad fuftentandam dignitatem multumfibi auri forte congef-ferat. Hunc etiam infulatum,pontificiohabitu cultum,cum vniuerfo coliegionbsp;facerdotum aduentanti Atil occurriire,procidifle ad pedes hoftis,amp; patria: rnnbsp;inam fuifte deprecatum, gratum detulille obfequium, amp; populumcius impc-
ratafadurum promifille. Deinde monuifle regem, vt opinionem infide fuant
' vltrb
-ocr page 135-r
DEC ADIS L LIBER Y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
vitro fediretur,S in cteros Chriftianos irmcret-.quod fi facerct,fe taem ope-ran daturum,vt fine vllo periculo Italianipanter amp;: Aphricamfubiugareti/ Ad hc Atil magis iniperij fpe , quam fidei gratia exoratum, refpondiPfe, Ne-fas effe humillinr fupphcantibus non ignofeere, neque dedecere, potentemnbsp;virum humanitatis 5 vt res poftulat, habere rationein, quando ab hon?Bne ni!nbsp;huniani foret alienum:at in tempore humanitatis amp; dignitatis fimul habendamnbsp;elfe rationem, quia altera fine altera pro feruando decore, confiderari non po-tefi. Proindc vt vtriufque amp; rci amp; dignitati confulatur, fe oblata deditione itanbsp;contentum, vtcalcanda portarum oftiain limine deponantur, honorificus ac
10 tutus fibifuoqi exercitui adituspateat,aliter nunqua deditionem admiflurum* Rauennates quameunque conditionemille detuliifet,ne dumiftam(ne omnesnbsp;perditum irentj lubentilfim accepifie,crates faos continuo,ferreosqj poliesnbsp;humi ac in limine depofuifie,!iberum cum maxima humilitatis ac fidei often-tatione fecifle aditum. Exercitumper mediamvrbemfine alicuius detrimentonbsp;traieciilc, ipfum pro arbitratu fuo in vrbe pcrmanfifle,mox Flamini partemjnbsp;cFerrariam cum Liguria inuafiffe. Qiqod apudcteros inuenire nonpotuijnbsp;de B.auenna nihil ehxerim,quando loannem nominathrcfiarcham,ex nomine aliquid oritur coniecfur.De Ferrariaamp;: Liguria nihil athrmarim, quia Fernbsp;raria non modo non erat oppidum,fed ne pagus quidem, amp; Vnnos in Liguria
2-0 nillegerimfuifie demolitos.Ticinum amp; Mediolanum vfquc furor illcgrafi'a-
3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus clt.Cteri veto lcriptores, poft captam Paduam, non Rauennam, fed VL
centiam amp; V eronam Atilam obfcdiffe feribunt, quibus auctoritate magis credere cogimur. Vicentia nanque ad Mcduacum amnem fita, Gallis vn cum Mediolano, Brixia amp;; V eronacodita, qui vrbem Romam ccpcrunt,Palxmonenbsp;grammatico infignis. MeduacumnuncBachilionem appellamus.Trans Mcduacum Vnni pofuere caftra, quibus perte rriti Vicentini deditionem poft tridum fecere, qua amp; fi fccerunt,nihil tarnen ea profcciffevifi funt: hoftili nanque more non modo fpoliati,vcrumetia.amp; immaniter caefi ,pulcher^ma qu-que dificia fubuerfa. Mox ad Atefim vfque difeurfum, obfelTaque Veronanbsp;3 vrbs clariffima, amp; Gallorum quoq; dificium,nobilifiimo adhuc theatro illu-
) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftris,quod prxterquam Romano,nullis aliis cedere audet. Item viris forq^na-
ta doiftilnmiSjmylio Macro, Catullo,amp;c vtroque Plinio,cui ttumdebet Latina pofteritas.Hcciuitas,vbineque profuturam deditionem effe, neque alio tutis confugere poffe, qum fc vrbe tueri arbitratur, Barbaric tandem furo-rem experiri, Sc in patrix defenfionefortiter cadere maluit, qum defertis fo-cis amp; aris palantesfugere,inter fugiendumq; per agrum et pagos,pecor morenbsp;trucidari. Vrbe pro virili parte iam diu muniuerant, quod eo ftudiofis fecerenbsp;V eronfesjquo perniciofiffim magis appropinquabatexitium.Comeatws vn-diq; conuexerat, vt ingentem hoftium multitudine mora ac fame confiCerenn
40 fed poftqu ter quatrve oppugnari cpere, amp; pugna quidem perptua, falt;fti nbsp;nbsp;
3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mox pnitentia fubit. Nam muror laxitate, amp; multor fuga, qui in tanto tu-
multuvrbifefubtraxerant,maximis Vnnorum viribus obftare non poterant. At quando imminentem mortem fibi propofuerant,iil noui accidere poterat*nbsp;quod cferuaret incautos, inter obfidendum amp;: excurfionibus nihil remiffum.nbsp;Longe lateq; populatur ager,incenduntur pagi, prdaingens ex Alpibtis Rhnbsp;ticisque montibus agitur.Mantuanus amp; Cremonenfis ager paffim diripitur, adnbsp;mnia vfque difcurfatur.Mantuanipaludibus fc tuentur, Cremonenfes mife-ris agt.Traieto Mincio,Cremonenfes amp; Cenomanos pari modo follicitant.nbsp;Brixiani munitionemvrbis ftudiofnis curant, ho ftemquotidie portisinfultan-
5 O tem, amp; inter Padum Alpesque diffufum profpiciunt amp; perhrrent. A Veronen
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibus pendent omnes, qui fi reftiterint, pari fe fortitudine propugnare non dif-
fidunt. At illi poftquam fe fruftra ob rerum nopiam obfidionem foluendam fperare confiderant, de facienda deditione decernunt ; fit fenatus confultum,nbsp;Vt per legatos ab Atilapacem cum venia petant, quacunq pacem dederit,con-ditione mercencur, amp; accipiant, Poftero die oratores miifi rcdeunt,nihil pr-
-ocr page 136-^5 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
tcrciuium incolumitatemab Atilaimplofare potuifle.Tertiam prad partcm cum rcferunt Marti,ac Herculi parenti optimo vouifle,reliqam promilile niinbsp;litibus neque tantam gentium multitudinem fine pra da poiTe viuere, vrbemnbsp;CLimciuibus intadam prfticurum.Deduntfe ciues, patefadis porti s Vnnumnbsp;cum eXercitu excipiunt, qui vbi in medio foro conftitit, pradain ( prater earnnbsp;quam vouerat)omnem militi conceflit. Ad rapinas pro fe quifque ie conuertit,nbsp;cumfortunis virgines ingenuque matron rapiuntur, fruftra promilforumnbsp;obferuantia poftulatur.Dum viri vxores cum liberis faptu vindicre conan-tur, Scythicam in fe feriratem irritare occpere:at vbi in eos arma conuerfanbsp;funtjtotin eo furore trucidati funr,vt mediocris pars euaferit. Argentea amp; au-rea, gemmataq; deorum fimulachra, vafa amp; ornamra cxtera palfim direpta,nbsp;multa xdificiaincfafunt.Tlieatro pepercerCjOperis nobilitate placti. Quuninbsp;fumantem y eronam Mantua Cremonaque profpiceret,quarum altera ab He-trufcis condita,altera vtus Romanorum colonia fuerat,ingenti vtraque trepi-datione quatiebatur.Brixiam tarnen caftra motafuntjamp;Cenomani longe lat-que populati,abada cum liominibus pecora promifcu cdebatur.Iam ingetinbsp;prda oneratus erat Vnnus, tot nobilium vrbium exuuiis ditatus, dum ea op-pugnatur.Bergomenfium agerinfcftaturj diripitur,amp; incenditur. Bergomuninbsp;cumBrixia Gallis conditumeft (vtvultTrogus)quiRomamoccuparunt.A-liter fenffle vifus eft Cato, quippe qui ex Orumbinorum ftirpe,Bergomum SJnbsp;Comum promanalTe tradidit. Cornlius Alexander, earn gentem conicduranbsp;nominis, Gracam fuilTe affirmt, vtpote cui montium accolatu nomen eft
inditum.Ccilius quoque poeta,Comenfis fuit. Deinde Comum,colonia tuil mediocris, fed Pompeius Strabo, Cn. Pompeij pater,in cam colonos reftituit,nbsp;quam incumbentes Rhoeti lat vaftauerant.Cn.Scipio tria hominum milia in-fupcr adiecitjdiuus dcnique Cfar,quinque inquilinorum milia ad inhabitan-dum deduxit.Ex bis quingenti illuftriffimi fuere Grci,quos ciuitate donates,nbsp;inhabita^rumnumero defcripfit:neq;ibide domicilium habuerc,fedrelidnnbsp;nomine oppido nouo, Comenfes oppidanos vocauere. Huicquumfinitimii?nbsp;fitLarius lacus,ab Ada fluuio audus, miram pifciumvbertatem oppido affert. fnbsp;Olives igiturComfes amp;:Bergomates,vno tpore ab Vnnis infeftati.Sed Brixia cum Bergomo in deditionem accepta, vno eodemqj tempore populatur,Snbsp;incenditur. Porthxc Mediolanum,vrbs populoliffima,non minus opulcntia SJnbsp;vetuftate, qum omnium artium varietate confpicua, Vnnos allexic. Hc, vinbsp;Grci memorant, quamuis non modo quondam Infubrium, verumetiam ad-audis deinde rebus,totius Galli metropolis eft babita,vicum tarnen princi-pio fuifte aiunt.Multi nanque populi, qui prifeis temporibus, ex vltcriore Gallia irt4taliam emigrarunt,nobiliffimarum vrbiumferuntur audorcs,li Catonisnbsp;audoritatemiureobferuauenmus. E GalliiscnimTranfalpinisprofedi Ver-tamacori VoeStiorum Nouariam condidere, Lcui ac Marici Ticinum Laude-que Pompeii,CenomaniComum,Bergomum amp; Liginiforum.Iifdem quoquenbsp;temporibus Boii, Padi, ac Rheni fuere accola?. Sed multo pft tempore Romanis eiedi, circumiacefttcs Iftro locos cum T aurifeis habitai unt, bellumqucnbsp;aduerfus Dacos,adinteritum vfque geffre.Infubrcs denique Mediolanum X-dificarunt,amp; optimis vfque adeo aufpiciis,vt inhodiernum vfque dicm,totiu5nbsp;Galli principum regia ^metropolis efle videatur.Quamaliqui parum dode,nbsp;quia in medio amnium Padi,Ad,Ticini lt;J Vmbronis fita fit, nomen hoc for-titam fuiffie reputarunt-.Infubres nanque principio,quum GalliaTranfalp^nbsp;na prodicrint patrium fecumadduxere nomen.Mult hoevrbes in Galliano-mine didac func. Vnum in Gallia Lugdunenf Mediolanum eft, in Aquitaniiinbsp;ad Oceanihttusalterum,tcrtiumvkr.i Rhenum Gallis quoque conditum,nbsp;Phryfiisque finitimum, quartum in Afia nulli fluuio proximum. Et ne per ali^nbsp;cuagcmur,hoccaeterorum prftantiffim inTranfpadanaregione fitum,quodnbsp;primo ab Infubribus conditum,deindc Gallis, qui duce Brenno in Italiam e-rupcruntjvrbcnique Romam ccperc,mirific adaudum, vel ex pagis in vrbemnbsp;redadii
-ocr page 137-DECADIS I. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P7
tedadum eft. Vniuerfam primo regionemlnfubres incolebanr,qui c Tranf-alpinis prodiere, amp;quum Alpium actolse forentjanimorumferocia, ftatura plus qumhumanaprftabant: in primo congreftli vehementiffimi j moxvbinbsp;prlio incaluetaiitjniuitn morelaxabantur,amp; abibant inftidoremi In Romanos arma fttmere auli 5 Britoinaro ducc fe non prius balthea fokituros ^quamnbsp;Capitoliumfcendiflentjfponteiurauerant.Qos vbi milius fupefauitjVtiu-ramenta prftarent, captiuos Romam duxit j dudtosque in Gapitolium fubin-de diftihxit. RedintegratO cum Romanis bcllo, Ariouifto duce,ex hoftiu exu-uiis fiio Marti torquem aureum vouercj fed Capitolinus lupiter eorum votumnbsp;to intercepitj quandoquidemFlaminius detorquibuseorum,aureumlouitro-phaeum erexit. V iridomaro rege,V ulcano quoq; Romaiia arma voerant, fednbsp;fruftrataeos vota alio cecidete : cfo nanque rege,Marcellus,tertiuS poft Ro-mulum, Feretrio loui opima fpolia retuliti Infubres igitur, anno ab Vrbe con-dita qUadringentefimo feXagelmo,in ditiohempopuli Romani pertienefei Innbsp;eorum agro MagO frater Hannibalis vulneratus eft,amp; in Gorlica obiit, dum innbsp;Apliricam,per legatos reuocatus,nauigare contendit. L. Furius prtor Romanns,Infubres rebelltes,amp; Hamilcarem Pnum in ea parte bellum molientemnbsp;acie vicit. Gfoq; Hamilcare, triginta fex bominum milia in co prlio defide-tata. Cornelius Cethegus conful, Gallos Infubres fttditjfugauitqj; Paulo poftnbsp;io L.Fris Purpureo,amp;: Cl.Marcclltis,Bois Si. Infubres fuperarunt, Marcellus-que darum de his triumphilni egit. Deinde Mediolanum per annos circitef*nbsp;quingentos pacatiflimum fuifle ferunt, amp;:vfque ade florifie, vt em vtbemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Romani fpc principes,quoadpcr occupationes licebat,inliabitarint. Statium Ccilium,clariirim comdiarum fcriptorem,amp; contubcrnalem Ennij, Infu- *nbsp;brem fuiire,aud:or eft Eufebius. Quumigitur per tot fcula Mediolanenfes il-luftres eflent habiti, eo magis Vnnorum animos incendebat, quo nobilitate acnbsp;opibus prftantiores efl'ent. Exiftimabat nanq; Atila, expugnato Mediolano,nbsp;quod Glhc gentis caput erat,ctera fe facil confcqtiuturunl,atque lion mi-mi$ indelaiidis relaturum,qiiam fiRomatn vrbem oCcupflet,Gotlftrum ma-
50 nibus xinnitm.Motis rpt caftris Ihfubres imiadit, ampliflirnamq; Vrbem acerrimaobfidione circumuenit. Luftratovrbis ambitu ac tradtu, amp; laxitatenbsp;fuburbiorum, fe continuo earn ciuitateminuenifl'e cognouit, qu vniueffum.nbsp;ad obfidendum facil Scy tharum laflaret exercitum. Rei magnitudinem adminbsp;rattis,rcmiflius cumMediolanenflbusagere cpit.Nam munitiflima frequen-tiflimamq; vrbem, viribus facile capere non pofle intelligebat, amp; fame earn fine coinmuni malo conficere non poterat.Populata nanq; regioneTraiifpada-na, fua annon caritate tot Gallia labofare cooprt : quare ibi non diutiusnbsp;efle,fed caftra fpe regionatim mutate cogebatur hoftis, ne ingrute fa^e ab-fumeretur exercitus. Quin amp; ab inuadenda Liguria, non tamlocoriim fperi-
40 tas,quminopiacommeatuumremorabatr. Iraq; Mediolanenfes per prco- Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem alloquitur,amp; hortatur, fponte fefe dednt,quod fl feccrint, perhumanurrt
fdera feruari, rumor erat. Et longa populum frequentiflimumobfldine, ad diram famem redigi pofle non ignorabant,aliqua tarnen in deditiorte vit fpesnbsp;inerat,qu ad patres relata,fenatus repente confult aflrmatur. Poftetodie ad
Atilam legatos mittunt,qui fenatus populiq; autoritre deditionem, vt clemen
tiorem hoftem inueniant,honorificentiflimis verbis faciunt. Qiiam poftulafti vrbem, obfequiumque noftrum, rex Atila, ecce fponte defetimus, quando te
50 mplifimum terrarum dominatorem, amp; terrorem gentium, diuino numire
! ficillimaquque fuperas. Cedunt Atil omnia ,amp; cb rcdadti funt potcntatus bumani^vt beams hac tempeftate is dici queat,qui tanto hofte ad faciendamnbsp;deditionem exhortetur. Si tibi omnia iubentefato cedunt,cedent quoque Mediolanenfes ,amp;fponte fe dedent. Q^d non modo neceflitate imperante, fednbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
-ocr page 138-98 AXT. B O NF IN II R E R. VNGAR.
impellente ftudio faciunt,ne deftinatam clo tibi gloriam remorentur, nv^ iuftum mox exitiii ni fubeant,pertinaci^} dbitas pnas expendant. Extremenbsp;nanqj temeritatis ftultiti eft,diuino nutui rekicari, fataque intercipere,amp;Jnbsp;priertiin tua, qux vel inconiideratiffinio cuique nota ee debent. Illyricum,nbsp;My JS, Thraciain, Macedonia amp; Achaiam diripnii,Rhoetos amp; Noricos fpo-liallijGennaniain cunivniuerfaGalliaigni ferroqj vaai, munitillmas Adrianbsp;tici maris vrbes euertii. Iria, Venctia, amp; vniucrfa fer TranfpadanaGalbanbsp;populata, fumt adhuc. Cteri Italipr tanta trepidatione, exterorum exem-plo deterriti,de relinquenda Italia dccreuient, ni fupero inferoque mari, ac .nbsp;montium circumfeptu occluderentur. Proinde ne viforix tux decile videa-mur,fenatus popubqs Mediolanenfis nominc,vrbem, homines, amp; fortunas vitro dedimus. Etadmodnmj2rubefcimus, quodveluti dominus pientiflmusnbsp;iam futurus,nos officio prxuenii, vti amicos, ne feueritatem tuamexperi-rcmar,monuifti, vt deditionem continuo faceremus. Quare gratias maiellatinbsp;tux femper habcbimus,fupplicantes quanto poflmus aedu, quando de vo-luntate tua non vercmur,vt edido milites cxdibus, rapinis, exteraque vi inlii-beantur,focis amp; aris parcant,inuiolatamqj matronar ac virgmum pudicitiamnbsp;icruent. Quod maieatenituamexorabimus,nunquam officio meritisq;vinnbsp;cemur. Non modo prxfentis ,verumetiam abfentis tui imperium fummo Radio viribusqj tuebimur,amp; invtraq; iortunatamgratumtibifcmperobfequiurn. i'
prxftabimus,vt pro peculiaribusIbciis nos habndos eecenfueris. Neq-, plus
fidei in Vnnis,qum Mediolanenbus plan reperies.Ne maieatem quidern
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuam dcdccebitjMediolani regiamatuere quam fcundiffimam omnium ar-
tium officinam omnes iure nuncuparint. Atquefidem noram expertus ,nonnbsp;minas hanc,qu;imSicambriam aniabis, amp; excolendameflc reputabis. Quam-obremvrbem tibi dcditiibmam, maieati tux non indecorem futuram, cumnbsp;optimis aufpiciis exoptatus adi. Accipe bono animo Cifalpinx Galli regnum,nbsp;metropolimque dextro pede ingrcdcrc, non plus diuino qum noro iudicionbsp;nunc obtani. Quam vt t^nqiiam regiani patriamq^ federn tractes, quando innbsp;tua manu omniacofocamus, iteruni iterumqs deuotiffim fupplicamus. Per- 1'nbsp;orantibus Icgatis, diuerfus Atatrahebatur, vtrum potius faccret, an fuauiffi-mi^erbi$ p'acatus,cuinciuibus benignius agerct,an verbadaret, vrbem moXnbsp;adiram populattirus. Qutimrcrumopulcntia ab omni regemhumanitate di-ucrtcrer,perfidia pudorem fufcitabat,udioid5 liberaqj deditio ab omni fraude vindicate conatur. Tandem dum pudori ac vtilitatifuxconfuliQibentianinbsp;mo,hilariqj vultu deditionem fatam fe accipere oendit, ciuitatcm cum for-tunis incoiumem prxiturpm pollicetur, nil prxter ius imperij Mediolanen^nbsp;iibus^vnquampetiturum. Expeditionem fuam,impcrandiamp;non populandinbsp;gratia fieri,feqs glorix,amp; non prdx caufa militate fignificat, quorum alteruni
latronis,imperatoris contra gloriofi ealterum. Rapinas,cxdcs,amp;; incendia in obinatos amp; rebelles,iure quandoqi permitti. Proinde omnes bonoanimo eile iubet, fpe fimul amp; promifls onerat,indulgctiflmum eis dominum futurumnbsp;aeucrans. Legat! c laytiadimittuntur,omnia vrbi tuta ac integraforenun-ciant. Infequenti die portas aperiunt,grato Vnnos animo excepturi. Princepsnbsp;ngulari pompa ingreditur vrbem,exercitus longiflimo agmine per vrbemnbsp;tranfiitjin carisnodem exedito alurus,ne qua primo impctu vis cuiquamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inferretur. Cenruriones tantum,amp;prxfcli cum vetcranis,amp;:cohortibus prx-
torianisjprx tutela principis in vrbe permiffi, totus ille dies in pompa tranfue* ationis atus e. Poero verb cum decurionibus Atila vrbeni lurat, pul-ehritudincm acxdificia admiratur. Templum louis longa religione celcbcrri-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mum perreuerenter adit, ibique loui Martique rite litauit, omnia artium ge
nera circumfpedat, amp; obupefcit, atq; ex his facultatum magnitudinem con-iicit. Reuerfus inarcem auaricianimia xuare cpit, fecum cogitans, non ad exornandam,fed delendam Italiam veniejimperium fibi in Pannonia atuil-fcjhac tantiim vrbe totumexcrcitum ditaripofleJmmo Mediolanefium viresnbsp;fibi
-ocr page 139-DECADIS I. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9
fibiformidolofx videbantur. Quare dum fe infequenti die exercitum recen-fere veile diflimulat, clam per praefetos Icgionum, e qui in vrbe pernodaue-rant,agit,vt difpofitis per vrbem ftationibus,futura nole incendia molintur, clues inuadant,amp;: omnia populentur. Quod vbi fieri coeptum eft, acerrime rota note pugnatumeftjprimores vrbis impofitis domo prfidiis fe tuebantur,nbsp;atria multa fuerant nobiliflim cuiufque inftar arcis. Aft vbi dies illuxit,quumnbsp;plebeij paftim direpti cderentur,amp; in muleis locis incendia fieuircnr, tSfxdcninbsp;decuriones omnes capti, partim cfi, partim benigniorehi hftem nali, magna le pecuniaredemerunt. Rapt cum matronis vifgines. Et quamuis in for-10 tunas amp; decuriones fuitum eft,illucefcente die aliquante remilius atum eft,nbsp;cdibus amp; inceridiis cX edito finis illatus. Mulrx ingenu mulieres viris red-ditjpopulus aduetis comiif atibus, aliquanatilum ex illacis calamitatibus re-fpirauit. Vrbs quamuis grauiter efi'cr afflicta,non extremo tarnen abfumpta eftnbsp;incendio. Atila fe per edirum exeufauit 5 iu fc inuito ac infciofatumlibidi-nemtantmultitudinis, amp;cupidicatemhaudqtiaquaO3 facile contineri pofte.nbsp;Dum hc Mediolani aguntur, intereaTicinum mandat oblidcri; agrum diri-pi, amp; finitima quque vaftari. Earn nanque vrbem baud pari momeuL ellenbsp;nouerat, quamnunc Papiam dicimus, prfluente amnenominatam : qan-quam Plinius Lenis amp; Mariciis (vtpaulo fupr fcripfimus ) conditam efle traie didit,qui Tranfalpiniquoq; populifuere. Nonnulli tarnen,quo tempore Har^
nibal in Italiam venir, earn nondum fuifte, ex Liuij fcriptis plan coniiciunt. ,
Nam quum Scipio Padfi traiecit, amp; adl'icinum aninem caftra mouit,amp; quum vtrinque accenfimilitumanimi forent, Romanique ponte Ticinum iunxiiinbsp;fcnt, tune fi Papia Ticinum fuiftet, aliquam de vrbe Liuius mentionem fecii-fetjUeque Romani pontemfeciftent,neque facto caftellumimpofuiftent.Nuncnbsp;fub Sphorciadumimperio florentiftmam efte con{picimus,eamque pr cte-ris arx nobilftfima,Carthufienfium bafilica infano lumptu fada, litcrarumquenbsp;gymnafium mirific nunc excolit. Atila Mediolanenfiumprda o||uftus,Ticinum cum reliqua parte equitatus fubindc conceflit, adPadi prfluenta fituni,nbsp;50 duodecimmilibuspaftumMediolanenfi vrbe remotum.Ticinienfcs paremnbsp;fortunam fubituri,in tatarerum omnium perturbatione,quidpotiftimuiii age-rent, nefciebant. Vrbem pufillanimitatis infamia deferere noluerant, facilitates cum vxoribus acliberis quo potiftimum mitterent,ignorantes, lioneftiusnbsp;ac tutius in vrbe manere,amp; tueri patriam reputarunt.Neque vllus eis locus fucnbsp;currebat, qui propriafede tutior efte videretur, quum agrumac pagos crudeli-ter ab V nnis circumdiripi,incendio prxdisque vaftari profpiciunt,indignatio-ne fimul amp; defperatione obdurati, poftulatam ab bofte dcditionem abnegant.nbsp;Rati admodum efte indign, prius qum de deditione agatur, fuburbaRa cumnbsp;q,gro vniuerfo immaniterdiripi,bomines cumpecoribus omnes abigi,alios adnbsp;40 fcruitutem, ad mortem alios, pro Scytbicaferitate pcti. Proinde generofi opti-matum animi, fi res ipfa tulerit,cum patria fimul interire magnaex parte decernbsp;mint. Contra plebs,nobilitatis inuidia,amp;: cupida nouitatis,cui cum exiguis for-tunis,exigua quoque ratio ineft honeftatis, quum in^lebeios Mediolani haud-quaquam fxuitum cognouiftet, aperta feditione aduerfatur, populi commodonbsp;amp; faluti confulere clamat oportere. In tanta tempeftate fatis efte, feruarc vi-'eam,fi neceftitas coegerit,nullam fortunarumrationem efte habendam,fi quidnbsp;patres obftinatius egerint,fe fatafeceflione mnibus,deditionem faturamnbsp;interminatur. Ad base Atila omnes vrbem circumuenire,ac magno impetu in-uadereex edi(ftoiubet,teftudinesamp;arietes mnibus admouentur,adielisnbsp;yo mniafcalis fubeunt.Tumultus in vrbe ingens excitatur,aliqui dedendam vr-bem,propugnandam contra aliqui exclamabant. Qui in propugnaculis difpo-ftti erant, partimremiflius agere, amp; facere dcditionem : contra aliqui acerri-m obftare,amp; deturbare mnibus boftes.Quare extcmplo Vnni ingrcfti,vr-bepotiuntur : apertis pottis rex equo inueiftus, cum magno plaufu aplebe cx-eipitur.Optimates partim latebras,partim apcrtamfugampetunt,principis edi- nbsp;i ij
-ocr page 140-ioo ANT. B O NF I N II R R. V N G A R. :o,intelle:are,maxima ex parte clt;luntur,rapt cum virginibus matrons,nbsp;bona omnia populata. In plcbem benignius aum,tcmpla donatiuis,preciofisnbsp;mulachris,gemmatisque fcypbis,parifcritatefpoliata. Liguriam, qui tempora ifta fcripferuntjTranfpadana regione potito.s,Vnnos inuafifle nonreferunt,nbsp;quandoTegioncm illam amp; commeatuum inopia, afperitate locorumpluri-mumlaborarecognouerant. Et nulla re magis, qumpotiund vtilitatis fpenbsp;bcium initur,initumque feruatur. A Liguftico igitur traclu j alpibusqs difficil-limis fe abftinuerc Scyth, vbi parum commodi, difEcultatis plurimum in-cfTcjab exploratoribus intclligebant. Ad Mincium amnem caftrareuocata,adnbsp;Cuius oftia,quibus Padum induit,ftatiuarex aliquandiuhabuit.Dumde inua- lenbsp;denda dudum Italia mature decernit, optimum fortun fuccelTum profequennbsp;dum cenfet Atilajamp;fatorum. dxtcritatem nullo modo deferedam, quam qui-cunquccontempferit, fruftra rptt. Tranfmittendum continuo Padum decernit,ne in tanto rerum fucceffu,ipfe fibi defuifle videatur. Multi in principisnbsp;fententiam pedibus eunt,fecefl'crc alij, quos confilij ac fapienti compotes e-f rumor erat, amp; explorat fidei ac prudenti antehac femper babitos. Hi abnbsp;vrbis Rom obfidioncimpenfius deliortari,diuinopotius qumhumanocon-(ilio du;i,ac diccre,Romamdiuinis aufpiciis fundatam,inuitis quoqucnunii-nibus deleri non pofl'e. Deos non folm huniani, fed diuini etiam imperij feiern in Capitolio ftatuiflejvrbem quandoque captam, nunquam deleri pofl'e. i?
lUius loci Genium tantum flbi numinis vendicafl'e, vt aliquo imperio carere nonpoflt. Quinetiam imperium fine fine, loue Marteque parente. Romansnbsp;^enti datum. Gallos vrbepotitos,prxter Capitolium,grauiflimaspro tali faci-nore pnas exoluifl'e, ingentem ftragem, erroresque longiflimos diuperpef-fos, multas peregrinas fedes occupafle, amp; ad breuitfimatempora ibiinteriifl'e,nbsp;paucos demum in patriam reuerfos. Porfenam, vrbem obfidere aufum, obfi-dionein turpiter deinde foluilfe : Hannibalem idem facinus adorfiim, vitamnbsp;miferrim^niuilTc. GothoS paulo ante, duce Alarico, captam Vrbem incen-diflTe, Alaricum diro fato prcfl'um, viftorianequaquam frui potuifle. Romain, ,nbsp;quandodcorumeftdomicilium,fub louis optimimaximitutelacfl'e. Proinde l'nbsp;Atilan orare, quando fat falum crat,vt opulentilfima comparata vidoria, vi-torem exercitum prsdis onuftum, amp; multis exuuiis amp; trophis infignem, innbsp;patriamreuocaret. Autfilatius imperium propagate certum crat, alio Scytlii-ca arma verteret,ne in prophanam expeditionem duccret,qua dcorum vrbemnbsp;incendere pergeret.Quia extrem temeritatis amp; ftultiti foret,diis bellum in-dicere,amp; vnicum in terris deorum domicilium euertere. Ad hc diuerfus ad-hue Atila trahebatur, difficillimam Italix partem, non modo vitam ratus, fednbsp;ad intritum vfque delctam,cteram nimio terrore perculfam, vitro celTuram-
Hxc procerdmeonfilia, defatigatis potius aflduo bello animis, qum fano iudicio promanare arbitrabatur, quare pufillanimitatis amp; ignauia: acerbiufeu- 4^nbsp;le increpuit. Quandoque fefe colligcns, ne dlira quidem eorum confilia re-putbat,eaquepenfitans,fortunam variam amp; infidiofam confiderabat. Nequnbsp;ignorbat Barbarus illanfrerum dominam, eundem femper tenoremn quamnbsp;feraturam,nemini vnquam vfquequaquc fuilTe fidam,pro libidine fua rotatenbsp;ftatus hominum, amp;lioc ludo nimium deleftari. Neque tarnen nimiam impe-randi cupiditatem coercerepoterat,cafl:ra prter Padi ripam longe latquenbsp;difpofuit,vbi quando nihil exercituidcelTe poterat,co vfque perma-nere confl:ituit,quoufquc re amp; tempore confi-hum mendicatum oblatmvc af-
fcqueretur.
RERVM
-ocr page 141-DE CA DIS I. LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ioi
RERVM VNGARICARVM DEA-
Dis PRIM LIBER Vil.
V V M adMincium amnemVnni ftatiua habcnt,vniuerfa t-multu ac ingenti trepidatione niifcetur,amp; fluluat Icalia.Leo pontifex maximus, Chriftian reipublic calamitatcm mi-fratus,atque non Valentiniano j verm etiam fenatu po-puloque Romano exoratus, vitro ad Atilam legationem pronbsp;publica falute fufcepit. Continuatis in Gallia itineribus,cumnbsp;venerando facerdotum collcgio fine cunlatione contendit:
Atil,qui adhuc anceps ducebatur,ad Minciign flumen occurrit. Romanum pontificem quum vniuerf Itali furnma,deditionemqj fibi hoflis afferre fpe-raretjcitafibi fuadcretjclatusanimojac vultti hilaris^coaia concione, pro vi-ri dignitatc eum excepit,data dicendi copia, patremfantiflimum mitibus in-tcntisqjauribus exaudiuit.Non tam humano,qum diuino(is inquit)mihi cre-de,confiiio,Rex,mortalium facinorum cenfor acerrime,adte cum Apoftoliconbsp;ordine venimus. Neq: ignoramus, quando in diuino cultu, amp; animorum falu-tc verfamur,tc flagellum Dci,amp; terrorem gentium,populis diuina fuifl'e volunnbsp;Q ttetribLitum.Teexminutiflimagenteeditum,adtantumfaftigiumdeo,nortnbsp;line maxima ratione euetumintelligimus. Quando Chriftian gentis iniqui-tas amp; pcrfidia vfque adeo redundarat, vt fine diuino flagcllo coerceri non pof- nbsp;fct, poteftatem exigendarum ab hominibus pnarum tibi Deus delegauit. E^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
fi vcritatemtolerantius audiueris,te irx fu idcirco carnficemeifecit, vr debi-tis homines pnis affceres,amp; eoufq; tua fuitia fureres, quoufqj diuin iufti-cifadumfatis reputaueris.Myfias,Thraciam,Pannonias,Illyricum,Macedo-niam amp; Achaiam ferro incendioqj vaftafti: quiah populi Romani prouinci, non modo Ariana,fed variaquoque href contemcrat,perniciofiflimlabo-rarunt, huius etiam criminis citerior vltcriorq; Gallia rea fuit. Qii?rc te cdi-
50 bus ac incendiolat longeque graifantem, hucufque palTa efi diuma feueritas, mortalemperfidiamamp;ingratitudinem abominata. Nos, qui Dei omnipoten-tls vicem gerimus in terris,ac Petri amp; Pauli tutela audoritate potimur,aut innbsp;Illyrico,aut in Pannonia Macedonive, aut in Gallia tibi occurrillcmus, tequenbsp;diuin voluntatis admonuiiremus,fidiuin iuftici putaflTemus cumulatiflimnbsp;fatisfatum. Nondumtunc diuina ira defierat.riobiliffimum maris Adriatic!nbsp;tra:um, totcolonis populi Romani,antiquiflrimisq5 vrbibusexcultum teinua-dentem, ab Vrbe, tanquam fpcculaprofpetauimus collachrymantes. Tarnen neq; tibi occurrimus,immo ne minimis quidem literis inhibuimu^, quianbsp;irata adhuc numina amp; inexorabilia fenferamus. Iftriam amp; Tranfpadanam re-
40 gionem te flammis amp; ferro mifctem vidimus,he niinimo quidem nuncio ad- hue inhibuimus; quod ideo fecimus, vt hac flamma genres quandoque refipi-fcerent,fuumq5 fine labe colerent faluatorcm. Nunc ante prxpotentis Dei vo-luntatem Atila fie habeto. Te lefus Chriftus optimu%maximus,nc pedem rc-ferre iubet, neq; patitur traiefto Pado, te cdibus,fpoliis amp; incendiis vitra f-uire. Intra Padum gens pia viget, cteraq; Italia ab omni labe exempta, in or-thodoxafide confift:ir,propugnatorem habet optimum,ac coeli terrqs regem,nbsp;omniumq; rerum creatorem. Si traieto Pado vitra contenderis, non cum ho-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
rninibus,fed ds immortalibus bellum tibi elfe fenties.Caue tibi Atila,amp; exuta temeritate fuitiaq;, coerce furorem. Quid enim magis temerari efl'e poteft,nbsp;i quam aduerfus Deum arma gerere? Quid magis ingratum,qum in eum quonbsp;vitm, dignitatem, imperium^ cteraq; innumera bona acceperis, inftrucre a-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ciem extrem quidem id foret amenti. Anianus amp; Nicafius, itemi pleriquc viriDco dcditiffimi,magnas lt; furore tuo vrbes diuina ope vindicarunt. Quidnbsp;faciet Deus, cuius vel minimo nutu,quum omnia diuin maieftati pareant, nbsp;Xumnio faftigio facillime deturbari potcs,amp;ita deturbari,vt nulla tui tuorum^ ,
i iij
-ocr page 142-lOX
ANT. BONFINII RER. V N G A R.'
Scytbarum monumenta fu per fint ? Time Deum, diuino nutui perreucrentet obfequerejamp; feruointernuncioqs Deilubenter aufculta. Quandoquidemminbsp;nimus feruorum Dei,in nomine Iefu,quod eft fuper omne nomen, in fignoinbsp;falutis,vno duntaxat digito, te tuasqs copias proteret vniuerfas. Ne audeas ( tenbsp;qufo) Atila,Roman vrbis fedem,quamiibi Deus optauit^inuito numine an-gt;nbsp;helare, in qua non modo Barbaras genres, fed ne prolem quidem Romuleamnbsp;Deus patiturimperare. Diuinieft: (mihi crede) ilia fedes imperij,vbi Deus pernbsp;vicarios pontificesqs fuos,humanavota ac preces exaudiuit,ibihumanamcul-pam amp; delita remittit. Ibi Deus ius quotidic dicit, ibi humana erimina iudi-cat,ac expendit. Ibi Petrus pontifexmaximus,Chrifl:i legatus,c eollegaPau-lo dominatur. Ibi cteri pontifices, eius loco rite fuffeli, ac diuina poteftatenbsp;donati pr3efunt,humanamq5 falutem ftudiolilimc curant.Ne audeas igitur Vr-beminuadere, reginam gentium, fepultram martyrum, parentemorbis, offi-cinam triumphorum, amp; diumi potius qum humani imperij federn. Parce A-pollolicae fedi,fub Petri amp; Pauli prpotenti numine tut. Parce pontifici ar-ci,quex offibus fanlorum, amp; calce martyrum cruore fuifufa, conftruta eft.nbsp;Parce magn ar Petri,petrafuffult.Quicunq; Romam olim,qu diuiniim-perij fedes futura erat,inuadere auf funt, tanto fibi facinore exitium inuene-re. Senoncs Galli pari impetu ac viribus Iraliam adorti,vrbem inuafere,pretcrnbsp;Capitolium omnia diripucre,tot deinde cladibus amp; erroribus afte(fti,ac tam fi-liftro denique fato vexati funt,qud vrbem Romamnunquam vidifle, qum
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c epifte maluiflent. Porfenna potentiffimus Hetrufeorum rex,non fine vit pe-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r'culo earn obfedit,atque non fine ignominiaamp;: detrimento,re infela recelfit.
Romanampotius amicitiam,qumarmacupiuit. Hannibalaffliftis (ne dele-tas dixerim) popuii Romani viribus,adobfidendam vrbem profe;us,non modo non expugnare,fed ne videre quidem dims hoftis potuit, mox inde confei-feend fibi mortis neceffitatem comparauit.Etne perbiftoriaseuagemur,Ala-ricus nuper Gorhorum rex, idemque Scythia oriundus,Rom manus iniieere aufus,polWdatamvrbismaieftatem,commifrumq5piacuIum,interceptamoxnbsp;vita, miferrim obiit. Minus deinde cum imperio Romano fe geftere Gothi,nbsp;neque viribus,nequeferitate Vnnis inferiores.Proinde diuini imperij fede,A-tila,ftunc abftine. Romam deorum domiciliumdimitte. Regina terrarum,ma-trem gentium,patriam populorum,antiquiratis facrarium,monumentatrium-phorum agnofcc,amp;venerare. Potentiffimamdiui Petri folio coerce manum*nbsp;Enfiferi Pauli reformida num. Quod ni feceris,diuino fimul amp; humano fup-plicio tu cum tuis cumulate mul(ftaberis,amp;moxferapoenitentia du(ftus,teme-ritatcmtuamfruftradeplorabis. Quare omnipotentisDei ore,fub cuius tutelanbsp;degimus,amp;principum facrofaicti Apoftolici ordinis mandato,tc copiasqs tuasnbsp;pedem referre iubemus. Itaque hinc propere caftra amoueto,feras Barbaras^?
genres abigito, patrias fedes repetito. Padum caueto fuperare,furori ac cazdi-bus finem imponito.Humano fanguini pofthac,quando diuin finis ir fatuni eft,parcito. Italia, ac vrbe Roma abftineto. Extra Italiam,prout lubet,etiam innbsp;Scythia dominator : quq^ ni fcceris,letale tibiiudicium clo imminere in-celligito.Nequcilludignorato,iratanuminaex inimicis,perinimicos fuos cu-mulatiffimas efte pnas exigerefolita: quodne tibi accidat,iter iterumqj pro-fpicito,amp; huic Chrifti vicario credito,amp; au dito. Hc Leo pontifex minaci acnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuino fer ore loquutus, ira regem exterruit, vt n multa verba facere potue-^
rit. Alarici cafum mente agitans,eo magis Leoni credere cogebatur. Tandem paucarefert,fe credere ex viri grauitate ac reuerentia vultus, diuina hc mandata fuifle : idcirco ad Mincium amnem fubftitifle, vt diuinam voluntatem 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cunftatione ipfa dignofeeret. Alarici fe exemplo deterritum, aliquadiu ibi fta-
tiua habuilTe, inuitis Padum numinibus nunquam fuperaturum, neque aftu-rum quicquam. Proinde afleueranter polliceri,fe n vlterius caftra moturum, moderaturum furori, quem ex diuma mente conceperat, amp; fandiffimo viro,nbsp;Chriftique legato,vti mandarat, veftigio aufcultaturum. Dimiflb Leone vottnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;compo-
-ocr page 143-DE G AD IS 1. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105
feompoe, antiftitis afpciu vcrbisque continuo vicLum Atilam admirantur o-mnes. Multiq; proceres fubinde percun:tur,cur pontifie! Cbriftiano tam facile ceflcrit,eftminatumq5 pr timor aninium oftderit.Nec paruaquidem (inquit) facerdotum manus,nec Pontifexipfe me deterruitjfed duos fenes, quinbsp;demiffa barba, ac venerando horribiliqj vultu, fupraillius viri caput, diftrifisnbsp;enfibus adftabant,reformidare coatus fum,qui nifi legato fuo paruifl'em,pr-fcntem infeftis gladiis rnihi mortem minabantur. Petrum amp; Paulumfuo tuncnbsp;Vicario prfto adfuifle,creditum. Vnni regis edido in Noricum amp;:Pannoniamnbsp;ftatiua moure,amp; fedato furorc,cdibus amp; incendiis abftinuerc lubenter. Leonbsp;*0 impetrata totius Itali falute,immortalcs Deo gratias agit,Romam^ reuerfus^nbsp;publicamEcclefix liberationem retulit. Pofthc pater ille optimus,omnes in-geni] neruos adafferendam ortbodoxafidem^u abEutychianis potiffimum,nbsp;cNeftorianis eatempeftatc admodumvexabatur, fan conuertit. Neftoriusnbsp;cnim, Conftantinopolitanus antiftes, Virgincm non Dei, fed hominis tantumnbsp;matrem fuilfe allerebat, vtvnamcarnis, diuiniratis alteram perfonamfaceret,nbsp;ac feiunfumalterum Dei filium, hominis alterum elfe afl'eueraret. Eutyches,nbsp;ne huic adftipulari videretur, diuinam cum humana natura in idem compofi-tum recidifle tradidit, vnumque fa3;um nulla ratione oportere diftingui. Fla-uianus metropolitaByzantinus vtranq; damnathrefim. Synodus Theodofijnbsp;iufl'u, Ephefihabetur, in qua prfidente Diofeoro,Eutyches abfoluitur,amp; da-mnatur Flauianus,Contra Leo poftTheodofij exceffunijChalcedonenfe concilium Martiani atuoritate ac imperio habendum curauit,quod frequentifli-mum profedb fuifl.eferunt,quando fexcentis amp; trigintafacris patribus coftjjnbsp;tille dicitur. Vbifacri conuentus cfulto affeueraturjduplicem in Chrifto fuiLnbsp;fe naturam,vnum eundernqs Chriftum,Deumamp;hominem elle credend.Deinde autores Manichex labis, omnium patrum confenlu extemplo damnati,nbsp;librieorumpublicccremati.Faftus Diofcoriconculcatus,hxrcfisqj abroga-ta. Sub idemtempusEcius patricius.virbello clariffimus,non modo Atil,fednbsp;Imperator! quoq; Romano form!dololus,variis inuidorumerimi^ibus poftu-latus,Valcntinian! iufl'u, Maximo patricio obtruncatur.Traufila deinde Ecijnbsp;commilito, vt amici mortem vlcifceretur, fauente quoq-, Maximo, Ro rr^ Va-lentinianum intcrfecit. Hic quum annis trigintaimperaffctjmaioremque vitqnbsp;partem Rauenn duxiflt,ad amplificandum vrbis dignitatem,Rauennat! me-tropolit duodecimfubiecit cpifcopos,vtputa Arimini, Cefen,Foriliuij,Fo-ripompilij ,Faucntia:,Foricornelij, Brincij, Bononix, Mutinx, Regij, Parmx,nbsp;Placenti,vndehexarchatus nomen huic inditum. Rauennx prxtereamnianbsp;amplificauit. loannem epifeopum imperial! habitu, qui ex Candida lana con-fl;abat,vti iuflit. Qu_are cum Romanis pontificibus fefe conferre aufi fimt Ra-uennates. Maximus poft Valcntinianum,vfurpato imperio,EudoxiamValen-
40 tinianivxorem, vi raptam fibi coniugauit. Hc facinoris indignitate commo- ta, GenfcricumVandalorum regem, Aphric debellatorem, adinuadendamnbsp;Italiam,amp; ad vlcifcendum feelus Infcitauit. Qui comparato ex Aphris, Maurisnbsp;ac V andalis exercitu hominuin circiter trecentoru i^ilium,cum maxima claf-ie traiecit inLatium,deftitutam ciuibus vrbemcepit. In quorum fuga,Maximus tyrannus ab Vrfo,Romano centurione exfus. Genferico vrbem intran-ti,Leo quoque pontifex occurrit,c orauit,vt abala prxda contentus, vrbis amp;nbsp;templorum incendio parceret. Quod impetrare nonpotuit, quando inexora-biliorem,quam Atilam,Genfericum inuenit. Vrbs totaigniferroqj aVandalisnbsp;Aphrisq; vaftata. Abeuntes V andali, per Campaniam iter faciunt, Eudoxiamnbsp;5 cum filiafecum ducunt, Capuam cum nonnullis Campanix oppidis expu-gnant.Romani poft quartum ac decimum diem,defer ta vrbem repetunt. Ani-tumfenatorem in demortui Imperatoris locum fufficiunt, quo cum Martia-nus pro reipublicx falute, baud inuitus tune fdus miuit. Leo pontifex adnbsp;inftauranda templa cum V rbe animum conuertit. D emetr ix religiohffim mu-lieriacditilfimx perfuafit, vtdiuo Stephano adtertiumlapidem, in fuo fundnbsp;i iiij
-ocr page 144-104 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
bafilicam dificaret.Ipfe in via Appia beato Cornclio alianierexit,diruta teni^ pla,amp; facra vafainftaurauit.Treis cameras in Petri, Paulijoannis^ bafilicafe-cit.Sepulchris apoftolorumexcubitores adiecitj quos cubicularios appellauit.nbsp;Monafteriumin Vaticano hadpfocul Ptri bafilica,mulieribus Itatuit. A.-ceplialorumhrefim,qui in Chrifto fubftantias negafunt, fuis epiftolis acerri-m confutauit. Sanzilfimum igiturpontificem, vt ad Vnnorumhiftoriam re-deamus, Atilaperreuerentcr coluit,dimifit honorific.Ipfeqi cum vniuerfo ex-ercitu, Italicis opibus S. exuuiis onuftus, in Noricos eueftigio fe recepit. Sednbsp;antequam ex Italia pedem educeret,illud interminatus eft, long grauiora fe I-talis bella illaturum,nifi Honoriam Valentiniani fororem, Placidiqj Auguft 1nbsp;filiam cumlegitima principalis Gaz portionc, vxoris loco datent. Nam hcnbsp;dum Atila ageret in Itali, amp; ipfahoneftatis gratia inter facras virgines aiferua-retur,clm ad Atilam cum epiftolamilt eunuchum,qua Vnnum in fratrem ir^nbsp;ritabat. Hortabatur, vtadtierfus eum arma caperet, ipfamq; copiis ac pecuijiisnbsp;adiuuaret,quodvt honeftiusfacere viderctur,admonebat,vt fuas nuptiasnbsp;baud tali viro indignas poftulatet. Eunucli Atilagrato animo admifit,eidemnbsp;clandeftina mandata dat, quibus Honoriam bono animo elfe iubet, Auguftnbsp;Virginis coniugium,quod vitro detulerat,fibi chariflimum efl fignificat,eam-que maxime omnium amaturum. Ex compofito legatos ad Valentinian mit^nbsp;tic, quibus Honoriam cum media Imperij parte poftulat, vt hacaffinitate con-
iugati,vtriufque ocio, amp; faluti vniuerf orbis tutis confidant. Quod fi prter quum amp; fas, Romano principe repulfamhancpatiatur, fe vniuerfam cumnbsp;imperatoreItaliam dcleturum,minatur. Valentinianus cumhisoratores re-fponfis dimifitjfe affinitat tanti principis no afpernari, immo nilfibihoc tempore antiquius acciderepotuifle,qum regem Atilam faluberrimo vinculo fibinbsp;concdiare. Hoc modo vtrunque imperium facile pacari pofte, proinde animunbsp;fuum fponteid annuere.Intere fe fororis, acfnatus populique Romani vol-tatemexplqjaturum, fine quorum iuftti amp; auloritate nihil in republica rit fieri poflt.Sub idem tempus Valtinianus ea,quamfupr diximus, morte diemnbsp;obiit. Atila omnino verba fibi dari fufpicabatur. Reucrfum tandem in patriam,nbsp;aliqu^parum vixifte prodidcre,nonnulli in Gallias,vt illatum ab Ecio, amp;The-odorico V ifigotharumrege confliftum vlcifceretur, iterum redii^ fcripferut.nbsp;Et quam fc](:iptorum difcordiamfuprtangere occperamus,hcproutres poftulat,explicabimus. Annales Vngarici, aliiq; permulti, poftquam Atila,cumnbsp;vilore ditatoqj exercituin regnum fe receperat, cum de bello Italico amp; Illyri-co triumphafte feruni,exhibuiftemunus gladiatorum, varia edidift'e fpcdacu-la. Sicambripopulo ter epulum dcdifte, miffilia fpc fparfiftc, multa populisnbsp;conueftientibus prodegifte. Et quamuis de inuadenda Afia atque Aphricaco-gitaret,ne fua virtus remollita viderctur,vir tarnen fumma libidine perditum,
inter conuiuia, amp; ingentemconcubinarumnumcrum mcntem remififte,vte-odemmodo elaftati cum corporibus Vnnorumanimi, vehementius noua bel-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la rcpararent.Ildico puella ei fuit pr cteris gtatiftima.Baiftrianorum regis fi-lia,miraplchritudine,amp;ihcomparabilivenuftate,cuius amore fuccenfus,eamnbsp;primafix vxoris loco habere coftituit. Comparatis pro regis dignitatc nuptiis,nbsp;per omncm intemperaiitilicenti,inconiugali conuiuio fibiindulfit,Baccho
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac Veuere corpus ira ea note confecit, vt inter dormiendum fupino corpore,nbsp;profluuio fanguinis naribus continuo fuftocatus interierit. Expcrrela mu-]ier,virum amplexu repetens,extin:um algentemqj inuenit. Conuocatis moxnbsp;cubiculariis, elato lutu, fatum regis inopinat promulgatur. Fatum (inquam)
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viro non indignum, nam qui alienumfanguinemtantopere anhelarit, proprio
hune expleri amp; interire decuit. Martianus ea note, qua hoftis interiit, areum Atil in fomnis fralum vidifte, amp; hinc eius interitum prdixifte traditur. Acnbsp;vbi mors eius vulgb diffiifa eft, omnes Scytharum animi extemplo confterna-tur.Confpicantur enim taie ac tantum imperium diuerfis gentibus, eifdemq)nbsp;. inter fe diftentientibus amp; infeftis,quando Gepid C Oftrogoth,veluti ferui,nbsp;pr
-ocr page 145-DECDS t LIBER vit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ly
pr timorc c Atila cotnmilitarunt, nunquam conferuari, neq; tot nationes iri bfequio retincri pole, omnes haud ab re continuo defcluras arbitratur.Ex^nbsp;equias tandem Chaba amp; Aladarius,vel(vt al dicunt)Hernachus S Durichus,nbsp;eius filij cum cxteris principibus,faciendas curant.Funus pro viri dignitatCjCtinbsp;maxima pompa, populorumque frequentia celebratumxorpus infacellLim,acnbsp;maiorum monumenta relatum, de quibus fupr diximus. Nam in celcbri via,nbsp;vbi columnam Vnni crcxerant, Bela, cteriquc Scytharumduces fepulti fue-*nbsp;rant. Hune Vngari centum amp;vigintiquatuor annos vixiil'e, prterea quatuornbsp;quadraginta regnafle,poftingreflum in Pannonias annofeptuageimofc-
lt;0 cundo, a falutc vero Dominica quadringentefimoquinto, vitaexceifl'efert. 4 lordanis eius funus itaprodidit,in mediis caftris, intra circunftantia tentorianbsp;cadauer fuiffe pofitum, elediffimos Vnnorunt quits, vn cum Pyrrhichianbsp;faltatione,modulatocantu,eius laudes circm concinuiile. Circcnfium morenbsp;circumcucurriife, moxcollataftrena, corpus honeftafl'c, comeffationem cumnbsp;gaudio fimul ac luttu celebraffe. Submde clam noftu, ad prftitutum locumnbsp;corpus liumicondidifle, dicafl'e hoftium exuuias, multoque deinde humanonbsp;fanguine parentaffe.lordanis autem long difl'enticns,cui an ne fides abrogan-dalitjij iudicent,qui citra inuidiam vetuiliora Scythicarum rerum monumenta perlcgerint , Atilam refert, poil: bellum Italicum, reuerfum inPannoniam,
io expeditionem iterum in Galbam, ad delendos Vifigothas receffilFe. Qnqd vi facilis cfficcret, eosque incautos adoriretur, ad Martianum Imperatorcm le-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
gatos continuo mifiH'e,per eostjiacerbiflimepoftulalTe,quod Theodofiiquon- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
damimperatoris fibi promiflaminim praftarentur,proinde Gracorumprin-* cipibellum indixile. Floc regem callidiflimidcircofccifl,vc holles,qi i Galbas occuparant, amp; VafconiaTholof imperabant, omni fub hoc prtcxtu fti-fpicione liberaret. Deindemox in Galliam longis itineribus cum maximo ex-'nbsp;creitu cte.ndill'e,Alanosqj prius, quam Vifigothas aggredi ftatuiirc,vt his fub-alis,Vifigothas long facihus ipfc protererct. At non temper fentqiitia confi-lia noftra lccedtint. Ne Thorifmundus quidem, Gothorum rex,mcntem A-
50 til non intellexit,quippe qui veritus, nevidis Alanis fortiorcm holl experi-rctur.iis cum magnis copiis prfto adfuit.Intiadcntibus V nuis,ne minor(]ui-dem animo ac viribus occurrit, conferto prlio diu pugnat,Vnnus tdem in-clinatus,ac fubinde dare terga coa:us,palfim funditur,amp; fugatur.Tantacdcs ibicommittitur,vtnc minorcm qrndem ftragem,quant in campisCataianicis,nbsp;qtiosMauriacosntincvcant, ScythapalTus fuifle credatur. SiGothico feri-ptoricredendumefiecenfemus, Vnni dctrimcnto amp;ignominia iuxta affeli,nbsp;inPannoniamfefe relerunt. Exinde Atila,immmuto admodtim nomine,con-temni cpit.ne ita quidem, vt antea, formidolofus erat. Thorifmundu^riio-lofam viclor rediit,paulo poil diem obiit. Nam quum tada vena, niorbi gratia
40 fanguinemexhaurit,abAfculocliente inimicos adefic nunciantc,l'ubtradis armis ipfe confoditur. Sed ne moreretur inulttis, altera manu,qux libera crat,nbsp;rapto fcabello inimicos nonnullosinterfecit.Theodoricus frater in regno fuc-cclfit. Antequam ad Atilam redeamus, lordancm dlt;?V ifigotharum rebus piu-ra dicentem ,aliquantulum profequamur. Thcodoricus regnum adeptus, Ri-ciarium Sueuorum regem,amp; cognatumfuum,quiin Galatia, Lufitanive con-fcderat,reperitinimicum. NamquumRiciarius totamHifpaniam occuparenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
niterctur,Theodoricus modcratis agens,principio cum per legatos admo-nuir,ab alicnis finibus mantis abllincretmeque id ati'derct,quodforet iniquum, fujE moderarctur ambitioni, quippe qumagnant fibifolcret inuidiam com-
jo parare. At iilc contumacis referens,Nullam (inquit ) alienarum rerum ctiram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Tlteodorico elfe oportre, nequedeccre, fc cuiquam ncgocitim facefl'erc, amp; bitte atque bine molcftias temer commcrcari.Immo ftudiofiifim pracauen-dunt, ne Suctios infcllct. Qu,areTholofam boftili manu vifere cogeretur, vbinbsp;omnis gladio res ageretur. Thorifmundus bis verbis commotus, cum. omnibus finitimis rem coraponit,Gundicum Hilpericunt,Burgtidionum reges irt
I
-ocr page 146-io6 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
focictatem accipit. Mox cummagnis exercitibus contendit in Hifpaniam, ad Vrtriumamn.em,qui Afturiam Hiberiamqj interfiuit.Sueis occurriqvbi comnbsp;mifla pugna, tam infeftis congrediuntur animis,vt multi vtrinque ceciderint.nbsp;Sueui tandem vitiamp;: ad internecidn vfq; cfi. Riciarius raptanaui,dumfalu-tem fuga difquiritjn Gothorum manus incidiqinTheodorici confpedum ad-duluSjfibi fuisqj veniam inuenit.Quandoquidem benignus hoffcis,poft vito-riam amplius fuicndm effe,non cenfuit. Domitis Sueuis Agiulphum clien-temprfecitj Varnorum ftirpe natum,qu Gothicifanguinis nobilitatead-modum erat abiunta. Hune Sueuorumfuafu rcbellatem, Thcodoricus mifl'onbsp;exercituper prfedos cepitjCptumqj moxcapite mul:auit,vt exemplum exnbsp;teris ipfe prponeret,gratilfimi domini obfequia nunquam detretanda. Sueui reformidatafuitia,ad placndum regem,cum collegiis facerdotum miferenbsp;pontifices. A quibus ita exoratus eft:,vt non modo Sueuis ignofeeret,verum e-tiam de propria genre deligendorum principum poteftatem faceret, ac Ro-fimuiidummox eletum confirmauit. Theodoricustertiodecimoregni annonbsp;diem obiiqfufFedoqjloco eins Henrico fratre, veneni fufpicionenon caruic.nbsp;Mutatio deinde frequens principum amp; Imperatorum,Vifigothisamplicandinbsp;Imperij occalionem obtulit.Nam capta prius Hifpania,in Gallis imperiumamnbsp;plificarunti Henricus Aluernam occupauit, Romanorum principum federn.nbsp;d)e bis hatenus.Sedvtadrcmnoftramredeamus,poft Atil mortemfata dif-
{en(ione,Valamiramp;Theodemir Oftrogotharum,amp;ArdcricusGepidarumre- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ges, primi ab Vnnorum regno deficiunt, feq; in libertrem vindicant.Id ipl'uni
MarcomanijEruli, Turingiiamp; Quadifatitanqneque poft Atilam,in Ernaci S Durichi, Atil filiorumferuitutem recidere patiuntur, quare in Oftrogotliasnbsp;ac GcpidaSjVnnorum principes arma fumunt.Ernacus inGepidas cumtrigin-tamilibus hominum profeftus, primo congreffu ab Arderico fuperatur,amp; cx-ditur.Durichus Valamire amp; Theodemire fufus ac fugatus,cum Vnnis in Scynbsp;thiam fe rlt;ftipere cogitur. Pofthac in Oftrogothas Vnni arma vitra fumere fornbsp;midarunt.GepidjVtlordanis audor eft,trigintafer Vnnorum milia rrucida-runt. Ellacum Atil filium fortilTim pugnantem interfecerc, reliquos eius fra 5*nbsp;tres,flixtalittusPonticimaris,vbi Gothi cfederc,fugarunt. Vari genres,hocnbsp;bellolibertatem na;,inprouincias populi Romani venientes.gratiflimo do-minio Martiano fufcept funt, diftributas fibi fedes acccpert.Gepid ftiga-tis Vnnis,veluti iure belli,totamDaciamfibi vendicarunt.Nilaliud a Romanonbsp;imperio,prter pacem annuaquefolenma, vt ftrenui viri, arnica pafione po-ftularunt,quod Imperator lubenter annuit. Oftrogoth fedes Romano impenbsp;rio petiere,Pannoniamq5 impetrarunt.Sarmat amp; Cemandri,ac ex Vnnis quidam , in parte Illyrici, iuxta maritimam vrbem fedes inuenerc, ex quo generc
Bilinadux Pentapolitanus,eiusque frater Froila, Beffaque patricius promana-runt. Scyri,Sedagarij,cterique Alani Scythiamminorem,amp; inferiorem My- 4^ fiam acceperunt.Rugi amp; nonnull nationes,Byzim amp; Arcadiapolim incolen-dam petiere. Ernacus, minor Atil filius, cum fuis in extrema minori Scythianbsp;fed delegit.Eumedzur Vultizintur,eius confanguinei, Ripenfi Dcia poti-ti. Pars etiam Vnnorum in Macedoniam amp; Grciam diuerterunt, qui Sacro-mantifij amp; Foflatifidicuntur. Minores verb Gothi, populus quidem immen-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fus, Vulfila ducc,pontificefuo, in Myla regionem Neapolitanam, ad radices
Hemi montis incoluere.Gothi igitur,qui in Pannonia confdr,rgnante Va-Jamire in partes treis diuiii, veluti trs fratres vno confenfu imperabnt. Vala-mir inter Scarmurgamamp; Aquam nigram amncs,Thindimer prtcr lacumPel-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fodis, Vidimer inter vtrofque quieit. Defundo Atila, quidfucceflerit,Vnga-
rici aliter annales referunt,duos eiusfilios,imperio maturos pr cteris fuper-fuifle.Germanos,quibusThetricus Veronenfis prerat,atquc Vnnos,fa:a fe-ditione,dierfa fenfifle. Alios Chab, ex Honorij Imperatoris gnata genitum, Aladarium alios, ex illuftri Germanorumprofapia genitumpoftulafle.Thetricus cum Vnnis paucis, Aladario fauebat, quando Germano ille fanguine na-Ui
-ocr page 147-1
Decadis I. liber vit icy tus crat,ratus Vnnoruminteftinadifcordia, corum imperium facile ruifurum,nbsp;vnde ingens ortafcditio. Vnnorumpars cum Germanis,cumaliis gentibus a-iii fentiunt.Tatum vtrinque prlium committitur,amp; tarn dirum amp; acre, vt vixnbsp;diebus quindccimiit ab inteftina clade ceflatum.Cruorem gentium,in Danu-bium riuos egifle perhibentJnhac pugna femper pars Cbab fuperior habitajnbsp;Thctrici tandem arte proteritur. Chaba cum fexaginta fratribus natu minori-bus,ac Vnnorum quindecimmilibus,quie bellofuperfuerant,inGrciam atnnbsp;fugifl'e fertur, vbi honorifice exceptus annos tredecim egit. Deinde patrinbsp;baud immemor,vnius anni itincre interiorem Scy thiam repetiifl'e,et auum ad-hue viuum inuenifl dicitur, quod omnino videtur incredibile. Eins conhlionbsp;vxorem quoque, de Corofmaua, vicina Scyt^iac gente, duxifl'e : ex eaqj Ede-menamp;: Eden,filioshabuifl'e.Quoad vixerit,de repeteda femper Pannonia mo-nui{l'egnatos,amp; Pannoni ac Sicambrix nomcn,adnouiffimu vfque diem orenbsp;agitade. Neq; vttempeftate noftravidemus,VnniPannonijs fuerepenitusex-atti.Nam qui captiui cde fuperfucrant,quum propc Germanos quibus eraenbsp;mfenli,cmod habitarc non pod'cnt,inpoftcriorcmDaci oram,quam Traf-fyluaniam dicimus,fcccfl'ere. Seqj Siculos,mutataT in Cliteram,appellaruntinbsp;quoniam Vnnorum nomen, omnibus tunefinitimis gentibus nimis infenfumnbsp;efle intclligcbant.Hiadhuc fua matrimoniacxternisnon communicat,ne prq- ,nbsp;10 prium fanguinem inficiant.Seucriorcs adhuc mores retment, mu'.tumq; car-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
teris Vngaris diiferunt. Literas Scy thicas habent, quas non in papyro fcribunt, fedbreuiffimoligno cxcidunt, paucis notis multafenfa comprehendunt. Bar-nbsp;ban incedunt amp; aufteri,abundat pecoribus,amp; exagriculturaac paftura viftimnbsp;trahunt.Seruitutis impatientiflimi,quippc qui vfqueadco libertatem colunt,vtnbsp;mori, quamtributafoluere malint. V ngari regibus nunquam ftipendia pen-dcre volucrunt, neque vt id facerent, vlla vi cogi potuere. Noftra verb tem-peftate precibus tantum, ac rgis gratiaadadi lunt, vt ditto Matthi quibuf-damteporibusdomefticatimboucmfoluant. Quinenam (vtaiunt) quumVn-nos, quos deinde V ngaros appellauimus, Pannonias repctere accepiflent, ha-30 bitodeleu,eisinRutcniam,quamRoxiamnuncdicimus,aRoxolani^limnbsp;habitatam, occurrcrc. lunfo in Pannomas agmine rediere, vt in fcquentibusnbsp;latiusoftendemus. HiChabaminGrciainteriifl'ereputarunt,vnde ortapro-ucrbialis oratio,adhuc per V ngarorum ora vagatur,T une redeas, quum Cha-;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ba Grciareucttetur.Chaba igiturin Scythiamreuerfus,quiacx paatreGr-
canatus erat S vxorem peregrinam acceperat,Scythis contemptui haberi c-pit,quandoquidem fuum fanguinem infccifle videbatur. Aladarius amp; Germa-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni, cum paucis Vnnis ctcrisque rcliquiis exercitus til in Pannonia cman
fere. Aladarium cumThetrico in cafeditionc exfos fuifle credunt,proindeva riarumgentium in Vngariaremafere populL, qui vfque ad V nnorum reditum,nbsp;40 fub Oftrogothis maxima ex parte fuere. Atq; idcirco fatum cft:,vt Germanosnbsp;Vngaris palhm admlxtos adhuc Daciam amp; vtranquePannoniam incolcre vi-deamus.Quiadefnnfto hie Atilavtriqucpopuliex A^dario amp;Thetrico principe remlere.Sednefcio,quofatodatumerat,vtdcfuno Atila,acfrafo Deinbsp;hagcllo,amp; extinfto acerrimo hoftc Romanorum, adhuc eius reliquix, Italiamnbsp;iterum infeftare perdomare perrexerint. Scilicetarmis dutaxatScythicisnbsp;imperii Ro manifaftus femper protcrendus erat .Adhuc mortuus Atila Italiamnbsp;infe;atur. Eruli nanque amp; Turingi, exercitus Atilx rcliquix, qui fuperatis amp;:nbsp;fugatis Vnnis,adDanubij oftia confdr, poft Atilx mortem anno fervige- nbsp;fimo,Odoacre duce ,impcrante Auguftulo, Italiaadoriuntur. Aquileiaadlx-50 Uam reliia,inTaurifios,V icentinostyiie, ac inde in Brixianos fiexcrunt. Odo-acer Oreftem patriciumapud Ticinumfuperauit,fupcratumquc interfecit.'nbsp;Auguftulum eius filium, imperio eictum, ad Lucullanum Campanix oppidum relcgauit, vbi depofito paludamento , priuatam vitam egit.Romanumnbsp;igitur imperium, quod ab Augufto fumpfitinitium,ab Auguftulo exitium ac-cepit.lnterfefo patricio,Romam conuerfumOdoacrem,prodeuntes obuiant
(
-ocr page 148-io8
ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
Romani,fauftis acclamationibus admiferunt,amp; cum triumphali pompa in C-pitolium duxere.Qm pacatamox Italia,tredecim annis cumfummatranquilli* tte rcgnauit, tertiamagrorum pattem fibi fuisqj diuifit. Nefoli quidcm patrijnbsp;jregnum alpernatus eft, nam quum Feltheus Rugorum rex, qui amp; Fenadilusnbsp;(eft(Rugi enim vlteriorem Danubij ripam in Getmania tenucre)Erlos, qui donbsp;mi remanferant,infeftaret,ac propriis fedibus eiicere niteretur,validiflimas hanbsp;bito deletu copias aduerfus eum coparauit.Supetatoque Danubio, cum Fel-theo conflixit,regem interfecit, Rugos ad internecionem pene deleuit,eorumnbsp;prouinciam, ne amplius habitari poiret,totam ferro igniqgt; vaftauit. His prliisnbsp;ab OdoacreRomanorum rege parta vi:oria,futurltalis calamitatis ptiebitnbsp;initiuin.Siquidem Longobardvunc ptimm populi Romani prouinciis notijnbsp;Rugilandiam,habitatoribus vacuam,Codaoro rege occuparunt,quam ad An-doiui rgis vfque tempora,annis circiter viginti tenuere. Poft Atil obitum,nbsp;vt rem aliquanto altius repetamus, Oftrogoth, varique illius exercitus reli-qui, Pannoniasincoluerunt.Apudhos Valamir,Cum 1'indimere amp; Vadime-re fratribus, vt paulo fupra diiftumeft, fat quiete regnauit. Annua Martianonbsp;principe dona,vt ida fdera fetuatet, loco ftren acciperc folebat,qu quumnbsp;per contemptum intercipiconfpiCaretur, vna cumfratrib* furore percitus, co-ado cxercitu,in IllyriCum erumpit,omnia mifcet,ac populatur.Martialium fa-i pnitet, eius enim ac fuperioris anni promifladonamittit,futuri verb tem-poris afteueranter fe quotannis ctera mifl'urum recepit. Pacisque obfidem,
iexit,coadis paucis, quos habebat, Vnnis,Vltingres, Angiftros, Bittgres, Bardtes fecum in belli focietatem accepit, ad Baflianam Pannoniae ciuitatemnbsp;caftramouit, earn obftdet, ac populaturagrum. Quod vbi Goihi compertumnbsp;habuere, dimifla in Sagadas expeditione,aduerfus Vnnos fefe conuertt,quosnbsp;non modo fuderunt,fed fufos fedibus fuis eiecerunt, amp; qui remanferant,ad-nbsp;nbsp;nbsp;j
hue Gothica armaformidant. Qmefeentibus Vnnis, inter Gothos amp; SucuoS bellum obrcpit.Hunimundus Sueuorum dux, dum ad populandam Dalmati-am erumpitjiterqs facit,Gothorum armenta in campis errantia abigit, quandonbsp;Sueuim Dalmatis amp; Pannoniis baud procul abfunt Jd gr tulete Gothi, qua-re Sueuis redeuntibus,Tindimere ducc,adlacum Pelfodis, cum magno prxfi- nbsp;dio infidias collocant,non tarn huius praed dolore, quam maioris licti me- 'nbsp;tu dudi, intempefta node prter lacum adoriuntur, qui inopinato prlio co-fternati,haud multum obftiterc.In ea pugna Hunimundus rex captus,vidiqutinbsp;Sueui, quibus omnibus ,iin primisqj regi data veni,ciusq5 filius Thindimernbsp;adoptatus, paulo poft in Sueuiam cum fuis honorific dimifl'us eft. At ille accept! benefieij immemor,non multo poft tempore Scyros, qui fupra Danubinnbsp;tunc forte confederant, amp; cu Gothis quietc verfabantur, fufeitauit in Gotliosnbsp;Illi autem ex compoftto hos adorti, non tarn metu, qumdmiratione percu-lere, liquidem baud mediocrem fibi cum eis confuctudinemihtercedere Gothi nouerant,acerrimam inter fe pugnam coferunt, Scyri tandem ab his ad in'nbsp;buit. Pn Scyris cumulate funt exad. Hunimundus amp; Alaricus, Sueuorum principes,idem veriti,amp; Sarmatarum auxiliofreti,in Oftrogothas iterumnbsp;arma fumunt. Quin amp; Beuca amp; Babais, Sarmatarum reges, fecum Scyroruinbsp;requias, amp; Gepidarum Rigurumque primates, variasque genres, in auxiliun*nbsp;Sueuorum cori;ogarunt, ad Baliam Pannoni amnem caftra collocarunt. Hi^nbsp;infefti occurrre Gothi, qui vbiin hoftium conlpedum venere, eduda uct^
-ocr page 149-D C AD I S I. L B R V it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo^
tnanus conferlint. Tantum fanguinis hauriunt,vt per campos cruors riuiage-rentur, hofti innumera multitudo defiderata eft. Thindimer, cfis hollibusj elatus,ac fratris mortem,G othorumq; iniurias vltus,in fedes fuas fe recepit.Nenbsp;hiulto quidem poft tempore, is non fat ftbi Sueuis pnarum exolutum eflenbsp;ratus, quum Danubius glacie conftitifl'et, magnum in Sueuos traiecit exerci-tum,atergo eos eximprouifo aggreditur. Quando Sueui ab oriente Bauaros,nbsp;ab oceafu Francos, meridie B urgundiones, feptentrione T uringos liabent,nbsp;qui vna cum Alamanis,qui ingentes alpeis accolunt, cum Sueuis plane confennbsp;ferant. Gothi Sueuiam, finitimasqs prouincias diripiunt pariter, incendunnnbsp;*0 Hoftes omnes proterunt, apportataque ingenti prda, in Pannonias redeuntinbsp;Quum victor ac diues GermaniaThindimer rediiflet,paucis poft diebus,nbsp;Theodoricum filium honorificentiflmc ab In^^eratore Leone remift'um,ltiLnbsp;Cmo animo rccepit.Theodoricus,netanto ptre indignus videretur,annos iamnbsp;natus duodeuiginti, fex milia virorumelm ftbi compart, fuperato Danubio,nbsp;Babaim Sarmatarum regemclandeftino impetu adoritur, quiinterfcto Ca-liundo Romanorum duce,imperiofiflm dominabatur,confternatum pr t-niorc regem obtruncat,regi,liberos, vxorem amp; fortunas capit, caetera diripit,nbsp;amp; incendit. Mox antequam Sarmatae fefc compararent,opima ad pattern Ipo-fta rctulit. Singidauam vrbcm,lt; Sarmatis occupata,in ditionem recepit,quamnbsp;ne Romanis quidemrcftituit,fcd ftbi ipfe vendicauit. Qmim Gothis ftnitimonbsp;rumipolia dcfuifl'ent,quandocos longe Iatcq5 diripuerant, caeteraquoque bc-na, qu vitae funt vfui, deefl'e videbantur, quarc pacem habere ab eo cpere;nbsp;^hindimercm cxorabant,nouaacvtiliabelladifquireret,Gothis ociumnequtfnbsp;Cmmodum, neq; falutare futurum. T une Thindimer V indimerem fratr at-^erfi iubet, quaefieri oportet, enarrat. Illudcum eo decernit, ne gens Gothicanbsp;^cnicofiflima,frcquens amp; fortunata,ocio contabcfcat,ac fame laborer, relidonbsp;H prftde emigrdum elfe. Et quum praccipua in orbe imperia duo fuperfinr^nbsp;'^^ti alterum contingat,mifl'a forte dfinir! iubet. Vindemeri occidEalc,orien-
Thindimer! contigit. Arduas expeditiones fortiti,fuam vtcrq; prouinciam ^nrant, Pannoniis prftdem rehnquunt. Vindimer quum in Itaiiam intrafl'et,nbsp;cui Glycerins prerat, immatura morte interceptus eft. Eiufdemnomin filiunbsp;f'^bquitjcui expeditionem cum bonis amp; exercitu legauit. Atis Glycerij mune-vidus,rclida moxltalia,in Gallias contendit,qu abinfeftis circum gennbsp;fibiis mifeebtur. Quod vtlubentius faceret,Viftgotharum,qui cognt! erant,nbsp;^hohortabatur. Poftquamin Galliasperuentumeft, Oftrogotharum exercLnbsp;nis Cum Viftgothis,vi fanguinis,vtrinque fponte coniungitur,vnum ( vt ira di-f^ni) Corpus faciurttjVtolim fuerant. Prifeam redintegrant coniundionem, amp;nbsp;na per Hifpanias Galliasque regnant,vt parem hoftem non inueniant.T^indi-nierlllyricuin inuafurus,traicto Sauo,cunta longe latcque difcurfat,pagos amp;nbsp;nppida diripit. Nifam,primam vrbcm occupt,amp; incendit. Aradeam amp; Larifi'nbsp;fam inTheflalia eXpugnat. Mox Nifatanamvrbem in deditionemaccipit, im-pofitoque ibi prxfidiOj Thefl'alonicam petiit. Quam Alarianus patricius cumnbsp;jnagnoequitaru tuebatur, Gothorum tarnen multitSdincmveritus, maximisnbsp;noftem largitionibus ab eins obfidionc diuertit, Ido fdere,incolenda his lo-ca fponte diftribuit, in primisqj Cerras, Peliam, Europam, Mediuiuam, Peti-niam,Bereum,amp;Sium. Gothi inuentis fedibus, inita pace quiefeunt. Thindi-nier Cerris grauimorbo confectus,Theodoricum regni hredcm dclart, nbsp;Gothis omnibus exoptatumdpfc mox,ingrauefcente valctudme, vita cxcelftt.nbsp;j^^dvbiZcno cognouit,gratiffmo afciturn regem animo fufeepit,inter properes collocauit.Et vt maiore cum afEcerethonore,loco filij adoptauit,creauiEnbsp;Ponflem.Et vt aliqua demum immortalitate donarct,ei pro palatio equeftremnbsp;^tudicauit.Quacunq; eum potuit dignitatc,exornauit. Theodoricusautemnbsp;paulo poft tempore, quamuis omnibus Byzantij honoribus frueretur, tarnennbsp;Puni animo repetebat, Gothos quos in Illyrico dimiferat, rcrum quandoquenbsp;mopia laborare, neque honeftum ibi vidum pofte duecre, clariiftmo fudore
-ocr page 150-o ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
potius,qumturpiflimo ocio viucrc decernit.Zenonem clm adit,amp;exorat,v quum kalia terrarum dominadn Rugorum amp;Turingorumferuitute vcrfctur,nbsp;ac Odoacrem regem viliffimum patiatur, ailcrcndum fccc gentium, Roma-num fibi mandet imperium, id magno vtrique emolumento futurum cenfet.nbsp;Q^ndoquidem Imperator grauiflimo Gothicgentis imperioleuabitur, Romain Barbaris vindicabitj quod maieftate fua non erit alienum, fi fenten-tia cpta fiiccelTerint. Quando fitijloco Zenonc adoptatus erat,haudini-quumfuturum,fi bcneficio fuoImperium Romanum, Gothicisfumptibus vi-ribusq; recupcratum,G othorum quoqj rgi potiundumpermiferit.Q^od fi af-fequatur,pollicetur fe fenatumpopulum^j Romanum pi fandeq; gubernatu-rum, amp;precario nomine poflclfurum. Imperator ne iuucnem magnanimumnbsp;cxacerbaret, annuit, donatum^onorific dimittit, ratus fore fatius, recupera-tam Italiam adoptati filij nomine poifidcrijqum pati,vt perptua fd gentisnbsp;feruitute prematur. Tlieodoricus voti compos, Zenone dimiflus, ingentemnbsp;parat cxercitum, curat ctcra, qu be'lo funt vfui. Per Syrmium adlocaPan-(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noni vicina,in^oricos iter facit. VcnetiamingrelTus ad Soncium amnemca-
ftralocatjibiquc aliquandiu,vt hominum iumentorumque corpora reficeren-tur,quiefcit. Interca Odoaccr, habito deletu,exercitumcompart, obuiam^; progrcditur.Gothus cum exercitu in Veronenfem agr caftramouet,cui moxnbsp;^doacer occurrit,manus vtrinque conferitur,acerrimque pugnatur. Rugi acnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T uringi dare tergacoadtfipalantcs funduntur,fiiganturq;,in fuga ftrages maxi
ma patratur. Odoacer cum reliqua parte equitatus,paucisq} peditibuSjRauen-^lam fe rccepit, vbiregiam fibi federn ipfe ftatuerat. Tlieodoricus tranfmilfo Pado hoftem petit,adautaqj audacia, in Italiam penctrat,ad Pineta,adtertiuinnbsp;ab vrbe lapidem caftra ponit. Odoacer inftruda acie, cum liofte iterum con-gredi non aufus,in vrbcm fe recepit, eamq; vallo folTaque muniuit. Improujfis inbsp;cruptionibus hoftem infcftat,noctc fpius ftationes adoritur, paucisqj cfis innbsp;vrbem refWgit.Ne hac quidem arte quicquam proficit,quia vniuerfa regem acnbsp;dominum fibi Theodoricum optabat kalia. Triennio tarnen obfidetur,fame- *nbsp;que quotidieacbcllovexatur, per legatos demum ab liofte veniampoftular, 1'nbsp;quamfi impetraric, fe Theodoricum inkalici regni focietatc admilTurum, vl- jnbsp;tro pollicetur. Impetrata venia, non multo pft tempore ad cnam inuitausnbsp;occiditurdiicOdoacris fuitexitus. Tlieodoricus igitur tertio (vtfupr dictuninbsp;eft ) anno, kali regno potitur. Quod vt variorum regum affinitate ftabiliret,nbsp;mifta lcgationc,a Ludouico Francorum rege, Andcfledam gnatofuo matrinionbsp;nio coniugari petiit.Qu.imille lubentiftim conccflit,quin amp; gnatos treis cumnbsp;ca,ad confirmandioftentationem fderis,Romain mifit.Scd intcrcidentiaf-pe bella , aflnitas iftadirimere nequiuit, qux pro regnifinibus fufeitabantur,nbsp; antequam ex vxore liberos haberct.Thendigitoncniamp;Oftrogothonem,quasnbsp;illegitimo concubitu inMyfia ex arnica conceperat,alteram Alarico Vifigotha 4^.nbsp;rum rgi, SigifmundoBurgundionumprincipialteram defponfat. Ex Alariconbsp;Amalaricus nafcitur,que^ vtroq; parente orbatumThcodoricus auus in tute-lam accepit. IntcrcaEutliaricum V iterici filiuni, amp; Berithimundi Thorifinun-diqs nepotem, Amalorum ftirpe editum, iuucnem non minus corporis,qumnbsp;animi dotibus excellentem, in Hifpania comperit, quem venire iuftiim, Ama-'nbsp;lafucntxfili fuconiugauit.Adpropagandumquoq; fuumfanguinem,Ama-lafredam fororem, ScTlieodati matrem, qui poftea in Aphricalat regnauir, 'nbsp;Thrafamundo Vandaloru rgi in vxorem tradidit. Amalabcrg indcgenitanijnbsp;Ermanfredo Turingorum regiconfociat. Mifiteodcmfcr tempore Petanumnbsp;prfectum cquitum,cumplerifq; cohortibus mPannonia, vtSyrmium Tran- 'nbsp;farico Trafiftil filio eriperet,Illyricumque, eiedo Sabiniano magiftro equi-tum,qui cum Mundone,latrociniis ibilat gralTantCjpugnarc ftatuerat, occu-paret,quodvtrunq; fentetiapraftitit. Petanus fiquidemTranfarico matrem,nbsp;Syrmiumque ,amp; Sabiniano Illyricum, commifl'o fliciter ad Margum oppidum priio,quod inter Danubium amp;Magnum amnem fitum eft,tune adennt.
Mundq
S.
-ocr page 151-DECADIS I. LIBERVI I.
Ill
Mundo Atillanorum genere natus, dum Gepidarum furorem fugit, traietlo Danubio, amp; colledlanon mediocfilatronummanu, eredaqsin Danubij ripanbsp;quadamturri,quamErtam dicunt,per incultaloca longe lateqs graffatur.Huncnbsp;igitur Sabiniani bello laborantem, Petza fubueniens ab bofte liberauit, c adnbsp;gratum Theodorici rcdegic obfequium. Tntafuit eo tempore Theodoricinbsp;fortuna, VC quamuis regnum propagatis affinitatibus munitumhabuiflet, fuo-rum tarnen ducum omnis expeditio delegata fuccederet. Nam qu in Gallianbsp;gefta funt, ne minus quidem profpere, quam qu in Pannonia amp; lllyrico fuc-ceftere.Hiblaenim,quem aduerfus Francos miferat,clis hoftium milibuscir-
I citertriginta,clariflimam inde vi(ftoriamretulit. Mortuo Alarico genero,Bur-gundioriumregCj AmalaricoTitidem prfetum militum, tutoremdedit ,fed pupillus Francorum inft diis irretitus, regnum pariteramp;vitam amiftt. Nulla innbsp;occidentali plagagens fuit,qu adTheodorici nutum,aut amicitiam eins, fce-dusqj fpontenon iuerit, aut obfequium vitro prftiterit. Siciliameiusque cir-cumftantes infulas, ad Dalmatiamfuoregno adiecit. Quum nouiftimam iamnbsp;fibi diem imminere intelligeret, aduocatis proceribus Gothoru, Athalaricumnbsp;ex filia Malafuenta nepotem, nondum duodecimum tunc natum annum, amp;nbsp;Eutharico patre orbatum,Itali regem declarauit. Ac omnes habitaconcionenbsp;ptecatds eft,vtcreatum regem colerenr,amp; fenatum populumqs Romanum ve-9 hementeramarent, amp;obferuarent. Ipfe paucis poftdiebus, Rauenn, vbi re*nbsp;^iam ftbi federn femperhabuerat,diem obiit. Nulla graui notafugillandus,niftnbsp;4ud Boetium, Latinorum fane dotiflimum, ac virum fenatorium, ob fufpi-^ionem aftelat libertatis,exilio antemuldatum, ac poftliminioreuocatum^nbsp;prtorioq; prfe(ftum,vncumSymmachofcnacore,focero fuo,aliisqj prftannbsp;bbus viriSjfuperiore anno, quam vitaexceflerat, dum ftbiregnoque timet,ob-^runcari iuffit. Theodoricus igitur Barbarorum omnium mitiflimus,fe prftannbsp;bftmumprincipem prbuit. Baftlicas multas exdificauit, Otauij Mauloleanbsp;nftaurauit,de more fpetaculaedidit. Tridentum muro cinxit. Itaarn ab ex~nbsp;tertiohofte liberauit. Erulos in extremis Itali partibs ad prtori Aguftamnbsp;0 ^oUocauit. Interfedo Odoacre,alium regem dedic, vigintiquinq; annis in Italia regnauit. Athalaricus cum matre, maternis fefe gerens aufpiciis, ob Atemnbsp;ofto annis quiete regnauit.Exalt;fta iam adolefcentia,quo tutiiis regnaret,Iufti-
cum vidua parente commendauit,libenter princeps cmen-
dationemamp; tutelam accepit. At ille infelix, immaturo fato interceptus obiit, ^ater,nefcemellx more Gothis contemncrctur,Theodat forore fratrem, 'nbsp;^ptiuatam inThufeia vitam agentem accerft iubet, regnumqj communicat.nbsp;At facinorofus ille confanguinitatis ac beneficij immemor, imperandi cupidi-tatc traiftus, paulopoft tempore earn cap tam in vincula coniieit : moXRauen-na educlam, ad Bulftmenfts lacus infulam reVegat : paucis pft diebusy alftduisnbsp;calamitatem fuam lacbrymis deplorantem,inter lauandum,in balneis . fatelli-tibusftrangnlari mandat.Iuftinianus Imperator,audito Amalafucnt fato,cu-,nbsp;lus tutelam acceperat, banc notam ftbi inuftam ratus, Bellifarium ex Apbricanbsp;cxpugnataimdudm reuerfum,amp; adhuc Vandalorumcruore madentemjbelnbsp;latorem glorioftffimumjCotlo mox exercitu,inltaliam aduerfus Gothos pro-perare iubet, eiq5 Italiama Barbarico feruitio vindicandam delegat. Delega-tam Bellifarius prouinciarri,vir bello fortunacilftmus,forti animo (vtfolet) ag-greditur. Qm quum baud facile Gothos fuperati pofte arbitraretur,nifi Sicilia
ni ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
caftris erc, nunciatarc,coniniori eucftigio fedicioncm fufcitant. Theodatul* cum hoftc coniuratuni quod germano transfuga coniiei potcrat, rcgno ab-dicandum amp; expJodendum damitant,Vitigem eius ducem,regem crant.Quinbsp;ne quafortun dexteritatem ignauiapatcretur elabijfine cuntatione Romaninbsp;contendit, amp; occupt Ratiennam quoque eodem tempore. Fideliflimos quof-dam milites fubornatos mittit, qniTheodatumincautum obtruncent,obtrun-catoqj regCjVitigem luftcctum pronuncicnt.llli diligenter amp; fententiaimpe-rata faciunt,cae(o Theodato,creatum in caftris V itigem exclamt.Interea Bel-lifariuSjtraieifto freto Siculo, Neapolim expugnat, mox vrbem Roniam adori-tur. Vnde paucis ant diebus Vitigis egrefl'us,Rauennamcontcnderat,Matha-fuentamejue Amalaiuentfiliam,legitimo fibi coniugij vinculo obftrinxeratjnbsp;nuptiasqj folennes cum Gothiscelebrabat. Dum hxcaguntur, Bellifarius Ro-mamcapit, captaqj vrbe, in Hetruriam contendit, amp; munitiflimaquque locanbsp;expugnat. Quodpoftqtiam Vitigi nunciatum cft,Cumunilam Gothorum ducem cum muleis cohortibus, amp; magna parte equitatus, Peruliam repente mittit,vbi dum is longo munitam prlidio vrbem rccipere ftudet, fuperuenientenbsp;Bctlifario,adinernccionem vq; cumexercitu deletur.Vitigis rebus tammalnbsp;fuccedcntibus,extremas Gothorum vires cogir.Rauennacgreflus,vrbemRomain tredecim menlibus obfidct.Mox vi foluta Vrbis obfidione Arimin cir-tumuenire aitfus,pari fpe fruftratus, fugamrapere coatus eft. QjnumRauen-nam fe recepiflct,graui obldione circumuentus,vncum Mathaluenta vxore,nbsp;mnibusqj fortunis virori deditionem vitro fecifle dicitur. Conftantinopo-^im Bcllifario dutus, luftiniano Imperatore, patricio honore donatus, acnbsp;honorific admiflus cft,fecundo,poftquam venit,anno diem obiit.Mathafuennbsp;tam vxore germano fratri fuo patricio luftinianus coniugauit, ex quibus poft-humus eft editus. Hic igitur OftrogotharumAmalorumque fuitexitus. luftinianus veto cum Bellifario,confenlu omnium atque fuftfagiis,VandaIicus,A-phrieus,amp;Gothicuscognominatuseft.De his haenus.Hucufq; Pannoniam,nbsp;quam Vngariamnunc meimus, quibus poft exaros Vnnos populis amp; habi-t.itaamp; rc(ftafuerir,quando magnum fuit Gothorum imperium, quapotuimus J'nbsp;bretfttatCjdefcriphmus. Nunc hand ab re futurum exiftimamus,ft eos qui poftnbsp;Vnnos amp; Oftrogothas Vngariam occuparint, ordine profequamur. Adoinus,nbsp;Longobardorum rex decimus,qui Gepidas fuperauit,quum Gothoru regnumnbsp;nutare intellexift'et, his fer temporibus, quibus Bcllilarius, luftiniano impc-rantc,de Perlis triumphare dicebatur,cum innumera gentiu multitudine Par.-nonias ingrelTus eft. Sed gentis huius origo, vt folidiorem hiftoriam contexa-muS, ^iquanto remotius repetenda eft. Ex Scandinauia, fcundiftimaqj Ger-mania,Gothcgt;s, Vandalos, Quados, Erulos amp; Turingos, amp; plerafque Barbaras
nbsp;nbsp;nt^ncs,vt iuniorcs fenfere aliquij promanafte legimus, Winulos quoq; hinc
pfuenifle accepims, quos Longobardos appellant. Infulnanque Genna- 4 nici finus,tenuillimo mari circumfuf, tanta populorum fcunditatc luxunannbsp;tur,vt non modo Germaniain compleflcj fed varios emigrantium ftus pepCquot;nbsp;rille ferantur. Longobardi igitur, Agione Iborequeduce, Scandinauia, tertianbsp;ex parce egrelli,inScoringam profedti,aliquot ibi annis confdr. Finitimamnbsp;regionem Vandali late rgnantes poflidebant, qui audito Logobardorum co-natu,per legatos pendenda fibi quotan lis ftipendiapoftulant. Contra illi, Pu-gnare, quamferuirc fe malle, refpondent, res Marti commill'a primo congref-lu definita eft. Nam Longobardi primo prlio fuperiores, virtutc tantum le nbsp;Vandalorum feruitio vindicarunt. Mox rerum inopia ex loci fterilitate labo-ranteSjinMauringamtranfeunt,tranlitumqucabffipidtis fingularicerta-1nbsp;mine aftequuti funt. Deinde in Gronlandiam venere, quum per plures populos itcr tranquille facerent, amp;fecuritate dmfti, negledis vigiliis ftationibus^Jnbsp;quiefeerent, ecce Bulgari incautos adoriuntur, multos cdunr, magna faruitianbsp;per caftra grall'antur. Agclniundum regem interimunt,filiamque captiuainnbsp;abducunc. Refumptismox viribus illi j acreuocatis ailimis, Lamiftbnem reginbsp;fufticiunt
-ocr page 153-DECADISLLIBERVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115
fuffciunt. Qm vir robore corporis, amp; animimagnitudine iuxta clarus, inito rcgno, nil aftetatius curauit, quni vt Agelmundi rgis necem vlcifceretur,nbsp;Quare coparato mox exercitu,in Bulgares irruit,amp; in primo congreflu,quumnbsp;inclinatos fuoscerneret,ac iamiamtergadaturos, tantaverborumafperitatenbsp;corripuitjVt in hoftesreuocati,patratamagna llrage fuperarint. Victoria, prae-da, amp; hoftiles exuuix vfqueadeo auxere animos,vt longe maiora fpontc diferinbsp;nnaiam obirent. Hic igitur fecundus Longobardorumrex gloriose regna-uit, ei Lethus, Ildeochus amp; Godenus rite fucceH'ere. His quoque temporibus,nbsp;inter Odoacrem Erulorum,in Italia late regnantem, amp;: Pheletheum Rugorumnbsp;Io regem,vt ftipr dicere cpimus,n mcdiocris orta dillenlio, Nam quum Phe-Ietheus,qui vlteriorem Danubij ripam incolcbat, iuxta Humen occupare nite-retiir, baud mediocre quidem hinc odium exaWic. In Noricorum nibus bea-ti tune Seuerini cnobium erat, qui vir maxima abftinentia, fanbitate ac au-:oritatc clarus,clefli fa:pe admonitione Pheletheum cum Gefa vxore corri-puit, vt fohta iniquitate denerct, eique futura mala prardixit. Qmire huncnbsp;Odoaccr,coaSto magjio Erulorum acTutingorum exercitu,ab Italia progrel-fus adoritur,hoftcm cumcopiisproterit,ac cdit. Abara ingentiRugor mul-titudine,inltaliam vilor redit. Defertam mox Rugilandiam,Noricis fer op-potam,reliclis,quashabebant,fedibus,Longobardioccuparunt.Landiacmmnbsp;to Barbara lingua,patri fignificat. Hinc egreffi in patentes Feldi agros defeen-dere,vbi tertio poft anno,quum propter morte fratris rgis, Runthcruda To-tonis lia facinoroftifim interfedi, bellu oriretur, Longobardi Erulos profli-gantjRadulphum Erulorum regem interficiunt.Eruhex co tempore viquead-^nbsp;CO ad internecionem ca, vt pofthac regem nunquam habuerint. Adamftonbsp;tot bellis profper geftis excrcitu, Longobardi tune bclla vitro capefltint, vir-tute gentisgloriam amplificare ftudent. Cum Gepidis,'W'aIterio Vacchonisnbsp;rgisfiliorgnante, bellumineunt. Dcfun:o'\S/altcrio, Andoinus non nenbsp;magnacdehoftemftiperauit. Parta tam clara viloria,milites regc^ orant,vtnbsp;Albintim rgis filium, qui in acie Thorifmundiim obtruncarat, amp; cuiiis po-jo tiflimum virtute viciftcnt, in olenni conuiuio:cum accubarepatiatur,vt cuius virtutem in prxlio fpelatm habuit,eius dignitatem triclinij commu^ica-tione dccoret. At ille,Non :itis,inquit, Longobardorumnonefl'emorem, rgis filium patris efl'e couiuam, ni prius ab externo quouis rege arma ifcipiat.nbsp;Quodillcaudiens,adTurindum Gepidarumregem, quo cum bellum gelPe-rat,profici:itur,a quo honorifice cxccptus,commifl'a in couiuio rixa, Thori-mundi fe prius cx arma, conccdentc patte rctulit. Ad Longobardosque re-ucris,laudata iuuenis audacia, regale conuitiium iure promeruit. Hic regnonbsp;fuccedens,vfqucquaque clarus iam habitus,Clodiiintam Lotharij reg Frannbsp;corura filiam, vxorem accepit, ex qua Albiiinclam tantum filiolam genuit.
40 Cum Turindo Gepidarum regi Cunimundus filius in regno iccelflet, pa- trisque mortem ab Albuino interfedi ftuderetvlcifci, lfo Longobardorumnbsp;fdere, eos bello laceflit. Albuinus cum Auaribus, qui pris Vnni didti, dein-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
de Auaresjregenominati ftmt,perpetuum foedus int. Mox cum fotiis Gepidarum fines inuaditjhoftibus ad internecionem vfque deletis. Cunimundum obtruncat, c cuius capite bi poculumparauit. Captiuam abduxitcum magnanbsp;multitudine hominum,rgis filiam, cui Romundx nomen erat, quam quumnbsp;prolecaruiflet,nonne exitiofuo duxit vxorem. Gepid exeo confliduitanbsp;viribus attenuati mt,vr vitra regnare nequiuerint. Nam quicunque bello x-perfuerant, aut Longobardis paniere, aut Vnnis ealoca tenentibus, graui fer-
50 uitioprei ftipendia pendunt. Amplificatorcgno gloriaque Longobardorum, quum Totila Gothorum reliquiis incendium in Italia ifcitaflct, quos Belli-larius paul ante contriucrat,Gothi enim qui remanfcrant,hoftis abfentia vnanbsp;conucncre,Hildcbadum,deinde Ataricum,poftca Totilam rege creauerc. De *nbsp;liberanda quoque proris Italia luftinianus cogitabat, Narfetcm Cartulariumnbsp;iognomento didum,patricium crearat,eique expeditionem hanc magnam vl-k iij
-ocr page 154-114 ANT. B O NF INH R E R. V N G A R.
tr mandarat. Hic cum Longobardis, qui cum Albuino rege Pannoniam o-* cuparant, vnque cum Auaribus, delctis fer Gepidis incolebant, fdus icir,nbsp;iclq; fdcre aduerfus Gothos auxilium cxpofcit. Maximum validiliimuniq}nbsp;auxili iiire focietatis Narfeti datur,qui vbi cum Romano excrcitu in Italia tranbsp;iccitjTotilamque cum Gothis omnino deleuit, multis muneribus onuftus innbsp;Pannoniam rediit. Qjmufque igitur Longobardi Pannonias incoluere ,Ro-5 5 - manumfemper Imperi adiuuarunt. Qu^re Longobardi trigefimo lalutis anno fupra quingcntedmumjuftiniano imperante,Pannonias ingrein,aunos cirnbsp;citer quadragintaduos cas incolucrc, tribus annis antequam Bellifarius innbsp;Aphricam profcftus, Vandalorum gentem fane deleuerit.Sed quomodo hi de-inde in Italiam traieccrint,ex ordine videamus. Verum enimuero multalta-li infaufta amp; infelicia ligna a^pariicrc,qu futuramala portendebant. In pri-mis ira pcftis vfquequaque gralfata, vt nulla lurus expers domus inueniretur.nbsp;Euitand labis gratiajdomiciiiajfacultatcs,ac pecora deferebantur: ceflabata-gricultura,C3Eterque artes,ac ftudia omnia dcflituebantur. Parentes liberis,nbsp;ac liberi parentibus deftituti,nullum pictatis officium retinebant.His etenimnbsp;malis etii vniuerfa Italia ad Noricos vfquelaborariqprx cteris tarnen Ligurianbsp;eft abfumpta. Subhc tempora luftimanus in amentiam cadens, rebus huma-niscxceffit. Paulo pft monftralonge fuiora accidre. Ignex incloaciesnbsp;j^cr Italiam vifx,qux fanguinem eft'underent. Tyberis Vrbeminundauit,mul-tosque demerlit. Profufiffimi quoque per totam Italiam, continuatis diebusnbsp;fucrehymbres. luftinus minor, luftiniano defuntftofucceffit, cui Sophia vxornbsp;uit,quam tanti mali caufam fuifl'e pcrhibent. Quum Nar fes Gothis Itahamli-beraflet, magnumque ex tot belli fucceffibus quxftumfeciftet, ne mediocreinnbsp;quidem fibi a Romanis inuidiam conflafle dicitur. Qmppe qui Imperator! fi-gnih'cafl'e feruntur,Romanismult fatius cfle, Gothis,qum Grcis obfequinbsp;prxftare,quum Narfetis imperiofa fxu.ique tyrannide ad miferam feruituteinnbsp;redafti efl^videantur. Quqd fiRomanx rcipublicx non confulatur, vt Narfetis Eunuch! liberentur imperio, externis fefe gentibus dedituros interminati.nbsp;His commotus Imperator,fuffeto in eius locum Longino, Narfetem mox im-prit abdicauit. Sophiam quoq; Iuftiniconiugcm,hxc literis ei minatamfuil-e ferunt, fe omnino huncEunuchum de rcpublicamalcmeritum, ad difpen-fanda in gynxcio puellis lanxpcnfa,redaturam. Ilium adhxc contra refpon-difl'e, Talem ei telamfeexorfurum, qualcmnunquamipfe retur expediturarn.nbsp;Is igitur partim odio,partimmetupercitus, Neapolim feceffit,legatos adLon-go bardos mift, quibus relida mifera Pannonia, ad occupandam locupleteinnbsp;fcraciffimamquc Italiam hortatur. At illi,quum eafibi ofterriconfpicarentur,nbsp;qu fnper optarant, mandata libenter accipiunt. Albuinus rex ingentifpe e-Iatus,coalt;ftis omnium Longobardorum familiis,acccptisqj fecum c Saxonibusnbsp; fociis,cum liberis amp; vxoribus,circiter viginti milibus,ademigrandum fe coin-parat. Pannoniam Vnms,quibus cumperpetuo fdere obftri(ftifuerant,relin-quere ftatuit, quando cum Vnnis quoque,Pannonias annos olim duos amp; qua-draginta incoluerant. E^amen conditio fedibus ccdendi, Albuino cum Vnnis mtcrceffit, vt fi quavnquamneceffitudo adreuertendum adegerit, proprianbsp;cLiique arma recipere liccat. Ad prxftitutum igitur diem, quem calendarumnbsp;Aprilium fuilTe ferunt,quum fidelibus Pafeh folennia celebrarentur, amp; an- 6 8. no falutis quingentefimo fexagefimoo(ftauo,Longobardi omnes Pannoniis c-migrant. Per Syrmium iterfaciunt,Saxones quoque,quos diximus,nbsp;fecum ducunt. Q^rum mox fedes,Lotharij, ac Sigisbert! Francorum regis edido Sue-
ui occuparunt.
RERVM
-ocr page 155-D C A D I S 1. LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n;
RERVM VNGARICARVM deca.-
DI5 PRIM LIBER VIII.
T A LI A M Longobardi tertio,quo cmigrarunt,nicnfc,cuni Saxonibusattingut. Albuinus rex nionteni in finibus editiknbsp;fimum confccnditjVt hinc prftantilKmx celebratiflimquenbsp;regionis fitum pulchritudincmqs profpiceret. Quare nionsnbsp;ille pofthac Regius appellatus, vbi Bilntcsf eius magnitu- Betutiiiuinbsp;dinis capi foient,vt in cius pcllc(veluti Paulus audor cft)ho-niines tere quindecimcubare queat.Italiamfubindc ingre*
fus, quando nemo hucufque his impediments fuerat,Vcnetiam occupt, Foroiulianos: quibus nepotemGifulphum,cum deleis Longobardorumfa-niiliis,vclut ille peticrar,fane prfecit. Metropolita Aquilcicnis,cui Paulo nomen erat,fingu!ari tanftitate vcncrandus,dum fibi fuqs bafilic timet,cum facta fupellcctili, C collcgio facerdotum, in Gradim infuam confugit, ne quidnbsp;forte detrimenti a tens Barbaris ccclefiapaterctur.Eoquoquetcmpore,Bene-'nbsp;didus vir fandliimus pontificatum maximum gerebat.Atq; Vnni,quiamp;i: Aua-rcs didri funt,amp; Pannonias,abeuntibus Logobardis, in ditioncm fuani afl'eruc-io rant,audita Lotharij morte,Francorum rgis,fpe propagandi imperij, in Fran-nbsp;cos Bella mouent. Fueruntautem Auares,Vnnorum genus,amp;excrcitus Atilx nbsp;reliqui,quos diximus,dcfunto Atila, Gepidis fuperatos, qui fe iterum fub-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
licitccutabanr. Vnm verb, quicladi fuperfuerant, Vnnoriim nomen exoti, ab* Auario, qm Zeliorbi fucceflit in regno, fefe Auares nuncupaucre, rehdtisquenbsp;Pannoniis in Noricum rcceflerunt, quibus ea regio Bauaria dida eft. Strabonbsp;earn potius Boioariam, Boiis, qui earn reliifta Italia, terram habitare voluc-runt,appeliadam ciFe arbitratur. Ex Lothario quatuor fuperfucre filij, qui par-tito regno dominari voluere. Adilbertus Parrhifiis imperabat, Auraiianis Gunnbsp;ttannus, Salinnenfibus Ilpericus, amp; Sigipertus denique Metenfibus, in queni
50 Vnnimagno impctu irruere. At ille ne minore quidem audacia fretus, in Tu-ringiamhis occurrit,amp; ad Albim fluuium conferta manu.fundit, fugatqut,pa-csniqs petentibus, ca data.Paulo pft tempore,refumptis V nni viribus,eodem in loco cum Francis conflixerc,vi:orique potiti, fpoliis ac prxdis onufti, innbsp;Pannoniamredierc. Narfes Eunuchus, quuni Longobardos compofito ad-uenifle cognouilTer, Romani fc recepit.vbi non multo pft tempore diem ob-iit.Corpus inplumbea area cum auro amp; argento multo rcconditunijConftan-^nbsp;tinopolini perlatum eft. Albuino Taurifianis appropinquanti, Felix mox epi-fcopus ad Planem fluuium occurrit ,amp; vt ne quidecclefl fudetrimenti fie-ret,graui alFeucratione impetrauit. Deinde V icentiam, V eronam, montem Si-nbsp;nbsp;nbsp;
40 iicis,Mantuam,ac carteras (prtcrPaduam) Veneti ciuitates,Longobardi ca-piunt. Mediolanum, poft Brixiam Bergamumq; captum expugnant, paulo an-le rnultis calamitatibus afilidtum. Qmppe quodquum ad Bellifarium defecif-let, a Gothis deinde receptum, pene fubuerfum eft *in quaquidem vaftitatc, ttigintaMediolanenfiu ciuium milia cfa fuilTe tradunt. Vniuerfa regio T ranf^nbsp;padana,prarerTicinum, in Longobardorum poteftatemperbreui redala eft.nbsp;At ilia triennio obfeflTa, tandem expugnatur. Rex vrbcm Ingrediens, vn cumnbsp;cquo in porta,qu ad Orientem fpeclat,concidifte,neque vnquamfurgerepo-tuifl'e tertur,doncc fafto voto, quo Chriftianum populum, qui deditionem innbsp;tempore nonfeciftct,fe medio fublaturum obftrinxerat.Ticinenfibus diu re-
I fiftentibus pepercit, populus venia donatus, fauftis regem acclamationibus ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
palatium viq},quod olim Theodoricus erexerat, profequutus, ac omnium de-fperatione lcuatus,non ilium prius magis odiire,quam pofthac amalTe vifus eiD Sed dum Ticindnfl obfldione detinebaturne torpefeeret ocio^ prarter vrbeninbsp;Roniam amp; Rauennam, ac pleraque littoris Adriatic! oppida,omnia in Hetru-riam vfq; domuerat.Q^m poft anni fupcrioris vbertatem ac pcftcm,fxua Ita-
k iiij
-ocr page 156-ti6
ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
]iam fames incefllTetjmultoscxvariis gentibus colonos e contraxifle dicituf. Diftributi Galli plcrique vici,adhuc Gepidarum,BuIgarorum,Sarmatarum,nbsp;Pannoniorum, Sueuorum, acNorieorum nomina redolent.Demum quum innbsp;Italiaannostresamp; fex menfes ipfc regn arec,connigis iniidiis interemptus eft.nbsp;Nam qunm Veron mconuiuio exhilaratus, vxoem ad bibendumlicennsnbsp;inuitalfetjporrcxilfetque poculum Cunimundifoceri capite fabrefatum,vtnbsp;cum ptre profulis biberet,Rolmunda dolore correpta, iniidias excogitate,nbsp;adurgentcpietate cogitur. Peredeum virumfortilfim adit, multishunc polh-citationibus in viri ca.dem allicere nititur,quodquum aifequi non poflet,arti-bus eum circumuenit. Arnica qudam Peredeo fuerat,qnam fpe nodu adirnbsp;folebat:regma fe fubornat,fequeinle:o amicam mentira,aduenienti Peredeonbsp;fupponit.Deccptum, patrata V%nere,Peredeuminterrogat, quacum bi remnbsp;fiiilTe putarit:rcfpondit,fe cum veftiaria coiuifl'e. At ilia le vbi patefecit, Pere-dcc(inquit;aut te Albuinum inrcrhcere,aut ab eo te interfici opus eft, regalemnbsp;quando tborumincftaftimiparucris, paternamep mortem virus fucris,te adultery poftulatum, dira morte feito moriturum.Ille timor perculfus, fe regemnbsp;interfedurum pollicctur ; eumqs meridiantem vn cum Elmicho coniuratio-nis actore,dato ab vxore ligno adoritur,amp; obtruncat.Eius corpus ftaturapro-cerum, ac bello afperrimum,propalatio Veron, cummaximoLongobardo-um omnium ludu, fepulchro reconditum. Elmichus poil: hune, regn occu-pare conatus,quum Rofimundam fibi defponfalIet,Longino prfedo Rauen-nati extemplo mandat,comparatam continuo nauimad fe mittat,quam Elmi-^hus cum Rolimunda, c Albilinda regis hlia, regiaq; gaza confeendit. Qmminbsp;Rauennam perueniirent,Longinus Rofimund perfuadet, Elmichum interfi-ciat,feq5 vir capiat,vt Rauenn dominatufrui poflit, annuit inconftantilmanbsp;fmina, Elmicho in balneis venenumpropinat : quodille bibens, vt fe lethalinbsp;potionatum pharmaco intcllexit,reliquum quod in poculo fuperfuerat,diftri-to gladioexorem haurire coegit. Quod quum illa vi adatafeciiret,venenumnbsp;vtriq; vitampariter intercepit. Ex quo quam iufta lint numinaconiieere licet,nbsp;quando facinorofos mutuafcfecde interficere cogt.His vitadefundis,Lon 5'^nbsp;ginufAlbilindamfiliamregis, cum vniucrfis opib. adluftinum Imperatorem,nbsp;Byzantium milit. Peredeum cum Elmicho amp; Rolimunda aufugilTe, deindenbsp;cum Albifinda Conftantinopoli vn traiccille, pleriqueferunt. Qui qu hor-rend magnitudinis leoncm in harena confecillet, arque ideo Imperatori for-midolofus fadtus effet, Auguftiiulfu oculis captus cft. Sed ne minus quidemnbsp;fe ccum,qum videntem exhibuit. Nam quum indignam ccitatem.vlturus,nbsp;xim necell'aria,commonefaceret: duobus cultris fub vtraq; manu delitefcen-tibus,patricios duos internuncios interfecit. Longobardi,habito Ticini connbsp;ucntUjDaphonem regemereant: qui quumRomanos multoscdiiuiriflet, a-lios extra fines Itali relegalTet.vix annum vnum amp; fex menfes,puerofuo iu-gulatus,clauderepotuit. Multinobiles,amp;ingensmultitudopopulorum,diimnbsp;Longobardorum fuitiali fgiunt, V enctias traiecere,. feqj marino tune afylonbsp; Barbara feritate vindicarunt. Daphone niortuo, decem annos Longobardinbsp;line regibusvixere,optimis tantm ducibusvfi. Totamferltaham,prtervr-bem Romain,quam nunquam capere potuerunt, in ditionem fuam llcruere,nbsp;prfeturas regionum ac vrbium, pro ducum numero diuiferunt.Zaban Tinbsp;cinum,Vullarius Bergamum, Halaius Brixiam , Eumus Tridtum, Gifulphus
xima denique pars Itaii,in Longobardorum feruitutem alferta. Longobardi, amphfi-
-ocr page 157-t) E C A D 1 S I. LIBER Vilt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r. 7
amplificandi impcrij gratiajin vltcriorem Galliam traiiccrc deccrnunt, ptio-Hbus haec prouincia ducibus tribuitur.Fergentis cruptionem, Hofpitius vir fanctiflmus,qui adNiccam monachis prcrat,diuinitus afflatus fpeprdixe-nbsp;rat.Ciues Niccnfes quandoque monuerac,mores vitamq;mutarent iufticiaranbsp;colerent, amp;:pietatem:irata Gallis numina, pccnitentia magna placarcnt, quan-doquidem dira Longobardorum immineret eruptio,qui leptem vrbcs cruent,nbsp;quum fidem amp; religioncm eiiciant,periuriis,furtis amp; rapinis obnoxi, homi-*nbsp;cidia pro nihilo ducant, nullaq; charitatis amp; mifericordi veftigia feruet.Qua-ce non mediocre futurum Eine populis exitium ariolabatur,quin monachosnbsp;Co emigrate iubebat,liaudquaquam diuin voluntatis ignarus.Hc vir ille man-gt;nbsp;ticinabatur, qui tanta vit aufteritate vtebatur ,vt pratter ciliciumnbsp;nbsp;nbsp;loricam
ferream pro interiore tunica, nullum aliud nouctit indumentum, pane dunta-xat amp; caricis aquaqj contentus: quadragefimale ieiunium radicibus duntaxat Eerbarum tranfigere folitus. Monachi viro grauiffimo aufcultantes abiere, c-utnq; foluni in cnobio deferucre. Vix prouinci finibus exccflerunt,qu Eo-ftcsaduolarunt,quiquum vniuerfa difquirerent, defertum cnobium inue-*nbsp;nerunt. Hofpitius quum fe turri oftendiflet,eam confeendunt, hominem ca-tenis obftriclum,cilicioque inuolutuminueniunt.E catenis noxiumamp; facino-fofum rati,quliomicidialatrocinive patrarit, fubinde fcifcitantur.at ille, o-*^o mnium criminum reum fe fatetur: quare quum in eum vnus gladium diftringcnbsp;cetjVt vltimo miferu fupplicio afficeret, elata continuo dextra carnificis riguit,nbsp;obftnpuitqj : quam quum ille rcuocare non polTet, in ligno falutis vir ille lan-ftifllmus repente exoratus,reftituiirc fcrtur.Longobardus reftitutfi fibi brachi* nbsp;cwn admiratuSjOrthodoxa ftatim Chrifti fide, deinde facris initiari voluit, in e-oqgt; cnobio ad extrem vfq; diem religiofiffime vixit. quicunq; Hofpitij verbis fidetn adhibuere,fofpitcs in patriam rediere:contra qui afpernati funt,in eanbsp;expeditionecrudeli fato obiere.Gallias igitur Longobardi difeurfanteSj pagosnbsp;amp;oppidaquxq; diripiunt,ferro amp; incendio cunftavaftant. Arnatjitricium,nbsp;Guntranni Francoru regis iuiru,cum validiffimo excrcitu occurrentem prote-
30 runt.IngensBurgundioru exfa multitudo, abadta demum maxima prda.Di-tati initaliam feie recipiunt,paulo pft Italiam iterum inuadunt,fcd non figt;e a-liqua ia3:ura redierc, Saxones qui cum Longobardis in Italiam vencrunt, co-ramcxctnplo prouocati,in Gallias erupere.Sed coadam prxdam,interccden-te Muniulo patricio,qui Galliam tuebatur, relinquere coadli^ re infela redie-ce.Non multo pft quum miquo animo ferrent,fe in Italia habitare non pofte, nifi Longobardis vetigalia pendcrt, Sigiperti rgis auxilio,in priftinas fedes,nbsp;cum liberisamp; vxoribus, quas Sueui occuparant, relati funt. Qu as quum vi re-cipere cogeretur,ncquetertiam mediamve parte,quam SueuiIponte c^ncef-fcrant,recipere vellcnt,duplici tandem, eademqj ingenti clade affcti quieuc-
40 re.Hoc tempore poft Ty berium Mauritius imperauit,qui per prxfeiftos,rebel- nbsp;nbsp;*
lantes Armenios amp; Perlas domuit.Ingens diluui,prlrtim in Liguria amp;Vc-netia,calcndis Octobribus magna tonitruaaccidere. Rom exuberas Tybens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
inundatio, ingensqj ftor fcrpentibus in ripas eicis exortus eft, vnde magna peftis fublequuta- Pr Nili inundatione varia animalium monftra apparu-cre,mafculini amp;: fminini generis, qu ad lumbos vfque humanam effigiem referebant. Adiurataqs pcc Deum,a prima dieihora vfque ad nonam,fe videdanbsp;cxhibuerunt.Exalo decemtyrannorum imperio,Longobardi Antharim Da-phonis filium regem delignant,qui amp; Flauius ex cognomento ditftus: vnde cx-tcri quoque reges, Flauii cognominati. Hoc duce iniquis aufpiciis vrbem Ro-mam obftdent,cuius oblidionem, alTiduis imbribus tempeftatibusqj deterriti,nbsp;non line magna hominum pecorumque iadturafoluere coari funt, pcftilentianbsp;fubinde vebemens amp; perniciofafucceflit. Ea quoq; tempeftatc, Mauritius Imperator Childebertum Francorum regem,idlo fibi fdere adftringit: amp; quunvnbsp;quinquagies mille feftertiummiliftet, ad inferendum Longobardis bellum imnbsp;pellit. QuiquuminnumeraFrancorummultitudine ItaUaminuafilTet, multis
-ocr page 158-118 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
muneribus Longobardis exoratus,re infera receffit. Mauritius prpotentc rege afpernatus pecuniam fruftra repetitam aniifit. Antllaris rex Brixelluni,nbsp;quo Druthulphus Sueua gente natus,qui a Longobardis ad impcratorem de-fecefatjCofugifle dicebaturjcxpugnat^ diruitq;. Drudhulphus c prdio fuonbsp;Rauennam clam aufugit.^Deinde Longobardis cum Smaragdo patricio, quinbsp;Raueiinam cum prlidio tuebatur, triennij fciedus ilum intercefliti Mauritiusnbsp;capta Ghildeperti rgis frore,iterum per legatos liortatur,vri cum Longobardis bellum gerat: quos li Italia exegerit,non modo fororem,fed cumulatiflimanbsp;prmiapollicetur. Quod quumille neceffitate adadus faceret, comparato eXnbsp;Alamanms Francisqs exercitUjItaliam iterumadoritur. Sed orta inter Alamannbsp;nos Francosque feditione, dimiflaexpeditione, turpiter in Galliam fe recepinnbsp;Longobardi profpero fuccefl elati,Tridentino duce,ne mediocri quidemex-ercitu in Iftriam contendunt,regionem omnem lat populantur, qua quideninbsp;pacatagt; cum maxima prxdaredicre. In Amaricina infula, Francionem magi-ftrum equitunijNarfetis partes plane fedatum, qui annos circiter viginti fe ibinbsp;coUtinUeratjObfident. Qui poft fextummenfem, fata abeundi copia infulamnbsp;dedidit,amp; cum impedimentis,vxorc acliberis Rauennam tut nauigauit. An-tharis Flauius,Childepertogermanam in vxorem petiit, fed ill nullapro-milTi aclargitionis habita rationc, quamLongobardorumlegatis acceperat,nbsp;intercedentibus Gothorum legatis,qui in Hifpania regnabant, ad catholicam-que fidemfeconuerterant,mutatafentcntia,Hilpano rgi vitro Ipopondit.nbsp;Qiium hanc aiftnitatc Mauritius Imperator accepiflet, Childeperto clam nun-
ciatjamp;: hortatur,vt quod antea non feceratjUunc prftet, in Longobardos ho-ftes arma fumat. Rex Francorum, dcledu habito, tertium Italiam inuadit, vC Logobardorumferuitio liberet. Qm quum fortilTime reftitiiTcntjUe parta perderent,magnam acmemofabilem Francis clademintulere. At Flauius rex iamnbsp;Gallic ftrage clarus, ad Garibaldum] Bauarorum regem legatos mittit, qui e-iusfiliam^uo nomine in vxorem poftulent, cuiTendelfd nomen erat. Enbsp;fententi mandata peraguntjConiundaaffinitateredeunt.Antharispaulo poft,nbsp;cum quibufdam legatorum nomine, ad videndam fponfam fubornatus proft-cifci^ur,regiamci^; fpecicmdiffimulat : quumqjftbi ipofapropinari poftularet,nbsp;clam fponfi fignum didit: nam ab ea dimiflus/ecuriquamarbori grauiter in-fixeratjquisnameifet, euidentiusoftendit.Garibaldus Francis incurfantibusnbsp;infcftatus, filiam cum Guridolphognato in Italiam nuptuitradidit.Spofus ipe-data virtute ac pulchritudine iuuenis, paulo fupra Veronam, in Sardorum a-gro Tendolind occurrit.Idibils Maiis, magno cum apparatupariqjltitianuptias clbrt Longobardi.Eodem die tatade clo arbor, baud procul aregenbsp;AnthafH. Agilulphus T aurinenfium dux, arufpicem iuuenc confuluit, qui iponnbsp;fam cuius prim tuncnuptixcelebrarentur,rionmulto poft Agilulpho nuptuinbsp;conceifuram eife refpondit. Quartum cum Longobardis bellum, Mauritijro- 4^nbsp;gatu,Childepertus Francorum rex gerere cogitur, viginti fecm prfetos le-gionum ducit, forti animo Alpes fuperat. Sed rex ad Biluicionis mnia lethalinbsp;fub pelore vulnere faucws occubuit, duces vitra progrefli,haud procul Menbsp;diolano caftra ponunt. Legati Imperatoris protinus occurrunt, valida auxilianbsp;pfopediem allaturos f pollicentur. Quorum irrita promiifa ad decimum vfq;nbsp;diem quum expeiftaflent, defperatis auxiliis,adluaTranipadanamregioneninbsp;incurfant,cunlt;fta ferro incendioqj mifcent. Veronam vfque populantur,multanbsp;oppida in dedicionem accipiunt, multoplura diripiunt, iii agro, prfertininbsp;Tridentinofuiunt.Magnapecorumhomiriumqs prda abataeft.Tres menfes ca:dibus amp; rapinis lat graflati.Nil tarnen Longobardis, qui Ticinife coni- I*nbsp;muniucrant, obefle potuere. Mox ingruente famejdyfenteria ita laborarunt,vtnbsp;vixfefe inpatriamreciperent.Subhctempora, Anthrim Flauium perme-diam Italiam fecifte iter,prxtcr Spoletanumtranfiuiire,cepiire Beneuentum amp;:nbsp;Samnites,ac demum cum exercitu Rhegium vfque penetrafle, extrcmamlta-li ciuitatem,columnam ad fretum Siculum ftatuifle, eamqj declarafte fcrunr,
Lon-
-ocr page 159-DECADIS I. LIBER Vni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115
Lotigobaidorumimpcrij fore tcrminum,quamnoftra quoque tempefttc An therianam dicunt.Zottus Beneuento regeprfc:us,annis viginti in Samnionbsp;rcgnauit. Antharis autem, miflis ad Gundrannum Franeorumregem Icgatis,nbsp;virum quidem quietis amp; ocii amatorem, qui de pace agerent, quum fex annis nbsp;puchr regnafletjT icini vencno abfumptus eft.Longobardi,T endelind einsnbsp;vxori, pr manfuctudine amp;: comitate nimiapoteftatem feccrc, quern virumnbsp;optaret, eum libi fumere liccre, cumque fe pro rege habituros pollicentur. Atnbsp;ilia optato Agilulpho Taurinatum duce, ad fe venire iufl'um, ex aufpicato ( vtnbsp;paulo fupra dittum eft)coniugauit.Mediolanicelebrat nupti, vbi omniumnbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confeniu Longobardorum rex ille declaratur.Quum habenas imperij AgiluL
phus,quiamp;Mago didus cft,accepifl'ct,Agncllum Tridentinum epifeopum, vt captiuos rcdimcret, amp;: de pace cum Gallorum r^e ageret, miiifl'e fertur,cumque omnia c fententia peregifle aiunt. Eo tempore prccdcnte maxima fieci-tate,inauditalocuftarum multitudofubfequuta,quabfumptis biennio longcnbsp;latequefegetibus,grauiflimamItalifamemrcliquere. Comctespermcnlcmnbsp;in clo vilus.Munulphus, mful fandi luliani dux,quia Francis le dedidcrat,nbsp;a rege clus eft. Gaidulphus Bcrgamcnlis dux,quiarcge dcfecerat,cidem re-conciliatus nonfuilfedicitur. Hocetiam tempore beatilfimus Gregorius Dia-logum de Vitis fanctorum,Tendelinda regin dicauit. Cuiusgratiam ita pro-j meruit,vtcius opera Agilulphum rcgem,cxterosqueLongobardosad veram.
fidem.redcgcrit,ecclelias deprefl'asleuarit, exadoscpifcoposrcftitucrir. Ro- manus autem patricius,amp; Hcxarchus RauennaRomam profcdus,inter rede-*nbsp;undum, ciuicatcs a Longobardis occupatas in prillinam didoncm redegit.Ex nbsp;his potioresfuere, Sutrium,Polimarcium,Hortum,Tuder, Amelia, amp;: Pcrulia.,nbsp;Quod vbi Agilulpho nunciatum eftj Ticino flatim cgrcflus.tumultuario exer-nbsp;eitu Perullamcontendit. Graui vrbem oblidione, cum Marilione Longobar^nbsp;dorum ducc,qui ad Romanas partes dcfeccrat, circunducit. Handmultis pftnbsp;diebus,capta vrbe,Marifioncm ad fcdedudum,repciinadefedorem^ortc in-*nbsp;tcrcepigpopulataregione,magnaprdaditatus,in Cifalpinam Gal iani rcuer-3 fus eft, Eiusaduentu cum Grcgorij pontificis animus admodum confternatusnbsp;efletjTcndclindx reginx implorataopc patrocinioqj perpetuum cum Ag^lul-pho fdus iniuit. Quod in diui Gregorii Epiftolis intucri licct,quibus de connbsp;ceflapace, ingcntcs regi rcginq; Longobardorum gratias agit* lifdem quoq;nbsp;temporibus Bauari,quum in Sclauos irruilfent, fupcrucniente Auariim Vnno-rumve rege ad intcrnccioncm vfque cduntur. Et Childcpcrtus Francoruiunbsp;rex vnacumvxorc vcncnopotionatuSjintcriit.Eadem qiioque tempeftate Vnnbsp;ni, qui amp;: Auares didifunt, Pannonia egrefti, Turingiam inuafcrc, grauiffmanbsp;cum Francis gellere bclla. Burunnichildis regina, cum Theudeperte amp;*nie-odorico,nepotibus adhuc paruulis,in Galliaimperabat.Dataingentipccunia,nbsp;4 Vnnos regno exegit, ipfaque Guntranno mortuo ,cum nepotibus regnauit.nbsp;Tunc pacem cum ChacannoVnnorum rege, amp; Agilulpho fadamtradut De-fundo Romano patricio, ct Hexarcho Galhcinus rite fucceftit, qui cum AgRnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
lupho paulo pft pacem iniuit. Agilulphus quoque ctmTheodoricoFrancorum rege perpetuum fdus pcrculfilfe traditur. Mahumetus pfeudopropheta, quileges Saraccnis dcdit,in Arabia nafcitur.ZangulphumVeroncnlium,Gai-duiphum Pcrgamenfium duces, quamuis bis data venia pertinacius rcbellan-:'nbsp;tcSjvltimofupplicio is aft'ccit.Infcquentianno non modo maritimam finus A-driaticircgionem,fed paulo poftTranfpadanampcftilentiagrauis inceft'it.Poftnbsp;hc horrenda fignafubfequuta, haftx in clo fanguinolenta:,amp;lux per totamnbsp;nodemapparuit,hc portendre mala.Thcodcpertus rex Gallorum, grauil-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
mum Clothario patrueli conflidum intulit. In fcquenti anrio, Ariulphus dux
Spoletanus, quiFaroaldo fuccclht, diem obiit, Etquum ante mortem,aducr-fus Romanos, apud Camertes bellum gererct, viloriamadcptus 5 mox fuos milites pcrcundatus eft, Quifnamille fuerit, qui tarn fcllrenuc in prliogefle-ric.RelpondentibusilliSjFuilTe Principcm, Prxpollcntiorem fuilTc (inquit)iplt
-ocr page 160-li ANT. B O N F I N R E Ra V N G A R.
vidi, quippe qui fempcr me proprio adurgcntc hofte, elypeo protexit. Deindi Spoleto appropinquansifpedlata diui Sabini bafilica, vbi corpus eins rccondi-tum eft, interrogauit, Cuifnam ilia foret des. Quum refponderent, Sabininbsp;cfl'e cemplum,quem inuocantibus milicibus prfto imper adell'e aiunt equonbsp;repente defiliit. dem ingreflus vifa Sabini imagine, hune mox eumviruni,nbsp;qui inter confertos hoftes pugnantem fe protexerat adiefto iuramento,fuiflenbsp;affirmauit. Ex quo mox creditum eft diuum Sabinum, pientiflimum militumnbsp;patron, Ariulpho adhuc Chriftian religionis expert! deelfenoluifle. Ariul-pho Tcndelapius dux gnatusqj fucceflt.Eodem quoque tempore, diui Bcne-ditli cnobium,in Cahno monte fitum, Longobardis immaniter fpoliatuin.nbsp;Mortuo Zotto Beneuentanorum duce, Agilulphi regis ault;ftoritate,Arichis fi-lius fubrogatur,ad quem diuPquoq; Gregorij extant Epiftol. His etiam die-bus Agilulphi filia vna, cumGodecalco Parmenfi, ab equitibus Gallicini pa-tricij capta jRauennam dutacft.Et Agilulphus fabricandarumnauium artifices,ad Chacannum Auarm Vnnormve ducmit,quibus quandam in Gallia infulexpugnauit.Item Tendelindaregina,beatiloannis bahlicam,ad duo-decimum lapidem fupra Mediolanum,in Moicia dificauit,prdiis ac facrafiinbsp;pelledili profuf donauit. Vbi quondam Theodoricus Gothorum rex,vtmol- ;nbsp;lis ftiuaret,amniflmvillam infano fumptu exdificatam habuit,diuq; al- i
pium vicinitate,amp; aeris falubritate tempeneq; alletus frequentauit.Ibid Teilnbsp;delinda fuperbum palatium erexit, vbi Longobardorumhabitum ritumqucnbsp;cernere erat.Qmbus mos erat ceruice ad verticemvfqueradcre, fronte ca-
pillos diferiminatos ad os vfque dimittere, veftimentaferre laxa fluitantiaqusnbsp;ac linea, Saxonum amp; Britannorum morc,qua: lymbo quoque colore vario ex-ornare folebat, item vti calceis adpollicem vfque fatifeetibus, eosqjligularuninbsp;multitudine obligate.Paulo poft Patauium, nequiequam relutante prldio,nbsp; Longobardis deficit, amp; Agilulphi iufl'u, iniedo igni abfumptum eft. Equita-tus, qui a^ilij gratia venerat,Rauennam redire permiflus. Eodem ctiam tempore perpetuum cum Longobardis amp; Auaribus i(ftuinfmdus,miflis quoque anbsp;Chacanno Auarm rege in Gallias Icgatis, qui earum regibus fignificarent, 1nbsp;veluti cum Auaribus,ita cum Longobardis pacem fieri oportere iudicaret. In-tereaLongobardi cum Auaribusamp;SclauisIftriamingrelfi,igni ferroqs oinnianbsp;vaftauere. Agilulpho regi filiusex Tcndelindain Moicia nafeitur, Adalaldus-In fequentianno, Longobardi montis Silicis oppidum inuafere. Smaragdus,nbsp;qui prisfuerat Rauennac pathcius,ex Vrbe GalIinicorepulfus eft. Maurici-us igitur quum annum vnum amp; viginti cum Theodofio,Tyberio amp; ConftaU''nbsp;tino filiis impcraflet,a Phocatand intcrficitur: cuius virtute Vnni deuiifti fimi,nbsp;quuriTadliuc bellum Longobardis cumRomanis obefl'et.Ob fili Regis capnbsp;uitatem, Agilulphus Mediolano profetus, Cremonam cum magnis Sclauo*nbsp;rum auxiliis, qu Chacanno rege Vnnorum acceperat, obfedit, quam duo- 4nbsp;decimo calendas Septembres captam diruit. Mantuam quoque parifuccefinbsp;expugnauit,Romano prfidio munitam.Milites autem cumimpedimcntis,R^nbsp;uennam tutos amp;incolures dimifit.Vulturniain ditioncmaccepta.Filia rgisnbsp;Smaragdo patricio, cum viro, hberis amp; fortunis reddita. Q^re pax inter Ro'nbsp;manos amp;Longobardosfataeft.Scd quum ilia Rauenaprofe;a,Parmampe^'*nbsp;eniflet, partus difficultate interiit. Hoc anno Thcodepertus amp;TheodericS#nbsp;Frcorum reges,aduerfus Clotarium patruum arma fumpfere,vbimultavtfm*nbsp;que hominum milia defiderata. In fequenti anno,Adoloaldus apudLogobafquot;nbsp;dos rex patredeclaratur,codemq} die Theodeperti Francorum rgis filia,nO'nbsp;uo Longobardor regi defponfata pronunciatur, quare perptua cum Francsnbsp;paxfubfequuta.Bellum eodem tempore graue ac perniciofum Francis cumnbsp;xonibus interceftit. Agilulphus cumSmaragdopatricio, fpe acceptamerce-de,rcdintegrauit inducias,qUo anno cometem quoq; apparuifle tradunt. CoHquot; Inbsp;fentiente Phoca,amp; fedente Bonifacio pontifice maximo, ftatutum fuit, Eccle-fia Romana caeterarum caput effet, quamuis id Conftantinopolitana fxpc
I*
DCADS I. LBR vi. nt vfurparc tentaflet. Eadem etiam tempcftate, Chacannus Vnnorum rex, quos y 5 8;nbsp;Auares appellauimus,habito maximo deletu, per Illyrieum Italiam ingrelus,nbsp;tftriam Forum Iulium incurfat, oppida ac pagos diripit, amp; incendie. Cuinbsp;quum Gifulphus cuminftruta Logobardorum acie,qui Foroiulieniibuspr-crat, occurriflet, ab innumera hofhium multitudine eircumuentus occubuit.nbsp;Cteri defperatis rebus,in finitima oppida fe recipiunt,relidis caftris,oppido-tummunitione fe tuentur. T omilda Gifulphi ducis vxor,cum bis, qui pugnanbsp;fupererant, in Forum Iulium fe recepit. Chacannus belli fuccefl'um fequutus,nbsp;acri Forum luli obfidione coercet. Duni mnia luftrat,qua potiffimum parle te expugnari qucant,adhuc virent! etate formque confpicuus,T omilda in vi-fum continuo hoftem exarfit. Clm per internuncium llulta mulier Chacanninbsp;coniugium petit,quod annucrit,ciuitatis dedftionem pollicetur. Accepit rexnbsp;cnditionem, portas fibi patefieri poftulat : quod quum ilia feciflet, ingrelfusnbsp;hoftis prter pata oppidanos paflim ex dit, populatur omnia, vrbem inflam-tnat. Omnes qui cdc fuperfuerant,captiuos abducit.In finibus Pannoni fenbsp;Collocaturum pollicetur, fed in Pannoniam reuerfus, abatos captiuos xtatenbsp;grandiores,advnum omnes obtruncat : puerorumac mulierum, cterarumqjnbsp;terum prdam viritim diuidit. Profpeta Vnnorum immanitate, Gifulphi nbsp;Aomuld filij, confeenfis equis fe fuga prxripiunt. Grimoaldus tantum puernbsp;to ab infequetibus capitur. Qm quum ab Auare captiuus duceretur,clariirimungt;nbsp;facinus aufus,cxfo qui pribat hofte,rcfugit. A dhibitisqj fratribus prcoci for-ltudine fe ab Auarmferuitute vindicauit,muliercsacpucri omnes, Vnno-tuin gtaui feruitio prefl. Tomilda,qu tanti mali caufafuerat,vtiibi promifla^nbsp;ptftari viderentur, vna tantum note, Chacanni regis thoro potita. Deindenbsp;^uodecim Auaribus conceifa, qui afliduo coitu indomitam eiuslibidinemfa-barent. Incampodemum adpalum alligatam,iaculis configi, confixamque adnbsp;i^cccinpalo praefigi imperauit.Dignum quidemlibidinoliflimafminafuppli-ciumBarbaro cxcogitatum fuifl'e cenitur ,quippe ququalemiaeruit, eftnbsp;fbrtita maritum. Inaudita mulieris audacia,amp; imperiola libidine ccepta,qunbsp; ^Ppetitui^qum patri,fuorumque faluti confulere maluit. Contra ver eius fi-lihaudquaquam matris intemperantiam fequut funt,fed conferuad tafti-tatis gratia,ne Barbaris procacibus contemerarentur,pulcherrimum ac fum-ntalaudedignumfacinus excogitarunt. Pullorum carnes mamillis fuppone-bant,qu ex calorc contabcfcentes,teterrim odorcemitterent.Irruenres connbsp;tinuo proci, quum cas manibus tradare occpere, olidum ftorem abomi-lati n modo dimittere,fed execrari cogebantur, qudo Longobardas omnesnbsp;olentiflinias exclamabant. Quum virginitatem fuam ita propugnaifent^ diui-hoquidena beneficio promeruere,vt honorificentiflima connubia fortirentur:nbsp;nam altra Alanorum regi,Bauarorum altera nuptui tradita fuifle dicitur. Poftnbsp;4e Gifulphi mortem, quem Foroiulienfem ducem fuifle diximus, T alTo amp; Caconbsp;filij fiicccfrere,qui regionis dominatum pariter obiere.Hc regio,qux his fub-flita fuerat, Sclauorum parte, qu Azellia dicitur, ad Meclariam vfque pro-lendebatur.Q^re ad Rachis vfque tempora,Sclaui,^ Dalmatiam ae Iftriamnbsp;itiundarant, Foroiulianorum veligales fuere. Hos igitur fratres, quum Gregorius Romanorum patricius Opitergium iuflhfet accerfi,vt rafa ex more bar-bafilios adoptarct,vrbem ingreflbs,a collatis infidiis capi ac obtruncari prxei-pit,allatoque Taflbnis capiti,vt prmiflafacinorofiflime prxftarct,barbamab-tafit. Cxfis his duobus,GrafuIphus patruus dominatum oceupauit. Quod Ra-Qoaldusamp;r Grimoaldus inique ferentes,confcenfa nauicula in Samnium traic-Core,ad Arichim Beneuentanum, fuum quondam pdagogum peruenerc, nbsp;fluo honorific excepti, filioruin loco habiti funt. His quoque temporibus,nbsp;iijortuo Tafilone Bauarorum duce, Garibaldus eius filius ad Aguntum Scla-profligatur. Qui infolcnti vioria elati,dum agrum late difeurrunt, paflm-Sac rrdantur,rcumptis Bauari animis pariter amp; viribus,eos repetunt.redin-prxho,ae reeuperata praeday infugam vertunt, palantesqj fuis finibus
-ocr page 162-lil ANT. B O N F I N 11 REK. V N G A R.
ciiciunt. Sclaui ( vt in primo libre retulimus ) regionibus tranfftrianis pro* nianarunr,atq; Iftriam amp; Dalmatiam occuparunt^eamcp fe Sclauoniam dixenbsp;re. Primas fedes trans Danubium non rcliquere,exquibus Boemi, Poloni, A--nbsp;maxobij due Ruteni, amp; Roxianiadhuc permanent, item Bulgari, qui Myliasnbsp;occuparunt,eandem linguamretment. Qiiin amp; Vandali eodem glofl'emate v-tuntur,qui lub Genferico rege Hifpaniam,deinde Aphricam occupart, quorum reliquias, Vindelicos, Saxonibus conterminos plcriq; tradidere. Ego au-tem ctra,potius Vandalos, Vindelicis longe celcbratioribus vetuftioribus^nbsp;populis denominatos iudicarim. Agiulphus fpe cum Romanis amp; Francis in-ducias fecit. Eo tarnen anno, quo Sclaui miferabiliter Iftriam, cfis prfidiisnbsp;populati funt, Tbeodepertus rex Francorum fratribus cfus eft. Arque Clo-tarius,vtfolus regnaret,Theo3oricum pattern intcrfecit.Et paucis pft menli-bus Agiulphus, quum annos quinque ac viginti regnaftet, extremum diemnbsp;obit. Adoloaldus cum Tendelindamatre in regno fucceftt.Paulo ante Phocasnbsp;ab Heraclio patricio cfus crat.Regnans cum sfilio Tendelinda decern annos,nbsp;inter Longobardos ac Italos paeem feruauit. Multas inftaurauit eccleftas,Bar-barico bellocollapfaSjingcntiqs cas donatiuo exornauit.Sedquum filiusadin-faniam dcclinafl'et, regno confeftim eiicitur, amp; in locum eius Ariodus fubro-gatur,qui|]uum duodecim annis imperaft'et,mox extinftus eft. Rotheriusquenbsp;creatus,qui quamuis iufticiqj cultorefl'e videretur,Arianatamenlabeconta- *nbsp;buit.Duos inquaqueciuitateepifeopoSjob Arianamhrefmpaftus eft. A Romanis demum per Aionem Arichis Beneuentani duels filium,infani pharma-
co potionatus, priftina fapientia plane defecit. Sed ad Heraclium redeamus, cuius prclarum facinus, quod in Danubij ponte patrarat, ne fine magno qui-dem fcelercprtcrirc poftcm.Hicenimpoft initum imperiuanno quinto,gra-uilfimo Perfarum hello vexatur,quippe quorum rex Cofdroas, Palftinam in-fanis copiis ingreffus, cunta ferro igniq; vaftat. Hierofolymam capit, vbi no-naginta h^minum milia immaniter trucidata. Crux noftri Saluatoris aufertur,nbsp;in captiuitatem patriarcha redigitur.Expugnatur mox Damafcus.Sepulchriimnbsp;Domini noftri,nefcio quaremoratus religione,fubire non aufus, ncq; fanfti^' nbsp;fimftm id iacellum pollui aut dirui paifus eft. Exorari ab Heraclio nullis vnquanbsp;precibuspotuit, vt acceptis quibufuis vedigalibus quotannis,facramvrbemnbsp;relinqueret,crucem reddcret,amp;: patriarcham.Sed paulo pft AlcxandriameX-pugnat, totamqj gyptum, amp; capta Carthaginc, Libyamin ditionemredegK-Heraclir IS defperata pace, Conftantinum fibi filium fubrogauit, quern Sergionbsp;patriarchs, amp; Bonofo patricio commendauit. Ipfc relifa Conftantmopoli,nbsp;com^arato ingenti exercitu, per Scythiam in Perfas iter fecit. Beatiftim Virginis iconem iccum tulit, mortali nequaqua manufatam. Gazotem venir,vbinbsp;Cofdroas efle folebat,qui quum hoftemaduentaffe nouifiet,in Perfidem aufu-gienSjfubaduftisqs fegetibus,vtpabulo commeatuqs caterer cxcrcirus,in Peril- 4nbsp;dem fe recepit.Duos Heraclio cum magnis exercitibus duces obiecit,quorumnbsp;altcri SambacjSabaro alter! nomen crat,quos traieto Euphrate Roman co-pi fortiter expugnarun?. Perfam gigante proceritatis, Imperator lancea innbsp;ponte transfodit. Saiim tertio fibi occurrentem fingulari certamine, diu Virginis numineadiutus, exfuperauit. irruente mox grandine, ex hoftibus multinbsp;cecidere, Romana acies illfa permanfit. Cofdroas poftrem Razatam prfe-duni, colledis vndique copiis,oppofuit. Qui pari faro cum ingentimultirudine,amilfis vigintifeptem militaribus fignis,vilt;ftus occubuit. Nonduminfolen-tilfimus Cofdroas animo confternatur, quippe qui diuinos fibi honores infti-tuerat.ProDeopalfim coli,amp;regemregum,amp;dominantium dominumgen- fnbsp;tibus appellari,ex edicto mandaucrat.Turrim fibi argentea dicarat,illucefcen'nbsp;tibus lapillis exornata.Item folcm lunamqj cum ftellarum varietate confixerat,nbsp;coftruxeratqj thronum, amp; demiflos bine imbres,amp; tonitrua fulminaque men-tiebatur. Ad poftremum coatis vndique copiis,innumerisqj gentium auxilhSnbsp;filius Heraclio ad Danubium occurrit. Quum hinc Perfx, hinc Romani con-ftitilfent,
-ocr page 163-DECADIS I. LIBE'R VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij
ftitiflent,multaque antehac calamitofavtrinq; prliainterccffiflentjimpcrato-rcs ambo fuprapontem Danubij, quernTraianus vitis olim Dacis erexerar, fingulari certamine depugnarc decernunt, vt vtriufque reipublicfaluti bacnbsp;dtintaxat conditione coniulerenc, viloriquicunq; foret, ex compobto omnesnbsp;vitro cederent,amp; imperata facerent. Qmim in pontem Imperator vterque de^nbsp;fcendifl'et, nuncupatis vtrinque vjjjtis, conferto duello, Heraclius tandem no-ftriSaliiatoris numineadiutus,Barbaruminterfecit. Opimalefu Feretriofpo-liaretulit. Perf omnes,parta Victoria, vitro paniere, amp; orthdoxafideinitiatinbsp;funt. Ad bc Syrochius,Cofdrom pattern,fratremque Medarfem Heraclio fe.
Io proditufum pollicetur, li regnum Perfarum bbi delegarct; Oblatamconditio-nemaccepitHeracliuSj dum modo pons ad Ty^rim amnem eredus, Romano prabdio feruaretur.Deinde quum in Perbde contcndifl'et,Cofdroam in tliro-nofedentem cum filio interfecit. Syrochium regno pra:fccit,ponnque Roma-numprlidiumimpofuit. Crucem Saluatoris, abahagaza regia, Hicrofolymanbsp;retulit. Sed illud dictu perquamadmirabile,ncquaquam pratermittendum.nbsp;Q^mport vrbis,qu ad montemfpedat Oliueti,Imperator paludatus,equonbsp;phalerato inuedus,crucem dextra ferens,lingu!ari pompa appropinquaflet,repente congruentibus vtrinque lapidibus obltruitur.Muititudo infolenti mira-culo perculfa, extantem in clo crucem, amp; angclum porta: dcfidentem fufpi-
io citjlc verbarefercntem, Quando Rexclorum, adredimendum genus hu-* manum,hanc portam ingrediebatur,Heracli,non paludatus, n equo inlidensnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
purpurato,non coronatus,fed humilis afelli tergo inuedus intrauit,vt fuis cul-^ i toribus, bumilitatis relinqueret exemplum. Ad bc ne minor! quidem ftupo-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re,qum ltitia Imperator affedus,depobtis triumphalibus ornamentis, nuCiS
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pedibuSjlinea vefte fuccindus,profufo lachrymarum proHuuio,fiimpta cruce,
j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum vniuerfo exercitu progreditur. Obftruda iamdudum porta,amp; cedentibus
; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxtemplo lapidibus patefada, Imperatorem crucem elata manu ferentem ad-
' niibt.Sequebaturamp;innumeramultitudo,qu alternatimmodulatd^antucon ; cinebatjO crux fplendidior aftris : deinde ibi, vnde ercpta fuerat, reconditur.
3 Quinetiam odotatilfima Perbde ira,m Palxftinani vfqud'prouinciam^am (vtaiunt ) fubfequuta eft. Sed ad Longobardos reuocetur oratio. Defundonbsp;ftib Heraclio, Aricbi Beneuentano duce, Aio blius dominatum fufcepit, cuinbsp;Radoaldum Grimoaldumq),fratres minores natu,vltr paruiffc fcrunt.Qmimnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vix hicannum vnum, amp;:fex menfes quiet dominaretur, ecce Sclauorum clai-
ifiSjhaudprocula Sipontoltaliam adoritur,pagos amp; oppidapopuIatur,Aionem temer prodeuntemobtruncat.Q^d quum fratres cognouiirent,cum tumul-I tuario exercitu extemplo fubueniunt,fternunt Sclauos,abadam ad littoralpr-damrcuprant,cterosquifuperfuerant,fundiint, fugantque. Eodemfernbsp;tempore,Rotarius Longobardorum rex, quicquid Lunenb portu ad viterio-nbsp;nbsp;nbsp;
4 remvfque Galliam interiacet,inditionemfuamreccpit.pitcrgi,quodTau-1 ribum amp; Forum Iulium interiacet, diruit. Impcrantc quoque Heraclio Ma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
humetus,quem aliqui Arabern,Perfam pleriquefuilb^volunt, nobili ptre na-tus,Deos gentium adorante,matre veto Hebra, atque Ifmabelita, quum acri foret ingenio, amp; Cbriftianorum confuetudinem non abominaretur, pftifcranbsp;fualege,magnum animarumparauit exitium. Se magnum terniDeipropbe-tam dixit^ multos Abatq; Apbric populos, in perniciofam opinionem afl'e-ruit.Quosfalfa religione infeds,Saracenos Sara,legitima Abrah vxore,apnbsp;pellari iuirit,veluti lgitimes diuin promiffonis fuccefl'ores .Hune quida Gernbsp;manus fcriptor,qui fand terr itincrarium rite confcripbt, amp; ex perledo Al-
y chorano multa retulit,Saracen cuiufdan,dum per Arabiam iter facerct,amo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
F - ^^corrcptumfuifletradit, quaquumefflagitatumcoitumimpctrarenonpo-tuiflet, mox afellam, qua inuedus erat, ex indomito libidinis ardorc conipref-fit. Mortuo Radoaldo Beneuentano duce, Grinioaldus germanus rite fuccef-fit, Samnitibusque annis quinque ac viginti imperauit, vir domi forisque pr-ftans. QuippequiGrcorumclaflemjadGarganummontcm ea tcmpelfate
1 ij
-ocr page 164-114 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
defccndcntem, vtcleftis archangeli templum, ingenti donatiuo ditiflrtli popularetur,vlnma ftragc confecit.Rotharius rex Longobardoi uni leges,quasnbsp;mente duntaxat antea leruarant, in codices redegit, editaqj regia nominauit,nbsp;vita Confiante iniperante exceflit.Rodoaldus filius mox regnum iniuit, Giin-dipergam Agiluiplii amp;Thendelinda: filiani, vxor duxit. Hac optim parentis exemple, diui loanis Baptift bafilicamU^cinimagnificofumptu fundauit,nbsp;veligalibus fundi ample donauit. Adulterij apud vnum talf polhilatur, Ca-rellus eins feruus rege implort, vtfu domina: delator ad lingulate certa-men fibi prouocare liccret, vt veritas ex hoc penculo regin pudicitiam eui-dentiffim tueretur.Datadimicandi copia, delator populo fpete fuccubuit:nbsp;quare reginaomni crimine libgrata,inpriftinamreftituitur dignitatem.Rodo-aldus rex, vt plenque tradidere,quinto fui regni anno, in adulterio deprehen-fus interficitur.Aripertus G doaldi filius,qui Thendclind frater fuit,rexcrc-atur. Saluatoris demad occidentale portam exaedificat, annis noucm rgnt.nbsp;Regnum Bertarito amp;Godepertofiliis delegatum.Diuifo regno,Bertaritus Menbsp;diolani,Ticini Godepertus imperandi fibi federn optarat.Suborta dilTenfione,nbsp;GodepertusadGrimoaldum Bencentanducem,regno quoq;,virtuteacfapinbsp;entia non indignum,legatummittit, vt qum primm aduerfus fratrem fibi o-j)cm ferat, pro referenda gratia germanam pollicetur. Contra legatus,prternbsp;mandatarcgis,cum ad occupandum Longobardorum regnumhortatur,quddnbsp;fratres rcguli,fadafeditione,ad interitumredigere conantur, comparatis eue-ftigiocopiis,properare mtatur.Grimoaldus acceptalegatione,omnes adoccupandum Longobardorum imperium ,ingenij vires intendit. Filium fibi in Sa-mnio lufficit.ipfc dcledamapu Ticinum cotcndit.Qui nuptiarum caufa,aGo-deperto in regia exceptus,intentis legato infidiis, Godepertuminterficit,oc-cupat rcgnum.Quodvbi Bertarito fratrinunciatum eft,quiMediolano,diuifonbsp;regno im^crabat?3ito citius in Pannoniam fugam arripuit, ad Chacannumqnbsp;Auarum regem fane peruenit.Rodelindam vxorem,amp; Cuntpertum filium re-liqnit, quos BeneuentumGrimoaldusrelegauit. Sedlegatushuiufcemaliau-toi^qui Garipaldus didus eft, TaurinacftimduX, non diu fraude iftafrui po- 1 'nbsp;tuit. Nam in templo Godeperti famulo cfus eft, qui dumfui dominifatumnbsp;vlcifcitur,mortem fubire minim formidauit.In Beneuentanorum deinde du-ciim manus,Longobardorunirecidit imperium, quamuis ex cadem genre foret. Confirmaco nanque regno Ticini,Grimoaldus promiftam fibi Godepertinbsp;fororem,vxorem duxit.Samnitium exercitum,cuius ope regnum adeptus erat)
ampliftm donat dimifit, quos dimittere noluit milites,feracib. prdiispro-fuf donauit, Sed poftquam Bertharitumad Chacannum Vnnor regem tras-fugifl'e nouit,ad eum continuo legatos mittit.Quibus fignificat, vt aut Bertha-ritum inimicumregnoeiiciat,autfra(ftuminterVnnosamp;Longobardosanti- nbsp;nbsp;$
quLimfdus credat. Quare Bertharitus ab Vnnorum rege cxtemplo dimiflus 4' eft. Qui,quando,qu tutius fugeret,non habcbat,amp; Grimoaldumclementilfi-mumefle nouerat,fi ad4nimicumfugerct,fefacilioremapudbenignumininiinbsp;cam veniam inuenire pofte reputauit, proinde hac fpe in Italiam redit.Qmiinnbsp;ad Lndern Pompeii veniflet, Vnulphum familirem fuumj ad Gnmoadu^] gt;nbsp;Ticinumprmift, quieius nunciaretaduentum, aepro explorataGrimoaldinbsp;benignitatc Bertharit profugum, ad ipfum qum ad Barbares confugere m^t'nbsp;luifte,diceret.Grimoaldus audito nuncio,commiferatione percitus dementernbsp;admifit, atque nondum fufpicione correptus, honorific tradauit* Sed quiiprnbsp;hunc tota vrbe aftedatis frequentari nouifletjveneno ftatim medio tollennbsp;nbsp;nbsp;1
dunielTe cenfuit.Scd aftu fretus, fub contumeliofi ferui perfonaobdulas in' dias Bertharitus euafit,ad Gallosq; fuperatis Alpibus trasfugit. Q^m rex eiin^nbsp;Vnulphi amp; ferui manu arte euafifte cognouiflet, vtriufqi fidem qum maxi- :nbsp;m laudauit, afliimptos in cubiculariorumnumerum, eandem fibi finem pef'nbsp;foluendam exorauit. Bertharitus in Longobardos Narbonenfem Gallininnbsp;concitauit. Galli fuperatis Alpibus quum in Aftenfeni agrum defcendiflot,
-ocr page 165-D E C A D I s I. LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;izf
pulchro ftrategemate chifi funt. Grimoaldus enim fimulata fuga,metque in-caftraGalls integrarelinquit. Irruentes Galli, quutnLongobardorum ^aftrainuafiflent, acvinijCterorumjue commeatuuin copiaminuenilTentinbsp;ottuna elati lautiffim litentiflimque cocnarunt. Intempefta nole, vino fo-*^noq; grauatos Grimoaldus ex infperato aggreditur, ac tanta cde per caftranbsp;graflatur,vt Gallispauci inpatriamredirent. Locus pugnxhaud procul abnbsp;Aftavrbe,adhucFrancorumriuus appellatur,ab annofalutisfexagelimofecun- 6 Cz.nbsp;Qofupra fexcentefmum. Conftans Imperator,quum Longobardorum fcrui-^10 fuos Italos vlteris premi,tolerate non poflct, Athenas primo defcendir,de-de comparata ingcnti claflc,Tarentum nauigauit. Quacunq; iter fecerat, o-^nes Longobardorum vrbes expugnauit. Luceriam,opulentam Apuli ciui-ritem diruit. Mox Beneuentanum agrumingrefs,lat omnia mifcet,amp;popunbsp;btur,vrbem fubinde acerrima obfidione circumducit. Romoaldus dux Bene-'icntanus Grimoaldi regis Longobardorum filius, Sefualdumalumnum cofe-ftimad pattern mittit, qui grauiflmam oppugnationem nunciet, amp; auxiliumnbsp;^nploret. Mandata dilig ter pcragit alumnus,Grimoaldum cum magno exer-properare iubet.Qmim ad vigelmum Beneuento lapide perueniflet,Se-fcaldus a rege preire iubctur,vtclcm vrbem ingrefluSjfiliopatris auxilium pr-fto fignifcet adfuturum. Capitur Grcis internuncius,qui quum itineris fuinbsp;aufain,amp;: rem omnem retcgere cogeretur,rit omnia enarrauit. Conftans va- nbsp;diflimas hoftium copias reformidans,de folueda oblidionc cogitabat. Q^dnbsp;facerct,acNeapolim fe reciperet, Gifam Romoaldi fororemloconbsp;bldis iibi danpoftulat,data obhdefdus percutitur. Sefualdusad muros vr- nbsp;ducitur, ab Imperatore cdo(ftus,vt Romoaldo patris aductum nequaquamnbsp;'^peftdum efte diceret. Contra ille produdus exclamat,Bono (inquit) animonbsp;^ftoKomoalde,quandoquidem pater prfto aderit,proinde nil tibi cum boftenbsp;turpi conditione pacifcendm. Me autem, quia fola mors manet, pro ex-P^Ofata fide,liberos cum vxore commendatos habeto. Adhuc plura febiicien-Liuflu.,caput continuo abfciiTum eft, baliftqj impofitum, in vr-^tniacitur. Quod vbi ad Romoaldumdelatum eft,amp;multis lachrymis, crcnbsp;P^f^ntibus ofculis excipitur, atquehonorificetiffimo demum fepulchro recn-Imperator cognito Grimoaldi rgis adutu, foluta obfidione Neapolimnbsp;Ptoficifcitur. In itinere ad Calorem fluuium Mitala Campano comit, baudnbsp;^ediocriftrage afficitur. Saburus quumviginti miliahominum ab Imperato-^^'luum Neapoli moram traberet, impetraflet, pollicitus fe cum hoe tantumnbsp;^^ercitu Longobardos expugnaturum,haud procul Beneuento Romoaldonbsp;^uinternccionem vfq; fuperatur.Q^m omnem in Longobardos opera Conans Imperator clufifl'et,ad crudelitatem, fuorumq; rapinas animum courtit.nbsp;yiiym Romam venifret,amp; Vitallianus pontifex maximus,cum vniuerfo colle-facerdotum,adfextum vfq; lapidem officij gratia occurriflet,duodecim tannbsp;l^min Vrbe dies fuit: earn ornamentis omnibus, amp; neis quam maxime fpo-*^ir. Pantheon tegulis neis,quibus telum erat, exuit, Conftantinopolimqsnbsp;P^^ttftulit. Repetita Neapoli, Rbegium contendit. QiAm in Siciliam traiecil-l^^hSyracufis moram longam traxit : ac nil aliud egit,nif quod Sicibam, Cala-tiam,Apbricam,Sardiniamqj pari fuitia fpoliauit.Qmn amp; maritis fpc vxo-abftubr,parentibus filios cripuit,aureaargenteaqj fimulachra, amp; preciofa nbsp;mplisvafafubtraxit,facrilegia,cdes,rapinas amp;latrocinia Verre frequentiusnbsp;f ercuit. Syracufis demum in thermis exfus eft fuis. Poft Imperatoris interi-h fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperiumvfurpauit.Qm quum imperare pcrgeret,aduenran-
Conftantino Conftantis filio, vna cumexteris coniura-gt;^ui Imperatorem interfecerant,cxfus eft. Q^m hxc Saraceni audiuiflent, I Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alexandriam gyptumque incurfarant, magna cum clafle Si-
inuadunt. Syracufas ingrefli,patrata maxima ftrage, omnia diripiunt,amp; jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conftans Roma abftulerat: mox abata ingcnti prxda, A-
^udriamrepetunt. Eo tempore, Ticinum fxua peftilentia vno anno defti-1 iij
-ocr page 166-ANT. B O N F I N 11 R E R.' V N G A R?
tutum. Ignis niaximo omnium terrore dies deeem in coeo cmicuit, incubc^ re mox imbres vfqueadeo fui, Se ita horrendafrequentique fulmina, vt bo*-mines iuxt ac pccora de clo tata caderent. Q^areeo anno tantalegumi*nbsp;num copia fucceflit,vt Icgi omnino nequiuerint, quxautemnegletafuerant,!nbsp;Vitro renata ad maturitatem peruencrc. Grimoaldus,quum omnes Beneuen-tanorum fnitimos populos in ditionem fuam rcdcgiflet,pacato SammOjCam*nbsp;pania amp; Apulia, Ticinum rediit. Thrafmundo Campano comiti, ob operamnbsp;libi bene nauatam aduerfus Conllantem,filiamfpopondit.EietoTatonc,Po-tatonem Spoleto prfecit. Poftquam Ticinum reuerfus eft,Lupo,cui regni gu nbsp;bernationcm abiens delcgarat,ob malam infolentemqs adminiltrationem val-de fucccnfuit,quare ille male cfcius rege dcfecit.Grimoaldus,ne inter Lon-gobardos ciuilc belum fufciwirct, ad Chacannum Vnnorum regem lcribit, vtnbsp;e Pannonia in LupumForoiulianorum dueem caftramoueat,grauinmovi-rum bello caftiget. Chacannus,coa:a ingenti Auarm multitudine, mandatanbsp;peragit. Inuadit maximo impetu Foroiulianos,cun(5taincurfans diripit.vaftat-que.Lupus inllrucfa occurrit acie,tribus diebus continuata viloriahoftcis in-fequitur,quarto,fupcrucniente Vnnorum multitudine obrutus, inter confet-tillmos holies cum fualegione occubuit. Ctcriful fugatiqs, in proximafefcnbsp;oppida rccipiunt,agcr vniuerfus in lioftium potellate,defertus maxima ex par- ,
te diripitur,amp; intlammarur. Quum vaftatione Auarcs haudquaquam defifte nbsp;rent, Grimoaldi lire ns admonentur, vti bello fe iamabftinerent, quando fatnbsp;prenarum Lupus expcnderat,quin amp; bine decedere lubet, quodni continuo
fccerint,accrrimum Longobardis bellum interminatur.Mittuntur Ticinuinnbsp; Chacanno legati,qLubusbxc mandatafuerant, Vnnos agrumForoiulianumnbsp;nunquam relituros, quando qucunqiie bello parta fuerant, ftultillimum foret, prombilo pendere,qu autem iure belli compararant, fe armis afl'crturosnbsp;Grimoaldus quum bellum fe propediem indilurum minaretur, coram lega-tis,quando bellum inftarct,fe Longobardorumexercitum recenfurum elfe f-mulauit. In tranfiielione, quiimpauc forentcopi, eadem faepe agminare-petebantiir,vtmaximus videretur exercitus.Hoc legaticommento a bellode- fnbsp;terjiti, infanas Longobardor vires Chacanno referunt, quo vn perculfusnbsp;clufus,vaftatarcgione,inPannoniampra:daamp;:rapinis onullus rediic.Anapbri-tus Lupi filius, CaruntumadSclauos planeconfugit,ratus corumauxiliis,in-uito ctiam Gnmoaido, Foroiulianorum dominatumrccupcratur. Sed longenbsp;a!iter,ac fp.erarar,cucnit : agrum ingreirus,ad Nemas oppidum continuo fuga-tus,ac cfus eft.Vetarius Vicentia oriundus, Foroiulianorum duxcreatiir, vbnbsp;bello amp; pace clarus, qui parua manu irriientes etiam Sclauos grauiter afflixit.nbsp;Grimoaldus in bello Grcorum, omnes de ipfo mal meritos cumulate virusnbsp;eft. Ne eius quidem populus Romanorum oppidumimpun dimibt,naincau-tam die pafchalis fabbati ciuitatem adortus, omnes ad interitum vfq; cecidit,nbsp;vrbem vniuerfam diruit, qu noftra vix tempeftate refurgere potuit. Opiter-gium,vbi T aftbn amp; Cacon fratres cb fuerant, fundi tus ita deleuit, vt vix ho-die veftigia pauca repeaantur. Alcco Bulgarorum dux, Grimoaldo fedes libinbsp;dari poftulauit. Qm Beneuentum ab eo adRomoaldumfilium miflus, Sepia-no,Ouiano amp; Ifcruia,ac plerifquc defertis vrbibus donatus eft. Et earn Bulgari Itali regionem incolucrunt,qui quamuis Italanunc lingua vtantur, propri-am tarnen ne adhucquidem omnino dimiferunt. Grimoaldus Longobardo-rum rex, ob fratam ex arcus intentione venam, quam vt medici comprimrent , mala venena appofuerant, Beneuenti diem clauftt, non minus confibonbsp;quam robore praeftans,vir ad obeunda pcriculafatis audax,caluo capite,amp;tdc' 'nbsp;mifta barba. Corpus,indiui Ambrolj balilicam,Ticinum eft relatum.Garim-baldusfilius regnum init, fedBertharitus invlteriorem Galliam re'cgatus, re-pctitaltalia, Garimbaldo regnum abftulit,amp;:ailnis odto regnauit. Cum Cunt-perto verbflio, annis deeem,liberatori Dco baftlicam adTicini fluentaeX-dificauit. Rodelinda vxordiu Genitriciinfuburbano,quod Pcrticas ap'
pellati^
-ocr page 167-DECADIS I. TIBER VII t
{cllant, nobiliflimam dem crcxit. Quum diu quictc regnaflet, cccc Halaris Tridentinorum dux, rcpctina dcfctxonc ocium Longobaidorum interccpit.nbsp;Tridenti obfefTus, acin regia caftra fadacruptione, fugatis hoftibus obfidioncnbsp;fcliberat.Cuntperti dcmum opera regi conciliatur, amp;: paulo poft eiufdcmpre-cibuSjBrixianam prfcturam ab inuito rege afl'cquitur,quippequi fpius ab-nuens exclamauit, In Cuntpcrri filij perniciem id futurum. Vita dcfunCtus adnbsp;Seruatoris dem,ab Ariperto ptrea:dificatam,fepultus eft. Longobardorumnbsp;tandem regnu quum ad Cuntperti manum rcdigerctur, Halaris bencdciorumnbsp;inimemor,quum Brixianorum dux eflet,duos muncribusfubornat,qui regemnbsp;collocatis ita inlidiis circumucniant,vt eius ad fe caput rfrant : quod li feec-^nbsp;tintjCumulatilfimam gratiam pollicetur.Dimifti abeunt,amp;: contra mandata fa-ciunt,Ticinum circumuagantc regem reuocant^'acinorofa mandata retegunt.nbsp;CutpertuSjCoato exercitu,aduer{us Halarimvirumingratifliinum caftra mo-uct. Collocatis vtrinque caftris, quum in Coronate agro confediflent, de lin-giilaricertaminc agi cptum, quod Cuntpertus nimis affedabat, detredabarnbsp;contra Halaris.Solenni tandem monomachi ftatutus eft dics.Seno diaconusnbsp;bafilic diui loannis Baptiftx, Gundiperga quondam regina dificat dum
pfe pro rege fubornetur, in certamenque defeendat. Q^d vbi fadumcft,fin-^ gularcm pugnam ineunt, diaconusque demum ab Halari obtruncatur. Vif ornbsp;dum elata dextra cfi caput oftentat, vt regia vidoria glorietur, exuta gaicanbsp;clerici caput efte compcrit.DcIufum fefe comperiens, grauitcr cxcandelcit,nbsp;nuncupatisvotiscxclamat,livcrxvidoriascompotemdiifeccrint.altillimumnbsp;clericorum teftibus puteum fe complcturu iaditat.Ad hare Cuntpertus in medium prodiensjfe hofti gloriofo ftatim oftert,promptaqj audacia,conftcrnatosnbsp;fuorum animos leuat.Inftrudavtrmquc acic,Halarimaltifllma voce prouocatnbsp;adfingulare certamen, vt Longobardorum faluticonfulatur Recufat Halaris,nbsp;quiaMichaelem archangclum fuprapilahoftium, diftrido enfc infeftum, ftbinbsp;videre videbatur. Exclamantibus cundis,iftumpr pauorehcc^rnete,in
30 vtranque aciem ecce pugna conferitur, rex cum rege, miles pariter cum milite congreditur. Strages magna committitur, demum Halaris Cuntperti r^gis dextra fuccubuit. Qw ex Halari fuperfucre, palantes amp; prcipitifuga corre-ptosamnis Abdua plane corripuit. Halari caput abfeiftixm. Foroiuliani antenbsp;initumprum, neutram partem fequuti abiere , ctcri magna cdc confe-dij pars tarnen Cuntperti longe fuperior. Senonis diaconi corpus, quia pro re-'nbsp;gia fide vitro fatum obierat,magnifico fumptu pro loannis Baptift balilica fe-pultum.Cuntpertus vidor Ticinum reuerfus, decarfis hoftibus honorifice trinbsp;umphamt.Dum in GalliaCifalpinahare aguntur,Romoaldus dux Bcncuenta-nus Tarentum,Brundufiumque,amp; vniuerlam Saftntinorum oram capit,amp; an-
40 nosibifedecimdominatur. Poft quern Grimoaldus, qui VlindaCuntpcrti fo-roremfibiconiugauit,tribusannis Samnitesgubernauit. Huie Gifulphus frater plane fucceffit,qui decern amp; feptem dominatus annos,ex Vnniburgi vxorc Romoaldum fufeepit. Amphridus, quum Foroiulia^um dominatum, inuitonbsp;Cuntpertorege occupaflet,ab eoque defecifl'et,paulo poft Veronae deprehen-fus,Cuntperti iuflu oculis captuseft.Hocetiamtempore Cedoaldus Saxonumnbsp;rex,qui in Britannia confederunt poft maxima Bella, quin patria geflcrat,adnbsp;orthodoxam fidem conuerfus Romam contendit, Cuntperto pro dignitatenbsp;exceptus, honorificentiflimque dimiftiis. Qmimad Sergium pontificem pcr-ueniflet, facro baptifmate initiatus eft, amp; paulo pft vita Romx exceftit. Cor-pus in diui Petri bafilica fcpultum, fortunx in diuinu vfum omnes ex teftame-tocrogatx.Cuntpertum duodecimannos rede dominatum, mox vitain obiifL,nbsp;fe, Lintperto gnato adhuc puero Longobardorum regnum dclegafl'e, Aufpran-dumquetutoremadhibuiirctradunt, quern vixodo menhbusrcanafl'eferunL
-ocr page 168-12,8
AN T, BONFINII RE R. VN G A R.
parato exercitu ,cumLintperto rcge apud Ticinum conflixit. Inclinatis hofti-bus,Lintpertum in pugna viuum cepit. Aufprdum in Recomacinam infulan fugicntemobfedit.RothritumjBergamumconfugienrem, capta vrbe in fuaionbsp;poteftatem redegit, rafaqj barba in notam infignis ignomini, Taurinum relc-ganit,vbi paulo pft obiit.Lintpertus in balneo,eius iuflu, paucis pft mfibusnbsp;faffocatur.Oppidum inftil, qu Aufprandusfugerat,pariterexpugnat.Auf-prandus adTeutpertum Bauarorum duccm, per Rhtos confugit, vbi fex an-nis fuifte fertur. Sigiprandus ver eius filius, ab Ariperto deinde captus, oculisnbsp;priuatus eft:cxtcri ver ciuscognativariis fuppliciis aftedi funt. Alter Auipra-di filius,minor natu,in carcerem conietus, cuius tenellam adhuctatemmi-feratus, non folm omni fuitia carerc voluit, verumetiam ad pattern venicn-di poteftatem fccit, Qmquur ad regnum euafurus eflet, diumaeumnuminanbsp;indulgentilfim trataripermifere.C^areLintpranduslibcrtate donatus,in Banbsp;uariam continu ad pattern proficifcitur, cuius aduentus Aufprandummirifi-c recreauit.Sedne parem quidemfortunamTheoderada mater,amp;Auronafonbsp;ror,fortitx funt, qudo ambabus in vincula conietl:is,abfciflis auribus amp; nafo,nbsp;quum alterutra reginam fe fore gloriaretur, dchoneftat facis. Poft Adonisnbsp;mortem, qui Foroiulianis prfuerat,Ferdulphus Liguria ortus prxfeduraninbsp;init, qui dum Sclauorum vidoriam aft'edat,maximaiaduraprouinciamaf-fecit. Nam dum temeraria Sclauorum exercitum audaciacircumuenire con-tendit,afpernatus loci iniquitatem,vn cum vniuerfis copiis adinternecioncmnbsp;cfuseft.Cui quumCorbulus inmagiftratu fuccefliflet, quiaregiammaicfta-^temlferat, exedis oculis miferrim vitam duxit. Sed Penno longe prftan-tior,prouinciq5 commodiorfuit,qui delegatumfibi munus mox accepit. Hicnbsp;omnes pupilles, quorum patres in belle Sclauonico occubuerant, fane coegit,nbsp;amp; vn cum fuis liberis pari charitate ac ftudio educauit. Eodem fer tempore,nbsp;Gifulphus Beneuentanorum dux,Goram,Hirpinum,et pleraque Latiioppida
kxiiuipnus neneuentanorumaux,V3oram3H.irpmum,etpicraquc JLatiioppia j occupauit.incendio amp; rapinis cundta turbauit. Sed loannis Romani pontificisnbsp;Ianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A * _ Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a A V ZX U ZW A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AA lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.A A A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;____ .A
pia legatione muneribusqs fedatus, Beneuentum fe recepit.Idem eadem quo-que tcmpeftate,Aripertum Longobardorum regem,Scotias alpes Longobar dis olimvfurpatas,quapoftolic fedis elfe coneuerant,fponte reftituit,ma-ximoquc pontifie! reftitutam donationem, aureisqj conferiptam literis mifit-IndemortuiTrafemundi locum,qui Spolctanus dux erat,Farnaldus filius fub-rogatur.Hxc Iuftiniano,Leone,Philippo Anaftafioqj imperantibusgeftafunt.nbsp;Tune Aufprandusiamexado nono exilij anno,quumTcutpertBauarorunrnbsp;ducem ad Italicum bell fufeitaflet, coadis magnis copiis, Italia inuafit. Haudnbsp;procul Ticino cum Ariperto conflixit, quamuispari fercfpead vcfperumvf-nbsp;nbsp;nbsp;j
que pugnaretur, tarnen dum noxprlium dirimeret, iam Bauaritergavertere cperanr. Sedquum Aripertus dimiffis caftris Ticinum rediiflet,hoftibus animos addidit,contra fuis ademit.Mox fadi pnitentia dudus,quum in vlterio- 4^nbsp;rem Gidiiam fugere decreuiflet,auro oneratus,dum Ticinum amnem tranfiia-rc contendit,plan demergitur,duodccimo regni annodefundus. Cuimos e-ratjdiflmulare perfonam^iclm ciuitates amp; oppida fualuftrarc,percontari qua-les hi forent,qui indiciagererent,quomodo populiregeretur, quis de fe rumornbsp;amp; opinio foret. Humili femper vefte fupellediliqj contentus crat, quin etiainnbsp;legatorum nihil immutabat aduentu. Poft Ariperti funus, Aufprandus Longo-bardorum regnum alTequitur, vixq; menfes trois imperauit, vir ingenti virtutenbsp;ac fapientiaprxditus. Sed omnium mox Longobardorum confenfu, Lintpran-dus ad regni faftigium euedus eft. Anaftafius hoc tempore Philippum in pri-uatam vitam redigens,Romanum imperiumvfurpauit.Theodofius ab exerci- Inbsp;tu imperare iulTus, Anaftafium cxpulit. Et tune gidium fanditate ac fapien-tia claruiflTe ferunt.Tybens etiam tara inundatio fucceflit,vt fuperatis longe ri-pis arua traxerit, plures in Vrbe domos fubuerterit, ponte mylio ad valuasnbsp;vfque diui Petri baflic inundarit, amp;in via lata ad duodecimum vfque palmunbsp;excreuerit. Theodofius Leone imperio ciedus, ac facris initiatus, priuatamnbsp;deinda
-ocr page 169-tgt; E C A D I S I. LIBER V 11 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii?
deinde vitam dcgic. Eodem fere temporc Mauri, qui occupatas deccm aiinis Hifpanias tenuerunt, quum Gallias inuafl'ent,non fine magnafuorumilrage,nbsp;victi rediere. Saraceni quoque tribus annis Conftantinopolim, in caftrisamp; innbsp;vrbe vfaniente pellilentia,obfederunt.Re tandem infcla,in Biilgarorgen-tes,qu Danubium accolcbant,irruere3amp; ab his reiedi,quum clalfem abeundi gratia confeendiflent,tantum ex tempeftatenaufragiumperpeflifuntjVtpaunbsp;cieuaferint. Conllantinopoli trccentahominum milia ex pellilcntia periere.nbsp;Q^im Bulgaros inuaferunt,duo triginta Saracenorum milia occubucrc,cxnbsp;lennaufragio abfumpti. Rgnante in Italia Lintprando Longobardorum re-*5 ge,inter Gregorium pontificem Romanum amp; Leonem imperatorem orta dif*nbsp;cordia. Qiwre aduerfus pontificem Paulus Hexarchus initaliam miifus eft,nbsp;quo interfecfojin demortui locii Eutychius fuft'cus eft.In quo quidem bello,nbsp;diuifa Italia, Antepharum Longobardorum ducem,pontificiauxilia prbuiflenbsp;conftat. Quin amp; comet duo, diebus quindecim in Italia vifi, quorum alter,nbsp;exoiientem prcedebat, contra occidtem folem fubfequebatur alter.Hc e-tiam tempora Pipinum Francorum regem, principem clariflimurn protulere,nbsp;qui cant fortitudinis ( ne dixerimaudaci) fuifte traditur, vt traiedto Rlienonbsp;cunivno fatellite in hoftem irrucrit,cumque in cubiculo cumfuis refidentemnbsp;ttucidaritjinultaqj bellacum Saxonibus, amp; maxime cumRapotto Phryfiorumnbsp;to rege profpcr gclferit. Sed vt ad Longobardorfi rcs reuocctur oratio, cfirina- ,nbsp;to Lintprandus regno, fuorum infidias cognator aequo animo pati coatus eft*nbsp;Atptoipcrcxaudaciafuccefiitexitus.Rotharius cognatus, quumadconuiui-uni euni inuitaflet, vt interepulas domi obtruncaret, fpe deinde fruftratuSjde- nbsp;teis infidiis, vn cum filiis cfus eft. Alpium prterea Scotiat donarionem,nbsp;Lintprandus rex pontifici Romano cfirmauir, filiamqj Theodeperti Bauaro-rum regis,apudquemfucratrelegatus, duxit vxorem, vnamque tantum fiamnbsp;exealufeepit. Eadem tempeftate Penno Foroiulianorumprqfectus,quum bisnbsp;terve grauem Sclauis conflifum intuliftt, fuorum vltus iniurias, pgeem de-mumeum peregrina genre ctraxit. Deindequum Saraceni Sardinian!adortinbsp;jo diripuilTentjac tcmplapallm direptaamolirentur,Lintprandus diui Auguftininbsp;corpus,quodibi clic nouerat, magna mercedercdcmptjTicinum cum fingu-lari pompa tranftuiit, honorificentilTimoqj fepulchro donauit. Paulo poft Ra-uennam obfedit,clafleq5 oppidum continuo captum diruit.Paulus etiam patri-ciustunc Romam quofdam fubornatos mittere voluit, quiGregori pontificem interficerct.Sed quum Longobardi, Thufci Spoletanique aduerfarenturgt;nbsp;Rauennat concilium difl'olutum eft,nihilqi decerni potuit, Orta deinde internbsp;ptificem amp; Longobardos longe maiore difeordia, Lintpradus myli oppi-da,vtputa Feronianum,Montcinbcllium,Bruxeta, Pcrticcta, item Bononiam,nbsp;Pentapolim amp; Auxinium,amp;: paulo pft Sutrium vi cepit, qu poft dies aliquot
4P Romanis reddita funt. Eodem quoque tempore, Leo Imperator omnes diuo-rum imagines quum deponi comburiqs iulfiflct, iuflaq; detretftates morte mul* dairctjGermanum patriarcham intercedcntcm,magiftratu abdicauit, Anafta-fiumq; fulfccit. Deindefrequens aduerfus Leonem Romhabitafynodusc-pifcoporummille,quorum facro cfultodamnatus eft Imperator. Romoaldusnbsp;dux Bencuentanus Guntperdam, Auron fororis Lintprandi regis filiam,vxorem fibi coniugauit,ex qua Gifulphum tulit.Quadefumfta Ragimundam fum-pfit, Gaidualdi Brixiani ducis gnatam.Item inter PennonemForoiuliarium dunbsp;cem amp; Calftum patriarcham orta diirenfione,captum pattern tyrannus ad canbsp;ftel um Pogium,quod mari prominet,in vincla coniecit,immaniterquetratfta-o uit.Audito Lintprdus fcelere valde fuccenfus hominc munere abdicauit, Rachis in eius locum filius fubrogatur,qui Pennonem patrem, ad Sclauos transfunbsp;gere volcntcm rcmoratus,regi reconciliauit.Sed paulo pft regis edifo, paternbsp;cum cteris filiis in vincla coniedus. Rahis Foroiulianor dux Carnorumnbsp;regioncmingrefl'us,quam Carniolam nunc dicunt, Sclauis olim occupatam,-tapinis 6 incendiis cunda vaftauit, patrata ingenti ftrage, multos hominc#
-ocr page 170-ip ANT. B O N F I N I I R E R. V N G A R.
acpccora abegit. Quinetiam his fer temporibus, Carolus primi Pipinifilius^ Francorum rex,Pipinum filium ad Lintprandum mifit, vt ex more gentis cxfanbsp;coma, in locum filij doptaret, queir deinde Lintprandus honeftidim dona'nbsp;tumremitad Carolum. Item palo poft quum Saraceni Galbas iteruminua-fl'ent, magnamqj Narbonenfis Gallipartem vaftaiTent, baud procul a Nar-bona bis Carolus Martellus occurrit,ac magna hoftium cfa manu,ne ignobi-lem quidem vitoriam retubt. Prterea quum in fequenti anno rediiflent,nbsp;Arclatum quoq; oppidum captum amolirentur,Carolus fibi difffus,Lintpran'nbsp;di regis auxiliumimplorauit,cuius opcSaracenosfudit, fugauitqj. Poft bac o-mnia, Lintprandus bella,quaduerfus Romanos iniuerat,fbciter gefl'it:pra-terquam id, quod ad Arir^num geftum eft, vbi fe ablente cfus eft exercitus:nbsp;amp; quod ad victim Pilcumj quum res Pentapli moraretur: amp; quod in Rauen-nate denique agro, quum H ildeprandus regis nepos, amp; Peredeo dux Vicenti-nus Rauennam occupaiTent. Vbi irrentibus vndique V enctis, Hildeprandusnbsp;capitur, amp; interficitur Peredeo. In fequenti quoque tempore,Romani fupC'nbsp;riore vitftoriaelati, Agathone duce Perufiae prfetfto ,ad occupandm Bono-niam contenderunt, vbi Peredeoamp;:RothariusBuIgarorum principes caftranbsp;habebant. Qui comperro Romanorum aduchtu eos aggrefll non fine magnanbsp;ftrage fugarunt,quum Conftatinus Leonis filius, extinio ptre imperium ac- i
ccpiflet.Sub hc tempora Trnfemundus duxSpolctanus,quumLintpran-
do Longobardorum rege,poft reconciliationem defeciflet, ad Romanos con-fugit,publicamfedem impIorans,qucmEthannus dux Romanus vn cum po-
tifice defendcndumelTe cenluit.Rexirafuccenfus vrbemRomamobfeditjde-
indc foluta obfidione, Ameriam,Ortam,Pa!ima,Marium, Bloramqj Romanis ! abftubt.HiIdericum Spoletanisducefubrogauit, moxBeneuentumpetiit, vdnbsp;poft Romoaldi mortem, Gifulphum eius fibum Logobardis patri fuftetuni,nbsp;immaturumadbuc ducem, magiftratuabdicaret, Hildebradumqj nepotemc*nbsp;fubftituqfct.Ticinum deinde reuerfus lt cum Romanis fcederc,quum in ad-uerfa valetudine de morte dubitaret,huncnepotcmregniconfortcnifuccefib- -rcmqs cftituit. Sed Romani paulo poft pace ditati, Tranfemundum in Bene-1 jnbsp;uentumreftitui decreuere.Fauitetiam eiGondeftallus BeneucntanorumdiiX,nbsp;qui poft Gregorij mortem ducis, tyrannideminuaferat. Item Stephanus patri-cius,quumfc Gondeftallicopiis plan coniunxiiret,Marfos,Furconios,Valuennbsp;fes, Pinnenfes^j Spoletanx ditionis populos ,inTranfemundi potcftatemaC'nbsp;cepit.Tranfcmundus poft hc, reliqua rccuperauit, quamuis crimine ingtati-tudinis in Romartos caVere non potuit. Qiium Lintprandum cum maximo c-quitatu, multisque cohortibus Romani propediem rediturum intelligercnt, a inbsp;Tran'femundi focictate,licet ingrati,deficere noluerunt. lundis vncaftris, adnbsp;Fortun fanum Longobardis occurrunt, in fyluis prlium extemplo coferitur.nbsp;Vbi quum Rachifius Foroiulianus dux,fingulari certaminc Longobard qucnnbsp;dam Spoletani ducis cquitem, inproxiniamex equo paludem praecipiteme*nbsp;giftet,reliqui mox iniquisperculfi aufpiciis,in fugm verfi funt.Stephanus Ro-mam rediit. Lintprandi Spoletum obfedit. Mox captis finitimorum oppidb,nbsp;nd Vrbem caftra mouere ftatuit.Sed interea Gregorij fecundi pontificismaxi'nbsp;mi mors intcrceftit, cui Zacharias Grcus plan fi.tcceflit,qui quum aduerfusnbsp;Tranfemdum,Lintprando auxilia mififtet,Romanos rgi cciliauit, amp; Lonnbsp;gobardis ablara,ex compado recepit.Tranfemundus,defperatis rebus,fe vitronbsp;Lintprandi tradiditpoteftti,dimilfaqjtyrannide ad facerdotium fc redegit.A-grandus Lintprandi nepos Spoletanus poft hune dux creatus eft.Sedqu Lorinbsp;gobardorum rex, qu reftitucre promiferat, long difterret, pontifex ad cunj )nbsp;Narniam vfqueprofedus eft. Cui rexad odauumvfquemiliarium,prxftandinbsp;officij gratia tunc occurrit,fediq; apoftolic non modo ciuitates quatuor exfonbsp;dercfpontcreddidit,fed Sabinumquoquepatrimonium,quodanniscircitefnbsp;triginta Longobardi poftcderat.Item Narniam,in Picentibus Anconem,Chu-mam, Sutrinum deniq; agrum dono dedit.Ticinum reuerfus,in fuburbio diu
-ocr page 171-DECADIS I. LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijf
Petri bafilicani,multaquc templa nobiliffima xdificauit, in regia Saluatoris x-dem dicauit. Demum quu annos triginta amp; fex mfes apud Longobardos gloriole rcgnalfet, vitaexceflit, corpus in Adrian! bafilica fepultum.Hunc muitis virtutibus illuftre ferunt,quando vir fumma prudentia,ngularipietate, itemnbsp;bcncficcntia fuifle fertur. Bauarorumoppidamulta vi cepit. Francorum pa-cem,amp; Auarum,quos Vnnos quoqucdicimus,amicitiamdiligcntiflimc ferua-uit. Poft Lintprandi mortem ,nc diu quidem Longobardorum durauitimpe-rium.Nam Rachis qui fuccellerat,Romanis in felt us, Zach an a potiheisfuafu,nbsp;reheto regno monaftica vitam iniuit, Aftulphus frater qui fuccei'erat,qu Rd-inan.os fibi ftipcndiariosfaccrecontcnderec,Stephanus pontifex in Galliamnbsp;profeduSj Pipini Fracorum regis auxilium implorauit.Q^cum maximis Gal-lorum copiis Italiam ingreifuSjfufo fugatoqs Longobardorum exercitu, Aftul-phum regem ad Ticinum obhdet, atque artftiffima obfidionc, ad faciendamnbsp;deditionem compcllit. Pontihei vitra Rauenn amplilTimum hexarcharum,nbsp;Ariminum, Concham, Pifaurum,Fanum, Vrbinum, Gales, Luceolos, Narni-am, amp; in Picentibus Elim, amp;:Senogalliam,amp;pleraque oppidadono dat, Longobardis ablata. Conftantinus Imperator omni fcclereimbutus,quuminnbsp;Chriftianos in Oriente longe lateqs graflrctur, fandorumq; imagines deponinbsp;iiboleriqj ediccret, Stephanus pontifex Romanus,prophanum deteftabilemqjnbsp;principem abominatus,impcrialcm dignitatem, titulosqj omneis, in Franco- nbsp;rum reges, de apoftolica fede bene meritos,tranftulit.Pipinum cum pofterira-, Romanum regemdeclarauit, earn ctcris dignitatem interdixit. Per Bo-nifaciiim Maguntinum epifeopum, dclegata audoritate, Pipinum facro ( ex nbsp;niore) olco perunxit, atque fenatus populiqj Romani nomine ,patriciumcon-fulemqjpronunciauit.In fequenti anno Aftulphus de clo talus occidit, qunbsp;annis duobus amp; triginta regnaflet. In cuius locum Defiderius, Longobardo-ruinrexvltimus,funciftus cft,qui vix annis dec amp; olo dominaripotuit.Namnbsp;Carolus Pipini lilius,qui non immeritd geftarum rerum gloria,cx cc^nomen-to Magnus ditus cft, Adriani pontificis precibus accitus,Italiamque,veluti panbsp;ter feceratjcum maximo exercitu ingrelius,expugnato Ticino,profligatis paf-liin Longobardis,Dehdcrium regem cum vxore ac liberis captum,in Galliamnbsp;abdxit.Q^re Romano pontiftce,obrem optime geftam,confirmataimpe-randi dignitate, amplilimis titulisamp;honoribusdonatus, extimfto Longobar-dorum nomine,qui ducentis amp; quatuor annis in Italia plane regnarunt, in pa-triam rediit.
RERVM VNGARIGARVM DEA-
DIS PRIM LIBER IX.
40
Nte a m Longobardorum in Italia Carolo Magno de-leretur imperium, duobus circiter amp;: triginta annis Vnni,qui pofthac Vngari dili funt,Pannonias rcpetiilfc dicunturmamnbsp;fi eorum Annalib. fortalTe credidcriiflus,ab anno falutis qua-dragefimoquarto fuprafeptingentefimum, morte verb Ati- ynbsp;Ix trecentefimoprimo , Conftantino Leonis filio imperato-re , amp; Zacharia pontifice maximo. Cteri verb Scriptoresnbsp;niaiori ex parte, quas femel occuparunt, Pannonias nunquam deferuifle tra-dunt. Qimdinfuperiore libro,ex Longobardorum bellofacile coniicipo-teft, quibus cum Vnni, qui amp; Auares didi funt, longum fxpe fdus Cachan-no rege iccrunt, fpequc exato fdere magna bellageft'ere. Auares, quumnbsp;ledes fxpe mutalcnE,nontam rege,qum ab inconftantia(vtmeafert opinio)nbsp;furnpferenomen,amp; vctuftilmi Scythi fuere populi, magnacum Vnnisco-gnatione coniun:i,amp; pro Vnnis habiri.SedquumVindelicos occupallent,Banbsp;uarijVt plcriq; fentiunt, Bois amp; Auaribus appellati,nonnulli(vt fupr difl'erui-n^us)Boioarios eos dixere.Qu.arc deftitutas ab Vnms Pannonias, annos circi-
-ocr page 172-i5i ANT. B O N F N 11 R E R. V N G R.
ter treccntos aliorum adftipulatiohejhad facile reputarim.Neque tantum vi-rium duobus amp;:triginta annis in alina terra bi comparaflent, vt grauiffimuio Caroli bellum facile fuftinerent,nequefedes vacuas inuenire potuiflent,nimianbsp;vbertate Sc benignitate cli non modo finitimis, verumetiam remotiflimisnbsp;gentibus expetitas. Ncque eorum inficiantur Annales, exinanitas in reditunbsp;reperiifle fedes,quippe quasexparte Sarmatas,quos Polonos dicimus, tenuif-fe teftantur, Suathemq; Polonum Marothi filium,vt infra referetur,ad Danu-biuminuenifle lat dominantem. Vnni igituramp;maiorum hortatu, amp; eoruiunbsp;quiremanferant, litcris memoriaq; percitij reconditis ac afperis Scythia: fedi-bus,itcrum emigrate conftituunt, amp; cognatos hbi populos repetere plane de-cernunt .Emigrationis ftato die turmatim prodeunt,liberos, vxores^ pecora,^nbsp;vniuerfas denique facultatef abducunt. Superato Tanai, per Roxolanos, Saf'nbsp;matas,Amaxobios amp;Taurofcythas iter faciunt.Perdiuerfas genres agminadUnbsp;cebantur, quum innumera multitudo fimul iter facere non pofl'et, in itinetnbsp;manus iniuriis abftinebat,easque propulfarc potins, qumprouocarc videba*nbsp;tur.Spe dum aquatum amp; lignatum viri irent, ab incolis regionumaliquid iH'nbsp;ferebatur incommodi, quod diffimulatione potius qum ferro, ne quo fortenbsp;bello rctinerentur,vlcifcebantur .Tanto Pannoniarum defiderio trahebantutnbsp;vt legitimam curandis fpe corporibus quietem denegarent. lam inBafterna*
rum amp; Chumornm gentem fane peruencrant, amp;r in Beflbs amp; Albanos lat difnbsp;fundcbtur,quum longo itineredefatigati de quiete cogitabant. Multi SiculoSnbsp;qui extremam Daci partem cum Atila occuparant, amp; hucufquc tenuerant,
quamTrlfyluaniam nunc appellant,his in Roxolanos vf^ue,audito cognato-rum aduentu,amp; Amaxobios, quos nunc Ruthenos Rofliosve dict, occurrif'nbsp;fe referunt. Q^m fub Amadocis amp; Peucinis montibusj longo itinere defati-gatifubftitifl'ent, amp; de incolendis hislocis forte decernert, tanta montibusnbsp;aquilarum multitudo defluxit, vt non folm equos amp; pecora extera vnguibusnbsp;roftrisqj^eterent, verumetiam epulas menfis eriperent. Q^o quidem augti-rio ftatiua mouere perfuafi (tres in fuperandis montibus menis forte ctriuc-rant) diuinaq; numina fequuti,in Tranflyluaniam, in Vngari finibus pofitaiti rnbsp;penetrarunt. Quod quamuis Baftern,Peucini, Albi, ChumaniBelTiq} inique'nbsp;tulilTentjVngarorum tarnen impetum coercere nequiuerunt.Qmim in hac eX-tremaDaeix parte conftitiflentjnonprteribateos auita rgna recuperate noOnbsp;pofle, nequerecuperataferuare, ni more maiorum cunta vi armisqs agerenGnbsp;nnitimorum impetus affiduo bello coercerent.Qnare omneis militixeompo'nbsp;tes in feptemcaftra diuiferCjfeptemquoque propofuere duces, addidere pr^'nbsp;fedos legionum, centuriones amp; dccanos, vt rite omnia gererentur.Exercitusnbsp;quifque extrigintamilibus hominum,amp; otingentis quinquagintafeptemph'nbsp;ne conftabat. Nam in hac fecunda Vnnorum emigratione, ex centum amp; oonbsp;tribubus ducenta amp; fedecim homin milia,forte eduta funt,vt liberos amp; vXOnbsp;res ciim fortunis tutos haberent. Septem caftra pro exercituum numro diui*nbsp;fa, vallo ac foiraaltiffimamuniucre.Qinnamp; regio ilia, in hodiernvfque dieiynbsp;Septem caftra nomirtarffur.Septem duces, non folm pro fe quifque caftradt'nbsp;ligentifljm euftodiebant,verumetiam certatim fines, reielis finitimis,ampb'nbsp;arcnitebantur.Sed Arpadus Almifilius,ne minus quidem viribus amp;diuK^nbsp;qum nobilitatc, exteris prxpollcre videbatur. Matrem Almi, quum grauid^nbsp;eflet, aquilam perfomniumin grcmio, reclinato capite iacentcm,vidiflnbsp;morant, amp; mox ex vtero eius fluuium erupifle, cumq; quo longius per alinanbsp;oea flucret,eo maiora fibi augmenta fecifle. Ne mulier quidem cft fe amp; fu*nbsp;mn fruftrata,quando ex hac,gloriofa reg multitudo, in alina terra defluxit*nbsp;Quare Almus hinceditus, ab almo,quem Vnni fomnumdicunt, nomen accc-pit,cuius longiflmam profapiam referunt. Almus enim ex Elendo, ElenduSnbsp;ex Vegeco,Vegecas exEdo,Edus ex Chaba, Chabas ex Atila. Atilaex Bende'nbsp;cuco, Bendecucus exTurda, Turda ex Stemene, Stemenes ex Etheo,EtheuSnbsp;ex Opo.Opus ex Cadica^Cadica ex Bercndo,Berendus Suhhano, Sulthanus
ex Bul'
-ocr page 173-DECAD is i. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I3I
tx BulchOjBulchus exBalugo. Balugus ex Zainbure,^ambur xLecbelcjLe-
- 1 -r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;----
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;----- O' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-J
Cnclex Leuenta, LeuentaSexChulchaj Chiilchas cxOmpudc. Ompudesex Mifce, Mifccs ex Mica, Micas ex Bezture, Beztur ex Ruldo^ Ruldus ex Ganado. Canadus ex Buccne,Bucenes ex Bondofardo, Bondofardiis ex S ar came,nbsp;Sarcans ex Othmare, Othniar ex Radare. Radar ex Belere j Beier ex Clieare,nbsp;Chear ex Gene,Genes ex Gheledo, Gheledus ex Dama, Damas ex Bora j Boras ex Hunore,Hunor exNcmbtotho,Nembrothus ex Chufe,Chus ex Cham,nbsp;Cham ex laplieth lapheth dcnique ex Noe natus eft. Prterea Almns Arpa-dumgenuir,ex quoZoithan. Er ex ZolchanToxus omis eft, Genealogiahancnbsp;j/ vnde fcriptores Annalium Vngaricorum expifcati fucrint, nifi aut commentanbsp;cdiderint, aut maioribus per states ad pofteriorum cognitionem iftaperue-nerint, nondum compertum habeo. Et illud admodum mirari videor, quunlnbsp;ptopriis ifti fcriptoribus caruerint,quibufnam monumctis in Noe genus (quodnbsp;neque Grci,nequc Latini vcrc faditariint) referre poflint. Prifcarum fortaf-more gentium, parentes ifta libcris per fuccedentia fecula tradidere, quem-admodum de Longobardis fupra retulimus.Sed vt adhiftoriamredeamus,Al-inus virVngarorum fane clariffimus, Pannoniam, velutipromilftonis terram^nbsp;intrarenonpotuit, inTranflyluaniananque cfus eft. Qu are aliquandiu Vn-gari,antequam Pannonias peiletrarent, hie inter munita, qux diximus, caftra,nbsp;*'0 vncumpecoribus ac liberis quieuere, dum ne ingrataquidem ibi ocia trahe-rent,Pannoniaru vbertas, amp; Danubij ad aurcs fama peruenerat. Ad exploran- *nbsp;damigitur regionemtot votis optaram,habita condone, Cufidum Chundi fi-hum, ingenio ac viribus iuxtpollentem,mittendumeire dccernunt. Cuftdusnbsp;^iflus cum paucis comitibus,Carpathias in primis alpes fuperat,demde quum *nbsp;infpaciantes Daeix campos defcendiflet,traielt;ftoTibifco,per Metanaftas iternbsp;faciens,adDanubiumvfque peruenit. Profufiflimam regionem,vbcrtatemfo-li) Danubij parentis commoda, cliqj clementiam admiratur,neque temerenbsp;maiorcs in Pannomis ac Dacia conftitifte confpicatur. Suathem Sarmatam, amp;nbsp;Marothi filium,in Pannonialate regnantem adit,caufam aduentus Anandatanbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;Jo fingillatim exponit. Quum peregrina gente nouas fedes poftulari accepiflet,
nemediocri quidem ltitiaSuathesffcitur,legatum hilari animo excipit.Ra-
caftra rctulit. Arpadus infpefta terra,herbis amp; aqua,aduocata condone jomnia fentcntiacuenifte profatur: ex telluris S^hcrbarunl indicio,regionis clemen-40 tim amp; vbertatem aufpicatur. Mox cornu aquam irtfudit, altaque voce, Marsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
pater (inquit j tuqj parens Hercules, quorum ufpiciis, maiorum exemplo, almas tanlprocul Pannonias petiuimus,perptuas has nobis fedes cocedite.Ve-ftram hie gentemfiftite, erroribus noftris finem impqfiite, Danubiumque pa-tremnobis perpetuo conciliate. Ita dcnique vefttis numinibus nobis femper adcftc,ncab infeftis finitimis obruamur.Immo quado veftris aufpidis ducluqjnbsp;inilitamus,eas prftate vires,vt deorum amp; hominum propughatores vbiq; gennbsp;tium pridicemur. Hacc prxfatus,Marti ac HerCuli ptogenitoti Iftriana aquamnbsp;ex more libauit.Multasque viftimas patriis diis,per fingula caftra maaari edi-xit,fcr ab omnibus fliciter acclamatum. Poft quatUor dies frequens conuen-tits in Vngaros habetur,vbi omnium cofenfu plane deCernftur, euhdem virumnbsp;adSuathem remittcnduni,qui vt Pannoni principe terr,herbam amp; aquamnbsp;impetret, Vngrorum nomine, candidumequum^hippifrcnoq;ureo cinbsp;tum ei dono det,in grati femper obfequij fpeciem. Legatus quum ;m Suar lemnbsp;tcdiilfet, equumque dono dediflet, rem vfqueadeo gratam illinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Vtterrx amplitudinem pro arbitratu fuo impetrarit, Qmim ad fuos rediiftet,'
-ocr page 174-i
134 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rite omniarctulit, rcge callid impetrata,amp;nimiaquadam animi(ne dorio fu*
perarent) liberalitate conccfl'a. Hi tunc audaciamconcipiunt, Arpadus c cx-teris ducibus inuadendas cB'e Pannonias cenfet, veluti hrcditario iure recu-pcrandas. Refeclis corporibus, arma parant, ad prftitutum diem ftatiuamo-uent.Qmim montes Carpathios trancediflent, Dnubio^ appropinquafl'ent, j Icgatum ad Suathcm tertio mittendum cenfent,qui feptem ducum nomine -gnificarctjVt terra,quaequo vendiderat,extemplo deccderct.Qu^do Vngatirnbsp;Pannoniamtcllurem equo, herbam freno, amp;ephippio aquamertati, amp; is hxcnbsp;tria,immodicacupiditateabalienarat. Adhcille{ubridcns,equumligneacla ;nbsp;uacollidendumellercfert,frcnuminprata,ephippiuminDanubijfluentapro- Inbsp;iiciendum. Contra Vngarorum nuncius, Q^d ( inquit) illis bine mali facies,nbsp;quippe equumeedere iufl'is,noftris canibus efeam obietabis.Sifrenuminnbsp;prata deieceris aureum,aliqucm c noftris pabulatum forte proficifeentem, in- inbsp;fperata inuentione ditabis: l autemin Huenta ftramentumdcmiferis, pifeato-
. rcs forte beabismihiligitur cxbacrelucri facis.Proindefifolum,herbamamp; quam mercati funt Vngari,omnia coemifle videtur. Suathes liis auditis,intri-ftitiamrepentc conucrfus,dcletumhabet,tumultuarias quoque copias prx ti- jnbsp;more nimio compart, auxilia vndique cogit. Comparato exercitu, trans Da-nubium cadra locat,haud procul ab Vngaris,prodit in hoftium quandoq; connbsp;fpcchum, amp; per Icuis armatur milites pugnam aliquam aufpicatur. Concepta
tandem audacia, cum Vngaris, infeftis gnis plane congreditur. Fadoftatim
afperrim gentis agmine, inclinata acie terga vertit, Dum ad Danubium cum
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; fuis pafllm fugientibus fefe recipit,inftantibus hoftibus,dumprproperafefti-
natione amnem retro natare cptendit, cum maxima Sarmatum manu fane de-mergitur. Cteri in vlteriore Danubij ripa cf funt, perquam ab bis pauci ca-pti. Vtpacatiorcmregionem babcrent.bis tantum ignouifle placitum eft,quos ingu commerciaconciliarunt. Nam multi Vnni, qui poft Atilan in Pannonia rcmanfcre,Suatbis caftra fequutifuerant,nefcientes eosfbiefle cognatos.nbsp;Quiim S?ytbarummos eftet,vt quamuis plurcs in expeditione duces eftenr,v-nus tarnen potiflimusbaberetur, qui inducendo exercitu prcedebat, contra 5nbsp;in reducendo fubfequebatur: Arpadus inter cteros principat obtinuit, pro-fligatis incolis, traiedoDanubio, in monte, cui Noe nomen eft, caftrapofuir,nbsp;baud procul ab Alba.Qtmm diuus Stepbanus, Vngarorum rex Herclefandifli-*nbsp;mus, amp; Arpadi gencrcnatus,baud immemorfu gentis, qu ex aufpicatoinnbsp;boclococonfedcrat,dificauit.Scdnequaquam ab te fortafte fuerit,fi ducumnbsp;rite nomina profequemur, vnde nobiliflim plerq; Vngarorum familipro-nianarunt. Zobolcbus dux alter didus eft,vnde Cbiaciorum gens magna dc-ftuxit. Hic inPannoniae agro confedit,vbi Cbiacar fuit oppidum Cbacisx-diftcatum.VarenimlinguaVngatica,oppidmftgnificat. IdpriusZobolchum
didum, Zobolcbo conditore nomen accepit, deinde Cbacuarum appella- 4 tum,quod deinde Andre,Bele,amp;Leucnt temporibus,communi omnium Vnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;garorum confenfu deletum eft. Giula tertius didus eft, vndc Giulam Ladiflai
ftlium nominatum fuifl'oferunt. Hie in Tranflyluania,quum venatum profici-fccretur,fyluasque difcurreret, Albarn vctuftiflimam vrbem, multa Romano-' rum monumenta refcrentem, fuccrcfcentibus vndiq; vepribus amp; arbuftis oc-cupatam inuenit. Antiquitatem veneratus,adempto fttu inftaurarc ccepit, qn^ nbsp;ruha nunc Albarn f lulam appellant, non tarn Itilio, quam Giula Vnnorum duce jnbsp;nominatam. Saroltba buic erat ftlia, prxftanti fpecie, proceraqs ftatura, mul-tis fpc principibus poftulata,qua Gcyfa dux,Beliudi coftlio amp; ope,qui Chiu-lanum agrumlatc poflederat, vxorem duxit. Cbulas enim filiam Belindo de-fponfauitjVt aduerfus Cbeam fratr armamoueret. Qund quum fecilTetjfocerinbsp;iufl'u,poft eins obitum,legatum ftbi Cbulanum agrum vedicauit. Hine tertiusnbsp;Giula defluxit,qui quum Vngaris infenfus eflet, diui Stepbani viribus adadus,nbsp;in Pannonias emigrauit. Quartum ducem Cbundum dixerunt, cui duo fue^nbsp;fe filij, Cuftdus amp; Cupan, qui quum prope Nyrin amnem caftra fixiflent,nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad or tiro-
-ocr page 175-DEC ADIS I. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijy
,9
orthodoxam vbi fidem peruenere, nobilc cnobium erexerunt. Quintus I-chel vocatus eft,qui eietis Bulgar is, My liam occupauit,qui cum Boemis lin-gu coinmercio plane coiundi ftint,ibiq} diutius liabitafle fertur. Hine Zuar-^orum familia promanauit. Sextus dux Verbulchus,ad lac Pannoni, quemnbsp;Balatonem nunc appellant, caftra locauit. Vrfus verb feptimus, in Seio agronbsp;^onftitit. Caetera verb Vngarorum genera pro arbitratu fuo,ftbi fedes vitra ci-^faque Danubium inuenere. Et ab initio Dacia vfque adlllyricum,amp;: a Nori-cis amp; Germanis vfque in Getas, extremosqj Myfios eiFufi,patcntiflimas ( quasnbsp;diximus ) regiones inundarunt. Praeter ducum familias, innumerae quoque a-li fuerunt,pari nobilitate certantes. Poftqua Vngari gcncratim per vicos op-pida^ diuili funt,ad fubigendas m primis proui^cialiumhoftium rehquias ie-^cconucrtunt, necprius arma deponunt, quam Pannonias pacatasetheiunt.nbsp;Cum Vnnis amp; Auaribus,qui prius vnrant,fefe coniungunt,vnam rempubli-cain ftatuunt. Subiifdemfignis,pro cognationis iure commilitat,finitimorumnbsp;itiurias communi fortuna propulfant, amp; propagare Scytharum imperium o-^nino decernunt. Compofita igitur republica, amp; fedibus tributim a Septem-iam diftributis,ad propugnandam in primis Vngariam,Martialis ludicri a-^^am, Ingenium intendunt. Ex eo deinde tempore magna prouinciarum fadanbsp;^onfufto,quibus pro mutatione rerum, cocrccrc amp;: ampHficare terminos fapenbsp;^ontingit.Q^arc Vngaria,vtranque Pannoniam,Danubij ripas nequaquam o-*nbsp;cxcedentem,itcm lazyges, Metanaftas ac Daciam, hac Scytharum redun-dantialate compleiftitur. Ineptiflimos Vngarorum annales hie deteftari licet,nbsp;H^ippe qui bella multamcmoratu digna, qua; cum Germanis amp; Gallis gefta*
gt; prophana quadam obliuione prtermiferc. Nos autem banc temporum ^afturani ex Leoprando,cterisq5 fcriptoribus, quantum in nobis fitum eft,re-'nbsp;farcire conabimur. Dum occupatis vniuerfis fere Pannoniis, Vngari in nouisnbsp;ledibusfe componunt,regionem pacant, irruentiumqj finitimorum impetum,nbsp;tanquamabhoftibus vndique circumuenti,coercere nituntUf. Cargt;lus,ex co-gnomento Magnus appellatus,non modb rex FranCoruin.fed Romanus Impe-5 rator deinde creatuSjgrauiiTimum in Italia bellum, Romani pbtificis gratia,ad-uerfus Longobardos ea tempeftate gerebat.Nam quamuis femper variis expe-Qitionibus diftraherctur,omnes tarnen mira profperitate tranfegit.Non folmnbsp;inauditam animi mgnitudinem,fummamque fapientiam in diuo Imperatorcnbsp;rccognofccre licebat, fed religionem diuina amp; humana illi patrocinia fugge-yentein, cum inclFabili fanditate coniundam, in tanto principe quifq; poteratnbsp;Hitueri.Aduerfus Vanfredum Aquitani duccm,qui regia fide defecerat,ad-uc adolefccns Pipino patrcmiflus,Barbonium Clarumqs montem,amp;mtiltanbsp;oppida expugnauit. Fliciter ita pugnauit, vt Aquitaniamj in qua pater ftati-bus oftobelligerarat, Francorum ditioniftipendiariamfecerit. Mortuo Car-nbsp;nbsp;nbsp;
omanno fratre,quum Bertha cius vxor,prae nimia,qua in Hildegardam Caro-, 1 coniugem ferebatur, inuidia, Andoarij confilio, vn cum liberis ad Defide-rium in Italia plane profugeret,vt Longobardorum viribus,ab Adriano ponti-ce maxinio, filij fui reges Galli approbarentur, maximum, inter Francos amp;nbsp;longobardos diuconccptafimultas, bellum excitauit. Defidcrius pontificemnbsp;ratuSjinGallorum inuidiam,nquamCarlomanni filios reges approbaturum,nbsp;ein ncceflitate eum adigendum efle dccernit. Quare coalo exercitu In Ra-^^onatescaftramouitj^Fauentiam,Ferrariam,Comadum vi cepit. Pontificinbsp;lata repctenti,legattf fapc refpondit, fe de pace nihil,nifi cum pontifice pr-jo alt;fturupi. Archiepifcopus,trcsq; tribuni Rauennam pro viribus tueban-^iubfidiumquotidic pontifice poftulabat. Intcrea rnonte Fcretrum,Vrbi-^ni,Senogalliam,Eugubium Longobardi cepcre.Quin per varia loca late dif-OrrtmtjVmbriampaffimpopulantur,amp; Spolctum vlqe perueniunt.Legatosnbsp;pontificios iterum re infcla dimittunt, vrbis Roni obfidionem interminan-drianus vrbem munircnon definit, mox treisad Defiderium epifco-posmittit, qui Defiderio fi Romanorum fines hoftili nianuingrediatur, fubnbsp;m ij
-ocr page 176-ij ANT. BONFINII RE R. VNGAR.
anathemate ignem amp;aquam interdicant. Q^d vbi factum eft, pudore quo-dam rex confufus,Ticinum fe recepit. Ad que mox Caroli Legati venere hor-tanteSjVt oppida,qu pontifici rapuerat,vitro redderet, ld re infeta ad Caro-lumredicre. Succenfus iraadmodum imperator, maguis viribus in Italia con-tendit. Defiderius coatlis vndique auxiliis, Francos aditu prohibere conatur. Partem copiarum Carolus, permontem louis iter facere iubet, ipfe per mon-tem Ciniiium ingredi ftatuit.Hoftis Italiam Francis adiri nunquam poiTefp^nbsp;rabat,partim propter ea pracidia,qu aditibus fingulis impofuerat,partimpro-pter auia loca,amp; hoftibus ferc inacceflbilia, ququidem duo Deiideriumnbsp;ne frnftrata fiant. At vbi Carolum cum magnis exercitibus Italiam penetralfcnbsp;cognouitjdimiffis auxiliis,fe T^icini comuniuit. Adalgifium filium,amp; BerthaUnbsp;Carlomanni vxorem cumliberis Veronam mifit. Carolus quum inTranfpa-danam regionem defeendiflet, Defderij caufaTicinum moxobfidet,vniuer-fumq5 agrum populatur. Quod vbi Spoletani c Reatini cognoucre, extemplonbsp;diuo Petro,pontificiqs ditioni fefe dedunt, in Petrique bafilica barbamcapil'nbsp;losqj deponunt. Hildebrandum Longobardorum nobiliffim, Adrianus Spo-letanum ducem deciarauit,cuius poteftas Furconenfes nunc Aquilanos, Val-uenfes, Pmnenfes,Marfos,Piccntinos,Rcatinos, Interamnenisqj complete-batur. Omnibus quoq; Longobardis Romamtranfmigrare volentibus, viensnbsp;*in Vaticano pontificis auloritate datus.Parem quoque pontifici ea tempefta-
te deditionem fecere, ex Picentibus Firmiani, Auximates, Anconitani, qui in Petri bafilica,barba crinibtisque detonfis,fidclis obfequij iuramcnto,vt Spoletani fecerant,adati funt.Carolus Bernardum patruelem,cum magna parte co~nbsp;piarum,inTiciniobfidione dimift.Ipfe cum vxore ac liberis,quos Galliis e-uocarat,Veronamproficifcitur,vrbemfinecun:atione inpoteftatemfuamre-degit. Quando Bertha cum liberis Carolo ftatim fe dcdidere,Adelgifius Dfi-derij filius, ad Conftantinum Imperatoremaufugit. Omnes Tranipadanae xiquot;nbsp;bes,fataTpte deditione,in Caroli ditionem peruenere. Quum ad Pafchxfo'nbsp;Icnnia, Romain cum vxore liberisque veniflet, pontificis pedes perreuerentefnbsp;deofculatus, cumeo ac vniuerfo collegio facerdotum, bafilicas amp; cuntateiU'nbsp;pla luftrauit,perpetuum cum Romana ecclefia fdus icit.Donationcm Pip*'nbsp;no ptre fadani vitro confirmauit,in qua Liguria cum Corficainfula contine-tur. Surrianumadiecit, montemqj Berthecum, qulocainter Lucam amp; Pn^'nbsp;mam fita funt,item Parma amp; Regium,Mantuam 8c montem Silicis, ac vniuet* ,nbsp;fum deniq; Rauiiatem Hexarchatum,prterea V enetiam amp; Iftriam,quae Pn-roiulienfis ducatus erat,poft Spoletanum Beneuentanumq; ducatum adiunxn*nbsp;T iciilum reuerfus, Defiderium in deditionem accepit,eumq5 Leodium releS^nbsp;uit. Papi ac Mediolano Francos prfecit, qui Logobardos ad Alpes vfq;nbsp;fufos bene regerentjpacatosqs feruarent. Necnonamp; Beneuentanis, Foroiu^''nbsp;nisq; Longobardis, Francorum genre viros prpofuit. Bertham c liberisnbsp;cum in Gallias reduxit.Feftinauit eins redit Saxonum dira rebellio,quos fep^nbsp;domitos,vix annis tribut amp; triginta ad imperium,amp; orthodoxam fid redig^^^nbsp;potuit. Item ad Lippiam amnem Hcresburgiumerexit, ac ne quidnouinbsp;poffentjValidiffimum prfidium impofuit. Interca Saraceni,qui Aquitanis p'nbsp;ns incolebantjVt fuorege deficerent, auxilium Carolo poftulabant. Qpfnbsp;vbi is accepitjhabito ingenti deletu,cummaximis aduerfus Hifpaniam copj^nbsp;contendit,obfcdit continuo Pampilonem vrbem ampliffimam, eamq; diuunbsp;feiram,amp; tandem vicaptamfunditus cuertit. Dehinefuperatis Pyrenxisnbsp;tibus,peruemt Cfarauguftam,quorum ingreffu ira trium regum, qui Sarae^^nbsp;nis prerant, animi funt confternati, vt fuis viribus plane diffifi, Carolunam^nbsp;neribus exorandum elfe cenfuerint. Ibualas, Denifes amp; Alarius, SaracenorH^nbsp;tune reges erant. Bellum hac conditione diremptum, vt Hifpania citeriotnbsp;Vafeonia Carolo dimitteretur,ipfi in vltcriore Hifpania iniperarent. Eccc ilt;^^^nbsp;rum rebellant Saxones, gens bello afpera, amp; diuino cultu nimis alina,nbsp;bellum,decnio quidem, amp; vatio eentu geftum. Perdomiti tand funtSa^^^
-ocr page 177-D E CA D I S I. L I B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157
fles. Et Britones, qui Galli oram accolebant, in Caroli ditionem conceflere. Aragifius dux Beneuentanus, dum Campanias vrbes Coftantinopolitano fub-flitas imperatori, e deinde Pontifici, bi vendicare ftudet, Caroli iulTu ab in-cpto deftitit.Qm quum paulo pft Salerni diem nouiflimumobiift'et,moxfi-bj cum finitimis Grcis bellum ineunt. Nam adhuc Conftantinus imperatornbsp;amp;^Leo,qucunque Neapoli amp; SipontOjquamnuncManfredoniam dicimus,nbsp;inter Superum Inferumqj mare continebantur,fub ditione fua vna cum Sicilianbsp;retinebant, quin amp; Neapolis adhuc Grascis fidem inuiolatam plane feruabat.nbsp;Hac quoque tempeftate Conftantinus,quamuis paulo ante paratam in cos manbsp;gnam clall'em per naufragium amiferat,in Bulgares tarnen bellum redincegrat,nbsp;qui occupacas Danubij ripas in inferiore Mylia, obftinatius inuitis imperato-ribus retinebant, Bulgari poftulata pace, quamob imperatoris morbum facilenbsp;intpctrarunt,deftinatum bellum dirimunt. Sed intelleifta Conftantini feritate,nbsp;animiqj malicia,quinonliumanitatis gratia, fedmorbineceffitatepacem dedenbsp;rat,bellum inftaurant. Conftantinus gritudmelenta nondumgrauatus, cumnbsp;iflultis cohortibus,amp;: ingenti equitatu. Bulgares per Thraciam temere vagan-tes adoritur, incautos magna ftrage profligat. Cfis fugatisq; Barbaris, trium-phans Conftantinopolim ingreditur. Diro deinde elephti morboincrebre-Icente correptus obiit,eumquidemfortitus interitum,quifacinoribus fuis nonnbsp;ftiitindignus. Huie Leo quartus hfeditario iure fuccelfit, legataqj natur iure ptre vitia,fi per vitamlicuiflet, longe fpetatiora reddidilfet. Ad coercen-das Saracenoru incuriiones in Syriam profetftus, turpiflm rediit. Sacram co-ronam in fand Sophias facrario reconditam, publice ferre, lapiilorum amore^nbsp;flon erubuit. Dum apud Carolum, amp; Conftantinumquintum ac fextumhcnbsp;itageruntur, Vngari regnum non modo pacauerant, fed cum finitimis plerifq;nbsp;Bella nequaquam contemnenda gerebat.Multos iure focietatis init,fibi conciliate, nonnullos cxdibus rapinis lacefiere, potentioribus pacem quando-quemercari,per fociorum amicos iter facere,latius longiusq; popu^ri, omnesnbsp;vicinos pro viribus exterrere, hos vi, officio illos, ne circumftantium populo-rum bello obruerentur,affidu remorari,omnia demum agere,vt occupatas vinbsp;fedes,vi quoque retinerent.Sed nil eisinafpicatius acciderepotuit,qum Caroli Magni temporibus,qui cum gloriofiffimo quoque,vetuftate coferri pote-rat, fui regni aufpicia captafl'e. O quanto facilius amp; fundare imperium,amp; fundatum propagate potuiflent,fi in ea temporanon incidiflent. Arduum nanquenbsp;erat,acperqumdifficile,tuncaliquod regnum fundaripofle,quum is cuidiui-nituscrat ampla data poteftas, latiffime dommabatur. Circa Vngarici regninbsp;principia,prter ea qux de Chacanno Vnnorumrege diximus, grauiffimii inter Vngarosamp;: Francos bellum exoritur, quod fenfim Sgradatim Bauansnbsp;fumplit inirium. Nam Saxonibus Britonibusqj domitis,cumexercitu Carolusnbsp;4 Italiam repetit. QmimBeneuentanumducem cum Adriano pontifice,ne fatisnbsp;nbsp;
quidem bene fe gerere intellexiflet, reuifa Roma,Capuam contendit,pofitisqj caftris,Beneuentanis bellum interminatur, nifi qumprimm deditionem fa-ccrent, Qumd quum Aragifius dux accepiflet, Impefatoris fxuitiam reformi-dans,Rimoldum amp; Grimoldum gnatos,obfidum loco obuiammittit.Conccf-faCarolus venia,acceptisqi obfidibus,amp; pacata Italia,in Gallias reuertitur.Ba-uaricum deinde fufeitatur bellum,quod veluti repente ortum eft,'itaceleri ex-peditione confedum. Id enim ex Taffilonis Bauarorum duels infolentia fimulnbsp;amp; focordia ortum eft, quippe qui dum ftulte credit vxori,temere quoq; domi-. tiatum amifit. Huie Defiderij Longobardorum olim regis fiha, vxor erat, quxnbsp;vfq; adeo die notuqj viru vexafle fertur,donec eum impulit,vt ab Imperatorenbsp;deficeret, vt patris exilium per maritum hoc bello vlcifceretur. Q^odeo facilius fieri pofte fperauit,fi gentem Vngaricam bello acerrimam,Bauarisqj finiti-ruam,infocietate afcifcerct. Sed quum facile fit vxorio imponere viro, ad Vn-garorum duces, legatos Taffilo repente mittif, quibus eoshortatur,amp;orat, vtnbsp;1*10vtriufque partis commodo focietatem fecum tranfigant. Admonens Barn iij
-ocr page 178-eosq; nihil impenls curare, quam fub eorum imperium gentem vtranquere-digere. Idipium Bulgaris, Conftantinopolitano tyranno proximis, accidilFej qui quotidiano hello vexantur.Saxones, Britones amp; Vafconesgt;Aquitanosc]uenbsp;Carolo fimtimoSjidefle perpeflbs.Pipinifiliumjtotius orbis imperium anhela-re. Vtiiufque partis elfe, propriam libertatem falutemqj cueri, amp; Vngaroruinnbsp;qum maxime, qui alinas nuperrim fedes vfurparunt. Proinde cos orare,vtnbsp;cum Bauaris vna perpctuumfdus inet, apudquos optimam fempervicinixnbsp;focictatem inucnerc. Alios initiriis amp; incurfionibus Scythasatfecille, Bauarosnbsp;percgrin profugqj gcntis commiferatione dudos Temper cum Vngaris ami-ct vixilfe.Qmn aliquod cognacionis vinculu fibi cum eis intcrcclliire,quan-do Bauari, ab Auaribus Vnnlt;^um cognatis,vndc Vngari orti funt, progenito-res fuos habuilfe ingenue profitentur.Quum hoc legati rite narralfcnt,vniuer-f gentis conuentus habetur, vbi principes fer omnes hc vn cenfebant.Fi-nitimorum focietatcm amp; amicitiam, non folm non elle contcmncndam, fednbsp;quum in alieno folo pcregrini fmt,vitro appctendam, amp; prcipu Bauarorum,nbsp;qi|ibus cum femper amice quieteq; vixcrunt.Qm^ aliorumquoque venan-das efl'e focictates,vt alinas fedcs,quas armis occuparint, officio potius, qumnbsp;iniuriis amp; bello retincant. Fadlum eft igitur decretum,vt cum Bauaris fidelilTi-mum perpetuumque fdus ineatur, quod in fequnti die rite eft cum Bauarisnbsp;initum.Dimiffi honorifice oratores,iclum fdus referut, quodvtrifque haud-* quaquam fliciter euenit. Bauari poft hc, non modo Caroli impcratadetre-
lt;ftant,fed bello regem prouocare nituntur.Intcllefta horum tcmeritate, Carolus ampliffimum dele:umhabet,auxiliavndiquc corrogat.Ipfe rei indignitate commotuSjCum maxima parte equitatus, ac duabus legionibus, ad Lechum a-mnem properat, qui ab Alemannis Bauaros dirimit. In ripa fluminis caftralo-cat,amp; dum ctera hic prftolatur auxilia,Taffilonis ducis animum per legatosnbsp;ftatuit exoeriri. Qm vbi ducem inconfultum adicrc, amicisq; verbis defeftio-nera eius^ inconftantia corripuere,in refipifcentiam reuocauere homine. Acnbsp;ille fa(fti pnitentiadu(ftus,quumncq; flbi,neq; gentifu bene confuluifl'e re- 5nbsp;putarctjli qua in Carolumpcrtinaciavtcretur,mutato repente confllio,fuppleXnbsp;fefe Iinperatori dedidit, fe oblides quicunq; iuberentur,vitro daturum, amp; impcrata ladurfi pollicetur. Theodon inter cteros obfidcs, filius datus eft,quinnbsp;amp; iureiurando pcrpctui obfequiiconfirmata fides.Qmire bello, quodmaximunbsp;Hcrcle futurumvidebatur,hic datus eft exitus. Taflilo ad Carolum euocatus,nbsp;quum nulla millionedonaretur, Bauaria amplius vti non potuit,cui fuos deinde comits Imperator ipfc prfecit. Alii alio modoidgeftum elfe referunt.nbsp;Carolum aiunt,intercedcnte Adriano pontificc, cum Taffilone principio pa-cem fccilfe, eiusque feruandi gratia, obfidcs promifiire,fed ab eo accerfitum,
neq; accedcre, neq; promill'os ex compafto obfides dare voluille. Quare Ca- 4 rolum maximo cum excrcitu vcnilTc Auguftam, primaria Vindclicoru vrbem,nbsp;diuifo in partes treiscxercitu.Eum cum vna parte copiaru,in loco cuiLothfre-do nomen eft,locaire cara;alterampartem,quex Auftrianis,Turingis Saxo-nibusq; cftabat,ad Saringam Danubio adiacente confedifl'e. Pipinumfiliumgt;nbsp;hodte. cum Italicis copiis,adTridentum amp; Banzanumf confedifl'e. Aft vbi Taffilo fe
Iponte fubiuit. Eaquoque tempeftate,quumConftantinusfextus,Caroluni Ba uarico bello implicitum intelligeret,omnes quos adhuc in Italia fub ditione fuanbsp;Grcos retinebat,Spoletani,Beneuentanique ducatusfines, hoftilimanuiniianbsp;dcre iubet: rapinas quoq; pecorum hominumq; iuxta agere,fcrro ac incendionbsp;cunta vaftare.Qm dum imperatafaciunt,ab Aterno amnc,quem nunc Pifea-rinm dicimus,ad Beneuentum vfque omnia populantur. Verum quumhis
Hildc-
DGADIS LIBERIA,
Hildcbrandus Spoletanus, Grimoaldusque Beneucntanus dux, tumultario niox cxcrcituoccurriflentjtali Grcosftrage afFcccrunt, vt longo pofttcmpo-^nbsp;rc vin quieuerint.Quinn rcs Caroli benc fuccedcrcnt,lccundm Bauaricuinnbsp;tumultum, bclluni Sclauis inditunij quos Galli Viulzos, ipli verb feWclata-^nbsp;bos appellr.In qua quidcm cxpcditionc,magna Saxonibus auxilia, fub vcrinbsp;prtextuobfequij miflafunt. Caufa bellifucrat, quodObodricos Francoruranbsp;locios,calaniitos incuronibus infcll;arant,ncque minis, ncque precibus,ne-quc Caroli deniquc impcrio cocrccri poterant, quo minus eos armis fxpe la^nbsp;cclFcrent.Sinus quidam ab Oceano in Orientemforte porrigitur,incompertxnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidcm longitudiniSjlatitudinis verb longediuerf,huncinnumenpopuli ac-
colunc.Daui,amp;; Sueones,quos Norrmannos vocamus,alii verb Rulios,fcpten-trionale latus, amp; omnes eins infulas polfident ,11uftrale verb , Sclaui amp; Aifti^ diuerfxque nationes, ex quibus vel prxcipui eranc Inieletabi. Qmbus quidcmnbsp;Sclauis Danubium accolcntibus,indilum tunc Carolo bellum, vna tantiimnbsp;ftate confedum eil:,omnium verb maximum,prtcr Saxonicum. Huie bcllonbsp;fiicceffit V ngaricum, diutinum quidem amp; horribile, quod olo annos durallenbsp;ferunt.GensemmScythica,Vnnorum prxfertim, quifemperin patriis alie-nisqj fedibus longe lateqj dominari confueuerant,iugi impaties, amp; bcllo indonbsp;inita,baudquaqu facile perdomari poterat.Q^rfc bellum quanto formidolo-io us,tanto animofms atqj apparatius a Carolo initum eft. Pannonica is expcdi^,nbsp;doncm,vtpotc quxmaximi foret mometi,per fe fulcepit, exteras per Pipinumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
fiiium,variosqj legatos in Vngaria geflit: amp;; antequa prouinciapacarctur, mul^ tum languinis vtrinque dilfuliim. Quot prxlia in co conferta, quot amp; quantx nbsp;cladesvtrinq; patratxnt, cxinanita adhuc Pannoniaplane teatur. Qumamp;:nbsp;locus, vbi Cachan rex bi regiahabere folebat, ne minima quidem adhuc ve-ftigia feruat. Hine totaVngarorumnobilitas concidtt,hinc viresomnesex-*nbsp;hauftje cxinanitum xrarium,tot populorum fpoliis, tot hoftium cxuuiis, totnbsp;gentiumrapinis.antc refertum.Franc!, qui quondam exiguis facultibus fuc-rr,hinc itaditati redierc,vt Gallias opibuslate complcuerint, quod rerum vi-
?o ciflitudo facile pafla,quando qux aliis cripuerant,amifere Vngari^Tantum auri 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;argenti in eorum regia repertum, tarn preciofa in prxliis creptafpolia, vt ne
plus quidcm prxdarum Maccdonico bello, Paulum milium retulifl'c pu-tent.Scd tarne gens Vngarica, tanta ftrage amp; rapinis aebfa, nullo vnquambcl-^ lodc!cri,vcl Pannons ciicicxtirpariquc potuit. Quin amp; fuccifa frequentius,.nbsp;ita tempcatc noftra rcpullulauit,vt non modb parta tucri,fcd ab Adriatico adnbsp;Sarmaticj^ Vindelicis adEuxinum vfq; marc,impcrte diuo Matthia Cor-uino,propagarit imperium. Vngari igitur,quumCarolum corrogatis toto Ocnbsp;cidentc auxilsjn fe irruere cognouiflent, pullanimitatemacftulticiam Taf-filonis xgre tuliflent,qubd ips infciis, hofti prx timor fe dedidiflet, fortunas
40 amp; vxores cum liberis, imbellemque omnem xtatem in Danubii infulas rede- * gerc,easq5 vallo caftellisq}, impofis vbiq; prxfidiis, muniuerc, ncc vrbes iibinbsp;erant,quibus tutius fefe tueri po'ent. Quod vbi faff um eft, coaclo ingenti ex-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
crcitu,ad tutandos fuperioris Pannonix nes, Francitobuia occurrere. Carolus intellefto Vngarorum apparatu, inDanubio apud Vindelicos claflem com patat,cui multas cohortes cum commcatibus imponir,cxtcrasquc copias cumnbsp;equitumturmis feterra fubfcquiiubet. Claflem fecundoamne demittit, nonnbsp;modo Danubii alucum, fed ripas vtrafquc,Francorum exercitumlatius inun-dafl'e cernere erat. Quum nihil inconfultis inexoratisqs numinibus rex ageret,nbsp;quum hoftium fines, caputqj Pannonix fuperioris attigiflct,quando cumpro-phana genre, amp; Chriftiani nominis inimica,bi rcs erat,folennia triduo facranbsp;mftequentilma mihtuinconcione operatur. Piis precibus lefum Chriftumnbsp;optimum maximum, amp; vnicumhumaniferuatorem generis, omnes inuocarenbsp;exediftoiubet. Cunffa, facris rite peraffis, numinabi xquilTimaamp;propitianbsp;reddit. Etdiuiprxcxteris Martininumenexorat,vtfibi fuisque Gallis apudnbsp;quosamp;^viuere dignatuseft,amp;: vita defunflus quiefcere,ac pro mtrabiiibus
m iiij
-ocr page 180-140
ANT. B O N F I N 11 R E R. Y N G A R.
meritis picntiffimc coli,prterea Pannoniis vhde ormseft,femperadeflc velit, nve natale folum patiaturfeniper, bellorumfle afeani^Barbararumqs gentium ludibrium.Vel li quo peregrinam nationemfato ibi patiatur,quum totpo-pulorum incurfionibus ac bellis lit exhaufta, incolas , quicnnque fuerint, openbsp;laborequeGalloruniyqi eius numini funt addiFi,inorthodoxamfideni alTcriinbsp;iubeat.Sacris rite peratiSjCaptatisqj aufpiciis, in fequti die caftra pariter cumnbsp;dalle mouct,achoftibus appropinquat. Qinvbi omniahoftilimanu latcomplta profpctjdefcrtis ftationibsjquasinnibus difpofuerant, quum fe Gainbsp;lis impares fore intelligerent,retro fe fuosqs Untres intr Rabam fluuium recipinbsp;unt, apud veteres quondam Arabonem nominatum , lauriumqs prasterflucn-^nbsp;tem,quifuperiorem ab inferiori Pannonia diuidebat.Quum Carolus eos terginbsp;vertill'e fenfilTctjCumexpediAinfequitur equitatu,palantcs multos intercepitnbsp;pagos amp; oppidadeftitutafuccendit. Hi in oppolitam partim infulam fe recipi-unt, vt liberos, vxores amp; fortunas tueantur,partim ad Arabonem,vbinunc lanbsp;rinum eft,amp;; miinitis ibi caftris,fe tuefi polie confidunt. Namquuminter Ara:*nbsp;bonemamp; Danubium,ad confluenta caftra localTent, duobus fe laterib. vrro-que amne tuebantur,cxteris partibus altilfimafolia valloqs femuniuerani-Irruentem Vngari hoftem, forti animo preftolantur. Carolus cum equitatu SCnbsp;quinque legionibus, Arabonem fado ponte traiicit,multi line pontelperant
vbivadotranliri poterat, latere claflem perDanubium circunducit,moxpu-gn ligna dari iubet. Caftra Francis obduda,acerrime oppugnantur,nam primo eminus pugnare hi,vallo,iaculis amp; fagittis prohibere Vngaros. Contra illi,
tclis c folfarciiccre, pars materiamcongerere, vt foflam compleant, nonnuUinbsp;viribus eamfuperare,fub valloqueinftantius amp; cominus dimicare. Complefl-das elfe foftas rex exclaniat,illi pro vallo Sc portis audacis obftare, claftcm ri-p admotam repellere obftiriatis.Sedquum certatim triremis quxq; ripx ap-pellere niteretur, mifefabilis inter Vngaros ortaconfulio, cui potiflimum oc-currereniifciebant.In ripa res cominus agitur. Sc ita confert,a quaridoque punbsp;gnaconferitur,vt vix agendis gladiis locus eflet.Cdes non paruavtrinq; comnbsp;mittitur,nonnullitimor mortis m profluentem fe proiiciunt, aliquihoneftis 1*nbsp;humi inter confertos hoftes cadere cupiunt.Qimm aripa validitis Vngans pugnare liceret, clafle multos interfecerc.Ab Arabone,praluialtitudinc,gra-uis infcftarinori poterat.Sed vbi Gallis fofla vndiquecomplta eft,tam per-niciofafub valle pugria conferitur,vt multi vtririque cadcrent.Pipinus dum canbsp;ftrorum portis,fado agmine,grauitef infultat,multisq5 clis penetrate conten-dit, nimio telorum iadu, equo cxculTus, aftipante veteranorum multitudinenbsp;adiuuatur,quodvbi profpexere hoftes,adaudis animis, eum mortuum elle rati caftris erumpcrc audebat.Sed quu prtoriana legio occurrifl'et, valloqum
fed die fuilTentcapta. Nam ex Vngaris plures, quam Gallis cecidere,'obruti nanque hoftiumtelis elfe videbantur. Carolus vt fuis parceret,qtiumeo die fa-tis adumcll'et,receptuic1lnere iubet.Diremptapugna,curarit vtrique corpora,nbsp;fed Vngari in ftatione quifque fua cibum capiunt, quamnemini in tanto peri-culo defererelicebat. Galli partim felTaquiete merribra recrear,partim ne quidnbsp;ab hollibus detrimenti inferatur, excubias vbique difponunt. At illi intempe-fta node clam aduocata concione,inter fe quidpofteto die litagendum,ex ne-cclfitate decernunt.Res Vngaricas ad extrCma rcdadas non ignorant, quandonbsp;caftra tueri polTe diffidunt,Sc quo nam pado fe faluos reddanr,ab hoftibus vndique circumuentijhatidquaquam facile profpiciunt.Inhancfententiamcoh-1nbsp;cclTcre omnes,vt fadairi medio nodis lilentieruptione,fugafalutem qrat,nbsp;fperantes fe locorum notitia facile euafuros.Hoftes cruptione turbatos, libiqnbsp;timentes ncquaquam confequuturos, proximos quofque montes fibi non de*nbsp;futuros,vbi propriam falutem propugnare poterunt.Qiratuor hominum milianbsp;hucufque dcliderata funt in caftris, quinto autem die in fuga mille Sc quingt
cx,
DECADIS I. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14
Cfijfaciorum innumera multitudo,ex Gallis circitcr tria millia.Quarr media node, dato clam ligno prodcunt, in difpofitas mox hoftiumexcubias erum-punt, prius cuftodum maxima pars trucidatur, quam in caftris Galloru tumul-tusexcitaretiir.Q^o vbi omnes experrcdi funt,primo perturbari,biqj admo-dum timere, mox in eos armacapere cperunt, item credere ad cdem poti-tius,quam ad fugam erupiflc. lam illi pafl'tium circiter duo milia fugerant, an-tequam per vniuerfa Gallorum caftratumultus effunderetur, prmifls impe-diinentis, S inftrudo vtrinque carrorum ordine iter faciunt. Galli adliuc eosnbsp;caftra teuere rati,fuperato vallo in tentoria pntrt,ex centone confeda mul-I taprproperafellinatione rclida diripiunt.Mox illucefcente dic,illos diflimunbsp;lata fuga euolafl'e aufpicati, ce'eri curfufubfequuntur ,pnus quam eos confe-qui poflentjfinitimos Bud montes occupafle profpieit. Quos vbi confedif*nbsp;fc vident,amp; carror circumfeptUjpro vallo radices montium cmuniuifl'e con-fpicantur,lentiore graduprogredi cperc:qu quumvenil'ent,mont aplani-cic caftrorum circumdudu claudunt,fauces montium cterosqj aditus,impo-fitis prdiis obftrut, inedia potius, qumarmishoftem fuperare ctendunt.nbsp;Carolus difpofitis circm ftationibus,itaacrieum oblidioneadurget,vtnequcnbsp;hinc exire,ncq; commeatus inferri queant,quor inopiapropediem laboratu-rutn elfe fperabat. Mox claffemvn cumterreftribus copiis defeendere iufl'am,nbsp;J 10 aripaDanubii collocat,nequis exire poflit. Duo de tngintadieb. hoftis fame nbsp;abfumptus fc tuetur,tandem quum nemo pedibus conftarc poflet inedia,dedi-tionem facit. Et cam quam Carolus conditioncm obtulcrat, accipere cogiturnbsp;Vngarus. Qm in facrofandam Chrifti fidem vitro fe afl'crerent, amp; vita,amp; cum nbsp;fortunis libertatc donabantur.Qui in prophana Scytharum religioneperftitif-fcnt,his adempta cum fortunis libertatc,vita dtaxat permifla. Multipatriarc-ligionefe cxuerunt,ne vedigales forent,amp; facilitates amitterent, pauci diuinanbsp;charitatefuccenli.Infequenti tandem die qu fefedederent, immenfus obfti-natorumnumerus bonis exuitur, cum facilioribus dementeraduq|. Deindenbsp;motis caftris adBudam veter,quamSicambria prius appellabant, peruentuninbsp;U 50 eftjvbi Chabarex Vngarorumrefidebat. Qui qu per legatos bell perqumnbsp;grauiirimum gercret,nimia opum exuberantia prpollens,quas ex multis rapi-nis achoftium cxuuiis plane congeflerat, reformidatis Gallorum viribus, amp;:nbsp;Caroli fortuna cum fapientia fane ciunda, in munitiflima vrbe fe tucri poflenbsp;fperauit.Scdlong aliter atqucfperarat,resipfaobtigit.nam audita vnius exer-citus deditione,confternato penitus animo, in diucrfa trahebatur. Exhauftamnbsp;populo ciuitatem retinere diffidebat, amp; aduerfus validiflmos holies commode pugnare pofle defperabat. Ecce vrbs Gallis circiter centum milibus obf-detur,obfideturetiam fuis, qui diflmulanterhortantesoppidanos, miferumnbsp;fibi fpedaculum propoftum habebant. At illi poftulata dcditione renitentes,nbsp;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 quamuis pro vrbis amplitudine pauci gr rehftcrent, poftero tarnen die pu-
gnam expedant,Carolus Danubio nauibus oppugnat, caetera parte,inllru-daacie circumuenit.Maximam Vngarorummanum,in primo congreflu,Gal-licis agminib, anteponit, vtfuos prius oppidani, qum holles cderc cogtur. Ciuium pars magna,fuos ac holles que tradare, multi longe crudelis,rcmif-l s contra plerique,amp;: hollem potius admittere,qum ciuili fe fanguine fda-rc, itidem faditare dedititij. Tota die pari vtrinque fpe pugnatum, inclinantenbsp;foie Gallis fortunafault, qu Carolum nunquamfer deferuit: nam dum Vn-garorum obiedu protedi tutis fubnittur,admotis fcalis,mniapleriq} con-Icendunt. Q^dvbi ab imperatore vifum, per agmina cunda difeurrens, ca-jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptam vrbem exclamat,fimulquc dextra fuis ollendit.quarc tantus vndiq; iinpe
tus dato clamorc fadus.vtrcicdis extemplociuibus, vrbem inuadert. Q^m vbi captam iri vidre V ngari,qui fuperiore die fe dediderant,auguft:am per vi-cosaefora mifericordiam exclamant,Caroli pictatemingeminant,fuo fangui-ni parcend elfe vociferantur. Supplices inter infcllas acics fefe ingerunt,pro-fulisqs lachrymis vtrinque,vt armadeponantur,cxorat. Deinde mitispugna-
-ocr page 182-14' ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ri cptum,amp; intercedentium voces melius 'exauditx.Qmim pars vtraguc fen-firn ceflare occpifletjeo vehementis ad implorandam veniam,amp; mitem de-ditionem fuos hortatr.Oppidani defperata publica propugnatione, arma de-ponunt,amp; vira fe cum vxorib. liberis donari fupplicant.Commife ratio moX vitorem inceflt,amp;quamuis Gallispleriquececidiflent, fupplicum tarnennbsp;precibus vitro ceflere. Munira vrbis loca Ebi dari poftulant, quac mox tradica,nbsp;prxiidiiscomplent, adportasamp;fora, multaque compita ftationes ritdifpo-nunt,ne derrimcnti quid ab Vngaris patiatur. Carolus vrbcm ingreiTuSjtegiamnbsp;fibi dedi poftulat. Renitente aliquantulum Chaba rege, arcem cum regia muni tiHimam,amp; antiquis tot hoftium exuuiis amp;L rapinis ian completam,deditaninbsp;tandem accepit. rarium auro argen to que refertiflmum fubinde fpoliat,regem in vincula conielum, amp; concia fibi morte peremptum honorific fepe-liuit.Quicquidauri, argent!, Scythicqj prdae totannos vndique congellx,nbsp;Sicambri inuentumcft,vna die Franco ereptum cft, priuat opes militibusnbsp;pro dignitate diftribut. Matronarum feruata pudicitia, nulla vis cuiquamillata, populus vita donatus, amp; ftipendiarius effetus. Pannonia opulentiflnUnbsp;popuh Romani prouincia, ab extera genre vfurpata adRotnanum principesnbsp;redata. Paucis poft die bus,aduocataconcione,Carolus populum hortatur,vnbsp;Chriftiana fe fuosque liberos fide initier, verum Deum omnium rerum crea-torem,amp;: Scruatorem burhani generis agnofeat. lefum Chriftum,vnicum Deinbsp;filium intelligere,intelle(ftumqj diligere amp; adorare conetur, Chriftian religi-onis dogma fedetur.Martem amp; Herculem,ccarum figmenta gentium afper- netur, diuinamyfteria difeat, quibus animarum tmmortalitatem adipifeatur,nbsp;fandiifimam lefu Chrifti dolrinam imitetur, ex qua tantum veritas illuxit. finbsp;idolisfalfisq; diis renunciarint, reciperePe clementiflm indulgentiflimum^nbsp;dominum Vngaris futurum,at que Vngaros baud aliter ac Francos benigne tranbsp;(aturum.Hxcper interpretcrheloquutus,paucos inuenit,quos in verafideinbsp;aftereret.rophanam ac obftinatam gentis meutern confpicatuSj feueritate punbsp;tius quam manfuetudine in earn vtendum efl'e cognouit. Quare vrbis mnianbsp;primmdeiicere,ne facile rebellaret,deinde ftatavetigaliapenderiarmacunjunbsp;lt;ftatradere,amp; templa vetera cum idolis demoliri iubet.qui facrofanda fide ini-tiati fucrant, benigne tralt;ftati,amp; tributorumimmunitate donati : qui vtfeirentnbsp;vbi facra Cbriftiano ritu facerent, in extrema parte vrbis fub monte, diugc-nitricis Maritemplum ftatuit:quo deuotillm finitimi vndique tempeftatcnbsp;noftra populi,fupplicatumconfluunr,amp;alb Mari facellum primm Chrifti-anis in Vngarianominib. dicatum appellant : idqj lapis adhuc indicat excifus-Deinde pacatavrbe,amp;compofitarepublica,fapientifljmummagnanimumqucnbsp;virum vrbi prxfecit,facerdotes reliquit,amplificand gratia religionis,haud i-gnarus fdos animos ad veramfidemnon facile pofte conuerti.ExpugnataSi-Cambria prouinci metropoli, qu.x Germanica olim legio dida 5 deinde Buda 4nbsp;vtus appellata eft,vt lat fupr diximus,omnes pagi, amp; qucunque crat vrbes,nbsp;mifls ad Carolumlegati^ vitro imperatafefaduras pollicentur.CaftraadTaunbsp;rinuni vfque promouit.My fias tune inuadere deftitit Bulgaris occupatas, nenbsp;Onentalis imperij fines ldere videretur. Mox per Syrmium retro caftraretu-lit,amp; traieto prop Danubio, per Daciani amp; lazyges, Metanaftas, ad itifulamnbsp;cum cafle rediit, quo maximam Vngarorum partem, cum vxoribus ac liberisnbsp;fortunisque confugifteretulimus, Hanc adauaclaflc circunucnit, tridui op-pugnatione,deie:is prfidiis, qu caftellis impofita fuerant, occupauit. Nainnbsp;infulani iniquafuafortunacorifternati,obftinatisrefiftere verebatur,ne quidnbsp;crudelius experirentur,amp;: facilem deditionem fan diftulerant,Danubiivafti-tate,munitionibusque freti.Qimm Gallis pgj^ici cecidiiTent, cum vitis baudnbsp;inclementer alum, fortun cum armis omne^ adempt, leges cum prfidiis,nbsp;vbicunquc res tulerat,ritimpofit. Itemprfedi ac facerdotes qui couocatonbsp;populo fupplicarent,facram legem tradereht, amp;: Chriftianam denique religio-nemamplificarent.In Vngarico bello Francorum proceribus duo tantum oc-ubuerc.
-ocr page 183-DEC AD IS L LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144
iibcrc,alter Henricus dux Foroiulianus, in Liburniaiuxta Tarfaticaii mari-timam vrbcnij inldiis(vtaiunt) oppidanoruminterceptus:amp;Geroldus, Baua-^ ri prfe:LiSjalter,qui quum cduam in Vngaros acienijCquo indens, ardc-tius hortarctur,interfelus eft. Pra:terhos,incruentu hoc Francis belluni,Leo-*nbsp;prandus fuifl'e tradiqquaniuis diutius pro magnitudine fui trahcretur, alij cru-*nbsp;ore pauco fatuni negant, quando gens fera amp; indoniita liaudquaquani facilinbsp;fuperaripoteft.Sedde Henrico amp; Gcroldo, quod diclumcft, idin lecundaac-ciditexpeditione,vtpaul inferis oftendetur. Luftratisigiturpacatisep Pan-noniis,Carolus iniigni victoria prxditus, Gallias,amp; in primis natale folum,cuinbsp;nunc Franconi nomen eft,vi(ere dccernit.Vbiquumfecunduni annum age-*nbsp;ret,nunciatumeft, Saxoncs ,quibus cum totannos bcllagcirerat, vt Cliriftifi-^nbsp;deni fedarciitur traditis ver fidei documentTs defeiuifl'e, c in Baibaricamnbsp;cxecrabilemque perfidiam rccidifl'c.Quo nuncio vfque adco ira fuccenfus eft,nbsp;vtnationempcrftdam,ab omni pietate alienam,iion line vi,ac magno eins manbsp;lojadrelipifcentiamreuocare ftatuerit.Ne minoriquidem obftinatione Saxo-num animi obdurucrant,quippc qui mori, aut miferrima quacque perpeti mala, quamverumDcumcolerc,amp;iniperatafacercmalebant. Edutavtrinquenbsp;acie, pari quoque vtrinque pertinaciaamp; crudclitate certatum, fedea tandemnbsp;parseft'elafupcrior, qu iuftiore caufanitebatur. Nam Saxonibus eo pr-lio trigintamiliaexfafLUit,tcrra vbique vaftata. Vnde non folm abduti obli-*nbsp;des, principuni filii, fed vt eorum vires honcftis extenuarentur, niult quoqjnbsp;ex his in Daciam,Pannoniam,diuerfasqj regiones dedud coloni,quar ad-bucinnumerSarmatiam,vlterioremq;Daciamincolt.Intcrca Adrianusp- nbsp;dfcxinaximus vita defungitur,defun:oq; Leovirfandliftmus legitime fub-rogatur.Eo quoque tempore,Irene Conftantini filii perofaflagitia,a Conftan-cinopolitanis ciuibus impulfa,cuni dolo captum, erutis oculis cbiccit in carce-rcm, vbi niniia percitus indignitatc ac rabie, animam cftlauit. Dum hc itanbsp;geruntur,ecce grauiflimo acmultiplici Ronianum imperium bello j^flutuat..nbsp;Saxoncs cnim contempta fuperiore ftragc, ac patri vaftitate, itemamp;: Vngarinbsp;3 eodemexemplo,Carolodcficiunt.Prterea Bauaricliis fer coniurati,pro-ximis Foroiulianis,Longobardis ac Italis,acri bello laccfl'unt.Ne Saraceni qui-' dein dfunt, qui partim cx^arcliinone, partim ex Vlyflipone, Chriftianos in-curfionibus amp; rapinis infeftant. Omnibus bis Carolus profpicere cogebatur,amp;nbsp;quando vbiq; vnus adeflenon poterat, multaper legatos bellageflit.Pipinumnbsp;fihumin expeditionem Vngarica dclcgauit.Henricu autem Franc,quem Foroiulianis prfccerat, Bauarorum iniuriis Italiatii tucri iubet. Aldophondo,nbsp;Afturi Galicia;q5regiCliriftiano, auxilires ex Aquitania copiasniifit, amp;vonbsp;LufiraniBticqj Saracenos armis arceret, orauit. Ad Barchinonenfes coer-eendos ipfe contendit,qu quum pcrucniflet,Zatus qui vrbeni fub ditionc Sa-taccnatencbat, ad Carolum defecit.Quareccptavrbe, maxima propugnandnbsp; citerioris Hifpani occafionem nadtus eft, amp; grauiflimo curarum onere leua-tus.Pipinus prouincifortitus,inVngarianicontendit.Validiirimo quidemex-ercitu earn ingreflus, ingenti audaeiqs animo occurrefttes fibi Vngaros adori-tur,quos aliquandiu refiftentes inclint, inclinatosq^ refumptis animis fundit,-fugatq;. Ne fatis quidem fuit, hos vno prlio fuperalTe, fedredintegratis fpenbsp;viribus, Herculc liydrx more perdomuit.Q^s vt in fide confirmaret,hyber*nbsp;nareapudRinginum oppid in prouincia voluit. Quo quidem tempore Hen-ficus Foroiulienfium dux, Nouioniiri Sclaui ducis amp; legati fui opera, ab Aua-bbus,qui cum Vngaris pro veteri cognatione fdus in eo bello iccrant,cuniu-latas poenas excgit,quia Italis bell inferretentauerant.Nouioniirus nanq; Rinnbsp;.(j gunijpriniarium Bauari getis duceni,prlio fuperatum occidit.Etquum pau-
^0 poft Cazagon luguramquc duces, cum copiis vna in deditionem accepif-*et,eoruni vrbcs amp; oppida lioftili more diripuit. lam res Cliriftianorum vbiqj ptofpere gerebantur, amp; ne minore quidem in Hifpania profperitate. Nam Al-defundus Galicix Sc Afturi rex,de'Saraccnis,qui Lufitaniam occuparatjcla-'
I
-ocr page 184-144 ANT. BONFI N II RER. V N G A R.
ram viftoriamretulit, Vlyflponem Lufitanorum metropolim, vi cxpugnatan rapinis militum conceflin Multque prcciofa fpolia Saracenorum ,cx hac vrbenbsp;crcpta,adCarolum, ne vitori prmiis redderet immune vtputa loricas caf-fidesqne aureas,dono milit. Eo tempore tota Itali,quum Irene rcrum Oricn-talium potira,omncs quos adhuc initalia populos retinebat, vc Carolo gratifi-carcturciuiliter Ce cum Romanis amp; Beneuentanis gerere iuflillct, in ocio ver-fabatur. Romanus tantm populus nouamonftramolitur. Leo enim pontifexnbsp;maximus,amp; vir omni dorrina amp; fapientiaprditus, qui clerum amp; popul fan-tiflimis femper moribus documentis excoluit, quum pompam m agendisnbsp;fupplicationibus per vrbemduceret,adfanfiSylueftridem, aPafcliaiiPri-, 'nbsp;micerio, Campuloq; presbytcro, quorum turpiflimam vitam verbis lpe cor-rcpfcratjcumprophanaconiuratorummultitudine bmipefl'undtuSjpontii-cis inignibus cxuitur,cuimoxlinguam Cum oculis cxcrure. Mox in diui Ea-rafini cnobium delatus,Albinicubicularij operajindiui Petri balicam rela-tus J in CO cnobio liiiguam amp; oculos diuina ope Leoni rcdditos fuifl'e aiunt.nbsp;Vinigifius Spoletanus dux,acccpto nunciojcumcohortibus plerilque Romainnbsp;feftinauitjliberatumqs pontificem ad Carolum mifit,vt ad pacandas res Romanas, Italiam rcuiferehortarctur i quo perreuercnter exceptus, pacatisrbus,nbsp;cum maximo equitatu Roma remittitur. Appropinquanti populus Romanus,
amp; omnes ordiheSj ad pontem vfquemylium obiam congratulatum occur- runt. Carolus compotis in Occidcnte rebus,clafleqj ad piratas inhibendos innbsp;Oceano inftituta, Aquifgrano profedus, per Maguntinuin amp; Yiennenfem
grum,itempcr Noricosamp;IftrianoSjin Foroinlianos peruenit.Vbi quumHen-ricum ducem, Taurifinorum fraude caefum oftendifl'et, alium in demorcui locum fubrogauit, pnasque cumulatas coniuratis accepit. Deinde clafleRa-ucnnam delatus cft, Longobardos Beneuentum incolentes, quumnouain fi' nitimos Grcos molirifenfict, per Pipinumftatim filium, cum tumultuarfisnbsp;cohortibs,ac auxiliaribus copiis bellum compofuit.In vrbem Romam ngu-lari pompaadmiirus,in diui Petri atriorequieuit. Tertio die,frequctilmoian-forumpatrumfenatu,corum caufam,quipr3eter quum amp; fas pontificima- nbsp;ieftatem fdaflent, audirc voluit. Perorata vtrinque caufa, eos qu ac rcosnbsp;lfmaieftatis,capitales ee cenfuit. Pontifex intc|-ccdens,vt vitaredonaren-tur,implorauit. Qdarein Galliam, Pafchalis amp; Campulus cum cterisconin-ratis rclegati funt. Ad conuentum Saluatoris noftri natalibus inditum, Pipbnbsp;nuspopulatis Beneuentanis aduenit, quibus coercendis VinigiumSpolet^'nbsp;num ducem prfecit,cuius copiis ineo bcllo auxiliaribus vfus erat.Caroms in'nbsp;ter folennia, fenatus conilto, fcito plebis, populi Romani precibus, amp; ponufi'nbsp;cia demum au(3i;oritate,in Petri bafilica,Auguftali diademate, Leone eu fum*nbsp;ma omnium gentium acclamatione coronatur : Carolo Augufto Dco coro'nbsp;nato feliciter,Carolo Magno feliciter,Carolo patri patri, amp; picntiiBmo Clui' 4^nbsp;llian reipublic alTertori, pacisq5 pareti fliciter. Secundum acclamationeinnbsp;pontifex facrofanto oleo perunxit,ad Pipinum deinde litim conuerfus,euionbsp;Itali regem declarauit,Tegalibusqj facris initiauit. Maior deinde cura Italica-rum rerum,pontificem amp; Imperatorem inceflit.Ius deligendorum pontificumnbsp;amp;cpifcoporum,Lconcm Carolo nonnulli concelFifl tradunt. Sedid Biblio*nbsp;thecario prtermiflum, hand facile credi poteft, quum Stephanum ptificem,nbsp;qui Leoni fuccefltj populo Romano creatum fuifle conftet. Prcipuaea cura fupererat,vtde Grcis amp; Longobardis, qui Italiampremerent, ita decernc-rcturgt;vc firmam pacem Italia fortiretur. Longobardi nihil,prter nomen petc-grinitatis,ab Itahs alienum habebant.quum annis pen ducentis amp; trigintalw'nbsp;liam incoluiflent. Hi tantiim,qui apud Papi Mediolaniqj regia, amp; per Tranbnbsp;padanam regionem edcati fuerant,nobilitatem fu gentis feuerius diiudica'nbsp;bantjantam omnes cum Italis affinitatem contraxerant, yt Italia extirpate, in'nbsp;humanum fore cenferent. Q^re Leoni pontifici, Carolque Imperatori,nbsp;federn diu amp; flatus fui fundamentahabuerant, Longobard genti nomen, fnnbsp;luin$
-ocr page 185-DECADIS I. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4y
lumqj patrium conferuandum cflc vifum eft. V tq; propinquiore coniuniftio-' reqj Romani nominis memoria,fines illis facerent certiores,amp; vt habert probate erga Romanos fidelitatis vicinos, quibus cura foret aut coercendi motusnbsp;eorum, aut renunciandi magifttatus, quicquid Hexarcbatus Rauennatis finesnbsp;complelt;ftuntur,Romandiolamplacuitappcllari,Contra Grcos Italia eiicien-dos eife cenfuere. Q^are Pipino totius Itali delectus eft habitus, quo coaclonbsp;cxercitu Beneuentum contenderet. Carolus per Cifalpinam in vlteriore Gal-bainreuerfuseft. Horribilis deinde terrmotus fucccllit,quo baflic, nnul-^que per Italiam euerfvrbes. Beneuentum Pipinus diu obfeditjamiftapo-^iundi fpe, Theatinam vrbem acri obfidione cirCumuenit. Quia Rofelimus nbsp;Longobardis oriundus, prxfeus vrbis, ad Grcos plane detccerat,quam vinbsp;captam populatamqj fuccendit.Mox Ortonam fc Luceriam in ditionem accc-pit.Sed Lucerix V inigifium,Spoletanum ducem prxfccit,quem morbu corrc-ptutnGrimoaldus duxBeneentanus obfedit, Luceriam ei vi captam eripuit.nbsp;Sed Pipinus occurrs,Luceri Grimoaldum c]aufit,claufum^5 eo anguftiarumnbsp;redegitjVt tradita vrbe,Papiam emigrarct. Qtiumhxc Irene fenfilfet, legatumnbsp;adCaroluinmittit,per quem iura pacis Ixdi queritur. Carolus legatos quoquenbsp;fuos cum illoremittitjVt diifo pacem imperio confirmarent. diuilio hxc fuit.nbsp;Qmcquid ad dexteram Neapoli, amp;: ad finiftram Siponto incipicns, Superonbsp;Inferoqj mari clauditur, item Sicilia tota, Conftantinopolitario imperio adiu-dicatum: Romano ctera,prxter Beneuentanum ducatum,qui etli Grco m nbsp;gis quam Romano fauebat,neutri tarnen eftaddittus:amp; Venetos,qui quamuisnbsp;in Grxcos propenfiores eftent.quam Romanos, nequaqu tamlr omnino fub^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Romana ditione verfabantur.Sed fuccedente Nicephoro Imperatore,qui Ire-^emdolo captam in Lesbon infulamrelegauit,hocpleriq; inimperij diuifione ncitum affirmant. Venetis fuifle conccfliim, vt vtrunque reueriti imperato-^eni^pvopj-iis legibus vterentur. Carolus compofitis Italix rebus, ad Germani-Vngaricasque animum conuertit,ne parui qidem moment! vtraque pro-oinciavidebatur- Nam bellum Panhoriicum,vixannis oto confitum. Go-jo thofredns Dauorum rex,qiftOceani Germanilittus accolunt, ingentibus terra marique exercitibus, adSaxonix littora venerat, ito cum Carolo fdere,nbsp;Germanos transfugas, quorum motus admodum forniidabantur, vitro reddidit. Confeta pace, in Franciam rediit Carolus, qui fuperiorc anno Aquifgra-ni hybernans,magnam Saxonum multitudine cum liberis amp; vxoribus in Frannbsp;ciamtranftulit,eorumqj pagos Abderitisconceffit. Paulo poftFortunatusme-tropolitaVcnetus, in ciuili diflenfione Caroli auxiliumimplorauit. Cui Pipinus fuccurrcns,Heraclcam terreftrem vnicam Venetorum ciuitatem,cuius locum nunc Ciuitatem nouam appellant, amp; quilium, eius ciuitatis oppidumnbsp;inuafit. Sed eines qui hxc loca colebant,fibi diffifi, defer ta patria V enetias co-
4o migrarunt, ex qua gente centum ferc familix in patriciorum ordine aftumptx funt. MoxSclauonicumBoemicumqj bellum,prxter opinionem exortum eft.nbsp;Qmppe Boemiamp;: Poloni,Sclauagente editi,vicinos Saxones, amp; Romano im-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
perio parentes ad defctionemfollicitareferebantuiQuos Carolus exconcu-bina fufeeptus amp; natu maior,felici Marte profiigauit,cfo Leone eorum duce, opima ad pattern fpolia retulit,agrum longe lateqj populatus. Lodouicm pater Bauaris,Auftralibus, Germanisq; prxfecit.Redintegrato iteru bello,Sclauinbsp;Sorbienfes, qui Albis fluuij accolx funt, amp;: Boemi rebellant. Carolus minor,nbsp;parentis imperio,coatis exBauaris, Burgundionibus, Alamannisq; auxiliari-bus copiis,iri Sorbienfes proficifcitur,quos viexpugnatosad obfequiumrede-
0 git. Ne facile quidem rebellarent, duo Salx Albiqj fluminibus prxfidia impo-* fiiit. Mox Boemos aggrefrus,primo eos prlio fudit,fufisque agrum igni ferro-que vaftauit. Ne minore quidem enixu Pipiriusad gloriamcontendebat, quinbsp;quumitalixregnum gcreret,Mauros,qui Corficam inuafert, per Ademarumnbsp;Genuenfem comitem,claffisquc prxfedtum,infulaciecit. Sed Ademarus nonnbsp;fine morte jfuavidtoriapotitus. Carolus quoque imperator, amp;horumpatery
n
-ocr page 186-i4lt;f ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.'
pari quoq; felicitate vfus,quippe qui in belle Saracenorum, NauarroSjPampquot; lonenfesque Hifpanos,qui paulo ante ad infidles defecerat, per legatos in de-ditionein accepit. Item Mauros,quiTaraconenfem Hifpaniam c Lufitaniarnnbsp;occuparant, amp; ingenti clafle Sardinian! amp; Corficam inuaferant, Buccharedonbsp;legato profligauit, quorum quinq; milia defderata, amp; naues tredecim amifl^E-Veneti quoque codem tempore,qiiiafdus cum Carolo icerant,graui belloanbsp;Nicepboro Conftantinopolitano imperatore vexati funt, amp; itacum Dalmacisnbsp;afflidi, donee refeilb fdere in partes eius recidre. Niceta enim patricius,nbsp;magna clalTe in Adriaticum mare dcuolans,Dalmatiam cum Venetia in Grx-corum ditionem redegiuDeinde paucis poft menfibus,quum Venetiis morainnbsp;traheret, inducias cum Pipino conftituit,Conftantinopolimque cum vniuernbsp;claft'e rediit. Sicollcgam in imperio dignum Carolus fortitus eftet, amp;qualeninbsp;Occafus,talemExortus Imperatoren! eo tempore inuenifl'et, baud dubi qui-demvniuerfumRomanum imperium inftaurarifacilpotuillet.NamfiCaroHnbsp;exemple, qui ad perdomitandEuropam animum aduerterat, Nicephorus adnbsp;fubigend. Afiam, Aphricamq; rcuocaflet ingenium, reftitutam imperij Romani maieftatem habuiflemus, amp; ni Eita inuidifl'ent,adl!uc fortafl'e florente vifie-rcmus,cuius ne minima quidem veftigia tempeftate noftra reperire pofl'unius.nbsp;Dum Carolus bine Dauos,amp; extrema Germani gcntem,Gcrmanici Oceaninbsp;accolam,per Carolum,binc verb, per Lodouicumalterumfilium, Saracenos,nbsp;*qui Hifpanias totas anbelabant, domitare contendit, Nicepborus prtermiiEinbsp;Saracenorum cura, qui Tbraciam amp;: Byzantij fines lat vaftabant, omnes ani-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; mi neruos in perturbandam Italiam, fub Pipino rege quiefeentem, intendic.
Comparatananque claflc, Tyrrbenum mare ingreflus, Populoniam Hetruris ciuitatem diripit. Niceta verb patricius,induciis,quas cum Pipino Venetiisin-iucrat, nondum exadis, per Adriaticum finum, maritimam regioncm Pipinonbsp;rgi parentem,corrogata ex Illyrico amp;; Dalmatia clafle,vexare conatur. iHnbsp;qu Pipinus intellexillet, pcrvniuerfas vrbes maritimas prfidia imponit)Co-maclum iff pcninful fpeciem redadum, V cnetisq; obiedum, Gallo Italoquenbsp;milite complet.Qub quum Niceta V enetiq; appuliftent,multi vulneribusreiC' lnbsp;di fiant. Niceta fpe fua fruftratus, ducesqs V eneti voti impotes,de componfianbsp;inter imperatoren! Niccpborum amp; Pipmum regem pace agere cperunt.Duquot;nbsp;ces Vcnctorum,quorum alter Vbelcrius,amp;: Beatus alter didus eft, quum Gr.'e-cos amp; Francos ad pacem perduccre fimularcnt, (vt Paulus Aquileienfis audofnbsp;eft) Pipino infidias tetenderunt. Quqd vbi Pipino compertum eft,ab inita pacis adione,ad vlcifcendas V enetorum infidias anim continub reuocat, exer-(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citum terra manque validilfimum compart, Venetias iraclafleacmilitibus
circumuenit, vtnibilcommeatuum nec auxilioruminuebipoft'et, ducespro-ditionis audores vn cum vrbe,in deditionem accepit. Scriptores alij,qui Ve' 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nctis aflentantur, eos fiuperiore bello fiubados refer tint, quum Pipinus Hera-
cliam quiliumqj vi cepit. Hoc autem bello Pipinum dolof mulierculx fua-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fu, pontem in riuum altum produxil'e, quo equitatum inferret. Pontem igni
ferroqs diftfadum fuifle^emerfo equitatu,magnam Francos iaduram fecilfcj quod baud fiicilc credi poteft. Qui verifimiliore in aflentando coiedura vtun-tur,Pipini clafiem,Pauli Ciuraniaduentu ceflifle comentantur, qui coada cx-templo auxiliari clafle fubuencrat. Quare inter Pipinum amp; Niccpborum pa-ccm ea conditioneinftauratam aiunt,vt Vencti,qua Carolo quondam dona-ti fuerant,immunitaten!retincrent. At ego facilis Paulo adftipulor. Dumh^nbsp;itagcruntur,Carolo nunciatur,Gotbofredum Dauorumregcm, Pbryfos Ro'nbsp;mano imperio fubiedos, bello laceflifle, vidosque quotannis centum argen-1nbsp;ti pondo, tributi loco muldaflc. Qn,are omnes copias in Tranfrbenanamte-gionem ad Allaramfluuium,qui Vifaram amneminfluit,ad prftitutum diemnbsp;Carolus conucnire lubct. Sed dum ad conuentum Gotbofredum expedat,nbsp;mox cum .fatellite interfedum nunciatur.Ne perempti quidem boftis fit longa ltitia,quando codem die altero nuncio edoccturjPipinum filium,Itali re-
-ocr page 187-bECADIS 1. LIBER IX.
147
gem,extremum Mediolani diem obiiffc. Pro inde Aquirgranumreuerfus,vt rebus luis rede confuleret, Grxcis,Saracenis Dauis, quibus Euniigus in dc-moKui Godiofrcdilocum fiilFcClus erat, legatos admilit5 omnes qtudemvno ore pacem pofttilantes,qLiam tonfirmandi imperij gratia cum omnibus ex vote tranfegit.In. Britannic Oceano cl allem inlhtuit,qu feptentrionalibus orisnbsp;pralidio tcret. Tcrreltres copias tripartito dimifiqviiam partem in Liuoniam,nbsp;4u Sarmatici ora eft Occam, in Britones alteram, tertiam in Vngariam, baudnbsp;ignorans,gentcm bello indomitam, amp; odauo vix anno pacatam,poft eins mor
^0 grano profedus,Benonem venir, vrbcm fane maritimam, quo clafl'em conue-nire iullam fpedarc ac recenfere voluit, vbi qmun omnia fententia conftitu*-ta vidiflet, Aquifgranum rediit. O miferam buman fclicitatis conditionem, Cui nil cotingit omni ex parte beatum, Occurrunt ecce ftatim Dauorum amp; Po-lonorum Boemorumqjlegati, qui Danubium accolunt,magnamuncra defe-runt,nihil impcnlius,quam perpetuam pacem exorant.Quod vix iam lro connbsp;ceflit animo,quum triftis de morte Caroli filij nuncius oltcrtur, qui-Gcrmaninbsp;finestuebatur. Par quoquetrifticiares Gra;cas inceirit,nameodemquoquenbsp;tempore, quum oratores pacis Cftantinopoliappropinquarunt, ISrcephorus,nbsp;quainuis Bulgares fpe vicerit,prius tarnen,quam ad confirmandam pacem innbsp;vrbcmredirct,inito demumprlio cum Chrunno Bulgarorumrcgc,apud My-nbsp;fiamfuperiorem, Vngari conterminam, fuperatus occubuit, Staurarius einsnbsp;filius, poft aurem lethali vulnerc faucius, Byzantium relatus,imperium obiuir.nbsp;Quo tertio mefe abdicato,Michael forore nepos,rcrum potitus eft. Cui pro- *nbsp;ficio nil fuit antiquius, quam inftitutam Nicephoro pacem, cum imperatorenbsp;^rolo confirmarc, Paucis pax prohunciata verbis,Orientem cum Conftanti-ttopoliMichael, Occidentem cum Roma Carolus habeto, Compofitis rebus,nbsp;Carolus Bernard ex Pipino filio nepotem,rcgem prfccit Italiai, quin ^J/a-bum, alterius Bernardi patruclis fui filium adiccit, vt terreftri alter, ;tcr naualinbsp;incumberet expeditioni- Nam Saracenos Betic amp; Lufttani dominos jud ve-xandas Itali infulas, magnam clafl'cm comparafle rumor erat, Neqtie rumornbsp;opinionem fefcllit,Saraccnorum nanq; clallis bipartito Corftcam Sardiniamqjnbsp;adoritur:qu Sardiniam adoritur,dcleta cft,altcra in Hifpaniam aufugit.Qua-te Ambulachus Saracenorum rex, cum Carole pacem redintegrate curauit,nbsp;quum res nunquam fententia cefliflet. Sed Carolus,vt Italia ex omni parte o-cinm fortirctur,fdus c Saraceno inftaurauit. Quinamp;'GrimoaldoBeneuen-tanoducij quiviius Longobardorumteliquiis lupereft'c videbatur, indidonbsp;quinquies mille amp; viginti aureum trib Uto quotanniSj pacem amicitiamqj con-celfit. Demum veluti vicinx mortis confeius, Aquifgrani conuentum cdixit,innbsp;qUoquidemfrequentiftimo Lodouicumfilium,Aquitani rcgcm,^ibiinimpe-^ ^0 Romano collcgam pronunciauit. Bernardum nepotcm,Itali regem declanbsp;tauit.C^im Occidentis imperium itaqnicfccret,Michael Conftantinopolita-nus princcpSjdum Bulgares vtriufque Myf dominos bello vext, vafiis eosnbsp;cladibus affecit.Sed dum vidoria vtitur infolcncer,apd Adrianopolim fundi-tur, amp; fugatur. Confternatus animo Conftantinopolimreuertitur, amp; dum libinbsp;a populo timet, mfticiavc conficitur ingenti, vitro fc abdicat imperio. In cu-slocumLeo,Pardi patricij filius, prtoribus fuftedus cft.Chrunns Bulga-
Cf
Steffus,interfecit, opimaque diuae Sophi fpolia retulit. quidem vidoria non mediocre ocium imperio peperit Oriental!.Carolus demum geftarum return gloria clariflimus,iam tate grauis, Aquifgrani, tatisfu annofeptuagc-
fimoiecundo, quinto calendas Februarias imperij verb anno quadragclimo bxto,xquatapraeftantiflimi cuiufque antiquorum principis gloria, vita defun-
ft ij
/
-ocr page 188-14 ANT. B O N F I N II RER. VN G AR. lus eft : qucm vniucrfa Chriftiana refpublica extinluni deplorauit, oilBi*nbsp;unique iudicio,inter diuos referendum cfl'e cenfuit.
RERVM VNGARICARVM DEA-
DIS PRIM LIBER X.
N G A RI, qui imperante Carolo, poft defelioncs tandent varias quieuere,raci contra totius fer Europ doniin,cua'nbsp;demque virtute aefortuna prpollentem,temerarium amp; ca-lamitofum cfl'e relulari,fatis profclo iacluramlortunaruninbsp;ex CO ocio rcfarcifl'c vifl funt. Et poft mortem cius, eoufquenbsp;cefl'andum c ccnfncrc, quoufque occaflo, certaqj vilorianbsp;oiferretur. Lodouicus cognomento Pius,poft Carolumad
imperij Romani faftigiti euelus,audita morte patris,rclilaquitania, AquiP granum properauit. V bi inuentis lcgatis,qui ad Carolum vndiq; confluxerant,nbsp;habito populorum fuorumconucntu,compofitisqj imperij rebus, pacem cumnbsp;Gra'cis encuentanisque confccit. Accito ex Italia Bernardo rege, duos quosnbsp;habebatfilios,LothariumBauaris,4SPipinum Aquitains prfecit.Primam,comit Bernardo rege, cxpcditioncin Danos ipfe lu(ccpit,vtHcroldumamp;:Rau-,fredum,Danorum reges,focios imperij Romani,amp;: a Gothofredi liberis regnonbsp;eiclosrcftitucret. At conatibus eins nonmod hyems aduerfata, vermcti-am maximus Danorum apparatus, qui ducentis nauibus oncrariis maritiniaiu
oram inteftabant: fed marc contra glacie concrctum,illis fuit iniquura. Intcr-ca nuncius ex Italia aduolat,in Leonis pontificis caput coniurafl'e multos,qti^quot; re ad componendas Itali res,Bernardus rex dimittitur, qui morbo corrcpttis,nbsp;per Gerardum comitem cunla pacauit. Defunlo Leone, Stephanus quartusnbsp;pontificatuminiuit,quiprofclt;ftus in Gallia,Lodouicumapud Aurelianos pn^nbsp;cipcm,im^cratoris infignibus excoluit.Coronatus impcrator,variispcrturbii-tionibus agitari cpit. Nam bine Vafcones, qui inter Garumnam fluuium,^nbsp;Pyrenxos montes protenduntur, Romano imperio dcficiiit, quiaSignininni}nbsp;prxfcluraprouinciabdicatum,iniquiflimoanimofcrcbant4iincamp;:Solanin5
Abderitarum rcgulus, qui Gcrmanici Oceani infulas incolunt. Eine Britoiics
ac Dani. Item Bernardus rex Itali,malo quorundam Italorum fuafu adaluS rebcJlare aufus cft.Scd hxc omnia Lodouicus fliciter bcllagcfllt,nam Vafcones perfinitimos eorum populos cdomuit. Franci,qui Saxonum fines oblet-uabant,pblata occafionc,cum Solanio amp; Gothofredi filiis prxliuni conferunGnbsp;quibus fufis fugatisq;, Heroldum in paternum Noux Dacixrcgniircftituunt.nbsp;Imperator pari quoq; felicitate ritones,qui rcbcllione laborarant,Murmani-umque ducem,qui adulterinum regni nomen vfurparat,fupplicio capitis afic-cit. Aquifgranum rclatus, cumGrxeis amp;Saraccnis, qui Cxlarauguftamoccu' 4^nbsp;parant,paccm iniuit, Habito ibi frequentiflimo conuentu , Lotharium primi-genium imperij confortem dcclarauit. Pipinum minorem natu,Aquicanix,Lonbsp;douicum ver tertium,Bauarix rege pronunciauit. Dcficientis Bernardicati-famad cuentum rctulit, vbi Ixfx maieftatis criminc damnatum, Romani im-perij hoftemiudicauit. Mox coalis vndique c Bauaria Germaniaq; copiis, innbsp;Italiam penetrauit. Omnes Italix populos,facramento licet adalos, continuonbsp;tarnen in deditionem accepit, quam certatim illi faciebant. Proditionis aulo-res,dila caufa,extrcmo fupplicio mox afFecit. Bernardus rcx,quamuisad pri-niiim Imperatoris aduentuni,depofitis armis,ad cius mifcricordiam confugif-fet, Aquifgranum tarnen dulus,Conucntus confultofecuribus exfus cft. Epi'nbsp;fcopi pari criminc damnati, pontifieix fynodi dccreto,magiftratibusabdicati,nbsp;adcccnobia quxdamrelcgati funt. Viomarchustyrannus, Britannixregnumnbsp;anhelans,cum imperatoriis copiis pugn conferere aufus,occubuit,cuius inotnbsp;tc pacata Britannia. Hine profelus per Rothomagum, Ambianu c Camara-cuni, Aquifgranumrepetiit,vbi multos variarum gentium oratores inuenin
-ocr page 189-DECADIS I. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149
Quinctiam Vngaricum,no fine graui moleftia,bcllum nunciatum cft.Lindeu* tus enim infrions Pannonityrannus, Romano imperio plane defecerat, amp;nbsp;vtidipfuni Dalmatia, fiiperiorqj Pannonia faceret,variis motibus agitabat.Imperator in primis audita Vngarorum defectione, qum maximi profet mo-nienti elle intelligebat,quando idem bellum cum ptre Carolo annis otto du-talTe non ignorabat,repente legatos omnes,compolitis fententia rebus,diminbsp;t. Deinde apud Rhtos amp; Vindelicos, ite in magna Germaniadelelumha-buit. Auxiliavndecunq; potuit, extemplo coegit, deinde prter Danubiiternbsp;faciensjin Pannonias defcendit. Occurrent libiLindeutumcummagna Vn-jnbsp;nbsp;nbsp; garorum manu fundit,fugatqueipalantesquehoftcs in montes vfque perfequi-
tur,qui Mylias Pannoniasque dillerminant. Lindeutus quum Francum acnus inftantem confpicatur monte deditionem faA : quare fupplex veniam im-petrauit, Bulgan, qui poft Chrunni regis mortem cum Leone imperatore pa-cem iniuerantjinterfefo Leone,Michaelis fraude ocium intercipiunt. Lodo-tticus imperator Lotharium, Itali regem declarauit: ad Pafchalemq} pontifi-cenijRomam mit, quem ille corona donauit, amp; appellauit Auguftum, Quarenbsp;Lodouicum,tantumRomanecclcfitribuille aiunt,vt poteftatiaciuri,quodnbsp;Carolo Magno parent!, Adrianus pontifex vitro cocefl'crat,hunc fponte renunnbsp;ciall'e plcrique confirment. Vrbanus nanque Carolo Magno, ob rem femper
*0 erga Romanam ecclefiam optime geftam,creandorumius pontificum Roma- , norum,omniumq5 epifcoporum fan conceflerat, quod fuo pofterorumqj no-ntincjtunc Lodouicus filius pafchalibus feftis fponte remiferat.Quinetiam vr-bes Itali, qu imperatorij iuris effent, eodem tempore declarat. Ex quibus nbsp;in Hetruria primari funt, Arctium, V olaterra, Clulum, Florcntia, Piftorium,nbsp;Luca,Pif, Portusque Lunenfis, Compotis Italirebus,Lodouicus Lotha-riusq; imperatores,domandis in Hifpania Saracenis,dcfendendisq} Germaninbsp;amp;Pannoni finibus animos intendunt. Nam quumSaraceni in Aquitania fennbsp;fini indies prualerent, nonnull ex proximis citeriorisHifpani^uitatibusnbsp;ad illos defecerunt. Bulgari Pannonias inuadere aufi, fola duntaxat exerctusnbsp;JQ oftentatione, Lodouico rcprelli funt. Q^rc bis paeem ab Imperatore afl'e-quuti funt,pnorcm facil,altcram per Aldricum Cherardum, Intarranorumnbsp;principes,qui funt Dalmatix populi,impetrarunt.Quam nondum fer initam,nbsp;Bulgari interccperunt,quippc comparata claire,aduerfusDanubium, adDra-uivique oftiafubnauigarunt. Lodouicus ad caftigandam fuorum prfelo-rura. ignauiam conuerfus, in primis in Pipini duces Aquitani regis, qui Bar-cillonenfibus opem in tempore non attulerant, animaduertit : item in Halari-cum Foroiulianorum ducem,quidefendendis Pannoni finibus ab imperatore prfeftus, Bulgaros in Sclauoniam Boemorum patriam penetrate permife-rat,fcd fimulatas negligenti pnas exoluit. His ferc temporibus,in Gallia tan
40 tmagnitudinisgrando dcfuit,vt pecorapalfimhominesq; interemerit,quin 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; glaciem pedum ferme duodecim c clo concidifle affirmant. Q^dqui-
deni portentuminiquam Lodouici fortunamportcndifTc volunt, quippe qui nimio in filiumnatu minimum amore deccptus,frau(tefuorum,imperio abdi-catur:Lothariiqj cuftodi,quimaior natufuerat,plan committitur. Hinc au-daciam ingentem Saraceni cocepcre,inftru(fta magna clafl'e,appulere Centumnbsp;cellis, quam Ciuitatem veterem nunc appellant. Quum potiund vrbis amore ftuarent,Romampropcrarunt, primum Romanumagrum incurfant, ruranbsp;diripiunt,direptaq; demoliuntur,homines amp; pecorapaffim cdunt. Vrbis op-. pugnationem adorti, Vaticani fuburbia noridum fofla mufoq; munita,abalt;ftanbsp;prda fuccendunt. Diui Petri bafilicam, incendio, rapinis cdibusq; fdanr,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incenfa materia,parietibus tantm,marrnoreisq; columnis, laboribus non con
feienti gratia pepercerunt,te(ftu igni abfumptum eft.Quum Guidonis aduen-rumaccepiffent, Gregorio pontificc nuper acciti,qui Galli Cifalpin pr-crat,foluta vrbis obfidione,quapotiri nequaquam potucre,inrcr Latinam Ap-]^iamqy viam ingreffi,cunta diripiunt. Ad Hoftienfem portam fuburbia,amp; diui n iij
-ocr page 190-0
lyo A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R,
Pauli bafilicam pari feritatcfuccendunt.Ingcnti facrarum rcrum prluatarmquot; que rapina onu fti,in Latinaniqj viam redai, ad Caiini fakus monafteri pcr^nbsp;uenere,quod veftigio direptum'concrcmarunt. Mox prda nauibus ini^o-*nbsp;iita,Tarentum Sicilianiq; inuadt,magna in Chriftianos cdc graflantur.Cun^nbsp;vno codemque menfe,Michael Grcorum, i: Lodouicus Romanorum prifl-ceps, vn cuni Gregorio poncifice maximo diem obiiflent, nihil in eos paratnbsp;potuit.Vngariinterea Francorum aufpiciisacduturegebanrur , quamuis luhnbsp;Lodouicofpe fluduarunt, pacata tarnen prouincia quieucre. Sednihilcisnbsp;moleftius accidere poterat, qum aut arma deponere, aut rapinis Se incur-fionibus prohiberijociumqs feruarc,amp; alinaimperatafacere. Nil die nodu^nbsp;mente intentis agitabant,qum ceruicibus inuiitatum feruitutis iugum cx-cutere,amp;: imperare potius aliftjqum parre. Dum idoneam occaiionemprX'nbsp;ftolantur, de Lodouici morte certiorcs fadti funt, quare fpes magnas ex defc'nbsp;tione concipiut,fed tempus expedant.Cm Lodouico LothariuSjCarolus Sinbsp;Lodouicus filij fuperfuilent, in paterni regni diuihone dil'entiunt. Q^are in-teftinum inter eos bellum exoritutjvbi multa hominummilia cfafunt.Com-pohtis tand rebus conuenit inter cos,vt Lothanus cum Italia imperi obtintnbsp;ret,Carolus in G allia,Lodouicus in Germania quiet regnaret.Et cm Lothario,prter Italia,ea pars Galli Narbonenfis,quam Romana prouincia appellanbsp;mus,efletadielt;Sta,vna cum ca particula Galliarum, qu inter Scald amp;RhenUnbsp;amnem fita efl, ex hoc ifta extrema portio, Lotharingia, Lothario dita eft*nbsp;Dum Saraceni,duce Galba,Siciliam amp; Tarentum,terra manque acri obfidio-
ne premunt,Theodofius Conftantinopolitan clafisprfclus, ne fat quidem fuis copiis ffetus,ad Venctos confugitjfimulq; auxiliaremfexagintanaui cla^nbsp;fem,focictatis iure poftulauit. Quod quumimpetrafTet, Petrum Andonicum,nbsp;Ioanncmq;,duces,Spatarij Augultalis dignitate donauit,qu apud Grcorumnbsp;imperium maxima cenfebatur, Sabbas,quum Chriftianorum clafl'cm Adriati'nbsp;cum pela JUS cmenfam,Tarentum appropinquate cognouit, foluta obfidionCjnbsp;ad Crotoniatum repente littora occurrit,vt dilfimulato timore,leuique prxHnnbsp;fortunam experiretur. At ex leui pugna,ita vtrinque animi irritati,vtcollatis v-trinque fignis congrcderentur.Grcorumclaflis principio fufafiigataq;,Ve'nbsp;neti aliquante obftinatis refiftentes, maximamcladcmpcrpciri funt, naucsqnbsp;feromnesautmcrfaut capt. Hacelati vioriaSaraceni, DalmaciampC'nbsp;tunt, Aufarcnfe oppidum,vi captumpopulantur.Onerari Venetorumnaues,nbsp;qux Syria mcrcibus onuft,in Tergeftino finu delituerat, Saracenis captx-Ncgociatores V cneti ad vnum cfi omnes, quando eorum nomen apudSara- .nbsp;cenos abominabile putabatur. Mox inmaritimamPicentumregionem diuer-terunt,Anconamvi captam populatamq; inccnderunt.cx inteftino principumnbsp;bello,non folm Italia,fcd GaJlia quoque grauiifimam iaturam accepit. Nan-que Nortmanni,quibus Emergis appellatio fuit, Romano rege ac duce,perDnbsp;geris oftia ingreifi, Aquitaniam totam deuaftarunt. Quin amp;: Heriam infulam,nbsp;multaqj religiofa monafteria incenderunt. Mox per Galliam eiFufi, vniuerfamnbsp;rcgionclonge lateq; diripiunt.Burdegalam, Xantoniam, Engolifmam,LemO'nbsp;uicos,Parrhifios,Turonum,Belluacum, Nouiomagum, Aurelianos, Piftauos,nbsp;innumeraq; oppidapagosq; populantur. Nortmanni in captis Galli vrbibusnbsp;diu permancre non aufi, ne coalis cxercitibus, . Francor principibuseiiec-rentur,demum in Aquitaniam fc recipiunt, ibiq; fibi fedes ftatut. Carolus cXnbsp;cognomentoCaluus, fuperatis Britonibus, exfisq; ducibus eorum,feLemo-uix vrbis Regem inftituit.Deinde Francia ingreifus cumexcrcitu rerumpoti-tus eft, quippe Lotharius fe fpontc Impeno abdicauit,in priuatamque religio-nis vita feredegit. Lodouicus m Germania, vbi late dominabatur, diemobiitnbsp;Carlomannus amp; Carolus eius filij, aduerfus patruum Impcratore defignatumnbsp;arma capiunt. Dum vtrique ingentes molitur apparatus, Carolus Caluusve-neno potionatus, Mantu vita exceifit. Cui Carolus Balbus, ex fratre nepoS/nbsp;optimatum opera fucccifit. Qui cm rebellantibus Vngarisqui feruitutis iu-gui
-ocr page 191-DECADISL LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyi
glim ferre non potcrant, fpc bellum intuliflct, ira amp; animo amp; corpore debili-tatus cftjVtmpriuatam rcda:us vitam,ab Arnulpho patruelc alcrciur.Scd poll viclos Normannos,qui Franciam Lothoringiamqj vaftabant,quum nihil laude dignumtacerct,primatumfa:ionc imperio dcicdus; ciqj aFrancis Arnul-phus quidam,humili generc natus,catempeftatefufTelus clt.Francis poft Ar-nulphum ad imperium cuetum regnauit Odio Parrhiftenfis comes Ropertinbsp;ducis filius a Caroli Magni gcncre alienus, poft quem Carolus pucr, Simplexnbsp;cognominatus,amp; Lodouici Balbi hlius, Fracorum regnum accepit. Sedper eanbsp;tempora,quibus arolum Caluum imperarc diximus,Nortmanni Aquicanicanbsp;Io Gallicaque prarda ditati trecentarum amp;fexaginta nauium comparata clafl'cnbsp;Conftantinopolim traieccrunt,dircptisacfucc^ns illius ftiburbanis,in Occa-num mare fe recipiunta Saraccni adautis in immenfumanimis, Cretam ado-riuntur,infulaq; potiti cunla diripiunt. Maxima eorum pars in Italiam relata,nbsp;ab Ancone Hydruntum vfq; traiftum maritima: regionis vniuerfum late pr-dantur, amp; oppida cunta fubuertunt. Eodem quoque tempore Bulgarilongcnbsp;prius ad Chrifti hdcmrcdacli: quum adhuc fchifmatici forent,catholic fideinbsp;dogmata receperunt. Et eorum rex delegate filiis regno, admonafticam reli-gionem confugit. Sueropilus Dalmati rex, atque gens Sclauorumillifubdi-ta, qu Boemis Germania: genusdeduxit, tunc primmChrifti ldeinitiatanbsp;eft. Sed hoc anno falutis circiter oiftingcntelimo amp; ologcftmo accidilFe credi 880?nbsp;mus. lifdern fere teporibus Saraceni Creta prodeuntes,dum per Adriaticumnbsp;mare inChriftianum nomenvbiq; defuiunt, Dalmatiattinon modo mariti-mam,fed mediterrancam quoq; grauiter infeftant. Grauis amp; calamitohi Sara-^nbsp;cenorum fuerat oppugnatio,fcd Vngarorum bellu multo calamitolius,quippenbsp;lt;]ui per ocium mira fcunditate adaudi,amp; fub Carolo Gallo rebcllarc auli, vcnbsp;fcruitutis luga difcutcrcnt,Saracenorum amp;: Nortmannorum exemple fuccefli-busqjconcitatimcq; infcij,quantafalt;ftioneChriftianarefpubhcalaboraret,ob-lata occafione,inftauratis amp; amplificatis viribus ab Arnulpho impefatore deft-ciunt. Inter Longobardos enim amp; Romanos orta feditio,Logobar di, qui Cif-30 alpinam Galliam, quam ab his Lombardiam nunc dicimus, incolunr, pr fa-
lt;fto Itali diffidio,amp;: Romanos cum Arnulpho impcratore afpernari,amp; itcrum ftbi regnum Itali vindicate cperunt, Vngarorum ferociam ac vires nequa-quam ignorantes,magnam inhuiufee gentis robore fpem profedlb locaueranunbsp;Quare ortain comitiis feditione,alij Guidoncm Spoletanum ducem Itali regem dclart. Vngari igitur non modo deficiunt,amp;: imperata detredat:verumnbsp;etiam prouincias impcrij Romani incurftonibus amp;: rapinis vitra laceirunt,amp; nenbsp;ab humilioribus initium faccrent, Germanos in primis adoriuntur. Odium innbsp;Roman nomen,quod diu diflimularunt, rebus potius quam verbis detegunt.nbsp;Tanto tumultu,omniumque confenfu fe inlibertatem aircruere,vt non modonbsp;nbsp;nbsp;
fenes,fedmuliercs quoque in habende deleClu,nomina vitro dederint. Qutim in Gcrmaniam cruperunt, tanta rapinis accdibus adiedafuitia, vtnec ta-ti,ncc fexui, locotyue parccrent. Nam facra amp; prophana loca iuxta fpoliant, amp;nbsp;incendunt. Vnni,qui in Pannoniis olimremanfcrant,mitiorum confuetudinenbsp;populorum,ipft quoque mites cft'eti,amp; aliqua ex parte Chriftiani.Sed eorum,nbsp;qui Scythia redicre, Vngarorum rcdundantia,in priftinos feritatis mores rc-cidere.Quare in diripienda vaftandaque Germania,mutua immanitate certa-bant, principle,quofeunq; inucnerant,pafl'im cdere,pecora abigere,imbellenbsp;tatem in captiuitatem ducere, fpe in confpedu parentum contrucidare libenbsp;ros,illidere parietibus infantes, egremio matrum ereptos, nullum deniq; feri-tatis genus prtcrmittere,nobiliflima quque dilcia amoliri, oppida, vices,nbsp;ac templa incendie abfumere. At vbi quacunq; iter per Germaniam fecerant,nbsp;fatis fuperjuefuitum eft,in Franciam Galliasqj pcnetrant,vbi acceptam Cnbsp;rolo Magno feruitutem, illatascdes, ac abadas denique prdas abund fta-tuunt vlciici, hic fuperiorem immanitatem inftaurant, quin etiam pro viribusnbsp;augent. AFrancis,qui hbertatis gloriam Vngaris abftulcre,cumulatiflinw
~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n iiij
-ocr page 192-ip ANT. B O N F I N 11 RE R. V N G A R.
pnas cxigunt,flammis ac ferro omnia deftruunt. Contempta fpe captiuita te, cum pagis ac oppidis omneni qu tatem incendunt, magnificas desnbsp;demoliuntur, facram fupelletilem diripiunt, nullum religionis vcftigium fer-uant.Nehis quidem immanitatiscriminibus Vngari caruere,vt aduftas quan-doque ex incendio humanas carnes legerentjedasqs fruftillarim inter fedeuonbsp;tarent,fpe cum cdibus per pagos amp; oppida grafl'arcntur,Inimanuni quoquenbsp;fanguinem biberent.Omnia crudelitatis genera Scriptorcs,pra:ter pollutam v-triusque fexuspudicitiam,quamdomi militiq; fempercoluerunt,in eos comnbsp;mentantur.Tanta vbique cde bacchtur,vt hc Atil tempora fuperalfe cre-dideris,nequc ad hue cdibus amp;rapinis fatiaripotuere.Gallias quoque omnes lOnbsp;mifccnt,ne qua in rc Atil progjnitoriceflifle videantur. Arnulphus,ac reliquinbsp;reges bis obftare non audebant, cmpropter innumeram multitudinem quxnbsp;totam Galliam inundarat, turn propter Roman reipublic difl'eniioncm,in-teftinasq; Fracoruni difcotdias, quibus imperij Romani vires admodumlabe-fad ac cneruat fuerant.In Italia creati noui principes,inter fe difldent,amp;: ci-uilia bellamoliuntur.Berengarius, quamuis principio detrimentialiquidac-cepcrit,vir tarnen rei militaris peritiflimus,ac animi magnitudine prfl:ans,eonbsp;Guidoneminimicum fane redegit, vt in Spoletano ducatu, acHetruriciui-tatibusoccluferit,amp; (vttutis bi confuleret) Arnulphiimperatorisamicitiamnbsp;fbi comparare ftuduit, quod quum impetraflet, miflis ab eo auxiliis ,adiutus lOnbsp;eft. Senebaldus cumexercituhaudquaquamcontemnendo, ab Arnulpho pa- ;nbsp;tre miflus in Italiam,Guidonis largitionibus corrptus, vt plerique arbitrtur, inbsp;^ihil Berengario attulitadiumenti, reque infetain Franciamrediit. Guiliel-mus tarnen audor eft, Arnulphum, Berengarij gratia, in Italiam cumexercimnbsp;vcnifle,Bergamumcum Ambrofio tyranno vi cepifle,eumq51aqueo fufpendif-fe.AFormofo pontifice maximo accitum, Romamvfque venifte, Guidonemnbsp;inclmataacie fugafle,eius vxoreniin arccjvbife tuebatur,obfedifl'e. Guido,fe-dente Fori#ofopontific,diem obiit,Lambcrtus mregnofilius fucceffit. Paulonbsp;pft Arnulphus pediculor morbo correptus interiit. Franci Arnulpho impe-rarori,Lodouicumtertiumeius filiumin imperio fubrogarunt,ac Franci Ger jonbsp;manique regem declararunt.Quin amp; Lamberto rgi, Lothanum filium Spo-Icrani hreditario iure fufficiunt, vnacjue cum Hetrufeis Itali regem crant-Vngari autem, poftquamper Germaniasac Gallias omniimmanitatis gcncrenbsp;fatis debacchatifuerant, per alia, arque iuerat, Germani loca,in Pannoniamnbsp;reuertuntur. LodouicusrexGermani, qui vbierumpentes in Bauariam Vn-garos,omniaquc paflm igni ferroque vaftantes acceperat, ad Auguftam Vin-delicam.prope Lemannumfluuiumeis occurrerat, ab hisque fmulata fuga,inbsp;infdias tradus, vix cum magna clade fuorum euaderequiuerat. Q^aquidem
vidoria elati, Bauaros mox amp; Sueuos, item Francos amp; Saxones, long latc-que populatifunt.Auditohoftiumreditu,coadisvndiquecopiis amp; auxiliis,hh 4^ lt; iterum occurrere audet, ratus fi vidoriam fperare nonliceret, prdarn fairemnbsp;amp;captiuos eriperet. Scie^at enim Vngaros poplatis totditiflmis regionibiis,nbsp;vfque adeo redire onuftos,vt ne facile quidem metiatur quifquam.Multo pimnbsp;auri amp; argent! ex Bauaris, Francis amp; Saxonibus planretulerant, qumimpO'nbsp;rante Carolo Magno, Franci quondam direptis Pannoniis afportarant.Loao-uicus igitur,conferto iterum cum Vngarica genre prlio, non modo prdamnbsp;amp; captiuos non recuperauit,fed ingenti accepta clade,vix euadere potuit. Manbsp;xima Germanorum pars obnixius refftere aufa, non modo ingenti rege pecunia vix redpta, fed vt id aflequerctur,ftata quotanis tributa folure adadu^nbsp;eft.Quum Vngariprimos Vngari fines attigifl'ent,vt de totclariflmis vno eo- f ]nbsp;dcmqi tempore prouinciis, qu antequamin populi Romani poteftate quondam redad fuiftent,tot expeditionesfad,tot cflegiones, tantum fangui-nis fuerar cfFufum,rriumphare viderentur, vniuerfam prdam, amp; captiuorumnbsp;multitudinem in pompam redigunt, qu quidem pompa, vidorum agmina 2-quare videbatur. Occurrebant vndique fpedatuin congratulatunaque cterinbsp;qui rc-
-ocr page 193-D E C A D I S I. L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155
qui fcrtianferant, amp; eu ni tanto plaufu expagis ac oppidis viclorcs excipiebant, vtnullum Vngaria: diem hoc candidiorem illuxilfc dixeris. Nulla vxorcuinnbsp;liberiSjVirogratulatum obuolauit,qu fpoliis oniifta nonrcdicrit.Tanta Icrui-tiorum copia fuit, vt prtcrquani in vbertate Pannonia:, alibi fame abfumptanbsp;facile fuifl'et. Tune Scythic primm matvon ancillas admiferunt, ciuiliusq;nbsp;viueredidiccrc, feruitia ne celfarcnt, aut feditionem molirentur,parcini agrosnbsp;colerCjpecuariave curare,partim, cumdominis militare, Exuuiis hoftium,Marnbsp;tisHerculisque templa complta funt,cterapra:da viritimdiuifa. Hac igiturnbsp;expeditione Pannonia tot bellis exhaufta,ita auro amp; argento rcplcta eft, vtnulnbsp;lisrefpublica ciuium veiftigalibus indigerer,nullaque decufl'a pecunia, pra ter-quam externa vterctur. Reuerli m patriam V ngari, totam earn hyemem dominbsp;trfegere,recreauerc,acrefcccre corpora,fupcriore expeditione defatigata. Atnbsp;ingruentc vere, ne tempus fruftra tererent, neve fortunam afpirant per igna-uiainremorarentur, aliamexpeditioncmineundameflecenfcnt: quareProce-runitlecreto,aduerfus Grcos fumendaarmadeccrnunt.Vidcbantenimfeinter duo potentiilimaorbis imperia elfe collocatos,hinc Romanorum impcrionbsp;premebatur,quod in Francorum mantis perucnerat,hincGrcorum,qui Pan-nonias hello iarpe vexarant. Supcriore anno a Germanis amp; Francis, proaccc-ptis iniutiis, poenarum fat exegerant, nunc Gra:cos fuperelfc, quos vicerint,nbsp;^0 non modo inperpetuam felibertatem facile aflerturos eft'e fpcrant,veriim eti-*nbsp;am labefaftato vtroque impcrio quandoq; potituros non diftidut.Quum huc-ufque libi poft Arnulphi mortem profperc omnia fucceiriffent,opinionemquenbsp;luperaflcnt, animos a fupcriore fortuna concipiunt, augcntquc, ac maxima*nbsp;quq; fibifacil promittunt.acccditamp; idud, quod vires nunc iuntlonge quamnbsp;iinteaampliores,corpora laboribusobdurata, amp; animiexperientia cxadiorcsnbsp;fortioresquc.Proindc Myfiam fupcriore, Illyricum, Thraciam Macedoniam-que incurlionibus rapinisqtic laccftunt. Ira magnos ac diuerfos comparaucraCnbsp;exercitus,vt varias vno codemque tempore regiones inuaderent, tjiiodhaud-qnaquanitemercquandoque fit amp; in fterili velmaxim rcgione,ne quafortaf-50 le comnieatuuminopia laborarent. Dum cdibus amp; incendiis vfqucquaquenbsp;vagantur,abaftisqj pecoribus ac hominibus,omnia diruunr,ita Conftantinum,nbsp;qiu cum Alexandre patruo imperiti geflerat, perterruerut,vt multas vrbes fibinbsp;lubditas,vi ada;as,Vngaric genti quotannis tributa penderc patcretur. Quunbsp;bellum hoc fententia fucceflift'et,in Bulgaros peregrinosqs populos arma verruilt. Bulgari nanq; Sclauorum genere nati, quando confimihseft vrrifq; lin-gua, Scythia velut illi prodeuntes, traiedo Danubio in Myfias confedere,quinbsp;quum Thraciam,Illyricu Maccdoniam armis fpe vexaflent, diu cum prin-cipibus Grcorum bella gefl'ere,vari inter vtrofquc intcrccftere viflori, innbsp;corum tandem ditionem concefl'ere. Hi cum Vngaris dimicare aufi,amp;adin-40 tcrnecionem fere redaefti, ftato quotannis ftipendio, muldhati funt.Tam pro-fpero vbique fuccefl'u, res Vngarorumeo euelt;fta:funt, vt nihil vfquc adeo ar-duum difficile foret,quod ingenio viribus afl'equi no confidcrent: nondunbsp;imperandidefeditVngarorumimmcnfa libido, neefapinis amp; cdibus adhuCnbsp;gens afperafatiatur,tantapopulorumfcunditatepuilularat,vt remoras quoq}nbsp;nationesinudaret. Tres fibi praipollentes ea tempeftate potentatus verebatur,nbsp;exquibus Francos ScGraicos graui hello confeccrant, Italifupercrant, qui Be-rengario principe fibiluraimpcrij vfurparant. Quarein Italiam innumerabi-lem fere exercitumparat,vt quod Atilaprftare non potuit, clariffimum impenbsp;rijPlt;omani nomen extingueret. Accedebant fadiones Itali, quibus vitro adnbsp;Jo maxima cptahortabatur.Ipfa quoque affiduofemperbellovcxata,pro referenda vice,cteras nationes nullo frui ocio patiebatur. Italiam igitur fubSer-gij tertijpontificatu,amp;Lodouiciimpcrio,quum Berengarius in Italia vfurpauicnbsp;imperiu,Vngari adoriuntur,per Foroiulianu agrum iter faciunt,quod quidemnbsp;Italiailempcr cxitioBarbarisnaturapatefecerat. Quumhorum aduentum Berengarius accepiliet, cum quindccim milibus equitiun ad Italix lines occur-
-ocr page 194-IJ4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
rit, quem primo congrefTu Vngari profligarunt. Leoprandus eos primo con-grefl fpeata Italorum multitudine, libi parum cofifos Patauino agro ad hy bernandumin Pannonias rediilFe tradit,vtrem tantimomenti,cui tantum glo-ri ae vtiiitatis inefl'et, fi confequi pofl'ent, maioribus longe viribus adoriren-tur.In fequentevere Italiam tanto apparaturepctiifle, vt maximos ac validifli-mos quoique exercitus facile protererent,Aquilciam,Pataiuum Veronamqucnbsp;neminereliftente prtcriilTe, peruenifl'e Ticinum, Berengariumbabito deie-tu,amp; auxiliisex totaItaliaeuocatis,inTranfpadanaregione occurriire,milit-que fpedata multitudine prpolluilFe. Contra Vngaros numro impates,ac a-mniumintericdu animo conllernatos, ad extremafere fuiire redatos, quan-dopr hoftium multitudine,defperataviEoria, prlium conicrere non aude-bantjfugamque rapere flumina prohibebant.Demum qufugere magis,quantnbsp;dimicare decrcuifl'ent,dum Abdum fiuuium natando traiiciunt, quam pluri-mos pr nimia feftinatione fuifle demerfos. Trans Abduam pofitis call;ris,pernbsp;internuncios Chriftianos oralTejVtfe dimiiraprda,incolumes redire pateren-tur: ne id quidem ab Italis impetrare potuifle, Berengarium in quodam oppi-dulo tempus cum voluptate triuilTcjRomanospotius de vinculis, quibus Vngari vincircntur,qum dearmis quibus cdercnturjcogitalle. Ad poftremuin,nbsp;quum hoftes fuga falutem qurcrent, in Veronenfemque agrum palantes fu-gercnt,in nouiflmo agminc abinfequentibus prlium fuifle initum,quo lupe- 'nbsp;riores fucre Vngari, fedvbi adBrentamfluuium peruentum cft, dirimente v-trofqueamne Vngaros iterum impenfis orafle,vtprda,captiuis,armis,equis,nbsp;vniuerfls denique impedimentis dimiflis,prterquam vno concefl'o viritinrnbsp;cquo,quo per fe quifque domumrepetere poiTet,incolumes abire liceret. Ne-que tainen impetrare potuifle, per infolentiam id Romanos fpe reipondifle,nbsp;fl a mortuis munera canibus accipercmus,fdusque cum canina genre percu-teremus,Nos capite infanos, fanus iuraret Oreftes. Infolentiflima verba Vnganbsp;ros eo addwKiiTe, vtfortiflme pugnando mori maluerint, quam aliquam cumnbsp;turpitudine fperare falutem,cogittes,ablata fpe fug,nil latins efle,quam cru-entamliofti viloriamrelinquere, morterri morte fugerc : ex bonclto interitu, 5^nbsp;gloriofam flbi viram qurere: fortunam quadoque fortium virorum amicaffl:nbsp;Martern fpe fugientem militem potius infequi, qum fortiter dimicantcmiamp;inbsp;cunda dcorum numina benignum quumq; viftorem fouere folita, infolcn-tiflimum contra perdere.Quare vt Leopraduslonge profequitur,fcfiptor quidem non afpernartduSjdum mutuafe exhortatione confirmant, Romanos ex-pedatione fufpenfos retinent, mox tripartito liis infidias obducunt. Atilli dumnbsp;internuncios prfl:olantur,cun:atione defatigati, magna ex parte cquis defili-unt,vt corpora curcnt.Dumfe ex mora tutos aubitrantur, ecce Vngari edul.inbsp;veteranorum validiflima acie,traielo flumine medios adoriuntur, penetrant-que, cdem inauditam partant, amp; tot viros pr nimia edentate confodiunt,vt 4nbsp;multis ientantib.cib in mediagulatransfigerent : nonnlb\ereptis equisfuganbsp;inhibere, eosq; lentisiugulare, inobftantes vehcmentis rucre,camposvbi-que cruorcinficerc,augeDant inteftlnacladcm odia. Nam tantus eosliuor in-celferatjVt pleriq; pugnamremoti detredarent, vtproximi quorum morte an-helabant,pr oculis trucidarentur:quod idcirco facicbant,vt ipfis deinde libc-ris rcgnarc liceret. MutuaenimItalorum inuidia, fimultatcs amp;odia ,rtort fo-kim imperium,gloriam,ociumamp;fortunas abft:ulere,verm etiam ferecaufa:,nbsp;quibus hcomniafunditusperirent.Profufam demumfugam rapiunt, inftancnbsp;contn defuiuntque hoftes, amp; qui prius vernam nullis precibus ac muneribusnbsp;inuenerant, fupplicantibus deinde parccre nefeiebant, cfis maxima ex parte pnbsp;Chriftianis,ctcri per fuga elapfi funt. Scythicus furor vlterius coerceri n5 po-tuit,Tranfpadanam paflim regioncm diripit, vaftatque. Scriptores pleriqueidnbsp;addunr,aliquantulum afuperiore narrarione diuertentes. Poftfugatum in Vn-gari finibus Berengarium, Vngaros, quuminTaurifinum agrum erupifl'enr,nbsp; cundalg latcque vaftaflent,Taurifium quoque vicaptumfpoliafl'e. Dumnbsp;Mcdi-
-ocr page 195-X
D E C A D I S I. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyy
Ncdiolailum poft hc ctcndere ftatuunt, V enetorum opibus ac fama rcnio-ratos, ab inftituto agmcn itincre, ad eorum ftnum diuertilfe. Qiwrum vrbem (vt aiunt)quun'i fine clafl'e expugnare ncquircntjcmbos tumultuarios fabrica-rur,quos vt ceJeris taccrcnt, alleres pellibus rite conglutinant. At comparatanbsp;hiiiufceniodi clafl'e,primo impetu Ciuitatem noua capit,mox per littorcas in-Allas late bacchantur.quilium caput aggeris, Clodiam, quamnuncClugiamnbsp;diciint, exinde populantur. Additis ex hoc animis,ad occupandum Riuum al-tum fe accingunt, fed quum alia tunc vrbis forma amp;; munitio foret, voti compotes efl'e ncquiucre, Petrus cnim cognomento Tribunus, ea tempeftate Vc-nctorum dux,quumVngaros in Pannonia confedilTc cognouerat,Vnnor qui-dcin poftcros,quorum Ixuiti euitad caufa in ^aluftres infulas,vcluti in pro-fugorum afylum , Venetia quondam populi conuolarant, cxtemplo vrbem,nbsp;quod naturaloci abhorrere vidctur,Riuo caftclli,ad dem diu Mari inlu-banico nominatam, perpctuo muro cingendam, Canalem veto magn appcl-latuin, ferrca catena claudendum curauit. Vcrebaturenim vir ille fapicntifl-nius,neveluti Vnnorum,ducc Atila,terror condendx vrbiscaufafuerat.itaVnnbsp;garorum furor conditam cxtirparet, ne ab eadem infaufta natione initium fi-inul amp; exitium Vencti pcculiari quodam fato fortirentur.T.antum viri prudc-fiavaluitjVtpatri ingcnti periculo libcrarit. Qmim igitur Vngari, Clodia mo-^0 uentcsjlittus ccpiirenr,quod contra Methamanchum cft,vtindcpcr Albiolam, nbsp;^ethamancho Albiolatp potirentur,Vcncti,Petro ducc,obnixius obftitere.Innbsp;variis quoq; locis acerrimc pugnat,per qu Barbari, multitudine freti,irrumnbsp;pcre conabantut.Et quum diebus aliquot vndiquc,ad feftum vfquc diui Petri nbsp;^aulique diem oppugnafl'ent,tandem defperata viftoria, quando munitifl'imanbsp;^prpotenti claflc,:non tumultuariaamp;. commentiti opus erar,fe in Pataui-num agrum ad caftrareccpcrt. lam primus annus Vngarorum in Italiam in-grclTus agebatur, quum Berengarius public faluti confulcns, datis obfidibus,nbsp;ingctiq;pecunia,fe vniuerfamqs Italiam Barbaricaferuitute redern. Eodemnbsp;quoq; tempore,imperante apudGrcos Conftantino,quum Romanus,prfe-3*^ dus eins, Apulos, Calabros, nonnullosq; populos fub imperatoria conditioncnbsp;facile retinere n polTct, homo facinorofiflimo quoq; fcelere perditus, Sarace-uotum regem cum maxima clalTc, in rebelles fibi Calabros Apulosq; concita-uit. Qm quiim ad cxtrcmaltalix oramappulifl'ct,Calabros,Apulos,Saientinos:
Lucanos,non mod Grx.co imperatori feruire cocgit,fcd cdibus, incdiis ' rapinis lic afflixit, vt ad internecionem pene redegerit. Item Supero Infe-roque mari, freto Siculo,ad vrbis vfque mnia Rom, ita omnia occupa-uit, vt delcta Conftantinopolitan ditionis memoria, Barbarico amp; prophanonbsp;ciimfta impcrio vendicaret. Cui quidem malo,nifi loannes decimus pontifexnbsp;inaximus, vir circunfpettus amp; magnanimus profpexifl'et, iam de orthodoxa fi-niulfide jltalaqjfiflutefuifl'et adum. Hie enim Albericu Hetruri principem,nbsp;uiagiftrum cquitum dcclarauit,qui habito repente dcleCtu,amp;: coadis vndiquenbsp;auxiliaribus copiis, in primis prophanu hoftemc Latio repulit.Fugientcmin-^equutus ad Lirium fluuium, quern nunc Garlianum i|)pcllant, conferto pr-Ao profligauit, partaq; vidoria Romam ouans ingrelTus eft. Saraceni acceptanbsp;ingenticldc,confternati,inGarganumm5tcmconfugerc, vnde munitaarce,nbsp;'iultis poftea temporibus Itaham longe latcque vexarunt.Poft hxc inter opti-*iates Vrbis dilTenfio oritur, magna Albcricus,quern pontificis fratrempleriq;nbsp;^cputabant,afftciturinuidia, vrbe Roma propter liuorem amp; ingratitudinem e-jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ortam Hetruri oppidumconfugiens, cotrainuidorum impetum
accuratiflmamumtione tuetur, amp; vt Romanorum ingratitudinem,amp;s inui-oruminiurias abundc vlcifcatur,adVngaroslitcrasmittit,quibuscoshor-exorat,vt ad capiendam vrbem Rorham, qua nunquam hucufq; potiri ^aluerant,maximis cxercitibus Italiam rptt. Quod fi fecerint,facultatcs,vi-csqjfuas non ignobiles pollicetur, fdus cum Berengario imperatorc initumnbsp;c ^Aidant:oblatam Vngari occafioncm,gens impcradi cupidifllma,haudqua-
-ocr page 196-ij ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
quam patiuntur cLibi, infanos exceniplo comparant ex er ci tu s. Per Illyricum-ter faciunt,amp; vfitata quondam via per Foroiulian agrum amp; Venetiamin Fla-miniamerumpunt,oppidaamp; vicos paflim diripiunt.Contempto Alberici inafl dato,qui in Romanumagrumcos acciuerat,in Hetruriam penetrant,quameXnbsp;compado Albericus faluam amp; incolumem fore iufl'erat. earn cdibus vniuer-fam fdantjincendiis rapinis omnia vaftant. V niuerfam imbellium multitunbsp;dinem,qu aut ex clade fupererat, aut fuga nequiuerat elabi,in feruitutem ai-fertam,in V ngariam abducunt. Poftquam igitur V ngari ab Alberico in Italiainnbsp;cnocati funt, opulentiiTima eiusprda deinde alle'i,quotannisfer(vtRicharnbsp;dus aulor eft) populandi caufa,vt quicquid remaferit,eraderent, repcterccoflnbsp;fueuerunt, duplici tune genre, eademquc immitiilima, veluti duplici luponbsp;mifella dilaniebaturltalia. ATyberi enimamne vfque in Calabros,amp;: ab Ater-no,quem Pifeariam dicimus, in Salentinos quicquid erat, Saracenus popula-turApher. Cteram verb partem Dalmati PannoniquefinitimamVngarusnbsp;incurfat.Berengarius autem quum vtrique hofti obftare non pofl'ct,in Cifaipi'nbsp;nam Galliamimperij fui vires reuocarat, ibique pro virili parte fe tuebatur :nbsp;cuntfa Italia: mala, tanquam a fpecul triftisprofpedabat. Hac igitur tempCquot;nbsp;ftate defurtdoLodouico, Gonradus Francorunigenerc oriundus,virdomifonbsp;risque clarus, omnium confenfu populorum imperator creatur : quo quideio
imperanre,varii principes ampliffimis potentatibus freti,claruerc:ex quibus in primis Arnulphus Bauari dux, Burchardus Sueui,Eberardus Francir,Hi'nbsp;iilbertus Lothoringi: atque cterorumquos diximus, potentiifimus Henri-
eus quiSaxonibus amp; Turingis imperabat. Secudolmpcrij anno,hi principes Conrado defecere:inprimisque Henricus fu gentis robore fretus, rebcllauit-Sed Gonradus prudentia ac viribus pollens,ad gratiflimum omnes obfequiumnbsp;reuocauit.Solus Arnulphus,Bauarorum dux, terrore percitus, nequaqua CoOnbsp;radi mifericordi iifus,cum vxore acliberis ad Vngaros confugit,nc Conradonbsp;inuitus parre cogeretur,nve facile contumaci iu pnas exolueret.EtM^^nbsp;mente abiit,fe nunquam rediturum,donec infenfum iibilmperatorem,extre-niumdicmclaufifl'enouerit.Imperante Gonrado,BcrcngariusrexItalixdiei nbsp;obiif.cui Berengarius fecunduseius filius in regno fuccellit: quo quidregnannbsp;te,Lodouicus Bofonis filius,qui Romanprouinci amp; Burgundi rex crat,pornbsp;Taurinos Italiam ingreifuSj Berengario iccundo vidus amp; captus cft:atquc d fnbsp;conditione dimi/rus,quamiureiurando afl'eueraucrat,fc nunqu pofthac cui^ .nbsp;exercituinItaliamrediturum.Sedpaulopftnonfcruataconditione,acrcfed' |nbsp;fo fdere,per Tridtinos in Italiani reucrfus,in primis Veronam occupt: fe |nbsp;a Berengario mox obfeflus,quum Veronenfesvrbcm dedidilfent, cunicopi^nbsp;interceptus, erutis peierator oculis dimiflus eft. Berengarius Burgundionu^nbsp;vidoriapotitus adredintegrandam Italiquietem animum aduertit,quani3'nbsp;fequi dcfperabat,ni cum Vngarorum ferocTima genre pacem ac fdus inir^^nbsp;quippe qui quotannis incurfonibus amp; rapinis Italiam vexare folebant. 0^9nbsp;vbifadumeft,Vngarirabiem,quainltalos diufuireconfueuerant, inreg^^' (nbsp;ns alias plane verteruiTt. Alemannos repetunt, quos bello fpe folliciraraO^nbsp;arque folita crudelitate diripiunt,amp;; trucidant: quod quidem irhmanitatis vicgt;^nbsp;apudhanc gentcmnondumexoleuit. Neque adhucido cum Vngarisfeeder^nbsp;quiefcit Italia, quarido populus Romanus, Alberti Spoletaniducis fundusnbsp;xiliiSjobfeiTa Orta,captoque Alberico,qui in Italiam Vngaros euocarat, cutonbsp;latiiimas de patri inimico pnas fumpfit. Interea Saraceni, qui iri Gargai^^nbsp;monte confederant, Apulia Calabriaque vaftata, Beneuent vi captuminceOnbsp;dunt. Adaudis animis regrium amplificarc conati, multis oppidisnbsp;obfequiaacccpere,fed Gutdonereprfl, Romanis finibus exceflcre. Aiy^nbsp;ad Vngaros redeamus, poft fadam cum Beregario imperatore pacem, PPnbsp;tamque Alemanniam, ingrediuntur Alfatiam, quam cum Saxonia pariternbsp;prdantur, amp; ex eorum inftituto, cdibus omnia complent, ac homines cnbsp;pecoribus abigunt. Sed adMoresburgum Germani oppidum, quod
-ocr page 197-DEC ADIS I. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177
num,Turingioruni,amp;: Sclauorum finibus fitum eft,ab Henrico rcge grauiftima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
clade aftetifunt. Nam vc Leoprandus tradit, Conradusvbi mortem propius adeflc confpicatus cft,aduocato procerumconcilio,Heiiricum Saxonu amp; Tu-ringiorum aucem,Regem Imperatorem creandum efle ccnfuit,cuius paulonbsp;poft expirantis autoritre, omniumI'ufFragiis ad imperatoriam dignitat eue-dus eft,amp; tunc primum Francis in Germanos tranllatu eft imperium.Quumnbsp;omnes ci principes lgitima obfequia foluercnt, Arnulphum tantm habuit ad-uerfum.Qmppe qui cum vxore ac liberis,poft Conradi mortem,ex Vngaria re-ucrfus,amp;: bonorificentiflime non modo Bauaris, fed Francis quoque Orien
te talibus iufeeptus, amp; vt oblatum fibi regnum obiret hortatus, Henrici imperio I' aduerfari cperat. Henricus id gr Ferens, coadis magnis copiis, in Baua-riam contenait, extra Bauari fines Arnulphusoccurrit. Quum vtrinque in-ftrud actes conftitifl'ent, Henricus vir fapiens, nc quidtemerc ageret, quodnbsp;pnitentia fubfequeretur, ad fingularc colloquium Arnulphum vocat,ibi mi-tiflimis verbis fibi hominem rconcilit, creandorumque pontificum potefta-tem inregione Bauari, quod maiores eius nunquam allequi potucrc, fpontcnbsp;donat. Is Henrici oratione vidus, depofitis armis, debitum pollicetur obfe-quium,fcmperquc recipit fe pro imperatore dommoq; fuo Henricum vnicumnbsp;habiturum. Cpofitis his rebus,Vngarorum incurfioncs, rapin ac cdes vul-
^0 g referuntur,quibus cum ad illud (quod diximus) oppidum occurriflet, cfis FugatisqueVngaris,recuperataprda, acingenti captiuorummanu, memora-bili vidoria potitus eft.Dum hc omnia ita geruntur,ecce miferYima in prifti-nanialarecidit Italia- Nam dum Berengarius fecundus, ido cum Vngaris f- ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
derCjRomanu imperium inftaurare conatur,tyranni,quibus eius potentia for-midolofa videbatur,Rodulphi Burgundi regis fuafionibus agitati,cum c Gal liis in Italiam aduocant, cuius viribus Berengarium imperio eiiciant. Rodul-phus Italiam ingreftus, fadionibus optimatum eiedo Bcrengario, tribus tantum annis rerum potitur, fed Italas artes ,amp;inteftinaodiaVngarica continuonbsp;vicifeiturimmanitas. Berengarius enimad Vngaros,quos fibi fcmperamicos
Jo habere ftuduerat, repente confugit, eorum opem vt in imperium reftituatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;implort. Vngari Salardo duce Italiamrepetunt,quacunq; iter faciunt, omnia
rapiniSjCxdibus amp; incendio vaftant. At vbi Ticinum peruencre, obfeflam vr-bcm vi ceperunt, captamque ferro ignique abfumcre conati funt. Quiquum Rodulphum in Italiam aduocarunt, quum parum ineo prfidij efl'e intueren-tur,contempto eo,Hugonem Arelatcnfem principem acciunt. Qui magnis ex-creitibus Italiam ingreftus, imperioque potitus, fufpedos optimates 5 quibusnbsp;fuerat accitus,ne fe iuxta ac Rodulphum tradarent,daro Samfoni negocio,quinbsp;legionis prfedus erat,omnes in exilium egit.qui muldati fuerant,Arnoldumnbsp;Bauarorum ducem in Italiam euocant,qui adita extcmplo Italia,principio V e-jnbsp;nbsp;nbsp;40 ronam venit, amp; admilTus ciuibus, rex Itali, ac Imperator .a populo confalu-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tatus eft.Quo quum Hugo cum maximo equitatu,multisq5 cohortibus occur-riflet,conferto prlio profligatur Arnoldus. Berengarium lcundum Italia cie- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum,qui ad Vngaros cofugerat, quorum feniper amjf itiam amp; auxilium omni
ftudiojfidc officioquecoluerat, pleriquc in Vngaria, apudSueuos alij obiifle tradut.Tertius verb Beregarius,primi Berengarijex filianepos,ab cxilio,mul-tis auxiliis adiutus,m Italia rediit,fed quorum potentatuum ope id feccrit,pr-terquamVngarorum, baud fatis copertum habco. Hie quum fuarum partiumnbsp;promiftum fauorem, amp; auxilium non inucniflet, Hugonemq; in fe arma para-' re fcnfiftct,ab inccepto deftitit,in Sueuiamqj fe recepit,id autem loanne vnde-
nbsp;nbsp;1 cimo pontifice maximo Chriftianafalute anno nohingentefimo trigefimo- p 5 y.
i quinto plerique accidifte prodidere. Eadcm tempeftate Saracenij cum ingenti daflejGcnuam appuliffe dicuntur:quam vbi expugnaruntjinaudita omnis ta-hs ac fexus cde patrata, immanitcr cunda diripucrunt,incrcdibili prda ditanbsp;tijinAphricamrediere. Sedqu,amp;quo modo nonnullaConradiHcnricivenbsp;teinporibus gefta fint, ex Vngarorum breuiter nrtalibus baud ab re adiicien-
o
-ocr page 198-ijS ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A K.
da eflc duxi. Refcrunt enim eos poft Morauiam amp; Bocmiam hoftili manti p'* pulatas, qu vitra Danubium magn Germania: partes funt, citra Danubiuinbsp;mox arma vertiftc,in primisque finitimas fibi Carnorum ac Noricorum regio*nbsp;nes,quas Carniolam, Carinthiam, Styriamque nunc dicimus, fuperioris Pan*nbsp;noni caput attingentes inuafille. Dum eorum incurfoncs ac impetum Go'nbsp;thofredus Moraui dux, Eberhardus Carinthi princeps, cum Gregorionbsp;quileienf patriarcha, cocrcere nituntur, acerrimam pugnam conferuift'c, ibinbsp;quamuis multiex Vngaris occubuiflent,deftderatis tarnen ducibus,profligato-buc patriarcha, Alemannos quoque fufos amp;fugatos fuifte. At illos,direptis tribus regionibus,pr3edaoneratos in Pannonia cum vidoriarediifl'e. Conradumnbsp;liis imperij fui finibus,admodum commotum, Auguftam Vindelicam petiil-fc,vtc5parato exercitu, fccuado amne Pannonias adoriretur, immanitateinqjnbsp;Scythic gentis, omnium populorumociaperturbantis, pro viribus vlcifcere-tur,fcd Italorum fadionibus remoratum ab incpto deftitifle. Quinetiani ad-dunt,Vngaros poft hc tribusannis quieuift'e,quarto verb,in Bulgares mcfflO'nbsp;rabiiem expeditionem fufcepifl'e, in quaquum omnia fentencia eueniflenbnbsp;ccpift'e hoftium caftra,ciuitatcs amp; oppida expugnafle, omnia eorum fpolia totnbsp;annisparta,iteniquicquid auri argentique illis crat,afportafl'e,abegifle^irmcn-ta omnia, amp; ad noftra vfquc temporacrepta illis oppida retincre commmorant. Item poft hc Italiam, quam fa:piflimc infeftarant,repetiifl'e, Patauium i-
gni ac ferro ab his abftimptum. Adita Gallia Cifalpina, Luitarium Vercellen-fem cpifcopum,populata bafilica,trucidairc. Demum vniuerfa Gallia fpoliata,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opulentiftlmos in patriam fuifl'e rcuerfos,deinceps annos decem fcrualfe quie-
tem. Deinde Saxoniam,Turingiam,Franciam Burgundiam incurfafle,dumnbsp;pra:da onufti re deunt, ab Alemannis ex improuifo intcrceptos,graue cuminnbsp;priium commifilfe. Fugatis hoftibus,tria Vngarorum milia cecidifte, qui verb pugnafupcrfuerant,reuerfos in patriam, annos circitcr fexdecim quieuiflo-Prxtcrca cum diutino ocio vti non poflcnt,quando ad flagella gentium natinbsp;fuerant,S?lcuiam repetunt,obfldent Auguftam. Vrbanum Conradi primi iuf-fu, vrbi cum Italo Alemannicoque exercitu fubuenilFe, quod quo modo tem-1nbsp;poribus congruere poflit, baud facile dixerim, quum annis hic fcpteni tantumnbsp;impcraucrit,amp;: hc omnia,qua: diximus,fub Conrado primo gefta,eorum Annales fuifl'e prodant. Ex quo facile Annalium deprehenduntur errores, amp;: nonnbsp;geftorura,quumnonmodb hc Vngari,fed longe maiora omniumScripto-rum teftimoniogcflerint. Sedqureferunt,profcquamur, Vngariab vtroquenbsp;exercitu in Auguft obfidione occluduntur, ita ( inquam ) occluduntur, vtnbsp;obfefiipotius,quam obfldere viderentur : nam hinc fluuio ex inundatione ex-crcfcentc,hinc ab Alcmanno Italoquchofte arcebantur,nullus fugpatebatnbsp;cxitus. Alter Vngarorum excrcitus, baud procul ab Augufta, in fylua delitue-
rat,amp; fuis qua arte fubueriiret, baud facile fuccurrebat. Numerus erat quadra-1 ginta milium,ij dum fuos fentiunt partim obtruncari,crucibusq5 fuflfigi,partim
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in captiuitatem duci,altcrutrum hoftium exercitum fecedentem prftolantur,
quod vbi fadum cft,Co^radi copias ad Rhenum defeendentes adoriuntur. Ex quibus tot capiunt, quot redimendis rependendisque fuis fat efl'e poterant, nenbsp;fpes quidem eos fruftrata eft,quandocjc his, qui circumuenti fucrant, amp;:capti,nbsp;quicunque fuperfuGre,fa:a commutationc reftituti funt. Ex his qui cli funt,nbsp;rtobilc Lehelis facinus prdicant, hunc cum Bulcho captum, ad Conradum^nbsp;dudum refcrunt. Poft hc percundanti principi,cur tam diro Chriftianosani-mo in{cdarentur,cum itarefpondifle aiunt,Humanorum (inquit) fcelerumfu-mus vltorcs,amp; adfuppliciaveftraDeo editi,quumvos pcrfcqui definimus, fnbsp;tunc vobis, irato Numinc, capimur, amp; obtruncamur. Admiratus hc Imperator, optand mortis poteftatem obtulit. Lehel antequam optarct, tubam,nbsp;qua in bello vtebatur, poftulauit,qua data, Conradi caput Icthali vulnere,nbsp;extempio confregit, Pribis ( inquit) ad inferos,amp; ibi mihi feruics. Credebantnbsp;cnim Scyth,quofcunquc in hac vita cdcrcnt, eorum in altera fcruitio eflc
-ocr page 199-DECADIS L LIBER X.
{Jctituros,fed quid credendumtjqudo hie tempori parum quadrant,alij iu-dicent, Cteri redemptis fociis vitra progredienteSj ditiflimum Vita: cnobi-umprxdantur,traietoq5 Rheno,Lotharingiani inuadunt. Apud Argcntani oc-currcnteni fibi Erardum, eius prouinci ducem, amp; Bcrtoldum Brabantix ty-rannum,conferto prlio,captos obtruncantDeinde vitoriaclau per Galkas cfFunduntur,templa paflim diruunt, amp;: incendunr.Mcrcnieni,Treuircnfeni inbsp;Aquifgranenfem agruin incurfant. Omnia amp; facraamp;z prophanapopulantur,nbsp;cdibusqjfdant. Scnoncs diripiunn', Sagufam amp;Taurinam diruunt. Per al-pes denique in Italiam relati,direptaTranfpadana regionc,inPannonias ditatinbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o redeunt,ac viginti annis in ocio pcrmanfere.Exado hoe ocij tempore, falHdi-
ingreflus.Statuta temporanea pro mnibus monomaohia,qu vterque iri eer-
ta quicte, pofthxc ab Vngans in Bulgares inftaurata expeditio , Hydropolis expugnatur. Thracia ingrefli, vt intermiflum Grcis tributum recuperarent,nbsp;Cftantinopolimacerrimaobhdione circumueniunt. Tune GreusquidaGinbsp;gante proecritatis roborisq; ex vrbe prodicns, ad fingulare eertamen Vnga-ros prouoeat, quin etiamfe eum duobus vna depugnaturum pollieetur. Guinbsp;Bothondus Vngarus obuerfatus,Ego quidem(mquit)Soythie gtis minimus,nbsp;teeumfingulari pugna deeertare dedignarer,nih duos tibi loeios adiunxeris,nbsp;quorumexiiuram tibiammam alter obferuet,alter eadauertibi humauduranbsp;curet:quarc Impcratorem vellrum,omnino noftr gcntis vedigalem tributa-jj to humquereddam. His ditis, Opouri dueis imperio,in obielam vrbis portamnbsp;fuas vires expcriri iulTuSjVibrata bipenni ita portam illit,vt infantibus paterecnbsp;tarnen defeendiflet, poftquam aliquandiu deeertatum cft, interfelo tandem*nbsp;Grco, Vngarus vitor euat. Imperator cum vxore ac ciuibus mris defpe-ftantes,infaufta belli aufpicia dum grc ferunt ,faciem aucrtunt, ngulansnbsp;pado certaminis,Vngaritributarepetunt. DumGrcorumprincipiludibrionbsp;habentur, longe maiore furore fuccenli, Grcor paflim vicos amp; oppidadiri-piunt amp;: incendunt/antaque fuitia vfqucquaque graflantur,vt cxiiianita vbi-que Grcia Maccdoniat]ueopulentifmi redicrint. Sed de his hatcnus, qua*
primus Francis in Germanos imperium tranftulit, Germanitjiie rcgnuin cumlaude gcflt.Poft cius mortem Otho filius fuffedus e, qui Matild Thc-odoriciSaxonum regis fili fufpctus erat.Otho non minus animi, quam corporis dotibus excellens,mira virtutum commixtionc conditus eratmam in belnbsp;10 ingens ac ferox animus,alioquin comis amp; benignus,amp; prter patri moremnbsp;perquam humanus. Pro domandis Germanorum hoibus et multafhciternbsp;geflt,nullum tarnen tutius feliciusq; geflit, qum id,quo rebelles cotumaces-queprocercs quanimitate, dementia amp; comitate, in amicitiamfocictateni-quereduxit. Etea vel maxime ratione fidclilmos habuit,quia fe abfente, Sa-4o xones Vngaricam gentcm,agrum long lateque prdantem,clade vfquc adeonbsp;magna confecerintjVt ad multorum ociumannoru reuocarint.Deinde Henri-cus,Bauari dux, vtltali comraodo bene confuleret,Aquileia capta inproxi-mas vrbes cara mouit. Vngari quietem abominati,\^luti refarciend iatura:nbsp;ignauicgratia,Italiamrepctctes,Iuinopolimproficifcuntur.Et dum vitra pro-gredi contendunt, Henricus occurrit, quos vno alteroque prlio itaprofliga-uit,vt relatopcde Pannonias repetierint. Henricus vidoriaelatus,Ticinum vfnbsp;que Tranfpadanum agrum incurfat, fed vbi Berengarium, qui cum Lotharionbsp;Hugonis filio in Italia regnare cperat,multas in fe cohortcs,ac maximu equi-tatumcomparare nouit,continuato itinerc,in Auriam fe recepit. Vix Bcren-Jo gat ij opera tumultus Itali plane dcfederat, quumToxisV ngaror rex, quemnbsp;ipfi Toxum dicunt, diui Stephani rgis auus, amp; Geyf pater, quum Henri-cumin Italia, puls Vngaris, regnare rumor cfl'et, incredibili copiar appara-tu Italiam inuadere atuit,ne Bauaros in Italia dominari patcrctur,amp;: vt contu-meliofam fu gcntis rcpulfam vlcifceretur. Italiaudito Vngarorumapparatu,nbsp;quem (vt fieri folctjmulto maioremfamareddiderat, ingtipauorc deterren-
-ocr page 200-160 ANT. BONT INI! R E R. VNGAR.' , tur.Bcrcngarius tertius,cui non prudentia minus qum foituna fauit, AlbcrtUnbsp;Milium ad cxorandiun Toxim extemplo mifitobuiam, vt promilla ingenti pCnbsp;cuniajScytharum tempeftatem deprecaretur. Ita viftus adolefcentis proniisnbsp;amp;: precibus eft Toxis, vtacceptis decem argcntci nummi modiis, itali parce-rct, Pannoniasque repcteret.Poft hc pacata kalia, Berengarius, AlundaLo-tharij vxore in carccrcin conie:a,poft viri mortem,qui ioo nomine regnifrunbsp;ebatur, Albertum filium,data Lombardia, Italix Regem pronunciauit, le veronbsp;Auguftum, amp; Impcratorem Romanum appellauit. Vcrm enimuero eorumnbsp;imperiola tyrnis quum omnibus fer odio eile cpiflet, amp; de Pontifice ac o-ptimatibus vterque male mercretur,Othonem in Germania amp; Francia res nianbsp;gnas CLim fumma laude gerernem, Agapitus pontifex maxim.us,amp;: pars maximanbsp;procerum in Italiam conuocant, ac rebus opem afflidis expoicunt. Oblatamnbsp;ingentis glori occaiionem accepit Otlio, quinquaginta milium compartnbsp;exercitum,amp; vfitata per Foroiulianum agrum via Italiam adit. Cum Berenga-rio Alberto congrelFus, vtrunque fuperat.Potitus kalia, Alundam Lothari)nbsp;quondam vxorcm,apud Ticinumcarcere librt, liberatamque vxoremacci-pit.Viikis ac fupplicibus, Berengario Albertoque filio non folm facile peperen,fed Lombardiam omnem,prter Veronam amp; Aquileiam, precario nomPnbsp;ne gubcrnandamdclegauit.Albertus paulo pft,apudRauennam, mercatores .nbsp;Venetos variis incommodis alfccit, quippe qui Comacllum clalfc fretus. A-driaticum linumpiratico morclat difeurrens,Venetos admodum infeftabat.nbsp;Quare adafi Veneti, tumultuaria clalfe Comaclum adoriuntur incautum, at-
* que mox vi captum vn cum oppidana claflc fuccdunt. Dum Berengarius Albertus m Cifalpina Gallia amp; Flaminia dominantur,Grci fimulamp; Saraceiv,nbsp;Apuiam,Calabriam,Lucanos amp;Salcntinosmiferabili bello vexabant.Roma-na rcfpublica duobus confulibus,morc maiorum,amp;pr^feko vrbis,qui populo ius dicebat, duodecimque tribunis plbe delectis, co tcrtiporc gerebatufnbsp;quorum Aagiftratus DccarchonGrcc, Latine Decemuiratus diccbatur.nbsp;quicquid in Hetruria,intra Tudcrtum,amp;: vrb vetcrem,itcm intra Marfos,Rc-atinos, arque Ncapolim continetur, Romanrcipublic ditionis erat. Otlm 1nbsp;HugonemParrhifienfcm(vt aiuni)comitem, inLodouicum Franci.x reg noua molientem,duplici expeditione ad regi poteftatis obfequium rcdegit.Bo-giflaum Boemi regem, fibiquandoque reliitantem perdomuit. Quod Vn-gari iniquo animo fercntes,inllaulatis vtrinque odiis,comparatis munitilTimi^nbsp;lcgionibus,lt;Sc cquitatu,morc plus quam hoftili Gcrmamam repctt,rati tho-neni Franci rebus implicitum, patriis populis baud facile fubuenturum. At !nbsp;Imperator Otho,audita Germani vaftitate,contralis vndique auxiliis,patri-ain rcpetinVngaris, quapotuitpernicirate,occurrit. Quum acics vtrinq; con-ftitifl'ent, tantisardoribus acodiis ab vtrifqueconcurfum, vt fupra excrefeen-tem in medio cadaueruni aggerem diebus aliquot dimicarint,fola tantum node a pugna cefl'atum. Quamuis tune Germanis vidoria cefl'erit, amp; illa qm-dem cruentiflima, Vngjri tarnen vidi SC fuperati dici non polTunt, quianun-quani ceflere, fedobftinatiHmis animis adinternecionem vfq; feredepugna-runt.Quo quidem bello,quum innumera multitudo occubuiflet, Vngaroru^nbsp;vires adeo eneruat funt amp; exhauft, vtmultis annis in Pannonia ab oniniiUnbsp;expedi ti one continuerint. T res in eo prlio V ngariex gentis reguli capti fun^nbsp;quos Germani,prtcr virorum dignitatem Othonis imperio,vt perpetuumnbsp;ciuis hoftibus facerent ftomachum, dum infamimorte fugillarcnt, laqueo mFnbsp;pendertint.Quare Othonis famita pafllm dilfufa vagatur, vt ad libcrandam^nbsp;loannis duodecimi lue imperioq; Italiam, amp; Bcrengarij fuatyrannideafle-rcndam,omnes vitro procereS ac populiconuenirent.Otho verb tantimomcUnbsp;ti expeditionem f.ibiturus,filium feptimum vix natum annum, apud Aquifgt^nbsp;num Germani regem declaruit, ipfe cum multis legionibus in Italiam pronbsp;cifcitur. Ne dcfucre quidem nnuili Itali populi,qui montibuseditiflimisnbsp;ti,Saraccnoru aduerfus Othoflcm auxiliaimplorarunt.Ioanncs vero pond
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omni*
-ocr page 201-DECADIS I. LIBER X.
l61
omnis intempcranti notafugillatus,duos Cardinales, quos Othonemliteris accerfifle noucrat,alteru nafo, manu alterum mutilafle fertur. Otho pacata Italia, Berengarium Albertumque filium in fuam poteftatem redadtos, alterumnbsp;Conftantinopolim,in Auftriam alterum relegauit,qui fquallore fituque obdu-lt;^i,miferrime periere. Hunc igitur finem, pollquam Franci Italia: regno impe-rioque eieti funt,imperatores,reges,amp; tyranni Italia oriundijqui ad annum vf-que quintum amp; quinquagelimum imperarunt,fortiti funt. Sed ad Toxim re- toxgt;^.nbsp;deamus,Stephani beatiflimi rgis auum, de quo Vngaricarum rerum fcriptores, qu rfrant, nofcere erithauddubi operprecium. Hicquum omniumnbsp;Scythicgcntis procerum fuft'ragiis regnum obiiirer,ne ingrato Vngaricamfe-
ancorum iniurias
fta vlcifceretur, atque his imperare ftuderet, queCaroli tempore, diu Panno-niis imperarunt,Gallicam alFedlatius expeditione fufcepit. Q^m prouinciam per legatos inuahlTet, eaque late direpta, oneratus exercitus Rhenum in reditunbsp;traieciflct, quamprimm Germaniam attigit, in partes trcis diuiditur. Ex qui-tgt;us quum du fine honore,contra vero tertia,cum vitoria Pannonias repete-ret,quam vidricem Saxones redire intellexerant,ad Ifmacam T uringi ciuita-tcinadoriuntur, prter feptem, quos vinos ceperant, exhacad vnumomncsnbsp;ctudeliflime trucidant. Septem, quos captiuos referuarant, vtillatam fuis cla-dem referrent,amputatis auribus inPannoniam dimiferunt.Quibus hc mandata dedere, Ite(inquiunt) adveftros redite Vngaros, amp;noU:ro nomine nun-'nbsp;elate,atque re ipfa,amp;:cxemplo admonete vcftro,ne fuppliciorum regionem rptant. Du verb partes,qu fuperfuerant,audito fuorum cafu,antequam Suenbsp;uiamattigiflent,fpolia:dciecere,vt expeditius dimicarent : depolitisque fpoliis,nbsp;quicquidhominumpecorumque occurrerat, contrucidarunt, magnificasquenbsp;inferias ad placandos fuorum manes faditarunt. Illi verb feptem, qui auribusnbsp;deformati rediere,quia cum fuis mori recufauerant,aut poft eorum cdem, innbsp;captiuitate fuperftites efle pafll fuerant ,hacfeuera iudicum fentqntia muldatinbsp;funt. Omnia eorum bona in rarium publicum relata,ipft ab vxoriis ac libc-50 ris abdicati,nudis femper pedib. incedere,per hngulain caftrismendicarc ten-toria,nihil vfquam,quoad vixerint,poftidere iufli funt. Pei^etua demum igno-niininota his inufta,qu cognomento profluxit:Lazari nanque, mendicinbsp;funt appellati. Sed Othonis mentio repetatur, qui profligatis Itali tyrannis,nbsp;RomamprofeduSjhonorificentiflimeque in Vrbe admiirus,quando vniuerfusnbsp;Romanus populus in cius occurfum eftufus fuifle dicitur, Leone odauoponnbsp;tifice maximo, ex more, imperiali corona donatus eft, amp;Imperator Auguftusnbsp;appellatus. Primusque fuit,qui poft tranflatum in Germaniam Romanum Im-penum,imperiales titulos,ac fauftas acclamationes rite fufciperet,quodin pr-
40 mana Iupcrbia,vt ob hanc vnam calamitofamamp; cruentam Othonis vibtoriam, nbsp;nbsp;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex Vngaro neque fufo neque cedente relatam, imperij quoque Pannoni ti-
tulos vfurpet. Blandiri fibi potius ex re parua, quam alienam gloriam recenfe-re ftudet, illud quandoque fuccurrere debuit, etfi Rqpianis aliquando formi-dolofa fuit, V ngaric tarnen fuiti, vaftationis amp; rapin ftiile gymnafium. V tinam hc minus verc,qum affetat cuique dicere liceret.Sed Itali fpius,nbsp;amp; GrcijVngaris incurfantibus,pepcndere ftipendia,aut eorum paeem carions mercati funt, qum fari liceat. Galli, Europ populi haudquaquam ignobi-les,propter Vnnorum incendia, vaftationes amp; excidia, vixper multa tempora
riofius iurc cenletur. Sed quando apud nobilcs plerafque nationes yirtus elari-git,ardorqueglori tepuit, quum omnium fit viciflitudo rerum, peregrinis quandoque gentibus,fi qua geftarum rerum gloria pollcatit,opus eft,quo aninbsp;tuofuperari patiamur : vel fi id pati nolimus, viribus amp; ingenio fuperemus/
O iij
6z kir. B o N F I N I R R. V N G A R.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scdaddiuerticulumreuocetur oratio. VrbemRomamOtho InAperator fxpC
reuifit, vtpontificuni contumeliasamp;vcxationes quandoque corripeict.Paulo pft Saraceni,quos ad Garganummontemconfedifle, haud procul Siponn-no linu, ac Italiani diu vexafle diximus,quos neque Greca Itaiaqj nobilicas,ne-nbsp;que Galliens Germansvc faftus eiieere potuit, peregrina Sclauorum gente,nbsp;qu Dalmatiam olim occuparat, cum maxima cde extruli dicuntur. Atquenbsp;hi Sclaui fuifl'c affirmantur,quos fub Sueropylo rege, Adrian! fecundi pontin-cis temporibus, Chriftianos fatos fuifte legimus. Quinetiam ft Crelccntinonbsp;Metropolit credendum eft, Vngaros ille refert, poft Sclauos in Italiam clalTenbsp;dclatos,reliquas Saracenorum copias qu remanlrant,extrema clade confe-ciflb,quinetiam Grcis omne earn Itali oram, Saracena manuliberata,rcdi-mentibus concefl'it.Paucisp^annis, dumOthoinGermaniaverfatur, Saracen! magna cumclafle redeunt,amp;in Calabriamdelati, Confentiam metropo-lim acerrimaoblidionc prcmunt,amp; captan tandem populatamqj fticcendunt.nbsp;Graeci interea,vtfu popuorumqifaluti c5ftilercnt,amp; Calabros ,Salentinosamp;nbsp;Apulos fine detrimento feruarent.cum Saracenis inducias conftituere.Pandulnbsp;phuSjCampanus princeps,Ccphalenus cognomento didus, quum ad Otho-nis aduentum Romam venifl'et, pontifici imperator!q; fuafit, vt is GermanicaSnbsp;legitAnes, quas fecumattulerat, ad expellendos Italia Saracenos conuerteret.nbsp;Qimeperfuafus Imperator,Othonem filium bcllo baud dubic immaturum co J,nbsp;piis prfecit, Pandulphumq;colicgam,vel moderatofem potius adiccir. Sara-ceni, audico Germanorum aduentu, corrafa vndique prda in Aphricam ab-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nauigarunt.Quodfi Grci,qui cum Saracenis fdere coniunri crant,rcfiftc-
re tentaftent, haudquaquamfacile illi abiiflent. Sunt qui dicant,Othonem cx-peditionem illam non in Saracenos, fed in Grcos fufeitafle, qui defponfawm fibi Nicephori Imperatoris Conftantinopolitanifilia,a patre tradi minime to^nbsp;lerabant.Othonem iuniorcm,coferto prlio,Grcos non modo fugafle,fedv-niuerla Ci^abria amp; Apulia eiecifle,Romamquc cum mfigni vidoria reuerfuir)nbsp; patre imperii confortem afeitum, amp; loanne tertiodccimo pontificc max'- ,nbsp;mo triumpbalibns mfignibusrite donatum, populoque Romano Imperatc- 5^nbsp;rem, Auguftum ac fiiremappcllatum. Sed quuniimperatores in Gcrman;-am, fecundum coronationis celebritatem, ambo rediiflent, paulo pft Vicn-nx, Danubii accola:, Otho maiorvitaexcclfit. Otho igitur fecundus, extinftonbsp;patre, Henricum Bauarorumdueem ,ab Imperatoria fide dcfcifccntem dc-niuit. IntercaLothariusRex FranCorimLothatingiam inuadit, dumOtbo-nem Bauarico bello videt implicitum, captaprouincia, Aquifgranum agrcninbsp;populatur,Parrhifiumque reuertitur. Otho pacata Bauaria, Lotharingiamrecipit. In Galliam comierfus,Lugdunenfium, Sueflionumque agrum diripit,0unbsp;t.icendit,vltraque profedus, Parrhifiorum fuburbiaferro igniq; vaftauit.MoX
Grcis Othoniin Italia bellum inftauratur. Nam Bafilius amp; Conftantinus, 4 nulla habita affinitatis ratione,quum exadis Creta infula Saracenis,pada fti-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pecondudis, vt oramItali fibiereptarecupcrarent, Batum inprimisvrbein
capiunt, amp; ne ampbus rofcellare poflet,eius cities partim cfi,partim in Graci-am relegati funt. VItr progrefli, Matheram diruunt, quarc Apu'iam amp; Cala-briam, quum vltr fe dcdidiflent,in poteftatc repente redigunt. Qmim hco-mniaOthoninunciarentur, fada cum Lothario pace, inItaliamrediit.Theo-phoniam vxorem, loannis Conftantinopolitani Imperatoris fororem, fecuni duxifle fertur.Sichardusaudor eft Othonemprius quamin Grcos copias4^nbsp;ccret,Sclauoniamamp;:Dalmatiam, eorumprouincias prfidio Carentcs,incen-diiSjCdibus amp; rapinis admodum affcciflc.Mox exercitum in Italiam traiecif-fc, vcnilTe Romam,ibique deledum habuilTe, amp; tumultuaria vndique auxilianbsp;contraxilTe, ad prftitutum omnes diem conueniflTe Romam, mox cum exer-citu in Apuliam profedum, ad Beneuentum habuifle ftatiua, qu Beneuenta-ni,Campani,amp;cumSalernitatisNeapolitan! exedido conuenere. QuibuSnbsp;ante cteros ordiiies prmifls, ad Bafentellum mox oppidum pr oculis bo-ftei
-ocr page 203-D E C D I S I. L B E R X.
ftemliabucre:quum ibi congredi placuiflet,parivtiique odio amp; ardorc aprin^ cipio diinicarunt. Sed quum Romani Beneuentaniqs ex acie profugi, non fo-liim prlium dctrcdafl'cnt,vernmctiam ligna dcfcruifl'cnt,cter Impcratorisnbsp;copix omnibus fer auxiliis deftitutx^dare tcrgacogebantur,quare non modnbsp;flamp;lugar, fed adintcrnecioncm vfque cf. thonis quoq; vireseoufq;nbsp;cneruat, vt li Grci vitoria potiri fciuili'cnr,iam tune de vniuerfa Italia fuil-fet aclum.Ocho ad littus deuolans,quum fcapbam confcendillct,vc ea fa lu temnbsp;luga quxrcret, a piratis interceptus, in Siciliam dclatus, promiflaqs ingenti pecunia,Romam dimiflus eft, quod vbi fenfere Siculi, piratis fuppiicia fumpfe-rc. Legendis fugati exercitus reliquiis,omnem,quam potuit, operam Imperator intendit,copiarum pra:ldio deftitutus, quum in Romanos lignorum defernbsp;tores fxuire non nderet, in Beneucntanos iram exercuit. Nam cterain Romani populi multitudincm armorumcompotem, cumreducibus eduxit, Bc-neucnranos nil talc timctcs adortus,fub prtextu defenlionis,vrbemeepit,ca-ptamq; populatnr,diruit,amp; incendit. Otho Rond deleto Beneucnto reuerlusynbsp;parteis poft diebus diem obiit,corpus in diui Petri bafilicareconditum. Quumnbsp;Romx Gcrmani de eligendo Imperatore dcernrent, alij Othonem tertiumnbsp;huius lilium, alij HcnricumBauari ducem, Otbonis primi ex fratre nepotemnbsp;optarunt. Contra Romani Imperium in Italiam reuocandum cfl'e cenfentes,nbsp;Crefcentium Nomentanum confulem crearnnt, vt fub fpecie confulatus fubi- nbsp;tet Imperium. Germani tandem m patriam relati,Othoncm tertium,Imperatonbsp;rcmdefignart. Dum hc in Italia Germaniaq; gcruntur,Vngari,primi Oiho-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
ms conflitu cnernati, de quo paul fupra dielum eft,quum nihil ab his aliud gcftuminueniam,pr3eterea,qu dcToxe rctulimus,inquietemanferc.Sed vcnbsp;Vngarici refert Annales,poft regis Toxis obitum,Geyla ftlius, Pannoniarumnbsp;rcgnumfvcl ducatum potins) hreditario iurc fnfeepit, vir quidem rcligiofif-^mus,antator ocij,fandtitatis amp; inftici,Num Pompilij more. Trncc feram-que genteni, ac bcllo femper obnoxiam, contra inftituta maiornm)lt; belli ftu-diisaiiertere,amp;ad manfuetudinem cultumq; dininum renocare cpit.Ncquc
3^ ignorabat fapientilLimus ille princeps,prima poft Carolum Magnum fidei funs'^ damenta ialnrus,Vngaricam gentemqnamcunque opinionem admitterer, pertinacilTnnc fedtaturam. Qnod llfacerc poft'et,vtChriftianam fidem prgu-ftaret,eam hand dnbic femper retenturam. Bella in Anftriam tantum ahquan-to obftinatius gelfit, quammortuo Rudigerio tyranno ocenpanit. SedHcnri-cus primus Carfar in Germania declaratns, Leopoldo illuftri Sueni dnci, quinbsp;fororem eins vxorem duxerat, Anftriam Imperio Romano recidentem, eaconnbsp;ditione deleganir,vt fi Vngaros hinc eiiceret,ea qn quondam Orientahs Macnbsp;chia dicebatur, dncis primus nomine potirctur. Lcopoldus expeditionis con-ditioncni accepit, in Gcyfrm comparato exercitu proficifeitur. Ad Mellicumnbsp;40 oppidrtm5quodDanubioprominec,cumhoftecongreditur,cedentibus Vnga-4 ris,Geyfa5ne rem alienam vi occupatam peruicacius teuere viderctur, Auftrianbsp;cxcidit,amp;cum Alemannispacemfccit.Hcnricus,ex cognomentoRebellis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Leopold! llius,poft mortem patris,in ducatu fucceflit^ fed cm Imperio parre recufarct,dominatus iure priuatur. Quqd vbi fenfere Vngari, vt armis olim partarecuperarent, rgnante Aba (quem Albuinum, vel Ouonium Annalesnbsp;pleriquc nominant) ea validifl'imis copiis repetunt, occupantque. Sedquumnbsp;Hcnricus dpolira ctuniacia,adlmpcrij fidemrediifl'etjVt auxiliumpro recu-perando ducatu imploraret,ex V ngarorum manibus eruere nequiuit.Demumnbsp;Albertus eins filins, amp; Leopold! frater, impetratam ab Henrico ditto prouin-
ciam,paucismcnfibus in poteftatemfuam redegit. Vndecteri Auftriducesj
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac diuits Leopoldus rite profluxere. Sed ad Geyfam redcamus.Imperante igi-
tnr Carolo Magno,Pannoniaprima orthodox fidei rudimenta habuit, parteis tarnen imbibira.Sed Carolo vita cxccdcntc,quum paucis poft annis rebel-lare cpiller, prguftata religio exolcuit, amp; fi qua ius veftigia remanfere , in tantafentatc abolirafunt, vt nonnuUi diuinitusinfpirati,qude verareligio-nbsp;o iiij
-ocr page 204-flt;4 ANT. B O N F I N I i R E R. V N G A R.
ne fentiebant,in publicum edere nortaudercnt. E quitus, fi qui aliquoindicio dclatifuifTentjautpublice ludibriobabebantur,aut prophani reputabantur,nbsp;quando Deos painos contemnerent ,amp;percgrinas fuperilitioneslelarentur.nbsp;Sacra clandeftina ab his fieri, qui catholica fidefuerant initiati, nolutni comnbsp;uentus haberi, amp; finitimor lpc confuetudine j vt ab bis in lacra lege erudi-rentur,vti. Garni amp;: Norici, item Bauari amp; German! vitro Cbrifti nomen pro-fitebantur.Hivicinos fibiVngaros,qui in finibus babitabant,fidei coniunbo-ne,mitiores reddebant,amp; ad propagandam in alios fidem bortabantur. Hi fx'nbsp;pc cunbs votis optarant,aliquem quandoque dariprincipem, qui potentialnbsp;au:oritate tantum polleret,vt in falutarem iapientiam V ngaricum genus afl-reret,idque ita infl;itueret,vt non minus animi incolumitate,quamrobore corporis prarcellere videretur. Seamp; veluti ea, qu intempeftiuius prcoquuntur,nbsp;citis quoque deficiuntjContr ver,qu tardius, cxaCliorem ac magis dmtur-nam maturitatem afl'equuntur.Itapopuli diuinam fero natigratiamfidei,eafflnbsp;multo pertinacius retinere confueuerunt. Cito nanque orta, cito quoque oc-eejfd. cidere folent. Piorum votis Geyfa princeps occurrit, qui acceptam Clirifti fidem,regno potitus,amplificarc contendit. Animorumlalutem, moltoimpemnbsp;fius,quam feculigloriam,amp; corporum voluptates curare videbatur.Vcbemcflnbsp;terindolebat vir pblic faluti natus, progenitorum feueritatem nondum nu-tefcere,eorumque labem adbuc aboleri non pofle xgr ferebat. Contra maio-rum inftituta obnitebatur,qui prter rapinas,cdes amp; incendia,nil vtile acgionbsp;riofum reputarant. Ne minus quidem ipforum ccitatem deplorabat j.qan-do eos tot amp; tantas vires, conatus amp; labores in cafl'um efFdifle intelligebat.
Non prteribat mortalia duntaxatcurare,mortalis tatiim efle animi,illudqno-tidie luccurrebat, fc diuina bcnignitatc idcirco regno donatum, vt non taux corporibus, quam animishominumimpcrarent. Itemfediuinofideiluminc,nbsp;idcirco diuinitus illuftratum, vtqui folus pr cteris diuinafapicntia fapcret,nbsp;alios audqitate fua ad refipifcentiam reuocaret. Quare fandosvndiqueviro5nbsp;acciri iubet, qui per Vngari populos eifufi, ver fidei rudimenta tradcrent,nbsp;falfam ac Barbaricam religionem abrogarent,erudirent feros homines,eosqu^ nbsp;patria religione eximerent,amp; lefu Cbrifti nomenvnigenitiDeifilij pro viriHnbsp;parte prdicarent. A principio maxima pars procerum, baud parum regis Imnbsp;perftitioncm mirari cceperat,ac illud in primis,quod cremoniis potius,quafrinbsp;bcllo intentum confpicarcntur. Quin amp; fpe incufare, parum fibi cfl ncgoquot;nbsp;cij,indiccnda bclla negligere. Adincdiam,acinopiam omnes extrcmam,continuo redigi,nifi foris incurfionibus amp;rapinisexercerentur. Obdurandamafinbsp;fiduo bello iuuentutem. Nouas rcligioncs difquirere afFedatius, mulicbrisnbsp;fc ftoliditatis. Ne deerant quidem fpe aliqui, maieftati regi illudere aufi)nbsp; cam pro nibilo ducere : item, qui imperia detretarent : neenon amp; multi,nbsp;prophana mente vfanius agitati,ftulticiam regisliberiusincreparent.Qui^'nbsp;tiam amp; fpe ioco ab bis multa obiici folebant, qu animorum iniquitatemnbsp;dicabant. Omnibus tarnen, prout cuiufquc rcs poftulabat, prudentia regia r^'nbsp;ft profpcxit.Mites verbft,dificiles minis,obftinatos armis,aliqua ex parte p^f'nbsp;quam commode curauit,amp;:diuinluciscompotes eft'ecit. Quumproceres,nbsp;multique tyranni obnixius reludarentur, amp; longe maiora curanda elfe incla-marent. Neqiie fua vi facile coercere pofl'et, finitimrum auxilia implorauKjnbsp;quibiisad veram fapientiam peruicaces animos retraberet. Quin illospopi^quot;nbsp;Jos fibi ftudiofius reconciliare curauit, qui maiora ab Vngarisdctrimentaac-ceperant. Omnes nanque finitim regiones,quum Chriftianum regemnbsp;ris imperare nouiflent,infperato affed gaudio,focietatem amp; fdera vitro Je-tulere, item vt adfacrofandam eos fidemrdigrent, omrtes fortunasamp;auxi'nbsp;lia promifere. Bauari,Saxonesamp; Sucui,cterique Germani, Geyfam nonnionbsp;d pecuni)S,fcd auxiliaribus qoquc copiis adiuuaruntfperantes, finbsp;gari lefuCbrifti fidem accipcrcnt, ne amplius quidem latrociniis ac exdibn^nbsp;graflaturos, diuiuo timor przditos, Scythiamfacibus immanitatemexun^
-ocr page 205-DCADISL LIBER X.
z rosi Q^arc qum noftri Saluatoris nomen per Pannonias liber promulgare-cur,fallum deorum cultum,homicidia, furta, crudelitatem publie abominarinbsp;fer cpereomnesdemprlibarefideidulcedinem,vtranque intelligerc cha~nbsp;ritacem,pietatcm amp; iurticiam amare,deteftarifalfa numina,amp;: diuino deniquenbsp;aniore luccendi. Geyfaquoque facras des erigere, difponere collegiafacer-docuin,rcm facram quotidiefacere ,explo fuo ahos cohortari. Quiim Vnga-rijhofpitalitacis olim expertes, amp; exterriorum inimici foret, aut quia finitimosnbsp;omnes belle laceflerant, vel quiafedes alinas,quasoccuparant,alina confuenbsp;tudineamitterevererentur,peregrines imbuti fide mercatores admittere, ee-rumque cpmraerciis vti non reformidarunt. Verfarifamiliaritercumvicinisnbsp;populis,amp;mutuis hofpitia meritis inftittierc, de^onerc feritatem, amp; vrbanita-teni tune difccrc vifi funt,ex quo facile colligere poifumus, Chrilti fidem, vir-tutum omnium elle fundamentum, contra verb perfidiam propbanam, vitio-rumoninium fore gymnafium.Dum rex Geyfa diuino fpiritu afflatus,dura Vnnbsp;garorum pelora mollit, mentes luftrat hominum, amp; cleftem lucerii infun-dit,quod line longo tempore neqaquamfieri poterat,Otho tertius,copiarumnbsp;multirudinc,amp;: Vngarorum quietefretus,qui vt ad verum Dei cultum redige-rentur,cum familiari potius hofte,quam externo pugnare cogebantur,Italiamnbsp;repetit, ac vrbem Romain, qu ab eins defecerat imperio, acri obfidione cir-cumuenit. Populus verb Romanus, quiprxeipiti confilio, magnoque furorenbsp;Ctcfcentium confulcm crearat, acveluti didatori, reipublic fummamtradi-derat, ne quidilla detrimenti pateretur, quum nihil vulgo inllabilius ac magisnbsp;variuminueniatur,mutatis repente fttidiis, pacemmifericordiamquelmpcra- nbsp;toris fupplex exorauit, Patefatis niox,haudinuito confide, portis, Germanosnbsp;adtnifit, Conful,amp; Pontifex loannes eins nepos,inmunitiirimam Adrian! mo~nbsp;lem, quam nunc fandi Angeli arcem dicunt, fe receperunt, qu quum nequenbsp;longa obfidione, neque diutinaoppugnationecapi polTet, Germani vn cumnbsp;optimatum perfidia, oblata fpe falutis, ad Imperatoris obfequiumlt;c veniamnbsp;defeendere iuflbs fefellcre, medio in itinere intercipiunt. Crefeentius extem-
Jo plo trucidatus,Pontifex oculis orbatus eft. Gregorius autem quintus pontifex Grever, r. maximus, vndecimo exilij menfe reftitutus, miurias populo Romano fufee-ptas vlcifcitur. Paulb pbft Germanorumope,in dignitatem pontificiam reuo-catus, amp; quum ipfe quoq; Germanus eilet, Saxonugenere natus, amp; arblilfimanbsp;confanguinitate Othoni coniundus, imperatoriaqs opera audoritate antenbsp;fixe adpontificatum cuedus,vt nation! fu blandiretur,eam de Imperatorumnbsp;clcclionefantionemproniulgauitjqux per annos vitra quadringetos diligen-tilfime feruata eft, Solis licere Germanis,quibus cligedi poteftas data eft,Prin-cipem creare,qui ftatim Cxfar,amp; Romanorum Rex dicitur, amp; quum Romano pontifice maximo,corona donatus,approbatur,Imperator Auguftus appel-
4o latur, Ex metropolitanis Elctftores hi funt, Maguntinus,Treucrcnfis,amp; Colo'-nienfis : e principibus trcs,Brandeburgefis,Palatinus,amp; Saxonienfis : regibtis vnus tantum ,Bocmix rex. Sanlio fabta falutis anno fccundo fupra millefi- lo oi.-muin,diftinda inter Eledores officia. Tresprimi Ctfficellarijfiint, Germanixnbsp;primus, fecundus Gallix, Italix tertius. Brandeburgenfis Camerarius, Palati-nus Dapifer, Saxonienfis lanitor, Rex Boemix Pincerna eft. Promulgatanbsp;fandione, Otho in Gerrnaniam rediit,Gregorius Pontifexpaulb pbft diemnbsp;obiit. Sed futilis vana eins imperijeenfenda eft gloria, qux non xqua amp; integra fandione, non prxftantia virtutum, amp; geftarum rerum excellentia, fednbsp;pfiuatxcharitatis nititur affedu. Sandiones enimChriftianx reipublicx,quxnbsp;lo tanti funt moment!, non priuatx dignitatis rationem, fed vniuerforum com-moda,amp;: principum mrita refpicere debent, ne qua inter nationes, peeuliarinbsp;aliquapoteftatediftenfio oriatur. Quare hxc fandio aliquantulum ampliata,nbsp;nam Henrico, poft Othonem ad imperium airumpto,primiim inftitutum fuitynbsp;vt in futurum, non per fanginis fucceffionem duceretur Imperium, fedpro-ceres quidam in Germania principes, vn cum quibufdam Pannonix princi-
-ocr page 206-l ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
pibus (vt Palmerius ator eft) eligendi Imperatoris poteftatem haberentj quod irihdiernumvfque dim feruari folec. Gcyfa igitur,de quo nilfer Vfl'nbsp;garorum Annales referunt,iadis baud paucis ycrx fidei fundamends, vira ex-ceflit : diuumque Stephanum, qui hreditario iure ad poteftatem regiam ela-'nbsp;tus eftjfilium reliquit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(
Primae decadis finis.
ANT. -BONFINII
RERVM VNGARICA.
RVM DECAS SECVNDA.
Eiuflem ad diuum E)ladijlaum ifirenitmum E)nga-* ri A 3oemiamp;q^ RegemjPrizfatio.
E s Engaricoi idcirco altHS ,fireniime ^^fp^riori J^olumine repet endos efje cenfuimus,nbsp;gentis tua nohilitaSj qua Scriptor um inopia innbsp;fcuro diu delituer at,quantumfieripotuit, reuocart'nbsp;tur in lucem. Qj^d ajtfiacilius efificeremus, vtran'nbsp;que Scythiam amp;J^ngariam principio de/crip'nbsp;mus.Scytharumoriginemjmoresacgefloj qua'nbsp;tuimus breuitate,retulimus. Et cum Ennis, Qothrnbsp;rum, Eandalorum, item Alanorumnbsp;nbsp;nbsp;Gepidar^
beUa complexifiumus. Neque Longobardos,Bulgaros, ac Romani Imperi/^t^ pratermifimus. Adiecimui alia quoquepermulta co^itu non indigna, vt Ernbsp;floriam non iniucunda rerum Darietate condiremus. ^d diui tandem Stepb^'nbsp;ni Regis tempora 'venimus,'vt in hoc Opr, quodadfirante tuo numine,nbsp;busafiiciis adortifiumus,fua caterorumqy Ehgaria Regumgejia, ex diligef^^^nbsp;inuefligatione comperta,ad Sigifmundum 'vfique Romanorum Imperatorern,nbsp;0 rdine proequeremur. Proinde nofirofiaueingenio,Princeps inuiEiime,acf^^nbsp;Eliimi R egis, cuius nomen tant opr venerar is, in primis bine vit amnbsp;religiofius recognojee : vt hacpientiima commemoratione, res Enga~nbsp;rica,virtuteacfapientia tualatius amplificata, Diuin^nbsp;eius patrocinio communiter
perfifianh
AN TO:
-ocr page 207-DECIS II. LIBER I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7
ANTONII BONFINIl
rervm vngarigarvm de-
c A D I s SEGVND LIBER .
Ivo Stepliano, Toxis vetuftiflimo Vnnorum ge- tox, ncrcnatus,auusfuit, pater ver Geyfa, amp; Michaelnbsp;pattuus, patruelcsautem Caluus, LadillausiS Vazal. Geylamfcrunt Scythicain immanitatem abo-ininatum fuifl'e non^arum, poftquani c prophananbsp;illa Vnnorum impietate refipifcerc cperat, fcnbsp;long alienigcnis, qum fuis mitiorem prbuiirenbsp;confirmant. Qu J ppc qui ne vi autfcrro coinquina-toSjamp;Linfcftos Vngaroruni animos curare cogere-tur, cum finitimis vndique populis, pacem fuis in-cognitam iniuit. Qmnetiam tutum Chriftianis o^nbsp;mmbus adituni,nbsp;nbsp;inuiolabilia hofpitalitatis iura, folenni edido exhibuit. Sa-
cevdtibus, Sc crx legis pra:ccptoribus,vt in Pannonias alliccret,ftipdia ma-io gnapropofuit. Paflimfanfos viros difquifiuit,qui veri Dei nomen rudi amp; in- * lolcntilim gcnti publice profitcrentur, ipfe cum plerifque aulicis, orthodoxs fideifacrisinitiatus eft. Etvtinfuperioribusfcriptumeft.nulla vehcmen-tiorifollicitudinepremebatur,qumqd plcbem durs ceruicis, feros pro-cerumanimos adreligionemveram, non fine magno labore ac ingenti fuitianbsp;reuocare pol'e videbattir. Succurrebat Srillud, quant molis crat, ingenitasnbsp;dcorum opiniones eXuere,abolere patrios ritus,nous religionis templa llatue-re,amp; antiquatis maiorumcaercmoniis,facram ab hoftibus,quos grauiflimo f-pc bello contriuerant,legem accipere. Dum Geyfx animus, pr diino timo-re,ac populi falute fluduat, ecce diuina dementia, qu cultoribus fuis fempcrnbsp;3 occurrit,per clcftem ex alto interpretcm, in fomnis eum confolatur, omncranbsp;fllicitudinem deponerc,ac bono animo elle iubet, neque cum tali cura vcxa-ri oportcrc,vt facella dicet,facrofantos introducat antiftires,Scy thicamq; gennbsp;tem a prophanareligione vindiccr,quado fanguine pollutas manus habet.Ne-que vllo modo fas elle,infedas humano cruore manus,pias des erigerc,orthnbsp;doxfidei fundamcnta iaccrc, qupias tantiim amp; nullo facinore contemeta-tas expofcunt. Sandtiffiin ex co filium proditurum pollicetur,qui adhcqunbsp;tanti momenti funt, Diuina benignitate eft prdefiinatus.Hunc etia Diuinonbsp;confilio, facrofandum Vngari Regem futur, propagaturum Chrifti nomennbsp;inter fuos,amp;; hune vniim plcbi fu falutem veram pariturum. Denium admo- nbsp;net, fe virum fmdiflimum propedicm efle mifTurum, cuius monitis eum ob-temperare iubet,quum Diuinahunc mandata delaturum, amp; gratifiimam Deonbsp;vidimam dicaturum elTc fignificet. Qmimcleftis in^urasfe recepiffetinter-pres,Geyfa repente fomno cxperre:us,immortales Deo gratias agit,fe,rcgn,nbsp;J fliumque futurum lefu Chrillo optimo maximo commendat, grauifma fol-1 licitudine leuatur. Diuinum fomnium amp; mandata,cum fdelibus plerifque fa-ftiiliaribus communicat. Paucis pft diebus fibinunciatur,Adalbertum virumnbsp;grauiflmuni,Boemi Antiftitem, ac mira vit fandlitate prftantc propediemnbsp;adfaturum,vt Vngaros falfa religione redimat, Deique mandata, publicam- -que falutem Scythis enunciet. Hune extemplo eum virum Geyfa fore intelle- xit,cuius m fomnis fuerat admonitus,quare neq; vana,nequc irrita fua fomnianbsp;fuiife confpicatur. Cm Sacerdotibus Adalbert! adutumpatefeciftet,ncpar-ua quidem inter eos ltitia mox exorta. Rogati huiufee viri mores, fandilTimanbsp;quque illi referunt,hunc ex optimatibus Boemi natum aiunt. Patri Sclaui-Cum fuiffe nomen, Matri vero Streflauam. Parentes vtrofq; probitatc ac opi-bus prpolluifl'c,impcrafle Lubeco, qua: quide metropolis ftta eft, vbi Cidlina
-ocr page 208-168 ANT. B O N F I N 11 R R. V N G A R.
fluuius Albim influit.Qmnetiam in Boemian,acJ Surinam amp; Nifara vfquc u-uiuni in Teuthones,admedi vfque Hercini fylua:,verfus Morauiam,ad Sui-tanam vfque amncmjamp; in Poloniam, ad Glaftum vfque oppidum, agrum am-plicafle referunt. Ab infantia quoque, grauiffima febre correptum, ad DiuX Mari V irginis dern perlaum, parcntibus nuncupato religionis voro,fi mofnbsp;bo euaderet,repente conualuiffe.Deinde ingenue educatum,optimarum arti'nbsp;um difciplinis mirific claruifle, decedte Boemorum epifcopo,omnium Pro-j cerum futfagiis, in dcmortui locum fuilfe fuftelum, quando moribus amp; do-trina,in vniuerfa fer Germania, ne alter quid facile rcperiri poterat. Quin-etiam eo die quo Boemienfis Pontifex delignatus eft,huiusvirifanditate mi'nbsp;racula editafuifl'eadiiciunt. Hominem dmonio percitum, interexorcizan-dum ab eo fuifle deftitutum,'Sc exclamafle,fe in homine,quemincefl'erat,diu'nbsp;tins idcirco refidere nonpolTe quiapoftquam Adalbertuspontificatuminiir,nbsp;omnes c Boemia cacodxmones ,huius Antiftitis poteftate procul abigicogc-rentur. Inito pontificato, nil ei fuifle antiquius,quamimpiaspopuli mentes adnbsp;fal-utcm rcuocare,obfl:inatos procerum animos pia religione mollire,ac facer-dotum denique intemperantiam coercere. Quqd qtium prftarc non poiTefnbsp;ne in calfum pifeari videretur, reflta obduratiflima genre, Romam venflre,acnbsp;monafticum flabitum fumpfifle dicebant. Quare iratos Boemos, LubecuinC'
ius patriam clnrinuafiflTe, quinque Adalberti fratres,dum facra facerent,ante aras obtruncafle, cteros verb advnum omneis interfccifl'e. Deinde Bolefl^nbsp;Boemi ducis opcra,Pragam reuocatum,quum priftinapopulum perfidia obnbsp; duratuminueniiret,continu abiifle, ac rediilTe Romam, vt in falutari ociorc'nbsp;qniefccret. Paulo pft tempore,flabita fynodofuifle decret, paftorcm quentlnbsp;fufeeptumgregem curare oportere,neq; Une maximo fcelere deferturum. Ad'nbsp;albertuln promulgata hac fantione, cum Ptifice fummo percgifl'c, vt flnbsp;prix oucs fuam vocem nonaudirent, liceretflbi inter exterasperegrinari namnbsp;oncs,ver|j religionis expertes, vt aut eas ad Chrifti fidem reuocarer, aut fl no^nbsp;poiret,aflquam apud bas martyrii palmam fortiretur.iiunc denique famaniefnbsp;fe,fluncin Panoniamnon temer aduenturum. Quumhcfaccrdotibuspi*^^nbsp;Geyfa cognouiffet, Adalbertum facile auguratur eum fore,queni fomniaf^^nbsp;portendebant.Quare ad accipiendum eum honorific, Rex omniaparat, qtia-nbsp;amp; fii amp; diuinx forent dignitatis.In primis obuiameum ornatiffimaproccrtH'nbsp;pompa, amp; nouorum collegio facerdotum prodiit, pontificcmquc Pragenfe^nbsp;pro dignitate accepit. Ad auertendas prophana religione Vngarorum mte^nbsp;fluius opera amp; oratione vtitur. Multi priftina religione dcflciunt,pars magni*nbsp;baptifmatis aqua expiatur, amp; in plerisque locis, veri prpotentisque numiR*^nbsp;facracelebrantur. Ex eo tempore in Vngarica genre lux diuinalatisemetbt'
nbsp;nbsp;nbsp;De quaillud,quoddicifolet,ver prxdicari poteft, Viditlucem magnam
tium populus, qui ambulabat in tenebris. Et lux lucis inuifibilis eft Chriftt*^ quem tunc Gentes videre meruerunt,quum tenebris reuocat,ipfum verntnbsp;Dcum amp; hominem efl crediderunt. Dum hc paflim fidei fundamenta ia^'nbsp;untur,ecce vxoriGeyfl, cui Sarolthxnomen erat,amp;Gyulx hxcfiflafuct^'^nbsp;Stephanus protomartyr in fomnis apparuit, vt quum grauidaeflret,aflquafntt^nbsp;ram tanti rgis parerttemconfolatione firmaretjConfidein domino Icfu Chttnbsp;fto(inquit)mufler,amp; ex diuino mandato flc habeto,Te propediem fcitunaRfnbsp;tunatumque puerum cdituram, cui Pannonici regni diadema debetur. Eum*!nbsp;fcito talem fore virum,vt parem nunquam flt vifura Pannonia. Demiim intnbsp;diuos cuafurum.Et quumego Stephanus flmprotomartyr, qui ei nquarnittnbsp;ero,meum gnato nomen imponito. His dilis abiit.Saroltha fomnio conflrm^/nbsp;ta, repente Deo gratias egit,diuoque protomartyri apud omnes aras remnbsp;fieri curauit. Dum ingenti fpediuinituscociratavexatur,ecce tempeftiuop^.
O 5- tuelegantiflimus Strigonij puer editur,ab anno falutis nongeteflmo nono/ sttfhattus. Stephani protomartyris nomen inditum, vt numini promifla prxftat^^nbsp;tur. Vngari mira Ixtitiagcftiunt, quando primum regem potius clo,qn3^^
-ocr page 209-DEC ADIS II. LIBER I.
Humana forte datum intelligunt. Somniis adauta fides gt; qux inhis maxima portendebantur, obftinaciflima expctatione fpcrantur. Adalbertus Stephannbsp;lcro baptifmatc initiauit,quare diuino numine percitus veiierat in Pnonias.nbsp;Inftituit pater illegrauiflimus,quomodo infans alcrerurjamp;s qua diligentia edu-caretur,illudq5 in primis, vt quum per artatem fieri poflet, cum late prarceptanbsp;facr legis imbiberet,amp;in timoreDeifemperinftitueretur.QuinetiamTheo-datuSjqui apud Sanfeuerinates latius in Apulia quondam imperaeratj in Vn-gariamque patriisfinibus eietuseuaferar,amp; a Gcyfaducemirifice obleruaba-turjStephanum c facro fonte eduxit:quare facrofanti patris iure, ab eo lemper
10 vernacula Italorum lingua prreuerenicr Tata, id ell pater falutatus ell. Et quum baud procul Danubio cnobiuni fundalTetjac villam erexifl'et, nuncnbsp;quoque id cum rurcTata nominatur, vbi cclebfcrima diuo Matthia Corui-no, tempeftate noftra, regia cum viuariis amp;lacu conftruda eft. Ex Tbeodatonbsp;quum nulli liberi fupcrfuilfent, huius famili nomen in Pannoniapaulo pollnbsp;cxtindum. Infans autem Deo feledus amp;: diuinitus cdotus, prius Saluatorisnbsp;noftti,quam panis nome inter prima ac blxfa vcrbacnuncialie viius ed. Non-dum tenellis excclTerat vnguiculis,cm Grammaticis,pra.ccptor:bus face! do-tibus^ comittitur, vtliteris pariter ac facris difciplinis imbtieretur. Nullis bonis artibuscarere debet,quifead rcgnandumnatumelfe arbitratur, vt Dcogtanbsp;io tuspariteramp; hominibus falutaris efle videatur. Et quicunque aliis prttfututusnbsp;eftjhuicin primis enitendum eft,vt non minus virtute, quam honore prllare *nbsp;cenfeatur. Nihil patre GeyfaprtermilTum, quod ad futuri Regis inllltutio-nem pertineret. Nequc defuit Diuinx benignitatis exuberantia, quandoqui-dem princeps optimus potius natus, quam falus cfl'e putabatur. Ab Adalbcr-ti latere nunquam aberat,a quo amp; dodrina amp; excmplo tantum haulitlandi tabs, vthuncfu gentis falutis acvit audoremmagillrumqjvnicumprtedica-renSpe puer a^ocata condone,de religione,detimorc Dei,de charitate pu-blica,deiuftidaamp;:pietate acerrime dilferebat.DetcllabatUr crudelitatem,ho-micidia,rapinas,vim,adlteria. Nil Diuino cultu amp; amore prllantAs,nil pie-tatcacinnocentia dignius amp; commodius alTerebat. Infremebat quandoque innbsp;Scythicam crudclitatem, amp; auerfos Dei charitate animos, prcoci feuentatenbsp;ac vehementia corripiebat. Nunquam Diuini nominis mentione,ctempla-tioneve alienus inuentus eft. Innoccntibus amp; commiferationc dignis,promptonbsp;patrocinio occurrebat, tucbatur eos apud pattern, que ne quid iniufti faccret,nbsp;quotidic admoncbat. In coUegio facerdotum, amp; in facris afliduo vctfabafur.nbsp;Initaadolefcentia paternum fpe munus obibat, vt hunc fcnio confcdum amp;:nbsp;laborc rnoleftiaqj leuaret,amp;reipublice detrimentum auerterct.Spe pro partenbsp;ills dixit, oratores audiuit,amp; refponfa dedit. Quum Geyfa fe tate etfostum, acnbsp;filium regno haudimmaturumefte cognofceret,conuocata condone, ac cun-
4 ftis regni principibus hc verba fecit : Quum grauiflim fcneduti noftr ma- nbsp;nbsp;nbsp;
turamorsimmincat,mihi vobifcum prouidendum eft,focij,ne quid, me dece-dente, maliRefpublica noftra patiatur : nam quum percgrini in alicno folo fi-tifimus,ab infeftis vndique vicinis circumuenti, iam^mpus amp;res poftulat,vt futuris periculis profpiciamus,amp;; faluti noftr optime confulamus. Nota cnimnbsp;perptua fugillarcmur,filmperium,quod .1 maioribus partum amp; amplificatumnbsp;accepimus,negligencia noftra delcretur. Difficile cft,res amplas li bi parared'ednbsp;partastucri,multodifficilius. Quqd quum meCum ipfeqUotidiereputarem,nbsp;quern Reipublic fumm prfeceratis prtet inftitutamaiorum,pacc amp; reli-gione vera muniendum Imperium efle duxi : ratuS adhumanm Diuinamquenbsp;felicitatem nil efle accommodatius. Pacefinirimorum animos nobis conciiia-uiuius. Etiampro inita Chriftianorum religione, Vngaris quos baud aliter acnbsp;Anthropophagos,omnes abominabantur,externorum confuetudine mitioresnbsp;cffeftijquis Vbique oculis videntur. Nunc autem decernendum eft,quon)o-dohc confirmandi Impcrij fundament,qu perinftitutam paceni amp; religio-^^miecimus, indies coalefcant. Vermfifententi me fuft'ragia veftra fuc-
P
-ocr page 210-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ceflerint,ea vobis deliberatio oblata eft,in quanonliumanaconfilia difquiftf* rCjfed Diuina potius mandata feclari opus elt.Fauftiflim illud me fomniuittnbsp;fpius audiuiftis , in quo per cleftem mihi Deus internunciumftgnificauiGnbsp;me veram religionem palim per V ngariam nunquam propagaturum,neq; vC'nbsp;ri DeitcmplaperPannonias fundaturum,quandofan:iirunihuius opcrisfuH'nbsp;damenta,pollutishumano cruore mnibus iaci nequeant.Sed cunime filiuiflnbsp;geniturum, qui hc omnia peraget, amp; ad retam fidem, ac veram Dei opinio'nbsp;nem vos conucrtet vniuerfos. Multos in religionem noftram traximus, ctefi
defcifcant, obftinatis adhuc mentibus relutantur. Ne vxoris quidc fomniui ignoratis, in quo diuo protomartyreStephano, ciufdemrei elt admonita, fi'nbsp;lioq5 idcirco Stephani nomell eft inditum. Huncigiturimperio vcilro quinbsp;maxime firlutarem, numina cunta fignificant, quod fortafl'e non vehementetnbsp;afl'euerarim, ne quo priuato in rebus publicis traherer affedu, nili fih) indoles,nbsp;immo vita.mores ac gefta,hc omnia,qu diximus,cuidentius aflrmaret.Te'nbsp;ftorSaluatorem noftrumiefum Chriftum,qucm Adalberti opra nuperagno'nbsp;uimus, eum ab ineuntc pueritia incredibili arte, amp; obferuantia quadam inaU'nbsp;dita,patcrnam fpe infipientiam increpuifTe, commoncfeciirc, vt Diuino cul'nbsp;tui femper incumberem. Comem me vobifcumagerem, remitterem vedig'
lia,coercercm vim.caedes amp; latrocinia,bclla componercm, miferabilibus pro-fpicerem, pauperibus omnia erogarem ,pariq} diicrimine Procereshumilcsqnbsp;tralarcm. Multame Pueri confilio amp; cfflagitationc fecillc non diffiteor, ncQ
me aliter ab eo, atque ab aliquo Diuino internuncio admonerircputabam- Anbsp;me genitumefl'e noninficior. Vobis,amp; faluti public nattim, prodigiacundnbsp;portendunt. Ego quoq; confcicntiimpcriofpius adigor, huneprterpatet'nbsp;namobferuarc dignitatemzquia quanti momenti ht, Deus admonuit, amp;reSnbsp;ipfapr oculisoftendit. Proinde viri optimi,qui mecumamp;RempublicopU'
m geflii^s, amp; catholicam fidem fubiuiftis, vos oro amp; obteftor, quando me
extremum vit rcclatum videtis, vt Stephanum vobis, amp; faluti publicnau', in patris locum fiifficcre iubcatis. Idqs dumcuretis,populi fantionc,amp; exerci-nbsp;tus autoritate faciendumme contra numinum inipcria,ac mandara,qu f^l^'nbsp;ti veftr clo profpiciunt, rclutari videamini. ^od fi veftro nunc decretonbsp;confeceritis,creriveftraauloritatc duli,hceadcm approbabunt. Qupfi'^'nbsp;faciatis,non tam miferabilis mea fenelus amp; oratio,itcm mc in vos charitai*^nbsp;memoria, qum vcftravtilitas,amp; Impcrij falus Deique voluntas adhortari c'nbsp;bet. Egoaurcm fiprccibus hc veftraamp; Populi commoda vobis impctrarii^nbsp;aedem in filij manusplane iuraueritis, cunra eins imperata faturos, cumU'nbsp;latifiimo me beneficio vobis affctum, ex hac vita dimittetis. Qiiarc StepH^'
t
-ocr page 211-DECADIS II. LIBER I.
17
diftribuit, in populum miflilia fparfit, in publichilaritatis Jpeciemludos edi-dit, paflimque apud omneis aras folcnnia celebrauit. Deinde paucis pft diebus, incrcbrcfcente fenili pituita,non fine maximo Vngarorumludu diem ob-iit,ac ingens fui defiderium Pannoni reliquit.Extintum parrem pientiflimus filius honorificentilfimo funere,ac fingulari pompa exornauit.Initumiam pri-dem regnum,incredibili diligentia amp; a: qui tare gerit, fiue ius diceret, fiue quidnbsp;decerneret, fiue cumamicis colloquerctur, fiue iter faceret. In cundis eins a-ftionibus,pr oculis Deum Temper habere videbatur,quem perinde atquc di-uinum iudicem,amp; cenforem aiftionum fuarum intueretur, in cuius afpedu, fenbsp;quot horis reum effingeret, tanquam rerum omniumrationem rcdditurus, SCnbsp;fl quidmeruiftet,pnas fubinde daturum. Adalb^rtus pontifex,defumfto Gey-fa,vbi fe Pannonicis rebus pro diuina voluntate abunde fatisfccilTe putauit, a-lio fibi peregrinandum efle decernit, amp; vt in extremas orbis oras Dei verbumnbsp;cffunderet, Barbarasque genres verareligioneimbueret,in cos Sarmatas,quinbsp;nunc Pruteni appcllantur,Venedicumqj linum accolunt, iter arripuit, ratus fenbsp;aut populos diuini cultus expcrtes,reuocaturum ad lucem, aut pro Chrifti nomine pulcherrime moriturum. Deleiftis fibi duobus tattim comitibus,quos la-borum tolerantiflimos efl'e nouerat, in Prufiam venir. In locum diuertit, quinbsp;peninful fpccicm rfr bat. Qi^m diucrf religionis homin pagani aduen-0 tafle cognofcerent,coala mox ingenti multitudine,e conueniunt,vbi virura nbsp;alienigenam efl'e fenferant. Quem quum orante inuenilTcntjfaifto repente im-
Defidente aliquantulum Barbarorum furore, rogatus quifnam elTet/Chnftm num fe refpondit, atq; illius numinis elfe cultorcm, a quo omnia fada funt.exnbsp;dedita operain Prufiam veniire,vt ea ver religionis expertem,e diaboli fauci-bus eriperct exuerct prophanis ritibus, Sc lefum Chriftum, amp; omnium rcrumnbsp;creatorem genres edoceret. Taliadicente clamor exoritur, pro ridilornaxi-mo virum Lenf.quare eo vehemetius infremunt, terram pedibu^iftibusq;nbsp;feriunt: vno ore vaux fuperftitionis hominem continuo explodendum exda-, p mant,illudunt pleriq;: multi,nieueftigio fe finibus eripiat, crudde intentuinnbsp;interminantur^Quumnilfe proficere intclligeret,de mutando habitu,de capilnbsp;lis barbaqj dcmimnda,quo familitirms cum Barbans vcrfaretur, cogi^re c-pic. Nam fi qua fe inter eos confuetudine inhnuare
inter ipfos verbum Dei faturum elfe confidebat. Atvbi ml fibifuccedere intel-lexit, defperata horum fahite in Liboniam, qu in maritima Sarmatici httoris oram ad^ptcntrionem effunditur,iter capit: amp; ca quidem mentcproficifcesnbsp;vt aut earn regionem,quamuis immitilfimam,Chriftianx fidei vendicet,au 1nbsp;propagando Lrofandx religionis Imperio glonoliflime
ingreflhs, dum obftinatos efferarum gentium animos verbo Dei rnollire con-40 tendit, ccce Gaudentius alter comitibus, in fomnis inter facnficadurn cufto-dem altaris rogalfe ipfe fibi vifus eft,an totum calicem in ara htum, fibi haurirc faseflbt. Contra cuftode renuentem rcfpondifl-e,Calicem potificitantumPra-genfi efl'e deftinatum, cum totupoculum haurireoportcre. Qiio qui em
facram fecilTetjhic facris rite pcralis feceflum petiit,vt membra aliquantulum ' fclTa relaxaret,inter dormiendum ecce impiorum multitudo confiuxit,qui cir-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tumucntum intrepidumqj capiunt,vinculis obligantjclferuntiniugum mtis,
' paloq;alligatumfeptemlanceis corpus cfl?bdiut,hxc inter cruciatus verba per-' . feciffe perhibctur,Habes Adalberte, quodoptafti,nunc vitro pro Chrifto mo-' ' tcrc,quipro te,cterorumqjmortaliumfalute,crucem fponte fubire voluit, e-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptem donis tc ornauit, Sc mira virtute muniuit, quado feptem tc lanceis in ho-
noris fpecie confodiendum efl'e decreuit. Proinde pulcherrime morerc, cmca tartarum,amp; ad dulcilTimum feruatore tuum,ex his rumnis folutus etiola. De-oium quum de martyrio pulcherrimc triumphaflct,ftatim poft efllata animamt
-ocr page 212-xuni in ludibrium Chriftianorum, per pagos amp; oppida circumculcre. Viuui acdcfuntum miracula niulta edidille ferunt. Dum Pragenfem pontificaiuinbsp;gcreret,apparuifl.elefum,eiquc hc verbaobiecifl'e, Adalberte ftertis,amp; pop-lus hic prxccps fertur.Q^bus calcaribus agitatus,per Morauiam amp; ngariai*nbsp;Chriftianam ddein paflim prxdicauit,amp; Poloniam fubinde petiit. Nequcilli^nbsp;admiratione digniflimum tacite prtermittendum. Carnifices felum cad^-uerc digicum,cuius gcftu inter prdicadum plurinim vtebatur,in VandaluH'nbsp;amncm proiecifTe, proieclumqj pifcem abforbuifle, abforptumqj in facisnbsp;cieiTijin ventte pifcis illuxifl^ Piicatores hoe cdolos portento, mira indulm^nbsp;captafl'c pifcem. Q^m quum cxentcrarent, Adalbert! digitum facis more U'
ab anno faltis nongtefimo nonagefimo lcptimo diem obiiflet, films inica iU' uentute, omnium liiffragiis principum diadema iam aflequutus, nihil maiot^nbsp;ftudio aggredi cupiebat, quam vniuerfos V ngaros in lucem allere re veritatiS'nbsp;Ncque illud ignorabat, nullum diu principem elfe regnaturum, nifi iufticia^^nbsp;religione prpollerct. Hue omnes ingenij neruos intendebat. Etvthxcfac*'nbsp;lius aflequeretutjdiuinis codicibus incumbebat.Adhibebatfpefacrarumt^*
rum prxceptorcs,quibus familiariffim c aflidu vtebatur. Inre quaq; gtauifnbsp;fima Viros fanlos confulebat, ne quo fe fuosq; piaculo infcius incftaret. Sednbsp;quum public faluti in primis intcdiflet animum, quam fine finitimarum ocio
* adfcqui non poterat,in primis cum omnibus vicinisinitaamp;: cfitmata pace re*nbsp;gnum communiuitjVt fi qua inter fuos populos principsve pertinaces fedinlt;nbsp;pro fubcunda fide Chrifti orirctur, his nulla foris auxilia fperari pofl'ent. V ere*nbsp;batur cnim, veluti mox accidit, Scy thicas nationes haudquaquam facile ritunbsp;patries eile depofituras. Quinamp;ex his, qui baptifmatc abluti fuerant, multosnbsp;pudore,tnnullos Regis gratia^perquam paucos vitro catholicam fidem acce*nbsp;pifle fentiebat.Contravero populum perniciofadeorum opinione,vniucrln^nbsp;ire perditjXquo animo perpeti nonpoterat:quin fibi certumerat, aut adfalu- inbsp;taremfidemeumreuocaturum,aut fcgnofimulamp;vita cariturum. Duinaliquante feuerius in reluftantes agendum elTe ccnfct,quando quam plurimi
vi adrefipifeentiam cogi non poterant, principes pleriquc cum ingenti multi* tudine ineumconiurantjinteftinum bellum moliuntur : amp; ne Scythicam fed-tatem exuant, exteros ab inlhtuta religione deterreant, primiim in pagos latenbsp;dcfxuiunt,prxdiavaftant,moxadaulis viribus oppida regia adoritur. Inpr^'nbsp;misqj Vefprinium iuxta BalatoniUmlacum fitam, vrbem quidem non ignob*'nbsp;1cm obfident, vt maiorem regi ftomachum facerent, corum qui ab eius fi*!nbsp;Cttf^duxsi dcfciucrann animos ,'iiirercnt. Noitatishuiufcean^orcm Ciinam. CaluiZi'
tradunt. Qmppe qui defuno Geyfa,Stephani matrcm,per adultrin m in cott nubium allicere conabatur; vt earn nadus vxorem,Stephani vitam dolis intet*nbsp;ciperct, ac return deniq; potiretur. Occafionem explcndlibidinis quunii!nbsp;dies fibi dari expedaret, inhac rerumnouitatequiefeerenon potuit, tuinult*ttnbsp;nonfolum ade/Tcjfcd prefle voluit. Nam imperandicupiditate correptiis, r'nbsp;ligionem pro nihilo habere j fas amp;nefas qu duccrCj iuftici fimul amp; piewt'^nbsp;expers. Item feritaris efle plus quam Scythic,pagos xque ac oppidahortatbnbsp;vt regia fidelit.ite ac fuperftitione dcficcrent.Sc coniurationis principem,*!'nbsp;perdita quadam audacia profiteri,criminibus regem ad augedam inuidi one*nbsp;rare-PaflimprdiGanSjhuiic fux gentis hoftem,patte perniciofioremfutnruntnbsp;Quando cxtcrn,qum fu gentis ftudiofior amp; amantior eilet, Martern, Her*nbsp;cuiem,pattiosqj Deos,quorum numinibus res Vngarica tantopere adoleiicrat,nbsp;aboleri iuififict: eorum facrofanda fimulachra vbiq; dificciflct,ftatuainduce*nbsp;re fuperftitione niteretur. Qmn amp; ocio Scdefidiabellicofam gentemcncrtia*nbsp;Jet, pacem indiceret rumxio^, quum vi amp; bello V ngari vidu femper traxe*
-ocr page 213-D E C A D I S IL L I B E R I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175
Q^um inferiorem ira Pannoniam tota fer fufcitafletj graui Veiprinium, Jncontemptum regis,obfidione premebat. Cotr verb Stephanus,in tancotu-piultunequaquam animo confternatus,quando fub Diuina fc tutela efleintel-gebat, ad coercendam Cup audaciam, mox fumma ccleritate ac prudcntia,nbsp;iniamoliri. Paffim per Vngariam delehun habere,in primis diuinum c-0 auxilium implorarc,exorare impenfius diui Martini numen, ne fute Panno-deefle vellct.Item maximam cxuuiarum ac prd hoftihs partemjuuncu-patis votis polliceri,ad hc tumultuarium cogr excrcitum,accire Principes^nbsp;^uos amp; fua patris beneficcntia fidos habe bac,nihil praetermittcre, quod bellt duceret. Coato demum eXcrcitu, adGaramamnem caltralocaunbsp;Ibique primmiuuenisDeo deditiirmius,dcfendend publicfalutis nccefl-adalus,hbi enfem accinxit. Duos ibi magilros equitum pronunciauit,fide,ac militari difciplina prftantes, quorum alter Huntes, Paznan alter diusnbsp;eft. Hi Teuthones fuifle traduntur,qui quum Chriftiana fide pollerent, impe-bnte Geyfain Pannoniam vnrant, nobili genere nati : amp;: quum bcllo ac pa-Vngaris efl'entbene meriti, principatulemperinter proccres apud Gey-hm tenuerunt : multumque in propaganda Chrilti fide,patrem acfiliumadiu-^ere. Hi relulantcs in fide,pro feruis habendos efle ceni'ucrunthrem v t qui txnbsp;ngarisprius in religionem conflurent, intereos hi nobilioreshaberentur.nbsp;^tqueiniftorumfententiam,aGeyfaedilumfatumeft. Pofthos Vencelli-,nbsp;Alamannum,hofpitijiure fibiconiuntiflimum,dilt;ftatorem crt: cui cx-^citusvniuerfifummamtradidit. Hc vbiritconftitutafiant,inftrudaacie
Cupani itur. At vbi coniuratorum caftris appropinquarunt, infeftis vtrinqje ^'B'^iscxtemplo concurritur. Quiimprliumconferercturinteftinum,eo ob-hnatius crudelius vtrinq; pugnabatur, dum fortuna nunc his nunc illis ad-amp; pari fpe vtrinque dimica(;ur. Ex hoc factum eft, vtlongam crucntilli-diamque pugnam ederent, Rex diuina potius oratione, amp; militari hortatione,nbsp;certare: per legiones modo difcurrere,legatorum amp; ct^turionuinnbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cohortesquehortari,vtpro Chrifti charitate fortifi-
3
^^^e dimicarent: reuocare terga vcrtentcs,amp;: quandoque timidos grauiterin-^'cpare;fubfidia mitterelaborantibus,amp;: nullum Imperatoris officium prtcr-^itcere,Venccllinus,qui in dextro cornu prfdebat,amp;:quadrato agmine,Cu-ffc obieccrat,ratus inclinato duels agminc,cteros omnes facil ceffiiros,a-^^'^timc pugnabat. Difquirebatvbique vbi Cupas eflet, vt fingularicertamine dimicaret* Dum dubio vbique Marte pugnatur, Rcxelatis inccelumnbsp;^^^^nibusjbis fugam verbis deprecatur: Clementiffime Deus,qui lucem verita*nbsp;tii in dnfjitno ac truci populo,quem mihi commififti, infunderc Voluifti,nbsp;'^ttufifleiradiis illuftratus, perpetuo Chriftianreipubli ex fines tueatur, tenbsp;Uppiex exoro, vt nutantium animos Confirmes, vires plebi tux clo demit-^^5,vt clefti auxilio munira, tuos prorerat inimicos. Et tu Icfu Chrifte optimenbsp;JpaximCjCuius dudtu amp;aufpiciis bellum gerimus,perfalutarcm tui (qulo)pal-*oncm populo pro te dimicnti propius adefto, tuisq; fidelibus viloriam pronbsp;^lemcntiatuaconceditOjfdam fugam fiftito. Ego afitem omnium rerum de-cimaSjpro referenda gratia gloriofiffimo nominituo,paffimque balilicas dica-00. Vix hc dixerat, ingens ccce clamor per legiones eXoritur, Cup Cornu nbsp;Vencellino inclinatum vtrunque ducem fingulari certamine congredi. Quumnbsp;hcaudiuijrctjilluccum validiffimo agmine continuo properau Laborantesnbsp;am inclinatos inimicos proterit. In media acie Vencellin oftendit, amp; con-^tatulatur, Deo gratias agens : qui Cup caput abfcidcrat, amp; opima de hoftenbsp;spolia referebat. Quo per acies circumlato, ira hoftium animi confternati, vcnbsp;Pillantes fugerent. Magna cdes acmifetabilis oritur, principes coniurationisnbsp;^aximaex parte capti,amp; in caftris cfi,in cteros regis ediclo remiffius actum.nbsp;artaviiftoria,Cup corpus in parteis quatuor dilTedumtvna Strigonienfi por-aiixa eft, Vefprinienfi altra, tertia laurienfi, in Tranffiyluaniam. quarta, adnbsp;deterrendos Dacorum animos oblata,amp;: Albx lul prfixa.Qn,am quidemre-P iy
-ocr page 214-ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
gionem olim Vngari,ab auriferacitateKenchiesHcrdell appcllauerc. Deca?* teris captiuiSj pro facinorumgrauitate pn funt exat. Contra ex militibusnbsp;amp; pra-tcdis quifc in prlio optimegclTcrant,prmiapro dignitate regiali-beralitate tributa. Dilatori prxmia multa,rnagniqj honores rcdditi. Item op*nbsp;pidis,viilisq5 Rege amplilfim donatum ferunt,ex quo Radus natus eft.E Rado Mifca, amp; Milca Cupas amp; Martinus orti,qui inter primarios Vngariae Pro-ceres prclari fempcr habiti.Ditto atitcm Martino,Pannonic gentis Patrononbsp;vt dbita votacxolueretur,perpctuo regisedidto Simigiens Populus,qui Cu-p tyranni audaciam ictatus ei1:,non modo frugum,vini, ac pecorttm, vertintnbsp;etiam liberorum dcimas, Ditii Martini ballic qtiotannis pendereiufltis eft-Prter hc, tertia prd par^ rempli poftibtis affixa. Pro hac falutari viloria,nbsp;fupplicationes habit apud omncs aras folennia cclebrata. Tali fucceflu rgisnbsp;animus nonelatus,fed ardentiftima Deicharitatc fuccenftis eft,quotidie hunainbsp;prollratus Deo fupplicat,vt ftbi falutare cfilium ditiina ope perficcret,totantq}nbsp;Vngariam, anteqtiam rebus htimanis excdt, ad ver fidem retiocare liceat.nbsp;Quod vt a Deo airequerettir,{pe in cinere amp; cilicio fupplicabat, amp; in templonbsp;aflidu exorabat,laudabilepropottim fuis diplomatibtis longe lateqtie decla-ratiit. Quarc pleriqttc facerdotes, publica vtilitate commoti ad prdicanduntnbsp;Dci verbum in Vngariam vitro confluunt,amp;pro catholica fide peregrinarigc-'nbsp;eftiunt, aliieiebantur qtioque fanditate principis. Cuius nomine multi renio-tillmis in Pannoniam partibus cuocabantur, in primis Aftricus vir fanditatenbsp;conipicuus,cum difeipulis aduemt.E quibus Bonifacius in inferiorem Panno- niant dcmillus ad prdicandunt nomen Domini,clara morte aft'edus,intcrdittos rclattis , item exca Dalmati parte, quam Polianam dicunt,crcmitduo:nbsp;quorum alter Andreas,Benedidus alter didus eft. Andreas vitfanditate nti-racula edidit. Benedidus qutim pro Cltrifto fanguinem eft'tidcrit, inter dittosnbsp;martyresadnumeratus, Aftricuntamp;difcipulosRex Itononficc exccpit:amp;^adnbsp;radicent liglontis ferrci collocauit, vbi diuiBcnedidi cnobium mai^itiftconbsp;lifterc polfent, Itorum confuctudine, quando viros optimos elle intelligebat,nbsp;ntirificc delcdabatur : quorum atixilio ac opera Vngaros, partim fponte, par*nbsp;tint vi ac mctuinluccm veritat.s afferuit, mandata facr Icgis amp; ortltodoxa:n-deiaxiomata omnes feire coegit,propltanisdirafuppliciaindixit,dcinde vtdi-gnas Deo gratias ageret,ac otnlc lacrunt,paftoribus impofitis tueretur,ad lun-dandos epifcopattis animum aducrtit.ptquum natale foltim naturlege vnic^nbsp;diligeret,Strigonienfcm in primis ccclcfiant erexit,eamq; mctropolitanaitift-dcmcirc iuftit, moxColccenfent balilicam ftatuit, eiusq; pontificem Aftricuflinbsp;dcftgnauit,quem ntoribusamp;dodrinaprftantcmeftenoucratieuntqspoftinPnbsp;turn pontificatum Anaftafitim appellauit. Hune quarto poft obitum partis an-no,Romam adfuntmtim Pontificent mittendunt cfl'ecenfuit,mandata dat,vtanbsp;Cbrifti vicario in Vngaros,qui citis fidem nuper iniuerint, Apoftolicambcnc-diidionem implorct,amp;inter oucs Ptri adnumeret.Poftltc,vt Strigonienfti^nbsp;bafilicam metropolitan elfe itibeat. Item cteros epifcopattis inVngarianU'nbsp;per credos, facrofandaaudoritatc confirmer. Demum qtiado poteftas oittn^^nbsp;a Deo eft, amp; maxima cpta fine Ditiina ope-confirmari ncqticiint, regalia in'nbsp;fignia ctim pontificia benedidionepiis precibus aflequatur. Aftricus Rornam
Mifiapelo- mirni-ndexterrimis eos profcquituraufpiciis.Eodcm enim anno Mifca, Polo-
ni diix, ad fidem ctim populo conuerfus, eadem Benedido pontifice ntaxi' nto per legatos pofttilabat.quare coronam Pontifex ingenti ftimptti compara'nbsp;rat, vt religionis ac fidei acceflone ltatus,Mifcam duce amp; nou Chrifti mil*'nbsp;tent ob rent benegefta, regio diademareinfigniret. Pridiccius dici,quo Poln'nbsp;nis deftinata corona tribuenda crat, Aftricus vrbcm ingrcditur,ecce in fomm
-ocr page 215-DEC ADIS II. LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^
fupcrlorcnocleDeiinternuncius Pontificiapparet:Salue(inquit)pontifcx,Cr.'is Pannonica:gentis legatum ad te venturum effe fcito, qui vc tuo bencficio 0nbsp;audloriratc Ilium principcm regio diademate dones,exorabit, deftinatam Po-lonis coronam,quando ira mrita poftulantjiuic dato,proindc Diuinamanda-tafcruato. Quum is in auras reccflifl'ct, fecunda bora diei Aftricus in Senatumnbsp;tipoftolicura admifl'us ert.Vbi quum Regis mandata ex ordinc retuliiTetjeiusqnbsp;iandillima gefta fubiecifl'ct, quantum catholic fidei vitra citraque Danu-bium acccllionis feciil'ct, quam in Gctas amp; Sarmatas vfquc propagarat,cnar-raffet,incredibili apoffolicum ordincmgaudio compleuit. Re ad Senatum re-lata,pro voluntate Regis amp; Lcgati poftulatione,nullo rcfragante decernitur,vfnbsp;non modo Cbriftianiflimus Rex regia corona di^ietur, in regno apoftolica aunbsp;doritatc confirraetur,amp; rgis adracunla, cum inftitutis epiicopatibus appro-bentur,veriim etiam quiaverus amp;fidus Dei miles eft,amp; Apoftolus,ad exaggc-randamcius dignitatcm,inpcrpctuum pontificilcgationisin{igne,qua fibiponbsp;fterisq; regibus, femper fungi fas fit, pra:ferend crticis poteftate honeftetur.nbsp;Qmim legarus omnia non foltim fcntetia,fed prtcr fpem amp; opinione impc-ira)let,niaguo refertus gaudio,in Pannonia fc recepit.Strigonio appropinquatinbsp;Kexctimlingulari facerdotum pontificumq; pompa obuiam prodiit.Aftricumnbsp;Pontificia muncra deterentem, c coronam crueem oftentantcni,honorifi-
*0 centiffimeDeo gratias agens, cxcepit, Apoftolica inlignia prrcuerenter acce- pta.Q^ndo advnamquanque Romanipontificis mentioncm,Stephanus fpe-dante populo, inclinato capite fefe ingeniculabat, vt exemplo fuo ad Romani Pontificis Apoftoliciqs fenattis obfequium amp; obieruantiam omiies borta-*nbsp;^etur. Pofthcne fundamenta pacis intcrcipercntur, cuius fe filitim forepro-Irtebatiir,varias leges edidfatulit, in primis de ficariis, adulrcriisamp;bomici-, item de vi, latrociniis amp; furtis capitalia fupplicia promulgauitun fficrile-gos, prophanos,numinumq; cotemptores perquam feuer animaduertituniu-nias,audaciam, ac omnefacinus, graui cenfura cocrcuit-.nc quis inAdtacaufa,nbsp;vicin lderet,diligcntiflm cauif.viduarum amp; pupillorum caufis mirificc fa-Jo uit:vttriumlibcrorumiurafoucret,coniugatis prmiapropofuit:clibcs fa-cerdotio alienos,infames babuit, vt fcminariumCbriftian reipublic exemplo fuo foueret.qua cum affinitatc contraheret,aliquandiu fecum cogitaffefe-nnr, ne quam fui dilffimilem libi coniugaret, Henrici fecundi in primis aflini-tas luccurrebat, Imperatoris quidem fandtiffimi, qui tertio Otboni plane fuc-^cfferat.tum bumano,tum diuino conblio ad imperium euedus, nobiliftimonbsp;quot;auarorum ductim fanguine natus. Hic c bead Volfgangi Ratisbonenfis epi-ftopi oraculo Imperatorem fe fore Romanum, in fomnis accepit. Inito paulonbsp;poft imperio Italia ingreflus a Stepbano odauo Imperator appellatus,vbi piamnbsp;^xpeditionem fliciter peregit ( Nam Capuam Saracenis occupatam, eicdfisnbsp;nbsp;nbsp;
roftibus recupcrauitj BuboganumMelifufte:um,amp; Conftantinopolitani Ira peratoris prfedf, cuius auxilio Saraceni Italiam repetierant, acerrimo bellonbsp;nfequutus cft,acTroiamvrbem in Apulifinibus lit;n,vbi caftra Hannibalisnbsp;niffe ferunt,amp; Bubogano dedudta Grcorumcolonia inftaurata, vt eo faci-nsCalabros Apu!osq;inGrcorumfide contineret,obfefl'amquartomenfcnbsp;^^pugnauit. Samfti Miniatis cnobium in edito monte ante vrbem Florenti-^nifundauit. FcfulasFlorcntinis occuparidiruique permilit,quare multuranbsp;^rbsiIIapcrcrebuit:quinctiamBoemos, Polonos c Sclauos, armisin Cbriftinbsp;dem afl'eruit.Et quum fpe euebariftiaante prliummunirctexercitum,Launbsp;jo , Georgiumamp; Adrianum cum armato angelo diuos aciem fuampr-^^fliffe fufpexit. Deinde momentanei buius imperii non cotentus anguftiis, adnbsp;^niortalia rgna animum crexit, quibus vt facile potiri pofl'et,omnes ingennbsp;. csadDiuintim cultum fane conucrtit:bafilicasamp;pontificatus multos ftatu-^epifcopaliadclubra,Sclauorum vicinitate diruta, propriaimpenfainftaura-nbsp;^ngt;veluti in HiIden{i,Magdeburgenfi, Argentina,Mifncnl,amp;: Mecbelburgen-* denique ciuitate, quemadmodum intueri Ucet, varias xdes amp; cnobia fun-p idj
-ocr page 216-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
dauic, qu prouentibus amp; facris ornamentis magnifie donauit. Caftitate craf incomparabili,confinlilem nadus vxorem,qu Chnegundis eft dida. Diuiquot;nbsp;num hi potiusj qumhumahum coniugium fane contfaxerant, non prurientinbsp;libidine j fed intemeratarvoluntatc confiatum : in quo vna fides ex compofiwnbsp;inuiolat caftitatis,vnus animus iuftici amp; veritatis, vna repulfa intempertixnbsp;amp; iniquitatis, par cleftis charitatis affcdus. Inito dudum cnubio,vitro per-petuamDco caftitatemvouent,amp;:fub Auguftalidignitate virginitatcm cela-turos efl'e fperant,de diis amp;hominibus certatim bencmereri contendunt,vn-demiraculanontemer multa pomanarunt. Sedvt Scriptorcs plerique refe-runt,Henricus pridie eins diei,quam vita decedetet,accitis vxoris parentibus lOnbsp;imperiique primoribus,imm^ulatam,quam acceperat,Chunegundim fe red'nbsp;dcre fallus efl.Stephanus igitur,Henrici Secundi lnditatem gcftorum glori-am, religionemconfpicatus cuius ope amp; hortatu Vngaros in veram ridemnbsp;alTcrueratjCum pari probitatc coniungi cupiebat,accedebat amp; Imperatoris di-gnitas amp; potentia, quani ad rem fuam nimium facere intelligebat. Contra verb Henri eus,Stephani prftantiam,amp; ingenitam fanditatem non ignorans,ni'nbsp;hil ducebat antiquius, qumaliqua cum eo affinitatevinciri, quainfeftiflim^nbsp;vtraque natio,qu tot annos cruentiima bella geflerat,rcconciliaretur, 8 diui Regis fanditas propagaretur, cuius fapietia ac fiudio fadum erat, vt V ngari?
qui finitimos diu Scythica feritatc vexarat, in Chrifti fidem afl'erti,amp; vicinis Chriftian reipubhc falutarcsfore viderentur.Proinde poftulatam a Panno-nicn reo-e foror.cui Gvfle nomen erat.vltrb Henricus coniuQ-aiiir.vr nari cuiO
cifcerctur. Hc aflinitas ab omnibus nnalium Scriptoribus aftirmatur, printer cterorum opinionem,Vngarici aliter fentiunt Annales,quippe quidiuum Stephanum in vXorem,Gyflam Guilielmiducis filiam,aireruntaccepife. Gui-lielmum fandi Sigifmundi Burgundiorum Regis fuifl'e fratrem, amp; poil Sigl'nbsp;mundi mgt;tyrium, ne interitum dixerim, ad Henricum Imperatorem confu'nbsp;giire,cius iulfu VenetiisfuiirecolIocatum,Gertrudem imperatoris fororetn,iinbsp;vxoremhabuilfe, amp; ex ea Gy flam filiam aCccpifl'e, Vngaria: rgi defponfataip- 5nbsp;Gertrudeintcmpcftiuamortefubrepta,fandiSrephanifororem fibi copulalfe,nbsp;ex eaquegenuifle Petrum, qui ad regni faftigium cuedus eft. Exvxorehi^lt;^
imerfcut. plures filios diuum regem tuliflTe ferunt, amp; in primis Emericum, vt de exteri fileam,quorum nomina non traduntur,totdiuinis dotibus imbutum,vt diui'nbsp;nis quoque parentibus promanalTe videatur, Prter pudicam temperantilf'nbsp;mamque vitam,tantum in deos amp; homines pietatis oftendit,vt Diuino potiuSnbsp;qum humano conienfu,fe Stephano Gyfla coniugaffe reputetur. Certatim V'nbsp;trinque fandiflima fada manabant, Diuinacharitate neuter quo animo fuf*'nbsp; rari patiebatur, amp; in Chrifto coniundi, coniugalem amorem redintegraban^nbsp;Quanquam inomnes pientilfima, prcipua tarnen beneficentiainmilerabdcsnbsp;ac calamitofos,in facerdotes,ac templa vtcbatur.Bafilicas omnes profufalibc'nbsp;ralitate profequebatur ,^e quid Diuinarum rcrum ornamentis deefle viderc'nbsp;tur, fimulachra deorumexpoftulato argento obryzoque multa dicauit. fienjnbsp;gemmatas phialas,facras veftes ex auro contextas,infano fumptu fadas,pcrco*nbsp;legia facerdotum fpe diftribuit. Vefprinienfcm bafilicam propria impfa ex-a.dificauit,abundeque donauit rebus omnibus,qu cultui Diuino,vfui elTefu-Ient,vberrimos quoque prouentusadiecit,vnde antiftites,ca:tcraque facerdo'nbsp;turn collegia pro dignitate viuerct.Simili quoque diligentia vir eius,ne mulic'
ri cederet, metropolitan bafilic,cterisque epifcopis tam abund profpexit) vC nihil fibi fuperfuifle videretur, vtiDeo, cultui Diuino non modo fe,veruiw )
etiam fua omnia addixifle videretur. Quin Sd hcagris,villis, oppidis,portori' isquc donarat,quotannis corum acceflionemfieri iubebat, ne quid Dei cultO'nbsp;ribus deelTe paterctur.Q^tnnis quoq; cnobia,bafihcai, desq; facraspu^nbsp;luftrabat, vtdificiis hominibusque profpiceret,intcr lftrandumnon modnbsp;facerdotum, verm etiam pontificum mores cxadainueftigatione recognu*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecbafr
-ocr page 217-DECADIS IL LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177
ixbatjiCfepabat ncgligcntix reos, ftudiofifl'imiimquenquc diligcbat, obier* labatqj.Per quacftores autcm bngulis ferc mcnfibus, vrbanos paganosque an*nbsp;tiftiteSjCunda facerdot collegia recenferc,rccognofcere vitas, cuiuiq; verba fa claque diligentis penfitare ftu debat, ne quidpublicc priuatiinq; piaculinbsp;mittcretur,aut inChrifti fidem inteiidcretur.Illud fibipraccipuje curac fuifi'cnbsp;tradunt, vt viros moribus amp; dolrina probatifimos in rebus facris prficeret.nbsp;Quum in Diui Martini cnobio Sebaftianus, fingulari vita, fapictia n mc-diocri prditus efl'ct,miro amorc rege copletebatur, ciusq; fauore amp; ado-ritate co vfque cucdus,vt Strigonienlis Metropolita crearetur.Suprema in Vnnbsp;W garia dignitatem aflcquutus,nefcio quo, mox fato ccus elFedus eft. Cui quunbsp;cxcitatis cafus facri muneris exercitationeni inhibuiflet,eius officium,pernnC-fu apoftolico, accitus Aftricus Colocifis epifcous qu refarfir, ac cius lo-eo futfeclus ee videretur.Tertio ccitatis anno,inftauratis luminibus, inpri-inaniis dignitatem a Romano pontificc reftitutus. Paribus igiturftudiisrexnbsp;amp;reginainpra:rt:antifiimo quoque virtutum generc certabant. Emcricusau*nbsp;tem in tani ardenti charitatc Chriili natus,quid aliud, quam fuauiffimum Deonbsp;holocauftuni ee poterat ? Ab ineunte pucritia, quo fanlitatis euafurus eet,nbsp;faee declarauit,quippe quiquume'ctfomniparciflimus,fccundafere Vigilia nolis, adlucem vlq;, Dauidicos rhythmos lelitabat, amp; per fingulos repe*nbsp;ao tito mentis examine, Deo veniam implorabat. Id fpc rimatus pater, ingen- ,nbsp;tein delio fpem cocepit. Quin amp; illud minus omittendum,quum pater Diuinbsp;Martini cnobium,quodin monte Pannoni infano fumptu fundarat,mona-chisque compltt,reuifere decerncret,filium fecum ducere ftatuitjiaudqua- nbsp;quam ignarus,quanta Dei gratia puer ille polieret. Inito innere quum tempionbsp;appropinquafler, monachilongo agmine obuiam prodicrc,vt qua decet. Regem dignitate acciperent.Contra verb Rex, vt Emerieo que ac ccelefti ange-lo prodeuntes patres honeftaret,filium prmifit. Qui prreuerenter ab his tx-ceptusamp;:confalutatus,tanquam diuinitus eflet admonitus, Monac^isnepananbsp;quidemofculadiftribuit, fed pro cuiufq; meritis impartitus eft, quoniani huicnbsp;50 duo,triailli,nonnullis quatuor, quinqueve,amp; plenfquefeptemlibafle dici-tur.Pater tergo,tanquam fpecula,cunla cfidcrabat,amp; quamuis filium nilnbsp;temer fecifle confideret,admiratione tarnen carcre non p oterat.Quare facrisnbsp;rite pcradis Emcricum percuntatur, cur inxqualia patribus ofcula diftribuifnbsp;fct. Pro continente(inquit)tcmporc ofcula dcdimus,quibusautem feptena data,bos perpetu caftitatis cultores efte fcito,amp;: ex numero fcptenario,abfolutif-inam prpotentiffimamqj virtutum virginitate elfe intclligito, quippe qu adnbsp;penetralia cordium vfq; penctret, quae Deo duntaxat patere folcnt, reconditasnbsp;qiioq; hominu mentes intuetur. Rex inde profedus paucis poft diebus,quumnbsp;quiefeere non poflet,donec rem cxploratam haberet,vt euidcntis hinc aulpi-
40
catam filij fanditatem cognofcerct, ccenobium duobus tantiim accitis comiti- nbsp;nbsp;*
bus repetit, non folum diurnis,vcrinn etia nodurnis facris intereft, vt quinam forcnt,qui feptena ofcula fufceperint,cxplorarct.Poft matutina facra,inter monbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nachos infinuatusanimaduerrir, omnes, prter eos,tquicumulatiflima ofcula nacftifuerantjCLibicula repctiifle-.illos contra, in facello rcmanfifle, amp;: in fccre-tiorem quenq; angulum deceffiflcjVt facros ibi rhythmos Deo fuccentaret, acnbsp;reliquu fpacium nodis in Dei laudemabfumercnt : hos veluti fpecula fingil-latim adoritur,confalutatisq; benedixit : adMaurum demum peruenit, feptiesnbsp;ofculatum, quo nne caftitatis intemerat compos eTct, neque blandiciis,nbsp;neq; minis,neq; quauis aliaartificiofapercundationecxtorquere potuit.In fe-quenti dieconuentu cdixit,vbihuncexinduftriavariiscriminibuspoftulatiinbsp;periclitaretur. Atille nihil obiedis calunmiis refpodit,haud infeius omnes mornbsp;talium animos patre Dco:quare fado pcriculo, Rexenarratafui adutus eaunbsp;fa,Mauri virtutem publice approbauit : paucisiyuc pbft merffibus cum Quin-quccclefienfiepifeopatui prfccit. At illuddcEmerico,nenepiaculoqui-dem fubticeri poteft.Q^m Vcfprinii eflctgt;antiquamrcligiofam^ diui Gcor-
-ocr page 218-17S ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
gii dcmvno tantum examanucnfibus accito notc adiit, ibique inter fuppH^ candum ante aram conftitutus, Deum pia obfecratione percunabatur:nbsp;numini potiflimum prftare poflet,quod illi foret acceptiflimum,des extent'nbsp;plo ingenti fpledore completur. Et hinc voxdnunitus audita,nil Emerice Deonbsp;virginitatc antiquius gratiusque futurum putes. Proinde vt gratiflimam mibinbsp;viimam facias, mentis Sc corporis te virginitatem poftulo, banc offer, amp; in .nbsp;propolito perfta. At ille, Domine Deus meus, qui omnia confpicis,amp; huma-nam firmas imbecillitatem,item principibus ac regibus terr dominaris, tuainnbsp;in me voluntatem perficc,perniciofas in me concupifeentias rore mifericordinbsp;tu penitus extingue. Co firma fragilitatem feruuli tui,vt in tuo feruitio vfquC'nbsp;quaque pcrfiftat,a lubricis eum voluptatibus,amp; ab omni labe, pro tua dementia redime, ne vnquam tua gratia clabatur. Amanuenfem mox admonuit nenbsp;viuente ipfo vnquam de re hac quicquam proderet. Poft hc pater,vtpublic^nbsp;faluti de fucceflbre confuleret, Emericu parandis liberis baud intempeftiuum,nbsp;digno coniugio obligandum efle cenfuit, ratus neminem regno commodio-rem futurum, fi viucret:fin minus, famftiflimam bine prolemfpcrari poffe,nbsp;regendis Vngaris accommodatilfimam. Quare exccllentiflimam forma amp; vir-tute virginem,acregali genere natam,buic defponfat pater, operamque liberiSnbsp;quandoque dandam edocet, ne legitimus, idemque optimus Pannoni regnnbsp;/ucceftbr defit.Quamuis boe baud facile efficere potuit, quando non fine mui-tis e precibus filium redegerat,ipfum tarnen obtemperantiflimum,amp;: decent*nbsp;coniugio iamobftri(ftum,nunquam cum vxore rem patrafre,fedmaiorem(filt;b-ci poteft) qum antea caftitatem feruaffe comperit.Quinetiam vxorem,quainnbsp;virginem Emericus acceperat, fub coniugalis prtextucfuetudinis caftifnn^nbsp;fantiflmamque praeftiterat,ratus multo fore praeftantius,vinutum,qumlibe-rorumfcunditate poliere. Cum vxorc iuuentut non exegit, quando quidemnbsp;virtutum cumulum adeptus,ex hac continuo vitaereptus eft,amp; clefti potiuSnbsp;qum hac giifera mortalium conditione dignus efthabitus. Non gnati fatum,nbsp;fed malamregni fortunam.flet pater,quando ilium ex hoc feliciffimum,contr3nbsp;vero idmiferrimumconfpicatur.Spe tanta orbatum,vna tantum fiduciaamp;coo 1nbsp;folatio patern accefl'erat orbitati, quod nati, quem inter Diuos relatum elfenbsp;non ignorabat,patrocini apudSuperos maximu,amp; fbi amp; fuis hinc fe nadumnbsp;cfte intelligebat.Poft Diui Emerici mortem, eius vxor integram vtriufque vifnbsp;ginitatcm,dum perpetuam viri caftitatem teftari cupit,cogitur profiter!. Am^'nbsp;nuenfis, quodin Georgij de viderat,poft eius obitum public pradicauit,^^nbsp;intemeratam teftatus eft caftitatem.Quin amp; Eufebius Metropolita Cfarienb^,nbsp;publicarum die fupplicationum, hune in clum datum fe vidifte afleuerauinnbsp;Auxit huiufee rei fidem ingens memorabileque miraculum,quod L.tdiflai Rc'nbsp;gis temporibus accidit. Conradus enim Teuthonum genere natus,omnium lt;nbsp;cinorumgrauitate completus, quum Diuinaquadam gratia, fub tatafcelerumnbsp;mole refipifeeret, vrbemRomam adiit, vt detela mentis labe,pontificia au^onbsp;ritate expiaretur,imperataque fupplicia penderet. Quum ante Hildebrandumnbsp;Diui Ptri vicarium fe coftftituiflct,patefatisnon fine fumma cordis pceniten'nbsp;tia facinoribus, hac pna mullatur, qua loricam loco interioris tunic fermnbsp;quinisque catems ferreis obftringi,luftratore Pontificeiubetur.Item pugid^'nbsp;res dati, in quibus longa facinorum omnium confefTio continebatur, iidem^nbsp;pontificio anulo oblignati.Poftremo miuniftum,vt religiofiflimaququeorbisnbsp;faceIIa,Diuorumquc monumenta eoufquc perluftrarct,quoufquc illuc perue-niretjvbi vinculis vitro fradis exoluerctur,amp;:pugillares referarentur,qui fcelc' *nbsp;ra longo orationis ordine complex!, minima quaque literafponte caruifTenC-Ingenti is pnitentiacorreptus,monumenta quque fantiftima luftrat, nequnbsp;HierofolymamprrermittitjSaluatorisq; fepulchrum.Sanfi demum Steph^*nbsp;Regis fama dult;ftus,in Pannoniam fe recepit,venir ad regalem Albarn, vbico^'nbsp;pus eiusin magnifico facello reconditum,amp;ea quidemmente, ne vnquam***'nbsp;de recederet,quoufq; folutis per fe vinculis, amp; deletis vltr pugillaribus, fe
-ocr page 219-D E C A D I S IL LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175?
fccrct expiatuiTijquin amp; iuramcnto propofitum cofirniarat. Balicam mox AI-benfcm ingreflus, ante Diui Regis arain fe confticuit, ingenti reruma le pelli-mgertarum pnitentia conficit, vehementiimis Numen precibus follieicar, vt eins patrocinio fcelernni omninm veniam cfequatur. Qnum .1 prima horanbsp;dieiadnonamvfque, obfccrationibusincubuiiret, corpore animoq; defatiga-tus,anre aram lubinde graui fomno correptus cft. Ecce inter dormiedum huicnbsp;Diuiis Rex apparet,Surge mox(inquit) amice,ne meis quidcm meritis opvc a-pud tribunal Diumaicllatis tibi confidendum eile fcito,quando pro tantafa-, cinornmmole,patrocinium meum ad impetrandam delidorum impunita-tcm,nc tibi quidcm fatis eile potclEProinde Emerici mci monumctum y quodnbsp;iuxtaeft, adito, qui quum pr virginitate fua prcipuam apud Deum gratiamnbsp;promcrueritjli aduocatus adhibeatur,omnium(mihi credc) fceler impunitatenbsp;donabcris. Ipfc enim ex eorum numero vnus eft, qui vcftimenta Immaculatanbsp;fortitus,agnum fequitur, quocq; icrit, amp; ante thron Dei nouum rhy tlimumnbsp;fuccentat afliduc,quare cd propera,amp;:opem eins implora. Mox ille fomno ex-perretus,ad bc.iti Emcricifacellum confugit,cxorat Diui numen, adolefccn-tis deinde opinione celeriiis vincula, quibus erat obltridus, vndiquc difruptanbsp;concrepuerc.Pugillares facinorcconfelhonisnudi,refciiro ligillo fpontc patu-
, ere, in quibus nullum pcccatum, ne minima quidcm litcrainlpici potcrat. Ad. catenarum crepitum quum a:ditui,ac alii compltes conucniH'ent, rogatus vir .nbsp;ille fern ex ordine vniucrfam aperuit. Qm tune aderant, hac rcrum infolcntianbsp;in Dei Diuiquc Emerici rcligionem conuerli, vehementillma omnis liuiufccnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nunnnis deuotione fuccl hint, ciusq; facello tacum rcligipnis accclEr, vt c re- naotiflimisregionibus hue homines plane coniluerenc, qui pro grauillmis rebus vota nuncuparcnt.Qmim hc rgnante Ladillao accidiircnt,qui Dei quo-quecultor cratcximius,tant rei admiratione pcrcitus Rex ille optimus, Pon-tificum Procerumqs omnifrcquentiflimum concilium habendu el'c duxic,vcnbsp;eorum aucloritate grauiirima fandio fieret, qua inter diuos Emcrici^ referre-tur.C^mamp;omnib. triduana pafl'im iciuniaedixit, moXnonis Nouembribus,
30 circuinlato fingulari facerdotum pompa Emerici corpore, vrbcmluftrauit,di-cauitinaufolcum,ibiq5 rccondit cftjdiuiniqj honores exhibiti,vota quoq; fre-qiientifiiina ibi quotidiefufcipiuntur, edunturq; miracula. Mater eius obitum aliquanto intemperantius tolcrabat, amp; grauiter angebatur, qudd optimum re-gni fucceflorcm amiferat. Sed tarnen illudfuitadmirabilc,trigefimo poft eiusnbsp;mortem die, quum Alb ab Vngaris frequentilfim ac folcnncs celebrarcnturnbsp;cxcqui,non mrcroris,fed public ltitia; dies ille vilus cft hand alitcr,atquc linbsp;maximum apud Diuos patroemium fi bi ac regno omnes fortiti viderctur. Poftnbsp;filij morte Stephanus co magis qum antea pro regni fucceflore follicitari c-pir,quo potiorcfpc fruftratus eftefibi videbatur. Qiwdfccum quotidie agitas,
40 ad Diuinamopcm,vtcx inftituto fuo facercconfueuerat,repentc confugit.Af-fiduis diuam virgincm precibus exorauit, vt fc fuumque regnum perpetuo ma gna mater patrocinio tucrctur, cuius tutcl ac poteftati fe Vngarosque omnesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
addixeragomniaqj fuorum ftudia fortunasqj dicaucraf. Quinetiam illud folc-ne promulgauit edi(ftum,vt omnes diem beat V irginis,quo inter diuos relata fuit,intcrcelcbratiirimoshabercnt,dominaquc diem appcllarcnt, ac crcrac-iusfcftaieiuniisamp;s fingulari folcnnitatc tranfigcrcnt.Hanc dcmumpeculiarcmnbsp;fibidcampicntiflmamc[ucpatronamin clo terrisque ducerent. Quinetiamnbsp;vt cius numen femper Vngaris quiflimum redderet, cclcbcrrima in Alba re-galibafilicamdicauit,vbi regumcorpora reconduntur, ibique exinftituto cre-,nbsp;o ati reges diadem a fufcipiunt. Opus eftmirabili fiimptu, incruftationibus mar-morcis rcnits,vbi pauimenta tcflellata cerne re eft,magnificas columnas,aras,nbsp;iconibus ac tabulis nonnullas mirum inmodum exornatas, ex puriftimo auronbsp;argenrove conflatas,itcm facella regia, ac monumenta plcraquc in mauloleo-rutn fpcciem, prtcrca figna hint qikxdam amp; tabella: lapidibus cgcmmis cx-fculpt, quin amp; fupra menfam Chrifti acuminata teftudo infano lapillorum S
-ocr page 220-i8o ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
auri fumptu elaborata,ne varia quideni vaformgerier dfunt, multa cryftal-lina,pleraque myrrhina^ onychina multa, ex porphyrite amp; alabaftro complura gemmata, nonnulla in quibs nil araamp; argento vilis intueri licet: de vclH-buSjfupelletiIique facra nil dicendurr, quando cuntarum rerum mira copia,nbsp;qu Diino cultuifunt vfui; Qimmpeculiaremhancreg dem efle iuberet,nbsp;tanta earn immriitate pnuilegioque donauitjVthuius antiftes nemini epifco*nbsp;po, prterquam Pontiftci Romano fubiiceretur. Quin regibus ius ellt d-'nbsp;piationis,amp; cuiufuis confecrationis tempore pro arbitratu fuo epilcopum optanbsp;re,ac illuc ad exhibenda facramenta mittere. Omni balilicam,qua potuit,libc'nbsp;ralitate poteftateq; donauit, prfente abfentve Rgi, nulh pontifici rem fieranbsp;ibi facere,ius amp; fas elfe, nifi cui Rex prflvc bahlic demandarit,qu prxpO'nbsp;ftum appellant.Quinetiam populus nulli dcimas pontifici^ prterquamhuicnbsp;fuoque collcgio pendere iubetur. Item nemo Rex Vngari reginve inftitubnbsp;regiisque infignibus donari poterat, fine prfulis huiufee prfentia.
ftra tempeftate bafilicam,aliquo vetuftatis fitu obdutanijdiuus Matthias Cof' uinus non inftaurare, fedmulto magnificentiore fnipt amplificare cpit,^nbsp;fundauitmgn ar teftudin,quam fi per vitam abfolere poterit, opus no' .nbsp;modo audore digniflimum j fedexterorum prftantiflimum fore reputatuf'nbsp;Item ne Diuina beneficentia^quam fibi indlgenti/fimam nals erat, ingra' |nbsp; titudine aliqua deftitueretur, Hierofolymis fpedabile monachor cnobin^
fundauit,qui ad fandiflimum Saluatoris noftri monumentum j facra quotilt;i^ I pro publica falute operarentur.Idque prdiis abund donauit. Romx quoq {nbsp; Stephano protomartyri dem dicauit, cum duodcim collcgio facerdotuiHj*' inbsp;tem adiecithofpitium,vbi Vngari,qui Petri Paulique bafilicam viferent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
mode amp; gratuite excipi polTent, vtrique villas,vberrimosque prouentus ad^^' ; xit,nequa rerum inopia laboraret. Conftahtinopoli quoque templ haudq^'nbsp;quam ignobile fi:atuit,pari qUoque liberalitate dohatum, multa pifetatisnbsp;menti fie monumeiit reliquit.Vnde qualis in omhes,amp; potilfimiim innbsp;peres amp; calamitfs fuerit, facile coniici poteft. Quotidianas egnisj ac me' y inbsp;dicantibus impenfas exhibuit. Multas nodes tranfigebat infoilmes j vt ch' 1nbsp;deftinas miferabilibus elecmofynas erogaret, Chriftiq; fideles fua benefice' .nbsp;tia,mifcrialiberaret.Verm illud referont admiratione dignilfimum, quafi^nbsp;enim node, cleftipcrcitus inftindu,clmfine comit regia prodiit, dift'nbsp;tos nummorum loculos ferens, quos miferrimo Chrifti popello diftribuef^'nbsp;Ququumveniflet,ftipemque viritim daret, inter ptulantes rogatoresm'^nbsp;ortafediio,regiper contunielini ab auidioribus plefifque barba diftrada,^nbsp;ne paruaquidem ex parte coriuulfa,ac is nequaquam ex hocfuccenfus, imr^nbsp;folido quodagaudioagitatusingenitricisxdem properauit. Diugrati^,^nbsp;git,regina(inquit)cli, ac diuum magna prenSjVnica Vngaric patronage^nbsp;immortales tibi gratias ago,qudme quem regem efie voluifti,milites tui^^nbsp;modo tradaruntjColucruntqe,fi has ab hoftibus iniurias accepilTem, tuonbsp;xilio vlcifcerer. Proinde hinc futur felicitatis aufpicia capto j neque irritai!nbsp;tui verba fcio fore,quuAfuis apoftolisne minimum quidem capite capiUnbsp;periturum efle recepit. Haudquaquam cafus ifte pietatis officiuminterpcpnbsp;uit, immo exuberantiore poft: hac beneficentia vfus eft, cui quum ipfe fathnbsp;f rion poflTet, familires, monachos, faCerdotes, amp; occultos quofdam diff*^^^nbsp;fatores adiecit.Cuius quid rei Guntherus eremita Boemicus, grauiflnn^nbsp;nbsp;nbsp;j
ftis eft, qui principis liberalitate pelledus,in Vngariam fpe adiit,eiusqim nituedenobium in regione,quamBeelnuncappellant,rege dificatum,fhnbsp;plque donatum, vbi Gerardummonachum virumquidem religiofiflm nbsp;cntempiatiuam vitam egilTe famaeft, qem poft Regis obitum ad Pnbsp;tumeuedum fuilTe fert,fedfluduante in Pannonia Chriftianafide, lapidinbsp;obruti^,amp; inter diuos relatuni affirmant. Nc ad diuum regem reuocetur^^nbsp;ratio, tantum fua inDeum pietate prpolluit,vtfub tutela aufpiciis Diuims inbsp;gnum geri experientia dcclararetur, quadam node in fomniis c clo :
-ocr page 221-D E C AD I s li. LI B R . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8i
hitus, continuo experrelus cubiculo cxiliit. Veredariumpraefelumlegionis cueftigio accitum, inTranflyluaniam vlteriorem Daci partem properare iu-betjVt populos vicatim degentes admoneatjimperetqjfacultates omnes in op-pidamunitiirimaqj loca confrant: Quiim Befli,qui Iltri oraaccoluntjab omninbsp;religione alieni,amp; Vngaric gentis holles acerrimijtegni limitibus immincat.nbsp;Vixveredarius mandata peregit, ac illi in tutum bonacongell'erant^ ecce Bar- 'nbsp;bari immites aduentant, agros paflim difcurfant, igni ferroque cunla valiant,nbsp;quos inueniuntjlictperquam paucos,lme aliqualexus amp;tatis ratione trucidant. Delides tantum aliquos inuencre,hiqgt; focordi fu lucre poenas, amp; nilinbsp;hocnionitu fuis rebus ipfe profpcxifl'et,iam de Tranlfyluaniafuilfetal, Itemnbsp;alia fuccefl'ere bella,qu Diuina benignitate profper geflit. Ab anno falutis fe- i o o x.nbsp;cundo fupra millefimum j inter Stephanum amp; Gyulam auunculum intellinnbsp;bellaexoriuntur. Is enim nepotem Chrilliana fide initiatum, amp; aScythica religione defcifcentem iniquiflimo animo ferebat, quare non foliim verbis fpenbsp;Regem acerrim corripuerat,verum etim armis lacefi'erenitebatur, vt ad pa-triashunccremoniasreuocaret. Vbi verbis fe nihilperficere polfeintellcxit,nbsp;aTranflyluania:montibus,cui prerat,Vngariam quotidianis incurfionibusamp;nbsp;rapinis infellat. Contra Rex pientiirimus,ne cum fuo fanguine manum confe-rerecogeretur,per legatos amp;feciales admonuit,obfecrauitque fa:piHim,ne innbsp;Scythica feritate perfilleret,verumDeum, amp;Seruatoremfuum agnolceret, o-wnis tarnen opera eludebatur. Proindehunc Vngaris quotidie infultantcm,amp;nbsp;Varia detrimenta inferentem, armis coercere cogitur. Comparato nc medio-cti quidem exercitu,in Tranflyluaniamcontenditur, paucis menfibus vniuer-facapitur.Gyulacumvxore duobusq; liberis pollrem captus,in Pannoniam- *nbsp;quedus. Preciofiflima regio, amp; auri, vini,frumenti,pecorum, omniumquenbsp;lerum feraciflima, ex co tpore,Vngariae regno elladie:a. Populi omnes, quinbsp;cniDacitralumincolebant,partimvi,partimfpolite in Chrillianamfidemnbsp;allertifunt.In auunculiregia ingens auri amp; argenti copia deprehenfa, facino-rofilfim comparata. Ex qua baliliCam Alba: prftantiimamRex efcxit, qu
I'
5 quumfpeinccndiofueritobnoxiajhincpublica nata ell opinio, amp;explorata fides,templum idcirco diro faepe incertdio labotaflc, quia ex pecunia fcelellif-lim partafuerit dificatum. Gyula cumliberisamp; vxore inuiti orthodoxamfi-dem fubiere, baptifmate expiati, Rege vineuhs liberati funt, amp;: pro dignitatenbsp;traati. Paul poll ings Bulgaris,Sclauorumgenere naris, bellum exoritur.nbsp;QlliPpe qui inferiore Myfia quondam potiti,qu vitra ci traque Illrum,ad Eu-xinum vfque Pontum elTunditur,nunc iidem,Cea duce,finitimos adoriuntur,nbsp;prdas abigunt ingentes,amp; latrociniis ac incurfonibus lat vagantes, pro viribus cunlos infellant,nuncTraniryluaniam, nunc Vngariam diripere conten-dunt. Adcoercendam horum audaciam,magnumvbiq; delelumRexhabere
40 cogitur.nam non folum holles numero roborcqj potentes,veriim etiam loco- . rum difficultatc munitioneque inacceflibiles aditurus erat. Comparatis igiturnbsp;Wagnis copiis, inferiorem Mylam ingreditur, durum hollcm muenit, fpiusnbsp;Wanu quo Marte confertum. Bulgari tademnouifligio prlio tergavertunt,nbsp;latequefunduntur,fuganturq;.Ceas eorumprinceps in pugna cfus,callraquenbsp;direpta, quibus tanta preda a:aell,vt nemo fpoliis holliuminoneratus abie-ritjtantaqj auri,argcnti,ac lapilloruminuenta copia,vt quicquidmultis illis belnbsp;bscongelTerintjVno prlio amiferint.Etquum pugna in vlterioriDacia,quamnbsp;PranlTyluanam dicunt,gellafucrit, ditilTim rgion! prfecit proauUm, quemnbsp;^oltan nominabant. Hollilis prdanoninvfumhumanum ^ledDinin con-'rcrfa,aurum amp;r argentum cum gemmis in cruces,calices, phialas,amp; vellimen-^apontificiaerogatum,vnde tot templorumornamenta confeda funt,vtnenbsp;punima quidem Pannoni dicula,expers tam pi fiief it prodigalitatis.Et ba-filic prfertim Albenfi donatiua duO dicauit, qu rationalia nunc appellant,nbsp;horum vtriufque oram cernere erat, feptuaginta obryzi pondo fane conllan-.RWjvbi lapilli lat difcintillabant. Qu quum Benediftus Pontifex maximus
q
-ocr page 222-i8x ANT. BONFI NH R E R. V N G A R.
fpeftaflet, eo donanda priuilegio cenfuit, vti quicunquc in facris faciundis hi vtcretur,coronandiRegis Vngari integramlibipoteftatcm inelTe fentiret*nbsp;Muka huic ornamcnta a Gyfla func adiela, vt nemo hc fine maxima admi*nbsp;ratione fpetare queat. Prtereaquum ante bead Emerici mortem, Bulgari-cum bellum gefiumefle tradatur,ad Budam veterem, Gcrmanicam quondamnbsp;legionem, amp; Antonini acSeueri temporibus adcoerccndos Barbarorum impetus ibicollocatam, quam ante Bud appellationem, Sycambriam nomina-bant, Rex amp; Regina cum filio venerunt, vbi quum nullum veri Dei templumnbsp;confpicarentur,in quo pia facra operarentur, exdificandum ampleqj donan-dum continuo cnobi cum de cenfuere, quam Ditto Petro Pauloqs dica-runt. Artifices omnes Grciaacciti, vt opus memorabile facerent, iFatuarij,nbsp;ac plaftici vndiq; magna mercede coduti. Vtmagisferuerctopus, Stephanusnbsp;amp; Gyfla Bud conftiterant,verm quum hie operi,fignis,tabulis ac ornamen-* tis ille meumberet, neuter vod compos effe potuit. Nam quum ante mortemnbsp;ipforum perfici nequiuerit rata moles, Ladiflao tadem Rege fandlTimo pro-nepote fuo confiimmatur. Perpetuum diuo Stephano inftitutum hoc fuiflele-runt,tcr quotannis bafilicas amp;:cnobia,qu fundarat,rcuifere folitum, ad aras
tuebatur,extcmplo inftaurafi'e. Pcculiares fempcrloculos latere ctrcurntulii^quot; fe,ex hisqj propria manu mendicantibus amp; egenis erogaflTe pecuniam. Enieri-cum quoq; regali habitu indutu,quum templa cum Patre luftrarct, ante arasnbsp;continuo exuil'cjVt altaria cxcoleret. Pari quoq; ftudio Gyflavtebatur, cui ni'nbsp;hii erat antiquius,qum cum viri probitate certarc, facras veftes amp; ornamentnbsp;facerdot diligentiifim recognofeere, vt abfumptareficeret, aut lacera refat-cirer. Viuente Henrico principe fandflimo, paribus vtrinq; ftudiis, paxlongnbsp;lateqj feruabatur,omniaq; apud Vngaros fententia gerebantur. Pft vbi Imperator i; optimus inter Diuos relatus eft,Conradus natione Sucuus,t Connbsp;radt Varmacicnfiumducis filius, quiOthonis tempore in Vngarico bcllo oC' nbsp;cubuerat,exGallicamatre natus,matronaquidemnobililfima,amp;: Henrici tempore prfcdus cquitum,Cfardcfignatus,inimperio,non inprobitatclucccl-fit, quippe qui inftitutam pacem vtrique genti apprim falutarem intercepinnbsp;Hic quum aduentum in Italiam tribus ferme annis diftuliflct, Itali princip^^nbsp;ac populi,initaconiuratione,fe inlibcrtatemaflerucrunt,aduentumqj Conta'nbsp;di armis inhiberc adoriuntur, quare non fine validiflimo cxercitu Italiam at'nbsp;re coactus eft.Ex quo quidem tempore illam Gregorij quinti, Othonifvepn*nbsp;mi fandtioneminlmperatores olimpromulgatamprimniobferuatalcgimu^nbsp;qua,quicunque Cfar in Germania dcclaratus, Italiam aditurus erat, vtaRn-^^nbsp;mano Pontifice Auguftali corona donaretur,duas prius in itincre, vn Mognnnbsp;ti ex palea,altera Mediolani ex ferro confedam metropolita cSfeaui iub^quot;
-ocr page 223-DECADIS II. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xoj
J
blicx caput, poftulatis impenfius auxiliis coniurafle putabat. Diuumque Stephanum,qucm Chriftianiflimum intelligebat, Apoftolic fedis gratia,qua: tan tis eum honoribus amp; immunitatibus excoluerat, omnia moliturum ar bitraba-tur, Hine belli caufaspromanafl'cferunt,pleriq; defundo Henrico, concotdiaenbsp;acpacis audore, ingenita Germanorum Vngarorumqj odia diutius continerinbsp;nequiuifl'e prodiderunf.quare prius in Sclauos, deinde in Pannonios Coradusnbsp;caftra mouit. Totananq; Boemia,Polonia,amp; vniuerfa fere Sarmatia,fub Scla-uorum nomine continctur : nam eadem his omnibus eft lingua. Boemorumnbsp;igituramp; Polonorummotus vno alterve pra:lio repreflit, ad obfequia gratanbsp;redegiti fed cum Bolezlao Polonorum duce, vt aulor ell Otho, quumregninbsp;fibi nomen vfurpare contenderet, quod fub Henrico occeperat, magna priusnbsp;bellageflit, eumque fubegit. Item amp; Mefconem filium, eadem paterno morenbsp;niolicnte,qui eieo Othone fratre,feRegem appellarat,Polonia eiecit,Otho-nemque reftituit. Deinde in Vngaros haudfacile bello domitabiles itum. Stephanus vbi Conradum cum vniuerfls Germanix viribus Panrtoniam irruerenbsp;intellexit,pontificum,procerumq; omnium repente concilium habendum efl'cnbsp;cenfuit: quantum Germania periculum inftaret, edocuit. Habuit deledum,nbsp;quara vnquam antea longe maiorem: pontificcs, facerdotes, item facri amp; pro-phani omnes pariter anna capeflendadecernunt j quo facilior reliftendi copia ,nbsp;*0 daretur. Cum potetiflimo hoftc rem efl'e intelligunt. poftquam comparato va-lidiflimo exercitu,caftra habere ccepit,Diuinum in primis auxilium his breui-ter implorauit, quamuis in exorandis placandisque numinibus die no:uquenbsp;nunquam cefl'are videbatur. Si placet tibi regina cli, amp; Vngarici patrona fo- nbsp;h,hoc regnum hxrcditario iure tibi legatum, igni, ferroque ab hoftibus vafta-ri,amp;: plantatam nuperrime Scythicis pei^oribusfidem filij tui,ctinu extirpa-n,ne me (quxfo ) dehdix, fednumini tuo hoc tribuatur, fl quod Regi patra-tum eftjcui plebem tuam commiflfl;i,ipfum (te precor) pnas lucre patiare,in-nocentibus parce,nouam hxreditatem tuampto folita bemgnitate terc. moxnbsp;eflhfus inlachrymas,amp; diux GenitriCis numine confirmatus, in Germanos filo gnamoueriiubet,quum nunqua fidehbus pianumina define Res non tamco-memofatione, quamadmiratione digniflima, pridie eius dici, quo in hoftiumnbsp;confpedum futurus erat,accidifle dicitur.Tefl'erarius nanque per omnia mili-tum contubernia amp;tentoria quidam difcurrit,qui Imperatoris edido Germanum quenq; folutis caftris domu repetere iubet. In fequenti node ante lucemnbsp;Conradus, foluta caftra comperit,videt domum quenque feftinare. Rei noui-tate percituscaufam difquirit,omnes vno ore referunt, Tefl'erarij voce,miflio-ne donatos,accitis telferariis,neminem inucnit,quimiflionisedidu circumtu-lerit. Mox Conrado Stephani fanditas explorata fuccurrit,cuius gratia cleftnbsp;internimcium fub telTerarij fpccie,caftra foluifle reputauit, ne fandi Regis po-40 pulus oppugnaretutjUC qua inter feniores,iunioresqj Chriftianos fediriodefe-clione fuboriretur. ApprobauitDiuinx milTionis edidumImperator, inftau-rataqj pace in Germaniam ferecepit, cgraiflima aflcucrationepollicitus, fenbsp;Pannoniis,quos fub Dinina tutela efle intelligebat, pefpetuo manus abftentu-tum. Rexautem eveftigio quumdiuxGenitricis patrociniumlaboranti fibi,nbsp;fuxqj Vngarixadfuifle confpexit, humiproftratus,clementiflimo numini gra-tiasegit,amp;per cundas aras PnoniexDex facra fieri paflimedixit. Deinde eonbsp;ardentius pro explorata Diuinx clementix gratia, in Dei charitate permanfit:nbsp;que in partiendo tempore,tali vfum inftituto fuilTe ferunt,interdiu, dicedo iu-ri, ac regalibus officiis amp; negociis incumbere, nodes fere infomnes ducere, innbsp;Jo Diuina Contemplatione verfari, cum afliduis lachrymis pro publica amp; priuaranbsp;falutc fupplicare, piis precibus xquioranumina redderedn Diuinam quando-que ctemplationem vfqueadeo rapi, vt humo fubtradus, in acre pendere vi-dereturmam quum in remotam quadam bafilicam fecefliflet,numinis exoran-di caufa,diftentis circum tentoriis nodem tranfegit : qua quidem intempefta,nbsp;iuum in tabernaculo ad contemplandum fufeitaretur, vfqueadeo in Diuini-
-ocr page 224-184 ANT. B O N B I N 11 R E R.' V N G A R.
tatis contemplatione correptus eft, vt corpus, cuclam in ara mentem fubfc-* queretur. Qmnamp; tabernaculum, ne vehementiflimam contemplationcm in-terciperetjCorpsve inhibercc,ne cum animo in ara raperetur, ipfum quo quenbsp;fiinul tralum in acre diu pependifle tradunt:quum patefalum cuidam fantbonbsp;viro miraculum intellexiiret, mox eum admonuitpariter, c interminatus eftnbsp;ne quid de hacre fe viuence proderet.Fama tarnen regi fantitatis,ealat dif^nbsp;fufa vagabatur, vt c remotifl'imis multi oris ad venerandum hominem planenbsp;conflurent. E Bellis Bulgarisque,quos graui bello domitarat, fexaginta circi'nbsp;ter viri,ac iidemno ignobiles,eiusfamafuccenli ad adordumRegeminPan-noniam vnrant. Garros multos ducebant, quibus magnam auri iie argti co-pijCterastpfortunas impofuerant,vt no modo eumprreucrerentur, vern^nbsp;etiam inter regia feruitia perpetuo fe infinuarent. Qutim Pannoni fines atti-giflent, plerique fceleratiflimi tribuni cuiufdam famuli, auri cupiditate tradinbsp;exinfidiishos adoriuntur,multos trucidant: exanimes aliquosrelinquunt,c'nbsp;teris fufis fugatisqj onufta plauftra diripiunt, nummatiqj infyluasfcrccipiunnnbsp;Qui ex hac Befl'orum focietate fuperfuerc,ad Regem tandem perueniunt,ift^'nbsp;tas fibicdcs,amp;latrocinia,itemperegrinationis caufam ex ordine refert.R^^nbsp;miferos confolatusjconfeftim amp; clm tribunum perapparitoremeum vniuef'nbsp;fafamiliaocyflm ad fe venire iubet:quodnif continuo fecerit,perducllionisnbsp;pnamindicit. Tribunus mox edo:us, coatafamilia, opinione celeriusati'nbsp;uenit. Ante confpeclum Regis,famulorum agmen explicat.Quummal meH'nbsp;tis confeij vultufacinora prodert,qua:nuperrim patrarant,Cur (inquit)con'
temptis numinibus amp; Diuinalege, prter ius amp; fas diri grafl'atores, hofpitni^ fanguine man us infeciftis ? Cur in humanum genus,amp; in eos,qui ver fapici^'nbsp;ti cupiditate peregre iter faciunt, tam impie fuiiftis ? Cur viros innocend^quot;nbsp;fimos morte mullaftis ? Proindc lient in alios vobis alt;St. eft,ita amp; vobiftni^nbsp;nunc in confpedu meo Deus aget,mox capitales eos pronunciauit. Ad oinn^^,nbsp;regni adit^s, lingula horum paria, quando multi fuerunt, crucibus affigi iufl*-nbsp;vt liberum peregrinis iter in Pannoniam quondamhofpitabilem omnibus Fo'nbsp;re lignificaret. Quare fadtum eft:,vt quoad vixcrit,ne minimum quidemlat:*^'' nbsp;cinium in Vngaria pofthac patratum fenferit. Hoc enim feueritatis exemplenbsp;ita facinoroforum audaciam cocrcuit, vt nemo peregrinis manum inieceric*nbsp;Eos verb qui lasl amp; fpohati fuerant, non fohim indemnes, verm cumulacifl^'nbsp;me donatos,amp; voti compotes prftitit. Paucis pft annis,quando virtus ad^c'^nbsp;fitate perficitur,amp; quos Deus diligit,corrigit ( vt aiunt ) amp; caftigat: Qutirnnbsp;gno Rex dolore torqueretur,amp; Emerico orbatus,nemo fi bi nepos amp;cogn^^^^nbsp;eratjCui regnum amp; Vngaric fidei conferuationem tuto committeret, quui^'nbsp;que intelligeretScythicamgentem, intermilTa Diuini cultus, fideiqj euftod^nbsp; in priftinam inlipientiam ctinu recafuram,varios ex hoc morbos fubire cO'nbsp;1051. atftus eft. Emericum ab anno falutis tritiefimo primo fupra millelimum, ex^*^'
-ocr page 225-DECADIS II. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8;
CCS ac proceres omncs acciri iubet. Ad quos in primis de rege eligendo, deinde de fide conferuanda retulit, quin amp; pientiflima omnes admonitione infti-tui,initamSaluatoris noftri fidem pertinaciflim retinerent, colert luftitiam, concordiam fimul Sc pacem aniarent,niutua inter fe charitate certarent, nihil-quc ducerent antiquius,qum in Chriftiana fide verfari,eam fandtitate armis^nbsp;tueri,malle mori,qum falfa vanaq; numina colere,ab humano fanguine, itemnbsp;furtis,latrociniis,amp; omni denique vi manus abftinerent:Diuina prceptafumnbsp;mo ftudio obferuarentjita demum viueret,ne quid Deo charius haberet,ope-ram^ pro virili quifq; fua Temper datent, ne qua Deum hominemque capital!
ff
r
, J
0 iniuria lderent,cum finitimis quiete viuerent,amp; Regum edidta Pontificumq; dcrta prxftarent. Adpoftremum bafilicas amp;lt;niuerfa collegia facerdotum,nbsp;item regnum animam^ fua cum vniuerfa fideliu multitudine, profufis lachry-mis, amp; clatis in clum manibus, in concione diu Genitrici perpetu virgin!,nbsp;ac vnic Vngarorumdomin Deqj inftantifiSm cmendauit. Inftabat diesnbsp;Augull Virginis, quo inter diuos relatam dicimus. Huncnouiffimum vitnbsp;diem fibi Stephanus ex voto optarat, amp; cum fumma contentione anumini-biisimploraratjVtpari cum eadie in clum referrivideretur.Compos tandemnbsp;Voti inter ctum pontificum facerdotum,coronamque proccrum facris ritenbsp;peradisj falutis anno trigefimoquarto fupramillefim, regni verb trigefimo- 1034,nbsp;Teptimo animam efflauit,ab omnibus defiderio deploratus. Ad celebrandas di-ui Regis exequias,non folm ex vniuerfa Pannonia Daciaq5,verm etiam fi-nitimis populis multi conuenere, vt fingulari pompa funus efFerretur, corpusnbsp;fuccollantibus pontificibus, fupremisqs magiftratibus Albarn delatum, quum*nbsp;nondum diu Genitricis bafilica rite facrata foret,metropohta cum pontifici-bus amp;:coUcgiis facerdotum, prius earn ex more dicarut. Mox in medio tempi!nbsp;marmorco lepulchro condiderc, riteqj inter diuos retulere. Vixcodito corpore, innumera ad eius arammultitudo confluxit, vota nuncupantium, grauiternbsp;languentiummiulti tarnen cfidis mirahtibus^voti compoteSjDeo^ue gratiasnbsp;cottCiiictes rediere. Complura diu miracula ad eius aram edita,ibi angelorumnbsp;5 coricentusnode fpius audit!. Sedprius quamad cterafledatur oratio, illudnbsp;interiiciendumcenfeo, quod de fubftituedo nouo Rege Vngarici Annales rc-ferunt,a cteris Scriptoribus prtermiflum. Q^m paulo ante morte Stepha- stccejpgt;rD.nbsp;nus fuccefloris cura admodum follicitaretur,ne quis fuo fanguine alienus re-gnum obiret, Budam Egruthi filium extemplo Nitriam properarc iuflit, vt V a-zulem patruelis fui filiumjquem propter tatis fu lafeiuiam in vincla coniecc-rat, continuo liberatuiri adfe duceret^ vti eum, antequam vitadecederet. Regem Vngarideclararet. Q^dvbiGyflanouit,cum Budafceleftiflimo confi-hum iniit,qnam modo Regis menterh interciperet, neque Vazul, fed Petrusnbsp;Stephani ex forore nepos,amp; Guilielmi filiuSj Alemannico genere natus, regnunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
4 aifequeretur.Quare Sebum Bud filiumiNitriam prmifit,qui nomine regio,
Vazuli effodcret oculos,amp; infufo aureS plumbo compleret,acpatrato demum facinore,fugeret in Boemiam. Sebus Budam prcedqjis,Nitriam cotendit,dira reginx mandata peragit : in fequenti die,Buda aduenit:Vazulem exertis lu-niinibus,amp; obftruftis auribus inuenit,atque immaniter trad:atum,potiirimisqjnbsp;naturx adminiculis defraudatum, ad regem duxit : quern ita deformatum vbi ,nbsp;Rexafpexit, inprofufiifimas repente lachrymas conuerfus eft. Quare adautanbsp;xgritudine,confirmatoqj dolore, in effbeta iam xtate, neque de facinorofis ho-minibus pnas cxigere,neq; vitam vitra propagate potuit. ScdmoxCaluiLa-diflai filios,patrui quondam fui,ad fe iubet acciri. Q^rum vhus Andreas, Be-la alter,amp; tertius Leuenta dicebatur,hos adrhonet diifto celeriiis Boemiam Ponbsp;loniamve petant, infidias euitent, fugaq; falutem fibi comparent, quando ipfcnbsp;imminente morte,neque cos tueri, neque irialorum audaciam, amp; obftinatamnbsp;reginx mentem coercere poteft.Regis impefio iuuenes obtempcrant,fe oeyf-fim dolis expediunt,clandeftinumque iter in Poloniam incunt. Admirantur-ue pleriqs, qupd Vngarorum Annales referunt, Gyflam tantum facinus fuilTe'
q 1
-ocr page 226-186 A N T. BONPINII R E R. V N G R.
aufam: quum omnes plane Scriptores, fantiflmani mulicrcm Sc diuo Rcg^) ac fratre Imperatore non indignam affirment.Quarc fi vtrorumquc fcripta tu-eri volumusjduas vxores Stephanum duxiflcjCOgimur affirmarc:amp;: vtriq;, Gy*nbsp;fl fuifle nomemvnam,eamq5 fantiffimi Henrici fororem:alteram vcr,Gui*nbsp;liclmi filiam, qui fan:i Sigifmundi frater fuit, amp; Burgundienfium ducumnbsp;milia prodiit. Atque diuerlis vtranque moribus fuiffe afficuerabimus : namnbsp;Conradus Imperator Gyflam quandam Caroli magni genere natam, vxoremnbsp;nalus effiqu amp;Rodulph Burgundi Regem liabuit:amp;antequamConradonbsp;Imperatori nuberet,Ernefti Sueui Ducis,amp; Alberti fratris,qui Auilri donii'nbsp;nabatur, fuit vxor:ex quo Erncftum, Hermannum^j filium fufcepit. Sedadnbsp;diuerticulum rcuertamur.Eius corpus antequampontificiafantione,velDi'nbsp;uina potius dcclaratione extolleretur, annis quinque ibidem iacuit amp; quadra-L^iisiMs. ginta.Demum poftquam Ladiflaus,virDeodeuotifl'imus, regno potitus eft,idnbsp;audoritatc Apoftolica fancitum, amp; ita diploma in Pannoniam miffiim eft gt; y*:nbsp;quiconque primm in V ngaria Chriftian fidei fundamenta iecerunt,ne legi'nbsp;timo honore defraudentur, omnia corpora eorum, inglorifpeciem, foleim^nbsp;cclcbratione oftentarcntur,vt hic inter diuos,rclatos elfecredant. Accepte diplomate, Ladiflaus eius pronepos, habito optimatum antiftitumq;conuentU)nbsp;tridui cundis ieiunium indixit:omnes hortatus,vt prccibus,inedia,fupplicati- ,nbsp;onibus,eleemofynis, aufpicia Diuina captarent, quibus Diuinam voluntatemnbsp;intelligerent. Exai5to iciunii tempore, ad diui Regis tumulumperuentunicd'nbsp;cuius lapidem quum amouere contenderunt,nulla vi loco mouere potueriUJt*
Hoc eo tempore portentum interceffit,quo exorta inter Ladiflaum amp; Salomonern fratrem feditione,altcr alterius iuiru,graui carcere coercebatur. Conatos ingens Regem fruftratus,in admirationem fummam adegit:ac tali oftento de*nbsp;terrebatomnes, qui iratum numen aufpicabantur. Tune virgo qudamnbsp;ritis nomine appcllata, qu haud procul bafilicain Seruatoris denbsp;m viuelt,repcnt Ladiflaum admonuit,Eum fruftra conari, neque lapideoinbsp;c tumulo dimoueri pofle, quoufque frater carcere educeretur. Rexiacrx vit' .jnbsp;ginis oraculo admonicus, Salomonern c vinculis continuo expcdiri iubet:nbsp;dai ieiunium iterum indicit:tcrtio die facris rite peradis, fpedantefrcquennfquot;nbsp;lima populorum multitudine,ingcs lapis facillim ablatus cft.Corpus diuiR*^'nbsp;gis tumulo edud, amp; acclamantibus omnibus, per bafllicam circumlatj mo^nbsp;pro dignitate rccondit, euidentiffima lubinde numinis benignitate, totediwnbsp;miracula,vt nemo corpore mancus, aut gritudine langucns,voti impos abio'nbsp;rit.Ibi in tara multitudine cernerc erat, ambulare claudos,ccos inftauratislo*nbsp;minibus videre, mutos loqui, leprofos paralyticosqj curari, nutantes in fide'nbsp;nimoscfirmari. Omnes denique corporismentis gritudines abigi. Qll
3c
amp;iuucnis,quiannis circiter duodccim paralyf folutus, manu acpedum rebat officio,carruca hue aduedus,implorato numinis auxilio, rpt deiilu.it-ac Deo gratias agens,Stephaniq; laudes proclamans,ad aram permediammionbsp;titudinem repente cucmrit.Puer feptennij neruorumeontradione corrept^Snbsp;ad fepulchrum allatus, difttis mox brachiis ac pedibus expeditus inceffit.nbsp;diflausautem Rex,tot miraculorum fuccelTu in ftuporem conuerfus,medi^^'nbsp;r impofuit, facelloque elaboratiffimo donauit.Iam dudum tantinuminis^nbsp;fama percrebuit,vtex omnibus Vngari finibuslanguentiumagminafcm'nbsp;narent.Ex his qui grauislaborabant,amp; cundatius venire cogebantur, diuui^nbsp;Regem impenfc exorantes, in itincre conualuere,amp;: in teftimonij fpeciem,nbsp;lapides in aceruos plan congeflerant. At illudfidemexfuperat,mulierivmco^nbsp;erat puer, quirepentina morte correptus, animant efflauit:matcr numinisp^^nbsp;trocinio frta, immenfo cordis afFedu,extindum filium,in fan di Regis dicUnbsp;lam defert:amp; ea quidemmente,fe nunquam loco moturam, donee exvoto Jnbsp;puerum animam reuocaret. Ne audacem quidem muherculam fides amp;nbsp;ipfa fefcllit: fiicellum ingrclTa Cam vehemti obiecrationc numen exorauK^^fnbsp;fpedante frequentiffimahoitiinuni turba,mulieris orbitatera dcplorantis^p^'R
-ocr page 227-DEC ADIS IL LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS/
hlitfti porreftus fubfilicrit,amp; in matris amplcxum fe cffudcrit.Quantahinc di-
110 Rcgi gloria fucceflerit,quot omnes prter opinionem ftupor inuafenr, pro fe quifq; facile cogitabir. item poft Virginis Augufte anatheolin die quinto o-^nbsp;mnes Vngarixprincipesjpraetereapontifices, facerdotumqs collegia, cum La-^iflaoRege religiofiflimo Albarn conuenerc,vt in bafilica Iblennia facerent,nbsp;pro mortuis parcntarent. cclebratis mox inferiis, ad fandi Regis moniimcn.*nbsp;turn perucntum eft, quod vbi regio iufl'u prrcuerenter exorato prius numincnbsp;tcclulum eft,tanra odorumfragrantia hinceffluxit,vt vniuerfam bafilicamnbsp;luticlefti quodamrore complerct. Deinde quum ofl'a tradarent,ballamonbsp;quodam delibuta humeda compercre. Ledis fubindc oflibus, amp; in fyndo*nbsp;nereconditis, anulum aureum, vctus eius geftaijien, in liquore difquircre oc-epenint,qucni quumnulla percundatione, in area marmorca indipilcercn-iWjdchauriendo liquorecogitatum:isvbi exhauriri cptus cft,completis ple-rifquephialis ac doliis,nunqua penitus cxantlaripotuit. Nam adlingulos hau-ftus, vinuminis ifte liquor reparabatur. Quod vbi compertum eft, quod fucratnbsp;exhauftuni,continuo reconditis oftibus intuderc,amp; poft infufionem liquor illenbsp;neque creuift'e vifus eft. Ex inuento ibidem thefauro Diu Virginis ara inftaunbsp;rata. Qiun epaucis pft tcporibus,eximij principis vxor,cuiMathildi nomennbsp;ctat,amp;: mteftinorum dolor tribus annis incefterar,huius fama commota,in Vnnbsp;gariam peregrinatur,atque adito facello,mox penitiflimo cruciatu iiberata eft*nbsp;^tdaddextr anulum redire cogimur. Mercurius Vngarico genere natus, amp;nbsp;Cathipani Aiberti Prarpofiti pater,ac bafilicx Albenfts di tuns,qui vit quon-lt;^ainpoliticrcnunciarat, vt religioni expeditius inferuiret,quuni Ladiflaus*nbsp;Reximperaffet tumulum aperiri, ne quid c fandi Regis reliquiis fubtraberc-lurjCum plerifque aliis,qui fepulcliro inhferat,regio iuffu procul amotus eft.nbsp;L ttifti vultu repulfus abiit, amp; quum monachus elfer, in facrum cliorum fe rc-^nbsp;^^'pitjVbi quum pudore fuffufus grauitcrangerctur,quodfandifllmum corpusnbsp;neque videre,ncque ofculisattingerepotuilfet,ecce iuucnis quidailt; intempe-ftanode. Coram adftitit,formaincredibili,libcrali facie,candidiflmoquebabi-3 iiigt;nefcioquid,byfl'o inuolutum deferens. Accipe(inquit)Mcrcuri,quod opta-hoc donum prccioliflimum,quod tu fidei committ.tur,commendatiftl-niumhabetOjafleruato diligentiflim,amp;: quum tempus dabitur,ipfe depromi-*nbsp;10. Nodurnisfacris rite pcradis,Mercurius petita latebra, rem traditam expli-^nbsp;eatjiandi Regis dextera amp; annulum inuenit,iuxtaq5 admiratur,ac numini gra-tias agit. Is ad Carpathij montis radices fecelfit, qui Tranllyluaniam ab Vnga-na diihnitjolimq-, Ripenfem, citcriormve Daciam, ab vlteriore amp; Tranfalpi-nadiuidebaqvbi cnobium quoddamligneo opr confedumgubernaturusnbsp;crat, ranto dexteram ftudio afl'eruabat, vt neque fibi neq; alij credere auderet^nbsp;Terr conimitterc fatius elfe ratus,infodit, amp; quotidianas exmonachis excu- nbsp;lt;0 bias inftituit,ne quo modo furripi poftet,indies promdi tempus dari expeda-bat,quin huiufee rci cnobij Audores admonuit, vt pari ftudio curart,de-mura id ex ordine Ladillao Rgi, quem virum Eind^flimum efle intelligebat,nbsp;aperuit. MoxRegisedido ,pontificum optimatumqjconuentushabetur,vbinbsp;folennis dies Regix dextr extemplo decernitur. Deinde cum vniuerfo La-diflaus collegio Sacerdotum,dextram Diui Stephani reconditam oftendit,ba-filicqj intulit,quam magno deinde fumptu ac ditiflimo apparatu inftaurauit,nbsp;inultisque pagis, oppidis, amp; prouentibus donauit. Id autem falutis anno fupranbsp;millelimum leptuagefimoodauo accidifl'e, illius cnobij feripta amp; priuilegia 1078^nbsp;fane teftantur, abbatiamq; Regi dextr nunc appellant. Cui tcmpeftatc no
lo ftra Antonius Salonenfis, vir magno ingenio, ac facris literis non mediocriter cruditus ptfuit,amp;priuilegia,vnde hxc accepimus,nobis oftendit.Sedilludo-mnes ne fatis quid admirari poterat, Stephani corpus in puluerem redadum,nbsp;nilprterola fuperefle, amp; ea quide carie lam abfumpta: contna veto dextramnbsp;anuli geftamine prdit,integram permanfiire,ncq; vcrmibus,neqi liuid fuif-fc obnoxiam vetuftati. Quanam caufa potius dextra, quam caput, amp; cor Deo*nbsp;q iiij
-ocr page 228-i88 ANT. B O N F I N11 R E R. V N G A R.
dicatiflmum, fe carie vindicare dcbuit, ncmpe quia dextera pietatis amp; mife-ricordi furat, qu peculiaribusloculis, calamicofiflimo cuique eleemofy-nam erogabat, lud omnes miraculumaccidifeconfirmanc.Quis enimillude DiuinoSefatoris lioftri ore promanaflc inficiabitur,Beatimbcricordes,quo-niamipfi mifericordiam confequentur. Merit igiturmanus ilia corruptiom^nbsp;expers elle debuit,quaE nemmem mendicare,efunre, in cap:iuitatcqj,aut qua-uis miferia iacre perpefla eft.Proinde Diuuin Stephanumjue iniuria quidenbsp;primm patri Patrem,omnes vna voce congettiinantjamp; pruenerantur.Eiu^nbsp;obitum incendia inul ta, terr motus, ac variaportenta fequuta funt, item d^'nbsp;cimo calendas Iulias, duo foies in clo vifij neqe fames amp; peftilentia defui^)nbsp;bellorumque calamitas.Henpci Stephanique temporibuSjVariaquoqc iii Italia geft funt. Guilielmus quidam natione Nortmannus,Fcrrobrachius exco-gnomento ditus,he mediocrem qidem Hefcruri partem cum tota Flaminianbsp;pofledilTe dicitur. Hic Trahcreds pater fuit, fratres veto vndecim, SamuS;nbsp;Gothofredus Roberti pater,D rago j T rancredus,Gunfredus jMalogerius, Rt'nbsp;bertus cognomentOiGuicharduSiRogerius, Alberedus, Gothofredus, amp;Frti'nbsp;mentinus. Trancredmc comitibs Lombardipromanaffeferunt. Guilie^nbsp;mus celTantibs Itali moribus, cum Molocho Grco Apuli CalabrLxqtifnbsp;prouinciam, Conftantinopolitani Imperatoris nomine gerente, item cum Sj'nbsp;lernitano Capuanoq; principibus foedus init, vt expeditionem gloriofam ad'nbsp;oriantur,Siciliam diu Saracenis occupatam, prophana Barbatia vindicentnbsp;ac demum prdaminfulque imperium,fi fententia res euenerint, tripartite
di ui dan t. Quatuor exercitibus ex compofto adoriuntur, ac clis Captisvehe' ftibusinfulatotapotiuntur.Inprdaquidem Molocho feruataquitas,leanbsp;in dominatuprietermifla,quando ex Grcis tantm oppidis prfidia amp;magt'nbsp;ftratusimpofuit.Concept hinc ftomchum Guilielmus diffimulatjCumvtro'nbsp;que principe in Calabriam fe recipit.Dimifls deinde fociisjCumproprionbsp;citu in Apliam diuertit,obfidetqueMelphiam,eamque fadadditione capt^'nbsp;Molochs accepte nuncio ftatimadfuit. Et dum pro portis amp;mnibus calhanbsp;locat jfafta Gulielmo eruptione, cum vniuerfofer exercit cditurimpttt'nbsp;dens.Quare magna confeftimprouinci parte potiturhoftis.Qimmanno fal^'nbsp;IQQZ. risfecundofupramillefimumGerman!Henricum Bauariducem Cxfatef^nbsp;dclaraflentjisque Gallorum amp;Metenfium belle remoraretur, ecce Saracen*nbsp;Sicilia exadi duplici clalTe per Superuminferumque mare Italiam repetun*'nbsp;Hinc Capuam occupant hinc Barum obfident, cui nifi ab Vrfeolo Duce Ve'nbsp;ncto, amp; Gregorio Capitarieo j qud magiftratus imperialis nomen eft fuil^^*'nbsp;tumultuaria clafte fubuentum,iamdc vrbe foret atum.In fequenti anno Tnt'nbsp;ci Palftinapotiti,Hiefofolymam capiunt, atq; Dominico fepulchro,itcmc^^
nbsp;nbsp;nbsp;teris bafilicis finitimis manus Diuino numihe abftinent. Adrienfes etiam q^**
Venetias infeftarent, apudLauretunij qui Padi Athefisque oftia vicus cet,ab Othone Vrfeolo mgha clade fuperatij defundo Guilielmo Drogo fta'nbsp;ter Apuliam occupat:fed Capitano ab linperatore miftb, paulo poft ecitnt'nbsp;Capua Henrici Pij oper^SaraCenis liberatur, vt fuprretulimUs. Verum in*'nbsp;perante Conrado, qui fucceflit Henrico, quum Nortmanni Grciqs Apulin*nnbsp;tcnerent,inter Aufidum amnem amp; Oliuentem vrbem,magnis viribus, de ree*'nbsp;oftisimperio dimicarunt, dmuni cedetibus Grcis Nortmanni vidoriamn^nbsp; - epti funt. Iteni anno duodecimo fupra millefimum Colomannus vir faridi***nbsp;mus in Stocherauenfi oppido fufpehdio martyrij coronam nadus eft, ibiqnfnbsp;feptiltus,fcdinfequenti anno Megigando Ebeftatenfi epifeopo in Medeliednbsp;honorific tranilatus : item r'neftus Sueuorum dux, ab Albertine comit innbsp;tervenandum fagittaconfoflus intetiit : orto inter Conradum diuumqe Stenbsp;phanum bello,Erneftus,qui Conrado defecerat,ad deditionemqe rediernt,nbsp;vncum Verardo comit in Alemannia cdtur.Rodulphus ButgundiaeR^*^^nbsp;quum Conrado Imperator! regnum commififlet, quodipfe fuorum feditinnbsp;ne tueri defperarat, ex co tempore Burgdia inius Imperij conceflifle vifa
-ocr page 229-D E C A Di s IL L I B E R 11.
^uatn quuminuifus adiiffeCjtotam ferro igniq; vaftauit. Quo quidem tempo^ I'S fol ingenti defedu laborauit: ac Sarinat Chriftiani nominis ignari, quumnbsp;crnuniam inualilfentjV irbinam vrbeni frequetiflimam in Saxonum finibusnbsp;magna ciuiuin ftragc occuparunt. Sedabimperatore exadi, moxvitijnbsp;''lt;;digalesque fati funt.Conradus ante anno falutis trigefinionono fupramik i o 3nbsp;^efiinum,haud multo poft Regem Stephanum,imperij verb quartodecimojdi-^nbsp;pulcherrimc claufic.
RERVM VNGARICARVM DECA-
DIS SECVND LIBER II.
Ost qv a m Gyfl opera amp; arte, Petrus famftiftimi Regis Sorore nepos, orbato luminibus V azule,regno potitus eft,enbsp;infolenti euetum ferunt, vt non tarn ex genere, quam Feris Teuthonummoribus cunifta gcflifl'e viderctur. Se nanq;nbsp; Rege creato,intolcrabilem tyrannum exhibuit, neque Di-ui Auunculi veftigia fedarijUeque regi maieftatis ofticiumnbsp;cum dccoro feruare ftuduit. A principio nobiliflm quenq}
t
habere ludibrio, intumefeere fuperbia plus quam Barbara, Alcmannis plus x-quo credere,gererecundaeorum arbitrio,fuos afpernari,amp;: habere pro feruis, niagnifacere peregrinos, amp; externis vfquequaq; blandiri, Arcibus acoppidisnbsp;Teuchonum prhdia cundis imponerc,exhis quoq; creare magiftratus,amp; libinbsp;ciiftodiamadhibere,peculiarc populum abominari. Accede bat intemperatif- nbsp;fgt;nialibido,ingensq}lafciuia hominis,quo imperantc,ne vlh quidem ingenunbsp;naatron tuta poterat efle pudicitia. Qu^in amp; virgines amp; mulicrcs fuis latelli-tibus, prtonanisq; militibus paflim inceftabantur. Spe Antiftitcs, nonnun-quametiamOptimates adRegemexcompolito conuenere, profulis contendere precibus,ne tantum malis ac petulatibus hominibus indulgcrei^Teutho-nes adinoncret,vt fe modeftius agcrent,pudicis mulieribus abftinerct,vim de-3 mumomneminhiberet.Afleuerabantetiamhaudparumefte dubitandum,nenbsp;qua ex hacinfolentium improbitate nouitas oriretur, qu ft acciderit, qua dijnbsp;auerterent,irritam in pofterum pnitentiam fequuturam.Contra Rex optimanbsp;cotifiliafpernere, amp;: pr infolenti leuitate interminari, fe, nift monitis abftinc-rcnt,quexingenitainiquitate, ac Scythica improbitate darent, eoindignati-onis euafurum,Yt potifllmos ordines, item prfeduras, amp;: magiftratus omnesnbsp;Tcuthoiiica tantm gte compleret, vt ne minima quidem munia Vngari do-numilitiqjgerej-gj^f fg ineorumpoteftatem, vniuerfam Pannoniaranbsp;redadurum. Adpoftremu illudadiiccre,Vngariamidcirco nominatam, quianbsp;perpetuo angore agi oporteret. Q^ quum infolentiflime iaditaret,dir con-4 iurationisfeminaiecit,quippe Vngaroranimi eo vfq; irritati,vt omnia,quamnbsp;tyrannid perpeti malint.Q^re tertio initi regni anno,non inuitis potificibus,nbsp;facerdotumque collcgiis,optimates,prfcdi,legatiq5 legionum, amp; tribuni mi-licum cum exercitu, ad vnum omnes in Petrum coniu Ant. Cldeftina inter fcnbsp;concilia habent, m quibus de exigendo Rege decernr,amp; quem eins loco fuf-ficerent,regiaftirpe natum alfedate difquirunt. Augebat indignitatem fuperi-orum memoria principum,qui non folum Patres patri iure appellati, fed me-rito inter Diuos rclati fuerant. Ad omnium difquifitionem fuccurrebat vnusnbsp;qui ab Vngaris Aba,a cteris Albonius didus eft,plerique Ouonem nominat.nbsp;Hic dudaSorore Diui Regis, pr faufta affinitatc nimis cmerferat. Proindenbsp;buncabdicate Petro,regemcrant, in caftra ferunt, vtamilitibus approbetur.nbsp;Abhis acclamationibus exceptus,amp; Rex continuo falutatus, in Petrum aciemnbsp;cduciiubet.Quod vbi Petro gnificatum eft, quum in fe arma publice ferri amp;nbsp;regni hoftem pronunciatum elfe cognofeeret, ab omnibus deftitutus, in Vin-lt;lcliciam,quam nunc Bauariam dicunt,iter arripuit.Vbi regem euafiife Vnga-riaintellexere, in Budam cognomento Barbatum, malorum omnium audo-
fo
15,0 ANT. B O N F I N I I R E R. V N G A R. rem fe conuertunt, fruftillatim hune concidunt, duobus filiis oculos eruunj.
Sebum, qui Vazulem iuiTu Gyfl exccauerat,amputatis manibus pedibusq} perimunc.Creros regis amicos familiares,partim lapidibus obruunr,parninnbsp;ferreis clauis attritoSj crudeli morte confciunt. Aba igitur regno poticus,habita concione, nouitatis caufam explicat, ferton ambitioneiargitionve aliqua,nbsp;fed vi regium diadema fumpfle. Petri infolentiam intemperatiamque refert,nbsp;de fe omnes bene fperare iubet,amp; ad bene viuendum hortatur. Mox omnia e-ius editajeges amp; decretarcfcindit,antiquatque,ac nOuapromulgat.Coniura-
mox pro vitandis his contumcliis,quid amp; quantum valeat oftenfurum j ne qua exhacpatientia,ctcris poft hac accedataudacia. Reges apud omnes gtes luonbsp; iure facrofandos efte oportere. Adhc illi fubiecere,nullaPetr ab Vngaris in-iuriafuifte afted, fed regio potius diademate honeftat,fe ipfum fibi tantumnbsp;obfuifle, amp; exuifte regno. Reges facrofandos apud eos femper habitos, tyran-nos tantum tolerate nonpofle.Deind explorataHenricivoluntate,fucceniusnbsp;A ba, comparato repente exercitu,ex vtraque Danubij ripa,amp; Auftriam nbsp;uariam i|^adit,hoftes audacia vincere mauult. Qucque oftendit, omn
ripitj vaftat,qui occurrebant,omnes iuxt cdit, capit fefe dedentesj amp; Tul-nam vfque difcurrit.Moxabada ingentihominum pecorumque prda,in Vn-
norum voluntate, Henrico omnia,qu vellet,fe prftituros , item captiuosa
gariam fe recepit,deinde altero Carinthiam exercitu iubet inuadi. Sed Gotho-fredum,prda onuftosad Patuium hoftes aggreflum,exonerafte ferunt.Dum hc agebantur,Henricus Goloni, pafeh anniuerfarium celebrabat, vbih^'nbsp;bito conuentu,de grauibus Vngarorum iniuriis ad principes retulit.Fit conful'nbsp;turn,vt ingens in Vngariam expeditio inftituatur,captiui inde abada prdaar-mis tantum vindicentur. Aduenere iterum Ab legati, qui intelleda Gerina-vnumreftituturos pollictur,dummodo Petri reftitutionem dimitteret, quamnbsp;morte grauius toleraturos profitentur. Contra veto id potiftmum Imperatornbsp;affcbabat,quod Alberti efflagitatione ducis Auftri,qui fororem Petro coniu-garat,ei vitro receperat,fe omnino Petrum in Vngariareftituturum.Sed ab intenta cxpeditione, Gothofredo Lotharingorum Duce, amp;: Gozilonis filio,qunbsp;in Germania res noua Agitab at, reuocatur. Aflidua legatione, Imperatoris a-nimum eludere Aba conatur, quippe qui m fequti anno oratores remittit,qu*nbsp;de pace agercnt,promitterentcaptiuorumliberationcm,qui fupcreflent,de iu^nbsp;qu reddi nequirent, ipfum cumulate fatisfadurum. Refponfa indereferuntgt;nbsp;Cfarcm de componendo bello nihil adurum, donee in Bauariam venerit,nbsp;bi detrimenta penftet, amp; qui prter quum amp;: fas lfi fuerant, componenHis
caftramouit, amp; quum ad Rapczamamp; Arabonem amnem, quemnunc Raban appellant, BratiflaiBoemi Ducis confiliopcrueniftet, munitioncs VngarofUnbsp;oftendit,qui turribus, aggere ac fofla,aduerfus Alamanos ibi fe muniuerat. lu*nbsp;terea per iiiternuncium Abaab Henrico idoncum reftituendor captiuorumnbsp;tempus expofeit, maxima dona pollicctur. Largitionibus igitur allcdusho-ftis, amp;:negociorummolegrauatus, accepte ingenti donatiuo, in Alemanniamnbsp;/___
ferecc-
DEC A IS II. LIBER il.
eccpitjvenicque Byzantium,quod cft Burgundi oppidum. Rex autcm ra- 1C poft hac tu turn fore,ac muneribus obftrinxifle hominem,amp; e rcdegi/Fe^ . ftuodquc maximum cum eo bcll fcfacile compolturum fperet, vfq; adeonbsp;olens cftcdus cft, vt competitorc pcrniciofior efl'e vidcretur, quippc qui amp;nbsp;j^^ere humilcs agreftesq;,amp; in nobiles immaniter fxuire cperat. Hinc info-Petri obliterata memoria, amp; rccentiora Ab facinora prdicantur, vt-optimates abominari,amp;ignobiles magnifacere videbatur.Quarc tan-iiobilium oritur indignatio, vt ad vnum omnes efpirarint. Et qu non mc-'^ocre Petri defiderium hos incefterit, hoc prius monftro rem publicamlibe-^idani cenfuere. Sed patefafla confpiratione, quiconque capi potuerc,indi-^caufa vltimaexpendrc fupplicia. Vnde tanta in regem coftaturinuidia, vtnbsp;'^'^euadere pofte putaretur.Scd acccflionefuiti falutem ftbifpcranSj quumnbsp;Chianadini ageret,ex his quinquaginta fub concilijnbsp;j^^oendi prtextu iam dudum accitosquox in vincula conieiftos clm militi-.^5ctrucidariiuirit,quibus nulla curandorum prius animorum cfthabitara-Quod vbi Gcfhardus Tanadienfts Epifeopus intcllexit, acerrim crudcli-Regis increpuit,eiq5 extremum vit pcriculum imminere manticinatusnbsp;/Ctcri qui fuperfuere,fuga libi falutem compararunt,conuencre ad Hen-nbsp;apud quem hominis fcritatemprdicabant. Nihil illi antiquius elle re-jf^cbant^qum nobilitatem extirpate, illuftrare humiles,cum rufticis conuer-^^bcolloqufamp;obambulare. Proinde Cfarcm impenftus obfccrabant, hancnbsp;P^tticiorum peftem medio tollerer, quando Abfcelcracxtrcmo fupplicionbsp;^^piatideberent,quippe qui neque promifia prftiterat,ncquc captiuos remi- nbsp;F.^^bnequeBauarorum damna refarcicrat. Succenfus hisadmodum Hericus,nbsp;inulato hoftili animo, amp; coatfto ingenti ex Noricis, Boemis, amp; Germanisnbsp;Auftriam defeendit, fimulqs limulat, fe id, quod inter ipfos conue-Abacxadturumjamp;moxfc in Germaniamrediturum. Interealegatinbsp;perfugas Vngaros rcpetunt,eos^ variis criminibus inlinn^at, quodnbsp; /^^*sdiftcnfionis amp; belli funt aulorcs, pace abominStur, in qua tutgraf-
**^onlicct.ltemquodvidum amp; dignitatem maximo quoque facinore tu- \ ^^ur,amp;:difcordiarumfcmin.i femper feucrint.proinde impfts orantj vtautnbsp;Jiiperio Romano exigant, aut quod cumtilatiflimaremuneration repen-b'ninyortalis loco benefteij, amp; perpetu pacis gratia, hos Ab vintos red-^^Contra Henricus poftulata reeufat, cuiq; afl'ercnslamcntandi efl'e potefta-/^iiiclanientaquidcmfcruis intcrdici,mentem provirili parte dilTimulat.Lenbsp;^fcinfeiftadimifl'iSjSemproniiagro mox Vngariainuadit, fed quumBa-^dtincrc,Rahezam amnem ftagnantibus aquis traiiccre vcllet,quu nemo-(j J^btuininundationc maxima,illactranfire n potuit- Sed cm Vngarorumnbsp;Arabonis amp; Rabez ripas fubirct, illucefeente die confcendit, vt vadonbsp;flumina tranfiri polTent. Ad laurinum Aba occurrit, edudaque acic fenbsp;obiicit,ratus fc vidoriatacilc potiturum,quandofc quibufdam Bauarisnbsp;^pifle affirmabat,Impcfatorisexcrcitumnon efl'e magnum, fedeum paucisnbsp;dona reciperctjfcftinafre. Poftquam ccWiferend pugn copianbsp;( '^ftjCollatis vtrinq; fignis,amp; obftinatiflimis quoq^pcdtoribusvtrinq; con-g^f?*^bin dextro cornu Henricus,in flniftro Albertus Petri affinis prfldet.Vnnbsp;Imperatorem confugerant,in prima acic pugnant,nbsp;Feritate Regis dcficiant, ac Petrinbsp;hgjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne inteftino prlio paritervtrique concidant. Contra illi
appellate, fuifl'ima quque imprecari. Adhc Aba magno a-confercre, perfugas amp; proditorcs vfqucquaque difquircre, vt pnas exigat.Quum hc Albertus intcllcxifl'et,laborant! cumnbsp;Petro fuccurrit,acerrimum prlium inftauratur,magna vtrinq; ftragesnbsp;conlertim vtrinque dimicatur, ac nemo alter! cedercnititur,itanbsp;bjferucre vidctur,vt incmuncm omnes cdc coniuraffe vidcretur.nbsp;aetain infeftis vtrinq; animis pugnat, vt ad triarios rcs peruenerit. nam
-ocr page 232-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
19z ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
quum Hcnricus cum validiflima acie fe medium ingeflifletjab extremis vtriri-que prfidiis concurfum eft Jnterea dum cxdes iterum inftauratur, amp;: pari v-trinque fpe pugnatur, iam Aba fupenor euafiflet, ft fidos ftbi prfetos vbiquc habuiflet.Sed pro crudclitate fua quum multos ftbi infenfosreddidiflet,exhocnbsp;multi in medioprlio ab eo defecere, quippe qui coculcatis AbxftgniSjinad*nbsp;uerfam fe aciem tranftulere.Quarc V ngariloco fenftm cedere coati funt. Alemanni quoque plerique tradunt, ab initio pugn cum clefti ftgno tenuciUnbsp;in acre nebulam apparuifle, mox hinc ventum vfque adeo vfanum fuifle fufnbsp;citatum , vt puluerem Vngaror luminibus intolerabilcm obiiceret, liberum-que obtutum impediret. Miraculum liinc editumfuifle affirmant, quiapaulo I Inbsp;antqumpugnaminirentjab apoftolicoLegatOjAbac Vngaris,ob iniuftafltnbsp;Petri exationcm, promulg Jto anathemate, Humana confuetudine fuerat in*nbsp;terdidum.Sed quum prlium cruentiffimum diu prorogaretur,Hcnricus tandem,ne incruenta quidem viiftoria,hoftes fudit,fugauitque. Aba inclinato cx-ercitUjtraieiftoque Danubio,adTibifci amnis vicumeft'ugit, vbi multas nobilium cdcs olim patrarat. Vico Scoebc nome cratjibi fuis cfus eft,amp; in pro*nbsp;xima dc fepultus.Non niultis pft annis corpus eins eft'ofTum,cuius fudariu*nbsp;cum paludamento incorruptum repertumeft,quin amp; vulnera obduta cicatrice curaca, quare ad cnobium,apud Saar abeo exdificatum, deinde tranfl^'nbsp;tum eft. Imperator, difficili potitus vitoria, amp; fufts,amp; cfts Hoftibus,in caftf^ j lt;nbsp;rediit. Ac vt mritas Deo gratias agerct,depoftto pludamento, fumptoqucci-licio,item nudis pcdibus,porrc(ftohumi pclt;ftore,ac profufts coramlegionibns
lachrymis, ante facrfantum amp; falutare crucis ftgnum procidit, immortalci Diuin benignitatigloriam retulit.Immortales quoq; gratias egit,qud Vng^^nbsp;rorum manus cuaferat, fuitiam eor amp; vires Diuina ope reprelferat. Eadcinbsp;quoque rcligione vniucrfus exercitus Deo laudes, ac facros hymnos concii^'nbsp;revifus eft, vt Imperatoris cxemploDiuinum beneficium rccognofceret.nbsp;Tcuthoi^bus fagittariorum arte, innumera multi tudo defidefata, ex Vng^i^nbsp;numerus paulo minor,qui poftquamterga verterc occpere,falutem fibifu^^nbsp;compararunt. E cadauerum foetore aliquot menftbus nemo iliac iter fac^ nbsp;potuit,vnde locus ex vtraqj lingua ftbi nomen inuenit.D vidor ex ingenftl^'nbsp;bore refpiratjinilesque aut corpora aut vulnera curat, Vngaricreipublica^'nbsp;gati continuo adfuerc,vim, prdam,amp; agri deuaftationc deprecantur.Petm^'nbsp;Regem repetunt,quem Ab fcelere exadum indolucre, proinde veniamt^^nbsp;rant5amp; Cfaris edidaferuaturos pollicentur. Benigno hilarique vultu Hosnbsp;far admifttjomniaque poftlata vitro prftiturum fe recepit.Poft Hc vncu*nbsp;legatis,ac exercitu vniuerfo Albam peruentum eft, vbi in dc Diu Genir^*'nbsp;cis Petrum regno eiedum his rite reftituit.Diadema,fceptrum,ctcraquei^'nbsp;gniarcddidit,amp;Regem Vngaris,VngarosqueRgireconciliauit. Omnesqt^^jnbsp;antiftitcs,amp; optimates,Cfaris edido, in Regis manus vitro iurarunt,fc perp^nbsp;tuocius imperata faduros, neque lgitima vnquam obfcquia dctredatuf^'nbsp;Mox rebus compofttis, pacataque Vngaria, Hcnricus Ratisbonam fc teccpi^nbsp;Petrusque Alemanoruhi auxilio, recuperato regno potitur.Ne minus qidcnbsp;in HqC) qum Boemico bello, quod ante Vngaricum, ptimo imperii fui atHnbsp;geftum eft, prclarum fe Hcnricus oftendit. Quare Caroli Magni fanguiiJ^nbsp;quando Gylla mater, eademque Coradi vxor,inde genus duxifle fertur,haiinbsp;quaquam degenerafle videtur, immo in Hoc tanti gloria principis rcpullid^^nbsp;vifa. Sed res aliquanto altius repetenda. BolcflaoTertio Boemiae Duci,^^nbsp;fcnemPolonorumprincipcm,Graccouiamdoloeripuift'eferunt.Poftuey^^ ,1nbsp;deinde geftum amp;grauiffimam agrorum vaftationem,induci demmindi^ nbsp;item ftatutum,vtGraecoiamambo duces conuenifent,ibiq; deperpetuoH*nbsp;dcrc dcernrent.Boleflaus accepta fide quum venifletjin conuiuio captus,nbsp;luminibus orbatus eft,comites immanitertrucidati omnes, prterVrfonicc^nbsp;fes,quifraudisconfeij ,hofti dominumfacinorofiffimtradidere. HidoiHnbsp;reuerft lamircm Boleftai fratre,pari perfidiaperdere ftudent. Qu_are Tocb
J-... .
compararunt. Ecadauerum foctore aliquot mcnbus nemo iliac iter faccgt;^^ nrgt;l-n,rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xgt;vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;linrrm lhi nnmpn iniilt;gt;t-gt;,'r Tgt;ri X7i/4lt;-iv /Y ll-llt;Tftlti I
DECADISn. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155
(O
f^Sjqui Vrfoniccnfibus, opibus 8 forcunis long prftabat, iuuenem fub pr-^cxtuvenationis in fyluam traxit tratumque ac ftipiti alligatum fagittis con-odiiubct. At Ouoras eins famulus,clam elapfus adfuos trafuolat, dominipe-fculum populo exponit. Qui raptis oeyffime armis,in fyluam properat,prodi-^orcs adoritur,amp;; obtruncat, lamirem morte liberatum reducit. Mefco deinde ^pcrto Marte, cum validiflimis BoemiamcopiiS adoritur, agrum long latequenbsp;Populatur,pagos incendit, demum Pragam oblidet, eamque biennio fame la-^otantem occupt. Vicegradenfemarcemcapere non potuit,quandoquidemnbsp;Cinper in lamiris fide permanfit.Fuerat Odelncus Bolefiao frater,quern Hen-f*colinperatori,eximi educationis gratia,pater dederat inftituendu. Is accepta Mefconis perfidia,clam ab Henrico admifls,caftellum, cui Dieuiczo no-'tten eft,fubit,cxinde coafo milite,motes repenti occupt,Pragx vrbi promi-^entes. Mox difpofitis circum xncatoribus, clangoribus eos cunta Complerenbsp;'tibctjPragenfibusqueper prxeonem nunciat,vidos prxlio Polonos in fugamnbsp;aindudumconuerti, vidorem cumcopiis adefl'e principem. Qmim Polono-ttiiiprfidia Pragx impofita hie rumor incefliifct, perculfa metu profiluere.nbsp;^t^enfes adauftis animis,hoftes fundunt,fugantq,, multi in fugacxli. Mefconbsp;pefuafruftratus, quamplurimis defideratis Poloniam rediit, Odalricus vrbenbsp;Potitur. Sed fortuna viri,mores immutauit, quippe qui quum fratrem fibi a^ta- ^sbcneficioprxferri confpicaretur, ambitione dutus, ei oculos eruit. Vai iisnbsp;acitioribus claruit. Quum venatione rediret,pueilam vidit veftimeta lauan-^^t^jtufticali gcncrc natam, liberali facie, forma eleganti, amp; venuftate nimia,nbsp;t^^iBocenx nomen crat, primo obtutu in earn exarfit, acccdcbat fuauiflimumnbsp;^tginis eloquium,ingenuiqi mores,quibus is miferrim captus eft. Hanc moX *nbsp;Jttuitisfamiliaribus vxorem accepit,cxqua Vinceflaus natus eft. Qui vbiado-tta fuit audacia,vt luditham Othonisfiliam, Ratisbon infanttimonia-tiincoenobio permanetcm,fola fama peramarit, eamqj clam loco facro fub-traxerit. Pater quum hanc multis validiftimisque copiis repeteret, ac vtrinquenbsp;acics conftitiflent, luditha in medium progrefla, Sabinarum more ^runq; rc-conciliauit.Odalricus deinde filium Moraui prafecit,quam Polonis magnanbsp;ex parte occupatam, deletis hoftibus, in poteftatem fuam aiferuit. Quin amp; m-numcramPolonorum multitudinem,qui bello captifuerant,in Vngariam vx-^undandosmifit. Boleflaus Graccouix excxcatus,interiit. Odalricus quoquenbsp;bus vita exccflit quod quum lamir accepiflet nepoti Boemix ditione fpon-tc conceflit. Huie quinque ex luditha fuere filij,Spitigneus,Vratifiaus, Conra-busjlatoinirus, Sc Otho,quorum numero fretus,in auum Polonoru principemnbsp;armayertit. Graccouiamvi captam diruit. Gnefeniumregionismetropolimnbsp;turipuit,abftulit crucem aureamtrecentorupondo.Hericus igiturTcrtiusgra-lt;0 ?^^^'?^^^^tiatus,qud Poloniam iniuiTufuo deuaftarit, Odalrico,filioque bel-tttnindixit. Quia Romano imperio ducatus ille fubieiftus crat, quotannisquenbsp;Doues centum Sc viginti, item argent! puftulati quinquaginta pondo penderenbsp;eogebatur. Quarc Imperator cumOthardo Saxonu duce, duplici latere Boe-ttuaminuadere decernit. Sed quum regio fyluisfit ob4u(fta,in primo aditu pa-geflit,quandoquidem equitatus ncmoribus impeditus,amp;: abnbsp;nlidiis circumuentus, vix multis defideratis euadere potuit. Othardus ingref-Us ferro acincendio agrum late vaftauit, mox abaifta maxima prxda, in Saxo^nbsp;Uiam fcreccpit.In fequenti anno Hericus Sc Othardus,inftauratis Sc aulis ex-^tcitibuSjBoemiam rcpctunt,fyluam iniedo igni tranfmittunt, exin totam re-1 populantur,amp; incendunt.Odalricumamp; Byzetillaum Pragxobfident,
Seueri Pontificis confilio, qui nodu in caftra prodierat,occupant.Dc-cx^A^u^- Q^iulrico ac Byzetillao, leges abimpcratore pro arbitratu datx, UQatriumannorumvedigalia. Sclefiaquotannis triginta auri,quinquagin-utgcnti pondo, Boemix principi tantum dare iufla. Byzetillaus deinde Vn-S^Hatn ^gredi aufus, qux quum propriis legibus vteretur, Romano imptrionbsp;tere recufabat.Hoftilc folumingrefliiSjConuocatis Boemi primoribus,Spi-
r
-ocr page 234-f
iP4 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
tigneum primogenitum fuccefTorcm fibi dcclarauit. Rcliquos filios, diuifa inter cos Morauia, fratri parre iuflit. Mox ftuantillirna febre correptus obiit, corpus Pragam in antiquorum monunitarelatum. Spitigncus Boemi fufee- Inbsp;pit imperium. Sedad diuerticulumreuertamur. In fcqutipoft reftitutum Pe- |nbsp;trum anno, Hcnricus Vngariam reuifit. Quem Rex Petrus tam mirificc exce-pitjVtab eoregnunijVtre vera accidcrat,fereccpifl'e oftendcrit, cum omnibusnbsp;optimatum magiilratuumquc ordinibus obuiam prodiit,diademacum auratanbsp;/ hafta dctulitjinoxqj magnificentiflim donatum in Germaniam remifit. Dumnbsp;hc ita agebantur, Andreas,Bcla,amp; Lcucnta,qui fanti Regis iufl'u, extorres innbsp;Boemiam aufugcrant,egeftate aftcuti,in Poloniam fe reccpcraru;,vbi Mefco-jnbsp;nc,Polonia: principe benignfufcepti, amp; pro dignitate tradatifunt. Hactem-peftate inter Pomeranos,Cbriftianfidei expertes,Polonorumque vecligalcs,nbsp;amp; Polonos, qui ad fidem fefc conuerterant, orta difcordia, res armis agi coe-pta,quia annua vctigalia hi Polonis expendere rccufabant. Contra illi viexi-gere pergebant. Verum quum vtrinque acies conftitiflent,vtrique gentivifuinnbsp;cft,vt commodis faluti public confulcrctur, ambo duces fingulari certanii-nelitem dirimerent. SiPomeranus caderet, poftulata tributapenderentur,finbsp;verb Polonus,ius omne tributorum amitterct. Placuitpopulis vtrifque conditio. Sed quum Mefeo, ac filij iingulare certamen reformidarent, Bcla in medium prodics,Si vobis (inquit) Poloniplacct,vt pro principatu ac dignitate vc- ' 'nbsp;ftra in certamen ipfe dcfccndam,quamuis me pagano prophanoqj hoftc nobi-liorem reputo, hoc tarnen vitro pro vobis fubibopericulum. AccepitMcfco,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod Bela detulerat, ac gratias cgit, ne fubrogatum quide perduellioneniPo-
meranus ipfe recufat. Q^re vbi fe certamini ambo commiferc, cum infclhs hallis primo concurrcrent,did:o celerius Belahoftem equo deturbat,mox gb*nbsp;dio confoflitm prollrauit humi.Bellum amp; caufi fingulari certaminedirempWjnbsp;Pomerani fc Polonorum vcdligales profitentur, vedigalia rite perfoluuni,nbsp;quotanms ftatuta tributa, fine cotrouerfia, fe pofthac expenfuros pollicentur.nbsp;Mefco,qift Bclx opera vidoriam ac dignitatem cum falutc fibi compararat,ncnbsp;ingratitudinis reus efie viderctur,Bclam non modo multis muncribus aft'ecin 5 jnbsp;verum eti filix nuptiis,amp;: Pomeranorum prouincia ample donauit,amp; pro viribus hominc quotidie honeftauit. Bela ex Mefconis fiha, Gcyfiim Ladiflaum$nbsp;fufeepit. Andreas verb amp; Leuenta, quum fc regio gcnerc natos cogitarent,nbsp;apudMefconem longe inferiorem, tanquam mcndici fc vitam degere reputa^nbsp;rcntjfortun indignitatc perciti,relido fratrc,impetratamiifionc abiere. Quunbsp;ad Lodomeri Regem appuliflcnt,nequaquam admiflifunt. Et quum vbiquenbsp;prohiberenturhofpitio,adaudadcfpcratione,inCumanos,rcconditos Sarnia-tia: populos pcnctrart.Atillifufpicionc pcrciti,amp; cxploratoresfore rati,quan-do validiflimis corporibus hos clPe vidcbant,vltimo iamfupplicio affccifient:
nifi quidam forte Vngarus ibi captiuus interceirilTct, qui fc illos agnofccrc, 4 patria prartcr ius amp; quum exados, atque commiferacionc dignosefi'c telU-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batur. Aliquandiu apud Cumanos incaptiuitatc manferunt,mox liberati, in
Roxanos, quorum rcgit^iem nunc Rufeiam dicunt, cotendcrc. QuumPetms Rex fe ab omni pcriculo tutum effe cxiftimaret, quando inimici fuivbinamnbsp;gentium dclitefccrct,ignorabant: libre rcgnarc,cundisq5 ciuitatibus amp;oppi-dis Teuthonasamp;Italos prficcrc, omniaqs ex corumconfilio gererc ccperat,nbsp;ratus fc perpetub in portu nauigaturum, quod pleriq; optimatesaegerrime fe-rebant. Q^nam modo Vngariam ab horum tyrannide liberarent, quotidienbsp;cogitabant. Quinctiam profugum diui Regis genus, Andrcam, Belam,amp;: Le-ucntam,quia eins bcncficio emerferant, non modb memoria ac fide clm pro-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
fequuti fuerant,vcrumetiam fiepepecuniis adiuuerat. Ex his Vifca,Bua,amp;Bu-na,audoritate opibusq; prllabant, qui vn cum vniuerfa cognatione diui generis rcliquias,non fine flifpiriis amp;gcmitu repetebat. Occafionem dari cupie-bant,quahos in regnum reftituerent, paremq; gratiamnumini fandi Stephani de his optime mcriurcfcrrcnt. Petrus Hcnrici Tertij patrocinio fretus,ineaninbsp;reuedus
-ocr page 235-de CADIS II. LIBER li. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipy
^cucftus cft audacijVt fe potins tyrannum,qum Regem oftderet. Et qttanw I jjjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ingenio Vngaris infenfus effet, accedebant improbi mores eius, ac
I orumnondum delenitaferitas, quapercgrinas gentes quis oculis vitro in-prohibebantur. Quin amp; pars magna lacrofant fidei iugum ceruicibus
I
P-
Reutere ex ipfa nouitatefperabat,vt inScythicam recideret prophanitatem. um coniuratorum numerus indies augetur,neque pr incremento facile ce-ri poteft,ad Bud Deuechensqs aures res ipfaperuenitjqui apud Petrum,de-^^?^is gratia nimium potcrant,hi coniurationem Petro referunt. Quare tamnbsp;I, latio re^nt furore percitus eft,vt coniurationis principes,eorumqj cogha-continuo capi, captos^eculeo imponi iufferit, dequibus dira vfque adeonbsp;^daeft quftiOjVt ibidem expirarint, multis ocu^i funt exerti,amp;: vltimis demnbsp;Poenis affefi. Deinde in cteram fuitur Vngariam : amp; ita fuiter{inquamjvtnbsp;Omnibus malle mori,qum miferrim viuere,ccrtumeffet.Hi nouis vedigali-USjCriminibus illi affefi funt.Quod quum optimates,antiftites,principesquenbsp;J^gnitolerare non poffenr,fibiqj pro fe quifque timeret,Cianadini conuentumnbsp;^Duere. Vbi illud omnium confenfu Et plane confultum, vt publicis oratori-Us, Andreas amp; Leuenta Roxanis in regnum reuocarentur. Quibus gratifli-^utnexiuramentoobfequium,acregnum ipfisdebitum,finepericulopolli-tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auditis oratoribus, Andreas Leuenta,quum his parum crederent, i-
Pu ad explorandam rem in Vngariam venere, inoppidoqjab Abacondito de-^Uere,quod Nouumcaftrum nunc appellant. Hoc vbilat muffitatum eft,in-quot;aVng arorum multitudo confluxit,quiconfalutatis regibusobftinata ^^itatione poftularunt, vt vniuerfum populum pagano ritu viuere, Scythi- nbsp;^^nuninarecolere,adhcepifcopos,collegia facerdot, amp; Chriflianos, velnbsp;^^im peregrinos paflim trucidare, demum bafilicas, templa omnia diri-permitterent. Q^d fi impetrarint,fe interfeturos Petr,exaluros T eu-^oucsltalosqjjitem pacatum eis regnum prftituros pollicentur.Quumregu-lune pcriniflionc ifta,regnumrccuperare non poffent,vitro poftulq^a concef-Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex Vngaris primus omnium Vatha,ex Belo oppido natus, fe caco-
^monibus plane deuouit. Caput Scythico more rafit : cincinnos pagano ritu ^reis dimifit,quo nunC Turci more vtuntur. Multo pft tempore lanus eins fi-'Us,exinftituto paterno fibi magos magasque ac arufpices adlribuit. Q^rumnbsp;^^rminibus magnam principum gratiam fibi venabatur. Pr exterismeanta-rticeni prueneratus eft,quam Varafolo appellabant. Qux Chriftiano dein-UeBela in carcereconicda,tanta fame confeda cft,vt pedibus lacertisqj Cornells le interemerit. Horum igitur opera, populus fer vniuerfus ver fide de-Ccit.Reciditin dmonum deuotionc,amp; equina carne vefei cptumeft. Pro-mde in Chriftianos omnes, amp; in primis in antiftites amp; facerdotes ita fieuitum,nbsp;^^^^^'^^iiifecerintfupcrftitem:bafilicx,acdelubrumquodq;religiofiflmumnbsp;0 palum duiturffacra donatiua,ac dicata ds fpolia diripiuntur, mox in Petrumnbsp;Regem inclamatum. Et Teuthonici cuni Italis, ad mortem vbique poftulati,nbsp;cduntur ex his,quiconque munia diuerfagerebant. Item in caftra Regis Pein neatores tres miffi,qui Andre amp; Lcuent,ReguRi nomine, edidum pronbsp;Vallo graue ita prxcinerent: V ngarus quiCunq; eft, antiquas maiorum cxremonbsp;ias refumito,Scythicos Deos recolito,Chriftianos peregrinosqj ritus exigito,nbsp;Muerfus Chriftianos arma fumito, Petrum tyrannum interficito, T euthonemnbsp;^Latinum quenque cxdito, noua templa amolitor, pontifices ac facerdotesnbsp;bique trucidato: qui contra fandionem hanc dixerit,feceritve,capitalis efto:nbsp;^choftis Vngariex gentis, haud aliter arque fi Martis Herculisve aris ac focisnbsp; ^iimtulerit,promulgato. Pernodem edido pernicibus ftatim equis xneato-les aduolarunt.Hinc Petrus rcgulos rediiffe nouit,quod dudum ignorabat,co-rumqueQpgraab orthodoxa fide defeciffe VngaroSjamp;prxfedoscumfacer-on uspaffimcxfos intcllcxit. Qiurc dillmulato mctu,amotis^icaftrislftrnbsp;iraiicitjVt Albam contcnderct,caput gentis.Q^d vbi inimici animaduertre,nbsp;Jioccupatayrbe^turribus amp; bafilica aduementem regem repulre. Intereanbsp;r ij
-ocr page 236-ANT. BONFINII RER. V N G A L
Andreasamp;Leucnta, cum validiflimoVngarorumcxercituprxft approp** quarunt.Qjwdquum Gerardus, Beztertus, B nidus, amp; Benethaepifeopi,nbsp;Zonuchus princeps Albanus accepiflent,regulis obuiam vitro prodctjVth-norific nouos reges excipianc.Qnnm ad Gyodi pagum veniflent, in dlux^^'nbsp;bin templo rem prius facramfacere decernunt,jquamregulis occurrannc'nbsp;rardus igitur Pontifex antequamfacra facerc adoriretur, tocios admonuiG^'^nbsp;die fe cum eis martyrium fubire oporterc,amp;iamdudum inter diuoscleftibc'nbsp;nignitate efl'e referendos. Affirmabatenim fe fuperiori nocte lefum Chriftuinbsp;Optimum maximu infomnis vidifle,indiu Genitricis tabernaculo iuxtapf^'nbsp;fidtem, euchariftiam calicemque fui fanguinis nobis omnibus, prterqu⒒^nbsp;Bcneth,a:quc propinanti,qui martyrium fortaife detreflabit.Demuniconbsp;hortatur inter fe mutuo dclida confiteantur,futuram beatitudinem fpe obb*nbsp;natiflma expedet, interca peccatorum impunitatem Deolachrymisnbsp;rent. At illi falutarem mortem haudquaquam reformidates, monita peragun^'nbsp;deinde facris rite pcraclis,vt regulis ocenrrant, verfus Pefthum iter ineunt-G^'nbsp;rardus vir ftatura breuis,amp;: pr fingulari vit afperitate, viribus cffoctus, curf**nbsp;vehebatur.Vermvbi ad Danubiumperuentumeft, Vata duce,qui fe cunb'nbsp;beris dmonibus plane deuouerar,omnes in facrofandos patres faxa capiu^^nbsp;mox fado agmine irrut,obruuntque.in eos qui ipfumlapidibuspetunt,fgij)nbsp;falutis affiduo,Gerardus fe prfgnat,arque eo magis in eiim plebs impia irrit'nbsp;tur, curru derurbatum rapit, bigisq, in montem Huuio prominente fubueb'^nbsp;fubuedumqj prruptarupe in ibieda faxa prcipitt. Poft cafum p^lpitaPquot;nbsp;te pedore,quum adhuc fpiritum inefte putarent,haftatranfuerberant:capudnbsp;pidi illifum prter Danubium,lapis fandi viri fanguinc fdatiis, nulla DaliS'nbsp;bij inundatjone dilui potuit:quamuis annis circiter feptem ibi perraaierit,nbsp;nee eius facerdotibusled reliquiae, in facellumque Chanadini funt rcco^'nbsp;dit, lapis in altaris fuperficic inreiteftimoni collocatus.Nuncautcminlb'nbsp;urbio Budeniijvbiillc deturbatus eft,facellumcft diuo Gerardo dicatum.H^^'nbsp;igitur martyrio vir ille findilf mus,narionc Venetus, qui in Budefi agronbsp;duxit eremitieam, amp; pro fpedata vit fanditatc in Cbanadienfem pontifi^^f nbsp;turneueduserat, immortalemfibi vitam comparauit. Bulduspari mortc^^'nbsp;fedus, Beztritus amp; Benerha tranfmiflb amne, vbi Peftlio applicuere, alternbsp;piorum vulneribus cofoflus,poftcro die vita cxcedit : alter interceflionc regi'quot;nbsp;lorum,ex eorummanibus ereptuseft. Zonucho Iftrum cquo traiicientinbsp;thmurparuacymbaoGCurrit, vtpericulo liberaret, quifacro baptifmivinc^i'nbsp;loei coniundus erat. Quodvbi prophanamultitudine profpedum cft,el^ nbsp;clamore mortem interminatur,nift amicum Scythica opinione defcifcentr^ jnbsp;interficia t.Inuitus igitur Murthmur Zonuchum btruncat.Eo quoque diei^nbsp;gnus facerdotum ftdeliunique numerus pari crudelitate abfiimptus.nbsp;autem poftquam vniuerfam gentem in regulorum partes recidifl'e cognoi^^^nbsp;cum non medioeri Alemannorumraanuj in Auftriam fugam init.nbsp;Mofonienfem agrum veniftet,vt exhinc in Auftria fe fubripGret,proccupatonbsp;regni exitus offendit: q8i impofitis vbique prfidiis acri Cuftodia obfcruaba^nbsp;tur. Superuenerc legati regulorum, qui fub fpccie ineund pacis,in Vngaria^nbsp;reuocarent : inuitus retrahitur, ncque maxim fufpicionis expcrs,quippc *1^nbsp;fubtradum fibi exercitum intelligebat.Qui quum inpagum, quemZamurcf'nbsp;appellant, diuertiflet, legati difpofitis mox iniidiis circumuenere, vt captiuu*nbsp;ad regulos ducerent. Q^re in quandamdomum cum paruaaulicorumman^nbsp;ille fe rccepit,amp;: quum fe acerrim tucretur,vix triduo cofoflis ad vnumnbsp;bus fuis capi potuit:at vbi in legatorum poteftatem venir, continuo exccatnbsp;eft, Albamqj dudus,pr dolore nimio paucis poft diebus,actertio reftitutioPnbsp;anno diem obiit,amp; in Qmnquecclefienfi baftlica,quam ipfe fu n darat, dinbsp;Petro amp; Paulo dicarat,fepultuseft.Ex AbPetriqj difcordia, amp; regulorumnbsp;uocatione,tot calamitatibus afteda eft Vngaria,vt ex inteftino bello exinau^,nbsp;regnum videretur, quandoquidera Petri gratia Henricus Tertius earn im^nbsp;ixf
-ocr page 237-I
DECDISII. LIBER IL nbsp;nbsp;197
^pc armis rcpcticrat.Neq; defuere Adalbert! Leopoldique filij Bella,qui pro-^'^gend Auftri gratia, quam Vngarifpe inuafcrant, cum Aba Rege ad in-^etnecionem vfque crebr concurrerant, quod annofalutis quadrageiimofe- 1041. lupra millefimuni accidifle ferunt.Etin fequentianno,quinto idus De-membres , Leopoldus Mlles fortis , excognomento ditus, Adalbert! filins,nbsp;em obiifle dicitur. Sed Adalberto Erneftus filiusfucceflit, quo in Saxonumnbsp;eilo occumbente, Leopoldus Leopoldi Pij pater, Auftri dominatum init.nbsp;^ter in Abam Henricum tertiuni caftra mouifle plerique tradidere. Agnesnbsp;^ius vxor,mulier quidem imperio digna,qu poft Petri mortem, vn cum
''iro Auguftalia infig nia,dum natalitiaSaluatoris celebrantur, Clemente Se-m'^ndo fummo PontificeRom fufcepit, amp; atuftoritate Pontificia cfirmatum imperium, Mox Capuamvfq; proficifciplacuit, quo Pandulphus captus,nbsp;Germaniamque dudus eft,qui eatempeftateprinceps res nouas inCampa-^'iamoliebatur. Eodem ferm tempore, SaraceniScunum Calabri oppidumnbsp;^ccuparnnt. Quin amp;: Dragone Nortmannorumprincipe in Apulo agradefunnbsp;^QjHunfredus frater tyrannideminualit, cui paul pft vita decedti Gotho-edus fubrogatus eft. Item Guaimmarus Salernitanus princeps, eadem genrenbsp;^Hindus, quum fuorum occubuiflet inlidiis, Gifulphus dominatum accepit,nbsp;10'^'^*^^Nortmanni,ambitiofiflimu genus hominum,Beneuentum vrbempon-yciditionifubditamoccupafl'ent,Leo Pontifex maximus, auxiliaribus co-Imperatoris adiutus, aduerfus eos caftra mouit, Sed ex inaufpicato initonbsp;P^lio,quum Romanus miles terga vertiflet. Pontifex in pugna captus, amp; pronbsp;*gnitate dutus,paucis pft diebus fingulari pompa Roma rcmifliis eft. Item nbsp;^^antis Rom corpus infan magnitudinis, inuentum adhuc incorruptum,nbsp;hiantiaquoque vulnera cernere erat, Prterealucerna ad caput ardens,nbsp;^eque vento,neque aqua,vel quouis alio liquore extingui poterat,veriimnbsp;afto ftilo,niox illo foramine ingruente acre,lumen euanuic,T ale huic Epi-^^ttifuiflefabulanturjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Filing Euandri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem lance a Turni
p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CMilitis occidit^ morefuo iacet hie.
. ^terea in Apulia,marmorea comporta ftatua,cuius caput circulas ex re his /^nptus literis ambibat, Calendis Maiis, exoriente foie, aurcum mihi caputnbsp;Quidnam id portenderet, Saracenus quidam Robert! Guifehardi capti-5 ^^^erpretatus eft, Quum fol ad prfcriptum terminum peruenerit, fi quisnbsp;^^^^oderit, maximum ibi thefaurum deprehenfurum, Neq; interpre-Sarnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fefellit,nam calendis Maiis, mgn auri copia ibi comperta, qua
cenus fe captiuitate redemit, Sed ad hiftoria redeamus. Exaisvique-r aque hoftibus, ac Petro vitadefunto^ Andreas cum Leuento, ac vniuerfonbsp;4onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exercitu Albarn contendit,vt ibi ex more Pontificum, Principumq;
eniu amp; au(ftoritate, regni infignia plane fufeiperet, Sed quum Epifeopo-a. P^rs magna cum Gerardo cfa fuiflent,vix tres ttm ex ilia ftrage fuper-^^quot;^^^nueniripotuere,
fu E A s igitur ab incarnatione Domini,anrtb quadragefimofeptimo Andrew. fererumpotitum 1047.
5 nbsp;nbsp;nbsp;per vniuerfum regnum promulgatiit dituni, Qmeunque
garus, Vngarive incola, peregrinusve frequentans, depofito pagano ritu, to ^^^dsq; Scythicis abrogatis,quas Rex, quia vfus ita poftularat, paulo an-^cn^^'^^^^^^^dveramlefu Chrifti fidem eueftigiononredierit, acfacramle-du ^^o^Stephano traditamnonreceperit,capitaliseftoi Vicus,oppi-Ico^'^ ciuitas quque,dmolira templa,bafilicasque reficito, Pontifices,col-Teu q'^e ^^cerdotum priftino more obferuato,amp; pareto, Chriftianorumritusnbsp;dcin^r^^ Ppl^anas ctemonias falfosque Deos exigito, eorum fimulachranbsp;Si quis magnis verisque numinibus ac facerdotibus maledixerit,nbsp;hominumque hoftis efto. Si quis facra legerit, lela continuonbsp;mto : quicunque facro, vel quouis al; humano languine manus fdarit,nbsp;r iij
-ocr page 238-commiflapiacula cxpiato. Vngarus demum quifq; ca:dibus, latrociniis, acca;* tcra denique vi amp;: iniuria abftineto. Sanrionem igitur banc quicunque con-tcmpferit,aduerfusve iuerit, capitis acreruni omnium reus efto. lifdem fermenbsp;diebus Leuent morsinterceflit, quam non fine Diuina benignitate accidTcnbsp;arbitrantur. Is enimfatis fupcrq; Cbriftianisinfeftus erat,neque Scycbicascx-remonias, dirosq; mores facile exuere poffe videbatur. Quare ne infiauratamnbsp; fratre fidem labefalarety ds immortalibus intempeftiua morte ereptus eilenbsp;reputatur, amp; in vlteriore Danubij villa fepultus, vbi quondam Toxis proauusnbsp;ritu Scythico fepultus elfe, ac vill nomen tribuifle dicitur. Sed de parentibusnbsp;borum,diuerfa fenfere : alij nanque regulos iftos Vazulis exciecati,acfilixTa' 'nbsp;ti: pleriq; verb (amp;fortafl'e rej^iiis) Calui Ladiflai filios prodidere, qui Roxana,nbsp;vel Ruchenam vxorem accepifle fertur,ex qua Andream, Belam, amp; Leuentamnbsp;fuftulifl'e creditur. Pacato deinde regno, ac vniuerfo fer populo ad retDe*nbsp;cultumreuocato, ad reprimendosfinitimorum impetus incurfionesqueanbnbsp;mum aduertit Bratiflaus enimfubata Polonia, ter Pannoniam inuafit,ne mC'nbsp;diocriaquidem detrimenta intulit, fed tertim ingreifus, repentinafebre co-reptus,pedcni referre coatus eft. Ex teftamento quinquefiliis,Morauia,Boe'nbsp;miam.cterunique dominatum rite diftribuit,lcgauitq;. Spitigneus natuma-ior,Moraui regno potitur. Boemi pars media Bratillao, altera Conradoamp;^ -Othoni obtigit,Iaromirus adhuc in literario ludo verfabatur. Paulo poft com-pertaSpitignei fuitiaamp; ambitione,Bratiflaus timor pcrcitus,relilt;fta in Olu-mucenfi vrbe vxore,in Pannoniam fcccflit,vbi ab AndreaRegc,gratifl'imobn'
fpitio exceptus, amp;pro dignitatetradatus amp;cxornatus eft. Spitigneus receptb Fratribus,qui remanferant in regia, Conradum venatoribus, epulis verb reg^'nbsp;libus Ochonem prfecit. Mox Bratiflai vxorcm capi, amp; in Lefca munitiflm^nbsp;arce afteruari iuftit, quam prfcbtusarcis tam dura ac immanicuftodiafernaflenbsp;dicitur, vt alterutro vterque nou pede vna compede conftringeretur. Verumnbsp;Seueri Prqgenfis Epifcopi,acoptimat interceflione,mulierexabtomenfecar-cere liberatur. Qu quum ad virum in Pannoniam grauida properarct, ediconbsp;immaturo partu,in itinerc animamcfllauit. Bratiflaus audito vxoris obiru,p^' 5nbsp;rends ac gnati fatu iuxta deplorare coabtus eft. Ac niliilo deplorare fecius ReXnbsp;Andreas,fuauiflrimi bofpitis dolore cruciatur, ad ineundam confolatione hor-tatur,neq; quiequam fine Diuina voluntateaflcueratacciderc.Fallaccsfpcs Imnbsp;minum reputare oportere,omnemqj fpem,amp; curam in Deo collocand,quemnbsp;bumanis commodis longe fapientius vtiliusq; bominibus confulere exiftimannbsp;dum eft. Atque multa,qux accidunt nobis,incommodiftimamifcrrimaque vi-deri,qua: fi zque penfitentur, prteropinionem vtililTimaiudicabuntur. In v-traque fortuna,amp; modum,amp; quum animum omnino retincndum,poft malanbsp;femperbenefperandum. Subindedelinitoaliquantulumviridolorejbofpitemnbsp;Rex adeoenam inuitat j lautiftimis epulis ac vino cxbilarantur animi. Andre 4nbsp;vnica eratgnata,Cui Adleitb nomen erat,matura iam tate,aG eleganti formanbsp;cum fumma venuftate coniumfta, primo obtutu bofpitem obftrinxit, cuius a-morem vbi pater intellet,banc ei continub defponfauit. Quod vbi Spitigneonbsp;fratri fignificatum eft,ratus buc auxiliaribus Vngarortimcopiis adiutum, Mo-rauiam fibi facil occupaturum, vt rebus fuis tutb confuleret, legatos ad Bra-tiflaum mittit,quieum Pannonia euocent, ac polliccantur, fe veluti pater eXnbsp;teftamento legauerat,omniavltrb reftituturum. Aquibusperfuafus illerediit,nbsp;atq; fratri ex compofitoreconciliatus,lcgatacunifta rccepit.Quanquamimpe-randi amore Spitigncus traberetur, ac immodic ambition! foret obnoxiuSnbsp;bonis alioquin moribus fuifl'e traditur.Sed qua in matre Iuditbam,Bratiflaile- rnbsp;nioris coniugem, impietate vfus eft, baudquaquam binc commendari poteft,nbsp;banc cnim regno eiecit.Qu quum^nati crudelitatc alio modo vlcifci no pof-fet,in eins ctumcliam,Boemorumq; contemptu, Petro VngarixRegiextem-plo nupfit,in Pannonia vitam exegit. Sed poft filiorum reconcibatione, Bra-tiflao filio inprioris viri faccllu relata,amp;Prag inDiui Vcnceflai templo,amio
-ocr page 239-t.
I
D E C AD I s II. L IB E R II.
flutis quinquagefimonono vitramillefim, pro dignitate fepulta. Hincigitur i o AndrccumBoemis, Polonis, Auftralibusq;orta dilTenfiojquas expedicionesnbsp;iwprofperc gellt (Vngarorum Annales referut) vt tribus annis,hos treis (quosnbsp;tctulimus)potcntatus,ftipendiarios libi fecerir.Centra Alemannoriun, qui nenbsp;bac Auftrales ingninota fugillarentur, Andream Henrico Tertio per Legatos obiequium, ac llataquotannis tributa vitro detulifle referunqid ca:teri ne-quaquam memorant Scriptores, prter caqu paulo poftfequentur. Sedilludnbsp;conftat,anno falutis quinquageliinopruno vitra millelimum, Andream cum i o JI.nbsp;AdalbertOjqui Auftrix dominabatur,pacemfecifle, item BoemiaPoloniamqjnbsp;poft aliquot bella pacafte. At quum fe ad fenium dcclinare, ac liberis carerenbsp;^niinaduertcret,ad Belamfratrcm, de quo fupr iximus,in Poloniam legatosnbsp;ttiifit, Bela exhortatus,vt cum vxore ac liberis expcdlationccclcriiis in Panno-ttianiredeat, fidveluti communibus erroribus ac miferiis agitati fucrant, ita amp;nbsp;^unc bonis auitis, ac regno pariter pcrfruantur.Quinetiam rcri ncque fas, neq;nbsp;ytftunicire,fe fine fratre regno,codemque amplillimo potcntiiTimoque potiri,nbsp;Item per orbitatem neminem libi efle, cui regnum legari queat. Hacigitur ob-^^cratione Bela vi6tus,coadta familia,dimilfoque ne mediocri quidem Sarma-
ft ducatu, quo Mcfconc,ob rem dare geftam, in fingulari certamine dona-f^sfucrat, in Vngariam cum familia ferecepit. Tam gratoab Andreafratrca-^*tiio,amp;:tam inligni populorum plaufu cxceptumfcrunt, vt vniuerfa ineius t^curfum, non modo regis aula, fed Vngaria litclfufa, nullusquc dieslxtior
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i^US.Poftridie qu.m vencrar,conuentu habito, Vngaria treis in partes diuifa,
pti rgi, tertia Bel fratri, omnium confenfu tributaeft. Hine difeordiarum
: nbsp;nbsp;nbsp;5^inarium fan profluxit,hinc diflcnlionu bcllorumve cauf, quibus femper
^^gariafluiftuauit.Qiwre inter Duces Regesque Pannoni,diflidia,cdcs,ac ^biduaprliaintcrccft'cre.Eodcm quoque tempore,ad inferioris Pannonie la-^tim, Andreas in infula Tychonia,cccnobium magnum cum balilicafundauit,nbsp;ftuam diiio Aniano dicauit. Mox ad propagandam fobolem animum adiccit,nbsp;}o duxit Agmundam, Ruthenorum Ducis filiam, quos olim Roxanos
5 ?oxolanosnominabant,ex hac Salomon amp; Dauidus orti. Ex cocubina, quam Morothenli pago clamtenuit,Georgius natuseft.Ex Bela, in Polonia,Gey-^^Ladillaus. At vbiinVngariamreuerfus cftLampertus,acfilia:funt edi-inter fratres bos tanta femper charitas interceftit,nbsp;nbsp;nbsp;concordia, vt vna ea-
'^tnque ambobus voluntas inefte videretur,contra verb in filiis nepotibusque ^ddit,vtrite inferius referetur. Dum magnum in Pannonia ocium agitur,nbsp;^tiia fratrum charitate munitum, ingens Alemannia bellum molitur. Hen-enimTcrtius,Petri iniuriam,amp; Vngarorum inconftantia ac perfidiamvl-rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vndique copiis,co hancexpeditionem animo fufeipit, vtaut Vn-
43 1 imperio Romano vcdtigalem faciat, aut ad extremum vfque ibi vires primis adita Pannonia, Pifoniu obfidet, tormcntadiuerfamnibusnbsp;nmouct, turres erigitl, commeatus inhiber. Claflcm etiam, qu fecundo a-^^ne defluxerat, Danubij parte difponit, vt ciuitas vndique oppugnari que-jCaftella in turrium fpeciem nauibus impofita,vt bine oppidanos a moenibusnbsp;t:eant. Duobushxc mcnfibus vndique oppugnatur, omnis tarnenTeutho-nieluditur opera.Vngarorumprfidiumab Andrea vrbiimpofttum,ne quanbsp;turn cavitate prcmcrctur,nevc Danubij aditus occluderetur,vnde ab inferi-'nus regionibus commeatus amp; auxiliainfcrri pofl'cnt,nouum fane commen-excogitauit. Vir inter cos nandi arte pcritiftimus,mox inuentus,cui Zoth-j- ^'^do nomen crat, hie intempefta nodfc Prfedfi iufl'u, nando clam hoftiumnbsp;tenui terebro fuft'odit.Dum naiifragavniuerf clafli vi-bigit,vix rendi ad fuos fpacium datur,nc illuccfcente die in facinore dc-modo proprio oncre, fed machinis etiam onuft, fc-adknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bora diei imo dclidcrc occpcrc,'i principio plerxque incautis
tin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demerf funt.Hac igiturarte elufx Alemannorumvires,obfidio-'
'^toluta,quando exoppidanis amp; ccnturionibuspleriquc,quotidie fadaeru-r iiij
-ocr page 240-ioo ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ptione,in hoftium caftra fuiebant.Ex his potiflimi nominantur, MaiothecuSy Andreas,VilungarduSjBrofa,,amp;MarihuSj quimagna fpe ftrage ex improui^onbsp;hoftes aft'eccranc, quare in Alemanniam fpefua delufi redire. Qmimre infe-la Henricus Imperator cedere cogercturieo magis in Vngaros exardefcit,e^'nbsp;ercitum longe maiorem inftaurat,onerariamque claflem reparat, qua coniHiC'nbsp;atus dfrt.In fequenti anno difpofitis abund omnibus, qu belio vfui crafltnbsp;claflij GebarthumEpifcopum, eundem fratremeins prfecit, Danubioquenbsp;dcfluere iubet,ipfe cum turmisamp; cohortibus,prter Zal Zelitque fontes-mnium,inVngariiter facit. Andreasac Bela frater id edoli,ea parte quaho*nbsp;ftis iter fadturus erat, acerilos frumentarios ac pabulacunfa comburi, incobsnbsp;amp; pecorahinc abduciprcipiiunt,nequaprd commeatusve copia foret ho-fti.Imperator adita Pannonia,amp;:incenfa ab incolis, quacunque iterfeceratre*nbsp;gione,ncque milite, neque equo admihiculi quicquam inuenit. Et quuirivH'nbsp;nam claflis effet intelligere non poffet,in omniu rerum egeftatem incidit.Tr^'nbsp;miffa fylua, Bodoatinis montibus appropinquauit, intolerabili commeatuun*nbsp;pabulR|ue inopia laborans. laurinum interea claflis applicuit. Prfedus cla^nbsp;tabellarium ad Imperatorem continuo mit, qui literis fe certiorem ab eonbsp;ri poftulabat, vbinam cum claffe expetafurus efl'et excrcitum. Is ab Andi^^nbsp;militibus,quiviatorib.inlidias forte tetenderat,intercipitur,duciturad Rege^jOnbsp;Belamque, amp;adhibito interprt Nicolao lauricnfl Epifeopo, Andrea:on)n*Jnbsp;patefiunt, qui aftu pro tepore vtitur,Vngaric reipublic apprim falutariAnbsp;Gebartum, Henrici nomine,adulterin per liofpitcm liter remitri.mturgt;nbsp;rum fummatalis erat. Salue Frater optime. Spe qua: pratter opinionem acc*'nbsp;dunt,ad mutandam fenttiam homines impellunt.Proinde fcito,noftrum ab 3'nbsp;liis lioftibus imperium grauiffim infeftari, nos autem, vt propria tueamur, 3*nbsp;Vngarica expeditioneiniiiti reuocamur. C^are claffem dido celerius foluit^;nbsp;amp; delcto. Ratisbon Corifeftim nobis occiirrito, quando tibi in Vngarianitlt;nbsp;conliftcrPnon licet. Prfedus temeraria fide percitus,mandata peragit, fob'nbsp;ta repente claffe, in Vindelicos fe recepit. Imperator expedatione fruftratusnbsp;extrema cum milite fame abfumi cpit,neque prfetfti fu claflis defidiam f3' nbsp;tispoteratadmirari. Accedebat magna fagittariorum manus,qux ex Bulg3f*^nbsp;Beflisque confluxerat,hxc cum Vngaro panterhoftiliacaftraper notem b'nbsp;ftrans, venenatis fpiculis infeftabat, quin amp; calones^ fixas ac feruos,inie:o ii'nbsp;ter tentorialaqueo, captosplerunque traliebat. Tantaamp;tam ccafagittaru^^ ,nbsp;tempeftate afiiciebatur hoftiSjVt terram fubfodere, fub foflaqueinieo cly:nbsp;delitefccre cogeretur. Spe viuus cfi,amp; cfus contra viui foflam proccup3'nbsp;tfenrici im it.Qmim fc ac exercitum ad extrema non fine Diuino numine redalt;ft,He^nbsp;intclligeret, neceffitatis nnprio mitius cum Vngaris fibi agendumnbsp;cr^natbe- dccrcuit. C^arc ad Regem mifit oratorem, qui fuo nomine tutb abeundinbsp;teftatem,amp; cmeatus poftularet.Qimdfi concefferit hoftis,fe perpetuumciibnbsp;Vngarico Rege fuccefforibusque, fdus amp; paceminiturum, neqe re, neq^*^nbsp;verbo,neque quauis aije obfuturum. Item fi quis pofteris Pannoni belj^'nbsp;indiCeret,detrimentmve inferrct,extemplo fe Deorumhominumq; hofte-guftali dccreto pronciatum intelligeret. Quin fe vltr Sophiam fifiam,for^.^nbsp;fpelt;ftatiflimam,quam paulo ante Pfiilippo, Hrici Franci Regis filio facraa*nbsp;feuertione fpopderat,refciffa affinitate coniugaturum,in arftiflimumtc^^nbsp;pacis vinculum,teftimoniumque grauiffimum. Andreas igitur amp; Belajcxau^nbsp;to honorificentiflim oratore, quum ocium potius, quam bellum anhelate^Jnbsp;poftulatam cum Imperatore pacem cofecere,cuius iura, ne quo mal dob' nbsp;dcrcntur,vtriufqe funt iuramento munita.Mox ad explendam Alemanor^nbsp;inediam,quinquagintapifcium corporainfan magnitudinis,quos Vfoncsafnbsp;pellant, item multa lafdi, peci'um,virii amp; frumenti copia gratuit adnbsp;to rem miffa. Qua plerique fam confe'tijac immodica ftatim edacitatenbsp;ti, intcriere. Curatis deinde corporibus, vniuerfus exercitus, refi:is impc^nbsp;mentis, prpropera feftinatione inNoricos Vindelicos fe recepit.
-ocr page 241-DCADS I. LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ici
locumcaftrorum, vbi cxtretna fame laborauit, Vngarus amp; Alemanntis vter-que fua lingua Clypeorum montem appellauic, vigintiquinque milibus peJ-fuuniBudarcmocum,qu iter eftVinam, longa fyluaobtum. Hic baud ab re Germanor Annales cric admirari, qui Vngaros cum Andrea rege ab Henrico Tertio pcrdoinitos, ac ftipendiarios fuiflc fados prodidere, quodpruccdnbsp;a vero ed'e conftat. Qimnam modo deipofatam filio Regis Galli gnatanijre-fcilfa prftantiflima afhnitatc, Andre nlio fpopondiflet,nifl aliqua vehemen*nbsp;ti necefltate adadusj ad cas conditiones deicendifletf Sedvt banc perpetuamnbsp;Germanorumamp;imperij Romani notamjDiuinamagis, qum Humana operanbsp;inuftamobliterarent,ex induftria fubticuerc,at contra fieri debet. Scriptor c-iiini quifque HilloriarumjVeritatis potius, qum alicuius patrocinii afiedatofnbsp;cfle debet, quin amp; omni amicitiinimicitique carcre oportet affedu, vt fii-*01 apud polteros audoritatem retinere pofle vidcatur. Poftquam igitur Hcn-Heus Tertius in Alemanniam redierat, paucis pft mefibus Rex Andreas per*nbsp;Legatos oblatam fibifiliam poftulat, ne vana illius expedatione eludatur, Acnbsp;illerefpondct) Sc non modo gnatam,verum amp;: minima quarque promift'apr-ftiturum, neque vnquam initum fdus ac facramentum detredaturum. Di-citifponfalibusnuptiisque ad Moramamnem prxftituit, qui Morauiamab Vnnbsp;S-'iria plan difterminat. Hue ad prxftitutum omnes diem conuenere, cumnbsp;^omnio Vngari ac Germaniaplaufu, frequentiftimoquc Pontificum Princi-punique conuentu, foicnni ritu cclcbrat nupti, confirmata fdera. Sophianbsp;uVngariamd:duda,fingulari pompa,vtrique principes cum fumma concor-u a gratiaque digrefli. Salomon infantia nondum cxccfl'crat, amp; tarn intem-pulliitus vir fadus cft. Amorte fandiflimi Regis Stephani,ad Andre Regis ininbsp;rim, anni fecundum Annalium fupputationeni) vndecim circitcr, amp; menfesnbsp;^^atuoriutej-ceflere.Interea Petrus,qui Venctus potius j quamTeuthonicus, Petrus ra*nbsp;apatre Venetiis vitam agente,appellaripoteft,quamuis interpellato tempore,nbsp;annis tanicnquinque,amp; menfibus fexregnauit,Aba tribus.Qmmiditemhbc-rorum afiedus pr cteris in quoque homine doniinetur,amp;: priuatus amor abnbsp; alinacharitate amp; quitatis ofticio animum auocct, Hine diftenfionum internbsp;^fatrespromanauitorigo. Andreas toterrorib. laboribusqj Vexatus,graucfcen-lain fenio in paralyfim meiderat,quandoq; carruca,hcxaphoro faepius ferc-atiir.Quujy fol^tis menibris inccdere nonpofl'et,Cpitvirprudens,hisinco-^ndis circumuentus,dc fuccefl'ore ac filio cogitarc.Succurrcbat amp; illud,quodnbsp;Henrico receperat,fc Regem filiumdeclaraturum.Etvtpromiftisftare videre-lur,duodecimo regni fui anno,infantem adhuc filium, conuocatis Ptificibusnbsp;ac Principibus vniuerfis, Salomonern Regempronunciauit,lcgitimeq} coro-^auit; Impcratoriscaufatus poftulationem, qui ex compado, generumdiadc-4^ infigniri quotidie fiagitabat,neq; alio modo, fine hac affinitatCj pax foretnbsp;'^oa, qu vtrinque fiduciamfeueritatemq; peperit. Inter coronandum quumnbsp;more cancretur illud Ifraeliticum,Efto dominus fratru tuorum,amp; hc qui-amBel interpretaretur, ex quib. reputabac fe fub in^intis imperio futurum,nbsp;^dmodumrei indignitate commotus eft.Plcriq; ver,Bel filiorumqj confen-fetotius conuentus acclamatione, Salomonern Regem fuifle creatum tra-nbsp;'dere.Q^d haud difficultcr ipfe crediderim,quandoquidcm hreditario iu-falutaris huiufee aftinitatisexcellentia,is regno fraudarinon dcbcbat.Scdnbsp;P^lo pofta fadiofis difleminata feditio,quippe alij Andre confulebt,vt haCnbsp;^rte gratificari vidercntur,puerum, nifi frater medio tollatur, nunquam tutbnbsp;Jo |^uaturum. Contra Hi Bel, tantimomenti regnumhaudquaquaminfantu-^addecercjimnioadregisfratrem pertinere. Item vfurpandi regni occafio-^Ui optima deferri,quando Rex infans eft,amp;pater fenio ac valetudinc grauif*nbsp;'^aplanc conficitur. Ne Andream quoque prtenbat, inuito fratre,filiumnbsp;Unquam regnaturum. Proinde inito confilio cumduobus tantiim intimis,nbsp;^^un^inferarum viuaria defeendiflet, in cubiculum relatus, ante fe coronamnbsp;^ladium, ftratalmmi purpura, infcrriiubctdixc rcgnuni, ille ducatum refe-
-ocr page 242-ZOZ
ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
rebat. Fidiflimos comits admonuerat, vt introduto Bela,amp; propofita optioneel gladium is eligeret, laude ac donis cumulatus abiret, li verb coronam, co confeftim gladio fratremobtruncarent. Initum Nicolaus ianitor tantum cuinnbsp;his conliliuni audiuit,deinde ex. compoiito Bela acceritur, cubiculum fubitu-rus,qum primmianitore admonetur,vtfi vitam amet,gladium accipiat. AJnbsp;Regem ingrefliiSjduo propofita ibi inlignia admiratur.Cui hc mox Andreas, ,nbsp;Salomonern (inquit) filium,Bela,regcm declaraui,regalique diademate dona-ui,nontam vtpriuat dignitati,qu.m vtpublic conlleremfaluti.QuidabA-lemannis femper accepimus, qum magnis conatibus nuperrim regnuiDnbsp;inuaferint,non ignoras,c qum falutaris fit ifta reconciliatio,ac pax nuper in*'nbsp;ta, pro fe facile quifque confiderat. Tibi autem, ne qua ex nouitate bac expo-ftulandi copia detur, quapientiflimum fratrem infimules, nunc Optionen!nbsp;cio. Coronam tibi,amp; gladium pr oculis babes,vtrm vis potiiis,accipitogt;altc-rum filio relinquito.T une Bela vel prmonitus periculi,vel confeientianbsp;terna liberalitate vits,optatum fumpfit gladium, coronam vitro nepoti coOquot;nbsp;ceflt. Specata fratris modeftia Rex, ledica, ante Bel pedes, profufis laclirf'nbsp;mis,extemplo profiluit, genua prter dignitatem amplexatus, ingentes gratia^nbsp;egif^ Multis in fraterna charitate ac filij tutela verbis eum confirmauit, dim*'nbsp;fitq; doriatum mpliifime, ratus id abfqe aliqua diflimulatione ab eo fadum jnbsp;amp; ficut vitro Leuenta fibi ceflerat,pr fimplici ebaritate', idem Bela fal, * nbsp;id Belam pr timor fecific, oftendit exitus. Quippe paucis poft menfibus,**^nbsp;^declinandas infidias vir fagacilfimus, cum vniuerfa familia, ad Mefeonem^**'nbsp;cerum(de quo fupr diximus)in Poloniam effugit.Quod vbiRegifignificatumnbsp;eft,vt paricautione certaret,Salomonern ad Henricum focerumjCummaxim**nbsp;optimatum Vngari equitatu mifit. Interea cum Mefcoiie, Poloni duce,nbsp;ceptas fratr inirias Bela communicat,bortatr, vt datis auxiliis, in regn**^nbsp;fibi debitum reftituat.Non tamgeneri,qum nepotum,ac vel maxime jfiliaenbsp;nbsp;nbsp;(
gnitatem iretjfi contemnatur,neminem fibi fore alium,adquemexorandu** ; confugiat. Addit commodorum acceflionem,fi vota fucceflerintr nam lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.J
vtriufquegentis vn conueniant, facile fore, vtnon modo fe tueantur,vcrm* etiam amplificatis finibus, alina rgna occupare confidant. His Mefeo coi**' Jnbsp;motus,legioncs treis compart genero,Vngarique finibus appropinquate i**'nbsp;. bct. Quum f tot copiis Bela munitum efl'e cerneret, quot recuperando reg***
amp; cxplend fpei fat efle nouerat,fraternumregnum inuadit.Quod vbi fadu*** eft,ex Vngaris ad euin qun^lurinii cfluxere,qui eius partes anteafedabaP'nbsp;tur. Rex audito fratris ingrefiu, Huas ab Imperatorc Henrico legiones accep*^nbsp;quarum alteri Guilielmus Pothus alteri prfuifl'e fertur. Bratillaum quoq**^nbsp;Boemorum Ducem,amp;:Spitignei fratrem, cui filiam olim coniugarat, cumv^'nbsp; lidiftimis copiisplane conduxerat. Neque inVngaria deledum baberecoi*'^,nbsp;tcmpfit,quare maximum fibiexercitum coniparauit. AdTibifeumigim*'^'nbsp;mnemfratres ambo conuenerc, vt regni litem, commiflTo prlio, dirimeren*nbsp;Quum acies in ripaflunjinis vtrinque conftitiflent,ab Alemannis prliumii*^'nbsp;turn eft. Guilielmus enim amp; PotbuSjtranfinilfo amne,tam infeftis in Bela an*'nbsp;mis Concurrre,vt confertiflimam cruerttiflmamque pugnam extemplo com'nbsp;miferint.Pari qoque audacia,ac robore cert maiore,Polonorum amp; VngarO'nbsp;rum agmina obftitere, quippc qui ne Cedere viderentur, lethales fortiter idn^nbsp;excipiebant,infcrebantque. Sed quum diu pari fpe conatuque vtrinq; p**g**^quot;nbsp;turn eifet,Teuthones tandem dare terga cpcre,inclinatisqj hoftibus, tanta an*nbsp;motum Vngaris fada fuit acceftio, vt redintegratis viribus, tergo inftare v*'.nbsp;derentur. T une ex illis cecidere multi, cteri palantes fugiunt. C^od vbi alij)nbsp;qui Andream feqitebatur, V ngari profpexerc, mutata repente fententia, innbsp;l parteis contendere,amp; in fuum regem vettere arma. At is quum fe fuosnbsp;fecifte confpicaretur, confternatus animo,in Noricos fugam capit. Infequu**^nbsp;tur eum inimici, amp; tanta quidem pernicitate, vt ad portas Mufienfes adhibi*^.nbsp;rintjcepermtque, in Baconienfemque fyluam deduxerint. Ibi negligent^
-ocr page 243-Di.CKGlS It LIBER HI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105
ictcntuSjad crucem friam,quam Sterziaiii lt;licunt,diem obiit-.fepultusqj in gcc-nobio Tychonienfi, circa Balatonem lacum, quern in inferiore Pannonia fu-jfle dixiinus.E ducibus amp;: prfefis hi potiores capti referuntunin prinris Boe-moruin dux, qiiem infcio Bela j continuo exccatum plerique retulcre : item Guilielmus, Potlius, qui ad Belam du;i ,qum prinimhonorificc dimiffi.nbsp;Circa hc tempora fchifma amp;c contentioncs maxima: fuere in Eccicfia Dei,nbsp;Trs vno tempore Pontifices Rom difldebant, vnde permagnum apoftolicaenbsp;rcipublic detrimentum emcrfit. Tunc Pontifices ab Imperatore creati. Quanbsp;quideni tempeftate Theophilus alius Pontifex, loanni pontificatum vendidit*nbsp;Acfeditio ifta ab Henrico Tertio fedata,fchifmateq} dirempto,Auguftalemli-bicoronam promcruit. Item in Fiorentinafynodo, Epifcopimulti de ambitunbsp;idulterioqj damnati.Quinquagelimo autem fexto vitramillefimum,Adalbcr- i o y tnbsp;tus dux Auftri diem obiit: Erneftus fucceflit filius. Et Cuno dux Bauaria:, abnbsp;Henrico eicfrus,Pannoniamq; relegatus, expirauit. Infequentianno Imperator diem claufit, infantemq; fui nominis filium fub materna tutela reliqint, amp;nbsp;fubcaannis aliquotprofpercimperauit.Matri Agnesnomcnfuic,qu Bauarinbsp;lucatumfibivcndicauitjgrauillima^jCumGuntharioEpifcopo bella gcffit.Ita-adminiftrd Gibertum Parmenfem, virumpra;ftantillimumritc prfecit.nbsp;iQ ^.^Qtebat in Italia Gothofredus amp; Matildis vxor,qu Beatricis fuit filia,amp; Hennbsp;ticiTcrtije furoreneptis.Beatrix enim Bonifacio Hetruriaoriudo,viroquon-potentiffimojnupferat.Matildis cum Gothofredo Lucj Parma:,Rhegio,nbsp;^cMantu imperauit. Item earn partem Vmbri ac Hetruri, quod Petri pa-trinionium appellamus,hanc quoque pofredifl'e,amp;: Ecclefia: legafl'e tradunt.Innbsp;jynodoadSutriumhabito, propulfandi fchifmatis gratia,vt Pontifex quifquenbsp;gitina deligeretur, tunc fandio fata, vt a Cardinalibus is in pofterum ritenbsp;creareturjpocnaqueaduerfantibus ncgligentibusquc indidta.
RERVM vngaricarvm dec^-
O
DIS SECVND LIBER III.
Ost Andrete Regis interitum,Bela fraterno hello fuperior, fufis hoftibus,rcrumq; potitus Albarn contendit, vt Ponti-ficibus pnmatibusq; Vngarivniuerfisapprobatus, rite co-ronaretur.Inito regno, ad pacandamregionem,amp; curandanbsp;gentis comoda animum aduertit, amp;: quod principio inten-dit, fententia confequutus eft : liquidem abfque grauiho-ftiummoleftia, pacemamp; ocium in regno feruauit,ne qua innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- /aus ac dolus comitteretur. Ex argento puftulato pecunia ex edi-
i
'.f
0 deculTa, qua rebus venalibus indidta precia. Et ne quo argetariorum ne- gotiatorumveaftu |c verfutia fimplices rudes q; dccipercntur,amp;nummis amp; reus venundandis leges prfcriplit:qu li conteninatur,magnahinc pauperta-t's amp; inopi detrimenta proueniuntifi verb bona curentur cautione, nemo e-tttendo vendedoq; circumueniri poteft, monopolia inftituit, di fabbati mer-'^itibus dicauit,emporiis omnib. locum tempusqjprftituit, Byzantios aureosnbsp;ttiint,quorum vnus pro quadragenis argeti nummis foiebat expend! : hac i-S'tut aurea argenteaq; pecunia promercali vtcbaturmulla quoad vixit,alia munbsp;J ta. Sed illud facinus memorianonindignumprftitit. Quicunq; enimSa-^uionem regem fequuti fuerant,eorum vxores,liberos,ac fortunas incolumesnbsp;10 q ^t^^tiauitjVt quum vcilent,omnibus poftliminio redire foret integrum,nbsp;tncfolnihisedito rededidata copia.Quo beneficio vi(fti,rediere qumnbsp;, hique fidcliftimi fadi funt. Auta deinde rgis pietas in vniuerfum,nbsp;m^'?^tgtiliumgrauitatemleuauit,prouinciis tributaremifit.Quareperbre-nobilitate eoufq; diuitiis excrc:uit,vtne minimus quidemrufticus
: Sc c finitimis nemo etiam diuturno adiutus ocio tanti tts ticrit,quicum Vngari opulentiaconfcrre fcpotucric Qmtm ortho
-ocr page 244-Z
104 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
doxam fidem,ob rerum omnium copiam, amp; longum ocium, vnde ingcniafa-cil lafciuirc folent, ad quodque facinus efl'e promptajclm labcfatari con-{picarctur,promlgauitedi:um,vt vicatim duo feniores euocati Albam con-uenirent. At vbi conutum propediem futurum omncs intellcxere, non folum agreftc genus hominum,fed extera multitudo iniu/Ta confluxit,Rcx,amp;: cum O'nbsp;ptimatibus pontifices, admodum formidarunt, ne qua cxca multitudinc visnbsp;aut iniuria mferretur. Quare inito conilio, in vrbem omnes fe recipiunt, contra vulgus earn feruant, amp; tuentur. Interea rufticorum agmina inter fe paga-tim,prfe6tos fibi crant,quibus mandata dant,vt per internuncios Bla Rc-gc priftinam Vngarorum fidem impetrent. Item bolendam nouam Chriltia-norum fuperftitionemjlapidandos epifcopos,presbyteros omnes medio tol-lcndos,amoliendas deorumxdes, amp;publicanorum demumexitiumefflagitc,nbsp;cxorentque.Quum hxc Rgi deteftabilia renunciarentur,fc tertio die relpon-furum elfe dixit,amp; commode deliberaturum. Interea pagorum prxfedi, qiio^nbsp;Prpolitos appellabant, pro fe quifque paflm condones habcbant,vbiaduer-fus Chriftifidem,amp; ad extirpandas fidelium opiniones triduo prdicabt,con-gratulabanturplebciorumanimi,amp; gratis concionibus cum magno plauluC-clamabant.Tridui fpacium Rex prudtilimus idcirco libi dari poftulauit,nbsp;vt quicquam de fide confuleret, quamexploratiflmambabebat,fedvt intereanbsp;cxercitum tumultuarium cogeret, quo prophanam amp; inconftantem pagano-rum plebem circumueniret,dc audoribus fadion fupplicia fumerer,ac rclu'nbsp;dates gladio interciperet.Tertio igitur die,quo refpondaturum fe receperat)nbsp;turmis equitum, multisque cohortibus infipientem multitudinem obducit-Mox dato figno, milites in earn ftridis enfibus irrut, principio, vt metupcr'nbsp;cellant, nonnullos cxdunt, capiunt Prpofitos, captosque ad vnum omnes,e^^nbsp;altis turribus deturbant, captiuamque plebem,partim vinculis amp; carcere, pa*^'nbsp;tim flagellis afficiunt.Hctertia fuere iada fidei fundamenta. Nam poftquait*nbsp; fando Fftige Stephano,exuta infidelitate,advcram religion conuerfaeft V'nbsp;gana,hactempeftate tertio defccit,{ed Andre,ac demum Bel opera cfili' .nbsp;que reuocataeft. Deinde tertio regnifui anno, quum ad Demes oppidum vC'nbsp;niiret,ex Hcliocauum ruina confrado folio,ita Rgis membra cotula, ira not^'nbsp;nulla ofla luxata funt, vt defperata valetudine grotare cpent. Mox pro qii*'nbsp;bufdam regni caufis,qux magni momenti fuerant,ad Caniam fluuium,lcil^^ Inbsp;fuccollantibus prtorianis militibus delatus eft,ibique vitx diem increbrefee'nbsp;temorboclaufit. In DiuiSaluatoriscnobio fepultus, quod ipfcexxdificaratnbsp;locus ille Zegzardus ab Vngaris appellatus, quiaclaudus Bla fuerat, acnig*^^nbsp;colore fuffufus.
Sttltman,
A V D I T O Rgis obitu. Salomon Henricum Quartum nomine Impcrat^' rem ac Sophi vxoris fratrem indulgentiflimum extemplo adit,rogatque,vt^nbsp;in regnum reftituat, hxreditario iure fibi debitum, nve patiatur ,fe cum^f'nbsp;phia Auguftali forore, vlteris regia dignitate carere. His precibus lUe vid^u^nbsp;validiflmum repente e^ercitum cogit, legiones amp; auxilia vndique conuoc^*nbsp;Deinde comparatis omnibus, qu bello funt vfui, in Vngariam cadra mou^^nbsp;quam amp; Rege orbatam,amp;propugnatore carentem olFendit. Geyfa,ac Lao'nbsp;laus,viriquidem pro xtate circunfpedi, quumfeImperatoris viribus inap^J^^nbsp;cie intelligerent,faluti confuluerc,fe ad fuos,vnde ex matre orti fuerant,in 1nbsp;loniamrecepere. Indoluere fortunamregulorum Poloni, eosque bonoanii^nbsp;cTe iuirere,nam data occafione,in Vngariam,amp;opinione citius,fe reftitutur^nbsp;efic pollicentur. Henricus cum Salomone Albam contendit,ibique habitonbsp;cforum prophanorumque ordinumeonuentu, ira difleruit. Nefeio Panno^^nbsp;qunam fato vobis datum eft, vt non folmiii rebus humanis, verm etiamnbsp;Diuinis,tanta animorum imbecillirate, perfidiaamp;infidelitate laboretis, vt^^nbsp;nullo Dco ineatis trquillitatem, fub nullo Rege verum ocium inueniatis. P*'nbsp;uo Stephano veftr falutis audorc,in veri Dci agnitionem pcrueniftis.Subii**nbsp;ftis falutarem religionem,amp;: non folm documentis, fed ingenti miraculoru
' X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expericquot;
-ocr page 245-D E C AD I S H. L IB E R HL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toy
'xperientia, qum veile amp; beatum fit, lefiim Chriftum Seruatorem noftrum vnice colere adorare didiciftis. Deinde, vc prima qii Carolo Magno ru-Qinienta acceperunt maiores veftri,nunc omittam,bis poft Diuum Regem,abnbsp;otthodoxa fide defeciftis. V tinam hac tantm perfidia vobis exitio fuiiretis,amp;nbsp;i^niliarum diitaxat veftrarum ruinam cum veftra traxifletis,vt pro veftris tantum detrimentis vos pnas lucre oportcret. Verm itain alienan perniciem,nbsp;prter ius amp; fas,fcelera veftra graflata funt,vt nifi clementiflimum indulgen-tiflimumque numen coleretis, neque humana, neque Diuinafupplicia vobisnbsp;digna excogitari poflent. Quid enim in Andre Leuentaeq; ingreflu intadumnbsp; prtermififtiscfi pontifices. Qmd cfosdixerimfimmo rapidis curribus difi-
* trafti, iati rupibus, facerdotes ad aras ante numinum confpedtum obtrun-caci, dum pro publica,immo noftra falute operantur. Bafilic dirutaj,ignis decs patrios, ac potiflmorum fimulachranuminum paflim abfumpfit. Extimfto Lopicalitatis iure, in Italos amp; Alemannos,ita vfquequaq; fuitum, vtnemo la-dirymis commiferationem inuencrit. Abitalis prouincias,leges,mores,lucemnbsp;fideijoptimasque difciplinas;a Germanis amp;: Alemannis, politicas artes accepi-ftis.Efto,in externum fanguine fa:uiatur,amp;: in viros facrofanti ordinis,qudonbsp;Scythica immanitas neque veram religionem,neque peregrinam confuetudi-netn quo animo pati poteft, at quid in vos ipli furitis, efteratiflimi homines?nbsp;Duosfratres veftrogenere natos,pr inteftino liuore, ac veftrisfaclionibus dinbsp;itiififtisjcommififtis in certamen, amp; nemini fidem,immo ne vobis quidem ipfinbsp;feruare poteftis. Si mutuo diflidio laboratis,quam vobis quietem fperare licet?
Ciipidi feniper eftis nouaru rerum, amp; ab ipfa nouitate, facrilegii,homicidiijac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
rapinarum,amp; latrociniorum materiam quritis. Bela pacato iam regno, vobis * ociumpcpcrerat,remiferat ve(ftigalia,amp;:quo potuitftudio, miferiaamp; calami-tateredemit,Contra ocio amp; opulentia vos abufi, nil aliud qurere occpiftis,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi vt reieta fide, iterum atque iterum in priftinam feritatem, amp; prophanam
deorum opinionem recideritis. Quoufque tandem Vngari vefter hic furor, amp; immanitas inaudita, in Deos hominesque gralTabitur ? quado acerfclfima hcnbsp;o veftfaingeniamitefcent?Sedhocquodaddeospertinet,Scythicogcneritrib-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atur,quod ita ab humano cfortio quondam fcceflt,vt prius cum Faunis, Syl-
uanis amp; dmonibus, qumhominibus, maiores veftri verfati rcputenturrd Vos ipfos tandem veniamus, amp; peregrinam confuetudinem dimittamus, quidnbsp;eftj quod tantis inter vos faiionibus amp; inteftinis odiis quotidie laboratis? Ne-fcitis,nefcitisfinquam) Vngari,quanta vis concordinuminiinfit, quippe qunbsp;humiliaextolht, amp; illuftratobfcura, amp;non modo rempublicamamp; rgnaon-feruat,verm eti amplificat,ac immortalitate donat. Nonne maiorumexem-
} plo iam didicifle dcbueratis,quantum coniundio animorum amp; concordia va-leatilli recondito feptentrionis angulo incogniti, in Sarmatiam Europicarri
40 prodiere, non tam viribus,qum vnione pollentes, quacunq: iter fecefant, o- mniafubegere. Etitafubegere,vtn modo Illyricos,Gallos amp; Germanos,vc-fum etiam Italos rerum dominos protnuerint, fpoliarint, ac ferro incendioq;nbsp;abfumpferint. Contra vos diuerfa fentientcs,amp; inteftinalabe cotabefadli, nonnbsp;folum potentatum amplificare, fed ne regnum quidem maioribus traditumnbsp;rctincrepoteftis. Semper inter fe flu:uatVngaria,qu fimutuis fimultatib.ca-rere poflet,amp; vera fide no deficeret,vnde haze omnia mala prouenere, qu-tafplendoris amp; pottix rebus Vngaricis fuifl'etacceflio. Proinde vos quxfo,o- mnes malos mores exuite,in primis timete Deum,Iefum Chrift Seruatoremnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftrumtoto corde ac mente complelentes amate j Diuina mandata feruate.
Pofthxc , verum legitimumque Regem veftrum Salononem Diui Stephani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptonepotemcoliteqamp;obferuate, huic vni obtemperatehuncefle iubete Re
gem, huius imperio paretc omnes. Abdicate rcglos, amp; exigite, ac pronciate hoftes, quicunque in Salomonern aut arma fumpferint, aut obfequium detre-ftarint. Vos autem Pontificesac Satrapx, hune ex more create Regem, ac fo-Icnnibus cxremoniis facrofandfu facite. Ego verb quem vos iufleritis efle Re-
-ocr page 246-106. ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. gem,Salonionem, Auguftaliautoritate confirmabo. Ad poftremum ortholt;ilt;*nbsp;xani fidem obferuate, aniate pacem, mutuam inter vos charitatem, amp; coO'nbsp;Gordiam retinete. Imperatoris dila, primiim Pontificibns Sz primatibus,!^'nbsp;inde ab vniuerfa multitudine approbataj Salomonern Regem pronunciant,nbsp;exclamat.Mox de more inHtnli Regis bafiliGa,fceptro ac diademate cum bo'nbsp;neftant. Omnes deinde rite in eius manus,in folio collocati iurarunt,fenun-quam eius imperium edi;mve detredaturos, fed iponte gratiifima quaqt^nbsp;obfequiapraeftituros. Reftitutionemhanc facris folennibus,magnis plaufibu^inbsp;amp;fauftis acclamationibus cclcbrarunt. Item dita fpcctacula diebus aliquo^lt;nbsp;variiqs ludi,amp; fparfamiflilia. Henricus ante reftituto Salomone, ac pacata Vn*nbsp;garia,ab eo magnificentiifime donatus, in Alemanniam rcuertitur. Quod afl'nbsp;I o 3 no ab incarnatione Dominifexageiimotertio fupra millefimum accidilfejAu'nbsp;ftrialium Annales prodidere. Multa eo tempore mala emerfere, qu amp; mo'nbsp;ftrum pago editum portendit,fmineo fexu,fupra vmbilicum geminatumho'nbsp;minem, vnum intra refcrens. Incefl'it ingcns quoque fames, amp; perniciofap^'nbsp;ilis. Nam quum Alexander pontificatum maximum obiitfet, Ciialpina Gallicnbsp;qu Romana tede defecerat, indignumrata aliunde Romanum Pontificcinbsp;qum paradifo Itali,quam Lombardiam efle dicebantjdeligi,CandoluP3f'nbsp;nienfem Epifcopum,habito Epifcoporum conuentu,Pontificcm maximucrC'^^nbsp;at.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; hanc deligendi Pontificis poteftatcm,inuita Agnete matre,ab He '
rico Quarto impetrauit.Huic Longobardi omnes iuxtparuere,prter Matil' dim, amp; Gothofrcdum virum eius. Candolus cumexcrcitu Romam properaSnbsp;in Neronis prata defcendit. Nutantibus Romanis, Alexander Pontifex cu Go'nbsp; thofredo, qui cum auxiliis aduenerat, ad Lateranum fe continebat. Confettinbsp;in Vrbe prlio,Candolus funditur, amp; fugatur. in fequenti anno corruptis lat'nbsp;gitionibus patriciis nonnullis, V rbem repetit, V aticanum, ac Diui Petri sedetnbsp;occupt. Sed irruente Populo Romano j Puis ibi deftitutus, amp; Cincio ciunbsp;Romano,Prfelt;3:i filio in arcem fanti Angeli perdudlus, amp; mox Romanis b'nbsp;mul obfeis eft,amp; biennij obfidione eo adatus j vt trecetis argcti pondo fe re'nbsp;demerit,ftrigofiflimoq5inuedus equo, in Germaniam aufugerit. Otho Colo*'nbsp;nienhs Metropolita,quiartibus Henricum adolefcentem GirGumuenerar,vti5nbsp;Agnetcm pientiflimam parentem adminiftratione priuaret, tibiqs gubernatio-nein return committeret, ad pacandam Italiam, prophano fchifmate labora'nbsp;tem, Imperatoris mandate aduenit. Concilium Mantu huiufee reigratiab'nbsp;bendum edicit, ibiqj extirpate fchifmate, verus Pontifex Alexander coproba'nbsp;tutjamp;adoraturab omnibus. Qui Romam redienS,pacatamVrbem, fedCanr-paniamperturbatam offendit. (^ippeRichardusNortmanus,cum Guilielinbsp;filio Capuam fubcgerat,inuaferat Beneuentum,amp;: Cepetanum obfederat.Ro'nbsp;gerius Brundufium obfidione cinxerat. Item Henricus anno regni fuinono,i^jnbsp;Pafeh folennibusgladioaccinlus eft. Paulo pft Bertam, Othonis Conibbnbsp;Auguftalis filiam,vxorem duxit,ac multa vndiq; mala mox exorta. Nam Othonbsp;BauariaeDux,abHenrici fide defecit. Gelpho Othone eieto,tyrannideni oO'nbsp;cupauit, ac deinde cu Rodulplio Sueuorum,ac Bertoldo Carinthi Duce,nbsp;uerfus Henricum coniiirauit.Regemqj hi cum ctcris coniuratiSiRodulphtiinbsp;elegere,Saxonico is belle admodum vexatus eft. Sed ad rem noftramredea'nbsp;mus. PoftquamGeyf ac Ladiflao,Henricum Vngariaabiiflc fignificatumeAnbsp;haudquaquam rem difterendam rati, cum Polonicis copiis regnum repetunt*nbsp;Salomon nondum fatis expertus, audito aduerfariorum aduentu, vt in tutiofOnbsp;fe loco collocaret, Mofouienfem arcem petiit, pro loco ac tempore munitiili' ^nbsp;mam, Pontifices ac facerdotes, ne fraterna bella vitra confpicarentur, fe intd'nbsp;vtrofq; mediosingerunt. Inprimisqs DefideriusEpifeopus, virno minus pro'nbsp;bitate,qum eloquentiapotens, cum magno facerdotum ordine Geyfainadir'nbsp;Ad pacem amp; concordiam tantadicendi copia,ac orationis vehementia amp;fo3'nbsp;uitate hortatur,vt ad reconciliationem inclinarit.Fdus inter patruelesfratre^nbsp;hac cditione meundum perfuafit,vt Salomoni,quamuis iuniori, regno ced^'nbsp;ret,*
it
I
DECADIS II. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107
^^jamp;rveluti legitim o Regipareret ipfe vero paterno ducatu potiretur. Huius onitisprecibusqj vitus Geyfa,vnc Ladiflao fratre,in totius Vngaricon-laurii vrbe Salo mo ni fe recociliat. Fdtis inter eos folenne icbim,nbsp;tuoq; iuramento munitum, quod dum Fabiani Sebaftianique anniuerfarianbsp;^leDrantur,percuirum fuifle ferunt. Reconciliatis aniniis,Rcgi cii GeyfaDu-L^diflaojtnutua charitas,amp; aidua confuetudo interceflic.Subfequiituninbsp;cha, in Quinqueccleiicnii vrbe, ab his cum vniuerfa aulicorum ac prima-. niultitudinc celebratum,vbi inDiui Petri bafilica,interfolcnia, Salomonnbsp;It) acclamante populo,Geyfacoronatus.Qult;)d tanta Vngarorumomni-.ltitia cebratum, vt diempublic hilaritatis inter faftos rctulerint. Deonbsp;, ^Optimo maximo, human pacis Autori,per omnes aras grati ad, amp;fa-iupplicationes. Sed ingens futur difeordi portentum proxima node in-tota enim Petri bafilica, contiguaque aedificiarepentino quodam in-abfumptafunt. Quare exorto tumultu, maximus vtrunq; metus incefi-alteriusidfaduminfidiis efl'erebatur, vterque tarnen culpa vacabat.
fugafertur, ad folis exortum re per fideles internuncios ex-Wa, omnibus plane conllitit nihil ex vtraq; parte doli fraudfve tentattim P^ntino inopinatoqj id igni accidTe comperiunt. Quod vbi fatis ambo comnbsp;Sr fiabuere, amota omnium fufpicione, pacem concordiamque redinte-AdleithaSalolhonis foror,amp; Bratiflai Boemici Ducis vxor,duobus an-^da excelTerat, qu haud mediocri triftitia fratrem aiFccerat,id annonbsp;y-^^'^lexagcfimofecundo fiipramillefimum accidifiTe Annales prodidcruntlt; i onbsp;ob'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fratre vita defundo, omnium confenfu Boemi ducatum
''enregnum interfratres diuifit. Orientalem eius plagam Othoni, idoneam, amp;: pifcibus exuberantem, occidentalem verb ferti-^jj^'^^SConrado adiudicauit. laromirum natu minorem,qucm ad literar ftu-gp P^'ierterat,inuitum facris initiauit,amp;: Hrici Imperatoris audoritatCyPra-41^ ^^^ontificem creauit, qui deinde poft initum pontificatum, Geboardusnbsp;Bratiftao igitur Duce, amp; Adleitha coniuge, Andre ^egis filia,nbsp;^it'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bratiflai duoediti. Poft vxoris obitum,Zuatanam,Ca2i-
Qre 'oniDucisfiliamjBratiflaus fibi coniugauit,BoleflaijBladiflaiquefo-liberos quatuor optimindolis accepit,vnus Boleflaus,Boruius k Bladiflaus,amp;Sobeflausrcliqui. SedinterBratiflaumDucem,nbsp;^ttef P fratrem, qui Pragenfis Prful erat, exorta dTenfio. Et Ducisnbsp;gaji^'^^^eftjVtRodulphus apochryfiarius, Gregorio Pontifice milTuSjPra-^ratnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Glt;^beardoq; antiftiti facra interdixerit. Nihil enim Bratiflao Du-
getifj ?^bquius,qum fi frater,quemadmodum reformidabat, potificatu Pra-i ^^^^^^etur. Is igitur Romam ad Gregorium Pontificem maximum ve-^^^^dldis patrociniojiri cuius genus maternum fanguinem referebat, c ^athemate , in priftinam dignitatem pontificiaaueboritate reftitutusnbsp;^'^'diafnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salomon ac Geyfa mutua fe con-
^evf ?]^^hccce noua expeditio his offertur. Zolomirus Dalmati Rex, qui lia iJij , ^adiflai fororem connubio fibi copularat,per Irgatos ab vtroque auxi-^Ccut,nbsp;nbsp;nbsp;poftulat : quum Carinthiis,qui magnam Dalmati partem dudum
gf^uiflimo fe bello infeftari diceret. Subueniendum focio ccnfuc-^^Iti^^'^^^^^^confilio expeditionemfufeipiunt : comparatis copiis veniuntin eiedis perbreui Carintliiis, ac Noricis, Zalomiro pacatamnbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanto beneficio iam affedus, Salomonern, ac Gcyfam j cum vni-
donates remifit. Dum inVngariam rc-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prfedus,quem Palatirium appellant, m Zelyzem agrum,
tUi 1. cnobium cum tede exdificaratj Regem cum Duce preci-'^^l^^btatjVt dedicationem templi, faufta prafentiahoneftarent: quod impetrauit. Hac Rex Salomon cum Dauide fratre, infe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vterque ftcrilitate laborauit, vt liberos nun-
uerint, in ipfis Andre Regis feme plane defecit. QuodDiuino quo-^ f V
-ocr page 248-xoS AN r. B o N F I N 11 R E R. V N G A R.
dam fato faftum arbitrantur: nam quum Andreas cum Leuenta fratre in. Vn-* gariam rediit, regnandi cupiditate tradlus, eiflagitantibus V ngaris Cbriftiano-ruminteritLim,acfideifacrofanda: abrogationem permilit. Irem Vathampro-plianorum principem, cterosq; fceleratiffimos in Gerardum, aliosqj Pontifrnbsp;CCS amp; Sacerdoces fuire paffus ert. Contra c Geyfa, liberorum mira fcundi-cas.Colomnum nanque genuit,amp; Almum,filias quoque nonnuIlas,vndcRe'nbsp;gum y ngari feminarium promanauit, Pax amp; concordia inter Salomonen! anbsp;Geyfam,trcdccim circiter annos perdurauit* Quare fahum cft vt non modonbsp;regnum opulentum efecerint,vertun etiam nulla bella line magna laude pei'nbsp;egerint. Petid temporis,BracillaoDuce,Boemiaudaciaamp;teme^itate elati,inbsp;Trenchenienfemagrumerupere,abegerepecora,multosquc ccperc, acagruinnbsp;denique ferro incendioque vaftarunt. His iniuriis Vngarus accenfusSalofflO'nbsp;nis amp;; Gcyf dulu aufpiciisque,Boemiam tam validus inualit^vt hoftibus in aquot;nbsp;cicm prodire non audentibus,vniuerfam ferc fpoliarit, vaftaritq}. In quo qui'nbsp;dem bello Bathor Opos, Martini filius, pra:clarum facinus prftitil'efertunnbsp;Nam cum Boemo infan magnitudinis, qui gigantis inftar crat, lingulari cd'nbsp;taminc dimicauit : eumque mox proftratum humi,obtruncauit. Quanbsp;pocitus,apud Vngatos ira claruit,vt libi ac fuis perpetuum nomen comparantnbsp;Poftexadas Bcemis cumulatilimc pnaSySalomoncexercitUymagnapra'^^nbsp;da onuft:us,in Vngariamfe recepit. Deinde, ne Fortuna Pannoniam ocioto^'nbsp;pcrc parcrertir, Chunorum bellum cxarlit, qui prophana infidelitatelaboraH'nbsp;tes,eam Getarum plagam mcolebant, quam nunc Valachiam dicunt. Hi na'nbsp; que cum innumera paganorummultitudine, fuperiori parte patefado aJitnbsp;per portas amp; clauftra,qLi Mezes appellant, Vngariam inuadunt, totamq; pgt;^'nbsp;uinciam,quam Nyr vocant, vfquead Byhor oppidum difeurrunt. Pecoracu*nbsp;iiominibus abigunt, diripiuntquc cunla, amp; opinione citis traiclo Laponbsp;moque fluuio,cum ingenti prdaredcunt. Qiium iterum fuccefl rapinarn^
tor quidam Nouo caftro natus, cui Fantifca nomen erat, aduenit s admon^*^ iamdudum Chunorum exercitumappropinquare,ingcnti prdaditatumH^^'nbsp;rc hofti continuo occurrendum Rex elle cenfet. Proxima note eorum caRf^nbsp;adhlit, atqucillucefccntc die,qi Veneri dicatus crat, ex edido omnespf^'nbsp;litim fubituri,fandilima animos euchariftia muniunt.Mox eduda acie,coHa'nbsp;tis lignis irt hoftem properatum. Q^d vbi Oful,Giula: Chunorum Regis Prfnbsp;Fedus,hand procul afpexir,nimiaconfifus audacia, quofda leuis armaturxnbsp;lires obuiamprmifit, qui Vngarorum vires tentarent, ratus nullos elfe pof^^'nbsp;los, qui cum Chunisdimicarent. All vbi pra^milTa cohors, quadrata VngafO'nbsp;runi agmina, amp; cataphrados equitatus afpexit, nequaquam manum eonbsp;aufa,ad Ofulem prpropere rediir,inftrudas validasque hoftium copias rct^nbsp;viX vniuer/is Chunorum viribus exnu^nari pofl'e : ouare Oful fibi tonfule^^
-ocr page 249-DECADIS II. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo?
captt : qucm vbi equitatui fuo facilem amp; benignum inuenitjcafubit,repente cum fagitcariorum acie congreditur. Ladiflaus in primis fe inter cfertiiimosnbsp;holles inferit,primo impetu quatuor in fronte pugnantes interfiit:dumquin-tumfubinde petit,graui ab eo vulnere lditur,fedne impunc quidem,quandonbsp;hominemftatim obtruncat. Diuina mox ope, virum Deo gratiflim cufatumnbsp;ferunt. Hoc impetu confternatifagittariorum animi,cedere occoepere.Inftancnbsp;CO magis hi, atque in rafa Chunorum ex more capita, valde dcleuiunt : ea,cucurbitarum more, diftrilis gladiis plan dilfringut. Sed hic prxclarum quod-am Ladiflai facinus,pr3eterire non pofl'um : qui quum equitem quendam ra- ptam virgincm,equo auferre profpiceret,hominem continuo infetlatur,vt fannbsp;d virginitatis aflertor efle videretur: fugit hollis, hic pro virib. tergo inftat:nbsp;quum vulnere impeditus raptorem capere non poller, ad virginem excla-mira venuftate prxditam, vt fe praecipitem ex equo dedat,hollemque fe-trahat.Dido celeris imperata prftititpuella,quam Varadienfis Epifeo-pifiliam clTe rebatur, opinione deceptus. Pollquam hunum equo deturba-Dux magnanimus confpicatur,indignum fore ratus,n quo cum holle,nbsp;^prfertim fingulari certamine dimicare, ex equo repente deliliit. Eamqs le-^^dperculhll'e, ac alTertori fuo fuccenturiatam fuifle ferunt. Contra alij, pronbsp;hollefupplicaflc fcribunt. Adiiciuntaliqui, equum Ladillai, non tarn viribusnbsp; ^pernicitate,qumnaturafuiircpraellantem,quippe qui domini mandatanu-^Uitiquc mirific obferuaret : cui mos erat, hollem morfu calceque impetere,nbsp;h^^quam deferere dominum, amp;:in periculo maximo miram ingenij dexteri-^tcniadhiberc.Superato iammedio cliuo,quumholles fc ab Vngaris circum- 'nbsp;^^ntos confpexerc, defedis animis, quo fugerent, nefeiebant. Dumferunturnbsp;. *crfi,captiuorum multitudo fada feditione, amp; elato clamore, fuos hortatur,nbsp;ipfa montis occupe. Ne qua fpes holli fuperlit, fubreptis armis in ho-ini terga dcfuit,eos in infclla Vngarorum arma deiieit. Tanta Chunorumnbsp;rages in monte patrata, vt nuncius non fuperfuifl'e dicatur. SaloJnon igiturnbsp;^Geyfa ciyn Ladillao vidoriapotiti, liberata ingenti captiuotum multitudi-^^)amp;gloriofal2etitiaexhilarati,in Vngariamredicre. Is publichilaritatis diesnbsp;^erfaliosrelatus : gratis ds immortalibus, facrishymnis ad, amp; celebratacnbsp;^Pplicationes. Tres circiter annos in ocio permanfere, magnaque inter Prin-^^pes Concordia viguit. Vix tertium annum excgerant,ecce Myfia bell gra-hcfboritur.Quippc Belfi,ac Bulgari,qui inferiorem Myliam,amp; Danubij ollianbsp;vclutifupra diximus)accolunt,traiedo Sauo adTaurunium,quam AlbGr-nunc vocant,in Syrmium, inferioremque Pannoniam eftufi, cunda din-puint,pccora cum hominibus abducunt : amp; remenfo amne, rapinis onulli, innbsp;^lgariam fe rccipint. V ngarix Principes Jiuiufce mali Albenfes au do res el-^dicunt: quibus inuitis Bulgari, Belfiq;, in Vngariam nunqam traiiccre po-^hilTent: quare proditionis crimine acerrime fugillantur. Et illud grauls Vn-Earis clTe vidcbatur,quod vicinis,iifdemque amicis,vnde minime decuit,va-^ationes,prdasamp; incendia acciperent, foedus ac pacemfregifle criminaban-Proindc Rege ac Duce Geyfa, per feciales Albciffibus bellum indidum.
^abitus in vtraque Pannonia deledus, ad Zalankemenfem pagum, qui fub hdaptope Danubium,ad feptuagelimm lapidem litus ell,prim copi con-hcticrc. Ibl primiim cllra funt habita, amp; audus legiortibus amp; auxiliis exerci-hJ. Et de vlcifcenda Albcfium proditione difeeptatum tandem de obfidionenbsp;P^ius decretumcll: ac mods fubinde callriSjadSauum vfque peruentum.Poll-in flunlinis ripa conllitere,prima hora diei promlgatum eil edidm,vtnbsp;^nes traiedo SauOjAlbam obfiderent. Milites dido citis imperata faciunt.nbsp;/dgarijThraces^ Macedones^ amp; Grci, qui tutand vrbis gratia illucconue-^fc,hisaduerfari occpere : amp; prxfertim Grci,qui aninica clafl'e Illr fubi-j^^rantjPannonicam clairem,qu fecundo amne defluxerat,iniedo igni com-^'rcrenitebantur. Contr Vngari, irreuocabili fluxu in holles dclati, nauiumnbsp;'Jlcitudine,viribus^freti,inicdas flammas ciliciis mox cxtingucre: prollircnbsp;f iij
I
-ocr page 250-ant: bonfinii rk. vngar.
in ccloces hoftitim, atq; in aquam deturbare nautas : hos pilis, gladiis ill as rm-' petere y nullum recufare difcrimen. Sedfecundo Marte fucccnfi,nil magiJ'nbsp;qum hoftilem fanguinem anhelare. Illi verb irruetibus fupr nauigiis, quum-obftarc non poent, omncs vna trahi,ac mifceri. Demum Grxciclafl'e partialnbsp;demerfa,partim capta,qui fuperuerant,coadi terga vertere. Dum hc naualinbsp;pugnagcruntur, ne minus quidem prlium in Saui ripa committitur. Bulgarinbsp;tandem cum auxiliahbus copiis^ab Vngaris indereiedi, mox fufi, fugatiquc.nbsp;Qmppe nauali vitoriaconfternati, ac finiftris his exanimati aufpiciis,prolpc-r fe pugnaturos elle diffidebant.Reicdo igitur terra mariq; horte,Bulgariaflij-qu; vtranq; fibi Myrtam vfurparat,Pannoncs inuafere:ac regione long latcqnbsp;populata,tertio die reuerfi,Albarn circumueniunt.Grxci Bulganq; in vrbeoc-clurt, imminens ex oblidione difcrimen rcformidantes, Befl'os elamliteris ad'nbsp;monent,iibi fubueniant,quandoparuimomenti foret obfidio,art'euerantesvr-bemncq; Reglt;;nequc Duce Geyfayfcd Vido tantmregalicomite legio'nbsp;nisque prxfclo,cum coiiortibus Bachienfibus obfideri: proinde hos exorafltjnbsp;tempertiuam opem affcrant,Albamq; obfidione liberent.Bcrti rtolidafidedu'nbsp;(rti,tumuluario exercitucoado, repente fuccurrunt: qui poftquam cartris ho-ftium appropinquarunt,quum exploratamfe vidoriamadepturos dudumcrc'nbsp;derent,prd cupiditate perciti, in Sempronienfiii rtationcs irruere, quorumnbsp;lanus prfedus crat,adoriuntur incautos. Contra hi Beflbrum impetumfoi^nbsp;animo furtincntcs, pcrbrcui cs, qui in prima acie prortabant, cactcros incH'nbsp;narunt. Quod vbi fadum ert, tarn male ab illis pugnatum, vt pars magnadcd'
derata,rcliqua capta fuerit : vix Befforum principi,cui Clri nomen erat,cum paucis euadcre licuit. lanus ob rem ben geftam,multis donis, itc villis, amp; ho*nbsp;noribus Salomonc, Geyfaq; donaturiprda militibus concerta, amp;: deruviri'nbsp;tim iertertia dirtributa. Qtium in edito loco ante vrbem Rex cum Principibii^nbsp;accumberet,eo die quo cum horte confcrtumert,vnde facile ab oppidanispi'nbsp;fpedari ptcrat,ecce milites caeforum capita, item cquos amp; hortium fpoliaanquot;nbsp;te mcnfam Regis contulere,ibiq; allata capita percenfebant : vthocimmitim'p)nbsp;troq; fpedaculo, oppidanorum animos pertinacia dehortarentur,addediii'nbsp;nemq; conuertcrcntiquod ientandi hora fere, ad occafum vfque perdurauH'nbsp;Port hcde oppugnatione vrbis interproccres difceptatum. Demum Prin^^'nbsp;pibus vifum eft,odenas circum turrcs erigerc,in cartellorumfpeci,quxnud'nbsp;to altismnibus immmerent ; vnde non modo oppidani propugnaculis^*'nbsp;muro amoueri,vcrmctiam in mediam vrbem tela faxaq; torqueri poflent^^ Inbsp;cas pluteis, machinisque aliis luxta munire. Item inter turres bellica tormeoi^ jnbsp;difponere,ingercre vineas arietes,admouere tertudines,ac cterainftirn^*^^nbsp;qti ad amolidamnia facerent. Difpoftis ex ordine cundis bellicisnbsp;mentis,vrb primum quatere,plerifq; locis muros aperire, inrtruda mox .nbsp;fubire mnia. Ctr itli,mnibus arcere,infubieda aliquos folTam deturbmnbsp;incipiunt. At vbi nonfacil vrb prxrtdio,loco,arteqi munitam,capi poiTec^quot;nbsp;foicantun oronusnaculis ac mnibus ad folum vfouc demoliendis anitnos m'
-ocr page 251-I
decadis II. LIBER III.
talishis,qualis maioribus noftrisj virtus incffct, qua nunc frctires Vngaras tu-cretur. Q^od vbi milites audiuere,trcs cotra ex Vngaris,in cos irrucic;quofu vnum OpunijGeorgium alterum.tertium Borfum fuillc mcmoranntanca vi acnbsp;fcrociaadoriuntur,vt llatim tcrga dare cogcrcntur. Opus ad portas vfquein-lequitur, fed mox oppidanorum telis faxisque reietus, in aftra rediic illfiis.nbsp;Cadauer hoflibus ereptum, Georgij Borfiquc fuafu, ab Vngaris vncorrarum,nbsp;inexcrcmentariaq; loca proiectum. V ix tcrtiumfcr menfem obfidionis in-iuerant,quum Pannonica virgo in Syrmienfi agro capta, amp; Alb in feruitutemnbsp;aflerta(quod an cafu,an ex induftria, vlcifcd captiuitatis gratia fatum t, nenbsp;fatis quidcm compertum habeo) dam in vrbe mcendium fufcitauit,quod Sub-folano flantc vfque adeo adaud eft,vt mox longe lateqs gra'ari videretur. Vn-gari, quafacilior dirutis mcenibusaditus offcrebatur,hac vrbem fubeunt. Bulgares,Grcos,ac Beflbs obtruncant,qui primtim occurrcranr.Cteri in fugainnbsp;ieucrfi,cum N icota eorum duce,in arcem fe recipiunt. Capta vrbe,ac defidentenbsp;Poftero die inccndio, reconditi fub terra thefauri quam plurimi patucrc.Scro-Desinplerifquelocisinucniunt,inquibus aurum,gemmas, lapillos, argentum,nbsp;c preciofapallia infodre. Tanta diuitiarum dcprebenla copia, vt nemo milesnbsp;itxditatus abicrit. Q^are inter Salomonern amp;: Geyfamfuborta difcordia. Qwnbsp;^utcm inarccmconfugerat,deditionemeiuspollicentur,fireliclis impedimen-d^redditaque arcc, vita duntaxat amp;: libertatedonentur.Datafide Rex amp;: Gey-loco decedere,ac libr abire iuber.QjJod vbi fa:umclt,Nicota primus,nbsp;P^lataDiu Gemtricis icne,fucccdentc prarlidiaria turba,ex arce defccndit:nbsp;^Petalm Virginis nume exorans, ad pedes Geyf, quem rcligiofiflimum pi- nbsp;^ntiffimiq nouerat,feprouoluit.AdRegis gcnua procidrc pauci,quippe quenbsp;^Meniteni audiuert, amp; perniciofisVidi Comitis confiliis aufcultant,qui amp;:nbsp;, deorurncontemptor,amp;bominuminfidiaor cHeferebatur. QuumRex exde-dititiis hoftibus plures ad Gcyfam,qum ad fe implorand falutis gratia, venirenbsp;confpicarctufjanimo vehementiflim commouctur,ira amp; liuore iux| abfumi-Acne fatis quidem probabilem indignitatis caufam reperire licebat.Captanbsp;Alba,folutisque caftris,dumiterin Vngariam remeiiuntur,in Buzi pagum,amp;:nbsp;yidiprdiadiucrtre. Qmimquc ibiprdam fpolia, capciuosque,quicx arccnbsp;dediderant, Rex diuidere vellet, nihil Geyf intercelTionc fieri potuit: quonbsp;^'3gis Rex fuccenfus eft. Hinc difl'enfionis amp; difeordi augetur initium.The-^uruin Alb repertum, ibidem neminc refragante, diuidere placitum eft. Vi- ) amp; Radoani Bufaris filij item Ili Vidi generi, Francique Epifeopi confi-0 ) Quadripartita diuifio fada. Rgi prima, fecunda Vido, Ili tertia, quartanbsp;celTit. Vnde is indignatione fummacorripitur, Sub hc tempora, abnbsp;anno lutisfeptuagefimo fer vitra millefimum,inter Boemos amp; Auftrales or- i o 7 o,nbsp;ta diflcnfio,ac bellum vfque adeo atrox,vt magnam cladem ediderit. His Leo-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
poldiis, Diui Leopold!pater,quem Pium ex cognomento nominant,illis Bra- Bratiilaki, dflaus cuni Othone amp; Conrado fratribus imperabant, finibus bellum exar-it,quumarctaprius efl'ent charitateciundi.Morauiamab Auftria,non montes valles, amnsvc dirimunt, quando vndofa vtrincfbe planicies eft'unditur.nbsp;nus duntaxat riuulus intcrfluit,quem Dianappcllant.Hicprimm latrocinianbsp;tnter finitimos pages comitti,abigi,fubtrahive pccora.Mox prfacinorum im-Punitate,increbrefcentc audacia,vis palm infern, viciquevaftari, ac ferro resnbsp;^gi, amp; fuorum denique quifque fouere iura cpit. E fcintilla demum emerficnbsp;tneendium, quodvix multo deinde fanguine potuitextingui. Conradus Mo-tauidiarchaLeopoldum fpe literis admonucrat,fuorum audaciam coer-t:eret, inhiberet iniurias, amp; futur! belli caufas extirparet. Nil prter verba isnbsp;Ptftabat admonitus. Demum Bratiflaumfratrem, ad coercendam Auftrali-ttin temeritatem amp;c infolentiam,in auxilium exorat. Quin amp; auxiliares copias,nbsp;luaniuis fuis non diffiderct, Danubio plan demiftas, a Ratisbonenfi Epifeo-P^amiciti iure recepit.Demum ad Leopoldum,vnum primatibus fuis mic-ttjquihoftem edoceat, amp; hortetur,vt folennc conuiuium parct, vbife Martisnbsp;f iiij
-ocr page 252-1
ANT. B O NF I Nil RE R. VNGAR.
alcamlufuruxn eflc profitetur.Quod vbi rite hunciatum,Leopoldus non modo facros milites,vcrm etiam amp; euocatos vndiq; rufticos ad bellum cogit,adfta-tucum diem vtrinque conuenere cohortes,equitumqe turma:. Quum hincnbsp;Eine inftrud acies conftitiflent, collatis concurfuni eft fignisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn infelhs
animis conferta mqnus, vt crris multumhaurirent.Bradillaus^ qui in finiftto cornu Conradum amp; Othonem fratrcs,in dextro Ratisbonenlium auxilia,amp; ionbsp;fronte fe cum validiflimo gmine collocarat, tanto impetu in Auftrales, qui innbsp;cuneum fe redegerant,extemplo fertur,vt amplius fuftineri non potuerit. Cir-cumuentushoftis repente concifus, Auftralium tanta cjedes :a^ vtpauci eua-ferint. Paulo pftjob vfurpationem alieni iuris, tanta inter Henricum Q^'nbsp;tum Imperatofem,amp; Gregorium Septimum Pontificem orta feditio, vt Pontifex eum Auguftali dignitate abdicaretj amp; Rodulphus Sueuia: Dux, in eius locum Germanis quibfdm Principibus fufliceretur. Qm quum ad Elle ft turnnbsp;amnem,collatis ftghis,cm Henrico prlium cferuiiret,non folm viduseft,nbsp;fed abfcifla dextera moricoftus. Qmn amp;diro vulnere affetus exclamauit,nbsp;Spetate(inquit)proceres,dexteramlcgirimafuppliciaexpdentem,quEfidcinnbsp;facramento munitam,amp; Henrico me domino aatam,praeter quum amp; fas te- [nbsp;mere violait. Deiilde quminfeftis armis Italiam ingrederetur, capta Apu-li magna parte, ad Canulium fe Pontifie! reconciliuit, Romam profeduS
8 y. Auguftaiia infgnia recepit. Circa hctempora,falutis anno oftogefimoquin'* to fupramillefimum,IudithaBladiflaiPoloni Ducis coniunx,amp;: Bratiflaio*nbsp;emi Ducis filiadiem obiit. Qu quum multis precibus, cuntanumina^hs'
bend prolis gratia,follicitairet5 his demum inmtis filium concepit, intcmpC' ftiuumque pperit, fed tertio die baptifmate initiatus obiit.nbsp;nbsp;nbsp;Duo bus annis
po ft, Henrichs Imperator jhabito Magunti frequent! Pontificum Principum* que conuentu, Bratiflaum, primum Boemi Polonique Regem declaraui^nbsp;qu Ducum prius imperio regebantur.PoteftasqueEgberto TreuirenfiMc'nbsp;tropolit^ata,qui Auguftali aueftoritate eum Prg, qu regia eft metropoli^nbsp;regalibus infignibus exornaret, is mandata peragns, eum cum Zhataha ton-iuge coronauit. His quoque temporibus,exorta inter Imperatorem amp; Ecck'nbsp;fiam forte difcordia.Henricus repetitaItalia,Florentiam potificiis partibus ob-ftinatiffim fauentem obfidet. Gregorius Pontifex, habitafynodo, nonnHnJnbsp;diuerf partis Epifeopos facro munere abdicauit. Qiwre Imperator Vrb b'nbsp;fidet,amp;captaVrbe,in Adrian! mole Gregorium tamdiu claufum euftodnnbsp;quoad Gregorian!, Robert! Gifehardi auxilio freti,quiin Apulia doininaba-tur,eos qui obfidebant, abire compulerunt. Quihetiam non multo pft adnbsp;pugnandam Florentinorum peruicaciam, eorum vrbem magna iteriim obfidi'nbsp;_ _nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;________T? _ J Z*____5-_____T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II An*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z'itfrt
-ocr page 253-/
DCADIS il. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij
tiihil regno fufpetius,nihil homine anibitiofius eflejingenitam effe cuique ini pcrandi Cupidicatem.Comparatumqj imperium neminem alter!) immo nc fi-lio qiiidem concefl'urum. Et accidifl'c fpifime, filiumin pane,contra patreninbsp;in filium,regnandi gratia coniurafle.Item Regem au(ftoritate)gratia,opibus amp;nbsp;copiis prpollercjiidcm^) verbis ac variis criminibus fufpicione quotidie Re-^nbsp;gis aiigebat.Itaque tanto magis his irritamentis Rex ftuat,amp;: non magis odio)nbsp;quain inuidia vexatur. Fludtuabat indies animuS)amp; quas potiflimum eommennbsp;taretur infidias,impcnhs inquirebat, liuorcm odiumque diimulat, oftentatnbsp;hatcrnamcharitatem.Portulato cmeatu,lubentiflim Geytm amp; Ladiflaum,nbsp;ic oppidaamp;: pagos ditioni fu dicatos reuifere permifit.Ex dedita non multo poftnbsp;induftria,fratremvtrunque literis accitum,ad capidum Grcorum oppidumnbsp;quodNyr Vngari nominabant, proficifei iubet, vt priftinas Grcorum iniu-has,quicumBulgaris Pannoniam inuaferantjvlcifcerentur. Quod eo conlilionbsp;iRege fiebat,vt ambos in tempore caperet,aut quibufuis infidiis circumueni*-ret,contra illi,fibi prcauerc,nihilominus imperatafacere.Ladiflaus cum maxima parte ad oppidi oblidionem proficifeitur, Geyfa cum cteris Regem fe*nbsp;'iuitur,ratus(ficut euenerat) Salomonern nunqua alteru fine altero inuafurumjnbsp;quod fl faccretjLadiflaum abfentem, vim fratri illatam cumulate vlturii. Poft-Inaniad Nyr peruentum eft,oppidan! fe largitionibus amp;precio redemcre,ap-penfaque niultapecuniahoftem amouerc. AdCcnen deindevrbem reditumnbsp;eftjvbi corpora curaruntimox inde profeti,alterab altero diuertre,Rex Stri-goniumverfuscontendit. Geyfa Ladiflaumprmonet,addeclinandasSalo-^onis !nfidias,exoppido,quod Byhor appellant Vngar!,in Roxanos,quos Ru- nbsp;tenos Rofiiofve nunc dicunt, veftigio proficifeatur, corumq; amicitiam au-xiliunKpie,ad cohercedam Regis iniquitatem ac dolos imploret,demum qu-^i^que ad tuendam falutem ac dignitatem faccrent,fummo ftudio moliatur,
Interea agnatorum difcordiam Principum rumor paflim eftuderat, amp; ita lu vtrinque lufpiciones cmerferant,amp; afliduis muflitationibu^ugeban-tur, vthincamp;^ hinc fraternum bellum copi compararetur.Iam dum omnianbsp;30 nuctuant, Pontificum quorundam opera, ad fedandam difcordiam nunci! !n-tercedunt. Hocprimiim conucnit inter eos, vtcolloquij dicm, in Danubij !n-fiila, prope Strigonium prftitucrent, vterque otenis tantum Epifeopis alfo-ciatus, ad colloquium veniret inermis. Ex compofito ad ftatum diem venerenbsp;ambo, ybi multa vitro citroque obieda, amp; confutata crimina, magna in pur-ganda lufpicione interiela contentio. Tandem redintegrata pace reconcili-Ducatum, in Albarn regalem Salomon fe recepit. Poft hc irinbsp;obiiaum fpeciem, Rex V idum, diflenfionis feminarium, ac Diis amp; hominibusnbsp;aboininabilem J Erneum manfuetum, ad Gey fam mifit, qui diligent! apudnbsp;eum cuftodia,pr timor proditionis feruabantur. Contra Dux ad Regem jnbsp;\ ^r^dienfeinEpifcopum,fcelcratifl!mumque Vathamlegauit,quipar! apude-uni diligentia cuftoditi. Sed quum Salomon accepiflet,tres Noricis amp; Vin-dclicis Duces propediemadfuturos ,qui ipfius precibus exorati, promift'a ad-uerfus Geyfam auxilia ducebant, Megyero pago moflens, extemplo ad Rap-ezhan amnem his obuiam occurrit. Contra verb Geyfa,quum neq; Ladillaumnbsp;fratremprfentcm,neque parata amicorum auxiliatue haberet,dato fex mcn-iiuin commeatu, Vidum, Erncumque dimifit. Rex quoque Varadienfem Epi-icopum,amp;;Vatham pari miflionc donauit, vtrorumque commeatusafefto dienbsp;UiuiMartini, ad Georgij vfque anniuerfarium prorogabatur. Salomon pro-Xuna Saluatoris natalitiaeo tcmpore,ad Caftellum geminum(vt aiunt)celebra-'' ^it.MoxZalam venit,vbi Marcarthus Alemanorum Dux,amp; V!dus,prauis Re-gem confils circumueniunt. Hortantur enim vt Geyfam omni auxilio caren-^em adoriatur,neque commeatus terminum,amp; quafi induciarum initium pr-toletiir : quado Ladiflaus abeft,amp;: ipfe fine copiis eft,cotraRcg! omnia abun-jnbsp;nbsp;nbsp;cfiippetuntjadfunt Alamannorum auxiliaiquod fi hanc commodiflimam oc-
^aiionem elab! patratur, nunquam aliam affirmant fimilem efle naturum. Ve-
-ocr page 254-xr4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
rm qiium Rex S-ixardiam vcniflct, in cnobiumq; diucrtiflet, ad vefpcrdni facra,Vidus iter,amp;: plerique alij eumcircumueniunt,confuluntqj Gcyfanic-ueftigio adoriatufjueque rem diiFcrat,qundo Ladiflaus frater eius in Ruteni-am,amp; Lambercus in Poloniam,impetrandorum gratia auxilior properart,vtnbsp;regnum inuaderent/ibiqs tyrannidem occuparent.Demum precibus ac moni-tis Regem adurgcbant,Ducemin Gmancniifylua venantem,omni prfidionbsp;cuftodiadeft:itutum,ac incautum aggrediatur,amp; capiat,eaptumqs exccet.La-diflaum amp;: Lambertum, quum redierinc, fraterno cafu conftcrnatos vitro fu-gam elle arrcpturos, ne minima quidem parte aduerfaturos,ctiam li auxiliaresnbsp;copias abduxerint. Deinde ademptum Gcyf ducatumgt;V ido fideli confiliarionbsp;addicendum. Quarenuliafirmioraregno fundamentaiaci polie afleuerabant. 'nbsp;Rex conlilio tali iiaud paruin ailectus, ad matutinum vlque le cogitaturumelfe refpondit.Monafterij antiltes, Latinus genere, cui Villarino nomen erat,cXnbsp;abdito loco ditda cunda perceperat, ad Geyfam clam nuncium mittit, vt fibinbsp;ipfe caueat, tenfarum inlidiarumadmonet. Dux accepeo nuncio, libiaRegcnbsp;tinlere cpit.Qimd vbi Pctrudus,Zunuchus amp; Bichaslcnferc,qui proditionisnbsp;caula apud eum verfabantur, continuo iniedas fulpiciones diliuadere,nihilqnbsp;timendum afl'cuerare conantur,antiftitem ebrium diccre,amp; crapitladiftcum,nbsp;tune ilia fcriplille. Proinde oinnem metum amoure, vtfecurum incautum .nbsp;Salomoni proderent. Horum aliquantifpcr d dis ille confilus, duminfylu^)*'nbsp;quam Giuam dicunt, venatur, fufeitara lufpicione caruit. Vir tarnen circuni-fpedus,ne quaimprudentia caderct,Ladillaum RuteniaRuxive nuperrime
fine auxiliis reucrfum,in Boemiam mittit, ad OthonemBratillai amp; Cradifm* trem,de quibus fiipralcripfimus,vtaliquas ab eo copias,defenfand fiilutisgmnbsp;tia imploraret, amp; hoc potiirimm teporc quo non pro dignitate, fed vita cogi'nbsp;turdimicare. Salomon aiitem,quiadmatutinafacraconfulendifpaciumpO'nbsp;fiularat,amp; refponfapromiferat, antequamdem iniret, antiftes, quiGeyl^mnbsp;cnobii |^ndatoris filium vnicc diligebat,protcgenda: falutis gratia, anticip' inbsp;to tempore, in diculaquadamdclituit,vttanquam fpecula. Regis refpon^^nbsp;exploraret,nequidinamicumintcderetur,quodille inexplorat haberct.M^ 1nbsp;tutinis igitur facris rite peradis,Salomon amp; Vidus tantum ad magnam arainm 'nbsp;de reinanferat. Rex ilia refpondit, Se Vidi confiliumcommodumamp;falutam inbsp;omnino fequuturum. Quod vbi antiftitis haufere aures,extemplo facro fc hi'nbsp;bitu exuit, fagum fubit,amp;: lateri gladium accingit,confcenfo equo ad Geylanbsp;quem dormientem oft'cnderat,euolauit. Eoque expcrrcdo,Fugc (inquitjfugcnbsp;Geyfa, crudeles terras defere j ianidudumSalomonis copi liicaderunt,vtt^nbsp;capiant,obtruncntve:quodnifcceris,iaccbis. Dux audito pcriculo, qumO'nbsp;cyfim cogicexercitum,in Boemiam, quo frater paul ante contendcrat,eu3' fnbsp;derenititur. SedrexVidifuafu, cuiusconfiliocundagerebat,obuanioccur-rit,vt eins fugam intcrcipiat. citraRex, vitra Tibifeum amneni Dux agebata*nbsp;gmen,cui in Chemeienfi agro, regio equitatu protinus occurfm.lntercaco'nbsp;hortum turmarumq; ducalium prfcdi, ad Salomonern literas mittunt,fcqa^nbsp;confertapugna Duce^efeduros, amp;vidoriam parituros pollicentur, fiinrc'nbsp;gram apud eum dignitatem gratiamq; confequantur.Rcx vincendi caufa,a(lie-doetiam iuramcnto,poftulata omnia pollicetur,amp;:maora, fipromilTapraftj'nbsp;terint. Quod vbi fadum eft,exploratam libi vidoriamrarus,Tibifc,queinTi'nbsp;tiam appellat,obdurata glacie ln conftantem, omnes ficcopede traiieetem-bet.TrafmilTo amnc.ad proximam bafilicam in Nogiano agro fitam,aclenir^'nbsp;ftruitjVt aperto cum Geyfa Marte depugnet. Petrudus amp; Byeas ex compqlt^nbsp;cum triplici agmine, Duce dcficiunt.Dux tarnen fuis defi:itutus,neccllmr^ Inbsp;adadus prlium detredare non audct,amp;: vno tantm validilfimo, codemqi^^nbsp;quad rato agmine, aduerfus triginta regia obftare non reeufat. Proditores qi**nbsp;defecerant,ex compofito data fignafaciunt,clypeosclcuant in deditionis Ip^'nbsp;cicm,inclinat tarnen Geyfam fequuntur.Regi verb acies,qu fignor comnbsp;monefad nonfucrant, eos baud aliter ac cteros inimicos perfequunturnbsp;pariqr
-ocr page 255-DECADIS n. LIBER HL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21;
pari^jferocia proterunt, amp;ad internecionemvfque trucidant, vt mritas pfo-ditionis pnas luant, quod Diuino quodam iudicio faftum oranes arbitran-tur. Geyfa profligato exercitu fuo terga vertit.Tranfmiflb Tibifco in Chotoy-dum agrum aufugit. GeorgiumNigrum peculiaris diculx facerdotem mifir, quiLadiflafi fuo nomine ocyflim redire luberet, imminentisqs periculi cau-lam enarraret, luancam quoque baud parum literatum ad Lambertum reuo-candum concitauit.Et quum Vaciam contenderet, Ladillaum amp; Othonem nbsp;forore affinem cum validiffimo auxilio properantem offendit. Quos quum vi-diflct, inlachrymas ftatim effufus eft.Quumfidelium interitus, proditoru fce-lerc commiffiuS) tc fibifuccurriflct, facinoroforum perfidiam incufabat,amp; abnbsp;ingenti dolore magnam lamentor materiam educebat. Ladillaus,contra pr-ftantivirtute munitus ,mod fratrem confolari, modo foemineos vlulatus fe-Uerius increparc,magnanimitatis,patiti, ac fortitudimsadmonere. Item di-Diuinam potins clementiam exorandam,vt iuilis faueat, fuperbosqj de-pdniat.Etquando potcftas omnis Deo cft, definiendam Diuino iudicio connbsp;^rouerfiam prftoletur, atque ita fratris animum confirmare. Prlium hoc abnbsp;neunte vere,paulo ante quadragefmalc ieiunium, in Cemeyenfi agroge-nunijvbi alterum ab Opo Martini lio,ex V ecillini genere nato,prclarm fa-J ^nus patratum mcmorant:quippe quiPetrum,Geyfequitem audaciffimum,nbsp;^ngularicertamine,traielo petore fuperauit. Mox incteros vfque ado f-^^)Vt facto virtutis fu periculo,totus cruore madidus videretur. Salomon vi-^'apotitusjfttcm, rigte bruma, T ibifcum traiecit,in Toroydumqs pagumnbsp;P^Qpetauffiibiqsfilij Petrihofpitio vfus eft. Atque ftatim nunciat,Geyfam La-*no,amp;:OthoniBoemiDuci,cumauxiliaribuscopiis aducntantibus,occur-^Vidus tune regem adit, monet, quum inimicorum exercitum proftigarit,nbsp;prirnores ceciderit, terroremqs inculferitingtem, nil amplius ei rcformidan-extrema redadlum, follicitafle feruitia, pagatim rufticos coe-fc SVtexhacignobilimanu caftrarepararet. Proindehaudquaquaqjctan-5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inimicorum proterendas, ne quid fcintillis incendij fufeitare-
etniim Boemor auxilia,qu aduenerant,fe cum Bachienfi legionepro-* nturnn^ polhcetur, Dumhc Vidojdilfenfionis auclore, difleruntur, Er- proceribus,viroptimusiudicatus,amp;amatorpacis,lachrymasef-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbi Salomon lachrymantem confpicatur,En(inquit)adhuc Gey-
culisf^'^s^^^^tinnidiflimulare nequis Erneu, neque meamquis vidoriam o-lt;^unifr'^^^r^ potes-Ad ha-cillc, Nequaquam(inquit)dominc, fcdquis fratrem Lehrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patrcm,amp; ciuem cum ciue hoftili more dimicantem, fine
PJJ / nbsp;nbsp;ntueri potcft?Tu autem Vidc,ne commode quidem ac fid Rgire-
Pro^s^f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fraternum, cognatum, amp; ciuile bellum non modo ap-
Lclas ^^^^oitasjamp;incendis. Agreftemmefl'oriamqjmanumin nos coadam Pfoinde^ ^^^^o plus quandoq; metit, qum cteri omnes colligere queant.nbsp;ffirus fl P''^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quum res ita tulerit, vitro mori cert eft,quid ipfe fa-
Pofleni^^^r^^'^edreconciliationispacisque cfiliummultofalutarius inire de^^nbsp;nbsp;nbsp;yPdem ferm temporibus, ladrenfes Vencs ad Salomonern pla-
Vrfeolo primm capti, fed Dominico Contareno,pro-fgj. mox recepti, ne cter Dalmati vrbes ad Vngarorumfidem fe-igitur Vidi conftlio fretus, motis caftris, in campos pr-Pefthq; diftufos,vbi comitia regalia haberi folent,quos can-O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appcllant,quarto diedefcendit.Contr Geyfa,Ladifla-
^o infyluam,vbi Vacianunceft, contendere, qu viginti milibus paf-quot;borat.Magnum quondam ibi nemus fuifle aiunt,ab vno tantm e-s, Vg nbsp;nbsp;itatumjCui Vacio nome erat. Hic human vit miferiam abomina-
c^^^'^ojefipifcentiapercitus,!!! folitudinem iftamfe reccperat,quo faluti 1 ^etutiusinfcruiret.quare virum fandiffimum euafil'e,aC Geynbsp;^eiiiu 2-'^^,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potitum, locatam ibi cum balilica ciuitatem,ab eo Vaciam
e erunt. Qiniminhacfylua,Ladiflaiac GcyfcopiconHitilfentj
-ocr page 256-Z16 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ibiqueDuces conciliumhabcrcnt,vbi nnc Diui Petridiculam elTe vidimus, arque de iheundo cum Salomone prlio difceptarent j ecce Ladiflaus, queiunbsp;Deo chariflimm fucccfl'us oftendit,qum Angeld delatam clo coronam,nbsp;fraterno capitiimpofuiffe afpexiflet,Vidiftine frater (inquit)quo te honore be-nignitas Diuinahoneftauit, amp;qum dextris nunc aufpiciis vidoriam porten-dit Cleftis dudum clo interncius aureum tuo capiti diadema depofu-Proindobono nunc efto animo, quandoquidempropitiafunt nobis Numina,nbsp;neq; fides nos noftra fefellit. Salomonern infolentia fua furentem funderouSnbsp;ac fugabimus,regnoque cedre cogemus.Contra verb Geyfa,Sic Deusomni-poteriSjin cuius manufunt omnium mraregnorum,prodigiaiftacofirmet,qunbsp;tuis tantum oculis patuere,qudo te tua pietas amp; religio auguremprftititnbsp;uin voluntatis explortiffimm. Qupd fi tua te aulpicia fruftrata n fuefin^,nbsp;nuncDiu Gcmtrici vota rit fufcipio, me rerum potitum, celeberrimamlii*'nbsp;bafilicam exdificaturum* Vix hc dixerat, quum vexilla tolli iuflit, amp; in vilquot;nbsp;lam proximam moueri caftraj quam Zynthkotam vocant, vtpoftero die cuinbsp;Salomone congrederetur. Inter vtrunq; Moniorodus mons afi'urgebat, quelnbsp;vbi fuperaifentjmanum ftatim cu hofte conferere decreuerant. Sedimmine'nbsp;te nimia nubium obfcuritatejremorati,neque montem fuperarunt, neque p'
DEC AD IS IL LIBER HL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xi/
fpcaturiftis. Moxdicto celeris pugn fign dari iubet/pfcqj in primis magno impetu inhoftemfertur,quod vbi videre milites,pari quifq; ferociacerta-men adoriuntur. Ocho Boemor Dux,qui in dextro cornu prfidebat, haud-quaquam minore impetu pugnam conferit.Salomon,qui monte in campum defcenderatjin finiftro cornu Vidum cum Bachienfibus,in dextro Erneum, fenbsp;cum validiflima acie in medio collocarat. Conferta manu, Boemicus miles innbsp;Vidum vehementi vfq; adeoimpetufertur, Othone Duce, vt iadabund Rgis Comitem,aliquantifper obftare contem inclinarit, inclinatumqj cum Ba-^hicnfibus, adaudtis mox animis, infigni ftrage fugarit. Qjmd non immerit,nbsp;ninium iudicio, obtigifle vifum cil, vt qui fraterni cxecrabilisqj belli audtornbsp;fnerit,primus ipfe pnas expenderet. Ladillausingcnti pietate duclus, d fra-^Geyf admodum timet,ex induftria,figna cumillo commutarat,ratus vtac-^i^crat,Salomonern in primis Geyf ducis agmen,extremis conatibus inuafu-quem paulo ante deuicerat, taliqj fucceirufretum, cteror facile viclo-^aTequuturum.Qimrc fratern faluti intentus,omnem belli impctum in fenbsp;^nuertit. Neq; coniilio fuo fruftratus eft,rex cnimextcmploprofpeclis Geyfnbsp;fnis,maximo furore in eius aciemfertur,fperans fuperatum quadoq; hoftemnbsp;^^il inclinaturum. Vix ipfe manuni conferere cperat, quum fibi non cumnbsp;^^ljfed Ladillao viro fortilfimo ac inuiclilfimo rem elle intellexit,amp;: cniu-^^Vexilla nouit. Continuo fpe fuafalfum fc intelligens, cum formidolofo vf-H'icadeo Duce haudquaqua dimicandum efl'e cenfuit, immo agmen ali di-'^'^tdum,vbi melior fucceifus iam fperari poflet,quare dato tergo, in Geyfamnbsp;^'Pcnte fe conuertit. Quum Ladiflaus pr fui formidine Regem ali dclinai- nbsp; ciemcfpicatur,eueftigio cum infequitur,mftar tergo,a fronte Geyl ob-^Mntcr duos fratres fe redad Salomon intellexit. Et quamuis a fronte cumnbsp;^idiffimo agminc pugnaret, tergo tam grauiter cdebatur. In his anguftiisnbsp;fuccurrcbat,nifi vt pro fe quifq; ad mortem vlquefor-k J^^diinicaret.Quum nullus declinand pugn exitus videretur,vitoriamnbsp;oiuncq^aq^2incruentame^^e rclinquendam repu rabat. Ingens inferea Ala-annorum cdes cditur, amp; non paruaItalorum manus cum his panter oppc-cogitur: qu ne inulta mori videretur, non paucos ex V ngaris trucidauit.nbsp;Jipoftremum Salomon, cfa maxima parte fuorum, reliquaq; capta c pau-5^abitur,ad Zygethfienfem vicum fugiens,Danubium traiicit, OpoMarti-vb' - eius latere no difcedit. T andern in Mofouienfem agrum le recepir,nbsp;eoiugej^ ac matrc efle nouerat. Ladiflaus ac Geyfa,cteris partim clis amp;nbsp;, pattij^^ fufis, afccundahora diei ad ferum vfq; Regem infequuntur. Innbsp;folm ex Alamannis amp; lalis, vermetiam ex Vngaris, magnusnbsp;ideratorii numerus fuilTe traditur:quin amp; vitores,qui fuperfuerant,magnanbsp;^^/'^'^^^erati.Pius autem Ladiflaus infigni vidoriapotitus, vbi aliquantu-fefe collegit,amp; corum qui ceciderat,corpora luftrauit, in profufilTimas la-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
fecum reputatjOmnes qui ceciderant,in Chrifto le rratrcs, deplorabat cxercitus vtriufq; cafum,amp; fortun poteftatem incu-atjin primisq5 humanam ftulticiam, amp; liuiufce feculi ccitat deteftabatur,nbsp;1 Umneminipac amp; quietemfperare liceat. Nam qui adregnadumnati funt,nbsp;^ itafibirgna fine multo fanguinenbsp;nbsp;periculo capelTere nequcunt: qui ver
eruiendum,quotidianis infidiis debitis obfcquiis fubducuntur. Hanc mi-^^^^^^^'^^*^^ui,perpetuam procellam elfe affirmabat.Illud^j vociferan-memeumqj fratrem nccelfitas adegit, vtfine fra-h d P . ^eq; dignitatem,neq; paterna bonaretinere polTemus,nullasq; fe-nobis, qum auitas haberemus. Tantum malor apud pa-vaincre confilia,amp; inicda fufpicio, vt nihil ille mifer, exitio noftro re-^^rct antiquius. Qmn Sc tam iniquam iniucrat opinionem,vt tutior fe cum lii^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reputaret. O miferum Salomonern, malis vfque adeo confi
gs '^^oxium,vt nihil fraterna charitate deteftabilius arbitraretur. O nos lon-iferiores,quibus non tam pro alTerenda vita dignitate noftra, qumre-
J
-ocr page 258-X8 . ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
gni libcrtate ccrtantibus, manus noftro fanguine abftinere noi lieu it. Atqufi me prx cteris dixerim infelicem, quem ad Diuina minifteria nat amp; cuoca-tum, fraterna charitas amp;regn.i ratio remoratur. Vtinam mihi pro his omnibusnbsp;inori obtigifletjamp;pro publica falute deuouifle caput,aut pro fcelerib. omniiuonbsp;vlriinaspcenas exfoluiHe. Nitnirum Ladiflao nil hoc laudabili ac falutari fatonbsp;accidere potuiflet optatius ; ne me quidcni patruelis odium, amp; fraternus amotnbsp;ad hauriend cognatum fanguine protraxilt, nifi protegendum efl'e fratrenbnbsp;eundemqj futur regem, fuis aufpiciis Diuina benigniras admonuilTet. Quonbsp;h nefario bello mihi pugnandum fuilTetjmaluiirem profet etiammori,quaionbsp;certalTe cum mcis,amp; parui diuina monita amp; mandata fecifle.Tu autem clemcunbsp;tiflme feruator mundi, qui omnia mortalium facinora fandiflimo tuo fanguine expiafti,amp;ex corde preces fupplicantiumnon afpernis,omniumquihcop*nbsp;peticre fidelium animos,maculis omnibus exue, acperluftra,culpas delc,amp; obnbsp;nriflm mortis tu memoriam, hos ab terno intrim redime : priusq;nbsp;peccatorem maximum,amp;huiufcecdis aul:orc,qum hos qui ccciderunt,e^nbsp;libro vit dele: quod vtimpetrem,amp; tua inetFabilis in nos chantaSjCfFufusqU^^nbsp;cruce fanguis, amp; magn Dc pientiflim Genitricis tu exoratio, ac patroci-nium eiheian Aft vbi fatis ploratum amp; conclamatum eft, cunla cadaueraht^nbsp;fepeliendacurauit, iufta cuiqj pro dignitate, acvotamDiuo Martmoxdcniij^nbsp;Monyorod,adietis hoftium exuuiis,exfoluit. Prouentus quoq; no mediocre^nbsp;adiecit,quibus affidu mortuorum celebrarentur inferi. captiuis Marcht' ,nbsp;dum T euthonum, amp; Sentepolugum Boemorum prfet, cfo vtriufq; equi'
tatu, ac ipfos ltali vulnere faucios memorant. Ne ilia quidc Ladiflai pie tas f' lentio prteriri poteft, qu enim porreta humi cadaucra obequitaret, neq^ inbsp;fui ofRcij relinqueret expertem, vbi inter confertos hoftes iaeentem Erneuinbsp;agnouit,non mcdiocrem pacis amp; ocij amatorem,equo repente defiliit.CrueU'nbsp;tumq; cius caput amplexatus, ofculatusq; miferabiliter, Hiccine iaces (inquiOnbsp;Erneu,amator pacis amp;fratern cocordi,pubiicq; falutis affertor vnice ? Nnbsp;hoc probftas,non quitas tua merebatur.Pacem,qua inhac vita non inueniftnbsp;in altra ben merendo amp; moriendo comparafti.Cecidifti Erneu,cuiprobit'nbsp;tis iure viuedum erat,amp; longe maius hoftibus,qumamicis tui defideriuni t^'nbsp;liquifti.Eo vehementiustuum intrim deploramus,quo ardentius pro cmuu*nbsp;Concordiapriuatimamp; publice contendere confuefti. Multa demu conqueftnbsp;miferabiliter fuper eum,poftquam pietati fadum fatis arbitratur, de fepultut^nbsp;honore cogitat.Quare continuo cius mandato,fuccollatibus Ernci corpusnbsp;litibus, eo dclatum, vbi nunc Vacia eft,ibiqgt; honorifice fepultumi Paulo vh^'nbsp;rius inter cadauera agnofeenda vidor iple prodierat,ccce latere, Vidi corp *nbsp;ofFertur, non modo pedore ,fedcapite faucium. Quod vbi eft agnitum,doloonbsp;cquidem,ait,morte ma Vide,quamuisinimicum in nos animumnunquadiJU'^jnbsp;mulafti. V tinam tibi vitra viuere licuilFet, vt poft reftpifeentiam nos Saloinop'nbsp;reconciliare potuifles. Verum ft mormosquandoqipercontatione vexarc^^nbsp;cft,nimiru illud mirantur omnes,fi non regio nobilive genere natus es, cut h'nbsp;minatum, ac regnum al^uod affedafti ? Cur anhclafti coronam regiam,nbsp;pra conditionem immodica libidine ftuafti ? Quare,vt quodq; peccans, pt^nbsp;fentaneam hbi pnam efle fentiat, cor mumnimia ambitionelaucium, adanbsp;lancea pnas luit, caputq; diadematis auidiflimum, ne legitimo fupplicnbsp;reat,gladio fcilFum eft? His didis,rite fepulchro codi iuber,at equites,quicti^nbsp;que aderant, amp; infcnfum cadauer fpedabant, vtpotc cuius cohlio tot francsnbsp;fllij occubuiftent, ira perciti,in id fuiunt. In jjatefadu pedus,fa^uoq;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
ludibrio propofitum,puluerem obiiciunt, eoque oculos opplentexclatnan Nunqua Vide,tui oculi honoribus ac donis fatiari potucre, conieda nunc tnbsp;ra,auidum pedus amp; lumina expie. Otho Boemorum Dux, qui affinitatis lunbsp;auxiliaribuscopiis Ladiflao fratriq; fubuenerat, abundc donatus, inBoe^tnbsp;rediit. Salomon autem turpitervidus, ac regno fere eiedus, quuminMo gt;nbsp;uienfem agrum confugiflet, amp; fapientifllmam matrem adiilFet, ab ea
/
I
-ocr page 259-DECADIS II. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xt5gt;
^uraincrcpatione correptus eft. Huccine, fili, parentis tu confilia afpernatus (inquit) pcruenifti Ad lias te miferias, perniciola Vidi conlilia rcdegerunt, vcnbsp;regiofaltigio deturbatusgt;cfis totcohorcibus,cquicuniq; turmis,folus, acvnonbsp;untaxat Opo comit, egenus return omnium, nufquam tutum tibi loCum in-ucnias. Si pientiflmx matri acErneo,cterisque fideliflimis olim credidiffes,nbsp;quiet tutoque rcgnarcs, non minus obferuatus, qu.m amatus ab omnibus. Sinbsp;Ladiflaum amp; Gcyiam patrucles tuos,vtpar eft, cum dignitate feruafleS) domi-natuque legitimo donafl'es, pcrpetuam tibi regnoque pacem amp;c falutcm com-parallcs, Qj^m tibi fidum fore iamfperarc licebit, i tuis hoftis elfe cperas ?
gt;0 Qliemaior infania elle poteft,qumlcuni reputare,alicnos fibi,qum luos,fi-dcliores fore, deque alienis potius, qum fuis elfe ben merendum, amp;: de his prcipu, qui nimiapietate, acreligione prcellunt ? Ladillaus ncque virtutenbsp;cuiquani,ncquc charitate cedit, accedit vit fanditas, amp; honeftatis amor. Ne-que Gcyfamab quitate 8c modeftia quifquam dixerit alienum. Quo Cum f-ncio amp; pietate commodiiis tibi ccrtarelicebat,qum cumvtroquetratre?quilinbsp;3te pariter redamari, amp; non iniidiis fe peti fcnfilient, nihil dignitate, ac impe-rio tuo duxiflent antiquius. Nunc auiemtuorum confiliorum moderaforcmnbsp;tantumVidumhabuifti, ciii quando te concelferaSjin deditioncni tequacnbsp;tuos,advltimam internecioncmrcdcgifti,quos omnes vno tempore, ac vniusnbsp;confilioperdidifti. Dum delatoribus facil credis, minimaque inietafufpici-one ab his,qui tibi gratifcari ftudent,ad libidinem traheris alina. Ad ha:c itanbsp;S31otuoniraexcanduit,vtmatr plurafubdereconantem,prter quum amp; fasnbsp;pulfarc perrexerit,amp; i feciflct,nili Coniugis dextra remoratus fuilfet. Cui in- nbsp;eufato fpe Deo,qu in bello fpe iniqu habuifle quercbatur,ac conferta ali-qutifpcr conuitior duntaxat velitatione,furor fubinde dcferbuit. Rclidisinnbsp;Mofouienagro matronis,ipfe colledafquanta fieri poteratJmanUjPiibni co-fugitjvbifctutius habere,ac exercit faciliusreparare fperabat. Vngari,qui vi-Cinospagos incolebant,quotidie Regis literis follicitati, paru a ex parte ad eumnbsp;coliucnerc. Quandoquid Principis infolenti,ac truceni animum Alemanis,nbsp;quam Vngaris quior efl'e intelligebant. Hi tantum fequuti funt,quine quidnbsp;per vicinitatem mali paterentur, inuita Rgi obfequia prftare cogebantur.
RER
M VNGARICARVM DEA-
DIS SECVND LIBER IIII.
O s T A M Gcyfa amp; Ladillaus viftoria potit,mortuoruin corpora nullo fepulchri honore,pro cuiufq; dignitate,defraunbsp;datant, ac iufta pi perfoluetant, motis caftris, Danubiumnbsp;tranfmittuntjVt ad Albam regale contendant,vbi frater natunbsp;maiordiademarit fufeipiat. Atvbi Albam peruent eft,ca-ftellum port,quod Bobuch appellt,item vrbem ipfam,c-teraq oppida,impofito prxfidio muniunt,qu tutius rgna-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
font. Exauftoratis mtlitibus, dimiflisqj prfidiis cafttaoluunt, atq; ciuilius inter Vngarosfefe getunt,vt his liber eiret,cum coronate Regem,quem potifl-mum optarent. SuccendebatPontificum amp;Optimat animoS, hc haudqua-
I- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qtumfimulata modeftia-Nam quodcteri anhelarunt,hi Virtute potius,qum
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^bitioncpeterevidebantur. Proindchabitofrequentiflmocuentu, Gcyfa Cejfib
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J?taiornatu,omniumconfenfuamp;acclamatione,Rex Yngaritedeclaratur, amp;in
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftquenti die, ex more rite cotonatur, Ladillaus ab eo D ux regni pronunciatur.
I . Rerumpotitus vir ille optimus,n ad faeuiti vel ad voluptatem,ld ad religisem,aefoluenda Deovota anim cnucrtit.Noh immemor ertim Diuin bc-signicatis,cum Ladillao in Vacienfem agrum rediit,vbi frater ei dclatam clo ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coronam Angel impofuifie dixerat: amp;quum de ftatueda Diu Gcnitrici ba-
i lu!ca,ibi c fratre loqueretur,vbi Diui Petri facellum eft, ecce ceruus cxpanlis coriiibus infignis,qy ardentifiim faces circumfedctant,pr;e oculis apparuir,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' y
-ocr page 260-2rlO
A N r. BONFINII RER. VNGAR.
moxin fugam conuerfus,fylviampetiit inueftigabiliSjibiq} tantum
vbi dcs deinde collocata.Qucm quum milites fagittis petcrcnt,in Danubi^^ fe proieciflc,neG viqua poftea viftim fui He memorant. Ladi Ilans ollenci adnH'nbsp;ratione correptus,Nimiru(mquit) Dei angelus erat ifte. Sed quid faces in cot'nbsp;nibus,ait Geyfa ? Mox Ladiflaus, Non cornua^cd al, frater (inquit) ncq;nbsp;quas ardentes appellas,funt faces,fed fulgentiflimpenn.At vbi fixitvelbg'** ,nbsp;nobis locu oftendit,vbi bafiiicam exdiHcaturi fumus.Qj^are vbi primadie^^^'nbsp;guriavifafunt,ne locus numine plenus,lgitima rcligione carcrct,ibi diuoP*''nbsp;tro dicul dicarunt, mox dclubrum magn Matris ftatuerunt, multisqjiinbsp;amp;:ornamentisdonarunt. Diuquoq; Virginis dem Bud fundauerunt/^*nbsp;Pefthanavetigalia,Ntres in Symigienli agrovicosaddixeruntjelaboratiii^' :nbsp;aureisqj vafts exornata reddidere. Poft vbi religioni ac votis faefuni fatis arb*quot;' nbsp;trantur,ad cponendum regnum animum aduertcrc,grauiflmain licarios,c'nbsp;tcrosqjfacinorofos promulgata funt cdieta,falutares quoq; leges cdit,inb*b'nbsp;tq5 iniuria:-Regnum,ne paruaquidc ex parte pacatum,nifi quod taim Sal'nbsp;mon vidus fupercrar,qui Pifonium adhuc c Mofouienfi agro retinebat.EPnbsp;Vngariam quotidie incurfaret, BefTcni intercefl'erc, qui precibus inftantilE^^nbsp; Geyfa Rege impctrarunt,vt data libertate,ipfis tantum expeditionem illalt;^^' ,nbsp;legaret, recipicntcs iolos fe cos fines a Salomonis impetu, imniunitatis Hnbsp;xat beneficio defenfaturos,Hor poftulationibus vitro Rex annuit,fi prenquot;nbsp;pra.ftarent. Extcmplo Beftenor Princeps, cui Zultan nomen crat, coadonbsp;peditillimo equitatuinSalomonc contendit. Qm vbi redintegratuminlo bc*'
lum intellexitjLeopoldumDucem Auftri,ac Diui Leopold! parreni,proquot; fa ingenti ftipc inauxilium aduocat. Atq; co facilius illc in focietatem bein''^'nbsp;niebat,fiquidcmintelligebatrem comuncm agi^ Boemos hoftes fuoSjVng**'*'nbsp;turn eclocios. Othonem Bratillai fororem ,in coniugcmduxifleiamp;innbsp;quod aduerfus Salomonern fub Monyorod geftum cltj magno lais adiunic*^'nbsp;fuifle fenferat, Ncq; cladis Boemis olim illat, facile poteracobliuifei.
amp; precibus amp;:largitonc Salomonc exoratus, c eo fdus iniit. Sed v mox animum oftcndic,nvbi inftrudo cquitatti, in Beffenorum colpeduni'^nbsp;quos olim Belfosappellabant,truces hoftiumvultus cfpicatus,quain priini*'nbsp;animo confternatus eft. Nam illis mos eft,vcxillationib.vti,demiiras lerrc b^nbsp;bas,$,:Iabri vel maxime fuperioris nutrire pilos,catidata criftatavefecunilb^^^nbsp;pilea,fiuitantibus quoq: vcllibus indui,iifdemq; fcriccis, in Pcrfaruni niot^nbsp;6 equorum pernicitate admodum dcledtari. Illud quoque metum addeb^nbsp;quum fuGcurrebatGuiIielmumPotum,acnupcrrimcMarcliardumlegatoftnbsp;gionum in Vngarico bello immaniter occubuifle. Quarc vt timori dinerti^*nbsp;lum inucniretjDux Salomonern hortatur,quadragefimali teporc, quonbsp;rum potius, qumcorporum, amp;: diuinarum magis, qum humanaruinten^^./nbsp;habenda eft ratio, pugna abftinean Qnodfi omnino pugnare pergeret,'nbsp;inftrudacft vtrinque acies ,profita voluntatepugnaret. Demumpolliccr* nbsp;quamuis dimicarc non decreuerit, nunquam tarnen permifl'urum inclina^^nbsp;(quoddijprobiber) Slomonisacicm,tEquisfibi oculis fpctaripolfejfednnbsp;laboranti focio fubfidio certofuturum. Qmim obftinato manum animocnbsp;ferturum euni afpexiflet,ipfe proximum montcm,quc Bachin vocaiit, coRnbsp;ditjVcluri in Martiali fpcdaculo pra;fiderct. Salomon cotinu curanbsp;quitc,collatis fignis,pugnam conferit: amp; co quidem furore,quo iniuriam^^j^nbsp;mnium cumulatiflinia vltio proponerctur. Addcbat anim catapliraduses^jjj ;nbsp;Eatus,qui vclitesae vexillarios facile protcrit.Qu^arccucftigio tcrgadare inbsp;cogicur. Cditur manus ne mediocris quidem,amp;: in proximum ftagnnim^^^^nbsp;Zultan. Fertheu dicunt, euadendi fpe deniergitur : cum paucis Zultan cuauit.
rcs profper fuccefiilentjCfis fufisqs Befl'enis, Leopoldus padam a .,h pccuniam, ob lbfidium,quodprftirGrat, continuo poftulat. Atis nunbsp;eonpemaccepifie caufatus,nileifcdcberercfpondit. Quinamp;illndanbsp;cum non modo dedifte fubfidium, fed ne afpedum quidem iioftiuin
-ocr page 261-DECADIS II. LIBER IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixi
10
re tolerate potuifle. Qi^od fi quid iti ipfum acrius molirctur, apud Henricum Impcratorem, fe diem indidurumintrminabatur, cui fanguine coniundifli-mum omnes cfl'c feiebant. Gotr illcjreformidata Imperatoris fuitia,ie omninbsp;iniuria abftincre coadus eft Plerique non Leopoldum,fednefcio quern Her-niichumTeuthonum Principem, vt Vngarici Annales referuntj tinlie voiunt.nbsp;Quippcquiob lingu diuertatem,nomina ira confundunt,vt Hiftori verica-temfpe inuertant. Haudparum animiprfens vidoria Salomon! addiderat,nbsp;aefuperiore clade grauatus admodum relpirarat, ftacuit notiamolirigt; vt ft quonbsp;modo pofletjamiflum regnum recuperaretj domeftica in primis cura leuare fenbsp;' ftatuitJ vt qu maiora funt, expeditis difponeret. Agmundam igitur matremjnbsp;Ruteno fanguine natam, vxoremqj Sophiam, HennciTcrtij filiam, fecum innbsp;Stiriam duxit j in monialiumque cnobio reliquit Deinde in Mofouienfemnbsp;agrumferecepitjVt in Vngaros aliquidgrauiusmoliretur. Qjmrumres quumnbsp;icceflu magno indies cognofeeret augeri, ad Imperatoris auxilium ftbi con-fiigiendum efle intellexit. Q^re Henricum Q^rtum Imperatotem adit, cuinbsp;^uamuis magnam nummorum copiam attulilet, quo quidem ftipedio cop.asnbsp;affequeretur, nullum tarnen militem exitalis Teuthonibusque habere potuit.nbsp;^ppe qui Vngarorum metu perculft,nulla ftipis magnitudinc informidolo-expeditionem conduci potucre. Quare eovehementius apud Imperaio-^cm Salomon in querelas exarftt,non tamftbi,qumlmperatorl maieftatiin-*^riamillatamcfle fubiiciens, quandoquidem ad ius Romani Imperij Ipedarnbsp;^cebatVngariam, vbi cum Auguftali audoritatc regnabat, imperata cundanbsp;P^ftabantur, ftatuta vedigaliafoluebaiicur: rnil erat, quodCfare ditioni#nbsp;^tiobtemperaret. Nunc poftquam ipfe regno, quibus n\inim decuit,eie-^^eft,legitimaabnegari O bfequia rfr bat Nihilqj Cfareo nomine in Vn-audiri: quin amp;c in Germanos eorum Regem quotidie bclla mo- k-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finitimos,amp;:quacunq; poteft arte,in Henricum cotiiurare. Item
yjmcum hoc genus nulla cofuetudine molliri pofte, cum immitiis populis )o ip ^5^^entire. Contra veto cum ciuili genre, ex qua prftare Germana in-. ,*gftjnullo modo verfari pofte. Atquc ideirco perpetuam cum vtraq; inimi-^^*a^fuifle,ac futura longe maiorem,ni folito legitimo^ iugo inciuilem hu-^mtatemafleratur. His igiturverbis HenricusQ^rtus itafuccenfus eft, vtnbsp;ito ftatim delcdu,magnas in Germania copias compararit,auxiliano pau-'^oegerit, no ignorans quanto le apparatu Scythicam gentem adoriri opor-1^, Commeatus abundc cumingenti manu militum,inftruda clafcjDnu-^^^chiimperauit. Ipfe cum vniuerfo eqitatu,prtervlteriorem Danubijnbsp;V ngariam properat Atqj vbi ad V aghum amnem peruentum eft, ca-fj ^^^heum Prfedis cquitum confidturus, in quam potiftimum vrbem eC-eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nitriam, qu proxima Caftris erat, primm inuadere vifum
'^are Salomon! legiones du,cum decent! cquitatu dat.Tj vt Nitriam opiate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;copiis,quum de Semthe vico fe mouiftct,inftruda acie ciui-
Inc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contra oppidani,pari audaci freti, aduerfus hoftes prodeunt.
En nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coferta manus,amp; pugn potius^imulachrum, qumpu-
P^iiirmcimpetere,contrilli terga dare,viciftimq; vidoriamo-Icft ^ofths afpirare. Opos Bathorequo inlidens, taliludonequaq de- bftSi Per^^^vitiutishabitus^ acrius oppidanosvrget. (^inS^nbsp;Pon^Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cutfum faciens, ad portam vfqueperuenit, ibique fpedante
k '^^^i^interfecit, compltes vulneribus aftecit, amp; dum inter confertif-^etn f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acerrim dimicat,cquummultis confoft'um iaculis amifttppfe tan-
ftit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reftftens,ad fuos incolumetnfe recepit. Alamanni fpedatam e-
pid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admirati ad Irnpetatotemqj reuerft, illius audaciam ac vires
Opum cofeftimacciriiubet^ qui poftquam in confped venir, *^iisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adauduni quoque ftipertdim, amp; non ftnC proniiiris ac pr-
^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impcratore Salomon interrogatus, An multi milites
to Ote Corporis amp;: animi apud Ladiflamamp;Geyfam forent. Atillemagis
f iij
-ocr page 262-iiz ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Vngaricae gentis,qum propri vtilitatis charitatc correptus, multos cofimik^* ac longe meliorcs apud Geyfam elTe refpondit. Qmbus verbis confternatus Inbsp;pcrator,Si tales{inquit)hoftes naduses, nunquam (mihicrede)Salomonregn'*nbsp;recuperabis.Pollquam Rcx VngariElmperatorem,Vaciam peruenilfe cogn-uit,arcc fibi potius, qum viribus cum Germano Principe agendum effe intd'nbsp;lexit. Patriarcham Aquileieniem confiliorum Imperatoris moderatoremelk'nbsp;Item cteros Alamannorum optimates,illius dita baud parum obferuare lenbsp;rerat.Q^renillibi commodius fore intellexit,qum fi hune amp;precibusamp;l^'nbsp;gitionibus obflringeret. Et nonPatriarcham folm, vermetiam cteros Gefnbsp;manorum Optimates muneribus obligaret,vt omnes dimittendamhancexp'nbsp;ditionem amp; in Germaniam continuo redeundum elfe,Henrico fuaderent,nii'nbsp;iora his Imperio Romano imminerc ngocia, neque pro Vngaris res Germ'nbsp;, nicas periclitari oportere dicerent, item alij ad reuocandum Henricum van*nbsp;commcntarentur.Nefuaquidem arte ac fpeGeyfafruftratus cft.PatriarchaA-quileienfis infomniorumaudoritate fiiaditamuniebat, quibus niGerraanuSnbsp;qum primum rcuocaretur exercitus, prfentaneuminterminabaturexitiunnbsp;Ne minore quideminduftria Germanis principibus diucrfacommentaextunbsp;debantur, nam in fequenti node incaftris cxcompofito feditionem fiifcitantnbsp;C)upfdam fubornant milites, qui clamore, fcutorumqj fragore exercitumnbsp;Gumueniant. Qimd vbi fadum eft, magnus hinc horror Imperatorcm ac vn*'nbsp;uerfos inceflit. Tumultus ingens editur, amp; in lucem vfquc paflim fluduatun-Mane autem coaifto fenatu,Imperator rem ad Patres refort,c de reuocado eX-*nbsp; creitu fententias rogat.Patriarcha, qui pr audoritate viri,primmfententiai^nbsp;dicere rogatus,ac ingenti pecunia corruptus erat,dceernit, exercitum ennunbsp;reucand,inuit milite nullo modo dimicandum.Hanc expeditionein exiW'nbsp;aufpicato fufceptam,Germanum Scy thico bello defatigatum, huiufee gtisl^'nbsp;ritatem abominari.Proindc ne, exorta feditione militari, Romanumpericlit^jnbsp;turimpei^imyComodius videri,fi ab Vngarico bello reuoeeturexercitus:q^nbsp;ni focehntjapprime verendum, ne externum bellum in domefticum transfer*'nbsp;tur.In Patriarchie fcntentiainpedibus iuere cteri procercs, qui pecunia qu''nbsp;que Geyfa coinquinati focrant.Cfar igitur fuorum confilio deceptus,nbsp;ta cxpdirionCjinGermaniain'fe recepit.Salomoni fc excufatdicens,reruing*^^nbsp;uifiiniarum necefiitte reuocari,ac inpofteru,quum tempus dabitur,auxiliiquot;nbsp;polliceri. Nunepotiusreifu,qumamicirationemhaben oportere. AtS*'nbsp;lomon vbi fc ab omnib; deftitutum confpicatur, magnadefperatione circ^'nbsp;ucntus,Pifonium venitjRoman gentis opus, quod quum munitifliniuefl^r/nbsp;bife tuto futurum rcbatur. Prtorianam ibi tantm legionem habebat, qn*nbsp;ac vrbemtutaripofi'et. Geyfapacatovbiqueregnopotitur,ac Magniisexe'nbsp; .gnomento didus. quum hue Salomonern fe recepiffo Ladifiaus accepn^ /nbsp;-haudinfeius patruelis infidiarum, nequaquam refpirandi tempus illidandunbsp;-e/fc cenfiiit, amp; ca vel maxime tempeftate, qua Germanis deftitutum audiu^^nbsp;.rat; Proinde Pifonium continuo obfidendum decernit, non vtfratrem adjnbsp;-trqmarcdigatjfed vt inffitumfraternamcharitatcmac ocium edoceat.Quei'^nbsp;-bifalumcft, ingens ex obfidione Salomon! adautftaeftdefperatio, vtpoteq ,nbsp;fubieiftos iure regiocoercere deberet, nunc ab eis contra ius amp; fas arctnJ*j^^ ,nbsp;obfideatLir. Quare quotidie fui milites cum oppidana manu, in certamei^ ;nbsp;dire, coiifcrerc cruentam pugnam, amp; defperatione fiepe vires fumere.tL gt;nbsp;amp; vtrunq; Ducemmutatis infignibus, amp;adulterinis armis in certainen qr*nbsp;doq; defeendere, amp; nunc ftrenui militis,nunc Imperatoris optiminbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'' -,
re.Sed illud quod inhac obtigit obfidione,qu dich, aliquotfolui filentio nequaquam prtcrmittendum.Ladifiau mcmorant mutatis arnus,nbsp;ridiefolum mnibus appropinquafle,veluti aliquid cxploraturu, Centra 1nbsp;clantibus cuntis,tanquam ad fingularc certamen prodiifle Salomonern,Qnbsp;pc qui non hominem agnofccbat,fed Ladiflai militem eftc arbitrabatur,nbsp;adeum veniifet, Diuino quodam ofteto deterritum, cueftigiopedem
/
-ocr page 263-DECADIS II. LIBER nil. ixj
Intcrrogantibus deinde militibus, Cur hoftem prxter inftitutum S)L audaciam luamautugiflet continuo refpondifle, Se non hominc,{cd Deos infcftos per-horruifle. Spelale duos Angelos,hoftis humero dciidentcs,qui candetibusnbsp;nteftis enlibus hominem propugnarcnt. Tali miraculo, co magis poft hac mi-litem reformidafle amp; obferuall'e ferunt. Item quicunq; milites,aut bello capti,nbsp;stut ab ingeti rerum caritate deinceps ad Ladiflaumperuenere, ad Salomonernnbsp;tuto remifli,amp; ne pro meritis quidem ac dignitate indonati,quare tantum gra-tapud hoftes promeruit,vtpro amico ac Ducecxoptatiflimo haberctur.Poftnbsp;hcquumSaluatoris noftnnatalitia appropinquafl'ent,hc inSaxardiaRexnbsp;^eyfa eelebranda curauit. Eum Defiderius Strigonienfts Metropolita, cu vni-uerfo Pontificum collegio,proccrumq5 manu fequutus,inter facrificandum denbsp;hatcrnaconcordia,de humanacharitate,itcmde publicapace ac ocio concio-nemhabuit,neq; fc,ncq; auditoribus indignam.Hacvfqueadco Regis animusnbsp;commotus,amp;r ita reftpilccre vifus eft, vt fpeiftante populo, lachrymabundus adnbsp;Metropolit pedes fe deiecerit,fuum fcelus ingenue profcflus:QuodSalomo-lgitim coronati regnum vfurparit,qud verum regem exegerit, qudiusnbsp;denique alienum occupant. Proindc fe pnitentia dulum publice polliceri,nbsp;^fiirpatum Salomon! rcgnum,vt ipfe tertiam regni partem,cum fufcepcacoro-lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducalis quondam iuris crat,Salomon duas, cum primario dia-
^inate poffideat, quemadmodum olim pollidebat, qu iuris regij efte folent. nac Geyfe refipilccntiaac dignationc, fpctatorum animi vfque adeo prge-tiente ltitia exhilarati funt,vt Diuinis Regem laudibus cxtollerent,verc Ma-gni cognomento dignum praedicarent, hunc patrem patri, ac pacis Vngaricx*nbsp;^uftoremmgeminarent. Legat! ad Salomonern extemplo creati, qui pacis acnbsp;reftitutionis conditiones dferrent. Qu fi placcrent,tunc ei fore integr Vn-garici regni recipere poteftatem. Legati mandata peragunt,refponfa referunc,nbsp;qudepropofitaconditione aliquiddcterrebant.Spe vtrinqi Oratores milli,nbsp;''ltr citrotjue conditiones vari tentat, nulla ramen reconcilia^jo fieri po-tuit, agitur de pace,Geyfa aduerfa valetudine correptus,quamuisnil an-^cquam vitadecederct,liac reconciliationc auidius aftcdtabat, impos tarnennbsp;deuderij,fcptimo calendis Mails,rebus humanis excedere coalus eft, defide-^^tus qu amp; deploratus ab omnibus, quando non minus virtutibus, qum or-Jiodoxafide prftabat.Corpus Vaciamdclatum,ac celeberrimofuncre in ba-'caDiu Virginis,quamexdificarat,fepultum eft. Annos tres regnauit, amp;:nbsp;Pfoao regj^j anno maxima Pannoniamfames inuafit. Filiam ( aiunt) Orho-
'{
*
/
* cnetorum Duci defponfafle, illius virtuteac nomine impulfiim. Accepe-^atenimi^unc Petri Vrfcoli fuilTe filium,qui primus vniuerfamfer Dalmati, ^Durni^ac Iftrioram,fuo dutu,Venct poteftati adiecerat,ac filiumin dc-mortui locum continuo fubrogatu,initoftatimmagiftratu,Adrienfes, qui Vc- nbsp;^ctorurnfines infeftabant, ad Lauretum inter Atliefis Padi oftia infigni cia-e luperalTe, fugafle Murcimirum Croaci regulum, quem alio nomine Hc-relimumScriptores plerique nominant. Mox Dalmatiam Liburniamquelu-traile: omnesqj populos ptre olim domitos nouo ifframento adegifle, vt innbsp;pofterum femper in fide manerct. Sed quum nulla folida in rbus humanis vi-Qeatur elfe flicitas, fcelerata Dominici Flabenici coniuratione circumuent,nbsp;^brafa^illi^arba in Grciam ocyfiim rclcgatum,amp; pauco pft tempore mor-
I
/ ______________ J______________J
i) j ^um fuifle perhibent. Poft funeratum honorific Geyfam,dc Rege eligendo
. tlaari rnrrirni-,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c.1_______ 1_______n____.
I*
/ ,
()
r
0
Io
Hgari cogitate cperunt.Et quamuis Salomonern legitimum Regem infini-mhaberent,qu tuto reuocare potuiflent,amp;: vt idfacerent, quotidie literis ac Pmcibus, amp; quandoq; largitionibus follicitarentur, nequaquam tarnen Ladif-auiu mente obliterate poterant. Nam quoties de regni comodo amp; falute con-mbant, nil fanliflimi Duels probitate ac fortitudine fuccurrebat optatius.nbsp;nanque iufticiam, pietatem, prudentiam, fortitudinem,amp; in primis fanti-b^oniameum fumma religione coniuntamemoria rcpctcbant.Qiiippe quemnbsp;arridtcmhuiufce feculi fortunam magnifacere, nec ambition! obnoxi,nbsp;t iiij
-ocr page 264-114 AN L B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
lie prauis libidinibs ftuantem ,fcd mortalia euhta faftigia conteninente,amp; perpetu caftitatis obferuantifliniumintellexerant. Accedebat anmi magninbsp;tdo, robur corporis indomituni, itemrerum verborumque conftantia, inau-dica popularnas,comitasquc,ac fuorum c terorum charitas inelabilis.Qu?nbsp;quidetn omnia tancam fi bi gratim conciliabat j vt nuncupatiffiniis hune vousnbsp;expeterent,amp; pronunciarent. Ne miraeulaquideni virij nieriiotia exeiderant, ,nbsp;neque fortiflmagefta,qu Ladillauni non folm imperio,fed Diuinis d'gnu .nbsp;lionoribusprftabat.Itemfuceendebat animos profuf bencfieentliberali*nbsp;tatisque memoria, quam obliuioninemo tradere poterat. Plerique hune vW-cum Vngaric pudiciti aflertorem,confugium miferorjjm j fanditatisexem' inbsp;plar,acfugentisliberatoremingeminabant,hmanor fficiorumhancvni- !nbsp;eamalij oflieinamprdieabant, mendieimiferialiberati, deprefliquieiusopc (nbsp;leuati fuerant, virgines raptu vmdieat, dotve donat, item boni illius tteh jnbsp;feruatijCterique ex Omni genere hominum,amp; ex vniuerfis ordiiiibus eius be'nbsp;neficiis afecti,ad regalia eomitia eerratim eonuenerejVthne ambicione^^n*'nbsp;menelatore vitro fuhr agi a reddert. Hortabtur ad hoc omnes maieftas alp^nbsp;6tus cum fumma venuftate coniunta. Item proceritas corporis ex membre'nbsp;rum confenfu valde fpedabiliSjCteros homines humerorum tenus prx alntU'nbsp;dine fupereminebat.Et indicendoiure, tanto temperamento vtebatur, vtiion^^|nbsp;minus iuftum,qummifericord reputaris,quare Plus ex cognomento diduS' . nbsp;Post a m ad ifta eomitia Pontifices, Optimates, amp; ex oppidis ac vilt;:*^nbsp;magiftratus omnis conuenere,Ladiflaum vno cfenfu regem declarant,amp;nbsp;tequamin eomitia defeendiflet,omnes regemconfalutarunt.Dignitatem han*'nbsp;obnixius recufantem,adurgcntifiimis precibus acciperecoegerunt.Haudqna'nbsp;quam enim eum fugiebat,quantaemlis,formidolof ac fluduantis huiufeer^'nbsp;gni gubernatio foret, quantique momcnti, publicam fubirc perfonam, quun*nbsp;inpriuatahoneft viuere videreturelTe difficillimum,amp;: tot populorumnbsp;tiumreddfrerationcm.Quinamp;cogitatioDiumimiriifteriijqudiuaniinoin' ;nbsp;fdrt,ab hoc publico remorabatur officio. Sed quumillud Platonicuni ven*' , j ,nbsp;ebat in mentem, nos non modo nobis, fed patri amp; amicisefle natos,derepn 1nbsp;bhcaquoque bene merericogitauit,vitus tdem precibus, fauftis regnihabe'nbsp;nas aufpiciis accepit, regio diademate coronari npermifit:quia Salomonen jnbsp;hue viuere intellexerat. Iniquumenimreputabatlcgitimi Regis vfurpare*'^nbsp;ronam, futuram fibi cum eo concordiam Iperabat, quam ex hac modefiianbsp;manaturamefl'e confidebat.Nec vnquam idinfigne fufeepit, quoufquefenbsp;tim hoc acciperc nonpoffe intellexin Plerique id ob contemptum huiuan^nbsp;glori fadum memorat.ad regni faftigium iam euedo,nihil profedo fuienbsp;quius,qum bafilicas fundare,incumbcre religioni, facerdotum collegs nbsp; de profpicere, ad Diuinumcultumexemplofuo alios inuitare,amp; nihil J lt;nbsp;vehementis, qum pictatem, cuius officia ne minima quidem ex parte nnbsp;ruit. At illud in Diuo Principe admirabile nimis eft hbit,qubdDiinegt;Jnbsp;tui, aegerendis rebus iuxt fatisfecit. Neque alterum alteri impedimcntofnjnbsp;quamuis vtrnque prftare, qum difficillimum reputetur. In primisnbsp;xeUmtnu ^^taoccafioncres Vngaricasamplificauit. Qil?^ioQeiidcm Dalmatian!^nbsp;mirm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perpetuoiute, regno Vngarorum adiecit. Eatempeftate Zelom*
Rex Dalmatis imperabat, cui Ladillai foror, vxor erat, vir fine liberis, coniugi regno,vitadecelfit.Reginavariisinimicoruminiuriisaffeda,amp;coenbsp;prcipu, qui ad tyrannidem afpirabant, potentiffimo fratre petit auxihn .nbsp;r^leriit Ladiflaus habito deledu eXercituparat,Dalmaticamquc eXpedicioiicn^ f 'nbsp;nitatis iure fufcipit,traiedo Drauo Valeriamvniuerfam, qu internbsp;uumque protenditur,in Dalmatas concitat, fororis inimicos continuo fun^jnbsp;fugatque.Occupata oppidarecipit.Pacatum denique regnum, quod breiiinbsp;lo recuperarat, integrum forori reftituit. At ilia liberorum orbitate labornbsp;quumnemmemhaberet,cui regnum quius legaret, fratri repente ncPnbsp;addixitjiuffitque deinceps Dalmatiamamp;: Croaciam vniuerfam, N ng^ric^^^jj
-ocr page 265-decadis IL LIBER 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xxj
onishabcri. Ex quo quidcni temporcDalmatis amp; Croacis Vngafi ihte inipc-Xarecpcrunt. Ad Salomoncnircucrtamur,qui ePifonio Romana, cooniaj allduas regno excurfationcs interminari vidcbatur. Omnes antiftitesprocc-rcsque Pannonia: nihil maiore follicitudine quotidie cogitabanr quam de rc-eonciliandis Principibus,e quorum cocordia pax perptua fperabatur. Necresnbsp;iftaconfici potuiil'et, nifi Ladillaum cum iuftitia turn pietas ingenita vicilfet.nbsp;Siquideni trucem ingenio,amp; animo inexorabilem Salomone intelligcbat.Ne-que prceribat illud,patrueli potius quam libi, nifi viri crudclitas amp; terocia in-uibuifletjrcgnum ha;rcditario iure competere. Maluit tandem fratern chari-inbsp;^itis,quam priuati commodi habere rationem.Hac igitur conditione fdus i-dum, amp; quarto regni fui anno, inita concordia, vt ea quotannis Salomon! Iti-pendia penderet,qu regiam addccerent dignitatem,adeundi ramen regni pOnbsp;^eftatecaterer j vnicus Vngari Ladiflaus imperaret.Pacis conditioncm Salo-^^onaccepit.vertunfratrem conftantc fore fcnlifl'ct,Ladillaumaiunt,regionbsp;^unerivltr celfurum, ducaliqs tantum dignitatc contentti omnino futuruminbsp;^edintercell'ere Proccres Potificumqj collegia, qui Salomonis reftitutioncmjnbsp;^andiflimiq; Regis abdicationem libi calamitolillimamforc rati, nullam regninbsp;Pirtitionem fieri palli funt,quin ctiam prius extrema fc quque fubituros pr-^icabant, qum pientiffimum fortilTimumq Regem amp;; c clo dat, ac propu- iatorein inuidilTunum dfrant.Ne ignorabant quidem,quanta Vngaris ma-uuininerenr, fi in fuiRegis manus forte reciderent. Inexorabilem eins ira-^^udiamintelligebant, quod mox rei exitus ofiendit. Reconciliatus nanquenbsp;d^tridirus Salomonis animus aliquantifper acquieuit,fed mox vindidl occa-/unent cocordianacluSjde parandisinlidiis cogitate cpit,quod an pro fub-lufpicione,malorumqi confiliis,an pro refurgente iracundia fccerit, haudnbsp;exploratuni habco. Illud tarnen omnibus apertum elfe dbet, virum im-Pcrandi cupidum ac regno exaftum, nihil impenlius, qum de recuperandanbsp;^guitare cogitate,amp;: non modo mconftantia: notam afpcrnari,veriwietiam vtnbsp;Q Phatur,a:quum amp; iniquum pro nihilo duccre,itemfas nefas fiepe connbsp;'ludere. Proinde Ladillai literis in Mofouicnfi agro colloquium exorat,nbsp;l^operpetuam inter fe concordiam vehementius confirment,fperans fub hocnbsp;P^cextu,eumpcr infidias facile circumuenturum. Ad flatUm diem adfu-^uniferecipitLadillaus. At is quum fub Diuinatutela foret,paucis poil dic-clandeftino admonetur internuncio j ctim Salomonc in colloquio fibi ca-^^bparatos fratre dolos cl'e fciat,quibus ni profpcxerit, mortis fibi periculnbsp;uiiuete lentict. Commoncfaflus ad hc Rex, pari arte cum Salomone cer-j Qum efle intellcxit. Quare poftquam ad colloquium peruentum eftj Ladif-j^us munitiore prlidio fretus,quod dilTimularat, deprehenfum in fraude Salonbsp;fuacaptumvidit,neminem profe-ts ?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ineufare poterat, amp; nifi impolta euftodia foret inhibi-
S)Ue confeifeendafiepe morte cogitalTct.Eius calamitarem,cli quoq; prodi-in n'^^'^^^runt-uam eodem anno tadam de clo Saluatoris cruc aiunt,qua lui Stephani bafilicaapud Albamcolcbatur.Captift igitur Salomon Vil'e-vtus olim regia fuerat, in quem coieflus eft:earccre,nonnbsp;ti J^^dandam dignitatcm,fed atrocitatemmollidam. Qqin folatij granbsp;odus adiedtus,Boconis olim filius,quifacinorumgrauirate,cafdempnasnbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fratrem Ladillaus plus quo fieuirc videbatur,
' nbsp;nbsp;1)fedaret,nunquam tarnen die noduqs Diuina oratio-
II
cefiabatjVtin fratern pietatis officium, clefti ope reftitut hominem in-cellflct, inducatumquefelubentiffim redegilfet. Ce regnum interturbaret alidu,public falutis gratia, ctiam inuitus carnbsp;^^g^l^utur.Sedqum Deo abominabilis fit ffaternadifcordia,idnbsp;quod^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diuus Stephanus in venerationc corporis,'
S quadraginta delitucrat, fuum numen indicaturus eflet^ niecliocre Ladiilao Rgi promendarum huiufccmodi reliquiarum de^
-ocr page 266-i.t6 ANT. B O NF IN II R E R. V N G A R. fiderium infpiriuit, vt pro nepotis beneficio DiuinoS fibi honoresnbsp;ret. Quare Patrum confulto, amp; edido Regis, triduo viris xquc ac mulicribu^nbsp;ieiunium indidum,amp; in delubris omnibus ledifterniai Item fupplicia apudo*nbsp;mnes aras,vt aliqua diuinitus fignadarentur,quibus omnipotentis Dei volu'nbsp;tatem intclligerent. Quarto die ad eius fepulchrum frequentiffimi cuener^nbsp;vt fubterraneo fornice fandiflimi Regis corpus expromeret,quod quuintei^'nbsp;taflent,lapis vi nulla amoueripotiit.Cfultavirgo mirfanditatis,qux in Sal'nbsp;uatoris cnobio affiduo verfabatur, refpodit, Eos fruftra niti, donee SalomoJnbsp;carcere liberetur. Ladiflaus oraculo Virginis aufcultans, cum continuo libef^'nbsp;riiubet,ieiunium quoque triduanum cum fupplicatiombus indicit.Q^bus r*'nbsp;t pcradis, quum in bafilicamcum vniuerfa Pontificum Proccrumque niati^nbsp;iterum couenifletjtadus lapis,qui fepulchrodiuinhxferat,facile amouerip3'nbsp;fuseft jamp;DiuiRegiseftrcliquiai DeSalomoniscaptiuitateBlondusHi'nbsp;ftoricuslonge aliter,ac rerum Vngaficarum veritas poftulatjfcriplifle viluse^nbsp;quum eor Annales nonperlcgerit.Nam anno decimonono Imperatorisnbsp;rici,qui fecundum Hericof urn ntimerum, qui Cfares creati funt ,Qj^rtus,l^'nbsp;cundum verb eor,quinnmd creati,fed Poiitificibusmax.coronatif^^nbsp;Tertius eft appellatus, magnam inter Gregorium Septimum Pontificeflinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
manum, amp; Imperatorem ipfum, difeordiam exarfiil'e refert. Q^ppe qui tra quumamp;s fas fmoni vitio percitus, Ecclefiaftica Diuina muncra jnbsp;nundabat, nec Pontificia admonitione correptus, hac prophana: auaritix 'nbsp;fe abftinerepoterat.Eodem quoque tempore fubdit,Vngaros SalomoneR^s*
fuo in carccrem coniedo,qucm Germanis refiftere nefeire dicerent, Hend^' indixifle bellum, contraillum maximasin Pannoniam copias induxifle.nbsp;quidem tempeftate, Agnes Imperatoris mater, adminiftratione abdicatajR*'nbsp;m vitam duxit. Seuerum Ptifice moxedidiimde Simoniapromulgatuinbsp;quo no fermone folum,verumetiam aquaamp; igni Simotiiacis interdidu. 02*^nbsp;amp; hac leg multi notati fuht Epifcpi,qui Imperatoris infani gratificarinbsp;erant.Conciiium quoque apudLateranum ab Epifeopiseft habitumpro^^ nbsp;frcquentiflimu,quo Guibertus Rauennas Metropolita,amp; magna LogobaT^^ ,nbsp;rum Epifeoporum manus, item Matildis fui fcculi gloria, amp; matronaru 'nbsp;ac Sifulphus Salerni Pnnceps,pr cteris cohuenere. In eo Robertusnbsp;dus Nortmannorum Princeps, qui c Gallia cum exercitu profedus inhabit'nbsp;Apuliam fugatis ex eaprouinciaGrcis Aphris, occuparat, qui inuitisnbsp;partem Italis vfurparant,amp;: mox Siciliam,exadis Aphris,fibi vendicarat,fr^^nbsp;que Rogrio dono dederat.Qutim Picenum quoque agrum,pontificixdb^nbsp;nis habitum nuper occuparecoepiftct, cum cteris Nortmannis anathci'^nbsp;nota fugillatus eft. Poft varias tandem infidias,feditioncs,acbclla,Robcgt;^j^ |
I'
' malorumconfcicntia percitus, adeamhumilitateredadus eft, vtfupple^4 b perpetui obfequij promiflione, pontificiamveniamirhplorarit. SeddehiSnbsp;dertus. Salomon igitur carcere emiflus, paucos cum Ladiflao Rege dies agnbsp;nam in folitum fuforcm iracundiamque fccidens, ad vlcifcendas initiriaSnbsp;mum aduertit.Etcum ftaternis,item antiftitum optimatumque cofilih cpnbsp;cibUs parumaudiret,diflitnulatafuga,miifionem petit. Diuerfus trahebatifnbsp;felix, amp; quern in Vngaros ac fratrem potentatum fufeitaret, ne facile qji* gnbsp;fuccurrebat. Si ad Henricum Imperatorem, quo fuo iure auxiliumnbsp;poterat, cfgiftet,eum partim Pontificio,partim Saxonico bello diftine^* jnbsp;fcrat. Cumuls ille SaXones, caefis ex fuis hominum quinque milibus gt;nbsp;clade fuperarit. E Chriftianis nemo fibi olferebatur, a quo magnam ope^^l^J'^nbsp;ratepotuiflet, quare ad pfophanos animtim adiccit. Illud enim contini^^^.^;.nbsp;curritjCuthefcum Chunnorumprincipem,Barbara manupotentilfimu^nbsp;num regni, ac Tranflyluani dominatus auidiifimu, ad hoc bell facile Wnbsp;pofte.Itaque Barbaricum clam auxilium exorat,quo fi in priftinamdigitic^j^^,nbsp;reftituipoflit,polJicetur,ac iuramento affirmat,fe Tranflyluanixregnuin ,nbsp;norum ditioni perpetuo concciTurum, accepturum quoque filiarain'j^^^^^j. i
-ocr page 267-DECADIS IL LIBER 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xi/
to
io
ktcrnumcum eofdus percuffurum. Barbaras inani fpc tradus, coda in-genti mulritudine, in Vngariam erumpit. In primis duo caftella adoriiur,quorum alteriOngjamp;alteri Borfua nomen erat. De Chunorum eruptione tumul-tus cxorirur, Ladillaus confeftimcogit exercitum, contendit in Barbaros. Vix rumori credere poterat,qui Salomonern cum Chunorum genre coniuraflc re-ferebat. Dcfperata tandc fraternafalute, continuais itineribns in hoitium ca-ftrapetuenitjcuratis corporibus,forti ita animo hoftem aggrcditur,vt dare ter-gacoados continuo fuderit, fugaritq;. Ex Chunis dena milia caefa, ex Vngarisnbsp;vixmille defidcrati. Guthcfcus cG Salomone clandeftinafibifuga falutc com-parauit. Rex clara potitus vidoria, cum ingenti prda rediit, fecit apud omncsnbsp;aras rem facra,amp; fupplicationes pro agendis Deo gratiis cclcbrat.Spolia tempos Dcorumaffixa,in vidorimonumtum Diuina ope comparat, Saluato-itercdades. Poftquam Salomon rem fententia minus profpere eueniflenbsp;^ognouit,mutato confilio,Chunorumvircs in inferiorem My ham,quam nuncnbsp;quot;^Igariam dicunt,fubinde conuertit.Sollicitat Thraciam,prdis amp; rapinis ve-omnia, proinde Nicephorum Conftantinopolitanum Imperatorem ad ar-^^hritauit. Itaque Grci cu tumultuario cxcrcitu,quando Chunorum latro-^^a tolerate non poterant, his occurrunt, obftantquc, fada pugnandi copia,nbsp;^fbaram multitudin tanto furore adoriuntur,vt in fugam verterint.Maximanbsp;^unorumpars cfa, cum Salomone pauci euafcre, qui dato tcrgo, ad Iftrumnbsp;^narunt. Q^od eo magis faccre cogcbantur, quo vchcmentius phalangemnbsp;^^cdonicam inftare tergo cum valido equitatu refpiciebant, timebant ad-^tim,ne antequamiftrum traiicercnt,ab hoftc circumuenirentur.Augcbat gt;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnitudinem fug difficultas, quando magna ex parte, qui cum Sa-
aufugerant,grauis armatur milites erant,quorum is ope diferimen e-''^Accedebat fpurciifimumitcr,hycmisque fa2uitia,qu niuis turbine lumi-P^pediebat,quareneque prxeedentes videre focios,neque expeditum iter ^ere Iicebat,ferebantur auij ac incerti,amp; tergo cominus inftabat li^ftis. Adnbsp;tandem oppidum peruetum eft, quod quum celerrime incolumita-^^gfatia occupaflent, confeftim Graeco milite occluduntur, vno die tantmnbsp;node curata ibi corpora, amp;redintegrat vires. Sed quum Salomon prre-j.j Pe lalutis,cum fociis loco euadere nullo modo poftet, potius pulchr mo-ijj.'l^^nifame perire ftatuit. In fequenti die, ex oppido inhoftes erupit, contranbsp;q[j^^ftinatisanimis obfiftere,circumuenirc vndiq;, ne manibus elaberentur,nbsp;aperire,proinde fxua caedes oriri. Quumvtrinq; multi ce-cqj. .^^^Salomon cum nonullis enfe fibi viam inuenit, amp; quum ad Iftrum cu-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;congelatum amnem pede traiecit.Mox citatiore curfu in proxi-
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recondiditjvbicontinuo focios curare corpora, equos pabula-
atq ^^^^^eiubet,ipfe depofito fcuto,veluti dudum rcuerfurus fecretum petit, ^ot fociorum oculis eripuit, nufquam vitra vifus eft. Hominem aiuntnbsp;tuq. ynbsp;nbsp;nbsp;agitatum, aftlatum D iuino fpiritu, amp; falutari pnitentia mox perci-
^ofttudines recepifte. Quum caftigantis Dei manum intellexiftet,no cedendo fe declinaftc, cumulatftTimasftieremopcenasexfol-ferociorem fe hominibus exhibuerat,eo mitiorem deinde fe pr-Deo, Suientcm in fefortunam deinde laudaft'e, reputafte fibi felicifli-tif^^^neunq; olimfubiuerar,aduerfitatem,ratum quemeunqj mundus odc-tt^ ^cre chariflimu. In folitudine delitefccnti mos erat,herbis ac pomis vl-hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fedare fame, corpus cilicio Sftibiedis quandoq; ferarumpel-
^^ab^^^^^,ficcis frodibus ledum fternerc,vincere fitim aqua: fomnum vigilia hyjjj Q-c captare : conficere perpetuo ieiunio corpus,ac die noduque in facrisnbsp;tj^ Diuina orationeverfari. O inefthbilem Saluatoris noftri benignita-Vpfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuerit,duriflima continuo corporapcrmollit,fapicntiam
^Pif falute dirigit, trahitqj. Nimirum Salomonis Regis nemo fatis re-admirari poteft, hominem animo elatiflimo, indomita iracundia, genere natum,collocatum in regali faftigio, verfatu femper in deliciis.
-ocr page 268-118
AN T. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
extemplo poftquani Diuinus eum fpintus inceflit, ingenitam vitro depofuifle fuperbiam. Pro trabea cilicium,pro purpureo ftrato frondes aridas, pro epulisnbsp;regalibus baccs ac glandes, pro Syrmico fxpe vino paluftrem aquam, amp; pwnbsp;frequenti ftipatoruni manu, commutafle folitudinem, in caque lalubriorennbsp;quietcm,quniin regno inuenifle.Nilftudiolus,qumhominu occurfum cobnbsp;loquiumque vitafte. Colomanni Regis tempore, femel tantum in Vngariavi*nbsp;fumperhibent, amp;eueftigio delituifle, nec vquam amplis apparuifle. AdpO'nbsp;ftremum in fyluis Iftrix degentem, in Deo obdormiuifle memorant, ac Pol5nbsp;fepultum. Matrem ver,ac vxorem in Agmondenli cnQbio,quod in Stiria hquot;nbsp;turn eft,vita deceftiflc,acreconditascfleferunt. Ladiflaus cumiamdiuniu*^'nbsp;tuum fuifle ratus, quum nufquam extarct, addefenfandum ab lioftili iP^*.^nbsp;regnumomnes ingeniineruos intenderat. Quando in dextera falutempubu'nbsp;cam fe ferre, comiflamque ftbi gentem omni lludio gubernandam elle inteu'*nbsp;gebat.Interea ccce iterum Chunorum furor crupit, amp; Copulcho Duce, Ct'^nbsp;filio,in Vngaria fuitur.Primo impetu hxc innumera multitudo ferocilfiniaJnbsp;auriferamque Tranflyluaniam inuadit, homines ac pecora iuxt abigit,nbsp;ftat omnia ferro ignique.Cui tantum immanitatis cft infitum, vt nullamnbsp;rum hominumque rationem habeat:dircptis rebus omnibus,populiSquciDnbsp;uitutem aftertis,in templa defxuit,fuccendit aras, nec diis hominibsve pa*^^/gt;)nbsp;PopulataTranflyluania, fuperatoque monte Carpathio(cui nimio falis auWnbsp;foftilisfrufu,nonmiurianomeneft inditum) extemplo in Bihoriefemagf^ nbsp;vbi Varadinum eft,properatur. Ad flumen, cui nunc Vnfoer cft nomenA^
* norumcaftralocata, aliquotibidiebus immoratum^ PfthxcTibifcum*^^ cere vifum eft,amp; in agfum,qucm Thocaydum vocant, hi caftra mouere,nbsp;citum deinde in treis partes diuidere vifum eft,vna amp; altera ad vaftanduHnbsp;nbsp;nbsp;
bulfem agrumdeftinatur, ad incurfandas Tibifci ripas tertiarelinquit^*^'; populatis igitur excompofitoregionibus, advicumquendamaqumvcc^nbsp;nere,quini Bechen appellant,vbi intolerabili prxda onufti,confeftinirc^nbsp;di confiliumineunr,gloriofc inter fe iadantes, Belligerdo venimus,amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)
do reuertamur.Ex immenfa prxdx magnitudine,qua nil maius ant fuct^-ditum,hc infolentia exorta, quando innumeralibcrorum matronarumH biliummultitudo captiuaabducebatur.Ladiflaus, qui inlllyrico tcageb^j^^nbsp;Sclauoni regnum forore legatum,amp;: ab ipfo ante propugnatum,ditimnbsp;garic adiecerat, quando longe aberat,his rebus prxfto adefle nonpoti^,^'^^,nbsp;vbi in Tranfiftriana Vngari parte edodus cft, fera gete omnia diripi,nbsp;iterproperat, celerem prxmittit cquitatum,cum cataphradisnbsp;que fubfequitur. Abeuntes Chunos, continuais itineribus ad Themcu^^^jnbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inm fliinin WirA irnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fn/lMc -/ri ' OO** gt;
mncmcohibet,qui traietoiam fluuio,fe tut in proprias fede redire nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. l
debant. Poftauam eb neruentum eranvndemifcrabilis oreda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(
debant. Poftquam eo peruentum erat,vnde miferabilis preda fpefariP^^jjji-aduocara concione,Ladiflaus exclamat: Heu miferabile fpedaculum/^ litones.Profpicitelongiflmumcaptiuorumagmen,vbipro fc quifque'^^nbsp;liberosque fuos longo fune obligatos,pedibus longuni ocyflimiternbsp;alt;ftos,amp; in mifcramfeftiitutemproperantes agnofeere poteft. ingentemnbsp;dite vlulatum,veftrorumque infantium vagitum,quimaterno collonbsp;tes,earum coaugeant vociferationes,amp; vna cum cis tergo refpiciunt,u^^^j/nbsp;fibi opem videant adhiberi.Spe:atc,quo pado alix, filiorum farcinag^
1 Inbsp;tnbsp;H
I
deiidunt, hoftiumque calcibus fufeitantur. Alix dolore ignaiiiam^^ j qum immaniter cerg vibicib.infcribtur.quis ad hu cocul isnbsp;nbsp;nbsp;j J
Procercs,ac liberos coniugesque vcftras paflim cum matribus ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
feruitia trahi tolcratis ? Proindemihipotius moriftatutum cft,qumabii (j/ ingenuis hoftiliter niatronis, amp;: ram ingenti liberoruni turba, in quibus 1^^^ j,)nbsp;mnis regni ita eft/urpiiTim viucrc.Mox lachrymarum profluuionbsp;braque iimul vexilla infcrn lubct, cten pan dolore perciti/ornfliniu nbsp;ne minore quidem animofubfequuntur.Chuni poftquani fc tergopcnbsp;ciunt,agmen fiftunc, feque in aciem inftrudanaredigunt. Acerrima
f'
DECADIS II. LIBER 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz^
l
pugnaconferitur,quando his timor,fuorum charitas, amp; indignatio captiuitatis illis animos obfirmabat. In confertiflimum fe praeliumRexingerit, amp; dum in-dulgetpietatij-neq; fibi parcit, neque penculavlla reformidat, cadunt princi-pio vtrinq; multi. Interea captinorum agmen properare iufliim, tergo fibi o-pem adelie profpetat,in adurgentes reludatur. Viri ac mulieres cum liberis -que fc expedite ftudent,foluunt reuimas mutua ope mantis,deponunt charif-inamatres pignora, vt fronte fuis opitulentur, quod vbi propere fa:um eft,nbsp;cum gratulatione voces edunt intenfiflimas. Infantes humi lam depofiti,vbi fenbsp;2 parentibus deftitui confpicantur, infolito fpedaculo perculfi, pari contentio-conuagiunt. Contra tergo viri paflim exclamant, iubent bono efl'e animOjnbsp;^lachrymas que ac fanguinem fundunt. Chuni in anguftias fe redatftos vi-lent, tergo grauiffime cxduntur, fronte impedimentis, amp; captiuo vel maxi-agmineprpediuntur, in quo matron cum pueris ac fenibtiS fronte, pawner luis viris,qui tergo inftabant, fortifiim fuccenturiari VidebantUr. Namnbsp;cnio grauati,pro vallo,difpanfis brachiis obftare, fiepe ad protegendam imbel-^ininultitudinem,pro clypeo corpus opponerci Mulieres quoque morfibusi acnbsp;Pngnis digladiari,rapere quandoque arma de manibus hoftium, audaCia ac fpenbsp;^^complet,pueri quoq; fubfequi,matrum exemplo tradi. Quare Chuni,nbsp;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terga dare cperunqpalantes fugiunt omnes,infequuntur V ngari.Quod
pientiflimo Rege vifum eft, corinuo exclamauit, Parcite humano fangUi-Pweite milites,fat cruoris hoftilis elfufum. Fugietem Capite multitudinem, i.^icirteadorthodoxamfidemanimumaduertere voluerlt,Deipopulumam-^ ^emus,quare nil Deo gratius,amp;i nobis falutarius facerepoterimus. Defer- 4nbsp;tn r verbis ira militum,quiconque fuperfuerant ex Chunis capti,vnus tannbsp;^ieruus,qui Efeenibus dittos eft, velutimemorandcladisnuncius euafinnbsp;pricftantioribus, initio pugn occubuit. Parta viloria, Vnga-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;captiuitatis agmen, in libertatem du dum aflertum conuola-
ti r * viuiMia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttipviiuviaiiu v.a.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vaptij Viiu^ LiUX
p^ieruus,qui Efeenibus didus eft, velutimemorand cladisnuncius euafit* ^OBhIz^L.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! -rxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; r* .nbsp;nbsp;nbsp;-r
j-j gt; '^VUiUprxltaUUUilUU3,uiiuujai^ult;LuvvuuuiL. X uxtrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V Xlgd-
iint R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agmen, in libertatem dudum aflertum conuola-
' nbsp;nbsp;ftin *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quifque fuos, amp; non tam nomine, qum voce agnofCejjaritUr o-
' ii hR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infperat falutis :
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11. ^^QUnniiflk.,...z.;.-z..-;c .
QL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X - jv*V Xamp;U.XIXlt;XXX11gt;lt;1VXO VAJ/V*. fcW*/ |/*v Wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X|.A Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..i T h/x
' l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;congratulationi fatis aliquantifper fadum eft, fubito regis editto
,(
11
-'quot;U viLi \*gt;XXU.lXUi UXXX ^W|^U.XX VzW^xxxxn a.xz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w vxcxxvx xxxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXIV/X LXj
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufticio, Copulchi Ducis, ac cterorum interitum de-
' herj f nbsp;nbsp;fluum innumeram fuorum manum captiuam apud Vngarum deti-
eodemqs bello amp;. Ducis mortemvlcifcendm, amp;eam fer- 1 txi- .^^^^^candam decreuere, itaq; copias inftaurant j amp; ad redintegrandura fofficitant.Pro virili parte vndiq; uxilia contrahunr,nbsp;hAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Hamaxobios amp;: Rutenos in Pannoniam ciere conantur. Poft
nbsp;nbsp;Uin *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quifque fuos, amp; non tarn nomine, qum voce agnofCejjaritUr o-
' ,| ij n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infperat falutis ac tarn lachrymofa congratulatio mox eXorta, vt
' Siioque humanitatis expertes pio fpedaculo collachrymarent Atv bi pu
dfis indidse, celebrata ledifternia, amp; apod omnes aras omnipo-Tli ^^ograti pafiim ad,amp; in perpetuum infignis vidori monumentum, hodiernum vfquediem, aclarainfidelium cde Paganusnbsp;puki-'^'^^^ntus eft. Chunorum populi cognita ab eo,qui euaferat ftrage fiioru,
jp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*) xxxwivuv lUXVlbiV 5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxxv-xxx xzuvx.;^ exv-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xwx wx vxxxx xxxxvx XXXXXA
- . quum innumeram fuorum manum captiuam apud Vngarum deti-
lj uus, namaxoDios lt;x rvutenos in rannoniamciereconantur. roit
r
I'
V
J' ei'
zx **r''*^*^***' iiiiiuumui^ciiauinciicanirmai,acreinieu:anoiauiic qum pedem retro ferrent gt; eueftigio belli diem indicunt.nbsp;P^ltnm R ey rnn n in* rirl 11 Z'z-fc/vienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i#-rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zl Z* r nzii-rzi t-iT^i -1 z-irtl 1
(f
L^iflaum mittunt, quibus rnadata dedere,vt Regem captiuos iubcant, aut recufanti fubindc bellum indicant,lt;iiemq-, pugn ptfti-Ladiflai Confpedum vcniflntjex mandat captiuos infolen-^viftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nulla prreuerentia vfi. Adiiciunt contumelias, amp; non veluti
cap^icios expfcnt. Qinamp; hos continuo di-futilia Rex verba fubrifit. Ne imperiofa quidera 0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nddecere vidos: tune vel maxime j quum benigU Vidorc
(* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod magni momenti efte videatur* Commmort item
nullo Pannonum bello laCefiti, iam tetti Vngariam 1 'Ufcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plus qum hoftili, homines ac peCora abegerint- Proindc
fuperbix nihil indulgendum elfe affirmt, ac te infedahos abire
Rex munitiffim cogit equitatum,oppidatimamp;pagatimhomi-i^at. Ad regni fines qum ocyffim contendit,vc ante diem hoftibus oc-u
-ocr page 270-150 ANT. B o NF I NU R ER. VNGAR. currat,nve hos rcgnum ingredi patiatur.Contr adprftitutumillidiemcumnbsp;innumera multitudine adfuere,haud procul ab Iftri ripa fabbato die excompo-lito pugnam ineunt,amp;: cm collatis vcrinq; gnis, obftinatiirimis etiamani-mis pugnarent,nihil rune Ladillao occurrit antiquius,quani cum eorum Ducenbsp;lngulari bello certare. Qiyre dcclinato plerifque congreflu, pal'im Chuno-rum Regem inquirit, vlquequaquc difeurfans, Acum, Acuni ingeminat.nbsp;ille peculiare prlium detrcftarc non aufus, extemplo adfuit. Inito congreflu,nbsp;amp; tentatis Ladillai viribus ira animo concidit, vt adprimumfecuris iduraca-pire nutarit,amp; adico mox enfe trans foi fus expicarit. Spetara Ducis Acimof-tCjChuni animo confternati,inftantibus Vngaris terga dare coafi funt.Palan- nbsp;tes deinde fugiunc,pallmquc cduntur,ininflentilfimam Rex Barbariaind'nbsp;queadeo fuiit, vc paucos captiuos fccerit. Ne minus quidc fuorum ferociainbsp;in holies, prter morcm fuire permilit ne vlteris Chunico bello vexareWfnbsp;Vngaria. Ad poftrem infigni vidoria potitus, opima diuo patri Stephane fp* 'nbsp;lia retulitjCumulatillmas Deo gratis indiris fupplicationibus exfoluit.nbsp;igitur Ladillai tempore vltimaChunorumeruptio fuit, quamuis rgnante Si*nbsp;lomone,amp; vigente adhuc fraternaconcordia,hc,gens (vt eodem loco fchp^'nbsp;mus) magnumquoque Vngari detrimentum intulerit. Tune enim traied^nbsp;Tranfl'yluania,ac fuperatis montibus Carpathiis in Bihorienfem vfque agnU.;nbsp;vbi Varadinum cil, ab his late difeurfum amp; populatumfuit. Quo quiderntca^nbsp;pore ingenuam virginem quodam Chunorum principe raptam, Diuol^^'nbsp;ge liberatam, fupra late rctulimus. Poil Chunorum igitur llragem Roxa'
lt; rumbellumexortumell, quosRutenos nunc appellant. Regionemverol^ xiam dicunt. Roxolanos Latini frequentius nommant. Ladillausautenia'^^nbsp;tis Chunis,Rutenos aggreditur,quando cos in fe Chunos fufcitalTe, niilifl^nbsp;xilia,ac hominibus commeatibusq; iam ter bellum fouille nouerat. At ilA^^^nbsp;liori conlilio freti, non armis, fed obfequioinuidilhmum Principemfup^f^ )nbsp;dum ccgfucrunt. Neconfilioquidcmfuofallifunc,nam quum fupplices^Mnbsp;adiuil'cntjingenueqj culpamfatertur,amp;: imperata fc cunla faduros pI^^Ll
....VZLAAAXAk./ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.AWXXnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KZ l-'XW U4-X 1X X U. 1W X i X J XIJ U. IXI X XXlXVi^ VXXX
dum ccgfucrunt. Neconlilioquidcmfuofallifunc,nam quum fupplic^^^ ..
ciperentjipfcconfellim errata rcmifit,amp; dementi ira animo omnes cll,vt non tam vi qum pietate hollem fibi perpetuo cociliarit. Polonicui^nbsp;inde bellum exarlit,quia cum R Uten is amp; Chunis in Vngaros coniurallcr^^|nbsp;crat. Nam fine magnis auxiliis,Chunitotiens in Vngarosbelluminltai'f^nbsp;nequaquam potuilcnt. Ladillaus igitur, quum hollem potius audacia,*!^ nbsp;cundatione deterrendum ellecenfercr, poil cfos ad intcrnccionen)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjp
amp; acceptes in deditionem Rutcnos,in Polonos fe conuertit,quos ncqjf^^^jf, tu do fanguinis, ncq; vtus amiciria, neque vicinitatis iura in officio retintnbsp;Iam Sarmati fines penctrarat, quum Polonorum occurrit exercitus,aflfl^jf(nbsp;diu acerrim pugnatumell,amp; vtrinque multi cecidere.Polonica tandcoinbsp;inclinatur, inllat vehementius crefeente fpe Vngarus. Sed quum in 'nbsp;funderetur hollis, illius impetus vitra remorari non potuit, fugientein'^^^ ,1nbsp;quaque cdit, fugatquc, amp; c vilori fuccelTu tantum animi vifloracccpnbsp;quoufque GraccouiAi, Gracco Romano ciue conditam,amp;Polonotinbsp;giam non peruenerit, nufquam pedem filiere volucrit. At vbiadmetrp^,,)!nbsp;pcruentumell,Ladillausvrbemacerrimaobfidionecircumuenit(eaninbsp;fiuuius influit,qui Scy thiam Sannatiamqj Germania plan diftermin^^*- nbsp;maticumqj Oceanum dcfcrturjiam in tertium menfem prorogatur obi^nbsp;magna fames , amp;;rcrum fer omnium egellas iuxt obfell'os amp; oblid^^^^nbsp;cel t. Corn mentum verb nouum inuenit ingeniofa neceffitas. Intenip^^^ijVrnbsp;de,Regis cdido,quifq; miles ocream galcamve effoll'a terra complta nbsp;bis mniaconferre iubetur.quod vbi falumeft,congell terrae mox*^^jjjjj^nbsp;haud mcdiocriscxfurgit,qucm farina qum primmRcx afpergi iube^^^^ j,,*nbsp;fcentedie,oppidani editiffimum farin mont ante muros arcisnbsp;Ilium cmeatibus inuidcnt,ac pariter admirantur,vrban commiferao^^^^nbsp;piam.Public moxfalutisconfiliumineuntjfe.cibariorum egenos,
DECADIS II. LIBER IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;231
Ho
Jo
ffiarcdados,Iongamhoftium obfidioncm,qui re frumentaria diutiflm fe mu-niucrant,vitra tolcrare non pofl'e, immo tanta ianifanie laborare, vt vix in ho-ram rcliftere liceat, quare in fequenti die fefe cum arcc dedunt. Rex caftigata aliquantulum eorum peruicacia,poft humilcm dcditionem,ius omne cum ci-uitate rcftituitjin pofterum admonuit, ne contempto amplius amicitije iure j innbsp;yngaros quicquammolirentur, quodfc faduros omnes recepere. Deincepsnbsp;inBocmiam dcclinatumiter, vbi quum aliquot infeftos habueritolimlibi populos, exada iniuriarum vltione, multisqj in captiuitatcm aflcrtisj cum dexter-rinio vbique eiufdem fortun tenore,veluti glorioliflimus victor in Vngariamnbsp;cum ditato iamexercitu ferecepit. Quum polt tot bella, fe in ocium reuocal-Bihorienfi agro inter venandum clelli admonctur internuncio gt; vt adnbsp;'-hryumfiuuiumDiu Virginibafilicam dicaret, eamq; adiedo populo mu-^*i^ct,quem locum magn Matri gratiflimum futurum elfe lignificabat. Diui-^aftatim mandata prilitit, magnificentiflmamdcm erexit, eiq; Pontilicemnbsp;P^fecit,oppidum fundauit,Varadinumque iuflitappellari. Pontiriciam demnbsp;uiplifliina donatione,Diuini cultus gratia,cxornauit. Quum Htnricifummi-Pontificis difcordiam Gcrmani iniquo animo colerarent, eum ad capeffennbsp;Romanum imperium multisetiamprccibus inuitarunt, quern quum ob-recufantcm inuenill'ent,Rodulphum declararunt, Saxoni princi-Nihil auidius anhelabat, quam expcditionis Hierofolymitan prfectu-^^,vt pro eins Deinumine fanguinceffunderet, qui multo nos cruore a mor-/cdemit.Eius fepulchrum, cteraq; dclubra fda Saracenorum genre vin-qui inprophanos vfus ilia redegerant, ratus Saluatori fuo nihil hac ex-f iitione futurum antiquius. Augebat fpem iam rumor cliufus, Petru eremi-,nbsp;^jGallica genre natum,ac mira vit probitate prditum, fanda peregrina-^Uereucrfum, Diui Petri iuflii non modo VrbanumPontiHcem, led Gallos',nbsp;upanos, ac Germanos monuilTe, Palflinam, amp; Auguftiliima ilia loca, vbinbsp;, ^atormundiamp;natus Si: mortuus cft,omnino a Sar^cenis afl'erenda. Nec vl-. erandum, ilia facraria vbiq; Chriftianus quifque facinorfii^nus facilenbsp;/putur,prophanis quotidie piaculis incftari.Qimndo ingenu,qu pcregrcnbsp;^niuntjinatron nefandis ibi concubitibus fdarcntur,contr viri, autinau-^iscruciatibusorthodoxam fidemabnegarc cogerentur,autlatrociniis acc-afficerentur. Proinde Petrum Apoltolorumprincipemiubere Gallos,nbsp; rnaanos hanc continuo expeditionem fufcipere,Terram,quam fandam vo-^Mfodaferuitute vindicate. Qtiinamp; Vrbanum,Petri eremit verbis admo*nbsp;Montemclarum in Aluernis frequentiirunamnbsp;^^^cfynodum, cundis qui aderantPrincipibus, vchcmentilima quadamnbsp;endi copia, fufcipiendam banc fandilTimam expeditionem perfuahlfe. Go-j bcdum,Euftachiurh,amp;Balduinum,prftantiflimo Bolimorumgencre na-^jBonoinai Gallic rcgulos,iccm Podienfem Antiftitcm,Raymundum -o- uij Coniirem, prterea Hugonem Magnum, Philippi Gallorum Regis fra-U,duos Robertos,alterumNormandix,alterum Fldri Principem, amp;Ste-P ynum denique Carnoti rcgulum, fndiflima: vitro militi nomina dedTe.nbsp;^gt;namp;trcCentahominum milia,promulgato bello,d#pofitatoga,fumpliire fa-dextrumquehumerum figno crucis infcriphlfe ,quod annoodogefimo- 1084nbsp;^rto fupramillefimum plerique contigifl'c memorant. Ac eodem quoq; temnbsp;P Jcjmpcdiend huius expcditionis gratia, Henricum ferunt, Roberto Flan-ad bellum indixilTc. Ad Ladiflaum,falutari hac gloria fuccenfum,amp;nbsp;odrogum oppidum Pafchaliafcftacelebrantem, eccc ex Gallia, Hifpania,nbsp;Penbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QninetiamGuiliclmumGallorumRegisfratrem,
O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mififfe Pannonici referunt Annales, quiprx cx-
j|?^y^cgem inftantiflim orabant,vt ctim Ptificiaaudoritate,ac populi Chri-J^iiulfu,pro alTerendo a Saracenorum poteftate Saluatons noftri Icpulchro, ^^cfufccpcrint expeditionem,dclcgatam facrofandi exercitus prxteduram^nbsp;Bubernationem libenter acciperet.Neque facrarum Icgionum reeufaretim
ij
-ocr page 272-idus dominatu cxattus,ad auunculum edugitjColang^ plorar auxilium, paternarnqs fidem, amp;:antiqua benci'^ jnbsp;^'.11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w 1 ^11-
xji ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. pcrium, quse inexpiabiles infidelitatis iniurias funt vltur. Rex pluribuseX-rari non permilit, lefu Chrifto optinio maximo, quod tam prclarum facinusnbsp;fue plebis Optimatibus infpirarit, deinde Chriftianorum potentacibus, velhis .nbsp;maxime, qui legationis officio gloriobffimam prxfeluram detulerint, gratiasnbsp;egic. Sacram expeditionemlaudauit, ac demum hilari fortique animo iaudibnbsp;fimum accepit imperium,legatos honorificc tratatos, amp; ample donates remi-lit. In illis item folennibus,cunlis Vngari Antifticibus Optimatibusqjjle^^' Inbsp;peditionem Hierofolymitana co anno perfedurum lignificauit.Qu^are omnesnbsp;amplcxatuSjCommendata Regni falute,triftes lachrymabundosq, dimibt.De- nbsp;inde adConradum BoemorumDucem,Othonisfilium,Iuumquc Ibrotcne-potcm,cxtemplo tabellarium mittit, quidelatum fibi Hicrofolymitanx expe-ditionis imperium iignificaretjiubcretqs iuuenemfc militi accingere,coniponbsp;ncre domum, excrcitum ad vlcifccndas Saluatoris iniurias pro fua virilicpi'nbsp;rare. Lubentiffimo animo imperata fufeipit nepos, ad ftatum fe diem adfutU'nbsp;rum pollicetur,falutariexpeditionc admodum exhilaratus. Dum pcregrino'^'nbsp;terque bcllo fe accingit, ecce Sentapolux, qui ardaiuuenem confanguiniwi^nbsp;tangebatjjConradi Ducis nomine, ac intempefta node Pragam adit, capifiu^'nbsp;Poftcro die coniuratis honorificc fufceptus,faucnte Pontifice Pragefi, tyr*'^^'nbsp;nidem occupt. Conradus dominatu cxadus,ad auunculum effugitjCoiangui',)!nbsp;nci facinus enarrat,implort auxilium, paternarnqs fidem, amp;:antiqua benehei^nbsp;mcmorat. At Rex meritorum Othonis haudquaquam immemor,no mod^ai^'nbsp;xiliares copias, fed pro reftituendo nepote, fc amp; Impcratorem amp; militeiufi^^nbsp;pollicetur,excrcitumigitur continuo cogi iubet, amp; validiffimumparat equ*^^'nbsp;W turn. Quin amp; alios ex fratre Geyfanepotes duos, bello fe accingere prxeip^nbsp;quorum alteri Colomanno,Almo verb alterinomenerat. Almum Coloniii**nbsp;jnagis amabat,quando ilium multi fanguinis efFuforem, contra verb hunt'J^' ;nbsp;tiorcm fapientia fua fore profpexerat.Quare Colomannumfaccrdotiodenbsp;narat, vt dirum religionemitefeeret ingenium, amp;confilio motus Agrien^^*nbsp;Epifcoptgn dcclarauit. Quod vbi nepoti fignificatum eft, in fequenti nod^*'.nbsp;Poloniam cft'ugit, ingenitafcrocia dudus, ncquevctcrumreturn ignarus,?^ nbsp;tremamp;auum Polonis olim honorificc exceptes. Plerique iuuenem nob^ ,nbsp;fequuti, quorum principes Marcumamp; Vgram memorant. Colomannifu^^'nbsp;ini quo animo Rex tulit, improbitatem indolis abominatus. Comparatist*'quot;nbsp;dem copiis,in Boemiam cotendit. Vix fines attigerat, ecce cum morbusin'^quot;nbsp;fit,amp; languor ingens. Qiyre Principes Antiftitesque omnes confeftim i'pP*'quot;nbsp;rat accirijVt rebus confulat Vngaricis,amp; antequamhumanis excedat, de itiquot;''nbsp;ro Rcge difponat.ItemadColomannum^Marcellum Presbyrerummagn^^jnbsp;ditatc prditum, amp; Petrum Comitem oratores mittit j qui fuo nomine entnbsp;Polonia rcuocent.Increbrefcente deinde gritudine,conuocatis optimatib^;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Almum mitiore ingenio, ac ptftanriore indole adolefcentem regno fibi i
ccdcrc iubet. Mox ex teftamento quascunqucapudeumbonacompertaln -, omnia bafilicis cnobiisqj facrislcgat, nullam in Vngariadem benefice .nbsp;fu reliquit expertem. Poftero die Rex ille fandiffimus, omnium populotnbsp;I o 5 y. iudiciohabitus,anno i3iutisnonagefimoquinto fupramillefimum,tertio c^nbsp;das Auguftas,anno verb regni fui vndcuiccno,inDomino obdormiuit.Si^ /nbsp;beris aliqui deceffifle ferunt, neque an ne vxorem duxerit, fatis conftnf)nbsp;quod exEpitaphio quodam fepultur inferipto ad Vifprinienfem bafifi Jnbsp;in quam antiftes quidam Gefla amp; Olhait reginarum ofta congeffit,Epigi'tU'0nbsp;tale eft : Ladiflai, fandiffimorum Pannoni regum confortum hie offi ;nbsp;feunt. Quod ego hand difficulter crediderim, quum Pyrifeam Ladifiai fib' Inbsp;Vt in Seundi Stephani geftis rcfcrctur,amp; ConftantinopolitanoImperat^.^nbsp;matrimonio collocatam, eorum Annales plane tradant, nomen Imperat^nbsp;prartermittunt, quern Emmanucicm fuift'e puto. Corpus Varadini honf'^.
Aim-M. centiffimis exequiis fcpultum eft. Almus autem bona fimplicitate natu minor, Colomanno c Poloniaredeunti regnoceffit, neprimogenftnbsp;fratt^ j
-ocr page 273-DECADIS II. LIBER HIT
135
fratremiure defraudare videretur. Promulgato diui Regis inrcrirn,tantus vni-uerfam Vngariam planlus inuafit, vt ne minimum quidem pagum inucneris, quinonafliduoplanlurefonaret.Alij Patrempatri,pientifllmumRegemin-geminare alij,pars vnicum regni feruacorcm) propugnatorcmque fortillimuinnbsp;exclamarCjplerique Parentem pauperum, multi lantliflimum Principe, amp; vir-ginitatis aflertore dicere, fauftiflimis omnes cognominationibus certatim ex-tollere. Nemo autem pro dignitate laudare. Omnes in pulla veftc, deiniflaVenbsp;barba Regem optimum ac pientiiTimum annos treis deploratunt, Qmes cho-reisacludis, amp; lilentiuin cantibus amp; citharcedisinditum. Quifque libi vitronbsp;10 fefttuitateminhibuit,ac interditipafllmioci.Quem principem amiferint,fubnbsp;fequuta miracula oftenderunt. Qmbus enim lacri corporis cuftodia delegatanbsp;fueratjdum Varadinum iter faciunt, corpusque deuehunt, quum laborc, turnnbsp;affiduo mrore defatigatosaltillimus eos fomnus inuafit, plus tequo dorminbsp;ttir,quin amp; ad tertiam vfque dici horam ftertitur. Currus, cui corpus eius fiic-tat impofitum,finc lumcntis, qu duduin pabuiatum cmifla fuerant, per fe ci-tatus, creditum libi pondus rcub Varadinum eifert, tamrapidis vitro rotisnbsp;propetat, vt ab expergefalis cuftodibus nunquam aflequeretur, nec vfquainnbsp;remorari potuit,doncc ibi conftitit, vbi Ladillai nuiuen fibi fepulchrum opta-rat. Infuper inter fcpeliedum,quum vnus ex omnibus male id olcrc dicerct, in*nbsp;crepantibus cteris,quifuauiflimamodorisfragrantilcnriebant, os illiin tcr-garepente retortum,ac humcris vfque adco mentum inha:fir,vt nullo medo a-iiaoueripofletjfedrcpentinacorreptus pnitcutia continuo exclamait, Pec-^auiinfantilfimu Principcm,acDeocharifl'imum,amp;:execrabilimaleloqucnnbsp;fiapium numen violaui,proinde fnde Ladifiae,miferere mei. Deinde iepul-ebtum fupplex veneratus, iratum fibi numen conciliauit, mentum, quod hu-nieroinhferat,non fine obdudacicatrice auelli potuit. Nec dfunt, qui rfrant cubicularium. Rep-em ad Doftes rempli prftolantem* ac nimio mor t-
I
Z34 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
caro fuitjVbi neque ofta,neque neruos cernere erat : vix parentes pro iilio vota fufeeperant, ciiin pedibus ac manibus conualuift'e norunt. Sed de fanftl*' mo Rege balenus.
R E R V M VNGARICARVM DEA-DIS SECVND LIBER V.
3 E F V N c T O Ladiftao, Colomannus rite fucceffit, fed quomoHo pifeopum, fratribus vnicum fuperfuiife, amp; ne regn rcgialb^fnbsp;fu,amp; permittente fummo Pontifice,adactum referunt, fe facerdo-
id accident,diuerfa eft opinio.Hune aliqui Varadienfem fuiflcE' 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(
pedcftitutum,in alienam poteftateni concedcret,optiinaiuniiur fu,amp; permittente funnno Pontifice,adactuni referunt, fe facerdo'nbsp;tia dignitateabdicafle, ac regiam obiuifle poteftatem, ne regnumfuaptenatU' jnbsp;ra flutuantiflhnumijhac potiffiminn occallonc iret pcrdituin. Atque abnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
ris idcirco Kcnucs Caman appellatum, quia canonicarum horarumlibruP* Epifeoporum more gcftarct. Alij contra (amp; vcriiimilis)prodidcre,ColoniaJgt;'nbsp;num audita diui patrui morte, Polonia continuo rediifle, cedente Almo*^*^^nbsp;fuiiTc coronatum, ac Ducatumfratri vitro concciTiiTe, quo tertiamregnip^'nbsp;tem iibi comparabat. Is animi potius quain corporis dotibus pollens, afp^*-. Jnbsp;turpi fuit amp; monllrofo : quippc cuiliifpida amp; pilola membra, neque 'nbsp;confcnticntia,baudmcdiocrem corporis contemptum afferebant. Acced^Dnbsp;linguablefa, quagrati conciliatrice ncquaquamprofper vtipotuit,amp;S^nbsp;bus pelorc prominens,itcm claudum ferunt, ac parum iibi quam fortd^nbsp;fuifl'e naturam. At detrimenta corporis refariit animus, liquidem callidusnbsp;ilutus erac, cui docile ac verfatilc fuit ingenium. Verm in homine libido p^nbsp;tius,qum ratio dominari. Animus crudelitate magis, qum humanitatenbsp;ctari. Prtercadiincilis,morofus, fufpicionibusac frori nimis obnoxius*^,nbsp;tatem pi^um colere, amp; multo minus inuidia carcre. Qu quidem viti^ jnbsp;dus delitefcere nequiucre. lam dudum inGermaniam fama dilfundi^^'^,j' jrnbsp;mox per Gallias paflimvagatur, Ladiila Hierofolymitan expeditionisp nbsp;fctum vita dcccfliil'e, Colomannum exfratre ncpotcmcifubrogatunb^j^^,nbsp;uerfum in obfequio teuere regn, item diuitiis amp; copiis que poliere.nbsp;obrem ne mediocris quidem triftitia regulorum omnium animos inceiE^^j.nbsp;quidem in Palftino bello fandiflimum fortiflimumque Imperatoreini^nbsp;iiile reputabant. Vnicum bis leuame fuccurrebat,CoIomanni nepotisnbsp;ria, quein patrui fui probitate ac magnitudinc animi non degenerateIp^.^-,nbsp;bant. Jtaque oratores ad eum mittunt,bisque mandata dant,vt in prinibnbsp;ti officio fungantur. Communcm c Ladiilai morte dolorem iam con^^Fnbsp;rfrant,atque iuuenem confolcntur. Poft bc pro regia dignitate,nbsp;per iniucrit, ex more congratulentur, omneisque vires auxilia defer^d-'^jj.nbsp;poftrcmum exorent, vt dclatum tot Principum nomine, facrolantonbsp;tionis impcrium,quod Ladiflao paulo ante contulerant, lubenter accipi^^ nbsp;bantur cnim iuuenem^quantum in fe litum erat, illins veftigia iniitatuf'^nbsp;non minus nominis quamrcgni bredem fore. Scdlong aliter atqu^nbsp;rant,res accidit. Nam quumlegatiin Vngariam veniil'ent,amp;madaraexpj^^jp^nbsp;fent,nibil impetrarunt, Quinetiam ftatim,vbi ante Regem conftiterc, P jnbsp;faufta eius prfcntia diffiii,fc re infefta abiruros arbitrt! funt, neqjnbsp;cidit) quicqu boni dulu amp; aufpiciis eins fieri pofte credidere : rati,v nnbsp;pore,ita animo, bunc Ladiftao multo inferiorem futurum. Illenbsp;impedimenta caufatuSjobftinatiffim dclatumiibimunus reeufauir. .^pijnbsp;tant glori renciare puduit,nullis expeditionem copiis adiuuit. jJ inbsp;( vt paulo infr rcferctur ) cos bofpitio tranfituque probibuit,velutihojnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
vind'icandumfepulcbrum, fed populdam Afiamprofcuros peregre^Jj.ppii' retur. At Principes fpe fuafruftrati,ncquaquam proprer hoc animonbsp;tur. Copias innumerabiles,amp;: qucunque bello funt vfui,comparant-
-ocr page 275-D E C A D i S II. LIBER V.
10
JO Qem omnes,amp;: ad Nicomediaiii copias coniunxerc. Q^iod vbi fadtum eft, Ni-ceaiivnito confenfuobfidentjBithynie mctropolim,qu ab initio Anngonia, I Antigono Philippi filio, deinde Nicea, Lyfimaclii coniuge fuit appellata.
per Italian!,per Pannonias Thraciamqj alij in Afiam contendere. N Petrus e-remita,expcditionis autor,cuin Balduino fratribus per Germanos,Vngaros ac Thraces Conftantinopolim peruenire nititur. Epilcopus autem Podienlis,nbsp;Hugo, Magnus, Raymundus amp; Stephanus,fupcratis AIpibus,in Italiam ad Ronbsp;manum Pontificem conucnere.Mox tripartite) profedli, pars vna Barium,Bru-dufium altcra,tertia Hydruntum abiere. Boemundus Guifehardi filius,pari a-more gloria: traclus, fc cum validiflimo equitatu his focium addit. Coloman-nus quLun per Germaniam amp; Vngariam hos iter faduros efl'e fenht,ne qua visnbsp;oppido vicoq; Pannonico interatur, cogit exercitum. Qt^ndo non fidei gratia,fed prdandi cupiditate,hos extra fines proprios cuagarireputabar, cxin-genio luoalios emenfus. Quum inclyt expeditionis exercitus regni finibusnbsp;appropinquate fcnfiflctjtrcis obuiamicgiones prmittit, qu Vngari iter inhibrent, aut paruin aufcultantcs armis repcllerent. Poflquam lacra aduenercnbsp;aginina,non folm duceSjprarfcti legionum,amp; centuriones, verum ctiam gre-garius quifque miles improbitatem Regis, quem tanto beilo prficerc voluc-re,quni primiim admiratus eft. Quippe qui Chrifti milites ,amp;Saluatris no-ftri telleram ferentes,nulla religionis habita rationc,non modo nullis comme-atibus rauxiliis adiuuit, fed prclufit iter, amp;c interdixit,immo bellum pertina-eins obftantibus indixit.Ne parua quidem Ladifiai commiferatio omnes incef-to feratjVtpote qui omni ex parte bcatiflimus iudicatus , degenere dem fuccef-fore fugillarctur. Poflquam autem occlufum itcr intcllighr, id enfe aperire de-cernunt.Itaque agmen in aciem rediguntmunitiffimam, in medio impedimennbsp;ta locant. Et poft exploratores,velitumagininaprmittunt, obflatcs infinibus^nbsp;ngaros forti animo adoriuntur, amp; proterunt. Mox ctcra fubfidia admouctynbsp;ne Chrifti legionibus iter impediant, ncvc' ci baria pabulavc fubtrahant, poll-quana auxilires copias abnegant.in primo cogreflu ex Vngaris ceciderc multi, quiimpio Regisedictodudiobftiterc, incteros, quitergavcrterunt,mi-tiusaluna.Dehinc inuito fatum itcr,commcatus allati,amp;: exoluta l^fpitalita-tisofficia,irem clandcftinismulti donis,pars magna pccuniis, amp; aliis ahj admi-5*5 niculiSjfacrmilitiampro facultate iuuarunt,ne edntli fa:uitiapunirentur.Rcxnbsp;vbi pro libidine fua rem minime fucceffiflc confpicatur, cum pudorc,tumira-!nbsp;cundiafuccenfus,adThemcfum amnem caftralocat, vcluti initaiamdudumnbsp;pace,eos abire pcrmitterct. Hi poflquam ad Zcmlinum peruencrc, oppidumnbsp;continuo obfidcnt,'expugnantqj, ne qu ad poftremum a Colomano fibi ten-derenturinfidi.Capto Zcmlino,commcatuu gratia,quos innumcramultitu-do poftulabat, vniuerfa regio diripitur,ac prda mnis co congcritur. Mutatonbsp;deinde inoxconfilio,Rex cum bis pacem init,cibariorum ac rcrum omni co-piamreficit.Exprincipibus queq; pro dignitatc donauit,amp;pro rcfarcienda ia-;nbsp;lt;fturanominis,quando maximam infami notamfibi inuflameirc intelligebat,-40 nulluinhuinanitatis officiumomifit.At illi,rcconciliatis exbcncfictiaanimiSjnbsp;perDaciam,MyfiasacThraciam, Conftantinopolim vcncrc. Qiwd vbi falnbsp;eft, quum Alexius Imperator proftifam facr militi licentiam grc fcrrct,ni-hil diligcntius amp;: alfciftatius curafle vifuscft,qum vt jMmo hi tempore Thra-cium Bofporum tranfmitterenr, in primisqj dulor Petrus cremita, probitatisnbsp;potius quam militaris difeiplin cpos,etiam inuitus in Afia traiieeretur. Tra-icclocxcrcitu,Raymundus Germano fanguinc natus,duxcrcatur. Mox Nico-medi, Niccamq; verfus mota caftra. Paucis pft diebus Turcorii infidiis cir-tuniuentus, cum magna fuorum cladc adhoftes transfugit. Dum hc in Bi-^hyniageruntur,cteri Conftantinopolim principes conuenere.Traiccere tannbsp;ceanavnito confenfuobfdent,Bitiynie mctropolim,qu ab initio Anrigonia,nbsp;I Antigono Philippi filio, deinde Nicea, Lyfimachi coniuge fuit appellata.nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;^c^ loco amp; opere munitiffima,haudquaquamfacile potcrat cxpugnari,ma-
gno 1 urcorum prfdio defcndebatur,prter ipfam ingens lacus crat,quo au ^ilia, conuncatus, amp;; cumfta qu vfui crant, inuehi potcranr. Quin amp; fexagin-u iiij '
-ocr page 276-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
tA Turconini milia fupcrucnerc, quilaborti dudumvrbifubuenirenr, quibu partim cxlis, partim rciedis fusquejadbuc vrbs capi non potcrat,nili Aiexia-na claflis lacum inuela,in coron fpeciem earn circunftetiet. Quarc dcfpera-to auxiliOjOppidani paucis poft diebus dcditionem taciunt. Vrbs Alcxio tradi-ta:qui dcditionem feccrant, vn cum rebus omnibus Conftantinopolim ci*nbsp;migrate iufti.Vix quatuor dierum itinere forte prxccflerant, quumnuncij vu*nbsp;dique veniunt,innumcrabilemTurcorum ac Saracenorum multitudinem appropinquate dicentes.Nondum acicm eduxerant, quum mira pernicitate ho-ftis adfuit,conferta pugna, mane ad ferumvfque pugnatum. Inaud.ta Barba-rm cdes dita, prda incredibilis inde relata, cuius magnitudine omnis ex-pcditionis inopiaabund refarta dicitur. SolymanusTurcorum dux, dilTunii-lata cladc,ante pia caftra difcurrit, obuia cunda diripit, fpoliatque, ne quid a-Icndo hoftirelinquat.Poft hxc iter per aridam lticulofamque region faduninbsp;ad Iconium tandem peruentumeft,baud procul Tauro monte rcmot,quodnbsp;in Boemundi poteftatem ftatimcceftt.Curataibi corpora, amp; refedus adm-dum exercitus,moxprTurcoruminfdiis,quadrato agmine iter fieri placuK-Quum Heraclix appropinquaflent, oppidani prxfidio deftituti,vitronbsp;liis occurrunt,deditionemque faciunt.Balduinus amp;:Tancredus,quum idpr^*nbsp;fidio carere fenfiirent,Tarfumproperant,facilique deditione potiuntur :opp*'nbsp;dum his cxterorumprincipumconfenfutraditum. Infuper vtranque Arment'nbsp;am maximis copiis adoriuntur,oppida prxfidio deftituta baud dilnculter capi'nbsp;unt,eat|ue omnia Palinuro Armeno,qui fignacrucis fequebantur, Galliduc^^ ;
^onceflre. DeindeaditaCappadocia,Cxfareamcapiunt.Receptisquenoi^' J nullis oppidis,amp;prxcipuSuraamp;Murenfivrbe,fuperatomonteTauroinpr^' ,nbsp;fufifmam irriguamque planiciem defcenderunt.t AntiocbiamobfederejV^'nbsp;bcm olim clariflmam,duodccim milibus palTum Cilico mari remotam/^^nbsp;arx munitiflma ad exortum folis,duplex in gyr murus,alter latericius,ex q^^^'nbsp;drato lapij|ealter:item fexaginta turres fupraquadringentas, amp; pifcofus prop^nbsp;lacus.vrbi Caflianus Rex dominabatur, Babylonici Regis ftipendiarius.nbsp;mundus ingenti ferocia percitus, primus in vrbem impetum facit, fugatoqiJ jnbsp;frumentario,qui obuiam occurrerat equitatu, vrbanos commeatus intercip^^ inbsp;quibus militaremadmodumfamem dclint. Debinc vrbc obfident,acinl*nbsp;ga obfdionc, non tam perniciofa fa^me, qumformidolofo B arbarorum bell^nbsp;laborarunt J quin amp; plerique dudores inediaamp;labore perterriti aufugere.B^nbsp;quibus Petrum eremitam, Guiliclmum Carpentanum,Tancredi Boeinund*nbsp;neceirtrium,prx cxteris memoranc,qui veluti defertores ,non fine ignoinio*'nbsp;ex fuga rcuocati,ac nouo militix facramento funt adadi- lam nonus rafisnbsp;fidionis agebatur, amp; bine fxuafames,bine ings boftium numerus adurgeb^f'
nbsp;nbsp;nbsp;Quare exipfa deQ^eratiorie eft parta vidoria : nam cum boftibus in confpe'*^^^
vrbis acerrim dimicatumeft,quippe qui media ex parte cxfi,cxttri fufi tique.Galli amp; Germani bac vidoriaconfirmati,ad expugnandam Antiochi^^nbsp;animos multo vebementius conuertere. Adpoftrem eodem fer menfCjPy^nbsp;rbi Antioebeni proditiofce, ac intempefta node vrbc occupant. CalTianusnbsp;aucri porta elapfus, in propinquos montes fe recipit, vbi ab Armenis internbsp;gandum exfus eft.Capta Antioebia, paucis pft diebus fxuiflimum bellnbsp;Perfis exoritur. Nam cum Corbana jprxfedo Regis Perfarum,amp; Senfadonbsp;Caftiani filio, baud procul ab vrbe profpcrrim dimicatum eft,ac incredibinbsp;abdudaprxda,quando centum fer milia boftium ibi exfacrcdtintur,amp;P^^^ ,nbsp;ter equorumaciuinentorum nunierum, camelorum circiter quindecimmunbsp;funtabada. Qu,um vidorcsfein vrbem recepiflent, BoemundoNortmannr nbsp;prxfcdiis arcis, quam badenus atroCitcr propgnarat,e vitro dedidit. AntJf^nbsp;chia omnium fuftragiis,excepto Raymundo,qui aliquatifper interceflerat,nlt;,nbsp;emundo tradita. Quarto autem menfe, bine mods caftris, Rugiaamp; Albanianbsp;capta eft, amp; imminente byeme exercitus in byberna rcdadus.In fcqtientiaiif^nbsp;vere Trip olim adoriuntur, niox Tortofam,Gy bellumque recipiunt. Cum I r'
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;politanquot;
-ocr page 277-decadis I. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^37
poiitano Rege,quia vrbcm tribus iam obfeflam mfibus, baud facile eicpugna-rcpoterant,micius adurn, quioresq; conditionesoblatiquippe quempecu-^ nias,arma,amp;; commeatus pollicentem,in fidem continuo recepere.Dehinc Benbsp;teloiiamp; Zeberhnpropcratum, vbi magnafitilaborauitexcrcitus. Tertio dienbsp;ad Brani amnem caftra locaucre,hinc per arduos montes iter fadum.Et quinto dieBeritum pcruenere,maritimam vrbem, mercatoribusque cclebrcm. Inde profccli decimo die ad Cfaream,demum Hierofolymam venere,tripartite)nbsp;vrbcmobfcdcre,adportamprotomartyris,qua; ad Septetrionem fped:at,Nort-tnannus 8c Flandrcnlis Comits, ad Occidentem Gothofredus amp; T ancredus,nbsp; admeridiem, montemque SionRaymundus metatus eft. Vnde quadrageftmonbsp;obfidionis die,quum Balduinus per tabulataqudam cumlegione validiflimanbsp;primus invrbempenetraftet,patcfecift'ctq5portam, vrbscapta ab ortu Salua- i 9*nbsp;toris vndectcfmo anno fupra milielimum.TurrisDauidis in deditionem ac-cepta,fatis fuperqs inomnem xtatem fexumq; fuitum,mifcrrjma in templonbsp;trinque cdes dita. Quare in pedis altitudinem fupra pauimentum ibi cruornbsp;^^creuit.Infelixprofedto ciuitas, continuatis tot cxcidiis obnoxia, quando, vtnbsp;^ctuftioradimitcam,Ptolemo primo gyptiorum Rege, deinde a Tiro Ve-^Pafiani filio,item ab Adriano Impcratorc,amp; Carolo Magno,amp; nunc Gallisnbsp;^Germanis euerfam legimus. Gothofredus omnium fuftfagiis Rex Hierofo-
quot;quot; vttiitanusdcclaratus, qui quamuis crcra regni infignia accepiflet, cornam tontenpertinaciflimc recufauit : exclamans,haudquaquam fas elfe, Chriftia-^tini hominem auream in ea vrbe geftarc corona, vbi Chriftus Rex maximusnbsp;Pttieampertuliflct.Paulo pft quum ingens hoftium multitudo aduentare nu- *nbsp;^*^tetur,qu vrbem ab Europicis eripercnt,ctinu his occurfum, atque nonnbsp;Ptocul ab Afdoua dudlu amp; aufpiciis Gothofredi fliciter pugnatum,amp; cfis fu-^^lehoftibus clariflima eft relata Victoria, vbi centum milia hominum ex A-^rtcis cecidifte perhibent. Quingenta in certamen milia hoftium defeendiflenbsp;F rique ttadiderunt. Ad Colomanum itaque redeamus, qui poftqu^m dimif-Jo trenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expeditionisexcrcitibus, in regiamfe recepit, Almumque fra-
^tn ad fua oppida redire permifit, malcdicentium opera, magna inter vtrun-Htiefratreminterceflitfufpicio. Aliqui huic, dumgratificari ftudet, prcauen-
5 rratris inildias admonent contr verb plcriquc alterum edocent, ne quo ^'iiuodo confidat,quemnunquam dolo carerc,fat exploratum haberet. Exnbsp;J^ttifpicione iimultas oritur, limultate mox inapertas inimicitias ac bcllanbsp;ai^''^^Pttur.Quid plura ? fraternum indicitur vtrinq; bellum. Et ad Tibifeumnbsp;^tn,acVarkhon oppidum, cum validiflimoequitatuRexproperat, contranbsp;^ushaudproculaboppido caftra locat,Tibifcus inter hos mdius interflu-^^Pttgn dies inftabat, quum bonorum quordam opera, paucorum die-[ trinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hunt, 8c de fraterna interim Concordia agi cptum, Proceres v-
tia ^'^tnmilitibus fine ducibus couenere: quumfeniores plerique feilten-tefti ^?^'^^^t,illius potiflima vifa eft, 8c in ea mox decrctum fadum, qui de in-ride^^*^^^^^'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; qucunquemalaPetriSalomonis^stemporibus ac-
riu j^^tJnipolitc 8c copiofe dift'eruit. Non fas eile frtterna bella fouerc, ne- jjj ,?j^tlintegrareciuilia, neque produobusfratrib. omnes ire perdit.Inftim-'Ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; fttrutn nulla fit Vngaris inter fe dimicandi caufa, eos nullo modo
*His prlium conferturos,nequc in care ducum imperio aufcultaturos, integrum, ft ftcua ptignandi libidine rapiantur, ftngulari certa-V ^nnuicare.Quicunque re vcrbve faueant,capitales iamftituros, demumnbsp;pro Rege habituros.Approbata vulgo fententia, Grac-tuIp'T^^mjadAlmum Ilias mittuntur,quidecretum nuncient.quod vbi rc-caftra foluerc, ac afraterno bcllo manus abftinuerununbsp;Mai;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Colomannus (vt aiunt) lufcus,claudus 8c gibboftis efletjnon quo
certarepofte videbatur.Deinde mutato Rex conftho, quum ^^tetaliquantulum,in Rutenos, quos Roxolanos olim appellabat, armanbsp;tt)ratusniulto melius fore, domicolcre ocium, ac armaforis agerc j quam
-ocr page 278-138 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
inteftino,eodcmquc calamitofilftmo bellopericlitari.Comparato igitur maxi* mo cxercitudn Rutenos Contendit: poftquam fines adiit j hoftili more cunftanbsp;igni fcrroqs deuaftac,homines acpecora paflim abducit.Quod vbi rcginx nun-ciatum eft, cui Lance nomen crat, Colomanno obuiaprodiit, profufis lachry-mis fupplcx,ad pedes hoftis procidit, exclamans veniamacpacem orat.Pro vi-rili fua rapinas dcprccatur,inftantiftima fupplicatione amplcxatur genua, vt Runbsp;tenis ignofcat. AtReximpudentiflima efllagitationc mulieris oitenfus, haflCnbsp;prter dignitatem regiam calce rcpulit,haud fas efle referens, maieftatem Rc*nbsp;gis fmineis vlulatibus incftari. Scdilia vireielajclatis incl manibus,lt;li-uinam opcm ingeminat,diramq5 repulfam incufac.AducntaruntinfiiperChu*nbsp;norumlegati,qui multis prccibus,Rutcnorum veniam ac pacem orabaiit.Nubnbsp;lis tarnen precibus Rex exorari pocuit. IntereaRuteni Mircodcm Chunorunbsp;Ducemcumauxiliarib.copiis acciuerant,amp;: vtrique quinque fere millbus pal-fuum prope Colomannum metati fukt.Quum legati dcfpcrata pace rediiilenhnbsp;pertinaciamquc viriretulift'ent, extemplo curatis coporibus, iecunda vigiJ*^nbsp;notis, amp; quadrato agminc,incautum hoftcmadoriuntur,amp;pra: infolentiafli^nbsp;talc formidantem,protinus in caftra carris circunfepta impetum faciut,irru' |nbsp;puntque,fomno amp;labrc grauatos obtruncant,amp;expergefados obftantesqi'^ Inbsp;partim proterunt,partim in fugam vertut: nam improuifo impetu pcrculfi, 3^*1, Jnbsp;fugere, refiftcre alij,pars arma cdito clamore capclfete.Non ftatariOjfcdtu*^ Inbsp;tuario quifque prlio vti. Adpoftremumdefpcratafalutc,palantes omnesl^^' Inbsp;gcrc, fyluarum difquirere latcbras, amp; ica vitam tueri. Ruteni, pr indigni^^ Inbsp;rei,amp; fortun dexteritate, vfquequaque fa:uire. Quarc Vngarorum exerci^ Inbsp;'ad internecionemvfque fer cfus,vix cumpaucis nobilibus Colomannus^' Inbsp;uafit. Vcterana cnimlegionemunitus,cfis compluribus, reliquis maximaInbsp;parte vulneratis,crupit.Quern dum Chuni infequuntur,Euczcn,Almafig^' Inbsp;re natum, ac virum fortiflimum, cum magna manti fuorum, item Ponti^^*' |nbsp;bus Gupam amp; Laurehtium,multosque alios fagittis intercepcre. Inftabatnbsp;nbsp;nbsp;I
go Mond*chus,vnus Chunorum principibus,in qucm Matthus prxtoriai^ J cohortis prfehus fe conuertit,audaciam hoftis repreflurus. At illc mOX Inbsp;fus fpicula mittir, Matthiquc pcdcm fagitta traiicit : quo vulncrc prxpctli^ Inbsp;iam in hoftium manus perueniftct,nifi clypeis cxpcditi focij protcxiflcnt.E^j Inbsp;Petrus Monochum adoritur,amp; fagitta feftiun capit,vulncratque, viuumq-Regem ducit. lulas quoqve Comes traiedo pede, vix c mambus Chuum''^ |nbsp;euafit, quo tabifico vulnere paucis poft menfibusin Vngariaexpirauit.ViS^^nbsp;igitur caftris exuti magnam in ea ftrage iaturam fecere, quando amifiisnbsp;dimentis,veftibus,prtercavafis,armis opibusque regalibus, paucinbsp;rc.Qm infyluas eftugcrant,pr incdia,calccorum foleasigni arefaftasnbsp;runt. Hac Vngari cladcmitainfignc fuifletradidcrc,vtcteris antefcrant^^|i
* dem ferme temporc, duos priore vxorc liberos Regem acccpifle dicunt, f difiaum amp; Stephanum.Ex quo gcnerc mulier ilia fucrit, amp; quod ei nomCnbsp;reperio. Pofthc Nortmanni vniucrfamDalmatiac Grcioram,nbsp;rio duce,qui Boemum frater erat, infeftare cperunt. Veneti, qui i
quicdani paulo ante in Dalmatia occuparant,quum ctera amp; prfertinim^*-terranca lamdiu Vngari poflidercnt,vcluti inhunc vfque diem rctinent, cum Colomanno percu/l'erc,quandoquidem ad vtrofque propugnationbsp;tia: pertincbat. Conditionem fccdcris Rex baud inuitus accepit,ratus vtnbsp;rat, fi fub amiciti prtextu Dalmatas rcuifcret, veteres Vngarorum fociosnbsp;PannonicditionisauidifllmoSjaliquando fore, vtinfidemfui rcgni raca^^ nbsp;uocarenturJdto fccdere,hiConfcftimexpeditiflimosequitatus,ingenteni^nbsp;fem illi comparant: quam vbiconfcenderCjBrundu/ii portum occupaf/^P^nbsp;vrbi prxfidium imponunt. Mox in continentem effui,Iong latequenbsp;popu]antur,homincs acpccoraiuxt abigunt,amp;: vbifatis fupcrquenbsp;fem, C lociipletinimum qucnquc eiTc fenfcrc in Dalmaciam fe recipiui^''nbsp;Colomaunum quidcm fpcs fua fruftrata eft. nam quunx videret V
D E C A D IS IL LI B R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139
^^caexpeditionc occuptes, amp; modo cum Nortmannis,mod cum Patxinis r*opugnatoribus bellagerere , ipfe iure fderis libens in Dalmatia diuerfarinbsp;''pit.Q^m quum illius or nobiles tutius adirent,continuo admonebantur,nbsp;J'^priftin libertatis,yngaric focietatismemorcs efl'ent,fcqs quum hi vo-^crint, omnes miferaVenctorum feruitute lubetiflim vindicaturum. Qua-advnumfer omnes Dalmat Venetis defecerc ,amp; adPannonum focie-tatem rediere,atquG in primis Iadrenfcs,qui eicdto Veneto magiftratUjmTumnbsp;prfidium admifere. Horum exemple cteri duti, Vcnctos vndiquenbsp;lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Colomannus auxiliaribus copiis Dalmatiam compleuerat, quibus
alniat freti fubit defecerunt. Regismoxcdilo,veluti antepromiferat, P^fpetualibertate Dalmatia donata, fdus cum Venetis initum, quemadmo-diximus. Veneti etiam hac conditione ilum ferunt, ne cui V enetum no-inexpeditione Italien, ob Dalmati vfurpationem, aliquo conuitio la-effereliccret.Verebanturenim,ne qua mentionc Dalmati ortacotentiomi-'tarem fufeitaret in eo bello feditionem. Vngarorum Annales nulla arte feri-P^) fed iinplici tantiim veritate prditi,rcm aliter ac illi referunt. Colomannnbsp;^unt, coatis cum Petro fignis, qui eius regionis Rex erat, in monte Medrufinbsp;quam Petergazdiam,ideft Petrimontem,nunc appellant,atrocifl- .nbsp;iQ ^^P^gJaairc,cfo Rege, Dalmatiam iure belli Vngari adiecifle. Immo Pe-^'^jpolt Ladiflai mortem, qui earn Pnonibus addixerat, occupatam potius re-^^peralFe videbatur,rccuperatam Nortmannorum GlalFe cpifl'e vexari.Poftnbsp;^Kegem,ad coercendam Nortmannorum audaciam, qui late in Apulia do-^nabantur,amp; Adriaticum vbique marcinfeftabant,V enetamclairem condu-^1^^ccitis vndiqj auxiliis.Mox bellomaritimo, ad Brundulium Apuli inua-^nbsp;J tribus earn menlibus igni ferroque vaftall'e, retulifle hinc magna fpolia.nbsp;Brundulium amp; Monopolim expugnafl'e, has Venctorum prlidio com-^uniiffe, vti ciuitatcm vtranque Colomanni nomine cuRodirent. Coloman-deinde cum Vngaris fe in Pannoniam rccepilie, haud multo pft,Venc-^^comniilhis fibi vrbes vfurpal'e,amp; in ius fuaflruille.Eas deniq; tidis Vc-^etis, aPifanjjmilitibus iullu ClarisfuiH'e rcceptas. Hcigitur Annales refe-, qui quamuis audoru infeitia res incompofit feribunt, nihil tarnen vc-alien commentari videntur. Atq; illud inhodiernum vfq; dicm apertenbsp;^^tiftt,prtcroccupatas quafdam maritimas vrbes,amp;: eafd quoq; potiflimas,nbsp;clallis prdominari pofle videbatur,nihil V enetos in mediterraneis pofnbsp;Maritimos infuper populos, Vngarici,nominis immemores adhuc nun-H'^atilieripotuiire,amp;nili magnis iifdcmqj follicitisprlidiis accuratiflimob-^uarcntur,fpiflimt Venetapoteftate defcciflent.fedhis rebus fatmagnamnbsp;Y^efitimnouitates conicduramfacicnt, qui vixardiflimis munitionibus,vi-4c 5 prfidiis coerceri potuerc, ne adPannonicam libertatem refpirarenr.
^ythicananq; ilia libertas pro veteri cofuetudine, ira Dalmatarum animis in-, '^^tadnoftravfquetcmporadiuellincqucat, Conlrmabatafperitasmon-quos non immerito Adrios appcllamus,amp;Dalmatar atrocitas,que cum cytJuco potius,qum cum Italo confentire vidcbatqj;. Qiiapropter Adriatic!nbsp;^itisinteruallo,ad Scythas potius,qtum Latinos,illorum mores declina-Sedad ladrcnllum defedionemredeamus. Imperante adhucHenricoinbsp;^?rto, qui annis circiter quinquaginta rcgnauit,amp; eo etia tempore, quo Or-^^phalus Phaledrus V enet reipublic prerat,Iadra,eicdoV cnetorum magi-'^atu,prfidioqj ad Colomannum plane defccit. Quo quidem nuncio Vene-jq ^p^^nitni vfquc adeo confternati funt,vtlonge maioremhinc dolorem,nbsp;'l^ain fdilTimo vrbis incedio, quod nuper acciderat, concepill'e vidcantursnbsp;^onenimignorabant perbreui futurum, vt eodem exemple vniuerfa Dalma-^arebellaret,amp;; ne opinione quidc acmetu fuo fruftrati funt.Colomannus re-^^ptaladra.ctcros paulo pft Dalmati populos reGepit,quosvtmaiore diu-'ttnioreqs beneficio fibi obftringerct,vltr libercate donauit,item vrbi tem-r a donariis ampliirunis excoluit. Q^ quidem bcneficcntia ita Dalmatarun
-ocr page 280-40 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
animos fibi conciliaratjVt in hodiernm vfque diem, Pannonici nominis obnquot; uifci nequeant-,amp; vix cum maximis prfidiis,in Venetorum obfequio retinefl'nbsp;tur. Colomanrium Vcncti grauiter incufabant j pcrpetuaqe violati feeder'^nbsp;infamia hotabant, quod ipfi fanre hucufque feraflenc. Contra ille, fe nequcnbsp;foeds violafle,neque in focios arma fumpfill'e, neq; detredalTc amicitiani,icnbsp;fuos recepifle populos,qui vitro fe dediderant, quos hxreditario iure retinernbsp;debebat. Magnamigitur Venetimoxclaflem parant, OrdephalumDucein*'nbsp;Dalmatiam mittunt, quod tcrtiodccimo ducatus eins anno faftumeflenbsp;rant. Ordephalus ladram acri obfidione circumuenit, circumuentarnque op'nbsp;pugnat. Obftat Vngarorum praefidium, vrbemque pertinaciter tuetur,quin*nbsp;in certamen fxpeprodiit,vbi multi vtrinque ceciderc. Demum quuni hiterf*nbsp;' marique perpetuo prxlio vrbem infeftarent,imminente fame Vngari defcni^nbsp;re,amp;adpropugnandaexteraoppidaproperarunt. Ordephalusreceptaladr^nbsp;impolitoque prxlidio,Sicum,quod nunc Sibinicum dicun^nauiga^moxid*nbsp;deditionem accipiti quum annon caritatelaboraretiquod ne vitrarebellate^nbsp;mnibusnudauit. Dehincadcaeteramaritimaorlocaproperatum,quib*^^nbsp;Vngari,pr rerum iriopiajdecedere catifunt.Venetos deinde fuperatis flionbsp;tibus,codem duce,optimo fucdeflu elatos in Croacia penetrafle, ac region^*'nbsp;armis totamoccupaire,aliquiprodidere,amp; tune Croacie tituluma Venet^dH'^,nbsp;cibus occupatum, quodapud cxteros non inuenio. Poftquamauteranbsp;fignificatum eft, V enetos Dalmatiam recepifle, amp; Croaciam ingreifos long^ *nbsp;tequegraflari, maximam quoque prdam abducere, Colomannus cxtcmp^^ 'nbsp;^pro fociis arma capiiubet. Vtranque Pannoniam ad bellumfufcitat,quipp^
pofthabita Vngaria,nihil Dalmatarum focietate erat antiquius.Non modo v*' catimamp;s oppidatimeuocantur armati, fed domefticatim quifque nomen d^^^nbsp;iubetur.Edido Regis adDrauum omnes copia: Couenere.Moxtraiedo am^^nbsp;vniuerfamfer Valeriam, qux Sauum Drauumq; interiacet, pro fociorum^nbsp;lute fecum militare cogunt. Sed vbi ad Saui ripam fubftitere, Venetos pop^ jnbsp;ta CroaCiS,receptaque Daltnatia,ouahtes fe in patriam recepifle nouert.nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Vngarispotiflimam id augebatiracundiam,qud multos Dalmati regid^^ non paruam nobilitatis manum V enetus fecum abduxerat, quos ouatiottlnbsp;modo prxferret, vermetiam Venetiis ne vitra deficerent,relegaroshabe*^^^'nbsp;quare continuatis itineribus, ad Colopim venerc.Traiedo amne, populi^^'nbsp;Thraciani oflendunt, atq; ne mediocris quidem triftitia amp; commiferationbsp;nones inCeflt,qu irteenfos pagos, amp; capta qUxdam oppidula fpedauere.nbsp;illud longe grauius videbatur,qud captiuos nobiles multos abduxerit.nbsp;in prouincia diebus remorantur,quibus vi cunda recipiunt, qucque iP*nbsp;nbsp;nbsp;
pida occuparunt. Mox fuperato monte Adrio, inmaritimam Dalmatix defeenfum eft. Ordephalus accepte Vngarorum aduentu, nequaquaniin^''^^^ nbsp;to difcriminc celTandum ratus, confulto Senats confeftim claflem aliqt^nbsp;quam aiit maiorem cogit, in Dalmatiamque tranfuolat, amp; in primisnbsp;illius orx metropolim,venit,qua rccuperata, facile totius prouineix vifto*^nbsp;fperat. Pnonica ibicallarepent,amp;: vrbem obfidione liberate fortiterinc^Pnbsp;Vngarus nihil dimicandi copia auidius anhelabat,{perans adepta vidoria,!^nbsp;le omnia recuperaturum.ldipfum quoque Venetus exoptabat, ratusnbsp;re hoc bellum abfolutrum : qure in littus militexplicat, vniuerfamclid\nbsp;ordinc collocat, ibiqi tormentacun(ftadflj3onit,occupato littote aciem inl^nbsp;it. Qupd vbi ab hofte fpetatUnl eft, ipfe qiioque arma parat, educit cohof^^^nbsp;ac validifllmo munit equitatu. Mox dato figno, pugna conferitur, maxiinonbsp;trinque impetu concurfitutjaliquantifper eininus pugnatum. Succenfis d^^^ 'nbsp;de animis,tam atroX: crutumprxlium eft initum,vt lion pro imperionbsp;ria,fed pro liberis amp; vita dimicare quifqiie videretur,cominus fie vbiquenbsp;ri cptuin, vt vix agcndis gladiis loCus effet, DuCes vtrique imperatoris nnbsp;tisque optimi oflcium prxftare. In media cie Ordephalus ingenticlain^^nbsp;fuos hortai-i, vtforti animo Barbares adorirentur, eorum ferociamltalic^^^^
-ocr page 281-DECADIS II. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;241
I
}
I
I
j'
I
I
i
bore cotundercnt,reipublicx ac Veneti imperij non eflentimmemorcs. Contra Colomannus Pannonios monere,vt pro fociis ftrenu dimicarent, libi non cum veteranalegione,fortique milite, fed cum pifeatore rem efl'c; Nequel*nbsp;chchyophagorum infolentiam vitra toleranda,qui co arroganti eueti funt,vtnbsp;hunc totum Adriatic! maris tradum, nobililTimis populi Romani coloniis ex-cultum,piraticalibi arte vcndicarc iam audeant. Quin amp;inSyriamnuper fuc-ceffunauigationis elati,cfttaqudam anti qui rate oppida,amp; fere deferta,cumnbsp;nonnullis Cycladibus infulis occuparunt. Proinde iubere omnes, pro regno,nbsp;dignitatc, ac fociali falute for tilim dimicarc, V ngaricae virtutis amp;C glori nc-quaquam obliuifei. Confirmati igitur vtrinque animi, tarn vehementirobornbsp;dcccrtabantjVt mori,quam cedere quifque malitaniferrimahinc cqdcs oritur,nbsp;Aliquandiu fortuna vtrifquc qu a fuit,amp;: dum pari viiori fpe vtrinq} pugna-tutjUon parum fanguinis effufum. Hi pro fociorum charitatc, pro imperdi libidine illi obftinatilTim dimicant: quum multi cecidifl'ent, ad triarios redatanbsp;pngna. Rex dextro cornu xtremas vires experiri ftatuit amp; obllinato vfqucnbsp;^deo dimicat animo, vt aut Dalmatiam V eneta feruitute vindicate, aut cumnbsp;Vngarisvna moridecrcucrit.Redintegratur igitur hiuc prxlium, amp; catapbra-dus adinouetur equitatus. Veneti ne minore quidem adhuc Ipe frcti,exrremnbsp;quoqj tentarc non verentur, quado defperata vidoria, fe in proximam clalTemnbsp; rcferrepoterant,amp;r ne reditusinterciperctur,prfidi in littore collocaranc. Adnbsp;nouiflinium pcriculum, veluti ad fpem vitori vltimam inuitati, vniuerlas innbsp;^^truni cornu vires,vbi Regem enixius agere intellexerant, cuertre, fubfi-*olaboratibus fubmifl'o.Ne minore quidc audaciapugnam inftaurant,quumnbsp;^Qitibus carerent, ac vel maxime caraphratis, eorum loco grains armaturxnbsp;dites cxpofuerantjfucccdebanthaftati, ferentarij, amp; ingens lgittarior ma-^'iScquc vari tormentorum infidi decrant, qulioftium turmis obftaretrnbsp;tructilentiffimum ibi certamc redintegratur. Qiium Veneti defcdis vi- 5 ^iquanto rcmiflis pugnarent,amp; iam inclinari cpiflent,Ordephaius nenbsp;^^^^^Siddcmpcrtinaciafretus, vifo periculo, fe inter confertiflinTos militesnbsp;ii^gcrit.nbsp;nbsp;nbsp;clatiorc quamantea voce fuos bortatur, ne ill boc extremo laborc
quot;^ieutemvidoriam dfrant,nequeprouinciamnobiliifirnamtanto ianguine ^Q^paratam Brbarico impetio dimittant,ite memoria rptant,fe nunc quo-illis pugnare,quos Dalmatia fpe fugarint. Sednonbortatione fo-^crumetiam viribus laborantem aciem iuuare pcrgit.Et vt exemple quo-plonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prodeffe vidcatur,nibilde optimi ducis officio praetermittens, exte-
inferuit,vbi lancea transfoffiis occubuit.For-dcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducis cafu, ita pbalangis vniuerf animi concidere, vt inuiti ce-^
^^S^i^entur. Contra boftis cafu fic Vngarus animatus,vt vitra cotineri ne-4 lem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordine ceflere Veneti,amp; in apertammox fugam eftuli,adclaf-
bati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mmorc quidem pernicitate pedites ac quits tergo inflate Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^titcquam in clafTem fe reciperenf,mtercipicbant. Quare Veneti an-
t ttiQcnia,vt ipfi quoque cum fuis Scriptoribus ingenue fatentur, maxi-dx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;captive,pauca manus cum claffiariis ^iafit,qu vix reducen-
tcrit videbatur.Accedebat admiferiq cumulum clariffimi ducis in-Pon rcipublic admodum calamitofus reputabatur. Accepta clade, ita ftitinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vniuerfa nobilitate exanimatus effe fertur, vt triginta diefum iu-
Ordepbali corpus Venetiasrelatum, pblic deplratum,amp; itcf honorifcentiflimc conditum. Profligatis hoftium copiis, amp;adnbsp;cfiSjVngariladram vitro fe dedentem rccipiunt. Ad c-properaruntjouac profpedis Continuo fignis,ad V ngaricamnbsp;Dalmatia,difpofitis^ vbique prfidiis,proutlocicuiuf-PdTct Qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftulabatjColomannus in Panrtoniam fe recepit.Et quffl accc-
duce eiedis ab initio Dalmatia Vngaris, reueffumin pa-^tid mediocrem Dalmatic nobilitatis numerum,fecum abduxilTe ca-^amp;:in triumpbifpcciemmirabili pompa explicitumpraetuliffe, xquio-
X
-ocr page 282-i4i ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
re nuncfortunapotituSjin Vcnetoruminuid.iam,nondc Dalmatis amp;Croacis, vt ille,fed de captiuis hoftibus, cm oppidatim, turn vicatim rite triumphauitnbsp;Multi quoque illius prouinci nobiles,amp;pleriquc reguli,non inuito Rege,ra-fo capite,velutin nouatnlibertatetnall'erti,antc triumphumproceflere,vtReXnbsp;non tani de vitis Venetis,qumliberatis Dalmatis rite triumpbare videretur.nbsp;Spedatum paflitn occurrebant ex omni genere homines, qui amp; viloribusnbsp;fociis congratularentur,amp; frequenti fpcdaculo regiam gloria honeftarent. Aunbsp;Albam demum,amp;Diuorura Regum monumentaperuentum,vbi longe maio-re pompa triumphatum. Supplicationes folcnni more celebrat, muita baliH'nbsp;ex cum hoftiumhgnis affixa fpolia,amp;avVx triduo Diuis gratix, Dalmatx veto rnbsp;ilium vidori diem,quo Venetorum lcruitutc liberati l'unt,inter faftos retu-lerunt,diuque Libertati dedicarunt.Hoc immortale beneficium itadeincepJnbsp;pofterorum animis infedit,vt noftraetiamtempeftatealieno lugo prcfii,Vng^'nbsp;rici nominis nequet obliuifei. Quarc hoc prclariflimo tantumfacinore,Co*nbsp;iomannum immortalitatc dign omnes cenfuere. Venetis tanta clade ac nicc*nbsp;rore confeis, amifla omnium retinend Dalmati fpe, quum variis quoqunbsp;moleftiis diftraherenturdegatos demum adColomannummittere placui^q*^*nbsp;pacem peterent, aut fi cam afl'equi non pofient, inducias faltcm qum longi^^^'nbsp;mas impetrarent. Legati,vt ipforum Annales referunt, Vitalis, Phaledriis, Vf'nbsp;fus luftiiiianus, Se Marimicus,MauzorenusScriba, Senatus confulto dectei^nbsp;funt, qui primo tempore in Pannoniam proficifeuntur. Rex vbi cos appropJ^'nbsp;quare intcllexit,multos Pontifices Proccresque prmifit,qui hos pro digni'^^^^nbsp;cxciperent, Se ad ipfum honorific introducerent. At illi honorificentis op*'nbsp;nionc fua fufcepti, Se ante Regem conftituti, Vrfum luftinianum pro cund*^nbsp;verba faccre iubent. Nifi compertum fatis habcremus,pientiflime Colon'^'nbsp;ne,quem Regem ciremusadituri,nunquamprofet Senatus populusque vnbsp;nctus ad te nos mittere dccreuificnt ,nc illi fruftra quicquam poftularenc,^nbsp;nos diri hoftis poteftati committere viderentur. Sed quando te Diui Latquot;nbsp;nepotem%: alumnum,amp;:fandiflimi Regis Stephani abnepote elle accepen**^ jnbsp;quibus te neq; religione,neq; clemetia, neq; quouis genere pietatis cedetec^ |nbsp;gnouere,nos ad te, non vt ad hoftem, fed vr adqucndam humanarumtc^^^^nbsp;moderatorem,amicumq; fandiflimum Reipublic noftr dclcgart,vtnbsp;ce non tam quitatis,quam amiciti iure,nobifcum agerevidcare.Neque^nbsp;latctjte non magis alios,qum te ipfum vincerc didicifle,quod cft in clarilC^^nbsp;quoq; Regepotiflmum. Pro retinenda Dalmatia vtriq; certauimus: fed dit Inbsp;f vtrifque fucre cauf , nos amplificati imperij iura retinerc, vos antiqutiinbsp;cietatislibcrtatemtucriperrexiftis. Muita vtrinque bella,amp;; profetnbsp;intercefiere,in quibus variamfxpc vidimus fuifle fortunam,qu vt maiof^nbsp;dibrio nos afficeret,mod Venetis, modo Vngaris arrifit, amp; quo dcxterior lt; nbsp;efle videtur, co fe vtrifque infidioliorcm oftendit. Ne Dalmatas quidenidii^nbsp;tcmur,amp; Sclauos prins in A^ngaric,qum Venctumius cocclfifle. Vniu^d'^^nbsp;hune tratum,antequam Venetix forent, Atila paflm diruit, ac incendit?^nbsp;gcnamqj Dalmatigci^tcmprorfuscxtinxit. Sclauos,qui deindeDalm^^nbsp;Se Croaciam inundarunt, grauiflmo fpe bello infcftallis, perdomuifti^^nbsp;quod imperium fubirc deberent, Vngaricum his prius cfiet optandum,qttti^nbsp;vtrique Scyth eftis, amp; Vnnis diuinitus Imperandi eft data poteftas. Pounbsp;nos Veneti c paruis initiis imperare cperunt. Et ne iniquiore quidein i ,nbsp;nos ipfad dominandum incitari trahiqueintelligimus, itafortunavoluiG^^nbsp;regnantium certamine deledatur, vtfpe vincere Se vinei obtigerit, tii^nbsp;Dalmatico bello, qum grauiflima hominum rerumq; ialuram nos feonbsp;berc fatemur,fi fabapotius corrigi,quam dnaripoflcnt. Muita funt Col ot/nbsp;ne,qu pro infedis habere mallemus.Quqdcunq; bellum nobis tec itet^nbsp;fit,gerrimc ferimus,amp;: de Dalmatia tec dcccrtafle pnitet, atq; fortalnbsp;vtrique codem criminc conuinci,aut abfolui poflcmus,fi in pari fortuit^ pnbsp;fmur. Sed vidis omnia iura infefta funt. Si quid iri Dalmatico bello de
-ocr page 283-D E C A D I S IL LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;245
fflus,tnuko prius deliti pnas dedimus, quatn veniatn impetrarcmus. Ad re igitur venimus Colomanne j vt Senatus populiquc V eneti nomine pacem cuninbsp;venia poftularemus : aut fi prter fas amp; quum ilia non darctur, inducias tan*-Qcm qum longiflimas impetraremus. Nequevos pufillanimitate, aut exhau-*ns viribus no bis paccmpoftularirepucetis : quando quot expeditiones vnonbsp;tempore terra marique geramus gt; non ignoratis. Pia Syri expeditio nos hincnbsp;^uocatjin qua longe maiora nobis prmia deferuntur.GothofredoHierofoly-ttutano Regij vt olim accepiftis, Balduinus frater fuccelfit. Hic fuperatis gy-ptus y S)C Calipha Rege interempto, diem obiit. Huic alter Balduinus fufteusnbsp;crat,qui quum fuperioribus diebus c Dolocho Parthorum Rege confligeret,nbsp;captiuus Carras dutus eft: qui Hierofolymis fuperfuere, noftram claflem la-chrymis multis expofeunt. Quod bellum multo magis veftram maieftatemjnbsp;4am noftram Rempublicam addcceret, itaque cumgenerofa fandorum Re-poftcritate,cum fociis quoq; veftris, Scy thico veftro genere oriundis,vitra bellum gerere ncfasamp; iniquum admodum reputamus. Quapropter cmnbsp;laborantibus Cliriftianis, qui Auguftam fandamqi regionem fda prophananbsp;barbaria vindicarunt, ingenti clalfe hoc anno fubuenire fit animusj vt pro Icfunbsp;Chrifto faluatorenoftro ftrenuc dimiccmus,qua militia nil erit optatius:tc vc-bementer oramus, vt Venetis tuis pacem tribuas,fdus perpetuum nobifeumnbsp; percutias, pro arbitratu tuo Dalmatiapotiaris : pnftinamfocietatem amici-tiatn, quafreti aduerfus Nortmannos in Apulia profper militauimus, nunc tenbsp;olomanne quxfo redintegremus, neq; vlteris in nos fuias,quem omnibusnbsp;rebus diligemus amp; obferuabimus. Neq; fantifiima Syri expeditione re-^nbsp;'toces,nc prophan feruitutis Hicrofolymx apud omneis gentes audor habea-fc. Idnon tam Veneti poftulant,qum clemcntiflimus illc Dcus,de cuius mo-riumento agitur,qui te creauit, qui te creatum fandiflimo nobilifiimoqj gnr infolio regio collocauit, vt nonmodo PannoniSeptentrioni^j, fed vniuer-f Chriftian reipublic faluti confulcrcs,mfamiam ( vt itatua bonvenia di-Xcrim} quam in Hierofolymitanaexpeditiofte contraxifti, fi pace nobis perpe-5 bum dederis,nunc penitus abolebis.Ne minus quidemhoc Vngari,quamVe-betitibifupplicant,quumilli quoq; religiofiffimi habetur. Proinde nobis proinbsp;rratis,qualiacunq; fint,te Colomanne qufumus,hauddiificulter veniam tri-bue, priftinumq; fdus, perpetuamqs cum V enetis pacem inftaura : aut inducias,fi adhuc te ipfe vincerc non potes,concede longifiimasme quid diuis tuisnbsp;progenitoribus, ne quid dignitatc amp; religione tuaindignum facere videare.nbsp;itiftiniani oratione in lachrymas Rex aliquantifjjer eftufus, pro difficultate lo-quendipauca verba facit: Se cumfenatu populoque Veneto nunquambellumnbsp;optafle,rapinis,cdibus,ac cteris,qu vitro citroq; intercefierint,dctrimentisnbsp;admodum indoluiire,pro fociorum falute,inuitum femper arma cepiffe.Dolo- * nbsp;rem inde conceptum, hac duntaxat pacis petitione leuari, qu Marte proue-nit,fe pacem nonmodo Venetis, qui focij quandoque fuifuere, fed prophanisnbsp;quoque hoftibus nunquam abnegaturum.Se vna duntaxat re dcterreri,ne paxnbsp;ex ammo parum poftuletur. Q^rc fc pacem Venetis^n quinquennium pro-mictcre conceflurum,0c rede fandleq; feruaturum: quinetiam earn pro Vene-torumarbitratu, dummodo Dalmatia manus abftineant, infturaturum. Re-. piraruntad hc refponfa Lcgati, fe grauiflimo bello patriam libcrafie repu-rantes. Aliquot dies apud Regem manfere, non minus honorifice qiiam vrba-bc Uadati,deinde haud fine muneribus in Italiam dimifli funt. Patres acceptisnbsp;; ^bmque annoruminduciis,omncs vires in Syriacam expeditionem intedunt,nbsp;lu^do nullum fibi ab Illyrico periculum immincrc confpicantur,numerofamnbsp;c icmfubinde cogunt, quam ex ducentis nauibus conftitifle ferunt, in quanbsp;bberariac feptuaginta, longx reliquat fiicre. Supplemcntum c Dalmatia fum-puin,poftqua in Syriam peruentum eft. vbi loppcn vrbemMichael dux claf-ofrendit, acerrima Barbarorum obfidionc circumuentam, qu Chriftianacnbsp;bonis erat,cumhoftiumftatimclafle conflixic,Ioppenfesque Saracenorum
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
-ocr page 284-^44 N T. B O N F I N 11 R E R? V N G A R. periculo liberauit. Multi deinde Tyri obfidionem Michaclcni fortituni fefuf*nbsp;Nam quum liberata loppe Hierofolymam veniletj V arimundo AntiftitCjnbsp;terisqj congratulantibus perhumanc accepcus eft. Vbipoftquam gerendibcnbsp;ratio eft habita,Tyri obfidio non tam ex confulto,quamfortito obtigit,amp;nbsp;aiunt)conditione,vt qucunque fuerant Balduino, priore bello concelTa, t^'nbsp;ta ac firma manerent. In quibus hc potiflma erant,vt in omnibus Hierofoly'nbsp;mitaniregni, Antiocheniqj principatus vrbibus, primam arcem j primutn vi'nbsp;cum.primumqs forum Veneti pofiiderent.Vrbs terra mariqj oppugnariccep^^nbsp;demu quinto obfidionis meniefalt;fta deditio.Tertiamyrbis parte Venetis V^'nbsp;rimunduSjob nauatam operam, ac fidum auxilium,conGcflit : Balduinus po^'nbsp;liminio rcuerfus id omne ratum ac firmum eife voluit. Hunc Michaelem albnbsp;qui Scriptores,qui V cnetis blandiri,quam explorata fcribere maluere,in re^H'nbsp;tu Chium, Samum, Lesbum, Andrum, multasque Cycladibus infulas, ***nbsp;Peloponefo Mothonem,in Dalmatia deniqueladram, Spalatrumamp;Traguti' fnbsp;uni expugnaftc prodiderunt. Aliqui nullum Dominico Michael, Syria tc* tnbsp;deunte, oppidum prterladram receptumaffirmant. NamTragunum, Spala' nbsp;trum,Ragufium,amp; pleraque Dalmatiae loca Vitale, Michaele duce captafu*nbsp;ere. Sed qucunq; in Dalmatia gefta funt,cteri pra:teriere,ne quid veritatcnbsp;au t notitia fcriberent alienum. Res Chriftianorum, vfque ad Balduini .3nbsp;rcgnum,fcmper retro fiuxifle vifa, quo quidem tempore Hierofolymam Salinbsp;dino rege gyptiorumreceptamferut.De Vcnetis hadenus. Dumlixc,qua:nbsp;diximus, omnia geruntur in Syria, Colomannum in Dalmatia aliquandiutH'nbsp;uerfatumfcrut,amp;: Iadr3c,qu capteft prouinci,diutius immoratum.Ibiqu^'nbsp;que memorant, non paruo fumptu regiam xdificaflc, vbi fomnium adiicin*^nbsp;Vngarorum Annales,non fine magno fcelere prtcrmittendum. Colomanunbsp;aiunt, ibi fpe de ciuium inconftantia multa fecum reputafle, item meinor*'nbsp;rcpctiifie, quatum pr illorum nouitate vltr citroqj fanguinis fuerit efiuibninbsp;demum it^fibi confilium potiffimum fuccurriflc, fore qum optim, fi vtbe*nbsp;tanti belli caufam inielo demum incendio perderet, vt qum logiffimisnbsp;malis imponeret. Dum hsec animo volueret, ecce diuus Nicolaus ladrei^l*^nbsp;quondam Epifcopus in fomnis apparct, truci liunc vultu crinibus corripit/^^'nbsp;rcptumque hue amp;: illuc diftrahit,aureis quoque virgis cditjterga mifcrabiil^^^nbsp;infcribit,amp; atrociter interminatur, nc quid mali in ladreftfcs, qui fubnbsp;fui tutclaviuunt,hoc tempore moliatur.Rcx exato fomno,adhucmetup^.^nbsp;fus, amp; admodum pulfatus,membra circumfpicit,an vera hc forent infoniw^nbsp;infpeturus,cuniftavcluti vibicibusinfcripta, acliuidaintuetur. Poftqnand^'nbsp;ucriffimi pene confulis iam fpe virgis cfum efle fenfit, ad dechnandainP^*'nbsp;minis iracundiam,confilium cotinuo mutat.Iadram, licet nouarum rcrum^^'nbsp;pidam,fuis tarnen moribus vti permifit.Q^um Rex,compofitis rebusnbsp;ticis, in Rutenos aliam expeditionemmoliretur,quorum adhuc iniuriasnbsp;ceptam cladcm nequiuerat vlcifci, de Almi fratris aduentu, qui vt Norico^ jnbsp;Vindelicos in Colomannum fufeitaret, vclvt fraternas irtfidias euitaret,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
V 111U.V11VUO 111 V* VlVllidllIILlllI lUlUILclluL^ y VA V L AlcluCrildo' llllACLlcAb CU-imtCA j * lio 6. uiiimfecontulerac,paflTmrumoreft'unditur,quodannofalutiscentemo^^'^nbsp;fi 1 rf111//ittMini Vnrroi/^fnrgt; A nrt'l/cr'rizli/T^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii-i-iT^v
fupra millefimum, Vngarorum Annales accidifle referunt. Dimifia, cogitauerat,expeditione, Almum ad fe libre ac ttum venire iuffit,quenip^fnbsp;benignefufeeptumfibi reconciliauit.Paucis pft menfibus^intercedeubJSnbsp;tro citroqj fufpicionibus,quas vtrinque perniciofi quidam amici fufcitatan^nbsp;Poloniam Almus aufugit. Ibiqj accitis Sarmatarum amp;Vngaroru,qui fuasP^^nbsp;tes fe(ftabantur,auxiliis,paul pft in Pannonia reuerfus cft,veluti apertoMnbsp;r^fuar. Je regno cum fratre decertaturus. Oppid fubit, quod Caftrum ferrc^^nbsp;appellant/KCupauit. QuodvbiRegi nunciatumcft,ncillicederevideaturnbsp;pidum obfidet,infequenti die id acerrim oppugnarc deccrnit.Scd Aln*^nbsp;iufee nouitatis pertfus,hnmanitate potins qum vifratrem duxiteflenbsp;dum. Quarepoftero die antequam oppugnatio iniretur, folus patefaftap^jnbsp;quo infidens in regia caftra properauit,amp;s quum ad tabcrnaculum ven
-ocr page 285-Io
DECADIS II. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4y
fratriscontinuo pedes procidensj genua amplexatur,fuam inconftantiam credulitatem data voce incufat,venianiamp; mifericordiam precatur. Item Vn-gahs amp; Polonis,qui ipfum temer fequuti fuerat,fupplex poftulat ignofci. Rexnbsp;landcm fraterna pietate motus,veniam omnibus vitro conce!iit,auxiliares copias impune dimiiit,fratrem in regiam reuocauit.Ha-cplerique ante Venetumnbsp;Dellum gefta fuiiTe crediderc,quibus ego quoque libenter adllipulor. Almumnbsp;infupcr Hicrofolymam percgrc profctlum perhibcnt, reduccmq; Coloman-Pogratiffimo vultureceptumferunt. Qui quum venatione admodum oble-daretutjRex mira mdulgentiaamp; libcralitatc,fraterna ftudia fouille dicitur, fa-gaccs,mordicos, celefesque canes pafllm difquiliuit, vt illius voluptatibus in-letuiret. Poft hc Almus ad dificia conuertit ingenium, in primisque in De-mefienfi agro, fupra Danubij ripam, fanum baud modico lump tu conftruxit.nbsp;Sed quod diux Margaret dicauit,dedicationis die co fratr inuitauit, ne rempli dedicatio line lgitima celebritate tranligeretur. Aliqui Almum id comcn-tatum aiunt, quo Rcgi facilius inlidias tenderer, quod ne fatis quidem verili-niilc efle dicitur.nanque ctiam prtermifla fummi piacilli rationc,in tanto ho-ininutn conucntu,Pontificum(que colicgio, patrandi facinoris occafto non da-batur. Adftatutum dicand sedis diem Rex cu fuis aducnit, conuencre ex pagis oppidisque frequens Procerum amp;Sacerdotum numerus. Aliqui ex amicisnbsp;Regem commoncfaciunt, vtlibi caueat, nc Almi fratrisinftdiis circumucnia-tur. His continuo Rex commotus,eum capi, amp; in vincula coniici iubet, inrer-ceflere mox Antiftites,Optimates,cterique ordincs, qui dilfenlionemfrater-Pam iniquo ammo tolerabant. Regem omnes impenls exorarunt,vt Almo i-gPofccret,fufpicionibus nonfacil crederet, qu mutuisfufcitarentur inimi-cis. Horumigitur opera in gratiam redicre fratrcs,quam iurameto muniri plaait. Almus aRegc perbenigne dimilTuSjCui etiam permilium cft,vt inBacho-uicpfi agro pro arbitrio fuo venari liceret. Duo quoque comits dati, qui fubnbsp;honeftand milllonis prxtcxtu, femper ftudio ac diligentia eius anionu explorrent , ac 11 quid in Regem mali vnquam moliretur, quum id exploratum iia-1' bcrcntjcontinuo nunciarent. Quum ad Chour is venillct,0^ in aucupio verfa-rctur,cmillus accipiter corniccmaccepit:hac prcdaltatus,ad comitesq; con-uerfus,qui fubornati potius cxploratores,quam comits poterat appellari, barenbsp;Pcautiusloquutuseft: Nonne cornixbc,focii, nunc accipitri fponte iurarcr,nbsp;ft nunquam garrulitate vociferationeque ftia dominum amplius elle lfuram,nbsp;fl impundimitteretur. Adbxcillirefpondere,Nequeaccipitremvnquacor-niccm ex iuramento dimilTurum ,nec cornice iuramentum prftari polie,nbsp;quum orationc careat,qux bomini tantum Natura tributa eft. Ante luce bcnbsp;Verba longe aliter, ac dixerat, Colomanno defcrunt. Qmim in Bacbouienfemnbsp;^grum Almus venandi gratia cum bis vcnilTct, concepta de exploratoribus fu-4 fpicione,clandeftina fuga fe fubripuit, Patauiumqs contendit, vt veluti antca,nbsp;nunc quoque Alamannorum auxibum impctrarct. Sub eius fugam Nicolaus,
Colomanni lilius,intcmpeftiua morte corripitur, quod anno falutis centefimo tin. C duodecimo fupra millelimum accidifte dicunt. PauTo ante coniunx expira-^bcuius obitum gcrrim tulit : vxorem deinde alteram duxit,Rutenor Regis nliam, qua parum profperc vfus eft. Nam in adulterio deprebenfam repu-oiauit, amp; ne qua in earn fteuitia vtcrctur, bac duntaxat repudij pna cotentus,nbsp;parentes rcmilt. Ex adulterio Boricbumillagcnuit, ex quo alterum Colo-niannum pofteanatum fuilfe ferunt. In fequenti anno, fub Nicolai mortc,in-
3 p^^^^^^^^^fdenricumQuintum,ob Almicaufam,bellum cxarlit.Hic tfenriem f' cnricus,illius Quart! filius fuit,qui rerum potitus, nefario fcclerc, pattern vf-4'ic ad mortem carcere macerauit. Italiam ingrelfus, Romam venir, vbi quumnbsp;enigne acbonoriliccfuifl'ct cxceptus, paterno dulus cxemplo, Pafcbalemnbsp;ontilicem maximum, cacterosc]; Romanx ecclelix Antiftites per inlidias in- .nbsp;^^rccpit,eorumquoqj bonamilitibus loco prxdx concellit. Quo quidem tem-Pre, in myliano amp;Fiaminioagro, idibus luiiiis fanguincm pluill'e prodidc-
X iij
i-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~
aunfeucrius decerneret. Henricus quum in colloquium in quo loco habi-
mannuni ad colloquium inuitat, fignificans de publico commodo, S)C fraterna concordia,fe cum eo multa communicaturum. Ad prftitut diem Coloman*nbsp;nus aducnit, ne ab honefta caufa decidere videretur. Prmiferac Imperatoflnbsp;honorificentiflima dona,quibus feueritatem Principis cneruaret, ne quidini-turn venift'et, Regem pluribus admonet, amp;;hortatur,vtcum Almofratrefe^' jnbsp;tis agat,ab omni fufpicione vindicec animum, communium inimicorut'nbsp;ribus banc difcordiam fpe fufcitatam fuifle intelligat. Neque id cum fugiai:,nbsp;quicunq; pluspoteft,fi quidfibi cum illo,qui humilioris fortun fit,intercda')nbsp;quamuis ius fuum repetatjiniuriam tarnen facere,reputari.Multa pati,diflinquot;''nbsp;lari quoq; multa his opus eft,qui cteris prfunt,ne inferioribusvideanturin'nbsp;iurij,nve fu tyrannidis nota fugillentur. Neq; miferam banc ignorerdonii'nbsp;nantium efle conditionem,vt multa quoq; inuiti remittcre cogantur, vtdign'quot;nbsp;tatifu ac public deferuiant vtilitati. Scdato Regis animo, Almum aduocai'nbsp;iubet,ac pluribus admonet,vt fratrem maiorem natu,ac in regio faftigio collo'nbsp;catumamet,vcncretur,obferuet. Imperatafaciat,nihilfraternacharita''',.nbsp;fufpicetur alienum,dem vt alter alterius mores dcxterrima quanimitate W'nbsp;leret. Qu quide omnia, fi mtituus amor interceflerit, quando charitasnbsp;fuftinet,facile prftari queant. Oratione Cfaris vterque caftigatus,coranir^'nbsp; conciliatur. Almus veniam fupplex exorat,quam no fine lachrymis Colom^H'nbsp;nus dare videbatur. Abituro dud Imneratori certatim ab vtroo; adx grattb
-ocr page 287-DECADIS ir. LIBER V.
*47
ptum ilTerat excxcari,fit agendum. Horum princeps Marcus Simonis, amp; chilles lacobi filius erat. Illudhis potiflimum vifum eft,vt Almus cum filio re-pem caperetur, ne amicorum auxiliis adiutus, regnti inuaderet. Illa enim c-citas maximam Colomanno inuidiam conflarat, contr. huic gratiam amp; comi-Icrationem adiecerat. Capiendi Almi negociumBenedilo Bothi filio delega-tur. Rex increbrcfcente morbo,antequam expiraret, Stcphano filio, cui lega-uerar imperium,ac cteris principibus diligentiflime prcepit,vt poll mortemnbsp;fuam aduerfus Rutenos expeditionem continuo fufcipcrent,amp; acceptas Ro-
re pwuir,quum fe inultum mori, quam gerrime tulerit, nihilq; ex iniuriis rc-mittenduin efle duxerit.? Benediftus mandata peragit, cum cquitatu modico adDemefienfe cnobi contendit. Quvim quits appropinquate Almus ac-cepifletjfe confeftim in dem diu Margarit dicatam iulfit inferri, amp; confti-rui ad magnam aram, apud quam quotidie cxcitatem miferiamque fuam internbsp;ipplicandumconfolari foiebat, ratus fe in facrario tutiflimum futurum : eccenbsp;fienediftus circumuento ab equitatu cnobio,in dem irrumpit,conftitutum ,nbsp;adaram, eamq; amplexatum Almumofi'endit. Prophanus ille,nulla religionenbsp;r^uminis remoratus, ccum corripit, correptumqs abaradiuellere contendit.
^0 pullet. Dumvtrinq; obftiiiatiflimis animis agitur, pertinaciflimac Almi manus r^equaquam prius diuelli potuerc,quam cutim digitorum ibi dimiferint,aram-dae promanante fanguinc infecerint. Sacerdotes ab initio perculfi, deindenbsp;indignitacc rei, turn piaculi grauitate commoti, fani polies occluferant,nbsp;prophanum carnificem caperent, amp; a piaculo coercerent. Bencdiflus con-rtavcritus,ne afacerdotibus occluderetur, dimiflo Almo egredi ftudet, ftritlonbsp;enfeianitores adoritur:qui qiium ceiliflcntjex xde protinus exiluit. Sene quisnbsp;in pagis Almi tumultus fufcitarctur,clam per fyluam Pililfiam aufugit. Ne im-pune quidem mandatum facinus andere vifus eft : quadoquidem inrfugien-dum,equo ftatim excuirus,amp; illifo mox capite, interemptus eft. Auxit capitalenbsp;fupplicium,canina difeerptio, quum ab infequentibus repente canibus, Velutinbsp;sdiris vltricibus ita fruftillatim dilaniatusfuerit,vt ne minima quidemparti-eulafuperfuerit. Quo porcento,quod extemplo venir in lucem,Vngaroru ani-niincommiferationem Almi ac Belac filij vfque adeo fufeitati funt, vt ni Ste-..1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- - - - '
tgt;am adueiftum,amp; cum honorificentilftmo funere in prifeorum Regum monu* *rientarelatum. Sed de Colomanno hatenus. Ladillai,Colomannique tem-poribuSjVradiflaus Othonis amp; Conradi filius,populata Auftria,ad Maguntiamnbsp;habito conuentu, ab Henrico Qu^arto Rex Boemix priius declaratur, ac Im-Peratoris au(ftoritate,Principumque dccreto, Boemix regno, Morauia,nbsp;'ia, Slcfia, Lufacia eft adiefta. Gilbertus Treuerorum metropolitaPraga milbus, qui regalibus hunc facris initiaret, amp; honeftaret infignibus. Suetana quo-vxor cum co coronata. Huic Conradus frater fucceflit, qui fex menfibusnbsp;flt;:gno potitus,morte deinde correptus,quinis exfratre nepotibus ceffit, qui exnbsp;^rdinc fucceflere. Ex his duo ab Vrfouicefibus, qui regum fempet hoftes fue-j.f^^idolo intercept! obicre,vltimus aute.quiBladillaus dilt;ftus eft*trcccntos Hen
-ocr page 288-lyo ANT. BONFINII R E R. V N G A R. contendit, ipfe cumnonparuafuorum manu niultis vulneribus afficitur.nbsp;dito Icthali Ducis vulnere ,mortem cius Rex adniodum rimes, mox in iras eX*nbsp;arfit,amp; amici cafum affedatvlcifci. Itaqueoppidumacerrim iubet opp'-^'nbsp;gnari, cundis V ngarorum ordinibus edicir,vt ira cum oppidanis pugnain m*nbsp;antjVteo dieautfeoppido potiri,aut advnum omnes mori dcernant. Principes cueftigio inter fe confultant, dicuntque oppidi expugnation Vngaroruionbsp;nemini commodo futuram,quando non pro Vngarorumimperio,fedpronbsp;teni ducis reftitutione pugnatur.Neque fat bene communi faluti Confultum^'nbsp;rijf pro alienigen vtilitate,cruentiflimo prslio dimicetur: bellum hocincofl'nbsp;fultis Optimatibus initum, pars maxima obftinatiflimam oppugnarionem lt;1^'nbsp;tretandam cenfet. At vbi ad Regem^foluto Concilio,omnes cticnere,nbsp;pars timor, cteri publica vtilitate ducerenturjdifleno ante Principemi^'nbsp;nifefta detegitur, Q^m diuerfa hominum ftudia detegerentur, vnus Proc^'nbsp;ribus, cui Cofm nomen erat, nobiliffimo Paznami generenatus j his verb^nbsp;litem repente diremit. Qmdnam(inquit)Stephane,nunc facere pergis,finbsp;maxima tuorumcde oppidum cxpugnare contendis, ad poftremm potit*^^nbsp;nullo V ngarorum fuperftitc,quem huic prfeceris? nimifum nemincni c tui^;nbsp;Quod fi tu perditahcVngaria,amp;: pofthabito regno,hune tantm Ducatum'nbsp;feas,nos profeh pro exitio publico,amp; deftituendo regno non pugnabii'^)^nbsp;fed continuatis itineribus in regnuni redibimus, ibique poftquam a tenbsp;mur, alium nobis Regem optabimus. Huius verba neatores tubaruni cl^nbsp;gore interpellarunt,quicx compofito dato figno,foltis in Vngariamcaftris''
mnes redire iubebant.Quarc Stephanus mentem obftinatam mutare ne prorfus fuis deftitueretur, m Vngariamreuerfus eft. Nondum treisi^nbsp;nosdomi requieuit,quumexalt;omoxocio,immiffis Icgionumprzfedi^* 'nbsp;IcgatiSjPoloniam haud ignobilemSarmati parte hoftiliterinuadit, terrore/nbsp;tumultu Complet vniuerfam,amp; in pagos amp;oppidaabiegnamateriaconftrui^ nbsp;ferro ignique graflatur. infeftandos vfqucquaque finitimos reputauit,nbsp;tu potius qum amore, amp; iniuriis magis quam officiis bello coerceret.nbsp;inde ne quid rclinquerct inultum,inferiorem Myfiam, quam Bulgariannbsp;appellant,amp; vniuerfam ferc Macedoniam, cum fuperiorc Myfia, per prt^f*'nbsp;anas cohortes,amp;: veteranas legiones,atroci bello infeftauit,acdeuafiatisreg^nbsp;nibus,in Thraciam amp; Grciam caftramouit.Huius bellicaufam hancreier^nbsp;Pyrifca diui Ladiflai filia, Conftntinopolitano Imperatori ohm nuptui tra^nbsp;ta,quem Emmanuelem fuifle plerique volunt, quum in fermonem Reggt;5nbsp;gari cum viro incidifict, eum aiunt Stephanum dirum Se immitcm appe^^ nbsp;contradicentemaliquantoobftinatisvxoremgrauiterpulfafle,hancirapcj'nbsp;tam, omnia rit fignificafie nepoti. Qu quum is gcrrim tulifl'et, nefaP^nbsp;amici iniuriam,non verbis j verm amp; armis vlcifcdamefle ftatuit. MaxiiP^nbsp;nbsp;nbsp;lt;
inPannoniis deledum habuit, quin amp; auxiliares copias Gallis amp;NortiP^ nis,ob aifinitatem cum ca gente contrata,haud ignobiles aflequutusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
feptingentos cataphralos quits, Rogerium Apulix Sicilique RegcJP fille perhibt,quorumTiribus amp; ingenio,Myfos,Thraces,amp;: MacedonasaPnbsp;citerinfell:auit,obuiaququediripuit,oppidanonnulla vi capta fubuertit-peratorem in occurfuraadhuc nequaquamprodeuntem, quotidianishb^'nbsp;uitiis prouocauit,qud neque Augufto,neque regio,fed aniculario tantuPnbsp;mine dignus eiret,quando anicularum more fitu obfitus, in fordido fciuR^;nbsp;cio verfaretur, neque imperatoriam virtutem foris oftderet, quanbsp;de dignpofteritaticommendaret.Formidolofusigiturvfqueadeoapud /nbsp;cos Myfosque eft habitus,vtad mentionem Stephani Regis,vagientes pef^nbsp;cius infanteSjprxformidine conticefcercnt.Hc autem vbiGrxcorumnbsp;pi relata funr,Hoc(inquit)anno, quando is me aniculam appellat, VngarP^.^^^)nbsp;gi ad vmbilicum vfque virilia abfcindam,vt fe potius,qum me,cuiratuiPnbsp;ligat.Itaque deledu habito, excrcitum illico comparauit, amp; contraftbnbsp;auxiliiSjita caftra compleuerat, vtPannonias vfqucquaque vexare i
-ocr page 289-DECADISII. LIBER VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iff
Haramfcccrat proximam Vngarix partcm, vbi quum omnia
Vngari obfticerc. Nauale inDanubio commiflum, vbiciim immifl'o fulphureo igm, rudes Panno-*nbsp;iel' iicabfumercntiir,vt in mcdiis vndis Argiua arte conflagrart,in-tj^^^^J^^P-gnatumeft.Clals magna ex parte obruta,incfve, qui in fluminisnbsp;cxemplo conceflere,tcrga continuo dedere, amp;adpro*nbsp;^^^ecaftellarcceperunt. Pollquam Stephanus cumGrcis naualibellonbsp;tlQnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clic fenlit,quos nautic difeiplin fuapte naturamagiftros clPo
b ^^^^bnihii hac fortun iniquitatc conceffit.Neque mirabatur, nauali bello Sicile fore fupcriorcs,vtpote qui aflidua nauigatione excrcitati, plus maiHnbsp;'^%quin terrellri bello valerent;quare terra dimicdum cenfuit. mnes rc-Pq vires qua potiut celeritate coegit,quas in Grciam conuerteret. Huic bcl-S[Uendam prfecit, cui Stephel nomen erat, conlio ac prudentia prftan-Q^m hic ad Carafum amn,verfus Boroh, caftramouiflet, hoililes co-^nbsp;PisinuenitjThracumac Macedonumphalangibus copieras.Collatis ad tenu-nium amnem caftris,figna quoqi cum manu non conferre,ignauum amp; tur-vtriq; vifuin,quandoquidem periclitand virtu tis caufa, illuc Grcia Pan-oniaq; conuenerat.Inito igitur roboris vtriufquc pcriculo,panfpe,ac qua v^nbsp;ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fortuna diu pugnatum, hinc Vngari, illinc Grci ipe prpollcre vifi
.ic.In dextero cornu vincerCjinfiniftro cedere vtriq; putabantur, vitro citre-'le cecidere multi,amp;: ad extremum notante Marte, triariis prlium redmtc-atur.Grc,qui numro plus pofle videbantur,ac viribs nequaquaminferi-vkiims anguftiis phalangas,cteraqj fubhdia duplicate,recentia quoq; * ^Uxilia fubmittere, qu ex Afia nuper cuocarat,nihil etiam prtermittere,qunbsp;poifiiiui laboris efle folent. Vngari longo bello defatigati, qitum triariorumnbsp;Pplenrento carcrent, defedlis animis inclinare occpere. Contra obnixisnbsp;nltarc aUj paulb pft confufis ordinibus terga dedere, L in fugam effuf, itanbsp;n luamcladem infequentium animos inuitarunt,vt mifer paflim c^crentur.nbsp;Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauci euafere,ca:teri partim capti,partim dederati,raram
' gariconfimilem bi cladem accidiTc memorat.Carafus autem fluuius, qui ntervtraque caftra fluebat, cruento to trente adaufus huiufee cladis teftimo-exhibuit, quem cadauerum congcrie redundantem, velut aggere remo-^^uindicunt,amp; congefta quandoque corpora, pontem prftitiflc affirmant.Enbsp;Poceribuseo prlio occubuere multi, quorum primum Cizum Comitem re-^^nnt. Ctcrm pft,vbi fatis fuperque eft vtrinque fuitum,per internunci^nbsp;P^cc agi cptum eft, vtrique in colloquium coire ex compoto placuit*nbsp;n htri infulani conuenere,qu oppido proxima,quod Boronchum appellant,nbsp;''n^inque principes pro arbitratis adfuere. Obieifta vtrinque multa,amp;confuta-nbsp;^^pariter, expurgatis animis, damnata fatis vtrinque difcordia,vltr pacemnbsp;neuntipcrcufloqj perpetuo fdere,folutis caftris,in patriamquifque fuamre-ennt. StephanumKegem ita furori ac iracundi obnoxium tradunt,vt furnnbsp;5 agitacus,nullum dir crudelitatis genus omittcret. Chriftianam muliere obnbsp;mimam iioxam incendio damnauit. Multos equino Accremeto infofl'os ad-Plerofque adadis per obfcccnafacibus,aut ardentifl'iiua cereorum diftil-duda,immanitcr cruciauit.Ducem Almum,qui patruus crat,mifcrabi-.ccitate confe(ftum,impotem fccleris,ac nullius mali fere cofeium relcgauitnbsp;^Thraciam. Quo quum venifl'et, ab Imperatorc honorifice cxceptus eft, amp;nbsp;nnftantius cognominatus, quum fingulari conftantia propriam miferiamnbsp;^erare vidcretur. Qmnctia pagis ac oppidis in Macedonia ab eo donatus eft,nbsp;f 1 Conftantinam. ciuitatem ex cognomento nominata xdificauit. Quam connbsp;^gientibus V ngaris,aut amiciti gratia, aut tyranni metu,planc complcuerat.-3uoq; vita defundu fuifle accepimus. Cuius obitum quum Stephanus au-niflet, patrui cci fatum tandemmiferatus, Fulbertu antiftitem in Macedo-^1111 extcmplo mit,qui defundi corpus in Vngariamreferret. Q^odvbi Al'gt;nbsp;^nrelateft,honorific iuftaperfoluit.Qimmenimcxrclcgatione impiafibi
-ocr page 290-lyo ANT. B ON F IN II R E R. V N G A R. contendit, ipfc cumnonparuafuorum manu niultis vulneribus afficitur. A'nbsp;dito Icthali Ducis vulnere,mortem eius Rex admodum rimes, mox in irasnbsp;arfit,amp; amici cafum affedatvlcifci. Itaqueoppidumacerrim iubet opp^'nbsp;gnari, cundis Vngarorumofdinibus edicit,vt ita cum oppidanis pugnamnbsp;antjVt eo die aut fe oppido potiri,aut ad vnum omnes mori dcernant. Prinrinbsp;pes eueftigio inter fe confultant, dicuntque oppidi expugnacion V ngarorui^nbsp;nemini commodo futuram,quando non pro Vngarorumimperio,fedpronbsp;teni ducis reftitutione pugnatur.Neque fat bene communi faluti confultun^'nbsp;ri,fi pro alienigena: vtilitate,cruentiffimo pratlio dimicetur:bellum hocinco*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
fultis Optimatibus initum, pars maxima obftinatifiimam oppugnationem nbsp;nbsp;j
trefandam cenfet. At vbi ad Regemjfoluto Concilio,omnes cucnere, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
pars timor, cteri publica vtilitate ducerentur,diflrenfio ante Principeflin^*^ nifefta detegitur. Q^m diueffa hominum ftudia detegerentur, vnus Pro^^nbsp;ribus, cui Cofm nomen erat, nobiliffimo Paznami genere natus j his
* litem repente diremit. Quidnam(inquit)Stephane,nunc facere pergis,fi cu maxima tuorumcde oppidum expugnare contendis, ad poftremum poci^^^nbsp;nullo V ngarorum fuperfi;itc,quem huic prfeceris nimirum neminem cnbsp;Quod fi tu perditahcVngaria,amp; pofthabito regno,hunc tantm Ducatuir,nbsp;fectas,nos profed pro exitio publico,amp; deftituendo regno non pugnabin^i^^^j/inbsp;fed continuatis itineribus in regnum redibimus, ibique poftquam a tenbsp;mur, alium nobis Regem optabimus. Huius verba neatores tubaruninbsp;gore interpellarunt,quicx compofito dato figno,foltis in Vngariamcaftrisnbsp; mnes redire iubebant.Quare Stephanus mentem obftinatam mutarenbsp;ne prorfus fuis deftitueretur, in Vngariam reuerfus cft. Nondum trcis^nbsp;nosdomi requieuit,quumexadomoxocio,immifis legionumprxfed^^^j. nbsp;legatiSjPoloniam haud ignobilemSarmati parte hoftiliterinuadit, terror^,nbsp;tumultu Complet vniuerfam,amp; in pagos amp; oppida abiegnamatena conftr*^^ nbsp;ferro ignjque graflatur. Infeftandos vfquequaque finitimos reputauit ,nbsp;tu potius qum amore, amp; iniuriis magis quam officiis bello coerceret. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
inde ne quid rclinqueret inultum,inferioremMyfiam, quam Bulgarian! appellant,amp; vniucrfam ferc Macedoniam, cum fuperiore Myfia, per pra:!^,^nbsp;anas cohortes,amp; veteranas legiones,atroci bello infeftauit,acdeuaft.atisreg*^,nbsp;nibus,inThraciam amp; Grciam caftramouit.Huius bellicaufam hancreidnbsp;Pyrifca diui Ladiflai filia, Conftantinopolitano Imperatori ohm nuptui tranbsp;ta,quem Emmanuelem fuifl plerique volunt, quum in fermonem Regnbsp;gari cum viro incidiflctj eumaiunt Stephanum dirum amp; immitem appe^nbsp;contradicentemaliquantoobftinatisvxoremgrauiterpulfalTcjhancirap^f.nbsp;tam, omnia rite fignificalTe nepoti. Qu quum is segerrim tuliflet, nefaP^^
amici iniuriam,non verbis, verm amp; armis vlcifcdamelTe ftatuit, Maxii^'* f inPannoniis deledumhabuit, quin amp; auxiliares copias Gallis amp;Nort^^nbsp;nis,ob affinitatem cumeagente contrad,haudignobilcs afiTequutusnbsp;feptingentoscataphrados quits, Rogerium Apuli Sicilique Regcmnbsp;fille perhibt,quorumTiribus amp; ingenio,Myfos,'rhraces,amp; Macedonasanbsp;citerinfeftauit,obuiaququediripuit,oppidanonnulla vi captafubuerdr- 'nbsp;peratorem in occurfum adhuc nequaquamprodeuntem, quotidianishi^nbsp;uitiis prouocauit,qud nequc Augufto,neque rcgio,fed aniculario tantuii ,nbsp;mine dignus eiret,quando anicularum more fitu obfitus, in fordido femP^^jj. fnbsp;cio verfaretur, neque imperatoriam virtutem foris oftederet, quanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
de dignpofteritaticommendaret.Formidolofusigiturvfqueadeoapun cos Myfosque eft habitus,vtad mentionem Stephani Regis,vagientes pc^^Jnbsp;cius infantes,prformidineconticefcerent,Hc autem vbiGrcorumnbsp;pi relata funt,Hoc(inquit)anno,qando is me aniculam appellat, VngarJa^.^^jnbsp;gi ad vmbilicum vfque virilia abfcindam,vt fe potius,qum me,cuiratun!^^.^nbsp;ligat.Itaque deledu habito,cxcrcitum illico comparauit, amp; contradisnbsp;auxiliiSjitacaftra compleucrat, vtPannonias vfquequaque vexare coj
-ocr page 291-DECADiSII. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!{
Primum iter in Haram fcccr.it, proximam Vngarix partem, vbi qunm omnia Jgniferroquemifccrentur,ncquaquam Vngan obftiterc. Nauale inDanubionbsp;praeliumab initio comraifium, vbicim immilfo fulphureo igm, rudes Panno-*nbsp;num biremes iicabfumercntur,vt in mediis vndis Argiua arte conflagraret,in-iclicitcr pugnatumeft.Claffis magna ex parte obruta, incfave, qui in fluminisnbsp;ripa dimicabantjClafTis cxemplo conceflere,tcrga continuo dcdcre, amp;adpro*nbsp;Xima lefecaftellareceperunt. Pollquam Stephanus cumGrcis naualibellonbsp;nial pugnatum efl'e fenfit,quos nautic difeiplin fuapte natura magiftros clTonbsp;Uoucrat,nihil hac fortune iniquitatc concelTit.Nequc mirabatur, nauali bellonbsp;Cos facile fore fupcriorcs,vtpote qui affidua nauigatione excrcitati, plus mari^nbsp;^*uio,quin terrellri bello valerent; quare terra dimicadum cenfuit. Omnes re-nbsp;gui vires qua potiut celeritate coegit,quas in Grciam conuerteret. Huie bcl-^oquendam prfecit, cui Stcphelnomen erat, conlilio ac prudentia prftan-Quum hic ad Carafum amn,vcrfus Boroh, caftramouiflTet, hoiblcs co--P*asinuenit,Thracumac Maccdonumphalangibus copieras.Collatis ad tenu-'ffinium amnem cafl;ris,figna quoq; cum manu nonconfcrre,ignauum amp; tur-pc vtriq; vifiun,quandoquidem periclirandae virtutis caufa, illuc Grcia Pan-^oniaq; conuencrar.Inito igitur roboris vtriufquc pcriculo,parifpc,acquanbsp;io fortunadiu pugnatum, hinc Vngari, illinc Graeci fpe praepollcrc vifinbsp;?nt.In dextero cornu vinccrc,in finiftro ccdere vtriq; putabantur, vltrb citre-^^ccecidere raulti,amp;: ad extremumnutante Marte, triariis prlium redintc-numero plus pofl videbantur,ac viribils nequaquaminferi-vitimis anguftiis phalangas,ca:teraq; fublidia duplicare,rccentia quoq; lt;nbsp;^^^iliafubmittere,qu ex Alia nupercuocarat,nihil etiam prtermittere,qu2enbsp;laboris efle folent. Vngari longo bello defatigati, qcum triariorumnbsp;3'Pplemento carcrent,dcfc:is animis inclinare occpere. Contraobnixisnbsp;j ^re alij paulo poft confufis ordinibus terga dedere, amp; in fugara elFufi, itanbsp;hiamclademinfequentium animos inuitarunt,vt miferpaflim c^crentur.
- y^^Wamultitudinc pauci euafere,ca:teri partim capti,partim deflderati,raram j ^gari confitnilem fibi cladem accidifle memorat.Carafus autem fluuius, quinbsp;^^ctvtraque caftra fluebat, cruento torrente adauctus huiufee cladis teftimo-j, exhibuit, quern cadauerum congerie redundantem, velut aggere remo-'^Pidicunt,amp; congefta quandoque corpora, pontem prftitiflc affirmant.Enbsp;^^^ceribuseo prlio occubuere multi, quorum primum CizumComitem re-Q nbsp;nbsp;nbsp;Ctcriim pft,vbi fatis fuperque eft vtrinque fuitum,per internunci-*
in U cptum eft, vtrique in colloquium coire ex compofito placuit* /tri infulani conuenere,qu oppido proxima,quod Boronchum appellant,nbsp;^^bnqiiepfo arbitratis adfuere. Obiedavtrinque multa,amp;confuta- ^^putgntis animis, damiiata fatis vtrinque difcordia,vltro pacemnbsp;^nnt-.pcrcufl'oq; perpetuo fixdere,folutis caftris,in patriam quifque fuamre-^tephanumRegem itafuroriac iracundi obnoxiumtradunt,vtfurHnbsp;^gitatus,nulhim dira: crudelitatis genus omitteret. Chriftianam muliere obnbsp;noxam incendio damnauit. Multos equino ccremeto infofl'os ad-L Pierofque adadis per obfcnafacibus,autardcrltifl'imacercorumdiftil-j. ^nnedu;a,iinnianitcr cruciauit.Duccm Almum,quipatruus crat,mifcrabi-innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fccleris,ac nullius mail fere cofeium relegauit
hraciam. Quo quum veniflet, abimperatore honorific cxceptus eft, amp; ^^^^ftantius cognominatus, quum fingulari conftantia propriam miferiamnbsp;Vhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C^netia pagis ac oppidis in Macedonia ab eo donatus eft,
fj^onftanrinatn ciuitatem ex cognomento nominata xdificauit. Quam con jj^^^entibus V ngaris,aut amiciti gratia, aut tyranni metu,plane complcuerannbsp;djnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defund fuifTe accepimus. Cuius obitum quum Stephanus au-
jjj^^et, patrui cci fatum tandemmiferatus, Fulbertu antiftitem in Macedo-^^^itextetnplo mifit,qui defumfticorpus in Vngariamreferret. Q^od vbi A1-* '^telatu eft,honorific iuftaperfoluit.Qi^menimcxrclcgationeimpiafibi
-ocr page 292-cnflarat inuidiam, ex honore fepukurac abolere voluit. Bela quoquc pari cxcitate affedus, qibufdam Principibus in Pannoniam clm redudi*^nbsp;cft : amp;: deciinandte regia crudelitatis caufa, inoccuk ac ruto femperaiTeru^nbsp;rus, ne regno maxima orbitate laboranti legitimus haeres decfl'c videreci^nbsp;Poftrem quum regem liberis carere confpicarentur j ipfumque iam prol^nbsp;omnino defpcraflc intuerentur,inito Proceres coniilio^ rem Stephanopatc^nbsp;ciuntjBelam patruelc adhuc viucre,amp; in Vngaria elTe cfitcntUr.Q^m qu**nbsp;ille ex cxcitate mortuum olim credidifTct, cx infperato in maximam Ixtiti^inbsp;erfimditur, ad fc continuo adduci iubet. Qj^m quum fola duntaxat cxcK^^nbsp;dehoneftatum intueretur, alioquinafpelu venerandum, re verboque gravnbsp;fimum,amp;r ad gerenda quque maxima accommodatiffimum, collachryiri^nbsp;ac diu fratrem amplexatumfuifl'e memorat,itemadoptafl'e in filium^acinp*^^^nbsp;fentia rcccpilPe fe pro refarcienda patris inclcmentia, ad extremum Bel^nbsp;gnumlegaturum.PaulumEpifcopum,amp;:OthomarComitem, quorum op*.nbsp;Bela feruatus fuerat, primos rem patefccifle dicunt. Veteribus inimicitsnbsp;fpicionibuscxcintis, nonfolmdignitate,vermctiam honcftiflimaamO*^nbsp;exornandum hminem fubito cenfuit,vt quem pro filio adoptaflet,ei pa^^^nbsp;pietatis officia foluerct.in primis ne ad orbitarcnqac rcgi ftirpis interitumnbsp;digcretur Vngariajad Vron Auguftalctti comitem, ac Macedonia:nbsp;cum perpetuo imperioretincntem fcribit,Si fu voluntas eius acceflcriv^nbsp;miumappctere,vtinitamcumipfo amicitia, affinitatis vinculoardisobmnbsp;gat.Et huiufce rei gratia, fe pro Bel filij vxore, gnatam expofcerc,cuiHe^f
lt; nomen erat, vt ex antiquo vtriufque gcncre imperio digna proies edatur-thas amp; Maccdonas pari virtute ac magnanimitate fuifle femper. Excellent lie conditioner Vros acccpit,haud infeius fecundm Stephani Regisnbsp;earn Pannorii reginamperbreui futuranl.Nequegeneri ccitatem afpeft*^ jnbsp;eft, cui pattern Almum, ac regiam viri probitatem in Macedonia olimnbsp;nouerat^uo cumfamiliariffima fibi diu cfuetudo mterceffierat. Nupd^fj,nbsp;1 pofthonorificentiffimcelebrat.Exhocfauftociugio GeyfaSccdt^^ji nbsp;tus eft, qui magno gaudio Regem affecerat.Belam in T ulna efle iuflerab^nbsp;honorific cum vxore viucrct,regale ftipedium decreuit, nimiumquenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
quand legitimum fucceflbrem fc reperilfe intelhgebat. Ante compef*^ .. Iam,quum liberis careret, Saulem Sophia fororenepotem, poft morteOtnnbsp;blico decreto,futunim Regem dcclarauit, amp; in id omnes Antiftitesnbsp;que regni iurare adadi furit. Quum autem Agri graui tnorbo correpm^ nbsp;amp; iam de morte dubitaretur, Brfus Cornes amp; Iuan,ipc vana allelt;fti,lum^?(j,iinbsp;bus coniuratis,Regcs ambo Jeclarati. Mox conualefcte Rege, ad fupp^*^ .ynbsp;extremumpoftulati,capitalesluanpnasexoluit,BorfusinGrseciamfnbsp;tus eft. Regia pofteris perpetuo interdidta, in qua quicunque deprehennnbsp;nbsp;nbsp;i
lt;0
tur,pro capitalibus haberentur, vel had aliter, ac li aris amp; penatibus ig^ iecifl'ertt,perpetuahac infamia fugillata familia.Hinc autem patefacicnotnbsp;caufa orra eft, quum in optado fucceflbre qum follicitiffimum Regemi^ lnbsp;gerent. Patefaiftus erg Bela follicitudinem hanc ardentiffimam ademnA^fxnbsp;ftinamque hilaritatem Regemreftituit. Sedpaucos cum Bela annos j'nbsp;re contig.it,qudo mors intempeftiua improuifum gaudium intcrcepit : nbsp;teria nanque correptus indomita, iam defalute omnirio defperarenbsp;Qmim anceps ac dubia vita fua vidcretur,Vngan Chunorum infoltia^nbsp;preffi, in eos fuire cperant.Qm Regis indulgentia vfque deonbsp;vt in patrando quoquc maximo fcelerc nil penfi haberCnt, impunenbsp;liis amp; rapinisVngaros pffim afficerent. Thathar dux Chunorum fucrat nbsp;fa,qui ob bene nauatam operarain bello Gra:corum,vndcfolus cutnp^'^ J('nbsp;uaferat,tantum grati apudRcgem libicoraparauit,vtneminimagisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
ret.Item ob huiushdelitatera,tantum cteris Chunisindulgebat,vt ne fuaomne intempcrantix ac turpitudinis genus impunepatrarent.t' ,nbsp;ta igiturfalutc Regis,hi ab Vngaris male tratari,amp;fuperiorurarapinartt^^j^f i
-ocr page 293-DEC ADIS IL LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xyj
cxpendere occpere:hinc orta feditiofte ex Chutiis multi cccidere. Tha-audita clade fuorum,Regem aliquantifper coualefcentem adiit,de imme-^.^aChunorum cxde queritur,amp; vociferatun At ille,quamuismorbo iamab-^niptus,ad Chunofum tarnen lamenta^ quos plus quo diligebat ingemUit : Pollicitus,quando conualere iam cperit,fe pro iingulis Chunis,denos Vnga^nbsp;Capital! fupplicio mullaturum. Qmn c eos omnes bene de falute fuafpe-iuirit,amp; in afleuerationis ac beneuolti figrtum dextram poffexit, quamnbsp;huni certatim apprenfarunt, religiofiflime deofculantes, amp; tanto agmine fa-la ^'^^ddextr ofcula corrucre,vtimmodice iacente depreflerint,attriuei*intq5.nbsp;viaquidempreflura vfq; adeo defatigatus eftj vtredintegratoprofluuio ven-g^Spaulo pft vitadecefleriqanuo tegnifui decimoo0lauo,falutis vero cente-^0 trigelimoprimo fupta millefimum. In morte monachalem ftbi habitum 11J xnbsp;^Pf^uit,in pnitentiae fignu. Corpus ex Agria Varadinum tranflatum eft^ibiqinbsp;^^iiorificentiflimis exequiis honeftatum ac reconditum. Eins mortem,fe-^iite Henrico Secundo Pontifice maximo,amp; circa Lotharij Secundi Impera- ^*iiidaccidifleputant.RegnanteStephano,Boemndus Antiochi Prin-Pjqui cum Alexio Impef atofe Conftantttiopolitano bellum gefleratjiuma-exceflit. Boemundum fli, Conftantia Philippi Fracof urn Regis filia na-to ^^^ixcredinepotis cur commifl'um, Antiochi dominatui cxteftam-j^Pr^fecin Hcnricus Quartus,cum Pafchale PociEce maximjac Populo Ro-bellum geflit. Qma Pontifice,in Germania fiiCram pragmaticam vfur-q f^ntendens, extorquere non poterat, demum capto Pontifice,ac cterisnbsp;Bq .k^*dibus,facrampotcftate veluti abinuitis extorfit. Pifani quoq; his tern- gt;nbsp;PqPnbsp;nbsp;nbsp;a Pontifice exorati, in Saracenos claram expeditionem iufeepete, im-
4x1am nuperrime Compararant, vniuerfa iuuentute, ad Volater-^csd'^ft^^^onuenerejvoi dum tempeftiuam nauigationem expelt;ftant,Lucen-'Huuir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vrbem inuafere. Sed Florentin! Pifanor precibus
Lucanis,ciuicatem his incolumem conferuarunt. Q^re Pifa-infulis potit!,vnde Saracenos exegetant, abduta maxima prda P^cti *^^^^-Duas columnas illinc auedas porphyritic! marmoris,ob feruatamnbsp;^Peft ^^^rentinis dono dedere,quE ad Dini loannis fanum adhtic coftitutxnbsp;^^xilo pft habito frequenti ad Lateranefem bafilicam conuentu,nbsp;dis, ^xecs Henrico vi data poteftas reUocatur.Quq quidem tempore Matil-Cy^inbsp;nbsp;x:onfcda,quum Romanse Ecclefi2c,quicquid agri Pifam, fandumque
Hit. Q^^?^^^pesmareqJ intcriacet,ad Ceperanum vfque,exteftamentolcga-fecula con-Vrk^ deinde conuentus in Cifalpina Gallia Guatdaftalli eft habitus, ^uiyli,Placcntia, Parma, Rhegium, Mantua, amp; Bononia, ditioninbsp; ^p^cxropolita:,quia diu Roman ecclefi tcbcllis fuerat,publico de-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
icnataefiint. Itc perfiftenteadhu ein Italia Henrico, amp; Pontificispar-^^^^i^it ^y,^^^^^x:lafius Pontifex maximus, qui Pafchali fucceflit, in Gallias J-extremum diem obit. Hierofolymis autem, poft mortem Baldui-vi^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Balduinus regnum iniuit,qui Gaiuntferfarum Regem pr-
^dlix|-^*^^^eremit,amp;DamafcenorumAfcalonitarumque Regem proftfUit* d(i^ J. ^elafio fubrogatus,ab Henrico pacemacCcpit, atqueimpetafor Ec-'iQfi ^xicihatus rediit in Germaniam, Eadem tempeftate ignis immenfusnbsp;'^'^xurb circa aurorani,pef fex horas flammas emifir,quod ex Oc-pV'^^^^xis,copiofo imbre illam extinxit. Infuper deficientib. quo-^^^^^Eriftianis,qui illuc ex Europa trafmiferant,Balduinus mul-th ^Hitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eTransiordanaregione, adincolendam Hierofolymame-
donauit. Ettuncetia Tyrum, florentifii-vrbem,Chfiftiani oCcupafunt. InfequUta quoq; hyems fxuif-xuodo exuft fruges, vndc miferabilis fames exorta,fed multi c-
*I pariter cu pecoribus abfumpti funt. Et Tyrum,c ingenti ftragc erras motus pene fubuertit. Sedillud in Gelafij creationepoti/fimum
-ocr page 294-ay4 ANT. BO NF I Nil R E R. V N G A R. rcferunt Annales, patriciam Frangepanunifamiliam, iuxta viris ac opibus potentem, quum alfequi ncquiuiflent,vt fuis Pontifex crearctur, fa:o agminp,nbsp;refrafcis poftibus,ad Lateranum in conclauc penctrafl'c,variisnouuinPontih-ccm cum Cardinalibusiniuriis alFecifl'e. Cinciunifamiliprincipem, raptui ,nbsp;Pontificcm hutni calcibus contriuiiTe, mox vindum tranftuiifle donium.nbsp;manos id gr ferentes,elato tumultu,c Ctncij manibus Pontificem afl'ertiillO)nbsp;folenniqs pompa in La ter anti reftituiifc. Sed eum Henrici Impcratoris aduen-tu,Tyberi delapfum,Teuthonumqjlagittis inde petit,demuni.Caictameri-giife. Mauricium Bacharenfem Mtropolitain,ab Impcratore in Vrbe Antip^'nbsp;pam conftitutum,amp;Frangcpanm auxilio fretum,poft Impcratoris abit,Poi^nbsp;tificium munus aperte ge fliflc. GelafiumGtiilielmi Apuli Duels, amp; Robert'nbsp;Capu Principis, item Richard! Aquilani przfidiis adiutum, in Vrbem real'nbsp;fc,deinde in de Praxedis inter facrificandum, irrumpentibus FrangcpaniLi-nbsp;vix amicorum cuafifl'c ope. Mox orta in vrbcfcditionc,Hofticnii viaautuginbsp;in Galliam,ibiquc in Cumacenfi cnobio pro dignitatc exceptum, paulo po*nbsp;humanisexccffiire ferunt. Paulo ante Alexio Imperator! Caloioannesfib^nbsp;rite fticccflit. Pater, V enetorum claftc adiutus,cum Nortmannis, in A puling inbsp;Sicilia dominantibus,bellum gelTi t. Sed quum parum profpercinEpiroamp;D*nbsp;matia libi res fticcedcret, cum his pacem iniuit. De rebus externis hafte^',.nbsp;Nunc tempus poftulat,vt ad res Vngaricas redcamus,amp; de Stephani lcccft*'nbsp;re videamus,quando fans ftipcrquc diuagati fumus. Q^madmodum Step^^nbsp;nus vulgo Lepe prdixerat, ita Belam cxcum, patruclem fuum, ex teftaroc^*
Regem declarauit. Namapertis teftamenti tabulis,prter regni fucceflioo^^ ex dodrante hxrcs legitur.Q^cquid fupererat ex legato,partim amicis,p^''nbsp;facris dibus pauperibus diftribuitur.
tUit. \ Ri,intellclt;ftaBclzprobitatcacfapicntia,neminusquidenic?ogt;J^ quam oculatum amabant,nuncupatis votishunc optabant,amp; in comitiis rObnbsp;hbus,on-i^ibusfuffragiis,prout Stephanus Rex optarat,Regempronunciar^^nbsp;Nefcio quid popularis commiferatio ccitatis patern calamitatisad^nbsp;optimum principem futurum quifqueaugurabatur. Nam multo plus aniw^nbsp;diuina benignitate datum c(lc,iudicabanr omnes, quam fortuna corpofi^^nbsp;rit ademptum. Orbitate nanque ilia oculorum ita le ipfe collegerat, veinnbsp;fultando acdcliberandofcmpcrvcrfaretur. Varias adrationis tribunaHeO'5nbsp;tias ci tare videbatur,amp;illius impcriointentus,maturarefponfa decretalInbsp;aliter, ac oracula expeftabat. In confultationc quaq; grauiflima, Dctimnbsp;num,confiliarium,ac iudieem inuocabat,ne quid inconfultum,nc quidsnbsp;na amp;huinana pictatc ageret alienum. Q^re illudDauidicum in pro^ern^nbsp;cius vfurpatum : Dominus foluitcompeditos,Dominus illumint excos- ^'^p,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; illud : Fafttis eft Domintis protedor eins, amp;dcduxit cum inmultitud
!
mifericordi fu, de frulu ventris fui pofuit fupra federn fuam. Hic Helena, Vri Macedonisfilia,liberos quatuor tulit, clegantilTimx indol'^'jznbsp;musGeyfa,fecundtis Ladiflaus,Stephanus tcrtius,amp; quartus Almus'^^^.nbsp;tus eft. Rerum igitur pAtitus, mira fapientia, cunda difponere, cdidain^^j..nbsp;rios amp;:latroncs grauiftima promulgarc, conciliarc Principum aniniosnbsp;qua in omnes iufticia amp; benignitate vti.Item nihilantiquius habere,'nbsp;literare vetcrcs contumclias, pacarc regnum, iniurias ac vim palfim jnbsp;re, culttimque diuinum ftudiofiftime feruare. Ita demum pueros educs^^jynbsp;non minus libi, quam regne chart viderentur. Illud in cius ore fxpn'^,j'nbsp;tum, Homine multo plus pro lua, quam dextera fortuna deberenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-y '
do altera infolcntemamp; iniurium, contra verb fapientem r forteni cit. Neminem alloqticntem audiebat, quin eum ftatimex verbis expeinbsp;Mos illi fuit admirari nihil, vtranque fortunam magna xquanimiwtet^^jjj-.nbsp;re. Sc ex aftidua malorumferie, in quibus amp;natus amp;aiit.is erat, iantdi^^j^f'nbsp;eilTe nofeere fcipfum,amp; omnia perpcti,fpius airmabar. Illudnbsp;rc foiebat,Difcepati,amp;: huniana contemnere. Item,Ncminem feireft* ^ii*
-ocr page 295-D C A D I S L L i R V L
nunquam mala fubiucriti Impatinnbs amp; fuperbis modo fuamj modo e-nampatris fortunam obiiciebat, qua quidem commcmoratione,in eftoemina-^leuitatis amp;: intcmperanti ruborem eos adducebat.Itemre ac verbo grauis. yens aduerfus inimicos feliccm reddidit,quos totcalamicatibus ac probris af^nbsp;ccit,vtinhodiernum vfque diem,inludibrium gentium perdurarinc. Pr iu-iciaamp;probitate fua, pulchra liberorum fcunditate damit, vt diximus, quanbsp;Vngati,rcgin verbis accenli,cumulatiflimade inimicis fupplicia fumpfe-cnim,ad Aradoppidum,Regis ediSto frequentiflimum conuentumnbsp;f.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prlidente BelacumReginaacliberis,hc verbaHelenam
jculeferunt: Dicite,quxfo,virifidcles,Proceresquemagnanimi,quumocu-snatur bencficio omnes airequamur,quorumdudu inhac operofamorta-ivita ducimur, cur Belam Regem cxcumintuemur, que ctcris oculatio-^^circumfpectioremqs efle oporteretr Quorum hoc tantum facinus confilio ^^udaciafaclumfit,inhoc celebcrrinio conuentu nunc agite,vos oro,dicitejnbsp;hoc aperite piaculum. Ab auttoribus tanti fceleris prcnas hie cxigite,nbsp;Suis pofthac in facrofantos Principes manuminiiccre audeat.Quanquamnbsp;^^ina benignitate, pro duobus oculis, quatuorliberi ad refarciendam orbita-Qati funt, quos hie pr oculis habetis, infandum tarnen facinus haudqua-t?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dimittcndum,vtparccreRcgibus,qui proDiishabendi lunt,
ini ^^^^P^Q^iPcatvniuerfapofteritas. Facinorof igituraudacinunc hnem oeyus did:o,in condone tumultus ingens fufeitatur, fcele-ptfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupplicium expofcuntur,quicunque ibi deprehenll funt^
cntanca capitis pcenamultantur. Nonnullipr libidine vlcifcendi, vfa- i ^cxanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infrufta difl'ccti, multi in Gemonias vnco trafi, ocio ac
V-
grauiter crrarant,aliquanto mitius atum, ex iis vincula coniebi, vtperpetuo carceremarcerarentur, cteri longnbsp;fcj.j^^bliberi, vxoresjneccllarij, cognationes omnes in exilim cxalx, pro-^^dib*^^^^ona bafilicatim diftributa, Ninditam hanc Bela per fc ^gr tulit,nbsp;l coij ^^'^accenfmultitudiniscoercerenonpotuxt. SpeHelen verbain
qum virilis ingenij elle affirmauit, tarnen ne quidh-^^cideret, fuitiam tolerauit. Hinc Rutenorum Polonorumq; bel-Cru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftquam fefe V ngari,delidente furore,collegerunt, damna-
Hitaji '^ ^.^^namodicaquevltioncjfluduantiflmum genus hominum,acno-*^0a ^^^^^^'cim,quum cxulum prccibus amp; commiferatione fubduceretur, Accedebat Leuiatanis filij, qui niagnamfationemfa-o Borichum,adultcrinum Colomannillium(veluti fupradixi-4c ^^'anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;literis ad muadendum regnum hortabantur, pollicebantur au-
^edeb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfui forent, quandolegitimum Colomanni filiumelTc
^hus fat his perfualus,RutenorumPrincipum opem implort^ Pccft,copias cogit. Et quum Rutenorum vires, ad Vngariaado-fttiSjj ^^^Sluaquam fatis viderentur,Polonorumauxilia contrahit. Motis ca-M appropmquabat,amp; ei quam maximAluuio,quem Scum ap-quidem in tanto pcriculo cunclandum efle cenfuit, dcleclumnbsp;adeoer-'^ctesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deprimendam fadionem duceret efle fatis.NutabantPro-
Qciidcmhand pauci, quando nouitatis cupidilfimi funt. Quare an-pe nbsp;^^^c:humcaftra moueret,couentumhabuit, vbi Principesomneis
Mr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, an ne Borichum, legitimum Colomanni filium, an ex
ccplorato haberent. Adhc Optimales, qui de regno be-: Diufehoccompertumhabuifle, Borichum adul-cqj.^ hliumj ac nunquam ex Colomanno Rege gcnitum,neq; vllo mo-plerique faftionis principes,acdicerc,' d ^g^cimo matrimonio natum. Rutenam Colomanni ciugcmfal-itam, amp; prter fas amp; quum adultcrij infamia fuifle rcpudiatam.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y V
-ocr page 296-2,56 ANT. B O N F I N11 R E R.' V N G A R.
Hoc familires quofdam Regis fuilTe commcntatos, vt mifell inuidiamco^' , flarcnt,nc . viro amaretur,amp; prfertim fi ex ea liberos fufciperet,nve isnbsp;nos amarct,quos infenfos fibi Temper habucrat. His verbis multi, quileuifl^*nbsp;inconftantcs crant,in coniuratorumparteis conccflcre, amp; corum numeru^nbsp;auxerunt. Bclaha:ccdoi:us,non amplius cunbandum elfe ratus,ne forte con*nbsp;xurati ac proditores elabcrcntur, ad Borichumqj transfugerent, in eadeni coH' ;nbsp;cionefupplicium de bis fumcndum continuo ccnfuit: idipfumcterisamic'*nbsp;amp; cptimatibus vifum eft. Quare mox fign ddit, vt proditores in mediaco^nbsp;cione vagantcs^quircgni exitium moliuntur, extremis repente fuppliciisaft'^jnbsp;cerentur, ne forte fi rcs ipfa dilferatur, multum detrimenti vniuerfa Pannon^nbsp;pxtiatur. itaque in coniuratos continuo fit impetus, feditio magna oritur-1*^nbsp;dum fe tucri conantur,aut fuga falutem qurunt,vulg cduntur.Prodition*nbsp;crimine notati deferuntur, difquiruntur paiTim principes fationis, amp; deprf'nbsp;henfijindida caufa, obtruncantur. Lampertum Comitem, c Regis pedibuSj^nbsp;quos confugcrat,cuulfum, frater proditionis impatiens j fubfelliorumfragi'^nbsp;ncjdifirado capite,intcrfecit. Nicolaum eius filiumin medium adduxitjamp;^^nbsp;te Regem obtruncariiufiit. Maylatus Aci gnr natus,amp;: c nobilibus coinpj.'^nbsp;res ibidem trucidati. Defperatis rebus,ctcri coniurati cum magna nianu'^^nbsp;cefi'crc,amp; reparato 3gminc,antcquam occumbt,nc inultiperant,Regelt** i jnbsp;uaderc deccrn'ant,rari,ca:fo Rege,inimicor furorcm fubito defiturum.nbsp;iuratorum princeps Thyodor crat,cx vetere Symadi familia editus, itemnbsp;eus, Titus amp;Samfon, cui Thomas amp;: Turdofilij crant, non minus nobilir^'^
qum virtute viribusqj prftantcs,qui temeranam patris audaciam admod^^ augcbant.Sedata fcditione,coadisqj in vnum coniuratis,in fccefl'u Rexau^^'.nbsp;onriuuiucaftralocauit.Vitraamnemhaudproculhoftiscrat, SanifonacW Jnbsp;vituperandi Regis confilium incunt,vt conuitiis prouocatus,prliumconi^^.nbsp;rc cum hofte cogatur .Q^are tabernaculum Regis adit, quem cumnbsp;bus diuc^faloquentcm inuenit. Quo quumuenill'et, his Regem verbisnbsp;tur. Qmd hic facis,tu vilifiime canis,quum iam fit dcccdcdi tempus, amp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji 5'
plus rcgno Borichi prouidcntia,qumtuaccitas conferre videatur,amp;ii^^*,,^ to patcrnojin rcligiofo cnobio tibi potius viuendum efiet,qum in rcrunnbsp;manarum gubernatione verfari ? Quinam tuo dudu amp; aufpiciis amplius Snbsp;tabunt, fi te ipfe ducere non potes latro ? Proh tcmeritas,amp; deperditabou^nbsp;audacia. Kis verbis irritati Principes,qui Regem circumftctcrat,Ioanne^nbsp;ce,Othonis filio,qui Regis feruus ab epiftolis, amp; Symekienfis Prxpofims nbsp;item prouocante Budo Comit,in Samfonem irrure. At ille ocyfliin pcnbsp;referens, in equum fe reccpit,amp; aperta fuga falutem quxfiuit. Ifti quumnbsp;in promptu non haberent,elatoclamorc,Samfonem pedibus infcquuuu^'' ,nbsp;hc accenfus quidam,Budi Comitis tumultu pcrcitus,raptalancca,pra:pr'^Jnbsp;ra feftinationc,finc ephippiis equum confccndit,alior exemple, fugitc^^j^nbsp;lum ad Scum amnem iniequitur: qui quum fc prcipitem in fiuuiumnbsp;vtnando traiieeret, tergo graui vulnerc confoditur. Thyodor cunic^nbsp;coniuratis,qui nauim ft)nlcenderant,vt priclitante focium cxcipcrent,iPnbsp;porc adcfic ncquiucrc:at ille faucius,amp;: nca lorica grauatus, ibi demerf^^j^jinbsp;Borichus iam amni appropinquarat, in ripa caftra metari cperat, quinbsp;confpedu fuit Vngarorum, Proccrcs cum Ruthenorum amp;e PolonorumT jnbsp;cibus, prftita vtrinque fidc, in colloquium conucncrc. Vbi Budus ift^'^ jnbsp;fccit: Quid vobis nobifcumreicft, Poloni quidnoftragrumRutcniJquot;^.nbsp;RisIam pacatos fines habcbamus,amp; null nobis vobifeum intcrccireranr**\^'nbsp;ria;, quibus finitimum bellum fufeitari oportcrct. In Pannonia inter Poi^. nbsp;amp;:Vngarum diferimen nullumerat,idem de Ruteno dici potcrat.Et quannbsp;nines Scytha: fiimus,no modo hofpitalitatis,vcrumctiam cognationisno^ nbsp;tuo iurc fouebaraus. Nciniuftum amp;prophanum pro adulterino homin^,^nbsp;uerfus nos bellumgeritis, ferro amp; incendiis fuitis. Et quam caufani benbsp;ceperitis, fi intclligcretis, mox folutis cafiris dom quilque fuamrcper^^^^^ j
-ocr page 297-DECADIS IL LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xyZ
Si Borichum Colomanni, non adulteri filium efle, exploratum fans haberc-nius,nunquamprofe6t ad cci Regis, alioquin fapiennliini opnmiq) Principe,imperia peruenifl'emus. Oculatuni,quani ccum Regem habere maiuifl'e-nms, ledpoftquam id afl'equi nequiuimus^ ne adulrerino fanguine facrofanl noftrorum regum ordinem incftarcmus,ad Belam Colomanni nepotem con-higimus, VC verum legitimunnque Regem haberemus. Omnium populorumnbsp;confenfujBelam Stephano Rege nobis delegatum clegimus,cledumqj omnibus regiis iniignibus conhrmauimus. Quod idcirco fccimus,quia Colomannonbsp;Stephanoqj Regi,qui infuum languinem fuicre,rcs parum profpere iuccelfit:nbsp;per immanem luiriam ac fterilitatem eo redali fuere, vt neminem ex liberisnbsp;haberentjCui regn rite delegarenc, nil i ad eos confugerent, fui fanguinis quosnbsp;olimexccarant. Inuiti noftramala confitemur. Colomannus fratrc Almum,nbsp;vtfepc accepiftisjcum Belafilio exccauit. Duas'vxores duxit,ex vna Stephanum, qui paul ante regnauit : ex altera, qu Rutena fuit, nullum fihum tulit,nbsp;praterquam hunc vnum ex adulcerio conceptum, quern nobis pra:hcere con-tcnditis,quodipfaluce clarius eft. Na pollut pudiciti coniugalis impatiens,nbsp;Rutenamrepudiauit. Etpollrepudium, Borichum illaedidit, quern inuitis legibus, immo numinibus, regiistque manibus,nobis prficere Itudetis. Qi^am-obremii vnquam pacis amp; iulbci iura nouiftis,hhofpitaliratis,amiciti,achu-lUanitatis officia prguftaftis,adulterinum,qufumus, quem induxiltis, rcuo-catcRegem. Borichumnonnullorumlcuitate ad impcrandum rmr inuita-rumauertite,autreludantem defence.Abducire auxilia,qu conculiffiis,ne in-uitis numinibus bcllum gercre videamini. Neque Vngaros dcdia,pullani-nutate ac focordia iniuriarum fore immemores reputace. Officio potius,qumnbsp;S^ouismaleficio beneuolentiam ac ociumconferuace. Quodabnuitis, ccnbsp;nos tdetjhucufque tarnen vobis occurrimus, vt ad vnum omnes mori, quamnbsp;aduiterinum,quem adducitis Rcgem,perpctimalimus. Hc vbi Polonorumnbsp;Rutenorumque Principes accepere,vitro fententiam mutarunt,fe falft fubdu-doscueigio cognouere, pr belliiniquitate, ex ips neminem aducrius Vn,- garos pugnaturumrefpondcnt.Se male perfuafos ingenue cfitentur,amp; quango nondum manu confertum eft, fat ad repifeendum efl'e temporis. Proindenbsp;^ehofpicalitatisamp;cveteris amiciti iura violate vidcantur, polliceri fe pofteronbsp;^miuftam miliciam deferturos. Duces promiffiaprftitere, nam folutis ca-^jinpacriam quifque redicre. Populitantum cum Boricho,amp; vulgaris mul-tuudo rcmanfit,quando inuftam Boricho notam cteri abominabantur.Polo-^^igitur amp;: Ruteni, qui cum ipfo remaferant, tranfmiflb amne ad pugnam pro-'locati,Boricho duce,inripa prcclium cum Vngaro conferuere. Bla, quamuisnbsp;^cus, prudentiffim tarnen dutlam aciem inllruxcrat, in veroque cornu vali-Inbsp;nbsp;^*umum cacaphradtorumequitatum collocarat,vt fagittariorum ac velit im-
Pctumfacil fuftineret, quin c alas duas adieccrat vcxillationum, quibus gre-) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multitudinem completcretur. In feruentiffimo prlio occlufaqu-
lolonorum auxilia, maxima ex parte cecidere. Ruteni animo cofternati, L ^^T'^ndratoagmineiamdudumpertinaciffimdimicabantjinclinataacieter-\nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''Artre. Indabant tergo Vngari,ac infigni cde fuiebanc, ad internecio-
^^icdcrchoftcm pergunt. Sanguinis ergo tantum haulcrc, vt pauci c Boit^ ^^eboeuaferint, quiafufi amp;fugati m rufticorum manus incidentes, immaniter ^^cidati funt.Ex his quiinhocprliofe pulchrgeflerc,Micfan,Gaaban,amp;Ba-^ota prdict,qui prter cforum multitudinem, maximum captiuorum nu-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^:^^e^^5f^oraces,cteraque arma hoftili cruore madefecerant. Micfa
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malorum omnium aulorcm, Vofus Virale, Gaaba Graccouicn-
fratrem, Bathor deniq; Andream, qui coniurationis principes crt, ' J. inimici,captiuos ante Belconfpel adduxerc.Qu^are Bla haud pa- bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; prfeos de regno bene meritos mirificc laudauit, amp;: non modo
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parte fpolioru, verum etiampagis oppidisq; ampliffime donauit. Mox
l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gracias cgit,apud omnes aras rem facrafcciqac fupplicationes op-
;i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y j
-ocr page 298-lyS ANT.' B ONFINII R E R. V N G A R.
pidatiiTi ex cdito celebrat.InDiux Magdalcnx folennibus prliumhocgf' llum,dics inter faftos relatuSjac public ialutidicatus. Hoftium exuuix paJliwnbsp;templorumpoftibus affix,amp;prfertimfacris Magdalen dibus,cuius num*'nbsp;ne fretijvidoriam clarilmam compararat. Captiui vitoribus dono datijpr^*nbsp;terquam coniurati, de qui bus fuppiicium ex lege fiunptum : nam graH'atorunlnbsp;more attritos,rotis impofuerunt. Ex hac vidoria tantum Rgi glcri SiC audo-ritatis acceiTitjVthunc vnicu venerarentur,amp;; prxdicarent omnes,non cxcuDbnbsp;fedcircumfpcdumjamp;adregnandumdiumitus referuatuin diccrent.nbsp;gratiflima huic Vngari obfcquiadeinde prxftiterCjfecere fideliter impratif'nbsp;mnia,finitimi quoq;jmiflis vndiq; legatis,pace efflagitarunt. Rex extindtisho'^nbsp;bello Fadionibus, (e mitiflimum xquiflimumq; prxbuit. luHitomnes benenbsp;quiete viuere,atquc cdido,fupcriorum partium mcntionem inhibuit.
to regno,Belafe in ocium rcdcgir,cum amicis fpc comeflabatur,amp;:inniub^ nodcm conuiuia protrahebat. Quo fadum eft, vt Vngarico more in cbric^*^nbsp;tcm incidcrit : qux quum voluntaria fitinfania, virtutcm priftinam admotlei*nbsp;encruauit. Tunc multo mcrograuatum Principem, aulici in pctcdo impu^^^quot;*nbsp;tiftimi adoriebantur, amp;: pr crapulaamp;temulentia fpe nonnulla impctrab-iC''nbsp;qu iniquiflima funt habita. Exadaautem ebrietate, qucunqj per vinuin^nbsp;dullcrat, rcfcripferatq;, ne Facile quidemreciperc vel refcindcrc fubindepo^'^nbsp;rat, vnde non parum limultatis infami fibi comparauit. Naminnbsp;regia eo conlpedius ac grauius id vitium iurc cefetur, quo maior viri dig*nbsp;habetur. Inter extera temulcntix Facinora, illud potiflimum commeniori'^'nbsp;Pochum enimamp;: Saulem,Facrx religioni initiatos,in conuiuio cxoratus,p^nbsp;brietatis indulgentia, tradidit inimicis, quibus mox temcre carfi funt :nbsp;perptua fugillatione noncafuit. Cterm hunc omniumlaudc dignill**'^nbsp;la fecula cenfuere. Ex conuiuiisnbsp;nbsp;ocio,quod excitas confirmarat, in
fimin.cidit,quo morbo correptus,nono regni fui anno, ac mfe vndecinm,^ tur nc?cflitaticcflt,falutis ver centefmo quadragclinioprimc,acidibn5nbsp;bruariis fupra inilleftm. Corpus Albam delatum, vbi quatuor liberisdF^:nbsp;ftitibus,Helenaq3 coniuge,non minus pi,qumhonorificcfcpultumeftj^^ij,nbsp;vniucrfa Vngaria deploratum. Rgnante Bla hxcaccidifte ferunt.nbsp;tins Pontifcx,Transtyberina regionc oriundus, qui fucceftit Honono,nbsp;rium ad fandu Germanumcaftramctantcm,cx improuifo aggrefrus,inr'lj^nbsp;vertit, opp.dumq; recepit. Sed paulo poft, quum ad GaluciumRogeriun^j^nbsp;fiderct,aGuiliclmofilio,Calabrix Duce,nonmodofuperatus,vcrumet*^ jf,nbsp;Cardinalibus captus eft. Etmoxhonorific ab eo dimilius,reuerfusin Vf j,nbsp;Anacletum antipapam inucnit,qui ingenti pecunia,quam ex argentoamp;''*^^:!-bus bahlicis crepto conflarat, PopulumRomand planecorruperatjamp;dJp^jt,nbsp;tificiam audoritatem interceperat, vt eum prx timor Romacedere =nbsp;In viteriorcm igicur Galliam fugiendo concelftt : interea Rogcriuni,vff*Xnbsp;Sicilix Regem appellatum,antipapa in partes fuas traxit.Innocctius 'Pjnbsp;rum motem facram i^nodum habuit, ibi antipapam cum fedatoribusnbsp;uit. Philippum Gallorum, amp; Henricum BritanniRegemadiitpro laln*^nbsp;lium, amp; in Lotharingiam fledens, Lotharium Germanis Romanuin^ jnbsp;eleduin inuenit. Promifla imperij approbationc, facraniento virurnad^p lj-in auxilium Hierofolymitanorum,expeditioncm compararet. Quarenbsp;rio in Lateranum reftitutus, Imperatorem haud imraerito Romxnbsp;Mox Pihs concilium habuit, ibiq; ircrum damnauit antipapam. Sedq^nbsp;naclctum patricij quidam,Rogerij regis auxiliis frcti,iterum aduerfus 1 peil' .nbsp;cem fufcitaflcnt,Lotharius Germania reuocatus,Romain repetit. Pnbsp;tificis gratia maximam claflem compararunt, qua Campaniain amp;Calab^j,(('nbsp;Feftarunt. Pontifex amp;: Imperator, quum Rogerium rerrcftri maritiinoq^^^Jrnbsp;lo vexarct,quicquid in Italia poircdcrat,acccperunt. Multa oppida vinbsp;ripuerunt,Rogerium in Siciliam tandem traiieere coegere. Raymonc^^^fii/'nbsp;ratoris Conutem,attributoDucatus Apuli tituio,cura aliquot Geruf^^^^p
-ocr page 299-DECADIS II. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyp
^hortibus,prouinci Pontifex prsefecit.Lotharius Gernianiam rcpctens,Ve-moritur.In Afia veto defunlo Balduino, Falco Andegauieum Conies, ^illiusgener,Hicrofolym regnutn acccpit.Turci, quifinuiuPercuni incombant,multas copias in Antiochenum agruni duxerunt:quo quum Falco irrii-'^ctjClis tribus niilibus,capta totidemHicrofolymani rctulit. Hac cladc fufcinbsp;AlaphjTurcoruin Princeps,Babyloniis auxiliis vfus , Ediflara Mefopota-vrbcniinuafit,quam BalduinusGotliofredo fratre rcccpcrat. Capta vrbenbsp;crudcliterque direpta, omnes Chriiliani,qui orthodoxamfidcni abnegate no-lucrun t,ad vnuni Barbaris trucidati.Mulieres ingenuque niatron, in fideinbsp;10 noftr ludibrium, fuper Diui Baptiftx aram violat.Falco in venatione, duninbsp;leporem fctatur,procumbcte equo occubuit, Balduinusquc filius regnuni ac-cepit. Nunc tempus poftulat,vt ad Bel cci fucccflor venianius,amp; rcs Vn-garicas,quantum eripoteft,rite profequamur.
LIefvncto Bla,Geyfaprimigenius,quiephebisnondumexceflcratjO- cejp[ in DiniumPrincipum confcnfu,votisqj Populor ad regni faftigiciFertur. Quannbsp;doquidem prclar indolis ,amp; magn humanitatis cfle videbatur, immo po-tius aDeo datum,qum ab ipfis optatum reputabant. Q^re cum magno plau-Iu,gcftienciflunaq5 ltitiaadolcfcentem,Regem declarant, fauftis acclamatio-. iiibusingeminant. Paulo pft Alb ,in folcnibusDiu Cccili rite coronant.nbsp;ic P^cruni potitus,optimosfib! coliarios elegit, nihil ne Ponrificum Procerq;nbsp;confulio agebat, amp; tam follicitcrcgnum curare videbatur, vt prter tatein a-gmret.Oblcruabatleniorum confilia,amp;:mira comitate aft'abilitatequc illos ora-Nr,nefibircgnoque deeftent. Nondum annum poft initum munus exege- ,nbsp;i^^ijCcce Alamannorum bellum erupit.Belli caufam HuduantilTimam ddit Au
, nouarum rerum femper auida.Hcnricus enim quidam,Dux Auftri,in-geni meinor inimiciti, qu Auftralibus cum Vngaris diutius interceflr, ad pucri manuni Pannoni regnum redat efle cernerct, ratus id tempus ad cuertendas rcs Vngari accommodatiffimum, bellum grtiuiftmumnbsp;molitur. Accedebat occao magna auxilior, qu nunquam bi antca fuerat,nbsp;50 liquidem Henrici, Leonis pupilli tutor erat, ad quem Saxonia3amp; Bauaria totanbsp;peninebat. HicSaxonumamp;Vindelicorum viribus frctus,prtcrcaNoricoru,nbsp;QUI eins ditionis eranr,Pannonias aggredi non dubitabat.Quin amp; Coradil er-U] Romani Iraperatoris copi accedcbant,qucm Henricus in belli focictatemnbsp;uuxerat.Et: in hancexpeditionc Conradus duas legioncs fe miiTur recepe-^^^iVngarum, veterem quidem Alamannorum hofteni, c medio tollerer.nbsp;xUrcaneequamregnum Henricus imiaderct,dc occupandoPifonioprimmnbsp;^og'rauit Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infeins ab ilia arce fe totam Vngariam facile vexaturum. Id ne-
gocij luliamo Comiti datum,vt quacunque arte poftet, Pifonium occuparet. Is
40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alaiiiannum dolis inftruit,amp; equitatu munit, ac madat vr-
CiT* ante illucelcentcm dicm fub prtextu feftinati itineris adeat, portamque uct upct,Scearn eoufque retineat, donee cxindiis ipfecollocatus aduoler.Pi-OHiani euftodesnil taie fufpicantcs ,fubornatum R^poltum cum comitibusnbsp;cxcipiunt, quum nulla adliuc belli fufpicio foret, mox ex compofito porta amp;:nbsp;capitur,ac inde fociis gnu datur, Quodvbi Iulianus profpctauir, cumnbsp;adportam aduolat,fucceditq; deinde in forum,nbsp;ado agminc prodiit.Sufcitato tumultu, omnes oppidanos arma dcponcre,nbsp;aft f timere iubet. Data fide, illfam amicitiam pollicetur, mox co-turl aduentus fui caufam enarrat. Ciuitas quum ab Alamannis incola-p - 'urbis continuo pacatur,amp;t in Germanorum redigitur obfequium. Ru-ianbsp;nbsp;nbsp;^^^cia ftatim effunditur,Pifonium Germanis eaptum,quare vniucr-
annonianimium perturbata. Secundum Pifonij captiuitatem, Alaman-tumfubito incurfiones fuccefterc quibus non folmfuperior, fed inferior grauFimc vexabatur. Adolefccntis animus ingenita qua-
t}ii\ ' ^'^5^ttidine pneditus, haudquaqua his cfternatus cft.Habito qum pri-^icuatUjpericulimagnitudine adpatres refert, fententiasrogat,fufcipitur y idj
-ocr page 300-z6o ANT. B O N F I N ri R E R. V N G A R.
omniumconfenfu bellum. Etquifque Pontifex, nobilis, prpotcnsque,ar exedito capit. Habetur delelus, amp; domefticatim ad bellum hoc apprime ne*nbsp;cclfarium viri euocantur. Exultt frequenti aftedata militia Geyfa ;nbsp;aduerfus imperatoriacaftra prodire geftit, non ignoras multo plus laudis inv'nbsp;ctoria,quam turpitudinis in fuga propolitum. Nam li vicerit, CfareinGer*nbsp;manicum fuderit,fupratatem fecerit; li cefl'eiic,adolefcentia amp;C fortunaabo'nbsp;mni dedecore vindicabit. Quum libi procenbus periculi magnitudo acro-bur hoftium obiiceretur,quiaSaxones amp; Germani,vt de Vmdeicisamp;Noriasnbsp;lleatur,indomitas vires haberentzeum.refpondilfc ferunt, Sediuinum auxili'^nbsp;um,amp; lacros habere milites,amp; ductu aufpiciisque Chrifti optimi maximinbsp;re Ifipdium.Qmnetiam edi;um promulgarat,vtapud omnes aras, doneenbsp;li dexter exitus extaret, quotidie omnia Sacerdotum collegia diuinam ope'nbsp;implorart, amp; Diuam inprimis Virginem, peculiarem Vngarorum patronalnbsp;exorarent,cuius patrocinio,ex teftamento Diui Regis Stephani,id regnunil^'nbsp;erat commendatum.Ita vulgo Rex animofus apparuit,ita omnes adgregariuonbsp;vfq; miliiem adpugnamhortabatur, vtexanimatilfimum quenque facilenbsp;citaret. Spedata adolefcetis magnanimitatc, lie cteri feniores cfirmatinbsp;vt bellum, quod puer non expauit, ipfi quoque minime reformidare cogerefl'nbsp;tur.Hincetiampraefcdos, primipilos, tribunos item turmas amp; cohorteshae,nbsp;medioens ruborince(rit,quum veterani tyrone animari viderentur. Mod^*'nbsp;gitur caftris, in Auftriam iter facit. Quum regni finibus appropinqualTct,nbsp;dam homo liberali afpetu,cui Henezel nomen erat,non parum prferens a^.'nbsp;doritatis,amp; Scythic Germanicq; lingu compos,occurrir,prope hofteseanbsp;nunciat, eofdemque perpaucos, quando hi qui auxiliares copias promifer^^nbsp;promiflum numerum nonprftiterant.Proinde nunc conferendmanusnbsp;pus eire,antcquam alia fupplementa veniant. Occafonem hanc nulla cund^'nbsp;done prtermittcndam, amp; certam adftantemque pro limine vidori^m,^^'nbsp;lo modo repellendam. Tune Rex aduocata concione, virum in medium aonbsp;cit,hc eadem referre iubet:quod vbi fadum eft,ipfe adtempeftiuumnbsp;prfedos omnes inuitat. HuncDei angelum,amp; fuiur vidori nunciumel^''nbsp;aireuerat,proindenonvltrcundandum,fedimperandum, palTim arma capnbsp;Idipfum cteris vifum eft,audacia deterrendum hohem: quare omnium ce^'nbsp;fenfu inprliumitur. Quum Germaninondumlimitesattigiirent,quadrato^'nbsp;gmine,caftraineos vitra linesmota: qu vbi in hoftium cofpedufuerc, tata*nbsp;vtrinqueocij permiftm eft, quantum inftruend acieifatis erat.Vngarus^*quot;nbsp;as velitumalas in vtroque cornu produxerat,quibus cataphradorumequita^ jnbsp;fucccdcbat,in medio quadratumagmenetiam cataphradoru collocarat,qeienbsp; dextraluaque duplici peditum acie muniucratipoft hc prldium validanbsp;limum fubftitut. Ne minus quidem impigr Germani fe in ordines inftti^^^nbsp;rant, qui altiflmis equis inlidentes,Gigantuminfl:ar plan conftiterant,Vngj^nbsp;ris numero fuperiores.Geyfaqum primm pugn fignum dari iubet,pad^^^nbsp;rore vtrinq; concurritur.Alamannin minus armis,qum clamoribusnbsp;uiciis,Vngaros impetunt, quo facilius eorumaudaciam coerceant. Contra nbsp;gari, inter dimicandum omnipotentis Dei ac magn Matris auxiliumine^nbsp;cant,patronam fuam ingeminant. Alamanni, qui leuis armaturx equitibus pa^nbsp;rum vcuntur,fed cataphradoequitatu deledantur,Befl'orum acScytulorufl^nbsp;las,quas ante cornua produdas diximus, ftatim inclinant.Hi nanque Vngara^nbsp;rum agmina prirc folcnt, amp; tune veluti oues lupis deterrit, in primo coa^nbsp;grelTu terga dederc,antequam Vngari manum conferere cpilTent. Et hi P*^nbsp;fpeda iftorum fuga, aliquantulum pr timor cefl'ere : inftant illi, liinnbsp;mos augent,quia inclinatum hoftem,ac fufas alas vident. At Vngaris, quia^^nbsp;mos continuo reuocarunt,pertinaciftimcreftftentibus,in primo coflidunii^'^nbsp;umdeftttigatidefcrbuerc,dimicare multo remiftis occperunt.Bancninanbsp;gis auunculus,qui callebatmores hominum, amp; in medio agmineprxfde^^Jnbsp;excito fimul equitatu regio,qui veteranorum erat, ac laborantibus
-ocr page 301-D ! C A D s II LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^1
cbat, fado maximo impctu inhoftcs ruit,in quibus furor ille defcdcramp;t,amp;: tala vi prxlium conferit, vt multis in primo congrcflu proftratis, cteros inclsna-rit. Hcnricus Dux Auftri, qui vi cto ri am dudum prxmanib. habere vidcba-mr,concitato triariorum agminc,fuccurrit, prxlium atrociflimum inftauratur. Rcxcx Proccrum Prxfcdorumq-, confcnfu, vtrunque cornu,quod admodumnbsp;nutarat^continuo confirmauit,in hoftcmqj conuertit.Et quum hoftem ad tria-nos redatum profpiceret, ipfe quoqucprxfidia vltima concitauit:quarc vtro-bique acerrimc pugnabatur,cruor paflim eft'unditur.Germani cum Saxonibusnbsp;'nclinari,ab vtroquc cornu, amp;a rcuocatis alis circumueniri cpcrc,amp;ab vtro-^ue latere grauifl'im fauciari. Vetcranxlcgioncs Hcnriciagmcnpoftmulto-W cdem terga dare coegerunt, mox palantes Alamanni aufugrc. Inter fu-Stidum innumeramultitudo intercepta,qu partimexfa, partim capta.Hcn-cumexteris magna ex parte vulneratis, caftris exutus, turpiter aufugit,amp;:nbsp;in Auftriani,pertfus audaci fux, fe rcccpit.Cforum numerum ex Alaman-ad fepeem milia mcmorant,ex Vngaris tria milia defiderata. In eo bello Ra-poltus Alamannus, quem per noturnas infidias Pifonium occupafle dixinius,nbsp;quit,amp;Otlio, Gabriele captuscft.Rcx vidoriapotitus, fpoliatis ca-^'^ishoftium,cumvniucrfo cxcrcitu in Vngariararcdiit,horumexuuiis tcmplanbsp;. ^'lauit.Pro agendis Deo gratiis,fupplicationes cgit,amp;: apud omnes bafilicas rc-^^ijreiii diuinam operatus effc. Tantum ex hac vitoria libi nominis compara-''thune duntaxat puerum Germanica potentia formidare viderctur. Hen-/quot;tnquoque tantus mox timor inceflt, vt non modo Vngariam penitus ve- nbsp;^^jfcdnepagos quidemhnitimos attingerc audcrct.Vidtoriamhanc Vngarinbsp;1 '^tiiis diuin benignitati,amp; fortunx adolcfcentis,quam fibi tribuere.Quandonbsp;fvtrinque viribus, tertia hora diei, ad lerum vfque tempus dimica-'nalhrnaant, amp; fe principio cel'ilfe , deinde per atrocifllmam pertinaciam,nbsp;ttatahoftium fortuna,vicifl'c confitentur. Secundm hoc bellum,Panno-Annales memorat)fxiia famesinuafit,quavulgo grairantc,ma5imaparsnbsp;J^tninuineftabfumpta. Quo quidem tempore, in Gallis rgnante Lodouico,nbsp;^diuturnus ftuansqj calorfuifl'e dicitur, vtcompluribus inlocis ,noncitranbsp;P'^lorumtcrrorem amp;: exitium, terra conflagrarit, ex ftu igitur fames illae-histemporibus, Conradi Imperatoris tranfitus quihaud pa-le 4 *^trintcnti amp;facris eprophanis attulit. De quo prius aliqua referendaef-Se ^^''^us^qum vitra progrediamur, vtres ipfa cognitufacilior cfl'c videatur.nbsp;maximo, Bernardus Clarauallenfis Abbas cianbsp;bquiardentiflimaChrifti charitatefucccnfus. Principes fer omnes adiuir,nbsp;Oftaturusvt Iaborantib.inSyriaamp; PaIftinaChriftianis,validifrimisaducrfusnbsp;copiis fubuenirent, nve paterentur diuinifepulchri propugnatorcsnbsp;Henbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exigi. Ad perfuahonemfacr militi,Conradus Imperator, natio-
tia primus nomen dedit.IntereaRogerius RexSicili ,per negligen-1 ontificum in Italiam reuerfus, qucunque amiferat,omnia rccuperauit.
, ^tndecum maxima clafle in Aphricam traiecit,Libyc^mque Regem ftipen-annis plus qumtriginta illinc tributarccepit. Conra-S'tur, coao ingenti Crucigeror exercitu, Germania caftra mouit. Et ^^^'ttbium iter faciens, in Vngariam defeendit, vbi fortafl'c, prx vete-j^.^memoriainimicitiarum,non peregrini Ducis,duduamp;: aufpiciis Icfu Chri-, fed acerrimi hoftis,vlcifcendioccafionem nequaquam deferen-^tiiniiim oftendit.Nam quamuis faciendi per Vngariam itineris poteftatemnbsp;htteris perhumanc impetraucrat, aliquanto tarnen infolcntis,nbsp;Ij^Parerat,iter fecit. Et quum fe infacrofamStam expeditionem pcregrc pro-viatici, ftipendiive facri nomine , cundtis facris x-t^; ?^'5*t^obiis, amp;xenodochiis immodicam pecuniam extorfit, quin amp; mul-
5 rcligiofa loca, collatam prx timor illi ftipem detulcrc. Quod P^^tiones xgr tulifl'cnt,fantiirim tarnen expeditio-fetatia patienciflm tolerarunt,adiuuartmuneribus5ccomeatibus, amp;nul-
-ocr page 302-141. ANT. B O N r I N 11 R R. VN GAR.
Ium hofpitalitatis ac diuinx eharitatis officium prtermiferunt. Conradusa-tem per Myfiam amp; Macedoniam iicr facicns, in Thraciam Conftantinopolim contenditjvc Emmanuelis Secudi Grcorum Imperatoris adiumento, per ffi-cum Euxinum commod traiiccrct. Ibi ab Emmanuele mfido male perfualu^jnbsp;traiedo in Aiiam excreitUjIconium obfcdit,qua vt ille promiferat,commeatusnbsp;omnes a Conftantinopoh fe habiturum elle Iperabat, quippe qui aliunde haben non poterant.Qnum munitiffimam is vrbe obfediflet,lcclcratiffimus Gra^nbsp;corum Imperator, vt Romani Principis pr liuore perderet cxercitum, farinnbsp;femper gypfum immifcuit.Qnarc milites adulterata re frumtaria, paffininiotnbsp;bo corrcpti,magna ex parte interiereJtaque Conradusre mfed;a,paul poftinbsp;Germania redire coalus eft. Atque id tantum emolumenti fua expeditio prx-buit,qucfd Balduinus Hierofolymitanorum Rex Quartus,tantum animi ex I**nbsp;peratorisaduentu concepit, vt Afcalortiamdiu obfeiramceperit : quiun pa^'^*nbsp;prius Gazam,vetuftiffimamvrbem,fcdab incolis deftitutam, inftauraflet, fta-tribusque Templariis(vt aiuntftnhabitandam conccffift'et.Quin amp; eodemft^^nbsp;tempore,Turcorumfatrapas aggredi aufus eft, qui Hierichontinos admodn^nbsp;opprimebant:quos quumpratlio fuperafl'et, quinque milia Turcorumnbsp;feruntur. InfuperNoradinumDamafcenorumPrfcdtum,amp;Hicrofolynnf^' gt;nbsp;num agrum affiduo infcftantem,infigni clade fugauit, ad Damafci vfquc nbsp;nia perfcquutus.De Corado hadenus. Sed de Lodouico Gallorum Rege''nbsp;cendum,qui in expeditionem Hicrofolymitanam,eodem tempore, poft
radum profedus,amp;: perVngariam iter facicns, multo diligentius hofpitalitat*^ f iuraferuauit.Eugenium Tertium Pontifieem maximum, Pifis oriunaum,ft'nbsp;manorum fadionibus vrbe Romaexadtum, in Gallias ctendifle aiunt, part*nbsp;vt famftiffimum pattern Bernarduni viferet,a quo facris fueratinitiatus, p^*^^*^nbsp;vt Ludouicum Regem,diuino cultui deditiffimum,adfufcipiendam Paift*nbsp;expedition hortaretur,amp;r crucis teflera Chrifti duceminftgniret.Qijamqu^^ jnbsp;forti animo Rex ille accepiflet, ne longa nauigatione vexaret cxercitum jnbsp;Rhtos, Vindelicos Pannoncs, deinde per Myfos amp; Macedonas,Conft^^ j(nbsp;tinopolim adEmmanuelem peruenit.Quo quidem tempore,quum pernbsp;riamtranfirct,aGGyfahonorificentiffimc acceptus eft; nam Conradum pa***^nbsp;poft IcquutuSjVbique fandiftimum fe piat militi ducem oftcndit.Tantaft**^'nbsp;ritate duxit exercitum,vt nc minimum quidem rufticum lfcrit,nullumnbsp;abcgerit,vimmiliti paffim inhibucrit.Q^ quidem continentia, cumfingf*'^nbsp;humanitate coniunda, ita Vngarorum gratiam promeruit, vt Rege acnbsp;fis Optimatibus,dicbus aliquot, amp;aliquanto diutius, ac par erat, fub reficir^nbsp;dorum corporum pra:tcxtu,in Vngaria remoratus fuerit.Item aiunt,eod te^^nbsp;pore feitum Geyfte puerum fuifl'e natum, amp; facra fontis aqua, Lodouicinbsp;tcftimonio,intcr Chriftianos aftertum. Item facrofandti iure vinculi,illu ** , I*nbsp;fa non modo honorifico comitatu, gratiffimo hofpitio amp; commeatibus p**.nbsp;eXercituigratuitodatiSjVerumctiam regiis donisboneftatum,inThraciahnbsp;busfuifte dimifliim. lautem quumadEmmanuclemConftantinopolimCnbsp;excrcitu venifl'et, baud aliter ac Conradus, fraudulcntiffimo Imperatorctnbsp;datus cft.Nam ab illo perfuafus,vr per Sy rise deferta iter faccret, tantam i^^nbsp;tarn,partim return inopia,partim loCorum difficultate fecifle dicitur, vt An*nbsp;chi hybcrnarefitcoadus.AtRogerius,quiSiciliximperabat,Emmanueh*(^nbsp;fenfus, comparata maxima claflc,Corcyram,Corinthum, Thcbas,amp;Eubo*nbsp;perfidoGrcoabftulit.Quinamp;fConftatinopolimcumclairenauigaflet,nil jnbsp;dr.iginta Vcnctorum naues longas in Adriatico finu reformidafl'et.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*!
Afiatica littora dcHexit,magnquc Chriftianis felicitati fuit.Nanque cum Regem,in Palftinam ad fandi Symeonis portum nauigantem,nbsp;clallis forte intercepcrat. Qi^ quum nefcio quo fato,veluti Deo miflu^nbsp;gcrius cum fua clafle prfto intcruolaflet, periclitantem piumque Regemnbsp;tauit,infperatquc Ititi omnibus Chriftjanis amp; falutifuit. Mox inSyrii*^!^nbsp;ta occupauit,quxfineprftdio tclida Vcnetisrccuperatafunt.
-ocr page 303-D E CAD I s IL LIBER VI.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a(i loppen. reliquilTct, Conftantinopolim cum vniucrfa claflc pro-
ctiam Emmanuele ab arce, fuburbia cum appcndicibus K ^ter inccndir.Mox arcem adortus,quum cxpugnarc non poll'et, vfquc conbsp;I'^orcis Auguftalibus, propria ctiam manu, poma Ic-in reditu cum Veneta clade parum profpcrc conflixit. Conradus au-fcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Balduinus quum vn conucnillent, vnito cofenfu Dama-
f ^^'^^^ntab Arabia: quondam feruis fundatamjitam in planicic.Qii na lisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftcrilis foret amp; arida,nili proximo tenuique fluuiOjftulis S cunicu-
Pr drigarctur, ex quo tanta fcracitas, S pomorum fuauiflimorum copia y ^^lit, vt nihil in orbe ltius iudicaueris. Obfeflam vrbem perbreui ad dedi-aqua inhibuifl'ent, quam alio facile diucrtilTent. Sed cu-Aflyrij dolus intcrceflit,qui Balduino quandoque fefidum oftendcrat.nbsp;coinquinatus,Balduino fignificauit,vt aliam partemnbsp;fa-- gt; Iica breuipotiri cupcret, quando iilincmuroruminfirmitatcnbsp;cxpiignari poterat:quod quum illc feciflet, mox iftc occupandum eflenbsp;(J quot;quot;ani, He rnunitiohibus hofti inhibendum, commeatuumque viam prclu-quot;^ani cenfuit.Id vbi factum dti fame abfumpti funt, vt foluta obfi-h/^^^,^^ouicus Conradus,rnultis amiflis,exercitum in Europam corami-anno centelhno quinquagefimofecundo fupra 11 y x;quot;nbsp;, 'cuniu,accidiifc Icgimus. Quo quidem tempore, Eugenius Romam reuer-ilo Romano honorificerecepeus eft.Balduinus autem Hicrofolymi-,dcindegyptios SBabyloniosfuperauit.Inquo bcllo,quinq; Bar-milia cxfa hint.Sedde LodouicoConradohafcnus,quiper Vn nbsp;o aniitcr, rgnante Gcyfa,feciffc traduntur. Quaquidem inre, longius ali-Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ac par crat, diuagati fumus, ne rem memoria dignam, iniquo hlcntio
P^teriren^^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad res Vngaricas rcdcamus,6 qu poft Germanic Gcy-
Delia geflgritq^.^ntum ex inopiaScriptorum indagare pofl'umus,rit profe-SDamur. Sed antequa vitra progrcdiamur,quod de Boriclio adulterino inter-jo ' P'^^^iaquam hibticdum. Qutim Lodouicus per Vngariamitcffacerer, quodam milite Rex Pannoniadmonetur,Borichum,adulterinuni
^Daianni Regis filium, in Gallorum caftris cflc,accitum quorundam Vnga-confihis Sprccibus,hfacrofantmiliti caftris inhnuatus,Panno-tortaffe fubirct,facil fore, vt multi in Vngaria n ignobilcs, Geyfa Regc ctinideficcrenr.Nc falfusquidem rumorcrat, fiquidem in Lodouici caftrisnbsp;^orichus delituerat. hoc vbi Geyf rclatumfuit,ha;c Lodouico repente figni-cauitjryjy-j^in^uit) caftris,Lodouice,Borichuseft, qui ex adulterio genitus,nbsp;Colomannfmaioris olim patruimci,fc filium cirementitur,fc inter tuasnbsp;Copias infinuauit , vt aliquid aduerfus me moliretur. Proinde fi me bcneficionbsp;^gt;^10 dignum exiftimas, Borichum intrims mci anhelatcm redde,ne improbonbsp;0 patrocinio fugillcris, nve quod bonor ingenio nimis alienumeft, S qumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Diaxime Principum.pro bono malum cumulatiflm rcpcnderc vidcare. Ob-^epit faniainter Gallica caftra, quendam ibi Rutenum delituifle, vt bene mc-renu de Gallis Vngari Rgi,per infidias regnum occuper,ilium efte fpuri, S cgitimumRegcm, quibufeunq; poteft artibus,cxalt;fturu. Adfamam continuonbsp;^uniultus cxcitatur,per omnia contubeiniainparicidam difqtiiritur.Borichus,nbsp;^'sauditis, buiiifcc mali confeius, crimen lftemaicftatisadmodumveritus, li-cre Lodouicum Regem adit, ad cuius pedes proftratus, vitam fimul S veni-^fiexorat, vttutb cum exercitu ab ire fibiliccat, impenfiflime fupplicat, vt exnbsp;pcriculo cuadcrct. Gcyfa iam certior fadus, Borichum in Lo-0 ouici caftris effe,iterum precatur, vt fuum inimicum ad fe vintum rcmittat.
^hcpientiflimum GallorumRegemita refpondiffe fcrunt:NumhcGcy-Kexignorat,cuiufque Regis oprimitabernaculum,baud aliter ac rcligiofum ^plum, ac pedes Regis pro aris haberi oportcre?Quonaiurc, diuino authu-^no,hunc redderc pofl'um,fi adtabcrnaculu,vclutad a:dcm,S ad pedes,tan-ad altarc confugit? Ad hxc nuncium refpondifTe aiunt, Adultcrinam
-ocr page 304-1^4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. fobolem republica cxterminadam;nuUa promifcuum genus hominumin^Jnbsp;gentiaprofcqucndum,immo vndiquc diligentiffimc extirpandunijncnbsp;hrcdes bonis propriis amoueantur. Qu hxc ad Borichi aures peruenifl^^'^nbsp;rcformidataniortc, fubtraftoqs Lodouici Regis equo,fubinde aufugitnbsp;vbi ab hipparcho ftabulique prfeto cognitum eft,fumpco alio equojparinbsp;nicitate fbfequitur:qui quum Borichum aflequutus cflt,in primo congru' nbsp;ftatim ab eo, difl'ciflb capitc, intcrfedus eft. Hac igitur audacia adulterinu^^nbsp;Vngari Regem,fequutoris pcriculum cuafiflc fert. Sed qu^is in fratres ip* jnbsp;fuerit,fratcrnafatis ipfateftimoniaplanetcftantur.Almus pr cterismor^^nbsp;obiit, Ladiflaus amp; Stephanus fuere fupcrftitcs, quos amp; paterna amp; regia jnbsp;litateacindulgentia,vtpareratjprofcquutuseft.Nam vtrunqueDucemftf^*^ 'nbsp;pro dignitateprouentus amp;vedigalia magna difpofuit, iuiht viuere morercgnbsp;vt paruum inter eos viderctur efl'e difcrimen. In media fpe concione fratr^nbsp;amplexabatur,vtnontampictatcmfuam oftentarct, qum fuorum interfcp^*nbsp;ftinam crudelitatcm gt; infamiam impictatis aboleret. Pofthxc Rutenot^pnbsp;bellum cxarfit.Nam quum Rex, MinoflaiRutenorum Principis filiam,nbsp;fet vxorem, ex qua Stephanum Bclam tertios accepit, cum nonnullisnbsp;qui immatura morte fubrepti funtiprac Rutcnorm fationibus,hancprofoc^^nbsp;ro expeditionem fufeipcre coftus eft. Lodomerius enim ChunorfrcttiJ ,nbsp;xiliiSjMinoflaum regno ciiccte, amp; tyrannidem inuadere aufus eft. Rexq^nbsp;foccrum Lodomerio grauiter oppugnari accepifltjexercit in Roxania*^nbsp;fit.Qm quum hmc Chunis, Rutenis illinc infeftarctur,fedato tandem bd'
multis amiflisjin Vngariam rediit.Deindehaud multo pft tempore rius iterum Minoflaum adoritur,multa cius oppida vi capit,diripitque,nio^^nbsp;grumvaftat, amp; quibufeunque poteft calamitatibus amp; iniuriis afticit. Iterudnbsp;focero efflagitatur auxilium.Rex ne periclitantem cum defereret, comparnbsp;magno exercitu, vn cum Ladiflao ac Stephano fratribus in Rutenosnbsp;dit, vt a^nis iniutias amp;: priftirtam Icgionum iaduramvlcifccrctur. .nbsp;ftiumfines attigiflet, Lodomcriumcmmagnamultitudinc occurrtemnbsp;dit. Paci dies curandiscorporibus,amp;reficiendiscquis,longo itincrede*^^^nbsp;gatis, dati funt: mox prlium initum. cfisvtrinquc multis, Lodomcfnbsp;cum Chunis amp;: Rutenis pafiim fufus amp; fugatus eft. Minoflas profligatenbsp;generi opcra,cun(ftaqux amifcrat,fubit rccupctauit. Rex cum fratrib-ria potiti,ac fuperiores iniurias vlti, ouantes in Panoniamrediere. Dumbnbsp;omnia, qux diximus,itagertr,Rogeris Rex Sicili diem obiit, Guilid^^^nbsp;filius regnum accepit, qui paulo poft mortem patris, Bcncucnti fuburbiajnbsp;peranum amp; Babuchum oppida occupauit .Quarc ab Adriano Pontificemd'nbsp;mo, amp; regnititulo,amp; Chriftiana confuctudinc,quando aqua amp; ignifibifi'^^^
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interdi(ftum, priuatus eft:fubditi quoque prxftito iuramento abfoluti.
ctiamtempeftate, Noruegia Chriftifide initiata. EtFrcdericus Primus, gente natuSjRomanumque imperium fortitus,inltaliam vemt.Tordonem^nbsp;feiPam vi cepit, contendit mox Romam.Pontifex ci per internuncios concb'nbsp;tus, in Sutrino agro ftjtim occurrit. A quo legitimam reuerentiamexegit/^nbsp;ronauit mox m Diui Petri bafilica,amp; legitimum Populo Romano hunc Imfnbsp;rato rem eiTe declarauit.Tunc Vrbis confutes Adriano infefti,amp;: vtriufque^ .nbsp;cordiam veriti, portas claufere. Plebs iniuffu confulum, per pontem Tr^^nbsp;cruptionc fada, Teuthonesin Vaticano obferuatos, multis interfeftiSjlmit^.^nbsp;ter poliauit. Sed vltio fubinde fadta-.nam ex caftris Imperatoris, quae in pdnbsp;Ncronianis locatafucrant, fufeitato tumultu, innumcra militum manuscbinbsp;xit,quaeprofligata Romana plebe, captiuos multos abduxit,quos Potificis ' |nbsp;cibus Imperator exoratus, continuo dimifit. Deinde quum perVrbcmdi'nbsp;tcranum iter vterquefaccre nollet,ad MaJlianum fe contulit,mox perp^^^,nbsp;Lucanum,traie(fto Tyberi,ad Lateranum pcruenit,vbi copofitis rebusnbsp;n rcipublicjFredcricus in Germaniam rediit. Adrianus regninbsp;exoratus, Beneuentum fc contulit,ac maiorcra regni partem Guiliclmo ab
-ocr page 305-DECADIS IL liber VI.
lit. Item Palaeologus quidam Grxcus,nobili gcnerc natus^Emmanuelis Impe-ratoris nuncius, Anconam appulit, mox Beneuentum ad Pontificem propera-uit,data ablmperatore mandata detulit, in quibus hcpotiflima contineban-tur : Emmanuelem, fi tres duntaxat Apuli vrbes maritim fibi permittantur, quinque miha pondo auri, item Guilielmi ex Italia expulfionem offerre Pon-tifaci. quumGuilielmonunciarentur,adPontiHcemrepentdconfugiens,nbsp;c omnia, quEcclefiRomanabftuIerat, redditurum, adicturum infupernbsp;oppidanonnulla, item Romanos rebelles vltr fubadurum. Demum aurum nbsp;rxco Irnperatore promiflum, accepto lgitime temporis interuallo, periblu-0 turum pollicetur, pontificia audoritate fibi fit integrum, in vtroque Siciliannbsp;regnohbere dominari. Placuit Pontifici oblata conditio,fed Cardinales auari*nbsp;Udi interceflerc. C^are Guilielmus,ob repulfam iratus, Apuliam inuafit,nbsp;cuntta longe latcque deuaftans. Etprofligatis ad Brundufium, Grcorum A-pUlorumque COpiis.ADuIoSamp;: Salenrinn in fjpjirinn/omnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ry______n___
-ocr page 306-166 A N T. B O N F I N 11 R E R1 V N G A R.
AlexanderadTuronium,fynodum indi3it,vbi multa dcrta promulgata. l' terea O:auianus Luc mortuus eft,amp; Guido Cremens in antipapani fubro--gatus. Fdus ciuitatum Itali amplificat. Nam Ctemonenfegt;,Brixiani,nbsp;gomenfes, Mediolanenfes quoque difipati,cum Piacentinis in eandem locic-tatem admifli. Alexander demum, creatis Confulibus, qui ex veteri amicianbsp;dignitatifu (ffragabantur, Romanis GalbaRomamrcuocatur,quodan-XI 6 y- no centelimo fexagcfimoquinto fupramillelimum accidiflelegimus.Hxcigi'nbsp;tur rgnante Gcyfa acciderunt. Infuper iifdem fer temporibus,Alphonfu^nbsp;Hifpani Regem, ab expugnatione Terr fand reuerfum, dicm obiilc tC'nbsp;runt. CuiSandius filiusnatu maior,in regno fucccflit,amp; illinon muko pb^i*nbsp;Ferdinandus frater,quemin Arabia, pro Chnfti nomine bellando,occubuiiienbsp;memorant. Huie Alphonfus liusfubrogatus,regnumaccepit, quinamp;silli^nbsp;quoquctemporibusjcrucis figura inlunapublic vii. Geyl'a tandemnbsp;uerfam valetudincm incidit,qua indies ingrauefcente,ne inteftatus obirct,ac-citis f.mcis PontificibuSjamp;: Optimatibus,regnum difpofuit. StephanumTci*nbsp;tiunijgrandiorem natu,regem pronunciauit. Exorauit etiam Proceres,vt eun-dem pro Rege vitro fufeiperent, colcrent amp;: amarent, filios hredes feini^nbsp;conllituir. Caetera partimfacris 3edibus,part]m calamitofishominibus, aeva-riis fandiflimisque vfibus legauit. Demum inter liberorum ac fratrum anipk'nbsp;xusaniinamefflauit. Annis viginti, menfibus tribus ,amp; dicbusquindecirarC'nbsp;gnafle fertur,incolumi fama,amp; integraregni poteifate, Obdormiuitauteniii^nbsp;Domino,anno falutis centefimo fexagefimoprimo fupra millefimu, pridienbsp;lendas Iunias,niaximumque fui defiderium omnibusreliquit. Corpus Albai*nbsp;elarum,ac publice deploratum, amp; inter monumentaRcgum filij retulcre. Cc'nbsp;lebratis bonorificentiflim exequiis, ad comitiaregalia Ihidia conuerfalw7-Nam qiiamius Regem dcclaratum,aclcgitiniumhabcrent,ne prilcam conw*'nbsp;tudinem abolerent,comitiorum diem indixere.
Stflrh^ntii til.
Qv V M dctuntoRegeGeyfa,frcquentiflimacomitialiaberentiir,a33ii' lis in mium publiceque perlelis teftamenti tabulis, omnes cunlisnbsp;giis declaratum a ptre Regem Stephanum Tertiumcomprobat, amp;:faullis cO' gt;nbsp;gnominibus ingeminant. Scephano cunlafliciter exclamant, Steph.inoni'nbsp;uo Rgi laus amp; gloria,Stephano felix vita,amp; continuata viloria,Vngariefii'nbsp;fia omnia fclicia. Paulo pft Alb ex more cororiant,amp; facro Dim Stefnbsp;ni progenitoris diademate confirmant.Is regno potitus,amp; ad regnand iiaiid'nbsp;qtiaquam intempeftmus,nihil fine fenatus audoritate amp; patris amicorucon^'nbsp;liogerit. Triennij regnum immunitate donauit, amp;: multa captandx popular'^nbsp;aurx gratia, editla promulgauit: ociumamp;quictem pro viribus ab initiorcU'nbsp;nuir,moxfocioru regni caufa in bella defcendit,qux vario geflitcucntu,!!^'nbsp;que fuor pcrfidiacaruit, vt fuoloco refercmus. Verum enim verohacrepo'^jnbsp;tifiimumexecrandi funt Vngarorum Annales,quippe quictfi incptiffi fcO'nbsp;atnMie$, pjl Cunt (qua inre veniamdamns,quiahiftoria potius,quam eloquutione quX'nbsp;rimus) nonnulloru tarnen Regum,vcluti Stephani gefla, cunda nefarionbsp;prxtereunt,qu prfla^jorcs plerique Scriptorcs minime prxtermifere.Q^il'nbsp;re vr hanc grandcm rerum Vngaricarum iaduram refarciamus, quid cumnbsp;nctis, amp; Emmanuele Grxcorii Imperatore geHeritjin primis refercmus.nbsp;manuclcm,amp; Frcdericum nobarbum fimul ilia tempora protulere,impic^'nbsp;te,pcrfidia, amp; crudelitate pares, vtpotc quibus nihil tunc fxua tyrannidenbsp;battirantiqtiius. Dum GalliaCifalpinaFredcrici reditumrcformidat,amp;vrnbsp;Roma reditu Alexandri Pontificis exultt, Emmanuel inItalos, Dalmatas^5nbsp;Iftros multa molitur,qux altiufculc rcpctcmus,vt apertior res ipfa videatut.E^ Jnbsp;eo tempore, quo Veneti, afflidis Hierofolymx rebus, Balduino Rege in capxx^nbsp;uitate demerfo, auxilia pia, ducc Dominico Michacle contulere,hoIliIeErnbsp;manuel anim Venetis oftendit, quos hadenus fidelifFimosfibi fociosnbsp;habuerat,hauddifiimulas, collata ibis auxilia xgerrime tuhfle. VtVenetisonbsp;eflepofletjStephanu TernumVngarorRegcm,itDalmatas,Iftrosgt;Libur^^
.
D E C A DI S II, LIBER VI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7
c AnconitanoSjCum Grcis in focietacem admifit. Stephanus vitro fdus in-
M,vt antiquas pro Dalmatia inimicitias commodius vlcifcerctur.Dalmat ve-ro,Iftriamp; Liburni, longe propenfis in ifta feedera conuenere, vt quamuis Im-peratorij Sc Coftantinopolitani iuris olim fuerint, amp;tunc partim Vcnetorum, partim Vngarorum imperio parrent, ifta tarnen rerum nouitate, trini poten-tatus c ccruicibus iuga difcuterent,multoque licentius,vt ante,piraticam exercrent, quos maritimis latrociniis afl'uetos fuifle Liuius affirmt, quod vt faci-Hus facere poflent,horum trium amicitias fpiffim ludificarat. Qimre Domi-nicus Maurocenus duxVcnetus,annofalutisvndequinquagefimoamp;vndecies 114^,nbsp;centeno, Senatus Populique Veneti iuftii, in Iftros mare Adriaticum infeftan-tcs,quinquaginta triremium claflem duxit,qua Polam,Rubinum, Parentium,nbsp;Hemoniam amp; Humagum,in Venctorum perbreui poteftatem afleruit. Annonbsp;inde feptimo in demortui Ducis huiufee locum, V italis Michael fuffedus fue-rat.Q^o quidem tempore Adrianus Pontifex,Gradenfcm Eccleam,fuper citeras Veneti,Iftri,ac Liburni bafilicas,principat teuere pronunciauit. Idnbsp;Vlricus Aquilei parriarcha fenticns, gr tulit: impetratis Stephano Vnga-torum rege auxiliis,quo cum focietatem hac duntaxat caufa iniuerat, Grad-fcoppiduni^partimdolis,partim viribus occuparcctendit, fed fpeshominemnbsp;fruiirataeft, quandoquidem immifla Vcnetorum clafle, cum feptingentis par-*0 timForoiulienfibus,partim Vngaris captus eft. Et hi omnes hac conditione di-^dli,vtForoiulienfes quotannis duodcnos porcos,totidemque panes Venetisnbsp;ttibutiloco penderent. In fequenti anno, Arbenfes amp; Liburm Venctis fubnbsp;^di.Perid etiam temporis Stephanus Rex,fimulata cum Vitali Michaelc ami- nbsp;^ha, duas eximi nobilitatis Vngarica; virgines, duobus illius Ducis filiis ma-tnmonij loco collocauit. Quare paul pfteius arteamp;: operafat eft, vtSpa-htrum,Tragurium,amp;; Sibinicum, Veneta republica deficeret. Quinctiamamp;:nbsp;ladrenfes, qui tune Venetx ditioms crant, quumEcclelifubieionem Gra-dcn/i faiftam,iniquo animo tolerarcnt, inftigante ctiam tune Rege St^hano,nbsp;Venetisrebellart, qui ca tempcftate,ita omnes ingenij neruos in Venetorumnbsp;1 detrinienta intenderat, vt nil impcnfius curare vidcretur, Q^re Vitalis Dux,nbsp;cumtrigintalongis nauibus ad recupcranda qu amiferat,in Dalmatiam con-fendit,amp;re infcda, repulfus receffit. Item Anconitani,Emmanuelis Imperato-lufliijin cuius poteftatem eo tempore fe penitus aflcruerant,Guifcardo An-^onitano Duce, cu quinis triremibus,excurftonibus amp; latrociniis, omnia Ve-^ctorum littora admodum infeftarunt. In quos tandem Michael emifliis, na-uali bello Guifeardum cepit,vltimocjue fupplicio affecit. Captas quoq; trire-demcrfit, haud incruenta viftoria potitusmam inter cteros ca;fos ac fau-cios,vn tantm potiffimis trircmium amiftt,ab hofte demerfam. Stephanus
phann'quot;' T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuuuimtgi tumucuciam, grauiiiuiiv qumciii j jw-
hentar it,qimndo hoslmperatoris,qum Veneti ditionc tcncri malebat.O-otaiti J vniuerfus Illyrici tralus quondam fuerat, amp; maritimam eius *^ctad Veneti fummaaffelatione tutati funt, partim vt Adriatici marisnbsp;nauigandum expeditius haberent, partim vt fub auxiliorum prtextu,
Z ij
i68 ANT. BONFI Nil RER. V N G A R.
labantis Grcorum impcrij appendices indies occuparent. EmmanuelemR^* Stephanus,dolorum amp;sperfidi officina, donis amp; pecuniis incendie, vtichthy'nbsp;ophagos pifeatores, Grcorum imperium anhelantes, temeraria auda*nbsp;coerceret, n ve pateretur nobilifllmam Romanarum coloniarum orani Vs'nbsp;netis occupari,qui magis captandis hominibus qum pifeibus incumberen''nbsp;Et ni profpiccretur,perbreuifore, vtveluti paftoribus ab initio PopuliRoni!i'nbsp;ni, talis Imperij ac tanta fiat accelTio, vt prius Grcia cum Illyrico, qumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
amp;: Pannonia hinc accipiat detrimentum. His Emmanuel fat incenfus,qm''^^f j crefeentibus Italorum rebus inuidebat,neque cteris pringenitoliuorcpa^'j,nbsp;ccbat,quem ex reliquiis Grcte improbitatis plan conflauerat, fraudent hainbsp;modicam comminifeitur. Non tam publico edilo, qum data fide, vulgonbsp;nctos hortatur, vt per vniuerfum Grcorum imperium mercimonias lib^^^nbsp;contredarent. Quod quumillifolitomorefalitarent,vna cundos die eu*quot;nbsp;nauibus amp; mercimoniis intercepit. Quqd vbi Venetis fignificatumnbsp;pulus vniuerfusconfternatus cft,vt oratores ad imploranda, qucunquecu**'nbsp;cederentur, Senatus cfulto defiinaret. Inftaurarunt animos viginti naues**^nbsp;gociatori,qu c Grcorum manibus amp;infi,diis euaferan^Venetiasquere**^nbsp;tegra redierant. Qiiarumreditu fie omnium ammi leuati funt deinfiauranf'nbsp;perbreui omnibus, quinegociandicaufaaberant,reuocatis, Senatus conlui*quot;':nbsp;tanta amp;tam inaudita celeritate claflis comparatafitjquantamabinclinatioquot;^nbsp;imperij Romani nufquam pari feftinationc faiam acceperjmus. Quandoequot;quot;nbsp;turn diebus, centenas triremes, ac viginti naucs onerarias fabricafic mento*quot;^
quibus ( vt aiunt) Iadrenfes,amp; Illri nuperrim recuperati,denas quoquen^quot; longas,Venetorum iufl,adicccre. Hac igitur clafl'eTragunum captunijamp;^'nbsp;uito Vitali Michaele direptum ferunt. Eadem quoque Ragufium occupa***^nbsp;moxingcumpelagusnauigatumjincafTumobfclfaEuboia.Chiuscapta?^. ,nbsp;dum Veneti promiflm abimperatore paccmcxpedant, fuacontinuo pquot; |nbsp;Icntia claflcm inuafit, qu Vitalcm Michaelem Dueem vel inuitum Vene**^ inbsp;redire coegit. Huius reditu infeda vrbs vniucrfa, ta fua contagionc cottPnbsp;eft,vr hoeduntaxatmorbo videreturabfumi. Duxcouocataconcione,quUnbsp;confoland populum prodiiflet,irapetu mox in cum fado, vulneratus excd*nbsp;Stephanus ante Vngarorum Rex,Emmanuclem ab omni pace reuocare p^nbsp;nulla cum Venetis concordia hunc pacifei patitur.Catenatis laboribus,iS^nbsp;rofis cxpcditionibus,ambitiofam vrbem vexari cupit,Dalmatas clam folRquot;'''nbsp;Et cl-indcftina arte,qui defcceratJadrcnfes,Tragurios,amp;Ragufinos Ve**quot;'nbsp;ru ftudiis ac fidereuocarenititur. Dum hcitagertur,Fredericusnounbsp;bus inltaliareuerfuSjdifiimulatis inimicitiis, amp; fubornata bcnignitate,nia*quot;nbsp;tudine,acliberalitatc,adeuntcs populosexcepit. Quiim Guidone CrenioU /nbsp;fem antipapa ah Hetrufeis afpernari audiuiffet, partem copiarumperFla**** , ,nbsp;in Hetruria mifit,cteram fccum in Picenum agru duxit. Acerrima obfidionbsp;circumucnit Anconem,Emmanueli parcntem,vt ab Imperatoris Grxeift** ,jjnbsp;aucrterct. Interca Mediolancnfcs,Cremoncnfiu,Placctinorum amp; V eronquot;^nbsp;auxiho vrbe qum agitca munitiore inftaurant.Et Laudenfis nou vrbis^ Inbsp;derico dificat ciues,in bcllo fociali,Lombardoru partibus accelTere.E***nbsp;nuel Alexandru feptimum iam annum pontificatus agente, dimilTare Ve**^^nbsp;quod Stephano Regi moleftiflimufuerat,peroratorcs dolofis artib.nbsp;pitjVtad redintegrandii Romanum Imperiuanimumaducrteretjquadonnbsp;potetia fe Frederico nobarbo fuperiore efl'e affirmabat.Sperabat ob at****nbsp;fimum inter vtrunq; odiu,fe idPontifici facile perfuafuru.Interca Popnlus^^^nbsp;manus Germanis amp; I ufculanis magna cladem acccpcrat.Qjmd vbiFquot;^,nbsp;co nunciatu efi, foluta ftatim obfidionc Anconitana, ad Vrbemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
pratis Neronis caftra locat, Vaticanum adoritur, amp; acccpilfct, nifi F*??J cohorte repulfus efi'ct.Quod Imperator gr ferens,circumdudisnbsp;bafiheam perfringere adortus,amp;maiofi vfania percitus,ignemvaluisamp;-|^^j,jinbsp;fupponiiubet. dituireformidato jncendio, poRespatefaciunt,
1
-ocr page 309-DECADIS II. LIBER VI.
adtnittunt. Alexander ex Laterano,nobrbi furore veritus, n proximas Fran, gepanum domos,qu Amphitheatrum,amp; DiuMari noua: cnobium,cumnbsp;paUtio completebantur,fe recepic. Mox Guilielmo Nortmanno, Guilielminbsp;Wio,amp;Sicili Rege,qui expaterno inllituto, parentis loco Potificemhabebat,nbsp;tnremes treis cum ingenti pecunia accepit, quibus aut pro fug, autdefenfo-adminiculis vteretur,pecuniam in Frangepanes,amp;; Petri Leonis filios,por-farumque cuftodes plane diftribuit. Et quumfe ab Imperatore dolispeti intel-geret, primm Circeios, deinde Tarracinam, pft Caietam amp; Beneuentumnbsp;petiit. Sub fugam Ptifcis peftilentia vfque adeo fua Imperatoris exercicumnbsp;'lacefilcj vtnon modo in proceres amp; magnates, fed longe lateque in cteramnbsp;^ultitudinem eftufa debaccbaretur. Quare data PontiHci pace, quam dudumnbsp;^onuetat,primo Lucam,moxLordonam,Papiamque confugit. Deinde focia-* Eombardorum bello, quum nullos alios,prter Papicnfes,Monteferratenfesnbsp;Tordonenfes haberet amicos, Cifalpina fer Gallia exalus in Gerraaniamnbsp;J^^diit, Mox Alexandria Pontificis nomine, in ternum Frederici dedecus,nbsp;ciis populis dificata. Quod anno fexagelimo otauo fupra vndecics cente* 11 6 8.nbsp;^^tnfum efl'e legimus. Dum hc itageruntur, Stephanus Rex Vngari,nbsp;Emmanuclem in perfequendis Venetis defcrbuilfe, amp; ali mentem in-lo ^^^*^*^^^iniaduerterct, ipfe quoque inreDalmatica aliquantulumrctepuit.nbsp;etiam domeftica amp; intellina fraude falum eft. D ux enim Ladiflaus fra-^^cius,ac Regis Bel cci filius,imperandi cupiditate cra6tus,ad occupandamnbsp;^'^onam animum intendit,ratus facile forc,vt ea potitus, regno quoq; potire-'Inprimiscum fidiflimis plerifque rem communicat, amp; fubripiend coro-j chmconliliuminic,multosmuneribus,officiisquoquequmplurimos exnbsp;^.pfnnatibus fibi concilit: fubducuntur vrbes, clitel,populi amp; comitatus innbsp;lerfaftudia diftrahuntur. Atqui poilquamfauoris amp; prfidij fatis compara-Ladiflaus fibiarbicratur,fubrcpco variis artibus facto diademate,fe verumnbsp;5 icque tate, neque virtute, amp; paterna amp; propria, regno indecorumnbsp;5o P ^撒fSulFraganturcum plerifque Pontificibus multi OptimatesJ*amp; accef-haudinfrequens popularis aura, qu facili motu, velutinouitatis auida, innbsp;^.^nque partem fufcitatur. Stephanus contra, reruminfolentiaperculfus, no-c^Uclla qudammunitiflima diuagatus,vt feceflu potius qumnbsp;anti pertinaciaintcftinum bcllum declinaret.IntereaLadiflaus vfurpatare- poteftate potitus,fex menfibus imperat. Sed obrepte fubinde morte,falu-fccundo fupra vndecies centum, calcndis Februariis di- 11 y z.nbsp;^tiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Albam inter maiorum monumenta relatum. Nondum pa-
deferat, quum Rege priftin dignitatem poft Ladiflai mor-Uj. ^^^^perare ftudente, Stephanus Ladiflaifrater, Bel quoque cci ftli-iifdcm fuifragatoribus vfus, tertio idus Februarias vfurpata
Inf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft y amp; quinis menfibus ea potitus. Verm Rex patruorum
^on vitra tolerandam efleratus, fufcitato tandem bello,refipifcen-naaxima ex parte optimatibus, in eum caftra mouit.In duas partes di-Icr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inteftinum bellum atque grauiflm^olitur. Ac vbi ad con-
Hi] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuentum eft, tanta nobilium clades eo prlio patrata,vt ni-
stcmporibus Vngari miferabilius accidere potuerit. Patruus tandem , regno exalus : paulo poft in caftello quodam, quod Zemlennbsp;tj^ǒI^^bAprilis idibus diem obiit,Saluatoris anno feptuagefimo tertio fupra 1175.nbsp;centefimum: corpus quoque Albam relatum eft. Eodem eti*nbsp;. ^^no,Rex Stephanus Geyf filius, quarto nonas Martias vita exceflerat, nenbsp;Cqnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^egios, cofdemq; cognatos, Panonicafortuna toleraret. Ex-
is J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi perfolut, corpus Scrigonijcondicum. Hune an-
L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nouem, diebus tribus regnalfe ferunt. Hc igitur de
nano Tertio expifeati fumus,aliud de viro quicquam, quando tanta Scri-% nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bellicofa femper Pnonialaborauit, inuenire ncquiuimus. His
teporibus,Emmanuel Conftantiiiopolitanuslmperator,apochryfariuni Z ii)
-ocr page 310-X-JQ ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. ad Alexandrum Pontificem Bcneuentum mifit,legation! maximam vim pccO'nbsp;niarum adiecit,quas antequam verba faceret, in medium promerec. Poftnbsp;gam orationem,iUnd tandem perorauit, Emmanuelem, Grcorum fubieftio'nbsp;nem potius,quam vtriufq; Ecclefi vnionem,vitro deferre,fi corona Occiaenbsp;talis Imperij,qua Fredericus nobarbus, prx nefariis facinoribus, iure priuanbsp;tus erat,redintegrato imperioj Romano Pontifice donaretur. Res PontiflCnbsp;Alexandro non modo ad facrofamum Cardinalium collegium,fed ad Ronianbsp;num Senatum perlata. Poft multorum fententias id demum cofultum eftjEa^nbsp;manueli coronam omnino abncgandam,amp; dclatam quoq; pccuniam recu^nbsp;dam,ne inexplebilis auarici caufa,belli fempiterni femina Pontifex ferercvi inbsp;deretur. lifdem etiamdiebus, Guido Cremonenlis antipapa, quemFrcde^^nbsp;eus Imperator ad Petri bafilica, Germanico prseftdio munitum reliqucrat,^*nbsp;fcram animam efflauit. Cui ab Imperatoria fatione ,Ioannes Syrmienfis Anbsp;bas,ex inferiore Pannonia natus,vir pridem furtis amp; latrociniis infamis,lubrnbsp;gatur. De Stephano Tertio ha(ftcnus,nunc ad Belamfeftincmus.
RERVM VNGARICARVM DECA-
DISSECVND LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Esidente cognatobello,amp;:profligatisLadillaiparrib^^ redintegrata Pannonia,qux diuerfa ftudiaprius feftabatu*^nbsp;Regis fratrem, cundis fuflragn^/nbsp;ligendum expofeit, quando fuperiorc Rege ftlius non 'fnbsp;gt;4^ pererat, maturus regno. Accedebat viri integritas, amp;:nbsp;munirafeuentate,acgrauitatenonmediocri,quodillate nbsp;pora, inteftini belli licentiadeprauata, nimium poftulaba^'
Stla in.
Nam furta paflim amp; latrociniapatrabantur,facinorofiirimus quifque gtaftab-^ tur impunc, amp; in nulla crimina feuere animaduertebatur. Nam qui liibnbsp;quicquaei feel cris commiferat,transfugiebatm Ladiflaifa(ftionem,amp; hacnbsp;perimpunitatemclabebatur. Contniveroilli,quifub Ladillaoerant,com*'nbsp;fcelere,ad Regem confugiebant. Quin amp; vterque princeps, nonfolm innbsp;diocribusjfed in maximis etiam criminibus,ne fu falionis hominibusnbsp;rei;ctur,conmuere cogebatur. Iraq; poftquam B elam, magna grauitateptJ^^*'nbsp;cum, ex more achoiiorificentiflime idibus lanuariis coronarunt, moxquiljl^.^nbsp;publico cdiiftocftadmonitushoneft vit, ac peccandi eft inhibita vulg nbsp;centia. Poft edidum, quumfurcs, ficarij amp;latrones multi, qui diu facinotib^nbsp;occallucrant, nequaquam fe abftincrent, magna feueritate, extremisqj fupP^nbsp;ciis muliftati funt. Vnde tantus facinorofos metus inccflic,vtfe inpofteruni*nbsp;mis cocrcuerint : item amp; Rcgi bine tanta auiftoricas amp; gratia cSparata,vt
Regem optimum fore cundi prdicerent. Et quum Reges antehac pronii^^^^ ac immodeftis ab hominibus adirentur, auresqj indocl multitudini cco^nbsp;modantcs,mod garrulitatis faftidio,modo loquendi infeitia afficerentuCji^^*^nbsp;grauitatem pro dignitate feruarent,ncq; diftint indicia enunciarent:hiii^*nbsp;dum eft, vt Bela primus, petitionu ac prccum formulas inftitucrit, exnbsp;torumPontificumqi more,amp; duos prccu miniftros adfciuerit,qui quotidiannbsp;peticiones ei fecrcto legerent, refcripta^ manu regia refponfareferrent. Vnnbsp;optimusiudiciorumamp;gratiaruramostunc Vngaris introdudus. Pofth^^^^^nbsp;gnu ex omni parte ftrenu tutatus, nihil afinitimis adimi permifit. Tumulj^^^nbsp;ria qua:dam,amp; quah momentanea cum Polonis amp;: Boemis bella geflh. Auftnbsp;les intra fines coercuic. Illud fibi animo femper crat infixum, quod amp; frattbnbsp;nbsp;nbsp;'
fuperioribus plcrifq; Regibus femper inhfit, maritimam amp;nobiliorenilgt; ' maria: oram,quam Veneti occuparant, occupatamq; fxpius amiferanc,nbsp;garis omnino occupari oportere. Ncque vllo pado patiendum, fociosnbsp;tas in imperiofa Venctorum feruitute iacere. Sed Venetorum tuncnbsp;audoritas inhibebat, quam ex Alexandri amp; Fredcrici rcconciiiatione cp^^
-ocr page 311-DECADISI LBR vil
l
raht. Ddcuigemum ptificatus annum grauiffimus ille pater agcbat,amp; ad* huc cumimpcratore improbo nunquam cicntire potucrat, ncque voluic, do*nbsp;ncc Venctorum opera,paxpoftulata Frederico,datafuit,Quinetiam eo tempore, Guilielmo Rcgi Siculo, quindecim,amp; foeiis bello Lombardis, fex annisnbsp;tlat flint, inducin'. Audores pacis V eneti fucre,ea N enetiis honorificentiffimnbsp;tranfada Vbi Imperator accitus, quumDiui Marei veftibulumattigiflet, di*nbsp;iniflahumeris trabea, fupplex achumiproftratus, Pontificis priidcntis pedesnbsp;dcofculatus eft,mox eins dexterafublcuatus,adoris ofcul admiflus^ Promul*nbsp;gata pacejoanes Syrmienfis in montis Albani latebras fe abdidit. Ad bare Em*nbsp;nianuelis mors interceflit Imperatoris, que ita yenetis infeftum, fratris exem-plo efle noucrat, vt Hcnricum Dandalum, oratorem Venctum, amp;legationemnbsp;conftanter agentem, obiedo candente neo, violato iure gentium, occcarinnbsp;L Alexium filium,imperij fucceflbrem reliquif.cui Agnes,Philippi Regis Gal*nbsp;lorum filia,fponfa eratjCique Andronicum,regia profapia oriundum,ea condi-tione tutorem dimiferat, vt aliquot annis imperium pro puero adminiftraret*nbsp;ea tempeftate inter Balduinum Quartum Hierofolymx, amp; Saladinum
1 urcorum Regem prftantiftm,grauiflima bellagerebantur.Sedpaul pftj 4^um Alexander Pontifex rebus humanis exceflilfet, fuftedo Lucio Tertiojnbsp;^esHierofolymitan ac Graec indies peflum ire occperunt. Nam Androni*nbsp;'Sjimperandi cupiditate tradus,nauigantemlaxandi animi gratia Alexium innbsp;deinerfit,amp;: tyranidem fubinde occupauit. Balduinus ver,ingrauefcen*nbsp;^^paritcr tate ac morbo, quando elephantiavirum incefl'erat, Saladini hoftisnbsp;P^dculum^ quem fpe fugarat, plus folito formidare cperat. Quinetia haud nbsp;'^ultopoft tempore, Saladinus Hierofolymitanum agrum magnis copiisin-S^^fliiSjtantuni pecorum ac hominum abegit, vt magno detrimento Chriftia-osafFecerit; itemmaiorem Templariorum cterorumque militum partemnbsp;cidauit. Quare auxilia afflidis Hierofolym rebus, per legatos Pontifice
Poftulata quae poft mortem Lucij, Clemens Pontifex dilig^ntiflm 3mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quum per noftrorum difcordias,Saladinus vires adauxilTet, poft
, XJniamChriftianorum ftragem Hierofolymapotitur:quam poft Gothofre* c ^cges noftri odo amp; odoginta annos gloriofiflime pofledcrant. Auditanbsp;4enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ptiuitate,feftinata eft ex hoc nimis expeditio in Palaeftinam. Ita-
^^^porahaec animo Bela Rex ferebat,qu belli Veneti occafionem tandem aduenit. Nam quum aureus magifter Pe*nbsp;qui Pifanos ab Anconitanorumfocietate alienauit, qui eo-^Ctn^'^^^*^^^^'e^iVenetis mare infeftum fane reddiderant, ladrenfes cogeret,nbsp;^olnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuum,Gradenfi Patriarchae redderent obtemperatem, id tarn
Ua q ^ulcre,vt pr indignitate rei, quando non folum humana, fed diui-tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Venetis in feruitutem afleri confpicarentur, quarto rebellan-
plan deficerent. A.t Rex audita dcfcdione,qua nihil e-^^tflitn'^^^'^^Co^^P^rato magno excrcitu,in Dalmatiam coceffit. Muniuit va-^Ipia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vrbem, eius tradus prftantiflimam, amp;nonnulla eins muni*
compleuit.Exhilarati funthacnouitate Dal^iatarum animi,amp;vni* ^^^oniageftienti quadamltitia complta. Contra Veneti ad primutnnbsp;ad D , vfqueadeo confternati, vt nil triftius vnquam accepifl'e viderentur,nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^aticuin bellum,amp; ad exigendas toties violat fidei pnas, tunc patres
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intendebant. Rabie limul amp; vindidae anhelatione mifcrabili-
0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impcnfius curabant,quam vt Iadrenfes,expenns cumu-
P^l^gt;cteris infidelibus exemple forent. Vnum obftabat, exhaufto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;claftem parari non pofte. Diflicukatem hanc maxima
patrum ftudia fuperarunt,qui public potius quam priuatae vtilitati ^Itbusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pecunia,amp; adiedis quibufdam Riualtinis, bellicisq; vedi-
ocyftm claftem curauerunt. Qiw quidem comparata, t, Dalmatiam continuo nauigatum, amp; obfeft'a ladra. Inful fa-P^ gt; led in vrbis expugnationc quam Bela Rex ample prfidio,nbsp;z iiij
-ocr page 312-lyi ANT. B o N F I N 11 R E R. V N G A R. commeatibus bene muniucrat,omnis operaeludebatur. Sub mnib.cxVencnbsp;tis multi occubuere, quum continente vrbem tentaflnt, erumpcntibus Vn-garis, extplo reieti, Infulas facile receperunt, quia Vngarumnauali apparatunbsp;parum polfe conftabat. Aliqui tune Ragufium Sc Traguriiuxt Venetis de-fecifl'e opinantur,quorum opinion! ego minus accedo. Nam quumifta Vene-torum prdiis complta ampliflimis,vt ipfa longe minora fortj ad priftinamnbsp;V ngarorum fidem redire nequiuerunt. Bla igitur maritimam Dalmatix oramnbsp;ita muniuerat, vt omnem Venet clallls operam prorfus eluferit. Dumnbsp;ita geruntur, tota Chriftiana respublica, Hierofoly mitana captiuitate confte*^fnbsp;nata, conuocatis principibus, derecuperando fanlillimo fepulchro Dominnbsp;quodin feruitutem Saracenorumreciderat,{ollicit decernit. Clemens Pon'nbsp;fex^compolitiscterorum potentatuum dicordiis, perbenign VenetumVn'nbsp;garumque hortatutjVt vn cum cteris Saladinum,prophanumhoftem, Pal^'nbsp;llina exigant,nve priuato bellojfacrofanl ac picntiflm expedition! defin'^nbsp;neque public Chriftianorum calamitatis amp; turpitudinis, ob priuatas fimulw' jnbsp;tes,ip{i auftores elfe velint. Sedati,Pontificii diplomatis interuentu, vtriufqn?nbsp;animi: Bla quum fine Veneta clafTcj qua cteris illi prpollent, fieri non pn*'nbsp;fe intelligeret, ne hoftis Chriftianreipublicae, amp;fan(irimexpeditionisi'nbsp;terturbatorhaberetur, fuffragante P tifice,cum Venetis duorumannorumn*'nbsp;ducias iniuit. Belli principes bifuifle traduntur, inprimis Fredericus Imper^nbsp;tor, qui Henricum filium, cuntis, quas in Italia comparauerat, prouincib*'nbsp;vrbibus plane prfecerat. Item Philippus Galliarum, amp; Richardus Britann'
rum Rex, Otho Belgarum Dux, cum plerifque prpotentium antiftitum pendicibus. Pifani cum Venetis ex Adriatico finu foluere,qui ante cterorunbsp;aduentum, Ptolemaida obfedere, Saladino occupatam,amp; terra mariqucnbsp;uiter oppugnare adoriuntur. Fredericum nobarbum, qui fuffragantenbsp;per Vngariam,aliorummorc, iter fecerat,omnibus rebus adiut,ThracioBonbsp;poro in j^fiam tranfmififfe, Philippum amp; ConradumMeffana, quo conu^^*nbsp;rant,foluifre ferunt.Richardumgrauiffima tempeftate iatatum,inCrctam^r,jnbsp;pulifTe, amp; fecundm appulfum, denegato portu, vniuerfam infulam fuiflf nbsp;pulatum.Mox in Syriamprofedum, cum Philippo ad Ptolemaida iunxifl^^quot;nbsp;ftra,quamfuperataSaladiniclafre,acfufohofte,reccpere.Fredericuminiq^nbsp;re fato vfum, receptis pauciffimis Afi oppidis, in minore Armeniam veni*!*^nbsp;defeendiife temere in fluuium, lauandi fudoris, amp;fedadi llus gratia,vbip*^^^nbsp;clufis continuo vit meatibus, fpe fruftratus interiit. Haud multo pft,qn^nbsp;uis cum Saladino ab initio profper pugnatum fuerit, diflidentibus ramennbsp;cipibus, Philippus in Galliam reuerfs eft. Richardus, qui in prouincianbsp;manfit, bellum forti animo profequutus, tandem infequenti anno in Brit^*^
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am fcrecepit.Poft Frederic! nobarbi mortem, Henricusfilius ei fuffedu^j
Cleftino Pontifice coronatur,amp; in fequenti anno Solis defedus apparu^' ladinus, poft longam Chriftianorum vexationcm ac ftragem, Damafcinbsp;obiit. Filii regnum prout pater ipfe legauerat,inter fe diuifere. Quodnbsp;nus, frater Saladini, jre ferens, quum fe in teftamento prtermifTum int*?nbsp;geretjCxadisliberis eius,regno potitur. Paulo poftHenricus Imperatornbsp;amoccupauit,amp; iifdem temponbus initalialapidibuspluifle ferunt. Subbnbsp;rius ab Imperatore exercitus in Syria mitt!tur,qu! proximo deinde anno,Onbsp;tuo Panormi Hcnrico,reuertitur. Quarc Chriftiani, qui remanferant in by ,nbsp;auxilio dcftituti,quod reliquumerat dominii,prorfus amifere. Sed vtnbsp;nos aliquantulum rcdeamus,quum rriennio cumVenetisardentiffimaXt^nbsp;tione commilitaffent, vbi in Adriaticum finumfe retulere, Polam Venet^nbsp;tionis vrbem occupant. Quod Bela Rex quum accepiffet, ne mediocriqnbsp;ltitia aft'edus eft, qufi padas bicnij inducias iam exadas intelligeret,nbsp;ipfe terra nimis pofret,qui mari quoque Venetos infeftarent, accefliffe tupinbsp;ltabatur.Sed parum profperres ipfa fucceflit,quando tumultuariaclanlt;?nbsp;lam Venetis properatum,vrbs continuo capta,amp; denudata mnibus,nc^j^^^
-ocr page 313-decadis il liber vil
ifuih reccptus amplius effe poflet.Deinde Metonem properatum, Vt Cum ncrariis hoftium nauibus, amp; cum his qu prdio illis ex Pola vcncranc, con-digerctur. Paucis poft diebus , quum illis prtereuntibus Venetisoccurfum,nbsp;pugnatum in confpetu vrbis , fugato Hetrufcarum prlidio,oneran dunbsp;captjvnde pacem cum Pifanis lequutam plerique tradt.Bela igitur,qui Dal-niuti nimium timebat,amp;: grauillimis Venetos cxpcditionibus diftincricupie-bat,ncquid in Dalmatas molircntur, incrcbrefcente languore grauatus,huma-nis rebus excefl'it, regni fui anno vigclimccertio menfe vno, ac die vndcuicc-no.Icemfuperftitibus filijs,Enierico,amp; Andrea,picntiflimaque vxore,qu Philippi Regis Galh fororfuit, de quibus in fcquencibus nonnulla referemus.nbsp;Obdormiuit autem in Domino calendis Maiis, falutis anno vndecenteno fu- 11nbsp;pra vndecies centum, corpus Alb inter monumenta Regum honorific fu-neratum.
Post Bela: tertij excelTumjEmericus filins,omnium Populorum,Optima- Emerkut, tunique fiift'ragiis patri fubrogatur,quando cum ha:reditario iure,viri probitas
prudcntia,ad creandum hune vnum omnes hortabatur.Is poftquam regium munus obiuit, omnia partis, qu ad coercendos mores amp; inhibenda flagitianbsp;pertinebant,in vftim diligcntilTim reuocauit. Et non modo regno gubernan-1nbsp;nbsp;nbsp;,verumetiam propugnandis fociis,in primisque Dalmatis incubuit, ne
quid ex regno detererc viderctur.Defponfatam huic,aute Bcl patns obitum, Conftantiam,Aragoni Rgis filiam. Annales Vngaricircferunt,Scnatus apo-ftolici permiiru,HenricoImperatori deinde coiugatam.Qui Cleftino Pon-bfice maximo vocatus,inltaliam venir, Conftantia vxor eum fequutaeft,fili-nbsp;afferens quadrimum, quem prter opinionem omnium nimis annofape-percrat.Is fuit Fredcricus Secdus,accrrimus Ecclefi perfequutor. Sed Hen-dcus,mortuo Tancredo,infanreque Rogcrio,paruohabito negocio,vtriufquenbsp;Sicili regnum accepit. Dura hc ira geruntur,Vcneti, qui cum plerifque opnbsp;pidisladram olim amiferant, ne minimam quidem rccupcrand vj^is occaf-onem temere prtcribant,fed huic rei potiflimum intend,fub aliquo prtcxtunbsp;honcftatis,hanc fibi anfam dari anhelabant.Interceflt ad hc Hierololymita-naexpeditio,cuius audores, Bonifacium Monferratenfem, Balduinum Flan-drijHenricumque Pauli Comitcs,icem nonnullos Allobrogum amp; Montis fer-rati Duces memorant. Hi quuni per Germaniam amp; Pannonias exercitus du-darc nollent, quas ea tempeftate admodum fiuduare intellexerant, in focie-taecmexoratosVenetos admifere,vt eorum claflc frcti,tutius amp; facilius in pro-vanciam peruenerint.Quum Venetias conueniflent, abfumpta maiori ex parte yiatici pecunia, Venetis aliam mutuati, amp; ob earn rem iilis nimis obnoxii,nbsp;maxima fubinde liberalitate afficiuntur. Qimndo nonfolm eam,quam gratu-itodatintelligivolunt,fcdmaiorisillifpempollicentur,fiincaftigandalftria, nbsp;l^dra infida, qu ycnetum fpe imperium detredarint, aliquantifper fibinbsp;adiuincnto efle vellcnt. Ad hc illi, quando Venetiis obratos fer fe efle re-putabant,hac vidi munificentia,no modo aliquam opem,fcdvtgrati videren-tur, extremas vires polliccntur. lubent fexaginta fibieontinuo triremes expe-diri, quibus fuos milites imponant, quod vbi Vcnctis fadum cft,his tot one-rari naucs, amp; diuerfa funt adieda nauigia, vt cum ducctarum amp; quadragintanbsp;nauiuni clafte Iftriam amp; Dalmatian! adorirentur. vbi peruentum eft, innbsp;primisTergeftini, aliiq; eins littoris accol,qui marc piraticainfeftabant,me-
rat,clafiis admota,Gallo milite complta. Hanc Emericus Rex Vngari,ex pa-terno inftituto, fortiflimo prfidio, omniqs munitione inftruxcrat, qu a Veneta clafte circumuenta, amp; ea,qum antea audita fuerit,long maiore, nequa-quampropugnatoreVngarOjtc animo cofternatur. Audader obftat, amp; prfi-diario fpe cum agmine oppidani portis erumpunt, occurruntvndiq; innume tahoftium agmina, rnult vtrinq; lnguinis eftunditur. Nunqua prlium fine
-ocr page 314-X74 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
maxima caedc dir emp turn, nil tormentorum Sgt;c machinarum genere vtriqu prtermittere,qua: ad oppugnandamamp;propugnandam vrbemtacerem.Atto*nbsp;ci quoque pertinacia dimicare,his omnino cercum cflejtuerivrbemjcontra illis, recipere ,aut in obfidione adinternecionempermanere. Multis menfibusnbsp;ladra oppugnatur,amp; nunc mari, nc cerra,neqgt; notu,ncque interdiu vilaqui-es, immo ne refpiratio quidem minima datur. Sed continente omnis eludi-tur opera, quando non lolm propugnaculis muro pugnare, fed pro raff'nbsp;nibus,amp; quandoque latius,inclinatis hoftibus, dimicare pergunt.Sa:pe cadra,nbsp;qu in continente locarant,ab oppidanis amp; Vngaris,adaudaaudacia,itaoppUnbsp;gnata funt, vtintra vallum plenque tranfilierint: quinamp;: de amouendis ftatiuis lonbsp;nonnunquam cogitatum. Quum irritos continente labores,pr afliduis VH'nbsp;garorum eruptionibus,Vcncti fore cofpicarentur, mari extremis viribus in-feftare ftatuunt, mari propius onerariis amp; altis nauibus circumuallant,ac 'fC-luti caftcllorumcircumeptuoccludunt, admouent tormentafulphurea,amp;0'nbsp;mnia idgenus,amp;: fine temporis intercapedine.Hinc mniaquaiTantjquandoqinbsp;etiam cailclla nauibus impofita tam prope vrbem admouebant,vtiaculisnbsp;pecomiuus dimicarent. Vexatadiuciuitas,mariiamlabefataricperat,amp;inbsp;ita animis excidere, vt iam dudum bac hofti pateret aditus. Vngari afliduo bd'nbsp;lo partim abfumpti,partim, quifupererant,defatigati, vidoriam Veneto haunbsp;incruentamrelinquere decernunt, Ciues afl'idu defetionis audores, dcfpC'^nbsp;ratis rebus ac venia,ad extremum dilabuntur, amp; exilium vitro fibi perpetuuiunbsp;optant.Inftant eo vehementius ad hc V eneti, quando nutantem dudura
etunam vrbis,amp; ruinam interminantem intelligunt.Vngari,quum ciuitatclaU deftin ab Optimatibus deilituifentirent, quamuis ad extrema vfque pugu^^'nbsp;fient, tarnen vbihofit frequentiflim iam illac mnia tenere cfpicantur,rau^nbsp;tis demum cfis, continentis porta fado agnune,in oppidula qu2edam,pro3^*'nbsp;mis montibus impofita, fie rccipiunt. Veneti interea ampliflimo fiociorura aU'nbsp;xilio,ladra potiuntur. Primoaditu, exomnitateacfiexumultostrucidant,Hc'nbsp;inde fiatiatis cde animis, furor lle defidit, quod eo celeris opinionc fadui;nbsp;quia nouitatis audores in vrbe non inuenere.In cteram mulcitudinera pl^^ nbsp;innocentem fiuire, neque Henrico Dandalo Duci,neque fiociismeliore cat*'nbsp;fia commiiirantibus vifium eft,quorum opera,vfianiens omnis furor inhibitu^-Quare Veneti demumladrapotiuntur,amp; fiuientehyeme, capt vrbis arao^nbsp;apud ladram hy bernant. Vngari ladra iam exadi,inproxima fie oppida recep'nbsp;te. Dum in Dalmatia tot populorum hybernat exercitus, ccce puer Alexiuslt;nbsp;fiachifilius,quipatrui ficeleratas manus eftugerat, aduenit, fiupplexqueCall*nbsp;DuCibus aeVenetis opem implort. Memorabili profedo rerum caufa,ab^'nbsp;narratione noftra diftrahimur,fed vt res cognitu facilior videatur, aliqutoa^'
tiuficulc repetemus. Prfuerathis temporibus Grcorumimperio Ifach^j qui prtcr fiuperiorum Imperatorum morcs,Chriftianorum amatifiinius.*'nbsp;lis amp; Germanis gratiflmum fiemper hofipitiumexhibuerat. Alexiushiiicfia^^^nbsp;erat,cui tanciimindulfierat,vtprtcr imperij nomen, nil fibi reficruarit.Quit^.nbsp;tiamfratrem, qui temeitate fiua in Barbarorum poteftateminciderat, ing^^nbsp;pecunia redemerar. At ille ingratifllmus,omnis impietatis compos, amp;cffcanbsp;perandi cupiditate tradus, Ilchum exccat dolo captum, exccatumq:nbsp;cul imponit. Nondum hoc facinore fiatiatus-,Alcxium fratris filium,quin^nbsp;dum duodecimum annum exceirerat,eodem quoque fiupplicio afficcre ftudc 'nbsp;Prcoci nepos Alexius prudentia fretus, amp; paternis obtemperantiifimusnbsp;cis,qui fuga quaerendam fialutem fiuadcbant,ad hybernantes in Dalmaticonbsp;Venetos Gallos venir, pro liberando ptre opem fiupplex petit,imploratq^^ nbsp;ea quidem conditione,veluti Galli Venetique iufiert, vt Graecam inpr^^jnbsp;EcclcfamRomanfiubiiccret:amp;pro damnis, qu Emmanuel olimnbsp;Venetis amp; Gallis intulerat,quindecies mille auri pondo cxfiolueret,fatisiacc''nbsp;pro naulo Venetis, amp;his demum conditionibus, poftulataconfequeretur^^^nbsp;xilia.Q^bus compofitis,in Alexij auxilium,cum maxima dalle nauigatup^^^^
-ocr page 315-DECADIS IL LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iyy
Io
Intercladrenfes Optimaccs, qui vitro in exilium fc perpetuum aflerucrant,E-gt; incrici Regis opibus freti, Adriaticum vfquc adco pclagus mfertabant,vt nonnbsp;extimum,capta Iadra,fed redintegrat bellum vidcretur. Quare poftquam innbsp;Grciain nauigatum eft,Alexij reitituendigratiajalia quoq; Vcnetorumclaf-fis,addomitandos ladrenfes exules,qui longe lateqj, amp;in Venetos quam cru-deliffimampiraticamexercebant,dcrta cit.RaymerioDandalOjHenrici filionbsp;uee, ladrenfes hi exules domiti. Accepit ex his liberos obdes,quibus accepts,patres exulcs in patria rcduxitjhac inter vtrofquc pa;a editione, vt Pra:^nbsp;Worein vrbis,quem comitem nuc appellant,amp; Mctropolitam,qui Gradenfi pa-ttiarcliparerct,ladrenfes Venetis acciperent, item quotannis ter mille cu^nbsp;niculoruni pelliculas tributiloco his expenderent. Dum ha'c in Dalmatia ge-tuntur, Veneti Galliqj Byzantium applicuerc, quam magno laborc expugna-tunt. Imperator Alexius paul ante, defperatis rebus, intempeitanode clamnbsp;aufugit.Patcfadalmperatoris fuga, Ilachus vinculis exoluitur, in mediumqjnbsp;producitur.Alcxius eins filius,patefadis portis, cum magno plaufu invrbe cx-cipitur,amp;vn cum patre,cgratulantc populo,Imperator cfalutatur.Demumnbsp;poft varios Gratcorum motus ,amp; miferabile fatum Alexij, Galli ac VenetiBy^nbsp;zantio iterunipotiti,Baiduinum,GrcorumImperatorem,amp;: Thomam Mau-*^occnum,antiltitem crt. Quartaparscaptorum oppidorum,Venetis afligna-^0 cum infulis gei maris,Cretam amp;Euboiamcontinebat.Scd de hisha-wenus,inquibus hiftori dignitas, fortafie plusquonos diuerfari iuflit, adnbsp;igitur noftram redeamus.Etin primis dcEmericimatre, amp;fraterno bcllonbsp;^^^nulla^ab Vngaricis Annalibus prtermiira,refcramus. BclaTcrtius foro-Philippi Regis Galli, vxorem duxit, ex qua Emericum, dc quo agimus,nbsp;y quem aliqui per fyncopen, Hcnricum appellantj amp; Andream genuit.nbsp;Mariqnoque foror ifta fuit, qu Richard! Britannia: Regis ex matre foror e-rat, Hetiticumqj Hierofolymitanum Regem pepererat. Quare Emcrici rgisnbsp;mater, Henrici matertera fuit, quiinPalxftinarcgnauit. Hcigitur poftBelnbsp;mortem,acinitm-nEnierici regnum, pr nimio diuin chantatis ardoft, ante-h quam vita excederet,Domini fcpulchrum vifere decreuit.Frequentiflim no-Dilium Vngarorum fibi comitatum delegit, quo inftruda honcftis in fandanbsp;poregrinationeverfaretur.Succcndebat aditer,nepotis defiderium,quiHicro-lolymis imperabat, fed prxter opinionem voto fruftrata eft, quandoquidemnbsp;quumPcolemaidaappulifl'et,paul poft itineris languore confeda,diem obiit.nbsp;Inluper in eadem vrbe,in commiferatipnis acceflionem,cafus alius interceflit.nbsp;Uamiifdemquoq; diebus,Henricus eius nepos,Hierofolymitanus Rex, quumnbsp;in alti/Timo regi triclinio, ad feneftras,aulico cuidam innixus reclinaretur,ininbsp;ptouifo prxeipitio correptus,interiit. Quare Maria, qulate in Campania do-^inabatur,fororis ac filij morte confeda,paucis poft diebus,pr dolore mori-^nbsp;^nr.Cui Theobaldus filius, nobihftim indolis adolefcens, in dominatu Cam-pno fucceffit. Audito matris amp; confobrini cafu, Rege Vngari maximus m-orinceflit qum pientilfimam parentem peregre defundam, amp; honeftifli-*^um fratrem intempeftiua morte Afiatico regno defraq^atum reputaret.Ho-lorificentifiima vtrique iufta, non modo ab Emerico, in Pannonia,verumeti-a Philippe amp; Richarde regibus, in Gallia amp; Britannia perfoluta funt. Hcnbsp;*itur his temporibus accidilfe commmorant. Non multo poft initum impe-^iini,vt Vngaricam rit hiftoriam profequamur, fraternum bellum in regia ex-^^'luin aiunt. Nam quum Emericus maior natu, regnum, vt par erat, obiiflet,nbsp;!o id Andreas frater animo tulifle dicitur, quippc quianimi magnitudincnbsp;i^^^ditus,maxima quque anhelabat, ratus ad imperadum fe potius,quam pa-J,Mum efle natum. Primigeniturquandoq; iura cxecrabatur, qu regnandinbsp;* ipoteftatem ademiflent.Addebat dolorem Ladiftaus,fratre nepos, cuiusnbsp;non modo regni,fed Ducatus quoq; potiundj fpes omnis adimebatur-j^^qgt;facinorofa dolore audacia amouerc ftatuit. Quum nimis popularis amp; per-^^anus eftetjCum amicis primum,deinde cum plerifq; optimatibus,quorunt
-ocr page 316-17^ A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
mira arte ac officio gratiam promeruerat, confilium init.Subducitmultorum clam populorum mentes,fratri pro virili fua detrahit,damnat eins ignauiani,^^nbsp;inpopuloruminuidiam omni arte compellit.Nonfolm patrocinio amp; fauofC)nbsp;verm etiam donis amp; largitionibus, nobilium amp; prpotentum ordinc qucn'nbsp;que circumuenitjVtin furfragium fu dignitatis inaudorare videatur. CoW?^nbsp;ratis igitur multornm populorum optimatumquc fauoribus,quando librnbsp;aperte rem aggrediendam cenfuit, fratri bellum indicit, inftrudas in mediu' jnbsp;I acies educit, amp; Marte vindice regnum occupare contendit. Emericus rex 'nbsp;trem neque literis, neque magnis internunciis,fibi conciliarepoterat. Defp^'|nbsp;rata tandem CQCordia,quia Andream Proceres baud pauci, nouar reruin eunbsp;pidi, ad inrcftinum bellum irritabant,acieminuitus inftruerccogitur.Adpf^nbsp;fiitutum pugn locum vterque cuenit, vt collatis fignis dimicaret.VbiEiJnbsp;ricus,ne cognati fanguinis audor effet,multogloriofs habitu ac verbis,nbsp;armis vieille prEdicatur.AiuntenimRcgem,qu vtrinque acies inftrud^*nbsp;ftitiffent, depoftis armis, amp; ftipatorum manu, coronam feeptrumque geftnbsp;tcm,per medias fratris acies inceffiflc,talia dicentem:Qms tand erit ille,ni^nbsp;agite militcs,qui facrofando Regum fanguini manum iniieere aufit? Quisnbsp;qui Diui Stephani numine in banc dignitatem affert ldcre cupiat ? Etnbsp;do omnis poteftas Deoeft,quis eft denique quiregiam maieftatemvinbsp;k VJUV4.CIX^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XV- X J^XX V^UXW VJJnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T V,* Ai*.**-
I l
ao omnis poteitas a I7eoeic,qui5 cir acniquc quircgiammaieitaicm vi fdare audeatjQuum fc ipfiquoq; Rcgcs pcnfitatadignitate, vel inuiti col^
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Znbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z! -r-x nbsp;nbsp;
ac reucreri cogtur. Non Emericus fum,non priuatus homo,fedDiui ni vicarius,pronepos amp; bres,publicam perfonam gcrens,quia non tam ve
fulfragia,amp;hreditaria iura,qum Diui, acfacr huiufee coronx numen, V ngari Regem prftitere.In quem igitur miferi arma fumpfiftis, in men^nbsp;Diui Stephani fuccefrorem,ac Regem vcftrum,omnium ordinum fuffrag**^^nbsp;ptatumfi in me,quando homo fum,ficarij eftis amp; homicid; fi inRegc^nbsp;pbani fuccefforem, propbani paricid eftis, omnibus fuppliciis amp; piacuUs nbsp;noxii. Non cum mortali vofiis res eft miferi, fed cum eo, cui pr diuina o*? jnbsp;tare, fupra mortalitatcm aliquid accedit. Sub omnipotentis Dei tutelaE.^^^/'nbsp;degunt, quorum lfa Maieftas vix populorum exitio expiari poteft. Egonbsp;que inermis inter infefta arma progrcdior,quando hc corona datanbsp;ac feeptrum hoc quod gefto, me inter furent ftudia fatis tutum efficiunj-dete,quemlferitis,amp;: nein caput veftrum ac fliorum,fandum fanguin^Pnbsp;rire vidcamini,profpicitc, amp; confiderate. Emerico omnino femel morieno^^,nbsp;cft,quamuis hac,aut alia morte multum referat,hc mihi multo gloriofio^)^^nbsp;lamitofiorque vobis,iliamihi vobisquevulgarior. Fraternaleuitatenbsp;prophanaamp; impia arma fumpfiftis, fed temeritatis impietatisque notait, %nbsp;tempus eft, falutaritempeftiuaquepnitentiaabolete. Refipifcite,quatPogt;nbsp;fumRex vefter,ac pater,qui pientiflmaindulgentia amp; paterna obliuiononbsp;nbsp;nbsp;f
nbsp; nora veftradelebo.Agnofcite patrem veftrum, amp;quamdeferocxecrabilgt;^^jjz
daci veniani, lubenter accipite,amp; eum retinete Regem, quem Diuoru*^ mina amp; veftrafufFragia defignarunt.His didis, omnium animi vfque adeonbsp;tari funt, vtconfcftim^rmapofuerint,certatim quifque veniam implor^r^^^^j,/nbsp;folctiffiin pertfus audaciae,quam plerique magnates,deprauatis ftud^nbsp;fouebant. D um ad concordiamrefipifcuntomnes, Andreas per cund^nbsp;difquiritur,vt parem apud indulgetilfimum Regem venia confequatur.Ult;^^nbsp;omnes, qui commune crimen ingenue faterentur, ingenuam quoque g*-^[nbsp;inuenirt, quum is inter fugiendum delitefcendmve fortiffimo militanbsp;ploratorc deprehderetur, parum abfuit, quinprimo congreffuinterficornbsp;Sed pro fpedata Regis dementia, qua non folmin fuos, fed in aliosnbsp;batur,mitius ac par erat, in Andreamadum. Non tam afpeculatore,qua'nbsp;gc vira donatus, vt ex indulgcntia fratris, impunitatem affequutus,nbsp;BSJterrar.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jum addifcerct.Inhoc Blondi Foroliuienfis,pra:ftantiffini^,j^,t/
Hiftorici,ac faneferiptoris de Romanalingua optime meriti, errorcnieU tilfiniumdefcnderc ncqueo.Quippe qui Annalium quorundam falftate 0nbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 317-DECADIS II. LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*77
ptus,ab infcftantc milite Andfeam obtfuncatumfcripfic,quod veritatepror-fus cftalicnum,qum poft Ladiflaum ex fratre ncpotenijtegnaflc apud Vnga-roscuidentiflime pateat,amp; ipfe quoque regnafle fateatur.qua quideminre,nc-fcio,anculpam Annalium,aneius obliuionc potius ineufem. Verm indotif-uniiac incurij Annaiium magna exparte Scriptores, totgeftacum veritate f-pc diflentientia prodiderc,vt magnum in enarrandahiftoria periculum quoti-diefubeamus. Q^are eo mitiorc in Scriptores noftri temporis cfura eft vten-uunijqu indo(ftiores,amp; in veftiganda veritate ncgleiftiores fuere,qui falfis re-uinconimentariis ad deferibdam hiftoriam pofteros fufeitarunt. De Eme-ficoaliaexpifcari nequiuimus, quando paru regnafle dicitur. Nam quum ad-^etfa Regem valetudo incelTiiret, paucis pft diebus, condito teftamento, La-uiflao filio fuperftite, human necelTitati conceflit. Annis oro, menflbus fe-P^enijamp;rdiebus fex regnafTc ferunt,anno autem falutis ducenteno,fupra mille- i x o o. uniuin,calcdisq5 Decembribus deceflifle ferunt,cui mite ingenium, amp; ne mc-uiocris quidemanimi tolerantia fuit.Corpus in Agrienfi bafllica,quando in conbsp;gro diemobiitjCondidere. Ragufium,quod adVngaros Venetis quondamnbsp;^um ladra defeccrat, lifdem fer temporibus Veneti recepere. Nam Thomasnbsp;^aurocenus, quem Cftantinopolitartum Patriarcham delgnatum diximus,nbsp;in hallam profelt;ftus,ab Innocentio Tcrtio Pontifice maximo confirmais effet,dum littus Dalmati legens,in Grciam rediit, cum triremibus qua-i^uridincautumrecepit,inftaurauitquc DyrrachiumjaGrcisImperatoribusnbsp;ututum. Item Hcnricus Balduini frater, qui illi in Grcorurri imperio ritenbsp;^eefferat,ac vncum BonifacioMonteferratenfi,inchoatam Adrianopolisnbsp;j. udionemcontinuabat,Valachoruminteruentu,quiGra:corumprecib. fol- nbsp;^uatifuerant, ne vrbem cxcellcntiirimam Latinorum manibus occupari pa-mox foluere,amp; in Conftantinopolim properare coadus eft. Va-uctiienim Romanis oriundij quod eorum linguaadhuc faCetur, quum internbsp;Varias Barbarorum gCntes fita,adhuc extirpari non potent,vlterior Iftri
}o g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Daci ac Get quondam incolucre, habitarunt. nam cteriorem
J ^ugari,qui c Sarmati prodiere,deinde occuparunt.E Icgionibus eniraamp;co-V J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romanorum Imperatoribus, in Dciam dedudis,
^uchipromanarunt. Qims Pius Flacco, pronunciatione Germanica Vla-voluit : nos contr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w didos elfe eenfuimus, quum
u:tandi arte prxpolleant. Nonnulli V alachi, Diocletiani filia nomen in-'^utiicenfuere , qua: illorumPrincipi nupfiflcfertur. Itaque hi Graccor pre-^^'^nopolim Latinorum obfidioneliberarunt. Sed de his ifta
4o
rc N D V M Emerici obitum,Ladiflaus tertius eius filius,hxreditario i- ^perium iniuit Vngari,quem feptimo calcndas Odobresrit coronatumnbsp;^ibent. Poft initummunus, non pro paruonegociohabuit,pacare regnum nbsp; j^^'^isauidiffimum,quod etiamex morte Regis aliquantulumfluduarat.nbsp;nanque patrui conatus nondum defierant, fed breuiflima interregninbsp;to uinuitati fufeitabantur : verum quod ditius anhelaucrat, ex infpera-obtigit, Namvix menfes fex, amp;dies quiUque LadAaus in regno exegerat,
j nbsp;nbsp;nbsp;immaturamorte fubreptus, diemobiit, quodfalutis anno primo fupra iio x.
^^^^^jUCnonisMaiis accidifle volunt. intempeftiuus Regis obi-Alb^^^ otnuibus coniploratus cft,exequia: ab Andrcahonorificentiflim in celebratjibiq; inter monumenta Regum corpus honefte rclatum.
Per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftulat, vt ad Andream Secundum veniamus, quem vere ad im-
quNatura genuifle videbatur. Qmppe cui neq; animi magnitudo,nc-oonfilium,neque iufticiadeerat,quamuis impcrandi cupiditatc, fratrem fvt fupra diximus) oftendit,plus aequo aeftuaffe videretur. Sednbsp;regnum immodicc concupiuifl'e dicitur, vt aliquid fe ac maioribus di-^^^tnprftarepoffet.
Post vbiLadiflaus immaturo fato furreptuseft,omniumfuftragiishic
A
-ocr page 318-lyS ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Rcx optatur.Vixnepoti iufta pcrfoluerat,quuni Anciftitum Proccrumquc cofl fcnfu, ac crcrorum votis Rcx dcelaraturz Vigclimofeptimo fecunduni ncpo'nbsp;tis obitum die,regiis infignibus Alb rite donatur.Mox adregni adminiftran-onem animumintdit, quod multos plane annos pr iufticia amp; integrirate fusnbsp;pacatum habuit.Vxorem duxit Gertrudem, nobili Alamannorumgenerena*nbsp;tani, ex qua liberos complures culit,in primis Bclamjamp;: Colomannum,deindenbsp;Andreain, Elifabetham,pr vite fandimonia,vniuerfae poftentati perptunbsp;eelcbrandam. Sed omneni fuam ac viri felicitatem Gertrudis facinus interet'nbsp;pit, perpetuaque acmeniorabili notafe cum familia fugillauit. Quod quidem -feelus antequ ex ordine rcfcramus,vt res cognitu facilior habeatur,nonnul^nbsp;adiieienda efl'e duximus. Quum cteri Chriftianreipublic Principes^'nbsp;cramSyri expeditionena fpc fufcepill'cnt, VngariqueReges intereapaf'nbsp;tim cum finitimis bellageflerint,partim domi ocium feruarint,qudoq! Ponnbsp;tiicibus, amp; fpiflimc cteris il his obietum baud multum probe faeertjnbsp;qui qu cminentioris fortun ac dignitatis ell'cnt, inutili vitam ocio tererent,nbsp;rem Cbrillianam pcriclitari confpicarentur, arque cteris cm adnitcncibuSjnbsp;turn laborantibus nullum auxilium alFerrent.Q^n amp; hoc Bel fpius impro*nbsp;bratum, qui vt bac fugillatione caterer, fe quoque pro Saluatore noftro com-militaturum vouit. Erubefeebat enim haudquaquam mediocriter, fe Philippnbsp;Galli,cuius foror fibi coniugaratjamp; Ricbardi Britanni Regis prtermil^^nbsp;militiam. atqui negociis diftradus variis, aut morte pruentus, pium votumnbsp;prftare non potuit.Hanc paterninominis iaduram amp; Obligationen!, Andreasnbsp;filius refarcire foluereq; decreuit,quod vtfaccret,etiam quum ducatum gerC'
bat,mandato fpc pontificio follicitatus cft.Qmn Scmulto magis,paternis pl^^' | runque per nodhem fe manibus follicitari intellcxerat, vtpatrem voti ncxu Ob'nbsp;ftritumexfolueret. Incidit inca temporaHonorijpontificatus,Chriftiuu^nbsp;falutis qum ftudiofifTimi, qui vbi Peruf Innoccnrio Tertio fuBediis eftjU'!nbsp;fibr antiquius habendum effe cenfuit, qum labantibus Chriftian reipubliu^nbsp;in Syria bus extcmplo confulere. Quare ne Grcorum auxiho caterer,nev^^jnbsp;illor dilTenlone res ipfa intcrturbarctur,efflagitantc Petrum Antifodorenfo'nbsp;Impcratorem dehgnatum,ac lolcm eius vxorem,inDiui Laurcntijdc,queUnbsp;viaTyburtina ficaeft, Auguftali diadematecoronauit. Mox Caidinalemfuuinbsp;loannem Columnenfcm j apoftolie fedis legatum in Grciam ac Syriam dt'nbsp;clarauit. ConfeRim is Vrbe profedtus, Brunduii contendit, vbi Imperatoreinbsp;cum vxore adhibuit.Mox Veneta claflc omnes Dyrrachium nauigarunt,quounbsp;Theodorus Epirotarum Dux, Venetis occuparat, ac Petrus vitro fe illis rC'nbsp;diturum fpoponderat : quod quum obfediflet, inutili obfid'one fruftratus eftnbsp;paulo pft, quum inTheodori infidias incidiflet, in teterrimum carcere^ inbsp;coriedbuseft.Cardinalis Conftaniinopolimprofedtus,rcmChriftiananicuf^;^,
Principesvndiqueconcitat,profpicit,qubcllofinitvfui. inrereaChriftm^^ Principes, qui piam expeditionem vitro fufeeperant, cum magnis exercitib^^nbsp;conueniunt. Tanti belli Andreas imperator declaratur, quin in banc militpnbsp;facrofandum^5 dcledbum primus nomen vitro detulcrat.Ex his iftipotilTimu*nbsp;nominantur poft Andr*am, Dux Auftri, Henricusque Comes Niuerneiib-Snbsp;item Gualterus,Galli Regis Camcrarius,Milo Maltobienfis, amp;DiuSuft^nbsp;n Vicccomes.Vcnctorum Annales, Andrcam amp; copias, Veneta clafl'ein^ynbsp;riam delatas ferunt, idque idcirco Vcnctis lubentiflimc favl:um,quando Aunbsp;dream vedburtantm beneficio, ius omne Dalmati, quod olim erat Vng* jnbsp;rorum,fpontc Vcnetis tribuiftc afteuerant. Sed id Vngarici fubticent Ann^*^^nbsp;aut quiaid Regi cum Vcnctis nunqu conucnit,haud immerit prtcrndltut)nbsp;ftquidem verarum aegeftarum rcrumeft hiftoria. Aduerfantur VngaroruUnbsp;teftimonrayqui bcmaioribus accepcrc,commcmorantium Andreanbsp;Pannoniaprofcdbum,Conftarinopolim cumcxercituveniftc,vcluticxhis3 quot;nbsp;fubiieientur, inrelJigi potcrit,amp;:per Bofporum Thracium in Afiam tranfmJnbsp;fc.Nanquc Legatus pohtificius,cum Iole,V cncta ciafte Conftantinopolii^^j^^
-ocr page 319-DECADIS II. LIBER VIL
ucuSjibi copias omneis,prfucaCrucis teflerafignatas,vndiquecogebat.Ne-queidfat verifimile videbatur,cumfola anguftiflimi freti traietura,fponte Dalmati iuri renunciade, pro qua tantum fanguinis fucrat cft'ufum. Quumnbsp;igitur Andreas, cui auloritate potificia, fumma Chriftian reipublic traditanbsp;fuerat, Conftantnopolim appuliflet, ibique Legatum apoftolicum inueniflet,nbsp;dum cteri Duces conuenirent, aliquandiufocios expedare coadus eft. Ibinbsp;quoque interea miferabilis cafus interceflit, perptua memoria non indignusgt;nbsp;in quo fortitudinem conftantiamque fuam,Vngari Regem oilendifl'e ferunt.nbsp;Aiunt enim Andream pcregrc dudum profeturum vt regno bene proipice-j ret, Bancbanum nobili Borum gnr natum, fpcctar ftelitatis ac l'apienti sjad^nui.
virum,vniuerf Vngari prfecifre,regiam gubernandidelegafl'e poteftatem, conimififle illius fidei reginam,liberos, amp; fortunas. In primisque admonuifle,nbsp;vt iuft regnum adminiftraret, nulli iniuriam fieri pateretur, cum finitimis pa-cctnqu feruaret : item ociumamp;honeftatem commendauit.Bancbanustra-ditam regni fiimmam forti animo accepit,ratus maximam fibi oftentand vir-tutisac fidei occafion obtieifl'e. inuidit Fortuna viro, ac facilem pronofiti fiic-
2S0 ANT. B O N F IN 11 R E R. V N G A R.
dtim Europa foluerat. Ante confpedum eius vbi venit, Adeft^Rex (inquit) gUquot; bernator regnitui, quern nefarium for tafle alij paricidam iudicarint. Bancbi'nbsp;nus iufticia tuafretus,patrato facinore,non fuga impunitatem,fed redo conWnbsp;gio arquiflimi tribunalis iudiciu quxres, ad te venit,vt fl iurefuccubucrit,pW'nbsp;fentaneum graueque fupplicium expendat. Neque aliumfibiiudicempoftunbsp;lat,nifi quernlferit, amp; qui potius ator amp; vltor, quam iudex efle deberet.Scnbsp;hancinauditam rei audaciam,inaudita fui principis iufticia prbuit.GertrudiSnbsp;cui vxorem ancill loco commiferam, intemperantiflimo fratri violandamtWnbsp;didit.Ego legitimi furoris ac turpitudinis impatiens,quam morti minime pWnbsp;ferendam documento tuo didiceram, infldiofam dominam interfeci. Hie e jnbsp;Rcx,iufta: necis gladius,tu coniugis cruore fdatus,proinde fl peccaui,vt Wnbsp;tolerabili me turpitudine liberarem, eodem me repente gladio conficc : lenbsp;id iure fadfum cenfes,mcmorabili apudomnes genres me fentetianuncabWnbsp;ue,nefruftraiufticiafretus.liucacceflifl'evidear. TancareumconftantiaRcJtnbsp;audiuitjVt vultum amp; animum ne minimum quide immutafle dicatur. Adh^Crnbsp;Fiducia inme tua,Bancbane(inquit)lat de te bene Iperareiubet.Si res itacftA^nbsp;ais,in regnum moxrcdito,dclegatum munuspro folitafidegerito,amp;quoni3Wnbsp;fantam hanc expeditionem nullo capitali iudicio interpellari fas eft,quu re*nbsp;cro in Vngariam,teiudicabo. His di6tis,hominemdimiflt,ipfc traiicicnHas*' ,nbsp;pias in Afiam curauit. Poft vbi Duces cum Legato Pontificio in Syriampc*nbsp;uenerc, copiasque cum loanne Hierofolymitano Rege coniunxere, inpdw*nbsp;obfidend Damiat confilium ineunt,qu vrbs gypti vctuftiflima,Nilol*^^nbsp;contigua,olim Heliopolis dicebatur,atque foie huicnomcn eft inditu,qnc*)*
Grci A/oi appellaucre. Rebantur enim, baud parum in rem fore, fi hancp*^*' mm vrbem obfidercnt,qua capta,facilius Cayrum, amp; Babylonemproxi***''nbsp;occuparent.Non ignorabant,fe vtraque vrbepotitos, Saraccnam moxgentei**nbsp; facile extirpaturos. Andreas imperator, omnium PrincipumconfenfuadD^nbsp;I i I 8. miatam caftra mouit, idibus Mails, amp; falutis anno duodeuigefimo fupra due Inbsp;decies cgntenum, fortiflimo animo ciuitatem obfidet. Hc triplici muro ,,nbsp;dcmque lateritio circumuenta,dcriuato quodam Nili aluco,inoblongx** Inbsp;lfpeciem obducitur.Huic quoq; Pharea turris erat, ncq; craflitudine,ncq^nbsp;titudine cum ilia conferenda, quam ad Pharonamp;Nilum quondam fuiire^eg*nbsp;mus,fedqu fiiburbium,apothecas mercatorum,ac publicahorrea,apiradsnbsp;prdonibus tutaretur.Iam vrbem multis admodum ac variis Soldani umn***'^nbsp;nibus,prditam,Rex Andreas adoritur:cui crim duo fuburbia forent, vnuPnbsp;cum AuftriEDuce,alterum Camerarius,cteriqj oppugnare incipiunt. H P*^nbsp;mis turrim, admotis prope machinis,quatiunt:quamuis cdes vtrinquenbsp;augerctur,plures tarnen ex illis,quam noftris plane cdebantur:expugnuwp/nbsp;militis robore,ducumqj virtute, turris amp; fuburbia:capta horrea opultilnW^/
mercium tabern. quare miles non modo fame vindicatus, fed vberrimc tatus eft. Prfidia partim cfa,partim capta, quicunque exhis in orthodoxnbsp;fidem fe alTeruere, non foliim vita amp;S libertate,fcd bonis quoq;,qux aroifW**^ nbsp;donati funt. Contra verb, qui pertinaciflm in propliana amp; exccrabili e*?*^?*^nbsp;ne pcrftitcre, extremj fupplicio multati,nonnulli in feruitutcm alferti.nbsp;parum hac prima Fortun afpiratione,Chriftianorum animi adautti fuut-firmabant ctiam animos non modo arridcntis vitoriaufpicia, veruiueunbsp;ingcntis ltitiaprdte,: Quoniam omnis annona, reconditque mercesnbsp;eoncefiTx. ita cnim ad fufcitapdos in bellum milites, Andreas faciunduiuC^^nbsp;cenfuit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem Imperatons largitate fatum eft, vt nil pugna milc^
c
ceretantiquius, lam hyems media plane defluxerat,quuinundationisiuuejj^ J modum accidit.Nilus,qui per id temporis inundate non folet,maris inflaunbsp;quam Euri vfania fecerat,vfque adeo remoratus intumuit,vt noftra caflwp^ Inbsp;nitus inundarit : quare miferabilis impedimentorum qu ac comincatu^^^ ,nbsp;iatura fa(fta,annona inudationc corrupta.Cui quidem malo Imperator,;nbsp;Pontificum collcgiojccelitus profpiciendum, atqj diuinam opem
-ocr page 321-DECADIS IL LIBER VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8i
I
to
Jo
cflc ccnfuit,nc fandiflima cp tahoe maximo detrimcnto interciperentur.Ita-que Pontificum iuffu,ieiunium publicum indicitur. Ecce exalo mox ieiunio, mare defidit,tranquillitas magna fuccedit. Infuper loge maiorem fpem Victoria; ex imp rouifo diuina benignitas Chriftianis oftendit.Soldant caftrahis longe niaiora,tcnui (de quo diximus) Nili aluco,qui Damiatam ambibac,a noftrisnbsp;dirimebantur vix mille pafluum interuallo ad integri Nili ripam polira, vndenbsp;Soldano seque inuehendi reuchendique prxlidia amp; commeatus facultas erat.nbsp;Quodvbinoftri intellexere, ne vanaobfidione deluderentur, magna cofeftimnbsp;Andream vndique oblidend vrbis libido inceflitjquarc vitra citraque Nilumnbsp;caftraponeredecernit. ValidilTimumagmen vitraNilum ad metandumcon-dnuo mitti t,amp;c ea quidem parte,vbi hoftium caftra efle diximus.Quod vbi pernbsp;cxploratores Soldanus intellexit, reformidato Chriftianorum impetu ,relilisnbsp;dlic impedimentis amp; commeatibus, referta caftra deferuit. Imperator id imnbsp;^olligens, deferta continuo caftra occupt,qua: rerum omnium copia comple-^prter opinionem inuenit. Altera deinde caftra in vlteriore ripalocat,inter-jeftoque ponte, vtraque coniungit, vt mutuo 1'efe contueantur auxiho, amp; vr-^omardis occludant. Hine magna Damiatam defperatio fubit,quaea Solda-^iam dudum fuga fumpferat initiu. Item Caradinus,Saladini olim ftlius, au-hua Soldant fuga, Chriftianorumque fuccefl'u, retinend vitra Hierofolymnbsp;omnem abiecit,quam ne Chriftiani captam retinere pofl'enr, diruere co-ytuit. Manus violando Saluatoris noftri fepulchro temploq; continuit,quodnbsp;Jrcligione numinis, pleriquc inhibentium Chriftianorum ciuium gratia fa-}ittiarbitrantur: QuiimHierofolymam Syrij, Armenij, thiopes, Georgia-multi Afi populi, noftrae fidei cultures incolerent, quorum gratia Cara- nbsp;'j^m remoratum ferunt. Ad hc Andreas Nilo claflem invehi iubet,ne quisnbsp;jjDi aditus pateat,itcm vineas adegit,circm plura quo que caftella erigit, nul-ni machinarum genus prxterminum. lam vrbs oppugnari cpta, nullo mu-^'tionisgenere carebat,quibus frta forti animo reuftit. Pro moenibus oppida-Pugnantjfoflaprocul hoftem prohibcnt,neq; prfidiis,neqUe comgieatibusnbsp;^menfesaliquot diffidunt j vltr citroqj interea plerique cecidere.Itaq; pri-^^^ftas, hyems, verq; fubfequutum ad Damiatam atum. Angebatur admo-j. ^ Andreas, amp; multo magis Galhci Proceres, mihtarem ad Damiatam ope-hoe belli principio eludi,non dari cum Soldano pugnandi copiam, quo ( ftnbsp;hlsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euido,in ditionem extern facile concdrent. Dum exerci-
lt;ian nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libidine Chriftianus xftuat, circiter iduslunias, exinfperato Sol-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excrcitum,ac inter Babylonem amp; Damiatam
Pup nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nullam horti, quamuis irntanti,
ha facit. Ad follicitandamhoftis ignauia, qui nift explorata vifo-defcendcre nolebat,inuito tarnen Andrea Regc,Gallici tatm ctiam pugnandi conditione,cum Saraceno milite prxlium nbsp;dcdccorc aut damno,vcluti iaftitabant,Soldanum afficerent.
Jo
^hco Gallorumaudaciam loannes RexHierofoIymitanus,magis gen-^hanrl ^^g^hnitate quam ducis officio dudus fouebat. Quare Galli ad oppu-prorupere, continentem fe intra valium Ifoftcm, contumeliofts hifQ 'hs irritarunt: propugnaculis contra profpedare illi,quot infultantesnbsp;quota pars hoftium Barbaro intelle(fta,fic animum axit,vtfatanbsp;^^hptione, Gallos adoriretur, atque cum tanto agminc miadabun-irrueret,vt primo fer congreflu, non folum inclinarit, verumeti-^^i ^^^^^^rit, ffitercepcrit. Captiuorum Principes, Gualterum Regisnbsp;fiiiflP '^^hierarium,Milonem Mantolifem, amp; Diu SufannVicecomitemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ohnnes autem Rex,Grxco (vt aiunt) igni,quem facibus tragu-
immittere confueuere,manibus facieqj combuftusfuifle dici-f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exetMloRex Andreas exterosadmonuit,vtnonfolumcSol-
^hm obfeflavrbe,pugnandilibidine abftinert.intelligebat enim vr-qgt; vi, neq; inediapoftecapi. DiuinumRexreligioftffimusauxiliu prx-A iij
-ocr page 322-x8i ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. ftolabatur,vt inexpugnabili potirerurvrbe. Ne fpequid fuafruftraruscftli*^nbsp;perator,quandoquid cca vrbem pellilentia incelTerat. Fortafle quintonbsp;fe, poftquani male Gallis pugnatum cft, nonuUi milites profpedto vrbis ilcnnbsp;tio,portas propius acceflerejVtquid in vrbe fieretjcxplorarent. Quiimaltui^'nbsp;propugnaculis intra mniafilentium intellexillent, fopitos primo eufto^t gt;nbsp;aut aliacaufa abefle arbitrantur,quare pedem fenfim retulere,vtprotinus anbsp;rendarum clm fcalarum focios admonerent. Quod vbi fadtum eft,portxp^nbsp;pugnacula,admotis fcalis,fuperant, obfftente nemine, cohortemvnam in^f*nbsp;ducuntjfecuribus ac vedibus portas frangunt, cdunt, quicunq; occurrera^nbsp;Saracenos. Illicoque patefada cteris porta, exoptata vrbe potiuntur, duoflnbsp;uiceno oblidionis menfe. Vrbem ingrelfijquum neminem vidrent occurrednbsp;tem,infdias primo,dolumqs ab bofte ftrutum fufpicatur, neminem innbsp;rcompitis oft'cndebant, fufpiciebantve adfeneftras. Verum quum fora,nbsp;a;des,ac templa cadaueribus ftrataforent,calamitatem hc vrbis illico indic^^nbsp;ucre : quum ab initio oblidionis feptuagintahominummilia ibi fuiftentjVi^^nbsp;moribundis amp; validis tria in vrbe milia eo die inueniripotuere. Andreas,nbsp;di(ftisfuppiicationibus,cx Antiftitum confenfu, inprimis agendas Dco gratianbsp;diligentillim curauit,cuius benignitateamp;auxilio,finc cde,venuftilfiniaop'^nbsp;lentillimaqj ciuitate potiretur. Deinde quumprlldiaportis amp; munitionib^^nbsp;vbique impofuifet,tamdiu in caftris commorandum efte cenfuit,quoufq;nbsp;ata peftilentis morbi fufpicionc, cceli falubritas inftauraretur. Qu.aniobt^*nbsp;Saracenis idcirco concelfafalus, vtpurgandi munus curamqj fufeiperent.nbsp;ada pcftilentia,Mahumeti ballicam inlano fumptu dificatam,magn
Mari V irgini,decrcto Pontifcum dicauit,epifcopioque inftituto, Antilb'^^* prfecit. Soldanus, vbi diuftu aufpiciisque Regis Vngari, Damiatam capta*nbsp;efle nouit,folutis incenlisqj caftris,extemplo fe nCayrumBabylonemqu^^^nbsp;cepic. Cbriftiani primo vere,fub calendas Februarias, curato arc, vrbing*^^nbsp;diuntur : poftero die, legato pontificio,cum lingulari Epifeopor ponipaiP^nbsp;rificatio^is Diu Virginis folennia celebrata. Paflim pcrvicos,platcasamp;c* ;nbsp;pita,faces cereiqj funales difpoliti,vtDiu par honor virori lolueretur. R^^nbsp;quoq; eo die cumcteris ducibus,ingenti cum plaufu militum,ouans vrb**'nbsp;ue(ftus,prfedit folennibus,amp; ad omnes aras Deo gratias cgit. Opulentin**^nbsp;ampliffimque vrbis prdam ingentemniiliti pro dignitatediftribuir,c*^'^nbsp;indiuinumcultum donatiuum erogauit. Retulit moxde agrorumnbsp;ne ad Principum concilium,quum omnes idfore arbitrarentur,vtSoldanoE^nbsp;byloniacxado,milites qui domos fupelledilemque accepiflentjeodeinexti^nbsp;.plo,in eins coloniam,daro nomine,adfcribi paterentur.Itaq; fuper deducednbsp;colonia,amp;re agraria,decretum falum eft. Dumhcitageruntur inSyd^^nbsp;trus Imperator Conftantinopolitanus,inTbcodori Dyrracbini tyranni
diemobiit, cuius intrim imperium loleadminiftrat. MoxRobertuniPctn
Jium, GalIiisaccitum,Latini Proceres Imperator declararunt. Pontifexb norius,fuperatis Tholof fchifmaticis, Diui Dominici opera, extplo eiu nbsp;dinem confirmauit. Eodem quoq; tempore,Fredericus RomanorumRcX^nbsp;fignatus,defunclo Ocflone,Romrediit, amp; ab Honorio Auguftali coronanbsp;natus eft. Qui quumpaulo ante Conftantiammatrem, improbitatis einsnbsp;dentiflimam moderatricem amifiiret,veluti iam remiflis habenis,in omne**,nbsp;centiam efFufus,multain Pontificemflagitiaac detrimenta molitur. Hono*^^.nbsp;improbahuius pertinacia exacerbatus, grauiffimo iuuenem anatheinaten' Inbsp;dlauit. Florcbat Indies in Syria refpublica Chriftiana: nam tantum aninao* jijnbsp;Cbriftianis ducibus acccirerat,vt Soldanum,Saracenumque genus vniuenbsp;perbreui conficere fperarent. Feciflentque opinione ccleris, ni loannis bnbsp;roflym Regis arrogantia interceiriirct,qu magnis aulibus moraninbsp;diu attulit. Is enim etli Damiatam fuo regno fubijcidam elfe crcdcbat,ninbsp;men penl babebat, quatum pontifcio Cardinal! ac Andrexfindilfim^r'nbsp;ditionis Imperator! tribuere dcberet,no omnia, illis prfentibus iinconl^^^
-ocr page 323-DE CAD IS IL LIBER VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2S5
ex arbitrio fuo imperare par erat. Cuius quide arrogantix,quum legato non-nunquam modeftis admonerctur ne Vngarorum Regem, cterosq^j Proceres orfenderet,admonitionis impatiens, fub prtextu breuifiimi cornmeatus, Hicrofolymam proficifeitur/equuntur multi milites hominem,nec nifi exora-tus,ad redituni potuit adduci. Andreas interca cum reliquis copiis llarcm acnbsp;liyerneni Damiat excgit,fub ver loannes in caftra rediit. Acha fpe logior Da-miat mora, idcirco no inutilis eft habita, quod ingentem militum numerum,nbsp;opulentiflim vrbis captiuitatc pelle(ftum,Genuenfis, V cneta, Pifanaque cla-lis mSyriam plan conuexerat. Sub Regis Hicrofolymitani reditum habitonbsp;concilio, placuit omnibus in Cayrum amp; Babylonem mouere caftra, quod idi-bus luliis faiftum eft..Prter deriuatum Nili alueum,quo Damiata circumdu-citur,iter faciuntjdum Nilumftibeunt,impofitumab bofte pontem oftendunt,nbsp;quern quum modico munitum prxftdio cofpicarctur Andreas, quam primumnbsp;uccupauit. Poftridie nataiium Petri Pauli Apoftolorum, ad tertiura Baby-lone lapidem caftra locat.Soldanus in Cayrum amp; Babylonem,innumeram Sa-racenorum multitudinem fane cotraxcrar, qu.x quamuis baud cito annona ca-tere pofte videretu.-,Chriftianus tarnen Imperator,qui partim Nilo,partim carnbsp;nsmenfiumferc quatuor cornmeatus aducxcrar, multo cclerius armis, qumnbsp;inediahofteni ftipcrarc conftdit. Quare vt defeendat in certamen, Soldanumnbsp;indies prouocat, ftraulat metum hoftis, de perniciem in noftros inauditam ex-,nbsp;cogitar. Adhcduos circicer menfes populationibus amp;:excurftonibus iftifa-nanu(r,at dieexpedtata occafione,prccribentem Nilum fubabyloneamp;nbsp;Cayro, altioribus gt;;tiam folito ripis coercct, amp; quumpaucis pft diebus, illcnbsp;opinione citis intumuiftLet,cxtcmplo defolfts vtrinque ripis,inundationem a-*nbsp;tnnisinhoftium caftra deriuat. Eftunditur diluuij more fluuius, amp; altiusaltitu-dinecubiti cumfta fuperat ,cx quo intolcrabile noftris detrimentum infertur,nbsp;iumentis non foltmi pafcua,fcd allata quoque pabulainhibentur,corrumpun-tur hominumcibaria,nihil deniquein caftrisfcruaripotuit,quo miles triduo a-leretur. Inceftit repente omnes exitialis inedia, quam nifi implorata^iace, eui-tare non poter ant; reditum inundatio prohibebat, quern pra: locoruminxqua-litarcjamp;diftcultatevadorumhaud iniuria defperabant. Solus per aggeresNilinbsp;patebat exitus, amp;:hunc hoftis tarn crebris amp; validis vfqucquaque prfidiis oc-cuparat, vt nullo hinc modo deturbari poffet. Ad extremas demum anguftiasnbsp;Chriftiani iam redact!, cum feedis conditionibus pacemorare coguntur. Ecnbsp;quamuis inedia mori maluiftent, qum turpilfima fubire fdera, tarnen quianbsp;ingctein exintcritu fuo calamitatem Chriftiana refpublica patiebatur,amp; qu-cunq; parta fucrant,pr tanto cxitio retineri non poterant, communis tandemnbsp;falutis rationem habuerc. MiflI ab Andrea Rege oratorcs, his pacem conditionibus ab hofte retulerut, vt Damiatam cum rebus in carepertis Soldano refti-
40 tuerent,contraille Crucis partem Andrercdderet,liberarenturvthnq; capti- ui: Chriftiani Tyrum amp; Adonem redirent,quibus quidem vrbibus annos odonbsp;pax concefla.Epifcopium Damiat,Diux Virgin! dicatum,eiufdemnatalibus,nbsp;Barbarorum reditu,ad fpurcas prophanasque Saracenorumcremonias reda-iftura, quod anno vigefimopnmo fupra duodecies cefttenum accidifle perhi- nil.nbsp;bent. Rebus Syria: ita compofitis,amp; Damiata Soldano reddita,Rex Andreasnbsp;Variafortunavfus, amp; Cardinalis Columnenfts Legatus apoftolicus, item Duxnbsp;Auftri, ac ctcri fere omnes Chriftiani Principes, in Europam eadem, quanbsp;iuerant,viarcuerfifunt. Infequentiquoq; anno,loannesRexHierofolymi-tanus,Soldani pace fretus,Romamvenir, amp; ab Honorio Pontifice ampliflime
Jo donatus eft. Cum Frederico Secudo,graui anathemate muldato,hofte^Pon-tificis,aftinitatem iniuit,quippe cui filiam, quam ex lolc acceperar, defpondic, ^^que dotis nomine ins maternum gnato contulit,quod in regno Hierofolymi-lole retinebat. Quare deinde Neapolitanis Regibus hxc caufa data, Hie-rofolymitani quoq; regni titulum vfurpandi. Profelusin Hifpaniam, Philippinbsp;Regis magnificentiftimo teftameto ditatus eft, vtpotc qui fexaginta milia pon-A liij
(
-ocr page 324-2S4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. do argcnti Hicrofolym Rcgi, totidcm militi rempli, totidemquehofpitali*nbsp;tio Prxfedo Icgauit.Demum progreflus in Hifpaniam, Diui lacobi tempi**nbsp;ex veto vifit.Duxit vxorem Bcrcngariam,HifpaniRegis filia. Andreas auK !nbsp;cum Vngaricis legionibusin Pannoniam relarus, vt eorum Annales referunigt;nbsp;Stephani protomartyris, amp; Diu Margarit caput,item Thom amp; Bartliolo-ma:i dextcram,partcm virgx Aaronis,atquc vnamex liydriis,in quibus aquanbsp;in vinum Saluatorem noftrum mutafle ferunt,atque multas denique reliqu*^^nbsp;ingenti veneratione dignillimas, in patriam retulit.Inuenit regnum praeter op*nbsp;nioncm pacatiffimum,quod Diuorum potius numinibus, quorum reliquias a*nbsp;tulcrat,qum regni praetctis adferibere videbatur.Reliquias hi potifl'ininia**!nbsp;tiftites a Rege accepcre,qui Benediti Erg filij monitu,qui reginae olim ab e*nbsp;piftolis feruiebat, reduci obuiam Regi officii gratia prodiere. Sed Andrea***nbsp;reginx mortis recordatio,vix rcgiamingrcflum,continuo fubiit.Initx tandenbsp;conftantix tenorem feruans,vt plerique dicun t, poftero die Banebano in iu'nbsp;cium vocato, ius dixit. Intelleda vxoris culpa,in exemplum feruandx pud*' 'nbsp;tiae,eam iurc exfam iudicauit.Reus Ixfx Maieftatis regix,ac paricida, fupre*^*nbsp;fentcntiaiudicis abfoluitur. Seddeinde invniuerfamancbani domumi***nbsp;rabiliter fxuitum, quando reginx libcri inultam fu parentis mortem aequo nbsp;nimo patinequiuerc. Gcrtrtidis corpus in Pclino cnobioreconditum fui**nbsp;aiunt.Nec dfunt plcriq;, qui poft rcgihinteritum grauiffimas ab interfed*'**nbsp;re liberisquepnas exabas illico, prodiderunt. Sccundiim Andrex reditunbsp;anno (vtaiunt) nono, Elifabethx filia virgo famftiffima, LodouicoThuringnbsp;Landgrauio,eximianobilitate, ac vitx famftimonia plane prxftanticiuga*'
Hanc aint tamprxcoci religione fuifte, vtquintum vixannumnata,pr^quot; miofedulxorationis aftdi^aris amoueri non poftet. Inter ludendum cun*p :nbsp;ellis,procidcre fxpediftimulafte,vtDeum,quem prx oculisfempcrhabeba*)nbsp;horas illafupplexadorarct. Lufift'c anulis, amp; lapillis,vt falo lucro, pauperc*nbsp;opitularetur.Harpagatam parentibus vafr pccuhiam,pi miferabihbus e*quot;nbsp;gafte. Cqiedis inaram Apoftolorum nominibus,quum citatx comitseorunbsp;fuffragiafortirentur,hanc loannis Euangeliftx nomen fuiffe fortitanucuiusp^ nbsp;trocinio ita exhilarata,vt nihil eius nomine quifquam in caft'um eamexorar**'nbsp;Perhorruift'e veftimentoru luxum, delicias muliebres.Diuinarum return C*nbsp;templationi afliduc incubuifl'e,audiuift'cque prxreuerentiffim in facris Euanbsp;gclia, amp; falutarem fufpexifTe hoftiam, inceffiftc nudispedibus fijpplication**nbsp;die.Olidis miferisqucrogatoribus,fubridcntibus fxpe ancillis,lauiftecapurAnbsp;I nullum aufteritatis amp; abftinentix, item pietatis amp; mifericordix prxterm*'nbsp;genus.Quum vir eius Landgrauius Crcmonam,ad Imperatorem Fridericu;nbsp;vifitationis officio proficifceretur, fxuienti annonx caritatc, coata cfurie*^^nbsp;turbam,cxinanitis horreis, aluit:rcgiam mifcrabilium multitudine coniplc*quot;^} 'nbsp;nbsp; Maritusexploratafamftitatcconiugisfuccenfus, libcramdiftribuendarum
rum ei poteftatem dedit, certatim Chriftianu officium prxftitit. Quin ***^ moniris ac precib. cxcitatus,diuini cultus ardorc,Hierofolymam pcregrp*'*nbsp;fedtus, in fanla regione diem claufit. Poft viri mort,veluti diffipatrix amp;^p*nbsp;diga, regnoque calamifbfa,a nonnullis eiicitur. Dummifellavagatur,ii*^nbsp;ucrforiumquoddam diucrtit,porcorum olim haram : poftintempeftanod^,^nbsp;proximum Francifcicnobium adiit,facerdotes oratura, vtdchac infigni^nbsp;feria pro fe Deo gratias agcrcnt.Sed matertera,faGrarum virginuni prxfeda)*'nbsp;ius exilium mifcrata,ad Babcmbergcnfem antiftitem, illius auunculuni di^ nbsp;qui hanc pic exccptam,honeft retinuit,vt alteri quoque viro coniugaret. 1;^ jnbsp;cumnepte contendit auunculus, nunquam tarnen pudiciffima confiant** 1 jnbsp;maque matronapropofito amoueri potuit:quippcqu,ft qua vis,nuptiarg^nbsp;tia,ab illo inferretur,nafiim fibi ipfa potius adimcre decreuerat, vt fdato ****nbsp;pi vulnerevultu, fecundum coiugium cuitarct,qum obtemperaretauuncu nbsp;amp;: in humanam libidinem vita recidcret. Dum in bis vcrfatiir anguftiis ,et^nbsp;viri ofTa experegrinaSyrix militia referuntur, qux cra fingulari pompa,p*'^^
-ocr page 325-D C A D S L LIBER V 11.
it
tuntc fimulatiunculo Antiftite,collachrymans admifiiTct, tali eommiferatio-ne intcftantis moleftiam declinauit. Poft hc in Diui Francifci fereligioneni afleruic, quunicontcniptuin humilcmque habitumj Veneto panno confutuni^nbsp;fubiuiflctjiniram in ea rcligione humilitatem prtulit. Cumulus huiufee mife-nx,quum ad Andrea: Regis aures pcrueniiret, qum primm filiam miferatusynbsp;cproGcribusvnumad earn miftt,vtin paternam regia reduGeret,quodiIIe pro-ftftus nullo paifto cxorarc potuit. Inftantiflime Dcum quotidie orarc folitamnbsp;pcrliibcntjVt humanarum rerum,amp; in primis liberorum contemptum,itc eon-tumcliaruni patientiam, amp; eonftantiam miferiarum infpiraret, quo expeditiiis,nbsp;toto corde ac animo,Saluatorem fuum colcret amp;: amaret, nihilque diuina cha-ntate duccretantiquius. Sandimoni fu prccptorem, Conradum, virum eanbsp;tempeftate rcligioliflimum habuit. In famftimonialium cnobio, non modonbsp;nendolanam,amp;texendo vitam humilem traxit,vcrumetiam fordidiflima qu-lt;jue minifteria in humilitatis obferuantiam cxcrcuit. Quinetiam id faepe dice-le folitam ferunt,defpclt;ftiorem ft inucnire poftet,fc vitam optare,vtDeo placc-tet. Id tandem vit fantitate,amp; contemplationis velimcntia cofequutam af-firmant,vt fe coeliim apertum vidilFe, fereniftimum confolantis Dei vultum fu-fpcxifle,fuifte cumealoquutum,amp;: arcanamulta fpedaft'ci exorata quandoquenbsp;htcretur. F tquum prtextatum Ipeiftairct adolefcentem, mox percontata, annbsp;' tie oratione fua, ad incundum falubriorem viuendi modum, adiuuari vellet ?
^^m il!c voluntati preccs adieciftet, lie pro eins falutc Deum exorauit, vt di-uinoftatim ardo^e fc correptum intelligcrct : quinquies mille argent! pondoy tjuodpro dote'fufceperat,partim inpios paupcrumvfuserogauit,partiminho-ftpitalis diuerforij xdiftcationem impendit, quod in Mareburgo adhuc oppidonbsp;Ipeftare licet. Vbi ipfam pleriq; memorant picntillima argrotis minifteria pr-ftitifl'e,lauafte pedes,tabifica vlcera curaftc,fubiuift'e fpe fulloni ofiicium,amp;nbsp;languentibus calceos exuift'c,item quotidie fordida verriftc pauimcnta,ftrauif-fe lelos,Sc nulla charitatis officia pcrhorruiire.Inter hc fpe cum ancillis gra-tulabunda dicerc, O qum bene nobifcumagiturjquando Dominunftioftrumnbsp;5 lie lauanius,amp; tegimus. Item lanam torquerc,dum illi quicfcerent,amp; quxftumnbsp;bine fadtim, incalamitofos diuidcre. C^um Redegundis, virgo fpcdtatx pul-chrltiidinis, amp; decora capillorum amplitudine prardita, vifend fororis gratia,nbsp;xenodochium ingrcdcrctur, banc Elifabctha reluftantem apprehedit, aureamnbsp;illachrymanti coniam ex edido fuccidit. Etrogata, num aliquando falubriorisnbsp;vit propofitum concepiftet, refpondit, lam din equidem, fed llxc capillorumnbsp;gloria reuocauit. At ilia,Charius mihi (inquit) eft,cum capillorum tonfura, o-innc tibi religionis impedimetum ademift'e, qum ft filium ad Romanu impe-tium cueftum audtrem. Puclla fumpto habitu, cu ea in pio xenodochio vitamnbsp;fanftiffiniam tranfegit. Ad poftremu,quum pro contemptu mortalisregni iaranbsp;40 coeleftia mcreretur,Chriftum ftbi in fomnis apparuilTe fcrut, fuaui adhortatio- *nbsp;ne confirmantem,Vcni dilcda mca Elifabetha{inquit) amp; apparata tibi taberna-Gula fubi. In febrem fubinde cadens, inter contemplandum exhilarari fpe vi-fa,dum media node agcret animanl, qua horaChriftu^natus eft, lam tempusnbsp;(inqiiit) inftat,quo clcmentiftimus Deus illos, qui amicicius funt, adcleftesnbsp;nuptias euocabit:amp;: dumhcdiccrct,in Domino obdormiuit,anno ftdutis du-eentefimotrigeftmoprimo , fupra millcftmu, Quatriduo fuperfuit corpus eius, i i j i*nbsp;tintcquam humi recdcrctur,fragrantiftimum odorem afpirans, deinde fcpul-cluo conditum, hand multo pft oleum emiftt, in adminiftrat pictatis amp;: mi-ftricorditcftimonium. Cfirmarunt mulieris huiufee fanditatem multa poftnbsp;niortcm dita miracula.In Saxonia Hcnricus monachus,intolerabili membro-tunidolore correptus,in fomnis admonitus, vtDiu Elifabeth opemimplo-^tet,inuocato eius continuo numine, curatus eft. Puella Maguntinenfts, cu-jns mentem cacodmon inccfterat,fcpulchro eius impoftta,continuo liberata.
heodoricus Traiedenfts, contrad dextr morbo laborans,occurrentis ftbi . nis confilio fretus, adito Diu tumulo, amp; immift'amanu, repente conualuit/
-ocr page 326-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Hermannm quoquc Colonienfcnijreum capitis, amp;: in vincula conieu,3u^ huius Diuse amp;: Conradiprceptoris numcninuocaflet,in fequenci nodenbsp;tum non line clefti luminc fuiffe, SiC miram Diuis confolationem recepi^nbsp;memorant.Sedpoftero diedamnatum praetore,fufpdio adfertium lapid.ef^nbsp;muldatum fuifl'e j parentes impetrafle j ne filius honore fepultur priuaretur-quo quummortuum cxtulifl'cnt,implorato Diux patrociniojin vitam eStin^'nbsp;reuocatumfuiflc prdicant. Idem Burchardo Maguntino in flumen dentednbsp;vt V telino Contareno, accidilTe aiunt. AmifTa quoque vita gt; quadrimus infaonbsp;huiufee numinis ope redonatuS eft,qui in puteum demerfus, vitam extinxewt*nbsp;Fredericum etiam Maguntinm in proximo amne fuft'ocatum, in lucemdtanbsp;reftituit.Ioannem quoque cadem vrbe natum,fufpendioliberauit.ManuinBnbsp;Icmaro molari lapide contritam, defpetata falute, curauit. Reddidit Magun^*'nbsp;no infanti lumen,qui ccus natus erat. Betricem puellam,amp;: ftrumaamp;gi^^nbsp;iuxt tumentem,item duas Gertrudes, alteram claudam, ccam verb alteramnbsp;integra valetudine reformauit. Quinetiam Hricum Maguntinumluminib^nbsp;orbatum,6^ Matildim T reuerenfem,vifu,auditu,loquutione,grefruqucnbsp;temjprterea Heliburgim ccitate pari laboratem, Elifabeth numen,oinnnbsp;quin optimam valetudinem reftituifle ferunt. Plurade fandiflimaxnulm'nbsp;re dici polfentjfedne abipfa rc longe diuertamur hc fthadenus retulilT^^'nbsp;tis; ad Andream eins patrem redeamus. Audito fili obitu,quam inter Di^nbsp;deinde Ptifices retulere^ingenri triftitia Rex ille correptus el,qudfiliae P-?quot;nbsp;ftantiam,vt par erat, non coluerit,qud illius humilitatem amp; miferiamtolem'nbsp;rit.Vix annos quatuor,poft eius obdormitionem,fuperefle potuit.namcorp'nbsp;ris languor eum ttusinuat,vtpaucis pft diebus, quum annis quatuornbsp;ginta regnaflet, animmefflarit, quod anno Domini trigefimo quinto,nbsp;millefmum amp;ducenteflmum, aiuntaccidifle. Corpus honorificentiflinio*^'nbsp;nere li beris honeftatum,in cnobio,quod Egres appeUant,condidere.
RERVM VNGARIGARVM DE-
CADIS SECVND LIBER VIII.
V VM Andreas exceflflet humanis,Bela filius natumaiof^'^ Vngaris omnibus Rex confalutatur. Comitsregalibusd^^nbsp;habitis, pridieidus Olobris, Albinde Petri,quantipJnbsp;dicarat,ex more coronatur. In ea celcbrationc Colontannbsp;frater, dux declaratus, enfem prtulit. Daniel, Rutenot*^nbsp;Princeps,cquumprreuerenteregit. Sufceptisregniha^^'nbsp;nis,patcrnam quitat amp; lufticiam retinere ftuduit. A p*'*^
cipio regnum dilpofuit,amp;pacauit,cum finitimis pacem coluit, fed apud
]es(vtinfrreferetur)inuenirenonpotuit.Vix annos circiter quinque regn^quot;^^ quumTartarorum aduents,qUos plerique Mangalos appellant, Vngarof^ 'nbsp;animosgrauifim perculit.De quibus, antequam vitra profequamur,haunbsp;re erit,originemamp; inc^mentarcferrc,ne dirfordidxque gentis, ab Aq^nbsp;ne excitat,in fupplicia gtium, initium ignoretur. Tartari,gens Scythica,p^^nbsp;priis fedibus e^refli, Georgianam in primis, mox Armeniammaioremnbsp;rnnqdireptamque ac vaftacam fuo iraperio fubiecere.IncurfaruntPerfas,amp;^ inbsp;fiam lare populati, Varias regiones diripuere. Traictis fubinde Riphis !nbsp;tibus,Sarmatiam longe lateque occupant. Rapinis amp; incendiis Rutenos, Pnbsp;nos, amp; Chunos affciunt.Et numerofafcnnditate exuberantes,GetaruniJ^nbsp;amp;: Dacorum fines attingunt.Nonnulli deTartaris copiofis plura retulere,^nbsp;gcntcm,Indi qiiondamRegifoliiTe tributa.Sed quum prtertributa,inninbsp;quoque ftipendiograuarerttur,id agr ferentes,ChingiftaDuce, inDauinnbsp;Regem com urarunt, amp;coalt;ftainnumerabilimultitudine, clauis amp;:fagitfi^nbsp;dorum regnum inuadunt.Obtruncant omnes qui occurrert,nequenbsp;cunqneque tati,amp;: vbi ad Regem peruentum eft, eum in primis trucidant-^.^
I
-ocr page 327-DECADIS n. LIBER VI. ^7 ihcris nctnineni fupcrftiteni faciunt prtcr vnicam illius filiam, quam Ghin-gifta in vxorem duxerat. Necato Rege,fucccfluqj fortun,c infolcntix euelinbsp;lntjVtveluti cius rcgnum facile occuparant,ita amp; vniuerlum orbem, in ditiq-DCtn fuatnhaud difficuker aflcrere confidercnt.Q^rc ad Cliorafminos bifi-Dicimos^qum primuni nuncios miferunt,vt annua tributa perfoluercnt: quodnbsp;nifi facercntjigni ac ferro veigalia folucrc adigcrentur. Prz indignatione illinbsp;nuncios iiitertccerc,quarc ineos continuo arma fumuntur. xuunturChorai-niini eaftris,amp; in fugameft'ujac eie:ifinibus,fe in Georgiana vrbem, Cafpiisnbsp;montibus finitimam,amp;:Tripolim,ac Pcrda recepere.Mox indc expulfi,adin-tcrnecionem cfi funt,deinde capta, ex aquar inundationc, Saphavrbc, metropoli Perfarum,to turn regnum ibifubiecere.Qmn amp; Chaam,apud Iberos amp;nbsp;Albanos ample regnantem,fubdidcre.Quum Chriftiani pro recuperando Di-Uo fepulchro, graui bello Saracenos aftcercnt, bi Soldano c Perfide euocati,nbsp;noftris ad internecionem clis,Hierofolymam recepert. Cunfa facraria ca:-dibus,ftupris,iapimsq; fdarunt. Quare Tartaros baud iniuria nonnulli ex bisnbsp;fedis gentibus cife concendunt,quas intra motes Cafpios duplici porta quondam Alexander occlufcrat,quibus adfhipularifortalTenon crit abfurdum. Ve-tumtamen.de borum effigie aliquid non immerito referendum eft,quum gnois huiusimmani tas grato filentio prteriri nequeat. Homines funtinfauftonbsp;' ttucique afpcdu, maxima ex parte ftatura breui, prominentibus craffisq} ocu-^bj^uos palpcbrx lat contcgcntcs, quum parum aperiant, paruos oftendunt.nbsp;fern nafo,fronte,fiicicq; lata; adbc imberbes,raris in fuperiore labro acmciinbsp;to pilis,in parua: lanuginis fimilitudinem. Ad vjmbilicum, vt plurimum, angu- nbsp;ffijtncdiocrcm pauci fiaturam fuperant. Gaput ex tranfuerfo ad vtraque vfqucnbsp;temporarad-unt, praeter vertieem, amp; ad equinae foleae fpcciem, rafuram obdu-cuntiRadunt item occiput, longosqj capillos ab aure demirtunt: qui qmdemnbsp;mos,Turcorum,Saraccnorum,amp; Cumanorum olimerat.Infupcrleui agiliquenbsp;corpore,breuibus tibiis,cruribusq5, pueritiaequitare do;i,nunquamfer pc-dibus gradiuntur. Dum iter faciunt,etiam boues equitant.ElTedonum Hama-Xobiortimq more, pro domibus currus babet,pcllibus opertos. Ranarum more,gradarim non inccdunr,fed aut tardiffim,aut prcipicantet progrediuntur,nbsp;quare pedibus parum valent. Mulieres turpiffim,pari feritate, virorum morenbsp;cquitant. His equi docilcs,qui bordco non pafcuntur,neque foleis ferreis mu-triuntur,quibus ctiam feiffie narcs, amp; cxfcti funt teftes. Horum oratio tumul-tuariaamp; clamofa, ac fola interrogatione fluduans, fn gutturc verba fingunt ra-bida. Sicantent, tauros mugire, vellupos vlularc dixeris. Incertas domos ha-bent erratiles,tctoriis vtuntur, ad montes aeftiuant, by bernant ad maritimosnbsp;campos. Magna bis pccorumcopia,corporanon minus palftraqurafagitta-tione exercent. Lade, milio, pulmcntoquc vefeuntur. Pueros ab initio fie adnbsp;lagittandum indies inftituunt, vt ciGum fiimere non permittant, donee feopu-lum nonattigerint. Equinumfanguin in deliciis babent, amp; bumana ipe carne vefeuntur. Venatores optimi,quando certiffimi fagittatores.Feras loco mo-tas prfe fugant, duuntq;, mox inebore fpcciem vcli^i ludentes circumuc-niunt,confodiunt^ telis.Vnius quidem Dei fidem babcnt,nulla tame religio-ne,laude amp;: orationc,Deum colunt. Sigrllaria ac idola qudam buman ima-.ginis,cxcentonefada,advtranque oftij partem locant, quibus vbera prominent, atque ilia euftodix pecorumamp;: tutelxpracefl'e numinaarbitrantur. Horum beneficio, ladis gregalis, amp; pullorum gallinaceorum copiam profluercnbsp;credunt. Nonnulla quoque fimulacbra ferico formant,prxfigunt curribus, amp;nbsp;fuperftitiofisadorant:m quibus quidem curribus fi quifurtum fccerint,velu-tifacrilegiyindidacaufa,continuo trucidantur.Qu figillaria taliafadurifunt,nbsp;nobiliores mulieres cogunt,qux non fine religioneac reuerentiailia confin-gunt.Formato idolo,ouem madat,combuftis offibus,cxrera deuorant.gro-tantibus quoque pueris pupas dicant, adledumqj fufpendtint. Cbiliarcb amp;nbsp;^cnturiones,in media ftatione bircos babent,quos idolis faciunt, primiciasque
-ocr page 328-288 ANT. BONFINII RER/VNGAR.
lalis iumentorum aepecorum delibant. Qmim celebrant conuiuia, omniu qu apponuntur,primitias offerunt.Q^m facrificat viiimas, cor fimulachrlt;nbsp;dicant,deinde id decoquunt^ac dcuorant.Suo Regij ante ftationem, maenuinbsp;hmulachrum honorifice ponunt,cui cquos,qUos nemo deinde confccnait,lt;Jj'nbsp;cannmadant etiam animaliavaria,qua: combuftis offibus deuorat.Huicqui^' !nbsp;que prteriens fe inciinarc ac pl'xuencrari cogitur. quod quum Mkhaclnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
Rutenorii ficerc recufarct, publice extemplo trucidatus eft. Solcm acLunaifl adorant,item clemcnta quatuor,quibus ante prandium, ciborum amp; potus pt*'nbsp;mitias libant.IIlud autem Chingifta,primo eorum Rege fancitum,vtquicun-que propria infolentia percitus,iniull'u principum,tyrannidcmoccuparcaut,nbsp;indila caufa, cotinuo obtruncetur. Item cum nulla vfquam genre pacemin^'nbsp;undam,qu parre noluerit. Neque vnquamcefTandum, quoufque autrerumnbsp;potiantur,autadinteritumredigantur. In fatis eorum efre,annosotogintapU'nbsp;gnare oportere,amp; regnareduodeviginti, moxab aliagente vidum iri,amp;qi^^'nbsp;uafcrint, legem illam fufeepturos, quam vilores plane feruarint.Infupcr diu*' 1nbsp;nationibus, auguriis,veneficiis,incantamentisquc admodum obnoxios.Ad^ !nbsp;racula dmoncs alloquuntur.Eorum exercicus in chiharchas, centurioneSj^ jnbsp;decanosdigerituromnis. QuinetiamChaam generale eft edidum: Qincqu Inbsp;ab ipfts ac eorum feruis capiantur, licere in perptua omnes feruitutem j/nbsp;re,amp; pro feruis pro libidine fua vti amp; abuti. De viatoribus hanc legem proni*'nbsp;garunt.C^emeunque TartaruSjTartarivc feruus,in viaoftenderit,prteriD^f'nbsp;ctorcm,Tartarica bulla fignatum,ius eius habeto,in feruitutem ailerito pc^P'
tuam, donee priore domino rcpctatur. Tartarorum duo genera, gloflm^t^ quoque diucrfa,vtrifquc tarnen lex vna,amp; ritus quoque vnicus. Tantumi^*'nbsp;per huic barbari ac impietatis eft,amp;: arrogantiae,vt Chaam Regem fuum,Pfnbsp;filium audeant appellatc,item pro Deo hunc tantum in terris vcnereturjfi^^*;nbsp;Oient. Ex externis quiconque eorum Regem adeunt, ter fe inclinarcnbsp;ter,amp;: tqf capite terrain ingeniculati quatere,antc folium coguntur. Omnes**nbsp;inferiores arbitrantur. Somniaobferuant, magos colunt, amp; vcneficos.nbsp;nesjin idolisrefponfareddentes, adorant. Deurn, Hychoganominant, dnJ. I 'nbsp;num autcin,Chaam,autChaiim,quemdiuinohonore dignantur,amp;timent^^ Inbsp;primitias qu,ac Dco,ciborLim potusque libant, eius refponfa amp; impcrM'^j^'nbsp;1 ut oracula obferuant amp; peragiit.Tanraquifqueipfbrum ftuat auaricijVi:nbsp;la furta,rapinas,latrocinia,vim,vfuram,ac ctera tale genus prtermitwt'nbsp;ncrat pro virili quifque fua, decimara creditiris partem, quoquomcnfe,P*nbsp;foenore exigit. Item vedigalia crebra, acgrauia. Nam tributain primisnbsp;deinde facerdotibus,poft hcprouinciarumprarfetis, nunciisque foicnn*nbsp;plane foluuntur.Ncquc deftint crcbra xcniorum officia,ac impenfxi q^?
plane foluuntur.Ncquc deftint crcbra Xcniorum officia,ac impeftfxj qu tidianis nunciis erogantur. Rufticuspro fe quifque denanos rrcs, bosqu^^ /nbsp;pro fc qnifque totidem,tondcmque fenac pecudes.Pro accepcismncribi'^ ; |nbsp;hilrependere mos cft,quado omnia fibi,pr infoIentilmaimmanitatcAP^, Inbsp;arbitrantur. Eorum manus ad accipicndum fcmpcr prompta, adnbsp;dumcontratafcmp.Ob deperdicam auariciam gfegcs amp; armentanutf* j
tidianis nunciis eroeantur. Rufticus pro fe quifque denarios tres, bosqn^^ 7
UUtAX ^WAAVA CAWAAA AWAIXI^ VI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;klV^'VA. UlttllXi CA VACA A A V A Afcl AXnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXVXAV**
quibusmuito plus quo parcunt,cxhis nullum famimaucviuum prxp^^.i^ efumjamp;: fi quid horum dcuoraturi funt,auc mortuum, aut moriturum,nbsp;tumve capiunt. Egeno ac rogatori nihil porrigunt. Atquihoc cantmnbsp;parte laudabile fcruant,qud dum in conuiuio vcrfantur, aduenientein 4%nbsp;queEicile toleranr^n menfamque excipiunt.Suntcciam ineft'renatxlihinbsp;nam non modo in maribus amp;fminis, fed ne in beftiis quide fuamnbsp;explere queunt. Infando Saraccnorum more, pro libidine ac facultatenbsp;plures ducunt.Nullaartiilimaciundionis ratio apudhos habetur,nbsp;lia, amp;:forore tantum abftinent. A viro nulla vxorreputatuf, donee pcpcc^nbsp;tunc dote parentibus accipit. Stehlis,pro viri arbitratu,haberi amp; explo hnbsp;teft.Prterea vfque adeo immanes amp;efferati,vt nec fenes reuercantufj^^^^f.nbsp;fercatur infantes.Sanguinem que acaquam haurirc nonformidant.C^
-ocr page 329-DECADIS II. LIBER VII1. i8p rumiuxta atque excrementorumaccruum reputant. Nullum immanitaris genus abominantur. Humanas carnes auidiflm deuorat,exultant cdibus.Ni- cximmanigenere mortis remittunt,commcntantur dira fupplicia. Dant a-los prcipites rupibus, ahos poiitis fupra collum faxis, vfque adeo coUidunt,nbsp;onec acerbiflma morte confidant.Plerifqj delitefccntibus cultello cor tranf-uerberantjprofilitem cruorem fugunt. Ac demum tam dira crudelitate vtun-tur,vt vix humanum credere poflt ingenium. Sunt ad hc aftu amp; perfidia plusnbsp;^uani barbara : quum aliquid obfident blandiuntur oppidanis, hortantur adnbsp;^euuionem, acmultadcniquepollicentur, voti compotes fari, promiflanonnbsp; prftant,capros partim cdunt,partim afferunt in feruitutem. In i'umma dolonbsp;quin viribus pugnant. Item vidu tam fdo,vt pediculos ingenu gulnbsp;J^eputent,necnon mulas,fterilitatis gratia, humanas carnes, vel maxime ini-nucorum,prterea canes, feles, amp; lac pr cteris cquin. Patinas amp; ollas pur-gantnunquam,fordes immundicias appetuntpotius,qum abominentur.Innbsp;'Umanorum bello, quum multos captiuoshaberent, pr dirahuman carnisnbsp;^nidicate,ad cxplendam corporis ingluuiem, omnes decimarunt, decimatosqjnbsp;percupid deuorarunt. Habituvtunturnigrogenuum tenus, quo nec brachia,nbsp;^cclatera,nec pedus,nec ahquapars anterior,fupra infraque vmbilicum tegi-jqpileo inmitr fpeciem. Corio, laminaqs fcrrca, brachiamuniuntpo-galeas corio fingunt. Pauci lanccis amp; fcutis, arcui tantum, amp; cqueftrinbsp;^unflduntpernicitati. In ccrtamen defcenfuri, pernices quofdam quits pr-^'^tunt,qui nihil rapiunt,nihil comburunt,cduntqj pecor, obuios duntaxatnbsp;^*^uncant,aut fugant. Pofthos immirtuntur, qui prdas agant, amp; ad inuefti- nbsp;?^U(ioshoniines,fagaciirimi mitttur. Profpettis hoftibus,multi prodcunt,quinbsp;^dcongrelTum venere,iadis tribus quaturve telis,continu regrediunturnbsp;^ufosjvtadimpofitas infidiashoftesallicit:quod vbifadum cft,eoscircum-neniuntjSc obtruncant. Si magnumaducrfus fe cxercitum confpicantur,decli-^ata pugnajbiduum triduumq; retrocedunt,diuertuntqj,aliam regiongt;m inua-unt,amp;diripiunt: quod fi vtrunque non fuccefl'erit,duodecim dierum iter,re-^^0 abeundo, faiunt. Inmunitiflimo quandoq; loco vfque adeo morantur, vcnbsp;ex improuifo, incautum vel diuifum inimicorumexcrcitum intelli-^^ut.Plus dolo amp;aftu,qum viribus pugnant.Principes inpugnam n defeen-^utj procul inter pueros amp; mulieres, profpcdant in equis. (^andoq; huma-J^^^uiiulachraequisimponunt, vt multo maius prfidium habere videantur.
ngreiTuri cum holle, captiuorum aciem inter fuas collocant. Hofti fortifi-pugnanti,fug via patefaciunt,quia auerfos facilius,qum aduerfos inter-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquam inuafuri funt regionem, antequam ad illam peruenir,
^^i-'iiniui-nagmcnfaciunt,vbi locumnemo deferit,amp; quum ad fines illius per-Centum eft,nodu montes,qui circumftnt,omnes occupant. Illucefcente die, nbsp;nbsp;
pernices quits ad campos demittt, qui paflim cunda difeurfent. Populi ve-^OjCitatotuniultu, qui ad montes properant, in infidias incidunt, cdunturq;. '^penumero fortiflim nadihoftem,fugiunt,fugaqj poil fe eum alliciunt, de-^in longo curfu defatigatum,conucrfi adoriuntur,amp; ^riniunt. Q^acunquenbsp;^erfaciunt,vaftantq;,confeftim dira fames infequitur. Spe in prlio depreflinbsp;induftria,vt hoftem admittant,niox admiirum,in fibilum coadi, circumue-^'ant,amp; obtruncent. In feruos bello feruatos imperioiiflmi,quos no folmnu-pQSjfed alTidua inedialaborantes,indiro feruitio ad mortem vfq; retinent, prnbsp;idine ac ludibrio impune fpe necant. Peregrinam quanque religioneminnbsp;^j '^hone fua patiuntur : nam quum nullum perquam peeuliarcmDeum ado-omnium opinionum fedas haud inique tolerant. Artificibus facile par-ab his opera humano vfui necefl'aria exigat. Virgines,matronas,mulie-^nbsp;iure belli comparatas,miferabili feruitio conficiunt,fame cruciant,amp;: adfo-^'^inifteriaretinent. Exprouinciis bello comparatis, pucrorum puellarumq;nbsp; situas exigunt, quas pro feruis habet, amp; ex his morituri dudum domini deli-'^nt,qui c his viui infodiantur. Tartarc mulieres qum turpilfimx. Coniu-
-ocr page 330-X9O ANT. B O NF I N 11 R E R. V N G A R.
gatse,in fefquipcdalis altitudinis caniftrifpccicm, rotunda qudam pilca, afit* periore parte latiora geftant,hexamito feric ve ornata,pauonuni oculis, vnio-nibus,amp;: lapillis exculta. Phaleratis equis infident, non loliim auro, fed marga* -ritis infignes. Quin etiam diuerfa operantur,vtputa pciliccas veftes,calceos,o-creas,amp; cart era taJe genus. Item currus ducunt,reparant^,camelos onerat.Vi- nbsp;rorum more fagittas emittunt,pharetrat cquitant,ex equo pugnant, virih^nbsp;quque officia prftant.Fcraoralibus veluti virivtuntur.Si quis plebe,letha'nbsp;li morbo afficitur,ad eius ftationem tentoriumqj hafta quaedam erigitur, ponbsp;nigro prfixa : fpetato figno, intrat nemo ; vita defundum clam in campo Ic'nbsp;peliunt,eumfub medio tentorio conftitutu infodiunt.Item in fepulchro men'nbsp;iam ante ilium, feyphum equini ladisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carnis alueolum ftatuunt, adiiciunt
quoq; iumentum cumpullo,amp;:plialeratu equum,vt altera vita lac, iumentun amp; inltrudum equum habeat. Iumentum ahud comcdunt,eiusq; corium coni'nbsp;pletum fir amine in patibulo quodam plane fufpendunt, comcfti equi ofla coPinbsp;burunt. Atque talia iufta,gens dira perfoluit. Si quis eminentiorisvir fortun)nbsp;vitaexcefleric, cum preciofiffimo habitu humi rcconditur, fed ab hominfi^' inbsp;quentia longe remotius, in feceffii, ne habitu fuo reclufus fpolietur. Amici/'nbsp;quum eius pelle exuunt, quamftramine compleant, complctamq; palopr^iVnbsp;gant,ac editiffimo pro dignitate patibulo imponant,carnes pro interns coffQnbsp;lantur.Triginta dies mortuum lugent. Principes antequa expircnt,feruum/'nbsp;liguntjdeledumq; cum domino vna viuum fepeliunt. Addunt pleriq; non^nbsp;la,qu humanam ferme fidem exfuperant. Aiuntnonnulli, Tartaros Chrift'^.
na fide aliquantuliim prditos efle,qui parentes iam fenio grauatos confp/^ pinguibusefeulis eos infcrciunt,vtocius fuffiocentur, moxextindos igninbsp;rtintjColledosqj deinde cineres diligenter afleruant,vthis cibaria quxqu^^^^jnbsp;tiffima condiant. Diutiusfortafle,quamopus erat. ----------------
:, in Tartarorum rcbitsq :nouiflimacdir Barb*^*'
- quot;I I
pleriquc Tatarros nunc appellant,verfati fLimus,vt nouiimx..^
11 o i. ritus inq^gnitosenarraremus. N quum anno falutis centefimofecundojinpj millefimum, propriis fedibus hancerupifle mcmorent mirum eft,quoin' nbsp;tarn fdum c exccrabile genus hominum, breui tempore, vniuerfamnbsp;cum magna Europ parte,igni ferroque vaftare potuerit. Bela igitur,vtannbsp;uerticulum rcuertamur, iam Cumanos Tartaris non modo grauilfim iinbsp;ftari,fedcapi,cdi,abfumique acceperat. Poft Cumanorum exitium,Vng^nbsp;timebat,quodeo magisfacerecogebatur, quopcrtinaciiis AuftralcSjFrcn^'^^nbsp;co Duce,quotidic bclla interminabantur,amp; fpe inchoata,fpe quoquein'^gt;nbsp;cepta fuerant. DumTartarorum tumultum formidant omnes, ecccnbsp;Cumanorum rgis oratores adueniunt,BelaEmandatadeferunt. Cutenem)nbsp;quiuntjdiu bellum c Tartaris geffiftc,amp; eorum eruptiones fuifle rcwor^ii
? nbsp;bis cum indomita immitique gcnte,inftruda acie dimicafle,amp; fugafi'enbsp;nbsp;nbsp;zp'
tertio quumimparatum oifcndiflcnt,cum magna tandem fuorum ftragccd fc.Cumaniam Tartaris inundatam ac obrutam efle,proinde impenfilfio';**^nbsp;plicarCjVt extorrem profugamq; gentem asquo animo excipiat,pronbsp;det: quodfi impetraAliccat,polliceri,gcntcmfuamnomod agrosamp;p^^jj,nbsp;ria curaturam,vcrumetiam Chriftianam fidem vltr fubituram. Bela,hisnbsp;tiSjduplici gaudio confeftim afficitur,altcro,qud Princeps Cumanorum p'nbsp;lo fibi inferior, in deditionem fponte veniat; altero, quod in acceffionoi'nbsp;dox fidei cot hominum milia ex infperato aflerat. Refpondcr,fe Cumano^nbsp;modo fponte exccpturum,eosque hand aliter acVngaros tradaturum,vcr nbsp;etiam gratiffimum nunchofpitium,auditaeorumcalamitate,defcrre nein pnbsp;nitatis amp; amicitias officio defit. Quare non modo poftulatis annuir, fedinV p,nbsp;tur,vt in Pannoniamcofugiant, velut in antiquum hofpitium, Chriffinnbsp;libentiffime fubcant cuius gratia omnem Cuman gentis iaduram fcnbsp;durum pollicetur. Ad hare oratores aurci-s veftibus acequis donat,pr.'ebe^^^^^,nbsp;ticum,ocyusq; dimirtit.Religiofos comits adiicit,qui Cumanos publicn^^j^nbsp;cionibus ad fidem noftramhortentur,animosq5 difponant.Cuten tandemnbsp;viin'
-ocr page 331-DECADIS II. LIBER VIII.
vrierfa gte patriis fedibus emigrat,cedit prophanis Barbaris amp;iter init. Bela obuiam in fines vfque pfogreditur, vt profugum hofpiteni honorificcntil-nie excipiar. Atqui vbi Gumanus aduenit, prter omnium opinionem, gratd-imoRegecxcipituranmo.Sedquuii vtraq; multitudofimuliterfacerenon poflet, quia nufquam vn recpi poterat, neq; afpera gentis huiufce confuetu-dofacil-ab Vngaris tolerari videbatur,vnus proceribus Rege deligitur,quinbsp;Cumanos regio fumptu, in mediam vfq; Pannoniam ducefet. Prter feruitia,nbsp;quadraginta Gumanorum milia,regiis impenfis in Vngariam venere.E Cuma-ioruni indudione, baud parum inuidi cumVngaris Bla contraxit. Quumnbsp;cnim Cumani per Vngariam iter facerent,ducerent grcges amp; armenta,agerentnbsp;iumenta qum plurima, amp; Vngarorum fata, vinetaque grauilimis incommo-dis affligerent,ne parum quidemeorum animos oifendebant. Accedebanthisnbsp;longe grauiores iniuri,quae multo acerbius ipfor animos oifendebant. Namnbsp;quum illi pagos amp; oppida ingrderentur, nuUa hofpitalis iuris habita ratione,nbsp;fiumilium virgines palfim violabant,audebant etiam,occafionem nadi, hobi-lim thoros incftare. Dum graues vitro citroque inferuntur iniuri, fi quisnbsp;Ungarns deferebatur,continu fupplicium expendebat,fi Gumanus, prien-tanea criminis impunitatelabebatur. Si quis regiam iufticiam ex Vngaris in-cufaflt,indida caufa, mox ad fupplicium trahebatur. Quare tantahinc in Be-^0 bin fufcitata eft inuidia, vt peregrinis potius, qum fis amaretur. Ne alinbsp;quidem inuidi cauf deftierant, qu Vngarorum in Regem animos exacer-Nanque Andrea ptre mortuo, quum Bla Antiftitum Principumque
^onfenfu, Alb ( vt moris ert ) a Strigohienf archiepifcopo coronatus efl'et, in^ *iocercs,quipatri adcrfus c faucrant, immodic fuit, quando alios in exi-*jum,in carcercm alios plan coniecerat. Quin altius quoque fuiens,Diony-fiutnPalatinutri exccarat. Edidis feueritatem adauxerat, vt rcgnum fceleri-^us expurgaret. Ad coercendam Procerum reueretiam, exceptis Principibus,nbsp;Metropolitis, amp; Epifcopis, fcdendi in prfentia facultatem edido inhibuerar,nbsp;P procerum inuentas coricremarat; Exulum quoq; amp; captiuorum cognatinbsp;ui admodum tihebant. Acccdcbant ali Bel Regis calumni,qud de his,nbsp;S'il in bello Polonico, Ruteno, Cumano bene fe geiferant, prter inftitutanbsp;^i^iorum,haudquaqu bene meritus fuerat. Et non modo bene meritos nullanbsp;^dbprxdive donarat,verumetiamdonationcs olim fadas reuocarat. Quarenbsp;Pbrique nobiles vfque adeo extenuati fuerant, vt non folimfamiliam, fed vixnbsp;I ipfi alcrent. Augebat odium, quod nemo Regem nifi per fupplicationem al-'iiqu poterat. Magiftri precum,pro libidine fua,caufas expediebanf, amp; quenq;nbsp;^xtollebant,deprimebantvc,ficut odium,grati, amp;Iargitio cogebat. Itaquef-Pc illud vulgo exclamatum,Non vnum,ied plures Vngaris eile Reges. Exacer-.nbsp;bant eorum animos, Cumanorum honores,immunitates^ Rege conftitu-
Cumano cuiq; vel minimo patere femper Regis aditum,pctere,dicere,fup- * P 'care,qucunq; vellet,prferrivbique Vngaris,amp; perbenigne tradari.Con-JfaVngaroRcg is aditum amp; colloquiurri intcrdici, per precum tantum formu-^sReg interloqui,eos pro liberis,fe pro feruis vfqucdjuaq; tradari. Qu qui-einomnia, adfeditionem potius, qunobfequium Vngaros irritabant. E di-Regis amici,amp; qui regi dignitati fauebant,Belam excufabant^piumquenbsp;'inciperri affeucrabant. Cumanos,communi Vngarorum confenfu ac decre-j^ jn Vngariamfuifle admifl'os,quod in eo conuentufadum eft, qui incno-^^jquod Cnum appellant,adTibifcum amne eft habitus. Et ne quid perc-^inisiniuriar acciperctur,Cumanos,per oppida amp; vicos, prouinciatim fuifl'cnbsp;. quot;lijos. Quinctiam regiis comitibus mandatum, vt Cumano ac V ngaro quenbsp;. uicerent,fine vllo diferimine vterque tradaretur. Cumanos diuifione hancnbsp;^*quo animo toleraire,per rcgnum palfim cfFufos,commodo potius qum in-^''nimodofuifle. Qimd de optimatumaliquorumexihoamp;vinculis obiieieba-j * ^fiam illudnontemere fuifl'cfadum, quando Procerumpleriquc tantum.nbsp;^^rpatremcBelam odij amp; difeordia: interfeuetat, vt ad arma inteftina fpe
B ij
-ocr page 332-193gt; A NT. BONFINII R E RJ V N G A R. perucnerint. Et ni bonorum Antiftitum, Optimatumq; operafuiflct intercci*nbsp;fum, patrem ac filiuin facinorofi faepc in prium nepharium cmififlent. Hoc inbsp;illos fuifl'e inolitos vt demum vtrunq; regno eiieerent, ipfique omnia inter Tenbsp;partirentur, amp; pro fua libidine cunda gererent. Item varia Belam conuitiaS^nbsp;contumelias fuifl'e perpeiTum, amp;. quod multo grauius fuerat, eos aduerfus rcnbsp;giamMaieftatemconiurafl'e. TabellanumadFredcricii AuftriacDucemcon- tnbsp;tinuo mifiiTe cum literis,cui coronam amp; regnum fe tradituros poUicebantur, [nbsp;fcriptapataamp;: conditiones admitteren Tabellarium initinereinterceptuni}^nbsp;Belamque dudum,omnia cum literis prodidilTe.Bela in coniuratos non extre-mo,vt pareratjfupplicio vfus eft,fedin eos mitius ages, partim in exilium, pa'''nbsp;tim in carcerem amp;c vincula coniecit, nemine vitam exegit. Quod aute de do* ,nbsp;nationum reuocatione obiiciebatur,ad hoc illi refpondebant, Vngariam in fc- .nbsp;ptuaginta comitatus (vt aiunt) fuifl'e diuifam,quos reges bene merentibus con- .nbsp;ferre folebant,vndc prouentus amp; commoda multa fufeipiebant. Sed quu mul*nbsp;torumolim reg prodigalitate, villis amp;poireflionibus perptua donationedifnbsp;fipatis,extenuatifl'imi forent comitatus, ac parum commodi regibus foluerenfnbsp;amp; quum quftores,dapiferi,prguftatores, miniftri, ac denique hipparchi,nbsp;impetratis pagis amp; prdiislocupletati forcnt,ftatuifle Belam,qua:cunque reg*)nbsp;iuris fuerant iniuftc alienata, omnino recuperate. In hac tarnen re nemini iH'nbsp;iuriam feeiife, regalia tantum bonarecuperafl'e,fuifle bene meritis qumgra*nbsp;tiflmum. Quod de precum formulisamp;fupplicationibuscumcriminabatur,^nbsp;quoque fals obiici, in rebus grauibus cuique patuiiTe aditum. Vtcaufxp^^
momenti celerrim expedirentur,petitionum formulas inftituiirc,quas vicanj dcfinirent,grauiores fibi referuafl'c,ne quis iure fuo defraudaretur. Q^dCu'nbsp;manos Rex obferuarit,amp; nimia benefleentia fuerit amplexus,eumlauHempO'nbsp;tius quamvituperationemhinc fuifl'e promeritum, quando hofpitaliutis iuf*nbsp;fummo ftudio coluit, amp; vt tot hominum milia in Chriftianam fidem aiferer^nbsp;nullum oflicij genus prtermifit. Vix igitur Cumani in Vngaria annum exeg^'nbsp;rant,quifln Tartarorum rumor aduenit,eos iam vaftataRutenia,quamproR^,nbsp;xania,Ruxiam nuc appellant, Vngari finibus appropinquate. Belahuiufcc^^*nbsp;fpius admonitus,ad cuftodienda Rutenix portam,qux Montana dicitur,nbsp;miteni Palatinum mifit : Q^m illic Vngari aditum cife nofeeret, qumpf''nbsp;mum deledum habuit, amp; nobiliflimum quenque ad danda nomma conuoc^'nbsp;uit, vndecunque potuit ctiam auxilia euocauit, vt innumer multitudini,nbsp;Afiam olim inundarat amp; obruerat, non folm obftaret, verumetiam long r^'nbsp;pelleret. Contra fidumhunc rumorem Vngari reputabant, quiafxpc antc^ufnbsp;citatus, continuo euanuerat. Nonnulli hanefamam ad reuocandos Antilh^^nbsp;cxcitatamprxdicabant,quiafummo Pontifice ad concilium Romanum
Auticuii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cLiaiii V giuiuui v^oxviciiiuixi iHtcropoiiuain aixcgc au
rcuocatum fui/Te tradunt. Complurcs ad cxaggerandam Regis inuidiam
fuerant. Quin etiam Vgolinum Colocienfem mtropolitain Rege ab itin^^^^ : commenta referebant: Cumanoscum Rutenis coniurafle, ex induftria eio'nbsp;grafie in Vngariam,vnde toties bella amp; incommoda multa fufceperant,vtc*^^nbsp;mores addifeerent, imi)iberent linguam, amp; quum Rutenos Vngariara ado*^'nbsp;ri cpflTe fentirent, hi Belam continuo aggrederentur, ac demum PannoH^^nbsp;exterminarent. IncrebrefcentcTartarico tumultu,primo tempore Belaftnbsp;Budam venir, frequentiflimum ibi conuentum habuit. Vbi de imminendp^nbsp;riculo,quod omnium iudicio grauiflimum videbatur, diu adum, amp; decretu*^nbsp;eft, vt Anriftes, ac Princeps quifquc, fe ac fuos ad bellum accingerent. Itenf^nbsp;obferuandum Cutenemac liberos, amp; Cumanorum optimates, propter fuip*^ i ,nbsp;cion,adielt;ft cuftodi,ne quid mali in Vngaros moliretur.Nondum prxccp^nbsp;ver erat,quum Palatini nuncius aduenit,qui Bel nunciauit, Rutenorump^*^^ |nbsp;tam iam Tartaros attigilTe. Paulo pft ipfe Palatinos aduenit, qui idibusnbsp;tiis cum eis congre ifuSjCteris cfis,vix cum paucis cuaferat. Rex, audito inbsp;tarorum aductu,omnes mox Antiftitesamp; Optimates,pro virili quenq; fua/*^nbsp;pias comparare iubet,ipfc exercitum,quanta poteft celeritate, cogit. Stepb^^
-ocr page 333-DECADIS II. LIBER VIIL
VacicnfiEpifcopo,icem Orodienfi,Chianadicnfique Antiftiti madat, reginam confeftim adcant,admoneantque huiufce nouitatis,in primisque Ducem Au-ftrix fuo nomine exorcnt,vt ad cum continuo veniat.Qmnetiam Cumanos o-inneis ad fe venire pra:cipit,ipfe cum copiis, quas in tato tumultu cogerelicu-crac, Strigonio Albaque profetus, Pefthum venit, ibique cxteros Opcimatesnbsp;ii:Antiftitescumequitibus prftolatur. RetuleruntTartarorum Regum non-nuUi nomina,qui in Vngariamirruperant.Regem regum, caeteris prdomina-tcnijBathum appeUarunt,cui Bochetor erat militiae prfclus.Item Cadan,onbsp;adon,Pheycan,Peta,Hermcs,Chcbus Sgt;c Ochadar, qui maiores inter Tartarosnbsp;Reges clebantur.Fuere prter hos innumeri proceres,qui quid omnes,cumnbsp;quinquics ccntenis inilibus hominum, in Vngariam eruperunt. Quum igiturnbsp;populata vaftataque Roxolania,amp; Cumania, qu in Sarmatia continentur,Vnnbsp;gariam ingrederentur, per quinque dierum iter,nullum pagis amp; oppidis detri-ffiencum intulere, partim ne vaitationis rumor ocyflm ad Vngarorum auresnbsp;perucniret,partim ne redcuntes comeatuuminopia labo ratent. Quare Bathusnbsp;cxcompofito, per portam Rutcnorum, qua Vngari fines adTranflyluaniatnnbsp;ttingigregnum adoritur,profligatoquc(vtfupr diximus)Palatino,vitr pene-ttare eontendit.Peta Poloniam adorcus, cfo duce, vfquequaque graflatus, o-^niaerroigniquevaftat.PopulataPolonia,Vratiflauiam,Sclefia:metropolim,nbsp;cvrbemnobililfimamaggreditur,diripit,amp; incdit. Moxirruitin Morauiam,nbsp;parique feritate, rapinis,cdibusquc omnia mifcet, qua inccnfa, in Vngariamnbsp;icfcendit.Cadan,inter Cumaniam amp; Rteniam veniens,per fyluas trium dic-fado, ad Rodanam, in editifiimis montibus fitam, vbifodinxaurxnbsp;argent! ernt, tandem pcruenit.CuiTeuthones multi,qui montana Jocain-coUbant,lucri grci, armafi obuiam in fyluis occurrre. Cadan, fimulata fuganbsp;ccflit. Tcuthones,veluti fugato hoftc,laetabundirediere,exutis armis,conuiuianbsp;celebtarunt,amp;: multo fefe vino complet un t.Mox ex improuifo reuerfus hoftis,nbsp;gt;nermcs,incautos, debacchatosque adoritur,pagos munitionibus arentes oc-cupahtjfada vtrinque maxima ftrage.In primo ongreflu,Teuchonc^defpera-^aviori, cxtemplo deditionemfccerc.Barbarusproiniirafalutc, Ariftaldumnbsp;llius rcgionis Comitem,fexccntosquc eius milites fuis copiis adlegit, pariter-militate iiifTir Rnrbernr ciimcaecerisTartarorumRcp-ibus-traicdo Zere-
3hmcum fuis fugafalut fibicomparauit.Saccrdotes,ciucs,amp; ingens ex pro pagis numerus, cumliberis Si vxribus, inbahcam arce munitamconenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B hi
-ocr page 334-\
ANT. BONFINII RER. V N G A R.
A
t
fugcre : hanc primo impecu Tartarus expugnat,facrum thefaurum amp; aure V2-fa diripiCjplianum facris veftibus amp; kipcllccfili fpoliat. Captam multicudineni .non gladio Barbaras conficit, fed impocam igni vniuerfam abfumit :nbsp;vnacum Saluatorc noftro Vacienfes,extrema fuppliciapafl'osmemorant.Du^nbsp;Auftri FrcdericuSjRege euocatus,quemadmodumfupr diximus,cumpaii'nbsp;cisjveluti huius reinefcius,etiaminermis aduenit. Quumvna die, vtiolebani,nbsp;Tartari prope mnia Peftlii difcurrercnt, Frcdericus obuiam occurrit, illie^'nbsp;more fe in fugam vertuntjinfequitur ifte,vnumhafta transfodit, alteri, arrepwnbsp;enfc,brachium abfcidit,cteri aufugre, Fufo demum holle, cum plerilq;nbsp;pris ad Bclamrcdiit: quare Vngari,pro data nuperrimc anfa maledicend),AO'nbsp;ftralium Ducemlaudibus multis eierre,contra Regem timiditatis argucrc,a:nbsp;nonnullis calumniis fugillare occperunt. Irritauit quoque co tempore dco-rum iram Vngaroru fcelus,qui variis criminibus Cutenem infctabantur,euninbsp;criminari T artarici aduentus au dor cm fuifl'e. Item qui V ngariam inualcrant,nbsp;non tamTartaros,quamCumanos eflc. Quare paflim omncs ineum clamarC)nbsp;Cutenem adfupplicium pofci,Vngarici audorem excidij. Bclam pro falutcO'nbsp;mniumpugnarc oportere, quiCumanos regni euerfores tanta indulgentiafo'nbsp;ueret, quibusque vicos amp;prdia fer omnia dono dedcrat. Itaque Rex CuK'nbsp;nem accerfi iu bet,vt cum exteris Cumanis ac V ngaris,T artarico furori pariternbsp;occurrat. Sed Guten infrementem in fe populum formidans, Bel refpondf^nbsp;Se line prfdio regio, quod manibus protegat Vngarorum, ad eum ire nonbsp;poll'e. Ad hc infremente multitudine, in Cutenis hofpitium fit impetus, ip/nbsp;ab Alamannis amp; Vngaris,cumcterisCumanis luxt obtruncatur.CapitadO'nbsp;netlris inpopulumproiedta,amp;iushofpitijnefariclfum. Alij hocFrcdern*nbsp;Duci Aullria: imputant,pars Bel,cteri Vngarorum vfania fadum arbitrnbsp;tur,ac Regem omni fufpicione librant.Quandoquidem cumfacrafide inin^nbsp;uerat,ac in Pannonia tuto viuere iuflerat,itaque nihil ab illius probitate,vioj^nbsp;tafide videtur elfe magis alienum. QimmigiturTartarimaiori qutidieaunbsp;cia. amp;: inftnanitategrallarentur,metropolita indies Colocienfis apud Belain,nbsp;ftabat, vt aduerfus holies prodiret. Callris multaru copiarumaduentulatdnbsp;fertis, Dux Auftri (quem Fredericum Imperator fuilFe, vt Annales rclernn'nbsp;nequaquam crcdiderim) abiit,Rex quadrate agmine in hollcm egreditiir.C'nbsp;mani Rege conuocati, dum eoirent, audita Cutenis cde, id gerrun tul^'nbsp;tut, dum in diuerfa traherentur, vndiq; in infenfam gentem Vngarinbsp;rc,pallim fpoharc,ac cacdere occpcre. Contra illi vn coali,fe fortilinnbsp;ri,incenderc pagos,amp;: agricolas pairimtrueidare,nullumq} vindila:amp;cruOi^nbsp;tatis genus prtermittere. Dum hc ita gcruntur,quum Bulzo Chianadic^nbsp;fis Epifcopus,amp; Nicolaus Bor filius, item nobiles cum libcris amp; vxoribus,nbsp;fuperiorcm Pannonia properarent,vt cum regiis callra iungcrent,Cumano5' nbsp; itinere olFcnderunt. Atrocilfim vtrinq; praelium conferitur, Vngari verb inbsp;parcs, quum rcfiftcrc vitra nequirent, cedere coali, ad internccionem kronbsp;mnes cfi funt. Epifeopus curru inuedus propter morbum, inter pugnanbonbsp;aufugit. Cumanicum^artaris,i;ofccdere, Danubitranfmifere. laurieORnbsp;amp;fuperiorem Pannoniam adorti, igni ferroqs vaftarunt. Cumani prx ca'fnbsp;fuicbantyquum Vngar interficiebanty Cutenis aiebant gratia hoc vuln^^jnbsp;cipito. Villamcombuircre,quamFrancamdiccbant.Sabariam diruerunt,Pnbsp;Martini patriam: nullum vicum intadurndimifere. Demum cfis hominionbsp;abdulo pecorc, cum ingenti pra:da in Bulgariam, qu in inferiore Myu^nbsp;iter flexere.Benedidus autem Varadinenfis Epifeopus accerfitus Rege,co jnbsp;parato magno excrcitu,ad eumfeftinabat,vtnutanribus Vngari rebus luunbsp;niret.Dumiter facit,Tartaros Agriam incendifle accipitiquumedoceretu^^^nbsp;perftiilfe n5nullos,vt Agrienfium reliquias legerct,dimil'o exercitLi,cuiup^nbsp;cis fellinauit. Augebat eius audaciam recens vi:oria,quandoquidcmnbsp;tibus diebus,cum quibufdamTartaris cogrefluSjfacilc fudit,fugauitq.;.
holles hoc plane fentircnt,logam continuo fugam fimulart,deinde ad p^^^
-ocr page 335-DECADIS II. LIBER VIII.
muni quendam locum fubftitere, item quum cquos paucoshabcrent, c ip perpauciforent, hoc ftrategcma comment! funt. Humana limulachra exdil-tentis faccis effinxere, impofuere equis,vt quits viderentur,hos cum nonnulnbsp;lis i tib colle relinquunt,admonentque, vt quum pugnam confertam fenferint,nbsp;lubliij loco continuo prodcant,fmulata inftrua acie,amp;: gradatim procedatnbsp;Ipiin campis Vngaros operiebtur,qui quum ftatim adfiiiirent,pugna magnonbsp;impetuvtrinque conferitur. Bochus cum potioribus, qui cum Epifeopo veqe-rant,accrrim dimicat. Tartari ex compofito terga dedunt, verfus collem fugi-unt, prodeunt indefocij cum fubornato equitatu,tunc illiqrfugiebant, quadnbsp;o refumptisaramis,fe ininftantes tergo Vngaros conuertunt.Bochushoftiumnbsp;inlidiaselTe ratus, cumfuis continuo terga vertit, infcquuntur tergo Tartari,nbsp;lagittisq; confodiuntjCdunt ad internecionem. VixEpifcopus cnmpaucis Vanbsp;Udinuiurediit, rnox traiedo DanubiO, in tutiorem partem fe recepit. Qmimnbsp;utemBelavniucrfas copias Pefthi coegiflct,acTartari longe late^j'cundava-lUrcnc,amp; progrederetur in hoftes,cedunt illi fenfim amp; pedettim, hic quoquenbsp;gradatim infequirur,idoneam pugnandi occafionem vtrique prriperc hudet.nbsp;AdSaium. demum amnempcrueniunt,qui hand procul ab Agria fluit, aliquannbsp;rulumque vagatus, in Tibifeum delabitur. Influmine caftra locant,ad pontemnbsp;praefiditim iinponunt, vtperuigilicuftodiatranfltum tuerentur.Tartar! quoq;,nbsp;^0 rraiedo amne, iam dudum in planicie, prseler paludem quandam caftrametatinbsp;fucrc,rati hac nullum fibi abhofte periculm imniincre, quum line ponte pa-luftria loca ncquaquam traiici pofle conflderent. Interea Rex Vngaros ad pu-gnatn hortatur,proponitante oculos publicum exitium,ac immancnlfer gert nbsp;ris crudclitatem, quam non modo audiuerant, fed fpiflhne ipctarant, commmort incendia,cdes, facr]lcgia,.inauditafupplicia, qu paulo antpatra-rant. Ne prtermittcbat quidem, hoc dirum genus hominum,pr diuina ira,enbsp;Scythia demiflum, non modo Sarmatiam, amp;nunc Vngariam, fed totm olimnbsp;Afiamdcuaftafle. Omnes tandem edocct, ac mOnet, vt qui his rebus^on mo-uentur,ininiincntibus tandem liberorum vxorumq; peheulis excitenttir. V-fani concr Vngari regia monitaparum ttendere,obducere ad ea vultus,amp; lu-dibrio eufta habcre.Itcm Bel fugam amp; calamitatem malle,appetere T artaro-rum victorianijVt poflhac Rgi chariores haberentur,arbitrati pr immiti libidine , non publicam,fcd priuatam hanc fore calamitatem, fe quum voluerinr,nbsp;facile omniarecupcraturos,veluti Cumanorum amp; BefTorum tempore fpe fo-liriim accidere.Rex interea, mille quaque notc milites,circa cxercitum excu-bare iv.bet,liaud infcius,hbi cum infidiofilTimo hofte rem elle. Pontem, quo nbsp;f artaro dirimebatur,diligentius cuftodiriiubet.Ille tandem inuto loco, quonbsp;omnis exercitus vado tranflri poflet,paludes ex infperato clam traiieit. Ante lunbsp;cem,cafl:ra Belie circuit,poft hc extcmplo,elato clamore,eminus dimicare o- nbsp;mnes occipiunt, fagitt inimbris fpeciem Tartaris cmittuntur. Vngari,poft-quam fcprter opinionem ab illis obfitos confpicantur,animo cofternati, vfq;
adeo confunduntur,vt nullum ordinem retinerent,pugnam pr timor confe-tiintjbruebtur telorum imbribus,amp;nemo vallo egreAaudebat. In tanta re-rtini omnium perturbatione, aciem non modo non educere, fed ne inftrucre quidem poterat,quinetiam ipfc cum Colocienli metropolita, neque precibus,nbsp;Heque minis,nec hortationibus ac monitis, quempiam caftris emittere potuit.nbsp;Dum in tantis ab aurora ad meridiem vfq; laboratur anguftiis, Colomanus,ac-ceptis quibufdam, quos in tanta trepidatione potuit, quum Regis frater effet,nbsp;fado agminc,inT artaros irruit.PertinacilTimum prlium cum his init,obtrun-catquenonuilos,dumfe lateribus adiuuari credit fuis, atquipoftquamfe abnbsp;'^ninibus,qui in caftris remanferant.deftitutumrefpicit, cedente hofte, ac datanbsp;cum fuis euaflt. Eodem exemplo exiere qum plurimi, quib. nuUus inter-rcdebathoftis:hos Bla in prli exire credebat,ac aliquantifpcr opinionefua-fdius,haud mediocre manum clabi permifit, fed vbi fe iam deiertum iri fenfitynbsp;rriterpaucos inflnuatus,egreditur,in proximaqs fyluam fe rocondit. Coloman-^nbsp;B iiij
1
-ocr page 336-x96 ANT. BONFINII RE R* VNGAR.
nus per auialoca cum fociis Pcfthum fc rceepit,praeproperafeftinatione traie* fto Danubio, in Simigienfem agrurri eontendit. Poftero dieTartari aduenta-runt, Pefthanos cum libcris amp;: vxoribs partim igni ferro q; perdidere, partinbsp;fugam agitantes demerfere Danubio. Bartholomus Qmnquecclefiens an*nbsp;ttes,poft Colomanni ac Bel fugam, exercitus intcritumconfpicatus,quan-do magnam caftrorum partem iamTartari cremare cocperant,quadrato agi' |nbsp;nc,cum ingenti equit manu^fibi viam fccit, tergo infequuntur hoftes. Dunbsp;italaboratur, ecce Ladiflaus, inter V ngaros vir eximius, amp; cladis huiufee ne-fcius,cum magnC^quitatu ad Regcfeftinat. Antiftes quum arnica ligna agno*nbsp;uiiret,ad hune curfum dclint. T artari,qui tergo inftabant,reformidato no-ui hoftis occurfu,pedcm retulere. Ex infperato igitur Bartholomus, Opti^'nbsp;tis aducntUjfe barbara captiitate vindicauit. Exercitus autem, Rege,amp;Co^nbsp;lomanno,ctensquc defertus, fera genre ad intcrnecionem cfus. Na qnbsp;re Pcfthum aufugerunt,initinerc interfedifunti quiincaftrisrcmfrej'nbsp;hoftibus circumuti,ad vnum omnes oppetierc. Clbrum numerusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
fupcrat,ex his Principes in primis comemorant,Matthiam Strigoninfe i tropolitam,cuius operaamp;conlilio,quumfimuleductforent,Bela ingra'nbsp;mis rebus vtebatur,VgolinumColocienfem Archiepifcopum,nobililli^P['^ 'nbsp;fapia editum,qui maxima quq; ngocia gcrcbar,non minus nobilitatis,qu3nbsp;plebis amator moderatorque.Item Georgium laurienfem antiftitem,virunbsp;la tempeftatedodiftimum,amp;: RcynaldumTranflyluanum Epifcopum,Ep*^quot;nbsp;pum quoque Nitrienfem,fummaprobitatc prditum. Adiieitur his Nienbsp;Scinicenfis, Belvicecancellarius(vt aiunt) quiantequ occumberet,neiinbsp;tus obiret,ingentemTartar obtruncauit: Herodius Archidiaconus Bacbinbsp;lis,AlbertusStrigonienfisfacerdos,pontificij iurisconfultilfimus. Sacroruinbsp;denus fada mentio,prophan multitudinis haudquaqua fieri poteft,nbsp;tim demcrfapaludibus,partim tehs inccndioqueabfumpta. Diffufapi^*^^nbsp;daucra,trunca,amp; in frufta difleda cernere erat. Quiper pagos inDiuor te !nbsp;pla confi!^erant,ibdem concremati .Per duorum dierum itcr,proftrata cotp^^ nbsp;ra,amp;: crucnca terra vdebatur. Quemadmodum pecorum greges,longnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
per campos effuli, ita iacentia paflim cadauera fpedabantur. Nufqua fpedata clades, nec ftrages inlignior. Cumulatiflimas improbitatis 5^pertihnbsp;cifua: pnas Vngaria luit. Multas enim vidimas humanas,igni,aquX} te*^ nbsp;que madaut. Ingens eqorum numerus,qui decidentibus pr vulnere u.nbsp;niSjliberi vagabantur,amp; maxima fpolia leda. Hoftis igitur non magisnbsp;ne cxpletus, qum prda ditatus cft. Tartari infgni vidoria potiti, exuuinbsp;mines accuratilim legunt,vnaque congerunt,ac veluti frug aceruos nbsp;pum cogunt.Diuidund prda: Rex cum deledis quibufdam Proccribu^ P 'nbsp;ficitur. Sigiliumregium ,adfecretarij cadauer inuentum, ltabundi abft Jnbsp;* rati ad obfignadas,in Vngarorum pcrniciem,adultcrihas literas id forenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,
modatiflmum:aftum plus qum Barbarum comminifeuntur. A d cteros 1 tarorum Reges, qui nondium in V ngariam vnrant, clarillmm vidorianbsp;gnificant,hortantur,vt#d ipfos properent, quando nihil elTet in via pericnbsp;ipfi quoque regni potentifimi parteih fortirentur. Citeriorem Vngaria^^,nbsp;fpedat ad Italiam,non attingunt,ne Vngari regnum dfrant. Interea nenbsp;ri Vngari populi,audita Bel fuga^: infgni clade, elabantur, quofda.^^nbsp;nes,qos in bello feruarunt, adulterinas Vngaric literas, Bel Regis nonbsp;fcriberc cogunt:quibus vniuerfos populos hortarctur,ne domos vUo pa^nbsp;ferantjTartaream feritatem non expaueant ; nam qumis nonnuIloriP (nbsp;dentia,impedimenta amifennt,perbreui tarnen cunda recuperare fperet. tnbsp;ihde hortari ac iubere, vt omnes domi tuto verfentur, Deum exorent, vtnbsp;phn multitudinis Cit vidoriam cfequantur. Hafce literas,Bel fg^^,nbsp;fignatas, per VngariamdilFuhdunt : cteri qifupcrfuerant, quum literienbsp;didiftentjpariimmanifate abfumptifunt. Nam etf quotidie crebrashoinbsp;incurfoncs,rapinas, incendia lntiebant, opinione tam literarum
-ocr page 337-DE CA DI s IL LIBER VIH.
tnoucfinonpoterant : quarc prius ab illis vfquequaque circumuenti funt, ic internecionem cfi,quin elabi poflent. lam tempus inftat,vtad Bclam re-deamus, qui ante profligatum cxercitum,cum paucis elapfus,in fyluas Poloni-ani veris fugam intenderat. Quin fines Auftria: ftudebat attingere, vt regi-nam^quam ibi dimiferat,alloqueretur. Dum ibi aliquantulum curandi corporis gratia fubftitiffet, fomnumq} exutis armis captaret, ccce Dux Auftria;, quinbsp;ad officium venifle fimularat, occurrit. Rexefomno ftatim excitatus, vifonbsp;Duce,quern iam fibireconciliarar,admodumrecreatur. Atille,diffiniulata ini-micitia fcelereque,ad traiiciendum Danubiuni Regem hortatur,vt propius adnbsp;tutioraloca confugeret, ofterebat fua oppida, in quibus fecurum femperforenbsp;pollicebatur. Rex innocenti fu confeius, qucunquc ille obtulerat,quandonbsp;tempus ac res itapoftulabat,lubeteraccepit. Ad proxima quaedamcaftella per-ucnercjvbidiebus aliquot peramicc vtrinq; veriatum.Deinde Dux,vt conce-ptuin animo facinus perpetraret,hmc fumit initiumd Bela quadam pecuniamnbsp;rcpetit,quam fihi ab eo iniufte olim extortam querebatur. ReXjintelleda faci-norofi hofpitis audacia,vt maiora incommoda declinaret,quamcuq; innume-tato re habebat,exfoluit,cteram datis vafis aureis argenteisq5 repcndit.Et vtnbsp;iiliiis libidini cumulatis ipfe fatisfaceret ,treis regni (vt aiunt) comitatus Au-fttifinitimos adiecit,vafa gemmata,multo pluris ftimata,pro bis mille pon-
*0 doargenti, abipfo receptafunt. Trini comitatuscontinuo Duxpofleflonem ^t^ccpit,niuniuit fubito aduerfus impetumTartaror.Nonulli dena milia pon-tiotunc exada fuifte rcferunt,paucioraplerique.Hc padta adietlo facramen-to vterque muniuit. Poft ha;c ad Reginam,qu baud procul aberat,Bla pro- nbsp;perauit,quafccum accepta,mox Stephanum VacienfemEpifeopum ad Roma-tium Pontificem amp; Imperatorem mittit,yt lgitima ab vtroque auxilia mirtan-tur, ne obruta prophanis V ngaria, caetera Chriftiana respu blica periclitetur.nbsp;interea in Segedino agro cum equitatu,quem cogr potuit,mora traxit.Poft-I quam Dux Auftri, V ngaros vndique in fugam conuerfos efle intelligit, ratusnbsp;fibi tempus dari ad vlcifcendum nimis idoneum, coadfum mox exercitum innbsp;3 Pannoniam mittit, amp; veluti Tartan vlteriorem, fie hos citeriorem Vngariamnbsp;vaftare iubet.Iuffi mandata faciunt,haud fecus ac illi, pagos incendunt, abdu-t^unt pracdam,amp;!:in homines frequenti cde graflantur,fuccdunt Taurini fub-ttrbia,amp;arcem capere pergunt. Interea proximis pagis oppidisque haud par-tt^manus cuenit,audito vrbis pcriculo,fuccurrit,Teuthones arcepotitos in-uenit: quodvbiafpetumeft ,vfqueadeo Vngarorum animos irritauit,vt holtes advnum omnesinarce crcmauerint.Idvbi Duci nunciacum eft, illius ad-eo animutt commouit, vtcteris Vngaris, qui promiflaimmunitate, incolu-ttiitateqj rerum omnium,in Auftriam confugert,graue fub euftodiarumpr-textu ftipendium impofuerit, rcdegeritque ad tantam rerum omnium egefta-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
4o tem, vt hoftibus etiam mifericordiam excitarent. Sediam tempus admonet, vt ad reliquos Tartarorum Reges,qui poft primos Vngariam intrarunt,rit re-uertamur.Cadan Rex alius(vt paulo fupr diximus)expugnata Rod^na,capto-que Ariftaldo, prsefdiario prfeto , ac eius militibus,fKcentos delegit, quo-du:u,perlyluas,amp;: auiaprxruptaqj loca, in Varadin agrum, cum magnanbsp;A artarorum manu defcendit,qu inTartarico tumultu, circumiactibus pagis innumera virorum mulierumqi multi tudo cfugerat. Aberat Antiftes, cumnbsp;quibufdam ex ordine facerdotum,caeteri qui rcmanlerant,pro virili fua ciuita-tcm(ne ampliffimum pagum dixerim)fanc muniuerant. Arx vrbis multo muni-, ^^t,quandoquidemimpofitopracfidiovalidiflimo, itemfoftaamp;:vallo,ligneo^nbsp;! Ptopugnaculo fatis tutavidebatur.EcccTartar! aduentant,primo impetu ciui-^teniexpugnant,quando vallo feptoq; ligneo,n5 murofuerat obduda. Captanbsp;toe,ad cdem vir pariter ac mulier,puer ac fenex iuxtrapitur.NuUa fcxus amp;nbsp;tatis habita ratio, facra cum prophanis qu mixtaamp;incenfa. Rogeriusv-^Use collegio facerdotu ex cuius commentariis ifta collegimus, cognito Tar-^otumincurfujConfugit in fyluas,vbi aliquadiu tuto delituit, vt huiufee exitij
-ocr page 338-ANT. B O N F I N 11 R R. V N G A R.
teftimonium pcrhiberct. Populata vrbe,Tartti ad vigintiquinque miliapl' fuum receflere,vt his qui in arce remanferant, mct adimert. Ne fpequidcn^nbsp;opinione fua fruftratur Barbarusznam quicunqj in arc fe receperantjquunbsp;prof^elumhofteni,amp; dies aliquot nufquam apparentem profpedarent, onini'nbsp;no abiifle rati,incenfam vrbem reficere,inftaurare cafas,uburbiarcfarcire,lt;'nbsp;fecuriusciuitatemdienoluq; colete occpere. At vbifrushoftisciuitatconbsp;recoil amp; inftaurarijprlidiarios quoque extra arccm cfidentius quotidie ob'nbsp;uerfari intellexit, ex compofto, ante diem V aradinos iterum adoritur, offe**'nbsp;dit incautos, obtruncat quofcunque in vrbeamp; fuburbio deprchendit. Red^'nbsp;tegratur mifer ciuitati clades, plus qum diro flagello torquetur,hinbsp;ex hoc exitio eafere,qui in arcem confugerant, acin fyluas fe fubtraxert-poftrcmumTartarijinftauratavrbe potiti,arcem circumuenere,ab alteranbsp;parte dirutus murus erat, quem paulo ant refarfetant, hac barbarico quodainbsp;ariete qualfarc occipiunt. Soluitur facile recens moles, qu immatura noduinbsp;confirmari poterat,panditur lune hofti aditus,intenduntur vndiq; baliftaSjQ**'^nbsp;bus arx grauifl'im oppugnatur, obruitur fagittarum imbribus, ac dmuninbsp;ro die capitut. Sacerdtes ac nobiles ibi deprehenfi,partim cfi, partim nbsp;rorum minis lethali vulnere confeti,deturbantur. Matron, puellx, acnbsp;rorum imbcllc genus,in balilicam cohfugcrant,rat infacrario tutiores,^^^ ,nbsp;iri prophanolocofuturas: confirmabat fpem munitilmum rempli aediCJU^'nbsp;T andern iniedo igni,vn cum balihca, vniucrfamultitudu imbellis confnbsp;Ne aliis quidem phanis pepercere, inquibus nihil eft profani facinoris
ritatis,quod fexus vterque fubire non cogeretur. Nobilitas, plebs omnis, quefter ordo,cum collegio facerdotum,ad vnum omnes pro mnibus iug^nbsp;ti. Violata Diuorum monumcnta,cnfra:a fimulachra,fan:q, reliquinbsp;culcat omnes amp; pelTundat. Inaudita in templis comifla piacula, facrx gt;nbsp;dirept, aurea argcnteaquecomminuta.Viri cum mulicribus, poftquan^nbsp;ludibri^fuere,in balilicam introduifti necabantur. Poft tantum cxcidiuifnbsp;receflit hoftis, cxceri qui in proximas fyluas euafcrt,amp;hucufquedelitu^(nbsp;ad defolatam patriam, grauiflima ada3ti fame, conuenere, l quidforta**nbsp;perircnt.Tartaripari iterum afturediere,neminemque Varadinorumrdl^^fnbsp;refuperftitem,dcnde abfumpta materia cdis,abierc. Rogerius,qui^c*'nbsp;Taimifchi jyeinora abdiderat,deletapatria,adptemThom{vt aiunt)amp;Tcuthonn^j.nbsp;guni, qui Chryfio amni eft impohtus, peruenit. Mox ad quandaminful^*?^nbsp;uertit,quani aduerfus Tartaricumfurorem, quicunqueproximos pago^ nbsp;iebanr,quos Agyam,Vaydam,amp; Gerot appellant, coali plane muniuef^^j^,^nbsp;rant villx aditus,quos fingul quoq; turres protegebant,aliquotdieshi^nbsp;Tm tfaxit. Deinde reformidatoBarbaro, Chianadinumcontendit,l^^^,
Marifium aninemliturn eft, amp; quadragintamilibus pafl'uum villremo^^i ciutateminuenit, lupcrioridie Tartaris incenfam, qui alia viainVng^nbsp;penetrarunt. Qmn amp; holies longe lateqj dilFufos offendit,in die dclituitnbsp;amp;ingruftte node, per hoftium turmas clandeftine iter facies ininfulannbsp;cepit,qu quumrediiffet,holies adforc in hora accepit, refugitinfylnaSi^0Onbsp;etiam fecere plerique.Tartari poftero die infulam occuparunt,exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
omnes obtruncant. nbsp;nbsp;nbsp;in fyluis dudumdclituerant,adadi farne, innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j r
iierli deprehenduntur,cduntUq5,moX fagacilTimor canum more,in^ ueftigatum, deprehnf multi irrimaniter trucidati.Q^minnumeramnnbsp;tfdinmin fylitis fuifle recondititm arbitrarentur, idcommentum ,nbsp;Qimfdam Vngaros cepere, qiios feruarant, eos circum late dimiferenbsp;rnandatisiquicuque ad prftitulmtcmpus,qod ipli prfcripfert,nbsp;prias feptterent,mnib.liceT'e'tutb elfe domi, colcre agros,amp; curare far ujtnbsp;Crediderehis pars hominum nori mediocris,quod vt facile crcderent,C^p^jjj,nbsp;iricdia.quare quicquid Vngafic multitudiriis,in Ipaciii trium dierum Inbsp;cratampledilFufum, hacftolidalidccompulfum, domumredut.nbsp;quum agend meflis tepus inftarct,annona ab his amp; illis que curataj^^^^jif))
-ocr page 339-DECADIS II. LIBER VIII.
Tartari,amp; V ngari mutuo verfabantur.E parentibus,filiarum,ex viris, vxorum, ex fiatribus,fororumlcnocinio,quam plurimi vita fdo hofte donati. Quinnbsp;amp; vt gratum Tat tari lenocinium fibi fuiffc oftenderent, in eorum ( quos dixi-tnusjconfpedujillas fpe,ferarum ritu,inpropatulo iniuere.Sedato furore im-manitatis, prfedoscrearunt, qui ius dicerent, amp;c bos Kenezios nominabant,nbsp;^uarc admodum regiones ilf pacat. Tribuebaturcuique ius fuum, pro quonbsp;quidem beneticiojimpetrandave gratia, venuftiim quadoq; puell ad pr-feos mittebantur,ctr lenonibus,ab his oues,equi, boues, ac ctera tale ge-nusrependebantur.Rogerius,ex cuius commentariis (veluti fupra memoraui-^usjiltacollesimus.in cuiufdam nrfeli clientelam fe inhnuaucrat.vtnartim
-ocr page 340-500 nbsp;nbsp;nbsp;A N.T. B O N H N 11 RE R. VNGAR.
abfumpta.T artari vhcriori V ngaria potiti,ad inuadcndam citeriorcm indomi-talibidine rapiuntur. Augebata:lluantiflimam cupiditatem S trigo nienfisvrbis profpe;us,qu cteris Pannoni,non. minus opibus,quin amplitudine prx-ferebarur,quam capere liceret,ccera ad Adriaticum vfque mare facile occunbsp;pare fperabant. Adhcfeuerirashiemis addebataudaciam, fiquide paucispoftnbsp;dicbusjcrebris niuibus ac gelu Ifter conftitit. Frangebant confpcdu glacien' inbsp;quotidie Strigonienfcs, ne hoftes ftrato amne tranrent. Verum vxlanient^ ,nbsp;brumafatum eft, vt omnis liorum opera eluderctur : conftitit tandem amniSnbsp;acpedeftre ineo prliumfpe commifl'um.Tartarus tarnen ingentem equiti'nbsp;turn glaciali pauimento, quod doloftftimum videbatur, credere non audcba^inbsp;periculumhaudab re faciendumprius cenfuit.Barbarus plus quo vafer,inu^'nbsp;ta inripam armenta duxit,ibique fine cuftode triduo dimifit. Strigonienleshonbsp;ftcm abiilTe rati, traietlo amne, pecora cunda rapiunt, amp; in citeriorem rip^nbsp;redigunt. Hoe vbi gens fera nouit, rata codem exemple, fe tuto equitatuiu^'nbsp;mni,qui conftiterat, committere pofte, extcmplo cum innumera multitudin^nbsp;ac omnibus impedimtiSjDanubium ficco pede traiecit,vniuerfam ripanijP^fnbsp;multapairuum milia,numerofis equitatu turmis occupauit.Deinde exercit^nbsp;bipartito diuifus, pars cui Rex Cadan prcrat, per veftigia Belam infequi^^'nbsp;Quippequi omni auxilio dcftitutus, in Dalmaltiamfan confugerat, amp;nbsp;ibi tuto elle nonliceret,in proximas infulas traiecit, ibique turum duntaxat^ 'nbsp;omni Barbarico imperu locum inuenir.Cadan Bel potiundifpe fruftratuS**nbsp;Croaciam, amp; fuperiorem Myfiam diuertit, quam nunc Rafciam Bofnam^^^
nominant, ibique cumftadiripit, populatur, trucidatisque colonis, incen^ magno vfquequaque graftatur.Et vaftatabac regionc,ne quid integrum dinquot;'*^ inbsp;teret,in Bulgariam defeendit,quam inferiorem Myfiam nuncupamus. jnbsp;Tarrarorum multitudo adexpugnandum Strigonium properauit, caftrah^'*^nbsp;pro :ul ab vrbe locata. Quum vrbem non folm muro, folFa vailoque,nbsp;ribus qij^que ligneis, ac omni munitionum gencre inftrutam inuenillctnbsp;gintacirciter machinas parauit, quibus admotis vrbem expugnaret, quain'j^,;nbsp;rio hominum genere frequentiftlmam intcllexerat. Quum vtus Reguin ai*nbsp;elle folerct,huc mercatores multi Gallis,Germanis,ltalisqj conueneraiKj^^nbsp;fugerant vndique, ex pagis amp; oppidis, nobilium ac rufticorum ingensnbsp;rus:quare Tartaris obftare polTe Iperabant. Tertio die captiuis edicitur,nbsp;feem quifque fuum ad meeniaportaret,ex quibus aduerfum mrisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
cerent, vnde vrbs propius oppugnari poftet. Q^are pro fofta vrbis, c fafeie^ murum crigunt, moxvineas, tormentaquediuerfiiadmouent, baliftasnbsp;dunt,quibusfaccos egeftaterradiftentos addunt,foftamcomplet, turreslig*j^^ jnbsp;as lapidibus diruunt,iifdcmquoque obruuntoppidanos. Tumultusin''^.
magnuscxtollitur,confufuspr timor populusjdiuerfus trahebarur,nj * mnia tucri audct,ne aut lapidibus,autfagittarum imbribus obruatur. Ad nbsp;dues dcfperationemrcdadi funt, vt Senatus confiiho fuburbia incendef^^^^nbsp;veftes cumequis omnibus concremarent,aurum amp; argtum, accteratal^?nbsp;nus infoderenthumijS^ nihil fccum lucri dira curbafaccret,quod vbi hon?nbsp;tellcxitjCo magis dtibus infrendit. Incenfis deinde fuburbiis,inlapidcani^nbsp;mnes vrbem rcccpere,hanc Tartar! citracunlt;ftationem obduct,vndiqu^nbsp;pugnantjtanto impetu aggreditur,vtvix paucis horis obftiterit,deinde anbsp;pugnaculis rcieifti ciucs,inTartarorum poteftate peruenere. Capta vrbe,t^,nbsp;ab hoftepatratacadcs,vtncmo ex vniuerfa citate, prter quindecim,eiinbsp;rit.Supra omnium opinionem, in omnem fexum tatcmque faruitum,nbsp;doquidviuos homines palo infutos, pecorum inftar, igni aft'afte referutut-genu quoque matron, more patrio cxcult, qu in vnum palatiumnbsp;pcrant,ad extrema fupplicia poftulatx, fe ad Tartaroru principem prouocai^^^nbsp;in cuius confpctum,extra vrbem moxeduf, vt vita donarentur, fiippl^.^jnbsp;orabant,fed inexorabilem ac dirum hoftem nat, prius fpoliatx, mox cap^^,nbsp;ad vnam omnes mulctatxfunt. Arx Strigonienfis, cui Symeon prxfeftusj.^^
-ocr page 341-DECADIS IL LIBER VIII. 50t valido prxfidio tunc prxerat,hoftcm tentata deterruit. dimifl*a,ad Albarnnbsp;regalem Barbaras properauic, vbi quum feirent elTc monumentaregum, mul- 'nbsp;turn ibi auri amp; argent! regiis donatiuis cripere poffe credebant, fedhc eumnbsp;fruftrata fuit opinio : nam inter paludes fita, nulla vi amp; arte capi potuit. Mox adnbsp;Diui Martini cnobiumfeftinatum,vnde reinfela abiere.Hcigitur tria Io-ca tantum, excidij Tartarici expertiafuifle teftantur. In citeriore Vngaria, nenbsp;tantum quidem calamitatis illatum,quoniam^atiua ibi nequaquahabuere,fo-lumdum iter facerent,qucunque fuere obuia,ferro igniqj vaftarunt. Rumornbsp;poft hxc omnia,non mediocris elFunditur,T artaros ftatuifle, Auftralibus A- lamannis abftinere manus, ac publico edidro reuocarc caftra, vt rebus felicilTi-ntegeftiSjin priftinas fedes pedem referrent. Onuftis igitur carris, perpopula-tas regiones,quaingrefl fuerant,ea redituri,iterineunt,latebras quafqj rediffi-oias inueftigant fagaciilm,difquirunt faltus,vt fi quos ingredido dimifennt,nbsp;cgrediendo recipiant.Nonnullas ergo reliquias Vngarorum necarunt,fed Vngaria cgreflijper Cuinaniam amp; Ruteniam adpriftina loca rediere. Bela verb,nbsp;4^1 in Dalmatiam effugerat, audito T artarorum abitu, quem vix credere po-^ctatjVt afflitis Pannonia: rebus pro virili fubuenirct,diflipatasq; regnifui reli-H'tus cogeret, c multis auxiliis in Vngariam rediit. Quin etiam fi quis Tar-regibus, foli fcracitate Sc amnitate pellelus reftitiflet, bis baud diffi-^ker copiis explodi poflet. Crucigeri nanque Rbodiani milites,qui facrofan-p ftipendia faciunt, item nonnulli Frangepanum reguli, qui in Dalmatia amp;nbsp;^oaciaad Sauumvfq; latimperabant,excidium Pannonia: miferati,cum au-^nbsp;^aribus copiis,amp; vaidiflimo equitatu,Regem in Vngariam reftituere.quarenbsp; tem bene geftam,non folum ampliflimis priuilegiis, fed oppidis amp; pagis, vtnbsp;'*plomata regia plane teftantur, bonorific donati funt:bos M. amp; B. fuiflenbsp;^cmorant. A clariflimis profed maioribus ifti degenerate noluere, qui vtnbsp;omani fan refcrunt Annales, in fenatorio ordine praeftantiflimi femper ba-Jti, vrbanis tadem fabionibus in Dalmatiam feceflere, ac in eius pafte regna-^ttt.Quam Lapidea vocant federn,fibi Segniae optarunt,amp; inter Illyricos Pro-^/esprincipatum femper obtinuere. Reuerfus Rex defolatumregn often-t,tribus (vt aiunt) annis peftilentiflima gente direptum, deftituto foli cultunbsp;fames inccflcrat,amp;:ex fame peftilentia, vt quicunque mortem captiuita-.j^ve euafcrintjinedia vel contagione raperentur.Quare Bela non iniuriarumnbsp;^pemor infignium, quas Frederico, perfido Auftri Duce, prter quumnbsp;captas Dalmatia du(ftas,aduer-prpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt Deorum Sc bominum contemptore cumulatas, vt par erat,
io
nbsp;nbsp;nbsp;^^tgeret.Obfcdit igitur ita vebementer Auftralem Neapolim,vt ad fuc-
adigeret. Pro mnibus vrbis prlium initum, in quo cum '0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperfuerant, Vngari fcrocia dimicarunt, vt Alamannos gra-
Vn profligarint.Fredericus,ne impunitatc fcelcrum elaberetur,cum fto ' D ^'^gtilari certamine pugnans, transfofto orc, proftratus occubuit. Vi-cxt ^^^g^^aonorificcntiflm donatus eft, cuius adbu^donationis clariflmanbsp;pttuilegia. Poft bc vitoria potitus Alamannica, direpta maxima Au-ani P^^^^^ttPannoniam rediit,amp; ad pacandum regnum,lcgendasqj reliquiasnbsp;gij aduertit.Diu in refarciendo regno vcrfatus,veluti in difperfis naufra-Oti ^g^ttubus, vbique terrarum ac gentium difedos Vngaros, amp; plerofquenbsp;tj p^Stos iam faf os,mira pietate difquireret. Quinetiam equi,domino carennbsp;tcs\pjnbsp;nbsp;nbsp;'^^gati,fylucftres fadi funt, quo quid generc Carpathij adbuc mon-
^Cri '!^*^^^^tubati pedum tenus. Poft Frederici Ducis interitum,qui iincli-Annabum Vngarorum feriptores, qui pro Imperatore ttadidifle videantur,foror eius Margarita,quae Henrico,Impera-a Secundi fibo nupferat, amp; eo fine fobole fundo, inpatriredie-breditat fratris accepit. Et iam anus fada ac fterilis,Otbocarnbsp;^U^^'^egem, viru accepit, vxoris dote potius, qum tate ac fpe prolis ad-:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn.Hic Primiflai,qui tertio loco, Pbilippo Imperatore,Frederici Secun*
-ocr page 342-301 ANT. BONFINII R E R? V N G A R.
difratre coronatus eft,filius fuit. Decedente Venceflaofratrequi natumaiof erat, fine liberis, Othocarus rcgnii iniuit, S)C quintus Boemorum rex adnunc-ratur. Magno liunc animo, amp;: confilio non inutilem fuifl'e dicunt, item bellicxnbsp;artis,amp; magnarum rerum cupidilfimum. Q^um igitur fterile coniugium cofl-traxiiret,potitus Auftria, longe maiore imperandi cupiditate ftuauit, Ingens Inbsp;promiiTa pecunia, Vlrichum CarinthioruPrincipem adduxit, virili foboleca* (nbsp;rentem, vt pada mercede, Carnthiam, Carniolam, partem Sclauonix, quan inbsp;Marchiam nuc appellant, amp; portum Naonis bine fibi mercaretur. Qmneciai Inbsp;Vcronenfes,Feltrenfes,amp; Tharuifani,cu multis Foroiulianis, vitro fehuiepb' (nbsp;nc fubdiderint ftata quotannis ftipendia foluerint. Hic igitur ob Styria^nbsp;quam Vngan occuparant,ac veteres inimicitias,amp;;prfertimeas, quasnbsp;derici Duels morte coceperat,BelRegi graue bellum indixit. Hortabatiir^nbsp;id fpes occupand Pannonino mediocris,qu afflidis Vngari rebusnbsp;inceflerat,addcbat animos Fortuna bellica,quam fibi femper qua, SiC inin^'nbsp;datione Tartarica multo aequiorem forti tus erat, quando illam peftem nbsp;nbsp;nbsp;'
fiaforti animo fane repulerat, quam Vlmerigiam veteres appcllauere. Vrbe^ condiderat Kunigfpergium, Monte regio Germanic nominatam. Bcla,lt;^nbsp;ado exercitu,inOthocarum arma fumere proporauit, quamuis defolatoid^nbsp;gno difficulterefficeret. Bellum hoc Boemicum, quodnonnulli propter^nbsp;iz6 o. exortum cflereferunt,annofalutis ductefimo fexagefimo,fupramillciiiDi^nbsp;initumfuifle. Annalesprodidere. In Morauiam vterque conuenit, Belaci*nbsp;Stephano filioamp; Alpra Cumanorum Duce hue venerat. Q^maciesvtrW
* conftitiflent,collatis fignis acerrimdpugnatum. Plus auxiliorum, qum ViS rorum in prlio dimicabat, fiquidem ad vitimum fer interitum, Pannoi^nbsp;Tartarus plane reduxerat. Cm alienis viribus raro vidoriacoparetutjqi^jnbsp;uis diu atrocilfim,ac pari Marte vtrinquepugnaretur,Pannones tarnennbsp;cfis,inclinari occpere,ac Boemis dedere terga. Bla fugientem finin^nbsp;litem,acreiedum equitatum confpicatus,ipfe quoque caftris exutus,terg^ ;nbsp;dit,Haymburgumqj confugit,quod tertio idus Julias accidilTe feribunt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i*
Pannonum quatuordccimmilia,in proximum amnemprfuga demerfa^^ dere,quibus minime adftipulor,fiquidem Tartarico bello ita efita fuit Visnbsp;ria,vt vix Bel excrcitus totidem compledcretur.Bela ingenita probicat^ P^,nbsp;ditus, ad paeem potius qum bellum natus elfe videbatur. Othocarusnbsp;fufisfugatisq; Vngaris,infolentiirimusiamdudumefFedus,viuenteadbuC''^|jnbsp;rc legitima,alteram induxit,Regis Mofehoui fiham,qu Kunigdisnbsp;Mox ab illis,qui eligendo prfunt Imperatori,ad imperium inuitatus,in^o*^j^,nbsp;tiifim reeufauit. Q^reRodulphus Habsburgenfis Cornes, ab hisnbsp;defignatus, qui Othocari magifter aul quondam fuerat. Huic
quum Auftriam renunciare cogeretur,quia fminei iuris elfe n5 potetat, bellum exortum,inquo Othocarus, vtpaulo inferius referetur,occubuit'^^(,.nbsp;V enceflaus filius, vix annos feptem natus, fub Othonis tutela Brandebtt^snbsp;fis Principis educatus, quinto pft anno, in Boemiae regnumreftitutus y' cnbsp;Belam totlaboribus Aalisque vexatum reuocemus in medium. Probum^^i,! inbsp;Principem ac religiofum nemo inficiabitur, bello infortunatum alfi^ nbsp;omnes,inftaurandamStrigonij ciuitatemeurauit. Pacato regno, eiusqncf^,nbsp;dio pro virili parte refardo, Diuae Virgin!, cuius numine feruatum ft . J ,nbsp;uerat,Strigonij tcmplum regio fumptu dicauit,vt vbi regiam habuerit,nbsp;mortem quiefeere liceret. Ex Maria vxore, quam Imperatoris Grxeot^;^^ jnbsp;liam fuilfe affirmant,duos filios fufcepit,Belam,amp; Stephanum. Antenbsp;la obiit,Stephanus patri fubrogatus. Itaque Rex iam fenio confedus,
117 y. malorum ingenti mole contritus, ab anno falutis feptuagefimoquintO)^^^,i; duodecies centenum,nonis Maiis,in Budenfi infula diem obiit,queinvt^* [-rnbsp;Pannonia efflidimdeplorauit. Corpus Strigonium relatum cft,vrinnbsp;li,qua ibiexdificarat,honorific fcpeliretur:pro magna ara, rubro ./il*)nbsp;fepulchrum credum,in quo Bel Regis, ac Mari coniugis, C Bel
-ocr page 343-DECADISIL LIBER VIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305
Corpora codidere. Poft hc Philipp uni aiunr, Strigonienfemmetropolita, fua-w imaillius memoria percitum,Bel Regis corpus exhacede,vfurpatalicen-regio corpore rune dem honefta-yot. IdDiui Francifei facerdotes gt; qui dem curant, iniquiTinio animo tulere, inRomanumhanc rem forum retulere. Agitata diu caula, tandem iudicatum,nbsp;vtereptum Bel corpus, in priftinamdem Metropolira referret : itemnoftranbsp;tempeftate, non modo fepulchrum, fedinferiptum quoq; id Epigrammatefta-Cur. BeJamigitur honeftatis ociique cultorem, annos circiter fex amp;: triginta re-gnaffeperhibent.
Extincto BeIa,Stephanuseinsfilius,hxreditarioiurc,Pannonircgnu S'efhania accepit,cui Regis in(gnia,ommbus tune fuftragiis,haud immerit funt reddi-ta. Huic fortuna in bello no eadem,ac patri fuit : qiiippc qui Auftralcs Boc-ttios infignivfqueadeo vidoria profligauit,vc patermiaduramnominis, inhacnbsp;magna ex parte refarferit. Q^od ii diutis viuerelicuiTet, omnium profe-wo iudicio,Princeps optimus amp; clariflimus foret habitus: fucceflum glonin-Utdamors amp;intcmpeftiuaintercepit. Othocarumenim, qui pattern Belam innbsp;Morauiafuperarat,aclfsfinibus,cummagno Boemorum Auftraliumqjexer-citu,regnuminuaferat, quinetiam Brandeburgenfesintroduxerat, tanta cladenbsp;idKapczam fluuium fudit,fugauitque, vt parem pro ptre vicem hofti retulii-
10 leprdicetur. Mox in Bulgariam caftra mouit, queius imperium detreda-D,vbipaucis menfibus inferioremMyfam irainfeftauit, vt prdmultum abduxerit.Demum ne re infeda prouincia abiret, Bodum eoruni metropo-limobfedit. Tertio vrb menfe expugnauit, caq; potitus, Bulgarorum Regem,nbsp;cum vniuerfa Myfta, ftipendiarium iibi fecit. Mariam filiam, Carolo Claudo, nbsp;Caroli filio,qui apoftolica audoritateSicili regnum occupauir,]egitimo ma-trimoniocollocauit. Ex qua Carolus Martellus natus eil, qui vt deinceps fuonbsp;loco refctetur,e CIemetia,Rodolphi imperatoris filia, Carolum genuit, Lodo-uici Regis
JO
pattern. Ad poftremum, tertio fui regni anno cxceflic humanis, in magiiainfula diem obiifle ferunt,amp; in infula Budcnh,acin edc Diu^irginis,nbsp;Pontificum permiflu fepeliuerunt.
Ladislav s, quem Chunum deinde Vngaricognominauerunt,Stcpha- Ladiaut ^^^ti filius,vir atroci ingenio, amp; animo magno, belli potius quam ocij cu-pidusjhoneftati parumintentus, proprique libidinis moderator exiguus, eo-cm, quo pater mortuus eft, anno, omnium confenfu regnum fufcepit, ac ritenbsp;coronatus eft, quodanno falutis feptuageftmofexto,fupraduodeciesctenum 12,7nbsp;mnleleginius. Haudmultumpoftinitum pacatumque regnum, Boemicumnbsp;bellum rcdintegratur,quod Stephani fuperiore vidoria extindum efte videbanbsp;tur.Nam quum Boemi fines immodice amplificare pcrgerent,quod Vngari -quo animo ferre non poterant,hinc bellum inftauratur.Morauia,dc cuius ftni-
40 busagebatur,huiufcereicaufafuerat. AuxitVngaris animum,amp; ingens ad bei mmirritauitoccafto,quillatempora attulere. Nam quum Othocarus,vtpau-lo mpratetigimus, cum Rodolpho Imperatore ob Auftriam diflentire coepif-mt, ac grauiflimum inter fe bellum vterque moliretur, Imperator Pannones,nbsp;oeniorum hoftes, ad hoc bellum multis legationibus tune follicitare cpit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iixiliis y ngarorum adiutus, multum fibi vidori fperare pofte.
adiflaus ad exoptatum bellum inuitatus,fidam vtilcmque focietatem pollice-tur. Intereavtrinque nonnulli amici interceftere,vtRodolphum,Othocarum-quereconciliarentjveriti ft hoc inteftinum bellum gercretur,haud paruo Getto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excidio futurum. Quare horum opera ita inter eos conucnit, vt bellum
nius vtrinque contrada dirimeret,fili vltr citroque darentur, Carinthix arniolque prouinci dotales firent, ac Auftriadeniq; Imperatori cederet.nbsp;0 olphty Auftriam adeptus,Othocarum in verba fua,morc maioruni,iurarenbsp;xpolcit.id ille,qui elato femper animo fuerat,grauiftim tulit,reputans fc hincnbsp;^ctiiurn cdomino elle fadum. Difeordia hinc noua redintegratur,indicitur v-mq, bellum.Imperatorcu LadiftaoRege focietatem init3fdusq5 perpetuum
C ij
-ocr page 344-304 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. percutit, mox Pannonica exorat auxilia, qu prxfto afFuere. Qoum in cerW-inen,inftru;a acie, vtriq; dcfcendiflent, vixq; mille pairuuminterieumefl^*nbsp;fpacijOthocarus Rodolphi copias vcreri cpit, amp; V ngarica bello mukonbsp;gis auxilia abfterrebant. xcemplo rei fux confulens, de concordia cogitauij)nbsp;mittit legatos,per quos iuraturumfe rite pollicetur, fi modo honoris fui caubjnbsp;intra Auguftale tabernaculum id clm fiat. Accepit conditionem Imperator)nbsp;illiusque lepido commente pudorem elufit. In medio (quoddiximuslipac*^nbsp;Augufiale intenditur,Imperatoris iuflu,fuggeftus hercle fublimis intus, c le*'nbsp;la paratur, Mox ipfe diademate, imperatoriistjue infignibus plane confpicuu^nbsp;confidentibus imperij Ele:oribus,cterisq5infubfelliisrit Proceribus,Oth0'nbsp;carum acciri iubet. Is cum paucis Optimatibus tentorium ingrelTus, prxreuC'nbsp;renter fuggeftum confeendit, ac fupplexadeius genua coftitutus, dumexme'nbsp;re folenne facramentumprftat, ecce tentorium ex induftriacompofituin)*nbsp;parteis quatuor ex improuifo folutum decidit. Callida ruina Othocaruin)^nbsp;Imperatoris genua fuppliccm,vtrique exercituifpetatum exhibuit.Hinc Ak'nbsp;manni gloriofum,amp;: folio prfidtem Imperatorem hilares, hinc trilles Boe'nbsp;mi, fupplicantem Regem fpedabant. SubticuitOthocarus inprfentja,amp;^gt;*'nbsp;dignatione completus domum rediit.Hoc vbi Margarit vxori,cuius iureAu'nbsp;ftriam acceperat,n unciatum eft,to t virum ilia conuiciis afFecit,donec aduerfgt;snbsp;Imperatorem,abolend huiufee turpitudinis gratia,bellum inftaurarit.Rolt;i^'nbsp;phus, violate fdere, poft vbi fe ad bellum prouocari confpicatur, exercitu*nbsp;reparat. Ladiflaum Regem,focietatis iure,in expeditionem Boemicamitero*nbsp;inuitatjcuinil erat antiquius,qum cum Boemis, qui cum ptre auoque cetr'
rantjfortunamexperiri.Coatis qu potuit auxiliis,fua c Cfareis caftraiu*' git.In vlteriorem Auftriam,haud procul ripa Danubij,vtriqj conuenere.Boe*nbsp;mijinultitudine roboreque,Sueui amp; Vngari,ordine amp;arte fuperiores erat, H'nbsp;to figno manus conferunt,dimicatur atroci diu vtrinque pugna,cccidere ex'^'nbsp;traque parte qumplurimi. Ladiflaus auit cladis memor, nil aliudquintor'nbsp;campo Qthocarum auidis difquifiuifle vifus eft. Regem tandem Boemotunbsp;inuenitjinuentumque ad fingulare certamen prouocauit,accepta coditione,e ;nbsp;prlio, fi quid Vngarorum Annalibus tribuendum eft, eum Ladiflaus intrim'nbsp;cifl fertur:quarc inclinata acie,Boemorum ftrages longe maior fuilTedicfl^'nbsp;Nonnulli Othocarum fuis deftitutum, duobus Stirienfibus toto prlio^;nbsp;fitura prodidere,vt fratris mortem,ab eo per iniuriam interfedi, vlcifcereut'^'nbsp;quem vbi inuenere, continuo obtruncarunt. Corpus, Rodolphi permil*O)^nbsp;Boemiam relatum,regio honore fepultum eft. Venceflaus, huic in regnonbsp;ceflqvtinfrfuo loco referetur. De bello Boemicohalenus. Poftquanib^nbsp;diflaus opima in Vngariamfpolia retulit, ne parum quide fuo nomini fecit ir*-ccfl'ionis, quando pr hoc duntaxat facinore, patri ac auo prfercbant
nbsp; Et ex hacfocietate,quam cum Rodolphe Imperatore olim iniueraqregno^
tumocij compararat,vtannos aliquot pacatumregnumhabuerit: deinde^ 1181. manum ex infperato prliumexarfiqanno falutis ido:ogefimfecundo,lopnbsp;millefimumamp;duccntefimumaccidiire fatentur. Oldamir enim, Cumatiofnbsp;Princeps, coalo exeitu, ad lacum, quem Hoodum vocant, caftranbsp;mox Vngariam hoftiliter inuaderet,deinde intolerabili vaftatione exhauk^ nbsp;in ditionem plane redigeret. Ladiflaus,audito Cumanorum tumultu, cotnp^^nbsp;ratis legionibus, his occurrit, vt ab herum rapinis regn alTereret. Poftero ,nbsp;vbi collatis pugnam fignis conferunqgrauiflimum initur prhum. Dum inbsp;ciflma vtrinque pugna committitur,Lorandus Thom filius fortiternbsp;fie dicitur. nam dum cum Cumanis manum conferit, qum plurimesnbsp;infefta multos hafta confodit,non tam verbis,qum exemple fux fortitn gt; \nbsp;Vngaros ad vitoriam incendit.Qmn Sr xquiiTima fibi in hoc prlio nactiinbsp;numinamam fuperuenientibus ex infperato imbribus,eorum arcus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,
rimumconfidebant,vfque adeo remifl funqvthis nihil vitra profccerinc^ re inclinatis hoftibus,tantum animorum his acceflit,vt ipforum impetusnbsp;qua^
-ocr page 345-DECADIS IE LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joy
10
quaquam vlterius toleraripotuerit ; protenintpaffimhoftes j quibus magna cx parte cfis, multos etiam capiunt, regionemvniuerfam long lateq; diripiunc.nbsp;Poftrenio onuftiprda Vngari,domumouantes rediere. Qmim ex Cumano-rumftragepaucifuperfuiffentjhicolletis reliquiis,qui difiecti olim fuerantjadnbsp;Tartaros cfugerunt, vt fuam his tutelam c vltionemcommendarentj hos dienbsp;noduque follicitant,aliosque Cumanos^qui primo ingreflu,ob Cutenis interi-tutn,eis adhferant,niuiq; cmilitarant,fautores ac patronos adhibent. Qua-reconunotiTartari,anno falucis ducentefimo otogefimoquintojfupramille- 2.8 y.nbsp;fimuiUjVngariamrepecunc.Iterum vlteriorem paflim Vngariam igni ferroquenbsp;vaftant,amp; inftauratos paul ante pagos diripiunt,homines ex more interficiut,nbsp;niultos afferunt in feruitutem,cuntapecoraabigunt,Pefthum vfq: cunlt;3:a po-pulantur,nulla vi,fecunda hc illuuies coerceri potuit. Ladillaus cum Carole Sicili Rege affinitatem ante contraxerat, hie enim Carolus, Lodouici Re*nbsp;gis Galli, amp; Roberti frater fuit : qui in Syriam pariter nauigarunt, ceperuncnbsp;f)amiatam, quam deindeprLodouici captiuitate, Saracenis reddere coatinbsp;Hint. Hie Sicili regnum, Germanoru ac Frederici fuccefl'orum manibus eri-puit,quum ante Germanos, Nortmannorum aulpiciis regeretur. Nam Conra-Hus Frederici filius, Germania profedus, Apuli regnu fufeepit, cuius Man-Hcdus,ex concubina Frederici quondam Imperatoris filius, regnum obtinuir,nbsp;Hninonlong Beneuento,a Caroli copiis fuperatus,occiditur. Item non mul-fo poft, Conradinum Conradi filium, amp; Frederici nepotem, in finibus Albaninbsp;gri Carolus fudit, fugauitque, ac fubinde captumfecuri obtruncauit. Ladii-husigitur Caroli filiara,vxorem duxerar,quam quidem neq; pro dignitate tra-^^uit,neque coniugali amore amp; charitate profequutus eft. Cumanarum nan- *nbsp;S^camoribus diftratu,multasexhis fibipellices,prterfas amp; quum, admo-niffe feront. Illegitimo igitur amore plus quo flagrauit, amp; in carum ditionemnbsp;nunefetotum afleruifle perhibent: ex his potiftlmas treis nominant, Aydnam,nbsp;Cupchecen,amp; Mandulam.Qi^re fuis optimatibus vfque adeoinfenfuseftha-^11 niagis,qumfuum Regem huiufmodi turpitudini obnoxiam, odifgt;nbsp;ft viderentur : hinc Chuno Ladillao cognomen eft inditu ; vit impudicitiamnbsp;^dPontifieem maximu detulere. Quin etiam in deprauat fidei fufpicionem,nbsp;Cumanarum confuetudinem, venifte memorant. Item cteris Chriftiannbsp;eipablic Principibus hand parum fufpicionis iniecit, ne Regis exemplo Vn-ari, qui quandoque ab inita olim fide defecerant, in prifean/ maiorum labemnbsp;^i^ciderent. Iraq; facrofantoSenatui vifum eft, mittendumefl'einPannoniamnbsp;ftgatum,Philippum Firmanum,ciuem amp; Cardinalem circumfpetum,apofto-fedis legatum crant. Hic continuatis itineribus in Vngariam contendit :nbsp;9Uo vbiventum eft,nontam Antiftitum,quam Procerum rogatu quotidie fol*nbsp;^citatus,Regem primo mitiflmis admonitionibus hortatur, amp; orat, prophanisnbsp;pentempellicibusabftineat,colatfanlt;ftum amp; coniugalemthorum,nihil ab or* nbsp;modoxafide agat alienum. Nam quicquid in cteris humilioris fortunaevinsnbsp;Qaninatur, id in regia perfonamulto confpedius grauiusq; notatur, atque nonnbsp;^iuria. Nam qui ad regendos amp;caftigandos alienos mores nati forent, ira eosnbsp;oportere, vt ne minima quidem ab aliis turpitiuline notari pofl'ent. Idnbsp;^ft potiffimum veri Regis officium,tale de fe cteris,qui parent,exemplum e*nbsp;'^rc, vt hinc omnes perdifeant optime viuere. Qmnetiam feueris increpare,nbsp;HUod Chriftianis prophanos populos anteponat,qud deinfidelibus amp;: alieni-S^nis potius, quam fuis benemereri ftudeat, quod execrabiles Cumanos ma-lo 1^ ^uamVngarosamet, quodhinc non parum fufpicionis de fe ipfo fufeitarit.
oinde monere, hortari, corripere, ac feueris incufare, anathematis pnas ^ium interminari,nicorrelis amp; caftigatis moribus,religiofis laudabiliusq;nbsp;^Jierit,^ mutato viuendi more, fe catholica fide nequaqua defeciffe oftede-Ad hc Rex eo pertinacis priftinis moribus inftare, excolere concubinasnbsp;hementius,amp; fe perdit libidinis,amp; peruicaci maioris indies fore,vulg fa-^^i-His Legatus propemodum cmotus,anathematis Regt notam inuflit, V n*
C iij
-ocr page 346-ANT. B O NF I N II R E R. V N G A R.
garis demilTas barbas interdixit, iuflit crines rondere. Pileorum Cumanci^^ vfum, apoftolico edido inhibuit, poftremo antiquatis Cumanorum riti^^.^nbsp;quos Regis exemple multi paflni im|^iberanr, S confirmata fide catholic nbsp;Italiam rediit. Non multo pft temporc,Cumana confuetudo Rgi pernic**^nbsp;12-99- fa fuit: nam anno vndetriceno, fupra millenumj falute Chriftiana, haudpfnbsp;cul caftello,quodKerefzeg Vngarinominant, Cumanis,quos in delics^^nbsp;bebat, miferabiliter intcrfedus elt. Huius temporcjgloriofa Pannonia*^nbsp;laude defecit, vtinferis loco fuo referetur: liquidem inteflirio bellonbsp;ri cpit, quo pagi, emirates, amp; oppida vfque adeo igni ac ferro vexata fun^ icnbsp;ad vltimum exitium redada viderentur : quare nufquam pacem Srcocoro*^nbsp;cernere erat,ac diuitc necubi lice bat intueri. Nobilitas,pr grauiflimacgd^nbsp;te,ad rufticandum,amp; quod vix credi poteft,ad bigas duarum rotarum,plaui^nbsp;redada funt. lamquum boues, cteraque iumentdefecifTcnt, propterretinbsp;inopi,bigisvtebanturhuiufcemodi,quab hominibus trahercntur,quosB^nbsp;diflai currus adhucnommant. Quiimenim propter inteftinabellafequoti^nbsp;mutuo popularentur,e pcruentum,vt abfumptis gregibus amp;: armentis,con^nbsp;gati pro iumentishomines, carros traherent. De Ladillao liadenus,nunc^nbsp;Andream Venetum rite defeendamus.
RERVM VNGARICARVM DEA-
DIS SECVND LIBER IX.
NtEAM Ladiflauscrudelefatobiret,quumannisc*^' citer quatuordecim regnaffet, Andream, quem Venetumf^nbsp;cognomento dixerunt,Vngariin Pannoniam induxere,amp;^*^'nbsp;lutauere Ducem,qul in demortui Rgis locum fubrogari O'nbsp;let. Huius nimirumorigo altis aliquante repetenda,nequgt;*nbsp;lii fori.T perquam riecelfarium omittatur, nve ab re infp^'nbsp;regni veniflevideatur. Andream Secundum, BelxQu^j,'
amp; Colomanni Ducis pattern fuifl'c diximus. Hune quo que, fummi Pontil^'^ hortatu amp; audoritate, facrofandte expeditioni prfedum, poft vxorisnbsp;in Syriam nauigafl'c,ccpifle Damiatam,amp;prclar.a multageirife. VenetacU'*^nbsp;rcuedum,vt perhibentjin finum Adriaticum,ab Hcftenfi Principe, veterih^'nbsp;fpitc magnified exceptum.-qui vt tantum Rcgem,de Chriftiana republicao nbsp;me meritum, cum magna laude reducemfamiliaris exciperet, gnatiri*^nbsp;pulchritudinis illi femper adftare iufrerat,amp; accubanti omnia miniftrarCjVt^'nbsp;fpitalem cuidcntis aperiret alfedum. At ille,perfpeda puell venuftate/^c'jnbsp;liberali,acmiraingenij dcxteritate,cofeflimexarfit,ac eomagis perdit,lt;5nbsp;fe vxore carere nouerat: quare patri eodem die, amorem fuum ingenue jnbsp; puellam in vxoremexpofeit. Pater, qui fe longe inferiore ef'e nouerai, nemnbsp;tun acceflionem fili intercipcret,fcd vt fuam confirmaret, non modonbsp;lubcntifiim annuit,fed earn mox accitaminmedi,addudisarbitris,deiplt;^^nbsp;fauit. Andras eodem^quodcfpofatafuit,die,apud focerum nuptias fecit,nbsp;iugiumqs tranfcgit,deinde,vtparerat,fecumduxit in Pannoniam.HcAnmnbsp;vita defundo,accitis Pontificibus, ac magnaProcerummanu, fccduniR^Pj-exequias,fc grauidam veris indiciis oftedit, Paucis pft diebus,impetraM^nbsp;^fione, ad pattern rdiit, amp; Hefli vitam duxit, hc tempeftiuum pucrunim nbsp;cui Stephano nomeneftinditum,quem Vngari Regis filium omnes cf'epf^^nbsp;dicabant. Faciebat rumori fidem pueri elegantia, regiaque indoles, qua^nbsp;conttouerfiam hune regio genere natu elfe teflabatur : confirmauit dein jCnbsp;ipfa, nam ephebis nondum excefferat, quum immatura imperandi cupitlinbsp;pcrcitus,auum dominatueiieere conatut. Sed quum tesc fentetiaminuse ,nbsp;nij[ret,hinc eiedus, in Hifpania ad lacobum contendit, Aragoni Regem,nbsp;fororem fua, Andre Regis filiam,vxorem olim duxerat : ibi aliquandiu cnbsp;moratuSjdcinde inltaharediit,fi qua forte dominandi darctur anfa.Rmm i
t
f
Z
t-
;!
r
r
ii
ifl
S
js
i
If
r
if
if'
!
p'
b'-
ff'
[ff- t *h 'quot;quot;'i^'^'-'^'-'ai^ofO'^cctilt;io,diciiiRegi,exiviariavxore,Kegis vngari fmell quinq; fuere. Maior natuCarolus Martellus Vnga-
b
(F
1*'
DECADIS IL LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;307
tcspoftvbihunc rediilTe acceperant, prtorem continuo elegcrunt, vt virunx Vrbinobiliflimum prficerent.Inita prtura, aut aui opera, aut ciuium falio-^e,aut culpa fua, quod nondum fatis cotnpertuin habeo, non multopoft teni-pote hinc exatus,Veneciasconfugit.Vbi aliquantifper diuerfatus, patricij cu-'ufdatn viri, ex Maurocenoruni familia nati, amp; nimirum ditiflimi filiam, atni-cfilio adaduSjVXoreni duxit,cuiThomaflina nomen crat, foceriq^ patrimonium ampliflimum, iure dotis accepit. Ex liac filiumgenuit, quern ex auinbsp;ttomine Andream vocari iuflir,in V eneta natus amp; educatus vrbe, hinc cogno-?^iiccepit. Auunculos naclus locupletiffimos, natu aliquanto grandior ef-''tus,non tarn fponte,quam fuis inftigantibus,ad auiti regni fpem follicitatur:nbsp;ptoinde viuente adhuc Ladiflao,in infenfi Regis inuidiam, plerifque Proce-j us in Pannoniam ducitur. Ne auiti regni portione defraudetur, pofl Ladis-'^egis interitum, omnium fufFragiis popuioru Rex dcclaratur, coron infi-o ibus rire donatur.Quu Stephano, Andre Regis filio,amp;; Thomaffina Mau-^^^^na natus eflet,gentilitiamatris infigniavfurpauit, Sccrucistatiim circulu,nbsp;^^^cteris Mauroccnorum agnofccretur,inferuit.Parentis nobilitatemvfquenbsp;prueneratuSjVt rerumpotitus,humilioris fortun infignia,pr matris -,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iliius vrbis reuerentiajuon fprcuerit:fcd ad bella,qu geflerir,redeun-
Aditapoteftate,in Auftriamfortianimoexpeditionemfufcepit. Habi-p^j*^ptgr deledtujamp;comparatis copiis,in Auftriamcoceflit, vicos paflirn po-incendit, oppidapleraq; vicepit, multos captiuos abduxit. Et re fat iiii'^'^^'gefta,quum fenonnullorumfaflione follicitari intellexiflet,in Panno-iud Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quaminciderat,veramcfiTecompcrit,propemodum
t ^^bquodinitum bclllim conficere nonlicebat,vt Auftraliumimprobita-tj^^^perfidiam prodigniate vlcifceretur. In fadtiofosnouo Principinequa-fuiendilh elTe cenfuit,conniuendumpofius,amp;plcrunqi dilfi-Uchfeucritate potius, quam dementia, darum nomeii 1 ti^jj^^''^t-Hincergo magis coniuratis adaudi fuftt ahimi,quippe qui gruden-^^^.^tiamque Regis pro ignauia capiebant.Horum Principes, loannemnbsp;hem Vgrinum, Pochi filium, amp; Vilacho ortuni memo-cceris coniuratis, Bonifacio Pontifice maximo,Carolum pue- purlegacos expofcunt.Pontifex non folm Procerum efflagitatione, fednbsp;Sicili Rege,qui hsereditario iure per filium ad fe regnum pertinerenbsp;Vijj'h'ibatur, impulfus ,in medio fenatu, Carolum, Caroli Sicili Regis filiun,nbsp;o.Q(,^^ttumadhucnatumvndecimum, Pannonibus mittedum elTe cenfuit.At-^Ud; A re grauiflimumapoftoliciSenatusconfuItum fadumeftjcuiusnbsp;Carolus, anno falutis ducentefimo nonagefimonono, fupra mille- jnbsp;^^hiente adhuc Andrea Rege, in Vngariam vcnit. Vcriim ne Caroli i-.^turorigOjpaulo altius repetendaeft.StephanoQ^rto,BelQuartifilio, nbsp;fortita nomen, qu Imperatoris Grcorum quon-/^^tierat.Hanc pater Stcphanus,CaroloClaudo, Caroli filio,qui audo-.^^^^t:entiaq; Senatus apoftolici, Sicili regnum fibi vendicarat, legiernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniugauit. Ex hoc coniugio Carolus Martellus natus eft, qui ex
. Stmentia, Rodolphi Imperatoris filia,pucrumgenuit, quern Carober-Robertum,primo nominarunt, fedinVngariam transmif-Carolum tantum vocauere. Inhocaliquantulu Vn-turn Annales errarunt, nam Carolus Martellus,amp; non filius, venir mVn-^gt;a 1^ ^luidemCarolo Sccdo,Sicili Regi,exMaria vxore,Regis Vngari
J'- Vt-mvuo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XU-VLV. XVld-lWi XlcXLU. V^U.L VXLL XVX UL L VXX Ud T XI^lt;1~
' ^^dit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;materna, fecundus Robertus, Calabri Dux, Neapolitanum, h-
quot;^^t^tins Philippus ,Tarentinum obtinuit prihei-ptima , dementia nomine, Carolo, Philippi Regis Franci eft.Blancam fecundam lacobus, qui Sicili imperabat,vxo-Leonora,Fridcricus Arago,Iacobifrater,coiugem accepit.nbsp;Blodo, non ignobili rerum vetuftarumhiftorico,accepta hint. Sed alianbsp;C iiij
-ocr page 348-}o8 A N T. BONFINII RER. V N G A R.
nos adiieiemus, de Caroli primi genealogia,Sicili3E Regis, explumbcistabuli^ excerpta,qu Neapoli in eins fepulchro comperta funt. Qua quidem in re vernam mihi poftljii vtres vniuerla notiorfiatjlgiore dicrticulo vtar. Co' jnbsp;ftantiaregina, Regis Guilielmi filia, profel Chriftianiffimi^ quamuis Panof'nbsp;mitana monialis efl'etjiuiTu tamenECciefiajHenrico Imperatori,a Sueuagenfnbsp;natOjConiugata cft. Ex quo quidem connubio Fridericus Imperator natus eft
I o j 8. adEfimvrbem^falutis anno qumquagefimoolauOjfupramilleiimjDiuiquO'
que Stephani folennibus. Hi primis cptis regnum occupare haudquaquai potucre,quiaTancrcdus,Rogerij Regis filius, illegitimo matrimonio natusAjnbsp;cerrimrefiftebat.Defundo Tancredo,cxpeditioiterm in Siciliae regnum^nbsp;1178. hisreparata,Dominicfalutis anno centefimo feptuagefimoodauo,ftiprangt;f'nbsp;lefimum,amp;: regnum vi fumma occupatum eft.Conftanti, Fridericus filiusnbsp;eo regno fucceflit,regnauitannos vnum amp; quinquaginta. ImpcrauitRonaaff^^nbsp;aufpiciis, annis duobus lie triginta:Hierofolymae verb, duodetriginta.DeHf*nbsp;tatis fu anno qinquagefimofexto, pofthc incarnationis DominiezanO*
II y I. millefimo ducenteiimo quinquagcfimoprimo,idibus DeccmbribuSjinDf*)^
Luci folennibus, ei no fol aqua amp; igni interdilum cft,fed pontificiaaud' ritate, ab Innocentio Pontifice Quarto, in Lugdunenft fynoao,impcrionbsp;J gatus eft.Sed anno Domini millefimo duceteftmo quinquagcfimoquintOjP^J.
die Diu Magdalen folennium,extintus eft,Conradus filius huic rite fuo^'^ fit. Annos circiter duos, Ncpolitanam hic vrbem obfedit, mnia diruitjynbsp;fi dlia Romante Ecclefi obfequiaprftabant. Conrado Manfredus,illegi^,nbsp;natus, in regno fucceirit,annos decs regnauit.Qui adBcncuentumamp; vidus^^nbsp;interfetus eft, quippe qui ne citra dolum quidem ex Alemannia nurumnbsp;accerfiri,quia Conradus,Conradi Regis filius,extindus erat. IncofultaRuiU^nbsp;na Ecclefia, Principum rcgulorumque iuflu, Siculi regni coronam vfurp^jjnbsp;Q^od amp; cteri Siciliae Reges faditabant,quippe qui per vnu Panormitan^^jjnbsp;filic Antiftitem, regalibus infignibus pro arbitratu fuo initiari folebanf-haec Crfolus Comes Andegauenfis, (ecundus Lodouici Regis Fraeix fib^*^ !'nbsp;Bianca, Caftiliae Regis fiiia,qui frater Lodouici Regis Franeix fuit, Proui^nbsp;Comitis, amp; inter Diuos ob vitam fanliflim dudam redati, Beatrice^nbsp;mundi Berengarij, Prouinciae Comitis filiam nouiftimam, amp; fixredem,'^'^^,nbsp;vxorem,ex qua Carolus natus eft. Vrbanus deinde Pontifex maximus, i*nbsp;1174. Quartus,Dominicx falutis anno millefimo ducentefimo feptuagefimoqu^fJnbsp;Carolum Andegauenfem, aduerfus Manfred Sicilix Regem excitauit,^^^{nbsp;aliter tque Romanx Ecclefixpropugnatorem Galliis euocauit,Sicib^^nbsp;regni ius omne contulit.Sed quum Vrbanus cxccififlcthumanis,neccon^jnbsp;rum fcceirumviderepotuiftct,Clemens PapaQuartus,primo fui ponti^^^Jnbsp;anno, Carolum primuni, de quo diximus, in Lateranenfi bafilica, SieuHy^ ('Jnbsp;*117y. coronaritedonauit,Dominicxfalutisanno ducentefimofeptuagefimoqu^^ inbsp;fupramillcfimum. Qui quumregnum dextris aufpiciis adoriretur, vniu^*^ |nbsp;m ditionem fuam breui tempore redegit. Sed quumCarolus primus, innbsp;dojCui Fogixnomei^ftinditum,extremumvitxdiemclaufiflet, corp^^p^^,nbsp;in bafilicamNeapolitaiiamtranflatum eflet,Carolus fecunduseius filiuS^ jjz jnbsp;nitanus Princeps rite fucceflit. Sed iam de Carolo fecundo, eiusque jjii 'nbsp;tte dicendum. Huic ex vxore Maria, Regis Vngarix filia, filij quatuot^^ .j,,nbsp;fuerc,marcs nouem,fminx verb quinque.In primis Carolus Martellus )nbsp;ceps Salcrnitanus, qui viuentibus adhuc parentibus,Rex Vngarix creani^^^j,nbsp;Lodouicus Epifcopus Tholofanus, inter Diuosnon immeritb relatus:R^nbsp;tus,Dux Calabrix:Philippus,Princeps Tarcntinus:Raymundus, Bereng^^jj/nbsp;item loannes, amp; Chriftianus.Ioannes,Dux Dyrrhachius:Petrus dcniqnC)^^^/nbsp;uix Comes.E fminis autem primigenia ftiit Clementia, quam Carolus .nbsp;eins vxorem duxit:Blanca,coniunx lacobi Regis Aragonum:Leonora,nbsp;hei infulxSicili.x Regis vxor, Maria verb, Regis Maioricarum;amp;: Beatn^^,nbsp;niquCjFerrarix Principis^quo quidem cxtinlt;fto,Bertrando,c Bauciorunf^^^j,,
le
i
DECADIS II. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3olt;gt;
Io
io
lianato,cotnitiq; Montis Cambiofitraditanuptui. Sed Carolus Secundus,in regia Neapolijialutis anno niillefimotrecentefunoo:auo,quartononas Maias, 1508.nbsp;regni verb fui vigclunoquinto , extremum vit diem claufit eique Robertusnbsp;in regno fucceflic, quum Carolus Martellus, primigenius frater eius, Vngarinbsp;regnum eiretairequutus,vt infra referetur. EthicElifabetha,Rodolphi Roma-norum Regis filiani,vxorem acccpit,exquibus Carolus quartus, amp; Cleientianbsp;fccunda nata eft.Et Martellus,fuperftitibus adbuc parcntibus, Neapoli humains exceffit, amp; in baftlica vn cum vxore,prope maiorum monumenta fepultus.nbsp;Carolus verb ftlius in Vngari regno, amp; in principatu Salernitano, patri ritenbsp;ftcceflit. Vt multarum rerum cognitio non inutilis amp; breuiflimahinc pofterisnbsp;oiiatur, aliquandiu in hac egreftione nobis immorandum eft. Robertus,vi-ente ptre, quumDuxCalabri foret, Violantam, Petri Regis Aragonum fi-nam,libi coniugauit, hinc Carolus Dux Calabri natus eft. Patre nondum re-Snum aftequuto, quum eius mater paulb pbft vitadecefliflet, Robertus Sanli-Maioricarum Regis ftliam, Violant confobrinam, vxorem duxit, exnbsp;Snanullifuperfiierefiiij. Patri quoque Carolofecundo,ex declaratione B oni-^^*jPapxO(ftaui,amp;auiftoritate,in paterno regno fucceftit, amp; non Carolus,Vnnbsp;Rex,nepos cius,amp;: Caroli Martelli filius.Annoautemnatalis Domini milnbsp;^ntno trecentelimooiftauo Sc calcndis Augufti, Auinione, Clemente Papanbsp;-tauo, vna cum Sanfia coniuge coronatus eft. Is annis tribus amp; quadragintanbsp;^^gnauit, amp; menftbus obto, diebus vndecim,Neapoli diem obiit,in Diu Cla-tetnplo fepultus, tatis verb fu anno fexagefimotertio. Hinc Ioanna fuanbsp;^^Ptis,regni ditio nemforritaeft. Sanfia regina, poft Regis obitum,vidualem innbsp;dignitatem habitumque per annum pulchre feruauit, in ccenobium fan-Crucis deinde fe redegit, inter fanbtimoniales profebtb caftiftimas, vbi adnbsp;^utnvfqucmillefimum treccntefimum quadragefimumquintum Domini- 1545?nbsp;p J^^iiuitatiSjCum maximahumilitatepaupertateque,vitamexegit.Philippus,nbsp;iincepsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duxit vxores, alteram, Defpotis Grci filiam,alte-
O
Caroli,cni de Vafalis cognomen erat, priore filij quatuor,duo mlt;es,f-^7 du. Primigenius Petrus fuit, matern hreditatis iure, Defpotes Ro-^ni(vtitaloquar) cognominatus eft, amp; Maioricarum Regis filiam, vxorem qua ftirps nulla promanauit. Viuo adhuc patre obiit, amp; inde Diuinbsp;^ninici prope auum fepultus eft, eius frater, Carolus natu minor. Filiarumnbsp;jAlamannie Regina, Beatrix verb altera, Gualterij de Brenna vxor, quinbsp;pAtl-ienarum,amp;Licinij Comes cognominabatur,ex quanulli fuere liberi.nbsp;p^p'^^^aiinaverb, Philippus Princeps Tarentlnus,quBalduini Conftantino-inregnofucceflit,tresfilios, foemellas verb du- ^Qbertum in primis, qui parentibus iure fucceftit, deinde Lodoui-Pri* ^^dippum, poft hos Margaritam amp; Mariam. Poftremb Philippus ifte,nbsp;Plr quot;Carentinus, Neapoli mortuus, amp; in de Dominici prope pattern fe- *nbsp;HiQnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'lymundus Berengarius abfque vxore filiisque diem claufit extre-
9111)^ nondum facris initiatus, puerextinbtus. Chriftianus quoque ^^^^^^o^^^P^i^ei^^lt;dhuccaptiuuseflet, in pueritiajiatur fatisfecit. lo- ^^^Qponefi vel Amore Princeps, amp; Dux Dyrrhachij, illius peninfulnbsp;quumnullum filium haberct,amp; ilia virum ali-v^uente priore fibi defpondiftc diceret, faifto diuortio, Agnetem,nbsp;tojnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Peitocolocenfis filiam,fibi legitime coniugauit. Hinc filij tres nati,Ca
Cejpjf^y^ichij Dux,item Lodouicus,amp;Robertus. Neapoli loannes vita ex-ditiusp^^^^iui Dominici bafilica, iuxta patris monumetafepultus.Petrus, vl-^^folifecundifilius,Germani Comes,inprlio,quodpro Florentino-momcni (vti nunc aiunt) Catiuum geftum eft, vn cum Caro-d-iOjPfidippi Tarentini Principis filio, interiifle dicitur. Sed iamad cij Caroli filias deueniendti:ex dementia,prima eius filia,amp; Caroli Bau-P^dippus RexFranci procreatus eft, qui exfilia Burgundi Ducis,nbsp;Regem genuit. E loanne verb, amp; filia loannis Boemi Regis, Lo-
-ocr page 350-310 ANT. B O N H N H R E R. V N G A R.
douicus cft cditus ,Dux Andcgaui ,Bituncenfis,amp;Burgundi, itcmregini NauarrjComitisViftutuniolimvxor.Sedex Carologt;amp; filiaDucis Borbonixnbsp;Carolus Rex Francinatuseft, amp;Lodouicus Dux Aurelienfis. Ex Blanca,le*nbsp;cunda cius firia,amp; Regis Aragonum vxore, multi Aragoni Reges profluxere-Ex Leonora tertia, FridericiRegis Trinaeria vxorejhipromanaliereferunturnbsp;in primis Petrus Rex, c filia, Regis Aragonum vxor, deinde loannes DuxA-thenarum.ExfiliaFridericiamp; LeonorjElifabethaorta eft, quBauarixDu^*nbsp;nupltc,vndc StephanusDux Bauari natus eft. Atqui Petrus Trinacrix rcJ^nbsp;Elilabetham,Ducis Tarentinifiliam,vxorem, duxit. Ex qualibetos feptemgC'|nbsp;nuit, in primis Lodouicum,in regno fuccedentem, qui cum maxima Elifun*nbsp;orbitate vitam exegit, amp;: Fredericum, cui quot;Conftantia, Petri Regis Aragonuiflnbsp;filia, vxor fuit,ex qua Maria,reginaTrinacri nata.Eadefunfta, AntonianiW'^nbsp;Ducis Andri, fibi coniugauit, hinc nulla proies orta. Prterea Petri Regisnbsp;lifuere quinque.Prima, Leonora,fecundaj Petri Regis Aragonum vxor,nbsp;qua nati Reges Aragonum,amp;Dux Montis albi.Tertia,fe Melfan internbsp;Clar virgules infnuauit, amp; ob vit fanlimoniam Antilles perptua creat^'nbsp;Quarta,Euphemiavirgo illuftriSjex Maria geiiita. Sed Caroli l'ecundipenul^'nbsp;ma filia,Maioricarum Regis vxot) nullam liberorum memoriam reliquit.Vl^'nbsp;ma quoque Beatrix, Ferrari Principis vxor, pari liberorum orbitatenbsp;rore certauit.Sed ex Bertrando de Baucio,altero viro,Cannofino Comit,vo*'nbsp;camfiliamhabuitjCuiMari nome inditum,qua: Alberico DelphinOjVtaiu'^nbsp;Viennenfi nuptafit.
Vervmtamen vtad Reges quandoque Vngarice redeamus, Catol'^ Rex Vngari,Caroli Martelli filius, Elifabetham Ducis Poloni fororenij^'nbsp;xit vxorem, Ducis inquam,quiGraccouiaz regnumadeptus eft.Ex hisnbsp;Lodouicus, Andreas,amp; Stephanus,de quibus multa dicentur. dementia,b' ,nbsp;roli Martelli filia, qu Lodouicum, PhilippiPulchri, Regis Francifiliii^^\ inbsp;virum accepit, ex quib. loannes infans vix dies odo compleuit, poft patd^.^^nbsp;cel'um editus.Regnum Franciae,ad Philippum Caroli amp; Clementix Cato^' nbsp;cundi fili gnatum,deinde translatum eft, cui de Valoys,vti nc aiunt,nbsp;men erat.Carolus,Roberti Regis filius, amp;:Dux Calabri,duas vxoresnbsp;cft. Altera,Catharina ducis Aullri filia, ex qua nulla fufeepta proies, eius^^jjnbsp;corpus indc Diui Laurentij, Neapoh reconditum. Maria ver altera,nbsp;de Valoys filia,fororqj Catharin,Auguft Conllantinopolitan, exqu^^nbsp;nat finit filiol,Ioanna quidem, amp; Maria. Hicigitur Carolus, fuperftitc^^nbsp;r 3 o i. berto, ptre fuO, Neapoli vita dcceflit, anno natalis Domini trecentefni ,nbsp;cundo,fiipra niillefimum, Diui Martini die,cui Ioanna filia,in Calabrixnbsp;natu rite fuccelfit. At Lodouicus,Caroli Regis filius, amp; Caroli Martelli
nbsp;nbsp;RcxadVngariaeregnumeuedus, vxorem duxit, Caroli Q^rtiRoman^^/j'
Imperatoris filiam,ex qua nulla fufeepta proles,deinde Elifabetham, fis Bani fvt aiynt) filiam, velut Vngarorum teftabuntur Annales, qui
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc amp; aliis omifere. Ex qua du funt ort gnat, Maria Sigifmundi
xor,qu in Vngarilt;egnofucccflit,amp; t Adiuga,Duci Lituani coiugat^^^j, patri in Poloni regno fucccflt,quodcxhreditate materna fueratafleqt*j^(,nbsp;Andras ver,frater eius,amp; natu minor,vti latis infra referetur, loannai pnbsp;berti Regis neptcm,amp; Caroli filiam, vxoremaccepit. Ex qua Carolusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
lus natus eft,poft Andre Regis amp; patris interitum, quippe qui nonis'
13 4 y. bribus,annofilutistrecencefimoquadragefimoquinto,lupramillcfini^^py. uerfa: intcrfclus eft, amp; in bafilica Neapolitana fepultus, amp; exequixnon^ . pnbsp;xorc fceleratiftlnia, fed ab Vrfulo Minutulo Neapolitano, clerico pientnbsp;perfolut.Sed Lodouicus frater cius, fecundo pft anno, cum ingcncibu^^^nbsp;piis Italiani ingrcftiis, Andre mortem cumulatiflim virus eft : quipP^!jl)nbsp;vix poft ingreftinn exalo anno ( lanuario nanque menferegnum aaortn^^j,^nbsp;Auerfam cepit.Qii oflcij gratia,cognati omnes couenere,RobertusPt^^nbsp;TarentinuSjCui Conftantinopohtani Imperatoris cognomenerat,PB'^r
-ocr page 351-DECADIS II. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jn
eius, Carolus Dyrrhachij regulus, item Lodouicus S. Robercus fratres, ^uidemomnes Lodouicus Rexextemplo in vincula coniecit. Dyrrha-^gulum Auerf, vbi Andreas frater laqueo ftrangulatus fuerat,capite cx~nbsp;^^'^ffit.VenitmoxNeapolim,quamfine dimicatione cepit.Caftellumnouum,nbsp;J. * regia eft tuto fubiuit vitro deditum, quando Ioanna vna cum Carolofi-^ftiremiimpoftta, amp; paucis ante diebus bine profelt;fta ita mandarat. Pacatonbsp;S'lo, Colus, loann filius ex Andrea, ciquatuor cognatis regali fangui-^^natisjiri Vngariam traieti funt. Carolus edlem anno diem obiit, amp; in Allonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regum monumenta relatus. Cteri in carcere reguli reman-
.^^^jStephanus quoq;,Lodouici Regis Vngari filius,fili Ducis Bauari c5-^^gatus, ex quatantm Elifabethamconcepit. Veriim vt ad Tarentinos rede-
io
, Robertus Principis Philippi primigenius, Imperator Conftantinopoh-^^Dus,amp; Princeps T arentinus appellatus, Mariam Ducis Borboni filia fibi le-gitinio connubio iunxit,Regis Cypri filio prius c5iugatam,ex qua nulli fuper-^Uereliberi.Hic anno falutis treetefimo fexagefimo quarto,fupramillefimum, lt; 3 4* ^eapoli mortuus eft, C in Georgij de fcpultus, Philippus huic frater fubindenbsp;Ucceffit,Maria quoque in eadem vrbe deceftit, amp; in Diua: Virginis de fepul-^5-Lodouicus, fecundus Philippi Tarentini filius, loannam Sicili Reginam,nbsp;,'^^pontificiaderogatione vxorem accepit, hinc Catharina prior nata, breui-vita defunifta. Deinde impetrata Pontificisau(ftoritate,permiiruq5 apofto-cOjaClementeSexto,exiifdemquoq; parentibus dita, qupauco Aucnio-tempore vixit.Quo Lodouicus amp; Ioanna, pr LodouiciRegis Vngari ti-^ore,fe receperant,fed in regnufvti patebit)ab eodem Pontifice reftituti,amp; pernbsp;^etropolitam Piftoricnfem,Ncapoli quarto caledas lunias, Pentccoftes feftonbsp;cotonati.Poft fextum coronationis diem, Francifeaimmatura morte fubreptanbsp;cft.EtLodouicus,vir Ioanna: Regin, anno falutis millefimo,treetefimo fex- i J 2..nbsp;agefiinofecundo,Dominici afeenfus dic,ad Caftrumnouumexceflithumanis,nbsp;ad monafterium montis virginis,apud matrem ex teftamto fepultt^s. Ioanna Regina , exao dudum anno, fe lacobo MaioricarumRegiconiugauit, exnbsp;^luo nulla proles habita,fed in Hifpaniam profedus, in regno Caftilifvr aiunt)nbsp;vitadefunclus eft. Hxc deinde Othonem, Duem Brundufienfem,virum o-Ptauit,quern Tarentmum Principempaulo pftipfaconftituit,ex quibus nihilnbsp;genicumeft. Ioanna in vrbe Murenfi trecentefimo ofogefimofecundo falu- 1381.nbsp;tts anno, fupramillefimum, vita defunta eft,vbi Caroli tertij Regis imperiore-^egatafuerat,amp;adDiu Ciardemhumataeft.Phihppus,tertius Philippi Tanbsp;tentini Principis filius,Imperator Conftantinopolitanus appellatus,duas con-nigeseftfortitus,in primis Mariam, CaroliDucis Calabri filiam, qui Robert!nbsp;Regis gnatus erat, ex quibus nulla proles infantiamfuperauit, deinde Elifabe-thani Stephani filiam, qui tertius Regis Vngari gnatus erat. Qui quum finenbsp;prolcTarenti vita decefliflent,Margarita foror iure fucceflit:hxc enim Philippi Tarentini Principis filia, cognatis infeiis, Francifeo Baucio, legitimo fe ma-trimonio copulauit,qui deunde Lodouico, loannaque Regina, Dux Andrixnbsp;reatus eft.Exhis lacobus Baucius,Imperator Conftaniinopolitanus olim co-gnominatus, Princepsque Tarentinus, amp; Antonia, Frederici Regis Trinacrixnbsp;toniunx,gcniti funt,qux pcriit in abortu. Margarita verb,de qua diximus,virinbsp;gratia,a Ioanna Regina,Neapoli relegata,extremum ibi diem claufit. Qua per-tunte,incly ta domus Tarentina prorfus extinta eft, fiquidc Maria,fccudo lo-nata, ac foror eius,Neapoli virgo deceftit.Carolus Dyrrhachij Dux, primusnbsp;^oannis filius, Mariam Caroli Ducis Calabrix filiam, qui Robert! Regis gna-tus crat, vxorem duxit. Huic infantulus, qui paucos dies vixit, amp; filix quatuor natx funt, Ioanna, Agnes, dementia, Margarita,fed Dux ifte Auerfx fuit interemptus, anno Dominicx falutis millefimo trecentefimo quadragefimo 1548.nbsp;tiftauo. Lodouico Dyrrhachij regulo,fecundo loannis fiIio,MargaritaRober-tiSeuerinatis filia, nuptuitradita, qux Carolumgenuit. Lodouicus, ad caftel-utn Oui, Reginx loannx iuftii, in vincula conietus, animara efflauit, amp; in
-ocr page 352-ANT. B O N B I NH R E R. V N G A R.
Diu Crucis templo fcconditus. E Roberto,tertio lonnis eiufdem filio, fminanata eft,cui duo fucre viri.Vnus Lodouicus, Regis Nauarr(vtagt;^,nbsp;filius, qui abfque liberis in Apulia obiit,amp;: in agro Neapolitano in DiuiM^nbsp;ni deni relatus eft.Roberts verb alter,Comitis Artuenfis filius,quialt;lcainbsp;luni Oui coiedusin carcerem,Regis Caroli tertij iufl'u,expirauit.Aenctilt;l'nbsp;que duo vin,prior nanque Canfouinor Scaliger,tyrannus Veronenlis,laconbsp;deinde Baucius Ducis AndriOc Margaritx filius: exneutro fiifceptap^o*nbsp;Clementi niatitus,Carolus Ib Pace fuit,confobrinuseius, amp; Lodouici* 'nbsp; loanne Dyrrhachij Duce geniti,connubiumapoftolica autoritatc coHnbsp;tum. Carolus verb,LodouiciDyrrhachii Ducis fiiius,Margaritamduxit''nbsp;rem,Caroli Ducis Dyrrhachij filiam,ex quibus Ladiflaus Chungeniius.G^
- lusautemifte Lodouico natus,abVrbano Pontifice Sexto,anno ccntefimo o6togefimo^rimo,fupra millefimum,Rex Sicili dcclaratuS,^^^nbsp;m,die Pentecoftesrite coronatus,moxNeapoli nullo rpugnante potim'nbsp;careiitinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veto fexto coronationis in Italia, idem Carolus tertius,Vngar^
gno potitus,vti profufis infra feribetur, in Alba regali, adftatibus vniucd* lt; gni Principibus,amp; Epifeopis, prfenteque Elifabetha, amp;Mari Lodouici^^jnbsp;gis filia, amp; vtraque confentiente, lgitim coronatus eft, eoque die, quio^nbsp;Decembris efat,tancus Solis defedus apparuit,vt nunquamnoftro feculo^ .nbsp;iorextiterit,qod ad breuetempus regnaturum efle portendit.Namidibu^nbsp;brariis proxim infequutis, cxfabone Mariae, amp;: Elilbetha: matris,nbsp;Budenfi,pluribu9 vulneribus confoflus eft,amp;inVifl'egradumtranfue(u5/^j;nbsp;fimofeptimo die veneno confedus eft. Huic Ladiflaus in Siciliregnonbsp;fit, Bonifacio Nono, per Angelum Azayolum,tituli faniLaurentij^^^,,nbsp;nalem,regiis infignibus initiatus eft,cui quidem loanncs demum, in SiciB^nbsp;gno,hreditario iure fucCeflTit.Si ad explanandamrcmvniuerfamlongis^nbsp;gor,pofteritatis edocend gratia,mihi venia tribuatur,quandoquideninbsp;mitibus (vtitaloquar) creatis Regibus, dicendum eft. A Carolo nanquCP^jnbsp;mo,reg Sicili,comites hi creati funt,in primis Gualterius Viennfis,Ln^'^ii!nbsp;orgius Seuerinas,Marfici,Petrus Rufus, Catanfani, Philippus, Mtis fofO^nbsp;antea de Montefore cognomen erat, amp; Beltrannus Baucius, AuelliniCo^inbsp;defignatus. A Carolo deinde fecundo, Hermengarus Sabranus, Arricinb^,nbsp;trannus Baucius, Montis Canofi, loannes Monsfortenfis, Scyllacei,nbsp;Claromontenfis, cornes Claromontis fatus eft. Romano verb Vrfino,^^ :,nbsp;tilis Vrfini filio,regni Sicili Prfeto iufticiario, Anaftafia MonsfortfisA^,nbsp;donis comitis filia,in vxorcm data,quare Nolanus cornes infcriptus.Gothonbsp;do verb Gaietano,Bonifacij Olaui Pontificis nepoti,DominiaFundori*^^^nbsp;iugata.Bartholomus Siginolphus Neapolitanus,ab eodem Rege,Cafert^^..jynbsp;mes eftelt;ftus,amp;: magnus regni Sicili camerarius, Sergius verb frater eins
* ph Comes promulgatus, qui cum fratre poftea, Robert! Regis iuflii,po, tatibus abdicatifunt. A Roberto deinde Rege Sicili, Thomafiusnbsp;Scyllacei,Diaconus Rocchenfis Catalanus,Cafcrt, Nicolaus lamuilleS)* 'nbsp;lt;fti Angeli, lordanes Rfus, Synopolis, Philippus, famiSeucrini, Altimoiy^jnbsp;Rogerius Seuerinas,Melit,Nicolaus Eubulanus, Capuanusque PrincepV^^nbsp;uerenfisjRobertus Capuanus,Altuill,Iones Sanginetenfis,Coriliani,^nbsp;laus Iamuillenfis,Terr nou,qu quidem terra vxoris olim fii fuerat,R-9pnbsp;rij Laurienfs fili:Nicolaus Pipinus,Minerbini,Gafpar Nicicnfis,Trilicijlt;pnbsp;chardus de Agno,Loreti,Nicolaus Aquauiua,fandi Valentini,RichardLisf ,nbsp;fanus,Surriani,Robertus Vifontius,Mirabell,Petrus Pip inus, Vici,Petrusnbsp;uacofla,Vcllantis, Thomafius Agnus, Belcaftri, hi omnes Comits creati*nbsp;loannes Pipinus, Nicolai Comitis Minerbini filius, Palatinus Altimureniisnbsp;gnominatus eft. A Ioanna verb Regina,ab initio regni fui. Comits iftinbsp;tuti.Carolus Artus,fan(ft Agath,amp;magnus regni Sicili camerarius:Ro nbsp;tus Campanus,Ebuli,amp;: magnus regni Senefchalcus,qui mords Andrexcr^^^^^nbsp;ne non caruit,ac demum turpiter interfedus : Carolus Gambathefa,Mont^^
-ocr page 353-DECADIS II. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313
qui Sancix Caban vir fuic,qux mortis ciufdem inmulata,capitc quoq? mul-datacft. Alios autcm Comits Lodouicus declarauit, Francifcum Baucium, Montis fcabiofi,qui Duxetiam Andri faduseft: Raymundum Baucium, So-lcti,ac magnum rcgni CamerarijNaupliumjManupelli, Logothetam, pro-tonotarium^ rcgni, Ganzolum,Melphiae, magnumqj fenefchaicum,Lodoui-cumEiigunium, Superfani, GuilielmumSabranum, Agnioni, Carlettum Ar*nbsp;tum,Mtis OdoriliijLodouicum Seuerinatem,Lauri,Thomalum Samphra-munlt;ium,Ccrreti,Lallum Camponefcum Aquilanum,Montorij.Sed poil Lo-douici Regis mortem, Otho Vrlinus,Princeps Tarentinus, Gothofredus Mar- zanuSjAliphCornesfuit.RobertusSeuerinas,Terrnou,RaynaldusVrl-nuSjT^liacotijjIacobus Caper, Minerbini,amp;;magnus quoque camerarius, Canbsp;rolus Gambathcfa,qui Cornes Montorij erat, Muroni etiafadus eft.Iftis quoque,per Carolum terti. Regem Sicili,comitatus tituli tributi funt. Antonionbsp;AquuiuXjfanli Fabiani, loanniProtoiodici, Acerrarum, Marlilio Confalo-ucrio Bnxicnli,Murrani,Iacobo Filangerio,AueUini. De Celani Comit nuUanbsp;fitmentio,quando ante Regum aduentum,hi Comits extitere, amp; nuUa origi-memoria perhibetur. Roberta Sambrana, Afculi comitatu potita eft,mater-iurc hreditatis,quandoquidem Maria Marzana mater eius,iure Margari-Aquinatis, parentis fu,qu Triftani Aquinatis, Afculani Comitis hlia fuc-^*bdominatumiliumfueratalTequuta. Ladiflaus denique, hoshonores iffco-^^mcfleiullit, RaymundiBaucij, ex Vrlina genre nati, principatumTarenti-'^^^,FredericiMonfortis,Vigiliarumcomitatum, loannis, Carazoli, Giracia-^^^jCicchi Burgenfis,Odorifianum,Pcrett,Troianum,VngariMonforten- nbsp;^^articnfcm,Conradi Martiani,cui de Tabcrna cognome erat, Neocaltrcn-^^jPauli denique Brachati, Nucerienfem. Sed iam poft longum amp; alioquinnbsp;diucrticulum, multarum fane rerum fpedaculum, catalogumque profa-
50
PCarolorum y nunc ad Carolum Martellum redeamus, amp; refar:a feripto-rumycritatc, vnde digrelfi aliquandiu fuimus, redeamus. Is poftquaq^ fuft'ra-gantibusmultisoptimatibus,amp;:rcgnte adhuc Andrea Veneto,regnum ingref-eil, aliquot annos apud Vngaros cum Carolo filio fuit,antequam rerum po pofiet.Infuper acceflcrc plerique Pontifieis Icgati, qui vt puerum apoftoli-^^aucloritate munitum,Rcgcm elficerent,fiimmo ftudio,opera diligentiaquenbsp;^arunt, verm nihil profecerc, quando conatus omnes cos fruftrati funt, amp;nbsp;lacile quidetn Andrex Regis audoritas conculcari poterat.Sed quum haudnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poft Regis mors interccderet,no modo hxc regni litem diremit,vcrum-
Xit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itafadioforum Procerum indicia mcrebantur,multo magis au-
m l r^P^^itores adiecit.Anno Dominicx falutis trecentefimo primo,fupra celnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ftorifi arce diem obiilTe aiunt,circiter DiuiFelicis folennia:
n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ox exequiis, corpus in Diui loannis xdereconditum.Nomen eins
damnare potuiiret,nifi Optimatum diirenfio,qui diuerfa pe tinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutationc fugillalTct. Circa hxctempora, quibus Vene-
Fcrrariam,a Clemente Pontifice, holles Ecclefix pronuncia-cio^'v^^'^'^ei^'^^o interdilo aft'edi,ac Tepulana coniratio,aduerfus patri-) Venetiis intercelfit, ladrcnfes temporumnouitate freti, eiclo Michaelc oceno comit,fext rebellarunr,defeceruntquc ad Vngaros. Clalfis ad idnbsp;tib ^*^^paratur,prficitur ei Bellctus Iuftinianus,claircmque cum equi-!nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dalmafium Hifpanum V cncti prxfecerant,fpcdatx fortitudi-
Ml nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virum i in continentem exponit, haud procul ab ladra. Ad
i c,j paflus pro ladrx mnibus,Prfedus Dalmati, quem Banum appellant, tUfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;copiis propc metatur, vallo amp;: folfa vtrinque callra muniun-
prclaro facinore trfada,iam ingruebaratumnus,amp;nul-M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vrbis fpes erat.Banus ad allum conuerfus,Dalmafi Vene
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, fubducit, duo aurcorum milia cum perperuo llipendiopoUicetur,
Lqj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diem ad ladrenfes trasfugerir,varia adiicitemolumenta.Qui-
^ftdudus Dalmafius,ex copofito cum vniuerfo equitatu,fub prxtextu op-
-ocr page 354-314 ANT. B ON F IN II RER. VNGAR. pugnandx ciuitatis, vrbem ingreditur, ex palo promiflaprftantur.nbsp;menfes aliquot,ad tegcndam perfidi notam,inter Venetos C ciucs depace^nbsp;git,quare vtrinque fufpcdus elle. cperat:defpcrata tandem pace, naufrag*^nbsp;perpcfl'us,inltaiamtraiecit. Ciuitas deinde IoanneSuperantio,Duce'i^^nbsp;ingenijjin fidem recepta,amp; cum remifl conditionis mira indulgentia ladn cunbsp;lium animos fibi promeretur, atque bine feptima: rebellionis caufam pler^^nbsp;promanafle crcdiderunt. Secundum Andrex Regis obitu,quiannosferevO^nbsp;deeim regnauit, inter Optimates diflenfio maxima oritur, atque bipartite p'nbsp;tentatus omnis plane diuiditur. Namquum pars maxima iniquo animonbsp;ob Caroli ingrefl'um,qui pontificia auttorirare fibi regnum expofeebat, Vng^ inbsp;ros cligendi poteftate priuarijCamque prxter xquum amp; fas a Pontifice vfutp^^nbsp;ri,ne fuo iure cederet, aliuminducendumefl'e decreuit. Cxteri mitiorcin^^^nbsp;mo prxditijCarolo faucbant,quoru Principes, Matthxus Omodeus, amp; VrP nbsp;nusjcum magna Optimatum manu,fuifle referuntur. His refragabantubD*^nbsp;minicus Stephani filius, magifter T aucrnicorum ( vt aiunt ) Demetriusnbsp;cus,itemloanncs metropolita Colocienfis, Andreas Agrienfis, Emericusnbsp;radincnfiSjHaabaVacienfis,Antonius Chianadienfis,NicolausBoirenen5jnbsp;lacobus deniqueSepufienfis Antiftes. Qmquidemomnes,adVenceflauB^^nbsp;mixRegcm,Sgt;: Othocari quondamfilium, concelTere, vtab eo filiumimpe^*^nbsp;rent,quern regno Vngarix fc prxfcduros pollicebantur. Atque ne temete *1^nbsp;dem le id confilij ccpilfe fatebantur,partim ne fe eligdi poteftate,ob arrog^*^nbsp;tiamPontificis, defraudari viderentur, partim quiaius regniad neminemnbsp; gis qumVencellaum Vencellai filium pertinere videbatur. Othocaruseo nbsp;qui ( veluti fupr diximus ) Ladillao Rege fuerat intcrfetus, Belx ;nbsp;ptem, vxorem duxit,cx Annaeiusfilianatam,exhac Vcncellaumgcnuit-^nbsp;inito regno, Pragam, familiari incendio abfumptam, pulcbcrrime inftautsnbsp;vndcccntenaequitum milia,coronationis fu tempore, proprio fumptup^jnbsp;fejdom^ilfe Polonos,amp;clarifiima geftacdidill'c fertur. Exorantibusnbsp;Vngaris,filium dedit,qui vix tertiumdccimum natus erat annum, quuro anbsp;pefl'endum regnum inuitatur, hunc paterex Rodolpbi Imperatoris filia,nbsp;fua fufccpcrat,mir indolis adolefcentem.
rtncefl^M. nbsp;nbsp;Ctx,A R E Vngarorum precibus adad;us,adpagumGodin,Vencellauml^j
gem,Pontificibus Pannonix afiignauit,quem illi lolennibus rite peradis,^^^ fine bymnorum concentibus honorificctiflime accepere, iurauere in eius^nbsp;nus, perpetuam fidemac fidafempcrobfequia prxftituros. Mox Albarnnbsp;rcjvbi eum rite coronarunt, ac Vngarix Regem confalutarunt, loannem^nbsp;ebiepifeopum Colocienfcm ,quumStrigonicnfis paulo ante excefl'eritnbsp;nis.hunc coronafle perbibent. Veriim Colociefis Sepufienfisq; AntilbccS'j^nbsp;g Budamperucntumeft,bumanxnecciritaticonceirere,amp;inDiuiIoannis^^j^nbsp;fepulti funt. Coronato Venceflao,quern Vngari Ladillaum appellarunt,n^^- |nbsp;ius regium , nec poteftas Proceribus oppidorum, neque vUum ab ;nbsp;quium redditur. Immo bi Ladillaum, Carolum alij, Regem clamabant.nbsp;tiograuisque difeortba inter Proccres redintegratur multa hunc,t^'^^^nbsp;quoque ilium hominum ftudia fedantur.Hxc omnia ad patrisaures cont^^,,nbsp;deferuntur ; dum ab Vngaris gnato timet, nc illorum dolis circumuent'J )nbsp;1303. cumbatjingentem cogit exercitum, amp;: anno trecentefimotertio,fupram^ Inbsp;mum,in Vngariam vlteriorem defeendit. VenitPefthum,amp;: Budenfi3'^quot;.jnbsp;lium Regem cum coronaeuocat,iccm Ladillaum,Verntrij gnatum,Prx^,nbsp;vrbanum,quos paritcrabdudos,inBocmiam quadratoagmine rctuIit.H^^nbsp;tern poll vbi patre in Boemiam relatus ell, prx manfuetudine amp; clemgt;*h.nbsp;ita Boemorum gratia promeruit,vtquu tertio ac trigefimo xtatisannOjrnbsp;fi contabefadus obierit, diu abillisfueritdcpioratus. Acccdcbatadmim^'^jjznbsp;tx fanlitas, qux fat hominibus explorata, llatuam Pragxin facrariofibi^'^jj,nbsp;to comparauit. Secundm Vencellai cgrclTum, qui competitorismoreti^nbsp;vitro ceflerat,Carolus eo magis faucores fuos adurgtbat, ne inipfofucc^^^(gt;
-ocr page 355-D E C AD IS It LIBER IX.
defererent. Bonifacius Oftauus Pontifex maximus,alterum ab Vrbelegatum
mictitjCardinalem Oftienfem,cui Nicolao nomen erat,vc y ngaros Carol per-tinacius recufantes,anathematis feueritate corriperet,ecclefiaftica cenfuraf-uiret, animaduerteret in gentis afpentatemamp; pertinaciam, nifi Pontifico ob-fequeretur impcrio.Nam fuffragantibus Caroli amicis,fpcrabat,haud difficul-tcrhac ope ipfum regnum impctraturum. LegatusBudam profedus, nihil a-liud per dies aliquot diligcncill'imc curauit,quam antiftitum optimatumdi-fidentes animos,adccordiam reuocarc, quos ira difeordes offenderat, vtrem continuo defperarit. Multi etli le Carolo infeftos diflmulabant, amp; Pontificisnbsp;mandata obferuaturos pollicebatur, tarnen rc acerrimos aduerfarios fe pra:fta-bant. Tant varias hominummentes mirabatur, ex quibus tandem, quid intra,nbsp;lentircnt, nunquam intelligere poterat, quomagis corum animos percunda-BatutjCo plus verborum fibi dari nouerat. Suam demum opera frultratus, nonnbsp;priusabire voluit,qum Budenlibus,templis,amp;:facris omnibus,operaamp;audo-htatc fua foret interdidum. Qtmd vbi fadum eft,Romam reucrtitur,vbi Pon-tificc vita defundo alius pontifcatum fortitur, amp; Benedidus appellatus. Verum hinc pr indigiiati one, log maius facinus cftexortum. nam quum facer-dotesinterdida facra feruarent,parrenr pontifici cenfur, tuncplerique in-liirrexcrc pfeudopresby teri,qui vt Pontifie! parem vicem redderent, ctcros-quevero paftore diuerterent,prophano execrabiliqueedil:o,fummum Pon-rificem,cum c.vtcris Antiftitibus Vngari,non modo facris,verumetiam aqanbsp;gui publie interdixere, atquc alta voee, hos omnes prophanos, amp; humananbsp;confuctudine indignos eflcprdieabant. Edidum rite in folenni celebritatenbsp;promulgatutti,amp;:co quidem temporc,quo Budenfem areem Petermanus eumnbsp;prlidiotenebat, quem ( vt aiunt ) Ladiflai eaptiui euftodi, Vcneellaus olimnbsp;Rexipfe prfeeerat. Dum hc ita geruntur, adhuc Carolus rcrum potiri nonnbsp;poterat,nequc Optimates,qui eifuftragabantur,adhue tatum fibi virium eom-pararantjVt hune Regem effieerent. Adhoe enimres Vngarieaipfa^eucne-ratjVtprintcftina difeordia,nullum adhue Regem folidumhaberent. Qmn-5 ctiaminudmagisVngarorum animos exaeerbabat, quod ereandi Regis pote-ftatem,quant olim nunquam amiferant,nuno Pontifieeni eripere vclle eonfpi-carentur. Q^od quumhadenusimpetrare non potuerit,nuno, vtextorquear,nbsp;actalc ius vendiect fibi, extremam etiam vim eenfur pontifiei, veluti louisnbsp;fulmcnadiceerit,amp; maioribus quotidic iniuriis Pannoniam affieere eotendat,nbsp;4uod ab omni Pontifiec,vcl in primis maximo,alienumefl'e debet.Quieunquenbsp;gitur pontifiei voluntati amp; imperio aduerfabantur, pueroque Carolo infeftinbsp;crantjcunimagna nobilium manu eoniurarunt, Othonem Bauari Dueem,nbsp;loco Regis in Vngariam duxerunt.
HI c vbi regnum ingrelTus eft, eoronam, quam Veneeflao datam, amp; hac otl^ eledione prceario impetratam,feeumattulerat, Alb,populis aePontifieibus
ce obletatur femper, partim Ptificis infeftatione ae odo funt impulfi, proin-dc anno Dominica falutetreccntefimoquintOjfupramillefimum, Bcnedi- 13 o f.
r O, A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- r ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; -1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
re Belam quendam,Thom filium,fibi eomitem eum maxirao adiceit equiru m. InTranfTyluaniam profieifeitur,vbi Ladiflaus Dux prerat, que 1 1^ nbsp;dim dicunt,pft vbi eo peruentumeft, Rextranflaticiusconfeftun,anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
lao haud citra dolum eapitur. Coniieitur in vineula, amp; folio detur atus, mi-fer captiuitatis iura fubiuit, qua fe expedite nequiuit, donee oteftati regix
lt;
-ocr page 356-31^. ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
renunciauit, regnutnqs dferait. Inde turpicer eiedus, in Bauaria reucrfus cft ae exeniplo fuo didicit, neminem temere fe magnis cptis amp; illegitinus coiH'nbsp;mittere oportere. Ne illud quidem prtermittendum eft,quod m coronxc^nbsp;fuobtigifTe affirmant, ne quis hanc diuina tutcla carere arbitretur. Odionc^*nbsp;aiunt, quum rcgnum aditurus effet, ne quo fortaffe dolo corona iubriperc^^nbsp;cam tornata inclufffe lagcna,fideliflmo commififfe cubiculario,neq;nbsp;tus effet conditum fignificaffe. Dum itcr omnes faciunt,lagena tantimonie*'nbsp;ti,qu ex cqueftrifella pcndebat,foluto loro, infcioqj famulo decidit, neqgt;nbsp;ad ferum vfquc tempus, iam viginti milia paffuumcmcnfus, is quam iaur^nbsp;fcccrit,aduerterat. Sed vbi ill amififfe intellcxit,relato mox pedc, pofteronbsp;in media hanc via repcrit,retulit ad Othonem vafculum,ab eo tantopercnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
mendatum; multi cadem via,quamuis fecere itcr,ncmine tarnen vifam^'* fcrunt. Prodigium mox arufpices interpretati,Othonem perbreui regnonbsp;turum,mox verb repertamideo dixere,quia Vngarisabalicnarifandumacp^'nbsp;ne diuinum didema non poffet. Interea Ladiflaus Vernerij filius,quc Vcnbsp;ceflao vn cum filio dudum effe diximus, captiuitate liberatus, cum loJnbsp;Kaac filio,tcrtio fer captiuitatis anno,in Diu Petronell folnibus,Bu3cnbsp;fem clm areem ingreditur,ea quidem partc,qufynagog ludor eftp*^^^!^nbsp;ma. Mox arce potitus,complurcsciuesinimicos,quicum prodiderant,exinbsp;diis adortus,obtruncauit. Petermanus,Prtor vrbanus,vixeualit.Itcmnbsp;d-cemuiris, quos fibi infeftiffimos effe nouerat, quotum alterum Marcini^^^nbsp;mam,Martinum alterum appcllabat, equorum caudis alligari iuffit, perpb^^nbsp;vicos trahi,deinde crudeliter difcerpi,difccrptosqucrogo imponipra:c^P^^nbsp;fortunas demum eorum omnes occupauit.Paulo minore Ixuitiainproph^nbsp;facerdotes animaduertit,qui contra fas amp; quum,exccrabili interdido,po^^Jjnbsp;ficiam Maicftatem llcrant, manicis pedicisque vindos, Thom Strigoi^*'.nbsp;metropolltpuniendos tradidit, qui vtin eos ex lege animaduerteret, onjnbsp;amp;incdiaamp; perpetuo carcerc confficit. Grauiter in hos Ladiflaus ,nbsp;effeftatiBt, vt hac fuitia,ab impedienda Caroli dignitate, cazteros detetr^*^ nbsp;Q^anquam hac crudelitate Ladiflaus, Regis immicos haud parumnbsp;rat,nequaquam tarnen adhuc Carolus return potiri potcrat,fpes maiortan^^nbsp;acceflerat. Interea Legatus alius apoftolicus aduenit, Crdinalisprofetlop^^jnbsp;uiffimus,amp;conflij ac virtutis compos nonmediocris, cui Gcntilinbsp;1508. Hic anno treccntefimoodauo,fupramillcfimum,Pannoniam adiit, annuii*nbsp;vnum diuerfatur,dum Optimatum rimatur, amp; pcnitiiis infpicit animos,nbsp;quamfeueris aliquidadoriatur. Pft vbi diuerfos nonnullorum aninio^nbsp;Pontificis obfcqium direxit,amp; Optimatum Principes in fententiam fu^nijnbsp;xit, ratus iam inftare tempus, quo tutius aliquid ad tranfigendam rem 'nbsp;poffef,feuerumanarhematis edidum,inpcrtinaces Caroli aduerfarios
* gauit: Qmcunq; potcns,nobilisq} Vngarus,Antiftes paritcr,facrvcquiuiS)^ rolo Icgitimo Regi,aut iuftum obfcquium, aut ius regium non reddidefit?nbsp;Regem appellate reeufarit, aut quid negocij fecerit, aut fuper ea re apoft^nbsp;Senatus confultum autoritremvc interpellant, ci facris omnibus, con^^*' pnbsp;dine fidelium, item honore fepultur, ac aqua amp; igni interdidum cfto,nbsp;eus Chriftian reipublic haudaliter,ac fiaris acfocis ignem iniecerit,vb4j^nbsp;gentiumhabetor. Carolus,Caroli Regis Sicili filius, hreditario iurenbsp;vniuerfle Vngari legitimus Rex efto. Othodoxam fidempropugnato,I|,jj^ !nbsp;fiel Senatuique Romano vfquequaque pareto: Romanam Ecclefiam,vf^^ ,j nbsp;defendito. In Ladiflaum Vaiuodam (vt aiunt} Tranfi'yluauumfcuerac^^^pflnbsp;rogatio, quando coronam, quam ab Othone Rege, quem ceperat innbsp;uania,eripucrat,Carolo redderc recufabat, neque precibus, neque dop^Jnbsp;que minis,amp; vi aliqua,vt rcftituerct,hadenus poteratadduci. C^inetian .'j^pnbsp;Stephani Regis Macedoni filio,quam Scruiam nunc appellat, quamuisnbsp;fmaticum eile intclligcret, nulla tarnen verfidei habita rarione, 'cgitinO^f^,nbsp;trimonio collocarat. Hunc igitur Legatus,duplicemhanc caulatus arn^a^^^
-ocr page 357-DECADIS IL LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jty
^ifllnio anathemate muldauit. Spedateshc fibi inrerdita coitimoda Vnga-'^ijfinequibus nemo fidelium vitamredte fandeque trangere poteft, amp; cada-Ueribus paflim fepulchra inhiberijquc commoti omnes,regalia in campo co-^itia,quern Racon circa Pefthum appellant,vno cofenfu haberi oportere cen-^uerunt. Quo poftquam omnes Optimates,nobilesque conuenere,cum decu-fns conuentuum,quos comiratus appellant, cundis fuiFragiis, ac mira concor-*^ia,Carolum Regem creant,amp; odauo poft Diui Stephani folenniadie,m Alba ^egalijfacro diademate, quod Ladiflaus Vaiuodapaulo ante reddiderat, anno
lo ^^^ccntelimo decimo,fupramillefimum,ex morecoronant.Eodem anno,pon- I j i o. ^ificio diplomate ac edido, integra delidor remifl'io, amp; folida animorum ex-piacio hoininibus induira fidelibus,Rhodianorum militum gratia,qui fub Hie-^ofolymitan expeditionis prxtextu,Clementis audoritate Pontificis,multumnbsp;pecuniarum,etiam fupra quam credi pofl'et,vndiq; corrogarunt, demum baudnbsp;Pontificis infamia, res exitum fruftrata. Secundo poft hcanno, nouumnbsp;^arolo bellum exoritur,Mattha:us Petri Trinchenifilius, regale caftellumoc-^^iparatjCuiDemetrium Nicolai filiuni,cumpra:fidioimpofuerat.Princepshicnbsp;Opibus amp; armis qu pollens, afpernabatur Regis imperia, amp; occupatumnbsp;'^PpiduIuni ac fpe repetitum, inuito Rege, pcrtinacius rermebat. Rex, ne im-J^odicaindulgentia illius audaciam augeret,coadis quibufdam copiis, caftel-obfidet,vt Demetrium addeditionem reducat. Mille ac feptingentos ca-^^phrados equites,cum magna peditum mnu,prter alios,Matthus opinio-^Cceleris coegit. Soluendobfidionis gratia,aduerfus Regem,hunccum co-^Qtte mittit equitatum,cui Demetrius,amp;: Abas ex cognomento Magnus, forr^nbsp;P^erant. Carolus,reformidato hoftium aduentu,quando fe illis imparem fo-^^fentiebat, in Sepufium fe continuo recipit, oppidani, veluti par erat, ipfumnbsp;^iinifcre,obtulerc auxilia, amp; equitem cum milite, nepauco quidcm numeronbsp;^onuocarunt. Nam Sepufium baud parum copiarum, ea fibi tempeftate coe-?^erat,quibus Caftam ciuitatcm, vbi ciues Saxonia oriundi, Omodeum Palati-
5o ^nterfecerant, vlcifcendi fceleris caufa, oppugnare iam occoepefct. Nun-'^^to Regis aduentu, Saxones obuiam ei prodiere, proximum vtrique locum, S^fcndo bello nimis idoncum,vtriq; certatim occupareproperabant: illi mon-^'^uIum,Rex vallem capit, amp; non procul ab Harnado caftello metatur. Adertnbsp;^bodianorum militum auxilia, bello aftiduo exercitatiflima, quibus baud pa-^niRexipfe confidebat. Inftante prlio, ad pugnam omnes hortatur, in pri-iura regni, ac regiam Maieftatem, omni ftudio ac enixu tuendam efl'e fua-Ad exrirpandos regni hoftcs,omneisexcitat,prius moriendum,quamper-^'cioiain horum infolenti tolerandam efle afleuerat. Confirmatis legionumnbsp;f*dinis,acicm educit. Interim hoftes montis latere defcediint, in caftraimpe-faciunt. Carolus fubfidia properat,ac fimul Imperaroris militisqj officiumnbsp;J^bitjprout tempus amp;respoftulat, vices mutt. Tanta vtrinq; ferocia dimica- *nbsp;^bvtmultiin primo cogreflu ceciderint,fed parte regia aliquante plures. Innbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Modefti folenibus,boc prlium initum affirmant, quo poft Tartaricuni
Io
nullum crudelius fuiflc dicunt. Hicquamuis I^ex vidtor euafcrit, plu-J^ tauien qum hoftis amifit. Nam ex Proceribus regiis,Cacas Stephani Por-^bStephanus Bagcri,LadillausThom,Iacobus Aladarij, Michael Petri, Pe-sBereges,amp;GurciaMichaelqj,Gurcifilij,oppetiere. Gurciavcxillarius, bufta difcerptus,abfcifla dextra,qum vexillum deferuit.Ex alterapar-emctrius amp; Abas,hoftium prfedi, ac duo Omodei filij, cterorum nonbsp;multitudo defiderata. Pugna vfque adeo atrox amp; truculenta fuit, vt resnbsp;P triarios redaba fuerit, regia figna, cfo vexillario, conculcata. Carolus adnbsp;\odianorum fe vexillarecepit : quum ad extremum vfque, pari fer virtutcnbsp; *pe vtrinque pugnaretur,Carolus tandem baud incruenta vitoria potitusnbsp;f, Carolus vxores duxit,in primis Mariam,Polona genre natani, Ca-filiam,non minus pudicitia,qum pulchritudine prfttem. QuaCnbsp;Demes oppidum, poftridie Diux Lucix folcnnium vita cxcefiit, Alb fu-
D iij
-ocr page 358-p8 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
15 O y. nus datum Jn xde Virginis fepultam ferunt, ab anno falutis trectefimo quifl to jfupramillefinium. Vir tribus annis alterisnuptiis abftinuit, deinde Beatri-cem,Henrici SeptimiRomanorum Imperatoris,comitisqueLuceburgenfisfi'nbsp;liam,vxorem iibi copulauit, Boemoru Regis fororem, qu vix cum vitoan-nuni clauderc potuit,fepuldirum eius in Varadina bafilica fpeclare licet. *nbsp;rolus nequaquamreligionis immemor, eodem ferme anno, balicam Albcn-fem,frequenti incendio iam collabantem,amp; columnis fulcire,amp;: tegulis muni-re plumbeis occperat, teftudinem quoque confpicuam adiecerat. Et code
13 i O. tempore,Matthus Palatinus humanis exceffit. Anno vigeiimo ac trecentefi-mo,fupramillefimum,amicorum fuafu,Elifabetham, Ladiflai PolonorumK^' gis filiam,fibilegitimeconiugauit. Q^muis inaliis vxoribus parumprolpc*^nbsp;fuifle videretur,ex hac infequenti anno puerum fufcepit,cui paternum nomennbsp;eft inditum, fed perquam immatura morte prreptus, vix annum fpem patrisnbsp;alcre potuit. Infantis Alb funus celebratum, corpufculumqj in Regum lace^'nbsp;lum relatum eft.Exin tertio poft anno,LadilIaum reginain Viflegrado genunbsp;Pofthcpeculiaris qudam religio Regem inceirit,cuius inftindu vfqueadconbsp;vexatus eft, vt nufquam quiefeere potuerit, doncc fufeeptis votis, ei iatisfecc-rit. Lodouicus quondam iibi patruuserat, natu maior, amp; diuina pietatclong'nbsp;prftantior,qui qu human,ab ineunte 2Etate,vanitati renunciafl'et, facerot''nbsp;tio fe alligauit. Et fua vfque adeo fanditate profecit, vt TholofanihuncPont^'nbsp;ficem dues efflagitarint. Non folm poft mortem,fed antequ vira decedereGnbsp;rairacula coroplura edidit,relatus mox inter Diuos,fuum plane numen often-dit. Proinde vt domefticorum numinum patrociniafibi perpetuo conciliate^nbsp;in Lippa Diuo Lodouico, fumptu regio, dem fundauit, adiecit ficrum Ftan-dfei collegium,quod baud ab re fadum eft.Lodouicus enim ,Maria: filius,Ste'nbsp;phani Quinti nepos,proneposqj Bel Qi^rti,fe ex voto inter Francifei collegianbsp;infinuauitjvbi quum mire profecerit,Carolus quoq; illi xdem, adieftoeoiun'nbsp;dem facerdotum ordine,dicauit.Nunquampiaveraq5 religio cuiquain obinit)nbsp;neq;iuft?legitimaqj vota fruftratur. Lodouico Carolus quotanis votade^e'nbsp;rat,neq; impos voti ab eovnqua dimiftiiseft.Nam quum profutura proie votn
151 fufciperetjvigefimofexto actrecentefimo anno,fupramillcftmum,tertio Martias,Lodouicus natus eft.Q^m pater, Laio prima nominis initia,nbsp;ftiffima quq; forent infanti, fumere iuflit, genitur prodigia,ad grauiifi'^'^nbsp;laborem hunenatum elfe portendebant. (^anquam infantis afpeluSjdextet'nbsp;rima multa pollicebatur,ctera tarnen figna deterre bant, qu hc, velu ti He*^'nbsp;culcm,ad fudorem edi turn ariolabatur. Abfterritum iignis (aiunt) fuifle pnte^'nbsp;tem,nifi liberalis indoles,grauiflima ququc fuperaturam fe vitro polliceremt-Inter ctera,qu accidre prodigia,illud ne prtermittendum efle qtiidc ee'nbsp;fuimus, in fequenti enim anno,pridie eius diei, quo Palmarum fefta clbrai[nbsp; tur, Diui Stephani Regis bafilica, quam Carolo plumbo munitani eHe dh' nbsp;mus, miferabili incendio conflagrait, conflat prflammis tegulx continnnbsp;defluxere,campanaria tantm turris,qu facrario fupereft,vbi fandiflmotn^nbsp;Regum reliqui recon^it fuerant, diuina fut aiunt) ope feruata. Sed Catonbsp;exitium miferatus,inftauratade,ia:uram qumprimtim refariitincdij, tnbsp;rumq; plumbeo tedo bafilicam excoluit. Qmn etiam eodem anno, ne relig |nbsp;Carolum redderet infcundum,in Andre Apoftoli folnibus, alius fibiflj^^nbsp;natus eft, cui ab Apoftolo nomen eft inditum. Hic amp; Lodouicus diu fuerenbsp;perftites. Verm Ladiflaus quintumvix annum claudere potuit, intempclbnbsp;morte fubreptus. Admirabiliaprofedt funt in rebus humanis diuina iudici^nbsp;quippe qu feueriora quandoq; bonis, qum malis viris vifa funt. Quarennbsp;illud nobis occurreret,Chriftum optimum maximum,Saluatoremnoftrnnbsp;licem paflionis nobis quoq; comumeare voluifle, vt eadem tolerantia, patienbsp;tiprmia mereremur, neq; hanc vitam,par efle,fine anguftiis amp; labore tranbsp;igere, vt veluti aurum igni, ira nos aduerfitate probaremur, profedo virtunbsp;quandoq; itinere nimis abfterreremur. Carolus ingenti pietate iufticiaq^^^^
-ocr page 359-D E C A D I S II, LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51^
lent, vn cum libcris amp; vxorc, horribilem S forniidolofam vfquc adeo fertu-nam, diuino fortafle pcrmifl'u, fubire coalus eft,vt non modo opimonem, fed humanam fidem exfuperet. Quidam fibi vir erat, quern Felicianumdixere, nbsp;Zaachorum familia natus,apud Matthum Trinchenum ohm Palatinuin: hiCnbsp;opibus amp; dignitate creuerat,amp; ab illo dimiflus, inter fcruitia Regis continuo fcnbsp;infinuaratjVt eofacilis,fupra fortunae fu2e coditionem,dignitatem adaugeret.nbsp;Diffimulata huic iniquitas amp; ambitio,animus ad facinus quodq; maximii pr-epsacpromptus,rapimsamp;quouis fcclcre fibi rem auxerat. Vnicii cratimma-nicatis, perfidi, ac infidelitatis exemplar, fed grauiflima hc vitia, pr libraitnbsp;quadarn audacia, amp; fubornato femper officio, itacontegebat, vtregis gratiamnbsp;adiuodumpromeruerit. Facilemfibi aditum regis,fida quadammandatorumnbsp;obferuantia,amp; fedulitate ita pararat,vt die noluq; fores paterent. In tanta po-Jeftate, indigni fceleris hunc inaudita inceffit audacia. Ex improuifo Regem,nbsp;'oeros, amp; Reginam inter difeumbedum decernit adoriri, vt cfa cum co pro-^)tyrannidemmuadar,omniaque pro libidine fua difponat. Videbatcnim,pa-cato regno ,fc quiete ac ocio parum pofl'c proficere, contra perturbatis rebus,nbsp;''^das facinorolis occahones offerri. Alij, illatum fratre Regin, vxori ftu-pfiinijad tantum ficinus incitafl'e dicunt. Q^re ex confulto,accubantemeumnbsp;ig ^^oreliberisqueRegem,in Viflegradifuburbio, quintodecimo calendas Ma-^^lib officij fpecie ingreirus,adoritur, ftrito mox enfe, Regem petit, fruftra-i:um,cius dexteram leui vulnercllit.In fanliffimam repente matronamnbsp;, dexter quatuor digitos abfcidit, quos fmineorum munium, amp;nbsp;P liberalitatis miniftros ver poffiimus appellate, quum ilia dies ac no-.^Macrashis velles contexeret,amp; pararet.Ne adftantibus ctiam puerispeper-/quos dum vibrato enfc grairatur,pdagogi ctinuo interceflerc, quippcnbsp;corporum obiedu, commifl'os libiliberos, laudabili de pro-K*^^*^cri intereadiffugre. Pdagogus alter, Chenefichus Gyul filius,al-Nicolaus, loanne Palatino natus fuit. In medio tumultu, confter^atis do-l'' ^nimis, loannes Alexandri Pathochi filius, Rcgin minifter, ac Ipe-'t indolis adolefcens accurrit,in Felicianum hinc amp; inde furente irruit,ciusnbsp;pugione transfodit, humiq; inuertit. Adfufcitatum in aula clamorem,nbsp;^^PUtorianacohorte milites pleriq; concurrunt, cumnefario paricida digla-menfa, in triclinio reluftantem dilTecant, difledumqj membra-'''ftrahunt. Refpirante cum vniuerfa regia paul poft Rege, rato quxeun-
J c accidcrantjvcluti in fomniis fe vidifle,ncq; adhuc credere vera elle, caput ^i^idam mittitur,manus ac pcdes,abfterrendi fceleris gratia,ad varias Pan-' vrbes eucgt;fti.Feliciani filius,cum fido cliente,dumle fuga furripere fpe-caudis diftrali,animas efflarunt,fruftain foro cani-^efir^^^^^^^Corrofaofla canibus,amp;porcis diucirculata. Du Feliciano fue-Qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; vnam inter feruitia Regina: infinuarat, cui Clarae nomen fuit, alteram
^^'ugarat,Sebeu appellatam, qu Regina: famulabatur, Succifis labiis q , oulo digitis amputatis,per plateas amp; compita circumduifta, vbi-Uunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^xclamare coada eft, Qmcunq; Regemfuum j^rodunt, aut ine cxi-
jqJ^^obuntutjhas talionis poenas expendant. Sebeu ver,pro Leuuaarce,E-caftellum cum prfidio tenebat, capite muldata. Vir coniedus incarcerem, inedia vitam intercepit. Filij Crucigerisnbsp;Pjj . ^^Rbodontranllati,ibiq; perpetuo relegati funt. Prterea quicunque nbsp;nobiles vfquam deprehenfi funt,omnes extremo fupplicio funtnbsp;^bHic igitur fuit Feliciani cxitus,quipr magnitudine fceleris,ne dbitasnbsp;^cb exoluit. His aute periculis Caroli probitas circumuenta, pacatisnbsp;^li^-iantifper requieuit : inchiragram amp; podagram paul poft incidiflenbsp;cunfta pertulit. Verum ne fuareligioncnbsp;i^p^-^bneve quid fpeat fandlitatis omitteret,vt fanlaperegrinatione erranbsp;ex aufpicato Hierofolymam proficifeitur, vt Saluatorisnbsp;bfepulchrum inuifat. Parum nauigando proceflerat, quumnouaplerofqjnbsp;D ij
-ocr page 360-o ANT. BONFINII R. V N G A R. in ipfum bcUa moliri.amicorum litcris edocctur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figis Pf
ue Valachorum mftare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fofp
fentia gcripflecfedebanu Accedebat l^audmothcaFehciano nbsp;nbsp;i F
qur;:axnuLclerofergcnerc,adinten^^ rant,nccnon formidolofi videbanuu.Rex igitur i j-g^axic inuenitfec^'^'nbsp;tus tdem,ab inftitutaperegrinationc,inPannomamfe rra ,nbsp;d,nredi.umnonparuamiReri,ociu,n.rnntercep^nbsp;^,uR=genouanaoliricnp,ebancT^nbsp;do duce aliquidtemereaudere vifunt. Eodemquonbsp;1 proie SfL eftanno. Carolo tu Valachos eftnbsp;in Vnaaria magnus de le dus eft habitus j in diuerfis tarnen locis, pro tnbsp;rerun?fufpicio%ftulabat, copix in regni finibus diftnbut,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
kXnibus in Valachos,qui Getarum ledes nunc mcolunt proficifcitut^^^^, ThomasTranflyluani Vaiuoda(vt aiunt ) Dionyfms Nicolai finbsp;ch fauguinc natus, ad fufeipiendum hoc bellumimpulere,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.jv poti'
nerato Izarado, fe permiffu regio, patentiflima Getarum turos.Indicendi belli caufanulla lgitima fucrat,quando quotumsnbsp;rtataReaiftipendia foluerat,immo nemimmamquidem annu tribunbsp;omiferatnuliusque potuerat hadenus infidchtatisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jfyf
xhnus)fua^fu,ht^ociumexinaufpicatointcrcipitur.Q^arecoalt;^inTri^^jjj. uaniaexercitu,inValachoscaftramota. Inpnmis Zeurm(nam PP p^p-appellant)Rex obfidct,paucorum dierum oblidionc cpit, mox m P .
* dices efFufus paeos ditipit, ne minus quidem igni, quam ferro feu . nbsp;nbsp;P^^^,
vi oppidum,Dionyfio,fpem fuam nonfruftrato.dono datur,rc4iqua fus Pontum in immenfum cfiula,^ aquarum mdga,Regi latenbsp;bl Bazarado nunciatafunt,ne quid cfu modelhpariibus remitnbsp;prius,cmm aliquid nderet,ad Regemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Jc
rolo fiSuficenthoc fibinc fatis quidem mfte bellum mdidum, quan debitam vfquequaque feruarat,imperata prlbterat, amp;nbsp;perfoluerau Se quando Regibus longe mamrnbsp;iure tribuirur, quoruminiuria pro lufticiafepe habenfolet,nbsp;fuo Rege defeifeat, omnem in ie culpam vitro transferre.Se nonnbsp;cufarcjitcm polliceri,captum cum appendicibus oppidum, lt;P'^ b^l'nbsp;furum, ac fuper care ins omne conceffurum, qumetiam pro ^ependc^^gt;'nbsp;li fumptibusfepties mille argent! pondo foluturum. Annua cxpe^u tfl.^^^,1,nbsp;rdin L obfequiaquequeprxftiturum, daturum vadis locofihum ,quJi
pace Rcxabierit:contr,iabnegaEocontcmptoquefcruitio,hondia ..
nbsp; LpMcefferit,cxhoctemporccomn.oncfaccie.immment.apracau
3-ium.Qiunlt;hcmandataCarolusaccep,flct^ uni ad hella irtconieeranc. patum probe refpondit. Bazanaduni vmnbsp;infolcntem.vt fuo ctiam Rgi intcrminctur, cu.us ouiuin (cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aat!;
tenorat.Hisadiicere,dena5febarbaValachu,eferaJ.busluftn extr^^|,j,i
equis pabula,neque uiUicibus comnicatus rnuentre poterat.p g jjf)
-ocr page 361-DEC AD IS II. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
au deftitutos oftendebac, in quibus, vt renini omnium inopia liollem pcrdc-rentjcx dedita nihil induftria deferuerat. Rcdato ad magnam inediam cxcrci-tii, Carolus necefltudine fumma coarus, accepta parcndi fibifide, cum V ala-cho pacein facit,ac tuto redeundi poteftate expofcit,impetratqj. Et relate ped a perfido fibi holle nihil timet, nefcius fpe fua ie falfum irihnter rcdcudum, in-lidias hollis Rcgi collocat,nam quum per angullias montium iter faceret, viarum diucrticuia,amp; iuga montium illc proccupat.V ngaroru agmina inter an-guftias redada, dum progrediuntur, demiflis lapidibus ac telis obruit, cditq;,nbsp;lie dum hinc vettere nituntur,anticipata cunla diuerticula conlpicantur,com~nbsp;niifccntur pr timor inuicem,neque procederc,neque reuerti licet.A prru-ptis auiisqj locis holiern deturbare nequeunt, omnibus vna mors ac cxitus in-ftabat,defperatafalute,irritisquc conatibus,multi cadcrc occipiunt. Proccrcs,nbsp;cum egregiis gregariisqj mihribus,promilcuc cadunt,quatriduum in angulliis nbsp;Verfaci,adinternccionem fere ca:duntur omnes, quin effugere conati, internbsp;fcfc mutuo collili mifcrabiliter obruebantur. Incredibilis ibi legionum fadlanbsp;hdura,06 ingens patratallrages,quam circiter Diui Martini folennia accidillcnbsp;memorant. Hie Andreas, Albx balilicx Antilles cximius, qui Regiferuicbatnbsp;abcpiilolis,amp;: Michael Pofeganus, ac Nicolaus AlbTranflyluan Sacerdos,nbsp;hm Andreas,Sarubenlis xdis Antilles, efacroDominici coliegio editus,fin-
10 gulari quadant probitate pollens, cum fociis plerifque, defixis incapite clauis, quum mhollis potellatem venillent,omnes crudeli morte expirarunt. Regalisnbsp;ctiam xdiculx Saccrdotes,ad vnum omnes,qui in hollis potellate venere, im-^anifupplicio alfedli lunt. Infuper immenfa Cumanorum multitudo cccidit,nbsp;uouiffima verb manus,qu2e fuperfuit, partim faucia, partim integra,in Valachinbsp;potcftatemperuenit.Immcfus exforum numerus, qui in angulliis montium amp;nbsp;conuallibusoppetiere,fepulchri honore caruit,quando Barbari fuitiamortuisnbsp;etiam nihil indulfit.Carolum itaeualiireferunt, mutalTc arma, caque De le umnbsp;Dionyfij filiurninduiire,quiGetici belli audlor fuerat. Regem, vixftipanti-rnbsp;umpaucaveteranorum cateruaeualifl'e,Deleumregalibus armis fubOTnatum,nbsp;5 quaudo paterna fcelera ita pollularant, pro Rege ab hollibus interfelum. Exnbsp;bis qui Regem fortillimc protexere, Danchium,Ladiflaumqj filium,item Marnbsp;tinum Gercndifilium,cum ahqua parte prxtorianx cohortis, potiflim nume-rant .innumera quidem multitudo fubeuntium erumpentimve Vngarorum,nbsp;fclis hollium occidit,vtriufque partis numerus delideratorum diffiniri non ponbsp;fed infigncm ibi cdcm vtrinque patratam,quamuis Vngaros ad interne-cionem cxlos. Annales non rfrant, nemo tarne ignort. Ad pollremum Rexnbsp;diuina potius quant humana ope, tanto diferimin liberatus, cumllio, ac fau-cio comitacu, Themefuarum prim, deinde V ilTegradum peruenit. Icfu Chrinbsp;fto liberatori in primis, deinde ctcris numinibus,Sotcria rite perfoluit. Fide-4 litatem comitum perpetuis muneribus beneficiisqs excoluit, donauit plerofq;
ciuitatibus,amp;: falutis audlores quotidianis honorib.exornauit. Poil hanc llra-geni amp; pcricula,infcll fortunx lenimen,dum Diui Regis Stephani fellacele-brantur, feitus Carole puer natus cil, que Stephanum q^ioqj appellari iuffit, buncanno trigefimofecundo,fupcr terdecies centum, natumelTe volunt.Suc- i j 5 x.nbsp;currit deinde fpes ingens Neapolitan! regni,quaminfequenti anno alTequi cu-auit.V erm res hxc aliquato altius repetenda. Carolo fecundo,Regi quondam Apulo,pr caeteris du oprllantioresfucrefilij, Carolus in quant Martellus,qui filium Carolum, Vngari Regem llatuit, amp; Robertus Calabrix Dux,nbsp;qui defumo patre,Neapolitan regnum, haud line Romani Pontificis aufto-ritace, ac hreditario iurc confcquutus eft. Et pontificiae ditionis imperium af-fcquutus, netanti bcnelicij videretur immemor, fluduante diu Guelphorumnbsp;^ibcllinorumque fadionibus Italia, pontificias partes omni femper Iludio amp;nbsp;labore tutatus eft.Quiim in tutclam Florentinos accepiirct,Carolum illis lliumnbsp;P'^fccit. InHetruria diu bellageflit, amp; inFlorentino late agro dominatus eft,nbsp;^^dpoft eius obitum,viuente adhucRoberto Rege,in Athelienfi Ducum ty-
-ocr page 362-3X1 ANT. B O NF I N II R E R. V N G A R. rannidcm,Floren.tia deinde concidit.His temporibus,Europa,amp; in priinis Italia,plus folito flutluauit. Clemente nanque Pontifice decedente, qui Clefti-num in Diuorumnumerumretulerat,Romana diufedes vacafle dicitur. Ger-mani tune Principes, quibus eft Imperatoris eligendi poteftas ,per feceflio-nem duos Cfares creauere, alteri Lodouicum Bauari,Fredericum Auftrixnbsp;Ducem alteri:quare armis litem dirimere placuit. ConferroprElio,Fredericus inbsp;fuperatur capiturque.Lodouicus,fortun dcxteritateelatus,citraPontificisau |nbsp;loritatem, Imperatoris amp; Augufti nomen vfurpat. Inita cum Vicecomitibus, !nbsp;nonnullisque Itali Regulis amicitia,quum loanne Pontifice approbarinonnbsp;pofl'et,inltaliamcontendit. Romam profedtus, loannempontificatuabdicat,inbsp;amp; a Sarra Columnenf coronatur.Petr Corbanienfem loanni fubrogat,queni ,nbsp;fe mox iterum coronare iubct.Pifani,qui poft Caftrutij tyranni mortem, intonbsp;douici Imperatoris poteftatem vnrant,feque inlibertatemvendicarant,fal'nbsp;fum Pontificem,vbiLodouicus in Germaniam fereceperat, capiunt,capturoq)nbsp;ad loannem Pontificem, Auinione tune agentemfnam in ea vrbe, Romanuntnbsp;collegium, annos circiter quatuor amp; feptuaginta hc tempora retinuere) co*i'nbsp;tinuo miferunt, qui fuum facinus ingenu fafl'us, vitaque donatus, tertio ponbsp;anno,honeftocarcere remoratus,obiit. DumhcPifanis agtur,infequen' inbsp;ti anno, loannes RexBoemi,Henrici Septimi Imperatoris filius,amp; Carolinbsp;peratoris pater,Italiam ingreflus,Brixiam,Bergamum, Lucam, Parmam,nbsp;gium,amp;; Mutinam in poteftate accepit.In omnibusbis procellis,Robertus^'nbsp;elefi partibus femper fauit, fed ob loannis Regis amicitiam, qui cum pond'nbsp;CIO Legato fe coniunxcrat,mutatis fationibus,cum Scaligeris,Gonzagis,Car'nbsp;rarienfibus,amp; Heftenfibus fdus iniuit. Iniquo nanque animo, Imperacorci^nbsp;aliquem adir Italiam, amp; ins aliquod in ea retinere, olim ferre videbatur.nbsp;quumpaucis ante menfibus, Carolum Florenti Regulum, intempeftamof'^nbsp;lurreptum amififtet,remorata ambitione,ac imperandi aliquantifper cupidj*^'nbsp;te,de re^i fucceflbre cogitarecpit. Extcmplo filij mortem, fratri,neponYnbsp;Carolonunciauit,quilongelatequeinVngariadominabatur,amp;:queml^':^nbsp;berorum fcditate prpollerc nouerat,exeo fucceflionis adminiculumnbsp;rit. Carolus Roberti cafum miferatu5,in Italiam Andream filium, quinbsp;vix fextum agebat,mittere decernit, ne filij fortunam interturbet, regniinrnbsp;auitumalienis manibus occupari patiatur. Plerique Caroluip Marteilum,nbsp;auum, cum Andrea in Italiamprofedum fuifle feribunt, fed nondumhocnbsp;cxploratum. Vtfecumpro dignitate delebum comitatum ducat, in primis Anbsp;ehiepifcopum Strigonienfem,cui Chianadino nomen erat,amp; Andreamnbsp;dinum Antiftitem, lacobum Longobardorumgentenatum, Chianadiengt;nbsp;Epifcopum, ac Danchium, dequo fupradiximus, numerofamquenobi^^^nbsp;manum cogit.Et anno trecentefimotrigefimotertio,vitra millefimum,p^^,f inbsp;Andreas ex Vifl'egrado proficifeuntur, decimoque die Zagrabiampcrucn*nbsp;Et quum per Dalmatiam itcr facerc ftatucrint, fuperatis Lapideis rnoQtdnbsp;Segniam defeendunt, vnde comparata clafle, quatuor dierum nauigation^.nbsp;Apuliam traiiciunt.Hjc fpe nimium dudus eft pater,vt filium, RoberciR^^nbsp;precibuseledum, perbreui quoque loannis vigefimifccundi Pontificis au^nbsp;ritate coronatum,in Italiarelinqueret,amp;; Vngari regnumLodouicopriP^nbsp;nio,vt par erat, addiceret : quare fefortunatilfimum pattern futurum eile Cnbsp;fidebat, A duentanti Robertus gratulabundus occurrit, nepotem Carolunn^^^^nbsp;erumque Andreamamplexatur,horum aduentu fefuprolisiaduramf^,^nbsp;fifte profitetur.Is enim iam graui xtatc confeiftus, qui non minus probe q*nbsp;dode viram duxerar,hoc reliquum,quod fupercrat,annorum fandiflim^nbsp;templationi,delegate nepoti regno, dicare ftatuerat:fed amicorumnbsp;mis prccibus adadus,confilium muta'uit. Quare adextremum vfque diennbsp;regnarc placitumeft,amp; Andream,cum Ioanna nepte pariter adoptare,qni^^^nbsp;cius mortem, legatum fibi regnum paribus gererent aufpiciis. Robertunnbsp;gern Francifeus Petrarcha, non minus matcrn3e,quani Latinx lingux J-
HU.J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) ,
fandiflirns^^iz, :
DECADIS II. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5x3
txccllens, cxteris tempeftatis illius Principibus anteponit. nanilitcrarum ftu diis xque, ac Hudiofis viris dcdinflimuS)miraprobicate,ac rcrum omnium do-drinaclaruit. Defumo filio Carolo, FlorcntinorumDuce, dux Roberto ne-ptes fuperfuere,Ioanna,quam Andrex deftinauerat,amp; altera,qux parumcele-Drata eft. Verm illud haudquaquam filcntio prxtermittendum,quod Yngari*nbsp;Corumfcnptor Annalium,aut negligentia, aut infcitia fubticuit. Carolus Matnbsp;tellus, Robert! Regis frater,cum Carolo filio in Vngariam venir,vbi diu verfa-tiis, antequamregno potiretur, tandem co potitus, gnatum coronandumefl'cnbsp;ftuduit.Hic vbi Regis infignia aflequutus ell, cumpatre pariter imperauit, amp;,nbsp;vtfuprdi(ftumeft,Lodouicumamp;Andreamgenuit,acimmaturofatofurre-ptus,dicm obiit. Carolus Martellus pater, interea regnum adminillrauit. Return Vngaricar urn Icriptor vtrunque Carolum confundit.Blondus, ac exteri,nbsp;Lodouicum amp; Andream,Caroli Martelli, V ngarix Regis, nepotes efle fcribit.nbsp;Nam Robertus Carolusqj Martellus, fuo vterque filio pariter orbati, nepotesnbsp;adoptare coali funt.Martellus,L'odouicum V ngarix,Robertus, loannam nc-ptemamp; Andream Apulix,poft mortcm,ex teftamento prfccere. Aliquantifi-pereuagati fumus,vt res Italicas,ac temporum conditionemcontemplaturi, fanbsp;cis liiftoriam animo comple^amur.Pannonici Carolum Annales,relilo innbsp;Italia Andrea, quern Robertus vfque ad mortem coronarc recufarat, quamuisnbsp;ac* ^Xiemplo in filium adoptauerit, eodem quo profedlus fuerat anno, in Vngari-2tn rediifte perhibent,hacfirmillima fpe a Roberto fratre dimilTunijAndrex o-ittninonepoti,ac Ioanx,quam ei defponfarat,regnum proculdubiolcgaturum,nbsp;Quodpaiilo pofttemporc,cx compofitofperatoqjfuccefllt. Pollquam Carolusnbsp;in Vngariam reuerlus ell, in fequenti anno, loannesRex Boemix, filiusquenbsp;Carolus,qui non multo poll imperium Romanum fortitus ell,item Cafimirusnbsp;RcxPolonix, Viflegradum ad Carolum,circa Martini folenniaconuenere, vcnbsp;de componenda pace agcret. loannes, cuius aliqua fuperius habitaellmentio,nbsp;Luceburgenlium comicum genere natus,Boemos dilTidctes acriter caftigauit,nbsp;Auftralesgrauibellocorripuit.Multas in Italia vrbes fibi domuit,occu quot;ato Po-5 lonix regno,quum quiete retinere no poiret,Cafimiro,qui bis denamilia pondo argent! pependerat,ins vitro fuum celTit.Graccouix obfidionem,commea-tuum defeiftu, plane deferuif, Rege Gallrum,aduerfus Britannos, lure ne-c-lPitudinis inuitatus. Qiwm annis quinq; ac triginta regnalTet, in truculentif-fittio prho,inter cofertillimos holies cxlus ell. Carolu eius filium,patr! haud-^ttuquam inferiorem fuiiremcmorant,qu!ppe qui viuente adhuc patre Tarta.-Ios forti animo fudit. Cifalpinx Gallix ciuitates, patre olim acceptas,acerri-ni tutatus eft. Veronenfes audaler profligauit, bis in co bello equo decidit,nbsp;tertium confeendit, baud veritus fortillimaquxque militis prxllare facinora.nbsp;Parm alines fpifimcthoros incxllauit,nequaquam abllinuitapatreincre-pitus.Regnum Bocmix,religione acoptimis difciplinis iuxta illullrauit.Intro-duxit Pragamliberaliumlludialitcrarum.Nouamciuitatemmuro cinxit,fun-dauit coenobiamulta, arcem crexit admirabilem, regiam confpicuam ftatuit,nbsp;vniuerfum denique regnum pacauit. Euetus ad imperijim, Italiam rurfus in-greditur, Longobardos in potcllatemfuamaccepit. Eielis Guelpliis Gebelli-osextrres Florentix reftituit, relic[uis Hetrurix partibus, proarbitratufuo*nbsp;leges dedit. Coronatus ell Romx magnificentiflimo apparatu,quare ne a Ro-niano coliegio diirentiret,omnes nouitatis aulores,fummo Potifici muldan-dos tradidit. Fratri, cui loanni nomen erat, Morauiam conceflit. Pragcnlemnbsp;Iafilicam, metropolitana dignitate decorauit. Vt Vencellaum gnatum,fc ad-Sa Itiicviuente, Romanum Regem crearent, ab Eleloribus impcrij, amp; precario,nbsp;^ingennlargitione impetrauit. Sigifmundus, alter Caroli filius, Lodouiconbsp;^ege Vngarix,in fpem regni adoptatus multo poll tempore fuit.De his halt;ftc-^tis. Hxc de loanne Caroloque diximus, amp; de Cafimiro aliquid adiiciemus,nbsp;^^ftuantimoment! Principes fuerint, qui adCarolum Pannonix Regem, pto
-ocr page 364-514 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. componcnda pace vcncrunt,Iiquid diiudicarctur.Quiim igitur inter hosRcnbsp;ges,de incunda concordia,perpetuaque focietatc, in V iflegrado ageretur,pau'nbsp;cis pft diebus paxconfea.Hi tanta rerum omniu copia, amp; tantis apparatibu^nbsp;traatijVtnemo c Bocmis Polonisque fucrit,quivini Sc obfoniorum omniuionbsp;abundatiam fatis admirari poftet. Res vitui neceflari, omnibus profufifli^^nbsp;erogat, acceflere dona Regibus pro dignitatc diftributa, qu PannoniciR^'nbsp;gis magnificentiam cum xterna laude teftantur.Ioannes Rex Boemia,prnbsp;teris vafis argenteis,quinquagintaduabus phaleris, totidemque balchcis, in*^'nbsp;per latruculorum tabula, mira arte auroq; multo elaborata, vbi angularesnbsp;gos, inftrudasvtrinque peditumacics, cataphratftos quits, amp; reges,nbsp;]gnis,pugn verx. fimulachrum rcfercntcs,ccrncrc erat,quos omnes,auratsnbsp;gemmata arma,campique pauimentum iafpidibus amp; fmaragdis tefleUatuni)^nbsp;certamen irritabat.Item duobus ephippiis,non ram auro, qum ordinehp^^'nbsp;rum exculriSj Carolo donatus eft: adictfta funt his pocula gemmata duo,nbsp;rum ducentis argenti pondo appenfum, alterum c lolido auro confeiftuionbsp;c^onch fpeciem, amp;arte Sc gemmarum multitudine fane confpicuum. Ne*nbsp;nore quidem magnificentia in Caiimirum vfus eft, qui quum ftatuta Boc*nbsp;Regi tributapenderet,quippe cui Polonix ius omne paulo ante (vtfuprt*'^^nbsp;limus)ille conccfl'erat,hac beneficentia dimiftus eftiquingentis enim ponft .nbsp;Vngarix Rege donatus eft,vt dbita ad aflem loanni ftipedia perfolucrct.nbsp;mumillic confebapace, perpetuaepe focietate,conuenitintcr cos, vtquienbsp;que ex his Regibus primus vi armisve ab ahis lxdcretur,cxteri continuo**nbsp;lia paifta conferrent. foedus grauiflimo cundis iuramento percuflum,nbsp;firmatumeft. Qimmhcomniaquxdidafunt,annofahitistrigehmoq*nbsp;ac tcrdecies centeno gefta forent, tertio pft anno, Vilfcgradum Locb^^^nbsp;Rutheaorum aducnit, deledum fccum equitatum adduxit, poftulauicp^*^?^nbsp;tuam pacem, acfidiflm amicitix officia cunda promifit : annuit poft*,^nbsp;ni CarffiuSjVirumqux ido fderc,honorificc donatum dimifit.In fequcn*^^ fnbsp;no,Caurnirus Polonorum Rex,ac Lodouici auunculus,ad Carolunarcd*nbsp;norificentiffimum fccum Sc Procerum Sc Antiftitum comitatum adduxi*'nbsp;hunc in frequentiffimo Optimatum Pontificumquefuorum concilionbsp;vt affinem fuum pro dignitate reciperct. In ccleberrimo vtrorumqucnbsp;pum conuentu, Cafimirus publice, Lodouico ex fororc nepoti, Sc Car!nbsp;primigenio, orbitatemcaufatus, Polonixregnumlegauit,adoptauitinnbsp;Sc omnes, quiaderant, Pontifices Optimatesque, nouiffimx voluntatis ^5^nbsp;ftes efle iuffitjid ipfum cxteri,qui aderant, Poloni vltr confirmarunt, aCnbsp;carcfolcnnepriuilegiumfadumcft. Carolus tanta beneficentiaprxtcr'P^^/nbsp;oncmaffiedus, nullum gratiarum ac liberalitatis officium in Cafimiruin^
tcros Polonorum Principes prxtermifit. Secundo pft anno, locuftaru*^^j/| ftis, Syrmio,Pannoniam inceffit,vfque adeo grauis,vt fegctibus,arbor 'nbsp;Sc graminibus nihil dimiferint, vineis, prxrcr omnium opinionem, p^'P^Lje^nbsp;aiunt.Tertio anno, Poloniam, Auftriam, amp;Boemiaminuafcre, moxnbsp;diuifx,in Italian! amp; Gddias cft'ufx, populatis agris, communi cxitionbsp;fumptx. Eadem quoque tempeftate Cometes incoelo vifus,ac in Hctrnbsp;primisque Florentix,peftilctia magna dcfxuit. Sexdecim hominumiu***^ [jQ'nbsp;lue hac abfumpta,quum agitato in Vrbe cenfu,conditoq; luftro,nonagi**^^^jp )nbsp;minummilia,fuperiorc anno cenfaforent. Poftero anno. Sc cometes,nbsp;gia multa,qux Principibus orbis interminantur, maximorum Regumnbsp;J J 42,. xerc.Annonanque quadragefimofecundo,fupratrcdecicscentum,nbsp;Caroli obitusinterceffit, quorum morte Italiaxquc,acVngaria,animo*'fj[finbsp;nara eft. prxftatiffimum vtruquc Regem ilia feculaprotulere, qui doin*ftnbsp;aeforis prxpolluifiercferuntur. Robertus Andreamnepotem fuum,amp;^nbsp;fra tris Vngarix Regis filium ,cuiloannam neptem, vxorem dederat,pu*^'nbsp;gnareiubet,quivtdeincepsrcferctur,quumannostres in ItaliaregnalR^J^fl-torum infidiis, vxorisque cfcnfu,qui regnumanl^elabant,laqucocnc ^^jiji
-ocr page 365-D E C A D I S 11. L I B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jx;
Carolus eins pater, quum annos duos amp; quadraginta regnaflet, ingrauefeente rebris ftu, in Viffegrado, non fine nominis fui perptua gloria, decimofepti-wo calendas Auguftas diem obiit.Q^mita longe lateque dominatum efle fe-'^unt,vtDalmatiam,Croaciam,Ramam,Seruiam,Galatiam,Lodomeriam,Cu-yianiam,Bulgariam,Vngariam,amp;adieloGargano monte,Salernumeiparuif-^jac vedigalia quotannis ftata pependifle prdicent. Promulgata Regis mor-^jtantus omnes mror inceffir, vt publico planiu quateretur Vngaria Anti-titesjProceres,populos ac nobiles iuxta, hie dolor omnes afflixit, nemo fuit exnbsp;10nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuius animum mceror ifte non penetrarit. Prfernm
biaDetha,Lodouicus ac Stephanus,adquos propis dolor attinebat,eius obi-^^inefflidim deplorarunt : coactis vndique Pontificibus, Regulis, Optimati-collcgiis Sacerdotum, corpus editiore thalamo refupinatum, cui trabea ^'^ccina, gemmatum diadema, item enfis, aureaque calcaria,ac ctera Regisnbsp;^bgnia aderant. Ad prftitutum exequiarum diem, ex vrbibus amp; pagis inn-multitud conuenit, profufo tot gentium vlulatu omnia refonabant, fu-quot;isadDiu Virginis dem elatum,omnes ordines pulla vefte funus honefta-Peralis rit facris,pofl:ridic buctauro impofuerc,ac fecundo amne Bu-^^^cummaximacomitum clafiTe delabitur : infiaurat ibi exequi,pofteronbsp;Albameffertur,quofcunque vicosnbsp;nbsp;nbsp;oppidatangebat, viricummulicri-
*0
f crinibus occurrere, redintegrate funus,amp; adcontinuandumlulum bai niultitudinem irritate. In itinere Laurentius, vnus Proceribus, Sela- .nbsp;g gentc natus, vir fperat virtutis ac roboris, eius quondam vexillarius,nbsp;funus regia palTim prtulit, prcelTere tres quits cataphravti pur-'j^jgcm.mis auroque confpicui,qui eius arma prasferebant.Struthione pro a-'b Carolus vfus eft. Hi dominum extinftum paffim ingeminate,pia cterosnbsp;f biaadlufumprouocare. Demumin Diui Stephani bafilicacorpus palamnbsp;^onditum,vbi fatis fuperque conclamatum eft, gemrnata arma, velles, vafanbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;donatiuum templo affixum. In fequti menfe, Cafimirus Po-
ia,ac loannes Moraui Regulus,amp; Caroli Imperatoris frater, VilTe^radum Pontificumque turbaconuenere, funus pientilfi-^.pnftaurarunt, Sc Albam deinde profeti, Carolo rite parentarunt. At fe Re-perfoluifle rati, reginam, item Lodouicum ac Stephanum dihgentifli-^onfolati funt. In Caroli funerc, Chianadinum Strigonienfem Metropoli-b I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de laudibus eius orationemhabuifleferunt, qua maximum
^.^^tymarumprofluuiumauditoribus cxhaufilTe dicitur. His temporib.Fran-ciis Pctrarcha, Pocta clariflimus, ab Vrfo Tribuno plebis, Stephani Colu-collega,in Capitolio laurea corona donatus eft. Licius quoq; Afcula- Bonfuitu, A. meus ,qui Roberto rgnanteclaruerat,actempeftateillainternbsp;Magos excellentilfimus habebatur, quia loann, Caroli Flo-blsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filijfata prxdixerat Accrlj inquifitoris crimmibus infimula- *
arinis,extrcmo fupplicio affelus, excelTerat, que iniqua mor-bs omnes cenfuere. Qinn ctiam quatuor ante annis,cometes men-Huatuor apparuit,amp; antequam occideret,alter duos n^fes emicuit, ex qui-s facile eratjduorum Regumfata prdicere. Eodem quoque tempore,decemSaracenorum milia ab Hifpanis cfa,totidemq; capta. Item Galli congrelfi cum Britannis,fufi aefu-
gati funt, amp; decem eorum milia in eo conflitu defiderata.
-ocr page 366-ANT. B O N F I N II R E r; V N G A R, RERVM VNGARICARVM DEA-DIS SBCVND LIBER X.
Elbbratis rite Caroli cxcquiis, CaroIumMartcUu,!-' douici auunijfilio fuperfuifle pleriq; volunt. Vter ex hisnbsp;diem obierit,Vngarici Annales nil fane definiunt, lednbsp;trum funeris honore defraudatuni, pro vtriufq; gellaruni^'nbsp;rum gloria,reputemus. Secundni amboruin lecellumjy ,(nbsp;douicus adoleicens, auitis moribus imbutus, omnium accnbsp;niacionibus populorum, Optimacumque fulfragiiSiRcX^'
gari d;claratur. Egenerofahuiusindole, ac Itudiolifliinapatrisamp;:auicduc-i^ none, fauftiffima ququc vulgus ariolabatur. Polliccbacur Ipcm optimani*'^nbsp;genuus adolefcentis afpedus,cui tant inerat Maicftacis, vt fpedatorcmnbsp;que fibi facile conciliaret,addLiccret in admirationem, ac tacicam fibinbsp;reuercntiani poftularct. Liberalis eius facics,nontamhberarcfponfa,qua^nbsp;cileni gratiam amp; officia indicabat. Qnamuis ingentcni animi magnitudiJi^nbsp;pr le ferret,pudore tarnen,fummaque modeftianon carebat. Feruentis^^^nbsp;impetus grauitatc ac moderatione quadam ita cocrccbat,vtvnocodcmqi^\ !'nbsp;porCjin eodemhomine,amp;: iuuctutis alacritatem,amp;:grauitatemfencclunsl'^'^nbsp;retintucri.Exornabat hc omnia,magna rcligio,inauditapictas,iiifticjal)i^nbsp;laris,ingenita clementia,maturaque confilia,cum fumma magnanimitate^'^nbsp;iunda. Augsbat gratiam amp;: dccorum,popularitas incredibilis,amp;: alfabilgt;t^5*\nbsp; dcfcira,ingcnium ciusamp; mores, ad regnand natumclfc portendebant-^P;
mas quafque dotes GalLci Pannonicique fanguinis, in hune omnes fe facile dixeris, Nil indignius moleftiusque tulit,quam bcncfcentiaamp;^dl^^*^',nbsp;litate vinei,aut fui regni iura abaliis vfurpari,domiforisque xqu prxHaris*^'^^nbsp;re videbatur.Dolorem publicum,c patris auique interitu conflatum,ifC*jlt;nbsp;um offiftiorumleniuit,rcfarlitquc,nequc parum etiam confolationiSjp^^^.p,'nbsp;mx parentis probitas alferebat,cum maxima fanditate ciunda,qult;jOnin*'^^^nbsp;antiflitum proccrumque fpcm quotidie confiimabat. Q^arc in rtgalifi'^nbsp;mitiis, Rtx ab omnibus dcclaratus, Alb continuo, in frequcntilLmonbsp;num conuentu, rir coronatus eft, nemo vnquam tot fauoribus, ac tam pf^P^nbsp;tio populorum ac ordinum omnium confeniu, Rex vnquam creatusnbsp;tur. In fauftis hominum falutationibus, ml ahudrctuhfl'e memorantjquai jnbsp;bere omnes de fc bene fperarc, fc pro faluie regni omnia pcriculanbsp;perpeffiirum, proindeomnespaffimcxorare,armafumant, accingantlenbsp;eque duce acmilite,quicunque regni appendices Ixferint, occuparint,iinbsp;i.ruantjPannoniamqj ac IllyriCum,Daciamq; pacent.In pcrlidos amp;: inldtl^/nbsp; acarmis animaduertendLi,pro patria,pro Iiberis,pro aris acfocis fortiflai^Pjjnbsp;gnandum. Confternati iam pr;ncip''um interitu Vngarorum animi,nbsp;Regis hortatu, vfque adeo fufeitati confirmati funt,vt nil Marte vindnbsp;Cerent antiquius.Del^dumcontinu habendum poftulant,vitro peracd*^-,nbsp;tiones cundi dant nomina,quin amp; fenes,amp;: facri homincs,ad expeditione^^^^nbsp;lutarem inccndtintur. Item vulgo mulicres fe fuccenturiatas poliiccncur)nbsp;ttimhinc animi Vngaris adcrcui, vt bellum indici, nuncupatis votis, exp^ jpnbsp;rent.Ne minus quid immortalitatis amor,acrcgni charitas,Lodouicuni*'^i]|,,nbsp;cs plane follicitabat. Qiiare antequam coronationis ille conuentus folucf^^^,nbsp;coado Scnatu,illatas omnesiniurias,perfidiam fuorum,lxfaregniiura,amp;^l .Jnbsp;cunque vi occupatafucrant,ad patres referri iuffit. In primis contumscia-nbsp;numq; rebellio venit in mcdifi,qui TranlTyluaniam incolunt,quippenbsp;ta Principum morte,contempta fuccelforis indulgentia,ac rerumnouitY'',^;nbsp;ti,dbita Regi vedigaliainterccperant,dctredabant obfequia,aregian^ljiiynbsp;dcfccerant. Senatui primo placuit,abllerrcdorum aliorum caula,quii'-P'^.nbsp;nis clandcftina: argucbantur,hanc in Saxoncs expeditionem iufcipi.Itaq^
I
-ocr page 367-D E C A D I S 11. L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317
tnoftudiohanc omnes militiam appetiuerc, magnus qum primm cogitur cxercitus,patres fer omnes Regem iuuenem comitantur. In Tranflyluaniamnbsp;vbidefcenfum eft,correptis plerifque oppidis,caeteri Saxones, luitatis info-lentipertfijad Vngaricam ditione rediere. In omnes eos, quos maturacor-npuitpnitentia,fe benignumexhibuit,quicunque in fide permanfere, indul-gentiaamp;liberalitate fua confirmauit. Nonnullipopulinobilesq; quorum ani-nii dudum nutare cceperant,aut.tcmere defecerat, antequam in te publice ani-niaduerfum iri fcntirent,veniam in tempore poftulatamimplorarunt. Ad pa-candum profcd regnum baud parum contulit, Alexandri TranfaJpin Vala-ebi Ducis exeniplum. A Carolo quondam hic Rege defeccrat,cuius potefta-parre ex antiquorum inftituto confiieucrat, pertinacius in rebellione per-*nanferat, nulla vi, precibusac monitis,ad prftandum, quod debebat, obfe-4Uiuni reduci poterat. Secundum illius obitum, pft vbi Lodouicum rer po-titum accepit, audita iuuenis fauftiflima magnanimitate, optimaque Fortuna,nbsp;fuis finibus appropinquate Fenfit,ctinu fupplex Lodouicum adiuit, ge-*^Uaque amplexatus,vcniam exorauit,munera preciofiifima obtulit,ac ne debiels veigalibus defraudafle videretur,decies centena auri pondo ddit,pollici-pofthac imperata cunfta faturum,eiqi perpetuo pariturum. Contra Lo-iQ ^icusjdata pace, non tam erratorum impunitarc, quam pari libcralitate do-^Mdimifit. Quarc Alexander, tantaiuuenis dementia amp;:beneficcntia deuin-^'^Sjtedintegratam cumeo focietatem, fidelitatemq; perpetuo lruauit. Elifa-ctha verb,mater pientiirima,matronarum decus vnicum,lt;: prudentie acFan-tatis exemplar,poft virifatumjamp;initum Lodouici regnum, amp; Andre gnatinbsp;Pentis gratia, qui nondum in Apuliaregnare occpcrat, amp; inuifend vrbis *nbsp;defiderio xqu impulfa, quando humano pariter amp; diuino rrahebaturnbsp;impetrato ab altcrofilio comitatu,in Italiam traiieere conrendit. Co-'^fiatutnfibi,amp; Procerumamp; matronarum,honeftiflmum delegit, optauit pie-nbsp;oique Ptifices,dotrinaamp; probitate prftantes,ne quid viatico deefl'et,niul-^^fecunipecunianim attulit,feptcmamp; vigintimilia puftulati argen# pondo,nbsp;J verb, quod puriflmum aurum appellant, feptemdecim miliafecum tu-/cFcfunt,pofthcne mediocre quidem aureorum denariorumque his adie-Addidithis quoq; Lodouicus quater mille auri pondo, vt earn pro fua ma-dignitate dimitteret. Geminas Veneti triremes gratis compararunt, qui-
Cam c vniucrfo comitatu, dexterrima nauigatione, anno quadragefimo- 1343. fupra terdecies centenum, in Apuliam traiecere. V ix hc Siponti littusnbsp;/gerat,quum occurrentem fibi Andrcam amp; Ioannam,cum ornatiflimaprin-Pinturba, confpexit. In primo congreffu, tantus vtrinque hilaritatis amp; lti-^plaufus efteditus, vtlachrymas congratulationibus mutuis admixtas cerne-4onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Elifabetha, in filij aenurus amplexus efi'ufa, pr longo ac ingenti defi-
1^^^'eipenc defecit, mox eor ofeulis leuato defiderio, fubinde refpirauit. De-Neapolim verfus iter incunt,oppidatim eximij honores exhibit!: poft vb ^^polim perutum eft,cm paucis ante diebus Robertus vita deceflifl'et, iamnbsp;\ P onandi Andre amp; loann vxoris tempus inftabat, ^aliamcoronam,qumnbsp; ^dficc Romano impetraram,geftare non licebat.Conuocatis Principibus,nbsp;^^natus confulto,Nicolaus Palatinus, Paulus aul Prfebtus, Thomas Ru-^5 Vitus Nitrienfis Epifeopus, Thomas Petri filius, item Metropolita Bene-^^^^agna nobilitatis manu,legati pronunciatur,honeftiflimapro-tlr 4 ^^^atio, qu rem tant! moment! haudquaquamdcdeceret. Ne inferiornbsp;lenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accedebat apparatus. Deftinantur Auinionem,vt Clemente
jo, Pontifice maximo, cuius imperio Neapolitanum regnum parre debet, Qte ac vxori diademaimpetrent,vt pontificia au(ftoritate,vtrique regnonbsp;( '^ri liccat, quod difficultcr (vt infra patebit) confequutifunt. Elifabetha au-A^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fant Crucis Ncapoli egrefla, cum delcta optimatum amp;
Ij. ^^^tummanu,Romamcontendit,vt Apoftolorumbafilicas inuifat.Neapo-'is cam Archiepifeopus propis comitatur : dum per Campaniam iie. fa-E ij
-ocr page 368-518 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ciunt, ex vicis ac oppidis fpedatutn omnes paffim occurrunt, non taxn ornatif-mumcomitatum,qunipicntiflimae Reginx fanditatein admirtur. Religio-fam matronam intuentur, qux nunquam orando cefl'abat, c cundis rogaton-bus,miferabilibusque hominibus, inter cunduni,profufas eleemofynas erogi-bat,augebat decorem coniunda cum venuftatc landitas, quod ardentiirnnaffl cundis fpctatoribusreuerentiamexigcbat, iam omnium in fe oraconuerte-. rac,ac De loco prueneraricocpca,alteraraSabamRcginamhanc elTc onwesnbsp;prdicabant. Totum illuditer orando tranfegit : quum ad tertium lapid Vrtnbsp;appropinquafletjvniucrfus populus,amp;Senatorumamp;Sacerdotum ordo,nbsp;occurfumeffunditur,optimatcs Vrbis,amp; in primis Vrfniamp;: Columnenfes,cef'nbsp;tatim ad officium properarunt.Vrbcm ingrefla,fauftiffimis paffim acclatnatinbsp;nibus, Romanis mulicribus confalutata, plebe vbique,Reginx Vngarixi^nbsp;citer, Andrex regis Itali pientiffimx parent! feliciter,Matronx fanliflin^*^nbsp;liciter,exclamatur: n facraperegrinatio,fedornatiffimus fantitatisille triui^'nbsp;phus vifus cft.Qu^m ad Diui Petri baiilica perueniflet,Pontifex confeffintnbsp;frequentiffimo collegio facerdotum,eam excepit, ad magnam Saluatoris arai'^nbsp;ab eo duta,ingens numini donatiu obtulit, facras veftes margaritis exculta^nbsp;item vafa candelabraq; aurea gemmataqs, ac ctera taie genus, quater infup*^*'nbsp;mille feftcrtim aiunt addidifle. Luftrauit extera templa,ficraq5 coUegiajQ^?quot; pnbsp;ram nullum fine regalibus donis prxtcrmift.facra virginum cnobia,inc^^.nbsp;bili benefcentia profcquuta eft. Sudarium Saluatoris, vbi defudatamnnn'^nbsp;imaginem intucri fas eft, fada femper confeendendi poteftate, reuerentH^nbsp;vifttauir,ad excolcndum cius tabernacul, multum auri argentiqs obtulin^
* citur,vbitam pi collachrymafl'ememorat, vtomni ibid delidorum tte donatam,pleriq; feripferint, fuusqj Confeffior, Sacerdos profedograunbsp;mus,poft eius obit,id vulgo prxdicafl'c amp; afleuerafte perhibetur. poftvH''^nbsp;lis amp; religion! fe fatisfcciflcreputauit,poft feft DiuiFrancifci diein,hincpf^nbsp;fteifeirur. Quum aliquantifper Neapoli apudfiliumfubfediflet,Ioannxldx^..nbsp;rus ini(;nt!, temeritatem, indomitamqj libidinemcontinuo intellexit,n*^ .jnbsp;inca penft,niHil pudoris amp;: religionis intuebatur. Afpernabatur hxc Andrc^^nbsp;amp;:imperarcpotius,qum parre viro ctendebat, prxferebatimpudican^^^^nbsp;tatem,amp;: prxter faftum intolerabilem,dominantem^ libidmem,nilnbsp;cernere erat.Improbi illius mores;continentiffimam focrum vfq; adeonbsp;bant, vt in Pannoniam reiieerent : quod antequam pateretur, ne quid P^nbsp;partis officij prxtcrmitteret,mitibusnurummonitis amp;hortationibus pd^nbsp;adoritur,quibus quum nil fc proficere intclligeret,feuehoribus quandoq!''nbsp;bis incrcpuit,ponebat ante oculos regix poteftatis dignitatem,turpinidin*^. 1nbsp;famix,amp;: prophanx mentis incommoda prxfcntanca,fcelerumrupplida)l^nbsp;bus improbahaudquaquammouebatur. Quamvbi deperditx audacix,2C
pudentiffimifore ingenij indies intellexit,defperata eius falute, ac dimift^ fine magno dolore filio, quem male coniugatumnouerat, quamuislegatM.^nbsp;Auinionem in Galliam ad Clcmentem contcnderant,nondum redfTenfj*!nbsp;difficilem in coronando aliquantifper Andrea, Pontificem oftenderant,i^^^^jnbsp;quenti tarnen anno, Ncapoli profeda, circiter Diui Mattbix folennia,nbsp;diuertit, vt Diui Nicolai xdem inuifcrct, vbi magnificcntiffimamuner^tinbsp;uit. Sipontum deindecum vniuerfo comitatu peruenit, aliquotibi dicsHnbsp;ta,nauium defedu, fccudum Pafchx folennia, milTas ab Andreaquatuortf' jnbsp;mes extemplo confcendit,trium dicrum nauigatione,Scniam appulit.ldo^^^ !nbsp;gnum ingrefta, vbi de Reginx reditu ftgnificatum eft, vcluti publicxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(f) 1
Matri,ex oppidis ac pagis omnes congratulat occurrunt, cum incredibui' que plaufu hc rccipitur,Sotcria ob incolumem cius reditumapudnbsp;fiunt. Nondum Drauum amnem plane traieccrat, quum duo gnatinbsp;bundiobuiavenere,idem exteri fcccreProccres, Antiftitesq5,.dies publ^*^nbsp;laritati dicatus. Cum vniuerfa plaudentium turba ad Viflegradu peruenit)nbsp;cundis numinibus,mater ac filij certatim rem facra fecere, illi, iuodrcfli
* '
-ocr page 369-D E C A D I s 11. L I B E R X,
prftitcrint parentera,hc, quod filios incolumes, ac omnia tuta inregratp re-pererit.Nondum Lcgati Pontifice redierantjOeque mandata ex fententiaexpedite potueratjtes cnim pr aulicor auaricia prorogabatur indies, amp;quam-uis lireditariaregni iura expofuerant,iudicia tarnen longa,fperata largitione, ^anc prftabant. Delegati indics cunfta dilFerre, opulcntiffimam caulam forbid, nequeidctiam inuito Pontifice fieri ,qui quidem expoftulantes quandoqnbsp;legatos obaudiuit, amp;c quando fui iuris hoc regnum erat, largitionem quanquenbsp;axiinam fc addecerc reputabat. Rcs coronationis, ad apoftolicum Senatumnbsp;lpe relata, nullum fine ingentipecuni vifinemhabere pofle videbatur, Lc-quanquam ne Rex Andreas ambitus infamia notaretur, nve largitionenbsp;*^^gh,qum iure fuo regnum impetrafie videretur, admodum vererentur, ta-^en intelledo Presbyterorum morbo, pata pontificiam confirmationem ptunia rnercati funt. Et quamuis pacifeend mercedis mandata non haberenr,nbsp;^amen nc,re tant molis infela,rcdirent,inconfultis Regibus,quatuoramp;: qua-^agintamarcharum (vtaiunt) miliaPontifici pollicentur. Compofitis in Gal-darebus,ad Lodouicum Andreamquereferibunt, quantum pro regni Neapolitan! confirmatione promiferint, item rogant, vt ad prftitutum tempus mer-t^edenimittant, Lodouicus, ingenitaprobitate, ac fraterna charitate commo-10nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcrimenamittendi regni adduccretur, Andre vniuerfumonus pla-
fubiturum fe recepit, Pontificis auariciam, amp; rnercati pend regni infamiam gerrim tulit. lllud rei exaggerabat indignitatem, quod ius ha reditari pof-eilionis tantilicitari cogerctur, tandem ne fratern dignitati deeflt, extraor-itiaria regno tributa impofuit,ac perbreui exata,in fiieum pontificium mifit.nbsp;^'^gitdjConfirmationis mercede copafto foluta,re confelarediere, Andreas,nbsp;^gato diadmate, Ptificis audoritatc coronatur. Verm ante legatorumnbsp;eaituin,anno Dominic falutis quadragefimoquarto, tcrdeciesque centeno, 1344.nbsp;odouicus^ne per ingratum ocium, vitam filentio ducerer, in Polonia conten-*t,vt Kcgi Polonorum,amp; Cafimiro eius filio,cuius filiam, vxore duXerat, cuinbsp;}o /i.^*^g^*'l^tiomcnerat,auxiliumafFerret.Expeditionishuiufce,LituaniaChn-tan religionis expers,caufa fuerar,quam quidem regionem (ni fallor) Libo-plerique nominarunt,hc ver religionis iura pertinacius fubire reeufa-^t. Rex Poloni,vtgcns ilia fibi finitima,acpen patria,red faperet,poftqunbsp;^QUouisaliopato fieri poterat,armis cogr ftatuerat. Ad falutare bellumnbsp;tloiiicum acciuerat,qui cum validiflmo equitatu,in foceri auxilium,amp; pro-fidei fpcm, c cotenderat. Paratis omnibus qu bello vfui fuefant,nbsp;ttnaniam, cum innumera copiarum multitudine, per glacicm concefl'ere,nbsp;obftinatam gentem ad falutem monitis ac precibus redigere n pof-ignifuiendum efle cenfuere, fed ingruentibus Aultris, quibusnbsp;40 fg otnnis folui cperat,pedem illic,re infeta,amp; fruftratis viribus, refer-fatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lodouicus in fuos pietate prpolluerit, nemo quidem *
anne R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftgt; aliud Cafimiro bellu cxoritur,quippe quod lo~
oemi Rege,de quo paul fupr diximus, haud paruum fufeitatum eft. nimirum prpotens, propagan^i regni cupiditate du-herum crupit,vicos oppida multa populatur, nonnullas innbsp;accipit, Graccouiam demum, Polonorum metropolim,nbsp;Lodouicofocer, affinitatis iure, dbita auxiliaexpofcir,nbsp;Qirnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delelu,numerofusexercitus ab co mittitur,in quo egregiose-
Gta ^\^'^^^NonemZeech,amp;PetrumPoharnok memorant. Isvbi tauitperuenit, vrbem obfidionc, amp; Poloniam Boemico hofte libe-Lodouici copi, re fliciter gefta, ouantes in Vngariam rediere.nbsp;y^^^'^^^pt^clarum facinus, ita Polonorum animos perpetuo bencficionbsp;deber '^^^'^^^-l*^^l'^gt;'^^itihodiernum vfque diem,immortales gratias fc hisnbsp;ttUs^'^tintur ingenue. Tartaricum poft hc bellum exarfit,quod no rni-iiotav ^^.^^^^^^^Q^tnidolofum videbatur. Lodouicus,ne maiorumfortunala-c Videretur,nve per contemptum,vt illi quondam feccrc, rcs Vngaricas
iij
1
-ocr page 370-330 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
in difcrimen adduccrct, legiones omnesjat diffufas c hibernantes, illico aC' ein iuflit, coadum perbreui exercitum in Tranflyluaniam mit, quandoeiusnbsp;prouinci T artari fines inuaferant,Siculosq; ( vt aiunt ) V alachis finitimos gra-uiflim infeftabant. Andreas Ladiflai filins, virbello ftrenuus, qui prouinciafflnbsp;cumimperio tenebat,quemVaiuodam dicunt, Lodouici Regis ediido, omnibus copiis repente prficitur. Is vbi magifter equitum Lodouico declaratus .nbsp;cft,in Tartaros continuo profelus, ad regni fines immanem hoftem olFcndii:nbsp;collocatis confpeftu caftris, poftero die collatisfignis, pugnaconferitur.nbsp;dreas in dextro,in finiftro cornu Stephanus,fortiilimc dimicant,ab initioTat-tari fagittis Vngaros obruere contendunt, eo vehementius obftant illi, quibusnbsp;vt veterem conflnumvlcifcercntur,aut vincere autmori certumerat. Hic^ |nbsp;inftituto gentis,quum illatum impetum fuftinere non poflenc,pedetentinitcr Inbsp;ga vertunt, rati paulo minus fugiendo, quam inftando,fe telis hoftem cfoflb-ros,quod vbi fatum eft,tanta vi tergo inftare Vngari occpere,vtfdmo^nbsp;gentem palantem infequerentur,maxima eorum pars in fuga cditur. Inter'nbsp;pitur AtlamuSjT artarorum Dux, qui poftquam receptui canere cptum eft*nbsp;caftrarelatus, confeftim obtruncatur,hoftium caftradirepta, amp;:fignacumi''nbsp;numera multitudine capta, qu concatenata omnis, Viflegradum adnbsp;duta. Celebrata vitoria,Lodouici aufpiciis parta, amp; grati triduo ds vin^'nbsp;cibusad.Siculideinde,TartarorumreliquiasinTranfalpinisepiusinuai^' jnbsp;re,qu ne ad interitum redigertur,dimiflahac Valachorum partc,adnni^* |nbsp;fam fuorum multitudinem,qu in maritima Pontioram elFundebatur,ftc^ 'nbsp;tinuo receperc. Ita vnum poft aliud Lodouico femper bellumredintegfi'^nbsp;tur,vt ad arma tantum, perpetuos^ labores natus efle videretur. Pleriqnbsp;Reguli,cum ingenti nobilium manu,in Croacia amp; Dalmatia rebellaruntji*^nbsp;nulli Vcnetorum faiftionibus id fadum efl'e rebantur. Horum Principes,nbsp;gorium Luriaci filium,amp; Nelepcium,Croacos efle,rumor erat, quorumnbsp;diam amp;: audaciam,vi cocrcendam cunifti Procercs,habito fpcfenatu,cem .
re. Id ijfvmRexquoq; aireuerabat,quandoquidemneq; literis,nequele?^^;, ad prfrandumfidelitatisofficium, rebelles illos reuocare quiuerat : qu^f^nbsp;bcll, veluti hoftibus publicis,indici placuit. Succurrebatillud, quodnbsp;multa oppida amp;: caftclla in Croacia longe lateq^ occupaflent, quato rescun^nbsp;tis agebatur,tanto maior periculorum fiebatacceffio.Adhocbellum,St^nbsp;num Boffonenfium Principcm, focietatis iure, prcepit acciri, cuiusnbsp;tham deinde filiam, legitimo fibi matrimonio coniugauit. Bei veteres, ,nbsp;principio diximus,fucre populi, quos Grci Beflbsfpe appellarunt,hi^?nbsp;garis ex inferiore Myfia eiedi,in fuperiorem fubmigrarunt,amp; proxiniam^nbsp;regionemincoluere, quam interceptalitera, Bofnam Befls vocauere. B |nbsp;igitur rgion!StephanusRexMyforumlat dominabatur,quiquideme^j,
* nbsp;peftate,in Illyricum amp; Macedoniam vfquc,regnum propagarat,ad hoc by gt;
euocatus, vitro couenit, auxiliares copias numro acrobore prftantcs cum Lodouico adSauumamnem facra caftra coniunxit. Croaciarni^a.^^znbsp;ad oppidum peruenci^, quod Beehegium appellant, ibique ad caputrie^^jj^znbsp;ftra metati funt, que Calacuthpheum vocant, vbi quum aliquandiunbsp;buiirent,itarebelliumanimosigni acferro confternarunt,vtomnesadnbsp;implorandam venire cogerentur. In primis duo Reguli, defebionis au*^ j^j^z |nbsp;aduenere,Gregorius,amp; luan Nelepeczi filius,cui paucis ante dieb.nbsp;rat; cos haud paucus nobilium numerus fequutus eft,impetrata veniaA^nbsp;pta pace,omnes in Lodouici manus iurarunt, fe lgitima tributa quotaU* Fnbsp;furos,fa(fturos imperata,amp; fidem Vngarici regni perpetuo feruaturos.H^ !nbsp;gefta funt, pacata Croacia, Dalmatiaque,hi aRege dimfi,amp;folutacanbsp;Non multo poft Lodouico nunciatur,Gregori in Croacia iterumnbsp;ri,defeciire data fide, amp; prftitum ctempfiiTe iufiurandum. Indolu^ Ji,nbsp;perfidiam Lodouicus, amp; quantum pro tpore fieri potmt, exercit inft^nbsp;amp; Magiftrum equitum,cum duabus legiombus, in Croaciam properat^
-ocr page 371-DEC ADIS II. LIBER X.
Qo vbi vcntum cft,brcuiprxlioGregorij proteritur audacia,oppida, qux de-feccre,continuo recipiuntur, eonfirmantur nutantia, Venetorum fadione ve- . Xata, Etpacataprouincia, Gregorioquc perpetuum obfequium promittente,nbsp;quod ctiam facramento afleuerauit,Magifter equitum in Pannoniam rediit,amp;nbsp;haudparum,ob rem bene geftam,a Rege laudatus amp; dotiatus eft. Compofitisnbsp;in Croaciarebus,ne quid ocij FortunaLodouico largiatur,aliud in Dalmatianbsp;cum Venetis bellum exoricur, quodladr gratia fumptum eft, cuius vt noti-tiackrior habeatur,rcs eft altiufculcrepetenda. ladrenfcs, vt Veneti quoq; te-ftantur Annales,quum fub Vngari tutela viuere confueuiflent, amp;: aV enetis fx-piusintercepti,eorumiugumdiutoleraflent,Pannonicxlibcrtatis,falubcrri-niq; focietatis memores, imperante Lodouico, difcutere cogitarant, rati fcnbsp;aflertorem in ea re optimum,fortiflimumque propugnatore habituros. Qj^renbsp;feptmio aVenetis defecere,ciccereVenetos magiftratus, amp; rebellionemhancnbsp;obftinatiflimis omnes animis commifere. Mifcre legatos ad Lodouicumcx-templo,quibus mandatant, amp; Rgi fane pollicentur, ft in Dalmatiamcum ex-ercitu venerit, non modo antiquum oblequium prxftituros, verumetiam vr-bcm,portumamp; agrum,fortunas dcniq; omnes vitro dedituros.Studiofiffimamnbsp;ladrcniiuinfidem,Lodouicus liaudquaquam afpernandamratus,vniuerfa$ vires ineoruin tutela ftatuit expctiri,ingentem compart exercitum, quado cumnbsp;10 validifltmo fibi hofte rem fore intelligebat. Intcrea Veneti, audita ladrx defe-ftionc,adraodumperturbati,maximum dcledum habent, claflem comparantnbsp;pene tumultuariam, quia celeritate ad banc rem ingenti opus efle iam diu no-uerant. Proinde triremes quinque fubito inftrudas, Petro Canali Prxfedo,in nbsp;Lalmatiam mittunt. laic cum parua clafl'e ladram nauigauit, Marcum Corna-rium,cuniliberisamp; vxorc,iie cxtcrosVenctos,qui inea nouitatefuerc, inclal-ietnaccepit.Mox ad Pagum infulamrediit, ciuitatemingrefliis, oppidanos innbsp;fide rctinuit,Magiftratum a ladrenfibus miflum, cum exteris ladrenlibus, quinbsp;co tempore ibi reperti funt, haudinuitis Paganis in vincula coniecit, mifn eosnbsp;extemplo Venctias.Impofuit Pago prxfidium, amp; circa proximas infulas, naui-50 gialadrenfiummulta corripuit,onmia circum infeftareddidit.PoftquamMar-cum luftinianum cumterreftri ad ladram excrcitu pcruenifle,amp;: adproximumnbsp;vrbifontemconfediflcnouit,ipfe quoque claflemladrxappulit, Adfontemnbsp;luftinianus militarioperecaftellumcrexit, veritus ne Lodouici Regis aduen-tu,quern propediem adfuturum intelligebat, continente,foluta obfldione,a-nrouerctur.Prfcdus Dalmatix, mari,terraluftinianus,die noduque ladramnbsp;oppugnare adoriuntur,vtantequam Lcdouicus aducniat, fortunam experian-tur. videbantenim fecundiim eius aduentum, non fine multo fanguine, obfti-natain vrbein expugnari pofle. Qimre mari ac terra muros pertinaciiis oppu-gnanr,mnib.vineas,arictcs,teftudinesq5,ac cxteratale genus admouent,claf- nbsp;40 iiaeij contra,admotis proxime nauibus, malorii altitudinepontes fubftruunt,nbsp;quibus vrbem irr umpant: tanta vtrinque vi certamen initum,vt foeda cxdes o-riretur. Veneti moenibus afliduo reiedi,abftulere Damianum oppidum,quodnbsp;vbifadum eft,nunc claflisinftare,nuncabire,mox proid maiore,qum du-dum impetu redire, infeftare portum, amp;cum protenfacatenaferrea, quxpor-tum amp; naualia tuebatur,indies colludari. Superuencre Legati Senatu mifli,nbsp;quos Prouifores appellant, quorum Andreas Maurocenus alter, alter Simonnbsp;Dandalus fuifle dicitur. bieo magis vrbis oppugnationem adurgent, curant^nbsp;quo celeris Lodouicum in horam,cum incredibili excrcitu,adfuturum affir-iant.Redintegratur prxlium,amp;r continetc,ac mari,vrbs miferrim oppugna-e tur,par vtrifq; pertinacia inerat, hos defedio feptima, extremum illos exitiumnbsp;imtnincns irritabat. Multi qui mnibus in vrbe defilicrant, continuo difccr-pb,alij horum periculo remorati,nc temere cadcrcnt,retr ceflerc,irriti tademnbsp;fiaftenus Venetoru conatus extitere.Deinde Lodouicuscum centumacviginnbsp;hominuni milibus aduenit,vt Dalmatiam,qux Vngarici iuris efle confueuc-
Venetorum feruitute vindicarct,alii vigintimilia tantum adduxifle perhi-
E iiij
-ocr page 372-jjx ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
bent. Poftridic,quni adueneratjCaftcllum Vcnetis ante vrbem crcdunijVJ' lidiflimo Italorum Gcrmanorumque praefidio, ac omni machinarum genetsnbsp;munitiflimum, tanto impetu adoritur, vt intra vallum multi profilientes occUnbsp;buerint,vi tamentormcntorumreietus Vngarus,amp; poft magnam cdem,L^nbsp;douicuSjdato receptui ligno,prlium dircmit.Caftellum illud,Vngari Scecacnnbsp;appellant. In fequeti die munitioneni repctit, ne minore quidem vi,pro focio'nbsp;rumliberatione, quam pro fe, dimicare iubet. Claftiarij terreftribus copiis n*nbsp;mentes,profpe(fta acerrimafuorum oppugnatione, inlittus profiliere, vt labo*nbsp;rantibus fublidium aft'errent.Rex bipartita acie,amp;: clalliarios in clalFem reiic^nbsp;amp;:caftellum oppugnat. Ad hc ladrenfes,partim m clalliarios,partim ininuD*'*nbsp;tionem cotinuo erupcre,in holies,vt res ipfa poftulabat,fuiunt, cadunt vtnO'nbsp;que multi. Vngari fortillimo ciuium prlio, eo vehementius prouocantutnbsp;pugnam. Provallo munitionis,erumpentibus Venetis,ita vitro citroqueobft*'nbsp;natis pedoribus dimicatur, vt maximain medio ftrages cderetur, prxliuto^nbsp;ferum vfque prolatum. Interimcaftclliprlidium,acerrima oppugnationeati'nbsp;modum imminutum,Iuftinianus,accepto clafle fupplemento, inftauratjm*^'nbsp;nit pro virili fua, amp; quum hadenus non ceflent, maiores in pofterumanintojnbsp;concipit. Quamuis mnibus multi deturbati fuerint, ne clafl'em exhautia^nbsp;proximis inlulis lpplemta capit,quinamp;nouquotidie patribusnbsp;tcbantur,vt laborant! exercitui fubueniret. Item illud femper ante oculos ve^'nbsp;fabatur, li amill'am ladram non receperint, ctcra qu in ora maritimanbsp;funt libi oppida, continuo defelura, contr Lodouicus, l nunc Venetis cen^'nbsp;rit, vniuerfos limul Dalmatas, defperata liberatione, in perpetuam feruitnto^nbsp;recafuros. Quare iterum atque iterumextremas vires tentare decernit,!^*^nbsp;quenti die, caftris acicm educit, amp;: repetitum caftellum oblidet, deindenbsp;uis arte oppugnationem adoritur,neminem cedere, fed ad mortem vfque, Onbsp;nec munitione hoftili potiatur,dimicare iubet, ita allidua fublidia ftibftr^^nbsp;vt etianiliadnolem vfque pugnaretur, ne ordo quidem longilhmusfubfi'^^*^nbsp;tium deneri poiret,moxlign pugn dari iubet, vallum linemoraprotinus^^ nbsp;tingunt. Contr holies, relis, faxis, amp;: quauis belli machina deturbare cont^Jnbsp;duntjConflatam fpe picem,item fulphur amp;ignem,ac ctera talc genus mnbsp;cuntes demittunt,multi glutinofo afperfi incdio,cumigni, dimilfo hofte,eo*'nbsp;lulantur. Pleriquc valium aggeremq; confcendunt,amp;: per infeftos gladios 1^nbsp;netrare conantutjfuccelTu dellituti,intra fepta trucidantur,inftauranturedilt;^nbsp;Regis fpe acies,amp; oppugnatio pertinaciflima redintegratur. Qui caftellnbsp;bantur,inuiti amp; necelitudine ada(fti,quando circumuenti egredino potef^^^nbsp;fortilfimc pugnare cogebantur, quandoq; telorum imbribus, qu foris obto^nbsp;quebantur, obrui videbantur, ad nolem vfque fine intermilone dimicat^*'
9 Lodouicus fuorum cdem miferatus,quamuis propter nodem dirimere lium cogebatur, tarnen haud inuituslegiones ab oppugnatione reuocauit- nbsp;rcs amp; conatus fuos eludi qum gerrim fercbat,fed equitum falutis ration^nbsp;etiani habere cogebatur, oblidionelonga caftellum defatigarecogitabat,*^^nbsp;illud aduerfabatur,qudmaximus exercitus,in ladrenfi agro, ob inopieo^^nbsp;mcatuum,diutius verfari nonpoterat,amp; paruo hollis illinc eiici nequibat.^^^nbsp;ceftitati demum cedendumelle ftatuit,proinde vrbem prldiocommeatibnbsp;que muniuit,ipfe alia oppugnatione in calTum tentata, ladrenli agro, mun*nbsp;mifls, exceflt, ratus alia h inc hollem arte fe auocaturum. Venetorumnbsp;lcs,fulum amp; fugarum inde Regem produnt, quod ab hiftori veritate long^^^nbsp;lienum cil, cm deprauato potius ftudio, quam diligent! difquilitioneia^'^^jj ynbsp;lcrint. Innumeram ac validiflimam multitudinem, amp; vit prodigam, palnbsp;imbecillioribus fuifle fufam, quis facil crediderit ? Secundm Lodouicinbsp;flidum amp; fugam,hi adiiciunt, c tabefeetium ftore cadauerum fufeitatamp^^nbsp;ftilcntiam, milites in Venetis caftris inceflilTe, inftauralfe obfidionemnbsp;nihil laboris amp; vigih prtermifilTe, rcfregilTe catenam portui prxtenfaninbsp;ladrenfcsjdefpcratis auxiliis, propriisque viribus iam elFcctis, mittendi
-ocr page 373-DECADIS .IL LIBER. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj
potcftatem VenetiaSjluftiniano petiifle,qui implorata venia, vrbcm patribus 4edcrent,idqj non grauatc ab co impetralfe. Eos tandem,impetraa venia,ciui-tatem Iiiftiniano tradidii'e,qui vbi eam in Venetor ditionem rccepit,Iadren-fcs feptim dcfedionis principes,procul patriarelegafle, cteris animaduer-fioneni remifflejamp;vrbiacDalmati aliquandiu prfuifle dicitur. Annalesnbsp;Vngarici,qui nihil a fimplici veritatc diirentiunt,alitcr arque illi, hc gcfta refenbsp;nintjhaudquaquam diffitentur, Lodouicum non fine magna fuorumhoftium-quc cdcjte infcda, in Pannoniam rediifle, Bartholomum Laurentij filium,nbsp; othor genere natum, amp; Harfandorpharum,Teuthones,Prfetos equitumnbsp;pr cteris in eo bello occubuifle. CtinualTeVenctosobfidionjamp;quorun-dani fadione ciuium,vrbem per deditionem accepifle, addunt,in quampluri-inosciues acnobiles inhumaniter fuitum,plcrofque defelionis huius aufto-tes variis cruciatibus fuifle multatos,multos rclegatos in perpetuum, amp; ingennbsp;tem virorum mulierumq; manum, in captiuitat abdutam, in omnem fexumnbsp;amp; tatem crudeliter atum, partem inedia abfumptam, cteros carcerc per-petuo fuifle maceratos. Vtri propius accefl'erint veritati, nulli magis, qum la-drenfes norint. Qum laboriofa fuerit Lodouici Regis vita, Eine intclligi po-teft,quuni poft initum regnum, nullum in ocio annum degilTe videatur. Poftnbsp;Dalmaticuna, Neapolitanum bellum ingruit,cuius Andrc Regis interitus, aunbsp;^0 ftor extitit.Andreas enim Rex Apulus,tertiopoft initum regnum anno,cognanbsp;torumfa:ione,qui regiam poteftatem anhclabant, amp; cofentiente vxore loan-^^Aucrfferico laquco facinorofifl'im nccatur. Coniurationis huiufee prin-c*pcm,Cradum Cathanfium,amp; Chenfam Militem, tradunc fuifiTe carnificem.nbsp;Cornes autera Nouellus, Andre necclTarius, regix mortis indignitatem -gerrira ferens, ne per impunicatem nefarij paricidx elaberentur, tumultuarianbsp;gt;anu eos cepit.Compcrtofacinore,ne minus quidem,ac illi, in eos immaniternbsp;animaduertendum elle cenfuit, vt vno eodcmque tempore fui principis indi-gnumfatum vlcifceretur, amp; hoc fcucritatis exemplo, exterorum audaciam nbsp;diris fceleribus abfterrerct. Per omnes nanque comitatus fui vicos paricidasnbsp;^rcumferri, candetibus fruftillatim forcipibus difcerpi,demumquadripartitnbsp;difcindiiulTit.Infandam Andrex mortem,rumor velox long celeris,qum innbsp;i ^noniam nuncij detulcre,rumori parum fidei datum. Ad nuciorum vocem,nbsp;omnium animi pr dolore confternati,inprimisquc Lodouicus,multo plus o-pinione pius, amp; pientiflma parens, nullum in tanto mrore modum inuenic-^^nt, non fine loannx confeientia patratum facinus exiftimabant, amp; id mul-foniagis Regina afleuerabat, qux intellela nurus improbitate ac audacia, exnbsp;eo tempore, flio femper timuilTefatebatur. vniuerfa hinc vitro fibi Pannonia,nbsp;planftum amp; diuturnum ludlum indixerat. Paucis pft diebus, loannx liternbsp;Codouicum delatx,quibus fe omni fufpicionc purgare nititur,fc fceleris in-^igniinfciamfatetur,dolorem fimulat,eiusqj magnitudincm oftendit.Hxc al-confobrino nupferat,Tarentino Principi,Philippi filio,quem Robert! Re-gistrarremfuilfe docuimus.hic Lodouicus diduseft, quiregnandicupiditatenbsp;facrusjvn cum Ioanna, quafnvxorem duxit,in Andrer^dempariter coniu-^^uit. Huic talia Lodouicum refpondilTe ferunt: Impetrata fides prxterita,am-^^^lofaconiinuatio poteftatis regix, negleda vindida, amp; exeufatio fubfequu-te viri tui necis arguunt confeiam, amp;fuiire participem,neminem tarnen hu-ttiani diuinive iudicij pnas,nefando fceleri debitas,euafiirum. Itali regia mornbsp;.J?^*gti3.ti, amp; qu vnde minime debuit, profeifta eft, loannam omnes in in-tam adduxere.Mirabantur enim Roberto Regc,omni fapitia,amp; optima-artium dodrinaprftante,vnico illius temporis ornamto, tam facinoro-neptem promanare potuilTe. Vlcifcenda innoctilTimi ac probi Regis mor-^etn,omnes exclamare,iubere bellum indici,prdicare vulg,totius elfe Itali,nbsp;^^^tumnefasvlcifci.Lodouicum advinditam Pannonia euocand,multi adnbsp;am^ -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reguli ex Italia feripfere, orantes vtcum vniuerfo in Apuli-
O
O
traccret exercitu,regnum fibi debitum vindicaret,non pateretur nefariis
-ocr page 374-334 ANT. B O N F IN 11 R E R. V N G A R.
paricidis indign poflideri,ipfi in Italia,neque auxilia, neque commeatus, ncqj opcm,neque fupplemctavnquam dcfutura.Lodouicus quoque, quamuisniwnbsp;torumliteris follicitatus effet, fua tarnen fponte vlcifcendi fratris gratia, adfu-mcnduin hoc bellum fat animatus erat. Ne quid autemeprudentia fuaremit'nbsp;tcret,prtentandos Apulorum animos cenfuit,mifit Nicolaum,LaurentijTo'nbsp;thi filium, qui poftea Conthus cognominatus eft, vt Procerum amp; Optimatumnbsp;ftudia fentiret, infpiceret hominum fententias, amp; vt intelligeret, quid dido anbsp;Endo opus effet.Tempus, res,perfonas rite confuleret, fubduccret in Lodou'dnbsp;partes,quofcunque liceret,amp;r Principuniin fe ftudia pro virili conuerceret,coiinbsp;fpirationem potcntum conflaret ingentem, ac nihil ex induftria ac diligofnbsp;prtermitterct. Venir hic Aquileiam,haud parum ea tempeftatepollenceni?*nbsp;Lallum offendit,Andre Regis familirem olim ftudioiiliimum,amp;Prfedftnbsp;Nou vrbis, quem Prxtorcm vrbanum iure dicimus, Nalus virum integn**^nbsp;acfidum, profpeta eius voluntate,fenlim fe apent, patefacit mandata,nbsp;vcnerit,ritcenarrat omnia. Quum AquiIeia,Marfis,Prcutiniis, Samnitibit^gt;'nbsp;tem Apulis,amp; Campanis immineat, pottatuhaudquaquam mediocri poliertnbsp;hortatur,amp;: exorat,vt vrbem fauftis prditam aufpiciis,in Lodouici Regh Pnbsp;noni fidem redigat,fuadct id quoque mulcts aliis, qui Aquileianorum exet'nbsp;plo,ac infelicis Andrea; comiferatione ducfti, vna cum his,quos diximuSjCOH'^jnbsp;fpirarunt:mox qucunque geftafunt, rite cunla Lodouico lignificat.ReX**nbsp;terea indies, dum clam hc in Italia agebantur, excrcitum cogebat,euocil^*^nbsp;vndique auxiliares copias,amp; nihil ex his, qu bello funt vfui, rcrniferat.nbsp;legioncs duodeuiginticum validiflimo comparaffet equitatu,perlftnosamp;tlf^nbsp;roiulianos, circumacto Adriatico finu,in Italiam contendit. Ingreffus Icalit*^nbsp;honoriftcentiffime vicatim oppidatimque accipitur, officio no biles Procef^^nbsp;que certabant. Quum in Vcnetiam penetraffet, grato cuntis hofpitionbsp;ptus eft: tyranni fere omnes Cifalpin Galliae, ad honeftandum Principemnbsp;currere, pleriqueper Legatos perfoluere officium, Luchinus Vicecomes,^^nbsp;ftinus ^aligcr,Philippus Gonzaga, Albertinus Carraria,OpizoHeftfis,^' nbsp;do Poletcnlis Rauennas, qui quidem tyranni, paulo ante Pontificc quinbsp;nione adhuc agebat,vicariorumnomine, in vlurpatis dominatibusconfrtn^nbsp;fuerant, omnia hofpitalitatis officia prftitere. At vbi in Flamminiamnbsp;eft,Galeotus Malatefta, fratresque ,:in occurfum cum magnifico equitau*^^^nbsp;currere-.horum quoque focius, Francifeus Foroliuienfis fuiffe dicitur,^!'^^nbsp;nes Manfredus Fauetinus. In Piceno agro, Antonius Feretranus Vrbinas,nbsp;gretus Claudius Fabrianenfis,Bulgarutius Matelicfis, Ifmeducius Seuedf nbsp;Gentilis Varanus,Michael Milonianus, Pangonus Cingulanus, Picenruut^'nbsp;ranni, quacunque potucruntgratitudine, itemcommeatibusacdonisR^^nbsp;adiuuerunt. Multi ex his,Neapolim vfque,c honorifico comitatu euninbsp;ti,quorum Principes,Fracifcum Ordelaffum,Philippum GonzaganijCumtnbsp;tis Picenribus,Pra:cutinifque nobilibus fuiffe perhibsnt.Q^imadTrucnt^^^jnbsp;amnem pcrueniffet,ab Afculanis,honorifice ac fummis omniu ftudiis excePnbsp;eft.Regni fines ingrdJj.is,Interamnam,Adriam,Theatum,Pinuefes,obfeq^nbsp;tiffimos inuenit, qui omni ftudio imperatafecere. Primo Sulmonenfes on^nbsp;dit infeftos, qui loannpartes palam fetabantur, impofitoque abea prd^nbsp;Vngaris obftarc funtaufi,acerrima vrbemRex obfidione circumuenic,amp;^^j^ ;nbsp;ramhinc vitoriam aufpicatur.Petrarchanofter obfeffis amicis,TribuflUp^,^nbsp;bis auxilia promifit,amp; in epiftola ad BarbatumSulmonenfem,cuius auxiliu^^jnbsp;buniciam opem pollicebatur, Lodouico captos fuiffe fatetur. Vermnbsp;Tribuni dignum memoria facinus altiufculerepctendum.Romani,nbsp;Pontifice Sexto ab inftitutise nobilitate Senatoribus, Romani Pontin^nbsp;fpiciis regebantur. Stephanus Columna,quinquennio fenatoriapoteftate^j,nbsp;lt;ftus, item Raynaldus Vrfinus,amp;lordams, Petrusque Columna. Poftjjj,nbsp;colaus Laurentij filius, ciuis Romanns, rferiba publions, quadamanuit^^ gt;nbsp;cudine duutus,fretus popular! aura, fada feditione, Capitolium inuafit,
-ocr page 375-D E C A D I S 11. LIBER X.
ScnatorcSjin prifcam libcrcatemRomamvindicat,ob prclarumfacinus Po-puliim Roman um vfquc adeo fuo nutuiobtemperantemnadtuseft, vtproarbi trio duccret,amp; imperarcr.In titulo bac modcftiavfum affirmt, Nicolaus feue-tus,amp; Clemens,libertatis,pacis,iufticique T ribunus,ac facrx Roman reipu-blic liberator illuftris. hune virum Romani, adeoque cteri halix populi ad-ittitatifunt, vt pauci fuerint, qui hune maxima ququc gefturum non ariola-tentur,immo prifcam vrbi Rom maieftat redditurum effic cofidebant.Huicnbsp;cteriltali Principes amp; tyranni, veluti antiquam Populi Romani poteftatemnbsp;^imperium requircntes,ccrtatim legatos mifere, quibus adfaulla cpta hor-'0 tabantur,pollicebanturauxilia, aefortunas amp; vires vniuerfas, pro reftitudoncnbsp;i^onian reipublic,vitro offerebant ; quin etiam ad banc famam,omnes cx-te tn; Populi Romani prouinci, pr nimia ltitia, exultafle dicuntur, Menfcnbsp;dmuni iptimo, hic Roman bbertatis vindex, nulla vi Pontiheis Romano-tmvc compulfus,ab Vrbe, clmmutata vefte, ad Carolum Luceburgenfem,nbsp;tnperatorem declaratum,in Boemiam proficifcitur,vtcumillo feedera percu-^wet.At ille pufilli,vt exitus oftedit, animi, Tribunum Pontifici vmdum dononbsp;^ifit.Capta Sulmone,Lodouicus,fuperatis Apenninis montibus, vniucrfo fa-dl regno potitur.Ioanna, hoftis aduentu perterrita, vn cum Lodouico Tato f^.^tinOjViro fuo,impofito prhdio,Neapolimdefcruit,amp; cum tribus(vt aiunt)nbsp;^tiretnibus,Auinionem in NarbonenfemGalliam nauigauit.Prfccerat regnonbsp;Ptopugndo Dyrrhachinum Ducem, Comitis Grauihs flium,quem Robertinbsp;?^2;is fratrem Riiflc affirmant, hic vbi V ngarum, Neapolim re: contenderenbsp;^tttellexitjcum plerifque cohortibus,amp; vniuerfoequitatue properauit, ne oc-enbsp;^^patametropoli a.'regia,cteris ctinu potiretur hoftis.Quum eo Rex per-^cniffetjrebellemnon fpontc vrbem oftendit, vrbis aditu Duce probibetur,nbsp;^t^cumplus quopertinacem infeftumque cognouit : quare hune repugnarcnbsp;^ufum,fato impetu, vrbem ingrelfus, cxtemplo cumvniuerfo prfidio cepit,nbsp;Captumquecapitaliftippliciomox aftecit,reliquis ignouit.Cum mag^ plaufu,nbsp;^bOptimatibus, populoqucNcapolitano fulceptus eft:quinctiamrefragantenbsp;Gmin, ab omnibus RexSicili ac Hierofolym falutatus. Mox de paricidisnbsp;H^ftionemhaberi iuffit, multi defcruntur,quorum memoria digni hipotiffi-^mnominancur, in primis Dux Dyrrhachij, aeduo eiusfratres, Lodouicusnbsp;Robertus, item Lodouicus Princeps Tarentinus, amp; Philippus nepos eins.
^uxDyrrhacbij, Auerf in arcc,vbi Andreas laqueo interceptus erat,Regis e-veluti paricidij ault;ftor,a publico lidtore trucidatus eft. Reliqui vero Re-^tili,qui ex comitatu Caroli pueri fuere,quem Andre Regis filiumfuifle mc-ttiorant,quunifacinus nequaquam inhibuiftent,neque mreos criminis l/ MaicftatiSjVt sequum amp;: fas erat,amp; qurere, amp; couidos extreme mulclare fup-piieio perrexiflent, veluti dir fafionis confcii, cum praetorianis cohortibus, nbsp;cuftod'.loco, in Vngariamrelegati.Afleruatiadhibitis cuftodibus,in Viflegranbsp;Qcnh arce,tra(ftati laute honorificeque, baud aliter atque regia confanguinita-tis neceflitudo poftulabat.quare nonmediocris,in animaduerfionehac,Lodo-^ici Regis dementia commendatur, quippe qu paucerum fanguine placata,nbsp;cteros huiufee paricidij inftmulatos perhumane pieque tradtauit. Peftis inte-dira, per vniuerfum orbem, amp; in primis per Italiamlatc bacchatur, necc-tat vfquam vifa remiffio,varietasq5 morbi tarn fu vbique gentiu graflabatur,nbsp;''tnouiffimahachumanum genus lue,diuinairadelcturavideretur. Quamob-Lodouicus, vt communi faluti confuleret, relidlo fideliffimo Vngarorumnbsp;tn Apulia equitatu,amp; prldiis vbique,veluti opus erat,rite difpofttis,adpoftre-ttium pacato regno,vtdir peftilti cederct,cum cteris inVngariamcops,nbsp;^rtio poft menfe, quam aducnerat,fe recepit. Annales Stephanum Vaiuodamnbsp;ranflyluanum,Ladiflai filium, experientia rei mibtaris, amp; animi fortitudmcnbsp;Ptpollentem,exercitui prfeciflc, fummam tradidifl'c poteftatem, amp; Volfar-^timTeutbonem, cum valide praefidio, Ncapolitan vrbi impofuifle ferunt.
Odem pene tempore,Lucbino Vicecomite vita defundto,Ioannes frater eius.
-ocr page 376-33^ A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Metropolit! vrbisjvir fumma prudentia,amp; probitate fingulari,dominatura ac-cepitJtem Genuenles ac Veneti, grauifimum inter fe nauale bellum gelTert, niutuisque cladibus fefe ffecerunt. Paulo ante Genuenfes, fe'dente Gregorionbsp;Nono, felici vfque adeo Marte cum Venetis dimicarunt vteorum iniuflun^'nbsp;ino per vniuerfa maria nauigare nderet: variante deinde Fortuna,nunc Veneti,nunc Genuenfes fuperioreseuaferunt.Tribunum plebis,de quo paulo fupranbsp;diximus,apud Clemetem Auinione, aflerd libertatis affetum ingenue pro*nbsp;fitentem,ciim ex his, qui Pontifici gratificari cupiebant, multi carcere perp^'nbsp;tuo,nonulli extremo fupplicio afficiendum efle cenferent, mitiori iudicio, onnbsp;poeticartisopinionem,adiudicatumcarceri PetrarchafuilTerefert. Sedannbsp;remipfam reuocetur oratio. Poftquam Lodouicus Rex in Vngariamredierafjnbsp;Neapoli Ioanna: fationibus continuo fufeitata feditio. Neapolitani quidaD* ,nbsp;Optimates,amp; Campani, limul coniurarunt, vt Prxfedum Neapolitans arciSnbsp;quern V olfardu didum elTe retulimus,ciicercnt,amp; recepta arce, loannamcnmnbsp;adultero reftituerent. A principio, coniuratis hand parum afpirauit ipfa fort^'nbsp;na,ciicitur Volfardus, amp;moxin Stephanum, regni Prfcdum, itumnbsp;Auerfamc Neapohm, conuenere omnes Neapolitani cum Campanis, Vng^'nbsp;rum fere occlufum inter vtranque vrbem, hand difficulter fuperari pofle conn'nbsp;debant. Vngaro ad proterendam coniuratorum audaciam animus non deera^^^nbsp;educit aciem in vtrofque, cruentum prlium initur. Optimates, ne cederen^nbsp;obftinatiflim inftant,cadunt in primo congrefTu vtrinque multi,amp; parihad^'nbsp;nus Fortuna pugnatur. Vngari, tant audaci ac infdelitatis indignitatefnC'nbsp;cenfi,aut vincere, aut mori decernunt, cum animis pugnani inftaurant, ada^'nbsp;gcntquc,quare complures ex Italis Proceribus oppetiere, cteri fcnfimind^'nbsp;navi occpere.Inftantibus mox Vngarisaliquanto vehementius, palantesd^'nbsp;dere tcrga,capiunrur ex Optimatibus, nobilibus, regnique Proceribusnbsp;In Neapolitanos rebellionis autores plus fuitum,populata illorum C3ftra,a'nbsp;ingens il comporta prda, ex horum fpoliis exercitus admod ditatus,nbsp;doquidem coniuratos, multi Reguli, amp; eminentioris Fortun viri fedatinbsp;ings etiam captiuorum numerus,qui graui pecunia muldati Funt. Hoc vid^'nbsp;ri FucceiTu,multi,qui adhuc nutabat, populi ac Proceres,vltr in Vngarom^nbsp;partes conceflere,publiceloannacimperium amp;: Facinus excrantes. Rebelnbsp;gefta,regnum extemplo paeatumeft. Infuper Stephanum, paucis antdicbnbsp;Vernerium Duccm,cumequitibusquingctis, ad Coritum cepiflc memorai'nbsp;hic enim Lodouici Tarentini copiis prerat, amp; ad Follicitandos in loannxnbsp;gin auxilium populos aduenerat. quare adueriariorum animi admodunib^nbsp;rebus,prtcr Fententiam accidcntibus,confternantur. Parem quoque innbsp;ris, qua: gelFit paulo poft, prliis Fucceflum Inucnit Stephani Vaiuodsd^?
quippe qui redintegrate Lodouici Tarentini partibus belle, ne minora q' dem pericula fubirc cogitur. Maximus enim eius exercitus Neapolim co^nbsp;fit, vt Stephanum regali arcc eiieeret, vrbrecipcrent,qua recepta, dehoftibnbsp;plane adum exiftimabt,quare pro mnibus, de vrbe ac regno dimicarc ofl'^nbsp;erat. Lodouici ficloanfte exercitus numero mult Fuperior, hicroborcacdnbsp;validior, ad prarftitutum vtrinque diem acies educi,iniri pugna, non tunulnbsp;aria, fed ftataria. Collatis pari impetu fignis congrediuntur, aliquandiunbsp;vtrinq; viribus dimicarunt,ceciderc complures ex his,qui Fortuna nequaq^.^nbsp;humilividebantur:initacde,vtrique pariter ad bellum irrirabantur,acre onbsp;um,vtobftinatispugnarent,eflciebat. gcrrimc ferebantitali,parrenbsp;gcnis,ac vel maxini Vngaris,quorum afperitatem abominabantur. Contranbsp;pertinacis Andre Fatum vlcifci,retinercobftinatc regn fibidebitum,acnbsp;mum malle mori,qum inFenf genti cedere. Qmim vitro citroque diu cctt*nbsp;turn eet, ac multi cecidiftent, celFere tandem Itali, amp; palantes in Fugam^^nbsp;uerfi,inftantibus tergoVngaris,partim C2:fi,partira capti funt,pars noninonbsp;ocris,anticipt! Fuga,falutcm inuenit, ex Magnatibus ac Regulis pleriq; capnbsp;quibus magn pecuni indida mulda. Parta vidoria, Stephanus in
I
-ocr page 377-DECADIS II. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;537
Ppida,qu Lodouico Tarentino fauebant,amp;in co hello comeatus amp; auxilia *ilerant, caftramouit, multas per deditionemaccepit nonnullas vi ad obfe*nbsp;Huiuinredcgitjin cteros fationis huiufce homines feueriflimc animaduertit:nbsp;exemplo alij perfidia abfterriti) csetcri omnes paflim Vngaro paruerc. Re^nbsp;Pendere Barbaro vicem Itali, quippequi, ex Vngaris quemcunqueceperant,finbsp;Huain corum Annahbus fidem adhibemus,aut cute exuendos, aut quauis gra-'liflima afficiendos poena cenfuere. Proinde vindicandum vtriq; regnum, nonnbsp;tainquo Marte,qum diro fupplicio amp; feritate iudicarut. Stephani gefta,pri-inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a Lodouico Rege data teftantur,amp;in ca caftellorum donatione prlr-
m,qux inter Drauum amp; Muram ( vt aiunt) fitafunt, quorum altcrum Izthri-S^tUjChiakthornia akerumappellarutj multis nanq; oppidis amp; pagis,hunc ob 'cmin Italia bene geftam,a Rege donatum tradidere,ReginaIoanna,Lodoui-
Tarentinus, quern virum an adulterum appellemus, hand multum inter-cfle veritas ipfacenfet,quum obfirmatisa Pannonibus animis,Apulix regnum ctineri accepiffent, nc per ignauiam tantum imperium deferuilfe viderentur,nbsp;cNarbonenliprouincia,amp; Auinione,qu aprincipiocfugiireretulimus,pro-cdijin Italiam non fine magnis copiis rediere,follicitaucrat pro virili fuapon-ficeni,amp; in partes fuas transfcrre perrexerat. Qrnimhos Calabrix Stephanusnbsp;lo P*^opinquarc cognouifl'et, quod c fluduantibus populotum ftudiis hand dif-Clterintelligere poterat ad Lodouicum in Vngariamrcpntc nuncios mit-^Quibus loann reditum,ac regni difcrime plane fignificat, monetqs Regemnbsp;me Rege regno facile eiici non pofte, Lodouicus imminent! repent periculonbsp;^Citatus,nondum comparato exercitu,quemfefubfequi iuflcrat,cum magnagt;nbsp;ocerum multitudine in Italiam reuertitur. E Magnatum Antiftitumj ordi-hos in primis numerant, Nicolaum Gileti filium, Palatinum tunc agen-cm,Ioannem amp; Dominicum,eius filios,amp; loanem fratrem, Gileti quoq; gna-^m,itein Nicolaum, qui Laurentij Thoti filius erat, quern Lucas amp; Barthulo-^us fratres rite fcquebantur, prterea Stephanum amp; Gregorium, ^beci fi-jq ms,Nicolaum Seech,Coniam,Thom Vaiuodx filium, amp; Andream, alterumnbsp;cum fratribus Vaiuodam (vr aiunt) infuper Nicolaum,Paulum, amp; Michaelem,nbsp;^^diflaifilios. Par quoq; officium Antiftites prxftitcre,NicolausZagrabienfisnbsp;^pdcopus,qui Auerfx facris potificiis initiatuscrat,Stephanus bafilice Budenpf Antiftes,amp; loannes frater eius,magno robore prftans,Laurentij Canifij fi-^-Qjn quidem omnes Regem fequuti,fe,traiedo Adriatico finu,in Apuliamnbsp;^Ppulcre. Siponti Rexportum occupauit, amp; ciuitatem vitro fc dedent ingref-^jCuratis corporibus, poftero die, Theanum Barletumque oppidum vi rece-PmObfedit fubinde Barium,quodpaucorum dieruni obfidione captum elRinnbsp;fcerefeditjftipendiaTeuthonicis cohortibus exfoluit,quorfi PrfedusCon-adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frater. Aduenere deindectcrex Vngariacopi,quar
, '^lentu J regia indies caftra complcbantur. Quiim Barij, Teuthones, Vngari-c milites agerent,non multo poft grauis inter eos orta feditio: in caufaTeu-ingenitis odiis in regem, prxter quum amp; fas, facinoro-me coniurarunt. Adprxftitutumdicm,excompofi armacapiunt,vrcxfo , fufisque Pannonibus, vrbem populentur, amp; cunta eorum fpolia diri-f : fado tumultu,omnes arma capiunt. Vngari,fora,plateas,amp; compita Ca-r mjntentis paffim catenis vicos intercipit,quarc Teuthones occlulRmifcr-e cfi, cteri verb capti, amp; nifi portam quand occupaflent, qua fugam ra-crant,advnum omnes trucidati ftiiflent. Qui verb hinc eftugerant,ne per a-0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cderentur, hac Rege conditione veniaimplorarunt, vt fub ho-
iur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nequaqua militarent,fed ex Italia continub recederent,ac iure-
fti j^^^^^nditionc comprobarent, nonnuftos exhisinfontes, adpriftina fatcompleta milite caftra Rex efle intel-Cannas plan fitu,caftra mouit,quod fidenbsp;Jianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenfcrat.Id autem ne minus quidem Lodouico,qum Populo Ro-
Ojinfauftum fuifle perhibent,quando dum obfeflum oppidum expugnant,
F
-ocr page 378-ant. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Rex pene inter primos, per admous fcalas fubies,totlapidibtis deturbatu^ ruitur, vt ad nccem vfq; contererctur : cui nifi prxtoriana cohors fuccurrilic nbsp;Se ex oppidanoru periculo eruifletjCO profedo dicjde Lodouico fuilEet adu*'nbsp;quarc a militibus Scprxfedis grauiter increpitus, quod nulla habita fuiraW^nbsp;nc,tcmere fubiret vit diferimen. Motis hinc caftris,dum Luceriam iternbsp;multa in fidem oppida redegit: quum Luceriam vcniflet/poliatam muronbsp;tatem,amp;ob idipm ncquaquam obfequiadetreantem inuenit, ad certiuj^nbsp;pidem c cofpetu caftellum erat,natura fimul amp; arte munitiflimum, quodi*nbsp;poltum Tarentini Principis prxfidium protegebat. Dum in vrbe diesnbsp;Rex moram trahit, Nicolaus amp; Paulus, Ladiflao geniti, quum locos expl^nbsp;rent, in hoftium inciduntequitatum, centum fere hominum amp; quinquagii*'^nbsp;puduit vtrofq; altcris ccderc,acris ex improuifo pugna committitur ; quuin^^nbsp;Primoribus aliqui in primo cogreflu cecidiflent,cteri, defctis animis,Vng^^nbsp;ro fe vitro dedidere. Hos Nicolaus, reuintis poft terga manibus, ad Regenbsp;hit,in Diui Francifei collegio Rex eos laute excipi amp; traiftari iuflit, poftero^*nbsp;exutos arniis,vt mos militaris expofcit,omnes miftbs fecit. Poft hcc,SaIcrni^nbsp;caftra mota, quod paucoru dierum obfidione deditionem fecit, rcceptanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
circiim finitima oppida. Deinde continuat viiftori fuccefl'us,adobfidcnd^ Neapolim Regem hortatur.Ad Vcfuuium conccflit,finitima vrbi oppida^^ iinbsp;pit,vnde impofita Gallorumprfidiapalfim deiicit. Contenditmox AucrW nbsp;nondum mnibus obdmftam, qua quum aduerfam inueniflet, acri obfidionbsp;circumuenit,vano, munitiflimoqj aggcrc circumuentam. Huicexpugnado^^nbsp;^abdicate Scephano Vaiuoda(vt aiunt) Nicolaum Contum,virtute aeprude^
prpollentem prfecit:quodquidem multis improbatum,Stephaniani j nimis exacerbauit, quippe qui ob rem bene geftam, quum dignitati fuxba*^^ inbsp;iniuria accelfionem magnam indies futuram fperaret, prter fuam 'nbsp;rumopinionem, nuc earn, indudo fucceflbre,diminuiperquamxgrfer^/^^ inbsp;atq; hin^ Lodouici fucccfl'us baud paru interceptus eft. Obfefla AuerfaE |nbsp;ransq; cuntis ad expugnandumtormcntis,qu vfuiefte folent,infequcti^ jJnbsp;hora tertia prxliumindiftum. Lodouicus,cui mos erat, no minus ImperaJ^^ nbsp;quam militis, in bello ofiici prftarc, quamuis fuperiore periculo fatfibi^^nbsp;tusefle debucrat, initatarnen vrbis oppugnatione, vbifratrem indigna*^^ .nbsp;furreptum eflc recordabatur,fraterni cafus memoria in furorem conuerfu^ :nbsp;gnam vfqucadeo formidolofaminiuit,vt dum inter confertatelafe ingcr^jlnbsp;dem retulerit, lethall fagitt vulnere confofliim : adhibita cxtemploMcdi*'nbsp;rum adminicula,quxfine cuidentifllmaquadam diuina ope, parumpf^^^'nbsp;videbantur. In tertium oblidio menfem prorogata, quum crebras, dies a^ ,nbsp;des,oppidaniprftdiariique milites eruptionesfacerent,multivtrinquc^nbsp;dcre,capiend vrbis difticultatem,annoniE cterarumq; rerum caritas,nbsp;infperato vrbem incefterat, amouit. lacobus Pinniatarius, Prfedus vrH^nbsp;cisqj munitiftim,c Lodouico clm agit,ac fpondet,fe arcem c ciuitat^^^nbsp;diturum,fi cum incolumitate militum ac rerum, abeundi poteftas conccda^^,nbsp;Rex, vtcum hoftemitaisageretur, que ad extremamredegerat inedianj'quot;nbsp;conceflit : poftero dieingrelTusc excrcitu,ciuitate fimulamp;arcepotitur,*^^^^nbsp;lumitas hofti promifta prftatur.Hc Lodouicus inferias Andrex operatu^,^;nbsp;nebres ludos edidit,militibus milfilia fparfit, magnificentiaprxfedisamp;^cq .jjjnbsp;bus bene mertibus eximia oftendit,multos ex his,in Vngaria prdiis, opp,nbsp;amp; pagis magnified donauit,donatiuorum magnitudinem, priuilegia illis trnbsp;ta teftantur. Poft hc, dies aliquot Lodouicus,curandi pedis gratia, in nrccnbsp;quieuit,in qua quidem quiete,nc penitus ceflarc videretur, magiftrospf^^ j5nbsp;quotidie exaudiuit, refcripfit diplomata, prxfedurasqj difpofuit, dixit altnbsp;ius diebus,acaditumneminidifficilemcffecit. Andream Vaiuodani (nbsp;Ladiftai filium,conualefcente pede,cu fummapoteftatc,Magiftrumcqit*^nbsp;regniqj Prxfedumdeclarauit, ne virum expertilfimum, amp; in re bellicanbsp;amp; circumlpedum,dbita dignicate dcfraudarct. Nicolaum Drugethuntj.^j^i
-ocr page 379-DECADIS IL LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55^
lielmi Palatini fratrcm,Salerno,cius quoq; fratrenijinilitaris difciplinhaudi-gnarum,Militeni crucigcru,amp; Auran Antiftitem, Auerf prfccit, qui deinde loannmuneribus pollicitationibusq;corruptus,ciuitatem cumarce, con-tempta infidclicatis nota,regin tradidit. Difpolitis prfeluris,cterisque rebus , quas magni momenti elTe videbantur, quum grauis in Italia pellis vbiquc graflarctur,amp; lubilei annus inftaret,quo delidor impunitas, Sgt;. animorum lu-iiratiOjRom arefipifcentibus facile comparatur^ Rex pientiflimus, ac religio-ni deditiflmuSjpreciofam human falutis occafionein nequaquam prtermit-tcndam elfe ratus, vrbem Romamvifere, amp; mox in Vngariam redire decernit.nbsp;Comprobant fententiam cteri Proceres Vngari,quippe qui orthodoxani fi-dem,quanto difficilis admiferunt,tto pertinacis retinent,amp; colunt. Iter pernbsp;Campanum agrum,cum lionorifictilTuno comitum equitacu facit,inuilit Ca-puam,amp;: prter Calini montis mniaprogreditur,quJE paulo ant motu terraenbsp;corruerant. Qu^im Vrbi appropinquate rumor eilet, Tribunus Vrbis, de quonbsp;paulo fupr diximus (hoc enim tempore Pontifex Auinione refidebatgt; ne tantum principem legitimo honore defraudaret, cum ordinibus magiilracuum, S.nbsp;vniuerfanobilitate, ad decimumlapidem, ilngulari apparatu obuiam occurrit,nbsp;vbi quadringentos fer patres,pari purpuratoq; habitu cfpicuos,innumeramnbsp;prtextorum multitudinem, amp; togatumpopulum, Romanx antiqui taris baudnbsp;10 parum rcferentem cernere erat. Haudtemere Tribuno id falum arbitrtur,nbsp;partim vt Regem excellentiflim amp; prpotentem pro dignitate exciperct, par-htnvthochofpitij honore, Lodouici gratiam promereretur, quafocietat acnbsp;ldus mirer,ac hui us ope libertrem vrbis Rom facilis tueretur ; quinetiari^nbsp;ftrat floribus,amp;:mirific cxcult fuerant, nihil in prllando honore pr-termiiTum. Hacigitur magnificentiflima pompa Rex tribuno pie bis amp;airer-lorelibertatis excipitur,tantum eo die Populo Romano indullit, vt fefepaflimnbsp;omnibus apprenfandum amplexandumque concellerir,ipfe quoque occurrennbsp;tes omnes,non regio,fcd ciuili more comiter admifit. Aliabilem pojwlaremq}nbsp;Principem,vbi Romani ingreditur,omnes admirari,fauftis vulgo cognomina-30 tionibus falutare,ingeminate Chriftian reipublicae defenforem, parentemq;
pientiiTimum, hune Italum Regem, hune vnicum Chriftian fidei propugna-:orem appellate, publicis hune votis, Roman libertatis aft'ertorem amp; patro-^nm nuncupate,no vt peregrinus Princeps,fcd vt Romanus Imperator,ouans, ^anifummo plaufu amp; lritia Populi Romani, in Vrbem admiiTus cft- In pala-tiumPonti/cis,vt honcftis ( veluti pat erat) acciperetur, introdudus, follici-tatus mox Tribuno plebis,amp; cundis Senatoribus,vt oblatam Roman rci-publicfummamac tutelam acciperet,pertinaciflim renuit,ne quid Romannbsp;hccledignitatiderogaret; ne minore quidem Pontifice honore honefta-tumferunt.Tribunus cuniordinc fenatorio,quotidianaperfoluebatofficia, ad nbsp;40 ^autiflimafrequentiffimaque conuiuia inuitatus, ne ab inita tei facr contem-plationeabalienaretur,haud facile conceffit, pedes, Apoftolorum balilicas f-peluftrauit, in de Petri quotidie ad magnam atamfacris interfuit. Saluatorisnbsp;vnltum,fudario expreirum,afFedatiffim quotidie vidiT, cterisque ftmul fide-ibusfpeftandum fe exhibuit ; ad Saluatoris aram,pontificia audoritate luftra-^uSjamp;omnium erratotum impunitat aflequurus,quater mille aurem aris ob-^unt,reliquit eti alia donatiua,nullamq; bafilicam immunemreliquilfepr-^catur. Ex Vrbe profedus,pet Vmbriam amp; Flaminiam iter fecit, pari vbiquenbsp;onore fufeeptus. Q^m V etona veniflet,gratiffimo Scaligetis hofpitio reci-pitur, quatuor Teuthonumpedit milia, quibus Volfardus Conradusq; pre-^^Jdbi reliquit, quoufq; ftipendia Pannonia mitterentut, moram traherenbsp;n It, Pacato regno,difpofitisq; prfedutis,in Vngaria reuertitur,dcinde pau-nis poft Jiebus,dbita militibus ftipendia milit,exaudorauitq;. Cohort Pr-os ^dfevenire prcipit,quibus vbi in Pannoniam peruenere,ftipendia cu-n a-teperfoluit,donauit vtrunque agris oppidisqj,aliisqi regalibus prmiis,vtnbsp;pnui egiadata teftantur,admodumhoneftauit. Poli Lodouici Regis abitum,
F
-ocr page 380-540 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Ioanna cu viro Auinionc agens,regno cxala, nil in dies acnodes aliudj^ua vein regiam reftituerctur poteftatem, curare videbatur. Proinde Clcmci Romano Pontifici infttiflim quotidiefupplicabar,vthxreditarium{ibiregnuiunbsp;addiceret, pontificia reftitueretaudoritate,nve patern fucceflionis iurc,^*nbsp;aliqua Barbarorum,defraudari patcrctur.Qimd vc facilius aflequercrur,ponO'nbsp;haudquaquamimmemorauarici, Auinionem vrbem,in Narboneo**nbsp;Gallia prftantiflimam, vrbem inquam patrimonij fui, fe vitro concclfurafO'nbsp;clef pollicctur, fi eius ope amp;audoritatecoronata, inNeapolitanumregnunbsp;reftituatur- Et ne regnum mercari viderctur,vrbem dono datam,fe vdicur^^nbsp;oftendit, contra Pontifex minimum quid, ex annuls vcdigalibus, prccij loCOj*nbsp;loann penderet : bunc igitur ad tegendum huius ambitum, amp; illius auan*nbsp;ciam,honefti prxtcxtum inucncre. Conuenit tandem inter eos,amp; Clemens mnbsp;priHiis,fubboncfti fpecie, regni curam fufeepit, quodvtiure facere viderctur,nbsp;Guidoncm PortuenfemEpilcopum,Cardinalcm,ex Leonico fibi affinemd^'nbsp;dis apoftolicx Legatum, in Italiam mit, vt inter Lodouicum Regem amp; Ioan*nbsp;nampacem conficcrct. Scribit infuper adRcgcm, oratqj,vt quado fuis fupo^'nbsp;quc,intercognaros lufum crat,pro ingenitaprobitatefua,oblccrantisEecleli^nbsp;apoftolici^collcgijgratia, bcllumcum fuis coponat,loann fororiiusrcnnt'nbsp;tat, indulgcat aliquid fanguini, amp; potius quid ipfum dcceat, quid Italix qni^snbsp;poftulet,quid Pontifex cu facro Senatu inltantillimc expofcat,quainqui(lmO'nbsp;licris ingcniuin,amp; facinorofa quorundamaudacia mereatur,fccumrcputct:l^'nbsp;tis ex illis poenarum exadum,(atis in Italia fuitum,nunc tempus eflc,tl'jdiiannbsp;^illinium pacare rcgnum,djderc tempeftatem,amp;: bcneficio fuo nonmoof^^'nbsp;gnum,fedRomanam fibiEccleam perpetuo obligate. QuidRobertimanc^nbsp;cuius bencficio,rcgni ius in ipfum rccidit, quid RomanEcclcfidignitasp.'nbsp;ftulct, aqua progenitores regnum hoc precario polhdcndum impctraruntj*^nbsp;cum cogiter. Exiftimet, aliquid fuinino Pontifici tribuendum, cuius cltnbsp;ius regnj^adhc eti adiicerc,fatis illi ellercgnorum,ncq; duobus regnis tanionbsp;locorum interuallofeiunlis,vtrifq; fuaptc natura fluduantiirimis,itcmaxini''.jnbsp;molis amp; pcriculi,vn Regem fat prefl'e polie. Neq; Legatos, Magiftros eqo*nbsp;tum,amp;: Prfcdos,contcntiofumrcgnum,lnc prfcntiaregi Maieftatis,l'^^^nbsp;gubcrnarc polTe.Iuberc adhc,iplumfiu(fluantis Ecclefireminifci,inG^,^*'nbsp;Petrum Dei vicarium exularc, relegatum efle m prouinciam Narbonenlconbsp;necubi gentiu quietem inucnire. Romana fede eiedu, pluspietatis apudBa^^nbsp;baros,qum Romanos amp;:ltalos inueniflc.Longc comodioremChriftian^^]'nbsp;public.r,in Pannoniis,Myfis,amp; Daciis,Lodouicum forc,quminbreui Ap^nbsp;regno conieclum,aut ingrato ocio emarcefeere, aut Italis fadtionibus impl*^nbsp;turn,nihil immortalitatc dignum agere.Proinde etiam atq; etiam Lodoui^^.
obfccrare, vt pacand Itali gratia, ius omne regni, quodcunq; fuum fit,Ioann cedar,LodouicoTarcntini fratri ignofcat.Rcgulos Italicos,qn^^nbsp;Vngariam captiuos duxcrat,ponrificio rogatu millbs faciat,rcrn cum fuisnbsp;ponat,fuo patruclcs beneficio fibi obftringat,hello abftineat,illincreuoeetc^^nbsp;crcitum,amp; quod ponti^ici dirionis eft,pontificia voluntatejfuafujiuflujpr^^^nbsp;que,fuofanguini dimittat. Perfuafum cpiftolaLodouicum,interccdetenbsp;to,Clemcntimorem geflilfe ferunt,qui quumpeftilenti vcfani Italianbsp;fcrit,c Ioanna,cx voluntate Pontificis,rem tranfegill'e dicitur. ScriptorVn.,^nbsp;ricarum rcrum , cteris Annalibus in hoc aliquantulum dilTcntirenbsp;quodcterijfcdcnte Clemete,cum Ioanna amp; Lodouicoconcordiatranianbsp;tradunt, iflc verb, Innocentij Sexti pontificatu, qui Clementi fubrogatus nbsp;Poftquam in Vngariam Lodouicus reuerfus eft, tribus fere annis, pralco*^^^^ jnbsp;cummagiftroequituinItalia manfcrc; namcocordiaper Guidonemlega'^p ,nbsp;no ira cito cfici potuit. Eo teporc illicuLodouico Tarctino afndua beilag jnbsp;fcrc,cu eius copiis conflixere fpius,atq; vires holLifi vfq: adco cxrcnuaiaia^nbsp;vlcra metarincquiret,redegcre illi fein oppida, caqs impeficis prnciisnbsp;lur. Intcrca de pace amp;: concordia fincintermiflione 2gebacur,lcgatus del
-ocr page 381-DECADIS n. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341
fuo nihil remittit,officio impenfis incumbit, cum Andrea Magiftroequitum, CKteris^ prxfctis, item cum Lodouico Tarentino amp; Ioanna ita agit, vt fen-tcntia mandata cunftadifpofuerit. Rem baud parum adiuuerant frequentes nbsp;Pontificcnuncijjamp;poftrem Bartholomus pontificij iuris confultilimus,qunbsp;quidem omnes Lodouicum in Pontificis voluntatcm afliduo trahcre non ce-fabant. Rem dcmum ita cpofitam fuifle ferunt, vt Lodouicus ius fuum loan-nconcederetjVltro regnum illirefignaret,eaque regni titulo,Lodouicus,fiuenbsp;maritus, fiue adulter haberetur T arcnrini duntaxac principatus nomine frue-retur,Ioanna fola Regina vocaretur.Pannonici in hoc Regis magnanimitatemnbsp;admirantur omnes, quippe qui pontifici tantum tribuerit, veliiti parerat,au-doritati,vtloannc V efprinienfem Epifcop,cum plerifq; optimatibus, ad Cle-mentcmquam primu legauerit,qui vrbes,oppida, munitiones, amp;: caftella cun-darefignarent,rcll:ituerent loann regnum,amp; perpetuum obleruantiffimi filijnbsp;obfequium,fummo Pontifici, facris^s patribus,nomine fuo pollicerentur. Rgules Proceresquc regni, quos in Vifegrado retinuerat, magnific donates innbsp;Apuliam remifit,amp; pro arbitratu Pontificis, cuiq; reddi proprium dominatumnbsp;unperauit. Miris deinde laudibus, Clemente,amp; vniuerlb collegio Lodouicusnbsp;'ueftus eft, quippe qui magnanimitate,clementia, amp; probitate fua, perpetuamnbsp;fedis gratiam promeruerit, inimicos,quos priusarmis deuiccrat,fin-gulari officio conciliarit,amp;: non minus deniq; belli,quam pacis fe artifice oftennbsp;Eodem initx pacis anno, coeleftis flamma poft Solis occafum, inter Zc-P^ytum atq; Auftrum latiffime excrefeens, hornbilcqj prferens incendium,^nbsp;^^riiure tandem ingentipcrclumruit.'Poftero quoque anno, flamma non^nbsp;^uiiiuilisjlongum poft fe limitem extint trahens, a Septentrione in Auftrumnbsp;^^pentcdcfluxit. Alio ver, infinitus loeuftarum numerus, in Aphrica Cypro-^uc apparuit,qua: populatis herbarum arborumqj frondibus,inauditam anno-j^^cierarumqj rerum caritatem allegarunt, nc Solis quidem defebus defuit.nbsp;Qfcqucntianno, Carolus, quartusRex Boemia: Auguftalem, fine coRtrouer-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.Reuocatis igitur ex Apulia copiis,Rex Vngari,pr-
^os,ac militcm quenque fortiffimum magnific donauit. Compofitis Itali usjin ocium redalus ingratum, de occupatis regni regionibus, amp;in primisnbsp;ji_^'^^urpata Venetis ora maritima,foilicit cogitate cpit.Grauate ferebat,innbsp;^gentis populos inftaurare bellum,ne imperandi potius amore, qum re-l^^perandi fpeid indiccre videretur, rem primo literis amp; nunciis, mox oratori-'^petendam inftantifm cenfuit.Ne tolerate quidem facile poterat,nobi- ,nbsp;j l maris Adriatic! tradum,totpopuli Romani coloniis infignem, ab A-ditionem affertum, qui ante Venetorum vrbem latilfim m orbenbsp;rinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illis effe occupatum,qui Vnnicibelli fiiere reliqui.Res diulitc-
40 Q ^^gatisagitata,fa:pe per Oratoresrepetita Dalmatia,litcrarum tandem amp; - V ^^^opcraludificata omnis. Nc minus quidem grauiterillud patiebatur,nbsp;1 Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fihi verba dari,deindc propria impudenter abnegari fentiebat, ar-
mrimendam litem effe ratus, ne quid inconfultis Pr^ceribus ageret, Senats /j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patres de occupataDalmatia, de fociis in feruitutem affer-
fuf ^^^^perando deniq; maritimocraduretulit,haudpaucacfequutusdc nd *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnium affenfufitSenatus confult, de-
qum antca maior. Scriptores V enetorum Anna- '^^^himetipf placeant, fauentve, nec dum fatis aliquid exploratum ha-gratificari ftudent,duas huiufee belli caufas prodi-^u fqud Lodouico,copias cupienti, naues Veneti abnegarunt ; alteram, obnbsp; vnde vid Lodbuicum abffe referunt, adiieiunt,nbsp;fuifTe mifros,qui odocumhis, pleriq; decemnbsp;Liguftici belli,quam-bjk ^^arum tempus nondum cxierat, Lodouicum Venetosclambello innbsp;atiafoUicitare coepifre,amp;: nifi. Caroli quarti interuecu fe bello abftinuiirct,nbsp;F iij
-ocr page 382-34i ANT. BONFINII R E R. VNGAR.
qui cxpcdlandum induciarum fincni cflc videbat,haud diu bellum tum,atquc buiufcc timoris gratia,cum Genucnbus pacem maturafle ferun^nbsp;Illud tarnen inficiari non licet, Vcnetos primo tempore, veluti amp;: ipfi ingcn*^^nbsp;fatentur, quumin fc bellum ab Vngaro moucri intellexifl'et, duos ad cumnbsp;gatos mififlc,quorum altcri, Marco Cornario, Marino Grimano alter!nbsp;fuit, in Pannonia profe(i,quum nihil qux conditionis proponercnc,led r.nbsp;tinacitcrvfurpatum ius Dalmatian retinerc pergerent, re infeda redierc.nbsp;dam corum Annales referunt, legatos cum eo pacem conficere potuifl'e, Upnbsp;Dalmatico regno, cquum album, annul vcdigalis loco, publico nomincgt;nbsp;douico mittcre pollicercntur. Ex quo facile intelligi poteft, Lodouicumjnbsp;vtilicatcm,fcd honorem, non tributum, fed ius regni fccifle magni. Exado Jnbsp;duciarum tempore Lodouicus, inito cum Lcopoldo Auftri Duce,nbsp;Francifeo Carrario,fderc,cumvniuerfoexcrcitu,hincDalmatiam,ill^^nbsp;ftriamjamp;Foroiulianum agrum inuafit. Cum quadraginta mill bus homii^ nbsp;Pannonici,Venctici verb Annales,cum centum milibus,in hoc bellum de*nbsp;difle prodiderunt,innumcrabilibus itaq; copiis Adriaticum trad urnnbsp;uit : vno nanq; tempore ladram, Sicium, Spolatrum, Tragurium, Enonai^Hnbsp;obfedit.Mox inita clam,cum Auftriis,Aquileieniibus,Carrariis,Patauimsl;nbsp;focietate,in Taurifinum agrii defccndit,qu vbi peruentum eft, Collatimnbsp;nbsp;nbsp;ii
mites,pleriq; Reguli,nobilcsq; ad Vngarumdcfcccrc. Cunianum, ybi^^^ rias Cotarenus prcrat,amp; Sacilium,paucorum dicrum obfidione,perdcdi*nbsp;nem accepit. Deinde Taurifium,admotis caftris,obfeirum,quodad prim**^nbsp;nonici belli rumorem,V eneti fumma diligentia, armis amp;c commcatibus m** nbsp;uerantjprxfidium impofuerant validiflimum, cui Marcum luftinianumj^nbsp;nem Dilphium, amp; Paulum Lauretanum prfcccre. Tune Rege, vna cu \nbsp;rariorum focietate,promulgatum eft cdium, ne quis populatum pabul^ Inbsp;quot;ve in Patauinum agrum excurfaret, aut vim aliquam inferret, qui contr^f^y^^ Inbsp;rent,capitales forent, ratam acfirmamPannonicumPatauinoamicitiamnbsp;hinc quifq; nouerit.Ab obfidionis initio,Gradouicus Venetorumnbsp;tadcceflitjioannes ablens in demortui locum fubrogatur,qui adineuolt;^^F^,nbsp;cipatum Taruifio accerfttus,ab obfidentc Lodouico,tut abeundicop***^*nbsp;petrare no potuir,fed auerfa vrbis parte clam elapfus,Vcnetias pcruenit- Conbsp;parato omni machinarum generc,amp;: inftrudis acicbus,quum vrbe oppug^^;^nbsp;adoritur,admouetteftudincs,turres crigit, fcalas adhibet, actamatrocinbsp;mnia oppiignat, vt multi cxnobilibus eo die fub muro ceciderint; qucP^Lnbsp;Regipropinquitate coniundum, fub ipfsmnibus occubuifle memora*'.,nbsp;vrbe a Venetorum prxfidio bene defenfa, Rex adproxima oppida conuonbsp;multavi cepit,Afulum,Crifpiniacum,Gorgoniam, Forgonium, acpIeraO^ p
* liaTaruifini agri caftella capta funt. deinde quum intempeftiuos conatus^^^j* tos efie reputaret, ne operameluderet, quum fat copiarum, qux obfidio^ nbsp;continuarcnt,amp; Magiftrum cquitum Thomam reliquiftet, quern Nicola*nbsp;gonienfis Archiepifcijpifratrcm fuiftc diximus,inPannoniam ad hi bernanbsp;ceftit. Veneti Carrariorum ac Regis amicitiam fdusquc perquam [j/nbsp;pafli, Patauinis falemdeferri vetant, commcrcio interdicunt, Marinuxnl''nbsp;rocenum Prxtoreminde reuocant. E Germania hand mcdiocremnbsp;numerum multo ftipcndio conduxcrat,quxquum Medoacum amnem**^ ,nbsp;bus aftiduis adaudum oftendiflent, in ripa dies aliquot fubliderenbsp;quod quum Vngari perexploratores caftris cognouifl'ent, citato moxanbsp;nc,incauras Germanoru cohortes adoriuntur, breuiq; prlio maxima expj^j',nbsp;cdunt,reliquos fundunt, fugantquc. Rex in Pannoniam rcuerfus, ncnbsp;fentiam bellu remittere videretur', extempio Nicolaum ChontumPola***'nbsp;in Italia cum imperio remifit. Hie ne qua intermiflione Venetosnbsp;terctur, quo faciliusTaruifium inVngari poteftatem venircr, Caftellum*nbsp;cum acri oblidione circumucnit, quamplurimos oppidum dies oppug^ cnbsp;hil tarnen oppugnando proficit,quandoquidcm caftellum arte, natur-*,
-ocr page 383-DECADIS IL LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545
fidio municiflmuninactus crat,quod ncquaquam facile capi potcrat:ne cona-tusfuscluderet,haud iniufl'u Regis,quum Thomam copiarum Prsefedrum in obfidione vtbis rcliquiflct,in Vngariam rediit.Hic vir bcllicxdifciplin compos,cum V enetis fpe profpereque conflixit,in primis quum pro ciuitatis porta,fada eruptionCjCum prfidiariis oppidanis dimicatum cil, vbi multis cx~nbsp;s captisque, in vrbem tandem hoftcmreiccit; deinde cum Venctorum excr-citu,qui ad foluendam obdioncm venerat, quo quidem tempore,in cofpcdunbsp;vrbisjcollatis fignis dimicatum cft,amp; fufi fugatique Veneti,quodrei exitus ap-ptobauit. Poil hc ad Brentamfluuium, acerrime cum Teuthonibus dimica- tuin,qui ad Venctorum ilipendia plane defcenderant,in quo quid prlio magna pars capta, quam armis exutam, ex Italic militia more dimifit, catfi ac fu-gatifunt ctcri,amp;: quum vitro citroque Humen altum equo tranart, multi dc-tncifi, Paulum Germanum, loannis filium, Chiaholisqj nepotem,quifub Vn-garo militabat,vir profedo ftrcnuus,cum plerifq; Vngaris,ibi demerfumfuiil'cnbsp;ttieniort. Deinde Thom, Benedidus Hemi filius,iuiru regio fubrogatus eil,nbsp;qui inito imperio, re bellica expertiflimus, multa cum Venetis prliaprofpernbsp;non;mific. Sed exado tempore,Thomas in Italia remiirus,haudleuiore, quamnbsp;anteafortuna vfus, quxcunque Regis aufpiciis in Italia captafuerant, pertina-uilim tutatus eil,amp;:Taruiiinos ardiore,qum antea,obfidionecoercuit.Dumnbsp;bc,qu dixinius,ab Vngaris agebantur, Veneti interea quinque ac vigintivi-crcauere,quibus curanda belli lu mm a traditur, ac Senatus confultoadmo-^antur,nc quid rcfpublicadetrimcnti patiatur.Quinetiam extemplo legatos mnbsp;aniioniamhi mittendos dccernunt,qui cum Lodouico de pace agerent,mit-nbsp;^nntur Andreas Ctarenus,Micliacl Phalcrius,amp; Bonintendius Scriba: vermnbsp;in Pannonias profedi,re infeda domum redierc.Definentibus induciis,Se-tauallum holles occuparunt,acmulto maius detrimentum in Dalmatia Vene-illacum. nam quum ob ingentem belli molem, c Dalmatia copias reuocarcnbsp;cogerentur,nc dum foris rem impcnfis curarentjdomigrauTimlaJiorarenr,nbsp;dcltitutaprouincia,Spalatrum,Sicum,Tragurium,amp;fimtima pleraque oppidanbsp;ad V ngarum defecere. Enona, cui loanes lullinianus cum prfidio prfucrar,nbsp;Snanquam tta fame, ac ret urn omnium mopia laboralfct, vt vel obicno mi-c^cibohaudquaquamfc abllineret,Prfedi tarnen obftinatiifimi prudentiaamp;Tnbsp;^ittute defenfa ell, D um Taruifium grauis oblidetur,interim Iadra,Eldcrbo-^Tcuthonis virtutcalluq5,qui cum Pannonica manu clam mgreirus,Veneto-fnniPrfeduniamp; prfdium vrbe detutbauit, ad Lodouicifidem potellatem-^Ue rediit,prclarifacinorisaudor,lethali vulnere confoflus, diem vrbe captanbsp;^iit. Ctera qu in Dalmatia fuperfuere, certatim ad Vngarum defeccrunt*nbsp;^efperatis Itali rebus,amp; pcriclitantibus dudum T aruifinis,iterum in Panno-legatos mittere, V eneto Senatui placuit, vt quibufcunquc poflent condi-
^onibus,Lodouico pacemfvt Veneti referunt Annales) impetrarent. Petrus aruifanusjloannes Gradouicus,amp;: Bonintendius Scrlba,legati in Pannoniamnbsp;concendre,apud magnanimum Principem de pace agentes, quisque condi-^lonibus earn pollulantes, baud difficultcr impetrarunff Quando Lodouicus,nbsp;pcqj abinimicisiniuria,neq; ab amicis beneficentia vinei facile poterat,pollu-pacem vitro conceirit,quam his conditionibus inita ferunt. V t quicquidnbsp;Phanatico linu Dyrrhachium vfq; V cne ti pofledilTent,Lodouicus Rex hab-Veneti Dalmatiacederet,reliquum verb terrar,quod circa finum quod^
^itra eet, dimidium Venet ditionis eflet. Contra Lodouicus, quicquid in I-lo l^gt;Taruilino,amp; Cenetenli agro,Venetis ademiflet, his vitro rellituerct,itcm
Polliccretur,fc neminem Dalmatici nominis piraticam exercere pairur,clau-fumexternis latrociniis portus infulasqj, amp; opera deniq daturum,vt omnia ^DalmatiaVenetishaudaliter tutaforent,quam antca fuilTent, Econtrarionbsp;eneti,expofcete id Rege Lodouico,recepcriit,fe nullam in cos quftione ha-^i^ros,animaduerfurosvc, qui in Taruifino bello Rcgi faucrint, eiusvc partenbsp;^ftati fucrint,quin amp; perptua impunitate donaret, nv Lodouico reflitutj
F liij
f
-ocr page 384-544 ANT. B O NF IN H R E R. V N G A R.
vltr relegarentur,ncvc Dalmtise titulos pofthac amplius vfurparent. His igi* tur conditionibus pax Eranfada,fed banc V encti a Lodouico prius violat conJnbsp;minifcuntur, quod dtdudis prouinciamagiftrutibus, res inde fuas afportarenbsp;negatum eft, quod an ne ira fuerit, nequaqnam fatis cxploratuna habeodUnbsp;ver fat omnib. compertuni eft,pacem a V enetis grc fuiceptam,abhis in pH'nbsp;mis fifle violata,quippc qui Contemptis conditionibus, in omnes qui in1nbsp;uifino belio Pannonibus faucre, crudclitcr anittiaduertenduni eile cenle*'^'nbsp;Nanque omnium oppidorum,qu Lodouico in eo bello deditionemfeccrant,nbsp;Prtorcs, Mgiftratus ac nobiles, partim fecuri, publicatis bonis, trucidarunt,nbsp;partim longis relegarunt. In Cuncranos potiffimm faeuitum cil, multos m*'nbsp;nima quaquc fufpicione delatos pcrpetuo carcerc confeceruntn qua quideninbsp;animaduerlionc, nullam prftitifacramcnti rationem habuifl'c vili luntJdnnnbsp;mium Lodouicianimumexacerbauit. Infuper feruentc bello, MarinumDu'nbsp;cem Venetum, regalis amicitiinfmulatum, fufpcndio interemere. anima^^'nbsp;uerfum quoque inplerofque pari fauitia Senatores, quiciufdem quoquecn- (nbsp;minis polulatifunt. IteminTaruifinos admodum fuitum, qui minima lult;P*'nbsp;cione correptijpartim Capite,partim fortuniSjamp;r exilio muldati funt. Q^acru-delitate haudmulto poil tempore fadum eft,quemadmodumdeincepsrcie*^'nbsp;tur, vti adLcopoldum Auilriac Ducem Taruifni vltr deficerent, quosnbsp;aliquandiufub ditionefuaprotcxiiTct,Francifco demumCarrario refignauii'nbsp;Compofitis cum Veneto rebus, in Lituanos expeditionem Rex deinde lulcc'nbsp;pit, quippc qui non modo finitimos Chriftianos,verm etiam Roxi rcgnu*quot;nbsp;Lodouico fubiedum, affduis cxcurfionibus infeftabant. Ipfe non per Icga^*^ Inbsp;hoc bellum gercre voluit, fed in Sarmatiam profedus, vniucrfam prouinc***!^,nbsp;ocCupaitjfpoiiauitquCjCcpittyrannum,cumque paulo poilfidaobfcquiaAnbsp;quotannis padaftipcndia folucrc poUiccntem, ample donatum dimifn-mulco pft tempore, Litanus infidelis fidedcfecit,Roxiam,LodouicilbP^quot;nbsp;diariam^ioftiiiter inuafit, longe lateque igni ac ferro gralfatus. Poltulatisnbsp;xiliis,Rex prseft adfuit,ciedis Barbaris prouinciampacauit. Reueriusin)*nbsp;gariam, vix menfes fex quicuit, quum redintegratum in Sarmatia bellumnbsp;mor affertur. Quare miflis legatis,Roxiam fibi parcntem, tertio a Lituanoiiquot; |nbsp;manibus vindicate coadus eft,quam diu per Prfedos,Legatos, amp;nbsp;cquitum in obfequio ac fidcretinuit. Neq; inadminiftratione prouinciaeP*'nbsp;tificibus pepercit,quippe qui ad gubernandos Roxanos, quos Rutcnos ncap^nbsp;pellant,Emericum AgrienfcmEpifcopum,item Georgium ZudaremcuinP^'nbsp;tribus,deinde EmericumBcbcchum,amp;IoannemZapolcum cum impetio^^nbsp;fit,quorum prudentia amp; virtute, prouincia RoXi optime fub Lodouicia^'P*nbsp;cils gubernata eft. Ter Pontificum Romanorum gratia, in Italiam, perleg^^
expeditionem fufcepit,vtinnocentio,Grcgorio,amp;Vrbano Pontifci cxota^^J^ X J y X. opem afFerret. Na quum anno falutis quinquagefimofecundo, fupra trcdcinbsp;centum, decedente Clemente, Innocentius fummumpontificatum iniu* nbsp;nihil purgata Antiftitibus Eccleiia, quorum ad fuam quenque baiilicamnbsp;re iuflerat,dxit antiquus,qum eum in Italiam legat mittere, qui vrbesp^^^nbsp;limcisque apoftolicditionifubiedas,deturbatis illinctyrannis,adpon^nbsp;cium rcuocare poftet imperium.E caeteris Antiftitibus, folus gidiusnbsp;bat Hifpanus,nobili Carillorum gencre natus,quifapientia, magnanimimt^nbsp;cxperientiarerummultarumprftans, ad capeftendum id negocij qui^^'j^nbsp;Ximc videbaturidoneus.is accepta facra; reipublica:fumma cumimperio''nbsp;taliam venir. Acceptis quoque auxiliaribus Lodouici copiis, Flaminiam!nbsp;num,Vmbriam,amp; Diui Petri patrimonium,ciedis inde tyrannis (quandoQ^^^nbsp;dem hase omnia,inftigante Bauaro,multityranni quondam inuaferantJin^Pnbsp;ftolicam ditionem reuocauit, paucis admodum cxccptis, qui quumnbsp;feciftent,amp;: vicariatus officia prftitilTent, eius audoritatecomprobatinbsp;his Galeotus Malatcfta,Guido Spoletcnfis,amp; Varana domus, cum plcrifq'^^.^nbsp;his fuere. In vrbibus ecclefiafticis hic arces erexic, quo facilis eas in
It
DECADIS II. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341
rctlnerct. Cum prim is copiis, in Cardinalis gidij auxilium, Rex Nicohuim Ladiflai filium inItaliam mifit. Simon Mauricij filius, poft hunc a Lodouiconbsp;miluSjqui quum haud impigre fe gefllfletjab eo reuocarus,omnem Regis gra-tiam amifit. Demum Vrbano Potifice Petrus Banus cum validiflimo equicatunbsp;ad vindicandam,c Barnabonis amp;: Galeatij Vicecomitis manu, Bononiam mif-fus, optimam gidio in Italiam nuperrimc rcticrfo, in eo bello operam naua-uit.Nam quum quinto legationis anno, Arduinum Burgundioncm, Abbatemnbsp;Ciftercieuicm ucceft'orcm fortitus, prouinciadeccfliftct, Vicccomitcs continuo caput extulcrunt, Bononiam ab Aureliano traditamacceperunt. gidiusnbsp;in Italiam reuerfus,Canemgrandem, Lodouicum Gonzagam; Nicolaum He-ftenfem,amp; Francifcum Carrarium,adEcc!cfiafticum fdus,aducrfus Viceco-niitescontraxitjBononiaVngarorumauxiliis rcccpta.Ineo bello,Barnabonemnbsp;iperarifors tulu,in quo quidem conflidu multi iuorumcapti, Lodouicus Vi-cecomes,Barnabonis pcliice filius, Andreas Pcpulus, Bononiaexadus, Sini-lgt;aldus Ordelapbus,PaulLis Mirandulanus, Guido Polianeus,Azo Corigicnfis,nbsp;Gudjehr.us Caualc.xbos Crcmoncfis,in captitiitatem conciderc-.Barnabos au-manu iaucius,per fugam clapfus eft. Ad gidium verb Cefen.r agentcm,nbsp;^allorum, Britann.x, ac Cypri RegumOratorcsconuenere, pacem Viceco-^nibus poftulant, eaque conuocatis belli fociis, conftitutaeft. Petrus igitur,nbsp; '^'^t)enegefta,in Vngariam cum copiis fe reccpit.Veriamad Lodouicumac Vc-reuocetur oratio , qui dcpofitis armis, ad artes conuerfi, legatos tres ad
^^pcratorcm Carolum in Germaniam mifere , vt aliquid inter cum amp; Lodo-^ belli fererent,quo recuperandtcDalmatiaedareturoccafio.Marcus Cornbsp;^^ins, loannes Gradouicus, amp;: Laurentius Cclftis hi ftiiflc traduntur. Ccifusnbsp;Carolum cclidtus, exteri quumpcr Germaniam iter facerent, quodamnbsp;^egulo intcrcepti,amp; conicCli in carccrcm fuere. T ergeftinorum deinde de-^eftio interceflit,qui Venctorum figna ex alto dciclt;fta,non foliim mankus difi-'^erplre, fed niaximis eti.im probris laceratafolo afflixcre, Nunciata patribusnbsp;'^lt;fcione,Dominicus Michael cum terreftribus copiis, cum naualibus Cref-^'HsMolinusprfto adfuere. Tcrgeftini Carnoruauxiliis vrbemcoplcuerant,nbsp;^^aduerfusholies ftrcnuc tuebantur: cludebatur omnisoppugnantiumVene-opera,nifi fupplementa noua veniftent.Oppidani, quum hoftium viresnbsp;Miem conualefccre intellcxiflcnt, ad Ducis Aullri opcmconfugere, quonbsp;^''inimodo fidemamp;: auxilium implorarent,vrbem,agrum,amp;; ctcra diuina hu-^^anaquctradiderc.Duximpetratis a Lodouico auxiliis,amp;: comparato magnonbsp;,in temporc aduenit,pro T ergefti mnib.cum V eneto diu pugnatum,nbsp;^dquum obfidiouemfducre nequiret,hincreuocandas copias elle cenfuit.nbsp;^areTergeftinos, inVenetorumferuitutem,.pa:isconditionibus ,recidif- nbsp;^^quot;jlrum Annales prodiderc.Contra fcriptorVngaricorum,Lodouici copia-Prfe;um,cu Paulo nomen erat,Ladiflai filio, Auftralibus, amp; Tergefti-
^is opcmattulifle, longavrbcmobfidione recepilTe mcmorat. Mox Venctis Francifeo Carrario bellum intcrcelTit, quodquum^niuiia inittim eflevi-^returjfiniuin caufam commenti funt. Ex multis Itali locis,itcm c Pannonianbsp;^^nere Lcgati,qui Carrarios in Lodouici Regis tutelaeffe dicebant,ac lites in-^'^vtrofq; componcre nitebantur. Duorum inenlium fadlx induci, quinquenbsp;^di vtrinq; decreti,qui fines pro commun! arbitratu terminarent. Sed quum abnbsp;nihildilEniri citralitempoflet,Venetifubornatos quofdam aCarrariisinnbsp;''bemfuam miflbs quercbantur,qui c fcnatorio multos ordinc, excompofironbsp;jij ^^^cidarent.index in medium produdtus, infidias aperuit. Senatus confulto innbsp;qufitum,amp;: pro lege animaduerftimeft. Deprehefl quoque c Senatoribusnbsp;1feiq;,qui quum per fidos internuncios, Carrario tyranno,quxcunque in Se-^^tiiagerentur,clam fignificaircnt,fcnatorioordine,ca:terisqjhonoribus abdi-^'dfunt.Qnaquam mult vitro citroq.;lcgationcsadcomponendacontrouer-'^i^vcniflenqnihil tarnen obtincripotuit,quin ad Martis arbitritim res omnisnbsp;'^^digeretur.quod quum V encti prolpexifTcnt, omnes ingenij neruos,ac reipu*
-ocr page 386-I,
54^ ANT. B O N F IN II R E R. V N G A R.
blicx vires in Patauinum bellum intendre. Raynerium Vafcum, militaris di-fciplin Magiftrum optimu,V eneco Senatui ex Hetruria accerfi placuit,vt hue in Patauina expeditione Imperatorem deligerent. Hicinico impcrio, cumin-genti exercitu Patauinum agrum ingrefluSjgrauiter infeftat,populaturquc.Pa-tauinus tyrnnus,Venetisfe line externa ope refiftere non polPc ratus, a Lodo'nbsp;uico Pannoni Rege auxilia petit, quo cum in Taruifino bello focietatemin*'nbsp;uerat : qtiam quum ftimma fide feruafl'et, conciliati olim Regis opem nequa-quam impetrare diffidebat. Quum ingens Panonum exercitus in Taruihnunbsp;agrum defeendiflet, omnia cde, rapinis amp; incendio vaftare adoritur. Adrs'nbsp;primendum Pannonum conatum,Tydcus luftinianus ad Naxum fluuium oC'nbsp;currit. Tumultuaria ad flumen pugna dimicatum, vbi Venetos Vngarus vfqucnbsp;adeo protriuitjVtpaucie media cde euaferint. Cfa maxima parte, vccoruu'nbsp;teftatur liiftoria, pauciflimi capti fiint, in quibus Tydeus ipfe ac Gerardusnbsp;nunenfis fuifle dicuntur.Vngarlis,negata vlterius pugnandi poteftate ,innbsp;norum fines reuerfus per Bellunenfes amp; Feltrinos fado itincre, ad Bairanuinbsp;Vicentiniagri oppidum, cum quadrato agmine peruenit. Bellunii ac Fclo^nbsp;Alberti Ducis tant,quern Lodouicus in belli focietate,vcluti ante, plane coPnbsp;traxerat,nonnulli Carrariis hc Albertum,vt in V enetos arma capcret,nbsp;piflememorant.Paul poft,in Stagnis Veneto parum profpere pugnaW^nbsp;quum locus quidam opportuniflTimus munirctur, ex improuifo Carrafiu^nbsp;ortus,primo hoftes turbat,mox fundit, ac fugat, in quo prlio, patries Onbsp;^tijCum magna fagittariorum manu cecidere,in naues confugcre reliqui. Ar
rum flicitera Stephano Tranflyluano cu Venetis ibidem dimicatum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
qui,vt locum, quern inter vtraquecaftrahoftis erigere pergcbat,inhiberer?p ; vi dirueret, inito prlio, tanto ab bofte impetu profligatus elTe dicitur,vrO^ Inbsp;tis cfisjipfe cum pletifque nobilibus,inhoftium poteftate venerit,capti 9^ jnbsp;ex Italico nomine,Bonifacius Antonius,Lupij.Lodouicus, acceptanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
cde,a^ranflyluanicaptiuirate,ncbelluminfuumamp;amicipcriculumd^^, j fubinde refcripfit, de pace iam ageret. Pax ea conditionc Venetis cuin f *nbsp;cifeo Carrario tranfada, vteius opera Lodouicum Regem rconciliantnbsp;berent, amp; auxilires Vngarorum copias Carrarius dimittcret. Hine ociu**^,nbsp;umannorum tantum extortum,quod deinde Leopoldo Auftri Ducc^'^j:nbsp;ceptum eft. is enimeum quatuor milibus hominum inTaruifinumnbsp;fufus, paflim omniadiripitj ac vaftat, infultat Venetis, amp; late populatur.nbsp;impetratis ab Heftenflbs auxiliis,amp; coada tumulruaria manu,IacoboQnbsp;loDuce,ad Vingumcaftraponunt,vbifadapugnandipoteftate,nonnol^nbsp;fis,Leopoldumfuderunt,fugaruntq;. Moxad VidoriasPylas ire pefS^ppOquot;nbsp;fident deinde Feltrum, fuccendunt fuburbana, amp; vniuerfum agrum irnbsp;pulantur:deinceps audito Leopoldi fuccurrentis aduentu, in Taruifinuf^^pzinbsp;grumrccepere. LeopoldusBellunum progreflus, Veneto rum digrefl'u,P%nbsp;ptam fibi dimicandi copiam grauate tulit, verm Lodouici Regis intetnbsp;cum Leopoldo dun-^nnorum induci tranfad funt. Intcrea qnut .pi'nbsp;uicum V enetoru ingenia minime laterent, cum Genuenfibus, Antiftitnbsp;Ieienfi,amp; Carrariis, Venetorum gratia fdus perculTit. Contra Veneti, nbsp;ftinum in fe bellum parari lam rati, ne cum tot hoftibus vno tempore c ynbsp;cogantur,Leopoldi gratiamineunt, quacunq; polTunt Conditione,cuOnbsp;cemtranfigunt,per LeonardumDandalum, Sz Petrum Cornarium, jiui |nbsp;cunque ademerant,vltrbreftituunt.NccmuItpft, cum Genuenfibus'; (jjnbsp;quarto renouatum eft, qtiod dum geritur, Carrarius Princeps, amp;Aquil^^^j^i!nbsp;AntifteSjCUm Lodouico,ex compofito Venetisbellum indicunt.Quutnbsp;ptentatus,ad euertendum fuiim imperium,coortos elTc confpicarentut)^|p,lt;nbsp;nabouem Vicecomitem,amp; Petrinum Cypri Regem,fibi focios accipin'^j^pitnbsp;hinc Patauini,hinc Carnorum exercitus, in T aruifinum agru effufi,nbsp;pultur,amp; vaftant.Gerardus Caminenfis,aVeneris,Metaoppido Riub Jjinbsp;tri ademptOjdefciuit.Genuenfes ob adempta fibi qudam in Liguriai
I:
I
-ocr page 387-DICADIS IL LIBKK 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;547
Phamauguft Cypri vrbcm occupant. Vidor Pifanus,cum duodcuiginti trirc-mibiis,Cataruin Lodouici Regis oppidum cxpugnat,diripitque.Mox Ligufti-caclaflisjAdnaticum finuminueda,cuntamaritimx orxloca Veneris infefta rcddcre Ihidct : contra Pifanus Venet Prfcdus, omnia tueri. In contincnri'nbsp;interea, Carrarius, Aquileicnfis Antiftcs, cum Vngaris, Meftram oppidumnbsp;obfidione circumueniunt, fed F ranci Ici Dilphij opera, S cli grauitate id fer-uatum.Deinde quum Pifanus claflemSicum,quod nunc Sibinicum appellant,nbsp;conucrtifl'etjfado maximo impetu, amp; admotis repente fcalis, incautum oppidum inuafit. Multos intra mocnia ex oppidanis interfccit. Sed quum aroem idnbsp; inunitiflimam haberet, Pannonico prarfidio reiedus, Traguriumnauigauit,nbsp;vbi Genuenfem claflcm elFe noucrat, indefruftrato conatu, ad follicitandamnbsp;hdramproperauit. Mifit ad explorandos Arbcnfium animos triremes decern,nbsp;liCatarenfiunijSicienliumque cafuconfternati, vitro fefeVenetis dedidere.nbsp;^emumTragurina amp;Iadrenli obfidione fruftratus,vfanite bruma, inlftn-nife rccepit. Infequenti anno, ad Polam, Genueniibus mifer profligatus,nbsp;^^iremes quindccim cum clalTiariis amilit,paucilfimi in littus effufi cuafere,ca-P^hominum duo milia,cteri partimcfi,partimvulnerati:pridie nonas Marnbsp;ea clades accepta, quamaritimi belli robur pene amilfumeft. Ligures,ad-io nimis,amp; amplificata clal'e, fexdccimque longis ladra nauibus edudis,nbsp;9^iagum, Gradum amp;: Crapolas vno tempore occuparunt, onerariam vnamnbsp;*^^uuti, in. confpedu ciuitatis dircptamcombulTere. Mox adparuam Clodi-^^feftinarunqquam quidem vrbis partcm,primo impetu captam, incdio ab-^pfere,etumpcntes ex vrbe prfidiarios milites vitra ponte reiecere,ingen-enique ltitia clati, crcpta Venetorum ad Polam figna medio mari trahen-ac ladram ouantes rediere. V cncci tot cladibus affedi, penfitatis vrbis viri-^Squumvnde Liguribus refiftert,non haberent,amp;plcrq; naues ad bellumnbsp;crut abefrcnt,in fummum difcrimcn rerum omnium, Lodouici Regis o-Pera addudi, de patria defenfanda cogitate coadi funt. Ad pridiui'rf^ortus,nbsp;}Q ^'^^^decini triremium clalTis infttuda, prfedusTydeusIuftinianusScnatusnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creatur. Ad banc etenim caiamitatem amp; miferiam,Venetorum auda-
f ^IvexLodouicusplane redcgerat,vt qui occupandisalienis rebus animos P ^perinteiiderint, nunc pro fuis, amp; in primis pro patria dimicare cogantur.nbsp;Pt nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Genueniibus mari, terra verb Carrariis amp; Pannonibus ca-
lio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vrbe Venetisqj deicdis, Lodouici Regis amp; Liguris in edito loco
oppidanis amp;Vcnctis fexbominummilia catfa, muli-pet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iulTujin dem fe reccpcrc,ac poftero die domum quq; fuani re-
recuperanda Clodia, omni arte Veneti obnituntur. Inter- ' toinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;icijVt quidam credidere,filius,vel vt alij tradidere,ex co Ca-
^0 Of quiManfreduin Apuli Reg fupcrauit,quibus baud facile alfenti- * Pf ^'iecein Pannon milibus, ad Taruilium confedit. Sub cius aduentum,nbsp;Scad ^^^^a^^^s,itcmGenuenliu Aquileienfiumqj Legati cgratulatum,nbsp;^acenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de pace bellve,qucunq; ad Lodoijici Regis amp;fociorura
^ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C5tarenus,Legatiaducnere,quiiniquilimb etiamcon-
car ^^o^ciende pacis potefeatem babebant.De pace quum dies aliquo cergf Q^ceptatum foret, quum nibil Venetis, praiter vitam, dimittere pla-'r^ infeda amp; dolore in iram couerfi abicrc.Carolus,quum mefes duosnbsp;ftando nibil profcdurum,folu-^^llanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,in Pannoniam cum cxercitu ferecepit. Verm poft varia
Venetorum fortuna. Ligures demiun apud Clodiam infeliciter ftuibus tria milia,cx Patauims duccntos,exlllyrico amp; Gra:cia cx-de Lie^ ^e^aetorum poteftatem venifle ferunt. Ne dccidre quidem bac cla-^^^'PP^ 4^^ inftaurata dalle multo,qum antea,vebemen.nbsp;*?P^^^^^':-Tergeftini,Lodouici Regis arte,operaq5 Liguftica,ite-cneta fide deficiunt.Donatum Tbronu,Prtorem vrbis,cum vniuerfa
-ocr page 388-34 ANT. B O NF I N II RE R. VNGAR. familia, in vincula coniiciunt,geminas in vrbe arces, dcturbato vtrinqucnbsp;fidio,recipiunt.Pariquoquefucceffu,Pola capitur,deinde Arba.Taruiliua^ve'nbsp;r acerrima Patauini Principisobdione vcxatur. SerauallumjLeopoldoPi*'nbsp;ci Auftri Veneto conceditur.Quinetiam vt tyrannum in fuum auxiliumtr^nbsp;berent, eidemTaruifium,ne Francifco Patauino caperetur, Veneti Senatsnbsp;confulto datum, quod anno poft tertio amp; quadrageftmo, quam Scalannbsp;merantjfadum eile perhibent.Carrafius Princcps,quaquamfub Leopoldi^'nbsp;uentuTaruifio abfceflerat, baudquaqua tarnen deftitit illius vrbis agruniin^^'nbsp;ftare,capere pletaque loca, ac palam dicere, fe Lodouici Regis iufluadhucinbsp;armagerere. Leopoldus, quumnoua aflinitate Vngari Rgi adidusnbsp;media vrbe, regalia fuis prlta lignaftatuifle dicitur. Lodouicus,ne affin'S*nbsp;rebus parum probe confulere videretur,temperamcnto quodam vfus, ne benbsp;focios prodidifle putaretur j Leopold exorauit vt quo Carrarii pertinaci^nbsp;animo toleraret. Quum grauillimum diu bellum inter iftos terra mariqjg^^^nbsp;rctur, miflb Torccllano Antiftite, Hamon Dux Allobrogum intercelfit,e'J.nbsp;quidem inreruentu,anno fexto,ac mcnfe quarto,ex quo vltim cum Gcnne^nbsp;bus pugnatumeft,his conditionibus paxVenetis cumGenuenlibus,Lodoenbsp;Rege, Patauino Principe, acAquileienfi Antiftite tranfacla eft. In ptin^'y^nbsp;captiui vtrinque rcftituerentur, Patauinus Caput aggeris, amp; Morentianumnbsp;neto redderet, demolirctur inaquis, amp; ad fluminaiam ereda prfidia,Ve'^nbsp;contra huic Curaniam turrim plane relinquercnt. Controuerlia finiumnbsp;Patauinum amp; Venetum, Alberti Heftenfts arbitrio diffiniretur. VcnetuS)
9 ncdo prasfidiumabduceret. Dux Allobrogum,infulam fuisarmis biennia ftodiret.Florcntini pro ducentis milibus inter vtrofque fponfores interecde^^nbsp;quod Veneto amp; Liguri CircaTanaim negociari nonliceret, ne quod totie^nbsp;ciderat,veteri aemulatione rurfusadarmaredigerentur. Infuper decimoQ'^nbsp;anno, feptemaureoru nummum milia Lodouico Regi Venetus folueret/^nbsp;trillc^almaticam otam. Veneris ncgociatoribusapiratis tutain teddenbsp;neve falem Dalmata, lllyricusve conliceret. Eo die quo pax promulgata^^^^ nbsp;ditum aiunt infantem,cui quaterna bracbia,quaterna quoque cruranbsp;admodum bello, Venetotum faftum attenuatumfuiffe perhibent,qUOy^y^nbsp;dem Lodouici Regis arte ac vi fadumelTe nemo dubitat,qui vt occupt^nbsp;nctorum faucibus Dalmatiam adererct, amp; fuas amp;fociorum vires expcri^y^^,nbsp;luit, ne magnis cptis magnanimus Princeps,cui parem olim nunqna^nbsp;tita eft Vngaria,turpiter delincre vidcretur. Sed ad alia quoque bella fnnbsp;tuaufpiciisq; gefta redcundum eft. Quam in Boflenam, quorundano^*nbsp;faclione rebellantem,qu Vngarici impcrij ftipendiariafuerat, expedin^^j^ipnbsp;fufeepit, per Magiftrum equitum,amp; legatos parum profpergciniTc jnbsp; nbsp;nbsp;nbsp;colaus cnim Comes Palatinus,amp; Nicolaus Strigonienlis nictropolita,cn
gna Procerum manuin prouinciam proficifeuntur, Zrebernichum aiunt) quod cum oppugnare cpiflent, ne line magna quidem pvnbsp;rumque iaiftura,oblidionc foluerc funt adadi. Quin amp; aliud intercelfiti^^j-ijinbsp;modunndumclient iff caftris,nbsp;nbsp;metropolirx tabcrnaculo, regalia
fubtrada,furti audores,BeIialis fil ij arguuntur, hxc in Biftricia,paucis nis, apud argentarium comminutafabrum comporta funt. Sigillorum)^^nbsp; Lodouico minimi facta,quando regio repente iulFu alia inftaurata,quibnbsp;mniadiplomata, priuilcgiaque fuperiora oblignariamp; confirmari iuflit-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
in Bulgariamditioni Pannonicfubietam,reludantc Stratimiroeorui^ cipc,cxercitum Rex cduxit, vbi bcllum eiententia geftum cftiliquidem^^^ji,)nbsp;niuineorum vrbem, primo impetu obfelTam, perbreui oblidionenbsp;Stratimirum cepir, qui fe vulgo Imperatorem appellari iulTerat, deinde v*nbsp;um menlium fpacio, vniucrlam Bulgariam in fuam poteftatemredegi^nbsp;mirus in Vngariam dudus, ad Gcmlechium, Zagrabienlis Epifcopicaii^nbsp;aJiquandiu adhibitis cuftodibus, rclegatus eft. Deinde quum in manusnbsp;uiciiuraft'etjlcperpetuamlidem amp; obfequiumRegiPannonixprxftit^*' pjfi''
-ocr page 389-DECADIS n. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34^
gnific donatus,reddito regno,dimifls eft, qui recepta Bulgaria, quoad vixit, paftas conditiones impcrataqj feruauit. Infuper aduerfus Imperatorem Ca-folumeft bellum initum,caui no extant, Legati,de quibus diximus, Veneto-fum, huiufee belli fufpicione non caruerc. Coato exercitu, ad Moraui finesnbsp;ptoceffit, literis amp; chirographo, Imperator! bellu indixit, Trincinium intrauit,nbsp;circumlocata funt caftra. Dum alias ibi copias operitur, Dux Zidnicenfis cumnbsp;plerifq; Proceribus, Caroli nomine aduenere, aliquot dies de pace difeeptatunbsp;qu quum tarn cito confie! non poftet, induci fache funt. Nicolaus verbnbsp;i Marinus,amp; Stephanus Bcbcchus Iudex regius,ad Carolii mittuntur, vt de partagrent, qui quum Imperatorem ad Brodam cum exercitu offendiftent, amp;nbsp;^tpace difeeptaftent, re demum infeftarediere. Lodouicus, induciarum gra-^aiolutiscaftris,in Pnoniam regreditur : exaCto induciarum tempore,Ladif-Apuli Duccm,amp; Petrum Banum,cum expeditiflimo equitatu in Mora-mit, qui prouinciam ingrefti, vicos amp; caftella quatdam improbe munitanbsp;Pplantur,amp; incedunt,abigunt pccora,amp;: multos captiuos abducunt,moxin-^tnfisamp;vaftatis agris,onufti prda abet:rcs ita ex improuifo gefta, vt inhibe-^^^equiuerit. Succeflit his Cafimiri Polonix Regis obitus,quem Lodouici a-J^^nculumfqie jjximus.Hic cm Lodouico,liberis orbatus,regnum Poloninbsp;io |^^^tt,quando neminem habcbat,qui fanguine propius eum attingeret, Rexnbsp;jngenti delc(ftu,in Sarmatiamprofici-'tur. VenitGraccouiam,ibiq5 frequetiftimum omnium Regulorum,Antifti-nobilium conuentum habet,teftaraenti tabulas aperiri iubet, aclcgi,innbsp;US quum fe hxrede vnicum ex legato legdfet, perhumane prfatus, Prin-^nbsp;.PtSjpopulorumqs Legatos exorauit,vt fe Cafimiri nepotem,Regem vitro de-^atent: quarc ab omnibus,vno ore,dominus amp; Rex Polonix falutatus c co-uatus cft. Pacato regno, difpofitisqj Prxfeftis, in Pannoniam reuerfus, ex-Uiplo de Laici Tranfalpinarum partium V aiuodx (vt aiunt) defechone com-( P eft,quod xgre,quum vtranq; Valachiam fux ditionis eftej^ouerit,nbsp;ferunt, id fufeepta mox expeditio declarauit. N coaftis celerrime duo*nbsp;Jsexercitibus, inTranfalpinam Valachiam proficifeitur, duabus partibusnbsp;, uinciamadoritur; atergo nanque, amp;: quaTranftyluaniamattingit, Nico-(jjj.^^uiuodam Tranftyluanum,amp;Simonem Mauricij filium, cum ingti no-Utti manu irruere iubet, ipfe Bulgaria, quam Myfiam olim appellabant, nbsp;in hoftem impetum facit.Laicus Lodouici exercitum traiicerc conten-^^''UijDanubij ripaprohibere conatur,inftat tergo Nicolaus,amp; cum omni-j ^opiis Valachiam ingrefl'us,adllumfam fluuium caftra mouit. Ad inhibennbsp;Pr fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quxdam prxfidio munita comperit, deturbatis illico
diis,caftella capit,amp; tranfmiffb cofeftim exercitu,cum Laici equitatu, cui k^S^^trus Valachus prxerat, manumconferit: durante ali quantifper pugna,nbsp;Uin P-^trftur,funditurq;. Nicolaus vidoria potitus,adaudis animis,inpro-intcriorem, vbi quum inter fyluas ac montium anfradus fcnbsp;tji ^iuerfis legionibus inftnuaftet,irruentibus iugis montium hoftibus,itanbsp;pf Japidibus confedus eft, vt ipfc cum plerifque nc^ilibus, dato tergo, amp;:
.^ftigajmiferrimc occubuerit,cxteri partim cxfi,partim relidis impedi-dimifli. Cum Nicolao,Pctrum Prouaiuodam, amp; Petrum Rof-oppidi Prfedum,item Ladiflaumamp;Petrum,Siculos,cumma-Pib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numero oppetiifte memorant. Nicolai corpus,Valachorum ma-
milites retulere,amp; in xde Diux Virginis condide-r^ladis huiufee iaduram Nicolaus Gara plane refarfit,qui mira virtute,ac difciplina,Regis exercitum inftrudisnauigiis, Bulga-* alachiam, inuito amp; aduerfanteLaico, ita tranfmifit, vt in Danubij ripanbsp;^derit,cecidcrit multos,amp;: proximafiabinde oppida ceperit.Tunc Lo-tutius imperaret,Seuerinum oppidum, Seueronbsp;dificatum,ac vetuftate collapfuminftaurauit. Item ad Hie-amnem caftellum erexit, quod Tcrchum nominant, amp; vtrique prxft-G
-ocr page 390-550 ' ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. dium inipofuit. Pacata demum prouincia, in Pannoniam abiit. Mos ei fuit) fl*nbsp;rebelles,amp; infenfos,fufpclsve,quocanis mouere bella, nullam refpirandi^fnbsp;piam,nullam ocij potcftatemhofti facere,abfterrere audacia,amp; pcrpetuonbsp;ugare bello,obftinatis ac perfidisjvariisq; animis multo pertinacis inftare,D^'nbsp;que ab bofte vindi(fta,neq; ab amico beneficio fuperari,fupplicibus fefenbsp;exorabilem. Laudis prtereacupidiflim, S immortalitati quam maximenbsp;dcntem ferunt,Retianos, Moldauos, qui Daciam inferiorem habitant,nbsp;Valachia montana permanent,afliduo bello aftecifle,amp;prcipuRetianos,qdnbsp;fuperiorem Myfiam incolunt,quum perfidi vtrofq; plus quam barbaricxdlnbsp;intclligeret. Qu are Dominicum,Oftffij gnatum,prouinci Myfix cumSetnC'nbsp;ro prxfecit,poft lios Nicolaus Garafuftccfus eft, quumhuncanimicorpotis^nbsp;viribus Lodouicus prxpollere incelligeret;hi Myfos ac Daces in PanoniciR^'nbsp;gis fide fummo ftudio retinuere. Item nil fibi prudentia, liberalitatc, propag'nbsp;tione regni, ac gloria fuit antiquius, omnia literarum ftudia auidiflimnotii-)nbsp;ac in primis Aftronomiam,qua inconfulta,nihil fibi placuit aufpicari. lusint^'nbsp;gerrim dixit,amplificauit cupidiflm regnum, in diuinum cultum, amp;:ftuHiO'nbsp;fos omnes perquam magnificus amp; gratus fempereft habitus. Ne plebs acruft'nbsp;ca multitudo grauioribus, quam par eft, tributis amp; portoriis, aquxftoribus^nbsp;prxfedis oneraretur,neve iniquis iudiciis grauaretur,afficerctrverapinis,u'^nbsp;fimulato fxpe habitu, veluti callidilfimus explorator, vicos amp; oppidaluftraiui'nbsp;perfcrutaturus mores publicanorum amp; Prxfetorum,amp; eorum iniurias expft'nbsp;bis querimoniis rccogniturus,quod idcirco clementiffimo Principe fadtatnbsp;^aiunt,vtnon minus optimatum,quam plebis curam geflifle videretur.
tiam fxpiftimc fubornatus,de moribus regiis percun:abatur,amp;e fimpliciure-* fponfis fefe ipfe quandoq; caftigauit. Quam pius,ac Deo gratus fuerit,exl^nbsp;qux fubiicientur, intelligipoteft. In primis vtHebrxi durx ceruicis pertin^'nbsp;ciadeficeret,refipcrentq5 tandem, fe hos pro Vngaris habiturum, perpetual'nbsp;naturu^ immunitatc pollicebatur : demum quum neque fuis,neq; fandonbsp;patrumconcionibus,adorthodoxamfidemreuocare potuiiret,publicoo^^^,nbsp;edito Vngaria cxegit,res ac fortunas impunc exportafte permifit : hi veronbsp;adi, Auftriamamp; Boemiam inundarunt. QuumeremitarumordoDiuiP^ . !nbsp;Principis in Vngariam veniflet,corpusque eins Venetijs aue:um,in Laureni !nbsp;xdem,qux ad tertiumlapidem,Budx proxima monti prominet,tranflatumd'nbsp;fet,Carolus pater,primus eremitarum collegia introduxit,qui Laurentijjf^dnbsp;Crucis, Spiritus fandi, amp; Diui Ladiflai facras xdes vfurparunt, LodouicusaU' jnbsp;tem, in Nozthre cnobiumhis cxcellentiftimum dicauit, amp;in Leueldoaliu jnbsp;Carthufienfibus exxdificauit, magnificeq; donauit. Duas item xdiculas,rcB*^nbsp;fumptu conftrudas,magnxMatri erexit, ac ingenti donatiuo excoluit,^.
nbsp;nbsp;quifgrano alteram, alteram in Cellis. Exemplo quoqifuo, multos ex Antift^)
bus,Optimatibus,amp;nobilibus,adhxcdiuinxpietatis officia inuitauicqutt^ fui Regis magnificentia degenerarent, per fe fuosquc templa donaqj dicut^^nbsp;Quare prxtcr omnium opinioncni, religio in Vngaria nimis amplificata,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
que adeo propagata,' plus tertia regni parte in diuinum vfum poffideret. y I manos, T artarica feritate ac ritibus infedos, ad veram fidem impenfiifit^^f^nbsp;uocare ftuduit,amp; fpem fuam nequaquam fruftratus, reuocatos, immiffis nbsp;cris declamatoribus,religionis Magiftris,quatum in fe fuitjdiligentiifimtnbsp;firmauit. Adredam quoq; fidem Patarinos in Boflena conuertit,quivarusnbsp;roribus impliciti,in deperditaimpietatcm inciderant; qua quideinrc,Pcr^p.nbsp;ni Boflenenfis Epifcopi, viriprofed fandilfimi, opera vfus eft. Quineti^*^ j;nbsp;Sclauonia,amp;in caquidcm regionc, quam Lipnam nunc appellant, quuiuft^,nbsp;tos deprauatis opinionibus efle intellcxilTet, quib. facerdotes ex diui quounbsp;Hieronymi inftitutione facra miniftrabant,ad veram fapietiam rcduxit,vct^^jjnbsp;hi nunc in priftinum errorem rccidiflc dicuntur. Eins etiam temporenbsp;V alachorum Princeps,qui deftituta,T artarorum vicinitatCjMoIdauiajq^nbsp;tcrior Valachiaeft, ad Marmarufiam habitabat, coadis Valachis, in
-ocr page 391-DECADIS II. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5t
to
fcgioncnrijLodouico Regi fubiedam retnigrauit, idque inconfulto Rege fecit, quodisgfe tulit : fed quumillorumfoccunditate prouinciani indies comple-1 coepiflc audiuiffet,eam pa:a conditione, vitro coceffit, vt Moldauix V aiuo-(vtaiunt)grata obfcquia,amp; ftata quotannis ftipendia Pannoni Regi perfol-Impcrante quoque Lodouico,fua peftis,amp; locuftarum murumque in-lt;toniniodajitem calamitoli terrmotus ngariam inceflere.Prterea quum innbsp;o^nes effet liberaliffimus , qui regalis aul feruitiis obnoxij ex more fuerant,nbsp;5 in nobilium ordinem pcrhuman aireruit,ac eos feruitutis onere liberauit.nbsp;^otesei fucre du, altera Caroli filia, qui deinde ad imperij Romani faftiginbsp;Margant nomen fuit,qu intempeftiua morte fubrepta,linenbsp;^^cris vita deceffit. Elifabethaaltra,Stephani Boffonens Bani (vt aiunt^filia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnatx tres genit,Catharina,Mana,amp; Adiuga. Catharina,pueritia non
^ctlit. Maria, teneris vnguiculis,Sigifmundo Brandeburgenh,Cfareaftir- ^^tto defponfata, Auguftali poteftate,amp; corona potita eft, Adiuga,defunio ''^^regnum Poloni fortita,Optimatum confenujagul Principi Lituaninbsp;^lugata, quinondum orthodoxafide initiatus erat,matrimonij fdere, exnbsp;^pao inregnum limul Chriftianam profeffionem admifit, atq; LadiHaumnbsp; pcllari iuffit,qiii vno eodemque tempore fortunam nomenque mutauit.Lo-^0 referunt paeem domi, foris bellum femper optalfe, quando alteruranbsp;facile compart! non poteft,domi iuftici, pietatem, amp; religionem,nbsp;fortitudmem, feueritatem, animique magnitudinem, vtrobique pru-coluiffe. Priuilegia populorum immunitatesque feruafle,facrarum -^quot;^niiuralfffe nunquam, prouincias quas in Chrifti hdem alferuit,omni li-lt;nbsp;'^^itatis officio fibiconciliaffe,inomncs demum,vel maxim in calamitofosnbsp;*ttferabiles, fuiffe pientiffimum. Tyrann! notam diligentis morte prca-, b quarc non modo tyrannus nunquamvifus eft, fed pr nimia comitate acnbsp;^iUentia,neRex quidem,publicus pater vigilantiflimus, regnieuftos, amp; pro-rUgnator inuidus effe dicebatur. Q^m pucritia venationes freque^auerit,nbsp;5o grandiorcm militi affumplrit,ad extremum, nadus ocium, a geren-diuinam contmplationem fe reuocauit : quantumnbsp;Vjj ^*-P^^b^tcistuncnegociis fe fubtrahere,fandorum Patrum confuerudinenbsp;Hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faiuti impcns incumbere, vtrique fimul vit officia perfoJuere,
intrim hoftium infdias regnique tutelam animo eiicerc,quod vtface-^^Uiarium orbitas liberorum hortabatur. Vt regno confuleret,Sigifmundum dicirur, quem amp; Auguftali genere, SiC excellentiflma indole effe in-^gcbat; iaduram liberorum refarcire hoc modo placuit, ne ab re quidem,nbsp;1 ^ndo Princcpsille prudentiffimus,Pannonic falutineque commodis, ne-honorificentis confulere potuit. Et fient exitus rerum approbauit, quisnbsp;y^-^^Pntiam non admiretur,qui long ante morte futuraprofpexit,fuo- nbsp;^.^quc faiuti mult ante,qumres ipfapoftularet,vt in tempore confilia pro-^conferret,ritconfuluit? Annum demum Rex natus fextum amp;quinqua-iniunijvalctudine parum profpera laborarc occpit,ne aliter quid,ac obti-b ^^turum profpici potcrat,quando belhei laboreSquotidian curx,ca- ac frigoris incommoda,affidua itinera,peregrinationesque corpus eius itanbsp;fh ffi grauiffimum deinde morbum fane coniecerint. Poftquam de-^r^Utafalutc, extremum fibi diemimminereintcllexit, coadis Optimatibus,nbsp;S^uni difpofuitjin manus Marix fili,ne iubente quidem ipfo, fponte fua o-55 iurarunt, fe haud aliter ac pattern earn obferuaturos, amp; non modo fidemnbsp;h h dbita prftituros, fed pro eins nutu amp; imperio liberos, vires, cor-'jfortunas,ac diuina fimul amp; humana,quum res tulerit, vitro delaturos, pe-Pf quque maximalubentiffim fubituros.ExplorataProceru ftudiaqunm
ntptiffima infpiceret, admodum illachrymauit. Quum dicm Lodouicum rumor effet, ita vulg trepidari cptum eft, vt lse quifque vitx timercnbsp;Canbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falute regia publica vota nuncuptur,ad omnes oppidarimamp; vi-
*01 aras homincs operatur^ne tanto defenfore parenteqs orbcniur: haud ali-G ij
-ocr page 392-A. BONE HER. VNG. DEC. II. LIB. X.
terquidera omnis actas acfexus formidare vifuseft, atqjfihoftes innicdiislii' ribus liabuiflent. Ecce aliquantifper ante mortem eius,Cometes apparuit,quonbsp;Regi fatum inftarc omncs augurabantur. Incrcbrefcente igiturmorbo,iiiib^*nbsp;Septembribus dicm obiit,tantumq; fui dedcrium reliquit, vt pr carterishu^nbsp;Rcgibus Pannonia deplorafle vidcatur. Promulgata morte, omncs ex oppi^^^nbsp;He pagis in ViiTegradum conuenere, confluxere vndique Principes ,amp;Antift*'nbsp;tes,item nobilcs, amp;: prouinciarum omnium Lcgati, qui perpetuo exequiatu***nbsp;honore Lodouici obitum honeftarunt. Vari e cunctis populis audita: vocfSnbsp;varij quoque matronarum vlulatus,qu regionatim cum libcris hand fccus,***'^^nbsp;ad complorandum fuum quifq; parentem, vitro concurrerc. Hi pattern pi^**'nbsp;timum,Regem clemcntiflimum illi ingeminare. Pars defenfor fortiiliniuij'nbsp;c bellatorem inuidiflimum alij exclamare, nonnulli dominum indulgen*'nbsp;mum vociferari, aflertorem regni, Sc Dalmati liberatoremmulti dicere,nbsp;mitatorcm pleriquc hoftium Here,nemo tame pietatis officio fe fatisfacerepofnbsp; videri. Quamuis certatimpro fequifque amp; ex corde ploraret, filiarum ta**^nbsp;vlulatus in tantam acclamationem populos incendebant, vt ad mortem vfq^^nbsp;cjmplorafl'e putarentur. E Pontfficibus,amp;Sacerdotibus,itcm ProceribuS^nbsp;ordine nobilitatis, nemo ficcis oculis fpedari poruit, quinetiam in facrismul*'nbsp;Sacerdotes, proHuuio lachrymarum, vix operari potuere. E PrfcdiseQ*' j)nbsp;turn Sc militibus nonnulli,nc pr dolore indomito iibi manus iniicerent, aftb*'nbsp;bins cuftodibus funt inhibiti,amp; ni Mari confolatio fuccurriflet,quam pfoft/
-ocr page 393-ANT. BONFINII RERVM VNGARICA-
RVM DECAS TERTIA,
IBER PRIMVS.
Ost Regis Lodouici mortem, duae fili cum ne-potcCarolo fuperfuercjharum altera Vngari, Polonia: altera fortita eft rcgnum. Maria, natu maion minor, Adiugafuit. Carolus ex cognomento Par-uus, viuente adliuc Lodouico, quern Andre Regis filium fuifle aiunt, N eapolitanum regnii, vt de-inceps referetur,occupauit: quern quid an Lodouici (vt plcrique) filium, an ex Andrea fratre ncpo-tem dicere aufim,nondumfat]sexploratumhabeo,nbsp;nifi fortalTe ab eoadoptatum plan dixerimus.Namnbsp;dumhinc Ligures mari,Eine Aquilcienfes, amp; Car-
Lodouici focij, Venctos terra vexant, paulo ante Clodianam clalPem, amp; ^fanfaftamvtrinqj paceni,Vrbanus Pontifex, loann Regina: infolentiamdo-^nbsp;cupies,Lodouicum exorauit,vt fe adiutore, Andrea: fratris mortemcu-niulatis vlcifceretur,regnum reciperet quodfuorunifuerat,eiiceret loanam,nbsp;non minus de fuis, quam Romana cclefia mal meritain. Delatam belli con-ditionem Lodouicus ne inuitus quidem accepit, vt veluti vtrique fili, ita amp;nbsp;nepoti rcgnum compararet,amp; illud in primis,quod fuorum aufpiciis gubernarinbsp;confueuerat. Q^are Carolo,inTaruifinoagroaduerfus Venetos ( quefcadmo-dum fupr diximus ) agenti,mandat,vt inde profedus loannam impctat,pater-num regnum recuperate nitatur. Carolus mandacis obtemperans,vocatis ad fenbsp;Venetorum oratoribus, fub prtextu cum Veneto ac Ligure componend pa-cis,ac demum nulla eins habita mentione, fed aperto, quod animo moliretur,nbsp;tam prxpropera in Vngariamfeftinatione rediit,vt Comits odoginta, ad Pla-nimfluuium,traiicicndo amiferit. lannotum Salcrni Principem, exercitusquenbsp;5'^ fin Ducem rcliquit, quem in Hetruriam properare iufl'it. lannotus Albricumnbsp;Cunij Comitem, amp; Ferrobrachium Germanum, vnius coEortis Prfcduin, innbsp;Eocietatem accepit. Hetruriam hic ingrelTus, coadis Florentinis exulibus, innbsp;Senenfem agrum defeendit. Scncnfes,amp; Pifani,Iannotum Salernitanum,mul-ta pecunia placatum, ab agri vaftatione fubmouere, id ipfum dum Florentin!nbsp;facerc ftudent, quia fuos exules recipere cogebantur, lannoto nihil impetra-repotuerunt. loanncm Hancutum nominatum, ftipendio pado conducunr,nbsp;vteo Ducc lannotum repellant. Dum id agi tur, Caroli^ ex Vngariacum odonbsp;milibus equitumaduenit, in Aretinum primo agrti erupit, vrbem Guelforumnbsp;ScGibellinorum fadionibusagitatam, in deditionem accepit. Senenfemmoxnbsp;40 agrum mgreffuSjFlorentinos infeftat,qui dimiflb confeftim Duce,quadragin-tamilibus aureum pacem Caroli mercantur, Hancutus Bagnacauallum oppidum Nicolao amp; Alberto Heftenfibus vendidit, quibus Aftorgius Manfredusnbsp;Fauentiam paulo ante,ciuium proditione,clam abftulerat. Carolus deinde vrbem Romam,vt Vrbanum Pontificem adeat, red contendit. Honorifice ex-eeptus Pontificc, data recuperandi regni poteftate, forti animo, cum multisnbsp;cohortibus, validiflimo equitatu id adoritur. Occurrerc continuo loannnbsp;tegin copi,quas quum illico profligafictjiterNeapolimverfus faccre pergit:nbsp;redintegrato iterum exercitu^hoftes obftiterc, quos quum fpe fugaflet, ceci-di{retque,Neapolim tandem peruenit,vrbemfida mox deditione recepit.Re-ginaminarce,quam Caftellumnouumappellant,Ioannam obfcdit,Albricum,
-ocr page 394-354 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Fcrrobrachiumquc Germanum,exoncrandi regni gracia,vitro dimifit, vtpr-da,aut quauis exercitum vipafcere ftudercnt.Epifcopum Virduncnfcm Carolus A retio fane prfecerat,qui fadionis perofus,Gibellinos Guelfosfine dif crinaine vllo tradarat. Q^m ciuium is animos nulla xquitate beneficentia^nbsp;libi conciliare poflet,Iacobuni Carazolum Neapolitanum ciuem, fuccefloreinnbsp;forticus eft. Hic mita gubernationc, quum pariiufticia amp; quitate vrbemfa-fiofiflimam pacare contenderet, fufcitata plebe Guelfa feditione, in arcefflnbsp;reiedus eft,quo cum Gibellini quoq;confugre, Carazolus AlbricuminTu'nbsp;dercino agro tunc agentem acccrli iubct,eumque in vrbem nodu clm immK'nbsp;tit,qui duni Guelforum audaciam coercere conatur, Gibellinorum quoq; bona diripuit, mulierum violetia manus abftinuit. Ferrobracbius paul pft IC'nbsp;quutus,quodcunque fuperfuit,totum abrafit,ingenti etiam praeda Florentinonbsp; 5 ϒ ad'ecit. Hc anno odogefimoprimo,fupra tredecies centum, adafunt,qonbsp;quidem tempore,noua qudam Gallia tempeftas exorta,Italiaminceflt.Lo-donicus cnim Andegauenfs,Francor Regis amp; Clementis antipapx fuafuint'nbsp;pulfus,nontam loaiin liberand,qum deponendi Vrbani gratia,cuintriggt;'nbsp;ta equitum millbus IcaliamingrefTus,in Bononienfiprimmagro defedit- C^'nbsp;rolus periculum imminens confpicatus, relidonobilitati Aretio, Albricum^nbsp;Ferrobrachium ad fcreuocauit. Quinamp;Florentini,ab Vrbano Pontificc^O'nbsp;ratijHancut ad Carolum mifere. Lodouicus, per Marfos, ad faltum Caflino'nbsp;fern perucnit,anno fecundo fecundm Andegauenlis aduentum,duodcciinO'nbsp;quitum milia Galliaad hune tranfmifla,quiper Placentinum,Lucenfeni,Flo'nbsp;rentinum, Senenfem, in Aretinum tandem agrum Andegauio duce pcruC'nbsp;nere. In vrbem Guelfis immilTnreludantibus domi forisqs Gibellinis, vrbo*quot;nbsp;tertio poft Albrici clademanno diripuere. Vrbis arcem,Guelforum prxfidio^nbsp;tenebat qu diebus circiter quadraginta oppugnata, in Gallorum fanpo^^^ ,nbsp;ftatem venifl'ec, nifi Lodouici fatum interceflfl'et : quo quidem cognito,nbsp;degaui exoratus,deferta expeditionc, Flortinis vrbem vendidit,folutino^ lnbsp;obfidione,in Galliam reuerfus eft. Pari quoque trepidatione Lodouicinbsp;tus fqbinde folutus eft, Scfolutione vfquc adeo turpi, vt mendicantes binh^*nbsp;nivc niHtes,in Galliam fe receperint. Vrbanus deinde cum vniuerfisnbsp;rum ordinibus, vt nepotem Capuano principatu donandumcurct, Nc^^Py jnbsp;proficifcicur, quod quum prter fentcntiam accidiflet, fpe fruftratus, in jnbsp;fe conuertit. Carolus intelledaPontificis ambitione ac inconftantia,nio^nbsp;cuftodes adhibuit, quibus palatij exitum inhiberet. Vrbanus, diflmulatai*^nbsp;ria, impetrata milTione, Nuceriam ftiuat fe venire fimulauit, vbinbsp;fam Cardinalium manum creauit, c veteribus feptem, quos vna cumnbsp;Pontificem coniurafl'e dicebat, in carcercm fan coniecit. Aduerfus inbsp; deinde agere occpit,vtc baud iniuria regno abdicate videretur.Dic^^^jnbsp;rolo abdicationis indixit,vt iure is in forum pontificium accerft videretunnbsp;fpondic Carolus,fe ad indidum diem baud inuitum adfuturum, amp; conipa* .jjnbsp;continuolcgionibus,Nuceriamprofcdus,nonvtreus,fedvtPrtoramp;bonbsp;obfedit,vt Marte potius quam Centumuirali iudicio litem dirimeret.Intofjnbsp;fit Raymundus Baucianus, Vrfino genercnatus, Nolanique Comitisnbsp;Tarcntinum poft hc principatu natus eft : is copiis fretus,quas fubnbsp;ftarat,Vrbanum cu vniuerfo apoftolico coliegio ad marc dedult;ftum,LigOnbsp;clafli impofuit. Qvudum Genuam nauigat,e feptem Cardinahbus,quosi''nbsp;ri capiinflrat, quinque faccis inuolutos in mare demerfit baud aliter^ 4nbsp;Mar/^Rex. paricidas,qui culeis infui, amp; in profluentem demergi folent. Sed ad Ma j.'nbsp;hiftoria nos redire cogit, vtex eins coronatioue, quidfibi, Carolotpicaco^^^^nbsp;rit, deinceps rit narretur. Maria Lodouicifilia, veluti paterteftament^^nbsp;rat, Sigifmundo Brandcburgenfi,Caroli Imperatoris fiiio, amp; adhucnbsp;compaboitanupferat, vtad macuras vfqucnuptias virumnon duccretj^j^^^nbsp;fummatis nuptiis,Sigifmundum regni conlortem paritcr admitterct:nbsp;conditioncm vniuerfatunc Vngaria accepcrat, quum immortaiia
-ocr page 395-DECADIS III. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpf
Kcgis beneficia omnes pariter obftrinxerint. Quum intempeftiu adhuc forent nuptijLodouicique partis mrita vniuerfos fi b i dcuinctos haberent, ne-que interregnum ipfi facile patcrenturjMariam tanto ftudio,fufFragiorumquc luccelfu, tota Pannonia in regni faltigium cxtollit, vt non modo Rcginam,lcdnbsp;Kcgcmpronunciaritjfalutaritqs. Qupdfexui naturadetraxit,fortuna ccitatif-fimo fauore rependit, pro ReginaRex paflira falutatur, amp; donee virum duxit,nbsp;iubente Pannonia, pro Rege Icmpcr appcllata, amp; in cundis diplomatis referi-ptaeft.Quinetiam Albam du:a,fubfequetibus cunttis Antiftitum,Proccrum,nbsp;iiobiliumqs ordinibus,rite coronatur,ne corona quidcmfacra,diuino quodamnbsp;numineVngari Principib. dcftinata,hanc dedignatafuifle dicitur.hinc quanta Lodouici beneficentia, amp; quam pia memoria fuerit, facile coniici poteft.nbsp;Quanquam adulefcentula regnum iniuerit,ac tatis intempeftiuitate, fui mu-neris magniiudini adhuc fatfacere non pofl'c viderctur, materna tarnen fapiennbsp;tianiunus probe refarfit, aclonge profet commodisrefarfiffet, fidexterio-teni ilia fortunam, in cuius poteftate funt omnium iura regnorum, fortiri po-tuiffet, aut fl fuo quam alieno arbittio maxima quaeque gcrere voluiffet. Eratnbsp;eninihuicNicolaus Gara, vir non magis gencre quamopibus fpebatiflimus,nbsp;quem Lodouicus quondam,ob rem bene geftam,ad Palatinatus (vt aiunt}mu-tius euexerat: hunc potifTimum Elifabethamater in confilium admittere iblita
10 eft quando fibi fidum fludiofumquc nouerat. Quodcunque Regi Lodouico lu Vita is exoluere non poterat, ne ingratitudinis reus efl'e videretur, id omnenbsp;vxoriac filia;,poffc mortem,repedere nitebatur. Nunquam Regin latere dif-t^^t}cbat,ne imbecillum fexum in tanta animorum varietatc periclitari patere- *nbsp;tut,quantum in fefuit, Elifabeth confulebat, qua:cunque dignitati aut falutinbsp;conuenire viderentur. Contra illavehcmcntiflimam Palatini fidemintclJigere,nbsp;nimium ci credere,ex eius profefto fenrentia cuntagercre,ne illo quidem in-confulto quiequam agerc,quado in viro nonparumfidciamp;rconfilij iam inefl'e,nbsp;quinetiam totum feruitio fuo addidlum efl'e nouerat. Hic multum auoritatisnbsp;apudReginam adeptus,parumc5mode confulere fubindecpit, ne fuos Pro-Jo ceres nimisextollat,nimimve donct, hortatur, quandoquidem iam potentesnbsp;cdei,imperatan faciunt,detrecl:antfidcm amp; obfequia,amp; repentina infolen-tiacorrepti,aliquidnouitatis moliri conantur, fatius efl'e hos ita tratare,nc ni-mium obefl'e poflint.Item prxpotentibus quibufdamattenuadas efl'e vires,au-ferendos quoque magiflratus, quicunque formidolofi funt, ne quidinfolenti-tisaudeantjfidelibus ttm viris,qui nunquam latere abcant,honores ac mu-ncraconferenda. Neminemfe inLodouiciprolcmfpedatioriseffefidei con-ftantiqj, quQ vetera illius in fc mrita obliuioni tradere nullo modo queat. Innbsp;ditionem proindefuam Regina: mentemtrahit,perfuadet qucunquc cupit,amp;:nbsp;pro libidine fua cunda facit. Occpit ex hoc ilia multos fibi Proceribus ha-nbsp;nbsp;
bcrefufpedos, inplerofque profedo immerentes odium amp;: fufpicionem con-cipitjfeqs ipfatemerc innonnulloruminuidiam trahit,item odiohaberi cpta, quia non omnes que diligere videbatur. Quiim alios aliis honorandoprfer-ret,ncmediocrem quidem difeordi ac diflenfonis ma?eriam ferit, inter Proceres quicunq; fe Nicolao prflantiores efl'e reputabant,eum vnicum, poftha-bitis cterisjin confili admitti grauat ferebat. Conflatahinc immodica intefnbsp;Optimates odia, amp; in Garam prfertim domum, quippc qu non folm pr-uominari,fed quemuis Proccr Regin gratiafubmoucreacdeprimere nitebatur. Hinequoq-, immortaliaLodouici mritaoblitcraricpta,faftidiri^nbsp;'f^rgineumplan fceptrum,amp; pro nihilo duciifuborta quoque mutua inter Manbsp;guams nobilcsqj bella,vim palm pro fe quifque inferre,rapere alina, vicosnbsp;oppida ferro inuadere.Multi etiam rebellarc, proceribus pleriq; deficere, quinbsp;^iumRegem crearq pergebant. Perfidia hos primm incefl'erat, Zagrabifemnbsp;-pifcopum,Itala genre narum,amp; hac Lodouico dignitatc donatum, item Stc-P ^tium Vaiuodam Tranfl'yluanum, amp; Andrcam, fratres, quibus Ladiflausnbsp;ptitcr fuerat, neenon Sgt;c Stephanum Symontlioruiara , amp;: loannem Croaci
G iiij
-ocr page 396-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
fam, prcluffle aditum, Nicolaum duntaxacin conhlium admitti, alios
Prfidem,amp;:Ioneindenique Crucigcrum equitem, Auronque Antiftiteni, qui quidem omnes aduerfus Mariam coniuraci, Lodouici beneficio quoda,nbsp;honore amp; opibus excreuerant,quamuis humili loco nati forent.Ex compofiwnbsp;cteros clm adeunt,fmineum incufant amp; execrantur imperium, vanamd'nbsp;mnant Vngarorum patientiam : Nicolai Gar tyrannidem ingeminant, variisnbsp;criminibus iniimult,amp; quid periculi cuique nobilium inftet,variis argumenbsp;ris oftendunt.In horum plerique fententiam conccfl'crc,amp; in primis illi,qui nonbsp;uarumrerum auidi effe folenc. Addebat ad h2Ec,reginam bonis omnibus auer-nari,maximamnobilitatis partem toruis oculis intueri, Garamtantm fani'nbsp;am refpicere,fordere illi Procerumferuitia,neque quantum olim fanguinisL^nbsp;douici temporibus hauferint, memoria tenere. Proinde nihil fminaruini'nbsp;perio formidlolius amp; intolerabilius efle. Dem li de optimo ac legitimoRc'nbsp;ge cogitaretur,haud ab re fore.His ne parum quidem dihis coniuratoruninU'nbsp;merus amplificatur, in quem magna quoque equitum fe multitudo infinuauit-Quum hi,quos diximus, Marifidc defciuifl'cnt, clandeftina inter fe concilianbsp;fpius de cligendo Rege habuere,vnicuiq; folus Carolus ex cognomentoPaf'nbsp;uus veniebat in mentem.Quem quidem Apuli Regem, regali generenatu)nbsp;amp; Lodouici nepotem,haudinuitis populis, tuto Manimperio amp; Nicolai 7'nbsp;rannidi opponere fe polTe fperabant. At vbi inter eos de Carolo euocando connbsp;uentum eft,Zagabrienfcm vno confenfu antiftitem,ad eum,oratorem mitten'nbsp;dum elfe decernunt. idnegocijfibi demandatumnoninuitus is accepit, qnan- do fadtionis huiufee audor crac. Vt cautis res agatur, fminea interim imp^'
re videntur. Orator,ne quidnoui moliturus initaliam proficifcividetur,exio* uendi voti, amp; magn religionis gratia,fe Roniam profedurum fimulat. Nonbsp;dum annos Maria duos plane regnarat,quum is ad euocadum CaroluminR^'nbsp;liam colt;tendit. Qtmm Sipontum appulilTet, continuais itineribus, Neapel^nbsp;venit:qu quum veniflet, formidolofaminre quaque grauilTima cundati'^nbsp;nem efl'e reputaret,nil profedo fibi fuitantiquius, quam Regem Carolqtianbsp;primim adir,exponere mandata, amp; in fententiam continuo fuam ilium trahe-
pia,fauli:a in primis falutatione vfus,fic cum prreuercnter alloquitur : Sandn' lima progenitorum tuorum memoria, Carole, qui quum Regnum nofttu^nbsp;pientilhm fempergubernarint,nulla obliuioneoblitcrari que tint,nos lu-tnbsp;egitjVt ad te haud aliter,atque ad veras facror Vngari Regum reliquias conbsp;fugeremus,rati nos,qui tuorum iuris ditionisque Icmpcr fuimus, in calaminbsp;tibus noftris te nunquam deftitutum iri. Quin amp; obfirmatis hoc femper^to*nbsp; miscertbfperauimuSjPannonicamtegentcm,qufubtuorumtutclaftid^^()nbsp;vtraque nunquam fortuna deferturum. Non ignoramus clementilTime Ptnbsp;ceps, facrorum regum fanguinem, ad te vnicum iam elfe redalum, amp; nbsp;ta principum orbitate, te fuperelTe folum,quem tuam V ngariam curare,nbsp;turn regn gubernare ^portere intelligimus, atque vt quod nobis opus elle mnbsp;telligimus,facile fperemus,Maieftatistu prftantia nos hortatur, in quamo
D E A D I s 111. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy/
propicios habcrcmus,rati quoq; id non minus infolcnti qum vtilitans nobis allatunim. Infuper canto plaufu camcoronauimus,vt n plus doloris, Vngarixnbsp;pacrisdeilderium, qum ltitix, inaudita Mari Regis acclamatie dcdill'e vi-dcrctur. Verm portquam fmineo eunttaarbitrio geri cpta funt,longe aliter ac fpes noftra tuIerat,accidit,EIifabctha mater,quum intempcftiuam adhucnbsp;regno filiam,ac feeptri impot efl'e nofccret, vt eius refarciret officium, omnianbsp;pro fua amp; Palatini Gar voluntate gercre coepit, ilium tantum in confilium ad-mittete,repellere alios Proceres,amp; pro Palatini libidine cuda difponere. Multas is Elifabethx temere fufpiciones iniecerat, deferebat quotidic aliquos, dele prauata confilia fuggercbat, fuadebat, vt plerofquc,fublatis honoribus,fenfimnbsp;attenuarct,quoruni vircutem formidolofam eiTe rep utabat. Non igitur Maria,nbsp;ncquematerinfelix, regnum gerit, Carole, fed Palatinus folus eft, qui late innbsp;Vngaria dominatur jfieuamque tyrannidem agit, amp; pro libidine fua, Reginxnbsp;bonis viris aditum prcludit,hos modo euehit, modo deprimit illos. Vndc tannbsp;tacunlos Optimates inceffit indignatio, tantaque facinorofos inuafit auda-cia,vtdeprefl'opudore,conculcatisque legibus amp; iudiciis, vis paffim inferatur,nbsp;excrceanturvbiq; latrocinia,amp; Procenbus alter altcri bellum indicat,incen-dat Vicos, homines amp; pecora abigat, ferro incendioqj demum omnia complc-^ntur.Quin amp; ex priuato,bellum publicum cxarfit,immo ciuile ac inteftinum,nbsp;quo mutu Procerum nobiliumq^ cdes indies augentur.Maria fludtuantis re-gnihabenas nada,partim per fexum, partim per tatem tantis rebus moderarinbsp;iiequit, neque fecus, ac Pbaethon,pucrili inicitia, amp; alieno furore trahitur, amp;nbsp;quafi folio excufia, diffufa late incendia ftupenstimensqj confpicit.Huc fatuanbsp;oftrapietas, vana fides adduxit, vt dum Lodouici nos manibus gratificarinbsp;^tidenius, amp; idcirco Mariam Regem ftolid creauerimus,in grauiffima nos i-pfos amp;fortunas noftras mala conieccrimus. Maxima pars Optimatum ad tcnbsp;nuc venire me iuffit,vt veluti maximo ftudio, nuncupatiffimisq; votis te opta-uimus,creanimusq5 Regem, irate minime cundtantem in Vngariam duccrem.nbsp;Qtumobrem Antiftitum Procerumqj confulco ad te venimus,Carole^nica fanbsp;5 crorum Regumveneranda propago, vt delatumfine mora regnumlubeter ac-cipias, regnum, inquam,non tarn nobis tibi traditum,qum quiaauitum eft,nbsp;breditario tibi iure debitum,quod fine impietatis ignauive notarecufare nonbsp;potes.Hoc quod deferimus,tuum cft,quod in Italia poffides,alienum,amp;ponti-ficiobnoxiditioni,quod quidem precariotanttt haberipoteft, item infidio-^m,varium,amp; fallax.Quidin co Andreas ille tuus qudamfubierit,quot bel-la Lodouicus amp; Vngari geflerint, quantum fanguinis effiudcrint,quot mala to-Ierarint,vtinam hc, ne obdudla iam vulnerarefcinderem,refricaremque,mi-tiusdicerelicerct. Nuncautem qv.id Vrbani Pontificis iniquitas moliatur,facisnbsp;fupcrqj tibi copertum habere debes,quippe qui fifacrofandlocollegiofuo fa-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
O
cmorofas manus nonabftinuit, qunam padto tibipareet, quem non ad regn-dum in Italian!, fed adeiiciendam loannam fibiaamoduminfeftam,e Panno-niis euocauitProprix potius, qum alienx femper vtilitati Pontifices ftudere, lamJongateexpcrientiafatisdoccredebuit. Item tu qwoqueteftis efle potes,nbsp;qui tot bella pro Neapolitano regno geffifti, qum varia fint Italorum ftudia,amp;nbsp;quotartes,quas prxeauerenemo vnquametiamfapientiffimus potuic.Hoc re-gnum,nunc Romanos,hunc Grcos,nunc Gothos,nunc Logobardos, amp; poftnbsp;bcGaIlos,Gcrmanos,Nortmannos,Aragoncsque mutauit,nec aliquando Sanbsp;racenos expatiit,fola nouitate,Principumque ftrage gloriatur,amp; gaudet: nuncnbsp;fub alina ditione id amp; prccario poffiderc opus eft. Qum varix fint Pontifi-cum voluntates,amp; quanti eorum fauores c5ftent,tuorum exemplo, immo tuonbsp;exadliflimenouifti. Proinde confule rei tux Carole,memeto te efleVngarum,nbsp;c fandlorum Regum genere natum, tibique perfiiade, te tutius apud tuos,
^uam alienos verfipellesque imperaturum , quamuis prx fapientia viribus-qetuis,amp; Vngarorum ope, vtrunque retinere poteris. Plurimos finge in hoc regno tibiinimicos,immo crede,quando quotidic cxperiris.Seuerina do-
-ocr page 398-jyS ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. mus, vetuftate opibusque prpotens, infefta tibi eft gt; Pontificemhabesmul^'nbsp;infeftiflimum. Ne Galli quidem dfunt inimici, qui regno eieti, amp; terranbsp;rique potentillmi,nihil aliud dies nolcsque moliuntur,qum v rdc bi tuin*'nbsp;hoc imperium recipiant. Quod fi proprij commodi ratione haudquaquain*^nbsp;ucrere,anne pietatis officio te nunc abalicnari fas eft,amp; tuam gcntem defer^*'^nbsp;arftuantiffima procella fluduantemj cuius ope, ac multo fanguine, NcapoH*^nbsp;num tibi regnu comparafti? Num fluAuante Vngaria, in ocio tibi refideno''nbsp;eft ? quam fiperditam videris, neque hic, neque ibi profedo regnarenbsp;Q^re collachrymans acfupplex te nunc obteftatur amp; oblecrat Vngaria,nbsp;tantis malis fe refpicias -, quippe qu non modo externo, fed intcinoquTnbsp;bello laborat,mifereque vexatur.Gens mifella ex polo arhiore profea,aa^\nbsp;nubium occupatis fedibus, omnes finitimos infellos habet,in medio hoU**'nbsp;fitaeft,amp;: quando nunc forti moderatore caret, domi forisque fxuo bcHonbsp;ficitur.num liccis id oculis,amp;:pacata mente fpedare poteris, quuminnbsp;ca falute tuam quoqi litam intelligas.Proinde Princcps inuidiiflime, qucmnbsp;noni Regem, fauftis aufpiciis, principio falutauimus, hanc expedition^*quot;nbsp;ge, forti animo adorirc, copias tibi fpciatiffimas coge, difpone extcmplquot;nbsp;gnum, fidaque prfidiavbique diftribue. Viaticum tibiabundans attuli*quot;.[^.nbsp;exercitum quoque Cocgimus, qui ad pacandam Pannoniam fatis fuperque n jnbsp;erit. Modicis tibi copiis opus eil, quandoquidem ad afpectum tuxnbsp;arma ^uifque deponet,quum falutarem aduentuai tuum omnes expedet-ni igitur Carole,amp; regn hxreditarium tibi recipe, miferere, qufumus,p^quot; lt;jnbsp;^entis,cuius fide ac ope tantum nominis amp;: impcrij,tu cum progenitoribns *nbsp;comparaftis. Cogita ide nunc eor manes te efflagitare,ac petere fiipplic*^nbsp;fuum regnum,quod tanto ftudio m vitacurarunt, nunc in rerum omnhi*quot; .nbsp;crimen redadum, per ignauiam amp; impietatem fuorum, ire perditumnbsp;m ferunt. Felicibus itaque aufpiciis,fauentibusque omnibus DiuorR^nbsp;numinibus armcapc,in Pannoniasque traiice,Magnatum difcordiasnbsp;ne,extir^ue incendia,amp;: inteftini belli faces,quas imbecillummulierising^ ii |nbsp;um,pr lexus infirmitate,extinguerc nequiuit.Paterniregnihabenasnbsp;bus fmine mantis moderari non poffunt. Gentern tuam externo bell* /nbsp;cumuentam protegc,qu Ducem optimum fortita, vniuerfo orbiformi'l*nbsp;femper effie confueuit. Q^anquam vana pietatc, calamitofaque impru^^^ ,nbsp;pcccauimus,qu fmineo nosimperio f6cimusobnoxios,tuus tarnennbsp;tuserratacorrigct,amp;fceptruitn quodfmineasmollesque manus abonii**^nbsp;. potentiffimatua dextra fufccptum,fcliciter cuntadifponet. Itaque del^*nbsp;tibi regnum accipe, amp; te ad fauftiffimam expeditionem confeftimamp;nbsp;accinge. Secundum orationem,mandatorumliteras oftcndit,potioriini* ,nbsp;cipum figillis obfignatas, amp; viatici autoradi militis collatam ftipemnbsp;mit.Carolus,Zagabricnfis orationc perfuafus, ltiffimo Antiftitem vuh**nbsp;plexatus,gratias in primis Vngaricis Proceribusamp; Legato ingentesagih^^P^nbsp;res fit maximi fan momcti,ne quid temer adoriri videatur, tertio dienbsp;nbsp;nbsp;L
furum pollicctur.Interhonorificentiffimo hunc hofpitiocxcipiiubet, de fe folum ipfe admifit in confilium, hinc quietis ratio,c5iugis liberorun'^^j.,nbsp;fuauiffima cfuetudo, amp; partum nuperrime regnum in Ita]ja,quiefcercfn^ ipnbsp;Neque illud fugiebat,quam formidolofum fit,amp; arduum,noua quotidie*quot;^j,j,nbsp;ri,incerta pro certis qurcre,quo plura tcntaucrit, co grauius fortun3:i*quot;P ,nbsp;umfubire,amp;: permaioraquotidie diferiminavagari. HincfuaimperaO**,^^nbsp;piditas miferabilitcr angebat,fe liberis proffiicerc oportere,vtile glo*** .nbsp;fore, alterum Vngaris, Italis alterum prificcrc,fe vtroque regnonbsp;cunla facile pacaturum.Succurrebat interimlaborantis Vngarix comtD*nbsp;tio,ignauique nota,atque virum,quem natura genuiflet ad regnandum,quot;nbsp;latum amp; hxreditarium regnum vitro reeufarit, pufilli crimen animi nunnbsp;cuafurum. Vicit tandem regnandi cupiditas, amp; quando chariffimafibinbsp;rat,confilium cum ea communicate ftatuit,aperic illi animum,amp;: qua
-ocr page 399-D'EC AD IS HI. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy?
tionc, in fentcntiam faam trahcre nititur. Legatos ab Vngaris venifle nunciat, qui regnum oflFerunt, occaiionem hanc cenfet haudquaquam afpernandam,nbsp;quando qum varia fa nt Apulorum ftudia,amp;Italoruminfidi, experientia donbsp;cuk.AdditVrbani Pontificis,amp; Seucrin domus inimicitias,item infeftos Galnbsp;lorum animos, qui ingentem nuperrime claflcm, amp; terreftres copias inipfumnbsp;omparatunt. Prterca fe fihum natu grandiorem fecum in Pannoniam du-durum, fe regno potitum, confeftim gnato fceptrumamp;: diadematraditurum,nbsp;pacatisque rebus, in Italiam continuo redirurum, vt Vngaricis opibus amp; auxi-His Neapolitanum quoque imperium tueatur.Demum quando poteftas omnisnbsp;* a Deo eft, fe non inuitis Regum numinibus, ad auita feeptra vocari. Quiimnbsp;lic vxor accepilfetjveluti imminentis prfaga mali, tanto dolore correpta eft,nbsp;vthclachrymas verbafecifle dicatur: O qum malis hue aufpiciis infauftiadnbsp;noslegati aduenere, qum deprauato eunta iudicio,mi Carole, pefitaftime-^ls,heu ncfcis,qumgrauis femper fuerit Vngariamalorum omnium officina.nbsp;1 ot inteftinis ilia dolis, ftmultatibusque complta eft, vt donee mutuis exter-cdibus ad internecionem peruenerit, nullum vnquam ocij veftigium innbsp;* auoniis intueare.Gens eft,cuius animus nunquam patet,nouos in horam do-excudit, decies in hora mutatur. Vultus ad alienae mentis habitum effingi-^'^^aliud in ore eft,in corde aliud:quod quum femper fubornatum fit, ex ahe-incommodo, ac Regum mutatione fibiquftum facit. Exultt c-'DUs, crudelitategcftit,amp; plus qum barbara pafiimfcnrate gra/Tatur.Nil qui-^.^vehementiusabominatur,primas exmorc in fuumRegeminfidias inten-7 9^od fuperiorum te Regum exempla doccnt, quibus fi ret memineris, nbsp;j^^dtibiconflij capiend fit,facilc colliges. Proindcconiunx dulciflime,perfi- gentis pollieitationes abnue, non regnum hi patnum,fed proprium tibi de-^^utexitium.Scythicis artibus ne crede quxf Carole mi,fi tibi tuorumqj fa-probe confukum iri cupis.Habenda eft etiamfororum tuarum ratio,nequenbsp;odouici tuanes, de te,de patre tuo optime meriti, mente tibi excidere debet.nbsp;10 a f niortcm,te cum validiflimo equitatu mifit in It*liam,fuo dududcnbsp;^^Ipiciis Apuli j-egnuni occupafti. Satigitur ample in Italia dominaris, hc ti-fegnuin,hiclibcri, hic vxor eft, hc tua deinde eft Vngaria, pro haepugna,nbsp;tuere.Ne fas quidem eft,tc Lodouici violate teftamentum,quippc qui Manbsp;tib'^^*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caroli Imperatoris filium,pro viro deftinarat, Vngarix,
* Vero Apuli regnum legarat. Si quid in virginem innocentem, in paterno ^(*^fitani,pro alina libidine molieris,grauiflimas (mihi crcde)pnas expennbsp;jy* Nunquam Innocentis fexus,amp; prxfertim focminci,calamitates amp; iniuriasnbsp;animo tolerauit, in cuius tutelapotiflimm funtvirgines conftitu-regnum hercle repetis, fed in tuumfanguinem arma fumis Carole,vn-4onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^risq; tuis paras exitium. Q^d fi huiufee regni diferimen obiieis, nc
diffidas,explorata Dei benignitas hortatur. Othonem Ba-iic j'^^^nijpaulo ante numerofo exercitu Italiam ingreflum,vt te regno c-g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repulifti. Cum trigintaequitum milibus Lodouicus Ande-
inundauit, amp; repentino mox fato prxentus, tantum exerci- calamitatibus dimifit, vt bini ternive mcndicando in Gallium fere-Qujre Pannonum artes caue,oblatum regnum, immo cdcm exiti-vioF'^^ recufa. Sacram tui fanguinis aulam ne mcftato, neve Lodouici atonianes:quodficontrfeceris,perniciemhinctuam, quoddiuinabeni-^n?t^^^ertabimminere feito. His ditis, humi proftrata, Regis genua fupplexnbsp;Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^xatur,amp;ne expeditionem infauftamfufeipiat, per Deos, per liberos, per
ftat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humana diuinaque obteftatur. At ille pcrtinaciiis propofito in-
confiliumque fexumctitur,necnon coniugalihaud pa-f I *'-^'^^dt,pft vbi aduerfamfibivxorem intelligit,mentem diffimu-quofe metu cruciet,admodum hortatur. Dimif-Q^^ore, ijigenti propagandi regni cupiditate fuccenfus, legatum acciri iubet. ille fiibinde veniflet, Rex graiiora opinione refponfa dat : Se delatunt
-ocr page 400-y ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Vngari rcgnum vltr^acciperc, facrum diadema ,amp; tanti momenti fceptrtini) qu fuorum maior infignia fuere,quando fine fcelerc facere non poflet,nun-quam recufaturum, immo nil fibi oblato inunere antiquius futurum.Debitu*nbsp;rum fe perpetno Pannonibus, qui regalium reliquiarum non oblitijC media fias Italia abducere ftuduerc:fi inira iam confilia benc fiicceflcrint, cumulatas fe |nbsp;omnibus gratias,amp;: vniuerfo regno falutem relaturum.Interea qucque niO' Jnbsp;liatur, omnes Reginam celare iubct, ne plus quo cxcarnificetur. Zagrabi-enfis Antiftes, refponfogratiffimo potitus, adparandam claflem hortatur:hor-rebat tune fua hyems. Carolus dum nauigare non licet, claflem ftruit, dfi'nbsp;letum habet, pecunias congerit, commeatus vndique prcipitaft'erri: Leg^'nbsp;tus allatis eum nummis adiuuat, qucunquc bello fiant vfui, comparari ftudfit*nbsp;Carolus iam cundarit parat, ne maxima cpta rmr iniuifTe videretur,^nbsp;ne regni Neapolitani periculo follicitartur,omnes arces munitionibus,pri^^*'nbsp;diis,amp; commeatibus fatis inft:ruxit,fidos prouinciis pra2fe:os impofuit. Com'nbsp;pofitis demum Itali rebus, quumnauigationis dies inftaret, vxorem foWnbsp;ne proficifcentcmlt;virum tammifer deploraret. Qi^anquamambitionetrahC'nbsp;retur,vxoria tame dita animo volutabat,amp; admodum verebatur, ne certi h^*'nbsp;augurij locum fortirentur. Quare ne qua Regina dcfperatione conficeret,nfi''^nbsp;fufcept expeditionis periculo vniuerfamdomum committeret,filiuro ,nbsp;fecum ducere ftatuerat, in matris folatiumreliquit, quam alio palo nunq^^,nbsp;ab intemperato dolore coercerepotuilTet.Hcvbi omnia rite difpfuerat,pf'nbsp;nio tempore, cum honeftiflimo Regulorum amp; nobilium cquitatu,Sipon^
venir, Legatus nunquam latere difeedebat, qui ne Regin lachrymis cibus mollitus remoraretur, fummo Audio cauerat. Paratam fibi clafTem^^'^nbsp;feendit, tempeftiuamquc natus nauigationem, odauo die Segniam ^PPnbsp;Ex compofito ante eius appulfum, cum vna legione nonnuUi Proceresnbsp;n conuenerant, vt aduenientem Carolumhonorificentis exciperent,nbsp;primo rggni aditu Regem falutarent. Cum maximo plaufu amp; congratula^*nbsp;Segniam introducunt, fauftis eum cognominationibus acclamantesicur^*nbsp;bi triduo corporibus,infl:rulo agminemontem Adrium fuperar, fextoq^^nbsp;Zagrabiam veniunt. Antiftes vrbis, quem Vicum pleriquc ItalicumquoUnbsp;vocitatum fuifle volunt, vt pro Icgationis oificio magnified Regem aedp^^ nbsp;qum gratiflmo potuit hoipitio ,Carolumadmifit. Aliquot ibi diesnbsp;dum eile cenfuit,vtnoui Regis aduentum omnes audirent, quo pluresa***nbsp;erum fide deficcrent,fmineum afpernarentur imperium, amp; eius indiesnbsp;ftatio augeretur. Hinc literis interea fautoru numerus amphficatur, inc^^nbsp;tur amicorum ftudia,nutantium animi confirmantur, amp; aducrfarioruni Pnbsp;nbsp;nbsp;|
magna,partim promilfis, partimlargitionibus conciliatur, quin etiamfa J rofis impunitas, immunitas ciuitatibus,ve:igalium remiflio populis, mihc nbsp;ftipendiamagna promittuntur.Clandeftiniquoque nuncij ad Regulos^ .j,nbsp;ceres mittebantur,vtfuiFragiavndiq;pararentur,multis honores,pontjn^^[,inbsp;ac munera maxima proponebantur. Qmbus quidem artibus, totnbsp;Carolus plane conflau, vt neminc rcludante, regiam occupare pofl ^* ^^nbsp;tur, quarc multor quotidie literis ad capeflend regnum inuitabatur.nbsp;nbsp;nbsp;..
cunq; hatenus in eas Carolus moliebatur, ne Maria quidem amp; Elifabet nitus ignorabt: diflimularantprofcdo multa, quando fmmeo fxuirc inbsp;ri O nonlicereintelligebant, ad id viro duce opus efle nouerant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
nd-
qui viuente adhuc Lodouico, puer ex Auguftali in regiam aulam tranl a rat,vt Vngaricam linguam amp; mores ibi regnaturus imbibcret,intellewa^^^{,r 1nbsp;rum rerum mole, ac feftinantc focru nuptias celebrauit, ne quo regale jji'nbsp;umimpcdimcnto rcfcindipoiret.Q^m debitum fibi regnum baud pafnbsp;uidix fane conflafl'et, quod Caroli falio fufcitarat,ad declinandasnbsp;infidias,quum fuum compctitorem adefle nouit,deferta coniugCjinB^^^j.^^'nbsp;fe recepit. Tranfatarum fama nuptiarum mens Caroli admodum^nbsp;tur,f;quidem Cfarem,fua caufa,gnatuni Vngari regno cxigi, nunqi*^,i)^
-ocr page 401-DEC ADIS HL LIBER 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^
4o
animo toleraturum arbitrabatur, fed pro reftitucndo filio extrema quq; ten-taturum ; itaque admodum Hbi timere cperat, quoniam Imperatoris vires amp; audoritatem minime ignorabat.Mulicres poft Sigifmundi abitum inregia de-fertjdiflimulata nouitate, nuncium ad Carolum mittunt percundantes, an isnbsp;vc frater patruelis,an vt hoftis ventnrus eflet. Atq; boe baud ab re fe facere fcri-buntjVt li fratrem exceptur fintjobuiam (vt par eft)prodeant,debitis^5 officiisnbsp;excolant; fin bftem, quod minime credunt,inermes veniam exorent. At illenbsp;dilTimulato fcelcre/ororis gratia, quam regni procellanimium vexari audiue-rat,fe Lodouici pientiflimi memoria commo tum, veniffe refpodit, ne Mariamnbsp;totmalis obfitam periclitari pateretur. Ad componedas Procerum difeordias,nbsp;ad curandas fimultates, ad pacandum deniq; regnum, Pannonias reuifere pro-fitctiir,proinde metu quoq; amp; fufpicione ambas carereiubet.Speni Sigifmun-dititnore collapfam refumit ; nam dum muberes, qu per nuncium fignifica-rat,credere arbitratur,fub cbaritatis auxibic];ueprtextu, regnum tuto occupa-teconfidif.quare Budam verfus iter oeyus init, eum Sefuae amp; amicorum copiasnbsp;fibfequuntur. Rcgin quoque,accepto refponfo, quanquam fibi intelligerentnbsp;^ctba dari,tamen quum boftis aduentum vi repellerc no poifentjpari bunc ar-teeludere pergunt, dobs certandumefle cenfent, quando fe quoque dolis petinbsp;fentiunt. Sc adexcipiendum fratrem,non boftemaccingunt, vbi Carolum ap-propinquare rumor eft,aurato curru inuea,in occurfum prodeunt,doloremnbsp;ietumq; diflimulant : at vbi ad congreflum peruentum eft, bilan fronte acci-piunt,niutuisfc amplexibus confoucnt,ob fanguinis memoriamlacbrymasin-terfiindunt,quamuis vtriq; pariter ambitio inbrerer. Mox Budam, vn lun-^nbsp;dis agminibus,iter capiunt, at vbi ciuitatem iubcunt, Carolus, vt fuum eo ma-gis animum celaret, modeftiam cbaritaternqs prferret, non arcem ac regiam,nbsp;fcdpriuatumbofpitium fubiuit,amp; donee occafio daretur,regalibus tedis abftinbsp;nendum efle cenfuit. Quum inter Mariam amp; marrem ibi mdius confediflet,nbsp;Elifabethabc verba fecit : Nemo fatis cbaritatem tuam Carole admirabitur,nbsp;gratiffimumq; animu dignis laudibus profcquetur, qui noftri gratia, ft Lodo-5 uicimcmoria,regno,vxore,liberisquerclidis,calamitates noftras,c Vngaricanbsp;ttiaiamiferatus, traiedo mari, ac fuperatis Dalmatiaemontibus,in Pannoniamnbsp;^enifti. Rem profedo non minus te, quam maioribus tuis dignam fecifti,nbsp;Quanti Lodouici Regis beneficia feceris,planc boc tempore oftendifti, quippenbsp;Qui,re poftulante,pare gnatx vicemreferre ftudes. Lodouici pietatem xmula-dsjqui amp; quid pro patre tuo,amp;: quid pro te gcfterit,falutari boc aduetu tuo pro-f fignificafti.Qucunq; in nos beneficia contulifti,amp;maiora indies conferrenbsp;pergis,quamuis bine nos tibi perpetuo debituras ingenue fateamur,cuinulatasnbsp;tamenfi nobis gratias, quando fmell fumus, fperare non pores, Deo cu-uiulatifiimastandexiges,quivberrimaprxftit pietatis officia rependit. Ns *nbsp;fibi deditiffimas eife feito, forrunis amp; autoritre noftrapro arbitrio tuo vtitor,nbsp;tuum(vt par eft) fanguinem,tuamq5 fororem tutator,interea, quando labor iti-ucris itaiubct,inbumili,quod optafti, bofpitiorequiefeito. Carolus ad bxc,nbsp;Quodgratofe bofpitio acceperint, gratias agit, ad exfoleendum cbaritatis officium fe veniife iteru affirmat,aflquot;eueratq; fe magnanirni pqi Lodouici beneficia nunqua oblitcraturum. Pofthxc digreffix mulieres,in regiam fe recipiut,nbsp;quid Carolus indies moliatur,fagaciter inueftigat, adeuntes amp; abeuntes ob-
o
^cruant,fubornantexploratores multos,qui cunda diligenter inquirant. Nico-^uusintereaPalatinus, cuius inuidentiafadiones exortx fuerant, Reginx latere non difeedit, ftipatores cum prxtoriana cohorte fideliffimos adbibet, ne Quid infidiarumMarix intendatur, quum hoftem in media pene regia intuea-^ur,qnapoffitarteprxfenti hacpericulo liberare,buc omnes ingenij neruos in-^endit. Dum infidiis vtrinq; certatur,Carolus occupadx arcis tempus obfer-uatjConcurfum ad fe Procerum indies augeri,contramulicres ac regiam a pau-ciffimis adiri, contemptuiq; fenfim haberi confpicatur.In primis, vt rem tutiusnbsp;^gat, Gubernatoris,ad declinandam aduerfariorum inuidiam, fibi nomc vfur-
H
-ocr page 402-36X ANT. BONFINII R E R. V N G AR.
pat, fub gubernacionis prccxtu arcem regiam fubit. Interea pernicioforum quorundam opera,ad declarandumhunc Regem,amp; ad deponendaniMariamnbsp;plebs ipfa follicitatur,quando fminei fexus imbecillitate, fub Mariirnperio,nbsp;quoi mala Vngariam inceflerint, quifque nouit. At ilia nouitatis auida, raulie-ribus primo clam illudere cpit,mox paLim dicere, infelices Vngaros,qnibu5 1nbsp;mulier imperat prpofterum humanarum rerum efle ordinem, qui viros to'nbsp;minis fecit obnoxios, inuerfa lam efle Naturiura, ncc fuperefle aliud, quamnbsp;vt viri mulierumloco nent,penfa difponant,contr ill pro his arma fumant,nbsp;virilia pafl'im muniaobeant. Proindeinuerfos naturae mores nonvltrtoleramnbsp;dos, virile reuocandum elfe imperium, ne cifeminati vbique gentium Vng^' inbsp;ri prdicentur. Hc dum ilia: audiunt,pcr vicos,compita,foraque vulgo m- (nbsp;clamari, non tam regni iadura, qum vit periculo grauiter angebantur,nbsp;inftare mortem, tumultum amp; feditionem imminere,fe dudum perfidiaProc^'nbsp;rum ad extrema fupplicia raptum iri,quarc profufum domi lutum extulet^*^nbsp;Lodouici Regis mrita tam cito apud Vngaros interiifle vociferabanto'nbsp;Carolus vulgi fauoribus elatus,haud vitra cunlandum ratus,frequentini'nbsp;conuentum fub fpecie pacd gentis indicit,amp; vbi Rex ab omnibus crearetonbsp;ne mulicres quidem ignorabant, regalia ilia fore comitia. In Budenfema^^^^nbsp;Antiftites cum Proceribus conuenere,cuius fores Itali obferuabant, ibide e ,nbsp;gendo Rege agi cptum eft. Maxima pars Optimatum, cum obfcuramulo^*^ nbsp;dine. Regem Carolum dclart, pauci, quiMari fauebant, pr timornbsp;fubticuere. lufl'uPopuli Rex pronunciatus,cundorum fer Proceruma*!^
ritate comprobatur. Antequam conuentus ille folueretur,infauftus huncius ad Mariam properauit, qui earn regno abdicat,fccptro cedereia .nbsp;id Procerum dccreto 5 amp; Populorum iulTu fadum efl'e refert, ne fubnbsp;imperio Pannonia vlteris periclitaretur.Iam fatis omnibus experientm^^^^nbsp;pertum elfe,quid fexus amp; ingenium muliebre poffit.demum monet,vtnbsp;Respul^icaitaiubet,regno cedat,facrum diademafeeptrumq^ relignet,^^.nbsp;nequicquam omnibus aduerfari videatur. Adprimum ill nuncium at^ ,{nbsp;cfternar,verba vix facere potuere, fed quum aliquatifper refipifeerenbsp;pifl'ent,Maria prior hc breuiter refpondit: Paternum diademanunqtiant^^^,nbsp;gnabo, mihi iurc datum ,neque hreditario iuri, quo regnumhocaccep^^^nbsp;iiunciabo vnquam,vos autem,quaminiuiftis viamhacpergite,ego contra^^nbsp;rentem brachia no tendam.Mihi fat erit, fi vos per Lodouici partis mena nbsp;cxorarepotero,vt mihi,beneficio veftro,in Boemiam,tut ad virum coUnbsp;re liceat.Gnat refponfumElifabetharcfarfit,Iniquus (inquit) innosnbsp;ce,fi tam cito tibi refponderi pofiulares, quando mulieris ingeniumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
nimecompos,extemporariarefponfarcdderenonpotcft. Proindeabij^y^j^ ;
his, qui te hucmifcrt,ift:adicito: De noftraCarolique re iuxtagi,nos^^ l habitare palatia,vbi corm refponfa dare polTumus. Sic improbumnutoi'^^^jinnbsp;eius inuidiam talia fignificantemElifabethadimifit, deinde redintegrate Inbsp;filialu:u,mutuis fefe amplcxibus confouent, materiam flendicertatitot^hpnbsp;runt,amp; lachrymarumympluuio lefe afpergunt, fuit vtrinque dolor,nbsp;nbsp;nbsp;ffC'
de vitaamp; dignitatefimul agi vident.Neminus quidem impigre matron^ nu, amp; ancillar multitudo plandtumadaugenr, amp; nilmagis omnesnbsp;tinba Lodouici Regis mrita amp; immortalium beneficiorum obliuio adnbsp;dum hortatur, ingratitude hc ad luftum irritt, omneque folatiumlo^^^ij.nbsp;pellit. Vna voce vltorem Deum cxorant,ingeminant diuinam iufticiarta,nbsp;rias, proditorum vltrices, ac Lodouici mnes Carolo amp; fautotibus f'nbsp;tur.Defidentc aliquantifperplanlu,materfiliam hortatur, vtquando !nbsp;regno iamdud potitus,coronam expofcit,atque necem interminatur,re.7^^(;znbsp;datjinpriuatafetebareferat,ne fa:opopulirugientis inaulamimpcttbLfp- !nbsp;mul amp; regno vtraq; fpolietur,plus qum efieratum affirmans efi'e Vnga^ ,nbsp;rorem,quando nulla dignitatis, meritorum, amp;fexusapudhos ratio ha ppnbsp;leret.Multo immanis fuire,qum feras,cito deferuefcerc,in furore
-ocr page 403-DECADIS III. LIBER 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^5
agant.neque quid futurum fit cogitare, fed fera tantm li-ceruices prferrehumiles, atque vbi in iras excanduere, raiionis Hlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expertes. Adiicere ad hc,opes,rgna,potentatus,in fortun ma-
^HCjhanc pro libidine fua rebus humanis moderari.Hunian quoq; condi-^is elle,calamitates,exilia,miferias,vincula,inopiarnqs pati,quando mails o-ibiisnos obnoxios elfe fortunaiubet. Nihil homine mifenus finxilTe natu-
Io
%neque magis inerme, Deum conditionem noftram miferatum, intus tan-nomine ratione muniuill'e, qua nos docuit vtranq; mediocriter ferre forti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Humana corda refpicere, obferuare cunda, innoctes tue-
Jo
Io
nullum denique fcelus impumtate donare. Demum confulere, vt aulam Zierat, furoriqjinfrendentispopulicedat. Maria propofito adhueperftat, cuinbsp;^rtm erat,malle mori,qum aula cedere,coronamvc reddere. Mater bis di-nsdeficcatis parumper oculis, Carolum adit, Vngariam (inquitj immitem amp;:nbsp;^peram,quado muliebri manugubernarinequit,mi Carole nunc accipe, pro-S'^nitorumregno potire, Pannonicis rebus pro arbitrio tuo moderare, nos innbsp;Pbuatam vitam, quando itafortunaiubet,mil'as face. Hinc rumor per vrbcmnbsp;^^nus ellunditur,Mariam regno ac diadematirenunciafi'e. Carolus demum E-pbetham bono animo elTe iulferat, hanc promatre, pro fuauillimafororeil-*3 l^^^^babiturumpollicebatur, demumquacunque artepoterat, his verbada-^:-His Carolus elatus,amp; in tanto fucceflu properandum elfe ratus,coronatio-tempus adurget. Alb conuentum frequentillimum cdicit, coronani fub-^ta:am,illucprcipitalFerrij adcelebritatcmhancElifabctham amp; iMariamin-^*tat,amp;illicambas,quando comunis res agebatur,adeirc iubet. Quare ad prx-nitutum diem, quadrato agmine Albam contendit, quem omnes Antillitumnbsp;* focerumque ordines fequuti funt, armatus non mod vrbem cum inllrudanbsp;^ciCjVerm etiam Diui Stephani templum infoleter ingreditur,circa balilicamnbsp;ptfidiadifponit. Adfuere ex compofito mulicres, qu fe adludibri exacer-bandumq, dolorem potius, quam ad celebritatem honeftadam accitas elTe re-putabantjdiffimulandum tarnen elfe Elifabetha cenfebat,veluti vltoreAquan-doq; tantx audacix Deum fore fperaret,quin etiam fub diuin humanve vl-bonis fpe, filiam imparem diflimulationi allexit. Coronationis die, qutim exnbsp;itnperato in balilicam vcnilTent, ad magnam primum Diui Stephani aram fup-pbeant, mox antequam circm faccllalull:rent,in Lodouici ardiculam, qu adnbsp;^cxtram eft, defledunr, vt inferias operentur, amp; ad fcpulchrumeius manes ri-toplacent: quo quum venilTcnt,luhum clandeftinum ibi inftaurant, quamuisnbsp;dhuc conclamatum nunqua fans elfer, fcpulchrum lachrymis ofculisqj afper-gunt. Maria fupplex tumulum amplexata, Quid me mifcram (inquit) pater re-bquifti ? quid infelicis gnat deferuifti curam ? Poftquam inter Diuos relatusnbsp;es, pront tua in D cos hominesque mrita poftulabant, nimirumvna cum cor-pore humanaruni rerum curam depofuifti, ne quo huiufee follicitudinis aft'e- * *nbsp;du initambearitudinem inquictares. Filiam, quam regno prfcceras, cur itanbsp;periclitari pateris, naufragium noftru ab alto defpicis, amp; liccis hc oculis Dine pater intueris ? Beneficia tua facinoroforum audaci^ amp;: ingratitudine Vn-garoruminreriere,filia cu mifera matre non modo folio deturbata,fcd in fum-tnumpopuliludibriumadduta, circumuehta ab hoftibus, de prfcnti mortenbsp;Cogitare cogitur, dignitatis ac vit ialuram nos vn fubire, improbitas frater-na iubet. Tu autem pater,li qua fupereft tu gnat memqria,nos clo refpi-ce. Si id Pannonic faluti cedit, ac numina fufffagantur, veluti moris Icgafti,nbsp;dignitatem tu filituere; fin autc fataobftant,celeri me morte his malis pr-hpe, ne apud genres omnes infelix ludibrio habeatuj. Mox caput ibi vfquenbsp;adeo incutere cpcrat,vt ni cteris matronis fuilfet inhibita,ad patern pro-ftdo tumulum,obfirmata mente,animam dimififlef.occurrit extemplo maternbsp;acrius increpitans. Peratis breuiter inferiis, inftante coronationis hora, lccisnbsp;Coulis,amp;dilTimulatodolore,fuggeftum vtraq; confeendit. Interfolenniafacra,nbsp;Veluti moris eft,Carolus folio prfidens, regaliaexpevlat infignia. Strigoniefis
H ij
-ocr page 404-3^4 ANT. B O N F I N I R E R. V N G A R.
AtitifteSjCuius munus eft pronciatos Reges coronare, facrisqs Regalibus iW* tiare, accepto diademate, quod capiti eins dudura impofiturus erat, ex niornbsp;ter rogat,an populus hune Regem efle iubeat. Prter eos,qui Caroli ftiioioW inbsp;mijamp;: qui ab bis fubdui fuerant,pauci acclamarunt,amp; quo intentis iilenbsp;bat,eo remiflior erat acclamatio.x abdicata Maria,quae cum matre aderat,nbsp;ingruente Diui Lodouici memoria, ex infperato qudam indignitasnbsp;miferatio magna ex parte ita conuent incellit, vt nemo ibi fuerit, qwi non anbsp;modum referuefeentes hominum animos fuerit admiratus. Tranfaaiolennbsp;coronatione, multo magis Vngarorumftudia referbuere, quin etiamli ibinbsp;torem habuiflent, quum nemo Mariam regno iniuria fpoliatam fine lachrynbsp;intueretur,parum abfuiifetjquin tyrannum in templo trucidaflenqafFedainbsp;idpotiflimmMarifetatoreSjfiducemhabuifTent. Nouitatishuiusaudor jnbsp;confeientia perciti, fubtriftes plaufus amp; congratulationes edidere, itemcx^^nbsp;ros omnes huiufee fati pnitentia fubiit.Q^d ftolid multitudininbsp;turn, vt quod inique imprudenterque dudum afedarit, immutatis fubinanbsp;nimis oderic. Ex inaufpicato Carolum coronatum affirmant,quodfubleQnbsp;turn prodigium oftdit. Prfertur ex more nouo Rgi Diui Stephaninbsp;cum afl'umptis regiis infignibus,proccdteque Procerum Antiftitumque^nbsp;titudine, abfoluta coronatione, templo prodit : id quum arduutn amp; nio^* .pinbsp;prferretur, adpoftes rempli fenfim illifum, in varias partes laceratuni co jnbsp;dit,veluti qui malo dolo feeptrum occupat grauat ferret, increbrefeentfnbsp;nbsp;nbsp;j
tumno,triduotamfuatempeftascluminuafit,vtnimbisamp;tonitruisn^,^j '
quaterentur,deturbarenturfaftigiatapaffimteta,xylimbriceslongl^jj, ara peruolarent,conculcarentur domus,amp; valida etiam dificianutatd-^^pnbsp;hinc in homines ac pecora tanta eft eft'ufa calamitas,vt rton parum exbiS nbsp;derit. Superuenithis innumeracoruorummultitudo, qurcgiateacn^ cnbsp;uolans, nulla vi repelli potuit, turmatim quandoque feneftras impeteb^^ 5nbsp;veluti ftrangulati crocitabant, congrediebantur inter fe infefti, amp;nbsp;inftrui^a acie pugnam conferebant. His tam aufpiciis Carolus parunid^q'nbsp;rc,diffimulare metum,amp; obfirmata fpe dutus,omnia bene fperare.nbsp;Omni ferc dignitate iamdudum exut, velut in priuatuni hofpitiutn,in^^nbsp;arcem fe redegerant,foloque Nicolao Palatino confultore vtcbtur,cnioj^[inbsp;ploratam in vtraque fortuna fidelitatem tantum tribuebant, vt huncnbsp;antea, potiffimum confiliarium amp; moderatorem haberent. Qmimnbsp;de prrepta dignitate quererctur, rogaretque, an ne aliquo modo recnP''nbsp;poftet, Palatinus ad id animuni intendit, neque aftiduus harum luns,*L^nbsp;Lodouici Regis de ipfo optim meriti memoria eum quiefeere patn^*^'nbsp;betham percdatur, an Carolum, qui regn dolo inuaferat, medio ton
affirmt ilia nihil bac re fibi futurum antiquius. Intellelo mulierisanin^^^jip latinus fortiftimum fibi virum efte rctulit,cuius audacia operaqs tyrannn^*nbsp;perderetur.Rogatus nomen, Blafium ex cognomento Forgach appellatunbsp;fe refpondit, cuius genere, qui ad Chymes oppidum dominantur, *nbsp;elfe traduntur, atqued Blafio pro facinoris huiufee mercede datnbsp;bent.Hominemelm acciri iubent,qu2ecunque fieri volunr,ilhaperiunj^jpi 'nbsp;cedem pollicentur ampliftimam, fempiternam quoq; gratiam oftertntp^];!'nbsp;hune patrand^e rei vn comminifcuntur,vt c fenttia cunda prouenian-tinus ad gnat nuptias propediem fe iturum commentatur, vt dotno ijcC'nbsp;cohorte prodire,impetrandiqjcommeatus gratia,in arcem Carolumnbsp;rct,cui mortemmohturus erat.Commonefacit omnes Mari fautoreSjnbsp;dos eife diu noucrat,iubct clandeftinis armis regiamobambulare,vt n9nbsp;auxilij poftulct,quam nondumaper.crat,prft adfint. Elifabethreg'^nbsp;docet,vt Rofarum die,quar Februario menfe folennia cclebrantur,nbsp;fa Regem ad fe aduocet, acceptas Sigifmundo literas commentetut)!nbsp;gratia iecretaqudam fe cum eo communicaturam fignificaret,qunbsp;niodummomenti forent. Omnibus coniuratis prftitutum dieni ino'^jjii)'
-ocr page 405-D E C A D I S III. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^1
^dhuc rem omnem, quo cautis agatur, detegir. At vbi hic dies aduenit, Bla-lum, quifacinus patraturus erat, fccum ducens cum inftruta manu, veluti ad gna^ dudum nuptias proditurus,ad arcem conceflit, ac eadem hora admoni-^^SKeginam adit,qua accitus ad earn Carolus aduenerat,vt omnia ex cornponbsp;to gererentur. Carolus omnis expersfufpicionis, inter Elifabetham amp; Palatinum medins interfedit. Palatinus Regem prior alloquutus,cmeatum exorat,nbsp;ptoximasfilinuptias caufatus:quod baud ab rc fadumeft,vt omni virumfu-picioneliberaret.Regina Sigifmundi literasadiecit,de quo quidem concilian-Icnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cptum ell. Inter colloquendum, compolito Palatinus Bla-
0 ngnumalimo oculo dar,vt Regem llriclo gladio adoriaturjBlafus impera-fperagitjCaroli caput adoculos vfque diuidit. Rcxlcthali vulnere contenus ^Xclamat:Itali,quicum Rege vnrant,amp;colloquio ceirerant,ad clamorcon-'*cniunt,fpelato Rgis vulnere,animo conllernantur.Blalius per medios,cru-nto gladio fretus, adPalatinamcohortem effugit, quamadregi fores Palati-^us dudum ipfe reliquerat.Elifabetha pr timor in atrio exanimata concidit.nbsp;^exfatifeente capite pauimentumeruore lat rcfpergens,in cubiculum, vndenbsp;P^ulo ante prodierat,fc recepit. Palatinus rei fucceflii admodum confirmatus,nbsp;n regiam milites, quos fecum adduxerat, introire iubet ; hi facto impetu, cu-natn occupant, Italos eiiciunt, arci foribusq; prfidium imponunt, ita tumul-nrninvrbe,fumptis armis,excitare conantur.Pauci Regis amici cuenere,quinbsp;Hnutn neminem ad arma excitari cernerent, reformidare cperunt, ad arcemnbsp;^ntiGurrunt, quam vbi Palatino occupatam intuentur, defperatis Caroli par-. nnsjtediere. Qui autem Maria:partes fedabatur,intempellanode vicurian^nbsp;ngtefl, Regem laucium abftrahunt, amp; in alta turri,quando moribundum in-^Dantur,aireruari iubent. Itali defperata falute Regis,ne fera genre trucida-hadern node clm verfus ItaUamiter ineunt, fat magnum libi qullumnbsp;^cillcratijfi incolumes domumfe reciperent.Nondum illucefeente die,innu-neramititudo proximis pagis oppidisqs conuenit,qux Budam ingcira,ma-6^0 clamore Mari Rgi fliciter ingeminat, Diui Lodouici fili fliciter, Si-b* tnundo viro fliciter. Tyranno Carolo, eiusq; fautoribus exitium impreca-bniox ad rapinas couerfa, in Italorum des, qui multain Pannoniis ngocianbsp;^uebantjimpetum facit,ncc tati,nec fcxui parcit,fortunas diripit. Ex amicisnbsp;^i^olijCjuicunque oceurrunt,paflim obtruncat, mulierum contumelias graui-'',^^hur,cdibus pervicosamp;: fora graflatur. Et multo crudelis omninonbsp;j^.niilTetjnifiIoannes Croaci Banus (vt aiunt) in tanto furore intercelhflet;nbsp;ccnitn cum validilfima manu,portam S ab bti non fine cruentiflmo certami-tnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Carolus nondum mortuus, hinc ad Viflegradi arcem adduci-
bibique in carcere, admoto plag pharmaco, amp; obftrudis faucibus intehif-Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Corpus in Andrex xde fine pompareconditum, paulo poil, nefeio
oniodo, effolTum multos annos fibi fpedatorcs allexit. Multi ad hoc huma-conditionis,rcgalisque miferix fpedaculum, remotis partibus conuenere, po facile regnandi quifq; cupidiflmus, quid andere debeat, amp; quam formi-ola fit humanx mtis ambitio,admonetur. Inhuman corporis infelicitatemnbsp;^nc illipici-iqug fufpicantur qud pontificio anathemate muldatus obierat ;nbsp;j.^t^^C^^tisipfc caufafuerat,quia annua facro xrario tributapendererecufa-'-^mdirofupplicio hic foretobnoxius,cadaucrinfamiacarereno potuit.nbsp;/c igitur fuit Caroli Parui finis,qui quum in Lodouici Regis hxredem,fe im-Ingratum exhibucrit,prx nimiaregnandi libidine, haudimmerito hasnbsp;cxdem anno circiter odogefimoquinto, fuper trede-y. ^ntenum,accidiiretraditumeft. Qimquidemtempore,Bernabouemnbsp;fratre nepos, ad Medoaeix arcem in vin-a coniecir, amp; ad mortem vfque cullodiri iulfit, acmagnamdominarus eiusnbsp;pi^^^ obtinuit. Inter quos hxc prius fuit partitio potentatus,vt Galeatius,Pa-gciTerdonam, ac extera in Apenninum Alpesq; ver-ba; Bcrnabos,Placcntiam,Cremonam,Parmam,Laudcm,Brixiam,ac Ber-H iij
i38y.
3^6 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
gamum obtineret. Vcriim antequamres Vngaricas vitraprofequamur,de C roli filiis nonnulla breuiter perftringeda fuilt, ne Vngaricorum PrincipumtC'nbsp;liquias ingraco filentio prtereamus.Cfo Carolo,Itali,qui euaferant,vxoriacnbsp;liberis viricafum,quem ilia proficifenti facpe augurabatur, ex ordine rerulere,nbsp;rem, quoad ilia potuit, celari iflit, donee arces aduerfus regni fadiones prx- Jnbsp;propere munirentur:atqui id facile celari non poterat, diflimulatus aliquanul- inbsp;per dolor eft.Carolo duo fucrefilij,Ladiflaus adhuc puer,amp;Ioanna.hiexanu-corum confilio , qui Andegauenfium partibus Neapolitanam vrbem laborarenbsp;fenferant,in Caietanam arcem extemplo tranflati,vt in fidiflima vrbe, arceqacnbsp;munitiflma feruarentur. Audita Caroli morte,hinc Vrbanus Ptifex,hinc Gai 'nbsp;hjhinc Seuerina domus,cterique eiufdem fadionis Reguli populiqj, ad folH'nbsp;citandum regnum animos intendere. Promulgate Regis interitu, ciuitates Inbsp;oppida,item nobiles amp; plebeii capita extulere,detredauere imperium amp;: libcr-tatem hi, Pontificis alii,alij Gallorum ditionem optare, interea mifeeri
amp; obfequia nulla prftari. Vrbanus quumGenu annum exegiflct,Lucainve' nit, vbiquumFlorentinis apoltolicum imperium labefadatumiricerneret)nbsp;quippe qui Bononienfes, cterosqs rebelles in Pontifieem quotidie irritaren^ ;nbsp;Perufnosque ad nouitatem fufeitarent, Perufiam per Pifanum amp; SenenfeiD a- .nbsp;grum proficifcitur.Mox patridehderio tradus,Fcrentinum conceflt,fpegt;^^^^jnbsp;feLadiflaumpuerum amp; loannampaterno regno facile deturbaturum:nagt;a^ ' :nbsp;enim nobiles,ac Reguli,quiLodouico Andegauenfi quondam ftuduerant,p'nbsp;tiundi regni fpem ei concitabant. Qutim nuncijs ac literis, item largitionib^nbsp;amp; promiTis omnia follicitaret,regnumqivniucrfuminturbas vertiuet,Gaiet^'nbsp;norumnunquam fidem labefadare potuit, quippe qui feruatismiroftudiop^' jnbsp;eris, regnum his quoqueconferuarunt. Pontifex quumfe incaiTummuIw^^^nbsp;nari inteiligeret,Romam rediit,vbi magno honore fufeeptus eft:mox Ande^^^ |nbsp;fiorum audacia vexari cpit,quorum quidem infidiis,nouem amp; viginti Cafquot;nbsp;1401. nalium lt;eatio liberauit. Anno demum quadringctehmoprimo,fupra dc^nbsp;centenum,Bonifacius Nonus,Ladiflaum adolefcentem Caroli filium,inF^^^*^nbsp;um regnum tyrannis amp; populis occupatum plane reftituit. Caroli abdica^^nbsp;nem, quam Vrbanus Nuceri fextus olim fecerat,antiquauit. Florentinunbsp;dinalem, delegataaudoritate,Gaietammifit, qui in vrbe, qu folain dde^nbsp;mmferat, Ladiftaum rite coronauit. Sedde Carololiberisqs hadenus,Ǒ^^nbsp;de Ladiilao cfera fuo loco referemus. Illud tam fat omnibus extarc dcD^ nbsp;poft Lodouici Regis mortem,Pannoni regn, quod is ttopere amplid^^^^Jnbsp;ita fubreptis hinc amp; hinc appendicibus, fuilTe diminutum, vtnulliusnbsp;virtuteacfortunainftauraripotuerit.is enimfoluseft,quiperpetuainVngnbsp;cis pedoribus monumenta promeretur. Veneti nanque, poft Lodouici
tem, Carrarij Pnneipis ferociam, qui ad curn vfquc diem Taruiiiuni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
non deftiterat,coercere fe pofte fperabant,amp;: pacata Venetia, ForoiuliancL agro, Dalmatiam quoquerecuperate audebant, quam olimvfurpatamata ,nbsp;rant. Contra ille maioribus aliquanto, quam antea, viribus Taruifiunaaaa jnbsp;tur, Leopoldum Aulffi Ducem eo defperationis adegit, vt vrbem eu^ jnbsp;finibus, certis conditionibus relinquere cogeretur. Poft hc, cum 1nbsp;Scala Veronenfi, Francifeo Carrario fcniori,graue belluminterceflit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!
GaleatiusVicecomes,cuius tune opes ampliftim habebantur,inftigantc rario,Scalanis bellum indixit,quos cm dextro Marte fuperaftet,his Veto nbsp;Vicentiamque abftulit. Mox adauda regnandi cupiditate, Patauinunianbsp;tur, focia Venctorum arma ad id bellum fibi iungit, quos illi infeftiftio^nbsp;nouerat.Iacobus Dilphius Prfedus clafts, cum inftrudis ad bellum.nbsp;gentisfercnauigiis,iufl'uVenetorumaducnit, quioppida,munitioncsacnbsp;qu in ftagnis, amp; fluuior oftiis ille tenebat,illico occupauit. Galeatius lanbsp;diterranearegione vniuerfum agr,cum circumiacentibus oppidis ce^finbsp;paucor menlum obftdione, Pataui cum tyranno in dition fuamredegnbsp;lius,cui Nouello cognomen erat,inmedia trepidationeclmelapfus,inGj^^
-ocr page 407-DECADIS Hl. LIBER . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^7
hm ufugit. Mox Galeatio T anfium fubadum.Eucrfis Carrariofuni opi-bus,Galeatius PatauiumjFeltrunijBelunum ex fdere fortitus eft,Vcneti ver Taurifium,Heftenfis Marchiojqui Eis fauerat,oppida,qux fiiorum olim maio-runifLieranr,recepi. Sed Nouellus paul pft, RobertiBauari Ducis opibusnbsp;adiutus, cum maximis auxiliis in Italiamrediit, vique Patauium rccepit, deinde Vcronam inuafit, cui filium prfecit, neque Eis diu potiri potuit. Quando-Quidem Venetus,amplificand reipublicx femper incentus, Vicentiam,Vero-3m,CoIoniam,Feltrum, Belunum,ac demu Patauium occupauit. HincEaudnbsp;parua Venetis follicicand Dalmatioccafio data: nam eieftisCarrariis,amp;fo-^utaLodouici focietate,PannoniE regnum,qua Italiam attingit, admodum la-^cfaftari cpit. Qmim aliquantifper vagati fimus, nunc res admonet, vt adnbsp;bbores Vngaricosredcamus. Neque enimElifabetERegin fatum, amp;pari-^idarum cafiis tacite prterirepofl'umus, vt diuina in rebus Eumanis indicia,nbsp;Hum qua fint, plane videantur, amp; qum fibi quifque cauere debeat, ne fiiasnbsp;fanguine manus inficiat, quum fub Dei tutela facri Principes efle repu-^entur. Poft Caroli ca:dem,Rcgina vn cum Nicolao Palatino, Blafioque pari-da, fine prtoriana coEorte, inferiores regni partes vifere decernunt : quarenbsp;^'^gtiltitiaelat, idibus Iuliis Syrmium veniunt, vt Saui accolas, Myfiosqucnbsp;j^^'Uftrent. NihilinterferoCarolo vltr verentur, omniafibi tutaputant, nulliusnbsp;^fidias fufpicantur, aulica tantum turba hos fequitur. Quum Diui lacobi fe-*o,Diacutn verfusiter facerent, ecce in medio campo, loannes Croaci Pr-eftus,qui Caroli Regis partes potiffimm olim felt;ftabatur,audito Reginarumnbsp;^paticidarum adutu, coadatumultuaria multitudine, cum multis equitibus nbsp;^as adoritutjVt iniquam Caroli mortem,veluti fas efle putabat, dataoccafionenbsp;^kifceretur. Quum aulici, Palatiniqs homines fe Eoftibus impares eife nofce-^etit, in primo congreflti dedcre terga, ne vano conatu omnes iuxt caderenr.nbsp;lafiusForgacE,ingenitafretus audacia,primos4j impetus excipiens,equo dc-turbatur,captus m Reginarum confpe;u,qu curru vehebantur,cofe^:im ob-jq ^uncatur. Atill belli atrocitate perculf,veluti ftupid attomtqs, quidage-'^cnt,nefciebant: cxanimatam vtranque dixeris. Palatinus extremo fe periculonbsp;^*rcumuentumconfpicatus,defperata falute, forti animo mori ftatuit, fe equonbsp;cniittens,arrepto cnfe,dextrum Reginarum latus acerrimc protegit. Multos,nbsp;regali carpento nefarias manus iniecerant, impetu fato, repellit, quamuisnbsp;Continuo intelligeret occafurum, incruentam tarnen hofti viiftoriam relin-^ere recufabat,cui amp; pulchr mori, amp; ad mortem vfque Reginis prftare fi-^ni certum erat. Ertercaloci telis vndiq; petebatur, tot aduerfo corpore fagit-ferebat,vt fine ear fragorc brachia circummouere non polTetjinftabatad-'ic, amp; a prfenti morte refumebat animum, occlamabant ancillx, amp; dominas
lt;j.Q ^Qp^gnatoremqjfruftracommiferabantur, Subiercplerique currum, fubre- P nmq; pedibus Palatinum humi fubuertunt, amp;antc Reginarum confpelt;ftum,nbsp;^ccuiferitati parcerent,vociferantibus illis, obtruncat. Mox Croaci inmulie-currum impetumfaciunt,inuertunthumi, Reginasqj cum eximiis matro-^i^indedeturbant, conculcato pudorc, amp; obhteratadl^nitate regia, crinibusnbsp;J Eahuntjprobris ac iniuriis afficiunt, ad loannis Prfedi confpet trahunc.
Clquum Caroli Regis neceminfrendens ille fpius obiiceret,Elifabethafup-jdgenuaprouoluta,Parce (inquit) parce mi Iones,amp;beneficia, qu olim ctiouico Rege accepifti,nc per Deos,qufo,rcminifcere,miferere,te fup-^,^xoro,miferere noftri,amp;pro cumftis meritis,quam debes, cumulatiflima ho-o CQouico tuo gratiam refer. Si in facrum denique fanguine fuire tibi cer-Hu^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faltem fili nuncignofce,quando regi cdis,fic Dem Eomi-
fe ^dem teftor,infcia, mihi crede,illa fuit, me huiufce mali confciam ftiif-^^cor, au:ores iamiam fceleris occubuere, amp; fat tibi pnarum expendre. ndempumfiliregnuminduxit,quid pertulimus iniuria-ribnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ignoLce mihi, quam grauiflima caufa prftitit nocentem.
cndum cfe aiiquid fmine imbecillitati, qu in maximis virile robur H iiij
-ocr page 408-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
iniuriis prftare non poteft. Memento me fuiffe RcginmjLodouici tui con* iugenij quo tatam dignitatis amp; fortunarum amplitudincm recepifti.Et qujn-do non temere mihi pcccandum efle cenfui, Il iuftumte mihiiudicem prabe-aSjinnocntiflmx in ptmis fili,deinde mihi exrabilem te concede,vttuo v-traque bcneficio vitam recuperalTe videamur. Interpellt ad hxc gnata EH^i'nbsp;bcthae preceSjipfa fupplex, per Dcm,ptr Maieftatcm regiam,per paterna niC'nbsp;rita, per fnam innocentiam,pcr fpem ftitdrm, vt vtriufque patiter mifercatur,nbsp;patiatur aliquam fe pictatis amp; gratiae fubire rationem. tatis i: fexus xqu mile reatur, pcntet fecum aliquantifper pcCcati caufam, ne matrem temere pec-cafle arbitreturiquodfi infolcntiffimc Iuire decrcuerit,cumobfecrat,vtautV'nbsp;tranque pari beneficio feruetj aut ad perpetuam ingratitudinis amp; fcritatis ini^-miam vtranqueperdat. Q^nquam plura illx in fummolachrymarumpro^^'nbsp;uio fubiicere conarentur,augcrent vluiatus, veniamexclamarent, amplcx'nbsp;rentur fuppliccs Horuati gena,ille tarnen neqaquam collabafcitjimmoftn*nbsp;tati obftinatiflimo animo inftat, vt diram crudelitatcm ocyus cxpleret, velu^'nbsp;mu tus inccnfus terga vertit^ confpeuEu fe pra:ripit,amp; quid fieri cupiat fatelb^*'nbsp;bus edicit.Ingruente nolcjmatct a Maria abducitur,pro loannis imperio,pj*'nbsp;ma vigilia nolis,obftrutlo ore in Bozotam amnem Regina demergitur.Mfnbsp;ri, quia culp expers cfle ferebatur, abhoftcignofcitur, immo diuinanbsp;commiferatione vita rcdonatur, vt fuperefletjqu Horuati immanitateninbsp;fccrctur. Virgines non tam nobilitate,qumforma prftanteSjpro militarilynbsp;dne incftatjVt aiunt,nullus in tanta crudelitate,ncque pudori,ncque
nitati locivs,more plus qum barbarico direptx, promifcu contemcracap^*^^ citia. Maria feorfim aireruata,quam regi maieftatis num morte acnbsp;dne vindicarat,parumabfuit,quin cum infclici matre pari fato necaretutdnbsp;tam nodem abdulam fibi matremrepedt, ingcminat, amp; dplort, adnbsp;iam dudum edudam rata,no modo laceratis crinibus, faciem vnguibusin^nbsp;pfcjvermctiamamp;ftans parieti, amp; iacens humi fie caputillifit,vt iamnbsp;morituravidereturjamp;omninofecilTet, nifi admoti earn euftodes inhibuiH^^nbsp;Spe fibi cmanus iniicere,confcifccre fibi mortem furibunda contendit?*nbsp;motis arbitris licuifl'et. Nihil ifto cafu miferabilius vnquam fpedatumnbsp;de no tam Principum miferi, amp; fortunx varictatem, qumdiuiniiudicijg*^^^nbsp;uitatem,amp;:timorem Dei confiderarc debemus. Suos inimicos per inimi^^^^f^nbsp;nit Deus, amp; ne quid fceleris impunitatc donctur, crimina criminibus p^^nbsp;cxfoluunt. Carolus immodica regnandi cupiditate fuccenfus, quum prxi^^nbsp;amp; quum foron feeptrum cripuifiTet, prfentaneas facinorof audaci^P^ jnbsp;expendit,Regina,Palatinus,amp; Biafius paricida, extremum patrati fcelcrish^nbsp;long fupplicium fibi diftulerc. O miferam human vit Conditionem)^nbsp;nbsp;nbsp; rum in primis,qui in alto ftatuvcrfantur.Qmppe qui quanto altisforti'^
uedi funt, tanto grauiorem cafum reformiere de bent, vel maxime re, vt de fe bene iperari poiTe videantur,ne quo fe fcelere grauitcrobftn*pnbsp;Adremigiturrcdeamus,infequenti die, cum regia prxda in Croaciamit^^f/f^nbsp;tunt,Mariam captiuaiffcumcxteris virginibus, quas infando fiupropoll^ j,nbsp;abducunt.Quitm furor illc aliquantulum defcrbuiflet,in Mariam fubind^nbsp;tis agi cptumeft,fuccrrcbatloannifxpe illudjeiTe fatis adhucfuperqu^^pnbsp;uitum,fires aliter,ac fpcrabant,acCidcrit,Mari vita,multa mala decliner*Cj,nbsp;fc,cx morte verb , dcfperataomnia futura. Subibat quandoque patratXK jnnbsp;tcntiacrudelitatis,quinietis furiis abfterrcbathominem,ncquefgicb3b,nbsp;agendis rebus cundatis futura cunda profpicere oportere, quandonbsp;dis fada haberi nequeunt, malis efle finem imponcndum,nc pergendo^ ,nbsp;orum malorum fcmina feri videantur : confeientia proindc rerum male g Jnbsp;rum corripi cpit- In Croacia caftellum crat, non tam loci natura, quai^nbsp;acprfidio munitilTimum, cui Crup nomen erat, hc Mariam afl'eruari *nbsp;fidelem admouet cuftodiam,feruitiaque obfequentiflima in his, qux a -p/nbsp;dum eins corpus pertinent,lubiicit, quinamp; ipfe fpius inuifit, ac diligefl^^^^jjjj
-ocr page 409-D E C A D I S III. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^9
J
)
/
terim obferuat,quidexpatratofacinorenouitatis oriatur. Sigifmundus inter-ca,quicelebratisnuptiis, inBocraiam aufugerar,de Caroli morte,amp; de recu-perato regno,Maria: ac Elifabeth literis certior fadus crat,vnde non parum a-mini cum ingenti ltitia iibi reuocaratireginarum verb cafum, qui paulo poft intcrceirerat,nondum nouerat:oblata fortun fu occafione, nil vitra cundannbsp;diim ratus, quando ad recipiendum crebris literis regnum inuitabatur, baudnbsp;mediocrem in Boemia deledum habuerat,coadoqj cxercitu,fuperioris Vnga-rifines ingreflus,multos regni Proccres admifit,qui in cius auxiliu vitro con-currere. Continuatis Budam itmeribus peruenit, nemineque reludante,inar-lo cem admittitur,ibi de cde focrus,amp;: aliorum,ac de vxoris repente carcere ad-monitus, non minus dolore, qum facinoris indignitate corripitur. Celeremnbsp;pro liberanda Maria in Croaciam expeditionem, nondum acceptis per facra-mentum obfequiis,neqj cfirmato adhuc regno, fufciperc poterat.lnterea Joannes,qui Mariam captiuam rctinebat,audito Sigifmudi aduentu,amp;: quodiamnbsp;regno fine controuerfia potiretur,pnitcntia dudus,lus earn verbis confeftimnbsp;adit: Qmmquam Regina te paritcrac matrem, pro vlcifceda Caroli cde, iamnbsp;e medio tollere fpe cogitabam, Lodouici tarnen Regis beneficentia remora-tus,qu mente nunquam excidet,ignoui tibi, amp; nunc me patrat cdispni-tet. Qmn etia fi prterita corrigi potius,qum damnari poftent, nihil profedbnbsp;^0 mihiforet antiquius,quam autfada corrigere, aut horum prorfus memoriamnbsp;antiquare.Indigna Caroli morte prouocatus,in vos omnes fuiendum elfe du-) peperci tarnen Maria tibi, amp; patris rui memoria, amp; innocenti confeientianbsp;,id vitro faciendum effe iudicaui, ne Lodouici de me optime meriti fan^nbsp;guine meas manus inficcrem. Nunede tcliberanda cogitareccepi, liquamihinbsp;cautio iuramento prari poteft, quod liberationis huiufee nulla me vnquamnbsp;pnitentia fubfequatur ; fin earn fenferim afpernari, materno tu quoque fatonbsp;cades.hisdidis abiit.Atillacollachrymans,cumad fe reuocari iubet,fupplexqinbsp;obfecrat,vtfe liberet,regnoq5 reftituat,quod fi eius beneficio afl'equatur,Ioan-nem fepatris amp;: Gubernatorisloco femper habituram pollicetur: nonmodo idnbsp;30 interiedo facramenro,fcdalIatisDiuorum reliquiis, idipfum fe afteueraturamnbsp;effe recipit,quod vtfaciat, etiam atque etiam ad genua fupplcxobteftatur.Ex-oratus tandem ille,magis fentatisamp; imprudenti,qumconfilij compos,bononbsp;banc animo effe iubet,mitis lautius^ tradari prcipit,interea carpenta regia,nbsp;ancillarumqj cohortem parat, fpoliadirepta difquirit, qu inueniri nequeunt,nbsp;pff rependit, poftremo cum honefto Procerum nobiliumque comitatu hancnbsp;budam remittit.Q^m Regina carcere edudam efl'e, ac Budam redire rumornbsp;effunderetur,quacunque iter facere dicebatur, omnes ex oppidis paflim ac pagis fpedatum conuenere, fauft vbique congratulationes falutationesque fa-d baud aliter, atque fi ha:c autLodouicus pater ex inferis rediiffet. Certatimnbsp;40 populicollachrymantes,exinfperataltitiacongratulatumconcurrebant.Ma-gt;nbsp;ria verb obuium quenque ordinem lachrymabundafufcepit.Quum Bud ap-propinquaflct,non modo vir cum omnibus ordinibus,amp; inftrudis legionibus,nbsp;verumetiam vniuerfaciuitas in occurfum effunditur.umplaufu, amp; incredi-bili ltitia Mariam redueem omnes excipiunt, intermifcebnt congratulatio-uibus publicis lachrymas, amp; Maria: ingeminatione omnia refonabant. At vbinbsp;^dSigifmundicongreffum peruent eft,Salue(inquit) dulciffima ciunx,totamp;nbsp;tantis vexatapericulis. Salue fpes viri ac Vngarorum vnica,qupericulo tuonbsp;lu lachrymas omnia conuertifti.Iam dudumad teliberandam, amp; vlcifcendumnbsp;fand parentis interitum,lcgiones,amp; ctera bello ncceffaria comparaueramus,nbsp;10 iufperata ltitia dolorem ademit,amp; immaniffimum hoftem metus amp; pceniten-tia ad officij refipifcentiamreuocauit. Proinde clementilfimo Deo, ctcrisqucnbsp;lacrorum Regum numinibus,qui Pannoni prfunt, immortales gratias aga-uius,qudte,cuius cafum nuperrim fciuimus,incolumem mihi amp;rcipublicEnbsp;teddidere. HcmaximamDeosnobis fidemfeciflereputare debemus, curate uiortalia, hominum fada penfitare, amp; in peculiar! cura tutelam principum
-ocr page 410-570 ANT. B O NF IN 11 R E R. V N G A R. ) habere,vt quos rcgendis aliis prxfecerint, quum omnis Deo poteftas tribua-tur, eos potiflimum feruare videantur. AfFuere quoque tibi non minus, acregno,pientiffimi patris manes, qui nequetuam, neque Pannonix falutem deie-ruere. quare fauftus ac Felix fit ifte tuus reditus, amp; vniuerf reipublic qumnbsp;nbsp;nbsp;,
maxime falutaris.Regnihabenas refume,quas Diuus pater tibi iam legauit. So lium,fceptrum, regiamque recipe, quam nulla improborum facinora tibi adi-mere potuere.Fortuna, vt virtutemjmagnanimitatemq; tum gtibus oftenta-ret, de te periculum fecit profedo maximum, vt in vtroque te temper ftatu la-pientiflime gras, ab adolefcentia robur animi tui pcriclitari voluit, vt Regin^nbsp;getiunifutura, grauitermoderari,amp;mifererifcires. Nemo bonus miles vnquainbsp;futurus eft,qui a tyrocinij die,laboribus amp; periculis fefe obdurarenondidice-rit. Quare Icito Regina fuauitrima,te non minus de liberatione,quam periculonbsp;diuinbcnignitatigratiamagere oportere,in altero virtutis mcritum,iii altertnbsp;Dei dementia plane confiftit.Periclitatur Deus homincm,non demergit- Vc'nbsp;ni igitur falus pubhca, publica libertas, moderatrix Vngarica, amp;: fpcsmea vfli'nbsp;ca,amp;: poft hac meliora fpera, quando fatis fuperque tecum fortuna lulit,ratis$nbsp;in te periculi fecit, vt im omnibus Vngaris apertum efle debeat,te nonnbsp;tu, qum public faluti fuifte feruatam, amp; ad imperandum tantmMaria*^nbsp;efl'e natam. His didis coniugem amplexatur, mutuis fefe ambo lachrymisnbsp;fculisquc refpergunt,lachrymofus circiim plaufus oboritur:mox hcprenft*'nbsp;dam omnibus dextram porrigit,amp; non modo Optimatumquenquepicn^*nbsp;me ampledttur, fed humilibus ad vnum,qui ad officium prodierat,feadirip^'nbsp;^a eft.Sigifmundus fingulari pompa, cum fociafibiagminaiunxifl'et,hancde^nbsp;tra apprehenfam in vrbem duxit. Vrbs ingenti plaufu matronas excipit,nbsp;amp; feftiuitate complentur omnia. Pro liberata domina, facra celebrant,nbsp;dies indid fupplicationes, vt digne Diis immortalibus gratix agantur. So^;^nbsp;ria mira folennitate celebrata, nulla ceflauit ara, vbi non fueritabund fipFnbsp;catum. At vbi diis immortalibus fatis quifque fadum efle cenfuit,de cotoi'^nbsp;do SigifSiundomox agi cptura eft: quare frequentiffimum Alb conueii'^^jonbsp;Maria tunc edixit, diemque Pentecoften conuentui prxftituit.
RERVM VNGARICARVM DECA-
DIS TERTI LIBER II.
/f*
V V M ad prxftitutum diem omnes ordines conucniU^^ bita concione, Maria Sigifmundum dextra tenensnbsp;fatur: Quartusiam annus agiturpoft Dim patris obitU)^^^nbsp;flmiProceres, quo tepore quotmalaperpeffi flmus,nbsp;ta in regno perturbatio difcordiaque fucrit, quandonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,'
mnia vos amp; vidiftis, amp; audiuiftis, de his verba facere n^P uacaneum foret. Commemoratio enim vulneranbsp;pertiirbaret confilia, amp;: hunc diem,quem felicem ac fauftum elFenbsp;lis aufpiciisiftacalamiBtummemoria incftaremus.Duo funt,qux menbsp;orationem impulerunt; vnumfuitgratiarum in eosadio, qui de meacr^nbsp;iuxta bene meriti funnalterum, prouidentiafuturorum, qua itanoftrart^^^qjnbsp;blicx profpicere cogimur,vtnunquam infuperiora mala recidamus.nbsp;gratitudinis,neceffitatis voro illuderit.Inprimis igitur vobis omnibus,nbsp;ocium feruaftis,aut iniurias inhibuiftis,aut denique regno,mihive fauifl^^nbsp;mortales agogratias. Quando Mariam veftram totmalis circumu entainbsp;ftituendam efle minime cenfuiftis, in fide permanfiftis: quod c medionbsp;ftis tollendos efFetyranos, nullaprofedo laus digna vobis,nequenbsp;ui poteft.Magni nanquemomenti eft ipfa fides, cui multumprobitatis^nbsp;ft antix ineft, hxc fola virtus eft, qua to ta fer iufticia confummatur, q^nbsp;medio tuleris, nonfohim vniuerfus corruet virtutum chorus, verme/jj/nbsp;nmis humana focictas ditFoluctur. Hxc facit, vt non folm amicis, fed
-ocr page 411-DECADIS III. LIBER IL
10
busquoqi officia perfoluamus,fuperis nos conciliatj perptua morte nos ven-dicat.Itabi Deum obligat, ac reddit obnoxium,vt adedenda miracuia coglt;;t, ac ab CO illa confequi mereatur,qu natura prftare no poteft. Q^re nemininbsp;inirumeflc debet,ii in nulla feuens facinora,qum inpcrfidos Deus animad-uertere folet,quumin plerifq; fpe viderimus conniuentem. Proindenonim-mmo vobis omnibus,pacato regno,vberrima me cum viro meogratiam rela-turam elfe polliceor, amp; me vos nihil vnqu fruftrapetituros. Qffin c vos officio ptueniam, amp;: pro meritis ac dignitatc quenq; tratabo, perpetuaqj mihi,nbsp;quando fneratiora effie debent,qu Principibus conferuntur officia,cun3:osnbsp;bcncficio obligabo,h me funt partes,id Lodouici fili eft officium,id Marinbsp;veftr poftulat obligatio. Et quum lic re potius quam verbo prftari debeat,nbsp;idcirco de his breuiter agendum elfe cenfui. Nunc aute fupcreft, vt futuris rebus profpiciamus, nifortaffe furentium more, omnesperditumire contenda-us. In hacre duo necefl'aria elfe cenfeo,qu potius recentibus malis,qumnbsp;wngarer experientiadidici,prius concordia,deinde moderatore optimo vo-opus eft, Nifi inteftinam difeordia curetis Proceres, vnde omnia hc malanbsp;funt,nunqu regnum pacatum habebitis, Deponenda (mihi crdit ) funtnbsp;^'iiajcoercend iniuri,vi occupata rcddenda,obliteranda: contumeli, amp; eonbsp;o ^^^SiSjfilf prftentur indemnes. Subeat vos religio,amp;: iuftici amor, depoli-priuatis affe:ibus,capeftte,qufo,quandoq; rempublicam,communemfa-'^'ematnate. Ocium,quod domi retineri debet, amp;priuata odiafubuerterunt,nbsp;appetite, difeite prteritis malis, nil homini concordia domeftica antiquiusnbsp;ie oportere. Nam domi pax, bell foris colendum eft. Contnaver,nihil rei-^
P^olicipfj^ difeordia exitialius inueniripoteft. Iraq; fi regnum domi forisque ^ium erccupitis,diligitc,qufo, concordiam proceres, amp; veteres ftmultatesnbsp;ftiiaqjdeponite. Nullam vim cuiquam infrndam exiftimate,lites non armis,nbsp;cdforodirimite,indicia vobis quilhma prftabimus. Q^re pofthac vim o-^nem publico edidto amp; capital! lpplicio inhibemus. Quicunq; alina occu-}(jP^dt,nilifpaciomenfis legitimo pofeflbri reddiderit, hune latroci?ij pnanbsp;^idlandelTe pronunciamus.Qu quide idcirco re fancimus,quiaamotisnbsp;*^iuriis,omnis caufa difeordiarum extinguitur,publicapax,amp; inteftina cocor-aintroducitur, quandmagis hoftes formidare videntur. Poftremo deopti-^otermoderatore nobis cogitandum,quod quamuis fit in dicendo nouiffi-^^nijpotiffimm tarnen in conftderando effie debet. Quid cnim ialutis in flu-^anti'uTiQ nauis pelago fperare poteft, ft optimo gubernatorc caruerit ? Nonnbsp;prteriit, Lodouicum pattern de vobis omnibus, amp; in primis derepublicanbsp;^Phin merit, qui hc omnia mala pro fapientia fua plane prouiderat. Sigif-J ndum Auguftah genere natum,ex omnibus Principum adolefcentibus de-potiffimum,ac vcluti futurum Principem in aula fua educaffie,adoptaffio nbsp;cmuin,amp;: vt fcitis,mihi legitimo connubio collocallc,vt alterum. Lodouicumnbsp;aberetis, qui amplificatum regnum baud aliter, ac ille,feruarer,tuercturqj, amp;nbsp;Uguitaliquoq; dignitate Pannonicumregnum honeftaret. Quid de viro fpe-yIiceat,aninii magnitude, aperta probitas, amp; afpedw eius maieftas oftedit.nbsp;osconnubij aufpicia, ne minore quidem, quam pater, confenfu approbaftis.
, onfalutaftis fpe Regem poft Diui partis obitum, amp; non minora huic, quam lobfequia quandoque prftitiftis. Eadem igitur, qu tunc approbaftis, vosnbsp;rata ac firma habituros effic credo,partim,quia nihil reipublic falutariusnbsp; fipoteft,partim,vt ne vitra fmineum toleraretis imperium : que vobis Re-Lodouicusoptauit, amp;mihi coniugauit,eumritlegitimumhabeatis. Nenbsp;^ine quidem poteftatis eft Pannonia, cui virilis vix dextera moderari poft Proinde Sigifmundo viro clariffimo,coniugiq5 fapientiffimo facr diade-^^gt;fceptrum,ac iusomne regni, vitro iubentibus nunc vobis ipfa refigno. Re-poteftatem ptre mihi legatam, ac autoritate veftra mihi coprobatam,nbsp;fauftis,qufo,aufpiciis, Panoni Regem exclama-
nunc accipite moderatorem rerum, hunepropugnator Vngari obferua-
-ocr page 412-ANT. B O N F I N 11 R E R- V N G A R.
te,qui Romano rcgnum, vt videbitis j decrabit imperio. Pacabit hic regnuni, hic ocium vo bis infolens introducer, hic denique Turcorum iugo, amp; ab ho-ftium infidiis Vngariain,mihi crdit j vindicabit. Sic Chriftus optimus niaXhnbsp;muSjflc patrij Dij elTe iubeant, fie omnia nobis pofthac faufta felicia, ac eti-amreipublic cifie velint.
dixerat, qum facrum diadema,ac feeptrum, quod ipfa in mea'* concione geftabat,Sigifmundi^quemmanufcmper apprehenfum tenuerat,ai-terum capiti impofuit,dextr,iuiru populi, patrumque confenfu tradiditaltC'nbsp;rum.Hinc tantus fauor ac plaufus elatus eft,vtSigifinundo Regij MarixqjR^'nbsp;gin cunda fliciter ingeminarent. Initis deinde in Stephani de folennib;nbsp;inter facrificandum, ab Strigonienfi Metropolita coronatio rite celebrata. Vanbsp;in coronati Regis caput,omnes Principes amp; Optimates cum Antiftitibs,itc^nbsp;nobiles j conuentuumque Legati j fidum Sigifmundo obfequium fe perpe^^*nbsp;138^. prftituros clTe iurarunt, quod anno falutis otogefimo fexto, fuper treaelt;^^nbsp;Centenum fatum effe tradunt,anno autem tatis eius vicefimo, quemnbsp;regalibusrite facris initiatum Budam reduxerc. Aftvbiinregiamrediere,P^^nbsp;multos dies de pacando regiio, amp; componendis Optimatum litibusnbsp;eft. Maria ver,cui nihil materna vinditavidebatur antiquius, dies acno^nbsp;ad idSigifmundum irritat,inauditas iniurias,amp; illataprobra oculis obcit.^^^nbsp;lum regalis decori fimulachrum eum retinere affirmt, nifi in paricidaffljQi**nbsp;cro manus cruore fdarat,Reginamque innocentem,amp; virginem duronbsp;re macerauerat, pro dignitate animaduertatur. Vincitur tandem Regin^P^^
cibus Sigifmundus, aclegioncs duas cum equitibus expeditiffimis comp^^'' In Tranfiftrianas partes iter intendit, fimulans fe in Bulgariam aduerfuSnbsp;cos iturum.interea amicorum literis admonetur, loann Croaci Prfc*^'^'nbsp;Pofegan, qu4 tegale foret oppidum, clm tutandi fui gratia occupafTenbsp;quidemamp;: arte munitiffimum. Illuc igitur fentetia cum exercitu diuertiti^^ nbsp;arcemobfidet, admouet varias belli machinas, die noduque acrius oppug**nbsp;Potiunqumprimmoppidifpesaberat,quippc quodars amp; natura iuXW.,.nbsp;niueratj infidiis aut fame capere confidebat. loannes, ne ad extremaredig^^ 'nbsp;tur,ad artes animumintendit,clmarci fefubtrahere decernit, quanquam*nbsp;tiones cum excubiis circm ab hofte difpofitas intelligcret,ea tarnen partednbsp;fugiendum efle retur,vbi amicos forte fuos tendere fenferat, captabat occa*'^nbsp;ncm,qua ccanote fe fubriperet. Quum tempus aduenilTet idoneu,qnoE*^^ .nbsp;tenebris,non modo nodu, fed interdiu iter nemo facerc potuiflet, clmnbsp;fcendit,qua Stephanus Ladiflai Vaiuodfilius,amp;: Stephanus Simonthorna^^nbsp;tabatur, qui diflimulataperfidi,fc in Regis amicitiam cxercitumque inb^^nbsp;rant: quuminhorumexcubias defcendilfet, euadendifacilecopiamimp^^^
uir.Mox traiedo Sauo,quod nauigando ne, an tranado fecerit, incompe^'*^ eft, Dobor oppidum fubiuit,quodin ea Boften parte fitum eft,quaninbsp;appellant, vbi Zagrabienfem Antiftitem cum plerifque coniuratis eflbnbsp;rat.Horum artepcrfidiaque,vniucrfi Dalmat, Boflenenfes,amp; Croacif^^nbsp;fide defecerant,Pannaias quactmquelicebatparte,vcxabant,incurfab30^F.nbsp;gos, cunda igni ferroque vaftabant. Q^are Sigifmundus obfidioncm^nbsp;foluere,traiicere Sauum,adautoque exercitu,Dobor,proditorum omnio*nbsp;fylum, circumuenire coatus- Celercm amp; audacem Regis obfidion hi aunbsp;dum formidarunt, immo vfque adeo funt abfterriti, vt Ioannes,ne in angu*nbsp;iterum fe occluderet, ante acerrimam fe cum nonnulhs obfidionem inde Pnbsp;ripcret,ratus cadem fe fug fortuna potiturum,vcrum multo aliter, atque P^^nbsp;rauerat, res accidit.Ex oppido clandeftina fuga exiit, dum per colles, am^^nbsp;montium loca iter facit,in Regis,quas circm intenderat, infidias cooeidi^nbsp;ptiuus in Sigifmundi confpedum adducitur, hune diligenticuftodiaha ,nbsp;uari iubet.Interim Dobor cxpognatjBofTenam pofthc,deinde Croacia, .nbsp;matiamque omnem, in ditionemfuamreccpit.nam captis rebellionis aunbsp;busjCteri facile ad obfequium rediere.Pacatis regionibus, in Quinquece^^^
-ocr page 413-I
D E C A D I s III. LIBER II. 575
arum vrbcm Rex cum vniuerfo exercitu fe recepit,fecum captiuos omnes ad-lt;Juxit.Ibipro dira Mari libidine de loanne fupplicium fumptumcft;reuinutis enim adpalum manibus,per vrbes,vicos,amp; compila curru circumuelus, can-dentibusq; fruftillatim forcipibus paflim difcerpcus eft, poftremo ad Gemito-riosf vfquc gradus cratus eft,quadripartitoqj dilTetus, frufta corporis, iingu-lis portis addeterrcdam facinorofam audaciam impoiita. loannes tandem di-guas crudelitatis fu pnas expcndit, cteri capice multati. Zagrabienfsnbsp;pifcmusjhuiufce nouitatis auor, ob facrofanam dignitatem, quum capital's eue non poffet,epifcopatu,publicatis bonis,abdicatus cft. Poft: hc in Va-* lachosfuccelfithaudinfauftaexpcditio. nam quum ftib mulieris imperio, in-^eftino inter fe bello flutuaret Vngaria, Valachi, quiDacorum, Getarumquenbsp;^gioneinincoluntjipfquoq; fmineumfceptrum abominati, intantarerumnbsp;perturbatione, Pannoni regno defecere,rogati prxftare obfequia,amp;ft:ipen-Qiafoluere, recufarunt, quare quarto coronationis anno, in hos bellum Sigif-^undus iure fufccpit. Vtriq; tempeftate ilia Valachiae Stephanus prerat, quenbsp;V aiuodam dicunt,audito Regis aduentu, Tranfalpinam region expedito mi-^'te,ac ingenti fagittanorum manu complet, omnes aditus anguftiasque mon-proccupari iubet,vt ingreiriim,veluri multis olim obtigerat,hoft:em oc-ciuderetjgrauiq; cde conficeret,item per iugamontium,prftdia inulta difponbsp;^^bquhoftemvndiq: propulfarent. Sigifmundus cumnumerofo exercitu acnbsp;animo prouinciam adoritur,quum inter Alpes progrederetur,occurrit ho-'^jiagittariorum multitudine Vngarum circumuenit,pcdites ftmul ac quitsnbsp;^onfoditjfaxis obruit, amp;: ad internecione pro virili parte redigerc pergit. Con-nbsp;voce confirmati, longe audacis obftant, Imperatoris iuflu,nbsp;dfiliunt,pedibusq; pugnant. Obftinatiftimis Valachum animis fubcun-exaltodeturbant, Sc per abrupta loca fugamcapere cogunt, fugienribus nbsp;inftant,inter fugiendum multos intercipiunt,obtruncantq;, partem ru-pibus prcipitenyagunt,gladiis igitur permonti fauces, amp; anfradlus W^i viamnbsp;aciunt. Ad Vaiuod tandem oppidum peruentumeft;,vbicumpra:ftdiofe Henbsp;^'^'tabatur. is poftquam audacilTimum fibi hoftem inftare cognoit, non vi, fednbsp;p^ecibus vincendum ,item falutem fibi,non pertinacia,fed humili facilitate co-Pj^randain elfe cenfuit.Quarc antcquam Regem caftrametari occpifie noue-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adeundi redcundique copia, ex arcc cum multis proceribus
uiprodiit,amp;ad pcdes eius profternatus. Tua Sigifmunde, inquit, clemen-l^^'atum eft, vt quamuis in te arma fumplerimus, vidi tarnen Maieftatis tux j^'^gnitate inulto magis confidere videamur, quni fi tui vidoria potiremur.nbsp;^^ygnanimus enim,neq; armis,ncque officio vinei poteft, nihilgrauatius ferrenbsp;ffum ab hoffe pariter amp; amico fuperari, quando hunc armis, ilium fibi
4o c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vgt;^funquc,quum res tulerit,bcneficentia fua obftringere nititur.Pec-nbsp;nbsp;nbsp;
I igitur Rex clementiffime, amp; errata noftra ingenue fatemur, luimus Df J j dextratuafugati,quam feeptro dignam nunc re i-f bidicimus,ad eius tutelam confugeremalumus,quam peruicacia omnes irinbsp;Qitum. Ab Vngaricafide idcirco defecimus,partim^afmincumimpe-y bl ob infolentiam rei perpeti nequiuimus, partim quia laborante grauiternbsp;i^i regni fimulachrum credebamus. Nunc autem poftquamnbsp;^^potiusaDeo datum, quam dilTidentibus Vngarorum ftudiis optatum in-pnitetjamp; te vcniam fupplices petimus.Quod-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temeritate noftra in Maieftatemregiam commiflum eft, fupplicamus,
iin ^^^^^^P^e^udine expietur. Imitare,qufumus,Rexexcelletiflime, Deos ^^-^^Squorum vicem geris in terris,amp; ab his addifee, refipifeentes p-alpernari, non obftare fupplicibus, nullam poftulantibusnbsp;tantum proterere, amp; dementia potius ac officionbsp;^ufh^ ^^eritate beneuolentiam hominum promereri. Bonis hoc tibi bellumnbsp;elfe volumus,vbi ex vidoriagloriam,amp;dementia,fi vteris,laudemti-bniparafti. ignofeeregni tui fociis, quos nequeindccorcs, nequeinutiles
-ocr page 414-374 'ANT. BONFI N II R E R. V N G A R.
olim fibi fiiperiorcs tui habuere.Hodie tibi no mediocre clementi argumft* turn attulimus, banc laudis occafonem prxcerire non permittas Sigifmunde,nbsp;Vc ab ineunte iuuentute tua hc fumma immortalitatis fundamta iacias. Piosnbsp;amp;mifericordes Deus femper excolit,amp;hospotiflimm fua gratia dignes facit-Proinde Rex amp; dominus nofter es quem antea non agnoueramus, fociis tuisnbsp;ignofce,ad vetera nos obfequia fidemque recipe. Veiigalia vfitata pendenius,nbsp;amp; eo reuerentius imperata cuncta faciemus, quo prftantior nos Regemfor-titos elTe intelligimus. Qu,od vc facias,per Lodouici manes, per ingenitam pic*nbsp;tatem tuam,per fandum Mariae coniugium,te iterum atque iter obfecramus-Secundum orationem hanc,fupplices ad Sigifmundi pedes, quoad refponfunbsp;habuerunt,iacuere. Ad hc ille pauca refpondit. Ne qua (inquit) Maieftatenbsp;regiamimpietatisnotacommaculemus, quamuisfacinora veftra impuninbsp;donari non deberent, quianecelitate potis, qum ex animo veniam poftul^'nbsp;tis,tarnen vobis omnibus vitro veniam impartimur. Sufeepti belli audaciav^nbsp; perfidia deterrere, amp; impetrata facile venia ad fidum obiquium hortari uC'nbsp;bet. Illud duntaxat pofthac vos admonitos habere velim, date opera, nenbsp;fuetudine noftra abuti videamini. Poft hc,ad genua iacentes leuat, fi in 'nbsp;litate permanferintjbene de fe fperare iubet. Surgentes contra illi,paludamcnbsp;Jacimam ofculantur,in manus Imperatoris iurant, fe illius imperia nunquanbsp;tretaturos. Pacata demumprouincia,Rex Budam re profper gefta redit,*nbsp;litem vnius anni quietereficit. Sexto regni anno ,Tranfalpinumapud vanbsp;chos bellum iterum emerfit, quippe qui, contempta Sigifmundi benign*^^nbsp;^b eiusfide iterum defecere. Propriisparum viribus confifi, in belli focieta
T urcos admittunt, vnde illius plag primm religionis Irbertatisq; Chrin*^^ emerfit exitium. At hi ad propagandumprophanum imperium occafionenbsp;ptimam nadi, lubentilfim focictatem hanc ineunt, cum multis equituin^^nbsp;mis,amp; frequentifiimo peditatu Thraciaprofedi, Iftrumtrafmittunt.R^^nbsp;dita fociorum defedione, habito deledu, in prouinciam conceflt, exetcitnbsp;cuniampliflmo cataphradorum equitatu fecum duxit, pft vbi fuperatis!^^nbsp;bus, in eifufos campos defeenfum eft,vbi hoftium caftraefle nouerat,q*aanbsp;to agmine iter fecit. Quiim in hoftium confped veniflet,fulgentesnbsp;dorum acies educit ; collatis dum pugna fignis initur,vtrique hoftes armnbsp;fulgore perterriti terga dedunt,amp; vt propri faluti confidant, in fugam fnbsp;uertunt, Inftat tergo Vngarus, ac in hoftem fugientem fua cde gr^^nbsp;multi in fugacfi, amp; qum maxime pedites, qui quum equos anteirenbsp;/entjpelTuiidati fer omnes amp; attriti fimt,expediti pedites cladem facili^^^j,!nbsp;fere. Qmn etiam amp; procidtium multitudine, Vngarorum impetus adm , jjnbsp;remoratus, ingratum fug fpacium ddit, declinabac ad hc dies, amp; P* ji-
vicinitas occurrebat,quem traiieere hi cito nonpoterant. Ingruente i gnumreceptui datum,ne quidinfidiarummolireturhoftis. Cfamag^nbsp;corum Valachorumq; manu,Rex Nicopolim minorcm cotendit, in altrnbsp;ijjripa litam,hanc graui oblidione circumuentam, admotis machims, vcnbsp;ter oppugnat. Vrbs du^ilici prfidio munita,pertinaciter fe tuetur,arcem nbsp;chijTurci ciuitatem protegunt, erumpuntinterdiu oppidani, amp; quandn*!^^!.,nbsp;dufuos tumultusmcaftris excitant. Rexeo intentis oppugnare perg*-nbsp;mentis arcem amp; magnam vrbis partem amolitur. Nicopoli tademnbsp;cunque ibideprehenfifunt, partim captiuitate, partim morte cundos ,nbsp;vrbi validum prfidium impofuit, mox vniuerfam prouinciam pacau-gni demum vidoria fundus, in V ngariam, rebus compofitis, pedeinre p fnbsp;Nondum Budam peruenerat,quum de Regin obitu nunciatum eft:nbsp;dem nuncio,haud ab re,vfque adeo confternatus cft,vt quicquamtrift'^^l^ff'nbsp;quam acceperit. Maria,repetina quadam,grauiqi gritudinecovrepta,PRnbsp;ui dicm obiit. Hinc Rgi follicitudo ingens oborta, quod defunda finenbsp;vxore,ad fororemeius Adiugam,Poloni Reginam,regnum iure reci^^pznbsp;rebatur. Ne Sigifmundum quidem fuipicio iftafcfellit. Ladifiauseni^j.^iii
-ocr page 415-DECADIS IIL LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57;
onim RcXjConfcripto magno cxcreitu, Vngariam vxorio lurc, ac armis repe-terefan decreuerat. Mariam line liberisj agente in Valachia Sigifmundo, de-ceflifle nouerat, nec adhuc Vngari finibus appropinquaffe audiuerat : quarc Ladiilaumrcgni cupiditate tralt;um,cum multislegionibus regni Hnes inualii-fe, rumor erat. Nimirum haudparuas in Vngariaturbas Polonus ipie fufcital-fojUiiiloannes Kanyfa,Strigonienfis metropolita,vir conlilio opibusqspotensnbsp;occurriflet, quippe qui abfente Rege, amp; audito Sarmatarum aduentu, cum tu~nbsp;multuario mox exercituobuiam profcftus, aditum in tinibus occluiit, Sarma-ticoq bcllo Vngariam liberauit. Rex igitur Mari fatum, B udam ingrefl'us, a-cerrim deplorauit,exequias pro dignitate folcnnes edidit, corpus Aib in fa-cellum paths retulit. At vbi fatis conclamatum eft,in ocium rcdadus, ad vin-diftam animum reuocauit ; quotidie nanq; fibi fuccurrebant, quicunqj Reginarum temporibus, fibi, illisve infidias intcnderant, de vtriique male inentosnbsp;mente facile hos ciicere non poterat. Et quauis in confultando diuerfus quan-doque traheretur,alios ramen beneficentia fibi conciliate,alios qui grauiiis er-raffentjCapite multare decreuerat, quando nullo hos officio ad fidem reuoca-refperabat. CotraiUi mallemori,quam imperatafacere,tanta obfirmari pcrui-cacia,vt neque falutis,neque dignitatis vlla memoria fupercfl'et. pociffimos ho-rntn, duos amp; triginta numerant. Principem ill:orum,Stephan Conthuni pro-diderc,opibus amp; virtutc prxftante,quinobiliflimo Hederuarorum gcncre na-^'asetat,quem ad noftram vfque tatem per fora,vicos amp;: triuta citharccdi con-cmunt.Hi quum imperium dctretarent,per varias regni partes vagabantur,amp;;nbsp;ne vi parre cogerentur,magna pars horumfub dio nodu quicfccbanc,diiqui-rebantlatcbras,amp;perpagos,ac fyluas,Regcprocul vitam dcgebat, Sigifmun-dus, ne quid per occafione nouitatis hi moliri poflenr, Georgium Vaidaffium,nbsp;virumlibifidum, cxterm vafrum, amp; expericntiaaudaciaqifumma pra:ditumnbsp;delegit, huic animum fuum aperit, dat huiufee rei negociuiti, ac iubet, vt qua-cunque liceat arte, aduerf fadionis homines capiat, ac in regiam reeffgat po-teftatem. Demandatum ifte negocium forti animo accipit, tradita fida cohor-5 tc,ad inferiores regni partes defcendit,amp; dum ex madato regionem luftrare fi-mulat, audit, illos hand procul Sauo in patent! planicie fub dio dormire, ini-miflis cxploratoribus,locum cdo(ftus,proxima node his infidias collocat:ante-4uam illuxeratjcircumuentos omnes adoritur. Vnus tantm aberat,qu loan-iiemCorpadumdicunt :hic ita fibi timerefolitus erat,vtnecubifomno depre-benderetur, multo ante diem furgeret. at illi fomno experredi, certatim armanbsp;capiuntjVt fe aduerfus infidias tueantur. Georgius contra,mitiffimis hos verbisnbsp;omni timorc carere iubet,quando non vt hoftis, fed amicus aduenerit, fe cun-^os Regi recocilialTe nunciat, atq; idcirco venilTc, vt cos ad Regem exoratum nbsp;reducerct,ac illi fidum iureiurando Regi obfequium fpondert.Quiimnume-40 ro ac viribus inferiores hi fefe intclligercnt,pr metu in vanam fidem addudi,nbsp;depofitis armis, vitro fefededunt, ducunturfpe complet! ad oppidum, cui Ka-tomeft nomen: hic ex compofito Georgio in vincula jpniedi, moxmanicisnbsp;pedicisq; vindi,curribusqj inuedi,cum praefidio magno B udam dcferuntur.Innbsp;itinere fera pnitentia corrcpti,confilium ineunt,vt in Sigifmundi prfcntiamnbsp;addudi,nullo Regem falutationis officio honeftarent, obfirmato adforent ani-^^ogt;nullumqj venerationis indiciu cderet,rati fore fatius,obire mortem, qumnbsp;^Weiifo parre tyranno. Exconfulto in confpedum Regis addudi,quern innu-ora nobilium multitudo circumfteterat,neq; capite, neque genu, neque ver-o,ncq; re,vllumreucrenti fignum exhibuere,oculos kumiplane defixerant,nbsp;0 raro truces immotosque vultus abduxere. Obftinata horum pertinacia, velutinbsp;adempta benignitatis occafione, Rex admodum exafperatus, eo vehementiusnbsp;m horum vltionem exarfitjpaucis poft diebus,capitali fupplicio,ante Diui Ge-Ofgij dem,ad caput fori, lidore ex edido alFedi fiint. Stephanum ante aliosnbsp;muido animo fuilTe mcmorant, quippe qui mortem vfque adco contempfit, vcnbsp;^uum alij a tergo a lidore obtruncarcntur,is vnus fuerit, qui aduerfum, quum
I ij
-ocr page 416-57^ ANT. B O N F IN I R E R. V N G A R? cdemnonexpaueritjintcntis oculis lidorcm fpedare voluerit,immofi tyran*
- ni libido tulerit, afleuerabat ex dita le turri deturbari haudquaqua formida-turum. Q^m nullum fupplicij genus moriens expauiflet, multum hincpubli-c commiferationis inuidrus ille animus fibi coparauit. Spedata domini morte,famulus,cui Ghioka nomen erat,in profufum couerfus fletum, commifera- i bili vociferatione cund:is fpedatoribus lachrymas exigebat. Ab enfehic Stc- Jnbsp;phano feruiebat,amp; quum poft abfciflum domini caput,eandem magnanimita-tem Si: pertinaciam referret,nullius monitu, folatio, increpationve fletuco-erceri poterat. Animumadhc Sigifmdus aduertit,amp; approbata famuli fide,nbsp;lam, inquit, dominus tuus ego fum, qui tibi magis, quam truncus ille prodeU^nbsp;pofliim. Adhcpuer,Nunquam ego (inquit) Boemico porcofane deferuia,nbsp;quin etiam in parteis mille difeerpi malim,qum domini magnanimitate C'nbsp;fcifcere,cui Boemiomnes parem anim prftare nonpoflent. At ille hisincen-fus,Fatum,inquit,heri cum immanitate fequere infelix puer,amp; cui viuens m'nbsp;mniferitatis minifterio fpote feruiuifti,eiufdem mortui latus ipfe claudito. mnbsp;verb Regis imperium haudquaquam detredansj vitro ceruicem ac pari aninbsp;lidori fuppofuit,cforumqjnumcrum noninuitus claufit.Extra pomrium*'nbsp;fuburbio,quaad veterem Budam exitur,horum corpora fepulta funt,in eff'nbsp;terio xdicula eft ereda,vbi ftat inferi firent.Hine futur coiurationisn* jJnbsp;to perniciofioris in Sigifmundum femina profluxere : nam ob fumptumonbsp;nobilibus proceribusque fupplicium, tanta optimatum animos rei indig**nbsp;incclfit,vt in odia Regis clam exarferint,amp; quod in aliis fpedarut, fibiidip*nbsp;timere cperunt. At ille,qui prius diligi amp; obferuari videbatur,nuncfeiii**nbsp;re tyranni,ab Optimatibus reformidari cpit. Intercefferat Marix obitus,*!,nbsp;Vngarorum amor baud parum fane deferbuit : quare ad extremum vfq**^ jnbsp;turn, hinc fibi cauere Sigifmundus coadus eft. Subiiciendum his bellu,q^^^nbsp;apud Nicopolim infeliciter geftum cft,rite cenfuimus,quod altiufculenbsp;dumefl^t geftarum rerum leries euidentis profequamur. Imprecarcr,vt^,pnbsp;Graecis male facerent, nifi iniquitatis amp; perfidiae fu fat poenarumnbsp;Pent, quippe quorum memoria prorfus extinda, hi nanq; fixere, qui prim* *nbsp;cos in Europa traiecere. Nam quum ex Auguftali fvt aiunt) Palxologoru*^nbsp;milia, duo de imperio certarent, du as in Grxeiafadiones excitarunt,nbsp;vniuerfarefpublica nimium laborauit. Decertatum vtrinque diu, quarepnbsp;corum opes admodum attenuat func,alter,qui inferior erat, ne facilenbsp;ad arbaricas opes plane confugerat, ratus plus in prophanagenre fidci,nbsp;in Chriftianafe inuenturum. Turcorum auxiliaimplorauit, qui late innbsp;Afia dominabantur,ad Amoratem,primum T urcorum Imperatorem (nbsp;itaeorum vires excreuerant, vt imperium orbi interminarentur) legatu**
* fit,quieius copias padamercedeconduccret. Celcrrimehicmandatapc^f quando Turco nil erat antiquius, quam per occafionem in EuropamtraH''^^^^nbsp;vbi fe imperium facile propagaturu,vtobtigit, elfe fperabat. Coercebatufnbsp;ri, nec dum nauigandi artem gens ilia nouerat : quare fub auxilijnbsp;Europam traiiciendi copiam haudquaquam contempfit. Non modo nt* jpnbsp;mercenarium,fedfociumfe daturum pollicetur, conducitur Turcus eaconbsp;tione,vt exado bello,in Afiam fe recipiat,accepta eft vtrinque conditio.nbsp;Hellefpontum Barbarus, accommodata fibi clafle, in Grxeiamprimonbsp;hinc primum Europx exitium promanauit, cuius audorem handnbsp;primum,dignas pnasdedifle vidimus. Redintegrato Grxeorumnbsp;ftauratis fadionibus, diu Turcorum auxiliis pugnatum eft,quumfine***nbsp;malis vtriquedaricuperent, quum prxfentem intcrnecionemconfpic^%nbsp;nouas quotidie caufas Turcus ipfe nedebat, quibus redintegrato bcllo,'^^^pnbsp;adco Grxeorum vires eneruarentur, vt exados deinde viribus vtrofq**^nbsp;le domitaret. Ne fe quide id confilij fruftratum eft : nam extenuatis Grxc 4.nbsp;opibusjin eos arma vertit,occupauitGallipolim, qux ad Hellefpontumnbsp;Locum nadus ad inferendum bellumnimis idoneum, vbi ex Afia
I
-ocr page 417-DE CA DI s HL LIBER II. 377 traiiccrc potcrat, ctcros mox impetcre gt; vaftare agros, per finitimas regionesnbsp;cxcurfarc cpit.Occupata magnaGrciae acMacedoni parte,in Thraces deinde arma vertit. nam quum excurfionibus rapinis omnes lat lngeque ve-xaretjdefatigatos ad dedicioncm,multos ad mercandampacem populos impel-lebat. Baiazethes quoq; Turcorumimperator, Amorate ptre longe audacior,nbsp;c acriore in gerendis rebus ingcnio,brei Thracia,Thefl'aliam, Maccdoniam,nbsp;Phocidem,Botiam amp; Atticam,in poteftatem fuam redegit.InMyfios moxe-rupit, quos nunc Bulgares vocamus, amp; fub V ngarorum ditione efle nouerat.nbsp;Qu,um fociorum literis,vriisque rumoribus Sigifmundus accpiflet,T urcosnbsp; Myfias inuafle,indiuina humanaque fxuire, omnia igni ferroque vaftare, adnbsp;Baiazethem continuo legatummifit monens,vtamp; prouincia,in qua ius nullumnbsp;ft habere nouerit, amp; alienis rebus manum abftineret, fi quid fas, quid quumnbsp;foreqret feiret. Diftulit illerefponfum, donee vniuerfam fere prouincia oc-cupauit, deinde quum domos armis inftruxerit, accito legato, fat fibi iuris elfenbsp;refpondit,quando parietes etiamfuaiura prferrent. Quum bc legatus continuo retuliftet, Sigifmundus huic ius omne in armis elie fenfit, cum diro fibinbsp;hofte agendum efle ratus, baud parum timere coeperat. Decimo fui regni an-^oexpeditionem in Turcos ipfe fufeepit, falutis verb annononagefimofexto, i $ P lt;?nbsp;to .nbsp;nbsp;nbsp;ttedccies centenum, promulgata belli fama, deletus maximus habetur,
ttibentur omnes dare nomina.Quare tot legiones amp; auxilia coada funt,vt fine tmidinc cum prophano hofte pugnare poftet. Aduenere Burgundionum,nbsp;llorumque auxilia, qu orthodox fidei charitate commota, gratis hc fa-^^.^pendiafaciebant. Multi Belgis,ac Celtis,emintioris fortun viri,non-*nbsp;hquoque Reguli confluxere, quorum infigniaBudac,in Nicolai de paries's nffixa,expeditionis huiufee prftantiam teftantur.Coafto igiturexercitu,nbsp;^o^paratisqi rebus omnibus,qu bello vfui foret, ex V ngaria in Ralfiam, qunbsp;Speriorc Myfia continctur, caftra mouct. Sigifmund in agmine quandoqjnbsp;Turnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quum ampliifimum dudaret exercitum, nimirum, nmi folm
Jo J. siobis nequaquam formidandus eft, fed ne cli quidem, fi forte rue-hquorum ruinam ftantibus haftis fubire poflemus. Raflia non fine popula-fu ^^^sifa:a,at vbi in Bulgariam,qu in inferiore Myfia continetur,defcen-Pjj. 5^50riftum,amp; Budinum, nonnullaq; alia caftella,TurcorumfirmataprE-Sittf^^tiguine expugnata. Calendis Otobris, admaiorem Nicopolim eft fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'Ssftra mouit, ab vna Iftri ripa, maior, ab altera, minor Nicopolis
tiio ^^^s^quot;^s:aiani,Hadriani illa,vi'ori monumentum, vt quorundaeft opi-liin* ^^S^snundo hinc nunquam ftatiua mouere certum crat, donee Nicopo-jj^i^^^Psignarct.T urcorum Cfar,quem Baiazethem Vngarorum Annales no-plerique dixere,audito ingenti Chriftianorum appa-4 taiiit ^siropa eiiceretur, vniuerfam Turcorum rempublicam adarma fufei- taj^ ^sunmaximo equitatu, ac innumera peditummultitudinc, inNicopoli-lt;iionbsp;nbsp;^Ssum his occurrit. Vrbs acri obfidione circumuenta, ac ingenti prfi-
Io
impigre obftabat, erumpebant ex vrbe fiepe Turci, ac varia forte p P^ssiredibant. Irritabantur ad pugnamvtrinq; arthiu,fcd afpropinquan-^^^^siitu,e vires conuerterc opus erat,relitalcgionecum non-equitum, qu ciuitatem eruptione prohiberer,ceteri omnes in iamdudum in confpedumvnrant, fefe vertere. Quumcollatisnbsp;priijj gnis dimicandum eflet, Galli inftantiflime ab Sigifmundo petferc, vtnbsp;cujj^ Ngn partes fibi concederentur, idlaudis diuinve charitatis ardore,nbsp; ^^^sirum ^gtnina expofeebant: conceflum id in cafths Gallo facile.nbsp;confpedujCum inftruifta acie T urcus obuerfatur : nondumnbsp;^^sigarorumacie,nec dato figno,Galli elato clamore, mhofteme ca-^^^itu ^'^-^'^osscitatis equis in certamen defcedunt,inaufpicato pugnacon-congrefliim peruentum eft, hi Gallico more defeendut equo,nbsp;fttlrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;congrediantur,equi dimifli inito prxlio,cum ingenticlamore inca-
s^rrunt. Turcis nil antiquius obtingere potuit, qumvtabequo cum
I iij
-ocr page 418-378 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
peditc dimicarent, ab expedite hoftium cquitatn circumuenti obterunturG^^ li,miferrimcq; cduntur. Dum bafta fecurive Turcumferire ftudent, incuHunbsp;recurfuqs hoftili defatigantur,deludunturq},dum audaci pmtet,lateribus,nbsp;modo aduerfi auerftqj,telorum imbribus, aut falcatis cniibus lanceisqs Ixdun-tur.Subftdij fpe firmati,ad necem vfque dimicant, fpe tandem fua fruftrantu*^-nam equi,quos dimiferant, in caftra pras tumultu fragoreqs relati, Vngarotunbsp;abfterruere animos,quippe qui huiufce moris ignari, fociorumhinccofliftumnbsp;fufpicantur,metu perciti caftra relinquut,ad vnum in fugam omnes plane vet'nbsp;tuntur, in tanta rerum trepidatione, nullum Imperatoris edi(ftum,nullumi'nbsp;pcrium feruare.Turcus exfo Gallo,a tergo inftat,palantes Vngari fugiunt,ni3'nbsp;gna in fugacxdespatrata, defatigatus cde hoftis, ad capturamamp;quftui*^nbsp;conuertit,maximus captiuorum fit numerus. Quin etiam Sigifmundusquoqjnbsp;qui cli ruinam paulo ante contempferat, in manum hoftium perueniflet, ni*'nbsp;paruacymba Danubium traieciflet, Xerxis profet fatum natus,qui ctem'nbsp;pto maris imperio,parue nauigioin Afiamrelatus eft. In hoc prlio vigintinn'nbsp;lia Chriftianorum cecidere, ex Turcis fexaginta milia defiderata. Traiedlt;nbsp;Danubio, reformidato Vnsarorum impetu,ob rem male geftam, in Thracian*nbsp;Conftantinopolim Rex eftugit, hinc nauigauit Rhodum,amp; gum Ionium^nbsp;pclagus emenfus,in Dalmatiam,luftrataqj Dalmati ora,mCroaciam venit-**'^^nbsp;lum viri autoritre opibusqj prftantes eo tempore fequebantur diorum Pr*n'nbsp;cipesjioannes CanyfaStrigonienfis metropolita,amp; Stephanus frater, fuifle ***'nbsp;cuntur,hi fidumRegi comitatum,cofiliumqj femper prftitere. Cum opting'nbsp;lt;ibus regni,qucqj pro defenfanda regia dignitate fieri opus erat, ftudiofin*'nbsp;me curabant,abominabaturnouitatem rerum,amp; nihil his ocio amp;pace crataH'nbsp;tiquius, dum optimivirifungerentur officio. Contra duo Stephani intercelT^'nbsp;re,Carolin olim fationis principes, quorum alter Ladifiai Vaiuodx finsnbsp;rat, Simonthoruiaalternatuserat. Hi quumauerfos Regisfide, obretnanbsp;Nicopol^upeffim geftam, Vngarorumanimos intuerentur, adrefouendan*nbsp;fadionempriftinam animum aduertre, tempus perquam idoneum fibi obh'nbsp;tum eile rati,c Proceribus multos,in hac coniuratione fibi focios adfcifcc,pn'nbsp;pulorum,fub officij amp; public charitatis fpecie,animos inuertut, perniciolnn*nbsp;hunc Regem reipublicefl'c fuadent,(S ni prouideatur,multo indies pernic*n'nbsp;fiorem futurum. DefundaMaria,regnum ad Ladiflaum Caroli filiumperrin^'nbsp;re,qui in Italia late regnaret, diri tyrannicrudelitatem, qua duo amp; trigintano'nbsp;biles in foro trucidati fuerant,vulg prdicant.His verbis vfque adeo cundo'nbsp;rum animos forte follicitarant,vt maximam in Regem inuidiam conflarint,!**'nbsp;uerterantOptimatumanimos,illiqs infeftos plane reddiderant. Proindennn'nbsp;cios ad Ladillaummittunt Apuli Regem, quibus eum ad recipiendum P^nnbsp;nonircgnum hortantur, hreditario iure ipf debitum, fi in Vngariamven*nbsp;re vohierit, fe regnum fine periculo tradituros pollicentur. Significant omn^^nbsp;Procerum Antiftitumque animos, Sigifmundityranni crudelitatem habere **nbsp;dio,nec vitraeum tolerate pofte, quum ad interitum Vngariaredigat, rem*nbsp;mi forisqj male gerat,i1lfcnfam fibi nobilitate ordineejj patritium habeat.nbsp;Caroli Regis probitatem, iufticiamamp; virtutem ita omnium pedoribusinlee*^nbsp;fc,vt excidere nequeat,eius fatum ita paffim ab omnibus deplorari,vt nihilnbsp;hementioribus votis expetant,quam filium tanti fceleris vltorem, Pannom*;^nbsp;rumqi return legitimu moderatorem,proinde impenfius orate, vt dclacum*nbsp;patrium regnum accipiat,quo fine controuerfia potiri potcrit. At ille cjuu le^nbsp;magna cocptavocati intellcxiftet,ctinu Caroli paths memoria fuccurritjCP ^jnbsp;uerfabaturante oculos paterna fortuna,fatummiferabile, varia PannoninF*^nbsp;nia,fubornata corda, amp; ftudia perquam diuerfa, qu omnia cundatiiis cap^nbsp;confiliu cogebant.Quanquam illi Sigifmundu exigere,tradere pacatu regmnbsp;forte fpondchat,tarnen paterna infelicitas abfterrebat.Quiim Ladillaumnbsp;piendo confilio tardiore confpicantur,co magis indies literis adurgent, inc^^nbsp;dunt ad id inftantiffime. Demum per internuncios cum Ladiflao, interienbsp;facramen..
-ocr page 419-DEC ADIS III. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37^
facranrito,pacifcuntur,quicquid vterque Stephanus ipfius nomine in Panno-niis egcrint,quoufque regno potiatur,eum ratum ac firinti apud fc liabituruni. Paa conditione,coniurationis au:ores indies Ladiflai partes pro viribus au-gent.tot enim nobileshac labe infidelitatis coinquinarant,vt proditorii pofterinbsp;in hodiernum vfque diem, ad rufticitatem redacti, maiorum errata luant. Hinbsp;quamuis rem clam agerent, Sigifmundum tarnen latere non poterant. is enimnbsp;in Dalmatia moram trahebat, vbi antequam in Vngariamrellitueretur, menfes duodeuiginti manfifle dicitur. DilTimulabat omnia, ne inuidiam fibi ex renbsp;ad Nicopolim mal gefta conflatam adaugeret. Strigonienhs tandem Archie-pifcopi,amp; Canyfarum ope, item loannis Marothi opera, qui Sclauoni prfe-uram cum imperio gerebat,in regnum reftituitur. Stephanos noua quotidicnbsp;moliri c5fpicatur,amp; quum eos prfidio valido firmatos intucrctur,eorum au-daciam vlcifcinonaudct.Poftreftitutum Regem iam annus quartus agebatur,nbsp;^nouitatisaulores cptis indies multo impenfis inftabant: iam gens fernbsp;vniuerfa ex omni ordinc, regiafide defeccrat,amp; limis ilium oculis omnes in-^uebantur. Duorum amp; triginta equitum cxdcs, Nicopolitana clades, in inui-uatn Mari obitus,amp;; inita poft illius mortem intemperantia, amp; prcipu f-^inarum, quibus pr licentia cli battis fe fecerat obnoxium, in contemptumnbsp;'inc adduxerant. Exaggerabantur coniuratorum obloquiis hc omnia, qunbsp;^Hlto minora,qum fercbantur,profelt;ft fucre,quippe qui multa ab eo comi-populariterqj fafta vitio vcrtebant,amp;: in malam cunda parte interpretaban-Tempus tantum idoneum expedabant, quo Regem tuto caperent, cteranbsp;4n ad patrandum faenus pertinebat, fummo ftudio diligentiaqj parauerant. nbsp;npoftremumanno falutis quadringentclimoprimo, fupramillelmum, fefto 1401.nbsp;^uns die, ex compofito Regem ingens Procerum multitudo, fub officij pr-ftequenti virum corona circumuenit. Conuenere etiam duo for-itniiuue^gjj Nicolai Gar Palatini quondam filij, quem adElifabcthRe-efum elle diximus,horum alter Nicolau^ loan-illnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftquot; O b indignitatem, quam paterna nece conceperant, quia
i^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadione cfum fuifle fenferant,haud difficulter in hanc con-
^^lonemdefcenderunt. AtvbiapudRegemconuentumeft,de patratisab acinoribus, de republica male gcfta,prim agi cptum,oborta contentio-ell V^^dode rebus grauibus agebatur, adconuitiacontumeliasqjpcruentumnbsp;petvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lurgiis animi, ac nimis exacerbatifunt, mox fado im-
veluti inter eos dudum conuent crat,Regi manus iniicir,hofti-capiunt,diftrahuntq5, amp; iam de trucidando viro cogitaf-fjj.- Quorundam amicorumfuafuremorati fuifl'ent.Fatumfoitafle lulij Cx-ditr ^^^^iftebml bonorum pleriquc intercefl'iftent. In vincula tandem prxter miferrim coniedus , adhibitaque Procerum cuftodi cohors.
111 deprfediseuftodi ageretur, Nicolai Gar filiis committendumefte decreuere,quos illi infcftilEimos efl'e intclligebat ; nego-accipiuntjin Soklcs oppidum, captiuum abduct, ibiqj cumnbsp;^*ftcgemafleruant. Sigifmundo ad captiuitateiwmiferam redado , o-Cer^^^^*^^^^^'^^^^dioneiacuert,capitaextulerunt. Sufeitato tumultu, Pro-^'^lUcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^niiiei^ofo equitatu vrbem difcurrt, Ladiflaum Regem declarant,
cqj^ Regem ingeminant. Ladiflai fignaedunt, non modo perforai circumferunt. Cuicunque vrbinbsp;appropinquabant, cumpcnatibusS magnis Diis collegia facerdo-modulato carmine ac hymnis prreuerenter excipere,in-
1,magnis aris imponere, plaufu amp; congratulatione excolere, fa-tcfjj y nritatiqs publice palEim fupplicare. Redada in Ladiflai abfentis potefta-patrum confulto, dum hc aguntur, ad eum in Italiam continu ftint,qui Sigifmundi captiuitatem, amp;c cum Regem declarat nun-orarent,qudo iam in vado res eft, in Vngariam repent traii-
xuuin ex his, amp; paulo ante dilTeminatis rumoribus, rem omne Ladiflaus
I iiij
-ocr page 420-580 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ex ordine ccepiflet j ad expeditum pacatlimqueregnumfe vocariratuSjdaf' fcm opinione celeris parat,complecmilite.In Dalmatiam,qum celerrinieponbsp;teft,optimrn nadus tempeftat, contendit,Iadram clalTe primo appulic,qgt;-iamnbsp;Vngatici iuris eTe nouerat. ladrenfes Ladiflaiim, auditaSigifmundicaptini^^'nbsp;tc,amp; declarationc huius^haud inuiti honorific excipiunt,confalutailt Regc*nbsp;amp;c tanquam verumlegitimumi^ue Regem excipiunt, quamis adhuc in VnFnbsp;ria B udenfs arx,caeteraque Regis prlidia,cum fuperioribus V ngarix paftibusnbsp;qua ad Morauiam fpetant,ift Sigifmundi fide permanerent. Aliquot dra 'nbsp;es ille fubfidet,dum teliquam claflem expetat,amp; ab amicis,quidin Panrtonquot;nbsp;agtur,intelligat.Cundatis ptre ,longequc confultis rcs fuas agebt,ncp^,nbsp;ri fato rueret, ne quve fe fati pnitentiafequeretur. Vtrinque indiesnufl^^nbsp;veniebant,quiamp;quidin Italia amp; Vngaria gereretur, exploratrcfetcbai^'nbsp;Non tam potiund Pannoni fpe trahebaturj qum Apulix follicitudiO^nbsp;morabatur. ladram Ladiflao vi captam, Venetorum Annales prodid^^'nbsp;quod veritati abfonum elfe videtur. nam fi ab Vngaris, abdicato Sigifmui^ nbsp;is Rex pronunciatus erat, ne magnum quidem ncgocium fuit, ab ladrcnPnbsp;fpedatx fidei foCiis excipi. Interea Sigifmundus gt; qui in Soldes caftello,^nbsp;gufto carcere coercebatur, amp; Grarum prxfidio euftodiebatur, dies acno^nbsp;lachrymis amp;:fngltibus vexabatur,deplorans conditionem Principuni,veb,^,}nbsp;ximfortunamfuam, qua nihil videretur cfle miferius, quippe cuinecnio^nbsp;adminicula concederentur, nec carnifex quifquam adhiberetur, quieu''^nbsp;malis eriperet,nec pr vigilieuftodiamortem fibiconfcifcerclicerct.DeneS^
to quodam pulchro genere mortis, indignabatur etiam qualecunque ncg^ c quod longe grauius videbtur,id afliduo fuccurrebat,nec licere viuerC) inbsp;poliemori.Tantifupplicijgeftarumrerumconfeientia virumhaudquiQjnbsp;alligabat, quam multo magis re:, qum perpefam,vbique feruafle fib jnbsp;batutjli quid patraratimmitius,vltionis gratia,fe iure fecilfe iudicabat.Cip^'nbsp;Regis gemitus aflduos,Nicolai Palatini coniunx,Gararum fratrnmmatcf)nbsp;tolerare nonpotuit, quxnon modo muliebri ingenio, fed etiam fuptena^nbsp;perqttam piafemper eft habita. Infaitftam Regis coditionem miferata, ncynbsp;inconfultis liberis agcret,cutn his primo de liberatione verbafacerc conft jnbsp;quibus feorfum accitis,Vndeid, inquit, fuauiflimi filii vobis accidit,vcini^^nbsp;carceris prxfeturam fortiti, xternam prx exteris infamiam deputatambnbsp;eritis?Q^d plus vobis iniuriarum qumcxteris illatum cfl?quid plusnbsp;periculi in macerando Aguftali amp; facro fanguine accepiftis ? Nicolaus p^nbsp;vefter,qui Palatinus erat, Maria amp;Sigifmundo pij parentis loconbsp;tus,is loannc Horuato cxfs eft, qui acerrimus Garx domus fucratininJnbsp;Vos cum paternis inimicis miferi Coniuraftis, in factofandum Regeninbsp;ciftis manus, conieciftis in vincula ,amp; nefarij carceris prxfeduramobi^*nbsp;Recordorequidem ptrem veftrum fxpe hxc diCere folitum, coronatu^^^j^jnbsp;cro didemate Rcgem,etiam fi beftijs comprari poftet, nunquam tamcbnbsp;magno fcelerelxdipofle:ftin veftra manuis diemobierit,nnnepcrpet^^nbsp;bis veftrxquepofterligti notam inuretisAhj,quinoum Regem inducetcf,^^nbsp;gunt, habent, quid fperent, vos qui facrurti Principem carcere macefatiS)nbsp;citis multiplici morte, eti pro nefariis paricidis haberi poteftis.Quidnbsp;feri fperatis?quod in hunc patratis,id ipfum infe futurus Rex,mihinbsp;midabit. Laudanttyranni proditioncm(vt aiunt) proditorem tarnennbsp;tur,amp;:timent.Si regix cxdis autores fueritis,prxter infamix xternitatemH^^,nbsp; Ds hominibusqj vobis fperare fas erit?nempeprxceriniuditafuppb^j%^jJ(nbsp;tremum exitium,aut perpetuum exilium,fortunarumque iadurain,qibnbsp;fperari poftit,noninuenio. Hic tot annos iure coronatus, regnoquepont^nbsp;ille, qui aditurus eft, non modo Rex non eft, fednondum regnareditlic^'nbsp;uitatis profedo magnx,fummique periculi, fceleris inaiiditi eft, inc^^ ,./nbsp;certisquxrere, tentare extrema, infandum patrareparicidium,amp;:Dcofnbsp;n mortaliumque iramfibi prouocare.Proinde dulcilfimapignora, ab
-ocr page 421-DCADIS III. LBER II.
cinorc definite, deteftabiliadcponite confilia, nefandaconiurationc deficite, fiancnotam vobis pofterisqj perpetuamfuturam,dum tempus eft, diluitc. Di-inittitc,qufo, per niaternam pietatem,per falutem veftram,Ladiflai Regis fa-ftiones, qui quum pattern Carolum Regem a parente veftro cfiim nouerir,nbsp;launquam vos quis oculis poterie intueri. Sigifmundus eft, qui de patre ac donbsp;nio veftrafemper fuit optime meritus, huius vxor amp; focrus ipfumita opibus amp;nbsp;auftoritate extulerant,vt alter apud Pannonios Rex efte videretur.Quare fi minbsp;fii aufcultaueritis, fi maieftatem regiam, quam in captiuitate prter quum amp;nbsp;fas retinetis, beneficio veftro liberaueritis,omnia profefto fummaab co vobisnbsp;fperarelicebit,pro quo pater vefter anima effudit.Maternis ditis iuuenes col-labafcunt, perterriti reftiterc, amp; inter fpem metum notantes, in grauiJiimasnbsp;curas incidre.Poftero die pia mater in carceremdefcendit. Nihil (mquit) Rexnbsp;optime, tui nunc impenfis curant inimici, quam vt te quoque fcelcrc perdatnbsp;unmerentem,contra verb mefmellam,afliduigemitus,lachrymq5tu fem-per cxcruciant,amp; dignitatis,amp; xtatis tu mecommiferatiofubit,Nonhc,tuanbsp;Maieftas de republica femper optime nierita,non hc, tua faufta florensqs iu-uentus,nonha:c,DiuiLodouicihresmcruit.Te ab omnibus deftitutum, necnbsp;I^eus,in cuius tutela fiint Reges,nec viri manes,qui pro te olim occubuit, menbsp;tripariuntur. Incumbo faluti tu, nihilqj fuccurrit antiquius,quam quibusnbsp;^0 tc capciuum ficarij commiferc,eorum in libertatem manibus vindicari. Veriimnbsp;''num eft quod me propofito fanttiftimo remoratur, filiorum inquammeo-^nna ratio,qui nc te deinde deferantur,veliementeraddubito:promdefineq;
'ne,neque liberos meos,meainquamduolumina, recuperato regno, defertu-* 'univnquam efte rcceperis,profed te continuo libcratum, in priftinamqj falutem ac dignitatem reftitutum dabo. Ad hc Sigifmundus, oblataipe falutis,nbsp;quam antcadefperarat,difpafis brachiis,ad pedes prouolutus,Salutaris,inquit,nbsp;Deiinternuncia, folaq; infandos Sigifmundi Regis labores miferata,quamuisnbsp;tc Palatiniviri,quem parentis loco femper colui, pudicilfimam coniiigem elTcnbsp;repute,mifercre tamen,qufo,qucunq; fis,calamitatis noftr.Et noftri mife-ria,priftinaq5 beneuolentia in vos omnes ,aclfumrcgiMaieftatis numen,nbsp;amp;mauditafortunnoftr conditio,te quandoqjadcommifcrationem exciter.nbsp;Quanqua ad definiendas rumnas lachrymasqj mcas nihil morte magis pr-
dctulifti,lubenter accipio.Sica, qu me fperare iuflifti, exitu prftabis,omnia in me ingratitudinis exemplaamp; lupplicia confummentur,fi qua in me vnquamnbsp;uiimmatanti beneficij obliuio deprehendetur. In omnes, quae excogitari poi-fint,incidam infelicitates,omniumque fim exemplar infelicium,fi me tibi tuis-que in priftinam dignitatem reftitutum, pro arbitratu tuo femper (vti par eft)nbsp;gratiffimumno inueneris.Proindehoc inter vtrunque,tefte Deumhominum- nbsp;que fide,iam feedus percutio, Sigifmundus liberos tuos in fratresnuc adoptat,nbsp;adoptt te quoque in matrem pientilfimam,teftes Deos adefle iubct,iureiuran.nbsp;do loedusobfirmat.Quiconque inicumfdusviolarit,no modo libertate care-'
Hc igitur Sigifmundi fuit liberatio , qui vbi vinculis emiflus eft, peruenit ad Cili Comitem,cuius viribus adiutus, quiafororem eius Barbaram defporfa-
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;
quot;u, in Boemiam rediit ,amp; deinde Vngariam recuperauit. Quum Rex in Bo-cmiam euafiflet,liberationis huiufee rumorcs,ditfto celerius in Pannonias,GaI lias, Germaniamque difleminati funt: adhanc inimici famam animo confter-''3ntur,ncfciunt,quid vitra moliantur, neque quo fugiant,neque quid fperent.
-ocr page 422-}8i ANT. B O NF I Nil R E R. V N G A R.
plane fuccurrit.Corttr vero,qni Regis captiuitate iacuerant j velutifeab inita fcruitute vindicaturi, rcuocandum cito Sigifmundum exclamant ,quicunqucnbsp;intercdant,contrve fentiant,pro reipublic hoftibus baberi oportere, inau-lores tanti mali public animaduertendum.Sumunt quoque in eos arma, quinbsp;Regem cepcrant.In Pannoniis omriiamifccntur,fub prtextu regi vindidanbsp;in aducrf fationis nobiles vim inferunt,populantur agros, agricolas cum pe-coribus abigunt,fEuiunt quandoq; ferro ignique, ac nullum crudelitatisamp; l'nbsp;uiti genus omittunt. Inter hos fuiebat in primis Joannes ille Maroth, Scla-uoni prfetuSjVir quidem(vtaiunt)iniurius,amp;: ab omni liumanitatc deftini'nbsp;tus.Econtrario,quiGunque bas iniurias accipiebant, pari feritate certabat. Innbsp;tanta rerum omnium perturbatione Sigifmundus, comparatoingentiBocmo-rum exercitu,amp; adiedis Vngarorum auxiliis,qui fuperiores regnipartesinco-lebant, cum maximis viribus Vngariamingrcditur. Diffugere inimici, obuer*nbsp;fari minime auli, quando Budcnlcm arccm,ctcraque prxiidiaria loca, adhucnbsp;in fde rcgiaperfilcrc nouerant.Re Budam Rex venit,arccmrecepit, ctC'nbsp;raque munitiflima in Pannoniis caftella regia recuperauit. H;ec in Dalmarinbsp;Venetiamque omnem fama diffuderat, Ladiilaus hoc nuncio confternatus, inbsp;Italiam,irritis cptis clufus,repente redire contendit.Cunlationem, quam njnbsp;Dalmatis fecerar,approbant, ne turpiore reditu notaretur, aliquiautemnbsp;minus probe feriptum cft,qudo nins eft abfonum veritati) fuoruni liccris ab *nbsp;bac expeditione fuifle reuocatumprodiderc, quippe qui non modoNcapoH'nbsp;tanos, verm etiam plerofq; regni Principes iam formidolofam expeditionenJnbsp;noliri fignificaflent. Adiecere quoque, Ladiflaum ca tempeftate ladranivic^'nbsp;ptam,cumvniucrfo agro,adiaccntibusque infulis,ac mari,centum milibus Vc'nbsp;neto vcndidifle:ad recipiendam eam,trangdamque venditionem,cunipr?'nbsp;fidio valido Legatos venifle quatuor,FracifcumCornarium,LconardumMO'nbsp;cenigum, Antonium Contarenum, amp; Fantinum Micbaelem. Sunt quimu^nbsp;abfurdiiji tradidere, Venetos Ladillao totius Dalmati iura cumladrate/'nbsp;mifle,SenatumPopulumqucVcnetum, empta Dalmatia,itapublica laentialu'nbsp;ifle exhilaratum, vtfupplicationes ac vnius diei ferias indixerit. Ex bis vtriq^*^nbsp;futiliaac vana fcripferc. Hi qui captam Ladiflao ladrani tradidere, vt rem benbsp;iure fibi vendicatam,baudiniuria vendere potuifle videretur,iniquumprn^nbsp;do feribendo profitentur affedum. Nam ladrcnfes, qui tot Venctoriimnbsp;nonumque bellis haudquaquam facile capi potuere, nunquam paruanbsp;lai clafle, ac primo congreflu capipotuilTent. Admifcrc illi virum, tanquam^.nbsp;micum, ac regio fanguine oriundum, quod eo fecerc libentius, quia innbsp;fpem vocariintelligebant.quum ibi moram trahcrct, Venetis fuirpecuflii^nbsp;nauibus adiutus: vtaliquaex partefatisfaceret,idquodladrhabebat,qu^y^
eni,boceftVngarici,iuriserat,abiensvitro Venens conceflit, Quiautemquot; netos exteram Dalmatiamab eo mercatos tradidere, multograuiserram^^nbsp;quonam pado Veneti in gerendis rebus prudentiflmi,cctics mille aureumPnbsp;emenda Ladiflao,quam vendere non poterat, D almatia erogaflent, qugt;^ ,nbsp;garici iuris erat, arque gifmundi, amp; non Ladiflai tune aufpiciis rcgebafl^^^nbsp;Nunquam profed in re vana ac futili tatampecuniarumiaduram Venet ,nbsp;ciflent. Ladiilaus igitur fpe fua fruftratus,in Apuliam regreflus eft: anteqii^jnbsp;Dalmatia folueret, ad Sigifmundum hxcfcripfit : Ingenue fatcorSigilb*^?^nbsp;Rex, me Proccribus Vngaris diu ac impenlisfollicitatum, inuitumtafl^^^nbsp;ad promiflum mihiregnum in Dalmatian! vfque veniire,fubfedifl'e ibinbsp;necrei exitum confpicarer,vt quid ipfafortuna ac varia Vngarorum ftum^nbsp;vellent,velutifpecula profpedarem. Inconftantiam dolosque huiufceg^^^nbsp;plane nouifti, vtinam in ptre idipfumnonfuilfemexpertus. Nihil binbsp;nouitate ducunt antiquius,amp; tune maxime geftiunt, quando in certamennbsp;ges ex arte committunt,ex bac re quftum faciunt. Exeufatum igiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijj
bis,quia expeditionem banc vitro non accepi,acceptamque idcirco gefli,vtdiuiaamquoque modo voluntatemclicerem,vndemortalisp^^^
-ocr page 423-DECADIS IIL LBR I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58^
^liique tnbuitur. Proinde tibi , quem tot rumnis ipfe Deus aflcrit, Iponte cedo,pofthac mc officiofum amicum,immo affinem tui ftudiofilllmuminnbsp;cteris rebus agnofccs.Miiii autem nil gratius vnquamfacere poteris, qum finbsp;3b h is, qui Regum nouitatela:tantur,eas pnas exegerisjquas detefumereco-^3tiflint.Sigifmundus,pro fratre in pofterum fc habiturum,amp; cumulatas pa-*^*cidjs pcenas cxafurum efle refpondit.Reuerfus Ladiflaus in regnum, Albri-^iCunij opera, Neapolitanum regnum bene pacauit:quo pacato,quum incre-prudtiaSc magnanimitate polleret,omnibus ItaliPotentatibus,in pri-Jq ^^^'^cPontificiformidolofus efle cpit.Albricum bic magnu (vtaiunt)Con-*nbsp;^eftabilem creaui't. Ne amplius per Prxfedos S Legatos foris rem ageret, /ednbsp;*pferebusfuis adeflet,Perufiam, ac multas Latij ciuitates in ditionem fuam re-^egit. V igefimo regni anno, per fpeciem amiciti Romam ingrefTuSjRomanosnbsp;*ti Bonifacium Pontifleem irritauit.Inhac vrbis perturbatione, vndecim pa-^^quot;-ns,aLodouico nepote Potificis captifunt,amp; alitore cfi.Pontifex,patrici-cde conftcrnatus,cum aulicaturba V iterbium eflligit. Sedente deindenbsp;^^cgorio Pontificemaximo,quum is abeflet,vrbem Romam occupauic.Pon-j'^^xindignitate rei percitus,Ladiflaum regni titulo priuauit,Lodouicoq5 titu-^iaddixit,Lodouici Andegaueflsfilio,quem Regis Galli fratrem fuifleper-Xq ^^ent.Succedente deinde loanne,ac redintegrate bello,itaapontificiis Duci-.^sprofligatus eft,vt ingenue fpe fateretur,qud fihoftis prudentia amp; vido-f*3vtifciuiflet, iamdudumde fe ac regno fuifletadium. poft hc inter vtrunqi
Fortuna fuit, modo belle, modo induciis tempus tranfatum. Tortonam .Trentinis vendit. D um Florentiam, cterasquc libras Itali ciuitates in fer-*nbsp;^ftem vindicate pergit,Perufi morbo corrcptus,Neapolim contendit.Pau-poft diebus, quum ibi conualuilfet, Florentinorum arte, qui ab hoc fu li-^rtatiadmodumtimebant, medicate puellxconcubitu, qufui medici filianbsp;^eratjetieftus eft.HicfuiLadiflai finis, qui Caroli Pazi (vtaiunt) filius erat, nbsp;loannam Reginam, amp; vita, amp;: cfam fuifle tradidert. His ten^oribus,nbsp;10 J^^o^oflagefimo nono,vitratredecies cetenum, mirabilisDcalbatorumper-^dnatio,ex viteriore in Cifalpinam Gallia erupit, tribusqj menfibus, adextre-as vfque Itali oras progrelTa, vniuerfos tune populos, ad fumendum candi-^^atorum habitum,amp; ad continuanda fupplicantium agmina concitauit.In illisnbsp;Wicationibus diuinam mifericordiam paflm conclamabant,ingeminabantnbsp;dcam pacem, fideliumq; ocium amp;: quietem, quam per tot annos amiferant,nbsp;jjvocibus implorabant. Tantam ca tempeftate religionem populos incef-(J nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicandidatus non prodiret,ab humanitatefimul amp; diuino cultu
fiditus cfl'e videretur. Venceflaus Caroli Impcratoris filius, amp; Sigifmundi ^^^bftuicum ptre olim imperare cperat,in fequenti anno,obignauiamin-4o^^ainq51afciuiam,abEle:oribuscftimperioabdicatus.RobcrtusBauarus nbsp;j^^^^^^'abftitutuSjfed non que ab omnibus approbatus. Condufus Florenti- ^^S^ntipecunia, aduerfus Galeatium Vicecomitem', cum maxime Italiamnbsp;^tcituingreflus cft,nullaque re gefta mcmorabili,inVindelicos fe recepit.Conbsp;3dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Galeatij mors fequuta, quenffn agro Mediolanenfi,
J ?^31ignanum,diem obiifle ferunt. Eodem quoque anno, Tamburlanus vi-I nbsp;nbsp;j^^eflinftus eft. Inauditis opibus Imperator, natus apud Tartaros gte humili,
n ^eoufque eueus eft,vt duodecies centena miliahominum haberet inca-tejj ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidemmultitudine attritis bello Turcis, eorum imperatorem au-
VCllVUatUljkJUrtlX Ltiuiii^^xxlt;*iJ.o lt;wij.x^civi^x,u5 V.-^ant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perfas euertit, dcftruxit gyptios y Damafcum pene deleuit.
Appell Europamterrore cotnplcuerac,vt humanorum vltorfcelerum g^j.- Occuparunteodem quoq tempore Galli Genuam,lateq5 in Li-^tipf occperunt.Quinto pft anno, Pif bello fameque confetx,nbsp;poteftat deuencre. lam tempus admonet,vt ad Sigifmun-^jtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid poft reditum inVngariageflerit,ritc profequamur
1 Sigifmundus in Pannoniam rediit, quamuis accepta: iniuri animo
vehebatur,quafi triumphansalligaucrat,pro-
Europamterrore complcuerat,vthumanorumvltorfcelerum 211^;^ 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eodem quoq tempore Galli Genuam,lateqj in Li-
-ocr page 424-584 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
altis infedcrant,nequaquam tarnen in vinditam continuo erumpendumcflc cenfuitjdiffimulato dolore, clementiam prtulit, ne extrema inimici defpera-tione correpti, aliquid obftinatis molirentur. Prdia folm fidelibus poftu*nbsp;lata,ne bis ingratus videretur,vltr refcripft,multos villisj^muniis alios pro di-gnitate donauit. re bonisque potius, qum capite multandos eflenbsp;contra veto illis neque fpem occludebat, neq; occurrentes limis oculis intue-batur.Ne gratiarn quidem petentibus,fe difficilem inhumanumque prftabat,nbsp;cxorabilem,prtr omnium opinionem,fe bis prbere,oftdere fe iniuriarumnbsp;immemorem,infperat pr fe ferre manfuetudinem, vt bis qui grauius ine^ninbsp;peccarant,fiduciam fufcitaret,ac metufimul i omnifufpicioneliberarer.Poft'nbsp;quam fatis fecuritatis iniecerat, inSclauoniaconuentum indicit, oppiduqucnbsp;buicprxftituit,quodBarbaric Keurcs Duarbelnominant. Ad conuentu'nbsp;Stepbanus VaiuodaLadiflai filius,cum magna equitum manu aduenit,parnnbsp;fuorum viribus,partim Regis dementia fretus,fed fpe fua falfus,long aliter,acnbsp;putabatjfibi accidilTe cognouit.Qutimin concilium veniflet frequentiffiniii*nbsp;dato bgno, ex compofito nobilitatc captus, ibique lidore, indila continu*nbsp;caufa,obtruncatus eft:diiFufo necis buiufce rumorc,equites,vt fui Ducisinft*nbsp;tem vlcifcerentur, fumpferearma. Domum, vbiconcilium eo diebabebatutnbsp;circumuenere,amp; iamfuiflet cruenta pugna certatum, nifi feneftris continunbsp;corpus eius in forum deturbalTent, quo quidem fpelaculo ita fuorum aniinnbsp;confternati funt,vt domini fui vindices elfe formidarct. In medio tumnltu,a'nbsp;uerfs bos vnus occlamat,Qu ruitis miferi,qu ruitis? en cuius gratia fump**'
ftis arma,iam extindus eft, in calTum furitis, ftate viri, amp; aduerfus rcgix ffatis imperium dimicare definite. Dcferbuit bac voce furor equitum, namUnbsp;more extemplo perculfi,dilFugre. Stepbanum Vaiuodam,prter aliagraun'nbsp;ma fcelera,qu patrarat,id potilTimm aufu m fuilTe memorant. Poft Nicop*nbsp;litanam cladem, quum in maritimis oris Sigifmundus moramtraberet,nbsp;ad Baia^tbemTurcorum Regem tabellarios mifilTe ferunt, clamque cuni*nbsp;de fili nuptiis cum Ladiflao Rege cgiiTe, amp;: ea quidem conditione, vtg^ ,nbsp;rum,ad eiieiendum Pannoni regno SigifmuBidum,opibus amp; auxiliariiscop*nbsp;adiuuaret. Rem pcrinternuncios eo adduxilfejVtfub bac fpe aftnitatis obb**nbsp;quam tantopere propbanus Barbarus appetebat, nonnullas Turcorumleg*^nbsp;ns,ad labefadandas Sigifmundi vires, inter Sauum Drauumq; induxerit, vnbsp;de magna Vngari appendicibus calamitas vaftatioque illata, huncigitnfp^^nbsp;mum Turcorum ingrefium in inferiorem Pannoniam fuifle perbibent.nbsp;tuneSyrmienfis ager, quitot vrbibus oppidisqj florebat, irapopulatusSicu*^^nbsp;fus eftjVt vixnc totciuitatumperpaucaveftigiafuperfint. SumptodeStepnbsp;no, tot malorum audore,iam fupplicio, cteri quoqtie fuas dedere pnas
nanque re, exilio compltes muldati funt, ad poftremum nemo potin^^, j impunitate donatus. ResintereaVngaricas aliquantifper dimitramus, jnbsp;V eiiceflao amp; Sigifmundo fratribus,amp; quidbuic cum altero interceflerit,nbsp;ab re iam referendum elfe duximus. Venceflaus enim partis non admouua^^nbsp;fimilis,improbis volujpatibus obnoxius, item defidiofus, iners amp; ignauus,|^^nbsp;rum appetens laboris, ac vino potius qum imperio deditu, ita Principntn^^^nbsp;animos abalienauit, vt ab omnibus odio amp; contemptui baberetur :nbsp;ptus Proceribus,menfes tres carcere affedus.Sed loanne Lufaeixnbsp;Procopio Moraui tyranno, non fine magno reipublic malo liberatus elt-priftinam paul pft intemperantiam eftufus, iterum Sigifmundo fratrenbsp;ptus,Albertique euftodi commilTuSjqui Ducatum Auftri ea tempeftuf|],|i, 1 jnbsp;rebat. Quuminmagnificis xdibus Vienn afleruarctur,cuftodum incurienbsp;gam rapuit,iterumregno potitus, in mores priftinos plane recidit, agebatpnbsp;petuos in vino crapulaque dies. Cm imperio indccorem omnes arbitranbsp;tur,ab Elcdoribus,baudinuito Pontifice, Auguftali dignitate abdicatusebj^^^nbsp;liquum tatis pari infamia tranfadum. Qmnquagefimo buius anno,proPnbsp;naHuflitarum cmerfitinfania, qux totam Boemiam,acmagnam
I
-ocr page 425-DECADIS III. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38;
partem prorfus infccerat. Pragenfe gymiiafium ad ea vfque tempora Teutlio-nes plane gubernarat, quod Boemi, quibus ferox amp; indomitum eft Ingenium, grauat pertulerant. Ex his quidam nobili genere natus, apud Oxonium Britannia ciuitatem eruditus, quum in loanis Vicleffij libros incidiftet,qui De Refum vniuerfalibies infcribuntur, his baud parum monumentis oblelaius, hc innbsp;patriam rctulit : in his de ciuili dominio,de Ecclefia,de clero agebatur.VicIef-ftftarum veneno iamimbutus,mox in alios perniciem fuam eftudit, libr con-ciuibus accommodauit,qui T cuthonum odio trahebantur,in primisqj loanni,nbsp;humili loco nato, cui villa cognomen Hus inditum, quod Boemice anferemnbsp;gnificat.maxima ingenij prxpollebat is acrimonia,amp; cloquetia, licet peregri-*ia,non mediocri,acccdebant dialeic arguti,ingenium deprauatarum aui-^iiTimum opinio num, quibus Tcuthonicos prceprorcs adniodum (oilicita-^it,ratus callidis confufos eos enthymematis,pofl'elfa diu gy mnafta defer turos.nbsp;^ox quum res fententia non fuccederet, V enccllao imprudentiftimo Prin-^'peimpetratum,vtgymnafium,Pariftorumritu gererctur. quare profeflbri-ytisomnibus externis locus ademptus eft, qui rei indignitatc commoti, initonbsp;'^teiurandojomnes cum difeipulis abierc. D uo milia ex compoficovno diere-^^fferunt, paulo poft tria circiter milia fubfequuta, ad Lipliam Myfna; vrbcm,nbsp;iio^'^''^^^^^^'^dnercPragaremotamconuenere, occpere ibi cuiiiftaiibe-*^^iumartium ftudiaprofiteri. Exhauftum Pragefe gymnafium,ad Boeinorumnbsp;Ptcftatem redatu eft. Hus partim vitfubornatcontmentia, partim copio-^^tcendifacultate frctus,gymnafij facile principatum fibi vendicauit. Indc
*i Matthix , quam Bethlehem nominant, facram dcclamationem fortitus, *hs profeftisq; diebus de diuinis humanisqs rebus vulgo prdicarc cpit. Etnbsp;eloquentia improbum hominem nata,haud aliter feie habeat,atq; gla-qui in manusincidit furiofi, quodcunque veneheis quondam libris vi-s ille conceperat, in populum tue id vniiierium euomuit. Publice Vicleft'umnbsp;tollere,cotnmendare viri dogma,diifta diuina,amp; c clo fumpta dicete, internbsp;demum relatum eile, impenhs afteuerare. Virofumrepente do-^niprimumimbibere,qui facris initiati,grauati alieno xre,ingni quoquenbsp;te pollentes,hac deprauatx opinionis nouitate fupplicium euadere fpera-Concefterc quoque in hanc fententiam plerique doiftrina preftantes,quinbsp;in Ecclefia Dei fuam dignitatem aflequi non poftent,nonnullosque neenbsp;f^^donererum, ncc vitx probitate,fed fortunx tatiim temeritate, ad magnanbsp;'^dotiaeueclos intuerentur, perquam iniquo animo tolcrabant, Hine pri-j,. infacerdotes opulentos oblatratum, adief blafphcmix,amp;:excogitatanbsp;I ^tinimum deinde Pontificem grauiter incufaic, deficere catholicanbsp;n r^'^^^^^-igmatacomment!funt: Romanum Pontificem,rehquisnbsp;''pP^^ciTeparem.NulluminterSacerdoteselfedifcrimcn,presbyternonnbsp;tQj dignitate,fcd vitxmeritis effici potiorem. Animoscorporibus exu-fuperis, aut inferis in xternum addici, intet hxc nullum eilenbsp;fjj.. Purgatorium ignem haudquaquam inueniri. Pro mortuis fruftrain-prcccs eftundi irritas,amp; facerdotalis afl?uci id efle cmen-ipQfPnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diuorume medio tollendas. Irridendam aqux fantfta: a-
Tonern. Mendicantiumreligionema dxmonibus inuentam.Sacerdotes o-t^^t^tiimpafci. Liberam cui-tiiaj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxdicationcm. Nullum capitale peccatum, quantumuis
mali euitandi gratia,Gfle committendum. Mortalis culpx reu m,neque ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclefiaftica dignitate potiri,neq; ei parendum. Chrifma,amp; no-
bQ ^^^ynlionem,interfacramcnta haudquaquam contineri. Cfeflionem fadam, cuique fatis eile. Baptifma fluuiatili fat aqua conftare.
Qtk ^^^horum vfum,quxftus gratiaadinuentum. Templum Dciy terrar eife coanari maieftatem. Sacerdotij veftes, al-^PP^t^^tuSjUc ctera talc genus,in cairum,veluti nullius mometi, fuif-^^perta. Euchariftiam quoq; loco ac tempore poftulantibus daripofi'e.Sa-K
-ocr page 426-38d ANT. B O NF I NI I RER. V N G AR.
cerdotiq; conficiendx Eucharifti vbiquc ac femper liberam efle poteftatci, diuinis ad id tantum verbis opus efle. Frulh'a etiam eorum fuftragia impetrari,nbsp;qui inter Diuos relatifunt, quando nihil adiuuarepoflunt. In Canonicishonsnbsp;tempus fruftra teri. Nullum diem, prxter Dominicum, feftum haberi. Fetiasnbsp;Diuis inditas reiici oportere. Nilieiunia flbi promereri. Sbincolepus PW'nbsp;genfis Ar)tiftes, loannis Viclefii voluminaad fe dcferri, coadoque Dodoruinnbsp;conciliojin foro concremari iuflit. loanni prdicatio interdi:a,amp; adiedst nu-n. In victim ille rediit,vnde olim cognomen acceperatjfuflragantemfibilo^^*nbsp;dominum nadus, hc ead coad plebi prdicare occpit. Multa inRom^'nbsp;num, cterosque Pontifices indies maledita euomere. Ad conciliandosp'^nbsp;pulorum animos,dcimas dicere haud fecus ac eleemofynashabdasnbsp;feflorum cuique efle liberum cas pro voluntate dare, ad foluendum nullonbsp;cogi polie. Nondumeuchariftiprophanus error emcrferat,hancnouamp^^nbsp;ftcm Petrus Trafenfis induxerat, quod quidem oppidum ad Albimfluuiumnbsp;turn eft. Hic Tcuthombus eiedus, quum prauis opinionibus laboraret)Pnbsp;mus fub vtraquefpecie Dominicum corpus miniftrandum efle profitebat nbsp;Eccleli infciti non mcdiocris infiniulans,qu fub vnatantm fpeciePnmnbsp;dum edixerat.Id Saluatoris ore prolatum,Niflmanducaueritis carnenifibj^^nbsp;minis,amp; biberitis eius fanguincm,nonhabebitis vitaminvobis.Cterilen* j)nbsp;hac contagione coinquinari occrepere. Vencellaus Rex quauis iniquo ibnbsp;moaudiebat, correptus tarnen ignauia,peftem hancimpune gralarip^-^^^pinbsp;tur. Sbinco prful quumnullam,ad coerccndambanc labem, inRegcoPnbsp;inueniret,ad Sigifmundum fane confugit, obfecrans fimtil amp; exclamans,nbsp;bantidudum orthodoxfideifuccurrat. Perniciofam populi menteshait^ jnbsp;obrepfflefignificat,facrascremonias, amp;myfticacun(ftaincftari,nib .nbsp;prouideatur, catholicam Ecclefiam ire perditum. Se in Boemiam pf^P pypinbsp;lediturum Sigifmundus afiirmat,amp; diligentifllm myftcriis profpedur- .fnbsp;negoci^rum mole tempus diflertur, Pifonij Sbinco diemobiit, cui Alb^nbsp;fuftedtus eft,Bocmicagente natus,inaudit auarici deditus : quandoqi^^^j^,nbsp;rogatus,quem fonum moleftis audiret,MaxilIarum,inquit,ofl'a frangen'^nbsp;Ladiflaus ea tempeftate RomanamEcclefiam infeftabat, aduerfuslo^*nbsp;pontificem maximum,grauiflimum bellum gerebat. Pontifex defenfan*^^ .pnbsp;clefi gratia,integram peccatorum remiflionem,publico omnibus edid^^^cnbsp;fim indulferat,qui in Pontificium hoftem arma fumrent. Q^m edid^^*^ pt,nbsp;inPragenfibafilicarecitaretur,tres plebehominescontinuo inclam^nbsp;loannem Papam Antichriftum cfle,quippe qui crucem in Chriftianosnbsp;rit. Hi Senatus imperio fubindc capti, in vinculaque coniedi funt, fad^ i/nbsp;tione, populus occurrit,dimitti homines expofeit : mox Senatus oratio nbsp;catus, arma depofuit, defidit tumultus. Proxima node de his capitalenbsp;ciumfumptum eft. Quum prtorij foribus cruor effluxiflet,patratxne^^^j-p.nbsp;cit indicium, quod vbi populo fignificatum eft, tumultus redintegratut gt;nbsp;muntur arma,ad prtorium vndique concurfum eft. Erepta cxforiimnbsp;aurea purpura inuolint,circa omnia templa hc per vrbem eflerunt, P^^wnbsp;n fed facerdotes cum his panter exclamant, hos pro fandiflimisnbsp;habendos, quando pro Dei teftamento fua corpora expofuerunt, corfFjii'nbsp;Bethlehem ifi facrario non finearomatibus recondita funt. Poftquatnl^nbsp;perqj conclamatu eft,foluta multitudine res pacatur. Paulo poft adnbsp;tiam Sueuorum vrbem conuentus indicitur, conuenere frequentifln^* pj.-'.nbsp;ftian reipublicProceres ,ibi de rebus Boemicis agi cptumeft. .fij'nbsp;tandem prouinci gratia,Sigifmdo,qui vt infra refer etur, ad Romaninbsp;dignitat euedtis erat, loannem Husamp;Hieronymum ad fynodum pji^nbsp;cerl ; acciti veniunt, loannes tate amp; audoritatc maior, dodrinanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j|ii'
fnperior Hieronymus : ledi ex omninationepatreseruditilfimi, quicu diofifliinc difputarcnt. Oftenderunt horum dogmata diuina lege^^nbsp;moribus nimis efle aliena,dem hos orant,ne plusEcclefia fapere
-ocr page 427-DECADIS HI. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387
Uionentcs ad falutem, non ad pcrnicicm fapere oportcrc. Ad hxc illi pertina-cis inftare, dicerc fe veros effe Chrifti difcipulos, Ronianam Eccleam ab Apoftolorum fententiis admodum diffentire, opibus amp; delic;is oblelari, am-plifTimos afFcdare dominatus. Prouentus Ecclei, non (vt fas eft) pauperibusnbsp;linpartirijfed inluxum amp; intempcrantiam erogari, nullum maledicendi genusnbsp;prtermittere. Ad poftremum, quum rogati nequemutare fententiam, nequenbsp;felipifcere vellenc/andorumpacrum decreto^incendij damnatifunt.De loan-prius fupplicium fumptum eft,paul poft de Hieronymo adunijVtcrque in-audita anuni forticudine rogum obiit5nulla miferabilis vox audita. Ambo in i-SUtsingreflu hymnum cantauere, quod vix flamma amp; fragor incendij inrcrci-Pite potuit. Cineres,ne raperentur Boemis, in lacum proximii difperli. Roginbsp;luni,a difcipulis erafum,in patriam relatum,amp; pro facro habitum. Vterque nbsp;oemis inter Diuos relatus,folennisqj vtrique dies publice conftitutus. Seda*nbsp;^orcsexin,amicorum opera,qudam Rege templa extorquent,vbi fuae plcbinbsp;Pjdicare cperant. Ad Glatoniam, nobile Prdicatorum collegi euertunr,nbsp;primum in Boemia cnobium,Huftitarum impietate ruinam ddit, quodnbsp;/ificiis amp; prftanti facrarum rerum apparatu iuxta pollebat. Deinde oppida-vicatimque in magnificatempla fuitum. Item celeberrimum Aulx regixnbsp;quod ad Moldaui ripa fitumeft, quaMyfafluuius eum influir,nbsp;ft corpora c5debantur,pari acrilegio abfumptum cft. Prterea adca*nbsp;milia conuenere, quibus in patentibusnbsp;trecentas menfas erexifl'ent,fub vtraquefpecie data eftEuchari*nbsp;tiltnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vehementer abfterritus, ne corum in fe arma verteren-
abrogretur,Corand tarnen Presbyter! concione liberatus Viflegradenfem arce fe recepit, paruo tantum fluuio a Praga diundam.nbsp;tunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deinde nouum,cui Cuniragig nomen eft indit,quodad quar-
^abvrbelapidemipfeconftruxerat,cumpaucisabiit: adSigilmiindum rc-U Oratores mifit,qui auxilium implorarent.Mox Confulij^us No-la Pq '^^ftatis Pragenfis edixit, ne vlteris Dominicum per vrbem corpus, cum ^pa ab hreticis circumferri paterentur. Contra illi pridie calendas lulij,nbsp;lui Carmelitarum bafilicam conueniflenr,Euchariftia,contempto Con-^^P^riOjper vrb circumtulcre, diripuere domum facerdotis, qui a pro-^^^^^^^ntis plane diflenferat. Mox fado tumultu, circumuenere prx-h ft^^Confules vndecim metu perculfi,fuga fibi faliitem compararunt,ctc-intercept!, ex altiftlmis in forum feneftris de-except! pariter,amp; dilaniatifunt.Vencellaus intereanbsp;^^^eptus,grauius laborare ccepit. Exin duodeuiceno die, fignatis hx*nbsp;nominibus, quos morti deftinarat, dum fratrem aflduc vocitat, amp;nbsp;auxilia anxis cxpedat,prius humanis exceflt,qum Sigifmundus, nbsp;Venceflaimortem,loannesZifcaquidamnbsp;^^^^'^ligtiobili genere,Trofnouix ortus,vir tenu! ccnfu,in aulaapucri-bello impiger, ac ftrenuus, altero captus oculo, quem per certa-, item cui ferox ingenium, amp; indomita rapinarum libido inerat.nbsp;contagionc infedusjcoada facrilegorum manu,in ctera, qu fu-'^pti^^'^^htempla fecit impetum : comminuit Diuorum fimulachra, Chriftinbsp;fregit imagines, Carthufftum cnobium, vetuftumquidem,nbsp;opr ccnftrudum diripuit, fuccenditque. E montana turba circi-h \^y^^'^!^^^^'^^^^c^nimulieribus defcenderunt,Huflticalabe coinquina-^^if Confulibs,prx timorplebis, cibaria publico fumptu dcrta, hinbsp;PeU^^^'^'^^^Puas copias afciti. Zifcamadlocum profedum, quem Cruces ap- ^^g^us hreticorum numerus eft fcquutus. Ad eum profed locumnbsp;'IUqJ circiter milia conuenere, quare audentiorem impij ad maximumnbsp;^ucinus anim concepere. In eo conuentu,multa aduerfum Sigifmun-^^tj g P^rem, que regni hxrcdem, fuisqj conatibus infeftiftimum efie noue-^ogitata amp;decretafunt. Poft hxc Zifca, Coranda duce, Peizinam con-
K ij
-ocr page 428-388 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
tendit, vbi complures eiufdemfadionis elle fenferac, vrbem confeftiminpo teftatem fuam redegit,validoque prfdio confirmauit.Qui ad Cruces reman'nbsp;ferant,arcem Viflegradenfem inua(re, quam negligentis afleruariintelligC'nbsp;banc. Regina intrim anxia,cui Sophi nomen erat,diucrfa trahebatur, quo fcnbsp;modo tueretur, baud facil fuccurrebat. Sigifmundum crebris nunciis openbsp;orabat,necnonamp;vicinorum auxiliapetere, in parteis omnes verfare mente.nbsp;amp;Demhominumq5fidemimplorarc. Nimirum haudquaquam proboSigi*'nbsp;mundum cofilio vfum tune omnes affirmant, quippe quem in T ureas, qui ianbsp;pridem fe caftris exuerant,arma prius mouere, qum laboratem Boeniiam p*nbsp;tere,libido inceflerit. Q^od fi Pragam cofeftim exercitum duxiflet, antequanbsp;hreticorum vires coaluiflent, nunquam Germania tot incendia fubiilTet. Hlnbsp;verOjdum bello T ureum laceffiere pergit,B oemiam amifit,amp; V ngari non s-fendit, quum fer um eius foret auxilium. Regina cumTenchone Vratembe^'nbsp;genfi,regni gubernationem obiuit. Comparatis regio fumptu copiis,arc P'nbsp;genfem,amp;: minorem,quq arcifubiacet,ciuitatem prfidio muniuit,adpontcnbsp;Moldauix turres erexit, vt hreticis tranfit inhiberet. Contra illipcrrcgnunbsp;paffim conuentus habere,follicitare populos,hos minis trahere, illos blanditnbsp;allicere,fuis vrbem hominibus complete, demum dies nolesqs impenfisnbsp;ccrnere,quibusrerum fummamartibusoccuparent. Cumhis Petrus Stere'nbsp;bergius ad Benedili infula conflixit,prlium quo Marte diremptum. In P'nbsp;ga adauda impiorummultitudine,pro ponte pugnatum, quum multi vtrinq^nbsp;cecidiflent,pons tandem in Huffitarumpoteftatemredafcus eft.Moxquu**' ,nbsp;edelcs in altiorem fefe partem recepiflent, coniunlis animis vn certainen 'nbsp;ftaurarunt: quinis diebus affiduo pugnatum eft, multi vtrinquecfijn^^^^^nbsp;magnific domus igni abfumpt,prxtorium infimo loco fitum quoque ine^*^nbsp;fum eft. In bac fumma rerum perturbatione,intcftinoqj bello,legati Sigil^^nbsp;di Regis interuenere,regni,Pragque gubernationem iuxt fufceperunqlb^^nbsp;reinduc^as,vtVilTegradenfi arcereddita,ciuibusadSigifmundumOrato^nbsp;mittere,cum eo rem fuam tranfigere liceret. Zifca,Pele2inam, Pieftam,^'^nbsp;qucunque loca ceperat, vitro reftituit. Pada conditione, externihxreti nbsp;fernere vrbem,gubernatio amp; prfedura vrbis Confulibus recepta.Qjnbsp;aliquanto pacatior exin vrbs fata,catbolici tamen,qui excelTerant, redirenbsp;aufi, Sigifmundi Regis aduentum expedabant, cuius prfentiafetuto innbsp;permanfuros fperabant. At Ipes omnis,perlelt;ftis eius literis,intercepta,nbsp;quibus ille baud aliter fe regnum,ac pater Carolus prouinciam,gubernaturfnbsp;efle fignificauit. Hine fedam fuam eietu iri bacretici intcllexere,qux rego^^^nbsp;te Carolo nondum emerferat, quare magis ac magis exacerbantur. Saluat^nbsp;noftri natalibus,Brunnam,quod eft Moraui oppidum, Sigifmundus anu^ j.nbsp;adcurrre illico Pragenfes, veniamque fupplices exorauere. Venia eaco^nbsp;tione data, vt catenas amp;:repagula, totaex vrbedeponerent, fuos accipet^*'^^nbsp;giftratus, eisque rite parcrent ; acceperunt illi pr metu conditionem- Mnbsp;noui Regis aduentu, ingenti Primores regni ltitiacorrepti, nuncupatinbsp;eum votis cxpedabanflhdmittcbant vrbes, Prfedos Rege miflbs, amp;nbsp;obfequium iamdudum fefe omnes accommodabant. Q^d fi Brunna tuncnbsp;la Pragam ipfe venfifet, nemo profel dubitalTet, quin Huffitarum pc^nbsp;ta penitus Bocmia exceffiflet. Sed in Slefiam Sigifmundus iter forte diuercit^nbsp;ratiflauiamque perucnit,qua caput gentis eft. Itineris caufa fuerat, qunbsp;fulatum, que nuper illic inftituerat, populus fata feditione trucidarat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
ingrefius,re cognita,a fccleris autoribus fupplicium continuo fumpfit- quum Pragenfes audiuiflnt, veriti V ratiflauienfium exemplum, Siginbsp;do palam defecere. Cenebonem Prxfedum arcis,largitione corruptuin^^nbsp;dionemadfciucre : buius bteris, cundis populis edicitur, ne quem Signnbsp;do aditnm prbeant, quando Sclauonic lingu boftis fadus eft,nbsp;gno molitur, Marcbiam antiquam, Prutenorum ordinibus, iure pigriorisnbsp;garit, alienarit Brandeburgenfem, loannem amp;: Hieronymum, viros
-ocr page 429-DEC ADIS III. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;385
ljflmoSjfynodi auhoritate cremarit,antiquaritfacraillorum dogmata. Zifca, fad:adefc6tione,aduerfus Catholicos irruens, cosfudit,fugauitque. MoxAu-fcam oppidum, quod ad Lulinicium amnem fitum eft,petiit,vnde Procopiumnbsp;VlricumqjfratreSjorthodoxsc fidci charitate prditos,necmediocremquidemnbsp;populi partem,Huflitarum labe coinquinatam,eiccifle noucrat,breui hancob-udionemexpugnauit,diripuit,amp; incedit. Liczium caftellum mille paflibus inde remotum, quo fe Vlricus cum familia totareceperat, vicepit. Vlricuscumnbsp;vniucrfa domo cfus, vni data venia, qui cteros trucidauit. In hoc vefaniasnbsp;niagn fucceflu,quum ciuitatem muro turribusqj munitamnon haberet,ine-*0 lufdemfluuij ripa, locumoto ftadiisab Aufcafemotum elegit,quern mnib.nbsp;niunitionibusqj non paruis obfirmari iuflit; vt tentoria quifque fixerai, ita do-jnos dificare prcepit. Ciuitati,Tabor caftris nomen inditum, quando Ta-Dor Vngaric caftra dicunt : haec inter duo fluminafita, veluti irtpeninfula, ficnbsp;^*^te locique natura munitur, vt vix vnquam capi poflit : tutiflimum id hreti-cotum alylum Zifca efle voluit. Nicolaus monetx Magifter,amp;; Sigifmudi Pro-^rator,in oemia cum equitatu Rege miffuSjT aboritarum vires auxit,quip-ltd quum in regnum venifletjVtZifc motibus occurreret,ex improuifo abnbsp;Otte petitus,armis amp; equis exutus eft, vicus incenfus, Nicolaus in arce ferua-Qtitim ver,vti Aphrica,femper aliquid noui apporter Boemia,longe fu-^'^'Qteabfurdiorhrefis emerfit, qu Adamitarum didta eft. Piccardus qui-e Belgis,traiedo Rheno,in Boemia pcnetrauit, qui prftigiis quibufdam,nbsp;'^itacalliditate fidemfibi cocilians, magnam in fuum dogma multitudincmnbsp;^git. Et occupata infula, Lufmicio amne obdudla, fe Dci filium cfl'e profite- nbsp;j^^f^^fjfeftatores nudos incedere iubebat,appellate fe Adam,promifcua connu-^^tndulgcre. Item pro libidine quifque mulierem apprehendere, amp; m Adnbsp;^peftuni addula,dicere, in hanc fpiritus meus incaluit; contra ille refpon-, Crefcite multiplicamini, amp; replete terram. Hiccteros homi-%ieruos vocare,fe tantum, amp; hoc modo natos, liberos dicere. Hine auadra-5o cg'^^^'^P^oximas villas homines prodiere,ftri(3:isque gladiis plane graliati,du-interfecerunt, quos diabolifilios afterebant. Verumnbsp; Bc adZifcas aures perueniflent, Adamitx,referuatis duobus,vnde fuper-ref^^^C^^etur,ab eo ad vnum omnes interfelt;ftifunt.Mulieres,qux fuperfue-P.alam afteuerabant, quicunq; veftibus, amp; prcipu fubligaribus vterentur,nbsp;n^^^^^^quameflc liberos,ab Vlrico Rofenfi coietas incarcerem,nbsp;nbsp;pr obfti-
pettinacia inaudita,incedio expofitas,cum rifu amp; cantu feruntfub-Sigifmundus, tandem profanis fadfionibus, amp; populiperfidia Sclef ducibuSjCumexercituBoemiamingreditur.Grcium,nbsp;Cuthnam hoftili animo petit. Cenchonem ad reddendam arcem Pra-^^^'^^^^5P^o^ifiisimpcllit,quatuormiliaequitum, quivrbeminfeftent, nbsp;fj. collocat. Cencho bina proditioneinfignis domum reuertitur. Pragen-redalijZifcamaccerfi iubent, quiquum vncumTaboritis
^^fttiflet,vrbem continuo in poteftat accepit,arcem repente,quia non di^ tUodo qum inedia capi poterat, acerrima obfidioifB circumuenit, occlu-^^^^tiSjUe quid commeatutim inferatur. Sigifmdus autem,ne pr-Pennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quos arci impofuerat, fame laborare pateretur, ferro viam a-
XQj.^-Ctbaria,amp;qucunquc vfuifuere,intulit. Moxaccerfitis Germania au-obfdere decernit:acciti hi primmadfuere Principes,Saxonum, Albertus, Auftri Dux. Coatisnbsp;cophSjVrbs oppugnaricpta,amp;diebus circiterduobusamp;quadra-Interea Sigifmundus, vt regalibus facrisque Boemi in-initiandus eflet, metropolitana de regni coronam accipit, amp; nbsp;Metropolita, qui Vefphala genre hatus, in haerefim poftea concidit,nbsp;f^jj^^^plennibus rite pera:is, coronatur. Mox regalibus potitus infignibus, vtnbsp;vrbemoppugnaret,animum aduertit. IntereaRofenfes Regu-^rageri Taborit caftra tenentes, Nicolao Hus, quemZifca cum ali-K iij
-ocr page 430-55)0 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
, quot cohortibus co miferat, amp; vieil amp; caftris exuti funt. Grcium Regina; hoftibus expugnat. Mons Vidichonis,qui vrbi immincbat,ne fidelibus oc-cupareturj Zifcaanticipatus eft, amp; impofito prlidio municus quem quuWnbsp;Mifnenfis Regulus expugnare contenderet, id non fine magna fuorumiaduranbsp;tune aufuni fuifle ferunt. Nam quum Mifiienfes iam cacumen occupaiTcntjiflnbsp;partem coati,qu prruptaerat, dum hreticos inde deiieere fiimmis viribusnbsp;conantur,ipfi partim caefi,partim capti,montve deturbati. Q^re Sigifinun*nbsp;duSjdefperatavitoria, Cuthnamreuertitur. Zifcacedente Regevrbanainpo-teftatem adeptus,hreticorum facerdotum dccrcto,ad bafilicas amoliendas a-nimumadiecit, quando illi,Deorum nulli, prterquam vni Deo,tcmplumdi'nbsp;care fas elfe diccbant.Quarc cnobi,multaq5 facracollegia Sacerdotum,vnonbsp;impetu in vrbe euerfa:quod quum ciues grc ferrt, quia decorum vrbishiu^nbsp;admodum feedatum efle videbatur,feditio fenfimin vrbe oboritur.Zifcaintf'nbsp;ftinumfu fct bellum formidans,cum fuis ad Taboritas reuerfus,vt periui'nbsp;manitatem hreticum amplificaret imperium, ad multa fidelium oppidaar-ma vertit. Pracatum expugnat, vbi ne fexui parceret amp; tati,vniucrfam opP*'nbsp;danorum multitudinem, qu in tcmplum fane confugerat, iniedoignic^^'nbsp;buflt.Dumhaec omnia geruntur,arx Pragenfis, aliquandiu abhreticis obi^'nbsp;fa,oppugnatur.T anta rerum inopia prfidium incelfit, vt diebus aliquot cqu*nbsp;na carne vefeeretur, itaque de facienda deditione necefiitas decerniiubet-extremum quits, ni Sigifmundus adprftitutumdiemadfuerit, dedition^^nbsp;pollicentur. Itemhc adieda conditio,vt veniente Vifl'egradenfes Rege*!^*nbsp;efccrent. Adprftitutum diem Sigifmundus adfuit,cditionishaudquaqua^nbsp;admonitus,per anguftum fub arce locum ingreditur, vnde fuis facile defc^nbsp;poterat: oborto Pragfibus impetu,magnam fuorum cdem pcrpelius/^;'''^ inbsp;feda abire coadus eft.Ibi Morauis Proceres quatuordecim cecidere,eXJnbsp;garis, cterisque nationibus baud pauca multitudo. Arcem ex compado*nbsp;genfibm quits dedidere. Zifca Booflaum interea Regulum,cui Cygti^,^pnbsp;gnomen fuit, qu,i grauibus fpe cladibus hreticos olim alfecerat, innbsp;fimo eius oppido vi ceperat,pellexerat in hrcfim, amp; prohreticisexerc^'^ pnbsp;dudare coegerat,fed quum is paulo pft tempore adRhtium, Auftri^nbsp;dum,copias duceret, lethall vulnere cofoftus interiit. Deinde vtrapinis^P^^,nbsp;fidi fimul ipfe confuleret,Zifca in Pelezinenfi agro quina coenobia,opibii^nbsp;dificiisqueprclara,combuftit. InCladronenficnobio,quodarteamp;^^^'jnbsp;munitiifimum erat, prfidium impofuit. Sigifmundus hucprfedosali^^nbsp;cum cohortibus amp; turmis equitum repente mifit, qui vbi in hoftium coUnbsp;dum venere, Zifca turpitcr fufi amp; fugati funt. Mox vniuerfa Sigifnj'J?nbsp;Boemiadeferta eft. Zifca Pelezinam deinde profedus, obfedir, verum P^j,
rata vidoria, Comitauiam venir, ne ignobile quidem oppidum : quod*!^^^^^ paucorum dierum obfidionevi cepifi'ct, vniuerfum populum cum fa^^^ ][,nbsp;tibus,qui ad templaconfugerant,petita incalTum venia,iniedo igni abPan^^^nbsp;fed mox impi temeritatis fu pnas dare cpit. Zifcalufeus erat,quufl^^nbsp;bum oppidum, acciti?Taboritarum Orobitarumque auxiliis,quos Fratr^^nbsp;pellare mos erat, obfedifletjdum fumma vi capere cotendit,altcrumnbsp;erat,oculum fagitta confoflus amifit, Pragam extemplo tranfiatus, cura^^-jj^nbsp;nere,lumine caruit.Ne ex hac quidem oculi iadura, nefari mihti curaP^^^nbsp;termifit,quin amp;eo magis ccus cco populo dudor placuit.Brunnam,vP^^^qjnbsp;gnum Sigifmundus prfidium impofuerat, Pragenfes expugnarunt, Vii,nbsp;(vt aiunt) tatemad intcrnecionem vfq; fuitum, perquam pauci vitau^nbsp;Pofthcab iifdem BrodaTcuthonicaj cfo prfidio, inpoteftatemre^^^nbsp;qui paulo pft Cuthnam, complurcsqj alias vrbes in deditjon acceper^'nbsp;ad Pontem oppid, Mifnenfibus poftcirum,peruentum eflet,occurretinbsp;Xonibus,quorum vires admodum formidabant,illico rcdicrc.Sigifmuu^ j,jjnbsp;iniqua hucufquc fortunavfus, nondum animo fuo exciderar, cuiqti^^^jj^tnbsp;hretica ftrage foret antiquius,omnesimperij RomaniElcdoresadmu^^j^f-
/
-ocr page 431-D E C A D I S 111. LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;351
'^feftuniDiui Bartholomi diem,earn Boemias partem, qu fpedatad ^^uin,excpofto adorirentur,fe verb cum Vngaris,qu ad exortum foils per- nbsp;^etjinuafuruni elTe lignificat. Ad prftitutum omnes diem alFuere, in primisnbsp;^aguntinus metropolita, Palatinus Comes, Saxoni, Brandeburgenliumqunbsp;Reguli,amp; quam plurimi ex Alamannia Pontifices,tetrarchxqj militem mifere.nbsp;Soezium obfedere,locum profet munitillimum,quodquumvi cape-^equiuifTentjagrum longe lateqs vaftarunt. quum ad ftatum diem Sigifmunnbsp;^snon adeflet,obfidionem repente foluere. At ille cum ex Vngaris,Morauis,nbsp;n , ^^^^^^^e^ercitumcoegiflet,ad Saluatoris nataliaBoemiaminuafit,non-Ha vi oppida cepit, Cuthnam per deditionem in poteftate fuam redegit. Sednbsp;^ente mox Zifca,infeliciter dimicauit,quando rcformidato exei agmine,innbsp;r imo fere congrelfu terga vertit, Sc in fugam eft'ufus, magnam partem nobili-cumimpedimentis amifit. Cuthnamincendio abfumpfit, quamTabori-ipiopter argent! fodmas, Antichrifti crumenam appcllabant. Zifeam, quumnbsp;diei itinre Imperatorcm Sigifmundum tergo infequeretur, magnafu-^tium prda ditatum ferunt. BrodamTeuthonicorum exin Zifca expu-incenfam tradunt. ImperatorIglauiam amnemponte traiecit,Piponbsp;'^entinus,qui quindccim milia equitum ex Vngaria duxerat, quum per gla-^0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^crfaceret, ea prx multitudinis pondr diflbluta, in amne quam pluri-
fiid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zifcavidtoria mfolenter elatus,qua Romanum Imperatorem
dnlugaratque, multo quam antea furiofis in facra templa defxuiit. Cui crat,nufquam Diuorum ftatuas pidurasve perpeti, neque per-iiicerdotes in facro habitu rem diuinafacere, vnde ne mediocres qui- nbsp;a Zifeam Sc regni Proccres immiciti intercelTere. Confules Prag,nbsp;^er' ^poftat Prmonftratenfis infolentiam grauat ferentes,eumcum c-JL e autoribus, qui forte nouem fuerant, iulTere in prtori accerli,nbsp;fe aliquid cum his de republica agere oportere : quum acciti ve-lnj^^'^^-isextemplo clm lictore obtruncati funt. Confules re patata, fo-fov abiere,apparitores incauti, dum locum cdis aqua proluunt, cx-0(5nbsp;nbsp;cruorem per aqux duum forte in forum demifere,vnde patratx cxdis
tuj'^^^f^Qicio,acindicium facinus occultum aperuit: hinctumultusexor-dis' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuertir,prxtorio vi expugnato,ciues vndecim, huiufee cx-
,repente trucidati funt.Ioannis caput,qui fantilTimi virilo-iier nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, mulieribus cum vlulatibus, diebus aliquot per templa prxre-
eft,amp; inter Diuorum monumenta reconditum.Eodem 'tempore Purgellinum, vbi paruum Sigifmundus prxfidium impofue-ajnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multi orthodoxx fidei cultores, cumvxoribus amp; liberis fefe coege-
k Perf^^^P^^^^^orum incuria, incendio correptum ell ; quicunq; ex incendio fu-^''^^te?'^r^^^l^^namfecontulerunt. Quminiquaobhxreticorumimmani-tare Sigifmundus in Boemia vfus fucrit,fatis ex his,qux diximus,cx-^Xcrefcxtera,qux fuccclTerc bella,in tertium Librum, ne hic nimis ^tjhaud incommode transferemus.
fl*
Jlt;ERVM VNGARICARVM DEA-
DIS TERTI LIBER III.
E s C I O equid, vnde illud accidere foleat,vt Principes,quos fingularibus animi dotibus Natura coluit,amp;: induftria exor-nauitjfortuna parum profperam nados elle vidcamus, immonbsp;itavirtuti in his infeftam camfuilTe ccrnamus,vt huic tantumnbsp;inuidilTe, amp; bellum indixilTe iudicemus. Id potilm in Bruto , Catone, exterisque aliis legimus, qui honeftatis Sc patrix
^aijfr charitate duli,iniqiiiflimo fato concidcre. Si ciiilatentio-obnoxiam efle dixerimus, incxplicabilia diuina iudicia cf-
^(T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oDnoxiam elle dixerimus, incxplicabilia diuina ludicia cl~
^fcinus, contemplatione noftra prorfus alinai lin au tem aperc, quid.
K iiij
1
-ocr page 432-ANT. B ON F I Nil R E R. V N G A R.
aliud in hac re potiiTimum occurret, qum clariffimum indomitx virtutis excf citatnntm efle fortunam In Boemico bello Nicopolitano,infelicemr^'nbsp;tulimus efle Sigifmundm,amp;quaniuis magnanimitate,dementia,liberaliwi^nbsp;amp;c religione polieret,fucceflu. tame belli haudquaquam gloriari potuit. Q*'nbsp;igiturhretici c bellormeuentu magnos animos conccpiflcn^pleriqueho^'nbsp;morum Reguli, confulatsquePragenlisj ad Vitoldum Lituanix Duceniot^nbsp;tores mifere qui eum Regem aflcifccrcnt ad capeffendum regnumhot^nbsp;rentur. Zifcx fadio his admodum aduerfabatur quippe qux liberos popu^nbsp;in regiamferuitut aflerere,nec iuftum,necfas efleafleuerabatjamp;ineiuspfJnbsp;cipu,qui ethnico ritu vitam duceret. V itoldus Coributum patruelem cuninbsp;obus milibus equitum in Boemiam trafmift, qui Pragenfibus hononHcf^^'nbsp;ceptus, rempublicam in mcliorem ftatum fane redegit. Nam cmnobih^'*^nbsp;ociiqs ftudiolis fe facilem amp; benignum, facinorolis contra amp; infidiofisnbsp;lem,fcelerumquc vindicem prberet,multum fibi gratix hac artecompat^'^'nbsp;Secundmeius aduentum,Confulibus Senatuiqueplacuit,caftelluminnOinbsp;fitum oppugnare, quem Caroli lapidem appellant, vbiSigifmundumqu^tanbsp;militum centurias prxidio reliquifle nouerant.Trinis caftris idcircumuenii*^nbsp;in fextum vfque menfem obfidio produda,die noduque oppugnatio conugt;fnbsp;ata,quinque baliftis,quibus grauia faxa iadabantur, fine intermiflone , jnbsp;tur, vaforumcirciter duo milia tabidiscadaueribus, humanisque excreiri^^,nbsp;complta, inhoftem emifla, vt eum perniciofoftore conhcerent,nbsp;dum eft, vt pr teterrimo odore, omnibus fer dentes caderent, nutarnt'^'
Obfcili tarnen omnia tolerarunt, amp; bellum inhiemem vfque produxcre,o^ dionem tandem ita folutamfuifl'e ferunt : Fredericum Brandeburgenfcm*^^^^nbsp;gulum cum ingenti Boemiam exercitu inuafifle, prxdam, incendia,nbsp;tins cgiire,quare coados Pragcles extemplo ftatiua foluilTe. Ad hxc Vitol' ,nbsp;Vladiflai Polonix Regis precibus adadum, qui cum Sigifmundo inbsp;ad Vn^ri fines fdus iniuerat,Coributum Boemiareuocfle.Solutabi^nbsp;tibus oDfidione,quum Boemos externis auxiliispriualTetSigifmunduSjqii* jj,.nbsp;ita deftitutos facile pofthaC fua imperata faduros arbitrabatur,fpe fua fallu 'nbsp;nam eo magis illi pr defperatione furentes infaniuere. In primis, quicuMnbsp;intra Boemixfines de catholica fide red fentiebant, domitarunt,deind^nbsp;gni finibus egrefii, finitimos omnes graui bello vexarunt, modo in lios,nbsp;in illoscruptione fada longe lateque cunda vaftabant.Quinamp; Zifcamii^^jjnbsp;ftriam vfque igni ferroque graflatum fuifle ferunt, Q^m callidus inabig^*nbsp;prxdaZifcafueritjhincintelligipoteft : quum adripam vfqueDanubije^^^f^nbsp;afiet, omnes accolxinproximain infulamcoadum pecus tranfmifere, vtp,nbsp;phani populatoris vim euitarent.non defuit rapinx ingenium,vitulos,fu^5^^j;
nonnullos,quipernegligentiam fuperfuerant, ad oppofitamripamadduc** fit,amp; fubinde vfque adeo diuerberari,donee pecus, audito mugitu grtinn*nbsp;fobolis excitatum, prxnimio defiderio tranauit, amp; collocatis circtirnu^nbsp;infidiis, in Boemiam abadum eft. Sigifmundumaiunt, quum eamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjp J
non polTetjMorauiailBeatempeftate Alberto genero fuo, Duci Auftrix,lt;J^ ' fe dono, cuius gratia plerique ProCeresad HulTitarum infaniam dclintnbsp;Quanquam remofiflmis regionibus ad Sigifmundum auxiliaconueiii*^^^^nbsp;nequaquatarnen illi profuere. Contr verZifca,ab omni religione acnbsp;nitate deftitutus, eo felicis quotidie inlmperatore bella gerebat. Ericunbsp;Daeix Germanicx,amp; Petrus Lufitanix Regis germanus, quam Hilpani^P pnbsp;tcnijPortugalliam nunc vocant,ambo domi militixque prxftantes,nbsp;ino equitatu, nonnullisque cohortibus ad Imperatorcm venere,vt tot bc^nbsp;cumuentum adiuuarent,excitabtur hxreticorum fxuitia, quam perpeu \nbsp;mumnefas elfe cenfebant. Quum auxiliaribus copiis Sigifmundiexcrcit jnbsp;axiflent,ad Lucemburgum Morauix oppidum caftra moure, menfe^Jf ,nbsp;pertinacis oppugnant. Procopius HuJlitarumlabeinfedus,amp;Zifca:'^^^i,(nbsp;pari crudelitate ac perfidia prditus, cui Morauix prxfelurainhxretiO^j^j,
o
DE CA DI s ni. LIBER III.
^tftfnifcrant, inuitis lioftibus Lucemburguni ingrefluSjniiliteamp; non modica ^Wmcatiium copia oppidum compleuit, quar fpe fuafruftratusSigifmdus,nbsp;JQioncni foluerecoadus cft. Prxtcrca quum Mifnenfum regulis Pontemnbsp;Auftam.qu ciuitates ad Albim amncm fitfunt, haudmulto ante dederat,nbsp;nasimpofito pr:elidio ab hreticorum iniuriis tuerentur, Auftam Zifca vn
1 ragenfibus obfedit, Fredericus Mifnenfum Princcps, Landgraphiusqj vc obfefl vrbi opem alerrent, c Saxonia, Turingia, Mifnia, e vtraquenbsp;3{ia niilitcm euocarunt,moxqj laborantibus Auftanis prfto affuere. Cer-lo ^promnibus initum, diupari impetu dimicatum, amp; variante vtrihqucnbsp;''funa,c fortiflmis qum plurimi occubuerc, fuperiores tandem hrctici fu-cnobilitate Burgraphij Mifnenfes,Chirporgenfes, Glicenfesqj Comi-Yum multis aliis cecidere,exhis nonulli,dimiflis armis,ad hoftis genua pro-uti, irritam veniampetierunt. Eo bello, nouem fdelium milia defdcratanbsp;'^^^^^'^emumpotitus hoftis, fundituseam euertit. Zifca totvidoriarumnbsp;^^cceffueiatuSjinQnmesinfolenti ac feritatis partes eftunditur.Religiofa,qunbsp;/pcrfuerantjtempla deIet,Sacerdotes crudeliter infedatur,qui more legitimonbsp;aiuinatn facerent.Nobilitatem vfquequaque perfequitur,ex vrbibus infa-diCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pragenfes,quia imperata non feccrant,iram efFun-
'^fipit agrum, villas incenditjiiullo detrimtigenere fe abftinet. Pragenfes 1^ j'^-^)iniploratis magnatum auxiliis,inhunc arma vertre:quib.quum fe bel-, ^^udquaquam parem elfe intelligeret, prlium detredauit. Intendit ad Al-fugam,ac parum abfuifter,quin in hoftium manus peruenftret,nifnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pater,qui deinde regno potitus eft, per Pogiebracium oppidum tranf-
lui prbuiffet. Ncc ifta tarnen ope magnam cladem euaft, quando Pra-0 CS ad aos pontes diffufi, traiedo Albi,vltimum Zife agmen cohibuerc, 1 Q^iminitapugna, tergadare coegerunt, amp; grauiterinfedati, qum pluri-?^oritas interfecere.Sed quum ad montium anguftias peruentum eflTet,nbsp; fauces montium qu ab hoftibus circumuenirinoppote-ex 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iubet, ibi prlium redintegratur. Quum in anguftiis iln acietn
P icarenonpoflent,iniquo Marte pugnarunt, tria Pragenfum milia ibi cfa bcteria Zifcafuffugatiq;. MoxCuthnamfeftinat, Pragenfum prfdionbsp;Vrb ^'^.^^jferum vi capit, incenditq5. Pragenfes ibi deprehenf, eodem, quonbsp;L ^bmeendio omnes abfumpti.Zifca fortun dexteritate animum eo info-cft nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Pragam verfus caftramouens, ad fecundum ftadium metatus
inteftinum inter fe bellum exor tum efl'e omnes intuerentur,non fo-p m caftris,vcrm etiam in vrbe, cundi diflidium taie deteftari, hi Zifeam, Ig-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi incufare.Plerique Pragam dicere, caput gentis,fne maximo fee-
j Ppugnari non poftc,c gentili difcordia,Boemorum vires ad breue tempus Qu J cteri muiftare. Dum Zifca vrbs acerrim infeftatur, loannes nbsp;Datiir*^nbsp;nbsp;nbsp;I^ochezan cognomenerat, in vrbe Dei verbum publice profite-
vir iniulTu Confulum vrbe egrefliis, cum Zifca ita rem egit, vt vrbi fer'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcconciliarit.Sigifmundus autem, qui hoc inteftino bello h-
j^^corum vires breui labefadatum iri fperabat, audita rttonciliatione,ita ani-fte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, vt prter Auguftalem dignitatem,non vi amp; armis,fed mu
hp * ^^^^^gidouibus,amp;pr3efeduris Zifeam expugnarcftuduerit.Huc res Im-^atoris redada fuerat, vt Cfar Auguftus, quem non modo Italia, Gallia amp;
G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Europa veneratur, homini ignobili, feni, cco, prophano,
ri V p nbsp;nbsp;^-c^^^c:hque,amp; omnium fcelerum audori,f Boemi titulo poti-
c fgj bftipplicare cogcretur.Hunc pecunia honoribusq, fuperandum eiTe cen-jj gubernationem, magiftratum quoque equitum, ac in-tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftipdium oftert,f Regem Sigifmundum nominet, eiuslt;^5 parite fnbsp;nbsp;nbsp;^^^^^^^^^^pitcoditionem auarus Zifca, Sgt;c quum ad Impcratorenx
fic adPoztoniam oppidum peftiltia correptus obiit.id diuino bcne-Au nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Augufto nota inureretur. Moftrum feritatis,
Q hunianamanus conficere nequiuit, Dei digitus medio fuftulit. Roga-
-ocr page 434-554 ANT. B O NF I N II R ER. V N G AR.
tus paulo ante mortem, Vbinam fepeliri mllet, refpondif.Se iuberc,cuteeoj pus exui,cxutum volucribus ac feris exponi, curata cute tympanum obtcn gt;nbsp;eoque duCe bella geri^quod vbihoftes audiuerint, fugam rapturos illiconbsp;labatur.Taborit Zifcximaginem, Angelique calicem teneris effigicm,HT^nbsp;portam vrbis infcripfere,ftata quotannis huic facradecreuere.Eiusmorten'nbsp;niuerfus exercitus mifer dcplorauit,quum nullum Zifc parem imperator^nbsp;inueniri pofle diccrent.Prnimio doloris alFcdu, in partes duas militesui'^' nbsp;pars vnaVcterum,Orphanorumaltera dida eft. Veteres Procopium excog'*nbsp;menro Magnum fibi optauere, Orphan! feletos quofdamhabuere, quit'',nbsp;muni confilio bellum gererent.Seletorum Princeps, quidam alius Procopquot;*nbsp;erat, ex cognomento Minor appellatus. ctfi pars vtraque inter fe quandoqnbsp;difl'entirctj ingruente tarnen extrema vi, iuntis caftris,Bella gcrebant. Cun'nbsp;beris ctiam vxoribus omnes in caftris vitam agcre,abominari ciuitateS)^'nbsp;urn amp; ignauiam deteftari/ub dio viuere,carrorum copiam habere, quibusp'nbsp;vallo vterentur.Hi duo eXcrcitus egrefli, alter Sclefiam,Morauiam alter popquot;'nbsp;latur,finitimos excurfionibus Sc rapinis infeftant.Boemiam, Promiflionis'^f'nbsp;ram dicunt, Teuthones,partim Philiftos,partim IdumteoSjMoabitsvenoi'nbsp;nant. Erat Sc tertius Orobitarum exercitus,cui Bedricus Presbyter Strafnuquot;quot;'nbsp;fis,qui diu Sclefiam oppugnauit,dux erat.Taborit fimul amp;c Orphan! in Aulunbsp;am erumpentes,Succiam obfedere,tribus fcrc diebus fine intermiflionc oppquot;' *nbsp;gnant.Oppidum Alberti Ducis aduentu,obfidione liberat,qui cumhxrcnquot;quot;nbsp;inito certamine,quatuor horis ita variante Fortuna dimicauit,vt primis vtru*^nbsp;bellatoribus amilis ad extremum is caftris exutus, amp; hoftes amiflis cutrib. aynbsp;ircnr.Paucis pft diebus Procopius, cui Raf cognomen erat, Rhoctiumoblf'nbsp;dit. Bohollaus Cygneus,fagitt vulnereFaucius interiit. Rhtiumexpugnquot;quot;*nbsp;quod Rhtis olim Fuerat dificatum,rapinis Sc incendiis abfumitur,opp*'^nbsp;norum magna cdes editr.Burgraphius Madeburgenfis, qui oppido do^nbsp;batur,Pragam in captiuittem abdubSjin carcere diem obiit. Quumnbsp;gereretffur, Sigifmundus Imperator qui abrogatum fibi Bocmi regn,lt;lquot;j,nbsp;paternum auitumq; Fuerat,iniquiifimo animo Ferebat,indi(fto conuentu,qquot;quot; nbsp;in Vngari Auftrique finibus Fer fitum eft, Bocmi Principes Pifoniuquot;quot;nbsp;ciuit.Qmtm illiconueniflent, ante vrbem tetendere, ne intro ingredertutA'^nbsp;gifmundus ad eos egreflus,habita concione,multa de iure Fuo loquutus eft)quot;quot;nbsp;quo fe bello impetitum efledixit.Si qu CaufForent,qupopulorum animquot;nbsp; regia fide abalienarent,fe abrogaturum, amp; benignum tranquillumq:nbsp;omnibus Futurum pollicetur.Contra illi rebellionis caufam RomanaEceft'^nbsp;exortam dicere,cuius decreto Fe hreFeos iniuft damnatos efle aflerebantonbsp;periorbella idcirco intcrceflifle, vthonoriFuo BoemicSIuIerent. Benignquot;quot;^
hc Sigifmundo reFponFum, Fe generalem his oiFerreFynodum, vbift'a*quot;^^,) nocentiam Sc dogma tuetentuf. At illi, qui armis, 8c non argument taliio :nbsp;Ferere c5Fueuerant,ad difputationis anguftias quum fe redigireeufarenc/o*quot;nbsp;Fectdifcefere. Poftquamhchrefim MartinusPotiFexmaximusindicnbsp;repere intellexit,exteinplo Chriftianacfideifuccurrendum eflecenfnit- Ca'nbsp;nalem Vintonienfem,regia Britanniae ftirpenatum,in Germaniameumaunbsp;ritate Fumma lcgat,finitimas vndique genres in Boemos concitare iubet,nbsp;datjVt SigiFmundo,quacunque poteft autoritate, opituletur,vrinediouquot;^nbsp;fis ilia tollatur.Tres cogunturexercitus,in primo Saxoni Duces,vrbesq 4 ,nbsp;Stagnales vocantdn altero,Francones cum Brandeburgenfi Principe nbsp;RhenenFes cum Othone metropolitaTreuerenfi Fecere ftipendia. henbsp;ri 8c Sueui,penetrata Fylua, ad MiFam caftrapoFucre,qu Fuperiorc nootenbsp;chicho Cleuonfisjhxreticorum princeps, fidelium manibus eripuc'; ,nbsp;mox reFormidato hoftis aduentu deFeruerc,TaconiamFubinde venere, i 4^^nbsp;machinas bellicas cum praefidio dimiFerunt. Mox oborto rumorenbsp;aduentus,in Fugam conuerfi omnes,neque pudorc,neque Cardinalenbsp;rari potuere, inftantibus tergo hreticis, hnpedimenta cumftanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
-ocr page 435-DECADIS III. LIBER IlL
HoftcS) adautis c vitori fucceflti animis,in Mifnam erumput, parfiili nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;,
populantes.Qmim per Franconiam pedem rcferrent,ab his Bambergenles i o rimbergenfesque multa integritatem agrorum pecunia mercati func. Sign-mundiis, quum rem male gellam accepiflet, nee fortun adhuc cederet ini*nbsp;quitatijNorimbergam propere conceitjnoua Principum auxilia comparat.Iu,nbsp;lianus Cardinalis,omni fapientia ac vit probitate pra:celles,a Martino in Ger-maniatnlcgatus mittitur,vtloco Pontificis Bafiliefifynodo prfideac,amp; in Bo-emos arma cogat.Hie Norimberg Imperatorem conuenit,vbicumSigifmunnbsp;do expedicio magna decernitur, ad otauum calendas lulias ftatutus eft dies.nbsp;Io Belli iumma Frederico Principi Brandeburgenfi demandatur, vtquaadTe-phnieftitcr,Boemiam adoriretur. Albertus Auftri PrincepSjChriftophorus-ue Bauarus, amp; Fredericus Saxoni Dux,vn cum apoftolico Legato,per Monbsp;lauiam iter in Boemiam facerc iubentur.Prterea Herbipolenfis, Bambergennbsp;^'s,Eftetenfisque Epifeopi, itemfocietatis Sueuorum ,.quamDiui Georgij no*nbsp;iidnangAugiiftalium vrbium,amp; Maguntini,Treuerenfis,Colonienfisque An-
A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
*^giarclinquunt. Deficuiuntin appendices regni, Boemiam tarnen penetrate ^onaudent. Contra Bocmi, qui dudumhoftem validiffimum adfore cogno- nbsp;Ocrant, fidelium villas ac oppida deftruunt, ex his neminem fuperftitem faci-Scilciberdium ab Orphanis vi capt,oppidani ad vnum cfi omnes.Inter-^aaudito Boemorum aduentu.litre nroditio. fiue timor inanis ille fuerit. tan-
guft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Optimatibus,Magiftratibusque fcripfit,fe Au-
tiii.j^^ g*^^daRomamprofe:urum, vtquuin anno falutis millefimo 1410.
--_______I..;.. .iC .J.-I_______ _____
596 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. phanisjT boritis,amp; plebe,honeftiflma legatio d Synodum deftinata, trecefl'nbsp;torum comitatus equitu huic additus. Legati fuerc, Guilielmus Kozka, Pro'nbsp;copiiis excogrlomentRafuSjloanncs Rochezana,Nicolaus Galetus,Tabon'nbsp;tarum faccrdotes,5 Petrus Anglicus, elenchorum afgutiis inftrudus. Quuinnbsp;Bafileam veniflent j in cohuentun facrum admiffi, benigna apoftoliciLcg'*nbsp;oratione funt excepti,multis ab eo verbis ad refipifcendumhortati funt. Q?'nbsp;tuorigiturarticuli ab his ad Synodum rclati, De eucbariftia fub panis viniq^nbsp;fpecic fumenda,De ciuili dominio, qubd clericis intcrdilum efle afleuerab^t)nbsp;De libera verbi Dei prxdicatione, De publicis denique delidis nullaracioi^nbsp;toIerandis.Selcdi Boemis dodores quatuor,ex patrum ordine rotidcin,nbsp;bus quinquaginta de his difputatm.Quum Huflit vidi,pr obftinata psf'nbsp;nacia haudquaquam cederent, mitius cum his agendum efle, vifum eftnbsp;bus. Oratores in BoemiamConcilio mifli, viriprofedo dodiflinii,amp;^ߑ^quot;nbsp;micarum artium perquam gnari,multa cum Bocmis agere cpere, quarenbsp;do pacis fpes, modo belli metus obortus eft. Inter agendum, inter Taborit^nbsp;Orphanos^ue,amp;: nobilitatem,cui Mainardus praerat,eft orta diflenfio ac 0nbsp;non mediocre. Proceres enim,amp; nobiles,refipifcendo fedicerc mifcros,qi'*rnbsp;pe qui quum Regis imperium abrogarmt, in Procopij Rafi feruitutem incinbsp;rint. Ilium imperiolflim dominari,pro libidine prouinciamgerere,tributa'nbsp;poncrc, exigere vcdigalia, habere deledum, bcllum pro arbitrio indicerc,*nbsp;dicare,xre capitve muldare, neminem pari in deccrndo aduerfariumd^^'^nbsp;fas fcncentias,ac verba fua,pro lege, pro decretis haberi, nobilitatem iuXW) .
que plebcm, illi feruire, amp; imperata face re,de mum nil Boemica genre uscfle. Quarcde inftaurandareipublic forma frequentiflimam concioinbsp;haberi oportere ccnfebant,in eaMainardus Cenfuit media nobiliratcDii^'nbsp;deligendnm, ne imperium Proceribus vfurpetur, viros huic confuld*'.nbsp;cum Senatu adhibendos, vt Confulto omnia faceref.in eius fententianiopnbsp;pedibus iuere. Alfcio Rofemburgfis,Dux declaratur,huic Maieftatisnbsp;fucre , Maiiiardo audorjtas rcmanfit. Quum ha:c Procopius accepilfc^nbsp;phanos amp;Taboritasad inteftinum bellum continuo fufcitauit. AdPele^i'nbsp;vrbem caftra mouit,quam fideles incolebat,graui mox earn obfidionccirci'nbsp;uenit. IntereainteftinumPrag bellum inter nobiles,amp;Taboritas,Orpb^^nbsp;que fufcitatur. Mainardus, amp; Alfcio vidoria potitus, hxreticorum pernbsp;contudit. Procopius,auditafociorum clade,foluta obfidione,Pragamnbsp;dit, vbiquum nullam iuft pacis conditionem accipere voluiflet,in^-'' [i-acie infeliciter deeertauit. CsefoTaboritarum Orphanorumque cxercirnbsp;euni Minore Procopi pari fato occubuit. A Cozca perniciofilfimuninbsp;retiCum cfum efle, aliqili ttadidere, audorem vidori, Mainardum renbsp;Quum multa captiorm milia petfidamultitudine capta fuperfuiflentgt;nbsp;nbsp;nbsp;(
nardi cfilio in horrearedada, amp; ab armatis cohortibus circumuenra,! igni abfumpta funt. Sicque prophaua illa multitudo, qux quum in eaftrr^nbsp;per Vitanl dcgeriqtetro horribili^j afpedu, aquilinis oculis, impexo eriir^z^nbsp;milfa barba,infano cofpore,hirfutis membris, dura cute, nigro Ferrugirr^^nbsp;colore fuerat, cumulatiflimas deprauat religionis pnas expendir. innbsp;Sigifmundus Imperator, Philippi Vicecomitis opeac virib. adiurus, in*^^nbsp;conccflit, parumque profpere deinde fuccedentibus rebus, diuturnisnbsp;tionibus aflcdus, Romamtdem peruenit, vbi ab Eugenio Pontificenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pp
Augufta cum diademate ornamcnta fufcepit. Nec mult poft quunr nbsp;nbsp;tpd
qui Germania ipfum euocarat, infenfus efle occpiflet, Italia abfccjfir, Q 143z, annofalutistrigefimofecundo,fupraquaterdeciescetcnum, accidiflc epnbsp;Nam primam Aquiigrani,fecdam Mcdiolani coronam acceperat.Iwl^nbsp;fus, Bafileam iterintendit, vbi adhuc Concilium haberifenferat. jJnbsp;veniflet,diflidium inter patres offendit,quodEugenij gratia fuerat obofnbsp;Cfaris Augufti prfentiaamp;audoritatefedatum.Mox inBoemixfinest jpf'nbsp;rat,vt quid de rebus Boemicis agi poirit,intelligat.Quum Vlmam veniiinbsp;nbsp;
-ocr page 437-DECADIS III. LIBER III, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55gt;7
uix ciuitatcm,amp;: in vlteriorc Danubij ripa litam,vbi Lycius amnis,qui Sueuos Bauaris difterminat,Danubio imniixtus nomc amittit,Taboritarum Orpha-norumque cladcm audiuit.Faufto admodum nuncio ltatus,Oratores cxceni-plo in Bocmiam mifit,qui fuo nomine fapietiam,virtutemjmagnanimitatemqinbsp;Principum comnicndarcnt. Recentem, gloriofamque viloriam congratula-rencur,qudprophanos,facrilegos,immanesq5 hommes c medio tulerint. Maximum a Chrifto optimo maximo gratiam iniuerinc, quia ver religionis ini-micosextirparint, Proinde horcarentur, vt pro virili quiiq; fua publicam quie-tem in regno curarentji qua fupereffent beilorum fomenta,extinguerent. Ini-tarn iam pacem feruarent, qua nil Deo gratius, amp; reipublic falutarius facerenbsp;poflent. Seque demum Regem excipiant, quern fratri lucceflbrem, paterninbsp;auitique regni hredem ius gentium efl'e iubet, amp; illi quoque fuo beneficio i-pfum Regem efle patiantur. Boe A^i grato Legatos animo acceperunt, honore-4ue magno honeftarunt. Qmim fe poftulatafaturos afl'euerarent,coadho moxnbsp;figenti nobilium numero,ad Ratisbonam cum conucnere, Romanum Impe-^atorcm,acfuum Regem cofalutarunt. Qutim autem ab his feorfum Ciapoco,nbsp;Rochezana,Legatiq5 Bafilienfes,qui Prag fuerant,amp; fibi cum Boemis certonbsp;quot;^odo conuencrat,ad cum quoq; veniirent,Sigirmundus,quum initam de reli-S'onc concordiam recitalTent, approbauit, amp;: ex conuento cundla fcruari edi- Mox Vngarorum efflagitationibus repetitus, fccundo amne Danubio de-primo Pifonium, deinde Budam venit, vbi ad reformandum return Ita-^^ia,aninium aduertit. Edidta multa,legesq5 varias edidit, varias nobilium liresnbsp;' cordiasque diremit, inimicitias quoque nonnullas extinxir, ociuminregno^nbsp;Wiirauit. Sedantequam vitra progrediamur, quo fe modo cum Boemisnbsp;bCerit,enarremus,nonnullarum return,quas omimus, eft repetedanarratio.nbsp;'^einicananquebella,amp;hrcticorumfctl,itanos arebus Vngaricis diuertc-''^jVt ne inaudita illorum facinora interciperemus, nunquaad inftitutam Vnganbsp;^corum geftorum hiftoriam redire volucrimus. Quare de Bofl'enorum bello,nbsp;Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^ulo ante indidum Cqnftantienfe cocilium, geftum eft, rit di^endum
c cenfuimus. Quum falutis annus quintufdecimus, fupra millefimum amp; 141 y, j^dringentefimum ageretur,Hernoia Spalethij dux,qui omne hucufq; fideli-prftiterat, nefcio qua temeritatc correptus, regianbsp;Pq ^efecit. Vt perfidiam fuam tutis expleret, confirmaretq5, fe inTurcarumnbsp;, ^etatem afferuit,multas ex his equitum turmas,centuriasquc peditum intro-^nbsp;p^JfS^ofaciliusdifeurfare, latrocinialatius agere, pagosoppidaque diripercnbsp;^ugebatlatronis audacia,Regis abfentia,qui ad indicendum Conftan-ca ^^^cdium profetus erat,vt obortam in Boemis hrefim cocrcerct,acdenbsp;Utnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Imperij coronatuncageret,reliquainEcclefiaDeifufei-
4o * ^^/^^ionesqjcomponeret. Proceres, quibus Vngari curaaudtori-crdita fuerat,Bofl'enorum nouitate cmoti,reipublic, fociorumqj Cod'* coguntur. Prfcdi Pannoniarum continuo deledlum habent,nbsp;Coth**^ auxilia cogunt. T urmis equitum, loannem Garam, amp; loannem Ma-Prfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chuporem prouinci Prfulem rit4^rficiunt,cohortium
3 ,cterinobiles obicre. In Bofl'enorum prouinciam exercitum fa-' deducunt. Contra hoftis Turcarumauxiliisobfirmatus, in occur-virib^ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certamen vtrique forti animo defcendre, fuis quifque
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignis manum cfcrunt: diu quo vtrinque Marte pugna-
feni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pertinacia dimicant,magnus vtrinque numerus cditur. Bof-
ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fbrt Vngarorum viribus impares eFut, admodum verebantur,
difn confulerent, multos per circumftantium iugamontium homines cl;L qc^i in fcrucntiflmo prlio Vngaros infugam iam verfos efl'e pro-cioi^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ici hoftes rurent, amp; fle pugnainftaurata, infelici nun-
Id cini animos confternarenc. E fcntentia fuccelTere doli, quum fuos hi defpedtarent, ex compofito clamoribus hortantur, vt obftent perti--.quando hoftes terga dedilfe fignificant : id temere Vngari credidere,^:
-ocr page 438-55? ANT. B O N F IN 11 RE R. VNGAR.
quum fuor fuga animo confternarentur,reniiflius pugnare occpcrunt.Cofl*
funduntur interim ordines,amp; duminftant alij,alij co tra terga vertunt, rcsl an-nonica inclinatur. Multo ad hc impenfius Bofl'enidimicant,nutanr iainho' ftium acicm repellt,inftauratis ex aftu animis, amp; redintegratis viribus eorunbsp;decurfu,qui monte dcfcenderant,Vngarum paflimfunduntjfuganttp.Mile^'nbsp;rima interim ftrages exoritur,deferuntur in tanta trepidationc caltra,amp; cactimnbsp;impedimentis fer omnibus in manus hoftium perucnere,multi Principibi^^nbsp;Vngari occubuere,pleriquc etiam capti, loannes Gara,amp;Ioanncs Nlarotb?nbsp;captiuitatem incidre, quippc qui dum turpiter cedere nolunt, nonullis ex ho'nbsp;fte cfisjdemum circumuenti,fcfe tand dedidere. Sed Gara poft multosnbsp;quum c duro fe carccre vindicafler,duriflmas compedes,quibus inde profib^'nbsp;rat,ad religiofiflimum Bath fanum,quod Eucharifti numini dicatumeft/^'nbsp;tulitjibique vt dbita vota pcrfolueret, poftibus aftixit : ad noftram vfque te'nbsp;peftatcm,inter ctera Dei miracula,illx fpedantur. Marothus, abnegataftg^nbsp;copia, multafe ab bofte pecunia redemit. Paulus verb Chupor, qui pariforW'nbsp;na captus eft, immanioremnalus lioftem, bouino tergo infutus, in proflucnbsp;tem ab Hernoia,cum bis verbis, demerfus cft: Qmfub bumanafpecie,bouin^nbsp;quondam voce vtebaris,bouinam quoq; nunc cum voce formant indue.Nanbsp;ciim os moresq; bouis Dux ille praeferret, in regia quandoque a Paulo ludibt'Jnbsp;loco permugitum falutatus eft: vnde conceptumgraue odium, fada vindid^nbsp;copia, boe immane fupplicij genus inuenit. InTranfalpinis partibus, qi'nbsp;Valacbi fpe rebellafl'ent, in cos quoq; fpe bis temporibus eftluiceptaexpe'
.ditiojde qua poft Boflenenfem cladem baudimmerit referendum eft.
tarnen fui militis fretus, pugnam detredtare baudquaquam eft aufus. P^t cum bofte die prlium iniuit, quum diu cruento Marte dimicaftcnc,parcniq'nbsp;vtrifque fpem vidtoria oftendilfet : in medio cccc ardorepugna:,Lofoncnisnbsp;tbali vunere confoflus oppetiit, Cadente duce, Icgionibus quoque cecionbsp;animi,extcmplo acies inclinari cpta,mox infugam cftiifa, cteri quoqu^Pnbsp;lautes. caftris iuxtlt;t atoue imnedimentis exuti. oartim inter fu?iendnni
-ocr page 439-D E C A D I S III. LIBER III. ^99
diat,amp;: me expiacum rcdd.it,acccrfitc, quxfo. Rogatiis, quid tantum Dea be-neficij promeruilTet, refpondit : Peculiare fibi id in vita fuifle numen, feptena quotannis in vita fua fcfta reuerendillim celebrafl'e, religiofiffiniisqj leiuniis,nbsp;ex pane duntaxat c aquadecorafle, facris fuifle quant ftudioflflimc operatum,nbsp;illi tantum nurnini cuntas animi vires dedicafle. Accerflto pago proximo la-cerdote,confeflionem rit tranfegit,amp; impetrata erratorum omniumremiflio-ne,acceptaq5 nouiflima luflratione,id defundti caput repente conticuit, perpe-tuoquequieuit. Variaquoq; bellainTranfalpinisdexteriore exinfortunage-fta,led hocilluftris cladis fecit infignc. QuTurci ex perfidia focietate Rc-lo guloruiijlftrianas in Myfla partes,amp; adThemeskezum prcipu incurfarcnt,nbsp;prdcupiditate, ac foli feracitate tradi, fe abinfeftandaprouincia continerenbsp;nonpoterant. Qupdnifi temporibus illis Nicolaus Petri Macedonis fllius in-tercelfifletjnimirum de Myfs perbreui fuiflet adum. Is ehim bcllo impigcr,acnbsp;ftrenuus, corporis iuxt atque animi viribus pollens, ac tcmpeftiuus flratcge-tatum artifeXjbellacumTurcis olim infeliciter gefl:a,bene refarflt, bis hic m-figni ftragc Turcam afflixit,ac impedimentis amp; caftris cxuit. Quum ea temperate Mahumethes primus, quintus Turcarum Imperator appeilatus, fubreptisnbsp;niedio fratribus, rerum potitus efl'et, amp; amplificato opinionc magis imperio,nbsp;4ttandoiufticia, calliditate, amp; rei bcllic dilciplina parem tas noflra non vi-^etat, earn Myfl parte occupaflet, quam nos Bofl'enam fuperiorem dicimus :nbsp;^cguliim quendam prouinci nou prfeci t,humili genere natura,qui Ikachnbsp;tduseft. Hic regi dignitatis acceflione tumefeens, lniiimos circumrapinisnbsp;acbell nonpamo infeflarecpitdatis cum ingenti equitatu excurfans,raul-|gnbsp;^timpecorumhominumque abigebat, amp;proutimmanis libido tulcrat, cundanbsp;gniferroque vaftabat. Magna pars hominum, relidis pagis,oppidulisque nonnbsp;^^tisobfirmatis,emigrare coada.Feri hoftis audaciam,amp; luitiam vfquequaqinbsp;S*^airantem,is diu ferre non potuit,quanquam hofti long l intelligcrct impa-tcm,fcritatis ramen indignitate correptus,tumultuarium cogit exercitum.Mi-5onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tillus,prter grcgarium,autc ruftica plebe euocatum, erat, aul^ilia vn-
5q
decunq; potefteducit,paucas Rege Sigifmundo cohortes cum modico equi-^tu,qu in prouincia hibcrnarant,acccrf iubet : quin amp; agreft ongeritmul-^tiidinem, quando eadem omnibus erat pro aris ac focis pugnadi caufa. A t vbi Qtialifcunquc foret,tantum fibi excrcitus elfe fenfit,quantum ad arcendum ho-fat efie videretur, palantibs Turcis occurrit. Ikach vbi hofte adelTe con-Picatur,inftruda acie,collatisq5 fignis in eum contendit. Ne pugnam quidemnbsp;ledetredat, quem long maior audacia, amp; vlcifcendi libido ad dimicandumnbsp;^^titarat. Quare magno impetu,pari quoque furore manus conferunt, prliumnbsp;^tuentumreddunt. Ikach profpedo Nicolao,quem ducem hoft:ium,veluti fue-rebatur,redineum citato equo cucurrit.Nicolaus hoftem non decli-^3t, inimo quum nil fibi hac rc antiquius accidere poflet, fingulare certamennbsp;^^it. In primo congreflii, infeftaTurcam hafla graui vulnere confofl'um, equonbsp;^Xcutit,ipfe quoq; dcfilies,impado gutturi pede,reiedis precibus,humi iacen-iugulat. Spedata nece Regis,T urcarum acies in fy^m conuertitur, ter-So contra inftantVngari, multos in fuga cdunt, multos defatigati cde ca-P'unt. Nicolaus infigni vidoriapotitus, opimaad Sigifmundumfpolia retulit.nbsp;cxilla Turcarum, amp; impedimenta capta, ad Imperaroremque Romanumre-^ta funt,eiiis exercitus,ac paganamultitudo, fpoliis hoftilibus, amp; ingenti pr-ditatus. Haud multo pft tempore,quum in Myfiam iterum Turci erupif-^tit, ne inferiorem quidem inde cladem amp; iaduram Nicolao duce retulere.nbsp;cm adutantibus Turcis, iam fe vinbus imparc elfe intelligeret, hoc vi-^^tji aftu vidoriam fibi comparalTe memorantun primis quem potui t,militemnbsp;fOngregat, quumhofti, ob inopiam militum,feobucrfarinonpoflecognofce- arte pariter ac tempore auxilium acccpit.Quum per vicos amp; oppidama-b^tnarmentorum numer elTenoflet, agreftes oranes iumentis confidere iu-^fjprcipit etiam cum armis,tympana,buccinasqj rapi, amp; aggrefl'uros dudumnbsp;L ij
-ocr page 440-40 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
holies, ingentcs clamores in pugn congrcflu cdcrc. Mox in fequenti node# tertiavigilia,Turcas adoriturj fronte iscumpauco excrcitii, kucribus rufrnbsp;cana turbaiumentis infidens hoftem inuadit, ex compoto clamor ingens eJfnbsp;tur,tympanacircm obfonant.Turcife ab innumero Pannonum exercitucit-cumuentos effe rati j quum quid potiflimum agerent, haud facile fuccurreret,nbsp;confunduntur omnes,aliqui fortius agentes,in hoftem verfi trucidantur, non-nulli in fugam verfi,palantcsqj diffugiunt,Ducis imperium in tanta confuoD^nbsp; nullo exatiditur.Inter confufos holles,Nicolaus cum agminc quadrate lenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
gerit, multumcxhoftilifanguinehaurit, vtfui ab hoftibusintempeftanode^^ dignofcercntur,Chrifti,fan.iqj Michaelis iam fymbolu edixerat. T urci callusnbsp;paritcr ac impedimentis exuti, magna cladc afteli fiint. Nicolaus cumagteftinbsp;multitudine ouas,ac fpoliis onuftus,domum rediit. Sigifmundus ad hxc quatuor amp; triginta annos in Vngarialate regnarat, abrogatefratre, Boemi^r^'nbsp;gnum fub gubernatoris nomine gelfcrat. Poll Vencellai obitum, anno Do}*nbsp;nic incarnationis quadringentefimo acvigefimo vitra millefimum, Boef' jnbsp;co diademate coronatus eft. Hunc ingenitaprobitate, ac profufa benefcctfi^nbsp;fuilTe memorant,non de nobilitate folm,verm etiam de plebe is bene nier^nbsp;ri voluit. Nobiles acignobiles iuxtaextulit,ac prterfortun conditionewAnbsp;opinionem omnium euexit. Plcrofq; in Vngaria,ciuitatibus,oppidis,magi'\.nbsp;dominatibus donauit. Eximios magiftratus temere quandoque cornplurib'^^nbsp;impertiuit. Palociorum ac Rofgoniorum domum multis beneficiis orn^nbsp;Quin amp; Michaelis Orzagi, Palatini quondam haud ignobilis familianinbsp;tis honoribus excoluit. Pipo Ozor ab eo mirific dilelus, ac liberis orbi'-'^'nbsp;obiit. Philippus Florentinus, amp; fua amp; illius virtute nimis adauus. hemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
lis honoribus excultus,fub dulu aufpiciis^j Sigifmundi viginti Turcam e*^,. ; dibus afflixit. Q^os ex obfeuro agreftigenere olim extulit, ingrati foretnbsp;enarrare. Illullrem Sigifmundi aulam nemo fatis admiraripotuilfet quannbsp;quiden^rftanti Principum frequentia refulgebat, quo tanquam ad Pre^? (nbsp;rum viuaria, ex omnibus Europ partibus viri clari confluebant. E renaod' pnbsp;misHifpaniaz finibus multos in Pannonias, Imperatoris huiufee famacon-^^^nbsp;xit. LuficaniRegis filius, audito Sigifmundi nomine,in Vngariamnbsp;profeus eft. Qui ab Augufto remoratus,amp; illic hibernate coadus,quuiOynbsp;tern glacie Danubium, amp; oneratos currus, pedeftremqj trafitum xquiirmA^^nbsp;Icraretjhaud fecus,ac remmiraculo dignam,ad pattern, multosqj Hifpani^^nbsp;gulos id fcripfifte dicitur ; ingruente mox primo tempore, impctrata milyUj^nbsp;ab Imperatore magnified donatus, ac multis excultus honoribus, dimidus^^nbsp;Frequentauit quoque illius aulam Georgius,fupenoris Myl Princeps,qAj^jnbsp;Defpotem nominant. Hie Sigifmundi beneficentia vidlus, Albarn Regianbsp;ad Danubij ac Saui confluenta fitam, vbi Taurinium olimfuerat, inperp^'-fidelitatis pignus,veluti tuti obfidis locoj Imperatorifponte dono dedirnbsp;quidem in My fia, ac ea qu ad T urcos nunefpedat, Vngaria, vnicuninbsp;pugnaculum. Contra ille,ne bene merendo cederet, hc illi caftella in ^eg jnbsp;rependit,Zalonkeme, Bechiem, Kelpem, V ilagofuarum, Tochaium,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
kachum, Thaalliam, Rhegezum ; oppida verb, Zathmar, Bezermem, ; czem,Thur,Varfan,amp;: pleraque alia : Budautem,magnificasa:des,qu^^nbsp;locohaberipofltmt. Dum extirpandofchifmati,quod iam diu in Chrn gt;nbsp;republica fuerat fufciratum,amp; caftigandis haercticorum dogmatis,nbsp;Boemi, amp; capelTcnda: coron incumberet operofiis file Princeps, res ne^^j ;nbsp;ob rgis abfentiam,nonnullorum fcelere obort funt,quas haud facilenbsp;regni fedare potuerunt. Blafiurn quendam referunt, humih genere, afon jnbsp;rc natum,ex Imperatoris peregrinatione tatum fibi atidaci comparafle,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!
r i d'-; !nbsp;nauiam nodtu clam intrauerit,amp; Vngarici,Boemiciq5 militis viribus ner^J^ |nbsp;l band narnaciuium multitudine. in noteftatem fnam vrbem redcgcrir. |nbsp;niacef.- ;
alo facinoroforum exercitu, quern ex gregario milite plane coflauerar, 1 quot;quot; 1 ' *nbsp;fa haud parua ciuium multitudine, in poteftatem fuam vrbem redegcrir-Thernauia potitus, locumqs naclus ad inferendum vicinis bellu qumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
-ocr page 441-DECADIS III. LIBER III. 401
modatiffimum, fupcriores omnis Vnganx partes, quad Auftria Morauiamqi pertinet,long lateque cdibus,rapinis,incendiis,tumultuq5 perculerit,adDa-nubium vfque rcgionem, quam Matthia denominanr, magnis calamitatibusnbsp;amp; terrorc compleuerit,atque nifi magna nobilium multitudinc congregata,nbsp;comparato tumultuario exercitu occurriiTet, multo latius peftis ilia debaccha-tafuiflet. Quum is accepifl'et,quod adcoercedam eius audaciam nobilesmo-lirentur,cautius rem egit,de pace agi cptum eft : ea conditione res pacaca, vtnbsp;^ucunquefuus latro occupaflet, nobilium permilTu tuto pociretur. Nonnbsp;Ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore,in Vngaria bellum quoque rufticorum emerlit, feruili,lb-
cialique bello haudquaquam inferius: diuerfts hc temporibus gefta iunt. Antonius inTranftyluanis nouamohtus, amp; coada ingenti agrcftium manu, fub pttextu cxuend feruitutis, regia fide defecit. Mox in oppida caftramoucrenbsp;Cttpit,qu rebellionem iftam detretarent, obuerfantem his nobilitatem, col-^atislignisprotcrit,multos ca:dit,pagos amp; oppida,qu patere noilent,primo diepere, ferro ignique vaftare. Nonnulli e Proceribus, qui Antonianas partesnbsp;tunefequi recufarent, repente pagana turba trucidari, in vincula coniici, co-aftaviritimfpolia diuidi.Q^re fub libertatis noua fpecie, Antonius tyrannidcnbsp;fibicomparauit. Idipfum Martinusviragreftis, in rcgionc,quam Nyrium, amp;Cnbsp;Zantoskenium dicunt, aufus eft : quippe fata feditione, cum quadraro rufti-oorum agmine, longe lateqs graflatus, maximam pervicos amp; oppida nobilitatinbsp;calamitateinintulit. Cuiquidem pefti nifi cu tumultuariis copiis prfefipro-tttneiarum occurriflent, parum abfuiffet, quin regnum ad publicam defebtio-ttetnperpuliflct. Singulis vtrique prliis profligati funt, cfsque fcdicionis au-toribusjcx agrefti mulcitudine,alij oculis,pars magna nafo,auriculis, labiisquc^nbsp;^quimulftati funt,nonnulli prcifis manibus poenas lucre, vt omnes iili, qua:nbsp;nefaria fcelcra patraflcnt,fda cicatrice vulgo referrent. Ex his igitur, qu di-fta funt,qu5ns pcriculis ac malis Imperator illelaborarit,tacil intelligi poteft.nbsp;lain tempus expofeit, vt quo padorcs Dalmaticx decrefeere cperint, in Vc-nctorumquepoteftatem deuenerint Sigifmundi temporibus, breuirdtaperia-mus. Q^um Ladiflao Apuli Regeladram Veneti accepiflent, quam cumnbsp;agro amp;appendicibus, centum milibus auremfemercatos efl'e profitenturj adnbsp;recuperandantreliquam Dalmatia: oram animum adiecere.Sollicitare fenfimnbsp;populos addefedionem, difcordifemina paflim ferere, vexare fadiones, amp;:nbsp;magnis nobiles plerofque promiftis allicere,variis artibus hominum animos in-firrnarc, nutantes ad fe trahcre. Qu,are Sicenfes paulo pft tempore, inteftinanbsp;tlifl'enfione laborare occpert, du in vrbe fadiones obortse, nobilitatis vna,nbsp;alteraplebisfuit. AdVenctosfeceflerenobiles, Pannonumfidem retinebantnbsp;mliqin. Qmm Pannonibus nobilitatem defecifle,rnultitudQ vidiflct,extem-plo fado tumultUjin earn arma capit,amp; plerifque cfs, vrbe elicit, reiqs publico ex gubernationem capeflit. Optimates exadi,ad Venetorum opes confugiunr,^ *nbsp;aSenatUjfadadeditione, auxilium implorant : ob imperandicupiditatem, Se-natus id vitro pollicetur, primo tempore triremes quatuor,cu paruis quinqua-gintanauigiis inDalmatiammittit. Contra Sicenfes ^rtotam hiememPan-nonicaauxilia follicitarant, validiftlmo Vngarorum prfidio vrbem muniue-rant. Quum Sicum Veneti oppugnare cpiftent, profilientes ex vrbe einesnbsp;cum V ngaris ita Venetos inclinarunt, vt nifi illi fe in claflem continuo recepif-ient,eo de his die adumforet,cecidere tarnen multi, quiinlittus egrefli, fubirenbsp;mnia tentauere. Qimm tenui Sicum apparatu expugnari haudquaquam pofte intueretur,Senatui repente fignificarunt, maioribus id viribus adoriri opor-Jo tere,neque fine terreftribus copiis capi pofte. Lodouicum Bucechalinum mi-
icre patres, cui copi cum fupplemento data:, amp; mandatum, vt fummo ftudio ac VI,terra luxtaatque mari ciuitatem oppugnaret. Poftquam Sicum peruen-tumeft, Lodouicus vrbem obfidet, omnes aditus, difpolitis circm milit fta-tionibus,occludit, quin amp; turres erigit, prfdiaque imponit,nc arma,fubftdia,nbsp;comeatusq; importari poftent. Dumpertinaci vrbs obftdione vexatur, Legati
L iij
-ocr page 442-401 ANT. B O NF I N II R E R. V N G A R.
Senatu in Vngariammittuntur, vt hanc cumSigifmundo caufam componc* rent. loannes Barbus, amp;Thomas Mocenigus, Legatifuere; quum in Panno-niam veniflentjquia de re molefta agebatur, multos in contentione dies ctri-uerc. Ad extremum,dum fe per omnia verfant,quum nihil inter eos conuenircnbsp;poflet, vtriq; cxcompofito, Sicenfem caufam loanni fummo Pontificidelegi'nbsp;runt. Dum hcitageruntur,nonmultpftPipus Florentinus,ScalarioruWnbsp;familia natus,quem Philippum dicimus, cum decem milibus equitura, Sigif'nbsp;mundo milTus in Italiam,Venetos fines inuafit. Belli huius cauiam,ForoiulieDnbsp;fium,Carnorumqj difcordias pleriq; fufpictur, quum ex his,alij Venetis,Pan'nbsp;noniis,Aquilcienfive Antiftiti alij parre ftuderent.NimirumDalmatianiotust^nbsp;huiufee caufafuit,quippe qu non modo Pipum, Prfedum legionis, vetuWnbsp;etiam amp; Sigifmundum ipfum in hanc expeditionem adegit. Is enim,quodLo'nbsp;douicus quondfocer eiuSjtanto fudore acimpendio compararat, facile anut'nbsp;tere non potcrat. Adauxerat indignitatem Iadra,a Ladiflao vendita,amp; Siciob-fidio. Irritabat quoq; ad id bellum Brunorius Scala, qui patrium dominatuiO)nbsp;Sigifmundi ope,recupcrarc fperabat. Quinctiam amp; Mariam Sigifinundicofl'nbsp;iugem m Dalmatiam venifl'e, amp; hac Sicum obfidionc liberafie accepinius,o^nbsp;pidani quoque tempeftate nofl:rateftantur,haud aSico proculcoenobiu quoo'nbsp;dam,diuerforiumve ab illa fuifle dificatum.Quum Pipus igitur in Italiaan,^^nbsp;gifmundi iuifu, primm erupiflet,Fredericus Sauorguanus cu vniuerfafadio nbsp;'ne fua tranfiuit adVenetos. VtinenfesPannoniisfedediderunt. Ille receptnbsp;Vtino,inTaruifinorum fines caftra mouit,Venetis Sereuallum,Bellunuin/fnbsp;trum, ac Metam abftulit. Demum quummultaprclarahicfacinoragefl
^auro demum Veneto crruptus,dimiffaprouincia,inVngariamreuerfusc Qujdetcdaviri auaricia,Sigifmundus infufo in os auro (vt aiunt) enecariinbsp;fit. Sed quum Prfedifui cupiditate,vidori fucceflum interceptum .nbsp;tellexifret,inftauratisexercitibus, initaliam venir,ex quadraginta homii^^nbsp;libus exercitum conflafle plerique tradidere,multo minus alij referunt.Iii'^nbsp;nos prim is erupit. Veneti Carolum Malateftam conduxere, viruni jonbsp;rerum cxpericntia,amp;r bellica difciplina valde pollentem. In agro fxpenbsp;Taruifinoque,manu confertum eft,amp;: cruentiflima quandoquepugnadi^nbsp;tum. Vngarorum fuitiam hic plerique commmorant, quia quicult;l njnbsp;fuperfuiflcnt,oculis orbaflent,autmutilatismanibus dimififlent. Intan^^nbsp;crudelitate,Legati tres iterum ad Sigifmundum Senatu mifli, Franccus^^^nbsp;fcarus,Thomas Mocenigus,amp; Antonius Cornarius,fuere Oratores,quic^,^^^nbsp;ge Pannoniquinquennales inducias confecerunt. Nediu quidemnbsp;permanfit, in Garnis iterum bellum fufeitatur, Vtinenfium fationesnbsp;fucre. Lodouicus Thechius, qui eo tempore Aquileienfis Ecclefix An^Jnbsp;ratjtotam Carnorum regionem,qux Liquentia,Timauoque,itemAlpil
driaticoqj mari continetur, fub ditione fua regebat. Qunm inter Lodo^ amp; Vtinenfes difcordia propter exules oboriretur, quia hi Sauorguanxnbsp;nis homines,qui ad Venetos fuperiore bello defecerant,ac idcircopa^^^^ .(enbsp;bant, in earn reftituere nitebantur : contra ille nimium obuerfari, acnbsp;nullo id pato permiflurum : hinc inges eft ortafeditio. Intereanbsp;netis occupatur. Lodouicus cum grauifimo fibi hofte rem fore ratuSj^nbsp;mundiopes confugit. Veneti quum occafoncminuadendregionisp^.^nbsp;idoncam oblatam elfe confpicarentur, quibus pollunt artibus ,difcornbsp;uentjCiuidatenfes adfe dficientes,geftiente animo,infidemaccipfii^''z jjiPnbsp;poft Lodouicus cum Vngarorum auxiliis aduenit,quum qunbsp;lia c Pannonibus eduxiftct,e Garnis multas cohortes, c fat validum cq^nbsp;cocgit,in priinis in Giuidatenfes caftra mouit. Oppidum impofito VeDnbsp;prfidiomunitiftimum obfidet, circumiacentem longe latecpnbsp;tur,amp; incendit,fed brummox vxfania,obfidion foluerecoauseih^nbsp;cxercitu, quum per oppida cunlt;fta prfidia difpofuiftct, ipfe cum aux^inbsp;copiis in Vngariam conceflit. Eadem hieme Veneti oppida,qux pro logt;'
-ocr page 443------------------------------_j-_- nbsp;--0
RultUjdeteaqj coniuratione,oppidanorum occurlu reic:i iun.Exules,quos tcmcraria inuexit audacia,partim cxii^partim repulli. V cinenfes,annos aliquotnbsp;bellovexati. Veneti pleraque interim oppida, Proceresq^ Carnorum mditio-nctn fuatn redegere. Vtinenfes, quum Lodouicum Aquileienfem in Panno-niis agentem aliquadiu exoedalTent.defDerato fubfidio.ac Venete artis inilin-
quinetiam plerifque Vngaris audiui, qui dum initaliam per
cosconfeftim inCarnos cum validiffimo equitatu Pannonum erupit. Primo ^luiinani arcem impctu,in montium anguftiis cditam,vi ccpit, Mutianum op-P'^effit,nonnulla circiim oppidacxpugnauit. Sed Veneti interuentu,interceptanbsp;''udoria. Sigifmundus enim, qui variisexpeditionibus diftinebatur, amp;modnbsp;i cumTurcis, modo cum BoemiSjVariisqj gentibus beljum gercbatjtalici belli#nbsp;ipititas remittcre cogcbarur. Non multo poft tempore Lodouicus Sigifmun-di opibus adiutus, baud inferiore quam antea apparatu,inForoiulian agrumnbsp;rcuertitur, Manfanum primo,deinde Rofacium,amp;: pleraque caftella capit. In-Itaurato in Garnis bello Veneti occurrcrc. Exegere Lodouicum,qui prcom-meatuuminopia bellum ibi diu alere no poterat. AdSigifmundum tandem re-uerfuSjdum in Noricis Panonibus nouamolitur,vita deceflit. Audito Aqui-3 leienfis Prfus obitu, Foroiulianus ager, quum variis Sigifmundus bellis vc-xaretur, Venetis occupatur. Hcbabui,quSigifmdum cum Venetis gcf*nbsp;toinlianutn agrum iter facerent, no nullos prcifis adbuc manibus boipites ibinbsp;^efpeftafleteftantur. Quum de rebus Vngaricis,Dalmaticisamp; Venetisnon-nulladixeriinus,nuncde Sigifmundoreliqua profcquamur. Poftquam igitufnbsp;auguftali corona potitus, in Vngariam ( quemadmodumfupra didfum eft ) re-diic, Pannonias pacauit, nouasq, leges edidit,vt Boemorum aninios fibi appri-m conciliaret, eorum adfe Principes in Vngariam euocauit, fexagintabis au-reorum milia in Alba regali diftribuifle fertur.Immenfum pccorum numerumnbsp;adiecit. Qua die Bocmiam aditurus erat, admoniiit. Deinde in Boemiam itefnbsp;intendit,venitlglariam, vbi conuentum frequentiflimum Boemorum babuit.nbsp;Ibi omnia cum fynodo Bablienfi de verarcliglone tranfafta, iterum. compro-
------- !-------- '
chariftiam fumere fas efletdn cteris omnibus,cum Romana Ecclefiafentiret. Wan ex prcepto Dei fieri fas fit, Bafilienfis ipia fynodus plan definier. Quinnbsp;amp;cam conditionem adiecit, vt bis Euebariftiam impartirct, qui rationis forentnbsp;compotes,amp; earn teuer entiflime poftularent.Itera inter communicandum publice facerdotcsplebemadmonerent,vt non fub fpecie panis tantiim Cbriftinbsp;carnem,necfub fpecie vini tantiim fanguinem,fedfub alterutro vtrunque con-0 dnerijcatholice credat. Interceflere quoque ali inter Sigifmundum amp; Boc-
Uos conditioncs pacis jEcclefiarum praedia loco pignoris occupatoribu rcli-dafunt, donee certa pecunia redimcrentur. Rebgiofis vtriufquefexus j qui-bus collegia facra ademptafuerant, item exulibus fpes reditus interdicta: pro-^iffus Roebezan Pragenfis bafilicx prfulatus. Bocmicarum Ecclcfiarum pcteftas Romano Pontifici prorfus ablata*Qimm bc ita ex compofito confti-
L iiij
404 ANT. BONFI N II R E R. V N G A R. tuta fuiflenc, prfidente in Auguftali fuggeftu Sigifmiindo gt; quem inforonbsp;xcrantjamp;Sadftnte Alberto generO) infrequentiflmaProcer corona, Rocnbsp;zana cum prcsby teris quatuor, quibus cterrum poteftas delegata fuerat )nbsp;mnc religiofi obfequij officium Roman fe Ecclei prftitur plan pronbsp;fus eft. In fequenti die in eadem ConCione ac folennitate, pari anathenic^nbsp;cterisque cenfuris pontificiis hseretici abfoluti, introduti per ConcilijL^nbsp;tos in Eccleamivbi quum res diuina fierct,Rocliezana perfidie fux haudinbsp;memor,vni ex plebe,quem adcff iulTeratjSacramentum ex calice ddie.loan^nbsp;ns ad hc Polomor,alter Ccilij Legatis, quum inalienaEcclefiahaudq*^^^lnbsp;quam id fas eile clamaret,inhiberetque,perftititin propofito ille,amp; conteinpnbsp;eins imperio Euchariftiam homini communicauit. Qi^re parum abfuit,nbsp;conuenta omnia pro irritis haberentur. Exeo conuentionis capite res paca^^nbsp;quo fancitum erat:paucis licet pata violantibus ,initam tarnen ccordiatni^nbsp;quaquam intercipi. Compofitis rebus omnibus, nono calendas Septembr^^
14 5 6. anno Dominic falutis fexto amp; trigefimo fupra millcmum amp; quadringei^^^ imum,Pragam incredibil pompa honorifictiffim inuedus eft : vbi quinbsp;16 ant Boemorum hoftis,fpurius Antichrifti filius habitus,amp; prophanuSjCi**^^nbsp;disque hominum votis perdendus efle cenfebatur,inauditishonoribus eX^nbsp;P tus eft. luraueruntineius manus Proceres cundi, vrbiumque Legati,rciu*nbsp;imperium nunquam detredaturos. Conftitutos ab eo magiftratus, vitro ac^^^nbsp;pere. Certauere mox omnes obfcqiorumofficiis, atque ea tempeftateB^nbsp;mura amp; perfequendo amp; obfequendo immoderatiffimurn iudicafl'cs.
gt;enideinde fynodo Legati Pragam miffi,quorum PhilibertusConftantic^ Epifeopus princeps erat.Hi ecclefiafticos ritus introducerc, reftituerefacefnbsp;tesjcorrigere facra,amp; emendare,quibus plebis cantilenas olim adiccerat,!^^nbsp;reuocare abrogatas diuorum imagines, facras aquas referre, dicare fontes quot;nbsp;ptifmatis,altaria ornate,ac demum fpurcitias omnes abolere cperunt.nbsp;plurim^fan mentis paruere, obftitere Rochezanae fedatotes, item palfin^ lnbsp;loqui,maledilis non abftinere, publicis Romanam Ecclefiam, apoftolicy*^^ nbsp;Senatum fermonibus laniare, quinetiam Legatis plerunque fynodalibusnbsp;dias tendere.SigifmurtduspoUutis fc templis abftinuit.Iacobi dem, qu^^nnbsp;norum ordinis collegium olim fuerat, amp; quam in rarium illi redegerant?'nbsp;reftitui popofcit:annuit ciuitas. E Mendicatibus etiam plerique redierc, vtpnbsp;taCccleftini,Sclaui,fcrui diu Virginis,Hierofolymitani, amp;pleriquecror^^nbsp;ordincs: item Abbates noimulli, amp; diuiGeorgij Antiftites, necnonamp; Vrb^^nbsp;bafliccanonicorumordo altaribus ornamentareddita, diuiniquoquc^*nbsp;inftaurati,ademptis lim baiilic prouentibus,quibus tcmplorum minift*'* cnbsp;bantur, impenf hebdomadatim collegio huic exfifeo darx : quarc catbeonbsp;Eccefi fex aurem milia quotannis hinc erogata. Mulra ctcris tempbs^^pnbsp;natiua ab Imperatore diftributa. Ad extremum vi potius nceeffitatis,quau^nbsp;luntatis imperio,fdus cum hteticisidumeft. Pacata Boemia,multuninbsp;nominis Imperator comparauit.Maximus ac fpedatiffimus in Chriftiunftgt;^Lnbsp;blicahabebatur.Conyatulatum vndique Oratores adeum vcniebat,iBinbsp;verum omnes Auguftum ac Caefarcm prdicabant. Eugenius quoquePnbsp;fex maximus, auream rofam ingratulationis amp;laetitifpeciem ab VrbeP*nbsp;Quicunque autem fupcrfucrantTaborit,in oppido conferuati, amp; Bac in ynbsp;tiam conditione recepti funt, vt quinquennio tantum fuis moribusnbsp;tribut! nominequotannis fexagenas argent!libras penderent, iusciuitatnnbsp;berent, rubra craliteras obfignafent. Verm in rc diuiria facienda, qnn*j^j pnbsp;nefandas cremonias recidiftent,caftigaturum fe eos propediemSigifinn^^j.,nbsp;interminari. Contra veto profanamhoruminfaniam Rochezanafllt;lnonbsp;tatucofirmare,indies fe pertinacis agere, monachos redeuntes,d2Enionc .nbsp;pellare : demum Imperatoris minarum admonitus, clandeftina fe fn?^nbsp;puit.Eius Ecclefia Rapufeoni viro probitate vit amp; dodrinaprxftticon^^nbsp;fa,qui perturbtis iterum rebus,in exilium exadus eft. Antequam
-ocr page 445--------3----------1-----------------------r------cgt;--' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot; i ;
fimo ingenio, nonlong Cvithnis montibus inedito colle catlelium erexic, quem montem Sionappcllauit, auguratus ex eo quandoque loco promanatu-ram elle vcritateni, qu Boemicam gentem inlibertateni aliquando vindica-rct.Quum creri Proceres,audito Imperatoris aduentu, Iglariam cum vniuer-lanobiiitatc proficifcerentur,vt cum pro dignitate exciperenqhic domijema-nensprdas cxercebat.Infeftat finitimos, Regem demumlaceflere no verc-tiU'.Boucsac vina, qu ex Vngaria adimperatoremaduehebantur, intercipir,nbsp;formidolofa reddit itinera. Ad hunc latronem expugnandum Henricus Pra-lo fcon Sigifmundo milTus, qui quum menfes quatuor caftellum natura amp; artenbsp;miinitiffimum oppugnaflet,capto tandem Robacio,ccterisqj latronibus,expu-gnauic.Cumhis etiamHuflitarum Antilles captus ell, quifacris apud eos ope-rabatur.Pragam perdudli,lurcisqj deuoti, omnes laqueo cnedli funt:duo amp; nonbsp;nagintahos fuileperhibent. Sigifmundus interea iam catc grauis, variisnbsp;tunefeneclutis incommodis laborarecperat. Hinc Barbaram Imperatricemnbsp;non mediocris Imperij follicitudo incelTit. Henricum Prafconem, Alfcionemnbsp;Stereiibergium,Georgium Pogiebrachium, amp; plerosque Regulos adfe accirinbsp;iubet, quos magnam apudBoemos auoritatem babere fenferat. Inabditasnbsp;lulx pattes inducitjvbi quum confedilTent, Imperatorem propediem moritu*nbsp;rumentmeiat:quum tot morbis oblito, amp;his qu.im difficillimis ,longam pro-lerrcdiein,fpcrare nonliceat. Qtuim mult fint vndiq; turbxobortur, baudnbsp;ab re ait fore, fi ante tempus de rctinendo Imperio prouideretur. Illud vnumnbsp;Conlilium optimum futurum, fi quu m vidua fuerit,Poloniae Rgi legitime connbsp;nigetur. Opulentiffimi buncconiugij conditionemhaudquaquamabnegatu-tumaffirmt,qudo duo pro dote rgna capcHct.ItemCili Comits, alterumnbsp;fratretn, nepotem alterum, magna fibi auxiliaprbituros. C^inamp; multos fibinbsp;in Vngaria elfe Proceres,qui fuas partes tuebuntur.Imperatriis confiliumBo-emiapprobant,amp;: pro illiusarbitratu fdus ineunt. Imprudens profe^ nuili-cr,amp;proprilibidini nimis obnoxia,quippe qu iam annis cfioetaElifiroetbamnbsp;Jo filiam,qu Alberto Auftrix Duci nupferat, Sr iam in fpem regni fuerat educa-ta, mente dficit, nouum coniugium molitur:eoque vefani ilia proGelfit,vt o-mnes ingenij neruos geniali tboro prorfus intenderet, cuius iam fe impotemnbsp;fore fenierat. Ncclatuere quidemImperatorem vxoris artes amp; cfilia,cuius in-genium amp; pudicitiam quandoque fufpedtam babuerat, quando banc ab Hcr-nefto Auftri Principe adamataefle intellexcrat. Qmi intereamedici omnemnbsp;Sigifmundo fpem valetudinis ademiirent,commonefaccrentq5,vtanimi impe-riiquefui falutem curaret: Boemia, quam perfidia femper laboralTe noucrat,nbsp;depexacoma,amp;: viridante ferto comptus,inbon valetudinis prxtextum egre-ditur, in Morauiam conceffit, vtantequamc vita decederet, filiamgenerumq}nbsp;40 videret.At ilia cum Alberto,audita grauifiima patris gritudine,cx Aullria repente profcla,Znoimam venir, ibique Imperatorem offendit. Barbara Impe-
'X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
follicitudo.Idcirco quum Pragx me ille languor inceflerit, extemplo diflmu-landi morbi gratia, vt mihicomambarbamqj depexa,amp; caput fertis bene com-5o ptum redderetis, admonui, vt vos tutis perfida hreticprum genre educc-rcm.Non cnim nefeius eram,f Prag mihi mon obtigiiret,vos frementi facri-Icgorura rabic obfitos, hinc nquamtuto egrelTuros. Atpoftquapericulahc euafimus,antequam mihi vita tot bellis,laboribus,difcriminibusqj vexata,claunbsp;datur, agendum ell focij, quo palo hc duo regnagubernentur, mllitutaraqjnbsp;pacemacocia feruentmam fuperioramala, vtfuturis profpiciamus, co ma-
I
-ocr page 446-406 ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
g is horta.ntur,quo maiora ilia fuere: imminentia verb, qum grauia futura fint, Barbar vos conatus admonuit,ita quod nifiin teporeprouidcatur,multogra-uiorafupcrfint. Multi nanquemorbi qum primm,vbiaduencre,curantur,amp;nbsp;ante eorum aduentu multo facilius ipfaprudetia declinari potuiflcnt, quipoft-quam altius infedcre,aut mortem inferunt,aut perquam difficultercurarique-unt. Inprimis Rege,ac moderatore optimovobis opus eft, quemdelectum'nbsp;mare amp;:obferuare,debitampraeftarefidem,ac qua illius imperia facere dcbc-tis.Qi^m autem vobis Regemmeliorem optarepoflim,prterqu eiim,queninbsp;mihi gencrum filiumque delegi, baud facil dixcrim. Albertus eft, virtute,nbsp;pientia, amp; longa rerum cxperientia prpollens, nobilitate quoque generis,nbsp;morum excellentia vfque adeo prxftans, vt etfi infenfus nobis eilet, res taniconbsp;noftras ipliintata bonorum Principumorbitate committere cogeremur. Nonbsp;me magiSjfi veraloquiliccat,qum vos omnes probitate fua promcruit.SupOf'nbsp;eftfiiia,fupcrfunt quoque aliqu Sigifmundi reliqui,quas in amoris mein''nbsp;numentumamp; colereamp;diligere debetis. Ad hoc nos Alberti luftitiaacintegr*'nbsp;tas impellit, ingens in vos omneis amor amp; beneficentia, quern apud me ?'nbsp;tronum vnicum, immo pattern femper habuiftis. Beatum, mihi crdit,nbsp;turura imperium,quod Alberti dutu aufpiciisque geretur.Princeps enim,*nbsp;religio, pietas,magnificentia, quitas, amp; prudentia ftngularis eftinfita,nbsp;de fe optima quq; fpcrare,aciuberepoteft.Ineo fpemomnem collocaui,*quot;*nbsp;mihi adoptauijhunc vnum pacis amp;:iuftici ac ocij fundamta,qu ieci,invnnbsp;que regno adaudurum elle fpcraui. Vos autem focij, aliud fentire, autnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
^non crediderim,quando hue iuxta atque mcipfum femper amaftis, amp;vtqn nunc nuncio,facerem,fpe mihiperfuafiftis.Si pro arbitratu mco vitampm^^jnbsp;gare fas eflet,recufaremprofed fponte, totmalis amp;:laboribus abfumpms'*^nbsp;veftri charitas me remoratur in terris. Nunc poftqua paralytici fteuitia mo^ nbsp;iam collabante corpore,propediem obeundum eft, permeamin vospiet^^ nbsp;per veftram m me fidem, qufo,item per vtriufque regni falutem, penbsp;mitateift veftram, pro qua maxima quxque pcriculapertuli,vt Albertu,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
vobis nunc declare Regem, amp; cui coniugaui filiam, cui poteftatem ac oiquot; fortunas meas iure lcgaui,hunc vos eundem cundis fuffragiis amp; habere *nbsp;clarare velitis, idq; antequam vitadecedam,omni ftudio faciatis. Elifab^^,nbsp;qua debetis fide colatis,amp;: tueamini, ne aliter quidem, atque noftrainnbsp;ciapoftularunt. His didis,conuerfusinlachrymas,haudpluraloqu'P^nbsp;annuere Proceresadvnuomnesjamp;inmanuseius idipfumreprzftituro^nbsp;per efl'c iurauerunt. Dcclararuntibi Rcgem,amp; cundi ante focerum,Alb'^^^nbsp;Regem amp; Imperatorem confalutarunt.In Alberti denique manus ritenbsp;Introduda quoque gnata,acfauftis falutationibus admifla. Q^m lath'llnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquantifper illerefpiraflet,vtinitadudum confilia efententiaeucnirent)
gates quoque declarare placuit, qui poft eins obitum inBoemiain conto^^jj. rent, amp; teftamentumin condone recitarent. Legatorumprinceps Gafp*^^.nbsp;ckius mira ingenij dextcritate,amp;: dicedi copia prditus,triumCxfaruninbsp;tarius, amp; de Pio Ptif^ maxime, dum in Noricis ageret,optim merites- jnbsp;verfatile huic fuerit ingenium,hinc intelligi poteft:apud imperatoresnbsp;diuerfis admodumfuerc moribus, cum fumma femper laude aedign^^nbsp;fatus, inter creros fecretarios obtmuit principatum. A Sigifmundo,fnbsp;Chubito in Germania:ab altero,Calefio amp; Alba ecclefia in Vngaria:nbsp;nbsp;nbsp;p(i
CO, Grcio in Auftria donatus eft. Poftero die, quo diux Virginis co^ celebrabatur, Sigifmundus compofitishuman vit rebus, acomninbsp;tici inftrudus apparatu,qui advitalterius iterpertinet,Suoymx,cum*nbsp;1437. omnium defiderio exceflthumanis, Dominiex natiuitatis annoquam^^^pirnbsp;tefimo trigefimofeptimo fupramillefim,tatis veto fuae feptuagefimo-'nbsp;rum autem,ac in primis Vngari quinquagefimoprimo,Romanorumi ppjlnbsp;amp; vigefimo, Boemi decimofeptimo, Imperij denique Romani quin^'^^pppt,nbsp;mortem ira ab omnibus deploratus,vt dhuc German! gemat,Vngan ^^ppi*
-ocr page 447-DE CAD! s lit LIBER lit 407
Boemilachr\ment,catholicaEcclefiaprxdicet,atque vniuerfadeniquc Chri-ftiaiia refpublicacum omni pofteritatc fummis laudibus efFcrat, ac comme* moret. Virfuitprobitate ingcnita,Auguftali genere,faufto afpeujftatura magna,pulchrocorporc^quod auguft multum referebat maiefl:atis,crines aurei,nbsp;crifpi iuuentute, lcrenus crar obtutus, glauci quidem oculi, item promiflanbsp;barba multum fibiadiiciens grauiratis,quam adpromcrcdamVngarorumgra-tiam,qui prolixabarba vtebtur,in dcliciis nutriuifle S geftafl'c dicitur : qiiiimnbsp;nimium popularis efl'et,ad corporis decorum nihil adiieere amplis natura ponbsp;tuilfet. Animo fuitperquam grandi amp; excelfo,item profuf liberalitatisamp;ma-gnificenti Princeps, amicis prodigebat omnia, itafpeprouentus omneisnbsp;crogabat, vtnihil etiam in his,qu vira funt vfui,iibi fupereire pateretur. S.cpenbsp;quuni in regia nihil eH'etjquod luo prandio prpararetur opiparc,amicos inui-tatns adiuit:fpe etiam abhis fymbolacorrogauit. Item comitatCjclementiaamp;Jnbsp;iffabilitate tanta,vt cteros ca tcmpcflate Principes anrcirct. Ad crudelitatemnbsp;iiunqu,nihgrauilimis iniuriis irritatus eft.Chriftiana rempublica, Ecclefiaq)nbsp;Roinanam,plus omnifi opinione dilexit.Quod ex his vel maxime conftare po-teft : nam cm graui diuturnoq; fchifmate, quod vnum de quadraginta annosnbsp;pcrduraueratjdiui Petri nauiculamflubuare cognofceret,Coftantienfem fyn-^^umindixitjvbi Ioanne,Gregorio,Bencdidboq5 Pontificibus abrogatis, Mar-^'^}iniQuintumfummum Pontificem creauit,vniuerfamrempublicamindu-lalaboreque fuo componereftuduit. loanncs, Concilij decrcto,ad Heydel-Germani caftcllum perpetu relegatus.Gregorius,qui Pifano con-damnatus fuerat,pcr Carolum Malateftam Oratorcm fuum, fe vitro pon-lt;nbsp;' Catu abdicauit. Beneditus cognometo Boltrinus,quum fe Panifcol, quodnbsp;3raconenlis Hifpani munitilhmum eft caftcllum,tucretur,feq5 Chrifti vica-numpertinaciter aircreret, eiufdcm Synodi audoritateiterum abrogatus eft^nbsp;c ctiamhrelarcharum grauiflimx cxatft funtpn, promulgat fanti-ncs nou, Sc optimaRoman Eccleft forma introduira eft. Cunifta^uoquenbsp;}o viribus pacare curauit,orthodox fidei amore fucccfus,tot in Boemia bcl-^g^^lhtjCoercuit hrcticorum rabiem,amp;quantum in fe fuit, Huifitarum fedtasnbsp;^^pieflt. Turcas propriis fedibus quicfccre adegit, quos per Pipum Florenti-niMagiftrumequitum,viginti prliisfuperauit. Bisinitaliam contendit,nbsp;vlquum Cfar declaratus eft,anre Conftantienfeconcilium.Quo quidemnbsp;pp pore vniucrfam ferme Cifalpinam Galliamfedandi belli caulluftrauit,nbsp;'r^ippum Mariam, ducatus Mediolanenfis titulo gt; fua audloritate fecit infi-t om.Iterumcuocatus eftPhilippo,dumVcnetorum bello duriflm preme-or,cui fi auxilio foret,auguftalem coronam illc promiferat: profetus Medi-fj ^^.^^ffedato nimium Ducis colloquio,quumin arcc louis illcfe obelufif'nbsp;Ob r^ontcmptaniCfaris impotentiam, id nbsp;um plcrique iudicarunt.Vcrm exafa Parm hyeme,in Hetruriam non f-^^griaindignatione cceflit.A Senenfibushonorifc exceptus, aliquot ibinbsp;osfiibfedit : Scformofilfimarum fpe fpetaculo matronarum exhilaratusnbsp;lus rrremorabile illud duorum amantium exempnm interceflit. Eurya-equeftris ordinis,amp; cornesauguftalis,mirapulchritudine fpe*nbsp;rlorcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtutuin Lucreti Senenlis amorem exarfitipariquoque af
Pr virgo,quam tanta venuftate,formquc prftantia,catempeftate llus^*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Ireram multi Veuerem cognominarent. Amoris *
voti compotemfecit. Sed abete Romam Imperatorc, huryalus amicam deferere cogeretur,fecundm digrefl'um, altera fexusnbsp;^lioparum conftans,pr amantis inopiaexpirauit:alteramicor con-^*rinr ^i''^^^^ft^^^lPpcr:inftauratus,quamuisvitam diftulit, nquam tarnennbsp;riderc vifus eft, Quum Romam Imperator venifl'et,ab Eugenio co-profedfus perFlaminiam Ariminum,mox Ferrariam Mtuamqjnbsp;fiir ^bi quumloanneFrancifco Gonzaga honorificcntiflim cxciperc-n modo ius dominatus imperatoria auoritate illi confirmauit,fed Bar-
t
/
-ocr page 448-4o8 ant. BONFINII RE R. VNGAR.
barani Brandeburgenfis principis filiam,ac fibi ar da affin it at c coniundain,Lo douico eius filio coniugauittquibus quidem nuptiis haudparum domum illamnbsp;honeftauit.Dcmum ido cum Venetis federe,Philippo infenfus,in Gerniani-am rediic, fecundumque rcditum, vix annos tres quaturve vixit. Referuntnbsp;prterea principis magnificentiam fuperbiffima eius dificia, arque ilia in pn-mis,qu Bud ftatuit, ante arcem facellum crexit, quod diuo Sigifinundo Hi-cauit,cuius quippe numini fe peculiarireligionefeceratobnoxium,idqueain-'nbsp;plillimo facerdotum collegio donauit.Item exdificauit in arcepalatiummul'nbsp;tum Romante referens antiquitatis,muro arcem obduxit, ambuiacrisqueain(|jnbsp;niffimis cxornauit,in fpeculari porticus fpecic:in media fer arce turrimani-pliflimam fundauit,ex quadrato(veluti ctera omnia)lapidc,qu ad duo fubdi*nbsp;alia pertinetifed morte pruentus, initum opus no abfoluit. Ex alteraDanubi)nbsp;ripa in Pefthana ciuitate, qu c confpcdu eft, molem pofuit, in arcis obied^nbsp;fpeciem,vthinc fupra Danubium perpetuo ponte arcem vtranque coiunget^^'nbsp;Vcrm mors inuida tam fuperbi operis initium intercepit : quodfipericetnbsp;potiiifl'et, Traiani pontem, quem in fuperioris Myfi ripa quondam illcfecCquot; inbsp;rat,proculdubio fuperafl'etmunquamSigifmundi opera fpedabis,vt non ex ibnbsp;lis animi magnitudinem plane metiri vidcare.Quid pluraQuanquamfatisib'nbsp;perque domi forisque is clarus eft habitus, tarnen fi quiorem lbifortunan^'pnbsp;dus efl'et,compluratalem Principem feculanonvidill'ent. Poft fatum igicur^bnbsp;gifmundi Legati, qui dudum deftinatifuerant,in Boemiam cum teftaraent*^^nbsp;bulls properant,ne quid ob eius obitum nouitatis oriatur. Albertus amp;
gt;tha coniunx, in Vngariam corpus deferunt, vnaquecum regio corpore, ratricemcaptiuam abducunt,miferabile human miferi fpedaculum.QHl^'nbsp;Pifonium primo dcfcenderent, pagis amp; oppidis vndique lugubresVngafi_nbsp;currebant, vitro miferabtur, comploratu fili generiqj lachrymas augeb^''nbsp;quin amp;:ingentemRcgin vincula commiferationem excitabant. Vnicunt*quot;nbsp;mnibus folatiumoccurrcbat, nouiRegis eledio, quem optimumfututu^^nbsp;mnes agurabantur.Comitiaregia, fine vlla controuerfiaamp;contentioneii;^^ nbsp;ra fperabant, quando fat omnibus Alberti virtus explorata fueranfed quuninbsp;Sigifmundi pientiflimi Regis, amp; de omnibus optime meritifunere cogitab^^/nbsp;in fletum recidebant.Nullum mftiflimum exequiarum honorem huic prnbsp;gnitatc perfolui pofte prxdicabant.Pifoniani corpus honorific exccpere,pf^nbsp;foluere poftero die iufta, amp; patrem Vngaric gentis pientiftimum, public/^^nbsp;ncre complorarunt.Corpus deinde Budamdeuedum,atquc veluti viuens'Pnbsp;legarat, Varadinum detulere, quando diui fe Ladiilai numini femperado'^
- rat. Cum ingentipopulorumProccrumque frequentia elatum funus,amp;*^^p diflai bafilica ex teftamento conditum. Mox poftquam conclamatum eft,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bertus cum vxore , exteraque nobilium turba ad regalia comitia feftinar^'^.
De his hadenus. Sigifmundi temporibus, multis Italia bellis xftuauit, inP misque Cifalpina Gallia, Philippi Ducis,Venetorumquc difcordiis,qunbsp;perandi cupiditatem redintegrate videbtur, indies diuturno bellolabo^anbsp;atque multo longioraWeapolitanum regnum,cuius gratia Aragonesnbsp;tot annos acerrime decertart. IoannananqueLadiflai Regis foror,poft^^^jjjnbsp;fecdmfratris obitum,liberis orbati,hxreditario iure regnum accepft,^^jj,nbsp;amp;: viginti regnauit annos, in fmineo fexu viriletn illis temporibus an**^ .nbsp;prxtulit.ln tot bellis amp;calamitatibus patientiam magnam oftdit.Qup^.nbsp;tieamReges capture ftudcrent,Alphonfus Taraconenfis Rex primus innbsp;gratiam infinuauit:quod COfacihus impetrauit, quando fuum atauuin^ pnbsp;fus Carolum primum id fibi vendicafte audiuerat.Hunc Ioanna filiumnbsp;uitzat is mulieris veritus inconftantiam, ex nonnullorum exemplenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,r
nas arces mari expofitas prxfidiis muniuit,Serianum,magnum (vt aiunV fcalcum in vincula coniecit. Quod idcirco ab eo faduni, vt variaRegin^j,nbsp;dia coerceretzadextrem multo milite in Neapolitanaarce circumuenn,nbsp;ta ingratitudinisindiciahincedidifte vtfus cft. Ioannaingetem homin^^t^^ j
-ocr page 449-50
DEC A DIS III. LIBER IIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^
titudincmcaufata,adieda Martini fummi Pontificis aud:oritare,ius adopcionis abrogauit Alphonfo,Lodouicumque Andcgauenfem, Sforci fuafu , Galliisnbsp;accitiim, redoptauit. Quare Braccius Montanus cum Alphonfo fcedus inic ;nbsp;Sforciajoann dutu aufpiciisque, Neapoli Aragones excgit. Poft Lodouicinbsp;fatum,Renatus,Narbonenfts Galli Pnneeps, incandciii adoptionem aftum-ptus eft: qui variante diu Fortuna cum Alphonfo dimicauit, demum vi regnonbsp;exa(ftus,illi cedere cogitur. Sub eiufdem impcrio Eugenius a Populo Romano eieftus, Tiberiqs delapfus, Florentiam auFugit. Quumis princepsBahlien-fe in fe concilium moliri lentiret, quod a Martino fuerat indidum, accitus f-pe non paruit, quo ex Hifpania, Galliis, Germania amp; Pannoniis Optimatesnbsp;niuki plan conuenerant : quare Pontificatu Sy nodi decreto abdicatus eft, amp;nbsp;Aniedeus Sabaudi Dux,PontiFex maximus declaratus.Eugenium perhibentnbsp;indignationc percitum, compofita inter Carolum Galli Regem ac Ducemnbsp;Burgundi,pace, Caroli filium cum ingenti cquitatu in Bahlienfes concitalle;nbsp;^uoquidein bello, Synodus repente Foluta eft. Erequentiflimum hie deindenbsp;Concilium Florentin indixit, quo maximo iumptu c remotilFimis partib. Principes acciriiuflt : hue vitro loannes Palologus Imperator Gra.corum, itemnbsp;Conftantinopolitanus Patriarcha cum multa Grci nobilitate, dohiftimisq;nbsp;fontificibusamp;rPresbytcris conuenere. Hos Armeni,thiopts, Georgian!,la- cobit^ue,ex Afia ac Libya fequuti funt. Hie Orientahs Occidentaliscjue Ec-ciefalubris eft Faifta conuentio.
RERVM VNGARICARVM DECA- lt;
DIS TERT1 LIBER III I.
Vas Sigifmundovxorcs Fuifte diximus,Mariam,amp;Barbaram:aI-teram Lodouici Regis,Hermanni Cili Comitis alteram filiFuif-fe,Fcripfimus. Exaftis rite Imperatoris exequiis, Eliiabet^a, quam a Barbara ille tulcrat,vnacum Alberto viro, ac ctera Optimatumnbsp;Pontificumque manu,ad Comitia regalia Albarn properauit: v bi,
in frequentiftimo Pannonum conuentu, omnium ordinum populorumqs fuF-fragiis,fummo confenfu, calendis Ianuariis,Rex, amp; Elifabetha Regina Falutata Aliertm. cll: eademque die,cx aufpicato, vterque pro more coronatus : quod quadrin-gcntcfimo trigefimootauo Fupra millcftmum,Facl;um eft. Quare in Pannoniis 1438.nbsp;^igiftnundi manes, prout ipfe legarat, voto potiti funt. Legat! verb, qui innbsp;Jioemiam concefl'ere, aduocata concione, teftamentum publice recitarunt.nbsp;Pbft, vbi omnes hinc vtrunque Alberto amp; Elifabeth regnum patre iure le-gatiim cognouere, fubinde adiiciunt, perquam iniquum ac fummum efl'e ne-^as,bos paterna hreditate priuare,accedere amp; alia,qu Sigifmundi teftamen- nbsp;turn violate vetat. In primis, Alberti maxima in Boemos mrita : prtereapro-bitatem ingenitam,viri iufticiam, amp; cum opibus amp; nobilitate fapientiam, quonbsp;neminem hc tempora mehorem offerte pofte affcuerabantihunc vicinumnbsp;bcneficentiffimum, clementiflimum principem in BdRnos amp; Moranos fuiftenbsp;repetunt. Commmorant quoque Ioannis,Caroli,Venceftai,amp;: ipfius deniquenbsp;Sigifmundi in Boemos immortalia beneficia.Nil iniquius comitti poire,quan-no admaximam orbitatem tantus fanguis rcdatus erat, quam Elifabethvni-cas tot principum Auguftorumque reliquias,paterna,per impium facinus, hreditate priuare. Item interiieere,inter Boemi Reges, Auftrique Principes,nbsp;nuiolatumextarefdus, Auguftali audoritatemunitum : Vt vtra priusdo-niusrcgaliftirpc,mafculve fucceffore defecerit, exaltera Regem accipereexnbsp;compafto cogatur. Succefforem igitur ex Auftriavocandum,nec eo potioremnbsp;^cerumoptaripofte : quippequi amp;fuo,amp; vxorisiure,amp;diuiSigifmundiiudi-r^ioeft omnibus anteferendus. Vngarorum fententias imitari oportere : vtpo-regt;qui tam cupide hune, amp; iuxt arque clo datum, acceperunt. Boemi tan-cm his rationibus viti, Albertumfecundo nonas Maias Regem crearunt. Hi
M
410 ANT. BONFINII R E R. VNGAR.
tantiim Proccrcs interceflere, qui quutn vna cum Barbara confpiraflent,Iiault;l alia conditionc fua luftragia Alberto Elifabethque daturos fatebantur quaninbsp;ni prius poftulata qua:dam impetrafient.Eorum ergo nomine AlfcioSterem*nbsp;bergius ad Albertum Venit oftulata nanque omnia irrita fuere: Albertus,pr^c-terquam ea qu focer indulferat, nihil affirmauit. Interim Barbara, qux a cU'nbsp;ftodibus inter Vngaros afleruabatur, quum caftella qudam munitiffima,nbsp;in Vngaria retinebat, nouo Regi tradidifl'et, libertatem fi bi comparauit : duo-decicsmille aurciquotannis ei,quoadviueret,ex fifco conftituuntur.nbsp;Boemicis rebus halenus. Nunc autem ad Pannonicas redeundum eft, amp;nbsp;coronato rite Alberto nouitatis Bud obtigerit,cnarretur. Secundum Albcf'nbsp;ti coronationem, fua Bud fcditio fufcitatur. Nam quum ciuitas ex Vngaf*'nbsp;ca Alamannicaquc genre conftaret, ob morumdiftimilitudinemcontrariaqi'nbsp;fl:udia,grauibus inter fefadionibus laborabat : hinc inter eos antiquaconHi^nbsp;fuit, vtvno ex Alamannia, amp; Vngaria prtorem vrbanum altero anno crc^'nbsp;rent, quern ludicem appellant : rata ac firmainter eos fuit iftaconfuerudo, q^^nbsp;facr fandionis loco habebatur. Alamanni, quando arte, vrbanitate, opib^nbsp;amp; calliditate plus poterant, fpe infenfam fibi gentem prtura priuare ftudufnbsp;rant,variis fpe iniuriis contumeliisque aduerfarios afteccrant : fed iUi d*'nbsp;mulatis odiis, patientia quadam eorum inuidiam declinaranr ; reformid.ir3^^,,nbsp;quoqueipft Vngarorum vires, amp; quid in alieno regno moltrentur, dilige^^'nbsp;pcnfitarant. Nunc autem oblata patrandi facinoris occafione, liquidemA'^nbsp;mannum fe Regem na;os eftc cernebant,haud vitra cuntandum elfe rati,^\nbsp;Wogand gentis confilia incunt. Erat in vrbe ciuis , Vngarorum princeps, q^* jnbsp;loannes Euthues didtus eft, vir profedo grauiifimus,multi confilij eoinpoS*''^ 1nbsp;quehisadmodumformidolofus,quandoquidem Alamannorumprobrai^^,nbsp;leftius quam cteri ferre foiebat : is vnus crat, qui nee in fenatu ,nec publR^nbsp;priuanmve,fu nationis dignitatem,quoquo modo ldi patiebatur :nbsp;uerfam m fe Alamannorum inuidiam plane conflauerat. Contra hi huncnbsp;in republica patronum habere putabant, qui hber vbique loqueretur.nbsp;ncm igitur fub prtextu criminis illi ceperunt, m fuis dibus in vinculanbsp;iccere : mox in abditis penetralibus, variis cruciatibus afficere occccpere : q*^'nbsp;bus tandem enedum, culeoque infutum, alligato gutturi lapide,inDanubinbsp;clam demerferunt. Odo circiter diesfacinus tale dehtuit, mox cadauernbsp;fit, ac ripis ab vndis expofitum, clandeftinum fcelus indicauit : quum plu^nbsp;vulnera amp; ftigmata circumferret, id ab Alamannis,vulgus, fadumefl'e,r^P^';nbsp;t coniecit, cm his olim infenfum nimis efte cognouerit. Eo temporenbsp;Regis gratia multum nobilitatis Vngaric Budam forte confluxerat, dep^^nbsp;henfo facinore, tumultus in vrbe ab V ngaris excitatur, atque ingens mo^^
ortafeditio, Alamanni facinoris huiufee confeij, fefe in proprias quifqu^ nbsp;nbsp;ifJ
rcceperunt, peflulis has obicibusque obdunt, armisinftruunt, obfirinant^j.^^ prfidiis, quando in fe arma capi fentiunt. Mox in eos vulgo fit concurfuSnbsp;fpedas primiim des expugnant,negociatorum opibusmirificcconipl^^^^jnbsp;trucidant homines qiWs oft'endunt,nectati,necfexuiparcunt. Inc^^^^nbsp;deinde impetum faciunt,amp; pari vfqucquaque crudelitate graflantur.nbsp;vulgihccntia,in alios externos,amp;: in Italos vel maxime negociatores,pro^^^.^nbsp;piditate, fit impetus. Pr furore efteratiflfim gentis, vrbs vniuerfanpnbsp;dibus amp; clamorc complctur. Erat ea tempeftate Bud lacobus virnbsp;mus, ex agro Afculano natus, qui propagandi diuiFrancifei ordinisgran)nbsp;Italia in Pannonias, cum loanne Capiftrano pari fanditate prdito, pau^nbsp;te venerat. Miferatus barbar gentisimmanitatem,auditafeditione,iunFnbsp;faluatoris noftri patibulo, cum vniuerfo facerdotu collcgio cloannisnbsp;diit,nunc mifericordiam exclamans,nuncIcfuChriftiopemingeminans, .jjnbsp;armatos per Chrifti paflionem obteftans: arma deponant, Chriftianonbsp;parcant fanguini,diuinamiram reformidet: quinetiam flexis fpcg^^^'^ pjjt'nbsp;fecrans,ncvlcrafijuiant,iniurias omnesprfenti animo Deo vindicadas^^''^^^,
-ocr page 451-DECADIS III. LIBER IIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411
unt. conti;^ ilU,veluti fi Dcum in fublidium aduenifle reputaflent,e crudelius uiunt,neminem ex illis deprehendunt quin exteniplo trucident, eorum for-tunas,nierces,amp; bona cundadiripiunt, item in publicum tradaplebi diripien-Qiprponunt. lacobus autem,quuminvfaniente turbafe nec verbis, nec di-iiini oaluatoris imagine quicquam proficere pofle, confpicaretur, in demlo-niusjvnde dudum cxierat,fe recepit. Vngari longa Alamannorum cxdefatia-tandem deliere. De bis badenus. Albertus igitur vtroque regno potitus,nbsp;eodemqj tempore amp; Rex amp; Imperator Romanorum creatus elt, fenten-aiuprei^ij bonoribus, amp; Auguftali dignitateline controuerliafungitur,vnonbsp;par focero fadus,parem quoque gloriam alTequi ftudet. Boemica in pri-obtigit expeditio. Ptarfco nanque audita Alberti voluntate, qnemadmo-Alfcione certior fadus erat, primores fu fadionis acciri iubet, eaquenbsp;Uuitica magna ex parte fuerat : coadafadione, de alio Rege creando decer-joenium Cafimirum Poloni Regis germanum,annos tantm tredecim na-^.^jKeg dclart. Oratores fubinde mittit,qui auxilia poftulenr, quibus de-^atum illi regnum tueantur. Interea Principes,qui Imperatoris eligendi po-ar nnbsp;nbsp;nbsp;habent, apud Francofordiam rem Romanam Alberto commenant;
Roman reipublicfummam, VngarorumProcerum iniulfu accipere, to ^^'^^tiaquam aufus, veluti regni initio illis promiferat, eorum animos priusnbsp;Ululuit. Rogati verb illi,Sigifmundi Imperatoris exemple,id dilTuadere c-quippe qui dum Italiam,Germaniam,variaque locaCbriftian reipu-j ^gtatialuftrare cogebatur,diripiendamTuicis Vngariam deferuit: adex-tn i'^4^tim multa vitro citroqs difputata fuilTent,omnium confenlu,ne tan-^nbsp;^Ibertum honore defraudarent, accipiendi Romani Imperijpoteliatem ~nbsp;tint:quodquidcm fumma Germanorum omnium gratulatione eft ab lUo fu-f ^^tic etiam Legati, Boemic gentis nomine, ad Poloni Reg pro-j^^^tint,quorum alter loannes Rabenlleynus, HenricusPlaciusalter didusnbsp;'j ^^gemorarunt,ne fratrem Boemiregnuminterturbare patiatur, quodnbsp;Scnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affequi polTet, qudo Albertus amp; Procerum Populorumqi lufFragiis,
^Jgifmiinditeftamento Rex eflet: iubent veteris amiciti elfe memorem: ^tnumliprterfasamp;quum alienum fratri regnum comparare contendat,nbsp;^onent ne ita alina occupare pergar,vt pro fuis dimicare cogatur: Albertonbsp;omisq^ omnibus,vt fuaretineat tueaturq5,neque vires,neq; animumdeelTc;nbsp;^corumleuitatem audaciamq; contemnat, bortantur : quanta, dignitatis acnbsp;*^tum,paucis diebus Alberto fada lit accelio, fecum reputet : fi quid aulit, idnbsp;. ^inBoemosmod,verm etiam in Germanos, Vngaros, amp; Alemannos, acnbsp;P ^tiiuerfam denique Cbriftianam rempublicam, omnes fieri reputaturos.nbsp;f Clonus ad hc : Mutuam fibi cum Boemis amicitiam interceflill'e,ingenue fenbsp;4q neque alium,qum antea fuerit,libi elfe animum: veterem beneuolen-a maioribus inftitutam, fe omni ftudio amp; officio feruaturum : fe tam fra-^mapotioribus Optimatibus deledum,regni lure nunquam priuaturum,ne-intercelTurum vnquam,quin traditam fibi poteftatem alTequaturmmo fenbsp;oemos admonere, cognat gentis Regem babeant, temis amp; Polonis idemnbsp;'liegenus, quodlingu limilitudo teftatur : li peregrin Regem admiferint,nbsp;^1111 inremfuam fore,quo cum femper interprt opus eft. Et quos neque lin-^gt;neque morum limilitudo conciliarir,nullam cum bis concordiam ebarita-^.*i^q;interceiruram. Teutbonum: Sarmatarum mores ac ftudia, vfque adeonbsp;quot;lerfa clTejVt in banc vfq; tempeftatem,inter fe congruere ncquiuerint.Se re-Jq 110 minime timere, neque externas reformidare vires, proinde impenlisnbsp;^Cari amp; monere,ne qua deinde pnitentia corripiantur,vt fratrem rccipcre,nbsp;^^^Oiabeorecipimalint. Quumbcdixifletjpreciolis mox omnes pellibus
^gnilc donatos dimilit. Contra verb aduerf fadionis oratoribus,fe pro-^^^^iiicopiasmiflurumelTercfpondit. Iglariam interea contendit Albertus, I Vlricus RofenfisjMainardus, compltes^ Optimates ardti defiderio no'll Regem expedabant. Ptarfco per internuncios precatur Albertum, ne in-
M ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
-ocr page 452-411 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
uita fadione fua rcgnum adeat,fua prius fufFragia petantur,quibus per cotero-ptum omiffis,nullum fe Regem in Boemiapallurum,plan fatetur. Contra Albertus , eum iure Regem haberi oportere, quern maior pars Boemix elegiuef-Ad hc vehemeter orare,fe benigmffimum omnibus futurum,admittat : quie-tem regni interturbare caueat : fuperioribus mails, quibus diu Bocmiabb^-' rauitjCofilium fumat,pacem quam bellum malit: liquietemac ociumfuxge^'nbsp;tis optarit,nihil vnquam ab ipfo fruftra petiturum: nouarum rerum moleai-mumreuocetjtutiora confilia fubeat : quod fi contra perrexerit,prfentancannbsp;pnittiam incelTuram hominem demum affirmt. Mons hinc caftris, Alber-tus Cuthnam,quam fine prfidio Ptarfco reliquerat, vi capit. Mox Pragafflcanbsp;put gentis iter mtendit: frequentiffimus hinc populus congratulatum occutnr,nbsp;Regem Auguft:umq5 falutat.Qm Ptarfconis partes fedabantur,conuentuin*renbsp;rum haberi poftulant: reiedaifforum poftulatione,tertio calendas luliaSjPbnbsp;g rit coronatur. Quu Ptarfco fe nihil interceflione fua proficere pofleinrenbsp;lexiflet,armis iam agendum efle ratus,Coloniam, nonnullasq; focias ciuitateSnbsp;prfidiis munitionibusqj firmat: duo equitii milia Polonis accepit. poftQ^r^nbsp;fe iafh aliquid andere poff'e intelligit,eos primo graui bello follicitat,qui Albc^nbsp;turn admiferejhorum agros populatur amp; vaftat.T anto expeditionemhancnbsp;mo adoritur,vt nobiles quofeunque a principio ceperit, omnes cum luraffrrnbsp;to dimiferitjVt ad commeatus diem redirent, diem autem commeatus prarb*^.nbsp;uit, quum eius ad Pragam caftra efle fenferint. Nihilo fecius Albertus oflrnbsp;profpicit,curatqj qu bello funt vfiui, milites inaudorat,delcdum habet,
Ihoniis Auftriaqj copias euocat. Cum breui exercitu,qui in eo tumultu ac te^ poris anguftia cogi potuit,ante auxiliorum aduentum, Polonis obuiainprr nbsp;. facit pugnandi copiam, quam illi continuo declinauere : quinetiam perCunbsp;n montes c Soboflauiam,ad Taboritas,hreticorum afylum,cfugcrc,lr^.^nbsp;uere caftra pro mnibus,amp;: ante vrbem,Albertumexpedare decernunuf^^*nbsp;quid in J^ellojprter opinionemacciderit,m amicam ciuitatem, haudPer:uS^[j,nbsp;que in propriam arcem fe repent confugituros. Rex interea per Benefcau'^^^ ,jnbsp;cumexercitu iterfacit, vt quam oeyflimpoftet, hoftes conueniret.nbsp;prmittit,qui eos admonerent,vtpopulationibus amp; incendiis abftineret,3^nbsp;hominibus, pecoribusque parcerent. QimmdeBoemipofl'eflionenbsp;Cafimirumnunc agatur, rem prlio, non prouinci vaftatione,diriment,nbsp;cultam potius quam defertamelTe vtrique habendam.Si nullum populh^Cnbsp;mentum inferatur,haud mutile vtrique futuram. Gentis innocentiam,nrr^^^..nbsp;uitia efle laedendam. Refpondere Poloni: iam pugnandi poteftatem ab e^rnbsp;topere anhelatam,quum adueneritnon defuturam,neq; fe latere,humarr*nbsp;gumis auidos,diis immortalibus parum charos fore.Sarmatic non efleg^^^^
detredare prlium,ad quod fenatam, non inficiatur. Hoc nuncio exhib^'^j^^j Albertus,caftramouet,amp;quadrato agminc,poftero die in cefpedum Po^*^ ^11nbsp;rum aduemt,circiter mille paifibus procul ab hofte metatur.T umultuan^nbsp;ftataria,diebus fingulis pugna,conferitur : extra tarnen Poloni tentarcnbsp;dent,verba tantum glcfftofa faciunt. Ad hc Regis caftra, corrogatis vnri 4nbsp;auxiliis,complentur:nam Chriftophorus Bauari princeps aduenerat,lt;l^nbsp;ni mox regno potitus eft. ItemFredericus Saxoni, amp; Albertusnbsp;genfis Regulus aduenere.Triginta milia hominum in Alberti caftris funbsp;morant, in Poloni verb quatuordecim, qui quum fe proxim TaboritarUnbsp;nibusadmouiflet, inftrudaacieincertamendefeenderenonaudebat.
tus negata certandi copia,grandenl machinam inhoftium caftra intend!lt;gt; qua tanta cdes fada, vt vix credi poflit. Nunquam intendebatur,nbsp;terodogintadifperderet: disfringere paflim hominum capita,modbnbsp;amp; femorafruftillatim difiicere, amp; cunda cruore fdare : miferabilenbsp;fpedaculu.Polonihoc tormeti gencre perculfi,fe intra mniarecepcrc- nbsp;gius interea Pogebracius, qui Ptariconiadhferat, Thabor cumoptii^nbsp;tatu,dum facit iter,in equitum Alberti turmaincidit:quacum extremh^^^^lt;
-ocr page 453-D E C A D I s III. LIBER 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;413
dimicare coacius,vi6tona potimr,amp; hinc primumfibi nomen comparauit.Rcx autem, quum Taboritas nulla vi, nifi fame, expugnari poffe confpicaretur, nenbsp;fruftra ibi tempus terete videretur, obfidionem foluic, ipfe Pragam conceflit.nbsp;FredencuSjdum in Saxoniam redire contendit, in inSdias hoftium incidit, fednbsp;nequaquam in tanta trepidatione animo con{hernatus,inftruta dito celeriusnbsp;acie,cum bofte conflixit,multisque cfis, fufis fugatisque cteris, cum ma-ximo quoque captiuorum numero, fe cum fuis incolumem in patriam recepit.nbsp;Poloni abfumptis pecnniis^amiftis equis,turpiterin Poloniaredire coalifunt.nbsp;Adhc,quumRexPoloniae nondumfuorum fortunamaccepifl'et,cumdu-0 plici exercitu Sleliam dudum,vt in Boemiam properaret, intrauerat : fed audita fuorum fuga, vaftato agro, pedcm retro tulic. Albertus, vt Poloniaudaciamnbsp;vJcifceretur,haud cuntadum efle ratus, Vlricum Cili Comitem Boemi regno prfecitjipfe continuatis itineribus,per Sleliam, Gorlicium venit, qux V-tatiflauienlium vrbs cft,opibus Scnobilitate potens,amp; Sleliarum caput. Qmimnbsp;VratillauienfeSjbelliDucem peterent, Albertum Brandeburgcfem Principemnbsp;dcdit, qui longe lateque Poloniam incurfarct, prdas abigeret, amp; cumulatas anbsp;1 olono pnas exigeret. Verm non multi interceflcre dies, quod de concor-ntaagi cptum eft,quandoquidem Bafilienfe concilium miflb legato intercef-quem Rodericum Brugenfem'Epifcopum fuifle perhibent, Hifpana gentenbsp;^atuin, virum probitate magna, amp; fumma integritate autoritateqj prditum.nbsp;^tc Albertum priusconuenit, apudquemprfentibus vtriufque partis orato-,ns,quum de concordia ageret,nec earn conficere poftet,delegata libi caufa,^nbsp;*pduciasfecit.Qmam apud Vratiflauum,Polonix Regem,deinde conuentus ef-tndius, Albertus duni eo iter facit, gradu forte prolabitur. Qtpare baudnbsp;p3rmlfus,aliquandiuloco moueri nonpotuit,claudus hinc fatus, per Mo-^auiam tranfiens , in Auftriam infefa pace rediit : exin aufpicato fe ad percu-^enduin foedusprodiilTe ratus, Poloni amicitiam parui fecit. Vlrici prtcreanbsp; muis iniquitas interceflit, quem Boemi regno prfecerat : ex qu intelli-committenda cuiquam regni prfedura, qum diligenter profpi-ndurn lit. Vlricus imperandi cupidus, tantique regni gubernationem ade-P^Sdamprimo cum optimatibus, de vendicando libi regno agere cpit: va-ftudia vtebatur. Qucunque ifte mo-^fur,amicoruniliteris admonetur Albertus : vir prudcns,materiam,quapro-^crununimos ille fibi conciliabat, fubducendam illico cenfuit. quare ftatutanbsp;pendia exteniplo fubtraxit. Ille, fe hinc veluti exaudoratum intelligens, malnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dimiftt,c prouinciaqs difcelTit. Mainardus, Vlricusq; Rofenfis,
ti Regis huic fubrogati. Dum hc ita geruntur, audito Sigifmundi obi-hinc T urc audaciam fane conceperant : videbant enim in Rafcia ^i^periorem Myfam veteres appellabant) fuum imperium facile propa- * *nbsp;Georgius prouinciRegulus,quumfergentisviribusnbsp;are non poftet, traiedo Sauo Danubioque in Vngariam emigrauit. Eumnbsp;Qnbsp;nbsp;nbsp; mobiles facerdotesque fequun,vnus duntaxat films in Myfiarelictus eft,
Q ^)nderouiam in ripa Danubij fitam, amp;Turcis oWelTam, propugnarec. inferioris Pannoni fines Turcam attigilTe nouilTentjamp;fo-nofte Sauo dinmi, ad Regem nuncios crebr mittunt, qui ad protegen-tisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;copias mittat,imminens fd gentis periculum fignificant,mul-
^e^kV^^/r^^P^^P^rare cogunt. Albertus nuncij importunitate feftinare iulTus, Pocios perire pateretur, quacunquepoteft celeritate, cotinuatis iti-'''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contendit. Quum BudamvenilTet, de Georgij Palocij me-
n '^^^go^icnfis obitu, ftatiin fignificatum eft, cuius quidem virifum-prditi fatum gr tulit : in Strigonienfi nanque is arce, coro-Pj.q re^ia fupellelile creditam,aireruabat.Eo,vn cum Regina, Rex c,-)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vxori dedit : illa cum prfeftis rarij thefaurum totumre-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter recognofeendum clam fubrepta aniculx tradit:poft-
cetera rite rcccnfuit obfignauitque, Albertum fequuta, Budam rediit.
M iij
-ocr page 454-414 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Quum bellimetustumuEusinftaret, fine auxiliis aduerfus AmuratheTuf-carum Regemcaftramouit,eaqueinterTibifcum amp;Danubium collocauit. Dum accita expe:ancur auxilia, Synderouiam, quamTurc obfedcrant, diesnbsp;ac nodles grauiter oppugnant,atqueeo impenfitis expugnarecontendunt,quonbsp;propis boficm cum fiibfidiis appropinquate fentiunt: neq; parcuntmachinis,nbsp;nec extremis periculis abftinent. Neque fpcs neque diligentia fruftratureos:nbsp;nam antequam Albertus illinc caftra mouiflet, illi vi caftellum capiunt, quonbsp;quum fanro Andrea nomen acceperit, Barbari Synderouiam vocant. Pont*nbsp;oppido,promore fieui unt,Stephanum Defpotis filium capiunt,oculosque eru-unr. Sororem eins principi fuo matrimonij loco coniugant. Item Gregoriunbsp;Stephani fratrem,pariter exccant. Lazarus ver, qui tertius ex his erat, cunbsp;patreGcorgioinVngarieuaferat, Oppidanos cumprfidio advnumonin^^nbsp;interfieiunt.MultijVt mitiore fieuitia vteretur,hoc Turca commentumexco'nbsp;gitatum fuifl'e referunt, candes neum oculis obiecifle, vt infefto calore defit^'nbsp;cati,aciem vifus amitterent, amp; luce capti fpeciemretinerent. Inita cumTute^nbsp;affinitas, fortiflimo luueni nil commiferationis adiecit, quandoquideni ap**nbsp;Tureas pro facultatib. plures vxores ducere fas eil, amp; diuerfus in pluresnbsp;veluti fiuuius,facile extenuatur:quare tantum apud eos contemptummult^'nbsp;do parit vxorum,vt pro ancillis potius, quam vit comitibus acfociis habeafnbsp;tur, Synderouiam Augufto menfe captam perhibent. Ad hoc trifte nunciu*nbsp;Albertus, amp; Pannohiaanimo confternantur. lamfines Vngari Turcam,?*^,nbsp;^agato plus opinione imperio, attigTe vident, immo pro foribus imrnitiil'^''nbsp;pra;potcntcmque hoftem confpicantur, Sed quum poft cap tum oppidum,***nbsp;mifl'o tantiimprfidio,Turcas hinc abiifle fenfiflenr, ipfc quoq; Rex obot^nbsp;exercitu feditione, qui pr nimio ftu, ventris profluuio mifer abiuflieonbsp;tur,caftrafoluere coadtus, Budam reuertitur. Obingentem ftum, qucm^nbsp;expeditione fubiuerat,in profluuium alui perniciofamqj dyfenteriam conc*nbsp;Morbi (ft.ufam,peponum arguunt fuifle edacitatem: nam dum prcofdia/t'^^^nbsp;gul oble(ftamento,refrigerare contendit,fu vittetcnditinfidias.Qua**^ jcnbsp;rem quum aluus fifti non poiret,pruifa morte, vtin patriaregione moreie* nbsp;Viennam verfusiter cccpit : venir Strigonium,vbiprlanguore aliquant*}!^)nbsp;immoratus eft ; fed cumStrigonio profe:us,in vicum pcrueniflct,quinbsp;didlus eft,ingrauefcentemorbo, teftamentumcondidit, amp;fcxto ealendas*nbsp;uembres ibi vita deceflit. Nonnulli in Simonis amp; lud folcnibus expirad^ * .nbsp;dunt. Duos in regno annos claudere nonlicuit,fiquidem annum vnum,*^nbsp;1455). fes nouemjaedies duodctriginta,regnauit. Obiitautemfalutis annonbsp;gentefimo trigefimonono fupra millefimum. Elifabetha defunfto Reg^ nbsp;frequentiflima PotificumProcerumqj turba, corpus ad Albam
* * honeftiftimis id exequiis exornat. Tres ibi nationes, confimili dolore acf diu, pientiflimumRegemdeplorare cernereerat: hinc Norici, hinc jnbsp;Vngari, certatim omnes Regis optjmi laudes profufoludlureferebant,*nbsp;fingulari pompa elatxorpus inter monumenta Regum,exmore, VngartPj.Qxnbsp;cipes recondidere. Fuit Albertus, ftatura corporis aliquanto fiipranbsp;crem,mirafortitudine,acliberalitateinfignis:prtereximias viri laudes,*^,nbsp;tiftlmum religionis ftudium pietatisqjculturam prdicant. Item colorehnbsp;gro,venerando afpedlu,prqtercamitilfimus,amp; infuos omnes nhniuin ,isnbsp;lis fuilfe dicitur. Beatum igitur ImperiumRomanum, cum Vngaris amp;nbsp;omnes fofe iudicaft'ent,fi Alberti diutius aufpiciis gubernari potuiflet-rathes autem,audito Regis obitu,elatus,fiiperiorem Myfiampopulattm^^f^s,fnbsp;mam eins partem occupt,mox in Theflalonicenfes caftra mouit: non jjinbsp;fi antiquaopLilentaqs vrbe potiri poflct,haud diificultercteras Grxcja-nbsp;ditionem fuam redadlurum : in huius ciuitatis obfidionem viresonines jj,nbsp;dit,quicquid terra moliri poruic,huccoegit. Capta vi tandem Theihd.**^^^!-rholiam amp; Epirum caftra mota,quas quidemprouincias, crebris incu^j^^^-
, busjtot Ipoliis amp; rapinis aftecit,vtprouinciales,aur bar baro parre, au* jj-io
-ocr page 455-DECADIS III. LIBER 1111- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41;
trio eniigtare cogcrcntur. Exali Eine populi,traielo Adriatico mari, vnuer-Emitali oram,qu coiifpe;iieft,his temporibus inundarunt,atque multas raaritim regionis vrbes,quae aut cli iniquitate, aut longo fenio efFt fue-rant,aduentu fuo inftaurarunt. Quarc tempeftate bac,res Turcarum laborantenbsp;inteftina difeordia tune Pannonia, nimis adavicl funt. Poftquam Albertumnbsp;vitadefundurn fama percrebuit,Boemi,quiin duas partes diuifi fuerant,amp; in-teftinis fadionibusgrauiter fluduabant,Pragam omnes confiuxere: de redin-tegranda in primis republica aliquandiu difceptatum.Quqd vbi fadtum eft,adnbsp;oft^uum calendas Maias,regalia comitiaindicuntur. Extindo ver religionisnbsp;auore,ha:reticorum,qu haudparumdepreffafuerat,iterumexarfitaudacia;nbsp;Rochezana, qui ad Graecium relegatus fuerat, Pragam extemplo rediit. Vbinbsp;relaxatis ex morte Regis habenis,nihilo minus folito,in prophanam elFufus in-Eniam,in concione quaque, in Romanam Ecclefia'm, in Pontific maximum,nbsp;gt;n Apoftolicum Senatum, in Patriarchas amp; metropolitas,incteros ordines fanbsp;craque collcgia,impudentiffim imprecatur: apud omnes exclamans, myfticanbsp;Ecramultis piaculis fuiffe polluta,apud Boemos tantum ver religionis initianbsp;Jimaculata permanfiffennfandum, pertinacia fua, piaculum auget,preciofif-^irnumChriftifanguinem infantibus dementibusq) propinat.Aduerfantes do-facerdotes explodit : in facro loco fepulturam omnibus interdicit, qui fubnbsp;paiiis viniqj fpecie myfticam comunionem detredarint : execrabilem animo-i^urnpefteminftaurat, amp; fedatum illorum interitumredintegrat. De Boemis,nbsp;SiidpoftPvCgis obitumhouitatisediderintjoftendimus.nbsp;nbsp;nbsp;Nunc quid in Vn-
garia acciderit,breuilEm referendum.Elifabetba, fecundm Regis interitum g^au!daiamrelida,poflquam in regiam relata eft,lugubremvitam ducit,repu-tans fecum, non minoribus, qum Elifabctha amp; Maria quondam, laboribus,nbsp;C atniflo viro laboraturam : fortuna patris, Boemorum difeordias, amp; fraudesnbsp;l'ngarorum probe didicerat.Illud fuccurrebat in primis, fe ac infantem, quemnbsp;adhuc invteroferebat, nil profedo aliud,qumfortunfpedaculum futurum:nbsp;a virimorte, ab immatura viduitate, prente orbitate, infauftiflma^uquenbsp;arioJatur : fedcftitutamamp; infelicem, infantem etiam, vtcunque editum, niul-^0 infeliciorem aufpicatur. Itemfminei prfertim fexus pcnlitat imbecillita-^cm.Rcgni confortem,vt tutius res agatur, non afpernit : nihil quoque fuccur-antiquius, qum fortun fe aliqua ex parte temeritati fubtrahere, in tutiorisnbsp;conditionem alferere, fi Eoneft liceret. Nil quandoque magis optare,nbsp;S'Jamhuiufcemodi ludi milfionc donari. Dum confternato ficanimo Reginanbsp;^^Xatur, accerfi primores imperat,vel eos maxime, quos regni enaritate, pru-cntiaamp;: pietate baud parum valere diu nouerat : prfianti Procerum fcun-^3.te tune pollebat Vngaria, ne minore quidcmPontificum turba florebat.nbsp;^-1111 frequentes ad Reginam Optimales conueniflent, hc in primis verbanbsp;ccit :Quum optimum dudum Regem,immo pattern pitifiimum amiferimus,nbsp;luturo principe decernendum eft,Patres, ne fine capite ac moderatore per-^ituni cundi Principes eamus: immo vt officium dignitasque pofiulat, publi-^faluti confulamus,amp;: cum extindo potiore lumine, ws ad tenebras redadi,nbsp;fecus atque ad Lunam homines, nunc oculos vniuerfi in me conuertitis,nbsp;^febor equid ingenue, nullam vobis ex me lucem oriri pofie. Quaquammenbsp;^^edemregni,Sigifmundi filiam, Alberti Regis vxorem, amp;: Rcginam au-. oritate veftra diuapprobatameflenoninficior ; tantarum tamen rerum menbsp;f^^potem efle,liberc fateor,ne tantum mihi arrogare videar, vt fupravim ta-o inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperium aufim moderari,Me non parum MariacE-
^wdcterretaudacia,nemequidemPannonicalatentingeniaBocmic- icied. Proinde mei fexus amp; ingenij vires emenfa, falutarem tantarum re-cnoderatricem,me elfe nonpoiTe confiteor.Si prolem,quam edidero,ex-trevolueritis,lgaquidcm,amp;formidolofahceritexpedatio: quinamp;vc-lit'^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potius qum marcm edam. Quarc rcipublic veftr confu-
^joptandi vobis interregis gubernatorisve faciopoteftatem.Eum difquiritc, M iiij
-ocr page 456-416 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
qui multo fmina melius huiufce regni temperet habenas.Et quum hincfal' tem veftram quanti faciam intelligere facile poffitis,Elifabethx,ac futurs pW'nbsp;lis, qucunque fuerit, in tempore memores eftote:hinc meum in vosnbsp;amorem peniitate.Neque tamen)patres,ex eo quod hoc vobis liberum cflcfe'nbsp;cio, regno cedo iurave refigno ,hreditatique renuncio, immo vosperDeoSnbsp;per Sigifmundum,per Alberti nuper erepti pietatem oroamp;obteftor,nemere'nbsp;gni vel mci iuris expertem elfe iubeatis : neq; fi fauftam diuina benignitaspr^nbsp;lem dederit,ac veluti ccelo ad vos demiferit fuccefforem ,h2ereditario,qu^'nbsp;iam regno defraudetis. Seruate igitur, perDemhominumquefidemjlcmpi'^^nbsp;terna memoria,parentis beneficia,amp; qua fide ilia tueri debeatis,vobifcuns^'nbsp;duo repucate.Cauete, per ingratitudinem aliquain eins manes piacula coniK'nbsp;tatis,in qua: multo feuerius,quam in reliqua,aDeo animaduerti folet. MoXiDnbsp;lachrymaseifufa,conticuit. Exhacreginaeoratione,multaamp;diuturnam^^nbsp;promanarunt. Nam quum vfurpata poteftate, Optimatcs ad eligedumnbsp;animum aduertilTent, maximum hinc incendium cxarfit:hinc Polonis Vng^'nbsp;risque bellum emeifit. Quare ex compofito regalia func indila comitia,nbsp;poftquam haberi cpta funt, Vladillaum Cafimiri fratrem,amp; PoloniR^'nbsp;adhuc iuuenem,fuum principem extemplo nominat. Qu quidem prsprop^'nbsp;ra declaratio, plustemeritatis qumprudenti retulifle vifaeft:multo nanQ'^nbsp;fatius ad interregnum res tunc redigi potuiflet, quam logarum feininanbsp;diarum fcrere.Gubernatorem interregis loco create licuiifet, declinalTenthnbsp;iufee belli pericula, quae in comitiis quibufque regalibus redintegrafeunt-
% cum his conditionibus eleius cft,vt Reginam vxorem ducat, amp; quum berto grauida foret,pofthumo Auftria Boemiaque cedat,futurisVladiflaicf^nbsp;ginaliberis, Poloniae Vngariaeque ius fit.DeclaratoRege,Legatidegna^nbsp;qui regem Sarmatis euocent. Quatuor hos fuifie memorant, Tinnienfci^nbsp;primis Epifeopum, MathicumRagufinum Dalmati Praefedum,Emetgt;^nbsp;Marcej^numVaiuod filium,Ladifiaumque Palocium:qui quidemnbsp;loritate acopibusadmodumillatcmpeftatepollebant.Vladifla Vngarih^' [nbsp;inuiti idcirco regem declararunt,quem vicinitate,probitate,iufticia,relig**nbsp;ac magnis denique viribus prftare fenferant. Sedquumprproperafti^^nbsp;tio,magna ex parte pnitentiam continuo pariat, vix fer Icgati Gracco* .nbsp;aduenerant, cm repentinis fubinde nunciis, qui feitum amp; elegantem nbsp;napuerum natum efle,fignificabant,pedem referre iubentunabrogaturm^nbsp;gatio,amp;: poteftas omnis adimitur.Illis rei nouitate commotis, quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
rent,haud facile fuccurrebat. Qimre aduenerint, paflm rumor eifuderat. diilaus maximo ( vt par erat) honore ac plaufu hos exceperat, in Senatumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
go itinere defatigatos,nondum admiferat, amp; quamuis adhuc illi mandat
expofuiflent, ea tarnen omnes rumorc nouerant. Q^m diuerfi tram tur,mandata tandem, ne turpiter abirent,exequi, inuita Regina amp; magn^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
publicaeparte, decreuere. Aderanteodemtempore GraccouisTurcarum^^^ gati,qui viuente adhuc Alberto, Thracia profedi,in itinere mortemnbsp;diuerant.Hi AmuratlflS nomine, pecunias amp; exercitumVladifiao defersnbsp;adgerendum aduerfus AlbertuminBoemia bellum,qux mortuo Sigdmnbsp;in duas fadiones partita, grauiter ftuabat, amp; altera Cafimiro regnumnbsp;lerat, altera vxoris iure Albertum retinere ftudebat. Hac demumccioP^nbsp;ciendum fdus poftulabant,vt Cafimiro Boemia potito, Vladillaus, ab nbsp;rorumfide amp;focietate abftincret.De vtrifq; Legatis ad Senatum vno tempnbsp;relatii eft.Turcis refponfum eft: Alberti morte,eorumlegationem elfenbsp;quum Vladiflaus critin Vngaria,tunc de ineundo fdereagendJnSena^^^^nbsp;jgitur Pannones acciti, in frequentiflima Procerum turba,quum ritenbsp;retulilfent, non fine ingenti plaufu cuntis Senatoribus exauditi funt.nbsp;quam multi fententias dixiftent, amp;tati principis abfentiamnbsp;tarnen eum tanti regni gloria defraudandum efle cenfuit,amp;hanc Cam^*nbsp;tute ialuram refarcire Iperabant. Vladillaus tandemSenatus confulto
i
-ocr page 457-decadis III. LIBER III I. 417
aliqua Polonorum molcftia, dclatum Pannonia; regnu acepit:fdus quo-que inter Sarmatam amp; Pannonem xternum percuticur. Comparatur raox ex-
, qui Vladiflaum in Vngariam comicetur, Legati vn cum Rege nouo, ndam ctinuatis itineribus properarunt.Vladiflaus Vngariam ingrellus, Rexnbsp;pwvicosamp;oppidapaflim falutatur.Honeftiflimus Polonorum procerum co-^itatus eo tempore fequebarur: in primis Andreas amp; loannes Taurinenfes,nbsp;obrogoftius Sandiuogiusque Oftrorogeiiitem duo loanes Tarnoui,ac Vin-^Wius amp;ScidouaSciamatulei: infuper Lucas GorcenfiSjNicolausLafl'ouia-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sauoceus,qui annos quinque ac viginti Leopoli prfuit,amp; Le-
^0 Bobricius, arte bellica exercitatiffimus. Sophiam verb matrem, fratremqj aliinirumfecum biduoproficifcentes,Rexdimifit.Primores Pannoni au-^0 eius adtientu, faltatum occurrre. Magnus vbique honor exhibitus. Eonbsp;^^Pore, Simon Rofgoinus Agricnfis Epifcopus quum EperielTum negligen-f (?.^^ftodiri accepiHet,nod:u per occafionem oppidum intercepit,Polonis in-diimum,impoiltoque praelidio, mox Regi obuiam Chefmarcum venir, adnbsp;peilendum regnum animum eius incendit,afl'umptisque fecum AuchaTau-^^fijVincentio Sciamantuleio,amp; Lefcone Bobrici^, Budam, quam Frede-^^'^'sCornes Cili praeoccupare contendebat, continuo properauit, Regiquenbsp;lo g '^^*^patefecit. Laurentius Flcderuara, quieo annoPalatinatum gerebat,amp;:nbsp;potcftatem habebat,aduentanti Regi Budenfemarceni vl-patcfecit,amp;: in regia fedc collocauit.
A N D o Vladiflaum Reg Polonia Panones euocatum, in regno con-j^^^^f^nt,quadringentefimus tunc amp; quadragefimus fupra millefimum falutis ' ^^5igebatur,amp;feft:aPentecofl;es inftabant. Elifabethaverb quumVngaros 1440.nbsp;^itate,quam tradiderat, abufos efl'e confpicaretur, filiumque genuilTet cle-g fllimum concelT poteftatis pcenitentia extemplo corripitur. Mroremnbsp;tlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lutum inftaurat,quando infanti,quem genuerat,Imperium,fua
Pad ftohda quadam indulgentia abrogatum iri conliderat. ConAtiones teft cum Vladiflao coniugium refcindit. Nouum Regem pati nonpo-Pro^^^^^tos,qui redire iufl,pertinacitcr mandata peregerant, in cterorumnbsp;btnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adducit,nonnullos qui prius redierant, in carcercm cie-
regno fadio fufcitatur,multi Polono,pars maxima pupillo dit ' Quandoquidem Regis Imperatorisque Romani flliumhre-J nequeiuftumforevidebatur. Accedebatnbsp;commiferatio,qucomplurium Pontificum Regulorumqj a.-^a PoftBumo conciliarat.Neque adhuc Sigifmundigefl:a,beneficiaq5 mul-^eL*^*^''^P^^^^^nementibus exciderant. Quare hicumRegina,coronandi ex-conlilium ineunt : Albarn, ex compofito, cum vniuerfa fadione
''^Bi peruentum eft,in Stephani balilica, inter operandum, in nbsp;nbsp;* *
diijg ^^Birunoconuentu,Dionyfius Zecch,metropolitaStrigonienfls,amp; Car-dignitate prditus, pupillum in gremio matris vagientem, ac nondum itjj^^^^*iinlem natum, rite coronauit. Lachrymarum grofluuium Elifabethanbsp;tij o ^Q^onandunijfpedante populo,continere non potuit: quando plus labo-, ^inis, quam ocij ac felicitatis, infignia ilia puero allatura efl'e con-ex vagitibus infantis,infaufta qudam aufpicarivide-cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blio collachrymantem, non fine fletu fingultuque
cteri fpedatores intueri poterant. Coronation! Ladiflai Regis, fttijI^^Bites ac Proceres in primis adfuere: Matthias Vefprinienfis, amp; Benedi-Antiftes,.Vlricus Cili Comes,Nicolaus Vilaki,Ladiflaus Gara,
Ladiflaus Emericus loannis Kanifai Vaiuod filij; Zeech,amp; frequentilfimusnobilitatis ordoiVlricus Cili Comes,
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proximus adfuit. Et quum Rex fe regni libcr-
Pandiones, amp; plebifcita omnia populorum nunquam violaturum. Pdli ^^Beat,is pro Ladiflao Rege iurauit. Contra verb fupra coronatum pu-^put, poll vbi regalibus facris Dionylio Pontifice initiatus eft, omnes
-ocr page 458-41S A NT. BONFINII R E R. V N G A R. antiftites ac Proceres, cura vniuerfanobilitate perpetuam illi fidcm obfe^ui'nbsp;umque praeftituros cfle iurarunt. Peralt;3:a coronationis cclebritate, folutoqufnbsp;couuencu,mater cum puero amp; honefto ProcerumcomitatuViflegradumcon-celItjVt in arce munitiflima, cui Ladiflaus Gara prerat, facrum diadema rC'nbsp;conderet, quemadmodum veteres editiflimumtutiffimumq; locum aflcrua'nbsp;dx coronx hunc vnicum dicarant. Atqui in arcem vbi conuentum eft inbsp;qui aderant Optimates,Regina fcfellitzquippc qux dum futura difcriminavc'nbsp;retur,quam reconderc fimularat,coronam iterum fubtraxit,amp; prxftigij dext^'nbsp;ricace frta,fpetatorumluminaelufit:mox reconditorium,obgnato ab Op^nbsp;matib. theiauro,iufltoccludi. Deinde regni diffidium caufata,adFredericugt;nbsp;RomanorumRegem, Stirixque Ducem, in Auftriamcontendit {quempuefnbsp;fratrem fuifle plerique prodiderejhuius fidei filium coronamque commifc^nbsp;de xternx difcordix, ac afliduacum Alamannis bclla promanarunt.nbsp;ad Boemos redeamus, quo id regnum pado rcgina recuperate ftuduerit,'^nbsp;deamus.Qupm Boemi Rcginam odtauo calendas Mattias fcitumpuerurag^,^nbsp;nuiflejdixille Ladiflaum,amp;facro Vngarix diadematerit coronaflc,cognounbsp;fent, mittendes ad earn legatos creart,qui ftatuta apud fe regalia comitiao'^,nbsp;ciarent, admonerentquc, vt fi quid iuris in Boemico regno deberetur inf^^nbsp;procuratores mittercnt,qui Ladiflai caufam in comitiis agerent, hxcnbsp;mnia in tempore curaret, ne fuo iurc pupillus fraudaretur. Aduenitibusk^nbsp;tis,Regina Ladiflaum,qucm ex Alberto genuerat, in cunabulis oftendit : nnbsp;perDem hominumq; fidemeos obfccrat, amp; obteftatur, ne paterna
hxreditate priuenf.comitiorum item tempus prorogt,qu ad diem 'L decimum habendaerant, ardiflmum conueniendi tempus eire:quodiidgt;^nbsp;ratur,fe Oratores, qui pueri iura tueantur, milTuram efle pollicetur. Sednbsp;ex Legatis vnus effet Reginx amantiffimus, quem Alberti Regis benefice^nbsp;obligaratjCUiProcopio Rabenfteyn nomen erat,virequeftrisordinis,iceii |nbsp;rina gioribusque prxftas, is optimam Elifabethx operam apud Boen'*^nbsp;puero fe nauaturum effe recipit. At vbi audita Regina,in Boemiamillit^di^ nbsp;Procopius omnesvetercs Alberti Regis amicos alloquitur, Elifabethx dd'^^nbsp;rium exponit,cius nomine comitiaprorogandafuadet:quando id nequ^q^ ;nbsp;iniquamp;: inutile fore videbatur,in re tanti momenti,non temerefeftinan^^,nbsp;prxcipitis confilij ,amp; temeritatis comitem pnitentiam effe docet, idamp;^dp^^nbsp;rioribus prxfentibus^ue amp; variis excmplis afl'euerat: Reginx poftulado*^ij,nbsp;luftiffimam effe fatetur.Quare hos omnes baud difficulter in fententiam .nbsp;Contra Ptarfco,qui Alberti partibus olimfueratinfeftus,qum primm r^nbsp;confulendum effe vociferatur nullam fminx rationem in rebus graud*nbsp;habendam, neque attendendos infantium vagitus : ad hc, neque
ilctUCilCUllll liCLJUv d.lLClIU.CiIU.Lgt; llIlclllLlU.111 Vlt;l^lLU.b dU ilC
dum, nequeAlbertumBoeniiam curare potuifle : prterea paflim excla* .j; habcndaefle cit comitia,inftare aduerfantibus,Proceres conuocare,
nbsp;nbsp;dum .neoueAlbertum Boemiam curare potuiffe : prterea oaffimexcla*.rf
orum tanquam interrex diem indicere. Ladiflai veto partes, ad prorog diem, multa ex induftriacaufari, fuadere non tantopere feftinari oporte^'^nbsp;que diem ex die pro Ware, donee Regina Legativenerunt. ElufosintcP^jj,nbsp;re conatus, Ptarfco gerrim ferebat:at vbieos adueniffe fenfit, id jc'nbsp;molcftius.Comitia infequenti die habericpta, quo quum oratores pu^*^*Lnbsp;fcendiffent,extemploambire Proceres,apprenfare manus,cui^ Ladiflai*nbsp;reditariumcommendare,amp;orareimpenfs occperunt,vt Sigifmunbsp;bertique Regis beneficia recordentur,fdam ingratitudinis infamiamP^ .nbsp;ueant.In concionem deinde vocati,hc verba fecere:Si quis forraffe vdnbsp;Proceres,aduentus noftri caufam admiraretur, nimirum, vbi red fas*nbsp;hic fecum reputarit, non tam eorum qui nos miferunt, qum horum qinbsp;audiunt,rationem commodumque nos hue perpuliffe,cognofcet, Neqj'^ p,;/nbsp;cietatisamp;amiciti lure efl:abfonum,eos quitatis, officij amp; vcilicatisnbsp;rc,qui fide longoquc feedere funtobftridtimeque cuiquammoleftuniamp;-^^pinbsp;videri debet, quum amic,vel paribus, vel fuperioribus, cm priuat^^^^^jf
-ocr page 459-DCADS II. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41^
publics falutis admonetuti Regina nos Elifabetha, ad vos exorados venire iuf-fit,vtpoft Alberti Regis obitum,ncque fc,iiequcfilium Boemi regno defrau-^ daripatiaminiiquando id neque Sigifmundi,neq; viri fui,neque progenitorumnbsp;in VOS ofliciajqu perptua memoria tenere debetis, meruifle videntur. Nonnbsp;enim vos latet, Proceres, quid ius gentium, quid leges ipf Imperij Romani^nbsp;quid fderaqu vobis cum Auftralibus intercedunt j quid bencficiorum memoria, quid denique pupillaris commtferatio, amp; commodorum ipfa ratio,po-milet. Quandoquidem nemo veftr eft, qui fi fe priuatis vindicet alFelibus,nbsp;10 ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia facile iudicct.Quanam honellatis fpecie,paterna auitaqj
io
lrcditate qtiifque priuari poteft?Qu fat euidens ratio contra excogitari po-mnt,nifi vim,ius armorum,amp; diuini humaniq; iuris piaculumadieceris? nem-pcnulla,Qj^ietiam quum amp; caeteraanimantia, prter ea qux rapinis funr ob- ^tia,quodam natur inftinlu religioneqs, nidos,nequelatebras,luftraq5 ali-^^^inLiadercaufint,nospuerum,cuiipfanatura indulgetiflimacfle folet,pater^nbsp;^'Q^auito regno defraudabimus? Tenellamtatem, amp;tantmolis impotemnbsp;^^^maturamque caufabitur quifquamQm id obiecerit, prius caueat, grauibusnbsp;^ oeirios Auftralesque afficiatimuriis. Num in vtraque genre vfque adeo prae-interiere ingenia vt donee puer coalefcat,regnum hoc adminiftrare ne-'ant? atque vt hoc veftra pace dixerim, quod in bonam partem accipi velim,nbsp;f^^^am,vtinaminquam,Boemiviri,vobis clo,no tantfapere, datum eflet,nbsp;in diuinis humanisqs rebus plus fapere videremini,quam opus clTet.Ni-^'^^itot inteftinis grauiflimisq; bellis,amp;; tarn diu nunquam, mihi crdit, la-j^^alfctis, Neque vosprterit, Nil boni, fine rerum ordine,conftare pofle : amp; *nbsp;''loliini infanti ,'fcd tempeftiuo quoq; Regi, confiliarios adhiberi,adiici fe-r populi audoritatem oportere, vt nihil his incofultis agere liceat.Qua-'^duti adulto,itaamp;paruulo,moderatores optimi dari pofl'un^quirempubli-gerant. Qmnetiam fub huius, quam illius aufpiciis multo tutis refpubli-confultoqs Senatus, alteflt;ducr-ti .^Q^POfeftialter verb prauis fiepe concupifeentiis aeftuans, contemptis o-iQ^,^bappetitus imperio trahitur, crebus pro libidine fua moderatur : hincnbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corrumpuntur,violantur leges,amp; patru confilia deprauantur. Pro-
4c
gentium, ac legum audboritatem violate videamini, hue vobis Re-optateicuius nonmodo patrem,fed auos atauosque Regcs,olim (j. ^opere coluiftis, Neque initum quonda cum Auftralibus fcedus,mente vo-p5^cidere dcbct,quiantiqu focietatis iuratantopere coluere.Siin orbitatenbsp;{^^*^^ipum,prout cafus ipfetulcrit,amp;initafcederis conditio poftular, vtrinquenbsp;debent: nos in neceflitate hac, non foltim Auftralem, fed verumnbsp;tgnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem indolis prseftantia ad imperandum tantmnatum efte por-
tat '^obis Regem olerimus:quemfine violtiafderis,fine iniuriafocie- humani iuris, fine perptua regni infamia, fine fum-qn facinore impietatis, recufare nonpoteftis. Prxterea,vnum nobisnbsp;venit in mentem quid Ladiflai Regis progenitoribus rependi de-^'^^bus totbeneficia,amp;ea quidem immortalia ac*piftis:ne minus qui-
Io
gt; quam priuatim,de Boemis illi bene meriti funt. Q^ado regnum nguftah dignitate decorarunt, vos omnes ita dilexere, vt non plurisnbsp;gj^'^bumRomanum, quam regnum Boemicumjfecilfe exiftimetur, veftramnbsp;clarftfimam reddidere,prftitere opulentiffimam,amp;totnbsp;honoribus amp;dorainatibus exornarunt.Nec inter cogitan-ifiam Indoru legem, nefaria vobis occuper obliuio,qua mnes in-pto iudicabatur.Sigifmuduscum Alberto,quidpro pacando regno,nbsp;corporumqs falute fecerit, infudarit, prodegerit, non facil fi ijnbsp;debetis,obliterare poteritismimiru, ille tantm profufiffim Prinnbsp;expers, qui aut noluit, aut nonpetendo contempferit.nbsp;manes,quid infigniaqu accepiftis mrita,quid veftrumnbsp;poftuletjconfiderate. Et quum hodie qucq; debetis exfolucre liceaty
-ocr page 460-410 ANT. BONFINII R E R. VNGAR. cumLilatiflmamjdataoccafione,gratiam,vos qufo,rcpcditc,amp;pcrqui'niib^nbsp;dreferte.Siparum, quodnequaquamcrediderim,vos iftamouent, quannbsp;eftis homines,hmanitatis officia colite. Leones,tigres ,lupasq; legimus,acininbsp;manes plerafq; feras,amp; gratiarum,amp;: humanitatis,commiferationisq} ration^nbsp;habuilfetpepcrcifle infantibus,vic rctiilifl'c,amp;: innocent! denique tati,fof^nbsp;nque aliquidindnlfifl'e. Si hc quandoque ilia prftitere animalia, qu^^nbsp;manitatis expertia natura finx-it, quid homo faciet, qui ab hac ingcnita noin^quot;nbsp;accepitO quni aliter ac nunc fentiretis, Proceres, fi Ladiflauminfantcin'Pnbsp;laretis, in quo fauftiffima indoles, maiores omnes inelTe teftatur. Spenanbsp;pra:fert,qua illi nunquam fuere prditi, ea nutu molitur infans, qux hCinnbsp;perant.Si vixerit progenitores in geftorum gloria fe antecefl'urum pollic^^'nbsp;Spe hc Fredericus Imperator in medium afferri iubet,quo vbi ailatus cftnbsp;primis coronam procerum circumfpelat : mox in Cfarem brachianbsp;vagitu expofcit,fratrem amplexatur,madidis os eius oculis afpergit, veluti)quot;nbsp;tutori,amp;: Chriftian reipublic moderatori,commendaret,exoraretque,ne^nbsp;gnum fibi prripi,nepatcrnahiereditatefraudaripateretur: deinde circuinnnbsp;tem coronam luftrare contendit, amp;c per Optimatum amplexus obuagatut/^ nbsp;quam omnes ambiret,amp; obteftaretur,vt immatura dignitatem tuerentur. n Inbsp;mincm demum inamplexatum inofculatumque dimittit, ambition! qunu^ 1' nbsp;que gemitum,quandoque vagitum intermifcet, quare nunquam prodit infnbsp;blicum, quinlachrymas cundisfpedtatoribus exigat. Nihil igitureft innbsp;ro,quod non dmirabile,fauft, incredibile videatunplus diinitatis,
% humanitatis refert. Nemo pucrum vider, qui fub diuina Ladiflaum tutclaj* credatefl'e. Omnem Deo poteftatem hominibus dari proculdubionbsp;dum eft,dium voluntati quis obftiterit?Cyrus infans expofituSjRoniulus^ jnbsp;Rhemo inTyberim eielt;ftus,SeruiusTullius captiuamatrenatus,quinc^.nbsp;qu nati fucrat,rgna non aflequertur,nullaviinhiberipotuere.Proindel^nbsp;ducen^equamini,Proceres,eum quem regia ftirpe demifit,excipite,dcdf^nbsp;tcllt;cgcm,c tanquam angelum clo demiftum,cunlt;ftis fuft'ragiis,faulh5l fnbsp;votis confalutate, admittite, colite.fie diffidia, inteftina bella,cteraqueeXf\^nbsp;na incomoda propulfabitisdiinc priftina vobis comoda inftaurabtur.nbsp;nam vos magis amaturum, amp; ftudiofis veftra commoda curaturum pu^'^J nbsp;qum eum,qui veftro fanguine,in veftra aula,in veftris vlnis,amp;natusamp;^nbsp;catus eft?Nulla,mihi credite,peregrini principis admiffio fieri folcqqux^n^nbsp;lamitofam nouitatem, aut diutnrna mala non infrt. Quare vt dicendi n*nbsp;faciam,per Dem hominumq5 fidem oro, Ladiflaum verum Principetn/t'nbsp;ftrum officium amp; vtilitas poftulat,vno Regem confenfu declaratc.nbsp;Legat! orationem,magna pars Procerum edito plaufu,illius poftulata coinP
bauitiafl'cuerans,nullopa:o aliter eflefentiendum, ne perptua iniquitaU^ i gratitudinis vc nota, vniuerfa Boemia fugilletur: contra verb, qui Albertui^^j.^^nbsp;dorant ) filim Regem creandumefl'e negabant;dicere, nihil inconfulciu'^nbsp;qumintempeftiuumamp;inutilem regnooptarehominem,velmaximenbsp;qui nonregerc,fedr^ tantm polTe videatur. Ladiflaus antequafitregni^ nbsp;pos, longam temporis intercapedineminterceiruram,Boemiamfubintergt;'^^amp;^nbsp;diferimine interea futuram, fludluantiffimum optimo moderatore regmbnbsp;diuearere non polfe. Proinde quoad Ladiflaus adolefcat. Regem creari opnbsp;tere,amp;ideo tutius agendum, quo facilius FredericusRomanorumRe^n rnbsp;elclt;ftus,optandi Regis amipfis poteftatem indulfcrat. Vicithectandiennbsp;tia. Quare,quum de creando nouo Rege ad Proceres referretur, hinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi I
parte AlbertumBauari DucemRegemdeclararunt,qui apud gt; quondam ab ineuntc tate fuerat educatus:quin amp; Primoribus nonninnbsp;fignantur, qui Vindelicis Albertum euocent. Horum Princcps Vrichus^^^nbsp;fenfis crat,qui quamuis Alberti partibus femper fauiflTe videretur,in hhnbsp;comitiis aliquid tempori tribuendum elTe cenfuit. Alij autem,quinbsp;bant,rei indignitate correpti, ad Fredericumelm Procopium
-ocr page 461-DECADIS III. LIBER IIII. 4x1 tCttt '
iq; orant, ne pupillum patcrno regno dcfraudari patiatur, tutclam infantis, wm nuper acceperit,fummo (vt par eft) nuncftudio gerat:fine infamiaregnunbsp;acinlao dcbitum alio diuerci non pofte, rcputet. Mandata Procopius diligcn-^v^5^ut peragit.Fredericusrerum admonitus,ad Albertum Duceni repen-cicribit. Hominem hortatur amp; monet,ne qua dutus ambitione,alienum fibinbsp;rcgnum vfurpct.Boemos hrede fuperftite,cui regnum debetur,alium Regemnbsp;create non pofte,nbsp;nbsp;creandi poteftatem, quam ab ipfo in comitiis impetraftc
Io
prdicabant,ementitos efte,pertinacis afteuerare,nullam fe Boemis vnquam creandi Regis poteftatem fecifte. Albertus Cfaris diplomate inhibitus,ea ani-tni rnoderatione vfus efte fertur,quam in pauciftimis inuenire licet: nam quumnbsp;iducntantes Bocmorum Legati, potens amplumque regnum detuliftent, ingenue abnuit. Gratias ingentes egit, quod tanto ipfum regno dignum iudicafi-lent. Infuper, inhumanum elTc, pupillorum iuraldere, quibus omnes fauercnbsp;lis eft, fine maximo fcelcrclaedi no pofte. Se quoque fderis olim inter Boe-mos Auftralcsquc percufti,haudquaquam ignarum. Albertum igitur long cla-f'orem Regem recufando,quam accipiendo regnum,omnes haberi iure opor-^ereiudicarunt. Boemi, acceptarepulfa, iterum conuehtum habent, lega-tosq; ad Cfarem mittendos efte deccrnunt, qui ipfum exorent, vx donee Lahnaus adoleat,tutorio nomine, regnum accipiat. Cfar ad hc, quum Lega-
to
Mandata detuliftent, refpondit : Se Auguftalis coron gratia, in Belgas con-^ Eendere,quum redierit,perquam commode rebus Boemicis confulturum.Re-^crfo Gallia Cfare, Proceres Boemia multi cxtemplo adfuere, inprimisq;nbsp;1 tarfco acetrimus infantis inimicus : Cfarem hortatur,vt pupillari tutel re-iinnciet,qud fi fecerit, eum fubinde regno potiturumefte polhcetur : adiicit,nbsp;hoc iure fderis plan fieri pofte, vtfeniorem Auftri principem, Boemi exnbsp;compafto,Regem in regia orbitate pronuncient. Abncgat Cfar,Se turpitetamp;nbsp;facinorofe pupillum, cuius tutelam ageret, efte circumferipturum, hredita-numqueiUiyxj-ggj^mjioccupaturum, neque Boemiam tutorio nomiijp admi-niftraturum,quando non ignorabat, earn fine infano fumptu, haudquaqua gu-bernari pofte. Boemi nanq;, nifiquotidiana ftipendiamunerave Regibus ca-nbsp;piant,abofficioexteplorecedunt. Fifcusprofeo tenuis,rcgiaprdiaab Opti-^natibus occupata,fcundiftm olimargenti fodin iamexhauft,extenuacanbsp;vcftigalia,cenfusque diftradi tant. Qmcunque igitur aut Rex, aut Gubernator tuturus erat, nimirum cum dignitate viuere nonpoterat, nif aut raptu, aucnbsp;precario,aut collata popularium ftipcvictum qurerer. Q^are, ipfiper fe Boe-niiregnumgubernart,quoufque Ladiftaus adolefcerct, plan fuafit: mox Legatos magnific donatos, fe dimifit. At vbiad populum id latum eft, vt hocnbsp;interregnitempore,Gubernatores Boemiam regerent,veluti Cfar ipfe fuafe-rat, in primis Ptarfco Mainardusque creati. Inito magiftratu, fubornatam alinbsp;Quandiu concordiam feruarunt : fiquidem alter Catholic fidei propugnator,nbsp;Rochezanprauitatis aftertoralter erat,amp;vterque fationumPrinceps : ne ta-iiien ad arma perucnirctur, optimum excogitauere ambo temperamentum, vcnbsp;profuo quifque iudicio viueret. Haud multo pft,Ptat^?b graui morbo corre-ptus,interit: cuius interitu, Mainardi autoritas vfq; adeo creuit, vt Pragenfes,nbsp;^potiores Boemi ciuitatcs,huic vitro parrent.Hoc aduerf fadionis homi-ttes perquam moleftc tulerunt,ad Georgium Pogiebracium confugere,qucmnbsp;lapientiaamp; bellicadifeiplina, item ingenti geftarum rerum gloria prftantemnbsp;el nouetant; hune fibi prficiunt, perfuadcntquc, ne fixas partes iacere,nvenbsp;Mainardum, cui Praga caput gentis obfequitur, qui Romanrcligionis ritusnbsp;10 cxtollit,patrios antiquat,ac demum adtyrnidemafpirat, imperiof ac lat do-ttxinaripatiatur. Item viri dominatum populo vidcri grauiftmum, neenon amp;nbsp;Rochezan multas efte amicitias,fidasque clientelas, Pragam illi facile prripnbsp;pofte: proinde exorare hominem, vt fu dignitatifalutique iuxtconfulat.Pro-phan verbamultitudinishaudquaquam Georgio difplicuere, quum pr ma-Stxitudine;mimi,rcs maximas anhelaret : coniuration magnam clmmolitur,nbsp;N
-ocr page 462-411 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
amp; ad nouitatcm animum intcndit: Pragam fubornatos quofda.ni mittit,quid' uium ftudia tentent, follici tent animos,amp;: vt Mainardo,veluti tyranno ac perc'nbsp;grin religionis amatori,poteftasomnis abrogetur,impellant.Qind fieri opot'nbsp;teat, Rochezanamconfulanr,amp;: coniurationis admoneant. ConipofitisrebuSnbsp;quum multi in coniurationcm vitro confluxiflent, nouitati diem prftituunt-Moliendum in remota parte vrbis incedium decernunt,vt dumeo populus rC'nbsp;rum ignarus plane cucurrerit,exaltera,Georgio,parte,cu copiis venienti,por'nbsp;tampatefaciant. Qmare adprftitutumdiem excompofito cundafiunt, cleP'nbsp;tentiaque fuccedunt. Committitur clam incendium, quo omnes exmore coU'^^nbsp;uolant,Georgius in tempore aduenit, patefadaque porta ingrcirus,tuinulni'nbsp;ferro omniamifeet. Magnus extemplo terror inccflit,quicunque aduerfiarn^nbsp;fumpferant,continu trucidantur.Capitur Mainardus infelix,amp; poftquamu^'nbsp;micus eius eft vrbe potitus, in arcem addudus, in carcerem coniicitur.nbsp;carceris txdio, nonnulli veneno abfumptum interiifle ferunt. Georgium io^^nbsp;gram poteftatem nadum, fic vrbem amp; Boemiam illico pacaflc, Sc pacataiH*^nbsp;ocio diu tenuifle tradunt,vt nemo lit,qui ex tanto facinore tantum quictisnbsp;manare pocuift'e crediderit. Dum hc,quemadmod fupr diximus,inB^^nbsp;mia gcruntur(quia res Vngaric nos ad fe venire iubcnt)quid in Pannonia^nbsp;ret,exponamus.Poftquam Elifabctha in Auftriam profeda eft,fihiqucnbsp;fatis Frederico commendarat, ipfa non fine magna fautorumturba,inVn^nbsp;riam reuertitur. Fines ingrefta Pannoni,ex vultu,verbis,conuitiisquenbsp;rum, dum per vicos amp; oppida facit iter, mutata hominum ftudia deprehe^jjnbsp;Wquodquidem in his rebus accidere folct, partim quianouarumrerunac^P^j^nbsp;plebis animiefi'e folent,partim quianoua fpes ex Vladiflao concepta,nbsp;meliusJiturapollicebatur. Nequedeerat ingenitum ac fempiternumnbsp;quod Pannonicum Alamanno femper interceflerat. Vladiilaus enim^, .nbsp;procera ftatura,valido corpore,confentientibus inter fe membris,amp; gratil*nbsp;foret afg^ du: hand difficulter comitate,manfuetudine,amp; infita quadain^B^nbsp;ti probitate,populorum fibi animos conciliabat: quandohcfacile popu^j^, jU Jnbsp;auram captant. Succurrebantamp; aliprftantioresanlmi dotes,religio innbsp;ris,diligentia diuini cultus,iufticia infupcr ac pietas, amp; conftantiacumnbsp;modcrationcciunda. Animus ad hxc infons,ac fimplex,nulh vitiocbn^ j,
amp; ad promerendam Vngarorumgratiam,immortalitatemq comparaim^^^^j, mis intentus, in bellofortis amp;intrepidus. Nullavir bonus, ac regnojnbsp;rus,ftuauit auaricia,nulloq5 libidinis imperio vexatus eft. Qmim fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
rabilemque prftaret,nimium ex popularitate fauoris grati^ contraxit- j lum ex eius ore verbum auditum, quod infoltiam tcmcritatmve fap^r^^ '
X CtXXIlUili VULll nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111tVJL VVA.XVXCt.L T 14.U1IIUU3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Q
procera ftatura,valido corpore,confentientibus inter fe membris,amp; gratd* foret afg^ du: hand difficulter comitate,manfuetudine,amp; infita quadain^B^nbsp;nrnhircirp nrgt;niilrrnm /iKi onimne mnnliiiKar- niian/irik'i-.z'f.irilp nnDU*^,nbsp;auram captant. Succurrebantamp; aliprftantioresanlmi dotes,religio innbsp;modcrationcciunda. Animus ad hxc infons,ac fimplex,nulh vitiocbno- nbsp;amp; ad promerendam Vngarorumgratiam,immortalitatemq comparaim^^^^j,nbsp;misintentus,inbellofortisamp;intrepidus. Nullavir bonus, acregnoInbsp;rus,ftuauit auaricia,!nbsp;rabilemque prftaret,nimium ex popularitate fauoris grati^ contraxit-^ |nbsp;aliquid turpitudinis oboleret. Confuetudo dulcis,mores quoquenbsp;lis deniquecenfebatur,vtc Sarmatis talemvirumprodifre,haudfacile nbsp;diderit. Hisigiturartibus,Vladiflaiprfentia, multum fauoris fibicoinp^^j,^;;nbsp;Hincmultorumvoluntates immutat,amp; Proceribus complures,quinbsp;fadionis erant, in eius parteis, prter omnium opinioncm, conceficre ; nbsp;misq5 Nicolaus Vilaclt;3roaci prfedus, quum pupilli partes jfrnbsp;fadari confpicaretur,vtfu confuleret vtilitati, regina defecit, in . f^it,nbsp;dione plane conceffit,amp;: in afferenda Poloni dignitate, fic acer perdnax^j,nbsp;vt multo plus fortitudinis in alTerendo, quam in deficiedo perfidix po-dcretur.Simon quoq; Rofgon Agrienfis Epifeopus, ite omnes eiusnbsp;loni partes pertinaciffimc fedatifunt. Rofgon defedionis caufanbsp;fuit:quippequSimoni,dumVefprinienfiseratEpifcopus,archicpilcoPnbsp;Strigonienfemefflagitanti,rcpulfam dedit,refponditque : Elifabcthanbsp;Simonemnunquam Archiepifeopum fucurum:contr ille, Se viuenyed y,nbsp;tham nunquam regnaturam. Archiepifeopatus igitur Reginx iuflu jnbsp;fiodatus. Item quum in fupcrioribus Vngari partibus Rolganadomnbsp;mis audoritate, opibusq; polieret, vniuerfamillius orxProccrumnomnbsp;turbam in Vladiflai auxiliumconuertit. Qmnetiamloannern Vnniadc^^^^x
I
-ocr page 463-DECADIS III. LIBER IIII.
prftantiorem domimiliticp virum, ilia tempora non viderunr, vt deinceps, quum res ipfa poftularit, fat copiofe refcremus, Polono nimium fauifl'e perhi-bctur. HieenimValacho patre, matreveto Grcanatus, induftriaamp;virtutenbsp;fipra omnium opinionem,fuum genus illuftrauit: parentibus nequaquam ob-feuris editum tradidere. Pater nanque inter Valachos,qui Getar Dacorumq; r,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
locanunc incolunt,amp; Romanis fuperfuifTe colonis, veluti linguimilicudo^,^-^/ teftatur,fan credunturjplurimum apud earn gentem potuifle dicitur. C^ippenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**'
qui non confilio folm,ac longa rerum experientia,fed opibus amp; forcunis mul- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
tmbiauioritatis compararaq affiduo bello exercitatus, no plus diuitiarum, quam nominis militaribus ftudiis ipfe contraxerat. In Coruin of vieo natus, ha/.
Romanorum familiam genus retulit. Mater verb, eGrcs edi-veterfScimperatcinoIanguine pfomanallecredita eft. Nonnulli in Theo-nuiegenus referre audcnt.Seruiuit principio cum duodecim cquis De-t ^trioEpifeopo Zagrabicnfi,amp; in Italia duos annos fub Duce Philippo Me-olanenfi prima ftipendia meruit : nam Sigifmundum in Italiam fequutus re-suc. Sigifmundum enim affirmantfama paterni nominis, loannem adhucnbsp;^uebumTranfalpinisoris inTranffiyluaniamtranftulilfe, Hunniadicis pr-'s,qnx in extrema Tranflyluaniae ora,qu ad V alachiam attiner, ft ta funt, obnbsp;knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geftam donaffe. Primahunc ftipendia fub Vngaro Haise prfcto,fe-
c ^^uiemorant. Nosqs Diuo Matthia nonnunquam audiuimus: quum Prae-^j!^^cuiiifdam filium in confpetum admitteret, quod de patre, conuerfus ad j^ %ingenue fatebatur ; Hie eft (inquit) illius Optimatis gnatus,fub quo paternbsp;^^^primum meruit vocemqjcenturionis expauit, mox propria virtute for~nbsp;dexteritate fretus munia quque militi honorificentiffim geffit, exnbsp;J ^^otyroQe milesfortiffimusgt;ex milite Imperator optimus emerftt. Per ftngu-miro laudis gloriaeqj fucceflu lam euedus, prouincias cum imperionbsp;Elfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;praeftantiffimaGhereborumdomo affinitateminiuit. Hinc
^bethanijquaeLadiflaumMatthiamqj genuit,vxoremduxit.Virfuil,m quo k h Coruinorum virtutem,itemmagnanimitatemjfapientiam, fortitudi-. .^qgt; Romanamrecognofeere liccbat.Afpeduperliberali fuitacvenerando,nbsp;^^oreindomitus,cuius mite pra:ftansque ingenium nil prter Roma-tes '^^'^tis ^^agffiem referebat. Oculorum ac oris venuftate praepolluit.Monbsp;uniniexpartenobiliffimi,ab omniqsbarbaraferitate redempti. Religionisnbsp;liberalitatis amp; beneftcentia; ftudioftffimus fuit. Neque decratnbsp;^^5 uoneftatis, amp;: amicitiae cultus, ad obligandos militum animos, amp; prome-^Ur r^^t^rorumgratiamvfq; adeo promptus, vt qu ab omnibus amare-Knbsp;tiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficencia,diffimulationeq5callida,ftcinimicitiasamp;:odiade-
pAt officiorum artibus ad eius dignitatis altitudinem ftbi viam com-
4o ^^tt,quamne fperare quide licuiflet. Acer amp; excelfus viro fuit animus,con- nbsp;nbsp;* *
tcquot;gt;*p P^^dens callidumque,cui mos erat,nil inconfultc,nii intempeftiu age-Vj ^dfpes eius appetcre videbatur, quod arte confilioveaflequinonauderet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tarnen in bello Fortuna vfus ne obnoxiam hanc ftbi femper habuifte in ^^^^^dttagro Hunniadico,quema Sigifmundo quondam dono acceperat,nbsp;tlitomonte caftellum erexit, quod placida circiun flumina lambunt : item
1q natura vfque adeo munitum, vt nullum hoftilem impctum reformidec. quot;tj.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur Coruinus,poft castra, quae fumma cum laude munera geflerat,
atq ^dyluaniam prouinciam cum Imperio,ob rem optime geftam, impetrauit: Facile ad maxima quxque fubinde eueclus eft. Qtiare Vaiuoda ( vtnbsp;I lii( cognominatus, multum poftliac auiftoritatis amp; potentix ftbi vendica-ft quum duplici Fadione Vngaria tota laboraret, Vladiflai partes fe-Iq^j Piacuit, quod aduerfariorum vires baud parum eneruauit : hinc tanta Po-Cof ^^^ceffioFada, vt abfque difficultate Cter^ tranftgerentur. Quum igiturnbsp;^^^di Regis tepus inftaret, amp; pupilli res quotidie detereret, Bud Pala-^^dicitur. Conuenere extemplo Proccres, Antiftites,Legati ci-
^tn, vmuerfaque regni nobilitas,mfuper amp; plebis innumcra multitudo;
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N ij
-ocr page 464-414 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G AR.
s*
qui quidem omnes noui Principis imperio gratulari, paflimq; geftirc videbafl' tur. Sub incolumitatis diplomate,aducrftactionis nonnulii principes, adin-didumconuentumaduenere : in primis Dionyfius metropolita Stngonienlisnbsp;Cardinalis eo tempore fpedatTimuSjamp;Ladillaus GaraViircgradienlis Praie-busarcis,quos baud mediocris pars Optimatum amp; nobilitatis fequebatur:e3^nbsp;, his alter pup ilium prcipu diligebat, quia facro baptifmatc initiarat : alter -rarij munitiflimque arcis prfeluram ob exploratam fidem, non immeritonbsp;fuerat aflequutus. Quum Budam non abfqj magna expetatione veniflent,rC'nbsp;galemcum cteris Pontificibus Optimatibusq} arcem fubiuereidumfolutoft'nbsp;natu,cum aliis patribus abirent,interceptus eft exitus,nec vnquamexeundifr 'nbsp;ta copia, donee fidum in manus noui Regis obfcquium iurarent, amp;LadifiU^nbsp;Vifl'egradum,thefaurumqredderct. Vi adali, poitulata fatitarunt : moxnoanbsp;fine gratia, in libertatemreftituti, Pft vbi fatis inter Principes de coronandanbsp;Vladiflao conuentum erat, Viflegradum omnes,ad referandum rarium,acc''nbsp;piendumque facrum diadema,concefl'ere. Patefalo rario,cunta integra i*nbsp;uenere,coron tantiim ab Elifabetha fubtrat,furt deprehendere. hinctuf'nbsp;ba ings inter Proceres oborta, hinc prima perniciofi ac diuturni belli aufpiai^nbsp;lua finit dita,infremere multitudo cpit,amp;: falionum vulnera,qux cicat^'nbsp;cem dudum obduxerant,recrudefcunt : pars Polonica, ad regalem Albarna^',nbsp;templo properandum, Regemque coronandum exclamat : facrum Alba:nbsp;demanon defuturum. Reges,non peregrin fmin,fed Vngarorumauda**^
^tate fieri oportere.Subticebant pr metu amp; pudore,quicunque reginam pillum diligebant. Noiinulli Regin facinus improbare, dicere ncc iuft)nbsp;fas efle,diuinum regi maieftatis infigne,per facrilegium abftulifl'e, amp;nbsp;commififle manibus, quibus cum Vngaris, non tam anti qua qum ingenit'J^nbsp;diaintercefl'ere. Quinetiam multa hinc mala augurari. Q^re non fine tumnbsp;tu, ob indignitatem rei, Albam properatur. Rex cum ingenti fuffraganeor'nbsp;multitult;ineilluc ducitur, in Diui Stephani bafilica, Vladiflaum cumnbsp;plaufu rite coronant : quum vera corona defuiifet, quam Regin a fuftulei-^ ,,nbsp;fimulacro Diui Regis,quodin facello colebatur,placatonumine,nbsp;ter diadema fumptum, amp; re iubente, in coronandum Poloni canut vfurp^^'nbsp;eft.Hinc inextricabiles totius Vngari fadiones exort fimt,hinc oninisnbsp;cordia foluta,extemplo inteftin difeordi inceflere,fimultates amp;nbsp;rantur. Conticuere leges, amp; conculcata indicia, prout quenqueproprial^^nbsp;tulerit,ita fefe gerere,quifque fi bi iudex efl'e,vim, rapinas, homicidianbsp;gere, inimiciti tune grauiter exercer! : ille magis iniurius haberi,nbsp;poffe videbatiir, Aliena prdia fine pudore occupari, violaritemplorui^Jnbsp;nulla deniquefacraprophanve poteftas fe iniuriis abftinere. Exagg^^^^nbsp;illud hc mala qu diximus,qud cum rmis omnia obftreperent,nbsp;fe imparem inimico fenferat, peregrina auxiliaintroducebat, qux vtruiKld^^nbsp;furoris imperio populabantur. Hi pupill reuocare,Polonumilliretinerenbsp;tendunt. Alteri Alamggnos, Polonos alteri certatim inuocant. Barbara'nbsp;tur Scythiex gentis immanitatem, qu tantopere concordiam amp; ocininbsp;minatur,diu ifte furor exercuit. Et eo vfquc ( ni mentiar )exercebit,nbsp;quifque metiri,coercerc ambition,alienadimittere,inuidiacarere,nnbsp;]ue concordiam amare didicerit. Sed de his hatenus. E conflatis jjfnbsp;cordiis,quibus grauiter Vngaria ftuabat,bellum ciuile tandem exart-lai partibus inprimis hiprerant : Ladillaus Gara, Baiiatus (vtaiunt)^^jj.(,nbsp;infgnis, loannes Philippus Corogus, item Andreas Bothus ex HaraP^*^ - p?nbsp;natus, amp; Henricus Themafij, Vaiuodfilius, qui armis, confilio, fornbsp;ampliifimis, multum ea tempeftate poffe videbantur. HiPolonop^^.^jnbsp;fecere, amp; pupilli partes fe acerrimalferturos efleprofitebantur. Nlnbsp;Regina Elifabetha opibus adiuti,verm etiam fins impenfis, haud pari^nbsp;turn aepeditum inauborarunt, vt Sarmatarum feruitutc Pannonias^^^gijznbsp;rent. In inferiore Pannonia primmres nouas moliti, ad monafteriu^^j(^jji,
-ocr page 465-D E C A D I s III. LIBER 1111.
xardom, quod fub Batha fit urn, ad quinque milia pafliiumprope Danubium, nunc Zeek appellant,prima caftra locarunt. Ad coercendam huiufee fadioninbsp;audacianijloannes Coruinus, qui quumTranflyluaniam prouinciam cum im-peno tenuiflet, perpetuum Vaiuodatus nomen afl'umpfit, nouo Rege decer-quoq; Vylach, Makouienfis prouinci Prfedum, regniquenbsp;Dollenlis titulo deinde clarum,in bac expeditione collegam fortitus elt. Am-nanque ilia tempeftate armis,au0toritate,diuitiis, viribusque prxpollebant.nbsp;'^re baud temere ad extinguenda prima formidolo belli incendia, vtrun-que Proceres illico delegere. Q^m properatis itineribusad monafteriu per-*0 ueniflent, vix curandis corporibus vnum diem indulfere, poftero prima lucenbsp;prliuminitur. Nondum vtrinq; figna dabantur, quum Icui vclitatione pugnanbsp;conferitur : in dextro Coruinus, Nicolaus in nilhro cornu prerat, in medionbsp;olonus erat. Fata repente pugnandi copia,tanto inter fefe impetu concurre-f^jVt non cum propria,fed aliena,vel infeftiffima genre dimicarent.Poloni, Vn-S^rorum exemple inanimati,eo vehementius dimicare nitebantur, quo magisnbsp;'^erebantur,ne ab his qui parebant,vlla virtute fuperari viderentur. In tanta iginbsp;^certandipertinacia, Ladiflaus Gara, qui in finiftro cornu pugnabat, Cor-J**no mclinatus,cedere cogitur,amp; dum manus hoftis euitat,fugam prripit : raio g. i^^^^^R^^^rnmox animi confternantur, cofunduntur ordines. Henricus
. Andreas Sarmatis inclinati,profpetaGarfuga,amp; confufis ordinibus, pa-^^nictuperculfi, palantes fugiunt, rclitis quifque caftris amp;impedimentis, in P^oxinias continuo fyluas inuolarunt. Perauialocaferri,difquirerelatcbras,^inbsp;^rte tueri : contra illi, ne minore quidem pernicitate tergo inftare,nbsp;bminfequi atque trucidare. Andreas Bothus, haudparua fuitia prditus,nbsp;^gacfuseft. CapiturHenricus. Ladiflaum Garam, loannemque Philip-P^igt;quamuismaior corporis moles vtrunque grauaret, dexterior tarnen for-^refpexit; caecum iter ingreffi,e tanta ftrage tandem euafere : quicunq; fu-pertuerc, nunquam amplius in apertum certamen defeendere au fun. loan-jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nicolaus Victoria potiti, caftris impedimentisqj direptis, Simon-
orniamiftro vicina,amp; Soclos Drauo proximum,obfedere.Q^um nihil ob-^doproficerent,quandovalidiflimo vtrunquepraedio munitumerat, ne ^pus inminimis fruftratererent, inferiores oras oeyffime luftrarunt, amp;nu-fes auerfosqj populorum animos ad Vladiflai fidem reuocarut. Reuer Bu- Rege ac Proceribus cum magno plaufu admifli, amp; pro dignitate laudatinbsp;Anbsp;nbsp;nbsp;P'inibc in inferiore Pannonia geftafunt,qui fuperiorem incolunt, ob
vicinitatem omnes fere Reginx partes tutabantur: inZaladienfi pri-Pilota, res nouas moliuntur, vicinos pagos amp; caftella, quae Vladiflao pare-variis belli incommodis afficiunt, omniqj conatu ad fua finitimos ftudia
n eontendunt. Atqui prx exteris id Thomas Zeech, Dionyj Strigo- * * ^iis metropolitx frater, experitur : vir bello impiger, animi corporis^j viri-lunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pupilli fide reglutinari non poterat. Komarom regale caftel-
gQ 5'^^prfdio tenebat,adfluuialisinfulx caput fitu^ neque procula Stri- Jo remotum : audito fociorum confliiftu,quern Comino Nicolaoqs acce-L rrragis ad bellumirritatus,finitima cundaigni ferroqj follicitat, longe pecoracumhominibus abigit,incdit pa-fn ft omniacomplet : eo quoq; fuaeueda eftaudacia,vtBudam de-intc Rege follicitare nonvereretur.inftrudo nanq; agmine,e Strigonienfi
Bud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quicquid interiacet, id omne populatur amp; vaftat. Q^m ad
Jo
frrburbium noux Budx, quod ad Calidas fitu eft, anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc Scythice nominant, nullo metu remoratus adoritur. Ignem
dibusfubiicit, obftantes obtruncat, in fuburbanos haudparum fx-ab p^^^^^^^,c^desamp;: incendia Rex ab arce defpedat, quin amp;vrbi timet, cuius be /nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ninia tentari profpicit : amp; illud verebatur in primis, ne qua in vr-
UtebJ-^^^5io^retinita,quxThomampropius admouiffet. Arcemcumciui- dpofitis vbiq; mihtum ftationibus, diligentiflime cuftodiri iubet. Ex im-N iij
-ocr page 466-426 ANT. B O N FI Nil R E R. VNGAR.
prouifo ad repellendum hoftem prodire non aufus, fat fe facere arbitrabatur, fi ' ciuitatem protegeret : itemille tot copiis inft nidus aduenerat,vt non facile re-pelli poflet. Thomas incenfo fuburbio, amp; direpto agro, Strigonium fe rcccpft.nbsp;Vladiflaus autcnifpcdatafuonim fide,amp; profligatis in inferiore Pannonia ini-micis,animatus in domitandum Thomam,qui ex his qui fuperfuerant, f'ornii-dolofus admodum fibividcbatur,animumaduertit. Conuocatoexercitu,Stri- |nbsp;gonium in primis properat,arcem in edito monte iitam,amp;: Danubio promincnnbsp;tem,obiidct. Vt arius vrbem occluderet,in monte,qui confpedu aifurgitAnbsp; diui Thomae dicula nomen accepit,pra:fidium imponit, munitionesamp;tor-mentaftatuit. Oppidani fxpe ex arceprodire,ex improuifo caftraadoriri,non'*nbsp;nullisqj caelis in arcem fe recipere: contra illi,difpofitis circiim vigiliis obferiM'nbsp;re,prodeuntium coercere audaciam, mutuis quotidie cdibus fefe conficC'nbsp;re.Dionyfius autem metropolitapientiflimus,omni religione,ac vithoneft^' !nbsp;te prftansjhaudquis Vngaricumfanguinoculis indies hincamp;hinceiFunlt;^ Inbsp;defpetare poterat : pupilli iura violari gerrim ferebat, neque tarnen inteft*'nbsp;num quotidie bellumaugeri faciletolerabat, inlachrymas effufus, diuinam*nbsp;pem implrabat : ad poftremum, communis hiliufce calamitatis impatiens,anbsp;Vladiflaum in caftra cum literis puerum mittit,quibus de cocordia agendi cOquot;nbsp;piam poftulat.Rexparipietate decertans,quiflima poftulata nonabneganp^'^nbsp;ftero die perinternuncios res agi cpta,tertio intercedente, paxtranfada^llynbsp;Vladiflaus pacatis hic rebus, in conuentum Zaladienfem, quem afedefed^'*'nbsp; nouerat,cafl;ramouit:duoibi caft:ellaexpugnauit,quimpofltis Alamanip^**.
,-1
* fidiis,pertinaciirim tutabantur,quorum Pakan alterum,alterum Kigios tatum. Receptis igitur his locis,amp; pacataprouincia, ouans Budam rednnbsp;infignia quidem incommoda, calamitofasqj rapinas prtermittendas cflenbsp;fui,qu3e his quoque temporibus,in variis Vngarilocis, finitimis exerceb^nbsp;tur, atque in annos circiter oto amp; viginti deinde continuat,adMatthi'')^[jnbsp;Regis tnpora perdurarunt. Dum hc Vladiflao in Pannoniis agebanW^.^nbsp;vlteriore Vngaria,externorum latrociniis amp; rapinis omnia mifeebantur.nbsp;bethananqueRegina,GifcrBoemo,nobili Brandorum genere nato,vir^nbsp;pigro ac forti,aflduoque bello exercitatiflimo, alioquin plus quocupid^^pnbsp;noxioque rapinis,Zolium oppidum regale, cum appendicibus, fccundiinnbsp;berti Regis obitum dono dederat. Adiecerat quoque huic Caflioui^'^nbsp;montanque prouinci Prfeduram, vt hominem, quem confilio,nbsp;audoritate haud parum in Boemia pofl nouerat, hifee fibiofficiisnbsp;eoque vehementius in pupilli fui tutelam obftringeret. Is quum Vngatia-'nbsp;ceres mutuis inter fe iniuriis,ac inteftino bello decertarefenflifctjnactusnbsp;plendam cupiditatem tempus nimis idoneum, vicinas Cafliouix region^^^j^,
vniuerfas fuperiores Vngari oras incurfat,pagos incendit,agrumlat tur,prdamvndiqueingentem congcrit,iuxtin homines ac pecorafi^' (,nbsp;pr cteris graui bello lollicitat, quos aduerf fadtionis eife acceperat.nbsp;cunq; nobiles, pupflli^artibns infeflos, per delatores eife cognouerat,ig^^j^znbsp;roque laceifit, atque vtmitum tutius bellum aleret, externum militem^^^^jj/nbsp;cit,facinorofa quoq; genre complet cxercitum, quae raptu vifum trahef^nbsp;fueuerit. Afl: vbi fatis audaciam fuam muniuiiTe ratus cft,aperto curidl^snbsp;fautes Marte lacefllt,vicos incendit,multa vi oppida capit, quinetiani 0^nbsp;fuo fcelere audaciam auget. Hinc Pancratius Lypthouienfis, hincnbsp;moroufus,it Axamythus,Telephus,amp;RibaIdus,Cherzecus,Vricus, j-jnbsp;chus,amp; cum his prterea magna Polonorum Sclauorumqs manus, 1nbsp;militi multitudo,prd cupiditate alle6ta,cfluxit.Multas in regno innbsp;nes, temporariaqicaftella conftruunt, impofltisque prfdiis,agros lacenbsp;fant,populanturquc. Tumultu amp; terrore omnia complenr,quicquidnbsp;nofuperfuit, peregrinobelloabfumptum cft. Eoque rumnarumrednbsp;Vngaria, vtfuorum externorumqj rapinis pariter aflScereturplebsnbsp;multitudo., neque quotidianis vedigalibus, neque crebris rapinis P
-ocr page 467-DECADIS III. LIBER lilt 4x7 pacem ociumque mcrcari poteraf.ad cxtrcmam tandem redala cala.mitatem,nbsp;dcfertisvicisoppidisq5jinfyluasamp;antrafereceperat,difquirebanturlatebrjamp;2nbsp;luftrisjferarum more,multi delitefcebant,affiduis nanque cdibus amp; incen-diis cunidapaffim abfumebantur. A Garnis autem amp; Noricis ,ne quapars igni,nbsp;tanta perturbt!one terroreque cellaret,Vlricus Cili GomcSjReginElifa-beth(vt feruntj auunculus,Panonias bello nequaquam inferiore lollicitat.lnnbsp;onincs optimacum nobiliumque pagos amp; oppida,qui Ladillao nepoti refraga-'dicebantur, vfque adeo fuit,diripit,ac vallat omnia, vtcum prophano exe-j f^rabiliquehofterem agerevideretur. Vicos amp; caflellapalfimincendit, pecusnbsp;'oininemque iuxta abigit,nullum inferendi terroris modumprtermittir,quonbsp;^agis nobilitatis plebis animos,a Vladillai rgis fide abaiienet : quin amp; fini-^aiosomnesinVngaros irritauit. Vcriimhaudab re fore duceremus, lipriusnbsp;^uamCoruini bella, qu cumTurcis ille varia fortuna geflit, attingercmus,nbsp;^atjuintra regni fines gelferit, breuiter enarrarentur. In primisque quid cumnbsp;^jfcrafccerit, quo bis vidum Pius Pontifex fuilfe fcribit, cxponcretur. Sednbsp;ratio temporum his congruere minime videatur, hunc ordinem, vt quonbsp;^^nipore3qugellafint,referantur,intercipere cogimur. DeTurcarum igiturnbsp;dlo agendum,quod altiufcul repetendum eft. Eodem fere anno, quo Rexnbsp;^bertus vita decelfit,Amrathes RexTurcarum,aeftuante Pannonia,fuperio-^^ttiMyfiam,quam Rafciam nunc vocant,occupauit, quod hand difiiculter af-;?^^potuit.Nam rebus Vngaricis ad interregnumredadis, deinde duplicifa-^one, amp; inteftino bello admodumlaborantibus, ciedo Georgio Principe,amp;nbsp;uerfante nemine,id fibi non prius fperare, quam praeftare licuit. Myfia poti-^^SjadinuadedamVngariamanimum appulit, quodexinteftinis regni difeor-andere facil potuit,in primisque AlbamGrcam,T aurunum prius didamnbsp;ad Danubij Sauique confluentafitam, obfedit. Arcem cum prcclidio loan-Aurane militaris antiftes, virbello impigeramp;clarus, tcnebatdiicMatthinbsp;'-roaciBanifrater,amp;patricioRagufinorum ordine natus erat.Hant^peda-virtutis niagnanimitatisquefamiliam,Sigifmundus Imperator,ob rem benenbsp;Seftam nimis extulit,omnibusque honoribus excoluit.Quum aduetantem hienbsp;J^oltem profpexiiret,ex vrbe occurrit, c tumultuario certamine vfus, quum fenbsp;* jafc impare intellexilTet, illico rediit,miraqj diligetia muniuit vrbem. Con-^'a lioftis pro virili parte moenibus appropinquate, ftationes circiim difpone-tormenta propius bellica admouere, occludere ciuitatem, amp; quam grauif-*aiapoteftobfidione coercere. Ne minus quidemimpigre oppidani cudain-^curare,vigilias agere intentilfimas, amp;eximprouifo incaftraerumpere,c-sque nonnullis intro ferecipere, atque itaconatus hollis eludere. Quttm A-^urathes crebris fuos cruptionibus hand mediocriter infeftari cerneret, illo-^unique cdem indies augcri,comagisinftat,amp; ad prliumirritatur.Intendic nbsp;aachinas,mnia amp; propugnacula pertinaciffime quatit,turres nonnullas pro-, multi quoque propugnatoribus quotidic interficiuntur. Quafla indiesnbsp;^^nia aliquaex parte labafeunt, obfeflis nihil quietis datur, quippe qui inter-au vrbem protegunt,frados nodu muros refarciunt,c^?fta terra, fimo, amp; pe-d^fumexcrementis aggeremlignis circiim munitum ducunt, eoquemagis ho-^Jdaborem ac idus eludunt. Spe vfque adeo irritati funt vtrinque animi,vnbsp;/aalas hi mris admouerent,fubeuntes vrbem cominus opptignarent, oneratanbsp;mnia fufpicerentur: contra illi qui audaciam filentio feccrant, mox in-^'^gere,cum fecuribus excuterc, coflatam picem ac fulphur in eos demittere,nbsp;Jo hos examina iaculari,vt aculeis competiti,grauiterangantur:item cla-^jCnfeve deturbare muris,deturbatosque faxis illico conterere,ingentem de-patrare ftragem videbantur. Quum vno atque altero prlio fe nihil pro-^'ereTurcaintelligit,ad machinaru fpem continuo redit,vrbemgrauis quaf-ceflat, clam fpe muneribus amp; promilfis oppidanum tentt. Obanditnbsp;j^^'^jacceptis quandoquemuneribus,amp; promifla irrita prftat,amp;exteriore mu-facis quidemfretus, intus foftam aggere altiorem obducit. Qmnetiam
N iiij
-ocr page 468-4x8 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. diremptadudumhoftis oppugnatione, ex infperato prodit ex vrbe, incautumnbsp;militeni adoritr,amp;: antequam fufcicato tumultu expedita acies cogatur, gW'nbsp;uis intrim clades infertur. Elufa hucufque opera Turcarum Imperator,anjC'nbsp;quam cocptis abfiftar,nil intentatum dimittere decreuit. Nouas artes excuditnbsp;quando facile intelligit, capta repente Alba, patentiflimum fibi Pannoniarunbsp;patre aditum,quare multo vehementius ad expugnandam vrbem incenditi^f'nbsp;earn adais clam cuniculis occupare cogitt. Ad fecundum lapidein montiez'nbsp;lusafl'urgebatjcuius tergo omnia clandeftin fieri poterant. Continut igi^^nbsp;obfidionem ex inita parum oppugnatione fe remittere fimulat, amp;fiquidtC'nbsp;mittitur, id non nifi ex ingtilabore fieri o(tendit. MoX cuniculorum opus*quot;nbsp;choat, viginti hominum milia operi deftinata, fofiam in antrifpeciem exord'*nbsp;untur,dienoluque fufFodiunt:quo fuffoflam cautius terram egererent,nbsp;mum iumentorum numerum adieccre,addidcre camelos,afinos amp;onagros,nbsp;dum veturam commeatuum fimulat,egeftam terram fubuehunt,fubucdai'nbsp;que mox in proximum fluuiumdcmergunt.Has oppidaniinfidiasnequaqu*nbsp;fentirCjpr montis oppofitu nihil profpetare.Iam illi ad mniacuniculosco**nbsp;tinuatolaborcpropfubduxerant,nec adhuc Turc dolos miferi intelle^nbsp;re/oifa vfque adeo patens,vt quaterni quits facile fubequitart. Intrimnbsp;mitilTimi hoftis confilium diuina benignitate intercipitur, ne vnicumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
ri propugnaculum, quae folaper tot annos pro Chriftiana republica cuini^ genre dimicauit, in pernicicmfideliumexpugnaretur, indicatur facinus.nbsp;men indicis amp; modus ignoratur, aliqui Chriftiano milite, oppidanumq^^j.
% dam admonitum fuifle memorantzbreuem epiftolam fagitt alligatam,i^ famque mnibus rem patefecifle alij prodidere.Prfedus Albanz arcis admnbsp;nitusjvelutiinre tali fieri folet,extemplo alteram contra molitur:interdiuCnbsp;lu,Turcarumcuniculis occurrerectendit.Quem vbi appropinquate fatnbsp;to comperit argumcnto,fofram quam ipfe fecerat,nitro,fulphurc,farmcn^^nbsp;liisqueroncitatifiimi alimentis incendij repente compleuit,muro craflm*^^nbsp;mox adinitium occlufit: foramen duntaxat anguftiflmum, ad obftriftumnbsp;turn relinquitur,vbi admoto tempeftiuo igni, fuccenfaque materie,nbsp;ftis abfumi poflet. loannem haudquaquam fpes fua fefellit. Namvbi hoftdnbsp;foflam cum fua intra mnia congruifle per exploratores intellexit, igo^nnbsp;pente per foramen immittit, grauiiTimum intus incendium concitatur,d^^^f^nbsp;exhalare non poflet, atro cundafumo compleuit:homines cumiumentiSjP^nbsp;tim igni,partim fumo abfumpti.Congeftananque multitudo, ac czeitateonbsp;ta vn mifcetur,mutuoque impedimento confunditur,neque cederejncq^^ynbsp;gredi nouit,in communem quifq; perniciemfeftinat.Namvbi pcnitioi^P .nbsp;te tumultus obortus eft, quicunq; penes aditum verfabantur, intonate cianbsp;nbsp;nbsp; re,infiluerunt: occurrreegrediconantibuSjamp;dummalicaufamfcirecon
dunt) moribundam multitudinem fiftunt, cameli, afini, equique talatnore p culfjfugientes reniorantur,amp;: impediunt.quare prter iumenta, feptemd^nbsp;hominum milia in cuniculis interiere. Ainurathes cfilio fuo fruftratus,q^ jnbsp;enetam in fouea mitudinem eflerri imperalTer, fperata fuorumnbsp;uiter indoluit,cum dirafibigenre rem efle fenfit.Prter hc,in vrbisnbsp;tione, o(o circiter hominum milia defiderata funt. Poftquam fe nihilnbsp;menfibus proficere potuifle cognouit,obfidionem illico foluit, ab alianbsp;parte follicitandos efle intellexit. Relita Myfia, ad inftaurandum exerc*nbsp;amp; comparanda fupplementain Macedoniam amp; Thraciam hibernatumnbsp;cepit. EtIoannesRagufnus,ob Albamftrenu defenfatam,perpetuanihnbsp;muiquefulaudemcomparauit. Vnicumillatemporavirumprotulerc?nbsp;nem Coruinum,de quo fuprdicere occperamus.Quo quidem,fiin^^^jnbsp;rum omnium perturbatione caruiflcnt,nemini profet dubium eft,q^.nbsp;diu non folm de Pannonibus, Noricis amp; Germanis, verm etiam de vmnbsp;Chriftiana republicafuiflet adum. Hicregni amp; orthodox gentisproP^ jjznbsp;tor fuit acerrimuSjTurcamque non modo intra fines coercuit,fed variis
-ocr page 469-DEC ADIS . LIBER IIL
atfeum, ad reddendana Georgio Myfiam(vt fuo loco refcretur) fane per-Quarc no multo pft tempore,quum fpedatx fidei ac virtucis eflec, pr-^'^'^Tranlfyluanie prouinci gubernatione,quant cum imperio tcncbar,olvrent ^cne geftanijSeuerienfisjThemcfifisqs oppidi prfelurant fortitus eft. amnbsp;lHuiithclocaTurcis effent expofita, adinhibendum durum hoftem,inrcrio-'is Vngari oris prfetus eft. Ne virum quidem latebat,fe talem prouinciamnbsp;^uiffe lort;itum,in qua virtutis fu periculumnbsp;nbsp;nbsp;perpetuum laudis monumen-
futurum erat. Succurrebat amor patri, amp;c prfentis exitij metus,qua: vi-tm vehementer angebant. V ngari,ob inteftinas difcordias,dum mutuis cdi-
amp; rapinis libidinem fuam expirent, neque patrix,neque imminents ma-^curam agebant, atq; proprifalutis immemores, nil penl liabebant. Turc, H^nt ciui, cedere malebant. Qttin ctiam eo furoris amp; vxfani tune Vngarusnbsp;^'leus eratjVt grauiores ciuis,quant Turc reputaret iniurias.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veto
''urathes, qui tanram opemhontinumqj ialuram in Albanaobdionefece-^hne tantam prtcriret occaloncm, quacunque licet parte regnunt incur at^ nc ad Tibifeum vfque vlteriorem Dann b ij partem populatur,pagos combu-hhoraines ac pecora abigit,nc quicquidSauunt Drauumqj interiacet,vaftaCnbsp;diripit.Hinc amp;: hinc fenes amp; iuucnes, mares amp; fmin cum pueris, in per-P^tuam feruitutem abducuntur, Sz proceres Vngarix inteftino bello correpti,nbsp;' ^oitdum refipifcunt. Solus Coruinus rcipublic charitate percitus, tot ma isnbsp;'^cciirritjproHigauitTurcos,regnuntq; pacauit. Nos autem, qui tanti viri ge anbsp;^'^bbintus, non quotidianos congreflus, fed infignia qudani bclla, ntemcrianbsp;Parquantdignaamp;r:potiora,referemus.Minorisautemmometicertamina,qu! lt;nbsp;^ttociniapotiusjbellique fimulachra,quam ver fuereprlia,ftlentio praeieri-duximus.Duo codent tempore duces impigri, in finitimos cuencrc iocossnbsp;Coruinus inferiorem VngariicontrlfachRafciac Myfi fuperiorem orantnbsp;tebatur.Alter Tltemefunt,Sinderouiam alter,gubernare.Hic, conliho vtr-ttemaior:ille,audaciaamp;calliditate potion laudis amp; viori vtriq; pq^ amor.
. f^iperiorcmMyfiam,amp; non mediocrem Daeix partent tenebatlfaclt.Vtgratff
ab Amuratlte longe maioreminiretjfub quo munera quoqu maxima gef-f'^rat,ad propagandes Iticimpcrij fines,omtes animi neruos intedit. Albanum 3grum,quem T aurini quonda incoluerant, vaftare ftatuit, vt coloni delperati-'^neadadijCrnigrare cogcrentur:amp;: Albam demum,quant Imperator expugna- e it poterat, ad extrema redalam occuparet, quo facilis deinde Pannoniasnbsp;^dotiretur.Quacunquepoteftarte,Coruinumfuis confiliis obftinatiflim ad-^erlquot;antem,folUcitat:mod ineius prouinciam excurrit,mod varias dum pr-dari cupit, infidias intend!t. In vias omnes confilia verfat, quibus prudennln-Hiint fortiffimumque hoftem circumueniat. Albanum igitur agrum in primisnbsp;. adoritur,pagosdiripitjincendit, ingtemhominumpecorurnqueprdam ab- nbsp;nbsp;
ducit.Populatacircm regione,fuburbanainuadit,vnde xgre rcieduseft.Qu^ drcm lat igrti ferroque graffantem Coruinus quo animo toierare non pof-i^ct, coado clam valido equitatu, nonnullisqs cohortibus, amp; accito collega fuonbsp;Nicolao Vilacho, Danubium traiecit,amp; inter Alba amp;,^^derouiam caftra po-ffiit, feptuaginta ftadiorum interuallo feiunlas. Occurritextemplo Ilach aui-diffimus, pum ingenti copiarum multitudme, ne, laceffitum tot iniuriisnbsp;^rfionibus,hoftem reformidare videretur.Datapugnandi copia prxlium de-freftare non aufus, extemplo in medium inftrudta aciem educitnd ipFum quo-que facit Coruinus.In primis duas vexillationum alas intedit ad vtrunque cor-fgt;u,pofthc cataphrafos quits collocat,quibus Itippobaliftas fubiicit,inme-dioagntine milites grauisarmaturx,ferentariosfagittariosq; ftatuit. Cataphra-dorum quoq; munit equitatu, fubfidia bis fortiffima fubnedit, prfidi etiam.nbsp;ftatuit validifiimum.Mox pugn lignum dari iubet,ac ea mente certamei^dnbsp;btur,vt aut gloriofam vitoriam,aut pulchram mortem tandem fortiatur. Colitis vbifignis concurfum eft, grauis amp; pugna cruenta con(eritur:mim ingentinbsp;dantore,Turcpugnam ineunt,quam fi. non bene fuccedere fentit,moxpiiK-gt;
-ocr page 470-430 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
lium detrcchant, al continuo ab his inclinat : at vbiadcataphrahos peruen-tuin eft, coriira impetus illico fifti cpit ; pertinaciterhc aliquandiu vtrinque pugnatutn. Oppetiere hinc inde multi, fed quum hi robore, agilitateilli ob-niterentur, in confertiflima pugna lurc proteruntur. Oritur hic magnacx-des, quam quum Ifachintellexiflet, obftinatioresqs Vngarorum animos inho-ram fer confpicarctur, Sinderouiam verfus fugam rapit, vt fu ac cterorumnbsp;qui fuperfuerant faluti confulerct. Vertente terga duce, id ipfumreliquifece-re. Contra, tergo inftare Vngari,Ioannes pr cteris ocyus infequi, multos innbsp;fuga ca:dere,exemplo fuo cteroshortari,optimilmperatoris ac f ortiflimi nu-litis vno eodemque tempore oficium prftare. Ad Sinderouix vfquefubut-nbsp;bia petituS eft hoftis,pauci T urcis euafere,C2eteri partim capti,partim trucida-ti funt. Impedimenta,amp; multa hinc relata funtfpolia. Coruinus tandem inligmnbsp;vi(ftoriapocitus,cum ingentiprdaamp;; captiuorum numero,Albam rediit,amp;:cu-mulatas pro illatis iniuriis, Turcis tune pnas exegit.Ifach prguftataCorui-na virtute, in pofterum fe longe modeftis egit. Magna hinc nominis loanmnbsp;fuit acceflo : nam vbi de Turc clade Bud lignificatum eft,ne parua quidemnbsp;omnes ltitiainceirit,m primisque Vladiflaum Regem, qui acceptis devidn-rialiteris, diis immortalibus repente fupplicationes inftituit, longaqsloannit'nbsp;piftola congratulatus,multislaudibus, amplilTimisque donis, ad cotinuandunbsp;hoc bell plane fuccendit. Hinc ille maiores extemplo animos concepit,qno'nbsp;eo lubentis facere videbatur,quia tam fandtani expeditionc fortitus erat:q^nbsp;non modo fortunarum incrementa, perpetuamque apud pofteros immortal*'nbsp;tatem,fed folidam animr beatitudinemhinc fperare fas efl'et.
RERVM VNGARICARVM DEA-
DIS TERTI LIBER V.
% Vm hxc in inferiore Pannonia Myfiaquegeruntur,Bocmilt;!*** que flutuare non definunt. Poftquam Georgius apud eospri**^'nbsp;patumadeptus eft, tantum fibi virium cflauit,vt proceribi*^*^nbsp;mo publice priuatimve huic nderet aduerfari : quin amp; Senator*nbsp;bus formidolofa viri potentiadiber loquendi poteftatemadei**^nbsp;rat. Qttifquc hune vulgo laudare,approbate certatim eius gubernation,!^*^
publice aflentari,omnia ad nutum eius facere,demum impenhs orare,adG^ farem oratores mitteretjper quos pupilli tutelam impetrare niteretur. Nih**nbsp;hc forereipublic falubrius j qum hune fieri Gubernatorem, immopc^Pnbsp;tuum Ditatorem. Qn fi Cfar abneget,dicerc,nil vitra cunddum,qi***ft^^nbsp;gern alium creandum curent. Regnum tant molis,abfq; Rege,optimve*^nbsp;bernatore,cuifummareipublic tradatur,efle non polTe.Huius duntaxat pnbsp;poribus procellas publicas defedifle.Hc Georgius,quamuis rr^ratohaPnbsp;rum animo acciperet, aflentanti tarnen populo, cuius auram aflteftaratjoonbsp;natis aduerfari,amp; ifta confutarc non poterat, ne popularia fe ftudia decnnbsp;ret.Ad Cfarem orateees mifit,qui quum mandata diligenter expofiflc**-nbsp;hil imperrarunt-.quinetiarn idipfummultis legatiombus Boemis poftulat*nbsp;nunquamimpetraripotuit. Veniebant fpc adCfaremnonnuIliBo^^j^^^nbsp;Optimates,quifub officij prtextu, vifendipopuligratia,Cfarisaula***nbsp;quentabant : inprimisque Georgius, cui Gifercognomen erat.nbsp;to poft tempore,Ioannem Coruinum infigni clade fugarat. Polonoslarpcnbsp;fiouianum agrum inuadentes,acic fuderat, aduerfque fationis VngaroS pnbsp;gnis cladibus amp; detrimentis aftecerat. Is vbi in Ladiflai conipedumadfl* nbsp;eft,in lachrymas confeftim eft'ufus, manum infantis prreuerenternbsp;dit,amp; exofculatus: Video te tandem ( inquit ) teneoque mi Rex exoptan*nbsp;quem nondumhc tasfpetftatiflimamtuorumfidem agnofeerepatitur;nbsp;namqu pro te periculafubiui,quibus melaboribus expofui,quot aducrnbsp;ore vulnera toleraui,amp; cognofeere, amp; amorem tui militis intuen P
-ocr page 471-D E C A D I S 111. L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43i
teftimonio cicatrices fumpt.Qnatn. tibi nunc,amp; patri quo dam tuOj vitatn de-uoiiijin tuo vniuerfa feruitio cxpendetur. Nuilum periculum, nulla vis amp; tor-tuna,meum te animum alienabit/eruitutemnieam fola mors inter cipiet. l u autcm domine,qu dicimus,per infantiam non intelligis/fubrides tantiim inbsp;tntcntusaudis.Veterano tandem militi,tot laboribus iam alFe6to,qu prsemianbsp;poHiccris ? qux ftipendia folucs ? Ladiflaus ad hxc nondum fextum natus annum, ne indonatum militem dimitteret, hue amp; illuc oculos obduxic : loannis,nbsp;t]ui xratij quftor erat, loculos raptim apprehendit, amp; fex, quos ibi nummosnbsp;inucnit, non fine multorumqui aderantprincipum admiratione,depromptos,nbsp;Gifcr dono dedit.Faufta infantis indoles, hc prima futura liberalitatis lignanbsp;edidit.Gifcrafufceptos cum maximo plaufu nummos,aurata amp; gcmmata bullanbsp;tecditos,fibi collo fufpendit,atque id regi gratitudinis monumenriim per-pctuo ge(1:auit.Qimre,diu inter Clarem amp; Boemos de Ladillai tutela, labora-^uineft. Sedinterca quid in Vngaria belli gcreretur, conliderandumeft. De-Potcs Georgius, Myfia Turcis exalus,poft Sigifmundi mortem, ob grauif-uias Pannoni difcordias, cum Lazaro filioac fortunis omnibus, Ragufiumnbsp;^teceperat;ratus in libera fe ciuitate, libre vilt;urum.Multumfec aurigem-narutnq;portarat, quando opulentiflimoauriferoqj regno, diuquietpotitusnbsp;lanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;centena aurem milia, in Ragulinorum rario,quo tutius af-
tuatcntuqrccondidilTe ferunt.Qmun veluti naufragio in port,fe hue con-f^Siffeincenigej-etjfccuram vitam agebat,ocioq5 ciuili,omnem regni iadfuram ^cdconfolabatur. Dnm in hae trquillitate verfatur, ecce ad Senatum Amu-^^nisliter mittuntur, quibus Ragufinos hortatur,oratque, vt Georgium fibinbsp;'^^ntjeius opesfortunasque retincant.-nilprtcrhominemaliudexpofcit: vcnbsp;^^^filiis amp; regno,ptre quoque potiatur,pro beneficio perpetuum fe cum Ranbsp;Sn mis ocium fdusque continuo initurum pollicetur. Recitatis in Senattinbsp;^numpatres dicere fententias iubentur, vnico omnes conlilio, Barbarinbsp;'^'nus abominantes, nullo auarici fcelere, Ragufin reipublic dignitatemnbsp;50 ^ttatidam elTe, cenfent,neque hofpitij ldem cuiquam violandam. torgi-f extemplo in Senat acciri iubent, qui quum ocyus adfuiiret, auditis Amu-ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confeftim expalluit:quod quum fenatores intellexilTcntjCum bo-
Pp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iubent, omni principem fufpicione librant. Quiim fe aliquatif-
te collegiflet, ne cuius cum profana genre belli aufior effet, propedicm fe p^'^utumefferccepit : dimiffus Senatu Hirenem coniugem, Imperatorisquenbsp;'^^ogi fororem confulit,vtro potius ad dechndasT urc inlidias,an ifl Pannbsp;Cnftantinopolimfugiendumeffe videatur.Hirena ad Grcos fua-k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra,vnde profedtus erat,amp; quorum olim fidem exploratam
^^^hciusanimus hortabatur.Filiorumccitatem nondum acceperat,quos luodo captiuitate,fed perptua quoque ciuitate mullauerat.InV nnbsp;rgnante Vladillao reuerfus, opes fecum cundtas retulit : ratusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
^it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auxiliis, amiffum fe regnum facile recuperaturum.Ve-
*^1 f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppida, quibus Sigifmundo quondam donatus e-
te ''^c'^pif-d-d Vladillaum,qui congratularentur, obfti^uiumque dferrent, tXnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qtmm Budam paulb pft ipfe venifl'et, Vladillao magnified
focietatis fdere, rege cterisque Proceribus admo-tiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Audita Coruinivifioria,fpes recupcrandMyfi redintegra-
bellorum fucceffu, qu profperc loanncs agebat, auge-
P^rici menfes intercefferanf, quum Turca in Tranflluanis oris bel-l^odquum nimis memoratudignum fit, ritrclerendum effe ^tiperiorem loannis vidoriam, non multo pft temporis inter-^^Uni Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tranffyluana prouinciafucceffit. Turca enim
Albano agro clade accepiffet, ne Vngaro celiffe videretur, icgionibus fupplemeta reparaffet,bcllum in Dacia renout. Me-, fpedat virtutisamp;prudentijitemrei bellic laude non ob-^^tjCum magno exercitu clm per Tranfalpinam regionem,Traffyluanam
-ocr page 472-451 ANT. B ON F IN II RER. VN GAR. prouinciam inuadere iubet.Dux impigcr, primo quoque temporenbsp;fedus,traied:o Danubiojimperatafacic.Ex improuifo Coruini prouinciamnbsp;oritur : quxeunque fibi obuia funtj proterit, diripit, amp; incendit, palantes monbsp;omnia populantur quits, in omnemque paffim xtatem fxuiunt, tumm^nbsp;terrore omnia complent.Ioannes Continus,qui paucis ante diebus in prom^nbsp;ciam venerat,audita T urcarum eruptione,quum grauiflimum validiffimuO''^nbsp;hoftem,nec inhibere,nec in tanta militem trepidatione cito cogrnbsp;gebatur mifer,ac diuerfus trahebatur. Ad Albarn tandem lulam contugi^?.nbsp;Georgium Lepen Epifcopum,fumma virtute amp; grauitare virum,veteriquOnbsp;cumbeneuolentia coniuntum efle nouerat.Dumcum amico de tumuW*nbsp;excrcitu decernit,iam holies appropinquabant,qui lullrata maxima prouino^nbsp;parte, tantum prd congeflerant, amp; tantum hominum numerumincapt'^J*nbsp;tatem plane contraxerant, vt cundatis iterfacere cogerentur. Q^raexvmnbsp;circm incendia prolpedaret,eo miferis ad pugnam fuccendebatur.ParqoO'nbsp;que Pontifie! erat animus,quando pietate,religione, vaftatione agri,hoftirnbsp;fuitia nirnim cruciabatur. Q^nquam imparibus T urc virib. occurfur^nbsp;fe vterque intelligeret, pulchernme tarnen mori, quam prouincialium c^nbsp;calamitates amp; miferias tolerare maluit. All vbi in iras ambo excanduerc, oo*nbsp;eo quem pro tempore cogere potuerunt, exercitu, obuiamprodeunt.Inoao^nbsp;pr nimia vlcifcendi libidine iter faciunt,ncque fpeculatores,neque celcrosonbsp;quitespremittunt: fedquadrato agmine, ad diui vfque Emerici villam poy^nbsp;niunt.Callidius rem hollis egerat,in proximas,qu circumlidebant conual* gt;nbsp;% cquitat dimiferat, infidias circm clandellinas intenderat : quum ad
rum locum Vngaros peruenilTe fenfilTentjqui in conuallibus delituerant,c^i prouifoconfurgunt,ingentemineosimpetumfaciunt, quemtympanisS^^nbsp;moribus iuxta augent.Ioannes, amp; Epifcopus,fpe3:ata circm multitudine,oonbsp;fternati,ne temere impuneve omnes occumberent, retro fuga rapiunt. Copnbsp;illi, tergo inllant,quofcunque adhibent,capiunt, amp; obtruncant, Caecerinbsp;fibi falutem compararunt. Pontifex,qum palantes omnes fugerc, parilp^*^^ jjnbsp;nicitate feruarecontendit,ad riuum peruenit,quem dum tranlilire conatur/.^nbsp;quo confellim excutitur,amp; ab impetente mox holle obtruncatur.hunc Poop^nbsp;fex exitum fortitus eil,ne martyrij palma careret: fui quits cum extero po^*nbsp;tatu, incolumes fe Albamrecepere. Mezethinimis animos eins fatuadau^nbsp;neque tarnen Coruinifortitudinem deprelfit, alter tutis latius^ vagarijamp;^f*^nbsp;liqua qu fupererant loca igni ferroque vallare pergit.Nil vitra vcretur,imP^^nbsp;dimentaac fpolia qux acceperat, cum curribus refledariis feorfumferiiat)nbsp;integra ad Imperatorem,inprxclarum vi:ori monumentum rfrt alterjnbsp;terim oras prouinci,miraceleritate amp; cruento enfe perlullrat,militemexp
gis oppidisquecogit,ScytuloS arma capereiubet, pro ciugumfalute,pag^^|( xqu ac vrbanos omnes publico edilo militate imperat.Necclfitatcadadi^^nbsp;nines iufla faciunt, ne cum liberis amp; vxoribus perditum eant.Turcam de**^nbsp;populata prouincia,infolentis abeuntem,c tumultuario infequiturnbsp;vt vbicunque tempitfiocusvc occafionem obtulerit, hoftem intercipiat-tereaMezethonunciatur, Coruinum cumingenti multitudine noproeuHpnbsp;fequiihc ilium nuncio refpodiirefcrunt:Veniat(inquit) amp; opuletioremq^^^nbsp;an tea vitoriam rclinquat. Aderatquumhc dixit,quidam loannis explof^^^^^nbsp;,nbsp;nbsp;amp; qucunquc fubinde cum fociis Mezethus,de ineundo cum holtepraclio
cernebat,fubaudiuit: illudq; potilfimum accepit,Turcamfuisimperaflc,v ira llatim pugna,quibufcunque id negocij mandatum erat, Coruinumcircu ^jnbsp;uenirent, actrucidarent,vtcfo duce,facilis cteri profligarentur:lgno,4 ,nbsp;bus virum amp; equ dignofcert,certa dedifle.Q^m hc explorator aulcunbsp;fet,fe clam fubduxit,ad loannequc recurrens, return omnium cum admof^nbsp;arque illud in primis,vt fibi prcaueret,quando lymbola fat exploratanbsp;aque,ipfius amp; equi,haberet hollis:idque peculiare negotium veteranxlog inbsp;mandatum,vteumtantmtrucidandumcuraret. Edolus Vaiuoda/alotip^
-ocr page 473-decadis III, LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;435
animum intendii-.prfentaneumqs forte confilium occurrir. Eratfi-'inilesquidain, Kemenia nobilicate editus,cui Simon nomen eratjCoruino ^^uinilis, alioquin virforcis amp;; impiger. Cum hoc equum arma^ commutt,nbsp;Hvalidiffimo ftatuit equitatu. Suppofitus pro CoruinoSimon,periculumnbsp;ondetrcdat, cfumortis confcius, pro aniico mori non rccufat, vt fato fiionbsp;reipublic confcruare viderctur. Mox procedentem ille hoftcmnbsp;Quitur,amp; nuncalatere, nunc tergo conferend manus occafionem quanit.nbsp;^tcquam prouinci fines attingat,in quodam vico, ex improuifo Turcas ad-15 ?^*^^btantoq5 in illos impctu fertur,vt aciem difponentes, continuo diflparic.
. ''allescoIlesqjdifFufi, pertinaciter fe conuertunt, confufo bcllum ordinege-'quot;quot;r,multum vbique fanguinis hauritur. Sed quando non par vtrifquc beliadi ^aufa fuerat prlium * fiquidcm hi pro patria, hbens , aris, ac focisulli, prda:nbsp;'ornmodis alleli,dimicabant:cxhocfadum eft, vtimparibus quidcm animisnbsp;''fibiisquepugnare viderentur.Quanquam vtrinquc multi cadercnt,e Turcisnbsp;httienplures cecidere/dumpari vtrinquc pertinaciadimicatur.Turca:,fpe(fta-^^fortitudinis ex compofito Simonem, Coruina arma fcrentem,circumueni-^''t^quemdum trucidare contendunt, cataphradorum obfirmatum equitatu,nbsp;facile attingt:quare penes eum multi oppetiere. Demum, vt ducis man-'quot;aperagerent, cfis qui Simonis latus tuebantur, Sic intentis multorum in e-^quot;^viribus,tandem interficiunt,amp;fpe fua falfi, pro Imperatore, fuppofitum e-'quot;Hein trucidarunt. Interea Coruintis hac amp;: illac difcurlabat, focios hortaba-imminentem vitoriam defererent, ne tot dudum cdibus incendiisqj
Matos hoftes, inultos dimitterent ; reputarent le inter pugnandummfius 9
^xteris liberos amp;vxorcs habere, dium hominumqjiniurias vno bello vlcifci spottere,modo nutantes confirmare {ubfidiis,modo fugientes inprlireuo-Imperatoris qu ac militis optimi officium implereniiitur, amp; prouenbsp;fcsipfpoftulabat,vtroque fungi. Commutatio armorum,qupatria?, turn fibinbsp;aiutem attulit: fi cxploratoris confihum cotempfifiet, eo die de prouiq^ia fuif-|onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ardentiffimo bello , quum ex altera parte fortuna parum variarc
^Hererur,amp;extremis vtrinque viribus pugnarctur,prouinciales,qui adEmeri-villam captifuerant, . incaftris feruabatur, quum mori quaminferuitutem Quci mallent,rati co tempore non vitra cun:andum,fraftisvinculis,inTur-arma fumunt:inteftinum prlium ineunt,cuftodcs obtruncant, mox in pu-Squot;anianimofsprodcunr, fuis animos addunt, adimuntquehoftibus. Turc,nbsp;4quot;! amifla dudum fpc vitorise,ad tutanda corpora animos conuerteranr,intel-captiuorum feditionc, fa:uoq5 certamine,fenfim amp;: gradatim inclinantur:nbsp;^ntr illi,afpirante paulatim fortuna, multo vehementius certamen inftaurt,nbsp;quot;udita captiuorum virtute, obftinatiflm certarc cotendunt. D um laboran-
'Vin vbiqj fuorum acicm Mezethus intelligit,confternatur animo,amp; quum an- '^vpsaliquantifper duceretur,partim inclinatas,partim fugientes fubinde copi-^^confpicatur.Adhc omnifpe deftitutus, vt faluti confulerc t, ipfe quoque innbsp;quot;gam cum equitatu fuo conuertitur.Suit tergo Vngari,amp; palates cdunt.nbsp;''lezethus cum filio,dum fpem omnem in fuga collocat,Wtercipitur,obtrunca-'quot;fq5:fociorum innumera multitudocditur. Qmim rumor, cumfilio Turca-'quot;liduccm efle cfum,eft'underetur, redintegratis inpernicitate viribus,ftra-^vitiadaugent. Coruinus tandem infigni vidoria potitus, quamuis hoftem re-^quot;perata prda,caftrisnbsp;nbsp;impedimetis exuerit,vt ad internccionemcdere vi-
vrctr,nihilo tarnen fegnius ad Alpium vfq; iuga, diebus aliquot eos infequi-o P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deprehenfiaccfifuntiquinamp;prdente fpeduce,ad-
. quot;ftimmediumTurc,amp; gladio certatim militibus difeerpti. In Alpibus,ad 'ngnis vifcori monumtum,tropha ftatuit. At poftquam ouantes omnes innbsp;quot; vrarcdicrcjcum maximo plaufu Coruinus excipitur,captiuorum multitudonbsp;vins genua prouoluta, in agend grati fpeciem, pedes amplexatur : aliqui
1 'rcmpetrijliberatorem prouincimonnulli milites,inuidiffimum Impera-'ia-.captiuijlibercatis vindicejmulieres feruatorempudicitix : pueri amp;: ado-O
-ocr page 474-454 ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
lefcentcs, parcntem pientiflmum appellate : nulla tarnen in tot fauftis cogfl^ minationibus vox audita, qu merito omnium iudicio, virum ilium fandilli-mum non addecere videretur.Cotta ipfe,ptofufis lachtymis omnes amplexi'nbsp;rijCongtatulati publicaefaluti,mod diuin benignitati ingentes excordeg'nbsp;tias agete,0i fupplicationcs oppidatim edicete:mod tobut militum, amp; pop^'nbsp;lotum vittutem obfcquiumq} laudate, Procerii figillatim fortitudinem pr*'nbsp;catc,extollete magnanimitatem nobilium,amp;: fingulotum inptaeclaro bellogt'nbsp;fta commendate. Tutcatum fpolia, pattim diis immottalibus dicauit, partin'nbsp;militibus difttibuit. Chtifto demum optimo maximo,vt immortales gratias'*nbsp;fupplicationibuK agetet,amp; apad omnes atas tern diuinam facetent, impenhusnbsp;ptouincialcs admonuit: manubiis, non multo poft, templa in prouinciafta'nbsp;tuit. E Tutcis viginti hominum milia cfa funt, ex Vngatis ttia circitcr niilgt;anbsp;defiderata. Tantum ex hac clatavidotia, Ttanflyluanis animonunaccefiit^nbsp;multos Turcam annos nonexpauetint. Illud quoq; commodinon mediocnSnbsp;ex hac vitoria ptouenit : nanque V alachi, qui Ttanfalpinas otas Moldauiani'nbsp;que incoluntjGctatumohm tegioncm,amp; Regum Pannoni fidedefeiuerafltnbsp;cum Turcaqs fdus iniuerant,ad ptiftinum omnes obfequium,Coruinioplt;;f^nbsp;amp; aud:oritate,rediete:quod Amutathes Tutcatum Rex tamaegre tulit,vtnu^*'nbsp;quam quieuerit, donee longe gtauius in Dacia, quemadmodum infra retef^'nbsp;tut,bellum inftautarit. loannem infupet Coruinum (aiunt) ne taminiignis\nbsp;(ftori ptimitiis, amp; patte lgitima prd regem defraudare viderctur, ainphmnbsp;mum capitib. hoftium,amp; exuuiariis militatibusqsfignis, curtum oncrafle:!^^nbsp;' zethi,filiique caput, mfronte:fuperhc fenemquendamTurcam, Defpo*:*^nbsp;hm notum,ftatuifle:eum deniq; curtum,oncrariumfuifle, quem vix decen'^,nbsp;qui traherent:mififte hunc ad Vladiflaum Regem,Gcotgiumq DefpoteWi^^'^nbsp;vbi in confpedu conftitit,fenem ex mandato hxc verba feciflememorat.Co^^nbsp;uinus feruus maieftatis tu fidelifrimus,amp; Defpotis filius,hac parta nupe'nbsp;doria{|rd partem Rex optime mittit, ne te belli, tuis gefti aufpiciis, liononbsp;defrauder. Hc Aiiatic nobilitatis capita, qu incurru fpedatis, vobis do^nbsp;dat, ne infignis vidori teftimonio careatis. Hc funt duo principum cap*^^nbsp;alterumMezethiduciSjfilij quoque altctuin; cteraptxfedorumnobiiiu^'^lnbsp;qu Phrygia pileahoneftabt. H c ftragis nou magnitudinemtellantur,ho^^nbsp;tantur ad maiora cpta,quid pro ingenita pietate religioneque tegia: maielnbsp;ti fperare liceat,amp;: quata immortalitatis amp; glori occalio oft'eratur,hinc omo'nbsp;confiderare,ad fandam falutaremque militiam,per dium hominum^nbsp;vos Coruinus hortatur,oratque,vt fupplicationcs indicantur, amp; ad hoc beulnbsp;ingens reparetur exeteitus : quando l'urcamextrcmas vires tentaturum.nbsp;tantcladis vltionem omnia moliturum, omnes ariolantur. QuumdidSnbsp;nem feciflet, truces tabificosque vultus oftendit, circumfpedant amp; admir^|)nbsp;tut Procetes,cteraqj turba.Rexin primis,amp; De{potes,Coruinam virtutciunbsp;fortunam ftupidi cotemplantur, rem omnem ex literis ordine cognofeunt:nbsp;ris laudibus Coruinam vidoriam cxtollunt, amp; prdicat certatim, vtcrq;nbsp;mendat,Romanoquffftiumpho dignum fatetur.Rumor hanc clademftat^nbsp;Germanos amp; T ureas cffudit,vagatur mox per Italiam, amp; hunc vnumnbsp;nbsp;nbsp;.L
nreipubhc vindicem,his populi temporibus futurum arbitrantur. maximuSjfacrofandusque Senatus,qui Chriftian reipublic niminmdnbsp;cogebatur, quia Grciam,Epirum, Macedoniam, Myfios, amp; magnamnbsp;partem Turcis occupatam efte fenferat, fpem in Coruinum vniueriamcnbsp;fert, hunc Chriftian reipublic propugnatorcm maximumfore 1*nbsp;Per vniuerfam tune Europam Coruina virtus eftunditur,amp; omniumnbsp;uinum gefta fuperaturum, quifque manticinatur. Viadillaus igitur, ob Pnbsp;tam diuina benignitate vidoriam, cundis Pannoni Pontificibus fuppu^ pnbsp;ones indixit, apud omnes aras rem diuinam fccit : ad Coruinum Gratoresnbsp;fit,per quos gratias egit, ducis fidcin virtutemque laudauit, quibusnbsp;neribus, vitum honeftauit : exorauitquc,vt pari initam expeditionemmr^^^^
-ocr page 475-D E C A D I S III. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y
fapientiaq; profequereturiadmonuitq;, fe nequc fupplementis legionum, armis, commeatibus amp;:pecuniis vnquei defuturum. De his hadenus,nbsp;^'iGifcram nue redeundum cfl. Duplici Rex bello,vel formidolofiflimojvenbsp;^^oatur: liquidem inteftinumamp; externum, mifer Vladiflaum diftraliebat,nbsp;H^anqu Cili Comitem laurim per fuos milites deprehendilTet, pacaflet Stri-Sonium,amp; per prfedos duoSjLadidaum Garam fudiflet fugafletque, vtrinq;nbsp;pericula inftaurabantur:Turca inMyfia ac Dacia multamolitur: Gifcranbsp;^utn ctcris Boemis, quos Regina ad Zolioni amp; Caflouiam collocarat, regnnbsp;^te diripit vaftatque. Quare per Sauoceum paulo ante euocanda Polonorumnbsp;uxilia curauerat,qu baud facile illi mittere videbantur,partim quia Tartaro*nbsp;^tn incurliones reformidabant, partimquiaLithuaniaindics magis ac magisnbsp;ftuabat : aliqui,ne regnum cxhaurirent,duo quinque cteri,milia mittendanbsp;cenfuerant. Dumhc Sarmatis expcdarentur,Sauoceus,quinuper Polonia redierat, amp; Nicolaus Laflbuianus, cum plerifque Sclauorumnobilibus,nbsp;in Dalmatiam Croaciamq; mittuntur, qui nutantespopulorum animos, Regina: partibus auerterent,amp; ad Vladillai fidem amp; oblquium reuocarent: id nenbsp;difficulter quidem illi prftiterc, nam dum vicos amp; ciuitates circumeunt,dumnbsp;cognationis amp; originis eiufdem primordia,communemque linguam referunt,nbsp;benignitatem Principis, ac regiam libertatem pollicentur, non folm adnbsp; prftandum obfequium, fed ad impendenda in tanta neceflitate, militi ftipen-liijDaltnatas adduxerunt. Ne pari quidemfelicitate,cum Gifcra, loannes Pe-renus, ea tempeftate fe geflerat : nam Gifcra Scepufienfem agrum incurfioni-bus rapinis ad vaftitatem pen redegerat, interceperat Aperiafeium, Saru-4nbsp;foum,Clifticliium,nonnullaque oppida : fed adadis cuniculis Cliftichium occupt, quod in edito monte litum, Caflioui prommet : vnde Gifcrani, dumnbsp;prdatum egrederentur,cdes amp; incommoda non parua receperant. loannesnbsp;lerenusjpro rccuperadis oppidis,irritamvnius anni operam triuit.Regina igi-tutjLadiliaum Garam, Coruino ac Nicolao profligatum,vtexercitimi inPo-lonum inftauraret, impenlus hortatur, multisque rationibus idfuad?re con-1 tendit:nunquam tarnen confternatum femel eius animum, ad redintegran-dum bcllumfufcitare potuit. At vbi Iaurinum,quod adhuepofthumi Rgis au-fpiciis regebatur, peruentum cft,paucis pft diebus, de Boemorum feditioni-bus nuncij adfuere, qui eos de creando nouo Rege agitare dicerent : quare innbsp;Auftriam properare coada eft, quam quum Ladiflaus fequeretur, Fredericonbsp;linperatore captus eft, amp; plurimi ab Vngaris redemptus : quippe qui quum vi-uni inftantiflm rptrent, tanti eum mercari coadi funt, quanti Cfaris e-dixit auaritia, Petita interea Sarmatis auxilia aduenere, cum equitatu vfquenbsp;^eo inligni, vt pr numero amp; fingulari apparatu, omnium Vngarorum animos in admirationem fane contraxerint. Vladillaus, in fequentis anniprinci- pio, quamuis fam hiemisque fuitia laboraret Vngaria, acceptis tarnen auxi-uisjde pacando regno, quod in primis apprim neceftarium vifum eft, cogitarenbsp;cpit, vt hac re fliciter gefta, expcditius vniuerfas vires conuerteret in T ureas. Quare Buda prius in Gifcram mouit,vt occupata aWioftc oppida recupe-caret, impolita circm Reginae prlidiadeiiceret. Pannones autem, non ab renbsp;^criti, quod amp; ipfe quandoque prdixerat, ne Rex, vbi Polonite finibus appro-pmquaret, abominatus operofi regni pericula, ad fuos fe reciperet : rumoremnbsp;ptoniulgarunt,Reginam iam de concordia,amp; Cfarem de reftituenda coronanbsp;^ogitarc. Item dicere, melius efle recouciliatione, quam bello regnum pacare :nbsp;jQ P expugnandam Cafliouiamjpraefedos aliquos,prout res ipfa poftulat, efle re-*nquendos:Rege,ne quis Turcis impetus ex improuifo fiat,ac ne quid aliun-0 mali inferatur,Budam redire oportere,vt imminentibus periculis prfto fit.nbsp;^elTittand Rex Vngarorum cofiliis,fubfeditin itincrc,amp;vtde pace ageretur,nbsp;^ptiniatibus edixit. Neque ignorabat, ab expeditionis huiufee principio,C-tem admodum timuilTe, ne repetendsc coronas gratia, in fe base arma conucr-^crentur,de ea reddenda cogitafle:amp; quum in Gifcram bellum verti cerncret,nbsp;O ij
-ocr page 476-ant. bo NFIN II R er. VNGAR.
falutari cogitatione fuperfedifle.Qoum Rex Budamreuertiflct,qux vfanien-te peftilentia laborabat, continuo dc pace agi cptum ; quam vbi ab aduerfi' riis Rex afpernari intellexit,repente Cafliouiam,ne quidfruftra temporis tcre-retur, expugnari iubet. Id negocij loanni Galearo datum ; lat validus huic di'nbsp;tur equitatus,amp; magna peditum multitude : item mandatur,vt cum loanne Pc'nbsp;renOjChefmarchi prxfcdo,fc coniungat,amp; commun! cunda confilio confe-fuque agat. Ne minus quidem Gifcra, quid alij contra molirentur, ignorabat-Cremnici vecligalibus adiutus, vbi numifmata fub pofthumi titulo ac nonigt;'nbsp;ne cudebantur,nouos Boemia milites, plane conduxerat:hinc non paruaex-ercitui fupplementafacia funt, fed no ea, quibus hofti par elfe in apertopoflci'nbsp;Galearus Polonorum dux,cum collega Pereno,Caffiouiam obfedit; Gifcra,n*'nbsp;ardtius obducatur, ex vrbe indies erpit, amp; tumultuario potius, qumftatarionbsp;ob virium iniquitatem, bello certatur, admouent circm tormenta, munioo'nbsp;nesqs varias Poloni,ne qua Boemo erumpendi copia detur:amp; obfidio eo vfqucnbsp;prorogatur,donee oppidani fame,ac graui annonae charitate laborent: ita adieus vndique fuerant intercepti,vt nihil commeatuum inferri poflet:contra verb,in caftris, ita oblidionis faftidio milites affcdi funt, vt fenfimquniplurin^nbsp;elabercntur. Inuitabat ad foluendam obfidionem, Boemicorum prxfidiotu*'nbsp;incurfus, qu tergo Polonorum cadraquotidiegrauiter infeftabant :nbsp;crebris incurftonibus,Chefmarchum oppidum ad defedionis confiliaredeg^'nbsp;rant. Soluta igitur Caffioui obfidione, Galearus cum collega Pereno, Che 'nbsp;marchumcontendit,vt oppidum in fide feruaret:at irriti fiiere conatus,quannbsp;%pridie quam eb perueniflet, Gifcrani per proditionem oppidum occupar^^nbsp;Nicolaus Perenus,quum turres adhuc aliquas cum prfidiariis pertinaciusi^nbsp;tineret, Polonor tand fubfidio deftitutus, inde deturbatus eft-.mox Podo *nbsp;num,cui Nicolaus Comorocfs cum prfidio regio prerat,ab Giferanisg^^nbsp;uiter oppugnari cptum. QmimElifabethaCaiiouiam obfidione liberatenbsp;accepiflet,faufto elata nuncio,Pifonium proper ctendit,quod adhuc in p.nbsp;humifi^ permanferat : arcem, Stephanus Rofgonius, cum prxfidio regionbsp;matam tuebatur. Arcis oppugnationemadorta,amp; diflicultate deterrita,fui*^^nbsp;de deftitit, militem in Ternauianumagrumimmittit, partim vtafliduapi^nbsp;copias alerct,partim vt Ternauianos, Vladiflai Regis fide, cdibus Si cala^^nbsp;tatibus auocaret.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbi Rgi nimciata funt, extemplo AndrcamTauriire*^
fern,cum ingenti Polonorumamp; Pannonumcquitatu,Ternauiammittit,n^ datqj, vt vrbem ab hollili incurfione tueatur, Pifonianum agrum incurfctnbsp;feflamque arcem,milite,commcatibus,armis,amp; cteris denique munitioo*^nbsp;obfirmct. Atprafcctus impigrcmandataperagit,quumTernauiam venu nbsp;non folm hoftium incurfiones inhibe,verm etiam Pifonianum agrumd*^.nbsp;gni ferroque deuaftat,vt hi potius obiefl,qum obfidentes dicipoflentroo^ Inbsp;bus arcem rebus,qu vfui fuerant,fan compleuit,mox vrbem quotidianisp^^nbsp;pulationibus afficit, afliduis cladibus fie Alamannorum impetum reprefl**^nbsp;Pifonio amplius erumpere non auderent. Vniuerfas deinde vires, hinbsp;gnandam arcem conutcrc, turres circm erexere nonnullas,crebris totHnbsp;torumidibus mnia quatere, eacpmodb teftudine, modb quouisnbsp;nar genere perfodere,cominus adadis fcalis veclibus^ pugnare, rigentenbsp;me eo vehementis inftare,atq; (vt aiunt) nifi Rex cum validis copiis Budanbsp;uiflet,arciq} fuccurrifietjeoprfidium regium redabtum erat,vtpropedien'nbsp;ditionem facere cogeretur. Eius tandem aduentu Regina vfq; adeonbsp;ta eft,vt dimTo in vrbe validiifimo priEfidio,Viennam rpt fe recepentnbsp;nbsp;nbsp;tfi
diflaus cumnouo milite,c5meatibus,armisamp;munitionibus arcem iterui^ firmauit, Budareuertitur. Eadem fer tempeftate,ne mcdiocris quide 1nbsp;norum numerus,nullo ftipendio,fed magnain Principem fu charitateolt;^P^^^nbsp;fuSjPctro Odronanfano duce,in Vngariampenetrare nitebaturrobftabai^,^nbsp;mi, qui monti anguftias occuparant,fed difficulcatem ingcnifuperauU-quum Poloni iuga negligentis euftodiri intellexifi'cnt,immifiaperuo^^j^^j
-ocr page 477-D E C A D I s I I. L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437
fj ^^^^validiflimaiuuentutCjquviaditum aperiret, fi opus eflet : in Vnga-continuatis itineribus Budam peruenere.Non fine ina-fo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;volutariam militiam fpeaucre Pannones,non folm numc-
gt; ed apparatu,fide,ac ftudiis infignem : gratiflmo banc vuku Rex adniific,ac Hcf ^^udatam verbis, bene fperare iuflit. Paucis/poft diebus, quunifc ex iti-I) crecrcaflet,pacandiregni gratia hunc exercitum, qui gratis ftipendiafacie-expugnandam Caffiouiam mifit: demandatum fibinegocium forci ani-oloni facere adorti,incutiendi terroris gratia,quofcunque Boemos capie-lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trucidarunt. Mox Tartaros Podoliam incurfarc nunciatur :
1 are Odronanfanum cum exercitu Rex, ad protegendum rcgnum, in Polo-Hiquumdatamiifione Agriam peruenifient,ab Agri-jj * ontifice lautiflime funt excepti, qui quum dies aliquot licentis remif-I viuerent, Telephus, qui prfidij Calfiouicnfis prfetus erat, cognita yutn negligentia, oblatam eo tempore occafioncmhaudquaquam prter-per medium nodis filentium inermes,incautos fopitosque adoritur.pri-iinpetucurrus diripic,inplerifq; locis fufcitatincendium,femifomnes mul-co3.ti,difcuiro fomno,Poloni Vngarique abeuncem Telephumnbsp;Cp3.^^'^^'-^^^^^^O'^urnilabore itineris defatigatos,amp;: onuftos prda boftes,nbsp;k j aufugcre non pofl'e. Petrum Odronanfanum, cum non mediocri Po-fqnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cptiuum Telepbus ducebat, quem Solom cuidam familiari
St
bt explorat fidci cuftodiendum,amp; in propinquum oppidum abducediim ^^tniferat : niox extremis viribus cum bofte pugnandum, prmiftis impedi-i effe decernit. Qi^re quum fe Polonis adbibitu efl'e vidit, inftrutam nbsp;aciem conuertit,acerrimapugnaconfcritur,amp; aliquandiu quo Marte,
Io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpe pugnatum. Qimm binc amp; binc multi cccidilTent, Telepbini
ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vertere terga,amp; palantes feigere occperejin-
, ant tergo bi, ac cfa magna manu, prdam recuperarunt. Telepbus cum ^balibus Boemis plerifque capitur,Agriamque pcrducitur,cteri fufi fu-(d 0^'quc.Soloma Odronanfanum fibi commiiTum,in proximamNicoIftZude-
^^ceinfubtraxerat,quipaul ante Rege defecerat: Zuderbanenadus oc-(j lonem, defperatis Reginrebus, Odronanfanum Budamperdutum, Vla-ao rcftituit,eoque beneficio, defelionis veniam implorauit. lifdcm fere j, .Apcriafcium,quodnegligtis cuftodiri dicebatur,a Caiaca amp; Como-^cie,intempcfta notbe capitur, quorum alter Brozoniziam, Podolinum alternbsp;^^prfidio tenebat. Sed quum fuperiore die, Boemicirciter quinquaginta,nbsp;f. ^^/^^^cram vndique copias congregantem,vt Ricbononam obfideret,pro-tionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppidi captiuitateincidiflent,occupatisin Aperiafcijpopula-
Ui^p^^nis,^urrim quandam munitiflimam occupant,ibi(^ fe acerrime tuen propinquum Gifcram veriti,direpto oppido abiere. buiufee rei ad-nitus Gifcra, Polonos prxda onuftos infequitur, eosqs baud difficulter fun-r^gatq; : Caica amp; Comorocefis,cum multis aliis,in boftium poteftatem ve-Pugatis Gifcra Polonis,quum oppidi prfedum captum baberex,Brozo-fine mora obfidet ; quum du ibi forent arces, jjjaqs bumana arte con-p^|raret,ad alteram prfidiarij confugre:qu ne pari incendio abfumeretur,nbsp;^rpoftero die deditionemfecit. Podolinum,amp;:Luboliam,nouofirman-^^tii prxfidio, Poloni cenfuere : itaque vtrunque oppidum prfidiario militenbsp;ntplerunt. Ricbononam Gifcracaftramouit,acriq5 obfidionecircumuenit,nbsp;ftbnbsp;nbsp;nbsp;racile expugnari non poftet,bellicas machinas admouit,aliquotmen-
ih j^5^^^^^ft^^poteft,omni vi,arteve oppugnat: oppidanos ad deditioneper rib '^^/^^^Srjquam defperatis Agrienfis Epifeopi fubfidiis, illi faluis corpo-ti ^rmpcdimentis fecifte dicuntur. Poft Riebonon dcdition,in fequen-r:um copiis adfuit, prudentiftimi vterque viri, non te-cla *^^^riumeftc,cenfuerc Bocmus,tot bellorum profper geftor glonanbsp;fortun baudquaquam ignarus, externa tentare non audet:nbsp;iruSjC contrario difeiplin militaris infeius, ac tumultuariis copiis parumnbsp;O fij
-ocr page 478-458 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
fidens, obfidionc potius qum prxlio hofteni vinccndum efle cogitat ; quate baud inuiti pugnatn ambo dctredant. Interim de concordia agi cceptuni eft,nbsp;per internuncios aliquandiu res variis conditionibus agitata, deinde non mo-do pax fdusqj perpetuum, fed affinitas cum vtroque inita eft. Agrienfis Epi'nbsp;fcopi neptiSjGifcrx defponfatur ; multi hanc pacem dolis carere nunquam du-bitarunt, quando neque Regina fuit approbata, neque in reftituendis vtrinqnbsp;captiuiSjfidem Boemi feruauere. Quin etia dimiffis aliis, Caicam amp; Coraoro-idtum fduSjGifcra oppidum foceri occupauitjamp; quofcunque regia faftiom^nbsp;efle comperitjhoftilimore traftauit. Inteftina igitur Vngarix bellafqu Chd''*nbsp;ftian reipublica potiifimum propugnaculum baud iimnerito eife ccnfetur, Sinbsp;T urcarum metus) Apoftolicum ita Senatum eo tempore follicitum habebaV^nbsp;quauis exccrabili fchifmate facer ordo laboraret,amp; pars vnain Germania,Syn*nbsp;odi Bafiliehfis amftoritate Felicem:contra Roma altera, Cardinei coUegijnbsp;cretOjEugenium pronunciaflet : vterque tarnen Pontifex, mittendum inP^fl*nbsp;noniasLegatumeflecenfuit. Felix, AlexandrumTridentinumEpifcopnn^*nbsp;Mofcouia ducibus oriundum, amp; idcirco Vladiflao baud longius attincnteni-
vero Pontifice, ac lulianum de pace cum Rege amp; Regina impenfis difputat^^ intellexiflent, dimiffo altero, Cardinal! pacis negocium demandatur, quangonbsp;ilium non ad captandum in Pontificem fauorem, fed ad veram regni falutc^^nbsp;^venifle nouerant. Quanquam variis Icgationibus, ac eifdem quoque irritis/^'nbsp;pe ante de pace agitatum eflet, boni tarnen viri opcram, ftudiumnbsp;tern,in hac re minus afpernandam efle cenfucre. Aderat mite ac quictumnbsp;gis ingenium,iuftici,pacisque ftudiofiflimum, amp; ab inteftino bello regniq^nbsp;exitionimis alienum. Ad Reginamprofetus,omni urn concordia: comoao^^^nbsp;rum.bcllioue incommodorumadmonuit. idaue funeriorum nialorumexp^'^'
-ocr page 479-DECADIS Ul LIBER V.
43^
LidilljDelim innocentia* ac quitatis vindicem, abfuturuinnnfuperjfe Vn~ gros fpedat fidei,relinquere non pofle : neque quantum pro mulieris inge-nio fieri poteft:, fe fideli vnquam Pannoniae de futur am : neque, qua pacis ratio inueniri poteft,bellum improbe alituram,illud fibi demum certu efle, malic vi Regnum amittere,quam defidia, metu, ignauiaqj dimittere.Commenda-tiitReginae animum Legatus,quado plus virilis, quam fmineireferre videre-tur ingenij:fed vbi pacis iura non recufare cognouit,continuo de concordiaa-gitari cptum.Qmrm mult vtrinque in medium conditionesafFerrentur,munbsp;tuoqj repudiarentur, vt res pro vtriufque dignitate videretur qu tralari, adnbsp;hc tandem pafca Regina rcdafta eft : Quando paulo minus filiarum, quamnbsp;infantis cura angebantur, concordixleges li adVladiflaum Legatofcriptnbsp;Hint. Reginubrum altera Vladiflao, Calimiro Litbuanix duci altera vxor efto.nbsp;Cafuniro centum amp; viginti aureorum milia, Vladiflao Slefla terra, fub ducen-toriim milium nomine,dotis gratia,penduntor.Regina poft initam affinitatem,nbsp;Slefi cediro : eique,fi vnquam facultas fuerit redimendx prouincix, ius eftolt;nbsp;Q^odadVngariam verb attinet,Vladiflaus pofthxc regio fefe titulo abdicate^nbsp;Procurationem autem amp;: tutelam,ad integra vfque pofthumi xtatem,retineto,nbsp;deinde Regno cedito.Sipofthumus forte interim vita deceflrerit,aut regno po-titus, fine liberis diem obierit, Vladiflaus omne regni ius titulumqj refumito.
^5 Kependedorum denique fumptuu gratia,quos in hoc bello Rex erogafl'et,Sce-pufienfis ora, Polonix regno perpetuo addicitor. Si quod in Podolia amp;: Valachia ius Vngaris fupereflret,id omne Polonis ipfe reflgnato. Allatx concordix leges, regni Principibus recitatx, flgnificatxque funt abfentibus. Proceres di-nbsp;erfafenfercjamp;profua quifque animilibidine,varias dixerefententias.Corui-tius,qui domi ocium,amp; foris bellum'femper amauerat,quum prouinciam,Turnbsp;carutn meturelinquere non poflTet, fuam literis fententiam flgnificauit, qua-tumfiimmahxc erat : Si xqux concordix conditiones aftcrrentur,nullo modonbsp;recufandaSjVt pacato regno, tutius in Turcas expeditio fufcipcretur : nil com-muni Concordia falubrius excogitaripoflre:finautemminus,fortiexteftia amp;: in^nbsp;ternaincommoda animo toleranda, ac potius extrema quxque periculafube-unda, qum pati,vtregnum, qod fat amplum maioribus acceperint, iniquanbsp;pacis conditionc minuatur. Nihil regno neque ad prxftitutum tempus, nequenbsp;perpetuo alienadum.Nil Vngaris turpius futurum, qum imperium antique^nbsp;rum exemple propagandum, per ncgligtiampufllanimitatmve indies dimi-mieredi bellum cum Regina cotinuetur, vnde facilis concordia fperari poteft,nbsp;minoris conftiturum,qum hxc efflagitata cocordia, quam tanti per nobiliumnbsp;tegni membrorum alienationem commercentur.Qimre Legatus ad Reginamnbsp;mrfus immutatis quibufdam coditionibus abiit, rediitq5:amp;: quum quotidieno
de concordia diebus aliquot agitatum, qux nne inter eos confeta fuerit, nil diud argumentum oftendit,qum in digrclTu magnifica qux vtrinque data fu-
ucredibili omnium animos Ixtitia fane compleuit.moxde pacis codirione, id rcipupaflim eft muflitatum,datamfuper hoc vtrinq; fidem:Vladiflau in Vnnbsp;6 cialibereimpcraturum, fl modo aucprecario, aut vi facram cum pofthumo
O iiij
440 ANT. B O N FI N 11 R E R. V N G A R.
coronam Frederico reciperet,quifecundum Alberti obitum,pupillipatrinio* nium parum probe in Auilria curare dicebatur. Compoiitis Bud rebus,lau*nbsp;rinum Regina fe rccepit,amp; poft criduum,ventris repente correpta torminibus,nbsp;hutnaniscxceiTit.Mors venenifufpicionc non caruif.quam infequutus Vladil*nbsp;lai dolor,quantum euidentibus fignis coniici poterat, prorfus abrogate videbanbsp;tuneiusenim interitum dies aliquot Rex gerrim tulit. Et fi quandoeius forte mentio haberetur, lachrymis abftinere non poterat: neq; ignorabat,eiusin-teritUjfdus omne pariter interitur.Et illudquotidie oculis qbuerfabatutjdc-fpcratumRegni ocium, Boemorum inconftantia,qui nihil bello vehemenuusnbsp;appetunt. Et Regina vira defunda, ad Cfarem cum vniuerfis prxfdiis oppi'nbsp;disque,qu in Cafliouiana prouincia tenebant,continuo dcfccere. Hinanqunbsp;vcluti carceribus ac vinculis emifli, in regios pagos amp; oppidaerumpunt,poptt*nbsp;lationcs ac esedes inftaurant,multo ferocius qum antea fuiunt, inteftinaina-la redintegrantur. Neque Cfar his pro dignitate malis moderari videbatur-Pofthunium afteruabat diligenter,amp; Boemos iuxt arque pupilli vindiccSjb^^nbsp;longeq; ferro igniq; graftaripatiebatur, neque rapaciflimum genus homino,nbsp;amp; quod paruOjVel nullo ftipendio ibi retinebatur, fine vi amp;populationcnbsp;potuift'et. Contra illud Vladiflai dolorem haud parum leuabat, quod ex Vng^'nbsp;ris mrilti,qui aduerffadionis tant, extinla Regina, ad regiam fidemS^o^'nbsp;fequium rcdicre,vnde non parua Poloni viribus fada fuit accelfio. Accedeba^nbsp;Gifcr affinitas,quam cum Agrienfi Pontifice nuper iniuerat, qua Boemoru^nbsp;nimi fe remitterc occccperunt.Et eos,mite Caefaris ingenium,ocij femperc^'nbsp;^idum,nimis folitis incurfionibus abfterrebat:itaqueinteftina mala, opin*nbsp;ne celeris, imminuta funt. Dum hc Rege Vladiflao ita geruntur, loanP^^nbsp;Coruinus,amp; Nicolaus,aduerfusTurcasregni fines impigr tuebatur: hosdeO'nbsp;rum benignitate, tempeftateilladatos, omnes arbitrabantur, quilabantesrc^nbsp;Pannonicas tuerentur:in primisque Coruinum,qui temporibus illis Vngaria^nbsp;mira felicitate tutatus eft:in crebrisTurcorum incurfionibus,tumultuarion'*'nbsp;quam prlio dimicatum eft,quinhoftem grauiter inflixerit,fuderit,amp;fug^-^'' pnbsp;necubicongreffus eft habitus, vbi denafaltem non vtrinque milia cftiteriP^'nbsp;Vbique demum,faufta quadamfortun dexteritate ita pugnatum, vtnilCo*^nbsp;uino vehementius tune profanus hoftis reformidaret.^in in Turcaruni pr''nbsp;uinciam fpius excurfum,vnde multis cfis,ingens prda eft abada.Locup^^'nbsp;tatus eft admodumhoc bello ipfius exercitus.Ex his vnum tantiim infigne bc*'nbsp;lum,filentio prteriri,fine inuidi nota,non poteft, quod cum Bafleo quoda^nbsp;T urcarum clariirimo,cui Sciabadin nomen erat,geftum eft. Amurathemnbsp;tot clades Coruino illatas, vel illud maxime, quod Moldaui amp;: Ttanfalp^^nbsp;Principes fua fide ac fdere reglutinarat,diutius tolerate non potuifte: cxp'nbsp;ditionem ergo maximam in Valachos amp; Tranlfyluanam Coruini prouirici^*nbsp;parat, dclcctifmum mihtibus pcditatum,quem lanizarorum appellant,nbsp;innumeraequitummultitudine,amp; prfertim vexillation cogitzlegioncSjqi*nbsp;in Europre prouinciis habebat,fer omnes accerfitzadiiciuntur his auxilia,9^nbsp;foci Afi acEurop (imitates, iurcfderis mifere. Odoginta miliumnbsp;exercitum fuifle,quod haud facile fides admittit, plerique, amp; qui his adfuc^'^nbsp;Vngari prodiderunt : BaiTeoque fpedat virtutis ac fidei, hoc belli ngocinbsp;demandatur. T ureas noua molir Coruino nunciatur, ipfe quoque in pro^^^nbsp;cia deledum habet, tres circiter legiones cogit, in cataphrado fpeninbsp;ponit equitatu,ne parum quidem prouincialibus amp; prcipu Scyrulis connutnbsp;Bafteumeuminnumero propedieminDaciamtraicdurumexercitu,rumonbsp;differuntipoft Imperatorem,apudcam gtem, Bafl'ei fupremum locum tencnbsp;amp;vbicunque agant,Impcratoriampotcftatemgerunt.Huic ab Amurathennbsp;datur,vt prius Tranfalpinam adoriatur, amp; quacque poteft fuitia, Valachu nbsp;qui focietate fuadefecerat,vlcifcatur:eafdem Moldauis perfidipnasc^^^nbsp;gat,qui Coruini opera,idi fderis iura violarant. Deinde inTtanflyluanosnbsp;fufis viribus amp; extremo nixu irruat, vt illatas tot Coruino clades cumubn
nie vi
-ocr page 481-DECADIS III. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44x
me vindicet,amp;: ccforuni olim focioruni manibus abundantilTime exfoluat infe-has.BafTeus imperatacurans,e Macedonia caftra mouit,hominfi circiter odo-ginta milium,per Myfiam iterfaciens,in Danubii ripa confedit:ad paruamNi-copolini traiiciendas copias curauic, aliquot in traiiciendo dies, ob inpumera mukicudinem abfumpti.Qimrein veraque ripa aliquandiu ftatiua habuit.Hincnbsp;vehemens Valachos metusinceffit,ingenti cunda trepidatione tumultuqj comnbsp;plentur:ad Vngarorum fidem Valachos rediiii'e pocnitet, quam ob Turcarumnbsp;vicinitatem,coinmode tueri poflcjdiffidebant.loannes contra Valachorum v-tranque prouinciam bene fperare lubet, mandat vt in tutiora fe loca recipiant,nbsp;profano furori neque obftent,fi vires non fuppetat : fe hofti forti animo occur-lurumefTe recipit,neque robur,neque numerum reformidaturu. Chriftum fi-bi fociisque optimum maximum, orthodoxy fidei vindicem, nunquam abfu-turumaffirmans,cuius prpotenti numinefe fretum,propediem fd gentisnbsp;periculis, vindicaturum efle pollicetur. Si qui plus quotinrent, adfuacaftranbsp;confugere prcipit. Turci,Baireo duce, inTranfalpinam Valachiam,qu pro-pius occurrebat,caftra mouent.Mox fines ingreffi,geminis exercitibus fic longe lateque per cunda excurfant, vt armis amp; incendiis pagos amp; caftella parumnbsp;^unita vaftarent;res ac pecora rapiunt, homines quofeunque offendunt, pla-*^etrucidant, mulieres ac puerosjfenescque pariterobtruncant : nulla in fexumnbsp;iMeinque commiferatio habita. Valachi ad hc in motes alij fe recipere, parsnbsp;feniotius fugamrapere, in munitilfima nonnulli oppida concurrerenn mantisnbsp;mtantCim lioitium incidere,qui fe negligentiiis afieruarunt.Cm fuperatis Al-pibusTranfiyluanis finibusappropinquafl'ent,Coruinus nequaquam animo nbsp;^onfternatus,cunr quindecim milibus tantm hominum,Turcis occurrit,amp;:eanbsp;mente, vt moti quam cedere malit. BafTeus, qui viri nomen amp; fortu-^^mperhorrebat, vbi eum cum exercitu propius occurrifle, perfpeculatoresnbsp;^^eepir,ferociam remifit, amp; cautius agedum efle cenfuit. aliqua priusarte tenendum duce putauit, vt T urcarum mos eft, vti quibus potiflimm modis ho-jo *^'*^cnmuenire poffit, intelligat. quare aliquantifper fubftitit, vt eius auda-eiam amp; virtutem infpiccret.Exploratores retulere, hoftes,ne quartam quideranbsp;bittern Turcarum quare pofre,verm cquitatum his effe longo agmine con-'^ntem, qui non paruo negocio fuperari poffit, quando non minus celeribusnbsp;etmarumalis,quam aduariis curribus hoftem circumuenit : fires minus pro-P^te venerit,intra curruum fepta fe recipit,atque inde difpofitis munitionibusnbsp;P^titerac nruro fe acerrime tuetur. Eodem modo caftra munit, vt nullas pernbsp;ttenr infidias repentinosque impetus reformidet.Stupet Coruini audaciam,nbsp;tei bellic difciplinam,fuoruni tarnen numero confidit. Q^m ad quinquenbsp;na.pafluuinprope conuenilfent, quamuisvtrinquepraeliunr minime detre-tamenfpe magna vidori fretus, rem non temef agendamnbsp;o? ndfuum vterque confugiebat ingenium, vt aliquid in tanto con-in artiuni excuderet, Turca gradatim certandum,amp; feruandum in pu-J.Q ^Qtdinem cenfebat,nniltitudinc fretus,vel fi id minime ccederetur,nu^rc-. ^i'^cuniueniendum hoftem effe, cogitabat : ibiqs defaatum, ad extremumnbsp;J nrnera multitudine obruendum. Contra ille,id primum iubere fuos, nemonbsp;ordinemque deferat, neve ab hofte fcindiac diuidi patiantur. In fequetinbsp;Huum ad locum quern Vafcapum dicunt,conuenifrcnt, vtrinque acies, pri-1 ^otadieieduci cpt funtanultum temporis ad difponendum odogintanbsp;lianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;milia, Turc opus eratme parum quidem Coruina virtus amp; diligen
^t^binftrudis agminibus,conuocatis Prfedis legionum, Centurionibus vniuerfis, hacc verba fecit. Nulla (mihinbsp;multitudini meoccurrere perpulifret,nifi ipfanc-Eqjnbsp;nbsp;nbsp;adegi{ret,veftra fides ac virtus hortaretur,quam dudum exploratam ha
primis lefu Chrifti numen clementiffimum infpiraffet, qui nos in fa-fuam optauit, fuumq; nomenveftra dexteravindicarivoluit,In Pi'ftantis militi euocatione, quantum vos dilcxerit,confideradum eft,Sc
I
-ocr page 482-44^ ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. immcnfa hinc benignitas Saluacorh pcnfitanda.Tria nobis hodic coinmodsji
viri,qui olim fuiftis,iidem hodie efle volucritis,Deus ipfe propofuit,quibusni' hil maius appeti poflet.In primis liberorum, coniugum,patrixq; falutem, cumnbsp;fortunarum incolumitate coniunam, deinde perpetuamhuiufce fcculiglof''nbsp;am,amp; ternamfelicitatem vobis nunc expo fi cam efle fcitote.Qupt Turciso*nbsp;lim incendia, calamitaces, amp; mala acceperimus,vtinam vobis audiuifleponuSnbsp;qum fpedaifeamp;pertulflTe licuiflet.Iam diu liberis amp; vxoribus careretis, quoinbsp;mifcra eruitus obruiflet,neque focos autaras haberctis,vbiinhabitarenbsp;operan valeretis,nifi pientiflimumSaluatoris numcn,amp;veftraindomitavirtuS)[^nbsp;prft adfuiflet.Neque patria bonisqucfrui,neque fungi honoribus,nequel*'nbsp;bertatem retinere vidcrcmini,nifi fandiflma fldes, Se animi veftrimagnicuJo,nbsp;ac robur fpe diuina firmatum, hc quac diximus omnia, vobis integraconfef'nbsp;uafl'ent. lam immanis Turcarum furor, in fuam poteftatem omnia redcgi^^'nbsp;nifl veftris hc armis vindicata forent,amp; tot ille cladibus repreflus cflet.IsneC'nbsp;ubi coerceri potuit, non Grci, non Macedones, vtrique quondam rcrum po*nbsp;citimonThracum audacia, non Myforum robur, non Epirus amp; Illyricum,H/'nbsp;rum vires retundere potuere. Athenienfes,Thebani,Lacedmones, qui pri^'^nbsp;militi auctores habentur,his vitro ceflere.Nobis diuinitus hclaus,amp; ingc*^^nbsp;ah bis
cunque autem Grci,Macedones,Illyrici, auxiliorum gratia mifl funt, qu^** Chriftiana fide non rcceflermt,non pro illis,fed nobis dimicaturos cflcrep'^'nbsp;tte: nos vindices, vos vitores expedant.In hoc illi belloTurcisnoniina,!*'nbsp;bis vires animosque dedcre ; pro vidorianoftra, vota fufcipiunt. Quare tai'nbsp;vobis animofius fortiusquepugnandumeft, quanto maiorcnividonaJTi,F^'nbsp;dam,laudemque nunc veftris oculis obuerfantem,habetis. Non pro alienifl*'nbsp;cisamp;ans,fed propriis, dimicare opus eft,ita hodierna neceflitas noftratulih'''nbsp;ni nos ipfi nobis vindicate velimus, amp; folita fpe ac virtute nitamur, maxi^*nbsp;quaeque malorum omnium, hodie fubire cogamur. In primis iaduram fo^nbsp;........
to grauius eft,Saluatons noftri,amp; Deorum omnium ,ludibria:frangtur diu'' rum fimulachra,aut vnco trahentur : argentea aureaq; conflabuntur, amp; innbsp;phanos vfus Conuerwatur.Religionis cultus omnis abrogabitur,amp;Deusepfnbsp;doribus noftris,pr diflidentia negligentiaque noftra,nifi propugnatores opu^nbsp;mos inuenerit,exigetur.Minimo digito Turcas omnes,fi voluerit, illico contfnbsp;ret Deus noftet: fed quando tutelam fuinominis in noftradextera collocau'^^nbsp;virtutemorius noftramoericlitatur. vt fi ma^nam fidama; comoercrit ,pra^P
que propagande,amp; mortal! aude, illi armaftimpfere. Nos contra, pro uoxa fide amp; Chriftiana republica:pro patria,pro hberis pro vxoribus i
-ocr page 483-DECADIS II L LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;445
*sdiinicamus, Qmbus quidem rebus,nihilexcellentiusjnihil poftcroru com-^emoratione dignius, oihil ad promerendam immortalitatem accommoda-^sinucniri poteft. O quanta his in clis mcrces eft propofita,qui aut patriam ^^xerint liberarintve, aut diuinos honores amp; veram fidemprotexerint fer-'^fint.Neque experti ignoramus Deum humanam pietatem,iufticiam amp; cha-^^ateninunquam deferturu. Proinde,quid magis illis, quam nobis fpcranduranbsp;hinc euidcntiflime confiderate commilitones. Saluatori noftro confidite,nbsp;diiiinitatis premium pollicetur,amp;: fidem virtutcmque vcftram, Deo ac pa-gt;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quamobrem,quando nihilnediuinaope moliri
PoHumus, antequam lignum pugn detur, vos qufo Legat!, Centuriones amp; *refti,per turmas amp; cohortes lingulas, pias conciones habete, ad falutaremnbsp;, cram pugnam militem incendite, Icgionatim per confelftonis facr my fte-alter alterum luftrate,rem diuina facite,ac fumpta orc terra,myftic comnbsp;^unionis officium expiete:luftratis mox animis,altcr alterum amplexate,dex-ofculoque mutuam date fidem,pcrpetuumqj fdus percutite, vobis nc-^inem alterum in facro certaminc deferturum : fed pro aris amp;focis, ad vnumnbsp;^i^nes ftrenue dimicaturos. Demum curatis aliquantifper corporibus, ambu-P^^^riis dudum ientaculis,dato figno,ter elatis vocibus,inuocato prpollentif-Iq Chrifti nomine,manum ea virtute roboreque conferite, qua pro re-p^'flptione ac libertate veftra,in agone mortis ille coferuit. Hoc igitur,vt vitronbsp;j^^^*^ns,per famftu noftri redemptoris amorem,per charitate patri, per Deumnbsp;Qjnitiiimquc fidem,vobis edico,impero. Item vos oro amp; obtcftor, vt ea men-j ^ittiicetiSjVti aut ciariffimam(quod non ambigo)vi(ftoriam,aut fires aliter tu-1nbsp;^^^tjbeatam in clis vitam vobis hodie comparetis,non apud inferos, vt Gr- die, fed fuperos cnaturi. Chriftus igitur optimus maximus nobis fempernbsp;11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crdit,ac ita confidite ) non folm T urcarum manibus
p. ^le vindicabit, fed cu perptua nominis immortalitate, opimis noshoftium onerabit, amp;incolumes ac ouantes domum referet vniuerfos. Sciaba-nihilo fegnius contrario fuos admonuit, vt amplificandi^mperij,nbsp;luperiorumvitoriarum memores,ab aflidua virtute amp; laude non deficert,nbsp;iis I urcarum nomine propagaret, quibus Mahumetus diuorum interpres,nbsp;frarumimperium, cuntis numinibus addidum elTe, prdixerat. Item au-
itam hanc gentem, hominum terrorem, vltricem facinorum, amp; populorum ore loquutus ominabatur. Qimntabreui tempore, ex quonbsp;acceffio fata fuerit,enarrat; Ipem ingen-prd, amp; maxima quque ftrenuis prmia pollicetur, pagos amp; oppida,ne-r'k^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpolia, fe multis diuifurum elfe recipit. Si extremis quifque vi-
dimicarit, viftoriam ante oculos ccrtiffimam, ex inopia hoftium, amp; im-to fuorum numero proponit. Illud adiicit, profligato Coruino, quern fo-Chriftianis impigrum, amp;rei militaris non ignarum, fereperifle, ingenue , ^^tctur, nihil ad aflequendum cteri orbis imperium, amplius obuerfaturum.nbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hodie ad internecionem protriuerint,nullam in Europa vidoriam hac
maiorem : quare Coruinumin acie primo petendw edocet,vilori huius pp S^ntia prmia fpondet. Poftquam fat militi fuafum elTe arbitratur, iam in- ftani aciem educit, in duo cornua pedites equitesque diftribuit, in medionbsp;P^torianos milites collocat, quos lanizaros vocant, fpedati roboris homines;nbsp;^Q^S^^^bfidia, multas etiam vexillationes in vtroque cornu propo-jg P^dum ineant,circumuolet hoftes,amp; prout fors ipfa tulerit,impetant,nbsp;Jo K P^^^ntve. Coruinum invtroq; corn,duo quadrata cataphradorum equi-^gmina, quos hippobalift fequebantur, collocalTe memorant : ante hosnbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoq; alas equitum, qui laterum fronte ccrtarent, extendilTe ;
te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^^ad^^taduo cataphradorumagminaequitu ftatuifle, amp;in-
ie cohortes grauis armatur, tergo haftatis, fagittariisquc munitas inter-
* ic: vtrunque etiam cornu longo carrorum ambitu circumuallaire,quos o-^iiuunitionis genere plane copleuerat. Mox progredi in hoftem ordinibus
-ocr page 484-444 ANT. BONFI N II R E R. V N G A R. cdicit,quum ad du ni ftadiorum interuallum appropinquaflent,pugnnbsp;darc iubet nihilo fccius illi faciunt. Collatis vtrinque lignis concurritur.vo^^nbsp;uinus profpeta hoftium multitudinc, prima aciem in cuneum redigit, quonbsp;cilis hoftes diuidat ; contra illi, forfices obtendunt, Tanta vtrinquefcrocttnbsp;clamore Congrediuntur,vt nihil vnquamhorribilius fit audi turn. TurcxV^nbsp;tilicquitatu freti, falcatis cnfibus in Chriftianos fuiunt, infeftis concuttunbsp;haftiSjamp;ex equis multi vtrinque deturbantur. Aforficibuscataphralorunic^nbsp;neus concidi non poterat,quia armis obduli,haud facile Isedebantur. In*nbsp;igitur,amp; infeftaminterfecant aciem. In medio,amp;: in vtroque latere,nbsp;tu diniicatur : cadunt vtrinqj multi : fed profeifla cunco Turcarum acies,^nbsp;gna fil binde cdeagitari cpit. Quiim ad latera declinart,in hoftium gb^nbsp;incidebant,ecce cuneo quem diximus, occurrit altera, amp; pari virtute certatJf^nbsp;In cornibus varia quandoque fortuna inter vexillationes fuit, quum xqu^ Fnbsp;aliquantifpet vtrique dimicarent.Sed quum illi eo genercpugn,obequo^nbsp;pcrnicitatem agilitatcmque nimis valerent,amp; numero longe fiiperiorcs eibnbsp;poftquam multitudini cederc, nccefl'itudo tulit,admunitilfimum hi catapiynbsp;(ftorum agmen rediere.Poftvbi ad cataphratos peruentum eft,haudnbsp;tunaTutcarumdeclinauit, dumobftinatis vitro citroque petoribus,pu^nbsp;confericur, amp;cxpeditifiimi cquitatus pars maxima cditur. Nanque durisnbsp;taphradorumcontis,amp; farilfis,itcm oblongis trifidisque gladiis, haudfec^^nbsp;inermes armatis obietti, nequicquam obftabant: quare in vtroq; cornua 1nbsp;cis labo rare cptum eft. Nutantibus adhuc rebus,in media acie przliumuUnbsp;% plane conferitur, prtorian cohortes cum valido equitatu, quadratum ca^nbsp;phradorum agmen,quod in medio collocatum elfe diximus,multis vexilb^*^nbsp;num turmis circumueniunt: pedites vcterani,falo maximo impetUjequor'^,^nbsp;poplits,falcato enfc fuccidunt. Exhis cccidcre multi,humique porredis capnbsp;ta amputantur,obtcruntur contra cohortes,dum cataphraorum ruinamb^nbsp;liuntur^des hc vfque adeo magna patratur,vt cruoris riuos ageret,duin onbsp;ftinatis animis,amp; debacchante hinc amp; hinc bellico furore, certatur.nbsp;norum pars maxima cditur,ex equitibus quoq; multi oppeticre. Bafteus,nbsp;amp; in vtroque cornu, amp; in medio fuperiores dudum Vngaros fore confpica^^^nbsp;J,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; am pro longo labore defeduros efl'e fperat: quamuis vbi ftragemniaxiu^p
pateretur,ad triarios tam belli fummas redigere decernit : vt cum estera titudinc, quam ad prfidia reliquerat, fiipcrftite magna fubfidior adhucp^^nbsp;te,agmina Vngarorum obducat. Ab inita iam pugna, horafer quarta agd^^nbsp;tur,quum prlium inftaurare conftituit. Ne ab re quidemidprophanoB^^nbsp;baro factum : verebatur,ne fi fui terga darc cpiirent,reliqua multitudo deU^nbsp;dato bello fugam raperet. Ne quem igitur belli expertem dimittcrct,ratushlt;'^nbsp; fiesnumerofaturbacircumuentos,haudquaquam, defedisiamviribus,^^ .nbsp;tremum impetum vitr toleraturos,vltimas acies ciet: Vngarumobducuh^nbsp;triarios veteranos horttur,dcfcdum hoftem,fado orbe perdedum edicitnbsp;uiflmum hoc Vngarorum bcllumid elTeiadat. Contra verb Coruinus,p*^'nbsp;fpedo hoftis aftu,lo!f#liqutifpcr patitur obduci,mox carrorum agminapr*^nbsp;moucri prcipit, amp; vt clm Turcas omnes circumueniant efiedariis impcf^'''nbsp;deinde pugnam cumhofteredintcgrat.Fcruet vbique prqlium,amp; quamuis^nbsp;gens paflim Turcarum cardes ageretur, pr nimiatame turbapertinacitervu^nbsp;que certatur. Turc autem,vt a dextro cornu fe carris circumueniri,nbsp;go ignitis miifilibus, crepitantibusque machinis peti rcipexere, ancipites fa^ nbsp;feremiftiiis agunt,amp; dum tergo fibi riment,fronte prliumdetredant.CoUnbsp;tr. elato clamore Vngari, vt obuerfantem ante oculos vidoriamcapenetcngt;nbsp;dum inftauratis ipfi animis , fronte multo vehementis inftant : focipsqu*nbsp;curribus pugnabant,hortantur, vt propius hoftes circumuaUent. HcTufnbsp;confufo ordine inclinantur,amp; ne circumueniantur,retro fugam rapiunt.nbsp;cunq UC intra carrorum fepta, amp; oppofitam aciem deprehenfi funt, ad interne^nbsp;cionem omnes exfi, qui autera in finiftro cornu dimicabant, horum
-ocr page 485-DECADIS III. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44;
'^onfternati, terga vertunt : palantes cundifugiunt, inftattergo, adautis pr ''doria viribus,Vngarus. Baffeus, defperatis rebus, vnacum quibufdam pr-^orianis cohortibus,quibus fe ftipauerat,fe in fuga conuertit. Infremebat a terSo Coruinus,amp;: perfufas acies Bafleu difquirebar, vtfi cdendi ducis copia da-'otutjopima Chrifto optimo maxiino fpolia referret. Turcacaftris exutus,quiconque fupcrfuit , fugpernicitate cum duce tunc eualit : alij ver,qui diuerfinbsp;JO fugameifufi,per nemora,per faltus amp; agros diuagabatur,aut inedia, aut Va-^chorum manibus j in quas inciderant, confeli funt. Signa circiter ducentanbsp;. ^pfa,honunum verb quinque milia.In auxilia,qu Chriltianam adhuc /idemnbsp;^finebantjclementis atum eft.Vix tanti exercitus pars media qu euaferat,nbsp;onubium traiecit. Is poftremo infigni vibloriapotitus, in hoftium cailrarc-fuumque immenfa prda cxercitum ditauit.Exhis,qui prima fub eo fti-cndiafecerunt,audiuimus : Coruinumfufo hofte,fat fecilie ratum, eueftigionbsp;Orcarum caftraprdcupiditate diripuiflcjnechoftem vitra petiilfe: quod finbsp;f'anubium vfq; foret infcquurus, neminem tanta clade fuperftitem futu-Oiaffirmabat. Longiquidemocij foret,quotfpolia,quotenfes auratosgem-I cum preciofo veftium amp; equorum apparatu, quot aurata quoque pi-^aras^ in Phrygum Perfarumqj morem repererc: ad fummam,nemo in eonbsp;^0 cgt;fuit,quin fe cum vniuerfa pofteritate ditauerit. Ob rem fliciter geftam,nbsp;(j.Pfouinciamvtramq; Turcarum periculoliberata, fingulis ciuitatibus triumnbsp;fupplicationes indid, vtdiuini honores Seruatori noftro rcdderetur.
templis omnibus affixa fpolia, fignaqs ad Vafcapum, invidtori raonu-
^cmt ereta.Coruinus triumphans,Budam venir,Regiqi Vla-exuuiarum partem,dignam Principe, detulit, in cxccIt pcjnbsp;nbsp;nbsp; vi:ori tcftimonium,gloriofiflmiqj belli excitametum. Inauditam
^ousf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^onglateqi diftulerunt. Viadii-
cxn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura picntiffimus, diuinam in eo bello clementiam admiratur, ad
plie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fantiflima fui ducis exemplo fuccenditur. Solennes Bu fup-
d r indicit, miris Coruinumlaudibus effertzeiusqj oratione, dum Bu-ad hoc falutare Chriftian reipublic beneficium hortatur.Io-S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fauftas prdicationes ac laudes, quibus Rex cum vniuerfo
c^nm excoluerat, in prouinciamdimifliis, vtriufque Valachi populos Oit p^ouit, amp; vt Turcis in pofterum animofiiis refiftcrent, promptiores effe-VtiJ '^ruini nomen hxcvioria per Europam fane vniueriam effudit : huncnbsp;propugnaculu omnes affirmabant. Amurathes paulo ante quamnbsp;toj n ^ranflyluania profligaretur,certam fe vitoriam habere ratus, lega-Sawnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^xploratum potius, quam poftulatum miferat, quando rcrum Vn-
0i^^5'C^^ftatusipfum no mediocriter follicitum habebat : nam quum in pro-'^Oo.?^P^ccun:aprliaCoruinifucceflumaudiret, in inteftinis tantum Pan- ^ifcordiis fpemomnem collocarat. Intelligebat Vngaros,nifi fuis armis,nbsp;facilecafuros. Vladillao Legatifdus obtulerant, amp; pro eiusnbsp;Orcam, quam Belgradum nunc dicunt^ut fi id recufaretur,nbsp;^;Cipendia poftulabant. Nunc autem prx recent! vioria, quum animosnbsp;^*5c:uocaflent,ne mitius quidem, quam Legatorum infolentia poftula-^Tonfum eft. Vladiflaus eTranflyluanarum rerum exitu, fe propediemnbsp;^Cg^^A^^niefle, refpondit : quare paulo ante loannis aduentum , Turcarum
Rege dimifli. Amurathes autem,quum ob cladem,quam nuper Baf-b ^Ccs' ^^Pecat, tanta fpeexcidiflet,extremas vires tentare conatur. Eius opes Vladiflaum minim latebant: quare degrauiflima expeditione de-T cenfet,veluti Coruino fuerat admonitus. Coado fenatu,Iunbsp;Megarum pontificium acciri iubet, qui quum frequentiftimus conue-1'tijp regia grauitas poftulabat, rem ad eum refert: vbi lulianus, qui hacnbsp;caufa venerat,primm fententiam dicere rogatus, hc verba fecit:
1) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peftis in Europa latins debaccharicpit, nihil vnquam
^nsPontificimaximo, Apoftolicoi^fenatui,accterisltalix potentatibus
P
-ocr page 486-44(f ANT. BONFINII RER. VNGAR.
fignificari potuit,Rcx optime nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proceres,quam quum Vladifl^u
matarumPrincipem, VngariaeRegem vobis declaratum efTecognouer^^^ Neminem enimPanoniarum rerummoderatorem,Scythicarum^ vinuii^nbsp;ctorem,hoG magis idoneum vfquam getium V ngari inuenirc potuiflcnt4^Lnbsp;pe qui tanta iuftitia,religionej fapientia, fortitudine ac militan denique di .nbsp;plina polieret, vt po tins c coelo datus, quam optatus elTe videretur. Hacnbsp;faufta^ declaratione,omnium quoq; Italorum animi, qui iacuerant, refutenbsp;re : atq; vt id felix ac fauftum Chriftian reipublic foret, folennia vota wnbsp;pere. Q^m intimas regni difcordias, propinquumTurcarum incendianbsp;cepiiTet, facrofantus bucmeSenatus mifit, vt depacandoregnOjamp;repnainbsp;da hac labe (vt me fpe audiuiftis) vobifcum agerem:rcgnum armisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
te veftra,interceflione mca,amp; Regin obitu,pacatum eft: alteru honoriSjVtilitatiSjimmo falutis,glori c immortalitatis plenum eft : item ,nbsp;diflai duCtu aufpiciisq;,amp; Pannonico robore digniflimum,Turcarum iHi ,nbsp;tas amp; imperium cocrcendum eft,Proceres:immo iugum, quodnoftrisnbsp;bus imminet,excutiendum, amp; longe repellendum. Quid vobis audendainbsp;Coruinavirtus amp;:fortuna portendit: fortunam Coruinam dixi, imniofoita^nbsp;Chriftian plebis,amp; prfens Diui Saluatoris ipfa benignitas, qu addidainbsp;bi populii flutuarc patitur,no demergi.Si tui ducis copiis,eis^perpauc^/nbsp;tus hoftiu exercitus amp; fufus fugatus eft,quid de te,Rex inclyte,fperandanbsp;ft tuo Chriftiq; dutu amp; aufpiciis militabis ? Chriftianorum Principumnbsp;animi in te Pannonicas Sarmaticasq; vires conucrfi funt, omnes in tenbsp;collocarunt: tc immaniftim crudelitatis vltorem,propugnatorcm fidei,*^,nbsp;rop liberatorem expc:ant omnes : id eft,cur quotidie vos literis Ptifc*nbsp;ximqs follicitat amp;angit. quanquam hoc Orthodoxa religio poftulat,non .nbsp;nus tamenVngariPoloni^neceffitas vos adurget: quarumaltera,c^lt;^nbsp;amp; lllyrico, Dacis S Getis altera, Turcorum armisnbsp;nbsp;nbsp;incendio nnferrigt;^j^^
aftidu vexatur. Qmcunque nec diuina charitatc,nec ipfa neceflitate,nec?^^ ria,nec immortalitate mouetur,ad facram hos expeditionempropriafaluS; nbsp;minens feruitus liberorum coniugumqi, incolumitas rerum amp; perfonarui^^^nbsp;lgitima rapinarum compendia fufcitent. Tam commoda vobis nuc datutnbsp;calio, vt corpus in verafalutem felicitatem^ aflerere, ac animum abomn^ ,nbsp;fcria vindicare,amp;vtrunq; diuinahumanaqj gloriaamp; beatitudine,vnoeod^^nbsp;tempore donate poflitis. Non dfunt duces optimi: non pecunix, bello^nbsp;nerui,qu ab vniuerfa Chriftiana republica conferentur:non roboranbsp;non ratio,non fortuna,dexterrimaque numina, qu vos fandiflim fide i^**nbsp;tores efle voluere. Sarmatarum vires, Vnnorumque virtutcmperfcnfitp^lj,,nbsp;quam audiuit orbis.Nulla re alia,quamvoluntate,vobis Proccres opus eu-peditio neceflaria, pientiflima, commodiffima, amp; omni ex parte gloria-mortalitate digna eft,amp;qu ad vitamvtranque vberrimaperpetuaqucpr*^^^,nbsp;confrt. Proinde te Rex in primis indyte,vosq5 Proccres vniuerfos orOjOnbsp;ftorquc,perChrifti fidem,per liberorum charitatem,per falutemnbsp;minentis exitij libeAfionem,vt forti hoc bellum animo,communique co^ .j,nbsp;fu fufcipiendum efle cenfeatis : vitro, quumdeledus habebitur,nominanbsp;Et quando non ad humanam, feddiuinam militiamprofelt;fturieftis,e^^^],nbsp;rum vehemcntia in Turcos armafumatis, quam expedatio S fpcsnbsp;quam veftra virtus,inftans exitium, amp; diuina in vos mrita poftlare videnbsp;Secundum luliani orationem, miferabilis Defpotis obfecratio lachryma;l;^^.nbsp;quuntur, ad fufcipiendam neceflano expeditionem hortatur : I urcarumnbsp;tacem,cruciatus,inauditaq5 fupplicia refertzfiliorum ccitacem,lubciiaqi nbsp;talia,amp; multos dimidiatim cfos, complures quoq; ferra difletos, aliosnbsp;tibus cxutos,aut humi defoflbs,variaq} genera mortis,qu humanx aures anbsp;minantur, enarrat. Exemplo fui, Pannones admonet, quantum fibi caucnbsp;beant. Sauo T urcis difterminari,qui ftate fpe vado tranflcur,amp;nbsp;ma,giacie calcatur.Tranflftrianamhisregioncmlatepatere,fe opulenti
-ocr page 487-D E C A D I S 111. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447
le
olimMyfix fuiffe Regem, amp;: nue Turcarum viribus Regno exadum, orbarum * enSjfdifimis oneratuminiuriis,amp; dignitate fortunisque priuatum, extor-tenivagari,necubigentiumhadenus tutumlocum inuenifleefed ad Ragufi-profedum,amp;ibi mox Turcarum infidiis fuifle petitum:rediifle in Vnga-f'QijCamquoque vndiqjTurcarumincurfionibus infeftari.Nuncprophanumnbsp;Negern poftulare tributum, vt quior fumendi belli caufa detur. Holtem im-^aniflimuni non procul abeflc,fedimminere ceruicibus, immo in medio Re-*^0) igniaeferro quotidie grafl'ari:telles elle Valachiam amp;Traniryluaniam,o-PWencilTimas Pannonicditionisprouincias,quas nif Coruina virtus, fortunanbsp;^cgt;public,amp;in primis Chrillibenignitas,fdgctis manibus liberafletjiamnbsp; rebus Vngaricis foret adum. Varies cfl'e bcllorumexitus,fortunam incon-Wm, amp; Deum de fe quotidie pericula fieri,non pall'urum. Proinde profu-vladiflaun lachrymis exorabat,amp; cteros obtellabatur,ne occalonemhacnbsp;'rtneterent, ne vidorix fuccelTum per ignauiam amp;: negigtiam interciperent.nbsp;en qum proprix calamitatis vindices efl'e malient : lfcitatx nuper expe^nbsp;^rioni latisfacerent. Item dicere,fe fat magno omnibus exemple futurum.nbsp;lt;111X0 demum pecunias polliceri non paucas, ad belli fumptum : amp; aleuera-) Chriftianx reipublicx potentatuum auxilia, collaticiamque llipem haud-ig eis defuturam. Omnium igiturconfenfu,quum multi quoque illo-^^^mdidafententiis approbairent,Senatus confult fit, vtinprimo llatun tem-Prc,RexinTurcascadramoueat. Interea delcdus inllante brumahabere-^jpoftularentur fociorum auxilia*. amp; cum Cxfare, qui Chriftianx reipublicxnbsp;depace ie expeditioneageretur. Decreti ad Polonos,Valachos,Prute- nbsp;legati,in primis ad Cxfarem, qui adexpeditionem banc, opem amp;paceranbsp;iarent. refpondit. Se neque venire, neque auxiliamittcrc polfe : fluluantemnbsp;emianicaufatus,pacemper trienniumconfecit. Pruteni,ob exhauft longonbsp;^0 prouinciam, fe nullam opem dare pofte dicebant. A Polonis amp;c Valachisnbsp;^^ixilia, cum femeftn ftipendio mifta: qux ingens voluntarimilitix multitu-nanq; fidei charitate compulfi,relidis liberis,coAugibusnbsp;*rortunis,pro tuende c propugnando Chrifti nomine,proprio ftipendio mi-'larunt. Item Gallis amp; Germanis multi,fumpta Crucis teftera cuenere, Ini-loiam verc,facrofandexpeditionis gratia, vicatim oppidatimqj folenncs pre-'-^riones amp;: fupplicationes indidx. Res diuinx per omnia templa folnes adx,nbsp;'^loptimis bellum pientilfimum aufpiciis iniretur. Omnes ferc ad vtranqs Da-'nbsp;ripam copix conuenere. Exercitum, quindecim circiter milium, fuiftenbsp;P^diibent. Rex igitur calendas circiter Maias,Buda proficifeitur; traiedoquenbsp;anubio, lento itmerecaftra mouet, vt exteri qui aberant, cum fuis facile ca-^nbsp;*^rsconiungerentur. AdTibifeum primo iter intendit, accitasqs vndique co-4o bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitftn Tibifci ripa dies tres confedit,vt fubfequentibus adhi-
j^^^rctur. Tranfmiftb deinde amne, perDaciam defcendit, amp; ad Ixuam Dahu-rum feruas,ab eiusripanunquam procul iter dcclinauit. Mox vbi fe Bulgarix Pedumattigifle nouit,ad Salfumlapidem, amp; Cobin,qui ante Sinderouiamnbsp;irus cft, Danubium traiecit,nbsp;nbsp;nbsp;caftra, qux itineris tariiate, auxiliis complta
?^rant,ad Sophiam red mouit, qux fex dierum itinere Danubio fecedit, C prima Bulgarix parte fitaeft. Defpotes ad Danubium fua cum Regis caftranbsp;^'^niunxit. Dicunt alij,Regem cum ternis iter caftris fecifte, Coruinumamp;: De-Potcmcumduobus exercitibasprxceftifte,ipfumvniusdiei itinere fucceftfte.nbsp;DS a tcmplo, quod magnifico fumptu luftinianus erexit, Sophix nomen ac-3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dida, Sardis amp; Dacis, qui earn incoluere : deinde Bulga-
luii inundationejd aftiduis Tranfftrianorumeruptionibus labefadata, lbi ^litantm nomen feruauit. Propter cos qui hxrefm infandam de Spiritunbsp;p^fto,audorc Macedonio metropolita Conftantinopolitano,fufcitarunt(qunbsp;,,, ''5 f^rlio minorem,immo miniftrum vtriufq;, ac cleftium donorum dif-.'-gt;ifatorem,afterebt) celebratam hcfynodum frequentiftim elle ferunt. Ci-quot;ra: igitQf vetuftate iam eftta,nec arte,nec loco munira, ad prim amp; impro-P ij
-ocr page 488-'44? ANT. B O N F I N H R E R.' V N G A R.
uifum hoftium impetum occupatur:amp;: quuni fine graui fiimptu feruM'i no po^ fet,ac vcprimo is ingrefFu.?rniis,incendiis,terroreque cundacompleret,eanianbsp;milite direptam, polhero die facris in bafilica rite peradis, Rex iuflt incendbnbsp;Vicos amp; oppida,qu prope fucrant,facile cepitjdiripuit^. Ad Morauam^i^:'nbsp;inde fluuium caftra pofiiit,vbi ad inundantis parum xquoris fpcciem, in coHe/nbsp;vallesqsmodicaSjipfa planicies turnet, amp; defidit. Quingenti liinc quitsmiHbnbsp;Tranfmorauiamnon prdatum folm, fedquatutius expeditiusqueiterfi^f*nbsp;polTetfpeculatumjinTurcarum fpeculatores inciderc, quibus quumquatuofnbsp;ccpiflent, ex bis duo milia hoftium propis adeflcjCognouerunt:quare adfl^'nbsp;men fugam rapiunt,quum fe illis impares efle reputarent. T urc, non intellc'nbsp;(ftahorumfuga quum inter ipfos ac flumen collis quidam exurgeret, progt^'nbsp;diuntur,refugientes,fuperato colie,in demilTumamnemprcipitesruunc:nbsp;quum peruenilTcnt, prrupta plerique ripa, cum cquis in aquam profiliuntnbsp;reliqui extrema expetantes,fubftitere: alter,alterius periculumcafus inhibui'^nbsp;Cis fluuium collis alius eminebat,in cuius verticcm,venandi forte Audio,cuinbsp;non parua cquitum manu,Rex aduenerat:quem vbi Turci,qui eregione coP'nbsp;ueneranr,confpexere,obtentas propis infidias elTe rati,eueftigio aufugere. V'nbsp;triqi igitur vana opinione dccepti,retro fugiunt. Rex profpeda hoftiumnbsp;venatione ad pugn ftudium conuerfus,citato agmine,ad fluuium, qui invit'nbsp;hre ripa (vtdiximus) fubftitere,improuifo fubfidio cfirmati,fugientes hoft^^nbsp;repetunt. Trepidatio igitur vtrinq; magna,amp; fuga fine prlio interccflit. Poft'nbsp;quam autemin caftra rediere,intelletare,cumTurcis cautilTimc agendum d'
^f cenfucre,quamuis fe falfos efle vtrique fenferant. In fequenti die traiecef^ Morauam, prmifere fpeculatores, quicuntaexaliflm explorarent.nbsp;ahquirediere,qui prope Turcas adefl'e,collocafle propius infidias, amp; nilnbsp;occafionem aliud cxpe:are,nunciarunt.Rex inito cum Prfetis legionucoii'nbsp;filio,Coruinum cum dccem milibus deledorum equitprmittit, qui holtodnbsp;nil tale formidante,per filentium nodis adoriatur. Speculatorumdudu,qniidnbsp;in hofte^ontenderet, ad primam nolis vigiliam, cos propius adelTe fenim b'nbsp;lucefeebat forte fortuna luna, amp; magnis cptis fauere videbatur. Poftvbif^ nbsp;peruentum eft,vnde hoftium caftra fpciftari poterant,ne quis fugx pateret eX*'nbsp;tus,illac agmen circumduxit:mox fopitos,amp;incautos,excitato clamorenbsp;ditur. Atilli,repentinaamp;inopinata trepidatione correpti, pars in fugam, ad^^'nbsp;pienda multi armafe couerterant. Fugientes, quum in obdudumagmenin^nbsp;derent,pedem rcferunt:qui conftiterant, fomno amp;: terrore iuxta ftupidi,amp;*''^nbsp;ipfis alieni,ad bellum baud facile fe expedite poterant. Coruinus per acie quaflnbsp;difeurrens, exclamat, Sopitum amp; inermemhoftem, amp; tremore perculfum,b^^nbsp;mora cdendum:occafionem tantam vidori allatam,non temere prxterimt'nbsp;tcndam,tuto ac forti animo in cofufos attonitosqs hoftes,irruendurn:vulgoii^'nbsp; geminans, lam in manibus efle vidoriam. Primo congrelTu tumultuatum p^'nbsp;tius,quam pugnatum eft:fed poftquam Turc Coruinum adelfe fenfere, add'nbsp;lius tantum nomen confternati, terga vertunt : quacunq; curfum flectuntJaU'nbsp;cios feminecesqs fociqj^ffendunt:pr timor tta inter eos obortaconfufio,dnbsp;inconfiderato fugiendi ftudio, conglomerati, inuicem comprimerentur, Sinbsp;infequentifacile manu confoderentur. Pars maxima, inter dumetaamp;auialo'nbsp;ca prceps ata,dum fe in tpore expedite non poteft, ab inftante facilenbsp;re cditur. Per totam notftcm, cum magnapalantes cde petit! funthoftes-At poftquam illuxit,rehqui qucunq; fuperfuerant, abfumpt. Strageslod'nbsp;g maior patrata, qum aut Coruinorum numerus, aut humanafides paterenbsp;tur,quando dccem milibus equitum,trigintaTurcarum milia,vna nodenbsp;fa, capta quatuor, amp; nouemmilitaria fignahoftibus crepta. E Coruinis aute^nbsp;non multi pro cladis magnitudine defiderati: vix pleriq; quingentos opperm.nbsp;memorant,fiquidem pauciinfeftum hoftem inuencre, Caftraopultilfiinadinbsp;repta,ne minima quide impedimenta hinc ab illis ablata. Incenfis moxi^^nbsp;carum caftris, Coruinus infigni vidoriapotitus, ouans cum ditato exercitu,^nbsp;regcdi
-ocr page 489-D E C A D I s I 11. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;445
^^gcmrediit.Neminori quidemexpetantibuSjqumredeuntibus ille diesl-ti fuie : nam vbi Coruinum cfis ad intcrnecionem Turcis, appropinquate ^Unciatum efi.,Rex c caftris,amp; Dcfpotes,cuni reliquis legionibus,ad tria milianbsp;^fluunijC ingenti plaufu,amp; fauftis acclamationibus, gratulabundus occurrit.nbsp;'^oruinumfuis aufpiciis triumphantem,amp; apudcongreflum, ad prxucneratio-officium,equo defcenderecotendentem prohiber,apprchenlamoxdextra,nbsp;^bram viloriam gratulatur:publicc Deo optimo maximo gratias agit,qudfi-Hn Vngariaregnanti, eum his temporibus diuina dementia ducem dederit,nbsp;Hui Romano dignusimperio,citra inuidiam,vbiq; gentium haberetur. Quan-illi patria,regnum Sc Chriftiana refpublica debeat, breuicer oftendit : me-f'fis laudibus euehit,amp; vt Coruini gloriam imitentur,cteros hortatuncgra-iiUtionis officium deinde Proceres exfoluunt. Mox lundis cum Rege agmi-non fine magno plaufu, militariqsltitia, prmill'a fpoliorum pompa, amp;nbsp;^^giffimocaptiuorum ordinc, quicatenatiprxeedebant, Vladillaus Sc Corui-J'Hs in caftraredierc:ob rem benegeftam fupplicationes indidjamp;picntiffimonbsp; lu Chriftinuminijgrati in facris ad funt. Ad profcquendum deinde bel-Utn, Chriftiani animos intendunt. lulianiis Pontificis Legatus, Sc Crucigerxnbsp;*Mtitudinis pr2efedus,qu gratis pr ftudio fand fidei militabat,cundos adnbsp;^ontinuandum vidorix fucccfl'um impenfiiis hortatur,amp; in tanta diuin beni-Buitatis dexteritate non cefrandum,fed promouenda quotidie caftra fuadct,amp;nbsp;P^oximaquque Bulgaria: oppidarecipienda. Coruinus pcrexploratores lamnbsp;^onipcrtum habebat, a Sophia, Philippopolim, Thraci ciuitatem , trium fer^nbsp;^Cfumitinere diftare:tantundemque interualli,inter Adrianepoiirn Sc Phihp-Ppolim interefre,qux trium quoq; dicrum fpacio, Conftantinopoli admoue-Superandi tantum Hemi difficultas obiicicbatur, quippe qui tranfuerfonbsp;Sophia in Macedoniam amp;Thraciam proficifeentibus, longe latcqj protendi-lut. Bulgaria Cyabriamnis fonte,qui Triballos olim aMylis diuidebat,nuncnbsp;ucipit; per Hemi montis dorfum,in Vulturnum Aquilonemque porgitur : nbsp;^eridiCjinvtacedonas Thracesque dclint: fcptentrione,inDanubium dc-1 flexa, in inferiorem magna ex parte Myfiam effunditur. Hemus mons editifii-^'us,quumlongis efFundatur,interhas (quas diximus) regiones cxcurrit:hincnbsp;ugavfqueadeo frigida,vt perptuas niues habeant: vix duobus anni inenfi-pusjfuper fepaftores xftiuare patiatur. A Sophia in Maccdoniam Thraciamvenbsp;'^crfacientibus, duplex adfuperandumHemum patetexitus, alter laborc Ro-^^Uo,amp;Traiano ( vtmulti perhibent)fadus eft: vbiquadrato adhuclapidenbsp;^uaxima porta fpcdatur,qux ad arbitrium aditum inhibebat, dabatqj. alter, adnbsp;P^ruum eft amnem, quern Slatizam Bulgari nunc appellant. Vter igitur aditusnbsp;P^tcret,hac iter facere Coruino,quem expedition! Sc itineri Rex vitro prxfecenbsp;^3f^nc erat animus. Proinde motis caftris,quxcunq; occurruntBulgariop-4 pida partim vi, partim per deditionem capiunt : qua quidem in re hau d paruonbsp;uiumento fuitconfimilitudo Chriftianx profcflionis,abominabihs Turex fe-linguxque magna cognatio, qux ad cociliandos hominum animos potifi-^uiavidetur efle magiftra. Namquum Poloni Bulgari**, Sclauonico generenbsp;^^undi, eandemlinguam feruent, adnullum oppidum Polonus equitatus ac-fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctinu dediderit. Ne minus quidem impigre vbique Crucigeri
j^^jgeflere. Q^m ante fub Hemo,ad Thraeix aditus perueniflent,rigcntc iam euie,occlufum faxo materiaque vtrunque per exploratores inueniunt. Alte-^p^^^^^rem,amp;humanaarte fatlum,prxtermittt: vbi ftratam olim viamnbsp;5o fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videre licet : quam non modo lignis cautibusqj Turci compleucre,
jndccliuioribus fxpe locis, aquam per notemafperferc ,vt brumx rigorc glaciem conuerfa,equis amp;iumentis afeenfum inhiberet. Peruenere ad alte-rinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxclufum,pridienatalis lefuChrifti,quem Slatizafubfluit. Va-
icingruuntincommoda,in primis aditus difficultas, quam nontemere ab
Urathe Turcarum Rege fafam efle dicunt,vt quum cladibus iam plcrifque utuino foret affetus, prclufis duobus acceflibus, impofitisque prxfidiis,nbsp;P iij
-ocr page 490-4O ANT. B O NP I NI I RPR. VNGAR.
tut ac facile,fine pugn periculo,Pnoni Rege,tueri pofle viderctur. Itefl Vngarorum exercitum tanta rerum omnium inceflit inopia, vt quifque mili'nbsp;tiam detreciaret,amp; de militari feditione addubitabatur. Hemus in folitudineSnbsp;prrupta inacceflaloca effufus,ftenles appendices habet; ad extrcmamfr'^'nbsp;menti amp; cmeatuumcaritatem peruentum erat, iam inediavniucris langue*nbsp;bat exercitus,amp;ad fedandam famem, parum tritici, raro c|im carne decoqu^'nbsp;re licebat. Accedebat brum vfania, inopia pabuli,amp; frigoris rigor intoleM*nbsp;bilis. Quum omniagelu conftitifl'ent,pabulatumfpe amp;aquatum ire nonl*'nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuit : proinde frigore,fame, ac itineris difficultate rctrocedere cogebatur exer*
citus:amp;: iam diflblutus elTetjUifi crebris Coruiniadhortationibusparuiflet.he- W nim affiduo dicere, plurimum difficultatis iam exhauftum ee : quod luperenbsp;folita virtute ac robore perficiendum,cui nihil arduum difficile,le proxiwosnbsp;dudum Thraci fines efle tadturos, rerum omnium Feraciffimam, Eo lanipe*nbsp;netratum cfle,vt fi retro ceflerint, pr belli vaitate, maiora longe malarenie-tienda fint,quamfi vltrprogrediantur.Nihil,patefatishis faucibus,inltareli'nbsp;boris: adpopulationes tantm hilares animumintendendum,inmedioreruiunbsp;fucceflii non ceflandum. Quando no cadem femper Fortun dexteritate vtiH'nbsp;cetjCOntemptum numinum tauorem cotinuo auerti: haftenus nileflefaduw-fi vitra non itur : quando omnia qucunq; capta funt, facile ab hofterecip-eu-tiir, nifi fuccenfis domiciliis{ Quia Turcarum fatis hucufquc cfiim cft, paucinbsp;qui fuperfunt) ThraciaS Macedonia,ac dem Europa eiiciantur. Q^areduninbsp;miles Coruinum audit, facile quifque confirmatur: ieddum mala, aquibusienbsp;% circumutum i ntuctur,memoria repetit,temerarios principumaufus execran*nbsp;tur. IntereaTurcarum aduentus ab exploratoribus runciatur, congratulaniu*^nbsp;inuicem legiones, quod honeh mortis occafo daretur, quando multo pul'nbsp;chriiis in acie,qum media amp; algore mori exiimabant. PrmiHiis ciiniequi-tatu,nonnullisque militum cohortibus e Coruinus, qui quumad holles pgt;'nbsp;ueniflet^facili eos pugnafudit, fugauitque. Odies huculque cuir, hofte coU'nbsp;flidum efl'e teantur,qui huic expedition! affuerc,fed non collatis lignis,amp;; m-ruda femperacie. Nos autem quemadmodum a quibufdam Coruini miHU'.nbsp;bus accepimus,qui VLilnera etiam eo bello fufeepta oendere,rera.itareferen'nbsp;dam ee,cenfuimus. Dientit ab his aliquantulum Callimachus ,Poecanolh*nbsp;temporis excultus, ac fcriptor egregius, qui antequam noer exercitus pedefnbsp;referre-cpilfetjCum T urea dimicatum,amp; Carambum captum,in VLidiflaivi^nbsp;ta retulit, Sed quid Vngari rfrant,audiamus. Quum nulla vi fauces aperin,nbsp;ac Hemus mons, ob impofitaTurcarum auxiliafuperari polTct, amp; egeftatererum algoreq-, intenfiffimo conficcretur exercitus, Slatizapedem referreeff-perunt, ne irritis conatibus perire viderentur. Atque veluti Coruiniis amp;
fpotes,cum fuis copiisveniendo,regia caravnius dieiitinere prcedebat: econtrario,Rex cum ex'ercituredeundoprccffit: Turcqj in monte conferl^' nbsp;rant, vt tranfituminhiberentmunciato Chriianorum reditu 5 inauratisam-mis,periugamontium hoes fubfequuntur, rati oblataoccafione, cumulatenbsp;ab his poenas, antequ Myfia egrederentur, exaduros. Carambus dux erat,nbsp;quern Celepin alij didum efl'evolunt:is Afiae prfeduSjamp;Baffiei frater,qnrp'nbsp;ter cteros apud ipfum Regem principatum fuerat aequutus, Amurathisie'nbsp;rorem,legitimo fibi matrimonio coniugarat, amp; Imperatoris edido adhoc be -lum accitus, cum Afiaticis copiis in Europam traieccrat: quum his angufth'nbsp;rum prfidiis Rege prfedus eet,id in primis fucrat admonitus, ne quain'nbsp;gnaoccafione, qu certiffimam vidoriam pollicerctur, manum cu hoftccoBnbsp;fereret : fat enim fe vidurum Amurathes efl'erebatur,fi liQemaThracixnnnbsp;bus arceret. Celepis, huiufee prcepti haud immemor, Chriianorumcai
, fequitur, amp;: moncibus eorum iter obferuat. Quum nori terno agmine ir*' facerent, regiacaraprxcedebant, Coruinus amp; Defpotestriginta mi-libus pauum fuccedebant.hoc igiturordine,dum idemnbsp;iterremetiuntur,fane vtebantur. '
RERVW
-ocr page 491-DECADIS III. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41
R E R V M VNGARICARVM DECA-
DIS TERTI LIBER VI.
I c t V S his difficuitatibus,quas enumerauimus, Chriftiano* rum exereituSj quum ad quendammontem ex Hemi appen-dicibuS) quem nunc Bulgari Cunobizum vocanc, rediidet,nbsp;Carambus fequcns montium iugis iter hoftium obferuaret,nbsp;milites caftris, feruato parum impcrio, temere egredi,ac exnbsp;agmine quandoq; in Tur cas erumpere cceperunt. Quimon-tibus iniidcbant, ex iniquo loco, vcluti rabie quadam ad-
adijpugnare nicebantur:fufpeto hofte, haudquaquam bello contineri,prfe-dis amp;centurionibus temcritate increpantibus parumaufcukare:dicerejMalle bello ne inulti moriant.ir,quamfame niori. Carambus ad bellu audax,amp;:glorinbsp;cupidiis,hoftium temcritate ad prlium inuitatus,quum fe numero,loco,amp; viribus ftiperioremeireintelligeret,non aliter,atque ft certain in manu vicloriamnbsp;baberet, conferenda manu,continerinon poterat,ratus,fe vitori gloria connbsp;tempticrimen unperij,facile aboliturum-.quarecum hofte omnino confligen-dumefle decernit. Coruinus amp; Defpotes, ruituros dudum in fe Turcas, fuo-rum militfiiniultibus irritatos confpicantur, Regis abfentia grauitcr angun-rw, qui itinere vnius diei (vtdiximus) prccdebat, Videbantfe, neque bellumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
detteftarejnequelegionesregias habere,neque pr defperatione pugna mi-^ btem coerceri pofte. Proindc inuiti, poftvbi Carambum inftruifta m fe aciem-
1 dudutn dimifturum eft'e inteiligunt,focios exorant,ne temere intemperateque inhoftem erum pant,fed in ordinem redigi patiantur,vt ft vincere non daretur,nbsp;ne incruentam hofti vidloriam rclinquant. Inftruunt igitur extemplo aciesnbsp;diuina magis qum humana ope freti,in hoftem ftgna tolli iubet. lam Carambus cquitatum monte demiferat, amp; inftrudla acie, cum noftris pug*am init.
Magna concurriturvtrinq; ferocia,amp; ad radices montis,inter colles amp;conual-lescongrediuiirur,vbi in primo congrcftii multos cecidifteferunt. Polonorum equitatus, quern Rexpaulb ante cumCoruino prmiferat, remanferatque adnbsp;hibeundaquque maxima belli pcricula, amp; Vngarorum turm, cum expedi-tiffimis vexillationum alis, quibus Defpotes ipie prxerat, citra vitrarionemnbsp;iradimicabant, vtnil morte vehementius appeterent. Turc aliquandiu perti-naciter obftitere, quare magna cdes principio patrata : fed poftquam cumnbsp;defperatis remfibi efte intellexere,ccepere fenftm defedlis animis inclinari,nonnbsp;cum hominibus, fed immanibus feris fe pugnare rati. Occurrit atergo Carambus, laborantibus fubfidia fuggerit, pufillanimes increpat, reuocat fugientes, .nbsp;nunc maledilt;ftis,nunc hortationibus, nutantes animo obfirmat : inftaurat vbi- * *nbsp;que prlium, amp; cun dia diligentiftm curat. Ne minus quidem impigre cumnbsp;Defpote Coruinus, qui defperatis dudum rebus, vbi inclinatos holies efte vi-dit,mox vidlos exclamat,fuos admonet, amp; precatur, ordinem amp; dimicandi ra-tionem feruent,ne temere pugnando,fefe mucronibus^Toftium obiedlent, im-niinenrem vidloriam capeftant,fciantque, fe fub diuinis aufpiciis amp; tutela di-naicare.Mox cohortes quafda peditum, ad cliuu montis, inter virgulta fubmit-tit, qui cum venabulis cfm pundlimqj cdentibus, difeurfantes latere Tur-carum equos,fubcidant. Maximam equitatui cladem hcmanus intulit, incli-natur hie acies,amp; qui fublidcbant,in iugum montis, vbi prfidium relidlume-rat,repente fubterfugiunt:audaciores qui in valles plane defeenderat, circum-k uenti cataphradlorum equitatu, gr fe ad accliue moptis latus referre pote-rani. Carambus tergo inclamitans,nunc fugientes reuocarc inaciem,nuc ad-niotislaborantibuslubfidiis,opitulari:fpemvbiq; amp; prliumpro virib. inftau-I'are,omnia ftrenui militis,itnpigriq5 imperatoris officia prftarc: inter confer-tiffimos holies fc ingerere, amp; defperatis rebus hac amp; iliac difcurrerc, animatenbsp;trpidantes,amp; fociorum fugamremorari. Adpollremu,quumextremo conatu
P iiij
-ocr page 492-I
4yt ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
dimicaret,niue deceptus in lacu incidic,quiglacie faeua coftitcrat : vnde quum ncc fc,nec cquiim educere poffetj gregario milite capitur.Cteri,qui efFuge-re cruentiflimo prlio potuere,ad reliquum pr3efdij,quod in monte fuperfu-eratjfe receperunt.Subfequuturper auia amp; inaccefla loca Chriftiani:fed quumnbsp;inclinante iam die,amp; loci iniquitate rc mo rati forent, dato receptui figno in ca-ftrarediere. Carambus cumMagnatibus plurimis captus,multi inacie cxfijfcdnbsp;in fuga long plures.Exhis qui in montemfugam non rapuerant, pauci euafe-re:belli reliquias in diem pofterum Coruinus dilfert.lnterim hoftem venerannbsp;do afpcdu, habitu Afiatico Perficove, gregario milite, prtcrviri dignitatem,vinlum duci confpicatur:militem vt captiuum libi hominem vendat,ex-orat. Decern poftulanti, quadragens impendit. Carambus igiturPrxfedusnbsp;Alix, amp; ardillima Imperator! affinitate coniuntus,tanti venit.Ad Coruinita-berhaculum addulus, pro dignitate cuftoditur, amp; bono elTe animo iubetiit.nbsp;Forte ca nole Defpotes hue aduenit,dc belli reliquiis confulturus:quum ad i-gnem liberal! facie amp; graui captiuum vultu rcfpexiiret,extemploTurcarunilmnbsp;gua virum alloquitur {cuius ob veteremillius gentis vicinitatem confuetudi- jnbsp;nemque noncrat ignarus)amp; repente virum agnouit. Clam fortunanieius milc'nbsp;ratur confolaturque,amp; ad Coruinumfubindc conuerfus, vthunc libimercarinbsp;liccat,precatur.Q^dragenis ille fi bi conftitilTe refpondit, fe verb nemini plu'nbsp;ris minoris ve,quam quadragenis aureum milibus vnundatur afleuerat.TaU'nbsp;tundem Delpotes fe daturum interea pollicctur. Interea honorificc benign^'nbsp;ue tratari iubet,amp; diligentius afl'eruari. In audionc Carambum Alix Prxft'nbsp;aura fortuna pofuit, vt variam inconftantemq; human vit conditionem t*nbsp;ftendat, amp; quam graui, amp; nonprxcipiticonlilio, fempcr fit agendum ,apcria[-Poloni,huic prxlio Vladillaum amp;: adfuilTc Sc prfuifle dicunt: Vngari,Regb*nbsp;aufpiciis, fed abfente Rcge,geftum elTe teftantur.In fequenti die de expugna^'nbsp;do T urcarum prxfidio,quod in arduo monte fuperfucrat,ac extinguendis bd'nbsp;nbsp;nbsp;I
lireliquift, vtilluxit, agi cptumeft. Vladillaus, vtmilitumfaluticonlulcb quando conatus irritos fore'arbitrabatur,id omnino dimittendum,amp;rleu3nd^nbsp;famis gratia, ad reditum animos intendendos clTe cenfebat. Coruinus amp; DC' nbsp;fpotes, qui hoc admodum bello, amp; Carambi captiuitate, recuperaturuniftnbsp;gnumelTc fperabat,deturbadum indeTurcarum pixfidium, amp; ne exhisFuici-tetur incendium, fcintillas omnino extinguendas elTe confulunt : nihil militt'^nbsp;robori amp; virtuti obftiturum efle,alfirmantcs. Vicit tandem Coruini Defpo^'Hnbsp;fententia.Rex quoque,ne ducum militumq; virtuti quicquamaduerfando dc-traheret,facil cclfit:miles curare corpora, amp; niox arma fumere iubetur.Tcr^*^nbsp;hora dici,inftrult;fta Regis acies,montem prima cofeendere cccpit, facturape*'nbsp;culum,an arduummontis accliuum fuperare poftit.Sxpe difticultatchitti*^'
* tus,remoratafubftitit. Coruinum obftinatus profequedx vidorix animus, periri cunla iubet, luftrato aliquantifper monte, per obliquum iter,clcme^^'nbsp;us expeditiusque fubit.Etquum vertex montis, quern hoftesinfederat, in pi'^nbsp;ruptapromineret,eis^j^ fubeuntium defpelum interciperct,Coruini Ime 'nbsp;lo ncgocio in altcrum montis huiufee iugum peruenere, rati hinc in hoftem wnbsp;eile ruituros.Sedquu progredi contra cpiirent,abrupti faxi prohibenturninbsp;tu,quem nequecomplete materia,nequeponte tranfirelicebat.Quumho^nbsp;cominus deturbare non poirent,obielt;ftis belli machinis,oppugnare conteunn^nbsp;Catapultas,baliftas,amp;cxtcratalc genus tormenta intendunt, quxinfanos lapnbsp;des emittant,amp; fragore territentferiantque. Turex, quum holies inconipynbsp;propius adeire,amp;horribili faxorum ialu fe peti confpicatur,ne parum qunbsp;animo confternatur: Alibeium fuperiorinote Carambo fulFecefe,quum ninbsp;tos diralapidum ialuralxfos diflipatosque intuerentur,grauiter interle Hunbsp;ant,quando abomnifpe fedeftitutosintuentur.Alibeius,cofternatxamp;inP,^^nbsp;ceps iturx dudum multitudini, falubriconlilio fuccurrit, omnes admonct,nbsp;betq;,audito moxfragore,poft cotes amp; faxaprocumbere, prxfentanco pC'nbsp;remedio auerti pofte,docuit: amp; hoc adreliftendum commente, fuos obm
-ocr page 493-DECADIS III. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;455
Uitlnterea Coruinus,per accliuum magis arduum, qua patebat in bodes afeen fos,multas cohortes fubire iuflit, qu quum infrapugnarcnt,pr loci iniquita-tejamp;Turcaruni occurfu, facile reiccl funt : deinum quum irritam torniento-rum operam in vertice, in praecipiti accliuo calamitofain fuoru ac regiorutnnbsp;operam efl'e intelligeret,defperata congrediendi copia, lignum,confulto Rege,nbsp;tanderii receptui dare iubet, inplaniciemcjue deduci agmina. Turex ,abeuntenbsp;Rege, animos audaciamq5 pariter inftauratjlxtanturqj.In fequenti die, vfani-ente hieme, amp; increbrefeente indies rerum omnium egeftate, Rex cum duci-^us,legionumq5 Prxfcctis,de feftinando reditu iterum agit: vtc dcrili afperatpnbsp;fegione,antequam inedia conficeretur exercitus, in vberiora loca reuerteren-tur. Coruinus necclfitati tandem cedendum elTe ratus, quippe qu honeftinbsp;Quandoque rationem haberi non patitur, Regis fentcntia non dilTentit. Despotes tantm,quum idemalij plane fentirent,interceirit: focios increpans, quinbsp;Capto iam duce,amp; profligatis fere hoftibus, vitoriam in manu fitam dcfereret,nbsp;cxiguas belli reliquias non cxtinguerenf.per metum amp;: ignauiam,fupcrato honbsp;Re,cerga verterentzpolliceri adhc,fe ad inhibendamfamem, tantum pecunia-cuni erogaturum,quantum fatis fuperqs fore cenfeatur.Legatus hc ead pon-cificiusiadabat vulgo. Sed quumdiflicultates acmalaintolerabiliaforet,nullanbsp;conamodorum fpe, militum animi leniri potuere. Vulgo his obllrepere legio-*0 nes, amp; obclamitare,non duces amp; prfedlos, quibus nihil deeft, fed milites fa-mc confici.Defpotemrecuperadifpe regni,intolerabilia, ea qu prftari ne-4ueunt,fuadere: ilium haudquaquam quotidiano militum amp;:iumentorum in-Ceritucommoucriiueceflitatemfuperari nonpoire:exain;a fe hieme,ad facram nbsp;militiam redituros. Interea fuiente bruma,amp; imperate fame celTandum:nbsp;cxercitum in hiberna dimittendum, vt corpora labore, frigore, inediaque ab-Rimpta,curent amp; rcficiant. Quas ob res, Rex prmiflis impedimentis iter rele-gic, quod prius fuerat emenfus. Et Turc profpefto eius reditu, fugam potiusnbsp;elTe rati,exinfperataltitia vires inftaurant, amp;abcuntesfubfequidccernunt.nbsp;Nouiffimum fpe agmen infeftant,amp; nunc tergo,nunc latere, crebfts inful-dbus adoriuntur:mutuas clades inferunt,accipiutque,quibus mos erat occur-tentibus cedere,mox in auerfos,conglobatos redirc:intercipiebant vfque adeonbsp;quandoque iter,vt exercitus progredi non poiret,accedebantoneratafpoliis 80nbsp;capinis impedimenta, qu properare non finebant. In fyluam peruenere, nonnbsp;arborum proceritatc opacam,fed mirafruticumfcecunditate completam:itemnbsp;'nuiam,amp;: ftagnantibus fpe aquis, torrentiumque defluxibus coenofam amp; in-qualem,ac ad faciendum iter perquam difficilemzprcelTerat magna ex partenbsp;exercitus, nouiffimum agmen ad fylu initium, quod cataphradtorum erat e-quitum,vt pariter atq; murus atergo protegcret,Turc cum expeditiffimo im-petunt equitatu-.velites in hos conuertuntur,vt inhibeant:inftant hi,amp; grauemnbsp;infylua pugnam coferunt. Clamor ingens eft'ertur, ad quern qui antecefl'erant,nbsp;recurrereiinter digladiandum in vliginofaloca diuertere,vbi quicunque equipes inliferant,gr pr cni altitudine fe expediebt,intercedebt vada qu-datn occulta,amp; anfradlus, ac inlidiofalocorum inquaiiias, qua prcipites e-quiagebantur: ad expediendas fylu difficultates,pedibus dimicare cogeban-fonqui retro in fubfidium concurrerant,inconfulto fuccurrendi ftudio, aut pa-luftri folo impingebantur, aut in ccos alueos corruebant. Dirempto prlio,nbsp;quits circiter odloginta Chriftianis defiderati, qui in poftremo ordine ca-pdfunt:Turciscentamp;feptuaginta,quos Coruinus extemplo iuffit obtruncanbsp;cijCteri fuf fugatiqj.In fylua,cum loci potius difficultate,qum bofte dimica- quot;nbsp;^utn.Q^migitur fames quotidiemaior inftaret,amp;grauitasmultitudoqj impe-dirnentorum, ac affiduus Turcarum infultus, iter admodum remoraretur, nenbsp;qicdia amp; laffitudine abfumeretur exercitus,Regi cterisqj procerib. vifum eft,nbsp;Sateinas inmedium confprri : exhis qucunq; oneri potius, qum vfui forent,nbsp;public concremarijdeliderator arma militum,hoftiumq terra infodi,debilianbsp;uperuacua^ iumentacdi. Exercitus inutilibusleuatus oneribus, expeditis
-ocr page 494-4^4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
properare potuit, ncquc facilis fubfcquendi amp;incurfandi copia pofthachofti fuit. Longis igituritineribus, ad Albam Grcam, quam nunc Belgradunidi-cunt, cum vniuerfis copiis,Vladiflaus peruenit: honorific fuis exceptus,dicsnbsp;aliquot,per quictem amp; rerum copiam, milites amp; equos refecit y rccreauitquc.nbsp;T raiedo deinde Sauo,cum Coruino Defpote, cterisque Procenbus, Bu-dam properauit:dues amp; Pra,fcdus,quum eumvrbi cum copiis appropinquatenbsp;nunciatum effet, c Senatus confulto, vt redueem pro dignitate Regem excipe*nbsp;rent,cum omnibus ordinibus collegiis facer dot uni in occurfum eftundtut.nbsp;Pontifices cum facerdotum ordine ad primum lapidem fubllitere. Prxtorvr-banus,amp; Prfedus arcis,cum cteris Magiftratibus vitra progrcffi,fubfequen-te populo, Regem, qui dextra Coruinum,nbsp;nbsp;Iulianum, Deipotemque alu
tenebat,coucnere:fuccedebthis Prfedi equitum,priniipili, achilaresamp;e^' ultabund legiones,qu non modo capite,fedprfixas pilishaftisque coronasnbsp;geftabantn congreffu tantus editus eft plaufus, fada congratulatio, vt fau-ftis cunda falutationibus refonarent. Publicamtubarum clangor, amp; militt'^nbsp;ingeminatio,ltitiam augebat.Deinde triumphi pompa explicari cpta. Anttnbsp;Regem, longus captiuorum ordo pribat infignium, in primisque CarambuSinbsp;Afi Prfedus,qui catenatus ante vidorem, omnium in fc oculos plane con*nbsp;uerterat : prfcrebantur ligna hoftibus adempta, amp; fpolia qucunquc adudi*^^nbsp;potuere.Coruinus,in palmatavefte, inter Legatum Pontificisamp;Defpoteinif'*nbsp;quebatur,vtipfc poft Regem non immerito triumphare videretur.Succedebi'nbsp;bis fandilmum Crucigerorum agmen, cuius latus Pontifices amp; Magiftr^te^nbsp;% vtrunque claudebant:continuabant ordincm fubinde legiones, quorum voc*'nbsp;feram alacritatem Danubius amp; vicini montes rcferebant.Sed vniuerfum qu^*?nbsp;diximus ordincm, facerdotum pompa prcefferat, qui facro habita amp;folcn^nbsp;cremoniaincedcntes,penates,amp; deos patrios,item aurca argenteaque diuu*^nbsp;fimulacbra, prfercbantffacros pro agendis gratiis hymnos, lefu Chriftoop^*'nbsp;mo maximo,ac diu Genitrici, Pannoniae patron, concinebant: dextris^nbsp;finiftris,promifcua populor turba,clum plaulibus fane complebat,Viadn^nbsp;um amp; Coruinum certatim ingeminans. Aft vbi ad portam vrbis proceffer^ 'nbsp;ladiflaus Rex pientiflimus, vtDeumtant vidori audorem fuiffe profiter^,'nbsp;tur,confeftim ex equo defiliit,pedibusque ouans,vrbem ingreflbs,diunbsp;tricis Bafilicam,cum triumphalipompa prius inuift.Res vbi diuinas adomn*^nbsp;puluinaria fecit,folnes, maximo Seruatori, amp; diis omnibus,gratias cgietboft^nbsp;lia templo cum fpoliis ligna appofuit, tabellamque fubtexuit, qux vioriai^.^nbsp;Turcis diuina benignitate relatam, plane teftaretur.Solennibus rtc pcradiS)'^nbsp;arcem peruencre, Coruino publie Rege laudes pro meritis datx, cuiusnbsp;tute prudentiaque, omnia profpcr eueniffent. Laudati quoque pro dignit.
cteri Proceres amp;Prfedintem bis mandatum, vt fua quifquc cum tituba^0 lignia,admagnam aram,ineadem balilica rite fufpcnderet,ne mritanbsp;vidori laude fraudaretur : qu ad noftram vfque tempeftatem fufpedannbsp;Multo magnificentis triumphi fpedaculum fuifft, li hoftium fpolia, qn^Pnbsp;neceffitate humi infodrant,fuccenderantque,referre licuiffet.Secundinnbsp;gis Coruinique triumphum,qui per vniuerfampaucis diebus Europamnbsp;eft, Chriftianorum Principm animi, qui Turcarum fucceffu conftcrnnnnbsp;rant, vfque adeoeredi funt,vt rgnante Vladillao,viuentequc Coruino,nbsp;tem dir gentis,li bellum profcquerentur,non amplius expauerent.Qu?^^nbsp;gratulatum limul amp;hortatum,legationes vndique properabant.Inprij*^ ^jjj
genius Pontifex maximus,item Veneti,Gcnucnfes,amp; Philippus Burgdm Dux,Legatos in Pannoniam mifere,vtpoftinlignis ac fand vidorixeong^^^nbsp;tulationem,Regem,amp; loannem Coruinum ,ad bellum in T ureas redinteg^^^,nbsp;dunThortarentur,orarentque,pecunias amp; auxilia polliccrcntur, claffem rnbsp;munitiffimam promillis adiicerent,ad Hellefpont, qu Afiaticis copiis nbsp;itum inhiberet : amp; Turci tot Coruino cladibus affedi, qui in Europanbsp;fuerant,ad internccioncm facilis redigerentur. Aduenit loannis *
-ocr page 495-DECADIS nt LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411
Gracoruih Imperatoris claralegatio:cuius imperium,Turcarumviribiis itafu cratlabcfatatum,vt ademptis tot prouinciis, parumfibi in Thracia amp; Grcianbsp;iupereflet:poft gratulationis officium. Regem Senatumq; precatur, vt falutarenbsp;bellum primo quoque tempore profequatur. Magnitudinem occafio-Dis oftendit,quando attenuatas in Alia amp; EuropaTurcarum res enunciat: binenbsp;ab VngariSj potentiffimis principibus illinc,grauiffime vcxari:his miraculumnbsp;adiecitjco quo Carambus captus eft die,Conftantinopoli,ad portam Macedo-nicam,vifum efle iuuenem candidatum,equo in{identcm,geftienti circml-titia difcurfare,nunciare Turcarum cladem,amp; incund in dire gentis exitiumnbsp;expeditionis admoneie.Demum, fi Vladiflao bellum inftauretur, Imperatoren! Grcumpollicetur,cum validiflimis copiis, Thracia verno tempore ad-ruturutn.Neque deerant inftantiffimlulianihortationes, amp;lachrymofDe-apocis preces, qui qubtidic Coruinum, ca:terosque Proceres ambibat: aniple-Xabatur Regis genua,amp; ad perfuadendam hanc expeditionem, nihil ftudij, la-borisamp; diligenti remiftebat. Aduerfanturhis acerrim Polonorumoratores,nbsp;fundi gratulationis officio, Regem ab externis bellis auertere nitebantur,nbsp;nonecinteftina coraponeret:dicere, ipiius abfentia,Proceres,publica comodanbsp;^ontempfiftc, priuata curare, amp;libidinis amp; ambitionis iniperio cuntagerere,nbsp;jq ^^gbgentiam amp; ignauiam omnia ruere, hinc tantum Tartaris audaci ac-eeflifle, vt magnam Ruffi Podolique partem diripuerint:finitimis,fub iuftinbsp;cdifpecie,populationes inferri.Boleflaum,Opoli Ducem,licentisincurfa-Caiimirum Lituania, Mafl'oui bellum indixifle : proinde ni ad pacan-
^nni Poloniregnumreuertatur is, perbreui ruiturum. Poftquam Vladiflaus^ lundis Oratoribus pro congratulationis officio gratiasegit, eorumqs ftudiainnbsp;^bligionemamp;: orthodoxam fidem commendauit:refpondit,Se propediem fre-^uentiffimumconuentumhabiturum, ibiq; de inftaurando bello decreturum,nbsp;flaturuni demum operam, vt potentatuum poftulationibus pro fua virili fatisfanbsp;crat, Poftero die Legati omnes dimiffi,conuentus Budfreques indidus, quonbsp;3o ^P^omatis,nonmodo Vngari,fcd Boemi quoque,qui in Vngaftaconfe-
Gerat,promifta incolumitate,acciti:amp; in primis Gifcra, eor princeps. Et qua-is Iulianus interceflerit, ne prfentibus B oemis de religiofa expeditione age-aduerfante Franco Bano,eorum aduentus amp; prfentia tolerata.Co-ro conuentu, de abrogadointeftino bello principio atum eft:quod quum poflet, induci in biennium prorogat, amp; ea quidem conditione, vt ca-Pbui vtrinque dimitterentur,nbsp;nbsp;nbsp;exadis induciis, in captiuitatemreuocaren-
fi paxipfa non tranfigeretur. Adempto duobus annis inteftini periculi me-ad externum peruentum cft. Iulianus amp; Dcfpotes, quum impenfis de fu-^'pienda nouain Turcas expeditione difteruifl'ent facile vidoribus perfuafe-4o ^^^uam vt comniodis gererent, nouum prouincialibus indigenisq; tributum
*^poni,amp; quftores pij ftipendij fubinde creari placuit: bellici apparatus cura * * J otuino tradita.Etmoxqucunqueinhoc conuentu dcrtafuerant,Vladinbsp;^ns omnibus Chriftian reipublic Pnncipibus,ad quos ifta pertinerent,vt innbsp;mpore parata omnia forent,nunciauit. Pancratius jfii fando Nicolao co-
6 onien cft inditum,in conuentum venit, Polonic fadionis, in Vngaria, his roporibus afifertor acerrimus. Violata facrofandaconcilij libertre, fado no-rratis impetu,ex odio publico captus eft, in vinculaquc coniedus.Pari quo-einuidia,focij adfupplicium raptifunt. Furorishuiufeecaufamfert, quodnbsp;6*onem, quam Vagus'prterfluit, affiduis infeftamlatrociniis teneret: vndenbsp;o fid f ffijfociosqj fuos,inuidiam conflauit,amp; earn quidem, qu publicnbsp;^uanditatem violaret.Ne mitius quidem cum Gifcra adumforet,nifi Regisnbsp;P^ mifencordia obieda, Polonorum manus per pofticum hominem edu-lut'^^^ut^toqj laurinum habitu cotinuo traftuliflet.C^are Seruatorem,amp; fa-teb^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffijVladifla pofthac femper appeJlauit. Rex autem,quamuis
1 annonicis ,amp; futura expeditione admodum follicitaretur, paterni ta-^regni pro cellis mifer vexabatur. Succurrebatproccrumfuorumdifcor-
-ocr page 496-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Coruin(Tduce,amp; fub duf u aufpiciisque Vladiflai
di fmukatesqj, Tartaric incurfioncs, intermiflareipublic cura, amp; bellurn, quodcum Amaxobiis Cafinrus frater gefturus erac.Spe de repetenda patninbsp;cogitauitjVtregn pacaret, cum fratre de rebus agendis reft decerneret:duinnbsp;T urcico qucunque bello funt vfui,c5parantur, amp; tributum, quod huiufcereinbsp;caufafuerat impotum, exigeretur. Sed inftantilTimis Iuliani Dcfpotisqi pre-cibus amp; monitis remoratus, qui fe in tanta rerum mole apud fuos Polonosnbsp;cufarent, Legatos mit. Quinetiam magnus Pannones omnes timor inceflicnbsp;ne Rex Polonia reuiferet, nve parentis pientiflimjfuorumqj charitate,a belli ftudio reuocaretur.Ingruentc iam vere,Vladiflao, Coruinoque placuit,pernbsp;Legatosomnes Principes admonere, qui in falutarihacexpeditioneclalfeni,i*nbsp;auxilia, pecunisve vitro promiferant, vtiin primo tempore promifla prxft*nbsp;rent.In primis Conftantinopolitanum Imperatorem, vt qu fe inThracix Ma-cedonique finibus cum exercitu effe fentiret, prfto quoque ipfe cumauxili-aribus copiis adforet.Infuper Eugenium Pontificem maximum,Venetosamp;Genbsp;nucnfcs, cterosque focios, qui comparand claflis Aegocium vitro fufcepe-rant, vt in Hellefpontum earn mitterent:quod impigr ab illis fad eft.Qulp'nbsp;pe qui ad Caietam feptuaginta triremes inftruxerant, claffi Francifcum Alber-tum, patricio Florentinorum genere natum, Cardinalem, ingenioamp;virtutcnbsp;prftantem,prfecerant.Is continuo in Hellefpontum nauigauit,portusoccu-pauit, amp;:littora,ne qua ex AfiaTurcis auxiliatranfmitti poiTent. Adaugendanbsp;hanc infercndi belli occafionem, fama felix acceil'erat, Carmani principenbsp;cum magnis exercitibus in Pontum ac Bithyniam properare,vt minorcmT'nbsp;^cis Afiam eripiat,Europ imperio infenfiffimis. Longe magis,hac rumoris deXnbsp;teritate fuccenfa funt ad hoc bellum Chriftiana ftudia,quum fccum reputaret,nbsp;non modo Europicos per fe, maximum in hoc bello fdus iniuifl'e, fed Afianbsp;bat,penfitatis quoque Carmani viribus, omnem in Europaflaque vidoiianbsp;defperabat.SuccurrebantItalorum opes, cum Burgundionumvinbus vnaconnbsp;iundt, qu terra marique plurimum pofl'e viderentur. Quare nihil vtilius ve-niebat in mentem, qum coniurantc in fe vno tempore fimul Europa, amp;uonnbsp;parua ex parte Afa, de pace cogitate, quam propagan di olim imperij cupidita-tefemperabominabatur. DeeacumDefpoteagendeirecfet,cuiusoblibe-rorum captiuitat, amp; Regni priuationem,anhelantiflimumforeintelligebat.I-taq; ad eum clam nuncios mittit, qui ita caut cum illo de pace agitent, ne eiusnbsp;cupidi videantur.Quare de Carambi prius redemptione agant,amp; pro ipfoliberorum Regnique Myfircftitutionem pollicetur-de pace fubinde,veluti prter mandata Regis mentionem fenfim faciant.Defpotes primo, qui Turcarunbsp;artes non fine magna iadura calluerat, fufpicione corripitur, deinde quumHenbsp;fuis commodis agi intelligeret, diis eorum aures admouit : quinetiidinrenbsp;Vngarorum admodun/ore videbatur, ad Coruinum rem ipfam pernilit. lUcnbsp;quoque perifitatis bellipericulis, amp; Vngarorum Polonorumquemalis,qui'nbsp;teftinis iuxt difeordiis laborarent,infcftumque Fredericum haberent, opibus
-ocr page 497-D E C A D I s III. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;457
inftrudo illc adforetexercitu,vtquum adfuturi funtTurcarumlcgatijde Concordia fecum aturi , motis dudum callris, quiores pacis conditioncs extor-queat, Conditioncs omnes fignificarat, Rexauteni cas confpicatus, neque regno,neque rempori iniquas fore,amp; fluftuantibus prfertim Poonirebus,ne-que tutis etiam Vngari, mentionem pacis ltus audiuit : ad prftitutum cum plurimis copiis diem adfuit. Admiflis Turcarum oratoribus,Segedini diebusnbsp;aliquot de pace vitro citroq; acerrime difeeptatum, quando Turca Bulgarian!nbsp;argentique fodinas,qu in Seruia lunt,pertinacitcr libi retinerc nitebatur: connbsp;tra Vladiilaus, legititnis cunta dominis rellituicontendcbat. Tand inter eosnbsp;16 itaconuentum elt,vt Bulgaria f urc cederet,reliqua ver quin Myfa occu-parat, priftinis pofl'eflbribus redderentur. Reftituerentur inipervtrinque ca-ptiuijamp;inpritnis Defpotis liberi; reftituends autetn oppidis,ciuitatibus capti-liisq} dies prftituta. In decennium pax tranfata, prlente quoq; Iuliano apo-ftoliciSenatus legato,qui quamuis earn iniquo animo ferret, nihil tame venie-in mentem, quo ipfam facil improbaret:difficile, futuris rebus, erat certanbsp;conimoda prfinire. cruciabatur nimis animo, qud literis potifim fuis magnum in Italia foedus idlum fuerat, amp; ingens parata clafllsmunc viderct apparatus omneis hac pace fore irritos, amp; clariifim vitori immortalitatisq} adi-pilcendfpem deponere cogeretur.Contr. Vngari,Myli ac Daci,lritia iingu- laricomplebantur: cfiderantes fibi vitro dari,quod finemulto fanguinerecu-perare nequiuiflent. Compofitis rebus omnibus, de modo fancie.nd pacis aginbsp;iiQcptum eft. Turci iuramentum in Euchariftiam Rege poftulant : Gregoriusnbsp;Saiioreus pertinaciter aduerfatur,ne arcana myfteria,qu nulla ratione,nifi fi- nbsp;c tantum pura,munita func,infidelibus prodantur.Conuentum tandem eft v-rnnque, vtin Euangelio noftri, illi in Alcorano iurarent. Scrip tis igitur eodemnbsp;argumento,lingua tarnen duplici,cditionibus pacis, cas inter fe perptuas in-nilatasqjfore,fantiflimo vtrique iuramento afleuerarunt. Confefta iampa-cCjabeuntibusqj Turcis,vt ex compofito promiflaprxftarent,Francif( Cardi-nalis Florentin!, qui in Hellefponto Latin clafls prfedus erat, liter allatnbsp;lunt,quibusfignificabatur : Amurathcm,exinanitafer Europa, cum omnibusnbsp;Copiis, in Afiam aduerfus Carmanum,traiecifle : occafionem maximam obla-famefte,facile recuperandi quicquid in Europa fuerat amiflum.Monere dein-ucimpefiiis,amp; hortari,vt cum fuis qum primm cxercitibus, in Macedonian!nbsp;acThraciain crumperent. Se adHellefponti fauces in tempore adfuill'e, amp; exnbsp;dere promiffa praeftitifle, atque ne Turciredeant, facil prohibiturum. Ad-neniunt quoque Conftantinopolitani Imperatoris tabellarij,per quos feftinan-namis,ob Turcarum abfentiam,expeditionem orabat,efflagitabatqi, ne oppornbsp;runiorem quidem vllam occafionem vindicdx fd gentis imperio, Euro-vnquam adfuturam: Sc poftulatam fe Turc paeem rcpudiafl'e fignificans. nbsp;40 Uemum inftantilfim prccatur,ne vllam fidam perfidx gentis paeem Rexacci-put,lieve Turcarum fe fauoribus obruendum rclinquat.Recitatis vtriufqueinnbsp;enatu literis, tanta Regem cundosqj Proceres fadi pnitenfia mox inceftt,nbsp;^rtiulliusvnqua rei vehemtius puderet,pigeretq;. Onfttia immortalitatis fun-anienta,qu iecerant,inita cum Turca pace,inuitis infciisquc fociis,iam irri-^tore confpicantur, expedationem quam de fe in Chriftiana republica fufei-P^^rjfefellere.Vindices dudum fand fidei,propugnatores religionis,vltoresnbsp;nrifti,amp;: gentium fidelium liberatores,olim appellatos elfe, fecum reputabt;
^ntra,nuncviolatores focialis fidei, amp;: Latin! Grcique foederis immemores, jr, ^^^reinptores immortalitatis,amp; propriorum tantum commodorumamatores,nbsp;aben. Animos hac pnitentia fluduantes ,Iulianus tempeftiuius adoritur :nbsp;1 quis veftrum (inquit ) Proceres,fortafle miretur,qud de refeindenda pace,nbsp;^cyiolandafide, firn verba fadurus: is primum intelligat, me nil aliud hodie,nbsp;quamdeferuandofdere vobifeu adurum, pari vobifeum pnitentia cor-rnbsp;clixi,non dolore.Quando hc me inuito qu fada funt,amp; pr-c opinioneni veftram acciderunt,veluti fpecula cunda profpexi ; cogor pronbsp;Q.--nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
-ocr page 498-45 ANT. BONhNlI R E VN CAR. legationis officiOjamp; Chriftian profeflionis coniun:ione,iuxt arquenbsp;itio fluluare ,amp;^co vel niaxitw quod de commun! honoris dignitarisq; ia'nbsp;ra hodierno die agitur: quam nifi commun! confilio, amp; folita virtute refarcinbsp;en!tamur,cfqum verendum eft,ncpr n!m!a!nfam!a^amp; vobis Pannonnsnbsp;gred!,amp; mihi Romam redire liceat, vb! grauiffima quacque cenfura ludicantu^nbsp;In quas miferias prceps confilium nos plan coniccerit, confderatc : pacenbsp;cum T urcafecrmus infideli,vt fandam fidelium fidem violaremus,amp; facrolnbsp;tum cum fummo Potifice focsque Principibus initum ante fdus refcinlt;^nbsp;remus.Et cuius, cuius !nquam,vtilitatis gratia ? Nempe vt Mylam diupopu*^nbsp;tam recperaremus-exigua profeo, amp;: calamitofa eft iftavtilitas, qux adbrCquot;nbsp;Ue tempus !ntercipipoteft:amp; ctera commoda,qu perptua fuerant, longe$nbsp;maiora, amouetrepellit. Quid enim dementius, amp; magis inconfultumnbsp;poteft,qum indeliberando priuat! tantum commodijamp; non pubhci,itemnC'nbsp;quehonefti,amp; fant! habere rationem ? QuidTurcarum perfidix prxftaredc-beat!s,non id quxritur hodie,Proceres,fed Iuliano,Pontificis,amp; Latinx fod'nbsp;ctatis Legato, adore amp; audore, irriti promifli, violatx fide!, cfolutifedenSnbsp;ante confcicntix veftrx tribunal poftulam!ni,amp; veftro potius, quam diuino 3'nbsp;lienve !udicio,fi mca xquo animo dida pat!emin!,reos vos efficiam.Refpo'nbsp;dete mihijProcercs,Nonne poftquamfex menfes !n Myfia,fin!busq;Tliraci3fiji^nbsp;cum T urcis tot bella foeliciter geftiftis,deinde ouantes in Pannoniam rcdiift*^nbsp;ab vniuerfa fere Italia, amp;a Grxcorum Imperatore honeftiffimaslegationes^j'nbsp;cepillis, amp; congratulationes fauRx vidori, amp; ad continuandum bellumnbsp;hortationesAccepimus.Nonne cumitalis amp; Grxcis, vt ill! Thraciacuniii*'
xiliaribus copiis occurrerent, amp; hi claflem ingentem in Hellefpontuni niiK' ( rent, facrofandum vitro fdus, me prxfente amp; audore,percufliftis ? Percuf**'nbsp;mus. Si percufliftis, cur cum Turcis,ifto violate, aliud tranfegiftis ? quo iui_cgt;nbsp;quamuis tranfadum fit, feruare poteritis?Ergo fi fuperiore anno, cum Ponti'nbsp;ce maxpo,qui Dei vieem gerit in terris, fdus iniuiftis:fi human!, firatioiunbsp;compotes,fi Chriftiani eftis, fecudumomnino vobis fdus refcindendunid^nbsp;ne primum amp; diuinum violetis:quodnifeceritis, vereor ne vclutiludas ChU'lnbsp;ftum,ita VOS eius vicarium prodere videaminimeve Deum,quern hadenusrC'nbsp;bus veftris prxfentemamp;propicium femperhabuiftis, vobis pofthac infeftii'nbsp;mum fentiatis.Nunc ante quxfo,dicite,quidImperator! Conftantinopolimno,nbsp;qui ex Compofito iam a primo tempore fuit in caftris, amp; veftrumin tantaop'nbsp;portunitate exercitum expedatquid Pontifie! maximoquid V enetis amp; GenU'nbsp;enfibus qui clalfeminftrudamhabentjVtconftitutum fuerat : quidBurgundfnbsp;onibus, qui ardore fidei ex Oceano diu foluere, amp; tot pericula maris enicn,nbsp;nunc in Hcllefponto nauigant,refpondebitis ? Commentarninijquxfotfipmc'nbsp;nbsp;nbsp; ftis)excufationem,amp;coloremaliquem,quononpenitusnoftridiirimilesvidc'
amur.Siquid c recoditaarte excudiftis,expromite. Promififtis vos primo quO'4 quo tempore in caftris adfuturosmunc vernat veftri milites, amp; xftiuant,nbsp;calamitofam ignauiam amp; negligentiam, tanta amp; tam falutaris occafio elabitur.nbsp;O ingentem animorifrft cxcitatem, craflam ignauiam, execrabilefocdus,anbsp;Chriftian reipublic idum exitium. Inculaucrit me fortafte aliquis, Curinbsp;cum exteris tolerauerim?Adfui,fateor:fed quantum m me fuit,ne id fieret,nbsp;tercelTi, improbaui,amp; vt multi ex his qui hc adeftis, teftesefle poteftis, inftaU'nbsp;tiflm damnaui : vidus fum Coruini fapicntiaamp; audoritate, Defpotistjjconvnbsp;miferatione,ne regno aeliberis, intcrceffione mca, vitra inflix ipfecarercvi-deretur : amp; ne me commodorum veftrorum contemptorem oppugnatoreinq,nbsp;quifquam appcllaret,triftis amp; inuitus cefl,haud infeius, hinc falutc Chriftim^t lt;gt;nbsp;reipublicx labefadari,fpemglori ac immortal! tatisextingui,amp;nos omne5,J^nbsp;riter diuini humaniq; fderis violatores, perfidos, amp; Chriftianx gentis prodi-tores(vt veftra pace dixerim)appellari. Quare, nifi antequaperfidixnoftrxui-ftior longis effundatur, nos ipfi ab hac infamia vindicauerimus, nihil turpitrrnbsp;dine fcelereqj veftro maius,autmiferiusquicquamdicipoteft.Id fi vo-'quot;quot;'
-ocr page 499-DECADlS Ht. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;4T5gt;
non tam focilc,qum iuft ac fant fccrc potenms:rcftituta Myfa,reddi tissue captiuis,quidaliud vobis agendum efi, Procercs, qum inftaurarc cxerci-tos,parare qucunque belle funt vfui,initum prius fdus ciim CEriftianis,fer-narc? dicere,Vladillaum Regem,poft percufl'um cum Latinis Grcisqj fduSj nihil inconfultis fociis,quorum aufpiciis commune bellum gerirur, pacifei po-tuiffe, prcipu cum hoftibus Chriftian profeiftonis. Si quid illicum Turcisnbsp;conuencrit, fore irritum, priori ftandim efte foederi. Quifnam ira iniquus hu-nianaruni rerum examinator eft,qui non facile iudicet,imtam cum vtroque fi-iem,Chriftiano potius qum Turc, i. fidcii potius qum perftdo elfe feruan-lt;iuni ? Omni in perfidum lioftemrt, vi, fraudeq} vti licet,ars arte eluditurnbsp;ftaus fraude circumueniend eft. DoloTurca principio in Europam traie-cit, dolo pedetentim Regnuni inuaft, nemini vnquam fidem feruauit, artibusnbsp;potius quam armis ad id rerum faftigi euedhus eft:amp; vos, cne ccitatis per-eniftis,vt Turc potius bmnis fdei ac rationis expert!, qum fidelibus Chri-fianisjin primisqj Pontifie! facrofn(fto,feruandam efl'e fidem cenfeatisaftu amp;nbsp;confilio maxima quque geruntur: Romani maiores noftri femper fociorumnbsp;fidem reftefancteqs feruarunt,perfidos parierte eIufere.Cxfar,imperandica-lEjius quandoq; violandum cenfuit. Atque Philippus domitoris Afi parens amp;nbsp;ntagifter, calliditate ac dolo fpc malo,imperandi cupiditate vfus eft. Nonta-^0 menhiprodkores appellantur. Pas eflrquandoq; public falutis gratia, neque
^^are pais,neq; perfidis fefuare fidem: Pas eft iniqua iuramentarefeinder^, amp; ptfertim quprterquum,fas,amp;: bon efte cenfentur. Anne Diomedi,qui- *nbsp;t^onq; in folo patrio primus occurreret, diisimmortalibus deuouenti, obuium *nbsp;fibifiliumjCX votoamp;iuramto rnatarefasfuit? Nempenefas. quum igitur amp;nbsp;luftum iufurandum, omnium iudrcio eft fnde feruandum : quod autem nonnbsp;inodo ad priuatum, fed ad publicum facit exitium, illud irritum ac vanum elfenbsp;debet.Quas ob res antequam perfidia noftra lat diuulgetur,vos qufo,amp; nonnbsp;fine lachrymis obteftor,Proceres,tcque in primis Rex indyte, ne data pro fa-lute Chriftian reipublic,facrofando patri, cterisqj fidem vllo vnquam pa-3 ftoyiolandmcenfeatis. Initam cum Latinis Grcisque focietatem fidfan-ftequeferuatc.fufccptam ex conuento expeditioncm,fociorum exemple pro-lequimini,iada immortalitatis amp; glori fundameta tueamini,prouincias,Tur-carumferuitute preft'as,liberate : collat in vos fpei,fatisfacite : nolite expeda-honem nunc gentium fallerc,quo nihil turpius efte poftet. Nulla vos initi cumnbsp;1 urca fderis religio teneat,illud cenfete nefarium amp; dctcftabilc,Pontificij SZnbsp;Chriftianifderis violate fanditatem : Deum, quodcleftibenignitate pro-hibeat, fi aliter feceritis, acerrimum violt fidei fore vindicem exiftimate, amp;Cnbsp;nihil reputate,Chrifto optimo maximogratius,vobisq5 gloriofius futur,qumnbsp;occupatas Turcaprouincias omnes,humanidiuinique iuris experti,ferail- nbsp;4c lins feruitute vindicate. Nolite hanc opportuniftimam occafionem prterire,
qua nulla cmodior vnquam dari poterit. Deftituta Turcis eft Europa, Car-nianico bcllo: Ptificia clafte in Pcllcfponto interdidus eftreditus,Thraciam, ^cedoniam, amp; Grciam, Epirumque inuifere tantun, amp; luftrare opus eft.nbsp;Nullus hoftis adeft. Proinde Pontificium, per Deum qufo, feruate fdus,nbsp;fuftafeliciaque caftra,veluti vobis cum fociis conuentum eft, in Macedoniamnbsp;'Thraciamque mouete. luliani oratione, abrogandam T urcarum pacem, o-tnnes exclamarunt: initam cum Chriftianis Principibus focictatem, quibus i-pfi opem implorarant, nullo modo violandam : malle extrema omnia perpeti,nbsp;quam fand promifiTa non prftare,amp; quamuis maxima commodorum omni-Jt) umfpes, in Turcico bello fita fit, tarnen fi res etiam parum profper euenirent,nbsp;longe fatius cfte,pro Chriftiana religione mori, excitatam expedationem tue-fijftruare fidem,qum infamem turpemque vitam ducere. Quare ex confultbnbsp;s^natus,amp; Regis audoritatc, pax cum Trcis iita abrogatur, amp; mahs inquamnbsp;Aufpiciis antiquatur : quandoquid fine audorum abrogationis exitio,numinnbsp;qncunque pacis ac fidei iura tuentutjid fieri noluere.Ne Goraiinus amp;: Defpo-
-ocr page 500-4^0 ANT. B O N FI N 11 R E R. V N G A R.
Y-tes intercdrent,alteri Bulgarie regnum,parta viloria,ex diplomate proiw fum:alter,belli felicitate remollitus cft.Interea Turcarum legati,repetinxnbsp;fidinefcij, promifla ex conuento prxftiterant: oppida qu in MyliaSeruia''*^nbsp;tenebant, ademptis prlidiis, priftinis pofleflbribus rcftitucrant : pro Cara'nbsp;bo,quem fecum abduxerant, quadragintaCoruino aurem milia perfoluerat-Rafci regnum,liberosque cum cteris captiuis,Defpotireddiderant. Vianbsp;laus autem,decretum abrogati foederis Turcarum, ad Imperatorem Conftnbsp;tinopolitanum,amp;: Francifeum Cardinalem Latin claffis Prxfedum, ne ccep^nbsp;defererent,rcpte mifit.PolonijrefcilTampacem audientes, gerrim tulere-quum rcuifurum Poloniam regem bine fperarent, magna fpe cxciderc,nbsp;ignorabant,Lituanorumamp; Amaxouiorum gratia,inter Cafimir amp; Boleflaunbsp;graue bellum perbreui exarfurum. Rex demum per Legatum Polonos colnbsp;tus, inftiganteluliano, vndecimo calendas Odobres, Scgcdino caftramo^nbsp;non pari atq; annifuperioris excrcitu: quando Turcic pacis fama, ingsnbsp;cigerorummanus abierat, hac ctiam caufa multi Polonis Valachis^ Hin 'nbsp;Aft vbi ad Orfouam Vngari deuencre,pridie nonas Nouembres traiecercD^nbsp;nubium,poftquam Bulgariam artigere, primo Florentin,deinde Budinunbsp;Danubij ripaltum venerunt: quanquamnonnulla oppida prfidiaqueTu^^nbsp;rum prajterirent, nihil vnqua hoftile falum eft, ne minimis tempus pra^lnbsp;reretur, nullum inirc certamen Rex dccreuerat,niftneceffitas adegifiet, Hon^nbsp;ad Hellefpotum excrcitum fuum,cum Latina clafle,amp; auxiliaribus Graeconbsp;copiis,coniunxifl'et. Duad Gallipolim ftbiviproponebantur,alteracanbsp;% peftris amp; breuior, per extremam Thraci oram, qua Macedoni coniung^?nbsp;inter Rhodopen Biftoniamque paludem:hac fi iter facere pergeret, quia^^nbsp;Hemus fuperandus erat, cliui difticultate amp; anguftiis, currus defercrecogc*nbsp;tur.alteraadfolis exortum,inPont, mox praeter Pontilittora,amp;luftrataT^^*nbsp;cia,declinato admeridiemitinere,Gallipolim deduccbat.haec quamuisnbsp;longioi^ in locis plerifquefalebrofa,non tarnen vfquc adeodifticilis,vtag^nbsp;dorum curruum copia interdiceret. Hanc Vladifiaus optauit,nc currus Hi^nbsp;teret, quorum circumfepta, infidiofosTurcarumimpetus tones inhibuifl 'nbsp;Qmim ad Nicopolim Bulgarorum metropolimperueniflet, cuius parsnbsp;bio abluitur,alterain mtem aflurgit,quia collatas illuc belli trepidationep*'^nbsp;uincialium diuitias rumor erat, exercitus ab vrbis oppugnatione confinednbsp;potuit : primus in fuburbana impetus fadus eft, amp; continuo populata :nbsp;autem mnia attigiflent, quae ftrenuc protegebantur, ab oppugnatione celnbsp;turn. HC dies tres quatuorve, reficiendi militis amp; iumentorum gratia, cnbsp;moram feccrc: regionis vbertatc hc omnem inopiam refarferunt, amp;rcpanbsp;funtomnia qua: bellovfui fort: quoniamamp;viadifficilior falebrofirveiup^^
nbsp; cratjaciterobfrequentiaTurcarumpraefidialongpericulofius.hcetia*' ,0
fada tranfucdione,exercitum recognouit. antequam hinccaftra mouere^.^ Vladiflao Dracula Valachix,quamMontanamdicimus, Princeps occurrifinbsp;non parua iufticia amp;: aequitate pollens, amp; fortiflimus in quoque bello IP^^.nbsp;tor femper habitus:qftf|)pe qui modicis copiis,magnitudine animi amp;: fapienbsp;necnon cxcellenti fuorum militum virtute,Turcarum bcllum, vix Chriftnbsp;omnibus tolerabile , prter omnium opinionem, fine vllis externx gentisnbsp;xiliis, diu tolerauit, tantamque affiduo bello prouincialium iaduramnbsp;vix fupereflent, qui agros colerent, hie ne inTurciferuitutemcaderet,qinbsp;do iam nimis attenuatis erat opibus, ad hanc expeditionem, veluti ad P*^^nbsp;tern falutem, cuolauit:confpicatus Regis exercitum,amp; militum paucitate eenbsp;fternatuSjCumcontinu cjeterosque Principes orare ac obteftaricpit).nbsp;tr contenderet, pedem referret: quando non fine magno fuo malo fat cxpnbsp;ratas Turci vires habcrenquippe qui cum longe maiore feruorum manuvc^^^nbsp;turn prodire foleret,qum Vngaric nunc forent copi.quin ctiam adiecK,nbsp;uitiamhiemis inftare,quxfuperari non poftct:has adprimum tempuslcgnbsp;referuandas cfle,amp;: qujerenda interim cumfupplemcntis, externorumau^^^^
-ocr page 501-DECADIS III. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^1
Nonnulli Dracul verba in malam partem interpretabantur, rati ilium, quia idumcumTurcis fdus habere t,pra: ter animi fentetiam, ita fuifleloquutum.nbsp;Res tarnen ipfa teftabatur, nil Draculam dixilTe veritate falutari confilio a-licnuni.Verm quumiam Regis fatum inftaret,amp;; lulianus quotidie magis iternbsp;adurgeret,laudato Draculas confilio nequaquam aufcultatum. At is pollquamnbsp;Regem ab itinere fe reuocarenon poffe cognouit,auxiliorum loco,filium cumnbsp;quatuor milibus equitum expeditiiimorumjCum eo mifit, item duo ftrenuosnbsp;iuuenes locorum pcritilTimos : amp; in digrefl'u,ad belli vfum, duos miras prnici-tans equos dono dedit,quorum opera,liquamala fors adegerit ( quod Deus a^-uertat) ex omni fe periculo facile expedite poflit. Adauxerant Draculas mt^,nbsp;Bulgarx cuiufdam anicul magasrefponfa: qua: ad Sullonum vicum,belli exi-tum ab eo rogata,refpondit: Vladiflaum Regem malis ad V arnam aulpiciis pu-gnaturum, amp; profligati exercitus reliquias, aduerfus Turea deinde felicis pu-gnaturos. Hie filium antequam dimitteretjftudiofirfim monuit,vt fi paru pro-Ipere pugnarctur, nc cum fortun iniquitatc collularetur, fed ad meliora f^nbsp;tempora referuarct. In Thraciam deinde Rex iter conuertit,amp; quum ad Pa-nifum amncm,qui ex Hemo monte ortus,inter Mefembriam Sc OdeflumjEu-xitiumillabitur,perucniflet, deprehenfamfluuialium cymbaru multitudineni,nbsp;concremant ; creditumbancibielTe claflemidcircoaTurcaparatam, vtpr-tcrlcfto tranquilli Ponti littore,in Danubij oftiaageretur, moxcomplta milite fubiretiftr um,amp;Pannoniasinfeftaret. Poft hc,quum via confragofainfta-tetamp;:angufta,diuifo cxercitu, adinhibedos facilius iinprouifosTurcarum in-t^tirfus,Hemum confcenderc cpit.Coruinum cumauxiliaribus ValachorumJnbsp;t^opiis,amp; tribus Pannonum milibus prmifit:ipfe longo pft interuallo,cumnbsp;tcliquo fuo amp; Crucigerorum cxercitu,rite fubfequitur.Currus amp; impediments in medio collocata, vtprcedenti amp; fubfequenti agmine munirentur. Iternbsp;pct anguftias itafalt;ftum,vt tergo nihil relinqueretur,quo reditus occludi pof-fet : ab vtraque parte,proxima quque oppida,Turcarumque prdia vi captanbsp;fuccenfa,miles non folum prophanis manum non abftinuit, fed rL facrisnbsp;1 qui dem, amp; Bulgar or urn templis. Id gerrimcRextulit, exciamans, multoplus
I^eo,qum armis confidendum,amp; arma per Deos fumpta,non efle facris infe-J^nda. proinde oblata facris reddi edixit, facrilcgij pnas interminatus. Per Purcas quos captiuos habcbat,mox proximis prfidiis eorum fignificatum eft,nbsp;^Regecuique foreliberum,autoppidis tuto ccderc,qu tcnerent:autii volue-ttntjCumChriftianis licere ftipendiumfacere: multi conditionem acceperunt,nbsp;ttefifort inmanus hoftium venirent,grauiJllimis cruciatibus afficcretur. San^nbsp;his eft feruata fides. Contra verb qui Sunium Pezcchiumq; tenebant, pras-ttipris vtrunque rupibus obftum,fretinaturmunitione,validisqueprasfidns^nbsp;'^^tiRtonem recufarunt. Rex, quum ab his iter tergo intercipi facile poflet,nbsp;''ttunque ado.ritur : vtrunque tandem,militum robore audaciaq; captum : vbinbsp;Sttinque Turcarum milia casfafunt,amp; magna prda comporta, militi diftribu-: pars magna hoftium, captis oppidis, rupibus deturbata. In hac expugna-^tone,IoannisTarnouini, amp;LefconisBobricij virtus nituit: dum alter portasnbsp;^oufineduplicivulnerc confregit, amp; alter Pezechij muros primus afeedit. Vixnbsp;nonmediocri vidoria Vngari potiti fuerant, quum aFrancifeo Cardinalenbsp;tfefto claflis, redditas funt liter, quibus fignificabatur : Amurathem, elufisnbsp;' tulargitionvefpeculatoribus, qui infra Galliopolim, Hellefpontici fretilit-.Ptaferuabant, cum maximo in Europamexercitu rediifle, amp; prope Ifthmumnbsp;Io Cheronnefi,cum aliis qui ex Europa illuc conuenerant, coniunxifle.
J. pstua quidem Chriftianorum animos confternatio,hoc nuncio inceftit. A-4turetroCedendum, alij munitiflimumaliquem locum proccupandum efle '^^tent, donee iter numerumque hoftium explorarent. A Pczcchio tande,pernbsp;ontes ac faltus, vbi fefe optime tueri poterant ( tanta enim visfati fuerat) adnbsp;^defeenfum eft : iter per obliquam vallcm,inRhodopen biduo falum,amp;nbsp;Hemum adfiniftram, decimo die, ad Pontumdeuentum eft. Cauarna,rc-
-ocr page 502-1
4^1 ANT. BONFINII R E R. V N G AR, formidato Regis aducntu fxuitiaq5,qua d Pezechium paulo ante vfus crat,^'nbsp;miflis vitro prldiariis,deditionem tech. Turc quoque,eodcm exemple,nbsp;pridiaperctera oppidatenebat,aufugere.Qvmrc Macropolis, CallacriuiHnbsp;Galata, V arna,amp;: maritima picraque oppida T urcis deftituta, per deditionc^nbsp;accepta hint, amp; Chriftianis obfirmataprfidiis. Sed quumdc Varnenfinbsp;dicendum ell, locorum fitus brcuiter exponetur: Hcmus Me fern bn a fere o'nbsp;riens,in Macedonia fupeiiorcm Myfia,perpetuo iugo protcnditur:amp; nbsp;noniis in Pontum prtcr Danubium delcendcntibus, c tranfuerfo porrcduSnbsp;obiicitur,amp; ni fuperctur ad Pontum,hac iter fieri non potell. Is ab vtroq;nbsp;re dcclinanSjin minora fenfim iuga collesq;, ad Pontum vfque defidit, vallcSHgt;nbsp;maritimasferacesamp; amnas facit,atque pr cacteris Varnaeregioncm,qii^'^'nbsp;cundum vndiq; circumfpelumrcddit. Varna verb,in angullo finu, internbsp;promontoriafitaeftiinaltero Galata,Macropolis in altero prfidetihxcG^'nbsp;lis, QX Alia, pr infelici militia redeuntibus, veluti Gallipolis, amp; Gallacriu^nbsp;originem nomenque adepta ell: longitudinc ciuitatis, ilia denominata.Cif''^nbsp;Varnam, adlittus vfque vineta,pomariaque : inferius ad dexteram, vallis no^nbsp;nullis viels habitata:adfinillram,qua Galataeminet, palullris porrigiturfolj^nbsp;libus lacuna. Ad Varnam igitur Chrilliani callrapofuere, vbi nihil mili^nbsp;fore videbatur.Ab Illhmointerea,Turc Adrianopolim vcnerunt,quanbsp;rorum nunciabatur aduentus: mox continuatisitineribus, feptimo tademu*[^nbsp;haudlongius quam quatuor milibus palTuum,! Varna confdr. Quodvbi^nbsp;exploratoribus nunciatum eil, veluti in ea re fieri folet, nodurn llationcs gt;nbsp;V^igili redintcgrat:ad Regem, qui furunculi molellia,in finillro crurc di^^^^nbsp;aliquot laborarat,vniucrfi Proccres conuenerc,vt deprliodecernerent-anus !nuniendacurrib.callra,amp; tormentacircmbellica difponendaelfenbsp;febat, vt ab innumeraTurcarum multitudine fefe tutius protegerent: bell^nbsp;quoq; detredadum,donee Latina clallis adforet, qua holles omninonbsp;putabat^t dum ipfi frontepugnarent,haberent qui Turcas tergo laccfl^^nbsp;Eius fententiam Simon Rofgonius Agrienfis Epifcopus,Franco Dalmatia jonbsp;nus, 80 Vngarorum Polonorumquenonnulli fcquebantur. Rex adhucnbsp;ducebatur. Contra verb Corulnusamp;Defpotes confulebant,dicebantenii^nbsp;lo,foira,currumve circumfepto,in callris muniri,nonaliorum elfe, quani*^nbsp;fternatorum metu animorum, amp; extrema quque expelantium. Ad infcr^nbsp;dum fe bellum,non repellendum defeendifle, nunquam formidinenimdb*^^^nbsp;ftique indicandam: virtute,audacia,amp; celeritate deterrendum hollcm.Si innbsp;Uris fe occluderent, negataq; pugnandi copia obliderentur, perbreui extr^nbsp;fame perituros, quando commeatus alfatim non adfunt : amp; in holliiinbsp;compararinequeunt.Neq; clallis opemexpedandam, quando clalarijji^*^nbsp;rellri bello, parum prodefle pofliint : amp; fi quid poircnt,in tempore fortalRnbsp;nbsp;nbsp;4
adforc. Proinde quum eo defeenfum effet, vndc fine vidoria ncquc neque quoquam progrcdiliceret,forti tandem animo,ac extremis viribus cnbsp;holle confligendum. In confultatione, inter Agrienfem Epifcopum amp; Lo^,^nbsp;num oboritur altercatfift nam quum Simon detredandam pugn, amp; adu .nbsp;tioraloca confugiendum elfe cenferet, aCoruinoque Panonic defidu^ nbsp;liciarumargueretur : Ego (inquit) Coruinenon fugiam, nequeprliumnnbsp;dabo:amp;: fi vincere non dabitur,hicme feito moriturum:te autcm,tciga''nbsp;rum auguror,amp; ad meliora te tcmporaferuaturum.Rex autem ad hc,h^nbsp;liter atque inllante ac adurgente fato, cum holle fortiffimc dimicanduuinbsp;confellim exclamat: amp; quum fpeculatores, T ureas fefe dudum armisnbsp;re nunciarentjCoruinumacies parare, amp;infujsquenquclocisordinemnbsp;nerc iubet. dux circumfpedus in primis, ne quid tergo ex vallib. pcncinbsp;mineret,fauces qu inter lacuna amp; colles interccdunt,curribus prxcluut^^^,nbsp;fepugna,quum vellent,focij facile reciperent. Alten:m verb adituro,totnbsp;tis obllruxitjVt hceminus holles exterrcrcnt,autobtererentlnfellanbsp;hc, inllrudis aciebus, mediam Rgi aulicisque valleni deditadpaluu*^*
-ocr page 503-DECADIS III. LIBER VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-^5
locus tutior cfTe vidcbatur,ciq; nonnullasVngarorumPolonorumqj regiones adiecit.dextrum veto latus,qua Varna caftris obiicitur,ctcro fere c-^uitatu niuniuit,quum ea inter paludeni amp; mare, Turcis pateret accefl'us. Hicnbsp;S^oque Vngarica ligna ftatuit : dextroque cornu FrancumBanum,amp;: Agrien-^niEpifcopum prfecit. Hisquoq; Defpotem cumRafeianis, amp; lulianu cumnbsp;Crucigerorum adiecit. A tergo ,apud munitiones, amp;c curruumcircumfc-ptuiUjfublidia vexillumqj diui Ladillai collocauit. Ibique Varadienfis Epifeo-piiSjCum fuo agmine, amp;: paruo Lcfconis Bobricij cquicatu cftitutus erat, Coric cum expeditiflimo Valacborumcquitatu, nullum fibi locum de-fedin commune omnium fubfidium difponit, vt vbicunlt;5[Uc focios labo-^wefenferic, prft adfit. Contra verb Turca fex equitum milia prmittir,nbsp;H'^'ihoftiumnumerumamp; vires fpeculcntur,tentcntque. Impcrata illi continuonbsp;ditantes, ad dextram in collibus apparent, profpedato Cliriftianorum exer-^.tu,vcluti contempta paucitatc,eminus pugnam conferunt. Simoti Agricn-^amp;Francus, ne loci iniquitate parum profpere pugnent,fe fuosq; continent:nbsp;'ttiulatoque metu, hoftes in planadeliciunt : adaula illi audacia defeendunt,nbsp;^oniinusq;inplanicie manus conferunt. Tunc Agrienlis, illico dato pugn fi-St'o,focios exciamans hortatur, vt priftin virtutis amp; continuat vitori me-^orcs,forci Turcas ammo adorirentur, intrepid! aduerfusfda prophanamnbsp;S^ntein irruerent : Icirent propitia fibi cunta cl'e numina, quando pro aris acnbsp;ocis pugnarent, Tantus exteplo fatus eft impetus, vt line mulco negotio ter-Siverccrent,amp; in collem fe rcciperent, Mox mgens equitatus a colie fuperuc-^^fugientes in certamcn reuocat:huius pars in cliuo,vcluti prlidiaria fubfli- nbsp;reiedis colic Vngaris,adquadefccndit, Q^d vbifalu eft,Francusnbsp;^imon ex inftaurataamp; adaula acieTurcas repetunt,nonnullos obtruncant:nbsp;^teros in proximum collis accliuum funduntjfugantqj, Varadienfis profpclanbsp;urcarum fuga,temeraria percitus audacia, relilaftatione, cum fuis accurrir,nbsp;Mucine fine fc viloria parcretur. Id ipfum Defpotes facie amp; Agrienlis, acq; nbsp;^ergo certacimfugientibus inftant. Quiim collem attigiirent,ab incrcefcen-feTurcarummulcicudine in liniftram reclinantur : Defpotes ad fuos ferecepit,nbsp;^iradienfetnpertfum temeritatis fu, locorum infeitia in palude prcipitemnbsp;^git,ratum facile fe iliac ad proximum montem euafurum, Sed quum armatusnbsp;Pluftri cno cum cquo inhflFet, ibi obrutum efl'e fcrunt, Simon Agrienlisnbsp;^ftrata palude, quum Galatam elFugere conaretur, ab holle cfus ell, Aliqui,nbsp;'upturn fuilTe, ac in feruiture alTertum, Pontificem ex fortun indignitate, diunbsp;^,pudTurcas pallorem ouium,ad mortem vfq; exercuiire,memorant:plerique,nbsp;vidilfejimpudentii'is affirmant, Intcrea Turc, turbatis Chriflianorum ordi-J^bus, ad diui vfq; Ladillai ligna perueneranr,quo fc Francus, lulianus amp; De-poces colle reieli, receperant, Hic acre certamen inllauratur,parifpeali-'1^3ndiupugnacum,amp; multi ad munitiones vtrinque cll:vermfupcfuenien-^^Turcarum multitudine,fic Chrillianis laborare cpt ell, vtconfofTo vul-^cribns plerifq; Lcfcone,criam cum militibus ipli currus oppugnarentur, Rexnbsp;^Coruinus,quu apud munitiones prxfidium iam ad e^iarema redal profpe-^^tent,continuo cu maximo impetu accurrere. Horum aduentu holies vfquenbsp;conllernati,vt illico terga dederint. Inllabat tergo Vladillaus,amp; truciinnbsp;*^^*gientes T ureas cde grairabatur,Hi ad propinqua oppida fufi,fuoru clademnbsp;^^nciarunt, Sed Rex continuo in vallem reuocatus,vtluliano itexum amp; Franco fuccurreret, quos arecentibusTurcarumfubfidiis circumuentos audiuc-jqnbsp;nbsp;nbsp;Superueniente Rege,pertinax hic praeliu redintegratur, amp; hic vndiq; Tur-
^arurnacies plane confiuxeranc. Qui quum numero multo fuperiorcs elTent, ^ontinuacis hollem fublidiis defatigabat, Hic Rex, quum inter confertilfimosnbsp;ollcs,pr iuuenili audacia,vilori ardor, fefe ingercret, nullum militis amp;nbsp;'^peracoris prxtermifit officium : quacunque fe conuerterat,ingent flragemnbsp;^ebat. Neininioccurrebat,magno equo inuelus,qu non euelligio protere-^'^'hac iliac difcurfans,occurrcntem quenque cxdere,verbis amp; exemple fuo
Q_ iiij
-ocr page 504-4^4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. focios hortari,amp; paflim exclamarc,vt priftina: felicitatis memorcs/ortiflioie^nbsp;micarcnc : fcirent fe pro Chriftooptimo maximo certare, vlcifci Icfu Chnnbsp;feruacoris iniurias, pro focis item arisquc dimicarc. Nihil cuiquani ciic anbsp;bitandum,quando cum iifdem tune pugnam agerent,quos fpe fugart:nbsp;diem,omnibus huiufee belli laboribusfinemallaturum,quandovniuerfaljjnbsp;car um natio eo conuenerat. Contra, c medio fuorum agmine obclami^ynbsp;Amurathes, quum fuos Vladiflao Rcgc non fine magna cde fugari conlp*nbsp;caretur,ad expianda violat fidei piacula, ad vlcifcendam Chriftianorumnbsp;fidiam, amp; ad vindicandumius refeiflae pacis, incendit: depromptum finu^O' nbsp;dicem initi fandiflime fderis, cxplicat . intends in clum oculis, Hxd nbsp;(inquit ingeminans) lefu Chrifte fdera, qu Chriftiani tuimecumpcrculi^'nbsp;re : per nu men tuum fand iurarunt, datamque fub nomine tuo fidem viol^'nbsp;runt,perfide fuum Deum abnegart. Nunc Chrifte,fi Deus es (vt aiunt,amp;^^nbsp;hallucinamur) tuas measque hc iniurias,te quafo,vlcifccre:amp; his quifandunbsp;tuum nomen nondumagnouere, violat fidei pnas oftende. VixhxcJi^^'nbsp;rat,qui vltimum in fe impetum expetabat,quum prlium quod ancepsaco^'nbsp;bium diu fuerat,inclinare cpit,camelorum onerariorum interuentu: anbsp;ad prdam Vngari animos reuocarunt. Equi, iumentorum peregrinoruionbsp;folentia perciti,collult;ftari amp; expauefeere occperc. RexnofterjCumnonnu'**nbsp;equitibus vitra progreirus,ad prtorianas cohortes peruenit,quos lanizaros^Pnbsp;pellant : pedites funt fpeftatfortitudinis, amp; ad Regis tutelam inftituti.nbsp;num interea, cum fubfidiario Valachorum equitatu, laborantiumfollicitu^nbsp;% diftraxerat. In finiftro cornu focios profpexerat, magna Turcar manu ab^'nbsp;cijgrauTimeq; premi. Accurrerarilluc, amp;Turcarumillinc impetum planenbsp;preiferat. Moxctera circumfpiciens, Regemnufquam vifum difquirit, adl^'nbsp;nizaros vfquc peruenit, ibi nutantibus vtrinque rebus, amp;:patrata magnanbsp;Regem comperit inter confertiflimosfefehoftesingerentem,amp;nullaialannbsp;habita ratione ,difficillimaququepericula adonentem. dumaferucntil*^nbsp;Regem prlio Coruinus eripere ftudet,amp;vtvita parcat,honatur : illenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
quam fidiverbaducis audiens, Martio furore prouehitur, dextro interim an' 1' confoditurcquus: qui quumprolabereturinprceps, inter medioslanizarnbsp;rumenfesRegemeiecit,amp;: confluente ingenti pra:torianorum manu,inut'nbsp;Regia geftaret infgnia,telorum fylua confoflus cil. Qmim Regi intrim tuf'nbsp;m dominum nufquam vidrent, veluti acciderat, occubuifleratx,tergave'^nbsp;tunt. lanizari dudum inclinati,confpcda hoftium fuga continuo conllicce^*nbsp;reuocatis cohortibus,qu dudum nutarant,amp; confuffuerant,pugnamnbsp;rant. Mutata Chriftianorum fortuna,quumtoto iamdie dimicatumefletj^*nbsp;ftudine correpti mifer trucidantur. Confunduntur ordines,ac Regi agm^^nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;in fugameffunditur.Q^dvbi Coruinus afpcxit,deferto Regis corpore,
recuperate nequiuerat, ad fuos celerrimc fe recepit, vt fupere/Tet qui hanc dem amp; ignominiamhaud inuitis numinibus vlcifceretur. Defpotcs amp; luliafl^*nbsp;dudum ingruentcnolt;3:e,in proximas montium fyluas fe receperant. Variaitnbsp;tuna amp; opinione, illoie certatum. Nam Turcprimm Rege fugati, Chnnbsp;ftianorum vitoriam in proxima oppidadiuulgarunt: qui adferum vfqjtcjnbsp;' pus prlium pertulerunt, non vfquequaquefe viciiTe rati, acnefeij quonamionbsp;corum fe V ngari recepiflentjdum ad currus,ob filentium, infdias aliquas lunbsp;carentutjbiduo caftrorumdireptione fe continuere.In acie ac fuga,innumcnbsp;ra vtrinque multitudo cfa.ExiTurcis multo plures in acie ; Chriftianis,quunbsp;ad fedecim milia hominum fuifle perhibent, vix tertia pars rediit. Ex i mnbsp;autem,qui ad hoc bellum cum fexaginta milibus hominum fane confluxerau^ fnbsp;triginta circiter milia interfe ta fuifle fatentur.Ex his quifugerantjlocoruminbsp;feitia in varia mords genera,prter Valachos coniei funt. Multi fame ac Unbsp;nonnullifrigore laflitudineque abfumpti : alij,ad hoftilialocadelari,inferuU^^nbsp;tem rapti : omnes tarnen in acie, qumfugamori maluiflent. Gregorius Lanbsp;than ibi capitur, amp; in feruitutem abdutus, apudTureas diu fuit, liberosqjg^
-ocr page 505-DECADIS III. LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46y
nuit. lulianum malorum omnium autorem, inter fugiendum cfum efle fc-runt:nonnulli in caftris interfedu, in confertiflima pugna. Stephanus Bathor, Comes regalis curite,fummavirtute, ac fingulari fideprditus, cui regia quoq;nbsp;gnacommiflafuerantjfortiter opperiit:amp;: inter congeftacforumholtiumnbsp;cadauera,compertus eft. Is Stephani Vaiuod pater fuit,integerrimi,fapientif-jnni, feueriflimique viri, qui tempeftate noftra, multo felicius cum Turcis innbsp;tanflyluania certauit:ac vna cum Paulo Kinilio collega,vt cumulatiifimispanbsp;parentaret inferiis, fexaginta hoftium milia interfecifl'e dicitur. Hie etiamnbsp;I ^^^^'^^V^luodcThemihj filius defideratus eft. Miferrimus in fequenti no-fauciorum vlulatus in eaplanicie collibusque proximis audiri, qui mutila-^Uethalique vulnere confeifti,quum nondum expirare poflntjquerulas in no-we voces emittebant. Ac vbi ad caftra pcruentum eft, quo Crucigeri confuge-ncc ex integris, nec fauciis quifquam fuperftes fuit, ad vnum omnes fcronbsp;*^orecrucidati,caftraquedirepta. Tales igiturpnas,exauditis Turc impre-^wionibus, Deus iuftus Chriftianis exegit. Infauftapleraq; figna. Regis option fata portenderant. In primis galea inter armandum ferui manu delapfa : m-olens equi reluiftatio : amp; poft inftrudam aciem, ingens in tranquilla cli fere-'*tateventorumtempeftas,qua Regiafigna dilaccrata,amp; haftis exuta funt, atq;
ventus ille defidit : item terr motus vehemens, qui paulo pft folucum ^feindend pacis conuent fequutus eft, amp; infolit fluuiorum inundationcs.nbsp;'-oruinus cum V alachis,amifls caftris amp; impedimentis,ac cfo fugatoq; exer-^*^u,rcftcum reliquo Vngaror amp; Valachorum equitatu, ad Danubium cu-^iirrit: fuperatoqueamne,per Valachiam celcrrim,ne quid ob hanc cladem, nbsp;^edericus Imperator, cum hoftibus moliretur ( quemadmodum infra refere-in Vngariam f recepit. Qimnquam Callimachus,amp;: Vngari, bellum icanbsp;S^ftumretulere, haudingratum tarnen fore exiftimamus, h,vt res venus enar-^^fur,Turcarum quoque teftimonia fubiecerimus. In tria vtrunque exercitumnbsp;^gniina,in Varnenft agro, diuifum fuifle referunt : Amurathem, in vno cornunbsp;lo p*gt;inaltero Europ Bafteura,cum fuis vtrunque copiis collocafl'e: i^ medio nbsp;e,cuin prtorianis cohortibus, id eft lanizaris, tribus equit expeditiffimo-J^^nimilibus ftatuifle : fuumagmen, altiufcula fofla valloque prmuniuiffe, vcnbsp; H^idaduerfi accideret, veluti intuta caftra fe reciperet : intra vallum onera-canielos,amp; iumcnta,loco muri,fimulperptua catena coniunxifle.Contr,nbsp;pnd Vngaros, in dextro Coruinum, infniftro cornu Michaelem, ex cogno-^cnto Nigruru,prfuifte : Regem Vladiflaum,inmedio conftitifle. Antequamnbsp;Qiiatis fignis congrcderentur,in caftris fuifle deliberatum,vt Coruinus amp;Mi-^^cljCum duobus Bafleis,eodem tempore prachum inirent, amp; Regium c Re-1^0 agmen congrederetur. Ex compofito,pugna conferitur. Michael Aflaticu,
Balleum Coruinus, magno impetu adoriuntur, in cornibus vtrifq; nbsp;, *
naiiceps ac pertinax pugna fuit : quamuis multi vtrinque cecidTent, Corui-'iS-tamen prior Europicum inclinauit, Afiaticus coUeg exemple confterna-Sipfe quoque terga ver tit. Moxambopalantes in fugam verfi, dum in colles ^ecipere conantuf,inftant tergo duces, inter fugidum multos obtrun-deeem circitermilibus pafluum, adproximum vfque flumen infequun-Dum hc ita fliciter ab vtroque duce geruntur, in regio agmine, profpe-a iftorum vi(ftoria,de adorienda Amurathis acie,qui contra fortun varieta-ti ^^^*^^^at,aliquantifper contrarhs eft fententiis difeeptatum. Alij fuga- ~aeis,ne rex vidori expers videretur,adoriendum Turcarum regem elfenbsp;Dlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nonnullidifluadebant,amp;expedados efle focios,vt caftra tutius ex-
gnari poflent,affirmabat. Rex glori cupidus, vt veluti duces cum ducibus, congrederetur, morte impatiens, quadrato in Amurathem a-necontendit. Ille intra munitiones acvallu cum lanizaris fe continens nonnbsp;currere, neque manum conferere aufus eft. Qiunamp;: paulo ante de fugaco-cuiufdam militis didfa, que opibus amp; honoribus deinde mul-^tccit,remoratafuiirent. Vladiflausprimo impetuprofoflaamp;vallo vche-
-ocr page 506-44^ A N T. B O N F I N 11 R R. V N G A R.
mcnter iniltat, ad inuadendas mufiitiones fuos hortatur. Mox dum circuit caftrorum aditum, apertum inuenit, qucm ab vtroque latere, longa lanizaro-rum acies plane vallabat : Rex iuuenili rractus audacia,vix eum equitib. fepW'nbsp;aginca,per aditum oftenfum, intra caftra proliluit, amp; in primo plerofque con-greflu proterit, confoditque. Phalanx Maccdonica hune extemplo circuniue-tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitjVtvirummiro dcore roborequeprfttemjamp; armorumfulgore corufean-
tem caperet,rata,haud aliter atque euenitqllum fore Regem.Rex dumftrenu fe tuetur, amp; hac ilUc infultat editque, lanizari, equilatus pedesque fubci-dunt,procumbens in medios hune equus eftundit : fubduba galea, quumnbsp;vultus maieftate,amp; prftantiiTimaarmorum clatura, plerifque eonieftini^'nbsp;gnofccretur,eueftigio Amurathis imperio caput abfcindtjhallque prfix^nbsp;pro vallo ftatuunr. Quod vbiconfpexerefui,did:o celeris, animoconfternatbnbsp;terga verterc:quicunq; cum eo caftra inuaferant,pari fato oppetierunt. Quunbsp;fugientes Chriftianorumlegiones,Turciconfeftiminfequi voluiftnt, Ain^'nbsp;rathes inhibuit : ratus multo tutius fore oblatam fortuna viloriam accip^r^nbsp;qum cum periculo ab hoftibus extorquere : quare neminem caftris prodirnbsp;permifit. Quumautem Coruinus amp; Michael, ib crepufeulo, fugatishoftit*nbsp;redirent,fuiumfugatumqueRegis agmen inueniunt, exultantia Turcaru'nbsp;caftra profpiciunc, iniqua fuorum fortuna confternati, ipfi quoque infug^^nbsp;verfi,ad Iftrum ret contendunt: militibus itinere defatigatis,fatumRegi5*nbsp;belli exitum coniiciunt:re cognit,multo magis exanimati, fuperato amncnbsp;Valachiam traiiciuntjVthacinTranft'yluaniam iter faciant. Turc infequ^^
% die, quum hanc nonfugam, fed Commas infidias eflereputarent, vt mis vbi illuxeritfyluis prli redintegraretur, omnia circm loca, inftru^^^nbsp;cie,prmifls fpeculatoribus difquirunt: quinamp; caftris hoftium, qucurnPnbsp;cireumuallaranc, adhrere non audent : aft vbi omnes longius aufugTenbsp;pertum habuere, caftra inuadunt.Qiwfcunq; inuenere,ad internecionem^^^.^nbsp;cidant.Eodem die,Bafleum Afiaticum cfum elfe cognouerunt:quodnbsp;me tuli?Amurathes.In caftris Ianizarorum,prfelus Vladiflao fuperiot^nbsp;Gonfofliis interiit. Is fuit huiufee belli exitus, vt Turcis nonnullis audiu'^*nbsp;1444. Varnenfem igitur cladem anno quadringentefimo quadragefmoquarW 'nbsp;tra millefimum,amp; pridie Martinarum feriarum,geftam elfe perhibennob^onbsp;mifliim ingens violatae fidei piaculum,ad placandum iratum numen, hanCnbsp;damamp;immaculatam Regiamque vitimam,deuoui fibi Deus voluit,nbsp;iPfe terris iudicaret indignum, exuta mortalitate, referret inter deos.nbsp;Vngarici Regni anno,amp;inflorentiirimatate, Vladiflaus occidit :nbsp;mnium Regum, fi vixiflet,omni probitate, iufticia, amp; integritate prditus:nbsp;animus info ns amp; excelfuSj continentia magna, fortitudo mgens,
imperandum, amp; ad bella quque grauiifima promptiflimum, laudis cupio
amp; immortalitatis:prterea tam mite,clemens amp; benignum, in quos opus e amp;:ad officia quque paratum,vt neminem fe dimiferit, qui manfiictucfiuinbsp;Regi, fe perpetuo non profiteretur obftridum.Item fuorum amantiifuuu^j.^nbsp;mnium morumnobilDtte prcellens:proccrofuitGorpore,amp;laboris aciunbsp;tolerantiffimo, fufca facie, nigris crinibus, amp; ingenti robore, vultuauteiu^j^nbsp;nufto, amp;:tacitamfibivenerationemexpofcentilt; Promulgataeiusmorte,!^^^nbsp;to vehementius ab Vngaris, qum Polonis deploratus eft : quando ii fenbsp;defertos, hiverofantiffim gubernatos exiftimabant. Omnes Chrifti^ui^nbsp;public potentatus,gloriofiffimi Principis interitumdefleueruntn prinu 4^,nbsp;Pontifex maximus, qui ad primum mortis nuncium collachrymauit,5^i^ .alt; (nbsp;Petri bafilica folennes illius manibusinferiasperfoluendasedixit. Quiucnbsp;inimici ad mentionem fui nominis ingemuere, atque ex huius interitu, tenbsp;Amurathis animum, aliquid commiferationis inceffit:quippe qui vbi in enbsp;fuis oppetiit,ibi in perpetuum fu fortitudinis amp; magnanimitatis monunicnbsp;lpeliri iuffit, ad caputque columna ftatuit,cui nominis, honcftilfini^Hnbsp;excifa eft inferiptio. Cafimirus frater pietiffimus,ipfum diu cum
-ocr page 507-De CA DI s ill. LIBER VIL 4^7 hitarutn nobilitate deplorauit, ac folennia iufta perfoluit. Noftris qoqi tem-poribus nufquain eius mencio faia eft, quin ad ipfum nomen auditores inge-nicrcnt, diuinisque dignum honoribus omnes, enam amp; hi qui aduerf fatio-nis fucrantjproculdubio iudicarent. Claifis Ponificia,audito conflitu,in Italian! vela reflcxit,quum triftem lachrymofamque viloriam Turcis Vngari re-liquiflcntjVano quodanimetu,infcitiaque correpti.Cmin Valachiam Gorui-iius traieciflet,quam Tranfalpinam vocant,in arnica prouincia, Dracula Vai-'lodajprter opinionem, nefari capitur ; dies aliquot, non pai um Iionorihccinbsp;Oeo retinetur. Dracula tandem fabi pertfus, quumfe virum temere cepii^nbsp;i^acfocietatisiuralxfifl'e videretur,multis eummuncribus donat, inTrani-yluaniamrcmift.Qi^rc id Dracula fecerit,nondum compertum habeo:mul-JWTurce aliquantulum gratificaretur,quo cum paulo ante fdus iniuerat:a-, quiafilio nondum reuerfo timebat, quemeum quatuormilibus equitum^nbsp;'-otuino vcl maxime perfuadente, in banc expeditionem Rgi dederat, id innbsp;^aufaporiflmum fuife arbitrantur. Poftquam in fuam Coruinus prouinciamnbsp;fecepitjcuratis refedisquemilitumcorporibus, quado adultahe bruma Hilmare cogebat,Budam ingruente vere peruenit.
RERVM VNGARICARVM DECA-
D I s TERTI LIBER VII.
O S T, vbi Vladiflai Regis interitum,i vix tettiam Varnen-fi clade partem exercitus fuperfuTe, Pontifices Optimatesqj cognouerant,ad inhibendas mutuas in Regno iniurias,de viynbsp;de dolomalojdc latrociniiSjCdibus amp; rapinis,feuera dcrta promulgarunt : vt donee Procerum,nobilitatisq; reliqui,nbsp;qu bellofuperfuerant,redirent, tranquillum quietumquenbsp;;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regnumferuarent. Nihil vehementius expauebant^e qua
bt ^^^'^^^^^perturbatione, expriftinis fationibusfeditiointerim oborire-Mors tandem optimi fandiflmique Regis,quem vulgo fexusamp; tas omnis ^^piorabat, ita cundorum animos confternatos habebat, vt qui deiieiendo exnbsp;i '^L-Qpaiam Turcafpes maximas plan conceperant,nunc ipfum pro mnibusnbsp;y^Htantem cernerc videantur. Id pacatum eo tempore Regnum habuit, cmnbsp;mortuo, Regalia comitia inftarent, patres ad proximafefta Penteco-^^^Eequentiffimum couentum, apud campum Raeofi, qui Pefthi mnia cir-y bamp;nomen cancroinditum adhucferuat,indixere. Coruinus poftquam innbsp;Q gariam fe receperat,ob rem ex violata fide,quadam fati iniquitate male ge-J nunquam eahieme,vt iaduram fui nominis refarciret,imminentiaque
IOq ^larepelleret,quietemvllam habere potuit:cruciabaturTurcaudacia, tn non robur, non prudentia, fed Fortuna vitorem eficerat : amp; is ad Sa-
^vfqneexpeditiftimosquits,poft viloriamplan dimiferat, qui omnia A riarent : fuccurrebat ingens rerum metus, quando hinc Amurathem ho-illinc Romanum Cfarem infeftunMabebat : augebat cu-timor, quod diu Regnum mal vexarat, amp; Boemorum iniu-^egnem,ere:is in locis plerifque prarfidiis, latro-^^^l^titcquamuis he futura Ladiflai eletione, cito pacat irinbsp;autem nullum formidolofius qum Turca diferime inftaret,nbsp;primis repellend,fan;iflimus ille Pannonic Reipublic pater,Re-Qtiare,em duabus legionibus, qu nonnbsp;bello diminut fuerant,fupplementa adieciflt,extemplo ver-lUe^^y^^^^^^Periorem iter intendit,initinere nunciatur,Turcas adSarnonvI^nbsp;Via' venifle,incurfare,populari, paflmqj omnia diripere. Id oppidumnbsp;^^^^'^tnilibuspafluum, Sauo amnerecedit. Ne minore quidem, qum antynbsp;hoftibus occurrit, continuatis vtique itineribus, in Saui tan-hpa,e confpeiftuTurcar caftra pofuit.Etcm audaciaSi celeritate, lulij
-ocr page 508-468 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Cfaris inftituto, deterrendum fcmper hoftem efle arbitraretur : rem confili niuniendam,amp;: nouis,inftans prlium,auxiliis ingenij,obfirmandum efleceH'nbsp;fiiic.Multos in caftris igncs,ea nole,qua cum bofte congredi decreiierat,excnbsp;tauit: vtprofpediscrcgioneignibus, nihil ille mali, ea node,ab Vngaroiafflt*'nbsp;merer: mox in prima Coruinus vigilia,milite armari, amp; amnem inftrudacoti'nbsp;nuo acie, fuperare iubet:tertiavigilia, vniuerfus in aduerfa Saui ripa efederajnbsp;deinde continuatis ordinibus,aduerfusTurcarum caftra, qui nihil tale verebnbsp;tur,pleno gradu contendit:incautos,amp; fopitos adoritur. At illi reptino tuquot;'nbsp;tu amp; clamore confternati, alij arma qurunt, pars ignobilior fugammolW*nbsp;Nonnulli m primo congreflu faucij,cum fomno achofteparitercolludenbsp;tur. Pr nimia vlcifcendi libidine, Coruinus ita fuit, vt dum primos aqueo*'nbsp;truncare pergir,aliis fugiedi fpacium dare cogatur.Multi principio cli,nbsp;cteri in fugam verfi,fuffragantenote,fein fyluas recepere.Coruinus fufonbsp;gatoque Turcarum exercitu, in inferiorem Pannoniam fc recepit. Inter'*nbsp;ne qua Coruin virtuti ceflatio detur, nunciatur, Vlricum Cili Com***nbsp;poft V arnenfem cladem noua moliri,amp; Qmdragefimrefipifcenti temp***^nbsp;vniuerfam Croaciam Sclauoniamque hoftiliter infeftare. Multa in vtraq: p*^nbsp;uinciaoppida occupafte,amp;r ni prouidcatur,perbrcui totam Dalmatiintyr^nbsp;nidem redadurfi. Item patribus exoratur,vt poft fufum Turcam,in Vlr***nbsp;arma defledat. Coruinus ne interregni tempore, Pannonicrcs periclitarnbsp;tur,haud mora,prqter Drauum amnem, dudishis copiis, quadhancexp^nbsp;tionem fat efte viderentur,iterfacit:fuper Pctouiam, qu in Draui ripai**
afcendit,vbi Cilicomitatuscofpedufuerat. Hi quondam Reguli,magi*15'^ lim opibus,amp;audoritate pollebanuquando Sigifmundumlmperatorem,^nbsp;baram Hermanni filiam,vxorc ducere non puduit. Vlricus de quo agitur, r*nbsp;derleihlius,amp;s Hermanni nepos erat:amp; Zagoriam,Varafdinum, Capronci^ jnbsp;que oppidum,prter alia multa tenebat. Coruinus igitur, praeter Drauu***^ jnbsp;iens,vi^n hoftis cofpedufuit, proximanode tumefeentem fluuium,cum*l^nbsp;tuor niilibus equitum,natando traiecit:mox infeftam Cili regionem incur*nbsp;vaftat agros, vicos incendit,incauta nonnulla caftracapitrtantaRegione**^;^nbsp;pidatione compleuit, vt de publica deditione cogitaret. Vlricus, fa;uo rcpcj^nbsp;noq; bello in fuae temeritatis pnitentiam addudus, Coruino paeem It'Pr ,nbsp;poftulauit : qua data, fe coron Vngari perpetu pariturum elfe pol^5Lnbsp;Supplicem Coruinus Comitem, ad Regni Patrumque obfequiumnbsp;benign tradauit.Quum regalia,ad campum Racos,comitia propediem ***nbsp;rcnt,pacata prouincia, relidaque ibi magna parte copiarum, adindidu***nbsp;uentumproficifeitur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
Ladtsiam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V M in tempore ad comitia defeendiflet, in primis de Rege
nbsp; cptumeft:idlinevllafeceflonetranfadum. Nam vnaomniunivocelu
gioque (vt par erat) Ladiflaus pofthumus, Alberti ilius,Rex Vngahx dcr^ tur : qui annum tunc quintum agebat. Q^m Regno autem per xtate*i*nbsp;immaturus,dc gubernatore eligendo agitatum eft. Quanquam plures incu^^jnbsp;tiacompetitoresdel??ndiifent,qui fe tali honore dignosefl'e credebant,'* ,nbsp;NicolausVilachus,aliiquenonnulli,loannistamenCoruinivirtusdelnbsp;nica Chriftianaque Republica Temper optime mrita,omnes ambirc, o*wnbsp;libi fuftf agia comparare videbatur,neminemq; libi patiebatur anreferri : *1nbsp;etiam amp; inuidorum fauorem fibi plane conciliabat, memoria rerum m** Enbsp;dare geftarum oculis omniii obuerfabatur: fi qui pr liuore aliter fentirenbsp;ifient,quum ceflante Coruino, iam de publica falutc adum efle videretn* jjnbsp;quaquam refragari cogebantur. Quare Patrum cterorumque confen***?nbsp;ufque Ladiflaus Regni compos eflet, Coruinus traditaReipublic funiinn.
r 4 4 L bernator Vngari pronunciaturiquod anno falutis quadringentelmo q gefimoquinto fupra millefimum, feftisque diebus Ptecoftes,fadumeinbsp;maximo plaufii Gubernatorab omnibus confalutatur: idquevtfauftu*^^gjigt;nbsp;lix ei Pannonique foret,omnes paflm congratulabantur : amp; pro ipicgt;,
-ocr page 509-DECADIS lL LIBER Vil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^9
public falute, vota magna nuncupabant : pro eo fupplicationcs indicl, ac o-mnc hilantatis genus editum. Soluto conuentujcxigend primm Drac-bTranfalpin Valachia^ Duce, pn fuccurrunt : quippequi lfo hofpitij fo-ciecatisque iure, Varnenfi clade redeuntem,intercepcrat : quare deled con-leftimhabuitjcoatoqueexercitu, inprouinciamcontendit. Superatis deinde alpibus, hoftilianimo Valachiam adoritur, vicos oppidaque multafuccenditjnbsp;perbreui bello vniuerfam occupt, Draculamqj in oppido quoda cum duobusnbsp;filiis capit, Patrem nequicquam deprecantcmcum rilio qui natumaior erat,adnbsp;ftipplicium educi iubet,ambo capite mul:ati,dignas perdi fu ptrnas exiol-cre : alteriautem filio,quinatu minorerat,vtraque funt exertalumina. Dra-cul alium Vaiuodam ( vt aiunt) Coruinus tune lffecit. Demum pacata pro^nbsp;uincia,Budam ouans rediit. Paucis pft diebus, Pontifices amp; Proceres cuo-cauit,vt de rebus agendis confuleretur. De pofthumi Regis amp;coron repeti-tione ad Patres rerulitlli cenfuere, mittendos efle ad Cirem Legatos,qui innbsp;ptiinis decretum regi eletftionis exponertj deinde fuum Regem amp;coronmnbsp;rptrent : vt alter, in Pannoniis educatus, Vngaros vehmentis amaret : aknbsp;rera,apud cos effet,quorum Reges ilia carere, fine nephario fcelefe nequCuntnbsp;Lcgati defignati,V iennam veniunt:amp;: Cfari,mandata rite exponunt.Rfpon^nbsp;rJir luipcrator,optim tandem ab Vngaris falum efle,qui fuum ac verum Rc-gem recognofeerent. Eletione opus nonfuifle fuper eo, quem ius hredita-riiim amp; natura Regem genuifi'et. Puerum autem,amp; corona,haudquaquam ad-iiucreftituioportere, quum ille Regnifit impos, amp;; femel coronatus rite fuerit;nbsp;ttore quoq; adhuc egere,eodemq5fideliffimo.Et quife ardtis attincnte,fide-/nbsp;^or inueniri pofit, baud facile dari. Maturam Regno tatem manere oporte-re,ne immaturo Rcge,res male gerantur.Proinde quando interregem habent,nbsp;fuis Vngari aufpiciis Regnum adminiftrent. Lcgati reuerfi,Ciris in Sena-tu refponfa retulere: qu quidem Patribus parum grata fuerc. Intelligebante-nim,nefcio quid improbifatis,priftinq5 maleuolenti,refponfa talia ^ibolere:nbsp;quarc Legationibus bicnnio fpe repctitis,Fredericus Imperator, vt pcr co-30 ronamqj fibi ab Elifabetha creditam redderet,nunqu adduci potuit. Ex ab-Uegato Regecoronaque, non paruoboriuntur inimiciti,qu nonnullorumnbsp;quoq; oppidorumrepetitionc,qulmperatorinVngariafibi vfurparat, auge-bantur. QMre Coruino InterregiGubernatoriqi,cSenatus confulto, expedi-fio in Auftriam aduerfus Romanum Imperatorcm plane decernitur : vt verbisnbsp;olim poftulata,bcllo repetantur.Comparato exercitu no mediocri,is Auftriamnbsp;Ifiberno tempore inuadit, ferro ac igni vicos amp; oppida vaftat. Sempronianumynbsp;Vienncnfem,amp;Neapolitanumagrumincurfans,omnia diripit,populaturamp;in-flammat.Neapolim obfedir natura amp; arte municiffimam,vbi ne fruftra tempusnbsp;tererc videretur, foluta obfidione, ad populandam incendendamque prouin- gt;nbsp;oiarn, animum aduertit. Pari fuitia incommodisque Stiriam amp; Carinthiamnbsp;afficit. T ot rerum rapinis, ac tanta pecorum hominumque prdeda, caftra com-pleuerat,vtfequoque patrat crudelitatis commiferatio fubiret.His tam mails inuitus hoftilem regionem aflecit, vt Imperatorengt;d reddenda poftulatanbsp;redigeren Contra ille,multo pertinacispropofito fuopcrftare,foris nil contranbsp;ruoliri:oppida tantum obfirmata prfidiis,pro virili fua tuerizmalle mori,qumnbsp;oedere. proinde neque precibus,neq; minis,neque vi deniq;,ac metu vllo mo-Oeri. Coruinus autem,ne plus quofuirevideretur,populata vaftataquepro-^mcia,ingenti prda onuftus, ouansqj Budam rediit. Duos circiter annosinnbsp;rvegno quieuit, vt ciuiles lires dirimeret, Optimatumque caufas componerer.
o ncerim ius omnib. qu dixit, iudiciis integerrim pra:fuit,multas foro pro-cul controuerfias direminNullainiquitatis vnquamfufpicio in illo viro depre-uenfa: in negociis expediendis,vfq; adeo feftinus amp; ardens: item in audiendis *0 Omni genere perfonar hominibus patiens,amp; indefefttis: vt fedens,ftans,in-oedens,equitansq; rogatus,ius diceret. In mifcros,fupplices,cterosque virum-^ucuntes,pius admodum,amp; popularis; nec officio ab amicis,ne ab inimicis ma;*nbsp;R
-ocr page 510-470 ANT. BONFINII R E R. V N G AR.
leficio facile vinei patiebatur. Inhoc breui ocio,adfnturafe bellaprxpar^^ bat : Gongerebat pecunias, amp; qucunque bello funt vfui. Ne quidintereadil'nbsp;cordiarum inter Optimates oborireturjmiro ftudio,arte,diligentiaq;,inrecon'nbsp;ciliandis Procerum nobiliumq; animis vtebatur. Ctermnondiu fibiqui-efeere Iicuit,quado fe ab A mur a the acerrinie peti fenferat. Ne mitius quideii*nbsp;ipfe fe gerebat in eum, quippe cui nihil erat antiquius follicitantiusque,nbsp;V arnenfem cladem,nominisque iaduram vlcifci. Interea per fpecuiatores binbsp;nunciatum eft, Turcam noua moliri, deledum habere in Alia amp; Europa :nbsp;gnos facere apparatus, amp; in Vngaros arma fumptur urn, rumores pallimdifl^''nbsp;ri. Coruinus igitur,qui ocij tempore nil magis iolliciteagitarat, qumTurcic^ i**nbsp;expeditionis apparatum,quarto fu gubernationisanno,Salutis veto Chriftia'nbsp;1448 n quadragehmootauo pra millclimum quadringentefimum, cum duO'nbsp;bus amp; viginti milibushominu, ex Vngariacaftramouit. Valachixnanq; moH'nbsp;tan Vaiuodam(vtaiunt) inhuiufee bellifocietatem afeiuerat. Coruinumnbsp;gna femper cccpta aufpicantem,Legatus in primis apoftolicus fequebatur,Co'nbsp;ronenfis Epifcopus: Proceribus autem Vngari,EmericusPelulienfis VaiuO'nbsp;da Tranfl'yluanus, Ladillaus frater eins, Emericus Marzalius ianitorumReg^'nbsp;Hum magifter, Raynaldus Rofgoinus, Thomas Zeech, infuper Francus Tho'nbsp;lomiciusDalmati Croaciqj Prfelus, Joannes Zechel Coruini frater,Bc'nbsp;nedi:us Lofoncius,Stephanus Banffi, Nicolai Band! pater, amp; Baniquondsinbsp;filius:quibus quidem omnibus de Lindua cognomen erat. Prterea Georgii'^nbsp;Ciacus,Robertus Carrus,Ioannes Corothna quadruumuir, quern nunc Rtg'^nbsp;%Iudicemappellant:amp; innumera nobilium multitudofequuta. IterTranldan^''nbsp;bium iniuere,fuperato Tibifeo amne,per Daciamin Myfiamdefeederuntu^nbsp;vbi ad Cubin in confpelt;ftum Myli peruenerunt, paulo infra vbi Morauafl^*'nbsp;uius,per My flam currens, inDanubiumfertur, Iftrumtraiecerunt, adScuef*'nbsp;num oppidum alij tranfmifere. At poftquam in aduerfa Danubij ripaconfti^^nbsp;re,Coruinus Defpotem, qui clandeftinis cum Turca internunciis, recupcraf^nbsp;MyfiFregno,pacemferuarenitebatur,pcr Legatos hortatur, amp; orat,vtfepe^nbsp;fe rogatus, ad facram expeditionem veniat beneficiorumque qu ab Vngaf'^ 'nbsp;acceperit, memor efle velit, amp; ingratitudinis infamiam caueat, quanihil bofl*nbsp;viri dignitat magis dehoneftat. Infuper affirmabat, de bello bene fperanduin?nbsp;quando nequepecuni,neque copideforent. Duorum amp;:viginti milium^^nbsp;dudtare cxercitum, acceflifle Valachoru auxilia: nihil huic militi, prterDc'nbsp;fpotem,Rafci Principem, deefl'e : cuius confilio ac viribus, fi prfensexpedi'nbsp;tio adiuuetur,nihil vltr exoptari polTe. Proinde impefis orare,vt coaftis continuo cquitum turmis expeditiflimorum,fuacaftrafequeretur. A tille male fennbsp;tiens, vthoneftis militiam detretaret, variis fe modis exeufat. In primis pa-
nbsp; cem caufatur,quam cum Turca initam,quamuis inuitus,aliquatifper VarnenW
bello violalTet, adhuc tarnen Amurathis indulgentiaferuatam, continuare linderet, ne inpriftinam miferiamrecideret. Itemimportunitatem temporis^' guit, quod prcipiti autumno Seuerinum applicuerant : amp; quam difficile in?nbsp;dum hibernant alij, iifltigidis regionibus bellum agere : quod fat fuperiotsnbsp;bello hand impune didicere.Hcamp; multa alia,vt fe iturum honeftius abnega-retjDefpotes comminifeitur: Sed virumliuor magis incefl'erat:gerrime nan-que ferebat, data fibi repulfa, Coruinum Gubernatorem fuifte creatii. Subpu-dere quoq; fe Defpotemac Myfi Regem,Imperatorisgenerc natum,fubGu-bernatoris dmftu amp; aufpiciis militarc:multoque maiore fe honore dignum ellnbsp;cenfebat, quamgerere potuifletnnuidiafeferecognofeere, amp; aliquidinhact^nbsp;penfi habere,minime patiebatur. Coruinus ad hc refponfa fuccfus,admo' fnbsp;dum interminatur, fe fuis omnino manibus, ingratilTimum homine, Indorunanbsp;cxemplo,capite mullaturum, Rafci Regnum digniori traditurum, ft ex lionnbsp;bello vilor euaferit. Moxper Myfiam,baud aliter atq; per infeftain regionem,nbsp;iter in Bulgariamintcndit. Defpotes,abeunte Coruino, ad perfidiam ilBeonbsp;conuerfus,celeribus internunciis, Vngarorum aduentus, amp; copiarum muljitn
-ocr page 511-DECADIS III. LIBER VII. 471 dinis Amurathem admonuit: quin amp; quotidiana fignificat itinera, quum inui-dix, turn gratificationis gratia, qua pacem cum eo facile feruatum iri confide-bat. Item cdocuit,Coruinum cum modicis iliac copiis traieciflcjuil ip timerenbsp;oportere. Prterea hofti haudquaquam occurrendum, fed permittendii vitranbsp;progredi, mox tergo iter obftruendum : quod fecerit, ilium nunquam indenbsp;rediturum afleuerabat, Coruinus autem grauiflimo bello intentus, iter pronbsp;virilifuaproperare, creberrimis Sandarobecbum Albanenum Principemli-terisvexare (quo cum aduerfusTurcam,paul ante fdspercufl'erat vtap-propcraret,quando iam ipfe hoftibus appropinquabat : ita enim cum eo con- liuminiuerat, vt ipfe cu Vngaris aRafcia Bulgariaq;, ille ab Illyrico Turcis pa-titer occurrerent, vt fronte tergoque vexati, facile vincerentur. Qirndhaudnbsp;abrefuifletjSandarobechus,que illi Barbarc Alexandrum dominum vocanr,nbsp;ptlioin tempore adfuiflet. Sedimmaturapugnfeftinatio, reti conlijfi-^eniintercepit. AmurathesDefpotis conliancquaquamafpernatus, Corui-Regnum inuadentinon occurrit,permitboftem vitra progredi, arque ipfenbsp;tluorum trimve dierum itinerefubfequitur, tergoqj ne recr pedem referrenbsp;poflitjitcrobftruit. laminplaniciem vterq; peruenerat,quam inRafciBul-S^tique finibus longe lateqj fpaciantem, Rigomezeu Vngari, Rafciani Cofo-to vocant,nos Campum Merul interpretamur.Hac Huuius interfluit,nbsp;*1^* Schithnizanunc dicitur,amp;: ab Illy ri ci montibus defluens,aliquandiu vaga-^^^jlftruminfluit. Campi huiufcc longitude,pafliium eft viginti milium,quin-milia continet latitude. Circumuallaturvtrinque montibus amniffimis,
*^circi fpeciem : amp; fluuius,ac montium appendices, reconditqueconualles, F'^oxitn haudiniucunda vicorum frcquentia celcbratur. Quum in campum,nbsp;^tid aliter atque inagona,prius Vngari,deinde Turci defcendcrent:adpagumnbsp;^^nisaccolam,qui in aditu fitus eft,anus exclamauit:Heu qum vereor,ne pa-quis Vngari nunc dimicent aufpiciis, quando traiedus eor vado exer-^J^Usvix vnum, Turcarum verb dies tres fluuium perturbauit: veluti ituramnbsp;jQ (jj exinopia copiarum,hariolaretur. In mediafer planicie, collis mo-^ctisaflurgifjcuius radices Schithnizalambit. Non mult vlrcrius,ad caput -H oriSjqudam turris erat,cuiufdamolim Amurathis tumulus amp; pyramis, quinbsp;i onigato exercitu,ibi cxfus fepultus eft.Illud quoque nunc Amurathes ve-^tur, ne Coruinus qui prcefl'erat, in malumhoftis aufpicium pyramidemnbsp;^*^ccuparet. Quarc pleniore gradu fubfequitur,vt prius cum eo manum connbsp;qum is turrim attingat. Ad collem igitur Coruinus vcnerat, in medio
^pofurgentem,amp; ineo caftralocat,SandarobechiauxiIiaexpedaturus, qui ^oras accurrere dicebatur. Amurathes veritus, ne proxima turris occupe-Hi J ^^^Y^tcorum auxilia fuperueniant,Coruinum irritt adprlium:detredatnbsp;lirgt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab Illyrico auxilia veniant. Hie multo impenfius inftat, aquationemnbsp;nbsp;nbsp; *
1^0^ationcmque inhibet,pabula prripit,amp; qua poteft arte vique laceflit:adde-hn audaciam ingens copiarum multitude, quas odoginta circiter milia ^inum ee ferebatur. Inuitus in certamen Coruinus defeendere cogitur,nbsp;cteraq; neceflaria interdicebantur. TiSulem in diui Luex fo-di die louis,exercitumarmariiubet, cumqjin duoamp; triginta agminanbsp;omnes in colle aduerfus hoftes parat,amp; intendit. Acies cnbsp;c '^^^5^acris Deo feruatori operari, myftica inter fe confeflione ac terreftrinbsp;itiunione vti imperat : amp; in condone militem ad prlium hortatur. Ve-ndern (inquit) dies, o focij, quo quid Varnenfi fuga dedecoris amp; igno-contraxiftis jhodie priftinum fidei amp; virtutis veftra: nomen recuperate,nbsp;vlcifci licet. Si viri ee volueritis, tot cladibus quas vobisnbsp;c pF*^bois,has vobis reliquias obiecit : qu et numero potiores,fpe tarne,nbsp;f 1 P viribus multo inferiores. Quid nam illis fperarc licet,qui non pro fuo,nbsp;Cj^^^^^riopugnant imperio? amp; dum vicerint,in hac feruitutcm,amp;: in altera cru-csnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vita perptua miferiam confequuntur ? Vobis contra, vtro fe
^ercat,pro Regno veftro,pro liberis,pro patria, pro focis amp;: aris fane pugn-
R ij
-ocr page 512-47* ANT* BONFINII R E R. V N G A R. tibus,ternam ae folidam vtriufque vitae felicitatem,fperare licet. Cauf q-que vobis longe vehementiores: quippe qui nifi hoftem fornlfim cecideritis,nbsp;de falute fortunis^ veftris omnino cft adum. V trarumque vires exploratxfatisnbsp;fuperqj. Ad Varnam femel male pugnatum eft, vbi fi partis quandoque vtriufnbsp;que fortunam cmutare liceret, maluiftet fortafle T urcafuorum eaedetn, cuninbsp;noftrorum fuga commutare ( quum fugientes infequi nequiuerit, grauiflmenbsp;cfus ) qum tot fuarum gentium fecifie iaduram. lUis plus detrimenti, vobisnbsp;plus turpitudinis illatum : quamuis illi, vi coadi, damna ; vos vitro tugx igno-miniam fubiuiftis. Verm illius fortafle cladis irata potius numina( quac vioU-tam nobis fidem vlcifci voluere) qum veftram ignauiam in caufa fuifle cre- Wnbsp;diderim. Namperfidiae illius audorcs, advn omnes, capitales illicpnasex-foluere. Nos qui inuiti ad id bellum venimus,vn vobifeum adhuc diuina be-nignitate viuimus,ad Chriftian Reipublic tutelam referuati,amp;: in primis Vnnbsp;gariae,ne Turcar armis ac rabie obrueretur. Hoftium numerus vobis nequa-quam reformidandus, quando cum multis, pauci faepiflime pugnare,ac vince-redidiciftis : diuinis potius qum humanis viribus hucufque dimicauimus:ii'nbsp;nomine lefu Seruatoris noftri,prophanas facile acies diflpauimus. Quocunlt;nbsp;pedem tulimus,inpraepotenti nomine, vidricibusfemper armis ,viamaperui'nbsp;mus, quia diuino dudu amp; aufpiciis militauimus : hinc mortalium Seruatorejn,nbsp;liinc diuam Genitricem femper nobis adfuifl'e fenfimus. Neq; hodie nobisnbsp;fore credimus, fi cleftis charitatis amp; virtutis veftrae memores elle voluetins*nbsp;Adiutor Deus femper adeftfand ac ftrenuc dimicantibus. AccedittutuspU'
gnandi modus, cataphrador equitatus, quim arcis munira: fpeciem, haudl^' cil expugnari poteft.Cohortes hae funt nobis militum,quae amp; facile regb^bonbsp;ftibus fat efle videanturjinnumeramultitudo cofunditur. Accedunt varianbsp;mentorum ac munitionum genera, quibus illi carent. Prterea in horani Sannbsp;darobechus eu auxiliariis copiis adfuturus eft. Periculum non eft ita niagnidnbsp;vt timegtis : neque ita paruum vt contemnatis. Retro fine vido hofte cednbsp;re non poflxmus, quia per bas montium anguftias excrcitus gr ducipoi^ nbsp;amp; fi omnis darctur regrediendi copia,re infeda,ac fine folita gloria,redirenddnbsp;licet. Fortifimis ardua cunda vins, propofita funt. Proinde, quando nouii inbsp;mus ifte labor vobis imminet, quo vniuerf Turcarum vires ad extremumnbsp;cidi polTuntjVos pereum Deum,fub cuius nomine militamus, oro amp;obteft^nbsp;focijjitem per patriam,liberos amp;fortunas veftras, vt dato pugnx figno, italb^nbsp;nue dimicetis,vt diuinas humanasqj iniurias,fda genre fufccptas,amp; Varo^'^nbsp;fern in primis cladem abunde vlcifcamini. Sandum ibi Regem aniifimusnbsp;pro falute noftra, pro comiflb lf fidei piaculo,fe deuouit : Regali viftim^nbsp;uinus furorille defedit. Date (vosquaefo)operam,vtillius manibusopip^reP^^nbsp;nbsp;nbsp; rentetis. Vlcifcendfuntcterorummortes,quieoprliooccubuerc.R^^^
dendus femel,ac hodie,metus ifte Turcarumjamp;: ita recidendus, ne amplm^ 4 pulluler : amp; ab hoc immaniflmx periculo feruitutisvindicandaPannonia,nbsp;perpetuam hodie quietem acgloriam ad vtriufque vit felicitatem compainbsp;mus. Extremis itaqut^iribus eft,focij, dimicandum, quando necemtascoamp; ?nbsp;honeftas inuitat, ac variahortaturvtilitas. In vado res eft, amp; in portunau gnbsp;mus:vtcunq; rcs acciderir,bene nobifcum agetur.Si vicerimus,perpetuapanbsp;falus amp; incolumitas,ac nobis immortalitas parietur. Sin occubuerinius,nnbsp;cherrim moriemur, fempiterna apud fuperos vita funduri. Q^mobrem
(qufo ) mente pugnemus, vt vincamus ; aut fi res tulerit, honeftiflme nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
mur. Accenfi funt admodum Gubernatoris orationejCunlorum animn | ftrenu dimicadum verbis,ac fuapte natura,fat animati omnes. Ne^^nunu^nbsp;demimpigr Amurathes Rex contra, in ordines rdig bat exercitum,nbsp;dis, promiflis, ac iuflibus obfirmabat. Edud Turcarura acies,nbsp;ciemefFufx, latus vtrunq; montiumattingebant. VndehaudparumC ri
CieniCllUljUlU VLLUIKJ, HKMIllLHUULLlUgtUdUl.. V uuv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-, gj
nis ftuporisincuiTerant.Tertia horadiei figna inferri iubet.Coruinus Colle cornua ad plana demiferatjlongasqi vtrinque vexillationum alas,a
-ocr page 513-DECADIS III. LIBER VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;473
P^otcnderat.In medio Zcchclcmcfororc fracrem,cum quadratoagminecata-^attorum collocarat: in colie, prlidia curribus munitionibusqj obfirmarar.
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figno,milites,qui animos corporaque curarant,ardentes, eminus
r *in pugnam ineunt : demde adauta,blandicnte Fortuna, vtrinque audacia, ^agno coniinus impetu, congredi coepere. Tribus circiter horis acerrime pu-S'^attiiu,deinde Turcarti acies,a Benedito Lofoncio,qui in dextro cornu pr-^^Jjinclinata.Et Stepliano Banffi,qui in imiftro erat,ne minus quidem impi-res agebatur,quippe qui BalTcum,Europa; pcrtinacis inftant, mulnspla-cdibusafl'ecerat. Amurathes,nutantes in vtroque cornu fuos confpicatus,nbsp;'alidafubmittit auxilia,prliumqjinftaurar.Vngariamp;; Valachicxpeditiflimie-quitatus,irruentibus denuo T urcis baud parum defatigati, ad cataphratorumnbsp;Ofdines fc receperunt,qui veluti pro muro ftantcs,maximos quoique hoftiumnbsp;nipetus facile excipiebant. Multi vtrinque cadunt, fed Turcis longe plures,nbsp;Qando nee talibus armis, nee eo equorum robore iie muniunt. Coruinus nbsp;Colle munitionibus,quas intenderat,proculTurcas obterit,diiripatquc. Quodnbsp;^uutn Amurathes vidifl'et,quantumeripotuit,fuas acies colli admouit,fube-gitque,vt irritos ab alto machinarum idus exciperet. Hac igitur arte, munitio-num elufa eil opera. Hoc vbia Coruino intelletumeft, adfuccurrendumla-borantibus animum adiccit: fuggerit vtriquc cornu fubiidia,nunc voce, nuncnbsp;a manu rem agit. Suppeditat feflis auxilium, trepidantibus inclamitat, fugientesnbsp;inordinem reuocat,acerrimc irruentibus occurritmibil exoptimi Imperatorisnbsp;amp; militis officio remittit. Nunc fortes hortatur, amp; laudat : nunc corripit igna-^nbsp;aos,amp; territat: omnibus prarrt adeft. Quare ita feruetvbique Martis opus, vt^nbsp;cunafanguinefeeda confpiceres. Amurathes,fubfidia crebra acciri iubet,ne-que fuorum cde cfternatur, multitudine magna fretus, cui rite pugnare cer-tumerat.Haud dubic fpcrabat,omnino fe hoftem longa fubiidior fucceffioncnbsp;defatigaturum, neque fpe fua falfus eft: vnum Vngarorum agmen, quatuornbsp;quinque Turcarum acies,ante lalfare cogebatur, quam fibi fubfidia riiic fucce-derent. Inacie pranfumamp;coenatum, ambulatoriisque cnis refeta corpora.
Jo Eodie vbique Turcica acies inclinata,fpe in caftm vfque fugata, fat profpere ab Vngaris pugnatum,magnus Turcarum numerus ca;fus.Chrifi:iani,quamuisnbsp;CO die bello fuperiores eftent,tamen ita obftinatis vtrinq; animis prlium age-batur,vtvtrique aut vincere aut mori omnino decreuerint. Certame adferumnbsp;vfque produlum,nox prlium diremit : vtrique fe in caftra recepere, his ani-mis,vtpodero die pugnam inftaurarenc,neutriq; tcrgaverterent,donec ius im-perandi, Marte iudice definiretur : amp; nox infomnis ada, vtraque caftra crebrisnbsp;vigiliarum ftationibus obfita. Infequentem omnes diem folliciti expeiftabant,nbsp;Veluti Martern fu vitte mortisque arbitrum adituri : vix dum illuxit,quum v-trinq; inftruift acies adfuere,redintegratur prtelium:fed ab Vngaris,nc co qui- nbsp;4 dem ardore ac robore, quo fuperiore die, pugnatum eft: nemo ex his fuic,quinbsp;extremis pridie viribus non dimicarit. Quadraginta fer Turcarum milia fu-pcrfuert,qu aut in certamen no defeenderant, autlcui prlio luferant. Coruinus tarnen fuos hortatur, ne initam fuperiore die vii^oriam, per defidiam amp;nbsp;ignauimtercipercnt,pergerent vincere, vt occperinttcm obfecrare,ne fibinbsp;patriqj defint: confiderent, pridie qu.m bene pugnarint,quothoftiura milianbsp;pauciprotriuerint,quoties inclinarintamp; fuderint:prcaucant,ad extremu tur-picer ilia ducant, amp; fudores haftenus effufos, tolerataque pcricula omnia fintnbsp;irrita habituri. Non qui magna occperint, fed qui cpta pulcherrim termi-narint,hos gloria dignos exiftimari purent. Prponant ante oculos, qucunq;
ipfos detrimenta manebunt, fi male dimicarint : in primis varia mords amp; cru-ciatus genera, item feruitutem matronaru liberorumq;, vltima Regni excidia, raptus virginum, humanarum diuinarumque incscftationcs, intndaqs pia-culaaffirmarc. Hc omnia vnius dicilabore euitaripoflc,proindc orare ac ob-teftari, per Deum hominumque fidem,vt folita,fe,patriam,libcros,coniugcs amp;nbsp;ffirtimas,virtuteredimant,amp; in perpetuam libertatem cunta vindict. Nihiionbsp;R iij
-ocr page 514-474 ANT. BONFI N II R E R. V N G A R.
fecius Amurathes fuos prmiis pollicitationibus ac minis incendie :vtoinn? perpetijqum eo die Europa cedere maluerit. Luftrat vtrunq; cornu,amp; gwuinbsp;Emis cuntos didis ad pugnandum hortatur. At vbi collatis vtrinq; fignis cofLnbsp;currrc, ne minore quidem ferocia impetuq;, qum fuperiore die pugnatur.nbsp;Chriftianis qum plurimi, fauciis in acicm redierc, fufeepta dudum vulner*nbsp;aut morte, aut viioria curaturi : nihilo tarnen fegnius pugnafle dicuntur : manbsp;gnavbiquecdesoboritur,amp; Vngarorumimpetus nufquam repellipotera'^'nbsp;quos cm pari pertinaciaTurca: rciieere haudquaquam pofl'ent,artc robutmnbsp;domitumeluderc,expcditiflmi acrecentes eorum equitatus occpere.Irrue*nbsp;tibus in fe Vngaris,mox terga vertebant, tergo aliquantifper infequi,amp; m7nbsp;re patiebantur,palantes amp; diffufl fugiebant,feqj lat diffipabant : hi,vcluti atj*nbsp;dente vitoria pelledi,impenfius infequi,multos in fuga cderexontrilh/^nbsp;to figno, conglobati difl'ipatos circumuenire ordines, amp; multa cdc confieem*nbsp;incurfu amp; recurfu, Pannonicas lafl'are vires, ingentes conatus eluderc,nbsp;turbatis ordinibus, toto die fine aliqua intermilfione dimicare. Magnanbsp;rorum eadic patrata casdes,amp; Turc fuerefupcriores,defatigato vtrinqnbsp;citu : nox amp; lafiitudo prlium diremit. Vtrique fe in caftra reuocarunt, vig**.nbsp;ftationesq fummo ftudio in callris habit. Qimm ad diem Sabbati perueonbsp;fcnt, neuterq5 cederet, prima kicc pugnaredintegratur. Coruini frater, Va^nbsp;clorum Prfe;us,c expeditifllmo equitatu primus in aciem prodiit.nbsp;ti funt reliqui Proceres,amp; codem modo ordines inftaurarunt. Reparatonbsp;mine, aliquandiu fpe pari dimicatum,magna vbique ftrages oborta, amp;
^im Vngarorum,qui longo bello defatigati,multisq5 confofli vulneribus,tfi^J^ in acie,ob ipfam paucitatem perftare cogebantur. Zechel,in primo ordinc^nbsp;fiinatiflim pugnans, Prfedis Icgionum primus, inter confertiflmosbo*^nbsp;occubuit.Emcricus Marzalius,Stephanusq; BanffiTurciscircumuti,m^^^nbsp;dio trucidantur. Qtmm Amurathes primafigna,qu in Zechelisagmine^^^nbsp;ftitcranr^iain efl'e capta, amp; cfo Prfelo, milites terga vertilTe confpicarf. nbsp;externv !ooranes,qucunque in caftris acies forent,inChriftianosedixit^^nbsp;di,vt paucs,amp; criduano labore confedos obrucrent. PromulgatecuncR^^jnbsp;edido,vt omnes in hoftesvnruerent,vtrunque Vngarorum cornu, vbinbsp;laborabant,confefiim obducunt: graue prliuminftaurant, cdunturPr^^^^nbsp;res : numerofamultitudine ,amp;lagittarumimbribus obruuntur,capiunm^nbsp;gna, amp; in fugam omnes ordines plane vertuntur. At vbi Coruinus fratrem^^nbsp;terfeduin,capta figna nonnulla, amp; verfum in fugam exercitum accepir,nbsp;nuo relidis caftris impedimentisq;,confcenfo fugam equo folus prripitm^^/nbsp;da Regnum tutelapriuaret. Fufos fugatosq; Vngaros, meridie ad intemp^^^^nbsp;vfque nodem hoftes infequuntur, amp; cdunt : mox tenebris remorati, m
ftraper nodem rediere. Cteri qui inacie remanferant Vngarica, caftm cumuenerant: in quibus quicquid calonum fuit amp; lixarum, item efledariof*^nbsp;accenforum, fauciq; turb, quamuis ad mortem vfque certalfent, nequ^ .nbsp;ftem admitterent,quoufque minimafagittatclumq; fuperfuit, advnummmnbsp;omnes trucidati funtiffllusque in caftris Vngarus eftagnitus, quemtria^nbsp;turve Turcarum cadauera non attingerent. Amurathes, ne maximafuo^^j,^^nbsp;cdes extaret,nobilium continuo fepeiiri,gregariorumvcr militum corp^.^nbsp;in profluentem proiici ftatim edixit. Quare Schithniz fluminis accolai j anbsp;cius pifeibus abftinuere. In faxorummorcm campus adhucoftibusopertws^nbsp;terra coli citra crebram armorum inuentionem,vllo pado ncquit.Locus,^^nbsp;figni clade,illuftris eft habitus. Quamuis Turc cruentiflmavidohaceinbsp;fufis fugatisq; hoftibus, eorum tarnen cdes multo maior, qum V ngaro^^nbsp;(^ippc quumTurcar quatuor amp; triginta hominum milia,Chriftianoru^nbsp;tm odo milia cfa,referuntur.Vniuerfahc Pannoni nobilitas occubm'^'j^^jnbsp;hicEmerici duo,Ladiflaus,Thomas Zeech,Ffancifcus Banus,Ioannesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
Coruini forore frater, Benedidus Lofincius, Stephanus BanffiEpik'^^^ Coronenfis Legatus apoftolicus,Georgius Chiach,amp;: Robertus Char,in^^^
-ocr page 515-DECADIS 111. LIBER VII. 475 ^c Proceres,ac nobiles oppeticre. Multi capti, amp; ante Amurathcm pofteronbsp;] ex edidlo obtruncati. loannes Corothna quoq; captus eft,in Afiamqs tran-^^uSjByrfa: feruitiutn fetneftre perpcfltiSjinoxgeum, Creticum,Ionium, A-^daticumque pelagus emenfus, per Dalmatian! in Pannonias fe recepit. Olt;ftonbsp;* legate rum milia in hoc bello cfa,Corinthiis Amurathes ecdemmefefigni-^cauit.Ex his qui euaferant,quicunqueper Illyncumeffugere,pcr Dalmatiamnbsp;^^columes redicrunt : qui per Rafciam, qua vnrant, rcuerti contendere, ficnbsp;t'feftam vbique latrociniis prouinciam inuencre, vt pauci euafcrint, qui autnbsp;, ^poliati aut cfi non ftierint. Coruinus,quem expeditiflimum aufugifle dixi- ^usjinfeftam ac variani fortunam inuenit,dies tres cquo inuedus, per auia lo-^aiter facit,cibi amp; potttsexpers ; quarto,inciditin duoslatroncs,dimiftb dudnbsp;^quo,qui pr nimio labore defecerat. C^m eftet inermis, fe fpoliandum de-
: direptis veftibus, ex aurea cruce, qu viri collo pendebat, inter latrones oborta contentio : dum ialutis viam circumlpicit, promptum fibi latronis gla-*^'un!intuetur,quo mox raptc,iitigantes adoritur,alterum lethali vulncre con-^citjconculcatqj: alterumpetens,infugam vertit. Hac igiturcrucis occafionc,nbsp;faninimus,fe a rapina morteqj redemit.Q^od baud ab re diuina benigni-fa:um,vt qui pro cruce affixi Seruatoris nomine dimicaret,crucis quoquenbsp;^Uxilio liberaretur.Vltrprogrcftus,acitinere,fiti,inediaq; cofetus,quinto dienbsp;P^ftorem offendit, qui audita Vngaror fuga, fpe prdx late vagabatur: in pri-^oambo cogreftuconftitereipaftorprofpeaa Coruini vultusmaieftate (que-^dniodum de latronibus Scipione legimus) ab iniuriaremoratur. Coruinusnbsp;H'^oque fame iam abfumptus, hune nequaquam audet adoriri. Mox confalu-^itione primiim conciliati,ftnefufpicione,mutua inter fe verba conferunt. Al-^^h^onime diuin charitatis prfationc,panem exorat; nomen amp; cafum alternbsp;percontatur. Audita viri fortuna paftor, commiferationc percitus, amp; promiftsnbsp;oneratus, Coruinum in proximam cafam ducit: panem cumeepis, amp;: aquamnbsp;apponithofpiti : qui in iucundafpe miferi memoria, nunquam lagtis (c,nbsp;qum ibi cnafle, affirmauit. Hinc ad Sinderouiam paftore dudus eft. Vbinbsp;poftqu id Defpotes accepit,eius imperio, Prfedo arcis capitur. Beneficio-rutnille immemor, perptuaingratitudinis nota fugillatur. Dies aliquot de li-^nbsp;beratione ibi agitatum, contientum tarnen inter eos, vt ea Gubernator condi-tione dimitteretur,vti Matthias eius filius,Defpotis ^natam,Comitis Cili ne-pteitijVxorcm duceret. Etvtconuentavtrinque tutius prxftarentur, Ladiflausnbsp;literCoruinifilius daretur obfes. Proinde Gubernator, dato obfide, dimitti-^tir. In Seruatoris igitur noftri natalibus poftliminio reuerfus, in non paruanbsp;I'rocerum nobiliumqj frequentia, ad Segedinum recipitur. Certatim falutemnbsp;incolumitatemq} omnes congratulantur,triftemcofolantur,amp; bene fperareiu-bent : fat eis cum fortuna bene adum dicere,fi Gubernatorem receperint. Mi-nbsp;nbsp;nbsp;
litum adhuc copiam,nequc ex indigcnis,ncc externis defuturam : talem fe du-cetn nufquam gentium,fi amififlent,repcrturos.Nihil hinc V ngaricae genti tur-pitudinis accidifle, quando ad vnum omnes ftrenue pugnarint, cruentiflimam lichrymabilem^; hoftibus vidoriam reliquerintmemiffAn fuorum inuentum,nbsp;jui non pulcherrimeoccubuerit. Triduo fine intermiftione pugnatum,amp;anbsp;pancis aduerfus innumeram multitudinem, quatuor amp; tnginta milia ex hoftibus cecidifle, ex Vngaris vix odo defiderati : paulo meliorem rede iudicanti-bs,ac non iniqua petentibus,vidoriam optaripofle.Demum omnes eum im-penfius exorare,vt fe fibi, patriae, Chriftianxque Reipublicae feruare niterctur,nbsp;i'euocaret animum amp; obfirmaret. Quod fi fecerit,perbreui ipfum, amp; Turcani,-
^Defpotemmeritis vtrunque pccnis aftcdurum,cteraque profpere ceffu-^^1. Coruinus Procerum confolationibus haud parum confirmatus cft. Au^c-bat fibi anim, qud multo plures ex eo bello reduces quotidie videret, quam Ipetare hccret.Nam quicunq; ante Tureas in Illyricum aufugcre,rcdiere iiico-linesiquinetiamad viginti milia palTuum, Sandarobechum cum auxiliaribuSnbsp;copiis occurretem,in itiner e offenderc, cuius occurfu dudu^ tuto fefc in Uly
R. iiij
-ocr page 516-47^ ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
ricum rcceperc. Curatis corporibus, nbsp;inftauracis viribus,multo acrius
uini animum Defpotis ingrantudo,qumTurci odia,exercebat:captiuicatis^ iurias tolerare n poterat. Quare coado repent exercitu,ad Defpotis opp nbsp;qu Sigifmundo quondam dono acceperat,proficifcitur : vicos incendit,''nbsp;lit agros,oppidavi capit,ac breui tandem expedirione,qucunque inVng^*^nbsp;Defpoti parebant, in ditionem fuam accepit : mox Raiciam adorituro Dnbsp;tis oratores occurr ut,qui Ladiilaum obiidem,ac bene donatum vitro reddun^nbsp;fupplices pacempetunt. Gubernatore tandem ab Optimatibusexorato,p^nbsp;Defpoti data, remiff penitus iniuri inimicitique : pacatis deinde rebusnbsp;Vngariam reuertitur. Nunquam fortem virumfortuna quiefeere patitur,nbsp;indies vext amp;c exercer, neimpunlaudibus amp;immortalitate decoret.
1448. mnia Salutis quadringentelimo quadragelimoodauo fupramillefim,amp;q'^^^ to gubernationis anno gefta funt. Nono autem,Turcarum iterum belluiunbsp;ariit. Amurathes enim, quum Georgio Defpote dimifl'um elle Coruinuina^nbsp;cepilfet,cuius captiuitate nihil erat antiquius,in eu nimis excaduit : prxrept^Jjnbsp;voti fui fpem efl'e fenferat Coruini liberatione, indignabatur acerrim, quunbsp;pro rellituto Regno,captiuo dono dato,cumulatiirimas fibigratiasnonretul^^nbsp;fct. Proindc, quod tantioccafionem beneficij contempliflet, ingratitudin*^^^nbsp;eo pnas exigere conftituit.Frigibechum Prfedum trium legionuin,in^^ pnbsp;fei fines immittit,Chryfonicum oppidum ad Morauam amnem ftum,amp;f^nbsp;ui olim bcllo dirutum, inftaurare iubet:atquc hinc Defpotis regionem inip^nbsp; tcre,vall:are agros, amp; lat igni ferroque grall'ari prcipit, vt exin ctempta^?*^^nbsp; tificationis pnas luat. Frigibechus mandata facit, in primis coada magnatnbsp;finitimis cementariorum artificumque manu,adMorauamoppidumref^^nbsp;interim inhiber miurias, bellum diflimulat, ne Rafciani fibi impedimentnbsp;rcnt:idaggere,fofla, vallo muroque circummuniuit : atque vbieoperuen^^'nbsp;eftjVt impofito facile prfidio, per fe maximum quenque lioftis impetump^^nbsp;peti polt, prouinciam Defpotis incurfat, diripit, amp;latilfimpopulatur. At*nbsp;inopinato malo confternatus,quid potilTimum facere t,haud facile fuccurreba'nbsp;Turcam fibi citra fcelusnefarium,amp;: ingens fuummalum,conciliarenon pu^^^nbsp;rat. Si refiftendumelTecenferet, Coruini opem, cuius amicitiam ex captiu^^^nbsp;lfcrat, omnino defperabat.Et quorfum ipfe confugeret,non veniebarint^*nbsp;tem.Ctermmalebat omnia pcrpeti,qum immitilimam Turcxferuituti'nbsp;Poftremo adGubernatoris opem confugit:qcm fupplex,non fine fumma''^nbsp;recundia,exorauit. Auxilia Gubernator haudinuitus promifit,quum vlcifc^^nbsp;d proxim cladis gratia, tum re pullulante : quandoquidem plane cerneb^nbsp;occupatafuperiore Myfia,Turcam pro foribus ac dibusPanonumUatimi*?^nbsp;fultaturum.Itaq; comparato mox exercitu,nonfine decent! apparatu,in
nbsp; am,quam Rafciam dicunt,dcfccndit.Reipublicgratia,fadusimmcmorin^|j
riarum, non per Legatos amp;Prfedos auxilia mifit:fedipfe, dudu aufpicsq^ fuis expeditionem hanc accepit. Ad Synderouiam Danubium traiecit.Rafc^nbsp;ingrefirus,Defpotis cojiiis fuacallra compleuit. Iter die noduque fieri cpt^nbsp;ell,vt incautumhofteniadorirentur. Quarto dieTurcis appropinquant-C^*^nbsp;Chryfonici agrum attigilTent, continuo illuxit : obort funt inter vtrofque?.nbsp;airolct,nubes, qu vitro citroque profpedum inhibrent. Refolutis fubindcnbsp;foie nubibus, armat in confpedu hollis acies emicuere, amp; coruinafignalo^nbsp;gis agnofeuntur.Conllernantur illico Turcarum animi repentmo ac inopt^^nbsp;to Chrillianorum aduentu : amp; quum fuis Coruinumceruicibusinftarecctn^nbsp;rent,ita exanimati funt, vt non de inftruenda acie, difponendis llationibus,nbsp;conierenda manu, fed de fuga tantum omnes cogitarcnt : quare fufeitato monbsp;tumultu, fugam cundi retro capiunt. Expeditilfimushos equitatus infequit^nbsp;multos in fuga cdit,capitque.Infiat tergo pro viribus, amp; ad nodemvfqs tnbsp;gientibus,fuccurrentem infequutus,cdem continuatlli moxinfyluas ellu gt;gt;nbsp;dclituert, arque haud facile vitra impeti potuere. Cataphradorum equitat^nbsp;pr graui armatura, lento gradu fubfequutus efl : ne quid forte maliab ho
-ocr page 517-bECADIS Tit. LIBER Vi. 4/7 tocis quiprccflertjinferrctur.Nifi cdem nox ipfa intercepifletjihuko major clades patrata foret. Frigibechus cum magnanobiliumturbacaptus. Cor-uinus vidoria potitus, Budinm Bulgari mctropolim venir,qu ad Danubi-JJtnfKaeft:vrbem belli caufas crebro ferentem, fuccdit.Mox perRafeiamre-troceflit, amp; captiuis Defpoti dono datis, ouans Budamrediit. Pft vbi reuer-JJis cft in Regnum j Boemorum follicitudine vexari cpit, quiTranfdanubia-namiegioncmeredis in plerifque locis pra:fidiis,amp;: occupatis oppidis,latroci-ujis infeftam plane reddiderant. Et quamuis antea iftorum audaciam fpc re-prefleritjnunquam tarnen domitare potuerat. Obftiterat huic profet rei nonnbsp;JJJediocris quorundam optimatum inuidia, qui excrefeentem quotidie, prternbsp;omnium opinionem, viri gloriam gr ferentes, vt Coruin virtuti negotiumnbsp;ftcefferentjclm latrocinantium Boemorum audaciam tuebatur. Ad remorannbsp;lamnominis acceflionem,hos ad bellum follicitabant: quorum facinora,propter externa grauiflmaque bella, qu cum Turcis geftafunt, Gubernator diunbsp;lane diffimularat: nunc adautam, pr viri patientia, aut coercere admodum,nbsp;utprorfus extirpate,decernit.Quare anno quadringeteftmo quinquagefmo- 14 isnbsp;primo fupra millefimu, coado tumultuario exercitu, amp; euocato vndiq; grega-rJO quoq; milite,rufticaq; turba,loannem Gifcram,haud procul Lofoneix) opnbsp;pido, facinoroforum omniu principem, in primis adoritur, qui ad Diui Regis
Stephani fanum,prfidium olim erexerat,aggere ac vallo cinxerat,multo mili-'^variaqs munitione complerat.Gifcrafort tuncaberat,qu fuum prfidium ^cerriraGubcrnatore oppugnari fenferat: cladcftinis focios admonet inter-Jitinciis, vt pro fe quifque locum fortiflim tueantur, donee ipfe cum auxiliis nbsp;Propediem aduenerit. lam Coruinus prlidiumtam acri oppugnatione vexa-^t, vt indies deditio fperarctur, qum Gifcra, coaftis in fuperioribus Vngarinbsp;partibus auxiliis,amp; ingentiexercitu,prft adfuit. Multinanq; Proceres,adla-befaftandam Gubernatoris magnanimitate, copias gratuit dederant, amp; cumnbsp;aliis Optimatibusconiurarant, qui in Coruinicaftris ert,vtprlium detreda-rent,amp; vt elatum eius animfacilis attenuart/e vitro vinci paterentiR.Nun-quam defuicvirtuti liuor. Inita coniuratorum confilia, fentpntia fucceflercinbsp;Nam quum acies inftrud vtrinq; conftitiflent, ac nondum pugn ftgna datanbsp;forent,ecce excompofitononnulla coniuratorum agmma,vt honeftis Cor-oino deficiant, fmulato metu, in fugam fe prripiunt, Irruunt data oceafionenbsp;ooemi,amp; defertum Gubernatoris agmen,collatis fignis inuadt. Coruinus in-telleftafuorum perfidia,quum fe obliftere haudquaquam pofte cerneret, cumnbsp;Jmstergavertit:amp; quamuis tergo acer inftarethoftis,inproxima tarnen oppi-oa incolumem fe recepit.Stephanus Pelufieniis,qui in prftdii obfidioneful-plmrea machinalethali vulnere lfus obiit,pridie qum moreretur, ciuratio-tiemconfeifuseft. Multi ex optimatibus in eo bello cf,in primisqueloannes
40 Compolthij,cui de Nana cognomeneft : item LadiflausHederuaraepifeopus nbsp;nbsp;*
Agrienfis,quum claudus eflet,ibi captusyin hoftis deditionem venir. Gifcra ca mis impedimentisque potitus,veluti ingni vidoria tune clatus, ad Gede oppidum caftra mouit,vbi Lorandi filij dominabatur. Seilt;juumoppidani fortif-me fe tuerentur,fpe fuafruftratus, Agriam proficifcitur:ratus ob Epifeopi ca-ptiiutatem, Prfedum arcis deditionem continuo cfle fa:urum. Sed longe a-Jter arque fperarat, eucnitmam quamuis Epifeopus in confpcdum addudus#nbsp;J rfeftum fuum arcem Gifcr dedere iuberet,preces adiieeret, ac deinde in-terminaretur,ille tarnen, ctenqs prlxdiarij, quum omnes nobili V ngaroruranbsp;genere nati forent,ne quam nobilitati perpetuamnotam inurerent,grauiq5 de-
Jo trimto Regnum afficerent, publicam vnius miferi vtilitatem prtulere,irri-tosqj Gifcr conatus effecerunt. Iniquiflimo proditionem illam Coruinus a-mmo tulerat,amp; neinultam Boemor audaciam prtermitteret, exercit reparut. Veteranas legiones, quas in mferiorib. Vngari partibusaduerfusTurca-rumincurfus collocarat,acciri iubet:moxinftaurato exfideliflimis copiis exer-^Jtu,in Giferam iterum caftra mouenprfdiavariaj qu ad templum Saag (vt
-ocr page 518-47 ANT. B O N F I N 11 RE R. VNGAR.
aiunt) Ipolo fluuio proximum, amp; in monte Galcliurentcm ad Roihanum, See-pufiumque oppidum, olim erexerat, grauiffima haec obfidione vexauit, vt qum primmdeditionem fbi facerent, adegit. Expugnatis his, delecisq; prac-fidiis, temporarium aliud caftellum adoritur,quodinvalle quamD erechen apnbsp;pellantjGifcra olim fecerat, cum validoque prfidio V algatham Boemum ini-pofuerat. Id vallo amp; aggere, praeterea omnium munitionum genere obfirma-turn, vt militi parceret, non manu, fed arte expugnandum effecenfuit. Invallcnbsp;nanque fitum eft,quam fluuius paruus influit. Paulo infra, vallem alto aggetcnbsp;obftruitjVtremorato amne,reftagnantibusque aquis,cafl:ellum obrueretur.Inbsp;itum haudquaquam confilium hominem fruftraturmam quum praefidianj milites fefe indies ab cxcrefcentibus aquis obrutum iri cerneret, vfque adeo pr^'nbsp;fenti morte perterriti funt,vt corporum,fortunarum y amp;. caftelli denique dedi-tionem fupplices fecerint. Ad Zolium repente profetus, malorum omniumnbsp;officinam, afylumque latronum, ciuitatem continuo fuccendit, arcem arnuJ)nbsp;commeatibus,prfidio, bellicisq; machinis communiuit, Expugnatis demumnbsp;his Boemorum afylis,in Gifcram caftra mouet,hominem vfquequaq; infequi-turiarmorum denique vi,fic vexat exercetque, vt pacemis precario irnpeirmnbsp;cogeretur. Prxterealongam Gifer vexationem,alia quoque bella ab aliisnbsp;emis in Vngaria pullulabant:qui inita fimul focietate, quamfraternacharimt^nbsp;fanxerant, amp; fe mutuo hinc Fratres appellarant, multalatrocimorumgratm'^nbsp;Vngaria iam caftella erexerant,quae militibus amp; munitionibus obfirmarant,^nbsp;longe latequegraflati, rapinis amp; latrociniis vititabant. VlteriorernVngariam)nbsp;% quae ad Boemiam Poloniamque fpetat, fie infeftam reddidere, vtnemo tutuSnbsp;ibi terram incoleret,aut iliac iter faceret:quin amp; adaudlis hi viribus,vicosdiopnbsp;pida multa,in ditionem fuam afleruerant. Praeter hos, amp; alij vim impudentiquot;nbsp;exercebant,vtputa Petrus Comoromucius, qui Liptouienfemfibi Cornitatumnbsp;occuparat : Pancratius,Vngaricagente natus,Thurocium dominatumvfuipa'nbsp;uit.Ouar infuper,Berechum amp; Strechen oppidum cepit: Regionemis omnemnbsp;cdibus rapinisinfeftamfecit. Mutuis ifti fefe odijs ac praeliis impetebant,nbsp;mutuis quoque rapinis vtebantur. Sed ad Fratres redeamus. Facinorofum^nbsp;ignobile hoc erat genus hominum, gregario tantum milite cflatuni,cuipa^'nbsp;tim caftella tant, qu viceperant,partim qunuper erexerant.Monachotn-' tu feFratres appellabant,ferinistamenmoribus vtebantur. Quippe quibusnbsp;aliud placere vidcbatur,quam raptu vitam duccre,vaftare agros, late popularnbsp;caedes paflim ageremihil quifandique dignofeere. Duces crearant,quibus'nbsp;agendis latrociniis rite parrent,amp; quicunque apud eos maiori facinorumg^nbsp;uitate claruert,hi potiorcs habiti.Finitimas igitur regiones, c dibits, flamm'^nbsp;amp; populationibus infeftabant. Vexabant omnia, amp; aut ad pendenda ftipendi^
nbsp;nbsp;aut ad emigrandum colonos adegeraht.Gubernator comporta Optimacuia^5
uidia, qui fuperiores Vngariae orasincolebant,apropugnandiseorum oppm* inhibendisque iniuriis, animum aliquantulum auertit, S vt per fe quandoqu^nbsp;refipifeerent, proprio amp; alieno facinore vexari punirique permifit. Sed quumnbsp;dehisfatis haftenus dfeftumfit, ad pofthumumreuertamur, ne VngariciR^g'^nbsp;immemoresjhiftoriam deprauemus. Quanquamab Vngaris aeque ac Boemi^,nbsp;abnegante hadenus Cxfare, Ladiflaus repeteretur, ad duodccimum jnbsp;annum res prorogataeft. Qu.um rumor eflet, Cfarem in Italiamfufeipienbsp;Coronae gratia profedurum, antequam iter iniret, ab vtrifque vel honeftininbsp;quidemlegationibus follicitatur, vt Regem redderet. Qmneti Auftrales punbsp;ambitione Ducefuum poftulant.Boemi,huncimperiofisexpofcences,qnunbsp;iuxt fibi atque cteris negaretur,propediem comitia Regalia interminant nbsp;vbi de alio Rege eligendo fe aduros elfe profitentur.Cfar ad hos cenfuit^^^nbsp;tendos efib Legatos, quibus Syluius neas, imperatoris fecretarius, adicnbsp;eft.Quum Fraga: conuentus,faeuiente pcftilentia,non poflet haberi, GeoSnbsp;Pogicbrachio in Bunfthauiam tranflatus, ibiqj frequentiflimus eft habituSnbsp;umneam,Procopio collega interprt,ibi ornate amp; compofit
-ocr page 519-D C A D I S ill. L B R V i . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47^
fuiflelegimus. Cuius oratione fedati funtBoemorum animi, atque cis pcrfua-UffljVtlmperatoris reditum expetarent,qui Ladiflaumitineris honeiladi gra-^la/ecurndudurum ele dicebat.EtreuerlmPius tani Boemis quam Vngaris ^uftralibus^ fe regem redditurum pollicebatur. Cauf ad perfuadcnd opti-iifutitaddud : inprimis deducendi Regis pompa, impendiofus Regi ap-^nbsp;paratus, ingens fumptus, rarij inopiaj exiguavedigalia, infuper qumgrauenbsp;ac niolellum de, collata ftipe infanos fumptus edere: item intempeftiuaRe^nbsp;gis reftitutio,quippe qu nil aliud,qum difeordiatum feminarium elfe poteft:nbsp;liunc Rex reddatur,gubernationis impos,alien cur committeturzquicun-quceum rexeritjinuidiofus is dominus habebitur. Hinc quum c Boemis multinbsp;hoc honore dignoscenfeant,lifortirinonpoterunt,grc ferent.Frederici gunbsp;betnationemconttiones bas dirimere. His igitur caus Boemi nonfolm ic-^nbsp;dati, fed milTis Oratoribus, Cfari gratias egerunt, quod cteris prtcrantur:nbsp;^^eaeuros fe faullumfelicemquc vtriufque reditum, promittunt. Quineti-amad honeftandam profedtionem Cfaris,eximiamnobiliumiuuctutemmit-tuit.Vngari quoque amp; Auftrales, Imperatoris reditum expelare iufljac intrim exorati, vt folita Regnum diligentia gubernarent. Barbaram Imperatri-m catenipeftate Grci dicm obiiffe ferunt, indomit libidinis muliercmjnbsp;inter adultrs publie vitamduxit,proftitutoquepudore, viros fpius penbsp;^ihjquam peteretur. Quum ab omni religione dell:itutaforet,fuperos ac infe-^oseenegabat ; religiofas ancillas, ieiuniis,aiit orationi, rebusque diuinisnbsp;intentas, grauis increpabat, nullis alTeuerans moleftiis ac inedia corpus efl'nbsp;niacerdum: iiumo laute pafcendum,iii deliciis amp; voluptatibus alend,amp;: poft 9nbsp;iiaortem, quum nihil fupert, nullam Dcorumanimorumque curam efl'e fub-eundam.Boemi profan tam Barbar corpus, Pragam tulere-.elatoque folen-niftinere,interRegum monumentacondiderunt. Compolitis Cfar Boe-inorummotibusjamp;reclamantibus Vngaris Auftralibusque, limul cum Ladif-laoRege,ac honeftiffimo Germanorum Principumequitatu,in Italiam^oten-dit:Roniamque profedus,a Nicolao Qmnto Pontifice maximo, Auguftali dia-demateritcoronatur. HincNeapolimprogrefl'us, LconoramAlphonfi Regisnbsp;neptcm,amp; Eduardi Lulitani Regis filiam, prftantiflmis moribus, ac faufto'nbsp;gencre prcellentem, vxorem duxit. In hoc itinere, Ladiflaus puer, quum fenbsp;luis populis abnegari gr ferret, inieta fufpicione, pdagogijj cllio fugamnbsp;inolitur:quum c lentcntia res minime fuccederet,reielt;ftacft in pdagogum culnbsp;paAperpctuo is carcerc cruciatur. Auftrales interea, audtore Vlrico Eyzinger,nbsp;abhnperatoredeficiunt:fufcitatot]ue tumultu, omnes prouinci magiftratus,nbsp;n Cefare inftitutos,vi deiiciuntiduodecim viros creant,qui prouinciam guber-nent : fummam rerum Eyzinghero tradunt. In focictatem Vlricum Cili Co-mitein admittunt, finitimis auxilia cogunt, quo facihs Impcratorem perti- nbsp;lnacisagentem,ad reddendum fibi Ducem impellant.Interea ex Italia Cfarnbsp;neuertitur, cui qum primm Auftralium Oratorcs occurrere, Ladiflaum cx-pofcunt,atquercddererecufanti,bellum indicunt: poftulata nonreiicit,fedre-ponfa Cfar diftert, vt longa mora conatus leues eluda^ontrilli mor impatientes abeun.t.Prouinciales,intelle(fta Cfaris pertinacia,armafumunt,Ne-polimque,quam Ciuitatem Nouam appellant,infeftis petunt fignis:primo vr-nem aduentu adoriuntur,pro portis pugna confeftim inita,vbi magna tormen-ta bellica temere infultantium ftragem patrarnt. Moxvbi erumpentibus exnbsp;yrbe Cfarianis iam cominus pugnari cptum eft, lie ab hoftibus cfi ac re-*cftifunt,vt parum abfucrit,quin vrbem, quum vn commixti forent, illi cape-c tentivnius tantum militis virtute fetuata eft, cui Andre Paumkirchernoraerinbsp;^nt,quippc qui,donec fugitibus porta occluderetur, hoftilem impetum au-nacicr pro mnibus in ponte fuftinuit, amp; ob feruatam virtute fua ciuitatemnbsp;^lultis Cfare honoribus exornatus eft. Quum fe Cfariani intra mnia re-^epiffent, hi grauiflimaeos oblidione circumueniunt, muros interdiu notuqjnbsp;Hnatiunt. E Boemis Henricus Rofenfis aderat,qui eumduccntis equitibuSy
-ocr page 520-4S0 ANT. B O N F I N I R E R. V N G A R. odingentisq; pcditibus validiffimis adueneratsnodumVngari vnrant,quuinbsp;induciarum tempus nondum foret cxalumzquare duodecim hominum miH^nbsp;in caftris crane. Interea Georgius Pogiebrachius qui Cxfaris in Boemiapaf'nbsp;tibus fauebat, magnaque fide ac obferuantia eum profcquebatur, excrciwinbsp;mox fedecim milium hominum, vt Augufto fuccurreret, comparauit, aci^^nbsp;ingrelTus,audita concordia, retro ceflitnRofenfiumq; agrum copias conuet'nbsp;titjincendit vicos, amp;cuntalat populatur. Caroli Badenlis Marchionisnbsp;iunt, SigifmundiqueSalsburgenfis metropolir interuentu,pax fada.nbsp;laus, Cfarea manu Auftralibus reftitutus, qui duce potiti, nonnulla dein^5nbsp;pada abnegart: nam quum ex pado ilatut cifetjVt ad terti idus Noucnibr*-Vienn conuentus liaberetur,vbi prfentibus Ladiflaicognatis,iteni Vngai*^nbsp;Sc Boemis de pueri gubernatore decerneretur:interea Vicnnamnon adirer, lOnbsp;poteftate Comitis Cilix teneretur, nihil ex propria audoritate, ante decretui^nbsp;Conuentus,gerereturmihil ex his Auftrales prftiterc. contra verb puer dirrtii'nbsp;fus, poftero die Viennam ingrefl'us, cum fauftis acclamationibusnbsp;pompa omnium ordinum exceptus eftbiqueeueftigio in vrbe inagiftratusAnbsp;in totaprouincia prfcduras inftituit: pontificatus, facra munerajproio^^nbsp;amicorum arbitratu diftribuit curiam ad regni fpeciem reuocauit. Aduen^tquot;nbsp;continuo Vngari,in primisq; Coruinus Gubernator,qucmhoneftiflimusPt^pnbsp;cerum nobihumque ordo fequebatur,vt fuoRegi nuperrim reftitiit,dbit*nbsp;honores,legitimaque obfequiaperfoluerent: confluxere Boemia,Morauis^nbsp;Sleftis fpedatiflima Regulorum amp; nobilium multitudo: Legati populoruni)^nbsp;% Varij magiftratuSjCgratulationis officio commoti.Frequentiffiinus igiturvt^'nbsp;ufque Regni, Auftraliumque conuentus,Vienn efthabitus : vbiadprxftit^'nbsp;tumquoquediem lAuguflalcs Legati adfuere,Lodouicus Bauari,amp;Guibf'nbsp;mus Saxoni Duces, Albertus Brandeburgenfs, Carolus Badenfis, prter^nbsp;multi Germania Principes Antiftitesque. Primus in concilio locus CoruffiOnbsp;datas ^oft Regem,qui Regalibus excultus infgnibus prfidebat.lnprimis^'^/nbsp;guflales Oratores auditi, amp; iniquis vfquc adeo animis, perinde atquenbsp;vt Pius neas qui adfuit, memori tradidit, vidoxibusaudirentur. EoruUinbsp;cxpoftulationes,de padis conditionibusque pacis,quas ipfi contempferant,^'nbsp;gr ab auditoribus except. A Comit his Cili refponfum eft, cuius arbitn^nbsp;omnia gerebantur: vidorcm nec legibus,nec padis obligari poffe : iusinMa'^'nbsp;tis potellate confifterc : nullam in carcerc obligationemlcgitimamlicerer^nbsp;conditiones pacis Ladiflai gratiaRegis initas,qui iniquo tt annoscarcereo^nbsp;dudus eft,haudquaquam valere,immo fccundmius amp; fas irritas haben opo^'nbsp;tere. Proinde repulfa Auguftalibusdata, Quinetiam Nicolaus CardinaliSjP'^nbsp;gatus Pontificius,componend pacis gratia miffius, quum de concordiaagr^
Il
nbsp; occpifiet,illic reiedus eft. SedvbiadRegnorumamp;prouinciariimcongf^^j
tulationem difpoftionemque deuentum eft,loannes Coruinus,quiiani anfl^ odo,decreto Patrum, Vngariamgubernarat, ftrenueqj cundispericuHsP^^nbsp;ne protexerat,quum fuageftarumrerum gloria,omnium in fe Principumo^^^^nbsp;los cuertiflet,primtobfequium,compofitis verbis, Yngarorumnomin^nbsp;tulit, vltroqj Gubernationismunere feabdicauit. His enim verbisnbsp;fuifle dicunt: Apparuifti tandem falutare nobis aftrum,amp; poft varias longasQnbsp;procellas,exortu tuo, nos medio naufragioomneseripuifti. Ne minore qi^^nbsp;dem defiderio te diu expedauimus, qum publicum Maiores noftri SeruaWnbsp;rem, ad inferos anhelaffie traduntur. Et quum interdida per fe defideria ve 1nbsp;mentiiis incendantur, quanto magis nobis abnegabaris Cfare, eo ardennbsp;te Principem dominumque noftrum, precario, vi, largitionibus amp; armis repnbsp;tere cogebamur.Etni bello tandem Cfarea pertinaciavida foret, adhiCnbsp;ftoac falutarite duccamp;moderatorenoftro careremus. Agnouerutouesp^^nbsp;rem fuum,amp;reftitutumaeveluti poftliminio reuerfum femper audit.nbsp;um nonmercenarium,fcdlegitimum,fidum,amp;vitam pro fuis ouibus, po*^^^nbsp;te re, deponere minime recufantem,intelligunt. Proinde reftitutioni
It
D E C A D I S 1L LIBER VIL 481
fauftiflmCjimnio faluti noftr,ex corde hune vnierfi congratulamur. Quango nullum nos cterq; genres, qu tu ditioni parentjoci fentire potuimus, donee tuo duclii aufpiciisq; rgi cpimusjvcruniqs dominum recuperauimus.nbsp;Salueigitur Rex Vngari^ciuium Dux Auftralium, bellicofq; Boemi Phn-ceps potentiirime;falue fpes hominum amp; flus^humanq; delici:falue totgennbsp;tiumamp; Regnorum pacator vniccjfauflus aefelix fithic tuus aduentns, ^refti-tutioperpetufalutaris. Sicque Saluator lefus optimusmaximus,te femperin-columemnobis efficiat : ne Regalibus procellis quotidie flutuemus. Te nonnbsp;tame facro noftrot Regum genere datum, qum clo demiflum credimus.nbsp;fi marris tu picntiflm originem intuemur,quatuor,inter maiorum iusftemnbsp;^ata,Imperatores Romanos recenfemus : fi paterna, quinque domus Auftrinbsp;Auguftos edidit. Humano genere, altis haudquaquam oriri potuifti Magna,^nbsp;fiint profct hCjfed qu in te omnes intenti cernimus amp; aufpicamur,nimirunbsp;^lto maiora: diuinum ingenium, intempefliuafapientia, ingenita probitas,nbsp;Regalis obferuantia,decus:non arte parta,fed Natura tradita.Plures in teC-taresAuguftos intuemur : te cleftem angelum internunciumque adfalu-tm populorum Deo miflum efle credimus, quem fandum amp;: immaculatum,,nbsp;Ptis diuinitatis qum mortalitatis habentem, haudtemere reputamus. Proin-10nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regendumnatus cs,tuorum Regnorum curam forti animo cape^
compafeu tu ones, ad paftorem te conuenimus, vt lupos ouilia tua die
^oduque luftrantes,audader abigas,nos fida amp; perptuapollicemur obfequia, ^tdia,vires,fortunas. Item Humana amp; ditiina omnia tibi ofterimus, tuum ob- fnbsp;^Jnanius imperi,vt dido cclerius tua iulTa prftemus. Nihil tibi deeft, quod *nbsp;^^xplendam gentium expedationem ad comparandam faciat immortali-ftcm. Nunierofa tibi cftpopuloriim multitudo,opes ampliffim,omnium re-ttiin copia^artes innumer, fida ac prclara liominum ingenia, indomita quo-Qtievirorutnrobora. Capefl'e igitur forti animo, quod tibi fauftum ac Felix fit,nbsp;^tnpublicana Chriftianam, amp; expedationem te maioribtiscji tuis digiifufci-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditioni imperioq; tuo (vt par eft) fe totam dedicat amp; addicic, quem
annos lugens ac trillis cxpe(dauit,tuum fupplex poftulat aduentum,vt defi-
li Alberto patre tuo fufcept,faufi:o afpedu tuo confolctur: quo fi Frui ^htjfe beatiflmamarbitratur. Ego autem (poftquam refipifccre, teque do-tuinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abnegatum,armis repetere coepimus)iam annos circiterodo,fub
Regni gubernationem gefli : quantum in me Fuit, Vngariam do-, cis externisq; bellis deFendere ftudui, diuina benignitate, domi peregre- cunda pacaui. Foris quod fupereft, id tu afieruat eft glori. Vicies cum ^^^capfofper confliximus : bis tantum, pr militisinopia, ccdere coadi fu-niinquam tarnen celfimus,quin cruentilfimam hofti vidoriam relinque-4q : Vt quos Fuga vidos oftenderat,eos illata clades, hoftili quoque iudicio * nbsp;Fateretur. itaque diuino Frcti prfidio, Femper Fclicilfime dimica-
ftc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luliani Cardinalis oratione amp; audoritatc fedudi,initam fan-
per' ^'^^urc violauimus,bis commifli piaculipn^rxpendimus, fatis fu-cox'^^^^^^'^^^cinus expiauimus.Nunc autem,quando fat mufta tua indoles,pr-fiint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regno maturum pollicetur, amp; Turcarum bella maioribus
cffgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apparatibus ineunda, me quoque graues perpetui^ labores iam
^ern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inprimis,quia tempus eft,amp; ius ita poftulat, vitro me Gu-
telt munere abdico:vero domino,legitimoqj Regi,delegatam mihi po vitam redigofius omne meum, fortunarumq}nbsp;hodic,Ladiflae,dcdico : amp; ita dedicationis me teftem, fandifli-^ub^'^^^onuentuefle lubeo, vt tua Maieftas perpetuo Coruini iure potiatunnbsp;omnes obftupuere Principes quiaderant,clariflimi virinbsp;mj.j^?*^^^modeftiamque admirati, de ChriftianaRepublica femper optimenbsp;primis in eius obferuantiam amoremque fuccenfus,eum ad fuanbsp;P-eidentem, vt obfequetiflimi procuratoris prftaret officium, ample- aluc ( inquit} Vngari pater, vindex CHriftian gentis,pientiffimi loconbsp;s
-ocr page 522-48i ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. parentis mihi Temper habende : quo his temporibus fi Pannonia caruiflct, iarrtnbsp;de communi falute fuiflet achum. Vtinam talem me Principem diuina clemennbsp;tia prftaret,qualcm fpes hominum amp; Coruinifententia poftularet.Deme tarnen cunlos bene fperare iubeo, quando te Temper modcratorc vtar amp; magi*nbsp;ftro. Accedit fidclium Tapientiumquehic ordo Principum^quorum coniilionbsp;cunda bene gerentur. T e Tponte tuo munere abdicantem minime patiar, nw-ximis quibuTq; honoribus ac prmiis mihi baud immerito exornandus es, cuius virtute ac Tapientia in Pannoniis Talua Tunt omnia. Quare confulco,quuninbsp;hc dixiffet,Cilia: Comit Gubernatore Tuo,in Trcquentilhmo conuentuloaii-ncm Coruinum,omnium Procerum conTenTu, Comitem Biftricienfem decla-rauit : perpetuum Regni Gubernatorem effe iuflit, virumquedemum magni'nbsp;fice donauit. magni Coruino plauTus cundis cum honorificis acclamationi-bus editi,mult cgratulationes reddit,laudataTunt,amp;prdicatapaflmCor-uini gefta,fides,religio,virtus amp; Tapientia, commendata quoque vulgo modequot;nbsp;Tria. Rex Coruinum Comitem dcclaratu, indiuiStephani balilica, ex altofug-gcftu,amp;Regali prfidens apparatu,inTumma nobilium Principumqj frequeU'nbsp;tia,tradit dignitatis infignibus decorauit: gentilia Corui confirmauitinfigu^nbsp;amp;quumruentemVngaricoronam Tortitudine Tua Tuflinueric,arduilcon-'Snbsp;diadema Regium Tubeuntis infignibus donauit. Adpoftremum,c5uentushu-^^.nbsp;iuTcc dccrcto fadum,vt inftante adhuc Regis pueritia,triumuiri crearetur,qu*'nbsp;omnia gubernarent : Coruinus Vngariam, Pogiebrachius Boemiam, Viriccsnbsp;Auftriam Tortitur. Summa tantum rerum,apud Vlricum,moderatoremRcg'5nbsp;plane remanTerat. Qmim Vngari certatim amp; Boemi,Regis aduentuminft'iU'nbsp;tilTime poftularent,huncpropediem Vlricus vtriTque promifit,Vngaris^ph^nbsp;TacisTaciendumefle cenTuit. Prftituto Regalis aduentus die, PiTonij conueH'nbsp;tus Coruino indicitur : conuenere Trequentes Vngari,Regemq; Tuum ingc*'nbsp;ti pIauTu,amp;;fauftiirimis proclamationibus excepere : Tefti,ob Regis aduentuiU)nbsp;plurcs fti dies exadi,in publica: la:tiri monumentum, Deinde, Connus coU'nbsp;filio,Rex non vitraprogreirus,Viennam rediit. Boemis quoque inditla dies,nbsp;qua coronandum Regem exciperent. Interea dum de Tacicndo itinere agituf) 'nbsp;loannes Smiriftheus inter Boemos nobiligenere natus,amp; Germanica: non cX'nbsp;pers eloquenti,dumregi vit ftudere contendit,Tuamamifit -.quippe quinbsp;LadiflaumBoemiam ingreflurum,ita TcripTilTe dicitur: Venturumte qu.impf'nbsp;miim in Regnum tuum probo, fi modo veneris imperaturus, amp; non parinitus-iuuenem impotentemqj te intrare non laudo, nifi bicipitem te Torte mater pC'nbsp;percrit, vt ex duobus vnum Vienn apud amicos dimittas, alterum dubixnbsp;morum fidci caput, temerc credas. Vale. Epiftola Comiti reddita perled'nbsp;quc,ad Georgiumextemplo remittitur : illc coato Senatu, prxTenteque loaf'nbsp;ne hteras rccitauit ; quare capitale repente Tupplicium de literaru auiore Turn-*nbsp;ptumeft. Nulla virtus Tortunaq} Tublimis,inuidiavnquamcarerepotuit.Qill^nbsp;autem exhauftum Boemiae Toret rarium, amp; iter coronationisque celebntaSnbsp;citra pecuniarumco]iijim,honefte ac pro dignitate fieri non poiret,adaccip'^^nbsp;das mutuo Cili Comiti aduertendus erat animus, quum ad earn rem neq^nbsp;Proceresneque negociatores Tat efl'epolTent, ad Auftraliummoremconfig*^nbsp;quippe qui in repentina Principum neceffitatc, ciuibus pro cenTus ordinc,p^nbsp;cuniam mutuo accipere Tolent : quod prouincialium iniuflu, fieri non licebnr-Hue ergo recurritur,ad NouumTritici burgum, vt aiunt, veluti confuetunbsp;pofl:ulat,conuentus quatuor hominum ordinibus habetur : Tacerdotum,p*^nbsp;cerum, nobilium, equitumunmediaconuocatione, prfidenteRege,Coinednbsp;Cili de itinere faciundo, amp;pecuniarum inopia multa difleruit: vtlpontcnbsp;PrincipiTuccurrant,hortatur,oratque,nead TuTcipiendam coronam,inopeinnbsp;mendicabundum ire patiantur.Optimates,conTulrandi tempus expofeunt.n,^nbsp;zingerus,qui iam pridem Comitis opera, Regis gratia plane deciderat, onbsp;tarn vlciTccndi occafionem haudquaquam contempTerat. Quum ad dcnbcquot;*nbsp;dumTecefliflent, is cum primariis, de Comitis incontinentia, rapinis amp;
-ocr page 523-D E C A D I s III. LIBER VII. 48; loquitur:eum in tantam cunloruni inuidiam adduxit, vt pedem loco no mo-uerint,donee dcrta Rgi pecunia, perniciofam in Comicem coniurationem.nbsp;iniuerint. Mox Ladiflaum.abfente Comit,adeunt,pecuniam coronation! fu-ptaqum opus eft:,pollicetur: itaque Principis animum,prfentaneo nummo-rumauxilio,mirumin modumfibiconciliant. Mox Eyzingerus deComitisnbsp;tyrannide,cdibus rapinis multa fubiicit, cui ni Regia prudetia occurratur,nbsp;affeucrat omnia funditus ire perditum. Facinora multa refert,fufpiciones in licit, ac demum prouincialium nomine Regem credulum exorat, extemplo vi-I rum dcteftabilem Sc perniciofum abigat, in exiliumqj mittat. Perfuadetur fa^nbsp;'' eile puer,amp; accito repente Comiti curiam per Eyzingerum interdicit, potefta-rcm abrogat,confiliarij familiarisq5 Regij nomen antiquat, amp; quo velit gentiunbsp;abire iubet. At ille,quamuis non fententia Regis, fed inuidorum malcdicentianbsp;Regia explodi clamitaret,multaq5 fefe purgado iadaret, cum fumma tarnennbsp;guominia ire cogitur. Tacitus demum amp; grauiflima quaque capitis diminu-^Jone muldato fimilis,cum quatuor tantum equitibus in patriam conccflit. Al-Brandeburgenfis Princeps,huncnefaxis Viennen populo peteretur,nbsp;^lt;1 portam vfque fequutus, inhibuit: probrofa tarnen conuiciacohercerenonnbsp;potuic. Hoc quidem haudignobilefortuninconftantis exemplum,tempedasnbsp;*^btulit. Rex autem paucis poft diebus,cum magnificentiflimis apparatibus,innbsp;oemiam contendir,amp; fummis Prag honoribus exceptus, ritecoronatur,nbsp;^umptus omnes collata Boemorum ftipe faii, quin amp; exuberante hinc pe-^^uia,nonnullacaftella Regi ditionis redempta funt.Ne pauco quidem tem-PoteLadiflaus in Boemiamaniit: amp; illud,adhuc pucr,diuin prtulitpietatis,nbsp;'Juodnunquam, etiam fpe rogatus, fana hreticorum inuifte, nunquam eo-Umfacris interfuit. Sacerdos quidam Rochezan fationis,in facello arcis fa-^rohabituinftru(ftus,iaaltarepra:fenteRcge confeenderat: quod vbiille con-Patuseft, continuo abire,autforte reludantem, c proximarupeimmiftb e-4uitum magiftro, prcipitari iuflt. Atille vit timens, facile ceflit imperanti.nbsp;^ochezanam hreticorum Principem, in Corporis Chrifti folennibusTucha*nbsp;^ftiam publice amp; longa pompa geftantem, c feneftra confpicatus, nullum ve-^ctationis fignum edidit. Percontantibus caufam amicis,refpondit : Auguftif-Chrifti corpus,tam immenf efle prftanti,vt eins gloria,nulla vene-faciotie augeri, amp; nulla dehoneftatione poflir imminui:fea quum populresnbsp;hncipibus pendeant, fibi fuifle cauendum, ne tali veneratione, hretico-^rrtnfeftam approbate videretur. Q^m aliquot ibi menfes permanfiflet, iamnbsp;y*^Sis inorahretic multitudini grauis efle cccperat : quippe qu videbat in-cs Regis exemplo,alios fuorum templorum frequentationc deficcre. Qua-faftum eft,vt in Auftriam redire cupienti, ex Hulfitarum nemo perfidia in-k ^*^^cflerit. antequam pedem retro referret, VratiflauiamSlefitarum metro-plim inuifit. Pogiebrachius Boemi Prfetus eum fcquebatur. AbVratif-^^icnfibus Rex cum eximiis honoribus, amp; popular! plaufu exceptus eft. Re-enim, nondum pucriti finibus excedentem, fupra tatem vfquequaqjnbsp;^pientem,fauftoque afpe(ftu,amp; venufta facie, fpedatowBim facile animos con-*antem, tanta populi admiratione profequebantur, vt diuinum potius quamnbsp;^titanum reputarent. Verum ad Comitem Cili redeundum. Hie enim exnbsp;^la regnoque Ladiflai iam exatus, vt diximus, Sc reliqua fpc deftitutus, innbsp;Claris gratiam redire contendit, quern Ladiflai caufa grauilfime lferat. Pernbsp;ctnuncios erratorum veniam precatur,pcenitentiam fateturxterm oftertnbsp;Ji) r ^pctuam fidem,feq5 fua opera ademptam Frederico Auftriam,propediem (finbsp;SHouerit) redditurum. Cfar,qui rebus,non verbis capiebatur,multaqu ac-Perat damna comemoratzfe indemnem prftarc,dicit oportere: quare qu-illepoflidcret, fibi tradi poftulat. Comes, vbi nullo pnitenti modonbsp;^^'nditioneqs in Cfaris gratiam reftitui poflTe intclligit, alio animum intendit:nbsp;. Mitgrauiflimum V enetis cum Francifeo Sfortia Mediolanenfi Duce bellumnbsp;^ctcedere: hiefe cum ingetiflimis Boemorum copiis venturum Venetis pol-S ij
-ocr page 524-4S4 ANT. B O NF I N II R E R. VNGAR.
licccuVjfi xquafibi ftipendia penderentur. Sed quum res intercedente pace no profperc fuccefllfl'ct, nuUumque exilij prfidium inucnirct, fpe fua frullratus,nbsp;ad rccnperandani Ladiflaigratiani aninium conuertit. Eyzingerum intelligirgt;nbsp;Procerumobtredationibus, Rcgiparunicfie gratum, quunuilorum auaricixnbsp;rapinisqj obftinatiiis aduerfaretur. Clara cum illis agit, quos infenfum fibi Ey*nbsp;zingerum habere fen ('erat, vti cum Ladiflao de rcuocado Comit, qui indigMnbsp;fuerateiedus, caute tradarent:diccrent ipfum, viri fapientiflimi acpropinquinbsp;opera,fideamp;:confilio diutis carerc non poflenndignum effe, cuius opctaRc^nbsp;iampridemreftitutus erat, cum turpitereiedum, diutiuseuagari. Qu^are clamnbsp;Comitem Ladiflao conciliant: illiqs Regis nomine fignificant,vtcumhonoH'nbsp;fico pro virili fuaapparatu,Viennam redeat. VbigratilTimo fe Principevulmnbsp;excipi fenferat, ab amicis is edodus, cum expeditiirimo mille hominum cqui-taru,V iennam properat:qucm vbi Rex mnibus appropinquate fenlit,ci'i vni-uerla aulica amp; popular! turba, achoneftiflamo Procerum amp; nobilitatis ordinf)nbsp;obuiam occurrit: vt honorificentius cxccptus,de turpi exilio triumpharc vide-retur. Eyzingerum haudquaquam infipientis cgiflcferunt,qui,nequodinm'nbsp;terum fl:atuit,inuitus fubire cogeretur,intrantc vr bem Comit, is vitro cumnbsp;micis exiit in exilium. Quod poftquam Comitinunciatura eft, eutn nparm^nbsp;inuitumlaudafl'e memorant, qui fortun ludibrio fe fubtraxerit : fe quoqucmnbsp;poftcrum aliquato modeftius egilTe: aceos afliduo fapientes appellate folii*^nbsp;quiaulica diferimina declinarint, quum nihil Principum gratiainconflaim^-efle vidcatur. Vngari, poftquamRcgem in Auftriam reuerfum c Boenii-Slefltis accipiunr, Legatos exoratum continuo mittunt, vtfuum Regnum P'nbsp;quaquam contemnendum inuifat. Neque tam parui id momenti facial,vep''nbsp;pulorum deflderia mifer cruciet. Erat ea tempeftate in Coruin a nianufum'^nbsp;Reipublic,ac vniuerfa Vngari poteftas:item regales arccs,prxfldia,nbsp;tusq5 omnis:ncc plus quidem fortun, quam tunc accefl'erat inuidix.nbsp;quod nonnullis Pannoni Principibusinuidiofumamp;moleftum erat,amp;P^nbsp;Icrtim (iH Comiti, qui eius locum occuparc auebat. Padam quotannisnbsp;gitionis loco pccuniam, poft exilium Gubernatore non acceperat. Crirnitnbsp;bus igitur grauifrinvSjfldfb virum afficcrccccpit,vtRcgi redderet infenfnm*^nbsp;Ladillaum, fedCoruinu efle Regem: ilium honores,facra munia,prxfcmiL.nbsp;cterosquc magiftratus, pro libidine fua tribuere : illi vedigalia cundanbsp;parre Icgioncs amp; prxfedos: illius arbitrio iudiciafieri, illius deniquenbsp;aufpiciis cunda gcri.Inpoteftate Coruina,muniti/rimaoppida,arces,xrarm^nbsp;arma, aedemum omnia efle fita: nihil prxter nomen amp;;coronamRegisdbnbsp;fore. Quinetiamnemini efle dubium,indies eumadtyrannidemafpimturnbsp;fiChriftianorum opcidfperare nonlicet, adTurcarumauxiliaconfugimf^^^nbsp;quibus iam bis,validiflimos Vngarorum exercitus, plane prodidiifet. 4'^nbsp;ftinam cum profanis amicitiamolim iniui(re,item pernicioflora crirninac*nbsp;rainifei : eum bis violalTe fidem,reginam, introdudo Rege Polonix,nbsp;quum amp; fas rcpulilfe: Polonum quem acciueratjin acie dcfcruifle:nunc Lanbsp;laum in Vngariam adcare, vtvi autinfidiispctitum,e medio tollat.
Regix faluti confulere oportere,fcelus in audorem efle conuertendum-eile fieri pofTcjfi promifTo aduentu, is interim, fub pacandi Rcgni Regem priuseuocetur. Pcrniciofis puer confiliis audit,amp; quum vennbsp;nonnullavidcantur,proiudicioComitis, iniquas inCoruinuminfluiasinbsp;dit. Excompofito, Gubernatorpaucis poft diebus Vicnnamregiislhc^^^nbsp;catur. Variis indicibus deteguntur infldix, quando difficultcr magni a ^3nbsp;momenti cohcrccntur. Quare Coruinus proditionis admonitus, fenbsp;per in Vngaria pariturum, amp; fadurum quxeunque iufl'erir : extra Rcgi^^ ij,nbsp;quando nullaofficij conditionecogatur, nunquam egreflurum efle rdp*-Poftquam Coruino hand facile verba dari pofle intclligunt,Primores au .nbsp;Comit Cilix mittcndoselTe cenfent, qui in Vngarix fiaibus, ad Cocunbsp;dura,cura Gubernatore conucniant coUoquaturqj; virum aut Y iennam
-ocr page 525-D E C A D I S 111. LIBER V 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48;
^conentur, autfi ncqucant, intra oppidum blandis verbis adduum, obtrun-oppidum in colloquium accerfitus cum duobus equitum milibus, tempus aduenit:atque vir ille fapientiflimus, de diis Sc hommi-5 luxta benemeritusjdiuina tutela non caruit. Quum diiFufiruniores,prodi-nisfufpiionem auxiflent,haudinfcius quo cum fibires efl'et,amp;:qud aliennbsp;virtuti qum labori fuapte natura homines inuiderc foierent, veluti di-*^usadmonitus,fibi diligentiflm prcauendumeflc cenfuit. Q^umoppi-j. ^Ppropinquaflec ad fagitt iadum,etia inuitatus intrare noluic. Comes Gilt proditionis autlor, Sc delegatam bi Regis poteftatem gerens, vt e fenten-^^sipfafuccederetjVti oppidum ingrediatur, inuitat, vbi gtatiflimo excipe-'^rliofpitiojvbiquemelius,qum fubdiuoefl'e poteritiofficij admonctamp;de-fjiecollegasque fuos,quum Regiam perfonam gerant,Regis quoquedigni-feruare oportere. Gubernatorcm hos adir,qui Principismandatafe-haudquaquam indecorum efl'e. Si priuatarum fit habenda ratio perfona-vcl maxime nobilitatis, feloanne non efle inferiorem : in oppido, collo-1 *^gt;niquietiusamp;honeftiushabcri,amp;:vtriufque dignitatem commodius ferua-Pofle. Ad base Coruinusrefpondere:Qiiumad ipfumlegatio miflafit,Orato-f ,, ^^em mittuntur, eum adir oportere:de nobilitate hoc tempore non ef-1^ ^ilputandum, illius tarnen rei hominem admonere, miferumamp;ignobileninbsp;fore, qui non propria, fed alina virtute nobilitate fibivendicare ftudennbsp;^extremum, Comiri fignificare, Se nullum vnquam munitum oppidu fubi-impofitum qu prfidium habeat. Proinde infetis vtriquc rebus,nbsp;Q^m parum iff a fuccederet,nouas in Coruinum infidias liuidus Co-^Sexcudit: fere bant iniquo animo Proceres,Gubernatorem nequaquampa-cR.egi, cuius bnficie amp; audoritate, fummo munerefungebatur. Quarenbsp;^tnunes cum amici peruicerunt, Sc co virum adduxerunt, vt Viennam pro-5wurutnfereciperet:fi per diplomata,promifl'am Rege Principibusque fuisnbsp;\'^^oluniitatem aflequeretur. Offeruntur,qucunquc poftularat: histande ad-Viennam iterintendic.Qmim adodauumvrbi lapidemapprojiinquaf-^tjCofeftini Lambergetus eques profedo infignis occurrit:cum properare iu- fjquandoquidcm cumfrequenti achoneftiffimo Ladiflaus equitatu obuiamnbsp;f'z'^^P^Qdiiflet, Sc cum co Cilix Comes, cum promifl incolumitatisliterisnbsp;hnaret. His credens Coruinus, ad quartum vfq; lapidem progreditur. Moxnbsp;^^imlate campos profpedaret, neminemque in occurfum prodire cernerct,nbsp;ppcioncrcmoratuSjin ptoxima villa confedit. Vix i bi aliquantifper forte de-^'^^bquumCili Comcs,cumquadragintaequitibus occurrit, confeende-natini equum,amp; properare iubet, quando egrcfl'us rex, inter pomaria Sc vi-'^tapr feruentiffimo ftu latitans, in patentes campos exire non audet : lite-^gf^^columitatisapudeumremanfifTefubiicit. Gubernatorcollocatasextem-
P/ofibiratus infidias,ad Lambergerumque conuerfus,Cert,inquit,mihi men Jcs,amice ; cui Lambergerus, Mandata, inquit, Comitis tantum, ipfe retu-(^^fiquafrausineft, is eft in culpa, amp; adeft, ipfe quimandauit,caufam fuam a-Coruinus intelleda repente fraude, inComitem^^iiuerfus,Siccine bo-viros perdcrc contendis ? Dolo me petis, at ego te vi queo perdere, vete-^torfceleftiflimc. Nimirum infoueam,quamaliis paraueras,incidifti:amp;ni menbsp;^^'icrcntia Regis,amp; mea probitas inhibercr,dignis tc pnis afficercm : Quandonbsp;^^niocftjfivellem, qui meis te manibus criperet. Proinde non tibi, fedReginbsp;.fam dono do tuam. Si vnquam pofthac, meum veneris in confpedum, mo-h vltimo te fupplicio mulftatum dedero fcelus. Patefalis Cilianis infi-^^jtollendi medio Coruini fpes omnis adempta. Ladiflaus deinde mitiusnbsp;loanne agendum cfTe cenfuit, puduit, piguitque non parum, dolofe malonbsp;'^tifTimum clariffimumquc Regni propugnatorem, Ciliano confilio petiifte ;nbsp;^^odamp;: dignitatem Regiam dehoneftare,amp;: de fe opinionem hominumljede-^^videretur, perfideles probosqj internuncios,cumCoruino, cteris^ Vnga-Agendum efle arbitracur. Ex Optimatibus nonnulli vitro citroq; mifli, remnbsp;S iij
-ocr page 526-ANT. B ON Fl Nil R E R. V N G A R. ica feite amp; commode traftare occpcrunt,vt Gubernator munitifl'imas plctaf*nbsp;que arces Rgi vitro reddiderit : ( Matthiam filium adhuc puerum feruitio Re*nbsp;gio dedicaritj quern grato,inter intimos cubicularios,animo Rexaccepit,ignonbsp;rans ilium non multo poft tempore, in vu'oque Regno adietftisqs prouinciis u*nbsp;bl efle fucceflurum) inferiores tantum partes fibi auftoritate Regiareferuatx,nbsp;quas T urcarum furore protegeret.Q^re faum eft,vt Ladillaus cumhono-rificentiflima aulicorum turba,Budamvenerit.Q^m Vlricus ComeSjCXterinbsp;Principes, longo ordine fequuti funt. Anno igitur tatis fu tertiodecimo, Sa- 4 o 5- lutis verb quadringentefimotertio fupramillefimum,ac idibus Fcbruariis,Bu-dam ingrelfus eft, cum mgenti plaufuac fauftis acclamationibus exceptus.Ab-1nbsp;erat tunc Coruinus,amp; vt Comitis inftdias ac inuidia dcclinaret, inferiores Vn-gari oras luftrabat:recenfebatcxcrcitum,amp;ne quidaTurcis mail inferretur,nbsp;fummo ftudio profpiciebat. Audito Regis aduentu, ne Regia fide deficere,nbsp;neve tyrannidem,vt Comit obiiciebatur,moliri videretur,abfq; literisinco-1 jmitatisliberiq5 itineris,amp;fuo amp; amicorum confilio,vifendum Regem,amp;:fuonbsp;officio fatis faciendum efl'e cenfuit.Eo tarnen comitatu,amp; vfque adeoinftrudonbsp;ad Regem venit, vt citra diplomata libertatis fat vbique tutus efle poflet. Eufflnbsp;nanque magni Proceres fequebantur,amp; eximius nobilitatis ordo, validiffinitisnbsp;etiam equitatus : in primis Thomas Zechel, prior ( vt aiunt) Auran : Vlada,nbsp;MontanValachi Princeps,item Ladiflaus Canifa,Sebaftiatius Rofgonius,a'nbsp;l:iq; quamplurimi, qui fub Coruini duiftu amp; aufpiciis diu militarant,c multosnbsp;hinc honores fuerant aflequuti. QmimRegem Gubernator cum nobiliffinionbsp;Procerum comitatu adiuifl'et, honorificentiflime hilariqj vultu Ladiflaoe-terisq; Principibus excipitur : prterquaCili Comit, qui os prxliuoreob-ducere cogcbatur,debitam cundis reueretiam amp; honorem exegit. Compltt'nbsp;res in aula dies fimiliariter amp; amice verfatus, ad colloquia quoque abditifluo^nbsp;femper admifl'us : nihil ipfo inconfulto adum eft. QuernquuniTurcarum ob-orta fufpicio reuocaret, Rege cum fociis Pra:fedisque legionum honorificenbsp;dimifli1%,ad inferiores Vngari partes,Themefuarum defeendit: vbiquidcuiBnbsp;loanne Capiftrano in T ureas gefl'crit,eft rite dicendum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
RERVM VNGARICARVM DECA-
DIS TERT1 LIBER VIII.
V V M Amurathes ad Croiam, vt res altiufcule repetatur, in obfidionegrauimorbo corriperetur, Adrianopohm tranfue-dus, anno Salutis quadringetefimo amp;quinquagefimofuptnnbsp;millefimum,diem obiit. Quiquidem annus, quuni facer efnbsp;fctjlubileus apudnos dici folet.Mahumetes eius filius,exO-thomanni genere Septimus, Rex T urcarum,Imperiu fufee- 4nbsp;pit :patre,maioribusq5 fuis rebus bellicis, animi magnitudi-
ns,ingcnij feritatc,confilio,calliditate,amp;geftarumrerum gloria long prftan-tior : potitus Regno,^um longe maiore imperandicupiditate xftuaret ,cuni Defpote amp; Palxologo Impefatore pacemfecit : mox in Afi traiecit, amp; inCar-manum Iconij tyrannu caftra mouit: quern femeftri fere bello, magnos in Abanbsp;tumultus excitantemprofligauit. Pacataprouinc'a,vtgrandiacptaquxmctenbsp;conceperat,profequeretur,fe cu exercitu in Europamreuocauit,amp; initam cumnbsp;Imperatore Defpoteque pacem violate ccepit: Euripidis didafequutus,lulionbsp;Cxfare fxpius vfurpata, Licere ius quandoq; impetandi gratia violate. In pr^nbsp;miSjVti belli feminafereret,amp; Byzantium fimulobfidetet, ad BofporuniEuxi-num geminas vtrinque arces ftatuit, miraq; celeritate perficit, vt vrbi Pontumnbsp;amp; Motim obftrueret : omniaq; auxilia,n modo Pannonibus amp; Myfihjftnbsp;ab vniuerfi denique Scythiaprohiberet. Imperator, ne fociarum fibi auitnsnbsp;prouinciaru obftrueretur,primm literis,deinde Legatis queri cpefor: ntni-hilo fegnius coeptaille profequi,obaudirc querimonias,multa diflnnulare,pur-garc
t) E C D i S 11 LIBER V I . 487
Jt fe quandoqtie, Sc nonnulla caufari : demum Palologum grauicer aceffi-tiitn, aperto Marte petit. Confcftimque ex nbsp;nbsp;nbsp;amp;c Europa, quas poterat copias
^auxiliacoegit:haud infcius, quant vrbis obfidioneni moliretur. Crepitan-^ibus deinde machinis mariac terra,cobfefla mnia quatic,vtciuibus ne eu-'andis quidefti corporibus ocium daretur.Procidunt turreSjamp; magna pars mu-rorutn : reparantur intus munitiones, confurgunt celeri manu aggercs,amp; diris boftibus laborem inftaurant. Accira mari clallis,partim rcptilia,partim tormennbsp;ds obru ta,irrita fuerc auxilia,amp; eluii demum diurni nourniqj conattis. Holtisnbsp;Vtbe, tertio fuiregni anno,amp; quinquageiimo obfidionis die,potitus,magna cnbsp;graflaturjCunta dirpit,tas omnis amp; vterque fexus nulla lioftili iniuria ca-ruic.Polltita incftata omnia,amp;: templa quidem ftudio longe maiore. Patra-tis nulla piaeuhs acceio fieri potuit. Palologus Conftantinus,ab Eelenage-nituSjVthoncftios occumberet,inter confertiflimos holles dimicans,cfus clljnbsp;folo paludamento agnitus. Vrbs igitur quadringentefimq quinquagefimo- i 4 Jnbsp;tertio Tahitis anno fupra millefimum,exado Romano non line maximo Chri-ftianxReipublic iulu,Barbarum, amp;:prophanuImperium fubiuit. Ad Con-lUntinopolitani excidij nuncium, omnium fidelium animi confternantur, amp;nbsp;ptcipti finitimorum, qui inftantem propius ruinam intuebantur. Nicolausnbsp;Fonulcxntaximus,lldiorum parens ,amp; catholicplebis pallor pientiffimus,)nbsp;quum Pannoniis admodurn Myfiisque timeret,quibus amiflis,iam de Chrilli-itiaRepublica adum elle rebatur, lacrofand militix faluberrimum promul-gauitedidum: quo quidem omncs,qui fandiflmx Cruels telPeram in Turcasnbsp;vitro rumerent,gratLiitaque llipendia facert,integra delidorum omnium im- nbsp;ptinitate donauit.Quin amp; loanncm Capillranum, Samnitibus editum,ac Di-uiFrancifcifacris initiatum,prterea virum fandilTimumjamp;adexcitandos adnbsp;populos dicendi Copia,vitprobitate nimis idoneum,in Alamannos,Vn-gwSjPolonosquemilerat, qui adfalutaremexpeditionem facris declamatio-ttibs homines hortaretur. Hic ne minore quidem fanditate prditui, laco-bumPiccntcm,eiufdem collegij facerdotem, fibi focium adlciuit : qui in facranbsp;peregrinatione quPadum ambo traiieere vellent, de portitore pertinacil-mrepellercntur,quia interdida c ditto dogmate pecunia carerent, quam pronbsp;naulo datent, tn diliufum fupcr vndas pallium cum comitibus confdr, amp;nbsp;Veluti quadam naufragij tabula, in ripam alteram non fine auari llupore porti-torisjdiuinaopc tuto trailati funr.Qutim m Aullriam amp;: Germaniam venilTentynbsp;InprimisDiuiFrancifci reiigionem mirifice propagarunt. Multa in Noricis,nbsp;Gernianis,S4tmatis,amp; Pannonibus huiufee religionis collegia templaquOnbsp;Ftindarunc, lano-uentem iam Dei timorem, cultumque diuinum inllaurarunt.nbsp;Sed quum loannes Coruinus,pr diuinacharitate fuccenfus, adexhibendumnbsp;Ladiilao obfequiumVicnnamprofeduSjCapillranilacobiqj fanditatem prx- nbsp;nbsp;
guftalTet, amp;: ad inferendum Turcis bellum ab his veluti diuum interpretibus InflamniareturjCompolicisibirebus,ambos inVngariamibifecumadduxit.nbsp;umClianisarribus amp; criminib. cum Ladiilao puero fiuduauit, maximamnbsp;Illi Crucc figiiatorum manum cocgcre. Mox Conllanifttopolitanum exitiumnbsp;intercelTit, quo viri fandilfimi, ad contrahenda ex edidi audoritate vndiquenbsp;auxilia,multo vehenientius excitabantur. Qmnamp; pecuniasoppidatimcoge^nbsp;vt collara llipe, communi faluti fuccurreretur. Mahumetes Grco-ttiinlmperio nimis elarus,fpes multo maiores concipit,fuas vires cmcnfus,na-ttalibellofe Italis inferiorem elfe non ignort, follicitandamentent amouctnbsp;taliaife terra prpotentem intelligitjlllyricum amp; Dalmatiam Regulis obnoxi-
ant, amp; in pagos paruaq^j oppida ditfufant, quotidianis incurlionibus amp;: labefa-dariamp; facile capi poll'e intelligit.Defpotem tantum, Vngaru^S verctur, quuni atiromilitcq-,vtrunq; prpollcre fentiat.Quos fi expugnare contingat,audaci-rcliquaadoriri polie retur. Itaque fuperiorem prius Myfiam inCTeirus,fodi-argent! qu Defpotis erant,occupare nititur:Nou montem, Trepciam amp;nbsp;Stiftencius oppida, argenti metaUOruniquefcracilTiraa, obfidet amp;expugnat*
S iiij
-ocr page 528-488 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Defpotes gfauiter angitur, quod eius viribus obftarc non poreft, amp; opimi pro' uentus, preciofaque libi vcdigaliaintercepta fint, in munitiorafe caliellareci-pit, Sc y ngari vicina, vt fiia cum Vngaris niala connnunicet,quos propu^^'nbsp;tores optimos tepius efle nouerat. Differuntur mox vfquequaq runiores,Turnbsp;cam ad Albam Grccam,quam Belgradum nunc dict,indies caftramoturu-Maximam fortun fucceiTum audaciam addidiiTe, ni occurratur, cta propC'nbsp;diem ruitura,neque vllamab bofte veniamtolcrabilmve conditionemfper^'nbsp;ri pofl'e:Conftantinopobtanam clademjomnibusexemplo eiTe. Coruinus^U'nbsp;tem, qui ad protegendas inferioris Vngari oras, Regia autoritatc conftit^'nbsp;tus erat,nbsp;nbsp;nbsp;in puero Rcge,ac perniciofo Comit,pari}! fperare poteratdn caO'
to tumultu,neque animo excidit, neque confilio dfit. InprimisCapiftranu*^ ad hanc obfidionem fibi collegamadfcifcit,vt alter humanis, diuinis altetvif*'nbsp;busniteretur,confulit quid potiflimumvideatur agendum. Ille bono animo e'nbsp;fe iubet,quando nort mediocremCruce fignatorum exercitum Germanianbsp;conflafie fatetur. Q^muis hc gens, Vngarico ab antiquo fit infefta bellO)!nbsp;communi tarnen caufa amp; neceflitate,minimc defuturam arbitratur.Quinamp;^?nbsp;tarn fe Vngariam,poft Conftantinopolitanam captiuitate,inTurcas concitai*nbsp;gloriatur. Interim Coruinumctcra, qu exvfii bellifunt, curare iubet.H^^*'nbsp;le in tempore auxilia daturum pollicetur, demum adhanc capeftendx immo^'nbsp;talitatisoccafionemincendit.Is vetcranos omnes,ac alios fpctataevirtutisn*'nbsp;lires cogit,clairem mira celeritate in Danubio parat.Quando Tur cam quoqi*^nbsp;multain Ponto nauigia paraire,mandaireque, per cxploratores accepcrat,vd'nbsp;ftrum propediemfubirent,amp; vbi caftracflefenferint,ibi confiftetent.Calixi*^nbsp;Pontifex, qui Nicolao fuccelTerat, imminentis periculi non ignarus, loannc*nbsp;fancti Angeli Cardinalcm,viruni fapientia amp; magnanimitatc prftant,inGff'nbsp;maniam Pannoniamqe miferat, vtSeptentrionalis plaggentes, quantumnbsp;fe foret, in dirum hoftem cocitaret. Interim rumor aftcrtur, Mahumetcm i^?'nbsp;fuperato Hemo, per Tribailos amp; Iftrum centum amp; quinquaginta milia bom*'nbsp;num,a9obfidedam Albam ducere. Infumma rerumomni trepidationc'^^^'jjnbsp;fatur Vngaria.Coruinus,amp;Capiftranus,forti animo,cum fuo vterqucexefC*^^'nbsp;ad protegendam Albam properarunt. Claflem commeatibus militibusquc onC'nbsp;ratam deducunt.Cardinalis Bud fubftitit,vt apud Regem cteraCurarct.L^'nbsp;diflaus amp; Cili Comcs,audito Turcarum aduentu, vfq; adeo confternatifu*'nbsp;vt fimulata venatione Buda egrelfi, V iennam continuo fe receperint. Oiljnnbsp;Budinam arcem,omni prfidio deftituta reliquere,qu diebus circiter crigii'nbsp;ta etiam hofti patuit. A Turcis interim Alba obfidetur,quod idibus lunsnbsp;cidifle ferunt. Vrbs eft in angulo fita,vbi Danubio Sauus illabitur: Septentr*'nbsp;one Danubio, ab Occafu verb Sauo abluitur. Arx monti prfidet, loconbsp;munitilfima: ad radices montis,ciuitas in amnis vtriufq; ripas effunditur : era*'
* nbsp;nbsp;nbsp;fo muro confluentibusque obfirmata, continente duplici vallo, fofla, mffi*'
busqu munitur.Mahumetes in duocaftra exercitum diuiditmlteraprxtetS^quot; uum,quibus Bafleus Afi:alteraprter Danubium,quibus ipfe prarerat,rim^nbsp;cat. In fuis caftris tor#^nta tune bellica fronte difponit,locum vallo foflaq^nbsp;circumucnit, ne eruptionibus hoftiumforet obnoxius. Reliquam multitim*nbsp;nem per campos effundit,qu omnia complete videbatur. Quum contine^nbsp;te continuatis fer caftris vrbem obfediflet,ne quid cfferriinferrique pollet?nbsp;num Sc Danubium clalTe complcuerat.Quum expugnatiociuitatis nfanamanbsp;chinarum magnitudinem poftularet,ac ill ob itineris difficultatem faciletf^nbsp;bi non pofrent,hoc Barbarus animus commto vfus eft:machinasditfrcgir,attnbsp;tequam iter iniret, vt in leuia frufta redal, facilius per ardua loca vehctei^^nbsp;turnnoxvbi in Myfiam fupcriorem ventumeft, ad Chryfonicumftatim coi^^nbsp;flato re inftaurauit: quas quum vrbi propius admouiflet, Sc munitionib. Qt**nbsp;bus opus erat obfirmalTet, mox oppugnationem adoritur : quatit die nouqt*^nbsp;mnia, nihil oppidanis ocijiamindulget. CoruinusScCapiftranus vtbem^nbsp;cerrime dudum obfelTameflc fentiunt,claflem Vngaris Crucefignatifqueconbsp;plctai'*
-ocr page 529-DE Cad iS ill. liber vul 489 fccundo amne deducunt vt Albanam arcem aqua terraque obfeffaranbsp;woimpetuingreditur.QuumappropinquauerejVrbemafliduoquatij arcemnbsp;in al tu ni lapidibus fublidi^region fuiphureo lat fumo caligtem,perpe-feruarc tenebras confpicantur.Sociorummiferatione correpri,qui accrn-( ^'aobfidione torquebantui*, animos ingentcs fane concipiunt,amp;: ad certamennbsp;^fittur.TrecentiPolonis erant,qui religionisardtiflm gratia,fumpta Crunbsp;''stcflera,ftipendiafaciebant:itemGermanorum ingens numerus,qui facramnbsp;^^pcditionem vitro fufceperant, c certatim vtrique obfeflis accurrcndum eflenbsp;^^enfebant. Tormentorum crepitus neorum,ad Segedinum vfq; exaudieban-inftrudta clafl'e,terreftribusq5 copiis in aciem edudis,fecundo amncnbsp;^^cendunc.Mahumetcs his occurrerc aufus,fuam clafl'emoppon{t,nc quid la-otanti ciuitati affrant fubfidij. Collatisin Danubio fignis, fluuialis pugnanbsp;^onferitur. Effertur immenfus vtrinque clamor, crepitantium fragore tor-*'entorui'n,Danubius intonat,ac vtriufque claffis grauitatc fubgemit. Chrifti-^ainquadratum agmen effufa,ripam vtranque legebat. In ripis quadratanbsp;'^^faphrac'torum equitum agmina,vtrunque clalis cornu protcgebant, in dex-^'oCoruinuSjCapiilranus in lauo prfidere. Hic prora crucifixum amplexusnbsp;kipplex,adfalutarepriium fuos hortari,promittere diuinamopem, amp;pro-hoftibus malediccre. Coruinus acerrimc pugnare,acexemplo fuo ad pu-Sfiam Vngaros incendere, iubere vt remis incumbant, fuffragante Danu-coniinus dimicent. Quod vbi fatum eft, mutuis nauigia catenis vtrinq;nbsp;^lligant. Coruinus in prtoria nauim inliliit,fequuntur focij,enfem lat du-^^^bTurcasque fauciosfemineccsque in Danubium deturbant: idemreliqui nbsp;^oiunt.Feruens vbique collubatio cernebatur,multivtrinque cadt,amp;quumnbsp;^'''aieomnes cdecompetcrcnt,cruoreDanubiumtotuminficiunt. Quumnbsp;'^^ndi amnis fubfdio noftri nitertur ,Turcarum clalfem inclinant,cdunt-t ^^^Illiobftantifluuiocederecoadi, proras auertunt ; multainterfugiendumnbsp;^fercepta nauigia, vndisque demcrfa, cteri ad fuorum prlldia confugercjnbsp;)l (^otuinusjiufafiigataqueclaffe, quum Albappropinquaflt, earn relat, vr-^cnique ingrcditur, quam armis, milite, commcatibusque complet, fauciosnbsp;j,fosqueoppidanoscducit, arci fupplementum fuggeritvalidiffimum: obfef-^^uin anirnos recenti vidtoria inftaurat, amp; ad propugnandam ciuitatem, vnnbsp;Capiftrano viro fanciiffimo omnes hortatur. Mahumetes ad nunciumnbsp;Onigat claffis ; Quamuis grauis (inquit^ nofl.ro tarnen voto omnino potie-nbsp;J '-^odclaffciuperfuitjincdi iuflit,atqucobftinatiffunum adexpugnan-vrbein animum ititendit. Qmtmpaterni iibi amici retuliffent, Amura-olimiptetnin Albanaobiidione menfes triuiffe, ac irrito tandem cona-^quot;dffe : multis paternos mnes probris aft'ecit, amp; ante quintumdecimum fenbsp;potiturum gloriatus eft. Baffeus forte aderat Aflaticus,hic vtglorio-'Jo dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis afl'entaretur, certam imminere viboriam pollicetur, quan-
. Byzantium ipic vi ceperit, veteri arte ac munitione quaquemaximaprdi-* ^ncqne ab Vngaris validis muniri,magisquc ftrenu protegi,qum Grxnbsp;f\ ^Ppida flcantiquibusnonimmerito, non folmelo^tij, fapientique,ve-efl difeiplin militaris gloria,fuo iure tribuituriprtereamult dirut turnbsp;ji ftiplct foffa:, iam quata folo mnia forent, proinde haudquaquamnbsp;0111 ^de aflirmabat. Mahumetes his verbis accenfus, in fequenti dienbsp;fumere iubet,ac veluti decreuerat,nunquam etiam ceflare confti-lih Alba potiatur. In tot ordincs digerit exercitum,vt perpetuum pr-fubindeacies inftaurare poffit,vtinulla quiete datanbsp;Soy-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogerentur. Sacer ditto Sixto erat ille dies, otauo idus Au-
deturbatisdudum propugnaculis,rudcrib.completafofl'a,amp;obrutis occafufolis,vrbem adoriuntur.Obftant oppi-'^Oh-^'^'^^coiTipletos innumera multitudine campos abarce profpedbarent,nbsp;^c' r mnia cernerent,falut defperare cogebatur.NuIla maior fpesnbsp;'^^olatio fucettrrebat, qum defperata corporum f^ute, pulcherrira mori.
-ocr page 530-490 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
loanncs cuni diui Francifci collegio Crucigeros ad falutarempugnamhorti-tur5amp; Seruatoris noflri cruceni amplexatus,ac fupplex,Dei prntiam open' que pollicetur. Illiappetere magis quni formidare gloriofam moiteravilijinbsp;pugnamq; promptilfuiiiTurcis occurrunt. Vnumhis obrt, qudanimopO'nbsp;tins qum corpore armatierant.Gladiis tantmamp;:lanceisobnitebantur,pault;^nbsp;fe galca amp; thorace protexerant. Dira nimis amp; cruenta fupra murorum ruinainbsp;pugnaconferitur,fumtna vi vtrinq; pugnatur. Hoftilis clamor, tympanaclaH*'nbsp;caque clum fonitu fragore complebant. Rudera magna cde fdanturnbsp;quando illi vi ingrcdi,reiicere ifti connituntur. Cor uinus vbicunquc labori'nbsp;retur accurrens, nunc verbis, nunc Fadis omnibus opem fuggerituimidisnbsp;gnauis inclamitat corripitque, ftrenuos extollitTortiflimos quofque commci;nbsp;dat amp; hortatur,vt vrbem banc Chriftian Reipublic propugnaculuin,forb^'nbsp;fim tueanturzfciclibicumhis rem efl'e,quos tories olim proriigarint,vicerint)nbsp;amp; adinternccioncm farpececiderint, amp;inDanubio tot fuperiore pugnacoD'nbsp;fecerint : non deefle diuinum auxilium, lefu Chriftique prfentiam,lbcuin^nbsp;nomine, dudlu, aufpiciis dimicatur. Mox cum globo veteranorum inftrudu^nbsp;vfquequaque difcurfare,mftaurare ordines,pro feflis validos,viuos pro mot^nbsp;is,pro fauciis integros,proinermis armatos, veluti opus eratfiifficere:quando^nbsp;que vbi plurimum laborari fentiebat,fuccurrere, inter confertiiTimoslefeb'nbsp;ftes infercre, ingreflbs reiieere hoftes, amp; imperatons militisq; optimi officiu^nbsp;praeftare. Ctr Mahumetes tergofuis inftare, grandiamilitibus prxnap*nbsp;liceri, retrocedentes reuocare in ordinem, amp; quandoque falcato enfenbsp;orare,vt ftrcnu pugnent, exclamans earn iam vrbem captum iri, amp; fuosnbsp;penetrafle : proindc vt filt;o magno agmine progrederentur, hortari.Vari^'.^nbsp;diu Fortuna pugnatum eft,quado Turcfpe in vrbem penetrarunt,amp; Cinbsp;lhanis non fine magna vtrinque cde reiefti. Supracadauera muroruniqinbsp;nas, diu nutante ancipitique vitoria dimicatum. Et bine veluti fpes vcrinqnbsp;furgebat,ita extremis indefeflisque viribus pugnabatur.Spe Turcnbsp;ximo i Apetu in vrbem irruperant: fpe etiam reiedi, arridte fubinde jnbsp;inftaurato cuneo,aminam obftinatiftim vidoriamrepetebt.Itaquecn?^nbsp;fpe vtrinque pugnaretur, Mabumetes prfcntancum confilium init, quai^ jjnbsp;bdifimo poteft agmine, in vrbem irrumpere, pertinacilfimeq; teuere.nbsp;nequeat,hinc reiedum,fugam fimulare,qua oppidanos alledos in camponbsp;car,mox irrumpente tergo dimifla equitum multitudme reditiimintcrdpnbsp;vti tergo amp; Fronte Cbriftianagens iuxt cdatur: quare validiflimumnbsp;inftaurat.Supcrata mortuorum ftrue, qu in minis excrcuerat,innbsp;clinatis oppidanis irrumpit.Penctrat in Forum,amp; in medio Foro prxunnbsp;tegratur. E Turcis pleriqucin Forum figna inFerunt, altis nonnullinbsp;xilla Regisdeponere conantur,qu adbucinmnibus intgr Fupcrfuc^j
* * Subeuntemeum vexillo Turcammemorant, qui vt figna fui Regis dos in vrbem fociorum animos,qui nondum intro penetrarant,pinnacuienbsp;ris imponeret,amp; ad exanimandos Cbriftianos Vngarica deturbaret, turf*nbsp;tiffimam repente fubi Hune Vngarus illico fubfequitur, ac antequai'^ .jnbsp;figna deponeret, cum bofte in turris Faftigio colludatur. Qi^m alio n^nbsp;probibere non poftet, fe cum Turcaquem apprebenfarat, ex altiflnnbsp;prcipitem ddit. Coruinus in fummum periculum addudam vrben eonbsp;catus,accito Micbaele Zilagioauunculo fuo, amp; Ladiflao Canifa, iteinj^nbsp;ano Rofgonio,cterisqucfortiflimis Proceribus Vngarorum, abnbsp;forum Turcas inclint. Hi tanto furore congreditur,vtmultisinpla^^^^.^fgt;nbsp;que cfis, extra mnia extemplo reiecerint. Crucigeri diuina fe openbsp;rati, adaudis animis extra mnia prodeunt, amp; in boites Fua cde gi {j*nbsp;Mabumetes vbi fe iterum iterumque reiedum cfte cernit,extemplonbsp;mulat,amp; plan tergavertit,ac eos educit.Inftant tergo Crucigeri,nbsp;viloria pelledi,pertinaciierinfequtur. lamque adBaftei Afiatici ca Vnbsp;uenerant,qu in Sauiripa collocaratzCapiftranus prolpedis abarcc M [js
-ocr page 531-D C A D I S III. LIBER V I 11.
^'infidiiSjConfeftim fuos cxclamat, vt retro cedant. Quuni pr ftrepitu amp; tu-* 'ukumagno exaudiri non polTet, tergo receptui figna dat : contra illivitbto- intend,nihil cxaudiunt,hoftiliacaftraadoriuntur,amp; incendunt. Pater cumnbsp;^erdotunt collegio,illuc per medios enfes ab arce decurritjreuocatqj.Mahu-^nbsp;qui ad machinarum bellicarum munitiones confugerat, quu Baflei ca-5* ctemari diripique refp iceret cum equitatu,quern tergo reliquerat,vt re-oppidanis obftrueret,e fuccurrerc contendit.Adharciam dies inclina-/'Coruinus defertas Mahumete munitiones,amp; bellica tormenta confpica-^^jCiimfociis ex vrbe prorumpens,repente capit: machinas neas,adato moxnbsp;partim obllruitjinutilesqj reddit,partim in holies conuertit, intcnditqj.nbsp;^fcareicdis callris Crucigeris, qui Capillrano reuocati facile celferanc,nbsp;Munitiones redit: cas aCoruino occupatas comperit. Qmim inflate crepu-^'^logt;rccuperandi gratia prlium inllaurarer, obuerfas in fe machinas inuenitjnbsp;Jluibus qutim grauiirime focij lderentur,ingrute nolc,fe m pollcriora ca-^gt;n fine fda fuga recepit. Alij pettore fauciu,fub papilla, in callra pedemnbsp;^^MlilTe memorant.Coruinus munitionibus potitus eas incendit.Qimmadur-node,machinas neas exportare non polTetjObclufisforaminibus,irritasnbsp; ftititjvidorque ac ouansin vrbemrediit. Turca vt feab vrbefpereic-1;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aliaticis callris ac munitionibus exutum confpicatur, intempefta no-
5 verfus Macedoniam iter intcndit.Referunt nonulli, eum fagitta faucium, ?Mnecemqj in callra relatum,aliquantifper iacuifl'e. Turcas ad Sarnon oppi-'quot;^Mmotis hinc callris Imperatorem tranllulifl'e,veritos, ne intercedente ipli-Morte,poltero die ad interitum cdcrentur. Ad Sarnum quum ille aliquan-Uin tefpiralTetjde belli exitu fuifle percontatumiquum ilh refpodiflentjBaf-A(iaticum,amp; cundlos fer Proceres oppctiilTcjmagnam partem exercitusnbsp;.^cfam, Kurkutoam prxtorianarum cohortium prfedlum, fdb mnibusnbsp;Me trucidatum item munitiones omnes ab holle captas:ad hc, homin(vtnbsp;^f^fjvfque adeo ingemuilTejVr venenum pr vit molellia propinari fibi iulfe-^n^ici recufarentjtimidum demilTumjincenfis callris,flirpemnbsp;puiflefugamineque tam datum animo veniire,quin conllernatus abiitiamp;inbsp;I MPerroremorbisedixeratappellari,aparuamanufufumfugatumqsfuifle.nbsp;I Mum Al,cui Caraeix nomen erat,ad munitiones,paucis ant dieb. ab vr-Mtum obiifle plerique ferunt. Sexto igitur amp; quadragefimo obfldionis die,nbsp;^''Ma potiusquam humanaope vrbs Albana,Turcarummanibus liberata.nbsp;^K?uquam multi vtrinq; cecidiflent,plurimi tarnen Turcis occubuere:mul-, Huadfagintahollium milia periifle prodidere,viginti milia nonnulli, nec de-f 5? luatuor tantum milia fuilfe affirmant, Sed quanta clades illafuerir,ponbsp;J, 'liiini Regis fuga tellatur. Turex quoque ingentem amp; incredibilem fuiflenbsp;It ^Mquam diffitentur:quinamp;; deorum ex feplures,quam Chrillianorum ma- Mo die exfos fuifle afleuerannquiamultamortuorum corpora, fine vulnerenbsp; ^perta fuerc, qux diuina potius quam humana vi cecidilTe reputabantur.nbsp;tj^P*ft*'anusamp;: Coruinus,infignivitoria potiti,per fe vterq; ad Calixtum Pon-de hoc bello fcripfere,fuis vterque literis tam cltsifacinoris gloriam fi-j^^'^endicare niritur,quum alter mentionem alterius minime fecerit. Prxllan-lt; unirum viri, potius fe Regnis,quam dbita laude defraudari patiutur.Ve-c ^Quum duo duces,altcr oratione,manu alter llrenue dimicarit, idcirco hocnbsp;L uHimo viro pleriqj fatum arbitrantur,vt in eo prxlio diuinx potius,quaranbsp;(j. ^u vires, quod Tur ex non inficiantur,enituifle viderentur.Prxlium id a-h. inauditum fuit, quando horis quatuor amp;viginti, fine intermiffione vlla,nbsp;fuifle tradut.Ne quid vtriufq; Duels fcelicitati pofl'et adiici,ne mul-Huidem poll diebus,diuina vtrunq; benignitas, no modo mortal!, fed cle-gloria donauit:at Coruinus id prius aflequutus ell, quipp qui longonbsp;Painbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;labore belli defatigatus, in xlluantiffimam febrem incidit,qua
hf, licbus abfumptus ell. Medicorum iuiru,quorum adminicula cunta ir-uerc, in Semlyn oppidii amici contulere,vbi cli benignitate,fe corpus^
-ocr page 532-491 ANT. BONFINIIRER. VNGAR.
jnulto facilius lnguore rcdimeret. Adcratit filij duo, Ladiflaus feroci animo amp;: robufto corpore iuuenis,amp; Matthias adolefcens diuino ingenio,amp; prftantinbsp;indole prxditusdtem cognatorum amicorum numerus non mediocns: Ca-piftranus latere nondilceffit.Suitipfafebris indies,amp; nulla medicaarte fe*nbsp;uitiam remittit:defperatur viri falus, amp;: niedicor eiuditur opera. Capiftranusnbsp;demum Coruinum hortatur,vt quando diuin fortafle tempus euocationism-ftaretjteftamentum edat,Humana dilponat, faluti confulat, amp; qux ad animiC'nbsp;migrationem pertinent,veluti facra munia iubent,c(a paret,ne minus nunc,nbsp;quum Opus eil,quam oliminduftrius prudens fibi elTe videretur. Arrifitadnbsp;hxc vir ille fortiflimus,amp; piapatris conlilia commendauit,fe tarnen ca mul-inbsp;to antehac difpofuille refpondit:ignauumamp; imprudentem ilium reputauit,qmnbsp;ad extremum vit,vbi fui compos pr formidine mortis nemo elfe poftet, officia ilia dillulerit.Ne me(inquit) velim vfque adeo incautum amp; imprudentemnbsp;Capillrane putes,vt qu probe fuades, hc ad mortis agonem amp; tempus emi*nbsp;grationis iple diftulerim:multo ante hc cundaconftitufiiam diu qux ademi-grandum facerent comparauineftamentum diu condidi,amp; quid liberis amp;aimnbsp;CIS,quid diis immortalibus legandumfit,fat bene (ni fallor) profacultatumcopia,prouifum exillimo.Curam falutemcque animi mei, nequaquam liberis de-legandamelTe ccnfui,pro facultatenonulla templa fundaui. ErogauiinpaupC'nbsp;res,qu humanitas amp; pietatis ratio iull'erat. Et ad peragedum quod inftat iter, inbsp;viaticum quoque mihi comparatum,firma conftansque fides,amp;: fpes ingens : i-tem amp; tot excepta pro fide orthodoxa vulnera laboresque,amp; pratfertim diuinnbsp;mihi toties exploratabenignitas,amp;prxfentiamebenelperareiubet:haudin*nbsp;feium, Coruinum in hae miferavita mortalium,totinfidiis peticum,totpericu-hs amp; tempellatibus agitatum, felicem demurn quietem inuenturum. Idvnimanbsp;me angit amp; cruciat,quod pro temporis angullia,nondum profufae in me diumnbsp;beneficenti mihi fatisfacerc licuit. V eriim in hac lefu Chrilli Seruatoris exu-berans dementia pietasque fuccurrit : quippe qui fine animi verfura,nbsp;fatisfi^ipatietur. Totam vitam fiib eius dudu aufpiciisq; militaui i quanquamnbsp;fiipendia gratuita faccrem,multoplus tarnen rependit in vita,quammritapo- )nbsp;ftularent; fideliftimi veteran!fidem dux ille non deferet. Vos autem filij, ^mi'nbsp;cique chariftimi,huiufce me vita: miferiis exaulorari,quo animo (quacfojp^'nbsp;tiamini, fluxahc amp; caduca funt omnia : nihil eft, quod quicquamprter vin-bram habeat boni. Miiitauimus hie fatis fuperque : militi pra:mia apud fup^'nbsp;ros exigcmus,amp; eaquidem commodaa diuinaliberalitateconfequemur,qu3fnbsp;funt perpetuo duratura. Si rcfle fapitis, amp;ft:olida mortalium charitas vos noflnbsp;fallit,interturbatque,fortun mea: fidendum efle potius,quam miferadunire-putabitis. Dux ille prxpotens gratilfimusquc, fub cuius aulpiciis facra ftipefl'nbsp;dia feci,veteran! fui labores mifcratus,militia: vacationcm indulgct:amp;qua: difl
* propofuit, nunc emerito magna pra:mia tribuet : proinde hunc neceflitatis 4 itum patientiftime tolerate. Si quid abituro muneris in hac pompa amp; cmiftiofl^nbsp;Coruino tribuendum elTe cenfctis,quod fit gratilTimum futurum,veft:igia,dflbnbsp;CCS filij,paterna felaani,cum paterna virtute gloriaque certate: experiamininbsp;fi fupcrare liccat,quod mihi per mortem intcrccptum ell,lurcarum bellii coflnbsp;tinuatCjConficiteque.Id firmum,conllans amp;gloriofum cxillimate,quodhone-ftatem foueatamp;pictatem,atque Deo gratilfimum reputetis. In diuino cultu^nbsp;religione perfillirc.Et quod mihi alTequi nonlicuit, deled TurCaruffl nommisnbsp;gioriam comparate. Ne indignum quidem amp; indecorum ell, lludiorum mill'nbsp;tique patern iuxtatque legatarumfortunarumhreditatcm accipere.Idqnbsp;in primis precor, ne degenerando per negligentia ignauiani, paternum no-men dehonellare videamini.Te id in primis facerc iubeo, Matthia dulciflme,nbsp;qui natu qiio minor es,eo mehus bona indoles de te fperare cogit. Proinde valere omnes Coruini memores: tu qoqi Capiftrane vale : pro lalute noftrapianbsp;preccs effunde, fupplicacjue ,amp; quando fub eodem Imperatoremeruimus,anbsp;accipida mccum ftipendia propcrato.Q^umhxc dixill'ct, prfentibus
-ocr page 533-DECADIS III. LIBER VIII. 455 dato ofculo, benedixit,amicis circm collachrymatibus commendauit, oinni-timque dexteras apprenfauit : exorauit mox eos, in primisqs Capiftranum, vtnbsp;In proximam diu Genitricis dem ad rem facram faciendam fe dferrent, amp;nbsp;quum euchariftiam accepturus effet,Dominum ad feruum,quod indignum e-venire minime paterentur, fed ipfum indcrn ad Dominum introducert:nbsp;tranflatus in templum,amp; facris operatus,accepta euchariftia, placatisqj extem-plo numinibus, animam efflauit, perpetuum quoq; fui defiderium Vngaris re-bquit. Diem igitur obiit, Salutis anno quadringentelimo quinquagefimofc- 14 ynbsp;xtofupramillelimum,quarto idus Septembris. Corpus,ficuti legarat,in Tranf-fyluaiiiam delatum,amp; in de,quam in Alba lula fi.mdarat,magnifico funere fe-pultum. Vir fuitftatura fane corporis mediocri,magno capite, crifpis crinibus,nbsp;caftane colore fubnitentibus,oculi fuerc magni,fercnus obtutus, fuffulua fa-ciesamp; peruenufta : afpedus vfq; adeo pulcher amp; iucundus, vt lingularem pr-ferret gratiam, amp;tacitam fibi reuerentiam poftularet : cunfta membra corporisnbsp;*nter fe ita confentiebant, vt nil poffet elegantius cxoptari : corporis demum a-iimique viribus qu pollens. O felicem virum,cui cum ngulari virtutevi-'gt;we,acfumma gloria mori datum eft. Dum vixit,ab omni peirculo Panoniamnbsp;Chriftianamque Rempublicamliberauit.Q^are promulgata morte,no imme-ito per vniuerfam Vngariam, ab omni a:tate ac vtroq; lexu eft dm publice de-ploratus. Aliqui Propugnatorem fortiflimum, milites Inuidiffimum impera-^otGiiijomnes Patnaz pattern certatim lugendo ingeminabant:qud fi hi bene-ficiis Vngaros immortalibus obftrinxerit, amp; quantum amoris amp; gratis, prs ge-ftwum return gloria fibi conciliarit,rei exitus oftendit : quippe quum poft La-^flai Regis interitum, Matthiam eius filium, regio haudquaquam gencre na-amp; adhuc puerum ac return impotem, omnes vna voce Regem exclama-^\Qt.Qmunadhuc anima ageret,Capiftranus ingemuit : Inuidco (inquit) Cor-'^nernorti tus,qui confummato quoq; prftantilfimi duels officio, amp;fufofu-gatoque hofte,quernTerrorem orbis appellabant,ne qua tua flicitas Jfe.be infi-j. ceretur,extemploadfuperos euolas,amp;ampliffimavtriufque vits gloria potiris.nbsp;' 0 nosmiferos, qui remafimus, quibus fi quid nominis recent! vitloria partumnbsp;eftjfuperftitibus facile idfortuns inconftantiapericlitaripoteft.Vtinam tefub-fcquifitmihifato datum, vt quipariter fubccclefti Imperatore meruimus, vnanbsp;4uoque in clis triumpharemus. Mahumetem aiunt, adnuncium Coruininbsp;^ortisjcfeftimoculoshumi defixiffe,amp;conuerfumin lachrymas dixiffe, Neminem vnqnam mundi principio,illi fub aliquo Principe fuiffe,ment ac iu-^^biindolendum, cuitantam ex accepta clade turpirudinem, amplius vlcifcinbsp;^on lieeret. V iri fatum vniuerfa deplorauit Europa. Calixtus audita morte,nonnbsp;P^rutn lachrymarum effudit,folennia quoque iufta,in diui Petri bafilica,Chri-banxfidcidefenforiperfoluit. Eiusmortemprodigiamultaportendere,in * *nbsp;' Pnftiis crinita ftella,in gradu quintodecimo,menfe lunio, triginta circiter diesnbsp;Pparuit: inSabinis,Fcbruario menfc, vitulumbicipitemfuiffe natum : Roma:nbsp;tigiiinem,adportam Veneris; carnes,in Liguriapluiflg:^amp;: in Piceno agro,in-^ntein cum fex dentibus editum, ac facie infolentis plane magnitudinis fuiffenbsp;^einorant. Hc ligna fatum non modo Coruini,fed multaquoq; mala fignifi-^funt. Is igitur fuit loannis Vaiuods finis. E Coruino,vti diximus, duo filijnbsp;^cre fuperftites,Ladillaus,amp;: Matthias:alter qui natumaior erat, militari difei-P '^aamp;virtuteprftans, item fingulari honeftate, amp; magnanimitate prsditusnbsp;alter verb minor,ad maiora fortaffe,quam pater natus effe videbatur:patrinbsp;I'' Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vterque fimilis,nc minima quidemin re paterna virtute degcneranL
ffingiore vita,aut maiore gloria funturus effet,Capiftranus veluti initus afflatus, optim auguratus eft: namquum eum Coruinus aditurus,v-fecum filium duceret, Capiftranus Matthiam femper fibi ad dextram,
J -^^'ftramLadillaum maiorem natu collocabat. admiratur humfee rei pater cntiam,caufamqj fcifcicatur:refpondet ille,Haudab re id fefieri,quandonbsp;Cr immatura morte prreptus emergere non poterit,alter V ngaris Regnum
T
-ocr page 534-494 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
fortietutjVirtutc ac gloria cum Alexandre certabit,amp; Chriftian plcbis proptt* gnator eric acerrimus cui fi diu viuere licuerit, omnes orbis Principes, fui adnbsp;mirationc conficiet. Capiftranus defundo Coruino nunquam amplius ride-re vifus eft, veluti qui fub iifdcm aufpiciis milicaflec, infigni vidoria potitus,nbsp;triumphante collega, ipfedebito triumpho fraudaretur. Nodes aliquot info-mnes exegit,inter contemplandum cum Deofpe conqueftus,quarecumcolnbsp;lega fibi obire non liceret : in languorem fubinde corporis incidit, quem exil-lius lechi dolore contraxerat: elufis medicorum adminiculis, ad triumphadumnbsp;accitus,paucis pft diebus in Domino obdormiuit: ad Vilachum,inSyrinienfinbsp;agro, in Diui Francifei aede collegioqj fepultus eft. Inter Deos, ex honiin opi-nione relatus,quocidianis in Humana auxiliavotis inuocatur, miracula templonbsp;affixa, magnitudinemnuminis plane teftantur. lacobus Picens vir fane fancHi'nbsp;fimuSjdefundo focio, amp; amplificata diui Francifei religionc, in Italiam reucr-fus eft : vbi quum diu vixiiret,Neapoli demum exceffit humanis : quot viuusnbsp;mortuus miracula ediderit,vniuerfaltalia plane teftatur. LadiflausRex, audita infigni Turcarum clade, admodum exhilaratus, confternatum refumpWnbsp;animum,amp;: Coruini mortem non eaqua debuit pictatehoneftauit, Ci Coquot;nbsp;mite mal fuafus, ltitiam diflimulauit, veluti Regno fine formidine difcrii*nbsp;nve aliquo potiturus. Vlricus vero Comcs,ne tamquidem Turcarum confli-du,qum Coruini morte Itatus cft:vtpotequi vniuerfam,fublato medio ad-ucrfari,Pannoniam fe pro arbitrio fuo temperaturum efle confideret.C^cumnbsp;^profed human mentis indicium, qu dira quandoque libidine ica rapitdfnbsp;vtpro bonis mala,pro malis bona defideret: fumet Vlrico nimirum long faw'nbsp;brius,vixifle Coruinum*. quippe qui necemab Vngaris illi deftinatam aucrti -fet. Atqui liuoreius amp; odium,vnde mortem fibi comparauit,non modo innbsp;trem,verm etiam in filios amicosq; profunditur. In caufa non folm arnbinbsp;maximajfuperbum mgenium,amp; inuidiafuerat. Verm etiam aliaintcrcefle^nbsp;in primft gerrim tulerat, Coruinum ignobiliori genere natura, totius Rfnbsp;gubernatione fungi, pro Rege haberi, quo quidem munere fe Ladiflainbsp;auunculum multo digmorem efle cenfebat.Neq; vaftationes,incendianbsp;n, quas Coruino in pueri amp; coron repetitione quondam acceperat,nbsp;Regnoinfeftus,Cfarispartibus adhfiflet,memori exciderant. Neque^nbsp;ditam in vlla vnquam oblata occafione prterire potuit. Quarauis inimic^nbsp;mors medio fuftuliflet, quo tarnen animo pari non poterat,fuperftites uHnbsp;paterno munere ac poteftate potiri, magn audoritatis amp; grati adhucnbsp;Vngaris tantum diligi amp; obferuari, retinere oppida mulca,villas prxdia^^nbsp;plilfima,amp; amicitiis,opibus,amp;clientelis cteris Procerib.longcnbsp;recumfiliiseiusfimultatesamp;odiainftaurare,nouasmoliri inhosinfidias
nbsp;nbsp;quum principatum apud Regem ipfe retineret,cuius confiliarius amp; modeta ^5
crat,in vtriufque cdem omnia tentare cpit.Qmnetiam fxpe gloriacus caninum hoc genus propediem Pannonia extirpaturum. Nelatebatq*nbsp;iuuenes,accteros |imates,infeftus Vlrici animus.Neque incautecumnbsp;rico verfandum efle cenfebant.Quid fibi cauendum eflec,fat patrisnbsp;plo didicerant. Exato igitur Coruini mortis anno, Ladiflaus Rex,nbsp;fu,Vienna proficifeitur : amp; frequenti Procerum ordinc,magnaquc Crucignbsp;rum manuftipatus,Danubiumconfcendit,vt Vngariam inuifat.Budatni^nbsp;do amne delabitur: quum dies in arce aliquot exegiflet, cfilio ac libidine
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitis agitatus,eadem clafle ad Futhacum defertur : quod quidem oppi^
Bachienfi agro, amp; Iftri ripa fitum eft. Hc Rex ex arte Comitis, freqnenc^.j,^ mumeonuentum indicit: conueniunt vndique Principes,ac ingensnnbsp;tatis numerus : Ladiflaus,qui Albanam arcem, amp;: inferioris Vngari orasnbsp;dem qua pater poteftate tenebat, vbi Rege appropinquaife fenfit, adnbsp;n fine validiifimo equitatu obuiam occurrit, ne quid ab inimiconbsp;tur. Excipitur Rege grato vulcu, audicqj eum ad Albam propediem clnbsp;turum,vt hoftium fpolia amp; caftrorum veftigiarecognofeat. Hic eti,v
-ocr page 535-DEC ADIS III. LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;495
^atjadmonetur muleis,quo s Regis confilia non latebant,ac edocetur Cili Cornice Regis animum infeftum iibi elfe redditum,Regem idcirco Albani venire,cum Alamannorum Crucigerorum manu,vt eiccto ipfo, protegendam il-'15 arcem tnbuat, omnia oppida, prfeduras magiftratus, qui in manu funtnbsp;^ngarorum,his exadis,Alamannis committat : atq; illud potilTimum peragar,nbsp;'t Coruini liberis paternam omnem abroger poteftatem; Vlricum demum manbsp;brum omnium efl'e autorem. Perturbatur his didis mifer Ladiflaus : tarnennbsp;pro virili fua odium diiTimulat, amp; fefe cohercet. Communicat hc amicis,Vn-e^rorumqj Proceribus,quibus infenfum Comitem intelligebat,amp; ad quos hccnbsp;pertinere ienferat. Commouentur nihilo fecius illi Sc inimicum ex occaiionenbsp;'jninino perdendum efl'e cenfent. Ad Albarn tandem peruenitur,quam validif--*nio Ladiflaus prfidio tenebat. aduentanti arcem Regi patefacit, ipfum cumnbsp;purpuratis Sc togatis excipit : reliquis verb armatis, qui circiter quatuor milianbsp;berant,portas obcludit: prxlidiarios admonet,die noduqucclandeftinaarmanbsp;quot;on dfrant, ne quid ab Alamannis fibi infenfls detrimenti patiantur. Clauesnbsp;rcis ad Regem defcrt,atque,Accipe,inquit,Rex optime, tu arcis claues, quanbsp;into fudorc ac fanguine pater dudum meus Turcarum faucibus afl'eruit, li-ci'auitq;. Qunnt molis id fuerit,mors infequuta teftatur. Satis equidem ma-joftaci tu ac vniuerfo orbi paternam virtutem, fidem amp; integritatem fpeda-'ini efle puto : nos qui ex eo fuperfuimus, ne dgnrs videamur, non minusnbsp;! itern virtutis acfidei,qum cterorum bonor hredes elfe ftudemus : in-t'oiaclmapudtenos Vlricusoppngnat,Princeps clementiflime,amp;non modo nbsp;^'gnitate, fed vita, fi liceat, nos exuere conatur. Proinde fi nemini inimic ve nbsp;Oicto claues datums non es,accipe : quando nos ipfi,amp;hc omnia tua funt.Sinbsp;'^uidi obtretatoris cefilio aelibidini aufcuitaturus,te Rex qufo,amp;obteftor,nbsp;^oLotuinam prolem,qu fuo iure mortalium cuique fidelium,tibiq5 in primisnbsp;'i commendata elfe debet,prter fas Sc quum,tam cito dehoneftandamelTenbsp;^meas.Kleigitur(vtpareft)Maiefl:ati tu femperpariturum,fedpaterlt;o nun-lt;}nam mimico cefl'urum eflbjfcito. Rex extemplo primmrecipere claues,ar-ni curare,paternum munus gerere,amp; bono elfe animo iubet:dum mora illic,nbsp;^i^r,Cornes Cili,Regem in Ladiflaum irritate, folheitare cundla non de-Ob non admiffamin arcem armatorum multitudinem,audax Ladiflaifa-gt;nus criminatur. Quotidianis contra iuuenis criminibus irritatur, de interfi-ndo Comit paternos amicos confulit;in primis loannem Vetefium Epi-^opum Varadienfem, Coruini quondam confiliarium, qui deinde Matthianbsp;, ad Strigonienfem Archiepifeopatum euedlus eft, is religionis gratia, nenbsp;, is auftor haberetur,fe,vt id fiat,nequaqua fuadere ; fi fatum foret, impro-. ^^rronpolTerefpondit: trucidandum inimicum cteri fuadent. Vermde-4; 2 . /^centiores infidi, deftinatum facinus maturarunt. Ladiflaus gnatam * nbsp;*onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nobiliflimo Gararumgenere nati,nuper defponfarat. Vlri-
gt; ^Totisfiliavxorerat. AdDefpotemisdudumliterasfcripferat,pftvbi os Albam applicuerit,fe duos propediem globulos elfe mflrurum,qui-Cibi ludere licebit. Inhis, amborumfilioruTCoruini capitapoUi- pueris Ladiflailiter, qu addomin relat ac petera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; facris abcrat,ac Proceres eo die qui diuo Martino facer
jjj abditoconclaui Senatum habebant. Cornes maliconfeius, eovocatus, pro4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^fliiandiu hfitauit ; mox loricata tunica munitus, antequam
Ote ^^^^^^^^^^^^^icliterisincenfus occurrit,acpoftulato colloquio,prodi-gn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;literis exclamat,qui patri quondam necem, Sc nunc filiis indi-
'lilTe ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoq; fibi Regem fecerit, fuppliciorum iam diem ve-
J?J^^i^at.Nonnulli Comitem,prius Ladiflaum probris laceflflfe dicunt, 1^ ^prtorianas cohortes in arcem non admiferit, eins audaciam admo-tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plane confit, Vlricum arrepto ex armigeri manu gladio,
tj! A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contorfiiTe, Ladiflaum obieda repente manu, invertice
digicis vulnus accepflre:obortocofefiimclamore,Vngaros irrupflre,amp;:
T ij
-ocr page 536-496 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Comtcm acerrim rcliictantcm, multisqs confoflum vulncribus obtruhciflc-Vlrico cfojhi cum Ladiflao Regem adet,interfetum Regni hoftem, ocij pacisq; inimicum exclalnancfcelerum omnium autorem dbita fuppliciade-difl'e dicunt,Regem nihil timere iubent. Quando nuncRexamp; dominus veruJnbsp;eft,nunc pacatiilimum fibi patet imperium. Eum dudum n Regem fuTcjfenbsp;Cili Comitem pro libidine fua imperalFe-Rex quamuis dolorem,iramamp;me-tum xqu diflimularct, etiam fupra qum aetas toleraret, iure cxium Conii-tem profiteretur,audaci tarnen facinore nimium commouetur: quum adtolc-rantiam hortarentur amici, Ferendum efle (inquit) quicquid imperiofanecel-fitas attulerit : Ademptam Vlrico vitam reddi non polTe, nuncfuperftitumfu-perell'e fata,qu Deus meliorafaxit. Corpus etiam Ciliam deferri, amp;;inniaio-rum monumenta recondiiulTit.Fuit Vlricus proceritate decenti,valido corpore,macilenta facie, vultu haudquaquam indecoro amp; periucundo:fmince Ve-neri nimis obnoxius,quare barbarafa,amp;excultis crinibus, molli quoque habi-tu femper inceflir. Qmim immaturum diem obiit,quinquagenarius fer habc-batur. Rexob Vlrici cafum, non longam in Albana arce moram traxit, hincnbsp;profebus,adThemefuarum iter intendit,Turcis obietum,{itum in amnifli-ma regione,ad Themefi fluenta, excultum dificiis,ac multa arte munit. La-diflaus eum comitatur, multiqs Pannoni Proceres, in primis Ladiflaus Garx,nbsp;Palatinus Cornes,amp; Ladiflaifocenprterea Michael Orzagus,de Gutthocdi-^nbsp;tus, Paulus Banffij filius, cui de Lynduacognomen erat : ianitorumRegaliumnbsp;Magiftri, amp;honefti/limus aulicorum ordo. Quumad oppidumperueniflen^j
quod Ladiflaus cum prfidio tenebat,Elifabetha,Coruini vxor,vn cumMat-thia filio,ltigubri veflcamida,amp; cum pullato ancillar ordine, qu vultus ptx domini morte demiferant, Rgi occurrit : amp; eum pruenerata, vt par eft, fiiP'nbsp;plexaclachrymabundafilios commendat,amp; Ladiflao veniamprecatur,amp;^inbsp;illuflria Coruini beneficia mente excidant, obfecrat, amp; obteftatur. Rex m'!'nbsp;tronamlt;mplcxus,Funeft:o,inquit,habitu, quotidianisqslachrymistuiviriana-theolin cclcbrari,fummum(crede) nefas eftElifabetha. Coruinus tuusdep^nbsp;ac hominibus qu bene meritus, inter Deos relatus eft, vbi iure felicinbsp;pitcrnavita perfruitur. Chrifto Vngariam,mihi Regnum feruauit. Inteftinonbsp;externo bello Panoniam liberauit: fudit,fugauitq} T ureas,amp; ad internecioneninbsp;fpiflme cecidit: cum quibus,decies collatis fgriis,quatcrdecies tumultuarionbsp;amp; improuifo prho,fliciter dimicauit. Bis vilt;ftus,perniciofam hoftinbsp;reliquit. Tot templafundauit,magnificeq; donauit. Tantum pro ingenitx bc-neficenti acliberalitatis imperiOjCalamitofs amp; miferabilibus erogauit,vt Re*nbsp;gias ineogenereviresfuperarit :fidelibus,prophanorummetumabftulit, nnbsp;garis pacem peperit,vtrifque falutemgcnuit,vitfan(ftitatem,geftor gloria,
immortalia beneficia, amp; tnumphorum feriem, omnes genres ac cunlaiccu memorabunt. Talem vitam duxit,tot clara facinora gelir, vt totum orbennbsp;fui admirationemplan cotraxerit,aceius obitum non magis amici,nbsp;ftes deplorarint.Domi quus amp; mitis,foris ftrcnuus amp; fortis.Necarmisab onbsp;ftc,nec officiis ab am), vnquam fuperari potuit. In vita hoftes, in morte enbsp;pfe fuperauit. Quum vltimam vit horam inftare fenft,haudquaqu fuo nbsp;mino vifitari pafl'us eft, fed labetibus iammembris,amp; defedto corpore,inte^nbsp;plum fefe detulit ; vbi domino ac Deo fuo, fub cuius femper duclu au p_^nbsp;clis merucrat,dcliCtorumfacil veniamimplorauit,imperatori fe fuoreconcinbsp;liauit,fumpliteucharifti, amp;eafumpta, abduce gratifTimo, ad immortalia mnbsp;prmia,felix ac ouans euelus eft.Quare Coruin forti congaudend cong^^^nbsp;tulandumve potius,qumindolendum eftiquum optime acnbsp;rit,pulchcrrim die obieric,amp; optata nunc immortalitate fruatur. Proindenbsp;lor omnis abefto, procul efto mror, amp; lugubres habitus deponuntor. igt;upnbsp;funttibi duo filij, qui cum paterna virtute certabunt: hos ego fratreSjamp;tc^^^^^nbsp;crem adoptoiLadiflaumCilianxcdis impunitatc dono,facrofanftaranbsp;terni fdsris euchariftia teft clTe iubeo. puUas ergo veftes vos omnes
-ocr page 537-DECADIS III. LIBER VIII. 457
iiibeo,imperoacedico,achuncFeftum dietnvobifcumvna celebrabo.Vixhec dixerat,quum purpureas vcltcs,auro conEcxtas,in medium afferri precipit. Hasnbsp;viduac Ladiflao,Matthique dono ddit. Inligni omnes pietate amplexatus,nbsp;ancillarum ordinem indonatum nequaquam prtermilit, quas mox babitumnbsp;mutareiuflitdtiti ac hilaritati diemindixir, opipara celcbrataconuiuia,qunbsp;carminibus, niimis C faltationibus excoluere. Ladiflaum cum Matthia ad genua in media Procerum turba,inftantiflime fupplicantcm,vt patrat cdis venia, vtdudum promifcrat,donaretur,adpelusercxit:graui alfeueratione, cumnbsp;iuramento fuper euchariiham fant ac reuerenter inito,omnes iniurias ac ini-micitias,ex Vlrici morte conceptas,remiit:ambos Fratres adoptauit,ac Elifabe-niampientiflim parentis loco Fe FemperhabiturumcfTc rccepit. Fratern ad-optionis diem publica cundi ltitia celebrarunt. Veriim quemadmodum innbsp;^tqucncibus rite reFeretur,quum Rex initi Fraterni Fanft Fderis iura aliorumnbsp;nipulfu FacinoroFo violarit, antequam annus poft lFam fidem exigeretur, cx-'fcini fupplicij pnas expendit. Ex quo Facile coUigitur, quam prceps ac For-^lidolofum eft,adoleFcentium impenum:qui quum fibi conftarenequeant,f-?Us adalienum arbitrium in diem Fententiam mutare coguntur. Ad diuerti-^'ilum reuocetur oratio. Ladiflaus 6c Matthias, regiis donis 6c blandimentis al-^di,abeuntein Budam Regem,dcpoftta omni Fufpicione, Fequuntur : Familia-f*nrn cum Rege verFantur, 6c habentur inter primos. Non Folm ab eo dili-?untur, vermetiam obFeruantur. Hos Vngaria tota patern memoriae gratianbsp;*5'l^iebatur, matre tarnen perquam Follicita his madatum Fuerat,vt nunquamnbsp;^iul curiam adirent, ne vna periclitari cogerentur : quod ft Feruaflent, non nbsp;^^ftafle Fuiflet tantopere laboratum. V t Budam peruentum eft, cum honeftifti-*nbsp;vterque comitatu, Regiam Frequentabant, Fauebant apud Principem ami-^5, amp; patrocinia clientibus promptiftima accommodabant : at contra, Vlricinbsp;'Omitis amici, qui illius interitum a;gr tulerant, regias quotidie aures Follici-^'Cjinconftantem amp;: credulum adolelcentis animum bona mente diuertere,nbsp;Jo r^^^P^clarum Principem, Regis auunculum, FurioFo iuuene indign c-
: Jfam hinc Maieftatem conquer!, audaciflimum Feelus nullo paFo inul-j-'nieflerelinquendum. Ingentemiuuenisaudaciam,ni praefentiFupplicio co- rceatur, eo euaFuram, vt patris exemple Regnum anhelet : qui Rgi proxi-tnobtruncarit, Regnumquandoque auFurum. Qupd pater concupiuit,amp; Pfrei grauitate conFequi minime auFus eft,iuuenili hune temeritate Facile ad-'furum : malum antequam increbrcFcatefle curandum,amp; ab initio incendiisnbsp;^currendum. In Ladiflao quotidie vltimi Fupplicij anfam deprehendi pofte.
tandem fine per Fe auunculicdeFuccenFus,Feu talibus dilis irritatus,am-tis infidias molitur: inhorumnumero,qui vindiftam aft'elt;ftabant,inter pri-4c Cornes Palatinus erat.Ladiflai Focer,amp;: Vlrici nepos, qui vt auculi ne-vlcifceretur,generimortem,quinondum filiam duxerat,contempfit.Item * Banffi, 6c plerique alij, qui aut pr liuore Coruinum olim obtrclarant,.
cb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habebant,aut aftentando,regi ir vinditque deFeruire ftu-
^nt. Obtenduntur iulTu Regis ambobus infidi. Quum in Regiam venif-^^xcompoFito portx clauduntur,amp; prtorianis mmtibus capiuntur,con-ij. ^^^tirque in carcerem:capti quoque cum his primarij Funt amici,veluti Ci-j mortis conFcij, 6c inftdiarum qu Rgi pararentur artifices : ac in primis ^tines Varadienfis EpiFcopus, Coruino per omnes ordines ad hanc digni-eueus,ac filiorum quoque moderator amp; magifter : vir quidem ea tem-c Fumm virtutis 6c prudenti 6c non mediocris eloquenti. Nonnullinbsp;ri71nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proceres in vincula conieli, ex quibus Sebaftianum RoFgoni,
^04 CaniFam,prftantigenere natos,ac domi militiqj pollentes : item ^^^pa^tem inter Coruini liberos educatum,virum quide nobilitate,con-, %eloquentia, 6c multarum rerum cognitione prftantem. Prterea Geor-virum Fan locupletiftimum; duos Paulos, Hornath amp; Frad-^jAlamannagcnte natumFuifte dicunt.Hinanque militia: Coruino edu-T iij
-ocr page 538-45)S A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. cati,militaribusq5 muniisamp; Honorib.adauti,a Ladiflai Sgt;c Matthix latere nuii-quam recedebant. Si Ladiflaus matri paruiflet, vt nunquam fimul curiam adi-rentjiniquitatem huiufcc fati fortafle declinaflet.Ipfc dudum,quumTurcasiiinbsp;Myfiis noua moiirirumor effet, c fuperioribus Vngari partibus exercitum e-uocarat:quum propediem in prouinciam profedurus efl'eqdeprauato Ladiflainbsp;Palatini foceri fui confilio obediuit: qui confulebaqne inconfulto Regeabiret,nbsp;nve Matthia curia procul abeffe paterctur, ne quaeius obliuio cotemptus^nbsp;ex abfentia oriretur. Pofthabitoqs matris prudentiffim confilio, pcrhdi lo-ceri credidit infelix. Yt cum grata miffione Rege di(ccdcrct,arq; fu araico-rumqj dignitatis patronum, ac veluti fu fidei pignus in aula relinqueret, cum inbsp;Matthia amp;honeftiffimo amicorum ordine, inRegiam vnconceffit, amp; idibusnbsp;Mardis periclitatus eft. Aliqui, eo die ad Regium colloquium ex induftria vo-catjVeniffe dicunt. Quiimveniffet,obftru;istergo foribus,captiuitatiscau-fam occurrensfocer expofuit. Aderat Paulus Banffi filius, loannes Gifcra, Be-neduStus Thurocius,amp; Lambergenus Alamanus. Mox rumor effunditur,Cor-uinos fratres cum principibus amicorum effe captos. Conilernatur admodumnbsp;rei nouitate populus, amp;omnes vitro commiferantur. Nicolaus VilachusVai-uoda (vt aiunt) Tranffyluanus,alto genere natus,Coruin quondam virtutisnbsp;glorifummus mulacor, in curiam feftinauiq quem taliuminlldiar haudiu'nbsp;fcium fuiffe volunt. Coperit ex confulto rem fucceffiffe, omnia m Ladillai ne- 'nbsp;cemconfiliaintenduntur. Matthias fratre feorfumcuftoditur. Tertio dieLadiflaus capitali fupplicio mul:andus, prtori traditur : amp; inclinante iamnbsp;^prlato pullo lugubrique vexillo, in plateam reuinlis poft tergum manibuse-^ducitur, qu ante Sigifmundi palatialat diffunditur,demiiis crinibus, arduunbsp;capite,amp; aurea vefte^quam fortaffe Rege acceperat,incedens, ad necem pto'nbsp;dit.Huc amp;iliucgemebundam plebemimpauidus infpicit.Quimiadlocnit'nbsp;tiprftitutum proceffiffetjli:orem crines colligere iubet: mox pauca pronbsp;purgatione loquutus, cgenuafletere iuffus,paruit : nullumque trpidation^nbsp;vnquamndicium prtulit, Prco qui damnatorum facinora ex more pub'nbsp;cat,nil aliud impetrato filentio enunciauit,nifi, Reges tales pnas perfidis im 1nbsp;fidelibusquefuisexigere oportere. LiLor prtore gladiumin ceruicemfot'nbsp;moiffimiiuuenis ftringere iuffus, commiferatione ac metu iuxt correptus, i'nbsp;lus tres intulit, amp;: nonduni caput abfciderat, immo ne lethali quidem vulnersnbsp;lfus erat. Conftanter generofus ille iuuenis,triain ceruice vulnera exceperai:nbsp;fed quum ad tertium procubuiffeqmox vi magna ere(ftus,deorum hominum^inbsp;iufticiam appellat, fe non vitra lidtore petendumexclamat : quartumlifti^*nbsp;ilt;ft:um,exlege interdilum effe: miraculum pro lfo innocenti numine,intef'nbsp;Gefl'iffe. Ad hc nonnulli Proceres, qui Sigifmundi palatio prfidente Regnbsp;fpetabant,amp; Ladiflai necem anhelabanqlitorem increpitant, enfe ceruicemnbsp;nbsp;nbsp; repetcreiubent. Quarevixquintoiiftuobtruncaturinfelix,annosnatusqua
tuor de triginta. Fuit robore corporis amp; ftatura patri non diffimilis, ferociaiU' genti j audaci ingcnio ac exorabili, item rotunda facie, colore fufco, crines de-miffi,amp; caftanc colo^^ imitantes. Prterea venuftus erat afpeftus aclibera-lis,nequeexpers pietatis. Promptus ad officium,adiram amp; vinditamnon d'nbsp;ficilis : belli potius,qum ocij appetensivenuftatem corporis latitudo humero-rum adauxit. Supplicium de ipfo, neque in foro, neque ad Gradus gemitorios,nbsp;neque lgitima amp; vftata deniq; hora,fumptum eft.Rex,popuIi,acrufticerumgt;nbsp;quorum colendarum gratia vinearum, innumerammltitudo Budam confluxe-ratjfurorem expauit, haud infcius, plebem eins mortem gerrim laturam,nbsp;propterindignitatemreiin tumultumfacileruituram: corpusliaud mora, atru ynbsp;panrio inuolutum,ad diu Magdalen baflicam eftertur,amp; ante lucem dam C'nbsp;uctftum,in dicula corporis Chrifti,qu in fuburbij cliuo ftta eft,in paricidatUnbsp;Regaliumqj proditorum monumentarelat eft.Id quamui ' ad confirmandatunbsp;necis caufam fadum effet,vt iure cfus effe videretur, popuL tarnen indignim^nbsp;temnimisauxit.quumad iniquitatemmortis infand, etiaminiamiacriimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nisacce-
-ocr page 539-nis accederet. Vcrni ne minor quidcm nota, non fine fiipplicio, huic Rgi, amp; huiufce maliautoribusinufta. Rex,perfidi turpitudinem,infamiam periurijjnbsp;'iolat fideiamp;execrabilis inconftanti crimen ibiuit : illi, crudelicatis, inui-lt;Ji,aciniquitatis perpetuam fibi notam inufiere.Hinc intercipiend Regis vi-t, qui annum non circumegit, anfam fata fiimpfere : qui autem adolefcentisnbsp;probitatem mails confiliis coinquinarunt, pnas nonimmeritas dedere. Vtnbsp;igitur adcaptiuosiedeamuSjEpifcopus Varadienfis,intcrcedete Cardinalifan-tti Angeli,Legato Pontificio,Dionyfio metropolit Strigonienfi, Cardinaliqsjnbsp;2cfuo iurc perpetuo Pannoniarum Legato , traditur iudicandus. De cterisnbsp; lt;]uftio prorogata,quipofteranole pod Corporis Cliriftifolennia,frado car-cere, clam ex arce delapfi,euafere.Matthias duntaxat Comes,amp; Paulus Mada-tatz inarce remanferant. Matthias in turri, qu ad Calidas aquas pertinet, aC-leruabatur.Paulo ab aliis feiun:o,euadere non licuit.Nunciata prima luce ca-ptiuorum fuga,Rex nimis angi amp; follicitari cpit,ne minore quidem metu c-teri,qui idfuaferant, vexari cperc. Sebadianumnanq; Rofgonium, amp;. Ladif-lauCanifam,multis cpibus,affinitatibus,amp;: chentclisin Panoniazprtereacon-filio, audroritate, amp;: animi magnitudine poliere nouerant : ne quid iamliberinbsp;Wirentur, admodumformidabant. Quare comparatis copiis,rapto fecumnbsp;Matchia Pauloque, Viennam proficifeuntur. In eodem ambo curruveheban-
Solucum tatis commiferatio innocentia fecerat alterum, alterum prai ^agnitudine diuitiarum, fpesmagn prd, grauicompede fanedeuinxerat.nbsp;^tvbiStrigonium Rex venir, loannem Varadienfem Antiftitem, quern Dio-iudicio fecerat obnoxium,ad fe accitum, bonis quidem verbis hominemnbsp;^J'ftetnconfolatur. Bono (inquit) animo Varadine pater efto,incarcere (mi-*crede) me inuito incidifti. Nunquam tanti virigrauitatcmprobitatemqj alinbsp;S'Jaturpitudine afficiendam eire,meo iudicio,cenfuifl'em. Id Budse Lief um eft,nbsp;' oi quod dira Principum libido tulit,non folum conniuere,fed tolerate necef-fuic.Ibinequaquam niei iuris eram,nunc Budaprofelt;ftus,in propriam meli-bertatemaflerui. Alieno facinore in carcerem coniedus es. Nunc qu9ndo fatnbsp;mihivirtusprobitasqs tuafpedatafuit, non tambeneficio, quam iudicio meonbsp;liber efto:pnftina dignitatem recipito,amp;: Varadienfiumepifeopatum ead quanbsp;paulo ante audoritate gerito. At vbi Vienna peruenit,de optanda Regi fpon-hdecerni coeptumeft. Prpotenti,nobiliflimo formofilftmoq; adolcfcenti, exnbsp;totoorbe,amaximis Regibus,puell quotidie offerebantur. Virtus,forma,ge-^nbsp;'us, S)Cpoteftas faciebat,vt certatim gener ab omnibus expeteretur. Nulla,Magdalena dignior,omniu iudicio vifa eft, Caroli Regis Gallia: filia, cui par taSynbsp;genus,ac forma,nrorumep prftantia inelTe videbatur.Egregia legatione puel-^2pctitur,amp; affedata vtrinque affinitas approbatur. Sed de nuptiarum loco eftnbsp;oborta contentio: Vngari Bud, Auftrales Vienn,Boemi Praga: nuptias cele-' fari cenfent oportere. Suamquifquefententiam, haudinualidaratione con-^fniat: Rex anceps amp; diuerfus aliquandiu traduS..Quamobre Georgium Po-gcbrachium,BoemieGubernatorcm,cum odingentis eqiutibus,in Auftriara
Danubium vfque venilTe memorant,magna fe habest didantem, qu Rgi communicaret.Traiicere Danubium,ac vrbem intrare iufl'um,continu re-C'jfaire,ac dixifle,Se Viennefes femper fufpedos habuifle, Rogatum per inter-p'lncios,arcana qua: haberet Regi nunciaret,pertinacius abnuifle, ac affirmai^ ejNeminifeilla,prterquam Regi tantm,ele crediturum. Rex tand vidus,nbsp;Ji* tanta pertinacia^rter dignitatem Maieftatis fu,cum togatofer triummi-equitum exercitu,potius quam fagato,DanubiumadGubernatorem tra-jcit,Inter bina caftra,in vlteriore Danubij ripa,tabernaculum ad fingulare col-quium paratur. Dies quatuor colloquium habitumiprimus dies,infalutatio-ac obfequij amp; officij celebratione adus : altero,ac tertio die^ colloquio fuinbsp;10 teftes adhibiti : quarto demum, fingulare colloquium celebratum eft, vbinbsp;ex cum Georgio tantmfuit : de tranfitu Regis in Boemiam, agitatum fuifldnbsp;patant.Q^re quum nihil inter eos coueniret,Gubernator iratus amp; minabun*
-ocr page 540-yoo ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. dus,inMorauianireccfl'K.Rexeano;eViennamferecepit: eumquemoxp*nbsp;nitentia non parua fubiit, Gubernatorem, in cuius manu BoemiciRcgnifum-ma foret, indignabundum dimifiHe.Quofdam ex Optimatibus repente dimic*nbsp;tit,qui aut hominem rcconciliatum trahert,aut f non poflcnt, oinnia Regentnbsp;poftulata faiurum pollicerentur. Quum in Morauia Georgium adhibuicnhnbsp;necabitinerereUocareinecquicquamab cius fententiaextorquere valnerunr.nbsp;Regis igitur tranfitum in Boemiam promifere gt; celebrationem quoque nupHquot;nbsp;arum,Prag3efuturamnunciarunt. Compofitis in Auftria rebus ,cumfing-lari quodam apparatu, amp; longiflimo Procerum ordine, Ladiflaus in Boemiamnbsp;concendit. Quum Prag ad (cundum lapidem appropinquaflet, Rocliezan inbsp;cum frequcnti impiorum facerdotum collegio, amp; multa hreticorum turba,nbsp;gratulabundus obuiam occurrit : de faufto felicique eius aduentu accurata o-ratione congratulatur. Limis cotr toruisque oculis prophanam illam multitu-dinemRexinfpicit. Quinetiam fubmonente Pogiebrachio,vixgratiasegit,amp;^nbsp;quali Maieftatis fu vultum eo incftalTefpedaculo vifus eft. Ad primumla*nbsp;pidem, Pragenfis balilic facerdotes, Romana Ecclefi aflertores, qui impiunbsp;hreticorum fahione dm exularant, in occurfum venere, crucem amp; facta fe-renteSjdiuinos gratulabundi rhythmos cocinebant: quorum poftquamcgtefnbsp;fumattigit, Veros, inquit, Deiminiftros agnofco. Saluete Patres facrofandi, -quoru m facris ac precibus humana fcelera remittuntur. Mox equo profiliens, nbsp;ofculatam crucem prreuerenter adorauit : hreticorum id animos admo'nbsp;dum offendit, quippe qui non quum fibi futurum hune Regem aufpi-bantur, amp; hi prfertim, qui Rochezan fauebant: odium tarnen pro tempore
* dilfimulatum, comprelTum eft. Vari deinde Prag Legationes decret'^, quum varia magni momenti ngocia impenderent: in primis nuptiarum folennbsp;nitas amp; apparatus,curandus hreticorum morbus,Turcarum metus, amp;necd'nbsp;farialmpcratoris reconciliatio. Itaq; legationes duprincipio mifltvna.ionbsp;Cfaremplacandum,cuius princeps Eyzingerus erat; altera, adCarolumGal-lorum Megem,fponfam dudura.InhacprincipatumVdalricus geflit Patau ien-ftumPontifex,opibus,autoritatc,moribus amp;dotl:rinaprcellens.Hc omnium qu tempeftatc noftra fpedari potuere, prftantiftlma eft habita, cum bo'nbsp;neftillimus hie Procerum nobiliumque ordo fucrit : in hac enim ex Principi'nbsp;bus Vngarorum duceti,ex Auftralibus quoque ducenti,actotidem ex Boeniisnbsp;deleli funt:qui forma, habitu,nobilitate apparatuq; pollerent, amp; quifqueRegno dignus videretur.E Patauienfibus,centum dclegit Vdalricus:quarefepri'nbsp;genti equites,in Galliam,purpura,auro,gemmisque ornatiflimi abicrii nr.lten'nbsp;virgines amp; matron, qu Regiam fponfam ducerent, quadringenttfphnm-dillimo cultu acvenuftateomnes.prterea quadrigaurat,gemmatquc:'n'nbsp;audita infuperveftium, donorumque luxuria. Tertia quoq; Lcgatio,adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^5
nbsp; turn Pontificemmaximum deftinata,quSacerdotumlitesinreiigioneairi
merer,amp;: adRomanorum dogma redigeret Huflitas.Quarta deniquc genero Regis follicitudo fuit,comparandi tanti inTurcas exercitus,quantus ad vindi-candam prophana fg^irute iam Europam fat efle videretur. lam cum Imponbsp;ratorc conuenerat, ac regi infano fumptu nupti parabantur : Auguftus cumnbsp;Augufta, item forores amb cum viris, Hymeni folennibus adfoturas fe re-ceperant. Prterea multi GermaniRheniq; accolis Principes,e Gallia quonbsp;que complures Reguli:qui quidem omnes non folm ad nuptias fua prfenti^nbsp;honeftandas, fed ad decernendum inTurcas bellum, conucnire promiferant.nbsp;In tanta rerum omnium expedationeapparatuqsvario, d Ipeshominumfal anbsp;ces, amp; inftabilem human vit conditionem, decimo calendas Dcembresnbsp;duodecima nodis hora, fuo ac repentino morbo Rex corripitur. Aliqui ponbsp;ftilenti ligno, inguen intumuilTe ferunt : nonnulli huiufee morbi nullam nnbsp;fpicionem fuifl'e affirmant.Cubicularij ac medicirem itareferunt : Regem,conbsp;die in iudicio,no regali cultum habitu, fed linea fubucula, amp; vefte Perfica prXnbsp;fediirc:vtcotentioncm,qu inter Pogiebrachium CorualioramqueMorauu^^
-ocr page 541-D E G A D I s 11L LIBER V 11 . joi inrercefleratjfane dirimcrct (quippe quicacaufafuerat irritatij vcad finguLrsnbsp;namen vitro fcfe prouocarinc ) neque in auditorio vnquam fubrili/Te : fuiflenbsp;trilliAHiltUjVnde futuram omnes gritudinem aufpicabantur.Inter fatrapas di-miflb tribunal! accubuiflcjnonnulla grauiter amp; compoiite loquutum : relatutnnbsp;incubiculum quinta noftis horaoblatas fibirapulas, qu in Boemiadulcifli- .nbsp;m funt,auidc deuoraflejbibilTe ficerain: amp; prius quam fe Icclo deponcrer,no-nulla C amicis verba,relaxandi aninii gratia, lepidc falfcqj fecifl'ei Mox oratisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
fx more numinibus, dixill'ernon mediocri fe ftomachi dolore laborarc. Et quu iiiiadlomnuin hortarentur, queni ad abigendum dolorem nimium valere di-ccbant,adhoram dormiuifle.Iam decimatertianotis hora agebatur,quum -gritudinis grauitate expcrretus,nullam fibi quietem potcrat inuenire. Vcriinxnbsp;quunimitilTunus forct,ne cubiculariis moleftus cfl'ct, in lucem vfque doloremnbsp;perculit.Cuocantur medici, omnemque operam in defperata falute fruftran*nbsp;tur.Georgius amp; ipfe quoque accitus, quum venifl'et, amp;: morbi caufam percun-datusjbona fpe Regem elfe iuberct,Tua iam pridem (inquit) mi Georgi, fidesnbsp;virtus fpctata fuit,tuo me Regem beneficio Boemi vocant,tencntque: fpe-fabamquod paraueras,vna mc tecum diu potiturum : obftantdiuorum numi-quorum manu funt omnia iura Regnorum:proinde mihi moriendumnbsp;icito,amp; conditionem mehoris vit fubeundam. Ira vixi,vt optime fperarc li-intempeftiua morte haudquaquam plus quo commoueor, quando pronbsp;mihi cleftia rependentur. Quum omnino mihi moriendum fit, duonbsp;*^ntqu te peto,antcquam ex hac vita decedam; qu quidem,quamuis mihinbsp;5icficij maximi loco lint habenda, fas tarnen amp;requum, acmeainte priftina^nbsp;^iritaSjtefacereiubet.Alterum efl:,vt Regnum terecuiatum, iufte picq; gu-^nes:pupillis,viduis,ctensq} miferabilibus,iufticiam amp;:patroeinium prom-quicunque mc Pannoniis, Auftria,ctc-ptouinciis hucufq; fequuti funt,inuiolatos incolumesq; dimittas.Quod finbsp;5ceris, pro referenda gratia,me propitiumSeruatoris noftri tibinumcn apudnbsp;h ^cdditurum eile polliceor. Qmim apprehenfa fempcr hc anu di-
* let, Pogiebrachius lachrymas contincre nonpotuit,amp;: aliquantifper tum iiolatus,fe poftulatafa;urum,data fide promifit. Iam increbrefcente mor-QjCiors inftans, facrahuman cmigrationis ofiiciafeftinabat.Acciti funt illinbsp;laccrdotes, qui emigraturam dudum animam fandto viatico amp; myftico ap-f-tatu ritcoinmunircnt.OmniaornamentaRcgiajPragcnfi bafiliclcgantur:nbsp;^teos crines, quos ad huiufcc hucufq; vit vanitatem, fe gclfilfe fatcbatur, o-amputari iufrit,ne quo in nouo innere offcndiculo prpediretur: qui ad-*ioant,varias fubiecere caufas, quibus mandatum eluderent.Is autcm, vt ani-.nbsp;nbsp;nbsp;iamiam emigraturam intcllexit, facram facem petiit : qua prompta manu
4c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propofitam noftri Seruatoris imagine intucnSjdominicora-
iic cxorditur:amp; quum ad nouilfima verbaperueniftet,nil vitra loquutus,fpi- Um veluti quieturus elauit,nullumqj dir mortis indicium edidit. Ladifi- igitur, quem Delicias or bis appellabant, maxima quaque nobilitate pr-*ens,adolefcensfaufta amp;incomparabili pulchriturinc,fapientiaprcocij ^egnorumamp;s prouinciarum dominus, tantis opibus amp; hononbus prpol-jj^^jinfummo omnium rerumfaftigio collocatus, manfuetudine amp; dementianbsp;^.^gulari, caftitate rara,annos natus duodeuiginti, horarum fex amp; triginta fpa-pQftl-iuni grotare cooprt, anno verb Salutis quadringentefimo quin- i jnbsp;Q ^gefiniooiftauo fupra millefimum humanis exccflit, non fine perptua cun-gentium commiferatione. Ad decentem corporis proceritatem creue-^i(inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inaudit, oculi nigri,fcrenus ac felix afpe(ftus,can-
Eibrubeus in rofarum morem, coma vfqueadeo aurea,promi ftaj lih P^45Atcleft quendam ori decorem adiiceretmafus addecens amp; fubaquinbsp; ^ii^camenta corporis amp; membra cundta formofiflima. Nihil in ipfo fuitjnbsp;prftanti rcdolerenin inceflu grauis,in loquendo perhumanbsp;benignus eft habitus. Aliqui morboj vencno alij, fubreptum fmfle af-
-ocr page 542-yoi ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
firmant,amp;:Teuthones prfertim medici,qui prxcipuam curam corporis gcre-bantjlii euidentiflima venem figna in eo deprehendifie,poftquam in Auftriam rediere,pertinaciter afleerabt;inalina terra fe nihil dicere aufos,ne illorumnbsp;animos lderent,quorum fcelere ille perierat. Quinetiam fc Rgi clam dixiflenbsp;affirmabant,veneno efle potionatum:ilium contra refpondific, Se id non latere,immo filentium indixifre,ne vn cum fuo Rege enecarentur.Senatus Vien-nenfis edito grauiffimo,ne Boemicam in fe ferociam irritaret,eam famam in-hibuit,medicos admonuit,nefua dita confirmarent.Res tarnen vbique vene-ni fufpicione non caruit:cuius quidcm ault;ftorem,Georgium fuifle rumor erat:nbsp;qui V iennam profetus,quum fufpctum Regem haberet, vr bem iulTus ingre-1nbsp;dinoluerit,amp; Coruini,Ladillaique filij exemplo, fibi prcauendum efleintel-ligebat. Accedebat Rochezan odium,quem public facra ferentem, Rex (vtnbsp;fupr dilum eft ) afpernatus, non mediocri afFeceratignominia. Quibus qui-dem conie;uris,vterque Regi mortis crimine carere non potuit. Quin amp; il-,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam eatempeftate famam nemo eft,qui ignorer latdiffufam,Regem Pragid-
eo nuptias celebrandas efle decreuifle,vt quum in ilia celcbritate ,frequentif-fimus illic potentiflmorum Principumconuentus futurus eflet,inita confpira-tione, hreticos omnes facile caperet, amp;profanam Huflitarum hrefimpror-fus extingueret. Qi^dquum Pogiebrachio amp; Rochezannunciatum foret, audaciflimum pro falute fua facinus molitos, extemplo Rgi infidias obtendifnbsp;fe, vt pari dolos artefruftrarentur. Vtrum potius aflirmem, haud facile dicerenbsp;aufm: eain medium afferenda cenfui, qu alij dicerent, amp;;fentirent. Illudta-men omnibus manifeftum eft, Georgium ac reliquos Boemi Proceres, pr^'nbsp;ter Rochczanam,ingcnti mrore fatum regium dcploraflc,vniuerfamqueBo-emiam publico lutu amp; triftitia celebrafle, quem ad feptimum calendas D'nbsp;cembres continuatum fuifle memorant.Funus regali pompa elatum, negled^nbsp;per vr bem circumuelt;ftio,ex more maiorumzcorpus demum in antiquorum 6-ceilum relatum eft, amp; in diui Caroli Quarri Romanorum Imperatoris gremionbsp;coll oca^.Promulgata Regis morte, omnes fer Europ Principes, aut in comnbsp;miferationcm,aut in triftitiam conuerfi funt.Hos tatis, potentiar, expeftatio- 5nbsp;nisamp; fortuncommiferatiofubibat:illos autem,adquos luftuspropiusattinC'nbsp;bat,priuatio boni,iufti amp; fanli Principis fummo dolore cruciabat; amp; in prim*^nbsp;Auftrales,qui natiuum dominum, quem cruento bello repetiert, per mortemnbsp;immaturamamiferint,ireminFrederici manus recidere cogerentur,queni pf^'nbsp;us hoftem habuerint.In Vngaria non pari mrore certatum,iniquus enimnbsp;diflai Comitis interitus,hunc pedorib. omnium abegitiprterquameorum,nbsp;qui Commis mfenf, regias olim partes fequuti fuerant. Carolum Gallim R^'nbsp;gem,pr cteris,grauiflimus dolor inccflit,Ladiflai foccrum,amp;: nuptias prop^'
diem fauftiflimas celebrate ftudentem : eo quo Parifium die, ornatiflmam
* Legatio ingrefl'a eft, antequam confideret, repentino de Regis inreritu tabel' lario admonetur.Q^ nuncio confternata,quum clam Regi Carolo genen nenbsp;cem fignificaflct,tanto Principem ilium dolore correptum fuifle aiunt, vt neqnbsp;refponfumdare, neqtriftiflimamillamabeuntem alloquipotuerit. Nemnbsp;tafleminorin Gallia,quam Boemialult;ftus,ex cordeagitatus eft. Solutanbsp;tione, ad domum quifque fuam mftus rediit. Mortem tanti Principis ng*nbsp;quoq; nonnulla prodidere.Superiore anno cometes, quem nigrum appenan nbsp;lunio menfe, vigefimograduPifeiumfufpedus, trigintacirciterdiebus,vanbsp;mortalium animos formidine exercuit. Plures antequam morereturnbsp;diuerfa pafliis eft infomnia:in primis aflidua parentum colloquia,qui diu onbsp;rant.-auorum quoque fermones, quibus fe ad fuperos inuitari, fmpc expernbsp;lus cubiculariis fatebatur. Pridie quam in morbumincidcret,nbsp;amp; inftitutum fuum,ad dicendum ius prodiens,triftis amp; cogitabundusinccnbsp;rogatus ab amicis,cur ab ingenita hilaritate deficeret, refpondit, Se nihiUe nbsp;curtriftitiacorriperetur : eatarnen, ctiamrelu(ftantem,carerenonpoflenenbsp;dem vitro diuin voluntati pariturum. Horrendi quoque non
-ocr page 543-decadis in. LIBER VIIL M ^otiiSjamp;prxfcrtimNeapli, CapuXjGaietXjAucrfx, vctcriqj Capania vniucrnbsp;^Eoaemanno Aragonum Rex Alphonfus,omnium fui temporis Principuranbsp;pcprftantiflimuSjquum infebrem incidilTetjNeapoli diem obiit. Cui Per-nandus filius in Neapolitano, loannes frater in Siculo Tarraconenfique Re-plane fucceflit. Mahumetes Turcarum Imperator,Corinthum expugnat;nbsp;Jfidentibusq5 inter fe de regionis imperio, Thoma Demetrioqj fratribus Pa-ologisjvniuerfamfer peninfulam ftipendiariamiibifccit:amp;nonmult pftnbsp;^alologis exadis, Peloponnefo tota potitur: interfcdo quoque Trapezuntijnbsp;tj , Pontum in ditionem fuam extemplo redegit. Calixtum Pontificemnbsp;aximuin,fenemquemagnanimum, odauoidus Auguftas,morsnequaquamnbsp;*^maturafuftulit:eique Rodoricus Boria,e fororc nepos, Roman vicecancelnbsp;^ius (vtaiunt) Eccleli, fepuchrum in diui Petri bafilica pro dignitate dica-Calixtum centies amp; quinquagies mille aureum, gerendi belli T urcici gra-^luccefTori legafl'eperhibenlt;cui Pius,fapientia,magnanimitate,aceloquen-nbsp;^*3 pollens, in pontificatu fucceflit, qui Ferdinandum Aragonium,Apuli Re-continuo declarauit, milToque Latino Cardinale Vtlino, regio diadcma-legitime coronauit. Mox Mantu, Chriftianis Principibus conuentum in-jXitjvbi de Apulo Turcicoque bello, odo fer menfibus agitatum eft. Sub i-tonbsp;nbsp;nbsp;tempus,Carolus Rex Galli vita deceflit,quern mitiingenio,alioqum he-
eti ae inconfiderato fuifle perhibent. Quippe quiquum tumultumpotiuSj bellum aduerfus Henricum Britanni Regem ,amp;Ioannem Burgundio-PrincipemexcitafltjCrebris vfque adeo cladibus, ex imprudctiaab vtro-affeduseft, vt maximam Regni partem amiferit ; ingratitudines iniurias- /nbsp;viriin caufa fuilfe nonnulli referunt,amp; nifi fubulcadiuinam illi opem vir-So attulifleqiam diu de tota Gallia fuifl'etadum. Nam quum vidoris vtriufqucnbsp;.^itialibidoque Gallos ad grauiflimam inopiam amp; calamitatem redegifl'et,,nbsp;Quorum preces amp; gemitus ex alto Deus exaudiuit.Sues haudquaquam procul nbsp;^^gia,puellapafcebat:obortanon mediocri pluuia,inproximum ifta ^cellumnbsp;jij nfugit; fomnoque correpta,cleftimox internuncio admonetur,vti proxi-^umlibi Regem adcat,nuncietq5,Deum Galhc calamitatis commiferationenbsp;commotu, fl bellum aduerfus hoftes redintegretur, nufquam abfuturum:per-^reui fe Galliam,fi mandatis paruerit, ex hoftili feruitute vindicaturum. Vir-Mandata peragit, diligenter admonita.Eius didis Rege data fides, inftau-^antiir exercitus,maximi terra aquaque fiunt apparatus.Bellum Rex in Rhoda-'nbsp;'o rnolitur, clafl'em in amne parat, terreftres quoque copias cogit, quaruranbsp;Paella dux fuerat.C^um hoftes appropiiiquaflenqcollatis prxlium fignis con-'btur,multumvtrinque cruoris effiinditur. Britannitand, amp; Bufgundiones|nbsp;'^agnaex parte cfi, noniine fda fuga tergavertunt. Claflis quoque auditonbsp;Pgn fuccelTu, cum amicis quoque copiis, pari profperitate manum confe-nbsp;nbsp;nbsp;
ProindeduduaufpiCiis^j ruftic Virginis, vniuerfum Galli Regnum e: ^ftium manu liberatum eft. Adpoftremum, virgo Britannis bcllo capta, i-impofita.Paulo pft cum BurgundionumDuce,NicoIai Cardinalis OPara,cui fanda Cruce cognomen erat,pax Rege fafe?fdusque fnde per--^lTutnfedquum violata fide, ducem per infidias captum necaflet, grauilTimanbsp;P^^petuaq; inde mala promanarunt. Sub eadem quoque tempeftatejacobusnbsp;.bannis Cypri Regis pelhce filius, defundo patre,Regno potitur. Hunc paternbsp;^tellexerat imperandi cupidiflimum,vtpote qui egregia forma, procera ftatu-*nbsp;fcorporis,magnaeloquetia,amp;:fingulari ingenio prditus, regio fe honore dnnbsp;Q ^'^^^reputabat. Quarevxoris Helenfuafu, ad diuertendam hominis ambi-^onem,facris ille filium initiauit, ne Carlot vnic fili, cui poft mortem Re--gnumlegarat,amp;; Lodouico Sabaudi Dcis filio coniugarat,obeflc poflct.Poftnbsp;^^cefliim parentum,Lodouicus ab vxore crebris literis euocatus, cum fummcinbsp;Popiilorum plaufu in regnum excipitur. Iacobus,cum deleda nobilium manu jnbsp;Soldanum Alexandriam confugit,fupplexque ac lachrymans, vt eis ope 2nbsp;*^ftoritate in Regnum reftitueretur,implorauic. Acceptis Alexandria Regis
-ocr page 544-04 ANT. B O NF I NH R E R. V N G AR, infignibus cum inftruda clafle in Cyprum rcdiit exadoque Carlota Lodo-uicoque,amp; recepta Genuenfibus Famaugufta, pacato rcgno potinis cft-Mar*nbsp;ci Cornarij filianijmultopft temporegt; Veneto Senatu adoptatam,vxorcmdiinbsp;xit.Eam cum pofthumo hredcm efle iuflt, cm vtris profluuio diem obiret*nbsp;Ex teftamento, vtrunquc Veneto Senatui commendauit. Pofthumo paruulonbsp;fublato ) Regnum hreditario iure in Venetorum poteftatem recidit. De rebus externis hadenus,adinftitutam nunc narrationem redeamus.Georgiuse-odem quo Ladiflai Regis exequiae perat funt die, optimates omnes conuo-cari iubet.Qmbus coadis,Gubernationem fuam ad Pentecoften vfquCj^'^'nbsp;gc olim prorogatam fui lie nunciauitnterea de creando Rege cogitari opot- *nbsp;tere,fe interregni tempore,rem publicamex inftituto fuo gubernaturum,amp;dnbsp;turum operam, ne quid ilia detriment! patiatur. Prpotcnti amp; prtorianis co-hortibus ftipato, nemo in Senatu, nequeforis aduerfariaufuseftmec obiiccrc,nbsp;ex morte mandantis,poteftatem dudum efte finitam.Haud mora,Pragcnfesbi*nbsp;ius imperio paruere. Matthias Coruinus,qua Rex diem obiit, Prag adueduSnbsp;in Georgij poteftatem deuenit.Id eius opera fadum plerique credidere, vt 0-pulentilTimum, fine ingenti mercede non redderct. Nec ipes quidem, vt inWnbsp;rcferetur,hominemfefellit. Hucufque adolefcens Vienn, adhibitis inReginbsp;cuftodibus,aireruatus fuerat. Cteri, qui Ladifiaum in Boemiam fequutifue'nbsp;rant,tut dom dimifi.Mox Georgio Regalia funt indidacomitia,qumuh *nbsp;ticompetitores defcendre, in primis Caroli Regis Oratores, qui aut alcefie^nbsp;filiis eius,init gratia affinitatis, autalicui Principicui filiamtraderenuptuino
% dedeceret,Regn dan poftulabant. Cafimirus Rex Poloni,qui Ladiflai Reg'^ fororem olim duxerat, vxori fu Regnum Boemix deberi affirmare:pan quo-queiure, GuiliclmusSaxoniDux niti,cui altera Ladiflai foror,natu maiotn^nbsp;pi erat. Fredericum etia Impcratorem par ambitio exercere, qui huiufee cgninbsp;inftitutionem ad fe pertinere dicebat,quia negleda(vt aiunt)feudi folennia fu-iflcnt.S^ifmundus item amp; Albertus Duces AuftnXper Legatos Proceres ain-bire,amp; veteris iure fderis ac padi, Boemiam adfe pertinere affeuerareiquannbsp;do Rege Boemi vita fine virili fobole defundo, ex compado ad Auftri Du-1nbsp;cesrecurrere oporteret. Rochezanadenique vulgo Glamitare,npercgrinuni,nbsp;fedindigenam Regem eligendum: fi nemo tanto muneredignus inueniatur,nbsp;Hebrorumadiudices,autRomanorum more,ad decemuiratumeflredeun-Pftquam Regaliacomitia aduenere,Georgius Pogiebrachius,doniiDnbsp;risqj prxclarus,iam tate grauis,amp; confilij multi compos, Rex Boemix decla-raturiquodpatrati paulo ante veneficij crimen confirmauit.Rexcreatus, c curia in dem diu Mari genitrici,vbi Rochezana pontificatum o-erebat,folennbsp;ni pompa amp; fubfequente Senatu dedudus, rem diuinam fecit, amp; Deo gracias
nbsp;nbsp;cgit.Rex palfim populo falutatus,amp;: non fine fummo plaufu ab omnibus exce-
ptus,fefta,Iudi,faltationes amp; couiuia dies aliquot celebrataicpulum populo da- 4^ tum. Quum ad difponendam Rcmpublicam animumaduertiirer,ad decli-nandam nonnullorum Procer inuidiam, qui opibus amp; nobilitate prftabant,nbsp;amp; ad pacandum Rcgm Optimatibus multum indulfit. In omnes benelcusnbsp;amp; popularis,hreticis fauit,quorum fadione fc adRcgnum perueniircfateba-tur.Mira in gubernandoarte vfus eft.Quanquam potentiorum poftulata nun-quam irrita dimittere niteretur, oftentata tarnen potentia, ab omni fedicioncnbsp;deterrebat. Quin amp; fiepe illofu poftulationibus occurrebat, vt promerdo ma-gnos fibi animos conciliaret amp; obftringeret. Populi gratiam diligenter coluit,nbsp;vt fe tali fauore munitumi Procercs formidarent. AccefTeratfiliorum multitu-do,magn clientcl,aflinitares amp; amiciti, quibus aduerfus potentiorum au-daciam,fe bcneobfirmarat.Frederici Imperatoris amicitiam amp;patrocinipronbsp;virili parte obferuauit. Cum Cafmiro PolonqrumRege, qui id Regnum ad fcnbsp;pertinere dicebat, non fine magna ingenij dexteritatc fe gclTit.Matthiam Cor-uinum,Ladiflai Regis cotaneum,quem captiuum habebat,ncc gratuito refli'nbsp;tuere volebat, bene tradauit.-carccrc nunquamindecoro cohercuit,conuiuaninbsp;iu luenla
-ocr page 545-DECADIS III. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yoy
Hl mcnfa femper habuit, quoad in cius manu fuit : nimium adolefcentis indo-'^^^)ingenium,did:a, mores admiratus. Quinetiam quotidie eum confo'ari, iubere bono efle animo,nihilque fe hoftile vereri : diccre,fe loannis Coruininbsp;noenfemper obfcruall'c, fumma cum co quondam beneuolentia fuifle con- nbsp;n:um,tanti viri gratiam, bcneficiorumque immortalium memoriam adhucnbsp;'fque adeo valituram, vt maxima ququc adolefcenti adhuc fperariliceat. A-Haricia tamcn crat,qu ipfum reddendo Matthia remorabatur.Non enim la-tebathominem, quantum mercedis lune exalurus efl'ct, quando tarn affeda-tt,non folm matre,verm etiam ab Vngaris adolclccntcm repctitum iri fen-^'cbat. Ad tantam igitur orbitatem Pannoniae Boemixq; Rgna rcdadafue-'c.vcnobililfimo altifl'imoque gencre,ad mcdiocrisfortunmanus,ambonbsp;perucnerint. Hoc ad Pogicbrachium, quem nulla maiorum Itemmata dccora-^ant: ad Coruinum,illud rccidit,cuius olim genus, ab vrbe Roma oriundu,ni-'uvetuftateiam exoleuerar,amp; in Valachiaa Barbaris obrutum, ad obfeurita-ftnifanc peruenerat.Hunc Fortunludum pleriquc rcputarint,qui diuin fa-Pgt;cnti,mortalium curam,amp; prcipu Regnorum,fubtraxcre,qu quamuis amp;:nbsp;^^gibusamp;armis comparantur, diuino tamcn arbitrio tribuuntur. Qms enim,nbsp;viderit,credcre poruiiret,Coruinam domum, ad vnius tandem adolefcen-^Sciufdeinque capciui Ipcm redadam, moxita diuino iufl'u refurrexdle, vt adnbsp;Paiinonix Boemique Regnum Deus euexerit, quodnunquamprogenitori-b^sobtigerit ? Sedhxc in fequentem librum transferamus.
RERVM VNGARICARVM DECA- f
DIS TERTI LIBER IX.
Ost qv a m inVngarianunciatumeft,Ladiflaumrepen-tina morte fuilTe fubreptum, Sc Matthiam Coruinum ad in-terregis Georgij manum peruenifl'e,haudquaqua tarnen efle liberum, diuerhs Pannoncsaffedibus fluduarunt.^Triftitianbsp;non mcdiocris cos inccflit, qui in Ladillai Coruini mortemnbsp;confpirarant : contra ver,cterilxtabantur,qui exculfumenbsp;ccruicibus Alamanorum iugum, inter fe mutuo gratulaban-- -pro vno Reges fubiuerant, qui bus obnoxij,multa pro illorumnbsp;^'bidinc olim inique fuere perpefl'i. Et in primis pr ingentiltitia, Coruino-fum amici,admodum geftiebant: rati, iam interregni gratia, iniquiflima Ladif-bicdcm vlcilcendi occalione accidifle. Et profedfecifl'cnt,ni{i Regalia qunbsp;iltabant comitia, Ladillao Gara,Comirc Palatino, nuper indida, prohibuif-^cnt,vbiMatthiamRegem declarareftudebant. Verebanturenim,ne fiquidnbsp;^oui molirentur, ini turn pro Matthia confilium interturbarent : quare mode-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
bus agendum elfe cenfuere.Michael Zilagius eius auunculus,omniumconfi-brumfauorumq; moderator erat,virprofed magnanimus,militarisdifcipli-^pcriciffimus,s2 audoritatis prudentiaiqj non paru copos.Quum Proccrum Q^orundam inuidiam intueretur,qui quondam in CoMnam domum confpi-^^antjvi potius,quam fententiis creandum Regem efl'e cenfebat.Aduerfarios,nbsp;4^amuis populorum fuffragia nepoti haudquaqua defutura efl'e reputabat, ar-tarnen abfl:errcndos,fi quid per fccelTionem auderent, efl'e cogitauit, ratusnbsp;'lexvfuadmodumfuturum. QuamobremcTranlTyluanis acinferiorib. Vn-^^tipartibus,item c Boemis,Polonis, Alamannisqj, dato ftipendio, magnumnbsp;excrcitum,ad numerum circiter viginti milium,comparauit. Non deerantnbsp;pecuni,bellorumnerui,qu ab Elifabetha forore prudentiflima quotidie fup-Petebantiir. Hazeenim, quum niultum auri amp; argent! viro accepiflet, Ladif-morte nequaquam confternata, vt alterum qui fupereratfilium, aut ab ini-corum infidiis liberaret,aut ad Regni faftigium extollerct,infanas tucpccu-I'as erogauit. Non latebat aduenilfe tempus,quo pro vnici filij falute ac digni-impendere omnia oporteret. Q^anquam hc Michaelc ducc in Vngaria
-ocr page 546-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
curaretjbliuioni tarnen filij liberationem minime dederat,qui Pragasfub c** orgij ditionc Regis detinebatur. Quum viuente Matthia, Vienn, inartis ma-gie difputacionem incidiflcmus,Matthiam memini dixifle,in captiuitate fua,nbsp;matrem de fe ita fuifle follicitam, vt curforem inuenerit, qui fex horarum fpa-cio, ex Vngaria Pragam adfilium proficifeeretur, totidemque rediret, literasqnbsp;Crefponfarcferret. Cacodmonum itaque minifterio, per ara veum fuiflenbsp;credebant. loannem igitur Vetefium, Varadienfem tuncEpifcopum, inBoe-miam ealege miferat ( paternorum fane amicorum Principem, vn Budx cumnbsp;Ladiflao captum, ac fpedat fidei amp; prudenti virum ) vt nunquam Pragarc-cederct, donee quouis modo poflet, filij liberationem tranfegill'et. Q^maflnbsp;Regem ille Boemi perueniflet,nihil fane aliud in captiuitatis caufa,quant aua-riciam comperit. Quam quidem vbi auro facile curari pofl'e intellexifl'et,padanbsp;pro eo mercede, ad matre rediit. Sexagies mille aurem pleriq;,nonnuiliqua-dragies,rcdcmptionis prccium fuiffe dicunt.Reuerfus in Vnganam,antequamnbsp;Regalia comitia haberentur, vniuerfam Michaeli ac Elifabeth conditioncmnbsp;expofuit:quam quumilli vitro accepilfcntjinox vn cumhis,adcreanduniRe'nbsp;gem,difponendaq5 fufFragia,vir confultilimus, amp; grauiflimus ille, animum in*nbsp;tendit. Q^m ad campum ergo Rachos,in Pefthi fuburbanis, comitia ex more haberentur : in primis Michael cum multis copiis, ac eximio Procerum no-biliumquc ordine,in regaliacomitiadefeendit. Hue enim omnes Vngaroruio i'nbsp;Pontifices,Optimates,nobiles, ac vniuerfi Magiftratuum ordines, ciuitatumQ)nbsp;Legati,ad creandum nouum Regem,ex veteri inftituto armati coeunt.Micha-%clem hiProceres fequebantur, in primis Thomas Zechel prfedus Auranr,nbsp;Sebaftianus Rofgonius,Ladiflaus Canifa, Pancratius Zenthmiclus, cteraquenbsp;Tranfiyluani ac inferioris or nobditas : arque hi denique omnes, de quibusnbsp;loannes Coruinus olim domi forisqs fuerat bene meritus. Hc enim gratifliuianbsp;multitudo,poft amici mortem,parem quoq; rependere gratiam nitebatur. Ac-cedebat amp; illud,qud Coruinam cum fua dignitatem vn coniundam elle lennbsp;tiebat. Contr verb aduerf fationis Proceres Budam conuenerant : cuiusnbsp;principes hos fuifle memorant, Ladiflaum Garam,Comitem Palatinum : Ni- 5nbsp;colaum Vilachum, Vaiuodamfummanobilitate pollentem,amp; Coruininomi-nis mulatorem : Paulum Linduanum, Bani fihuni, regalium ianitorum Ma-giftrum : cterorumque nobilium ordincm nonpaucum,prfertimcorum,nbsp;qui in Coruinam domum coniurarant. Hi omnes inBudenfemarcemplannbsp;conuenerant, amp; Michaelis viribus, confilio amp; virtutc admodum deterreban-tur,afliciebanturquoque confeientiae fl:imulis,qudnecis LadiflaiComitisnbsp;non modo confeij, fed autores habebantur. Angebat etiam metu, improuifanbsp;Danubij congclatio,qua fe ab inimicorum periculo parum tutos elfe pofl cer-nebant.Nam quarto idus Februarias, poft: vbi Michael Pefthum intrauerat,innbsp;fequenti nodte, prter omnium opinionem, fuitia frigoris Danubius plane 40nbsp;conft:itit,amp;glacialifepauimento cundtis tuto calcandumddit. Aduerfariosnbsp;profpectabant numero,armis,equis,amp; animo longe fuperiores,vt exitus often-dit. Quinetiam Coruinr fadtionis multitudo ingcs,fuperato Danubio Budamnbsp;venit,vt vi coadl:os,qui Bud crant,in comitia deducerent. Metum hune Michael intercepit ; nam cdidfofuo,comitiorum libertatem promulgauit : crebrisnbsp;qui Buderantinternunciis omnes,datafidc,incomitiatraxit.Inmedio deinde campo,quando plures in comitiis dies adti funt,furcas, laniariamqj menfamnbsp;propofuitgraui edidbo, quiconque Matthi fuftragiaredderc reeufarent, pr-fentaneam mortem interminatus eft. Quo quidem tetro fpedtaculo, no parumnbsp;aduerfarij confternati, cxtindfam fuffragiorumlibertatem, quamuis grefer- pnbsp;rent, queri tarnen haudquaquam audebant, ne eamox audire acpaticogcren-tur,qu multo grauiora forent. Quiim rogati cifent Proceres in campo dicerenbsp;iententiam,Michacl,qui conuentum vniuerfum inftruia acie circumuencrat,nbsp;in medium prodiit, arque itaexorfus,Miferabile,inquit,Regis fatum,nosnbsp;hue Proceres adegit,vt de nouo Principe dcccrneremus,quo nullo modo care-
-ocr page 547-DECADIS III. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yoy
fepolTumus : ficut nihil eft,quod grauiorcm dclibcrationempoftulet, ita ne o-f'lniamifceantur, eantq; perditum, nihil celerioreni confultationem expoieic: gt;nmora,multa diflidia prautp fententi oboriuntur,qu publica vtihtatc a-^imum diuertunt. ft bon Regem fortimur,nil mchus: ft malum,nil peius Rci-pblic accidere poteft. Poftquam illa fandtorum Regum faufta propago, innbsp;^ariadefecit,amp; alienos Reges mendicare coaifti fumus,qu mala pertuftmus,nbsp;omncs iam diunouiftis. Nunc ad earn orbitatemredadli lumus, vt quo confusere liceat,neminem habeamus. Qmnetiam ft peregrini Reges difquirendi cf-*ent, nemo fuccurrit, cui Regnum tut committcrc poflumus. Eadem dilftcul-tateBoemi paulo ante laborarunt, amp; ne externis publicam falutem credeient,nbsp;idindigenas recurrerunt: rati,fuos multo diligentius fideliusq; Rempubheam,nbsp;4'Jamalienigenas eftTe gefturos. Georgium Pogiebrachium, cuius in longagu-^ernationeiufticiam,virtutem,prudentiamamp;integritatem fatexploraramha-^uerant,repulfts competitoribus externis,fuum Regem declararuntmeque de-daralTe pnitcc,pigctve,quum Bocmia,qufiib Sigifmundo,AlbertoLadii-^^0 tarn diu ac miferefludluauerat, nunc eins probitatc fapientiaque quiefeit.nbsp;^osautemqu nobis exvfuftnt,alienopcriculo difcere,Proceres,lcit eftqui-dem,amp; laudabile.Si Gubernatoris noftrifthum potihnumeligendum cenluc-nihil fortafl'e Reipublic falubrius decernerc videbimur. Ciim externisnbsp;eoinpetitoribusrcpulfam omninodandam efle iudicem,ft de Vngaris optio eftnbsp;quot;ebenda, Matthiam ego Coruinum eligendum elfe cenfeo : vt veluti patre totnbsp;^tinosgubernante, ab inteftinis externisque malis omnibus liberatilumus, itanbsp;*'pcranteftlio,nos in poftcrumhberemur. Q^am faufta: ac gcncroftefttmdo- 'nbsp;S quam diuino ingenio, amp; quanta animi magnitudine, ac laudis ardorc nuncnbsp;ftuet, fat cuique veftrum conftare puto. Non patre ( mihi crdit} degene-ya-bitj cum paterno nomine ac laude certabit ; in caftris natus eft,aiitus in fago,nbsp;veteranorum contuberniis educatus,a teneris h ic didicit vnguiculis,T urca-tumultus amp; aciem no expauefcere:pugnare fub vinea,amp; centuric^is pr-^eptaferuare, ab equo ac pedibus iuxta thmicare, ad palum quotidie exerceri,nbsp;^fanfnare fpe Danubium, amp; per frigus ftum fub galca diem ac nodbe age-f^laboris amp; inedi fieri patietiflimum, nil magis qum hoftilcm afpedlum an-e*are,fingularicertamineadmodum deledlari, in caftris cum fociis ftmula-^lirumquotidie belli agere, nil ignauiaamp;deftdia magis abominari, contra nilnbsp;Mo plus appetere. accedit ingeniia manfuetudo, pietas amp; morum elegantianbsp;Mifumma honeftate coniundfa : religioinfuperingcns,amp; intepeftiua fapien-^a. Nifiper hunc,vcluti per patrem,in communem lalutcm aircramur,nil pro-aliud fuccurrit,qu fpes noftras redtius intendamus, Nift ad fandbas Cor-^nireliquias confugiamus,nos extera conftlia defecere.Neque obliuionitra-eft,quid immortalia diui patris beneficia nunc expofeat, qui dum vi-prxter gloriam virtute fua partam, nihil pro feruato Regno, pro defenfatanbsp;^nipcr Chriftiana Republica,pro ca:fis,fufts fugatisqjtotics olim Turcis, pr-' viuus accepit,liuor edax omnia denegauit: quin etia nift fat ipfe iam cauif-^bextremishuncinuidiafuppliciis afFeciflet.Quidnam^ftiobispeterct,ftloquinbsp;poflet ? nimirum clariflimus propugnator ille veftcr,nil aliud pro tot immorta-ousin VOS meritis poftularet,nift vt infanda turpitudinem,quam exiniquifti-^^filij cde intuliftis,quandonil prohibuiftis,honeftiflmaMatthi eledionenbsp;^atis. Hoeveftr officium,hoc paterna mrita, hoc regni orbitas, amp;: tes de-^uniipfa poftulat : hoc ille non tarn, vt fux domus gloriam augeret, cui iat vi- fiominis acquifiuit,quam vt Reipublicx commodo falutiq; confuleret,pe-^^rcvideretur. Verm ft quid priuati comodi ratio, vel inuidia, ingratitudovenbsp;ominumvirtutiabnegat,rcpenditidcumulatiftm Deus, qui neq; bonane-H'ic malafacinora pro irritis vult haberi:is eft,qui Rgna curat humana, amp; fuanbsp;untateimperiu piis mentibus eftimdit. Omnis Deo poteftasdcftinatur,amp;nbsp;ntati fux quadoq; obuerfari,haudquaquam tarne refiftere poflumus. Mat-ani pater multo vehemetius altero coluit,amp; amauit;fpcm omne in eo collo-
V ij
-ocr page 548-joS ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R. cauitjprfagicns maximum quid in eo futurum: augebat opinion Capiftr-'nbsp;nus,pacer ille fan(3;ifl'imus,quippc qui introdu:is ptre filiis ad officium,Mat'nbsp;thiam femper addextram,ad fniftram contra Ladillaum, eo natu long maio*nbsp;rcm,fibi collocabat. Rogatus ptre, cur prpoftero xtatis ordine in fils vte-retur, aperte refpondit, prope diuinitus admonitus, id non ab re fieri : quandonbsp;minor alter Alexander, amp; acerrimus fidci propugnator, ac Rex tucurus eilet nbsp;maiori mors immatura laudis iter interciperet. Aiunt infuper, quum Laail-lao Regc Viennam,C2Efo fratre,duceretur, illudentibus Alamannis, quod ReXnbsp;hie Vngari elfe vellet, Matthiam intrepidum refpondifle Ac veftcr etiam,nbsp;vixero. Dimitto magarum carmina,qu certum huic in My fia, cum ptre mi-litanti, Regnum portendebant. Nos fatorum feriem inuertere non poffiimus.nbsp;mihi autem illud Proccres certum eft, ne voluntati diuin, publicx vtilitati,acnbsp;numini arquitatis aduerfari,amp;: adolefcentem,quern Regno dignum, paterna innbsp;nos beneficia iam fecere,legitimo honore defraudare videar, Matthia Regemnbsp;declarandum efle cenfere. Quod fi refragantium iniquitace aflequi nonlice-bit,ab ifto regnum gladio accipiemus.Obiicerent aliqui tatem adhucRegnonbsp;immatur,vindiclqjfratcrnE fufpicionem:quid eft: quodprius quam obiicia-tur,non continuo cfutetur, Dimitto prcoeem fapienti^m,amp;eius ingenijdi-uinicatem. Non dfunt tot Patrum Procerum^ c5filia,quae quotidie iile fede- ,nbsp;tur: vefteris alumnus erit,amp;:in gymnafio fapientiac veft:r,pcrqudocilis exer- gt;nbsp;citabitur animus,Nihil vobis agetinconfultis,Regem habebitis,quem fandil-fimis artibus difciplinis,pro arbitratu veftro excolere poteritis.Maiorumna-
* tu, ac omnium optimatum, femper fuit maximus obferuator : quare nihil eft, cur VOS tas ipfa deterreat: advlcifcendum nunquam animum intcndet,noui-ftis omnes animi magnitudincm, Quemadmodum in aliis rebus, itain haepo-tiffimum, paths ingenium imitatur, cui mos erat, diffimulare pctius iniurias,nbsp;quamvlcifci: inimicu officio conciliate,amp;nihil viro dignius cxiftimare, quamnbsp;vincer^feipfum. Furorem facile cohercere, ac dicerc, nullam maiorem vindi-tam lure cenferi, quam quum poffis iniurias omnes ex ingenita probitte re-mittere. Quinetiam fi pedibus in hanc fententiaveneritis, vobis ipfepolliceor,nbsp;ac ita grauiffimo id iuramento fanciendum efl'e curabo, nullas ipfum vnquamnbsp;iniurias recogniturum: parfurum omnibus,amp; illis potius indulturum, aquibusnbsp;fc lfum efle fenferit : vt eoru potius, quam paternorum amicorum beneficie,nbsp;Regiam dignitatem adeptus elfe videatur. Proinde nullius animum ifta fufpi-cio rcto iudicio declinate debet. Quinetiam ne pro imperio libidinis Ala-mannica:,mifellaVngariaredderetur,diripereturq5:illudquoq;cfiderarefic-betis,quotpericula,quotiniurias,quotcrimina,quotinfidias'domus iftaperm-lerit. loannes olim Comit Cili femper infimulatus,ac eius vexatus eftinfi-diis: Ladiflausiniqua morte muldatus: Matthias in exiliudu(dus,amp;nuncfx-uo carcere maceratur. Adolefces patre limul amp; fratre orbatus,imino ni ad Re- 4^nbsp;gnum diuina ope feruatus eflet, ad parem cum fratre cdem, quamuis parumnbsp;abfuerit,iam raptus efl'et.Coruina gens,qu tot annos a T urcarum amp; finitimo-rum nos bello liberatft,cunta qu Rcipublic mala imminebant,ipfa fiibiuic:nbsp;amp; quando ad falutem Vngari natafuit,nunc etiam pro publica fe incolumita-te deuouit. Quamobrem Pontifices,ac Optimates, omnesqi magiftratuuiii or-dincs,amp; Legatijvos cum vniucrfanobilitate,nuncoroamp;obteftor,vtimmorta-lium loannis Coruini bencficiorummemores,filium,finc vllafeccffione, Pannonia: Regc efl'e iubeatis. Anuminibus dium, oraculis amp; aufpiciis haudqua-quam diirentiendum elfe cenfeatis. Ilium optate, qui fandiffimis Patrum con-fcriptorum confiliis parre non rccufet,nullisquc malis opinionibus amp;concii-1nbsp;pifcentiis,pectori altius inhrentibus,deprauatum animum habcat.Iiiumialu-tatc Regem , quern glori cupidum , ad publicam falutem acRcgni vtilitateranbsp;educate polfitis. Sufpieionem quanque grauiffimam, amp;priuati ( quio ) com-modi rationem deponite, vt fine vlla contentione fcditionctjuc fahitarcm vobis Principem ehgatis. Quod vt faciatis, per Dcum hominumque fidem, pctnbsp;patrix
-ocr page 549-DE CA DI s III. LIBER IX. yo^ patricharitatem,vos omnes iterum iterumq; oroamp;exoro. Qn^iim hxc Michael verba feciflct, multorum animi fedati funt. Pars magna Procerum, Mi-chaclem ipfum optandu Regem efl prdicabant, quod ilie nepotis gratia ob-nixerecufauit:amp; plerique fententiam partim metu,partim illius oratione vidri,nbsp;^uuin ab inftrulis circm legionibus obduli forent,extemplo mutarunt.Ni-colaus Vilachus, qui nobilitate generis, amp; animi magnitudine, non paruaquenbsp;Seftorum gloria, fe Regno dignumarbitrabatur, inuitus fpe fuacxcidere vide-hatur. Ldiflaus Gara Palatinos ,amp;prftantia fanguinis, amp; fuprem poteftatisnbsp;audoritate, pariquoque ambitione laborans, baud facile cedebat. Imperatornbsp;teniFredericus, in cuius manu adhuc corona facra feruabatur, in fpemetiam.nbsp;addudus, clandeftinos non fine nomenclatore fautores babebat : fed inter ar-'atas acies,quum nemo reludariiamauderet, ac paflim aflentiri : quauis parsnbsp;J^axiina Michaelis fententiam approbaflet, Palatinus tarnen in diem pofterumnbsp;difFerendam rem elTe cenfuit, vt de futuro Rege communique falute, res baudnbsp;Procerum concordiam tranfigeretur. ^inetiam ipfe Nicolaus amp;Pau-his jid declinandum furorem armatorum, qui ccruicibus irnminebant, amp; adnbsp;P'^otegendam inuidiam, Micbaelem rede compefiteqj loquutum tfie, verumnbsp;^ccretiorahc colloquia poftulare dixerunt.Res in pofierum proiogata,feccf-
amp; difeordiamrepulit,boc temporis interuallo extinda feditio. Ponti-I ces rem vtrinque tradantes, ad concordiam redegerunt. Palatinus amp; Nico-fius, cterique fadionis eiufdem, vi ac metu adadi, dummodo bis nunquam ^adiflai cdes obiiceretur,amp; veterum iniuriarum,ac vltioms obliuio in perpe-aboleretur, facrofandoque iuramento fanciretur, Micbaelis fententiam lt;nbsp;f^^pprobaturos efle promiferunt. Id libenter, vt fpoponderat, Micbaele fa-^nijfoedusquc percuflum.
Fn fequenti deinde die,infecretocouentu,vnico omnes aifenfiijMattbiam ^^gemdeclararunt : quern aliquot ante dies, vulgus, puerique Peftbani, pernbsp;^oinpita,Vicos ac fora paflim exclamarunt.Quqd quum inimiciexaudiiflrent,anbsp;popular! amp; diuina voce nequaquam dilTenticndum efl'e iudicarunt. InTantiumnbsp;Plchisque clamores ab aduerfariis nunquam reprimi potuere. quinetiam illudnbsp;P'Ofummo miraculo babitum,nondum in conclauibus,ab Optimatibus, Pon-^jficibus,nobilibus,amp; Legatis Rex file declaratus crat, quum in Peftbana bafi-'ca,facerdotum collegium, baud fecus atque diuinitus admonitum, lefu opti-maximo, diu Genitrici, cterisque diis patriis cum fummo plaufu inten-^fiinioque concentu,lti gratias agebant. Poftquam autem pubbee declaratusnbsp;^h,vniuerfain gaudium amp; feftiuitatem conuerfa eft Vngaria. Omnis tas pernbsp;P^gos amp; oppida,varia publics bilaritatis fimulacbra ederc,qux prifeis nunquanbsp;*^ogibus exhibita fucrunt. T ubis, tympanis ac fiftulis, prxterea faltatione can-^Oque paflim exultarc,fauftasacclamationcs per multos dies ingcminarc. Mat-^^*Coruino,Regi noftro,fcliciter : patris patris fibo,fcliciter: liberatoris no-^'gnato,fliciter: Coruinis reliquiis,felicitcr:Mattbixfpei noftr,fliciter:nbsp;^nnoni Principibus,bunc declarantibus,quoquc fliciter: Vngari demumnbsp;''oiiicrf, fliciter. Hic fuo nos externorum liberabinimperio : bic paternonbsp;^ore de Turcis triumpbabit : bic nos Boemorum latrociniis amp; populationi-os liberabit : bic Polonos abiget, amp; Alamannorum fuperbia attenuabit. Sup-P 'cationcs pro nouo Rege indid,amp; facra paffim celebrata. Prsterea in eo-eui quoq; conuentu, quum Matthias annos feptemdecim natus elfer, amp; non-tanti Regni compos exiftimaretur,Pontifices cum Optimatibus decreue-Jq ^'t adolefcenti Gubernator adiiccretur, ne quid ex incitia ac parua rerumnbsp;j^Perientia,detrimenti Refpublica pateretur. Quare antequam conuentus il-0 olueretur,ex decrcto Patrum, Michael Gubernator pronciatur, amp; in quin-^oennium poteftas fumma traditur : vnde non mediocris eft inter auunculumnbsp;^ ic^ctemfubortafimultas amp; difeordia : quam Principes quoque aducrffa-^quot;'Ui'',qniillinimis inuidebant,adauxere. ItaqueMichaeli Gubernatio data,nbsp;^^-lt;diRegisnegociumdclegatum. Hic moxGcorgio Rgi priuslitc-V iij
-ocr page 550-/
A N T. B o N F I N I R E R. V N G A R.
ris,deinde Legatis Matthiam Vngari P^egem declaratuni efle nunciat: rogaC* que,vcad Regni fines adducat,padum redeinptionis prcciuin,non deftiturun'nbsp;elFe fignificans.Pftjvbi Boenii Rgi inter ccenandiuu literis publiciseanuH'nbsp;ciata(unt,qu rumor prius eft'uderat,accubtcm fubfe in imo loco Matthiam,nbsp;continuo fuperius afcendere, fibique prfidcre iuflit. Aft ille rei inlolentiamnbsp;admiratus,qui ante grauilfimam fibi fratern neeis amp; iniqu captiuitatis trilH'nbsp;ciam indixerat,quafimrepcntinamfpemtra(ftus,iam ftabat attonitus, amp;: nek'nbsp;dibrij gratia nouitas illa fieret,extimefcebat, percundatus, cur id ita prxpofte-r fiet, ccenare interim iuftus eft, exada cna, fauft ac felix nuncium exaudi' ,nbsp;turus. Subticuit adolcfccns, amp; fpc completus cnarc non poterat. Poft c(-nam,Rcx,quidmihi Matthia (inquit) exfolueris,fi fummam inauditamquc ribtnbsp;ltitiam nciaro : nnne cumulatiffima pro tanto gaudio mihi praeniiarelereSnbsp;amp; quod te poftulaucro,vitro concedes At ille,Nil mihi, Rex,hbertatelxtiusnbsp;nbsp;nbsp;i
' elPe poteft,quam fi concefl'eris,pcrpetuam,fi potero,gratiam, etiam quaraciin;
que petieris,me recipio relaturum. Qui in alina manu funt, quando cogi pk' funt,iuberi,non exorari debent. Tuneifte: Salue (inquit) MatthiaRex Vngari,fiilue Pannoni Princeps,diuino potius qum humano fuftragio dcclarate-Te V ngari Regem, propter immortalia diui patris tui beneficia, propter gene-rofam tuamindolcm, amp; fpem ingentem, quam ex te nuperrime conceperuk .nbsp;vitro Regem ad campum Radios amp; Pefthanamvrbem declararunt, vt velutknbsp;Coruino quondam rede ac fnde gubernati liberatiqs fuere, ita nunc Corui'nbsp;nis etiam reliquiis,in pofterum liberentur. Te fub diuina tutela fuifle non am-bigo, te Deus ad tanti Regni faftigium idcirco referuauit, vtnon modo paterna veftigiainiitari, fed data tibi maioripoteftate, illius gloriamfiaperarepofles-In mcnla te mihi idcirco prpofui,vt te Regem long potentiorem faftum ell^nbsp;intelligeres. In pari hoc annofortun dexteritate verfamur,vix menfes tresiD'nbsp;terceflere,poftLadiflai Regis obitum,vtrunq; noftrum,ad dignitatem Reg^nbsp;diuina dementia ( vti vides ) euexit : vtranque doniuni tanti decoris cxpcrceni,nbsp;vfque dfieo illuftrauit, vt immortales Deo gratias debeamus : atque fi viri elknbsp;voluerimus,perpctu comparandglori occafione no caremus. Proindc^To*^ nbsp;( qufo) perpetuum inter nos fdus,Matthia,pcrcutiamus,percuflumqjfacro'nbsp;fandi coniugij vinculo ac pignore fanciamus, mutuisnoftra Rgnaconfilih^nbsp;auxiliis tueamur. Qmppe turbulentafuntftudiahominum, varia, voluntatesQjnbsp;admodum inconftantcs,ambitione, inuidia nouirateque nobilitas amp; plebs k-xta laborat Quare gnatam,Coruini thoro non indignam,nc data fide,te vxo-rem dudurumelfe rccipiro, cum dulciflima coniuge imperato, ad extrennitnnbsp;Matthia fili liber cfto : amp; quando Regnum adeptus es prpotens amp; opulcntifnbsp;fitnum,tuum foceruni,tu falutisamp;libertatisaudorem, quo fauftiflhniconiU'nbsp;nbsp;nbsp; gij graues fumptusfaciliusfubirepolTitjfexagies mille aurem, tuis me patten
ter accipere.tolerato. Poftulatis Matthias annuit, amp; maioraquoque concci- 4 fd'et, dummodo fe in libertat alfererettquin amp; gratias cgit, cundaqu petie-rat,inuiolatafc fide prftiturum elfe recepit. Dumhcitain Boemiagerun-tur, Michael foluto ^luentu, quamuis Proceres cum Pontificibus Budr^'nbsp;nianfiflent, vt adfuturum Regem expedarent, Corporis tarnen Chriftidicu-lam adiit,ne Ladillainepotis corpus inter paricidas lace're pateretur, nve inli'nbsp;gni notagenerofi nomen iuuenis inureretur, non fine multis lachrymis,ex m-fami tumulo eruit,Albamque inTranftyluaniam tranftulit : perfoluit ibfur.e-briaiufta,amp;prope parentismonument collocauit. Pofthc,quumadducen-dus fibi Matthias effet,mira celeritateremperegit.Nam eade hieme antequainnbsp;initaglacies folueretur,Rcgemintroducere ftuduit. Primm cum cxercitu,^^ fnbsp;magna Optimatumturba, Strigonium venit : eum loannes Varadienfis,Thomas Zechel,SebaftianusRofgonius,amp; LadillausCanifajCum Pancratiofeque-bantur. Item Petrus Zokoli,loannes Chianadienfis ncEpifcopi pater, virim-piger acftrenuus , quiexercituiMichaele prfedus erat. Nam quum anionnbsp;T urcarum bello daruiftet,longaquc armorm experieutiaprpollerct,perpcnbsp;tuittn
t
-ocr page 551-D E C A D I S 11 L LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pt
tuutn Regis auunculus hune fibi praefeium afeiuerat : quem nunquara antca infelicicerpugiiafl'cnouerat.AdStrigoniumomneSjcco pede Danubiumtra-iccerc: moxeontinuatis itineribuSjin Morauifines contenderunt. Dum iternbsp;faciet^c, per internuncios quotidie Georgium Regem, vt qum oeyflime pof-(ct,Matthiam ad Rcgni fines adduceret,admoncbant: fignificantes pofiulatamnbsp;adfore pecuniam,cx ciusque fententia fe cunda faduros.Nec minore quoquenbsp;le celcritate properabat, vt promifla prftaret. Regem Pannonibus redderer,nbsp;ingens hinc denique auri pondus accipcret. Quare magnum quoque cxerci-tum ipfe compart, vt pro dignitate Regem ac generum in V ngariam reftituc-o re videretur. Qmim ad prititutum vtrique diem, ad Stratniczam vrbem, exnbsp;compolito conuenifient, nonaginta milibus pafliium lt; Strigonioremotam, innbsp;ripis Moraux amnis, qui Morauiam ab Vngaria diuidit, inclinante foie caftranbsp;plucre : noftcro die,inllrutavtrinqueacie,Matthias quum produlus in me^nbsp;flium,in oppofita ripa apparuifl'et,ingeniculat continuo legiones,Regcm V n-gin confalutarunt, adoraruntqj. Plaufus cum lachrymis ex immodica ltitianbsp;exaberantibus, tarn inges perhorameditu6,amp;: tantus tubarum clangor, tympa-noruin tinnitus,amp; xncarum machinarum crepitus,paflim cfi'ufiis eit, vt clumnbsp;collidere videretur : his quoque militaris clamoradietus,amp; fauftcohortiumnbsp;acclainationcs,c5gratulationes geftientium infolentes exatidit, Certaiiml-titia cuinplaufu aliquandiu dita, qu vbi paululum expiera eft, Proeercs fefenbsp;ptopius admouere,id ipfumfecere Boemi, vt mutuum facilius colloquium ex^nbsp;audirent.TuncIones Vitefius Varadienlis Antiftes,veluti Pater patratus, hcnbsp;inripafluminis verbafecit:Salue MatthiaRex Pannoni,quem publicis votis,nbsp;quodnemini vnquam contigit,omnibusqj fufiragiis, Senatus Populusque Vn-gaticuSjPrincipem amp;: Regem fuum elfe iulfit, falue fpes vnica Pannonic gnois :faluetcCoruini generis facrofancl reliqui : fauftum amp; felix tibi vniuer--fque Pannoni fithoc Regni tui aufpicium,amp; Chriftianx fidei admodumfa-lutare. Te tua properare iubet Vngaria,capereRcgnihabcnas,iuft regere,nbsp;tuique Iiuperij fines lat tueri. Q^ntumtibi timuerit,qum aft'elat ftpetie-rit, ex his comitiis nunc intcllige, quibus maluit te adolcfcent optare Regem,nbsp;quam confummatos confilio, experientia amp; tate viros iam fortiri. Te ad re-gnanduni natum efl'e intelligit : amp; quod fub clariirimo ptre tuo expertaeft, idnbsp;otnne in te requirit, fpcratque futurum. Coruini dulu amp; aufpiciis gubernata,nbsp;linmincntia cunda pericula fupcrauit: diu floruit, amp; multa bella profpcrrimnbsp;geffit. Maximis repulfam Principibusipfadedit, vt Coruinis quoque aufpiciisnbsp;rtgeretur.Te non modo alter patrem,veriim etiamin maiori poteftate ftum,nbsp;paternum omne nomen fuperaturum elfe fperat. Sibi certum erat,te n5 modonbsp;redimere vbicunque fores,fcd etiam,fi idnegatum efet,vi obltinat repetere:nbsp;vbicunquealieno facinore occubuifl'es,mortem armis vlcifciftatuerat.Vcrmnbsp;totpericulis clementifl'imi Regis Boemi prudens animus occurrit, qui miranbsp;calliditate ex Alamannorum te manibus eripuit, vt te Vngaris conferuareunbsp;Q^muis hoc fuerit humanitatis amp; focietatis officium, Vngaria tarnen perpe-filoco beneficij idhaberi iubet. Immortales ncgrati^%agit,amp; datareferen-iieopia,cumulat rependet. Ne igitur de ingratis benemerita efl'e videatur, idnbsp;auri pondus dono dat, amp; quum res tulerit, maiora datura eft : perpetuam B oc-amicitiam defert, amp; immortale Pogiebrachiorum beneficium, nunquamnbsp;3pud fe interiturum elfe pollicetur. Q^deunque Matthi, Proceres, cum ve-tto Rege couenit,id vniuerfa Vngaria ratum ac firmum efl'e iubet.Quinetiamnbsp;^od Regem noftrum incolumem prftitiftis, amp; cum ta magnifico apparatu,nbsp;1 acnobiliifimo equitatuhoneftatum adduxiftis,ne parumquidem huic benefi-centiveftr nos debere profitemur. Proinde Matthiam fedditc, amp; initumanbsp;^atthia cum inclyto Rege veftro foedus, vtriq; perpetuo conferuemus.nbsp;nbsp;Vix
* tadixerat, cum non fine pccuniarum elfedo, fluuium mox traiecit, Vidori-nurnq; Regis Boemi fih,infecretum acciuinpaidamq; mercede, rite illi per--^ir.Dum folatio ipfa tranfigitur,Matthias ab aduerfa ripa immortales patriq
V iiij
-ocr page 552-ANT. BONFINIl R E R. VNGAR.
gcntigratias agit, quod Regno indignum,amp; adhucimpotcm,fuprenio S diui-nopenmunerehoneftarit.Sat patrife debiturum arbitrabatur,fi publico du-
tempto periculo, amp; labante fiepe glacie, maxima ex parte traiecere. Cxteri ad Pefthum tranfiuerunt.Quin amp; Danubius hilaritati public indulgere amp;gran- 4*
taxat nomine repeterctur. Adhc polliceri, fe nunquam vitx fux parfurum, nec labores afliduos, grauiflima quxque pericula recufaturum, ne teniereanbsp;patria, tanta dignitate decoratus elle videatur. Idum cum Rege Bocinife-dus,relfandeq; omnino feruaturum.Vngaros demum, amp; Boemos, de fe bene fperarc iubet,ingenue pollicitus, fe pervniuerfum vita: tempus,vtrofque line difcrimine tradaturumiatque nil aliud enixius curatur,qum explercfpesnbsp;hominum,exped:ationi patriae fatisfacerc,a paterna virtute non degenerate,amp;nbsp;ingratitudinis apud vtrofque crimen euitare. Vix haec potuerat eftari pientif-fimus adolefcens, cum lacbrymarum profluuio viftus obticuit. Bocmiquicunnbsp;que aderantjnitam amicitiamamp; focietatem,fante feruadamefle affirmarunr,nbsp;vires arma Vngaris acRegi offerutjCumpromptiflimis femper auxiliis,quannbsp;docunque opus fuerit,fe prft adfuturos pollicentur. Tranfadamoxfolutio-ne,V idorinus Dux,amp; Joannes Antiftes,vtrunque exercitum,datis poftinituninbsp;ab vtroque Rcgefdus dextris, mutuisque complcxibus con firmare iubent-Regem vtrinqueprxrcuerenterfalutant,amp;certatimfe mutuo amplexantur,nbsp;mult prae laetitia lachrymae vtrinquefufaeiRex Vidorino dimiirus,ad fuaca*nbsp;ftra traiecitjBoemisquc Proceribus, qui Budam vfque ipfumcomitaricontcn-dcbant, gratias egit, mox vtrique vno eodemque tempore digrediuntur. Vn-gari,recepto Rege,longis itincribus*Budam properat,vt antequamglacies dif-foluatur,Danubium traiiciant,quacunque iter faciunt,ex pagis amp; oppidis gra-tulabunda in occurfum omnis aetas eft'unditur,inaudita vbiquc ltitia celebra-tu r.Quin etiam anicul,pueri,fcnes,amp; ruftica pallim turba,Matthiam circiim-funduntjfalutant omnes Regem.Manus pedes deofculantur,fauftaamp;felici2nbsp;cundaprecantur,vbiquc fpes Vngari,delici orbis,aflcrtor patri,PnoniX'nbsp;que fid us ingeminatur.Inter plaudentem feftiuamque multitudinem,Matthiasnbsp;tanta popularitate,dementia manfuetudine vtebatur, vtimirum in moduflnbsp;populAum animos fibicciliaret. Gratiam, quam fibi patria memoriapromt'nbsp;ruerat,affabilitate,ac prxcoci pietate fua vfque adeo augere,vtinamoreniob-feruantiamque fui,hominum pedora cundafuccendcrcnhos fratres,patres il-loSjhanc matrem,fororem iftam, appellate: fe amplcxandum deofculandumq;nbsp;omnibus, vitro ac paflim exhibere,magis alien, qum propria: faluti congra'nbsp;tulari,inter milites condudu decoro fimul aclepidacomitate verfari,ad imini'nbsp;nentia grauibus quandoque verbis bella fuccendere, decomparandademuflinbsp;laude femper verba Facere. Qutim Strigonium paulo ante calendas Maias,cir-citer Sarcophagafcfta, perueniflet, glacies quae dudu fatifcere cperat,nefa'nbsp;tis quidem tutum exercitui tranfitum pollicebatur, lti tandem quits, cofl-fiicari videbatur, quandoquide in tampropera feftinatione, temerarioq; tranf'nbsp;itu, nemo periclitatus eft : Coruina id Fortuna fadum, omnes efl'c fatebantut-Poftquam in fequenj^^ic Budae appropinquarunt, omnes Pontifices Optini^-tcsque ac nobiles,qui conuenerant,item Prtorvrbanus, cumfingulis ordini-bus magiftratuum, prtereacunda collegia facerdotumfiolenni pompa, deosnbsp;amp; Facra Ferentes,obuiam prodeunt,amp; Facros rhy thmos concinunt. Occurrit e-tiam populus vniuerFus,vt Fummo plaufu, ac eximiis acclamationibus, nouumnbsp;amp;exoptatum Regemexcipiant. Qdnetiamamp;ludaeorumturba,inoccurliimnbsp;exiuit,praeFerens VeterisTeftamenti tabulas,amp; inter primos falutato Rege,manbsp;iorum priuilegiaFibi confirmari obteftatur,amp;Fupplicat. Ad portas vrbis,aciui-bus fub vmbella Rex excipitur,amp; antequa in vrbe admittatur, exoratus Prx-tore,libertatem,leges, Fandiones, dcrta Senatus, ac ca:teras immunicates abnbsp;antiquis Regibus impetratas,fe nunquam violaturum, adiedo iuramento po^'nbsp;Iicetur:id ipfum,antequam in arcem admitteretur,vniuerfis Regni Optimati-bus Pontiftcibusq; promifit.Introdudus in vrbem,reda in bafilicamdiux Gc-
nitri-
D E C A D I S 111. L I B E R 1
itricis diiGitun quuante prtorium iter faccrct,fupplicantibus noxiis^quoS lim quftor in vincula coniccerat, vt omnibus faufta felixque force prfentianbsp;Regis,patefato carccreliberancur.Quum in templum venillet,IefuChrifto o-ptimo maximojac diuae Genitrici, fub cuius tutela dcgic Vngaria gracias egicnbsp;lec[; iurafacra inuiolata feruaturum affirmauit. Hine in Rcgiam dudus eft, cnbsp;pbufus togatorum pariter amp; fagatorum tantus per compica, vias,amp;fora editus,nbsp;cunfta publica ltitia compieri viderentur. Qmim m regia confediftet, adnbsp;^^omponenda Regni ngociaanimum aduertit. In auditu miriftce omnium ex-peftationifacisfecitjlaudabant vulgo cunti mores adolefccntis,qud dignita^nbsp;^eniRegiani prter tatem, principio cam probferuarer:etiani amp; illi quico-^nbsp;ffa fentiebant, eius prfentia conciliati funt. loannes Varadienfis Epifeopus,nbsp;pionyus metropolita,cterique Pontifices, nunquam ab eius latere difeede-nt.Qinnetiam Michael eius auculus,Sebaftianus Rofgonius,Ladiflaus Ca-tiifa,Petrus Zocholi,ca:teriq5 paterni amici, idipfumfaciebant, veriti, ne vitionbsp;^atisaliquid committeret fua dignitate alienum. Contra ipfe, principio denbsp;Sfauilfimisrebus, nihil vnquam inconfultis Pontificibus amp; paternis amicis acnbsp;foceribus, dccernere voluit, hue referebat aliquid ad Senatum, feu ferret adnbsp;Populum,qua grauitate ac eloquentia vtebatur,admirabancur omnes. Qum ronbsp;gatiPontifices Proceresque fententias dicerent, attenteamp;perquamdiligenternbsp;^^audiebat. Difldentes inter fe Patres confpicatus, haudirreuerenter qudo-increpabat,fi quam ex inuidia fimultateqj feceffionem in Senatu fieri fendnbsp;oat:contra verb, quandoque patiebatur non inuitus, haud ignorans, priuatisnbsp;pcmulationibus amp; inimicitiis crefeere Rempublicam. Quinetiam alinanbsp;daficargutconfutabat,di(ftasq5fcntcisimprobabat,vtfuquenq;fenten-. f, ., *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*. .,5
pniteret,ac id ingenue fateretur: quem prius ex paterna memoria diligc-; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
^ncjinox obfcruare ac tacite reuereri occpere:fpem quoq; initam non con-, /flauere folm,verm etiam auxere. Auunculus,qui Gubernationis munere'nbsp;^'^gebatutjac rerum omni aulor haberi cupiebat, ab eo nonuiiqum incre-}onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutare coaCluseft.Nicolaus Vilachus, Palatinus,amp; Paffius,c-|
aduerfarij, ipetato Regis ingenio, quem prter tatem circumfpedum e cernebant, magna fpe deciderunt.Sperabanc enim, incfult adolefcen- ;nbsp;gratia,prccps in Rege confilium, quotidianos errorcs, crebras in regen- miurias, quibus non mediocris deinde pnitentia Vngarorum animos in-i^ret,amp;magna rerum mutatio fequeretur. Nicolaus, qui regn pr nobili-
Seneris,opib. auoritate nimis anhelarat, in comitiis vi coa:us Mat-celTerat, nunquamadolefcentem ralem futurum fibiperfuadere poterat. fiipra tatem, cunla prudenter amp; honeft difponere, nimis angebatur.nbsp;^nculuin eius omniagubernare, fauere Amicis, amp; fuos extollere, perquamnbsp;^^^ebat.Socii fattionis eiufdem, pari quoq; liuore aifcd, admodum cru-ntur:diflmulandum tandem dolorem aliquantifper cenfuerunt, donee ali-infnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moiiripoflent. Interim criminibus, dolis, amp;
laiis Michaelem circumueniendum efl'e decernunt,Regem frequentant,fi-Vi^^.''h^ritacemq5 magnam fimulant, prftant obfequi^ data occafione,pro ini inuidiam Regis adducere clm enitutur.Rex autem abnbsp;recedit,ad bene regendi difeiplinam animum intdit^nbsp;hncipisartes fibiinfitas recognofcitnuftus c afliduus in dicendoiurc, innbsp;fie Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dmens,in miferabiles pius,in gubernando prudens ac folers,in pe-
fj grauibusq; rebus magnanimus amp;c audax, in agendo cautus, amp; fagax,glo lo ^eni lt;iuo cupidus,amp; ad fimulanddiflimulandumq} nimis idoneus. Cumnbsp;quandam fpe pr fe ferre, call i d qucunque rryensnbsp;arerret, elicere, obliqua confilia intelligere, cordahominum cautifl-ktiP^^^^*'^^''^ri,difficulter ahenis artib. fallipolfe videbatur. Qimm Regni ha-recuperandam facram coronam,qu in Frederici Impera-erat,animum aduertit: quando citra facrofamftum diadema, legiti-potirijhaudquaquam pofte putabatur.E fenatus confulto, loannem
-ocr page 554-V4 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Epifcopum Varadienfem,ad Iraperatorem c duobus Optimatibus mittit, qw earn repetert. quum hi Viennam adCfaremveniflent,amp; apudeummanda-taexpofuiflentjContinuhbiverbadariintellexere.RinfedaprofeijBudamnbsp;redierunt: Imperator cnimquum fecumrcputarcc,coro nam in poteftatclua elfe , fine qua nemo Rex legitimus dicipoterat: iSinciteriore multos Principesnbsp;Vngariafibifauere, in fpemRegni maximam cocidif.qua fi forte aninium abl-tinere potuilTctj multo fbi Pannonique melius protel confuluiflet. Con-firmabant quoque fpem eius Nicolaus, Ladiflaus, S Paulus, amp; cxteri,quiinbsp;Matthi coronatione aduerfari voluereihi nanque clandeftinis quotidie inter-nunciis ad id Imperator incendebant, non tam vt eum Regem haberent milita polliccntur,qum vt illius viribus amp; auloritate MatthiamRegno eiieerent,nbsp;amp; ipfi deinde pro fualibidine imperarent. Sed Nicolaumfua regnandi cupi-do in primis inceflcrat:quare faftumeft:,vt nihil per Legatos impetrarepotue-rit.Fredericus etiam,adolefcentem fluluofifiimo Regno potitum, facile con-tempfit: fperabat hu nc, nedum fuis viribus, fed Optimatum quoque faioni-bus,id facile amilfurum.Proindefationes alebat,difcordiarum feminafparge-bat indies,amp;: infufa dilfenfione nutritisque fationibus, inPannoniisimperarenbsp;ftudebat. Addebat animum, humile ac oblcurum Matthi genus,vtipfe repH'nbsp;tabat: ratus adolefcentem peregrina genre natum, Valachopatre, nunqu^n^nbsp;tot inter nobilTimos Principes, cognationibus, amicitiis opibusqs prftantes,nbsp;diu regnaturum. Nos autem prius qum bclla dudu aufpiciisve fuis gefta,gi^nbsp;uesq; in regno motus amp;feditioncs atringamus,de ipfius origine copioldiceH'nbsp;dum elfe duximus. Matthi rgi, quemadmodum fupr dictum efi,Ioani^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coruinus pater fuit, ButKTValachtrus, in paterno pago natus, qucmnofti^
(orOMi |quoque tempeft:ate,Coruinum dicunt,imperante Sigifmundo, quo virtus^' ius amp; animi magnitudo primm cpit intelligi:mater verb Elifabetha Silagi^jnbsp;1 virago femper habita, is veluti fpius parentibus acceperat, quum adoleuH'nbsp;I fet,fe Romana genre natum affirmabatireferebat genus in Coruinos, quiifli^^nbsp;.prifeas ^omanorum familias numerantur. Generofo fanguine fuccenfiis,nbsp;IjTranifyluani finitimus,in prouinci venit, principio in Chyacorumfamili^'nbsp;fritatem fe infinuauit.adaulo mox animo,ingreirus Vngariam,FrancifcoCh3-nadino feruire cpit: cui vfq; adeo charusfuit, vti pro filio haberccur. Subnbsp;faufta tyrocinij aufpicia fonitus eft, cliens deinde Demetrij ZagrabienlisEp*'nbsp;feopi fa:us,quum ignaui expers ocij foret,amp; SigifmundumImperatot, queiinbsp;initaliam profeturumaudiuerat, ctinuo fequutus eft, vtRomanos progeni'nbsp;tores,ac rerum dominos inuiferet. Militaris difciphngratia,prima,fiibPliil*P'nbsp;po Mediolanenfium D uce, ftipendia fecit. Reuerfus in V ngariam, T urcarun'nbsp;bello fe exercuit,vbi antequamliquodequeftremunus afTequeretur,nbsp;/ cum fociis Myfiam incurfat,multum lucri fecit. V etus Caloergorum (vt aiunvnbsp; i cnobium populatus, compertis ibi gemmis amp;Iapillis, ample ditatur. Qui^nbsp;Sigifmundum Germaniamreuifurumaudiret,repent fequutus eft,vt Rglai'nbsp;frequentaret, amp; Coruinam virtutemiam maturam in lucem ederet. In fpeu^'nbsp;culis,faltationibus amp; gi^uiuiis, preciofis amp; gemmatis vfque ade veftibus vtC'nbsp;batur,vt multis Regulis, ex habitus elegantia,haud citra inuidiamprfcrretur-Queni corporis formaamp; venuftas oris nimis honeftabat: conlpicuus incedens,nbsp;cumnobilifiimis matronis faltare iuftus eft. Id grc Sigifmundum tuliflcinbsp;runt, ac fpc dixilTe : loannem Coruinum ad fpes magnas non elfe prouocannbsp;dum ; quando,velutiab ambitiofa eius iuuentamaticinabatur,ne toto quidenbsp;orbe is expleri poftet. Poft Sigifmundiobitum,Prfe(fturas prouinciaruni,cuij'nbsp;irnperio, ac fupremam natus in gubernando Regno poteftatem, tantamo ynbsp;ftia,amp; tam grato fuift animo dicitur, vt Francifco de Ceuadino, neque in vU,nbsp;neque in menfa vnquam priuerit,ftando amp; fedendo prter dignitatem vencnbsp;raretur, amp; illius vxorem pientilim loco parentis femper habucrit. Ioannnbsp;igitur genus in Coruinos retulit,veluti gentilitia infignia rfrbat,amp;MattnU^nbsp;Romana gente oriundus,ingetem hinc animi magnitudincm,vti exitus ouco
-ocr page 555-DECADIS HL LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji;
dit,platte concepit. VermdcCoruinaefamilivetuftatejamp;quomodinDa Cr C**-*'***1? cos amp; Getas fcfc propagarit, cft rite referendum. Coruini primra Valeriis ^*4 ,tnbsp;Voluliis, Valerij Sabinis ante vrbem conditamduxere genus, Sabini Lace-dmoniis promanarunt.Quiim ex Achiuis in Italiam olim illi coloniam dedu- nbsp;xiiTent, Sabinos, Lacedmonum coloniam fuifl'e, Plutarchus affirmat.Hiqui-/ 'nbsp;bus Hcraclid prsefuere, ab Herculea gente illuftrati, Laccdmonc,louis i lt;nbsp;filio,quemcxTaygetatulit, didifunt. Ex quo fit, vt Coruini non folmantei 3nbsp;Vrbem condit fuerint,fed in louem pr nimia vetuftate genus referre queant.
I A principio nanq; Italiam Pclafgi, Aborigines Sabini nimia picrate nominati,
' toluere:deinde multo poft tempore,RomulusVrbc condita,Sabinorum virgi-fies rapuic,Gonfelt;fta pace, in Vrbem foceros admifit, in primisque Tacium eo-| Regem,vti Dionyfius autor ft : exilluftribus Sabinor familiis tres cumnbsp;lacioRom,communicatis honribus,permanfere : quibus multis poft fecu* *nbsp;bs,fcundapofteritas rite perfumfta eft.Hi fuere Valerius, Volufus, amp; Talus, jnbsp;^fiiTyrannus eognominatusefttem Metius Curtius,qui armatus lacum nan-'*0 tranfmific. Cum bis quoque focij cognati,gentiles amp; clientes, numro baud tnbsp;pauciores,centum fane fuere. Autaexbac affinitate vrbe Roma, Tulli Hofti-nbsp;4)amp;Mctij tempore, Marcus Valerius floruit : bicprimus Fecialisfuit, qui in .
J, P^fcuciendo fdere, in certamine Trigeminorum pattern patratum Spurium 1 ecit.Mox Publius Valerius claruit, quando boc adiutore Brutus ex Vrbe Re-S^sexegit. Etquum fc Collatinus confulatuabdicalTet, collegabicBrun cen- | nbsp;^^flatiscomitiis creatus eft.Qmneti.im Valeriis,Horatiisque ducibus, Roma- Jnbsp;Rcgcs pulfos aiunt.Item Publius Valerius cum Tito Lucretio iterum con-'Cteatus,amp;: eo quidem tempore,quo Tarquinij ad Porfen confugcre.Is Pu-olacognominatus,quia in fufpicioncm coiedus leges tulit,qu non modonbsp;^onfulem fufpicione liberarent, verm etiam populrem efficerent. Tertiumnbsp;cumPublio Lucretio confulatum geflit. Marcus autem Valerius cum Publionbsp;oltnumio conful defignatus,quia cum Sabinis bene pugnaucrat,cum collega
Ju Jf^^^phauit.Ad bc Lucium Valerium Confulem, deprouocationc affpopu-^^iprimum tulTe legimus,amp; Marcum Valerium, darum fuilTe Didatorem. ^iLucius Valerius cum Spurio CaiTio, amp; Publius Valerius cum Caio Nau-^'Ojamp;idem cum Tito mylio confulatum geflTit. Marcus Valerius, Titus Vir-jconfules creati Publicola interrex fadus tertio die,quo interregnumnbsp;^''iucrat,Lucium LucretiumTricipitinum, c Titum Veturium, confules ere-^^t.Adplebem, qusc nobilitatefecelTerat, reuocandam, Lucius Valerius amp;nbsp;Ofatius milTi funt. Et re deinde compofita, Valerius Potitius cum Marco -j ybo confulfuit:magnos Ludos, quos in Veientibello MarcusFurius Camil-l^idator vouerat,edidit. Bellum in Algidio cum quis gelTit: quarc Vale- lui in cdendis boftibus perfeuerantior fuerat, triumpbus decretus eft.
J. Hega Vrbem ouansingreirus,Valerium,Publij Valerij filium,Tribunum mi * * confulari poteftate, Camillus iterum interrex creauit. ItemLuciusnbsp;^crius Potitius, interrex defignatus, Lucium Valerium Tribunum militum,nbsp;Uipoteftate confulari,tertio creaflTe dicitur.In bello Calico,Marcus Valeri-
^^gt;Caio Sulpitio Didatori adiedus eft. Qui quidcm Didator, amp; Valetij fapi-
摑a,amp;Tullij acmilitumbortatu,Gallos fuperauit,amp;: de Gallis poft Camilium
^'luius triumpbauit. Nondum Coruinum nomen ex bac patricia gente pro-tumultus iterum Galliens oboritur. Huie bello Furium Camil-^jCamilli prioris filium,Didatorem creant.Quo cum Marcus Valerius Tri-b uiilitum proficifeitur. Quumvtrinquecaftra conftitilTent, ecce Gallus, ac mira corporis magnitudine infignis, Romanum militem ad fingularenbsp;^/ainenprouocat.Marcus Valerius adolefcens, fada fibi aDidatore certan-Poteftate,fortianiirfo in Imilemegreditur : cunda rite numinainuocat,vt .nbsp;^patriadignitate,pugnanti faueannmox cum infano bofte congreditur,ma- ifil* Vrnbsp;Galliroftroac
Suibus apptit,amp; vfquc adeo perterrethoftem,quoufquc ab adolefcente
-ocr page 556-yilt; ANT. BONFI N II R E R. V N G A R. fortiter obtruncatur ac parta tlcmum vi:oria,coruus in clutn elatus, pctiitnbsp;-.gt;44 Orientem.Conful aduocata concione, Marcum ValeriuniTribunum,cleceninbsp;bobus,aureaque corona donauic,Ethic deinde Coruinus, prclaro facinore,nbsp;cum vniucrfa pofteritate, cognominatus eft. Natus annos tres ac triginta,cunbsp;Marco Popilio Lenate, atque iterum cum Petilio, Confulatumgeflit. Si qtiisnbsp; fortafl'c taie augurium admiretur,f ex aufpicijs aliorum ciecturam ducat,cot-uos m tutelaPrincipum efle fcntiet. Alexandre nanquecorui,ad Ammonisnbsp;templum proficifccnti,apparucre,confufsque du:oribus,diei ac nodis iter o*nbsp;ftenderunt.Item quum Babyloni appropinquaret Alexander,corui repente colnbsp;ludantes afpedi funt.Ex quibus ante ipfum nonulli delapfi,vt iter impedirent,nbsp;ac Regem hoc augurio morte reuocart.Corui falutatione deledatus eft Au-guftus.Sub fpecie cori,Arifteus (f quid Herodoto credimus) planloquutusnbsp;cft.Etcoruo, quemproximfutrinmanceps inforo exanimauerat,quiRo'nbsp;manos return dominos, cumTyberioDrufoque Germanico falutabat,exadinbsp;vindida, honorificum Romanis perfoluturn eft funus. Coruum igitur lurcnbsp; Matthias Rex inter ctera fu domus iniignia retinuit, quando fu gentis exemple , aufpicatifl'imo huiufee auis augurio, in magnis fpe periculis fe vluinnbsp;affirmabat. Deinde vt hancfauftdomus foecunditatemprofequamur,cxqu^nbsp;plures C5fules,Diclatores,Imperatores ac Reges,qum ex equoTroianoPr*nbsp;cipes promanarunt: cmlapidibus pluiflet, Publius Valerius PublicolaDid^'nbsp;tor didustem paul pft,ambo patricij Confules, ex interrgne creati/Mar*nbsp;eus Valerius Coruinus tertio ,amp; Aulus Cornelius Coftus. Quorum confulan'inbsp;belli Samnitici origo fuit, qui quidem quo animi vigore remgeflerint,exLiugt;^nbsp;intelligi poteft. Item eo anno,quo Alexader Epirotarum Rex venir in Icalia*nbsp;Marcus Valerius Coruinus,amp; Marcus Fabius interreges creati,quinbsp;Manlium T orquatum,amp; Publium Decium Murem, Confules pronunciatui^'nbsp;Prterea Marcus Valerius Coruinus quarto Conful,cum Marco AtilioRcg*^'nbsp;lo creatus.Cales, Aufonum vrbcm,expugnauit:impofitoque prftdio,redud5nbsp;legioiUbus, triumphauit.Fadus quoque interrex cum Fabio Maximo,Pubn' jnbsp;um Philonem, amp;c Publiqm Curforem, Confules pronunciauit. Qimm Ro^^nbsp;fpe contentio oriretur,fi Alexander deuida AGa in Italiam arma vertilg nbsp;quisnam c Didatore amp; Confulari ordine foret, quem ducem cum Alexandrenbsp;conferrent, primus omnium Marcus Valerius Coruinus fuccurrebat. Isnbsp;intumultu Hetrufcorum,cum Publie Decio,Conful creatus,prclar fegcfti'nbsp;amp; rebellantc deinde Hetruria,Didator creatus eft,Marcumq; myliuni P-^^'nbsp;lum Magiftrum Gbi equitum optauit. Aduerfus Pyrrhum Valerius Luin^'J^nbsp;Conful proGcifcitur, cum Caio Sempronio Valerius Maximus Cenfor tuit-tem V alerius Prtor,in Macedoniam miflus contra Philippum. Nonnulli pc^-terea ex ca familia per totum bellum Punicum claruere. Poftquam ad Sylb*^nbsp;tempora peruentum eft, Caius Valerius Flaccus princeps Senatus,fcntentia'^nbsp;dixit: ex qua Senatus confultum fadum eft, vt Legati ad Syllam de pace mittenbsp;rentur, Huie Valerius fucceflit,qui in Sardinia contra Marcum Lepidumarm^nbsp;tulit,amp;: in belle Mitly^atico,in AGa Pontoque LegatusLucij Lucullifnit-y*^nbsp;lerius Triarius huius Glius repetundarum Marcum Scaurum,MarciScauriin*nbsp;urn, pndie nonas Quintiles apud Catonem, querentibus de eo Sardis accuianbsp;uit. Ne prtermittendum quidem ducimus, Publium Valerium neporcni,q'^*nbsp;cum Marco Antonio Sc Appio Maiore, contra Miloncm dixit,defendente v-inbsp;cerone. Item Valerium Catullum,qui in Cfarem verGculos edidit contunicUnbsp;ofos : amp; Valerium Nepotem, cui diuidundis agris prpoGto Cxfare, Vo anbsp;terranes elegant! epiftola Cicero commendauit, Poftquam vero Cfar pot^nbsp;tus eft rerum,Marcus Meflala Coruinus in Republica floruit,qui poft mortenbsp;Cfaris, Bruto Sc Caflo vidus,comuni confllio cdemnatus eft. Veruni enbsp;nimuero, vt quemadmodumin Pnoniam Si^Daciam Coruinum olim nomnbsp;pcnetrarit,non ignoretur,ex ordine rcfercmus.Quis enim Coruin MelfalaJ^nbsp;Roman eloquenti parcntcm,Poetarum quoq; non mediocre prfldium
-ocr page 557-D E C A D I s III. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yi/
lentio prteriitQui Tibullummirific dilcxit,qucm Tyberius Imperator ado-lefcens fenem tantopere obferuauit, c in oratione Latina imitari ftuduit. Hic primus AJpinos Pannoniosq; populosfupcrauit,primos quoq; Dalmatian montes, aditus^ inacceflibiles patefecit,primus Coruinum nome vitra Danubiumnbsp;diftulit; primus denique Prfclus vrbis, ab Augufto fa ch us, fcxto die pr ni-mia manfuetudine,animique modeftia fe magiftratu abdicauit ; inciuilem po-teftatcm illam effe teftatus. Valcrius igitur ifte Meflala Coruinus, Augufti au-lpiciis,Pannonios vicit : quin etiam Valcriam prouinciam,qu Danubi Dra- rakria.nbsp;uumqueinteriacet, Valcrio Meflala Coruino, cognominatam eiFe arbitrer,nbsp;JtemRegionem, qu inter Dalmatiam amp; Pannoniam lira eft, McfTalaCorui-no,Coruaci adhuc non immerito nommt. Prterea prope Theutoburgium, coruaa.nbsp;Coruacum oppidum fuilFelegimus, Coruinis dificatum. Imperante Iulio amp;nbsp;dauio,per Alpeslulias iter patefa6tum,amp; vilis Alpinis,Noricorumprouin-bacceircre.Dardanosamp; Myflos Europe Curius Proconful fubegit.Tyberiusnbsp;Cfar,Rhticum,Vindelicum,deindePannonicumGcrmanicumque bellumnbsp;Pcrfccitjin dicionemq; redegit Populi Romani,quicquid eft inter Italiam, No-^tcum,Thraciam,Macedoniam,Danubium, ac linum maris Adriatic! : de quitus quum triumphafletjPannonicus cognominatus eft. Batlione Pannonicumnbsp;^^S^^^jTOtiltis prmiis donatum,qu Fub triumpho duxerar,Rauennam tranf-^';*^it,gratiasque retulit,qud fe locorum anguftia occlufum, euadere concefle-Imperante Claudio,adres nouas Gallus Afinius amp;Statilius Coruinus con-Tfarunt,Pollionis amp; MciTal Oratorum nepotes. Tant infuper dignitatisnbsp;Pndorisque Coruina domus Romx femper eft habita, vt cum Imperator!-fpe Romanis affinitatem fane contraxerit. Claudius Imperator Valeriatnnbsp;^^flalinam,confobrinifui filiam duxitvxorem. Nero huic Statiliam Mcfl'ali-Coruino fanguine natam,Tauri bis Confulis ac triumphalis abneptemnbsp;i 'Jefponfauit. Domitianus autem,quide Dacis amp;: Gerraanis : Traianus, quinbsp;IJacis Scythis, ac vito Rege Decebalo, Daciam in prouinciam redegit,nbsp;lunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colonias deduxit. Iberos,Sauromatas,Afreneos, Bofpoilnos, amp;
olchos domuit. Item Adrianus, qui inSarmatica expeditione, amp; Antoninus yofophus, contra Germanos, Marcomannos, Quados, Sarmatas, amp; Dacosnbsp;P parans : optima hi omnes Coruin domus opera,in his expeditionibusnbsp;*^nt. Teftanturidinnumera, quinPannoniis acDacisEpigrammatare-r f^untur,inprimisqueillud,Valeria: Coccei,quumValerij amp; Coruinifvtfu-nrcmorauimus) congentiles fucrint. Epigramma taie eft ;quot;c o c c e i aenbsp;^^^eR-iae p. tenacivs gemellinvs AV g. col. apvl. exnbsp;^TAME'NTO P. TENACII VIN DI CI S E LEG. P. CL. D. D. D.nbsp;Valerius Elidorus,vt in fepulchro quodam,in Bud fuburbanis legimus,nbsp;46 JJ, ^unc auiftoritatis in Pannoniis eft habitus, horum nanque quos dixi-^Imperatorum tempore, E GN ATI v s leg. avg. pr. pr. e c. l. * *nbsp;EEGATVS leg. FILIO e MAXIMO CONS. ITEM MAR-tjp^ PE- SEXTIANVS EPHES O. Prterca Aurelius Laurentius, Mar-Loginus,amp; Sambucius h4^eftus,nonnullapra:-^^^^ru^t. Infuper Lucius Annius FabianusDumuir Capitalium, Va-Dacia claruere.PofthcModefto amp; Probo Connbsp;Pannoniis Flauius lianus, lius Optatus, Macer Sabinianus, lu-ijjjj ^cundanus, Iulius Emeritus, CalFius luftinus, Iulius Probus,lius Vrba-Sextus, Iulius Alexander, Flauius Emeritus, Valerius Clementi-
A gt; Prifeianus, Verus Veriflimus, Iulius Ingenuus, Iulius Celerinus,Iu-Lupus, Flauius Celfinus, cum Aurelio Pertinace Fru-Hij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J in legionibus prima amp; fecunda, adiutricibus, piis, fidelibus Seueri-
^^tc^'*^^pigr^mnaateSchol fpeculatorum legimus, ne mediocriquid vir-Uijj^^ Vngaria claruere. Ex his colligi poteft, nunquam Valeriorum Cor-tjjj^Puin fanguinem apud Pannoncs dcfecifle. Impertc Seuero, Valerius Ca-J amp; Valerianus, patricio vterque genere, floruerunt : quorum virtus X
-ocr page 558-i8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
quum Impcratori formidolofa viderctur, cura multis quoque patriciis cfi funt. Verm imperanre Alexandre Mamurci filio, V alerius Cordius, Inipera-toris prceptor moderator erat ; quinetiam cad cm tempeftate alius MelTa-la CoruinuSjVehementiflimus Orator, in precio fuit, fumma fortitudinc ac di-fciplina bellicaprditus:quare Alexandri ad matrem adliuc extatEpifl:ola,quanbsp;earn confulit,an generum malitMaximinum,Maximini filium,an Marc Cor-uinum Oratorcm fummum, amp; virum fortiflmum, fi rebus bellicis applicetur.nbsp;Sed Maximinus de vico Thraci, Alexandre fucceflit. Ex hoc etiam vetuftH'nbsp;fimo genere, Valerianus duxit originem, princeps Senatus, deinde Imperatot)nbsp;pater Valeriani Iunioris,amp; G alieni, Sapore Perfarum Rege captus, fortunamnbsp;virtutis fu comitem nequaqua forcitus. Tanta hune probitatc Hiftoricifuifnbsp;fe feruntjVt quum Dcciis Confulibus ad Senatum de cenfore eligendo refer-retur, omnesinterruptodicend fententi modo dicerent: Valeriani vita cen*nbsp;fura eft : ille de omnibus iudicet, qui eft omnibus melior : ille de Senatuee'nbsp;feat y qui omni criminc caret: ille de vita noftrafententiamferat, cui nihil Ob'nbsp;iici poteft : Valerianus prima pueritia Cenfor fuit,prudens Senatoramp;molc'nbsp;ftus, amicus bonorum,tyrannorum inimicus, hoftis vitiorum ,patricius gcnc*nbsp;re,nob,ilis fanguine,emendatus vita,doftrina clarus,moribus fingularis,cxei'nbsp;plar antiquitatis. Adde,qud Aurelianum Syrmij natum, amp;c Aurelium Valc'nbsp;rium Probum, Syrmienfi vrbe riundum, qui Almeam Aureumq; monceߒnbsp;apud Syrmium,militari manu vitibus confitum, prouincialibus colenduninbsp;dit : ex hac plerique gente originem duxifl'e putant. Quinamp; ValeriamDiocIt'nbsp;tiani filiam, Dalmatia oriundi, Galieno Imperatori defponfatam , Valetnsnbsp;quoque profluxifle credunt. Q^m quuin Dalmat Valachiam propria liog^*?nbsp;dicant,hinc Valerium ( vt aliqui putant) prouinciam fuam Valachiam appe^nbsp;fe prodiderunt.Qiynquam vari Barbarorumeruptiones,DaciamPopuli^^nbsp;mani prouinciam,amp; Getarumregionem, vn cum Pannoniis inundaflenC)*;^nbsp;lonias tarnen, legionesque Romanas, qu recenter excreuerant, nonpoWnbsp;interirf. Inter Barbares obrut, Romanam tandem linguam redolere vio^nbsp;tur, amp;ne omnino earn deferant,itarelu;antur,vt non tantum pro vitXj^^'^nbsp;turn pro lingu incolumitate certafle vidcantur. Qms enim affiduasSarin^ianbsp;rum inundationes amp;: Gothorum, item V nnorum, V andalorum amp; Gepidatu'nbsp;eruptiones, Germanorum excurfus, amp; Longobardorum (fi bene fupputa^'nbsp;non vehementer admiretur, feruata adhucinter Dacosamp;Getas, Romansnbsp;guvcftigia? quosnunc Valachos ,ab optima fagittandi difeiplina dicinaus-Hicigiturper tot deinde tempora fanguis Coruini fane delimit : in Coru'gt;\nbsp;oUos, tandem pago f repullulauit.Ne id quidem fine magno Diutim numinefa^^
eft, vt veluti Coruiniis aufpiciis per tot annos Populus Romanus Barba itanunc iifdem ducibus Chriftiana Refpublica prouincias has profanalcnbsp;tuteliberaret. Inhocitaquevico,Ioannes,Matthi pater,natus eft-^unbsp;virtus ac gloria, quanta fuerit, ex his qu fupr feripfimus, facile intelligi ponbsp;teft. Matthias, eins filius,in Tranifyluania ad Colofuarum natus, amp; ad tynbsp;cinij vfque tempus tiam immaturi educatus eft. Hc fortafie remot nbsp;quamresipfapoftulare videbatur, repetiiflc exiftimamur, Scriptoris atnbinbsp;pleriq; damnabunt: verum ne ab re quidem id fecimus, quando Matthias, a^^nbsp;tiqui fui generis baud infeius, nil moleftius ferre videbatur, quam fi Qi^i^nbsp;uidis,obfcuritatemfibigentis obieciflet: aut; barbaranobilitatetumenSnbsp;propri virtutis mrita fe prferre ftuderet. N ignorabat aduerfarios igonbsp;litatem fui generis improbafle : vulgo quoq; dicere,Valacha ipfiungetenbsp;dum. Nonnullos Hibridam appellafle, quern diflimilis lingu parentes enbsp;rint. Idin primis citerioris Vngari Proceres dicere, Valach Regulunonbsp;ferendum. Frcdericum quoq; Imperatorem iniquiffime pati, opulenti inbsp;vfq; adco Regnum abadolefcente amp;peregrino pene Rege podderi,amp;;^^,jjjnbsp;ronamredderet,ab infeftisnonnullis Optimatibus quotidie adnionon-eti Alamanni fuapte natura V ngaris infenfi, ne Coruino fanguine Matnbsp;P
-ocr page 559-DECADIS III. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51?
pater,quemadmodumgentilitiaCoruiinfigniateftabntur,natuseflevidere- 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*\/u\
tur,autorc Cili ohm Comit, fabulam haudquaquara infulfam cmentifunt: / .
Sigifmundum aiunt in Tranflyluanis agentem, cum ingenua venulhdimaque ) * V* * \ JT Vakchi cuiufdamnobilis puella concubuiiTe, banc tertio fe mehfe repctitam /nbsp;gtauidam deprehendiiTejdonafle magnifie,ac fymboli loco annulum reliquif-.nbsp;k,mandafre,vt quicquid pareret, diligenter aleret, educarettp, educatumq; ad Inbsp;kcunifymbolo mitterct. Hac deinde ample dotatam, Valacho haudquaquam)nbsp;*gnobiii,niox deteto facinore nupfifle, qui ob dotis amplitudinem, amp; ingenui 1nbsp;^tuprigloriam,oblaram puella conditionem minime reculauit.Scitum Sgt;c cle- Inbsp;Santemhinc puerumin tempore fuifle editum,quem mater loannem appella- 'nbsp;^t: quum infans in matris gremio iaceret,aduolafle coruum,amp; annulum fym- 1nbsp;oliloco datum abftulifle : parentem ingenti dolore correptam, virum fubito jnbsp;^'oraflejVt coruum infelaretur,amp; annulum recuperaret,ne pueri fpes magna,nbsp;t^aufpicat auis rapina perderetur. V irum tdem confoflb fagitta coruo,annu-1nbsp;'^ti continuorecepifle: loannemeximiac deinde pulchritudinis adolefcetem, *nbsp;'aternoiuiru,adSigifiTiundumvenifle,amp;:oftendiireannulum :recogniro Re- nbsp;S^tnannulo prdiis ac villis eum ample donafle. Quod fi vera hc fabula fuif- 1nbsp;^^quis ambigat Sigifmundum profufiflm prodigalitatis Impcratorem, non Inbsp;k ftnbsp;nbsp;nbsp;agro,fed Regno, quum virili prole caterer, liunc efle donaturum ? vctu- I
. is cognitionem,qui talia confabulantur, liuor ademit, quando adolefcentis I *^periumfacile tolerate non poterant, Nefciebant auita adhuc infignia cor-Znbsp;^^tnretinere, ne vetuftilTimi generis amp;Roman nobilitatis indicia deforent: Jnbsp;fifta,non vfurpata,non nuper excogitata hc infignia fuere.Multa hc ea-Tnbsp;^'tlmpcratorumRoinanorumnumifmatareferunt. InBudenfiagroex-knbsp;^^^argento multa reperiuntur, qu ex altera Imperatoris Conlfantini caput, 1nbsp;^omen : ex altera parte, virum cum Conferuatorisinferiptione nudum re- 'nbsp;^^'^tit,quiframeam dextra tenet,lua verb bafta nititur,coruus eft ante pedes,nbsp;^^uluinroftro gerens,quifuo ramo defidit,ftantemque virum non feqjis ac dole jf^'^^tefpicit.Quare multi ConftantinumlmperatorenijinterCoruinosnonnbsp;tncrito retulere.In vetuftis quoque lapillis,geminas Coruinorum imagines,nbsp;o armatura muniras elfe vidimus, amp; conlimilem pro pedibus adftare cor-Tot igitur Coruinx domus monumenta in Vnganareperta, fxpius ad-ifumus : quin amp;:Bornamifla, qui vrbano quftori rationibus feruiebar,nbsp;tifniata multa nobis oftendit,qux coruum cum anulo refpicientem refere-th'^^^ Pannoniis ac Dacia reperta fuifle affrrmabat. Hxcbatenus de Mat-^^gis origine difa fint. Nunc Regno potitus adolcfcens, principio quaenbsp;r ^gefleritjquumnunquamocij composfuerit,inproximumlibrumtranf*
RERVM VNGARICARVM DECA-
DISTERTILIBERX.
B INITIO Regni,triaMatthix Re^^rauiflimabellafortu-na propofuit, vt non fecus ac Hercules, ad maximos labores natus elfe videretur. Qux quidemnon modo adolefcentem,nbsp;fed alterum Annibalem Alexandrumvc poftulairent:alterumnbsp;cum Romano, cumTurcico alterum Imperatore intercede-batjtertium cum Boemis,qui initis inter fe focietatibus,quasnbsp;b Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fratrias appellabant,duce Gifcra,vniuerfamvlterioris Vnga-
Ma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupr diximus ) latrociniis amp; populationibus alTiduis ficin-
^etldiderant,vt ne domiquidem, ne dumforis quifquam tutusef-Bog ^hfluin amp; fuburbanaPeftbiquocidie incurfabant,diripiebanc^5:fumum, PEdia, aNouaBudaprofpeftare licebat. Nam poftquam Elifa-Boemos cum Gifcra Telepho in Vngariam introduxerat,nbsp;que adco latrociniis,cdibus amp; incendiis feceratobnoxiam,vt nulla or-
X ij
-ocr page 560-^io A N T. B o N F IN n R E R. V N G A R.
bis ora^ifta mifcrior dici poflct. Cum duobus igitur terraruni Iniperatoritj^ bellum imminebat:quodqum arduum acformidololum foret,pro feqUQ'nbsp;facile animo metiri poterat. Ex his alterum Turc ambitus perpetui quidcnbsp;hoftis, amp; lat imperandi cupiditas rcdintegrabat. Qmppe qui expugnato 1nbsp;none,fe cteras Chriftian Rcipublic prouincias,facile domiturum elle conbsp;fidebat.Ne cladis quidem immef grauitatem, quam ad Albam olimnbsp;loanne Coruino acceperat,obliuioni tradideratmmo quamuis nunciumnbsp;Matthi Regis declaratione triftis acccpifletjnc Coruinij^ iterum aufpicusanbsp;internecionem cxderctur,inftaurabat tarnen audaci,adolefccntis huiufee inbsp;experientia,ac return infeitia, quum per aetatem adliuc reformidari non dcbcnbsp;ret. Alterum Frcderici Imperatoris ambitio, ac Nicolai V ilachi fadio feccrat,nbsp;qui quum ad regnum afpirarc nequiuerit, Cfaris quam Coruini adolefcenti*nbsp;imperium fubire malebat. Hunc Graphnitzcr,Paumkircher, Hilderbon, Pa'nbsp;lus BanffijLadillaus Palczius,acn5nullialijciterions Vngariae principesfeque*nbsp;bantur, Item Comes Siginundus, cui de fanclo Gcorgio cognomen crat,no-bilTimo genere natus,opibus,agris,villis,oppidis,clientclis,cognationibufqenbsp;i prcellens: quum inter Vngarosamp; Auftrales hic Regulus dominatumhabc'nbsp;ret, lamannorum fadionibus adhxfit.Hi Cfarifuadebanr,necoronamre'nbsp;deret,pro fe fleruarct,ciiccrct Regno pucrum,ac lat demum inVngariaii^^nbsp;peraret. Promittuntur auxilia multa, commeatus, arma,opcs, quibus excitatrsnbsp;Friderici animus, ad deturbandum Regno Matthiam, confeltim incenditunbsp;Prter tria hc formidolofiflima bclla, qu imminebant, exhauft accedebatnbsp;rarium,intcftin difcordi,fadiones Principum, varia V ngarorum ftudiaAnbsp;notantes animi : qu quidem omnia, non modo tenellum Regis animutn,lenbsp;fortiflimum profedo quenquevirum confternaflent.Quinamp;: multi internbsp;thiam amp; auunculum grauia difeordiarum femina interferebant, vt variis ado-lefcentis animus erroribus implicitus, in diuerfa prceps ferretur, ac dentu^nbsp;vltr R^no cedere cogeretur. Rex igitur totpericulisdifficultatibusque ob-fitus, haudquaquam animo conflernatur, fed hc cum auunculo Michaelnbsp;communicat,qui Gubernatoris munus redgerebat : amicos paternos conl'nbsp;lit, in primis loannem Varadienfem Epifeopum, Ladiflaum Canifam, Seba-ftianum Rofgonium,Emericum quxftorem, amp; Pancratium. De his tandeinbsp;peric.ulis grauillmisque rebus, ad Senatumrctulit:quo inconfulto, nil agercnbsp;decreuerat.Senatus cenfuit,quum triplex bellum immineret, ac nullum declinate poflet, vt tres vno tempore imperatores crearentur, ac fuam quifque pm'nbsp;uinciamfortiretur,quiremforis curent.Hi defignantur,Magnus Simon, Seba-ftianus Rofgonius,Michaelq5 Zillagius.Simon in Fredericum Cxfarem,qui lanbsp;cramcoronam Lcgatis repetitam abncgarat;Sebaftianus,inBoemos;Micha-
cl,in Turcasexpeditionem rite fortitur.Creatis ducibus, deledus habetur. V-, gari,tot pcriculis circumuenti,ne impune ab hoftibus obrui vidcrentur,certa- 4 tim dedere nominadegionibus fupplcmetadeccrnuntur. Et quum exhauftunbsp;foret xrarium, Optimates amp; Pontifices pro virili quifque fua, turmas equituinbsp;amp;cohortes,finepubhT5ftipe,mittcrccoadifunt. Vixhcqudiximus,refc-rente RegCjSenatus plane dccreucrat,quum rumor eft'unditur, Nicolauin Vi-Iachum,Paumkirchcrum,Helderbonem, Sigifmundum, exterosque Alaman-niex fadionisfedatores Rege ad Fredericum Imperatorem,vn fercuinto-ta citeriore Vngaria defecifie.In vlteriore,Boemi quotidie graflabantur,amp;cx-dibus ac latrociniis ad Pefthumvfqucreddiderant infeftam. Turcarum incur-fiones reformidabantur indies. Primum ex Auftria bellum erupit : Cxfat e-nim in fpem potiundx Pannonix tradus, fuum Prxfedum cum quinque mill- ffl,nbsp;bus hominum, veluti fibi cumNicolao cxterisqjfuarum partium fedatoribusnbsp;itmiathti. conuenerat,fuperiore Pannoniaminuadere iubet.Sabariantisagr,txnian-dato in primis adoritur, vicos diripit,multa per deditionem oppida cepit:pare-re Cxfarirecufantcs,populatur : niultoscaptiuos trahit, plerofq: obfiinatius a-gentes,cxdibus,incendiis, rapinis^ muldat.in conuentu tand, quem CaiW-
-ocr page 561-DECADIS III. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yai
ferrei comitatutn appellant,progreditur,vt cum fociis pariter caftra coniungat. Ex inferiore Pannonia, ex compofito Nicolaus,cum tribus milibus cquitu oc-currit: cxquibus mille cataphradi, expediticterifuere : item quatuor pedi-tumcohortes adduxit,cum copiis quifq; fuis alij coniurati extemplo conuene-tant. Matthias autem hoc tumultu haudquaqua confternatus. Magnum Simo-nem ab vrbe cum exercitu in hoftes properare iubet. Ex belli magnitudin aninbsp;mum non deiicit, fed exauget, ratus fe aducrfus Romanum Impcratorem tutonbsp;pugnare pofle ; quandoquidem ii fuperarit, magna fibi gloria ; fi fuccubuerit,nbsp;nulla adolefcenti turpitudo futura eil. Quare tot bellis circumucntus, nequa-o quamanimum remittit, immo maiorem ex ampliflima bcllorum materia Ipemnbsp;iiumortalitatis concipit. Addebantanimum optimi Proceres,amp;: amici paternonbsp;cHo exercitati, peritillimi difciplin bellic,amp; domiforisqj prudentes amp; ma-gnanimi. Simon aduerfus hoftes caftra mouet, quacunque per corum agros amp;nbsp;Ppida,qiiidefecerant,iter facit,paffimcundadiripit ac vaftat.In reos perfidixnbsp;uit,multos vicos incendit: ad Kermend tandem oppidum peruenit, quod innbsp;^onuentu Caftri ferrei iitum eft,vbihoftes caftrametatos fuille audiuerat.For-^,*mox animo confpelu caftra pofuit,amp; c profpelt;ftu,inimicorum vires emen-^Sindoluit,qud tam cito properaflt,fc numero ac viribus,illis inferiore eftenbsp;ic f prpruper feftinationis repente pertfus, quid potius ageret, haud
!hiccurrebat : pugnam fine fda fuga declinare non licebat, amp; capelTere ^'Ccladenonpoterat.ncque illud etiamlatebat,audacibus fxpifl'imefauerenbsp;^'^luiam. Spedatum fibi militum robur, ne pugnam detreckaret, hortabatur :
^um in certamcn dcfcendere,quam terga vertere maluit, Quum hoft iam in aciem cducere profpexiflet,ipfe quoquc aciem inltruir : amp;colla-'^trinque fignis,pugna conferitur. Nicolaus dextrum,finiftrum Sigiimundusnbsp;tenuit,in medio Alamannorum acies conftituta certabat. Magno vtrin-mipetu concurrre. Nicolaum rei bcllic peritiflimum fortiifimumq) du-cefr ^^^'^apugnandi libido ac furor inceflerat : veritum, fi Regio ^ercituinbsp;jcnbsp;nbsp;^'^^mtiltafe mala manfurum : fi vicerit,adhuc pro Rege dominaturum.Ne
no ^^S^dem metus Cxfareos inuaferat, qui perpetuam Cfare Maieftati Vjj.j ^^^ftum irireputabant, fi quafati iniquitate fuccubuiflent : magnitudonbsp;tantum fidere Vngaros,amp;pr-tu[. '^^^eranos in acie hortari, vt ftrenu dimicarent, ne qua darum nomennbsp;j^^P'tiidineinficerent : trepidos ac fugientes reuocare in ordinem, fuccurrerenbsp;confirmare mirantes, nullum boni militis ac ducis officium prx-; atillinihilo fegnius cundaagere. in finiftro cornu, Nicolao Rof-^^clinati. (^od vbi Alamanni confpexerc, cum prxtorianis co-cataphradorum equitatu, tantum in medio impetum fecere, vt Si-Po(^^^ ^dem retro flederent, qu militum defedu, nullis fubfidiis obfirmarinbsp;hadenus in prxlio multi vtrinque cecidiflenr,Simon defperatisnbsp;gaiij^'^^^ugafaluti confuleret,mox terga verrit, omnesq; dato fignofecum fu-atergo munitiffimum relinquit equitatum, qui perfequen-**VP^*^rcmorarentur. Sigifmundus ac Nicolau?,tontinu receptuica-^orinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alamannos in patrium fangiiinem fuire paterentur,quado vi-
C^udelitatis gratia dimicabant: nonnullos,fpedatis quorundam Vn-Plj-; cadaueribus,pnitentia amp; dolor fimul inceflerat, lachrymas emifcre multi inter certandum, quum Vngaros ab Alamannis trucidarico-difcordiarum ciuilium, remiflis diraicare cpcrant. Simonnbsp;adMatthiam rediit. Caefarei, infolenti vidoria elati, in Au-caftris rediere. Qimm Regij milites, primo bello, Simonis dudunbsp;,paru profpere pugnaflent,tanta vcrecundia Sc dolore corrcptifunt,nbsp;^iiij; deciman poftularent. Hos ille,vultuhaudquaquamtrifti,fedhila-excepic,talibus cofolatus, optimafuturac vidorihc aiifpicia ef-Principis,fortunam aprincipio iniquamfortiri, earn incoftantemnbsp;'^ariam: fiprincipiafauftatulerit,fine deinde amariffimum praebituram:nbsp;X iij
-ocr page 562-jii ANT. B O N F I N11 R E R. V N G A R.
ab initio infefta fuerit, fcelicem cxitum, ob inconftantiam^proculdubi alla-turam. Alexandrum in perpetuo vidoriaru fucccflix, dcos femper orafle,vt ad-uerfi illiquid interiicerent, ne cxado tenore felicitatis, imminenti miferiaruni mole premi cogeretur.Polycratem principio diu feliciflimum, exitum tademnbsp;miferrimu habuifle.Proinde orare omnes bono elle animo,nihil priftinafor-titudine amp;audaciaex hac fugaremittere:quando numero ac viribus ipfiliolh-bus fueranc inferiores.Id demum in pofterura enitcndum,vt clarahanc notamnbsp;viloria abolere ftudeat. Rex igiturhaudquaquam animo confternatus, auxi-lium ab arte qurit,confpirationem hanc intelligit diflblui oportere:funem(vtnbsp;.aiunt)ex compluribus funiculis contortum,nifi diflbluatur,non facile abrumpi inbsp;poiTe.Ad potiores confpirationis audores,acinprimisadSigifmunduamp;Niconbsp;laum oratores mittit,qui vtrunque ab inceptis auocent,fuadeantq5, Rempubli*nbsp;cam inteftina diflenlione diu labefadatam, non vitra vexadam, e fuperioribusnbsp;malis futuraconiiciant-.honeftius congetili ac legitimo Regi, qum peregrinonbsp;faiiofoqj paredum. Item domi ampliflima quque munera, latiores domina-tus,amp;: commune cumMatthiaImperium polliceatur : feRegalem prxtertitu-lum Republica traditum,nil fibireferuaturum. Demum admoneant,vtiniponbsp;fterum perfidi paricidiiqs notam, amp; vniuerf Vngariac inuidiam, euitent.Af-fiduis huiufccmodi Icgationibus follicitati, tandem ambo vincuntur,ad Re*nbsp;giamq; fidem redeunt. Superiore nanque bello experti, qum calamitofx rei-public inteftin difeordi forent, quamuis noui Regis amp; adolefcentis imperium gr ferrent, tarnen id potius cum vtilitate ac dignitatis acceflione tolc-randum,qum Vngariam in Cfaris feruitutem aflrendam efle cenfuere:qui'nbsp;bus deinde, quum vellent earn redimere, haudquaquam foret integrum. Anbsp;conditiones deinde pacis peruentum eft. Nicolaum Matthias competitorem,nbsp;genere opibusque pollentem, vtRegedeficeret,ambitioimpulit : Sigilmun*nbsp;dum Auftri vicinitas,qua Cfareavoltate non fine periculo difl'entirepoquot;nbsp;fe videl^tur. Sed quum multo plus penculi ab Vngaris qum Auftndibusi^'nbsp;mineret, redadtus in anguftias,Vngaricam tandem falutem tucri, qumnbsp;ream ambitionemfouere maluit. Matthias ab ineunte aetatc callid verfiitum-que Ingenium fortitus, habendamvtriufquerationem cenfuit : Nicolaiambi'nbsp;turn, promiiTa BoiTonienfis Regnicorona expleuit : Sigifmundum prxfe^umnbsp;fuperioris Pannonifibi conciliauit: loanni verb fratriprouinciamTraflyl^^'nbsp;ni cum Imperio promifit. Ablatis duobus ex Imperatoriafatione Principenbsp;bus, qui viribus, confilio amp; auboritate prxpollebant, ne parum quidem denbsp;Imperatoris partes encruat funt. In eum ftatim exercitus reparatur, ne Renbsp;gnum,cuius nullum illi ius erat,impun inuafifl'e videretur. Contr Cxfar,nbsp; fuperiore viloria iam anim adauxerat, quamuis horum refipifeentiam *
1 nbsp; que toleraret,fortunam tarnen principio fuis cptisarridentemprofcq^*^^
nouas in tempore copias inftaurat, cogitauxilia, fadionis audores promim^ nerat, amp; aduerfus Regem iterum, vt arma fumant, hortatunquodilli mult^ rnbsp;miftlus facere vifi funt:deferbuerat enim ille furor, amp;:confcicntia fuanbsp;ad fociorum,qui adfiiMn Regiam paulo ante redierant,exemplum,an^.nbsp;tendebantitandemFredericovexatijfociaiterumcaftraconixerc. Mafnbsp;Sigifmundum,.cui legiones duas,amp; fupplementa dederat,cumSimone co amp;nbsp;aduerfus hoftemire iubet:acceptois exercitu, forti animo contr profic^^^^^nbsp;cm Cfareis in fiiperiore Panonia occurriiTet, prlium nequaquam detr^nbsp;dum efle duxit,fed curacollega,haud mora,dimicandi confilium init-Nnnqnbsp;Reges (inquit)Simon fine aliqua feceflione creariqueunt. nam quumnbsp;fint hominum mentes, amp; diuerfaftudia, nunquam vno confenfu res, q^^^
' momenti eft, decerni poteft. Poft diftenfionem experientiaduce, qua^ magiftraeft,refipifcunthomines, amp;deprauatafuaiudiciarecognofcunt-nbnbsp;nue fateor, me Rege defecifle, quando violenta Regis fucre comitia, m qnbsp;bus fuftragiorum fuit adempta libertas : amp; fubire nond coronatinbsp;imperium, vix mihi fuadere poteram,ex vfuReipublic foremequenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa
-ocr page 563-D E C A D I s III LIBER X.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yxj
Rcgifapicntiam inefle credebam.Tuquoque, qui iufTu Regis in noS cafira mo uifti,infeliciterq; pugnafti,aliqua te notainfedum non diffiteris. N une, mi Sinbsp;mon,tempus adeft, quo fuam vterque notant abolere poteft:ego fidcliter, c tunbsp;cautius pugnando, vtranque nunc (qufo) turpitudinem exuamus.Explorato-res dudum hoftes propius adefle retulerunt, idem quod fentio, tibi vifum e-nt,cras ante lucem,inftruda acie,in Ca:fareos(oro)prodeamuss audacia quan*-doque deterrdus eft hoftis: amp;prfertim Alamannus, qui fuapte natura(uper-tusjfi quem in hofte metum intclligit,tantam bine infolentiam concipit, vt ob-ftare nemo poflit : fi abfterreatur, audacia fie animo decidit, vr facile fiifcitarinbsp;^equeat.Proindc conuocatis centurionibusamp;t Prfe(is,confilia communice-mus,3dmoneamusque,vt antequam illucefcat,arma paret, amp; hoftes dato fignonbsp;idoriantur. Simon Sigifmundi confilium nonimprobat, quippe quodforns amp;nbsp;^uci ducis erar:cum tribunis militum,centurionibult;5 praefeliSjid ipfum de-^crnunt.ex compofito nondumillucefeente die,Cfareos adoriturlli quumnbsp;eximprouifo Pannones adefle vident,haud paru animo confternantur.Quam-msearrorum circumfeptu fepro vallo niuniuerant, hoftis tam impetum haudnbsp;facile excipitbant ; elato vtrinque tumultu, ingentique clamore, tanta confu-0 incaftris oboritur,vt dum alij caftra tuerentur,vix alij tumultuariam acicmnbsp;mftrucrent.Mox quum extra prodiifl'ent, ab Vngaris continuo profligantur:cnbsp;teri quum infuitantium agmen tolerate non pofl'ent, ab auerfa caftrorum partenbsp;^diftis impedimcntiSjterga vertre.Inftat cum equitatu tergo Simon,amp; multos in fuga cdit. Sigifmundus caftris potitus, figna receptui canere iubet,lau-'itoque milite, ad Regem ouans exercitum reducit. Rex igitur,qui dupliceinnbsp;m Fredericum expeditionem per Legatos iam fufeeperat, in priore vidus, innbsp;^fora viftoriam aifequutus eft. Imperator quum profligatum Sigifmundo ex-^^citum accepiflet, vehementer indoluit,diffufoque rubore, huiufee bellifub-mde puEuituij-Cxfarem ab adolefcente fuperari,turpflrimum elfe reputauit, amp;:nbsp;^^gnifpedecidit, amp;mitiorainpofterumconfiliainiuit. lUegitimambitionisnbsp;knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^^^^^^^orreptus,in proprii decori cogitationem recidit: qui paftlo ante
e loJlicitando alieno regno cogitauit, dum longis futura profpiccre nititur, mperio deinde fuo timere cpit. Sed vtinam veluti futura prouidir, fie com-^oda, vti res ipfa poftulabat, confilia fubiccilfet. E diuerfo Matthias de repe-^^ndo pertmacius corona facra cogitt. Legatos alios Senatus confulto dccre-'^^qui longe maiore qum anteahumanitate,debitum fibi diademarepetert:nbsp;^^Huminfolenti indicium ederent,quod in Coruina maieftatc nunquam de-F*^ohenfum eft. Prterea de pace agerent, cumque hortarentur, et exorarent,nbsp;oco filMatthiam haberet,patrocinium (vtpar erat) Vngarorum acciperet,,nbsp;mter Vngarum Alamannum null vtrinqi diferimen ageretur. Legationisnbsp;Iq aradienfis Antiftes erat.Hi quum ad Auftralem Neapolim Cfarem
fiueniflent,Regia rite mandata expofuert:mitiorem qum antea Principcm /iencre,amp;quum Antiftes ilium magis exorabilem nadus eflret,fapienti amp;: or-J^tadicendi copia, eo remadduxit,vtredditurumfe corona ingenuepollice-P , amp; Matthiamloco filij habitur percufliirum qji^que perpetuum cumnbsp;^nnone fdus,dummodo idquis vtrinque conditionibus oft'erretur.Pro conbsp;P quam apud fe depofitameffe non inficiebatur, multaprter quum amp;:nbsp;xoleralTefatebatur, obfidionemhinc Neapolitanam, varias calami-asque incurfiones, agri vaftationem, rapinas pagorum, amp; incendia fe fiififenbsp;^fpeffum,aiebat: quinetiainfanos pro Ladiflao fecilTe fumptus; quarum q n/nbsp;lo 1)^^ onini rcram haud immerito rationem haberi oportere,afleuerabat.poll;
pcaffirmarc,fc intelledo Matthi Regis animo, qui pacempoftulat,amp; lu-ocio non diflLentit,nihilin Vngariam vitra moliturum : amp; prfertiin fi vete-^^icoSjc aflertores fin nominis,quos habet in Vngaria,Rege fenferit be-^^radari, amp;r fadiones ac fimultates extingui. Ad hxc Legati, regio nomina ^ueranter fpondent,Matthiam data pacc,redditaqj corona, omnium imme*nbsp;iniuriar fore,amp;: multo melius C2efareos,qum Coruinos impofter ho
X iiij
-ocr page 564-FANT. BONFINII R E R. V N G A R.
mines trataturum.Ea demum palo Legati Caefare dimittuntur,vt de repen dendis fumptibus j redimendaque corona, cum Rege agerent : rem baud im'nbsp;mature tratarentj de conditionibus vitro citroque decernerent, Caefari re-ferrent.Interim inuiolabiles,ac facrofandae induci forent, Legati Budamre-uerfi,Regem oifendunt Bocmico Bello occupatum:Sebaftianum enim Rofgo*nbsp;nium,ad purgandam latrociniis vltcriotem V ngariam,quibus Boemi,ab EliFa-bethaprimum duce Gifcra introdudi ,fecerant obnoxiam, cum duabuslegi-onibus Danubiu traiicere iuflerat. Quin amp; Ladiflaum Hederuarium,Agrien-lem Epifcopum,m eos arma fumere coegerat. Auditis Oratoribus, amp; intelle-domorbo Cxfaris^quem auaricianimium laborarcfenferat,nonparuala:tina, Wnbsp;amp; animi magnitudine affeduseft. Quippe qui ex tnbus bellis, primumSigrgt;nbsp;uiflimum, expleta Cfaris auaritia extindum iri fperatneliqua profperefege-fturum efle confidit.RefponfaCxfaris ad Senatumretulitzexquibus Patres,nenbsp;minorem quidem ltitiam conceperc,de conditionibus pacis amp; redimenda conbsp;rona oeyus agendum efle cenfuerunt : vnam cantm in ea re difficultatemeflenbsp;fentiebat,eamque haudquaquam perdifficilemzmulta pecunia opus efle,quainnbsp;etiam,fi res ipfa tulcrit,vndique corradendam efledecreuerant.Res multo nu-noris Matthia quam Senatu flebat, quando collata etiam ftipe facramcoro-namVngaros vitro redempturos eflTenouerat. Interea Michael,Regisauuncu'nbsp;lusjinferioris Vngari fines, aduerfus Turcas late tuebatur;amp; de initis cum Inbsp;peratorc induciis,ccrtior fadus,grauiflima follicitudine animi leuatus eft. SnlJnbsp;iifdem fere temporibus, regales nuptix celebrat : quum poft mortem priorinbsp;Iponfe,de quafuprdiximus,fili Georgij Regis Bocmi,iamnuptiinftar^nbsp;quam, antequam emitteretur carcere,defponfarat.Hanc magnifico duxir^P'nbsp;paratu, miroq; amore dilexit.Bocmi hanc proceres ,Triciniumvfq; duxerunt,
xere,vbi nuptiarum folennitas celebrata.Catharinx huic nome fuit.Vixquar-turn cum Rege annum claufit, amp;l ante coronationcm, immatura morte furre-pta,in dluique Sigifmundi de fepulta. Boemicum igitur bellum inftabat,quo mifer Vngaria vexabatur. Huiufee mali Elifabetham,LadiflaiRcgismatrem,nbsp;caufamfuifleferunt.Hcprima Gifcram acTelephum introduxcrat,quosCaf'nbsp;fioui,Zolio,multis quoque oppidis,in vlteriore Vngaria fanprxfecerar.Sucnbsp;ceiTere deinde fraternae Boemorum focietates,qu varia circmcaftellatem-oranea erexerant,impofitisque prfidiis hinc difcurrentes,cunda longe late-que vaftabant : latrociniis vidum qmerebant, cxdibus, rapinis ac incendiis,o-mnia fdabant. Annos circiter odoamp;vigintipeftisifta in vlteriore Vngarianbsp;debacchatur,vniuerfam regionem ad Pefthum vfque latrociniis infeftam faci-norofa multitudo plane reddiderat. loanncm Coruin bis ibi fufum fiigamm-que fuilTe fcripfimus. Nemo tanti fuit, qui funeftam gentem extirpate, amp; bacnbsp;Regnum labe,prter Matthiam, purgare potuiflet. Bellum atrox arduum^ fti 4nbsp;it,amp;quodvixannis quinqueabfolui quiucrit. Prtcreos,quos diximus,faci-norofa: multitudinis duo alij principes tant, qui prfedur munusgerebant,nbsp;alter Komorozkius, Vlgatha alter didus eft. In horum manu Souarum, Se-chum,Cairiouia,Zolium, Biftricia, Scepufium, multa quoque aliaoppidafue-rantatem caftella duo, Comorozkius amp; Valgatha, in montibus temporario o-pere nuper erexerant, vnde longe lateque tutiora latrocinia exercrent. Non-dum pnmus Regni annus exadus erat, quum Rex compofito fer cum Cxfarcnbsp;bello,expeditionem Bocmicaminiuit. SebaftianusRofgonius,cuibelli huiufee fummadata fuerat, traiedo (vt didum eft) Danubio, Agriam verfus, caftranbsp;mouit: vtfe cum Ladiflao, Agricnfi tune Antiftite,coniungeret. Agriam celer- pnbsp;rime peruenit,vt antequam Boemi illa duo caftella, qu in montibus nupere-rexerant,munitionibus ac milite obfirmarent, qum primm demoliretunvninbsp;Galgozio,altcri caftello Vadn nomen ab his nuper erat inditum. Sebaftianusnbsp;inprimis Vadnam,inedito monte fitam adoritur, quamnondumabfoluerant,nbsp;fraternum exercitumincampo dimiferat, vt defilientes exprfidiisBoemos
inhibe-
DECADIS III. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PT
lnhiberct,ne quo confugcrent. Primo infultd, Boemos cult;i ducibus ambo bus '^rendit,qui extra difcumbebant. Valgatha elato tumulcu cum nonparua ma-^UjVadnam infiluit,vteam aduerfusVngarorum impetum tueretur.Scdquumnbsp;ebaftianum tanto impetu oppugnantem c propugnaculo defpetaflet, vt nul-Oniodoprotegi poflet,defedo ftatim animo,auerfa ex parte defiliit,amp; in Gal-goziumeftugit. QuumRofgonius Vadnam nihilo fegnius oppugnare conten-cretjtertiaquacperatbora, cxfis tantum feptemexhoftibus, caftello mon-potitur, reliquos captos ad Regem mifit, Mox pari furore ad Galgoziumnbsp;properatur,quo Comorozkius cum Valgatha paulo ante confugerat. Hi quumnbsp; adn expugnatione confternati forent,delpcrato Galgozij priidio,non ex-pedato hofte fefeinde deripiunt, vt ad Sechum fe reciperent,quod non proculnbsp;Agria reniotum eft.Sed quum ad plana defeendiifent, Ladiflao Epifeopo,nbsp;*^piisq5 Regiis inhibit!, quas Sebaftianus ad radices montium late diffuderat,nbsp;^^diffugientes occiuderent,Sechum intrarenequiuerunt.Quod vbi profpexc-f^jVtrique duces cumfeptingentis fere Boemis, in proximas profufam fugamnbsp;TUas continuo rapuere: inftat tergo cumexpeditiflimo Epifeopus equitatu,nbsp;fyluis mukos cdit:immmente iamnole,immifllsq5 multis equitibus,quinbsp;^osaffidu infeclarentur, difquircrent, is in caftrarediit. Qui eos fequeban-lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;die, ingentem rufticorum manum in eos excitarunt,quare c^-
ingens continuata. Hi ne longis vagarentur, tertio die cum ducentis amp; Qninquaginta captiuis,incaftraredierc.Ruil;ici infenfam ac execrabilem Boe-^oruniinukitudincm,oclo circiter dies,fine intermiffione fequutur, cdemqjnbsp;Continuant. Pernemora,faltus c pagos,vbicunq; deprehendunt,fine vlla com nbsp;^iferatione trucidant. Demum ad internecionem omnes caifi, praiter ducen-
Sc quinquaginta captiuos,cum duce Valgatha, qui infyluis captus eft:quos cbaftianus omnes ad Regem mifit. Quare feptingentis, prteralterum du-coni,neino fuperfuit.Hoc prlium, quod in Boemos primum fuit,circiter diuinbsp;^oorgijfei-j^5gg^.^, Sebaftiani vitoria vfque adeo populis omnibus gra-fafuit^ vtadliberandam exteram regionem, tot annos Boemorum latfociniisnbsp;obnoxiam,multi gratuitomilitarent : quinctiam ita cuntorumftudiafuccen-bt,vt c rufticamultitudine, hominum circiter quinque milia, vitro arma fum-Pierint, crucisq5 teiferam altero humero fubfutam geftarint, vt ad facram aliosnbsp;C^peditionem incenderent. Hi adSebaftianum amp; Magiar Blafium conuene-^0, tertio ante Pentecoften die, caftellum My flie,quod ad templum diu Vir-amp;nis illi quondam exadificarant,magnoq5 prfidio munierant, mira celerita*-^Ocircumueniunt (id Caifiouia tribus milibus paiTuum remotum efl:)tanto imnbsp;Potu oppugnare cperunt,vt pugnam nunquam intermiferint,donec prfidi-bm expugnannt.Q^adringenti,qui intus erant, advnum omnes trucidati, vnanbsp;Centura muliercula fuperfuit, cui ratio fexus ignouit. Haudquaquam in tantonbsp;kOcceiTuamp;animorumardore,Sebaftianus amp; Ladiflaus frater, ch Magiaro Bla-0) ceflandum efle cenfuere. circiter Pentecoften, Galzech Boemorum prfi-o'nin adoriuntur,amp;; vi capiunt. MoxinTelephumamp; Axamithuminfigncs la-^Conumprincipes caftramouent, qui Saros Pathak, amp; ^Sria caftellatenebant:nbsp;cuni vtroque ad Saros prlium conferunt. Sed quum Boemorum duo tantumnbsp;biilia Telephum fequerentur, tantmultitudinis impetum perferre nequiue-Co- non eft diu pugnatum, quamuis fuitia pugn truculenta fuit, fexcent exnbsp;qum primm cfi,capti verb ducenti.Quum cteri tergadediifentjin hosnbsp;cyftici fuiere. Ad poftremum, duobus Boemorum milibus vix ductos eua-bfle memorant. Axamithus in acie interfelus eft.Cum quatuordecimtantmnbsp;quitibus, Telephum fugam rapuilTcferunt.nbsp;nbsp;nbsp;Viiftoria, Rofgonius, amp; popu-
c'i'um ftudia, Boemicum bellum continuare iubent: quamuis id ipfum etiam ^notidiana Matthi diplomata imperarent. Fugientem Telephum Ladiflausnbsp;^bfequitur,qui ad Saron fe receperar, oppidum quidem in arduo monte fitum,nbsp;^nonmod natura loci, fed arte quoque munitiflimum. Dumhuncinfequi-^brjIafonBoemoru prfdium,ad templum quoddam dificatum,obfidet, vbi
-ocr page 566-Vderczkium,vnumprincipibus facinoroe geneis elTe fenferat. Vderczkius note dam elapfus,ad aliud priidium,quod in Poloni finibus erexerat,elfii-git, quod Breznicze nominabant. lafon, Ladiflaus in fequenti die per dediti-onem accepit.C^uanquam V derczkij fuga,ad obfidend Breznicze ipfum hor-taretur,Saros tarne vbi Telephus erat,remoratur. Qupd qu obfedietjpaucisnbsp;pft diebus faifta dedicione recepit. MoxVderczkiumrepent,quem quum adnbsp;Nouum caftrum, in finibus Poloniae fitum, confugifle perexploratores planenbsp;nouiflct,imminente hieme in Vngariam ad Regem ouans reuertitur. Ea aefta-te, hc omnia qu diximus,in Boemos fliciter gefta funt.Quod quidem beknbsp;Ium,pofthac vix annis quatuor tranfigipotuit. Sub eodem fer tempore,inui-inbsp;dorum opera arteque, Michael Zilagius in Regis inuidivfque adeo ducitur,nbsp;vt de auunculi morte, de fe optime meriti, cogitarit. Simultatis caufamnemonbsp;fat exploratam habuit.Nonnulli,probum virum,fummaintcgritate prxdituni,nbsp;amp; ab omni denique ambitione alienum,alFetata tyrannidis infimulannquan*nbsp;fi aft'etaftet, oblatum in comitiis regalibus Regnum multis Optimatibus ac-cepiftet, neque pro nepote tantopere laboraftet. Qm vero quis iudicare vinnbsp;funt,ob inuidiofum gubernationis munus amp; autoritrem, maximam cflataionbsp;in hune inuidiam ab aduerfariis,eiusque feucram aduerfus RegemcenfuraHnbsp;huiufee mali caufam fuifte,prodidere.Haud fecus atque pater, profufamnbsp;thiae adolcfcentiam liberis caftigabaticorripiebatelm tetricis quandoq: ve^'nbsp;bis, ne tatis vitio in grauem intemperantiam prolaberetur. Qui autemReg*^nbsp;gratiam voluptatum lenociniis inire nitebantur, amp; quicunque Michaelisnbsp;potentiam reformidarant,aut inuiderant dignitati, vtrique certatim innepo^nbsp;odium adducere ftuduere:alteri,ne dilfimilem fui regem haberent:alteri,vti'nbsp;uifi hominis audoritatem attenuarent, amp; inufitatam in comitiis audaciam vPnbsp;cifeerentur. Quod vt facile aflequerentur,variis apud Regem criminibuseuinbsp;afficiebant:accufabant anhelat tyrannidis,fufpiciones varias fufcitabant,amp;b'nbsp;betas i^ius increpationcs, feueramque cenfiiram,in malam vtique parieranbsp;terpretabntuf : accedebat elatus Regis animus, qui fenis imperium amp; adm^'nbsp;nitionemhaudfaciltolerabat. AtquimeminiMatthiam, ViennpaulanCnbsp;mortem, fpe dixifle, Se in adminiftrando Regno, nunquam alieno confib^nbsp;efte vfum:quinetiam afui Regni principio, vix vnius anni, Gubernatorisia^'nbsp;derationem amp;cofilium tolerate potuifl'e. Q^re fadumeft,vt tanto magis dc'nbsp;latoru criminibus foret obnoxius. Eo igiturmaledici rem adduxere,vtadcon'nbsp;iiciendum in vincula Michaclem, Regem fane perpulerint: ratiquoque,cxinbsp;ad mortem adduduros. Rex male perfuafus, auunculum, grauiflimi colloqaijnbsp;gratia, ad Tibifeum amnem feftinare iubet, fe illic propediem adfuturumnbsp;fignificans.Is nepotis chirographo admonitus, cum expeditiftimofeftinauii^'nbsp;quitatu, neque non veritus, nequa maleuoli fufpicione Regis animum depra'nbsp;uaftent, quorum iniquam in fe mentem efle intellexerat : verm ius fanguinisnbsp;vis paternas charitatis, amp; immortalis beneficij magnitudo, omnium mentciVnbsp;fufpicione abalienabat. Qimm vtrique ex compofito ad colloquium coucniynbsp;fcnt,Michaelem in pftfttimo Tibifci pago,avalidiflimo equitatu circumuentn,nbsp;repente capi iubct,amp; in vincula coniici. Vix hc dixerat, quum prtorianac^nbsp;horte ex infperato capitur.Nonparum nepotis facinus,ac rei infolentiam adm^'nbsp;ratus:quin etiam aliqui,non probe fentientes,expofcente Rege manicasamp;pC'nbsp;dicas,auunculumrcfpondifteferunt, Inmeo curru difquirite, quasRegi coifl'nbsp;paraui,vtfi quidimproborum criminibus impulfus,in auuculum nderet, talc^nbsp;Gubernatoripnas daret.Ex his verbis,fahb aliquivirumilium integerrimun*nbsp;calumniis affedat tyrannidis afficiunt. Contra qui adfuere, Qmdhcrei iH'nbsp;folentia,Matthia,fibi vult, protinus cxclamafledicunt:hem, hc pro dato R^'nbsp;gno mrita auunculo rependturdic gratia cumulata referturNum hc MPnbsp;chaelis fides amp; charitas promeretur.quipietiflimi tc loco parentis, ad vltimuH^nbsp;cum ipfa domo redadum interitum, carcere edudum, ad Regni faftigiuni C'nbsp;uexit.Huc te improborum cSfilia amp; dclationesadduxere,vt Regnum ab inaU'
-ocr page 567-D C A D I s III. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!/
J- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Qitx ingratitudinis infamia aufpicareris? O infaufta Regni aufpicia inaudi-tamnepotis inipietatem, ingnem ingratitudinem,gentium vbiq; prdican-Qam.Si hoftis tuis fueris,quem alien uni tibi fidum inueneris ? Non me propria ^lamicas,amp; illata prter quum amp; fas turpitudo, fed grauis tui nominis expe-ationisq5 iatura vehementer angit:fat vixi,fatque laudis domi forisque mihinbsp;comparaui: ego nihil mihi timeo, confeientia rerum bene geftarum, me benenbsp;pcrareiubet.Sedqu te ex hoc facinore fuppliciamanet? qu tibinuminibusnbsp;li pictatis vltoribuSjCxpendenda funt?Hc ipfa me fane de terre t. T alia oc-j -^^^hantem Rex vlcra tolerate non potuit,imperauit in vincula coiici,amp; moxnbsp;ipfeterga vertit..Circumftabant illi, qui obftruendas auunculi diflis aures efl'enbsp;iuadert,afferentes iure captum,aliud nunc dicere in Regem,aliud effe moli-tumzverba cum rebus haudquaquam confentire,nepoti femper durum moro-ftimqj fuiffe,nullave lenitate vfum, fed dicta fataqj pariter improbaffc:amp; vt fi-wcunffarum return laudem cornpataret, hac in gubernando artem vfurpafl'e.nbsp;lJuos Vngariam Reges,paribus aufpiciis impcrantes nunquamhabuiffe:Mat-ffiam Regno fatis effe,amp; eaquidemfapientia,vtnequetutore,neque curatorenbsp;*nuigeat:qui his ex lege dari folent, qui rationis impotes amp; concilij reputantur.nbsp;igicur animum adolefcentis fic inccndunt,vt colloquium Regis efflagitan-tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abnegaretur.ln fequenti die Michaeliufl'u Regis vindus, ad Vi-
hgoluarum,quod Lucidum caftellumintcrpretantur,Turcis quoque finiti-^um,non finecohortis prcorian cullodia ducitur.Committitur duobus ca-tdliprxfedisjquiob Tutcarum metum,cum valido id prxfidio tcnebant.Ho ^^talteri Gregorio Labathlano,Georgio Dachio, alterinome eraLCommiffinbsp;uinfibi virumincarcetem coniiciunt, cuftodes prficiunt, omnes euadendinbsp;*^odos inhibent. Cterm pro viri dignitate bene traCtant. Exoranti vt vete-coquum,domini gulam probe calletem, fibiferuire permitterenr,nbsp;conceflere.Interim Michaelis inimici,haudquaqua vitra cefl'andum rati, mul-f^apud Regem in eius mortem moliuntur,amp;: totmiferum crinunibus onerant,nbsp;vt nepoteni ad indicendam auunculo necem impelleret. V incitur tanHem ini-quis perfttaiionibus tenellus adolefcentis animus, amp;: pro inuidorum libidine,nbsp;prfcdiscuftodi Regio diplomate mandatur, vt extremo fupplicio Michac-*nbsp;Icmafficiant. Idinfcio Regefubadulterinispleriqueliteris falumexiftimanr,nbsp;qui rei veritatem diligentis explorarunt. Gregorius amp; Georgius hune capitenbsp;muldare iulh, ne prcipiti quidem confilio,in re tanti momenti,vtendumeffenbsp;cenfuereadiniproborum fcelere,ac infcio Rege fadumefferati, confilia internbsp;fcconferuntialterumqueex ipfis,ad explorandam Regis voluntatem, omninonbsp;mittere dcccrnuntiS de Michaele fupplicium fumere non dlibrant, quouffnbsp;que exipfo Regis ore imperiofum mandatum explorator non acceperit : in re-*nbsp;giumfanguinemnequaquamtemere, neque vno, nili alteroac tertio,eodemqjnbsp;Capitis acrerum fupplicium interminante,edido, fuiendum effe arbitrantur*nbsp;Gregorius ad cxplorandum Regis animum proficifcitur.Interea coquus, aftusnbsp;ac fidei iuxta compos,cum tribus conferuis, pari fide prdiris, liberandi domi-ni confilium init:improuifum,ad rem perficiendam,Tcarum incurfu m comnbsp;^inifcitunex arce T ureas adeffe clamitans,prfidiariam cohortem,adhibitos-que cuftodes,omnes arma fumere iubet,fe quoque in arma furere iimulaticrc-dula caftello multitudo prodit, nouiffimus cum tribus conferuis,ifte fubfequinbsp;fingens mox egreffis, tergo portam obftruit, c quibufdam catfis, qui in arcenbsp;retnanferant, frado carcere Michaelem educit, in priftinam libertatem afferit,nbsp;caftellique dominum ftatuit: ad falfum quicunque tumultum prodierat,quumnbsp;1 nihil vidiffent, fubinde reuerfi, occupatum Michaele caftellum, Sc ccclufamnbsp;fibiportamcomperiunt:quumvi reciperc niterentur,illic reiediabierc. Michael igitur,falute fimul amp; arce ex infperato poticus,ruftica manu fibi deditifli-jnajCommeatibusque oppidum compleuit. Mox accitis amicis ac fuislcgioni-DuSjimpofito prfidio obfirmauit. Memorabili nimirum moderationepofthacnbsp;Vfuin ferunt,quippe qui tecuperata falute viribus cp fuis,non ad vlcifcendasns-
-ocr page 568-i
ANT. BONFINI R E R. V N G A R.
potis inimicorumque iniiirias, fed ad vindicandas aTurcarumincurfu in^en-oris Vngari ofas animum intenditdn pofterum fe curia abftinedum elle cc ' fuir. Ad Regem moxnunciuni falutis fu mifit,Se plus coco quam ncpoti c-bere ignificans; quando alter inique in carcerem conieciflet, coniedum nnbsp;liberairetalter:amp; hic ingratitudinis, fidelitatis ille,perpetuum fibinonacnconbsp;paraflet. Neparuo quidemhincMatthias rubore fulFufus eTe dicitur.nccahnbsp;quod doloris indicium edidit. Suitiam alina culpa patratam recognouK gt;nbsp;faciles maledicentibus aures haudquaquam adhibendas,hinc primum didicK-Refcripfit ad auunculum, liberationem fuam, quae propediem inftabat, luiunbsp;gratiflmam:atque id duntaxattriftitix attuliire,quod non ingenue fatetur, co-1nbsp;cum liberationis aulorem, pietatis amp; refipifcenti iibi laude m prxri||iiflC' 1nbsp;nonnullorum fcelere fadum eire,non mficiatur,quorum libidine fe Regni in^*nbsp;tium,taris vitium, audoritasque Regianodum obfirmata/eceratobnoxium-fe nihil in cum cogitaflc affirmabat, quod prter bencficij magnitudineni,nbsp;fanditateni cognationis efle vidcretr. Quinetiam haud parum audoritatisnbsp;hac re libi comparaflefaifus eft, quum improbi plerique Proceres hinc Maic*nbsp;ftatem regiam reuereri amp; timere dudum occperint. Eum igitur bono aninj'nbsp;cifeiuiTitjamp;futuram propediem honeftiffimam reconciliationem nunciauicnbsp;Sunt qui ferant, id ex induftria Matthia fadum, vt debitam fu Maieftatinbsp;uerentiam, amp; optimatum metum,ab auunculo primum aufpicaretur. Sedflnbsp;his hadenus. In fequenti anno,quum Boemicumin vifeeribus V^aria: be^*nbsp;lum,amp; neceflaria Michaelis recociliatio fupereifet, Sebaftianus primo cempO'nbsp;jre RofgoniuSjiulTu Regis,in Boemos caftramouef.ipfc propedie,vt feauunc^J'
lo reconciliaret,adTibifcum amnem profeduruserat,quamuis regninego^^*^ cundationis aliquid interiicerent, Boemi ligneum in monte caftellu fecerufl^nbsp;quod Patha nominarant,non modo l(x:i natura,fed arte ac priidij robore ma'nbsp;gnitudineque munitum.Idin primis prfedus Regis adoritur,obfidetqueTj^*nbsp;mo die quum fe ad expugnandum accingeret, intercedens pluuia prliuincb'nbsp;remit: lecundo pugnam inftaurat,complta folfa vallumaggrcditur,inilit^^' .jnbsp;quenque fortiflimumlignea moeniafubire iubet. Contra illi, quumfe critenbsp;oppugnari cernerent, fubeuntes deturbant, admotas murofcalasreiiciunt: 1nbsp;hosfaxadeuoluunt,alios difcuifofecuri capite diruunt.Ipiiquoquefagittis,!^^^'nbsp;ceis, fulphureisquemiflilibuspetiti, haudimpune fuiunt. Multi vtrinque^*nbsp;die cfi, faucii verb multo plures. Qmim irritos hbi conatus Rofgonius fo^nbsp;exiftimaret, ne fruftra tempus tereret, adReg venire decreuit : haud ignaruJ,nbsp;hoc bellumRegias quoque vires addecere. Audit,adTibifeum amnem,recomnbsp;ciliationis gratia,ilium iter facere. Q^rc extemplo fequutus, in citcriori Tibi'nbsp;fei ripa,ad V arkon,Regem adhibetcin vlteriore, ad Thizauarfan, Michaelnbsp;auunculus:dies ibi aliquot adi funt, colloquium in Tibifci ripa celebratu:paii'nbsp;ci vtrinque arbitri adfuere^ Mult principio vitro citroque intercelfercincu-fatincsamp;querei,mult vtrinquepurgationes interied.Adpoftrcmum,pO'nbsp;ftulata: concelTa mutuo venia,pacati animi, amp; admotis deinde Poncificibus,nbsp;Prfedis legionum 6Proceribus,reconciliatio non fine lachrimis acidipcf'nbsp;pctuifderis folennitate tranfada. Pofthc, Michael Zilagius, Regem, A-griam vfque fequutus,vt frequens ibi de imminentibus bellis, amp; diftribuendinbsp;expeditionibus, conuentus haberetur.Hc Michael, recuperata dignicatc pri'nbsp;ftina, inferioris Vngari prouinciam cum imperio fortitur,vt aduerfus Turca-rum incurfiones,eam folita diligentia amp; fortitudine tueatur. Sebaftianus,dii-du aufpiciisqj Regis, in Boemos reuertitur, vt vn cum Rege, ctcrisque Pro-ceribus,fuperioremVngarilatrociniisamp;feruitute Boemicaliberet. Mich^' )nbsp;cl,in prouinciam mox profedus,caftellum Keui, quod propc Synderouiam 'nbsp;turn eft,mira arte,ac omni munitiongencrc, ne quid Synderouia, a quani-mium fibi timebat,mali iam acciperet,obfirmauit. Matthias, reconciliato a-uunculo,omni fer improba follicitudine liberatus, expeditionem Bocmicaidnbsp;forti animo adoritur:in primisque Patha,vbi Sebaftianum fruftra pugnafle J
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xiroiis,
-ocr page 569-D E C A D I S III. LIBERI ximuSjduraobfdione circumuenit:amp; ea quidem mente, vtnunquam hinc re-cederet, doneehoftiliamp;calamitofo oppido potiretur, quodlatrocinantium a-fylum efle nouerat. Hoftes prfentia c apparatu Regio confternati, per inter-nuncios inprimis cum eo agere cperunr, vt quatridiianas fecum inducias fa-ceret, interca de facienda inter fe deditione decernerent. Dantur induci,nbsp;padiones inter eos fa:,vtfi ad ftatutum diem aiixilia non habe rent, fefe de-derenc. quum habere neqiiinTent, quum omnes Rexaditus ocenpaflet,nbsp;adprfticutum excompado tempus,deditioncm fecere. Multa adhuc oppi-da amp; caftella fupererant,partim olim ab Vngans,partim ab ips eredla, qua: onbsp;cniipertinaciter retinebant. ReceptaPatha, Matthias Saiomenthe, Saionquenbsp;wftellumobfidet, qu in fuperiore Vngaria olimerexerant,eaque line magnonbsp;negociorccepit. Deinde ad Balozuar caftra mouit, amp; potitus oppido, paucisnbsp;iDeafibus tria prfidia expugnauitn primis Ghemerum, demde Drench, tertio Vfdin. Supererant amp; alia, qu Boemos adhuc Vngaria cedere non patie*nbsp;oantunhcnonmulto poft Lein pore,Matthias in ditionemfuam plane redegit.nbsp;banque Rhymam, Zeechum, Zyrehiethum, Zaygriapheon, Saigon, amp; non-ulla alia, partim vi, partim ex deditione cepit. Duos hcannos, Path obli-Wncjinhunc vfque diem exegerat: Gifcram autemnondumattigerat, Boe-tuoruniprincipem,amp;huiufce belli moderatorem, qui ad Zolium late domina- 'nbsp;bacur.Expugnatis Rex prlidiis c oppidis, qu paul ante retulimus, Budamnbsp;rediit :ibiq; Emericum Q^ftoremregni, cum magnapoteftate reliquit. Namnbsp;lupehoribus, Emericum c paternis amicis baud dubieprimarium, fpedatnbsp;^inutis amp;. fapienti virum; in inferioribus verb Vngari partibus Michae- gnbsp;eniauunculum rite prfecerat. Quin amp; Emerico Stephanum Bathorcm col-Jegamadiecerat, vetuftillimo Vngarorum generenatum, veiutivariis inlocis,nbsp;ex vniuerfa hiftoria colhgi poteft, virum profedb impigrum, ad gerenda tantum bclla natum,ab initio tatis de fe maxima quque pollicentem : quando nbsp;tyrocinij fm die,tantam fortitudinem, prudentiam, feueritatem, cum inauditanbsp;Ciftitate coniunlam prtulit,vt ex eo tempore,quanti foret, augurari^uifqucnbsp;J hcile potuiflet. Stephanus Emeri ci frater,natu minor, impari autori tte,contra tunefortitudine amp; probitate pari,vt cum fraterna laude certaret, in eo bel-lofuit.Saron oppidum,haudinuito fratre circumuenitivbi cum validilfimo fat's prlidio,Pan Matthiam,Corabin,Maczyn,Belian,amp; Rullan,explorat vir-tutis ac fidei centuriones, Gifcra prfecerat. Id in edito monte litum, ad radices, ligneum caftcllumfuerat Boemorum, quod Vngari vi ceperant. Stephaninbsp;peditatus,abfenteinfcioque ipfo,Saron adoritur, amp; oppugnat. Qi^um pugnamnbsp;temer iniuiflet, parum profper dimicatum : plures enim ex Vngaris, qumnbsp;uoeniis,in eo prlio cfi captique. Saros ab altera Eperies, ab altera Sibiniumnbsp;parte habctiad quintum lapidem eft Eperies,ad decimum Sibiniu,vbi Stephanus hibernabat : quod quidem totum materia confeftumeft. Boemirecentinbsp;vidoriaelati, Sato in Sibinium defeendut, vt ligneam ciuitatem incenderet,nbsp;Stephanumque cum cohortibus caperent. Equitatus autem qui in caftris erat,nbsp;profpefto Boemorum infultu,atergo adurget.Qujim illi^ibinium oppugnarenbsp;'uccendereque cpiirent,fuburbanaque diriperent, inftant tergo ifti,vniuer-tumqiie infe impetum conuertunt. Pugna hc atrox fda committitur, diunbsp;'variante fortuna pugnatum, amp; multi vltr citroque faucij amp; interfeifti. Boeminbsp;tauten, numero viribus^ in tumultuario illo prlio fuperiores,Vngaroru tan-uem equitatum inclinarut; is terga dare coaiftus, rapta in proximas fyluas fuga,nbsp;lt;lifFunditur,amp; inftante node pugna dirimitur. Quum a fuis male pugnatum -tuericus ac Stephanus accepiirent,irritatis multomagis qum olimanimis, SCnbsp;arftiore quidem oblidione Saron obducut,locum natura arteqs munitiffimumnbsp;^vinequicquamexpugnabilem,inedia fuperanduefte decernunt,vias omnesnbsp;proccupant,ne quid commeatuum Gifcra poftet inferri. Boemi, poftquamnbsp;'oiaquaamp;: cibo abhofte interdidumeft'e intelhgunt, ne fame abfumerentur,nbsp;dEmericum Stephanumque Bathora litcras mittunt, quibus colloquium fibi
Y
-ocr page 570-J30 ANT. BONFINII REK. V N A R.
dari poftulant:quod quum facile impctraffcnt Pan Matthias cum coUegis, d deditionc Sari, legibusqs eins agerc occipiunt. Poft dies aliquot earn traligunt,nbsp;amp;eaquideni conditione,vtfaluis corporibus amp;inipedimentis oppidum dederent. Conditionem Emcricus accepit, tertio^ die Saro potitur. Poft hzc rc-cepto Saro: quod magni momenti efte videbatur,ad recipieda finitima oppidanbsp;qu adhuegraui Bocmorumimperio premebatur, adViuar moxcaftraraota,nbsp;paucisqi menfibus Viuar,Bichnc, Scepufiunij Kcfmaarkum^recipitur.Cxtc-ra quoque caftella, Boetnorum quoque prfdia,partim deditione,partim pecunia rccepta funt. Solus Gifcra lupererat,calliditatc,cxpcrientia,amp;animi ma- ,nbsp;gnitudine praeftans : is intellefto Regis ingenio quum fc viribus imparemno- **nbsp;uifletjfubornatacumeo liberalitate agend eflereputauit: vt arte potiusfefua-que tueretur, quam Regem beneficio fuperaret. Gonflatumin fe Regis impc-tum ac Vngaroruminuidiam, breui quidem epiftola declinauit: Ex ingentinbsp;mea in Ladiflaum olim Regem charitate, Rex indytc, in iinpietatem Sc latro-cinia incidi(fic me Deus adiutet)inuitus:Elifabetha Regina,vtpofthumi aductnbsp;fus PolonumRegni iura merer,hac mihi vlterioris Vngarix oram,introduccnsnbsp;dedit.Pofthc,vari facinoroforu manus infequut,quas libentiffim datainanbsp;gna licentia admifi, vt facilitis vtcunque pofl'em delegatam prouinciampro-pugnarc.Feci id pro virili mea,no minus obftinato,quam fido animo.PolonoJ -fpe fudi : cum patre tuo bis profpere conflixi: Vngarorum potius inuidorumnbsp;proditionc j quammearumlegionum viribus adiutus. AdhxCvfque temporanbsp;traditam mihi prouinciam in mea poteftate feruaui : atque fiadhuc Ladillaiis
viueret, fub eius ditione feruarcm. Nunc autem quando illo mortuo, te car-cere non fine diuino numine,ad regia: Maieftatis faftigium,prater opinionem omnium datum efte video, nimirum haudquaquam fic humanitatis expersnbsp;fum, 8c ab omni ratione deftitutus, vt inter Vngaros vitra faeuire, 8c cumdiui-na voluntate colludari velim. Qiaid paterna virtus acmerita,quidindignafra-tris mors, 8c. generofa tuaindoles,ac intempeftiua fapientia mcrcatUr,nonmcnbsp;latet.Facinorofas hadenusfocietates, quae hie fub tutclanominequemeo longe lateque latrociniaagitabant, forti animo eiecifti, amp; extirpafti omnes : folus 5^nbsp;Gifcra fupereft, ad huric vfquc diem infeftus : qui nefcio quid magni de Mat'nbsp;thi triumph is amp; gloria auguratur.Proinde nclaudis vitorique tuaprimor-dia, inuitis numinibus intereipiam, id mihi certum efte fcito,me prouincia vitro cefturum: obtempcraturum vidrici Matthia: dextr, c vbique gentium i-pfius imperata fadurum : ateptisquc Legatis, ciuitates amp; oppidafponterefi-gnaturum. Haudquaquam fpes Gifcram cohfiliumque fefellit. Rex perlc-dis litchs,fe ab hofte multo pulchrius armis, quam beneficio vinei pofte ratus,nbsp;adeum continuo Legatos mifit, qui oppida reciperent : Gifcram abire volcmnbsp;temjfuo nomine remorarenturzeonditionem optimam, 8c ampliftitha quxqncnbsp;dona pollicercntur. Legati mandata tranfigunt,compofitisque rebus, ad Re*nbsp;genijGifcram promiftaincolumitatc ducunt.Gratiffimo achilari Rege vultUjnbsp;his verbis extipitur: Nunquam me bcjicficentia (mihi crede) Gifcra -, fupem-biszturpe eft Reges ac#?vincijffcd beneficio turpius:immo quicquid inRegemnbsp;merit! confertur,fncratorlum illud efte debet, vt Regia dighitas rite fcruc-tur.Sat mihi tua fides virtusqs fpedataeft. Tu ante quando interraros referen-dus es,ad alina te feruitia exire, Gifcra, hon patiar. Sub Matthia: dudil amp;au-fpiciis,eadem qua fub Ladiflao quondam fide, ftipdiafcieS.Quar quod no-ftra fine bello rcddideris,qud nihil vitra negocij faceffere decreueris,quod li*nbsp;beralitate potius quam acie agedum efte cenfueris,hcinprimis Matthia tuonbsp;nunchabeto:Lippam amp;Soliom oppidum, tibirecipitoquinqueacvigititimi-rem milia, dono nunc accipito:honeftiffima te cum Proceribus V ngarix anbsp;nitate coniugari tolcrato : commo diftimamcjj mecum militiam gerito.
ad hc,regia liberalitate confufusj q fupplicio potius qum magnificis uoni fc dign efte iudicaret,in lachryms Conuertitur,amp;pauca refpondens,ndeJinbsp;mum perpetuumqi obfequium,intcriedo fnde iuramento RegipoUicejur)^^
-ocr page 571-D E C A D I s 111. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551
^euouet. Paucispoftmenfibus, loannis Orzag, prftantis quidemProcehs filia deligitur : qua cum Gifcra,cum folenni apparatu, nuptias clbra-addidam Regi fidem ad mortem vfque famSte fcruauit. Telephus au-ante fufus amp; fugatus erat,in Boemiam rcdiit.Qiium datamncmini fi-^ftiprftitiflet,e miferiarum redatum fuilTe ferunt,vt in foro fportulam cirnbsp;^Hraferret:amp;vixquandoq; obolumhaberet,quo ad popinas paululu carnis e-^ctet. Tales igitur perfidi latrociniiqj fui pnas,facinoroforum ille princepsnbsp;^fpendit. Hie demum belli Boemici finis fuit. Nam poftquam Gifcra ceflit,nbsp;ti n fupcrfuit.Miferam tandem Vngaria, quo annos odto circiter amp; vigin-r
gt; oemorum latrociniis rapinis obnoxia fuerat,amp; nulla vnquam vi liberari P^tiierat,Matthias mito regnojgrafl'atoria turba purgauit. Sub iifdem tempo-^SjTurcarum bellum oboritur. Mahumetes enim confternatam ex Albananbsp;Ijondamclade fpem,ad fubigendam Pannoniam refufeitare cperat. Impel-ad hoc adolefcentia Regis,Procerum difeordi, Frcderici ambitus,amp; in-^(j?*Qafinitimaquc bella, qu nondum adhuc, neque tarn fliciter compofitanbsp;. ^nouerat. Halibcchum igiturfuperioris Myfi prfedum, Pannoniam tra-Sauo incurfare, ferro ac igni cunfta valtare iufl'erat. Syrmienfem in pri-j Mefidente Sauo,agrum inuadit. Cheulpen,San(Tumq5 Demetrium, popu-
'jy-AdFuthachum vfque difcurrit,opulentum fane oppidum,in Danubij ri-'ttim : quod vix foflaligneaque mnia fer gentis incurfu feruare potuc-, pro Turcarum libidine omnia mifeeri diripique, extern-n Michael, amp; Petrus Zocholi, Chianadienfis Epifeopi pater, vir impigerac Pr minori quidemanimi magnitudine, quam rei militaris difciplinanbsp;Hq . tumultuariis occurruntcopiisme vltimum ilium inferioris Pan-adhuc magnam Italiam appellant, in Turcarum fcruitu-Putnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procul Futhacho,ingentiprda onuftos adori-
i^^^'^;Halibechus obftridaartliuscaptiuorum turba,amp;depofitapred^inftru-'io equitatumcouertit. Pugnavehementi vtnnq; impetu inita,quan-Dactatuhi prdam efFerre,contr ifti fpolia recuperate ftudebant : paribus fptnaliquandiu dimicatum. Sed Halibechus, intclleda Vngaro-th'^P^'-^^a'^iaroboreque, dimifla tandem prarda, terga vertit,ne ditandi gra-Turc,equorum pernicitatefreti.nbsp;Pctrus,amp; recuperata prarda, longoq; captiuorumordine,adhuc lanbsp;pcenas exigere contendit. Cum eo, pari celeritate expeditifli-Uij. ^^ghequitatus infequitur: at vbi adSaui fluentaperuentum eft,maxi-:nbsp;tef ^ip^cdesredintegratur.Na Turcis, quicunq; inftatem tergo hoftemnbsp;amnem fe proiicere,peti telorum multitudine, ac iuxtanbsp;bfla ^f^LAlii,nc inulti caderent,inhoftemfe c5uertere,amp; ad mortem vfq; ob- nbsp;%nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Multi inftaurata in ripa acie animofs agere,amp;pulchreibi
Sauum tranantes, Synderouiam fe recepe-(lj.^^,^^rnon vfque oppidum, hos Petrum profligafleferunt.Halifiechus Syn-ptQ aufugerat,fdfugx turpitudine vfque adto angebatur,vteam d(^.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abolere decreuerit.Qi^tuor milia expeditiilmor delegit,vt clan-
T ranflyluaniam inuaderet, amp;: magna cde incendio^ue patra-iiis Pe repent reciperet.Matthias, qui prter tatem, prophani ho-Uq. nouerat, ilium haudquaquam quieturum efl'eratus: omnes legio-^ihri''^^seo diligentius finestueri,amp; cautis cumTurca agereiubet. iylonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ille moliatur,exploratoribus feire prcipinfuturaminTraf-
referunt. Rex Pancratiumimminentis periculi ad-^^Peratque, vt impofitis vbique fpecuiatoribus, prouinciam Turca-^i;^^*^eurfutueatur:vel fi cos alio iter capere fenferit,occurrat.Pancratius Re-cij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruans,ad Themcfuarum,cum validiftima Sithuloru manu,T ur-
cruentumhc prliuminitur. Halibechus, recenti turpitudine fe e : contra Pancratius, prouinciam tueri, amp; perniciof gentis audaciamnbsp;Y ij
-ocr page 572-J52- A N T. B o N f I N11 R E R. V N G A R. proterere contcndit. Multi vtrinquc caduntifedquutnTurc Vngaroruffi Vhnbsp;res vitra tolerate non poffcnt,hau.d inuito Halibecho, fugam rapiunt.Inftant anbsp;tergo Sithulijduceque Pancratio,ne paruam qui dem ftragem patranc,amp; ad Danbsp;nubium vfque fequuntur .Halibechus fufus fugatusque, Synderouiatn reuer-titur; amp; profpeda noui Regis fortuna, multo pofthac eum adolefcentc cautiusnbsp;agendum efl'e reputauit. Duplici iam clade confccius, grauiter angitur, quumnbsp;fuo multum nomini hinc detradum iri vereatur. Matthias contra, maiore htnbsp;Indies animo,maiores pedlore fpiritusconcipit;amp;quum pro vita (vtitaloquar)nbsp;hucufquepugnarit, pro gloriapofthac certare decernit. Vnumobftabat,qudnbsp;antcqurit coronaretur, nil fine magnafollicitudme fe moliri pofieccrnebat: Hnbsp;quare coron redemptionem loanni Epifcopo Varadienfi, fpe:at fidei amp;nbsp;prudenti viro, commiferat. Is clm cum Imperatorc, ne inconfulto quidemnbsp;Rege, rem ita compofuerat:vt coronam,Vngaria, milibus aurem feptuagintanbsp;redimeret.Quum id Proceres forte fcnfil'cnt,ad Iniperatorem fcripfere,fe connbsp;uentionem cum loanne V aradienfi tranfadlam, dudum accepifieminiiumquenbsp;mirari, propriam tanti coronam redimere oporterexius Maieftatem adraone-re, vt cum loanne cautis agat, quo, ne verba dentur, admodum vcrcatur,nbsp;quum nihil de conuentione hac grauiffima ad Senatum hadlenus fit relatum-Ipfam fine Senatus confulto,nullo modo fieri pofi'c. Qucque loanne vitronbsp;citroque agitatafunc, ipfis hxc inuitis ac infciis fuifle tentata. Quum has Im-peratorliteras accepiffet,adloannemqumprimmfcribit;Initisinterfepa-dlionibus,quatum ex illorum literis intelligere potuit,rcgni Proceres flare ncl-
lezobmurmurare paflimjamp;: conquer! precij grauitatem, quod foluere non pm* fentzatque fi etiam foluendo eflent,tanti nunquam redimerent. Proinde petersnbsp;fe occafione fieri certiorem, nne paliones init, pro fa di s, an irritis amp; infl-dlis haberi debeant. loannes perleda Imperatoris epifl:ola,quum forte Varadi*nbsp;ni foret, extemplo adMatthiam, qui Sigedini copias comparabat, vtinTrani-alpinos oroficifccretur, fuas cum Cfareis literas mifit, quibus Optimatumnbsp;quorunuam auariciam amp; improbitatempatefecit. Rex vbi vtrafq; perlegit,ncnbsp;Cfan verba dare videretur, Varadinum cum proceribus extemplo concelTit: 5nbsp;ibique coato Senatu,de bello amp; corona agi cptum eft. Inde profedus Cibi*nbsp;niumvenit,vbi poftquam de redimeda corona decretum eft, ibidem Septem-uiri quoque creati ex confulto patrum,quifacram coronam redimert,redeffi-pLamq;,cum decenti(vtpareft) apparatu, referrent. Septemuiridefignatihifu-ere,in primis loannes Varadienfis Antiftes, Stephanus metropolita Colocien-fis,Nicolaus Vilachus,LadiflausPalocius, Emericus Q^ftorregitiSjLamber-ger, amp; Benedidus Thurocius.Soluto Senatu, Rex in Tranfalpinos, Legati adnbsp;Cfarem feftinarunt.nbsp;nbsp;nbsp;Sed de Matthia prius,deinde de coronmrederaptione
dicatur. RexinTranfalpinos adliberandum Draculam Turcarummanibus contendere dicebaturzeui muherem, fuam quoque confanguineam, legitimo 4nbsp;matrimonio coniugarat. Iliac profedus, nelcio qua caufa, quando idnemininbsp;fatis compertum eft,Draculam in Traffyluania cepitzalterum verb Draculam,nbsp; Turca inprouincia{ft;S;fed:um,prter omnium opinionem approbauitzhuncnbsp;Budamcaptiuum duxit, decennalique carcere muldauit. Inauditx crudelita-tis amp; iuftiCi, Draculam fuiffe memorant z hunc aiunt, T urcarum Legatis, innbsp;prueneratione, pilea Phrygiaex patri inftituto deponcrerccufantibus,ccn-firmdi moris gratia, tres capiti clauos affixifle,ne amplius amoueri poifent.In-numeros palis Turcas prfixiflc,amp;inter eos cum amicis laute difciibuiire.Mc-dicos infuper omnes deperdit ignaui, miferabilisq; valctudinis amp; fortunx,nbsp;lautilfimo conuiuio excepifre,deinde cibo vinoque completes, iniedo zgni ab pnbsp;fumpfifTe.Item Turcis fqpe captiuis cute pedes exuifl'c,ctufoq5 fale prxfricuif-fe,mox lingentesfalfis plantiscapras adhibuifre,qua?linguzr afpcritatecruciatunbsp;augeret.MercatorernFIorentinumde afleruandis pecuniis follicit perudan-tem,in media deponere viaiuflifle, amp; nil de numerata node pecunia mcnticn-tem,incolum dimifilTe. In Barbarareglone tanta feueritate vfiim, vt in nicoianbsp;quiqtie
-ocr page 573-DEC A DIS III. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J35
rebus tutiflimus efle poflet. Hunc deinde Matthias in prifti-dignitatem fan reftituit:fed inTurcico demum bello cxfusjcaput ad Ma-diQcteni dono miflum. Equitum Legati circiter tria milia duxcre, vt coro-pro dignitate afFerret. Q^um in Aultrali Cfarem Neapoli eile feniilfentj dipronium venere: fed antequam vrbem inirent,a Carfare poteftatemimpe-^ntjVtSempronienfiumhofpitio vtiliceret,donee de corona tranfigeretur:nbsp;ttanfadajintegram ciuitatem relinquerent. Sempronium enim olim, vnanbsp;rce,Elifabetha Cfari oppignerarat. Deinde cum vniuerfo Neapolim e-1^ 1 itatu Oratores contenderunt. Qimm vrbi appropinquafl'ent, Cariar ab arce,nbsp;Pgt;arummultitudinemadmiratus,exinfoletiareiformidare ccepit: mox por-occludijdifponi permceniaftationeSjamp; hanc non legationem,fed ho-exercitumreputare. Qimm portas propiusacceihiTentjCasque fibile-lonisiure patefieri poftularent,eo obfirmatius obditx. Paulo poft Cfarisnbsp;prodiit,non tot dicens copiis,nec tarn expedite coronam equitatu
, petijfedinfidias obtedi,expugnari ciuitates,prdas abigi, amp;agros vaftarifo-Demum ne init concordipadionesrefcindantur, Cfari placerc,Ioan-dl tantum VaradienfemEpifcopum,cumducentis equitibus, vrbem tuto in-E-cfpondere Oratores,Sacr coronreligionefeadalt;ftos,cu ma-Ih equitatu veniffe : nullam fufpicionem ccipi oportere : fe Cfaris vo-L nequaquam diflentire. Quare loannes cum ducentis duntaxat equiti-lo ^^^PQ^^i^greftiis eft : ctcri colleg Semproniumrediere.Meniis hc loc' lemumre compofta,cum Imperatore peregit, vt Ladiflaus Pa-dSjSempronio Neapolim aduocaretur,qui facram coronam recognoiceret. *nbsp;adulterinas affabre ab Imperatore fatas,rumor erat, ne vera di-j^^eiceretur : atque idquidem Romanorum exemple, qui duodecim ancylia,nbsp;/^erum facile intcrcipi poflet,Mamurio audore fabricati funt. Ladiflaus ac-p ^iVcram facramque coronam primo obtutu, ligne quodam recognouit.nbsp;Nichel, CfareSemproni ad reliques mif^qui eosnbsp;ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinia ducerent, amp; allatas pecunias explorarent. In fequenti die, ad
urbana peruentum eft, tune iterum vitro citroque redintegrata contentio;
/ di uec coronam hic fine pecuniis, nec illi pecunias fine corona dare vole-vtrinque intercefferat differentia. Varadienfis tarnen amp; Patauienfis de , ^^^eruentu,prftita vtrinq; fide, fadum eft,vt ad portas vrbis vno eo-Vhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^pore,amp; hinc corona Legatis, amp;hinc pecuni Cfari traderentur,
. momento compenfatio fieret. Itaque res ex compofito tranfada,amp; {^a-(Je ^^^g^^amilibus aurem corona redempta, cditiones perpetu pacis eo-di cxemplo exfcriptjVtrinq; dat,ne violari aut aboleri facile poflent, Qm* Penbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Frederici amp; Matthi Coruini Pannoniarum Regis initum nu-
Hbconcordiam feire cupit, iftalegito : Cfar, vt exortum dpolira nbsp;nbsp;
extinguat,Pannoni,cuius eft (ne Regnorum moderator,in-facere videatur ) earn reddito : padam iuft pecuniam accipito : Mat-femper habeto : ius omne Regni illi ceditg. Contra Matthias,vt beneficie gratiamrfrt,Cfarem tantm parentem agnofeito: filibc-hgitimis extremum diem obierit,Pannonici Regni ius,Cfaris moxnbsp;jj : quin amp; nonnulla Neapolitan ditionis oppidula,vicique,intra Pannoninbsp;effufi,poteftatis quoque Cfarefunto : Alamannus amp; Vngarus,fine vllonbsp;Principe tradator: veterum iniuriarum fedator inftau*nbsp;*^iPcordiarum, capitalis efto : quicunque demumfcedus rite fandequenbsp;So lferit, fandionmve hanc cum fumma per Legatos poteftate ini-
Pctipacisque interceptor, amp;Deorum vtfda porca feritor. CoronamigiturSem-Qium, qu annos quatuor amp; viginti fub Cfarea poteftate fucrat, fngulari
^bbaud aliter atque rem clo demiflam,teniis aduehunt; promulgatur edidum,lateque diffunditurzQuicun-^ccuperat facr coron gratia amp;: religione capiuntur, libra vifend rc-
Y i
-ocr page 574-y54 ANT. B O NEIN 11 R E R. V N G A R.
cognofcendqj potcftatem omnibus triduo Sempronij fore. E finitimis oppi-dis amp;pagis,religionisamore,innumeramultitudo cofluxir, agnouit agnitamqj prreuerenter adorauitimoxBudam delata, in arccque recondita. Sed Lega-ti ad Regem feftinarunt,quem in Syrmicnfi agro aduerfus T ureas agentem in-uenere. Hinccniin Turcasper Ladillaiim Marcum Prfetum legionis nupernbsp;eiecerat:amp;hoc bellofuccenfus,adaudusqueanimo,qudfacrumdiademare-demerat, amp; cum altero Imperatore terrarm pacemfeccrat,adobfidendaninbsp;layzam properabat. Hc vrbs'eft in edito monte fta, in mediterranea Illyricinbsp;regione, quam duo amnes circumduunt, prruptisque rupibus vadis obfir-mant. Ad radices montis,amp; vrbis ambitum confluunt,admixtiq5 vninSauuni Hnbsp;deinde feruntur. tergo profufaplanicies ( Boflbnieniis quondam Regni hxcnbsp;caput erat) inexpugnabiliarceachftibusinacceflibilis. Res eft akiulcul rc-petenda. Georgio Defpoti, de quo multa fupr diximus,liberi tres marcs fue-re:Stephanus, Georgius, amp; Lazarus. Stephanum amp;Georgium Turcaexcxca-uit. E Stephano,Lupus mir fortitudinis: Georgio, Defpote noftri temporis,nbsp;Joannes ac fratres fuut geniti. Lazarus, qui Regno fucceflit, vnam tantum ffi*nbsp;am genuit:quam Stephanus Boffonienhum Rex vxorem duxit. Is defunto Linbsp;zaro focero fuo,non folm vxore, fed Regno quoque vn potitus, Boflonamp;Jnbsp;Rfci.x iuxc dominabatur,T urcico ingenio,fumma impietate,amp; profana reli-14^5. gioneprditus. Anno Salutisquadringcntefimofexagefimotertiofupramil-lefimum,quum in fuperiore Myha lat imperaret, blanditiis Mahumetis Tur*
carum Imperatoris caftelllo clam euocatur, accitus in colloquium, repente capitur;Barbari iuflii,cute exuitur : Regnum quod ptre dolofurripuit,ciimnbsp;vitallmulamiht. Huiusigitur temeritate fcelerequcRafciaamp;Bofl'ona,cuninbsp;magna Serui parte,inTurcditionem peruenit. Matthias igitur quumSa-uo tantum fe Turcadifterminari confpicaretur,rem facra profcl coronadi-gnam aggredi conftituit. Exploratis layzenfiumanimis ,quiTurc iugum-gr ferdbant, extemplo cum magno exercituSauum traiieit, layzamquecon-tendit,quatuor dierumitinere Sauoremotam. Adclariflimumfacinus,iuuc-ni animum addiderat,difFufusrumor,Pium Pontificem ab vrbeRoma,vniuer- i'nbsp;fam in T ureas Europam fufeitare. Quare primo impetu,ne obuerfantibus qui-dem oppidanis,vrbe potitur. Arx fola fupercrat, quam Turcacum validiflimonbsp;prfidioretinebatdianc die noiuque oppugnare adoritur, non modo locina-urajfed arte, milite, machinisamp;commeatibus munitiffimam. Diesnodesqiienbsp;arte quauisnbsp;nbsp;ingenio,prterea vi,prece,doloque vexat.Harambechus tadein
Prfetus arcis,colloquium Regis petit, datur adeundi copia. Quumhonorifi-c Rege exciperetur,aliquantifper vtrinque fubticitum: Turca tandem exor-fus,arcem ob rerum inopiam fe redditurum pollicetur,fi abducendorum capti-
nbsp;uorum copia,faluis corporibus amp; impedimentis, fiatdin minus, Imperatorem
propediem adfuturuminterminatur. RefponditRcx, liberandorcaptiuorum 4 gratia, bellum hoc nuper fufeepiffe, amp; fe ne minimum quidem famulum con-ceirurum.Conuentiog:4dem de deditione arcis tranfata,Turcis datapoteftas,nbsp;quiconque fub Rege ftipendiafacerc vellent, commod polTcnt ; qui nollent,nbsp;tutc dimitterentur. HarambechuS Regem fequutus, cum ducentis equitibus,nbsp;coronationem cius, recentis vidori teftimonro decorauit. A calendis tademnbsp;Oclobris vrbem ceperat, decimofeptimo calendas lanuarias arccpotitur. Eo-dem quoque tempore, ne ingrato hibernare ocio vidoretur exercitus, feptemnbsp;amp; viginti circm fnitima oppida recepit. Compofitis in prouincia rebus, im-pofitoque layz pra:dio,Seruatoris noftri natalibus, vitor amp; ouas Budam in-greflus, amp; cum mgenti Senatus Populique ltitia ac plaufu cxceptus eft. Sup-plicationes diis immortalibus inftitut, apud omnes aras res diuina faa.Tan-tum hinc nominis Coruino Rgi comparatum, vtnon modo Pannones iacronbsp;diademate dignum, fed Veneti, Pontifices, cterique ChriftianRcipublicacnbsp;Principes,huncvnicum aduerfusTurcas imperatorem crcandfi eftecenferent.nbsp;Mahumetes Othomannus, audita layz captmitate, qu illius Regni capurnbsp;crat
-ocr page 575-DEC A DIS III. LIBER X.
turE?^^ nbsp;nbsp;nbsp;indoluifle dicitur, vt parum abfuerit, quin corde difrumperc-
ante d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triginta milium hominum,mira celcritate comparauir,
tarn Cl? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hicmis layz fuccurrerc nequiucrar. Nuquam cnim arcem,
tera tal nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcrfiuferat. Ad hxc teftudines,catapultas,arrtes, ac c~
genus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tormenta : nullum nou munitionis
Ltrn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defidetehibernavafania, quum primiim licuit layzam op-
Vrbeculam,yngaro.run7prfidio munitam, arietc neisque tatd' circumcollocarat, die nouquc quafl'at, nunc tormentis terrils rea,-yJ,^^.^^quot;'^quot;^^^oppugnationepertinaciirim vext. Nulla oppidanis ,nbsp;re^, ^Wgt;Ppemodomniarefarcire,modo interiorefoira,vallo,agge- rgt;.nbsp;nituntur:mulieres amp;puerimilitariaqumuniaobeunt,ni/?,..,l nbsp;acinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ^P^ ciuitatem inuadere audet : prterea tot
esinttruitpr multitudine copiarum,vt dies ires pugnam continuarepoffic. am antequamnouiirimidefecerint,primi,inftauratis viribus,prliumredin-po terant. Qu^re ex omni parte vrb'e adoritur, non folm peruia,nbsp;locamilites tentareiubetupfe tergo inftat,omnes adpr-Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;murales coronas ingentiamilitiprmia pollicetm- : recu-
aer occlamitat. Qmim nihilTurca ceperit,quodviamiferir,pa-te I , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obiicit,ingeminatque:quodprfenti virtu-
abolendum effe vociferatur. Turc tanro impetu mnia fubeunt, vt multi P nnas vel muros confeenderint : pleriq; gna mnibus impofuiffe vift,moxq; nbsp;Clariflmum Vngari facinus commem'oratur, quinbsp;renbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^camimpcratoriafighaturn imponerecotendentemfufpiceret,'cor-
Ptolimul hofte, c prcipitem ex alto ddit, vt Coruina adhuc gnaftare vi-erentur. Tanra cdes eo die fada eft, vc fodas bofte complerint. Ex oppida-ismulu cfi,faucij fer omnes. Matthias audita fteuiflima layzenfium obfi-ricum Sepufienfem mox cumduabus legionibus accurre iubec. io Qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrenuus,non minus animo qum prudentia amp; aftu prftas,
cyimemandataperagit. Nuncios multos prmittit, qui rumores diftrant, ormnum Regem cum innumerofo exercitu propediem adfuturum. Sentirnbsp;j^urca vndique Vngaros propediem adfuturos.Quoties,amp;qum infeliciter A-c Coruin^uce pugnarit, memoriare-fubinde timorem coniieitur: eumque augetrecensamp;im-P ouda Matthi viftoria. Increbrefeentibus deinde rumoribus de Coruini Renbsp;g s adirentu,quumdudum adforenunciaretur,pr nimia trepidatione, relidisnbsp;impedimentisjin Macedoniamferecepit.Emericusnbsp;lola rama ciuitatem acerrima obfdione liberauit. Inftaurato moxnbsp;prfidio,amp;obmunitalayza,adcoronationcmquamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* *
, Rexedixerat, fcftinauit. Hicterti
De cadis finis erit.
Tertiae decadis finis.
Y iiij
-ocr page 576-ANT. BONFINII
RERVM VNCARICA-rvm decadis qj^art Sambucorepert, Liber I.
Apt A Iayza,amp; magna Bofni parte,poftquaMar-thias,adauta iam bruma, Budaperuenit, nihil pro-fcl Coruin magnanimitati fuit antiquius, quatn de lgitima coronatione cogitate.Huie igitur,exie-natus confulto, Palmarum dies prftitutus eft nbsp;quern cum remotiflimis oris pr fuitia hyemis o-
iT primates ac nobiles,magiftratus, legati adefle ne-quiuiflent, in diem Parafeeues res ipia eft proroga-ta. Albarn igitur,e facro,prophanoq; ordine omn^ principes,pontifices,cum vniucrfa Vngarix nobnnbsp;,,cate, conuenerant, vt regem, prter aetateni denbsp;publica benemeritum, amp; ad clariffima quque facinoranatum,facro riceoi^'nbsp; demate, quod nuperrime redemerat, coronarent. Hic ftatuto die, regalib^nbsp;quibufq; infignibus in diui Stephani bafilica Dionyfius Sech,Strigonienfisnbsp;tropolita, in frequentillimo tot gentium conuentu, Coruinum ex moredee^^nbsp;rauit : tanto populorum plaufu amp; coronatus, amp; circumuedus eft, vthunc^^nbsp;gnanimum regem alterum Alexandrum, alterumve Cfarem, hunc inuid**nbsp;mum Pannonix propugnatorem,variis linguis tot populi,conclamarent: pl^^^nbsp;que M^tem Scythicum,nonnulli Romangentis reliquias appellarent.nbsp;miflilia,nummi,vedes,ac ctera tale genus, qu in ea celebritate fpaj^nbsp;profufiiis, amp; magnificentius quam vnqua antea diffufa fuht : Coruinofeg**nbsp;liciter,liberatoriPannonic gentis focliciter, Matth i vidori cundafeeh^^^^fnbsp;certatim miles cum plebe ingeminabat. Multos eo die viros equeftris ordin*^nbsp;dignitate donauit. Qmbus autem torques aureos,aut purpureas lacernas adiC'nbsp;cit, fpedata cundis pontiftcibus amp; proceribus non fine admiratione pro^^. jinbsp;rgis magnificentia, qu omnium ftbi ordinum animos admodum cciliaui^nbsp;pro eius vita mira folicitudine vtriufque fexus amp; ratis omnes hominesnbsp;1464. nuncuparunt. AnnoigiturSeruatoris quadringetefimo fexagefimoquarto*^nbsp;pra millefimum, regni verb fexto, coronatum efle dicunt. Illud neqnaqu^^nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;omiferim, quod in referenda gratia monumentum inter coronadumfecit-
annem V aradienfem epifeopum de patre,deque fe iuxta benemeritum,ainp** ftmo illo ditillimoque comitatu perpetuo donauit, vt ipfe,pofteriquepontint;nbsp;legitime fruerentur: ^ua quidem donatione bafilica Varadienfis diuxnbsp;Cl diuo Ladiflao rege dicata, plurimum audaamp; ditataeft. Priuilegiumnbsp;thias alto/olio praefidens,facra corona, feeptro, pomoque confpicuus, propft*^nbsp;oreprotulit,id tale fiiit. Cmloannes Vitefius, cuipatermoricnsnosvnic^nbsp;commendauit,nobifcum vtranque fortunam fubire non recufarit,pari quoqncnbsp;diferiminenobifeum in captiuitatem inciderit,liberaritoemico carcere: do'nbsp;mi forisque nobis confilio ,labore, opera fempcr affuerit : diftenfiones amp; beUnbsp;repreflerit : inBoemica,Turcica,Tranflyluanaamp; Bofnenfi expeditionc,vcllttnbsp;prfentia, vel copiarum auxiliis nunqua noftra caftradefcrucrit, amp;falutari de'nbsp;mum legationis officio grauiffimaquxque ngocia fliciteregeritjCoronam^?nbsp;nunc facram longo poftliminio retulerit:placetnobis,patribusque conferiptAnbsp;cum fiiccelToresquc fuos ob fingularem, qua in diuam Genitricem amp; Ladid^nbsp;numen afficimur,religionem,comitatu Bihorienfi perpetuo donate, vt eadeo^nbsp;fidelitatis officia comodis continuarepoffit : amp; nos euitata ingratitudinis noj
-ocr page 577-DECADIS nil. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7
i)halt;iindebita virtuti prmia pcrfoliiamus. Tranfai^lacelebritatc coronatio-^is, Matthias cum ngulis potificum optimatumque ordinibus Budam rcdiit, ibique ftatem illam tranquillam cgit : quotidie varia ipeftacula cdidit, illudnbsp;^unquam defuit, certamen cqucflrc curuleve, prxterealeonum venationes,nbsp;Juo triavc gladiatorum paria quibus apprime dclcdabatur. Quin amp; ipfenbsp;Quotidie inhippodromo equeftri certaminc dcpugnauit,tanto robore amp; auda-Mt cum fortillimo quoquc infeftis haftis congrederctur.nullam in certami-'c dignitatis fu rationem habcri iubcbat,quinamp; publico id fpe agebat edi-^0. Aurigatione aflidua vfus eft, nilignauia deftdiofo ocio duxit abomina-' 'lius,multas in regno lires inter ftiuandum Budcompofuit. Appropinqua-autumno, baud vitra tcrendum infpetaculis Bud tempus elfe putans,nbsp;'dfufcipiendam aliquam expeditionem non minus vtilem,quam neceirariam,nbsp;^itnum intendit. layz viloria fuccenfus de Turcico iter bello cogitare co-S'^ur.nullum enim aliud fuccurrebat antiquius, neque iibineque Reipublicasnbsp;S'otifius, magisque necefl'arium, infidiofum amp; prpotentem a tergo hoftemnbsp;J ^bebat,quern neque ncgligerc, neque per ignauiam fine extreme periculo vlnbsp;J'^odo dimitterepoterat. Quare audacia hoftemvincerefatis elTe ducens,nbsp;,^^cd:umhabuit: vndecunque poteft, auxiliacogit.AccefTere pi,auxiliares-to ^^^^Q^ortes Crucigerorum militum, quas Moldauienfis epifeopus feeum ad-^^^rat. Cum decern igitur millibus equitum,Phutachum venir. Sequebaturnbsp;loannes Emus Venetorum orator, qui etiam in captiuitate layz cum re-fiierat.Nam cum Veneti duobus ante annis Turco grauiter in Peloponne-vexari cpiflent, amp; ad Ifthmum ab lonio amp; go mari cum fofta murum *nbsp;^ultLiaria opera duxiiTent, vt peninfulam Turco protegerent: circumuen-'^*1 naultitudine hoftium irrites conatus habuere: ad ineundum cum Panno-, fotdus recurrerant, amp; oratorcm hunc miferant. Deinde Pius pontifex,nbsp;j, vniuerfam fere Europam, promifl'apeccatorum omnium impunitatc, innbsp;f ^^^orum bellum concitafiet,veniflet Anconam, eique Chriftophori Mau-b d ii^fttuiftis triremibus continuo aftuiflet : lenta febri correptus, bi-poft, XIX. Calen, Sept, humanis exceflit.Cardinei patres quinque amp; qua-, ^^ota aureummilliaChriftophoroduci, qu in pontificiaarcarepererant,nbsp;^^bcre, vt ea Matthi aduerfus Turcos acerrimc pugnanti mitteret : Id du-perqum diligenter fadtum. Fdus igitur cum Pannone, Venetotjue per-^^ni,plures annos fexagintaaurcum millia VenetiMatthi contulere,vcnbsp;petua cum communi hofte bellagereret. loannes igitur Emus legatus hienbsp;^os treis fuit ; hc cundta bella fpedlauit, cum oratoribus tandem regiis,nbsp;J '3dPaulum pontificemproficifcebantur,vt infrarefcretur,in Italiamrediit.nbsp;j^''addiuerticulu redeamus. Rexrraiedto deinde Sauo, Myfiamfuperioremnbsp;kg^'^jftoSjZoynichumRafci oppidum in arduo mote fituobfidet. Adprote- nbsp;quot;dumSaui fluminis vadum, ne interciperetur ab hoftibus, Stephanu Colo-archiepifeopu cum validilfimoequitatu reliquit. DumZoynichumnbsp;. 3obfidionecircumucnit, quod Sauo quadraginta millib. pafluumremo-Pf^eft,amp; fodinas habet argti, ad expugnand Streuerinch,Emericum cumnbsp;jj ^Qfianis cohortibus mittit,quod viginti millibus pafu diftabat caftris: 52nbsp;berantibus vfq; adeo fodinis pollebat argent!, vt ab argento fibi nomen in-Streueron enim Sclauonica linguafignificat argent. Milites immiflinbsp;^loriXjtum argent! cupiditate,tanto impetu oppugnare adoriuntur,vt vnonbsp;ceperint.Potiti oppido jCundta diripiunt.Turcos multos Capi-^quot;''^'^^4^'''3ipofito repente prfidio, prda onufti, amp; in caftra lti rede-Vcvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circiter menfes Zoynichum obfederant, acerrima fpe pugna
adhuc expugnare nequiure. In oppugnatione nouiflima,Emeri-PuifP^folt;ftus,immifla ab oppidanis fagitta oculo prfigitur: patum ab-tf^binocul erueret,nimio dolore correptus,amp;deiedtus animo,in tetorium ^'^'ur.Rex prfe;! fui vulnere confternatus, fe mult deinde remilfius age-pit. Dein rumor haud paruus increbuit,Maumethem ne argtea oppida
-ocr page 578-ANT. B ON FINI! RER. V N G A R.
defereretjCum numcrofo propediem exercitu aduenturum : collatis cum regc fignisjomnino pugnaturum : cum quadfaginta millibus homin in horamw-futurum. Hacfama Eiiicricus oculo faucius multo grauius angi amp; abfterreri,nbsp;rgi conflere,vt foluta obfdione caftfa amoueat i dicere,fe Turco imparem:nbsp;amp; militem logo bello affiduolabore defatigat, refici amp;:recreari oportere: lenbsp;omnino cum vidoria amp; ingenti prda redire. Poftero die famahxc magis ma-gisque militari metu mulitatione augeri. Oborto tandem tumultu, Tur^nbsp;cos baud procul abefl'e,amp;iamiam cum inftruto agmine aft'uturos: rex fola lama perterritus,ligna tolli, caftramoueri iuflit.id cum tanta militum trpida-tionefalum, vtrelitis tormentisneis, amp;plerifque impedimentis,adSauin-pam continuo fe receperint, mox amnem remenli, in Syrmienfem agr redie-rc. quam hc aliqui vtrique principi volunt fuifie fortunam: quippe quxgt;ve-lutiadlayzam, folo aduentantis Coruini nomine Maumeth machinas aeneas,nbsp;amp;: impedimenta deferere : ita fub Zoy michi mnibus,ad T urci famain V nga-ros,autore Emcrico,turpemfugam rapere iulTerit. Poftquamfalfo rumoreacnbsp;metu fe correptum intellexit,rcx haudquaquam obhdionem illam repetcndaiianbsp;elfe cenfuit : fed frequentiflimum Segedini couentum indixit,vbi de conin'nbsp;do Reipublicjamp;fulcipiendo rite bello multorum fententiasaudire voluit.Sc'nbsp;gedinum igitur caftra mouit : quo cteri pontifices, ac principes ediflo publi'nbsp;CO conuenre. Inter primarios DionyliusZeczhius affuit, metropolitaStrign'nbsp;t nienls : loannes f Q^inquecclefienlis epifcopus,pota noftri tporis niitn^nbsp;//. ingnis ; Michael Orfagh Palatinus,qui cafapitia,probitate,acfortunafnifgt;
vt cum fub Sigifmundo florere cperit, quem in Italiam difpenfatorfequut^nbsp;eft: fub quinque regibus nunquam intercepta felicitate,ad extremum vlqn^/nbsp;nem,vitam cum fumma laude,amp; autoritre peregerit. Hune Matthias ob 1'nbsp;gularem prudentiam,experientiam rerum,amp; quitat, abdicate LadillaoG^.nbsp;ra, Palatinum creauit. Affuere prterea cteri optimates frequentiflimi :nbsp;Dionysus eodem anno,paulo pft habitum ea hyeme conuentum,vita dehn'nbsp;flus eftjvir perpetualaude,amp;commdationedigniflmus. Ofto milia aureinnbsp;qu ad inftaurandam balilicam legarat,in belli vfum rege vfurpata. loanf^nbsp;V itefius,cm V aradienfi fe pontificatu abdicalfet,S trigonienlis metropota,nbsp;multa mrita,fpcdatilimamque fidem,non fine maximaaliorum affeftationnbsp; Matthia pronunciatus,amp; pontificia autoritre approbatus eft. In eo connin'nbsp;tu f vt quid decretum fuerit, ex regiis ad Venetum ducem literis fatis explor'nbsp;tum habeo ) de bello T urcorum amp; mittendis Romam oratoribus, prxfcnte I'nbsp;annc Emone,Venetorum legato,adtum eft.Oratores duo prftantiffimiomn'nbsp;um confenfudefignati: loannes Qmnquecclefienfis epifcopus,vir fummadnbsp;quentia, amp; dodrinaprxditus, amp; loannes Rofgonius vnus principibus opn
nbsp;nbsp;matum: mandata his data,vt Paulo pontificiobfequiapromptadeferretjamp;i
uerfus communem Chriftian reipub. hoftem, opem amp; auxilia imploraten^'nbsp;loannes Emo, quia pluribus Turcorum praeliis adfuerat, vclutifpedator^^^nbsp;ftislaboris fortitudinisque Pannonic2e,tertius his adiedus eft.Illamxftatennbsp;dinfpeftaculisrexexcgit. Cm primo coronationis anno hare inRafciagnbsp;fta fuerint,fecundo ingruentc Septembri, in Coruatiam caftra mouit. Expedi^nbsp;tionis quae caufa fuerit,nondum fatis compertum habco.In Frangipanesnbsp;tes,quiSegniam,Modrufiam,amp; varia Dalmatioppidatencbant, obfequiaq^nbsp;parum grata prftiterant,reg tunc aliquidmoliri voluiffe,opinantur.Eananinbsp;que tempeftate multi ex ea familia, qu Romana eft habita, reguli, comitesv^nbsp;florebantjin primis Stephanus Modruficnfis,deinde Martinus diuinus,duoqnnbsp;loannes. Plerique rcgulorum, nobiliumq; nonnullorum imuria eo iter intennbsp;diffe dicunt, qui vniuerfam prouinciam latrociniis amp; rapinis infeftam effec^nbsp;rant. Rex igitur Albarn primo venir, olo ibi dies egit, quibus equeftresnbsp;dos femperexhibuit. ibi quoqueSuohlaBocmus,virimpigeracftrenuus,innbsp;ftahaftapulchre decertauit. Rex Albaprofe(ftus,cmZagrabriam iter intenbsp;ret,ad tertium lapidem quodam pago,pluribus Suohlaexoratur, vt
DE DIS II fl. LIBER i.
doiirtr. Rcmotam is nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fterilem caufabatur: vt miflinctii impe-
trarct, aut anfam qureret abeundi, ab intcmpcftiui ftipdij efflagitationerenl incfcpctatj vt abnegateftipendi,etiam inuito rege iure fibi abire iiccrct.Duosnbsp;inhacreiibi focios fuifle memorahti Georgiu Batolezki Moraui regulum,nbsp;Francifcum generum Boemum. verm ilia fuit dcfcifcendi caufa, fperabant e-ninijprocul abeunte rege,Pannonia veliiti gbernatore deftitutam, latrociniisnbsp;fpoliis^j patere. Suohla dena inuito tege, cum fociis abiit* Reuerfus in Vnga-nam,adgraflandumpotiUs,quammilitandum: in primis caftellum rgis quodnbsp;Coftolan appellant,occupauit: deinde focietateni illam Boemicam,quse ex co-gnomento Fratrum nomen acceperat,in Morauia tum ftiuantem,amp;: ab impe-latore Romano inaudoratam, ocyffime conuocat : ( erat cnim hc hominuninbsp;fcre feptem milliuigt;)amp; adlucrum faciendu in Vngariam inuitat,aplilentaspo-tulationes,amp; comoda ibilatfocinia pollicetur.Fraternus hic exercits Sohlxnbsp;poliicicis neratus,Pifoniumvenit.De occupanda hic Tetnauia agi cptUm.E Terhuigt;tinbsp;tenturionibuS vnus erat VngarUs,cui Blafio Podmaniczki nomen erat. Hic pa-
I gentis chatitate correptus,libero in medium animo prodiittQimcunq; me ['nquit) focij,nftra focietas ire iuflerit, fiue in PolonoS ire cogorj hue in Boc-^oSjAleihannfvejnulla vnquam eritin rtie mora. Sed in patriam arma fume-j ij praeter fas amp; qu eft,id nllo modo prftare poftum.Deterret im-Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P'^taSjteligio interminatur,patri charitas inhibet: amp; prfentanea fupplicia dij
Pnates, patriique proponunt. Proindc aut alio nunc arma vertite : at, fi per-vitro dimittite,amp; exauCtorate.Is accepta cotinuo miflone,infequenti cum fuis contbernalibus clmTernauiamconceflit. Cmeumcufto- *nbsp;^^admittercrecufarentjprxfed vrbis ad fe VoCari iuflit:feftinati caufam ad-quapt periculi immincrct expofuit, omni iubens eos fipicione ca-Cum ifta retexiftet, prxfcto vrbano moX admiftiis eft. Poftero die ru-^'pairimincrebuit,quicqidagri Pifoni Ternauim^ intetiact,id omne nbsp;populatu ifi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cnim x x V. millibus pafluum Pifonio tcnwta eft.
t 'k P^artimorcm ahteceflit. nam ad portas vrbis Bocmi ftatim afFuere, tefnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dedi poftulabant: huic exitium interminati ni portas cotinu pa-
acefent. Dicefe adhxc,nil eife timend,fe praetercommeatus, amp; hofpitiuni Om -Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mreede accepfros : polliceri, fi admiferintj
fe^mnibs eXtemplo tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptodidif.qui imperiofuS eoS abireiubens,minis ac vi nil ibi prfcdu-
Qu'^ ^^.g^^^cauit, quando fat commeatibus, amp; prxiidi ciuitas munitaforct^ Blafcontinuo receflerint, pnas interminatur. li poftqam in vrbenbsp;cognouere, pedem continuo retulerunt, amp;ad decimumlapidemnbsp;hn fanum caftellum inftaurarunt,quod Coftolan appellabant,a Suoh-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Htncntox,cmlocumfoflaaggerequedupliCiamp;crcbris
''iii 'Q^tnuniuilTent, in rapinas proximas effunduntur. Pagos amp; oppida ctrcumfepta inccndunt, abigunt pecora, in captiitatem omnenbsp;cnj^ l^otninum afterunt,caedunt relult;ftates,amp; cunfa diripiunt. Suohla indiesnbsp;Vjj^ ^^^^'^^^'^^^ttudinelatiuslorigius^ graflatr. Inftauratainfuperiorenbsp;latrociha,omnes vocifetanturiredintegrantur vicatim amp;nbsp; reuocandum Dalmatica
^^tnl tegemnncij mittunturjquiSuohlscfacinusamp;renouataBocmo-'dtate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z agabriam rex forte peruenerat cm Suohlae no~
5 St ueftigi cum eXercitu pedetn retulit, continuatis itineri- We nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;venitjamp; in ripa ftuminis caftra pofuit, infequcnti diecoadis
nauibus, copias trail cere ccpit, trahfmiflb Danubio jTer-dct. p quot;Qticeflit i moxque Coftolan, famofutn graftatorum aiylum, obfi-^ipQ ,^tn,quodvifacile capi non poterat,magnam vtrinque Ciedem fi- ^tillaque machina C ingcnio citis qu.im india capi pofte ti-itigens multitudo propter operofamhiunitionem, properaih ne tantum quidem commcatum inferf e potuit, quantum fat efl
1
I
-ocr page 580-540 ANT. B O N F IN W R E R. V N G A R.
putarctur. Suehla igitvir, cui laqiei fupplici quot4e rex interminabatiir ,5^ nbsp;nbsp;nbsp;|
luas nunquammanus euafurumaufpicabatur, adfugamanimum priniumi' tenditjpropofitam ante oculos famem fpedabat,ci tantum fociorumnumC'nbsp;rum per incdiam abfumptum iria:grfcfcbat,ah) arte falutem exquirit. Proce-ras arbores, quae murum ex materia amp;: congefta terra factum circumftabani)nbsp;note clni fbcidit:pontemq5 ex his eonftrui iubcr,vt ab auerfa caftelli patcC)nbsp;iado fupra foflam ceeo ponte, profiliant; Cm omnia fententia firent,nbsp;filcntium nodis cumvniuerfa fer focietate Suehla per atuarium ponKlt;^nbsp;clam elabitur : ducentas mcretrices,(Sc trecentos tantm homines m caftcHnbsp;relin quitiquo prfidiOjdonecipfi longiusefFugiant,conatus regis eldant.R^^nbsp;contra^ cm hos maxima ex parte exiluill'c fenlilfct, immiflb expeditilumoe'nbsp;quitatu,multisque cohortibus tergo infequiturnn fda fuga caeduntur inul-ti.Rex ea no:e in caftra rediit,magnam partem copiarum eos infeqmiulfit. Inbsp;fyluas illi fc recipiunt, per cunCtas latebras fingla luftra petuntur. Difibl^nbsp;rumore,ruftici fuperueniunt,qui multo fagacius eorum veftigia infequuntur:nbsp;multos inueniunt, quos repent trucidant,fpoliantqj. Latrociniorum pccn^snbsp;feueris exigunt:amp;: iniuriarum haudquaqm immemores, pro furoris imp^'nbsp;riofuiunt.Ex his pauci euafere : ducenti quinquagintacaptijdregemqf^nbsp;caftraperdudi.Paucis pftdiebus Suehla captus adduciturs enimfolusequnbsp;infidens,cm per fyluas crrarct,vt in Morauiam eftugeret,in lignatorem qu^'nbsp;dam incidit :orauitq; huncimpenfius,vtfefeviducemtantifperacconu'nbsp;daretjquoufqueproximosMorauia: fines attingctet. Promercede cquuni,ct'
ma^pecunias perpetuam dniquegratiampollicebatur. Cmnomen rog^' tus, Suehlam fe efle diceret : illc continuo, Hafalue, inquit,Suehla,iatronurnbsp;princeps facinorofiflimc : quotics mihi pecora, amp;: iumenta abegifti ?nbsp;meamdomum calamitatibus aficcifti? quoddetealiquidpollicearis,noncftnbsp;opusiiam mei iuris eSjSuchla, equus amp; arma mea kint.mox apprehenfo equogt;nbsp;Suehlam cepit,qui trium dierum inediaiam abfumptus, vixequo fuftineri po- ,nbsp;terat.hlunc ad caftellum Cheithe duxit : Caftelli^ prfccto, cui Ladislao Zenas nomen erat, captiuum aflignauit. is mox ad regem,adhuc Coftolam obfi- 1nbsp;dentem, literas militj quibus amp; Suehl captiuitatem,amp; quid de eo fieri velletnbsp;plane fignificabat. Hoc nuncio rex in caftris admodum exhilaratus,eum dill'nbsp;gentiflm vindu,fidis^ Cuftodibus afleruatum ad fc mitti prcepit. Ladislausnbsp;Zenas Continuo mandatafacit. Suehlam manibus pedibusqj vindum, fidaq)nbsp;cuftodia circumfeptum,ad regem in caftramifit.In confpedum eins addudo:nbsp;Nonne tibifpius {rex inquit ) interminatus ipfe prdixi, te manus measfiip'nbsp;pliciumq; crucis nunquam euafurum?cm forte rogatus,triginta te dentes habere dixiflesmon ne meminifti Conuiuas tibi omnes affirmafl'e,crucis omninonbsp; poenas te efle daturumScelus, cum aftro confentiens, fatum tuum adduxit : tc
Suehla facinorofa perfidiahue adduxit: quotics te fufpendio dignum libera* 4 ui?ratus,viribus amp; virtutibcllicxaliquid tribuendum. Significaui,vtab aiicrfanbsp;prfidij porta clam elabereriSj ne ciicxtera multitudine quemori cogerere.nbsp;fecifti, aufugifti qui^em i manus meas eudere ncquiuifti. Proinde quandonbsp;perfidi3,fatumamp;latrocinia tuaitaiubent,laqueo cui es obnoxius,emorere,amp;:nbsp;moriendb male merer! define. Fatum enim remorari,non rameneuitari po-teft.Fruftra fupplicantem,in Carcerem rapiiuflit.Facinoro forum fupplicioBla-fium Magyar prfecit. Is infequenti die pro caftelli porta cruces longo ordinc difpofuit:fuperhas eminentiores quafdaminftituit, vbilatronumprincepsnbsp;ipfe praspenderet. mox omnes adfuppliciumedudli: in inferior!,fpedantibusnbsp;foeijs, qui in caftello erant, ducenti amp; quinquaginta rite fufpenfiun fuperiore Pnbsp;verb ordine,quimagis crant infignes,in medio, Suchla:a dextrajfacerdos cius:nbsp; lua,puer qui poft enfem geftare foiebat. Cteri, qui in prxfidio remanfere,nbsp;tetro fociorumfpe(3taculoabfterriti,adhoftis arbitrium fefe dedidre. Tre-centi ibi capti funt:ducentsE verb mulicrculac, qupari fcelere vidum quri- ,nbsp;tabant.Ii omnes Stephano Bathore fecundo amne Budam dedudi, amp; in tur-rinx
-ocr page 581-D E C A D I s 1111. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y4i
fiin,quatni Mancanicxcognomcntodicunt,coniedifunt. Michael Czobor 'atempeftate prxfcftus arcis erac, vir guide haud infacetus: alioquin icucrusnbsp;noxioSjamp;non expers crudelitatis. is enitn efurientis faftidio muintudinisnbsp;tXafpcratus, fub prtcxtulibcrationis fex, odve intempefta nole exciperenbsp;tceperatjquosalligatogutturifaxo, Danubio clm dcnicrgeret. Interpolatis idnbsp;lodibus vfquc adeo tadum, quoufquc vniuerfus captiuorum numerus hocnbsp;ipplicio abiumeretur. Ex ca igitur Boemica focietate, qu feptem milibus honbsp;*iinum plane conftabat, perquam pauci euafere. oinncs cniin fer aut fane,nbsp;j^^tferro funtabfuinpti:hicFraternicatis illius finis fuir. Dum hc aguntur, fe-^'wido coronationis anno,eodemquoque tempore legali, qui in conuentu Sc-S^dinenf defignati fuerant,adie?o loanne V enetorum oratorc,cum apparatunbsp;^gnifico, Si honeftiffimo equitatu in Italiam venere, quemadmodum fuprnbsp;^'xitnus.Quinquecclefienfisepifcopus amp;loannes Rofgonius ij fuere. loanncsnbsp;^niononinuito inconfultoque fenatu Veneto cum his venir, amp; teftis grauii-potius qum iegati munus obiuit. Is enim quicquid in Bolna,Rafcia ac Ser-Matthia geftum fucrat, rite cunda fpedauit : non modo enim vt cornes,nbsp;ociusqjjverm ctiam vt confiliorum moderator amp; particeps,periculis amp;pr-is omnibus adfuit.Vir enimconfilij aeexperienti magn compos,domi mi-^tiqueregi Temper adftitit. Legtio non tamequorum prxftantia, qum fio-fcntiflimaiuuentute culta,omnium in fe fpedatorum oculos fane conuertit: ranbsp;J^huic aflimilis in Italia vifa. Legati mandate regis primm Venetias, deindenbsp;^ORiam venere, vt decommuni bello cum Venetorum duce colloquerencur.
^nivrbiappropinquafl'cnt,mirifico funt honore fenatu populoqjfufcepti.*
^^oiisibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Florentiam venere : amp; in fenatum admifl,o-
in Turcos ad falutem publicam poftulafle creduntur.Romampropius ac-^^entes, honorific Pontifex maximus facrofandumque collegium excepit. 'Ida dicendi poteftatejoannes antiftes, vir fumma dicendi copia polies, regianbsp;Mandata eleganter expofuit. Poftquamlegitimumpromptumque regis obf-H^iutn,vires^acultates amp;animum in re quaq; maximapontificio imperio ob-temperantiimum obtulit,multade imminent! Turcorum periculo, deque in-olerabilibus Si quotidianisVngarorumlaboribus rite diireruit:quinetiam,ve-'ti a rege poft abitum fucrat edodi,nouos Turcorum apparatus adiecit. Mau-'^ethenijinquiens, variis tnum annorum cladibus aft'edum, non vfitata folmnbsp;^fajodioqucjfcd diro quodam furore vexari:omnes artes dolosq; tentaremunenbsp;clucias infidiofas 0fterrc,expofcere amicitiam,ocij defderium prfcrre : nuenbsp;^iuiffima bella moliri. Nuperrime duos duces cum expeditiftimis exerciti-^sprmifiire,qui Vngariam penitus ingreifi, quantum in fe eflet, igni ferroq;nbsp;dient,amp; cdibus cunda ex more compleantn reditu Bclgradum obfidcant.nbsp;^osiamSynderouiappropinquafle iMaumethemeum filio, quinatumaior W nbsp;scum certis amp; innumerabilib. quidem Turcorum viribus, haud procul hincnbsp;UbfequijVteaftate ciuitatc expugnet, Seruiam occuper, amp; layzam demum,nbsp;ofnamqucrecuperet. Eteo obftinatius his duobus locis vt potiatur enixur,nbsp;cilior vnus in Vngariam,Poloniam,Boemi : altein Dalmatiam,Iftria,nbsp;diam, Alemaniamq; aditu prftarc videtur. Matthiam rege pro virili fua gra-* iimis his difficultatibus occurrere,multas lignorum ftrues,vt Belgrad mu-^atjfecundo amne demififTcmbfirmafle armis, milite,co mmeatibusn Bofle-^^propter Emcrici gubernatoris occupationes, quifuperiores Vngari oras nbsp;oemis Polonisque tuetur, prfedos alios difpofuifle, copiasque dedifl'e. Rc-
lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deledu, Budaprofedum, infuperiorem Vngariam conceflfle, vt
^^^damBoemorum Polonorumque latrociniis vindicet, quos magnas
Hocietates comparafle intclligit. Demum pro viribus,immintibus circm animum confilio,amp; celeritate promptiflmum, nullanbsp;fuccumberc.Hofti non prudentia,non animi magnitudine,nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tant cedcre,quibus Ce imparem cfle non inficiatur.Demum quan-
hriftian Reipub.propugnaculum Vngariam efle nemo negat,incommu Z
-ocr page 582-HZ ANT. B O N F I N 11 REL V N G A R.
ncni fideliuni falutcm pontifce opcm,amp; auxilium implorac. A. pontifice p* tribustp Apoftolicis benign refponfum: Sacrofanti collcgij decrcto fandumgt;nbsp;vc quinquaginta quocannis aurem milia, pro gercndo beilo ad Matchiam innbsp;Vngariammitterencur, qu anno s multos perlblutafunt. Qmnctiam ftanti-bus adhuc Rom legatis, Marcus Tininienfis cpifcopus nouus ad vrb oratornbsp;a Matthia milTus eft.qucm cm propter ifta qu diximus, turn propter Stephani Colocienlis archiepifcopi cardinalatum,ad Paulum pontideem Matthi in-dulgentiflimum,profedtum efle nouimus. Oratores,rebus omnibus Icnten-tiaconfedis, in Vngariam redicre. In Achaia interim Turcus agens, vt initumnbsp;Venetorum cum Matthia fdus relcinderer,nunc Venetos, nunc Pannoneni i9nbsp;cum induciis, turn pace folicirauit:quin amp; Matthiam per maioris Valachi rc-gulum,quem V aiuodam appellant,ipe tentauit,optimas pacis cditiones ob-tulit,adiecerat nonnullos in Bolen Seruique dnibus vitro citroque nobilesJnbsp;amp;inprimisRafci Defpotam, quem nonparu apud regemaudoritatis eflenbsp;intelligebat. Intcrnuncij quoque quotidie mittebantur, per quos mittdorumnbsp;legatorumpoteftatem poftulabat.fciebatenim, nidfoluto duorumfderepc-tentatuum, nihil in alterutrum beilo profedurum. Vires quafque maximas fo-ladifcordiaeneruarh Contra verb fub prtextu pacis, bellum multogtauiusnbsp;parabat, nee latebat quidem Pannonem, Venetumque hoftilis aftus, perfidienbsp;plufquam barbara,amp;; inddi:feruandum eo impendus vterque fdus elle cen- ionbsp;febat.Spe his etiam loannesEmus,antequam abirct,interfuit. His quoque
temporibus mult inter Matthiam, Imperatorem Romanum, Boemicumque regem Georgium,querel vitro citroque intercedere,qu animos nonmedi-ocriter ahenabant,amp;: futura inter eos bella portendebant. Friderico in Pannonbsp;nia fuperiore prope Sempronianum agrum, caftella qudam fuerant, velutinbsp;Khidnarthon,amp; Forychftam:alia quoq; nnulla, qu intra Vngari dnescon-tinebantur. Hc cm Imperatori vedigalia pendert, iure fderis rege Pan-noni nmunitatem habebant: nihil tribut! rege impodti, nid proTurciconbsp;beilo , cum gerebatur, foluere debebann Rex cm extraordinarium ea tem*nbsp;peRatc ftipendium,partim propter Turcorum,partim propter fratrum latroci- Pnbsp;nia numerof multitudinis indicere cogeretur: his iuxt. atoue cxteiis, tribu-turn impofuit .indoluitCfar,nihil in vetigalibus fuis popuhs indulturairi,nihil ftipendiis remitti,nullam Augull dignitatis rationemhaberi : amp;rnefecusnbsp;quidem, atquc fi ipfe quoque Imperator vedigalis haberetur.Spe tara Matthias Cfaris,amp; Leonor Auguft literis exoratus, impoGta belli gratia tribu-taremidt:ne ins tarnen amitteret, non perpetuo concedt : amp;cm perniiht,re-tinendi iuris caufa, non incaut id fecit.Prfedus Sempronianus in exigendisnbsp;huiufeemoditributis, fe cum reludantibus aliquato feucrius agere cogebatur:
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contr.1 ilh,quod iure patiebantur, hodiles iniurias reputare:Confugeread Cx-
farem:amp;s exaggerata re, grauidlmc queri : abada Sempronianispecora,amp;ca- 4 ptos hoftiliter homines, populatosque pagos dixere. Ad hc Imperator (cmnbsp;quifque fuis facilius ^um alienis credat ) Matthi fuccenfere,qucrulas feribe-re epiftolas, amp; vitro citroqj plcrunque ad iram animi irritari. Cm rege Bo-cmi, defunda iam Catharina vxore eiusjiniun, qu fratrum focietatibus:nbsp;amp;latrocinia,qu partim a Morauis,partim Boemis(latronum tune afvhs)Vn-garie inferebantur,amp; a Georgio haudquaquam inhibebatur, ad capeflendumnbsp;facile bellum, ipfum fufeitantibus quoque aliis, incenderunt. Cm inhis tandem mutu vtrinque liter animos reconciliarent,nouum fortuna bcllumob-tulic. NaminTranfyluanos Moldauos commun! confenfu expeditio dcrta. Altcri namqucjcreato nouo rege rebellarunt: alteri,Stcphano duce re-giaddedefecere. Benedidus RufusTranfyluan nouitatis audorfucrat,virnbsp;inprouincia opibus amp; audoritate iuxt potens. Ea namquetempeftate Joannes,cornes cius plag,vt aiunt, Vaiuoda,prouinciam a rege dbi traditam, cuninbsp;imperio tenebat: virnobilitate, prudentia, autoritre, viribusque pr.ftans,na-tus domo fandi Georgij,qu inter Vngaros no bihJTimafemper habita, acce-
-ocr page 583-DE CA DI s II IL LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545
debat fratru prxftantia,multitult;io amicor 8c clicntium,preterea cognationes feaffinitateseximia:: item amplitudo diuitiar, qu quidem omnia hominemnbsp;ad maxima quque fperanda hortabantur.Cm ex vfu belli inutataTranflyl-uanis tributa imponerentur, quorum non tam grauitas, qum infolentia pro-uineialiumanimos adres nouas irritabatns BeneditoRufo principioclmnbsp;vexari cpit j amp; ad capeflendum munitiimum opulentiflimumque regnumnbsp;cxhortari.dieebat enim Matthiam ex rege tyrannum euaiiflejgrauilfimis inufi*nbsp;tatisquc vccligalibus populos afficere,nemini priuilegia, fantionesj immunistes amp; municipalia iura fru are, ex libidine cuntagerere:prouinciales impe-*0 Hofum,infolcntemq; hune dominum vitra tolerare nonpoA'Cjdifquirere quemnbsp;regem crcentmeminemipfo Vaiuodafuccurrere digniorem, quippe cui nobi-litatis amp; fapientia tantum ineflet, quantum cterinoflentzprterea tantum aunbsp;soritatis amp; potentiae cum fummaprobitate coniund,vt quem alium magis o-psent,neminem inuenit.His, conimilibusque diftis labtem fenfim animumnbsp;ad magna fperanda conuertit,nec ab re quidem: quando regalia comitia nemonbsp;Competitor ex hacprofapiadedecuerat.enedius inclinato huius animo,remnbsp;Cum plerifqu principibus agere cpit:amp; multos nobilitate plebeque, com-Qunicato conhiio,vt noua moliantur,impellit.deinde res clandeftina palam a-iq f* 'PSa;multi ad diuerfa loca dimifli,qui querelas,regis inuidiam,amp; nouitatisnbsp;coiinapcr vicos amp; oppida fpargerent : regem Matthiam criminibus peterent,nbsp;Hsiodinfolentiflma,grauiflmaque tributa imponeretzpriuilegia, immunitatisnbsp;** hbertatis iura nonferuaret, ternum bellum corrogandarum gratia pecuni-Sinaleret : alium omnino regem quri oportere, libertatis amp; otij amantio-nbsp;^cmiVaQQjj^jj^pj-openfncupatis votis optandum,quem pientiJim Tranf-ymani pattern femper fuifl'e noucrint. T ranfl'yluanum regnum fuapte naturanbsp;^oita munitum,vt h prouinciali concordia roboretur, nihil fibi fit parte vllanbsp;osmidandum: regioncm efie auri,argcnti, pecoris acmarmoris,prtereavini,nbsp;Jssmentijfalisj omniumque rerum, quas lautiflimus vit vfus expofcit,pra; c-/'^^^^^^^cdfimamc coloniis olim Romanis,amp; legionib. completam :^p timo-sssmatrem equorum quos fylu etiam fpont ferant : boumque fcundifli-mparentem, natiuum diitiarum rarim,amp; non immerito natura menus circumuallat,ne barbaris facile nationibus expilaretur.Infuper Tranf- '
^quot;^uanis finitimos omnes efie conciliatos, quando fine vbertate hac viuere ilh ^jj^ueant.Proinde humile ac ftultum eire,legatam maioribus libertatem,pu-j ^mmitatc quadam perignauiamamittere; inufitata nulle palo veligaliatonbsp;ySandaivindicem libertatis, amp;: nouum regem omnino qurendum, loannemnbsp;^lodam potiflmm eligendum.Hc Rufo autorc,agitari occepre.Confpinbsp;Sium quotidie numerus augetur. Res deinde public agi cpta. Primarinbsp;d r vrbes Icgationibs, internunciisque vexat, vt rege deficcrent quanbsp;ottionis crimen abominabtur, fub aflerend libertatis fpecie, ad fumendanbsp;prouincia par-, male fuafa,partim fua fponte regia fidelitate defecinloannemque Vaiuo-k inuitum,regem declarant,falutantque.Paffim per totam Vngarianlnbsp;fe?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rumor elFunditur, Traflyluanos noua moliri, nouum fibi
Puhi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^sn facr coron obfequia detretare. Hc igitur omnia
Col ^^oreferebantur. Habite delclu,rexMichaelem auunculum,amp; Ni regni fines aduerfus Turcos tueri iufferat.Ipfe haud moranbsp;^Us ^^^^^y^^unam expeditionem cum palatine Michaele, multisque proceri-lo f^^fiftisibusque contendit, odo milia equitum, amp;c quatuor milia peditumnbsp;facil^ ^^^'seras cohortes, turmasqc Nicolao Michaeliq; tradidcrat,qunbsp;L P incurfus tolcrarent. Sed Michael non multo poft Zoyni-(quando vix duo, vt perhibent, menfes intercefl'ere) male pu-
Cepiir^ Turcis, capitur.nam cum eorum aduentum per exploratores ac-exercitu, adBozazin (qui quidmlocus fubSyndero-*gmta milibus pafluum cft)T urcis occurrit, impar hofti, cm honeft pe y
-ocr page 584-ti Turcis principio cecidere. Alibechus, amp; Seeder frater eius,breuemChri-ftiaiorum nurnerum confpicati,cLim vtrinque cornua ducerent,extemplcir-eumueniedos Vngaros efle duxrc,quodcmfecifl'cnt, ij ab hoftibus circuni-uenti,confternatis animis,partim magna patrata cde occubuere, partim con-fufaacie elap effugere.Michael fperata focior cladc ne ipfe quidem fuper-efl voluit:in confertiflunos,cu paucis qui fuperfuerantjhoftes repente fe con-iccitjCapiturijuc.qin etiam Gregorius Labathan prfedus al, amp; in Turcico diu hello verfatuS) hoftiles manus euitare non potuit : quem in Varnenfi cladenbsp;captum quoque fuifle diximus. Ambo Conftantinopoiimcaptiui ducuntur,Jnbsp;Imperatoris iuffu capitis fupplicium fbirecoguntur. Michael prior) non finenbsp;hoftiliaffedatione obiruncatur: Gregoriusmox edudus, cmin horamiug-lum expedaret, quidam prtefto T urcus adfuit, qui eum cum filio r ependeduittnbsp; Prmcipe precafio impecrarat:amp;pro captiuo T urCo repefusjfati diucrticuluinbsp;Gregorio eft oblatum Auunculi mortem rex grc tulit i quippc non paruaninbsp;regno iadutam in eo fadam efle intellexit, cundis ettam fuit ordinibus iuXtanbsp;deploratuSw Matthiam continatis itineribs in Traniyluanos contende'nbsp;tera, vehemens quoddam feftinandi ftudium incefleratihaudinfeium, locui ,nbsp;efle hoftibus inacceflibilemjfi proinciales niontium fauces gt; impofitis vbiq߮nbsp;prftdiis, afferuarent. nam cum Carpatiis montibusjiifdemquc perpetuis, amp; c-ditiffimis ab Vngaria diidatur : Prouincia in amphitheatri morem continuisnbsp;gt;iugis vniuerfacingitur. Aditus anguftiffimi,amp; qui fatil obftrui queant, cutru^nbsp;vix figillatim admittunt: Anguftitemotiumper quindecim milia paffuumcon-reniorarijverumetiamad internecionemcderepoflet. Has igiturMatthia^nbsp;inprimis occupt : infequenti die in patentes campos pntrt.Non prociftanbsp;eaftrisj^ouincialis oceurritexercitustrogatus aconipirationis autoribus, cumnbsp;vfs tulerit,an ne aduerfus regem Vngariaedimicare decerneret? Reipondit v- .nbsp;niuerfus advnum:Scpro conferuandaprouinCialiumlibertatejitempriilcguSnbsp;amp; immunitate ad fupplicanduni) non dimicandum efle inuitatuin i contra regem nunquam arma fumpturuni : defedionis, infidelitatisqe crimen moftcnbsp;impenfius abominaturum. Cum hacc nouitatis principes accepiflent) animonbsp;confternatijamp;pcnitetia dudi,caftrafoluerepopuli,qu] couenerant/edespro-priaS repetuntjRex vitra caftra monens, in rebelles iter intendit : amp; poftro dienbsp;co peruenitjvbi fuperiore illidie caftrametati ftierant. loannes Vaiiiodaex-templo cum vniuerfis prouincite iudicibus occurrit j fupplexque veniam exo-rauit. Nunquam, clementiffime reXjinquitjin confpedum tuum venire potu*nbsp;iitem, nift mifericordiam manfuetudinemqiie tuam fatis exploratam habuiftnbsp;feiri.eaque erauitate Maieftatem tuam praeditam intellexiftem.vt nihil temere ^9nbsp;ratur,clementi potius qumfeueritatis officium tc nouimus optaturumiquannbsp;do regiam alterum dignitatem magis ddecet,ingrtum veto amp; inuidiofum eftnbsp;alteram. Hoc magni, pufiUi illud eft animi. Nos Cum iudicibus ad te confughnbsp;mas Matihiam, vt ft peccauerimus,veniam.ftn minus, gratiam imploraremus.nbsp;Sed qais eft tarn bonus,qui non quandoque peccaritJ Ad malum potius,nbsp;honum, mortalium pro num eft ingenium, fed oeyflime reftpifeendo, cmla-hitur, tempeftiua poenitentia veniam promeretur. De me veto de iudicibus remvniuerfam ingenue fatebor,vtaliquid ftbi libera paffio compararevi-deatur. Cum infolitaex edido vedigalia Tranfylaani, quondam ittagnalibef* p,nbsp;tte donati) ob grauiflma bella pendere cogerentur : hiiic maxime vulgo querelas funtobortae, infolcntiaquifquc tributadeteftabatur)amp; pendere recufabar.nbsp;Publica hinc indignatiffcitata,amp; aperte quifque ftipendiorum infolentiam,nbsp;amp;grauitatem incufabac,ego cornmunernanimorumindignitatemfacile co-
-ocr page 585-I
D E C A D I S 1111. LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K
' (perandam fcueritate cenfebatn .Inter hc lamenta,ecce Ruftis inter ceflit,reni ipfain grauiter exaggetans, indignatos ad defedionem animos irntauit. Ad idnbsp;nonnullos nouarum rerum cupidos impulit, me regem declarau.it, cum fociisnbsp;qui vnaconfpirarantjdiu merelulantem,amp; interminantem acerrim, his vcr^-biSjVt id pacercr adegere: li regnum non acciperem,fe Polonu, aut Valachum,nbsp;Ruthenumve introdudturos elfe mfnabantur. Ne quis ab his alienigena intro-duceretur,qui noftram prouinciam magnis viribus occuparct: vitro nomen rgis admifi, quoufqUe regni vindexamp; verus rex ipfe veniret, qui cfifta pacarct.nbsp;Cum pro rege hic forem, regia me falutationehoneftari eo vfque toleraui,do-ncc prft adforet exercitus, quo facinoroforum audaciam cohercere. Qu,in^nbsp;Etiam amp; illud ingenue dicere aufim,quodliadperegrinos idtransferendum Crnbsp;rat imperium,mihi qum cuiuis externo maluiflemihaudquaquam diffifus re-giam fuftinere dignitatem,qu degeiferes animos abominatur.Ni Matthia ve-niffes,inter iftos dorninari, quam furoremgentis in me conuerterc maluiflem.nbsp;Poftquam,rexfacrofan:e5Venifti,paftorem fuum ones agnouere:te verum regem,te Vngari Tranfyluanique dominum omnes confalutant. Ego quoquenbsp;inprimis principe dominum^; me agnofeo, ac fupplex veneror adoro : ad-entu tuo pacata funt omnia, amp; antequa in tuum aipectum venirent,arma qunbsp;impferant,depofuere. Omnes fati pEnitet,amp;: leuitatis,qui autem perfidianonbsp;^i poflnt, funt hercule perpauci. Populi qui conueneranr (vt iudicibus ci-^'tatum, qui nunc dfunt, feire poteris) quamuis ad bellum nouitatis autori-irritarentur, adfupplicandum prorebellione confluxerant. Poftquam nbsp;P*ttclpib^5 confpirationis fe foiieitari intellexere, vt fumpta in te arma verte-continuo depofuerc, ne impium amp;: infidle bellum gererent, quarc paucinbsp;wntinculpa.iudices autem quibus primariis vrbibus conucnre, debitumamp;:nbsp;gtatiflmum vbique gentium amp; obfequium Maieftatitupollicentur : prternbsp;^xtraordinariiqs tributi querimonias, nihil fe commififie profitentur.nbsp;noftilem in te animum gefliflemus, ante ingrefl'um profet occurriflemus,nbsp;obftruxiiTemus anguftias montium,amp; obftrudis faucibs,prfidia im^fuifle-mus. poftq^am autem in Tranfyluaniam penetrafti, non armati, non quadratonbsp;agmine tibi occurrimus non inftrula acie obuiam prodiuimus: fed inermes,nbsp;c fupplices clementiam tuam venimus exoratum, inprimis vt, fi quid pecca-iierimus,veniam amp; erratorum impunitatem impetraremus. Illud profed cla-bifimum Maieftatis tu opus erit, ignofeere fupplicantibus, prfertim cm innbsp;tempore rcfipifcunt. Repentina pnittia,ingenua faffio, maximum quodquenbsp;Qelictumabolet. Da operam,rex benigniflime, vt ex opr clementie tu ho-ttierno te die verum regem, amp; patrem pientiifimum efl'e cognofcmus. Boninbsp;ptineipis eft officium, in delidtis plerumq; conniuere,amp; oblatam mifericordinbsp;haudquaquam reeufare. Nulla quidem in regia Maieftate virtusnbsp;t pms dignitatis habet, amp; fplendoris, qumipfa dementia,qua Detim reges pro- cie^nbsp;pus accedunt, Quidenim magis re^ium eft qum vincere fe ipfum, parcerenbsp;ppplictibus,amp;s errata mortalium,cm tuto fieri poteft,facilitate potius,qumnbsp;euernatc corrigere ? Proinde nobis impenfiffime fuppl*cantibus ignofee : amp;nbsp;^cpriftinlibertatispriuilegiaTranfyluanis violtur,pro tua beneficetia propice,luraque tuere.nbsp;nbsp;nbsp;Cm hc dixiftet, ad pedes regis vn cum udicibus_
ptouolutus,ad ofculum mox excipitur.Rcx omnibus veniam,pr^terqam per-lac defeftionis autoribus, daturum, amp; libertatem priuilegiaqueTranfyl-tum vitro feruaturum pollicet ur. loannis Comitisfiduciam, diceiidiliber-o ingenuam confeffionemcommendatiafleuerat fenunquam de Tran-
7 fide dubitafle : fi quid nouitatis acciderit, id nonnullorum perfidia amp; probitate accidilPe: atque eos miti fe tantum exilio muliftaturum. Vnum e-tquod in eaexpeditione regem vehementer angebat:EmericiScepufienfisnbsp;uignatioj qui in hac expeditione regia caftradeferuerat. Caufa nemini fatisnbsp;mpertafuit,fedilludGmniumferebat opinio: regem am optimatibus formi-0 umelTc cpifle:fuo, non alieno dutuagi veile : tacitam cundis proce-Z iij
A
-ocr page 586-54 ANT. B O N F IN 11 R E R. V N A R.
ribus rcucrentiam, promptifllmumquc obfcquium fibipoftulatc. Emerkuai inter paternes amicos primarium, quem tantoperc cunis honoribus euexe*nbsp;rat,libr lQqucntem,aut conftliis aduerfantem, minis quandoque corripuiflenbsp;Fecifle illi ftomachum : Se bine Michaelis cxcmplo, ilium plcrunquc motiunnbsp;inceflifle. Intcrccflifle quoque calumnias inuidorum, qui parui ab illo regemnbsp;fieri diccrt : quinetiam ilium fcfc rege maiorem ducerc. Proinde obortahincnbsp;fmultas fufpicio, veterem amicitiam interturbarc cperat.Emcricus eo fo-lafufpicioneaddudus, vt caftra defereret : amp; cm opibus amp; audotitatcicafo*nbsp;ret adauduSjVt arte viribusque fuis fe tueri pofle confideret, de aperta defedi* ,nbsp;nc cogitauitpalm exclamas,fe obtrelatorum opra ad inopiam,amp; agreftem i*nbsp;vitam nquam rediturum,im potius mortem obiturum. V irum tantimoinen-tijprxtcreafpedatx fidei ac fapienti,non temcrc dimittcndum rx eflccen-luit.Ioannemarchiepifcopum Strigonienfem cum Emerico dimiferat,vthominbsp;nem rccociliarct,fufpicioncs omnes adimerct,amp;r ad vetererti regiamque fidemnbsp;ottmi ftudio Sc diligentia rcuocaret. Archiepifeopus mandata regis fententianbsp;praeftitit, namque redeunti c Moldauia rgi, Emericus reconciliatus cum fio'nbsp;rentiflimo occurnt cxercitu,amp;: fc imperata cda fahirum efle recepit. Sed aHnbsp;Tranfyluanam expeditionemredeamus. Rexcmloanniiudicibusquefvtdi-XimusJignouifTet, primo Colofuarum venit,deindc Thordam.Ibi nouitatisgranbsp;tiaconuentumprouincialibus indixit: quoadprftitutum vniuerfidiemcon-enerc,dc fidelibus hc,amp;: infidelibus agitatum: qui rebelles aeperfidi declara-Ci,his perpetuum duntaxat exilium indilumcft:amp;ca quidemconditionejVtad
9 ftatum diem extra regni limites, quocunque luberctj fc cum fortunis transfer-te fit liberum, quinetiam cuique tiito abeundi poteftatem amp; diploma polli-* cctur.Benedidus Rufus, huiufce mali autor, in Poloniam fe fiirnpuitjibiq;nbsp;tam excgit.Mite indicium omnes comprobarunt.Quin amp; ipfi perfidi couidhnbsp;in fe mitius,qum oportucrat,ad:um elfe fatebantuf.Sed multos ignauia,amp;rc-gis lenigs plane fefellit:quippequi dumeoniuentem inhisrcgcmfpcrant,ma*nbsp;gis opiniofte feufcrum deprehendre. Cibinium enim cm vcnifleqopulenrif*nbsp;fmam T ranfyluania: ciuitatem, fi bi continuo renunciatum eft, ibi nonnullos jenbsp;ex his elTe, quibs dies perduellionis fuerat indidus ; amp; contempto proris e*nbsp;diflo, periculoque capitis, in exilium nondum abirc voluifTe, Nec parumqui'nbsp;dem his regis animus incenditur. Et ne ex nimiaindulgcntiafacilitatcque connbsp;tptus aliquis calamitoftis oriatur, Q^ftorem ftatim acciri iubet, qui reos,^nbsp;eos quiregnihoftes infrequentiflimo Ford couentu proiiunciati fucrant,co-tinu capcrc,morc^; maiorum nouiflmum dehisfupplicium fumeret.Eo dienbsp;oto capti, quibus hos inprimis mcmorant:Pctrum Gcrch, MichaelcmSukbnbsp;prxtcrea prtorem vrbis,Iohanncmq; Chercium. ij omnes in foro fecuri pu*nbsp;blico lilore obtruncati funt: nullus cxhorumnecc turaultusinCibinienfivr-be fufeitatus, omnes iure exfos adfirmant. Rex pacata prouincia, dum diuX 4*nbsp;Catharin folennia celebrantur, Tranfyluania egrefls, in cam Valachix partem caftra mouet,qu Moldauiam nuncdicunt. Hic Stephanus Vaiuoda latenbsp;dominabatur:amp; cniib regis Vngariai ditione verfaretur, omniaqueftipedmnbsp;exoluerc, ao imperata facere debcret,elatus animo, ac frus ingenio, prxrcrcanbsp;impiger bcllo afper, detredarat obfequium ; Tranfyluanas ctiam fadioncsnbsp;fouerat,vtperturbatis rebus libertate frueretur.Rexigitrper fyluas,anguftias-^ue motiumiter facere cogitur, vtrebellem Vidalachumad obfequi rcuoca-ret. vbi obftrudas arboribus,multaq5 materia fauces inuenit, partim igni, partim ferro fibi viam aperit,patefado itincre, cm in latiorem regione exiuifler,nbsp;ad oppidum Remanuafiar caftralocauit, quodRoman illi forum interprta- Jnbsp;tur, lignea huic funt mania, aggere foftaque munita, Serethus hoc amnis ab-Iuit:aa ripam arx lignea, prsefidio potius quam arte munita. Stephanus hic eratnbsp;prouinci rcgulus,cui Moldau! omnes iuxta parebant. Rex primo impetu Roquot;nbsp;manu foru occupt, quod vbi ab hoftevifum eft, poftcro die per intcrnunciosnbsp;de pace agi cptum.MuIta vitro citroq; de ccordia agitata funt, nihil
-ocr page 587-D E C A D I S 111. LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f47
fohei potuit. PftjvbiMatthiasfibiabhoftc vcrbadarifcnferat, infefta pace, ^ahincvltramouct,antequamabeat,fuccendidiripiq; oppidumedicit. In*nbsp;^0 Romano foro,quaeunq uc iter facit,pagos,amp; oppidula igni ferroqs paflimnbsp;i^wavaftatjhominesacpecoracumingentiprdamilcsabigin Adciuitatcmnbsp;nium tertio die peruenit, cpifeopo haudquaquam ignobili prarditara, quaenbsp;oidauis Baniadicitur : vbiin primavigilianodis, rex cum inlidiofo callido^nbsp;. 0 tc confljgere cogitur. In hoc quifq; bello fortunam regis cum virtute con-Jiam fiuife perhibet. In parte fori, tegis erat holpitiu, qua ad epifeopatumnbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! vbi du quoque vite congruunt,qux bafilicam ampleduntur. Ctcri
P'^ntifices,proceres,legionumque prfedi,cirGa forum hofpitia occuparant: vt viu regi prfto femper adeflnt. Inter cnandum ad regem captiuus qui-jythotus adducitur;rogatus,accitus interpretc,quis efl'ec,vndc,amp; quo ten-fonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufa fuerit itineris refpondit, Interprt ncquaquam fibi opus
rc,fe Vngarum,amp;Tranfyluanum efl'e: ac reru ignarum,ad reuifendafuaprac-anun inMoldauiam venire, quae caducavxoris bonaforenninitincre Va-^norum duodecim milia baud procul hine offendifle, qui Vngaros prima vi-8} u nodis incautos adorirentur, trucidarentque : fegentis charitate properaf-filentionefaTio fuorum exitium pateretur. Cum hxc aprincipio parum loj ^^^'^ntur,nefalutis forte gratia ifta comminifeeretur : amp; rege mina: in-^fiicerencuf,mox adiecits vt adhibitisfe ipfum cuftodibus afleruarent : fi fl-nunciaiTetjvltimum defefupplicium continuo fumerent, rexhomincm af-^wi, amp; Drach Bertholdum,ea tempeftate difpenfatorem fuum,cquitcmnbsp;^Humum,amp;adgcrendabellanatum,conuiuas benetradare iuflit. Inc-^nbsp;ipfc menfae fe fubtraxit,optimates omnes centuriones amp;: prfedosc-cxtemplo cogit, imminens abhofte periculum cnarrat, omnes clamnbsp;^afumeteprcipit: ftationes in ciuitate per omnes vias, portasque diipo-ad fori aditus prtorianas cohortes collocat. Ducentos veteranos, amp; eosnbsp;grauis armaturx, pro fuo hofpitio ftatuit, vt duobus vicis, qui ibinbsp;knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoftium impetum excipiant, turmas equitum per compi cunda
nbuit. Vixhcitadifpofucrat,cmfubprimam nodis vigiliam hoftis ad-enit: lignevrbemviminco muro circumfeptam, tribus repente partibus . ^iuo incendio adoritur,maximus vtnnque clamor amp; tumultus oboritur.
*cni immilfo per vrbem igni,intr penetrant:iniedus vtrifquc ignis per cae-ni nodem tantum luminis praEftabat,vteuidentiflime diraicarent. Ad portas r inio, deinde, per vias amp; triuia magna ftrages agitur : tanto vtrinque impetunbsp;P^gnaconferitur, vt nilinfeftiiis agi viderctur. Ex induftria, quadrata duo a-b^ina duplici via ad regale hofpitium contendunt:veteranos ibi inftrudos of-ndunt, acerrimum atrocifmumquehc prxlium agitur : Cadunt hie multi nbsp;ij hoftes domo eiiCere,illi contra vincere, amp;vitam feruare ni-Utur,multum hic fanguinis exhauriuntt Michael Palatinus, Nicolaus Chiu-rOtgt;amp;:Ioanncs Pongratius,VaiuodTranfyluani : Nicolaus Banffij,Stephanusnbsp;^thor,ctcrique proceres,foriaditus obftinatiffime pro fequifque tueban-fjamp;irrnentiumimpetus repellebant. Nonlatebategim, captoforo, handnbsp;^cus atque arcc, ctera facile peritura. Vbique inter tela, amp; incendia,pcrti-Valachi tandem ex omni fori parte reiedi,pq^mediamnbsp;dcm terga dedere. Inftant tergo Vngari : amp; antequam vrbe fe hoftes fur-plant, quamplurimos intercipiunt,alios pr auiditatcfug in Hammam,mul-s menfes agunt,dum in propera feftinatione felc coglomcrant,aut pilis ter-h 0 confodiuntur,aut mutuo cci fefc colli dunt. V ix quatuor milia vrbe exiluc-jCteri in vrbe deprehefi,ad vnum omnes trucidati funt. Rex eanodemodnbsp;r 0 hofpitio fuo cum veteranis certans, modo in foro ftationes percurrenSjmi-amp; Imperatoris optimi prftitit officium. In acerrima quaque pugna pri*nbsp;Us affuit, amp; nunc fortes hortando, nunc increpando timidos, nunc laboran*nbsp; Us fuccurrendo ,amp;fortilfimd vbique dimicando, fe exercitumque fcruauit.nbsp;tauifUmas rebellantibus Valachispccnas excgitadinternecionera :nanqult;nbsp;Z iiij
-ocr page 588-kS ant. b o N FI N 11 R E R. V N G A R.
fcptem, vbi illuxitj Valachorum milia cacfj ex numro compertafunt : exVn-garis, mille amp; ducenti cten magna ex parte faucij. Qin rex ea node baud procul fpina dorf fgittGetica confbffuseft svbicmexcuflafcrrumnbsp;hafta altius inhfiflet, quatuorannoS non fine graui moleftia pertulit. Et cm,nbsp;vbi infederat, tabefcente plagremitteretur: deinde rcpellente natura, fenfimnbsp;cxculTumcft. Eanorepro vita potius, qum dignitate, pugnatm. Finitimanbsp;quque oppidaviciquc pariter incenfi,direptiqe. Rex vulnete grauatus, ex-fo ad internecionem hoftej pedem in Tranfl'yluaniam,deinde in Vngatiam referre ftatuit. Seruatonsque natalibus Braflbuiam rediit : ibi in reos perfidix fc-uerius animaduerfum eft. MichaelemTranfalpinum, nobili Vaiuodarumgc-nere ntum^fiipplicio aifecit. Ex rebellionis autoribus,Michaelcin Zekel,A-ladarim,amp; Nicolaum,cui ex Yifakna cognomentum erat, Quftorc captos,nbsp;ad Golofuar candcntibuspervrbemforcipibus circumueftos, difcerpifrulbl-latim, ac demum obtruncari iulfit. Ex diro fupplicio tantum terroris omnibus,qui cumRufo confpirauerant, incuflit, vt elandcftina fineliberis fott-nis fuga in Polonos amp; Valachos elaberentur. Eorumbona aut in xrarium relata, aut poftulantibus nonnullis donodata. Nondum Tranlfyluania pedemnbsp;cxtulerat,cm fupplices a Stephano Vaiuoda literas acccpit,quibusaudaciam,nbsp;etementatem fuam ingenue fatebatur, quo d aduerfus regiam Maieftatcm,nbsp;cuiplurimumnuminis ineft,nefariaarma fumpferit: non minus iuftas quni*'nbsp;cumulatas ptenas fc dediTe dicebat, demm quia poft fupplicium venia fequi-tur , poftulabatignofci, non diflcilmfibi putabat veniam fore : amp;reconcilia-
turn regis animum precabiur.Rex,ne plus feueritatisjqum miferiCordix prx fe ferre videretur, fpem veni ddit : quam eX quotidianis rebus c diftis, fi file vellet, augeri pofiTc fignificauit.fi obfequia grata legitima^ueprftaret,fcnbsp;nunquamdifiicilem futurum i fi minus, Martern cruentiflimum litem elle dire mpturum, ium humnorm fcelerum vltorem efl'e iuftiftmum. Matthiasnbsp;igiturpacata vtraq; prouincia, in Vngariamrediit. Nondum Carpatho monte prodftrat, cm ad pagum quendam. Emeri eus cum florentTimo excrcitunbsp;improifus occurrit:amp; veluti ante diximus,pcr loannemmetropolitamStfigo- 5nbsp;nienfem reconeiliatus fupplex regem veniam exorauit : hilari amp; periucundonbsp;vultu fufeeptus, amp; amplcxatus eft, ibique perpetu fidei fdus idum. Qonbsp;mifii e tempeftate feeretarij Matthi fueret regale figillum ex copalt;fto,fenisnbsp;menfibus viciftmab vtroque geftatum : feribendi munus fine cotroiierfiahocnbsp;modo loannes Strigonienfis amp; Stephanus Colocienfis ambo metropolitx gef-fere,quihis temporibus haudparum grauitatis amp;iufticiacretulcrunt. Hxcigi-tur bclla j poftquam coronatus eft, tribus circiter annis Matthia gefta funt.
^5^7- Q^rtoautemcoronationisanno,cmadclarafemperfacinora animextu-iiflet, in Turcos hrcticosqueBocmosanimmintendit. E TranlTyluaniare-diens,traie(fto TibifeOjAgriam ouans peruenit: indiloqj ibi conuentu, dies a- 4 jiquQtfn ea vrbe confedit vt de futurae^editione decerneret. Cm regnuinnbsp;latrociniis purgaifet, rebellanti reprelfiflet audaciam,amp; prouincias noua mo-lientes fententia pac^flet, quemadmodum haefenus abundc fcripfimus, duonbsp;Matchi bella fupererant alterum T urcorum, quibus cum eft perptua collu-latioihi^ticorum Boemor alterum. hoc neceffariumjillud Romano pon-ti, rifice delegatum. Paulus enim pontifex, verus Roman ecclefi paftor, nde-liumq pater,ne minore animi magnitudinc,qumpietate prftaret, adpacan-dam prius Italiam: deinde ad corrigendos hreticos, cohercendosque Turcosnbsp;animum aduertit. Vtinam confilium numina fortunaifent. Quarto pontinca-tus anno, cm perhyememmagna induftria, amp;labore res Italas componcfc pnbsp;conaretur, amp; non fatis adhuc inter partes conueniret, rerum ille dominus, acnbsp;pacis autor, inter celeberrima facra public pacem quibufdam conditionibusnbsp;indixit : amp; inaede Marei,inter facra folennia, cum fummo Cardinalium omnium confenfu ediiftum edidit, quo omnibus Ital pacis amp; concordix inteOTr-batoribus Chriftiana confuctudinc ac facris omnibus interdidum eft.
molic*
-ocr page 589-DECADISI. LIBERI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo
*nolicbatiir, vt expcditius cter confilia gt; qux ad falu tem humanam intended ratjprofequeretun Matthiam co tempore ad facinora quq; clariflima accom*nbsp;^odatiffimttij non tam natum quam Deo fibi datum reputabat : cuius du-U amp; aufpiciis prophanum qu, ac hsereticum protercretj Georgium Boe-regem execrabilis hrefeos plane conuidum gt; publico grauique cdido,nbsp;regno ac dignitate priuanerat. Id anno Salutis quadringentefimo fexagefimonbsp;odauo fupra miilefimum fadum erat. Et eo quidem anno,quo loannes Qmn*nbsp;^uecclefienfis antiftes amp; loannes Rofgonius, legati ad Paulum pontificem nc-1^ *iere. Ex eo tempore,pontificiis fp literis advtrumque bellum Matthias in-cenditur. Reludantem,amp; vtrique hofti imparemfe effe dicentem,variaq5 cau-^
, Romani Imperatoris epiftol amp; oratorcs circumuenere qui promif-oncratum,ad extirpandamtandem hrefim impulere. Hortabatur adid iu-^eneni,qu0d Tureum in Afiam arma vertifle, amp; Syriaco, gyptiacoque bello ^plicitum efle cernebat. SuCcendebat vlcifcendi libidifiem, iniuriarum ad^nbsp;recentium amara meraoria.focietates enim fratrum,qui tot oppidain Vn^nbsp;B^naocCuparant,tot prfidia,6icaftella erexerant,rt annis regnum latrociniisnbsp;^eftumpriEftiterant,Bocmic, Polonique fuerans ; amp;hinceicd in Mora-^'aRi,Boemiamve,haud aliter,atque in patrium, tutiffimumque afylum, con-^giebant Qmnetiammutu finitimorum iniuri,incurfiones rapin,vl-dtroqueodiaffeitabant. nam dum quifque fuis facile credit,ad veritatemnbsp;Uftidamplerumque animum non intendit. Ne defuerat quidem ingeni-j^'J^hudisSc glori ft:imlus,qui ad maxima quaque gefta trahebat. Immorta-^tiSenimcMiditati fie obnoxinmnaturafinxerat,vt pro comparandafpnbsp; Qria,grauiflima quque pericula ontemneret. Inftigabat etiam religio, fa-^andi coUegij obferuantia, orthodox fidei charitas, amp; diuinus a^or s in-'gntiflimique pontificis amp; Romani Imperatoris autoritas, quorum altefnbsp;^quot;l'quaginta aurem milia per loannem oratorem Qiunquecclefienfem epi-collega adMatthiam miferat: alter omnia vnius anni vedigalia Au-H J jltem rma,commets l tormenta quoque bellica ad hanc vitrotxpedi-^nbsp;regiis epiftolis,qu ex Strigonio adnbsp;idorinuin Georgij regis filiumMunfterbergenfem^c dueem, amp; ea temp-Morauijeprfeduram fane gerentem ,fecundo coronationis anno mitte-nbsp;[nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; Henricus Lippa,amp; Mtthus Steinbergus,ifta odia 3^
ihuiiifcefemina feuere. Alter enim regni finibus cum Michaele palatino j^dtis decertuit iniuriis : amp; cm prior ipfe proocarit a,d protegendum fee*- tl^fum aduerfarium accufabat,illatasque loco vltionis iniurias defefebat.al*nbsp;j^beum fociis eiufdem petulanti, crebris regnum incurfionibus iuquietabat*.nbsp;minore quidem audaci'Stephanus Ey zinger Romachumregi fecerat. Adnbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tela, fagittasqj, quarum inopia T urcico bello is dmoduni
olGcrmaniamfuperioreannonnullosmiferat,neCubiportorium* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
lalutaris belli rationem ac regis autoritrem ab his folutum eft. Cm Mora-** fines attigiflent,grauiflmum Stephano publicano portoritim eXpendere Inf *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haud b re in S tephanum Matthi c^mmotus eft animus*
/fi^perex vcteribs nou quotidie iniuri, facinorofis vtrinquehominibuS J^^bantur,interturbatorcs initifderis,amp;ocij indies oriebantur, itgm{vtre-nbsp;^^'incrulateftatur epiftola) in obfidione Coftolani,cum obfeftifratres cqoS|nbsp;nonpoflbnt, cl.m per filentium nodis elapfos, inMotauiamnbsp;Henrici oppida emiferunt : ibique gratum tutumque hofpitiiiiinuencrc*nbsp;lo ^lgitur omnia cm rex mente reuolueret, ad bellum Boemtcumanimuninbsp;febnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;famen inconfultis patribuSjproccribus^ue agendum elfe cert
Cm de fufeipiendo bello adconuentumfrequentilnmumretaliffct, Pfententi funt audit. Plerique,propter Maumetis indiolnbsp;periculum,cteris expedicionibus omnino ceffandumnbsp; cenfebant. Sat Vngarumagere, fi Turciimpctum,furoremque repcllaf:nbsp;petuum t dftum, validifiimumque hoftem, haudquaquam dimittendum
-ocr page 590-no ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
Vngariatn duplici bello prorfus imparem vidcri : amp; affiduo bello vexatamlatti milite,opibusq; exhauftam effe. Contra alij plane fentiebant:pcrniciofuna di-eere Vngaro fore ocium, fi ceflarit enim, in facliones, intcftinasquc difcordiasnbsp;repente rccidcrc folcrc : adbcllum tantum efl'e natum,robore corporis validif-mum,ac laboris amp; inedi tolerantiflimum: Vniuerfos Europx principes, Vn-gari tantos laborcs amp;: quotidiana prlia demirari. Adderc fortunam, fapien-tiam,fortitndinemquc ducis : cui nihil aggredi licet, quod dexterrimum euen-tum non aflFerre videatur. Bellum vtrumquc pium amp; fantiflmum : oborcamnbsp;nupcr Boemorum lirefim efle peftilentiffiniam. quinetiam admodumveren-dum,necm c Boemia Morauiamnuper inuaferit, qu conterminaeft,Vnga- Wnbsp;rorum fenfim,amp;pcdetentim animos labatur. Omncstandemtacentcs,rcgisnbsp;animum amp; fentcntiam expedlabant.
RERVM VNGARICARVM D E C A-
D I S Q.V ART LIBER II.
E X poft diucrfas Patrum fentcntias,Pauli pontificis, amp; CJ' faris epiftolas continuo recitari iuffit : qu Matthiam horw-bantur, 8c orabant, vt delegatuma Pontificiaamp;CfareaU'nbsp;toritate Boemici belli dudum imperium, vitro fufciperet :nbsp;ftatapollicebantur cm auxiliis ftipendia. Demum obfecri-bant, vt veluti Turcis hadlenus, ita nunc ab hac hxretica-rum pcftc Chriftiana Rcmpublicam amp; orthodoxam fidem
Orat/tre- aflcrcret. Rccitatis epiftolis,ipfe folio fic exorfus. Si quis (inquit) hocproce-reSjbellu declinate deberet, Matthias ex his profedo vnus effet : quippe qucni in focerum, fahitis autorem, arma fumere, quern pij loco parentis femper^^'nbsp;buit, necquum, nee fas vllum hortatur : fedciim mecumreputo, quicunquenbsp;publicam perfonam gerit, vel maxim principes, potius communis qumpri-uaticoftimodirationem habere oportere; exhoefit, vt publicam falutem amp;nbsp;vtilitatem propriis rationibus anteponam, Cm me confidero pris ad regninbsp;Chriftianque Reipublic, quam affinium commodum effe natum, meorumnbsp;fpe cogor obliuifei. Nec illud quidem Scruatoris optimi maximi documen*nbsp;tum quenquam prtcrirc debet,plerunque, cm ius fasque tulerit, non modonbsp;fuorum nullam habendam effe rationem : fed animam quoque fuam, cm denbsp;Deo agitur,perdereoportere, vtinclisinueniatearn. Vermfi,quantimo*nbsp;menti fit id,quo dehodierno die agitur,red penfitaueritis,nimirumetiamin-iuffu Pontificis amp; Augufti, vitro id bellum fufeipiendum effe cenfueritis. Resnbsp;tanti ponderis fi cui detredanda effet,in primis profedo mihi elfer. In eo enim
- - loco regnum fitnm habemus, Procercs, amp; ad tam mifeta tempora veninius, vt *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc bellum ncccffitatcmagis,qumvoluntatcfufciperecogamur, cm Turci- 4
CO perniciofs effe videatur. Turci,prter obfequium amp; tributa, nil aliud ex-pofeuntt ad filas ceremonias nec vi,nec cruciatibus impellunt: nullis animum prophanis opinionibtis inficiunt : corporum, non animorum imperium qux-runt: Boemicahrefis, qu tam multiplex eft, amp;:diuerfa, vtcontrariisfempernbsp;fluduet pinionibuSjvfque ade propagri cccpit,vt non folm Boemiam, fednbsp;iam iam totam Moraiam,amp; magnam Silefi partem infecerit. lam noftris fi-nibus peftis hc imminet, amp;nonnullorum etiam militari confiietudine (vtnu-per accepi) mentes inccffit. Corporis interitus inGommodmvc,parua iaduranbsp;eft,patres : fcdanimorum,maxima. Boemus,dummod te in fuamruinamtra-hat,infitaque labe contaminer, nil aliud poftulat ; te nodu amp;interdiu famili* 1nbsp;rilfim vtitur,amp; quibufeunque poteft,humanitatis officiis excolit : ad volupta-tes quafque perniciofilfimas incendit.Iuftm,fasnbsp;nbsp;quum,omnia mifcet:pol-
lut ac inuerf funteeremoni; verus Dci cultus piaclorummultitudinede-prauatus : extinda religio,fpoliata templa,facra^tie collegia monachorum: or-thodoxa fides tot malis opinionibus infeda, vt nodurna facra ad promifciu adulte*
-ocr page 591-DECADIS IIII. LIBER It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt
ft(iulteria,inccflusque redcgcrint. Hie Adamitas, Ada: more viros paflim rtimmuiieribus nudos incedentes,fine rubore pudibunda oftendentes,cerne-fecrit.HicIacobitas, hie Paulinos,hie Taboritas, amp; Huflitas, ae varias ha:rcti-^nbsp;Corum fedas quifque fpcctabir. nee illud ab re quidem: quando, poftquam abnbsp;ipfa veritatc diuertitur,diuer h vtr inque nos errorcs exeipiunt. Q^arc peftis, tZnbsp;cxitium noftris limitibus imminet: amp;; ni falutem forte noflram, veluti amentesnbsp;defperationc contemnamus, neecll'ario bane labem propulfare eogimur. Pr-tercaqudnam bellum honeftius, gloriofiusque nobis proponi poffer, quamnbsp;id,in quo non modo de eommuni eorporumlibertatc, fed in vniuerfum de a-nimorum falute agitur ? vos orthodox fidci vindiees, vos ChriflianxRcipu-blicxafrertores,vos vniuerf falutis autoresmune paflor gctium,facrofandumnbsp;Collegium, amp; Romanum imperium vehementer hortatur, amp; exorat, vt Chriflinbsp;populuni non modo feruituteTurcorum, fed etiam ab hretieorumcontagi-oneliberetis. Et ne eaqu vires noflras exupcrent,ij orare vidcantur:pec.u.ni-as,arma,commeatus,amp; auxilia non parua deferunt.Calamitofurnlaborem,fornbsp;taflequis dixerit,nobispropont.Imo firel fentire,ac viriefl'evolueritis : argumentum laudis,amp; materia nobis offeruntimmortalitatis.Laudis,dixi,amp;. im-uiortalitatisumo regni accefHonemjperpetuumque eommodum.Qmcquidar-^nbsp;uris qurctur, vobis, non Pontifiei, non Imperatori, parabitur. Interitum tan-turn lirefos illi qurunt. Quieunque non laude, non belli pietatc mouetursnbsp;^ummodo mihria;, imperij propagatione excitetur.Sed turpe cfl,momenta-^camvtilitatemperpetu prferrehoneflati : nonfolidum, fed inanem fibifi-^uiprponere. Quietem fibi aliquis optabit : qunam quies, prter defidio-de ingratum oeium, Vngaro efl'c potcfl? Quveftrartes, qua: fludia fint,nbsp;qulo confidcratc. In tria hominum genera vniuerfa digeritur Vngaria:vnumnbsp;dicatum,in religione vcrfatur:alterum, militiam;tertium,agros colit.Nonnbsp;''USdiuerfaliterarum fludia, non varia; artes amp; mercatura folicitat. pars maxima veftri arma gerit: qui nifi flipendia feceritis affidua, yitam cum digni-tate retinere non poteflis.Si domi degitis, impatientes inopi, ctinu^ad vim,nbsp;h jcaitioncsamp;rapinas animumaduertitis.Formidolofum(mihi crdit) taie vo-uis efl ociuna, ad gerenda bella vos natura genuit. Proinde nolite, qufo,tur-ignauiadefidiaque torpefeere: partum tanto fanguinea maioribus regnum,nbsp;Boemis amp; Turcis vindicate. Non ignauia laus ipfacomparatur. Nihil ho-*nbsp;quot;oris tibi virtus adfert, amp; ornamenti, finelabore, difficultateque qum maxima- Generofi viri efl, more Herculis,in perpetuo labore , amp;fudore verfariinbsp;''Onadvtrem,amp;defidiam,fed ad laborem natifumus.Videte qum bene no-iscumfortunaagitur. InterTurcos hreticos nati fumus, quiTurcis funtnbsp;ung perniciofiorcs-.alteriin feruitutcm,inperpetuam animorum mifcriamal-inbsp;''rinos afl'crere conantur.Martialis,nimaioribus degenerate velit,cfl Vnga-15 ^u-Vtrinquelaudis amp;: commodi,perpetuq5 falutis propofitamateria efl. Quis *nbsp;cvacationemmiliti,quis otium,autexaulorationemappetierit?niffortaf-gt;nbsp;c nucrire ventrcm,amp;: inter mulierculas penfa difponere cupiat: Ardua amp; diffi-^dia cua fortiffimis viris funt iur propofitagnauos amp;nertcs repellit gloria,nbsp;acipfaexperientia didiciflis, nihil dcfdiofo ocio vobis effe perniciofius ,quonbsp;'unianum femper contabefeit ingeni. Si religio amp; vera fides prit nobis in-'^efic dbet,qudiuino potins qum hmano beneficio coparantur : vobif-^^ui,pontifices,aliquantifper(qufo) reputate,quidvobis inprimis facrofan-a mater Ecclefia,quid fpofus eius Seruatot nofler, quid Chrifli vicarius,quidnbsp;Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordo, quid Cfar Auguflus, quid propinquum exitium iam no-
* limitibus imminens, quid falus animorum, amp; res denique ipfa poflulare , mcatur. Exiflimate I e s v optimo maximo vos omnesorari, per cruciatusnbsp;J mgnos, per fandtiffim fanguin, in patibulo crucis pro.noflra redemptionenbsp;dilfufum : per faluberrima mortem, qua vos morte hberati eflis:ne ho-es fui nominis, vel religionis infeLlores,in exiti fidelium, in animor inter-Uj vires amp;imperiamplificarcpatiaminl.Idipfumcteri,quos diximus,expo-
-ocr page 592-ceribus amp; nobilibus ciuitates ac villx, fuperioribus noftris fax funtnond luxunam agendam,non ad crapulas celebrandas : fed cum Chriftimilites fitis,nbsp;ad alendum exercitum,ad protcgendam fidem, ad eradicandam hreticorumnbsp;impietatem. Qu fi pratter opinionem contempferitis,ad ternam animi cot-porisquc mifcriam(mihi credite)militabitis. Adingratum hc fagittamc horu-tur ocium, quam altiiis dorfi fpin infixam Valachico bello nuper accepi;qu3i-quamfomnuminhibet, quietemintcrcipit,amp;moleftumcibum reddit:quo-tidie tarnen grauiorcm corpori loricam induxi,amp; contempfi dolorem,quandonbsp;plus regni falus deledationis attulit,quam illa moIcftiac.Si vos non religio,nonnbsp;Chrifti charitas,non orantium autoritas, ac cxtera qu diximus,excitauerint:nbsp;num vfque adeo fcgnes, bruti, ac ab omnibus fenfibus eritis deftituti, vt prifti-narumintolerabiliumq; iniuriarum memoria, quas per totannos Boemisac-cepiftis,ad bellum pro fide, pro Chrifto capcflndum, non impellat ? Inprimisnbsp;annosotoac vigintiTelcphusGifcra,fociique quam pluriminos cxdibus,nbsp;rapinisamp; incdiis aftecerunt : fratrum deinde latrocinia multo grauiffimafuc-cefl'ere,qui illorum exemplo Boemia,tanquam afylo malorum omnium,pto-dicre, erexere caftella,tcmpladiripuere,inceftaucre virgines, eximiasquc ma-tronaszigni ferroque late graflati,nec tati,nec fexui, nee focis amp; aris pepercc-re.Suehla quid molitus fit,non fine fpctaculo quoq; cruento fpciftaftis.Quin- nbsp;etiam fuperiorc anno, quid Henricus Lippa, fraterna: focietatis latronum ho-fpes:pra:terea quid Stephanus Eyczingerus,amp; Matthus Steinbergus aduerfuJ
noftros patrarint, accepiftis omnes, amp;pleriquc ex acceptacalamitatc fenfiftis* Vindiiftam fibi tales poftulant iniuri, quando illi quibus bellum fumus indi-duri, holpitia Temper latronibus grata praeftabant,lattiexcipiebant,alcbantnbsp;in pcrniciem noftram,amp; prdam fortafte communemhabebant.Qu^ vfque i-gitur,proccrcs,hatc inulta tolerabitis ? quo vfque in cdem calamitatcmqj ve-ftram funeftum hoe genus hominum refpirare patiemini ? An vfque ade diu-turna rialorum patientia obduruiftis,vt tolerata forrunarum iadura, ferdumnbsp;nunc quoque animorum intcritum expedetisT olerabilia funt quandoque il-1nbsp;la detrimenca,quiE refarciri queunt: fed cum de terna corporis animique mi-feria agitur, ad declinandum tam exitiale pcriculum, omnes hominis vires in-tendend funt. Difficultatem belli quis obiecerit, amp; tempus minus idonetim:nbsp;sotmi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difticillima duo bella, amp; tantopere formidolofa, profper vno tempore
agi pofte cenfuerit. Fateor, Boemos Martiales elfe, formofiftimum genus ho-minum,cultur corporis ftudiofiflmum,amp; qum maxime crinium : cupidifll-mum belli,amp; ad periculapromptiflimum.proccrafunt his corpora,amp;fpeciofa: contemptus mortis magnus ineft, amp; perfuauis hercl confuetudo. Sed animinbsp;corporisque voluptatibus nimis funt obnoxij,quibus vires omnes eneruantur:nbsp;mira inedi,laborisquc impatientia. Primo congreftTu nimis pofliint: fedfudo- 4nbsp;rem aftduum, fitum, fqualloremque caftrenfem perferre nequeunt : mori autnbsp;terga vertere,qum com cultum prterirc,malt. Accedit illud, quod nonnbsp;cumvniuerfa nobis 0'oemia bellumfufcipicndumeft : fedcumhxrcticis tantum dimicandum, quos amp; robur fidesque veftra, amp;numen veritatis, Seruato-risque prftpotens dexteraproteretvniuerfos. Aliter cumSigifmundo, quiinfc-ftutii Temper fibi Martern habuit : aliter cum Germanis, amp;nunc cum Vngarisnbsp;(bene fpero) pugnabunt.Alium fibi hoftemelTefcntient, diuinabenignitate,nbsp; clefti iufticia,ab orthodoxe fidei veriratc longe aliter munitum. Pro vido-ria noftra Rom pontificis edido fupplicationes indid, ad omnes aras diui-na resfit.Pro vidorianoftra, Augufti bcncficcntia,omnia Auftraliuarmamcn- pnbsp;taria patefecit,vedigalia conferet,amp; auxilia validiflima pollicetur. Nudiufter-tiusoontifcxPaulus,pateriIIcpientifljmus,ApoftolicumdiplomacumImperij
-ocr page 593-D E C A D I S 1111. LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yjj
Vobis tcrgo moliatur,haudquaquahoc anno dubitatc. In Afia fibi cu Syris amp; fbeUuminiuitJnScylla(mihi crednejinci-dK,amp;Cha^bdin:noftra in vado res eft,cum hrctius ttm nobis bellum ent;nbsp;quos ad refipifeenti falutarem reuocare cm alioquin viri nt magnanimi,amp;nbsp;domimiaztprftantes^n modo gloriofum,fed piuamp;fandu erit.Quhincnbsp;comodaanimi corporisq5 proueniat,quis vnquanumerarit : Hincregni acee-o,comunis vtrinq; falus,potificia Auguftalis obligatio,amp;gloriacu immor-taiitatecoiuna. Qi^s ob res (facrofandi patres,proceresqj fortilTimi) defidio-lum ociu rcpellite,omncs vno cfenfu capeiTend hoc beUum ec cenfete, pianbsp; n amqj militia militaterme ChnftianReipub.duc, melmperatorein h-Poftolico fenatu dcclaratura fequimini:pro orthodoxa(qufo)fide,nbsp;proalleredo veritatis numine arma capite. Nobile ac prclaru genus hoinin,nbsp;viadmelior frugreuocate,vtimmortali hoc beneficio conciiiatu, vobifeumnbsp;Qeindein T urcos,dutu aufpiciisqj meis,arma gerat. Proinde coparate copias,nbsp;Coruini^Fortuna forti animo fequtcs,ad-fufnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iesv Christe optime maxime,cuius aufpiciis ifta bella
cipimuSjQcfupplicesexoramus,vtpernos,invirtutetua,hreticirefipiict; bella gerimus, prpotentidexteratuaproterantur:nbsp;** fimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomini tuo fcmpiterna gloria coparetur.Secundum grauii^
Ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fmevllafeceflione ,pedib. in eius fententiiuere.
peditionem hanc iuft fanaeqs fufcipienda cfie,graui decrctocenfuere.Pa- * ^iumpontifici,obfequendumCfari,vnavoce atfirmarunt.Addiditomnib.nbsp;ODiknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honeftalegatio, qua Nicolaus Vylachus,vir ea tempeftate.
bat h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii^fei^ioris Pannoni prfetur gere-
juonorific duxerat. Oratorcs in fcnatum admiffi, amp; benign exauditi hint, aumethis nomineinducias petebant, amp; bona: amiciti fpempolliccbantunnbsp;tis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfidia expofcebat,vt,dumin Afiar ageret, ini-
ic iti^ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;induciis, nihil vitra in Europa formidaret. Nunqu rex eos ad
Corun?h ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Draculam,que captiuumhabebat,acerrimffm Tur*
ignof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perquamformidolofum,femper obiiccret. Illi hominem
fucr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;immancs cruciatus accepcrant,toties ctiam fufi fugatiqj
hba? V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intuebantur;amp; eo magis ad peragendas inducias inui-
iren ncofirmandi metus gratia inducias abnegat,rcferes,patrio anoni^regicum Turcis inducias,pamve facere fas eflc.-fi feceric,nbsp;ate regiaftatimexcidere. Sedeasquverbo fierinequeunt, inducias fenbsp;Pjnas^-'^Tk^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vixerint, fi iniuriis abftinuerint, vim amp;ra-
Nie nbsp;Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prorfus quide impotes honefte dimifli, amp;
Mli D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reueti. Antequa conuentus rege folueretur,non-
inMoldaui bello (e optime gcflerant,a rege magnified do-
Virt^ J ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optime geftam,hrc a rege dono datnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Pfofcan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;militare magna beneficcntia,multlsq;prmiis Matthias
^uit Ie cenfebat. Rex Agriamouens,Budam venit: dcledum ibi ha-
Def f ^^7-^^PP^ementa difpofuit. Vix odo hic dies eegerat,cm Gcorgio bellum indixit:amp; mods hinc caftris,Pifonium cotendit : inter-proceres cum fuis copiis obfequiiubct.Pifon^ dies ali-giiisrcxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimales amp; auxiliares copi couenirent. Contra,Gcor-
^CeaM *^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;limprob opinionis pertinacia regia pote-
h ^^gniusv^J^oerat, Si:indicendumfibi bellu indiesopinabatur,nihilo fu d fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exercitum copararat, fe armis opinionem dignita*
^Ofauia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confidit,fuae gentis viribus fretus. Pragamoues,in
^5^*-,ybi V iftorinus filius,vir profet impiger ac ftrenuus,pro-^^fine^V tencbat.Socia cu eo caftra iungit, ac forti animo ad Mo-^atipgj,^ r ^g^^umopperitur. Matthias, antequa Pifoniomoueat,autoritate ^^pctadunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Roborell, Ferrarieniis epifeopi, qui ex vrbe Roma
cnerat,edilt;umpotificium inMorauos promulgat, quo graui Mora*
Aa
-ocr page 594-JH ANT. BONFINII R E R? V N G A R. uoscumBoemis amp;Slefitas omnes pontifex anathematemuldat, quifehictPnbsp;acclinarinc. Quare bell hoc Boemicum,anno Salutis quadrin-1468. gentelimo fexagehmo otauo fupra millefimum inic fuifle nouimus:amp; quarto Paulini pontificatuSjCoronationisqj Coruinse anno. Moraui,Siefitaq5 inter-dictopromulgato de tcrriti,Georgij partes fedfarino decernunt. A Boemica fide j)ars magna deficiunt: vrbesRomanecclef dogmata retint. Harum tarnen imperium inhreticof manu erat : na arces omnes priidiis obfirmatasnbsp;illi tenebant: parebantvrbes amp;oppida,amp;veligalia cunda pendebat. Rex tandem cumpontificiolegatOjCaftris Pifonio motis, Lauam conceffit. Vrbs eftmnbsp;planicie fi ta, ad Moraux fluenta qui Morauia ab Vngaria di ui dit,amp; fines vite- 1nbsp;rioris Auftriclaudit. Hxc Cfare ditionis erat. AducnientiMatthivrbeninbsp;ciues amp; armamentariapatefecere, adiuuere comeatibus, amp; haud fecus ac Cx-farijobfequia ex vfu grata prxftitere. Ad ripa Vngarus caftralocat, confpedunbsp;rex Boemix metatus eft, menfis hc teritur,nulla collatis vtrinque fignis pugnanbsp;coferitur, prxterfimulachra quxdaprxlij,qux lafciuientes quotidienonnulHnbsp;milites comittebant. Pares vtrinq; vires,par vtrifq; metus,audacia,numerus,3Cnbsp;robur. Ducibus quoq; parvirtus amp;prudcntia,fed impar tasiquado feptimumnbsp;vix Matthias amp; vigefim claudebat annum,quo Georgius fcxagenariusforul'nbsp;fe fuerat: veteranus ty roms, amp; tyro veteran! ingeniu, fortuna vterq: verebatur.
, Quin amp; oborta vitro citroq} priftinx fuauiflimxq} affinitatis quandoq; memoria,pugnx ftudiu remittere, reconciliare animos,amp; bellum abominari: initacx affinitatenomina,nunquabello depofita;alterfilium,patrcm alter appellaredo-
ceramp;gener,pia hxc nomina vfurpare. Verm ciim belli caufa, aclaudis ftudd fuccurrebat,animi repent reglutinari,in certame remitti,amp; alter alterius ruin^nbsp;appetere, colloquia in ripa fluminis ab vtroq; quandoq; habita, non fine amaf^nbsp;verboru velitatione. Generi impietate focer arguebat, foceri prophananbsp;increpabatgener : ad mitiora plerumq; verba deuentum. Georgius Ixpeim*^'nbsp;ne mol^re,blanditiis,artibus circumuenirc, quadoq; minas precfveinteri^^'nbsp;re,vt ab iniquo amp; infando bello deterreat: co tr aille pertinacius obftare, cum'nbsp;cere ratione, amp; vbiq; par pari referre conabatur. interuentu etiaprocerum''nbsp;triufq;,de induciis amp; pace agitatum. His omnibus Matthias aures obftruit,p^^'nbsp;ces amp; affinitate ab internunciis repetitam obaudit. Laurentius eum obfiri^?nbsp;nunqua latere difeedit, ne vxoris ille memoria collabafcat. Cum nulla demnbsp;vtrinq; pugnandi copia fieret, Georgius grauiflimo belli fumptu deterritus,q^fnbsp;tolerate no poterat,retr pedc referre cpit. Addefendendam TrebyczuiHjnbsp;prxfidio vahdiflimo Vidorinum filium natu maiore fubinde mifit, per arcesnbsp;oppida hofti obieda prxfidia diftribuit.Ea regnum tepeftate ij procercsnbsp;bantur:Emericus comes Scepufienfis, Stephanusqj frater,cuius virtus, eft^^nbsp;tiflimaq5 fides in eo bello nimisenituit:itemCyupor Nicolaus,Vayuolt;la(v^^nbsp;iunt)Tranfyluanus, Stephanus Bathor,amp; Michael Palatinus : prxtereaMagY^^nbsp;Blafius,Paulus Kinifij,Lupus Defpotes,Nicolaus Banffi,vtriq;archiepifcop*nbsp;'loannes poeta non ignobilis, Quinquecclefienfium antiftes, aliique cumunbsp;quentiffimanobilitafe proceres, regulique. Paulus humillimogenere natosnbsp;piftrino frumentario in militiamedudus,fub Magyare Blafio priminmer^'^'nbsp;cogno mf paterno pago inditum,inauditis animi corporisqj viribusnbsp;ra,robore,Iineamentisq5 membrorum Herculi prorfus aflimilis. In paternonbsp;ftrino altus,mola fxp frumentariam,fine quoquam adnnniculo,quandoq;nbsp;vinariumvix currui tolerabile, folus humofubftulit. Armatumquoquehom'^nbsp;nem dentibus furreptum, inter militates choreas, no inermis faltando 9nbsp;tulit. Inpalxftra,amp;pancratiofemperindomitus, Blafij contuberniovfiiSjlmnbsp;gratusfuitivtno muniamodoquxq; militi.x potifTima ftatim obiret,verum^^^nbsp;am pro fpedata fortitudine, ac fide,oblatam eius filia vxorem duxerit. Tanm^^^nbsp;prxftantium virorumfcunditatemprotulitillaxtas,vt vix totide Troian^nbsp;quuspeperifl'e videatur. Si quis Emericiafl:um,fapienciarnq; pcnfitarit, aimnbsp;ylylTem, Palamedemve fuiffe dixerit. Stephanus A^amemnonem, Aiac^^^
-ocr page 595-D E C A D I S 1111. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjy
Paulus,Ciupor Diomcdcm,Ncftorcm Michael, amp; rex Achillcm omni ex parte tefcrebat. Confimiles Matthia: proCeres Fortuna dedic, quorum opera clardli-maquzq; facinora gcreret. Pft vbi regi nunciatum eft, Trebyczum cum pr-udioayitorinoteneri,quod non procul caftris erat, amp; Georgiumcum exer-citu abiifle cofpicatur: oppidum illud obfidet,vt rgis filio potiatur. Rex primonbsp;uipetu fuburbana fuccendit,hinc ignis in vrbem eft'ufus,ciim ab vrbanis coer-ccn non pofletjabfumit omnia. Vidorinus cum pratftdiario milite ciuibusquenbsp;ftultis egrcflus, inproximam vrbi arcem, in cdito monte iitam, confugit cumnbsp;'iiJjquinongentipenfuerantjprfedo mox cxcipitur. Ciucsrepulft,inma-nus hoftium deucnere.Trcbyczum igitur duabus fer horis,ac folo tantm in*nbsp;cendioexpugnatu. Hxc dccimo ante facra Pentecoftes diem ada funttarx cir*nbsp;^P^^P^chxfolenniaobfidctur. Expugnatio dies aliquot tentara, dumhxcne-8gcntius alTcruatur, ecce tria equitum milia intcmpefta nodca Georgio mi-arc fubeunt. V idorinum cum prfidiariis nongentis,abfq; cundatio-^CiHibdcunt. Cuftodiper ftationcs diftributjinftrud eorum agmen cumnbsp;^nin tpore obferuaflent, inhiberc nequiuerunt. Secundum Vidorini fuga,nbsp;atthi^ arc per deditionem accepit. Q^i cuftodias agebant,grauitcr incre-r Muod ta negligenter, acfegniterfefegeflflcnt. Cm Vidorinuseuaihrer,nbsp;6 ftnbsp;nbsp;nbsp;verfus caftra mouit,qu Morau gentis caput eft : vrbs dificiorum Prjn,
f yantia,amp; ncgociator multitudine,opibusq5 cfpicua,in plano ftta elt,du* ^^doflamuro^ munira, ciuitati arx prominet,qua Spilbergum vocar,amp;loconbsp;inaccefltbilis, ac valido hreticor prfidio o bfirmata. Cm vrbinbsp;fonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caftra pofuit, mox immiftb prcone,fenatutn
Sat:Animpictatis ha:retic,an Roman fidei partes fcqui velinc.Si Roman, ^3to pontificiSjpontificioqs duci portas vitro patefaciant : fin hretic, indi-^aprconebcU accipiat. Prxconi refponfum fenatu,infequtifediele*nbsp;oscfle mifluru. Legati poftero die exvrbe prodiere, amp;: datadicendi copia,nbsp;n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenacus populiqj Brunenfis anim,inquit, fcire cupitis, princeps,
b U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuitate noftra hoftile intercidere pofle fentictis. Ortlftdoxx,
Romani dogmatis fedatores fumustomnesqj ad vnumin* Vin ?^^^us,qum ab Apoftolica Romante ecclefi vcritate deficere. Cmnbsp;Juhaberemusjhxreticor, quando itatulit vfus,imperiumpertUnbsp;^^S:pcrniciofanunquopinione ipfinosimbuimus. Vt qu Cfaris,Cfari,nbsp;nobis animus,amp; mens Romano dogmatenbsp;hreticorum imperi,nullaqi cofuetudo noftrapedora penituSnbsp;: Pincera amp;intemerata fides, integer facrorum ritus,amp;: inuiolat quoqnbsp;tf^^*^^Prter lgitima vedigalia,amp;obfequia,qu detredare minime po*nbsp;pri^'^^^^il^iutlhxrcticis prxftand efle cenfuimus. Summum pontifice iamnbsp;affnbsp;nbsp;nbsp;ccepimus,huic bello Matthia regem prxfecifledic fidelib.principem
Te quoq;, pater optime,mifiirelegatum, vt pro pontifice tiijj S^ycres.Senatusnofter decret fummipontificis n5 detredatunprimiinbsp;: deinde Matthi principi, inuidiifimonbsp;'let f .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aflertori, gratifiim domi forisqs obfequiam pollicetur, fpon-
Uii^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadurum,cmendat libertat vrbis, amp; vetera immunitatis pri*
t'cof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruari poftulat. Qmnetia pro feruata inter tot varias hxre*
SdI ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;integra fide, libertat amp;: ctera immunitatis genera amplificari
vobis officio vinci,qum vos vincere videatur. Intgras fi-quado fincera fide pollemus,Seruatoris noftri,pro fumpfiftis,documenta fedamini: prxftate nos pro fide fal-*?(vtquum,amp; fas eft) feruitutis onere leuate,nos immunes effcite,nbsp;ttitjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bello refiftere poffimus. Poftremo fenatus populiq; nomine pro
^^wiflima fidei,pro dignitate pontificia amp; Maieftate regia, ftudia, vires, Vfiis^?5^'^C)3gfum, tat omnem, SC humana deniq; ac diuina omnia, cmnbsp;pctj /^^jofferimusjdicamus,m vtraq; fortuna pollicemur. De fide noftranbsp;m tnagis fieri,qum incognita prteriri eupimus. Vobis igitur, vt ami-
Aa ij
-ocr page 596-'ANT. BONFINI RER: VNSAR
ciSjVt conciuibuSjVt propriis etia polTefloribuSjac dominis, port vrbis ac dcS cund paccntjgratafunthofpitia.Proinde cm volueritis,capeflte poteftatemnbsp;vrbis: amp; vt comodius proceres,tribuniinilit,amp;prfelt;i hopitahbusauguftnbsp;vrbis dibus vtantur, ciuitat milicibus gregariis inhibetc. Lcgatus lus eu regnbsp;congratulatur,qudin reda fide permanferint,qud peftilcntiflimactagioncnbsp;fc noninfccerint:qud,ne iadura irrefarcibiletn animorumfaccrent, Boemi-co rege,quain fiimmo pontifice deficerc maluerint.Refponfuinrege,hcfi-dem amp;integritat mukum eife promeritam-.proinde iubere bono animo Bru-nenfes eflc:fc non mod vetera priuilegia feruaturunijfcd integra libertatc do-naturum.De militari quoq; moleftia nihil timcrioportere: ciuitat haudfecus t*nbsp;ac faccllum^patrimve, minima quaq; iniuriajamp;; faftidio defenfurum: im ci-uilia comoda caftrenfi mercatu adaudurum. Addextera mox omneSjVncumnbsp;Legato,ac ofculum accepit: amp;de prompto obfcquio, oiiciofaq; pollicitationcnbsp;gratias egit.Poftero die ciuitat fubiuit honorific aBrunenfibus cxccptus:ho-1'pitia cuique pro dignitate diftributa. Mox caftellum vrbi prominens obfedit,nbsp;quod validohreticor praefidio tenebatur:Idodauo die poft corporis Chn-fti folennia obfeflum eft, quod vix nouem menfium obfidione caperc potuK-GeorgiuSjvbi Brunamregi deditionemfecificnouit,haudmoracum exercitunbsp;feftinauit,vt caftell quodloco arcis eft,obfidione liberaret. Prope regia caftr^nbsp;quadrato agminetranfiuitrex,cm fuperiore parte tut inuadere potuiiTetjatnbsp;noluit. Cumqj is in mdio agmine cataphrado ftipatus equitatu progredetc-tur,propeq5 reg elTe cerneret: Siccinc,inquit, mecum agis,fili patr hoftib^^''
infequcris,amp; fub orthodox fidei prtcxtume regno fpoliare contendis ? religio,fed ambitio:non diuinacharitas,fedimperandi libido tefurenttralnpnbsp;VtinjMatthia, in angufto loco ambo depugnaremus. Ad ha:c Matthias :nbsp;pifcGjinqu it,refipifce pater, amp; de fide facrofanda ftude rede fentire, no ainb^nbsp;tiofum,fed pi amp; legitim tecum bell geritur: quia Chriftian Reipub.nbsp;cs.Qu^d veradfingulare me certam prouocas,illud fcito,Gcorgi,mcnoenbsp;rufticum,qui in angufta fornace tribulis frumentu : fed princip Georgio jnbsp;dtrior. Principes armati in capo decerfant.Proindefi verus princepsnbsp;age nunc equeftri certamine depugncmus, vt principal! pugnafungamut.nbsp;dition generofi certaminis veteranus no accepit,fed prteriit muflitabun nbsp;Cmprop caftra metatuseflet, bonorum proccrum interutuin colloquii^^nbsp;ambo defeendere. His diebus Matthias,nc quo foceri furore periclitarctur,prnbsp;interioretunica,loricaccavfuseft. Intervtraq; caftraduotabernaculaten^^nbsp;vbi colloquium amp;fingulareamp;frequens habitu: inter vtrumq; cotentionesp*^nbsp;rumq; graues. Ibi quoq; conuiuiumcelcbratum:vbiquidacciderit,neqtiaqnbsp;filentio prteriri poteft. Inter prandendum duo adert hiftrioncs regij,Q^* ,nbsp;ciseorumferiafolucrent: alter Boemici,Pannonici alter rgis erat. Inter c* itnbsp;ros Satrapas Ifdengo,Boemici regni gubernator aderat, orthodoxy obfetunbsp;fidei,amp; Matthiftudiofiflimus.Adprincipemergo falfusvtrunq; conucrW ,nbsp;hiftrionibus,inquit,veraE fidei periculumeflefaciendum:inpalftrxccrwnbsp;vtrunque effe comnfittendum, vidoris fidem prftantiorem elfe habennbsp;Approbatur gubernatoris vtrinque fententia: amp; vtriq; fuum ad finguUre cnbsp;men ,hiftrionem voce plaufuque hortantur. Vrigarus ftaturaminor,nbsp;long procerior: vires vtriufque dubi amp; par animus : Boemum tarnen mnbsp;corpore vidurum efle,omnes augurantur. lam certamen initur inregis vnbsp;que confpedu, vterque fux gentis hortatu ad vidoriam prouocatur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
pontificis aderat,quirem diuinamhiftrionumfortun comiflamgrerer E iocis in feria reuocantur omnes,veluti de corporis,animique falute,ac bnbsp;rate per hiftrioncs ageretur. Forti vterque animocongreflus,manibusacp^j^^nbsp;bus obnititur: viamp; arte iuxta vterque colludatur. Spe dubia res agitur-^^^^nbsp;Boemus Vngarumcorripit,amp; torquet: nunc Vngarus Boemum: nuncnbsp;manibusque ambo micant ; cum fuo vtrique vocibus faucrent, ingens rnbsp;Line clamor editur. Vngarus tandem,velutifacrofandx fidci nur^c nitu^j
-ocr page 597-DECADIS HM. LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$57
nitus, infanam Boemi molem in aera fubftulit, humum continuo inuerrurus: quidam BoemuSjqui propius aderat, interccflitjamp; ne fuus hunii cllernaretur,nbsp;dextram obiecit. Ifdengo pugnac arbiter,extemplo iniqu interccdeti alapamnbsp;incuflit: obortus confeftim hinc clamor amp; tumultus,arma vtrinq; rapta. Prin-cipum tandem nutu, edidioquc depofita funt arma, ft data omnia. Deiiden-tetumultu,Georgius in gubernatorem haud parum fan fuccenfus : cm internbsp;iC)filiumqucmeum(inquit) hodie Ifdengo tumultum,amp; arma fufcitaueris,in-tcrturbator pacis,amp;: concordi,nunquam tale facinus mihi mente exceflurumnbsp;ic fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ed benignitate mea tibi parco : haud infcius quid
tuftKlatthiprfntitribuendumfit. Subticeo tandem icclus : amp;filcntio Propter filium,indignitatem rei, Sc impunitatem tui prteribo. Exado conui*nbsp;^*0, rebus infedis principes in caftra rediere. Mot is hinc caftris, Georgiusnbsp;P^ucis poft diebus abiit: Matthias Spilbergum ardiore obfidione circumuenit.nbsp;f^^minexpugnando conatus omnes elidiintelligeret,vidorifucceflum pro-Magyarum Blafium cum Paulo in obfidione dimifit : ipfe verbnbsp;'Jlomutiuni, vrbcm Moraui prxftantiflimam, caftra mouit. In faciendonbsp;oppida nonnulla capta vi,aut per deditionem accepta. Cum O- pjoappropinquairet,ciues continuo obuiam prodiere:fideles amp;Romannbsp;profitentur : regem Sc legatum pontificium cum ma-hnAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod falutaremvindicem libertatis,amp;: fidei, quod facro-
ftapontifieemacceperint,inter femutuo congratulantur. Arxtatumex-obfJ munitiflima,hreticorum pra:fidio obfirmata. Citra mora hanc k'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^diebus viexpugnatapotitur. Finitimaoppidaimmiifis
fu^?^^legatis occupt,vbi quodcunq; hrefim fapere deprchendit,vniuer-^*^^fibus prd ddit, incenditq;. Cm iam hyems appropinquaret, Blafium in Spilbergenfi obfidione prfeciflet, relido in prouin-Eqnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Emerico rex nonnullis^; proceribus,amp; Prtorianis cohorti-
^tb'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recepir. Tunefamafui^eum per Viennenfem
fadurum. Praetor vrbis,amp; fenatus,vt pro dignitatc regeffi,cuius PDanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; amantiflimiq} fuerant,exciperent, epifeopatus atria, amp; arce vrbis
declinand verb imperatoris fufpicionem,amp; temperandos Ni-'it afFedus, rex iter diuertit per vlteriorem Vngariam, red Buda ve-xUeciam quando in Tranfyluaniam amp; Tranfalpinam ad capiendii Dra-eft : tunc Viennenfes,cum imperatorem in arce acerrima ob-M1 ^^'^uentu haberent, ad regem clam mififle literas ferunt : quibus, fi ciuitatem,fimul, c imperatorem fe daturos efle pollice bantur.nbsp;oblf ^^^^ifiinpatr (quem femper appellabat)impij committere videretur,nbsp;conditionem obftinatiflime recufauit. In Vngariam igitur,cumnbsp;Michaelis folennia rediiflet, Sc quatuor fer menfes hybcrnaiTer,nbsp;Ijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qucunquc bello vfui forent,fat cum Emcrico curaf
tas Februariis, in prouincia rediturus,itcr iniuit.folicitabat belligraui-% nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter medios hoftes parum cmod hybernare potcrar,nec
promiiTa deditio. Inregis aduentu,Spilbergum Magiaro ^^^fluinjdeditione cotinub fecit. Capto Spilbergo,rex ad Olomutiumnbsp;Boemici anno caftra mouit:nam captis potiorib. Morai ciui-occupata pene tota prouincia,ia Boemici regni,amp; marchionatus hu-tempus aduenifle arbitrabatur. Id rite faciendum eflenbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^e^jfrequentiflim Olomutij proceribus, nobilibus^} con-
vt catholicis Boemis,amp;Morauis rex Boemi legitime elige- Pt^ftitutum die conuentus celcberrimus eft habitusnsqjVtroq; titu-boneftius, ac iuftius pro addido fibi regno dimicarc vi-htun 1 '^^bimmo plaufu magnoq; confenfu Sc tex Boemi,amp;:Morauia* f ^^^bio declaratus,amp;: falutatus eft. Nam ciim in libertre prouincia-^bereret,mirific cundoru ftudia in fe conuertit. In Silefiam dein-aiuota: qune a fide Boemicafadionc deficere videretur, vitro eu ad-
A a iij
-ocr page 598-yjS ANT. B o NF I NH R ER. VNGAR. uocarat. In primis Bratiflauia,quprouinci caput cft,amp; amplitdine vtbis,amp;nbsp;2edificiorumpuichritud.ine,prtereaopibusjprobitate,politicis artibus,amp;prpnbsp;fertim ncgociatoria,nimis confpicua:hanc Odra fluuius abluic.Magnincentu-nbsp;firne Bratiflauienfes Matthia legatum pontificis accepere,ac detulere gratif-fimum in vtraq; Fortuna obfequiunirhuncqjregetnjhucfuum duce, hune proprix libertatis afiertorem, ac orthodox fideivindicemfe perpetuo habiturosnbsp;efle profitentur, pollicentur Sc iurant. Idipfum cter ciuitates amp;: oppidafaci-unt,Bratiflauienfium exeplo, fidelitatem, c obfequiadeferunt, ac regi eorumnbsp;fiunquam imperium fe detretaturos efle, interieo iureiurando confirmant.nbsp;Michaelcm Le:orem Strigoniefem, ea tempeftate ab epiftolis illiferuiencem,nbsp;paulo antequam Bratiflauiam intraretjpecuniarum gratia Viennam miferat,vtnbsp;quod ineaexpeditione promiferat imperator, re ipia prxftarct. Cundavniusnbsp;anni Auftriac vetigalia,prterea nobilitatis ordine mille quits Cfarobtu-lerat. Nobiles quits mille ex copado miferat,remiferat illos Matthias,cauia-ts ineptum militi genus hominum. Stipdia mille equitatum^qum quit^nbsp;habere malit. Quod Auftralesquoq; nobilesfacercnonrecufarunt. Promitnbsp;fa ab imperatore ftipendia non foluta,pro nummis Michaeli verba data:prternbsp;Collatam nobilitatc ftipem qu mille equitibus veteranis impenderetur. Dnbsp;reliquis ab imperatore promilfisjaut paru autnihil exaftum eft, ex quodilcor*nbsp;diariim,qu Matthi cum Cfare interceflerunt, vnde Auftrale bellum obof'nbsp;turn eftjfeminaprofluxcre.Abnegatanamq; pada merces,vfque ade Matth^^nbsp;incendie,vtnunququiefcere potuerit,qu vfque,nata occafione,pro ilia mer-
ccde,ftipendioq; vniuerfam fer Auftriam occupant. Pacataigitur prouino-* Silefi,quam ab hreticorum manibus fibivindicarat,inMorauiamrediit,v^^nbsp;Viborinum Vezele oppidum occupalfe, atque indies aliquid moliri lenfirat,nbsp;quare continuatis itineribus eo feftinauit; ac Vezele, quod ab VidorinocuRinbsp;validiflmo prfidio tcnebatur,obfedit: turres ac vineas mnib. admouet/^-'nbsp;menta^^dit nea,amp; die noduq; grauiffim quatit,magna ex parte muroscon-terit, mox fado impetu, cm oppidani vitra refiftere nequirent gt; Vezele cepifnbsp;A Prtoriana cohorte Vidorinus capitur: amp; in confped regis addudus,mr)r- 5nbsp;tem deprccatur. Cui, falue (rex inquit) Vidorine fraterjhuccine tuaperh^^'nbsp;cia,imm execrabilis opinio,quam a ptre imbibifti,nunc te adduxir, vt fi alionbsp;dudu,aufpiciisq; bellum hoc gereretur,nouiflimas impietatis tupcenasexol-ueres ? Te fpe monui, vt paterna opinione deficeres : calcatoque partis gut*nbsp;ture, Deum fequerere, quadoquidem abnegate femctipfe debet homo vt Set-uatorem Iesvm Christvm fequatur. Cm opus fucrit ptre potiusnbsp;qum Deo, deficiendumeft. Tuautem bencficio noftro , amp;affinitatis inter-Ceptx memoria viue,bono animo efto: non magis hoftis,qum affinis clemen*nbsp;tiam rccognofcesmonmod nonvita, fed ne dignitate quid te patiar defrau-dari.Proindc viue,ac refipifcc,atq; hinc difcito:qum infolens,temerarium,amp;:nbsp;fotmidolofum eft,infefto deornumine, dimicare. VeriflmaigiturRomanXnbsp;ecclefia poftliac dogmata fedare. Refpirauit ad hc Vidorinus : amp;qui de vitanbsp;quc,atq; dignitate adum efte verebatur,in fpem regia verba reftituerunt. hnbsp;baud indigne tradatus,indics regis dementia admiratur.Capto igitur Vion*nbsp;no,amp; pfLata magna ex parte Morauia, reuifenda rex Vnganam elfe cenfuit,ytnbsp;hybernarctinregno:amp;fupplementalcgion,ac cterajqu bellofiint vfui,co'nbsp;modis prouideret. Haecfecundo Boemici belli annogeftafunt.Rex cEmC'nbsp;rico,amp; Michaele Palatino,nnullisq; pontificibus, amp; prfcdis in Pannoniaffinbsp;ingruente dudumhyeme,fe recepit.Hoc etia tempore Hufon CalfanjVir bellenbsp;clarus, Mefopotamiamp; Armeniacrex,Perfar,Afl'yriorum, Medorumq; prin- !nbsp;cipum fibi infeftor caftra per fraudem node aggrcirus,ingcntem hoftib. ch*nbsp;dem intulit : amp; cfo rege, tot rgna magna ex parte occupt : In MaumethefUnbsp;Turcoruprincipemmoxarmavertir,Othomanidamq; grauigctemprlioahnbsp;fecit.Qmnetiam eodem tempore clafls ducentarum nauium,qua MaumetheSnbsp;compararatjVt Trapezuntio foret auxilio,obortatempeftate, ad Hellefponriininbsp;vniuct*
-ocr page 599-DECADIS III. LIBER .
ynierfa Jifiicitur,obruitrq5. Tunc Nicolaus Canalis,prfe;us Vener caA liSjEniamThraci vrbenidiripic, amp;c incendie: abducitque ingentcinpr^damnbsp;hPatrfipaulopbftlittore, duoTurcorum miliacdit, Veftitiumqj oppidumnbsp;impolito prfidio communie. leem Paulus poneifex eodem quoq; anno,quem
lexagefimumnonum,vleramillefi.mumSc quadnngcecfimumeflc vo!unt,cum 14^^!
o ftitibusjdiemobiie. GmTergeftini rebellafl'ene, Fridericus imperaeor prfc^ dos qufdam alarum, amp; cohoreium immifie qui ciuieae vi capeam diripuere,nbsp;Eibuertercq; : vbi eanea paeraea eft cardes,vt neq; fcxui pepercerinr,neque ca-. Eodem quoq; anno,Turcipopulabundi AlcmaniamSeiriaminuafere,amp;exnbsp;Omni catc muleum hominum abduxerunc. Quare non immerieo Maeehiasnbsp;oemicamfequueus expedieionem accepcrar,Giim Maumeehem in Afia nimisnbsp;occupatum efl'e ineelligeree. lam quadringeneefimus fepeuagefirnusq; Salueis 14^0.nbsp;annus fupra millefmum agcbaeur,cm rex exadis in V ngaria hy bernis, primonbsp;^^.^P^^gt;'eparaeo iam exercieu,Morauiam repeecre cpie. Cm laurinum ve-i^mec,nuncij exeefnplo varij occurrere,qui GeorgiumBoemi regem humanisnbsp;i-o excefliffe dicerene. Nam audira Vidorini filij capeiuieaee,pr dolorc morbusnbsp;4maaniinceffic,quo paucis poftdiebus cxcindus eft. Audieoadprimum nun-^nbsp;omnihofeisincerieu,pieneiflimusprincepsingemuie,collachrymauieque:foreu-amne,animi iadur indoluerie,an dolorem ex aree ftmularie,nemo ieis explo
onorclmdeferri expofeebae. neq; Georgij regis filij ceft'abanej qui hredi--^0 quafi iure id fibi dignieaeis dari debcrc fperabane* Maeehi Legaci gr
ANT. BONFINII R E R.' VNGAR.
hxrctic prauitatis feiatofcs, vultus obduccbantjamp;muffitando quandoqu dicentis orationcmihtcfpellabanc, repulfa Matthiae palm data, nunquam ho-ftem cericibus prficiendum elfe obclitiitatm eft. Orator igitur, baud finenbsp;pudore perorauit.Qujn amp;c imptatoris legati,qui aliud diccbant,amp;; aliud infer-re nitebantur,quis parum auribs diti:nequeinitum focdus,veterque pa-da fubticuere, quibus BoemoSi dficiente regia lgitima proie, ad Auftralesnbsp;principes confugere oporterc afleucrabant: ofiien, dignitatis amp;pad admone*nbsp;bant. AdGeorgij plenqucfilios recurrendumefle cenfurc.Id potiflixnumh-retici malle: cm ilium opinionis Hulfitarumafl'ertoremfcueriilmumfempcrnbsp;habuerint. Sed Vidorinicafusremintercipere,qui per captiuitatemproceresnbsp;ac nobiles ambire non poterat. Patris mortem omnes xgr ferre, dicere, miranbsp;fortitudine regnum vndique petitum propugnafle : formidolofum fuiffe pro-ceribus tyrannidemanbeltibus, amp; populo fru ata diu pace commodilTimum.nbsp;Introdudi demm fuere Poloni, Cafimiro rege mifli : quem tanta probitate,nbsp;prudentia, amp; fanditate prditum fcrebant,vt folo multos nomine conciliarct.nbsp;Ex his vnum in feptis,qui dicedi copia non parum poterat, ita lquumm fuilTcnbsp;ferunt. Si quantum iure, tantundem autoritre pud vos, proceres, hodiernonbsp;die valeremus, nihil profed vereremur, quin ante folis occafum Vladifla-um noftri regis filium,amp;: veftrinepoteni,Boemiregem dechratumhaberctis:nbsp;neque fieandem conftantiam, indicium amp; quitatem, quamin exteris rbus inbsp;retinere foletis, nunc, vbi plurimum opus eft,feruaucritis, nos prorfus ambigi*nbsp;mus. Quin amp; vos publicx falutis,amp;r nos voti compotes dudum efficiamur, ve-teres amicitias, necefltudincs amp;: officia maioribus mutuo inftituta,iteninbsp;confimiles mores,lingu fmilitudincm, amp; gentis vtriufque cognationem quisnbsp;fortafl'c memorabit, vt orationis ambitu imbecillem caufam, amp;per f parumnbsp;fubffttem,obfirmare videatur. Contra nobis ipfi breuitatem indiXimS,par'nbsp;tim rte eodem quo exteri faftidio afficeremus, partim quia iuftieix aC integri-tati veftr non diffidimus, regna,proceres, etfi quandoque armis Compartur,nbsp;amp;: iure b^lli rato retirtentur, diuina tarnen Voluntate,amp; hreditario,vel quouisnbsp;alio iure, vt plurimum, cm fucceiTornullus erit,difpenfari folent. In poteftate pnbsp;Dci funt omnium iura regnorum. Si Dei nutum qurimus, confulta oracula,nbsp;captat aufpicia,quxfita aftra, dita figna,amp;multa omina publicaque vota Vla-diffaum Boemix regem elfe iubent.Si ius, xqutti fas intetmortales feruannbsp;dum eft, quis rtegarit Boemix regnm, quod per tot auos, proauosque Ladif-lai fuerat, immatura morte furrepti,ad nepotempertinete? Quis nepoti,dccc-dente fine fobole auunculo, quis foton,obete fratre, hxreditatemlegitimamnbsp;abftulerit? quis pofteritati ius maiorum abnegaritJfi legehicviitur,fireligionbsp;retinetur, fi ius diuinum amp; humanum in humanis adhuc pedoribus vetfatur:nbsp;nemo quidem reperiri poteft adeo rationis expets, qui Vladiflaum iure eligen
dum elfe non cenfuetit.Cum Sigifmundi,amp; Alberti rgis temporibus, nouita- 40 tis gratia Boemi fluduarer,num Polonix regeno folmauxilia,fedregquo-que petiiftis? Si iniquo id tempore fadum eft:,quid xquo tempore, iubete lege,nbsp;imperante iure,cohcrcente rcligione,facictis ?Nimirum nemo fapiens,nill quinbsp;prxccps vefania feratu, amp; auunculi rtepotem hxreditate priuauerit. Nihil vn-quam in rebus quam maxime atduis inuito numine, ac infefto diuino humanbsp;noq; iureciendum.Inhis primm diuina voluntas,deindeiuftum amp;fas con-fiderand. Proindeiufticiaduce,aeprudentia comit,veftrisnuncrebus, Proceres,(quxfo) confulite. Si quis humilitatem generis obiecerit, quid eft quodnbsp;non prins,quam obiiciatur,fuapte natura confutetur ? Recenfetepaternumgenus,amp;:fauft:os Vladiflaos,amp; Cafimiros confiderate.Si maternum, connumera- pnbsp;telongo ordine reges, aediuos Auguftosipientiflima Vladiflai parens e mater-no quatuor, quinque paterno gcncre Romanorum imperatotes inter maiorum ftemmata numerabit.Qm maiorem hac nobilitate quficrit,in obfeurita-tem incidat, oportet.Verum enimuero parum profapiaamp;: hxreditarium ius 0-June valerct, fi rex aut improbus, aut parum idoneus in medium adduccretur. .
Regum
-ocr page 601-tgt;ECADlS nit tBER It. ya ^cgfihjjquj publice femper cducanturj haudqua^in obfcuro latere debent;nbsp;^ij qua maxime qui fuper aetate agunt. Non erubelcimus, Boemi, noftra laurare,quaudo cuiq; licet,ciirn de Fortuna, amp; dignitatc agitur,propria fine rubo-re comendarc.Omnis namq; taciturnitas improbatur,amp;: laus propria toleratur,nbsp;cufilcntiu detrimetofuerit,amp; pudorhomin honore debito defraudant. Quisnbsp;guurViadiflaum regno dignum non ccnfucrit ? Quis ad imperandu tantu na-turn non cfleiudicarit?quis haereditario regno fraudandum exiftimarit ? Numnbsp;prohibet hoc genus ? tot regum nepotcm,tot imperatorum pronepote nunenbsp;filiumNum faufta,amp;: generofa indolesnum adoleicentia, tot artibusnbsp; ^fanftiflimis difciplinis exculta?A teneris annis domi militiqj preiTe didicit:nbsp;ptunaintempeftiucrudimetaimbibit:timoremDci,religionem,pietatem,mi-ericordiam,integritatem continetiam fandiifima parente vn cum lade Fu^nbsp;^t'Materno primmgremio elapfus,n ducepdagogo, Fedinftindu Fuo lite-^nbsp;J^ariosludos irrepfit. Ab ineunte pueritia Cracoui iphiftas,philofophos,poe^nbsp;audiuit:Frcquentauit dialedicorum fcholas,amp; philofophando,diiputado^nbsp;Corpus fimul amp;animu adauxit. Qmcquidhinc temporis Fupereft,rebus diuinisnbsp;cbelhcis artibus impditur. Vit landimonia,amp; diuina oratione, Facerdotemnbsp;S^enq; Deo deditiffimu exuperat.Ingenita tatum virginitatc prpollct,vtprac-lt;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius virtutis numine fupra tatem amp; viucre amp; Fapere videatur.
Cttipus ocij recreationis, ftudia Martis vfurpat.a magiftris diFciplin mili-^fisadiuirjqui in hippodromo decurrerc, exequo pedibusve certarepundim fcrirc ,acicm inftruere, cxercitumdudarc,aut quauis arte vincere ho-f e doceant. Corpus magnitudine,amp; ingetcis vires pollicctur : itc venuftatem,nbsp;^'nia,animuq; virilem oftendit. In adolcFcetc Fenem, in teneraprxcoce tate*nbsp;j^picntiamrecognoFcit.Flures ineoVladiflaos,pluresCafimiros,deniq; Caro-Sigifmun Jos intueri licetmulla in adolefcente dicacitas, nulla petulantianbsp;'^^ptehediturmo Folm rebus ac verbis, Fed obtutu quoq; ac nice flu, omni de-^^^geftu corpori.s grauitatem, Fapientiam, pietatemq, Fatetur. Non prcipitinbsp;Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repentinaira,nulla libiding acimprobavoluptatecorripiwr.Nulli
vitio dixeris obnoxium.ingcnium mite,Coftans3amp; benignu : cter Fapi-honoris glori cupidum, corpus laboris inedix tolerantiflimii.Re-gUmMaieftate prxFertafpedus, amp; quandafibi tacite reuerentiaexpoicit.Yti 'snijProccreSjis hencadeffet.fic teftor De,hominumq5 fidem,plus ipFe ta-^^ndo,quam nos Ciceronis ore dicendo,incauFa Fualoqui videretur.ipFumfinbsp;ueretisjvcftris FufFragiis eledu, nimiru potius Deo demiirum,quam iudicionbsp;^'ftro defignatu exiftimabitis. No humanu rcge,Fed cleftemad publica Falu-ternoci vobis internunciu datu elFe reputabitis.Teneram adliuc a:*nbsp;ac regno immatura quis FortaiFe caufabitur. Fed quis hoc inadoleFcetere-quiFet, diuinaquada amp;intepcftiuafapientiaprxdito?quis in co quiprius Fenex^nbsp;l^iaadolefcs eile cperit.In rutela Dei reges Funt, amp; fihj regu:qui ad regendunbsp;^^djindulgetiffima fibi natura, amp; peculiar Dei gratia, amp; culturaaiFequuntur.
dccritcfultiiF.quifenatus vefter,qui quotidie circuftabit.Melius eft qua-Oq; habere rege Fenatus cofulto,qum proprio iudilt;ocundagerent.Qift dimis fibi arrogat, amp;: alina confilia plane contenir, Fpe dccipitur. Nullus fubnbsp;, 0 metus,nulla fufpicio,qu imperate tyrano femper intercedit,nq^l externinbsp;elliperjcul,amp; reFormidatio.Pottiifimus pater prop adeft,amp; latere domi-fedas amp; opiniones vobis bell Fxu indicetur,n5 pontiFex aduer-irritabitur,non in belli Focietat aduocabitur imperator.Q^n ctiaf hxc o-o fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proximus dcrit airertor,no focior aberit multitudo numerofa^
ciordixi:im cognator,quibus vn genus amp; cade eftnatio, vtcognatiolin profitetur. InFuper Chriftiani Fumus omnes, amp; in Euagelica lege vtriq; aranbsp;^piusflnter opiniones,ac Fedas paruFer diFcrimen,amp; iilud quo de agitur,nbsp;^dnafacilis argumentis,qum armis corrigi, amp; emendari poftet. Dummodonbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruemus ad amuflrim,an licentius ex patrum confilio quis
^erit,parm{mihicreditc)refert.Quas ob res,Boemi proceres, vos Cafimiri r
-ocr page 602-^6z ANT. BONFINII RER. V N G A R.
gis nomine nc hortamur, monemus,amp; oramus, vt diuini humaniq; iuris me* mores eTe vclitis. Regnum hreditario iurc filio debit, beneficio veftro tri-buatis:bellum latcre vobis illatum, non tam Pontificio iuflu, qum nedcbitinbsp;fuse proli oppidin alienam ditioncm trasferrentur, fufceptum fuiflc credatis:nbsp;rationibus veftris commode,ac ret confulacis,quod fi feceritis,haceleftiunenbsp;hoftium quoque numerumimminuatis. Quodfi feceritis, vtrorumquefaludnbsp;dignitatique optime confuletur. Polonorum oratione vi:i Boemorum ani-mi,occulta inter fe confilia agitant, centuriatimbinc,nbsp;nbsp;nbsp;bine coeunt, protnpu
Vladiflao fufFragia reddenda mufltant: bunc vnum,ad ocium, quietem^j Bo-emica natumefl'e diditant,bocaliquarifper cuneatim agitatum. Poftquamin- p ter eos de rege conuenit, extemplo proceres cum vniuerfa nobilitate accque-ftri ordine, Vladiflaum quintumdecimum vix natum annum, regem pronci-ant. Omnes Vladiflaorcgifliciter,Cafimiro quoque patri fliciter, Boemi-co regno fliciter, proceribus, amp;: fenatui fliciter exclamare : fauftilfimis Vladiflaum acclamationibus ingeminarc,ij angelum clo dcmiflrum,virgineuninbsp;' amp; fandum regem illi:pars falutarcm principem, amp; alm pacis autorem, multinbsp;fantas tot regum imperatorumque bas vnicas reliquias appellate. Oratorcs,nbsp;inter multos plaufus, crebris ofeulis ab omnibus afperfi funt* Cteri ver,inbsp;prfertim Vngari, repulfturpitudine, ruborefuffufi abiere. Cm, veluti resnbsp;gefta fuerat,Mattbi continuo retuliflcntuex fpe fua fruftratus,in Boemos ex- lonbsp;canduit:amp;: quamuis fuum de Turco nuncium dudum accepilfetjin Sauo noua molicnte,nibil tarnen de ira amp; vltione remifit* Turcus,dum Panonem Bo-emico bellooccupatumintclligit,viginti milia bominumad Sau amnem clannbsp;deftin, quantum fieri potefl:, cumexpeditis artificibus,amp;: operariis mittit,vtnbsp;confpedu Syrmienfis agri, temporarium materia caftellum erigercnt,nbsp;fummaarte,multoqueprefidiocommunirent : vtquotieslibido ferret, Syrmi-um, extremam infrions Pannoniie oram, incurfarent : ac demum vniuerfainnbsp;Vngariam, Alemaniamq; adorirentur. Trifti nuncio Matthias haudquaquamnbsp;c5fl:ern^us,amp;nihilo fegnius Boemicis jebus intentus, Gabrielern metropoh-tam Colocienfcm,amp;Ioannem,cui Vngor cognomen erat,in re bellica edu- 5nbsp;tum,verfatumin periculis,amp; explorat virtutis c fidei virum, extemplo accirinbsp;iubet. Hos ad inferioris Vngariae oras properare pra:cipit,quid fieri opus fit, 0-ftendit,admonetpericuli:atquenifiinitUmTurco caftellum ij continuo de-sah^cz. moliantur, de Pannonia adum efle praedicitSabaz, inita moles Turco nomi-nari cpt,quod Turcica lingua mirabile quid fignificat.Datur his poteftas hanbsp;bendi deledus, accipiendi vedigalia, amp;imperandi ciuitatibus qucunquc exnbsp;vfu belli fint.Quin amp; ad Michclem Palatmum, cCtcrosque proceres fcribitur,nbsp;vt cum fuis copiis Gabrielernfequantur: amp; quantum in eis fitum eft,caftellumnbsp;Turcisinaduerfa Saui ripa inftitutu moliantur : nve molem in ceruicibusnbsp;ChriftianaeRcip.inchoatam,cxdificaripatiantur.ijpro viriliquifquefuaman 4nbsp;data regia prftare conantur. Gabriel amp;Ioannes Vngor in Vngariam reuerfi,nbsp;proceres conuocant,cogunt exercitum: amp; comparatis vndique auxiliis,ad Saui fluenta defeendunt.^ Aft vbiin ripa conftitere, tormentis prinimcrepitan-tibus boftes ab inftituto opre amoucre occipiunt, iidem quoque machimsnbsp;illi inhibentes abfterrent. quandoque vehementius irritati,vtrique Saiium in-grediuntu?,mutuisque fagittis fefe competunt. Neutri tarnenflumen traiicercnbsp;audent,quando pares vtrinq vires, militumq; numerus erat. In ripaTurciag-geres ex aggefta terra fie edunt,vt fecuri ab Vngaricistormetis intus dificent.nbsp;Qnin amp; ante,qum illi adueniflTentjfolTa amp; vallo fitum obduxerantuagelTerantnbsp;affatim commeatus,amp;:omni munitionumgenere obfirmarant. Palatinus, Ga*nbsp;briel,amp; Ioannes,conatus omnes irrites efpicari, quamuis vitro citroqtienon-nulli occidiffentjad protegendum tarnen Syrmienfem agrum,alterum regio'nbsp;ne oppidulum exadificare adorci funt, amp; in illorum inuidiam die noduque mnbsp;extruendo opr verfantur.Dumhxc ad Sauum agtur, Matthias ex irrita ip^nbsp;in iram ciedus, Morauia crebris incurfionibus amp; incendiis Boemiam long^nbsp;Jatequ
-ocr page 603-DECADIS IIIL LIBER II.
^Cquc vaftat, tarn affiduis rapinis amp; tot populationibus afficit, vt oppidoriiin cciuicatum pars magna paccm mcrcarijmulc fefc dedere cogercntuf.Qui.n-vicinos vfque montes,qui Pragam circumuallant, dilcurfatum amp; va-itumfuifle perhibet. In Boemianulla ciuitas vi capta, fedper deditionem exnbsp;wtrimentorum intoleratiain poteftatem rgis hand pauc iunt accepta:. Hcnbsp;tertio Boemici belli anno gefta funt.Rex autemdifpofitis per cunta op-pfla,qu in Morauia,Boemia, i. Sileiia ceperat, prfidiiscrclitisque nonnul-*^lcgionibus,qu prouincias tucrentur,Budam rediit.Vidorinum,qucm ca-P^'uumadduxit, in ardua Vicegradi arcc afleruari pro dignitatc iuflit, vt poftnbsp;^Uifincna tut dimitteret,amp; qua deceret bencficentia, in dignitatem ipfepri-'namreftitueret. Hoc etiam anno, de quo fupr diximus, Maumcthes Tur-'WumImperator comparata quadringentarumnauium claire(vbi triremes dunbsp;ac decem equitum milia fure)Euboiam adortus,CbaIcidcm ob/idet:ct ch^ildhnbsp;vrbem impetu oppugnat,vt magna fuorum cde trigefimo die potiretur:nbsp;H'iodRom 4. Idus lunias grando infan magnitudinis portendit, cuius fru-vncias appenderunt. Quare Paulus pontifex maximus impetrand
P^is liberandorumqs obfeflorum gratia, indita ad omnes aras folenni fuppli- ' ^^doae,ipfe pedes facrum diu Genitricis fimulacbrum ad Lateranenfem vfqjnbsp;^0 P circumtulit, ibi^j facns operatus cft. Vencti Euboi captiuitatcnbsp;^udquaquam cofternati,inftrutam fexaginta nauium clafl'em ad infeftandasnbsp;^^ficimasTurcorum oras ctinuo miferen qua triremes fexaginta, amp; vigin-ierari fure. Nicolaus Canalis prfedbus claffis ob rem in ea expeditionenbsp;y geftam,quia Chalcidiin tempore n6fubueniffent,in fcnatus fufpicionemnbsp;'^udusjvinctus Venetias aduetus cft, perpetuo deinde exiliomuld:atus.Io~nbsp;Andegauenfis, qui Neapolitanum regnum recuperate ftuduerat, amp; ipcnbsp;^uatus,admoliendasrcs nouas in NarbonenfemGalliam fc receperat,vrbenbsp;Pf*tus avchinione, dicm obiit. Acerrimum in Galliis bellum inter Ludoui-fregem,amp; Carolum Burgundionumducem oboritur:rex Budam reuerfusjnbsp;Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reficiendumque in hy bernis militem efle duxit, afliduo btto iam
^^^pfum.Du tarnen res eins mentem acerrime vexabatJnprimis Sabaez, ^aui ripa dificatum beneis niunitum:deindeimperijTurcorum accefto,
quot; ^doquidem auditaEuboi captiuitate,maximatriftitiavirum inceftit; ve-
L ^^^f(quod amp; obtigit)ne vno eodemque tempore cum dupliGi,prpotcnti^ te dimicare cogeretur.Turcorum vires nemo ignort. B oemi bello acerri-j, gt;*iictus expertes,amp; qum maxime mortis(quia Vladiflaum Cafimiri regis fi-^^*inuperclegerant) adieftis Polonorum viribus,potentiirimi habcbatur.Eo-^'^enim tempore quo Matthias acerrim Boemiam infeftauit Cafimirus c-Pti^cis hortatu, iufluqjin Boemos arma fumpfit. Sed poftquam filiumnbsp;log ^^^gleftum intellexit, Vrfinos^j omnes, ac Stelligeros cuni cterapro-
^tn turba,vehementillima in Vladiflaum ftudiaintendifl'e confpicatur: Bo- * J, tutelam ex corde fufeipit. Quo igitur modo imminentibus his peri-S Matthias occurrat,cumpatribus proceribusmiro ftudio,diligtiaq3 dc-Cum bcllafine pecuniis geri nequeant,ad cas difq|rirendas inprimis a-
(j '^^^ritendit.Vcdigalia folito grauius exigit : collatam ptificibus, facer-ftipem expofeitnmponit nouatributa, amp; ftata fununopon-tlpoftulat,vthreticis amp;prophanisobfiftat.Ncmrita Pufnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obhuionis iniuriaprtereundacenfet. Cm Stephanus Sce-
ticT'^^^^^upusq; Defpotes, in bello Boemico fe optime gefl'erintmeque inp laboribusqj obeundis vnquam fibi pepercerint, Scepufienfemhonori=nbsp;bus multis adauxit-.Defpotam egenum caftello Feyezkeo donauit*nbsp;Cxteros pro fua quenque dignitate, muniis, honoribus
amp; prmiis profequutus eft. Secundum Boemi-cum bellum,infequenti anno Polonicum fequutum eft: de quo in poftero li-bro latiflim diflTeremus^ i
-ocr page 604-r^4 ant. b o N F I N 11 R ER. V N G A R.
RERVM VNGARICARVM DECA-
I s Q^V ART LIBER III.
IMI R V M CO fato Matthias natus erat, quemadmodum vni* uerfus vit ordo tcftabitur,vt nunquam libi ocium inuenirct,nbsp;bellutn ex bello fcreret,nbsp;nbsp;nbsp;ad extremum yfquc vit exituro
plus voluptatis ex armis, qum pace caperet. Qu^nquam do-mi pacemjforis bellumalcret:fpe tarnen obtigit, vt ipfe quo-que domi non folm externo bello fed inteftinis quoqueb-ionibus laboraret.Vt domi quietc viueret, foris bellum ale-
Toontcttm IteUnm,
I47i
batmonnunquam opinione fuafalfus, optimatum feditione vexatus eft, quod fortafle non immrit) fortunafactum eft, vt Herculei virtut principis onwinbsp;ex parte periclitaretur. Etf labores multos ilia propofuit, nunquam tarnen vi'nbsp;rum (mihi crede) deftituit. Nec maiore quidem fauore cathenataCoruinopc*nbsp;ricula obiiciebantur,qum promptiore ipfe animo Temper obibat. Infequeonbsp;nanque anno cm in Boemiaageret,Polonicum bellumoboritur : quodannnbsp;Salutis quadringentefimo feptuagefimoprimo vitra millefiminicumeft.Po'nbsp;tificss enim amp; proceres Hungari in Matthiam maxima ex parte coniutaruo''nbsp;Cafimirum feeundum, Cafimiri regis Poloni filium gt; introducerc decreiio*^^'nbsp;vt poftquamhunc regem declararint,eiufdem copiis Coruin eiicerent. CoO'nbsp;iuratio ita vehemensamp;fcundafuit, vtinvlterioreVngaria,prterGabn^'nbsp;lem archiepifcopum Colocienfem,Michaelem Palatinurn cum paucisnbsp;abus, nemo fuperfuerit, qui regia fide ad Polonum non dcfecerit. Miob^nbsp;Orfagh,vir illc prudentilfimus, amp; longarcrum expcrientia non iniuriap*^^,nbsp;tiflmus femper habitus, illud non minus in corde, qum ore verfaflenbsp;Q^ncunquc facra corona coronatumvideris, etiamfi bos fuerit,adoratO)nbsp;pro Sacrofanto rege ducito,amp; obferuto. E feptuaginta circiter quinqnenbsp;uentitis,quos Comitatus(vt fupr fcripfimus)appellant, tanta coniutatim'^^ jOnbsp;vt vix nouem fuperfucrint qui Matthias parrent,c vetigaliapenderencGonbsp;principes loannes duo fuere, nepos amp; auunculus:alter Strigonio^^
ta, jietropolita,Matthiapatris loco femper habitus : Qmnqueccleficnfisant^ alter fuit,vir ille vtraquc lingua eruditifiimusiqui fi curis Reipub, fenbsp;potuiiret,habuifretnoftraastas,quicum vniuerfavetuftate certafl'et.Nec abnbsp;quidem Emericum Scepufienfem comitem compltes excludunt : quianbsp;femel ante Tranfyluanum bellum(vt diximus) rege defecerat. Hune qu^nnbsp;que rogatum,cur id feccrit,tot beneficiis amp;honoribus afFctus.refpondiiienbsp;runt: Fateor me regedefecifle, fedita tarnen, vt illinunquam ipfedefieic^
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nocuerim, amp;me ab inimicorum obtretationibuSjSc infdiis afleruerim. *nbsp;nbsp;nbsp;4
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nim ille tanta calliditate, ac prudentia fuit,vt deficiendo regem delatorum
minibus irritatum, ad refipifcendumimpelleret : amp;hac arte quantimomen^ pfe foret, principi, amp; inimicis oftenderet. Eo igitur temperamento vfus e \nbsp;regem regno, amp; fe rggi prudentiflm conferuarit. Cur autem patetmnbsp;mis amici coniurationis autores fuerint,caufa2 nonnullas refcruntur.Namnbsp;grauitat|Jacfide finthabiti, vt nulliusleuitatisamp; petfidirei exiftinian|^.jjgnbsp;viderentur. Metropolitampr indignatione varia res nouas molitumnbsp;dicunt.Rexenim iam compos fui fa;us,ab optimatum confiliis,quibu^snbsp;nus fuerat obnoxius,fe aflerere cperat:fuo,non alieno dudu, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'a^fa'
batur.confutabat illorum dida, fi quidquandoq; liberius fuafiflent: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*
lus agere videri vole bat. Contra illi, autoritatis hinc iadur am haud mo nbsp;nbsp;/j,
fefacere arbitrabantur. Acceflerat extraordinary ftipendijinfolens i tio,quam Dicamnominant:qux non modo domefticatim, fed viritimpnbsp;que indicebatur. Et quamuis affidua bella grauiflima tributapollularent,nbsp;lens tarnen vetigal nimis cuique graue videbatur. Qmnetiam ^P,nbsp;prouentus vfurpare cperat. Et cm pro pubhca falute dimicarct,id n
-ocr page 605-D E C A D I s 1111. LIBER III.
rcputauit. Hoc tarnen non fine Laurentij Roborell Apoftolicilegati authori- LAurentiu tatefecerat. Quare ilium multi grauiterincufantjquod primusMatthixregi cnbsp;animadiicrtendi inpStifices facerdotesqs, amp;:ex vfu belli bafilicarumprouentusnbsp;^urpandi poteftatem fecerit.Summum enim nefas arbitrabantur,pontihces cnbsp;laceraotes, qui femidci cenferi debent, prophan cenfur elle obnoxios. Ar-diicpifcopo Strigonienfi fo din ar um auri dcimas (qu Vrbur vocantur) abf-^ulcrac, qu magni fuerant momenti : nonnullis etiam epifeopatibus vebga*nbsp;aoccuparat. Q^d ab eo pleriq; baud temere fatum putanc,partim ne in tan*nbsp;^return copialaiciuirent : partim ne opibus adaud:i,regi bellum infcrrent.In*nbsp;upcrformidolofus optimatibus,amp; violentus ciTe cperat: amp; tacito quoda nu*nbsp;fiifefolum imperare,parre ctcros veile indicabat. Qui autem apudcum ni*nbsp;^^aplurinim authoritate valuerant, ex actenuatadigmtate id grc fere bant,nbsp;s igiturcauiis archiepifeopum Strigonienfem gt; ac cteros, vt noua moliren-^^^adados efle opinantur. Cum hc per coniuratos clam agcrcntur,amp; interfc
aiitnirumregem elegiflent, ad Poloni regem continuo Icripfere, quxcunqi ceniurat-^Cnent,omnia cdocuereiomnes fere proceres Matthia vitro dcfecifle,figni-aduer- mirum po-
Vngaros temeraria quadapierate correptos, Coruinum regem elegii-I nbsp;nbsp;nbsp;regio, fed humili genere natum : ilium regno in tyranidem prorupiife:
^.l^iando regio fanguine haudquaquamnatus cft,regiam Maieftatem ac fan pi'f^^tuerinon pofiemo folum in alios, fed in fuos principio fuire oecc?-quidelatum fibi rcgnumrecufarat,amp; nepotem rege fccerac,nbsp;nunc autem in paternos amicos, nbsp;infnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excoluerant,amp;: in nullis vnquam periculis deferucrant,vim
fibi cenfuram vfurpafie,fuire in facerdotes,anrifi:itum {} 'gdia occupare, ius diuinum amp; humanum iuxta mifeere, pro ratione libi-fcf. J ^^bcre, Proinde regnum Vngari inique Matthi traditum, qu au*nbsp;V[ C fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domum ex more, recurrere oportere: demum orate,
cjp. ^^irum filium regem nuper eledummittat, amp; delatum fibiregBumac-^Un nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rerum harum admonitus,in tta liberorum fcunditate, for-
nj^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cundandum efie ratus,delatum prter opinio*
accepit. Lticia magna copletus, Deo gratias agit, qud duobus duo rgna optati fuerint,amp;:nuncinfiantiflim polluletur.Dc-ton'^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habuit: legiones trs cum optimo equitatu cataphradoruni
fttif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafimiro daret,qui ad obcundumrcgnum,in Vngariprofe*
dterum Wladillao exercitum effe comparan-regnum fine controuerfia erataditurus. Ad archiepifeopum feribit, fe filium propediem omnino cum validiifimo exer-pic d ^^runi. Interea coniurationem,amp; competitoris aduentum rumofnbsp;^m res adregis aures pcrueniflet,haud parum cxcanduit : amp;vixnbsp;paternos inprimis amicos, quos ipfe tantopere excoluerat, amp;nbsp;opibus adauxeratjin fe nouamoliri: animo tarnen nequaquanbsp;ftudiofummo vifurum,qisnam fuis optima-tcjjp^^^^^hihofpesefle velit. Ineos qui coniurationisinfimulabantur,fui-dam elapfi,in proprias arces fe receperant : neqilfi potuif-Ptitj^^^^^^Pore fuicndum efleiudicabat ; fimulare difiimulare niulta,com
^''^^undiam,amp;comitatcm, lenitatemq; prferre i non ignorare Vnga* *^g^^bneq; varia hominum ftudia latere : fcire incftantes eorum eflenbsp;^^^ydgs fpem,fortunamq5 fequi.Proinde nutates obfirmare,promif-P^^^ofq; propofito reuocarc : pfoceres multos oppidisdo-j) ^^conciliare,plura confilioquamarmisagerexontra torrenre bra-amp;:prult;lentia aduerfantem fortunam declinare.Nun-diffidcre, quin amp; in aduerfis fpe rebus maiore quandoq; ani-dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veluti maior oftentand fortitudinis materia oflerretur. Item
coniuratorum numero efle fubolebat, vitro confulere, amp;: prferre fidu-
Bb
-ocr page 606-ant; b o NF I Nil R er; VN g ar.
Intcreafatnapercrebuit) Cafimirum cumvigintimilibus hominumVn^ garix finibus appropinquafle : mukos ex V ngaris veluti congratulatumoccur-riflcjamp;eiusexercitum Vngaroru acceflione indies augeri. Kalendis igiturNo-*47^ uembribus,annoDominic falutis quadrrngcntefimo feptuagefimoprimofti-pra millelimum,rcgni fines ingrediuir. Quacunq; iter facit, magnifie cxcipi-turj Fortunamquiq; fequtur. E proceribus multi ex propinquislocis occur-runt,qui amp; magnific nouum regem excipiunt,amp; obfequiagratiirima pollicennbsp;tur. Augentur quotidie Polonica cadra : amp; multi ex induftria amp; cpolito,non-nulli aliotum exemplo,Cafimirum fequuntur. Maiorem indies anununi Polo-nus concipit,amp; tuto per regnum fuum vagari poflc arbitratur.Iam Caflbuien- nbsp;fem,amp; Agrienfem agrumprtericrat, Nitriqj propius amp; Vaci cadra admo-uerat: cm principes coniurationis,quiipfum exciperet,expc:are cpit.Sub-ftitit igitur,amp; creberrimis liteys,clandeftinisqj internunciis primarios optima-tes accerfit. Nec intereaquidem Matthias obdormiucrat : quippequiconipa-raucrat pro viribus exercitum: principes multos Bud cogcrac.illuc eniniPa-latinus, amp; Gabriel archiepifcopus, item Emericus, amp; loannes Alemanus V;!!-dienfis antiftes,multique alij ex coniuratis etiam conuenerant.-clara aregeof-pidorum , villarumqs largitionibus reconciliati. Nicolaum Wylachum Boiranbsp;rcgulum,rex per internuncios confuluerat,an ne cumhofte illico cofiigendiuiinbsp;efl vidcretur, an cunftantiusagendum. Ceflandum, vir prudensillereipon-dit : quando indies mult ex infeftis haft conuertantur, amp; auxiliares fiant.nbsp;Placuit Matthi fententia, mods Budacaftris, Strigonium cumins optima
tibus contendit. Hocprimumnontemer faciendum efle cenfuit. Videbatc-nim,reconciliaco metropolita, coniuratorum principe, nihil vltr reforinioaf' dum. Cm Strigoni venifret,rex in vrbe fubfedit, in fuburbanis caftrapofuitinbsp;moxEmericum Scepuficnfem, fpetatgrauitadsamp;prudend virum,amp;nonnbsp;minus eloqucntia, qum calliditate prftantem, cum Palatino, nonnuisquenbsp;pontifiibus in arcem fubmifit,qui archicpifcopumfibireconciliarent, h cumnbsp;ad eum veniffentjorarc cperunt,ne regis fide,quem loco fillj Temper habue-rat,amp;quemfua induftria,amp;labore adregnum euexerat,nuncaliquaindigmta- 5nbsp;te deficerct.Item dicere.Si quidfilius qtiandoq; cmittit, ptre ignofci opor-tere : indulgentiflmos magna ex parte efle parentes,amp;infilioru erroribusple-runq, conniuere.Animum ab inito propohto omninoeflereuocanduni,qtian-do nouitas ifta non fine maxima regni calami tte fieret. Regem tot aliis virtu-tibus pollentem,fi quid errarit,efle tolerandum : fuccefruglori,ac regni dc-fenfionenon cflereuocandum.Eius animum tamclara facinora quotidie nio-Iiente,non fine maximo fcelere intercipi pofle : e prfenti nouitate haud mc-diocriterrefipuifle:rccognouiflefeipfum,amp;:pnitentia corrept,fealiumfutu-rum polliceri: quicquidinfolenti fecerit,ab vfu bellorum fe coafecifle,in-genu fated: nil libi thefauri coparafTe : pofthac fe cum omnibus temperacius 4nbsp;adurum. Demum amp; fuo amp; regio nomine obfecrarc,ac obteftari,vtfiliuea,quanbsp;foiebat,pietate, Audio amp; diligentiatueretur, qucunq; ipfe iuflerit, poftularit-que, regem pro ratisiK; firmis habiturum : quinetiam dcimas quas cxtorfeht,nbsp;vitro redditurum:amp; nunc,antequamhinc caftramoueat,partemmaximainin-ftaurata ^atia repenfurum. Poft verba,fuppliccs interuencre virum,nonnullinbsp;exorandicaufa procidentes,patris illius genua amplexabantur,vt regni pertur-bationemamp;; periculudeprecarentur. Illeautem,quamuis exhisnonnuilosli-mis oculis defpicaretur,rcpentinamillorum mutatione,amp; incftantiain demi-ratus; tarnen viiftus ,ifta rcfpondit : Secterorum pontificum amp;optirnatuinnbsp;confulto nunquam diflenfurum: neque vnquam fibi tantum arrogaturuin, vtnbsp;prter ipforum voluntate quicquam moIiretur.Nondiffiterife Matthix quan-doquefuccenfuifle, increpafle licentius vtifilium: amp;fpiflimfuiflequcftum,nbsp;nec xquum amp; fas efle, regem facrorum virorum vedbigaha vfurparc,neque fa-cram obirc cenfuram: neque fateri,fe tan turn Cafimirum aduocaflc, fed pluresnbsp;in earefocioshabuiflc, qui mutato mox animo fubticuerint. Neque fe folumnbsp;Calitnt:
-ocr page 607-D E C A D I s 11L LIBER 11 L
Cafimirum in Vngaria remofaturumj ncq; ioriudicio obuerfaturum. Mat-thixdiunouifle mores : nequeillitd ignorare, lenitatemhanc amp; libi, multis cxitiofore. Demum,quando itavolunt,coguntq5,intercedente fide publica,fe,nbsp;vtantea,regipariturum. Cmij omnes fuo,regioqj nomine fide dctuliflent,amp;nbsp;decitnarumlocopecunias (vt pleriquc volunt ) rcpendifienr,reconciliationemnbsp;tranfcgcre. Mox vt regc ad caitrum introducerenr,defcendere!retulere omnianbsp;vtiaftafuerant,amp; ingenti cxtemplo follicicudine regem liberarunt. Haudmo-ra,is arcem cum eifdemafcendit, cm in colloquium, adhibitis paucis arbi-iQ ^^^^jpe^^ucniflent : Nunqua,facrofanle(inquit) pater,me tc.defertumiri,miliinbsp;*pfe perfuadere potui. Non me latebat,nunquam te id oblitiioni mandatutum,nbsp;cum me pater morions tibi comendauit. Neq; credere poteram,ilium meafi*nbsp;lelcfe(3:urum,quicharitatis amp; fidei perpetuum cxeplum appellari poteft. Tunbsp;iecum in carcerem,amp; vincla incidifti, tu vitro pro falute ac dignitate mea cunnbsp;^apericula obiifti, tu quoque Boemico me carcere redemifti, excoluifii regno,amp; corona: nihil arduum amp; difficile fuit,quod tua opera amp;: confilio no cumnbsp;bude percgcrim. Neque nunc te Matthiam in tuis vlnis natum, amp; te fempernbsp;udioliffim educatum, deferturumefl'e credo. Si quid meaiuucntus in tepa-^^uitjignofee,pater indulgentiffimc:tuo filio parce,cx indignatione hac,fi quanbsp;'^*t,priftinus vtrinq; amor (qufo).redintegrctur. Qtiem cum cteris Vngariaenbsp;^^geniconftituifti,periclitantem nunc,quio,filium protege : 8^ immorralia innbsp;beneficia, ffilita benignitate tuere : vt quod decedtnti vita patri rece-pbjte prftitifle videre. Ex his verbis obort vtrinque lachryni,raetropo-^d pedes prouolutus,quia initi confilij pnitentia dudum inceilcratjVenianbsp;^oftnlauit. Rex ad ofculum excipiens contrario veniam pctiit, amp; conceffit.nbsp;accepta vtrinq;fides,ininiuriarumomniu obliuionein:amp;; tranfatapa-^pacatisq; vtrinque animis,rex ac proceres abicre. Infequenti die, cm Ca-(quern rumor crat, fuperiori node in Strigonienfi arce cum archiepi-oponbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^pert pj-Q dignitate fua arma fu merer) vlteriorem Vngiam ad
Io ^^'^biuin vfque difcurfaret,amp; detrimentu his infcrref,qui pro fc arma no ca-f ^ot.'rex copias traiicerc cceperat.EfFufa deinde fama,Matthiam fibi metro-fi *^^^^'^^^ciliafle, amp;ia Danubium trafmittcre occpifle: Poloniab incur-/busfe abftinuere. Cafimirus Nitriam venerat. Ciuitas, quia fe verum Vn- camirm regem efle profitebatur, vitro ipfumexcepit. Pro mccnibttsvero caftranbsp;omnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traiedo Danubio,reda Nitriam verfris caftra mouir, atque ex
pagis oppidisq; Polonos,vbicunq; inuenerat, eiecit. CmNitriap-ha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet, Vngarorum multitudo, qu Cafimiri fortunam
t. ^^^^^equutafuerat,rept defecit. Multi clm elapfi,in Caftra rgis vene-Ppida propria fe receperetalij magis ingenu hoftilis detrimeti me-i^cgia caftra venere. Hilari Macthia vultu excepti funt, pu- ' Ui P edido impunitas omnibus qui Cafimirum fequerentr, promifta,nbsp;caftra hoftiumedido,elapfis clm
Nitr rcmanfere. Q^re Cafimirus animo admot^i conftcrnatus,intra , exercitu fcrecipere cpit : contraMatthi adaudus eft animus,nbsp;dem redire Vngaros confpiceretur. Nitriam ergo properatureQuo cnbsp;^rt)e Cafimirum obfdct : inhiber commeatus, amp; diram interea fa-fuj ^^^^minatur. Cafimirus Vngarorumfacinoreeuocatumfe ingenu fafigt;nbsp;clm cum rege agit, impetratque vt intempeftanode fibinbsp;Poloniam redire liCeat : fe^ue regno nullum vnquarn bellumnbsp;dlaturum pollicetur,interiedoque iureiurand affirmt. Paucis pftnbsp;iutif) feptingentis excompado cquitibus elabitur : amp;continuatis (vf a-ferecepit. Exercitus qui remanferat,ardiore ob-tctur h ^'^^^^^e^^us,quotidianis internunciis tut abeundi,ne inedia cofice-^^fempetit.His autemhacc0ditionedimifliodata,vtfaluis corpori-^^^^^i5^birent,null regrto nocument infcrrent,nihil in facien-^^ehoftile facerent. Quod fi adiedo iuramento non fetaflent,cuiq no-
Bb ij
-ocr page 608-$6S
ANT. BONFINII KE R? VNGAR.
bili,plebci VC, item vrbanis omnibus, amp; paganis, cumulatas paflim de his pa-nas fumere liceret. Lex abeundi Polonis accipiturdimifl rege,in Poloniam caftra mouent. Rexcu cxercitu diei itinere fubfequitur-. quofeunq; in vicis,nbsp;amp; oppidis deprchendit,relutantesobtruncat. At illi baud fecus acccarceri-bus elapfijCum inediam fentirc cpiflent,paul licentius per vicos amp;agros ci-baria quandoq; furripiunt : quadoq; fimulantes fe obfonia amp; pabula mercatu-ros,mox illata vi diripiunt. Indemnem prouincia prilarc iurati,non prftant:nbsp;rapinismanus abftinere non poflunt, indies licentiaaugetur,amp;qutoPoloninbsp;finespropius accedunt,eomaiora pecoribus ac rebus detrimentainferiint. In-opiam rerum aliqui ingenita,pleriq; graffandi libidinem caufantur. Ex pagisnbsp;oppidis quereljgrauiaqj in dies lamenta fufcitantur,adrcgemque defcruntur.nbsp;Rex violato cuiq; vlcifccndi poteftatem facit: edicitqj, vt omnes vim vi repel-lanr,armisfuaquifq; tueatur,amp; erepta recuperet. Promulgatalicentia, Polonisnbsp;vicatim ruftici comeatus abnegant : quos cum illi vi accipcre conarentur, bellum ob violatafdera ruftici Polonis indicunt : fufeitatoqj tumultu, in finibiisnbsp;Vngari cundos fpoliare dccernunt. Cum illi quadrate agmine iter facere nonbsp;poftcnt,ob rerum egeftat,cuius ipfi fuerant authores(quando in ingreflucon-gefta frumenta fuccendcrant)diuerii iter facere cogebantur.Extenuatis diucr-ficate viribus, amp; tunc maxime cum Polonifinibus appropinquarent palantcsnbsp;eft'ufij rufticis circumuenti fpoliantur,amp;in prdam vertuntur omnes:non-nulli quoq; inrapina dcfidcrati funt. Poloni igitur,quiduceCaiimiro Kalend.nbsp;Nouemb. Vngariam inuaferc,quarto pft menfe ciedi funt.Matthias cuexer-citu vlteriorem Hungariam luftrauit,ne quid illi,antequam egre deren tut,mail molirentur.Pacata demu prouincia,amp;exado bofte,infacrahebdomade Bu-dam ouas rediit: legionesq5 magno labore defatigatas (quippe qu totahycinenbsp;in caftris bybefnarant) vernatum,ftiuatumq5 dimifit,vt equos amp; corpora re-cerent. Eaftatenil memoria dignum eftefadumaudiuimus. Poftquameie-dis ho4ibus,propulfatisqj periculis,rex Buda fe recepit, ad vltionem iniuriarunbsp;animum reuocauit. Videbatenim, ft maxima quqjfacinora femperimpnm-tatc donarctjfe audaciam fcelcrum, qu ac perfidiam, augerc, amp;:perbrcui re- 5nbsp;gnaturum.Quare,vtalios criminelf Maieftatis abfterrcar,ab archiepiftc-po Strigoniefi facit initium. Hunc per internuncios Budam accerfiri iubec, lubnbsp;grauiflimi colloquij prtcxtu. Ille quanquam fe non fine periculo ituriimeflenbsp;intelligeret : tarnen fide regia fretus,amp; veteri beneuolentia,Buda fponte venit,nbsp;nullumqs fibi aregepericulumimminereputauit. Quamuis enim primusau-tlioritate forct,nouiftimus tarnen ad coniurationc venerat, optimatum impul-fu,amp; nepotis potiifimum inftigationc adadus: quod non modo rgi,fed multisnbsp;quoq; aids palam fadum elTe intellexerat. Et ciim in campum Rakos,vbi regaqui aduocaueranr,continuo fignificaftet.-admonuiftecqj, vtiadftataillucdicni^? 1 hnbsp;conuenirent,inuirantibus ipfum optimatibus, vltimu fe venturum efle refpon- Inbsp;dir. Quare fadum ei^vtreliqui fe remiflius agcrent,amp; coniuratio fenflrafolue-retur. CXfe id quidem regem latebat,fed illudne aliquo vltionis figno prxteri-re non p^tcrat : quando memoriarepetebat,in amico paterno,quemlocopa-renris femper habucrat,quomodo nefanda perfidia concipi potuiiTet ? Iraq; vbinbsp;Budam metropobta venit,boneftc in aularetineri, amp;adhibitacuftodiaprodi-gnitateaiferuariiuflit. Ad Vicegradum deinde clam tranflatus,inarcemenfi-bus aliquot cuftodibus rgis obferuatur. VicitdeindeMatthiamingentiumnbsp;memoria beneficiorum,ingenita pietas,amp; datfideiicordatio: obiieriabaturnbsp;ante oculos,crudclitatis amp;infamimctus,quandoinfacroiandospontificesfc gt; hnbsp;baud fine nefario feelere animaduerrere poiTe reputabat. Pertfus igirur ira-cundi fu.hunc carceribus emifit:in Striffonienfem areem cum dignicatere-
lia comitia baberi folent, Cafimirus fe propedic defeenfurum efle, procenbus,
DEC A DIS UIL LIBER ni.
^cinfamaffc: tantus dcmum dolor inccflt,vt indies mortem expofeerec,pro ea votanonnunqua nuncuparet. Subieratin fe ne chute iam vitte faftidium,nbsp;dleuandam turpitudine, Scinfamiam,morte nihil antiquius reputabat. -^tenieamvix claudere potuit. Nam quinto Idus Auguftj,amp;pridie eins diei,nbsp;^o diuiLaurentij folennia celebrantur,diemobiit,non fine maximo proceru,nbsp;Diumqi defiderio.Quicunq; grauiifimi viri probitate^m finit experti,perpe-^oeius defiderio piacommemoratione afficiuntur. Virfuit arebiepifeopa'*nbsp;^'Vehementer accommodasiquippe qui triclinium in arc ampli^ifimiim ere-ij quot;'prominens verb ante triclinium e rubro marmore ambulacrum cum dupli-^podio, amp; fuperbiflimum extruxit. Ad triclinij caput, Sibyllarum facellum, nbsp;ornicato opere acuminatum ftatuit,vbi Sibyllas omnes connumerare licet. Innbsp;winiononmod omnes ex ordine Vngarite reges, fed progenitores Scythi-^scerncreerit. Iremcaldarias,frigidariasq; celias,amp; hortum duplicem, quemnbsp;yitis excoluit, amp; fuperire ambulacro coronauit. Inter vtrunq;,turrim rotun-penes rupem erexit,in varia triclinia, cubiculaqj diuifam, variis fiipr fpe-^quot;laribus exornatam.neque tedicula carere voluit, hanc ipfe fere femper inha-quot;auit: quia Danubio promincs, iucundum profpedum hortorum amni-,^einafferebat : locus quidem ad philofophandum amp; contcmplandum nimisnbsp;lo Diui Alberti bafilicam vitriaria cegula,ne igni foret obnoxia,tcxit: te-faftigiatum ad imbres niuesq; reiiciendas fecit. Bibliothecam quoq; v-^^Wquelingute ftftcundifs.dicauit. Hie igitur loannis Vitefij metropolitte finisnbsp;loanes Qmnquecclefienfis antiftes, amp; forore nepos, qui inuitum auun-^quot;lutninconiurationem attraxerat, audita eius captiuitate, Zagabriam verfusnbsp;gamrapuinvtfia rege forte peteretur,continuo finibus elabcrecur. Atpoft-^quot;tndc metropolitte morte nunciatum eft, paucis poft menfibus fuperuixit;nbsp;l'inamp;eodem anno geminato dolore correptus interiitjtecernumqs fui defide-fquot;quot;! non minus Pannom,qum Italise reliquit. Annos feptendecim fub Gua-fquot;'Veronenfis difciplina fuerat,vtramq; ab ineunte pueritia linguam imbibe-jo f^-Prceptor eius ftepe dicerc foiebat,fe nullum adhuc ex ItaliSjpcregWnisquenbsp;pcipulumhabuiflc,qui prftantia,docilitate,fcunditateq5ingenij cumloan.nbsp;^nnonio coferripoftet. Si Latinloquebatur,invrbe Roma : fi Grtccc,mediisnbsp;tum Athenis affirmaftes. Nil barbarie! aiftio, amp; oratio redolebat. Natum adnbsp;^^mcningenium reputaueris; in profa oratione noniniucundum. Quod fi innbsp;Pblicis curis amp; procellis non flmftualTet, nimirum cum prifeis oratoribus amp;nbsp;Poetis certare potuiftet. Pteftatibus plerunq; ingeniis fortunainu!det',amp; ne pronbsp;^quot;ibus emergant,intcrcedit.Quam facro bafilic fu coliegio charus hie fue-quot;ihinc coniice. Cum ob regis iracundiam, is quafi hoftis Rcipub. habereturjnbsp;polennia viro iuftanemo perfoluere nderet, facerdotes clam eius corpus innbsp;Io Q^nquecclefienle retulere,idqj picato fcrinio diu reconditu habue-
5'Cum multo pft tempore Matthias forte vrbem illam amp;: bafilicam inuiferet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
'erdotumregi collegium fupphcauit,vt loannis potcorpus,quoddi infe-f'lturaafleruarant,prte metu iracundite eius,debito fepulturte honore iamho^-Marepatcretur. Indoluit rextanti vin cafum, falfam eojj;um opinione ac me-incrcpuit:amp;ne poeca infignis fepulchri honore fraudaretur,honeftifs.moX
. cquias edixit. Pannonicus igitur hunc vates cxicum fortitur. Hieaanno fa^
'IS quadringcntefimofeptugefimofccundofupramillefimumaccidere.Hoc 1472,.
quot;0 Veneti aduerfus Turcos, cum Ferdinando Neapolitanoregefoedusper-crunt. Paulus pontifex idibus Aprilis, inter facra folennia, Borfium Eften- SorusiEi bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftituit:aurca traba,pomo,fceptro, torque, paludameto^i-^quot;'
^Qtiauif.ducisqj infignibus donatum, ad diui Marei dem, amp; atria frequcif-f quot;10 fenatu duciiulfit. InGalliis, fummi pontificis opera, inter Burgundies, amp; Bella compofita. Fridericus Imperator, amp; Francifeus Picolhomineus,
^dinalis Sencnfis,legatus Apoftolicus, vir omni laude, amp;: commmoratione 2quot;iflimus, ad Auftralcm Neapolim frequentilfimum Chr iftianotum princBnbsp;conuentum habuere vbi multa in vfum, amp; faiutem Chriftianx Reipubinbsp;B b iij
-ocr page 610-ANT. BONFINII R E R. VNGA^L
dcrta funt,amp;prfcrtim in Turcos: qu principum deinde difl'enfioneac ngt; Pauitmtrs, gligcntia,non fine grandi iatturajprtermTa funt. Paulus pontifex max. fexto
K^end. Auguftijdum folus in cubiculo rcquiefcit,apoplexia corrcptusintcriit. Cui Siftus rite fuccefiit. Quin amp;: Chriftophorus Maurus, Veneti fenatus pria-ceps,diem obiit:amp; in defundi locum, Nicolaus Tronus fulFedus eft. loanninbsp;metropolit^c Strigonienfi,Sclauonico generenato, loannes AlemanusVaradi-enfis antiftes,regi quam familiariflimus, plane fuccefiit. Quinquecclefifiveto nbsp;nepotijSigifinundus, loannis Ernefti quaeftoris regisfilius fubrogatus eft. Perpetuum fortuna laborem Mattbiae indixifle videbatur: quippe qu nulla quic- .nbsp;J 4 7}. tern obire patitur. infequenti namque anno, qui feptuagefimustertius eratfu-1nbsp;pra millefimumnbsp;nbsp;quadringentefimum, Polonicum fimul amp; Boemicu bcHiim
oboritur.nequeTurcicumvnquam defuit: quando quotidianis incurfionibus nunc Dalmatas amp; Carnos,nunc Pannones Dacos infeftabant. Huius autemnbsp;originem facile quifq; coniecerit. Quis enimfilij dignitatem aequo animo de-fererc poteritJBoemiWladiflaum,quern rege nuper elegerant,honorifice ptre mifi'um,in regnum cum fummo plaufu ac ingenti celebritate acccperant,amp;nbsp;paucis poft diebus ex more coronarant. Cum duabus opulentifiimis Mat-thia prouinciis non modo priuatum ofiendiflet, fed ex magna Boemi paonbsp;interceptum,vehementer indoluit: feque non modo non rcgemjfedne tetrarcham quidem elTe reputauit. Ad pattern fcripfit,fc no ad regnum, fedregnirc-1nbsp;liquias elTc euocatum.Ne id quidem pater ignorabat: quippe qui, antequatnfenbsp;ex filij eledione Boemis reconcilialTet, vna cum Matthia his bellumindixerat-
Nunc autem,quia de filij dignitate agitur, confilium mutt, amp; etiam prxterx-quumamp; fas,Boeniorum caufamtueri filijiurccompellitur.QuarcfxpeHt^' ris,vt Morauiam Silefiam^s, amp; qusecunqj in Boemia ceperat, Wladiflao fpo'nbsp;te redderet,Matthiam Cafimirus hortatur: magna ex parte belli fumptusrepc^nbsp;furum,amp; intcrea ciuitates aliquot dimifliirum pollicetur. Contra iLIe,mucu^^'nbsp;miciti iure fe idrecepit vitro fa(fturum,fi quadringenta aurem milia, qua-co bellffcrogaratjfibi redderetur.Intereafe partoregno potituru. Cminge^nbsp;pecuniarum fumma peteretur, cui nc Boemia quidem Polonia cum vniu^^' Pnbsp;fa Sarmatia foluedo fiii{ret,vtrinq; bellum indicitur.Polonus populorum tuurnbsp;titudihe prxpollens,numerofum cogit cxercitum:amp; non folm nobiles ftipct^'nbsp;diumfacerc iubet,verumetiam plebeiis amp; rufticaturba, item Roxanisnbsp;Tartaris ingentem multitudinem inau(ftorauit:ratus, vi6lo Matthia,non modonbsp;prouincias cum regno fe recuperaturu, fed Vngaria quoq; vxoris iure potitu-rum.Idipfumquoq; filiumfacere monct. Deledus vtrinouemaenus habetur,
D E C A D IS 11 n. LIBER III.
dsaiithoritatc cucdus eft. Cum Bratillauiam ventum effet quam Odra flu-uiusabluit,munitq, profpedis hoftiu caftris, qu nimia amplitudine deterre-bantjconfpeftu haudquaquametari aufus eft. Nam cum prfidiis oppidaob-rmarct, ne facile ab hoftiummultitudine capcretur, exercitum extenuate co-gebatur. Anceps iam diu tracius eft, an nc cum cxcrcitu intra vrbem fe recipe-ret,anextrametaretur, cu hofti numero multo foret inferior. Proceres amp; ami-cos cofulebat, vtrum potius videretur. nonnulli in vrbe perfiftendum cfl'c cen-febant:contraalij,qui metti potius diffimularc, quam periculaeuitarevidercn-tur,e cofpeftu hoftium locanda caftra, amp; fofla, vallo, circumfeptuq; carroruin niunicnda fuadent,ne prouincialibus metum augcrcnt,amp;: fibi diftidere vidcrennbsp;tut. Gabriel,turn inter cnand de re ifta forte difl'ereret,Thomas fcriba eius,nbsp;icerrimi compos ingenij,amp; qui ab adolcfccntia qualis futurus eet oftendit,v-tfunq! faciendum elfe dixit,intus amp; extra ponedacaftra. Qiiod cum epifcopsnbsp;^eripolfenegaretjadiecit,caftra infuburbiispro mnibushabendatqu ab vrbe propugnari poflent, amp;: in fuburbano loco fita, intus amp; extra efle viderentur.nbsp;bJe patri qui dem dilplicuit iuuenile confilium. Mox per accenfum accitus, fuinbsp;adagium recitauit : quod vfque adco principi gratum fuit,vt infequentinbsp;die caftra mnibus admouerit:amp; ne qua vrbem militari moleftia afficeret,adi-^umciuitatis militibus inhibuit. Suburbana caftra machinis bellicis, turribus,nbsp;P^xterca vallo foflaqs muniuit.Polonipropius caftra admouere,amp; ad quintumnbsp;^^pidern metati,Panonicas vires tentare occperunt:rati hoftem fe in obfidio-^ctnpropediem efle reda(fturos,amp; aut per inedia abfumpturos, aut vi omninonbsp;^fpugnaturos. At rem longe aliter,ac opinio fuit,accidiflc ferunr. Nam rex vr-^nbsp;cmnaus loco amp; arte municiffimam,prterea omnium return vbertate com-pletani,amp;: fui multo ftudiofiflimam,fe in portu nauigare reputauit: in hofte igi-^utanimum viresque redintegrat : amp; fe vincere, fl prudenter agat, amp; non vineinbsp;pofte retur.Patitur milites caftris exilire quotidie,in certamenque cum Polo-P'S Boemisque defeendere :idipfumillifaciunt, flmulachraquotidie belli re-erunt^r.neq^ fine aliquorumhccde, amp; captiuitate fiunt. Poffflmula-'^bra, feueriore Marte dimicari cptum. Inftruda vtrinq; aciCj quotidiana pu-S^aconferitur:fedn totis viribus dimicatur. Arrifltin prludiis Matthifem-Ptipfaviftoria. nam dum rem profper fuccederevidet,hofte infequicut; c-b'tjCapftve. Sihoftili fe multitudine obruiconipicatur,in caftra, vrbmve con-bnuo fc recipit :nbsp;nbsp;nbsp;inftans tcrgohoftis,vrbanis machinis inhibetur. Capiun-
Polonis quotidie multi:quando magis gregario humilijue milite,quam yofto,numerofus exercitus ille conftabat : Pannonicus autem,c vetetano tartnbsp;^^01,amp; deleclo. Rex numero inferior, callido ingenio opem expofcit, incau-f^ifemper hoftem aggreditur : non collatis flgnis, non indifo pugrt die resnbsp;non neatoresflgna dare iubet; modo noiftu,mod interdiu,mod fe-j^^Ojfpurcidove tempore, eximprouifo manum cumhofte conferit. Multumnbsp;^cre, parum ipfe ldi poteft. Detretat flepe prlium, amp; ad certamen aper-prouocatus abnuit, fubtictve : hofti impar, vires hoftium, quas vno alte-ve die fuperare nequit,indies attenuate cotendit. NuUus dies a(ftus,quin vi-V trigintavc ex hoftibus non ceperit : quandoque ducenti in vrbem captiuinbsp;caftris,finitimisve oppidis addudti.nam circumftantiaoppida,quibs validif-j^'^aprfldiaimpofueratjin palantes effufosq; Polonos irruereiuflerat.Edixc-P^bulacirciim incendi,corceri vndiquccommcatus,amp; nullius rei copiamnbsp;Multi circm incenfl flint pagi,temporariaqgt; caftella: in munitiora fefe o-jo X p^PPda retulere. Caflmirus cu Wladiflao fuas vires eludi confpicatus, x-o ert conatus tantos fieri irritos. Crebris cum rege internunciis agit,vt litemnbsp;tpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intercedebat, iudice Marte definiat, pugnartdiquepotefta-
i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nemo rexmagnanimusdctrebauit.Neq; nonvideteibarior
Cc ft irtiminere, frumentatum pabulatumque longius mittere oporterc, fo hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptfidio neminem tut vagari pofle, multos quotidie circumfu-
Ofte capi. Obaudit hxc cunifta Matthias,i diuinx tantum iuftici,miiii^ B b iiij
-ocr page 612-A N T. B O N F IN 11 R E R. V N G A R.
fuo confidcreferefpodet:quin amp;alt;l iucundafpeftacula quotidianaprliatraf-fertipro mnibus temporaria theatra extrait,qu ab bofte profpeftari queant: aftiduas ibi matronarum, virorumq; choreas agi iubet, quo Polonos Boemos-queprocercs adfaltandum fpius inuitat.Celebrabantur couiuia,amp;mulieruninbsp;Matthiii choroexcoluntunepulum quandoqueregiabeneficentia populo militiqucdanbsp;leatttm. tumfparfa in orcheftra miflilia,dataque vrbis optimatibus congiaria:propolitanbsp;quoque Pfaltriis prmia non parua. Milites ardore duplici fernere, Veneris Sinbsp;vilt;ftoriamor iuxt incendere animos:amp; vt magis placcant,adpracclarafacinonbsp;ra bortari.Ccrtatim faltationes amp; bellageri : ante amicarum confpeduni con-ferta pugna,pro fe quifquc fortiflim dimicarelli clariores haberi,amp; per pucl- [lt;inbsp;larumoravagari,quiplures captiuos reducerent, autpluribus in^nes aduerfonbsp;pctore vulneribus redirent,opimve fpolia referrent.Contra ill quandoquenbsp;bis occurrere,amp;: congratulari: collaudare quoque certatim fuum quque ama-torem,ac demum omnia cum feftiuitate agi. Illud ctiam admirati funt onincs,nbsp;tantam Bratiflauienlium fuifle vbertatem, cum fumma probitate coniunftam,nbsp;vt nulla vidm neceflaria carius qum antca venderentur : frume turn ac vinuninbsp;non pluris in fine qum principio venierit. Contra vero, hofteS omnium len-fim rerum egeftas inceflerat, fpes potiund vidori remorabatur:variis, vt honbsp;ftem in xquumamp;apcrtum Martern elicerent,artibus vtebantur.fpe ccdcbc,nbsp;vertebant quandoque terga, amp; palantes fugiebant, vt in patentem campum e- tjnbsp;duccrent, tergoqj redudtis clm alis circumuenirent. inftantilli, amp; infequun-tur, quo vfquefe tuto redire fentiunt. admoniti, vitra non progrediuntur : nenbsp;interdito reditu circumuenti, trucidentur. Ars arte eluditur: amp; illud Polonisnbsp;tabicm fufcitabat,qud no ftatari,fed tumultuari pugn copia fieret:eoruranbsp;quotidienumerus imminuitur, amp;invrbecaptiuorum multitudinenonmodonbsp;career publicus, fed turres quoque mcenibus circumftantes complentur. Neqinbsp;interea Matthias ipfe ceflarat:clm in Poloniam Stephanum Scepufienfem, Sinbsp;Paulum Chinifium,impigros quidem fortiJfimosque duces, qui fpedatx fem-per virtKisfideiquefucrant, cum expeditiffimo vexillationum equitatu mile-rat: mandaueratquc,necubi confiftcrent,expugnarntve,fed longe lateque Po-loniam incurfarent,popularentur, incenderent, amp; ferro ignique vfquequaquenbsp;fuirent.Ifti pariaudaciaroboreque freti,mandatafaciunt:quicquid vicorumnbsp;occurrit, incendune, pecora hominesque paflm abigunt, in nullius oppidi ex-pugnatione tempus terunt:fedCracouiam vfque difeurfant. tantum exifto ta-multu Sarmatis terroris incutiunt,vt omnia metu, amp; trepidatione complercnt.nbsp;Regina cum non folum regnum, fed vrbana quoque Cracoui infano tumul-tu ex arce flutuarc defpicaretur, mifls obuiam prtorianis cohortibus, qu2nbsp;fuburbanapropugnarent, ad virumfiliumque reges tabellarios extemplomic-tit, populationis amp; incendii admonet,inftans periculum cdocef.ac demum, nenbsp;1^ ira pro alienis dimicarc videantur,vtfua perdant, feftinatis itincribus ad defen-
----------------------------------J -----P-------,-------------- -------------- fandum regnum redire iubet. Cafimirus ex illato Poloni detrimcnto ( quoanbsp;multo maius,qum erat,efte fcrcbatur:quado ea qu auditur,grauiora quandoque videntur, qum qu oculis cernuntur) non parum regno timere etepu-
faiania, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-----1---------O
L.IUI tares enim 00 oppida fere cuncra lignea fiint, ex materia quoque cftant mnia.'a ^aucis omnia facile concremari qiieunt. tanta cnim lapidum laboratnbsp;inopia, vt vniuerfa igni Sarmatia fit obnoxia. Quin amp; caftra tanta gentium va-rietate referta, iam annon caritatc laborarc coeperant : grauiter hincamp;^hincnbsp;princeps angebatur,quodneque collatis fignis dimicandi copia fieret,amp;pater-num regnum igni ferroque vaftaretur. Interceflere vtrinque proceres optimi,nbsp;qui de colloquio amp; pace agitare cperunt.Idmulti Matthi regis aftu ^largi-tionibus fabum eft affirmant,quibus corrupt! nonnulli Cafimiri principes, e-um ad concordiam hortarentur. Qms autem negarit, Matthiam neque vitx,nbsp;ncquelabori,ncquefumptibus,neque artibusco tempore pepercifie,vtagra-uiflimo fe bello fine detrimento amp; turpitudinc liberaret.^Gemmatis namque
-ocr page 613-de CAD IS III I. LIBER III.
Jtcrucntu tandem fadum eft , vt dierum aliquot induci firent, iam fnenfes 5^^ quatuor tumultuaria amp; quotidiana pugna certaucrant,amp; Polonorum(vt a-'^tjcirciter fueruc ofto milia capta, quorum liberatio Cafimirum admoduinnbsp;icitabat. Initis iam induciis, de regum Concordia principes vtrinque invnbsp;P^nfiusagunt.Facile inter eos conucnirc nonpotcrat. nam Matthias nihil red-I j^P^^gihtiifiprftetur indemnis:contra illi, quamuis dbitas pro fumptibusnbsp;lipecunias extempore exoluere nequirent, aliquid tarnen Boemiciregninbsp;Ppendicibus,vt fibi redderetur, inftabant. Infanos exercitus comparant, amp; idnbsp;commodum feciflepcrquammoleftumerat. Principes tandc vtriq; fuosnbsp;vfqj adeo pro communi falute vexarunt,vt quod ipfi coficere nequiucrc,nbsp;colloquium illi iam adadi,ingcnita quadam probitate tranfigerent. Reginbsp;^^f'uq; probitas plane conftabat, amp; hinc fpes omnis cocordiac colligebatur. Innbsp;^tiuerfum demum eos confulcre oportere nouerant,amp; ex eorum colloquio pnbsp;fpcrabant.Dataaecepta^ pariter fide publica,facror hinCnbsp;hincpontificum intertientu, ad prftitutum diem tres reges in campeftrenbsp;^lloquiutnconucnere: amp;fuum exercitus quifq; regem, inftruta acie, quam-datafide,fequebatur.Cataphra(ftorumequitumquadrataagmina,micanti-armis, cum fole certare videbanturrprccdebat al vexillationm,qu iu-^^^^'^'ffimumfpetaculumreferebnt.Cm incampum effufum conucniflent,
*giones omnes fe in orbem redegerc : amp; quamuis partio interuallo diftindas fent,amp;promptaad bellum armagcrerent, appropinquantes tarnen fe mu-'uo cfalutarunt,amp; militarcm in fpem pacis plaufum cdiderc. Reges cm promus in orbe medio conucni{rent,intent circunftant, mutu filcntiu indicunt,nbsp;qua;que fuum diligenter obferuant;amp;; quamuis dida exaudire non pof-^ntjuutus tarnen, geftus amp; indicia intelligere connituntur. Cm ij late tur-tis obdufti, intrianguli fpeciem conftitiflent : non fine honorificis amicisquenbsp;ptfationibusprreuerenter fefe mutu confalutarunt.Mox Cafimirus,rex il-*eierenifiimus,tate multo maior,amp; fumma grauitatc confpicuus, primus ver-oaiecit,hJon ambitiG,imperandivelibido,mc fumptisarmis hue ade^t,Mat- camirinbsp;10 thiarraterzledfilij huiufee pietas,quanos, quanto maiores fumus, tahto magis
poliere debemus.Nam nuperrime regnum Boemi fortitus,ad reliquias quaf uatn,amp;tetrarchatum, non ad regnum fe inuitatum efle qucritur.Paribus annonbsp;luperiore aufpiciis,pontificio iuflu Boemiam infeftabamus. Nunc hic diesnbsp;^hccaufaaliam belli rationem poftulat. Si me regnandi libido agitalfet, tenbsp;profeft, qui vxorium,violatis comitiis,regnum occupafti,no breui,fedperpe-tuobellovexafTem. Sed cm Coruin glori, amp; Vngaric authoritatis ratio-ncmhaberem, cui creandi regis eft fumma poteftas:tein Pannonialat impe-^ate permifijhaud infcius,immortalibustui patris bencficiis,non minus de La-oulaofratre qum Chriftiana Refpub.benemeriti, ne paru quidem efte tribu-4c cndum.Itaq; fi regnum Vngari,quod vxoris me iuris erat,tibi vitro dimifi:finbsp;tcrumdifpenfationem diuin prouidenti reliqui(non ignarus, diuina quan-aoq; benignitate,fi fata iuflerint, Pnoni regnum ad liberos fortafle meos re-cafurum ) cur nunc filium infuo regno follicitas? cur Boemiam, ad te nulla exnbsp;patte pertinentem, fie pertinaciter vexas ? cur neminem finitimis tibi paremnbsp;drepateris?Immodicus,Matthia,(mihi crede)ambitus,amp; imperandibidojgranbsp;cm cafum fpius, qum fublimem ftatum parat. Si Cfaris amp; Alexandri for-tunamrecenfueris, quorum te mulatorcm egregium elfe non diffiteor, ex in-jcperataregnandi cupiditateintempeftiu fibi fatum inuenere. Nemo fuali-oenter amittit,nemo (ponte regno cedit,quod fui iuris eft:prfertim illc,qui vinbsp;o non modo fuatucri,fed alina potius inuadere poifet. Collige te parum:amp; ex i-itaambitione,qu te adeo premit,refpira aliquantifper:ac tecumipfeloqucrc;
amp; conlidera,qum bene tibi cum fortuna fit aiftum.In priuatis laribus natus es,' ccarcere adregnum edulus : coque potitus, virtute duce,amp; comit fortuna,nbsp;ptclaramultageftapcrcgifti.Scitofortunam inconftantemefle,acvariam :amp;nbsp;dum fe virtuti fingit obnoxiam j mox clandcftinas illi infidias moliri. Quin
-ocr page 614-J74 ant. BONFI Nil R E R. VNGAR. perpetuam virtuti cum Fortuna inuidiam intercedere credico. Proinde fichi*nbsp;beto,nos nec minus quidc officiis^quam armiSjte fuperari nolle. Redde qux-Fo Wiadiflao regi, dlioquc noftro,Boemici regni appendices. Bratiflauiacede,nbsp;c Morauia, fi beneficio nosFuperare perrexerisdin minus,pro arbitratutuovtnbsp;bes aliquot tibiretineto , quouFque pro belli Fumptibus teprftiterimus ind-mncm.public Faluti iconcordiae conFule,ne te quidem Fubpontificiaautho-ritate protege:qudnam regix probitatis fit offici,meditare:amp;: penficatis benenbsp;viribus,eaFacitOjidque cofilium inito, quo depofitis vtrique armis inperpetunbsp;pace amp; charitate viuamus. Cum haec grauiflima Cafimiri dida Matthias animo accepiiret,ne minore quidem audacia,quam ille grauitate,loquutus relp-. jjgnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem olim laborum meorum miFercri fperab, Cafimire pater:
(hac enim in te prxFatione vti Fas eft, quem praeuertere beneuolentia, cum ptre meo inftituta, amp; ingenita probitate parentis loco Femper habendum mihi cfle duxijte potiflimum elTe credebam.nam quanto religionc, Fapienciaamp; xta-te maior,tanto beneficentior in me ac cteros, amp; ChnftianReipub.commo-dior eiTc debes.Fuifti Cafimire,Fuifti inquam, Fuperiore tempore mihi non in-utilis, donee Vngari regnumaliorumimpulFu non afFedare cpifti. Meicn-fim habenas regni capefl'entem annos aliquot tolerafti, nullum mihi negoci-um palam Faceficre ftuduifti.at ne illud quidem mihi Fatis compertum elt, annbsp;hoc probamodeftia,an Fpe improba Feceris.-quouFquc bellorumprocellis,qui-bus Fueram circumuentus,obruerer.Qucunque tarnen ratio Fuerit,probitatisnbsp;ifta Fpecies admodunilaudari poteft. Deinde me paternoru beneficiorum memoria carcerc ad regnum ab Vngaris (quib. tantum Fuos reges create eftin-
tegrum ) vitro petitum, publico plauFu amp; Ixticia coronatum,dominatum^ tot annos in meo regno,non fine maximo populorum detrimento inualifti.Adiu-uit me diuina benignitas,amp;: propugnauitiqu ad regnum olimeuexerat. Polo-niam ego nunquam,nifi laceflitus, petendam efle cenFui.nec ego,nec pater illsnbsp;meus,Polonorum quenquam iniuria afFecitmifi quos in regno deprehedinmSnbsp;antiqui^idum latrociniis quritantes.E finitimis lfi neminem, nili quos vl-ciFcendi necefiitas adegit.Proccres tantum meos, ac Vayuodas prouinctarum )nbsp;noftraru,obfcquialcgitima detredantes, iufto bello puniendos efle duxi.Cnmnbsp;Turco perpetuum mihi bellura eftiquem ne in cttrorum Chriftian Rcipub.nbsp;regnorum exitum elabi patiamur, xternumeum eo bellum gerimus.Ptinciisnbsp;Augu(lalibus,qum literis,diu vexati,ob pefiilentem hreticorum labern, Bo-cmis multi bcllu indiximus. Anne ambitio,amp;: ingens imperdilibido fit hcap-pcllanda,tu ipFe pater iudicato.fi ex ambitione Boemica bella FuFcepimus,ciul-demquoq; tuaMaieftas infimularipoteft.Ego non alina (iiripui,noninquen-'nbsp;quam tyrannidc exercui:fidelcs hreticorum iugo ac peftilentialiberaui: Mo-rauiamS Silefiam,quas armis ab hreticorum Fcruitute vindicaui,perptua li-^^bertate ac immunitate donaui.Non ambitio regni,Cafimire, hceft : fed cupi-do laudis amp; immortalitatis.cuius me appetentiffimum efFe nondifliteor,qiian-do id principis generofi eft officium. Q^d me Fortun admones, amp;humilita-tem obicdas,tibi debeo plurimum:quando parentis optiini eft officiu,adquo-tidianam filium refipifeentiam amp; Fui recognitionem exhortari. Sed cum hincnbsp;timor Fpeimmodicus oriatur, ab inftituto laudis recor datio ifta femoratur.nbsp;Fateor ing?nue,Cafimire,me Fortun FuifFe ludum. quat urn Coruina domuntnbsp;imperioFa ilia humanaru rerum domina vexarit, tute nofii. Moritur pater:nosnbsp;cum Fratre capimur. iniqua mox ille morte muldatur : Matthias in carcere fu-pereft:qui,parurriabFuit,quin vn cum Fratre ad extremum fuppliciumeduce-retur. Anteq uam annus exigatur,edudus eft carccre:adlregale Faftigiumcuc-hitur. Non Fortuna, Fed humanuni Fcclus, amp; diuina benigniras eft in caufa. Al-terum Coruinam domum ad extrema redegitiinftauraui tamp;Jeuexitaltera.Hxcnbsp;Fortun varieras mihi animos addidit. E malorum exper ientia didici fecundanbsp;pati. Plus etiam laudis amp; glori mihi vendico, quod in h umili lare, ac Chri-ftianiffi patre, imo Chriftianx Reip. afFertore olim editus , adiftaperuencrim,nbsp;qum
-ocr page 615-DECADIS 1II. LIBER 111. p;
^^^*0 fi cx infidelibus parentibus in regia natus aula imp er are m. Quod autetn habete. Matthiam paeis amp; concordi feinpcr fuiffe aman-j im,amp; amicitifderisq veftri ftudiofifl'imummec vllas recufaturucon-damno careant:amp;; inprimis Wladillai fem-i ^dle obferuantiffimum,quern (vt paterna bona venia dixerim) long ma-Drnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animo amp; integritate pollentem exiftimo. Nihil me quot;V/ladiflai mei
Zitate magis vincet,quemfratris loco mihifempcr habendum efle duxi. Vt ^ftaterno fempcr amore viuamuSjMorauiam,Silefiamtjue,amp;: caetera qux innbsp;I [j^^^iapoflideo, me redditurum efle polliceor, cum quadringeta aureum mi-huiufee belli me prftetis indemnem) repcndcritis.Qnincriamh,vtfpc-^fatum efle nouero,cumulatiorc quotidic beneficio profequar. Me autem,nbsp;rependantur impenfx, feitote ne vnum quidem viculu redditurum,nbsp;ffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regni titulo cefl'urum. nemo enim tales prouincias tanto flido-
|.j^^'iguine, fumptuqj partas, tarn facile reddiderit : nec regem quenquam tali ^quot;^alitate his temporibus vfum acceperim. (Qiod fl etiam Matthi animusnbsp;^^cpatipofletjamp;V/ladiflai probitas mereretur, vtvcftrapace dixerim : Cafl-I '^tarnen mrita,qui tamgraui me bello fpe petiit, beneficentiaifta rcpel-
Neq; me hc fine penfitatis viribus refpondere crdit, neq; me de didis hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;immutaturum exiftimate; nihil vnqua rmr adorior,nifi meas vi^
prius fuerim emenfus,Q^are,Cafimire parer,Maicftatem tuam,prfente fi-''tuo,adolefcente clariflmo,nunc oro amp; obteftor,vt nos hodierno die frater-haritate Sc concordiaobliges : perptua beneuolentia vtrumq; obftringas: 'PinBoemi amp; Vngaritribuas,im Poloni : qu,fi bello vexabimur,ipfanbsp;bello non carebit. Prouinciis meo fanguinc partis cedito,redito in Po-?me,\i/ladiflaumq; fratremparibus aufpiciis amp; charitate Polonianbsp; stnato. Vires amp; arma non inter nos,fed inTurcos (quarfo) exerceamus: ibinbsp;. ^Pttua regna,qu nulla vi poflint auferri,coparare ftudeamus. QuodvtCa-facias,iterum iterumq; fupplico : fin minus, vltores humante iniquitatisnbsp;1,^ ^seffcfcito. Cmhc Polonus audiuiflet,Matthiteferociamadmnatus,amp;nbsp;aparumpei-concitus eius pertinaciam ineufare cpit : In communi totgen- camifii'inbsp; lalute, non ea peruicacia vtendum, nec commoda propria in rebus publi-nipcr attendenda : pro publica falute ac pace quicquid erogarit, maximanbsp;viurarepenfurum. Excitatahinc bella, ne facilemquidemexituminuentu-Wladiflaus tex, qui fextumdecimum tatis annum tunc agebat, cumnbsp;atthiatnitius agere, hortari amp; orare, vtoblatam potius pacem, quam bellumnbsp;ptaret: fui regni appendices redderet, fraternafecum charitate certaret. Moxnbsp;pater, aefilius,Matthiam, nihil concedere contendentem, acrioribus verbisnbsp;^ompetunt, bellum vtrique interminantur. Contra Matthias pertinacius ob-b aiis:Teftor,inquit,Dem hominumque fidem,amp; vtriufque veftrum maiefta-^^ttijcum necellitas ipfa tulerit, me clefti humanaque iufticia vfque adeo effenbsp;ctum,vt vno die collatis primm cum patre, deinde cum filio fignis, me dimi-^fc polliccar:confido,prpotentis mihi iuftici numen nunquam defuturum,nbsp;me ab inique pctentibus omnino defenfurum. Intereai|uicquid pacis gratianbsp;aftie iure fieri debet, fpondeo polliceorque me vitro falurum : fi pax ipfa ne-Sabitur,ius meum,amp; parta tanto fanguine rgna no folm meis viribes, quan-'^cunquefuerint, fedfi forte defuerint, accitis aliorum etiam auxiliis, pertma-^iflittiaflerturum. Vixhc dixerat,cmterga vertere voluit. Cafimirusau-^^m,princcpsillegrauiflimus,ne eumdefperatapacedimitteret, ad alterumnbsp;Io die colloquium inuitauit. Interea de iuftis concordi legibus cogitatenbsp;*'iffit. Soluto colloquio,fc perreuerentermutuo dimifere,legiones fuum qu-Htie principem in caftra fequuntur. Proceres cum nihil in eo colloquio de pa-^e,bellove decretumefle intelligerent, vtrinque poftcro dieinterceflere : cer-*^tim fuadere concordiam,prfentia mala oftenderc,connumerare imminen-amp;multo falubriorem etiam cum iatura pacem, quam cum aliqua vtilita-^^fore bcUum. Hxc tria rgna dicere bellum omnino recufare, optare pacemi
I
-ocr page 616-^76 ANT. B O N F IN 11 R E R. V N G A R. quam fi non inuencrint, principibus malle deficere. Nec rex quidem intercnbsp;fe fegnius agere:proceribus Polonis,quiCafimirum ad pacem rdigrent,mU'nbsp;nera geminare,non parcere fmptibus, promifla augere. Neque deerantU'nbsp;terse Polonia miflse, quse illata quotidie noua incendia amp; vaftationes rfr*nbsp;bant; qu quidem omniaillorum quoque oratione augebantur. Aliquiinedi*nbsp;am imminentem, amp; rerum omnium egeftatem obiedabant : exprobrabantalijnbsp;hoftium vbertatem: amp; captiuorum multitudinem, quse ab bofte facile ali nonnbsp;poftet,in memoriam reuocabant.Remhoftis invado efte dicebant, faltationcsnbsp;ctiam,amp; quotidiana fpcfftacula memorabant. Cum igitur fe his difficultatibusnbsp;Cafimirus circumuentum efte cerneret, ad pacem omni no animum intend^, |nbsp;quamneceftitate adatum commoderecufare non pofte intelligebat. Intereinbsp;pontificum procerumque interuentu fadum eft, vt ad fecundum coHoquiuninbsp;inermes principes cum Icgionibus couenirent, vt ad certam potius pace quamnbsp;bellum prodire viderentur.Tertio die cm ad medium interualli fpacium connbsp;ueniftent, poft honeftiftmam confalutationem, triaibi tabcrnacula, quxpa^'nbsp;1 ante excompofito tetenderant,fubiuere. Mox adPoloni tabernaculumfi'^nbsp;arbitfis trini conuenerunt:tres circiter boras ibi de Concordia, amp; coditionib^*nbsp;fiteu leget,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difceptatum eft. Illud tandem conuenic intereos, vtfua quifque rgna
to repeterent,nihil vtrinque amplius iniuriarum fierct:Morauia,Silefia,quo^\ que viueretjMatthi rgi cederct ; poft mortem, repenfis Matthise fuccedon inbsp;bus qiiadringentis milibusnumumaureum, Wladiflao regi vtraque recideret-quot;Wiadiflaus, reftitutis quse capta in ea fuerant, Boemia tota potiretur: oemict
regni titulo vterque,dum viueret,legitime frueretur;poft Matthise rgis exce fum,titulus, regnum, amp;prouinci eins appendices, quot;Vi/ladiflao ccderent.Connbsp;trjfi forte Wladiflaus ante ipfiim excefterit,his omnibus Matthias,cum poftenbsp;ritate, integro iure potiretur. Multi adiiciunt, adaudaintereos mutua benenbsp;uolentia conuenifte,vt vter prius vita decefterit, alter alter! p,ari iure fuccedenbsp;rct:demnm captiui vtrinque redderencur;item, malus dolus,amp; iniuri internbsp;perpenft) interdicerentur. Poftquam vtrinque conucntumeftjproceresif*nbsp;rei teftimonium acciti funt,qui concordise iuraconfcriberet.Quod vbifalt;fty^ 1nbsp;eft, reges apprehenfis inter fe dextris,in fimulachrum initse pacis, perpetuiq^^nbsp;fderisjfefemutuo amplexantur.Pontifices amp; tetrarch,rcgulique acciti,con*nbsp;cordiamex more tranfigunt,fdusque percutiunt.Mox Bacchus Iseticix dcuSnbsp;in publicse hilaritatis fpeciem introdudus eft: quo omnes admodum exhilars*nbsp;tijinfequenti die,cm nox inclinans iam digreftum fuaderet, antequam colicquot;nbsp;quium foluerent,conuiuim regium,ac militate cpulum i ndixere. Promulgn^nbsp;pace,lcgiones omnes vtrinque prse Iseticia lachrymas emifere.Gaudebant vtunbsp;uerfi,grauiftimo,maximoque bello finem principes impofuifte,ac longam mnnbsp;lorum feriemintercepilTe. Matthias,poftquaminvrbemrediit,captiuosunbsp;mnes qui viui in turribus reperirentur,vt bene pafeerentur, edixit; fed exnbsp;nbsp;nbsp;1
millib. vixduomilliaviuacompertafunt. Nam partim multitudine nimiam focati,partim inedia abfumpti:multi in primo belli furore in Odram fluuiu denbsp;merfi funt. Prfediajuoque carcerum prse timor vrban famis,alimtaiuDnbsp;traxere: obftruxere carcerem,vt fseua fame conficerent. faftidionamquecanbsp;ptiuse muititudinis, amp; belli fseuitia, in feram crudelitatem incidere. Matthias,nbsp;qui non modo armis,fed gloriofiifimo quoque apparatuprsecellercftudeba^nbsp;totanode nihilintentius curauit, quam vt pro dignitate reges exciperet,quonbsp;rum fe hofpitem co die futurum profeflus erat. Auguftale tabcrnacul ibidenjnbsp;vbi fuperiore die,tetendit;purpura,auro,gcmmisque cotextum, accliuem, nu'^nbsp;tisquegradibus confurgetem abacum in medio ftatuit,omniumvaforumge^nbsp;matorumque poculorum genere confpicuum. Apparatus circm admir^Jnbsp;inftrudus, ingens epularum varieras, ab ingenua etiam gula excogitta. Cunbsp;principes in tempore afFuiftent,quadrata trini menfaaccubuerttadiedamnbsp;hiftrionum feftiuitas, qui longilfimum miftiium ordinem condirent. nuBunbsp;iUa tempeftate fpedaculum maiorc admiratione dignum,hoc fuifle,menior^^^
-ocr page 617-DEC A DIS III I. LIBER III. yyy ''H trcs reges, cotpontificum proccrumq; adftantiu Corona circumuentos cer-^weerat,amp; ex his in Conuiuio quemq; pro dignitate difcumbcntem. Augebacnbsp;Wculorum condinienta,granifliniaprincipum dida.Nihil ibi didumfaftum-'CjQuod in Volumina non ret referri pofl'et. Hie illud Laurentij ducis, Ni-rgis filij, magnanimum facinus rite commmorant. Is cmnbsp;nue foret adolefcens,amp; in regali conuiuio prter tatem architriclinus, pa-^no cultus balteo incedebatjtotgemmisamp;lapidibus oneratOjVtfcxagintaau-unimilibus cenferetur. Addecebat cultumgenerofa indoles,nobilitaSjimpe*nbsp;t p^oqueanimus, cum magnitudinc ac venuftateconiiindus. Cm fer-orum pompam mira celeritate ftudioq$ inftruerct,ac elatus(vt moris eft) in-eret, hinc obortum inique cuidam Polonis proceribus ftomachum fuiflenbsp;tolerate non poflet,nefcio quomodo feftinantem hac amp; iliacnbsp;luccenfus ira, Polonoalapam irreuerenternbsp;cuilit;^obortoaliquantifper tumultu,cm quid illud eflet, principe qu-etur; cognitacaufa,laudatum vtrinq; Laurentium fuifle dicunt. Exado co-tilBnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafimirum amp; W^ladillaum regem, fed ne proceresgt;]uide po-
p ^os,Matthias indonatos dimifit: laudata vtrinque principis magnificentia. ero die,captiui, quicunque viui comperti funt, vitro redditi : inagnam eo-** pace*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuitiafaftamfuflfe dicunt. Tranfada
. nbsp;nbsp;nbsp;olonus Boeraufque pariterabiere. Rexquoque pacataprouincia, non
^Qpoftverfus Vngariam caftramouit.Huic belloepifcopusBarrienfls,Fer-andi rgis legatus, affuit, qui de Beatricis Aragonite matrimonio cum Mat-j^^ninc agebat. Contra Matthias huiufee coniugij gratia Nicolaum Banff j, iuy^^c^P'^^opum Colocifem Neapolim milerat,fauft:umidcon-meo temporeBratiflaui promulgatum. Cmmulti proceribus Vnga*nbsp;Icff Boemico, Polonicoque fefe optime gefliflent, quorum nomina rc-cft,inprimis Stephanus Scepufienfis comes, PaulusDefpotes, amp;;nbsp;^lanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrenu gcffifTe rcferuntur : omne^tamen
dignitate donatifunt, prfertim Stephanus, qui in quoqj bello re-^^^I^amdeferueratjueque inmaximo quoque periculovit fumptibuf-ks nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,Trincinio oppido, circumiacentibusque pagis amp; pofleflioni-
e(l p^^vebgalibusamp;portoriis (qu Trincinienfis agri iuris effent) donatus fC(inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rex conditionem adiecit, vt quotics cteri, qui flbi rite fuc-
dj^^^'^'^^idredimerc vcllent, quindena nummm ureorum milia rependerc nunquam ab inuitis recuperate liceret. Hoc anno Heleo-'P^nfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filia,ac Herculi illuftriffimo Ferrari duci dc-
a advirumfingulari pompa emitteretur, vbiquepro dignitate fuf rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romte, Xifti pontificis max. iufltuquippe qui,authorcPe-
Xifti, addiui Apoftoli tedem earn excepit, vbi conuiuium r ^tifolenti apparatu,amp; tanto luxu, fpelaculorumque varietate cul-vidimus,vtnihiltatenoftramagnifcentius fit auditum. Hanenbsp;fliufta liberorum fcunditate ac fapientia prditam fuifle vidi-'i. pfliciflima quaque regali matrona fui tempc-is poflt fanc confernbsp;Armenite fnibus magno prtelio Cum Maumethe Turconbsp;trigintaTurcorummihadefideratafuift, deinde
Coij,P ^egnum impedimentisfe recepit. InCyprolacobusrexmoritur, vni- laieii regk ctefaqj Fer-hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;claflc, regni gubernationem obtinuere,necmulto poft,extin(fto
Pijj ^Cypriregnum vfurparunt. Petrus Cardinalis,cuifantiXifticogno-Ir^ibam legatus mira celeritate luftrarat,correptus morbo, Romx pontificis dolore diem obiit, Htec igitur anno Salutis feptua
''Icq flipra quadringentefimumamp; millefimum gefta elfe nouimiis. 4 7 5lt; redeundum nullo modo arma deponere conftituit,nbsp;.Q^^orum, qui inTranfdanubianategni partefuperfuerant,prouin-^'fociniis purgaflet. li namque in Vngarite Polonique confinibus prte-
Cc
-ocr page 618-yyS ANT. BONFINII R E R? V N G A R.
fidiaduo ftaruerant,vndelatinsfualatrociniaexercrent: vnum ad Nagmilial, ad Homonnam alterum fuill'e dicunt. Prfeduram tc exercitus Ciupor Vai-uoda gerebat. Cm ij pcrtinaciter caftella,qumunierantj retnerenr, aftuhosnbsp;*uxth aggredi llatuit. lach,vexillationum expeditorumq; equitum prfeduni,nbsp;aduocat,amp; qucunquc fieri vellet admonuic. Hic accito collega, c equitibusnbsp;quingentis, intempeftanolciter ineunt:acmirapernicitate caltris profedi,nbsp;ad Nagmihal pcrueniunt ante diem: vbi potifiimum Polonorutn prfidiiiin in-cfle nouerant : duos caftello dud egrelTos ofi'endunt, quos continuo laquconbsp;fufpendunt, ne quid ab his exploratoribus indicari pofiTet. Mox in vicina lylua ,nbsp;infidias collocant. Illucefcente die, ducenti quinquaginta quits caftello Wnbsp;egrediuntur,amp; mali nihil fufpicantur : totidem in caftello remanferant. In pro-ximain ifti fyluam defcendunt: amp; cm per quatuor circiter ftadia procefliflnt,nbsp;velites quoidam tergo refpiciunt. Ex hoc metus nonnullos inccffit:numeruinnbsp;tarnen afpernati,vitra progrediuntur.Vix ad fyluae medium peruenerant,in ex-camque conuallem defeenderant, cm Ce ab infidiis circumuentos eflefenfe-runt, Vndique clamor magnus oboritur,acris ibipugnaconferitur. Poloni,ncnbsp;captiuitatem perniciofam fubeant,in acie oppetere pergunt. Contra ifti obfti-natiftim dimicant, obcluduntque, vt latronibus neminem elabi patiantur.
Ad poftremum,hoftes media ferc ex parte in prlio cfi funt: cteri capti, . regione caftelli poft regis aduentum fufpenfi, vitam laqueo turpiftim finicre.nbsp;Poftero die caftellum oppugnaricptum,vbimiferabilis cafusnon multo poftnbsp;interccftr. Nam dum prfidium, admotisormentis ncis, acerrim quatifur,nbsp;ab aduerfa parte viminea mnia confeendit, emifloq; crepitate ma-chinalapidcjcolliditur. quod vbi rex,ac carter!optimales accepere,optimiduels cafum miferabilcm deplorarunt : quippe quemplus adipifeendx vidorix,nbsp;qum tutand falutis auidum fuifl'e intellcxerant.Perpetuum ifte fui dcftderiunbsp;mftitibusrcliquit. Caftellum tandemexpugnaturzducenti amp; quinquaginta Po-loni in^capti, inBudenfemturrim mifti, quam Mancam cognominant:nbsp;partim carcere,partim Danubio abfumpti funt. Caftra ea hyemc moxad Ho-
nionnammota funt,quam Polonorum prfidiumhaudinualid renebat. Hxc breui obfidione demum capitur. qui in ea deprehenfi funt,partim exfi, parentnbsp;capti, Budamq; mifti. Hc ea byeme Matthiageftafunt. Gabrielepiieopusnbsp;Tranfl'yluanus bello femper aftiinquandoquidem regius erat fccrcrarius,amp;il'nbsp;li ab epiftolis appofit feruiebat. Iniolita hoc anno aquarum ficciras, perennesnbsp;quoq; fontesexbaufit.TurcifuperatoSauo,Pannoniam incurfarunt. Chrifti'nbsp;nus rexDaci,Goti,Norucgiq;,Romam foluendi voti gratia,ad pontificeinnbsp;peregr profetus,magno honore excipitur.ScodramllIyxicilittoris oppidum,nbsp;amp; in edito montefitunijTurcorum centum milia obfcdcre: quod validiflimonbsp;Vcnetor prfidio defendebatur. Sed illi poft irritos conatus morbo correptbnbsp;quem ex mala fubiedi fluminis aura concepere,in proximos montes abicrunt. 4'nbsp;Carolus Burgundiorum duxNairiam,Colonienfis agri oppid,ad Rbeni ripasnbsp;obfedit. Sed cm Fridericus Imperatorobfeftis auxilio veniflet, iniro fdcrc,nbsp;rccelTit in Belgas. Niffolaus Marcellus Venetorum duxdiemobiit:amp;indeiun-fli loc Petrus Mocnicus fuft'cfftus eft. Item lubileus Paulo inftitutus,a Ai'nbsp;fto oontce max.hoc anno declaratur.Nihil aliud memoria dign hoc anno a
DECADIS nil. LIBER. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57?
animum intendit:haudinfcius,fe Pannonias crebris incurfionibus omnino de-? ferturum: nifi caftellum illud aut amoliretur,aut in fua poteftate teneret. Q^-rcinfequente ilkic hyeme cu maximo exercitn conceffir, amp; eo quidem animo,nbsp;vt aut ibi vitam amitteret, aut oppido m inuidiam exitumque luum polito po-inbsp;tiretur.Fortiffimi ac obftinati fortuna animi comes fuinquippe qu voti com-potemeffecit. Maumethes cmreuerfumin VngariamMatthiam audiuiflet,nbsp;Hucmannos circiter feptern in Boemico,Polonicoq; bello verfatum fuifle no-'^crat, retnuniendum ex integro Sabazium efle duxit, ratus Pannonem ftantenbsp;Sabazionunquam quieturum. E prtorianis igitur cohortibus vahdiflimumnbsp; Qucnique delegit, amp; id robuftiffimo hoc pra:fidio muniuit : quin vc dclebamnbsp;^ncfuarum copiarummanum efle fignificatius indicaret, omnium quofcun-rnbsp;Jueifthuc miferat,pileis,mitris VC, fuis ipfemanibus (vt aiunt) pennas afl'uCraLnbsp;Matthias igitur quatuor legionibus inftrud^us,ad Sauum peruenit. In oppofltanbsp;ripa caftra locat,fpem omnem in celeritate ac hyemis fuitia ponit; quan-10 vtrinque T urci opem inhibiturum efle fpcrat. Haud mora, Sauum traiicit,nbsp;^nouo oppido turres circum,amp; tormentaxnea admouetfl'epto ligneo ac foflanbsp;^jcuniuenit,ne quid inferri auferrive poflit.Moxno:urnam oppugnationcmnbsp;^oritur,amp; nihil artis laborisve remittit,nullam oppidanis requiem impartitunnbsp;Iq vtrinque cdes oboritur,amp; fpe in murorum minis,amp; fupra propugna-'quot;hdimicatum eft. Chriftiani tandem reieti,regem ferunt,fub habitu grcga-^Joailitis cum accenfo ac rcmige tantum cymbam confcendifle: amp; vt propu-S*J^culapropius exploraret, fubmnibus nauigafle,luftraife omnia. Quodnbsp;^^Oiabexcubiis foret intelledum : Turcos mox in cymbam tormentii ncuninbsp;^tendiipe
5 cuius idu accenfus obtcritr : amp; fubornatus princcps, diiflmulato ^^o,abinitaluftratione nonceflat. Audaxidfacinusexiftimatum. Cumlon-Igitur hoftcm oppugnatione defatigaflet, necdum oppido potiretur : ab a-parte maximum agmcri in cca conualle reliquit : ipfe cum ctcro cxer-a frontc,illucefcente die,pugnam aggrcditur : amp; tota fere die, haud inten-b ywteccrtatur. Paulo ante crepufculum certamen dirimit:amp;: amotft caftris,nbsp;^Tcratavidoria, fe abire fimulat. Oppidani afliduo bello defatigati, fe rela-^^*it,pars corpora curat,euagantur fine timor alij ; omnes hoftem abiifle rati,nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiniebanc, fronte curabant, qu ad proficifcentem hoftem ipedare vi-
C ttur: tcrgo nihil maliformidabant.Ingrucntc iamnode,quiininfidiis re-^^orantjcx compofito ab auerfa parte oppidu adoriunturamp;priusmniacon-,^ndere,qum oppidani animaduertiflent. Rex,qui abierat, vix adfecundura, Pidem,celerum extcmplo agminarcmifit: ipfe cum ctero fubfcquitur equi-ii- PrmilTi prli redintegrant,adduntur bciis animi, qui fupra mnia nu-10 adhuc Marte certabant. Res tanto impetu agitur,amp;; totis vfque adeo viri-k (j^^Pognainftauratur,vt infefto mox oppido potiretur.In primo ingreflu mul-^^fifunt,at vbi furor^lle deferbuit,cteriin deditionem accept!,amp; in pcrpe-alfcrti feruitutem. Multa munitionu generaibi deprehenfa. Poftefo die,nbsp;edido id non inccndunt; fed remoliuntur omnia,perpetuoqj opere com-die*^*^^t:^circumdudoSauo,in infulamredigunt,quo4trigefimoobfidionisnbsp;(-[^.^^porant. Clariflm vidori poftquam rumor effunditur,Sabazium ma-f .^^ittceruicibus Chriftian Reipub. infidentem Matthia tanta^^eleritatenbsp;lojj ^^Pi^i^jVtprius omnes dirutam,quam obfeflamaudiuerint ; tanta popu-f^piicia compleuit, vt nihil vnquam lubentius fit auditum.Supplicationes vi-n^^^Oppidatimqj per Pannonias ad,amp;Rom iuflupontificis,Venetiis quo-V ^onatufconfulto,apud omnes aras folcnniter fupplicatu.Qmn amp; vtrinqsnbsp;ati tnilTi, qui fauftam falutaremque vidoriam regi congratularentuf, pe-'as in huiufee belli fumptus erogandas deferrent.Xiftus pontifex maximusnbsp;^^I'liinicurn Alerienfem epifcopum,Venetasque fenatus IoannemEmum,vi-li^ grauiflimum,mifere: ac tria,amp; nonagintaaureum nummum mi-, quamuis ex infigrti vidoria nimos fibi adauxerat, ne mino-^uidem ex his bellineruis plaii concepit; quinamp; ex deleto Sabazio, tantanbsp;C c ij
-ocr page 620-jSo ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
prophanos hoftcs tcrrorc perculerat,vt Sinderouiam vfque late popularctiir,^ cundapaflm igniferroqj vaftarer. Sinderouia tantum ad Danubij ripamhtnbsp;fupererat,quam Turcus amplifllmo pra:lid.o,ac omni munitionum gencreoh-firmaratjcxpugnandx demum lituus libido non mcdiocris incefl'erat. Quod vtnbsp;cfficeret, eademliyeme tria circm caftelia,exlignis amp; cgclla terraconfed)nbsp;propius erexcrat : triplici quodque valio, fofl'a militeque munierat: viniineisnbsp;hcmnibus obduxerat,qu ex terra,materiaquecongefta, nullos tormento-rumidus pcrhorrcbant.Ex his vnum,quod Sinderoui promincbat,Vitestra-pezan militari menfanominauit. Hc cnim vrbem illam vfque adco coree-bant, vt nulluspraeterquam Danubij paterctaditus : qufiferuarepotuiflet,vt Inbsp;infequens liber oftcndet,iam de Sinderouia, qunolris adhucceruicibus im-minet,omnino fuiffet adum. Hoc anno Turci fuperato Iltro, Valacliiamma-' lis aufpiciisincurfarunt, nam abhoftibus primo defatigati, deinde circuniuen-
ti, ad internecionem ca:ii funt : amp; cum paulo pft inferiorem Myam inuaf-capha. fent,infigni clade fternuntur. Mutata deinde Fortuna, cum maxima clalTe Ca-pham adorti,in Taurica Cherfonefo litam, qu fub Genuenfiuniditionetenc-batur, fliciter occuparunt. Nec mcmorabile quidem illud orthodoxxfidei miraculum, quod codem annoTrideti acciderat, fine piaculo prxteriri p otert-jdiornm ludi furtim infamem quendam,cuiSimoninom erat,odauo Kalend. Apri-lis,qui dies Dominic paifionis erat,rapuifrc dicuntur : amp; moxin eo oniniaia-s.simen. crofandi cruciatus myfteria rite operati, crudeliterinterfeciffc. Sed patefadonbsp;diuinitiis diro fcelere,variis illi fuppliciis afFedi,meritas deinde pnas lucnint:
corpufculo infantis tot cruciatibus afi'edo,obingentia qu quotidie niiracuh cdebantur,dicata bafilica,amp; ipfe inter Deos relatus eft.
RERVM VNGARICARVM DECA-
DIS Q^V ART LIBER IUI.
V A M bene cum Turcis cterisque hoftibus fuperiorc annnbsp;adumfuerit,ex his qu fcripfimus,facil intelligi potefi. in- inbsp;fequenti vcro,quifeptuagefimusfextus vlrra miJlcfiniuinnbsp;quadringentefimum numeratur, longe variante Fortuna,
V ngaric fucceflerc:quod pleriq; regalibus nuptiis, quarufiinbsp;tempus appropinquarat: nonnulli fuis bruni temporibus,nbsp;qu Turcorum cccptafortunarunt,adfcripfcrc. Cum nuptias
ad Bratiflauiam prius in caftris honorificentillm perprconcpublicatFnii' fent,celebritas inhunc annum,qui tertius ex co publicationis tempore ageba-tur,edido rgis tranflatafuerat.Ad duos ingres apparatus hoc anno Matthiasnbsp;^riium aduertit: alterum bellijcelebrandarumnuptiarumaltcrum. Atquensnbsp;remiffius quidem in hunc, quam ilium intendit, dum in quaquere maximant 4nbsp;virium animique prflantiam oftentare conatur. Magnam in Danubio claf-fem molitur, qua cum fecundo amne defeendat, machinas varias multipliccsq}nbsp;parat, item commeatts, militem amp; arma : non ignarus, quantum molis adoii-retur, amp;:quo cum fit hofte pugnandum. Qtun amp; amplifiimas crates, abiegnisnbsp;trabibus inftar turrium oneratas, Iftro demiferat, qu vallo, momennincisquenbsp;caftcllis,item feptis,fabricisque bellicis vfuieffe folent.Nccprteribatquidcninbsp;circumfpedum principem, extremo prlioin ea expeditione cum Turco pn-gnaturum. Sciebat enim,Turcum proretindaSinderouia,quThracipro-pugnaculum eft, nihil prorfus omifttirum, deledum infupcr magnum habue-rat,amp; ampliftima vndique conciuerat auxilia. Ad nuptias verb,qu infequente Pnbsp;bruma celcbrand erant, non modo vniuerfos regni procercs,fcdfinitiniosnbsp;quoque regulos, ac principes inuitarat : qu ad. conuiuia fpedacuJaque perti-UKptidrntn ncbant, inlano fumptu, copiaqs pararat. Regiapparatum, abaci prftantiam,nbsp;amp;4iuitim-um oftentationcm fupraPctficum luxum,amp; plufquam opus cfictyu-fedat curauit. Hc autem duo qu potentiftimo cuique principi graxhlm^^nbsp;fuhient,
-ocr page 621-deca DIS IIIL LIBER I III. j8i lent, pecuniarum copia leuatc j quas partim c regni Vctigalibus partim nbsp;isltalorumftipeiidiisnupcraccepcrat. Idibus Februari) hoc anno loan-s Alemanus archiepifeopUs Strigonienlis aut ab Iraperatorefeduds,aut re-g^mettijincuiusfufpicionemincideratjcorrafafupelledili^ac multo auripon-Auftriam ad Cfarem eftitgit, ibiqiie Saltzburgcnii archiepifeopatu nbsp;lare donatus eft, quodmultum omnibus admirationis attulic. Addideratnbsp;b'turanimum inter tantos conatuSjVitoria recens,qu Auguftis idibus inter-ent; fauftus rumor,qui esefos ad Daniibij ripam in ftiperiore MyfiaTur-attuleran Remitageftamudiuimus. CumEmericusnbsp;*or,amp;CepIiIanosprfetram Albgrac, quam Belgradmnunc dicunt,nbsp;^ortc grrent, ab exploratoribus acceperunt, Alibegum cum quatuormilibusnbsp;/llutum expeditiflimorum traiedo Danubio, ad Themefwarienfem vfque a-8 Um omnia late incurfare,ferro ignique feuiilime graflari, multm quoq; ho-uiumabdueerei amp;niprofpiciatur,Traniftrianamrcgincmperbreuiad ex-nbsp;A?^^^^^obtdinem redadturum.Re cognita,Lupo Myfi Defpoti,item Naghnbsp;erto, amp; Nagh Ambrofio, qui Themefwarum cum validiflimo prteftdio te-^nbsp;prterea laxith Demetrio, Francifco Ariftio, viro fortiflimo, amp; tribusnbsp;ociiSjPet|.Ojjjjgj.jQnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generofis vexillationum prxfcdis, ctinu
^ciarunt, vt cum equitatu qilifque fuo cxpeditiffimoconuenirent, qahdo ^^cicunftalate popularetur. Admonuerunt etiam catphratftorum equitumnbsp;^teftoSjqui vitra Tibifeum ftiuabnt,Michaelem Pcchcy,Sebaftianumnbsp;fe, Sc lanum Adamfi,ac MarCum denique cum Ladiflais Heheyum, vt fu-repente Tibifco defcendercnt, nee Rempub. Turcorum incurfu petinbsp;*Uri paterentun Cnti fie edoti,madatafaciunt, amp; in calamitofum hoftemnbsp;e cunftationc arma capiunt. Durn iter faciuntj focia iungunt agmina, in-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftqitam Emericus,amp; Ceplianus inferiofis orpr-
'^oscomiiionefeceruntjfine cuntationecum equitatu ex Albaprofeti,Da- lirntranfinittunt, fequecumDefpota,Cterisque Coniungunt.^Dies tresnbsp;^U^equuntur : per explotatofcs tandem intclligt,eos adefle prop^ Adnbsp;^feffl,iftgruentenofte perUenerUnt,ad cuius fadiceSjUe quem ab hofte im-llnpaterentur, conglomrat! fubfederelt; Immiifis fpeculatoribus, quid ho-5^gunt, SCmoliantur jCXquirunt J contfilliclandeftinos fupramofttem ex-r *atorcsemiferantj qui iugomontis, quid Vngari fubfideUtes rota node a-0 '^nt,obferuarunt,amp; paucos elle ratipftter fe confertos,ante luCem in Turco-nbsp;*^caftrarediere,acdixere: Chriftianos,qui lafcquercnturjefte paUCS,amp;eoSnbsp;k'n^^^P^l^feformidandos. Quare Alibegus animatus, illucefcente die cumnbsp; uecongrediftatuiti Vilgari,qui fub monte inquietam nolt;ftemcxegeranr,amp;nbsp;^^^Quis, cteri liantes, frenque tenentes hoftem expelarant, vbi illuxit^nbsp;impunprasdamagercTurcum patereriturj manumcferere fta-gt;*nbsp;Paulo ante lucem,quadrato agmine iter ineunt, amp; in folis exortu in ho-^^Um confpcdufuere. Turci iri montem confederant : ac profpelis hoftibus,nbsp;lis 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extemplo a-
monte obtendit,ibic[uc prxfidium collocatia tergcn recondita Valle pr-condiderat : Pannonesque idem faciunt: duo vexillationum cornuapro-j^^untjSc ca quidem ampliftima: ne 'veto ab hoftibus ampleti po;nt,in me-e^l^ites ftatuunt : iftis quits quinquaginta prponunt^qui lium ineant. Petrus Doei in dextro Cornu primm impetum Turcor for-excepit ; ncc fegnius quidem FrancifcuS,qui in iiniftro pugnabatdlld ta-h vterque nitebatur, vt reielos in medium hoftes lateribus amplederen-vtrinqueprlium committitur,amp;multi in primo congreft ccide- ^edTurci cm fe lateribus circUmUentos intellexere, mox animo cSfter-f,pars in cataphrafcor manus inciderei ali j, vt virai Confurerent, vrtere ter-nbsp;ad Iftri ripamcurfum flexere. Inftant 1 tergo ifti j alios in fuga, multos innbsp;cdnt,caEteros in amnem impellunt : ij partim vndis obruti, partim con-nauiculis ,in alteram ripani afugere : no'nnuUinaali bello exercitati^nbsp;C c iij
-ocr page 622-582gt; ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Danubiumtranarunt. Alibcgus,quiSinderouiaclaflemacciucrat,illicoiii-clinata acie, ad ripam properauitjbrcuiq; cymba fibi faliitem inuenit.Scender-begus in fuga interccptus,obtrcacur:cteri,qui remanfcrant,inacie trucidati. Captiui,qui in valle rccoditifuerantjauditaTurcorum cxdo^proliunr, amp;eo-rum caftra populanur,ac mifcri quani forciti funtfortunam: quippc qui,cninbsp;paulo ant liberos, ciuges amp; Fortunas cum libertre aniififl'ent,nunc cumula-tius omnia recuperarunt : ira plerique perpetu ditatifunt. nulla fuit mulier,nbsp;pucrve, quin vnum equum inlideret, alterum prda onuft dextera traheret.nbsp;Poft hc plaufus liberatorum, liberantiumq; tantus vtrinq; editus, ta vche-mens oborta congratulatio,.vt pr gaudio lacbrymar proHuuium emitterent. lonbsp;Turci non modo caftris exuti,fedad internecioncm cxfi funt. Prlium hoc adnbsp;Pozazinoppidumgeftumeft,in vlteriore Danubij regione, quodtrigintanii-libus paftuum fub Sinderouia fitum eft. Eodem etiam loco Michaeleni Sylla-gi profligatum,amp;: cum Georgio Labathanicaptum efle audiuimus : diuerfo tarnen vtrumquefato , quando alter Turci fuitiaConftantinopolipublicali-tore obtruncatus eft; cum prfedfo Hal repenfus eft alter, qucmadmod lu-pra fcripfimus. E captiuis ducentiamp;quinquaginta ad regem dudi : allataquo-que vexilla quinque. E Turcorum fpoliis haudparumdono datum : prxfcrnninbsp;falcati gladij,multo auro gemmisq} culti : item fluitantes veftes, Perfarum more: pileafolido auro cotexta, amp; tympana cum fiftulis multa, quibusequi volu-1nbsp;cres adurgcntius concitantur. Hxc quinque fer mcnfibus ante nuptiasgellanbsp;funt, Recenti viloria rgis animus nimis accreuerat : qulat diftuia,omni-eumChriftian Reipub. principum corda mira lticiafan compleuir. AmpH'nbsp;ftcatur hinc viri gloria, ac is ad maiora indies facinoralaudis amore fufcitatut-Poftquam enim trinis Sinderouiam caftris,qu circm erexerat, obfedit: iamnbsp;de capienda ciuitate cogitabat. Obftabant confiliis nuptix, qux immineban^nbsp;amp; maxima cpta inhibebant. Statueratiam coalis virib.vniuerfis,e defccn-dere, urcici imperij propugnacul expugnare. fed idfaCilius hyenicnbsp;ftate fperabat,ciim ob difficile Turcorum auxilium:tum quiaexglacienbsp;Danubio,eafacilius capi poftet. Acceditfuitiafrigoris,quamprvinoamp;-'c\^' l'nbsp;pula multo facilius Vngarus, quam Turcus abftemius amp; by dropotes pcrpcti io-let. Dumhincrei difficultatem,hinc breuitatem temporis quo examine peiquot;-'nbsp;fttat,abinito confilio deterrctur,nihilo tarnen minus incepta profcquitur. Ha-bito deletftu, copias cogit, non folum quae alias meruerunt : fed eas quoq; darenbsp;nomina iubet, quae fortafte nuquam arma fumpfere. Ne belli quidemfolicitu'nbsp;do nuptiarum curam intercepit. Dominicum enim, clariftimum bafilicx Al-benfls antiftitem,virum ingenti probitate,amp;: fauftiffimo afpcl;u,nec paruaeti-ameloquentiaprxditum, adCxfarem exterosque Germania:principesorato-^^rem mittiqqm eos fuo nomine ad nuptiarum celebrationeminuitet.Mifqt^nbsp;quealiorfumalij. Dumingentemigitur moliturapparatu, loanneVaradien 4nbsp;Beatrix re- antiftite, cxtetisque legatis, qui ducendx Beatricis reginx gratia Neapolim innbsp;Italia concefterant,cdocetur:ipfos cum fauftiftima fponfa,iam Neapolimoudquot;nbsp;fe,honeftiffimum Italtum procerum equitatum cum ea venire : illorum prin-cipem amp; parentis amp; moderatoris loco fponfx datum, Adriae ducem:efle viruninbsp;maxima ^auitate acfanditateprxftantem, adSipontumtreslongas nauesco-feendiffe, Adriaticumfcftnumiuftraturos:inuifurosFerrariam, Herculisilln-ftrifs. ducis amp; Leonor fororis gratia:neq; Venctam vrbem, opibus amp;ciuiumnbsp;grauitate citra inuidiam omnibus iure terrarum ciuitatibus anteferendam, tacite prterituros. Mox per Forum Iulium,Iftriamamp;Carnos, in Pannonias de-fcenftiros. Hxc nuptiarum expedlatio, non parum ab intento belli ftudio regi^ fnbsp;animum remififtc fertundeferbuere conatus, aftedtatae vxoris defidcrioge*nbsp;nerofi impetus retepuere. incendebat viriles animos, atqueadmodum molliC'nbsp;bat,conftantiflima,ftequensque Beatricis fama,qua fingulari forma,venuftatenbsp;/r es. fauftiftima, incomparabili pudicitia,nobilitate rara, item cxtemporalitate ora-tionis, amp;expeditiftinia pronunciatione prftant, ex omnium ore pcrccperat.nbsp;Accede-
-ocr page 623-DECADIS 111K LIBER IIIL
Acccdcbat virtutum muliebrium copia,ctiam fupra quam fcxiis ille patcrctur: lt;luibus accenfus, in amorem fe coniecerat. Q^lis ifta fuerit, quiconque no-fcere ftudct,Iibrutn quem dcVirginitate ac matronali pudicitia edidimus,per- nonnij lbnbsp;legat: totam ibi intus amp; in cute nofcere licebit. Ducendx Beamcis gratia rexnbsp;proceres decern miferat, qui fingulari pompa amp;apparatu per Italiam itcr face-rcnc.Exhis nemo fuit,qui in vrbe quaque nobilillimamultiplices abacorti gra-dus no cxplicueritjgcmmatis poculis, amp; aurcis argenteisqj valis oncratos. Va-radienfis antiftes legationis princeps, quiapud regem pree magnificentia, fide,nbsp;doqucntia,confilio, amp;ingenij dexteritate,interprimos fcmperhabitus : amp;abnbsp;Vrbinateduce honorificentiflimo exceptas hofpitio, in menfa falinum expo-fuit,quodprincipem eciam ditiflimum in admirationcm adduxit.Id monti erat sahn^ninbsp;ia^pofitum, latere arbor creuerat falino prominens, qu pomorum loco gem-is optimisque lapillis onufta,pro vmbra confpicuo nitore micabat. in montenbsp;htebraftabr fa:,qu gemmarias apothccas referebant.Itcm aureum pro-^hyton, cui emiffori loco fiftul draco proftabat anhelans:e conchyliis huicnbsp;corpus erat,prominebatque arduo capite:ad pedes,in fpiras aureas caudam re-'locabangemmatainfuper anfa, tegmentum oris infaftigiatae teftudinis mo-^ctnfexquipedale confurgebat: ctera ex auro omnia. Supra editiflima bafim
54 ANT. B O NF INH R E R. VN G AR.
veftigiacrebrfpclt;9fctnt:fepcin liislocispfhotarnt,vbiTurcicaftrapof-' erant:quinamp; vbiquc iacentia cacforum corpfa nonidum contabefada rcpere-runcNec medicris qiiidcm commiferatiohinc omnes ince'it:,amp; prouinciaiwnbsp;Turcrum rapinis obnoxiara admodum mifcfabantur. leer etiamadDrauumnbsp;vfque cum irigti tfdpidafine falt;Sfcum:qamis traiedo Drauo,aliquanco minus trepidarc coepiflent. Verra fpeft Drauo, baud aliter,atqe omniapc-ricula fuperaffent,cum Vngtiiii attigifferitjitldies noua potificum procerum-que agmiila congratulatum occurrebant. Peraitas v bique nines iter faduni,ie-uitimqe hyemis bucufque commmorant. Rex cum vniuerfa principum^^nbsp;nobilium multitudine ad Albarn regalem venerat vt ibi priinm reginaracx-1nbsp;ciperet, amp; (vt par crat)antequam coniugium patraretur,cam rite coronarct:Biiquot;nbsp;d nuptiar celebritas,amp;con(iimmatio ficret.Ex compofitofada omnia.Cuinnbsp;ad odauum lapidem, vxOrem appropinquafle nouit : ciim fingulari pompa,nbsp;bononficentiflimo proccrum eqnitatu, confeftim occurrit. Excepit bilaris pmnbsp;vtriufque dignitate virginem : amp; ad primum vfque lapidem ftrata rubro pannonbsp;via,Beatricem in vrbem admifit.quod cum tanto populorum plaufu,amp; tympa-norum tnbarumque fonitu fadnm cltj vt abqitid fupra bumanas vires celebra-tiflim feftiitatis fpedatum fuiffe credideris. Addcbat plurimum lticix P^'nbsp;nonicajfauftiflimus amp; pcrqum bilaris Beatricis afpcdus:cui fpeciofafrons/'nbsp;lata fupercilijfginata tempora, item erubefeentes vtrinque mal, cumocu-lorum bilaritate,na{i modeftia,ac oris venuftate, tantum rar gratix compara-batjVt forma babituque Vencrem,Dianam pudicitia,amp; fapientia cloqucntiaqi
Pallad ex omrti parte referret.Traitfada coronatione,Budamidibus Dccem-bris,anno Salutis feptuagefimofexto fupra millebmum Sc quadringenteiimum rege ducitur:qui virginis pulcbritudine,ac ingenij dexteritate vfque adeonbsp;pit ftuare, vtnibil anbelantius appetere videretur. Ibi npti dies aliquotcf-lebrat,datum fpius epulum,cditque varia fpedaduloritm generaiafliduo unbsp;men eqjicftre cettamen, amp; multa in aditu Iparfa mifliba:critr veto inricranbsp; fingnlis oppidis amp; ciuittibus,itcm optimatibus: ac regulis,Matthix, Bcatnt 'nbsp;que oblatarnunera.Qmnetim cteris Cbriftian Reip.potentatibus, pre^*'nbsp;ofa funt rnifla dona j quibus regale rarium completum fuTe dicunt.nbsp;hilaritatis gratia, noxij omnes in carcere deprebenli, folutifunt:criminaitnpU'nbsp;nitatc donata,vadimonia prxtore dilata, relaxata ad tempus debita:amp; ne ert-ditofes vllo modo fuirent,mcnfes aliquotleges promulgate.Scantibusqimqinbsp;liauibus, rexfpe cmreginaaurigauit,ncboram quidem abfque ipfa elle pO'nbsp;tuit. Tota fer Vngaria ad regalium nuptiarum celebritatem fan conuenC'nbsp;rat:quod cmTurcus aperte fenfiflet, tempus collio fuo nadus idoncuin, a-dragintaclm bomirtum milia ex Europa mira celeritate Coegit, amp; dum regemnbsp;* cum tota Panrtonia nuptiis occupatu efle intelligit, cxtemplo tria caftella, qu^fnbsp;ad Synderouiam Matthias erexerat, rigente bruma, circumuenit : crri fauitwnbsp;frigris nort modo fflx aqua compltas, fed Danubius quoque confticiffetjin-cenfo vall,mnibs^ue ligneis,lme magno negotio impota Panonuna pra-fidiaoppugnauit.llli?lefperatafalutc,deditionemfecere :amp; faluis corporibusnbsp;amp;;impedimentis ab bofte dimifli funt.tormentanea, cundaque munitionumnbsp;genera, Bem claflis armamentaria in Turci poteftatem deuericre. Caftd anbsp;nlox diruta amp; inccnfa,ac folo quata. Infuper,ne occalionem quidem tantaiunbsp;dims boftis temer abire patitur. Cmftratum adbucglacieDanubiumcon-fpicaretur, Si Tranflyluanos, quot;Valaebosque ad nuptias qoqe confluxilTenbsp;exploratores intelligeret, cum exp edi t ifli mo triginta milium equitatuDacian'^nbsp;irtudit:amp; long latequc vagafus,igrti ferroque cunda vaftatitnox populat^in-cenfaque prouincia,ex: omni tate,c vtroq; fexu, quadragintabomiflufn nu-lia bine abegit:amp; antequmfolueretur Ifter,in Myfiam fe recepit.Nuptix Df'nbsp;cebri menfe cclebrate:amp; bC cabyeme detrimenta in DaImatia,Myiaac Vicia Turc Chriftianis illata funt;que rgis,totiusque Pannonix mente vfqii^^nbsp;adeo confternarunt, vtnibil taie poftbac in Turcum audentius molituniri^^
1
-ocr page 625-DECADIS UIL LIBER till.
ffpUrctur.Interceflerat etiam ingens cumFridcrico Imperatore indignatio, ac 'etiisodium, quodMatthiam Turci belle nimium reuocauit. Nampoftbcnbsp;d fe tuendum potins, qum innadcndnm T ureum, fimultas ifta mentem einsnbsp;wtendit. Quin amp; fat pro magno negotioinpofterumhabuit, fi incurfiones il-loriitninhiberc potuiflct.qnanquamvero fpc Matthias dicere folebat,ncmi-prterfe Imperatorqj futurum,qui intimam belli caufam nouerit, quodnbsp;cum Cfareintercefltmos tarnen,quas alij opinantur,amp; quas grauiflimisnbsp;viris accepimus,eas in medium adducemus; quando non modo de dubiis,fcdnbsp;falfis quoque rebus pleriquc feripfere. Multas belli Alemannici caufas Mat Kim eaeft,nbsp;Aiamprtexnifle conftat:quarumqupotilfimafuerit,ipfe noucrit.Multiini- inbsp;t'um pro corona odium fuilfe conieclant,qudo Cfar, qui ambitiofe regnumnbsp;*nhclarat,fcxannos Matthi coronam abnegarat : gerririieqs tulerat,adole-Centuli gratia fe in regalibus Vngarorum comitiis pafliim efle repulfam:amp;nbsp;^uiaregium diadema fibicreditum,fine magno auri poderc, fine maxima pro-obligatione,amp; regni fuccefiione, reddere reeufarat, atq; Auguftale dc-ncgocium venale fecerat:quare perpetuam auariti notam Augufto inu-
am elTs cenfebat. Pacato regno, amp; legatis amp; clandeftinis crebro internunciis prccabatur,vt violentam illam obligationem,qua obftridis proceribus Panno-f'icifibi regni fnccefiionem afierucrat, quandoque folueretmve tam violen-inaperiof cum Pannone ageret : commemorare pientiffimi patris offici-cum filium adoptarit,orare, vtfecumindulgcntius agerettem monere,nbsp;^^cuitaretinfamiam,ne veluti circumfcribendi pupilli gratia, infidiofam ado-Ronem obirer.Contr,obaudire femper ille,afl'erereidiure fadum. Cm ob-'anffimum in relaxanda obligatione deprehendiflet,rex non parum commo nbsp;^*15,1111 fuccenfuifle:amp;non modo litcris,verumetiam vulgo plernnq; dixifie di-^'^ur,fe illudius,quod vi adalus inique Cfari conceTerat, asquo quandoquenbsp;^'0 vindicatur ,amp; quicq uid alina improbitate amiferat, inforo Martis re-^peraturum. Deinde cm cxillegitimo concubitu feitum amp; elegantem puc-^ninadus effet, multo grauius conditionem illam tolerauit : vt fi fornr liberisnbsp;'^arcfctjhaberet qui regno fuccederct. Aliud quoque caufantur alij,amp;: pro fua anbsp;''idque opinione loquuntur. In acceptis a Matthia beneficiis, fummam Im-P^Utoris ingratitudinem arguunt, eamqj Matthi ftomachum adauxiffe opi-^intur.Georgium, aiunt,Boemi regem in Huffitarum hrefim coniedum,acnbsp;'^irco fummo pontificis anathemate muldtatum : Fridericum Imperatoremnbsp;''ii!hoftilemetuentem,iniquo bello iacefiiffe:mififfe Viftorinumfiliumcumnbsp;^ximo exercitu,incurfaffe Auftriam,amp; grauia igni ferroque damna intuliffe:nbsp;lennam demum vrbem nobiliflimam vbi tune Cfar agebat, obfidere au-Fridericum moxVngari regem,quem femper filium appellabar,cxoraffe,nbsp;''^prfentanea mitteret auxilia,ac ipfum hreticor obfidioneliberarct. Mat-^biam cxtemplo fuis etiam fumptibus exercitum amp; auxiliacoegiffe,amp;: in Vicn- *nbsp;agro prftb affuiffe : hoftes quamprimum eius aduentufoluiffeobfidio-fe in Tranfdanubianam regionem recepiffe. Matthiam adauto Impe-^^toriis copiis excrcitu,illos in Bscmi vfq; fines petiiffe : neque vnquam fuif- deferturum, donee aut Imperator! fatisfacerent, aut collatis vtrinque fignis,nbsp;'tem Marte dirimcrent:Viftorinum ad extremaredadum,cum Cfare ff atim,nbsp;'^fcioMatthia,pacem iniulTe ; pollicitum non folm legitimum in dmne tem-P'^sobfcquium, fed indemnemquoque prftiturum. Imperatorem compofi-*pace, clam, ac illico fuas copias Matthi caftris reuocaffe, vt amp; ingloriusnbsp;^diretinregnum,amp;: nullam Imperator! opem attuliffe videretur : atque omnisnbsp;^enique labor,diligentia,cura, impenfque grauiffim pro irritis haberentur,nbsp;yperaffe prterea ingratitudinem, qubd aliorum nomine, immiflis fpe le-ponibus regnuminfeftarit,amp;rapinis incendiisquefinitimalocavaftarit. In- 5nbsp;per non multo pft tempore in Boemico bello, cm non folm catholicisnbsp;^^Boemi foret eletus, verumetiam Pauli fummi pontificis authoritate pro-^nciatusamp; approbatus effet, ac regni proceflonem rite iniuiffet : Impcrato-
-ocr page 626-y8 ANT. BONFI N II R E R. VNGAR.
quot;7
ris obtrclationc non caruit. Nam poft Gcorgij regis exccfliim, cm apudlix-rcticos de fnturo rege age recur j Imperatorcm memorant vehemctiftimani de-difle operam,vt Calimiri regis filius,data MatthierepLilfa,rcx Boemiae creare-tur;ac cxcremum intendifte ftudium, vt iis comparati iure fibi regni tituluma-mitterct.Conceptns nanque liiior,Coruinas vires amp;: imperium aniplificari nii-nim patiebatur:atque Polonicum bine bellum in BratiflauiajVeluti fuprfcri-pfimuSjexortumfuilTe dicunt. Quinamp;cmmenfes aliquot intercefliU'ent.nul lis Matthias iniuriis prouocatus, Germanorum quafdam copias hoftiliter Vn-gariam inuadere permifttcamp;r cm oraretur vt inhiberet,partim verba ddit,partim diflimulauit : amp; nunc iufticiam, nunc inopiam virium caufabatur. Multi inbsp;promiflum ab eo in expeditione Boemica ftipendium,quam hortanie exoran-tcjue Imperatore fufeeperat, nedum iubente Rom. pontifice, ponfliniam Alc-niannici belli caufam fuifle reputarunt : cm Cfarid nunqua exoluere volu-iflct.fex amp; triginta aurem nummm milia id fuifle dicunt: fexaginta pleriquenbsp;fupputarunt. Neque dfunt, qui alia comminifeuntur in caufafuifle, Matchi-am fcruntjpoft duarum obitum vxorum,Imperatoris filiam pro coniuge poftu-lafle : Cfarem, quafi hominis humilitatem afpernatum, non modo hune rc-cufalfe gencrum,fedpcr cotemptum,nefcio quid infolentius rcfpondifle:Mat-thiamhancrepulfam gerrim toleraflTejali cuertilTe animum,amp;: Beatricemnbsp;Aragoniam defponfaffe. Inuenti quoque funt, qui ad veteres inimicitias prx-inftitutas, amp; autore Cilias comit diu retentas,rem iftam referunt. Bellum ad-dunt, . regni initio ab Imperatore tam variis faepe negotiis illatum. Sed cuninbsp;^diuerfl diuerfa caufentur,hudquaqu abfurdum cuiquam videri debet,fl plu'nbsp;res vni cidemque rei caufas afcribntur.Qjwdcunquc enim fieri poteft, amp; pef'
8 quam verifimile eft, veritate non poteft elfe alienum. Reconditam complu* res demum illam caufam expromere non erubefeunt, qu in peregrination^nbsp;Cfarea, fedte Paulo,intercelfilTe fcrtur:hanc licet affirmare non aufim,hauanbsp;ab re tarnen referendamelfe duxi, vt ex pluribus conieturis pro aliorum iudi-cioreivtritas inueniatur. Cm Imperator igitur reuifend vrbis gratia in IW'nbsp;liamperegr profedus effet, ibi pontifice Paulo cum fauftis honoribus exce- 5nbsp;ptus,menfes tres moram traxit.In Auftria proceremquendam prasfccerar, magna autoritre,amp; potentia virum, cui Pamkhircher nomen erat. Hune, intercanbsp;dum Cfar abfuit,fcut exitus oftedit, aduerfus imperatoriamMaieftatem noua elfe moiitum, amp; c fcptem amp; viginti procenbus Auftri ( haud infeio Mat-thia rege)coniuraflTe ferunt: quemdefenforem in nouitatcdelcger^^^* Au-guftalis vxor coniurationis admonita,crebristabellariis Cfarem, nihil RouiXnbsp;taie fufpicantem,nouitatis amp; periculi admonet:oratquc,vtqumocyflimepol-fitjinprouinciam rcdeat.At ille continuatis dienoftuque itineribus,opinionenbsp;celerius affuit.Poftreditum nihil ftudiofiuscgit,qum vtin coniuratos quxrc-
* retur. Illi litcris acciti,nonveniunt:varias mor caufas commeiitantur, prxtc- ? xuntque. Cfar tandem fub fide publica fex coniurationis principibus Nca-polim coegit,quos indita caufa,amp; violata prter dignitatem fuam fide,clannnnbsp;hortis capite multaug:. Rogatus ab his, antequam fuppliciumfumeret,cur anbsp;tam fidem lderetrefpondit : quum amp; fas effe, perfidis amp;: parricidis vio arcnbsp;fidem, amp;^celus pari arte punire. Matthiam omni fufpicione in hac rc libcran-dum effe crediderim:quem quidem,veluti fupr didum eft, fi quid ipf^nbsp;pcratorem moliri voluiffet ,nunquam profed occafionem illam prxtermiii -fet:cm fibi aduerfus Draculam agenti, Vinenfes obfeffuminarce Cfarem,nbsp;amp; ad extremam redadum inediam,vna cum vrbe dedere voluere;amp; inftantinbsp;fim, vt conditioncmamp;: imperium acciperet, efflagitarunt. Vt autenaresnbsp;dine referatur: Non multo poft fumptum de his fupplicium, Cfar veluti omnbsp;cij admonens,Matthiam ad vifendum patremViennaminuitauit.Obtempera-uit pi voltati Matthias, amp; cumhoneftiflmo paucis poft diebus equitatu V i nbsp;cnn affuit.Recipitur patre,vt par erat,honorific : amp; dies aliquot in equeltrnbsp;certamine, variisque fpedaculis amp; choreis teruntur. Intempefta interim nlt;^
-ocr page 627-D E C A n I S i 111. LIBER UIL 5V ftcaciuc Matthias admonetnr,vt dilo citius Imperatoris euitet infidiasrfciat-que,fe non ad officium, fed capitale indicium accerfitum efl'e:amp; ni cauerit, o-mninoiaciturum. Rex trifti quamprimm nuncio confternatus, cum duobusnbsp;intimis, quos habebat, amicis rem communicat ; Czobor alter, alter Nicolausnbsp;Banffij diclns erat. Vterque fug pernicitate qurcdamfalutem cfle cenfet:innbsp;noncredendomultum periculi inllare dicit : amp;pro tutanda falute, multa quo-lt;iuetcnier credenda, vt in portunauigetur. Qj^are Vienna fe extemplo fubri-piuncquam primam inDanubio offendcre cymba,c0fcendunt: fecundo clamnbsp;amnc Pifonium deuenere.nunquam tarnen pofthac fe Impcratoricredidifl'e dinbsp;0 citur: hinc,vt omniumfert opinio, vetcrum inimicitiarum cunda vlccra re-crudefcerc vifa funt. Neque deerant quorundam nobilium amp; regulorum fa-diones,qui in finibus oppida,vicos prdia poffi derent: atque variantem for-tunam fequuti,dum hinc amp; bine fe gratiheari ftudet,vtrinque odia adaugeret.nbsp;Aiiqui Matthi fubditirecalcitrabant, Augulliviribus freti:pleriquc fub Impe-^^toriaditione fiti,fi quid patiebantur,mgrati auxilio rgis vlcifcebatur. Hincnbsp;nou quotidie belli cauf obort funt.Itcm,li quid inter hos proceres contro-cebatur,adfacl;ionesconfeftimpublicasreferebant. Prtereaqu 10nbsp;*^'iin5jaccedebat ingens diflimilitudo morum,amp; ingenitum atternumq; Vn-i, ' '^^sroanni odium. Matthias enim fuapte natura liberalis amp; magnificus, Matthit.nbsp;* plus quo cupidus,amp; appetetiffimus honoris : cm fummaanimi magni-promptus adpericula, prclaraque facinora femper inerat animus: otoz.nbsp;'^ontraFridcricns Inperator non modo pareus amp;:frugi,fedauarus; cplus pe-^uniatum, qum honoris appetens, ad magna Chriftian reipub. commodajnbsp;J'dfuavelalienaculpa,animumnunquamextulit. Illebellicofus,amp;impigcr *
amp; inedi tolerantiffimus:hic ocij amp; quietis amator, quin Sc plus quo '?gt;gens,defidiofusamp;: tardus. Ille clariffimorum principum emulator fempernbsp;f^'^antiquorumlaude ccrtauit-.hic inuidus quandoque habitus, nobiliaalio-'^facinora intercepit, in pace bellum, in bello pacem optare folitus fuit, amp;nbsp;. ^laniinvtroque conftantiam retinefe. llli liberum ingenium. Mars l^ertus,-(j. ^^adpaccm bellumque perfacilis:huic artc,confilio,calliditatc, pro iu-^'-ocdafuo gerere pl acuit, amp; nihil confiliis amicorumtribuerc, demum adnbsp;^^*^cilis. Illius vitalautiffima, apparatus Perficus, vfurpataex vinonbsp;humanarum inimicus voluptatum : hums cultus niodi-hv^i^'^'^t^fi^usfuitanimus,inimicus crapular,quin femper abftemius,nbsp;iQ ^potcsquc perpetuus, folitudinis amp; contemplationis amator. Ilium faieSjnbsp;j^S^atnicorum confuetudo nimis oblelauitihunevita recondita,feuera,tri-r^^fucrum confuetudine admodum aliena.Rex denique pr ingenij pro-facile cunlaremittere,omnia quidem abfumere,vt c regno nihil irami-'Rc^a^^'^^^^o^oremqum pccuniamamare:praeterealtus, hilaris amp;; iucundusnbsp;fnbsp;nbsp;ORlt;ffiapromptus. Imperator pertinacia omnia perpeti, amp;ia:uram parui
omnia perdere qum num-, jn ex area promere, pecuniis potius qum fociis parccrc, fperare cundlan-t]' '^^^^urari omnia,amp; rigiditate folitudineque fua no i^cederel Par vtrique S[uoque fuperftitio aftronomorum, mathematicarumque vanita-*11111 ambofefe nimis obnoxios non diffitcbantur.Sed Ca:fajjin facrisnbsp;qiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affiduus, ac diuin nimis deditus contemplationi. V tinam in hi s
jj. **ipfimus,mentirifas eiret:quando, fihos morum fimilitudoconciliafet, bellum,graue quidem perpetuum, tot vtrinque calamita-*itt ^**^''^^'^*^P*^periflet:nunquam ctiamtantumfangmnishaufiflet.Qms igi-^ia !^^'**-i*^*:crtam diuerfosvariosque mores, vctercsingcnitascjue difeor-*111111 rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bellafacile pofie componi? Hc igitur omnia, quemadmo-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 indicendumFriderico bellum , Matthiamimpule-
11**^*^ addiderimus, nemini fortaffie videatur abfurdum : Nimis i *f*cabnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eratinter duos orbis Imperatores fe fitumefle con-
^tur, CuinTurco diufeliciffimpugnarat, compararatmultum hinc libi
-ocr page 628-588 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
nominis, cumeomultumproficerenonpoflecernebat i quandois rerramari^ plurimum potetatinunc iniuriarum mole grauatus,fortafle non inuicus adake-riim Imperatorem arma conuertit, quo cum fe, qtium ifte minus virium habe-ret,mulco plus proflcerepofleintelligebat.nequc latebateum,quantumlibilaunbsp;dis ac nominis inucnirec, fi cum vtroque Gfare gloriof pugnaflet. Augcbatnbsp;huiufce belli libidinem, Auftrije pulchritudo opulentiflmarum fuperbanim^nbsp;frequentia ciuitatum, quam deliciarum domum j amp; humanarum voluptatufflnbsp;officinamefle fenferat.V iennenfes illecebra: nondum mente excideranqqui-bus fe quandoque vidtum ferucntiore iam tate efl'e nouerat.Rufticitatem Vanbsp;gari,ciuitatinopialaborntis, parta bello Auftria facil refarciri pofleintel-*nbsp;Jigebat.idquod etfipotiflim bellum hoc excitafle nondixcrim,inhiberetamnbsp;nequiuifle affirmarim. Matthias igitur his omnibus commotus,fufcipiencluni,nbsp;poft exadas nuptias,bellu primo tempore efle cenfuit:quuis,vt declinaret,qunbsp;potuit, omnia tentuit.Spelegatis, fpiflim literis Cfarem commonefece-rat : obfecraratque, vt bellum amp; miurias inhiberet : amp; quando pater eft,flij re-gnum infeftare definerct, pientiflmi parentis officio,non defineret.Sinprifti-naobftinatione perrexerit, fe armis iniurias omnes vlturum. Nil tandem lega-tis,nec literis ipfe profecerat.Dabantur bona verba, qu cum rebus haudqua-quamconfentirc videbantur. Adpoftfemum,rex de bello Alemannicoretulknbsp;ad fenatum. Vari in vtranque partem pronunciat funt fenteti: inter prima-rios Stephanus Bathor,vir maXim nobilitatis,authoritatis fumm,amp; fpeatnbsp;virtutis,fapicntique,rogatus regefententiam dicere, licet inuitus, tandem i-hodierno dic,patres,mihi indixeram,nc qua re inuidil-principis noftri voluntatemfortalTc lderem:cuius animum amplifcandinbsp;regni, amp; comparand immortalitatis gratia, belli cupidiflimum eflenouiinus.nbsp;Sed cm dicendi libertatem, pra: modeftia amp; probitate fua, lnatuinunquainnbsp;abrogauit,meqj fentetiam dicere iufltngcnu, quod derepub. fentio, ditam:nbsp;amp;: cum regalis vehi prfatione, de regni vtilitate difputabo. Quicunque pacenbsp;haber^oteftjCur bellum graue,prophanum amp; ternum qurat,had facile dinbsp;xerim:quandodeclinandafunt bellapotiuS,qumprouocandaiAleniannorum 1nbsp;iniurias diupaflfumus,amp; quandoque grauiter vlti: nuncamicos,nuncdiilmunbsp;latos hoftes habuimusiinter infirmampacem, amp; breue bellum tempus tradu-ximus.Qmd eft curpofthac pari arte, veluti antea, perpeti nequearaus Cumnbsp;Turcis,cumhreticis iurebellagelfimus:quiaius diuinum humaniim, itemnbsp;ipfa neeflitas adegitme cum prophana impiaque genre confentirc videremur:nbsp;aequillmum fer femper cum his nobis Martern habuimus, quando pro arisnbsp;focis,pro diis,amp; Chriftiana repub. pugnabmus. nunc, fi cum Alcmannis bellum iniuerimus,qua cum genre dicite,dicitc, inquam,patres confcriptimcmpcnbsp;cum vicinis amp;Chriftianis optimisdimicabimus, quos antiqua vicinitas, qux
X cognationis elfe loco folet, amp; ipfa religio, catholicaque fides, fat nobis cciJia/Tc 4* debet. Nouis,mquies,iniuriisquotidie nos affciunt,nouas indies Vngaris infi-dias intendunt,nouos quoque dolos excudunttfat erit,pro arbitratu noftfo parnbsp;pari referremunc prqpulfare iniurias,nunc vlcifci,bnficie quadoque lioftcmnbsp;vinccre, non vtilc.Si vicinofum errata pari nonpoirumus,qunam paftoexternbsp;norum tglerabimus ? nec minus quidem laudis promeretur ille, qui pati feier,nbsp;qum,qui vlcifci.mult toleranda funt,fimulanda amp; diflimulanda quoque niulnbsp;ta:non parum quidem frutus afert, dhibita in loco patientia. Supputemusnbsp;iniurias, connumeremus amp; commoda, nos quoque illis quandoque fiiimusin-iurij:gruiorcs fortafle intercedt regi Maieftaticum Imperatore caufa:quanbsp;cum nos lateant, quam proferre non poflumus infufeipiendo bellofenten-fnbsp;ciam. Illud fatnobiscompcrtumhabeamus,nil abeatemer fieri pofle,in manu eius pax amp; bellum.nos eius dudumjaufpicique fedabimur. Si autemforte cum Noricis aut Auftralibus certadum eft, quis animum pro Chrifto afliducnbsp;militantem,in Chrifti gregem obuertere poteritSi fratres omnes in Cbrifto funbsp;mus,quis fraterno cruoremanusfeedare aufit.Non Alemannicum,nbsp;num
-ocr page 629-D E C A D I s 1111. LIBER 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j8,
^'^crithoc bellutn. Quot proccrcs,quot ciueSj quot nobiles funt vtrinq;, fic fuisaffinitatibus necelTitudinibusque coniundi,vtinito bello, intcftinum.nbsp;^tem exerccre cogantur ? qu ciuitas nobis cft,quam Alemannica natio nonbsp;, iplcrit ? non inftitutis artibusque politicis excoluerit,no domibus,amp; fuper-dinciis exornarit ? nullum oppidum, nullus pagus eft, quern Alcmannusnbsp;potius falso quam verb id poflemdicere, Vngariam eie-fia-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futuram. Efto belli caufa iuftiflima, vtilis amp;. necefla-
I'Jumjquibus cum nobis agendum fit,confidcrare debemus ? Cum Roma-Ch nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cric,qui plus Auguftali auchoritate,qum nos viribus,poteft
^uin Germania,omnium gentium profet fcundiflima,magiftra belli,amp; di-arum artium parente : quam per tot annos populus Romanus ctiam muU.9 guincvix domitare potuit. Vbi Cfar, vbi Auguftus adhuc Qtntilio Nnbsp;adinternitionemlcgioncs repetit ? c Auftralibus, qui*nbsp;unmenf opes,indomita fuperbia,ingenium varium,amp;; fallax, auidum no-pi4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bello exercitatum : prterea in muniendis protegendisqj op*
fs vfque adeo edotum,vt nihil fine magna cde,vi capi polfit. Accedit fre-Pa(r'^^^^iuit^tum,amp;caftellorum natura,amp;quauis artemunitiflimorum,vbine qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruore pararipoteft. Q^s Hamburgum ? quis Viennam?
^^polim Auguftam expugn.arit?nempc nemo,nifi qui gentis fu intern-fepulchrum parare perrexerit. Efto, profligemus Cfa-ffiUs^^^i^riapotiamur : quid tandem fecimus ? ternum Martis ludum ede-f^itu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bello feremus : decies in die fufus Cfar,decies magnos exer-
Ha ^p^P^^^bit.Hydra,mihi crdite,Herculis eft Auftria:cfo vno capite,fepte- ^uflria, fi I '^S^f^f-finitimos etiamnobis vndiq; irritabit.Lupum auribus teueredif-
H^inetiam fi ilia nobis hodiefine negotio deditionefeccrir, amp; fefe in no-afleruerit : profedo pro retinenda quotannis multo plus pecu-PaJ^^'^^^nguinis erogabimus, qum etiam quadrupla eius annua vedigalia Sitotidem fumptus, quot paranda illapoftulat, inTurcoseftuderi*nbsp;^Ur iuftum amp; fas eft, imo quod pientiflimum : nimirum totam triennionbsp;funbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; prophani hoftis manibus vindicabimus. Infuper amp; illud. mihi nunc
'^'^b^ffodreuerentiam prohibet : quamuis libertas animi,amp;: principisin-*^^^^P^tiatur. Quid igitur faciam ? dicmne,quod futurum auguror ? Di-^0 y nbsp;nbsp;inclyte, dicam, amp; bona tua venia. Si Auftriapotieris, quan--
iHij , '^firuti fortunque Coruin obftare poteft : mihi crede, raro, heuni-tfir videbit Vngaria, ea tanquam vidua deiretur, amp; frequentabi-exhaurietur, amp; ilia ditabitur : vcdigalia noftra vorax abfumec vanumaudiatis augurem, noftrum dominum, acregemnbsp;Icq ' ^hpient. Quas ob res Alemannis bellum indicendum elTe non cen-diximus: tum,ne apud Chriftianos potentatus Vngari,nbsp;iic fidei,ternivindices,infames habeantur.Nolite qufo calamitofumnbsp;pi)[ bellum nunc inire,ac intempeftiuum iuuentuti vcftr parare fe-P'Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fioc habeopolliceri, nunquamaduerfus optimos Chri-
Animam creator! Deo debeo ,*Matthi corpus, fi in i(jj ffannos caftramoueritis, ad Turcos me conuertam: amp;. meorum^xemplo,nbsp;Matthia, pro me denique ipfo, baud incommode animam ef-l'?' Bathoriifta dixiftetjomnespontificum animosinfe conuertitnbsp;in eius fententiamnonierit. Contra proccresnbsp;Ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; laudis ac glori fedatores, magna ex parte aliter fentiebat;
Cit^l^^f^fffiTjpublica^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bellu,amp; Martis emolumenta trahebant. Ex*
d^^ntur etiam rgis appetitu, quern indice vultuadhoc bellum, veluti quo-elfe intelligebant. Ciim de Stephanifententia per fubiellia
Chinifius rege iufliis dicere fentcntiam,hc verba fecit, Pauli chi. confcripti,non folum de fufeipiendo bello, verum-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-atte.
Iff^lt;1^^ re grauiifima ante Maieftatem regiam proferre fententia, la-fffin nos mult cauf,quas ilia tantum nouit ; explorata fatis eft fapien-
Dd
I
-ocr page 630-9O ANT. BONFINII RER. V N G A It tia,altitudo^ confilij,nobis potius filentium qumorationcmindi):it:diua eluinbsp;prudcntiam,probitatem,amp; forcunam dm experti nouimus. Clementia princi*nbsp;pis hberc nos loqui iubet: fed iftalibertas nihil eins confilio adiicit, fuprahu-mani vires ipfc fapit ingenij. Ego ramen,quado parendumeft,dicam quod fen-tio : amp; hancfcnatoria militari libertate communiam. Cm(proccrcs) nunc vcnbsp;teres Cfaris iniurias,facr corona: rcdemptionem,obligationcmillaminfau-ftam,im iugum, prterea abnegata regi ftipendia, quotidianasquc inlidiasnbsp;incurfus mecum reputo, cquidemnullo modo ab ineundo bcllo metcmreuo-care pofliim. ft, vti Bathor appofite, difertcq, locutus eft, hoc honefte bellu declinate poflcmus, ocium potius, quam formidolofum hoc negotium optarcra.nbsp;Sedvfque adeo neccflitate vrgemur,vtnoftros fortafl'e nihnoltridilimilcs fieri patiamur, nullo idiure euitare poftimus. DiuinaCacfar infignianoftroruranbsp;regum, prater a:quum amp; fas, venalia fecit. Qmnetiamft tantiapud alios cen-fcrcntur,iam diu in autione,in foro Chriftian reipub. pofuilfet. Vnnamhocnbsp;Czlrc fatfuiflet auariti. Nos,amp; pofteritatem noftram,per iniquam violcn-tamque obligationem in feruitutem afleruit,ius alieni regni ftbi vindicate nonnbsp;puduit. Nomen ditionis Vngarix vfurpauit, quanon alio modo qum vmbra-tiliRomanorum imperio potitur. Qmnctiam,fiinfuapoteftate iacercmus, fubnbsp;hafta, mihi crdit, veniremus. Omittantur ifta,quando toleran queunt : quisnbsp;ab aftiduis vitra infidiis fe tuen potcrit ? malo quotidie dolopetimur. Nunc inbsp;hunc, nunc illum,in nos hoftem irritt, Sedulafub alieno nomine nobis infercnbsp;^ncommoda, amp; quandoque impudentius regni fines inuadit, amp; vaftat aftftdu;nbsp;nunc fubornatas copias immittitiquerentibus Icgatis, bona tanim verba dan-'iT'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur. Quare non emplegmatc,fed gladio recidedus eft ifte morbus: nec amplin^
innoftram noftrorumq; pcrniciemalendus. loannisarchiepifcopiStrigonicO' fts fugamnon aduertitis ? quid in nos quotidie Catfar moliatur, non attenditisnbsp;ilium fociis carere putatis ? O nos ccos,amp;: imprudentes : in medio fenatu hoftem halfcbamus,im principem fenatus, ac regni primatem, amp; non intellexi'nbsp;mus Patiamur igitur hxc omnia,quoufquc ad vnum omnes Catfarea arte rua-mus. Proindc poftquam aliquantifper bellorum multitudine refpirauimuS 5nbsp;nullumq; bellum fupereft nift quod nobis cum Turco hxreditarium eftj quonbsp;non folm induci,fcd pax quoque quotidie poftulatur, fufeipiedam ford ani'nbsp;mo cum Fridericohanc expeditionem efle puto. Excutite qufo (proccres) iU'nbsp;gum ceruicibus : amp; obligationem illam inique olim initam, xquo Marte rc-feindite. vos,pofterosque veftrosjvobis vindicatc:doneciniuriarumfincniin^nbsp;non fecerit,amp; ius illud non rcmiferit,quo nos obftrinxit,ne bello vnquam ih'nbsp;perfedetc: non obftabunt,mihi crdit, munira oppida, Germanas acics, amp; ob-ftrepitantes asneis fabricis cohortes.Hoftem long maiorem ctiam cum magu^nbsp;gloria palftfumus,amp;: quotidie patimur : nouimus Auftraliaolimrobora,amp;for'nbsp;tunam noftri principis inuidiflimi non ignoramus : Pannonicas vires quotidienbsp;periclitamur : non belli difficultas,n longitudo deterret. Mihi certumeft,do-mi forisque, fine fas Jiue nefas rex aufpicetur, imperium fuum vbique gentium forti animo fequi.Quanquam igitur me iniuriarum memoria ad hoc bellum hort^tuntamen omnia principis noftri fententi poteftatique committen-da efle iudico : fine pace fine bellum mentis ilia diuinitas aufpicctur,eius,qu'nbsp;fo, ardentes dudum aufpiciaque fedemur. Pauli fententia, maxima ex parte ab his laudata,qui belli ftudia plan fequuntur:fcdquatenus rem ipfamiudi-cio rgis committcndam efle cenfuir,id omnes approbarunt. Archiepifeopi Io**nbsp;annis fada mcntio,qui cum vniuerfis facultatibus aufugerat, principatum a-pud regem obtinebat, in Cfarcm nimis animos omnium irritauit. A fenatU (nbsp;demum regi fupplicatum,fententia diccret, Reipub.ftbi commiflte confulerct,nbsp;prouideretqj (vti femperanteafeccrar) vt nihil detrimentipaterctur,fcd potiusnbsp;acceflio fieret. At ille:Teftor,inquit,Dem hominumq; fidem,veftramquc in-f antiftites,commilitonesque mei)Matthiam veftrum regni principiOjnbsp;quodbeneficio veftro acceperam,aihil intenftus diligentiusque curafle, qlt;mni
-ocr page 631-DECADIS lll. LIBER UIL
Ifflpcratorcm,veftruin Imperium anhclantcm,quocunq; poTem officio conciliare. Legationumfrequentiam nouiftis,intelleCtam principis auaritiam,vtifa-cram recupcrarcmus corona, quam totannos vobis abnegarat, multo fan auro conipleui. Ne fat quidem illud erat, me ad breue tempus interiturum ratus, viregni fucccffionemfibi vindicate voluit,ac inanem regni titulum vlurpauit:nbsp;ne corona facrofanifla careremus ,iniquamillam conditionem accipere impe-riofa neccflitas adegit. Dimitto vetera,aliaq; pcrmulta. Vtinam etiam cum mi-fcraconditione quietc viuerelicuiflet. Me, vt nollis,adoptauit, frequcncauinbsp;quandoque patris curiam inuitatus: amp; quacunque potui pietate reuerentiaqucnbsp;parentis Maieftatem ipfefoui:quidin me officia quq; pra:ftantemmoliric-pcritJpfenouit.AdBoemicum cumfummo pontihce me bellumimpulit:auxi-liaampla,amp; vnius anni Auftralis prouinci veligalia in belli adminicul pol-licitus,nihil expenditnn rgis Boemici eleclione,^ in re quaque vbi de digninbsp;rate noftra aftum fit,quantum profuerit,filioque faueric,vtrique fcimus. Q^-ndianasiniurias,aciniquasregnivaftationes vosipfifpedatis. Neclegationcsnbsp;afiidu,nec liter, nee verba profunt : nee adhibita Chnftianorum principumnbsp;patrocinia, quae ab hac ipfum impietate reuocart, quiequam proficcre potue-re. Neq; tam graues iniurias,ne dicam vit periculmn, tam diu toleraflem,nifinbsp;impij notamfilij rcformidafl'em,amp; hc in veftra detrimente vertertur.Quan-^uaminuitusadarmatrahor : hoc tarnen bellum , mihi crdit, declinare nonnbsp;poflum. Vos autem eftote bono animo, ac inprimis iuftici veftr, deinde fi-i,cliligenti,fortunq; noftr bene confidite. Quid archiepilcopi fuga por-rtndat,qucm tothonoribusexornaui,ac loco fratrishabui,cor!fidcrate.illacoi']|gnbsp;cientiarcrumbene gcftarum,amp; prftita vbiq; patri pietatis officia bene fpera-rtiubent. Proinde bellum quis mccum numinibus audacler accipite, cmi-ntones: hicfpedatamfidcm amp; virtutem oftendite.ld hodie vobis Matthias ob-inatpollicetur,amp; affirmat,fe nonmodo vlturum iniurias,amp;: damna repenfu-runi; fediniquam quoq; conditionem illam obligationis, quiffimo Marte re-)onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non dabitur,ve(3:igales vobis Cfaris prouincias onfnino fa-
quot;V
uurum.lnui(fti principis oratione confirmati omnium animi: ad belli fefe ftu-wapenitsintendunt.Indicitur dcletus,amp; proceribus quifq; primotemporc rum fuis copiis expeditus elfe lubetur. fi quos belli grauitas fortafl'e deterruit,nbsp;tarnen virtus fortunaqj confirmauit : in opulentam pulchramq) Auftriam
rnia omnes part. Verm prius qum Auftriam adoriamur,de fitu eius haud ^rU-rcaliquid referendum elfe duximus.Cm Rethi,VindeIici ac Pannones in-
^fiDannbiuni olim continerentur: nunc iftorum loco Bauari,Auftralesamp;Vn, S^rifuccelfere. fednonciteriorcmfolm, verumetiamvltcriorem Danubij o-fanocciipauere.Deflutcnamq; Danubio,Scptentrionalisplag parente,Banbsp;^iriVindelicorum loco vitra citraqj fluuium accolunt,mox Auftrales amp; Vnga-*nbsp; fi: deinde MyfiorumIoco,Rafciani,Bulgariq5: Auftria inter cteras prouinciasnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;****
ulto formofiflima, Noricis hinc montibus confurgit,amp; alta progiedies,Da-*ff)bio prominet : mox in Pannoniam paulatimipfadefedit. vitra Danubium, prtcr paucos montes, in vndantia plana diftunditur afcoccafii Bauariam, abnbsp;f^ortu folis y ngariam habet, Citerior Stiria,vlterior Morauiaclauditur. amee-f^vtrinq; fluuiis, amp;vicorum oppidorum^ frequentiaplus hominuaiopinio-cfpicua, Hinc Ncapolis,amp; V ienna: iIlincEgnburgum,Rethia,amp; Laua. Da-, 'oium Cremfum,Clauftrumburgum,Cornuburgum, V lenna, Hamburgum*nbsp;accolunt : amp; tot vtrinque pagi comitantur,vt cundis facile regionibus an-[5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hcdificiorum plus quo fuperbia, copia pomorum, amp;: frmenti : amp;
ntaboni vini exuberantia, vt fuperiorum inferiorumque partium fitim ex-^^3t. Hinc rufticitas omnis eftexadaquandopagani quoq; vrbanamvitam uxum feruant. Artes hc omnes florentiffimas fpetare licet, inprimisq; ne-amp;otiatoriam,quam mulicres multo frequentius viris exercent. Ingenia vtriufqnbsp;ninrabilia,amp; vfq; ade induftria,vtvidum facile parent,par-cum vluptatc fruantur ; vrban mulicres plus quo negetiofae, fine
D d 1}
-ocr page 632-INT. B O N FI N 11 R E R. V N G AR.
ruborcforapileata:frquentant; fuperb incedunt, tacitam . vinsreuctefl' tiam expolcunt: domcitica forenfiaqj negotia curant: nihil prxter crapulam,inbsp;luxum,ac Reipub.curam viris reiinquunt. Reliquavinhtatis officia obet,vo-luptatibus non parum indulgent:rebus exteris dorainan,pr3Etcrquam libi dini,nbsp;gaudent: in cteris decorum feruat. Laboriofaplebisvitaeft-.amp;quicquidpro-feftis partum eft dicbus,idfcfto totum abfumitur. gulnimisindulger, vino(nbsp;plus quoeftobnoxia,arti tarnen cuiq; vfque ade intenta,vcnullum artisopuJnbsp;exopres,quodnon facile inuenias. Hc etiam opulentorum mukitudociuium,nbsp;prfertimmcrcatorum frequentia,magna nobilitatis,item procetum,rcgu-lorumq5 copia : qui Auftrales comits creati, oppidis Siciuitatibus potiuniur.Wnbsp;Faftus horum ingens,quibus grauis amp; togatus eft habitus, vitalauciffima,amp;in-genitis voluptatibus intenta. Multi ex his belli ftudiis dediti,haud paru va'.ent:nbsp;cum voluntjdomi militique prpollent.Cterm Ingenium his varium amp;: in-conftans : at vfu belli vfque adeo cxercitatum,vt ad munienda protegendaqucnbsp;oppida nullum genus hominum cdotius inueniatur.
RERVM VNGARICARVM DECA-
D I S Q^V ART LIBER V.
1477.
gu m ,Ju-
P.
ditta,
gt;r~
At T HI A s primo tempore coparatiscxercitibus, exterisq: rebus qua: bello vfui efle folent: anno Salutisfeptuagefimofc-ptimo fupra millcmum,amp; quadringenttfimum,ptiufquaca*nbsp;lira moueatj^ftra confulit,ac expeditionis caprat aufpicia: nihil inconfulus vnquam fideribusegifle vifus eft : diuina hincnbsp;voluntatem, fauftamque horam elicere nitebatur. Vt cceptanbsp;quq; grauiffima bene fucc-ederent, nihil vnquam nif coful-belli formulahcfuit. Cm, Cfar,prter aequum Srfasinita rties nobifeumnbsp;pace folueris, amp; ita fpc fdera violaucris, nullaq; promifTaprseftiteris : quin 4nbsp;malo fepiflim dolo lfa concordianoftrum agrum, pagos amp; oppida hoftili-ter inuaferis : Nos Matthias rex V'ngari,c3Etcrique pontffices,reguli, optima-tesq;,iuftum tibi bellitm indicimus : amp;lefum Chriftum opt. max. diuamgeni-tricem, peculiare Vngari numen, ctcrosq; Deos patrios, violatx iiifticia:, acnbsp;Ixf pac, amp;inexplebilis auariti vindices precamur, vt propius viftoriano-ftra arma refpiciant: vires legion obfirmcnt:amp; vltoribus iniuriarum,acviolatequietis,amp; fidei aflertoribusdebitam infignemq; vidloriam tribuant. Proin-de aut Cxfaream mentem ad refipifcentireuocet;aut fufeepta nobis iuft vota,aufpiciaq; fortunt. Neqj Cfar bellum fibi propediem indilumirinefcic-bat. ipfe quoque deledlum magnum in Noricis amp; Vindelicis habuerar, ciuita-1nbsp;tes Sr oppida cundl a validiffimis prarfidiis aconini munitionugenereobfirma-rat,copias quoque difpofuerat. Regem multi proceres fequebantur : in primisnbsp;verb Stephanus Scepuftenfis Comes, vir fpedat.'ffimfemper fidci amp;:viruitis,nbsp;qui excataphradis equitib. mi!le,ex vclitibus quingetos fecum adduxerat. Itenbsp;Paulus Chinffius cumexpeditiffimo equitatu, Nicolaus B..nffij,Zelena,lax!tb,nbsp;PcUUS
tis parribusjlegibuve, amp;: aftronomis,adoriri plaait,ne vi actemerquicquam auderct: quin apud aras omnes rem diuinam fecit,vt numinum acquanimitatcnbsp;potirctin-. Poftquam omniafibi tuta fore fenftt,adaudto iam vere, comitBea-trice,ex Buda callra mouit. Duplex t ardor cum inceflerat: alterlegitimxVe-reris,ac Martis alter. Ne Mithridati quidem Hypficrateam, quaz nunquaeumnbsp;i J bello dfrait : neque Pompeio in ciuili perturbatione Corneliam tani gra-tamfuifle legimus, quam hancMatthi vidimus. Primis enim annisnullano*nbsp;dem fine Beatrice tranfegit,atid ne ab re quidem: venuftasnamq; form,dcx-tericas ingenij cum appolita elocutione ciunl'a,ipfuni (mihi crede) Socratemnbsp;in amoris ftumconieciflet.Sedne laboriof hcmiliri incommoda patcrc-tui,in proximaquaq; caftris ciuitae,caftclloquc quicicere folebat.nbsp;laurinum perueniftet, Imperatori prmi/fo nuncio bellum indixic.
Antequani Indicendi
DECADIS IIL LBER V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P5
Petrus Emcricusqj Dchij vexillationum prfedi : Lupus quoque Defpotes, indomiti quidem roboris amp; conftantiac, quem rgi femper fideliflimum fuifFenbsp;memorant, Prterea Drach Bertoldus, mir frtitudinis amp; audaciae, qui rgis latere nunquarn. difcedebat. Nee Laurentiusj dux impiger, amp; paterna vit-^nbsp;tute nequaquam dgnras, cunihoncftilTinio ihferioris or comitatu aberat,nbsp;regefilij lo^o femper habitus,ne palFum quid ab eo recedebat. Prterea c-tcranobilium ac procerum multitudo, quorum referre nomina foret ociolum.nbsp;Caftra vbique tripliciapofita.hc Boemi, illic Vngari, ifthic Ratiani metaban-tur. Boemi quits cataphrali omnes,aut hippoballift : Vngari, in grauem 6cnbsp;expeditum equitatum qu diuifi ; Ratiani vexillationibus tantm vtebantur.nbsp;Peditum qiioq; non mediocris ex omni genre numerus,grauis amp; leuis armatu-r,vix decern hominum milia fuilTe creduntur. Per laurienfem igitur agrum innbsp;Auftriamcontendit. Cum eius finib. appropinquafl'et, primo iniultu Tfauter-ftorphum oppidum,cui validiffimu Cfare prfidium fuerat impofitu jSe fua-pte natura munitiflim,adoritur. Primo impetu,cm immilfi rege milites intra propugnaculaprofiluilTent,magna ab oppidanis ftragem accepere; multi innbsp;eapugnafortilTimi viri cecidere. oppidum tand non minus vi, quam aftu ex-Pugnatum,in ditionemprimum rgis perucnit.Haudprocul Eine ad Peterftor-piium caftra mouit,quod adfecundum Vlennlapidemappropinquar.HoGfi-^ nenegotio in ditionem accepit. Nam cum oppidani fe tueri dilfiderct,dediti-nem in tanta trepidationc continuo fecere. Cmhc xvi. Kal. Augufti caftranbsp;poftiiflent, Ratiani cum expeditis pernicibusq; cquis mox citeriorem Auftri,nbsp;^dapoteftate,incurfarunt: cum licentiam plus quam hoftile vfurpalFent, cu-^2 diripiunt,incendunt pagos, in omnem tat,ac vtrumq; fexum qu def- nbsp;'iint.Cdunt,quicunq; occurrunt,amp;cruorcmagis qum captiuitategeftiunt: Ratanornbsp;plus fe lucri facere arbitraturjquomaiore cede graftantur;ferro6cignl cun-^'quot;'^*'*nbsp;vaftant, tcmpla diripiunt : c humanitatis expertes, diuina amp; humana iuxtanbsp;*tufccnt. Tantus hie longe lateqj terror prouinciales inceflit, vt cirmftntianbsp;Quq: oppida deditione vitro ofterrent. Cum ad Peterftorphum caftra forent,nbsp;obfelfam Viennam negate potuiflet ? Agrum velites vfqj adeo infeftu c-DUS plan reddi derant, vt ex vrbe nemo prodiretiquinamp;fuburbanaitafolici-^'**'nbsp; Uere,vt afliduas excubias haberent. Cum inges omnes pauor inualifl'et, vnonbsp;'^^ruordecim oppida, qu in Viennenfi agro fita vrbe in coron fpeciemnbsp;^'fcuniftant, vitro feferegidedidcre. QuicquidNeapolim, Viennamqj inter-in amniflmam planiciem effiifum, c in pomarij limilitudincm virentinbsp;'^;Orunr oppidorumque frequentia confitum, deriuatisque paftim fluminibusnbsp;^'guunijid omne vno die in Matthi poteftatem peruenit. Et hc fadadedi-jMaViennenfibus commeatus inhibuif,vtad extremam famem perbreui re-uravideretur : item Imp.animum vfqi adeo confternatnt,vtne mediocri?nbsp;i^dcmnon dcclinati belli pcenitentia fubiret. Viennam tarnen, c Neapolim,nbsp;j.Strteqj omni retinere Conatur. Vicmia inter pulcherrimas barbarorti vrbes,nbsp;jjj Q^plures magnitudine prftent,iure numefari poteft.Danubium
orbis fpeciem,vt vrbi magis bladiatuf mnis, in-c cfpetu facit,in hortorum vfum,qui frudifefis confiti arboribus, gra-Quorum ciuium animos relaxant, amp; lafeiuiente ad ccenas 6c choftas iuuen-excipiunt. Mnia duo palTuum miliacompleluntur, intus 6c extr ag-^obfirmata : ne crepitantium tormentorum obtuti fint obnoxia,perpctuo ex ambulacro, 6C in coron fpeciem fuperbrum turrium freqUeUtianbsp;h ter' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fluarum aliqu quadratolapide c qdrangulares,nonnull la-
tca otund confurgunt:quibus cratet infunt fencftr,ferre4jj atq; fer-Vero^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fouca obducuntur pedum altitudirte trigentorum ; latitudine
rit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilus elideretur. Ad caput inima fofl'atntm qu featu-
ij^^^^t'fibucrit,6c vfus tulerit,hac muro ad emiflatium retenta,perbreui to-flu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Supra portas vrbs quadrat turres confurgunt, vtimpetu
^^uc maximum facile excipianu Suburbia circm maxima c ambitiola^
D d iij
-ocr page 634-^9^ ANT. BONFINII R E R. V N G A R. cfFunduntur:vrbcmhaudalirer,acarccmrcgimvccplcaunturAeumvrnbsp;napulchritudincccrtanC. Vrbs autcm intus,cum adiuenSjBo vros,ted regnbsp;detur, ob claboratiflnam ftruauram tota confpxcua: hofpiubus co a bladin nbsp;M,.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n.ia^o: domusdificiorfuperbiafpcaatonbusmagisplaccrccon
enfiMfoU^
gnalaxitatc confpicu. Infeneftrisacfpecularibus tantus cultusamp;luxuna,vt antiquorum fumptus adequate vidcatur. hasauibus comptent olcinibus ,gar-rulisquc : vtcm vrbem inambulaueris,pcr fonoras amocnasque fyluas Ipaciarinbsp;vidcarc. fora, vici, compila cunlaplacent. Tcmpla ipeare hcct, infano um-ptu fada : inprimis dim Stephani bafilicam, ac diux Gcmtncis xdem,vbi nihunbsp;cftartis,quinfpcdatoremadmirationc conficiat. Turris eft,vndenomodoco-tamvrbem,fedvniuerfum agrum, amp; citeriorem Auftriamprofpcdarchcet.nbsp;Odogona cft,amp; cxpyramidali fpecie definit in pomum,vbi totdeorum imagines,tot cxcifosfumma artclapides ccrncrc eft,vt nihil dixeris inorbe fpcttai-lius. Sacerdotum collegia, gymnafia philofophantium, fandimoniali^ clau-Ika,prftantiam vrbis adaugent. Si Scotorum collegium cum xdc luftrauens,nbsp;fi qudam principum palatia inuiferis, Romanam ad peregrinos fuper la tranbsp;iecifle reputaueris.HcScaligcrorum,Carrariorum^5 domos,g^tilitiaingnianbsp;rccognofcere poteris: qui Padux,Vcron,Vicenti3cquc, acin Cifalpmatjaiiianbsp;late regnarunt.Hcmultorum quoqi nobiliummonumenta comperimus,quorum poft^itas Fridcrici nobarbi cacterorumq; lmp. dudu amp; aufpiciis inita-n. lia militauit,ibique oppidis ac pagis magnified donata remanfit.Cum ante bci-lum confus haberetur,quinquagintahomin milia numerata funt: prter pue- jnbsp;ros amp; infantes.inludis literariis,feptem fpc ftudioforum milia recenfita. 1 rx-fpr ronfulatum.cx decem Sc oQco virorum numero conftantem,duo funt roagi-
iomicidioq; cdTbritas agatur. Item diebus feftis no folm nodu,fed intcrdiu, JS ;^tutb iterfacere Bacchus inhibet. Qmequidnegotiofis diebus plebs iptepara, ^9nbsp;fuaf.rta/. Bacchanales abfumuntferiae. Cmvino incalcfcunt,nunc inter aulicos amp;.art -fices, nunc inter Academicos amp; plcbcios, nunc inter rufticos amp;vrbanos Ma snbsp;oboritr : amp;: cm atro3d cca pugna conferatur,fepe plus xquo, temuiennbsp;ille defuit : non eft Magiftratus potentia, qu rixas inhibeat. 1 antaeit nnbsp;be gentium varieras,vt pauci vel in viciniafe nonne. Rarafamiharum a qnbsp;tas : mcrcatorumhc magna copia, quorum diuitcsfcnionbsp;rnniimpunt : has nerbreui fadas iam viduas,familires moxfibidcfpo j
-ocr page 635-DEGADI5 tL LIBER V.
*uaria,pifcitix, czccta^c vinaria dcfiint. mfttiuni appendices, vicorum ca-cllorunique frequentia viatores ottines admodum obledant. Cum V iennen-^mNcapolitanumque agrum attigcris,inplanicicmlong latcquedilFufum, uneomnibus la:tis amp;: amoenis regionibus tradufine ccroucriia facile ante-Uf. fi quahiequies 6i cutum ocium inueniri poflct,potius Auftriamjqualta-ni optares. Verm tempeftate noftra femper nunc bocmicojnunc Pannoni-'obcUo fluduauit. Pft, vbi rcx Podom,Pctcrftorphum, Trautoftorph, Lie-fUn, MeciIingLim,S.Margaricam,Schuandorphum,cateraq; finitima caftel-gt; p ^P*f)Vrbem ardius obfellurus, nihil fine religionis obfcruantia aggredi vo-j^u:inprimisque V lenncnfium numina placanda eflc cenfuit. D.StephanOjaenbsp; opoldojcxteris^ ds pairiis maiorem cukum, amp; magnificentiora his tplajnbsp;' Ofte obftinatz vrbis exicium intcrcidcret,quod Deus auertat) ipfe vouet : finbsp;'nnonctn illa fccerit, niagnos diis hominibusque adaudus poUicctur. Mox
I) ^quinque milibusequicum caftriscgrcfluSjintempcftanodeClauftrum.-^^^guniadoricur,cxpgnatque. Oppidum cft ad fccundu lapidem fupraVien-vb^^^D^nubio promine t,amp;:diui Leopold! bafilicafepulcroq; darum eft j^*acruinregulariummonachorum cft collegium, zdificiorum amplitudinnbsp;f^cliniorum cubiculorumque prxftantia fpedabile : ibifubdiualeeftinla*nbsp;** fadum,amp; fpccularia facris hiftoriis inferiptat item fcurtdiffima fci^nbsp;multa ex Italicis vrbibus crepta voluminanbsp;, quz antiquitatis autoritatc permagni ftimantun Ad magnam a-
'kb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nca, tergo candelabrum Salomonis, vtrumquc arte maxima
templi poftes, amp;c bailica quadrato lapide conftruda ^^''^uthorti ltisarboribus confti,oblongaquepifcina: vbi lups, carpof-genus. Suburbium per montis dorfum effunditur*nbsp;'^iuatur. Huius anticipatio non ab re fada,quando fluuium hicnbsp;deft ''^^^^cermt,nccommcatusablmp. Vicnncnfibusdeuchipolnt.Clan-itincre,cum cquitat* relidoibipraelidio, Viennam rediit : kc pfUf f'/tai
^tia ?^3*^^c,pontcm vrbis adorituroccupatq5,nc quid exvltcriorc Au- **quot;/*'*'' pofit haberent. Ad pontem ligneum y trinque caftellum crexir, im-^ormentis zncisjacomni munitione compleuit.Duos pon-
'k h P^fedtjbcllicx artis fanepcritiflimos, qui fratres cram, amp; Bocmi- TttMtrh tu,^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alter facil alterum hoftili impctu pcrire paterctur.ij
inhibebantj obferuabant nodu Danubiu, acne quid breui
SUati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtrinque vigiliis attcndcbant: quin amp; focios
aliquid inferre aufos j grauiffimc muldabant. Cum ciucs eflefenfiflent,animo confternatijfutura famem rc-ttt /^rcjfibi libcris^ timere,ne vita inedia finiantiad Imp.clandcftinos mit-imminentium pcriculorum admonere : demu orarc,vt obfefiis nbsp;^^b^eniatur. Vrbcm, fi fame prcmatur,in officio rctincrc non pofleinbsp;uppij P.^*^o^quede deditione cogitate. Imperator, qui copias per ciitates,amp;Snbsp;vt longo bcllo Pannonicas vires cncruarct,cxcrcitum mitternbsp;b okfidionem foluerct, collatisqs fignis cui rege cgrcdcrctur*nbsp;^abatur: promittebantur auxilia,qu indies affiitura dicebatur: in*nbsp;fcrcbant,id dedita indu*nbsp;Noinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fieri : nee Viennenfes in anguftias rcdigi xgr pati, vt ca illi fa*
Cxfarcmpati cogerc. Sufpica* k r compofito bellum Auftrale gcri,vt rebellanti ciuium pro*nbsp;r Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniuflii patris, Matthiafilio reprimcrctur. Verm id no
fentientibus perfuaderi poteft. Cin in tanto vidori fucceffu rci^ minime iudicaret,ad Cornuburgum caftra mota,in vltcriorcnbsp;1 'P^^^um,quod cfpcdu Clauftrumburgu intuctur. oppidum cft in ^***nbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prdit zdificiis,optimis mocnibus,amp; altafofla val*
Wdccimo obfidionis die capitur,cu tormtorum impetumto* opoflct.Rcx opulcntiflimo potitus oppido,prfidi imponit. Quartonbsp;D d ij
-ocr page 636-596 A N T. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
Tubta. deinde die^ad Tulnam caftra pofita: ciuitas eft Danubij accola, quinque ac vi-ginti milibus pafTuum Vienna remota^ Rex in Cornuburgo remanfit : regina ad Pifoniuni,non fine magna aulicorum tuf ba,fiibfederac. Militem ergo grauinbsp;earn impetu vexare iubet.quiC magno tcrrore perculfa,aliarum exemplo, fcpu-mo quo vctumeftdie,in rgis poteftate peruenit.Tuln deditio,finitimis quo-que animos ademit. Arridente adhuc fortuna, Stephanus Bator, qui inuitus adnbsp;hoc bellum accefl'eratjPaulus Kinifius,amp;Zelena,prfe;i equitum, nihil vitranbsp;cundandum eflerati,Chremefum,amp;S tainum oblident: qux in vlterioreDanunbsp;bij ripa funt,vix vnius interuallo ftadij feiunda. quod non temer ab his belliesnbsp;artis autoribus fadum eft: ne fiiperiori parte Chremefum commeatus amp;au- lonbsp;xilia poftet accipere. vrbs enim eft non patui quidem,qudo opibus ac pulchrisnbsp;dibus ilia floret. Paulus, ac ctcri vexillationum prfedi, expeditos quitsnbsp;finitimos lat infeftare ibet:at illi longe difeurrtes, tumultu amp; terrore omnianbsp;complent, obuios aut obtruncant,aut captiuos ducunt, incendunt pagos,amp;nbsp;circumfufam regionem diripiunt,vafttque. Diri belli rumor per Germaniamnbsp;repente dilFunditurzCxfafis omnes auaritiam, morofitatem amp; pertinaciam in'nbsp;cufant:execrtur negligentiam j amp; plerique id hand inuito ipfo fieri criminan-tur. Gcrmanici potentatus Imperij nihilprofpiciunt, partim quialmp- iniuftbnbsp;nihil audebant: partim quia rege prius edodi, bellum id iure gerinouert.in'nbsp;dolebant igitur,amp; focioru damna commiferabtur. Interim Imp. Lintzioop-pido hoftiles incurfus, amp; incendia pfofpedabat, Chremefienfium tandem pC'nbsp;riculo,amp; commiferatione vidus,quos nimis amabat, Viennenfiumque obfidi-^one commotus,quos ad Pannonem dcficere quo animo pari non poterat,nonnbsp;lngentemcomparauitexercitum,nonprincipum Germanorumacciuitauxili^'nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;led legatos quamprimm in Regia caftra mifit,qui cum hofte de pace agcrcnc-
mii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si principio pccuniis non pepercilTet, fi ttum paralTet exercitum,qai obiim'
onem vr bium inhibere potuiflet: ne tantam qui de is Imperij iaduraui) calamitates amp; incendia florentiflimilla prouincia fubiiflTet. Cum legati Cxh-ris inre^ia caftra vertiflent,.prfedispro dignitate funt exCepti. Inicqch^nbsp;cm Colloquium poftulaftent,ex officio datum:dc pace mox agere cpere: de- pnbsp;teftari bella,amp; inter pattern amp;filium perquam iniquum,ac fummum eile ne tonbsp;hc interceflilTe. A Batore, ac Paulo repente refponfum, ad bellum le, non adnbsp;pacem eflTe miflbs:nullam eflTe fibicomponedi belli poteftatem.regemad Cof'nbsp;nuburgum refedilTe, eo eflTe concelt;lendum:ac ne quid militari infolcntia dc-trimenti ex incofiderationc patiantur,fc fatis honeftum equitatum daturos eenbsp;pollicentur.Dirempto colloquio,amp; accepto comitatu, ad Matthiam properat-Rexiam fuis delegator um aduentu, clam fuperiore node fuerat admonitus-iim ciuitati appropinquate per exploratores accepiflTet, vniuerfiim fer pon;
tificum procerumque ordinem,vt honorifiee eos exciperet, obuiam mifif.ipie
W quoque folio aduenictibs occurrit, ac vt legationem Caef. omni officio ho-neftaret,ex ordine omnes amplcxatus eft. Aft vbi omnes confdr, Oratonn^^ pnnceps ita profatur: Legati equidem Caefaris, amp; tui patris indulgentiffimbnbsp;fumus, rex inclyte, quos non tarn ad mitigandam itacundiam, quam recogno;nbsp;feendam pietatem,adte mifit:illiusque rei nos in primis admonuit,vtvtrumvnnbsp;hoftis,awvti parentis Oratores admitteremur,diligentiflimeobfruaremu^nbsp;Nunc autem,cum ex hoc aditu ingenitam tibipictatemamp;clcmentiamninbsp;arte diffimulari polTe intelligamus : nos, vt Auguftalem filium, non vthoftentnbsp;Imperij Rom. nunc alloquemur.Coqueritur, Matthia, pater ille tuns, cur tantnbsp;fioftilirer fccum agas.hoftiliter dixi?im,vt fie bona tuavenialoqur,immaninbsp;ter,vicrum incendia,vaft.atines agrotum, captiuorum ac pecorum abadinnbsp;. ncs;nequaquam ifta demitatur.Patiturhxc ipfa furiofi Martislicentia.fed tenanbsp;pla diripete,rapere virgincs,totccdibus amp; incendiis fuire,pueros illidercpanbsp;netibus, ac nihil diuinihumanique iuris rctinete:hanc facinorum infolentiantnbsp;pater attonitus,exccratur.Quod ctfi te mandari non credit: tarne hxc omnianbsp;tp nefcite, nobis vix credentibus, fua rufticorum multitudo,gens tibi vicin^tnbsp;accoio'
-ocr page 637-DE CA DI S II II. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P7
*tcomoda,Chriftiana amp; officiofa patitur. Qind ilia meruit infclix ? quid com-*^*t?quidmiferaauiit Nobifcum haudfccus ac cumTurcis agitur, Matthia, ^ndcx Chriftiani nominis,amp; fidei propugnator. N on cquidem T urci fumusjnbsp;inhuinani,nonimmanes.policicis artib. ac negociatoriis ftudiis cunda lu-^fainus : inculta cxcolimus: arque fi Alemann is carerec Vngaria, vtveftra pa-dixcrim,aut deferta,aut inculta inhofpicabilisque foren Apud principem lo-H'iiniur^cui nunqu veritas amp; dicendilibertas infenfafuit.Cfar Deorumho-''nutnque fidem plane teftatur,quo bellum iure fit indidum,adhuc fe ignora-k Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtrinq; iniurias inter iubditos intcrceflifl'e nouit : fednullaru Ce aiH
orcmaffirmare:fi quidfuorumaudaciapatratum eft, idfeinfcio fadum eflej' P quoq; ingcnufateri, fuorum quandoq; recalcitrantium audaciam coerccrenbsp;'^dquaquam potuifle:multos contra iniuriarum poftulari, qui vltores potiusnbsp;contumeliofi reuera dici poflent. Suis plus quifq; qum alienis credit,amp;nbsp;quandoq; charitas quitat muertit. fi mutuar commemoratioiniuri-fieret,iam qu vtrinq; conftaret exameUi Satis fuperqs ab vtrifq; lufiimnbsp;et, ne tant quid pcenar errata noftra poftulafent. fto, vaftationis amp; in^nbsp;Mendij rei fumus.nos tarnen plus pnaru expendimus,qumfortafle debemusinbsp;y* capitali more, pro definite fiepe fcelere tcrn exitiumfubire cogamunnbsp;k firififi^os,qui mutua cfuctudine fruuntur, quotidianas liresnbsp;'irccurlongiflimo tant inceruallofeiundi, nonlitigat.Intervicinos modonbsp;jjpnccrtis finibus, modo de vedtigalibus, amp; promifeua iuris ditione certatunnbsp; plus fapit,amp; probitate prpollet,qui officio indulgtiq; tolertia,vicin fibinbsp;'liat:excelfiorisquidanimicfleduco,magisproxim quemq; beneficiis,nbsp;/S vincere: alter cofummat probitatis, temerari fortun alter efi: offi- Romani, Coruine, quor genre te oriund omnes vno orc fatemur, ma-
0 hac arte,q armis imperi propagarunf.quia potius quid fe deceret,qu quid ^ruoriniuri mererentur, anim aduertebant. Non minus pietate, qumnbsp;ffiusjvtranq; Pannonia Meffiala Coruinus olim,tuus atauus (mihi crede) fu-15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patiatur tua Maieftas,rex inuidiffime, non tam Martis aliqub,q pie^
paternis Oratoribus admoneri: quando nec plus illc quidem,qum hc ^^fjcuittopere ftudes.Immortali taris recentia amp; grauiffima,qu nuper ac^nbsp;P'niusjdna,nos iniurias referre coegerunt. Sedquis inter ptre amp;fili graue
ititercidere pofle dixeritnifi ab humanitate vterq;,pr diro quoda furore 'It deftitutusQuicquid pater in filium fecerit, baud ab re feciffe reputaturnbsp;filius deliquerit,ex nimia indulgentia, confidentiave facit:qu internbsp;temerquandoq; intercedunt iniuri,nimi charitatis delirameta vo-nbsp;Imp.tehoftem amp;audiuerit amp; fenferit, tu tame eu an lioftemnbsp;Patr pientiffim appellate debeas,hinc intellige.In tanto belli furore ac velt, P ^^Captis tot vrbibus amp; caftellis,incenfis tot vicis, tot etiam hominibus in ca nbsp;f3t abdudis, occupata deniq; magna patrimony fui parte: nonfociorisnbsp;ja conuocauitjnon fcund bellicofamqs Germania in te concitauit: nonnbsp;otu cohortes, auxiliaresq; Imperij Romani copias, quasgratuito habere po-i^duciiuffit, n fuas etiam vires effudit:vix tumultuajia breucmqj peditum
P ^uin coegit, quam per oppidorum prfidiadiftribueret,vtaliqutifperfilij genbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coerceret:non hoftis,non Cfaris funt apparatus ifti. Proiijde indul-
patientiam,Matthia, nunctecumrccognofce. Siquamin Auftralemgentemiram concepifti iam iam compefee, rex in-C P ^^^^cveluti cteros armis amp; virtute, itanunc clemtiaamp;probitate vin-benignitatem mularc, neefortitudinis magisnbsp;b iinifericordi laudemafiequarc. Quantam glori laduram exifto bellonbsp;qum dici poteft.Quid fummum ptifieem, quidfena-, PRolicum,quid totam Italiam,quid vniuerfas Chriftian reip.ciuitatesnbsp;altg*^ ^^aturas exiftimas?Cm te Rom. Imperatorem, amp; cm duo fint gladijnbsp;Qaoque adoptati nomen, multonbsp;S3uitatem facinoris exaggerabit. Enifte Chriftianfidei propugnator amp;
-ocr page 638-fps
ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
vindex,qui Chriftianorum principcm, Sc humanarum rerum moderatorcm,fu rore plus quam humano perfequitur. Proinde, rex indytc gt; refipifce, hac tenbsp;infamia exue, quiperpecu Rudes immortalitati. Quid quumSi. fas fit reco-gnofccMatthiaiqui plus quam cxteri principes, iamiapere foies. Pro illatisin-iuriis fat erat vnamalteramve ciuitatem in tuamditionemaiferere, non omnianbsp;mifceremon tibi animuminducere,promodicis erroribus licere tibi omnia ocnbsp;cuparc, diuinaSc Humana confundcre. Delido non debet efle grauior pna.nbsp;Memento te mortalem,ac principem non ad cxitium,fed gentium falutem eflenbsp;natum ; amp; non ad ty rannidem, futilemque gloriam, fed ad falutarem guberna-tionem, veramque felicitatem efle genitum. Neque communium incommo-dorum ratio pr3:termittcndaeft.Maiora(quis ignort?) nos detnmtapatimtir,nbsp;neque vos tame multum hie lucri facere arbitramur. Hine Vngaria exhauritur,nbsp;hinc incenditur A uftria.Demum,quidfeceris,Sc quid regno viilitatisattiileris,nbsp;exitus ipfe docebit. Inuitisnemo diu impcrauitmil violentum naturxiureper-durabitvnquam,ficfumptus eluduntur, Scoper : ficcruor hinc amp; hinc etfiin-diturdic pnitentiamordax in animos fruftra defxuit. Reputa quandoque tecum fortun varietatem,cui nemo fapiensnimis credendu elTe cenfuit. Si quisnbsp;eius inhdias amp; pericula te melius coniiderarepoiTit, inucnio neminem. Medi-tare,quemadmodum ante regnum,amp; poft tecum quandoque ilia fecerit:amp; ali-orum quoque vires penflta. Paterna tibi animum tolerantia augere non debet:nbsp;nec,quod pictati Si patienti adferibendum eft, id imbecillitati, negligetix,acnbsp;animi exiguitati tribuendum.Pafliis eft hue vfque Cfar, finitimos vobis iniu-^rioSjamp;fibi parumobtemprantes, te haudfecus ac afilio caftigari tu quoquenbsp;patere,Matthia benigniflime,ne exterorum innocentiam oft'endas, ab hoc belnbsp;lo paterna voce reuocari. Cxfar hucvfque ven patris vel indulgentiifimi com-plcuit officium : tu probi filij dccoru obferua. Ille vt Cxfar, vt pater,vttiitorad-huccuus,de te optime meritus,deponerc armaiubet:cxtenimhortatur,oratamp;:nbsp;obteftatur, quando fatis fuperque fxuitum eft:tu contra, vti filius, paterna iulfanbsp;capeflei^c exoratus precibus,vitro cxde. Nullam tibi gloriam id bellum atferr,nbsp;quando facile eft vincere non repugnantem.paternus id amor, pietasque inhi- 5nbsp;bet,neque vllo modo patitur cum gnatocertare; mauultpati, quam paternumnbsp;no men ex uere : mauult ex pie tte quam viribus prxdicar i : in externos,non in fi-liumRom.Imperij vires afleruat.quod quantimomenti iit,tu quoque, Matthianbsp;prudentiffime, non ignoras : non armis, fed paterna patientia tuam iracundiamnbsp;Cxfar vincendam effe duxit. Qmnetiam Si in hanc Germania fufpicionem ir.-ciditjCum ipfe tibi non repugnet,id ex compofito bellum gcri. Quare Cxfarce,nbsp;paternoque nomine tc monemus, hortamur, precamurque, vt arma deponas,nbsp;iniurias omnes hoftiles inhibeas,ad falutarem paeem animum intcndas,de connbsp; cordia perpetuaque quiete nobifeum agas:amp;quado repenfx funt vtrinque iamnbsp;iniurix,fccretiorc colloquio decomponendapacedifeeptemus. Cmhxcdi-4nbsp;xiflent, ne parum qui dem Vngarorum animi belli ftudiis alienari occpcrr.nbsp;Collegx quoque adieceremulta,amp;vt partis vtriufquc faluticofulerctur,regemnbsp;obfecrarunt.Rcx taniem ab Auguftalibus Icgatis cxoratus,breuiter iftarefpo-M.ttthid.re- -phnminiimniip fidem faiifVifTimi Orarnrf . me nunOUam
ucntus,vobis bellum indixi. Quantum in me fuit, expeditionemiftamproro* gaui,ne in parentem optimu,impij morcfilij,fxuirc reputarer. Si hanc demumnbsp;infamiam declinarem.Inuitus demum (mihi crdit : amp; veftraminhacrccon-fcienriam teftor)prx affiduarum magnitudine contumeliarum, Si non prxftitanbsp;promiflorum obligatione,mc in arma conieci: ne ex tolerantia nimia intolera- f*nbsp;bilem perniciofumque contemptumfubirem. Remedia cunda tentaui, nullanbsp;proftiere. poftremo reddendum gladio morbum efle cenfui.Belli caufas, iniu-riasque omnes hie rite referendas efle non exiftimo:ne infaufta commemora-tione,dexterapacis aufpicia interturbentur. Abfurdum eft,cum de pace agitur,nbsp;de belli caufls accuratiffime difputare. fefricantur per iniuriarum memoriam
-ocr page 639-DECADIS li. LIBER V.
ruinera, 5c rcmolliti dudumanimircdurcfcunt.Dc belli crudclitatc quod citis,nihil patratu eft.In cibariajvcs pecora,viuendi caufa,pcr vicos aliquannbsp;^fper fxuitum. luftum bellum indiximus, atq; geflimus multo modeftiusamonbsp;' quot;^P^pari referrent, inhi buimus, vc paternam vbiquc Maieftatem obfcruarcnbsp;1 ^dercmur. Illfamhoneftatem amp; pudicitiam vbiq; elTc iuflimus. Verum quaenbsp;i *'*(iiunturjqum ca quae cernuntur,multo maioraplcrunquc rcputantur.Gumnbsp;I ^'*ncpacemvobis poftulari vidcam, amp; me ad concordiam pater animumin-^^odereiubeat;quantum in me cft,dabo operam, vtveflrac infcruiam volutatijnbsp;^^patcrno paream imperio:potius armis, quam officio,nunc vobis patiar fti-P'^ari.Inhumanis merito reputaripoffem, fipoftuIatampaccm,vtrifqucfaIuta-Anunc abncgarem:amp;: Caefareae,patcrnaeq5 Maieftati,vt iuftum amp;faseft,nonnbsp;tcmpcrarem. Illud vnum adiicio,fi fine malo dolo pctatur. Proindc viri opti-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s.
c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pacem coditionibus poft ulatis,cam pcrbreui vos habituros c/Te c-
^^:fininiquis,amp;mala fraude, fpem omnem adimitc. Si inita deinde violabi-ilgt;eum vltorem amp; vindice quitatis expedate.Illud fcitotCjUie propter pa-lluingcrere:amp; non bellum, quodcalamitofiim eft, ex bello ferere. Sed ^pfatnin fecrctiora colloquia transferemus.CmhC dixiiret,Senatum di-agnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecum accumbere iuffit. Infequenti dic,de pacis conditionibus
k(}(jp^P^ni.Rex bellum iure indixifte affirmabat, infanos in co fumptus effu-ji^^ haudiniquum efiTe,!! non ex omni,faltem ex aliqua parte fc prftariindc-Poll repctcre belli fumptus, amp; trecentena aureum nummm milia DeriftH ti^jj^^^e-Contrilli,de belli quitate nondiflerere,pracdas dicere fumptus o-nulla vtrinqi damnarefareiri oportere. Adhcillc,Prfentianbsp;Alemannis intulerit, adhuc Vngarorumcalamitates, rapinas,nbsp;ab Auftralibus acceptas,aquare no pofte.Oratores tan-conuiti,eumindemncmprftarioportercjinficiarinon audcncre- /nbsp;curforibus Imperatorem confulunt, baud procul abfentcm. Ange-on ^^cCfarcm vehementer Chremefi, Viennqjobfidioi Vienna^editi-^^crniinabatur,ni aut commeatus,aut auxilia mitterenturimagnam an-vrbem inceffiflc,dudum rumor crat : refpfa differ-'ter y ncque pro more verba dari: nihil mor fine maximo periculonbsp;videbatur.InfuperBeatrix regina,Cfari affinitatc cuiun(fta,cre-orabat,vt calamitofa pertinaciafua deficcret,cum vironbsp;optaret: contra, virum pro virili fuaquotidianis literis hornbsp;'tunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fog^bat ,ne tantopere facuiret, adpaeemfalutemque populorum
rcuocaret. Poftiongam igiturdifccptationem, hcregi cum
vtimperator ob bellumiufte indicium, Matthiam
0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^ftaret indemnem : Centum ԣ quinquaginta aurem milia pro belli
J ad prftitutum anni tempus rependeret : Matthias obfidionem ftatim otnnes vrbes amp; caftella, vbi fatisfadum fucrit,Continuo redde-J nomina, amp; antiqu paclioncs, rat firmqj manerent.Siadnbsp;Matthi haudquaquam fatisfalt;ftum,fuo iure vniuerfam Auftriamnbsp;*Mi/^lt;^'ipataniquc lgitim poffidere,amp; in regni PJhnonici prouinciamnbsp;Ceret : neque vllo impietatis amp;imuftici crimine alicubi gentiumnbsp;'Hti^Poffct.Cmh is conditionibus inter eos conuent foret, adiettf folenninbsp;Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patrato in medium aceitus: lubcs me,
S^^^^^^xVngari,pacis tabulas promulgate? lubeo. lubetisnevos (? o ^^S'^ftiOratores,quibusincundifderis dataeft ftimma poteftasIu-nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qi^Pccnfo pulpito promulgauit, mox vtrofque in tabulas iurare ^fjeuta^^
^ettiumftefu Chrifte, inquit,opt.max. feruator humani generis, tuque ^^^piterna virgo, vnica Pannoni patrona, vosque clites
D. Stephane 5c Leopolde famftiffimc, his qufumuSj aufpiciis adefte,mutuam inter principes c vtranquegentem connbsp;f J ffiitam, perpetuam amicitiam confirmate. vterprius initanbsp;deraviolaritjnon vt anti qui fdam porem, fed ialis fulminibu
-ocr page 640-ANT. BONFINII R E R. VNGAR.
feritc. Percuflb fdere, legatos omnes rcx cacterique Pannoni proccrcs ri' te amplexatijin tranfat pacis amp;: concordiae fpcciem lachryma: vtrinque fuf-Tunc rex poft niutuas pacis congratulationes, ne plus armis quam benefictiinbsp;vincerc videretur,prater omnium opinionem exclamas: V os, inquit, facron-lt;fti Oracores pontifices, proceresque mci, nunc mihi teftes adeflc iubeo, didnbsp;hc atcendite:amp; quantum Impcratori Romano,patri pitiffimo, cfidamjhi^'nbsp;qufo confderate.Q^nquam pationum iure capta reddere nondebeo: Cs'nbsp;tarnen amp; paterna Maicftate adatus, nunc cumfta qu cepimus, ei fponcnbsp;itittit. reddOjCedo Auftria,vtobtemperantis pijquc filij animus quandoque noicatufjnbsp;me plus ocij quam belli amatorem omnes intclligat. Mox vulgo accitis cuf 1*nbsp;foribuSjCuntis prazldiorum prfectis qui capta oppda rctinebant, imperauit)nbsp;vt prftdia repente deponerent,oppida legatis Auftralibus refignart,fine mo-racaptis cdrent. At illi Coruinam magnanimitatemadmirati,conueriiqueiflnbsp;lachrymasjimmortales gratias agere, deofculari dexteram, amp;nullugrat mentis officium prterire. Cfari igitur extemplo Matthi liberalitatcm amp; tranf-abapacem fignificarunt. Obftupuit rebus cognitisImperator ,amp;ingentesH*nbsp;teris Matthi gratias egit.Caftraad Chremefim, amp;c Stanum pofita, regis cdidlonbsp;mox reuocantur:reftitutur omnia,amp; infperata lticia Auftria totacompletutnbsp;nec minori quidem gaudio iam exultt Vngaria, cuius vbertas non line magnnnbsp;lucro ab Alemanno digeritur. Hoc tempore prpotentes duo duces ChrilH'nbsp;an rcipub. finiftrofato cfi funt : alter GaleatiusMariaMcdiolancnfisfuit,nbsp;loanne Andrea Pamproniano,in diui Stephani de obtruncatus:Carolus But*
gdiorum princeps alter,qui dum Lingo ns, Treuerosque debellat, ad Ven-coum oppidum in Treuerorumfinibusprofligatus occiditur. Reuocatisiet in Pannoniam cxcrcitibus, amp; percuflb cumimperatore eahyeme iam fdere,nbsp;147^- infequenti anno,qui feptuagefimus odauus fupra millcfmum amp; quadringen-tefimum eft, Pifonium venir, amp; quadragefimale ibi ieiunium peregit. Deindenbsp;maxima aulicorum manu,amp;: vn cum Beatrice fua,vt curis aliquannipernbsp;tttr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bellicisanimum relaxaret,pcr regnum vagatur, vrbes locaque prftantioralu-
ftrat, vxorique oftendit, Caffiouiam, Cremnitiam, Nouololium, amp;montana ambolocareuifunt: auri argentique fodin fpetantur: educendi ex terra au-ri,prtereamolendi,diuidendi,conflandiq; modumadmirantur,quinunquaninbsp;anteaviderant. Vtcunque poteft rex, Beatrici ftudet : vbique ex ciuitatibus dtnbsp;oppidis prouinciales occurrunt, ac eximios vtrique honores, acclamationcsnbsp;exhibent, ac magnified (vtpar eft)excipiuntur, Intercacompofiram cumRo*nbsp;mano Imperatore pacem, rumores vbique gentium diftulerunt : ad cuius nun-cium, omnes principes admodum exhilarati funt. videbant enim ex hoc bellonbsp;tantum animorum Turcis accedere, vt Chriftian multum reipub. timerent.nbsp;tempore prftituta Matthi rgi Rom. pontifice, Venetoque fenatu ,nbsp;ftipendia abrogata funt,qux centies mille nummm aurem fane compJebant.nbsp;re^tabiata. Id Iiaud ab tc fa(ftum,ne aduerfus Cfarem Matthi opem afterre viderentur,nbsp;Chriftian reipub.principem. Pft,vbi reconciliatos efle fenfere, optaca cer-renetarKm tatim pacem congraailantur, Andreas Vendramus Venetorum dux,vt ex ar-chetypis accepimus, literis ita fcripfit : Diftulimus aliquantifper gratulationisnbsp;tsna. officiunifereniffime princeps, quoniam varius amp; incertus init pacis nuncius |nbsp;inter tuam, regiam, Auguftalemquc Maieftatem adhuceflTc videbatur: fed indies certiores falt;fti,has breuircr feribendas efl cenfuimus : quibus etfinon ab-undgaudium amp; ltitiampromere, perbreui tarnen indicate vidercmur,i- Inbsp;temque ingenti deuotionis aflduialiquaex parte fatisfaceremus: vtficut bello grauiter angebamur, ita percuflb nuper falutari fdere minfic ltaremuf. I*nbsp;Gratulamur igitur Maieftativeftr,im commun! gentium faluti, quarum tu-tdaex veftraconcordiapcndet. Gratulamur amicis quibufcunqueveftris,innbsp;uorum ordinenos fumus haudeumpoftremis numerandi.Gratulamurdcni-lt; te reipub. Chriftian, cui pofthae Maieftate veftra, hocfinitimoamp;intefti-bello hberata,idauxflij fperarelicet,quod veftram amplitudincm,pieratem,nbsp;religio-
-ocr page 641-DECADIS I HL LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6oi
rcligionem,acardentiffimutn inChriftianamrempub.ftudium plane addecer. Necingrato quidcm animo Matthias ifta perlegit, atq; pari fere breuitate vfus,nbsp;itarefcripfit ; Matthias rex Vngaria*, Andre Vendramo, Venetifenatiis prin-cipi, falutem. Quod ob initam cum fcrehiflimo Imperatorc pacem nobis ex a-ninio gratulamini,qudamiciti officium in re quaque tarn diligenter attendi-tis,nos hunc gratulationis affcduni,amp; gratiffimum habemus, amp; gratias agimusnbsp;ingentes, quando ex fido ac beneuolenti corde profluxifl'e cognofcimus. ncCnbsp;minus quidcm vos noftris quam propriis commodis Ixtan crcdimus : quandonbsp;nobis nihil gratius accidere poteffiquam cum optimum florentiffimx amplifli-
mqucReipublic vcftrfucceffiim audimus. Hc vtus amicitia,fida iocie-explorata diu vtrinq; fides, vtrofq; facere iubet. Quod in calce fubiicitis 5^rarum,vos Chriftian reipublic gratularijquodnobis Vicino amp; inteftinonbsp;m liberatis, id auxilij fperare poffit j quod amplitudini pictati noftr cqn-VOS fcire velimus,qucmadmodum etiam per Oratores fxpe veftros funbsp;n.oti tempore fignificauimus, nobis ardentiffimum defenfand reipublicxnbsp;gt; hftianftudium nunquam defuifle, neque in pofterum elle defuturum : linbsp;turbulcntiffimihoftis molem,cuius viresfoli tolerarenequimus,hnme-(^?oftrislne adminiculo aliorum fubire poffimus. Intercepta igitur Mat-h ftipendia, Venetorum focietate, beneuolentiaque animum abalie-Accedebatoccupat olim Dalmatic or memoria j quno fine mo-ij. '^luccurrebat: item quod in bello Auftrali Cfareas potius qumPanno-. partes foucre rumor erat. His quoque temporibus, cm loannes Bien* Difiardi4nbsp;jj^^imperioris Silclix prfedus,regem edocuifl'et,in his finibus Polonos quof-* *X^^**nbsp;gg^^ouaniolirijVicos infcftare,abigerepecora,i:umolim cum Cafimiro rc*nbsp;ijj^,^lt;iusldere:rcx ira aliquantifper infenfus,Poloni regem admonuicjroga-f^''^^jneinitum fdus lxderet,ne iura focietatis violaret: quod fi facere per-^headem fe quoque fadurum intcrminatus eft. A t illc prfedo in primisnbsp;pfj ^^^^h'ieinde rgi l literis diligentiffim purgauitd quibufdam, tfhi pro-**nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffi^cio, inuitoque fuilTe fadum : varia quoque caufari, quafi
excufarent. Contra rexad eum refcribere, fc quoque polie fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubornare, qui Polonos hoftilibusiniuriis afficerent, ac dice*
Demum ad fcruandum fdus hortari, ne ars arte primm minima deinde fcintilla fufcitaretur incendium. Calmirus fienbsp;f^^onitus, illorum qui in fuperioribus Silef finibus noua moliri occp*nbsp;V a-^^^ciam repreffit, Venetorum porr memoria animum Matthi indiesnbsp;ti reddebat. feiebatenim, Venetos Pannonic focietatis authorita-to5*^^'^*^P^^itcrcumTurcis egilTe : multos Veneto quondam fenatulega*
} quibus prfentibus cum Maumethe profper pugnauit : amp; quo* Pftinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epiro Turci in Vcnetos aliquid mohebantur, inftaurato re- *
liij ^^^lgt;ot)fdionemfoluere coadi funt. quod c Croia, Scodr-dj PPffgnatio fpc teftatur. Francifeus Venerius ab initio ad eum milTuS, Hemus,poft hunc,Francifeus Diedus,amp; Fracifcus luftinianus:nbsp;lUc vcrOjScodrenf obfidione, Sebaftianus Badouanus, legationis quo- .nbsp;demum Vidorius cura Arietenf ^ntiftitenbsp;annuo (vtaunt) ftipendio, centies fer raille uremnurararanbsp;Venetique Senatus norainein Vngariara attulere.. In-iilj ^ghur Cfareo bello fuerc ftipendia,qu Chriftian adraodura reipu-gnorabant plerique Turcorura vires,amp; forania potius,figmen*nbsp;verara exiftiraabant. Pafliis eft ergo,qui non credebant, il-. ^f'fatem experiri: vt qtus in dirura hoftera apparatus fieri oporteret,nbsp;^f^queexIllyricifinibus,quos difpofitis oppidatiraftationi-grauitatera,amp; Italorura ignauiara, aua-^'*quot;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ferushollis, vbiremif-
111 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euftodias elTe, Pannonisque aniraura deferbuifle nouit : dilFufas
yficum,Myfiam,Macedoniaraquc turraas,ad Dalraati fines conuenire
-ocr page 642-doi ANT. B ONF I N II R E R? VNGAR.
'mMntm icct faciunt, prouinciae detrimentum inferunt : equorum pernicicacc longa
amp; itaUam. nota mcduntut. Dalmatiamjamp;Carnos demum emenfi, Foroiulianum agruiU inuaduntjfluuioSjprterhominum opinionesjtranant, montes fiiperant editu-fimos : amp;nihil vfque adeo ardaum^ac difficilereputatur,quodilloruaudaCinbsp;non adoriatur. Cm in Venetorum prouincia defcendiflcnr,toi: homines cuninbsp;vxoribus,amp; liber is abduxere,vt fupra qum viginti hominum milia in ieruitu* ,nbsp;tem vindicaffie dicerentur. Tantum hinc triftici Venetorum animos inceb 1nbsp;fit, amp; tanta vniuerfam Italiamtrepidatioinuafit,vt plerique de faciendaemi-grationc cogitarent. li pontificemRomanum, ac cterosltalix principes oiat,nbsp;amp; obteftantur, vt commun! cfilio ac ope, commune periculum deprecentur.nbsp;Inteftina tarnen Italorum odia,fationesque perniciof,viqueade conunu-ni falutediftrahebant, vt nihil antiquius inimici calamitate reputart. Alphor-fus Calabri dux ,amp; Federicus Vrbinas,cumHieronymo Comit, Xyiupou-tificis nomine Florentinum agrum, villas infano fumptu dificatas, ameend''nbsp;mosque pagos,amp; oppidadiripit,atque expugnat. Veneti iure focietatisadri-rentinosauxiliamiierant:amp;cmfocios grauiffimo bello laborare cernerK^nf,nbsp;magnopere angebantur. Etrurienim bello impliciti, in Macedonia,amp; Fo^onbsp;luhj a Tur.cis acerrim vexati, grauiffimaque damna perpeffi fiant. DumXy-ftum pont, vt Chriftian faluti confuleret,ab Etrufeo bello reuocare conantur,
cm tempus hc fruftra triuiffent, ad Ludouicum Gallorum regem oratorcm mifere,precantes,vtltah tumultus, difeordiasque comprimeret. Hac Ludo*nbsp;uicus legationc commotus,Xyfto diem dicit,feque Renatum Lotharingie du-cem,regis Renati Andegauenfis exfilia nepotem,n!iflrum interminatus ell,vtnbsp;prreptum aui regnum recuperet.Qunetiavt rebus Italicis impenfius incuin-beret,ifiducias cum Maximiliano Burgundi duce eompofuit. Veneti,Florcn-tini,MGdiolanenfcsque,tempcftate ilia inita focietate,Herculem Efienfein du-rxrcorum ccm huic bello prfccere. Prter hc, Veneti Turcorum fuccefl admodum pnbsp;f/zrrf r/w- cori^^crnatiypoft primani eorum in Italiam irruptionein,prter Sontium amne,
tos, quicquid vadi fuit inter Goricianum pontem, amp; Aquilei paludes, perpetuo
^^fi-tuxerant, ftationes milicum amp;munitionesimpofueranc. Hoc ira-que opr in mri fpeciem, barbarum kalia prohiber! credebant, nullum hinc periculum vltr imminerc putabant. Ecceexinfperato frus hoftis aduenit,cnbsp;prteromnium opimonem in vlteriore Sontij ripa confedit, cuius exercitumnbsp;decem milia equitum plerique reputarunt. Marbechus Turcorum prfcius,nbsp;circumafaequitum ala ,caftellum,quodpontiimminebat ,paruonegotio expugnat: prcipitato in amnem prfidio, pontem occupt, id caftris fentirinbsp;non potuit, cm quatuor milibus paffiium abeflent. Mox quits mille expe- Pnbsp;ditiffimosfiiimcn tranare iuber,feque cum cteroequitatu fequuturum often-
trocedere, hoftsque temer tergo prementes in infdias locatas trahere. Faciunt ij^andata,eu min infidias Venctos allexiflcnt: exteri fronte coorti,pri-mam eorum turmamadvnum obtruncant : neminiparcunt, prxterquampau-ciftmisquibufdam illuftribus, quorumeaptiuitatem fibicommodiflimam fore fperabant. Proximaturmaprcedentium morte perterrita, infugaraeftun-ditur. Inftat tergo Marbechus, cum reliquo equitatu : amp; equorum pernicita-te palantcs aflcqutus, paffim fternit, capitque. Ad Moflam vfquecontinuata clades. Hieronymus, qui exercitus gerebat imperium,cum filio, itemiacobus fnbsp;BaduariuSjAnaftafius Flaminius,amp;pleriq; illuftresin eapugnadefideraei,Marbechus quoque grauitervulneratus.Poftero die quicquid pagorum interSon-tium Taliauentumque fluuios effunditur ,igni ferroqi vaftatur, amp;ad Vtinumnbsp;fumus apparuit, vt finitimis hoftem adefle id foret indicio. Adauxit calannta-tem aftus plus qum barbarus.Simulaturabhis reditus:motisque caftris amnes
rtro
, DECADIS II. LIBER V.
TaliauentOjVtiius dci itcr iam remenC,moXproxima ' ^^^beratos dudummetu prouinciales, me incautosdtrum ad-^f^^jamp;Iongmaiore quam paulante faeuitiaprdaquegraflantur innti-plura? Vero-trepidatum : amp; Yenetis ex editiflima diui Marei turri, vluti ipe^nbsp;jju ^dorum,feraciflimique agri profpeda funt incendia* Andreas Vendra^nbsp;Alijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dux y hoc anno mortuus eft : cui Joannes Moccnicus fuft'edus
y Juoque detrimenta, ex intercepta Mattlii focietate, abnegate ftipendiOj^ tCh accedcrc. Croiam MaumetheSj munitiflimum Macedonite oppidumj cw^r^.nbsp;QCe obfldet : fametjue adaifta,vndecimo menfe deditione potitnr oppida-^fPdufquain fefe dederent, omnia tentafte feruntur fedandae inedi remedia,nbsp;cquorum auide deuorarint. Nondum malorum finisnbsp;j^^*^^bcutn Alibechus,capta Croia, Scodramobfidet. Subfequiturpaul pft sctdrib.nbsp;uinethes, Sc. vt munitil'imam prfidio locique natura ciuitatem expugnec,nbsp;ianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuit copias ex Afa Sc Europa cogit veluti extrema
tentanda eftent. Mox dumincertafpe Scodram obfidet, ingent Trke '^^^TdtatumperDalmatiam,inForiIulij agrumimmittir: Sontiacasque iubet. Carolum prfidiorum prfedum, qui ca-tur perpetuum aggerem inftaurata tuebatur, inpugnam educerecona-cic *fiiperioris quidem cladis haud immemor, intra vallum inftruda a-nc J f impetum cxperarc : dimicabundus, longa hoftem expedatip'nbsp;E^rifus demum longamora Turcus, Gradifeanis caftris retro-'^'amp;hinc ad quatuor miliapaftuum,inter Medex montem, Sc Cremonar?
les nbsp;nbsp;nbsp;riofte fubfedit. Proxima nolt;fte, propter Manfanum, per patentes val-*
* \
'^radices montium caftra pofuit. Superatis deinde abruptis confragofisq) V ^r)ntibus f in Scodrenfia caftra fe recepit. TrigintaTurcorum mi-^nbsp;ni'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eruptionc fuifiTeperhibent. Dumbellicis Scodra machi*
toi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppugnatur,Maumcthes,ne fruftracum t^numc-
l'co multitudinc tempus tcrerc videretur, loanncmCernoi Sabia^ Afiatic or prxfedus ad expugnandum Driuaftim mit-adminiculo potitur : quingenti exoppidanisnbsp;j^r jincaftraque perdudi, in Scodrenfium confpedu omnes trucidati fiiiinnbsp;uiiethes obfidionis faftidio ac defperatione correptus, relidoad continu-Marbecho, cum odo milibus hominum, ipfe cum cterisnbsp;tmjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eodem quo profeduscftdie,LyflumadDrymonisripam,
tos j?^^^^^cnetorumlongisnauibus,infiiampoteftatemtcdegit. Ducen-fim ^^'^^efium remiges ibi captos mifit, quos ante confpedum Scodren-r trenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandata pro libidine feritatis fada funt. Iraq; vniucrfa,quqfc
15 Bj. enumerauimus, mala, deftituta bellicofi regis Matthi focietatc * cil Qimmcmfibi haud inique fucccnfuiflcinteUigcrenc, nec fa-ftef ^'^^r^onciliaripofteexiftimarent,doneefocictatemcumPannonciu-'-P^tusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ruarent, forti animo accitradetriment^urcorum omnes im^
Qq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contra rex indies exacerbatus, vel proprio, vel aUorum inftim
ti, J ^^^Quarnamplius eorum amicitiam requifiuit,ncque contempt,fuis tan* ghof ^onfuluit. Ad poftrcmum Veneti, cm fe Turco imprcs efle co*nbsp;cqup^^ftue in hoc bello ab vniuerfis Itali potentatibus deftitutos elTnbsp;cec^^^'^'^^*:^r,defpcrata Matthireconciliatione,dc ineundacum Turco pa*
Iralorumdifeordia:Sc in partiendis qucunquc bello recuperaren-libjjj nbsp;nbsp;^aritia,cum fumma iniquitate coniunda : qu quidem omnia, pro
iii^ iT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiio cuique definiendarelinquo. Infequenti anno,fenatus
Gtn[j[.^^^^^^rius fcriba,exadai hyeme,de paceagere occipit,ne hoc fen* '^'inr ^^^P^b.labefadaretur. Parum quis tarnen amp;honeftiscditionibusnbsp;^*^poPrrh : nempe vt dedudis ex vrbe prxfidianis militibus,amp;: oppi*nbsp;'l^icunquevellent,Scodra Turco eederet. Veneti quoque Tenarum Lh
E e ij
-ocr page 644-non rmr, quando ira res tuiir, piiblicx vtilitati faJutique confuluit. Quin Ccphalcniaminfulam,qux ante toliam expofitaeft, amp; a diu Marixcogno-mentonominatur, vi in Turd ditionem peruenire Vcnecipli func:ncinitanbsp;dudumfderaindifcrimenfiium.violarenc. Sed de his haienus, AdMatrhia/nnbsp;tjfcs/r. ^euocetiir oratio. Nihil ci poftero anno fuit antiquius, quam initam olim cura itnbsp;foatA. Ladiao Boemi rege pacem conrmarc. lanr intelligebat ilium ecmim-rum,prterea magnanimum amp;prudcntem, ac bellicofilfimis deniquepopulisnbsp;prxpollenrem. Vndique fibi bellaimminereaugurabacur. cumTurco pc^'P^'nbsp;nbsp;nbsp;gt;
tuum erat, amp;:hreditarium, quamuis adcrebras id inducias baud inuito Mau- nbsp;nbsp;j
metheredegerar: quoniam adcmpta bilcalorum adminicula nouerar. Nccla- nbsp;nbsp;f
tebatquidemprxtcr bcprincipem Cxfarea menspercinax. S quandoguein- conans, variaquc : illinc quoque Camirum Polonixregem admodum bme- /nbsp;pr^reni. bat, ne Prutenorum caufa fccdera folueret. Pruteni, fmus Oceani Sarmacici /nbsp;jntaccolx. Viulx amnis oia, qui Cracouiam prxteruic, 0ceanoquotlc- Inbsp;mcrgicur, accolunt, amp;prxterlicus effu, ad Vencdicos vquemontesacccdunt.nbsp;nbsp;nbsp;1
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apud hospotens acfacrum diux Marix collegium imperat. prouincia quidem
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obnegociatorumfrequentiamciuilise:admodum,amp;:opulenta:incuiusiin-
perium lam ammum Camirus intenderat. videbat enira, domita Praia,ad .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oceanum vfque Sarmaticum Polonix regnumpropagatumiri. Pmtetu, qma
/^^^^'''f/^^lt;^''^f^^^9^^^^^lt;^e^enforemparareudebanr,quifmntcP-ab auerfapartemolirctur,ocietatetncamMat- nbsp;nbsp;i
thiaineunt. Rexcum Camirodeinde agit, vtad tempus vaae proximi con- / uentus (^uamdixtam appellant) mdlum Prutenis bellum inferatur: qnx ia /nbsp;eoscopixmi^x forent, continuo reuocentur, quaddixtamtut veniendih- /nbsp;bcrtaseret. Camirushxc omniad^chirographoSedatadefefaurumecja 1,nbsp;Sed, quemadmodam paulo /nbsp;poexMatthixacceptmushtens, Camirus promiffa nonprxitit, vt epio-nbsp;nbsp;I
hrcxiongaconqueritur.MilTuminPrutenosexercitumnonreuocaaif.conue^ , nicndipotcRatemPrutcnisnonfecit.quarehaudpanimindignitasiaPatino- /nbsp;nis ammum mcendtr. Htereauum Bofcouium rex in Poloniam mit, qui /nbsp;fuonomme Camirum, vtpromi/s Barer, hortaretur: moneretque, vtiBa o- /nbsp;Um fdcra, vti fas cB, feruaret. Demum certiorem redderec, PannonePm- /nbsp;^cenosniinquam focietatisiure defertum iri.Iraquecmhuiufee bellipericiilum /nbsp;*. vereretur, conrmandam cum rege Boemixpacem Matthias eB'c cenfebar, ne /nbsp;vnotemporecumcochoBibuscercarecogeretur. Priusautemperlcgaros dedit .Ji-operam, vt co uentus ille haberetur, quo demum vtrique reges in colloqiiio coi- * /nbsp;rent. Ipfc Georgium olocenfem metropolitam, amp;:Proeatium Olmuncenfcm /nbsp;cpifcopii,icemStephanum ComiremScepuenfem, Veneeauum Bofcouium, /nbsp;amp;Nicolq^mZeecenfem,oracorespronunciauit. StephanusenimeatempcBa- /nbsp;teSilexprxfediuram cum imperiogerebar. Ladiaus vero, illuBresprofco /nbsp;virosadhanclegationem deBinauic, inprimis loannem Tymbucem, amp;BoIcf- /nbsp;lauum fummiim Boemiciregni iudicem. quibus coJlegxopcimifueracadicti: /nbsp;BeneBius Vaitmiller, Burgrauius CariusmonerxmagiBcr, amp;:loanncscutix /nbsp;prxfedtas, cuideRiupo cognomen crac, vtrinque igicur prxBantes viriadOI- .nbsp;mucium conuenere,quibus cumliberamforcc vtriufqae rgis ngocia compo- p *nbsp;nere. Br nmniainterfc cicradiCcordiam difpofucre, vc omni ex parte cuna con /
-ocr page 645-D E C A D I S i 11L L B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^oj
dietnconucnireiubentur. Infolentes vtrinq; fiunt apparatus, amp; Matthiapr-fatim,qui plus quo arnbitiofus eft habitus nec vindila,ncc bcneicio,nia-gnificcntia^j quoqu hoftc amicve fuperari fc paflus eft. Wladiflaus ad fta-tum tempus, cumornatiflimo procerum ordincjaliquot dicbus prior aft'uit, le* cuniquc florentiflimum.duxit exercitunii item prter Boemos, duces duo illu-ftriflimi,amp;affines,quorum alter Bauari,Saxoni alter princepserat.Pr carter's autem terrarumgentibus proceritate ftatur, roboreqj corporum, ac pul-d'ritudine,prftantia crinium,amp; fuauitate confuetudinis, Boemi fane prcel- Boemi,nbsp;lunt:corpora comas^j plus iufto colunt, in habitu veftituqsnitidifltmi, per-^uammolles,ad bellum amp; voluptates tantm natizpopulares omnes funtjamp; af-fibilcs:adconciliandasquoq; amicitias nimis idonei. Ctrfeucriores Vnga-n)amp;magisagreftes,bclloduriflimi,auftcr cfuetudinis,amp;qum maxime per-cgrin. exteros parum amant,plerunq; abominantundatum his eft ingenium^nbsp;j icimmodicus equorum veftium luxs:armorum liabitus,ac mf potiflimumnbsp;tft ftiidium ; cterm minima cura, folicitdoqe, pericula coiitemnnt j bel-bferuntj ocium formidant : honoremlaudemque appetunt,quam armis parare nituntur. Matthias ob ingentem apparatum cundantius acceflit crebris nbsp;otmo literis vexatus Reginam, cum Francifco Aragonio fratre eius, it pon*nbsp;rificesprocercsq; omnes fecum duxit. Cm Olmucium veniflet Boems, quinbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;* ^iquandiujamp;r plus quo in finibus expelt;ftarat,ad quintum mox lapidem caftr
poliiit.poftero die tabcrnaculum,in medio interualli fpacio tcnditur,vbi reges 'nacolloquipoflent. Excompoftto deinde inftfutisvtrinque aciebusprode-Cmadtabernaculumamboadfagittlapidisve idumiamiamcongreft*
rrieflentjfubftitere vtrinque agmina. Reges in medium coiucre : primo con-^reffudextras mutuo apprehenfarunt, amp; dedere pacis fcula : mox equis deft-j unr, rabernaculumque fine arbitrio fubeunt. Inito colloquio trs circiter ho-f^jde Commun! concordia, de redintegrando fdere verba fecere. Demum rr'dus arftius reuinciendumeire rati,inter (c iterum faudiflim percuierecfra-j5 ^rnoqiie obftrinxere vinculo , ne facile violari poiret.amp;: accitis deinde vtrinqjnbsp;Nntiicibus,proceribusque arbitrisjfacrofanlum id efe ift'ere* Soluto dein-' colloquio,altGr in caftra,alter in vrbemferecepit. Tertio verb die rex iner-*^'5,cum vniuerfs principum ordinibus,ex vrbe digrediturjatque verfus Boe-JP'caftraagmcn intendit. Et occurrit caftris illejComprchenfisqi ad congrefinbsp;'n cextris,focia vtrinque agmina iunxercjin vrbemque peruenerCi Hc rgisnbsp;ftolautiifima cumftis Boemorum principibus parata erthofpitia. propc fo-duopalatia inter fe oppofita, Perficoqueluxuapparata,reges eXcipiununbsp;^uan Saxoniarque duces pro dignitate recepti funt. Incredibiles in vrbe ap-pratus Matthias inftituerat. quot;V/Iadiflaus armatus, acinftruiftaacie, cimtateni
af
V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjalterumq; Martern referre videbafur, magis arma qum toga ma-nbsp;nbsp; w
ofitudiiiem corporis addecebant. des huic rex mirifico luxu apparauerat: j*'' nia,cubicula,fubdiualia,amp; vniuerfum denique atrium fericis pidisque au-(j'^riofvcftierat.Excoluerat etiamregiafupelledili,nc quidadhoneftan-nr f ratrem prtermififle videretur. Apparatus vbique nagnificus^ etiam fu-Quain excogitari poteft. Culta quoque pro ciufque dignitate cterrmLnbsp;P'ria. Dies quindecim ob fratern focietatis ltitiam, quam d^um ini-cti'^ft^'^o^uiuia aifidu cclebrata. Temporariuminfro theatrumj feena or-rraqj fumptumagno parat vbi ludi fcenici, faltationesque accitis eximiiSnbsp;cctti cumfumma feftiuitate edit. ante feenam hippodromi circique vi*
lt;'Ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prftitit, vbi quotidie equeftri certamine pugnatum, magn*
7cft'^'^^'^*^vi^^ribusprmi propofita,proqueregalimagnificentiamultain lt;10' Q^nrfa miftilia: epulum vifcerationefque populo item Pannonianbsp;^^^^'W^*^rdie datm : celebratum in foro conuiuium eft princi*nbsp;niiii * fori tetragonus ftabat abacus, gradatim more pyramidis ab *nbsp;crirrrsfubfellia aurea,gemmata, argenteaq; vafa ritnbsp;rierant. Proftabant abaco rhiiiocerotes duo, vnus dextra j lua altef^
Ee iij
-ocr page 646-ANT. O N F I N 11 R E R? V N G A R.
tnir vtcrquc magnitudinis,infeftoque cornu fpctatorcs intuebantur, db* fimhydri capaciflimse,nophora,diot c puftulato argento aftabr faac: lu-pr verb chryfendeta,calices,{cypbi,cup, fialque, lap illis ac vnionibus onu-ll. Confurgcbat igicur gemmatus, ex omni parte confpicuus in medioforonbsp;abacus, in raontis aurci ipeciem, vbi mifcr fpciiatorum luminafatigabantur.nbsp;Reges cum proceribus in cna accubuere, decem quoque menfe ex ordincnbsp;ibidem ftrat. Inter prandendumnunquam infcena amp; hippodromo ccflatuni,nbsp;aliqua fcmper dita fpeblacula, hinc mimi, liiftriones, cithardi : hinc cquo-rumcertamina,infeftishaftis congredientium. Deinderemotismenfis,priiiquot;nbsp;cipcscummatronisilluftribusdxeretripudia. Regina cumVladillao rege, amp;nbsp;Francifcus Aragonius cum formofiflimanobilique pucllaGermanicampyrn-chiam,non fine magnis populi acclamationibus,plaufuque faltarunt.Rcx quo-tidie Wiadiflauum regione manentem, ofiicij gratia,traie:aviafamiliariternbsp;adibat, educebat in regiamjadmifl'umque concubiculum Beatrice tefte domc-ftic ac iocof alloquebatur : quandoque latrunculos cum regina ludere iube-bat: quod futur! vaniconiugij fuit aufpicium.Tantumfraterncharitatisfem-per oltendit,nbsp;nbsp;nbsp;honoris exhibuit, vt nihil vitra addi amp; optari poffet : veluti di-
uus ille princeps W^ladiflauumfuccefibremfuum ariolaretur. Qmn amp; inad-uerfa formidolofaque valctudine, rogatus fuis, qucm fibi fuccelforem opta-retji cgnoquc eligendum confuleret ? Wladiflauum, inquit, fi optimum regem ** appctitis. Compofitis rebus, cmiam foluendus conuentus efl'et, ne indona-tuffl quidcm Boemi regem, que fratremadoptauerat, dimittendum eflecen-fuit. Inprimis quidem vniuerfumhofpitij apparatum, vbi eum exceperat (au-
C
reis cubicula aulistexerat, ftragulis etiam aureisleftos ftrauerat,preciolifli-nium quoque abacumcxplicauerat) illi dono ddit. Item id paruum mtus,red-ditis duabus (vt aiunt) ciuitatibus,munificentiam auxit. Beatrix trabeam auro contextam, regales veftes, ledoslautifltmos,amp; ctera taie genus,qux ccelibemnbsp;principftn addecerent, adiecit. Nec ihdonatos quidem ambos duce, amp; c-teros principes dimiferememodimilTus immunis. Vermilludpotiflimcom-memorant ,amp; admirantur homines, cunfta Boemorum hofpitia regalig' Jnbsp;zophylacio apparatum accepifle:denas in feenam menfas fuifie ftratas,qu^nbsp;multum auri argentique ad propinandumamp; ad ferculapoftulabant: nihil tarnen rcgali abaco,queminforoconftruxerant,inconuiuij vfum accepid^nbsp;Q'iare quanti cetifus Coruina fupellex fuerit, ne facile quidem coniici potuiunbsp;Scdquismortaliumvitam aliquid folid fclicitatis habere arbitretur? D^mnbsp;conuenrura felicifiimum ad OlmuciumhaberiTurcus accipit, prxteromm-umopinionem, ingentemexpeditiffimumiqueexercitumin Vngariam excur-
fare iubet, vt earn rege dit gratia, qu Augufto menfe cft habita, deftim-cam,furtim inuadcret,diriperet,amp; ( quod nunquam ante aufus fuerat) ignifer-roque vaftaret. Fortuna Turciaudaciam fequitur, fouetque. nam tanta fi cm- 4 rate is annus exaruerat,vtad vu. Kalend, vfque Aprilis nunqua tantum plue*nbsp;rit, quantum fitibun^um terr dorfum parumper afpergere potuilfet. Vtra-que Pannonia Sauo hinc, amp; Drauo illinc circumuenta, Iftro munitur, amp; Tur-corum igcurfu amnes inhibent :pr infolenti verb ficcitateSauusinpIenl-que locis vado tranfiri poterat. Drauus femper ac vbique nauigabilis, eo annonbsp;pedibus traiiei paflus eft i in caufa fuit, infolentiflima ficcitas, cm fluuij tresnbsp;vbique nauigentur. Turcus vadi exploratorem inuenitad Drauum,qucmmulnbsp;ta mcrcede eSduxerat. Tranfmiflb iam Sau,trigintaTurcorum milia in Dra-i repente ripa confdr. Ac ij tut vadum edoti,fuperato amne,Pannoniasnbsp;inuadunt, inpagos, in homines, ac peCora iuxt defuiunt : ferro, ignique vi- fnbsp;quequaque debacchantur : adCaftrum vfque ferreum,amp; ad Styriara, Rachol-purgumqUe decurfant. Triginta hominum milia cum ingenti prda, inccnianbsp;vaftataqiie non prua ex parte proincia,fecum abducunt : itcrquc remenh, mnbsp;Bofnam fe recipiunt. Quod vbi regifolut dita nunciatum eft, omnes pro*nbsp;ceres,alarumque prfciftoSjtumultuario T urcos exercitum infequi iubet, ip^^
-ocr page 647-I D E C A D 1 s 111. 11 B E R V.
feuam peftilcntiam, quae eo anno per vniuerfam Vngariam late debaccha-^^fucrat, per fyluas amp; amna loca,valetudinis tucndae gratia, vagabatur.Rcgi-'^niCafiouiam vcrfus fe dimiferat, ne quahomin frcquentia ac ctagionc ^'ficcretur.In tanto tumultu calatnitate, rex nequaquani confternatus eft a-itno tunc cum nihil Turco timcrct, de Auftrali bcllo cogitabat. quarc
Wladiflao rege fdus repercufleratjfoeictatq} redintegrarat.Romanum
Imp, crebris literis , ac multis legationibus orauerat, vt pada praeftaret, quot;cauf/, P'oniiflaperfoluerct, centum amp;: quinquagintaaurcfim milia iam diu exatonbsp;^^nipore pendcret. Vicnnenfes audiuerat cetum milia Caelari collata ftipc de*-auaritia,peruicaciaqs correptum,nihil efle foluturum. Q^rc velutinbsp;^iitticofibi couentumfucratjpadlionti iure abncgatas bcllo pecunias,rcpetcrenbsp;oninino cenfcbat oporterc. Contra,cum Caefar fe obftinatiflimrecufatur in-^^Higeretjbellumqjbinc iam futurum profpiceret,iam copias clam parauerat,amp;nbsp;^foperiori Pannonia,Styriaq; aliquid, pauloantetumultumTuror, molirinbsp;^perac.Matthias igitur in tata rerii omniu perturbatione, non cxcidit animo,nbsp;ttunq; bell audafter adoriturmeq; vno ,eodcmq5 tempore,cum duobus re-frnhumanarlmperatoribusjueq; cu ambobus Cfaribus,amp;Auguftisdimi-careveretur:vanahc nomina contcmnit,anim ac vires ab iracundia,aclfanbsp;Huitatc, ac poliutareligione fumit : Deum fibi vindic amp; propugnatore nun-Quanidefuturum efl confidit.quem Pannonicis rebus affuiffe fcmper, ex ipfonbsp;periculonouerat.Comparato itaque magno excrcitu,fccundumeos quospr-'^iferatjTurcum infcquitur;6c non modo abadam prdam recuperare,vere-^nbsp;^iminiurias barbarorum fperat vlcifci.namcm paulo ante Turcorumingre^nbsp;fum,paaaiuablmperatore pecuniam exigere non poffet, Garapetrum, Stc-Phanumque Comitem Scepufifcm in Styriam miferatjCosqs Rachofpurgum,nbsp;Pctoiam, amp;Fierftcnfeld obfiderc prxccperat. Ob Turcorum verb incurfumnbsp;nitiscutnlmperatore induciis, Stephanum amp; Petrum Garai cumexercitu re-Docarat,vtTurcos vn peterent. Hoftium mox fequitur veftigia:quo?cm innbsp;Pannoniis aiTequi non poflet, extra regni fines e vfque pcrfequitur, donee abnbsp;Hispnas cumulatas exigeret. Vitra laiczamdemum caftra mota, dies tres iternbsp;Mum:amp;in campo que Greben appellat, locata caftra:hincexpeditifima fcx-lt;lccimhominum miliafunt emifla,qu Turcos cum prdaperfequerentur,nbsp;ptoximamque illor regionem, quam Burbofigniam vocant, pari faeuitia po-pularentur vaftarent. Ad ampliflimum tam.cn Illyrici oppidum,quod Ver-^nbsp;iosnominantjperuenere : ibiquehoftes aepraedamadhibuerunt. Baffcumhnbsp;obfident, qui Pannonias dudum inuaferant : amp; in circumuentam fluuio ciui-^atcmclinnou penetrant. Maxima hc cxdes oboritur : miferrim cum op-pidanis Turci, nil talc opinantes,trucidantur : xdcs,pueris, hominibus,mulie- nbsp;libus amp; fortunis vbique compltas incendunt,diripiuntur omnia, amp; Mars cru- nbsp;cntilfimus plan graflatur. Bafleus clandeftinam nofte fugamcapit,eircum-^ufasque per finitima oppida vicosque fociorum copias cogit : mox cum cele-^iequitatUjPannones, qui triduo ibi motamtraxerant, c^plaque diripuerant^nbsp;bgend prda onuftos, amp; laiczam caftraque fine metu repetentes, tergo ad-oritur. Atrox hinc pugna redintegratur. nam dum ij prdam magpam au-ferre,acillirecuperate obnituntur,truculentiflimum fanprxlium conferi-r. Vngarinon modo equos, verumetiamamp; fe ipfi fpoliis oneraratit: pr-lt;iaque grauatis expedite dimicare nonlicebat. multimallemori,qumpre-ciofaquxferebantonera dimirtere; contra illidicandi gratia contemptamor- ,nbsp;tejacerriiu certarc. pars magna depofitis impedimentis pugnare,iamque nonnbsp;hcaiamitofflm,verumetiamturpifiim Vngari rediiflent,ni forte trecentinbsp;Coruatior quits interccffiflent:!qui latere rcdintegrata pugna, Turcorumnbsp;impet repreflcrc. t illi multo plures efle rati,amp; mox exanimati,terga vertunt.nbsp;Vngari iam in fugam verfi fuerant : Coruatij dimilfis magna ex parte impedi-^entiSjamp;prdapotiti, cumcteris paulo pft Vngaris in regia caftraredicrc.nbsp;lu Illyrico qucunque ditionis Turcorum caftris pertriginta milia paftuum
Ee iiij
-ocr page 648-^oS ANT. B O N F I N 11 R E R? V N G A R.
finitima fere, paflim igni, ferroque vaftarunt. HaC Ccmpcftate, fi RomanuS Imperator inducias, vetera pala feruaflet, ncqe violatis induciis laurien-fem agruni inftaurato bello inuafifletiMatthias ad afl'erendum c T urcorum manbsp;nibus Illyricum,tempus profedo nadus crat nimis idone.Sed pertinacia C-faris irritatus,rcuocatis copiis j in Auftrale beilum fc ad mortem vfque conuer-tit;amp; eo quidem animo, vt aut Vngariam amitteret, aut vniuerfo Imperatorisnbsp;patrimonio potiretur. Itaque Claris inconftantiam fecum reputans,conipo-iitis in Bofna rebus,cum exercitueahyeme Zagrabiam venir: vt quid in Styria,nbsp;vel Auftria fbi cura Imperatore agendum clfiet, ibi cura proceribus rite decer-'4 7^* neret. Hcigitur omnia hoc anno geftafuntjquemfeptuagefimumnonumfu'nbsp;pra millefim,amp; quadringentefimum rite numeramus. Paulo ante Gcorgiusnbsp;archiepifcopus Colocienfis, diem obieraf.vir grauiflimus, amp; fummalaude di-gnus femper habitus:in Cuius locum Petrus rege fuffedus,vir libero, acriqucnbsp;ingenio, amp; animo pro aflerenda fpe veritate, amp; vtilitate publica vfque adeonbsp;vchementi,ac intrepido,vt formidolofamregis iracundiam quandoquenoex-paucrit.accedebant litcrarum ftudia, quibits in Italia diu operam dederat. hicnbsp;cnim ab ineunte pueritia loanni V itefio, V aradienfi tune epifcopo,vfque adeonbsp;placuit,pr ingenij dcxteritate,optimaque indole jVt diligenter inter pueros lues educarit:ad Strigoniefem hic archiepifcopatum cuedus, canonicatu haud-quaquam inhonelto donaritiptopria quoque impenfaBononix optimarum ar r*nbsp;tium ftudiis excolendum curauit : Contra hic patronum nadus indulgcntilfi*nbsp;mum, tanti vin educatione non degenerauit. Mox cum excogitata amp; externnbsp;^orali polieret eloquctia,atque ne parua quidem animi magnitudine prxftarct,nbsp;inter fcribasrcgiosinfinuatus,cmMatthiferuiretabcpiH:olis,vfq;adepb*
(C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuit, vt hunc potilTimum Georgio fucceflbrem dandum Cenfuerit.Metropoli-
tanus Colocienfis fuo iurcfcribaregius,amp; fecretarius (vtaiunt)efle dcbct.Pcr-breiii fua virtute, diligentia amp; integritatc id efFecit,vt inter familires conldia-riosquefcgis prlncipatum obtineret. lifdem ferc temporibus, cum poft loan-nis Hernefti quftorisobitum, Gcorgius, antequam metropohta foret, qua-fturam geflerit : fecndum eiusexcefl'um, cum de creando quxftore decernc- P retur, apud principem variis aliquandiu fententiis difeeptatum eft. Quxfturxnbsp;duo competitores ert:vnus vrbanus, quiproquftor fuerat : Dominicus prx-pofitus Albenfis,altenPatrocini magnavterqepro virilifuafibiconiparabat,nbsp;vt qux in regno maxima ft dignitatc fungcretunPrudentes ambo habiti,amp;: adnbsp;gerendum hoc munus acCommodati.Dominicus ambitiofius ,cautiusamp;mo-deftius Vrbanus honore fibi poftulabat. plura ille fuffragia prxpoficur ampH-tudine habuit : pauciora ifte, qui mitiori videbatur ingenio, amp; facto munercnbsp;^ongc inferiore. Notam item ambitus apud principem formidabat.placuittan-w dem regi plus ambitionc modeftia:amp;: cum ilium rer um gnarilfimum, amp; in cxi-gendis vcdigalibus,qiadi ptoquxftor fuerat, expertilTim elfe fcirct,quarn- 4*nbsp;uis adhucdiuerfus amp;anceps,per dies aliquot muneri prxfecit. Hicinco magi-ftratu ciimdexteritate ingenij,laborum tolcrantia,cxpcrientiarcrum,patientianbsp;moleftiarum, incrediLili humanitate,acfidei sintegritatis magnitudine regi-ara opin^nem fuperalTet : perpetuum rex quxftorem pronunciauit. Hunc c-nim pra; cteris omnibus fuis moribus accumulatilfimum,ad maxima quoiquenbsp;ngocia promptum, prterea ab omni fuperbia amp;: oftentatione alienum ,itcmnbsp;vires mgenij prob diftimulantem, amp; voluntati denique fux duntaxat intentif-fimura elle nouerat. Succcdcntibus deinde annis, fie regi virtutc, diligentia amp;nbsp;fide charus fuit,vt hunc catteris prxtulerit amicis, amp; cundis honoribus, maxi-misque opibus ornatiflimum, fpedtatiffimumque rediderit. contrhic, quanto f*nbsp;authoritate ,potentiaque apud principem maior erat, tanto fubmilfiorem ani-niiiffl prfcrebat.Ha: igitur artes ipfum, vti nunc Vngari thefaurarium, Grxcinbsp;arochryfiar!um,amp; Romani quftor vocant,efFeccre.Bafilic Dominicus Al-benfs antiftcs,aliis hortoribus,ad alia quoque aulicorum munia, grauilfimasqjnbsp;legationes referuatus cft. Cm enimnonmodo prudentia,amp;: integritatc,vc-lumc*
-ocr page 649-DCADIS ill. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fogt;
^*'ctiatnvcnuftaprfentia,ac faufto proceri corporis afpedu nimium prfta-
magnific fpc munus regio iuflu iegationis obiuit, cum magno dcor 'lequeperegin HoceodemannOjHerculcs Ferranenfis dux,Florcntino-ac Senenlium agrum populabundus ingreflusjpleraq; illorum oppida cc-Ludouicus rex Gallorum,pcratis iam induciis,magna manu Maximilianinbsp;^'gundi ducis fines ingrefliis eft : amp; parum profpcrc pugnans, mihtum cir*nbsp;^^tervigintimilia tune amift. Ludouicus Galeatij Mari Mediolanenfis ducisnbsp;cumRoberto Seuerinate in exilium adus ,quiGenuenfibus exaulo-^^tuSjfuQ dudu aufpiciisque exercitum dudabat, Dertonam Mediolanfiumnbsp;^'l'tatem cepit, finitima oppida fupra viginti, vn cum Alexandrinis, in ditio-^nifuamredegit: qu pofteacompofitis rebus Mediolanenfibus plane refti-Florentini pluribus calamitatibus adi,amiflis oppidis, cum FerndoNea-pohtanorcge,non fine maximo fuorum detrimento,turpcfdusinfciis Vene^nbsp;l^percufl'ere; quibus auditis,Ludouicus Rex Gallorum,contemptis certis Ita- lociisjcum y eneto tantum fenatu idum fdus retinuit. Pyrametus Car-aniis Maumethis copias, Baiazeto filio duce, fudit, fugauitque. Maumethesnbsp;*perator ingenti clafle,numerofoque exercitu Rliodum petens,vrbem obfe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bi=
'tjacerrimeque menfes tres oppugnauit : demum amiffa parte maxima copia-irritis conatibus abiit : vrbem diuino potius, quam humano prfidio fer-affirmant; quando in fummo bellipericulolefuChriftiminiftriclo P^opugnantes vifi funt : atque noftris auxilio miraculoque,Turcis econtra ter-maximo fuerc. Ad huius anni exitum,Decembri menfe, loanes Arago-quot;isCardinalis,ac legatus Apoftolicus,acBeatricis regin frater,Matthiarc- *nbsp;E^Budtertia hora nodis excipitur : amp; tanto quidem apparatu, amp; honore, vtnbsp;inio pontificijAuguftve Imperatori nihil amplius fieri potuilfet. Cum tan-ienitnplaufu, pompaque procerum amp;faccrdotum, cumq; totdenique funa-'ousamp;creis,in vrbem admiflusjvt nodem in diem verfam efle diceres. Fau-bique honor! bus femper excultus, velfupr quam optari pofl'ct; xto ta-I,nbsp;nbsp;nbsp;^enfejcx quo venerat,ampliirime donatus rege, dimittitur. Quin ex il-
'*'15 aulicis nemo fuit,qucm rgis liberal!tas non attigerit. y erm de his hade-quot;^Sinunc adinftitutum geftorum ordincmredeamuslt;
RERVM VNGARCARVM t) E C A-
D I S Q^V ART LIBER VI.
V M Zagrabiam Bofna fe Matthias plane recepifletjregina non multis ante diebus Caflbuiaprofeda, viro congratula-bunda ftatim occurrit. Zagrabi regale indicium proceresnbsp;'poftularunt: quod brcuequidem,amp;formidolofum eft. Quj- * nbsp;cunque hoc tribunal accedunt,haftam fubire coguntur: per-oratavtrinque caufa,in cuius caput hafta dimittitur, is capitis reushabetur,prfentaneoquefuppli^o muldatur.Id pro-P^^reafaftum, quia ex optimatibus amp; nobilitate multi homicidij, latrocinij, amp;nbsp;^^P'narum plerique, nonnulli peculatus,repetundarum alij poftulati. ^Tuz la-quoque dida dies, quod vbi regi nunciatum eft,mox ilium in indicium nonnbsp;efl'e prdixit. Hic enim gcnere,opibusque prseftans, inter potentifti-^osdiu proceres eft habitus :multumque apud regem confilio, authoritate,'nbsp;Mentia valuit : annos aliquot qufturam,item varia muneracum laude gef-h ^^^*tautem in fufpicionem, inuidiamve principis. caufaUemini fans ex-j ata. multahuic oppida, caftellaque in Sclauonia Pannoniaque fuere. De-f ^uato demum iudicio,ad declinandam inimicoruminuidiam, cumliberisScnbsp;Q'^tunis Venetias aufugit : fexaginta aureum milia fecum afportafte fertur. ibinbsp;,gnita viri dignitate, in Patriciorum ordinem Venetis admiftus eft, vita-f^^^^^^^9uillafruitur,amp;: beata. In eo iudicioinplcrofquegrauitGranimaduer-
Hxc ab anni principio agi cpta, qui oduagefimus fuper millefimunt
-ocr page 650-lo ANT. BONFINII R E R; VNGAR.
....
t 4 o. eft amp; quadhngentefimum. Dum Zagabriae rex moraturjcontinuo rumoraf-ferrur baud inceitus, Imperacorem Romanum noua molientem, quingencos per Prucchenfem agrum quits in fupcriorem Pannoniam dimififtesqui pro-uinciam,conteiupcisinduciis,longe latequevaftarent, amp;Iaurinum vfque cun-da ferro igniqj mifeerent. Rex no mediocriter ira inflamatus,Zagrabiacaftranbsp;Manfur^. jjyQuet, ad Rachofpurgumquc peruenit. Hine vitra profedus, ad Marienpur-gum Conceftitjquod ineadem valle fitum eft : oppidum arte potius, quam natura,munitiftimum,vnius fere dieiitinerc Rachofpurgo remotum, idvbitu-multuario bello non pofte capi videt, machinas admouet neas, mccniaqucnbsp;quatitjOppidani prftdio validifllmo praediti,quacunque vipoflunt amp; arte ob-nituntur : vrbana tarnen Ko ft ili manu fuccenfa,murus ab vna parte nimis obte-ritur, amp;iamhofti non perdifiicilis patet aditus, quamuis oppidani intus dib'nbsp;gentift'ime murorum damna refarcirent. Dum oppidum ad extrema pericuUnbsp;fcttiantu. ' redadum, fama diflert:ecce Profper Capharellus, legatus Apoftolicus, amp; epi*nbsp;fcopus Afculanus,vir genere,dodrina, probitate amp; eloquentiaprftans, curtnbsp;Cfaris oratonbus occurrit, Impcratoris crimen cxcufat, hortatur ad p-acenunbsp;quam propediem,fi rex didis audierit, fe compofiturum eft'e pollicetur. Regu-lorum quorundam iniquitate, non Cfarea voluntate, ft quid noui intercelbt,nbsp;fadum eire;pacem, qum bellum Cfarem malle. Demum adiicere mandata)nbsp;monicus,precesque pontificis,qui hoc execrabili bello tatopere angcrctur,vn-de Chriftian reipublic amp; Catholic fidei iam inftet exitium* Adhxc regem refponderCjfe inuitum legato pontificio,Cfareisque oratoribus, ad paleis conftlia rcuocari: quando fe cum legatis omnibus, ab Imperatorefalfunur*nbsp;prorfus intelligat.Sed ne pontifici authoritati aduerfari videatur,quam(vtfasnbsp;eft) fcmper antehac ftudioftlfim obferuarit : inducias clTe cum Carfare fadu'nbsp;rum,quamuis eas irritas omnino futuras arbitretur. Acceftere fuafionesOra-torum,quibus parum ipfe mouebatur : plus Romano pontifie!, qum Impc^^'nbsp;tori,mc^em gerendum elfe cenfuit. Authorc igitur Profpero Afculano anrifti'nbsp;tCjComponuntur induci : ceifatoppugnatio omnis. Rexcum ctero excrcni*nbsp;adRachofpurgum redit, vnara ttm legionemin obfidione dimifit:cuius Stc-phanus cornes,amp; Tetaurus prfedus crat.obfidio non omnino folnta, quandonbsp;moresCfaris principemn latebant: feiebat inducias nonlpc pacis, fed com*nbsp;parandi exercitus gratia poftulari. Oratores cum legato pontificio adnbsp;rem rediere,vt ante induciarum exitum, paeem cumimperatore tranligerennnbsp;Cm rem perfequi occpiftent, extemplo cognouere fibi verba dari:rcg Vfl'nbsp;gari vera prdixift'e. Profpero colloquium crebr poftulanti, prorogatur.nbsp;terdicebaturquandoq; aditus:amp;variacaufantem,adircno poterat.AngcbacuGnbsp;fe fua culpa regem imminent! certaque vidoria defraudafl, intcrccpiflc bel*
*fucceirum,irritosque eius apparatus reddidifte.Necfe quidem fugicbat,niX*' mum officiofiftimo principi detrimentumintulifte, dum Apoftolico ab Imp'nbsp;ratore legato verba dantur. Interim vnam is Icgionem, cum duobus milibi**nbsp;equitum,ad Marienburgum mittit,imperatque,vt comitem Stephanumnbsp;nbsp;nbsp;
taurum obfidionem ftluere iubeant, agrum Marienburgenfium expeditum ** berumque dimittant.fi reludentur, manum cum hofte confrant, oppidi^^nbsp;fidcliftinum librent. At illi mandata faciunt. Cm prope caftra metarentufnbsp;Pannonios continuo perprconemadmonent, vt dimilTa obfidione recedaU^^nbsp;quodnifi poftero diefecerint, vim amp; prlium interminantur. IdcmStepbanbsp;nus 06 Tetaurus cognofcerent,reiubenteccirere: quamuishaudinfeionbsp;fecerunt.Matthias igitur,poftquam fe deceptum ab lmp. eft'e cognouit,Budrt^nbsp;verfus iter init, amp; ad Soclos diuertit, cm oppidi dominum diem obiuifte lenbsp;fift'et. Michael enim Gara,genere acviribus cterorum fine controuerfiap^^nbsp;cerum prxftantilf. femper habitus,fine liber is vita decefterat: oppida,vilK,nbsp;teraque bona ad fifeum fane reciderant.In hoc innere, cunda per legatesnbsp;renfium caftella recipit. Poftquam igitur ipfe Budam venir, nil duxit antiq*^*nbsp;qum violatas tories ab Imperatore inducias vlcifci; non artem
-ocr page 651-DCADtS ti. LIR V. '6ii iclCjfcaperto Martehoftem fuperare. Verum, quum vno tempore cum duobus orbis Imperatoribus fibi bellum inftaret, non id tara cito prftarc potuitinbsp;qium ocio ac tempore opus erat.quare mfes circiter fcptcndceim Bud qui-tuit.Interea multa molitur : regni fines, qui ad T ureum fpctant, omnes mili*nbsp;tumftationibus Gircumuoluit,qui excurfiones hoftium inhibert, amp;foeios tu-entur: deinde vabdifiimum aduerfus Imperatorem parat exereitum. Duranbsp;bc rex in ocio molitur,nonnulla prclara gefta per legatos Icgionum prouin-tiarumque prfeftos curalTe vifus cft. Cornes loannes, nobiliflma Frange-paniimfamilianatus, c Coryci inful tyrannus, quem Veglamnuncdicunr,nbsp;^lialulanis diflentire cpit. Hincorta feditione, illi Venetos libertatis vindi-'-hic Matthiam regem Ixcet infenfus,fub cuius ditione ac tutela femper Fraunbsp;b^panes fuerant,opera orabnt.MagiarBlafus cura quinq; cohortibus,tribus-'rtiirinis equitu, in Dalmatiam arege miflus j ininfulam traiecit, Fulciniq;nbsp;'Pniriis oppidum, quod nunc Mufelum vocant, vi capit : mox ad vrbem ca- Mufduat.nbsp;uanietjYtg;^ capta,totademuminfulapotiatur. Hoc breue bellum,nonin-a rege fufccpt:quando Martinus,Ioannis frater, Coryciam fuis diu ma-'fibus poireiram,amp; cteraqu in continente tenebatoppidula,Mattliia;libe-^^oroatus plane Icgarat Joannes,qui fratris bonainuitorege occuparat,inconnbsp;y'^^*alaborabai;:nam nunc Venctorum, nunc Pannonum auxilia folicitabat:nbsp;^^ti,audito Corycianorum bcllo,ne in manus Pannonum recidcrent,inter-^re.Iacobus enim Vernerius,ab AntonioLauretano claflisprfedo Cor-y'^iprfto cum nonullis triremib.alfuit.fequutus inde Antonius Vinei Guer-enetofe natu cum quatuor longis nauibus.hivbi illuc appulere, Vngaros*nbsp;^nuere,ne infulanos bcilo lderent,fe ab iniufiis abftinerent : quod fi perge-^^'tjipiireditum interciperent.lnterea ad defedionem Corycianos hortaban-j ^'Optimas pollicebantur conditiones,fi Veneto fenatui fele dederent. Flincnbsp;monitis promiffisquefolicitantj vtcma Venetis nonfolm amicus,nbsp;j^*^Unietiam conciuise fenatorioordinehabeatur,ibiq; liberos vxoreiq5pau-teneat,ne barbares Venetis anteponat. Deinu vir ille inconftan-^^uspopuli fcditione motus ,aciftorumprccibus pollicitationibusque vi-infula retinebatj V eneto remifit, arcis deditionem fecit, ceflitnbsp;'^jVenetiasqs nauigauit. Perpetuum Senatu ftipendiiihuicconftitutum:nbsp;lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ureorum milia pro fili dote, Senatusque authoritate dcrta, Pau-
male rerum geftarum prcnitcntiacorreptus,inGermaniam cum liberis ^^i^^rrinaeqi vixit. Magiar Blafius,cum triremes quatuor fuperucnilTent,nbsp;vt,cm redire veile t,fibi foret integrum : accepta publica fide inconti-Pr recepit. Multi infulamMatthiae tarditate ncgligentiaque amiflamnbsp;ftj;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicunt loannem ad principem fxpe venifle, orafle regem infulara
'' bo^^'^^^^inuniret prfdio,amp; tantundem in continente fibi redderet : Regem, nbsp;nbsp; ,,
pufillanimitatem afpernatum, non vt par eft aurcs gt; 'buifpe. Hanc olim Veneti infulamiure belli fuamfecere:deinde Rainerionbsp;ijj.j principe,vt aiunt,Schinellis, qu illuftris ea tempeftate in Coricianis fa-'ng ?f^^r^btota vedigalis eft cocefla Jlli cum pofteris dffeentos cireiter annoSnbsp;k manfere. pofteavero, pro motuum Dalmaticorum varictate,nlinc Vc-'^um,nunc Bcl,Ladiflai,Ludouici, cterorumq; regum ilia fuit,* Vcriim^nbsp;fcruauerimus,hc vt aliaDalmati oppida,vi,mal-Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Venetis eft occupata. Hocetia otuagefimo anno dudu afpicijsvc
^'gt;ni,vbique profper pugnatura eft.Nam in Styria Februafio menfe,Pet-Cfaris expugnata. Petouia,Iacobi Zekel aftu amp;cd-t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accrrim oppgnarat j in rgis ditionem venit. Necmino-
Comes Stephanus, vir indomit fortitudmis, magni^ 'hfg ^^^o^pnrgumoccupait. Cm exereitum lburbanis admouifler,adnbsp;tranfit ab oppidanis expofeit. namfubiedo anme id ab-ponte pro muro tranfitur.Oppidani nihil tale opinantcs,fcdiu-*^3circ poftulata rati,Goncedt.Stephanus verb ponte paul antecrcpufci
-ocr page 652-6iz ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
lum milites tranfire,amp;: in vlteriore parte fubfdere iubet, qux ad ludrutn vi-um pertinct:vbi mnia parum obfirmata fenferat. Ingruente node, pontem conce/Tum occupt, prxfidioquc vtrinque munit : mox fecunda vigilianotlis,nbsp;neamnibus tormenta admouet:antclucem affiduo crepitantiuraniachina-rum obtritu,muros lat pandit.itcm cademnotc arcem,inedito monte fitatn,nbsp;extra mnia, fubadis ctiam machinis expugnat. At oppidani nodurna oppu-gnatione vcxati,amp; capta arce conftcrnati,vti patri faluti confulat,dcditioneinnbsp;Pannoniis fecere.Hoc cxcmplo multa,qu circumftabant,oppidu!a,in dediti-onem Vngaricamperuenere. Nec minore quidem felicitate in Tranfyluanianbsp;dimicatum. Ad Sinderouiam turmatim indies ingentem Turcorum cxerci-1nbsp;turn conuenire rumor erat: qunam locorum profeduri eflent ,nemo fatis cx-ploratum habebat. Ad primum increbrefeente fama nuncium,Matthias inft-rioris Vngari fines obnrmat, vt Turcorum audader incurfmn cxcipiat : Sk-phanumBathoremfquiprouinciarnTranfyluanam cuimperiotenebat,amp;:Vai-uodaolim creatuserat) item Paulum KinifiumThemefuari comitem, prafc-dumque regionis,acerrimum vtrumque Reipublicx propugnatorem,curfori-bus admonet, fines diligenter cuftodiant, quando Turci propediem excurfurinbsp;nunciantur. Quin amp; fpeculatores vbique liaberi iubet, vt antequam Sindero-uia moucant,eoru iter profpiciant, amp; alter demum alteri in loco fubueniant.atnbsp;illi mandata miro ftudio prftant. Stephanus ingentem libi parat exercitumd tonbsp;ipfum facit Paulus.Mox fpeculatorib. nunciatur, Alibechum Danubiumtra-iicere occpifle, intendere iter in Trafyluanos,amp;:fcxaginta circiterhominum
milia fecum ducere.hoc ambo nouere duces. Stephanus, vndecunque pored, aux ilia educit:amp;: Siculis, Vngaris,Valachis amp; Saxonibus cogit exercitum:va-rioque hominum genere adcxcipiendum hoftem caftra complet, obfirmar^nbsp;Interea nunciatur,populabdum cum numerofo exercitu Alibechumprouin-ci finibus appropinquate. Forti VaiuodaBathor animo obuiaproficifeitur.nbsp;Interirn ere bris Paulum coliegam commonefacit internunciis, iter Turcos innbsp;Tranfyluaniam vertiflezfe obuiamindies caftramouere,amp; tergohoftemfut-fequi oportere: amp; diligenter obferuare, vt in conferenda manu alter .fronte, pnbsp;tergo alter inftet: quod fi feccrit, fe certo fperare, infignem diro hofti clademnbsp;vtrumque daturum,neq; vidoriamc piis manibuselapfuram.Ille quod fieri o-puserat admonitus,acnihil talc opinantemobfcruat hoftem. Nihil obftat,fednbsp;quadrato logo agminc fequitur.(^namp;a tcrgoTurcus nihil reformidat. Poftnbsp;vbi Tranfyluani fines artigere Turci,cum nullam fronreaciem confpicarennbsp;tur,ad verfam in rapinasprdam cinccndiafc conuertunt, vicos populantur,nbsp;inflammant oppidula:amp; per efFufam planiciem,quam Marifus amnis interlabi-tur,intrepidi progrediutur. Planum mo ntes ab vtraque parte claudcbat, quos
excrcitatiores V alachorum populi vicatim incolunt:ab vnolaterc mons alnfli- musfeextolht. Cum illiin prouinciampcnctraflent,vitra Albarn Giulamcf-4 fufi,cunda diripiuntzincredibili demum coaifta prdajobftante nemine, retronbsp;pedemferut. Sequitur tergo cum eilcrcituVatuoda,vtcaprato loco Turcosnbsp;adoriaturzcollegam eiam fpciftac. quare illi ad villam vfque perueniunt, quamnbsp;Kinyr mezoua pane VngaricalinguaVocant, vigintiquinque milibus pafluum.nbsp;ab Albaiftantem. Hc per fpeculatores intelligunt, Vaiuodam cum exercitunbsp;in proxima efle ciuitare,quam Saxones incolunt,Saxobanyamque vocat. Siib-ftitere i^itur aliquantifper, neq; temer abeundu efle cenfuere, nifiprius fufonbsp;fugatoque hoftc id facere tuto liccret. idem ab cxploratoribus dudum Stephanus intellexerat. Quare neutro Martern detredate, vbiilluxit, in campumvtri-que prodiere. Confdr tres circiter horas odo ftadiorum intcruallo, vt alter f#nbsp;alterius vires cmenfus,vidoria: fu confulcret, amp; in alas amp; cornua copias dif-ter ponerct. Stephanus turmatim rcminprimis diuinam fieri edicit: mox omnibusnbsp;e niyfticam terram eucharifti loco impartir!, ambulatorioque ientaculo quo-ekaritt. tumqucmquc militem corpora aliquantulum reficere:amp; data inter fe fide,mutais que ofculis aflrmareiubet, altcrum ab altero in acie nunquam defertumnbsp;iri,ncquc
-ocr page 653-DECADIS nil. LIB EK VI,
fijncqi iniufl ducis loco ceflurunij ncq; prlium detrerararum, fed ad mortem vfquc fortiflime pugnaturum. Aduocata deinde concionCjVerba facit:Da- steph^ni inabuntfortaflealij,comniilitones,militiamnoftramjimmaniumqueTurco-fiun vicinitatemjamp; pericula deprecabuntur: contracgOj nihil vobis antiquiusnbsp;fcliciusque dari,aut contingere arbitrer potui'e. Alij pcrniciofa,vanapleriqucnbsp;^ipcndiafaciunt, quando pro impotent! ac imbecillo Impcratore, item pro re-iisfluxis momentaneisque meruifle vififunt: nos contra falubcrrimamfan-^iffimamquemilitiammilitamus,quandopro Iesv Christooptimoma-'into,pro Chriftian reipubliGfalutc,pro patria,pro aris amp;focis,proliberisnbsp;:oniugibiis,pro fortunis, pro corporum amp;: animorum denique falute dimica-Pars pro alienis commodis,amp;imperio bella fufeipiuntmos pro noftravti-'tate,regno amp; immortalitate arma gerimus.Multi totam inedia,abftincntia,renbsp;gionequeduriflimavitam abfumunti nos plus vno momento lucri, quampernbsp;ilii tatem facimus,amp; lucrum quidem ftabilc ac perpetuum. Pluris pro-momti eft gutta fanguinis,qu pro Chrifti charitate fundi tur^qum cx-
^ra qu in togaamp; reliqua vit fecuritate meremur. A comitibus difcipuhsque ^cfuatoris noftri accipite conieturam. Cur ille neminem in Apoftolorumnu-^^runij amp; bcator ordines adoptauit,nifi quosfuo calice impartiuit ? cur marltnbsp;nbsp;nbsp;potiffimm, animarum prodigos, inter dittos amp; cohaeredes retulit ? Nem*
F^quiafapicntiflimiprccptoris cxcmplo documentot|ue didicere, pro afte-catholica fide ialtiram corporis pro nihilo elfe ducendam : im nihil diuino bencficio magis reputandum efle iudicabant, qttm cm in profef-orthodoxie fidei ad vltima ftipplicia, nouiffimosque cruciatus educeban-quos non modo fponte/ed auid fubibant. Sanguinem enim noftrum vbinbsp;*'^iconimodius erogarepoterimuSjquminvindicando nomine veritatis: innbsp;P^terdis gentibus, qu pfeudoprophetarum errorcs perniciofos fedanturnbsp;'^'nt: lefum Dci filium vnigenitum,principem veritatis,amp; cli terrquenbsp;^^dtorem, abneg ant ? Multi funtjfocij, quos parum ifta mouent : partim, quianbsp; parum numen amp;: natura indulfit : partim, quia humanis aftciftibi obrutijnbsp;Q^multumiftaconfiderant. Talcs igitur homincs ciimprouinciae calamita-pericula,turn patria domefticaque damna,damnadixi? imb folitudincmnbsp;confidcrarc velim : vtinam id foret exitium, quando finis quifqunbsp;l^/criac non poteft efle, nifi optimus i fed aeternarum eft initium rttmnartim*nbsp;f ^prouinciales folmcum fortunis amp; pccoribtis abducuntur, proceres : ve-filij,quos ingenue cdttcaftis,quos vobis chariflimoshabctis,pro qui^nbsp;fot labores amp; pericula fubiiftis ; amp; vxores fuauiflim, qu alterum animo*nbsp;J^dimidium pofldent : ingenuque matron, qu pudicitiam amp; religio*nbsp;tantopere colucrnt : fortun, quas tanto fudore domi peregreque comic dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honores,quos tot virttitum vfu obiuiftis: dij denique patrij, amp; cteralt;
*^inaamp;: humana auferuntur, fine quibus vitra viuere non licet. Non ad mor* * f ^Scmalorum finem ifta omnia, fed in perpetuam feruitut amp; miferiam au*nbsp;longe deteriorem.Pudet pigetquc referre,comilitones,quotnbsp;'^'^la,incefttis amp; facrilegia, caftas virgines, pudicasqj q^atronas proxima no-jj^jj,^^ncant,nifi virtute veftravindicaueritis. Longe maiorem j mihi creditCinbsp;k ^^^^^umulumturpitudo ipfa,qum ctera damnaprftabit. ^um vlu*nbsp;f. ^^ulierum, amp; vagitus infantium exauditis ? num vociferationes captitio*nbsp;ttj ^^cpitis? quimanibus poft tergareuindis, longo fune trahuntur : quibusnbsp;fe ^^^ihus,elatis ad clum manibus,neq; fupplicarCj ncque vota ftifcipe-h ti lcfntore numinaexorare liceti quando in vincula coiedi,Deos exorarcnbsp;virtute veftra redimantur, nihil morte maius anhelant. Pro*nbsp;c^p^pcrgifcimini,commilitones:hodie no folm pro Deo,regno amp; prouin-fuj P-Q veftra faltite vobis dimicandum eft : ne^ quodcunqtie prd fuper*nbsp;hunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; Turcis abdticatur. Pugnate, cm fignum dabitur, fi fieri poteft
poftulat ) maioribus, qum vnquam antea, viribus, amp; animo niaiori ; hoftium multitudincm ne plus quo timete, qtuapauci control
Ff
-ocr page 654-tfi4 ANT. BONFI N II R E R. VN GAR.
multos iamdiu pugnaredidiciflis : nunquam cumTurcis pari numero dimlo? ftis,nunquam etiam tergavertiftis. Animus eft qUinumcrum auget,lcgionibunbsp;fupplementa fuggerit,petora nuda munir,amp; ftriftos in iugulum gladios corpnbsp;raque contemnit. Quinetiamamp; in horam, vt dudummihinunciatumeft,aftunbsp;turus eft ille fortiffinius collega nofter Paulus,que in tempore opitulaturu elftnbsp;fperamus. Pro lefu Chrifti, qufo,nomine fortiflimo animo dimicatc, queninbsp;nunqua vobis in huiufeemodi bello defuifle nouimus. Sin ver,quod dij pronbsp;hibeant, barbarico furori fortafle ceftcritis ,qusE amp; quot vos mala iam mancant confidcrate. Prter mortem, qu inter caetera plus boni qum mali adfe-rct,inauditi cruciatus, aeternaferuitus turpitudo intolerabilis, amp; miferiarum nbsp;denique omnium incredibilis cumulus acccdet. Hxc autem omnia,fi viri clftnbsp;volueritis, dextra veftra dcclinare potentis. Quare inuocato pientifllmoleftnbsp;Chrifti nomine,agite focij,manconferite,fdam audafter gentem proterite,nbsp;quam diuvincere didiciftis.gcmitibus captiu multitudinis,pcrDemhonii-numque fidem, amp;:pcr veftrorum denique libcrorum charitatem, qufo, fub-uenite. Hac igitur hodie mente pugnate, vt aut ad internecionem dirum ho-ftem caedatismut, ft qua fati cogat iniquitas -, nc ea qu diximus mala, amp; iongcnbsp;maiorapatiamini,pulcherrimemoriamini: vbique Bathor vobis aderit, internbsp;confertilftmos pugnaturus : amp; nc patern glori cedar, hodie aut vidorcm,nbsp;aut deorum conuiuam forte fentietis. Vix Bathori ifta dixerat, ciim quo- lonbsp;tufquifque miles nimis incenfus,ftgnum pugn dari poftulabat, ac Imperatorinbsp;monita fadturum omnino pollicebatur. Intanto virorum ardore, Vaiuolt;hnbsp;^haudquaquam ceflandum effe ratus,inftrudlas in cornua ftatim acies difponirnbsp;fecum cataphraifto equitatu in medium collocat, prftdium tergo muniwuinbsp;relinquit) pro vtroque cornu duas equitum alas obtendit. Dextrum cornunbsp;prter amnis ripamproducit, obtenditadeditiffimi montis appendicesalte-jrxfc. rum. Cum Saxonibus, Valachis amp; Vngaris conftaret exercitus, quiaCaro-lum Magnum domita VngariaSaxopibus, quibus cum totiesdimicarac,hxcnbsp;loca in ftlcgationis fpeciemcompleuifle perhibent: Saxones, qui ciuilitcrvi-uunt, ac vrbes incolunt, primas pugn partes ftbi dari poftularunt : proximas pnbsp;Valachi: vltim Vngaris amp; Scythis fuperfuere. Dux laudataanimimagnitu-dine,concelftc.Contra,Turci fuas alas explicauerant,recondiderantquc tergo prdam : amp;: collatis vtrinque ftgnis, cum magna ferocia congrediuntur. v-num Turcorum agmen in cornu dextrum fertur, amp; forti Saxonibus animonbsp;cxcipitur.in ripa fluminis tanta vi pugnatum,vt perbreui multi vtrinque cadc-rent. Pariadhucfpe certabatur:cmalterum Turcorum agmen immifliim eft,nbsp;cuius impetum Saxones numero multopauciorcs fuftinere nequiuerunt.Qua-re inclinati, prter fluuium cduntur:alij vulneribus confofli, cum retro peadem dare nequirent,in aquas aguntur, demergunturqueicteri dato tergo,in-
traValachorumfubfidiaferecipiunt. Contrilliconfurgt,obuerfanturquc,4J amp; inftaurata pugna multos ex hoftibus obtruncant, nonnullos prcipites in a-quamimpellunt. Dumhcacerrimpugnatur,Scythuli,qui luum cornunbsp;tenebant, ne minor! guident periculo laborabant : al non line cruenca pugnanbsp;vtrinque rctuf,quando inundantihoftiummultitudini obftare non poterant,nbsp;intra catlt;phradorum aciemfe rcceperant. Valachi cum Saxonibus in dextronbsp;Marut cornu mifcrc cft, quamuis multo plus hoftium ibi oppetiifl'et. Marus amnisnbsp;Maryfusfiu ctuorc iufcftus cft. Dum vehementer in vtroque cornu laboraba-tur,Vaiuoda, antequam res ad triarios redigatur, quadratum cataphractoruinnbsp;agmen, q uod in medio ftabat, vitra promouet.nbsp;nbsp;nbsp;Cum primus in acie ftaret,
primo gradu, citatoequo,cumeo vnaconcidit:focij tunc oftenti iniquitatCjj eonfternati, adSaxabanam quinque milibuspafl'uumabluladiftantem,velnbsp;proximum montem redeundum eflecenfebant. Atille,Qmeunque(inquit)nbsp;pro Deo optimo maximo, diuaquegnitrice pugnat,qunam pafto malis pr-lium aufpiciis inire poteft? Pro inde timori parcitc, amp; me forti animo fequi-mini, commilitones : futura vulneraabominatur equus, ftne quibus bellanonnbsp;geruntur;
-ocr page 655-decadis IIIL liber VI. 61^ gcruntur: fed ifte j mihi crdit j hodie vitorem me vobifeum referet, Moxnbsp;dido celerius in Tureos irruit j laborantium animos inftautat ; cum tanto im-petufertur in h oft es j vt primum illorum agmen fine mora proftrauerit. Quodnbsp;cum Alibechus accepiiTet,quatuor fimul gmina iungit,vt equitum multiiudi-necircumglonierante, Vaiuod aciem obruat. Remittitur interim in vtroquenbsp;cornu pugn furor, cadprtorianas aciesMars totusvertitur. ibique iic con-^nbsp;ferto prliodimicatur, vt dux cum duce, vctcrani cu veteranis cominus acer-^nbsp;ume certarent, Vaiuoda fex vulneribus vna cum equo confoiTus, ad extremanbsp;imfociis redadus erat, quamuis cforum corporibus obdulus eft'et, quonbsp;plures cumexhoftibus cadebant, eo frequentior vndique turba conHuebaunbsp;italaborarctur, amp;i. iam ad pridiarios fe rccipere non liceret : ecce a ter-^oTurcorum, montis verticc cum quadrato cataphradoqs agmine,vexillati-alis, collega Paulus apparet: confertamq; cum bofte manum cum ex-^^niploprofpedaflct, citato gradu, edito ingenti clamore, vna cum tubarumnbsp;^gore coniunojin Turcos irruit:tantoq5 impetubos tergo premit, vt pri-^^congrelTumulti ceciderint, illi cum numero duduin ftipcriotcs, viloresqinbsp;ptcvidcrentur,atergo petiti,non modo fpem vilori,fed multi tudinisquoq;nbsp;freiem limul amiferunt. Paulus duplici acciniftus gladio, veluti leo rugiens,nbsp;gt;6 cruore vfquequaquc graflatur: indomitus, quacunq; ruit,cun(fta obuianbsp;'^critjlatamamp;infignem ftragemagitmuncvltirnam hoftibus inccrnicionemnbsp;ft^niitans,nuncfuorum ferociam inflammas : qiiandoque vfque adeo inco-?JJ^Mtlaborantibus amp;cedentibus exaudiretur. Poftquain pientiflimo fclc-'^brifti nomine foueri,ae virori fuccefttim continuari intel!exit:geminjcisenbsp;'us animisqs intonuit,per infefta latum iter agmina faciens,Vbi vbi Bathofnbsp;j^gt;*i4uit:vbi caft caftitatis fpecimen,fidci propugnaculum,amp;: feuerintegri-j^'^cxemplum? ficubilocorum es:fi viuisadhuc, refponde Bathor: fum Pau-^otc,propatria^falute,advtramq; fortunamexpeditiflimus. Senferat Vai-
ic^dentehoftium ferocia, quam ex intenta voce, col^gam in h jp Pcadfuiire;amp; quamuis multiplici vulnere iam exhauftus, tame quia plusnbsp;tvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qum fuo cruore fdatus erat, inter congefta vtrinq; cadaue-
Cor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paule,adfum,adhucviuitur.Dum defeftaruinamnoftra
Q, Potaminantur, amp; nutant : tu catholicam fidem, regnum,patfiamqj tuctor. exaudiuilfetjSiviuis adhuc,nbsp;. ^de ergo, inquit, amp; cunfta pro nobis numina dudum arma fumpfifle puta ;nbsp;ij.^^^^cumaclum laboranti Vaiuod agmen protcrit ; college turmam, qunbsp;*^^^cc)nim,qui circumuenerant, vi cafiira vide batur, prfenti morte li-gQ?^:additis fubinde animis,agmen in ctcros late ciet. Turci cum fronte ter- ,nbsp;obclufos intellexcre,m montem,quem diximus,ediiilfimuin, proxima-'' ^^S^'^^^gtunt, exuuntur caftris,amp; opuleta prda. nihilo fegnius ac illi fu- *nbsp;pi^^^dnfequuntur ifti Sc per difficillima quque loca difquirunt. potiflima innbsp;*^0nLnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuidiam infignis,veriim paulo minor in
perauiaferuntur illi,prouinciales locorum Vjt^^^aftjprcoccupant cxitus;aut fi nequeunt,ne minor quidem ifti c^dis Scnbsp;falutis Sc fugx cupiditate correpti, per anfradus ac prruptanbsp;'Ht.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; palantes illi fugam in iuga furripiunt : ij pari ccleritate fuBfequun*
ardua furrepentes,correpti pedibus,Sc ad ima tradi, im-M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pars per accefla vagatur plantes, Sc ruftica turba codera
die cduntur : nonuUi faucij Sc exhauilo cruore defe6li,partim in-lethali languore abfumptifunt. Qmeunque per montittm appen* dhiberipotuerC,continuocfi: paucicapti,nifiquorumliberalisafpe-iijtA'^^S^umcaptiuitatis lucrum pollicctur. Alibechus habitum linguamquenbsp;montera aufugit, in paruaque cafula eanodenbsp;coi^Pcenfo equo; Abipaftor, inquit, ad Vaiuodam, Sc tenbsp;^fiij * / P nunciato : mox dido celerius auerfo equo cucurrit. Fu-batisqj TurciSjineorum caftra fadus eft impetus, qu ingenti prda com-
Ff ij
-ocr page 656-6i6' ANT. B O N F I N I RE R V N G A R.
plctadiripiuntjcaptiuos quoq; cuiufque xtutis fexus in libcrtatcmvindicafl, congratiaturpileataturba, pedes nianusque aflertrices certatimofculantur,tSinbsp;gracias agunt. Deinde cxfo tere ad internecionem hofte, cumicceptuifigninbsp;cecinifFenedn agonem locumqs certaniinis omnes conuenere. Paulus vidorianbsp;quaniuis haud incruentalxtatus, cum collega legionibusqs viftricibus amp;pien-tiiimis inter cadaueraccenare decreuitcquiaingruentenoleincaftraredirenonbsp;poterant, atque tnultum commeatus Sc vini, potiti caftris hoftium, hinc abftu-lerant. Super cadauera ftrat menf: quippe qu vfque ade frequencia dcnfa^nbsp;iacebant, vt per vniuerfum canpum, quoquo verfus in fladia pen fedecim, innbsp;cadauer proiilire potuifl'es, Appofitis ergo dapibus accubuere milites.refeda la- nbsp;tis fuperque corpora:amp; animi lxticia,vinoque plus xquo exliilarati:capciui, quinbsp;profpeta dudum vidoria hoftilia caftra populari cperant, ibi quoque opulcnnbsp;tiflm difcubuere:coena non fine militari cantu tranfada, incompofito extern'nbsp;poralique carmine ducum proceruq; laudes concinucre.mox incalefcente Bac-cho, militarem pyrrichiam faltarunt. Ciim adhuc armati Martiales choreasa-gcrent,elatis in numcrum clamoribus, cunda complebat. itemeiimin public^nbsp;hilaritatis monumencumjquotufquifq; miles gefiu motuqs corporis aliquiua-gerct, quo rifum . cteris exigeret : Paulus ialtare iulTus, in media coronaic^nbsp;lubliliit,medium fublimemq; cxfumhoftemhumo porredum,dentib.finevllonbsp;manuumadminiculo,plan corripuit:mox in orbenijadmirtibus potiusqumnbsp;ridentibusfpedatoribus,numerof faltauit,choreamfe amp; Herculeoquoq;viwnbsp;digncdidit.Eanoxprlticiagefticnteinfomnis ada. Pollero die, ambo du-
ces cum exercicuin Albam Giulam ouantes rediere : dimifere multos,qui 1quot; ciorum corporalegerent, fimulpe congeftafepelirent. Paucopft tempore^nbsp;fepulturam Bathoris edido impenfaque facellum conftitutum, vbi quotannisnbsp;parentaretur, inferixque fierent : hoftium cadauera in aceruos redada quantnbsp;plurimos,quosinhodiernum vfquediemcuique cernereerit. ExVngarisodonbsp;niilia d^fideratajCxTurcis triginta circitermihacxfa.-quin amp;peraccliuiamon'nbsp;tium locapaflim cforum ofl'afpedatur:duoc|ue fer Saxonum,Valachorumqnbsp;milia in profluentada,qux figillatim deinde reperta fuere. Rex ciim Tran- )nbsp;fyluanorum rebus admodum folicitaretur,infignisecce vidorix nuncius admit, qui cxfum adinternecionem Turcumretulit. Prxfentigaudiorefocillatusnbsp;ingentes Deo gratias agit,qudfcmperres Pannonicaspropitiusipferefpiciat.nbsp;Aras omnes cum reginafupplexcircuit,fupplicationespopulis omnibus indi-cit,amp;: ipfe quoque multos dies ad omnia templa rem facram facit.Qiure inStv-riaxii. Kalend.Martias, amp;Tranfyluaniaeahyeme bene pugnatuni. Eodemnbsp;anno loannes cardinalis Aragonius, qui cumfummapontificispotcftatepam'nbsp;ant veneratin Vngariam, Strigoniumv.Idus Maias intrauit,amp;archiepifcop^'nbsp;turn accepit, Matthiadatum. Sed cumloannes Alemannus, cuiusipfc^dc'nbsp;adhuc in Cxfaris aula viucrct,feq5 in Romano foro iure priuari non 4nbsp;pofte contenderet: cardinalis prouentus omnes apudStrigonienfccoIlegmmnbsp;deponi iuffit, doneeverus diiudicatalitepoftefTor extaret. Rogatus loannesnbsp;curarchicpifcopatugnoquc temcr ceft'erit?Caudatimonachipulueres,lm^nbsp;gum antefyrmatrahentis, vitrafetolerarenonpotuifte,refpondit: Gabrielernnbsp;eardinafem cauillatus, quem fibi apud regem prxferri, xquo animo pari nonnbsp;poterat. Quarto poft anno archiepiieopatus Aragonio fententiaiudicumaunbsp;dus eft. Hicetiam annus Apulisamp; Salentinis perpetu memorandus. Turco^nbsp;rum naraque claffis deledo milite onerata,amp;ex Aulone profeda, quod annnbsp;quum quondam nauale fuerat, Hydruntum traiecit : viginti hominum miu^ .nbsp;littus expofuit, qui vrbem incautam, amp; ex antiquo ocio inermem olim
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adorti,decimofcptimo die vicapiunt,acoppidanos ad vnum vfque omnes
trcant:nec fexuinectatipepercere,in templis ante aras cxfi facerdoteSjpo^ tifexcute exutus : nihil immanitatis, inexpiabilisque audacixprxrerm.nbsp;Mox agrum amp; fimtimaquxqueoppida igni ferroque vaftant,inferuituteinnbsp;fcrunt,quofcunq; capiunn Beftias, vetuftiftimumadGarganum
-ocr page 657-], decadis uil liber VI. ^17 pafluum vfq; milia in prdam omnia redegere.Qua-^phofus Calabri dux,dimiffo Etruri bello, copias in Apliam reuocauit;nbsp;contrais extota Italia auxiliis, ad recipiendamHydruntum terra mariqunbsp;F oncifcitur. Italia magno tunc metuperculfa,multiemigrredecreuert: quinnbsp;Uttinius pontifex Itali fadionibus confternatus, de deferenda quandoquenbsp;^oeRomacogitauit,amp;; fe inGalliamNarbohenfem profedurum fT minaba-:nbsp;Nouus bellandi vfus ita milites Italos exterruerat, vt congredi non aude-^^*it:fuananq; robora barbaris eludifenferant. A d generi fui opem Ferdinan-Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: validiflimus duorum milium equitatus aMatthiamifliis, cui
^Agiar Bla{ius,amp;: Nagy lanos prerant. li cum in Apuliam traieciflent amp;mari * terra Hydruntum obfeflam efle accepiflent, vt Pannonicasitalis vires oftennbsp;ftent,ea qua Itala caftra ingrefli funt hora,cum T urcis congredi voluere.T ur-rnbsp;t'tnmagno prfidio munitam expugnarunt, quam pro porta adfontemproxi-tuniTurciconftituerant,potentiqueprfdio amp; munitione obfirmarat, mul-vtrinque cii. Vngari tandem ea potiti, lichoftiu audaciam fane repreflerant,nbsp;^tamplius egredinoaudercnt. Ciuitas demum infequctianno,paulo puft Vn-?rorumappulfum, non line multafuorumcde, x vi 11, Kalend. Septemb.nbsp;Alphonfo duce recepta. Hoc etiam anno Ludouicus rex Gallorum, exadisnbsp;tmnMaximiife'no induciis,adexpugnandam Doblam triginta homiuum milianbsp;tiBurgundiammilit:qui Doblenfibus non modo proHigati, verum adinter-t^cionemcfi.Q^re Ludouicus noniniuria fuccenfus,reparato validor ex-ercitu, vrbem infeftamvicepit,folo quauit. Item StcphanusFrangepanis,conbsp;'tum Segnicnfium virtute,probitate ac rcligione,n immerito princeps fem-per habitus, fuperftite Berardino filio, viroindomit fortitudinis amp; audaci,nbsp;^lchraquc lepotum prole, Modruli diem obiit. Francifcum quoq; Philel-Pum Picentem noftrum, Grseca Latinaque lingua eruditiflimum, poft dita
fuinionumenta,odogenariumFlorcntimorstempeftiua corripuit. In- t'perClcdacoriandulus ftratiotarum prfedus, cm in Peloponnefo ageret,nbsp;JpAgnasrupesquad Tenarum promontoriumfunt, inualit,ac casfis fu^tisquenbsp;t urcis, Mantincam eins loci oppidum in fuam poteftatemredegit. Hoc eti-^uianno inges peftilentia per Vngariam debacchatur. Quin amp; Matthias, ciiranbsp;'oc tempore Budfemperfuerit, cum Friderico Impcratore,vt in Turcos ali-Huidmolirctur, inducias fecit. Sxpe etiam antea mift antiftite Agricnfe denbsp;Ugt;da pace tradauit : nunquam tarnen earn ad ratam firmamque concordiamnbsp;^ugcrepotuit. verm ille ad cardinalatus faftigium regia ope amp; authoritatenbsp;^ucftusjvoti compos,faftidita Vngaria, Romain conceflerat : iii bello Hydrun-'Uo, Italique tuniuku, legatus Apoftolicus-cum fumma poteftate creams, innbsp;apuliam conrenderat. Sed antequam Pannonia recederet, haud inconfultonbsp;Principe regalia ligilla, quibus literae oblignantur,Petro Colocenli metropolit nbsp;^uncelTit.Neque h, neq; ali vnquamregi,quas cumimperatoremiuerat, in-^uiproftiere. NamquotiesparatoexercituitcrihBofnam,aduerfus Ortho-^Anumfumeret, extemplo prfedi Cfaris,violatis induciis, Vngariam infc-oaht. Infequenti verb anno,qui odogefimus primus lt;atfupra millelimum 1481,nbsp;^luadringentelimum, Hamburgumrgis oppidum,quod Pifonioeft proxi-^^^ijCfariscopiobfedere. Id haud parumregis animumcommoit.Qua-r-prfedum quendam equitum,cui Pandobles nomen erat,Hicrallai Boemicinbsp;b^li fratrem^ad foluendamoblidionem repente mifit, gnarumreibelUc,nbsp; n . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virum. Is clam ad holies iter facit,nil tale adhuc metuetes.Cm
j5 uppropinquauit, iam nox ingruebat: ftratis paflimmenfis hoftes accu-p jr^^Lvinoque dudum incaluerant. Incautos tergo t Pandobles cum ex-uilTimo adoritur equitatu. maximus primo infultu tumultus incaftris ob-terrore cundos inceffit. accubantes multi trucidan-
Hc 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruore thori : amp; qui ali qui d audebant, his nee promptum
?ih' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armacapere,inftruerc aciem, amp;impetum excipere. Quare fu-
^^potius,quam pugna fuccurrit. quibufcunquc hiit integrum, omnes terga Ff iij
-ocr page 658-4i$ ANT. B O N FIN11 K E R? V N 6 A R
dederc: infquuntur Pannoncs aliquantul,mox cxca notcrcuocadjacfulisj fugatis^ hoftibus,podci caftns,liberatumobfidionc oppidum fubiucre.Regi-naquoq; Beatrix affinitatis fiducia, literis amp; legatis lmp. adineimdacumvironbsp;pace fapiflm hortatur : prter bona verba,nil aliud accepit. Qi^anc calami-tatis non modo fbi holH^,vcrm Chriftian reip. hxc obftinata Cfaris per-^^^ciaattulcric,hud difficulter bine intelligi poteft.Maumethes enim Orien-tis expedition adortus, poft ingentia terra mariqj patrata facinora, hoc anno,nbsp;no fine veneni fufpicione, v.nonas Maias in caftris iy.Conftatinopolitaniim-perij annOjit menfe ii.amp;die y.practer omnium opinione, emoritur. Duohuicnbsp;fuperfuercliberi,maior natu Baiazetes, minor Czaliabus. Audita lmp. morte, lonbsp;ingens in vrbe tumultusoboritur. Induas,vti duo filij ertjfadiones vulgus di-uiditur. vicerunt tandem Baiazetispartes;amp;: cm is abeflet,quippc qui in Car-maniam duftarat exercit,ilius pro ptre abfentc, adimperi poftuiatur. Baiazetes JCVi.Kal.Iunij Conftatinopolimreuerfus,Impcrator populo falutatur.nbsp;Czaliabus cognitis his qu Coftantinopoli geftafunt,imperi Afi anhelauit,nbsp;vt alter Europ,Af alter imperaret. Sed loge aliter q fperaucrat res ipl'aobti-git. Ex Aflyri finibus reuocatus, Prufam in Bithynia occupt. Contra frater,nbsp;quando imperi no patitur corriualcm,coparato exercitu in Afiam traiecit ;nbsp;fufo fugatoqi fratre, Afi quoq; imperi in ditionemredegit. Matthias adhacnbsp;nadus tpus,quale nunquam anteamagis idone,cogit excrcitumjdtlcdumqj lonbsp;habet. Vndecunq; poteft auxilia euocat,vt vtramq; Myfam,IllyricDaciainlt;lgt;nbsp;recipiat. Dum id vn intendit,amp;ingentes inTurc molitur apparatus, (namqjnbsp;co verfus caftra mouerat) ecce triftis nuncius aducnit,qui Friderici Imp.pr*
* fedo fuperior Pannoniam igni,ferroqj vaftari retulit. Indoluit admodu Cor-uinus,amp; grauiter angebatur, quod taidonea manibus occafio per conftantia elaberetur. Prtorian Ottoman! cohortes adHydrunt crant ob-feft.in qiubus potiflmmTurcor vires continebantur. Bizantigrauiflniisnbsp;A/fsAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadionibus,amp; fratres inteftino bello flagrabant. Nicolaus Gingi dux Maccdo-
niam irlgrefliis, amiflam olim dition,patrata magna ftrage Turcor, plan rcuprt. Idipfumloanne Cernoifadeft,qui tandem cpofitiscum Baiazetc jo rebus,cm fua prter Sabiacum vi recepiflct,in priftino regno remanfit:annuanbsp;tantm ftataTurco tributarependjt. Hoc anno.audito Maumethisobitu,Al-phonfus cltalicis Pannonicisqs copiis Hydrunt,vtpaul fupr diximus,fadanbsp;deditione recipit,dediticias barbaror cohortes adferuitianaualiaredigit.D^quot;nbsp;fperataigiturexpeditionis huiufee fortuna,Coruinus no mediocritercoinnio-tus,ad vlcifcendaCaefaris pertinaciam vniuerfas animi vires intendit:omnibusnbsp;Vngari finibus ante profpicit,qui Turcos attingunt, ne illorum incurfu ab in-cepto rcuocari poflt. C Stephano VaiuodaValachi principe,quam infeno*
gt;rem quonda Myfiam appcllabant,fdus iniit quaquidfocietatc,nonnullain
* fuperiore Myfia vi Turcis oblata.hinc loanne Schanderbecci filium,alios^rc- 40 gulos Illy rico ab Ottomane olim cictos,vt paterna bona recuperet : hinc Fer*nbsp;dinandum focer, qui Aulonis fpe fruftratus, Chymir dolo ceperat, in Baia-zetem hortatur amp; irrjat. Vermeod anno Baiazetes lmp. c manibusPanno-ni regis Rifan aftu oppid cripuit. Hc igitur eo anno memoratu dignage-
i funt.^roinde infequenti rex Hamburgh in Vngari Auftriqs finibus fitum, bfejjitm. obfdere decernit. oppd eft decem milibus pafliium fuper Pifoni, citerimenbsp;Danubij ripa,amp;: m altilfimi montis cliuo refupinat.in vertice arx eft inaccei-bilis,vniuerf Auftri Pannoniqj cofpicua. hanc optimo prfidio Cfai ob-firmarat. A tergo Prucchu fubiacct,duodenis pen ftadiis remotum.Nec Mat-thiam quide bellic difeiplin fane authorlatebat,nihil in Auftria tuto moliri pnbsp;pofte,nifi Hamburgh prius expugnaret. A tergo namq; relid, amploq: prxn-dio munitum,multh obefte pofte videbatur. A difficillimo igitur loco bellum-ftaurat. Pifoni primo venir ni i.Kal. Iulias,cohortes quafdcum nonuUis e-quith turmis eo fubmittit,qu oppid obfideant: ipfe ad dccimum lapidemca-fcapofuit.lmperatorauditaobfidioncjcmidprouincifuvnicpropi^^^
-ocr page 659-DECADIS nil. LIBER VI.
foret,nc rtantimomentiperfoeordia Sgt;c ignauiam amitteret,triaequi~ milia obuia mittit,qui obfidionem inhibeannplura indies,vti vfus ip/e po-Stenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miffurus. Hoftes propc adefle, rumor amp; tumultus oboritur.
^phanus ScepufienGs Comes, Tctaurusq;,pra:fc(3:i cquitum rege mifli,linc ^^nbusamp;impcdimentishis occurrunt. cumin Prucchcfemagruperucniflet,nbsp;cmanni quadrat ex vrbe agminc contra prodcunt,vehemcntifluno vtrinqjnbsp;pPctu pugna conferitur. pnneipio in acie ceciderc nulli:fcd Vngari numeronbsp;^parcs,qui cxploratu potius, q pugnatum vnrant,ab holliu fcrocia inclina- palantes fugiunt: inllant tergo illi, fufos infequuntur. Stephanus dux vbiq?nbsp;S^ntiu fortiffimus femper habitus,amp; impatiens turpitudinis,inclinata aciem fi-conatur: fugientes aliquot obclamitans in ordine rcuocatifubuenitlabo-quapoteft vi,arteq} aciem inftaurarecotendit. Interconatus tandnbsp;ab hoftibus circumuentus capitur, captiuus nondii domitus abducitur.
0 cuftodes inermi dantur, qui eu afleruent.Dum exteros focios turbapetit, Uobus,qui latera clauderentjPrucchu verfus agitur. captata loci amp; temporisnbsp;ccafione, cuftodis latere, que ad luam habebat, enfem ex inopinato rapit,nbsp;^^nsfodit vtrumq;, atq; horii manibus elapfus, per auialoca in regia demu ca-^rcfngit.Fufi quoq; dudu quits,eodem paulo ante rcdicre;gratulatur pr-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falut omnes,quem tam propere nunquam reducem videre cre-
'*cbant. Pieriq; qui in caftris cu rege remanferant,audita dudum fuorum fuga, *Qng maiqra rati, in proxima Pifonij vrbem, vbi tutius agercnr,fc cu principenbsp;f^cepcre.Pft vbi paucos fuifle captos,ac cteros cum duce Stephano in caftranbsp;f^xincolumcs rediifle cognouit,Hamburgh longe maiore, quaantea obfidio-nbsp;^^circumucnit. Machinas belli xneas,atq; vnam inprimis rar magnitudinis,nbsp;quot;Udamox adferri iubet-.quaferrato clauftroinuefta,vixcquicirciterod:ogeninbsp;ocomoucn poterant. Cm has vrbi admouilfet,mnia difcutit,ingentcs tur-proEcrit,amp; laxos vbique aditus patefacit. Contra prldiaria Cum oppidanisnbsp;^i^rba iaduram mreniii node refarcit,aggerc ponmurerigit. Inhdi^'a vbiq;nbsp;abricatenditur,trinis circum caftris ciuitasobducitur, ne quo adiliuari fubfi-'oqueat. Clandeftinis Imp. internunciis admonetur, ta arda vrbe obfidioncnbsp;obfitam,vt nifi cito fubucniant,dedition omnino facerc cogatur. Decernnbsp;Miaequitu tertio pft menfe abImp.mittuntur,vtPanones inderepellat: autnbsp;mfieri ncqueat, ciuitate militecommeatuq; cpleant. Cfare, vtimperatunbsp;^ctatjCopi aduenere,atq; occidteiam foie in confped hofti aftere. Pr-^(erccurrus omnes: inadutu,vr agminis magnitudine copiarumq; multitu-'*c celarenthoft,ingrucnte node,vntantmlumenvifum in caftris, maximum vbiq; filenii adum, euftodi vbiq; dilpofii. In medio ttum interuallinbsp;^'t,quant neis mutuo fefc machinis ldere poflcnt.Cotr rex eanode cun*nbsp;*^05 qui ad Hamburgum ducebant aditus,impofitis militum prfidiis obftruitj * nbsp;^nnentacunda mnibus admota,hoftibus obtendit.relida obftdiaria manu,nbsp;^diquos quitspeditesq; Alemanisopponit. Quamuisnumero inferior eflet,nbsp;Ocortarnen diffieuhate, maehinarumq; copiavfq; ade fe fuosq; obfrmat, vnbsp;laioribus eti viribus id amoueri n poftit. Alemanni ifttpefta node cdosnbsp;'^bis aditus explort : impoftta vbiq; prfidiaofFendunt,tentanteiiccre,irritosnbsp;'onatus fentiunt:mox re infeda,in eaftra redet. Cm ex improuifoHftes af-^'^giffent,Prior Lauran c tumultuaria vexillation manu his ftatim occurrit,nbsp;^^ltos interficit,capitq;,ad reg rcdit,amp; inflmat ad prxli. Rex armatus con-^nfo equOjC forti animo illis occurreret, regalia figna iuflit cxplicari. Q^dnbsp;b Pf^^cft,lgnavento in hoftesconfeftiin intendebantur. Milites ugftdnbsp;'Jc:enfiaufpicio,vixctineri poterant.Cm Alcmannis appropinquaflcnt,to*nbsp; nodeniachin bcllicz eos infeftarut.poft vbi illuxit,netpusfruftratcrert,nbsp;'*^pcratare,cmuni omnium cfenfu caftra retro mouet:amp;econtrario,vclutinbsp;pflatis curribus pridie aduencrt,lic poftero die propolitis recefterc: vt fi quisnbsp;impetus immincrct,curruli fefe oppofitufacil tuerentur.Poftqua Ale*nbsp;abeuntes V ngari confpicantur,inftand a tergo multi efl'c cenfent, cita*nbsp;Ff iiijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
-ocr page 660-tfio
ANT. BONFINII RE R. VNGAR.
toque impetu congrediendutn, ne inultos dimitterc viderentur. Defpotcs,cui lupo cognomen erat, longa bcllorum expericntia prditus prxlium cum ho-fte haudquaquam conferendum efle cenfuit, quando amp; numero amp; robore ar-misque longe fuperiorem efle diceret. nonnulli tarnen rgis iniuiru tergo in-fcquuci,manumq; audatcr coferere aufl,parum profpere pugnauere.Cm hosnbsp;pugnaminiuifle Francifcus Ariftus vexillationum prfedus intuerecur,ipfenbsp;quoque armis abftinere non potuit. Cum deleto eos cquitatu ad Prucchumnbsp;vfque perfequitur : amp; dum inter confertiflimos vir fortis acerrimepugnat, hu-mero ab hofte transfoditur. Mofes idem aufus,acidu graui lfus,acie exceflic.nbsp;Cum illi Prucchum redo agminc contenderent,ab oppidanis non admifli, nc tanbsp;ibi forte Pannonibus obfefli,fame ac rerum inopia vna abfumerentur,in fub-urbanis confdr. Qmcunque tumultuarium latere tergve prlium cmi-fere,arreptis viginti curribus onerariis, nonnullisq; impedimentis, incaftra re-dierunt. Obfidioncmrexinftaurat : repulfisque maiore animo auxiliis, vrbeiunbsp;oppugnat : disfringit moenia, atque dies aliquot machinarum genus ccflare vi-fum : oppidani tandem ab omni ope deftituti, ciim extremamreforniidarent
fubfidiadcfperarent,feiededunt. HamburghigiturpridieKalend. Obobris capitur. Quanti hccxpugnatio rgi conftiterit, non facile credipo-teft ; plerique bis centies mille aurem prodidere. Arx quamuis dies aliquotnbsp;propugnari potuiflet, prfedto tarnen acceptis tribus aurem milibus,reginbsp;ditur. Item,eodem fer menfe, cm deledus T urcorum equitatus Sindero-uiam prodiiflet, vt Vngariam excurfaret, amp; pro more cunda diriperet, Paulusnbsp;j3inifius,Defpotes,Petrus Dochius, cseterique illius or proceres, obuiam oc-currcre,in campum,quem Beccher appellant,Sinderouieproximutn. Vtriqucnbsp;conuenere, collatis vtrinq; fgnis pugna conferitur : cm in dextro cornu Paulus prfideret, ac in luo Defpotes,dutores ambofortiflimijcircumais equi-tum alis fichoftem circumuencre, vt extremis ibi viribus lit vtrinq; certatum.nbsp;T urcus cedere non poterat, cm vndique premeretur: tanto minus Panno,quinbsp;certam im vidoriam aflequiconfidebat. Dum ille fe pertinacifltn tueri, amp;nbsp;hic fuperare contendit,magna vtrinque cdes oboritur. fublidiarixmox ter- pnbsp;goconortes,acequitum turmxfuccclTerejVtlaborantibus opem aflcrrcc.Cumnbsp;his prlium inftaurant. quo cmomnes fado agmine Pannonum cataphraftinbsp;quits confluxiirent,hofl;es extemplo reiedi, dato tergo, fe in fugam vertunt.nbsp;Inltantifti, amp; inter fugiendum magna patrata ftrages. Turci demurafufi fuga-tiq; Sinderouiam cofugere. Tria milia in acie cfa, capti amp; faucij multi: quin-genti ex Vngaris delderati. In vidori teftimonium magnpars prd, Paulo ad regem milTa: pars quoque veluti figna, amp; nonnulla fpolia templis affixa.
A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ }
totius Auftri propugnaculum non immerito di-
.ptum fcebatur. Imperator prxldiis cteraoblrmat oppida: in primisquc Prucchum hofti proximum, amp; Cornaburgum, quod magni in vltcriore Auftria ponderis 40
Neukirch. Noux ccclefi uomcu efl: inditum,cumexercitu proficifcitur,quod decem mi-schadwiea. libuspafluum efl: vitraNeapolim. Ad Sceam Viennamitineris anguftia, amp;im-pofitisibiprfidiis,remoratusretroccflit, Semproniumq; peruenit. Hinccura Gtnfttmab paucis cquitumturmis,nonnullisque cohortibus militum,adobfiddum Kew- P
efle videbant. Matthias ingeminato animo, ne ibi tempus tereret, ac vires elu-deret,Prucchumprterit,amp;Vienncnfemagrum adoritur,infeftatque. VbiFri-dericum lmp eratorei efle fcnferat,hocnon ab refadum,vt fenlim amp;pedeten tim Viennam,caput gentisexterreat. Nonnulli infuburbanis capti funt,fniti-ma quoqee'circm oppidulacirciter odo, inprimis S. Vitus, Podon, amp;plera-que alia. Styriam deinde perculfurus,penetrare voluit. Ad oppidum igitur cuinbsp;zeghoppidumcontendit,haud procul Sempronio remotum. Id fine magnonbsp;negotio capitur : reuertitur mox Sempronium,vbi dies aliquot mora trada, adnbsp;obfidcndammox Viennam rediiflet,nifiexhauft:uslabore miles, defatigatus e-quus,acrcrum inopiaprohibuiflet. Suiente ergo bruma, in Vngariamadhy-bernandum copias reuocare decernit. Quare Sempronio mouens TatamvC'
-ocr page 661-D C jy D I S n IL L I B R VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xt
Bit. Qiiadragefimale hc iciunium agitur:corpus animumquerex belli labore fcficit,recreatqj,tertiodeeimo ante Pafchfolennia dic,Budam reuertitur. Iftanbsp;iioc anno gefta funt : poftero multa oppida expugnata, vt cx ordine referetur. **nbsp;Prucchum fuperat, in fuperioris Pannoni Audriqj finibus magni momcntinbsp;oppidum J quod CaefarvalidiiTinio praefidio amp; quauis arte muniuerat, ratus ibinbsp;bud minus,qum ad Hamburgu Pannonicas fc vires vexaturum.Hoc tutclamnbsp;omn itineris Pannoniis in Auftriam tendentis intercipit, inhibet conieatiis,nbsp;8^nemo line prfidiariocomitatu,hac iter facere poteft. Stephanus Dauid,cuinbsp;Hazy cognomen erat, rege cum prtorianis cohortibus, deledisq; hue equi-' tibusprimo tempore mittitur,ij obfident. Ciuitas non foliim milite, fofla, mcc-BibuSjVerumctia optima arce, circufluoq; amne Leyta munira in piano hta eft:nbsp;oblongf] pulchrumq; pr porta fuburbium. Verno tempore oppugnari cpta,nbsp;bud facile capi poterar, quado varia circimimunimenta prohibebant. tentaranbsp;fepeexpugnatio,mnibus admot machin,tranaraaqua, fuperatafpe folT PrueehieS^nbsp;^ggereq; admuros cominus pugnatum:adhuc tarnen capi non poteft:multi fubnbsp;tturo cl:qui d audacler admotis ad mceniafcalis fubire conantur,extemplo craenta.nbsp;eieftijfaxisq; funt obruti.Iam quartus ab obfidione menfis agebatur,cu Dauidnbsp;Bon minus ira qua verecundia percitus, extremis viribus hac aggredi cogitet,nbsp;ordincs inftruit,amp;; dato ligno militu ignauiam vulgo increpitans, primus com-pbafolTamurumconfeendit. Prfeti exemplo militesexcitantur: obftat op-P'danijfaxaq; deuoluunt.Inhibent contrafagittarij,vrbs pari virtute vndiq; op-pBgnatur. Ad obtrita demu mnia peruent eft, qua hoftis hand difticulter in-^''Mepoterat: obftantintus oppidani : amp;in aditibus,quos neatormentafcce- nbsp;f^Btjgrauis pugnacomittitur. Mifera hie cdes exoritur. In fpe viori inftat,nbsp;BBiore mortis obftantilli. Sexcirciter horispugnatu. Vngari tandem ingrefti,nbsp;\^bepotiuntur. In primo ingreffu ne mediocriter quide fuitum, mox cdib,-f'peratum. Arx autemipfalupererat, qu nond capi poterat. Menfem vnumnbsp;bfident: amp; duo de quadragclimo die prfetus arcis inedia coaltis, deditio-Bfacit. Hie annus Prucchi captiuitate inlignishabetiir. infequeti vero anno,nbsp;^^uioftogefimusquartusfupramillelimumamp;quadringentclimumnumeratur, 5 j?
^ornamburgi oblidio,ardua quide amp;r perquam difticilis rite fucceflit, qu non coX-iwW *Bgt;nus hunc,qua ilia fuperiorem eftecit infigne. Vienna vrbs fane potentiflimanbsp;Bbfideri no poterat,nili oppida qudbqu fuperfunt,ante caperetur. Nunquanbsp;^Bimilla capi potdiiret,nifi fupra Danubius ereHs vtrinq; turribus,impolirisqinbsp;P^'diis occluderetur, ne quid comeatuum auxiliorumve ab Alemanis fecun-Boamne facil dcmitteretur.Dauid igitur cu iifdem copiis amp; prtoriano equi-'BJu,rcgio iullu Cornamburgu obfidet.Clauftrumburgu autem,antequa Pruc-BBumcaperetur, t Pandobles Boemico generc natus, prasfedusqs equitu infi-ij^^'jbege milTus occuparat.Qijin amp;oppid,cuidiuo Hippolytonomeeft in-
Bijfubdufto ingcntimercedeprfedoarciSjfubindereceperat.Dauid,multo Peite cn-^ibte,ac omni machinaru genere ciuitatem Crefare ftudiofillime munira ef-BBegi fignificauit,pluribus ad hanc oblidionem copiis opus efle docuit: quarc BcregisimperioBocmicus qnamprimu exercitus adueiit. Acerrima ciuitasnbsp;Bbdione circumducitur: amp; ia fofl moenibusqj hoftis imminet:multcircranbsp;bres conftituuntur,alliduoq5 prlidio munitie oppidanis eminusijuotidinbsp;Brtat. Ferre vtrinq; glandes aefaxa mittutur, prohibentur muro cuftodes, amp;snbsp;^^^uiores machin mcenibus admouetur,quibus murus obteratur,amp; hofti pa-^Btur aditus. Inftaurat diruta intus oppidani mcenia,amp; ex materia egeftaqj terranbsp;Bgger pro muro attollunt. Ccas quoq foftas,acvallunolt;fturnolabore conti-'Bmtjamp;foliciti conatus hoftilesredderc nituntur. Cum grauiteroblideri Imp;nbsp;^Bciperet,exercitu Alemannorum haudquaqua ignobile,mittere decernit,qunbsp;^pontfoluatur obfidio.Itaq ue Noricis amp; Vindelicis milites conducit,dele-
Btn coparat equitatum ; amp; cxercitum obfeflis opem allaturu qua oeyflime po-Vo mittit. Alemannos poftqua propius adefle rumor eftimditur,obfidiaria,
b ^a ex oppido fiat eruptio,man relinquitur,oppidanos iubetur afteruare,
-ocr page 662-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
nihil tergo timere docetur. Dauid ciini cteris copiis, aduerfus holies prof nictantes,inftrulo agtnineproficifcitur.Cm inconfpcclu fuil'ent,clamorin'nbsp;gens eftertur: amp; collatis vtrinque lignis, manus conferitur. principiomirav-triqueferocia coneurrre,cecidere nonnullitquiinfeftiscongreffihallis,cquonbsp;defluxerCjhiuniquc cataphraloriim equitatu mifer conteruntur. Vix inhonbsp;ram furor ifte perducicur, cm Alemannoriim equitatus inclinatur : quod vbinbsp;Pannohes amp; Boemi miro robore prditi cfpexere, adaudismox animis prx-fenti Victoria,longe maiore qum antea impetu feruntur. illi cm vehcmteinnbsp;incurfuni ferre non auderent, tergiuerfarioccpere, palantes deinde higere.nbsp;inftant tergo ifti, ac necubi conlftere patiantur, ad quintum vl'que lapiueiii inbsp;infequuntur. Callris igitur cxuunt,amp; inter fugiendum multos intercipiunt:felt;lnbsp;in proxima fe illioppidarecepere.Dauidlgno receptui dato ltus,acouans,ciinbsp;vitici manu irt Callra reuertitur: vbi vitloriae ltitiam conitiuiis gtatulabiin-dis^uc clamoribus vn concelebrant, in oppidanoruminuidiam exhilarantufnbsp;omnes,ac infomnem noutemagunr. Contra illi trilles amp;: gemebuftdi,lilentiuninbsp;intus agunt: amp;:qui liberationem dudumfperabant,fpefuafrullrati,taciturnuinnbsp;lulum exercent : demum vires ac animum ab ipfa defperatione concipiunt.nbsp;Multi pollquam illuxit, vallo fub publica fide tuto loquuti, ad deditioncm e-os hortati funt : quin amp; preces adiel, ne calamitofam obllinationem perfe*nbsp;quantur, quando amp; honori fuo, ac fidei Cxfare fatisfecerint : nvead extre- lOnbsp;mam fe hollis fauitiam refcrucnt,dum tempus eli refipifeant, amp;:clcmentiflniinbsp;prpotcntisque principis legem accipiant.Corttrobaudire illi, amp; obllinatilfi-mum filentio animum indicate : quin amp; inter fe,iubente prfcdlo, cotiiurarc,nbsp;*potius omnia perpeti, qum Pannonis iura fubire,cuius imperio nihilducuntnbsp;elfe miferius.Inllauraturitaqueobfidio,acfpes auxilij indies adimitur.Prhuninbsp;fub mnibus fpctentatum,nunquam tarnen vi capipotuit : quando nonnbsp;animo certabatur.Pro laude enimeommodoque illi, quippe qui indulgentiH*'nbsp;mi Cfaris imperium pro fummalibertate reputabant. Dauidateffl lubmtf'nbsp;nibus, turn prlium cict, glande perculTus interiit , crepitanti machina tuncnbsp;emilTa.Hyems incallris ada.Rex fame vincendum eife cenfuit:qu cmlep^nbsp;mo menfefuire irt vrbe cpil'et, extrema Cornamburgenfes inedia labor^-runt. tanta eos fames inuafit ,vtequs felesque in dcliciis lautiflinixgul^^c^^'nbsp;ferent.Ea hyeme cm rex Bud hy berrtaret, ritmor inceflit, Achileiam i quamnbsp;nunc Cheliam dicunt ,amp;:Nclloralbam ,ad Iftri olliafitas, Turcisgrauilfinianbsp;obfidione premi. Stephanus Valachi pnnceps,ad qem hoc bellum prcipucnbsp;pertinebat foCietatis iure, ad Matthiam confugiens,auxilia petit. Rex quamiiisnbsp;initascumTurcoinducias habebat,neque in conditionibus induciarumf^^nbsp;obliuionera de inferioris Myfi tyrartrto quicquam cautum erat: tamenfociC'
tatis amp; cathoheae fidei gratia,non dimilTa Cornamburgi obfidionc,ingtem dc-
nbsp;ledum habet,atque proderes omncs,cum nobilitate nomina dare iubet.liben- 4
ter ob pcriculi magnitudin,noAchilcia caperetur,nortiina detulere. Magn^^ Comparaturexercitus,amp; Varadinum verfus iam caftra mouentur.Nondumc^nbsp;peruenerantjCm tijllis nuncius aduenit,de Achileiadudum amp;Ncllofalbanbsp;, elTeadum. Rex, quinondumex Budamouerat,ne tarttumfrullra excrcitnninbsp;Compare videretur, callra Pofonium, per vltenor Danubij oram rcuocannbsp;inbet,Comitem Stephanum,qui paulo ante Felellon oppidum fane munitim'nbsp;prope Rakofpurgum in Styria expugnauerat, vt citeriore Danubij partenbsp;Viennobfideat,clmadmonet:ipfc ad Pifonim callra confequitr,ibiqgt; lenbsp;aliquotfubfidct. Stephanus datis exercitibus fupplcmentis, rturacelerittetcnbsp;gia mandata peragit. Sed antequam vitra profequamur, nonnulla qux hoC an fnbsp;no accideruntjinteriieienda funt. Ab anni principio loanes Cardinalis Aragonbsp;nius in Vngariamrediit:amp; cumin vrbe Roma,repulfoloanne Alemanno,leg*nbsp;timus Strigonienfis ecclefix archiep. pronunciatus effet, x. Kal. MartiasSmnbsp;gonium.fubiuit,amp;: Apollolica authoritate, regioq; beneficio,metropolitanagt;onbsp;Panne dis dignitatepotitur.Hocetiamtempore,cmfeptemTurcorunie^^^
-ocr page 663-D E C A D I s 11 . LIBER VL
milia per Coruatiam in Carinthiam,amp;: Carniolam,ad diripicnda qudam ^poriaerupiflent,in reditu ad Hunnum amne Coruatix,qui Sauu intiuit,ab^ UtutjLnbsp;. 1S dccem milibus captiuorum,amp; ingenti prda, Defpote Lupo,Garaij,amp;nbsp;^tthia Bano,Comit Berardino, exterisqs prouineix regulis ad internicionc
lint,amp;omnia recuperata.vbi BerardiniFrangepanis virtus nimiii enituif-pcthibetur.Hoc eti anno Stephanus CrifpuSjVrbani quftoris c forore ne-P5jFerrarixprimm,deinde Rom,humanitatis ftudiis mirumin modCi eru-^^Sdaro it ingcnio,amp; profufa eloquentia prxditus, ad Caiimirum Poloni i primm legationis munus obiuit,ad quod omni iudicio nimis videba-^'doneus. Nalpedus liuic eratvfq; adeo hilaris,fauftus amp; iucundus,vt pri-|-^ipeatores obtutuconciliaret. accedebatfumma comitas, item comptainbsp;^^is oratio, neenon ingenita qudam probitas, cum incredibili humanitatenbsp;'iina,vt vel inuitum hominem amarecogat,vcl infeftiflimum quemq; ani-vint, velimplacabil exoret :neq; deeft animimagnitudo,libcrtasqilo-Mi : amp;, mens hmplex,nullius mali confeia: infuper animus ad benemeren-^1 femper intcntus,nec iracundi, nec inuidi expoitus. Hune etiam an-*iPetriColocienisarchiepifcopicaptiuitasfecitinfignem,quod non finenbsp;^^inio omni procer ftupore accidit. Primus hic erat principis fecretarius,nbsp;dicendihbertate apude omnia libr loquebatur. Damnabat info-^*^palmtributa,quterquatrvequotannisobingentia diuerfaq; bellanbsp;Vif-^.*^P^b^^rur,quas L)icas appellant,quibus non modo domefticatim,fednbsp;'M,aureumquifquenummumpendere cogebatur. Idvulgo amp;apudprin-P^mfpiusimpi-obauit. Prterlingulibcrtatem,quaniaximiquandoq; vi- nbsp;. ^angi fentiebant,fadiofa qudam acceflit mulatio,huius gratia inter prinnbsp;. exorta : qua regis animus oiFendebatur, quamuis cum alioquin diligerecnbsp;] ^^rnaret.Commotus tandem rex,aut coerced libertatis gratia, aut vti di-luiiniexemple amici cterorum audaciam procerum deterreret, hc pr-11 (r^^'?^^ntam metropolit dignitatem,in carceremfan coniccit.Sedhone- 4'^^regiasafleruatus,annosfexcirciterlingufupnasTuit.Itcnbsp;eniaanoVrbanusquftor jinuidorum obtrelationepar abfuitquincar- Manu*nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;fubiret : fed innocenti,probitatis ac fidei fpedat ratio virum integer-
^^n],rcgiq; commodiflmum,periculo liberauit. Qmnetiam regina amp; Car-Aragonius frater interceffere, ne infont virum, fine quo rex comnio-yj^''*iiere non polie videbatur,indigne liuor alienus opprimerct. Id Matthi quandoque datum, obtredatoribus delatoribusque fuilTe paululum ob-duiTi,amp;hincinamicosplcrunquc fuitum. Nimia,quaeos bencficetia pro-f liiebatur,amp; pro delatorum fuafulfa charitas,incriminis huiufee tegij caufanbsp;f^^^-tquelfa fides,in exigendis plerunque pnis immodica cfie folet.Explo-^5 jj; Motidie Vrbani probitas,amp; inaudita cum integritate patientia,item inge- * nbsp;j^JiicxteritaSjlaboriofumobfequium,^ maudira prudtia, nullum criminibusnbsp;ntn reliquit. Multi illudde Vrbanomemorant,quod in Hamburg! obfidio-. Accidit. Cum rex pccuniis amp; defedo iam exercitu nimium laboraret, quinbsp;fupplementa poftulabat,ab vrbe Buda Qi^ftorcm acciriiubet,necefi-Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxima cpta patefacit* Poftrem nil aliud hominem dimif-
liia ^^l^i^^Vrbane mi,quod nobis opus eft, id proinduftria, fide, diligentiaqj iiiTconfiliorum triumphorumqs noftroru, minifteriumqjnbsp;(ifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vale. Quinquagefimo pft die, militumquinq; milia in regiaca-
Cj . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rex fi in Vngaria deledum habuifirct,cogerenequiuiiret. Cum amp;
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficij magnitudine opinionem ille regiam fperaflet : V niucr-
pot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virum Vngaria centum annis fortafle non genuit. Ex eo tem-
pr ^^^^^^riVrbanumregi pietatis amp; beneficeti fada fuit acceflio, vt hune Mdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amaucrit,cundisq5 honoribus amp; commodis excoluerit. Sed
oratio. Cm rexPifoni vefaniente bruma veniftet, prmiferatchinc Comit Stephane fauente fuitianbsp;is ad occupados Vienn ptcs,eor^ prxfidia : hinc ab his qui Cornam*
-ocr page 664-tfi4 ant. b o NF in II rek: VNGAR.
burgum obfidebanc, ad capiendam ciuitatem excitabatur : vno tarnen temport vcmm(|uc prftitit. Proinde xvKal. Februarias Pifonium cuna excrcitu profi-Cifcitur : amp; {vfquc ad incrcbrefcente frigore,vt accen duodetriginta pr ri-gorebrumxcolcos araiferint)adCornamburgumperuenit. Oppidanospcrco-*nbsp;tatus,anne adhuc fefe dederevcllncfNohdm tempus effe,reipondere. mi tiros ad Cfarem, fi aliam opem implorarc poflnt fin vero denegabitur, ciuitatem continuo dedituros. Datifuper care dies aliquot. Intereane tempus fruftranbsp;teratur, inftaurata obfidione, D anubium fua glacie rigentem ficco pede fupe-ratjfecum prtorianos quits amp; cohortes ducit, Clauftramburguraproficifci-tur.Sbfedithc dies aliquot, mox ex compofito per Danubium itincris cuiufq:nbsp;gtauiflimi toleratiffimum,ad Vienn pontes quadrato agmine defcendit.Extri*nbsp;bus ibiprfidiis,qutE eines impofuerant, duo in infulaeo die expugnatitertiiininbsp;quod ad caput pontis ex parte continentis eratimpofitiun j qu adMorauianinbsp;fpetat,cxpugnare non potuit. duabus turribus,quas eo die ceperat,prfidia fuanbsp;imponit.Deinde vtroque ponte potitus,amp;fat eo die fecifle ratus, retro pedem
Podon fpeaat,comitem Stephanum paulo ante metari iufierat. Exadis Pa-fchx folennibus, accitus ex inferiore Pannonia dux Laurentius, intet cteroS proccres genere,animojOpibusque prpollcns,amp; principe filij loco feinper hnbsp;bitus,cum maximo excrcitu aduenit: amp; prter Danubium ab Vngari parte canbsp;ftra ponere iubetur. A pane Moraui,qu ad Septentrionem refpicit, przrepti
rege pontes, Scpotiflimus reifrumentari aditus obftrudus-
Prfidim,quodincontinentefupererat,locatis fubindecafl:ris,xvi. Kal. Apri-, lis fafla deditione recipitur,0 eo qUidem die, quo fie infgnis fuit fobs eclipiiSnbsp;vt ftellmultxcofpehfuerint. Multi quoque ilium folisdefetum Ctcfariin-fi^uftumforeprdicarunt.necabre quidem: quandoeo annoj quiodlogclimusnbsp;quintus vitra quadringentefimum amp;millefimumnumerabatur, Vicnnam Au-ftri metropolim cum maxima parrimonij iaduraImperator amifit. Cm igi'nbsp;tur ab huius anni principio,haudinconfultis fideribus amp;:aufpiciis,rexViennainnbsp;obfiderc cperit,quo infefia Friderico aftracflc uoueratihuc animum vniuer-fumintendit, vtindomitamha:enus Pannoni ciuitatem,prartercaflorcntiiTi-mamamp;opulentiirimamjautvijautinedia domitet.Sciebatenim, fi fuperbilEmanbsp; vrbe potiripoteratj id perpetuum viftoriae monumentum omnino futurum. Anbsp;fuperiori parte proximum vrbi caftellum erexit, id ipfum cetera caftra ficere iu 'nbsp;bet.Suburbana deinde oppugnat,amp;diripit:eximias,amniflimasquevillas miles circumpopulatur, amp;incendit. Nemo ex vrbe prodire audet : qu innumeranbsp;multitudmecomplci,i fame faeuiflma laborarc cpcrat.Defc:isplcbcigu-l alimentis,adimpura Tintcrdiftadcfcendereneceflitas adegit. In maccllis A'nbsp;popinis fqui carius opinione vcniereiclm necfelibus parfum,nec muribus.In-terea rex nunc fuburbia, nuncabinfula Danubij mniatentare, quotidianaci'nbsp;cre prlia,quandoque circumirefolus cum accenfo mnia, amp;:ciues nonnulloJnbsp;alloqui, mirari milites principis fccuritate. Rex caftra fua, qu in fuperiori parte locauerat,fecundum Laurentij ducis aducntum,excemplo rcliquiuPetruGanbsp;raij confobrinumfratrcmhis prfccerat, amp; fe cum aulica manu in Laurentij canbsp;. ftra redegit.nullovnquaceiTairc die vifuseft. Inter obfidendum,cum prxtoti-copiisad expugnandum Eberftorphum proficifcitur,matron cuiufdamnbsp;nobiliflrn oppidum,amp; fiimmafolicitudine,fumptuque munitum .quod cm
-ocr page 665-D E C A D I s 1111. LIBER VI.
cum proccfibus quibufdam amp; familiaribus accubaret, emilTa ab oppido ferrea glande, paries exterreftri incruftatione transfodicur ,amp;parum abeft, quin rexnbsp;idufuIphureotranfuerberctur.Conftans amp;:intrepidus ipfc perftititrcaeteripr-fenti periculo conftcrnati vbi refpirarunt, id malo dolo amp; fumma perfidiafa-dum rauilkarunc.Paulo pft oppidum expugnatur,milites prfldiarij in capti-uicatemmilitaremaccepti. Datamatron venia,Hiercflaus fcribaeius,ac Boe-roicarumrerum procurator, intencarum regi infidiarum poftulatur, maiornbsp;indies de hoc fufpicio fufciratur. Crimen rex diffimuiat,ad Viennam domitan-bmincumbit, obftruit delatoribus aures, amp; adpacatiora quaerendum crimennbsp; tempora dilFert. In caftrareuerfus,vineas,turres,crpitantes machinas,accte-nbsp;tatalegenus mris admouet. Vnum fuburbiis nodu vi capicur,inceditur ma-gnaex parte,vbi non mediocrem plebes iaduram fecifl'e dicitur.Ciues hinc o-tnnes animo conftcrnati, quia optimum ciuitatis membrum interceptum eflenbsp;confpicantur ; Rogatus Cfar, vt his auxilium mitteret: Patiantur, inquit, earnnbsp;''iennenfes inediam,quam fuum quodam principem in ar ce obfefliim perpetinbsp;coegerunt. Qjnn amp; portis quotidie infultabat hoftis : amp; quam maxime, qui innbsp;htionibus iniulanis verfabantur.Vario in Danubij ripa euentu pugnatum.Se- Tartitudnbsp;^el Vngari hac moenibus propius acceflerant, fed ab erumpente ex vrbe mul-k f reieli, interdiro ponte, cm fe in infulam recipere nequirent armati,nbsp;vndis humo reptantes, remenfo vado in tutum redierc. Laudata nimis mi-
ftimaudacia. Viennenfes tandem ab omni auxilio deftituti,execrabilique fa-
^cadafti,Kalend. lunij Matthi deditionem haudftne perptua Cfaris igno-quot;tia, fecerc. Ingens eo die terrmotus fuir, quo quidem oftento fgnifica* elle regem vrbe non diupotiturum, ibicjue diern nouiffimum obiturum.
^^ouans pridie feriarum diui corporis Chrifti, Vienam ingreirus,quem Ste-^ anus Cornes Scepufienfs, Petrus Garaij, dux Laurentius, c pierique Boe-t)rum,Pannonumq; proccres in palmata vefte fequuti funt, Poftero die Bea-^tegina, occtirrente omnium ordinummultitudine,ae turmis equitum,ln-'nbsp;io fj Ptnpa vrbem inueda: ibi, ac in proximis oppidis,milites ftiuarunt,re-,nbsp;^erunt,rccrearv.ntquecorpora,longo belli laboredefatigata. Vrbem omni-terum copiacompleuit. Priuilegia nonnulla ciuibus pro voto concefla: fexnbsp;t:iter menfes Viennadi funt. Intereanon omni ex parte ceflatum. capta
^^tnque Vienna, Cornes Stephanus cum duabus legionibus, nonnullisqs pro-ious,Ncapolim, Viennenfisfan pulchritudinisaemulatricem,obfdereiu- istua, tinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auftria magni momentiplane fuperftt,quod fuum Impe-
l'ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partum interturbet. Ipfe cum regina, fine qua nihil domi mi-
lij^'^^5ioliebatur,fexto pftmenfeViennareceffit, Budamqu^ridienata-illudquoque memoria dignumelle cenfemus^
^*PtO(j' infidiis paulo fupra dicere occceperamus.Rexvrbe potitus,vc ixi ^^Sparricidas infidiatores quaereretur,edixit.Nam infidias ad Eberf*nbsp;pfiJ^?^bi tentas obliterate non poterat. in Hiereflaum, comperto indice,nbsp;n Scriba regi perquam familiaris capitur, coniicitur in vincula:
U Sttftione pofitus,feclmilfius oppidiprfcdumadmonuifl'econfeftis
Pty^obfidionis periculo alio modo .berarinon polTe,nifiaccubantem in regem glandiuomo tormento petat. Item, ne fhlleretur,
^''iio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regifell in feopuli fpecicm. In Viennenfiquoq; ob
literisclmciuibus Morauia,Boemiaque,commeatus poft eadem rogatus,dicere,fe prae cruciatibus ifta fuifle con-capitis reus eflet, fui confeius, extra quftionem nihil de confefi*nbsp;j Hac demum cauillatione vti, equuleo fe refiftere non polTe.nbsp;elfe, c nihil vnqtiam in dominum defe optime meritum fuif-^demum, morimalle,qumfupplicia morte grauioraperpeti. Rex,nbsp;compertum habere dicebatur ,per internunciumamp;prfedumnbsp;dmonuit, vt fi veniam poftularet, fe non denegaturum efle pol-
- nbsp;nbsp;nbsp;Cotra ille,ne criminis regime Maieftatis reus efle videretur, nunquam
-ocr page 666-ANT. BONFINIl R E R. V N G A R.
adduci potuitjVtlibi fupplicarct ignofci,capitis^fupplicium deprccarctur ; sM* pire mulftari maluit,qum ex veni petitione,precariaq; vita,pro confeiToha-nbsp;bcri, ac tanti facinoris infamiamfuftinere. Commotus bac obftinationc prin-ceps,rit de co indicium haberi iuflit : amp;,antequamillc Vienna difccderet,co-uitus ille capitis, in forum cducitur. quis fcrib mortem oculis Vienncnfisnbsp;populus fpedare non poterat.Multi lidorem clm admoncbant,nelethali vul-nere fuirct in ceruicem. at ille,fue ex compoiito mercede dudum adactus, ii-uc cafu,ceruicemhaudquaqua amputauit: irum ex media ceruicis parte in hunbsp;merum dcflexit. Cm repetere vellet, faxis populo petitur, in fugamqj ftridonbsp;cnfe conucrfus abiit. Hicreilaus in proximas des tranflatus profluuio fan-guinis,paulo pft animamefflauit.Pandobles,frtern mortis indignationc,adnbsp;Cfarem transfugit. Hic fuit infelicis fcrib exitus.
RERVM VNGARICARVM D E C A-
DIS Q^V ART LIBER VII.
A T T HIA s igitur, Vienna femeftri obfdionc capta, eu Bu* dam veniflet,crcberrimis populoruprecibus reuocatus, (quianbsp;regnum abfentia regis, latrociniis iniuriis infcftum fane red ,nbsp;diderat ) nihil profecto eo fuit antiquius, qum criminaput*nbsp;gare, optimis legibus amp;inftitutis inftaurareRempub.quxle-gum vecerum indulgentia, nimia fcelcrum fcunditatelabo-rabat. Otogefimus iam fextus annus agebatur, fupra nuli^'
i486, fimum amp; quadringenteiimum, cmhc qufequentur, Budrexmolirire-perit. Capta namque yienna, quinque tantum annis ille fuperuixit, ne diu' tins exterrmotus oftento vitoria potiretur. Inprimis Quftorem VrbanuJU,nbsp;amp;Emeticum palatinum,quos amare amp; obfcruare videbatur, in coUoquiuuanbsp;admifr. Joannem Varadienfemepifeopum, fupremum ca tempeftate cancel*nbsp;lariumadiecit, vt de indicendo Bud coruenturitc decerneret.Quinamp;Tho*nbsp;num Dragi,prtorem regni,qucm non multo ante tempore legatumadSix*nbsp;turn pont, miferat, fententia cunftamandata cum fumma laude ac niuniE'nbsp;ccnciaperagentem,itemmaximi callidiflimiquc ingenij virum, amp;. ad inaxinuinbsp;quque negotia natum, prtcrea Scy thica lingua nimis eloquentem, feorfiimnbsp;alloquitur, percuntatur mores hominum, de abrot^andis, iubendisque le*nbsp;gibus cum homine verba facit, vt qui multos in Vngaria annos ius dixerat : eXnbsp;eo qucuhquc opus eftent, amp; qum graui fcelcrum mole Pannonia laboraret,nbsp;intellexit. Dcmiim fenatus habetur : ex patribus amp; proccribus nemo fuit, quinbsp;^egni mores non abominaretur, amp; renouandas leges non cenferet. Quarenbsp;conuentus, quam dia:tam appellant, optimatibus, populs^nobilibus adquot;nbsp;lendas lanuarias indidtus : ad ftatum omnes diem conuenere : nec parum qui* 4nbsp;dem temporis abfumptum,quando rei moles ita poftulabat. Ibi fanctiones e-dit, ac regia amp; fenatus autoritre munit : inprimis Palatinale indiciumab-rogatum. Et quandB Vngaria inconuentus diuifa eft, quos comitatiisappel*nbsp;lant, cuique in flagitiofos Jatrones, ftcafios amp; fures animaduertendi poceSnbsp;fata : vt prftdentc conuentus prfeifto, de grauiftmo quoque reo peroratanbsp;caufa, fupplicium fumatur : amp; palatinales proclamat, vt aiunt, congregatio-ncs, ad declinanda, qu accidere folebant, fcelerainterdiift. Oau ,ftatisnbsp;temporibus bis quotannis, non fine iudicum defignatorum, vicarionimvcnbsp;prfentia indil. Idipfum Tranfyluanis, ScIauonibusqueprarceptum.Adin*nbsp;hibendamiudiciorum ternitatem lex promulgata, vt omnes cauf in qua- fnbsp;tuor tantum Otauis definiri debeant,vltr prorogatenonliceat. Causen*nbsp;am infinuationum modus impotus. Ad intercipienda litlgantium fubterfu*nbsp;gia,O(ftauarum tempore prorogationcs regi Maieftatis omnibus abolitx,ninbsp;qui velperegr profeti,vcl in caftrisjinuneribusque publicis occupati fuerint-Hisin tribus tantiim Odauis indultprorogationes :in quartis autemcaufasnbsp;definiru
-ocr page 667-DECA DIS I HI. LIBER VII. 6^7
definirc coguntur. Quinetiam abfentibusjquibus parentes, fratrfve domi vn viuentes fucrint, exceptio nihil ilia fulFragatur: prorogationes auteni falso im-petrantibuSjVelallegantibuSjlingu emenda propofita.Item,inquoq; conuen-tuprfes eius,nefolus ius diccrc videatur,nobilitatcodouiratus,deceinuira-tusvc,magiftratum quotannis creare iubet,quibus in tribunal!coniudicibus v-^tur.Miinus hoc reu (antibus,ftatuca muleta,amp; in fallitate depreheniis humanbsp;Jiitatis honoris iadura,ex lege tributaeft.-quando He centum,amp; vigintiqujigt;nbsp;Hucaureoruinadicda mulla. Cum nobilcs indiciacxcrceant, amp; olim apk-Deipfiiudicari foierent, ne prpofter fuperioribus inferiores in dicdo quaigt;nbsp;^queiurc preflcnt, lex lata, vt in caufis nobilium potiores cnobilitate ludi-^escrearentur. Teftimoniis,excquutiombusque (acrorum collcgiorum Tefltmont^nbsp;^onuentuum,modus prfcriptus eft, SsC ad Sigifmundi rgis morem reuocatus.nbsp;^eriurisamp;falfariis facerdotibus pna grauisimpohta : namfacro exteplo mu-'ereabdicari debent. Abbates Sr praepofiti, qui feucriori vita; fe alligarunt, innbsp;^^ftimoniis, cterisque rebus, a fu religionis inftitutis nunquahi defcifcercnbsp;^^bentur. Epifeopis quoque mandatum, vt fingula fu dicefcos collegia fa*nbsp;^Motum bis quptannis rccognofcant: ft abfuerint, per vicarios boni paftorisnbsp;*nciuinrefarciatur. Item confenfus voluntatis euocationes inhibit,quan-k hominum nemoprter Deum intueri poteft. In publicis quftioni-agendis priftina confuetudo feruata : itidem etiam in cuidenti recognitio-inexequendis quftionibus hic ordo traditus; Si ex quorurauis relatione
Y luereljVeluti falt;ft fucrint, reperientur,non reus,vt ex more hateiius fa-'^01 eft, fepurgare, fed aflor fuo coniuratorumque fuorum iuramento, prou# '^^gnitudo Srexiudiciis deliberatio poftulabit, aflionem munire debet: amp;nbsp;adeo, vti ft de illatis damnis agatur, iuramentum pro regni more fibi ad-
^icecur. Quod fi fat probalfe vidcatur, nondum reus potenti gratia conui-^^sefTe dicatur : fed centum aureis iudici Sr atori qu diuidendis,ipfe mul-aduerfariumque prftet indemnem. Sin autemdiuerfa vtrin^uetefti-)q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forint, tunc iudici liberum eft, an adorempro illatislibi damnis iura-
i ^rcum potius fe purgare velif. De ilia vi, qualitcr inter adorem Sr reum tiuta
Micio fitagendum, rite prfcripfit, Sr teftimoniis, approbationibusque in-
^odum inftituit.Item etiam,Sr innocenti tutand,Sr his qui vi im-
iiiftneceffitatc aliqua peccarunt, profpeSlum, in quibus quid quum (itjiudieem obferuare iubet. DepuKionibus quoque cauit,nenbsp;tts '^^^^^^'turbetur : Sr trinoforenfes proclamationes aboleuit. Cum Vnga-, ^oselTet, deficient!bus vtrinque probationibus in quoque negotio, fingu-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufam definiri : quod abfurdum eft,ac cteris foris inauditum:
tin nbsp;nbsp;nbsp;l^tijqua vbique potcrit, qum in militari foro, duellaris dimicatio an-
ktcf Itemcdi(ftum,grauifl'imamquamquecaufamad quartasoStauas l^|,^*^^hoportcre. Nullus etiam iudicibus, quos Protonotarios feu Magi-fj.? ncque prtor qui his preft, Srregiam Maieftatem perfona re*nbsp;^'bunal fine collegis vllam ferre fententiam,aut ediftaliterasque vl-poteft. Omnium qui propriam iufifdiftioncm detreifta-kh'^^'^^^^rege tantum iudicari po(rent,impetrarant,priuilegia funt antiqua-^io ' ^^^^^^P^rpetuorum (vt aiunt) comitum,qui diuorum regufti benefitnbsp;aflerti,regali tantm iudiciofunt obnoxij. Cauit e-
^I^^^^i^bonorummalo dolo aut inique impetraretunvt bona regia Ma-accipere liceret,donec prqfedus,iudicesque conuentus, eflTe iudicarint : Si quis bonorum huiufccmodi polTeftionem vinbsp;udici, vniuerfoq; conuentuirepellendi eius poteftas data. Quinetiamnbsp;c^^^^ulam illam de manibus regiis, quam tanti moment! efte cUufitianbsp;'lHnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effc iuftit. Item,fuperiores bonorum omniumdonationes,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morem datafuerint,edito publico refeidit. Ad co- *
.^^^fneratorum auaritiafanxit,vtoppignorata bona, qu vfusfrudus ^tisfacientib. nonredduntur, in primis octauis perorata caufa, dominis
G g ij
-ocr page 668-iS ANT. BONFINII REU.: VNGAR. fineflt;rnore.primaqucforte,redderentut :quinamp;pronbsp;aduetfariotantumvltrfoluetedcbeit.quatioppignorataolimbnbsp;tut. Qucrcntibus ( proclamantibus y iura pofleffionum ad fe per une c, qnbsp;ad fifev^defedu hrcdis recidifle creduntur, iuft prouidit : Kcm,etiamnbsp;donationi aduerfantibus. Matr onarum dotes faluas, ac ratas mper enbsp;luit. Sacrarum quoque poteftatum magiftratuuni audontaeem, i q inbsp;cumnobilitatereiforet,ne ador inreuin videreturhabcrcimpenun ,hacnbsp;duntaxat coercuit aliquantulum,nc inconfulta rcgia Maieft. m mobiles exannbsp;themate feuire Hcerct.Cm negotiatorcs,atq; alij,tutonbsp;poffent ob creditorum fxuitiam, qui debitores,aut ahos pronbsp;fiftebant : optim cauit,amp; vtrifque profpexit. Damna quoque pronbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
nobihtati,quacunquc per Vngariam iterfaciant,funt inhibita. ltcm,cuiquc pediti,equinvcedidumeft,vticommcatus c pabulavendentibusvbiqueia-dsfaciant : vi rapiant,apud iudices conuentus,regiamve Maieft.pnas luan nbsp;Quin amp; Gopi rcgiin faeiendo itinercjfi quidvi ceperint. prae e us, quinbsp;daciam non reprefierit,delatus,pro illis cumulate facisfaciat. Item,ne quis o-luto iam cxerci tu,amp; data miflonc, in alienis pofleflionibus immoretur, quanbsp;damnum infrt : ita cautum eft, vt quicunque ex militari mora dctntnencunbsp;acceperint, ab corum prfedis prftentur indemnes. Quod fi quam m dicen-do iure,conucntus,iudices,prfedfvc, ignauiam negligentiamve prltiter ,nbsp;apudregiam Maieft.prouocarc liccat,iUa9 l^fum mdemnemprftarc dene nbsp;Rotratio quoque in Polonosamp; Vcnctos promulgata,qua his nemobonornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppignorare poteft. Facinorofam quoq;clicntiutuau-
daciam coercuit. fie enimlcgem tulit : Q^dii qui clientes in aliquomuncre patronis conftituti, facinorain alios iniqua patrannt, pro his patrom,nbsp;fcclere yapud conuentus prxfedumlxiis fatisfacetedebeant : fin vero nunbsp;munere fucrint,fed domi fu patronorum ftipendio fruantur, ipfimct apunbsp;rumeorfuentus proprij pnas luant,nullam^, opem patronis accipiant, n q.nbsp;patrono cuiquam his afferre patrocinium liceat.Qmnamp; patronis datanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
vt clientes, qui alios vi iniurive aliqua aftecerint, aliquvcfacinorapatran , ) utmal difpenfationis rci aufugerint, rcddendmve rationem adimuifirauo-nis detredarint, contempto priuilegionobilitatis, immunitate conceUa,!^nbsp;vinculaconiicere,amp;ad fatisfaciendum cogr liceat: fi verb iniquenbsp;iedosque in carccrem ilH caufentur, citato in ius patrono in primis res ottaui^nbsp;diiudicetur. Si diens, amp; familiaris adalienum patronum transfugerit, lerui-tioq alligarit alieno, illc mox eum dimittere debet: quod fi n fccent,duplinbsp;pro eo pnas pendefe tcncatur, C in primis res odauis agatur. Ne po 'nbsp;**nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ePus xquo vbiq; exigerentur, conuentu prxfcdos cum potionbus nobilK
Siv) etilum ca-Jiriihttitat.
recognofcendisviis,pontibusamp;aggcribusprfecit. Ruftieos qui anteluc aliis pagis dudisvxoribusdcnariosquadragintaportitoribus foluerecogcbnbsp;tur,item tonforcs amp; fartores eadeln pendere coados,ad viatorum portoria onbsp;gleuioraredegit. Sigifmundi regis cdidtirnolimantiquatuinvium rcmtu .nbsp;gabcrnator,prxfedfvcproinciac,palatinfvein bafilicas,abbati^nbsp;prxpofiuifas diuis quondam tegibus fundatas, donatasque,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aud ,
difponervc poffit : quando ad regiam tantum poteftatem iacra hxc ^P percinetet. Qui furcm,homicdam,latronem,facinorofumye queniu -Pnbsp;vitro dimiferit,parochiali iudici pfo eo homagium folito lfisqucnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
res.
jfcrw. fari. nbsp;nbsp;c Romauo foro, ad regale tribunal reuocauit. nfuper Romanum
DECADIS nil. LIBER VII.
P'olis omnibus,item optimatibus pontificibusjprpotisq; interdidum.Dc-^aruni iudiciu regi tantm Maieft.conferuacum. Poteftati quoq; regi ius P criptum eft, ne quem ex prima querela delation vc, proccrumve confilionbsp;^net,aut ignominia amp; perfidi crimine notet, donee a conuentus prfecfto,nbsp;nobilibus rem veram liquide fuerit edotlus. Aduerfus perftdos,inft f^rfidrugt;hnbsp;btnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fandtio quoq; non magis grauis,qum mitis,cdita.Reos vio*
regifidei ds tantm quindecim line mala fraude domi teuere ; interim 0 eo lupplicare,innocentiam tueri: item ad regem tuto adduccre,abducere-^4^ftque potefto,vitra non licito.Qmcunque aduerfus aulus fuerit,rcipub.
Ci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fortun ad rarium redigunto. F ures, ftcarios, homi- Furet
tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alienarumque litcrarum monetarum adultra*
^.f^bdomi nemo excipito : qui exccperit,querenti, conuentus prfedto, ludi-Htic tradito. Quifacinoradefendcrit,contrave feeerit,domusamp;; fortunae ftfei , ^plo funtote. Qui pro his armafumpferint,quas illi debent poenas expen-lijfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auri,argentiq;, item falis, aliorumve metailorum, qux in pri-
pi( pofleffionibus reperiuntur, rex citra compeni'ationem aquam non acci-nihil rependere voluerit,earum ius omne,fru(ftusque domini poifelfio ^^ibnnalComitumZagoriadVarafdinum,antiqnaiuin:conuen cemitatmnbsp;Sclationum procerum tribunal petere lulii iunt. De hisnbsp;*iirnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex dedito ftudio patrarunt, ita fanxit : Qincunque hominem
L ^^ccrit, capitalis efto : ft aufugcrit,vbicunque deprehendetur,exregnico-ttciineconuentus ipfeprfetus iudicesque de eo pnas iumur to. Si ver
Co^' nduftria,fed forte fortuna,ex inopinato ve quern necauerit,reo,cxftque* ^^natis componend cauf poteftas efto. Ad quodque tribunal quicunquenbsp;ctus erit,extemplo adurgente indice,ft rccufarit, ludiciorum onera, ii-more rcpendito. Ad inhibendas futiles friuolasquc appellati-quicunquead Maieftatem regiam prouocarit,ftfuccubuerit,gc-nbsp;nbsp;nbsp;funies,
expenfaSjgeminata quoque iudiciorum oncrapendito,oMnnisque ttnj expers efto. Qui autem iniufta indicia queritur,haudquaquam in-tit z- ad Maieftatem regiam, palatinum,prtormve prouocato : ft cefte-
eas, quas illi damnati debnifl'ent, pcenas expendito. De conuiai in
Cq , iudicio capitis, Lodouici regis edifum inftaurauit. id tale fuit : trj ^nsquifqne capitis iniudicio,moxadiudiceminvinclaconiicitor:dicsnbsp;tornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratia detinetor : re incompoftta, in aduerfafij mannm tradi-
prej^ ^oftniab comet pn exigantur, qu corpore cum rebus in co de-hjj' lure daripoftunt. In vxorcs, liberos, forores cognatos, poflclfto-iudex concordiam patrarit,omnudi-tiof ^^toinhacre careto. Illudqnoq; adielum relegi:Fiiins pro pater-necrc poenasvllasluito. Vicisfacris,rcligionive ad- fr^l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfinilegio regi Maieft-polfeftiones vllas tencre non licito. Qm
^tie'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;violarit,mox aureos centum expendito. Per conuentus o-
^Os Ufidicendo prfnt,difponuntor. Haud incofnltofenatu rex prfc-tc ^^P^opdo quemque conuentudeligito,qui vna cum iudicibus nobilita-()oj dicat. Nemo eques, pedefve, templorum oftia prfringere, ant rapere audeto. Si qua facellis vis illatafucrit milite, prfedusnbsp;^^'dumve pro his poenas dato,poircffionesqucillins rario cun-'litainnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inopiaiuflerit,accitoftatimpagi indice,facerdoteve,co-
prftituto quo precio militi venduntor. In coercenda ^naria ediiftum Caroli regis, de fcpulturis, reftitutum, quodnbsp;^f^^^^^^o^rut^jamp;psbanorum nemo,prtervfttatafuneralia,vitranbsp;pro fepuhuris audeto : ft exegerit, facris extemplo beneftciisnbsp;imperatum, vt communes cniufque conuentus impen fx, nbsp;I'^orn^^^?^*^P^'^o^uantur. Item,vtneutralitigantiumparsarmataludicia-nundinas, mercatus ac fora, inermia Matthias efle vo- Arlt;gt;4W/nbsp;tuaiciatutaintegracjueferuaretjcdixit. Quicunque optimatnm nobi-
Gg iy
-ocr page 670-^30 ANT. BON Fl Nil R E RJ V N 6 A R. limvCjprfedum iudicij,vicariumquceius in dicendo iurc accxcqucndoim?nbsp;pedierit, infidelis eftolt; Quj feruos villicosque liabuerit, qui iudiciorum offinbsp;ciuminterceperint,cosquequamprimum in manum prfehi nontradiderit,nbsp;centenis aureis mulclator. Indices ordinaries,Icgitimosquc definiuit : vtpuunbsp;palatinum : prxtorem j quern iudicem curix nominant; fecretarium, vc aiunt,nbsp;c^i^cellariumve.Prxtor autem poft: palatinum,prxfentimregi Maieftatis rc^nbsp;f/4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fert: ipfe^ cum protonotariis dicendo iuri prxeft. Alios autemjVeluti tauerni
corum magiftrum, amp;: Vaiuodas (vt aiunt) banosqs Sclauonia:, inter ordinarioJ 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regalis fori indices adnumerandos efle non cenfuit. Quicunq; temerc inaccer-
cauiicf fitfvciftorum cUriam intrarit,tenos aunnummos ioluito. Caufidicis quo l* '***' Que caufafum numerus prfinitus : quippe quibs fupra quatuordccimhomi-num lites fufeiperenonlicebat. Quj atitem priuilegia populatione, raptu, in-cendi ve amiferit ad fexagefimum vfq; annum geftarum rerum nobilium te-ftimonio comprobationeque vti liceat. Prxterca illud. Nemo index iniuracusnbsp;lururaa- fuummunus obito. Prxfcriplit etiam iurifiurandi formulam* Prxftitutusnbsp;Lttera^Hm quoquc fedimcndis capitularibus, conuentualibusque Uteris, atque etiam cu-rialibus, vt aiuntj modus eft:. Sed de legibus nouisque famionibus hadenus.nbsp;Verm cnimuero no modo nouas leges ac edida tulit,fedviuendimores Mat-thias eatricis aduentu fan mutauit. Pannonibus regibus mos erat, cum pro*nbsp;c^^itius amp; nobilitate familiariter viuere, aditum negligentius alferuari, multas inbsp;menfas fternere, inter optimates amice difeumbere, inter pratidendum paterenbsp;fores, mendicos rogatores admitti : congiario eleemofynam impartiri, facilesnbsp;Omnibus aures adhibere: fecundo vt plurimm pane vefci,omnibus velmiler-timx fortunx hominibus rgis aditum paterc,vi^erc incultius,ne humilia qui-dem faftidire atria,infanos fumptus in clariflima bella erogare, magnifica con*nbsp;temnere xdificia, domi pariimoniam, foris magnificentiara amp; liberalitatema-marc : populre prxftare ingenium amp;: benignum:his demummoribus omnium fibi ^ratiam conciliare* Prifeorum ergo regum vefligia fcquebatur.quinamp;-comitate,induftriajamp;ingenij dexteritatc in quoque officiorum genere prxft^'nbsp;bat,ne plus geftarum rerum magnicudinc,quam virx imitatione,eorum qn^^' 1nbsp;quamprxftantiffimuadxquare videretur,nc dixerim fuperare. Adpromeren-dam procefiinl ac militum beneuolentiam fua liber alitas, dementia, populati-tas,amp;: beneficentia promptum effecerat, vt cundis ex animo coleretur. Cumnbsp;optimatibus amp; prxfedis militum ita quandoque dmeftic verfabatur, vtlua-nbsp;nbsp;nbsp;j
It
Mdtthithu uiffimahaccofuetudinefibi omUes obftringcret. Nullo benignitatis amp; libr' officio poterat expleri. Non folum proceres,nobiiefve milites officij
Simflen MMthm
tia,fed gregarios quoque vifitauit. In caftris xgrorum charitate cotubernialu- j ^rauit,fxpe languentes propriamanu pauit,ientaculaque porrexit : hortabarufnbsp;adconualefcendum,increpitabatpufillanimes,amp; defperatoscofolabaturrtep nbsp;in acre vulneraobligauit.Exhocigiturofficij genere mirificam omiiiumndcnbsp;fibi comparabat. Qmnetiam gloriabundus fxpe retulit, fe Nicolao Bofnx regbnbsp;dim per officium vifitalfeqxgrotanti pedum digitos interfricuifl'e.nbsp;eorumfxua naufealafforantium, inter vifitandum perhumane fuccurrine nbsp;veiutiregix dignitatis immemor, amp; expers, ftomacho fluduantis caput unbsp;nuiffei umitto Tales, quibus defedos obfirmabat animos, amp;mortuos ap mnbsp;ris reuocabat. Inter amicos qiiandoquc licentiore fympofia amp; comeliatinbsp;iautiorcvfuseft, vt curas abigeret. Ciim Myfiis, amp;Ratianis, cumBoemis^^^nbsp;Alemarinis ,Cum Vngaris amp; Cumanisiuxta verfatus ,domi militixque negnbsp;genti corporis cuftodia vfus : fides tarnen omnium, amp; qr maxime mi ita nbsp;ideftccetatjVt publica ipfa cura amp;:folicitudine mnitetunnbsp;omnes cerratim corpus eis peruigili quifque cuftodia afleruabant. JNunbsp;mi gemmata pocula, nec chryfendeta, myrrhinave, nullis atria aulxis vcnbsp;nullus,velfiquid,rar videbatur,amp; ipfe quoq; incultus,ac rudis apparatus,nbsp;didx in quadrata menfa mappx, cultus omnisadequos amp; arma tramnbsp;aurum,gemmas argentum geftare mos erat ; item cxcolerc comas,
Jt
DECADIS nil. LIBER VIL fcrtagcftarcjhabitulautiffimo vti,qui trabes Romanas exupcrct: cxtcras parumnbsp;artes curare. Poftquam autem rcgina venerat, menfas, amp; viuendi modum ex-coluitjfaftidita domorum humilitate: magnificas cnaciones, exculta triclinia,nbsp;Wrata cubiculaintroduxit,regem popularitate reuocauitaanitores foribus ap-pofuit affiduoSjintercepit faciles adituSjtegiamMaieftatcm ad feruandum longe ambitio fuis decorum redegit. Statis regem temporibus in auditorium pro-dire,adus dicere monuit. Scythicis Icalicos mores infcruit, 6c Latinis quoqucnbsp;epulis oblelauit. Varias,quibus olim carebat,artes,eximiosquc artifices ex Ita-a magno fumptu euocauit.Qmre pi;orcs,ft:atuarij,plaftici,clatores 6c ligna- ^ijjargcntariique fabri,item lapidicid opcrarij,amp; architedi ex Italia condudri,nbsp;nfanaquehis impenfafalaria : diuinushinc cultus adaudus,a:dicularegia acci-^se tota Gallia Germaniaq; cantoribus exculta. quin amp;olitores,cultores hor-Jormn,agriculturqucmagiftri exltaliaedudi: quicafeos etiamLatino,Sicu-'OjGallicoque more conficerent, euocati. Adiedi quoquebiftriones amp; mimi,nbsp;^uibus cum regina nimium indulfit : item moiiaul,vtricularij,choraul ac ci-^atdi, Inuitati etiam muncribus Pot,Rhetores amp; Grammatici, quifalfio-pnionefua, miferiores long mtifas, qm adduxerint, in Italiam reduxerunt.nbsp;^asomnes Matthias mirifice coluit,aluirquc,Pannoniam,hlteram Italiam red-f^econabatur. Viros quaque arte praeftantiflimos vndique difquifiuit,condu-^tquc. Aftronomos,Medicos,Mathcmaticos,Iurisq;cotifultos dilexit: ne Ma-S5quidemamp;Nigromantcs abominatus eft : nullamartem contempfitvnqufnbsp;. oncr yngari politic cultura ac deliciatum expertes, hc omnia gr ferre,nbsp;hnos damnare fumptus : regiam Maieftatem quotidic incufare, quodpecu-*nbsp;^as ludibrio haberet, vedigalia ad meliores vfus inftituta in res futiles vanasqjnbsp;^*^garcc,prifcorum regum parfimonia 6c frugalitate defcifceret, patrios 6c (c-mores exueret,aboleret antiques ritus,amp;: ad Latinas,imo Gotalanicas de-^'as,efFminatosq5 mores plane trasfugeret. Mufti tare quoqj, nimis vxorium:nbsp;^^ternosnon modo aurum,fed principisindulgentia vniuerfum quvidiere-10 ^'^^^Populari : multaquoque obloqui,amp; in malampartem accipere. At diuusnbsp;^'princeps, omnium bonarum artium parens ,amp; fautoringeniorum, Vngari-vulgQ mofes damnare, rufticitatem Scythicam 6c incultam vitam publienbsp;^Cjinhumanos paftm ritus abominari, vrbanitat fenfimiritroducere, pro-cum nobilitate ad politicumcultum hortari, iubere domos profaeutatenbsp;f^^S^'ficas erigere,viucre long ciiiilius, ac fefe minus cum peregrinitatc gere-gt;4uam ant prter omnium opinioncm abominabantur. Adhc igituro-^excmplofuo inprimis omnes inuitauit. Budenfem arcem, vbiprter mate Sigifmundi dificia nihil fpedarione dlgnum erat,excolere adorfus eft:nbsp;^^^aftioremaulam nimis exornauit: quippe qui Danubij parte diculamfta-^
Iq'^^ydraulicisque organis,item facro fonte dupliCi marmoreo 6c argenteo j^^'^otuit : collg ium adiecithoneftTimumfacerdotum : fupr Bibliothecamnbsp;vtriufque lingu fcunditate completamxultus quque librorumnbsp;'^noliflimus. Ante banc cubiculum eft in abfida curuatum vbi Clum Vilija ^mfufpicere licet, qu fpedat ad Auftrum. Palatiaercxit haud parum nbsp;i^^^noluxu diftrentia, vbilaxa triclinia, procit,cubiculaque fuperbiftma,nbsp;L^'^^^ucaria vbique varia 6c aurat, mltainfignium varietate diftifida : po-'nfuper emblcmate confpiCui,infignesquc camini,in quorum faftigiisqua-Romanorum ftemiiiata funt fculpta. infr hypothec, thefauri-vari cnationes 6c cubicul, quo altioribus fcalis,amp; amie tn^S-'^^anfubitur. Buleuteriumhc ,amp; dita. Cm vitraprocelTeris,variasnbsp;it.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in excclfam abfdem conuex : hybernacula, ftiuaculaque multa:
Q. Peliocamini,amp; aurat zet. prtcrhc alta, abdita^j fecreta, argentei le-itt^.S'^'^fcqjcathedr. Ad occafum,vetuftum opus,nondum infturatumn P^dcucircumuenta,qu dupliciacoronant ambulacra: quo-|^P'^^^nm,nouo^ palatio prpofitum,qu ad fumma triclinia confeendi- ^odecim figniferi orbis fideribus infigne non fine admiratione fulpicitur.
G g iiij
-ocr page 672-ANT. BONFI NH R E R. VNGAR.
telTellata vcrmiculataquc vbiq; pauimenta tenintur, nonnulla encauftica fnf: caldari paflim/rigidarixque cell: hypocauftain tricliniis mammatis tegulisnbsp;obte:a,quxnonnid Colorumpulchritudine,fedanimalium Gonfidoriimvanbsp;riecateconfpicua. In fubdiualibus, confpedu pedeftres tres ftatux, ex altonbsp;non incrmes,adeuntibusobiiciuntur.Galeatus in medio Matthias conftitutus,nbsp;hafta clypeoq; innitens,cogitabundus:a dextra paterjamp; fubtriftis lua Ladii-laus.In medio fubdinaliumfons seneus^marmoreo lacu circumuentus,cui Pallas galeata, fubcindaque imminct. Ad aulx huius aditum in anteriore fubdi-uali,quod multo laxius eft,hinc amp; hinc duconftitnt ex re ftatu nud,cly-peo,{ecuri,cnfeque iuxt mintes,ad ballm circumfculpta funt tropha. Inhacnbsp;igitur quadrata area,ante Sigifmundi atria coftituta : vtus latere palatium in-ftaurare coeperat,quod,ll prftare potuifTetjplurimum de fuperbavetuftatere-ferebat. Geminas huic fcalas adiecerat, porphyreo marmore, neisq; cande-labris infignes. Ex cod lapide geminas huic ianuas fuperftruxerat, quas neinbsp;portes,amp; artabr fati,Hcrculeisque laboribus admirabiles,amp; non minus ter-S qu.m .a fronte fpeabiles cxornabant, quibus illud Antonij Bonfinis Epi-MX. gramma mandauit,incdi:
ATRIA CVM STATVIS, DVCTIS EX RE, F O R E S CORVINI REFERVNT P RI N C I P I S I N G E N I V M.nbsp;MATTHIAM PARTOS TOT POST EX HOSTE TRIVMPHOS,nbsp;VIRTVS, S, MARMOR, SCRIPTA, PERIRE VETANT.nbsp;Contignationes huic infanofumptu dertinarat, quibus laquearia aurigantcsnbsp;fer chera planeras continercnt, erratilesque curfus miro rtifpedu rcferrenf.nbsp;In fronte fubgrundiis tedorum triglyphos fubiicere decreuerat, amp;quapolletnbsp;arte confpicuum opus efficere. In fontem regi per oto ferc rtadia pixidatisnbsp;tubis,firtulisque plumbeisaquamfubduxerat. Sigifmundi ambulacr,quodnbsp;totam fcr arcem ambibat,ne pari quidem fumptu profequi ccepit. Illc xterni-tacis deftlt;iatione,hictemporariainambulacro mora dificauit. Laxoslgos-que ibi trafus inrtituit:fpecularia quoque mulra, item atrium murorum minisnbsp;impoli tum,ex lignario opcre confedum, vbi triclinium ,cubiculum, prxterea 1nbsp;apodytcrium: amp; -aul retradius lucubratorium, graphiariumque locum per-fecit, fed*inuentumvefanamruinam in Danubi minarividebatur. Extraar-cem in proxima conualle horti lubiacent amnirtimi,marmoreaque vilIa.Hu-ius propylum columnis tcrtellatisjembrycatisquc circundatu, quxxnea candelabra furtinent. Triumphales funt vill portes, amp; triclinium cubiculumqiicnbsp;cum laqucaribus amp; fenertris vfque ade Ipedabile, vt lautirtmamantiquita-tem propius accederet. Qua fpedat in hortos, porticus fubert.in hortis labyrin-^us, ex arboribusconltisinrtitutus, Inlperauiaria, peregrinis noftratibusq;
auibusiquferrea retiacoercebant. In auiariis quoque arburta, frudiferxque arbores, amp;nemus,itemxyrtiperordinemdigefti, variisque arborumgeneri- 4nbsp;bus circuallati.Infuper crypto porticus,prata, lithortrata, pifcinx.Turresquo-que cccnaculis ac pergulis obdud,in quibus cnationes cum vitreis fpccula-ribus vfque adeo iucundx,vt nihil puteSamnius. Argentatis villa tegulis connbsp;pefia teda. Q^in amp; in vlreriore Danu bij regione in Pertano agro, ad prinium lapi-dem,fuburbanum habuit, ne minore quidem amnitate deledabile, vbi cu-ris animum relaxare mos erat. Item in Budenfi agro alterum fibi erat fubur-banum,ad tertiumlapidem, vbifylucrtnum ferarumamplilimafanvinarianbsp;fpedabacur.magnaquoquc hccicurum copia. Adfalinariumerattertium,nonnbsp;procul ab vrbe Buda. Sed quis ea pro dignitate referre poterit, qux ad Rega-idtcut.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alba indiuGcnitricis ballicamoliebatur, vti facrorfuntmonumctarc-
gum. totam enim non modo inrtaurare, fedmulto prftantiorem clccreco-nabatur : amp; prrtitiflet eximius illc princeps, ni mors immaturacmedio fuftu-lirtct.Magnaminprimisaram,logprirtinalaxiorcm, fundareadortusert,vthc fibi,patrique Maufoleum conrtituerct. Hucetiam Helifabeth parentispien-tiflm corpus nonmultoante vita defund, tranftulit, vtparentibushcamp;franbsp;trijfibi-
-ocr page 673-DECAt)S l LBER VII. ^3? fbi^facelliim dicaret, opus artificiofx tcftudinis, ac cmiuentiininr, qua-lrato lapide inchoatum,quodinconuexaabda iain conlfgcre cepcratuotqjnbsp;*^rcum fornicibus obftrhim cft, vt acerrimum quodq; fuperct ingenium:amp;,nbsp;luando in palude tumeftj altiffima iaa habet fundamenta. Taminfanum i-Bturmolitur diheium, vt hoc duntaxat vnoextera fupcriorumrcguin operanbsp;Dicurare videatur. A dVicegradumprifeorum quondam regumareem in e-gt;tifliniolocofitam,{biacentem rgi am lie amplificauit, fie hortis,viuariis fe-njtnamp;pifcinis excoluiqvt sedificiorum fuperbia, aliaquoque fupcrarc vide-Attalicos,amp; laxa triclinia, ambulacra tcrorio opre candi-feneftras fuperbiflimas ccrnerc crit. Hic horti, fontesq; pcnfilcs,quinbsp;porphyreo marmore, ncoqj folio culti funt. Si vitraprogrediaris, Tatam of-epcies:qu meo fane iudicio cteris arcibus anteferri in tanta breuitatc poteft.
enim c perpetuo crafl'oquc aggerc, conuallium aqua fiftitur, ftagnat,acla-^uiniugerum feptenorum ferc milium pafTuum efficit. Piftrin ad cmiflorium frumentari,exordine nouem:qu arcifan coherent,amp; nunquam bel-uferriqueunt. Arcis formaminaftragolifpcciem duplicimuro, propugna-fofla munira: breuis inter porticum area, quam aurat cnationcs, ma-S'i'ficaquc cubicula ircunftannlaqueat contignationcs, multo auro clatu-confpicu.EmilTx lacu aqu fpc refifl:itur,amp; pifeinas haud inuitafacit in-^nieras:magna luporamp; carponum copia. Duo vtrinquepagi nonignobiles,nbsp;baiilic.Circunftantfaltus quoquo verfum patentiflmi, qui ne medio-quidem fcrarumcopiamalunt.Non procul hinc Danubij ripa,Rom.le-S'onis veftigia pleraq; fuperfunt, qu adhuc pr loci amnitate, amp; ferae iratenbsp;pIbLatinx gentis coloni vocant. Paul fupr,ad caputinful Comarom co-Pciturfpatij fane laxioris, cui fubdiualia patentiora^ capaciora triclinia, cdi-^ifavbiq; laqueariagrauiflma quide impenfa conftrula. Bucetaurus quoq;nbsp;Yclificandum Danubi ex ligno conftrutus, in atriis fimulacrum, vbi tricli-^'^iprocython Sc cubicul, vbi andronicon, amp; gyncc j inter puppii amp;c pro-fmlatcompal. Prxterca Vienna capta,penfiles inarcc hortos,helioamiinbsp;J^marmoreos^ fubduda aqua fontes fecit. Frigidari,caldari^ cell in pennbsp;foloconfed. inferius quoquehortos excoluit,caue auicularum, amp; aui-^^Uferreis retibus obduda:ta:um in feceflu nemus, topiariaque loca, ambu-^oricircmporticus,vititexturconuex:fupramniaprodujrit ambula-^'^Mdfpaciandnimis idonea. De faciendoin Danubio ponte,crfi pervitali-'^etjfortaflcprftitiflctjTraiani Cfaris inuitatus cxplo,qui prope Sindero-marmoreo Iftrum ponte traiecit,cuiusnonnullxadhucpylfuperfunt,nbsp;'^Qgitabat. Addebat animum architeftura, quam tribusfan menfibs Antoni- -A/*nbsp;Bonfinisin Latinamc materna lingua traduxerat. Ctera,qu perarcesrc^ snjmu.nbsp;Sasamp;bafilics cxd-fican fecitjOper lgioris efletrite enarrare. Prter h^ nbsp;^loannisCoruini filij fui, qui nondum pucrilibusanniscxce/rcrat,cducati-fanimum aduertit. Nam cm annos deeem domi militiquc fempCrcumnbsp;quot;^^Sina fuiflet, amp; ne pafliim quidem fuo latere dimififlet ( quarc vxorius plc-*ique reputatus cft) nullamquc ab vxorc prolcmtulifleP,adhunc vnicumfpemnbsp;^^ncraintcnderat.Hunc filibcri defuiflent, regno prficcre ftudebat.AlIicie-ad hoc animum,amp;: fpem augebat, puen liberalis tflgies, amp;: indols gencro-^^Patremenim non folm ex omni parte, verm etiam Coruini aui oculos re-J^jbat: quibus nihil vnquaferenius vifum efle aiunt. Eadem cumptre facis^nbsp;ctiique manus, os, obtutus, frons amp; nafits:caput, vti ili,fine menda:in cir-lo ^''-gettdis oculis motus grauis amp; tardus, cui non hac atquc illac lndnare o-*os,neq; his leuiflim micare,fed afpedu,rhotu,geftu^ corporis regia quan-^naprferrc grauitaEem,quam in confilis ac verbis que feruare videbatur.lnnbsp;^^^pidusamp;libcralishuiceratafpeds jplusgrafi prarferes amp; venuftafis,qumnbsp;^critatis amp; triftiti, Dcfperatis deindeliberis,Matthiasaugdameius di-0 *tatem,amp;: authoritate natur efle iurc reputauit. Cm vt futur dccet princi-^^jcducaflet puerojVtfpedatu candis rcdderet,amp; quanti fieri vellet, oIIck
-ocr page 674-^34 A NT. BONFINII R E R. V N G A R.
f aI. More
nam.
dcretdn diccndo fxpc iure ad dextram confiderc iu flic; item cm facris opcra-batur,folenniavc celebfabatjaut vtriufque Cxfafis,Romanive pontificis,cxtc-roriimve regum porentaruumve legatos admilTurus erat in fenatum: ad dextram femper filium collocauit.Qmn officij regij gratia huius opera fxpe vfus ell.Qupties folenne conuiuium autprincipibus, aut oratoribus eximiiseditu-rus erat, ftrata regali menfa, fub prtextu gritudinis qux dudum incefferat,nbsp;fpe pro fe filiuni accumbereiuflit. Contra ille pro patre decorum rite fcruauit,nbsp;i. prudenti argutoque coUoquio coniuarum opinionem,ac xtatemprofedonbsp;fuperauit. Verba quandoque iic grauiafubiecit, vt non minus oratio, qum fi-niilirudo oris,verum amp;dignum nlium patreindicarct. Maximas hincindiesfi-bi clientelas SZamicitias comparauit. paternis amicis admonitus,gratumamp;:nbsp;promptum apud regem patrocinium exercere cpit.Qi^re maiorera indies nbsp;proceribus, nobilibus, prouineiis fauorem fibi conciliauit: pro neminevn-quam fruftra fupplicauit. Contr pater,vt maioribus quotumquenquePantio-nem beneficiis obftringeret, fupplicantifilio nihil vnquam abnuit. Item, Vt re-gi profpicerct orbitati,de honeftilfimo coniugio cogitauit. Admirabaturiamnbsp;adolefcentis ingenium, quem inter loquendum nun quam incautum offendc-rat: obferuabat mores eius,amp; peruigiles clandeftinosque euftodes ,fpeculato-resque adhibebat,qui exploratacunla referrent. Non citra ftupore quandoq;nbsp;incaftris confuetudinem eius cura maniplis intuebatur, amp;adpromercndam inbsp;legionumgratiam,dexteritatem.Dcplorabatfecumpuerifortunam, qui,quic-quid natura largius indulferat, amp; ius dedcrat humanitatis ,a feuera nonnullo-cenfura, opinionequc,pofl: mortem fuam ademptum iri pruidebat. Dcnbsp;renouatis regi moribus,dc difciis loanne duce Coruino loquuti,hucufq;nbsp;vagatifumus,neiftaquoque, memoria non indigna, ingrato filentio omitcc-rentur. Nunc ad inltitutam geftarum rerum fcriem redeamus, ne plus -rqnonbsp;vagari videamur.Poft captam Viennam annos quinque Matthias,vti diximus,nbsp;fuperuixit, de quibus vna dicemus, ne annorum fupputationem tories facerenbsp;cogamur. Cm habito Bud frequentiflimo conuentu,rempub. optimislegi-bus amp;rinftitutisinftauraflet: mox deledumhabuit,Iegionibus fupplementadc- pnbsp;dit; amp;r:reparato exercitu, vnacumfilio Beatricequeregina, primo tempore adnbsp;in^UertrcxpugnandaiB vlteriorem Aullriam proficifcitur.Pifoniumprimoventumeft,nbsp;Muflnam. aliquot ibi dies adli, dum literis, clandeftinisque internuneiis nonnulli regulinbsp;proccresqj faciendam dedition fuaderet. PrmTis deinde copiis,Czifteftor-phum obiidetur, oppidum fand non ignobile, quod rex line magno negotio innbsp;lidemacccpit.Motishinccaftris, Lauamredaconceflit.Ciuitas eftadf Moraiunbsp;amnem ponca,oblonga quide, amp; quadrata, cui ad caput arx eft, non paruo arti-ficio munira, in medio balilica, mnia verb cralTa, altaquc, acduplicifoiraamp;nbsp;^qua complta, duplici quoque muro, item aggerc vaUoque munira, quemnbsp;infeftis cuipidibus pertice contexuere,, laterepaiudes attingunt. Confpicaturnbsp;vrbem obfelfam facile capi non polTe, nili nea mnibus hineSc hinc tormen-ta admouerenturiqu cpletafoira,pontve fubftruflo,militibus aditum pate-facerent. Quare in prtmis, quafpedat adPifonium, caftellum pro portacrigitnbsp;ampliirnnum,quod aggere,foll'a, valloquc circumuenit, ne fado oppidanorumnbsp;impetu cfpipoll'et: ibique machinas nt difponit,quibus mnia obtererentur.nbsp;Ab auerfa parte,qua Ifnaimam profpicit,Moraui vrbe, id ipfum facit : nee in-tadam quidem capite arcem prtermittit, quando non infirmo prxlidio La-uammunitamell'e nouerat.Dum vrbs inclementcr vtrinque quatitur, dimilTonbsp;exercitu,additam(vt aiunt)in Morauiam contcndit:quam adlglauiamexco-polito cum Wladillao Boemiregeprftituerat. AdlabefadandascnimAu- fnbsp;ftralium vires, amp; frangendam Imperatoris pertinaciam, nihil commodius enenbsp;cenfebat,qum,B oemicum regem,bellicollllima gentc pollentem,lbi concili-atum habere. Nulla enim auxilia,prterquam Bocmica,Germanicave, Cfarinbsp;promptioraefle videbantur.Qmn amp; verebatur, quod anrea femel acciderat, nenbsp;inftituta cumWladiflao amicitia, Cfareaarte dirimeretur :nc bellicofumiu-uenem.
Znam.
DCADIS in. LIBER VIL
cnm,amp; ad clariflma quque facinora nacum, magno ftipendio conducercc, inq; fuamadduceret inuidiam. Quqd fi Fridencus Imperator exuta aliquan-^nbsp;tilper auaritia fecifiet, nunquam Pannones Auftriam occupaflent. V erm hxcnbsp;liumana, qii mortalium animos fenfim illabitur: ita cteras virtutes eneruat,nbsp;fxploditve, vt non modo populum, fed prouincias ampliffimas in grauifllmasnbsp;talamitates plane coniecerit. Nihilenim confiho fuo obuerfan pofle,fi Boem,nbsp;icgemhabeat, Matthias intellexit. Indidoiam tertio conucntu, in Morauiamnbsp;fumreginagnatoqjloannc proficifcitur, vtconfirmata cumLadiflao amicitia,nbsp;tutius cumimperatore deinde bellum gcrerct. Multimandato regis Oratoresnbsp;'c cumfequuti, qui eo tempore forte conuenerant : inprimis Neapolitani regis,amp;nbsp;'Huftriffimi Ferrari ducis, cui ab indomita fortitudine Herculi nomen erat.nbsp;Conuentus frequentiflimus Iglaui iam habetur : quo vtriufquc regni principe cum regibus couenerc. Repercufliim hceftex fententiafdus,amp;: priftinanbsp;^onfirmatur amicitia.Wladifiaus Matthia magnified donatus, gemmata mu-'eidatagalea, adiedrumq) oppidum : Innumer quoque aregina veftes auronbsp;Pwpuraqj contexts, additaetiam regalis multa fupelletiiis, vt focietat dignanbsp;^uneraconfirmarent.Compofitishc rebus,alter in Bocmiam,adobfeiram Lanbsp;alter fe recepit. Secundum rgis aduentum, prfei caftror iam de con^nbsp;eendacumoppidanis manu confultabant, quando tormenta in plerisquelo-dsn}tiiaobtriuerant,amp; aditumhoftifatis amplumpatefecerant.Regem dumnbsp;^^fatexpedarantjVt dexterioribus prlium aufpiciis inirent. Cm ordines fo-f^tvbiquedifpofiti,vt pugnfignumacciperent,inducias intriduumoppi-poftularunt,vtintereade pace agcrent.Rexhaudinuitns poftulataconcel^nbsp;vti commodius vtrorumque faluti confuleretur.nbsp;nbsp;Poftero die prodeunti-
cLaualegatis, de conditionibus amp; facienda deditione agitatur. Tertio res ^nfaa:a,amp; ciuitas rege in fidem accepta. Capta Laua,vlterius caftra mota.nbsp;iuMoraui, prouinci fu fines attigiflet, Ifnaimam venit;vbi dimiffare-S'^ijCajterisque Oratoribus gt; ipfe cum Coruino duce ad obfidendam Rheti-^^properauit. Triplex in eo bello illifuit excrcitus, veluti vbique in grauifli-^^^uaqueexpeditione mos fuit:primus Vngarorum, Boemorum altcr,tcr-'sRatianorum , qui totus in vexillationes amp; velites digeftus erat. Trinis earnnbsp;^'^itatemcaftrisobducit,vt obfirmatam validiifimo prfidio citius expugna-^c inter faciles montes refupinataiacet:turribuseirciimjpropugnacuiis,nbsp;^'bmaquefoflaeftobdufta, nec finemachinis mneis capi poterat. quare ma-^a in ninibus iadura fala. Obftinatius oppidani principio reftitere,nbsp;iioduqye in caftra erumpere funt aufi : amp; tune maxime, cmexcipiendinbsp;?^^eatus tempus erat. Tumultus fpe, ac rixa potius quam prlium fuit.nbsp;Qcunrfcmel euftodi fc negligentius agerent j illiq; ad excipienda qudamnbsp;erupiflent : incauti exequitibus nonnulli occurrre, qui cm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
hoftibus circumuenti, fortiter occubuerunt V alachus r rgi chariflmus, qui excitato tumultu primus occurrit, primusquenbsp;*umimpetum,ac folus excepit,cm acerrim pugnaret, tribus cfis,lethalinbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confoflus eft,amp;adfuosgrfe recepit.infequendie animam efflauitj
J^ge adraodum deploratus. Ad declinandas Alemannoruminfidias, rex
'S vrbcm obfidendam efle ftatuit, grauiores circm machinas i^pofuits tillsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnia quaterentur:quinamp;cuniculos adegit, quibus earn tu-
, ^^pi pofte reputabat. Id vbi ciues intellexere, de facienda deditione co-tiani'^'^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diebus,formidata hoftis iracundia vrbem dedunt. Rhe-
ti 'P^^human in fidem accepti. Ad Egnburgum deinde caftra mota funt^ turn nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfidione circumuenta. Interim rumor effunditur, Gallo- oktdto.
Po p^^^-e^^^'-ientare, amp;eirepropius .itaque rgis ediiftomultaprocerum iflcumque agmina obuiam prodeunt, honeftilfimi equitum ordinesnbsp;(-jj^^^^^^timeftunduntur. Singular!pompa is excipitur: amp; poftquam incaftrisnbsp;^*b Colloquium eft habitum,Rheti apudBeatricem cumcterisOrato-honorific fubfcdit : donee capta vrbe, Viennam hybernatum cum rege
-ocr page 676-6j6 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
proficifcerctur. Ad ineundum contra Maximilianum, Friderici Impcratoris filium,ipfefdus vcnerat,Burgundi ducem,amp;accrriniuniregis Galliinimi-cum: quo nihil vtrique commodius effe poterat. Nam ci'im illc in Belgis age-ret,ac pater in Noricis Pannone vcxarctur,duplici bello diftratus, neutrum enbsp;fencentiagererc poflc videbatur. Intercedebat Matthias cum rege Gallico f-dus amp;:affinitas:quandoquidem Beatricis mater eum regem propius attingebat.nbsp;Percuirumigitur ex compofito inter Vngarum, Gallumquefdus ,amp;fraternnbsp;eftinita focietas,quam mutuum commodumamp;confuctudo conciliarant. Stephanus Crifpus,virliberaliingenio,faufto afpelu,amp; lingulari eloquentiaprx-ditus, Oratori honeftado cornes amp; procurator, proprer fuauiflmos eius mores, 'nbsp; rege datus. Rex ad expugnandum Egnburgum fubinde animum aducrtit.nbsp;Vrbs eft inter inquales fita locos, amp;circumucnta monticulis:amp;ipfaquoqueiiinbsp;monte lira,Iaxis circm pifcinis obduda. Ab aduerfaparte,arxnon infirma: amp;nbsp;quaconfurgcbatin monticulum,amplaamp;altafoira,item perptue muro,vallo,nbsp;aggereque, ac miraturrium frequentia protegitur. Ad vtramquc portamgemi-n confurgunt turres,acfolidx,qu facilobteri nonpoterant.Impofitumhuicnbsp;validiflimumfan prfidium fuit. Tentara pugna, oppidanorum fabricis multinbsp;cecidere : quin amp; incaftris incauti pleriquc cf, admotis ex ira plus qum ho-ftili moretormentis. Solida,qu ftabatpra: porta,turris propugnaculiloco,crenbsp;bris mahinarum iftibus obtrita: I atere pars mni in vaftum diruta, qu counbsp;gelatis infano rigore pifcinis, magnus in vrbcm patebat aditus. Inftantipcri-culo confternati dues, vix regem exorarunt,vt in fidem acciperentur. Duode-
quadragefimo demum die vrbs in dicionem regis peruenit, fubinde motafuere caftra, prfidiumcumimpedimentis libr dimilTum. PoftquamEgnburgefl'nbsp;fesin fidem Pannonis conccfiere,regina per Drag Bertoldum,cataphradoruninbsp;cquitum prfetum,amp; LadiflaumMoritz,Gollegamcius,rege accita,cumhofnbsp;neftiflimo cquitam Egnburgum ouans muefaeft : quam vbirex ad primum la-
ceflatumeft.Deinde duorum dierum itinere traieefto Danubio,Clauftrumbur-gum peruentum. in dibus ad Bafilicam diui Leopold!, tex cum Beatrice per-no:auic. In fubur'oanis centuriones,equitumque prfedi fubfedere. Exercitus ad recipienda quasdam oppidula dimiflus,variis demum itineribus Vicnnam,nbsp;mox edilo regis Neapolim, quam vno iam anno aStephano cornice amp;:Tetau-ro, Ladiflao Canifa, lacoboque Sechel obfidcri iufierat, fine mterniifiionc connbsp;cefiit. RcxinfequentidiecumvniuerfoauliCorumcomicatu,exClauftrumbur-go Viennam defcenditicui ad tertium lapidcmEmcricus Palarinus, amp;Vrbanusnbsp;Qi^ftor,qui ea tempeftatelaurienfis pontifex erat, cum fingulis Viennenfium
V* 1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordinibus,vcluti de vlteriore Auftria triumphanti,cx vrbecgratulabundipro-
diere. itaque cumreginafingularipompa xi 11, Kalend.lanuar. Viennamin-4* ucdus. Paucis ante diebus Antonius Bonfinis,ciuis Afculanus,ePicentiagro,nbsp;Coruini rgis nommefuccenfus, Rhetiam venir. vbi cum regem amp; Beatricent
/' uerat: Hermogenem, amp;: Herodianum, quos c Grco in Latinumipfe traduxe-rat:atqu breuem de Coruin domus origine libcllum. Regin duo:alterum, de virginitate amp;:pudicitiaconiugali, de hiftoria Afculana alterum. Vnumau-tem Epigrammatonlibellumloanni Coruino inferipferat, cum haudiniucun-da,inutiliqueprfatione:vbidcinftituendo nouoprincipe agebatur.Cuminnbsp;caftris ifta volumina rex auidc letitafiet, fcriptoris admiratus ingenium, quia
VALVkJlil Aamp;VC* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XWA ttUXUV IWblbUllV bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wil**nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y 4 A
nondutnhominemnouerat, Calend. lanuar. accitis omnibusaulicorumordi- '
/
-ocr page 677-DECADIS UIL LIBER VII. 6^7 cm ille inuitus facere cogereturjne ingrato in caftrenfi tuinultu,moleftiaq;,o-cio vtcretur: oblatu fibi Philofttatum tribus menbus in Latinum tranftulithnnbsp;primis verb Neapolitanas Iconas,deinde Vitas Sophiftarum,amp;epiftolas. Rexnbsp;autein,cum Natales Dominicas celebrafletjduo magna negotiajqu potiffi-maimminebant, expedire curauit : in primis legationem in Galliam honori-ficcntiffimam : deinde, Neapolis expugnationem, qu omni arte ac viribusnbsp;obfirniata,obftinatiilimc refiftebat. loannes Varadienfis antiftes ad Gallos o-rator pronunciatus erat ; quo adidmunus obeundum nemotempeftatenoltra'^/;;^^.nbsp;niagisidoneusvifuscrat. Isenim exhumihbus, vtipfeingenue tatebaturjpa-tcntibus, in tenuire ad Olmutium natus: tanta ingenij dexteritate gt; conlilionbsp;^induftriavaluit, vt apudregem inter primes amp; charillimos haberetur, fu-premus (vt aiunt ) cancellarius, amp; fecretarius eflet. In bello namque Boemico,nbsp;^unirexMorauiamin prouinciamredegit, capto Olmutio huncadolefcentcmnbsp;CiuporiVaiuod commendauit. Hie mox ingenij prftantia, amp; experientianbsp;Return lie excreuit, vt in gerenda prouincia, Boemicisque rebus adminillran-^'Sjhocpotiiimm adminiculo amp;moderatorevteretur. Quarc perbrcui fuanbsp;Cjititegritate, prudentiaamp;magnanimitateficregi placuitjVt in primis Va*nbsp;f^dienfi, deinde Olmucenfipontificatuexornarit. Quinetiammultis bafilica*nbsp;j^'itnprfeduris adauluseft. trigintaenim aureorummiliaprouentibus an-^uisaccipiebat. Immenfa huic ineratliberalitas, amp;magnificentia. vtmunusnbsp;H^odque libi delegatum, honorificentiflime gereret : nec labor!, nec fumptuinbsp;P'Pwcit. Nobilifllmas domi femper clientclas aluit: omnia mandata regis nonnbsp; fententia, fed prtcr omnium opinionemfeliciflimgeffit. Grauifli*^nbsp;^^huicququei^cgotia qu foris imminerent, rege commicti folita. Acce*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;venerandus afpectus,oratio liberalis, animi magnitudo, robuf
^pulchritudo corporis operoiiffimi, cui indefatigabile ac perfpieax inerat in* S^^iutn. addehis mores prxftantiflimos, inauditam manfuetudinem, bilan ta-^^fummaniprEterea comitatem cu magna popularitate coniundlam.Prom*nbsp;jtt P'usad officia femper habitus : cui nihil moleftius, quam aut quenquamnbsp;aut fimularc diflimulareve quicquam. Amicos nimium ex corde dile-. obtreftatores, amp; inimicos bene potius reconciliare, quam male merendonbsp;. jiftatuit. Adobliuioneminiuriarum,amp;benemerendumpotius, quam adnbsp;^^^didatn natus crat. Sat habuit quandoque inimicumlibera quadam amp; pras-lualedicentia vlcifci: afacinorofa vltione fe femper abftinuit. quarevir
J innocens rege amp; iudicatus,amp;: pronunciatus eft. Is igitur cum in Gal-orator profcifturus eflet, atque legatum Gallorum lecumredudurus, ra-**^profc(ft pompaminftituit,vt rem principe, feque dignam faceret. Tre- Plt;npale* inprimis equos eodem colore omnes amp; magnitudine : trecentos quo*nbsp;^iuuencsexvniuerfisprocerumordinibus,amp;extotanobilitatedelegit: qui*nbsp;bnguias vrbes togatiincederent,amp;purpureocun;ihabituvterentur:itemnbsp;^fi omnes, amp; eadem proceritate tateque confimiles. Ex his torquatoSnbsp;bos cernerc erat : cteros verb, quibus aurei crines fuerant, gemmatis ca-Bettisobdudos. Supellex adhc plufquam pontiflsia, qu necubi expli*nbsp;potuit, quin regi Maieftatis hofpitium referret. Vana principe manda*nbsp;mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illudque inprimis,vt per Galliam Cifalpinam iter faceret ,44ediola-
f gt;^orem ducis regij filij nomine defponfaret : quam quidem affinitatem in-cilN^^^^^tr^'^^rat, amp; exato adeo fub fug prtextu Fontana Brixienfi viro cb *^O)Cuius adminiculo commodaque opera fpe alias in Italia vfus erat,nbsp;b j^i^'^dtinis iam literis fere tranfegerat : deinde, vt cum Gallorum rege fdusnbsp;nilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtdiftradum bello dtiplici Maximilia-
Czaliabum,Maumethis Ottomanni filium, Turcorum gf qui fratre pulfus Afia, primo Rhodum, deinde in Galliam effu*nbsp;poteftatc Francorum regis erat : precario nomine impetraret, vtnbsp;}hius nomineTurcum grauiori, qum ante,bello metuque afficeret. Cun-S^Uir mandata fententia corifecit, prterquam quo d T urci fratrera fum-
Hh
-ocr page 678-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
feratur. Parifiis fpc forum pifcarium in celebradisconuiuiisfic exhaufif, vtdi-fpenfatores quandoquc regij pifces mendicare coai fuerinc. Dcftinata rgi Gallorummuneraobtulit, qu plufquamvigintiquinq; milibus auremvcnic-re. InpriniisTurcicos equos vigintiquinque mirperiiicitans,vafaprterhzenbsp;aurea amp; gemmata,equos quoque cataphra:os Si. gradarios, defultoresqueDa-cicos. Accedebant cphippia auro,lapillisquc diftin:a,fuperba:que cumfrenisnbsp;phaer. Regin duliliauro contextam trabeam, veftes Perficas,balthea,nbsp;aurcum cubiculi apparatum mit. Legatus etiam Francorum, cui Chrillopho-1*nbsp;ro nomen erar, cum Varadien/i epifcopo honorific djmiifus : quem nosipfinbsp; rege reginaque donatum amplilfim vidimus. Ad tria nummorum auremnbsp;mdiaiudicio cunChorumeius munera pertinuere. lifdem dicbus, ciimdc cre-andopontificc Agrienf agerctur, indicioregio, fuffragantequercgina,quan-do nemo prftantior occurrebat,V tbanus Q^ftor,quilaurienfis erat, Agricn-fi -pontifexcreatus eft,Iaurienfemqiie bafilicamThomas fcribaregius,ob ope-ram fummafemper fide, diligterque nauatam,abfque negotioimpetrauit. hosnbsp;cnim ambos cum Varadienfi epifcopo, qui in Galbas dudum profclus erat, eanbsp;tcmpeftate Matthisnimiumdilexit,adauxithonoribus,comcdisq5,amp;:quicumnbsp;vitro confilia communicauit. Mitiore VrbanusQuftor cratingcnio,amp;ad*nbsp;maxima quque tradandaere;iore. Contra vehemtiore hic,amp;vtfuluuspr-ferebat afpedrus, afperiufculo, in agendis tam negociis expertiiTimOjitcm per-ifpicaci, callido ac indefatigabili, officiofo conftantiamp;integro. Sed Vrbanusnbsp;mira dexceritate,fide,tolerantia,amp; ingenij altitudine,apud regem fempcrprin-
cipatum obtinuit,quamuis ingenitfapicntimagnitudinem dilTimularit.
RERVM VNGARICARVM DECA-
tipoftulabant, amp;graui bello e caftris multi fe fubtraxerant ; quare trecenti Ale-
tnannoium quits, cumducentiscurribusonerariis, multisquebobus quihos trahebantjinuitis cuftodibus,interopeRanode inobfeiramvrbcpenctrarunt,amp;:nbsp;aliquot menfum commeatibus fane compleuerant. Vnde tanto diutius rgi ad-laboradum erat.Id isgr tulerat; quum vrbem viribus inexpugnabil, infuamnbsp;Vtuat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per inediaA propediem feredadurfiefle fperabat.Cm e venifiet,
iurc poftulantibus miffio dara,adieda fupplementalegionum,amp; complta nouo milite caifra. Neapolis vrbseft in piano polira, quam in theatri fpeciem Panno-nici Noricique montes circum fiant,non pro cul ab earemoti.Solum vrbis palu-Jlre, vliginofum, ab altera parte glareatutn: prterea fcfcaturicntibus vndiquenbsp;aquis abundans,vt nufquam tres, quatuorve pedes effbdias, vbi aqua non fub-filiat. Infra quint! im fextmve pedem,folida firma^j glarea fitbefl. Folfa: igiturnbsp;vrbis altifiimaclax. Prterea quadrato vtrinquelapide mun)t.r,flratq}innbsp;pelagi fpeciem pifeofamaquam eraittt.Quadrata vrbis forma, quarten quoque port.Si in medio fori te ipfe conflitucris, portas omnes circumfpicis re-d intueberis. Suburbi cuiq; fuu eft,vrbanis aflirniJea;dificiis:amp; cavallo,fef-faq; ex aqua complta circumdantur. Mnia triplici foffa, frequentibusq^ tur-hbus munita,ad angulum quemquemurorum, portamque cxtrafoliam ereJa.
Tunis
DECADIS Xll* LI ER VIlL lt;1^ T .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
'irris in caftelli fimulacrtijimpofittiin^j prfidimj h fine ftiUpliCiniu* In ahgulo ciuitatis quifpetatadPannonianij arx in aqua pen-pentiles quoqi horti,amp;: hanc per laxa foflacircmdcit.Hac item quadra*nbsp;in aftragali fpeci s amp; in angulo qUoq; ftat alca trriSjtcrgo Cfaris hr- niirsartn,nbsp; viuariaq; ferarumj qute in quindenum milium amplitudinem pafluUm lannbsp;Pcianturjpcrpetuoq; muro obdut fimti Ibi fcrarm quodque gens j pere-^fnarum cicurum copia non mediocris vagatur in hortis diuerfisi Machi-fabric per monia difpofita: qu plumbeas glandes j ferreosque talosnbsp;ij ^^umpehtes ad icundum vfque lapidemjcerto idu prfignat ltlebant. Su*nbsp;P^jiori anno Comes Stephanus,amp; eolleg,tres quaturve turres adprimum la*nbsp;Mcm ftatuete, vlterius n fine magno periculo appropinquarunti quin patcn*nbsp;^ualiqu planicie, fiib nullo protegerC fe tumulo potrant, SeCUndumnbsp;aduentunijinftauratur ohfidioiad primum lapidem perpetuo vallo foffaquenbsp;J11. nequidintr iriuehinbsp;iet;amp; cuftodi vbique difpoft. Cni Stephanus,ac focij ad fecundum l*nbsp;P*'ictucaftrapoluiflrent,rex intra primum lapidem metatus eft: turres amp; caftel*nbsp;Cto propiusadmouit.Secundum eiUs ppulfiimjpaCis pft diebs,intempe*nbsp;^aofte, porta: tiibutbium, quai ad Vienttam pertirtet, fubmift'a clm legionjnbsp;le acruenta quidem vidoria captum fuccenfumq;. Prfidiarij milites dfpe*nbsp;^^re,intramniapenfili fe ponte rcepere. Idquamuis fcfi'ajhniof^uealto Snbsp;pa, prterea vallo, amp; plerifque tufribuS obfirmata efl'et : hoftili tarnen uda*nbsp; ot virtte expugnatur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capto,fa:uitum in vrbans, qui c vn prfdia*
^'econglomerarcnt :tergo prefli, vt in vrbem le reciperent, partimfefe , ^tuoexangufto ponte infoflam ampliflmam deturbatunt: partiminftant^nbsp;^CjCti funt. Cteri ab oppidanis adiuti,in Vrbem fe receperann Amifl'o hobnbsp;fiiburbio,quod tutiflimum vrbis videbatur efl'e prpgnaculum:cumnbsp;^To altero ad portam qu Paftnoniam infpicit,m tutelam ateis, cteta fubnbsp;diruiffent, qu protegere diifidebant i Neapolitani animo nirnium con*nbsp;lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiint,quin fi paul maior hoftiUs impetus fuifletjVtfiiique imtfliXti tn
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcnetralTentiTta nodtc trepidateft. Domefticatim eines,cum no-
ulimas des habeantj quibus crafli parietes j Crate fa feneftr fetrei^ue funt i ad excipiendum primum hoftis impetum, dcfperatfalute j obfir-^tcfefeoccperant. Maximus totanodein Vfbe clamortatis omnis. Et ninbsp;^^lcftus vrbis, vir bello exercitatiflimusj admodumqu circumfpedus^eX ar-^.pfodiilTct in forum, amp; omnium aflimos confirmaflet t pdfteto Napolitaninbsp;profeft deditionem vltr feciflent. At ille oratiotte Germanica fie omniJi animos obfirmauit, vt ad extremam vfquc inediam in fide permanferinnnbsp;f '^tiidvicoaclosfecifleprfidiaricohortiscxiftimant Rex eanole fatisnbsp;id ^'ifleratuSjinfoiTa vrbis,qu fuburbium,amp;: mnia ciuitatis interiacent^ infelt;nbsp;Wntidietormentairtfana difpottit ^quibus mceniadie notuqi pfoflibidi-- *nbsp;j^puatcrentur. Sex obiedas turres,amp;inprimis q port infidebiifjmaehi*nbsp;jj^i'juas Turcis adcmerat,amolitur.Naueslongas curribus onerariis Vienna cnbsp;nubioaduehit. Pontes etiamve(9tilesconftruit,quijjus fflam vrbis milesnbsp;jpcret, ac obtrita inter mania penettet. Pari obftinatioiic Neapolitarii ob*nbsp;pt,amp;ad tormenta quotidie Pnnonicamiftiftrosjemifls gldibu^prterut,nbsp;^,*amp;talisferrcisfpepetunt. Intentriis multos incutoS tccnt. Atroxv-^'quepugnaex infidiisindiesferituti Rogatifpedues,dditionembau-exiti vltimum interminatur. Prfetus vrbis,qi plo ant Vien-regem propugnatat, fepulchrum fibi in rce ftatuifle refpondit,nbsp;verba dabantur, donee illis commeatUS in vrbe Vil flipje ^^cnt,amp;his corrogat pecuni,bellum letent: turribs amp;prpgnaculisnbsp;libnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^idquotidie cdebantur.Cm propius ab offiftiparte turres m-
adffloure ftatuiiTet; ingentem corbium numcrm edido rgis,gregarij vimine contexuere,in cylidti fpcciem : hos humi iacentes,?nbsp;^lapidibusq; femiplenos,noduobrepcnt-eSjad maxima buertebant: c ad
H h ij
-ocr page 680-lt;40 ANT. BONHNII R E R. V N G A R.
locum pcruentu crat, obduclas crates crigebantjamp; in columnaru fpccicmcoB* ftitutaSjCx egefta terra complcbant. His igitur pro muro diuerfo vti,pone hasnbsp;turrescrigeree materia,tabulatis Sz pluteis obftrucrciinfeftas hie machinas conbsp;locate: ob ter ere inimicapropugnacula,nbsp;nbsp; mcenibus propugnatores amouc-
re: in caftris quoque ad facram pylam,vbi rgis erat tabernaculum, foffavallo-que munitum,pontes compaliles lignarij fabriefficere,teftudines,vineasnni' fculosq; parare. Rex demum nihil ex ingenio amp; arte remittere, vt validiflimaninbsp;vrbem,qua nihil vfquam gentium obfirmatiiis vifum erat, vbi Cxfar no modonbsp;fibi fedem,fed fepulturam afciuerat,prter omnium opinionem expugnaret,SCnbsp;Auguftali patria potiretur:quinetiam exiftimare, hie de fumma gloria: fuzagnnbsp;Regina cum auheorum oratorumqs magna manu fequuta regem, primo adE'nbsp;benfurt, V iennfrbello Stephane comiti dono datum:dcindc Lithinbergumnbsp;menfes aliquot prope caftra fubfedit, Neapolitanam captiuitatem expettans-Sexto idus Martias,cm rex turrim editTima in murorum angulo ftaniem,quinbsp;ad eminentes Noricorum montes afpicit, tergo acerrime tormento quateret,nbsp;vt proruensfoflamruderib. late complerct,quamilitipateretaditus :prfc(usnbsp;vrbisintelleraregis arte, mox ab vrbe turrim intus circumfedit,ligneis^fub-fulcit tibicinibus, vt fubiedo igniintra muros ruinam turris alliciat. Extra turrim, foiTamque,altera turris erat,c congeftaterraconfeda, munitilfimuman-guli propugnaculum, vndeduo vrbis latera longe lateq; machinarumidibusnbsp;protegebantur. Cum tergo turris illaquateretur,in horamqs ruinaminarctur,nbsp;prfedus ign fupponi prcipit.Sufcitatur ingens cxtemplo intus incendium,nbsp;guod interiora tabulata nutriebaticm ad tibicincs, amp; fuftentaculaperucniflccnbsp;ignis, in vrbem fententiacorruit.rexopmionefruftratus,repent Bohemicasnbsp;tres cohortes aduocat,didoq5 celerius exteriorem turrim, anguli^pr^ugna-Culum adoririiubet.H mandata faciunt, cm fe mox inacicmeduxiilent,granbsp;uis armatur milites vall prfringunt,altiufculam repent foflam fupert: pernbsp;aggetem furrepentes,ad fuprema tabulata,pluteosqj perueniunt:tres prz auda-cia primoribus intro profiliere,qui continuo trucidati funt:reliqui, fine moranbsp;reieti. dues, prfidiarijque milites, cm propugnaculum obftinatiflim op-pugnari profpicerent, hue omnes concurrrc, mnibus prfto fociis adfue- 5nbsp;runt.Boemos ad turrim circumfufos fagittis, igniferisq^glandibus muro fau-ciant:Submifla ex vrbe adulterina porta, auxdiari manuhinc hoftes amouenr,nbsp;amp;: repellunt:quamuis ne cdemaugeret,rex parum fuccedte Marte, rcuocarinbsp;mflerat. Id ingruente node fadumeft. Centum fer milites breui momentonbsp;cfi,totidemque fauciati. Qtmnquam hc parum profper ceflcrint,nihilo ta-menfegnius obfidio continuatur.Regis animum neq; impofita firmiflmaprx-fidia, nequemunitiones innumerE,neq5 obftinati ciuianimiremifcre,quam-
ftis nemo ad prim fecundmve lapidemtuto appropinquare:neq; propter vli-ginofumamp;paluftre folum, prterquam via fada,propius accedere poterat,ne-que circumflua flumina diuerti, neq; cuniculis adadis mnia fubiri (vbicunq 4lt; effodicbatur,ftatim latices emergebant)nunquam tarnen eft ab incepto deterri*nbsp;tus.Mox tormenta vnfikquc mnibus adada,amp; ita proxim circumeredx tur-rcs caftellorum inftar,vticumoppidanis cominus,nifiinteriedafoflaprohibu-jftet,mamiK etiam cfererc potuifl'ent. Quare nimium oppidanorum atrrit vifes, amp; confternatianimi, fuperba vbique faftigia machinis deturbata. Contranbsp;illi nlldefenfionis genus prtermitterc,diruta reparare mnia, quaflata nu-fantiaq; fuccidere,ne foras deuoluta,foflam ample compltent:ad rraiieiendosnbsp;prterea, quos diximus, gurgites qui muros circumfluant, varia inftrumento-rumexcogitata genera,quCnulli bellic artis autores prodidre.Iamciuesdc-fperatis auxiliis de deditione,fi licuiflet,quadoq; cogitafrent:fed impofitiprfi-dij metus prohibebat.Intellcxitid Coruinaclemetia(qua nihil ea tepeftatefuitnbsp;circumfpedius)ad inediamergo vrbredigenda efle cfuit.potuiffetquidem,iinbsp;voluiflet,vi earn capcre:vcrm id fine magna cde,ac vrbis exitio fieri no polienbsp;profpexit:vt fuis parccret,vrbem^ militari fuitialibcraret,ne oleamp; impen-fas amit-
-ocr page 681-DECADIS IL LR VUL
fas amitteretjobfidioncm prorgait 5 vt integra ciitatc potitettir. Vtrorum^ igiturfalutihoc mod eonfultunij feptemin caftns nienies egit:teniporana ibinbsp;rcgiam, cnaculumqj in amphitheatri fpeci cu proximo iaCello conftiuxitjnbsp;laininfanis vfq; ade fifcum exhaufctat impeniis,vtneq; vitra exercitm alercjnbsp;ncqs fupplementa cogere pofletjvel eo maxime tempore, quo ventura maximanbsp;obiellorura auxilia rumor eratj Vrbanum Q^itorem admonuitjorailitque,vtnbsp;pro foJita fide,induftriaamp;virtuce vtcunq; polletipecunias,amp; fupplementa mit'=-terct,ne in calce turpiter defiiire videretur. At illc continuo copias coegitiinnbsp;grietil conuentu deleduhabuit j qucunq; potuit, vedigaliaexegit: petuniasnbsp;non modo pontificatu fuo,fed ex omnibus amicislate corrafit i inilrudum innbsp;caftraexercitu proprio fumptu mifitifuggeflt quoqi nummos amp;: fupplementainbsp;Laiidata paflim Vrbani ineare celeritas,fides,^ddigcntia. Quarc itafibi rgisnbsp;animu obfttinxitjVt ishunc vnice ad morte vfq; dilexerin Cum hoftcSj quoti-diecaftraamplificarijamp;immenfas Pannonu vires augericofpicarentur, dcde-Hitionccogitare fiint adadti. Profpe;arc agminaqotidie venietia, q animunbsp;nimisatceniiabant, ira cmoti mris glandes, talosq-, ferreos pro Cul emittere^nbsp;nes vnofemel idupueros ante rege, fub ccenaculo fites, obtntrS capitibus in-^nbsp;tetfeccre. Pr cruento tamjdiroqj fpetacul tex haudquaquam craotus efi,nbsp;qinnamp;perftitit immobilismullumqs timoris indiciu edidit.Moi infanas mchinbsp;nas in vrb intend! iubet : qu multa palatia diruere^ Et cm tegulis maiore exnbsp;pitte abignenis,quas Xilimbrices voCant,in di te tis Neapolitan! vterentur:nbsp;2 ceremanda ciuitate ob indignitate reifortaiTe Cogitaflet.- Prfedus etiamnbsp;Peneis ante diebus, nulla vnquam machinafe regiam cafirenfem laefurum efi'e^nbsp;P^f internunciu fan promiferat: 5^ ni ab oppidanis rex exoratus effet,im bafi*nbsp;nis pene omnesjvnde ihus emittebantur,amolituf, qas marmoreas refice-pollicebatur: deinde vrbe incenfurum effe minabatur,amp;: fcciffet quidem,nifinbsp;pfopedicin fe vrbe potituruelfc confidcret. Interea Mapheus Nafo,amp;;Franci-^s Fontana, prpotenti Mcdiolanenfi duce miffi adregin caftr venere;
. nbsp;nbsp;^tanfafiam Mediolani Varadienfi epifeopo es; cpofito loanriis Coruini
^BlancSforci, affinitatemretulerc: hi magnificc in cafira recepti, paucis^ Pnftdicbusrege dimiffi. Secundum horm aduentum Hippolytus Efienfs^nbsp;fngin Beatricis forore nepos,cui Ferdinandus auus,proauus verb Alphonfusnbsp;^n^etatjcumhonefiifimo Ferrarienfium cmittuin Pnoniam venit j vtme-npolitan Sthgonienfis bafilic, Cui loannes Aragonius cius aunciilus antenbsp;P'ferat,pofrcfrionem obiret. Matthias rex vt nepotem pro dignitate fufcipe-, junprimis Zagabriam vfq; adPerardinum Comitem Modrufienfem c no-nlimo equitatu obuiam mifitiqni metropolitam Semproniuni adduxit.Poftnbsp;aduenifle fenft,Stephanus Crifpus regmin occurfum Oratofnbsp;nft, qui nepotem fuo nomine vifitaret, amp; faufi gratulretur aduentum,nbsp;quot;F'e fnbfidere iuberet,quoufque rege in cafira vocaretur^ Rexinterea cumnbsp;Ut T ^^bis,ad extrema return omnium inopiam tedatojde deditioneege-Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riotttiulbalijfucrantinternuncij, mediiqj Idibus Augufiis,ni
!ur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itnpetatore auxilia, prfedus jirbem dedere pollicc-
; dutnmodo faluis impedimentis amp; corporibus tut c ptincipahbs rebus P ^^^ncentosqi currus oncratios educere liccretjRex conditionei ccepit.nbsp;d-vrbiSjCum dec viris ad regem in cafira venitiibiqj data vtrinq; fide,nbsp;'itadeditioiqu adtricen diem tranfigi dcbebant.interea ne tempus ibinbsp;^ntjdimiffa obfidiaria manuSj nonullisqj cefuit prfelis in Styriam cafiranbsp;h Idnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adScam Viennara,qux in Noricoru facibus efi^ ducit exercitum.
deCernitjVf in Styriam pro arbitratu fuo Crumpere poffi t: Ncapolitnis amp; Vienrtenfibs llaturis,hac iter obfirat.Motisnbsp;tur Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expeditilfimiq; quits hoftilern lat vafire agrum iuben-
tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^ficni ppidla, pagique in prdam orrinia conertun-
iiii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vienna,continuo capta. Ibi Grophnicer refltantis idu lapidis ma- schatwie,
collifus interiit, ibi Nicolaus Banfiy,loco fratris rege habitus, in car-
Hh iij
-ocr page 682-ANT. BONFINI RER? VNGAR.
eerem conicduSjquod non fine magna procerum confternatiorie fa:um
paulo poft fuaintegritate dimiftiis. Quin amp; caftell verticc prominens cxpU' gnaturum,amp; iniugummontis infana exrc tormentafiibtradajquibus arx ar-duaprotercretur.PatefaiftisanguftiiSjinStyrierupere legioncs,amp; oppiduhcirnbsp;eiter vicena eotempore ceperunt.Paulo ant Idus Auguiti quo die Ncapoliw*
____ -. . .
vaftatione reuerfus, mhil profero Matthi fuit antiquius, quam Hippolyt a fe vocare, vt Itali eins comits grauifl'imam obfidionem, vmftumqs rite fpefta-___________ l; _______J-__./r____u.-____________.r./-n.-l-
rent, rem quide rege amp; fpedatore digniffimam. Hippoly tus nonum tune na-lt;ftus annum,puer erat faufto afpetu,ore venuftiflimo, produdiorc aliquantulu nafojpulchris quidem oculis,amp; grandiufeulis: capite,humeris,cterisqjnieD^'nbsp;bris inter fe mira pulchritudine cofentientibus. Item color illi fubfuluuSjCrifta-*nbsp;neus criniSjCogitabunda quoq; facics:amp; plus regi grauitatis quam puerilis la^'nbsp;tici referens : veluti nouprtcr ztatem cfilia,argutaque rcfponfainhotainbsp;excuderet. Ad hc imperiofa indoles, c angelica, plus magnanimitatisnbsp;humilitatis prxfeferens. Cum generofum eins afpeiftum intueris, grauitat iP'nbsp;fpicis fine fufpicione triftici, ac ingentem fine menda venuftate. ProceraHi
^jm. In diflerendo quandoque vfque adeo callidus,folers amp; verfutus,vt dodos fiepe viros prter tat obliget argumentis, in procerum colloquio coftifU^^^nbsp;perbreui amp; oppofita vtitur oratione : fi relaxandi animi gratia, verbiscircvnt-ftantibusirritetur, cocinnaquenq, refponfione validoq; epicherematecouin-Cet.Quare ad clariffima quq; facinora natus efle videtur,quum nihil in pueronbsp;vulgre,nihilq; reprehenfibile depreheditur. Ab omni vitii fufoicione videtur
minatur,vtaddiuinutantum culnim natus efle videatur. Mores eius vbiq; gij,amp; feuera inftitutione profe;i: Si qua Hippoly to remittend intenipeftiw?nbsp;grauitatis gratia,inter quales ldendi copia magiftro dabatur,itafalfusnbsp;cetus quandoq; inter familires apparuit, vt diufalibus Atticisdixeris imbutu-Prcoxineo virtus, amp; modefttacernebatur : nihil vnquegitquinxtatfupC'nbsp;rarer.Q^cq; ipfum intuebatur,multos in eo Aragonios Eftcfesq; principes H'nbsp;cebat intueri. Quod fi c exitib.principia plane cofenferintmemo qui eu co^'nbsp;templatus eft,prftti clariflimprincipem indole futur no ariolaretur.Quarcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tephan rex B athorem,quem T ranfyluana prouincia paulo ant euocarat,''t
expugnandis ad extrem Neapolitanis adelTet, amp; cum deledo mille hominuni 4 cquitatu aduenerat,Sempronimittit : vt magnified pro archiepifeopi dignit'nbsp;te, Hippolyt in Pannonica caftra ducat. At vir illefeuerns, integer, amp; eximn^nbsp;difeiplin militaris aitifex, quiperpetuafibi caftitatemindixit,vt omnium eltnbsp;opinio, diligentiflimc mandata peregit. Semproni, cumequitatu nobiliflimnbsp;contendit,amp; metropolita feCum adducit.cumq; per curfores auditu eftaddenanbsp;milia palTu appropinquafle: rex continuo quadrataduo agminaobuiamprat-mifit,quiStrigonienfemarchiepifcopumexceIlentiflimuHungarixprimatemjnbsp;amp; legat pontificium (vt aiunt) natum,vti par crat,pruenerarentur: amp; no ta-tis, fed prcellentiflmi generis amp; poteftatis rationem haberent : belli prelu
BCADiS iill. LIBR VlIL ^4^ lolytiis cumFerrarienfium nobilitate cxcipitur,intcrdiu notuq; vifitur rege,nbsp;*perapiturinamplexuni,amp; quotidiana regis indulgcntia confouetur. Ad regi-deinde ducitur, Lutinbergi prac aduerfa valccudine cefTantem, amp; vbi fau- Lttiesief-maternxlticixiatis fa eft,ad regem incaftra fubindercfertur.Cm accif*'-piendx vrbis dies inftaret,decedentibus Alemnis,ad prftitut diem hc rginbsp;^CQitur.Moxcuftodibus immiflis, qui per faftigia pafm vrbis CoruinaPanno- dtnbsp;^^jfignadifponerentjinftruclis vilt;ftrices legioncs ordinibus, vrbem vna in-Stcir ^altraporta in caftrarcdiere. Regina deinde cum aulicor amp; oratorumnbsp;l^anu arcemadiuitjVt Cfarex vrbis imperium obiret, virumq^ triumphancemnbsp;uxciperct.Tertio die expedata fiderum dexteritate,Matthias ouans fub vmbcl-hjfflagnifica pompa, amp; prcedehtibus ctftis facerdotum magiftratuumque ornbsp;Qinibus,vrbem ingrefliis eft.In qua quidem pompa non fercuafpoliorum,nonnbsp;^iptiuorum turba,non oppugnationis confi:afimulachra,fcdvidrricia tantmnbsp;Coruina vexilla prceflere. Poft regem, Hippolytus Pannonicorumprincepsnbsp;primatumdtem VrbanusThomas fecretarius,pontifices,amp; prfei caftrorum,nbsp;'tipalmataveftcfucceftere.InprimisStephanusBathor, Stephanus comes,Tc-tauruSjGarapetrus,amp; Matthias fraterntem Bertoldus,lacobusZechel, amp;La-^iflausCanifaij.fuecedebantctcriequitumprfe:i,amp;cohortes militum,qunbsp;fcttatimlo triumpho,Io Triumphe,ingemmabant:Coruinum Cfarem Augu-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verum denique Imperatorem exclamabant. Vari ttmcnationcs,iis
Huquelinguis diuo Matthicuntafliciter publicis votis optabant.Matthi tandem Ncapolitana ciuitate potito,amp; de Auguftali fede triumphanti,exomninbsp;fetc V ngaria legati congratulatum conuenre.Qmn amp; exteri pontifices,proceenbsp;^esque abfentes, fuum rite officium prxftiterunt.Verumiliudprofet necmi-quidem admirabile vifum cftmulla vim,nullam infolentiam,nimimve connbsp;^amehamamp;:conuicifi,neq; publicnequepriuatimvidisillatumnmo vbiqiho* lt;nbsp;^eftfante^jverfatum. Illenempe meliorefe videbatur qui pallcntis longa fa-nie hofpitis ora citis rcfocillaret.Quin amp; ex oppidanis aliqui incofiderata col-luuiediftenti expirarunt. Sedquisillamacierinftrutionctacitprxtermife-dt,quameo dieinftituit, quo compofitisNeapolitanis rebus caftramoturus, adnbsp;SceamV icnna properauitqu vno die obfefla vifa eft,amp; capta. Ante Neapolim^nbsp;'npatentiffimo campo legiones omnes explicuit, inaciem digeffif.vbiqucqnbsp;^pudvetereslegeram de dftciplinamilitan,mihirecognofccrelicuit. Nimirumnbsp;bife non modo regemfapientiffimu, potentiffimumqj principem', fed impera-'orem quoque confummatiffimum oftendit. In quatuor tantm agmina diftri-D'aerat equitatum,velites ac quits Icuis armatur in duas tant alas redegit, vtnbsp;breui copiarum diftributione multitudo facilius rcgeretur,amp; confufo euitare-furomnis.Exercitus qui caftrisprodierat incamp,vtinftitutoagmine adoc-cupandas Noricorumfurcasfaucesqj contenderct, exodo milibus peditum,# nbsp;^0 'igintimilib. equi turn (fine pueris, calonibus amp; lixis )itemexcarris circiter nouent milibus fane conftabat. Rex autemfuis manibus cunra agmina inftruercnbsp;VoIuitiamp;caftrenfiamuniapromeritisipfediftribuit.Cuique agmini Vexilla funbsp;cffe:vbiinprimis Chriftianx fidei,mox Coruinxdomui^deinde inuidxgentisnbsp;yngari,poftremDalmaticiBocmicique regniamp; Auftraliinfigniaipcdari*nbsp;Neq; prfc:orumequitum,militmq; dceflevexillationcs: Imo virim quifqjnbsp;^quitum prfixa haftis vla ferre: quod ad militare ornamentum admodum fa-ebat,Inprimis,vbi inter turmasilleprodiit,filentium indifcum, non folm vi-jVerumetiam equis,religiof feruat. Allataprimiagminis inmedium figna,nbsp;c manu fua prftantiffimo veterano,non fine folenni praefatione, diligentiquenbsp;prceptocommifla. Calcaribus ille carere,quod non fine admiratione ipedarcnbsp;''ifis fum.Id faaim idcirco rebar,ne in maximo conflim, pr timor concita-to eqiio fugeret, fuaque fugareliquorum animos confternaret: mox duodecimnbsp;'ulcsjtotidcm fecures,amp; clau benemerentibus dat. Securiferi,cnfiferi,clauinbsp;eque, vexillifer circunftare. Deinde turmar um ordines ante vexilla conftnnbsp;futi-.quorfinguli ex quinq; amp; viginti equitibus conftabt,vt numerus equituna
Hh iiij
-ocr page 684-644 ANT. B O NF I NH R E R. VNGAR.
cum turmis cofcntiretProindc turni circiter ologttt equitu ante fignaprx-cedere, fubfequi totidem : reliqua, demum agminaeodemmodoinftituta.It quisque ordinem fcruauit, vt ft digito plus alio proccfliflet, Impcratoris quantnbsp;maxime circumfpefli fteuitiam refotmidare cogetetur. Tantum vbiquevige-batobfequiumj tantus timor, reuerentia, cum Imp. amorcconiun(fta,vt dido citius imperata quifquc prxftaret : vitamdum imperiofatisfacerct,proni-hilo duceret.Tantum eft vbique ftlentium, vtnon modo pratter Imperatorianinbsp;nulla Humana vox, fed ne vllus quidem equoru hinnitus, vfqua ftt auditus,in-fticutum. Deinde quodque agmen, vbi aliquanto prxcefterat,dato figno,antenbsp;principis ora belli ftmulachr agere, amp; nunc in cuneum, nunc in orbem, nunc (nbsp;in trigona,tetragonave,auc in forficem,amp;ferrammutata acic verti. At vbi farisnbsp;fuperque,nemineifuumlocum deference, fumma peritia amp; dexteritatelufumnbsp;efl: vti fu Beatrici oftenderec euidencius,quomodo inftruda acie pugnaretur,nbsp;repente agmina cunda difpofuit. Invtroque eorumduo validilfimacataphra-dorum equitum agmina collocauit:digeflit turmatim, duo quoque alia in medio ftatuic : his etiam milicum agmina interiecit.In primo Horum ordine gram'snbsp;armatur pedites,deinde Haftatos,fagittarios,ferentarios,cterosque leuisar-matur milices rice difpofuic.In cercia acie criarij prftdebanc,amp; excrema ftgnanbsp;tuebancur.Iccm ance verumquecornu duas velicum alas incendie, quiquidemnbsp;in ordinem feruabanc, canca pcrnicicacc prpollentes, vtaues curfti adhibere lonbsp;pofte viderentur.Egoaucem Beacricemfequucus, dum adfpedandum inftru-dum cxercitumme connerco, canquammanum collacisftgnisiamiam cum honbsp;fte conferturum maximafum concinuo admiratione correpeus: namverifeor-fionis imaginem prxferebac. Poft vbi facis fuperq; Beacriceipedatum,exordine quodque agmen icer facerc cpic.Carri paricer latere agi,quib.pro fbftnbsp;valloque, ex infliciito Coruini, Vngari non foliim munire caftra, verumccmnbsp;faictis in prJio vei, hoftesquehis circumuenire folenr. Mirandafuntprofe-do qnx diximus,quumnunquam bxCin Italia viderc licuit. Sedcmdifcipli-milirarem moresque fanifTimos quib. Matthias Vngaros educauit,mc-ctim ipfe conftdero: aliquandiu in caftris diuerfatus, ne minore quidem admi- jnbsp;ratione conftcior.Nufquamgentium militesfpedarelicuiccaloris Sefrigoris, -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!
It
temlaborisamp;ineditoleranciores, quiftudioftusimperatafaciantjlubentius
dato Cigno pugnam ineant,fe morti promptius exponant,icem qui militarem Cc-
ditionem niagis detcUcntar: in caftris quiecius honeftiusq; viuant, feCe religio-
us agant, tumultus magis abominenturamp;rixas colantauidius temperanCiam Sgt;c c:iratem:amp;:ab omni blafphemia,periurio,illegiti.maque venere, ftntraagisnbsp;alieni.Maxinraparsequitum quibus vxorcs ftnt, amp;libcri, trienniumquandoqt ,nbsp;aiTidao militate coada, nunquam coniagijHdlcm violafl'ecreditur:Siquiscum nbsp;^orto deprehenftis cd, petpetaa fugillatut infamia. Forcitudinis epatientix {
iunt plus quam Laccdmonix!. Hycmciiixtatquexdatc cadra frequentantur. nbsp;nbsp;nbsp;!
Ec quod meis hifceoculisfpe vidi, fubniuibusac terra ne obfidionc dfrant : inftitutam toleranter hybernanc. Vnde murum i^pe more prodeunt dationi- fnbsp;bus totam nofiemgei^rariorum iuftu,quits adfunt t neque loco mouentur,nbsp;nbsp;nbsp;j
neque dc rigenti algorc queruntur. Et quamuis plcrifqe membra vefaniente ! frigore,o}^upefcant, inuitdoftamen animo cndapaciuntur : liberos in cadrisnbsp;nbsp;nbsp;;
aluntjibiq; militatibus ftudiis informant. Ex quo dt, vtgens Vngarica bello a- 1 fpera,itainditut!S,duchiaufpiciisqu Coruiniaccrecrit.-vtqunonmodo pa- Inbsp;ternam Pa 'nonia glebam podidcret, fed vix intra hodilc pomrium fe fine inbsp;fanguinctueretur,rantum feccrit acccftlonis,non Sarmatis admare vfqucA-nbsp;nbsp;nbsp;I
dnacicum,ata Myitis arque Macedonibus adNoricos vfqne^ac Gerrnanosfub nbsp;nbsp;j
ditionefuaimperium propagarit. In Panonicis etiam cadrismultos Curios,Ca millos amp; Fabricios, multos etiam Fabios, Scipiones amp; mylios perludratire-cognofeere ilia tempedate licuit. Matthias autem Cfarcm Alexadrumve,amp;renbsp;amp;: verbo referebat.Hoc etiam annofccdus cum Anconendbus rexpercnilinii-..iucon/tu. giJlum Sb Cigna regaliamidt, qux terra mariquegedaret : Sc quicunqueilla Ix-
-ocr page 685-DECADIS IL LIBER VHt
Jertitjprohoftibus Matthiaducerentur. Initamcum Pannonc focietate,In-ftocentius pontifexmaximus gerrim tulit, amp; ad refcindendum fdus Anco* nam vivrbemadegit. Veneti quibus cum pontifice ilum fdus erat,ita crimnnbsp;nibus Anconcnfes onerarunt in Pannonis inuidiam,vt nuquam quieucrint,donbsp;nee figna rgis ciues fedand iracundi gratia, Romana adinnocentium mifc-fint. Rex igitur Neapolitana vrbe potitus{vt ad hiftoriam redcamus) Ferrari*nbsp;enfes, quiHippolytum Aragonium adduxerant, paucis pft diebus magnifienbsp;donatos,inltaliam remifit. Regina c cli iniquitategrauifebrccorrepta, Vien-nam tediit.Quin amp; ob diutinam obfidionem in caftris,amp; in vrbe pcftiletia nonnbsp;i mediocris obrepferat,quamultiaulici,militesquenonignobilesabfumpti.Rexnbsp;idcomponendas res Stiriremanfit. Ncapolitaniin manus rgis publiciura-runt, fe imperata eins ac pofterorum plane faifturos, initamque focietatem, amp;nbsp;ptomiflam fidemnunquam violaturos. Paulo pft inpenitioribus Auftripar-libushaudprocul diui Hippolytioppido, fufcitatum Caefareis eft bellum. AlittdltHnbsp;Suo cm regi turm,nonnullque cohortes obuia conceflifl'ent, cmiflo te-^ereprlio,acerrim pugnatum eftj amp;L dubio vtrinque euentu: Alemanni tandemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multi vtrinque capti,fauciique,amp;: ne pauci quidem in eo certamine
derati,Cumque Temper aliquid noui apporte Auftria, amp; Fridericus Imperatorin tantarerumiadura,neque dolis,nequc viribus parceretinonnullosfibi
'gt; trotoSjVtrege deficercnt,exGitauit.Quare eodem anno dux Vil:orinus,Gcor-l'J quondam regis filius, amp;: comes Guilhelmus,item nonnulli in Auftria regulb 'riexcompofito rebellarunt, vt vario regem bello defatigarent. Rex omnianbsp;''hntium oppida publicauit. Both Andreas, prfedus equitum impiger,nbsp;quot;duftrius jcallidiftinii compos ingenij ac Maieftati regix perquam charus adnbsp;^^pienda Viftorini oppida in Sclauonia jqu cum Oppauix ducatu quondamnbsp;?''rrrcgecommutarat,miirus eftxum paucis cohortibus,amp; quingentis equiti-ttsdacobus Zekel ad Guilhelmi fratrumque oppida, qux non procul aZaga-prominent.Is eo anno inStiria,Carniola, amp; Carinthia diuerfatuSj totm a-?^rrrilat incurfauitj vaftanitque: multa imperatoris oppidula cepit. Demuranbsp;*cnetorumvfque fines licentis euagatus eft. Quiautem in Auftria rebella-rrMnfequenti anno patefacta defedionc, oppidiscudisque bonis rege funtnbsp;jn'^^r.Capta Neapoli proximahyeme ad oppidum, cui diuo Hippoly to nomenbsp;t^onuentusexcompofito indidus-.qurexcumoratoribus Cxfareis, amp;: Ba-j^riducibus conuenere, indueix ibi faJx. Verum fupcriore anno Idibus
Joannes Antonius Mediolanenfis nondum Metropolita ,cumornatiffi-nobilium comitatu, ad confirmandam loannis Coruini amp; Blancx afiinira-^'^labantiftite Varadienfi prius ini tarn, Viennam ad regem venir: quern qui-'^rrq'-te potuit,honoribus ille recepit : amp; difpofitis fententia rebus omnes ' ^natos initaliamremific.circumfpedus enim princeps, vt multi per-* nbsp;valetudinarium efle intelhgeret,amp; per breui moriturumfnam eXnbsp;rniliti cohortem infc contraxerat morboru)filij nuptias feftinare occi-qnas ex aftinitatis legibus facere non poterat,nifi loannem prius regem connbsp;Decrcuerat fe Boemix regno abdicate, fufftcere fibi filium : cumnbsp;J rigaria, rpugnante Beatrice nouerca, nihil auderet. Q^arein Silefia,nbsp;t^Vlrrodam duce bellum fufeitauit: vtampliflimum gnato dominatiftn tradc-^rqtie Lufatiam intafam prxtermifit : in vtraque prouincia nonnullos re-liu venundandas vrbes impulit : amp; recufantibus captata lgitima occa-bellum indixit. Cum igitur in Silefia bellum foret obortum,Trincharanbsp; equitum prxfedum, Francifeum Ariftum cum expeditiffimo c-i'lii Pfouinciam mifit, vtrique veluti rege mandatum erat, cuiufdamnbsp;ll J icis munitiflimam vrbem obfident: quern fide regia defecifle dicebannbsp;opem confugit, auxilium implorans, ob veterem cumnbsp;tlct ^^eietatcm:Ladiflaus axilium abnegat, ne fanlumfdus violate vi-
Rccurritad proceres paffimopem exorans,admonensque: nifipro-^riir,qu ipfc mala nunc patitur,eadem illos ee manfura. Quare illi per-
-ocr page 686-I
64lt;5 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
fuafi,c coUeda ftipe attxiliatcs copias niitttint:ne fociUrti amp; aniicum pacema^i auito dorinatu fpoliari patiantuf.Dum Vfbs acerrirtibfidetTjfoluendagranbsp;tia obfidionis accurruftt,in cofpcdu caftfalocancimox captato tempore, prxli-um incunc. Hi canto in Pannones iinpetii irruefe,vt aliquantifper eos inclina-rinc. yngafi inhacfc Boemorumperfidiam caufabantur: quippe qui,negen-tilia bella conini.itteret,eos pf aeliiim detredare dicebant. Ariftius Boemica fidenbsp;parnm fretus, cu expedidflimo equitatu fc id fyluam reOepit j Vta tergo, latercvcnbsp;hortem incutum adorifeturicii'cumado non imprtidenter agminc,deniiini innbsp;Bocmos irruit.Percinax hie pugnaConferiturmlti vtrinquetracidantur.Trin-chatandem cumqtiadfato Boemorumagminc, quamuis muitus cumfuagcn-i*nbsp;te certaret,Boemicumque fanguinem hauriret; tarnen,vt militari officio fatisfa-ceret,acerrime,depofitafuoruni charicace, pugnaitit, cmhic fro te, tergo latere VC collega ceitarei, Boemi diffugere demum occcepcre. Filfo fUgatoq; bofte,cum Pariones fc in cadra non incruenta vido ria re ce pillent: vrbs,itcrcepcisnbsp;condernata, deditionem tandemfacerecoda. Hide inter Matthiam,nbsp;cryudts- Ladiflaumregemobortafimultas. Hicqueritur,qudprteriurafderis,nbsp;fuis hofttbus auxilia fubmililfet; ille crime inheiatur, amp; focietatem fc fartdd fcr-uafTe pro fitetur:id tarnen fatetur ingenue fe Boemis, qui c militari ftipendiovi-dicant,alina ftipendia legitime irt'niberc haudquaquam potuilTe. loanncs Vanbsp;radienfis antiftes,Boemici regtli procufator,conqueftu del^fa focictatcaMac-thia milTus J amp; fuper eare Vladiflao bis excufatum, dclcda procerum legationbsp;Viennam venir. Compofitis tandem vtrinque rebus, Matthias diffimulata ifa-cundia,ad amplificadnm filio apud Slcfitas,Lufatiadosque imperium, ailiniuninbsp;reuocat. Varadienfi tantum in hac re medio vtitur.qucm Bocmicarum rcrliranbsp;moderatorem dexterrimum efle noucrat. Is cmadatoprincipis,easfxpcduo-bus illisannisproLiincias repetit: regulosomnes ad venundandasrcgiciuitatcsnbsp;hortatur: magnam promptamque mcrcedem pollicetur, imminentiuraadmo-nec periculorum.C^are optimi proxenet aftu,varias vrbes cummunicipiis,amp;:nbsp;dominatus in vtraque prouinciaregemgnati gratia mercatum fuifle dicunt.Eonbsp;vfque in Lufatiapropagatum eius imperium, vt duorum dierum itinere Sarma Pnbsp;tictini Oceanumattingeret. Quod tarn profperin his partibus cundafuccef-fcrint,amp; Varadiedfis amp;dcled:us rcgisexcrcitus,ibidiucrfatus, quilongisincur-fibus omnialate magno terrofe pcrculerant. In caufafuere ditatus prardaex-creitus prxter duplicata ftipendia: amp;Ioannes Varadienfts ampliffimo doming'nbsp;tu,qui feptiesmille aurera quotannis reddebat, rege dodatus. CmrcxVienna; duobus annis poft captam Neapolim,amp; odo fer mcnfibus permanfiiTctnbsp;in Silefiam Lufatiam fub ditx (vt aiunt)prtcxtu fpe fc iturumeffeprxdi-xit. Quid aliud molirecur,ne fatis quidem exploratum habeo, Eo rempote Sn-
Wrij c Carinthijjob frequetes Pnnonum irtcurfationcs,pacemfpe mercarifunt adadti. Qmn amp; pra^ldes prouinciarum reguli, abbafes,pntificcs, amp;:prxpofid, 40nbsp;cum Auguftali oratoiv Vicnnam venere, vt pacem rege mercarentur. Rcs 0*nbsp;nines hic Vrbano autore, amp; Tlioma pontificc laurienfi fuffragante, compofit^nbsp;funt.amp;fortaire carius|pacememcrunt,quim fibellageflflent. lidemumregcnbsp;compofitis rebus,latiffimo couiuiofuntexccpti; inonnulhiion indonatiabi-re,vcinlt;Pannonicamlargitionefidempruenirent,fiqidineos auaro parra-tum eftjid factum,vt vi adadti, ab Imperatore deficerent. Eodem quoquean-no Turcorumiegaei, proconfirmandisfpius induciis, inPannoniamvencrc.nbsp;Aduentarant quoque Polonoriim oratores, vtMatthix fimultatemcum Via-difiaodudum initam, Sefufpicionemomnem, quaeq; poflcntarte,adimefcnt,
Scah nonnulla duponcrent. Vfualdus Zagabrienfs epifeopus, inPoloniatn ^9 remilTuSjfenteniaregis mandataperegit. Iteminfeqtientiatuio Dominicusnbsp;pra:pofitus(vtaiunt)Albenfis,amp; Bafilic diu Virginis antiftes,adfedandas qunbsp;quotidie vtrinque oboriebantur cotroucrfiasamp; fufpiciones eodemregemif-fus cft, quiadobeundum munus oratorium nimisvidebaturidoneus. Pofte-ro autem anno Calen. circiter lanuarias, qui odtogefimus nonus fupramillefi-mum
1
-ocr page 687-BE CAD IS 11 IL LIBER VII L ^47
tuimamp;quadringentefimum erat,cum rcxVicnnforct,'clumprxtctmorcm grauiterintonuit.quo quidcm portentopcrculfiamp;atconitiomnes,regix Maie-nimiiim timere ccepimus.Ex inita enim podagra amp;obrepete quodam laij-t l'hte laborarc cpit,vtnunquam pedibus vitra conftiterit.Eiusprotomedicusnbsp;1 Julius milius erat, non minus gcnere qum dotrina prftans: qui ne paru ninbsp;guident hiicufque in regia valctudine fortunatus erat:crahuicalterltalus ad-^nbsp;'^dus effet,reniifit diligentia, cm infuam inuidiam,corriualemfibi indudumnbsp;*traretur, increbrefcente deinde morbo, cius vita vix in duos medicis an-lt;iifferripotuit. Hoc anno multi ex vniuerfo orbe ad Matthiam oratorcsnbsp;^onfluxre. Eo vfque nomcneis cxcreuerat,vtvniuerfus eum orbis venera-^^fur,amp;timeret: amp;:nonfolm Chriftiani principes, verumeciamprophani, buCnbsp; remotiffimis partibus oratoribus inftarent, amicitiam anhclarent.nbsp;J^periori anno Petrus Siculus epifcopus Lucerius, Hiftoricus amp; Orator opti-regeraiffus erat.Hoc vere, Angelus Hortanus antifteslega-J ^poftolicus, vti Petrum archiepifcopliberaret, quatuor iam annosincar-! j^^^iacentenijViennamvenit:amp;niagnificc aregcfniceptuscft. Deinde cumnbsp;Budam rex anno fecundo defcenderet, ab Vngaris diu crebrisnbsp;^fe^tionibus repetitus. Paulo poft legatus Venetorum aduenit:vti obortas in teg^ianinbsp;Io t j ^da de finibus controuerfias plane componeren Tabs prtextus ob-'Jebatur.V erm,vti multorum ferebat opinio, cm iam Pannon prpollensnbsp;*ous, Venetis formidolofus elle cpiflet, de brcui cius vita rumor diffcr-p^'^bexploratum potius quam orat accelit. Paucis pft diebus, honeftiffimanbsp;^dfuit,qui non modo inducias, fed pacem inftantiflim po- nbsp;Cn ^cCeptam,amp; lan grauiflmam, eo anno Solodano in Styria clad,nbsp;^pofitis cumPannone rebus, vlcifceretur. Nondum iftahonorific dimif-Patriarcha Hierofolymitanus,Solodani Affyri principis orator,diu ex-Vjfnbsp;nbsp;nbsp;^duenit. Superiore namque anno,per lunium patricium Ragufinum^
regem munera veftesq; Tyrias miferat. Is de ineunda cura ldunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligenter egit, multaque pollicebatur, fi communi du-
'nf'*-^^^Picds expeditio iftafufciperetur.Nam cm paulo ant,terra marique clade T ureum in Syria afflixifletjVt tergo Matthias inftaret, Ally-'ite^'^^^^'^snimisappetebat. Perbreui,fihoefeedusitftumforet,Turcoruranbsp;iri confidebat. Mors autem ( vti paulo pft rite dicetur ) o-fp^J^^^^crccpit.Eodem etiamdie, Roxanorum legati cum Peloponnenfi De-omnes magnified amp; recepti amp; dimifi funt. Item, Fridericinbsp;Maximiliani Romanorum regis legati cum eximio comitatUjnbsp;iine^'^^^^pofinciderunt,vtcum Vngaro de paceagcrent,amp;Iongiflmo bellonbsp;^ponerent. (^od cm Ferdinandus rex Ncapolitanus accepiflet, vCnbsp;*'' hnjj^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concordiam vtramque partem hortaretur. Francifeum Monta-
bljj ?^^^CampanuminPannoniamextempIo tranfmifit: fuccurrebat filial ^'^0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Beatricis officium curaret,amp;: de faluberrima pace ageren
Pi,- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem oratores iidem iterum vltr citroque miflhvtinconditiones
'^*'^S^^confentirent.Intereaproroganturinduci,i^commodiusdepacc tandem magnified donati,abire. Item ex tanta Oratorum varie-dimiflus eft. Qranetiam tanta fuit diui^fatthinbsp;orator,princcps,nobilis,amp; cuiufuis fortun hofpes fu-eum adirer, quin prtcr ampliffima munera quotidian um vifturanbsp;q J Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haberet. Contra rex ad Cfarem,amp; Maximilianum li^
nioramtraxerat,Ioannem Varadienfem epifeopum oratorem Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rradtaret.-qui magnified, haudfecusatque alias, legationemil-
Maximiliano fibi verba dari intelligeret^ ipfe quoque autem confie! non poterat. Imperator omnia fibi adem-Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rerum amp; perfonarum damna refici poftulabat. Contra
^^oimum bellum gefirerit,indemnemfeprftari oportere dices ftpties ctena milia numram aurem fibi pro diutiflimi belli fumptu
-ocr page 688-(f48 ANT. B O NF IN 11 R E R? V N G A R.
tcpetebat. Maximihanus patefnatn pertinaciam gt ferre, neque tantam pro belli fumptibus pecuniarufummam rege peti qu tolerare. inter cxtremaninbsp;haec medicritatem appetere,amp; cum fe arege amp; amari amp; obferuari plane fenti-ret,multa ftii gratia oppida vitro Matthiaredditum iri cofidere : quando prin-cipis magnanimitatem haudquaquam ignorabat : proinde bona verba dare.nbsp;Contra Matthias, artem arte cludendam cfl'c cenfuit, Maximilianum muneri-busprimm captare cocpit:amp;inLincio commoranti,qadringtos vinicados,nbsp;totidemque boues, duodenanummmmiliadonomifit.Varadienfemanti-ftitem renulit oratorem, fi quid de pace confici forte polTet ; co obftinatioreninbsp;Cfar fe prftabat: quin amp; fill urn, iafti ad Matthi partes declinantem fufpe- unbsp;um habuit. Quare lpe petenti aditum, occlulit interdixitque colloquium.nbsp;Ad poftremtim, Otto Bauari dux cum feptem collegis orator ab imperatorcnbsp;mill'us,vtelegantiflimavehemtis legatione rex adineundampro Cxiarisar-bitratupacem flederetut. Hos magnified rex excepitjdonauitquemultoma-gnificentius:de pace tarnen nihil tranfigi potuit,iniquxenimvtrinquecondiu-ones offcrebatur. Infuperne temerequidemfadis cum Galliregeinducs,nbsp;Maximilianus in Auftriam eo anno tantoperefeftinauit: nam non foluin ptre Cxfare Mathematicis diurnationib.nimis obnoxio, fed mtiltis quidem A-ftronomis fuerat admonitus,regem eo anno moriturum. Neque is etiam ignorabat,quid aftra minarcntur,quibus inconfultisnihilVnqtia agebat. Cmigi' 1nbsp;turMaximilianus infuperiorem Auftriamconcefliflet jfub concordixprxt^'nbsp;xtu,mrtemrgisprftolabaturicrebros oratores,nunciosquemittebat, vtdenbsp;nutante valetudinc certior eflet, Paul ante rex valetudinarius Vienna n-dam profiuente amne defcendit:amp; ante Ottonis aduentum, dum feftafanftiߒnbsp;Eucharifti celebrarentur,in lgiflima facrx pompx tranfuedione,cmrexe3tnbsp;alto fpedaculo prxfideret, in frequentiflima condone pax inter Pannonem,nbsp;amp; Alemannum,publico edido prcmulgata,amp;:ad Septembres (vtiunt)Idusdi-Kta indicitur: vbi Cxfaris,ac rgis concordia prxfenti vtroque principe tran-genda erat. Sed increbrefcenteMatthix n^orbo, res in altetum menfemnbsp;rogata. Menftruatim deinde conuentus iftc difterebatur.Rcx iniquam vale* pnbsp;tttdinem caufabatur : difponuntur inadutus iudicumcurrus circiterquinqua-gintaoncrarij,quibusthefaurus vniuerfus erat impofitus,amp;menfes tresinarcisnbsp;propyleo difpofiti alferuantur. Noueinbris amp;Decembris iniquitatem fibiu-mendamconicdores amp; Aftrologi prxdicabant : amp; ne temerc quidem, quandonbsp;his mfibus tcrtianafebri laborauit. Exadis igiturdiui feruatoris noftrinatali'nbsp;bus,amp; captato dtrior horofcopo,cui nimis erat obnoxiu s,prmifls cufrinsnbsp;vtpteeuitato mortis periculo,Vicnnam contendit.Superiore anno Stephanusnbsp;Crifpus,nunc Sirmienfis epifcopus,humanitatis ftudiis Vngaror fand omnium
eruditiflimuSjamp;clegantiflimadicendi copia prxditus,edido regis orator ad in-clytum Mediolanenfium ducem profedus, vt Coruini, Blancxque nuptias m 4 proximum annum prorogaretjfauftiffimamq; affinitatem cofirmaret; honorin'nbsp;centiflimd Mediolanfibus exceptus eft,amp;in fenatum admiflus. Fada dieemnbsp;poteftate,orationemgt;erborumornatu,Slt;:fenttiarumgrauitateprxftantfqunbsp;adhucextat) habuit,ac ad alia fecrctiora rnadata peiuenit. Hic totius Vngananbsp;nominet:ongratulationem inftauf at,regis amp; fenatus autoritre initam olim am-nitatem confirmt, ratas amp; firmas coditiones omnes efl'e iubet. Demuffl in-ftrem ducem,amp; Ludouicum patruum, eius confilioru omnium modcratorem,nbsp;ea tempeftate circumfpediflimum apud omnes habitum, ac vniuerfuradeniqnbsp;fenatum exorat,vt cum rex eo anno grauiflimis rebus foret implicitus,inpollcjnbsp;rum difterri nuptias filij equo animo patercntur:vtimagnificcntius,actranquinbsp;lius provtriufque partisdignitatcfierent.Idnonabrcaregepoftulatum. Namnbsp;ctim ex legibus affinitatisfiliumregem ante nuptias prxftareoportcret, amp; Vnnbsp;garix ipfe coronam tuto refignare non poftet; veritus Bcatricis acerrimc aduo^nbsp;fantis,amp; procerum fedicionem,Boemi regnum in Lufatiam amp; Sileliam prop*^ 1nbsp;gatum,gnato renunciare deftinarat. Etfiquidinhacrenouimoliretur,iple j
-ocr page 689-DECADIS IIIL LIBER VIIL
uit,quamob rem nuptias in pofterum annum prorogari poftulabau vcpfinci-pibusMediolanenfibuspromiflaprftaren OmniaCrifps amp; fuauitate ora? tionis,amp; rgis autoritatCj ab illis impctrauit* Cpoiitis rebus, ne illius ducis vires ignorent,in rarium introdutus eft s vbi thefaurum immenfum, amp;inaudi-tam maTgaritarum amp; lapillorum copiam fpettauir. Antequam rcuerfutus innbsp;V ngariam iter iniret,multa in Italia mereatus eft : reuerfus ad regem nec ipfum,nbsp;necreginam,im neminem amicorum prtermift indonatum* Infcquti hye-^nbsp;nic,multa,ac varia Vienna; funt dita ccrtamina. Inprimis equeftre iingulare-quecertamen. Hie loannes Coruinvis primmfepugncommifitjinHippo^ Hdn.cer-dromumarmatuSjCumdeledoregulorum equitacudefcenditamp;priidcntibusnbsp;Ia theatro parentibus, cum equite natu loge grandiore, pulcherrime depugn-uit. In primo namque congrefl'u,cm infeftis vtrinqiie haftis in barena decur-rerent, confertatorem lfo capite, ex equo deturbat. Rex autera cum Vienna^nbsp;quamuis ingrauefeente in dies gritudine, fenfim extcnuarctur, nunquam ta-rena curandis rebus domiforisque ceflare vifuS eft. Ingruente mox Februa-do, Sc deinde Martio citatis per Humana corpora iam primo tempore Humori-^usjcmagislabcfadaricpit. Curabatnihilominus adhuc omnia, acnihil denbsp;PriftiUoftudio amp; diligentia remittebat. Iam annus nonagefimus fupra milled- f45 o?
Scquadringentcdmum agebatur,amp;: rumor erat, ftate proxima in Sileda conuent freouentiflimum habiturum-.atOi idcirco loannem Varadien-
15 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: quas cum perguftaffet, ita in primo morfu oftenfus eft
fit ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rainifterio, vt in iram excanduerit: ad hc regina reuerfaintercef-
j^^pro ingenij viribus commotum virum fedat,plcatq;.Exorfo de prandio fer-ilia pro guftu ientacula varia fubminiftrate,nihil accepiticaufatur yer-^ ^'ncm capitis,amp; confufa lumina : in cubiculum fe refeni iubetw Ecce apople-repente corripitur : dux Coruinus Petrus, amp; Matthias Gerebi eius cofobri-^^cid affuerCjitcm V rbanus pontifex Agriends,amp; ThonAs Secre-^'^jComes Stephanus prfelus vrbis,amp; Bathor V aiuoda,cteriqs proceres,nbsp;. Pontidcura procerumque concurfum, omrtes quiaderant animo confter-ctn ^e^ecerant. Regem enim omnes confpicabanturgrauilfimo corporisnbsp;orqueri : amp; prtc vi morbi nihil loqui pofle i Hay hay tantm amp; I e s v
uulla alia verba dnccre pofle., ob insentem ierituT princiois reue-
' k ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuiuutiiiic uulu: cll. ouiu icguiu iiuiiu uie tjuuu uu-'
if '^^f^xcrat, vi adhibita ptefato.vit fomenta ingererc ; nunc, vt re-
g^^''^^^'^'^^igi^5,crinesq; diftrahere:nunc brachia,manus amp; tibias obli^ gt;^tin tali periculo fleri folet: item obclamitare ad aures, amp; inuerfos culo
I
-ocr page 690-^O ANT. B O N F I N H R E R. V N G A R.
aperire : nulium ftudium SiC charitatis officium omirtcrc : nune medicos morbi grauitate confufos, conlulercc hortari. Contr ille ad dulorum tatminfulcus,nbsp;adautusque ingemifcerejugire Leonis more,amp;: cum ipfa morte acerrim col-lulari. Tacitus fletus, quicunque aderant,amiGosinceffit. Dolebantproccresnbsp;legionumque prfe:i,qui arcem adir potuerant amp;: regem tot bellorum pc-riculis afleruarant, nullam nunc opcm contra fati imperium afficrre polie. Prx-terea fibi,regnoque timebantmon ignari, medio lblato principe, omnia mixtum Scperturbatumiri, Ingentesigiturtotanolemugituscd.dit. Ingrucn-te demum aurora, dolor vlanus illedefedit. Horas aliquot ne tranquiliusnbsp;quidcmcum fomnus obrepfit. Deinde vfaniente itcrum morbo experreus, i#nbsp;totum ilium diemmutus amp;refupinus infomnem egit : oblrmato fpe obtucu,nbsp;modo hune,modo illum,nunc filium ante ftantem,nuncreginam intuetur, vc-luti aliquid admomturus dictursve. verba fpeeffingere conatus, nunquamnbsp;tarnen proferre potuit. Inftabatreginarogans, quidiuberet, dtanquameiusnbsp;nutum inrelligens,percun:ata an hoc,an illudimperaret, nulium vnquam ver-bumexegit. Cminlethiferum recidebatillefoporem, adfuperiorahcremedia recurrebat : iterum artus obftringit, in os aliquid foment! vital is infun-ditjinfpirat auribus, amp; emigrantes fpiritus quacunque poteft arte remoratur.nbsp;Sic ifteinfauftus dies afus.Tertio verb,qui Marte nomen accepit,inter fepn- .nbsp;main amp; otauam horam ante meridiem,cm raucos Temper gemitus emifillet,nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;variaque ingenit pnitenti indicia (veluti diuinam veniam imploraret) edi-
dilTet ,profluuio demum capitis animam cfilauit. Inter moriendum pilu^ f 'f'1 ^ucis inftar, ftomacho repente fuboritur : amp; inter agendam animam, lnlin^
ad os fubit. cmadepiglottim perueniflet, illecontinuo expirauit. Matth^^ o'-ifUfAfat igitur, princepsinuiilf. annoSalutis nonagefimofupramillcfimum,amp;:q^^'
^'^*i'gf'dnum,Nonis Aprilis,amp; die Martis, xtatis autemanno quadragelimo-feptimo,cum perpetuo fuidefiderio,diem obiit. Et quemadmod menie Mar* ' tio natus crat, ita die amp; hora Martis vita deceffit. Multa cius mortem
portendre. Inprimis enimfuperiore anno,poft Calend. lanuarias, clumm-tonuit : Item Danubius infolenter poft obitum eius excrcuit, multos pagos^ 5 accolas vrbesinundauit: vtextimfto regni propugnatore, PannoniasaTutco-rumincuifutueretur. Leonesquoque qui Buddetinebantur, omneseodemnbsp;quo rex die interire.Item, nulli co tempore corui,qui Coruin domus infignianbsp;refcrunt,Budfufpedifunt:contr Alb, vbi regum monumenta funt Vnga-ri,tanta cortiorum muruo inter fe crocitantiummultitudo fpeftata, vt omne*nbsp;, hc regis mortem facile ariolirentur. Neque coniedlores amp; mathematicieonbsp;moriturumanno retictire. Infuper paulo ant,cm Vienna Budamdcfcendi-mus,adComaram rex ipfefubftitifletnturris faftigio, qu fupraportamex- tollitur,ciconi nidum fufpeximus: de quo, cxplofa domina, quatuor inter lenbsp;ciconi acerrim fane certabant. iuffit cteros id aulicos mccum vnfufpi^*nbsp;re, mox inter focios, veluti diuinits afflatus,Pannonicameoanno concordiamnbsp;turbatum iri, amp; mortem hinc principis imminerc aufpicatus fum:in partes itemnbsp;quatuor Vngarorumiftudia diuidi, quando reges quatuor de regno dimicam-rierant, atque infirma id regis valetudo aufpiciumconfirmabat. Poftero aienbsp;mortis ,torpus regio cultu ac inlignibus exornatum,ftratoexoftrolelo,mnbsp;amplo triclinio expofitum, vtab omnibus vider! poftet : deinde, quamuis^x-enteratum, cm fubolerccpiftet, in picata capfa reconditum : datoque^i ri-mario Aladario, Bodoque Cafparinegotio,fecundoamne Albam demilmWgt;nbsp;quousque exequiarum apparatus rite firent, vtiinfrdicetiir. BeatiixveiO,nbsp;loannesqueCoruinus, extinlo rege,accitainarce optimatum tuiba, vna camnbsp;vniuerfaaulicormanu,principem miferrim dcplorart. Certatimbicprocc nbsp;res diuum Matthiam regem optimum,ac principcm inui(ftiftm,prfnlo pannbsp;tujdefleure. Illudomnibus laclirymarumprofluuium excitauit, cum COnbsp;uinumdLicem,adhucadolefccntem,tanto ptre orbatum,vltr fc ad reginxpcnbsp;des profternere confpexre : amp; amplexis pedibus obfecrantein, neic
-ocr page 691-DECADIS lt LBR Vlt
crcrct,nve fanftilimiparentis memofiam j de ilia femper optime meriti, r tditum ire pateretur : imo commendatum haberet,dceret pro filio, vri pa*nbsp;^*ante fpe receperat: quando fe noucrcam pro pientiflma femper matre ha-j/turm cflepollicebatur : amp;in tanta amicorum orbitategnatum ex corde di*-amaret. Eadem flexis genibus patres omnes ac proceres reginam -atque certatim in commendando adolefcentc fud'ragantur. Sedato ali-^^antulumplandu,ne res Pannonic fine moderatione perditum irent:in ma-regin amp; Coruini ducis cundi fpont iurarunt:fc,quam Matthi rgi pr*nbsp;lu 'tcranCjfidem Sc obfequim vtriq; prftituros,imperia clinda fadurosj arquenbsp;^^nqucdida vlla detredaturos. Nam veluti cm defedus folis accedit, ad iu-^^moculos plan cuertimus:fic defundo rege, ad Bearncem loannem dir-^^nifpeniamp;: fiduciam omnes inrenderunt. ReginafupplicantemCoruinum-^iata,filij femper loco habitura, amp;: pro virili fua dignitatem cius curatur elfenbsp;P*^oinifit.Eum quoq; fecum pontificibuS,amp; regni primatibus cmendauit. Ob-accepit obfequium,amp; (e regno nunqu defuturum eiTe recepit. Mox ni-lud defatigata,lceracis miler Crinibus,amp;: infcripco vnguibus ore^ in c-relataelt. Thefaurus regis, vniuerfaque fupellex, quam quater cen-^^ois milibus plenquc ftimariinr, autorirate fenatus amp; reginrC nutu Coruihonbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftati munitiimas quafqs arces pater viuens fan comifetat^
^Qcratfymbolajamp;inmanuseius nmodo prfidiatiosprfcdosomnes, ve-*^^nieti proceres multos iurare coegerat:vti baud aliter,atq; fibi,fidele Gor-^'^^0 femper obfequi prxftarent : nbsp;fecundm eis obitum, filium fibi regem
^ttogart, Nonnulliiurament declinarunt,diuerticulumaliquod exingeni^ ^iditatc Caufati. PrEtcrea,ne quidinterregni tenipore,fraudismaliq5 doii,exnbsp;^tisMaieftatisregi falso obfignatis comitei poflret,rGgaliafigillain niedio fe-p jprfidenreregina, Coruinoqjjdiffrada funt. Sigillum tant regin fuper-*t:quo diplomata publicqjliterjfubiedis optimatfigillis,obfignarcntunnbsp;^cundum rgis obitum,tertio die,loannes Varadienfis epifcopus,qui in Mo-itinere reuocatiis affuit,amp; delunduin ex ani-0 dominum deplorauit. Placuitfenatuij vt duplex diuo rgi funus dicaretur:nbsp;Return Vienn Alb vero alterum : vthc ccnotaphim, farcophaeum illic rtintuinbsp;Pfdignitatc principis iure faCereht. Q^rc fingulari popa fuccollantious cen-^^fionibus,amp;: ledi auro ftrati fimbrias circumtenentbusjrit procribus ac re-*s,prfetisque legionum j ad diuiStephani bafilicamfunus elatiim^ fubfe-^Uentibus inpulla vefte pontificibus,amp; cundis vrbis ordinibus:vbi nemo fuir,-^'ipias regis exequias non veris lachrymis honeftarit : quin amp; populus, quemnbsp;uaramaadaduminditionemfamredegcrat,lachrymas continerenequiuit:nbsp;ferccrum circumftabant,!] regem optimum,inuidifi'illi imperatorcm, parsnbsp;Pf^cjpem Glemcntiffimum,amp; Chriffian Reipub.affertorem:alij regum prin-tnbsp; ^pem,amp; terroremorbis exclamrcjingeminare pletique,huncvnum duorumnbsp;iaru debellatorem, amp; prcellentiffim virtutis cuiusq; exemplar. Nonnul-\?^^'^^^^^^g^animitatis amp; gloria: fpecimen appellate. Miles ducemlu-Sj^dibcraliffimum, indlgentiifimum : ciuis gubernatoiiem requirit :amp; plebsnbsp;^nicntem,amp; populrem dominum um rufticaturba,dcplorat. Hune eXterninbsp;r opugnaculiimTurcorum, domitorem SeythiC feritatis, Boemor5refrena-cm amp; Aleraannici faftus ac fuperbi domitorem,omnimqj bonarum artiunbsp;de ^^^^^P^**^^^gt;P^ofufoludu vocifetari. Huncoptimis quoqe cun-diinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difciplinis excoluifl'e, bellic auxiffe difciplinam : amp; varia ma-
b te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;armoru genera inueniffe,amp;region! dediife prcciumdicere. Qua-
ud in publico ludu admirbile fuit, quodnemo inter totgemitiisamp;voci-du^^*\z-^^^^nirivifns eft.* Pubiictim dolore amp;imminens, exobitu illius exi-tj/i y^icnfe incendijfextpft die,dum Pafchles fericelebrantur,fatis incendtum plebeiacafula, fercvrbs conflagrauit:
Stc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;equitu cum militari prfidio accurrifl'cnt,amp; inprimis
P anus cornes,prouinci prfedus (qui annos trigita ddarat cxercitum)
lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li ij
-ocr page 692-lt;51 ANT. B O NF I Nil R E R? VN GAK-
iam dc vniucrfa vrbc eo die proculdubio fuTet adu. Infequti die rcginacaiM Coruino duce,cxterisqj pontificibus acregulis, adcelebrandas rgis exequias,nbsp;amp; babenda comitia regalia,Buda fecundo ainne defcendit.Prfecura prouin-ci Stephano comiti fenatus confulto commendauit: multurn quoq; argcnngt;nbsp;pro cuenda vrbe amp; prouincia retinenda, Regalififco dimillum.Vniucrfamul-titudo cum pullis quinquaginta nauibus, lugubri veile Beatricemfequuta.nbsp;Cum Pifonium foret appulfum ,omnes matron vrbis pullatxobuiamreginxnbsp;occurrre,publico^ planlu principem inuidi{r.amp;: regem optim luxre.lufti-tium tribus Vngaris meniibus indium. Nullas initinereprx dolore rcginarC'nbsp;gales arcesfubire voluit. Aft vbiBudamdeuentumcfl:,inarcemadniiira,cui*nbsp;Blafius Rafcai prerat,arcis procurator,Matchi quondam rgi vnic diledus:nbsp;hic poft Coruiniducis appulfum,moxeum cum thefauroamp;regali gazareccpit:nbsp;amp;c quandoin eius manus viucteadhuc ptre iurauerat, nemini ie arces omnes,nbsp;prcerquam Coruino reignaturum, perpetuumque obfequium prxftituruni:nbsp;fobeunti iuiiurandum rit perfoluit,amp;: cunla quin manufuafuerant,inCor-uini poteftatem ex promiflb redegit. At ille fidcliter agenti, munus confirnia-uit,refignacumq; reftituic. Mox dc regali funere agi cptum, nihil enim de fu-turo rege ac Repub. decernipoterat, ni prius Matthi manibus funcbriaiulhnbsp;foluiftet.Q^re nihilhacre Panonico fenatui fuit antiquius. Paucis igiturpoftnbsp;diebuSjdimifta Bud regina, ne plandu nimio fefe confceret, ad Albam rega-lem omnes pontifices,proccres, reguli, nobilesq; Coruinum duceminJugubrinbsp;vefte, pullatisque curribus,amp;:equis rit fequuti funt. Quin amp; legatus Apoftoli-cus,ac omnes qui aderantoratores,edem conceflereunprimisqueFeroinandinbsp;rgis orator Petrus,eloquentia,dodrinaque non mediocri: Alter ver,cui Fr-eifeo Montano cognomen erat, prterea magna grauitas, exaaafacundia,amp;^nbsp;experienti rcrum cumfummaingenij acrimonia coniunla. E proximisetianbsp;ciuitatibus amp; pagis ad regales exequias,qu diui Marei feriarum die fadfuntjnbsp;multi properarunt. Infunerali fefto multitudovniuerfa proceftit. Corpusregisnbsp;purpureo ftrato compotum;amp;paludamento,enfe, fccptro,corona,ponioq!rcquot;nbsp;dimitum, n fine calcaribus aureis detedo ore in bafilica fub diualibus promi-1'nbsp;nebat.Circunftabat ingens turba nobilium,amp;hincpotices, hincproceres~nbsp;ft itre. Mox inftrufta regali pompa,funus efterri cpit,amp; templumantequamnbsp;inferretur, circumduci diuin oblationis tempore, dum folennia celebrantuGnbsp;cui duodeni prcedebant quits cataphrahi, purpuratique : qui regalia figa^nbsp;tot clara triphis prferebant.'item amp;vnus qui regium prtulerat enfem. MoCnbsp;filius pone fubfequi,lugubrivefte,cui legatus ptificiusdextra,lxuaHippo-lytus Strigonienfis metropoli ta,latus vtrunque claudebant.Succeftrepoftlcrinbsp;amp;prophani ordines primatum:inprimisc pontificibus Vrbanuspontifex Agri-
enf. Stephanus Bathor,Ioanncs Varadienfis epifcopus, item VfualdtisZagrabi-enfis, Nicolaus Vacienfis,Thomas laurienfis, amp; Georgius Czanadienfis,reJ:- 4^ quique procerum nobiliumve ordines. Cum in Baflicam diu virginis per-uentum elTet, corpusquein medio conftituiflent : quits geniebundi,qui vni-uerfa cum enfe fign.^rtulerant,infigniacuna;apro ara magna humideieda-runCjVeluti regis cafu omnia fua tropha,figna,partaque rgna vn corruerent.nbsp;Ad quG^fpedaculum omnes collachrymarunt.Dominico deinde Bafilic hu-ius antiftiti rite facrificanti, a Coruino duce oblata preciofa munera, inpriinisnbsp;cruxfolida,gemmataque, exobryzo afFabrfaa,quamquinq; amp;quadragintanbsp;aureorum mili'bus venifte prdicabant: item gemmae phial^e, amp;peliiis aurea,nbsp;candelabra,calices,Eucharifti tabernaculum,omnia puro folidoq;autocoanbsp;fela,lapillorumque multorum varietate difcintillantia. Nonnull quoq; fta*nbsp;tux argente, amp; duodecim facrarum veftium apparatus, vnionibus admodum
7 f O O o.^ onerati:ququid omnia quinque amp; feptuaginta mill bus aurem venilie refe-tarctrumu rcbaut. Item inter operandu facris,arcofnibusfept!ngcntos optimates aurcos quot;eretbiMa. Ittipofiiere. Cum inchoatum multo ante Maufolcum fub prima teftudine,propter intempeftiua morte nondum foret abfolutu,corp us in teporariofepuJebro,nbsp;in ine-
-ocr page 693-DECADIS lt LBR V.
in media bafilica rceoditum : vbij filij inftituto,quot: horis facri iiymni decan-tamr,inter facrificandum Petro epifeopo Lueerino,viro doiiir.amp; oratori Nea po itano datum laudanditegis eft negotium; Is delaudibus amp;geftis eius fat or- X*nbsp;habuit orationem,amp;: multis(annuente fenatu,cunlt;ftisqj ponnbsp;cibus) lam rationibus oftenditjMatthiam regem Chriftian Reipub.afierto-principem inuidtifT; de Romana Temper ecclefta optime meritum, iurenbsp;Dterdiuos efle referendum : quod ab vniuerfa concione acclamattim eft, amp;
6 luui.iupcr ea re Senatufconfultum faiftum. Secimdumcius apotheofin Gor- relate.
Io vniuerfaoptimatum turbaremenfus iter Budam rediit, vtde futuro decerneretur. Diuo Matthi ftatura corporis fuitaliquantomaiufcula,nbsp;'piammediocris,forma eximia^ generofus afpedus^ Sc multuin rfrs magna-'niittis : rubens facies,amp;flaua coma : Cui venuftatem obducta fupercilia, ve-mda hafuSjhe mediocrem quidem cultuinnbsp;nebant, obtutus eius liber ac relus, leonis more, oculis nunquam inter vi- tidutn fete conniuentibus. Fauorem femper obftinato indieauit obtu tu,quenbsp; ^^oliihis refpexit oculis infenfum fibi efle portendit; prdminentiore colio amp;nbsp;'nto fuit ore aliquanto latiore. Caput huic addecens : quippe quod necnbsp;' Uin,necmagnum videripotcrat, frons verb parum fpacians. Conlentiebatnbsp;'0 te ^^e^brafpaciofaibrachio terete, oblorig manu, latis humeris,amp;: pa-^pelore fuit. Contra, varifcul huic fuere tibi 5 ad equitandum baudnbsp;. ^^miricortcinrt. Proinde formofumerat crpus,cui color albus cum rii-Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: ex qua quidem mixtur mirum quandoque ( vt de Ale-
Ujf perhiberitj fragrauit odorem.Quin etiam lirteamentis oculorum,amp; le-e ^j^^Cjilli nimis fuit aflimiliSjquem femper vit habuit archetypum.Inges a. iii-ti;j ^^cclcritas,ac robur pe:oris,immenfa nimi magnitudo, c ingenti glo-qj ^piditate coniunla i item taiitum rob oris amp;virtutis, vtneq; animi nequenbsp;defatigafi pofTct. Laboriofum lluius corpus erat,amp; frigoris,nbsp;militari Iabore,nihil domefticonbsp;ocio pertulit. Nechumanis quide pafftis eft fibi facile interdici volu-^miircularumquahdq; obnoxius fuitamoribs,fedmtronisabfti-^^pula Si: vino fpe cum amicis animu relaxauit: promptiflimus ad pro-difficilis ad iram: ingenium perquam liberale ac mgnificum,amp;nbsp;^tsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facinora intent,crudelitatis expers, amp; barbarica inhumahita-
pe'ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inerat imitandorum Romanorum ftudium,quibus cu per-
pc]- mulationem indixit. Quare Coriiingentis cognomen fibiinditUi amicos inconftanter amarit,amp; plerosque de-W^'^^^^rimincnocaruit. Sed nunquam, que nimis extulerit, ab redepofuit;nbsp; ab amico queiriinprimo crimirie deprehenfumhabueritpeenasnbsp;^edin itcru errantemfeuerius animaduertit. Quin amp; in amicis quadoqi nbsp;*1^* opibus Sc honoribiis in immefunl euti,in eum nonul-'hn ^^occoepete. Ex humili genete miiltos ejttuliqin quibus fe fortunatiorenbsp;Ctcr fortunatifT. femper fer eft habitus. In bello oemicoflbi de-'^*Cs ^^u^i,v^-bis ergo,amp; pollicitationibus Craftinis abatcxercitum.Cninbsp;Potcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftipendiuprftitutus inftaret,q promiflis difterre vitra nori
prfelis equit Sc legatis legionum ad alear ludura initsitur, tota quas tefleras fortitus eft,vt nihil flbi aliud cadercr,qmnbsp;'itenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crt.Dcnamilia aureoreriole ex ldo fibi comparauit,qux
niouerctur, militibus ddit, Sc ex ale lucro ftipendi exfoluit. adortus cft, qod tiori profper confecefit. Augebat amp; illudnbsp;Hqjjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maieftatis,amp; fpeanti admifationci quod regalerri cclfitudinem
eatioaninii,nondifficultas adits,noriianitorUmimprobi-*^^t ' ^^d taritamarifetudojberiignitas amp; clemcritia circmuerierat, vc adierit, qui nori modo gratia, fed folo fpel fe rion beatum profi-^'naduentu facilitas eius,^ poplaritas mlto rcmiflior ffe-emo cft qui eius beneficentiam non admiretur.Cunlas bonas artes afte^nbsp;i i iij
-ocr page 694-ANT* B O N F I N 11 R E R? V N G A R.
ataluitjviros dodiflimos in renions etiampartib. difquifiuit, virtutcs otnnci diligenter excoluit:purgauit Vngariani rufticitate, amp; inuentos politicarum ar-*nbsp;tium artifices introduxit, Scythicos mores minores effecit, immanemfuperbi-am repreflit,amp;poft Atilam primus ad obfequiumdiligens dur ceruicis Vnga-rum rcdegit: prpolluitinfuperpietatenon mediocrijcuimira religio tantanbsp;diuini follicitudocultus inerat, vt domi militique non fecusatq; Alexander, 1nbsp;dexteraDeum,finiftra haftam ferret: in deos amp; homines iuxtliberalis. Confi- 'nbsp;lium huic ad maxima quq; facinorapromptiflimumineqi confilio, audaciaCnbsp;induftria defuit, quod amp; fortuna quiflimo comitatu fouit. Cm prope Turcos caftra metatus efiet,fie vires hoftiumexplorauit. Pagano namqj lubornatus [jnbsp;amidu,cum vno tantum comit fe cum iumento,intereosquiconimcatusnbsp;in hoftilia caftra conferrt,infinuauit,cm eo perueniftet,toto diepro taberna-culo Turci hordeum vendidit. Ingruete node fe incolumen in fua caftraretc-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
pit. Scripfit ad hoftem,fe pridie eius caftrapenits exploraftjVendidilTe ruftici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
fub perfona hordeum,ad tabernaculum eius : quo maiorem didis fid face-retjferculorum numerum epular cunda genera retulit. Qu cmhoftis ac-cepifi'et,timor perculfus,poftero die caftra foluit:veritusCoruin regem non modo ad vall fibi occurfur,fed in medio tabernaculo inuafurum. Ad hc nonbsp;regius ille faftus in eo recognofei poterat, qui multos noftrifieculi reges occupai! it. Non purpur, non aureae trabe fplendorafliduus,nonquotidianustri- O 'nbsp;cliniorumamp;: fellarum apparatus:qu aduenientiumluminadefcrreant,amp;con- Inbsp;trahant ftuporem : non lidorum amp; ianitorummultitudo, non amanuenfi tur-ba,qui diu multumqs rogati,vix tarnen per literas refpondere digntur. Dorae-ftjcoamp;mediocrideledatushabitu: nificmres poftulabat,tunc decorum ftu*nbsp;diofifiim feruauit.Eius oratio tarda,grauis amp; concifa,multum ponderis habs,nbsp;icrimoni verbanumerof amp; gradatim exprefit,nil infulfum ab eo vnquamnbsp;aaditum.Paucis fibi mox fuit incontentioneobligateamp;conuincere aduerfari-um.In concionc militari concitatus amp; eloqus, multarum fibi cognitio lingua-rum:prter Turcicum amp; Graecum, omnia Europ glofl'emata cailuit. Memoria nec Scipioni,necMithridati,necSimonididenique ceflift'et.Salibus amp;face- pnbsp;tiis admodumobledatuseft : amp; qudoqueitapopularis,vtinter amicosdome-ft tc cnaturus,cuhn curam obiret. Non modo fuis, verumetiam peregrinisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
beneficiis erat officiofus. Equeftri cerfamine aurigationc iuuentute nonii- ' ne fumma voluptate vfus eft.In Hippodromo Bud ac Viennae infeftafxpehanbsp;fta depugnauit. Matthias etiamin propatulo amp; oculis omnium afldu verfari,nbsp;public benigniftinias accommodateaures.cuiuariquoquepublicacloqui,nbsp;purans obfcnis plurimum adionibu,sconuenirc tenebras,honeft contra vi-t luc maioriornamento fore.Facile omnes intro admittere,amp;admiflbscon-tinuvoticompotesreddereinon difttahere fpesfupplicantium, nequeperva- 'nbsp;rios aulicorum ordines expedite, fed ipfe folus omnia dare,gerere amp;erogarc. 43 1nbsp;Vindida hoftes etiam amicos beneficio fuperareiin (ecunda fe fortunanon ef-ferre,fed Deo gratias agere : plura confidendo in profperitate facrificare qumnbsp;reformidandovouergt;Tnmetu hilaritatemprferre,in felicitate cumgrauita-te benignitatem.Nonfubirafci libr loquentibus,deridcrciadatores:mimos,nbsp;aretalogBsqj plusquo promereri.Nullameriperegloriam,nifi propria virtutcnbsp;nauatam, fapientiamre magis qum verbis exercere. Amicisfe indulgentiffi-mum prftititjinimicis horribilem.Inptlio acerrim pugilem, invitoriafachem,exorabilemq5 imperatoremibene merentibus verb gratilfim,rci autemnbsp;bellicx peritiftmus fuit. Non deftinat folm, fed exitinGreoccafioncamp; fpur- 1nbsp;ciflmis tempeftatibus,cmhoftis primo tutum fc fore pucaret, prarliumlape j3 jnbsp;fumpfit,caque in arte militari commentus eft, qu aliis hadenus ignorafucrc.nbsp;In obeundis expcditionibus dubiumancautior,anaudtior ; quarnuisnihin-confulto adorireturhotofGopo.Itinefaincrcdibili ccleritate confccit: amp;:certe-naquot diebus milia pafliiu aduario curruemenfus eft. Laboi ac vigili.irumnbsp;patientilinus: pro tpore amp; loco acqu feuerns, i, indulgens lunuhtcs. A dc-ferto-
-ocr page 695-CADIS III. LBR Vin. Tyf ^^fttibus amp;infdiofisfeuerius pnas exegit ; conniucbat in cxceris adiracun-difficulter irritant irritatum commotnmq5noncit defiderc. Totigiturnbsp;prarftantem regem cm Vngari amififl'ent, tanto repente metu per-uluntjvtvn cum principe, priftinam virtutcmjroburamp;audacia,nbsp;nbsp;nomen
niihfleviderentur. Qmnetiam oftenderunt,fepotius rege vires, animos amp; ^onfilia^quamregc hc ab eis habuiie. Vn cum ipfo decus fortitudo,nomcn-Pannonicum cocidifle vifum eft. Tantafubinde proceres trepidatio incci-omnes line paftore,inter feraru luftra rcliti viderentur. Qj^mobre qui-cunqueprius regem criminibus petebant, quodinfolentibus plus atquo veri-Salibuspopulos oneraret, quod proceres amp; nobilitatem perpetuo bello confi-^^^et,qucd bellum ex bello fereret, nullam paeem amp; quietem amaret : poft-^uani mortem omnes, mutatis verbis, luxta timebant, afliduoque luiftu fortifli-indomitumque principem profcquebantur. Populi c ruftica manu, quinbsp;^uotannis pr bellorum magnitudine multitudineq; quaterna veligalia pen-'ierecogebantur,amp;:iniqiflmam tributorUmgrauitatem conquerebantur,nc;nbsp;Semunt: amp; populationes,vaftatines agrorum amp; incendia vndique imminen-^a rerormidant. Si ex inferis regem reuocare fas eflet, fexterna foluere pollice-'entur, Nobiles,qui militarilabore feabfumpt iri querebantur, nuncpublicnbsp;P^iuatumqjexitium expauent.Nonnulli fandas diui Matthireliquias fepul-hro euelli oportere aflerunt, quibus regni fines luftrent, amp; aduerfus hoftes re-**giof gerant. Alioquieos abigi pofte negant. Cm igitur imperante Matthnbsp;^fauihnitimos omnes bellovexarint,domuerintve tnuncconiurataeorum a-Saiinareformidant. Et qui omnibus terror! maximofuere, nunc omnium vi-vel minimas timere coguntur t vndique bella obftrepunt grauiftimaperi-^ula imminent : amp; tot malis Pannones circumuenti,omnia perditum ire con-^picantur, vt quantum regem amiferint, in pofterum euidentius fe cognituroSnbsp;faterinon verentur. Eum itaque publice cunda vicatim,oppidatimque de-plorarunt : amp; prteritis futurisque regibus anteponunt.
de R E D D 1 T a MAT-
Thi corona, et foedere inter
POTENTISS. INVICTISS. FRIDERICVM II .
Imperatorcm,amp; ipfum Serenilfimum regem Mattliiamtnomi-
na locorum, perfonarumque fer ex Vladiflai pa-dis Golligi poterunt inferius.
O s Stephanus Colocenfis, amp; Bachycnifis archiepifcpus, lo-einfdem Colocenfis cornes perpetuus : loannes epifeopus V Varadienfis, Nicolaus de Vylak Vaiuoda Tranfyluanus, acnbsp;0 Machouienfis,amp;regniSclauoni Ban^s t cornesLadiflaus denbsp;7 Palocz,iudexcuriEjamp;Emericus deZapolya,fummustheiu-^rarius regni, amp; capitaneus partium fuperiorum regni Vnga-ri, recognofeimus, amp; notum facimus tenore prfentiu vni-^erfis. Cm alias occafione diftrentiarum amp; controuerfiarum inter Scremfl-principem,ac dominum, dominum FridericumRomanortim imperato-h ^^^^/emper Auguftum, Vngari, Dalmatia:, Croati, amp;c. regemj amp;: Auftri,nbsp;fi,Carinthi,amp;; Crniol, amp;c. ducem. Dominum noftrumgratiofiflimuninbsp;vna:amp; inclytum regnum Vngari, pra:latosque barones, nobiles, inco-amp; habitatores eiufdem regni partibus ex altra parte fubortarum, ex ver-*nbsp;^cntium, adnonnullos articulos amp; capitula pacis amp; coneordi deuentumfe-C^d nos fereniflmi principis domini, domini Matthi prastadi regninbsp;^garijamp;c. regis,domini veftri gratiofilfimi, prlatorumque,baronum^nbsp;li ii
-ocr page 696-ANT. B O N F I N I ! R E R? V N G A R.
prodcruiiij nobilium incolarm amp; inhabittorutri iUfdem regni, quorum plena amp; omiiirtoda autoricaCe,faultate Sz poteftate ad itifrafcripta vtimur,amp; fulti fumus, arque noftro ad exhorcation fanli domirii noftri Pap pij, medio Re-uctendorum pacrum domini DominiciepifcopiTorcellanenf. Apoftolicxfe-dis legati, mifl cum poteftate,legati de latere, amp; domini Rodolplii Rcdeshainnbsp;prxpofiti,Frifng.amp;: Vormacicni. ccclefarumdecani,S.r.oftri paparreferenda-rij,amp; apoftolici oratoris,amp; nuiicij, in praefenti caufa farttitatis l comitiifTarij,nbsp;cum prfato domino noftro imperatorc ad finalem amp; vltimatam conclufioncmnbsp;eorundcm articlorum,fpont,hbcr,bona amp;: fincera voluntate in hune,qui fc-quitur,modum decreuimus. In primis adoptata pacis amp; concordix dlibra-1*nbsp;turn S cclufum eftjquod fereriiflmus princeps amp; dominus,dominus Frideri-cus Romanorumimperatorfemper Auguftus, Vngaria, Dalmatix,Croatia,nbsp;amp;:c.rex AuftriXjStirijamp;Ci dux,amp; hredes fui,ab co per retamlineam defcen-dcntes,infrafcripta,amp;: oppida, qux fua imperialis fublimicas in metis amp; Iimiti-bus regni Vngrix eftituta poflidet,amp; in fuis manibus perfe,amp; alios luos,no-mine tenet,videlicet Forchtnftain,amp; KoblftorlT,cum fuis pertinentiis omni iranbsp;perio ac iurifdidionc pffidcat,abfquefcreriilfimi principis,amp;: domini,domininbsp;Matthiae,di(ftiregni Vngarirgis,dmininoftrigratiofilfimi,ac hxrcdum,amp;nbsp;fucceftbrum fuorum,prxlatorumque ,baronum jprcerum nobilium ciul-dem regni qorumcunque per fe aut alios corum ttortlirie inqietatioric, tur-batione,exatStione,grauamine amp; moleftia,quibfcunque de iure amp; fadoaccef-fione iuris, prxfertim corum qui intetefle ad loca prxnominfafc habere prz-tendunt in fauorem quorumeunque quouis qufita colore faia,at fiendfal-Riis tarnen decimis amp; caufs ecclcfiafticis qu inforo fuo ventilari amp; gitari po-tcrunt,proutiuris eft,amp; rationis. In foro vero feculari, in perfonalibus adio-nibus, amp;realibus, contra, amp; aduerfus fubditos fu imperialis maieftatis, amp;ca-ftrorum prtaorum quomodolibet motis,vel mouendis coram iudicibus,pernbsp;fuam imperatoriam maicftatemm huiufmodi pro tempore deputatisador ,i-fticiam poftulctamp;requirat, qu adrequirtis inftantiam expedite adnniftrarinbsp;debet, prouifo quod eo adir ad rcquifitionem fubditorum prxdidxmaiclb- 5nbsp;tis imperialis,amp;: didtorum caftrorum per regem pro tempore, amp;ipfumregnuranbsp;Vngarijcorumque officiales proccdatur,amp;: procedi curetur. Et fi paflagiuinnbsp;generale contra Turcs,pro defenfione fidei,amp; ipfius regni,ficri contigenr : innbsp;ca re,requifitioncpruia dilo domirto imperatorc fienda, iidem fbditim-neant inclufijfic tarnen,qud in cum cafum huiufmodi cxadbonis per fuam Iranbsp;pcrialem Maieftatem dbita fiat difpoftio, amp; aduerfus contraucnienfcs, quinbsp;quomodolibet etiam pro fuointerefte aliquidattentarent, contra ea, qu prx-tada funt,ac prfatum dominum impcfatrem,amp; hredes fuos,fanquam con- violatores pacis,rex ipfe pro tempore, amp;: regnum potenter afliftentiam faci-
ant. Adiedum etiam eft,amp; conclfum,quod,poft obitumdih domini impera-4 toris, rexprotempore, amp; regnum Hungari facultatemhabeat, dia caftrarnbsp;eorum redditus, cafu qoidem caftrum KoblftorfFper ditum dominumim-peratoremnoftrum d^olitumno fucrit,attto, qud modic extimationis,amp;:nbsp;ruinofum exiftit, alias ipfius fedditus reluendi, abhrcdib. fu Maieftatispronbsp;fumm qgadraginta milia florertorum Vngaricahum,amp;ducaforum boni auri,nbsp;amp; iufti ponderis.Item quia prfatus dominus nofterimperator, bonis amp;bonc-ftis rcfpctibus hucufque, nomine amp; titulo rgis regni Hungari,cft vfus, deli-beratum eft, amp; conelufum,qud eademfuMaicftas Imperialis huiufmodi ti-tiilo regis, prlatis,baronibusque,nobilibus, proceribus,amp;aliis S. regnicolisnbsp;regni V ngari,in antealiber,amp; quietc in eorum Iiferis,amp;: vbilibcthoftrat,amp; fnbsp;decorara, quoad vixcrit,remancat.Et rex didi regni Hungari,amp;alior regno-rtm eidem regno Cohrcntium, nominari amp; vocarieo titulo vti, amp; frui pofiir,nbsp;amp; valear, impedimento,contradilt;ftionc,amp; turbatione regis pro tempore domi-noruinque,amp;inhabitatorum ipfius regni prorfus amoris. Itemvtrefpublica,nbsp;felix S.RomanEcclefi,Chriftianq; religionis ftatus,augeriamp;:promouerinbsp;co/-
-ocr page 697-DE G A DIS IIL LIBER VIII.
tofalubrius, amp;vtilius po/fit,prfatus noftcr gratiofiflimus imperator, fcrcniffi-inum dominum Matthia regem pro filio fuo adoptiuo habebic, amp; paterne am* pledetur; amp;c inprfentiarumin filium recipitjamp;: adoptat, eique,amp; regno ami*nbsp;citiam,fauoresjamp;promotiones paternas in anteafaciet,eundemque dominumnbsp;Ooftrum Matthiam regem filium fuum nominabit: amp;inrecognitionemtan-^ clementi, qu multis rcfpedibs fua fublimitate Gfareacidcm dominonbsp;Jioftro Matthi ad honorem amp; commoda cedar, vt digna vicifiitudine grati*nbsp;^dinis debit,fe ergafuam Imperialem Maieftatem cxhibcac ; conclufum eit,
I 9uodidem dominus nofterMatthias rex, adoptiuus filius fu ferenitatis, pr-tum dominum imperatorem ex aducrfo, quoad vixerit, pro ptre honorarcj f^putare,nominate,fcribercjamp;tenere debcat : annuendo, quod idem dominusnbsp;SofterrexMatthias prxfatum dominum noftrum imperatorem, pattern amp; re-nominet, honorer, reputet, amp; eidem patri amp; rgi Hungari cribat. Infu*nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominum noftrum regem Matthiam,ac prlatos,barones,proceres, nobi*
inhabitatores dii regni Hungari, atque nos, ipfum^ regnum, Inbsp;nbsp;nbsp;Sore mandat! nobis traditi obligamus, c adftringimus per prfentes ad fer*
Miiminconcufle perpetti,cumeodem domino noftro imperatore,amp;hre* , terrisqj amp;lt;: dominiis fuis, pacem inuiolabilem, legibus amp; infcriptionibusnbsp;obftantibus quibufeunque, im fublatis eifdemgt;nbsp;,^oconfilia,auxilia,amp; fubfidiafu Iraperialiceiftudini. Sed nec fereniflimonbsp;Imperialis Maieftatis filio,cunchis inaduer*nbsp;Contra quofcunque, tories, quoties fueritopportunumf S. noftro papa, fe*nbsp;danbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S. Romana ecclefia duntaxat exceptis ) efficaciter pro pofte
t ^y^cienda,amp; profequenda ad fu Maieftatis Imperialis, amp; prfati filij fui* Hungari,amp; regis pro tpore deerims. Dumnbsp;ctiinexpeditione generali contra Turcos in hoc non fucrimusprpediti,nbsp;Eora,amp; contradictio ne quibufuis inhis omnino ceftantibus li*nbsp;ckrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regni inaliis femper faluis. Ob quod ImperatoriaMaieftas grata vi-
fauoribus amp; promotionibus diCtum dominum noftrum Matthiam regni Hungari bonum ftatum, fignanter contra Turcum, amp;infide*nbsp;catti ^elftes apud SanClum dommum noftrum papam, federn Apoftoli*nbsp;^^c)maniimperij,amp;: alis,vbi opportun fuerit,fncer ptomo*nbsp;Per fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignanter ad caufamcaftror,vt fupr,ordinatis,fem*
ait nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cliqua partijfiue domini,aut eorum fubditi vtrinq; interfe, alter ad
iUf querelas aut petitiones quafeunq; habere prtenderint,illas,prout de ^on aliter, profequi debebunt, quor occafione iufticia ad conqueren*nbsp;tajj^ ^^Q^^'firionem expedite eritadminiftranda. Item ad finem, quod fnee*nbsp;domini noftri imperatoris,quam ad diCtum dominum noftrumnbsp;tinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reg,filium fu imperialis Maieftatis,amp; prtaClum regnum Hunga-^
Pf^|^'^5amplius ab omnibus agnofei queatzfua Imperialis celfitudo,nobis fu- ' fottjnbsp;nbsp;nbsp;Stephano Wardai Colocenfi,amp;IoanniEpifcopo Varadien. facra co-
U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maieftati, per quondam fereniftimam domi-
fereniftimoolim, bon memoriafi ^ttt ^^ciiflao, ad fideles manus aflgnat,hucufquc fidenter tentam amp;cuftodi-manus illamdeuemre contingeret, oppidumq; So^ronienfenbsp;Of ^^^fiignauit,amp;omnem obligationemfupercodemremifit. Itemadma*nbsp;retributionemclemtiftim afteClio-
J'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini noftri imperatoris addominum noftrum Matthiam regcm,amp;
f^Shi '^^g^'^^^^cingari,quodqe Imperialis Maieftase promptiordipfxus '^clib ^^^oda,amp;:boni ftatus incremcnta accuratius promouendaalliciatur:nbsp;conclufum eft, quod vacante regno Hungari, filiis, feu nepo-prfati domini noftriregis Matthi lumbis procreatis, nonnbsp;J'^Eqnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Irnpcrialis Maieftas, aut filius fu Cfare fublimitatis, quem
duxerit,amp;poft fu ferenitatis deceftiim,filius eiufdem fu quem reliquerit i aut fi plures fucrint relicti, alter ex iftis quem re- ;
-ocr page 698-ANT. BO NF I Nil R E R. VNGAR.
gnum ipfum prxelegctit in regem j ipfi, regno Hungf ix prxficiatur, cum plcnx eiufdem regniadmiriiftrtione .Item fi,vt prafercur,praefatum regnum Hunga-riae vacauerit,prouideri debet perpraelats,.barneSj proceres, no biles, incolasnbsp;inhabitatoreseiufde regni^quod imperialis Maieftatis,aut filiuscius,vtprZ'nbsp;mittitur jConfilio,amp; potent! auxilio eiufdem regiii Hungri, vtmoris eft,coro-netur:amp; inadminiftratione plena regni inpacerecognofcatur,amp; efficaciter pronbsp;rege teneatur. Item concordatumjamp; conckifum eft, qud omnes iniurix, differentia:,diflcnftones,inpetitiones quxcunque,amp; adiones inter partes ipfas,e-ti occafione felicis recordationis rgis Ladiflai, aut alias quomodo libet fub-orta:,amp;: partibus ipfis ex quacunque caufa cmpetentes,quoad fe,amp; hxredes,ac unbsp;fucceflbres eorum,penitus remift Sc extinda: efte debent,omnisque indigna-tio,amp;difplictiaj quos prfati fereniflmi principes, dominus Fridericus imperator,^ dominus Matthias,reges contra quofcunque pra:latos,baroncs,proce-res,nobiles, incolas Sc inhabitatores didiregrii,ac alios ecciefiafticos,amp;fcla-res,occalione adhfionis ipfts dominis vtcunque hinc indefadx, concepts, innbsp;futurum minime vlcifcantur, neque via fadi, neque iuris, fedfmiliter remilTznbsp;amp;extind efle debent: pollicentespromittentes, Sc obligantes nos, fub honorenbsp;noftro,amp; fide Chriftianaaduros,faduros,cooperaturos realiter,amp; cum cffeftu:nbsp;quod idem dominus nofter fex Matthias,ac prlati,barones, proceres Sc nobiles eiufdem regni Hgari atque nos,omnia Sc fingula promina per ipfos,amp;nos i*nbsp;agenda,amp; facieda,ante coronationem didi domini noftri rgis Mtthi, quan-tocius,amp; poft huiufmodicoronationem infra duos menfes eandem coronationem immeditat fequentes, figillis Sc literis procerum didi regni Hungarix at-que noftris authenticis firmabimus, roborabimus,atq; renubimus,profeque-murq; amp;implebimus,faciemus, amp;rataac firmahabebimus: firmabtpotiorcs,nbsp;roborabunt,atquerenouabt,profequenturq5,iinplcbunt,amp;facicnt,amp;rata ha-bebunt Sc firma : confirmationes quoque opportunas fuper prxmiflis nuncanbsp;prfato S.noftripap inhaccaufacommiflario, amp;nihilominus etiam expoftanbsp;S.fua,amp; fede Apoftolica,ex certa fcientia petemus ^eifdemftabimus amp;parcbi-mus,ftabuntque amp;parcbunt,doloamp;: fraude inhis omnibus ceflantibusquibus- 50nbsp;cunque. IncUiusrei teftimonium nos T.T.T. noftra prfentibus fecimus append!. Datum in Noua ciuitate, feria tertia ante feftum Mari Magdalenx,nbsp;Anno Domini 14 6 3.
Extant plures mutux litcra: horm dum principum de pace : fed non ne-eeftari.
!
RERVM VNGARIGARVM D E-
CADIS QVART LIBER IX.
O S T E A Q^.A M ditto Matthi iufta rite folta,amp; funus ma- 4* ximapompacelcbratumeftjiamrcs ipfapoftulabat, quandonbsp;varia iam fadionibus mala parit intercgn,iubct foluere iura,nbsp;amp; magnm facinorofis addit audaciamtquarc non immeritbnbsp;patrum animos regia folicitabat eledio. Vrbanus pocifex A-grienfs, amp;patrum eatempeftate princeps , nequidRefpub.nbsp;detrimenti paterctur variarum partium non ignarus, ex Se-
natus confulto regalia comitiamoxedidit:quin Pcftanocampo,prter Danu-bij ripam baberi iolent. Idibus Maiis his dies praeftituta. Tant temporis fpaciu regulis Sc nobilicati datum,quant ab remotiflimis V rtgarica: ditionis oris con-uenire poflent.Res maturanda videbatur, ne maior pattium indies forctaccef-fioiquiaperfuafi nondum tant animi,ne promiflisamp; muneribus eledi, quibusnbsp;in vniuerfum facilior erat confulendi copia. Pft vbi Variis diuerfa hominuntnbsp;ftudia fadionibus diftrahuntur,perquamdiffculterin vn confenfumeogi pof-funt. V rbanus ad Comitia primus ftato die cum validiflimo cataphradorum amp;nbsp;vclitum equitatu conuenit.HunchoneftT.amicorum agminafcquebantur,in-
DCADIS Hit L1BR X.
ptiihJs Georgij Chanadienfis epifcopi, item Petri Bochij EmcricI fr.itris, r.: A~ rilbjFrancilci vexillaciones : quits omncs ad duo miliiaamp;quingsnrosnbsp;tere.ETranfyluania prfedusprouinci Stephanus Bathor expelabatur; qvnbsp;octauo pft diCjCum ornatiftimis proceruni nobiliumqj copiis aduenit. Qmn-|enticirciter,amp; triaeqaitu iiiiha Bathorea fignafequutafunt.Eius focij,Drachnbsp;cettoldiis: Ladiflaiduo, Mauricius,amp; LofonciuSjamp;pIeriq; principes nobilita-tisaJarIegionutnq; prfedi. Eodcin quoq; du;u aufpiciis venereScythuli^ srjthfeli.nbsp;vetuftiflinium Vngarorurn genus : ac nullo pcrcgrino fanguine coinquinatun:;nbsp;'tetn pari Scytharum prifcorum feueritatemoribus amp;:libertace prdituniiquip-' pc qui venabulo pro hafta,iriTi arcuamp; pharetra, enfcquc vtuntur. Linteo corpus thorace rauniunr, paftura vicl quritant. Demum bellogens cft afper-fJuia/sruitutis impatics,amp;: nullo labore domita. Ad Danubij ripain omnes ca-ft'ilocant. Secundum hos Auguftales fanti Gcorgij Comits, paulo inferio-*^ccopianini apparatu mox affuere: quos Kanilai amp; Seczij, nobiliflimo generenbsp;uatijConl.jtiarnnc. Nonduni exinferioris Vngariacpartibus nonnulliproceresjnbsp;fcguliquccjnnenerant: cxlongo itincrc,ftudufve diuerfiSj moram trahereco-
Sed cum ut frequens iam videretur eiTe conuentus, amp;: immincntia vndi-Suepericulanouumprincipempoflulart, fub ampliffimafcena de eligedo re-^agi cceptum eft. Nondum quem potifl'. optarent, ad populum latum erat: uondum patrum fencentiam quilque dicere rogabatur:cum ex compofito qui-uam,veluti occulta fatione fubducdi, Albertum Cafimiri Poloniac regis filium jnbsp;Uconcioneregem temere proclamarunt. Atproclamatio,rcfragantibus con-Unuo patribus, reprefta: quod coqjfaciliusfalum eft, cm hisaliorum fufFra-^uaccederent.inde vlterioris Vngari vaftatio magna ex parte oborta:qua-*nbsp;'^UQuideiu Albertus proclamationis huiufeeiure fe declaratumregemefle di-^^bat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audita diui Matihix morte,comparato magno exercitu,, Vnga-
^lnibusimnhnebat;expectabatrciexitum,vt prfto luis partibusadellt: ^unipctitorumqueprxoccuparct ingrcflum prop aderat. Maximilianus Ro-uanoruinrexcunfultis Maihematicis, qui Matthiam eo anno diem obituruinnbsp;hneprdixeraiit, in rcgni fpem, amp; amifl' Auftri recuperationem addudus^nbsp;^uinpofitis in Gallia rebus,in Noricos conrinurediit,amp; lub fpecie pacis exccf-*^uircgisexpecdauit. Itacnim ea tcmpeftate Vngaror fata tulcrunt,vtiquinque Icgationes regalia comitia follicitarent,diucrlaqjhominu ftudia traherent:nbsp;'^ptiinisCfarea, qu quanto plus autoritatis amp; dignitatis habet, tanto maiusnbsp;'^fcgno ius iibi vendicarevidebatur,quodin reddendo facro diademate Mat-'u rgi,ex compafto Cfar fibi compararat. Deinde Boemica, cui, ft eledio-sfovtunafaueret (quia hxreditario iurenitebatur)multo melius qumcte-operate licebat. Item Polonica,quipro Albertoregnumexpofcebat: c krar nafanntnnbsp;Sonia, qui pro feruanda regin Beatricis dignitate vt in regno fucceflbrinbsp;'^afucccderet , tunc agebat. Accedebat amp; Coruina, qui loannertiducemi nbsp;J btJiiregis filiu,vti patri fuccedercr,fnultamoliebaturxui nifi illegitima ge-^uraobftiiifter, certo ftnc controuerlia patri fucceftift'et. Fauebanteun:i pro-^'^^esjiacri qu atq; prophani:quos omnis Coruina quondabeneficentia pro-^crucrat,amp; cernis fibibeneficiis obftrinxerat.Reccntiquoq; mrita iftorumnbsp;/*uiainCoruinintendert,obfirmarantqj.Augtbat tot fauores,amp; adolcfc-* ie4n.i/inbsp;pfapotentia, quippe cui paterfu turorum malorumncnignarus,coronanijnbsp;P^Sjdiefaumm, arces omnes antlegarat; quinamp;prfeclos omncs, amp; magnanbsp;parte principes in filij iurare manus adegerat: cui quide, ni coniuratorum fi-jo ^^^'^oderatorumqs prudentiadcfuilfet, parum abluifl'et, quinhodieregno po-^^fur. Comitiorum temporctotlegatorum genera dicnoduqj patres ambiuntnbsp;'uerfos, promiiris,largitionibus amp; precibus ita iudiciahomininnelunt, vtinbsp;niofciretquernpotiftimumoptarct.Inter tot varix ambitionis artes,nemonbsp;O'pub.comodum diiudicarepoterat. Verum quis totfadtiones inter Vngarosnbsp;uiiretur? nimirumex antiquis ill repullularunt, amp; loeor vicinitatemeru^;nbsp;'^ontur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citeriorem Vngaxiam Dalmatiam^ incolunt, quando Romaao
-ocr page 700-660 ANT. BONPINII RER. V N G A R. , impcratori finitimi funtj Cxfareis Temper partibus adhferc. qui ver citra Dl-*nbsp;nubium colunt, amp;: Polonis pfpius acccdunt^ex ea regia principem exoptant.nbsp;Qui deriiqueBocmos finibusatringunt, Bemmregemcxpofcunt. Priuatonbsp;pro fe qudque Gndo conftilit,Refpublica fidos raro tutoreshabet : amp; fi quonbsp;diuina benignitate fortitur, ijperquam pauci reperiuntur. Intercdant amp; alix,nbsp;tarn Vngarica: quam peregrinac cauf,qufa:ionumnumer adaugent. Cumnbsp;totigitur legationes Bud agerent^ ac omnes impenfius ambirent : Pcfthicon-uentus in aede diuae Virginis ,expelt;atis aliquandiu cteris qui nondum vene-^^quot;''^^rant,tandem indiluseft.Et Coruinioratores,quor alcerloannes Varadienus,nbsp;dttnit.nbsp;nbsp;nbsp;Thomas lauricnfisepifcopus alter erac,primmadmiffi:quihumiligcnercnati,i
Matthias benefcio,amp; propria virtute nimis excreucrant.Ioannes inprimis ,fada dicendi copia, non fine lachrymis, dim Matthiacgefta commemorat, quantumnbsp;hoc regnum auxerit,amp;amplificarit,amp;quam de ChriftianaRepub.bencmeritusnbsp;fit,exponit.Addit his beneficia magna in facros omnes , prophanosque colla-ta,quorum rationem cUi (nifi fortaflis ingratitudinisres efle nonpudeat)omni-nohabendam efle cenfet:fiibiicit, quanto is olim Audio viritim omnibus filiumnbsp;comraedarit; efle in Coruinipoteftatc thefaurum,armadegiones;itcmregiaro,nbsp;cunlasarces,amp; munitiflimaqqueregnioppidatqu quidera omnia nonfo-lm fuadere, fedcogere ad optadm cum pofle viderentur. Nec magnam qui-dem genetofie indolis fpem deefle : alfimilem effe patri^ nec minimam genitu-rte notam tti faciendam. Italos huiufeemodi principes nequaquam abominarinbsp;Tolitos, dum publicae vtilitati amp;faluti cofulatur, partis ingeni) magnanimitatefflnbsp;vfque quaquereferre, externos mendicare principes, nequaquam efle tutum:nbsp;quod fuperiora cundros tempora docuerunti Hoc iuftum amp; quum, hoepu-blicam vtilitatem,hocdenique neceflitatem plan iuberc. Hccademetiamanbsp;collega, ne minorequidem oratione confirraatafunt. Etres profedofencen-tiafuccelfiflet,ac citra controuerfiamrex ab omnibus declaratus elTetjnilicon-ftas laeu geniturie obftitiflet opinio. NonUullifunt Coruini fortuna vltrcom-miferati,quibus magna fpes erat; patre no degeneraturum. Horum numcrumnbsp;Coruin beneficenti memorianon parumangebat, amp; adolefcentisformitlo' 5*nbsp;lofapotentia,animusqueimperandi cupidilfimus:cuifi cumrerum cxpericntia,nbsp;maturitas tatis,ac fides, amp;: Concordia amicorum accelfifl'et; facile regnumob-ire potuiireE.Infequentidie,Alemartnorumlegatis fadadicedipoteftate : exhisnbsp;vnus,cum proctcris verba faceret, imperiofius Vngaria; regnum pro Frideri-coimpcratore,Maximilianvc fillo Romanorum olimregc decIaraEo,expfcc-rc vifus eft: initi quondam foederis condiciones cum Matthiarcge, in facrx coronas redemptione,mentionem ofFerens, illam inprimis obiecit: quam hand ft-cile confutari pofle arbitrabatur. Si Matthias abfqucliberislcgitimomatrimo-^ionatis, humanis excederet ,Vngari regnum ex compado repente in Cx-
ream redderepoceftatem,inita vtrmque pada primates Vngariasfponfionc, ac 4 interiedo iureiurando fanxilTe:!! quid contra moliantur, fidei pacisque numennbsp;violatum iri,in quod quidem fcelus diis omnibus asque animaduertifolet. Adnbsp;dechnandadiri belli tricla,amp;abolenda vitro citroqjodia, nullum remedi umnbsp;magisprfentanc elle dicebt^qumfipatr Maximilianmvc vltropoftula-rent, quijjus ad tutandum regnum, amp; coercedas Turcorum incurfiones maxi-m vires non dceflcnt.Maximihani magnanimitatem, rei bellic experitiam,nbsp;amp; fummam in quaque virtute prasftantiam aflrebat. Neminem diceread inhi-bcnda.quomnicx parce pcriculaimmincrenc,hocpotiorefflab Vngarisoptannbsp;poire:hc Galhs formidolofum,hunc Germanis, ac militibus perquam gratumnbsp;clTejhunc quitatis confultilfimum,Iiberaliflimum Temper habit:item nobili- nbsp;tare generis,animi excellentia omnibus pra:ferendum.Demum,pro IxTo fde-p^UHirfuii rc,quoddij prohibet,minas interiieere.Secundum Alemanos, legatiPolono-rum auditi,qui multo modeftius rem agere vifiTunt. Nam dum pro Alberto rgis Cafimirifilio,patris nomine, verbafaciunt,bonoamp;quoTuadcrc conan-tur: vetuftiflimam Tuor cum V ngari regibus ncceflitudinem, variasque aflni-tarcs.
-ocr page 701-D E C A D I s i 111 LIBER X. i
Utcs,amp;: cognationes enafrant-.tantum antiquis beneuolentiarn quonda amp; cha-quot;'tatis intercefTiffe dicentes, vti Poloni regi prolis dcfechi Pannoniarum fepe ^egoptarint; diuerfoqjoptatibusPannonibus fpc dcderint.Ludouic V n-gwix regeni) Sarmatis vfurpatumPoloni quoque imperalle : contra Ladif-auniCafimiri fratremprimigenium,in Vngaria prclareregnaffci Nihil in re-galiotbitatc melius ccnferi poffe j quam ad finitimos j vcteres, ac fidos amicosnbsp;Confugere,quibus Reipub.lUmmatt committi poteft. Explorata diuvicino-rumlide, fat Cuique conftare poffe j quid potiffimum in confultando videatur.nbsp;Adhc elcgantiffimam Cafimiro effe liberorum copia,domi amp;: foris quc pre-ftantem; iuucntutem effe regno,belloque maturam : ipfam quoque vniucrfamnbsp;Vngaris offerte, vt ft eletus haudquaqum fatisfecerit Albertus, cteros lin-gulatini, pro arbitratu fuo Vngarorum fenatus rite perichtatur, demum libe-'os,arnta,regnum,amp;fortunas omnespro Vngarica defenloncjantiqxne-ceflitudinis iure deferrc. Aragonij poftero die introdudi: perledis Ferdihan-dhegisliteriSjBeatricemeius nomine pluribus fenatui verbis commcndaruht:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
H^ibufeunque rebus opus fuerit, opes amp; auxilia btulerunt, dicentes : A ptre Qudutnfili imperatum, vti ft paternam vfquequaque gratiam feruare vellet,nbsp;cnatus imperata faceret : nihil eins iniuffu de clibatu nptiifve dccerneret :nbsp;jj^^'^iffnatusautoritatejacvtilitateReipublic nunquam diffnfuram : atquenbsp;vires omnes, amp; patris, quiequid terra marique poteff, vltr pro falute re-Sfiierogaturam. Poftrem,duo Boemorum oratores exauditi funt: quorum al-^^bqui Caftro genere natus crat,qud vetftiffimum quidem femper eft habi-inter nutantes hominum animos ita differuit. Etfi nihil grauius effe po-nbsp;brortiffintiPannones,quam cum de creando rege agitur ( quippe cui Reipu-^fuinniam,amp;:noftramliberorumque falutem,cum fortunis plane omnibusnbsp;f.^nnffurifm^usj jQina tarnen benignitate fabum eff,vt fi priftinam fapien-tetinetis, nihil hac re facilius in decernendo videatur. Complures nimi-f'^'^conipetitoresfumus,qui variis veftros anitnos artibus irritemus ; alij lar-j, ^'^onibus ,pollicitationibus alij, nonnulli minis,amp;; iure foederis : pars honeftanbsp;one,amp;:pro fe quifquc iudicia veftra inuertimus,trahimusc]ue diuerfa : fednbsp;in tanta competitorum ambitione fuum cuiqe is pro dignitatered-im ^^^eniffimo Vladiflao miffi hue venimus, regemque ofterimus, nonnbsp;C' tfucem, non adolefcentem : fedhumanum, dementem,pa-n^aturum. Nonincomitia veftra defcendimus*, vt quac vobis ob-t:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab imminentibuspericulis affetere poffent,antique beneiiolen-
1, pRtifderemus. Hoe vtriufqueregni coniundio, viiius fp duduamp; ininbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gubernati : hoe veftra fides mutaque charitas iios facere ubet. Non
. nbsp;nbsp;nbsp;Ron iniufta, non incommoda vobis Pannonespoftulamus fedqu-
' ** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eomunem vtriufque gentis falutem admodugi confe-^
1 nbsp;nbsp;nbsp; Si fas qu apud Chriftianiffimos prcipu viros penfitandum eft, ni-
bl nbsp;nbsp;^oftro rege nemo vobis vtilior occurret. Si hrcditario iure dari rgna
nemo propria hreditatc fine magno fceleredefraudari poteft : pro-ftii ^'^hflaus iure fuoregnumhocfibi poftulabit.EteimViadifiai regis pri-hrorc nepos eft : amp; Alberti Sigifmuhdique pronepos, abneposque: j^f'lRidem omnes Vngari ,Bocmiqj partihus optimis femper auf^ciis im-relati funt. C^inetiam patrui fui iure idipfum expo-g^:^,RncLadiflaus Polonorumrex,amp;Cafimirifrater, rei fandeque Vn-inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt Turcorum immanitatc tueretur, ad mortem vfque
^s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faluti veftr non prtulit : quum non fecs arque paftor opti-
pro fuis ouibus inter confertiffirrios hoftes deuoit. Illiuspro-nepos inquam primogenitus, in quo Sigifmundi magnariimi-l^ni ^^^'^RR^eRR^lhcrti, Ladiflai aftitatem : amp; Ldiffaidenique patrui,Po-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ngarique regis fortitudinem intueri licet. Ad ha:c,fi facro-
fanguis in regno veftro reftituendus eft, aut fi prftantia gene-^cgalibus comitiis nequaqumfperni debet: quis namifto generofiorpo-Kk
-ocr page 702-ANT. B O N F I N 11 R E R? V N G A R.
terit offerri? vtpotequi nobilitate prditus incomparabilianprimisipfercxcft# rexinquam, Boemis defignatus vixdum annos natusfcxdecim,amp; Cafiniir*nbsp;regis filius primigenius,inter Sarmatas prpotentiflmus : Vladiflai VngariXjnbsp;Polonique regis nepos, pronepos Vladiflai Lithuani ducis,indomitoruin de-nique Sarmati principum abnepos:qui Gelono Herculis filio, bifornii mu-la^eUorum jj-g Scythia nato ( vt aiunt) duxere genus. Paternum hoc genus.Maternumnbsp;verb firitrecenfeaSjLadiflausdux Auft:ri,acVngari,Bocmiquerexlongnbsp;lateque prpollens,huic fuit auunculus : Albertus rex, amp; Roman. Imperator,a-uus : proauus Sigifmundus,princepsille clarilT. de apoftolicafcdefemperoptime meritus : Carolus Imper, abauus. fi Ladiflaus adolefcensab infcrisreuoca- !nbsp;tuSjdefuo genere gloriaripoteft,quatuor profedto Romanos Imperatores manbsp;terno genere: paterno veto Auftralique familia,maximorumque principumnbsp;officina,quinque connumeraret. Qms igitur tot fuorum fi:emmata,tantamqucnbsp;profapiamhabere his temporibus vifusefl,quicumnoftroprincipe(aliorumnbsp;pace dixerim) conferri poflit Quare fi interceptum fantorumregum olim fan-gu incm in V ngaria redintegrate, fi aflimilis amp; amic gentis focietatem inftau-rare, fi paribus nobifcum aufpiciis, veluti antehac maiores noftri fpiflmfa-hitarunt, gubernari percupitis,fi veftrum dominum, veftris regibus edi-tum,agnofccre,amp; in auitum folium reftituere curatis, Vladiflaum eligite, hune ,nbsp;regem, hune moderatorem vefltum opeate, appetite, ingeminate : ne tam diunbsp;amp; vos proprio paftore, amp;ouibus ille fuis carere videatur. Prterea, fi quidautnbsp;, patrum aut maiorum gracia apud mortales plerumque conceditur, fi benefi-^iorum quoque ratio efl habenda, qu citra feelus prteriri nequit : fi vel maxima contrario inimicorum fcelera progenitorumeaufa impunicatedonan-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.-quiseft vfqueaderationiscxpers,amp;ingratus,qui non deteertatimpm
Ladiflao rege fufl'ragia? quis faufliifima tot principummemoria?quidinnu-merabiliaillorum mrita amp; clariflima domi forisque gefta poftularentnunc patres qufo confiderate. Quidij facerent,fi Albertus,Ladiflaus ? quid?iiVla-diflaus,amp; Sigifmundus (ne de aliis dixerim) loqui poflent nempe nihil vobisnbsp;impenfus poftularent,qum vti hunc,ad imperandum natum,vobis vitroprx- 5nbsp;ficeretis. Sic Alberti probitas ,amp;s Ladiflaicaftitaspoftulat: quicmfatiiniqui-tate fuos annos regnare nequiuerit,cos famfliflimo nepoti iam poreflatregen-dicuperent. Sic Vladiflai manes:qui pro veftra,Cliriftianque rcipublicx lalu-te aduerfus Turcos, ad Varnamfortiter occubuit. Sic denique perpetui quondam Sigifmundilabores promerenturamp;expofcunt. Qiiorum quidemnumini-bus fi, veluti fas amp; quum efl, rite fatisfaciendum cfl'e cenfueritis : ne illorumnbsp;quidem dccori magis,qum faluti veftr cfuletis. qui amp; iniqui animi Deosnbsp;memores efle ducite,amp;: qum inde deprauato iudicio fentianr, confiderate. Ilhnbsp;quenqujmhreditarioiurefraudari,iamperpetinequeunt. Si prxclara loan- ,nbsp;nis Vaiuod merita,amp; ingens geftorum gloria,tantiapud vos momenti fuit,vti 4^nbsp;filium regno intempeftiuum vitro regem crearetis : cur eum, qui totveftrisnbsp;regibus amp;mperatoribus ducitoriginem,vnoconfenfuregemnondeclaratis.nbsp;Cuius repulfa (quam^^eus prohibeat)infefta vobis cunefla redder diuorumnu-mina.Poft:hc,etiamquidde ctcris finitimis regibus vobis fperareliceat,con-fideratejqufo,Pannoncs : qu fides,quis amor intercdt, nobife pari mente repetite , vt amp; vos qum facilis fitifla confultatio, qum eledtio falutaris, inbsp;qum neceflTarius omni confenfus,intelligatis:amp; nos,quid de his comitiis fpe-rare liceat,facile fentiamus. Perpetua vobis cum Aleniannis interceflere bclla:nbsp;innumerabiles vitro citroqj clades,amp; incdia:odiaquoq; fempiterna: qu qui- .nbsp;d omnia(fi re:nunc,vtiant,fapitis)hincproculdubio animos auertent,amp;de )*nbsp;veftra falute cogitate cpellent. Nee melius quid rationibus veftris cofuletur,nbsp;fi Polonos vobis prfeceritis : quibus olim imperaftis, cum quibus magna bcllanbsp;geflftis, grauifllmis iniuriis lacefliti : qui deniq; magnis comparatis cxcrcitibus,nbsp;fufcitatisq;difcordiis,viregnvobisextorquereconantur.Infupcradolcfccn- ,nbsp;ti rgna comittere qumformidolofumfit,pro fe quifqi ludicct. Alienonaraquenbsp;mode-
-ocr page 703-decadis iii. Liber ix. ^^5 moderatore gubernanda !;as,pmriens,indochi, inteitipetanti^ ac vitiis omnibus obnoxia,qutn rede grauillima regni pondera fubire queat,omnesintelli-gunc.Pro animi libidine Cunda geretivtctur ilinenum potins coniihojquamfc-niorum,grauiffimorumque coliliavirorumabominabitvir. Sedabiturvolupta-tesjvirtutis difficultatem detrcdabit : Icuemvfquequaqueprfetec animum:nbsp;aflentatoribus multum tribnet,credetque:ac in concupifcentiarum denique fenbsp;affcrctferuitutcm.E contrario^ranifliiniSjniturisque fefe credere regibtis, tu-Wm eft, amp;faliKre. Experieftti compos tenera adhuc tas efle nequit. Pr-tcreanonimmeritomaiores noftri incundis magiftratibus amp; prfcttiiris pla-iQ nefanxerCjUe grauiflima iuuenesmunia iamobirent:hepubiicacumpriua-ruinam qu traherent : neve maxima poteftate potiti, Concupifcentiisnbsp;J^oluptatibus licehtius inferuirent. Grauem amp;: maturam fummis magiftrati-oustatemafciure, grauilflmos quoque viros in regnum euehere foliti funt.nbsp;yirtutum tantm fapienti locum illi fanxcre:Si ciues regni compotes in Vr-oenoneflentjfinitimisamp;peregriniseligerenonpudebat. Quineciam exin-Senuis nenioforethacpoteftate dignus,adferuile genus hominuconfugcre li-^ebat : ne quid Refpublica detrimenti pateretur. Quid Vladiflai grauitas, amp;nbsp;^pientia?quidexadiflimarerumexperientia,amp; fanditas ? quid religio,amp;:inte-SfitasSquid pietaS, amp; manftietudo?quidiufticia,amp; taciturnitas.quid temperan-^*)amp;maturatas, vigefimo iamannoinnoftro regno verfatanobis confulat,nbsp;onderate. Nunquam Boemiajinteftino amp; externo bello tarn diu vexata,qui-^^cere potuit,donec fandilbmi acintegerrimihiufce rgis auipiciisgubernarinbsp;'^pit. Non Sigifmundus, non Albertus, non Ladiflaus, ftuantiiimum hoc^nbsp;^^gnutnpacarepotuere : nunquam regnli amp;: optimates reconciliatimutUo fu-doneeantorem pacis,amp; prudentiffimum hunc modcratorem optaucre.nbsp;crediderit ? nullum vnquam verbum aut infolens, aut obfccenum j ini-3^utnve ex eius ore potuit extorqueri: commotus amp; iratus nunquam inuentus.nbsp;^3'ndem in Vtraque fortuna quanimitatem exhibuit, eandem cum decoronbsp;gfiuitatem feruuit. Nnllo vnquam vitio leuitatis amp; inconftanti Maiefta-f^nirGgiani, ad quam fe natUm efle intellexerat, incftauif. Inter fadionesnbsp;cordiasque proccrum, crimina vtrinque patienter audiuit : mox exploraiisnbsp;^Q^in aniniis, hos paterna charitate compere j facinorofam coercere auda-'^jCOnfolari lfoSjamp;illoruminiuriasiuftc vlcifci folitus eft. Perquefa-' ^quafupplicantibuSjiniquapetentibus inexorabilis: amp; taciturnus, vt taci-'^fnitate feueritatis crimen declinaret. Aiiitudinem,latebra^ue ariimifui,-f*Conditamque mentem nemo potuit expifeari^ tas igitur, in omni virtutenbsp;^tifunirnata, vita cuique fatis cxplorata, mores omni ex parte nobiliflimi,nbsp;^'osomneshortari debent,vt hunc potiflimum regem eligatisroinde,Pan-flvobisoptime confulerectipitis, fi commodum, falutem {iblicm^nbsp;^atis,largitionibns, inanibusquepromiflis haudquaquam crdit : ambitio-'^lolentisc^ue tyrannis date repulfam: eiim deUique create regem, qui t V-Cliriftiana: reipblic falufaris, amp; quem creafl'e non pigeat. Habita Boorum oratione,non foliirn qUi de republica bene fentitbant, fed qnilargiti-'OUS amp; promiflis onerati fuerant, inuerfosque animos habebant : baud fe-p ) atque confeientia perciti, tacita Vladiflao fuflfagia reddre co^bantur.nbsp;veritatis numine repifcnt, reconditumque cohfenfurn in pedoribus ha-nt. Verebantur enim , ne promulgato de nouo rege decreto, competito-^opulfa commotijconcitatis vndique copiis, eX compofito V ngariat regniim,nbsp;b Ip y pcttitus extingiierent. Is enim rumor fat lat difl'ufus erat, A-Polonis conuenifle , citeriorem Vngari partem Maximili-bn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, fubadis Vngaris (quigrauiffimo vtrofqne bello diu
cefluram , regnique nomen c medio auferendum. C^iarc, vt d *c^uereiit, confultnm inter fe clam optimates habuere, clamcpue Vla-^'c^uem. Bona deinde,interpolatislloris,cundls oratoribus ver- ^ra:vt inmiinentia vtrinque bclla declinarent, amp;i quamuis bfitarenr illi,fpenbsp;Kk ij
-ocr page 704-ant. bonfnii rer; vngar.
tarnen fuanequaquamexciderent. Addebant etiam,comitianondum cfle frc* quentiirima ; nec Sigifmundum Quinquecciefienfem epifcopum, armis amp; opi-biis prpollenrem, cum Laurentio duce, cxterisque Pannonix inferioris amp;nbsp;Croaci regulis aducnifle. Hos omnes alForc propediem, vno fe confenfunbsp;regem declaraturos. Coruinus adolefccns, quamuis ob inuftamgeniturnotam y rem defperare cogerctur : vi tarnen fua, amp;i: eorum, qui mdics alFururi C'-rant, auxiliis fretus, aftedatum intempcftiu regnu occupare confidit, Huicnbsp;ob diui patris memoriam aperte refponfum, regem nunquara futurum, fedrc-ge paul inferiorem : ne xterna Matthi beneficia, apud proceres interiifle vi-derentur. Pada cum eo inita, vti, fi regium diadema, regiasque arces fpon- i*nbsp;ce reddiderit, cum proceribusquc conienferit, Bofl'en, CroatisE,amp;:Slauonixnbsp;regnumineat, omniaquc oppida, vicos, thefaurum, Sgt;C dominatus diuo ptre Icgatos perpetu habeat,amp;pro alcero regehabeatur.His tandem conditio-nibus acquieuifl vifus eft ; fed follicitatus a fuis, fibi ipfe conftare non potuir. inbsp;Alemannis initi quondam foederis conditione regnum poftulantibus : crear.inbsp;rgis poteftatem, non mortuorum, fed viuorum efie: libra in bis comitusnbsp;cfl'e fuffragia : fi quarecuperandx illi facrxcoron gratia, quondam promife-rint, dem promTa prxftent. Qmnetiam pro corona in captiuitate retentus,nbsp;veluti coniedorum in vincla bominummore, nibiliure promitti poffe. Pro-miflionem, quanquam legitimam,liberam efleoportere; ad expedandanide- iQnbsp;mum frcquentiffimi conuentus autoritrem bortantur. Polonis benignerefponfum amp; ada gratia, boc interregni tempore filios, opes amp; copias offeren-^ibus, amp; fpes nc mediocris quidem oblata. Aragoniis multo plus ada gratia : amp; in tot periculis, quxcunqueofferebantur, lubenter accepta. Contra,pronbsp;regina Beatrice, fpes bona data. Boemidenique,optimefperareiu/rnamp;clan-deftinum,quodnuper iniuerantconfiliumypatefaciunt : amp;bortantur,vtad V-ladiflaum fcribant, vti ad accipiendum accitus regnum, fe propediem accin-gat, ne competitoribus impediri queat. Eo denique tempore rex declaretur,nbsp;amp; regnum ineat. Intereacum regina Beatrixin arce Budenfi fquamduxCoruinus cum valido prxfidio tenebat) refideret, fibique admodum primigenio pnbsp;timeret, cui in ducenda vxore Bianca bucufque nimium fuerat aduerfatadua-fu procerum rcgiam dferait : in desque Vrbani Q^xftoris, ne quam vim abnbsp;eo pateretur,non inuita defcendit. Augebat fufpicionem adolefcentis animus,nbsp;quippe quityrannidemquandam praeferebatimmaturam. Ex Neapolitanis regina; aulicis paucis ante diebus ad portam arcis plerique pulfati, nonnulli nonnbsp;admifli, abqui cum ignominia reiedi ; quarc, vt fibi prxcaueret,in priuatamnbsp;fe vitam redigerc coada eft.Quin etiam paucis ante diebus,Petrum Colocicr-fem arcbiepifcopum,confilijcompotem amp;aftutum,quemrexMatthias reg:-
lt;i (vta^mt)gratiafexannosinarceretinuerat,Coruinus adolefcenSjinftan- , te Apoflolicolegato,inuitis patribus amp; Beatrice liberauit,liberatumque am- 4^ ,nbsp;ple donauit, amp; dignitatem vna cum libertre reftituit. Dum comitia tarn diunbsp;prorogarinobiles conqueruntur, amp; indies abitum minantur: ecceSigifmun-dus Q^nquecclefieni^is epifcopus, vir confilio, armisque prpollens, amp; duxnbsp;Laurentius, cum nonpaucis exercitibus appropinquant, quorum Defpotus,nbsp;Banus laiz, Prior Auran ,ac exteri inferioris Pannonix, Croatix amp; Scla-uonix reguli, focij amp; comits erant, fociaque agmina iunxerant : Cum equiti-bus mille Sigifmundus, Laurentius quoque cum totidem aduenit: exteripronbsp;fc quifque copias amp; fortunas oftentant, ad feptem milia equitum habuere.nbsp;Cum alij proceres amp; antiftites hos cumvalidilfimo excrcitu aducnire fenfif- nbsp;fent, amp; pro mentibus nondum exploratis, eorum vires admodum vereren- quot; jnbsp;tur : adconciliandos fibi illos, cundosingenijneruosintendunt. Idipfumcx-teri competitorum oratores curant, quando bis fulfragatoribus bene fibi fpe-rare videbatur.Poft vbi traiedoDanubio,occurrentibus officij gratia antifliti-bus,proceribusq5 cundis, cum honeftiflimo nobilium equitatu, fub Pefiana vr-be,ad primum lapidem caftra locarunt : primus omnium dux Coruinus c me-jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tropolita
-ocr page 705-D E C A D s 111L LIBER X. ffopolitaColocienfi iritnipcft notc ptofcdus arCe dhosi Veilitj Si Sigif^nbsp;feundum,Laurciitiilmque primus adoritutjquos patri quondam fidiflimos ciTenbsp;Iioucrat; i eos cJorarunc fupplicesjne Goruini partes defcrerent:amp; pnefertimnbsp;patris gratia de vtroque optim meriti. Deinde Sigifmundus Si Laurentius re-ginamofficijgratim adiuere: quamltis precibus ^pollicitationibusque fol-Iicitati,tandem in Budenfemarccm,vbi Continus cum fortiflimo priidio rcfi-Qcbat,eanoftc ad cdenam diuerterunn Vnde oborta repente fuipieio j hos innbsp;Loruinas omnino partes conceflifle.Deinde pofteto dicjintercedentibus qui-DufdantjVrbani Quftoris dpera,nonincampo Rakos^ex more (vtaiunt) iieqjnbsp;flcaftris corum^qui nouiifime conuenefe/ed Pcfthi,in diu Genitricis balih-^)amp;qo vtrifquclococonticntus efthabitus, nonj vtiantea, frequens. Namnbsp;Mtikittido nobilium,amp; indidum^ facerdtumque mantis ingens, quae ex omniums protunciis oppidatim,vicatimque conUenerant,cumlongiffimorumGomi-^orrthi fumpttis vitra tolerate non pofletjimpetrataa patribus rniiTionereceiTe-bt:fcxagintanobilibus relida poteftasj quieade atoritate in fanciendo qiio-decrcto pollerent. Ibi de fanciendis quibufdam,amp; refarcindis legibus pri-agi cptum eft. Et orator iterum Neapolitanus auditus^ qtii Ferdinadi re-noniinc,quxcunque fegno vfui fotet,libcntiflimc defert,militemjpeeuniasnbsp;*arma polUcctur: vbi,Beatriccm in priftina dignitate retineartt/uturotjue re-Sconitingant,impenfis orat. Hinc,veluti cseterisjbona verba datajfolutumqjnbsp;eadem bafilica conuenttis habefetur, amp; denbsp;t^^difcrdiagerc opdrteretf Vrbanus lingua Scythica diu cocionatus eftjnbsp;/gioratione tcferens,quot. Si quanta expublica dilfenfione PanUoniis malanbsp;nimtnernt fquin amp; in ilia fentcntia diutius verfatus eft:,quot Vngaros calami-*ates ic detrimenta marterent 5 quippe qui finitimis omnibus regnis inuiii, obnbsp;quot;lata diu bella,nilul de inteftina difcordia, praeter vltimu exitium,- fperare poi-Curtnptibliciparentis oreloquefetur, huius apudomnes vique adeo va-'ttatiojVti iufeiurando omnesadigeret, vrtofe confenfu regent craturos,nbsp;j, in dccernendo fore feceflionem.' Mox ciim ij proceres in creandonbsp;^unircgcpcrfifterent,aliosq5 in fententiam eiindemque confenfum tfahereni-lrntur; Sigifmundus Si Laurentius cUm fociis vniuerfis^quauis magn con-'dones ofFerrentutjin enddm fententiam baudquaquam conceerejquin Sinbsp;'ordi caufam indidit indignatio, quod regem ipfis abfentibus illi defignanbsp;^itjhospronihilo habituri. EtGoruinicommiferationempraepiettis amp;gra-nunune peloribus excutere non poterant. Itaquefoluto fenatU,gt;abeun-ousoprimatibus Sigifmundus Si Laurentius cum Priorc Auranj Cjetensquenbsp;ciis,fa:afeceflorte,languentes Goruini partes inftarart. Cum Golocieniinbsp;'i^WopoIita Budenfem arcem clam fubittere excrcitumque die tertia in cite-Potent Danubij ripamtraiecere. Quin etiain vrbe Budam occupare c^rabant,'^ nbsp;regni proccrcs tuebantur : qui cum adhuc in Pefthana vrbe coiriitiorumnbsp;|fia verfarentur , audita aduerfariorum audacia, qui ex arce metropolitanamnbsp;^nnoniarum vrbem ocCupare ftudebat,traieto mox Dafubioy Budam oeyf-^leredierc : incenfique furoire, rtc inimicis cedere videiCntUr, de oppugnan-^^econlilium iniucre^ Negotium idStephn Bathori , Kinioque Paulo,nbsp;ertoldviroimpigro,clariir.difciplin militaris imperatoribus daftim:hincnbsp;^Pogriand tormenta mnitiflim, illinc propugncula pari vtrinque ingenionbsp;''J^atantur. pfo Bathore,Drach BertolduSviCem geflit.Ef Cum inftrdtaiamnbsp;manu eonf^ndum ellef, tte ciuile bellum committeretur, vltfo Citroquenbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimi-interCeffere j falubriumque induciarum fuere aufofes, do-
eledione iterum gcrctur : ifiteftinum hac arte agicceptCtjiri diui Sigifmun-^tH^qaproar'ce eft',primaces vttlnqucConuenere.FinC Vrbanus,amp; Ste-Ws-Barhor : Sigifmundus illinc Si Laurentius : Ntmquam fic aqu pro' v-partis libidine fearbitmtu conditiones vtrinque ofterri p'otuere, vt in-sosconueniret. Colloquium ibidem ter,quatrve habitum, nihil tarnen de'
Kk iij
-ocr page 706-666 ANT. BONFINH R E Rgt; VNGARl
folida pace decerniptuic.In hoc tandem, inftauratis induciis, conucntufliC^^ inter cos,vti ad Stephanum Comitem Scepufifem,cui Auftria prxfedurMcnbsp;cundumregis obit, cundorum principiim c regulorum nomine cmiiiamc-ratjUonfinc magna argent! copia,quo prouincinutantemfacilius tueripouct,nbsp;duo vtrinq; oratores inittcrentur, ciusqs voluntatem iconliexplorarent,vtnbsp;quemeunq; regem optaret,is ab omnibus aliis approbaretur. loanes Yaradicn-fis antiftesregni proceribus mifliis eft,duo quoqueaCoruino duce, qui Stepham voluntatem exquircrent. Dum Buda profeli mandata curant, Stephanum inueniunt potius Boemi regi,qum cuiuis Jij ftfadentem:quin etiam o-ptionifiiaefubiicienfem, qudfiquem alium optimates elegerint, feregeeum,nbsp;pro arbitratufuo,declaraturum,quiReipub.optimc confuleret. Faciliquoquenbsp;argumento cteros repellebat,nec Alemann um dicens,nee Polonum,ncc dc-nique regis Matthifilium Commode creari poiTe : veteres primm inimici-tias, Sgt;^ innata odiaciim imperiofa tyrannide difliiadere alterius mores, :au-daciam non placere : nec fas,amp;: quum efle, minorem natu, gubernationis expertem,primigenio fratri teneris circiter annis Boemica feeptragerenti, Nn-gariregnum, amp; prima: iiis prripere genitur. Tertium verb ,qucm paternanbsp;gloria,amp; immortali beneficia poftularent,non folmab iniquogenij numine,nbsp;confuetudineque Pannonica,verumetiam publici commodi ratione repcili- ,nbsp;Nam fi quis ex tribus externis rex eligatur, tertia ex parte inimicoru numerumnbsp;nunciabatefle furiirum: fin verb Coruinus,prteradolefcentiinexpermti-quepericula,exomnipartefinitimafutura bella : proinde fatius eflejin^Oquot;nbsp;^rem, fandiorem, Sgt;c magis expertum principem eligere, numerumque holhunbsp;diminuere,qum autaugere bella, autregni rationibus parum probe cbfulere.
/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntelledaStephani mente, Varadienfis mox veteranorum exerciturainMora--
uia fiiuantem, cuius viribus Matthias rex maxima qrquegcfla.peregic,^^ tis centum milibus aureorum nummm regni nomine,inaudorauit.nbsp;competitoribus nunciatumeft, id omnes xgerrim[ulerc,amp;:prxfertn Maxi-milianus, amp;c Coruinus, qui muleis fxpe pollicitationibus eum paulb ante vexa- jnbsp;rant. Reuerfis omconbus,amp;: nunciataStephani mentcntegerrimivirifenten- p 1nbsp;tin cnts patribus admodum approbncn,acmultis prxdicaca laudibiis, con-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
tr Coruini amiciconfternati: quippe qui, fi Nigrorum hune cxercituni inau-
dorarc potuiflec, fatis exploratum habebant, fe, inuitis etiam patribus, regnutn
occupaturos. Exercitus hcidcirco Niger appellatus,quia Matchix iua fiib di-Uo femperbybemare ac xHiare foie baat, xliuamp;algore iuxt obdurafSdaf / fiduis militix laboribus obtitmati,vt nihil eetita arduum,amp;; difficile, quod ex-
lt;gis crca^^oncjconiugalc votum hueconuertere coadra ell. quin etiam ptuceres,
indueixinliautantur, nunquam tarnen Sigifmundus de Laurentius adducipo- I tuere, vti ab adolefc^tis commi/rarione, amp; grati viri officio deEcctent. Et /nbsp;quamuis publica vtilitas ad confentiendum cum exteris hortaretur,pictas ta- Inbsp;men,amp;tatio mentorum confenfupublicoreucabat.Cmnihildccommuni Inbsp;c^ruttufit^ (^Qficordia decernipoet, Coruinus amicorum fuafu nonnullorum, frtunam Inbsp;eextrema tentare ilatuit. Proceres omnesampliffim donat; quateabhis mox Knbsp;confalutatus effi Dearce cum prxdio validiffimo rcltnquenda, euehendo fnbsp;thefaaro mox cogitt: ne hic regniproceribus obfeffius,ad extrema redigatur. nbsp;InitoproScifcendiconfilio, in fua de amicorum oppida,fe cum impedimentis ftnbsp;deexercitu reetpere ftatuit,vbi facile omnes optimatum vireseldcrct,deinia- tnbsp;feriore Pannonia dminari iam occiperet. Cm Sigifmundus dt^Lauiennus tnbsp;cum fociis ( vti diximus) ripam in citePioremDanubijcailra mouifrent:fuum lnbsp;cumhis exercitumadmotispropcailrisplane ciunxit: moxcarrisjd^naujbus nbsp;oneratis, aqua terraque Quinquecclcas verfus, infiruis agminibus, circiter Inbsp;Calendar I
-ocr page 707-D E C A D I s 1111. LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fy
Calcndas lulias iter facerc cpit. Metropolita Colociefis, ne difcordiarum au- | torhabererur, Colociam fe recipit. Per vniuerfam vrbem eccerumor efiuii-dinir. Matthix rdgis filium exinanito rario, amp;:fpoliata regia, cum omnibusnbsp;fufadionis autoribus, inilrutla acic, in inferiorem Pannoniam iter iniuifl'c.nbsp;EumSiginundi copiis S.Laurentij fretum, tuto iter ampere poiTe. Regnumnbsp;nonfuftfagiis prouincialium, fenatusque decreto fed vi efle capturum. Moxnbsp;cumrumoretumultusoboritur, capiuntur arma, ad facrofandos patres proce-resquerefertur,An ne Corumum infequidebeant? Datur Stephano Bathori,amp;nbsp;KiniiiPaulo negotium,ij dido ccleris cumciereris optimatibus,antiftitumqucnbsp;copiis J amp; cataphradis equitum agminibus, quarto Nonas lulij iter arripuerc,nbsp;^rcteris tres munitilfimi erantequitatus, prtervexillationes. Vnusregi-^validiffimus, ex omnibus Matthi regis equitibus ilia delegerat : Hippolytinbsp;Stngonicniis metropolitaealterctertius Vrbani Agrieniisepifcopn Dumomncsnbsp;iiitoitincre properant, ccce Sigifmundus amp;i: Laurentius, cum Priore Aurana;,nbsp;^Chishoruato acccptis incolumitatis literis, publica: concordiac diuerten-intcftini belli gratia, ab optimatibus in vrbem reuocantuf.; Quodco liben-illi conceflere, vti abeuntibus copiis amp; impedimentis tempus prorogare-: tati, dum de pace ageretutj nullumvtrinque prlium oboriturum. Scd res
, ac opinabatur, euenit : quin ij ea mente Coruinos profequcbantur j vti ^^tinipedimentacundareciperent,autmanum vnaconfererent. Cumintero-P^niates regni, amp;:Sigifmundum Laurentiumque nulla concordiafuper filio re-S'sdecerni poHet, re infeda iterum abeunt, adexercitumque fcftinant, cumnbsp;appropinquairent,aliquantifpcrque fubftitiflent,vti inter tentandum aduer^nbsp;^'otum copias cxplorarent : ecce contrariarum partium exploratores occur-^.^^Cjqui fua agmina prcedebant.Prlium inter paucos ex improuifo commit-
Auran Prior faucius capitur: Sigifmundus prapropera feftmatione inci-^0 equo vn cum Laurentio fe recepit ad fuos. Infequenti die, Stephanus 1 ulus inimicos adfluuiolum, quern alimofa aquaSchaarum nominant, ad-io ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coruini in monte confederant,in vlteriore Syarij ripa furgente,quem
V Czionthegh, ideft offium cumulum,interpretantur : cum aqua facili Ills nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hofte pontibus, ob limi altitudine tranfiri non poflet, Pau-
in ^^^iidendo audaciflimus, primus vadum haudquaquam formidolofum L ^fiit j cterisque fubfequentibus viam fecit. At Coruini tranlitum prohi-ji ^conati,niinimepotuere,inquemontemfefe collegerant,vti ttis pugnardnbsp;(J. ^C'Traiedomox exercitu ex inftrudavtrinque acie, prmiffishincimpe--ineunt.Hinc Paulus,Bathor illinc inftat: miferrima vtrinquenbsp;pnbsp;nbsp;nbsp;oritur. Ladiflaus Mauricius, regni proccribus haudquaquamimpiger^
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acerrime pugnaretie Corui-
k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Matthias,amp;: Francifeus Dombay,dum pari vtrinque fpepugr^tur,occigt;
nib*'^'^e^c;um fortiflimo regin Beatricis equitatu,amp; cataphradoriim agmi k P^pollert; Coruini quamuis vexillationes plufes liaberent,tande cede*nbsp;demu acie,vix quadraginta militib. defideratis,amp; l x x.
^^cigatifunt. InpromaSigifmundicaftel-dij^^^c^ecclelienm vrbem,Coruinus cum fuis omnibus deftitutus, ne me-ex parte impedimentis tuto fe recepit. VidOres caftr# potiti,amp; pe^ledi, in carrosamp;: impedimenta, rclido horte,fe conuerte-^iiif^/eg^^^^^rtes,aureaamp;gemmata vafaiilli exteriy vti fors obtulerat, profenbsp;preciofx multiplicisqj fupelledilis rapinas irruerat. Diripiutur per toenbsp;^s anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magna ex parte thefauri,amp; pro velitu libidine diuiduntur. Cur-
preciofioribus rebus onerati, in proximis Siginjdi oppidis
Otujj. ^^onta in pagos amp; nemora prOpinqua confu^erant, exfis adorib. paflim quoq; ditandi occafione nadi,vtrtbi potius quamhonbsp;ixtdiriperc. Proinde maxima Cbruinoinbsp;^eo ^icillata,quinpiufquacenties mille nummurri aureumamirtt.Cala*nbsp;Kk iiij
-ocr page 708-68 ANT. BONFINIl R E R. V N G A R.
tnitofa co die part vidtoria,quia nullus alius quam Vngarrum fanguis elFufuS eft: amp;publiithefauri impcdimentajpriuatalibidine direptajin nullos publicosnbsp;vfus Gonceflercj c caeceri Coruinas partes fequuti in Qmnqueeclelienfem vr-bem fe contuliflent, Sigifmunds in fua omnes eiuitate tugientes excepit : vbinbsp;exorta inter Goruini proccres ob fufcepta cladem deinde difcordia,diuerfi di-erfa petiere. Q^odcum fidei integritatis inopia, priuati commodi cupi-ditate accidit. Qmfquc apud Coritinum ducem pro libidine prponi, prin-cipatumobtinerenitcbatur. Surtipcrc quoque quifque contendebat,amp;pluresnbsp;furripicndi quam iuandi gratia Conabantur. Qud li fides in hisfuifletjinqui-bus efle debuifletjeum fortafle regem vidiflet Vngaria: fed haudquaquam du- wnbsp;raturm,ob aduerfariorum multitdinem,efrc fperabat, quod fuorum fides amp;
receffut.
i animos confterrtabat, amp; difcordix prbebat argumcntum.Iacobus Sekelinita cum Coriiino cntentione, interccdcntibusque eonuitiis, ad Orraos in fupe-rioris Pannoni; capt rcerfus eft. Laurentius in patrim inferioris Pannonixnbsp;dominatum fc recepit : cteri in fua quifque oppida rediere.Dux traicto Dra-uo,in Sclauoni prouinciam,ditioni fu prdeftinatam Conceftit. Illud omnesnbsp;ingenue fatebantur, fine validiflmo tegin equitatu j eos bello nunquam eflenbsp;ceiTuroSjamp;cataphralorumroborefufos,fugatosquefuifle. Qjyre Sigifmun-dus amp; Laurentius vulg dicebant, fe vexillationibus amp; velitibus nonampusnbsp;confifuros j qurid dudm xpcrientia didiciflenty leuis aTmatura: quits ad-Uerfs caaphratbriim roboranil pofte proficere. Quinto Idus lulias, Stephanus Bathor,amp; Paulus Kinifius,regni duces,cum cteris proceribus amp; legioni-|jus,recentialiqantiiviloriaelati,Budam redierc : captiui circiter fepuagin-ta duti,quorum Prior Auran amp; Georgius Chanifai principes erant. Cumm-fauftainteftini belli vidtoria foret,quamuis eosin regin confpedum adduxil-fent : mox tarnen ciuili charitate perciti, accepta fide dimifere : fucccftm bellinbsp;profequi noluercypartim quiadidtos hoftes habebant, partim vti diflidentes il-lorum animos aliquantulum caftigatos,facilius rcconciliarent, vnoque cfen-fuprdeftinatm regem babcfent. Nec interea quidem drmiebat Vrbanus:nbsp;quippe qui clandeftinis quotidienunciiSjSigifmimdum, amp; Laurentium,acin- jonbsp;primis duccm cum fuiSjad concordia reuocare nitebatur. Nec fpe fua fruftw-tus eft : quum ftudim, amp; induftria cura probitate coniund, magna ex partnbsp;fortunata eftefolet. Q^aquidem iure,autoritre, auxilio^jreginae vfus eft.nbsp;que rem baud vitra difterendam eft'e ratus, ne procerum amp; populorum ftudianbsp;magis magisquenutrent,quarto die poft dueu reditum,pro diui Georgijteni'nbsp;viadiaui plo habita frequentiftima condone, Vladiflaum Boemias regem inclytum, Vn-prindpem , ex omnium patrum procerumque confulto declarauit : dc-claratumr^ue omnes,quicunq; aderane,cum ingenti plaufu,approbarunt.Quitinbsp;ft: his omijes competitorum Oratores,amp;legatum inprimis apoftlicum,vtpon-tificiaauroritatejVicafh^; prdcrtia,declaratio iuftiftima muniretur,adcfle Vo- 40nbsp;luit. Vbi multade concofdia,amp; falubri haccreatione,Scythica lingu diftrit,nbsp;ingenitam amp; exuberantem referens eloquenriam. Item de patrum procerum-que cunlt;ftatione,quadh:cge antea non pronunciarint,haud pauca dixit, amp; plu-nbus excufauit. Demum inuocato prpotcntinttmine y quod regno Vngarix,nbsp;vninerfae^ie Chrtftian Reipub.bonum amp; fauftum fclixque foret, Vladiflaumnbsp;Cafimififilium,regem cundtis aftentientibus pronunciauit. Tanta moxpopmnbsp;acclamatiocumingenti platufuobortaeftjVti eodietota Buda nil aliud quamnbsp;fauftiftmm Vladiftai notnen refonarct infuper ante priuatas Beatricis xdcs,nbsp;felixtotadie fadla eft acclaniatio,magniplaufus editi,amp; m fignum publi^ lquot;nbsp;Le^aternm ficix miftftia Cum pccuniafprfa. Legati principum, qui voti complotesnbsp;1'^quot;. quiuere,Eurpis repuffae perdwhatione CmmoEi,acminitaburtdi, cotinuo abic
re. Et illudindigrtationcm OTgebat,qXdNigrorunvefcrcitum, de quo p^ fuprdiximus, foanne pontificeVaradicnfi, regni nomine fenferantinau 0nbsp;ratum,cuius arte poriftimum amp; ineenio Vladiflaum declaratum cife reputa a .nbsp;Pofthe patrum amp;:optimatum omnes ingenij nerui,quum regni laius Ou
-ocr page 709-DEGADIS III. LIBER IX
hentiavndiquepericulaitaexpofcebt, adiuuante fumxno ftuJio regina, vtpa-ribus declarato regi aufpiciis coniugaretur, ad rcconciliationem Coruinarurn partium,amp; publicam concordiamintenduntur,Vrbanus5amp;Tbomas lauricnfisnbsp;pifcopus, cum Blafio Budenfis aul procuratore, in cuius manu facra corona,nbsp;ctcrqueregales arces erant, amp;cum Sigifmundo die nolu^ ingeti folicitu-dine rem agit:exoratq;,vti Coruinumducemad reddendam coronam,nbsp;nbsp;acci-
piendas honeftiflimas concordi conditiones hortarenturi Qninetiam Beatrix exorandum priuignum,amp; Qinnquecclefienfem epifcopum,ca:teroscjj prin-cipesfadioniSjBlafij focerummific,qui autore Sigifmundo, amp;generofautore,nbsp;' ^aud difficulter Matthi filium adconcordiamreuocauit. Quandoquidem fa-intellige bat adolefces,fc ab vtroque defl:itutum,omnem operam elufurum,nbsp;quot;Ibidem alter opibus prpollebat, coronam amp; arces in fua poteftate habebatnbsp;l^r. Ambo igitur huiufee ccordi ab ca parte potifimi fuere autores,amp; pr-^pue Sigiftniidus:quippe qui,poftquam diui Matthi filium, regem commo-^crearinonpofle intellexit,ad publicam deinde falutem ac dignitatem animunbsp;^^^lertit.Rellitud namq; coron, acpacis ineund potiflmautoremfuifienbsp;^^ditnus. Item amp; illud inter varias pacis conditiones decrctum interceffit,vt o-^^iaeorum diplomata, qui Coruinorum amp; villas amp; bona regina poft partamnbsp;^doriam dudum impetrarant,qui ciuili bello occubuerat, aut Reipub. hoftesnbsp;P*^ornulgaci fucrant,continuo,inita concordia,refcinderentur, amp; pro irritis ha-^nbsp;^'entur:qui eo tepore occupata reddere pertinacius recufarent,perduellionisnbsp;('lienplane fubirent. Quare ablata cuifta funt reddita, c donationes antiqua-. pertinacib, perduellionis indicta dies,amp;:exab pn. Legati,proiiun-itifiequentifiima cocione rege, Scnatufcfulto decreti, inprimis loannes*nbsp;^adienfis,Thomas Iaurienfis,Iones Chanadienfis, amp; Stephanus Syrmienfisnbsp;J ^pifcopis: proceribus verb ac regulis, StephanusBathorjStephanus cornesnbsp;^^^pcfiSjSigifmdus diui Georgij cornes, Drach Bertoldus, Ladiflaus Orfag,nbsp;Palatini filius,Ladiflaus Rofgonius,LadiflausLofonnus,multiquoq; alijnbsp;15 optimates : quibus adduced! honorificentiflim regis dataprouin-adieta mandata,vt antea,qum intra fines rege accipiant, in oblatas co-iurare copellant.IulTi mandata viriimpigr curant. Cum honefto mu-^0^ ^4^fl^u,Tirnauiam(amp; ad regni fincs)perueniunt dec milibus paflTuumnbsp;Vtvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remota. Vagus Tirnauiam c Schemptenamnis interfluit,
garite fines Bocmica ditione dirimat.Vladiflaus prius hteris optimatutn omnino futurum, cum deledo Boemor exercitunbsp;cifp.'^^^PP'^opinquarat, vti in tempore prfto femper adefl'et. Decem miliumnbsp;,j(j.^^feratcataphra:orumequitatus,gentiumvbiquefpe:abilis,peditumadnbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;niilianumerant.Rex cm finibus appropinquaifet, antiftites amp; optima-
occurrre, regem prreuerenter ctinu cofalutarunt: Ai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falt;fta eft acclamatie. Vladiflaus clementi, grauitis amp;be-
^^^pl^bibri vultu omnes excepit, Sgt;c primores amplexatus eft. Tc ft V^radienfis antiftes,ornatiflim legationis princeps, medio fie exor- yiadtaumnbsp;'^*5ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inclyte,faluemoderator,^ret^ornoftervnice.Sic6-
felix maieftati tuac, Pannonicquc faluti fit ifta fa-^ difrte regem nobis,non tam hreditario iure, libra noftranbsp;W a poteftate, prouinciarumqj omniumfuftragiis,qum diuino confilionbsp;^^dramur. Ad te maximum pontificum procerumqsmanumle-I tj'^^t'dOjVti exlegationisamplitudine, maximum totiusferPannoni-quot; cfenfum,in te vnum oculos, fpem, fiduciam, amp; obfequia perptuanbsp;itfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Necfolmquidemaudiuimus,verumctiam vidimus omnes,
R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adolefcentia grauitate,ac fapientia tuafluduantifl-
regn,nunqu Sigifmundo, Alberto amp; Ladiflao auunculo tuo dutuaufpiciifqj tuis in perptua quiete,infoletiffimum^5 o-llQl.P^^tiiire.Nos defundo diuo Matthia,reg optaturi, que prtertepotifi-geremus,nemin habuimus, que tibi anteponeremus.His igitur legibus
Z
-ocr page 710-670 ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
rpuifs cteris copetitoribs, t Vngari regtti declarauimus, veflriq) regni nunc habenas potcntiflim dcxtr tu committims, fponte damus:nbsp;inprimiSjVC omnibus optimatibus,regulis, antiftitibus amp;:nobilibus, it aliis quinbsp;autfacramautprophnm,autnobilemjauthumilemperfonam gerant,integranbsp;regni dcrta,priuilegia, amp; public denique, ac priuata iura, Maieftate veltranbsp;feruentur,qu diuis quodani regibus promanaf t : nihil nom in cuiufuis per-fon detrimentum, vti Matthias rexfacerc plerunque confueuerar, ilia dcernt ; infolita prfertim vnius nummi aurei vedigalia, qux is quondam viritimnbsp;quotannis ter amp; quatcrexigebat,antiquet,abrogetq;. Quinetiamotnniailliusnbsp;decretaamp; donationes, qu prtermor amp;:regniira iniultc tulit, fanxitve,re- f#nbsp;fcindat,amp;pro irritis habat: folita vc;igalia,lcgitimosque prouentus fibidun-txc accipiat: tributa,prater morem,iniuftane fanciat, bona qucunquc im-perante Matthia amp; Beatrice, eorum autoritre a legitimis poilefforibus iniquenbsp;abdicata fuerant, repetenti^ ius ftatuat: corona facra nemini afleruanda comit-tatur, nif duobus Vngari optimati bus, pontificiamp; regulo quos frequentifl-regni conuentus elegerit. InfuperjUe quo modo Morauiam,Sileii,amp;:Lu-mafrHA' ratiam,quas Matthias rex olim inprouincias redegerat,ab huiufce regni ditio-'mn.Tdce-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patiatur : fed ante tempus rcdemptionisjveluti ex compato in 01-
tur. mucienfi conuentu decretum eft^fub Vngaricaditioneretineat. Q^dfifof'
t;ipfa lineliberis humanis exccderet,quoddij prohibant,antediemxtrefli lo itaprofpiciat,ne quo ill prtextuabalienentur.Quinetiam det operam,vtifeXnbsp;qu fuperfUerant vrbes,veiuti pat iubengin eodem conuentu dita, publieisnbsp;^literis pafiiure Vngarorum imperio fefe obligent,^ obftringant,diplomataquenbsp;prftandi obfequij iuper ea re fata, in regni rario recondantur. Qudlinbsp;iftprouinciprftituto tempore ab his redimerentur,i quorum ius eft: pecunia omnis,vn cum facra corona,in Reipub. vfum amp; vtilitatem pariter aflerue-tur,nulloque modo,i fine patrUm proccrumque confenfu, rege traariamp;ero-gari queat,fed ad extrema pericula,amp; regni defenfionem recdatur. Prterea,nbsp;ne Auftriaj cum plerifqe Styri, Carinthi, Carniolqj ciuitatibus Matthianbsp;in prouinc'iamrcdad:a,publicoque fumptu parta, ab Vngari regno, inconfui-tis patribus amp; optimatibus, abdicetur imo pertinacius pro noftraRcpubueti*nbsp;neatutjamp;propugrtetur : nullaque cum Cfrca Maieftate j citrafenatusconful-tumamp;auroritatcm,concordia inearur,fdusque percutiatur: quinctiamfiquanbsp;vitro citroque ccordiainiretur,amp;:aliqua hincoppida, pofiTeflioneSjpecnivenbsp;rgi cederct, id omne Vngaricditioni adfcribatur, pecunia cum facrapariternbsp;corona in Reipub.vfum afleruetur,amp;fine Sertatufconfulto nunquareg pof-ftt erogari. Prterea veftra Maieftas vt commodius, faciliusque regno fempernbsp;profpicere queat,maxima ex parte in Vngariarefideat: arque fi quando res ipfanbsp;lt;)oftulari^vtiBoemiam,aliasqueprouinciasreuifereVelit,regnumitapacatum,nbsp;muni tum amp; inftitutm relinqat, vt adfauftum vfquc reditumid tranquilluin 40nbsp;inueniat.Dum in Vngariamanferit,omniategnimuniaVngaris tantiim,amp;nonnbsp;externis diftribuat,aulicorumque duntaxat V ngarorum officiis femper vtatur:nbsp;ncc in regni adminiftitione,aut curi, regique munefibus vllum ex peregri-nis confiliarium,quftorem,prtormvc,autamartuenfem,cubicularium,mi-niftrum ,^rutorem amp; arcliitriclinum admittat. Cm de Vngaricis rebus age-tur, nullum prter Vilgaros externum in concilium venire patiatur. qirietiamnbsp;Vngaris tantm, autVngarico quondam imperio fubieftis, quihaudquaquamnbsp;videantur indigni,facramunera,honores, amp;Ecclefiaftica prfeftura tribuatur.nbsp;Item prouinciarumamp;vrbiumregalfum prfcturfvtputa, Dalmati, Croa-ti amp; Sclauoni, prtcrpa Themefij Pifonij, Seuerinij, Alb Grc, Iaicz,amp;rnbsp;Sbtij,amp;prfertimTraniyluani,ac Scythulofum) rtullis aliis, nifi Vngaris denbsp;Repb. bene meritis, amp; fumma virtute, prudentia amp; fidelitate prditis, regianbsp;Maieftate couferri queant: imonepoftefliones qidcm,amp;earumiuraalicnigc-oaaiti. nis dari poftint. In dicendo aut iure,cm celebrantur (vt aiunt) odau, omnesnbsp;defignati omnino indices interfint, nifi autpublicor negotiorum impedimen-to,aut
-ocr page 711-D E C A D I S 1111 L B E R IX.
tOjutquauis ardua legitim ave caufa rcmorentur : atq; his,cterisq5 collcgis vicariis,libera poteftas fit ius retjintegreq; dicendi : ludiciaq; libera in oinnesnbsp;amp; iufta feruentur:amp; nullius public pnuatq; perfon, fed iullici tantin,nbsp;confuetudinis, legumq; Vngaricar um ratio habeatur,amp;nemo fuoiure fraude-tur.Denumifmatisautcm amp;moneta,inconfultis patri bus, nihil noui dccerna-tM.Demiim quicquid antiftires,reguli amp; optimates,cum ctcranobilitate, pronbsp;fcgnilibertateamp;: commo do ante coronandi tempus, ex antiquorum more lan-dre voluerintdd vcftra Maiellas ratum Si firmum habeat, fuaq; autoritre mu*nbsp;niatamp;c firmet J nihilque ex diuorum regum legibus abroger,immutetve. De-m alieno Senatum re leuct, quod antiftites cum proccribus paulo ante con-flarantjCm Nigrorum excrcimm inauborarant, vti regnum tuto poteftati tunbsp;)nclytc)traderemus:item qucunque oppida, icgalesq; prouetus proregninbsp;blute hisdiebus oppignorarint,cm totmoleftiis rcfpirarelicucrit, vellra Manbsp;eftasrecuperate,iuftaqueftipendiaNigris eqiiitibus de Repub. benemeritis,nbsp;^attaia ohm rege dbita, pcrfoliicre dignetur. Cum his igitur legibus regnumnbsp;^garixMaieftati tu deterimus, dicamus, fereniflime Vladiflae,vtteregcnbsp;mftuui amp; vcrum,benignifimum principem,Slt;: pattern pientiflmum,non tyrannbsp;non crudelem dominum, nonimmitem impcriofumgubernatoremefi-bintelllgamuSjVtdelatum publico confenfuhocrcgnumSidiuino numme,hqnbsp;mano confdio ,hteditario iure, libetis quoque furftagiis Si autoritre nofiranbsp;^Ibideftinatumlibenter accipias:quodMaicftati tue,Vnganca:que Reipub.faunbsp;mni,fclixqjlit,itcrum iterumqs fupphcamus.Quippe regnum habesnatiuo au- o?nbsp;^iargcntoq;refertum:mitaquoq; frumenti,metalii,pecoris,acrerum omniumquot;**nbsp;tare prditum:prterea militumrobore, ac bellic rei experientia validifi-*nbsp;*muni.Acccditreligiofum,continens,Siditiffimum,tamhumilc, qum nobilcnbsp;lioininum,grauiflimorum multitudo ponti ficum, facerdotes domi fo-4gt;prpollentcs,item tanta proccrumditifiimorum,Si nobilitatis copia orna-''^a,perpetuo obdurata bcllo,vt prifeam hc Roman militi amplitudinemnbsp;pcognofcere liceat.Plurcs li c duces,pltes quoq; Curios, Si Scipiones, qumnbsp;I ^l'^ioTroiano principes,amp;Rom imperatores inueneris.Proinde ia regnumnbsp;1 j.5^^giadixi,im rgna plura,im materiam petpeiufalutis,occafionesnbsp;I ?'5^glori,amp; clariffimaruvirtutum omniexercitationc,fine pace,fine bel-
gt; publice, fine priuatimtu nomen in extremes orbis fines propagate pla* f^^inifuerir,autrcconditar in facto pelore virtutumregali ordines explica-cil, quod dfit, fancliunve prepofitum remoretur, Si prclariffimahcnbsp;P^'tnis de vniuerfaChriftiana Repub.bene merendi oftertur occafio:quadi-P, ^^i tui patrui manes vlcifci,Si . Turcorum feritate, fetuituteq; miferri-'brifti popul aficrerc poteris, fi tibi ipfi non defucris : fi animi magnitudi-d '^S^^bqs virtut, hoc, vt incepilli, tempore non remiferis, tccircurnfpe-^nbsp;fantum,te integerr:inv.,Si pientiffimelle feimus. Vffu te nonnbsp;indnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bellicofa.,afperqj gentis habenas capis, V ngar non
in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feueritate mollirimon dementia Si impunitate,fed virgaferrea
per' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rctineri. Qu_are dextris aufpidis delegai fgnatu Vngarorumim-
I^^*^''iccipe,rcgnq5 tuum tuxdcxterpotentiadefcnde/Vladifiausadhc ob-tein^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libenter acccpit;Si ob fingularem V ngaror obfcruantiaj, ingen-
ejj(j'l^Ofcnfum,qucin Comitiisregalibusoftendcre,ac iuftiflimasin accipi-conditioncs,ne qua ex parte ingratns. Si.i regia dignitate alienus vi-ccD nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lcgati poftularunt,vitro conceft,conditiones omnes ac-
non fold iureiurdo, fed adiedlaChriftiana fide, S/C verbo ac honore ictn omnes,nominc fuo muneragefturos,intgras leges,inuiolatasqjnbsp;Wi ^'^^^^^P^oniifit: quineti publica de his diplomata edi voluit. Moxad-^^Wl ^^Ple^^viritim Oratoribus,omncsdefebenefperare iuffit:pollicitus,nbsp;'^nquamtyrannidem,fedpij,clemtis,aciufliregis officivfquequa-oppida,iteradiuinaSi humanaqucuratu-
ullu vnquam bell graue ac formidolofum cfTe detreaturuzS fidi more
-ocr page 712-ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
paftoriSjpro charis ouibus mortem,cm ncccffitdo tulerit, Temper obiturumr nullamque in Chriftianos expeditionem,ni{i res adegerit, fed in Turcos tatiun,nbsp;vitro fufcepturm^ Se demum Chriftm optimuni tnaximum,diuinamquege-nitricem,cterosque mgnos patriosque deos affiduo oraturum, vtife taleinnbsp;V ngaris regem efHciant,qalem regni neceflitas,expe:atioque virorum, amp; fuanbsp;dignitas expofcit.Edito ibi plaufu^ ac ingti acclamationc, rex cum oratoribus,nbsp;Boemiar, Pannonique proceribus in Schempte oppidum venir, Ladiflaonbsp;Rofgonio loci domino ad cnam inuitatus: Vngaricam ibiprimmliberalita-tem expertus eft, quado pro dignitate non folm exceptus,lcd prter omniumnbsp;opinionem ample dontus,in Vngariam abiit.
RERVM VNGARICARVM DECA-
D I s Q^V ART LIBER X.
CCE PT O Vngaroruniimperio (quando hceftrerumhu-
manar um plan conditio, vti, quanto maioresfint, tant plu^ folicitudinis,amp;periculi,laborisque contineant}duinprimiS)
nec parui quidem momenti, expeditiones occurrunt. Albertus frater, pertinaciflimus regni copetitor, Budam cumnbsp;ingti exercitu,amp; nonparuaVngarorum manu,quivncon-fpirarant, feftinare dicebatur : bine Vicegradumarxediti^'nbsp;ma,vbi diademafacrum afferuabaturjeratobfidendajVti Vladiflaus in Albatc-galirit coronaripoflet. Quare duo milia peditum cxtcmploprmittit, quia^'nbsp;cemobfidcantjVti coronamhabeat,antequam Budam ipfe perueniat.Duo^nbsp;Albertum fratrem oratorcs mittit,Stephan Syrmienfem epifcopum,amp;nbsp;bowsky, regni Boemi iudicem ; quibus mandata dac, vti fratrem horcenturjnbsp;amp; orent,retro cum copiis pedem ferat, folitis rapinis amp; inceridiis milk^nbsp;erceatiquando fratrem primogenitum lgitim creatum regem elTerion igno-retnm faueat, vtipar eft, amp; aduerfus hoftes Vngariftipendiafaciat:demumnbsp;fratern quibufciinquc rebus opus crit, veuti ipfe faciet, charitati fatisfacere 50nbsp;ftudeat.Oratores inito moxitinere, dienoduque properant, donecin Albcrtinbsp;caftra ad pagum Zechen,vi, Idus Auguftas peruenere. Cm in eius confpedunbsp;siefk^ni ftatim elfent admifli,Stephanus prior exorfus,Fauftilma, inquit,Vladiflaino*nbsp;Maicftas, ce faluere lubet, dux illuHrilT. amp; optima ququs nuncupatisnbsp;quot;^ilertddu- tibi voris exoptat,amp; cupic.Sed in ferando fratern charitatis affedu, parummnbsp;rftf/w te animi inuenire miratur,greque fert: quandoquidem non ignort,te nonmnbsp;lm expaternisliteris,fedpublico rumore dud cognouilfe; fe ire,acritenbsp;garorUm regem elfe declaratum,fequefa:pe fenatus lire ris, amp; nuncniagnifceu
tiflimjfjpquentilmaq; patrm,procerumqelegatione,in regnum,cumfu^' mo populorum omnium plaufu,fauftisqe acclamacionibusadmitti. Nectem- 4*nbsp;tere arbitratur,quodnperbi fignifcatum eft ,qudnilfibi icdius accidC'nbsp;re potuiflet,qum inter fe,Coruinmqj dcem itum elle fdus, perpetuamq,nbsp;cocordiam, intercednite fenatu,efle fa:am,amp; his primis conditionib. initamgt;nbsp;vt dux rgi noftro pareat, grataque Temper obTequia pra:ftet, amp; facram coro-nam,acnnes arces,oppidaque regi maieftati TubieaTpontreddat. ^arenbsp;cm nihil fit,quod rem iftam amplius impedire polTit, fratrem quem fibi, fau-ftifllmquefortungratulari debereaibitrabatur,prter omnium opinionemnbsp;amp; fas, amp; tequum,magnas in fraterno regrio turbas, bellaque moliri demiratur,nbsp;fraternas acies quas auxiliares elTe oporteret, fibiregno Tuo infeftasconTpica-tur.Et inprimis deteftabili angitur inTolentia,qucunque de Etheocle amp; Poly'nbsp;nice, de Romulo amp; Remo dicurifur, partim poetis fida, partim feriptoribusnbsp;^iberttm eflbdeprauata,ac aliter atque rferuntur,Tefc habuifl affirmant:Te nunc exc*^nbsp;plo tuo,ea teftari fuifte vera,qucunque de fraterna impietate, difeordiaq: T^^*nbsp;buntur.iniquo fertanimo,qud pioTantoque nuncgenerc illi promanarint,nbsp;quimaiorum gloriam inaudita fericate inceftarent. Te cum ingenti cataphra^
-ocr page 713-D E C A D I s UIL LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;673
dommequitatuiam Polonia in Vngariamerupifr:amp; nulla fratern charitatis ^Dita ratione multafuis populis dctrimenta indies inferre:militi oinnem dc-cchandi liccntiam permittere,amp; maiora quotidie incendia interminari j nilinbsp;dtefortedefecerint, plane nouit.Tefortunafuaminterturbare, qutantai-pium dexteritate profequitur,perqua gr tulit : fed tarnen ab officio amp; pietatenbsp;ua nihil alienu cogitate po teil. Pro inde nos ad te feftinare iuffit, madauitque,nbsp;te fuo nomine hortemur oremtiSjab rapinis amp;: incendiis milit abftineas^nbsp;exercitreuoces, fratern neceffitudinis memor effie velisjeiusqj officium dili-j ptftes. Item ea te memoria repetere cupit^ qu perfidos vitro citrons in-^erniincios ata fiint.lllud demum te fat explorat habere iubet,quando oinnisnbsp;^Deopoteftas eft : hc impedimenta fortn fu dexteritat aliquantifper re-^orari, non tarnen mutare poffe. Q^neti te obteftatur, v ti fas eft,vires tuas innbsp;taterni regni ac fu dignitatis defenonem vitro conuertas. Pientiffimi quoqjnbsp;paths te rogat haberc rationem: quippC qui ingrauefeente tate, inaudita filio-^timdiflidia, tle rare nopoterit,amp; adnouiffimumdiemfeftmare cogetur:cuiusnbsp;^licitas amp; gloria fraternis odiis intercipi non deberet. Pfterea quantum no-^tttiSjdux inclyte, hafenus domi militiq^ comparafti, niftab incepto deftite-f'5,id omne protinus cxtingeretur,amp; pro laude fumma impietatis infamia fuc-lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hortationi fu,precibusq; noftris nec afl'entire, nec cum excr-
^\tu referre pedem , nec rapinis amp; incendiis militemcoercere volueris: fuam ^'tomaieftat,licet inuitam,ne periclitanti regno dfit, fibi fpont dekto, pro-^ldubio profpetura, amp; diuina dignitate frta, iniuriam efl'e facile propulfatu-fubditorqj ceruicibus hoc iug omnino exeuffiura. Quod co certis fpe-^^te debet, quo bell rnagis neceffiarium amp; iuftinibit: quippe cm ab co infe-f^turiniuria,quo minime decuit; amp; qui non modo artiifima fanguinis con-*^nftione:fedmultis quoqUatentib. caufis,qu vtrinq; mtercedunt,indulgen-.^ffiniofratri perpetuo obftridus efl'e debet^qodne faciat, fuonomine iterutnnbsp;'^runiqj hortamur,amp; obfecramus. Cni paru quohc animo accepiffiet,Al--h ^^^^^gtiaregnadi libidine percitus, paUcarefpondit : Legatos adVladiflanbsp;oetnia! reg fe poftero die mifliiru, eisqj adfratrem mandata amp; refponfadtu-efle dixit : quinetia fe primo comitior regali die Vngari regem, ante c-^^tos cpetitores,egitim dcclarat,non facile quidem verbis magnimomentinbsp;deferturu.Ad hclegati referunt,declar'ation ilia nonfuifllegitimam,nbsp;'^dafubornatis quibufda hominibus,iifdemq; leuiffimis, ac plebeiiseditam, e-'^ttinexclamationemtemerariam,intcmpeftiuamc]; fuifle,amp; neminepatrumnbsp;cprocerumapprobatam:quineti continue rcprefl'am : quum deeligendore-enihil adhuclatum effet ad populum, fed de inftauradis tantm priftinis regninbsp;Lf*^il^gfls,amp;fanfionibus Matthia rege admodum antiquatis,agendum erat.
titn rem ita confutaffent, ab Alberto mox dimiffi, ad regem reuertere. Infe^ 'tienti die Alberti oratores fuccefl'ere, qui aperte regifignificarunteum Vn- ^bertiornbsp;Sh regem primo vocatum,nunquam temer vocationemiftam defertururn,nbsp;^Qtiedeftinato fibi regno facile ceffurum, imb ad extremum vfque fortnamnbsp;^periturum. Neque Vngari deerant, qui cptis defift^re haudquaquam per-tttebant. Duo etiam peditum prfedi, quiad Vicegradum recupefad co-tigratia vnrt, artiffimaftatim obfidionearcem obfedere. Bla^us,quiar-^^ticuprfidio tenebat, defperata Coruinifortuna,auxiliar)isqj copiis,perfua-^kbaliis,amp;; ab Vrbano,Sigifmundoque pontifice, non inconfulto inuitoquenbsp;j^otuino j coronam arcemque reddidit, ne perpetuus patri hoftis haberctur.nbsp;h ^^^'^tereacum magnificentiffima Vngarorumlegatione,validiffimoqueBo-otum cquitatu per Vngariam iterfaciens,prfpurciffima tpora: Bud tan-cmitatisS popularitatis officiuminternbsp;fj, * ^'^Sproceresque prtermifit.Cmfauftumprincipem appropinquate ru- tota ciuitas expedatione confea amp;iprfenti gaudiocxhilarata,innbsp;ft effunditur.In primis Ofualdus Zagabrifis antiftes, item Vrbans,nbsp;P anusque Bathor,ac cteri, qui in vrbe tutel gratia fane remferant, opti-
L1
-ocr page 714-4/4 ANT. BONFINH R E R? V N G A Ri
quartum lapidemoccurrun,amp; Senatusconfulto hxc Ofualdus vcrfjlt; fecit: Salue,inquit, rex nofter fereniflitne, faluefpes vnicafalutisamp;tutelxjfan-'nbsp;lus amp;:felix fit aduentus ifte ae vniuerfe Pannoni perpetufalutaris:cuius grinbsp;tiamirific exultatnus,infolita ltitia gefticntes: ferenitati tux ex corde con-gratulamur,quando omnium fere antiftitum, procerumqj confenfu regem no-ftrum crc animus Mi on tarn noftro,quam diuino indicio,amp; qum c clo daturanbsp;tuemur, pro debitx congratulationis officio, fenatuscofulto pars epifcoporumnbsp;amp; optimatum magna veftr maiefl:ati,vt pro dignitate earn exciperent,ad finesnbsp;vfque regni obuiam prodiere.Nos qui Buda: tutelx gratia remafimus,nuncdemum ferenitati tux oceurrimus, vt amp; fortunx tuxcongratulemur,amp; publicx i*nbsp;gaudercmus vtilitati. Te obffinatiflimo bonorum omnium cofenfu regem de-legimus i deletumqj Sgt;c declaratumfauftis omnium gentium cognominationi-bus acclamauimus:quandoquidcpoft: diui Matthi^^obit,c tot finitimisprinci-pibus nemomagis Vngaricis rebus fuccurrebatidoneus.Tufolus prudetia,gra-uitate,potentia, item probitate, lufticia, religione, ac nobilitate demum generis , ex hxredicario iure potiffimus omnium occurrifti. Qimre non taronoftranbsp;fufff agia, amp; populorum vota, qum propitia Vngariex gentis numina, te nobisnbsp;regem defignarunt. Proindehilari forti que animo datum fato regnum adi, acceptas dudum liabenas,pro fapientia tua dirige, ac moderare : getembeUicofil- ,nbsp;fimam,fideiu Deocommiflam,quando omnispoteilas Deoeft,adparan-dum, protegendumque regnum S Chriftianam Rempublicam defenfandanigt;nbsp;difpone.Non modo regnum fed materiamimmortalitatisingentemfortitus es,nbsp;princeps fereniflime. Non deerunt nerui bellorum,optimiq5 duces, amp; bellato-Tes validiflimi : quos magna belli fulmina, amp; Chriftianx ditionisclypeosvernbsp;polfimus appellare, quorum ope maximum quodquegenusimmortalitatis,amp;:nbsp;glorix,nitibi defuGris,fcquipoteris.Venis igitur omnibus optatiflimus. Pro*nbsp;inde fauftiffimis acceptu regnum aufpiciiS forti animo guberna,vt teregem fe-liciffimum,maximumliberatorem, amplificatoremprxftantiffimura,amp;^o^^nbsp;doxx fidei propugnatorem clariflimum perpetuo celebrare queat vniuerfapo-wr-eritas. Hie Vrbanus, breuitatis amator,verbafacere iuflixs,paucafubiecit.nbsp;Pofteaquanijinclyte princeps,regni poteft:atem,amp; Reipub. fummam fidei fapi-cntixqj tux baud imprudener,illegitimeque comifimus,nil magis optamus, amp;nbsp;nuncupatiflimis Deo maximo votis petimus, qum vttux dignitati,expe(ffa-tioni noftrXjPannonicxq; fpei amp;:faluufatisfacias:qua in re ne plus quidem dif-ficultatis,qiimfacultatis eft:quando (vtpaulo ante dif) fi tute tibi non defii-eriSjfi ab ingenitis auitisqj virtutibus non defeceris: omnia qux tibi, nobisquenbsp;funtvfui,abundeadfunt:quinetiamcundafortunxtuxnuminaafpiraturacon-fidimus,quiatepientiflimumrcligiofiffimumquGGognouimus,fidclitatemvbi-4jue noftram exploratam habebis. Qiiare tuam cum falute noftra dignitatemnbsp; maieftatAux commendamus, vt poftquam vtrinque bene fperare licet, pariternbsp;Palutiamp;glotixftudcamus. Adhxcrexpaucaprofatus,omnesdefebenefpe-^reditur. rate iubet:amp; quando fe non tarn fux,qum alienx natum efle vtilitati intelligit,nbsp;feimpenfiffimc quotidie enixurum,vt expetationi gentium amp; Vngarorumnbsp;fpcicumulatiflime fati^faciat* Adhxc lundis agminibus,fuburbianoux Budxnbsp;fubeunt:^bi pertinacium manus ludxorum occurrit, Mofis tabulas offert,fup-plexque ex more poftulat, vt priuilegia diuis regibus quodam impctrata, poft-hac etiam inuiolata feruentur. Sacrofandas rex tabulas prxueneratur, fe vitronbsp;fcruaturum pollicetur,ncG viuum hoftili orthodoxx fidei teftimoniumdeeflgt-Secundum ludxos, omnes magiftratuum ordines ,amp; collegia facerdotum an-tiftitesque,patrios deos amp; numinum fimulachra prxferentes occurrunt, eum- jO jnbsp;que cum facris rhythmis amp; fauftis acclamationibus excipiut. Ad portam vrbis,nbsp;fub purpurea fimbriataqs vmbella, regalibus circum ventilantibus armis, fu-premo admittiturmagiftratu. Curiam amp;publicumcarceremprxtcruedus, exclamante noxioru miiltitudinc impunirate donauit. In arcem demumregia^nbsp;ducitur, Blafio procuratore redditam:quod pridie eius diei,quo diui Lauren-
-ocr page 715-DECADIS nil. LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67^
tij folennia celebrantur/adutn eft. Albertus frater j qui cpts ntillo pado cc-dere volebatjlongutn iter cum olt;fto milibus Pdlotiorum emeufus, in Pefthano adDanubium agro fuperiore die caftra locarat* Ecce diuerfis reximpiger peri*nbsp;culis fecircumucntum intelligit,amp; fe ilontam regnUm ampliflimm,qum flu* ^*^quot;^^^***nbsp;duantis maris imperium fottiturum elTe fentit. Hine Maximilianus,cognati* ftmti,nbsp;onis iramemor J iam finibus imminet s hinc frter pr oculis inftat,nbsp;nbsp;peruica-
cifcm,infeftioremquc atiimum prfert: ininferiori VtigatiaTurci varia bclla hioliuntur,nec iilteftin quidenifa:iones amp;Vngarorum infldia:deerarit:qusenbsp;fidem nufquam tutamefle patiebatur. Et cumhinc Alemanni,hinc Poloni,eunnbsp;dahominumftdilabefadarent iinuerterentquCj promiflis amp; minis rem vbi-queformidolofam efle cogebaftt.QiUre de proximo,amp; perquam familiaripri*nbsp;tnutohoftejmox de Klaximilianojamp;TutciSjinteftinisque malis^ decernehdumnbsp;dfe cenfet, Ad Albcrtum loannes epifeopus Vardienfis m'ittitur, qui ita remnbsp;iiigentes eius fpiritus compoflta oratione reprcflif, fpemque auXitinpo*nbsp;fterumdignitatis ; vt quinto poft die j quam venerat, Danubij ripa caftra hio-Fratrem cum exerci tup edem retro ferentem,amp; indigiiabUndum,camp; mi?nbsp;^tne ccepta fuccederent,amp; viam ad qtiintum lapidcm regrefliim rex miiTo fubrnbsp;'de nuncio remoratur, vtfraternum fibi Conciliaret animum, amp; omiiem fuonbsp;lo iniuriam propulfaret. Mox Buda profecius j vocat in colloquium ; pareenbsp;^crtus,amp;cm inter vtraque caftra,ad praeftitutumlcm coueniflent; ismi-^ornatupro dignitatc praeueneratur.Initodeinde colloquio,amp;amonsrbitrisjnbsp;^exfratris pertinaciam amp; impietatem,mdulgentiflimi more patris,ihcUfat,nbsp;^^ghim declaratum,neqe ab ptimatibus admiflummcfaSjtiec aequumnbsp;ttc,auttemerari paucorum proclam atione, aut vi deftinatum primigenio r^nbsp;?iutnfratri adimere, amp; violata fanguinis charitate, ius imperij occupare. Pro-^dehortari,amp; orare,vt n5 tarn fratri,qumiftici amp; quitaticedat: im qui-'^fcunque rebus poflit,aduerfus tothoftium impetus faueat,amp; opituletur. De-*^^01 polliccri,fe in referenda gratiaingratum non futurmiim,pacato Vnga-h ^^8^0 fCjVtiprimo ipfc potiatur^omnino permilTurum.Coritrainftat Albcr-hhonnulla confutare nititur : tandem fe regno ceflurUm,vt aint,pollicetur,nbsp;jP'- ^ependenda expeditionis impenfa, TranfyluaniaC regnum fibi cocedatur,nbsp;lt;ihc Vladiflaus aliquantifper commotus, alienadarum feghi prouinciarumnbsp;peftatera nonfUam,fed procerum elTe amp;nobilitatis. Re tandem infeftajcol*nbsp;J 'luiiim diremit, Infequeriti quoque die,ne qua ex parte fratern pietatis vio-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cu
officium, Varadienfem,amp; Stephanum Bathora remifit,vt quacunqfie arte ntjpacem conficerent. licum bis terve hoc iter emenfi,Albertutnreuifil-datis verbis,amp;fpe aliquaconditiomshafidqtiaquam inutiIis,paCcin tandenbsp;Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fccere: conditiones eiUs nufquam editac.Initampaeem Alemanni aegre
o^^^infraterna difeordia collocarant. Dum inteftimi 'one diflidioquelaborat Vngaria : ccce magna Auftralibus; defi^efthdi datuf *nbsp;Calio; Populi fuapte natura Vngaroruminimici,acanris aliquot cof liignbsp;ip/.^P^^^iii^nihbertatemfevindicareftudt: amp;-Neapolifahi,'^c Viennenfes riennmfinbsp;^disnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prfidiis,Maximiliijfii copias admifere: ad-
c ^uxihis,ab Vngaris vitro defeccre.Viennerifes,npeierafle viderentur,' regis verba iuraflent, fe Vngri rgi bus perpe^ paritu-f fideliq} femper obfequiaprftitutos (e Maximiliari deceptos ingenuenbsp;gafnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiebant ad vrbis optimates,' decetnuirafumqs fcripffle, fe Vn-
l^f/reg orininofutunmfqartdo fibicumCorno conuenerat,cius Au-h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ornnibus fer proceribus Vngarorum: nullum alium, quni i-
^^epaduros. Q^recitraperiril ac violatifeederisinfmi,ad fc t. deere pofle, quando non adalium, qumlegitimunit Vrigaritreg defi-tie|jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenatus temercrCdiditiim fub hocprtextupa-
oEf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falli:quinetiam videbatpopulum yngaris infeftiflmum,xn
cquio vitra retineri nonpoflTcyprinores tantum aliqui in fide permanfilTefit, lis iniperiofus MaximiUani domiUatUs formidolofus erat, amp; ipfi V ngaric-
L1 ij
-ocr page 716-gj NT. BONFINI RER. VNGAR.
fdionis cfTeputabantur. Stephanus Scepufienfis,comes Auguftalis,quemn* ftriam cum imperio tenere fupradiximus,multis ante dicbus,cum vrbemperc-grino fenfim milite eompleri cerneret, imminente ventus defedione, Deceni-uiratumincrepuit,quod nouamolifetur. Cotra illi, fe interrcgm tempore, cumnbsp;Validum vrbi prfdium non foret impofitum flu:uantibus rebus, profpiceranbsp;oportere,ne quid Refpub.detrimcnti pateretur, peregrinum inaudorafTe mili-tcm:hinc plebiadaudus animus, qu Vngaro rum imperium vltrpati non po-terat. Quare mox vulgo loqui,.reocandum effe Maximilianum, vnicumNo-ricorum aflrcorem: V ngarorum iugum ceruicibus omnino excutiendum,in-dies per contumelias in vicis amp; compitis pugnam inire. Stephanus re defpera-1nbsp;ta,amp;: munita aree,neeelarium abitum cauatus,ne obcluderetur,exceirit. Ciunnbsp;paruo Maximilianusequitam xi. Calend. Septemb. Viennamcmaximopo-puorum plaufuinuedus eft. Et confalutatis diis patriis, in diui Stephani bafi-ica libertatis hymnuspublic decantatus.^ Infequenti die arx obfidetur:amp; quonbsp;ardius oppugnatur, eo pertinaeius ilia refiftit, validiflimo munita prxfidio, ad-motis machinis vndique seneis, nunquam ad deditionem faciendum redigi po-ruit, doneefra^is mnibus ,in mediam hoftesaulaminfiluere. Maximilianusnbsp;cm ante ah os acerrim pugnaret, vnum aduerfo corpore vulnus accepit.Prx-fidiarij ver,vbi rem dcfperatam vident, deditionem tandemfecere omnes,nbsp;amp; ab holle mitius opinione tralati. Neapolitani quoque idem fecere,obfcf-fam areem ad mediam redegere,quare cm nuUaCoruinofubfidiamitteren-tur, in deditionem accepere : tutis corporibus amp; impedimentis omnes qu di-i^ilTi.. Pruk ciuitas non long remota, fitaque in finibus Auftri, mox Ma-tiefeto. ximiliani falione defteir. CmTerzanus, qui areem cura prlidio tenebar,innbsp;proxiraam prima luce dem prodiiflet, ex compofito impetu ciuibus capi-CLir : amp; coniets in vincula, areem dedere cogitur. Paucis ante diebus,Ca-Icnd. circiter Auguftis orator Vngarofum, qui a Matthia regeConftantinopo- lim milTus erat, Turcorum imperatorc rediit : fe ab eo honorif exceptuni,nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tralatum, deque regis morte primo commonefaclum fuifle retulit.
Qmnetiam adiecit,Turcam Matthi mortem amice condoluifl, neque acce- P pti ab illo beneficij fore immemorem: quippe qui defunlo ptre, cm militanbsp;per interregni occafionem potuiflet, nulla tarnen bellamoliri voluit, infupernbsp;dixilFe, neminem ex orbis regibus f, prter Matthiam inuidiffimum, refor-midalTe, amp; ingenue polliceri, fi opus fuerit, fe filio, vt paterno regno potiaturnbsp;5. quadraginta hominum miliafpont milTurum. Quarto Calen. Septemb. cort-a deiata. nam facram,a Vicegrado, ptifexZagrabienlis Budam indemdiuaiGenitri-eis detulit : cui omnes ordines,amp; facerdotum collegia occurrere.Mox facris rit peralis, duobus creatis alTeruatoribus, quorum alter Vrbanus, Stephanusnbsp;g Sathor al^r eraCjtriumphalicurru elatismanibus inuela, amp; fubfequcnte cum
frequentiflima procerum manu rege, in arcem regiamdelata, ibiqueadniotis 4 cxcubiiSjincoronationis vfque diem eft recondita. Georgius Chanadienlise-pifcopus euftodi prficitur.NondumAuguftus menlis exadus erat, cm Stephanus Syrmienlis epi^copus, amp; loannes Selemberg, Boemi cancellarius (vtnbsp;f'ladiilai aiunt) ad Maximilian Vladiflao mifli funt, quibus ea pr cteris mandata dar-ta,vtcorn^etitori ambitiolillimo cgnatoque principi fignificent, felegitimenbsp;regem elfe declarat, amp; nulla in comitiis Maximiliano, patrive Augullo fuifra-gia reddita. Quare pro mutua neceflitudine fanguinis, impenlius orare, vt innbsp;pacando amp;potiendo regno faueref.quinetiam polliceri, quibufeunque rebusnbsp;opus fuerit, fe prfto Cxfari fempcr afRiturum,nullumquegratilIimi principisnbsp;officium vnquam prtermilFurum. li eo die Viennam peruenere, quo Maxi- )'nbsp;milianusexpugnatoClauftrumburgOyinvrbem cumexercitufereceperat.Ora-toribus qumprimm datus eftaditus, quiciim Vladillaifereniffimi Vngarixnbsp;Boemiajqj rgis nomine, cum decora prxfatione falutafl'entfficxgrc tulit, vt fenbsp;continere nequiuerir,quin vultum obduceret;Mandata tarnen ex ordinc rele--f entes,ne iniquis quidem auribus audiuit;omnibus in rebus benigne latisfccit:
-ocr page 717-D E G A D IS i . LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f77
'fi inhis qu ad ius regni pertinerent, ingenue refpodir, fc nuhquam regno -1 debito facil ceflurum: quinetiam potiorcm optimatum nunierum clam fua-bitn cfle partium,amp; quamuis ab humili multitudincj gtis vitio, parum optare-facil tarnen amp; bello, amp; fuarum partium auxiliis earn in fententiam fuairt pcrbeui reda:rumi Ne Polonos quidem ibi defuturos, qui paria fecum fti-pendiafacientmcc initam dudum pacem eflc duraturam,fat Vladiflao Bocniianbsp;^^^badiedabi Morauia,SiIefia, Lufatiaq; prouincia, efl'e terrarm : liaudqua*nbsp;Huamquumamp;faseflcjVn omnibus imperare. Paucispft diebus,feftina|iynbsp;ftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tralatis dimiffiodata: qivt ille ccderet,nllo pa*
^oaflequipotere. CmBudamiterintcnderent,regem cum omnibus Opti antiftitumque ordinibus ad Albam regalem coronandi gratia j conce^nbsp;dcreacceperunt. Q^are declinato aliquantum itinete, ipliquoque ad Albaninbsp;^otitendere, amp;: Maximilian! rerulcre refponfa. At ille inrcrea omnes ingenijnbsp;^eruos magis intendere,ne rite coronaretur j neve coronatus regno potirctur.nbsp;y^arevndique auxilia cogr^ maximum habere deledum5amp; peregrinurrinbsp;'daudorare militem^inuertcre ftudiaprocerum,cosque variis proimflis acmu-'^Jibusallicere: indies paflmferere difcordias,amp;:alcre,qu facilius oneratis V-^diflai viribus j Vngariapotirctur. Artibus Alemanni baud parum, amp;: conhiionbsp;pollent ! quod fi armis,robore amp; tolcrantia militari iuxt pollcrent amp; ipfi quo-^^0 Concordes fuifl'ent, verum fibi impcrhim comparaient : fed Ibis fpe arti-^sccidunt,amp;:hoftilivirtute adadi, fuccumbunt. Atqui de lgitima Vladiflai yiaJiairinbsp;'^oronatione,ac cius ordme,efl:agendum. Inprimis Albam dudum ingrefliifuSj 'nbsp;P^ocxplicatis optimatum ordinibus j tale profedo fpetlaculum exhibuit, quo^nbsp;gentium digniflimm foret habitum. V niuerfam cnim Boemix, po-otetn Vngari nobilitatem ibi cernere erat. Prfedi prouinciarum, tribuninbsp;ditum amp; Icgati legionum, ccnturionesamp; chiliarch, cumflorentillimapro-'om iuuentute regem anteibant : antiftites ex ordine fubfequebantur. Ibinbsp;flos ,amp;gemmatos habitus toto orbe fpedabiles : ibi phaleratos, amp; fuprahonbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opinionem excultos equos, non folum auro amp; argento, fed lap ill is onti-
fpeftare licebat. Sc quifque certatim preVtet omnem luxuriana exornarat: p Maicftati regi congratulando iadaret. Opeis hie Scythafum omnes effu-.^teputafles. Augebant admirationem,amp;carma: quando aureas jargenteaf-i.^^galeas,amp;thoraces gemmatos,infignesque more criftati,geftabant. Va-oxaurojargentove animalia,amp;: difcintillatia prx lapillis cphippiaferebant.iiinbsp;f lOttio agmine Budini ciues erant, modeftius ornati,quibus mos eft inter co-dandum tempi!pofteSjVna cum Albinis,amp; inftrudaacietucri. cum pleriquenbsp; donates, inprimis metropolita Colocienfis ,amp; dux Laurentius abeflenr,-onatio aliquantulumprorogata, necui excufationis caufapipropera fefti-hi( daretur: nequeij tandemaffuere. Vudccimo Calend. Odobris re
E proximisDominici antiftitis dibus jvbirehd?bat,prx- * till honeftiflimo comitatu, 8c vniucrfo pontificum ordine : in pontificionbsp;progrediente, detedo capite, demiflisque crinibus,paludatus rex in diuaenbsp;dticis bafilicam prodit : dextra Vrbanus Agrienfis gpifeopus, finiftfa Si-Perat. Antehos loannes Coriiinus, elatis mani-ht ^riini diadema prferens : cuius latera hinc Stephanus Batho^j, qui fee-^^Sdlo j amp; loannes fandi Georgij comes, pomum areum ferens, clau-htinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stephanus Syrmienfis epifeopus auream pacem, c Prior Au-
^crucemgerens anteibat. Quin amp; Paulus Kinifius, cum ftrido gladio,0 taj ^erebus,-cum enfc vagina recondito aurea:item Ladiflaus veterisnbsp;agazonum cum equo : amp; Ladiflaus Lofontius, cum rc-,Prcedebant. Cremoniarum ordinis prfedura loanni cpifeo-Op ^f^dienfi tradita, Ofualdo Zagrabienfl veluti rnetropolitano ficrorumnbsp;h 'Qcoootnendata: cumHippolytus Strigoriienfis metropolita,cuius hocnbsp;lep^^dnus crat, ob immaturam adhuctatem non adeflet : quod baud ab
^tuin eft,neabientia dignitatis fue derogate videretur.Et quainuis ipfc nori
LI ii)
-ocr page 718-^7 ANT. B O N F I N 11 REK? V N G A R.
vencritjValidiflimum tarnen cquitaum(vt par crat) mifit. At vbi in balica pctlt;' uentum eft, parato luggeftu ,pro curante cunlt;fta loanne V aradicnft, omnes pronbsp;dignitate,prfidente in folio rege,ittfubfelliis confdr.Inftruli verb ad my-fteria pontifices, in gradibus pr ara magna conftructis, fupra quamgladiuninbsp;ftri(ftum,fccptrum amp; coronam, ctcraque infigniaregis impofucrc : item amp; arcanum exorcifmorum oleum, fine quo regalia initia fieri rite nequeuc. Vladif-laus omnium religiofilfimus adfumdahc infigniafe optime prapararat. Eitlem hebdomade alternis diebus ieiunia triaiam habuerat,quotidianaqaeinnbsp;Deumrefipifeetiatantiregni molem obiturus, diuinaopemimplorarat : baudnbsp;infeius, traditam Deo poteftatem, fine diuino prxfidio geri non pofte. Die- isnbsp;bus aliquot ad Deum ingcmucrat,vt que regem is elcgerat, fuis aufpiciis com-probaret,amp; vna cum regno tueretur, in diuinoque femper obfequio retineret.
nandtclre- confenfum igitut omnium, cum Zagabrienfis, qui metropolitani loco in
coronationc fungebatur, ante magnam aram prfideret : rex paludatus adhuc, cum pontificibus,qui eins latera claudebant,reliquaquemanuprincipum, folio defeendit ; amp;occurrentibus inpontificio habitu duobus epifcopis, ad me-tropolitanum ducitur. Conftitutus anteipfum, ex more pratueneratur. Nlgt; x cnbsp;dudoribus epifcopis alter,Sacrofanta,inquit, reuerende pater, eeclefia poitu-lat, vt hunc deledum militem in regalem elFeras dignitatem. At percunelatinbsp;illi, anco munerc dignus elTeticondnuo eft ab omnibus acclam arum, pro ex-1
quot; Pofthc metropolitanus facrofandi patris officio fungitur ,admonetque,v ^m prclarum intermortaleslocuminuenerit, fedpericulis,laboribus,foli-citudineque perpctuorefertumzfecum ipfe reputet,cum omnis fit Deo potc-ftasjdegrege fibi commilTo Deo quoque rationem reddere oportereipietaremnbsp;vfquequaque feruandam, Deum tota mente complcdendum, colendumpu-ro corde:orrhodoxam fidem,quam ab incunabulishaufit, admortem vfq; connbsp;ftintiffim retinedam,amp; pro virili parte defenfandam; Chrifti vicarios amp; pontifices , omnes pro dignirate obferuandos : Ecclefiafticam vbique gentium libertrem alTerendamzdiuina amp; Humana qu curandafiufticiS, citra perfona- 50nbsp;rum difcrimen,vbique feruandam: exornandos efle bonos, amp; malos nulla im-punitate donados:miferabile quodlibet genus Hominum,ab iniquiffimo quoq;nbsp;detrimento vindicandum:faciles adeuntibus aures adHibendas,amp;manfuetu-dinem cum affbilitateprftandam:nihil deniquepatrandum, quod fit regianbsp;dignirate a!ienum,amp; rcgnumfu fidei commiirum,ita elTc gubernand:vtnon
adpriuatam, fedpublicamvtilitatemregnaflevideatur iprmiumdeniquerci
bene geft non in terris, fed in clo poftulandum. Contra rex Harum return admonitus,Cm diuinis, inquit,aufpiciis me adregenda Yngariam euocatumnbsp;tlTefentin:in primis teftor Deum optimum maximu, cterosque cceleftiumnbsp;numinumordines,deinde vos omnes, qui nunc adeftis,me iufticiam, leges, amp; 40nbsp;pietatem,pacemq; omnibus, cm facrofantis,tum prophanis,cterisq; Homi-nibus,qui qualifeunqjfortunpcrfonamgerunt, amp;fub mcaditione verfantur,nbsp;quantuin mefiteft,^fidcHffimiSenatusconfultofieripoteft,diligentiftime,amp;nbsp;integerrime feruaturu.-Pontificibus maximis Icgitimu femper honorem exHibinbsp;turum,aoBdiuina ac Humana iuxtcuraturu:Ecclefiaruiuraturaturu:amp;antiftia-nbsp;nbsp;nbsp;j
bus proccribusq; noftris dbita femper honoreimpenfuru : illudpoftremo toto j corde,ac fummo ftudiocnixuru,ncquid vnqua detrimentirelpub.remerepari-nbsp;nbsp;nbsp;I
atur.Mox inadmotapropiuseuangelia rite iurauit,vtdiftaiureiurado amp; rataamp; firma ab omnibus Haberetur.Gcnibus deinde flexis,implorand diuinx bene-ditftionisgratia,antemetropohtanipedesprocidit.Corrailleaft'urgciiSjingeni- P j Inbsp;culs omnibus,elatis in ccelum manibus,amp; depofita mitra,alra voce pteataSfnbsp;nbsp;nbsp;I
O-afi, 6f. Omnipotes,inquit,fempiterne Deus,Creator omnium,Imperatorangclorum, nbsp;nbsp;I
e laianK. ]^gx:regum,amp;Dominus dominantiu: qui fidelem Abraha deHoftib.rriumpha- nbsp;nbsp;j
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
refeciftijtribuiftivariam Mofi lofuqjpopulitui dudorib. vicdoria.Hiiinilera-que Diiidadrcgai fatigi eucxifti,quin ctiam SalomoneineffabiHs fapienn^e
DE CA DI S II IL LIBER X
pcis^ munerc ditafti : in prcces noftras qufumus refpice, fupcr hune dile-lt;ura tuiim famulum que ni tuo nomine veneramur, optauimus^s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuarum
Jratiaruni dona diffunde,ac dextera potenti eux domi militixqj tuere,ferua in nifllmo feruitio tuo ac praefta, vt vbiq; gentium iufticiam eum religione re-incacinuiolatam : amp; tuo numinc frctus,exoptat de orthodox fidei hoftibusnbsp;'''doriainamp; optimafpolia rfrt. Q^od vt a dementia tu Maieftatis implo-'^niusjtcper Chriftum dominum amp; Deum noftrum, te per tuum filium vnige-quot;ftn,te per fempiterni regni collegam intimum amp; confubftantialem nuncu-it f^gt;ifl.mis votis comprecamur.nbsp;nbsp;nbsp;Poft hxc indinato ante magnam aram me*-
j.poliranojamp; proftrato ad luam eius regc,recinente choro,facr preces effu-^nuncupata vota. Q^dvbi fad:umeft,metropolitanus refumpta mitra, in ximafeaedefedit. Rex a pontific coronadrcumfeptus,ante ilium ingeni*-f^atur:amp;cxuto biachiojhumero^,arcano catechumenorum olco,prifcorumnbsp;[ more, velutiDauid a Samuele propheta delinitur. Inter deliniend me-politanus ifta precando precatur : Chriftus ( inquit ) optimus maximus, filiusnbsp; 1 viui, qui ptre oleo exulcationis delibutus eft, pr participibus fuis ; iplenbsp;f^'^prfentem {knx vndionis infufionem, paraded fpiritus tibi benedidio-demittar, candemque ad cordis vfque intima transfundat, vt exada terre-b f regni gubernatione prclara,in ternum cum regum rege,corregnare me*nbsp;r ^isinclis. Intends deinde in clumoculIs,itacomprecatur:Omnipotcs amp;nbsp;j^^piterne De us,qui reges populi tui,vt facro mifericordi tu oleoinungcr-dCdixifti : manibus noftris vim tu benedidionis concede qufumus, amp; V-dlaofamulo tuo, que fub tuonumine regem inungimus, dignam vndionisnbsp;^aciamSc virtutem infurxde,vt munira dextera,amp;corroborato humero,for-^
J J iuft aefapienter ddegatfibi regnum tuis aulpiciis gubernare videatur; lateqs tueatur: quod vt dementia tua impe-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, te perfilium tuum vnigenitum exoramus. Poftquam rex facris regali-
^ initiatus eft, pontificibus turbaque procerum in folium reducitur. Metro-i5 . '^aiius fubinde facris occipit operari ;amp;:inita confeflione, facer chorus con-
c ^rc cpit. Interea rex in facrarium rdatus,,depofito paludamentOjregali diui j^^Tnaniregis habitu,aurcisque cothurnis induitur : pallium lcrico fad vra-Coloris erat : cuiDeithronus,amp; Apoftoli omnes,cum diuina Maieftace,exnbsp;nontam vetuftateamp;: cenfu, qumnbsp;'Bione pidur fpedabile videbatur. Regali ac facro inftrudus habitu,folium
J ^tit : vbi poftquam Alleluia concinuit chorus,ad magnam aramex more rc-K| ^tur, metropolitanumque prxueneratur. T une ille fumpto ex ara ftrido 'o,qneni diximus : Accipe, inquit, gladium diuorum apoftolorum autori-confecratum amp; diuino numine tibi deftinatum, fupcr femur tuum accin- '***nbsp;tl : cuius vi xquitatem exerce,protere iniquitatcm,facrofandam Ec-^
Um tuere,protege fideles populos, amp; hredcos ac hoftes Chriftifbinomi-
Cq *r perfequere : dfende viduas amp; pupillos, inftaura collapfa, inftaurata facinorofis dignas pnas exige,amp; bene merentibus debitumhono-gtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O-nnia igicur confultis aufpiciis 5^ diuino numinc dilpone,vt c-
cultor,cum Seruatore humanigeneris,cuius vicem geris inpo-il(j ^gt;rcgnare perpetu merearc. Cm ira dixiiret,enfem in vagina reconditu,-Jii.^^^i\^ccinxit : Superfemur, inquit, tuum accingcregladio tuo potentifli-''c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;altius imprime,facrofandosviros non gladio,fed fide rgna
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metropolitani orationem rexprotinus enfcmaccindus aP-
li^'^^^^^itQue aefortiter vibrt: mpx Ixua manicaterfum recondit. Poft gt;1(1 5^P^dtum pro dignitate metropohtanum, genu flexo prxueneratur. De-lub adminiculantibus omnibus in pontificio habitu epifeopis, acceptamnbsp;metropolitanus imponens : Coronam, inquit, facramnbsp;manibus epifeoporum tuo capiti diuinx Trinitatis no-^^^^^a^^h^dsgloriamamp;honorem,ac opusfortitudinis eftenbsp;c, quinetiam initiis iftis te minifterij noftri non expertem intelligc : quippe
L1 iiij
-ocr page 720-68o ANT. BONFINII RE R. VNGAR.
qui, velutinosfpirituliumpafturam gcritnus, ira amp;iiXttnaruni rerum pr* fedura te aduerfus omnes Chriftian plebis hoftes gt; tuae fidei commifl', in- trepidum fortiflimumque reddas, clariflimusque propugnator adiftas, nerc-fttum.nbsp;nbsp;nbsp;gno tibi delegato indigns etfe videare. Hc vbi dixit gt; regale feeptrum porri-
gens: virtutis,inquit5amp; veritatis Vfg ccipe^qua te facinorofos proterere,foue-re pios, errantes dirigerc, collabantcs data dextera remorari j deprimere fu-perbos gt; humanos eft'erre, tueri probitatem iniquitatem inl'ectari feias o-portere. Diuinum illud didum tccum quotidie reputa j Virga qitatis gt; virga regni tui.Et ideo diligeiufticiam, amp;iniquitat odio habe : quinpropterea qui-dem te vnxitDeus exitationis oleo,pr participibus fuiSjVtfu vndionis iura jonbsp;feruando,cum hrede fuo filiojteperpetuo regnare polie fentiams. Surgentinbsp;deinde rgi reeonditus latere enlis amouetur, enliferoque Matthix datur j quinbsp;contingeftet eum ante regem:amp;rexin capite facrlim diademajat dextra feeptrum gellasj metropolitano inregale folium reducitur, amp; collocatur, queranbsp;regiam maieftatem omni ex parte referentem, his metropolitanus alloquitur:nbsp;Stahle, rex inclyte, acrgna, locumque nnc tibi Deo delegatum retine. Tenbsp;per omnipotentis Dei audoritatem,amp;: per hanc fantam coroiiationcmj duodenbsp;norum apoftolorum,cterorumque diuorum aufpiciis*minifterio meo tibi tra-ditam, vehementer oramus, vt quanto facrum collegiummgnac arpropin-quius afpicis, tanto potioremvbique gentium honorem tuis antiftitibus imp-1nbsp;das: amp;velutitel esvs, Deihomirtifque mdius hceuexit,itafcutfasamp;a:*nbsp;quum eft, cleri amp; plebis rationem habe,amp; vtriufquc is pro dignitate tuere.ViXnbsp;iftadixerat, em facer chorus ingentes Dco laudes, gratiasq; concinerccpit-Secundum hymni conCentum metropolitanus exclamans, ait,Firmetur manusnbsp;tua,amp;exaltetur dextera tua,amp;:iudicium prparatio fedis tu.Deinde per Chri-ftum optimum maximum, cterosque diuos fauftiflima quque eomprecatur.nbsp;Quod vbi fadum eft, adaramreuertitur, profequiturque folennia : amp; cmadnbsp;communionem peruentum eft,fe, regemque faniflima echariftiareficit,niunbsp;nitque. Et fcris riteperatis, cum vniuerfarex mititudiiieaddiiiiPetri bali-licam contendit, ibique in parato folio refidet,dum aliquantifper ius dicir^hiflc 50nbsp;profeftus extra vrbem,infuburbim magnum prodit, amp; in edito locoparatumnbsp;podium,cum irtftrudo quorundam procerum ordine,confcendit!intercun(lnbsp;verb cum numifmatisfparfamiftilia. Infrequentiflma condone hc ab omnibus poftulatum,vt cunba regni iura, priuilegiaque diuis concefla principibusnbsp;vei maxime ab Andrearege cum cteris conditionibus inuiolatafruetur.Stephanus BathorReipublic nomine id inpulpito poftlauit,vt legitimo amp; co-ronato rege cunda magis ratafirmaque haberentur. T une rex indido filefttio:nbsp;Nihil,inquit(proceres, populique mei) reges omnes magis addcccrc videtr,vcnbsp;4nveritateamp;quitate gubcrnent,qum pr oculis inprimis femper habercnbsp; Deum:i^iciamintegritatemque vbique rctinere : promiflaprftare : indiui-nam fapientiam oculi nobis alTidb intendendi, vt vndc mnus humanurnha-bemus amp; imperium,inde lucem amp; gratiam cum benemerendi facultate hauri-amusmihilque facian^squod non regia ft perfona dignum : nihil etiam moli-amur,quod publica ft vtilitatenbsp;nbsp;falute alienum. Noftris hoc maxime pedo-
ribus altius infderedebet,qudfcut nos,amp; olim progenitores noftros,clcmcn tilfmus DeuSjReipublic veftrse prefte voluit:itaamp;: vos diuinam voluntatemnbsp;nuncveftris fuffragiis, communique confenfu Comprobaftis. Q^re eo vehe-mentius enitendum, vtdignitati noftra,amp;'expcdationi veftrse ltisfaciamus.nbsp;V os omnes de Vladiflao bene fperare iubemus,amp;: patria femper numina exora-re:vr quem vobis regem iudicio veftro approbatum dederunt, eidem quoque f*nbsp;in veftrarum rerum moderatione, cum eleftis clementi dexteritate fempernbsp;adfnt, amp; cptis omnibus domi amp; militi iuxtfaueant : adftque inprimis hu-iufee patrona regni, diuinaGenitrix, fub cuius tutelaomn Reipublicinteri-turn auertemus. Pofthc, nos omnibus quos pro dignitatefutures exiftima-te:quandoquidem nonlatct veros principes,quo imperium acceperut, ipfutnnbsp;Deum
-ocr page 721-DEC A DIS lilt tBR X.' .
^umitnitari oportere, return omnium falutem qu curantcm rtdundanti-nque fu bonitatis in res omnes efFundentem, cum bonum quodlibet tanto Pfftantius efle videaturjquanto profufius impartituti Nihil principe indigniusnbsp;cenfemus, qum priuatam public vtilitatem anteferrelt; Is tyfannidis mosnbsp;'^u ad publicum exitium exortamon regni, quod ad commune comodumnbsp;^^uencum eft.Qui adfalutempublicam natus eftjpublicxftudeacvtilitati; amp;bonbsp;paftorem imitetur,qui pro fuis ouibus animam exponere iion veretur.No-igitur omnino dabitur opera, vt meorum more progenitorum, qui paribusnbsp;potiti funt, public impenfius qum priuat rei curam geramus : nul-51abores, nulla perieula, pro falute noftra decrelemus : nihil quoque duca-anuquius,qum de veftra Republica bene mereri; vt,cum humanis excef-''iniusjde comniiffis paftur ouibus bonam Deo rationem reddere poflimus^nbsp;j^^are cmiuftici fit officium,fuum cuique ius reddere, procercs, vitro pol-^etnur, quam Deo mentem, cultum amp; honorem, quantum humana facul-^^^efieripoteft, Vladiflaum omnino prftiturum : diuinaamp; humana qu fer-^aturiitn ; Reipublic veftr, regique maicftati, domi forisque, nifi vobis ipfinbsp;ueritis, nunquam defuturum : in dicendo iure legitimam cuique impenlu-^quitatenijinifcrabiliumperfonarum rationem habiturum. Proinde quodnbsp;J''^^^nda promiffia pofl:ulatis,illud fcitote omnes, quiadeftis : nos non ad fol-^^damlegcm,fed adimplendam ad vos venilTeinon ad refcindda, antiquan-dcrta, priuilegiaque veftra, fedinftauranda : non adinfolita vetftigalianbsp;^^ponenda, fed leuandam Rempub. re alieno grauatam : non ad propagan-j Wilia bella, fed ad pacem quietemque fundandam : non deique ad vio-Ma vcl minima quidemex parte promifl'a, fed conferuandaperuenimus.
qualem animum in vos inftituimus, talem in vobis erga nos ipfi reperia-^^-Itaque,!! Deus,diuaque Genitrixpatrona noftra principem integrum, bo-'^regcm,parentem pientiffimum,indulgentiffimumque patrem,moderato-^deniqj auarici,amp;: iniquitatis expertem contulit, veftris fuftragiis approba qufumus operam,vtedita feruetis,faciatis impetata, amp;vbiq; gratanbsp;J^isprftetis obfequia:vtrinque illudfemper enitemr, vt quoCidianis fie v-certemus officns,vt finitimi omnes difficulter intelligant, nne vos meli-5f^principem,an mcliores nos populos inuenerimus, Q^d aute de prftan-j ^^ferielo iureiurado promiffis,expofcitis,fic omnes habete : cum nihil ma-^tem regia magisldercvideatur, qum rata pro irritis,amp;promiflapro vanisnbsp;teftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coftare verbis,neq; fidei habere rationem: deos omnes homines^
8c hop facrofand cr ucis numen, in qua Scruator humani generis vl-pependit,fupplices inuocamus, iuramusq;, nos inito diuinis aufpiciis,amp; be-j^^ncio veftro nuperrim regno,qucunq; in Vngari finibus pala iam acce-cad omnia,cum cteris conditionibus, diplomate noftro confirma-^ itidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuiolata feruaturos, nihilq; molituros, q vt int^errimy
bf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principem decet:deRcpub. bene mereri,ac nihil denique
^^gi5^ireat)ominaturos.Cmiftadixifret,iureiurando,deofcu-vndiq; plaufus attollitur. Cumin Maieftatis, amp; coronatus in pallio diui Step'Rani eflet ,mifabile denbsp;a(jZ^^aculum exhibuit. D um facris infignibus initiabatur, rtunq fe lachrymisnbsp;concione,reuerfus, haud procul infuburbij tuhul, ac-g/O ftrio gladio,quem Paulus prferebat,adfolis exottum amp; occafum,itcniinbsp;defenfando regno,ter eo vibrato,bellum exnbsp;pi ^rminatur: Romana quoq; confuetudin imitatus,cm columna ca-futur! belli conful hafta iacef e eonfueuiftet. Relatus in aulam,.nbsp;Manbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habitu in medio fuorum principum cotonatus accubuit,amp;cum ea
Jui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptfedit,vt verum omni ex parte regem ageret. Refpirabant omnesy
Pbb*^^^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plane conuerterant : amp; maxima quamq; fpem de rege conci-
grauitatem intuerentur. Quin amp; multi,qui ante nutarant,con, ^ri occpre. Nccid quidem aufim inficiariyafFuiftenonnullos, eosq? per-^
-ocr page 722-681 ANT. BONFINII R E R. VNGAR.
pucos,qui potius cxplorandi grati, quam officij, adueriefc:inter multos quo-quc diu mulatum amp; diflimulatum fiiifle. Multi eo die equeftris ordinis digni-tatc donatiPofteaquam Verum legitimumqi regemVngari ftatuere,cm vndi-que bellaimminerent ; de fortiendisprouinciis agi cptm eft. Q^redieno-uque feiatusllabcbaturXegatUs Apoftolicus,qui celebrationi huic affuerat, amp; orator Ferdinndi regis^ in Italimfubinde dimifli.Ioannes Vefprinienfisc-pifcopus,cmfe hoftibus Alcmattiiisfinitimumeflc diceretgt;rcbusque fuisad-modumtimeret:primsexepifcpisrege miffionera accepit. cxteri dies cir-citer' do pud eum Albacremnfere donee grauioribus bene rebus profpicc-Diflrituo fetur, AulicmuneraitpartiriplacuitStcphanus Bathor,magiftratumCuri:
S^yrmienfis antiftes prturam regiam, amp; loco fegii Maieftatis, dicendi iuris potertatem: Petrus Gcrcbus,regalis aulx prfetram:PaIatinifilius,ftabuli cu-ram:Lofntius,vexilliferatm J Zagabrienfis deinde pontifex cm fefpt Vr-banus antiqo mnere abdicaflet,quzfturam aflequutuseft.ProuinciaSjimnii-rtentibus vndique bellis,hoC modo fortitisRcx cumloannc Coruino, Lauren-tioque duce, aduerfus Maximilianura Alemannos imperator defignatur.Stcnbsp;phano vlterior Vngariaaduerfus Polonos parum ab Alberto pace feruatat Paulo in Turcos expeditioobtigit,qui Dalmatiam quotidie incurfabant, Thomasnbsp;laurienfis epifeopus cum prudentiaSC arte polleret,nullisque laboribus iL vigi'nbsp;liis defatigaripofiet,(quarc Matthi rgi tantopcrepauloant pacueratJfuptC'nbsp;Va Mus VIadiflao fccretarus declaratus eft. loanncs Varadienfis epifeopus,quj
Vricum VrbanapudMatthara femper obtinueratprincipatum: coronatoc nachafnfiffentcntis. fuarege, cm (e patri human glori fatisfecifle putalTet, prxtetnbsp;amfieiim4 omnimn opinionem, omiflamorralium rerum cura ad diuiFrancifci collegia,nbsp;inuitorege,confiigit : facinus de fepra^clariffimumedidit, per omnia temporanbsp;commcmordum. Q^ndoquidem de atiua contemplatiuaque vitaiuxta tn-umphare ftuduit, fe omnibus honoribus perfuntum elfe fenferat, quibus no-lier animus humanarumrenmcupiditate folet irretiri. Q^sciinquelcgatio-nes maximas obicrat,tam honorific geflit, vti cteros fui temporis oratores,apnbsp;parat,prudentia,liberalitate^ac eloquenttafuperaxet. Honeftilfimafemper,* )nbsp;perquam cultafamiliarium multitudinc deleCtatus eft : tantum fibi ex diui Matnbsp;thi beneficenta diuitiarum, oppidorumque compararat, vt ad centum aiire-orummilia,practer Villas amp;oppid, poflidefet. Vnus tantum fororc nepos fu-pererat,amp; tant quidem indolis,vtnccauunculo,nec paridomittatuvideretutnbsp;indignuSi Infalutaremigiturincidit refpifcentiam. En ftultam mortalim fa-pientran,enirritos homirtum laborcs ; enperquam vanm, fubtiliflmumqu^nbsp;finem.Quid ex his tandem fperare iicebat,prter maximum Pontificatum? a*'nbsp;tius enim euehi non poteram. Quddemumconfequuti fumus prter cathe-natos lal|ores,perpetuamque procellamjdc ternam fpiritus afililt;ftionem?ValC''
anthc omnia, qu me mei iplusimmemorcmeffeCete : qum metcrreftribusi infoderemiferiis qu me ad diUmi numinis vultm nunquarft fufoicerepet'nbsp;mifere:humanis ipfcrbus vltr renuncio, me ab omni mifera vinaico condi-tione:amp; diuini numiais dexteritate,itcr illud inibo, qo me (ni fallor) ab omnnbsp;mortalitate iam afleram.Cunta recenfui volptatagmina, ambitionis omnianbsp;muncra^rguftaui, formidolofa diuitiarum fomenta pofledi,clientium faluta-tiones,anteambulonum trbas,familirium multitudinemnonignotaui : neqnbsp;popularis aura,nec gratia principum,rtec plaufus populorum,ncc congratulati-ones amicorum,.nec cultus alfidus domi forisque feruatus,mihidefuit. Qu*nbsp;tand folid vtilitatis eX his legereIfcuitnempc nihil,prter mentis detrimentnbsp;tum,defetum,interitmve animi, amp; fliduam fpiritus afflidionem. Cedinf***^nbsp;fgitur terreftri patria,amp;mmentancis hisrebus vltrrennciemus,ne,dunbsp;mortalim amore rapimur, mortem quoq; perpetuam nobis cmparemus. ianbsp;lufum amp; infanitum eft, fat in ridiculofo errore verfatum, fat corpori deniquenbsp;indultummunc anim^,nunc immortal itatis habenda ratio,nc animantiuni mlt;^nbsp;rc viuerc videamur. Poftquam in hocafliduo bello mortaliumnemo feretunbsp;viuerc
-ocr page 723-DECADIS nil. LIBER X.
eS^
Viuerc poteft, nifi .id munitiffimas arces cfFugiat, editiota loca pctamus : amp; ex huittili genere nati, vitam quxramus illuftriorem ; nee ab re quidem nobis fa-um erit. Si Chriftum optimum maximum Seruatorem noftrimitati, quantonbsp;bic vano fxculo clariores viximus, tanto delitefcemus obfeurius, vti cumulais van hc noftrx gloti pnas cxoluamus:amp;: difeat exemple quifque noftro,nbsp;nonin rebus momentaneis fluxis, fed fl;abilibus,amp; xternis fpem folidam ellenbsp;collocandam. Ex humilibus exortiparentibus,inpriftinam humilitatem, quodnbsp;iliquumcftvit,redigamus : ne, cmbactateplus faperc debeamus,inob-
Q^artae decadis unis.
-ocr page 724-ANT. bonfinh
RERVM VNGARICA-
RVM DE CADIS QV I N T
Liber primvs.
Ix dumVladiflausrex Alb coronatiis,Budamftf vniuerfo pontificum, proceruinquc comitatunbsp;: receperat : cum varij ex omni regnipartc tumultu',nbsp;, amp; graues bellorummetus emergunt, Namamp;Iact'nbsp;busSekelliuSjdefelione adMaximilianuminita,nbsp;iad lacum Balatonem oppidulum occupafle, ac in *'nbsp;Veifjrinienfiagro res nouas moliri nunciabatur:amp;''nbsp;crcbrx quotidie Turcarum incurfioncs in prouii 'nbsp;ciam,ac populationes afferebantur:quin etiam Pc*nbsp;lonorum Germanorumque excrcitus regni finibuJnbsp;imminences, maiorem indies mccum iniicicban -ccim Albertus rgis fraccr pace ea^ cuius bi cditiones no eflent fcruatx,hauHnbsp;Randumexiftimarct; amp;c Maximilianus fuis impuJfus, Vladiflaum adiliudre-
* gnum rite euocatum,iniquifllmo animo ferret : cuius ipfe incredibili cupidica* te Hagraci. Acccdebat practerca non leuiflimi moment! res,quod Beatrix,(]uxnbsp;Matthiac rgis fuerac vxor,Vladiflaimatrimonium propc impatient! aninioap-petebatjVtinprfllina dignicace mancret : qu,fi mulier dcfpicereur,haud cui-quedubiiini erat, quin; quorum ft^artibus adiunxtfler, eiidem regnum ecianinbsp;opibus amp;:copiis fuis concilia tu raeflet. Qmnetiam,Ioannis Coruiniadulcfccn-tia timoremnon mcdiocrem facichac, quern Maximilianusperlacobum^c-kcilium quotidie prt^miis amp;pollicitaiionibusad defedionem folicirabac. Cuius reilcgati quoq; airiducmiififufpicioncmaugcbat. Igiturrexhistantisfubi-to difHcuItatibus obieiis,omnibus mature', quoad poflir, flbioccurrenduirira-tus, Sigifmundum QumqueCcIeflarum antiilitem, qui fecum Budam acceiJ'e-rat, quod cum multum apudCoruinum valere auoritateinteiligebat,Tauntnbsp;ad rctinendum in officia adolefcecem cueftigio mittit : regintc verb nuptias m- jonbsp;dies acrius ffagitanti, eas^; niff a/Tcquaturcxitium prope regno Hnngarixmi-nitanti,quod tandem refponffim det,etiam atqne etiam conffikandumcumpa-9 tribus p^tat. Cmatemdecareconffium agitaretur,ncmorcpcriebaturprj:-
* tcr paas,quos pecuniis amp;:prxfetffliris ipfa ffbi deuinxerat, cuiciugium eiul-modiprobaretur. Regem muJieris inprintis tetas acnota ffcrilitasdcccrrcbat: patres,qiiod timendnni putabant,neperegrinisgcntibus regnum comniiinica-tum breuiad nominj^ interitum perneniret: Boemiprxter extera, decreriimnbsp;etiam publicumprofcrebant,quo cautum crat,necuiBoemiregi viduam du-cereliefet. Quia vero ffpoffulanris regin conditio aperte refpueretur,ncmbnbsp;ni difbitandmn videbatur,quin ffatim bellam ilia effet maximum turn fuis,tuin fnbsp;aliorum opibus coffatura,baudquaquam fponfalium fpe deiiciendam earn exi-ffimabant, quoad regnum effet abs totimminetium hellorum feruoribus exo-lutum. Rexaucem inffante vchementiiis indies mulicrc,atqucprocerum,quosnbsp;poterat y animos muneribus S pecuniis corrumpente : veritus, ne ff conffliuninbsp;pacrum fequurus, falffsreginam promiffis tenuifffee, parum ffneera ffde rexiffcnbsp;tandem viderctur : u 11. Nonas Oobris,patribs,procerumqueprincipibas inbsp;fecreto accicis,ita omnes cffalloquutus : Cum me regem dcclaratum Vngaro-ram nonnulli hortaticiTent, vtBeatricem Aragoniammffu defpondcrem vxo- inbsp;rein : corum haudquaqaam, vt vere dicam, ab initio conffhum improbaui,^ I
-ocr page 725-DECADIS V. LIBER 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68
enim fore videbam,vt ducctis aurcorum millibus ab ea noiliine dotis acceptis, amp;crecentismillibus,qu ex dote,amp;forns ei iuredebcntur, quemadmod ipfanbsp;pollicebatur regno reniiflis,non boemico fol exercitui,cui Matthias rexmul-ta ftipendia debebat,fatisfacere,fed Polonis etim,amp; Germanis,qui regn pro-pc excompofico inuafertgt;facilius poflem occrrere. Pft utemjCm eadeib,nbsp;nullis talibus prorniflis expletis,meuni tarnen adhucmatrimonium aifeclaret,nbsp;nicque fl fuam conditionem abnuerem, bello perfequuturam j atqu ad hoftesnbsp;noftros acceiruram,eisque Zolium)L)yosgyurum,acStrigonium tradituram fenbsp;oftehdcrt:neque cxternos iatn folm principes amicoSjacneceifarios fos adnbsp;oelli focietatem alliceret: fed qui mihi itudcrentjmqueab eonaatrimonio de-^^rrent, hoftium prop omnes numero ducerec : fa te or me cra tanta ri indrnbsp;gnitate, tum mltomgis,perfpe6tamtilierisfterilitate commotum, priftinnbsp;onuiino fctitentia deftitiire:amp; ii qua fpem nptiarumobicci,mc idipfumcom-^lnis falutis caufa^vel autoribus vobis egiffeicm dimiifis omnibus Boemicisnbsp;' '^piis,nulloalio modo infcftaregin arma mihi acrcgno meoimmintiapro-Pnlirecommodis poflem. Nunc verb cm vos in eadem perflate fententianbsp;'^i^eam, vtquo facilis mulietis potentiiTim infidi declinentut, eius fponfa-*^finiulentur,atquears arte quodammodo deldatur, facia,quod vobis place-ffcntio:fiillud autem apud Vos tcflatrelinquo,men taraidieimeo,qumnbsp;*'^doritateveflra adhanc cfllij rationem accederc: id quod vo bis prdictumnbsp;, ^0 jfle qis me fortafls contra dignitatem rcgiam, vt perfidioflim aliquandonbsp;''auiiare aut huius me conflij j fl qidptopterea duris accidTet, autoremnbsp;f^pfehendereiuflo poflit. Cmomnes aflenflefl'ent,hauditamultopflinflan-^uliercjfponfaliain hc verbapaucis adhibitis teflibus paciicitur, vtdice-*nbsp; ^pondre fc reginam ex anCiflitum procer unique voluntate dudur um. Pflnbsp;^.^nijcmad tutandum regnum propediem egrefl'urus crebris abcaquoti-nunciis vocaretur inftantium bellorum molem caufatus, gr tandem adnbsp;^'itaacceflt, vtnullum tarneneifponfl flgnumediderit : non rifum,non io-1 c^joftofcula,non blanditias vllas attuleritffed quafl alienus curii ahenapr-5*^0805 femper arbitris loquutus, ab eadem aliquando blandiente, trifli ipi^nbsp;croque vuitu difeefferit. Sigifmundus,cm confirmato Coruino reuerfus,nbsp;fP^itnates de nouis fe abfente vedigalibus decreuifle, osque mirific internbsp;^^'ufliderc animis comperiflTetjimpendentem calamitatemperfpicies, domumnbsp;Q^^^nSjprorfus fe publicis negotiisomnibus auocauit. Nondummenflsnbsp;cb.erat exadusj cm no defediones, direptiones, amp; incendia x oftini-dif ^^g^ip^rtibus audiuntur : Sempronium Auftriflnitimjirtterpofltis con-nnibus nonnulIiSjCfari deditionem fecTeiSabariam a Germanis diligen-r 5 obfclTjna, propediem in marins hoftium elfe ventiiram : laurienflbus obfl-pcriculum imminere,quos,prter'arcem,nec murus, nec foiTa vllapro-j^SCtct. Albertum cum excrcitu Polonorum contrafdera CaiTouiar^obfide-^adririgentos Beatricis quits expeditos,Blaflj Magijai'jqui aperte ad Al-ithfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cim cfos,partim cptos fuifle. Adhc T ureas Mogt;^
iup ^Qivfquequotidieper Croatiam excurfare nbsp;nbsp;magnapopulis detrimental
^^c:multo poftj Sabaria capta : amp; arx Neapolitdia fubfldio deftitta,-^5^^ea rebellaiTetjMaximiliano fc tradidifle nunciatur. Intefea Alber-aditmdus, obfidione CaflTouia: no contentus, quod oppidum fj,^^*diinuni facile rcifrumentarix diflicitate fperabaC (c in poteftatempof- '^^vlrefiorem Vngariam,fluduante vbiq; regno, adoriri ftatuif-long latcquc depopulatut: c ad Varadinum,amp; Agriamvfque-vrbem nullis mnibus, aut foflis vallatam, magna ex pafte fuccen-*hh - ^barce repulfs,gros vaftar,pecora abigit, vicos incendit, agreftesqj,nbsp;autem fefreum feptingen-Sueuis i impefante Cfare, par um prfpef o Coriatu eft obfeflum.nbsp;^p^^^'^^-pentina eruptione fada, qui obfiftere conati funt, alios cori- los vulneribus affecit,reliqui fefe fug madarunt.Principio inde Nou^nbsp;Mm
-ocr page 726-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bris menfis Joannes Vitefius Veiprimj ant!fies,regein,inatiiniq;, miffo pTop-*
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re' nunGio,cerum fcic,fefe aOdu Maximiliano ad defedion folicitari : idlt;f
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifaciac,bcllo atqueipfius vrbisexcidio pei!:erreri,orarceos,vcclen{rtuiniil-
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f narium ad fe niitcant exercitum,cuius auxilio datam femeJ regi Hdem vfqucad
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extremum a2cdpos. Refponfum rege patribusq5 datur,vt ipfe oppidum pro
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore omnium necefiariaru reram apparara comniuniar,ne prima occupt^
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impreifione hoftium poffit, fiibfidiu Cefe idoiie ia tempore fammiSuros. Prf'
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terea iubecurboao animo effe,pr2fentiamq} temporum rationem habere,gui*
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus ram multis vndique ingruentibus bellis, rarium exhaufium, Uprinci-
U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p diilrados in diuerfas partes animos animaduerterepofir. Rex indefuadeo- li
U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibus patribus,amp;rre ipfa cogente, prorogatis Beatricis nuptiis ( quod ftbi tanoa
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de fponfalibus celebrandis, fed de propria falute defendenda cogitandum eCf
U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mulicrirefponderet) paucis pft diebus cum Vrbano Agrien^Thoma Sccre-
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarioIauricn,amp;Stephano Bathoreo,amp;proceribLis^regiilisqunonnullis,fePo
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonium confert, vtinde inauorato nigrorum vetcranoru excrcitu, inAuilrix
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes incarrat, dumque ipfe eirei cum cteris optimatibus Buder : Vrbanum,
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(cui,expaternisamicisvni,obexploratamdemiOpeimaqiieconhlia,Corainus
fdj vt altert parenti dicarar : ac Taram, Comaromiamque commilerat) Cotna*
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roraium,adnutantemadoefcentisanimumGonfirmandum,dinitnt. Vefpri-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aicnfisantiBes,vtiauxili differri,amp;:xrarij angufiias iadiari audiuir, de fuama-I
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gis,quam depubhea falute follicitus, varia fecum agitarc animo coulia cccpit.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Accedebant adincirandum hominisanimumingnes etiam quzdatn iniuriz: i
J . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^quod amp;:raro in conlium patribus adhibebatur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vicino quodam regulo I
paru humaniter rradtabatur. Eo magis Cxfarindies inare,acnunclitris,mo- * do nunciis hominem,vt forrunis fuis confulat,admonere: Vladillaam nonRo-manum modo imperium, fed fuofmetipus prope omnes habere infcBos, magnum iam optimatum numerum ad taspartes rrati'e, nequeeumprimum *nbsp;defeionisinicurum conlium,dicerc. Polliceturindc,ponticat Viennen-fem,aliaquemultamunera fe daturum, defeceritin minus,extremum contranbsp;cominatur exitium. Hxccum eimandata lacobus Sekellius attuliire[,.icdiplo- j, /nbsp;ma inco/umitatis, Cxfaris de interpota, reddididnt^perfuadct vtia um mnbsp;caBra coacedat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbi venir,liberali/fimd cunaiseftexceptus, padmep, vc
in quacuriqerortunapericulm bia duobusponticatibusprxBaretur,Afa-ximiliano Vefpriniutradit. Maximilianusprxdio in oppidoimpo/]to,cjBrisq} in agris locaris,Ladiaum Canifaium inSimigienfem agrum, cum expcditis e-quiribus,paucisquepeditibusmittit: vtpagos, oppidaqueeins omnia addedi-tionem impelleret, fubimpefiumque redigeret. quo cm veniffet, rcBcntes,nbsp;cmandata facere recufantes fpoliauit: obedientes, nullo detrimentoaifcos,
commeatum tantum de ferre in caflra iuft. Hine cm fe ad MaximiJianu con-tulifret,tratrem tarnen Vladiaoreliquerat,cocofiliOiVti,cm AuBrientf-^l nitimi,in vtram fepartem viaoriainclinaifet,ia purores fuashaberent,atque al~ jnbsp;(eralteirius fortuna fe tueretur. Vefprinijdefeaione, Sc Germanorum aduentanbsp;audito,non minimugt rgis,patrumq; animipercultifunn Mouebatautem eosnbsp;inprimis, regalis Albxpropinquitas : qux in man us hoBium peruenfet, ni- ,nbsp;bilaliut^adexpugnandum rcgnum, quam Buda, oppidum haudquaquam mu-nitum, fupereifet. Itaque nullam bimuniendxAlbxmoram incerponend:ininbsp;rati, eius rei caufa Stephanum Batboreum, Sc Paulum Kinium cumexercicanbsp;tnictunr. Qpp enm illiaccellfent, xgra ciuibus intra oppidum funtadmii-: quimagnitudine peCuniarum deterriti, quas in munitione omms generisnbsp;comparatidis impendiintelligebatoportere (quippe obdturnam pacem ojnni-plnbsp;umibirerum,quadbellum vfuierant,fumma elfetdilcultasjmumnonceam /nbsp;attingendam eile negaban(:cm dicerent,modo vrbem loci natura fuis muni- /nbsp;tam elfe, quam neScytharum quidem exercitus, cm totam Vngaridperual- /nbsp;fent,expugnarepotuilfencmodopopulifrequentia abondedefenfun,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
fe exagris,oppidisque vicinis,plerique oainesrebus lus timentes contuB/
-ocr page 727-DECADISV. LIBERI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sjr
fachitn eft, vt quingcntorum quinquaginta quinq; tnilitum prxftdium x-grcreceperint, Maximilianus interea conrratis vndique copiis., Albam verlas exercitumducit, quod modicoeamprxfidio teiieri audierat, confeftinine hoftibus fibiconfulendi tempus concdt, oppidum ipfurti adoriri conftituit.nbsp;Quibus de rebus rex certior fadtus, veteranorum excrcitum, qucm militix fa-ctamentodeuinxerat, extemploDanubium tranfire iubet, vt hoftibus ad Albani occurreret,qui ad odlo millia eft'e ferebantur : ipfc coadto Vrigarorum ex-ctcitUjiiiox fubfequi inftituit,vt vnico,lifieri poftet,de regno prxho dimicarct,nbsp;ExercitusciiminMorauiapoft Matthix rgis exceft'um ftatiuahabuift'et^acmnbsp;amine traiiciendo multum temporis confumpfiftetjad tempus adeft'e non posait. Nam Maximilianus,cummagnis e peruenire itineribus maturalfct, iamnbsp;acanani traiecerat : amp; in planicie qux eft in confpedu vrbis caftra pofuerat.nbsp;tephanusamp;Paulus mnibus vrbis difiift,vt fe ad melioraKeipub.temporare-ruarent,eaaggrefli,primo 1 atam,indeBudamferecipiunt. Maximilianusnbsp;Prmiflisexploratoribus, qui fibi certade vrbis munitionibus rfrant, fubur-^iam incenfum elfe cognofcit : ne ab ea.parte vrbs expugnari poft'et, (hxc enimnbsp;'atraduas ampliflimas paludes collocata, duos tantum aditus habet : vnum quinbsp;5ndam,alterumquiadBalatonemlacum fpedat: cxterm aqiix limiqucnbsp;'''pedimento adiri haudquaquam poteft,) prxterea in muris,nec faxa,ncc plu-^%necinlidiofa vllalocotormentoruraloca,ncque omnino vllum vrbis pro-^nbsp;f'^Snatorem confpici:oppidanos ipfos cum rei militaris ignaros,tum mirum innbsp;^dum defidix deditos,exiguo vrbem prxfidi commififte. Q^bus de rebusnbsp;^oppidum fubit adoriendum accenfus, Sueuis peditibus expugnandam fi-*''rbemprxdxpadtionefufcipientibus, fummam eins rei poteftatempermit-Sueui, haftatis (Agrauis armaturx prxmiflis militibus, amp; machinariis pol?nbsp;it)fequi iuffiSjCum in fuburbium peruenift'cnt, cum parua prxfidij manu te-, ^^^exoppidoobuiamegrefli, prxlium commiferunt : quos ex equisinfeftanbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;fe acrius inferentes,cum prxfidium fraxinea lancea (pedes circiter viginti
continus manum conferere aliquandiu prohibuiflet,amp;prxcedentera f ^langemprotexilfetitandemmachinariis omniafumo amp;:ftrepit inuoluen-. cnfternatum, in vrbem fe recipere eft compulfum,Sueuis ade cupidenbsp;^^luentibuSjVt nonnulli cumiis mifti, intra portam vrbis irruperint. Cuiusnbsp;bj euentuin fpem potiundx vrbis omnes crecti,validiftimo dimiffo propu-f quod ante vrbis aditumfuerat excitatum, ad mnia, quanquamlatanbsp;aqua vfque ad pedfora alta,munita,repente couolant : amp; cum fagittarij,nbsp;^ninariique pro foft'a ftantes,conftftere in mris defendendi caufapermitte-: haftati fofta limofo vado traiedta, lanceas pro fcalis mnibus admouenr,nbsp;. ^'^einnixi,celeriterin muros afcendunt. Oppidanos amp;:fpedlata fuorum tur-r vrbemfuga,iam anteaauaricix ignauixquefux cpcratpniterc:amp;:pft,nbsp;^Ipefto repente in muro hofte,defperata falute,certaminis ac defenfionisnbsp;! confilium abiecerunt, trecenti tantm ex iis quits, qui in prxdio vrbis *nbsp;forum verfus fe,cum paucis ciuibus eo animo conferuntevt lifacultaspu- detur,nc tantam hofti vidtoriam concdant. Porta ab i is,qui proxima m-^^^P^^^ut,refra:3,cataphra:i ftatim intromifti ir^ia lata, qux fert in fo-^acerrimumeum oppidanis amp; prxfidio prxlium inierunt : adeoqi obftina-pvfidio omnes,finemaximo mulierum,^ueror^nbsp;^antiumftrepitu,qualis ediin captisvrbibus foletjceciderint.inde inform j ,nbsp;'iJenteSjin quxcunq; incidunt,ferro fxuiunt,in foro autem facerdotes quof- w nbsp;templo diux Genitricis acriterdimicantes,crudeliftim trucidat.Indenbsp;c; '^^^P^idconuerli vrbem, vt ftipendiorum fuperiorum detrimeta farciret:nbsp;f 'US omnibus vn cum vxoribus amp; liberis captiuis fadis, no folm in bonanbsp;ti^ corum inuadunt : fed ne matronarum quidem ac virginum pudici-[. P^cunt.Fueruntetiam,quiindiuxGenitricisxdem,amp;infanlorumfacel-quorum quidem cm tres(vtaiunt)fupradiui Matthix fe-^brumobtruncaft'cnt,lanceis tabidum etiam cadauer eins reuellcre funtco-
Mm if
-ocr page 728-lt;8? A N T. B O N F I N I R E R* V N G A R.
nati. Alij facrarij poftes perfringendos aggreffi, quod gemmatis reliquiiJ lt;fi-uorum, facrisque vcftibus rcfertiimum eile audierant, Cfaris edido renun-ciato, quo grauius in eos fe animaducrlurum edixerat, qui autmulieribus fecifientjautfacris dibus manus attulill'ent, aut inermemaliquemferroIx^quot;nbsp;fcntjConatu deftiterunt; feque inde ad Dominicum vrbis antillitem oppugnan.nbsp;dum contulcrunt : qui nonnullis ciuibus fecum fumptis, in altiffimam baiiRc^nbsp;fu turrim,aduentante hofteconfugerat, eoque vniueriam rempli fiipellecli-Iem,qu preciofiflimacrat,coniportafatxHis rebus geilis Maxirailianuspoftri-die vrbem ouans ingreditur, innumeraprincipum, nobiliumquc Gcrniano-rum turbaftipatus : ex Vngaroruni lacobo Sekelio,NicolaoZecchio,Ladif-1*nbsp;lao Kanifio, aliisque nonnllis : qui Vladiflaum regem reliquerant. Inter continentes militum plaufus, fauftas fuorum acclamationes ductus ea via eft, innbsp;qua cum prxfidio cum ciuibus dimicatum atrocilfiine dcmonftrauimus.nbsp;Quod eo fuit confilioadminiftratum,vtcadaueribus omnium adhuc,vbiquif-que corumceciderat,iacGntibus:prtereunti fe quifque Cfaricommodepof-fet often tare : cum alij trecentos, alij plures fua ic manu interfecifl'c iadarentnbsp;Quam ftragc iniquiffimis oculis Cfar dicitur afpexifl: ; fiue quodputaretim-peratorem Auguftaliapropediem ornamcntafumpturum,non crudelitate,fe^nbsp;manfuetudineimperij rudimcntaponcre oportcre : fiue quddvcreretur,nela-bantes adhuc Hungarorum animos, prorfus fe huius immanitatc vidorixa-uertiflet : quorum ea efic ingenia fciret,vtlenitatcfacilius, quaminclemen-tiaflederentur. Qurentique ei, cur adeo crudeliter in Chriftianos amp; cogna-tos homines fe geiTilTent? refponfum datum eft: cforumle pertinaciafuilfcnbsp;^ados, qui conftanter vfque ad extremum arma retinuiffent. Inde omnibusnbsp;cadaueribus fcpultur mandari iufls, in forum profedus, inque bafilicam Ingrediens : valde perturbatus eft animo,cum fibi equus repente corruit: quo fado,eorumexpiatum fcelus vulgo putarunt,quifacrilegas deorumfanismanusnbsp;intulerant. IntereaDominicus Antiftes impetrata fibi, iuisque, amp; jupelledilinbsp;facratincolumitatc ,turriegreditur: atquchauditamulto pft cum ditilbmusnbsp;cfle prxdicaretur, amp; qui regales diui Matthi thefauros perpeiuo cuftodillct: 5nbsp;fortunis omnibus euertitur, atque bafilic fu ctiararenunciare compellitut.nbsp;Milites verb prd intenti,occultumlocum nullum,quem non exeuerinr, re-liquumfecerunt: vfque ade,vt cm diumetiamfundamenta paim eifode-rent, in vinaria cella^ quadamfub fornice nummorum aureorumfex amp; trigin-tamillia nonnulli repercrint. Cm autem locupletatis nobiliflima prxdamili-tibus, tribuni militum, cquitum inuidia fiagrantium, obfequi voluntati,: fcr-uire Commodis cuperent ; edixerunt, vti vniuerfa in forum prxda comporta-retur, quo qualis eins inter omnes partitio iniretur. Rebus igitur omnibus,nbsp;quae occultari nonpotuerunt, in publicum delatis,diftributio non pro mcri-t virtutis^fed progradibus honoris eft inftituta : quod ipfum Sueui inprimis, 4
*qui vrbis expugnationem huius padionem prd fibi depopofeerant, adeo x-gre tulerunt, vt fe pofthac neque dido audientes futures efle profelli lint. Poft diem odauum Cfar, vt priftinum ciuitatis ftatum, quoquomodo poiTct, re-ducerct,edidum propc|^uit,vt ciuium quifque fuas domos repeterct: amp; vrbem,nbsp;reuocatis ciuibus, artibus, inftitutisque frequentaret : daturum fe operam, vtnbsp;inpofteruij^ fuam in fe neque clementiam , neque quitatem defiderarcnr, idnbsp;quod pauperrimus pro fe quifque ftudiofe fecit. Nam qui rem haberent,pecu-ni qua multabatur , magnitudine fe in libertrem vindicate nemo potuit.
'fr
4 4 o. Hune in mo dum Alba x 1111. Cal.Obob.cft Gapta,Sa]utis anno m c c c c x l* fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....
tulatione rexfuerat. Qijare ad'e permotiVnganfunr, vt Iniius vnius vrbisia-lura omnem fuam ex prxclaris ante partis vizoriis belli gloriam ad nihilum recidiffe ,exiftimarent. Quamuis id non tarn hoftium virtuti, quam prauis fa-tionum fuarum ftudiis omnes tribuerent: quod Germani line Hungaro-rumdudu,nunquam regni fines intrare aufuri Ruflent : neque prxtcrea deef-
fexagefimo fer die,poftquam in ea donatus corona,incredibili cum omni gra- p tulationerexfuerat. Quare adeopermotiVngariftint,vthuiusvniusvrbisia-dura omnem fuam ex prclaris ante partis vidoriis belligloriam ad mhilumnbsp;recidifle ,exiftimarent. Quamuis id non tam hoftium virtuti, qum prauis fa-dionumfuarum ftudiis , omnes tribuerent: quod Germani fine Hung.uo-rumdudu,nunquam regni fines intrare aufuri fuiflent : neque prxtcrea deef-fent.
-ocr page 729-DECADIS V. LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^8,
lent, quipropterea negledam efle Albatn intefprctatentiifj Vt Vladiflao fafei^ endorum damnorum, qu tam mltis creptis oppidis Maximiliano illarae-fantj fcreddendxei Auftrix neceflitas augcretur. Capta Alba, ftatim Cxlatnbsp;wBudaiiioppugnandam aflimtimj cogitationemque omnem intenditi quatiinbsp;fifubito aggrefTuS effet, niillo turn prxfidio munitione firmatam,amp; vicinienbsp;Inprimis vrbis calamitatcperterritam,haud cuiquam dubitandum videba-Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quin in poteftatem imperium nullo negotio redadurus fuiffet Verumj
quo minus id faceret, moram militum feditio attulit : qui ipfum cxercitum eo I ^tiducentemjfequinoluetunt. Itaquediim Albfcditionefedanda,amp;rcbusnbsp;componendis tempus terit : Bathoreus amp; Kinifis ad earn muniendam . regenbsp;wiiffi, vnilicrfaex finitimis pagis in vrbemruftica turbacompulfaj amp;: vine,fru-^nbsp;tilcntOjarmcntis j exterisque cius generis omnibus comportatis j c mdenibusnbsp;per dues dies nodesque egregi laborantes reparatis, amp; vallo foffque firrnbsp;ati in cum locum rem dduxerant: vt fe Cxfans vidoris iinpetum per fe fiiffnbsp;tincre poffe non diffidcrent, nedum ii fe rex adiunxiffet, q ui indies cum orria-tiifimo excrcitu Boemorum Pifonio affore dicebatur. Hoc tanto militutti in-commodo obiedo, amp; prxterca difficultate peciiniarum incredibili, ctimfenbsp;circumuentum Cxfar animaduerteret: ad SigifroundumQuinquecclefiehfeili si^ipnidtnnbsp;jj n^'Opum,qucmhominemeffe ditiffimum ea tempeftate uouerat,literas mit-^'brogatque: vtfuis fe partibus adiungere, ac duo amp; triginta millianummninbsp;^'Jtcum fibi commodate velit : quibus feditiofo reconciliato milite j clariffi-perfequi vidoriam queat. Pro tanto beneficio Saltzburgcnfem cpifeopa-multas ciuitates pollicetur: amp; Vtpromiffis fidcs ht, Germanotura prin-^pumobfignatas ca de rc fyngraphas mittic Sigifmundus virfumma prden^nbsp;J arque ingenij dexteritate admirabili prxditus, oflicij ac dignitatis fax norinbsp;^mcmor breuirefpondet : datam feme! Vladihao fidem fallere,nefas elfe exi-'Qiarc ; neque id bono viro aliquo committendum effe Cenfere. Pecuniatn,nbsp;quiift dctjcopiam nullam hbi fuppetere,amp; h qua adht, earn in tanta teru omnilb ^'^perturbatione pro fua amp; fuorum falute tuerida j h quid dutius contigiffetfnbsp;^onfcruandamiudicarc: fe, quando inter duos clariflimos teges tarita cxatiericnbsp;^poteftate contentio, daturum operam, vt in priuatoht, ac neutrius fortu-fuis aut ftudiis,aut copiis fubleuet. Hoc vbi Maximilianus acCepit, quan-^aineareprxcipu angebatur,qudcupidiflmos prxdx milites gr conti-J'^teapopulationibus poffec : amp; prxterca relido Albx prxhdio, exiislocis ca-nbsp;. ^ruouiffet ; antiftitis tarnen prudens refponfum j homiriisque prope prifeamnbsp;^^egritatemlaudauit : baud paruam fe rem affequutum arbitratus, h prxfulemnbsp;Potentiilimum Vladillai partibus auertiffet, quih opes ad cum fuas contulif*nbsp;i fatis apparebat maximum fecum ad vidoriam momentum effe allaturum.nbsp;45^oftautemcmVladiflaum iam Oariubium cxercitum traduXiffe , ac Budamnbsp;^letitarejcamquc vrbemomrii bellico apparatu inftrudam per fg fatis veinbsp;^f^uiflimi belli fuftinerc vim poffe accepitjmagri fpe eicdtlSjfe in Vefprinien- *nbsp;5^agrumrccepit: ibique Pauli caftellum j quod opulentiffimum effefama c-Cohorte vnaimmiffa, paucis diebus ad deditionemcompulit. Inde modsnbsp;j^^unam verfus caftris, Sueuorum militum, qui imperajafacere recufarant, h-j,'^^ftigandamContumaciamratus,exprxfedis alios in itinere fuiperidic,a-'^poft Viennx caput detruncauit,ex militibus verb j rionnullis t^irpiflimonbsp;^fds generc, vt exteris docuiriento effent,affedis,quibufdamcum igno-jteliqui cxcrcitus partem in lllyricum, vitra Drauum ; partemnbsp;b Vinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vefprinienfem, Albanumque agruiri inhybern dimiht.
B 4 falute Beatrici dida, quod per Strigonienfem agrum iter habebat, am perucnit : auditoque Maximiliafii diffeffu, quamuis de recipienda pernbsp;Alba cogitaret, Alberto tameri fratri Caffouiam obhderiti, finitimo-j iquc populorum agros deuaftarititpriris hbi occrirreridum exiftimauit. Va-Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;antiftes Varadienhs, qui poritiheio ante muriefe rege ornatus,vt gra-
^Qiinis officium prxftarct, Budam fe cum inftrudo quitat contulcrat i'ac Mm iij
-ocr page 730-(9^ NT. BONFINT RER. TN'GAK
fuis cpis ad cam muniendam fuppeditatis, egregic pcnerritos ciuium anfoios confirmaucrat: aduenienti regi obuiam progrellus, cm ingcntem vim pecunia: commodauit: turn ver eius laccri femper affixus,nullum officij genus,qunnbsp;aut virtutcm,autfi,demiuamdeclararet,reliquit. Cm Rcmpublicaminfum-mum difcrimenadduiam tam muleis vndique hoftibus ad vniuerfumpropnbsp;Hungarorum nomen delendum vn coo: tis,amp; in medio iam prop regno ver-fantibuSjVideret, deleum maxima cura habendum cenfet. Rexprocerespronbsp;virilifingulos cura fuis copiis conuenire ad certamdiem iubet,iple cumexer-cimiamfxuiente hyemej.Cailouiara verfus protectus,ad Agriamfubftitit,vt nbsp;inde Caffouienfium animos Gonfirmaret, quoamp;alij omnesaddiemdidamdi- **nbsp;ligentiffiin eonuenerunt : quos vel prxkncis pencul i magnitudo,, vel amiffnbsp;niodo per ignauiam Alb infamiacommouebat. Poftiemus omnium Corui-nusacceiritjComaronij aliquantulum commoratus^dum Icgaros a Maximi-liano adfetentandum' ied fiullra,Vrbano contra nitentc amp; de officioluoeumnbsp;quotidie admonente ) milTos audit. Vix Kindius in inferioiem Hungarian],nbsp;quam cum impcrio obtinebat, vt regni fines callraTurcarum impetum tuere-tur, venerat : cm variorum ineomodorum nuncij.afficruntur,diio Aib Grx-epropugnaculaaTurcis elle capta: parumabfuille, quin vihs in pieftatenxnbsp;peruenent Banilllyrici animum titubarc :Zagrabiam Itfe Gciinanorumfi- ,nbsp;dei permififle : duo Ofualdiepilcopi caftella per vimoccupaia. Priortm Aura-niCrue ferorura,amp;;Khishoruatum cum plerifquc alns,ad Maxnilianumde-fedione fada, prouineiam popular!, amp; varia oppida bello tentare. In tantisnbsp;nialisillud bonum proponGbatur,qud multos ob proptiam vtilita'emcoados, fidem haudquaquam praft tutos conftabat : quam opinienem ipfiusquo-que reieuentus comprobauit. SiquidemBanusScCo.lies Carolus,.uceptisnbsp;Maximilianopecuni.s,tarneneum BerardinoFiangejano fidem fru .runt.nbsp;RegiCafl'ouiamcontendenti,Stephanus ComesScepufier Ikt firm liuioc-quitatu,amp;:peditumquatuor millibus amp;quingenE:s praliotmt. Quepubirexnbsp;aduentare audiuit, quod ducemeireforiiffimum, Scprmcipemdounjorisqucnbsp;clariflimu, amp; inprimisrcgi Maieftatis defenforem acernmum fcirct : obui-m (Onbsp;ci adfecunduni lapidem prodiit,ac maximum procul eius exeicitum coiilpi*nbsp;catus,fidemque fimulamp;potentiam principisadmiratuSyClara voce : SJiie,in-quit, cornes optime, quem vete hodie vnicum Hungarix prfidiuin pe in!nuisnbsp;appellate ; qud in exuemis periculisSd Reipublic, amp;: regi eam an.mi r.lacri-tatemofficiumque prftiteris: quod fi omnes,quos a:quumerat,adh b iH'-i'knbsp;haudprofedo nunc in tantis anguftiis verfaremur. Hominem deinde gau.ionbsp;prop confufum, amp; equo, vt regiam de more Maieflatem vencraretur^dtlcen-dere conantem, retinuit : amp; data dextera familiariter amplexatus, vc idem de-inceps reliqui optimates amp; prfedi facerent ptouocauit, cumtjue fecum in ci-43tra reduxit Inde propius vrbem promotis caftris, quod earn acrius indic.s |0
prcmi.aiebatjCxercitumqueira audumvidebat(erat enim xvi. inilluiin numerus )vtiufto iam cumhoftibus certamine confligere pofl'et, de commit-tendo prlio cogitate inftituit, Cui Albertus, vtterrorem incutcret,fub]t oc-currens,caftra itavici^a,vt facile inter fc confpici poffient oppofuit.Hccum le-gatis vitro citroque de eoncilianda pace mittendis multi dies,obftinans vtrin-que anins j^fruitra confumpti funt: dum Poloni Albetcum regem iure adre-gnum euocatum eontendentes, iufti belli impenfas, amp; regni ciuitates aliquotnbsp;pofeunt: Hungari veto hc omniapernegantes, pro vaftatis direpti q; contranbsp;ius fasque agris fuis,ingentem abeis vicilm pecuniarrrm vim rcpetc. Perces .nbsp;dies ade fuahyemis Eempeftas,imbrium,niuis,frigoris,amp; ventorum conti- Pnbsp;nuatione obortaeft,vt acriorem nulla vnquam illislocisfuiffeconftarennequenbsp;cnimequifolm,iumenca,amp;rcliquapGcora, fed homines quoqi multi vilrigo-ris obrigucrunt: cm vno die colonifcr ccnmm,qui!ignacum,pabularvmq .tfnbsp;exierant, occubuertnt,-multi paffim rigoreexcindi reperti fint, multi tepido lu-juenttum afllaCugr ibi falUEcni qufietint. quinetiamfpeaccidit,vtp-xnbsp;^uiui
-ocr page 731-DICADISV. LIBERI
iuium altitudine c caftris curm equvc nemo prodire potuerit. adde qudfe-' cunda ilois vigiliaade vehemens fpirare ventus cpit, vt tabeniacula multa
, euulferir,ac diripnerit,amp; homines equosqj paru abfucrit quin afporcarit : ignem vero,quem non freqitentianiuis extinxerat,peraera repente abllulerit. Batho-reusquidera direpto tabernaculogrcafuis eftconferuatus. nam regem mul-titudo fagata valli in modum circumliftens, vix tanta tempeltatis contumelianbsp;vindicauiti Neque verb in Hungaria foltiro(quod quidam ad crudeJc trat rumnbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;intet fe diidium ominando trahebant)fed in totaetiam Europa,cadem eft fee-
dicas hyemis pergraflata. In his anguftiis nihil tarnen Hungarorum exercitus ardentius perpetu cupere, quam vt,qiioniam pacem habere honeitamnpo-*nbsp;terat, bellum gereret gloriofum : feque, quia iufta arma, amp; pro regni falute tu-nbsp;cndafumpfilTet, iniuriamq; potius defenderet, quam inferret, fine dubio Deosnbsp;propitios,amp;duricertaminisfocioshabiturum,pro explorato habere. Itapr-liohoftiindido ,omnes in pofterum diem fe adpugnamcompararearege iu-lentur. Vbi illuxit, cmexercitus ambo ad pr2clium inftruli, in magna planifie aduerb's frontibus conftirillent : dux vterque fuos ad virtutem retinendamnbsp;Donatuseft. Vladiflaus quidem cataphraifto infidens equo, amp; aurata galea, amp;nbsp;ftitur proceritatc, corporisque pulchritudine longe ante alios confpicuus,nbsp;Hungaros in hunc allocutus eft modum. Nunquam noftr famili miferumnbsp;^dcOjCrifteque fatum eftc credidiflem,vt iifdem parentibus orti,ad acerbam ar-^orum inter fe contentionem defeenderent: nifi meipfum ad hoc certamen^nbsp;^duerf fortun vis adduxiftet. Quanqua in fummo dolore,que ego ex hac ca-hinitate capio, ea me res valdc confolatur, qud ab eiufmodi me dimicationcnbsp;finper refugifle, neque nunc ad faciendam,verm ad propuifandam iniurian^nbsp;^fitiacepilTe, nemo veftrum ignort. Quam meam voluntate quotidian quo-W ad fratrem legationes, me de concordia amp; compofitione mifl declarant ;nbsp;^ibufeum,quantum potui,vt amp; veftr voluntati,amp; maioris fratns tati concenbsp;^^^etjobreftatus : eundem tanto furore, vt me regem vobis rite declaratumnbsp;o ^^operfequeretur, auocare conatus fum. quas illc ita refpuit, vt quem defen-^^tecum capitis fui periculo fraternae charitatisadmonerefenfusdebuit, ismenbsp;f'extremum etiam dignitatis,falutisque periculum adducere nodubitarit.At-vtinam res ita tulilfct, vt ego vnus hac tantamfubire dimicationem, vrbis,nbsp;^filrisquc rebus in tuto collocatis,pofrem:nulli profel me certamini alacriusnbsp;^uliflem. Sedmeangit prter modum,amp; excruciateximius quidam amornbsp;^'fti,quos qu,acfratresfiliosq5 vtddigam, amp; veftraergame immortaliabe-ncia, ipfum Regi dignitatis nomen hortantur : cm tantum regn in tan-Contentionem metuend dignitatis caufa addudum efleintelligo.digni-'S me dixi ? imo veto finium veftrorum, quos ille villis incenfis, peconbusnbsp;^''^,agris vaftatis,agreftibusque vexaris,infeftiflimos reddidit.qu quidemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
^nia vos ea virtute ab extrema prohiberc iniuria debetis, qua maiiyis veftri quondam homines acerrimi, atque omnium fine dubio fortiffimi, pepe-: pro explorato habentes,Deum in tam iufto certamine vobis, vt fempernbsp;^Saffuturum,acnobifcum tantarumautores iniuriarum efte vlturum.Equi-attinct,prclar mecumafum iri exiflnaturus fum,fiinhaenbsp;acie pro veftra, proque regni huius amplitudine defendenda cecidero.
, nbsp;nbsp;nbsp;vellr eft,ne mihi vel amoris, vel virtutis magnitudine concefllUe videa-
.'Operam dare: quod ni feceritis,pro certo habctote,Hungarici regni nome h '^dum,ihPolonorumGcrmanorumquedftionemfubitoconceflr.quod
5o hj ]~^umhominumque fidem ne accidat, vos, qufo, auit memores glorix atii Dum hc apud Hungaros Vladiflaus loquitur, non minore cumnbsp;apud Polonos Albertus agebat : eos obteftans, ne fe dueem fuumnbsp;ampliflimi fpoliari, primo comitiorum die regem ab Hun-latH^*^^^^^r^tum,inde fratre periniuriampatcrenturcxcludi: veniftediem il-Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virrutem adhibere vellent, fimul amp; fua iura tueri, amp; ipfo-
eruirc vtilitatibus poftent. neq; enim finem vll apparerc cupiditatis cius. Mm liij
-ocr page 732-e^z ANT. BONFINII R E R. V N G A R.
qui Bocmiae,Mofaui,Silefique regno non contentSjadhue vlteriorcm Si ci-teriorem Hungarian! inhiaret, vt impcriiim b Oceano vfque ad Adriaticura mare perduceret : qui ira proprio principatui ftderet vt nihil de aroantiflirainbsp;fratris rationibus cogitaret : quas quidem fe illorum prfertim virtute fidequenbsp;fretunijaut vi:orem illo die defcnfurunijaut ibi cum iis vidum,honeftiffimamnbsp;mortem oppetiturum. His verbis militum animis vtrinque accenlis,cm aci-es ad prli inftrud, figno pugn dato, magno impetu procurriflent, ac pro-motis ordinibus nea: vtrinque machina: intonare cpiflent, multx res inci-derunt,qua: Alberti aliquatum prferocem animum retardarint. Nam amp; Caf-fouienfes,vbi eum caftris egreffuminacieftarec mcenibusprofpexeruot,oppi-do fefe propere eiicientes ,prlidiointerfc:o jduodecim a Polonis extrudasnbsp;aduerfus fe turres deturbarant : acneorumque tormentorum, cum fubfidio te-currere ipfi in acie impediti non poflbnt,potiti erant : Tartarum quedam,quinbsp;ante etiam equo progrell'us ad fingularc certamen Hungaror^mfortidimuninbsp;quenque iatantius prouocaratdakzith, qui ei fefe pugn obtulerat,haftaequonbsp;deiedum gloriofiflime interfecerat : poll regium edicrum, quo impunitatcninbsp;omnibus ad fefe triduifpaCio redeuntibus propofuerat,ipfereli:usa multisfu-erat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia fecm ipfe animo verfans, de pacis cogitare demum condiU'
Mbertnsfa onibus coepit. Q^obrem epiftolam fubitb ad regem in iaculo illigataper pU' eemftttt. ^rum miiit,qu ab eo colloquium poftulauit.Pcrlea Vladiflaus cpiftola.lxtu^nbsp;quod ad fanitatem redire frater viderctur, haudqaquam expetitumcolloquium abnuit. Ita fubitb inter duas acics tabernaculo coftituto,duces ambo,pro-ceribus latera fuis cuiufque tegehtibuSjprocelTerunt. Alberto ex equo deficnu,nbsp;^tfratrem pro regni dignitate veneraretur, Vladiflausparieumhonore affici-cnSjdexteram porrexit,fl:atimque:Cur me hoftili odio Alberte perfequerisfin-quit.Cui ille; Non te Domine perfequor,fcdhos ( Hungaros deignans l^pimcnbsp;ad regnum capeflTendum acccrfuerunt,fidemque fefellerunt. Hisque didis ta-bernaculum ambo fubierunt:amp;de compoiitione agerejfoloVaradienfiuntiiu-te,qui regio latere nunqum difcedebat,vtFUmque propius obferuante^ccEpe-runt. Vladiflaus de fratris impietate amp; audaciaqueti : fedprentum inftittum Pnbsp;multo acrius increparcjqui tarn graue inter fratres bellum fufcitaui aluiflcnt)quot;^nbsp;cum Maximiliano aduerfus Hungaricum regnum, fibi Dei voluntate amp; huma-no iure concelTum, confpiraflent. Albertus contra fe purgare, ac rer omniumnbsp;culpam in Hungaros detorquerc:quife non modo Poloniaeuoeaifent,fedar-misjcommeatibusjoppidisque oblatis,feprius etiam fuffragiis regem creaflennnbsp;Ita placatis mutua criminum purgatione amborum animisjpax componta cltnbsp;in has,vt vulgo ferebatur,coditioncs: (neque Cnim pro certis in vulgus vnquamnbsp;emanarut: ) vtnequid iuris in Hungari regno Alberto effet: vtVlaaiaSciuJ'nbsp;tares Alberto quafdamin Silefla, amp; tria quotannis aureorum milia daref, cumnbsp;0, vt queries opus effet, eins fibi vti opera liccret. Qua re animaducrfa,Var3- 40nbsp; dienfis antiftes,fubitb vtrumq; amplexus, ad mutua ofcula inuitauit, inquien^.
Amate inter Vos, amp; fraternam pietatemcolite,fi veftram amp; populorum veftm-rum falutis curam habetis.Pacem in perpetuuminite, fi veftra rgnaXfernac -fc defideratis. Dumqughc manantibus prae voluptate lachrymis diceret, 111 inter fe complex! ofculura obtulerunt. Albertus autem ad antiftitem conuct-fus,Matlt;^inquit,V alentine,perge opcram fidcmq;,quam cpifl:i,fratrinbsp;mino meo prxftareiteque (fi hocfeceris) gratiam amenon leuiorem, qu^m anbsp;illo jrelaturum exiftima. Prodeunte deinoe tabernaculo in amborum conlpc-ium exercituum rege:cm Albertus finiflrum eiuslatus tcgcret,luanique tc-neret, incredibilis quidam ab vtraque parte pJaufus militum pacem coclaman- fonbsp;tium,fpiusque has Voces redintegrantium, cdtuscft: Vladiflao amp; Alberm tc-liciter,Cafimiro 6 Elizabet fliciter,fratribs pofterisque eor feliciter:Cnn-flus opt. max. amp; diuagenitnx, ipfiquepatrij dij famamfratrum concordiam,nbsp;fanftumque fdus corum in perpetuum tueantur. Eodem inde modo exercituum amb orum cohortes ac turmx per praefedos ingratiam redierunr,mquc
-ocr page 733-DECADISV. LIBRE U .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
^ngari Bocmique cum Polonis fe tcrno tum fbederc coniunxerunt. Hc ^^/Kal.Martias afta.Pacefadlajatq; vrbis oblidioncfoluta,rcxfratrc amphf-*^is donis afteto,amp; legatis, qui ex fdere oppida ei in Silefia traderent milis^ *1^nbsp;^^orumprincipemlocumloannes Schelemburgus, fccretarius Boemoru (ma-o tutn apud regem, propter fummamfapienti amp;c fidci opinionem, gratianbsp;^^'toritate)obtinuit,in vrbem ingrelTus eft.Ibi ciuium fide virtute, quam tumnbsp;^oleranda patienter obfidioncj tumin munitionibus hoftiumidoneo tempo-
^uiciendis adhibuifl'ent, pro concione laudata,eofdcm libertatc , amp; quo-
io fififiimo oppido mnibus propter perfidiam nudato, Sc prtereaequeftri
Jine audio,priuileglis multis donauitmullumquc officium aut grati hominis, p'^^liberalifiitni in omnes rgis reliquum fecit. Albertus cum fe in Hungarinbsp;*oniqjfines cum exercitu recepiflet, Saros, Eperies amp; Sibinium,caftella vi-tnilliapaffiium vitraCalfouiam pofita, donee promiflafibiprftarentur^nbsp;^^poteftate retinuit, Eodem tempore Polonis Alberti, amp; Boemis Vladifiainbsp;^litibuSjUiulta multislocis prouinci detrimetaillatafunt.Tenebantturrimnbsp;phucquandam aduerfus Calfouienfes obfidione conftrudfam duo milliaPo-*iorum:hi,cmper bellum populationibus, aedireptionibus agrorum aflue-, pacatis quidem rebus fe continerc poflent : Caflouienfium perinde atquenbsp;Qitium agros pecoribus abigendis,frumentis,vinisq5 abfumedis ac facris ctianbsp;f^biis violandis vexarunt, Alberto interim fe idetidem,dum hc ad eum de-
^rentur,purgante,amp; militari hc lictia,qu difficile coerceri poflet, fe infei-^^fCjamp;inuito fieriaflerente. Boemorumamp; veteranorucopix, quibuS rexpa-
I ^4''^^^doreHungaria,Budamferecipiens,interVaciaamp;Agriam ftatiuacon-' ^quot;^^crat,nullis ad tepus ftipendiis procedtibus, pro libidine cundfarapere, atq;^ *decunquefibi vidlum quxrere inftitueruntmeque verb frumentafolum, pe-^''^aaltiliaque diripere fatis habuere:fed colonos eriam cpropriislaribus pelle-ledlos currus, exteraque vel familiaris vel rufticx rei inftrumenta afpor-^%templaque,qu agreftes homines resfuas,vteffient tutiores conuexerant,nbsp;Ij ^pere, Sc tormentis ac cruciatibus eos ad res abfeonditas oftendendas adige-
^ufifunt. Eoque perniciofaeorumlicentia eftprouedla, vt cuidam facerdoti j?''diifinium Chrifti corpus loculo argeteo inclufum,admoriturum hominemnbsp;^^nri,nullaChriftihabitaratione,loculum manib.eripuerint:alij verb vir-quafda forte fponfam marin domum deducentes,cm in eas incidiflenty
*5'lau,ftuprarint:ex quo fadlum eft, vt multis inedia diuturna quotidie mori-bus,aliis verb vitam duro afperoqs vidlu fuftinentibus, grauisScfeeda pefti-
^^'quot;iaconfequutafit. Eadem hyemclegati ab Hercule Ferranx ducegratulan-
Wa miffijcum Zagabriam perueniflent: interrupto Germanis itinere,do-officio,cuius caufa vnrant, intermiflb, regreffi funt. Defpotes autem,-^j^^yshoruatus,in inferiore Pannonia ob leuitatemingenij,nouis reb. cumvi-
J^'sHuduerunt. Arx Hamburg!,ciim oppidumant Germanis occu^atiifu- *
Vaftaaprxfedlodeditionc, in Maximilian! poteftatem peruenitifrumenta-,5neinopia reicoadto,an pccunix magnitudine addudlo,parum conftat.Pr-^'^UmHungarorum,quodCornaburgi impofitum erat, vt commcatu, qui m-f'^sDanubio deueheretur,intercepto, Viennx rerum oninium difficultateaf- tribus millibus peditumobfefliim : quatuor proximis Boemorgm tur-
,^accitis, in hoftes eruptioncm fecit, eosq; non fine magna clade fudit, fuga-|.?y)amp;caftrisexuit.Maximilianuscm poft captam Albarn, Vienam fe contu-j, nbsp;nbsp;nbsp;nulli rei gerendx,pecuniis tantm(vt fama erat) conquirendis intentus
!t : nunquam patre impetrarc potuit, vt ad belli fufeepti reliquias re-^Mas pecuniarum aliquid fibi daret. llleenim fatis fe adeptum arbitratus, maxima ex parte Auftriam recepiftet, noluit filio ad id bellum fubleun-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
1 tobellum(erere,quorumfenfusnioresqt-iefatis laberet. Itaque cm Maximilianus ea fpe deftitutus,ad Imperij fibi au-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' , ''*
ijjj'^^^oriffigiendumputaflct:conciho,qubdRomanorumrexerat,frequen-
^iHoin Vindelicis habito, Germanos docuit, ad Imperij amphtudinem per-
I
-ocr page 734-6^4 ant. b o N F I N 11 R E R V N G A R.
nnerCjVt longius fines producerencur,amp;HungariBoemi regeoccupaw,re-cipcretur:quam fi ad ie Germani traduxiflentjhaud profcd dubitandum elfe, quineorum potdainfuperabilis efiecfutura.Hocautem fe nullo negotiocon-felurum, fi fibiad earn rem, quam petebat, pecuniam prbuiflent. Refpon-fum eftaprincipibus,neminifead Chriftianos,amp;maximc vicinos fijos,belloopnbsp;pugnandos pecuniam fuppeditaturos. Boemi regem primarium efFe Imperijnbsp;membr.-quid fingi iniquiuspofie ,qum rgi opcimo fcpccmmro Elect on amp;nbsp;amicojvicinoqueofficiofifl'imo,arma,nulla acceptainiuria,inferantur? Quille refponfo, amp; fimul tumultibus Galhcis perturbatus,animos ad res copunen-das adiecit.Itaq; prius qum in Galliaad fih Burgundi ducem,quiibi resno-uas occukmoliebaEur,contenderer,pacemcum Vladifiao cciliareconllituir.
RERVM VNGARICARVM DECA-
D I s Q^V I N T LIBER '11.
c A T A vkeriorcjVtomnes opinabtur,Hungaria,reftabat akerumde citeriore liberda certamen. Vefprimiiim,multa-que alia inter Sauum amp; Drauumoppida occupata, Albaquenbsp;ipfa inprimis folicitos dies noctesque animos regis amp;patruninbsp;habebaciquam per negligentiam fuam captam Germanos te-nere,atque inde Biidenfiumportis quotidieinfolentiusinful-tare,quo animo ferre non poterant. O ccurrebatauc,qud
^firmilfimo prfidio cuftodita,vix fine magnis pecuniarum impcnfis,amp; line in-genti hominum cde pofle recipi videbatur, Obftabat etiam fummadiftor-dia principum, qu mala omniafuperabat : fimulque incredibilis quxdam rei pecuniari diffieukas, qua fiebagne Boemis fatisfieri poflet, qui finelbpendionbsp;e moueriexhyberniSjpafluri eflenonvidebtur. Hisderebus Budx,qnol'erexnbsp;eadecaufacontulerat,frequentiSenatu cm de prfcnti llatu Reip.refctretur,nbsp;decretum efivt Paulus Kinifius cum poteftatc regia in inlerioreni Pannoniamnbsp;proficifceretur,atque omnes imperata facere decredlantes, bello cogeret : amp; li 5nbsp;commodo Reip. poiret,exercit inde primo quoq; tempore ad Alboppugn-damadduccret. pro imminentibus autem fuftinendis bellis, vtvuk pecunixnbsp;conferrentur:amp; non modo portoria^veaigaliaque, fed oppida etiam quxdamnbsp;regis oppignerarentur, amp;fuis quifque mererc fumptibus cogeretur. RexBu- ,nbsp;dx quoad hc omnia procuraret,morari coatus, inde Vicegradumfe coikert: 'nbsp;ac Boemosmilites ftipendio feptem amp;quadraginta mili nummim aureorumnbsp;afteaos,continu Danubiumtraiiccre, amp;rea Albam contendere iubet.quinbsp;cum tranfiflentper vicospagosque difperfi, quod priftina temperate licennanbsp; non pomrant,amp; rege opera fuavixcarere pofle intelligebantngtia agreftibusnbsp;damna eifufs populationibus intulere. Accedebat etiam vtus illud incom- '1*nbsp;inodum,quod Beatrixacrius indies inftabat, vtquando rex bello fratris grau if*nbsp;fimo iamelTet Dei voluntateperfunaus, adfponfalia tandem celcbranda veni*nbsp;ret:quod ipfum fi ne^leaum foretyCa omnes cura metusque incefl'erat, ne mu- |nbsp;lier defperatis rebus, ad Maximilianum confugiens,grauioramuko bellorum Inbsp;incend^fufeitaret. Quare auaoribus patribus,rcx Strigonium profedus, bo- -Inbsp;no elTc animo mulierem iubet:camq.ue donee reliqua pacaretur Hungaria, cx* 1nbsp;pctareicum diceret bellicisfe curisimpeditum ,rei illo tempore vxoricorn* Jnbsp;mode inferuire non polTe: atquc magnificisab camuneribus accepris, poftrri* 1nbsp;duum Budam regreditur, vt rctiquas res, qu ad bellum vfiiiforent,expediret-,lnbsp;Batoreus ex regis amp; Senatus auaoritate duxbelli declaratus, ac primo quoquc ' Wnbsp;temporeimpedimenta,currus,tormentaque bellica prmittere,amp; Boemoriifl* 1nbsp;ei^e'citui,qudiadhoftesacccirerat,preire,amp;; AlbobfidionecingereiulluS) Jnbsp; Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nonislun.Budaegreflus,adBaanhidaexercitumrireluftrauit:acpoftridic,in-1
o
ftruais agminibus, Albamperuenit,caftraqueabea parte,quad Budampe''' H tinet,locauit:Kinifium ex inferiore Pannonia cxpetans,qui cm copiis fuis ab ilnbsp;altei I
-ocr page 735-D E C A D i s V. 11 B E R . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69^
iltcrlartc vrbctn intcrcluderet,cum cteras omnes vaft ac difficiles paltides obducerent.Interea loannes Coruinus, qui fuperiore menfc in Illyricum regianbsp;fnats audorirate,contenderat,Vt qudam occupata ab bofte caftella recupe-raret principe Zagrabienfe collegium,vbi bafilica fita eft,inftararcis editumjnbsp;amp;muninimjquodGerniani tenebant,recipere conatus eft. quilocus quoniamnbsp;adrcmfrumentariam omnemintercipiendam, amp; magna afterenda detrimentanbsp;crat aptiffitnus:fexccntorum militum prfidio tenebatur:accitoque prouincinbsp;prfeftoBanOj fuburbio collegium primo obftdet;deinde,quaquara viminconbsp;j fep co, foflaq accurate vallatum, atque arduo obiedo colle, munitum eftet, amp; i- pfe machinas bellicas nullas liaberetuamen oppugnarc non dubitat. vfque ad-eoeum tutti ineuntis tatis feruor,tumlaudis cupiditas,amp;rerum etiam ftxarumnbsp;ftudiumacuebat. Qui intus erant, cafpe nixirefiftebant : fore vt breui lacobonbsp;Zekelio, qui indies expedabatur, fubfdiolcuarentur. qui cum expeditiflmonbsp;cquitatuhaud multis pft diebus acceffit, amp;:prlio Coruino acerrimae for-hffim dimicante fufus,ac fugatus, vfque ade adolcfcentis audaciam atque a-nimum extulit: vt poftridie,agmine facto, cliuum fuperauerit, amp; traieta folfa,nbsp;pta partim fecuribus, partim ign expugnare contendent.Hoftes contra acri-^Womniarteobfiftere,acfaxa,tigilla,ruderaq5inCoruinianos deuoluere,eosqjnbsp;lphureis tormentis propellere diu conati:cm cmifla co minus pugna,mul-acceptis vulneribus grauius vrgerentur, veriti ne nimia pugnandi audacianbsp;^^iturti libi veni intercluderent,inter dimicandum deditionem fecere,atqucnbsp;^^ines,reliclis impedimentis,dimiffi incolumes abicrc. Kinifius autem, qui,vEnbsp;'^pi^ademftrauimus, infrions Hungari partibus cumimperio przfetuse*nbsp;^^^)Vtad obfidion Alb,qua maturabatur, adeflin tempore poftet, celeriter*nbsp;, Cordes regulor quorunda animos inter fe recociliare conatus cft : acceptisqsnbsp;j. ^tro metropolita Colocienf equitibus circiter mille,atq; ab aliis,pro cuiufqjnbsp;^'^ltatibuSjfecundo fortun euentu rem perfecit. Nam dux Laurentius, De-^^cs,amp; plei-iqj alij voluntateobtempcrarunn Cmaut Kishoruatus detre-j5 ; ^^^naperio,magno(vtres pofcebat)apparatu obfideri eftet cceptus,quarto abnbsp;oblidione die quadringti cum Nicolao Hederuario oppido fefe eiecc-f quorum ducenti Boemis infequentibus capti, inpoteftatem venerunnnbsp;'quiTrinka per biduumfugati, fe infinitima ,qu defecerant, oppida rc-jj^crunt. Qmbus rebus ex fententia adminiftratis, amp; nonnullis prterea vil-^f^'jppidisq^ receptis,ac luftrata,pacataq; prouincia,cum eins proceribus amp;ex-haudquaquam cotemnendo, Kiniftus Qmnquecclefiaseftprofelus. Eonbsp;lianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufafuitjVt Sigifmdi antiftitis animum exploraret, quem Maximi-
oni nbsp;nbsp;nbsp;leidere fufpicio homin magnaerat. Hic cm fe,vt fupr diximus,ab
P^^^is negotiisremouiflet, amp;ad quieta Vitam retulilfet, turn in op-''in'^'^-^'^^orgij erat, qui locus ad citeriorem ripam Draui eft, natura amp; opr
pla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poffiisauteminfubida vrbi 9
vrbem cum paucis quibufdam admifliis, facile cogno-eines Sc antiftitem in fide erga regcm,amp; officio priftino pcrmanere,amp; vr-
Ij^.^ ^feemquenon modo tormentis,amp; copiis,fcd commeatibus etiam,Sc bei pcribus omnibus egregi munitas,ab iis, contra quam opinabantur hominbsp;tij^^cegiacommodacuftodiri. Itaque antiftiteamp; ciuibus eximie collauda-operibusaemunitionibusapprobatis,inde confeftimeum quinque mili-j^4itum Albam fe retulit,atq; ex altera vrbis parte confedit. Poftridie cumnbsp;veniflet, qui amp; ipfe triduo ante v 11 nj^al. lul. acceflerat, in magno ' nbsp;geftis verba faciensy
Qui ^^cigulorum principum fide atque officio dicere inftituiflet : eiufmodi l^py^ccclefienfi antiftiti teftimoniumimpertiuit,vt dicere nodubitarit,nul-^nlt^*^^ic^reitt toto regno aut prudetiorcm,aut integriorem, aut fideliorem^nbsp;ptincipem reperiri : errate autem vehementer eos, quinbsp;regem animo, aut ftudio dbitarent. Omnes regios duces in hisnbsp;^eittpeftatibus aeftudibus aliquid fibi commiffiar rerum amififleihmio
1
-ocr page 736-96. ANT. BONFINII R E R.' V N G A R.
folum fua prudcntia ac diligentia res fuas intgras ornfics ab hoftiura vi amp; infi-diis defendiffe oppidaqtie fua, quibus in muniendis Cuftodiendisque ftudium fuuni orane pofuerinQ^bus ve *^15, dici vix poteft, quanta regem,cterosqucnbsp;omncs fpe,lticiaque perfiiderit. Eodem ferme die Stephanus Comes Scepu-fieniis, vir ftrenuus,ac dux rei militaris peritiiTimus equitibus cataphracliscir-citcrtrecentis,expeditis verb ducentis,peditibus grauis armatiir fexcentis,le-uibus autem duobus (vtfama erat) millbus fecum addudis, ad Albarn in caitranbsp;regia venit : quern paucis poft diebus Vrbanus Agrienfis antiftes, qui propternbsp;infirmam valetudinem Bud remanferat,Gm feptingentis equitibus,alij etiara
nitionesmultasexcitauitjinde vt neis tormentis murospercutere, tutus ipfc ab hoftilibus iniuriis, poflet. ad portas caftella du conftruxit : eX quibus pernbsp;infidiofas feneftras millilibus ,minoribtisque tormentis incautumhoftem fennbsp;ret.eavero tumtigillis accentonibus circamduxit,necatapultis,autquauisalianbsp;machina lderentur: tum vallo etiam,foiraq; muniuit, ne clandeftina hoftiuranbsp;eruptione aut caperentur, aut incendcrentur. deinde ere bras, nift paludibusnbsp;impediebatur,circum vrbemturres crexit, easque militib.ita vt caftellareplc-uityVt neminem in mris confiftere defendendi caufa permittert. ex quo effi-jnbsp;ciebatur,vtvrbemacriusamp;: obfideretftmul, amp; oppugnaret. Qmautemintusnbsp;erantjfummo ftudio omnibus,quadpoterant,hoftium cofiliis occurrebant:3Cnbsp;quam per diem murorum partem deturbaftent, earn per nodtem inftaurabant,nbsp;*ac reficiebant. Et ne domorumteta,qu3Eligneistcgulis erant obduda,illatonbsp;igne comburerentur:ea omnia detexerantiportafque ipfasgrauimateria,acnranbsp;to validiflimo obieda munierant. Patefadis inde diuturna verberatione aliquotin locis mris,ac militibus auidc pugnandi poteftatempofcentibus,eos tanbsp;men cointinuit rex: quod prxlio commifl'o,acerrint atquepeftinaciflm vtrinnbsp;que dimicatros milites videbat : illos, quod propter adhibitam crudelitatera,nbsp;falutem fe impetrare vllam pofte difliderent:hos,vtacceptaminiuriamparigra- pnbsp;uitate fupplicij compenfarent : amp; quodfpem omnemreieomponend,fadonbsp;prlio,amp;grauioribus detrimentis illatis, omnino prcidi animaduertebat. cuius redum confilium hand ita multo pft rei euentus ipfe demoftrauit. Namnbsp;dim hoftes fe vrbe defendere pofte diftifi,de ca reddenda eogitare amp; pace con-ficienda inftituiftent,a Bathoreo amp; Scepufienfe ad earn rem colloquium poftu-larunt. Hocftatucum res ad Albarn elTent, praefidiumquoderatinVefpritni-enfi arce impoli turn, cum vicinum formidaret hoftem, de deditione per internuncios cum rege agereccepit. Him maxima pars Boemi eftent,gratuitaranbsp;^menlium aliquot militi operam deferebat-.li Boemi afcripti militia; pari prx-
mio cuA cteris afficcrentur. Kinifius cum qUibufdam fuorum equitum tur- 40 prfedus,oppidulum,cui Vafon nomen eraf,dGermanis occUpatum, ina-gro Vefprimienli recepit, pridieeius diei, quiD. loannis Baptiftainatalibuseftnbsp;Item sabA- jjeatus. Sabafia per Thoma: laurrenlis antiftitis milites recuperata, ex Germa-norum qui in arce fuffrant, prfidio, odo amp; feptuaginu captiui in caftraregianbsp;funt perdudi. Eodem etiam tempore,vtHungarormres fecund cumularen-tur, eommque animi ad bene de Repub. fperandum incitarentur; CalimiruJnbsp;rgis pater, Poloni rex,legatos alisad Frideficum Imperatorem, amp; Maximi-lianumfiliummifit,qui eos orarent,ne Hungari bellum inferre,amp; Vladiftaumnbsp;ftlium fuum regem Hungaria: rite coronatum, armis perfequi veilent, feque, ftnbsp;id facere perrexiftent, illorum iniurias non negledurum oftenderent : alios ad pnbsp;Inttocencium fextum pontiftcem maximum,qui eum obteftarentur, vt ipfepronbsp;fua, Apoftolicique Sertatus audoritate, Vladiftaum Hungari regem creatumnbsp;confirmaret, competitoresque regni ab armis aduerfus eum ferendis deterre-ret. Qu ne diuturna admodum Hungaris gaudia eftent, repente nuncij de va-riis Turcarum incurlionibus populationibusqueallatieftccerunt. Hi ciim Ki
nilium
DECADIS V. LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;657-
Wfiuinex inferiore Hungarian cum omnibus fer copiiSad Albarn profenmj ^egionemque prfidio deftitutam efle comperiflent i in vlteriorern quampri.^nbsp;*^uniHungariam inuadentes j incendia cds Sc rapinas intulerant : atque o-Oinistatis Sc fexus hominibus in feruitutem abftratis, diuorumque fanis ingt;^nbsp;viginti milibuspafluum ad Varadin acceffiflentj coorcuminpro-^mcia tumultum veritijprimo in fines fuos incolumes fe cum prda retuleranr:nbsp;^inde audis exprofpero rerum fucceflu animis vltta Themefuarum excur-onem fecerant: amp; oppidum quod in Stephani Batboreipoteltare eratj con-cteinarant : totiqueprouincia:,quam milite vacuam efle cognouerant j vulnetanbsp;S*^auiflinia inflixerant. in Croatiam autem cm iriupiflent, magno hominuranbsp;^corumque numero abado j mercatores etimFlorentinos quofdam^ qui innbsp;i*ngaria negociabantutjin feruitutem redegerant. Qu mala per f grauia^in-tniaquoque rgis ipfius valetudo, grauiora reddebat : quiinlocis paluftribusjnbsp;tcnte maxime ftate, moratus j infebrim amp; dyfenteriam fieuifllmam Sc val-^periculofaminciderat. Quamobrempoft quinque induciarum dieSjGcr-^anisqui Albx obfidebantur,qu commodius de deditione deliberarepof-aBathorco Sc Scepufienfe datos : res tandeminhas conditiones conuenit inbsp;^^Germanis, qui vrbem tenebant, cum impedimentis fuis incolumes tiito innbsp;I p^tiaredire, currus fex amp; triginta ex vrbe deducere liceret : ctrm tem-P^fpoiiandis,mulieribus violandis j mancipiisque abducendis temperarent,nbsp;tex conditiones partim aduerfa valetudineperturbatUs j partim ne a fra-^^Pct morbi fui occafionem iterum armis appeteretur veritus,fibi accipiendas jnbsp;arbitratus eft. Ita miniftris in vrbem, vt Germanos (vtipepigerant) vibi^/''/^*^nbsp;l^nipedimentis folis dimitterent,miflis,Alba x 1111. Kalend. Sept, ex naa^ Aibartce-Jishoftiumefterepta. Quibus rebus ex fehtentia adminiftratis, rex contfinbsp; cxercitum in V efprimienfem agrum, ad deiiciendum ex ar ce ilia Germa-^uniprfdium duci iubet: ipfe in proximam Laurentij duels villam j patrenbsp;^^gnificoamp;regali quondam fumptu conftrutamjreceflit,vtibi mitioris ccelinbsp;^'lOEniorisloci beneficio conualefceret. Hac re prfper geftajmultinci-^'^unt,quHungarorum lticiam, voluptatem^ ex Albenfi re bene geftami-^/^tent. Nam amp; Boemici milites, nifi promilFa ftipendia exoluerentur, prfe-(jjn. noreifeimperatafaflturos negabant: cumqtienonefletvndefe^equOsnbsp;*ncrent,multofe,quammilitaris difciplinapateretur,intolerantiusgerebat:nbsp;^corum coercere audaciam prfedus pro imperio voluiflet, feditionemift-[ ^^^fubit faduri videbantur : amp;Polonirtegle(ftofoedcre, nouis rebus ft-iam Sopronium caftellum in finibus obfidere, Albertofratre ea difli-^nte,nunciabatur. Conftabat etiam j moleft ilium ferre, quod tria milianbsp;^^m nondum fibi ex fdere elTent perfoluta : eundem^j partim cohi-^lt;J^^.^^l^rologis,quibus refertaCracouiaeftjbreuem Vladiflai ^tamfranbsp; tenribus, partim nonnullis proceribuS de vita regis defperantibs i ad re- *nbsp;3ndunibellum,regnumq5 ccupndum quotidie incitatif Cm fama de re-tcff^^^^^Cafimiripatris aures grauioraccidiflet, primo perlegatum ( quodnbsp;admonuit,vtcui Alberto mitius fe ge-mortem ipfis regnum adfratrem potins,qum ad aliens 1 peruenirei pft autem, vbi morbo cmetfifleeumaudijiit, lega-tentnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hungaris verbis fuis nunciatenfjne quid ab Alberto time-
trisf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitio, velfaftiofotum hominum impulfuj veldefperta fra-
i bellum in finibus commouiflet : fe non modo ab e furore t-^ocaturum,fed etiam fi auctoritati fit non parerit, pro Vladiflai filij Scnbsp;regnum vitamque fuam in {jeticulum adduturum. Al- Mertw.nbsp;tnj r ^^^^erea propus indies cum exercitu ad Caflbiam accedebatmon igna-efletpotitus, faciliusHungafiam vlteriofem occupatri amp;nbsp;Hungaris tcnebatur,immifl turmacquit,amp;paruanbsp;'^lvt *^l^debat. Qi^ vbi reX accepit j eonfeftim Litiriburgum Hip-^Strigonienfem archiepifcopumcequitatu proficifei iubet: qui hofti-
N ri
-ocr page 738-lt;5? ANT. BON FINI I R E R. V N G A R.
bus primo aduentu in fugam conietis,amp;: tribus fini tim is oppidis ccupatis, latins cum magno incolarum detrimento vagatus cll. De Caflouienfiautemob-fidione folicitus, Dominicum Albenfem antiftitetn, Panzolzium Palatinum legatos ad pattern fratremque, qui de illatis contra foederis conditiones, armisnbsp;quererentur,ire iuflit. Legati,vt rege mandatum fcrat/cm, antequam Car-montibus fupcratis in Poloniam traiicerent, Albertum conueniffent, a-iertitiH ora pud cum, Domiuico ipfoj qui gratior multo erat, verba faciente, in huncmo-*** dumlocuti funt : Ecce rurfus ad te Alberte dux indy te, venimus,a rcgc noftro,nbsp;fratretuo, Hungarisque Polonorumfociismifl,vtexquiramus,proranfnef-dcra inter nos pauloante percuflafis habiturus : an, quod minime decet, bel-1*nbsp;lum, vt oftendis, nobis itcrum illaturus. Regis quidemnoftri eafententia eft,vtnbsp;quiduis potius perferat, quam vt iterum cum fratre perniciofo bello decernat.nbsp;Cuius nos confilium quam pium, tarn noftris rationibus alienumexiftimamus:nbsp;quippe cuius indulgentia quantae regno noftro calamitates acciderint, fentia-mus.Tuus verb qui litinhac re gerendafenfus,valde audirc cupimus. Regnumnbsp;te, iUo pulfo i noftrum occupare veile, funt qui dicant. Vnde hoc tibi tandemnbsp;Venit in mentem fperare ? quando nos alias, vno coronato rege, regnare altc-rum iuflimus ? aut quando vnquam aliquem fine fuffragiis noftris regnuni ob-tinere pafli fumus? Vladiflaum fratrem tuum rit regem creauimus : definefpc-rare, te, viuente illo, pofte ad regni faftigium peruenire : define credere, nosnbsp;tibi amicospoffe effici, quos inimicorum more crudeliflime diuexafti. Nonnbsp;fratribus oppugnandis, non vexandis fociis, non foederibus violandis, fed pie-^tc colenda, tuendis amicitiis, pafisque feruandis,rgna parantur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim
grauiora nos Turcis immanibus hoftibus incommoda metuere pofiumus, qum PoloniSjCognatis amicisqucnoftris,te imperatore accepimus.qui handnbsp;fibi fatis arbitrati efle,pro libidinerapere,auferre,incendere,amp;feruicurc affice-re : etiam ( quod fine lachrymis dicere,aut meminifte nonpoft'umus) virginum,nbsp;matronarumque pudorem, amp; facrarum dium numen pro nihilo habuerunt.nbsp;Non his artibus Albertus auus tuus,non Ladiftaus patruus,non Sigifmundus amp;nbsp;alijhoc fibiregnumqufiuere: quorum fata fitu in confilium,duxinclyte,ad-hibueris,amp; fi cum iis,qu per te ad a funt,compararis;non dubitamus,quin pronbsp;tua fapientia de fufcepta fubito fententia deceifurus, amp; te cum tuis cops in fines tuos recepturusfis. Q^d nifeccris,vt tebreui iftiusconfilij amp;:audaciatunbsp;pniteat,euenturum,Deorum freti auxilio,fperamus. Hc ab eomagnacumnbsp;libertate dida, Albertus non modo non inique tulit, fed antiftitem fiimmo etiam honorc,ita locutum,fibihabendum putauit: cumqjfe purgandifui caufa,0inbsp;propterpadanonferuata, amp; propter fratrisincertam ex grauimorbo vitam, adnbsp;bellum addudum refpondiflet : pofthac cum eum iam incolumem efte audi-et, ab a^is difcefturum, amp; communibus commodis confulturum pollicitusnbsp;eft. Hoc rcfponfo accepto,legati profcdi,quinto pft die Cracouiam peruene- 4*nbsp;runt: amp; Cafimiro regi, Alberti incendia,rapinas,cteraque,qu prxfcntis temporis conditio fuggerebat,expofLierunt : eumque, vt filium parre recufantem,nbsp;pro imperio coercerei^ orarunt. Cafimirus molefte hc fe de Alberto aiidirenbsp;refpondit : ac confirmatis legato rum animis,continu per nuncios Alberto im-perat, vt primo quo que tempore cum exercitu in Poloniam referat : id ni fe-cerit,fe ftipendiaadexercitum non mifturum,atque armacontraeum pro Vla-diftao fumpturum,oftendit. Poloni cm ftipendia fibi negari,amp;: reuocaria bcl-io duccm fuum viderent: quacunque ope poftiint, Albertum paternis iam man-datis fegniorem, languidioremque in gerendis rebus effedum, patris impc-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riis exequendis auertere conantur. vbi verb in propofita fententia eum vident,
It
cm aliquandiufe fine ftipendio rapinis fuftinuiftcnt, in Poloniam regrediun-tur:amp; fada ab Imperatore fuo defedione, omnia hoftilem inmodum diripiunt: vt ea faltem ratione Albertum, fi poftint, ad bellum perfequcndum eliciant.nbsp;Iam legatidomum reuerfi,legatione renunciata, regem, patresque in Polonicxnbsp;pacis fpem adduxerant:atque vt omnium in bellum GcrmaniGum,quod vnumnbsp;relinqui
-ocr page 739-DECADIS V. LIBER .
telinqu vidcbatur,cur conucrtercntur,efFeccrant. HiS de rebus rex circitef Kal.Scpt.villaLaurentij ducis, vbi fui teficiendicaufafuerat j cin fe Budamnbsp;conculiflctjSabazium Turcis obfideri certiof fatus, Laurentium cum equi-Utufu ad inferiorem tendam Hungatiammittit Vrbanum verb Agrienlcmnbsp;ntiftitcnijqui paucis ante diebus Budam erat delatuSjfocium Stcphano Scepu-enadiungit;atque ambos in vlteriorc Hungaria publiais amp; priuatis commonbsp;sfcruire,amp; Albertoj fi quid mouiiret,refifterc iubet. Eodem rneilfe gratii nbsp;^ermaniSjamp;Maximiliano imminente bello, cmfc adtamdiuerfa bella oc-Ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufficere non pofle rex cum patribus cerneret : pacem omnes j fi pof-
ctjquis J fin minus, tolerandis conditionibus petcre confiituunt, Ea de caufa ^mliteris amp;mandatislegatiPofoniumvtrinquemifl'ijhinc Thomas lautienfisnbsp;P*fcopus, qui eo tempore vniuerfa ferm rcgni ncgotia j qua erat prditus fa-P^cntia, adminiftrabat : illinc Stephanus Bathoreus,amp;loannes Patimchirchcr,nbsp;Oeihus cancellariuSjVir grauiflimus. Cum de ccordia agi cptum efiet,Ger-*^^i intolerandas propc conditiones ferebant : iura fcilicct fdcris cum Mat-^Uregequondaminiti,cm inciuitatc noua Fridericilmperatorispermiflunbsp;Corona reftituta eft ,repetentes. Maximilianus verb regno Hungarifein per-P^tuum eeffurum efle negabat : fed foli Vladiflo,propter fanguinis ciuncli-prftns conccflurum dicebat,communemquecumeo inferea regni ti-'^lumdepofcebat, amp;C belligeftifumptus poftulabat. Has tarn afperas conditi-quibus fe Auftriacorum imperio Hungari fubiicerent, Icgatis fe acceptu-negantibus : Germanis autem contra pertinacifl'ime infiftentibus,a f*
J ^ccenfis vtrinq; grauiter animis, amp; dcfperata prorfus concordia, colloquid '^cdctitibus, multum temporis eft tranfactum. Intereaprteropinionemnbsp;'''itn,niaiorum vndique malorum iiunci) deferuntur J Albertum ad obfidio*nbsp;{^Caflbuiacreuertifte : Prinian famili adolcfcentes eximios, cum eJcpedi-ftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpflufquam caftralocarentur, aduerfus Polonos fernere pro-
^flosjuiifcranduminmodumoccubuifle i adCorneuburgum in Danubij ri- k ^*tes,qui in prfidio erant, turri, quamin fpecicm caftelli cxtruXerant vt
J ^Jinieatus fecundo amne deueiftos Viennenfibus intercluderentj Germanis ^prouifo irrumpentibus, fuccenfa, ad vnum omnes cfos fuific : Kinifiunl
I ^risTurcis acceptis incommodis,diris barbaramillamgenfem crucian* itifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finibuS prohibere conatum,maioribus indies calamitati bus
Q ^'^cndis caufam attulifle : Albertum iam non folm Caflbuianum agrum va-effuf omnia populantem, duo milia cadorum viniinPolo-f. '^mififle : multa etiam fernere eftiidifle, non pauca in belli vfum referua C~ ^Poftremb, Sucuos Maximiliani milites, excurfionibus in Morauiam factis,nbsp;i pccoris numero abdmfto, ad Tyrnaui obfidioncm Danubium tra-h qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;His, aliisquc ciufmodi rebus, amp; fimul inteftina feditiohe amp; difcordi^
inferiore vigebat Hungaria,perturbati : cum pacis cpiditas (ftmma ac ns fuperiorum detrimentorum mcmoria, metus^ue futurorum omnes vr-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baud fibi mram interponCndam exiftimarunt, quin primo quo-
Hjj^^^^porc,quibus conditionibus poflent,pacemcompararenf. Itaquc re diU tandem ex rgis audoritate his l^ibus eft tranfabta.: vtinbsp;b ^ciim Matthia rege de reftituenda coronainita,renouarentur : vt regnumnbsp;kt f^^^^iniihanum,aut eo mortuo, adlegitimos eius hfeds recide*nbsp;kk ^^^^aus fine filiis legitimis decefliftet : interea, vt regni titulus penes;
vt pro belli fuperioris impenfis Vladiflaus Maximiliano cen-nummum aurcm pendcret : ne fummi honores vlli, vf duuttiuiratus ^**^^^ds,Palatinatus,vt muniatamfacra,qm prophana,amp; prouincia*nbsp;^.^^^^^^ji^i^iiiterpofita amborum autoritre, amp;iureiurandovtriq; da*nbsp;:vt eofdem vterque amicos,rebelles,hoftesque haberet,iurequcnbsp;qtii alter alterum bello iuaret;Hungaros,Gerfnanosqe edemloco ar*nbsp;Hungaris vllis fraudi eTet,- qud ad Maximilianum fcnbsp;^ent,ncq} vlla autnota,aut pnaaftici propterca poflent: fed bonis fuis^nbsp;Nn i)
-ocr page 740-ANT.
700 ANT. BONFINI R E R. V N G A R. qux publicata fuerant,reftitutis,eodcm,quo fideles loconbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
ad poftremum,vt omnes antiftites amp; amp;ciuitates,cumvniuerfanobilitace legacis Maximiliam pra; . ' j. p^^nbsp;deris leges inuiolatas in perpetuum cum fiiapofteritateferuatu onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
populo Martmalibus,his tarnen fupprcfiis coditiombus, in peLtione rcnuciata eft. Pft autem curalcgati fe Budamrecepiffcnbsp;communi fententiacomprobarenf.rex cumSenatujegatisque anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , 'g
fis,exarce defcenditin concionem,quxtum anteregiam mica lingua Varadienfi antiftite fingulanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V ^on-
fui omnia, qu intercefferant, incommoda perfequutus.-ad pacis demum con . ficiend necelfitatem peruenit :eamq;vt Ubentibus acnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
tammultis prxfertim cflidati difficultatibus, eft horcatusdiisqj diftis,pro in fe?um patribus in regiamretulit. Rege condone prof edo, laurienfis Ba-thoreus^duo pads arbitri atque legati furrexerunt, vt patna lingua,qux de^paccnbsp;dicenda effent,multitudiniexponerent. Ex iislaurienlis longam ingrefiusornbsp;tionem,primum omnia,qu perpeffi erant belli damna,ac detnmenta oftendrnbsp;publicis Sc priuatis pecuniis confumptis,agricolis, quorum 1'^ 0*^^nbsp;quam propLni ordines fe alerent ac tuerentur, in citeriore amp;nbsp;garia fpoliatis,regno domcfticis difcordiis in mul tas partes diftraao,Rempub.nbsp;liutius refiftere non potuiffeffe ex communi confilio pacem, amp; vnicum omnnbsp;urn malorum remedium requifiiffe, eamque his conditmnibus impetralle. 1nbsp;de pacis conditiones,qu adhuc occulcat de induftriafuer^t,recitauit.eanbsp;quanquam fortaffe parum xquas, tarnen vt reip. commoM.nns,nbsp;b eis fuadcre,dixit. Sic enimfore,vrGermanicofolutinbsp;lonos nullo negotio propulfarent. Multitudo vbi conditiones ^udiuu,nbsp;cum ftomacho perinde obftrepere amp; reclamare cpit,quafinon pactsnbsp;uitutis conditiones effent accipiendxmihilque propius ddum e., q ,nbsp;gentem feditionem propterea excitarit. Satis certeconftat,amp;patrvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
los,amp; ipfos pads legatos per aliquot dies,nifi armatorum turba , curiam non veniffe, amp; ex nobilitate multos de feceffione anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r'm
confiliahabuiffe. Itaque cum fingulis noftibus tabellx criuus, amp; ten.pior., Valuis populo affigerentur: in quibus denunciarent,, fe millies mor Js pi nbsp;us, quam tarn turpes foederis conditiones approbarent : rex omnes ad le p a -tis ante per Palatinum amp; Bathoreum illoru animis, aduocari luffit : , au ,nbsp;de fuadeque regni dignitate fidei fux commiffa bonum animum haotrtn ,nbsp;hortatus: temperacis cum legatis conditionibus,eos ad fdusiuremrando.a -ciendum,ne tanta Concordia folueretur, adduxic. Eodemquoque menfe,^nbsp;Hunam amnem in Croatia, ex Turcis mille amp; quingenti, qui mnbsp;oopulabundi dcfcenderant,cxfi,totidemque capti: ex quibus centum c v g
?i ad regn, nonnulli quoque ad reginam a Bano muneris loco eo bello Bernardini comitis virtus inprimis enituit. Fderenbsp;quemadraodum demonftrauimus, confirmato,rex comperto CdloiHmcnbsp;agrumab Alberti militibus deuaftari,Boemosftatirn,quiadfeptemmnbsp;rant,ex Auftria reuocitos celeriter, quanquam facuiffima yemenbsp;naiiere iuffic. Cm Stephanus Seepufienfis Id. Decemb.nbsp;queftriuA pedeftriumque copiarum prxhdionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auftna
hue memorabile ibi geffiffet,multos in timor adduxerat: ne fie nunc per negligentiamCaffouia pelleretur. Ob e^ rem 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt; g u q
lijcommLndiftidipacccnfusdllatamdcukateaffictcbaturqMdBoe^nj fe,ni(ipetfolutisftipendiis,inaclemdcfcenfuros,aatpLignaturosnbsp;nbsp;g
jncotnmodo vd obuiam iret.prfcaos equit amp; riez virumfortiffimu,amp;:maximo reimilicaris vfu prditu,infunbsp;nisprxmiisrnperducit. Deinde militibus regni,Reiqipubl.penculo,mb , rJinbsp;cuni^^oft'ibusdecernaiur,expoiito:pollicicusq;Ie daturumopem^^ptduvnbsp;dahis calamitatibus c periculis,rep.cumfnore omnib.merita p
prxima
DECADISV. LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7er
ptmiapcrfoluantur, ac geminata deinceps militia honeftentur : omnes adar-^aalacri ac prompto animo capienda deducit : ac tumultuariis militibus,agre-busque hominibus vndique eiioca.tis, maximis exercitum fupplemencis ad-AlbertusvbiHungarumprlijcaufapropiusacctllillcvidit,etiifenu-militum inferiorem cernebat, tarnen haudbipugnam detreftandamra-amp;fmul exercitus fui viribus amp;fortun, qua fa:pius fecunda erat vfus, fa-^orefubnixus, audader occurrit, amp;c caftra in confpedtu Hungarorum locauit. ^*^pofteruni diem cum pugna eflet iiidicfapar vtrinque cura, folicitudo pernbsp;^otani liodem animos agitauit : fed caufa non pari : quippe cum ilii de dignita-ni de incolumitate propria cogitarent. Vbi illuxit, StephanuSjantequam ex-y^itiiinfuunie caftris educar,milites allocutus, admonet,n0fenuncj vtquon-rgnante Matthia,pro augendo imperio,amp;domefl:icacumulanda gloria:nbsp;defendendo regno, publica falute certare : incommoda j atque iniu-omnes, quas per biennium ab Alberto acceperint,figillatim exponit. perfi-'nieius ineos,amp; importunamin fratremregem immanitatemedocet:quinbsp;^^fariacupiditatc regnandi accenfus, regnum illi legitimum eripere,amp;Hun-S^dsinuitis inuadere ftudeat. aduerfus hc aut forti eile animo reftendum,nbsp;eruitutis iugum turpiflimum fubeundum,addit. Vidloriam autem fibi cumnbsp;^ojj'^^S^roruniBoemorumque fociorum virtutem incredibilem,tum iufta bel-^*fam,amp;:diis iplisimmortalibus probatam, facile polKceri. Contra Alber-* olonos hortari, vt quem ad fraternum iterum regnum oppugnandumim-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc ipfo tempore acerrimc fortiflimeque pugnando defendert.
^.'Ibidem,quanquamnumero copiarum efletinferior, fperare tarnen eorum te fore fuperiorem : prfertim verb , cm res eis cum tumultuario exer-lt;nbsp;Regis imperio nudato eflet futura. Cteraque eiufmodi adiicit, qui-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerfariorum opes imminuere, aut fuas augere, aut certam Victoria:
lb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^bus rebus inflammatis Polonorum omnium animis,
(o \^pugn fignum dari poftulant: ac clamorc ingenti eum j etiam inuitum ge difciplina amp; numero Hungarici exercitus, cui fe imparem lon-^^^rnebat, certior fadus, prlio abhorrere coeperat) in aciem defeenderenbsp;ti Slgno pugn dato, primm cum Boemis, qui in finiftro cornu loca-certamen initur, equitibus vtrinque egregi pugnantibus : quorumnbsp;plj deici, ptignam pedeftrem non intermiferunt. ex altera parte Ste-dextrum cornu cum Htmgaris tenebat, amp; eum fequuti, quos Bea-niiferat,pugnarc incipiunt : amp; pariimpetu congrefli,clamore amp;flre-vtrinque cadentibus, pugna vfque ad lerum dietnbsp;T andern Albertus, qud, quos defcflis fuis integros, recentef-^Ofe^^^ittere nonhabebat, amp; qui diu pugnaflent, vix confiftere iam prla-poflentjvaldelaborarecepit. Quareanimaduerfa,Hun-fluz caftris prxfidio relira fuerat, cruptione fadla,Plt;:^Jonos in-*nbsp;prlij labore dt fatigatos, nullo negotio pellit. Solus cumnbsp;j vltima acie refiftit Albertus : qui multis miflis j poftrem fe in fu- Merit iiitnbsp;captiuo quodam milite telTera: per me- cumpaucis tanquammicus ittprudentibus illis ela-ti ^^P^^iesperuenit. Ex proceribus pauci euafere : plerique aut defide-^Ut capti : reliquus exercitus profligatus, caftra direpta, impedienta o-tiijj tots bcllicirs apparatus, inprimisque nea tormeiita inufitat magni-Jenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inpoteftatem peruenerunt : captiui, quipaulo ante
lcc(, cpfl fuerant, recuperati. Stephanus centum amp; quinquaginta quits vigilia ad hoftes infequendos immittit : quorum alij palati ab a-equitibus cfi,acfpoliati funt. Albertus in oppido Eperies,qunbsp;confugerat, pofter die Stephano amp; bice obfeflus:nbsp;tempore fperarer, ad pacem acci-tijn-^^^ietunicompellitur,his legibus: vt tut ex Hungaria abiret;tormcta,
sqj omnes reciperet: Saros,Gibinium,Eperies,amp;reliqua qu in vlterio-
N n iij
-ocr page 742-ANT. BONFINII R E R- V N G A R.
rc Hungaria oppida occuparac,rcftitueret: Hungaris nunquampofthac bclluai faceret : fdus amp; amicitia in perpetuum irxtcgrfi. permanerct CKi vbi Budamnbsp;nunciatafunt,maioreniexpace,qu.m ex Victoria lciciam omnibus attulcrut;nbsp;rgi vero inprimis,qudfratre iplo :ncolumi,bello maximOjacperieulofilTinionbsp;libcratuseffet. FinitoiamGermanicorPoionicobllo,amp;regnograuiffiminbsp;periculis exoluto, vnum reftabat T urcarum beliuin, quodfuperioribus inipli-citicuriSjintermitcre coa:ifuerant.cuius caula rcx adKaiend.Feb.conciliumnbsp;Bud frequentiffimum indicit : qu,dum regni proccres cocunc,riuncius alla-tus, Turcamad obfidionem Alb Grc, qu Belgraciu vulgo dieitur, propc-rarc : quodnon Hungari folm, fed Chriltian quoquc Reip. priinumputa- itnbsp;baturpropugnaculumeffe,aliquantulumconciliumpcrtui bauii. Paucispoftnbsp;diebus,cmiidemadSindcrouiamconueniflent,vt Danubi (quefrigoris ma-gnitudine Sc vi conglaciaffe exiftimabant ) tranfmifto vltenurem Hungariamnbsp;incurfarent : opinione decepti,ne fruftrafc mouifle vidrcntur, clam ad Saba*nbsp;ziumdiuerterunt : acdimiffis in ripa Saui cunStis equis, cm occulte fuburbianbsp;adortijdie nodeque oppidum oppugnaffent, prldij virtutc amp;:robore indede-Tttrearum pulfi, inceufis tamcu fuburbiis, recefferunt. In co prlio exTurcis quingenti,nbsp;exprlidio quinquagintaccciderunt:nontormentis,fedmanibushoftesdc-turbati, quod ne machin omnes loco dimot fuerant, qu res proditionis ,nbsp;fufpicionem non leuiffimam attulit. Per eofdem dies alia Turcarum manus,nbsp;qu in vlteriorem Hungariam irruperat, cm in Kinifj turmas incidiffet,inpo-teftatem ferc tota conccffit, multis cfis, ^iis captis : ex quibus purpuratiquo-que nnulli ad regem miffi. Qmbus de rebus .public diis gratulationcs amp;fup-^licationeshabitfunt. Neqjitamulto poft fexcentiferme alij, ad Albam Gr-cam profligati nunciantur : qui cm prfetos duos Budam ad conciliumabi-turos fentientes,expcditos in infdiis quits,vt eos incautos opprimrent,col-locaffent : ab iifdemeadem,qua in eos vfi erant,arte,nec opinantes circumuen-ti, amp; prter paucos deletifunt.Itamelioribus aulpiciis,re bene cum Germanis,nbsp;1451. Polonisamp;Turcisadminiftrata,annus m.cccc.xcii.eftinitus.lncocilioau-
tem cm Petrus metropolita,qui eocum ductis equitibus cataphrais,amp;:ex- } peditis treccntis venerat:de Beatricis fponfalibus ceiebrandisrciuiffer,abvni-uerfa concione reclamatumeft: cmregem omnes fcundam virgineni ducc-reoportcre,amp; regno Hungarico nihil fterilitate reginincommodiusaccideicnbsp;poffe affcrcrent. More Seuerini caftclli prfedusjcm vitori de Turcis par-tjdefenfqj ftrenuarcis, ac propri virtutis teftand gratia, currus duos e-forum hoftium capitibus onuftos,ad concilium veheret : in medio itincrc gra-ui morbo correptus intcriit. quos cm Georgius frater Budam, atque in ipfumnbsp;quoque conuentum iuffu regis detuliffet, eo fpetaculo proccres incredibi 0-mnes lticiaqu ac ftupore repleuit : cm truculenta adhuc, amp;:crudelitatemnbsp;Wninanti^ortuorum ora defpicerenndeniquefummo omniumconfenfu pro- 4nbsp;pterea laudatus,ac magnified donatus : fratrique mortuo,qui fortiflmus vit, amp;:nbsp;Turcis formidolofifmus fuerat,regis amp;patrum audoritate eft fubrogatus, Di-miffo concilio regina,vbineque per legatos, neque per nuncios, quid de fponfalibus fuis patres decwuiffent,accipere potuit,ludificari ferataStrigonio Budam veterem eo animo venitjVt,quod poffct,fbinbsp;nbsp;cauf fu ne deeffet : amp; in
regiam ptofeda,inde,nifi re perfelt;fta,non difeederet. Neque tarnen adnouara Budam fine autoritre regis amp; fenatufconfulto afeendere eft aufa:verita,ne oc-clufis fortaffe portis,parum honeft retrocedere cogeretur. Ad eam multiprin-Gipcs,maxim ij,quos ipfa fibi muncribus amp;promilfis obftrinxerat,officij gratianbsp;venerunt: rexvix adduci potuit,vt eam femel interuiferet. Q^amobrem delu-fam fe exiftimans,dolensq5 quod eo veniffet, die feptirno fe Strigonium recjpit;nbsp;amp;patfeFerdinando regeNeapolitano, vt per legatum Vladillai animumex-ploraret,pctiit. igitur eifeiter Kalen.lunij,AndreasCarafa,vir fummolocona-tus,miffus,hoc rege refponfum tulit: Se per legatum Ferdinande rcgi,quidfuinbsp;de regin coniugio confilij ft, cxpofturum. cuius rei caufapofteaAntoniumnbsp;......r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cpilco-
-ocr page 743-DECADIS V. LIBER tl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705
*pircptnNitnenfem,ad Alexandrum pont.max, qui Innoccnti mrtuo fub-^ogatuSjHungaros in clientelam accepcrat,Kregern Ferdinand Idibus Oio lriSjCum mandatis ire in Italiam inflici
RERVM VNGARICARVM D E G A-
D I s Q^V INT LIBER III.
N magna omnium trcpidationc, fummaque ex incommo dis diflipatis de belle Turcarum rumoribus multis, regis pa-trumquefolicitudinCjMartinus Zobor, qui regemuito ante ad Baiazetem imperatoremlegatus de fummis rebus mil-fus : ab eo deinduftria j ne bellica caufa fua confilia enncia-retjdiu nulle refponfo redditOjdiccbatur fuilTe rctentusuan-dem VI. Idus luniasreuertit: arque omnia, qu de recenti
^rearummotu compererat,ex ordinerecitauit. Baiazetem ingentc terra ma-belli apparattim confecilTe : quippe ducentis triremibus ad Propontidem ^oadis, amp; multis in Ponto nauigiis conttrutis, atuariisque ratibus non pau-^'^)(}uibus litrum fubiret,lembisqj leuioribus in Bofna pluribusjquos in Sauumnbsp;t(j ^^'^uceret, comparatis, ex Afia atque Europa incredibilem copiarum multitu-''enieuocafle, amp; ducentorum milium hominumnumerumeficilTe. quor-^capertinerent, baud fc affrre pro comperto pofie. hominum enim variasnbsp; ''lgus opiniones iatatas,aliis in Cyprum,nonnllis in Dalmatiam,multis innbsp;^tas Sc Valachos earn belli molem conuerfum iri dicentibus. De Alba Gr-^audquaquam fibi videri, curhoc tempore maxime laborandum fit: qudtnbsp;^^Uzetes cumexercitu Sophiam vfque, inferioris Myfi vrbem, BalT cuiufi-j^^J^auoritate progrefius, vt inde ad Albam,Hungaris externis interea bellisnbsp;difeordus occupatis,cripiendam contenderetipoftquam recentera.nbsp;^,^'^gatorum cum Germanis Polonisque compofitionem, cuius domo egre-guarus omnino fucrat,perceperit : vehementer aceufata BalT temerita-belli rationcm,amp; fenttiam commutarit : quinetiam pcem eiim cumnbsp;^.^gatis ilia fe conditione faiurum oftendilTe: fi fibi pereos in Valachosamp;Enbsp;Scpcr Dalmatiam in Carnos amp; Noricos impun excurrere licuif-fe Osjbus fe conditionibus repudiatis j eum ade vehementer animo fuifi-f^^otniiiotum, vt iracundia elatus,pilos barba femel iterumque euellerctjpo-die infcdta re,fe fine cundatione dimiferit. prfentem porr eius ex^nbsp;peditum equitumque viginti tantum milium numerum peruenire :nbsp;. ^uos omnes collcdiitiam manum, incrmem, amp; bello parum idoneam elfe :nbsp;.^itium verb turbam prop infinitam fecum ilium trahere, nullo alio telonbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cipione prfixo ferro armatam : omnesque tune, vt qui aqua duntaxac
cibo alefentur, peftilentia ac dyfentcriacorreptosgrauiflimlabo-* rex,qunquam multis de rebus animo efferebaturitamhaudnbsp;motus contcmnendosexift:imans,extplofinitimasTur-milite, tormentis, commeatu amp; armis munit. Seuerinum, Sa-^is^^^^^^^^^^uphcatoprfidij numero confirmtareemque Alb Boe-^ilitibus mille, amp; rebus qu bello vfui eflent, omnibus inllruit : reliquosnbsp;^os ad Paulum Kinifium ire in inferiorem Hungariam iubet.Indfc totore-^eleftum magna cura ac diligentia habet, amp; pro iure focietatis auxilia nbsp;df etiam poftulat. nam remotiorain tempore, fi Baiazetes vitra procc-videbantur polfe. T anto verb ftudio, tantaque animi propen-Sgt;iinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordine,tate,fexuq5impetrata, omniapro falute amp;dignitate re-
^H'^'^^'^i^r^t^^'^i^tjVtin magna militum nomina ad bellum vltrb profitetiuni Vjj. .^^^cerdotes etiam cum monachis fpontc fe militi offerrent : lcr autemnbsp;ffnes, qos aut fexus amp; ordinis pudor, autxtatisamp;viriumnbsp;gtauioribus operibus amoueret, quotidianis fupplicationibusnbsp;pro incolumitate regni Deo facere non defifterent. prfedti verb ad fuarai
Nn iiij
-ocr page 744-704 ant. b o N F I N 11 R E R. V N G A R.
quifque prouinciani firnao cum prfidio tutandam repente magna animi ala*^ critate difeurrerent. Qnibus de rebus rex in earn fpem venerat, fe fi armainfer*^nbsp;reTurcperrexifltjdum primis regni arcibus expugnandis tempus tererenr,nbsp;^ercitum fexaginta milium hominum facile duorum menlum fpacio concra-ccurum. Nam Batorcus, Stephanus Valachorum regulus cum TranfaJpino,nbsp;pollicebantur; totidemque inferioris iuperioris Hungari regiones. Germanos veto Boemosque, amp; iis attributas regiones, viginti itemmi-Ha prbiturosplane non diffidebat. Baiazetesautem, quiSophiam vfque, Al-bcximprouib occupand confiliojprocefleratrtanto hominum confenfure-rumque apparatu cognito,fpe concepta deietus ,neque vitra progrediendum wnbsp;ratus,exercitumdimiht:amp;Baffisduobus cumtrigintamilibus hominumSo-phi rclilis,atqueOratore ad VladiflaUm de induciismiflo, Byzantiumfere-cepit. Dum autemdeinduciis agitatur, Baflarum alter perfidia plus qu.m Barbara,Valachiam popuiatus,nonpaucisfuorum defideratis,turpiter retrocederenbsp;coaduseftialter montanos Albancnfesadortus,qui loci ediriffimhamp;fua naturanbsp;infuperabilis munitione freti,a T urcarum ditione defeceranr,ipfe cum validifnbsp;imo equitatu concifuseft : quamuis redintegratopoftea exercitu, emsTurexnbsp;locipotiti hnt. Odo autem milia ad obfidcndum Scuerinum milTa, Kamfianonbsp;mature fubuenientefubfidio, fubitoreceiferunt. Eode tempore Cafimiropa-tri, Poloni regi, in Lithuania mortuo,ampliflmas exequias,magna proccrumnbsp;totius regni affiftente ac funus dcorante frequetia,rex ipfe folicitudine,acinccnbsp;fiiutts, prope confe(us,parauit. Antonius Bonfinius qui has fcripfit hiftorias, tonbsp;Z 9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generis ferie altiusadlaudemfamilirepetita,eius vitam qumorna-
^ffima potuit oratione laudauit. Poft autem cmcomitiaregi in Caiimirilo-cum creado apud Polonos effent indita, duos eo legatos, Ladiflaum Cafinc-rum,amp; loannem Boemi cancellarium rexmifitqui fuo nomine Polonicire-gii iura, qu adfe,vtad maiorem natu fratrem,merit pertinert Alberto fra tri fyncerafideremitterent. ad quod officium fatis conftabat, regmainduisamp;:nbsp;patris quonda,amp; turn matris viuentisprecibus, amp; inprimis fmgulari ipfius quo-^^g^l^overo, quiinfcquu- }onbsp;tus eft,mcnfe,Boemorura cohortes, qu veteranorum nigrorum appellaba-tur,cum effent ad tutandos inferioris Hungari fines,amp;: Turcarum incurfionesnbsp;reprimendas miff:PauloKinifioprfeao,obintolerandameorumlibidinisa-uaritiquehcentiam, mritas piias dederunt. Cm enim qum fced,mifere-que Iuperioris iidemHungari partes omni Iatrociniorum,facrilcgiorum,amp;Ii-bidinum genere turpiter exercendo ante tra:affent,illc in memoriam reuoca-reu centurioncs eorum primo ad fe aduentulibcraliffim accepEos,munificcn-tiffimeque donatos,impcnfius eft hortatus, vt ab iniuri3,malcficioque fe,fuosq;nbsp;profilberentmeforte qu infuperiorc Hungaria fccleris amp; intcmperantifux
xemp a^um maxiraaignomininota, prodidiffent, eadem in inferiorequoqj 4 l^^mamipforumturpius, veladretinendosinnbsp;lide populosalienius,vel cert pietare Cfiriftiana remotius effe poffet. Namnbsp;quod ad eorum commodapertineret,fegrauiffima pna edidurum, vtprtcrnbsp;pabu a,qu gratuite Iwberentur, reliquaad vi(ftum neccffariacerto, eoque c-tiaminofficoprecio prberentur. Cuius orationem cm ceturiones omnes itanbsp;appr^aftntjVtfe, quoadpofl'ent, ne quid tale committeretur, pofthac annifu-ros ee contenderent : Segidinum amplum fane, arque opulentum oppidum,nbsp;inftiuadimifli funt. Vbi per aliquot dies morati, amp;quaf ad ferner reuerfi:ad-eo fe intemperanter auare gercre cperunt, vt nec fortunis, nec pudori,nbsp;nccfpe etiam vitprouincialium parccrcnf,qu infatiabilamp; immeniam eu-piditatis amp; libidinis iu fitim explorent. Fama eft,matronam quandara hone-^o ^ono genere nat am, nudato corpore,ld pudendis manipule herb con-telt;ftis,netusamp;lachfymarumplenam ad Paulum veniffe : atq; ad pedes eius pro*nbsp;uolutam ,infignem in fe Boemorum militum iniuriam expofuifle :per quos o-mnibus fortunis euerfa, etiam propriis veftibus ad velandum corporis puden-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dadi'
-ocr page 745-DECADIS V. LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70;
4adifpontafiiiflet:abeoque,vtomniuminiuriarum amp; contumeliarumarquif- f mo vindice, durilim Fortunas fu auxilium imploralTe. neque ita mulco pftnbsp;pagi cuiufdamfacerdotem mocftum accefllTejdeaudaciapetulantiaque cuiuF-dammilitisacerrini conquerent:quiloculum argenteum,inquo CliriftiDo-niininoftri corpus efletinclufum, temploabripuilFet, amp; ipfum fantiflimumnbsp;corpus in terram,nefario quodamjamp; inaudito Fcelere abieciflet.Paulus autem,nbsp;- qui milittes eiufmodi mores femperdamnafletjiuftis primmlachrymantisnbsp;uiulieris querelis auditis, vehementer animo eftcommotus,libentcrqucmeri-turn de cohortium nefanda petulantia fupplicium Fumpfiflet : ni eorum animosnbsp;parum idoneo tempore alienatum offenfumq; iri dubitaflet : cm infeft quo-tidicTurcarumexcurfiones in prouinciam timerentur,quibus fefidelivetera-^iorum,amp; probata inprimis opera occurFurum efle fperabat.Pft aucem cmli-^cras, quas aflduis perditorum agricolaru querelis fatigatus, adeos Fuper ea rcnbsp;^derat,manibus ab iis difcerptas, amp; pedibus in fui contumelia conculcatas au^nbsp;uifltt : eosqs e demum intemperanti ac vecordi proccflfl'e, vt nullam neq;nbsp;^ucjplin militariSj neque Chriftianas pietatis ,ipfiusqj ade Chrifti curam aucnbsp;fiUonem haberent : tacita quadam religione ad contemptum Chrifti nome fe-^^rius vindicandum accenfus, baud vitra tantam eorum bi temeritatem, atqgt;nbsp;j^Merantiam perferendamputauit.Itaqueprotinus ab infrions Hungari reais',amp;vicinis ciuitatibus, auxiliis occult per certes ncios euocatis, amp;agre-turba alterius fimulatione belli coacta, amp; ex omnibus pagis militibus ac-^fttisjiuftumaduerfus eosexercitum ducit.Prmifl expeditiflimorumcqui-turm, cm forte in Feptingentos Boemorum quits incidiflent, cmiflbnbsp;uojftrenuc dimicarunt. par ab initio vtrinque pugn conditio fuit: tanden^nbsp;cmi,quia(l explorandum potius,qum pugnandum inftructi venerant:retrnbsp;/coati,eos,quo res verfetur in periculo docent: amp;,vt fe caftrisnbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;communiant,admonent, G. erumpentisinfe Pauli fuftinere impetum ve-
Hoc illi auditOjVt in re trpida potuert,protinus ad villa, quam Pifeinam h ^^^^^jimpigr caftra Jocant, eaque vallo,foflaque circumdant,fcilicet,vt Sgt;Lnbsp; copiam habeant,amp; faltem pifeinae parte defenfi fint. Prasuenit eorum iternbsp;^onlium Paulus,neque long ab eo loco caftra amp; ipfe ponit,amp; fatis egreginbsp;tempore ad omnem belli rationem expediendam parat.Cm autem ho-caftris ita appropinquaflet, vt eos eminus percuterefe facil pofte confianbsp;frequentibus eos glandibus neis inceffere per tormenta minora emif-'iftituir, atque in campum aciemqj prodire cogit : cm duas vexillationum,nbsp;j^^^^peditorumequitum alas in cornibus, in medio verb cataphradorum tur-Q collocaflet. Boemi quadrato agmine caftris egrefli, tanto fe in cataphra-j^^^itnpetu intulerunt, vt Pauli agmen longius fummouerent. Qua ille rc ani-Phprfelis equitumfignumdat,vtfenfimfereci^nbsp;e^'cifius infequentes longius caftris abducant. Id eraj^omini#^nbsp;cicj*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caftris hoftes facilius circumueniret, ac pro arbitratu con
U ^et-.quod non fecus euenir,atque animo deftinarat. Dum enim cedentibus Boemi vehemetius inftarent, neq; fe logins caftris pr infequendinbsp;Po P'g^cflos fentiunt: Paulus eos vtrinq; agreftinwltitudine,quifalcibusnbsp;equor fuccidunt,quafi quadam indagine claudit: c alas equitum,quinbsp;iQjfSo inftent,vrgeantqi,immittit: turn fugientes fuos fubfiftere,ruftcos equi-^.9uodimperauerat,exequi iubet. Ita cm mandata ab omnibus diligenternbsp;' i^^yndiiftri fierent,Boemivehementer laborare cperunt,c nec tergadare,nbsp;falcatorum agrefti turbam euadere,amp; tergo amp;:lateri-3. frote quidem,obiicientibus fe validiflim Hungaris, erumpercnbsp;toa A^' O^^^obrem ad extrema redali,multis de fideratis,deditionem facerenbsp;Profligato excrcitu, caftraindcqu pro vallo carros obdulos ha-^f^e^fiftuacde capta Sdirepta funt.Quadringtoseeeidifte(namnbsp;dicerent) coftans opinio fuit.Deditio his condition!-^'^aeftvt Boemi fe paulo pofthac audientes dito futures,amp; in Hungaros
-ocr page 746-^lt;^6 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
nihil in poftemtn molituros j neque prteritorum temporum pofthac ftipcfl* dia fla^itatufos iurarcnt.C^o fc illi iureiurando flentes obftnnxerunt. Pft aunbsp;tem,cum Paulus apoplexia rpt correptus, de vitapertimefcens,eofdemno-uo adigereiufeiurando vellet,fore vtregi inprimis, deinde Bathoreo perpctunbsp;obfequcrentur : id vfque adeorecufatunt, vt ad rgis opem cnfgientes,nonnbsp;modo pfteriore facrametononfintaftridi,fed priore exoluti : optimus eoruranbsp;quifque a rege,multi quoq Bathoreo amp; Palatino confcripti lint ; reliqui, cumnbsp;fe priftinis quibus alTueti erant maleficiis temperate nequirt, in fines Auftrixnbsp;amp; Motauix feceflerunt. qui quotidian is furtis rap inis intolerabiles fadi, abnbsp;AuftriaS pratlide comprehefi,ac variis fuppliciis afFeli,prop omnes deled funt. nnbsp;Paucis pft diebus,cum paltesTurca in fines Hungari introrupiflentjamp;mulnbsp;toscaptos, ac batbaracrudelitate excruciates, ad GemoniasConftantinopoli-tanas necaftent meritis poenis aftedi funt. Paulus ehim fera illorum immanbnbsp;tte accenfusjpofitis aduerfus eos infdiis,cm facile imprudentes, necopinan-tesque multos iiipoteftatcmredegilTetjac Themefitarum tranftulilfetunauditisnbsp;ante apud Chriftianos generibus tormentorum aftedos interemit; cum alios pi-ftrini in aquale verfantibus rotis alligaftet, alios igni fenfim admotos lento in*nbsp;cendioeonfeciiret,noBipaucos cute vtbclluasxuifletjnonnullosetiaminha-ra reuindis poft terga manibus,efurientibus fuibus obiecill'ctmimirumvtparinbsp;luppliciorum metuintra fines fuos barbarumhoftem deterritu cntineret. I* i*nbsp;4 5 5* fequentianno,qui fuit fupramillefimum,amp;quadringentefimum,nonagefimu^nbsp;tertius,Matthias Gerebus, Matthi quondam rgis confobrinus, ea belli feien-tiaamp;vfu prdituSjVt vulgo Matthix alumnus dicereturdtemque StephanusBanbsp;^horcus,vir fummx in bello paceque audoritatis atque prudentix,magno cunbsp;omnium dolore diem fuum obierunt. In Bathorei locum, qui fc fpontepaidonbsp;anteTranflyluanix prxfedura abdicarat,Vladillaus Laflbntius, amp;Bartholo-musDragfii,aregefuft'edifunt. loannes Chanadienlis epifeopus,delperatanbsp;regniquiete,amp; contemptahumanx vitxconditione, facerdotum D- Pauli ph-micremitx profclfione difciplinxfe obligauit, CirciterKal. Feb. Alibechu, ,nbsp;Baiazetximperatoris Sinderouix prxfedum, cum valido exercitu inTranfll*nbsp;uanix fines ingreflum, amp; cum ingenti prda per quinque dies coada redeutem,nbsp;Syculorum tumultuaria manus, adempta prxda exuit, amp; plcrofquc Turcos oc^nbsp;Auguftis Fridctico Imp.Cxfare mottuo,Maximilianus filiur,nbsp;tuo Max- quern pater vfuens regem Romanorum declarandum curauerat, imperium cx-
5^P^^-P^^4^oseofdemdics inlignem, atque adeo memorabilcm in Croatiacla noftriTurcisaccepert.Croatix, DalmatixqucreguliiampridemCor-uini duels imperium detredantes, fe regi duntaxat obfequuturos affirman-tesmouarum return cupidi, partim finitimis vim inferre, partim oppidamaiorunbsp;ignauiaamiira,armis recuperare,vel ipfo duce inuito,inftituerant:initioloannbsp; tic Frangppano,qui principatum quodam in prouincia obtinucrat,inrrodudo.
Qmbus Corttinus conflidatus incommodis, ptouineix imperium regi renun-ciarat, laiczx maxime periculo conturbatiis; quam fe aduerfus quotidianuim* minentium Turcarum impetum polTe defendere defperauerat. Ita prouincianbsp;Emerico Drenceno, finmmxinduftrix, fingulatisquc confilij viro rege com-mifla, bellum vehementer vtrinque geri erat cptum. Cum autemEmericusnbsp;Berardiiwmin lapidea maritimaregione caftcllis quatuor occupatis, adiundonbsp;fratre,adobfidionem Segnix profedum, magna viad fuaindefc oppidarcci-pcre cocgilTet: vniuerfam inde in Frangepanum belli molcm,apparatumq; con-uerterar, qui Breuiam,vc auitam pollellionc,per dolum occupacam,fercpctencinbsp;regi redditurum efle negarattmotisque aduerfus eum caftris, Breuiamobfidio- fnbsp;ne premcrc, rebus in eum annum cum proximo Turcarum prxfedo compofi-tis,inftituerat. Dum autem arccm,quxnatuta magis, quam arte munitaoppbnbsp;do imminebat,diligentius ipfccumcollegafuoBothlano ppugnat:fadum eft,nbsp;vr Bochlanus pila xnci totmenti percuflus,mifere occubuerit,cuius morte ipfe,nbsp;sJ-ique omnes grauiftimeperturbatijmaioribus opibus animisque oppidum op-pugnan-
-ocr page 747-b E G A D I s V. L I B E R 11 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707
pugnandum aggreffijeo Frangepanum adduxert, vt poftquam fe refiftere diu | non pofle vidit, cum proximo Turcarum Bafla fecret pepigerit, vt fi ad auer-tendos Breui obfidione Hungaros, cm deletis equitum turmis, Carniolnbsp;amp;Carinthi fines populabundus iniflet : ipfe pro tanto beneficio in perpetuumnbsp;Baiazetis ditioni imperioqj fiibiedus eiTet.T um BalTa baud fi bi, tanta fpe obie-da,ceiranduni ratus, Gonfcftim cum olo milibus cxpeditiflimorum equitumnbsp;perCroatiamregnicolas Germanprum infcftus incurfat, amp; ad Iuliam amp;Peto-uiain adq; prdas facit, ac Cilianum agrum continenti prop populatione de-format. Qmbusincommodis occurrerecupiens Drencenus, Frangepanum fibinbsp;lo recociliat;amp; foluta obfidione,magnum ex tota prouincia delctum habet:cmnbsp;ad cum non reguli folm frequentes,fed ctiam ex lllyrico plurimi conueniflent:
amp; ex pagis magna contratamanus,quanquam inermis, amp; adferendaarmapa-nimidonea,accefliret.Ita BafT cumingenti prda citius qumflatuerat, me-fucopiar Maximiliani,qu imminere populantibus dicebatur, redeunti,Hun-gari fe Drenceno duce ad prouinci fines obiiciunt, atque fronte exitum in-tercludunt. nam tergo lacobus Zechel cum quingentis equitibus,magnis au-5tiliisfuccedentibus Germanorum,inftabat. QuvbiBaiTainModrufienfium progreflus agrum,cognouit,per nuncios Drcncenum inprimis admonet, vt pa-dis ftare velit.neq; enim fe Hungari prouinci detrimti aliquid attulifle: ne-lo Que quo ipfe alienum agrum incommode affecerit j eius ad ilium vindid in-lun pertinere:quam fi,quemadmodum oftcdit, armis perfequi pergat,fe deosnbsp;''loiatfidci acerbes femper vindices inuocantem ,acfibi affuturos fperantem,nbsp;^acriter quamcunq; pugnalcam fubiturum.Non dfunt,qui addant, BafTam *nbsp;^Drenceno etiamincolumem inde exitum precioredimerevoltem,qui ni-lt;nbsp;'jnab eo impetrare potuiiTexm diGeret,fe Rege mandatum habere, vt Chri-^uanos captiuos,quacunq; ratione poffetj feruitute eriperet. Itaque fi captiuosnbsp;ffe dimitteret,nullo ci fe impedimento futur:fin minus,fe regis iuflaexequen-^*n,prliopro illorumlibertate dccertaturum.His BaiTa conditionibus fuper-^^epudiatiSjfiaudfibi diutiusinfyluis,perquasiterfaciebat,moradum exifti- Uauinfimui^; veritus, ne dumcuntantius ageret,adau;ismagis Chfiftiano-copiis, fronte amp; tergo interclufuSjfdiffim cderetur : fuccifis arbori-usiterperfyluam aperit.EgrelTuris iamexfyluaTurcis, amp; fe in apertum cam-cum vniuerfis copiis enufuris j variis inter noftros duces de re gereda dif-
Pntari fententiis cocpt eft. Drencenus, qui eos,quoad fc campo cmitterent, ''uaddi caufaextrafaltumexpedauerat: cm feab iis equit numeroamp;robo-{^^uperari videret,prorfus iam conferendo prlio abhorrebat:efle enim nouenbsp;urcarum milia,omnes belli militiqj pcritos, amp; longo tempore laboribus mi-^aribusinduratos compererat. fibi ver vixfeptem milium fummaadelTe con-^userat,exquibus quingenti tatm quits: reliquiaut colledicij milites, aucnbsp;43^uocati,autruftici efi'ent,qui raro gladio,nullalorica,galeaqj,fed pedai tantn?
^pione ferro prfixo.ligneaque claua,aut rudi areu armati,operamhaudpr-^u,vtaduerfus tantumhoftem,nauaturieflent:quos ipfos expeditiffimo T ur-'^^ruineqnitatui obiicere,loco prfertim fibi adpugnam iniquiflmo,inconful-uucis efle, aut parum de fuorum falute cogitantis, arbftrabatur. Ab hoc di-^fflam Berardinus Frangepanus fequutus fententiam, pugnadum omnino,at-Hucaudaci conatu ttamprdam,amp;:tam multos Chriftianos de maniUbs hofti-^'Uextorqudos dicebat: atq; eius officij curam maxime ad Drencenum Croa prfidem pertinerecontendcbat.quod fi illelenius atq; remilfius ageret, fc:nbsp;lo b vfurum,amp; in qucunq; fortun cafum hoftes metu (vt fatis appare-^t)cxatiimjtos, aggreflLurum,amp; Chriftianos captiuos, vel fui capitis periculo nbsp;frbarorumfdiflimaferuitute pugnando exempturum. quoinprliofiquidnbsp;acceptum detrimenti fuiffet, eius omnemculpam penes ipfum, qui pu-Suam detre(3;aflet,futuram: deque ea re amp; regem, amp; patres, fe maximf fi indcnbsp;''*uus cuaderet) aceufante, iniudicio cognituros. Quibusrebus vilus Dren-^^us,tandem rcfpondit,fc,quod falutarc in prfens cfilium duccret, idipfumi
-ocr page 748-7o8 ant. b o N F I N 11 R E R. V N G A R.
in medium attuliffe : vcrm quand illi omnino cercunijfixumque pugnx con-* filium ft: fc endetn,ne ignauia certamen refugere videtr,amp; caput fuum, cnbsp;flij vnicijamp;fratnsamantiflimfquosfecmhabcat, inapertiflimum periculumnbsp;pro faluteamp; libertatChriftini nominis addulur. vnumilludDeoomni-bus precibus peterejVtcptafua, prcipiti potius audaCia, qum maturo fub-nixa cortfliojfecuridareti D um hc inter noftros conflia agitantur,iain T urcznbsp;ex fylis egreffijexplicatis incampo ordinibus ad prlium le inftruxcrant. Connbsp;tra quos noftri confeftim qadratis tribus agminibus dudis, immifa primanbsp;cijfoftiter marium confcrunt.Curn vtrinque coftnter, amp;c non timide pugna.-
retuf : Bafla fuos iam inclinatos animaduertens ex gemiiiato fubfdio fbmifit lo agmen: liinc Berardini ciem Drahcens pponit,ipfefubfdium fibi depofdt,nbsp;ab vtroque laterepeditatum difponit. Vrgetium hoftium impetm cmBe-rardinus fuftinere nori poflet,fiiga falutem petere contend!t,ac fuos in prima a-cie laborarepugnando defatigatos deferitjfuaque fuga fecum perturbatos ordi-nes trahit.F ugientibus mftant T urexj profligatisque primis in laborantem aci-cm ifruuntjatq; inclinatas turmas nullo negotio pcllnt. Qtm re cognita Dr*nbsp;cenus ^ab vltimo agmine clamitansjfugientes retinere, in hoftem conuertercnbsp;nititur i Berardinum prlij huiuS autorem, c mortis periculutn gloriofamp;nbsp;iadanter verbis paulo aiit contemnentem, identidemincrepatjamp; ineufat ; quinbsp;priftini decofis amp; antiqu ladis oblitus, eifufflm fugiebat. In fmmanbsp;rerum omni iniquitatc,acprpc defperatione,mehus efl pulchrmon,quninbsp;incruntam hofi vidoriam rclinquere arbitratus : extremum agmen in ho liesnbsp;promouet : amp;in confcrtiflmaminuedtus aciem, multos interficit,multisipicnbsp;petitur: donee fufFoflb,quo vehebatiir,cquo, pedes manum confererc cogit*^-quod cmftrenu aliquato tempons fpaci, mltis cirCum fe vulneratis aeftra-tis feciflet : tademgladij capulo fradojab hofte circumuenitr.cui cmfiusnbsp;n cum fratre,paucisque aliquot militibus,fubuenire periclitantipropetaret, i-pfe vn cum fociis obtruncatur. Drancenus viuus ab hoftibus comprehridi-tur. Ita fgatd demm ac profligato exercitu, loanes Frangepanus vir ftrenu-uSjamp; ingenio Corporecjue prftati cfus,amp; ex eadem familia Nicolaus captas, pnbsp;c Carolus dux equitatumagna ex parte exutus eft. alij turmatim ftrati, fugati-quejquocunquefecoiiferebantj ibicUiinfeqnte hfte certamen inftaurarenbsp;coatijpari fortun euentuaut necati, aut in fefuitute omnes abftracli fuflt- Fxnbsp;noftris quinque milia, amp; feptuagintafeptemi ex hoftib. mille circiterccidere.nbsp;Hungaris omnibus naf amputati, vt in certum vilori argumentum^ ex nafo-rum numero non dubius Cforum hominum numerus colligerctur. Clades v.nbsp;Id.Septembris accepta. Captiuoruminde turbainvnumcoadajnobilcsmulti notati : inter cteros autm dux ipfe Drancenus, vindis poft tergum manibus,nbsp;^n Bafl conlpedum addudus, omnium in fe ora oclos^ conuertit.nbsp;nbsp;nbsp;cm
intef coeflandm flij ,fratri9qe Capita, fbi iuflu BalT in raenfam appofta c- 40 gnuiflet,altiflimo dolore perCulfus : Cur non me potius, inquit, vita fpolifti,nbsp;qum hoc diro fdque fpedaculo affecifti ? Cui ille : lure, inquit, hc paterisnbsp;Emerice,qui prior fidem fefelleris, ac tot ftrenUos milites, fortifimosque duces in diferimen adderis.quid enim in prouinciamego tu am incommodiimnbsp;portaram,cur tu tam infefto armorum conatu meumreditimpcdiresiQimm-obrem n^lifperare,te rumnis his morte firtem impofturum.ego enim adtuasnbsp;augendas cumuldsque miferias dabo operam,vt tua in longinquum vitameanbsp;maxima diligentia protrahatur. Itaque cm paulo pft cum cteris captiuisnbsp;Conftantinopolim, fubligatis equo pedibus, amp; euftode adhibito veheretur, i-demque prouocandi in fuum exitium fefocis amp; iracundi hoftis gratia, euft jonbsp;demextrado proximi militis latere gladio,necaiflet:eum ramen Bafta interim! veruit, quod dicefet, diturflam ei vitam quaCunque motte duriorem atq;nbsp;acerbiorem fututam. Pft autem ad Baiazetem addudus, cm priftinam innbsp;vultu fuo ferociam rctineret, iuflu eius in fatis mitem carcerem eft coniedus.nbsp;deinde cum duobus familiaribus inparuam infulam rclegatus, ibi tribus pft
, menfi-
-ocr page 749-DECADIS V. LBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705
*^enfibus expeftilcntia aerisjVel(Vtfaittalt;3[iloquefuit) veneno ectinibtiS eft.So-f 'J partim in Gemonias cotiditi,partim centuriohibus S prfelis bene meri-*5diltributi. Rex tanta audita clade j teque amp;. duCis exercitus fortiflimi tri-^ cnicafumac miferum deplorauit ;nbsp;nbsp;nbsp;iullitio indilo j de vlcifcendo tanto in-
^oinmodo cogitafe inftituit. In Croatia plena omnialudus S lamentationum wuntjcm alij patrcm,ali) filiumj alij fratrem, alij alium lugerent, vt fibi quit-W languine amp;amorc coniundus crat,amp; cm nemo extaret, qui autpopulan*nbsp;ushoftibus refteret, aut liis publicis necefltatibus confuleret : magna ianinbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;otnni inopia afflicbabantur : qu mala vt quoquo modo pofl'cnt cura^
tjlefein prouincia, qux inter Sauum amp; Drauum ltaeft,retlerunt, atque ita amp;impec incurfantium hoftium euitarunn Alexander ponc.max.in cuiusnbsp;j^anuBaiaietis frater erat, Kungarica accepta clade permotus, Baiazetem, vtnbsp;renceni vit parceret,obfecrauit. Eodem anno legati V cnetorum,cum ad re-S^mveniflent, abeoliberalillm atq; honorifctiflim habiti funt. Hiprofpe-^tortunaccelTus humaniflim gratulatijcm vires ac facultates Rcipubduaenbsp;regniqj falute detuliffent : regiaiura in parte Dalmatian, quamnbsp;l^ant armis occupatam polfidebantjcumulatc fibi remittipoftulant^ qua rentnbsp;'^onimpetrarunt,renuato tarnen antiqo federe,amici difceifere. atq; in^nbsp;b ' . Oniain tranfgrefl, ac rgi Alberto nouam dignitatis acceifionem, Veterenbsp;'tatis exemplojgratulati, antiquam cum Poloni regibus focietatem inftau-q^* Vemfto focietatis amp; cli* t^idanr^inbsp;iure debitum Hungaris,Vtpatronis legitimis,obfequij officium prllire-nbsp;aurea,argcnteaq; magni precij pocula dono,cum annuls tributis attide^nbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niinore animi propenfione rege accepti,fed magnificis contra doniS
jj,. nbsp;nbsp;nbsp;equeftri prterca dignitate ornti,prill;ina focietate redintegrata,dH
'Hunt. Eademhyeme in concilio nobilitate coronaregiarcpetitaeft,qu ta Stephanus Syrmiends epifcopus, amp;: Andreas Bathoreus afl'erua-ap^y^^^^^Htrquippe multis indignum,perpetuames fibi tant tei cuftodi
So ^tiiflc magiftratusque perpetuos parum libertafi public vtiles at Commo-fufpicionem,dicebant/Eodem in cocilio rex omni-^f^prpe pontificum, amp; ex proceribus inprimis Stephani Palatini paulo ante I .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Laurentij ducis jqui le cum Palatino fratrno prope fdere, affinitate*
, multorum^ aliorum nobilium gtauibus vocibus amp; acerbio-querelis exagitatus, atque concerptus eft : quod belli iam pridem reique ^ds memoriam, amp; curam omnem depofuinet, amp; in Budenfi arce oCiofuSnbsp;fe contineretmeque ad bellum vllum vel rcgni,vel dignitatis fuie tuen-t ^^'^^ptocederct. nimirum autipfum in aciem eile cogcndum,aUt fi id face-alteri permittendam.Hos au-b' multi ob earn rem principibus illatoSinterpretabatur^Vt regennbsp;fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnitudme deturbatum ac fimultatum fignificatione perter-
naagis fu obftridum haberent, ac prope fibi fefuire cogerenf^ tleerant, qui regis caufam tuentes,dicebant, culpam efle non in re-Hungarorum auaritiam amp; petulantjjim transferendamire-fuos hoftium impetus fortiter excepifte : feq; eX iis j quantise ^titquitatem temporum licuit,fummo confilio explicuifle: quid in tan-H '^^tarij difficultatibs reique nummarise anguftiis proficere pofte, cumnbsp;bjjj. uta,nec vetigalia impofita perfoluerentur,fed in priuatum vfum verte-copiarum numerus in bellum fuppeditaretur, fed Contranbsp;exempla, femiplena omni pracberentur Neqe vero obfeu-^^^otfumhaec vniuerfapertineantifcilicet vtregia Maieftate deprefta,nbsp;tatio^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftatem inuadant, amp; fuam qifque imperij partem ad priuatas
traducat-Pfoinde fegis au^oritatem contemnere,amp;: cius defnert,ne,dum vnura regem rite creatumjatq; calumnia-(^,^Ppd^ere,aut imminuere priutis incitati fimultatibus,autpropriis addu-iodis vclint,impotentes tyrannos multos inducerent^ libidine inprimis,nbsp;O o
-ocr page 750-710 ANT. BONFINII R E R.' V N G A
amp;auaritiam,qu2E omni bene conftitut reipub.nocuiflcnt. Sic cn!mfoi'e,vtlt;gt; diis alendiSjfouendisque difcordiis,amp; aniniis inter fc prouincialium diftrahen-dis, amp;c ab ipfo capitc auertendis, breui regnum vel inteftino feditionutn mor-bo corruptum,vel externis hoftium armis labefalat, rueret prorfus, amp; inter-iret. Hac autem difputatione rex, cum ad eumdelata effet, grauiflimo animonbsp;perturbatuSjfubito fenatum habuitnbiqs acerbis inimicorum conuiciis in hunenbsp;modumrefpondit: feper annum tantum,amp; quidem inuitum,domiociumagi-taffesquia paeatoregno,amp; veteribus hoftibus fibirecciliatis,nullaresaliage-renda,qum Turcica,fupereffet : quam ip fam fe, dficiente re pecuniaria ( quanbsp;vna bellorum rationes expediuntur,amp;fuftincntur) attingere aufiim non eile.nbsp;ExHungaria enim vixfe adeamdie quadragintamilianummmaurempcr-cepiffe : Boemicis auteveligalibus non modo regiam, fed magna ex parte regnum fuftinuiffe. Quare fi copia;, ftipendiaquc dbita expediantur, nullum fenbsp;vel fortunarum vel capitis periculum pro Keipub. faluteamp; dignitate recufatu-rum. E nimirum prudentis rgis lententia amp; ratio pertmebat, vt omnibus ( finbsp;ita opus effet) contumeliis perferendis, importuna ante Hungarorum ingenia,nbsp;amp; diftrala voluntatum ftudianoffet,qum vllum eorumlibidini,ac peiulantinbsp;remedium adhiberet.cui malo vtmaturius,amp;:confideratius fubueniret,cumnbsp;Alberto rcgc, reliquisque fratribus confilium communicare conftituit, dieniq;nbsp;per clandeftinos nuncios adcolloquium certo condixit.Interea in concilie Bu-mi d multa dcrta facit, ac multa multis petentibus indulget. Coronam verb exnbsp;orrf. arce Vicegradenfi cuftodibusrepetitam,Srcpliano Palatino, ThomxqsAgri-^nfipontifieijinterpofito iureiurando,afferuadam committit: idq; cmiumnixnbsp;illorum au0toritati,tumexplorat vtriufq; ergaremp.fidei tribuit. Pereofdemnbsp;dies legati Maximiliano de rebus magniSjfcdfecretis,ad regem venerunt.Qm-bus celcriter expeditis,ftatim Agriefis epifcopus,princeps Senatus,amp;: Nicolausnbsp;Banffij,virgrauiffimus,ad Maximilianum Viennammiffifunt: partim vt ptiua-tiofficij'caufa Auguftalibus Friderici mortui exequiisintereffent, partim vtre- inbsp;gia mandata fecretiora peragerenp. Neque itamulto pft,ead hyeme, illuftrcsnbsp;Maximilian! amp;rBlancMediolanenfisnupti celebrate funt. Vixdum dimif- 5^ Jnbsp;fum cocilium erat,cum Stephanus Palatinus, quiius loco prtoris vniuerfo re- Inbsp;gno diGebat,amp; iudiciis omnibus prerat,corona regia cum Agricnfi collegaponbsp;nbsp;nbsp;I
titus,prter omnium opinioncm,amp;c5trafuam dignitatem, animum rebus no- I uis intendit. Inter Palatini oppida,Coruini ducis caftellum erat, quod Sombor Inbsp;appellabant, in excelfoadmoducolie fitum,non tarn arte qum naturaipfa mu- Inbsp;nimm : cuius potiundi mira Palatinus iam pride cupiditate flagrabat, vel vedi-nbsp;nbsp;I
galium amp; portorioru magnitudme,amp;:pagorum fuorum prfidio addudus : vel I Gcrte,ne oborto ahquando bello,magnis inde afficcretur incomodis,ractu ma- Inbsp;lt;ime per^urbatus.Itaque cum caftellum autvi,aut fraude occupare coftituiffet, I
* primm cum prxfedo eius,homine,vt res ipfa docuit, leuiftimo agit, magnaq; 4* I eum pecunia amp; ingentibus promiffis onerat : fi fibi caftellum, quacunq; ratione Inbsp;poffit,tradat.Quibus ille praemiis excitatus,cm fuccefforem fibi propedieven- Inbsp;turum Gognouiflet, cqjifilium capit : areemfine munitione,commeatu, armistp Inbsp;rclinqucre,vt fe inde profedo,oppidani rerum ad defenfionis vfum idonearuni Inbsp;difficultijje atq; inopiaprefli, cotinuofefc imperio Palatinidedere cogerentur. Inbsp;Itaquetormentaqneaaliahumiinfodit,aliaferreiselauis configit:puteos peco- Inbsp;rum ingeftis cadaueribus inficit, resq5 omnes qu ad vidu opus fint, diligenter Inbsp;aut diftpat,aut corrumpit.Qui bus rebus effedis,acPalatino,quo res loco effet, Inbsp;amp; quid opus faido effet,edodo, traditoqj fucceffon caftello : Palatinus repente, Inbsp;vtconuencrat,iufto cum exercitufe oftendit,atq; caftellum aeriterobfidercin* 'Inbsp;ftituit. Duriftimavero hyeme obferuata, quaCoruinusabfens inIllyrico fub- Inbsp;fidio fuis mature venire non poterat: turres ex materia amp; terra egefta circfiagiu Inbsp;amp; ne quid efferri inferrive poffit,vallo foffaq; perptua caftellum obducit.vici- Inbsp;nis ver,nifi pro hoftibushabcri velint, ne quodobfeffis auxilium fcrat,aperte Inbsp;denunciat. Qua re cognita,rex mirabudus Palatmu qum primm ab obfclo- Inbsp;necaftelli I
-ocr page 751-DECADISV. LBRI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
nccaftellirecedere iubet:eumque,vtjfiqidfortafle cum Coruino controller-fihabeatjdecaiudicio potius, qum armis experiri vclic, horcatiir.neq; enim tlecere,euin qui ius aliis dicat,vim aut iniuriam cuiquam jnferre, aut vlluni ho -Jninibus maledicendi fibi locum jfacultatemqsrelinquere. Palatinusautecumnbsp;fegiae fe obfequuturum audoritati diXiflet, haudquaqua tarnen ccepto operenbsp;deftitinfedinfufcepto obfeflionis confilio,omni rgis unperiofpreto, pericue-fauit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;res mirabiliter rgis, patrumq; animos perculitjveritos, ne Palatini
cxemplo, optimatu haudquaquamreipiVtilis audacia ad iimilia cdeda facino-# taincitarecuriqua? plus iufto indies iam prualentelicentia, inferendis iniutiisnbsp;10 adaugebatur. Itaq; cumobfelTos iamacrius premi, atq; omnium rerum difficulnbsp;tte conflidari rex audiret,Palatinum iterum,vt fam fu)amp; honofi, multis rebus prclar ante geftis,partoconfuleret, admonuitieumq; t vt ab ciufmodi ar*nbsp;misrecederet,obfecrauit. Adqu ille non ante refponfumreddidit, qum cumnbsp;oppidanisdcoppidi deditionetrafegit.Itaq; legatis rcgiis cumfuperbo con-tumacirefponib dimifis,ac protinus caftello in dcditionem accepto, iufturgis atqjomnium bonoriiinfe odium,atq; inuidiamconcitauit. Eode temporenbsp;LucaChanadienfi epifcopo,qud Qi^ftoris(quemThefaurarium vocanc)munbsp;nusparum integrafide per biennium obiifl'et,magiftratu abire iuffo,Sigifmun-dusQmnqueccleens antiftes, rgis amp; fenatus precibus inipulfus, vir eatem-topeftatediuitiisclariflimtls,munusilludreipub.caufafufcepit. LadiilauS auietnnbsp;GerebusMatthia: rgis confobrinus,pontifex Tranfl'yluanus,iege cunifcnaiu,nbsp;ac vniuerfoprocerum comitatu, conuiuio inprimis iplciidido excepto, atquenbsp;argenteopoculo infan magnitudinis, amp;equispcrrticibus, ac deiultoriis,ncii-nuUisque aliis muneribuSjqu nummoium aureum quatuorrailibus ciebaii-4rnbsp;tut, rege donatomon tarn noua muneris magnitudine,qumgraco ofncij gene-tcmirilicomnium iibiftudia voluntatesque deuinXit, Hippolytos autem E-ftcnfis,metropolitaStrigonifis,amp;: Fridericus Cafimiri rgis films, amp; regis Via-diflai frater, vir non generis folm fplendcre, fed rnorum ctiam fanditate rae-worandus,in numerum cardinaiium ab Alexandre vi.pont.max. fumma o-iiiniumgratulationerelatifunt. FerdinandcqucNeapolitano rege vita fundo,-Alfonfus filius eius natu maximus omnium,regnttm excepit. Sequiturindc an-iiusnobili inter omnes ferme Chriftianos principes fdere pcrcuflb infignisinbsp;^uoCarolus viii. rex Gallorum cum Maximiliano in gratia rediit ; cum Hi-ipanieregeFerdinando,reddito Perpenniano,finitirnaque Roncilioni prouin-^'ijpacem iniuitiqua eadem fe Britanni infula: rex, cterique Occidtis prin-obftrinxere : bello verb omnium maximo poll in Italiarepente excitatonbsp;datiffituus, quod Galliaduerfus Alphonfum Neplitanum regem intulcruiit,nbsp;^^gnain Oceano, Ligufticoque mariclaife coiiftruda, amp; numetofis equitum.nbsp;pcditumque copiis contradis, amp; Medialani,Ferrarique regulis in focietatemnbsp;iafcitis, Carolo ipfo rege adolefcentein eamfpem excitato, fore vuauito re* nbsp;fuperatoregno,Turcarumlmperator,cUiusinfeftis fiepe armis amp;:cxcrfioni-usItalia,finicimqj prouincix diuexat fuifl'ent, belloperfcquutus,fuis ipfumnbsp;itibus continere compelleret. Iam Nitrienfis antiftes,quern reX ad Ferdinu-'inni Neapolitanum regem, Alexandrumque pontificeiH, legatum de Bearricisnbsp;quot;iptiismiferatjlconuento vtroque,amp; rgis nomine expofito, regem fororis a-^ltilTiin loco Beatricernhabiturum,eam^; oppidis bonisque fuisffuiab o*nbsp;''niintadainiuria conceflurumiat contra leges Boemorum,amp; volutateS Hun-?^torum,nequaquameam in matrimoriio habiturum)cxlegatione reuerte-caufarionis MartiisVrfus Vrfinus legatus apontifice ad fegern mif*nbsp;5 eftjVt poftquam propofitis folennibus peccatorum expiationibiis Chrifti-^Sad arma aduerfus Tur cas capiendaconcitaflct, regias etiameum Beatricenbsp;^ttptiaspro virili parte conciliaref. QuiremaggreftiiS, ex omni parte diffici-^tijVbirclulantemrgis animum, procermqjauerfas ab eare voluntates,amp;nbsp;niulieris,qu iadabatur,fterilitatem perfpexitinon vltr fibi corSand urn,-*^gem admonitionibus potius qumnuptiisfledendum ratus (IiC enim nbsp;Oo ij
/
-ocr page 752-rit: nbsp;nbsp;nbsp;ANT. B ON FI N II R E R? V N G A R:
rrnimws pontificc mandatuiTi habebatjindc receirir.amp;: in innere morics, apud Villacunt in Noricis fepelitur. Eadein hyemejfupremo,frequcntiq; conuentu, quas o-uas appellant,rege amp; cunlo fenatu pro tribunal! lcdente, c cotroueriias cognanbsp;fcente,multa abadolefccnte Coruino oppida, quib. patredonatus fuerat, an-tiqui poiTelTores, non fine magno multorum dolore, ac propmifericordiapo-,nbsp;ftularunt. Vere autemappette, finitimTurearumregiones magno noftrisnbsp;incommodo, PaulimaximKinifij confilio,atq} induftria conflitatfunt.isnbsp;enim in earn cogitationem dies nolesqj intentus, vt fuperiorem Turcis cla-dem vltus,afflitosq5 nimium,ac debilitates noftrorum ani moscxci tatet, amp; tri-ftem prteritorum damnorum memoriam recentis alicuius iniignis viclorixnbsp;gloriaprorfus obrucret,in fines Turcarum, abeuteiam hyemccum dccemmi-libus equitum,rcge turmas fubmittente,populabundus inuafic: dudoqueprx-ter Danubii ripam exercitu, infra Sinderouiam per aftrilum adhucpr altanbsp;glacie fiumen, tria milia expeditorum equitum ad vaftadam My fam ire iuflit:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
ipfe in riparum commoditate relique exercitu fubfiftens, quod fuitia frigoris vere iam immincte languefceret,currusq5 oneratibaud fatis tuto iam trahi pernbsp;glaciem fluminis poflent,caftris locum muniuit:cquites autem per prouinciamnbsp;eifuf,fi.ibit fefe ad duo proxima Alibecbi prfedi caftella, vbiingentes Turcarum prdas afleruari audierant, contuleruntiquodqj opulctius erat, amp; in quonbsp;Alibechi filij,vxorq5 cum concubinis elfe dicebantur; idprius adorti, adeo hu-ftem latuerunt, vt prius folTam vallumque fuperarint, qum oppidaniipaciufnnbsp;ad arma aduerfus fubeuntem Hungarum capienda nancifci potucrunt. Duranbsp;autem trepidatione intus exorta, prfidium per mnia diffufum, fuccedentcsnbsp;^m vndique noftros fumma ope muro deuoluere, prcipitefque turbare o-natur: quidam Croatus ,eximiacfortitudinis virtutisque per omnia feculame-morabilis vir, murum aduerfus infefto omnium conatu afcendit:amp;:quanquamnbsp;vigintiquinquevuIneribusafFelus,prfidium de munitionibus deiiciuSc fuc-ccdentibus impigr fociis, mri partem defenforibus vacuam tradit. Quo tu-multuomnibus in oppido perturbatis, Alibechifibj fibi,rebustjue fuis diflil,pcrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
pofl:erioremoppidipartelapfi,inpropinquumGalleliumaltcrumfercipiunt. p | j Ita noftri prfidiariis omnibus trucidatis, caftellum auid occupant:ac fpolio-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
rum prdarumque promptuaria, qu dicebantur, diripiunt : oppidanos Chri- j ftian ritum pietatis, quanquam Grca fuperftitione colcntes, micius, huma- Inbsp;niusque tralant.Caftelloquc illo accenfo,ad alterum, vix refeis corporibus, Inbsp;amp; coata prda, incitato curfu contendunt, atquc eins paucorum in iaura e-nbsp;nbsp;nbsp;|
quitum,haudgrpotiti comburunt. Quibus rebus cognitis,Paulus duo mi nbsp;nbsp;I
lia equitum auxilio fummifit,vtvi:ores latins vagarentur, amp;Iongiuspraedan- I do vaftandoque progrederentur. Itaque finitimis omnibus duorum incendio Inbsp;caftellorum,etiam proprio imminente periculo exanimatis,facil ad quinqua- |
^inta miHa palTuum prohibente venire, incendio, rapinisque omnia mifcuc- 4* | runt. Prda ingens coaa : Roxian terr incol omnes cum coniugibus amp; Inbsp;libcris amp; armentis abdu:i,pccuniarum, quas quotidianis diuturn mihti fti- Inbsp;pendiis coaceruarant,vis ingens egefta, argentea aureaqj vafapermulca,veftesnbsp;nbsp;nbsp;I
Perfica:, gemmati calfces, preciofa fupellex afportata : inter qu Ladifiai regis 1 candelabra ex argentofabrefacta,qua: fuccenfo Varadino,regnteMatthia, zV- Inbsp;libcchus^er incurfioncm abftulerat : quod ad memoriam poftcritatis infignc Inbsp;fuit, eodem, quo ablata fuerant die recuperata, omnes cis Danubiurn mcolu- Inbsp;jitbechi in mcs Pauli in callra fe retulerunt. Poftero autem die Alibechus ad horum de- Inbsp;famtn.nbsp;nbsp;nbsp;trimentorum nunci perculfus, cum olo milium exercitu in Danubij vkerio- . |
re ripa,diligenter noftror infftens veftigiis,fe oftendit: fed flumeipfumvapo- PI j rc folis iam refoluta glacie,traiicere nequiuit. Itaqj magna turn prd recupe- |nbsp;rand, tumvlcifcendi, quod optabat, boftisfperepente dcpulfus,ineumdolo- Inbsp;rem furoremq; prouedus elf: vt infpeftantib. omnibus barbam fepe dilacerarir, Inbsp;amp; manus momorderit,amp;dentib. infrendens, deosdeasq; omnes fuperba qua- Inbsp;dam omninuminum defpicicntia, execratus fit. Qu cm noflri exaltctaripa Inbsp;!nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' iam I
-ocr page 753-DEG A DIS V* LIBER lit
ntn in tuto coHocati confpicefentjincredibili ex profpero arridentis aliquando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
lortunfucceffu lticia i acrioribus in barbaros vocibus infultabant : amp; Ce gra-J^iMamultOjni quiefcerentjillaturoseis detrimenta fignificabant. Inderedudo inemcfuarumexercitu,Paulus opimmilitibus prdaepart diuif. partem a-quorum beneficio parta erat,qua crat pietate praeditus,confecrauit. His re-
^us Budam nunciatis, rexltus, fupplicationibus indiiis,primm gratias diis agendas putauit,deinde Croatum, qui infigne in mris fortitudinis exemplumnbsp;cdideratjmurali corona,dueetisqsaureis nummis,purpureaq Vefte donauit : nbsp;^fregnumadperpetuam pacemtranquillitatem^ redigeret,amp; fuperioris igno^nbsp; niini labe deleta,maiorum glori geftarum rerum magnitudine reiponderet,nbsp;/^aiores inde res animo agitare, ac fpe bona tacitus concipere inftituit. Paulusnbsp;autem, cm prfidiarios milites de AlbaGrcaTurcis prodenda, conllia ha-^uiueaudiflet:manibus continuo eius principibus coniurationisinietis, nernbsp;*arium per cruciat feelus confeflbs acerbiffimo,atq; baud fcio an alias vnquamnbsp;audito fupplicij genere omnes affecit. quippe in carcercm fdiffimum cditos,nbsp;^^lisdiebus eor ngulos, hdorum inmodum veru prfixoSjamp; ad ignemnbsp;*^uigenter aflatoSjfociis vefeendos appofuit : idtidem,ad indignum cruciatumnbsp;yperitate conuicif cumulandum, vt proditorum caro ad palatum refponderet,nbsp;*terrogans.nou]llimum autem eorum,nemine omnium extante,cuiipfe cibusnbsp;^poneretur,lcntainedia,cibiqjneceflarij fubtradioneconfccit.Exinde vi.Idinbsp;^art.rex confilio regulis omnibus,amp; fratribus colloquio Leuchouiam indiclo,nbsp;^Uepifeopis amp;proceribus CalTouiam verfus proficifeitur : BudXjSigifmundonbsp;'^inquecclclenii,amp; Stephano Syrmienfi epifeopis, cum Blao arcisprfedlo,nbsp;Jlidis,vtfeabfcnteciuitatemregnicaputadminiftrarent. Stephanus, quiprj^nbsp;^geiusdicebat,pra:turamq5 iufte ac fantgerebat, paucis poldiebus ix.A-P^disexitialimorbo opprefrusinteriit,cm omnes fortunas iuas pauperibiChrinbsp;*anis,ecclefiisquelcgaflet:vrq; ade,vt vix fibi,quantum ad funus parandum,nbsp;atuiliamque dimittendamfatis effet, reliquiffet. In eius locum regis aulorita-j '^^fenatufconfulto,paucis pft diebus Dominicus prpofitus Albfis eftfub-
^gatus : vir integritate vit,fingulari iufticia,amp; magno rerum gerend,arum vi ?*gnis i atq; is Bud iurifdictioni,vn cum Blfio,perregis abientiam prfuitnbsp;ufente autem rege, grauiora amp; memoratu digna aliquot incommoda accide-Nam Laurentium, cognomento Magnum, virum pugnacem ac fortem, obnbsp;^ntroueriiam interipfum,amp; focermn fuum natam, in villa eius, qu in Pefta*nbsp;^^grofitaerat,focerifrater,ope familiarim adeo immaniter amp; miferc ob-^Ucauit:vt vxoreius tenella,fe tumltuproripiens,cum interiorefantm tu-Budam,timor exanimata, confugeret : bona eius feueriim in publicumnbsp;fifeo adiudicata funt. Ofuddus autem Zagrabienfis epifeopus, quinbsp;^gis difeeffuminIllyricfereceperat, caftellacpifcopatus Coruino du- occupata(quippe quGermanispaulo ante receperat) bello^cuperanbsp;^^itendit : nimirum opportuna Coruini,qui apud Kinifium erat,ablentia inui- *nbsp;^^s-QuareRochonico obfeffo amp; capto, arma inde ad aliaoppida,militibus,nbsp;Q Germania cuocarat,crudeliflmfe gerentibus,tranftulit.Coruinus tan-nuncio confternatus, nulla interpofita mora, ornes fer inferiotis Hun-copias permittente Kinifo cogit : amp; Laurentio duce, Priore Auranc,nbsp;j.^^shorwatho, amp;aliis nonnullis ad fe cum equitatu fuo tradudis,in )^grabien-j^^profedusagrum,omnia qucunque ademtafuerant,interpofitis conditio-^s,recipit.EtOfualdiexercitu,qui trium milium numerumexplebat,profli-k n epifeopatus villas incenditmeque agris, neque incolis vllis, quan-inriocentibuSjparcit. Ladiflaus autem Canifai,qui proiiinci cum impe-jj prerat,vt tanti belli incendium extingueret,quo multas regiones facile c5~nbsp;^graturas,n inanidudus coniedura,profpiciebat: Coruirto caftellum ab Of-*ialdo receptum,ipfo non rpugnante fualdo,reftituit:amp;: iis inter fe re-conciliatiSjOui prior padis amp; fdere receffiffet,is vt Ma-ieftatis reus effet, edido fanxic
Oo ii)
?4 A N TJ B O N FIN n R E RJ V N G A R RERVM VNGARICARVM DCA-DIS Q^y 1 N T LIBER III I,
Vm rcxLeuchuJm, quoproceriSus,rcgufisquc conucmuraia^ dixerat, Sc Albertuni Poloaix regem,fracresque alios inuitarat,irnbsp;pergit :per Agrienfem agrum iter faciens, pontifice Thoma ho-norificc, pro vtriuique dignicace, fufcipitur. Inde CaToaiam cm
T'
vcniit,atque edem inox vniuerti principes accercnt,vDO Lau Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rentio duceexcepto qui fuperb regis imperium inani qaadam inamsarro^
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gantia, decretauic : ibi frarres, quos fatis mature ( quippe longa ac diiSciliae-
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menfuros itinera) aduenirenon poiTe profpiciebat, fbi expedandos putauif,
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LegadsautemHippolyci Strigonienfis archiepilcopi, quipauloant Cardina-
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis degnacas erar, petentibus, vt Hippolyto in Italiam ire,3cq; poncificemmar
H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ximum Apoftolicumque lnatuni de more conaenirclicerec :adid muneriso-
H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o menam fpacium a^grpermit. Indeaudiro,fratresiam finibus Hungarian
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appropinquate, Leuchouiam per Eperyes, Cibinum,nbsp;nbsp;Scepuhuni iter ingrcA
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fus, apiid Saros caiiellum , quod inter Cibinumnbsp;nbsp;nbsp;Eperyes, in edim monte H-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn interiacec,magnico inprimis apparai:u,cam totopontificum ac proceruro .
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comitatu Palacino fiircipicur: parique ab eodem liberalicatein Scepuenfi ar-
noriEcentilTim po/Tet acciperec : quam ad rem infignis quoque PalariniJibc-
Talicas, non leuimo auxilio fuit, qni ad cos honores,quos rgi per oppida fua
iter cape/Tentihabueratj Leachoiiixquoque nouos adiunxit: cmregidacen'
tos vini cados, pontificibus amp;c optiinatibus centum dono mififet, acpifciuoi
cuiufquegeneris fummam copiam,acboum,vitulorum,hordei8cannona:ina-
gnum omnibus numerum (eodem Boemos^ quo Hungarosprofequutas amo-
ce hofpitia Polonis^ eximio apparatu inruda, veftes, Iccti, abaci magniprccij,
Scoperismiridcifuntexpofiti, culinxinforodifpolltx, cngulisdifpeniacores
tingali attributi, nullumque omnino rege officium, quod ad coboneilandiini
rex ad pattes de illorumadaentuexcipiendoretulit.Eam verb difficitatem res
offierebat, vtrum Polonis hoipitibus , cum validiffimo atque ornatiffimoequi- t tacuvcnientibus,armatos, an inermes occurrcreHungarosxquum elfen E- nbsp;rant, quiarmatis armatos obuiam ire oporterecenferent, nefe reinereEriniil- nbsp;moPolonoram equitafui, acerrimopaulo anthodi, obiieerent. libidinem e- anbsp;nim dommandi fperpetuam omnium parentem fcelcram, merito deberefem- anbsp;per effe fufpeiam : ncque nimiam in rege cautionem acdiligentiam ahquan- anbsp;ao fuide vituperatam: contra aliquiadclemcntiorem fententiam rradui,pra- anbsp;ai nihil atque atrocisram coniunffis inter fe frarribus elfe rimendum :imo ne a
maligna:quidem fufpicionis gnam vllum eisafferendum cenfcbant: hormni- da bus exteris, qui tam longum, acpericulofum ireringreffi, nd le venirent, hce- anbsp;re arma ferre : libi verb, ex propriis penatibus honoris eau fa obuiam ad exigu- anbsp;itm vi fpacium exeuntibus, line armis mnia comitatis,humanitatis,dciquc anbsp;officia'diligenter elfeprxftanda. Atque hxc quidem lntentia obrinuir, vt or- anbsp;nato quidem, fed tarnen incrmi cum agmine Polonis obuiamprodiremr. Iraqi anbsp;condiao a
-ocr page 755-DECADIS V. LIBER III I.
conditio rcgc dic,cpifcopi fere omnes,amp; Petrus Colocienfisarchiepifcopus, fcrcgni proceres cercatimjegregio omncs in fpeciem cultu inll:ru(ii,aftuerunt:nbsp;ex pontificum autem ordine,Thomas Agrienlis maxime conipicuus erat,quodnbsp;cumprftantiflmo cataphralorum cquitatu, c cum magno puerorumcomi-tatuaccefTerat : quos vnionibus, gemmatisque torquibus, palleis aureis mi-rabilem in mod excultos, equis eximic frenatis, ac phaleratis impofuerat. Ita-que longo cum rege ordine aduentanti Alberto vrbe obuiam egrefli, cum lento gradu ad quintum vfque lapidem procefliTent: rex ex oppofito monte de-Icendentem confpicatus Albertum,proceribus ibi fubhftcre iuflis, ipfe c duo-decim equitibus citatiore pr nimia lticia gradu profedus eft : amp; quoniamnbsp;quadrato Polonis agmine prcedentibus, Albert cum fratfibusin medio, ante nouiffimum agmen,incedere vidit:ipfe per tranfuerfum tramitem properans,nbsp;ilaterefe ineorum ex improuifo cofpetftum dedit, ibi comitcr falutevitro ci-troque di(ia,omncs ex equis fubito defccndentes,mutuis fe amplexibus impli-Wntes, ofculis aliquantifper hferunt. Reges autem verba facere cupietes, fua-tii quodam fletu ex nimia gratulatione,interioribus fcilicct inufitato gaudio iennbsp;^bus occiipatis, impediente, magno interim plaufu milites cum regibus ani-ttorum gratulatione certantes, has fpe voces ingeminarunt: Fauft Poloninbsp;domini fliciter, Vladiflao amp; Alberto regibus fliciter, Sacrofanto Cardinalinbsp;tridericho, Alcxandro,amp;Sigifmundo fliciter: Hungaris,Polonia:, Boemi-fcliciter : terna pax,amp;: concordia hc tria rgna tucatur,amp;: focietas inuio-^^ipermaneat. Refipifeentibusinde aliquantulum ex cocepta animi volupta*nbsp;f^(en{ibus,ac fpe redintegratis amplexibus, amp; initio colloquendi falt;fto:regcsnbsp;afcendertjamp;radeum locUm,vbi Vladiflaus Hungarorum principes iub^nbsp;ttete iufleraCjproceft'erunt. Illis ex equis fubit,vt Albertum fratresque vene-f^tetufjdigi-cjntibuSjVladfiaus ad Albertum couerfus,Ecce,inquit, fratres,nbsp;ftri,veftrique Vngari.nccmora, Albertus fratresque de equis fe deiicientes,nbsp;veneratibus Hungaris pontificibus, amp; proceribus porrigunt, amp;; maximanbsp;]onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comitate excipit,inde inequos rehlientes, duo reges, duoqj exercitus,
^J^duriflimo inter fe paulo ante bello armati conflixerant, iuntftis mixtisq; mi-Concordes agminibus,togatus vnus,fagatus alter,gratulatibuscuntftis,omni-
^^sque locis vocum, tubarum, neorumque tintinnabulorum fonitu ad publi-laiT ^*^^^^ndam lticiamperftrepentibus : Leuchouiam peruenerunt.ibi V-thusj Alberto fratribusqsin hofpitium, quod eis erat in foro paratu, perdu-in aherum regione receflir, ac deinde fuacuique principi aflignauit. tis ^tatrumque hofpitia continuatis dibus ita difpohtafuerunt,vtperfora-^'^tibus facile inter fc cuenire, amp; ignaris omnibus ad arbitrium colloquinbsp;Conuentuinito,quinq; viri ab vtraque parte ad componendas difeor-Hu8garos,amp;: Polonos,ex fuperiorebello natas, creati funt. Huiereinbsp;fie . ^^*^^^gtiaobuciebaturdifficultas,qudabfentePalatino,cuius vniuer^nbsp;fine
Alberto fratribus^ datnolebat. Albertus autem de diplo-t5j^^'^g^tus,cum refpondiftetimaiores fuos nunq'iam,nifi verbo incolumita-P^'ff^f'^ffejncq} ie ab eorum exemplo tradito veile difcedere:tandem ^ftr'Dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exoratus, dixit: Quidepid ab Vladiflaofratre
iii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vit incolumitate promiflTum efret,idfe fratresqs fuo^cum Po
bus,fide integerrimaferuaturos.ItaPalatinusprimmrege,de pr-b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fideliteris acceptis : amp; deinde ab Agrienfl epifcopo,hominef-
fbmma autoritre prdito, amp; tune moderatore rerum ^ybolo incolumitatis accepte, cummaximo grauis amp;leuis armatu- Leuchouiam, occurfu omni principum Hungarorumnbsp;^Mccefit,ac maximamcommeatus omnisgeneris copiampoftfe adue-ordine expofira,cm omni aliquantulum ora afpefan-pQll '^^fffbt,fubit ad arbitrium regis hofpitibus Polonis eftdiftributa, amp;nbsp;^die ab Vladiflao ad Albert dedu(ftus,mirificam eius erga fe faciUtatem,nbsp;O O iiij
-ocr page 756-ANT. BONFINII R E R? VNGAR.
incredibilemqehumanitatemexpcrtus eft.Inde cognofeendis iudicandis^fi controuerfiis opera dari cpta, regibus alia ad Quinqueuirum iudiciumreiiei-cntibuSjalia fuo arbitrio referuantibus.Q^inqueuiris autemfaepe fententiarumnbsp;inter fe contentione certantibus,placitum eft, vt re s omnes ad regum, cardina-lis Agrienfis epifcopi,Palatinique indicium deferretur. Reges incerca fpe boras quinque intgras foli, remotis arbitris omnibus,adeo fecret inter fe collo-cutifuntjVt nemo,quid tacita eorum colloquia Goquerent,perfpicere, nifi con-ielurapoffet.De concordia tarnen,amp;mutuis auxiliis, quibus ambo rgna fua,nbsp;deletis inimicorum opibus,confirmarent,fermones contulifle,vulg creditumnbsp;cft.Brandenburgenfem cert ducem,quifororem eorum in matrimonio habe-bat,non eos folm ad pacem amp;: concordiam hortatum elle : fed palam fe ei ini-micum fliturum denunciafle Conftat,per quem ftetiflet ne inita concordia -terna effet.Hinc public hilaritatis caufa, magnifica multaconuiuiaapparata,nbsp;iniignesque ludi editinn quibus etiamfuit vtHungari amp; BoCmi cumPolonis,nbsp;infeftis contra fe haftilibus in ver pugn fpeciem concurrerent, ex quibusnbsp;nobiliflimi Hungari aliquot, qui fe ftrenugefferantfvt Georgius Bathoreus,5inbsp;Gabriel Perenij filius ) magnifica rege prmia retulerunt. Memorabile illud,nbsp;cm per fePolonorumamp; Vngarorum principum quifque gemmis certatim Sinbsp;margaritis, ad inanem diuitiarum oftentationem ornaret, ac Polonus quidamnbsp;fetotumpreciofiflmis aliqudo vnionibus oneraffet:Palatinus,qui per eos diesnbsp;nullum geftamenvnquam tulit,quod nonminimum tribus nummm a'ureunbsp;millibus cenferctur,quafi Polono prouocatus, eueftigio lapidemadeprcciquot;nbsp;ofum expo fuit, vt ad prim um eins aipedum Polonus fe vium confefl'us,geni*nbsp;lt;natam illam veftcm,qua fe oculos Hungaroru perftriiurum effe putarac, exu-crit. His rebus cfe(ftis,Fridcricus cardinalis regum fratrum rogatu, facris magna pompa caeremoniaque patratis : Deum pro vtriusque regni, amp; regumpo-pulorumque amborum incolumitate orauit. Quo fpedaculo nullum aliud no-bilius, auguftiusque effe potuit vel fi facerdotem operantem intuereris, rcgi-um iuuenem omnibus i corporisnbsp;nbsp;nbsp;animi muneribus, quae natura conferri
poffunt,longcaeterosexcellentem:vel fi facri ipfius rationemfpeftares,inquo }0 duobus maximis affiftentibus regibus,duobusq} praeftantiffimis audientib. Repubs, votapublic pro vtrorumque concordia fandiflima ncupatafunt. Cumnbsp;autem per menfem ferme ibifuiffent, multaEt|ue res caufam couentui dirimen-do afferrent: tum Vladiflaus fratres omnes in fecretum addudos, inhunemo*nbsp;dum eft alloquutus:Simeo mihi arbitrio, chariffimi fratres, vitam hancducercnbsp;liceret, nihil equidem iucundius ftatuerem, quam vobifeum in eadem domo,nbsp;atque apud cofdem penates diu familiariflime viuere : fed quoniam res ita tu-litjVt ad regendos,gubernandosque populos terrarum longe fpaciis vocati,dif-traheremur, prouincitc fu quifque prxeffe, non ex noftra, fed ex Dei iudicio
volunj^te debemus. Equidem paucorum horum dierum, quos vna fuimus, 4 voluptatem vere poffum cum diuina illa beatorum conditione conferre : quip-pe quiadolefcensadBoemiregnumeuocatuSjamp;magnisdifficultatibus iada-tus, veftro parentumque dulciflimo confpedu femper abfuerim:quorumdic-rum breuemfrudum quoniam fxpius vobis prfentibus vfurpare non licet,re-liquum eft vt incommodam abfentia: noftr iadur quotidiana fratern cha*nbsp;ritatis memoriafarciamus ;amp; quoad opes noftrferent, mutuis imperia ac rgna noftra auxiliis tueamur,quibus diuino munere feptentrionali Oceano vf-que ad mare Adriaticum imperamus.Hine cum alia prcipu ad Albertum connbsp;lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerfuSjde matre fratribusque pie fouendis addidiffet, finem dicendi fecit. Ad
hxc Albertus, cm alacri animo fe nullo vnquam erga ilium officio defutur, amp; maieftatem eins omnibus viribus dcfenfurum,cteraque qu prfentis fupnbsp;peditabat fermonis occafio,refpondiffct:amice Achberaliter ab Vladiflaodonisnbsp;excultus dimiftus eft. Dona verb fuere gemmata pocula decem, inufitata: ma-gnitudinis amp; mirifici operis:amp;: prter purpureas, aureasque veftes, equi decemnbsp;eximi pulchritudinis acccieritate,frcnis,phalerisq; aureis,amp;gemmatis ephip-
-ocr page 757-DECADISV. LIBER III I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717
plis cxornatiiodoqs al ij, quo s cardinali: C fex,quos Sigifmundo : totidcm,quos Brandcburgenfijvncum magnificis multis veftibus impertiuit. Quibus rebusnbsp;ex ordine adminiftratis,rexabeuntes omnes eodem, quo exceperat, comitatusnbsp;cuku (adquatuordeciniequit milliafuife dicuntuij ad tertium vfque lapidem.nbsp;profequutus dimit: NicolaoBanffij,quieos officij gratia ad vefpertinhofpi-tiumdeduceret, cumfexccntis equitibus mio. Indefrequentiflimo conuentunbsp;iluto, Leuchouia Caflbuiam reueris, cm prouinciani vniuerfam perVuftra-re in animo haberec,Sigifmundus Quinquecclefienfemantiitem,quem qu-ftorem Bud iuri dicundo proficifeens prfecerat, adfe accerfit, vteius potiHnbsp; nium conlio adgrauilima,quibus aifedam cfle prouinciam nouerat/anandanbsp;vulnera vceretur.Quo faum cft,vt CaflouiaVaradinum,acq; inde in Tranfl'yl-Uaniam,quam prauis vfque ad exitium lacerari partim ftudiis audierat, c con-tulerit. Hisdiebus famadiuulgatur; Gallos Alpes in Italiain traiieere incipien-tes, quadringentos iam ad Aitam quits prmiiiire,amp; ad Genuam amp; Rhoda-ni oftia mgentem ciaflem comparatam haberc: Alexandrum pontificem Oftinbsp;oppidum occupafle ; amp; Iulianum cardinale,qui relilo pontifice ad Caroli partes acceflerat, clm Oftia Genuam profugifl'e : pontificem, qui principio nonnbsp;ntod Caroli rebus fauere, fed eum quoque ad hanc contentionem adduxifi'enbsp;pntabatuqiarn mutata voluntate,cum Alphonfo rege,Florentinisque fe coiun-Xiffe : amp; coronato Alphonfo, filiam eius ex concubina natam vxorem filio fuonbsp;lefpondifTe. Neq ne verb hirumores inanes,irritique fuerunt. Nampaulo pftnbsp;Carolus,Lodouico Sfortia Mediolanfum prfide, amp; Hercule Ferrarienfi du-oefauente, fuperatis Alpibus cumfexaginta millibus hominum Italiam pene-tranit : Alphonfus autem, qui ingentem terra marique belli apparatum confe-^nbsp;dlTe dicebatur, triremes oto cumaliquo peditatus numero m litore Ligufticonbsp;tnit.Carolus cm per Italiamiter capefierct, ne tergo Italorum infdiis pre-^eretur,Ticini,FIorenti,amp;Luc arcibus,quas obfidum loco fibi daricten-dit,prfidia Gallorum impofuit,amp; mutui nomine libcris ciuitatibus,pecuni2enbsp;tiumerum magnum exegit.Fiorentia: verb fufceptus,Mediceos(quipaucorumnbsp;potentiafubnixi, inea ciuitate tyrannidem occuparant) vrbe exegit. Alcamiusnbsp;Cardinalis LodouiciSforpi frater, cm ad Gall pontifice defciuifletperdo-nniOftiam occupauit. Abeunte autem Augufto, regij Quftoris procurato-tes aliquot, cm impofita tributa exigere vellentjhaud procul Albam, in Lau-tentij ducis pago,iuiru eius occif funt. Quanquam maieftatem fuam imminunbsp;'anircxvidebat: tarnen quoniamin Tranflluaniam properabat, eius cogniti-amp; animaduerfionem in aliud tempus fibidFerendam exiftimauit. Turnbsp;c autem, cm caftcllum,edito in loco fitum, qubd defenforibus vacuum eenbsp;udierant,occupaflent:variis excurfionibus totam prouinciam infeftare,maio-fubnixi audacia,inftirucrant.Itaque Albam Grcam,quam ducetorumnbsp;^ntmmilitumprfdio cuftodiriperceperant,cximprouifo adorti:feptem ?nbsp;Snisiam in montibus collocatis,facile inpoteftatem redegiffent.-ni Pauli Kini-Jptfeus, Themefuaro propere cuni inftrudralcgione profe:us,cosemcenbsp;^ibus acerrime detraxifl'et: atque Syrmien agro, cui iam iam imminebanc,nbsp;oftinere coegiflet. Illi verb cum prter Sauuni iter inftituiflent, vt locum in-'^nircnt,quo flumen commode vadarent, adD.Demetrium, Laurennj ducisnbsp;^ftellum, nullo prohibente, tranfgrefli funt: cm incendiis rapinisqe earn o-^nem oram vaftaflent,atq; homines,iumenta,fupelle:ilemomnis generis ab-^nxiflent, idqj ingniLaurenti j ducis potiflimumergaregem regnumqs perfi-hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus pepereie dicuntur : quas ex notatis quibufd
nis,vtcucurbitis,lacerisque mappis appotis,cognouerint. Qrnnetiam tem-Pns maxime idoncum nad:i,qubd rex m Tranfyluani finibus aberat,amp;per-P'-tuafexmen ccitas omnes prope amnes, qui Hgari propugnaculafunt, ^exhauferat, vt multis in locis facile traiici vado polfent : per totu Oflobremnbsp;j5ptnpopulationes atq; incendia vfq; ad Petouiperduxerunt. IndeDrauonbsp;otouiam traieclo3amp; magnis detrimtis iilatis, hominu ad feptem millia ab-
-ocr page 758-7i8 ant. b o NF I N II RER. V N G A R.
duxenint. Pft autem met, ne intumcfcentibus fub imminentem hycmefit omnibus aqisjintercluderentur : ad Sauumregrcfl, quictmque aut tatis ,autnbsp;corporis imbeciilitate langoreque fcqui non potuerunt eis capita in ripa flu-minis detruncaruntqe in Groatiam,crebtis incurfionibus iam prop defer-tamillapfi, complures redeuiido ptteros fame laboreqjenloSj infepcs imnia-niter abiecere.Paulo ver nt^ cmtraiccto inferiore loco Sauo, in Pofegam,nbsp;regionem vini feracifl'imam, amniflimamnbsp;nbsp;nbsp;multis pagis,amp; caftellis,!oppi-
disque plurimis frequentiflimam, penetraifent, magtiam inde prdam abege-TjrnaMt, lifdem mcnfibus,Tyrnaui ludi quid cm le diro atqueimmani quo-dam fcelereobftrinxiflent,meritumfane fuppliciuminuenert. Duodccimvi- (9 ri,cum duabus mulieribus, ingenuum adolefcentem Chriftianum occulte ca-ptum, atque in proximas des abdudum obftrudis repent faucibus mifetnbsp;ftrangulart,amp; adapertis venis fanguinem eius dum animam fehlim amp; fingul-tim efflaret,partim abforbuerunt,partim aliis alferuaruntorpus autem in partes diiredum,membf atim humi defoderant. Cmadolefcens diuparentibusnbsp;quazfituSjnufquam appareret : fatisque conftareteum, pridie in vico ludorumnbsp;verfatum,haud pofteafuifle confpedumzlegitimain ludos quftio confticui-tur. Lidores in eorum des immiffi, deprehenfis recntibus cruoris notis, dominum cum tota familia comprehendt.in quftionem abrepta: mulieres, me*nbsp;tu tormentorumadad,totamfacinoris indigniflimi feriem confitentur : qu^'nbsp;rumteftimonio conuidireliqui,Palatini iulTu, qui prfedus vrbis erat,omncs,nbsp;magno ad id excitato in foro incendio,conflagrafunt : alij,qui minus videban-turobnoxij,magno pecuni numerofunt multati. Cm autem fenibuscu-^as tanti patrandi facinoris, per tormentorum cruciatum erucrent, quatot easnbsp;elfe reperiebant,quibus Tyrnauitum,amp; alias fp in aliis regionibus,eofelu-dxi flagitio aftrinxilTent. Vnam, quod ita maiorum audoritateperfuafumha-berent, Chriftiani hominis fanguinem prputiis in circumciloncappofitu*^'nbsp;^uatuer. liftendo fatiguini opportunum elfe remedium. Alteram,qudeundem adcon-ciliandum inter fc amorem plurimum valere,in cibo datura,exiftimarent. T cr-tiam,quod cm viri ac mulieres qu apudeos fluxumenftruilaborarent: fan- 50nbsp;guinem hominis Chriftiani epotum, idoneam ad idmorbielfemedicinam expert! erant. Quartam,vcvtus apud fe, fedreconditumdecretum cxeqiiefcn-tur, quo quotidianis facrificiis in aliqua regionc Chriftianum Deo fanguinemnbsp;libare coguntur:quo factum eirediditabant,vtineumann eaforsIudxisTyr-nauienfibus obtigiflet. Hc omniaSalutis annoquadringentefimo nonagefi-1454. moquartoftipramillelmumincommodacontigerunt.DumrexautLeuhoinbsp;conuentum peregit,aut eo dimiiro,in Tranfl'yluaniafuit,quibus ille malis obfi-ftere non potuit, partim remotis locorum intefuallis exclufus : cm in extremanbsp;^m DaciC parte verfaretur,acTurc regnum fuperioris Myfi^jBofnaquc l-
nibusinlftar'ent,partira regulorum quorundam intemperatiaprpeditus, qui 49 regia autoritre contempta, quacUnque ratione vires, opesque regis frangi, acnbsp;debilitari,quo ipli liccntis dominarentiir,optabnt: non minimum etiam momentum in pecuniarum penuria fuit poltum, quare exercits mature compa-rari,amp;aduerfushoftes1h tempore adduci non potucrunt. Tranfl'yluaniamau- ,nbsp;tem,cm prouincia opulentiflma efl'et, ac inteftinis feditionibus agitata, dbita fibi ve *igalia pendere recfaret : rex idoneo fibi maxime tempore,Compofi- jnbsp;tis publicis priuatisque Hungarian rebus,inuifendam putai'at: vt eapacata,pra:- Inbsp;fernem inde rei nummari difficultatem, veteribus penfonibus exigendis, ali- Inbsp;quaex parteleuaret. Duo ibiius dixerantprfe(fti,BartholomiEusDragffij,amp;J Inbsp;Ladiilaus Loftontius. Quj vt diuerfo interfe erant ingenio, fiediuerfamin iure flnbsp;dicundo rationem fequuti : atque propterea apud oranes contcmpti,non vete- Inbsp;res folmfationes aluerant,fed nouas etiam alias cxcitarant. Vndefdaqux- Inbsp;dam inpotentioribus latrocinandi rapiendiquelibido, quodidimpun omni- |nbsp;bus liceret,eratexorta. Qmbus detrimcntisvtmcdereturrex,Ladiflao ad Ma- |nbsp;giftri curi honorem euelo,Bartholomum folumin prfelura rctinuit : ra-lUSj
-ocr page 759-DECADIS V. LIBER Il. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;715?
tus, fl pertes vnum iurifdidio effet, eumcommodius animaduertendi feuerita- nbsp;nbsp;nbsp;5quot;
teprauam ipfam peccandi licentiam repreffurum. Idque Bartholomus mox ' latronibus amp;ficariis omnibus autpalis ligneis infigendis, autin crucem agen-dis,aut ign comburendis, aut capite multandis,facile ex regis fcntentia con-fcquutus eft. Inde fexagintamilibus nummmaTranffyluanis exa;is,iultoq}nbsp;pud eos exercitu comparato,rex in infrions Hungarian fines, Themefuarum,nbsp;'^oinpofins iam (vt quidem in prfcns potuit )Tranifyluani rebus,cccffit : eonbsp;^filiOjVtiuftisctralis copiis,Turcicas inCurfioncs vlcifceretur : Syrmienfinbsp;^grOjamp;Illyricis, Ccoatique rebus affli;is,iam prop ac perditis, opeinferrettnbsp;^uamregioneminteftinis odiis, amp; perfidiaexitiabili iamiam prcipit, adnbsp;JJiumruituram videbat. Paulus enim expriftinafeucritare multum remiferat:nbsp;^yequdnouafocictate,quafe cum muleis proccrib.occulte deuinxerar,apcr-^^eorumeupiditatibus obuiamire nonauderet;fiue,qudapoplcxi vi^quafiinbsp;Perioreannocorreptusfueratjvncumcorporis viribus janimo fcrociamilif-'nbsp;^^umfermonis Sc lingu vfuprpedito,nutibusamp;geftib. aninii fui fenfatan-^'Qiexpromcret, yix familiaribus fummam fententi fux notam facere pof-^^^Regemeum Agrienfi,Qmnquecclefienfi,amp;Varadifi epifeopis, amp; Bartho-Qtuo Tranffyluani prfefo,qui lateribus eius hrebant,vbiad te venitemnbsp;tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiuic:cofeftim incredibili quodam elatus lludio,cum infttuclis copiis
J 1 nemefienf. fines occurrit, amp; in eins confpe:um delatus, arque ad eius pe-/^ptoieus, quoquo modo poteft,Turcarum, quibus refifterenon potucrit) Rationes amp; incendia lamentatur. Et quoniam prpedita lingua expfimerenbsp;non potucrat, voce amp;dextrainTurcarum fines intenta, regem ad tantasnbsp;4^'cndasiniurias obteftatuntadfoquegutture fuoffe ibi iiigulum fuum u*nbsp;^proregnifalure obieturum,amp;fanguinemanimuinque profuftirumpol-t^nr.Hominemincredibili laude amp;forticudinisamp;:pietaiis infigneni,rcx fub-^nbsp;amplexus,bono effe animo lachrymabundus iubet : feque tanta: cau-. J ^lloniodo defuturum, fed caputetiam fuum, fi opus fuerit, in dubiumnbsp;Il e/'^3tnrum affirmat,vt regnumeontraeffrenatam barbarorum licentiam tu-
L nbsp;nbsp;nbsp;Indefubfequenteseuminfpedarccopiasiubet,quo afpctt](eratenirn
^P^f'niisornat ill) vfque adeo exhilaratus eft,vtfe cotinerenequitierir, quin pnnimque gladium edutum, vt in acerrima quondam folebat itiuen-^jVibrarit, Vladiflaum inde eum omni comitatu, magnifico adeo appara-
Q(j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y vt fummo rege, cuius opes ille ex diuturna prouinci prfeclura
^uiplius fplendidiufque defiderariadlautitias, fumptufq; laudem Cumque ei dies nodtesq; affifteret,nullaliurn fermonjquamnbsp;vtamp; antiqua bellicae virtutis apud Hungarosnbsp;o^conferuaretur: amp; vt animis regno ab externis defcndendoincurfionibusnbsp;Eqj P^fiSjdotneftic interea,ciuilesqj difeordi obruerctur. Quibus rex voci-1),^^^citatus, inde ad Petri Varadinum afcendit: quodeft oppiduminexcelnbsp;quadragintamillibuspaffti, Danubio immins:nbsp;HiQ^^jtanquam exaltiffima fpccula,omniadefpetarer,amp; vlcifcend quoquonbsp;^niurijfalutarc aliquodconfili caperet. Cm autccertis nunciiscom-Tiircar quits per Petouiamin Illyric amp; Gfoatiam irrupifle j ibiq;nbsp;^fineprfidiis prop direptioni incendiisq-, relita, prdisagendis agrisq;nbsp;itatentos cffenempusidonefibi dariinuadd Myfi ratus*ex grauisnbsp;^^niatur equitibus ad quatuordecim millialegit, eotq; Paulo amp; Bar-addepopulandahofti prouinciatradit. Bud ver,amp; ina-ciuitatibus,rei bene gerend catifii fupplicationes indicit rex. Alibec-*'r{?*^'nci^pfetus,repexploratores cognita,Roxianost prouinciincolasjnbsp;J ^i^n pitftatis,quam Grco licet ntu colebantjftudio incitati, ad Hun-at,vitra montent quern Nigrum appellant,traiicerciubet. Noftrinbsp;titji *crianimo Synderouiam verfus profeti,traie;o Sauo, prouinciamltocnbsp;hjjj furcicam inuadut.Maximumcataphradforumagmen,tanquam totiusnbsp;ptfidium, lento gradu prxcedere iubent : in medio, qud in hoftili fo-^
-ocr page 760-7i.9 ANT. BONFI N II RER. V N G A R. lo fofct,militumimpcdimenta locanc. VcxiilaCionu iritereanirmE longe
difcurrtes,pagos incendere,domos diriperCjagros vaftare vtriusq fcxuSjamp;o-innis tatis hommes, cni pecoribus abducere, in municiffim cataphracto-rum agmen omnia refefre contendunt.Indead prdadum reucrfi,Synderouiz fuburbiis igilem iniicittamp;cafttis vitra promotis,hoft null inucniunt: omnibus,qud fe noftris parcs elTe non vidrent,met fe intramniacontinentibus.nbsp;Cm ad dies quindecim, rebus omnibus exfententiafuccedetibus,vagaticun-lt;a per centum milia paffu fefto igniqj vaftaflent i tantuprzdx coaceruarunt,nbsp;vt nec iumentUjUec currs adeam reuehciidam vlli fufficcre In caftris quinqjnbsp;boucs aUrco numo veniebantrCodemq; precio hordei amp; auen tant,quantum t*nbsp;quatuor equis pet annum alendis fatis fuiffet. Mater cum quatuor puellis duo-deuigintinummis vditaeft.Qmlne ftipendio militabant, praedamin comunenbsp;conferre non eraiitcoadi. Quo fadu crat^ vt tiullo aliqua eX parte detritnentnbsp;accepto, mirific omnes effent locuplctati. Paulo ex fecundo rcr geftar fuc-ceffu elato,5c vitra ptogredi, C latius populationis citcumferre terror cupiti,nbsp;pleriq turmaru prxfcdi reftiterunti cm dicerent, exerciturti graiamp; opulenonbsp;pratda Otuftum, vitra progredi no poffeiinfidiofum, fallacemq; prtcreahoftcnbsp;inprimis timendummeq; tarttopere arridenti fortunat credend, ciufqj teracn-tatiexerciteum coraittcndum,iilquo totafalus Reipublicx,amp; regni tutela effet repofita:neq{ cnim edem,qu adhuc fuit, copulationis rationemfuturani/nbsp;cm montes inacceffi,amp;: amnes rapidiffimi, magno labore traiieiendi, fuperef-fent.ContrPaulus,continuartd viloriam, fortunx paru fzpc fauenticon-ftantibus occurrendum animis effe.- Omnes bellor cafus ex tempor mornen-^is vnis pdcrc,hancfi de manibus vlcifcendorum hofti occafion dimififlenf,nbsp;cam fruftra alias qufituros.Itareclamantibus illis, amp; fe dilo eiaudientesforenbsp;negantibus, Paulus Ixtiflima de acerbiflimo hoffe vnfforiam dimittere coaffns
Fetrtu Mi- cff. Vt cnim Pcti um More, qui tu Conff antinopoli Orator erat, pofteanarran-
tem audiui : Turc audito infeffo Pauli amp; Hungarorum incurfu, adeo perculfi metu tant, vt prxtoriana cohortesi,qu Conff antinopoli pracfdebatjin Anamnbsp;motis caftris,amp; Nigro monte prtermiffo(qufffuperaffent, facile quadragintanbsp;miha hominum voluntate fequentium, fecum ex fuperiori Myfia deduxiffent)nbsp;Calertdis Nouembris ad Albam Grcam incolumes omnes, cum opultiffimanbsp;omniu pt-da/e receperunt:amp; caftris in proximo monte fadis,de pda traiieien-
am pridtm mutus erat)confclt;9:o,nullaqgt; proie relita, Chriftian, pientiffimiq; 4 hominis ritu exhaC vita deceffit, amp; rgi, ac vniuetfo regno incredibile vitfutisnbsp;aeprudentiac fuaedefderi reliquit-In pra'feluraTemeeni lofephus, qui abnbsp;CO fuerat educatus,amp; per quem ille omnia do mi forifq; in fenclute gerere cotl-faeucrat,audacia,robore amp; difciplina militari, eius non diflimilis, rege fuffe-tuscftiBud ob populatam profperMyffupplicationes ad omnia deorpulnbsp;uinaria habit.His rebus pcralis, rex inde adBaciam cumpatribus Bartholo-meo,Petro Gerebo,cteris^ optimatib. afeendit, vti armis, prouincia intefti-no bello flu(ffuantem,pacaret : occafion maxim recti Pauli morte qufita,nbsp;quinimia indulgtia nonnuUor faftionesaluerat:amp;qudhycms fuberat,ex-Cfcitum,dum tormenta amp; munitiones Buda Danubio deuchcrt,inhybcrnanbsp;dimittit. Huic bello caufam Petrus Bachienfis, idem^j Colocienfis archiepi-feopus, Kishoruatus, Prior Auraneae, amp; prxcipuc dux Laurentius attulcruiit.nbsp;Nam viginti ante diebus Petrus,vt bafilicac fu iura tueretur, loanis Kishoruatinbsp;areem occuparat,amp; vxorem ac liberos cum fortunis primm 3bduxerat,dcmdcnbsp;incolumes reftituerat.Kishoruatusautemcum letimoequitatu adueniens,
caftcllo
DECADS V. LIBER III I. yxx caftello pcrvitnreceptOjCx fuis liquot^qui illud Petro prodidefant,grauiflimonbsp;fupplicio,aliis palis infixis, ali is pelle fpoliatiSjalFecerat. Baci verorex cm effet, V ngari principes onines quorum infirmam fidem ex dccretato fpe im-perio (ufperam habebat, ad fe venire iubet : ex quibus alij inconftanti vitionbsp;tutantesjuon venerunt : alij, ex confcientia rerum geftarum, variis interpotisnbsp;gt;or caufs, omnino venire reeufarunt. Inter cteros autem Laurentium du-ccerft.huic eim prcipu fuccfebat,qud facinorofm c fcditiofiini)nbsp;^contumacem principemnouerat, amp;Turcicpaul antcincurfionisauclo-Eratenim famajCumTurcas, aureo nummo a fingulis accepto, per agrumnbsp;feumin Illyricum induxifle : amp; quibufdam ignis appolitis,villas ex paclo fus nbsp; rcarum direptionibus amp;c incendiis cferuall'e ; amp; villicos fuos force ab iis ca-I 1*^05 gratuito redemifle. Conftabatetiam^ eundein ColocienfemarchiepifcO-Ptim arrogantem intemperantcmquefuifl'e:amp;: Stephano Syrmienfe vixdum vi-, epifeopatus caftella tria diripuifl'e : regis autem Maieftatem fempernbsp;defpexifl'e,vtnequeedi:is eius paruilfec vnqua,amp;ipfumad contumeliamnbsp;Mlijnomineappellareinfermone folituscflet.C^ibusrebus manfuetumalio-'fl/,,/-
amp; remiiTum regis animum vfque adeo iraincenderat,arque aduei'fus fc*^ f'^MtaratjVt in nouiilima ctra T ureas incur fione trecencos ab eo miflos eqiu-^^ndignabundus remiferit,amp;poculaj aliaque ab codera milfa mu liera, afper-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
fit. Hic ergo edi:o,vtdixijregio accerlicus,flagitiorura, fceleruraque fibi ^niin confeius,non venin matrem fuara iam natu grandcm,amp;: letifliraam innbsp;r 'mis fceniinam mift, qu fpecios exeufationibus incitatum regis animumnbsp;^^lceret J inflammatumqj odium adiuftas de fe capiendas pnas extingue-^nbsp;. ^nterimipfe Vylakiarcem,ctcraque ditionisfu caftellamunit,nouisquenbsp;n fediis firmat. Vxorem vero amp; familim cum opibus in Nemetuiuarum, ca-L ^^niloco amp; opr munitidimum, Auftrique finitimum,transfert,deleduqjnbsp;j *^mhabito,facinoroforumhominum vndecunqj poteft,in arcem,tanqunbsp;te ergafe animum duriorem acerbio-h Cl/tnatre accepit,eo maioribus viribusj conatu intentiore in bellum in-tf ^^^^etiam vira cados, quos pro regis aula coemerat, Vylakiin arc fubi-^^sferret. Vylakumoppidumeftinvcrticemontisfituranonmuro,fcdvi*nbsp;Vallo, Sc exiguafofla circumdatum, baud aliter atq; Buda Danubio im-medium des eft D. Stephano confecrata: in arce beatiloannisCa-^^P^lchrum vifitur. hinedeeemmillibus pafl'uumabeft Bacia,vbirexnbsp;erat, ac de belloaduerfus Laurentium inferendo Confiliacori-to(.nbsp;nbsp;nbsp;HLcperiebat autem,vt fer fit,diuerfas patrum, neque fatis explicacas de
tc^i'^^^fetfeipiend rationefententias. Agrienfisenimepifeopus, quem fidum Pt fl ^^*tem,amp; prudentem in primis confilioreius moderatoremfuiflc, f-^^^Qftendimus,bellum quidemiuftefle,fedmultis diftcultatib^s impe-gt;nbsp;hofte non opibus folm,fed ctiamfratrum,propin-multorum cognatione,amp;: focietate florente:proinde cau-'^ttn^'^^^dum videndumq; diligenter, ne ad turpem reiexitum, locus etiamnbsp;disnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominum daretur ; qui dicerent regem, vtir^iorc licentia ty ranni-
inuadetet, reglorum,procerumq5 fuorum opes oppugnare,amp;: itiftituifle: fe tarnen,quodeunq; ille conlilium fufcepiflet,amp;:fententianbsp;%n^3^^tfempcr,amp;: capitis etiam periculo defenfurura. Huic contra rex bellinbsp;opponebat, quod pro regi Maieftatis incolumitate, pro violatis fa-o lalute Reip. initetur: fcq; opibus, coghatione ,frtribus amp;pfopinqrasnbsp;*it5jj^^^fetperiorem:amp;: duobus prterearegnis potentiflimis fbnix ad iftift-Propj^,'^t)rucontentionem defeendentem fperarc j Deosetiafibifecundos denbsp;affuturos. Quinquecclefienfis aut,quid fui iudicij eflet rogatus, cmnbsp; ^ttarex rationc, confilij fui fummaexplicaretjiifdem^j addulus ratio-totus incumberet,nutantem am pridem,atq; inclinat regis ani-nbsp;fententia traxitta tarnen jVt Agrienfts confili rex hudnbsp;Gontemneret: qui caut prudenter^ armaifta tradanda efle cfebat#
Pp
-ocr page 762-jtz ANT. B O N F IN 11 R E R. V N G A fl.
Iraq; Crum vtrunque perpetu adefle fibi voluit,ilium, vt clypcurn,hcvtgl-dium,cautumillum,pugnacemhunc:ambos tarnen copiis, fidelitate, amp; reruin experientia pares iudicaret.Sufcepto autem belli confilio,extemplo Bartholo-maeo,Petro Gerebo,Nicolao Banffij,cterisq5 proceribus ad fe vocatis,quid fuinbsp;decreti fitaperitramp;exhybernis omnes copias cuocari iubet. Prxfedis ergo cgt;nbsp;quitum rgis iuHa cupid facientibus ,paucis diebus magnus conuenitcxerci-tus. QuodvbiLaurentius per exploratores cognouit, Futacho,quod Quin-quecclcfienfi antiftiti ant per arma ademerat,communico, prfidio^ firmato,nbsp;in Illyricum cum paucis ad Raholczam citato curfu contendit, vti propius, finbsp;poflet, fuis prfto adeflet. Interea Bartholomus exercitui praeeire,amp;totius reinbsp;militaris fummam adminiftrare iuflus,copias ad Villakum anteluccm adducit:nbsp;amp; quodcrat vallo foflaque firmatum oppidum ,adortus arcem, ad portasamp;adnbsp;muros pugnam committit. Cum regij alij foflas ingefta materia replete,alij va-do tranflre contenderent : oppidani verb, quorumnumerus fuburbanis omnPnbsp;Va'*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vxoribus amp; commeatibus intra oppidum rcceptis, valde cxcreueratj
\ .I ; contra refifterent, miffilibusque amp; tormentorum pilis regios propellere cona-'i ^rentur, quo inde marte difeeffum eft. Poftridie autem adaubto exercitu, ite-,\..vrum ad arma congreffumque defeenditur, ac paribus vtrinque animis decerta-tur: quippe indignitate hi moucri, quod pridie perrumpere vimineafepta non potuiflent : illi capitis amp; fortunarum manifefto periculo permoueri. Inftantesnbsp;tandem regij,amp; vt deditionemfacerent, oppidani clamantes, refeiflb aefubru-to ab vna parte vallo, in oppidum omnes irrumpunt. Quocognito oppidaninbsp;lt;pbiedis armisjfefe dedi derut: rati facilius fe veniam, pofitis fubito arnjis,qiiinnbsp;diu retentis impetraturos,quos omnino nonfefellitopinio. Sicenim duxipfcnbsp;mandauit, vt impetu in commeatum amp; in pabulafalo, manus ab oppidanis o-mnibus abftinerent. cmprfidiarij, quos pugna non fuftulifl'et, oinnes in arcem fe recepiflent,edi(ftum ftatim rege promulgatur: Ne quis Laurecio fauif-fe,aut ab eo ftipendia accepifle vellet : qui id feciflet, ei reditum ad rgis grati-am intra menfem patere, qui non redilfet, capitis ei amp; fortunarum multam, amp;nbsp;perpetuam perfidi notam intentum iri. Quo audito, nonnulli ftatim Lau-rentium reliquerunt: alij in propofito manentes, fe amp; fuas res in extremum pe*nbsp;riculum adduxerunt. Arx interea diligentisobfidericpta eft, quodnulLmnbsp;Gonditionem acciperet,amp; demifla oppiditeda vehementius infeftaret. Itaquenbsp;tormenta inufitat magnitudinis Buda, fecundo amne deueda, perlat'obumnbsp;Fabrum magiftrum,ad deminmedio diuo fitam fubducuntur,vti inde propius arcismnia quaterentur: turres ad portas per alios excitantur, ne uns forasnbsp;egrederetur, amp; cm in iugummontis oblongum, quod partim ab ar.\.',oai nmnbsp;ab vrbe erat occupatum, trepidis in rebus fefe ditiores homines c' lt;.uiiiicn
nde exij^ prohibentur : vt quo citius frumentum confumpfiftent, co celcrius fergis imperio,poteftatiquepermitterent. ConcufTatandem mult:sin locis tnbsp;maioribus ex de tormentis, amp; turribus machinis minoribus valde labefadatanbsp;arce, multisquefteuo impetu tormentorfdiffim interfedis, prfidium me-tu extern turn, cum Bgrtholomo clam de deditione colloquitur.orat, vt bellum lenius gerat:non enim bum externis amp; alienis, fed cum ciuib. amp; cognacis,nbsp;amp;familiribus geri : arcem omnino in rgis poteftatem effe veturam.Itaq; muros eius lacerari,perforariquc grauioribus tormentomm muralium pHj nbsp;vtile nequepium videri.petit indeinpaucos diesinducias,quibusde deditic-nisconditionibus quieto vtrinque ab armis animo transigatur. Verbis appro-batis,facilc paucorum dierum Bartholomus concedit inducias, fed ea tarnennbsp;conditione:vt,ft intra eos dies nulla Laurentij auxilia apparuiflent, fmevllaexnbsp;ceptione deditio fieret. Interim quiefeente vtrinque bello, prxfidiarij mi nenbsp;quaflatu arcis murum occulte reficiut,amp; munitiones inftaurant; amp;tepore m unbsp;ciarum exado,allatis certis infpecie caufis fe pada feruare no pofTe dicut. unbsp;Bartholomus flagranti ira feruidus, vt qutprfidio non obfeure eilet de u jisnbsp;prlium jedintegrat, amp; oppugnationem inftaurat. Laurentius
-ocr page 763-ECADtS V. LtBR. ltl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71}
tcfuisrebus plan diffifusjad Palatinum,qucmaffintate frtderc fe duin- f erat,citato gradu contendit:amp;: vetere c memorata amicitiajauxilium aliquodnbsp;lt;lbiis rebusab eofuis implorau Palatinus prudenter iniquce caufeturpitdi-HcmaucirfatuSjfe hominem norbo fenioque langutem ,ac pcricuiis vndiquenbsp;tircumuentum,copiis fuis auxilio ei futur effe negatzaudoritate autem, amp; granbsp;tttapud regem, ei omnino in caufaeius quoad poflit fubleuanda, nn defutu*-fum ,amp; diligenter pro eitis incokimitate ipplicaturm pollicetur. Hoe congt;nbsp;tCntus Laurctius,amp; Paltini monit celeriter inde, he forte regis iuifu capiatur,nbsp;profeus; proceres^ cognatosjamicosque cteros adit,amp;: ab eis quarnpluriinosnbsp;' poteftmilites cogin Palatini uten otatres continuatis itineribus j Baciam adnbsp;fegera cm pcruetiiflent, conoeatis patribus admifli, ita verba fecerunt. Pala-'nus,cuius nomine nos ad te,reX clementiifime, venimusgt; miratur inprimis rcjnbsp;'^i iura huius regni mnia debent elfe notiflima, Laurentium ducemleuibusnbsp;^tttinibus infimlatum, indidtacaufahofte iudicaifejbello oppgnaire,amp; V\-*Um denique illiiis imperij caputjardliflima obfidionc cirtXifle:le Palatinuminbsp;^praetorem, fe regni iudicetn ait: cumqu demum, ad quem noh folum a regenbsp;PWocatio fit,fed Cuius etiam cogtitionijacque iudicio Maieftas ipfa regia te-^febiiciatur. Side Laurentio indicium erat conftituedumjeum hott modo irtnbsp;fedincampiimRakos, indidlis comitiis ,rcum trahi,amp; capital! per le-S^sfupplicio affici potuiife. Bellum neqc mre neq; indi^ calii ittfetri :nbsp;hominis non regnantis,fcd ad tyrannidem nhobfcurc afpirantis,tadkumnbsp;g*^eri. His de rebus te ob veterafuaergatuamMaieftat beneficia orat,vtob-/*oncVylakifoIuta,amp;conUentu BudindidlojCaufamcius aghcentumuiralinbsp;'lciopatiare:vbi,fiaduerfus Maieftatemtum illc dcliquife coarguetutjnorinbsp;fe proeo non fupplicaturum, fedinlmilfis extempio lidloribus j ad rnor-J^duciiuirurum. iufmodi Palatini legationem vtfuperbamj arrogantem^nbsp;rx iniqiflimo aimO audiuitiquippejqu d fe ile facinoris eiUs atit iudi-.ijautdefenforem profiter! non dubitaffetide quo nemo ex optimatibus vernbsp;hte *''*^^erfus fe faccre aUfus effet. Quamobrem refpoiiditlegatiSj Palatino vcnbsp;^'datent,multo iniquis effc prtoretn,quem irtiurias orrines prohiberc o-j ^^retjitiiuftam aliquando Vim alteri ttulilfcjneq; regis ipfs adkoritatc d-incepto potuiffe : qum regem indidbacaufa publicum hominum deo-jj^?H'^ehoftem armis vlcifci j eumqj denium Palatini non rogantis j fed propcnbsp;non voluntatijfed imperio denegare. Laurentium grauiflimof Cri-(lt?''^^eum,fxpis fe citatum j ob rerum patratarum confciCnti imperiuninbsp;ipfofuitj in ordinemcoegifTe.Scnbsp;cuius pro regidignitatis amplitudine tanta ft audtoritaSiVteius me-(jj^Muntas vim iuftiffirnaslegis btineaoin ea Caufa, in quare^nifalus j amp; pu-5^^^cntiheatur,neqj iniquaidiciafcquttum,nequerecufaturfe-^nbsp;hf^''^licia,neq; bellaamp; pericUlavllarefotmidaturi Proinde Palatino fem- nbsp;manfuetum faciienl,an praedur amp; inexorbilem velit hnbsp;(qj ^^inum.Sicum Repblica benefenferitj nequemagnificosadeoaduef-fpiritus gefferit, fe ipfo scqUiffmo amp; clemtiffimo femper vfUr. atq;nbsp;(jj.,^ifrisoratribus adaufto excrCitu,arcis obfdion,%ppgnatiohc^5 acri-^endi ftudio ibet ediumqj itetum promulgri:vt qui Laurenti obfii-defendiflent hif primo qoq; teinpore ad officium reiiffcnt,nbsp;Ohq contuliffenuparem cum eocapitisacfortunatpenSexfpetarentinbsp;^etu Laiyentij mter exterrita,ad Barrholomm magnopecniaru nu-Ptf ^^diinendi periculi caufaem veniffet, nihil ab ihtegerrimo hominis im-autem,vbi fatis attrita arcis mcenia, perptua maiorum tormen-Ifik . ^ffiemtionejCognoitiintempeftanode j quacerti per tenebras abh-deftinari non poffent,amp;ad pericula fubeunda audaciores hominesnbsp;^^^dent,vrbem,arcemq5 ex omni parte adoriehdaimperati Hofa con-cl^m oppidi mnia fubetimagnaqj vf audacia,prius in mris cornbsp;H^amccis inde hofti ilib. deiiei poffent.Gm in pugna,paucis amiffisynbsp;p ij
-ocr page 764-(724 A NT.' BONFI Nil R F R.' VN G AR.
fed niults fauciis edit! iugum oppidi ocGupafcnt:nuda inoppidanos,ducisiu{-fujCrudelitate patrata; extemploniacuraturadarGem,vbi multoacriusfiipcrcf fe prxlium apparebat. Capti oppidi psriculo,q.iii in arec erant, exanimati,qua-quaminpauGos ctiam diesfuftincre fe vittute ac diligentiapotui/Tent; tamcn,nbsp;nedelufiprius fe imperatoris concepcum aducrfus fc odium vehementiusin-.nbsp;flammarent, corporis incolumitatem padi, eadcm fe illi node tradiderunt. Itanbsp;VyHakum,niilIiifa: cniqiiam iniuria, ante Juceita x 11. Kalend.Ian. captu eft.nbsp;Rex vahdiftima no biliftlmi oppidi,amp;munitiftm arcis expugnatione,debiJita-tis fradisque prorfus inimicorum fuorum animiSjCodem die bora, duodecima,nbsp;co ordine vrbemeft ingrefliis, yt Agrienfis antiftes cum longa equitatu grauis ifnbsp;armatiir phalange prxeederer : bunc Varadicmfis, cum pari peditum numeronbsp;/queretur : ipfe eu Boemis,qu pr^etoriamanus crat,mdiusincederet; Qmn-quecclefienfs autem extremum agmen ornatiflimum clauderet. Ei adarcemnbsp;iam proximaccedenci,ecce Laurenci}.macer atrata veile,pa/s crinibus,amp;nia-nibus inclum fublatis,fupplex,lachrymansque occurrit: amp; protinus mifererenbsp;iam ( inquit) namp;llri, rexclementiflime, miferere, neque enim luftici iaus ma-gis inregem conuenic, qum clementie : fads adhuc iuliieix fecilii : nunc memento mifericordix, teipfum vince, qui nos vicifti : S yiGtos demum benigni-rate, ae moderatione conferua ; da hocpetenti matri,muhercuJx, vidux, ich-chrymis iani prope fenioque confex, ne ira in filium meurn caalongiuscxar-defeat. En capta vrbs, expagnata arx : nunc fortunis cius amp; c.'jpite teniperato,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
neq; eum turpi/fimo inimicorum fuorum ludibrio e/Te iinito. Da hoc Elio eius paruulo, in certam fpem tux aliquando fouend Maieiiatis educato: da eoaia-gi miferz,non iamdeimpeno^feddefalute viri 161icitx,Sc3regis fa/hgioadex-tremam miferiam calamitatcmqueredax.Rex non vltraloquianicalampal^nbsp;fas,per Agrienfem interpretem bono earn animo elfe iuffit : f(Ke enim,vtliber-tas amp;:dignitas Elij {laret,fi innocens iudicatus fuid'et. Na fe ea expeditioneper-feaa,Badamreaerfurum: aefreqaenti/nmoeonuentu indiio, nomeneiiisadnbsp;centumuiraleiudiciumdelaturumia quo fi abfolntas faiffet fc damna eius vni-uerfarincera'Edercfarcitaram: ddamnatus, omnibus eiciuitatibas fortunisq;nbsp;remifRs, capite tantum infolentis hominis fore contentum : vt exemphm ca-teris proderetur, qui aliquando denegligenda,Scconculcanda Maicflate regianbsp;cogitaifet. Hisque diis,mulierem cum ^nciIlis,Scum honeflocomitatuBu-dam traduciluilit, integra fupelleilireddita, Scpaulopoft, tribusetiam oppbnbsp;disreflitatis, S^ fiqaidad vitam ex dignitate ducendam depffet, opporruno exnbsp;. regio'xrariofapplemento dcrta, ingrehsautem areem,baudmodicaso-pes, commeatusque inuenit : vedcsnimirum trccentas variopreciofarampebnbsp;nbsp;nbsp;t
Hum generefuifultas, vafa ex auro argentoque cxlata plurima,cadorum viniad
^iamillia, ex quibus alia fartibus viris, alia proceribus, pro cuiusque virtute amp;:
meritis,fliributa funt, Qmbus rebus cfcd:is,relidtodrmoinoppidoprx/idio,
vnopernobilium iuucntutem primo congrefTuinpoteflatem adduo, rcliqua / Vf captaScincenfa fiffic, militespariter debitum virratis amorem acceperunr.nbsp;(^uin amp;:^ctrus Bathiani duobusprop Tatham oppidulis^altero vi,akero dedbnbsp;itf/ Dfme tionepoticus efl. Deinde oppidum diuiDemetrij,ad Sauum amnem Erum,noii nbsp;momcnci locus, quodper eum Turexinfefla in Ulyricum arma ferre /nbsp;confueuinc,mifro Defpore obfetim, cm redere no por, dedinonem fc'nbsp;eir. Ira omnibus, quxcunq; Laurentij fueranrin inferiore Vngaria,duob. men- .nbsp;busin dirionem adduis, ScFutacbo quoq; rccupcrato, amp;Quinquecclehcn-anrilbti, cuius fuerat, rellituto, regia vbique aduerfus contumaces amp;:rebelles principes dignitare cumulate rege defenfa, hic annus abiit. Eode anno La-dillaus Eglreruari, virprobiratis prudentix ngularis , non fine magno Rei^.nbsp;detrimto mortuus e. Hic Matthi rgi bello A uriaco egregteopera ndemqfnbsp;fuaprobarac,cucxercitcius femperduxifec,^Silcx acLafatixpre
-ocr page 765-DCADI S V. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i?
^gnacutlaudc gefliflet: Dalmatix j lllyrico Croatias ea viftute prfuif-fet:vtTurcarum copias memorabili cladcj quinque eofum millibus occidion ccifis,alRceret:amp;: Germais ex lllyrico pullis jprouinciam ad ldei priftin ol^nbsp;quot;ciuni redegiflct. Deinuin prfedtira dpolira, magifter Tauetnicoritrn crea-^us,ineo vfqueadnortem niuiicre perfeuerauit. Kal. lan.FrancifCus Budensnbsp;Jntiftcsj Agrienfis frater gt;, vir vtraqe lingua eximic erudicus ad larienfis epr-copatus honorem euedus cft.
rervm vngarigarvm d-
Cadis qvint liber v.
anno,qui fuit paren Virginis fiipfa mille amp; qua-dringentos nonagefimus quintuSjVladillus magni interele i 4 c j. ad regni traquillitatem j amp; nominis fui dignitatem exillims inbsp;peruicaci fupetborum fegulorum contumaciafradajnemi-nem fibi ditto non audientem in prouincia reliquilfe ; pacatanbsp;inferiore Vngariajtebusque mnibus ibiprofper admini-ftratis, traie cl o Drauo, bellum in Illyricum transferre exte-, e Lanrentij arces expugnare contendit. Itaque ad Verrueem ,.quod eratnbsp;oppidum in poteftate Nitolai Banffij pfitumj conuentu amp;indiciis odanarumnbsp;''iditisjl^aholczam,amp;: Neemetuiuafum,duas innittiflimas Laurentij arces, innbsp;'^cclfis montibus magna vi expugnare conftituitiquem quidemfama erat, exgt;nbsp;'^cituvalido infinibus Aullria: comparato,Palatinnmad fuas partes amp; bellilgt;nbsp;facile tradutlnrum:quanquam vix credibilemultis videbatnr,PaIari-^^'ajfutnmfagcitatis atqueprudctivirum,e vcfani progrclTurm, vt resnbsp;^asintgras cum Laurentij perditis allidisq; mifcete c inclinato, proHigato-hellofcfortunasquefuaS omnes inaperu periculumdenocare veile ,ciimnbsp;jq atque tergo,regiis omnia teneri copiis atqtre pratlidiis cerrieret. Quanbsp;^^aiifatexlofam nnperThemefuaro Cnocatn jCum quibufdatn Chorttbusnbsp;Pdituni,amp; (cx millibus equitumj qua: obliddo Neemeeniuaro deftinaratjad-^^HisLaurentium mittitiBrtholomum verb W^aiuodam in Simigienfem a-Hippolyti cardinalis copiis,amp;:Bornamiir^ vexillationibus,adCapo-^Uarunij caftcllum in piano litumj idem^ne triplicifolTa, aqnaque munitum,'nbsp;iubettipfc cum carteris V ctruc conuentnm habet,amp; fenercnbsp;^gt;ciaexercer,qux plcriqne Croatia principes, maximorum line dubio per-J. icfcientiafcelerum,denitabant.Ibi cum Priori Auranc, qnema Lauren-p dcfccilfe conftabat,amicis multis pro Co fUpplicatibus, Veniam codonaflet:nbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccleri, amp; fecuda Villacki expugnationc pariimper prferiiidam illam
'l
adiierfus Laurentium iracundiam deferbuilTe, acfacilius iam^mnia#,^ frfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vellet,pro eoimpetraturumexiftimans : Oratores duos,viros lge
^osgt;ad eum mittit,quiobfecrcnt,ne Laurentium vitra armis opptigner;
umptis pnis contentns, ad conuentum Budenfem caufam eins omnem, '^ctete regni inftituto,reiiciat:amp; turn deinum conui^nm, darhnatnmq;,ma-vhimo fupplicio fficit : abfolntum verb, in antiquamnbsp; bonorum polTcllioneffl omni prftito detrimento rellirs. Hi cmnbsp;^pohiiirent,vetus conftans refponfum rege ruletunt: fecontuma-j^cReipub. inimicos homines oppugnandidnemnuilqnam fatlurnm, do-fuppi ices ad implorandm mifericordiam acceirilTent, amp;nbsp;^5*Utnalibi obfequia praeftitilTent: fnpplicij de tanto fcelere nondrim fatis exa-arque eins rei modum no priuat,fed principe iudicandn. Quin-familirem quendam Larentio, pro pctendavtniamiliumnbsp;lolg domino fuo rcnunciaret,bouem ilium,quem per ioenm appellatenbsp;tjiam vnum magnum cornu habere^ aterum^j modb enatum, valde in-
P P iij
-ocr page 766-gt;16^ ANT. B O N F I N I R E R. V N G A R.
dies crefcerc : proinde fperare fe brcm fuos hoftes gcmino cornu petiturumjC- osque fdc laniaturum. Inde lilyricorum Croarorumq; interfe controuerfixnbsp;auditj mult inter multos lues compoiit funt. Ofualdus Zagrabienfis epi-fcopusjcm ad conuentum cum duccntis equitibus venifl'et,facile caftella,ae-cirnasquebafilicfu3E,quibufdamrcgulis interceptas,recuperauit.Decreturanbsp;etiam vtrique prouinci ialutare falum ei,vt adTurcicos cuertcndos in-curfus, ftipendia quadraginta milia nummm aurem, decemmilibus equi-tum prouinialium, belli tempore, pendcrcrnur : qui regni fines ab eo tempore tucrcntur.Ioannes Coruinus vtriq: pruinci^cumduobusequitummil-libuSjfumma optimatumomni voluntate prafcdus cft. His dicbus mirificin wnbsp; A/ . coclo oftentum apparuit,quod nos ab iis qui viderunt audit, nullo modo pr-termittendumcfl'eduximus. Nicolaus Sigiimundiquftorisfamiliaris,Budanbsp;Qflentttm. ad regem,dominumqi fuum properansdn villa,cui Solita nomen eft, magnainnbsp;acre luce,cum ingenti fragore cculis auribusqsfuis obieda,rpt reinouiiatenbsp;cxterritus,interram procubuit,fufpiciensq5 inde in cetlum, beat Virginis fpc-ciem cumfilio,nimbofulgentiirimo circumfufam,per ara defcendente,amp;: Bu-dam verfus curfumintendentem vidiqidq; ipfumftatimBoemo cuidam,amp; v-xori eiusliofpiti,amp; aurigfuo venerabundus oftendit. Quod vbi rgi amp;: Sigif-mundo retulit,magna vtrunq; admirationeaffecit.is dies erat qui Dcipar Virginis coceptioni dicatus eft: quempoftea fern per Vngarireligiofius coluerunt.nbsp;Interea cm Bartholomus,qui in Simigicnfi Capofuuiarum obfidebat,nupn-arum celebrandarum caufa parumper caftris in caftellum proximum fccef-fifret;DauidusDombaij,Laurcntij prfedus, vir impiger amp;audax,eiusabfcn-ia cognita,clm eluccfcente iuna,cum cxpeditiffimo equitatu caftraintempe-fta node adortus,femifomnes, arque improuifos omnes aggreditur, amp; cuerfisnbsp;tormentis, nonparuam ad portam prtoriam ftragcm edit.Ex regiis alijacritcrnbsp;obftitere, alij inproximafylu fe incolumes recepere : ex Hippolyiicopsniul-ti trucidati.Bornamifla vbi impetum ferre nonpotuit, quindccimamiflis equitibus, falutem fibi fuga qurere maturauitirciiqui panter,mulris vulneribus ac-ceptiSjcaftrademumdefcruere.Laurcntiani caftris captis direptisqj,coraeatus jnbsp;neaq; tormenta incaftell omnia conuehunt, arcisqj munitionibus inftaurat:nbsp;inde ducentis curribus edudis, ad quanda Bornamifa: villam, vbimercatus a-gebatur,fc conferunt:amp; mercatoribus omnibus fpoliatis,lareq; villis illis depo-pulatis,prda onufti,incaftrafua refiigiunt. Eare incitatus Bartholomus, tertio die colledis auxiliis, amp;: reparato exercitu,caftell repetit, idqj a Budenfibusnbsp;Peftanisq validapedit cohorte accepta,acrius oppugnare conftituiticm milites foiratriplici,aquaqj traicda,pra:lium eminus acerrim coferuiffent: atqj adnbsp;extremum prouedi vallum,pugnam iam inituri cruentam effenqcafu tormen-tarius apud hoftes puluis ignem corripuit, atque fubito incendio muniiiones,nbsp;lt;gt;mmea^s,fepta,aciemqj ipfam comprehendit : cuius rei terrorepericuloque 4nbsp;Laurentiani compulfi,dato figno deditionem fefaduros, fi fibi venia conceda-tur,oftendunt:ac ftatim accepta,datacj} fide, dementis prfedi iufl dimift'apunbsp;gna, amp; patefada porta, cundiad arcem incendio liberandam, amp; ignem extin-guendum cotendunt. ^aholzainde languidius obfeflaeftiquiaprfedus ar-cis, pofteaquam cteraLaurtij oppidainpoteftatem regis peruenifieaiidiuit,nbsp;deditionem fe fadur elfe,fine dimicatione oftendit,adhortationibusmaximenbsp;obfidentium,ne diu in loco inexpugnabili tempus tererent.excitatus aucem eftnbsp;mons hcin lllyrico altiflimus,fylua magna, atqiglandiferacueftitus, fub vej-ticepaulo demiftiis : in prominenti prruptoq} faxo caftellum cft, quodab vnanbsp;tantm,eaqueanguftaviacx tranfuerfo adicum habet.Sub iugo montisfonseft pnbsp;perennis, ex quo amnis aqucalid manat, qui percaftclldeuolutusinarcc,nbsp;s-r. oppido amp;:fuburbiofontes, pifcinasamp;viuariaefRcit. Adradicemn'tisfpaifim 1nbsp;villae fubfunt,cultiq; ac feraces agri,amnitas vbiq; fummaexmirificacali denbsp;mentia nitet.Laurentius autem ad Nemetuiuai cm ab lof fe vrgeri excrcitunbsp;ani-
-ocr page 767-t DECADI S V. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^7
nbsp;nbsp;^^^adefteretjd imploranda venia,amp;qucunque ferretur,conditione acci-*nbsp;Pndacogitans, inducias in aliquot dies poftulauic. Quinquecclcficnfi maxi-
darentut hortantejdifliiadentibus vero iis,qiiicxrer confufione,amp; Rei-pub. perturbatione fpes fuas alunt. Sunt qui dicant,Turcae per legatos auxili-vnutn tnod fibi caftell in Illyrico cceflietjper quod in Illyric irrum*-pwCjamp;lat popular! fines pofletjpollicenti cumrefpondiHecMallc le fortuna-:frbitatesperferre,qumfuoregetamfcelerat dcficcre. quibusreb. geftis, fead Qinquecclcfias circitcr Cal. Martias, cum vniuerfis optimatibus re-amp;. quod iam fatis pnarum peruicacisc, tcmeritatisq; fuac dedifle Laurt mnbsp;. ^iini duceret,facilioreminde fe iis,quipro co fe interponcrent,pra;bere cpit.nbsp;^iaclum eft, vtper Andream Bot, qui fpius vitro citroque commcauit, innbsp;Sr^iatn Cum tandemfuam receperif.itavt veniendi adfe facultatem,amp;res fuasnbsp;^ompoticdiconceflerit. Ita lofte madatumvt exercitum reduccrct, at que omninbsp;J^deficio abftineret,fecumqueLurentiumduceret:qui fi venire recuiarct,beinbsp;ttiaiore conatu redintegraret. Quibus mandatis acceptis, confeftim lofajnbsp;i fide, Laurentium Quinqueccltfias duxit, atque ad decem millia pafTu-^*^)longe aNemetiuaro exercitum reliquitme infetapace,graiuus bellum ge-'recogeretur. Laurentius Kishorwato,amp;Nicolao Zcchy comitantibus,abo-^nibus pontificibus proceribusque honeftiffim cxceptus, amp; ab iifdem ad re nbsp;^niperdudus:orationem liabuit humilem,amp;vere frado, fupplicique homininbsp;'grucntem,in qua erratum infaniamq; fuam aperte cofefliis eft:itatarnen, vtnbsp; fe adarum in focios fuos culpam omnem traftulerit, quoru prauis con-^Sabftradus ipfcpericrit,eos fu.fle,qui latrociniafecerint,qui ftupra exercu-?'t,qui']7uj-cis aditum patefecerint, qui fegiam demum maieftatc pronihilo*nbsp;.^endam docucrinr,hominesrapaces,amp;;prdauidos,quibus turb cordi,amp;:nbsp;j5%vnde fe amp; libidines fuas alerent, iuediflima fint, feid vnummaxime de-pj'^^^^jquod fecundis rebus,amp;.nimisarridente Fortuna, ccatus, quid fuioffi-J erit,plane non viderit,amp;: fe peflimis hominum perditorum confil:is,quafinbsp;: aamfludu,longe vero,ququeabripipaflus fit.Nunc, quoniam virtutenbsp;^^^^tnaquergis eftcdcft,vt quam tenues fufint opes,quas temerariis aften*nbsp;oruii vocibus impulfusplus nimiomagnifaciebat,agnofcat : fecximiavniusnbsp;demregis clementix opinionefubnixum petcre, vtqua fortitudine, atquenbsp;.^/^atitia fe fato potius,quam voluntate contumaccm rebellemque cotuderitsnbsp;^'^nfuetudine ac mifcricordia vltr fuppliccm,atquc eius veniam humili-niplorantem,fubleuet,amp; in fpem Fortun mclioris adducat:quidquidenimnbsp;^bacfibiad dignitatem, vel ad vitamaccefferit, id totum, vt fingulare eius v-bencuolenti clemcntiicq; benefici pofthac prdicatLir femper amp; ha-/rij, Adearex valde adbuc animo comotus, refpdit,fe inuitum,atq; necefinbsp;tuend maieftatis addudum,hoc bellum amp; fufcepift'c, amp;gcftjfte:gau^nbsp;^j^f^tamen fibilocum datum, quo non tamfeucritatis in contumaces,quam. nbsp;j^^^entiinfupplices edere excmplum politifu ilium infani, peruicaciqinbsp;pniteat,amp;ad officium fincera fidenbsp;lenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commodorumq; eius rationc pro manfuetudine fuanon
Il nbsp;nbsp;nbsp;i^um. Atque his didis ilium in fecretum feduxiAnukaq; ab eo,qu ab
^)f^^*centefignificata potiusqum expreft'afuerunt,exquifiuit.Eod^die Pri- . lAurane a lofa comprehcndi,amp;cuftoditradi,familires fpolian,currus,nbsp;totam diripi iuftitiquainopinatare, reliquinbsp;ptoperculf,vt nifi port cfult ante clauf fuift'ent,mulet
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infugam coniedurifuerint. Neque veto Laurentius timor caruit,nbsp;^jsfdcduobus pontificibusaccepta venift'et.Cm Prior vit times regent
religiofam vitprofeffionemtranfire, amp; bonis omnibus kc fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditione fe abdicate liceret.rcx indignatione
iiij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nam (inquit)tam perditum fceleratumq; hominem religiofus ho* i^urantnt
nictus excipict,aut vit fociumpatictur 5 eiusq; ftatim membris omni-A^'***.
Pp iiij
-ocr page 768-718 ANT. B O N F I N 11 R E R. V N G A R.
bus arlt;fto catenarum vinclo aftringi lUfTis ne fibi neccm confcifccre forte poC fet, adpopulum rei rouitate tumultuantem^ per Agrienfemedixit,nc quis animo contrbarctUnfe Prioris rtefandaamp; inauditapofthominm memoriamfla-gitiaamplius ferre non ptuifle; Percofdem dicsTurcarum ortorcs cuni Petro More, qui fupenore annoConftantinopolim milfus fuerat j Budatnindii-cias in decennium expofcentes, venerea ac barbaricadona, Si clatnonnullanbsp;ex argento pocula ad regem tulerc^ Hilibcraliter accepti jmagnificisque contra donis exculti.induciis tantum in triennim datis, dimifli funt, his conditio-nibs i Ne vlla vtrinque vis amp; incrii per triennim fieret : Vt line fraude, do-loque captii ex clade Croatic redderentur : Vladiflao vCr integrum eilet in- inbsp;dcis aut producere, fi vellet ; aut intcrcipere,li commodum eilet, modo tribus id ante menlibus indicaret. Ita,qod aliasraro antea Vngarisacciderat,nbsp;hocanno omnia domi forisq: quiefa, feditionibs compofitis, induciis cumnbsp;Turcis triertnalibus partis, egregia Vladiflai inprimis prudentia atque fortunanbsp;fuerunt. Nec multo poft, in inferiore Vngari magno oborto in quibufdamnbsp;villis j vbi mercatuS Chriftianis amp; Turcis communis freqentiflimus habeba-
tur, incertdio merces omncs,Cum fexaginta circiter millium nummm auremnbsp;detrimento,Combfta lunt. In Italia vero poftquam Carolus rex Flretiaproquot;nbsp;fcius eft, reditcr capeflens, ad vrbem Romanam primm Senas, deinde Vgt;quot;nbsp;terbium venir :ibique aliquandiu fubftitit. Alexander pontifex in diuerfatt^'nbsp;(ftus, reliiftis Gallotum partibus,Iphonli iara, quem paulo ante corona dona-rat,rebus fauebat : populs Romanus omnium rerum mopia cotlfliftatus, l*nbsp;fidionis timor pcrcitus, fe, fi Carolo regiapontificis faftioneiterimpedifctur,
ad eum defedurum minabatur : cui omnia Galliis Romam vfque oppiftb o* tnnesque portx patuiirent,amp; obfidumlocomultatraditaeflent. Pontifex cardinales tres,quos violatafidecomprehendiiuirerat,obfidionispericulopcrn quot;
tus, reftituit. Alphonfi exercitum, quem in vrbe tenebat, dimifit. Poftero i icnbsp;Gallorum in vrbem excrcitum recepit. Carolo eX vrbe Campanum agmnbsp;fus Caftr niouentc, A Iphonfus defperatis rebus, Neapolim Cum fil io, popu isnbsp;interea deditionem Carolo facientibus, fe recepit, idemque Ferdinando fil o 5nbsp;regno tradit,amp; tribus triremibu$,cmduabusonerariis nauibusparatus,inSi-ciliam abiit. Carolus motis caftris,acliemine vfpiamoccurretejnonodieNea-poli in deditionem aOceptapotitur. Ferdinanduscognitapopuli voluntatc,primo in Caftellum nouum,deinde in proXinim, ad triginta milliaplmim, inlu-1am fereCepit. His rebus profpere geftis,niniiaiam omnibui principibus Chriftianis Caroil potentia terror! efle atque inidi cpcrat. Q^refdus internbsp;pontifieem, V enetos,amp; Lodouicum Sfortiam Mediolanenfium ducem, Max-miliano quoqucCfare amp; Ferdinando Hifpani rege alTumptis,communis fa-lutis caufa initur : de quo Veneti Vladiftaum, adhuc QuinqUecclefiis nio-
intern fcertiorem fecerant. In Polonia verb Albertus rex in Prutenos profe- 4* dtus, regulura quendam perfidise infimiilatum, prter amnem Viftulm impC'nbsp;rantem, in itinerC regno fpoliat : amp; ab omnibus Prull principibus magiftran-busque,perptua fide atque obfequio, interieto iureiurando acceptis, prouin-ciara vniuerfampaca Alexander autem duX Lituanie, filiam ducis MazouiXnbsp;in matrimonium ducit, magna dote, amp; prouinciis ciuitatibusque ad vnam 0-mnibus,^uae ad Liturtienfem principatumpertinebant,recepta,nuptix abfen'nbsp;te rege, prarfente tanrum Cardinale fratre, peratfunt. Sponfa cum Grxeo ri^*nbsp;tu Chriftum coleret, Cardinale ad faCra Romanatraduifta eft. Cafimirus, V'nbsp;caftmir^ ladiflai amp; Alberti regum frater,diem fuum in Lituania obiit : cuius aliquot mi'nbsp;editis,fpe(ftata fanftitas clFecit,Vt hodie apud Polonos,tanqum DeuS, 3 fnbsp;plis hominibus in Vota vocetut, amp; religiofiftm vulg colatur. Vladiflaus interea rebus omnibus ex fententia admimftratis, antequam fe Quihquecclefi*^nbsp;moueret,frcquentiflimum Bud Conentum,c indicia odauarum edixerat,'nbsp;pacato regno ius dicerct,amp;: mritas facinorollshominibus,exinftitutovetc'
-ocr page 769-DECADISV. LIBER V.
^^jpnas exigeret, acbellorum eo anno geftorum rationem omnibus red de- |. f^tltacum magna gloria per BatanijSexardiam, Albamque regalem, v.Nonas
interefle arbitrantes, ne regis ada, qu fatis iufta fuifle conftarct, populiiudi-Ciofubderentur,nihil de bello cum Laurentio fociisque gcfto,qud idpopulus fine dubio confirmaturus effet, deque eorum vita, ne maius cis odium confla-tetutjcm reconciliati Reip. mirifico aliquando vfuieffepoffent,referriad po*nbsp;pulutnvoluemnt:acfummaprudentia vtriufque partis dignitati,honoriq; con'nbsp;fitluerunt : Laurentio tam,ac fociis eius poteftas fupplicadi permiffa eft.quin-^tiam ex S. C, amp; nobilitatis confenfu duo viri creati, qui pro lis ad regem fup-Phees accedert. Ille mutatavefte,demiffo caoite,mfto vultuffunnlicio; afpe
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
gnios nmos auros, per fingulas'domos annui trib^qrmne repetebat. No-Militas autem ad veterem tributorura confuetudinem reuocabat, in quam rex, quot; iuincoronarctu^iureiurdo adaduscrat : nimirum vt quinque domibus au-tcusnummus exigeretur,pacisqueprfentis qua omniaprop bella in perpetu-'ttn extinda effent, rationem habendameffe contendebat : autfi lingularu do-niorum tributum vellet,non cum patribus,fed cum nobilitate fentiret, aevete-faregnide vi,dedecimis,ac vedigalibus exigedis inftituta, vetuftatenimia ob-libertrem nobiliumimminuerent,amp;: plebem feruitute oppnment,amp;:re- nbsp;gis opes exhaurirenf.decimis non rerum,vt Icx iubet,fed pccuniarumtantum-ttiodoexigendis,amp; rebus omnibus ad vtilitatem propriam traducendis Sm au-tctnnobilitatis tutela afpernaretur, patrumfouere potetiamvelletffehaud-quaquam hxc inufitata vedigalia foluturos. hoc modotlamatibus, amp; ante cu-rhm expofcentibus,rex c patricij veriti ne plcbsvt eft nouarum rerumnatura
^ciipida mukorum capitum belua) longius, fi quid negaretur, vecordia amp;
.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f O ' Xnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
^tneritate proueheretur : repentinum Huduantis ac tumultuantis multitudi-^tstnotum quacunque rationefedare conantur^ nonignari autem qumf-Pefecundis, qu nunquam foluerentur , promilis magn etiam flagitantis Populi feditiones efl'ent reftind , plane fe nobilitatis voluntati obfequutu-^osoftendunt. Dominicumque Albenfem, amp; loannem Vefprinienfem anti-tes decretis renouandis prficiunf.eisque protonotarios,qui ius dicenti fernst adfunt , adiiciunt, rati nobilitatem haudquaquam moric, fumptusque t-*uin vfque ad rei,qu confulto prorogaretur,exitum perlaturum. Neque
-ocr page 770-7JO ANT. BONFINIl R E R. V N G A R.
G-
vcro corum vatia irritave fuit cogittiO.nardum decttis fcribendis,ad popu-lum feredis, amp; ad Senatum referendis, tempus teritur ; multi nobilibus mo-r amp; fumptus impatientes J abeundi poteftatem popofcerant. AIij,ne commea-tu qidemptito difceflcrunt : reliqui quiremanirunt, partim ab optimatibus corrupt! partim rei perficiend defperatione addui : totos Ce fenatui permi-frunt. ita nobilium coeptis aftute deluiis, dcrta intercepta amp; tributuman-num in fingulas domos impofitum.Interea Valentino V aradienfi antiftite,quinbsp;rgi lmper minfic charus,ac perpetus conftahsque eus Reip^ dfehfor fue-ratjcx aqua inter cutem ex tindo^multisque fefe in eius locum petitorcs profef-fis, ac pecunia etiam contendcntibus, rcx in fctiatu Dominicum prfulem Al- lOnbsp;bcnfem fingularibus Virtutibus eius^ ac rebus fub Matthi primm, deinde fubnbsp;fuo imperiopro Repub. benegeftis expolitis,magnafenatusamp; populi volunt-te XIII. Calend. lunias epifcopum V aradienfem pronunciauit, cm fua rganbsp;ilium voluntate adddus tum maxime ftudio Agrienfisjamp;QuinqueccleficnIisnbsp;antiftitis amp; loannis BoCmise CancellriJ, qui principem tum locum apud fe autoritre amp; gratia obtinebant. in Albenfis atem locum GeorgiumFrangcpa-num declarauit, cm generis fplendore, tum literarum 5 virtutumi^ue omniumnbsp;nomine apud omncs maxime commendatum. Die autern alter Pentecoftes,nbsp;pontifices regulosque folennibuS eplis omnesexcepitjvbiprter exquifitifl-mas epulas,preciofum inprimis abacum,gradibus feptendecim inftrudum, ex-pofiiit : qui gemmato elabortoque auroj atque argento onfti j omnium ad fcnbsp;oculos traducebant. Supfemum ordinem duo cygni nattalis formamp;magni-tudinis tenebant, inter quos latcrna cryftallina, vatiaque pocula erat interic-lt;ta,reliquos ordines gemmat philgt; lageh, cuppque are, Cahthari,fcy-phijchyoth tinegt;hydrique quatuor eximia:mgnitudiniscnacDomimnbsp;deftinat. Chryfendeta Veto, amp; anaglypha multa ad nouiffimum gradum fub-crant,cui eatantm commifla tant, qu vfui cuiuarum eflcnt^cm fuprio-ra omnia pomp atque fpedaculo infcruirent. Triclinium autem aulis cratnbsp;iobiliffimis coneftitum: in quibs Troiani belli fris nimo artificio/urntuo-que opr erat intexta, hc omnia Matthia regis quondam fuerant i (d inter- }onbsp;regni tempore Joanne Cotuino profligato, per Palatinm, amp; lofam ad Vladif-laum colhgend eius beneuolentix caufa, vt fama bominum erat, fuerant de-lata. Deinde cm priuatis rebus opera daretur, amp; de vi j deque dolomalo cU-
petnPok f cognofcerentut,Petrus Pokius interCzteros,regis omniumque fuiFragioca* /* Kium. pjj^jjfyppjjiQQjjjjgmnatuS efticmmultotumteftimonlo,Coruirtifamiliarisnbsp;fui caftellum PalatinoprodidiiTe J cidemque Coruino fiepe intcrficiendiCaufanbsp;infidias tetendTe, fratrem gcrmanum fraternahrcditate cedere rccufantcmjnbsp;in ptofluentem abiecifle,amp; cm cuaderc niteretur, lancea tranfuerberafle cn-ftarct. Prouocte eo ad Cfarem j tum rex, Ne Cfrj inqitjpcdatoi fcdtibi
Trente lt;iaoriendumefleftatito. Suntquidicnt,eum poftea latrocinia tre- 4 decim vitro confeflum fuifle, quo fadumcft, vt poftridie inforoD.Georgij,nbsp;infpedantc populo, viuuS in quatuor partes difcerptus, fdc perieritiqu mortem conftanti tarnen ille inprimis animo, amp; Chriftiano hominedigno,afliduenbsp;rriaritAu- Dci mifeticotdiam impiotandojfuftinuit. Prior autem Aurane,qui nonmo-/X/ d rege fiepe defecerat, amp; iudiciis decretisque eius parre teeufarat, fed vimnbsp;etiam muftis intulerat,amp;: alienis caftellis occupatis,nomen regium in illis pr-tibusvfurparat,amp;ifalfanotanummos adulterinos fignarat, virginibusquftu*nbsp;pratis nihil omnino pij fandive inuiolatum reliquerattquo fupplicio afictus ft,nbsp;parum confit. Alij,Budam aduedumjamp;qud quibufdam facris initiatus effet,nbsp;in Danubium demerfum, alij,qu confiantiot fama eft, apud Themefuatum pnbsp;perpetu eufiodi traditum opinantur. Qvbus rebus cm mma feuetitatisnbsp;amp; fapienti laude confefis : rcx, vt fumptibus nobilium, quosdiuturna Budaenbsp;comraoratione prop exhauferat, aliqua ratione confuleret,concilium dimifit:nbsp;amp; otauas in Odobremmenfem prorogatiit. In Italia ver (mortuo Barbaro,nbsp;Miran-
D E C A D IS V. Ll E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;751
^'ran(lnlano,Politianoque,amp; aliis ) rex Gallia:, cm fe Neapoli commouiller, 14 ncatergo fderatorum exercku premeretur, amp;: vt caftra cum Aurelili ducenbsp;Uocoiungeret,quiin Italia cum magno exercitu ex vlteriore Gallia paulo antenbsp;traieceratimagnis itineribus adpontem tremulum venir, vt in agrum Parmen-' ^cm,perangultias montium,atque inde in Galliampenetraret.reditu verb af-deratorumcopiis fefe auide obiicicntibus,intrClul,fummo amp;memorabili adnbsp;1 arrim fluuium prlio, maximum eorum exercitum,odo milibus ftratis,pro-d'gauit:amp;patefato aditu,inGalliamad rcnouandas belli copias, explicandaqjnbsp;Jioiiibelli conliliaproperauit. Vladillaus intereafocdaafficientc Vngariapelh*nbsp;ntia,totuni Auguftu menfem venando,vtfe longe apericulofa fuientis mor-^icontagionefubduceret,infyluisobeundis,pcrluftrandisq;confumplit. De-^inhabito in Schaguar cum pontificibus quibufdacolloquioj ad Segedinumnbsp;^ocihuinhabuit.Peftilentiver magnitudine adaclus, Chianadium, Baciam,nbsp;^nclutn Michaelem, V errucemqj peragrauit:amp; traiedo Drauo, Babotiam,atqgt;nbsp;tideperSimigium amp; Sabariam,Semproniumquc, Pofonium ctendit,vbi Bo-^^iorum,Morauorumque couentum egit, amp; Anthonium Nitrienfem legatumnbsp;regemPoloniCracouiam mit : quibus rebus rite conftitutis,inde Budam
S4^olt;^onciliumolauis indixerat,retuliti ibiin Senatu regio Siginundus ij ^nqueccleens fpont quftura fe abdicauit, quam parum fecuncl homi-admurmuratione gclTerat: cm in foluendis debitis penonibus difficillGnbsp;Jquot;is,nec minus inpublicis pecuniis erogandis, quminpriuatiscondonandiSnbsp;actenaxfuiflet.Sigifmunduspraepoltus,homo amp;:litcrarum,amp;rationumnbsp;^^arii nonignaruSjproquftor efl'c iulfit ; ei Nicolaus epifeopi Nitries fpaier5nbsp;'i apudBoemosprouiforismunere fundus fuerat, collegaaddituseft. Infti-Odauis, quretibus plebeiis,qud lires immortales iudicibus redderen-^nbsp;^:amp;queductdiccrentur,nunquam decernerentur : rexedido propotonbsp;'^^iCjVt expedito de edudis caufis iudicio ftatueretur, grauem qu imminebatnbsp;^Pporcuno conlilio feditionem coercuit. Inde in frequcntilmum nobdiuranbsp;b ^''entum, qui in dcD. loannis habebatur, exarce vitro progrefl'us, paucanbsp;tempus pofeebat, de Beatricis nuptiis, amp; de dicarumexadionibus per in-'^'pretem Varadienfemdifl'erendabi putauit: ac de Beatrice quidem eadem^nbsp;antea femper,fe ab ea ducenda auerfum animum habuiire,tatis eius gra-f'^e amp; natur fterilitate deterritum, atque in hoc non fuo magis, qum eo-.quot;icommodo mferuifl'e, ne nulla ex fe fuperftite proie, regnum ad aliorumnbsp;'''perium neceflario tradudum, graui feditionealiqua tandem excitata corru-: cam verb, qub votifui compos eret, nihil prartermilfe, vfque adeb, vtnbsp;^quot;Pwfidietiamapudpontificem regesque omnes Chriftianosinmularit, amp;nbsp;autoritre, amp; aperta rei in fenatu conteftationc, tum eo iure fale tuerr nbsp;Poife, qud ne illa quidem promifla ingentia fua prftiterit:quibus ftetiflerjnbsp;JJftrianunquam amilTaeet: fe tarnen eorum conlio, fecus videatur^ vfu-^'jinque eorum poteftate femper futurum. De dicaverb italocutuseft, vt Diatfeti*nbsp;neceflarib pendendam ee cotenderit : quia per ce^os exploratores com -f^ftum haberet,Turcas inter Synderouiam amp; Taururum caftellum li^neuma-?^antes,mnltameb materiam aduexilTe, qua repentinum opus educerent, amp;nbsp;AIb Grc portis quotidie contumclious infultarent. Regi hc dicen-^^acritcr ab vniuerfa nobilitate refponfum elf : placere omnino vt virginemnbsp;0 cuius matura fcunditate fauftilma regia proles longe propagetur;
in regno fuo fpe mala molita lit: qua:, ne cum mulicrc bellum gerere vi-
^etutjipfe diflimularit. Verba ei fc dedifle,nonpoire inficiari, atid fe cum pa^ i Hltrtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o- ____________ r____________________2____r.
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ngulis ordinibus bini oratores deligerentur, quiBeatricem difer-
I oconditionem qureret, admonerent. De dica verb,vetcra re-, 'dcrtaferuarifibi placere,quibus illefe, dumcoronaretur,iureiurdoin-pofito,obftrinxiiret:nam cm diui quonda reges fanxifent,ne,ni in quinas
quotnis nummus imponeretur: ipfum regiis inftitutis negledis,in fift*
-ocr page 772-ANT. BONFINIl R E R. VNGAR.
gulos indixifle, amp; bis in anno excgifle. Qinetiam pplos eins omnes grauif* firne expoftlre dixcrunc qubd intra fex annos bis decies odies centena mil-lianummum aureum rgi pepcndiflent: neque in qus Reipnb.vfus ea collatanbsp;eflentjpateret. Ciimqvie ad hoc fexfiibito, fexagin ta tantum millinummfcnbsp;accepifle dixiflet,tum vniuerfa nobilitas exclamauifc: Enimuero ferendum nonnbsp;cft, vt dica imponatr, nifi inmanus rgias totaperueniat ; imo verb in eos eti-am,qui pectilatum fecerint j conftitenda quftio cft : nec dicas in priuatas ne-ccflitates conuerti,cnrn tantoregnidctrimento, permittereoportere. Demumnbsp;quod adprfens tempus attinerctj fenonmodo vnaminannj feddas etiam,nbsp;aut tres fi rex iuflifletjfoluturos : gratuit etiam, fi rex popofciflet, ftipendianbsp;pro republica mcrituros dixerunt. Qupd fi ille, ne optimatum fe voluntatesnbsp;verreret, trifte hoc quaeftionis offici recufaret : fe apud tribunos plebis eorum,nbsp;qui peculatum fecerint, nomina delaturos, amp; eorum iudicio muldaturos, Elfenbsp;autem quftoribus, ad quofnam illa vedigalia peruenerint, eruendum* Hisnbsp;in ea concione itaperadis,paucis diebus intermifiis, cum impofita dicaobtine-*nbsp;ri non poftet: nobiles,qui biniexfingulis Comitatibus acciti Venert, longa: tx-dio morae occult domumjcteris Bud rcmanentibus,abierunt. Necitainul-to pft,atroci inter patres plebemquc vetetibus fimultatibus accenfx feditioni,nbsp;noam res prope minima caufam attulit. Tumultus Chriftianis pueris in vi-o ludorum cafii cft excitatus,indecoranimispetulantiaineoruminuasin*nbsp;*'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fixltantibus, a vitreafeneftrarum fpecilla temcr lacerantibus: quos cni furo-
inuere pro viribus ludai inftituiiTent, ingentem aduerfusfehumiliumhomi* num tnultitudinem Concitarunt,amp; eorum maxime,qui rebus domcfticisimpe-
diti,facile fpc prd amp; rapinarum ad quodcunq; flagitium adducantur. Quem tumultum cm quoquo modo poflent fedare Agrienfis familires domo egref-fi vellent, maiorem mult feccrunt, amp; grauius plebis etiam animos irritarunt:nbsp;quod Agrienfis imponend dicac vulgo audor exiftimatetur, amp;fuperiore itemnbsp;anno familires eins ad defendendas ludxoruminiuriasmifli, mortem tribusnbsp;Chriftianis adolefccntibus intulTcnt.Rixa vfque ad nodem pcrduda,aliquo-rumreguiorUmintercurfu demum fedta,rcpreflacque rapinxfunt. Illucelcen- jflnbsp;tc autem die multi partim ftipetioris diei parum fecunda pugna incenfi, partimnbsp;fpeprxdx cettiorc illedi,ludaicarumsediumoppugnationemrenouant,cre-feenteqUeinhoras multitudine,in eorum tedavaluis lanuisquerefradisillap,nbsp;fupelledilem diripit, pignora afprtant,vafis aureis argenteisque, veftibusfe-ricisauroque intextis manus iniieiuntialij long abdibus,quaiiinftationclo-cati, abeuntes cum prxda homines opportuniore confilio aggrefli, nouum di- ,nbsp;uerfis vrbis in partibus tumultumfpoliandorum illotum Caufamifcent,amp; quodnbsp;tumultum magis augebat,familiares procerum, qui rgis,doniinorumquefuo- hnbsp;^um iuiTu ad reprimendum tumultum occurrcrant, pariter ad ardium populati-
nem Coerfi, iniurias, quaS defendere fimulabant, vehementius inferebant. 4^ Qare in tautatotius ciuitatis trepidationc, amp; vniuerfo omnium prip pericu-lo, rex adfummum remedium deueniendumratUSjprxfedum aul,cm pr-torianorum Cohorte immitrit : qui cm vnum, altermve abreptum fubit in-fpedantibus ctcris oTitruncaiTet : reliquos omnes facil inftantis fupplicij ter- ?nbsp;rorecontinuit. longius autem inplebcm inuchi rex noneftatifus ,ne eius ani- ;nbsp;mos in pontifices vehementius irritaret, atque ex feditione feditionem multo nbsp;toem. criorem fereret. lifdem diebus cm Pragenfes oratores ad regem veniflent, ;nbsp;decern ei equitum millia,atq; adeo,fi neceflitas pofceret,quindecim millia pol-liciti funt : petentique regi, vt viricim vnius groffi vedigal penderent, refpon*nbsp;derunt, fe fummo ftudio bis, quatrve in anno ad eius arbitrium foluturos. E- f*nbsp;getunt ei etiam quam ampliflimis verbis gratiaSjquod caufam hreticor pon-tifici Romano maximo ftudio comraendaflet, oftenderuntque fc ad officium,nbsp;ritusque Romanos libenter redituros, fi iifdem conditionibus, quas Sigifmun-do impcratore obtinuilTent, in gratiamredire pontificis, amp; fenatus Apoftolicinbsp;poffeu r
-ocr page 773-DEC ADIS V. LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73^
poiet. Demumfupplicarunt, vt fegnum fuum inuiferet : feque fuis fumptibus vniuerfam aulam alituros, omnia ecclcfiarum bona fe ante adempta, vitronbsp;teftituturos,amp; in facros vfus collaturos receperunt. Dica verb, quam rex majores iam res in animo agitans impofuerat, inproximum reieda concilium cftjnbsp;eiusrciomnispenes Sigifmundumamp; Agrienfem,quorum ex autoritre impo-1 fitaputabatur,inuidia fuit. Qua de caufa Sigifmudum peculatus reum quidamnbsp;fecere. Indices extemplo dati,e pontificibus Varadiens Nitrienlis, procc-ribus LoflbnciuSjex plebe Francifcus Bornemill'a, qui m fecuda feditione ma-gnam adept! laudemfuerant. ludicio agitato,ex confufiseiusratiombus apertenbsp;pcCiilatum cum commififfe ftatuerunt. Itaque iuflu rgis repente comprehen-in carcerem magia pie bis gratulatione conditus eft. Gapttis quoq; cumnbsp;Co Dombaij ptoquftor cius, qui propter eximium auarici artifcium, omnisnbsp;peculatus author habebatur: cmbluendo non eflet,adThemefuarum perpe-^^0 Career! traditus eft. Sigifmundus autem in Rempublicam fe deliquilfe vl-^^0 confelTuSjCumcarceris foeditatem ferre non poftet,digniflimum fe,qu! for-epifeopatu, vitaque ipfafpoliaretiir, taCitareligione, amp;confc!entiacom-Pcllente profeftus,quamcLmque pecuni fummam,vt !ndeeximcretur,foiutu-^'^mcflepollicituscft. At verb vbidepcena indices decreuerunt, quadrmgen-l()^'Unjm!ll!um multa content!fuerunt, modrante quidem amp; cenfente omnianbsp;cuius tanta in omni adionegrauitas, amp;:in caftigandis flagitiis feueritas e-. t,vt vulgo omnes acerbum iam nimis amp;acrem putart, quem paulo ante plusnbsp;to patientem lehtum iudicaffent : metuque pCrculft, omnes dicam, quamnbsp;j^^earecufarant,adminimufe rgis etia nutum foluturos,amp;omniaexeius vo-nbsp;^tate mandata cnix faduros eft'e profiterentunplebesqj Temper mobilis amp; ti-^s,vnum fe tandem nunc regem habcre,voceconftantiftimaprdicarct.
1
-ocr page 774-|
BREVIS |
APPEN |
DIX DE EODEM LADIS-
LAO, ET
RELIQ^VIS, PER IOAN-
Sambvcvm T I r na
vi e n s e m.
N E M
A T T H r A s cum tatis quadragcmo amp;:nono,itn-quot; perij vero tarn varie feliciterq; audi, feptimo actri-gelimo,poft Viennam captam anno quinto,adnbsp;mia tliuina,hcquelabentia prorfus negligda,bu- ,nbsp;manis excefliflet: regniproceres mUiiTimi, iuftiJnbsp;parentatis, de alio, li fieripoflet, non dtriorilJonbsp;iublegendo, deliberationemfufcipiunt; conuetumnbsp;demoremaiorum edicunt. Non itaJonge pft,quinbsp;apudMatcJiiaminternuncijfuerant, adfuos princi-pes,attentatis, condulisquennuJIorum funragiis,nbsp;vt,quanta polfint diligentia,celebritateque, alios fi-bi fubfidio ad ic)licitandum,verbaqj prorei magnitudine facienda aUegi:,fcn-bunt. Multo maximaparte baroncoata,ecce vndiq; legati accurrunt,preliennbsp;fani:,capcant:,conciliare animos ftudent. Comunicatis rebus igicur,velciiinah~nbsp;nbsp;nbsp;J
quotnimis tardis,ambitioneqj inflatis abfentibus, quibus cuhaud conuentum 9 I iri fibi faniores rebantur: loanne Coruinum toties Macchia coniendatum,nec tnbsp;dcgenerem tarnen,fed illegitinio tlioro fufceptum,proponunt,qudincoauit /nbsp;pateenxq} virtutis indolem ac feminacia depreJienderenc : ac memoriahoc be- Inbsp;neficio Match i,mericisqiredderecur gratiaiopibus amp;ditionibus Jaune poliere: Inbsp;nccaliam faiffc cum Fridcdco,Ladiaoquerationetnrepetiti fderis,qum vC Inbsp; 9iagis eft nt deinceps fai hlij rationes ad regnum expeditx. Maximiiiani quo- tnbsp;quc,ac Poloni,pacrisqj Beatcicis interprtes veniunt:multis argumentis adim^ f 'nbsp;pecrandam coronam quifq; vtitur. Sed exteris, Ladidaus Boemixrex, quicuia Knbsp;Matthia erat ciuniditnus, adeoquein altera Olomucij conuentu abipfo re- fnbsp;giis ornatus diniius^c muneribus,amp; Vngaris collaudatus,inceruentu, mille- 3^Inbsp;que precibus, 8c artibus Beatricis,qux occult coiugium Ladiilaipridem con- fnbsp;ceperat,dfiteponitur:licet,quiloannem Albercumeius fratrem, quo cumbella fnbsp;gercrepodcoausea,prxfcrrenc, non defuerint. Perfecicigicurinprimisre- anbsp;gina,Cua eloquentia, cotquepromiffis, acimmunitacibusprofutis, vtBohemix anbsp;rex, Sigifmundi Poloni frater, non tarnen Hico publicato dcrta,necaliis o- anbsp;mnino oratoribusfpedeic:is(quodprxfuies quidam,8cBanus Croatixnon- anbsp;dum affuerinc) pulcherrimo,Augu:oque regno potiretur. Tandem vulgo non anbsp;paucis obfidentibus, legatorum eciam indtgnatione cxpodulationibus mixta, anbsp;rex depofcicur,acclamatur,pronun'ciatur : quique hocilli denuncient,atque,Yti tnbsp;fieri folet,in duesregniadducatur, in verbaprxfcripca, priuilegiaq; Andrexre- fanbsp;gis iuret,iuflis copiis expediuntur. Rex nuncio tarn lxcoaccepto,voluntatcqi anbsp;Bcatri- f
-ocr page 775-10. SAMB. RER. VNGAR; APPENDIX. catriciSjacftudio (cuius tarnen hptias, Cum valde vetula, fterilique abhor-rucritjtantm fimularat) intclleto : de B ohemis amp; aliis, quas poteft, manus fanbsp;tit:quoruin comitatu, quia diuerfas adhuc de fe opinionesj propenfum de fpu-HoMatthi ftudium,fententiamque audieratiad Sempthe arcem, vago Himionbsp;Circumfufam, quoddefratris Alberti quoque furore, patrisque cfilio,adciui-les tumultus excitatum quiddamfubolfecerat, cfedit:donec,quid omnino fti-futum, fperandumque efletjCerto fciret. Auxerat ideniexercitum; quia Maxi-j inilianus de fecuperanda Vienna aliisque occafionem nonneglelurus, ingni ^eniedixilTe militemferebatur. Adducitur Ladillaus voto,applaufuque onini-unii Maximilianus interea, Vienna fine difficultate,fideque Auftriacorum ci-mutata, prter arcem, in qua Stephanus Scepufius pr.Tdium clm ela-P*us,reliquerat, potitur.Sed eaquoquejmoxfubuerlismuris5amp; ad irruptioneninbsp;, *pertis, fededidit. Quo fucceiTu Clafternaburgum, vicinaque oppida rccupe-I ^ntun Sunt,qui fponte Ladillaum ViennaCeiifleiob ius quod Auftria domusnbsp;eVngaria cum Matthia confirmarat, dicant. Verm non contentus Maxi-'Hianus iis,qu citra laborcm,amp; annuente rege, fiebant *. eodcm anno Albarnnbsp;f^galcin,quam Paulus Kinifiusapto prldio, commeatuqecopiofo tenebat,nbsp;Dudio Germanici imperij Circumfedit:eamque Vigehmoquarto,abexpugna-inchoata die,haud hnefuorm cde,capit : itemque Vefprinium,nonitanbsp;P^ftinaeiter defenfumj vn cum aliis bene munitislocis,amp; adquasuis inimici-^infeftis. Marte fatis profpero Maximilianus vfuSjpetfequi vitoriamjhuli-. ^iinportunitate, prdaque onuftorum, nequiuit. Etenim, quodftipendijnbsp;^tionemdift'erri fibi cauiabantur, fcalasnon admouebantjfubire cuniculisjnbsp;. vlterius progredi recufabant : vt pallim rclicio prfidio j Viennam fuorumnbsp;n Jedientia reuerfus fit, idq; etiam fecit j quod Ladillaum oppofiturum fe adnbsp;'htnvalidamanu,amp; omnia expcrturum, pcrceperat. His itageftis,Ladifla-nnoaltero,magnapompa,numeroque baronftipatusingcnti,Bud con-^Q^tiji]jpj.oniulgj^j:quo de prfidiis Germanorumeiiciendis, regnoq; alferen-concludatur. Eo per aliquot dies expedito^quac ad falutem regni, E-Ptnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;attincbant,dcrtaccrt fuere: pauloq5 pft Cfarianispalfini
*^onitis,fi fe cuperentincolumesjfinibus libr excederct, eandem Albam oppugnat, breui^j iniuriam amp; damna ea recepta vlcifcitur,cun(fta^nbsp;^'diirbidem diademate Stephani ,nullovexillovftato tegibus ifticreliquonbsp;n ^manis fado, cquc Mafthi feplchro quodam detrato, confirmatr.nbsp;fucccifum permoleft quidem Maximilianus tulit : fed ob im-dijlJ^^^gociatum abfens, rebus, vti voluiflet, fuccurrere non potuit. Dum La-ijj^'isvbertatera foli Pannonici dcguftat, totque Baronibus cumulatur do-Matthi gratiam eius adiungcntibus, amp; animum : fer-^cverbalctusadBohemos:Domini,vnduofioreftculinaV^garica^nbsp;omniafunt expedita, qumvili veneunt. Perque fabri-Matthi commeanSjConfpedo^j ptoforibus Matthi ad viuumnbsp;paftor : multas oues amp; pinguesnobiS re-feb fortiflmus. Ibi Laurentium Ducem fubie^fTe aliquot verba Vn-rideret dmirationem,aiunt:fuifle Marc,non Lucam^Mat-Pto^' Oni^^sfignificabat,non eumignauum, aut ociofum fed lei^nefuilTenbsp;aiiinioforemque. His fex verbis nonintelledis * rogat pro-^ixent.interpres, vt periculum Baroiie auerteret, latidatve-^'^amp;Mk^^^e^,i^elioremeamvelcrt non fore deteriorefti. Multahncnbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excepete: vtnemini debeat mirum videri, ad aifetior^ta-
quibus cn dita quartaDecas Bohfinij, cum anipBflini narret j rcpetitione fupcrfedeo. Illud cert nonnbsp;anUo barbaris iteruni vexari cptam prlio cruentifli-Dalmati ofamab exterisprftitifle. Ter Tur-^*icsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore,Cfum. Sub eo, cm Veneti Matthia amp;Pannoniis
^^orati,amp;ad fui defenfionemexciti j denegato annuo promiiTo auro fe-lt;
-ocr page 776-7^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OAN. SAMBVCI RERVM
cc/oiiem fcciffentjCumTurcis centum annorum ac vnius dieifdus,ooooc? vt audio,addita coronajMethonajaliisque in Peloponefo traditis,redemille:idnbsp;que anno quingentefmo fupramilleiimum,quaadhuc focietatc illigati tcncnnbsp;tur. Inter Maximilianum regem crebra legatione vtrinquc de pace perptuanbsp;tratari cptum eft,legibus,tranfadioneque vcteri,qua domus Auftrianiteba-tur,iaminde ab Alberto cum Vngaris, poftea Matthiaquoque fada ; ambo vtnbsp;dimittcrcntexercitus,pr3ciidiainiquis locis tollerent:ac fiLadillao vitafun-do, hredes mafculi fupereirent,exigua penfionc ius illudab Auftriis quotan-nis redimeretur; fin aptum, propriumque regno ex fc fucceiToremno relinque-ret,pada Auftriis valere debere:oppidaditionis Clris,fine mora,refticuercn-tur:qu fines Pannoni locGontingerent,vt Prukh, Gunfium, terreaciuitas,nbsp;Hamburgum, excepta legepiorumredituumadecclcfias Vngaricas pertinen-tiura, Auftriorum efle : nec fecus,qu German! prope Stiriam in Sclauonianbsp;alibi occupaft'ent, reddi debere. Beatrixfpem diumatrimonij fouens, per legatos parentis nuptias vrfit : bella fuiffe in eau fa, quo minus celebritas, vcrcquenbsp;nupti Ladiflao fuilTentcomplet, rata. Sed aduocato rex primorum confi-lio,animoque,amp; voluntate de coniugiomutando patefada,illam pontificisnbsp;nia aperte reeufat : atque filiam Annam, principis ciufdam de Gandala, diH*nbsp;gentiflmam ( fi ira licet appellate ) matremfamilias, qu nixu Lodouici extin*nbsp;daeft,inmatrimoniohabuit. Sub annum deinde xii ii.fupraMD. Selymus,nbsp;erepto Baiazethi impcrio,cm in alias Vngari partes,poft terrmot,armare-fumpfit ; turn verb in Croaciam, maximo eu impetu, viqs apparatus nb ftim^quot;nbsp;bili tranfit, ifticqj fegniores noftros morte Matthi, ncc ita Fortunatos, obfcr-uans,Sabazium expugnat : atq; fimul fortiflm oppidum,vnde pacis,amp; bellorunbsp;fpes eius regni pendebat, Thinniniuminuadit : de vniuerfo maritimo tradu fcnbsp;triumphaturum fperans : quiaCliriftianos externis bellis laborare, Ladiflunbsp;amp; Polonumoccupatiflmos nonignoraret: contemni etiam regem ab Vngaris,nbsp;amp; offenfumaliquotiesabiis, amp;muneribus exbauftum, adfibirefiftendumnonnbsp;facile defcenfurum.Claruit turn confilio,dignitate,opibus^ Thomas Cardina-lis,qui vt pericul regno, nifi aliterprouifumeifir,impendereextremumfenfit: jqnbsp;milites fe abfque pecunia, pontificis liberalitate, mox in hoftem corrogaturumnbsp;promittit. Vtigitur olim per Iulianum Cardinalem contra AmuMtemfad: fienbsp;prful Leone decimo, qui Selymumitaliinfidiari, priufqua Vngariaminfe-ftare cftituiflet ( ob pacem ab eo vitro Ladifiao oblatam, ideoqs corruptis qui- :nbsp;bufdam Pannoniis, ne cum Selymo pacem facerent, impedierat : ) totius Chri-ftianitatis auxiliaeft pollicitus.Diploma perfertur,quoremiffiodelidorum,vi- Inbsp;taque fempiterna,quipro Chrifti nomine propriis fumptibus arma capeflerent, Inbsp;vulgb enunciatur.x qua demum indulgentia,quoniam eo nuncio Selymi fer- Inbsp;Wor imr^nutuserat, amp; quia nuperadeptumimperium,tribus aftedum SopW |nbsp;cladibus,debilitatumque,nec in diuerfabellafuffedurumfenott: ideoquc,vt 4!nbsp;paulb an tea didum, Ladiflao pacem impetrarat:imperita multitudo,pagano- |nbsp;rumqs coitio nobilibus diu male miquve habita, eosfpiritusaclicentifum- |nbsp;pfitjVtquas cTurcis q^anus conferere volebant, fuoru nobilium cde amp; fan- Inbsp;guine imbuendas clamitarint:alitcr fe vel Turca reconciliato, aut repulfo, qua Inbsp;fperaren^nunquam habituros quietem. Peruicitopinio confiif incertq^ pie- Inbsp;bis: ilicb incendio,rapinis omnia conflidantur; nccfllius mente quicquafana- Inbsp;re, autreduccre in piam memoria, cuius amore figno crucibus notaco ad mili- Inbsp;riam.focietatqjconcurriflent,Chrifti potuit.Hinc illudincendihorrend,ci- Inbsp;uileqj malexori, quod nobilitatem oppugnauit : feruis libertat,fi infanireli- .1nbsp;beret,promitteret. Varie, turbulenterqj ab eis re cpta, optimis quibufque enbsp;medio fublatis,fpe nihil minus veni fceler perpetu retenta, fu libidini px~ Inbsp;ne fatis indulfere,aG fane vidoria in manu geflirent,iugumq5 debitum excufiif- Inbsp;fent,nifi loanne Vayuoda,non paru iam tune virtutis opinione iuuene, Ge- Inbsp;orgio Zekel,amp; aliis eius ftus furorisque antefignanis, trgns Tibifeum fugatis, Inbsp;multoquemaximarufticorum cfaparte,paucis difpalatis,multis comprehen- |nbsp;fisjfedi-
-ocr page 777-VN GARIC, appendix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;737
sjfcditioagreftium quacunctacruore mifcuerantjfuifletextinta. Quo faloj rex animo amp; viribus cum nobilitatc receptis,omnem cogitatioiiem ad pacemnbsp;optatamdalutisque tutelam coculit: rebusq; fedulo ad quietem dcdutlis, aurorenbsp;Deo,re:aq; Baronum confcientia, vniuerfa Chriftianorum pacificatio eft co-fecuta. liquidem Maximilianus,cum Ladiflao iam tate graui,podagra debi-licato, Sigifmundo fratrc, quem de liberis fuis per legatos certiorem fecerat,nbsp;ipfoqiie approbante adfeiuerat, Polonisque cam infinuarat,licet falfis rumori-bus de incurfationibus Turc, Vayuoda loanne ( vt quidam voluut) fparlls,nbsp;regnura vt turbatum aliqua arte,adipifceretur:ad oppidum Prukh, propt* Lay-tarn fluuiolum conuenerat. V bi dextris peramanter lundis, offenfa omni ad-uerfum Sigifmundum Maximiliano depofita, V iennam liberaliflime inuitan-tur : hofpitalitatem amp; amicitiam vt exemplo ibidem experiantur, Cfare ro-ganturd'dusque perpetuum nuptiis mutuis vt confirmare velint, admonetur:nbsp;effeeiusneceflitudinis occafionem liberos Ladiflai, fuosque nepotes ,acne-ptemdliadmiferint,omnia fore certiiTimaamp;integra.Q^propterVinaml-Rfedinibri copioliifimo excepti, Sgt;c madidi, via fpurciflimaingrediuntur : Ladiflao cum liberis in ipfa arce hofpitio defignato: Sigifmundo verb ih des leponbsp;ribusinfignes pidis dedudo.Qmdhcfplendorem,apparatusq5 conuiuiorum:nbsp;Quid ofculajCompofitos amp; beneuolos fermones,hilaritatis omne genus,Indosqsnbsp;comniemorem? Facil igitur,cuius gratiaCsefar iftudomnecupiebat, vtex ne-potibus alterifiliam Ladiflai nuptiis illigaret, pcrfecit:quod vigefimafecundanbsp;iulij menfis, concordia principum vulg recitata, fupplicationibusque in diuinbsp; Stephani iuft cofirmata, nuptibin, amp;:illviciflimiund finranno Chrifti-^nbsp;Eteninijlicet de Anna Cfari optio,fibi earn velit,analteri nepotum,nbsp;dataflieritiquametiam loan. Scepufiefis, ab obitufenispatrisfe impetraturumnbsp;diquando fperabat, Ferdinando eadefpondetur, Maria verb neptis Lodouico,nbsp;lm fum regiVngari copulatur. Etf certis litefis doceor, Lodouicum, reten-ViennjlinguGermanic addifeend caufa ,fororemper Georgimar-^bionemlaborafl'e, fratri vti fponfo, Carolo eledo Romanorum rgi, non ob-P tante fliaregis Galli,locareturipoffe idRomanum pontificem prftareivtquenbsp;^ede caufa velin Hifpaniam Carolu marchio fequeretur, per GeorgiTbur-^ocamer prfedum, fumptus zlt;:. 00 aurcorum,amp; amplius, fi opus fuerit,im-peratos. Hisitafauft peradis, Ladiflaus Budam cumfiho reuerfus, Anna Vi-relida,cm procerum odia contumeliasque diflimulafl'et, podagricus, amp;nbsp;^ulca carne annisque grauis Bud vitameum morte commutt. Vifus eft: mule's bic rex ad ocium amp;: pacem, quam militiam amp; gubernationis molem aptior:nbsp;luarunienim return nimi s pertfus,ac profufus,eas duxeratfuos reditus inan-Suftias,renuitatemque(licet idcoadus Baronibus,femperexigentibus aliquidnbsp;^obiedantibus, prter iufiurandum illum,ipfisquc inuitis, fdus cum Cfljinbsp;b are male percufliifejfacere vifus fit)vtintefdum, quod menf apponetur,vi34 *nbsp;abuerit. Ctera vit fand, precibus indefefls, multum ignorantia linguas
Vngaric illi obfuit,dum omnia per interprts agebat,opinionem-que inaieftatis non parum exterarum nationur^clientela apud Barones fuo modo amp; genio imperitare afl'uetos,ac viuere,nbsp;detraxit. Alb vbi cteri reges conduntur dpoli- nbsp;tus efl:,M D X V11 i.regni vigefimo quarto.
Q_q iij
-ocr page 778-CONTRACTVS MATRI-MONiORVM REGALIVM INTER SERE-NISSIMVM Q^V O N i) A M LvDOVICVM VnGARI Rcgerrij amp; Marim Regis Hifpaniarum filiain j necnori Sereniflimumnbsp;Ferdinartdum^tunc Archiducem Auftri, amp; Annam La-diflai,Rgis V ngari filiam,medio Maximilia-ni Imperatoris falus.
O s Maximilianus diuina fauchte dementia j Romnoru Imperator j femper Auguftus, ac Germani, Hungari, Dalma-ti,Croaci,Sgt;cc. Rexj Archidux Auftri,DuxBurgundiad LothoringiCjBrabantijStirijCarihthijCarnioljLimbur-gi,Lucemburg,amp; GeldriLandgrauius Aifati, Princepsnbsp;Cornes Burgdi, Ilihdi,Tyrolis,Goricie, Arthefi,Hoquot;nbsp;landi^Selandi, Fercti in Ky burg, Namur ci, amp;: ZutphanciXj
Marchio facri Rmani Impenj, fupra Anafuni BurgoniXj Dominus Phrifisc, jMarchi,SclauoniE,Medun,Ports Naonis,amp;Salinarum,amp;c.Nos Ladiflausnbsp;Dei gratia,Rex Hungari,Bohemi,Dalmati, Croaci,Ramx, Seruix, Gal-licie,Lodomeri,Cumani, Bulgaria:, Mardiio Moraui, Dux Slefix, amp;Lu-cemburgenfs,ac Marchio Lufti,amp;c, Nos Sigifmundus,eadgratia Rex Poquot;nbsp;loni,Magnus Dux Lythwani,Rufli,Pruflx,amp;c,i Dominus amp;hresTeno-rc prfentium recognofeimus amp; ad perpetuam rei memoriamnotunifacimusnbsp;vniuerfis, Q^od cm fuopte naturnoftrx inftituto, ea, qu ad orhamentum,nbsp;dignitatem,amplificationem,amp;:conferuationehi regnorum ac fubditorum^quot;nbsp;ftrorumjquibus diuina difpoftionefumus prfedijfpedare hobis vidcnitjP^'nbsp;ce,concordia,atqe amicitia potius,qum vllo alio ftudio,fiue officio, quxren-da putauerimus, ac prfertim amicitiam, arque ffaternam inter nos vnion^^^nbsp;quamuis alias auita neceffitudo, fanguinisque If rida cintio inter nosintcfquot;nbsp;cedat,nouis S ardioribus vinclis fttingere,atque confolidare cogitaucri^^nbsp;quo cteri Chriftiani Principes cXemplum noftrum imitati,facilius ctianbsp;fe ad fanda pacis fdera coircnt,amp; religio Chriftiana propriis atque concordi- J*nbsp;bus viribus amp;armis aliquando fubnixa,fibiipfdecori, conferuationiamp;^^^nbsp;ment,fuis verb hoftibus immaniffimis formidini,ac demumexitio eflet ratura. Cumque eius rei caufa ex multis nunc annistam fuper fponfalibus, qiiamnbsp;vinclis matrimonialibus inter noftrs Maximiliani Imperatoris ,amp;sW^ladiflainbsp;^egis nepotes amp; liberosformandis effiet tralatum alias, tandem diuinoannu-
ente faure, his negotiis extremam manum apponere voluimus, in hoc ccle-berrimo,atque fandiffimo conUentu noftro,quem Deus propitius fua bcnigin-tate dementer indulfit, ac fieri ordinauif,vitra caj qu ad publicam vnicrfalis Chriftian religionis vtilifate inter nos aa amp;:cfulatafunt,memoratosSpon-faliorum Matrimonorum tradatus felici fine atque conclufione duximusnbsp;firmahdt, atque fanciendos. itaque ad laudemamp;gloriaminprimis Deiopnbsp;mqximi,nbsp;nbsp;ad vtilereligionis incfcmentumt,neenon ad perpetuamrranquilli-
tatem,quietem,ftabilitatem,atque conferuationem j n5 tam noftram, quam ne-potum,libcrorum,regnorum, dominiorum, amp; fub^itorum noftrorum : ad hos infraferiptos contradus amp;rtradaCus deuenimus. In primis contrada, celebra-ta,amp; firmat funt fponfalia per verba matrirnohialiaj amp; de prfenti cum folcn-nitatibus, amp; ceremoniis in huiufmodi adibus interuenire folitis SiL cfuetis,inter Sereniffimam Dominam Mariam, noftri Maximiliani Imperatoris neptemnbsp;chariffimam,amp;5 Screniffimi quondam filij noftn Philippi Regis Caftell filiam,nbsp;ex vna,amp;:Sereniffimum Dominum LudowicumHungari,BohemiqiieRc- 'nbsp;gem,noftri Ladiflai Regis filium chariffimum,parte ex altra, accedente ad hocnbsp;mutuo,
-ocr page 779-10. SAME. RER VNGAR PPNDIX.
mutuOjamp; expreflbjquant per atatefti licuit jCorm confenfu, voltate, pro-ferenteprfatoRege Ludouico hxc verba formaliasEgo Ludouicus aceipio te Mariam inmeam legitimatn vxorem : contra autemipfa Domina Maria pro-nunciante: Ego Maria accipio te Ludouic inmeumlegitimummaritum s co-fam Keuerendiflimo in Chrifto patre domino, Domino Thoma tituli Santinbsp;Martini in Montibus Presbytero s Cardinale,amp; Archiepifcopo Strigonienh,nbsp;PatriarchaConftantinopolitano,amp; fedis Apoftolic de latere legato,huiufmo-di contradum per annulorum fubarationem, aliis neceifanis firmante amp; fo~nbsp;nnifante,hacpotilmnm lege amp;fine,vtfuccedente per tempus lgitima atquenbsp;IHoneaztate, prfati Dominus Ludouicus rex, amp; Domina Maria,huiufmodinbsp;iatrimonium per copulam carnalemj vt conuenit, inter fc confumere dcbeatnbsp;Quodindubitanter ita futurum, nos Maximilianus, Sc nos W^Udiflaus Rex innbsp;^etbo noftro Cfareo amp;c regio promittimus. Secundo,Nos Maximilianus ho-dle contraum matrimonialem cum fereniffima D omina Anna noftri Wladtf-bi Regis Elia chariflima per verba de przfcnti, amp;ad talem atumnecearia, amp;nbsp;hoferri vtrinqj folita,celcbrauimus,amp; folenniter in facie Eccleli firmauimus,nbsp;obis Imperatoribus hc verba formalia pronunciantibus: Ego Maximilianusnbsp;ccipio te Annam in meam legitimam vxorem : amp; econtra iplaDomina Annanbsp;Anna accipio te Maximilianumin meum legitimum raarituminbsp;^otam fupr diftoReuerendiflimo Domino Cardinale lcgato,huiufmodi con-^fadiim ftoftrum matrimonialem per annulorum fubarationem, alia ad hcnbsp;f^quifita,amp;: adhiberi folita,firmante amp; folennilante. Priufquam tarne nos Ma-^ilianus cum Domina Annaprfata ctraheremus,coram Notariis,actefti-5 specialiter ad hoe requifitis, amp; vocatis nos Maximilianus, amp; ipfaDomina*nbsp;la folennem proteftationem fecimus,amp;: declarauimus, Quod fi alter ex ne-Potibus noftris Maximiliani,videlicet, aut Illuftrilfimus Dominus FerdinaduSjnbsp;fchiduxAuftri: fiue Sereniflimus Dominus Carolus,DuxBurgundi,amp;nbsp; Ipaniarum Princeps,dummodo is cotradu cum Domina Renata,olim Lu-lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Francifilia,alisfa:o,liber amp;immunis fieret,amp; opportnafan-
'ifitniDomininoftri amp;fedis Apoftolic difpenfatio interueniret, cumpr-^Domina Anna infra fpacium vnius anni data prfcntis contradus proxi* ^luturicontrahere vellet : Qupdiftudde expreflo confenfu amp;: voluntate am-^rutn noftrorumfieri poflet,amp;prfens contradus inter nos Maximilian Im-t:^atorem,amp; ipfam Domina Annam,in ifto cafuannihilatuSjannllatuSjamp;caf-jUselle debeat,prout in Inftrumto proteftationis defuperconfedolatiusconnbsp;etr amp; exprimitur, debemusqj ac Volumus nos Imperator Maximilianus hu-^odi contradum matrimonialem cum D omina Anna, nifi alter nepot no-^^ruiiiintcporeprxfixo, vnius videlicet anni, earn pet verba de prfenti du-iornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;copulam carnalera infra trimeftre poft amp; fupra annum, diepraefentis
5^tadus computandojConfummare amp;cplerc,amp; in hunefinempr^ataD^ lt; J, a Anna ad manus noftras fuit tradita, libr confignata Nos verb Wla-aus Rex,cum vtraq; ifta matrimonia non folm de cofenfu amp; voluntate no-exardetilTimo noftto defideriofadafunt, vt prfatam filiamnoftramnbsp;^hflimam, dote decent! c. conuenienti hneftaremfls, eid fili noftr An-itifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hungaricorum,dotis nomine, tcnore^tfenti
h. P^^^5,amp;:aflgnamus: ita tarnen quodhuiulmodi pecunijc folutio,neq; ad jjj^^^5,ncquc tempore confummationis rnatrimoiiij fieri, fed adillud tempusnbsp;chariflmus filius nofter Ludouicus c Domina Maria ma-b ti, Qjium per copula confummabit,cui Domin Mariz fimiliter, Vt infra pa-^^cnt^^nilliaflrenorumHungaricalium dons loco funtinferipta. Hocnbsp;hu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftri, cum DominaMaria pet copula confummto,
feri*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtrinque compenfata,amp;heutra parti um ad illius folutionem al-
obligatafitjvel elfe debeat.Vtautem Viciflim nos Maximilianus Imperator, ^isnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eflct,debit amp; ingenue remunerenius: locodonatio-
Pfopternuptias,feucontradotes, eidem Domin Ann reditus annuos vi-Q_q 0
-ocr page 780-740 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; O A N. SAMBVCl RERVM
ginti quinq; tnilliutn Ducatorum Hungaricalium fuper ccrtis caftris, locis, feU territoriis noftris in tenore prfentiuni affignamus , videlicet, medietatemillo-rumredituuminprouinciisnoftris Aullralibusinferioribusjvidelicct fuper op-pidis rcaftris Iudenburg,Leolen,Styra,Lembach ad Sanlt;3:umHippolytum,amp;:nbsp;GarSjVnacum omnibus ac fingulis ipforu territoriis,diftri(3:ibus,amp; cmolumcn-tis. Alteram autemmedietateminComitatu noftroTyrolis,videlicet,fupernbsp;oppidis,amp; Caftro Ymbft,Caltharn,vnacum officio in Altemburg,amp; fuper op-pido amp; caftro in Ratenberg,vna c eorum omnibus pertinentiis,vtfupra afcri-bimus,vna cum omnibus aiiis,qu vel ex priuilegio, confuetudine, aut deiurcnbsp;prouinci noftr Auftrialis Archiducifl debentur, pro contradote. Si autem i*nbsp;iftorum locorum, per nos affignatorum,reditus ad pfxfcriptam fummam noflnbsp;afcenderet,ex aliis reditibus noftris huiufmodidefetum,vtpar eft,fuppleri vf-que ad integrum valorem fumm viginti quinque millium Ducatorum Hungaricalium curabimus,amp;pari firmitate promittimus, ipfamque Dominam An-namftatim poftconfummationem matrimonij internos per copulaminpoflef-ftonem fupra didorum locorum ponemus, amp; introducemus, curabimusque vtnbsp;omnes officiales,ac fubditi fupra dilorum locorum Dominx Annpernosafnbsp;ftgnatorum homagia, amp; alia fidelitatis iuramenta, eidem Dominx Annx prx-ftare debeant. Ipfaque Domina Anna de omnibus iftorum locorum officiisacnbsp;perfonis inftituendis ad arbitriumfuum difponerepoffit amp; valeat: ita videlicet,nbsp;vt prxfata Domina Annahuiufmodi reditibus, vita fua durante, vti, frui,acgau-dere3amp; ex illis ftatum fuumfuftinere, amp;intertenere poffitamp; valeat.ln caufaaU'nbsp;^tem quo alter ex nepotibus noftris Ferdinandus,aut Carolus, cum prxfataDo-minacontraheret,nosvncum Sereniffimo Principe, Domino Ferdinando A-ragonum,vtriufque Sicilix,amp;: Hierufalem rege Catholico,communiunincpquot;nbsp;turn noftrorumauo,concordabimusamp;prouidebimus,vtDomina Annaprofu-pra dida fumma contradotis viginti quinque millium ducatorum Hungaricalium conuenienter ac fufficienter affignetur amp; aflecurctur. Circa ver contra-dum Domini Ludouici Regis cumDominaMaria: NosImperatoreidcDo-minx Marix dotis nomine fimiliter fummam ducetorummillium florenorum pnbsp;Hungaricalium tenore prxfentium adferibimus, amp; affignamus recompenfan-dam tumfuo tempore, cum alia dote,ficut fuperius eft expreffium claie. Vicif-lim verb nos ''J/ladiflaus Rex, nomine chariffimifilij noftri Ludouici, locodo-nationis propter nuptias ,fiue contradotis prxfatxDominx Marixreditus an-nuos valoris viginti quinque millium florenorum Hungaricalium fupcr bonis,nbsp;ac locis in regnis noftris Hungarix Bohemix Reginis affignari folitis, inferi-bimus,amp; per tenorem prxfentium affignamus, videlicet, in regno noftro Hun-garix,Maromarufium,cum Camera falium, amp; CaftrumHwzth, cum quinquenbsp;pidis,amp;aliispofleffionibus ; inregno autemnoftro Bohemix,Hrades,fuper
Albinifluium,Chrwdini,Dwnor,amp;Iaroneiir, cum attinentibusvncumalj 4* omnibus,quxvelexpriuilegio,confuetudine, autdeiureprxfatorumrcgnorunbsp;noftrorumReginis debentur,pro contradote. Qmbus omnibus ipfaDominanbsp;Maria temporibus vite fux libr gaudere,vti,ac frui poffit,amp;: valeat,hoc padogt;nbsp;y t fl fupra dida fumma^n eorum reditibus fummam prxfixam,videlicct,viginnnbsp;quinque millium florenorum Hungaricalium,non attingeret, quod de aliis reditibus noftris hunc defedum fupplere debeamus. Si autemhanc fummam viginti quinque millium Ducatorumexcederent,nihilominus id totumDominnbsp;Marixcederedebet. Ipfamque Dominam Mariam ftatim poftconfummatiq-nem matrimonij cum film noftro, Domino Ludouico,per copulam in |)oflefli-onemfupra didorum locorum poncmus,amp;introducemus,curabimusque vto-!nbsp;mnes officiales, acfubditiprxfatorumlocoru Dominx Marix per nosaffigna-torum homagia, amp; alia fidelitatisiuramenta, eide Dominx Marix prxftaredebeant. Ipfaquoque Domina Maria de prxdidorum locorum officiis, amp; perfonis inftituendis, deftituendis, ad arbitrium fuum difponere poffit, amp; debeat.nbsp;Hxeduo matrimonia tametfiad laudeminprimisDei gloriofi, cadpropaga-tioncm
-ocr page 781-VNGAR IC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74*
ioncm rcgalis fanguinis,qualis cfle debet finis amp;intentio Sacrainti matrimo-nij, nobis inftituta amp; formata funt:tamen,fi Deo terno placeret, lient omnes oiortalitati obnoxij fiimiis,reucarcad fc ( quod tarnen longius abcfl'e velit ) v-num ex fponfs,amp; fponfabus,ante vel poft matrimonium per copul cofumma-tionem : ira inter nos eft conuentum, conclufumcft,amp; in primis in cafti^quonbsp;Iponfutn fine marit Dominae Ann, fine nos, ue alter nepotum noftror exnbsp;humanis ante copuladifeedere cotingeret, qud tune prjcfat Dominae Annjnbsp;inimacentu millium Ducator in fpacio vnius anni tcproxim futuriperfol-p gt;iatur,aiit iocalia tanti valoris, fecund veraftimationem ad numerum ctuinnbsp;iilliuni florenor Hungaricali,qua: apud prouinciales noftros inferioris Au-ftndeponere debemus,incucnti n folutionis fupra ditfta: fumm centmil-^iuni florenor Hungaricaliumtradantur, c conditione tam,nos aut hredesnbsp;oftros de Domina Anna,aut hrcdibus fuis,huiufmodiiocalia,cfummame-Horatacentu millium Ducator Hungaricali redimere pofte. Pro qua re Pr-te, Comits, Barones, Nobiles, ComitatuSjOmnesqs ftatus ordines prouin-Auftrifuftrcitcr fub fide atq; honore luo,amp; fub hypotheca ommu bonoiunbsp;fuorum,mobili amp;:immobili,fe obligabt: quod in fupra fcripto cafu fummanbsp;^ccccc. Ducatorum Hungaricali, abfq; omnidiminutionc,aut iocalia ipia nbsp;^obis apud eos deponeda,manibus praefatac Domin Ann,aut Screniftmornbsp;l^egum Vngari,amp;: Boemi, fine alior,quos Serenitates fu,aut rgna ipfa adnbsp;^oedepurabt, inarce Pofonienfitradent, amp;: aftgnabunt,omnidolo defraudernbsp;^'quauis machinatione finiftra procul remotis.C^od vt faciat illis tenore pr-*cnti prcipimus,iniungimus amp; mandamus, ipfosqs ab omni obligatione fub-^nbsp;'cdionis,fidelitatis, amp; obedienti, quibus nobis amp;hredibus noftris funt aftri-^Mdhuncduntaxatcffed abfoluimus ,amp;liberos fore circa executionpr-lidorum exprefs pronunciamUSjScex nunc declaramus. Hi autem,qui huiuf*nbsp;*iodipecunia fiuc iocalia in fupra dito cafii ad arcem Pofonienfem perferrt,nbsp;'utnerum ducentor, fine quits, fine peditesfuerint,exccderendebebunt.nbsp;Similiter raoriente ante confiimmation matrimonij per copula fponf prfatnbsp;^oininnn,quicunq; is fuerit,idemProuinciales noftri,ipfamDomin Anzani cumomnihoneftate,faluis perfonis,amp; omnibus rebus fuis, amp;omnifuo-Uni, ad omnem eius atq; Sereniftimorum Regum Hungaricorum voltateniinbsp;arbitrium,ad rgna paterna,Pofonium videhcet,aut Znaymam reducere de-quot;Cbuntjamp;tcnentur.in cafuveto qud vnaexfponfabus ante matrimonij Gon-nbsp;^mationemper copulam mortem obire contingeret; nihilominus alteri fpo-jQufuperftes crit,dos expreft3,videlicet,ducentotum millium Ducatorum,nbsp;pcrfoluatur. Similiter fivnus ex maritis poft matrimonij confummationemfa-*nbsp;concedcret,amp; vxor rclida ad fecunda vota tranfire velletieidemrelid fum-
^^^ailla ducentorum millium Ducatorumperfolui,amp; ipfarelilaftatim, rec^ ' hbus pro contradote fi b i aftgnatis, fibi cedere debet. Interim verbnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam-*
^iu folutio dotis duccntorum millium D ucatorum non fit, reditus annuos, Uturnfuumtenere,amp;perciperc potcrit,ac debet. Qu omnia fupra dita inUr nos Maximilianum, noftrosque nepotes, acnoftrosV/ladiflaifilium,amp;fi-hnicontrafta, firmataamp;: conclufa, poftquam maturaSeliberatione prhabi-Uja nobis fancitafunt,procerum vtriufqucimperij ac regnorum noftjjorum ac-^^dente confilio,grata, rata, firma habemus, eaque omnia in fide ac verbis no-Uis Regiis obferuare,exequi,ac adimplere pro vobis nepotibus,liberis, amp; h-Udibusatq; fuccelToribus veftris, neq; ex illis quoquo modo cotrauenire dire-^U,velindirede,ex quacunq; caufa,occafione,fiue colore, doloamp;fraude peni-Usexc'.ufis,tenore prfentium promittimus,amp;: nos obligamus.Nos veto Sigif-Uundns Poloni Rex, poftqua hc omnia fupra di(fta,nedum in prfentiano-
gt;fedamp;cum fcituSc voluntate, atqueconfenfu noftro fancita atque firmata *nti nosq;vtfic fierent,omni opera amp;ftudiolaborauimus, rati non t prfatisnbsp;aieftatib. facraciflimi Cfaris,amp; fratrisnoftriHungari,Boemiq; Regibus^nbsp;'^gnis amp; eorliberum,fed amp; vniuerf Reipub-Chriftian rem tam fantam Sfi
-ocr page 782-IOAN. SAMBVCI RERVM
faluberrimairiprofuturarii' eade'm fidenoftra regia,i atq; in verbo ingenui Prin-cipisprxfentiunl tenore promicrtmus, nos omni fide gt; Audio, ac operanoftra, quantum fieri perrio^poterit, vt fiipra dita omnia obferuetur, exequantur, integra atque illfa confer uentur,amp; mdnu teneantur,amp;:compleantur,fincere' atq;nbsp;ingenue curaturos atqae elaboratufos.
Ad hxc nos Maximilianus Imperator jW^ladifiaus, Si. Sigifmundus Reges, pro praamp;miflbrum omnium confirmatione , fandiflirhum Dominum noftr re-quinmus, fi contradus fupra fcripti debitisfolennitatibus, velperfonarumxta-te, autaliaquauis caui,fiuedefednonfatiscfintfufciti, vtbeatitudo fuaadnbsp;incrementum pacis vniuerforum/alatem huiufinodi defedus fuppleaE,amp;o- i9nbsp;miiijVtaa funt,confirmet,amp;approbct,oninibiis iii contrarium facientib.(e~nbsp;rogari. In quorum omnium fidem indubitatafn, atque tefiimoniura, nos tresnbsp;prxfati Principes rernas conformes literas mnibus^ ehirograpfiis noftrispro-priisfiibfcripfimus, acgilis noftris imperialibus, atque regalibuSjCommunirinbsp;fecimus, Cumqj res iftx etia confiJioSSinduftriaatq? opera Reuerendiifimornbsp;Dominorum Cardinalium,fupra diti videlicetStrigonienfis,amp; fedis Apofto-licx legad, Mauhxinti AngeiDiiConiCirdinalis Garczen. Coaditorisnbsp;Sl[zpurgensf3 noftri Jmperarorisin ItaJilocfimrenentis generalis, a,cra-at3,amp;conciafx tint : manibus fuis priefdnces literas ad maius robur Si effica-dam ecsmduxeruntfublcribendas. Daturh iiciiiitate Vienn. Dominicadienbsp;fedi Satiix Marix Magdalenx,' zz. lulij, Anno i f i y. Regnorum noliroruin,nbsp;noAriMaximiliani,regni Romanorm ^o. Hungairid ver vjgefimo fextonOnbsp;^daucem Wladiai Hungarix Bohemix ver 4y. noftriautemSigifmun-diregniPoloni 0.
Nositaqaeprxfacas Wl2diaus,Kex Hangarix,amp;iBohemix,Sic, vthoefa-pra fetiptum exemplam ex iiteris originalibus fdus aiSmcacam nobife cum Cxfarea hdaieAaccconcinencibus,ad verbum transfumi, Si trans fcribifcciniiis:nbsp;Si vt ofatoribas noAfis ea in re fandifimusDominus noAer plenam Simdu-bitatam Adem faciat,AgiUo quoque noAro eorroborari iuAimus,
CONCORDIA VNGARI-
CA, INTER SERENISSIMOS ET GLO-RiOSISSIMOS PRINCIPES, ET D O MIN O S , DI V V M Fridticum IIL Roman.Impertorem,amp;:c. i innitiimumPrinci-pem Si DominamtDominam Maximilianutn Rom. Si Vn^ariRe-amp;BocmiECRgcm,incJamq;regnum Vngari^,exal- I
[era : Pofonij conclul^ Anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a
MCCCCXCI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
N VladiAaus Del gratia, Vtigari, Bohemi,Dalmatix,Cro-ariX,Ramx,Serui',Gal}icix, Lodonerix, Comanix, Ba}ga~ rixqaerex:necnon SdefixSiLucemburgcAs duXjMarchio-jue Morauix SiLufatix,Sic. Recognofdmiis, Sitenore prx-mtium notiim fcims vniuerls. Cm nos,qui pacis amp; con- jnbsp;irdix cupidifdtiperfnmus} Si illam cam omnibus principt-1anbsp;DUS ChriAianis, qnrum in nobis cA, habere, Si teuere, viresqi K
-ocr page 783-V N G A R I C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;745
^pcs D. Fridcricum imperatorcm cMaximilianum regem Rom. femper Au-SuftoSjVngariXjDalmatiaCjCroatiXjamp;c.fi militer reges, necnonferenilfimuin principemquondaD.Matthiam,fimiliter Vngari amp;Bohemiae regem,amp;c.pr-cceflorem noftrum, clar memori, tandem inter nos fufcitatarum, infranbsp;^ominatos oratores,amp;: nuncios noftrosfpeciales, cum plena amp;omnimoda no-raSi eiufdregni noftri Vngari faculrate,ad conueniendumtradand fi-'ilitercuminfrafcripcis oracoribus,amp;nunciis fpecialibus, prfatarum imperialis Scregi Kom.maieftatum, his diebus fuperioribus deputafremus,amp; ij exv-parte in ciuitaie noftra Pofonienfi fratcrne c amicabiliter conucnil'cnr,nbsp;pluribus prius,ac notabihbus inter fe habitis tra:atibus: poftrem,bono (vt nonbsp;^ubitamus) afl'iftente fpiritu, in infrafcriptos articulos pacis amp;:concorjli, cumnbsp;pua ac matura dchberatione, deuenerunt: illosq; pari,amp; vnanimi volutate, cnbsp;^ulenfujin virtute niandator, qu vtrinq; habebt,pro vtriufq; partis cmodonbsp;*lt;iuiete,proqj totius Reip.Chriftian confolacione, amp; tranquillitatc ac bononbsp;'^uiiiunijconcluferuntjliterisqs ac figillis eorum in hunc, qui fcquitur modu,fir-^aiierunt. Nos Thomas epiicopus ecclcli laurienfis amp;cc. regiuscancellariusnbsp;'Vngaria,comes Stephanus de Bathor, iudex curi rcgiamp;VayuodaTrafyl-^^uusjoannes Schellenberg,regni Bohemix cancellarius, Ladiilaus Orzag denbsp;0 ^uthagazon, alter Ladiflaus de Rozgon cubiculaiioru regiorfi magiftri,Ge-^l'us Veitmulner burggrauius in Karlllein, magifter monctarum inmon-Us CuthniZjN/ilhelmus PaumkitcherdeZaIanok,amp;Iuanesde Ruppou,manbsp;^'Her curiregni Bohcmi:prolerenifl'imoprincipe,amp;D. dominoVladiflaonbsp;UgarijBohcini, Dalmacix,Croatix,amp;c.rege,marchioneMoraui,acSlefi,nbsp;l-ucembnrgeniiducc,amp;c. D.noftrogratiohflmo,amp;prfato regno Vnga-nuncij ,amp;oratores fpcciahter deputati;recognofcimus, notumfacimus,nbsp;A^oreprfentiuin, vniuei hs. Quo^^tollendas,amp;prorfusextinguendasho-j^'Ufates,gu erras difcnfiones inter fereniflmos amp; inuitilfimos principes, amp;nbsp;dominos Fridericum imperatorem, amp; Maximilianum regem Roman, fem-lK^.^^'^gwftoSjamp;c.ac V ngari,Dalmati,Croatix,amp;c. reges, eorumque terras,nbsp;jj^'^uipatusjdominia, fubdi tos amp; incolas ex vna;amp;: fereniffim quonda D.Mat-
Vngari Bohemi regem, amp; confquenterfereniffimum principem amp;: y'^lominum Vladiflaum,regem Vngari Bohemi,amp;inclytumregnumnbsp;jregna,principatus dominia illi pcrtinentia,eorundemquc fubditos,nbsp;j^*ucolas,partibus ex altra; dudum tempore ferenilTimi principis quondamnbsp;^Macthi fimiliter Vngari Sc Bohemix regis, amp;c. clarx memorix exortas:nbsp;ucafione iuris,quod idem D. Maximilianus rexad ipfumrcgnum Vngarix,nbsp;cuiufdam inferiptionis habere dinofeitur, poft eins mortem vfque innbsp;teilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftracti nuacas,fuft' i lei plenaria omnimoda autoritate,amp;: po -
'titij P''l^i:l^ft:oininii,amp;gratiofulimiD. noftri Vladiflai rgis, prout in lite-lib'^'^n^lutinoftri nobis deiuper dati,clarecontineri dinofeitur: Cum*^edabi- |)|.^^tnagnificis amp;: generohs D. Thobia deGoskouitz amp; de Cfchernahora,nbsp;({. ^^tnaieftatis imperialis cacicanco generali, Matthxo deSpaur,fuxmaie-camcrario,acpincernahreditariocomitatusTyrolonfis, Bernardo Per-jitiris pontificijlicentiato,imperialiprotonotario,amp; iBanneFuchfmagendonbsp;^^C)imperiah confihano, pro codem fereniflimo principe, amp; D.doi^ino Fri-j ^oRom. imperacorc femper Augufto,amp;c.oratoribus,amp;nunciisfpecialiternbsp;hgnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yttel Fridcricocomit de Zolarn, regix Ro.maieftatis capita-
Ij^f.ltiHohcnburg ,Bernardo D.de Polhaim, Decretorum dodore,regio cofi-l^i'r^^einricoPrufchinkh,libero D. inSccttcnberg,rcgiocamerario,Ioanne \j(r''l^'^ruathdeHalapiich,amp;Georgio Rottaler,regiis cfiliariis,proeodfere-Vjj'^P-l^cipeamp; D. domino Maximiliano Rom. regefemper Augufto, amp;c.
j archiduce Auftr!X,ducc Bur-(Ifj *^'^'i3ni,Brabtix,Stiri,Carinthie,Carnio!,Gclri,amp;c. comit Flan-ttQQfpecialiter deputatis: in vnum ^ etcs,amp; interpfatos principcs,nec no rgna,amp; dominia,atq; fubditos eo-
-ocr page 784-744 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
rum pacis materiam diu longeque traftantcs : taildem poft diuturnos hauftoslabores jdiuinaafpirante dementia j de communiamp;vnanitnicogt;^nbsp;fuj amp; Concordia cum prfatis oratoribus, pro quiete tranquillitatenbsp;principatuum,amp; dminiorm,tum vniuerf Chriftian religionis colo anbsp;nCjhuiufmodi bella,guerras, diflenfiones cdifferetias prxfentium tenorenbsp;uimusjamp;proffusextinximus, fub modo forma articuloruinirafcripco*^nbsp;ad quos deuenimus, eofdemque in virtute prfati mandat! noftri conclnbsp;in hunc,qui fequitur,modum. Primo conuenimus, quod fereniflimus D-dillaus reXjdeinceps pro veto amp; indubitato yngari rege maneat : regnuiDH^^nbsp;ipfum etiam in hredes fuos mafculos legitimos, exlumbis fuis procreatoS)nbsp;conditiqnibus infrafcriptis tranfmittatur, Sgt;i. deuoluatur. quodque inter pr*nbsp;tos Rom. imperatorem,amp;: vtrolque reges,eorum rgna,principatus,terras,nbsp;minia,fubditos,incolas amp;habitatoreseorundem,hincinanteafirmaatqnepnbsp;petua fit amp; maneat paX, venia amp; concordia:acquicquid hadenus ab initionbsp;huius, tempore prfati quondam rgis Matthi vfque inhanchorain,?^^ nbsp;captiuitate,homicidio,exuftione, aut quacque alia vi bellica inter hxc oonbsp;nia fubditos,habitatores,ftipendiarios 8^ miniftroscommiifumeftjid vniu^nbsp;liter aboli turn fit,amp; perpetuo extindum. Et principes ipfi amicitia, beneuonbsp;tia 8c fauore fe mutuo compledantur : prcipu verb Cxfarea, amp; regianbsp;maicftates,ipfumD. regem Vladiflaum, vtifuarummaieftatumcofanguii^^^^,nbsp;regni^ue fui Vngariftatumapudfandiflmum D. noftrumfummump* gt;nbsp;ficem, federn Apoftolicam principes facri Ro.imperij, amp; alias, vbi opus lanbsp;prfertimin fado defenfionis prfatiregni ab incurfione amp;vaftationenff nbsp;rigentis Turcorum fincer promoueat,amp;faueanteifdem.Vicilfimquod*L
D. Vladiflaus rex amp; regnum,prnominatis Ro. imperator! amp; regi,otnni amp; cofilio 8c fauore adelTe debcant, ftatu amp; dignitatem eorum pro poflenbsp;iuuandoamp;ampliando. Item conclufum eft, quod omnia ablata in hocPnbsp;prter bona mobilia(quc,vt fit,illico diftrahuntur,ad quorumq; reftitutilt;*^pnbsp;nemo prtefentis tenore cogatur)principibus,amp; ipforum fubditis, moderat'^^j, jUnbsp;bus 8c conditiortibus fcquentibus reftituantur.lnprimis,D. Vladiflaus rcX,nbsp;uerfa cftra,ciuitates,munitiones, 8c alia loca cum fuis pertinentiis, in Aufnbsp;Stiria, Carinthia, Carniola, 8c aliis dominiis hrcditariis Cfarea: niaicunbsp;qu infuferenitatis 8c fuorum fubditorum ftianibus funt, amp;:pernbsp;minum Matthiamregem viarmorum,amp;:in bello,quodcotraimperialem*nbsp;giamRom.maieftates geirit,obtentafueriint,aut alias quoquo modo innbsp;fuas venert,cum omni iure ( fi quod in illis habere potuit Rom. imperatc^^^'nbsp;infra tempus, modos, 8c conditiones hc proxim defcriptas, prfcntts tennbsp;reddere teneatur. Similiter amp; eidem Cxfare maieftati omnia iura,
D. Matthias rex incaftris, qua: fua maieftas Cfarea vfque hodie in terris ffredit^riis recupef auit,forma 8c modo melioribus, vt fieripotuit, celfin^nbsp;telligatur. Itemconuentumeft,quod ipfe D.Vladiflaus rex,loCafubfcrip'^^.^jnbsp;frahinc, 8c feftum fandLuci proxim venturum, Rom,lmperacori,an^nbsp;officialibus,quos ad hoc maieftas fa deputabit,reddere teneaEur:amp;nbsp;qud in reddendo huifffraodi loca, ipfe rexhominibus fuis prcipiat,amp;^^^^.nbsp;nat,vtpacificc,fine fpoliis oppidanotum, autafportatione bombardarum,nbsp;liarum mchinarum bellicarum, qu in prfentiarum in ipfis locis funtco^nbsp;tut, 8c ad ea prcif pertinent, recedant, huiufmodi macliinis illicrelie i inbsp;funt hcloca,quxinfra hinc,amp; feftum fand Luci cedere debent:nbsp;ftcin,Starhenberg,Gutftein,Liechtenuerd,Potdorff,Kornenburg,Scnbsp;da, Laa, Egenburg,CifterftorlF,Schonberg,Hohenprugk:amp;alia caftra,lnnbsp;munitioncs,qufort funtin manibus D.regis Vladiflai, aliis non obligati?nbsp;tempore ceder. At oppidum Retz,amp; caftrumWolkerftorff.D.Vladiflansn^^^^^^nbsp;fignare tenebitur Rom. imperator!, infra hinc 8c feftum S.Blafij proximnbsp;turum: infrafcripta veto caftra, oppidaamp;munitiones cmfintalijsobliganbsp;infcripta,amp; hoctempore egeat ipfe D. rex Vladiflaus,vt eaex illorum
-ocr page 785-VNGARIC APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74y
l
Jimat, conuentum eft,vt ea inframedium annum, autad fummum, infra an-'^UDjinitium eius fefto S. Martini nunc inttante cmputdo, velcitius,vt fie* poterie,ad manus Cfareas vel Rom. regias,fi(quod abfit) Cfar intereaexce-'^etexhumaniSjConfignare debebit:videlicetKirchfiach,Ebenfurt,'W^altcrs-Aientfteig, Gmund, Meilperg, Groebern, Katenbrun,Potenberg,nbsp;Cutzen,Scett,Kadau,Schaunftein,Obern Kuofpach,Krainberg; firailiter amp;C.nbsp;omnia,amp;fqu caftra,amp;loca cum fuis pertinentiis, in praefatis Cfare manbsp;*Ucis dominiis hreditariis fita,qu aliis obligata efle poflint, hic nomina*nbsp;^oonfuntjinfraprfatann Cfare maieftati ipfeD. VladillaitsreX afligna-parte autemcaftri Schcenkirchen,quoniiftudnon viarmorum,nbsp;^enipcionis titulo ad manus Sigifmundi Schnaitpekh, quod nomine Reut-oeuenifl'e confit,conclufum efi,qud idem cafiru in manibus ipfius Snait-^lt;hmaneat: faluo tarnen, quod hredibus, amp; aliis ius ad did cafir haberenbsp;endtibus,ad eorimpetitionem cor principe patri,vti alius patri inco-tiuri : quodqs fententia mediante decretfi fuerit,exequi patiatur abfqt ali-gt; impedimtotcafirum verb lohenfieinloanniSokolskij, adquem iurch^nbsp;^tariopertinet,refiituatur.Item conuentum efi,fial!qu,quibus didacafira,nbsp;y.^Unitiones obligat funt, pro hone fia amp; corienienti fansfationc, quam D.nbsp;ofieret,infranominatum annum,aut quencunq;,ab ipfo D.nbsp;^flaorege, in tali tempore anni requifici fuerint, cederc nolienaqu dronenbsp;Rom. rexarmis,auxiliis, confihis,aut aliis viis inodis,prout pnu-5.^Vpinterfe conuenerint, D.Vladiflao regi adefl'e tenebuntur, quo tato c o-j. ^^huiufmodi rebelles adtraditionemipbrcafiror, qu tenet,Cfare^nbsp;J. 'itaticftringerepofiit:quodqjipferexVladillaus tenenrib.huiufmodica*nbsp;ponat modum, quod in hoc tempore,quoufque Cfare maiefiatinbsp;^gnari debent,redditibus adipfa cafirapertinentibus fint con tent i, Sc vici*nbsp;t/'^^^^olefient, neque perturbent, neque pacis huius violatores autturba-itj ^^cafiraintromittant,neque cumeis fds vllum ( fub quocunque co-'tji^^^'^formaidfieripollt) ineanttcontrauenientes, vt pacis violatores,puni-5,5 Eeniconuentumefi,qudinfrafcriptalocaecclefiis,aut ecclefiar prla-p^''aentia,peripfum D. Vladiflaregem ad manus Cfareas,fub eadeinlcri-^^obligatione,fub quaeatenuit Matthias rex prfatus,aut ad manus re-K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cfar vita fungeretur,cofignari debenti ita tarnen,vt cm i*
^ati,adquos huiufmodi loca pertinent, Cfare maiefiati, aut pofi fuam ^te,Rom. regi fatisfecerint; quod tue fu maiefiates ea loca ipfis prlatisnbsp;nullo modo ab ecclefis alienate valeant. Sunt aute hc, amp;nonnullanbsp;fere omniaapud man lacobiZckelij:videlicet,Petouia,Prifcharz,vclnbsp;Kaim,Liechtemuald, Reichfiein,amp;fi qua fint alia hcnon nomi-'^ft^^^^^egetradi debebut.Item conuentu efi,qud Cfarea amp; regia Rormnbsp;lacobu Zekelij feriofe, omni via meliori requirerfftlebebu^ nbsp;terris hreditariisnbsp;*naieftatis quonda D. regisMatthi nominetenuit,amp;hodie quocqinbsp;ecclefiar, fine Cfare maiefiatis, fiue alior, fu maie-'abnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dilatione refiituat.Et ne eis fefe rex p fidAn prfiir, vel alio mo-
^j^^t^tionefacidaexcufarepofit:couentefi,qudipfe D. Vladiflaus ^^0 J ^Elufiris D. duxCoruinus (quadoquidemregncumeod ducenbsp;'^^tiit,qubdhuiufinodi cafiraregno redderedebeat) eideferiof feribat,nbsp;,??^tit,vthuiufmodi loca prfata Cefare maiefiati,ad eius requifitio-Jvlteriorimoracdt inefiedu.Q^ifi pofi huiufmodi requifitionemnbsp;f ^ilfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nollet, prtendens occafione alicuius obligationis,qua vel D.rex
tcgn,vel dux Coruinus,fibi videatur efle obligatus,ad huiufmodi ^^^^^^bgt;ifatisfiat, artari no deberetconclufum efi,qudintali cafunbsp;tres viroseligere,fimiliter amp;D. Vladiflaus tex tres no-oppido Haimburg,in termino duodecim hebdomadar, ini-^atempore requiftionis didor cafiror computd,confiitui:vbiamp;;
Rr
-ocr page 786-74^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
ipfelacobus,amp; aliquis cum fufficiente madato,nomine D.regis Vladilliamp;Jil-' cis CoruinijCora ill is comparere,qui more arbitroru hinc inde quilibet,amp; querelas,diffrencias,amp;aliones,amp; refponfionem vtriufq; parcis fufficienceraudircnbsp;debebunc.Quibus audicis,ftudebunc parccs amicabili copoficione vnire.Quaninbsp;fi reperire non poffinc,ex hinc inde dedutis,quid iuris fic,cognofcenc.Qui ii fi6nbsp;fencenciando omnes,velmaiorpars concordabunc,quod decreed eft,illico cxe-quucioni demadenc. Si verb fic fencenciando fine pares quoq; pro parce fua fen-tenciam dicences, ex cunc afta iudicij vn cum arbicrorum fenceciis claufa,amp;: fi-gnaca, adilluftrcprincipemamp;D. Occone duce Bauariac:canquafuperarbitrum,nbsp;quiabambabus parcib.vcfehuicnegocio incromircaCjinrerpellaridebebic, traf-miccenc.Qui vifisatis,vnaex illis fencenciis probare ceneacur: amp; quameuq; fuonbsp;laudo probandam duxeric,ca abfq; mora in execucione miccidebebit: vbi ft do-minus Vladiflaus rex,auc Dux Coruinus, in aliqua pecunia foluenda fencenti-acifuerinc: neq; in prompca pecunia ij fubico foluerehabeanc:debccipfelaco-bus Zekelij, poficis pignoribus fufficiencibus, pro quicace amp; qualicace debicinbsp;contencari.Tocusauce ille iudicij feuarbitrijaiftus, in cermino duorumenfium,nbsp;poftquam parces in Hainburgocoparuerinc, finiri debebic : nift iusipfumlon-gius cempus expoftularec. Ac nihilominus ceneacur lacobus Zekelprnomina-ca caftr.i, abfq; mora,admanus C fare as confignare: qui fifuperhxc omnia re-bellare,amp; hanccondicionc neq; fufeipere, neq; loca prfaca Cxfari cedere vel- inbsp;lcc:excunc ambo reges amp; Cfar fe mucuo iuuare debebunc,eunde ad obedien- 1nbsp;ciamcpellendo.Sicamen idem lacobus caftra amp;locaprfacaCfarifinedif-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
^culcace,amp; dilacione,poftqrequificusfueric,refticuec: conuencumcft,quodex nbsp;nbsp;nbsp;I
cunc D.Vladiflausrcxdeeo ficconcencus,amp; eiquiecanciaabfolucoriadeomni nbsp;nbsp;nbsp;I
bus prftcCjft amp;in quancu nihil obligacionis fua ferenicace, vel duce requicet- I Icemquancu percinecad caftra amp; oppidaincrafines regni Vngaricftituta,vi- Inbsp;delicec rerream ciuicace,Forchcenftein, Kobelftorlf, Hornltein, Rohonzfeunbsp;Rechniz,Gunz,Perftain,amp; alia loca,quae ance bellum quond regis Matthifu-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
crime in manibus facr imperialis maieftacis:conuenc eftjqudealoca omnia | prcer Rechnirz.cum fuis percinciis anciquis (quod imperialis celfttudo degra p | ;nbsp;cia fpeciali D.Wdhelmo Paumkircher,iuxca fu maieftacis hcefas donauitjde- Inbsp;bear apud fuam maieftat remanere,fecundu vim amp; cenorem prioris infcriptio- |nbsp;nis amp; concordijCempore prfaci regis Macchi cumimperialimaieftatefaftx. Inbsp;SedqaoniFerreaciuicas,amp;Forchcenftein,amp;KobelftorfF, vfq; hodieinmani- |nbsp;bus D.regis VIadiflai,aucfuorufubdicoruhabencur,conclufumeftgt;quddealoca Inbsp;Cura fuispercinenciis idem D. rex Vladiflaus admanus Cfareas ,infra hinc,Inbsp;inde fantx Gerdrudis proxim vencuram,queftdecimafepcima Marcij, an- |nbsp;ni non rgeftmi fecundi,confignare debebic : rccencis camen omnibus condicio-nbsp;nbsp;nbsp;|
^i^buSjCircacalocain priori craracunocacis,in fuo vigoreiprfertiminfaoim- nbsp;nbsp;I
'poficionl^iipcr homines illorumloCorum,ob generale paflagium, pro defen- 4^ | I5 one regn,amp; iurium,amp;: exercirij iurifdidionis percinencis ad ecclefiam laurien-nbsp;nbsp;|
fc n,aucalias ecclefias rcgni.Ecquidcmnonfolminlocis prfacis, fedquibuf- | cunq; aliis locis regni j^n quibus decim de iurc ipft eccleft laurienf, vel alijs |nbsp;ecclefis in regno cofiftencibus percipi folenc. Vbi fi quisqlocorum illor capi- Inbsp;caneus, 5^:1 officialis, auc alius fubdicus imperialis maieftacis infolucione dcci- Inbsp;marum,aucalioriurium,ecclefi rebellis,veleaiura(vtiius poftulatjnofoluifTc Inbsp;compercus fueric : copelli debec per Cfaream maieftae, ad facisfadion ince- Inbsp;gram,vn cum expefarum folucione. Qimcirca vc huiufmodi curbaciones, qux Inbsp;pro cempore fieri pofrenc,vicencur, dignabiturfacraimpevialis maieftas,cales il- Inbsp;licponerecaftellanos, quicvicinis amicabilicer viuanr,viafcfi nihil ccraeos f^| hnbsp;accencenc,amp;ecclefiis fua iura (vc ab anciquo eftincrodu(ft,rclinquanr.h,qud |nbsp;ipfc D. Vladiflaus rexamp;:regn,licerasillasobligacoriasprocenimiliibusflo- Inbsp;renorum, datas quondam Macchi rgi in prima cocordia,Cfaremaieft.ifi Inbsp;reddere debeanc : quam fi habere non pofl'enc, obligabcur darefu maieftati |nbsp;quiecanti fufticient,qua fua maieftas, fubditi, amp; omnes ftacus ducatu amp; do-miniorum
-ocr page 787-V N G A R I C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;747
?*jruni fu Maieftatis fint afiecurati.Et nihilominus liters huifinodi,prE-^ntis traatus vigore,ipfo falo intelligantur cafiT amp;extin.lt ipfe D. Vla-fills rex,amp; vniuerfum regnum, veteres illas infcriptiones fupcr inccefiione ratificare,confirmarejamp; renouare teneturta videlicet,qud fi ipftim D*nbsp;fiaiflaum rege hredem mafculum non cotingat fufcipcre,aut fiifceptum vitanbsp;agi,nuil hrede mafcloper linerelamdelcendente,poft eumrclito j re-ipfum,cum vniuerfis aiiis regnis,prouinciis dominus, ad coronam re^nbsp;S*!! Vngari fpe:antibus,in ipfam regiam Rom. maicftatem, aut eins liredesnbsp;it ^^'^^^aeamred exiumbis fuis defcendentes, deuolutu intelligatur ipfo fado.nbsp;tiquotegiaRom.maieftas dehuiufmodi fucceffione magis alfecuretur,c-aium eft : quodD. Vladiflausrexhuius reiacaliorumnegotiorregnigracianbsp;fi^iiis(vt fieri poteft) ditam indicat,de cuius tempore D. confiliatios lrenbsp;iit Regix MaieftatVienn exiftentes auifabit Lempeftiu,adquamconuocetnbsp;P^iatoSjbaroneSjCiuitates, amp; alios regniftatus potiores,inmaiori ( vtpro tcm-breuitate fieri poteft) numero: vbi amp;: Rom. regis oratores adelTe debebt.
V* ptlati,barones,ciuitates,amp;alij ftatus regni,iliic comparedo hune prfen^ ^aitradatfolenniteracceptabunt.Atomnes amp; fingulifefe, pro fe,hredibusnbsp;^Uccellbribus fuis, literis patentibus infcribcnt,in hanc fententia: Si D. VJa-ij ^regem liberis mafculis,ex lumbis fuis lgitim procreatis,non rclidis,autnbsp;ifdetn relidis amp;: fine hredibus defeendentibus mortuis decedere contingannbsp;H^odintalicafu,ipfumMaximilian Rom. regem, aut eo non exifiente,aliqunbsp;'ffiliis fuis, aut iis non exifl:etibus,eorum ha^redibus mafeulis, per linea redamnbsp;lumbis eorum defcendentibus,quem eligendum duxerint,pro fiio legitimo gt;nbsp;^'ndubitatorege acceptabunt,ad polfelonem regniabfqueomni difficulratenbsp;permittent,in polTeflonemregni inducent, amp; illi vti rgi domino fuo
^bita obfequia prftabunt : haneq; fententiam publice amp; folenniter in eadem jgregatione Rom. rgi in prfator regis Rom. oratorprfentiaiurabunt.nbsp;'^^ijquonia multi fortaflis,quoru intereft,aut interefle debebit,in hac congre-j, S^tioneno comparebt:amp; ipfius negorij magnitude expoftulat, vt hxc prfenSnbsp;'^^ncordia omni auribus immittatur : conclufum eft, vt hac amp; aliar regni ne-gratia, D, rex Vladiflaus alteram ditam generalem adfefta Pcnteco-ptoxim ventura, vel circa, in aliquo infigni loco, feu ciuifatc regni, indi^nbsp;^^^vbi fimiliter oratores Rom.regis adefledebebuntzin qua conuocatis omni^nbsp;ncolis totius rcgni,amp; dominior illi pertinentiu m,hunc tradatum amp; vnio-*nbsp;vniuerfaliter publicari,amp; ab vniuerfo populo Rom. regem aut fuos hre-^^cafu ,quo ipfe Vladiflaus rex fine lgitima proie malculinafuperftite mor^nbsp;fiobiret, infutur Vngari regemacceptari faciat. Et fi qui illic comparen-priori congregatione vifin fuerint : illi prnominat iuramentu publice,nbsp;lupradidueft,prftare,amp;literas confitentes,itidem,quod generale^nbsp;pliter in primacongregationerecognouerunt,roborarc debebt. l^mcorinbsp;(.'^gt;iinieft,qudhuiufmodiliterar roboratio,amp; iuraihtm,deinceps de per-^ain perfonam defeendat tam diu, quofque talis cafiis de fucceddo Rom.
autfua proie verificetunita, quodquotiefcunq; a^ucmregniprlatum pilatura fuam de nouo alTumicotingat,quod is in aflumptione fua,prfen-tradatum de fuccelfioneRom. regis aut fuorum hred, iuret veflf obfer-amp; eum profequi, vt de iuramento in prima cgregatione fuperius diduninbsp;tr literis patentibus,quibus amp;iuramenthuiufmdi fe prftitilTe, amp;:nbsp;^^f'jtatum prfentem feruare veile,fe fe obligate tenebitur. Alioquin nifi hc fenbsp;lo ij ad huiufmodi prlaturam admitti non debet. Pari modo palatinus regni,nbsp;j,^us Croati, Vayuoda Tranfyluanus, cornes Themefienfis, Bani de laytza,nbsp;^^'^^inenfis,amp; Nandor Albenfis, Caftelli,caftri Budenfis,comes Pofonienfis,nbsp;officiales maiores, amp; caftellanipotiorum caftrortti regni, qu in finibusnbsp;( fimj conftituta,quotiescunque taies de nouo ad fuofficia aifumi contin-'utare Rom.regi aliteras dare, modo, quofuprde prlatis dideft,tene-tunneque alias homini eoru officiis prficiantur.Item conferuatores faerjenbsp;Rr ij
-ocr page 788-7'4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 N. SAM BV CT RERVM
oron regni prfentes ic futuri, in ingreflu officij fui iurabunt Rom. regf, cam coronjfi accidatD.Vladiflaum regem ne lgitima prole decedere,nulla poftnbsp;eum mafculina rclilt;Sta,modoquo fupr di d eit, ad nullius manus dare, fedpronbsp;coronationeiplus Rom.regis,aut fji fanguinis,ex fe per lineredadefcenden-tis,fideliterconferuare.Similiteramp;cum ipfocaftro Viircgrad,foliRonian.regi,nbsp;authredibus fuis,in tali prfato cafuobedire velle:amp; de his literasfuas patentes roborabunt. Item, li D.VladiHaus rex exccderet ex humanis, hrede ma-fculo annis minore relido : conuentum eil, quodhi qui hxredem talemiuxtanbsp;regni ordinationes amp; cofuetu dines fub tutelalua tenebunt,pari modo amp; deno-uo iurabunt,cum tutelam huiufmodi fufcipient,prl'entemtradat,qiitumad tnbsp;fucceirionem,manu tenere, amp; fecundu illius tenorem viuere. Hres inluper i-pfe, cum ad lgitima tatem peruenerit, tenebitur omnia hcin prlnti trada-tu coclufa,literisamp; ligillis pro fc amp; hredibus fuis,eo modo, quo D.VladillauJnbsp;rex fccit,antequ regni gubernacula airumet,roborare amp; confirmare.Et is modus feruandus erit de hxrede in hxrede,amp; tutoribus eorund,continuado quo-ufque fuccelfioipfainfanguine Rom rgis,fi fuperextat,deuoluatur.Item con-uentum cft,qudliter roborandin prlatorum, officiah, aut tutorafliim-ptione,nou,amp;aliliteromnes,dequibus fupr ht mentio,mox vtfuerintro-borat, prfcntari debeant in Hamburga, reponendo eas ad iudic, amp; conlula*nbsp;tum,aut caftellanum ibid,vti placitum fine ordinatumfuerit per Rom.regemnbsp;quor opera vltrius ad manus Rom.regis tranfmittentur. Item celufum tft,lgt;nbsp;D.Vladillaus rex,fic,vti prmittitur, finehazredibusmafculisdcds,filiainv-
nam,vel plures reliquerit,tenebitur rex Rom.vel hredes eius, qui tune regno prfcientur,eafdem pro confuetudine regni honeft dotare,amp; maritare. Itcnbsp;11 D.Ladiflaus rex,lic,vtpra:mlttitur, fine ha:redibus mafculisdccederet,nbsp;fuaviduarclita,renebitur Rom rexdotem ipfi viduse iuxtaregni confuerud'^nbsp;debitam,foluere. hx integroidem conclufum intelligatur de hredibusnbsp;dentibus,hredibus Rom. rgis, quotiefeunqueviduas vxores poftfefup^'^ft^quot;nbsp;tes reliquerint.Item conclufumeft,qudRom.rex authredes lui,regnumiuT-cepturi,pro eiufdem regni amp;incolarum fuorum confolatione, Sccommodifri pnbsp;contra hoftes defcnfione,in ipfo rcgno,falte pro maiori parte tempoinbsp;dignentur. Itemconuenteft,fi regni Vngari hxreditas modo prdido mlan inbsp;guinem Cfareum deuoluetur, quod is, qui iuxta capitula prfata regnicolis Jnbsp;rex acceptabitur, vel eligetur : pro regni defenfione,amp; confolatione,pri- |nbsp;mum venire3amp; accelerate debeat. Qiii limiliter non armis, vt holhs in- |nbsp;tret,fed fe in limitibus regni iuxta morem expetet,quoufque perprlats,ba- Inbsp;rones,amp; alios regnicolas honorifice fufeeptus, fine dilationcintroducatur : qm Inbsp;amp; tune iura,amp; cofuetudines regni antiquas,amp; approbatas feruare,amp; regnicoas Inbsp;Upmnes^fuis iuribus,amp;:Iibertatibus, amp; approbatis confuetudinibus cieriiarc, 1nbsp;amp;c5firmare promittet : quemadmodu amp; alij reges prdecclTores fui promitre- Inbsp;re,amp; colrmare cfueuerunt. Item,Rom.rex titulo regni Vngari vti potent, amp; Inbsp;ita a domino rege Vhdillao amp; regnicolis appellabitur, quemadmodu Clarea Inbsp;Maieftas eodem ha^nus vfa fuit, amp; dcinceps vtetur. Viciflm,qud Cfar, Inbsp;Rom.rex,amp;ipforufubditi, D. Vladillaumregem Vngari cu titulofolito regni Inbsp;Vngari appellate,amp;intitularetenebuntur. Infuper pro folidioriperpetuhu- Inbsp;ius vnionis fundamento conuentum eft, quod idem D.Vladillaus rex, circa re- Inbsp;gnicolas regni Bohemi laborarc, fcomnem fibi pollibilcm dare debebit ope- Inbsp;rara,amp;: ftudiumimpendere,qu eofdeinclinet,amp; in hanc fententi trahat,vteo Inbsp;fine liberismafeulis decedente, hunc D.Maximilianrcgem,authredesfuos Inbsp;legitimos ex lumbis fuis defeendentes, reg fibi prficiant. id^ quanrocius fied Ijnbsp;poteft incipere,amp; omnesfauores,Se ftudiafibipoffibiliaadhibere debebit; vti- Inbsp;pfe rex Rom. amp; nemo alius,in hoc bohemi regno fibi in tali cafu fuccedat. ite Inbsp;conuentumeft, quod in recompenfamaliqualeexpenfarum,fa(ftarupcr Rom. Inbsp;reg in hoc bello,amp;:requifitione iuris fui, ipfeD.Vladillaus rex foluere debebit Inbsp;Rom.regicentu milliaflorenoruVngaricaliu, in auroiuftiponderis, velargcto, I
-ocr page 789-VN GARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;749
utmonctacurrte in Auftria, coputandofemper quatuor Renen fes, auttatum monet fie currentis, pro tribus florenis Vngaricalibus in fpacio duorum an-norum:quoruminicium computando fit fefio S.Martini nunc inftanti. Itatarnen,quo d trigintamillia teneatuf foluere in termino primi dimidij anni,amp; alianbsp;trigintamillia in fine primi anniireliqu verb fumm medietate in fine fecundinbsp;annidimidij,amp; alteram medietatem in fine fecundi anni. Et pro huiufmodipe-cuniaipfe D. Vladiflaiis rex amp; regnum, Romanorum regem aflecurabunt lite-ns,amp;figillis, in ea forma amp;obligatione. Qi^d fi alrquamex illisfummisfolue-re neglcxerit,qud ex tunc eius loco duplum, hoc eft,pro triginta fexaginta,nbsp;*0 provigintiquadragintamillia foluerefit obligatus. LiCeat infuper Rom.regi,nbsp;negociatores regni,amp; eorum bona,vbicunq; ca inucnire poterit,arrcftarc taiUnbsp;diu,quoufque huiufmodi duplum folutum fucrit:amp; occafione arreftationis hu-ius, non intelligatur prfens vnio c pax efle violata. Item coiientum eft, quodnbsp;onifies iniuri, diflenfiones,difcordiamp;difFerenti, quoquo modo occafionenbsp;ptfcntis belli, adhfionisRom. rgi infra feriptaru perfonarum y videlicetnbsp;reuerendiifimiloannisepifcopi Vefprinienfs,amp;magnificorum,amp;nobilium vi-^orumD. loannis comitis Czetin,lacobiamp;Nicolai Zekelij, loannis Kiishot-'*ath,Stephaninbsp;nbsp;nbsp;Georgij fratrumcius, Laurentij Banifij, loannis Berizlo,
francifcifilij eiufdem,ac loannis filij quondamMartiniBerizlo,LadiflaiIoan-
Sc Stephani fratrum de Kanifa,Nicolai Zechij de lfolijndua,lacobiBanffij Lijndua,Ionis amp; Stephani fratr de Elderbach, Nicolai comitis de Frange-PaiijMichaelis comitis filij Dwian,NicolaiHagmas de Zenthgroth,lonis Bornbsp;j^niiifza, Georgij deStrefeule, Georgij de Welike,PetriAmpoithhlezuaij-^nbsp;jNicolai Kalmaniitz Petritz, Matthi Clafitz, Petri Eletz, Nicolai amp; Ladiflainbsp;^lorumFranconis quondam Bani de Tallotz,loannis Banffij filij quondPer-^^iis,Bani Bernardi Georgij filiorum quondam Francifei Banifij, amp; loannisnbsp;Nicolai de Tallotz,Ladiflai Ofchf,inter prlatos,baroncs,nobiles,oppida-^%amp;aliosregni Vngari amp; pertinentiarum incolas, amp; eotum fubditos exornbsp;^ptorfus fintfublat amp; extind. Quodque pra;fati, alij qiticunque adh-6c confeederati Roraanorumregi, hc fuis nominibus n defignati, apudnbsp;^ladifla regem eadem gratia amp; beneuolentia, vti cteri incol regni, tra-^^tuqcum abolitionc omnium prtcritorunij quouis modoinhoc bello coiinbsp;amferenitatem amp; regnum attentatorum, fublatione omnis indignatio-oinnino. Qmbus amp;cuiquc eorum feorfum, fua ferenitas huiiifniodi recon^nbsp;ationis in forma honeftadnfuperamp; libertatem,SC facultatem vbicunqe,autnbsp;maieftatis, aut regni, aut hoftibusnbsp;y rens,amp; prfertim ad honorem Rom. regis prreftitaitamen prius obedien-^fidelitatis iuramento,inftar aliorum ipli D. rgi Vladifiao extra regnumnbsp;k ^^%amp;feruiendi, prout ipfis libitum,aut coueniens fuerit, libertatibus regr^nbsp;bona,amp; redditibus fupportandis,fcmper faf5l^,adeo - *nbsp;^liifpetitionem dementer concedere admittere debebit Connbsp;fpacio quatuor menfium, initium eorum prdidinbsp;^^dnifeftofumendojprfati adhrentes in omnia e^rum bona immobilianbsp;Matthi Rom. rgi adhrentes perdiderunt, rc-tCtt Si autem huiufmodi bona in quorundam baronum autiqpolarumnbsp;rex Vladilaus non nifiarmis,ob eorum teme-eripere valeat-.conclufum eft, quod hoc Cafii fua ferenitate con-^nbsp;vitra didumfpaciumnbsp;^^^uperatione eorundem locorum Curret : neqe imptari.nbsp;Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debebit. Iplinfuper adhrenteSj quibus caftrafiia in
^o^Puntdempta,tenebturin fpacioodo hebdomadarum, initium ^rtini iam dido computando,nifi regno abeflentipfi, D. V-iuramentum fidelitatls, quemadmodum moris amp; confue-^^S^ohadenus obferuat. At abfentium loco fuificiet, quodhu-' iuramentum fratres eorum prfentes vfque ad eorum reditum in-Rr iij
-ocr page 790-IOAN. SAMBVCI RERVM
terea prftare teneantur, prftent; ipfs auteni faperuenientibus huiufmolt;tt luramentum per fe prftare tenebuntur. Qmcunque autem hc vti prfcriptanbsp;funt, fiueprfen.tes,(iu.e abfentes,facere neglcxerint: prfens crathatip fis minime fufFragari debebit.Qmbus verb caftra,vel alia bonafiaa hoc teporc belli funnbsp;ablata, illi tunc tandem iuramentuhuiufmodi prxftare tenebuntur,cumcoruranbsp;bona ipfis modo iam praefcripto reftituta fucrinr. Prarterea fi qua telonia,vel a-lia bona,fine hreditaria,fiue pignoraticia,nominatiadhrentes aliis occafionenbsp;prfentis belliabftuliflent, veloccupaflent, teneantur iltipoft notificatio-nem prfentis concordi2E,ad reftituenduea iliis quibus perinent,aut quorumnbsp;manibus abftulerunt : fi tarnen aliqua ex huiufmodi bonis receptis vel occupa-tis per adhrtcs rurfus ex manibus eorum erepta effent, apudilios,quibus pcr-tinent,maneant:qui quidem adhrentes,fi alias aliquid iuris ad huiufmodi bona habere prxtendant, id iure mediante requircre debebunt, quibus ad eorumnbsp;infttiam ius expeditum adminiftraridebebitur. Simili modo amp; via, vti iam denbsp;adhrentibus regi Rom. maieftati fcriptum eft, agatur in reddendo caftra amp;nbsp;alia bona circa fubditos Cfare maieftatis.Si quifortaffis inhocbcllo D.Vla-diflao,aut quondam Matthi rgi adhrere, amp; ea gratia caftra fuaperderepo-tuiffentffuperioribus articulis faluis, in fuo robore permanentibus, circa cadranbsp;tamenreddendaD.de Liechtenftein de Murau itacouentumeft,vt ea tandem .nbsp;Cxfarea maieftas teneatur eidemreddere,cm fiet vltimareftitutio caftrorum **nbsp;prdilorum ad manus Cxfarcas, ita quod fimul amp; femel hinc Cfar, D.dcnbsp;Liechtenftein,illinc D. rex Vladiflaus caftra reftantia Cxfarireddat:quadoqm*nbsp;lt;lemD. de Liechtenftein, cm hoc tempore captiuus teneatur, communi aru-culo captiuos concernente gaudcre debebit.Item cum comits Croatix inhoonbsp;hello Rom. regi adhxrentes coquerantur de bonis ipfis ablatis, conclufum ed,nbsp;quod omnia amp; fingulaeorum bona amp; iura,qux,poftquam Romanoru regiad-hxferunt,perdiderunt,eis reftitui debent in tempore,quo fupra de adhxrcibusnbsp;didum eft. De his aut bonis qux ante adhxfionem,aut tempore rgis Matthixnbsp;ipfis ablata funt,ad eorum inftantiam D.rex Vladiflaus expeditamiufticiam,re-motis fuperfluis dilationibus, amp; exceptionibus ,magis addifferendumnego- I*nbsp;tium,quamius promouendumproponi folitis: iuxta morem amp; regniconfuetu-dincmadininiftrare, amp; in propria perfona, pro huiufmodi iure reddendo, federe debebit. Item de caftris comi turn de Zagoria ita conuentum eftjnbsp;cobus Zekelij ea caftraad fideles manus domini Vladiflai rgis,tanquam terti-am perfonam, refignet: amp;pofteavocatis comitibus,amp;:D. duceCoruino,cuinbsp;ea caftra per Matthiam regem perhibent effe donata, ipfe D. rex Vladiflaus iuxta regni c.onfuetudinem, feruatis feruandis, expeditam iufticiam miniftret,nbsp;cui parti prxdidtarum per huiufmodi fententiam ipfa caftra obuenient, illiusnbsp;eft conuentum : inprimis D. rex Vladiflaus tenebitur ipfi infra mefem,iniriuninbsp;cius afefto S. Martini computando,villasillas inMorauia,fibiprocertapecu-niarumfummaobligaj^s,amp; per quondam Matthiam regem vi ablatas, reiheu-cre:amp;illis iuxta vim,amp;tenoremliterarum obligationisliber vtipoffit:duo in-fuper milJia florenorum quondam Matthi regi prxfato per ipfum D. Thooi-am mutuata,fi ipfe D. Thobias per has ,vel alia euidentia documenta,huiufmodi debitum probauerit,ipferex Vladiflausinfra annum, eiusinitiumanbsp;fxpe dido S. Martinifeftocomputando, ipfiD.Thobix,auteonon exiften-te, hxredibus fuis reftituerc teneatur. De quinque millibus florenorum in- .nbsp;fcriptis ipfiD. Thobix per ipfum Matthiam regem fupercaftro Schonberg, Pnbsp;quandoquidem ex iliis ipfe D. Thobias D. Vladiflao regi, tria millia de bonanbsp;voluntate remifit : conuentum eft, vtreliqua duo milliaD. rex Vladislaus ei-dem in fpacio duorum annorum ( initium eorum iterum fefto S. Martini iamnbsp;inftanti computando ) foluat. Quantum verb ad impenfirs fadas in redifleianbsp;in Spilberg pertrnet :conuentum eft, quod de huiufmodi impenhs D. Tho-
-ocr page 791-ij
VNG ARTC. APPENDIX.
7;r
I bis capitancum Moraui edoceac : quibus edotis ad rcgian'i Tvi^ieRatcni percapitaneum dcduclis, amp; conftitocxipfius capitaueirelaticne, qud lua fe-renitaspro huiufmodi impcnfa foluere debeat ; infra annum tempore decJa-rationis ipfius capitanei, ipfi D.Tliobi foluere tenebitur. Item in facho credi-tinobilis viri domini Wdhelmi Paumkircher,quod contra prouincia'es Stir:;enbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;proponit ; conuentum eft, qud Maieftas imperialis demandabit pr a; fat is pro-
uincialibus, vtci didum crcditum foluant.Q^ 11 fe ineo mandato grauari que-tantutjtanquam iamdudum ab eo fint abfoiuti, conftituere debebitCfarea Maieftas prfatis prouincialibus diem ad Gretz, in fefto purificationis ccle-, to brandam: vbi amp; ipfe dominus Wilhelmus fadorcs fuos, vna cum aliquo D.re-I gis Vladillai feruitore, habere debebit : amp; fada ratione amp; computo de perce-ptis ex dido credito, amp; conftito, quantum poft huiufmodi computum foluen-dum eidcm refter, iftius fumm dimidium in termino primi anni ( eius initiumnbsp;aconclufione computi faciendum)amp; alterum dimidium in termino fecdi anni immediate fequentis,prfati prouinciales ipfi D.Wilhelmo foluere debe-bunt. Qnod ver adcaftrum Keez, fiue eius redditus amp; prouentus fpedat:con-, uentum eft,qud idem dominus Wilhelmus Cfaream Maieftatem de huiuf-niodi Iiteris,amp;figillis ( vt prtendit ) munitis informer : quibus iuribus fi Catfa-j ^ea Maieftas excipiendo contrad!cat,ex tune illi fex in Hamburgum in fado la-ic cobiZekelij,vtDrfatum eft, venturi, anhanc D. Wilhelm! anCfaris Maie-
, ----------
fttum prfatum,autcius redditus,ipfi D.^lJZilhelmo accedere debebunt:ex tue infpaciodimidij anni ( eius initium tempore huius decifionis computando)nbsp;Cfarea Maieftas D. Wilhelmo caftrum ipfum, vel eius reditus reftituere, autnbsp;^isloco odomilliaflorenorum Vngaricaliumauri foluere debebit. Atfipr-fati fcx,occafione didi lacobi ( vt puta, quia eius caufa abfquc eorum conuen-in Hamburgum non cflent acceflurimihilominus prfen-nscognitionis gratia iliac veniredebebunt. Item conuentum eft infuper,qudnbsp;^rex Vladiflaus,amp;; regnicolx,hos, qui fe neutrales in hoe bello conftituerunt,nbsp;'tSopronienfes,amp; alii,qu, vt alios regni fubditos, gratia amp; beneuolentia c-Plftantur : amp; occafione illius ncutralitatis, aut cuiufuis alterius cum Rom. re-Scintelligenti,nulla indignatione,aut ftatuum fuorum detrimento perfequa-Item, quantum fpedat ad caftra ipfius Gijleis, itaconuentum eft : fi co-prfatis fex in Hamburgum, in fado lacobi Zekelij venturis, documen-bsapertis docebiturpro parte Caefare Maieftatis, Cfaream Maieftatem eiusnbsp;^3ftra.vtbnmin;c r^=.kx.llinr;c fiio Mifftari nbfprliflfb r.rinc nii^in fni
Rr iiij
7J1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S A M B V C I RERVM
amp; prfertim Sabariam^vulgariter Scainamangergt; Zenthgroth, KemendjMaf-* uanke w,Koftel,amp; alia omnia,qux in fuis, ant fuorum fubditorum manibus habet,amp;hc lion flint exprefla fuis nominibus. Ac cailrurn Terfat, quod(vtfcrtur)nbsp;eft in manibus Caefareis,conuentumeft, vtinfua: Maieftatis manibus eumfuisnbsp;percinentiis,qdoad vitam Ki Maieftatis duntaxat, maneac i fua Maieftatc exnbsp;humanis fublata, abfque vlteriori cunsftatione, ad regnum redire debeat, quodnbsp;vt certius fiat, teiiebitur fc D. Maximilianus rex de cradendohuiufmodi caftronbsp;poft Cfaris mortem, ipfi regno, vel regi ( fi interea modo ipcrius expreflo regno no prficietur} pro fe,amp; hredibus fuis infcribere,amp; obligate. Item quantum ad caftrumZdeucz actinct,conuentumeft, vt ex quo adillud D Vayuoda lonbsp;1 ranflyluanus plenum ius habere fe afterit,manibus fuis per regiam Rom. Ma-ieftacemaflignetur. caftrum verb Schorftenegk, tunc tandem manibus regiis,nbsp;autillius,CUI pertinet,aflignetur, quando D. Vladiflaus rex vltimamfaciecCx-faricaftrorum prdidorum reftitutionem: ita quod huiulmodi reftitutio hincnbsp;inde eodem tempore fiat. Item conucntum eft, quod D. Vladiflaus rex filiisnbsp;quondam V dalrici GrafFenegker prouideat de aliquo honefto tucore,qui caft runbsp;ScharfFanegk c manibus Rom. rgis, aut fuorum bditor, fuo tempore reci-piat,amp; ad manus dilorum filiorum,vn cum aliis eorum bonis,fidehcercufto-diat: amp; ipfis ad legitimam xtatemperuenientibus,caftrum ipfum,cum fuis per-tinenriis, amp; aliis bonis reddat, amp;: rationem perceptorum amp; expofitorum facial-Item ex quo tres Maieftates in. hanc fententiam onuenerunt, quodhinc indenbsp;adhrentium caftra amp;domini, quibus ablata funt,refticuantur;amp; fortaifisali'nbsp;qui ex. his in regno Vngaria?, qui huiufmodi caftra tenent, in eifdem reddeni^^nbsp;fine reftituendis fefe difficiles exhiberc,autprorfps inobcdientcs oftdere po^quot;nbsp;fent : conuentum eft,qudtam Cfaramp;Rom.rex, quam D.Vladiflaus rcx,rt'nbsp;gnum Vngaria: vnanimi confilio amp; auxilio contra tales infurgere, amp;:eos adnbsp;ftitutionem huiufmodi caftrorum,his quibus ablatafunt, non folura compc^^*''nbsp;re : verumetim contumacia eorum crefcentc, amp; exigence, omnia eoruinnbsp;confifcarcjamp;perfonas ipfas exterminate debebunt.lta fimiliter de fubditb^Vnbsp;far. Maieftatis obferuari debere in hoc cafu, conuentum eft. Si tarnen aliqu ic Pnbsp;adhuiufmodicafttaficobtentaiushabereprxtendant: illudiuxtaconfticcndi-nem patri,iure,non violehtia,requircreteneantut. Item conuenteftjfl^Onbsp;neque Cfarea Maieftas, neqj Rom. rex fubditos coronx regni Vngarix rebelles, inobedientes, autlis quocunqc paio cum D. rege Vladiflaonon benenbsp;fentientes, in fui protedionem amp; dcfenfionem, aut caftra amp; niunitioncseoru,nbsp;quos tali cafu auferre polTent, recipiat,aut quoquo qufito fuco auxiliaamp;f con-fiha occulta,aut manifefta,prftenc: fed ad eos confugientes rcpellant,amp; fe neque de perfonis, neque de bonis amp; caftris eorum intromittant : idque cum fub-dicis amp; baronibus eorum fieri difponanC,contrauenientes feriofpuniendo.Ih-
m vici^fem fiat de fubditis Cfarea:,aut Regiae Rom. Maieftatum rebcllariti- 40 bus,dolo amp;: fraude remotis. Item, omnes in bello ifto captiuiab vtfaque parte,nbsp;qumprimmpoftfcftum fantfti Martini, abfque vlteriori detrimento,liberinbsp;pronuncientur: amp; hold,amp;:ali exadiones iure belli promilfx,infuper amp;:capti-uorum taxationeSjvfqift in hanc diem S. Martini nonfolut, deinceps nonlol-uantur, neque petantur ; turn amp; earum folutiontim gratia fideitiflorcs, ma n-deiuffion? hberi pronuncientur : non obftante quacunque paiftionc, fub qua-cunque conditione inter partes hinc inde conclufa, etiamfi expreffis verbis be-neficio prfentis relaxationis rcnuncialTent : omnibus nempe huitifmodiamp;a-liis obligationibus non obftantibus, quicquid vfque ad prfatum feftum faninbsp;Martini folutumnonfuerit,deincepsnon foluatur. Itemmercatoribusliberfit pnbsp;omninoacccirus,amp; negotiatio,tam inaquis,qtim in terris : folutis tarnen tclo-niis,amp;aliis pro corummcrcibus folui confuetis. Sed quOniam quidam mercarnbsp;tores tepore reftitutionis Alb regalis,ad manus D.Vladiflai rgis, fefeinmer-cibus,amp;feruitoribuseorumillic,contra articulosinfeffionelociprfaticon-clufos, amp; quidam ex illis etiam contra faluum condudum regium, vim amp; damnum
-ocr page 793-VN G AR IC. appendix; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7)5
Wim pafTos conqueruntur : conuentu eft, vr eins querelx difcufTio ad ir kx. '^Hamburgo couenire debentes,remittatur, in hac re eorum iudicio itctur.nbsp;fern generaliter omnes confderti,omnes adhrentes principes facri Roma-iJmper!j,amp; alij quacunq;'dignitate,titulo vel officio lint infigniti, cum eorumnbsp;leriiitoribuSjinhac paceamp; vnione intelligantur clTe incluli. Omnes inffiper va-hllijoccafioneprlntis adhlionisamp;belli,fcudafuapeterenegligentes : illudnbsp;oeinceps aDomino cuius eftfeudum, petant. Qjiodquidem feudum ob tempus negledum, aut adhlionem, ad Domin feudi n intelligatur deuolutum.nbsp;hem fiquifquam fubditus coron regni Vngari, adionem liuc querelam halo oiieritjVel habiturus lit,contra fubditum Cfarea: autregiRom.Maieftatum,
^onueniat cum coram officialibus Cfaris,vel regts Rom. pro vtiuris eft, amp; pa-hix confuetudinis.Similiter fiat ex aduerfo : fi fubditus Clare Maieftatis,au horn, rgis, adionem vel querelam habeat, vel habiturus fit, contrafubditumnbsp;coton.Et vtprovtraque parte vitentur ambages,amp; expenfic, capitanei partenbsp;CfareMaieftatis, aut parte D. regis Vladillai amp; regni, in loco rei vel eon-'^enti querulatibus, fimpliciter amp; de piano iufticiam fummaric, quoties oppor-^Unum fuerinmimftrare debebunt. Qui fi caufam huiufmodi diffinire non pof-'^ut,eam remittent ad principemrei, vel conuenti : qui poftremiffione, in fpa-cio vnius menfisjin quantum ius admittit,caufam huiufmodi, iufticia median-^0 h,finite teneatur. Item,fiquifquamfubditorum Cfare Maieftatis,autRom.
^^gis,contra fubditum coron adionemhabens,no qufita,aut expedata iufti-^^ipropria autoritre, aut vi armorum,illi,contra quern huiufmodi adione ha-^haut alter! regnicol, quocunque qufito colore, damnum inferre prfum^ Pleric; ex tunc hinc Cfar,vel rex,illinc Vngari rex per Cfarem velRom.re-requifitus,contrahuiufmodi fubdituminfurgere, amp; eunde pro modocx-^^ffuunifuorum,eiamvfque ad exterminium,amp; eiedionempatria, amp;bono-W confifcatione,caftigare tenebuntunSimili modo per omnia procdant cir-fubditum regni,fimili temeritate contra fubditum Cfare, aut regi Rom.
^aieftatum,quicquam contra ius attentare conantem. Item conuentum eft, ^UodCfar,amp;: Rom.rex,hcpacemamp; vmonem fub generalibus feripturis fan-hiflimo domino noftro amp; collegio cardinalium intimer, Sanditatem fuam cer-^Wsrcddendo,qudhuncD.Vladillaumreg deincepsproveroamp;indubita-Vngari rege habeant, amp;recognofcant. Obedientiam, quprftiterit,acci-
Pgt;ent: ht fu ferenitatem,vt in principio huius T radatus feriptu eft,promouen-^0- Item conuentum eft,fi ftipendiarij vtriufq; partis pro conuenienti amp; hone-^laborum fatisfadione no contenti,fraternitates amp; vniones inter fe facere, amp; *^^^a,principatus,amp;dominiailiius,autalerius principis,vi autarmis inuaderenbsp;^^^fticuerent: ex tune ambo reges,amp; Cfar,vncumluis fubditis, pari confen-Contra tales infurgere,amp;:eos,vti pacis violatores,punire amp; eiieere teneanti^nbsp;htnconclufum eft, quodfacraImperialis Maieftas,Rom.rex,amp; D?Rladill^*nbsp;f^X,hunc prfentem tradatum,cum infertione articulorum de verbo ad verb,nbsp;Cnouo roborent,amp; confirment: amp; huiufmodi roborationis amp; confirmationisnbsp;hr,Clare amp; regi Rom.Maieftatum,vn cum literis concernentibus ca-j^J^tn T erfat, fimiliter amp; D. Vladillai regis, in Hamburgum, ad diem fandi Fa-. W amp;Sebaftiani proxim futurum,portentur, amp; illic hincinde con^gnentur:nbsp;^^Uud huiufmodi literarum affignatio hinc inde eodem die fiat. Item certisnbsp;^Techbus neceflariis, prfertim pro folidioriprfentium articulorum firma-integritate amiciti eorum, manutentione regnorum,terrarum amp; do-5o fuorum, turn amp;nouainter reges ambos amp;: Cfarem cofderatione,nbsp;pro mutuis auxiliis contra quofcunque prftandis, amp; aliis rebus ingruenti-conuentum eft, qud poft feftaPentecoftes, cm D. Vladillaus rex ab ilia
^^cralidita, de quainarticulisprfcripts abfolutus fuerit. Rom.Imperator amp; fua Serenitas in aliquo loco, de quo poftea concordabunt, perfonali-^conuenient,amp; illic deomnibus,qu opus funt,concordabunt. Item couen-eft finaliter,qud deinceps nullius diiFerenti,aut diffienlionis caufa, etiam
-ocr page 794-7^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S A M B V C I R E R V M
inter principes ipfos, aut eorum fubditos, quantutncunque potentes, aut inferiores,flue occafione iurifdidionis aut contratus cuiufctinque, tinectiniuni aut metarum dommiorum, flue diledifubditi, tiue alia quacunq; caufa, nulla excepta, exorta: principes ipti ad arma authoftilitatem deueniant : fedquo-tiefeunque tails cafus accidet fi quidem is per capitaneos officiales locorumnbsp;determinari non poffit, principes ipfi confiliarios fuos vtrinque in aliquo loconbsp;competenti conuenire faciant,amp;: illis plenam autoritrem huiufmodi difteren-tias fopiendi prorfus tollendi concdant. Et quicquid per huiufmodi con-liarios decretumfuerit,id ab vtraq; parte obferuari debebit. Poftremo,quantum ad caftrum Koftel pertinet, quod tanquam in prfenti bello hoftiliter ca-ptum effet,inter alia, vt D. regi Vladiflao affignaretur, in arciculis prccdcnti'nbsp;bus connumeratur : conuentum eft, quod idem caftrum in illius manibus qo*nbsp;hoc hodie tenet,remaneat : feruitiis omnibus amp; impofitionibus generalibus adnbsp;colonos,vt aliis regni colonis fieri eft confuetum j fimiliter amp; prftationcnbsp;litatis deeodem caftro regni Vngari,vti ab antiquo introdudumeft,acaliisid'nbsp;ribus, fi quod quifquam ad idem caftrum habere prtcndit,femperfaluiS;nbsp;quarum rerum robur,fidem amp; teftimonium,has prfentes literas {cribi,amp;ligo-lis noftris folitis communiri fecimus. Et pro maiori fecuritate omniumnbsp;didorum,manus noftras proprias hie infra fubiunximus. Datum,amp; aduniP*'nbsp;fonij, die Lun poft feftumS,Leonard!,Anno Dominimillefimo quadringcd*nbsp;tefimo nonagefimo primo.
Nos itaque Vladiflaus rexprfatus, qui, vt prmiffum eft, pacis femper^^ ^tores amp; amatores fumus, communeq; bonum, amp; Catholic religionisincc^nbsp;mentum cordi fcmper habemus, femperque pro noftra virili promouere eup*nbsp;mus,vifis amp; examint s prasdidis articulis, capitulis amp; conclufionibus,penl2dnbsp;tes illos non folm honori, quieti amp; commodo vtriufque partis, ac regnoruinbsp;ftatuum(que,amp; principatuum earundem,fed etiam re bus fidei,amp; vniuerfenbsp;pub.Ghriftian plurimum coducere : eofdem igitur in omnibus fuis partib^^nbsp;capitulis amp; p(ftis,laudauimus,approbauimus, acceptauimus, amp; ratificaiiinan^nbsp;excertaque noftra fcientia,amp;: animo deliberato,laudamus, approbamus,acd^^nbsp;ptamus,ratificamus,amp;roboramus per prEfentes,promitrendo pro nobis,nbsp;redibus noftris, in verbo noftro regio, amp; bona fide mediantibus, quod lUosnbsp;miter amp; inconeuffe obferuabimus, eifdemque in prmiffis omnibus clauld^ nbsp;puntftis amp; fententiis,realiter,amp; cum effelu fatisfaciemus, dolo amp; fraude innbsp;omnibus ceflantibus quibufeunq;. In cuius reifidem, amp;:teftimonium,nbsp;turn figillum noftrum, quo vt rex Vngari vtimur,prfcntibus fecimus app^_^.nbsp;di. Datum Budinfefto beatiNicolai epifcopi,amp;confefroris. Anno Domnbsp;millefimo quadringentefimo nonagefimo primo:rcgnorum noftrorum,Vnamp;nbsp;rj^anno^cundo, Bohemi verb vigefimo primo.
DE LVDOVICO REGE.
OD o VI cv s anno mdv i.natus,quod eiGallamatcriJ^ men,lfilium pater vols appellari,dederat : pn bimulu^jnbsp;uo ptre,Vngari feeptrum na:us,infignisque corona fn*^nbsp;tatis autem quarto, Prag, Marchione fororio BrandenPnbsp;genfe,Staniflao prfule Agrienfi teftibus,Boemoruinen^^^nbsp;vocatur,diademateque confirmatur. VbiAnnafexannof^^nbsp;foror, tantis apparatibus augeri fratrem, corona^
videretjfertur conquefta illachrymafle,fe Ladiflai quoque elfe prolerojcoi mereri honores, atque ornamenta, peratisquefolennibus, pattern ioco conbsp;namcapiti impofuie,itquc placafleeam.vbipaulo pftob nefariumquenbsp;amp; conuiciofum ibid turbin Vngaros datx, vt vix Stephanus Bathoreusnbsp;ferit. Fuit Lodouicus corpore vahdo, colore fano, fubfufco, ad quxuisn^^^^nbsp;folatia, largus, nemini moleftus ; fed fine extrema cute, quam
VNGARIC APPENDIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
'^'tus : artequc, amp; inundionibus eaproduta, vt vel adolcfcens canos aliquoc ^tcapillos; ingenio fatis excitato,fedformatonbusminuseducatus,pr-^Maieftar,nullis exercituspriuatiscuns,neclaboribus corroboratus : im-pfitare initio non admodum norat: nee diet o audietes habebat Vngaros, cmnbsp;loannes Scepufieniis maturiorc ad hanc Maieftatem requirebat tat,nbsp;Ortafiefuam magisidoneam putabat: fed Maximiliano,Sigifmundoq5 Polo-utoribus,ad publicxm omnium regni ordinum earn pertinere confultatio-^^tnrefpondenteSjComitia indicunc. (^ibus habitis, Vayuodafexcentiscqui-:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accurrerant, Pellho ob fufpicionem cupidinis regni, Budam euoca-
slj^^^^'^^ecomponitur omnis. Puero Georgius Brandenburgicus moderator Palatinatus,quia tune vaeabat, Stephane Bathoreo eommittitur : itaq;
^ibitionc Vayuoda,fpcque deiieitur. Excufare quofdam non poflumus,e-'eligionis cura amp;: titulis principes, qud quorum puer confiliis informari 2bar,inftrutiorq} ad regendum effici,quod ipfi fui omnino iuris efle volen-ifinefolicitudine principe viucrepermiferantdiutius neglelu. Eaetiam rcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parfatum,quodctimTurcaiamprideminVngariamoblataocca-
_ J^Cidiflenfionibusq; Baronum cantiftitu penetratecupiilfetfquod ipfum,fe^ ^^annisretento BarnabaBelaij Seuerini Bano, iamaLadiflao de pace mifl'o,nbsp;'^dcclararat) no.Qrorumocio,quod voluit, obtinuerit. Etenimcommotus nbsp;accepta tanta per patrem clade, amp;:qudipfe quoq; contraeos profetusnbsp;^'fcitu looooo, vix c octuaginta faluus cdem eftugilit, vt fuos tyrones adnbsp;^^^*oraconfirmaret,reliquos veteranes in olficio pollicitisretineretiMyfiam,nbsp;annoniam fe fcilicetoccupaturum,eisq; diuifurum dixit,imperiumqj paulo nbsp;^.^ftabiliturum: nee obfuturum confilio fuo vllum de Vngariaimpedimen-I* fitnates diuifos efl'e,theatrisqj deditos, negligi regem, multos feeptri mu-paucos duces militi peritos : Chriltianos principes inteftinis ardere bellis,nbsp;jj^J'^iSjCiiiiiibus armis longiusfinibusPannonicls diftineri inull, autferumnbsp;externum Vngaris afforefubdiumdocebat, Hunciampridem Lodoui-k,,'^jiisanimexploratumhabebat, ncc femel prfelis Albefi Spahis depe-\ Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officio id ab aliquotan-
Jjuit. bis anno m d x x i, lunij x x i x. ad pontifice Adrianum, vt Carolum oreconciliaret, labantibus Vngari rebus fuccurreret, fupplex miferat.nbsp;l/^ciauitj Solyman fila pace, ctra Polon Tartaros concitafl'e : Mechmetunbsp;r^hiam infcftare,cum ioooo.bellatorum,prter naues inftrulas ad Albamnbsp;^'^'^ip^ndam cogitaremouifle eundemtyrannum,Rom,Bud,Hie-^/yniisq; aras Machumeto confecraturum, fi de Pannonibus triumpharit:nbsp;[.Rotate fe,vtHadrianus in medium cofulat. PoftcaadGallumquoq; mit-exponit,grauem immmere defenfionemifcutum adhuc contra inimi-''t;i7^ini^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multos annos obiedum ab V ngaris,nifqj de^^guinj^
; ?,abftinct,infradum iri, vnde periculum intotam Europam effunSeretur. * f 'Jotoris quoquemaritum archiducem Ferdinandumfuos ablegat,Turcam,nbsp;/f^iam perDanubium ftrudo, vicinumq; Belgrado, exitium apportantem,nbsp;, fecus apud Polonum agitfuamegufam: oratoresque Pofonio mittit,nbsp;tt^P^Qpenaeum,hcetcofderatum,fle(ant: fed nihilenecere. Polonus enimnbsp;inapares tato hofti ratus,fdus cum eo pepigerat:aliis, pacemnbsp;cxpetert,colerent,dum polfent, femperautorfuit;
Hiapaftis vt recederetjuunquam potuit perfuaderi. Miferat antea etiam ad li'J^eemPortugalu m,de auto nauigationibus imperio qui gratularentur,nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Solymannum tribus validiffimis exercitibus, pace c Perils
Y ^^^^dbus Carolo cum Gallo,in Pannonias irrupturum.Ducentis mil-appropinquare,centum millibus Mechmetbegum Tranfyluanias erbofoui Bairam,in Croatiam Dalmatiam furere,de- Sypto,Syriaqj,valdc elatinorare igitur vehemcter, vt pecuniafefe adiu-atoluni cum Gallo componat. Sed,dum Spir noftri conuentus agitant,nbsp;'^petrat.Quocirca magno impctuin Vngariam Turcaconccpto,per loca
.f
-ocr page 796-IOAN. SAMBVCI RERVM
qu ante anns fcptemprohibere accfeflii potuiffentj Valentino Totok
do,Belgradurti receptum,amp; alia tranfit, Salankemenoquoq;, amp; VaradinoPf' tri occupatis,arteque,amp;: terrore fibi via communita, V alpone amp; Soklofchio vixnbsp;tentatis,tranfmiffo,noftrorurti focordia, Drauo,T olnatn verfus, ncmine obfer-uante ,Zegedinique conuentum Lodouico de occurrendohabente,opinioD9nbsp;celerius fefiinat: vndique quant noftr eflent vires, quidfperarent, aliuno^nbsp;cognofcit.Q^ nuncio,rgis, Baronumque ceflantium, amp; no creduloruman*'nbsp;mis perculfis, adarmafubito concurrendum, qualemcunque defenfioncnia^'nbsp;ripiendam,regi perfuadere incipiunt. Cumquemulti Lodouicum,vt BudA^nbsp;PofonijjCxitum rerum potius, quam prfens expedaret, hortarentur : minus?nbsp;ignominix, ac periculi, reliquis omnibus interfedis, modo rex faluusnbsp;putarenf.pef Thomoreum tarnen cnobio vi ad militiam retradum,innbsp;fententiam impellitur Confirmt, T urcorum non efle numeruni feleutn : uinbsp;tanto numero, 50000 eile, quialiquid audeant, inermes reliquos : ad elle tip'nbsp;tur, aliosque fuo exemplo animaret ; non defuturum Deum fuae caufx. Qu*nbsp;niores erant,Ioannem Vayuodam, cogentemirtgenteS copias, fines quenbsp;ceptos dolos Tranfalpinis obferuantem, accerfitumque, expedandum fuak'nbsp;re.Sed Solymanno nullam moram intermittente,noftrisque iam ad duo mib*^nbsp;imminente,collcdo rex miferandus ad viginti quinq; miliium exefcitu,quau'^^nbsp;uis exteriorum vicinorum^j fperata ope fruftratus, tandem fe opponit; aduc**'nbsp;tumqj Vayuoda: tardiorem forc,qum neCeflitas poftularet,veritus ,fuafuin**'nbsp;nachi fefuosqs in conflidu animofe,pioqj zelojprafcipitauit.Nampromotis^nbsp;egedinoad Mohacz oppidum caflris, quodhoftis qrtoinloco nuitterumCbn'nbsp;ftianorum exiguu valde confedifle,finc machinis,cautis^ dudoribus, fenfe**^'nbsp;ilico laceflerc,carpere,cdere,vt vires fepararet,velitado diftraliere coepit,***^*nbsp;menta fua innumera in quada vallc,ne appareartt, cum prcipuis militibus,^nbsp;reqs iuucntutiscollocat,nofl:ros inCautius progreflos excipif parte nicliorico'''nbsp;feda,refiduum fine fuorum detrimento comprehenfoSjVidosqj tenuit.nbsp;cundis rege per Paulum Tomoreum adeertamen vtcunq; difpofitiSjamp;in^^-*^nbsp;ordinatis, regi, Cuflodibus, cejrto faciliqs periculo ad elabendu loco definenbsp;to,iniquiflm c tanto hofle confligunt, eflnfo terrore, nrachinarumqA'P^^nbsp;borum iniuria,fugati fine fine caeduntur. Rex vit confulturus,cum paucis,*}**^nbsp;alios illapfos viderat, in lacCi ex Danubij inundatione, alias quide vadolu^)^^nbsp;turn tranfmflTo exercitu Turcic,imo vngulis equorum altius cauato,ddeu**nbsp;Zetrrziumiuuene nobilem,amp;miniftrumartteipfumtranateminfecutus,equ^nbsp;in tergum freno inuerfo,palude hauritur.cuius tandem cadauer,indicio ciu* gt;nbsp;cubiculo miniftri repertum, Alb inuita Regina Ioan. Zapolya luduolill*^nbsp;fepultufuit.Occideruntibi omnes,vnico excepto,Epifcopi, cuinGeorgioS^nbsp;lt;|^fieniLamp; alijs proceribus,quoru cafum paulo pft incredibilis vafticaSjpr*^!
(9
* cdes ^liim Confecut J cfaamp;abdudaeo anno ex Vngariaadtrecetitap^ homin millia. Hic fuit miferabilis, ac deplorandus boni regis atqj innocc***^nbsp;exitus. y tinam,vtin Chriftiani principes hic nomen,autoritatemq; vulgbP^nbsp;ceptam in occafion Ma:ftitin'enc,tantum periculum confenfu e armis aue*^nbsp;fient : longe felicius vel c remotiflmis gentibus ageretur. Sed, proh dolot)nbsp;efthumgnitatis impotti, vtacrius in domcfticaferatur vindidam, qummunbsp;giflimam ; intusq^ alat omni cruentiflmm,amp; maxime liorribilem. Solyni^^nbsp;nus vidoria celeris,qum putarat,regnoq; ampliflmo facillim potitus :nbsp;Budam,prxmiflis calonibus tant,amp;:impedimtorumfiedatoribus,progrei*^ nbsp;Pefthum occupt, ignitjue, nemine prohibente, ( cm tarnen idfieri potuil*^nbsp;exurit, inq; Thraciam adfieditionesexortasreuocatus, Vngariamprxfidio''nbsp;cuam deferit. Reginaonerariis aliquot nauibus, cum Alexio Turzo, com*^nbsp;ciuiumpromificuojPofionium, Strigonio, baud fine moleftiaamp;fiuarumreru^^nbsp;iuria,euafit. Huiuscladis recens eftmemoria:amp;quando earn copiofius 'nbsp;riusq Stephanus Broderith,fiocius eius periculi,conficripfierit, inte-gramhccommodam^fiubciam.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QpH*
-ocr page 797-V N G A R I C. APPENDIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717
broderithi descri-
PTIO RECOGNITA A SAM B.
Egnaat eo temp Ote, quo Solymanus Hungariam Vali^^ diflimocxercitueftaggrelTuSjano iyz6,Ludouicusjeiusnc-minis fecunduS) Hungari, boemiq5rex,VladiflaiCazimi*nbsp;ri CK Anna de Candale Gall films: qui ptre in tate pupil-lari amiiro,agebat eo tempore,quo bellum eft ei per Ttcamnbsp;motum,pnmum ivigcfimumannum, huerat eipaucis mennbsp;Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibus ante mortum pattern, defponfata Caroli Imperatoris,
erdindi archiducis Auftri foror,Maria : quam ftatimj vt ad annos puber-^ J, Ycruenit,duxit in vxorem : forore fuanatumaiore Anna, eodem temporenbsp;linando in matrimonium tradita. Erat Ludouicus iuuenis procerus, for-torporisfupra alios quales egtegia, natura: fnguiari bonitate, amp;:pra:claranbsp;SifT Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peruenire conti*
^tjhaDuiflemus in eo proculdubio, longe optimum, ac prftancifl'im pnn-^^g^^erat miti admodum,ac minime feroci, ad omneredum amp;ho-j 'Jininir flexibili,amp;fua etiamfponte procliui. Prtereaarmorum tradan* Cj 1^ equitandi,venandi,amp; alia huiufmodi iuuenilia,amp; inilitaria opera exer*nbsp; ftudiofus, verax,conftans, amp;fecreti, fi quod ei credidifts, tenaciffimus.nbsp;Modern tempore regni Comes Palatinos,quem vocant,qu prima eft are-fiibK/Bathori fuperftes, Stephani Bathori, quinbsp;'^atthia rege impigr, amp; magna cum laude rem Tranfyluanam adminiftrr*nbsp;Scp Andrea nepos : amp;:Tranfyluania;preratIoannes Zapoli, comesnbsp;Ij PUlienfis, is qui paulo pft regnum eft adeptus. A ptre Stcphano in amplif-fau P^us cum fratre Georgio eft rclilus : tanta apud nobilitatem gratia, amp;nbsp;itjd?)Vtiam inde puero omnes eum, veluti regni fucceflbrem jfiilludh-li jjr ^Bdno vacuum remanfiflet, obferuarent,amp; in eum vnum omnium ocu-Ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maiori VZalachise, quam Moldauiam appellant,Stephanus}
vocant, Radul imperabant, vtcrque regi Hunga-ci^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Banus Dalmati, Croati, amp; Sclauoni {nam h tres proin*
o vno magiftratu regebantur, quem nos maritimum etiam prtefedum di* FrancifcusBatthiani, obfequiis familiaribus iuuenis olim regi ad*nbsp;^o^^diatus. ArcemThemefienfem,amp; eas regni partes,quasinferio*nbsp;tuebatut : amp; is coronametiamregni,poft mortenlnbsp;te ^^^ctici Pereni, apud eum relilt;ftam, cum eo, qern diximus, loanne Za*nbsp;^C^puenfi,feruabat. Sirmio,amp;:eiregnipaftijqu inter Sauun^nbsp;Danubij iacet,Paulus Tomonj,archicpifcopus Rlocen nbsp;(tt ordine eorum,quos fratres minores de obferuantia vocamustvitnbsp;autequam earn religionem intraflet, plurima exhibuerat, necnbsp;clii nbsp;nbsp;nbsp;virtutis argumenta,cum hofte fatpius cogreffm. Vacante poftea ar-
i'^d f P^tuColocenf, cmeabona, amiflbpaulo ante Belagrado^nonmi* *''Pkvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miniftro indigere viderentut ; poftulagim fuit
regni conuentu ab omnibus,vt Paulus religionej fi exire abnueretj k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fummi Pontificis Romani extraiftusjilli ecclefi, illis^}
'^fel a nbsp;nbsp;nbsp;defendendis prteficcretut. Diu,multumque,ac vet,nonfimla-
voluntati regi ac regni patere cocgerunt. In qua prfe-omnium,perperamL etiam de eo iudicantiumj (vt nulla excel* inuidia eft ) ita fe geflt, Vt nihil penitus prtermiferit, non folmnbsp;fiitj) ?^ftrenuum militem,amp;: Imperatotem, fed etiamj quod ad virum religio*nbsp;pertineret ; nihil de pnore vitx aufteritate, ne- ncque in vlla alia te rcmittens, aut immutans. Cornesnbsp;'^paorus de Frangepanibus,ante menfes aliquot,ab obfequiis Ferdinannbsp;Ss
-ocr page 798-7jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCIRERVM
di Archiducis, magnis promiffis adregni obfequia acccrfitus : cumpoftcaW beneficiorum,qu expelabat,iniuria non mediocri afFelus fuiiret,illuc,vnnbsp;venerat,ad Ferdinandum redierat. Canccllarij munere fungebaturStephan^nbsp;Brodcricus, in ea parte Pannoni fuperioris natus, qu nunc peculiariter ScU'nbsp;uonia nominatur: ad eum magiftratum,ex legatione Romana,quamtuncobt^nbsp;batjpaucis ante menfibus aceerfitus,maiore ad bene aged urn animo, quaiD*^nbsp;cultate:qui bate prodit.Thefaurarij magiftratus erat penes AlexiuThurzonc^nbsp;hominem (vt opinio multorumde eo erat)prdiuitem,amp;:eomagiftratu^*'nbsp;quotiesantca diligenterfuntum. loannes Bornemizza Pofonienfis amp; Budcnbsp;s arcis prfedum agebat, non paru apud regem, quem ab incunabulisnbsp;cauerat,eodemin hanc,velin ali am voluntatemmoucndo,autoritatis -.apud^'nbsp;lios fer omnes magnvenerationis,cmobfenium,tum propter imniotxcU'nbsp;ifdamfeueritatigt;,amp; bonitatis,ac illibat in regfidei opinionem.HifcrM^''nbsp;diximus, erant tune publici magiftratus. cteri prlati amp; barones fuisnbsp;priuatis rebus operam dabant ; prter Ladiflaum Salcanum, archiepiicopi^nbsp;Strigonicnfem,regni primatem, amp; fupremum Cancellarium : qui,licet pai^nbsp;ante menfibus,vel quia aliter facere nopoterat,vel quietions vitftudio,!*^nbsp;lum regium,quodfecretum vocant, inmanus regias tradiderat, quodStep**nbsp;no Broderico fuit datum:peneshunctamenmagnapars authoritatisrefideb^^^^ inbsp;resqj huius etiam nutu,pro magna parte,regebantur,cui ob dignitatem,Inbsp;prudentiam,amp; rerum quas longo tempore adminiftrauerat,agendar um p^V jnbsp;tiam, rex adhuc inter omnes plurimum tribuere videbatur : prfertiro jnbsp; fummarcrumagebatur. EtisfereratftatusreruminHungariarquaimo^ |nbsp;Ludouico nunciatumeft,Solymanum,pacec omnibus finitimisinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
res firmata,armainfeftacontrafe terra aquisqj mouere. Cui ad id facmnaa nbsp;nbsp;l
magnam prbebatopportunitatem,Belgradum,amp; Sabacz,paucis antan^^ | poteftatcmredalt;fta: Zalankemen,amp;omnibusaliisoppidiscitraSauum,e |nbsp;tempore dirutis,vfq; ad Varadinum Petri: quem totum tra:umnos,duitlt;^^^ Inbsp;itmium. hucantiquovocabulojSirmium appellamus. Qu res talem hoftiadimd^ Inbsp;Hungariam patefecerat, vtquoties Sauumtranfire, amp;inHungariamirr^^Pj,nbsp;re velletjgrc poftet ab eo probiberi. Prerat tuncei Pannoni inferiors P* |nbsp;ti,quodfuperius dilt;ftum eft, PaulusThomorij: qui,vbiexploratumhabuicnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
c in Hungariam aduentum, non contentus id per hteras amp; nuncios - | tea rgi lgnificafle : cofcenls raptimleuibuscurribus, quos nos loco|nbsp;appellamus,vigefma Martij,adreg tune Viflegradi agentem,repenta(ioonbsp;nbsp;nbsp;|
aduentum, amp;apparatum hoftis,acpericula, quregno imminercntjCd I fuarum ad hoftem reprimendum virium imbecillitatem narrat, celcritamnbsp;nbsp;nbsp;I
opus,arcendumhoftem Saui apud Belgradum tranfitu : amp; rem, fi in tempI ouidglfur, tametfi diflicilem, non tarnen efte prorfusfaduimpoffibileiOnbsp;id, ftneceflariaftbi prftentur,fuam operampollicetur. Rexhisrebn^nbsp;tus, amp; quodaduentus Turc ex pluribus etiam aliis locis vehementer comnbsp;nbsp;nbsp;I
batur,ex eorum,quitunc fecum erant, confilio, conuentum publicum ind nbsp;nbsp;I
ad diem diui Georgij^artyris, qu proximaeratfacra. ad quam cm I tes omnes omnium prouinciarum ordines conucniftent,decernunturib\ Inbsp;qu adaegni defenfionem pertinere videbantur xilludquc inprimis,vtado* Inbsp;Virgin! matri ab Elifabeth vifitat dicatam,qu infecundammenfisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
mos item,amp; Morauos,ac Slefitas t nunciis,qum literis vrger, ad auxilia n
ta,amp; alias fibi adhanc rempromiflaprftanda.Neq; omittitpontificemR^^
Sigifmundo,patruoregis, aliaprorfus ratio videbatur: quodisfduscu^
-ocr page 799-VNGARIC. appendix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;759
tot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pepigerat J extremum excidium fuo regno ( qundo aliter inter
tiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principumdilidianonpoflet) velhocpalo auerterecona^
integcrrimus gt; fidei obferuantiflimus, contra principem auxilia vllaprftiturus. Eadem de Venetis ratio e^nbsp;prtereain eodem conuenturegijVt, fi ob rarij publicipe-^nbsp;Qod mala adminiftratione eorum, qui Reipub. prfuerant penituSnbsp;fac ^^^^J^erat ) vidcretur ei thefaun ecclefiaitici pars aliqua attingendaj id einbsp;ftj .^letet quodne fieri fine aliqua noxa poflet jRornanus etiampontifexnbsp;h diplomate indulferat. Defignantur poftremo interillosjquos domi badinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bello gerendo duces : Chriilopborus cornes, quem ad Fer-
Mum redTe, fuperius diximus : Nicolaus comes de Salm. Cm hc, l^Usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inhunc modumelTent inconuentuillogeneraliconftituta : rex re-
omnibus rite confultatis,conuentum dimittit: ipfe,qua: flatuta in conuen-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxime poteil diligentia,exequitur. Primum omnium feri-
oehis periculis ad omnes principes Chriftianos, omnium auxilia implort, ^*m Cfaris Caroli, amp; regis Gallorum Francifei, paulo ante ex captiuo innbsp;^^tatenrreftituti: vtrunque fummisprecibus obtcft:atur,ne fe in tanto diferi-dfrant. Rgi Gallorum amp; illudin memoriam reducit, quid fibi in op-M J zlgytone prope Mediolanum captiuus, per oratorem fuum de defen-^daHungaria, amp;de ferendis, fi Deus etnn priftin libertati reftituTet, fup-(j ^Ptomiferit: nuncelTe tempus,vtpromifl'ahuiufinodiperfoluantur,quan-oifa(aeflFtdiuino munere eorum adimplcndorumpotcftas, amp;fibi extre-rnitninereteoriindemexpofcendorumneceflitas.MittirprtereaoratorettWnbsp;Poditunr ad ahum fororium fuumprincipemFcrdinandumjamp;adaliosim-j'.'J principes,qui tuneSpyras conuentura Imperialem habebt. MittitinBoe-p^m,Morauiam,Slefiam. Agit cum loanne Antonio barone burgij, qui tune nbsp;'^^dficis nomine apud regem oratorem agebat, vt inftet apud Pontificem pronbsp;^*oripecunia,ad tantum onus belli fuftinendum,fuppeditanda. Prficitdi-h ? ^fgenti ex ecclefiis accipiendi fumm, Ladiflaum Macedonium, paulonbsp;f^oxepifcopo Sirmienfi Qmnqueccleficfeni,ingratiam Cancellarij fatum,nbsp;pluribus aliis : Nicolaum vero GerendiTranlyluani prfulem, argentonbsp;l^'cvelin monetam cudendo, vel exaiTenfu oratoris Pontificij adhos tantmnbsp;Os belli vfus militibus diftribuendo. Exigitur praeterea per thefaurarium pe-^^''laab abbatibus,prBpofitis,capitulis, ciuitatibus, quas appellamus libras,nbsp;. ^Xonibus, Tranfyluanis, ludis ; conquiriturvndique nerus belli, ita, vtnbsp;. ^pauciffimos dies, collecta fit in hune modum non parua vis pecuniarum,nbsp;^^^ofdem,quos diximus,neruos belli diftributa. Veniunt interim aifidu mo-p^orx, modo nuncij ab archiepifcopoColocenfi, aWaiuodaTranfiyluano,nbsp;Belgrado appropinquate : amp; aliquamcopiarum parteq|^u pj^nbsp;f^UeratjiamSauum tranfire. C^res acriores addidit c rgi, amp; ha^uiapud*nbsp;Soin erant,ftimulos,rerum omnium approperandarum; ante omnia hoftis,nbsp;Wdoiam Sauitranfituarceri non poflet, Drauitranfitu probibendi. Ve-nie locus poftulare videtur,cm fit fpe tam Sui^um alior fluminum,nbsp;I ocorum,mentio facienda ; vt fitum vniuerf Hungari, amp; maxime eorurnnbsp;per qu hoftis contra nos venir,per quE nos illi obuiam prceflimus,
' prlim commiiTum fit,breuiter explicemus.
HVNGARI DESCRIPTO.
h jj
quain nunc vel ab Hunnis,vel ab Hungaris, populis ex vwia cert profetis, qui eamincolunt,itaappellari conftat J Danubius, o-oin,quos Europa habet, fluuiorum maximus, inMartianafyluaad Vlmamnbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germania dcflucns,mediaminterfluit,tqj in partes fcindit,in citrio-
bi) ^'^,^-^^lorem,(nam nunc italoquimur,acfi Bud,quregnifedes eft,efe-
1 Citerior eft ea, vbi olimPannoni fuerunt hc ab vlteriore Hungaria
S S ij
'9
-ocr page 800-760 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S A M V C I R E R V M
Danubio,amp; Auftria,amp; Norico,radicibus ad Vienna Cxcij,ficolim di,mon^ tis:SlauoniaDrawo, Boznaamp;Rafcia Sauo fluminibus terminatur. Namnbsp;in locis Danubio propinquis,amp; ad Belgradum fpedantibus,ad Saui vfq; flumbnbsp;nis oft:ia,cum Danubioexcurrit, Ni/alko,Pofegam,Sirmi,tres infgnes prouin-cias,quas nos comitatus vocamus, Slauoniadiuellens. Huius citerions Hun-gari caputcfl: ea,quam paulo ant nominauimus,Buda,regni fedes. Nobilioquot;nbsp;ra in ea oppida, Alba Regalis, coronatione amp; fepukura regum infignis, Strigo-nium metropolitanajQuinquecclefenfsjepifcopalis fedes, prcereaSoproni,nbsp;Iaurinum,amp; S abaria,diui Martini,amp; Stridon,diuiHieron.paria.Flunnnamul-taineanobilia,prter Danubiumamp;Drauum,quos fupcriusdix^mus.Lacushanbsp;bet duos nobililfimos, Balaton, amp; Ferto, alterum tredecim circitermilliariumnbsp;inlongitudinemprotenfum,alterum nonitalongum,fedBalatone longe latio-rem. Huic citeriori Hungariac,vbiDrau tranfieris, annexa Sclauoniaeft, parsnbsp;olim Pannoni fuperioris, interSauumamp; Drauum polira: fed Sauum etilon-Bttnfl. g tranfgrcira,amp; vique adflumen Hunam (hoc enim illinunc eft nomen) pro-tenfa,vbi Croatia incipit.Poftquam Dalmatia fequitur,peroram Adriaticima-ris,qu partim Veneto,partim Turc parer: minima eins particula eft regiH-gari fubielt;fta;locamediterraneaBoznenfes tenent,amp;Rafciani,qui olimMcfinbsp;fuperiores fuerunt. Sclauoni caput Zagrabia eft : fedes Epifcopalis Croatienbsp;. nuncBigihoneft,anteaFumiumerat. Dalmati, ineaparte, vbiHungaropa-ret,Segnia,Bozna,Iaycza,Rafciae Ilue Serui Belgradum: amp; in huncmodumfcnbsp;Hungaria citerior, amp; eaqux inter Danubiumamp; finum Adria: funt,habent. VI-*ra Danubiana Hungaria montibus Carpathiis, fupra Pofonium incipientibus,
amp; longiflimo fiexu adlittusEuxini maris porre(ftis,Morauia,Slefa,Polonia,amp;: Ruflia diftinguitur, vfque ad euni locum, vbi regio eft,quam Maromarufiatonbsp;vocamus. Ibiiam alij montes,amp; fylu abeo loco Seuerinum verfus tendencesnbsp;Tranflyluaniaamp;ValachiaTranialpinafeparant. hanc vlterioremHungariamnbsp;T ibifcus fluuius,omnium,quos Septentrio habet,fluuiorum (quantu adhucin-telligere licuit) pifco{iflimus,in montib.Maromarufiis amp; falinariis ortus,medianbsp;inrerfluit : prter alia minora duo nauigabilia flumina, in fe recipiensZamof- 5*nbsp;. fium,amp; Maryflum,vtrumqueexTraniryluaniadefluentem. Hc Hungaria vJ-terior habet oppida nobiliora, ad Septentrionem Pofonium, Tirnauiam, Trm-cinium,amp;ibidem fluuiumVagum,propeComarominDanubiuminfluenccm:nbsp;Nitriam, amp; inibi Biftriciam, cum aliquot montanis oppidis, auri amp; argenti,cu-priqj fodinisnobilibus : item Vaciam,Peftum,Budoppofitum, Agriam, Caf-fouiam,amp; aliquot Sccpufij oppida non ignobilia: ad Meridiem vero Colociam,nbsp;Bachiam, Zegedinum: vitra Tibifcum, Varadinum, Debrecinium,Riuulosnbsp;dominrum,cumfodinis auri amp; argenti, ChanadinumEpifcopale, Srnobililfi-tflkm arguai Themelenfem : prferuram, qu tertium inter regni prfeii-ras locum obrinet: Seuerinum,vbi ponds olim Traiano Imper, extrudivcfti- 4*nbsp;gia etiam nunc apparent, amp; alia, qu breuitas hiftorica nuncprolixius vetat e-numerare. Tibifcus ipfe circa Titulium prpofitura infigne, non procul Va-radino Petri,in citerioraeius fluminis ripa lta,Danubi influit. Vitra eos montes, quos Carpathiis ad Seuerinum protendidiximus, TranlTyluania eft,Da-ci olim (Ihrs.Eins caput Alba Iulia,vel lulio Cfare,vel ab Hijulapotius quo-dam Hunnorumprincipe,itadiifta. Oppidacompluranobilillima,inquibusnbsp;Cibinium,Brairouia,Colofium,Biftricia,amp; plura alia Germanis,quos nos Sa-xones appellamus,condita,amp; habitata. In elfunt Siculi,vulg Zekcl dili, genus hominum ferox,amp; bellicofum: inter quos nullus neq; nobilis,ncque rufti-cus,omncs eodemiure cenfentur, Heluetiortiminftar. Tranflyluaniaipfare- fnbsp;rum omnium eft feraciirima,prcipu auri, argenti amp; aliorum metallorum : adnbsp;hc falis montani.equos generat nobiliffimos, vino abundat, fed nonqu ex-cellcnti, vt Hungaria,amp; Sclauonia. Tranflyluaniam du cingunt Valachi,nbsp;Tranfalpina,amp;Moldauia: ilIaDanubio,hcmari Euxinoadmota: vtraq; cumnbsp;TranlTyluania eamEurop nunc occupt partem, qu olim Dacia erat. Sic to-tus ifte
1 Inbsp;I
1 I
1
VNGAR IC. APPENDIX.
? trains Transdanubialis, quitio foltn Hngriam vlterioi'c, fed Tran-/*^nianiquoque,cumvtraque Valachia,continct: Danubio,monnbus Car-p^hiiSjinariEuxino, amp; rurfus eodem Danubio ex omni parte includicur. Et c de generali Hunganftu: nunc reftat dehislocis diccre paulo aliqUantonbsp;P^^iculariuSjin qu totahuius bellivisincubuit. infraudam,perripainDa-defcendentibuSjprter quofdam ignobiliores pagos,amp;: vicos,Rakos,poftnbsp;j olnacftjfedecimmilliariis noftrisHgaricis Buda remota. Jude Batha/ubnbsp;Mohacz,adripam anubij fitum. Mohacz ad dextram,in locis mediter-*0 ^^^Quinquecclefias habet, ciuitatem ante hac cladem in Hungaria fatis in-S^ciUjquatuor milliariis, vel paulo amplius Danubio, tribus Drauo remo*nbsp;iUnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verfus Soclofium, vitra Drauum,Valpo arces nobiles habentem;
ji^ohacz porrojvfq; ad Drauum Hu. quatuor, vel paulo amplius,milliariafunt. Neumautem locum, V bi Draus Danubio mifcetur,invlterioriripaftop-P.''iEzeek, amp; ibidem veftigiamagn alicuius, tempore quo Romani Pno-obtinebant, vrbis ; coloni fortafle Romanorum, ab oltio Draui non niflnbsp;us milliariis remotar. In eo loco,vbiEzeek eft, Drauus in anguftum coar-d^^'^^jpontifaciendo eft aptiflimus: quodfequutinoftri,tempore,quo Belgra-^^*^amiiruin eft,pontem ibi,per quemexercitus traduceretur,eXtruxert. Poftnbsp;eft, arx prpofitur Thitulienfis, locus vndiqu fyluis cindus,nbsp;paruo labore, natura adiuuante, munitiflimus effici poftet. Poft Bar oh,nbsp;Ijj ?*J^o,2atha,amp; regione Bachia, quam diximus : altera Hungari metropo-huk campeftri lita, vtfunt omnia aliavlteriora, qu inter T ibifc amp; Da^nbsp;Pf. ^HiiacentjCampeftria plana, atque ob id pecori amp;: armentis alendis in-vtilia. A. Zatha per eandem ripam,eft WHak,oppidum cum nobililftmanbsp;V primm aperitur beata illa, fertililftma regio Sirmienfts y nonnbsp;'th knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Septentrione laudatiftimi,fed etiam rerum omnium, quse ad v-
R'^^um pertinent,ferax tot olim Imperatoribus, atque etiam ( vt anna-Qu j^^^ibabt ) vnius ad pontificatum Romanum euedi, mater, amp; alumna, eiufdem nominis infignis, cuius etiam nunc veftigia extare di-tjjMira ibi eft locorum amnifas, mirafoli fcunditas, incredibilis ae^nbsp;^^peries : quod propterea iam efte conftat, qud ea regio non eft littorenbsp;ip/aticonifi tridui,aut, adfummum, quatridui itinere remota. Prima in Sir-j ^iiak recedentibus,occurrit Bkmonoftra,fedes epifcopatus Sirmien-ipf^^;jantequam ad Varadinum Petri perueneris, Kamanceh nobile oppidum inbsp;Uud eft Varadinum Petri, oppidum cum arce ecclefia: Colocienfi fbie- uem locum,amiiro Belgrado,pro Belgrad numeramus. poftea eft Za-1'if^'^^en, alia non magni nominis oppida, ftiperiri Belgradenft clade pernbsp;'^(f^^dirata. Inde in eoangulo, vbiSauus Danubio influit, arx Zernien: in-Belgradum,oftia Saui,amp;: inaltero confluentis angulo Belgr^nbsp;W,totnobiliftimis cumhofteTurCa commiftis prteliis infign^ixui^*nbsp;capt oppugnatione,Ioannes Huniad,Matthi regis pater,Hungarwenbsp;^^^ator, cumfratre loanne Capiftrno, Amurathen olim Turcarumimpe-nominis noftri gloria, repulit. Hane arcem nos Nandornbsp;Si[^^vocamus,aliquiAlbamGrcam dicunt,antiquiThautinumappellart.nbsp;4^^ Hungariam fpefcat,in rupe praccipiti,oppidum habens fufeeiuf- bitic Sauum, vbi Danubio mifeetur, illinc Danubim prter-gt;kj^^^defpiciens.Et in hunemodum fc habet Hungaria,amp;:eorum locorum,nbsp;cladem accepimus,fitus. Nam ad dotes Hungaria, quibs fupra o-X^^'^^op prouincias( ft verum dicere licet) abundat,referendas, pcculiarinbsp;d^ine cflet Opus.nos fitum eius,vt magis eftet confpiciiusjoculis legentiumnbsp;5^rcivoluimS.
V*: adinftitutum redeamus, vbi aOeepit, Turcorum copias iam i*^,^^anfire,veritus ne illo fuperato,eueftigio ad ripas Draui,amp; ad oppidumnbsp;Ezeek, ante fe occupandum feftinaret : ad eum locum prfidionbsp;*idmn,animum adiecit : qu res demandat eft comiti Palatino, qqi tuntfnbsp;S s iij
-ocr page 802-IOAN. S A MB V CI RERVM
non procul Druo,inarccfraterna crac. Qui licet mal pedibus affeftusj^ men curandum impigr fufcepit. Ctcrni iilis,quibus mandatum erat, vt co-dem vel irent,vel copias fuas mitterent,man data iegnius,qum par erat,obeun-tibuSjPalatinus fruftraid, quodaggreiTus fuerat,faccrc conatus ,Budam ad regem venir : vbi accufatacorum,quifibi adefle noluerunt,negligentia,pofteaa-pud regem manfit,regix exhinc contra hoftem profetionis cornes. Sub idemnbsp;fer tempus, rex fadus eft certior per fecrctum nuncium quodam, cui hoftbnbsp;confilia, acrerumcius ftatus crat exploratiflimus,nihil elTc confultius,quant unbsp;VayuodaTranfyluanus, cumTranfaIpino,(namamp;huius fides rgi inhaepar-te explorata efle videbatur) vel tergoaggrederentur hoftem, nihil tale coginbsp;tantem : vel illo redcontraregem tendente, ipfiiundis viribus Thraciam, O'nbsp;mni prxfidio nudatam,inuaderent. itaenim fore, vt hoftis vel opprimereturinnbsp;medio, vel cert ab incepto defiftere, atque ad fua defendenda redire cogerc-tur. Fuit id confilium primo fufpedum, obnonnullas caufas,quas longumeffet commemorate. Deinde cum Strigonienfi archiepifeopo res fuitcommuni*nbsp;cata: illoconflium approbante,prceptumeft VayuodTranfyIuano,perVr-banum Batthiani,qui tune forte in Moldauiam mittebatur,vt re plenius cogn'nbsp;ta,idfaceret,quodmagis Repub.eflearbitraretur. Et,fiidputaretvtilius, vires fuaSjamp;s Tranfyluanorum, cum Vayuoda Tranfalpino , ad illalocaconuertc-ret. Qux res pro magna parte in caufaefle potuit, quod Vayuoda ad tpus prx-lij adelfe non potuerit. lam dum hxc agebantur, non aderat folm,fed amp;:pr-terierat tempus conuentuiTholnenfi defignatum, amp; nemo adhuc ad eumli^nbsp;ecum venifl'e audiebatur : videbanturque omnes folum regem infpicerc,nequnbsp;prius Tholnam venturi, nifi regem ibi intellexiflent efle. inualefcebant int'nbsp;rim in dies magis ac magis rumores de Turex vlterioriprogreiTu; donecaudi'nbsp;turn eft, cum Sauo tranfito, aliquot caftellis obuiisdirutis, Varadinumnbsp;obfidere: amp;iamarcem(nam oppidumparummunimentumhabebat)acerrJ-m terraamp;gt;aquis oppugnari. Tumdenique rex,licet nequeex Boemia ,ncqunbsp;aliunde quifquam adhuc aduenerat, amp; paucas admodum copias apud fenbsp;ret, ne quid tam in tanto regni periculo omifiiTe videretur, quod fe fehP* nbsp;fer, XXII11. lulij Budaexiguocomitatuegreditur,penesDanubijripajTnol-nam verfuspaidatim iturus : fperans inter im,alios quoqtie ad fe ventures. Pau*nbsp;lo ante hune regis ex Buda egreftiim, miffus fuerat Stephanus Bathori de Som-lio,adVayuodam Tranfyluanum,quieum iuberet, rciedis omnibus aliis con-filiis, hoftis aduentu itaiam exigenteycum omnibus copiisTranfyluani^ ad regem properare. Habuit tune rex, cmex Buda egrederetur, cumh*S quiMa-ri regin 5: archiepifeopi Strigonifis tant, equitum ac peditum adtriamil-lia. Eo die quo Buda egrefti fumus ,ad fuburbanum Ambrofij Sarkani peruc-r.rdfitiitr- jMmus^duobus milliariis Buda diftans,Erd loco eft nomen, ibi rex equum a-habebat omnium chariflmum, ac prxftantiflimum,reptinonior- 4,nbsp;bo abfmptum ; ex quo incredibili dolore eft aftetus. multi id pro infaufto o-minchabuere. Vbi cum aliquot diebus rexfuiffet commoratus, neque quii*nbsp;nbsp;nbsp;i
quamadcum veniflet^cum iifdem copiolis, cum quibus illuc venerat, vlwrius^ ad vicinuni pagum , Erchij vocatum, procedit : ibi etiam multis diebus inuti-litr'cfi^mptis, amp; folo Andrea Bathori ex primoribustum, non contemnen-discopiis ad eilm veniente, per fipam Danubij ad Penteleumeftitum,locumnbsp;amp; ipfum'( ficut amp; de Ezeek dixinuis) vetuftatc alicuius etiam Romanorum co-loheveftigia fcruantem,, vbi nobis Vayuoda Tranfyluano Georgius Baiijnbsp;cum m'andatis prxfto fuit. Summa mandatorum hxc erat: Vayuodanivaluenbsp;ancipitem effe, quid agere debcat, ob tantam ,qui ad eum mifli illis diebus nbsp;fucrant, nunciorum varictatem. venifle ad fe primum aliquot literas regias,de-inde frequentes nuncios (in quibus Gafparum etiam.Horwath de Wmigard,nbsp;regi dapis in menfam apponehdx prxfedum ) quibus ad regem venire iube-retur. venifTe poftea Vrbanum Batthiani,qui confilia qiixdam de hofte fcjgonbsp;Curti Vayuoda Tranfalpino aggrediendo,adfe detulerit : veniftepoftremo Stc-
J
VN G AR IC. AP PEND 1X4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76$
PlanutnBathoride Somlio, qui rurfus priorailla mandata repetiuerit, non re-'{'catis apert iis, quperVrbanum Batthianifuerantnciata. Atque itapror-^fe incertum efl,quid inter tot confiliorum mutationcs agere , vel quidnam tnandatorum exequi debeat;ad omnia fG,qucque regia Maieft. iube-tfle paratum. Sibi tarnen videri illud confilium longe elTe falutarius,quo adnbsp;venire iuberetur.Serumefle iam illud de Turca tergo aggrediendo : S.nbsp;valde penculofum,ita iam fatu longe, qumantea,difficilius, etiam maxi-conducat. lam enim Tranfalpinum, cum quo idfacere iuberetur, coatumnbsp;mittereincaftra Cfaris Turcarum, pro oblide filium, qucm vnicum ha-HisGeorgioBafij cognitis, rexindeadFelduar (itaoppidum ineadeninbsp;fpaDanubij fitum appellamus)eodem,quo Bafij mandatadomini fui cxpofue-f^^nian profetuSjGeorgio ibi in fenatum vocato mandat, vt dies, nodes,nbsp;maxime poffit,ad Vayuodam feftinet:placere rgi, Vayuod confili-j^^^^ita nunCjhofte limites regni ingreflb, amp; contra fe properante,ex vfu elfe,nbsp;rebus omnibus amp; conliliis aliis poftpolitis, Vayuoda cum omnibus tamnbsp;'^nflyluanorumcopiis, qum aliis, quos per viam ad regis caftra venions vbi-^^coftenderit,ad regem feftinet,omnes,quofcunque poffit, in caftra regia tra-P^^iHonnobiles folm,amp; milittes,fed etiam agricolas.Dantur litera: adTranf-11dantur amp; adepifeop illius prouinci loanem Gozthoni,regin can-^nunizdantur ad Vayuodam ipfum.Georgio idex voluntate(vtdicebat)do-^J*'lfuifuadentc.h, quas ille aliis ad eos facilius mouendos oftendere poet,nbsp;'toardius fcript:amp; in quibus fub pnainfidelitatis ei mandabatur,y t ad rc-dies amp; nodes feinarct.Mittitur cum Georgio Bafij,vt res facilius amp; cele-^/^onficipoflet, loannes Statilius, acrisamp; prompt!mgenijvir,acnon medi-. literatur, Petri Bcrizlai epifeopi Vefprimienlis amp;: Bani Martini, viri pa-j P dliartibus clari,exfororenepos.alij nondum regedifcefl'erantiamp;ecccnbsp;nuncius, V aradinum Petri per plures dies noftris viriliter defenfum,nbsp;'^ibusfer defenloribusinteremtis, muro (quo peruetufto ,amp;:ideo non fa-k i y^do,arxerat circumdata) crebris tormentorum idibus in terram deiedo,nbsp;^oftium poteftatem veniTe : atque eos inde terra amp; aquis ad alias propin-^^atcesjmaxime adVylak oppugnandum,properare. Rex liocnuncionbsp;^^rnatus, tanto magis properare iubet eos ,quos ad Vayuodam mittebat.nbsp;ij^.^^untur prterea literx ad omnes partes.mittunturnuncij ad Georgiumco-lib ^*^^^epuenfem,qui non longe ab Alba regali, cum quinque hominumil-L^fiedicebatur; adFracifcumBatthyanij,Banum Croatiae ad comit Chri-Pl^orijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fama crat Ferdinande digrefl'um, in Croatiam ad pattern
Vp acceptis inde armis,equis amp;c domeftico milite, adreg inftrudior {) AdhxcLadiflausMacedo Budamadreginamcelericurfu ireiubetur.nbsp;Pt ^egna, vtfratremFerdinandum, amp; in eius abfentiaprfides Auri^'nbsp;Pronbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;antea petitis, regi quamprimum fubmittendis, vrgeat : dPWftxitffi
v^j ffnentis bellicis, quibus lioftem inftrudiflimum audiebamus , nos non Deinde,vtregina vrgeat Bocmos quoq;,amp;illas copias Bo-^^tius nomine amp; rc fuo priu.ato conducendis MezericioMora-dedcrat. Vrgetur per literas Thom*^ Nadasdinus, qui adnbsp;cjjj. *^andum miflus fuerat, vt inftet apud eum, narratis amp; regni ac rggis peri-O ^^prcipu Varadini Petri amiflione,ne princeps,regi duplici cognatio-^lt;le^^^'*^ulorum etiam focietate coiundus, regem in tata ncceflitate deferat.nbsp;Usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nadafdinus apud alios Imperij principes, qui tunc (vtfupe-
) Spir conuentum Imperialem habebant. Inter haec Paulus Utill- ?*'j 1^ adhuc ante Varadinum Petri expugnatum, dum duo equitumnbsp;Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erant, fumm temeritatis efle iudicat,
tcf oftium multitudini fe opponcre : relidis in prasfidio arcis mille circi-(t(jj ^bus, amp; paucis ec^uitibus, quos in arce ab hoftibus defendenda periif-alteram Danubij ripam tranfgreffus fuerat. vbi quantum pote-j ^celeritatemretardabatjtamterra qum aquis. Habebatenimamp;fupet . 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ss iiij
-ocr page 804-7^4
I A N. S A M B V C I RERVM
Danubio copias naualesjcorum,quos nos Nazadiftasappellamus, nonpariiaSj hofti tarnen longe impates* Rex veto oppugnatione Varadini Petri audita,nbsp;per ripam Danubij,ex eo loco, quem fupra diximus ad Pakos, ibi biduum com-inoratus,amp; eratdies transfigurato faluatori facra,Tholnatn peruenit,au:oiainnbsp;aliquantulum cxercitu:amp; cmTholnam intraret, habuit ad quatuor, vel paulonbsp;ampliuS equitum millia.Tholnam intranti regi,prodiit obui5,cum his qui pau-ci iam Tholnatn conuenerant,comes Palatinos: qui adhucex fecundis caltris,nbsp;qua cum in Erchij diximus habuifle,Tholnam fuerat prxmilTus.Rege Tholnxnbsp;exiftente, conuenerunt ex omnibus fere tarn citerioris, quam vlterioris Vnga-fia: prouinciis, qua: nos comitatus appcllamus frequens numerus. fuperuenit Inbsp;amp; comes Georgius Scepufienfis cum trecetis,vel paulo amplius equitibus gra-uis c leuis armatur, ac mille circiter ducentis peditibus. Affuit Hannibalnbsp;Carthaginenfis Cyprius cum mille trecentis peditibus, pontificiis pecuniisco-duCtis. Venerunt ali pedeftres pontificis copi, qua: omnes in vnam fum-mamcolle:,efficiebant quatuor peditum miilia,armis robore militum eleganter inftrud.Atqueexhoc numero,duce Leonardo Gnoienskij Polono,e-gregio caftrorum metatore,amp; adhoc ipfum praecipuc condudo,Poloni millenbsp;quingentiiqui rebus omnibus,quibus hocmilitum genus commendarifoleqa-lios peditatus long anteibant. Venerunt per hoc ipfum tempusamp;nonnullicXnbsp;epifcopis : Paulus Vardaij Agrienfis, Francifcus Perenni Varadienfis, amp;pluresnbsp;tamepifeopi,qumfeculares. DumTholneffemus, confultatum eft diligenter frequtiflmo fenatu, quotidic fere, diebus regni,de vlteriori rgis progref-^u,ac rurfus deretinendo tranfitu Draui:quando iam amp; de Sauo ,amp; de Varadi-no Petri afum efl'et : amp; Turca, expugnatis iam omnibus penes Danubiuin ca-ftellis,amp; arce etiam Vilak inpoteftatem recepta,ad Ezeek aduentarediceretur.nbsp;Defignatur itaque rurfus, qui properer ad Draui tranfitum ante hoftemoccu-pandum,idem comes Palatinus,qui prius. Adduntur plures exoptimatibus,quinbsp;cum fequantur cum copiis:quorum aliqui, dum mandatum regiumexequirc-cufant,dumpriuilegiafua,amp; morem baronum fub regiis tantmfignis militan-di iadant,ea quoque res,Draui fcilicet defenfio, fuitpraetermifta : Palatino,ta- pnbsp;mctfi eadem qua prius corporis valetudine impedito, nullum tamenlaboremnbsp;recufanre : quem cum ad Mohachium progreflum, cteri quimittebantur, fe-qui recufarent,priuilegiafua(vt diximus) allegantesirex in frcquenti fenatu, v-bi de hocagebatur,fubit iniram verfus:Video,inquit, ego vnumquenque Ca-pite meo (verba enim rgis, ficuti ftierut,ita ponemus) cxcufationemamp;falutemnbsp;capiti fuo qua:rere. Ego perfonam amp; caput meum idco in hcpcriculaadduxi,nbsp;vtillud pro huius regni amp; veftrafalute omni fortuna: difcrimini obiicerem.Nenbsp;quis igitur lit,qui poflit excufationemaliquamfuac ignauia: capite mcoprxten-(^e,nevepofritaliquidmihi imputari:ibocgo,Deo optimo beneiuuante, erasnbsp;ffinperfona,e,qu alij fine me irenolunt. His didis applaufu multo- 4nbsp;rum,admiratione verb omnium,qui aderant,fubfequuto,fignumin fequentcninbsp;diem proficifcendicanereiubet: quibufdam,qui non ignorabanr,quid inde pe-riculi fequi polTet, fruftra profedionem huiufmodi diuuadentibusrEx Tholnanbsp;igitur fequenti die profedi,pridie eius dici, qui erat all'umpta; Virgini matri di-carus,Ze^kzardum,inde binis caftris Batham pcruenimus. Fuerut prius milfi,nbsp;inualefcentcinhorashoftis appropinquatione, quiexercitumperpagos amp;:vi-cos hue illuc difperfumin vnum cogrent, amp; Batham compellerent. Fuitinif-fus epifeopus Boznenfis,Georgius de Palma, viriuris fcientiaamp; vitx intcgrita-tc clarus,qui Paulum Tomori eodem venire iuberet.Cm itaq$ Batham omnes
-ocr page 805-V N G A R I G. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf
tibus,quibufdam etiam fatis grauiter id ferentibus ; quos tarnen po ft ca omns vidimus dido ducumobfequentifliniosfuilTe.VermTomorij,cm regis vo!-tatemeam circa fe efleviderct,vc curamducendiexercitus omnino iuiciperctinbsp;diueft,multumque reludarus,nunc regulrem profellionem, nc imperinamjnbsp;acviriunifuarum tan to oneriferendo imparitatemcaufatus:baberedicebatre-giamMdieft.multos claros viros,ex ordincpatritio, feculares, quibus hoc mu-neris longe magis conueniret. nominabat comitem Palatinum prarfentcm, amp;nbsp;Vayuodam abfcntem : vtrumq; in magnis expeditionibus verfatum, e ducen-. diexcrcitus aliis omnibus quosHungariahaberet, peritiorem: adhCjZondijnbsp;iuuenes, non carentes tarnen amp;; ingcnio, c minillris longe fe bello gcrcn-do aptioribus. fe tanto oncri omnino imparem, vt qui talc bellum , quale tunenbsp;luMaieft. inftaret,nc oculis quidem vnquamvidiflet: nequeidonus vJlo pa-dofubiturum,etiam fi rex caput ei amputate iuberet. His amp; aliis ciufmodi t.mnbsp;|gt;ublicc,qum in fccretis regis colloquiis fruftrafpecommemoratis,rcxnihilonbsp;fiecius eum dueem belli dclart. Addit ei,quoddrximus,Gcorgium ccmittm,nbsp;Vayuod fratrem, qui amp; ipfe diu eft earn prouinciam pertinacilfimc dcprcca-tus.Tandemealege c5fenfit,qud einemo alius,nifi frater Paulus(itaenith di-cebat)collega daretur:vtq;,vbi frater adueniflet,liberum cflet ci ftatim hoc ir unbsp;ncre fefc abdicate, quod facile fuit cocefl'um : quod longe iam antea fuerat de- cret,vt cum Paulo Tomorij,amp;: comit Chriftophoro V ayuoda, duxliuic bellonbsp;gerendoprficeretur.nam cornes Nicolaus deSalmvaletudinaduerfamexcunbsp;fiuerat. His itaqi peradis, duces ad locum caftris prope oppid Mohaez capi-endu proficifeuntur. Erat id oppidum epifeopatus Qiiinquecclefiefis,inter ba-^bamamp;oftiDraui fluminis,inripaDanubij fic. Danubius paulo fupraBathanbsp;fcinditurindLiosalucofe:quorummaiorvlteriorem,qucampcftris efi:,Hunga-fiamfccat: minor Batliamamp;Mohaczium alluitiambo infra Mohaezium in v-^utneoeuntes , infulamibiefficiunt. Mohaezi viens fine oppidum eft fatis ce-^^bre,habet circa fe quaque verfum ingentem planiciem,nullis colhbus,vel fyl-)^'^gt;simpeditam.Habetadfolis occalumQuinquecclcfias,ciuitatcin(vtdiximus)nbsp;^j^tehanccladem fatis infignem. ASeptentrione eft ci, quam diximus, Batha;nbsp;Oriente habet ilium minorem Danubij alueum, Meridie quatuoramp;am-pHus milliariis remot Drauum fluuium, inter quem amp; Mohacziuni funt par-Colles vitiferi,partim paluftria qudam loca. amp; in hoc ipfo fpacio erat, nonnbsp;P^ocul a Mohaez, aquapotius qudam pahiftris,qumqudeavelpalus,vcla-^'tiisvocari poftt, Kraft'o eum incolxappellant. vltraquemhabebatTomohjnbsp;aut fex equitum millia in caftris, partim ex his qui ab initio ceo fuerat,nbsp;P^nim qui poftca c Petro Perenni,amp;: cum aliis ad cum aduenerant,quos iufinbsp;f^S'Sexvlterioti ripa Danubij in citeriorem traduxerat, cum exercitu regio co^nbsp;P'Agendas. Loco igiturcaftrorum cum collega prope Mohaezium ca^^cn *nbsp;Sinter ex prfcripto etiam Leonard! Gnoienskij metato, amp; fuacuique ftati-''^ealTignataupfe rurfus adfuos,qui vitra illamaquam incaftris erant,cum Pe-f*^oPerenni proficifcitur,illos quoque, fi id ei perfuadcriftioflit, in caftra regianbsp;5^111X1 adduclurus. Quo vbi pcrucnit, amp; vbi militibusopiarum diuftoribusnbsp;j'^'^num conuocat;s,voluntatcm regiam, amp; pariter fuam de caftris rctroducen-^^xpofuituum verb milites advnum omnes fremere,indignari,lefc ao hofte,nbsp;f^obuiamiri oportebat, cum quomanus ,fi viriefl'ent,ftrcnut forcntconfc-^d,abduci:fgammeditari,non pugnam,Principes, epi taliarcgi fuaderentnbsp;^^oamp;incrtialuetos, Veniatmodrexlccumin holle arma ferat ividori-Ic V' ^'^n^'^ai^^^^P'^s.Exploratum fibi elfe, habere quidcmhollem ingetemnbsp;J'^hominuin amp; tormentoru: cxercitum tarne eins imbellem eile, amp; inermem:nbsp;111 jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quenaej; telumaliquod habere, quonocere poflit.
-j.^letiameflcfibi compcrtdiccbant,omnem illftrenuam oliip,amp; inuidlam primtimfub Belgrado,pft in expugnatione Rhodiceci-nbsp;p. modo magnanirnus dux cum collega, qua: Imcftrenui ducis:on;n anbsp;lper cafura. Aueliat regem, amp;:ftrcnuum queiiique militem ab illa inerti
-ocr page 806-IOAN. SAMBVCI RERVM
facerdotum jamp; aliorum pugnam detteiantium trba j qui regem etiam ipfuiri de animo amp; corpore prftantemj fuis ignauis moribus, amp; confiliis corrumpe-rejamp; eiminrejamp; exprftantiflimo iuuene, fui fimillimum reddere conemr.nbsp;Dum hc in illis caftris aguntur, iam apud Mohaczium omnes loca in caftrisnbsp;fbi defignata occupauerant,amp;' fub teiitoriis agebant.Rex adhucfein Nouavil-la Macedoniorumj qu inter Batham j amp; Mohaczium eft,cum paucis c'onnne-batmoii paruo expolitus pericio, hoftis non multum inde remotus, paiici-tatemjqu apud regem erat j animaduerterepotuifl'et. Sed regis fatum in aliudnbsp;tempus,vbUong gloriofius pro patria occmberet,fortuna referuabat. Aduo-lat interim repente ex caftris, node intempefta,ad regem fomnum carpetin,nbsp;Michael Podnamiczkij, ab optimatibs miftus,afferen$ pro re certa, C^fateittnbsp;Turcarum Drauum iam trfuilTe, cura magna Copiarum parte : reliquam clnbsp;Omni celefitate traduci : certamennullo iam modo differri vlterius pofl. Orate optimates regia Maieft. vt, omni mota poftpofita, ad eos in caftra veniret, denbsp;prlio cum hofte conferendo confultaturus-ReX lus qu Podnamiczkij attule-rat cognitis,amp; aduocatis his paucis confultatoribus, quos fecum habebat, coii-fultat quid in re tam trpida amp; ardua agendum eflet. Occurtebat rgi coniili-um Vayuod Traniryluani,amp; comitis Chriftophori,quorumvterquc per nuncios,qui ab illis paulo ante redieran,damnarat coftlium eorum,qui regem antenbsp;tempus ad locum hoftis ade propinquumadduxerat. Fuiftetegivel Budex-pedndum,vel in alio qopiam rcmotiore ab hofte loco fubfiftendum,duni 0-
mnes regni vires amp; auxilia conueniflent. Hortati fuerant regem, ne atttefuum faltem aduentum, manus cum hofte confercret, Nunciabat amp; illud Vayuoda*nbsp;per lonem Statilium, venire fecum ex Tranflyluania copias cum umero,tuinnbsp;robore militumitaprftantes, vtineispoftet rex velprcipuam ponereipninbsp;vidori.Et hcigitur veniebant rgi in mentem, amp; ante oculos ei verfabancurnbsp;qu Senatusnunciabat. Cui fi nonparuiflt, ft quid aduerft contigiifetjhoftenbsp;prfertim ade propinquo,amp;: militibus tanto ardore pugn flagrantibus,vide-bat omnem rei malgeft, aut occaftonis prtermiftT culpam in fe vnuffl eon-iedum iri. His cutis anxius, ftatuit tentate optimatum animos, ftqupaftoadnbsp;Vayuodam faltem amp; comitem Chtiftophorum expedandum, amp; ad caftrain-terim,ft hoftis vrgeret,in tutiotem locum transfcrenda induci poftent. Mittnurnbsp;ergo in caftra, eadem ferme illanodis hota, qua Podnamiiczkij venefat,cn-cellarius, qui apud regem erat, fuafurus primoribus, maxime ducibus belli,amp;nbsp;Strigonift archiepifcopo,ac comiti Palatino ( nam reliquam procetum fimulamp;nbsp;vulgimultitudinem nutu iftorumpendre non ignorabat)prlij dilacion. lu-beturcancellarius commemorate omnia ex ordine, qucunquca Vayuoda,amp;nbsp; Chriftophoro fuerant rgi nunciata:poneteeis ante oculos, qummanifeftnbsp;'^cid*lt;Wregnoimmineat,ft rex cum tot primoribus, tanto totius regni Hunganbsp;ri nobilittis amp; militi flore, fcfe tam apetto periculo exponeret. Nam ftcon- 4nbsp;tingatfid quod hoftium multitudine amp; apparatu cum paucitte fuorum collata,nbsp;magnopere effet extimefcendum ) regem fuccumbere, quidpoftea elfe, quodnbsp;poflithoftemremora,autimpeditc, quominus totaHungariaparuonegocionbsp;potiatur.?Diccbatinfuper,eftlongcfortafle vtilins,dum alij venit,dum Vay* ,nbsp;Uoda Cum Traniryluanis,Banus Sclauis,Chriftophorus ex Cratia,Boemi cumnbsp;Morauis,amp; Slefttis, amp;ft qu alia auxilia effent ventura, adeifepolfent, exetci-tum abducere inaliquem tutioremlocum vel retro etiam, ft hoftis eamnecef-fttatemimponat, aliquantulum ccdere: minus calamitatis acceptur elfe Hun- (nbsp;gariam, ft hoftis earn totam Mohczio vfque ad Pofoni pcruagetur, ac ferronbsp;amp; igni deuaftet: qum ft tantiexercitus, in quorex,amp; tantftt procer nobili* ' *nbsp;umamp;militumturba, vnoptliodcleantur. Hisenimdeletis,quidpofteafpeinbsp;regno reliquum eifeRege autem,amp; totprocetibus,ac tali milite faluo,faciliornbsp;fore omnia:eo prfertim rege,qui generis propinquitate aC necefttudine ft lounbsp;g lateque vniuerfum Chriftianum orbem circumplexus. Hc cm cancel-larius, quemadmod iulTus erat, eadem ilia node ad proceres, primm priino-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ribugt;
-ocr page 807-VNGAR IC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^7
!^ns ngulis fcorfim node aditis,deinde ad Senatum vniuerfum detuliflet,ni* *0 tnagis profecitjqum finihil eis fuiiretnunciatum: adeo omnium animi e-partim vanavidori fpe certaminis auidi, partim mctu difluadendx pu-l^jcuius deiiderio videbant militum animos accenfos, occupaci. Rex igiturnbsp;'^pritnamlucemin caftra venir: amp;quianondum ex Buda nauesvenert,qunbsp;^'toria,amp; alia in caftris regi neceflaria deferebant,in domum epifcopi,oppidonbsp;J^accntcm,diucrtit,tentaturusibi quoque,quod per Cancellarium paiilo antnbsp;^ftratentaucrat. Conuocantur igitur ad regem omnes omnium ordinuni amp;nbsp;^ationumconfiliarij, diuSenatui cx ordine ctiam militari interfuere frequtes:nbsp;*cx Boemis quoque, Sc Morauis, illi qui adeos pruenerant. Agitnr diligenter cum fenatu, amp; militari ordinCjquidfado fit opus : cm nemo adhiic eorumnbsp;Hrii exTranflyluaniajSclauonia,Croatia,Boemia,Gcrmaniaexpedarentur,ad-effet: quorum plcrofque certa fpes efict breui affuturos. hoftis autc in propin-Huo efltjUon nifi duobus ad funimum milliars caftris regiis rcmotiis, pugnanbsp;lortafle nullo pado dilaturus : quid faciundumregi cenferent: transfereudancnbsp;aliunde caftra,pugn,interim dum hi qui expedabantur aduenircnt,difteren-gratia; an bellifortunam c hofte experiundam ? Adcrathis confukationi-bus PaulusetiaThomorij,proxima node ex aliiscaftris hacipfa de caufaaccer-tus : quicu praelio cum hofte conferendo videretur non alienus,rex miratus,nbsp; Htrafpe aniniu haberet, eius etiam tali propofiro auertedi gratia coram vni-tterfo fenatu iubet eum interrogari,primm de fuorum,deindc hoftiii numero.nbsp;l'lamamp;idfciebatillc,magisipfi,quamvllialijconftare, ob frequentes explora-torcs amp; transfugas, qui ad cum aftiduc veniebant. Ad primumrefpondit, tam nbsp;ttcaftris regiis, qum in fuis (erant enim, quodfupradiximus,diuifa ) noneflenbsp;iudicio fupra viginti milliaarmatorum.In caftris verb hoftium,dixit fecer-to intclligeread 300000. hominum. qures,amp; tanta noftrorum cum hoftibusnbsp;tiparitaSjCum animos omnium vehementer perculiflet ; fubdidit repente illc,nbsp;ttonefle hoftes proptereamagnopere formidandos. efl'e enim illam multitudi-U^'^^/i^'^rmem magnaexparte,amp;: imbellcm. Inftantiregirurfus percundan-ttejquotnam crederet hoftiummillia eftc bello aptiora amp;{elelt;diora ? refpondit,nbsp;70000. Is quoque numerus vifus eft exercitum noftrum qum longiftim exu-P^tare: prfertim cum idem tormetaetiam bellica grandiora dixifi'etefle fupranbsp;^-His tarnen diu multumqueconfultatis,amp; tamMonachi confilio,quamani-kte omnium (prter paucos,qui nefeio quo vano metu dudi, non audebacnbsp;r atuquodfemij-gj^j. proferre) iam per Cc ad pugnamdecernendamfpedanti-5 : fupcrucnere repente inter medias has confultationes, mifli ex aliis caftris:nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenatum intromiflifuiflent, dixerunt, fe nomine eorum,qui in aliis
ttis erant,tam ad rcgem,qum ad fenatum mandata habere. Itaprius cu folo k fg^^^tifecreto conclaui collocuti,pofteainde cum codem rege egreflLnmne^^
Stratum accurate, nomine fuorum, ne regem pugna cum hofte Gonfifhiiw * bortentur,habere fe vires hoftium,liccc hi numerofi fnt,plan exploratas;vi-'fgt;atnefreinmanibus,mod fortuna,quam Deus eisobtuliflet,vtivelint.Ve-caftra, Deo bene iuuante, cumfuis caftris hofti vici-j tiribuj illiinuadcndo opportunioribus,iungerent. Quod fi quidahud rc-! gnbsp;nbsp;nbsp;uadere niterentur ,illis paratum efleexitium : feque ab hofte coBtra nos.
Wh VilLliX J JXXId ^XXcXLLXXXX XXt VAXUXU-XLX XV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4VX1UJ LV VV^X A XXVJd^
1 quot; ^fttanoftra caftris illorum quamprimum nonadraoucremus,venturos affir-jjj. ^nt. His inter ipfas belli confultationes coram rege amp; fenatu expoficis, 5etiamquifanioraconfiliafequebantur,tam atrocidenunciatione deterritis,nbsp;J) ^I'^^decernitur : nulla fpe,ncq; Vayuodam,neq; Chriftophorum, ncq; Boe-ttm Croatix, Fran. Bathianij,quiiamnbsp;'tttr Q^nquccclefiis cum copiis Sclauonicis crat, fpem facicbat, fefenbsp;^*^tduum affuturum. Id quod poftea cuenit ita. Fuerunt quinbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenatu,multum improbarentconfiliapugn,ita prcipitanter in-
btji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^o^Fj^^ncifeus Perenniepifeopus Varadicnfis,feftiui ingc- tfifcofitf
buenis,amp; itacertofcribendicharadere prdituSjVi cinerainem noftrorum
768 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S A M B V C I R ER VM
(nifi fortaffe T homam Zalahazij epifcop VefpHienfem ) in hoc gencre ferri velim, prfertim fi tantum ingeftio excolendo,qatum ocio, amp; lus rebus,nbsp;inquibs iuuenes nobiliores,magno fuo amp;patn damnotcmpus plerunq; co-terere folent, indulfifTet. Is igitur, quafi eorum, qu paulopoft lequuta funt,nbsp;prfcius,regi,nonfine omnium,qui aderant,admiratione dixit,eumdiem,quonbsp;pugnandumefiet,poftquam itaplaceret, 1000 Hungarorum martyrium(non-dumenimhuncnumerum exercitus excedebat) ducefratre Paulo Thomorij,nbsp;pro Chrifti religione occiforum fore confecrandum: ac pro eorum canonifati-one,quod vocant,cancellarium,fi is huic bello fuperfit in vrbem fore mitten-dum,vt quipontifici, amp;fiipremis patribus fitadlegationes Rom defundasbe wnbsp;ne notus.in quo vtinam ille falfus fuTetvates. Sedert fortalFe, qui accufaturinbsp;fintaudaciamnoftrorum,qui ita cupide pugnamhancexpofcebant:amp;banc veJnbsp;temeritatem,vel improuidtiam fint vocaturi : quod nequenunc deelfevideo.nbsp;Sedignorantmulta illi fuiflcin caufa,quaeprudentiffimos etiam,amp;:fiimmos Imnbsp;pcratores,ad idem ficil impellerepotuifient:amp;ante omnia, mirus amp;incredi-biliSycftalis pen quidam militum ardor, accerta amp;indubiratainomniuninbsp;feranimis viorix ipes. Ad hc, occulta quedam Pauli Thomorij, cum ma-gnahoftilisexercitusprce,confilia, cumhis fcilicec, quivel Chriftiani jp,Vlnbsp;Chriftianis parentibus nati erant, amp; qui tormtorum bellicorum apud hoftemnbsp;curam habebant, partim Germani, parrim Icalicigeneris. quinillud accede-bat,quod no videbacurfacis tutus ab hofte ade propinquo reccusiboAcprx-fertim ob equorum velocitacem ad nullam rem magis apto, Scprompto, qumnbsp;ad perfequendum cedentes. Pugnaigiuirin hune modum dcrta, ea, quxadnbsp;pugna pcrcinebant,curantur.Ante omnia Thomorij in ca(irania,quxinproxi-mofui/ diximus,prodcifcitur: ibi gr fuis impetrat, vtretro aliquantuluianbsp;concdant, fe cum exercituregio coniungi patianrur. Ica fequen die calirnbsp;nolira cum callris illoram,medio ferc milliari, infra Mohaezium coniunaA-erunt-.ric tarnen,vt amp; ibinoliriillis non mifccrcntur,fed effetparnum interaal-lum internoflraamp;:illorum cadrareliam. Eodem tempore venernnt exadanbsp;naues tormentis bellicis maioribiis,amp;minoribs,puluereitem bombardico,amp;^nbsp;qnibufdam aliis adpugnam neceffariisplenx: noucm etiam machinas Vien-nenfibus miffas adnehentes. Venerutamp;: Alexij Turzonisioo ferepedites, camnbsp;aliquotmachinis. namipfc cumepifeopo Vefprinicnfi Bud^reliuseratapudnbsp;regmam. Hi duo ad eius cuflodiam amp;: obfequia deputati fuerunnfug etiam e-iuspoflea comits, quiinhunc vfque diem in reginx obfequiis permanferunt.nbsp;AffuitBanus etiam Croatix,die dominico,quipugnam prxccilit, cum elegan-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
It
tiffimis copiis : fuere ad tria millia equitum, acnon ita m ultipedites. Veneraat
cquis, armis decenterinflruis. Adueniteodem ferc temponsmomentoSte-
phanus Azel,cum foo equitibus ferme, quosloannes Bornemijffaregiinfab-
fidium miferar,cum aliquot millibus aureorum,fuprcmiim ptre Elioalamno
munus. /enitcirca ferum eiufdem diei, loannesZcrcchcn, fupra zooopedi-
Cum,eorum quicirca Drauum colunc,amp;:infgaes fagictarijhabencur,dcs,par-
dm in fuis, parcim in capituli Quinqueccletienfis poffeffionibus colleorum. / Vnrant amp;alijplures intra illud triduumnlli prxcipu,qui propinqui eraat,amp;nbsp;in his Philippus More epifeopus Qmnquccclcfienfis, amp;: fratereius Vladiflausnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
More. Q^bus omnibusmulcongregatis (fuere autem adviginriquatuorvel^0 vigintiquinquehominiim milliamam naualium copiarum,quxamp;ipfxeodem
* in loco erant,nullus in eo bello fuit vfus, Cxfare cumillo fuo tamnumerofo amp; potend^ooooohominum exercitu,non nifiper duomilEaria diflante)confum-pti funtillictrsdies,quipugnamanteceflerant,partiminpugnxpr u iis,quxnbsp;nbsp;nbsp;
af]jduxcbanc,maiorifmperhofliuin qumnoflrorumdamno.partimina
-ocr page 809-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^^
^^tando, quo pao, amp; in quo locO cum hoftecongrediendum, quern in mo-^niacics elTcc ftruenda,vbircx inacie ftare,vbi eques^vbi pedes, vbibornbar-poni deberent, quas ad oCtuaginta habebamus,cum hofbli bus mininie con-. *^cndas. Difputacum fuerat ante illud tempus diligenter de regis perfonat ^^ant, qui ce nie bant eum cum aliquot hominummiilibus Iclcftis, procul abnbsp;^^'eftare debere.quod cm nullo pato exercitus laturus elle videreiur,qi re-S^*^de more volebant prlio interefl'e : agitatum eft c illud, vtregis loto, ar-regiis alius indueretur. Sed id quoque vifum eft, line ingenti exercitus re-j ^iatione j ac cotfternatione fieri non pofle. Decretum igitur pollremo eftjnbsp;fatis anceps pgna imminere videretur, vt efl'ent qui regis leruandi cu-*^^^haberent, quid grauius accidifl'et : amp; regem limul, ac aeiem, itavtrelH-pofleamplius nonfperaretur,inclinarc vidrent,ex media acie eteptum ab-^^Cctent. Demandata fuit hc cura Gafparo Raskaijj Valentino Toruk,amp; Jo-^njiiKalnaij, tribus prftantillimis viris, amp; rgi fine viJa controueilia, fidilli-: difpofitis ctiam ad id equis velocioribus quibus rex, fi ira neceflitas po-'daflet, in euadendo vteretur. Sed vt ad rationem difponcnd aciei rede-tant non pauci,amp; in his Lampert Gnoinskij, qui confultillimum niniiumnbsp;^^nfcrcnt,fi curnbusquibusrex maximeabundat, actesvndique cingereturinbsp;J fi intra fepta amp;:munimenta certamenferct:hocenimpadofuturumdice-nt,vthoftis non ita facile nos pofletfquodmagnoperc timendum erat} cir-cnmuenire.Approbanthanc ftruend aciei formam Radifch,Bofich,amp; Paulusnbsp;akirh; exquibus pofterior tribus legitimis prliisSoIymano cum holte comnbsp;^fiSjinLcrfuifle fe dicebat. Ituin eftigiturpedibus inhanefentetiam.Deman- nbsp;'iitaque ea cura Gnoinskij, amp; quibufdam aliis : ferius tarnen , quam oportebat,nbsp;detnum vefpcri,quo infequentem diem eftcumhoftepugnatum. Itaquenbsp;quoque res,licut alia multa,fuitnegleda. Aciemeodie, quo eft pugnatumnbsp;qui fuit XXIX. Augufti menfis, diui loanni Baptift decollato facer ) ex fen-f^ntia eorum,quos paulo ante nominauimus, ita extruere placuit : vt quto la-. ?'^^cxtendipoiret,extenderetur in quo illud eft potiflimum fpedatum ,ne abnbsp;uofte circumueniremur. Deinde diuifus eft vniuerfus exercitus in duo agmi-In primo agmine,duccs belli erant nullo certo loco : fed vbi res poftulalct,nbsp;^^ttutn eius cornu Banus Croati,cum loannel hahij : finiftrum,quod Vay-JOQx Tranflyluani,fi adefle potuilTetjdefignatum fuerat, Petrus Percnnij cu-juat, hrant in hoc priori agmineplures ex primoribus,in quibus Antonius Pa^nbsp;'^^ij,Francifcus Hommonai], Gabriel Perennij,Thomas Zechij, Andreas Ba-onj, Emericus Czibak, amp; plures alij. Tormenta bellica ftatim poft principinbsp;Puiitacrant. Secundum agmen, fine ilia acies, quam nos ftatariam appella-ps, in qua rex erat, exequitatu magis conftabat j paucosadmodum pedites nbsp;habebat: inter hanc aciem,amp; primam,non interccdebat,nifi Ip^u^^nbsp;^pidis iaftus* In co agmine ante eum ordinem, in quo rex erat, tripIe?CTlWP *nbsp; 1 magna ex parte excubiculariis regiis amp; baronibus conflatus : quorum duxnbsp;(jt Nicolaus I harczay, vir amp; manupromptus, fingulari in regem fide. Ibi-l'Ugt;cratvterq; aul regi prfcdus Petrus Corlatkei, Andreas TrepkaPo-^Uus. Erar amp; Stephanus Slijk Boemus,cum aliis BoemiSjamp;: Morauis : hi an-J regi proximi erant. Tres illos ordines fubfequebatur ordo rqgius,
^ius ordinis medio rex ipfe,nempe
tngenio,(lgt;ecie^ 'virtuteg^ numirtisinaf,
Sf/es patria, regurn^ decus^ fata tulijjenti
Io ^d rgis deXtram erant,antiftes Strigonienfis,amp; Zagrabienfisinam Agrien-^ ^dhuc ex Batha Budam fuerat miflus, poft Zagrabienfem^ Varadienfem,-^mquccclefienfem, Sirmienfem : duo enim ex prlatiSjlauhenlis amp; Vacien-Mluain pofiti erant. Poft CanCellariumj Nitrienfisj Bofnenfis, prajpofitusnbsp;I enfis,amp; poft hunc fccretatij ac cubicularij.tegis in parte finiftra,pcnes rege,nbsp;/^Useratrelitus Comiti Palatinoiqui licet ger pedibus, amp; vixequo infidens,nbsp;^'CQttiodo in primo,modo in fecuildo agmine diligentillime verfabatuti Innbsp;Tt
-ocr page 810-'j'jQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCl RERVM
Iua igitur parte,cum Palatinus loco fuo abcflct,erant penes regem aliquot b* rones : C illi duo, quos diximus,antift:ites. Regi tcrgo adhaerebant Czctricz,nbsp;Maiilath,amp; CafparHorwath,ftabulireg,j magifter. Poft proceres fimilimodonbsp;crant bi, quos quifque fibi magis fidos, amp; ftrenuos pro tutela corporis fui dcle-geratdiiserat coniunlt;ftus poft regem amp;:proceres,equituni cataphraftorumpul-cberrimusglobusjioc OjVel paulo amplius catapbratos continens.namalijhu-ius generis quits per primum agmen fparfi erant. In mediobuius globi eratnbsp;vexillum rgis, quod loannes Dragffij iudex curia;, qu tertiaeft interfecuIa-nbsp;res rege dignitas, fuftinebat, Hanc ftatariam aciem eingebaut vndique quits leuis armatur,amp;: pedttes quoquealateribus,quod fuperius diximus. Inla- !nbsp;tere eius dextro,poft antiftites amp; fecretarios, erant illi tres, quibus tutelamregijnbsp;corporis commiflam fuiffc diximus.Locus, vbi acies fuit inftruda, recelTerat anbsp;Mohaezio milliari vno,a Danubio prcerfluentemilliario medio.Erat,quod amp;nbsp;fuperius ditftum eft, in eo loco ingens amp; lata planicies, nullis neque fyluis,ne-que virgultis, neque aquis, neque collibus impedita, nifi quod adlxuam, inter cumlocum amp; Danubium, erat aqua paluftris, amp; limofa, crebraarundincnbsp;caricibusque plena, vbi poftea multi mortales perierunt. Contra nos collis eratnbsp;inlongumprotenfus, intbeatriquedammodo forma,vitra quem CxfarTurca-rum caftra babebat. in colbs imo defeenfu, pagus modieus cumtemplo, Feul-dwar ei pago eft nomen. Ibifueruntpofttx macbinboftiles. eumlocumocu-lis nos poftea,circaextremumccrtaminis tempus, confpeximus,boftibus fuilTenbsp;oppletum, maxime laniczaris, quos vocant, qui quicquid erat vitra illius pag
cafulas, omnia longo ordinc occupabant: inter quos fuifle Cxfarem,poftcafiJ* it cognitum. Tormentaitacrantibi pofita,quafi in quadam valle:propterquolt;^nbsp;noftris longe minus,qum fi in plano fuiflent,noccrc potuerunt,amp; plus terroriSjnbsp;qum darani intulerunt. Acie in boc quern diximus loco, eo quern diximusnbsp;modo amp; die, paulo poft fobs exortum inftruda, ( erat autem dies clara,amp;: mid'nbsp;tumferena) Palatinus regem ex eo loco, quern cidefignatumfuiiTedixiinu^?^quot;nbsp;dult;ftum,quodamp; triduo ante fecerat,per vniuerfum cxercitum circumducit : i-bieum prfentem,dequo aliquidubitauerant, omnibusmanuoftentans,p3-ratum dicebat omnia extrema amp; morte ctiam fubire pro patria, pro facra Chri-coniugibus amp; liberis eorum. A gerent iwquei-pfi quoque virifortiflimi,Hungaros fe eife meminiiTent; amp; eosquinbsp;amp; eorum olim maiores inclyti ilb heroes, amp; fortiflimi Cbriftiana: Reipul^- pro-pugnatoresjtot clara rropbxa, ex eodem illo, cum quo pugnaturi bofte,nbsp;retuliflent. Nec efle quod boftium multitudine deterreantur : non enim innbsp;multitudinc, fed in robore militum, fitam efle vidoriam. Deum ctiamipfumnbsp;ex alto,profuafandareligionepugnaturis affuturumunmanuipfommpofitamnbsp;flediadjat,nonpatrifolm,quamboftisoccuparevenifler,ledtotius Chri-ltia?fi?Tlt;eipub. falutem. Hxcamp; alia taliacumPalatinus, amp; fimuletiamrex, o- 4*nbsp;mnibus ordinibus obequitatis, commemorafl'entnex locum amp; ordinem fuumnbsp;repetiuit. Confumpfimus poftea maiorem diei partem in expedando bofte;nbsp;qui fe ita baud multis^qui leuia cum noftris certamina ac belli prxludia cxer-cebanr,prmilfis,adbuc poft colles illis continebat,dubium noftrosnc,vt ad il-las locoaim anguftias pertrabercnt,an vrpugnainfequentem diem dilata, nosnbsp;canode in caftris ex improuifo aggrelTos opprimeret. quodpro eamilitum amp;nbsp;tormentor copia,qua abundat,non erat ei difficile fadu: velvtpotius nos longa prlij expedationcfatigaret.Quicquidin hochoftisfi-ieratfecutus,nonmi-bi de boc eftcompcrtum.Tenuitcert nos totafer ilia dies fufpenfos. Siefuf-penfis, amp; expedantibus apparuit, iamfoie in vefperam inclinante, agmenho-1nbsp;ftium, pervallem,qu nobis ad dextram fubieda collibus erat, tacite incedens,nbsp;fola haftarum fummitate illud prodente.Monachus igitur,ratus id quod erat,il-los vel ad caftra noftradiripienda,velvt nos circumuenirent, tendere, dprimanbsp;acie ad regem aduolans,iubct Cafparum Raflbay cura duobus aliis,quos ad cu-ftodiam regij corporis deputatos fuifle diximus, ire exploratum, quidnam illinbsp;moli-
I:
VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;771
^oiirentur,amp;vteosfipoflent,abinceptoitinereauertant. Illenonimmemorj 4'^*deianteafueratde rgis cuftodia mandatum, recufata,quanw honell po-^'^^^jprouincia, demum cm amp; Monachum inftare videret, amp; regem Monachinbsp;*'^perio non contradicere : ne,quod non fine magna caufa faciebat,id in igna-vel timiditatem ei verteretur : fubdit equo calcaria,amp; illuc, quo micceba-^J^bcmfociis, amp;tota equitum, quieis parebant, cohorte feftinabat, ea etiamnbsp;Pe (quod non videbatur vllo modo dubitandum )ilium ad tempus, quo rcginbsp;^^usopcraeflet neccflaria,inde facile reuerti pofle.At his e,qu diximus,pio-Iq i^iSjadhuc incertum erat, vtrum hoftfs fafturus eflet eo die pugnadi potefta-amp; erat poft meridiem hora fer tertia. Nec deert ex primoribus, qui tamnbsp;^^gatnexpetationem pertfi,figna receptui cancnda,amp; in caftra redeundumnbsp;^nirent. Qimd cm Monachus fenfifl'et, repente ad regem cum collega ad-^bt,pugnam nullo modo differendam efl'e monet : minus e/Te periculi nu ne,nbsp;parte copiarum hoftilium, quminpofterum diem, cum totoexercitu c5-; non efle de vidoriadubitaiidum. Ad quam vocem rex ftatimfigna ca-^eteiubet : amp;; fimul cumtubarum clangore, amp; tympanor fonitu exoritur cla-hvel cantus potius noftrorum, lefu Saluatoris nomen inuocantium de mo-amp; eodem tempore, vidimus ingentem copiarum hoftilium vim de colle il-0 M^inobis oppofitus erat,fefe fenfim dcmittentium,vbi Cfar Turcarum eti-^etat. Turn demum regis capiti galca eft impofita,quo tempore magnus innbsp;Ote pallor apparuit,quafi futuri mali prfcius. Signo belli dato, virilitcr cnbsp;^lteconcurrerehi,qui in primaacie erant : bombardas quoquenoftr omnesnbsp;/''dxfuerunt: paruo tarnen hoftium damno fit certamen, multo acrius qumnbsp;f numro militum noftrorum: plures ex hoftibus,qu3m ex noftris cadt; do-/^noftrisfortiflim pugnantibus, hoftiscedere, fiuenoftrorimpreflionccc-ns,feu vtnos ad tormentorum loca pertrahcret,cpit.Et repente aduolat adnbsp;, Andreas Batorij, hoftes tergadare, vidoriam eflenoftram,promouen-ntefl gradum,amp; noftroshoftem fugientemperfequentes adiuuandos. Pro-iǒ^amus igiturperxquaamp;iniqua : verm,vbi ad cum locum vtum eft,in quonbsp;^nantfueratcertatum : ibi verb multa noftrorum,plura hoftium cadaueranbsp;fcampos iacentia vidiiTes, amp; quofdam femiuiuos, amp; adhucfpirantes : inte-(j noftris hoftiinftantibus, amp; fortiter cum eo pugnantibus, agmine regio eo-tii^'j^^^^tuni cataphrado milite properari poterat,properte: inclinari cor-nextrum cpit,amp; pleriqueex eo cornu fugam capeflere, tormentis ( credo)nbsp;primm laculari cperat, exterriti : qu res,amp; globorum iamnbsp;a etiam, qui penes regem eramus, capitibus fuperuolantium, crebri ia-ti ^Uon parum terroris omnibus ineufl'erunt : amp; eo ipfo tempore rex inordi-f^.^ftcononcomparuit, fine priores illos ordines, quos ante ipfiim diximusnbsp;r progreflus, ( quod antea ita erat ftatutum, ne rex in eodem loco ftarct^nbsp;nhiatus ex acie ab his, quos ei poft tergum fuifte diximus. namnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
dfunt, qui dicunt, eum priores fui agminis ordines tranfgref-n. j'^fjue adprincipia proceififle, atque illic viriliter cum hofte pugnafl'e. ^nego neque affirmare aufim, neque aperte inficiari. Illud mihi certo con-. ^cumtuncnoftro ordinc, amp;fuoloco abfuille,quAdo tormentahoftilianbsp;^recperunt, amp; quado ex cornu dextro fuga fieri cpit. Secundu^ ex eo-p ordine, pene eodem tempore, quo regem, fenfimus abfuifle archiepifeo-p^^^hgonienfem, amp; nonnullos alios rgi propinquos. Ego regis amifl cul-ineos aufim conferre,qui eicuftodes fuert adhibiti : neque ineos,nbsp;aciefubduxerunt, fed infchcicuidam noftronbsp;Gf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam amiftb, non folm pateremur ea, qua: ab externo hofte paf-
4^ns,fed domefticis etiam diiridiis,amp; fadionibus ob alium regem inlocum flagitiiSjhis etiam grauiora me-fij ns.lllos enim vtrofque feimus rgi fidiflimos fuifte,amp; regi falutis ftudio-quod ad tres illos attinet,ad euftodiam regij corporis deputatos,nbsp;eos ab hofte,ad quem reprimendum mifti fuerant, non prius redire po-Tt ij
\
-ocr page 812-772, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCl RERVM
tuiflc,qum fucrit to ta acies noftra infugain conuerfa, capto ctiatti vno ex iS| 8 eodem in loco liberato.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nioleftiore ahimo ferendum cenfeo, quod au-
fus fit quidam,orationc de hoc publicata, (fi oratio ilia vocari debet ) noftros fui regis defertores falfo vocare. An deferuifle regem fint cenfendi,qui omniaillinbsp;officia bonorum acfideliffimorum fubditorum pracbucrunt, qui omnes fer innbsp;codem,in quo rcxiacuit, campo iacuerunt, teftati morte etiam, qumfidifuonbsp;rgi, qumamantes patriae fuerint.Sedidem illeegregius hiftoriarum feriptor,nbsp;qui hxcfcribit, amp;qui tot conuitiain gentem noftram ingerit, huius etiacladisnbsp;hiftoriam ita fcripfit, vt me pudeat eum ita impudter rem fibi ignotam in vulgus proderefuilfe aufum.Sednos adinftitutum redeamus. Regisexercituper (nbsp;ea, quas diximus, vehementer turbato,amp; ad fugam fpedante : diu tarnen etiamnbsp;poftea eft pugnatum, iam non in latiore ilia planicie, fed ante ipfa tormenta;nbsp;qu nobis adeo erant propinqua, vt non fuerinta nobis decern paffibusremo-taidonec non folm terrore, ledamp; fumo tormentorum omnia replente, ac vi-fum etiam prohibente,coada fuit magna exercitusparsin vallem, quaquisil*nbsp;lis paluftribus lundta erat,defcendere, reliquis adhuc ante tormenta virilitefnbsp;pugnantibus. Cterm cum hi quoque, qui fe in vallem receperant, rurfusnbsp;in pugnam inftaurandam rediiflent,neque iam vlterius vis tormentorum ^fu-mi fuftiueri pofte vllo modo videretur: magna exercitus parte in fugam dilapfa ,nbsp;ipfi etiamfunt fugcrc coadi. Fugam igitur ad vnum omnes, qua cuique pro-ximura erat capeftunr,acper ea potiftimum loca, per qua: pauloante ouantes,nbsp;amp;fpe vidori pleni vencramus, amp; per caftrorum loca, qux fuerant antea iw
perhoftes direpta amp; difieda,vtveftigia tantum eorumfupercftent, amp;plena effent omnia eorum qui in caftris remanferant cadaueribus. Holtes vifano-ftrorum fuga,vel fraudem fubefte rati,vel pugnafatigati, diufe intra aciemfi' am continuerunt;amp; nifi tenebris nodis infequentisfefe inrendentibus, nequ^quot;nbsp;quam noftros funt infequuti. Qu res, amp;:qud nox paulo poft cum imbribusnbsp;eftufifi'miis eft fubfcquuta,multis mortahbusfalutifuit.Durauitcertameni-ftum per vnam fcrc,amp; mediam horam, funtquc non pauci amp; ilia paluftri vota-gineabfumpti. Nam rgis corpus, quern amp;ipfumibipcnifte nonnulli dicebar, }onbsp;fuitpoftea repertum inhiatuquodam terrprrupto,fupraMohaczium,mdbquot;nbsp;ario medio fub pago, quernCzelie vocamus; quilocus tunc Danubi)inunda-tione aquam folito maiorem habebat: ibifimul cumequo ita,vt eratarmatus,nbsp;.ab aquis fuit fuftocatus: quo inlocoplures etiam alij perierunt, atq; abeo loconbsp;non procul repertum eft corpus Andre Trcpka,amp;Stephani Azel. Monachusnbsp;in primaacie fertur cecidifle,fortiterpugnas.cius caput trunco abfciffum,po-ftcro die per caftra hoftium loco triumphi fuit circumlatum, longx haft affi-xum : quod poftea ante tabernaculum Cfaris ftetifte aiunt. Eo die,qui pu-mineft infeq lutus,mille amp; quingenti ex his capti fuerant, amp; inter hos magnanbsp;pnWflroni nobilium pars in coronam pofiti, coram exercitu vidori capi- 40nbsp;te funt truncatijCfare fanguincm illorumhbante diisfuis. pauCi ex captiuisnbsp;feruati : vt eflent, quibus Cfar,amp; Hibrahim Bafta ea,qu opus erant,poftencnbsp;feifeitari. Inter hos Nicolaus cognominc Hertzek, quod lingua noftra du-cem fignificatjdux reuera,amp; thefaurarius regius exiftimatus: item loannesnbsp;Pileczkj^, amp; loannes Maezieiio^skij, Poloni, omnes cubiculi regij miniftri,nbsp; quibus poftea ad reginam reuerfis multa cognouimus, qu breuitas hifto-rica commemorare nunc non permittit. Seruatus fuit amp; Michael Fekethe,nbsp;amp; Bartholomus Maytinij,qui poftea magno refuerunt inderedempti. Perierunt in co prlio,amp; in fuga, prter regem, ex antiftitibus Ladiflaus Zalka-nus archiepifisopus Strigonienfis, Paulus Thomori Colocenfisdux belli,Fran-lt;?nbsp;cifeus de Peren Varadienfis, Philippus More Quinquecclefienfis, Blafius Pa-xij laurienfiSjFnncifcus Chaholij Chanadienfis,Georgius de Paliina Boznen-fis epifeopus. Ex baronibus, Georgius de Zapolia, comes Scepufienfis, alternbsp;bclliduxiloannes Dragffij,iudexcuri:Francifcus Orzagcubiculariorum, Pe-nbsp;nbsp;nbsp;,
trus Corlathkwij,amp;: AndreasTrepkaianitorum,SimonHorwathpincerna- nbsp;nbsp;|
rum
-ocr page 813-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;773
tuntregaliummagiftri : Thomas Zcchij, Gabriel Pcrinni, AmbrofiusZarkan, ^ntonius Paloczij, Matthias Czethini, comes de Frangepanibus, Sigifmundusnbsp;^anffijjFrancifcus Hampojoannes de BatianjStephanus Slyk Bohemus,amp;n-Bohemijamp;Moraui. Ex nobilioribus amp; potioribusregni,Frcifcus Ba-Nicolaus Tharzay, loannes Paxy, loannes ift wanffij, Emericus W^arday^nbsp;MichaelPodmaniezkij, Georgius Orlowchicz capitaneusSegnienlis,5tepha-Azel caftellanus Pofonieniis, Sigifmundus Pogan, loannes T ornaly, loan-Stephanus Kalnay,NicolausForgach.Prter hos,nobiles potiores vfquenbsp;iquingentos. Qmn tum prter tria,vel quatuor millia peditum, pauciflimi e-^aferunt. fueruntautem vfque ad duodecim ^.vel tredecim millia peditum : exnbsp;Quorum ducibus vix euafit quifquam alius,prter Hambalem Cyprium. Tor-^enta bellica omnia,amp; illa,qu in acie fuerunt,amp; eaqu partim incailris, par-in nauibus remanferunt,habuit hoftis. Horum cura demandata fuerat, lednbsp;^rO)amp;non,nifi cademilla node, qu puguamprcelht, comitiloani Hafdekjnbsp;ftrenuo,amp;induftrio,amp; qui circa regem ab initio fuerat diligentiirim ver-htus,rgi inter paucos charus. Node amp; die qu pugnam infequuta eft, hoftesnbsp;J onmes partes propinquas curfueiFuli, obuiaquque vaftauert,amp; combuf-untjUuUi mortalium parcentes, non fexui,non tati, noreligioni,omhiaf-^^ ^amp;crudeliainmiferamgentemcxercentes. NequeeftmeatUmvirium,dauern illius nodis, amp;fequentium dierumdeplorare : qu tanta fuit per omnemnbsp;*lUin Hungari citerioris partem, vt non poflm mihi perfuadere, ab vllo vn-Quamhoftecrudeliuseflefuitum. llludinteraliacontigu,nunquamforraifenbsp;uutea auditum,quod infantuli viui,ne vagitu proderentur, fuerunt ab infeheifnbsp;Uiismatribus interram defoiri,ibidemaereterrainterclufojmatribusinde a-Ugientibus,miferc fuft'ocati.Proceifit hoftis vfque ad Balatonem lacurn,Qmn-Quecclcfenfi ciuitate infigni combufta : cuius tarnen arXjamp;s nobiliflmum tem-plum,quod in arce eft,temaniitintadum. Dum hc agerentur j iam Vayuodanbsp;uitca 2egedinumerat,Cum copiis Tranflyluanis : qu c ita cito fubfequi nonnbsp;j Pflent,ipfe confeenfs leuibus rhedis, cum pacis ad regem properabat : vt velnbsp;1 'usprlio,quodintellexctat minime dilatum iri, interelfet. Cornes Chrifto-Puorus Zagrabiam peruenerat:Boemorumaliquapars,eorum qui in auxihumnbsp;fugi veniebant,partim non longe ab Alba Rcgali,partim circa laurinum erat,amp;;nbsp;uirca eadem loca Georgius Marchio Brahdenburgenfis, amp; Cancellarius Boe- ^Adam de Noua domo. Regina hac clade audita, cum epifeopo Vefpri*-Utenfe,amp; Alexio Thurzone,amp;oratorepontificioj incerta adhuc de regis inten-trpid Pofonium confugit,rerum fuarum magna parte per Danubium fub-Uefta: in quibus,amp; in his,qu ciuium Budenfium erat,licet Andreas Orbanez,nbsp;QUiarciStrigonien prerat,nonnulla damna fecerit, tarnen inhuiusrei Com-Uiemoratione longe veritate receflit ille,quimilitibus noftris Icuis^rnutm,^nbsp;Quos veto nomine Huflarioncs appellant, earn impingit Culpam, quod^ff^n^nbsp;^ginales inhoneftius habuerint, amp;inearum foleis per ludibrium faltauerinnnbsp;^far paucis diebus circa ca loca,vbi prlium fuit, commoratus, omnibus delude, quos prdatum dimiferat, ad fe reuocatis, inde ^jidam verfus mouit : adnbsp;QUamfextis autfeptimis caftris ripam Danubij legens cmperuenifl'etj oppidisnbsp;^villis obuiis omnibus exuftisearn fine omni prfidio relida reperie^ amp; com-uflit,arce fola cum ftabulo regio ac viuario ferarum relida. Inde dimiftis in o-Uines Hungari citerioris partes prdatoribus, quicquid inter Danubim amp;nbsp;cum Balatonem iacet,vfq; ad Iaurinum,omnia ferto amp; flammavaftauit. Stri-tarnen arx,per eum,quem fuperius nominauimus, Andream OrbaneZ de-utta, per hominm humillim fortis, amp; qui paulo ante peditum illiUs capitulinbsp;Uftor eratjMatthumcognomentoNagh,qui illuc cum paucis confugerat: amp;nbsp;^tx''^iflegradij, coton rcgiConferuatorium, perrufticos amp;monachosfue-^Untferuat. Tatus terror inUaferat animos noftrorum, auditoCfaris Budamnbsp;^duentu; qu quidemarces,amp; cumhis Thata, amp; Comarumj atqe etiam Albnbsp;*'Ugalis,propterea etia ab hofte non fuerunt captjquodiSj nefeimus quo con-T t iij
-ocr page 814-774 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVGI RERVM
filio,rcgnum vaftare tantum contentas, de arcium amp; locorum munitiorum ex* pugnatione nihil habuit penfi. Nufquam eft ho fti fic in H ungariam fuiti ma*nbsp;Maroth, gjj repugnatum,quam in loco,cui Marotho eft nomen,non procul Strigonio.nbsp;Seceffus eft archiepifcopiS trigonifis,non inamoenus,inter eas fyluas, quas nosnbsp;X/iertefias appellamus,fyluis amp;c nemore vndique cinclus. Hucfealiquotmil-lia noftrorum receperant, cum coniugibus amp; liberis, anguftiis freti. Cum hisnbsp;hoftifuitnon femel acerrimumcertamen, magnahoftium ftragc. Poftremo,nbsp;cum nullo modo caftranoftrorum, qu curribus circumduxerat,expugnariabnbsp;hoftepoflentjcoadus efthoftis tormenta quoque bellica iliac adducere,amp;ita
nbsp;nbsp;demum amp;caftradifieda,amp; omnesfere advnum cfifueruntiingentes cadaue- i
rum cumuli, qui nunc quoque eo in loco vifuntur, facile magnitudinem cdis declarant : fixere autem,vthi,qui pauci inde efFugcrunt,referut, vfq; ad 15000.nbsp;noftrorum. Omnium verb vbique tarn cxforum ,quam captorum numerumnbsp;in vnam fummamcolligedo, affirmare aufim, ex his qu cognofcere potui,peril lie hac clade, prope 200000. hominum. Citeriore Hungariainhunc, quernnbsp;diximus, modum, Draui oftio adlaurinumvfque vexata, terrore non modi-co etiamhis qui procul erant,amp;Viennenfibus quoque inie clo, ponte fuperDa-nubio adPefthum fafto, decimoquarto quum Budam venerat die,Cfar innbsp;Hungariam vlteriorcm tranfiit : dimiflis inde quoque ad omncs partes, qu inter Danubiunx amp; Tib ifcumfunt, qui omnia fimilitervaftarer, amp; comburerent,nbsp;ficutin citeriore Hungariafecerat : multitudinem omncm,quTibifcunmonnbsp;tranfterat, partim gladio into rim it, partim in feruitutem rapit. Ipfe fatis iam innbsp;%niferam Hungariam debacchatus,domefticis,qu interim in Alia minore (quanbsp;Natholiam vocant ) exorta fuerunt, diffidiis eum reuocantibus, omnibus, quxnbsp;intra Drauumamp; Danubium occupauerat, locis, atque ipfaetiam arce, amp;ciui;nbsp;tte Budenfifine vllo prjefidiorelidis,domumeftreuerfus.
DE FERDINANDO REGE, SAM B.
p X c I p I T regnum Ferdinandus,diuinitus omnium voto nunc Imperator Rex,idquefuo iurenon modo connubiali, fedmaiorum cu Matthia,poft^^nbsp;Ladiflao quoque conuentionibus amp; padis, qu vel ab Ibraimo Bafta per La-fcium aliquando Byzantij rccitata,amp; audita comprobata fuiffe lego. No tarnennbsp;fine labore,diuerfisque Baronum ftudiis,illud eft confecutus,coronanique Al-b in fefto Emericiaccepit, 1527 anno : ac Bud in regia collocatus eft, cumnbsp;Ioan. V ay da iam ad T okay militem colligeret, amp; Nicolao Sai meh ferrea manu dido fufus, turpiterque profligatus erat. Hie enim flagrans cupiditate regni,nbsp;quod illi Ladiflao fere, amp; proceribus, excito ad rufticanum bellum fopiedum,nbsp;^^^l^ai^^iam promiftum fuiffe dicere non verentur,quid animi haberet,quamnbsp;Lodoui amp;Ferdinando ftuderet, in interregno ipfo teftatus eft. Iam enim a 4nbsp;conuentu illo Pefthienfi,vbi omnia loca armis obfederat,vim minatus, cum denbsp;Lodouici confirmando imperio tradaretur, quid ambitio,prehcnfationes,amp;idnbsp;genus artes valeant,expjiriri eft aufus : excrcitu quoque ad Mohaeziumtardiusnbsp;moto (licet id accidiffccontrariis Lodouici legationibus amp; mandatis multi affrant) fptm concepiffe de Solymani erga fe,adque regnum tradendumpropennbsp;fa liberalitate, non imperiti rerum fateri audent. nee omnino fpe falfus eft, fi-quiderti Ferdinando rite eledo, prripere coronam aggreffus, promiffxs innu-meris,vtaquibufdamrexcrearetur,obtinuit. Sedinfauftusillidominatus,amp;nbsp;femper inconftans fuit,adeoquc ciadibus fpe cumulatus. Ferdinandus enim nbsp;conferipto exercitu paratiffimo,illius molitionibus,ac fubitariis,tumultuariis^ 50 J;nbsp;turmis obuiat : red Budamobfeffurum vt Vayda intellexit,confcius viriupro-fugit.Bis ad Tokay fufis eius per Velfiumamp; Nicolaum Salmis copiis,fatis Vn-garorum focietate firmatis, nufquam tutus effe potuit : amp; diuin Polonia hofpesnbsp;latuit, donee fe, fuosque amp; regnum ad extrema redadus,in turpiflimatutelam,nbsp;feu potius feruitutemacerbiflimam Solymani abiecerit. Quo varie precibus adnbsp;reftituen-
...J
-ocr page 815-VNG ARI C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77$
^^ftituendum fibi regnum, amp;fecurumprftanduniexcito, imperium cm ipfe amiferatjtum vernegociEurop,folicitudincmq; actulit maxima. Po-^nio tarnen Caroli V. aliorumque principu opera, Varadinianno j8. recon-Saimenfis interpret patis laudabilibus admortem fte-nisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfcurum eft Vayuodam apud Turcam non parum commendatio-
Opera V enetorum inueniiTe, qud Symienfis prxfclura Grittio, Tranflyl-oique concda fueritmec dfunt litcr,quibus docetur,Francorum regem h j^^5enamilliaauremnummm Venetiis fubiidio loannialiquadiude-k Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verm quod ad hune optimum,clementiflimum,fidiflimumque re-
rerdindum attinet,non deerunt qui memoria,amp; fl;ylo,quid amore Chri-|.(^oiolitus fit, per 38. anpos fufeeperit, aufusquefit,copios, vereque narraturi ^(^quandorecenteshiftoripoftobitum commodius diuulgentur,liberiusqjnbsp;R^ofcijiudicariqj foleant. Materiamamp;: argumentum tarnen omnis illiusvitnbsp;, ^Serrim oratione mea fcquenti ad funus confcripta,fubiiciam,quodipfumnbsp;^los nuper fuarum feriptores rerum fecifle video.
IN
OBITVM IMP. FER
DINAND! PRIMI, ORATIO Ioan. S am b vc i.
Ve M vniuerfus orbis nunqumeomprehendebat, cuius ad Imperium,amp;focietatem,omnes Reges ac Principes conflue-bant,quitot bellafortiter intulit,propulfait,cfecit,pruden-tia,confilioq5omnmemoriamfuperauit:eum,auditorcsno-biliflimi,thecula fummi diei celebritate fubito eierri,vel eri-pipotius,Opt.Principem,P.P.nnneper omnevitamlugere,nbsp;t ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lachrymisque eins veftigia colluere debemus ? Qtiod ipfum
ku nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fieri videozquos adhanc concionem com-
^^^'Ore querelis conteftatam,gemitibusq5 aflduis plenam concurrifle Hjj Or. Miferumx eft,Chriftiani auditores, confuetudine familirem amittere:nbsp;parentibus, in negociis propriis inopcm ac dubium verfari:nbsp;cjp'^^-^oiunijdcftituiiufto patrocinio: fed calamitofumetiam,huiufmodi Printtenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus in publicum vfum contulerat, ifta fcilicct erga omnes leni-
(Ipp^oinentia, forti tudine, vitoriisquc clariffimum Cfarcm,nonfemper vi-hi I''lentem poire,qui fuorumcafus,proprios ducebat : quemadmodumfi-^^'tit.^^'Oditos,fartos, telos,florentesqueconferuaret,diesnotcsqult;i^^jy^|^^ {jp'^oifemper in periculis cum laude verfatus eft, Chrifti fpe, pofteritatisque,nbsp;dura ifta attingo rairabitur quifpiam, qui ipfe hc pro-fiij ^J^os,nonfpirituprcludar: prlachrymis vos intueri,pr dolore animiamp;:nbsp;tisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;velhifeere queara : cm vos,quotquot adefti, contralis depofi-
ftnj. ^^^^gore, multorumqj iam dierum fqualore obfitos,ac pen confedos oratione quiddam aliud,quara luffi augennbsp;pt P^tarem :nifiqj breuitertantiheroisvitam, amp;quasmereturlaudes, quafnbsp;l'isn percurrere, iuftaq; cohoneftare,vteorummemorialeuationemvo-^de^rct, conftituiflem : haud ego hune locum ficcis oculis, minusnbsp;' kljf ^ontibus pedibus confcendiflcm.Sedita eft,cuius rcs prclar amp; imraor-% * Soft in omnium rccenti memoria amp; fermone verfiratur, qui ad fempi-^Oc /^^^domiciliumabreptus, qui tot beneficiisinremChriftianam pofitis,nbsp;honores,triumphos,imperia concedit, adeoq; hac re-amplitudo, tatis exeufatio vendicat quietemjnbsp;%nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentionem faciam : vtqs diuturnitatem temporis, quo
di^iuui folet,fadorura recordationc, vcftraque in mortuum pietate pru-
T t iii)
-ocr page 816-77^ IOAN. SAMBVCI RERVM
dend reprfentetis, cohortabor, ne ingrad, aut nullam aeternitads fpemalercj fed his beneficia caducis temporibus emedri veile vidcamur.Sum qiiidem ego,nbsp;quoscopiofailliuS dementia amp; voluntas clientes fouitj omnium minimus :necnbsp;diffiteorefle loge difertiores, ad quorum me aggregate numerum,nifi infolenter,nunquampoflem: infunerc tanto non mod egregiaeius facinora,ftd o-mnesomnino virtutes ipflaudand eflent: (quaeeafunt dignitate,vtcuiufuisnbsp;eloquentiam fatigarint)quia tarnen ob patri afllitiflimac ftatjpraccipUummihi hue ludum, amp; acerbiflmum propofui i ofliciofe m,falur putauij fi vnguesnbsp;tantmjde quo molemleonis veftris animis conciperetis,proponerem, indica-rem tantum , morem Palladis in hoc fecutus, qu cm Tirefiae luminib. pria-to,reftituere vfumeernendinon poflet:vt tarnen fonos,amp; auium quaruuis ftre-pitus agnofeeret, auribus expurgatis eflecit. Ardua res, atque difficilis eft diui-nos amp; bonos viros laudare,aq; aberrate in aliquo,graue peccatunnfiquidem quinbsp;cleftibus fimiles vituprt,aut diflimiles probat,in Deum ilium peccare Soeranbsp;tes veriflm dixit.-quippe fandi funt boni Principes, atqj ad Deorum naturalnbsp;accedunt,amp; quaf illorum congreflu amp; confiliis quotidie erudiuntur,vtHomC'nbsp;rus de Minoe alicubiprodidit. Sed volutatem amp; conatus, etiamfi vires nonvf-quequaque tanto oneri fufficiantjomnes quo animo accepturos,non dubiuinbsp;habeo. Aflenfum itaque me^non reprehenfionemjgratiam,non irrifionem,i**nbsp;turum ifto confilio,mihi perfuafi:benignis igitur,amp;conftitutisadaudiendui)nbsp;amp; paratis auribus, qufo, adftis, amp; grauioribus curis animos fubleuatote.nbsp;Ferdinandvs Cfar Habenfpurgia, nunc Aufl:ria,familiaoriundusfiii
qu quam fit incolumis, qum Celebris, qumomnes alias fpldore amp; vetufta-te,fucceflioneque Imperatorum anteeat, nemini eftinauditum, quidc Carolo Magno aliquidvnquam, vel faltem Rodolphe Imperatore didicere.n^ni vulgare nonefl,iftiusfamiliae fobolem ac propagationem,omniumregnor Chri-fli,prter Cyprumamp;: Scoriam, fuifle dominos : odauum hune Maximilianumnbsp;efle Imperatorem.Hiftori id narrant integrae:pleni funt omnium Commenta-rij amp; inlucem editi, amp; inftituti. Etquanquamfatendum eft, nullosfer Comits tate Caroli Magni cum dominij aut locorum appellatione fuifle notos,aut }0nbsp;infignes:tamen horum non male Gothis etiam,amp; Carolo Magno, deducimusnbsp;agnationem. Sed quid opus totverbisNnne fc fads illuftres pofteris, totan-norumfingulari, fummoqueImperioChriftiani orbis jefFecere? BxhaCigiturnbsp;familia omnium opt. Princeps,orbis delici,atqueexemplumantiqu virtudsnbsp;amp;maiefl;atis,prodiit,fauftiflimo die,ltis aufpiciis,inHifpaniis,regno Caftellae,nbsp;oppido amniflimo Complutenfi, fluuio Henares vulgo dido uobili, ad oda-uum lapidem Madridio, anno arediuiua falutc omniu M.D.iii-fub ingreflumnbsp;folis in arictem,decima Maij,patre Phflippo,auo illo Maximiliano primo, pfo-lt;|^^n^rico III. Huius frater germanus fuit, Carolus ille V: cuius non famanbsp;folum^d gloria, nullis orbis regionibus terminatur. Nofteritaque Cxfarad*- 4nbsp;modum adolefcens, cm in Belgiis fumm return efl'et prfedus, quod fraternbsp;auditaregis Catholicimorte,in Hifpanias rediilTetipaulopoftjConditione Pan-nonicarumnuptiarurn^rebus ibidem benecompofiteq; adminift:ratis,inHimnbsp;gaiiam Vormacia Rex defignatus,proficifcitur.Exin 27 anno reX eligitur Boe-mic.coftnamque 24 Febr, accipit: vxorvero Anna,die poft tertio.2^.quo Carolus Clemente Imperij diademafolenne accipit, SolymanusgraiflimVi-ennam circumfedit: quern obfelTi fortiterfpe, amp; authorifate Ferdinand! rep^nbsp;lerunt,vimque amp; minas 200000. vanas eluferunt. Anno veto 30.Coloniae,fo-licitate,amp; prfentefratre Carolo Romanorfi rex defignatus, Aquiseius dignitatis ferreuminfigne 31. tulit. Cumque fe paeem ampleXutum, fuis^ue ocit Pnbsp;daturum putaflet,32 anno iugum,interitum vniuerfo orbi Chriftiano;, non tantum ViennaCjTurca denuo minitatc, cum fratre patatilTimo, amp; Validiflmoex-ercituoccurrit,terrorefuos exemit:amp;:, ne pofthaclongpotentioribus perie-lum moliretur,prcauit.Hcego vos obteftor,auditores, quorum memoriafi-delis,amp;: grata eft : quot ille ex eo tempore coatus vclfufcepit, vel depulit Bella?
-ocr page 817-V N G A R I G. APPENDIX.
^otes ob falutem Huhgari attentatus fuit ? quot millia hominum contra -iulos in aciem expediuit ? quos fumptus fecit? Etii enim regnum hoc Hunga-f'cumlg ampli/fimum,omnium return feraciffimum femper {vt Galli quo-queprEpofitum fit) amnitate, cli tcmperie commodiflim : populum vcro litanimis amp; armis potentem, infradum, alienis regnis olim quoquelocuple-'flirnum, amp; infeftiflimum : fi tarnen rationes putentur neruorum etiam belli-^nbsp;, fi exterorum tot millia recenfeantur, qui amore communis libertatisnbsp;pacis nil refugiebantjinucniet femper armis defenfum,ac propagatum idre-gnumfuiflcivtquiduriora nonfuntexperti,etiam macellum hominum aufinbsp;fintvocare, atque numorum voraginem. Conditionibiis huic fanto rgi ve-^eribus amp; vficatis matrimonij oblatum iuftis regibus, confenfu multo maxi-partis Baro nu m^ Regnumque firmatum fuir. Scd quam illudtranquillum,nbsp;integrum acceperitj omnes meminerunt. Viribus enimregni Turca,amp;nbsp;partim intus diuortiislabefatatis, fratis perptuas optimo Principi folicitu-*^ines(etiamfi quxdam recuperaueritjamp;: afidisreceperit )exiguumfrudum at-^ttlit,ab infeftis, quibus quifque malo animoopportuniffimus veniebat, nul-bnipro meritis gratiam fenfit. Nolo hic commemorate Catzianumin Tur casnbsp;pparatum,amp; ftragem ad Ezekium; minus Rogendorrfij infelicem redit : lon-, omnium minime Marchionis Eledoris validiflimum, amp; in hoftem prom-ptiffimum quidem animum,fed re,aliorum (vt aiunt) negligentiajinfeda,com^nbsp;I ^unes clamoreSj querelas confccutas : taceo Fcrdmandi Archiducis ad Babo*nbsp;I ' ^am confilium,amp; egregi fortiterq; inchoatum negocium: quod iniuria tem-poriSjfc ceflione holliumintermilTumfuerat. Hc,inquam,amp; aliahuius gene^nbsp;^'sexpeditiones prxtereo: quod ab hiftoriographis omniacontexantur,amp;:mul- nbsp;^oSjqui fuperfuntjtccens ldat hiftoria. Illud apud vos cogitate, quotics fepa-fatosjbeneque inftrulos milites inter illa,amp;: pollea quantis irapcnfis,apparatunbsp;piffimin Hungari fines dimiferit, quam miferabilis iila ruina noftrorum ditanbsp;^ncibtis Sfortia amp;: Teilfelio ad Palaftum, vbi non minus religione, quam dex-^jraparatus antiftes Vacienfis SbardelIatus,fortiflmoccubuit.Hc obiter ad-non quidem, vt exitus infauftos, amp; rumnas,exiguum frudum exagge^nbsp;aut labern aliquam confiliis Imperatorisamp;: Principum aliorum turpem ah
^triraifia purem: abfit hoc, nec quifquam me taminconfideratum ,amp; a gratia, f^dumftimet, qui nefeiat quantum nos Hungari bencficentifiimo huic P.nbsp;^^rri, torique Germania:,amp; aliis debeamus : fed vt clementern, amp;samicamnbsp;J'oIuntatemergaKegnuminrelligeretiSjC veto meaoratio fpedat, vtproli-^^rtate nec Qab. ncc Fui. Flaccus, nec Marcellus, nec P. mylius, nequenbsp;Ncro, non Scipio fudarint. Tumultusquoque incertos ille rufticorum pa-^3-uit : amp; vt fuis parrent heris , nec fe infirmis amp; fraudulenter comparatis fen-Jfntiis circumfcribi paterentur,per fuos, public impetrauit.Commune bel-^tnin Saxonia, amp; arduum,fubitoque natum,amp; velut incendium veqj^dif^^^nbsp;^rim,fuftinuit; AlbijVt Iulio Rubicone,traiedo,extmxit:atque Imperij^Sa-i^*;nvirtus,dignitasque,eavidoria,belloque intra tres fer menfesfquod Caro-*15Magnus iri3o annis vixpotuit)cnfedo, audallabilitaquefuit. ViXeofini-^QjBoemos quofdam, rerum nouarum ftudiofos, fuiqu^vt ferunt) obhtos, amp; nbsp;^^rerefortitudine,amp; fide difcedentes,compefcuit,grauiterquepuniuit:liberta-'samplitudinem,vtmemorpofteritas eiret,caftigauit,inqueanguftun*adduxitjnbsp;Pf^dia communia ciuitatum ad nobilitatem, fuo etiam redituum detrimento^nbsp;^fanftulit , tantum iufta fe exufeitans ira. Non paucos de Hungari primati-us ob fidem fufpedam cepit, vt Pekrium, Bodonem, Prinium, Catzianum :nbsp;**rcuftodia,amp;:arbitrio vit necisque habuit. QudinVirtembcrgenfiregio-'eiusfibireliquumefle, certasque conditiones poteftatis comprobabat. Du-eius expulerat:amp; ne tam cit reftitucrctur,obfuit, cm prfertim bellum nbsp;pUtgrauio in Carolum inepte decretum videret : dum Hifpani,bclli Parmen-catifaeuocati,prouinciamcam liberarint, AfpergiprfidioGermanoreli-InMa,rchionemquoq; Albertuminimicopoftremo fuit, amp;hoftilianimo^
-ocr page 818-778 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
communeque bellum in eum cumMauritio parabat. Scd haec dixialteriusef-fc loci,ac temporis :nunc ad virtuteseius oraticulam cuertamus. Nee morera hc fequar multorum,qui cum elogiis aliorum vetuftatis exempla, amp; compara-t quiduis recitant: proprias ego huius Monarchx fandiflimi laudes, non rai-les aliorum rebus geftis,percurram : atque inhis quoque rerumab eogeftaruranbsp;non ero immemor. Fit enim, vt facilius res heroum de natura amp; moribus co-gnitiSjConiedura trahi,amp;eliciqueant. A metu igiturdiuino,quem pietatemapnbsp;pellamus,cultuquem fuos, amp;:amore, fimoleftum non eft,exordium ducaraus.nbsp;Quis in omni vita fandius eo cogitauit, quis priuatim amp; publice conftantiusnbsp;Deo preceSjCultumque adhibuit?vt nihil vnquam in animum induxerit, propo Wnbsp;fuerit,abfque diuinorummemoria,authorisque flicis profeflione. Necquif-quam inficias ierit ipfum iam fufcepto imperioftudiofiflimum, atque cupi-diflimum corrigend atque conftituend religionis ,hominum diiVcnlionenbsp;ambitione controuerfa:, fuiire:id m omnibus colloquiis, vniuerlis feparatis,nbsp;monuiirc,vrliire,adhibitismoderatis iudicibus, negotium fidei denique amorenbsp;omnium componeretur: vtrinque de iure humano,vitioq; per odium coUedo,nbsp;quiddam inoptatam concordiamremitteretur: potiflmamglorixChrifticau-fam eflejdeponendas fingulornm offenfas: redis animis,deliberatis iudiciis, fana voluntate, ftudio clefti, beneficio in quemque proximum parato, tradarinbsp;hc debere : nee omnino qufdam numero annorum ,legumque non fcripta-rum,fed vfitatarum vetuftate niti,cm labes hnt non obfcur, debere : amp; qui fenbsp;literarum elegantia,multaque lcdionc,primque Ecclefix authoritate munitos .nbsp;arbitrarentur,de rigore ad quitatem,dum per falutem, amp; in Principem Crea-
torem olenfionem iuftis,amp; ad tempus fadis cauhs fieri pofletjtradabiles traites offerte debere. H voces ex illius ore amp; pedore non femel exiuere : fanita-temque Ecclefia:,qua fine politi null funt moderat,omnes infirma; amp; mor-bofa:,omnium odiis omnibus prponebat. In hune finemmulti conuentus public! conuocati,res tentata non leuiter,fed fruftra,amp; dolenter, fuit. Qiwd aute quibufdam durior inaccipiedis exeufationibus, amp; acerbior in pnis expeten-dis religionis vifus fit, veteremque Ecclefiarum morem obiecerit : facile, ern 5nbsp;minof id dicatur,amp; invitio ponatur, refpondebimus. Initio quidem renafeetisnbsp;per Saxones libertatis, reprehendendi abufus tempore, vtin re infolentiamp;ad-mirabili,attonitum ilium, iudicioque turbatum fuiffe perfuafum quoq; non-nulliSjfortaffe non fitientibus fanguinem, fed in medium gratiof cofulentibus,nbsp;amp; fuarum rerum curiofis,ad quandam feueritatem,amp; ad fuftincnduni eos diffi-cultatem impuliffe. Quid eniravehemctius Principem, qum religionis emen-datiojintermiffarumqs difputationum,amp;longi/rimo relidarum interuallo,fub-itoque repetitarum confuetudo commoueat? Deinde authoritatem renouataenbsp;religionis apudipfum minuebat, ingens diuortium profelTorumamp;fedarum:
^l^mi^rdiarndiffuebant, ab amore amp; fide dominorum abftrahebant, fedi- 4 tiones^Ila,dome:ica etiam diffidia fanguine tinda create non paucis dice-bantur. Hc alioqui populrem amp; mitem illius animum immutabant, amp; ambitione rem geri,priuatisque fimukatibus difeeptari perfuadebatur. nam quodnbsp;Bion fertur dixifre,GraamatfCos,de Vlyflis erroribus difeeptando fuos non vi*nbsp;dere:idemille inTheologis quibufdam obfcruabat,alina qui infedaretur ,fuanbsp;non attinere. Hancilletantis conatibus,tot reprehefionibus,pnis, temerita-tem libr,varieq; fentiendi, adimere,amp; ad vnuni fenfum reducere adnifus eft;nbsp;licet addiderit,non in hominum earn pacificationem ftudiis conftitutam,negotium elfe clefle,quod nif iufTu amp; fubfdio cleftium coalefcere nequiret;cu-pere fe tarnen,amp; expetere, vt domicilium habitacioque Ecclefi in certa firma- Inbsp;que tranquillitate rerum fuperiorum vigeret : hancomnislmpcrij, vtinhomi-nc animam,in Repub.leges, vitam quaviueret, effe. Quid? nonne teftesnominate primos confiliis, amp; Ecclefiarum prfedos poffem, qui mukoties ipfuranbsp;mrore contritum viderunt,atque dicentem audiuere : Si Saxonici rot variisnbsp;fententiis inferendis, inter feq; alicnis ceffart, animo redo, temperateque coirent,
-ocr page 819-VNGAR IC. APPENDIX
alios ftatim damnarent, fore fc nonpoftremu, qui ab illis non ablior^ Qe? voce quid qufo inclemctius aut corde acerbo profelu in quen-^nbsp;quij crudelius ftatutum fuifle obieceris ? qui eo fuit fenfu, potentiquenbsp;vt ctiamfi vfitatam minus, amp; tritam fuis religionem ac ceremonias vi-*nbsp;Chriftianorum tarnen conciliandorum ergo , fe recefl'urum, omnium-complexurum quietem profefl'us fit. Hc iilius fuit feueritas, hc videii^nbsp;,^^lt;liuulgata 8. exaggerata illa crudelitasjii foci amp; igns, quibus intemperan-graibnum aliquando in miferos fuiife clamatur : fi aliquaexempla vifanbsp;Ijj ^f'^inufitatajnon maloanimo,fed meliorumfpe,atque cfilio ada, mihi facilnbsp;^^eque perfuadeozvt cm ignitum plumbum argeto mixtum eft, illud quam-^^grauius, tarnen fupernatat, argentum vt in imo colligatur : ita non quid fa-fit,amp;: quod modo in oculos incurrit fpetandum; fed cuius ergo laborarit,nbsp;**10 potius recenfeamus. Etquidem meum non eft de Dei voluntate firma,nbsp;*^ecretis pronunciare : fed quidfi Deo ad has rcpetendas pnas adhibitusnbsp;'^eriqvtcaftigata luxuria, infinitos, libertatequeprolixosTheologi profeflb-^^cornmonefaceretjatque oft'enfionibus voluntariis nihil profici,caritatcmnbsp;Pffe in omnibus plurimum oftenderet? Nunquam illc probauit, qui fe folutosnbsp;^quot;I'iutn religionc iatftabant, qui fuperftitiofe minus roboratonum animis camnbsp;iniicerent,modum prxfcribebat. Atque vt manifeftius doceam, nonnbsp;^^cenias priuato odio eius fuifle fententias, non cupidum vltionum, extremisnbsp;^^oque prclariflimis, amp; optatis exemplis teftatus eft. Nonne quarum mre-, alieno vfu obfeurarum, defiderio ac votis tot annis eius ditiones fuercinbsp;annum per Synodum,poftea pontificem obtinuit, non fine graui fufpicio-niutati confilij, vt integra, amp; primis vfitata feculis, Chrifti inftitutio vltimnbsp;feu memoris communicationis, pontificibus, ob quafdam fuas caufasnbsp;'^WatjVulgo reddereturvtctiamfacrorum miniftri, quiidoneiforent, nonnbsp;fed libr ,tateamp; moribus exigentibus,inmatrimonio eflelcgitimo,nbsp;^^adulterato,poirent? Hc cert iilius voluntas publica, repetitaapudfacrosnbsp;adores, fuit, nec quorum caufa tantoperc volebat, id effedum male, aut in-'^teaccepiflent:fednecomnino hc poftulationis pars reieda eft, inque ma-delibcrationcm collata. Q^ntum tribuerit omnium concordi, Pata-^'^nfes conatus amp; compofltiones docentmon minus inSaxonicis metallorumnbsp;J.auris libera tot annorum, amp; tranquillaAuguftancofelTionis dodrina, nul-^^offenfionibus excitataaut introdudamutatio.Nemohuncacutiflimumamp;:nbsp;^latiflmum Cfarcm,fuiflrc inertem ade, amp; rerum experte cogitet, quiab-cetemoniarum non norarit,vitam cleri non fitdeteftatus : fummum in illisnbsp;odium, incredibilem auaritiam, ignorantiam, luxum non deprehende-^naendationemexoptarit. Sedaduerfariorum quoque vitamnon omni-h fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitiis, dilfenfiones verb iudiciorum longe plures, nec omnes
'Ces amp;: fanas intelligebatfldeoque ad frugem amp; mentem vt melioremm^lllfe* a^'cbat, Deumjue folicit precabatur. Id ctiam tempore patrum innbsp;^g'onis dodoribus multi querebantur, piAofaiutw amp; fordes in mora fuifle, quo
nus totSynodis aliquidprftiterint : vt ad Procopium quadamipfe Nazan-^^quot;sapud Bafiliumepiftola confitetur. lamfub horn difcefl'ionisanobis, omnem morbum, quam confcientiamprtulerit, ore amp; animo teftatusnbsp;'^quot;ftanter fit, qui affuerunt,ipfumt}ue for titudinis amp; regionum Dei monu-^^tjteftes ad omnem pofteritatcmerunt;nihilpietate,redoq; alienumcom-^^''t:nihil diflimulauit, nihil tedi odij fecum, aut vindid afportauit : omnemnbsp;Io J^lam rcmifit,acdepofuit omnibus :fibiidemvltimumamp;:maximumcon-'atque reddi Chriftiane oflicium petiuit : compofite folum filij Dei meri-gratiam ad omnem ternitatem fuffeduram afleuerauit : quexho-quot;Uinvoluntatibus prodirent, citrafummi Dei permiflionemamp;auxilium,nbsp;^^^quam niti cleftium gaudio polTc : vt Deo vniuerfa proficifcantur, ini-reditura, cius amori nihil humanum refpondere , beneficenti e-I ^fllfimilc,amp;,nifiipfummctper nos,neminem quicquampotuifte. Titulos
-ocr page 820-780 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
quoque in appellando fe, confirmando , prohibuit : nihil fe prxftare cxtcris apud Deum afleruit : mortem xquare omnes, arque indicium efle conditionisnbsp;mortaliSjfectiturxque ltici hanc incerquietem. O diuinum Imperatorem 10nbsp;cxitum de his calamitatibus,quas nos ctiam opes miferi putamus,fehceinlo ex-emplum nonfiliis,amp; prxfentibus fedreliquoomni cempori falutare,amp;inad-uerhs vfurpadum 1 VItim voces(auditores)amp; finis,vitam antegrell'ain, cuiuf-modifuerit,abunde arguunt.Si enimhonefta mors vitiofam commedat vitain,nbsp;quern hunc Cfarem fuifle dicemus, qui fe diuinum Temper oftenderir,alios^nbsp;fimiles eftc optarit? A tali Principe nuquid alienam efl'e iufticiam amp;: xquitatem,nbsp;qua omnia temperaripotuifle vos credideritis ? non, fi mille obducantur telles, (nbsp;totidemque manes excitentur,aflentiar.Neque hc Socratis ementitamdefini-tionem lufticix accipi volo: vt malu pro malo fiamp;; priuatimreponas,fuiini quoque aduerfario ius nos tribuifle mentiamur. Nunquid non cum omnibus fuisnbsp;hoflibus mitiflimc egitnoxiam facile condonauit ? in victoria tantum vfum,nbsp;C difciplinammilitaremretinuitjpriuatorum nunquamacerbiusmemininatq:nbsp;Temper faciliorem rationem duxit beneficiorum remunerandorum ,qura vl-ciTcendx iniuri ? Hoc ille padlum difciplina Chriftiana valere putaiut,nonnbsp;Temper Tummum ius vrgere,moderatisfauorcmobtineri:amp;pacem,communesnbsp;contralus,amp; emptiones alia ratione,magiftratus amp; dignitates diftnbui aliade-beremihil confiiTc,nihil turbat committi,amp; tolerari in publicis debere Quo^nbsp;illeprincipu lires atquecontrouerfiasdeiure Toluit?bcllaauertit?inhibuit,funi-ma lenitate amp; quitate ad pacem vocauit?Iadent alij Salomonern, indent Mi*
noa neTcio quern,indent in Teruandis promiflis Regulum,amp; alios : ab huiusex-
emplis obTcuritatcm illi accipient. Qimpropter iullqs fuit,quia imperarc norat: legum rationes tcnuit,nec vtilitatc,led natura amp;pietate illas proponcbat,valequot;nbsp;re quodque Tuo loco amp; tempore iulfit. Etenim fundametum iuris eft, ipTapro*nbsp;penfio ad diligendum genus mortale,mifericordiamque declarandam.hincOquot;nbsp;mnia,qu vidiftis vo s,vcl audiftis, excmpla manarunt : hinc vt iufticia, amorenbsp;amp; coniunlione,qu nobis cum Deo eft,non metu,conferuaretur,operanidc-ditmec fe vllis cuiuTquam meritis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;padis tramiteredo infledip^^'
fus eft,nec vllo priuato odio,aut commodo quitatem couulfit:latrocinia,3utd-teria,proditiones,Iuxum omnem conuiuiorum, c lauticias veftium, tanquae-Tcam malorum fuftulitmimiam auarina, amp;regulorum tyrannidem compefeuit. Qm fibi impotentiores fieri iniuriam iudicibus querebantur, ipTcpfO tribu-nalicauTam cognouit,amp;: quxfiuitcpauperibus, Radius TuumproTeq^etidunonnbsp;inftrudis,patronos, pecuniamc publico imperauit. nefeio quid ampHris in hocnbsp;ordine Principumdici,autponilaudabiliusqueat. Cuius non vulgare fuitquoque exemplum,reftitutio ilia ftudioTa, amp;: cuftodc imperij, locuplctatorequc di-^na,AlphonfiTccundi Finariorum marchionis,quern in communitatemlmpC'
rl^lii^ffflilcgia,cx agnatione non obfcura(vt fertur) ducum Saxonne oriudum? 4nbsp;promaieftateafieruit, tituloque imperialis Principis auxit, Confiliis autern,^nbsp;prudentia(quam primam in virtutibus lure Plato collocat, vtfecundamconti-nentiamjquantum hie Monafcha potuerit, nx fus Mineruam, fi exponerc veilem,docerc.qui interffllftis eius didis amp; cogitationibus,auditores multi. Qupdnbsp;enim imperium itamunitum,tot nationumprxfidiis firmatum,taLmTolerteror-natum,atque huius ipfius,vnquamfuit?Infans is eft, qui ante pedes tatmquanbsp;funtjfuturis amp; prteritis negledis,dc rebus iudicat, Tubiro in omnem euentumnbsp;Tua coniicefe veht,nequc rccordatione antcgrclTorum, qux confequenturno-tare,amp; compararc. Memoria in co fupra fidem fingularis crat, grauilfimarumamp;^nbsp;variarum rerummultiplexamp;Tuauiscornmemoratio. Earc,nemomireturlio-fnbsp;mnium rerum, quarum vTus eftneceft'arius, atqueetiam honorificus,illc Tcien-tiam cenuerit. Nam prxter legum natura dodrinahauftam cognitione,tan-
ta erat in rebus obfeuris promptitudinecxplicandi, tanta facilitate argumetan-/ di,docendi,conferendi,vt vcl Tummis PhiIofophis,Hiftoricis,Medicis,quxren do,amp; aliter Tentiedo, negocium prxbucrit: interdum nimis ocioTos vtres Lati-nis re-
-ocr page 821-extra ordin illc dolrina, connliis valuit;cuius cum onines illius familia-telles funt,turn veto infpicitc qui dubitacis, vcftigiahuius commendationis '*1 tribus eiusfliis,principib.noftris clemccilTimis, quid illi iapianr,quantpr-^^tes in coliliis didicerint) viderint:vt quod pater mul tor annor diligecia col-'^gcrat,idifti paratum primis annis amp;prompt habert. Curigitur quis mire-^biatndiuhos fratres imperils,amp;regnis, ditionibusi^jhxreditariis prarpolitos,nbsp;^^nipridem dicefes dfiniras habuilTeJubendi volendiquc cis poteftatecon-^cffamcuius inftitutionis nunc demum nos fruftus, amp; omnes mortales capie-tjum vberrimos.Non quidem difputOj ipfum demortuum in omni gene-f^literarfummum fuifle j more priu atom m fcbolas fclantium philofophum:nbsp;'^aijuod curis occupationibus iam puero infantifeceflionis fuit atque va-temporis ,idipfum inhonorificalitctaturaconfuet ponere.-necfibi Sucra
se
VMA.AkM.AAA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VA A V VKf U1 W AAA AAA AVAVAiA^AAO \i^ UA i 11 JO W 1 XLIIIV A J b blPv
''uneHerculiamp;: Mincruxconfpeflum fit,vtvult Paufanias. Norat nimirum, ^uibus fumma rerum fefe tucatur,prudenti atque vins poticrem in giibcrnan-'^0, qum fapientixcfle locum :amp; nimia ilia Iludiorm cufa, ncfcio an noprin-^'pibus interim plus mali,qum commodi apporter. Hifpanam lingUm arna-cum lade haufcrat, Latinam frequentabatj Gallica dcledabatur, Italic Sinbsp;^etmanic non indifcrtc loquebaturjomnis generis vocibusac fidibusfum-fruebatur : venationis quoquc perfludiofus vt vcl in ocio jdilciplinamp;nbsp;^^ilitudinis armorumrecordaretur.nequehas tarnen animi, moleftiarumquenbsp;fcmiflionesfecittanti ,vt dignitatem humanam cum beftiiscmutaret, quod-^ue voluptatis Si rci ludicr parte aliqis prripuifl'ct,perdere illico vellet: fednbsp;Stauibus minis, atq; edidis plcbem ab interccptione feraru dcterrebat, metuqjnbsp;Riccio,intra ipfos fuum contincbat opus.Cumqj aliquando ruricolis quidam
-ocr page 822-IOAN. S AM BV C I R ER V M
aliquoties nocuiHe fcris efTet deprehcnfus, atquead ipfum Ca:farem adduus s pnani cdi:,vtoculis priuaretur,rcpetiuit. fed paul pflrcuocato, cui nego-cium exequendum dederat, dimitti reum iuffit, nolle Ic animal rationedeftitu-ttimcum homine adquarc: amp; cui ne pilumadiungerc polier, maxime necefla-rio organo ilium belucaufa perpetu carere. Iftud cxemplum afFcrrcobitcrvo-liu,dequoreliquaiudicanpoHinc:repeto fuperiora. Mira de Neffcore Homerus,nbsp;cuius fapientcm fuauem orarionem in gratia omnium pofuir. Xenopliontcmnbsp;quidam incctlum,is Cyrum fuumquoque exrollic: federiamexbuius confuctu-dine amp;eloquenria, mira efflorefcebar prudenria, copia amp;promprirudo fubironbsp;dicendi enituir. quodipfumImperij Germanici Principes ,cxterxquenationesnbsp;plurimiim funt admirar : quiiple proponcrc refpondere in comiriis qure vtilianbsp;fore purauir, maluir, quam per inrerpreres a^ere : caque dicendi facilitare cumnbsp;fingulari humanirare copulara , perperuam libi beneuolenriam omnium ordi-num adiunxir arque rerinuir, fuisque pofteris firmam rranfmir. Eranr excellentes amp;: multdiuin in aliis dotes, fortunaamicilma,co/lij acumen,in occul-randis conatibus prudcntia,inf)rproperis niora,in negociis fufcipiendis patien-tia amp; conftantia:fed venia omnium liceat dicere,qucd lentio, amp; non offenfurumnbsp;ine cuiufquam piilTimos manes fpcro, fuifle noflrum huncCfarem ver aper*nbsp;tum,largum , in confultando cxpolitum,in cxcquendo aliquoties celeriorem,nbsp;in congreftibus familiariorem , munificcntia certe amp; picrate plurimis fuperio-rem. Vitiofaquidemeftinprincipibusabieda familiaritas,vulgarisq;falutatio,nbsp;amp;contcmptumnon femeldemifliomaieflatispcperit.ideoque Vlyfles laudatur,nbsp;^ciimin prliis Mincrua in tutum fubducitur : quod confilia,amp; armorum apparatus , allocutioque nonfrequens, fed rara, tcd amp; recondir cogicationes elfenbsp;d.bcantdedqucm intimnouimus, amp;natur bonitatepariobferuamusinferiisnbsp;noniocofum, inludicris nonaullerum,curimprobarim ? os in regibus,amp;vultusnbsp;paternus requiritur, comitas aft'abilitasque fermonis erga domefticos, abditusa-nimusergahoftcs,rruces geftuSjamp;horrcnd not. Ex huius oreverxillapesnbsp;euolabant, linguam omnium amore ftud io imbuebant : propterea in amicit:anbsp;omnes fouitatque aluit,amp;tanto inillo praeclarior fuit fermo, quomaioreratcon- 3nbsp;ditio: amp; (vtitadicam)cleftiumagnatione,qum nos,amp;genre maiorirenbatur.nbsp;Quamobrem nullacll optabilior,auditores, nulla gratior virtus,imperiqi,quamnbsp;Ene ar mis, lingua amp;: prudentiamabiliqueftudiohoftium animos inHe(3:erc,finenbsp;fanguincadconcordiampcrfuaderc:nequetamimmanfuetuminhonunumgc-nere vitium, quamconfifum potcntiaamp;armis, quodfecuramp;obfeqtiiorehabe-re polfis, crudelitatc rcquircre. ex quo eficitur,vt Principes Deo dati credan-tur, qui proximoauthoris veftigiaperfequantur. Ira naturamconferuanvem ratio imitata, liane partem vit amp; compoErionibus necelTariam folcrtereftconfe-cuta, amp; orationc,vtreconditi mores patcficrent, pcrfccit. Scdiamdefortitu-
ue adiieiamus, ne minus dcxtcraamp;: viribus, qum verbis prftitid 4^ quifpiam fufpicctur. iracundumnemo fuiire,amp;faciliad commouendumanimo dieet,neminem 4quot;'?quot; raiuay voluifle. amp; didicerat illud Philofopin :nbsp;cJ/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac llcct Icglbus fuerit Ejlutus, ramen
iifdem quasproponebaT, iuflilEme vixit : amp;quomodo medicus bonus is fit, qui non prc^it modo, fed agit idem : itaab optimo viro melius putabat regi omnianbsp;qum lege tantm. Ncc volebat Chrilfianos fubditos vtbarbatoseEe,vtinnbsp;qiiibus litcrarum atque rationis maior vis eluccrct. Nam barbari femperli-bentius qumcultnationesferuiunt, quod ctiamolim in Afiaticis amp; Europa:-is animaduerfum eft : ideoque ilia femper tyrannica fuerunt, amp; ab humanitre rgna rclnfta, vt adhuc Mofcouia , Turcia, amp;c. modo enim Ent fecurinbsp;ab aiis, omnia perfcrunt fuis. Secus eft inter nos, and tores, qui Principes noftros non metu,fcd amore, mandatoque fummi Dei cohmus. Eft profc-do ira in Imperatoribus neceftaria ,amp; calcari ftimuloquead fortitudinem opusnbsp;cuiuis gregario militimcc hominem Encira quenquam fapere, cut innlHge-re quid honeftum, quid turpe Et, crediderim. Sed nofter hie Princeps ei,nbsp;V talas
-ocr page 823-VNGARIC. PENDX; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;785
Vtaliis,cmv{sexigebat,vtipoterat,ffequeadegregiafacihra{ufcitarc.Nonil= letemerarius fuit,non, nifi inloco,vehemens : amp; fi difciplina armorumpofccbat,nbsp;ctiainafpcr,inpunicndisvitsinexorbilis,quodinmultis fuisdocuit. Nccraronbsp;in armis vigilauit, fpeculator hoftilium conatuuin j paUcis fibi affumptisjfuit : adnbsp;nuncios fubitosjamp;pcriculum importantibuSintrepidusjnihil conftantiadifce-lt;lensj alios inptxlia excicns, cdantes cogens. Vtinam per fidem nonhullorunijnbsp;uditores, illi prxfehti expeditionibus qibufdatn adefle licuiflet : nem quid iu-cnili xtate, quid affefta poteratj dubitaflet. Sed nemo magni eXcel animi,nbsp;nemo vidons meretrlaudemj qui dubiis eorum,quosinhofl:cmducas, anlfnisnbsp;innium confidenter, vel temere fcfe inferat:cm cauere fatisfuorm faluti, amp;nbsp;ptoiderc nquat. Non minus ftrenua fada confiliis folertiaque eduntuf,nbsp;^nam dexterinpugnam parat:fepe cautio vnicatotum exercitm fugaamp; c-^liberauit, eadem in peftem fummi periculi coxiiecit : exempla non adduco.nbsp;^^circa qui hune beatumnunc Imperacorem magnimdiheinfufcipiendisar-,amp; tradando prudcntia,inperpetuando conftanua j in aduers pernubatio-^quefuftinendfuperarit,legoneminem:qui inferiores nt, iioui multos. Nonnbsp;^ftncgandutt quidem,illumnon femper profperam habuille fortunam, non taninbsp;^ces rerum exitus vidiflc,hon totcaptiuis amp;triumphisl2Etatmj quoi nonnul*nbsp;quorum id culpa fortaffis interdum accident,nalo vos fufpicari,qumnbsp;tecitari. Namcm in Imperatore alias virtutes plurirnUm poffint:fortitu-%confilium,modus, difciplina fint necefl'aria: fitamen fortnamhabeat nouer-nbsp;I P^jfineoptato exitu omniafiunt Veruntanien pius hic hros fortunam amp;
/^^cmjipfum Deum putabat, cuius ad nutum omnia molinis eftjnonaliqude l^cnfenfucarens,ccum,ociofum, volubile, rafoquiefeens : nonin amphorisnbsp;*^s,vt Hannibal, rerumdifccptationemponebat:minus inferpentibuslage-
] fidilibus cotraEumenem portatanaualividol'ia j que terreftri iil mare tranf-^^^fuifteducefummo Deo nitebatur, h une rebus fuis quomodocunqUege-j^^confedis feopum prfigebat,cuius rein agiper fe inter hoinines rebatur.
' Q ^on Imperatorem,fcdminiftrum; nonhominumdextris ,fedcleftiumeu*
amp; prfidio tutum euhdagerere : ci Deo fi vidretur, fefe vidoriamre-^^^Uturum : fin aliter, aiquo animo amp; patienter laturum : licet non ita ccus iip^*t,quinipe fibi maleuolntiaamp;Lodio fuffufumanimuln impedimentofu-5 oioramque amp; perniciem iniedm fenferit. Spe forum quoque In-(j,?pcratalnamp;fcelehbuscopertam vitam,impunitatemque, Dei pfouocafi-cogitabatjiri pnamquc propriam illorum militem conferiptumnbsp;^rtimcm Turcarum vexationes Dcopermitti, vtdcniquenos vtio-. Anoxiis abducamus, fandeque veniam erratorum deprcemr, pie feia-: fiibfidium tarnen Dei precibus amp; conatibiis excitare non piohihemf jnbsp;fan nihil minus, qum fortuii cum fapientia conuertiti fed eentunbsp;fiiniles efficere folent, vt vix difeernas. Nam amp;: opibus augent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
ainba, impetatores crant. Sed laudabilius eft, eX virtute fapienter me-poteftatem, qum fortun arbitrio fummam adipifei. ac red Plutar-idicuit, Romanos non tam fortitudine j qum^fortun aflentationcj - primigeniam cole bant, tan tos euafifle; SpctamcnFerdinandus quo-j^^fiofter vicit. Nonne bis vniuerfm Chriftiariis ille feruituteigt; auertit?nbsp;Ijj^^meab Hungariaamp; vicinis incendia,populatihes cdem, repulitipro-amp;adhuc velut in cathenisamp;metu habitTurcas Eteiiim, aiiditorcSinbsp;potenti ac dextro exercitu prims illorum infultuS, mihascerici-^tJ^ofthSjliifieadiligentia amp;celeritate cruoremreieciflet Fcrdinandus,fugt;nbsp;^th ^^egiflet, miferrimi eflemus inosqe qui annis confequentur, perpetu-^fuirentferuitutem.Vertri iftius prcipufolicitdine,pietateincogen-l f^^^,prmptitudine in occurrendo, amp; exigendo prouidntia, maturitatenbsp;minus ille fitiens, omnemfanguinemhaufefit, atq; rcpreflus,cru-li h^V^P^^^^^^^^l^^^^jVlterius non fitprogreifiis:quodque ademit,nontam il-^iculis Kiarte , quant Chrifiianorum negligentia amp; diflidiis conftiterilt;nbsp;Vu ij
-ocr page 824-y4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOAN. SAMBVCI RERVM
Etquxpars cft Chhftiani orbis,quamille non anticipatam animo,amp;ad cdeiK notatamnontencret, miferrimeqi vaftaflec ? Nonigicur noftcr Imperatorncqnbsp;valetudinijlibcrifvc, neque thefauris, amp; ad ahos precibus, vt fuccurrerent, vnnbsp;quam pepercit : omnia fua inhas reliquias Hnngariae, vc ahis remotioribus c(^nbsp;fuleret, dcprompfit, cxhaufit, ncc vnqua fabi pnituit, profuit bonitateonmi-jnbsp;bus : vt Menandriillud verumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OTiMiM(fi)fl7jiamp;(o/.Multos legimusamp;vi
dimus cximiarerumcognitione inftrufos,confiliis promptos,amp; delibcratioiii-bus admirabilcs,qui vbi ad rem ventum eft,nihil poliebant,cuenta fubit con-filiorum contraria fenferunt ; alios item non pauciores, qui inconfiliis reru ge- . rendarum capiundis prorfuspucri,amp; inepti vifi funt:fed cm hoftis elf prfens, linbsp;occafioni amp; manibus confilium fubit ac fliciteroccurrebat. At hic amp;fepara-tim admirabilis,amp;: rebus gerdis fingularis. Qmd hoe animo altius,quxfo, quidnbsp;admirabilius,qui maximateliquorumregnorumfuorum cura,acceptes Pno-ni fines,attritos toties,peflrm vexatosjtam alacriter conhanter, tam impa*nbsp;uid,amp; fumptuos,'vel fuorum profufus, inque cos medium dans hohem, tuta-tus fit ? tyrannidem inhibuerit ? Qmd, fi ille integrum partibus, Horens legibusnbsp;amp; Concordia, pacatum ciuibus regnum Lodouico exccpifl'et, iliaquemifera-bili ad Mohaczium clade non omnia infefta confumptaque forent,amore nuncnbsp;libertatisnonfecilTet? Quo in ftatures fi.iturasnuncputarctis,fidiminutamp;la-cerat etiam reliquix fuilfent? fi multi fuis content!,non regnum appetiuiffent,nbsp;huneque dimouere diuinitus amp;ritc datum regem non effent conati? nullumnbsp;mehercle hodic regnumtam copiofum, amnum, tam fertile, frequentiacul-tius vfpiam confpiceretur. Nemo igitur laudabit fenfum eorum,qui ipfi fibi,ex-citis deniq; barbaris, malum amp; dedecus accerfiuere, aliis perpetuam curamte-mere multoque innocentum fanguine imbutam, modo non difiluentem, me-tumq; incuffere.Sedncq;Turcavnquamhos fines attentarc,minus ponerep^'nbsp;dem aufus fuiffet,ni errore dicam, an fummorumin Ecclefia virorum cfilm^nbsp;perfuafu ideffetffum fuifl'et. Italiam ille (patrienim dolor fatcriiubet)amp;nbsp;cumiacenteslocos adtnumphum deferipferat. non effetnunc Roma,no Neapolis fortaffis (quibus periculis tarnen illas amp;omnes nos Deus prferuer)non, inbsp;inquam,inhociuxu amp; maieftatcmultac effent Itali vrbes,nifi '1 urccim)nbsp;per nos ipfos mutaffent pontifices,periculumque (non fecus atque Stilico^pudnbsp;Theodofium exauthoratis Gothis,quiltali minabantur,eos inPannoommamp;nbsp;Illyricumcreato Alarico tranftulit : vel vt Philippus Achosnbsp;denS, 'Oii'ni xJ'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inPaUnoniSC
fines effudiffent. Nam cmconfceleratiffimus hic tyrannus Italiam cummale-ficio inuade*re coftituiflet, omniaq; iam ad pcrniciem comparaffet, inftitit pontifex apud Vladillaum per Iulianum Cardinalem : quomodo eti Sixtus Ve-
aetisi^ulfus,tempore Lodouici per Thomam Cardinalem, tertio, quiomni-biS^^ns fe deuoturos, amp;cruciatibus Hungaros,traditurosinfernis aiebant,fi 4^ Turcaz fdus turn expetenti amicitiam pollicercntur : indignum fore nominenbsp;Pannonico, qui profide tamfortitcrfpe depugnaffent, tot ab pontificibus or-nati effent prasmiis, fi ^m immani belua pacem facerent : quin potius vel nonnbsp;laceffiti, fefc armarent, eos fibi depofeerent hoftes : accepturos tam qui defi-derarentar qum qui fuperforent,terna longequehis leuibus amp;:fugacibusnbsp;nobiliora prmia. His illi monitis, minis admixtis, metuque confeientiis amp; inbsp;religione allatis, noftros pace amp; conditionibus Turcabftraxcre, deterrue-runt : itaque fadum, vt cm ille in Italiam irrupturus,non fatis vicinis fe Pan-nonibus {quorum ille vim amp; fortitudincm periculos erat expertus) fecurumnbsp;animaduerteret,priores nos aggreffus adeo atterat. Etfi hc vobis accipi f*nbsp;nolim,quafi Itahs, aut cuiquamalij citius malum optarim : amp;, fi poffim, non innbsp;me libentius partem deriuarim.idenim officium pietatis requirit,vtinproxiroinbsp;bonis qu ac noftris cupiamus, fi quid mali vicino accidit, quantum po(fis,ruonbsp;ctia damno cafum fubleuare: fed vnde occafion Thractcus ifie hoftis, in Pan-noniam vt tamdiu graffaretur ( qui ab an. 1415. nobis adeo fc mfcff um prbuit) ,nbsp;fumpferit.
I{
V N G A R I C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78;
^^tnpferit,aliquot perftringre verbis volui i hcqe de Hurlgaria, qu fe pro ^tiftianis iamtoc anrioSjVelut fctutn obiicit,fufHciant. Bellum verb Saxo-vndecutiqe ortumhaberit, quavirtuteamp;forticudine cumfratre ad-^*niftrauit?quibs ille fe caftbus jamp;huncimpcratorem Maximilianum carifli^-filium nori obtulitfpe inermem,iruparatutnobiecit?quas ille non tem-P'^ftates,quas minas no facile tolerauit?quotufquifque audiebatutj qui aliquodnbsp;^'Jicium vidoria: in hortim caftris reliate putaret? Sed prter aliorum expe -^^donem,mille offenfis animo non inflexo,vim Vijvirtutcm virtute reiecit. Vi-lo ^'-*^nii^nien optimi Principes ita perfecutifunt,vtiplividi,amp;in triumpliodunbsp;^^quibufdamdicetenturiea moderationc amp; obliuione iniurias fouere, vt fe canbsp;P^^uorum caufa dolere aperte teftarentur : arma tarnen feciflc qub minus eosnbsp;illico ad fuos remiferint j nonretentum odiumjnon vindid cupidittem.nbsp;quidprter opinionem accidebat, amp;vexarifeaduerfis fentiebat, eum fe o-^cndebatjvt dubirares inimicane fortuna plus in eo premendo, doloribusq; ac-^utnulandis eiretoccupata,anillenegligcndo amp;reliftendo. DebelloTranfyl-'*3nienfi multiplici, obituquenon fperato fratris Georgij, vari funt voces : denbsp;Quibusfingulis aliorum efto indicium. Ver untame, pace omnium didum ve- .nbsp;*ii)non iuflu Ferdinand!, qui cum iuteiurando mutub fe obftrinxerat, ea c-faiJa eft. Etenimquacdamvlitatx,vtferunt, illius ad Turcas liter, quibusnbsp;^'us morari vim,amp; eludere apparatum foiebat: minus confciis cm eflent de-P^ehenfx : metu prfentium periculorum exercitu vtrinque ad confligendumnbsp;P^i V arkocz folicito , ne quamora etiam noftris forte aliquibus eius Lite r i s ali-fieretjfuo quidam confilio,non rgis mandato,vitamilli,nihil tale me - nbsp;ob Veniam amp; incolumitatem Vlmanbecko Lippa impetratam,fufpici-coUeda) eripuere. Hxc non me dico, audita narro : abfit in quenquamnbsp;^ottuumintemperantior flm. De filio loannis rgis ( cuius pater per conuen*-Clones vti fruiqj titulo regio potuiflet, filio in res folo poflefliones^j auitas fuc-L^huro, nifi vana fpeomnia deuoraflet, amp; imperandi fiti etiam fanguinem bi^nbsp;10 /nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft votum amp;fpeSjbreui confilio inique fuggefto difcefliirum,
^alum ( ita volente Deo ) in autores turbulentes, quod etiam ant vfuuenitj communibus armis,animisqueconiundis,in beluam Orien*nbsp;/'^rmuSjillumque cum nomine extinguamus: Grcis amiflam libertatjnbsp;nobis diminutammoxflorenternreddamus. Quodfi vnquam, auditors hoc Duceamp;imperatore Maximiliano fperandum eft,qui mentemamp;ani-fii'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parentis conforniauit ,nec (quod Demofthenes in
gtauiter nott) mpiMAv'jvTtiimstfpi.fTnpputat, fed 5nioriamveterum repetens,fuainftruit: modb initia Imperij conftituat, inqjnbsp;''sneceflarios domi bcapudeXtefoSsquorum intereft,paret, expedita^habe-^ruftraenim amp;:leiter Imperator Ferdinandus tantis fe moleftiis occupafgt;nbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumptibus obriflet,tot prliis amp; vidoriis eins libertatis aufpiciaBRffl'- *
% Ipeftique oftendifletmifi, quod ipfe per vitam ad finem perducere neqiir, cumulatiflim, amp; penits confeduros prxftituros prfenfiflet. Reli-l'^'ttiobis tres optimos, fortiflimos, plenos fpei ac libertatis heroes, fingularinbsp;P^dentia, amp; prter tatemconfiliis abundantes, quemque dignum maieftatcnbsp;driftiani Imperij amp; Orbis: qui inhoc iamincumbunt,id procurant,^uemad-^diiin religionis difldiis finitis i animis reconciliatis, eadem fide amp; clefti-^quot;'petfuafione,fpe praclucente optima, contra Turcam ptoficifeantur, illumq;
Chriftian maieftatis amp;falutisrecperent,inftau-1^ U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facit.Qimdomnes qui pio funt animo veile non dubitOj
h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis Principibus fehees fucceflus largituat, debilitata 8c
reoccntfecuia. Porrbtanti htiius Imperatoris adio-di)ferinonum,confiliorum ,quod potuit efle condimentum maius ilia omnis V ^^*^P^^gt;^Oioque in geftibus,Vultu? Prfedb,fi virtutm natura dimen-j quadam mediocrium, 8c non in alterutfam partem dclinante nimiurrinbsp;cenfctutihC fola virtus, quam temperantiam, 8c modum appellamus,nbsp;Vu lij
-ocr page 826-IOAN. S A M B V C I R B R V M
cunas reliquas complechitur,amp;abfoluit. Nam quid prudGntia,iufticia,qui(J in aduerfis contcmptus, nifiluxurepofiro, ad teraperiemquc accommodatis a-*nbsp;ftionibus vti omnia rite fiant,pofTunc Ret igitur ille j
Id qui fponte,fe munitus ,amp;paratus y minime coatus, facit, tcmpcrantcm cum vocamus,non aberrantem reda via : continente quoq; diciraus. etfali-quaeftdifFerentiain his duobus nominibus,vt non omnino idem fitcontinens,nbsp;qui tempcrans : fed hc ociofis relinquamus. Quare cum fortitudine amp; con-Itantia,nihil qu actemperantia, focietatem habet: quod qui impetus regere ,nbsp;iudicio, amp; moderari vol up tares norint, aftdibusqj, ne fefe nimium efi'undanr,nbsp;nec omnino lateant,imperant:vanisillecebris obftanr,inquibusalijfelicitatemnbsp;inepte ftatuunt,amp; finem fiiumqUa negligunt, nec vlla fe deliniri dulcedine pa-tiuntur,hoc eft,fe ipfi vincere didicertdios ego magnanimes amp; fortes dieoznonbsp;qui fe feruos,amp; miniftros deliciis abiecerunt,vnde,tanquam cno,nunquamnbsp;ad frugem,ad conftantia, amp; honcftas cogitationes ,producendamqj falutariternbsp;amp; tuendam vitam,cmergunt. Qui fuis viribus hofi vincunr, nonne maiorem,nbsp;quam qui alienis, laudem merentur ? qui fe moderata vita nullis blandiciis,nbsp;nulla mollitie dimoueri finunt,nonne hos aptoscommunibus vfibus fore,amp;nbsp;exoptandos putes Talis hic Cfar nofter fuit, qui non fordibus, ocio, non vn-quam gulx,aut abdomini feruiuit:fed fobrius,vigil,vt publice fufficeret,vitain,nbsp;dum clo licuit,bcnejCaftiffimeque duxit : tantumedens, ac bibens, quantumnbsp;quotidian curac, amp;exercitationesvirium abfumebant. infolentiornunquamnbsp;evifuseft; hominemquippefefeiebat; ncc,vt humanitatis memor effet,opusnbsp;monitore(vt Alexander, vel Paufanias) habuit: ac quod de Antonio ferturgt;nbsp;i/MiOinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Srifamin-nf atqUC illudScUCU
lmp. eft fecutus,^/x*Agt;; wrs!i.Kiiagt;yi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjrJ Ao jp/xaTOi'.nam de fe voculasp^^
alfentatores illatas,autalioruminterduminiquius de fuis rebus fentientiumnoquot; mina, audirenoluit. Sanvbivoluntastemperat,iulfequeagcndicumfum-ma poteftate iungitur,amp; ipfe beatus eft, amp; qui ipfum audiunt. Inhoc profeftbnbsp;Cxhre, quia prudentia amp;: temperantia cum potentia viguit vniuerfa ; optima- Jonbsp;rum author legum j naturaque bonus conditor extitit. Non facile confuetudi-nes mutabat: quippe quemnon fugicbat,nihilefle moleftius,atque adalienannbsp;dum fuorum voluntatem promptius,antiquatione, mutationeqs vulgi morum :nbsp;nifi publica oftcnfionc,acturpitudine laborart : tantum probicas,amp;oratiopof-funt.Etfienim Menander ad perfuadendumorationemexcludit,tamenvttun-que copulandum eft. Nonvnquamhuic Cfari quifquam,vt Cimoniviniim^nbsp;vtfomnoIentiamScipioni,obiecerit : nonfraudulentos fermones. cuius animus, cogitationesque, non fccus bonis (atque Iulius Drufus Publicolafuasx-^esperfpicuas,vtvit rationes domeftic omnibus paterepoflent,cupiebat)a-p?M^ftatq;fuere.Quod exemple liberorumquoque,honeftiflimaqieduGa- 40nbsp;tione orbi conftat : quos fui fimiles voluit, ac eftecit: ne rcmpublicam guber-nafle,qui familirem ignoraflet,pofteri$ videretur.Confuctudinefcilicethero- nbsp;ica,iuftaqueindolem ^iuinarum virmtum cxcoluit, confirmauitque, Lycurginbsp;ad Lacedmonas exemplum haud ignorans. A morte charilfim fux reginx,nbsp;ea fuit clt;ntinentia, vt illi Medici earnconftantiam, amp; pudiciflmx coniugi cu-ftoditam memoriam,valetudini obfuturam dicerent. In focietate ver cum ilia fuauifiima amp;:rariflmaita vixit,vt nulla vnquamfufpicio temeratxfideiexti*nbsp;terit,no Icuitatis.Neq; .n. minus cafti elfe poflunt, qui inmatrimonio funt,qunbsp;in omnino ilia negata, amp; feclufa eonfortione fminarum vita, homines inue-niuntur. Qms vnquamaudiuit,morc aliorum Principum, quinumerumlibe- *nbsp;rorumfugiunt, atque imperiofuo,nemultitudinchredum diftrahatur,cauf,nbsp;hune in coniugio extra ordinem amp; fidem, aut poftea, velfufpicione vllam reli-quifteprolem?Non igitur contincnsille,fcdtemperatusfuit.quis cnimprudensnbsp;eft,qui fimul continere fenequeat: quod no in rerum tantum intelligenti3,fednbsp;/Fo-wn ad agcndjprudentiadefiniamus.Niliil ab inuito,nihil per iniuriaaccepit:
in corn:-
VNGARi. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;787
ineoihmnc confulebat^nonvtCaligula,fed vt Adrianus amp; Antoninus : vtqux ctiatn fifcodebebantur, liberisreorumrelinqueret,ne hlij infontes paternumnbsp;fcelus luerent s nec quinquennium tantmclemenSjquodTraianus de Neronenbsp;lt;iicebat, fedperpetu mitisfuit, Fjtj wn/xwa,* nec fiducialmperij, vt Caligulanijnbsp;Ncronem, Caracallam Heliogabalum in vitia deiecit, fed vires amp; dominatusnbsp;ftabilierunt. Largus in omnes,efFufus in benemericos fuit, humanitre amp; co-^^itate inaudita, vt multi eius bonitate abufi fint:reuerenriamque detrahere, cnbsp;iQfocietatem conuertere inepte volucrint. Sedilludinipfo verefuitlieroicumnbsp;l^utnanitatis indicium maximum, quod quos aliquando confpcxerat, aut allo-'^utuseftjli poft vigiiiti annos rediiflent,illico agnoueritjextenfa manu veteremnbsp;Sfatiam obtulerit : diligenterque circumfpiciendo caueritjUe quem in comita-infolentiorem, appellatione j aut nutu dementi prteriret. Qiwrum hbinbsp;^pcram vtilemamp;diuturnam,fidelemqueexpertus crat, profequiomnilibcra-*fate,amp;exornare eos ftudebat: nec palfus eft beneficium, atque remuncratio-^eniexpeiftationcfierimaiorcmiociumfeiris,iionnegociumimperabat : pr-lens amp; viuus prfentibus viuis gratiam referebat, non ad vltimam tatemnbsp;'*ffercbat:fariseos fidos amp;promptosforc femperfibi ratus, quos bcneficiiscu-^^Ufiet. Vbienim expedatiogratiarum extrahitur, minus iilcarfunt:amp;:o-'*5 baiulo, fi tempore fubleuctur, ad perferendum fitleuius, quam fi, vbi me-^^Ricontigit,exoneretur. nequeego meritorum meorum fruitioncm vllius innbsp;^otte heri conftitui velim ; fed accepto beucficio, exemple alios ad officia amp;nbsp;^Dotes vocari, inque frutftuum polfeffione meos locari* Tcftatadico : nonnbsp;auari patrisfamilis, fuis rationes exigebat, nec vnquam ille magiftra-nbsp;^^Sopibus quorundam metiebatur, minus iis vendendis autlocandis mercatu-iaciebat. Etenimvbifortun virtuspoftponitur, venalestjuefuntdignita-vtres optimorum nonconfiftit,itaCfari amp; Regibus fuaimperia infirmanbsp;^J^cidunt. Lucri cert fpes optimos quofque petitionc rerum gerendarumnbsp;Quorum aucrtit, qui fumptus facere nolunt. Itaque quos idoneos duxitnbsp;) k Ii^petator, oneribus honorabatctiam nolentes : quos auaros, aureoquenbsp;riicari hamo fufpicabatur, nunquam adminiftrationi negociorum vel cupidosnbsp;f^ponebat,licetnominum,feutitulorum interdum ambitionem,importu-^gt;nanem,non difficile impertitus fit. quoniam iuftitiam ad altetius priniumnbsp;trimus, ideo non pecunia proximo virtuti fatrsfacit, fed iufticia. Atquinbsp;P ^^4uinon omninolaudent, variislocisamp;curisfingulos prxfuift'e curatores,-officiales,eamquemultitudinem inutilem,onerolamqueeidem fuifl'e. Sednbsp;s ego velim audire, vtrum melius fit pluribus magiftratibus vnum prxficere,nbsp; 'ad voluntatem omnia gerat ;amp;cmipfc non in omnes partes fufficiat, pernbsp;cupidos multa agat, an multos ? nonne fi finguli partitas curationes obti-lt;^ffigcntius cunda molientur, qum vnus,amp; quidemperferuos pecq^nbsp;Qondtichos ? Non igiturfpemagni lucri tantmoliacfceptroprxdftifffec*nbsp;j^cuotuin admodum cupidus fuit ; qud tatum Principem feiebat Deo con-Uituii, eiusque efl'e muneris, non folm vt multorum gentium fit domi-. 5 ' quomodo nec diuitem, vt poffideat j prematque multa : fed vt bene aga- amp; viuatur. Liberalitcr Ferdinandus Cfar, amp; cito fuos fouebat : fimulnbsp;. ^ifpeni amp;memoriam comprehendebat,.bonumque,iuftum amp;iijcundumnbsp;coniungebat: fecus qum Delphis in veftibulo notatum erat. Namnbsp;j^^^jiuftici eftiaccipere laborum frudus, bonum : iucundiffimum verb, cu-caufafudaris, aliquando confecutum cfte. Alia fuitquorundamratio,alianbsp;k ftilmp. fedfortafl'e genera negociorum,populorum, regionumque quibusnbsp;\prftiere,hancdiuerftatem peperere,vt in officio,nifi fpe,cotineri multi ne-J. 'forint Adulatores,peft domefticos ficarios vocabat,amp;: libertate fua plu-os petite.omnium animalium perniciofiffimahc duo efl'e: de agreftibus^nbsp;tfj ^^^us:de domefticis,quos alimus,nobifcum circumducimus,grati amp; ven-Q ^Uribusque homines inferuientes . quorum conditio tam eft iniqua, qumnbsp;vomicam,aut vulnus in ventre habens, curatum fi velit adhibito medi-V u iiij
-ocr page 828-788 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S AMB V CI RERVM
co,barb,aut vnguibus forficetnis adiungat,mlrtino attingi videat: loco fci-licet alieno medicinamgt; non exigenti, fieri queteretur. Eo enim res dementia! apud quofdain venit,Vt nonvoluptatis,fediam ambifcionisergo feutras amp;para-fitos alendos cenfeant : qud Vitium fumm Plato repfehendit. Heluij Petti-nacis cofuetudirienl fecutusjcaucbatj nc cX vanis alicuius fermonibus communiter periculum ctearctut : atque alteram in Creta louemauriculamhabuiife,nbsp;vt pufamaiiis qu0que,0iintegramferuaretjmeminerat.Proculergo hoc genusnbsp;hominum fe efle voluitjfubit tales notauit,fibi confuetudinc cuit, confef-fotes nimquam collufores fieri eft pafl'us : quid enim ea re perniciolius ? Nequenbsp;hie repctam,quo animo amp; ope crgaliteratos^ipfasque literas fempet fuerit, ipfe lOnbsp;honeftae c iufta: literaturae Princeps. Exempla confiliariorum id dcclatatjquosnbsp;non vetuftate titorm munitos,n alienis daros virtutibuSj fed fubfidio pto-prio infttudos j rerti experientia claros elfe voluit. Maluitille exemploauiMaximilian! primi,eruditos amp;C fanos iudicioj linguarumque vfu, vel tenui familia in confilium,quam generis longilfima ferie nobiles,aptos tarnen minus,amp;o-ciofos, euocari. Norat fapientiflimUs Imperator, armis amp; legibus imperia con-feruari : quorum iftud abfque mediocri rerum amp; literarum fubfidio, nunquamnbsp;fliciter inftitui poftet :illudvero,nifimunitum eftetconfiliisjfruftrafufcipi.Acnbsp;quod Sozomeiius Theodofio amorique literariim eius tribuit, huitis ptOtfusnbsp;cxemplis congruunt. Nectameh nobiiitatemneglexit,fuumillis locum dcdit,nbsp;cotnplexus atnanter eft : fed bos vt ncceftarios, illos vt ornamentum habuit, amp;nbsp;cotnitatum : amp; in belhs nobilitati prarcipuus fuitlocus :
vt ait Plutarchus.Et quod in rebus publ. videmus fieri,vt magiftratusalij fint neceftanjjVtiles alij : ita hie diuinus Cfar, omni habuit aptamrationem.nbsp;Collegia mul ta inftituit,collapfa pene GymnafiainftaUrauit,inque lucem amp;3i-gnitatemvocauit, libertate priuilegiis extulit, eoque modo iuiientutemadnbsp;ftudiainuitauit. Fabricandi magiftetnon igharus,amp;: copiofus: quod eX hispe^jnbsp;petuis amp;: fumptuofilfimis fubftrutionibus,amp; pomcerij Viennenfis,eXnbsp;locismunitis,amp; tutis ,ex fani illius OEnipotani celebritate artificio domiCi-lioque pauperum hie admirando patet j multisq; aliis paftim in oculos omnium jonbsp;incurrentibus,amp;: eos oblehantibus operibus. Sed quid opus tot verbis? Omnesnbsp;ille modos,rationes conferuand dignitatis,amp; imperadi, vtfuis amarctur, te-nebat. Ciues enim in Repub. amorefuntamp; pace retinendi. Non facile pifen-tem ftatumimmutauit : fuis mandatisexemplo ipfe, quantum digniraspatltur,nbsp;priduit. Qm noxia nulla tenentur, fontibus 8c latronibus difeernebat i iudi-cioque inpuniendo vfus eft: damnis amp; aduerfariis fartos tedos conferuauit.nbsp;habuit quoque,vnde ifta fuppeditata fint,neruos amp; fumptusiptaicipuavero Deinbsp;religionis^ue purx cogitatio fuit : qua fine,nulli frudus,aut progrelTus, nullumnbsp;honorificum nomen neque in hominibus,neque apud cceleftes muenitur. Hasnbsp;MllflWllBfeS artes callebat : nihil quod ad hanc dignitatem, opemque requifltut 40nbsp;tutandamjillidefuit: omnibus ad filmmam virtutibus affluebat: quodqueaba-lio nullo, fortafte tantoHeroe, religiofius prftitumj velhoftibusabieilfimis,nbsp;inimiciftmis fidem feruare voluit, necvllam bene gerend rei oCCafiohem extra fdemarripere. NonTcilicet pollicm confderatorum nexu huic, expref-fo^UC fapguine,communiterque haufto,opus fuit : nihil illo Num templo,nnbsp;externis CCremoniis, quod in animo habuit,fedreconditc quoque teftabatur:nbsp;in oreillud fpe habens Platonis, npfiuo.lt;i^ii7oi?xo'gt;pu,iij!o\vKafnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taque non
famam fohim,vtLyfander,vel Alcibiades, fedgloriamveram,vt Cymon,vt A-riftides fibi conftituit. In cundis rebus fpedauit, vt propemodum ipli Stoa:,verbum illudnon mollienti,fatisfecerit. Sed longius,qum putabam,ve- pnbsp;ftras auresdemoror. His,igitur,pra:claris,amp; inauditis virtutibus amp;fadisHeroanbsp;hunc fuifte,omniumfcculorum memoria mihi teftitnoniumperhibebic: natura amp; fortunis faluti noftr potiftmunifuifte coniund,non tacebit.Qm xx v.nbsp;Qmndilis, acerbo rerum ftatu nos reliquit. Nam vt hoc addamus, ex infinitisnbsp;laboribus acmoleftiis ante feptenniumgrauiftime ac delperate decumbent!,nbsp;non
-ocr page 829-\
VNGRIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7?^
ptrumjamp;nutricndij amp; vis animalis damni contraxcrunt, in^ rcliquu tem-fomitem fyraptomacibus quibufdani prbuere : vt tz. Aprilis,annij quo eft ^'ortuus,proximo ante Palmarum feftum die,mane abluturus pedes,mvertigi-f*tt,acanimi turbationeminciderit, vix Zithardo concionibus amp; folis con-.^flionibus eius Theologo,ipfumfuftin(entc: cumq; fe collegiflct, ait, V os puca-me prorfus non rediturum ? non tarn cito id fiet. certum habeo j me antenbsp;^entecoften vita non migratur^im. cumque cum diem, amp;od:auum pft atti-Sflet,repetiit: Spiritus fanftusnoluitvt morcrer ante feftu lacobi : vt, quo mo-petegrinus apud nos, ita ego infans Hifpaniarum extra folum natale cumnbsp;Pfo peregriner. hx co tempore grauius habere cpit mcdicosque libi aliquidnbsp;'xhibere fcrc coegit : non faturos ipfos officium, ft natur cunda permittan-Sxpc rcpetebatjfe ad vitam amp; mortem paratum,nihil abhorrere,cuius ma-ac periculum fanguine Chrifti exhauftum effet,acfublatum. Imoiucun-uim animi promptitudinem ac voluntatem declarauit, cum adiecit: Semor-^*Higatum,earn que non reu fare, quo dli maiores ipfius mortui non elfent, pernbsp;^unierum totfuperftitum fuccefforum, fe ruricolam, autpaftorem forte, cmnbsp;Operator lit, futurum fuiffe : idcircofefuis quoque adMaieftatemcciTurum,nbsp;^tlignitatem obtineant quam, dum per Deum Auftriae domui liceat. Spenbsp;^eum prccatus cft, vr,li quos offendiflet, fe proderent vitamque libijdum er-*orem deprccetur,ac illis detrimentumcompcnfet,produci orabat. Miniftro-ni indice,amp; nomina, quibus debebat, quos dignelocupletarit, quibus imme-^^ntibus fpe libcrorum qidlargius mduhcrit,repetebat. Per jS.annos T urc fenbsp;^Ppoiuit : nulli tarnen eius caufa fe inopes fados queti poll'unt.ac fi ocium fuif-5^ditandi, quis eo vfpiam potentior, ampliorfuilfet ? cuius caufa Solymannusnbsp;^xtum redire litcoafus, ad 130. milliaria continuaditionespoffcderit. Defeo's paitlatim viribus,die afedefinito lacobi,facillimc,vi morbi,nullograui mornbsp;prfentis indicio ceffit, hora poft prandiolum, ctiam ouo iufculo foluto,nbsp;^^niulatum,infpedatibus fuis, vix digreffo filio Maximiliano, nec turn eiufmo-j^^^'quicquam cogitante, amp; adfubitumnunciumetiam addubitante. Guius vl-vox detentifomno, ac de hora qurenti ( cuius machinationis femper fuitnbsp;^iantiflimus) ad Cratonem medicumfuit,aliis abfentibus : Quomodo habeo ?nbsp;^pertocorpore,vifceribusquevacuo,in fmiftro rene plurimi lapilli, atque eti-^tiiin veficafde quibus tarnen nunquam fuerat conqueftus)reperti fuere. Con-^camus igitur hunc opt. parentem patri ad fepulchrum, ahimis demiffis, acnbsp;olcntilTimis cohoneftemus : quod maximu poft Deum pictatis eft exemplumlnbsp;^iusqu memoriam, dum vita fuppetet, reuerenter colamus. in hac enim par-fita eft grati vis, non quod Athenienlis de Legibus apud Platonem ait, vtnbsp;'onditoriumnequemaius, neq; minus mortuo, nec ignobilius dignitate lit, or-^^atnentorumque annuorum inftauratio : fed, quod (ubiicit, quotidie repetitanbsp;'^etnoria.Quis igitur noftrum cafura nonlugeat ? qui tanto praelidioliti(^n* lt;nbsp;^onliliorum, poteftatemunitiffimum, ornatiffimumquc amiferimus; his pra;-^rtimlocis,amp; temporibuSjVndiquc periculum amp; bella lignificantibus 5 qui fer-^tnScythicum prcauendo rciecir, debilitauit, compreffitj in eius etiam finesnbsp;'fmpens. Ac fane ,quitantas dotes ftimare norunt, fti pcrpetuofqualoreda-^tymisque forentuabefeeremus in hac calamitate,nec falutis fubefl'e^pem pu-Jarem: nifi nos tres ifti Principes ad iniurias amp;vimpellendam promptiffimifo-^gt;^entur,amp; iamcptis conatibus in optima fpe ponerent. Hifuiofficij ratio-I emomnibus line diibitatione pcrfolucnt:6^nevllaineisfitmora,nullaquonbsp;I Id .eat culpa, prouidebunt: non me^iocribus conliliis, non vlitata via Vnga-*am florentem, amp; coniundam exhibebunt : hoftem Turcam non repellent Sinbsp;edcientmodo alienis,fed propriis quoquepofltff)oiubus,aclcdibusvicinosnbsp;aiscollocabunt: non Euphrate fines,fed ipfa lufticiaf quomodo Pomp, fer-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atque fortitudine inaudita terminabunt. Quamobrem, audito
es, moderemur lachrymis, amp; hanc mortuo quietem, tot laboribus emenlis-qccupationibuSjConcedamus : adreficiendas enim vires, animumq; coHh
-ocr page 830-IOAN. SAMBVCIRERVM
gendumjamp;r clcftium confperu teficiendum,biit Neque ille opinione hu mana nonfacisvixir:incorpore quippe iftoinertijamp; exangui, diitius fpiritusnbsp;L XI. annos,cuni aliqtmenfibus,copulatusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virttibus moleltiis (e-
fe orbi frenduth dedit; His diligentia veftra mihi adiungcnda fuit, nam certa eft fides, nee authoritate ditum quicquam,fed fadis vos qiftmos exhibui-ftis i nee opinione,fed tationCifed veritate omhia libentius animis comprehen-diftis. Si igitur quemuis pro patri perieulis S iniuriis f obieiftant^omni ptai-eonio maiorem, amp; relaxione virium lngiflnla dignm eerifemus : quahncnbsp;enditione efle debere, quem locum meritum dicemus ? qo xre^ auro, argen-tve expreflameius imaginem circumfermus, amp; in penetfalibus Sgt;c atriis lo Wnbsp;cemus ? Alexandri imaginem aUro afgentoque formatam qiii habere ohm jnbsp;geftitare potuit ,felicitatem eare fibi vulg pollicebatur: hunc verb heroacer-tum,beatum,pacificum,fi collo,vel infinit germus, quato maior opinio co-fequetr ? lam lt;Juid adfrudum Vita: atqe glriam huic acqltiri luce produft,nbsp;quiS Cumulus potuiflet ? ItaquC liberior fadus jfuprema illa prcfens,luce non a-liena,fed puriifima,videtjmirattir,variosq; lioftros cafus,errres,futUra,vtprx-terita,intuetur : hanc vitanon ille cpit amplius,irt qua Maxiiniliano triumpo-tentiflmonimregnorunlinfigiiia,paucos irttra menfes,impoiita( quodtantunbsp;Alberto contigit) ille vidi,ctetis imperia iuft paftitus eftj elocauitfiliasregt'nbsp;bus amp; ducibus : illam mauult,vbi Rodlphm illuftratum perpetitate,vbi Al-bertos jFrideficumiMaximilianm,Philippum pattern, Carolum fratretn, anbsp;lios videt,ampleditur,diumq; chofo mixtos ,ipfe fociuS,mif atur : ibi^j Deiimnbsp;ipfum,qu tribus perfonis confitemur,iucundiffim afpicit,colit,focictatefrui-tur beata : donee tandem reeepta, qua: iam corf umpitur amp; variefcit, carne longe puriore,beatiflimus floreat, indifiblubilique compage cum Deo xternu hx-reat. Quod vt certo, commneque nobifcum aliquand fiat defiders phsnbsp;precibus congruis flagitemus i fimtil vnavoce, amp; ardentibus votis iDoonbsp;tendamus j Maximiliano Caefari^ ( d cuius Imperij aufpici,quot adnullius vn-quam alus,legationes ex vniueffo orbe tot conflutjgratlnturj ctrahoftesnbsp;progreflus funt feliCiflimi) eiusque fratribus,mentem det boba : feget, inftruatjnbsp;tueatur falutariteri vt omnibus facisfaciant,de iufta via regione nunquam denbsp;fledant : omnibus omnia,fe fibi red,acque Oeo feddant. Amen.
III. NON. SEXTlL. M. D. LXIflIj
i W i 8,
LOCO TVMVL IDeM,
POSTERITATI SACRVM,
Mperatori Cf.DiuoFerdin^atido,PhilippiCaftcae^ fratri Caroli V^nepotiMaximil. I.pronepoti Friderici Ilhnbsp;amp;c. TjermariicOjPnnonico,Boicmico,DaImatico, Croati-co, cci Cfari pientT. AuguftilT. feliciiT. vigilantilT.libera-litate,lenitatejifticia5prudentiafinglari, optimo Principe,tyrannorum maximo infcftifEhfti,PaCis amantiff. Vita modeftilT. Confiliis fanOjArmisinuidiff. Cofuetudiiiefa-cili,Religione vfitata vniuerfa,Omnibus defideratifiT.Qui (juum femoleftiifi .nbsp;ac perpetuis occupationibusnonmodnoncxoluere,fednerclaxarcquidvnnbsp;quam vellct,obfcufaprimm febri,ac vatic arfepts,moxper v i.menfeSe palam vehementius ac inteftinc adurente j vt partes aliqandifolidas attentant:nbsp;pifuitaquoqcrenui focia perfaucesacriteramp;tabidepedus tamrcplente,fan-guinis etiam probitate, habitudineque vniuerfa, extreme tumore indice, in a-quam pene conuerfa: tribus filiis Maximiliano 11. Imp.Ferdinan.amp; Carole Ar-chiducibuS
-ocr page 831-VNGARIC. APPENDIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;751
^Wucibus,noucmqucfiliabus relidis, comporte amp;facillim ab boininutn fo-cietate ad cocleftcm regionem, quo eius perpetuo conatus, mens, prccsvc re-^Pclt;abant, ipfo lacobi die, omniummroreincredibiliexceflt. vt quomodo Apollolus Hifpanos primus ad Chriftiamorem atque profeflonem vocauit:nbsp;infans Hi^an.eidcm Apoftolo dicfacro, cteris, vt vitaChriftian exu-priret. Cuius ex voluntate ad coniugis dulcifT ofla cineribus apparatiff*nbsp;f'ineftiflimequc depofitis, corporis cum anima bic rcdiuiuam coniundionem,nbsp;Tcerta,interquie incerta exfpctat. Cuius manibus,hofpes,lta prccator:pftnbsp;^^bhaneque conditionem beatam fcito.
IXI. M. VI.
D. XIIII. H. XX.
VIXIT ANN*
RERVM ad agri AM
M. D. LH. ANNO GESTARVM
NARRATIO lo. SaMBVCI.
E R DIN AND V s Rex, Anno M. n. xl v 111, Agriamin fuam fidem ac tutclam Perenij obitu receptam, quam poftnbsp;rano mala: fidei pofl'eflbribus aftertis ) nouis ftudiis purga-ibidemqj peftc obicrat yo. anno : cmnon fatismunitamnbsp;dotus eilet,procuratorem arcis confti-,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuit,amp; (ft vfus pofeeretjeundemomnis defenfionis artifice, amp;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b*icolaus Salmenfi Comes (Czabragio, Lewa, Zythna, Mu-
rinn n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nndpfTnrihii nUbrric 1 o nnm'tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnrrro..
'^iniculum,StephanumDobo de Rufca,vi animi,amp;promtitudine admiran-probatTimisque facinoribus nobilem. Collega huic adiungitur Franjo nbsp;nbsp;nbsp;Zay, amp; ipfc longaexperientia,amp;conftliis vir clarus. Anno fequenti,no-
tte facerdotij, dignitatisque religionis, eum ipfumlocum Nicolaus Olahus, ^lo antea Zagrabi epifcopus,rit confecutus cft.Itaque vt omniaexpeditio-( ialutariusque prarfclorum vigeret accuratio ; anno quinquageftmo
M. D. conftitutiscuftodiducibusfideiureiurandoqucaccepto,polli-Prftili, vniuerfoque orbi Chriftiano,ft imminerchoftis quando Itanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videretur, inuilam fevirtutem profperc,c-
p J^^flineqdaturos.Haud multo pft,Agrienfes dc rgis mandato adZolnok ^^di,eameripiunt:quolocohoftibus ademto,benequearmato,Francifcunxnbsp;P^'^^^^^bonincslibentcra-legatione illicum Antonio Veraucio ad Solym-diftitetur. Eo ipfo ex Agria tranfportato, ^Ris nbsp;*^tes ipfi Do boni S tephanu Meezkey addidit, animo inexpugnabili, amp; mul-P^liis hominem clarumferga quem fe Fortuna tarnen poftea iniquius geflit)nbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutua amp; vicari ftbi adminiftrandi opera traderent:idcircoqj iufiu-
*^^b eiFdemexai3::quo religiofe dcpofito,viciifti?iilliomnife ope atque Mio fine exceptione aiore,multis promiferunt. Et quando ipfolo^, amp; cir-Q Mlanciis cognitis,melius res geft annotari queant: opera:prcciumfecero,ftnbsp;f Agri ftrumquim breuiiftmerecitaro,vtquidquoqueinlocofitfad, ^grutui.nbsp;Riora intelhgatur. Mons quidam eft,in cuius latere accliui,fed eo fuFpe:onbsp;l(jj*^^*^*ofo,inque profundamvallem vergenteaDiuoStephano, vtfertur, ve-^Pplicatacernitur Agria. A Septentrione Fedes regia obiicitur:ab Ortunbsp;alium editiflimum, cuius de Fummo liber in arcem patet pro-Exitus amp; ingreiTus OccaFum verftis ad mcridie amniiftmus campusnbsp;A beadem plagaoppidum in valle conftitutum,prxFeptum illud,ac mu-argilia Fato : vbi fluuiolus Agria diftus, haudlcnto curFu pernbsp;iuin Fertur. Templum verb primatu epiFcopatus nobile, OccaFum Fpeat,
/
-ocr page 832-IOAN. S AM B VC I RERVM
Cterm arx ipfarcm alias Temper j turn verb reiecta fortitcr obfidione j ntint magis iniiotuit^atqtie paucis annis munitiones, atque ornamenta infignia re-cepiti Etenim meridie ingens propugnaculum, vicinaque illiThomxnbsp;cocz porta fe oftentat! adeoqueinfeftioremhoftibuSjpropinqua fibiOcciden-tem verfiis turri, comminatur. Nec parum prxfidij obfeflis in propugnaculo,nbsp;quod ibidem Dobo exxdificarat,conftitutum fuifle videtur. Intra hoc operxnbsp;cratice,advfq; infignemiam didam molemperdudte.Interiedahis foflahu-milis,acque etiam prope fepta portx congeftus tumulus,irruptioni hoftium op-pofitus.ln cuius vertice rates terra complet,actormentis addifturbandumhonbsp;ftem quoquo verfusdifpoiit apparent.Poft hc alius quidam agger olimcxci- lOnbsp;tatus,inierfeptentrionemamp; meridiem prominet. Videas etiamgerras in tedis,nbsp;ac plutcos iplius arcis, eiusque angulo credos : iicque fepibus artificiofe cb-duda. Hand proculab his,paul ramen intcrius ad angulum, de filice prxmu-nitio conftruda,qux in feptentrioncm porrigitur,vbi career eft: ftatim magni-fica quxque dificia Auftrum intuentia,fefe oiFerunt. Sub quibus remotior illenbsp;murus qui proximo fepibus magnis excipitur: item alius in cxitupalatior fub-eft,qui ipfe Alexandri propugnaculo terminatur. Porroautem, recens memo-ria tenet, PetrumPerenij hancarcemin duasdiuifilfe partes:interiorem,amp;ex-teriorem. In ilia cnobium inclufifle, atque cuftodiam facmoroforum in pro-pugnaculum redegifte:abexteriore arce addidum modo locum, aggeresetin-dem eiecifle, qui bombardis in tres plagas diredis repleti, plurimum ad arcen-dum lioftem profuere. In fantuario ibidem,ftatiua multorum erat. Siquidem
aliquot tabulatorum turres conftrudxfuperius, acmole completx ,confpicie-bantur:infuper vt omni incurfu irruentes prohiberentur,gerrx, ac viminca copiera tormentis extabant. Adiacethis pendula porta,qu in arcem extenorem defert. Ab hac redus murus, de quo paulo ante, ad angulum vfque perrinens,nbsp;terra ingefta ad proieduras plenus amp; coronas vfque oftenditur. Ibidem m-mulus muruin exxquans adiedus, qui amp; ipfe tcxtis,amp; corbibus emunimseft:nbsp;cuius faftigium obfeptum, ne ex monte confpedus in arcem daretur, multumnbsp;deptignationcm adiuuit.Deindemole Alexandrina adufque angulum, extra pnbsp;murosfoITacft altiflma,pari cum murolongitudine.Iftinc rurfum alius/meamnbsp;bagibus intermilfuSjad magrtamextenditur portam : incuius extrcinocurriculanbsp;qud velut latens conquiefeit. Hiceft iitus arcis interioris:nuncalterius quo-que formam paucis indicemus.HxC Alexandrinum,adeoque murum interpo-fitum ab Auftro afpicit.fofla etiam,qux communis intercedebat,cxteriGreipfanbsp;arce concluditur: vbi propugnaculum Stephano Cyabij fadum eft,qui diuifi-onem arcis hancaPerenio perfedam inftituerat. Apud Cyabianutn,paulumadnbsp;occafum,angulus alter proccdit,qui palatio muri exterioris loco venir. Ab coBern Cyabiano tenuis murus,adlatus montis,excurrit, in cuius angulo turns ronbsp;ttJilt;tftit,inxdificata illa,amp; graui materiafolida. Cterm Emericus Bebekj 40nbsp;penes alternm murumpeculiarepropugnaculum fieri curauerat, quod ipftimnbsp;tandem nomen etiam ab aurore fumpfit. Atque ita in cXcedentes duos angu-los huius arcis finis definit. Mox refer pedem Bebekiano, ad ingentem veteris portx molem,vbi itnialidus cernitur murus.Supra quern lapidea turrisloca-ta:fub qi^ olim ianiculum fuit : hodie quoque foeno amp; fimilibus importandisnbsp;commodum. Paulo infcrius, penes angulum, alius ruinofuS quidam murusnbsp;in meridiem tendit: qui vbi ad interiorcm feccfl'it arcem,foifam impedit,nbsp;quod tenuis murus fecrctx arcis habet foffam petanguftam, intus Cyabianonbsp;ad prasfatum angulum vfque produdam. Hicduplicatoviminefepes funtiun-dxrquibus terra fummo conatu amp; vi complctis, minutas turres ad arcendos ho fOnbsp;ftium globos,fi preminens murus deturbatus fuifl'et,adiecerc. Eandcm rati -onem communitionis in propugnaculo porta: cogitadum; inter murum fcilicetnbsp;ac fepesfoffamcurrerc ampliftimam,eamq; ctebro interceptam, acturriculisnbsp;adtormentorum opus extrudis firmatam. Ad fummam nihil defuilfe, quodnbsp;ad munimentaattinet, credendum : quod prxfertimfepibus denfis,amp; vari de-cuffatim^
-ocr page 833-V N G A R i C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^3
^^IPatiinque effictis, bene tuta loca fuerint. Atque hxc de omni fitu arcis, S ^oiTimiinitione fufficiant. Subiildc dicendum de prfelorum cura amp; folicitu-quafead excipiendamobfidionem,fuosque comparabant. Etenimbaudnbsp;Nrum fpe,non tantm rumufculiSjfed ccrto iermone ferebatur, excuronesnbsp;^duofas fierijinfeftaripallim agros,amp;munitiflimaquq; locaexpugnarixon-^crnatos multorum animos, atque ferio adoccupandam vniuerfam Vngariamnbsp;^*^nnumincumbere. Augebatfamam fortiffimiherois Stephani Lofoncij in-non minus Lipp, Solymos, Chynadin arcis fubita,amp;infueta quo-H^camiflione pcrculfi : vt cunda minari obfidionem videres praefcntem. ide-temporis,quo folicitius Agrienfes afficiebantur, Amhatbafla cum Begler-^^Ojamp;ripfoCaflbn,intrafluuiumThemes quietusfe continebat. CisTibi-^oautem,amp; vitra Danubium, Alybafl'a Budenlis confederat : vt meditatumnbsp;facile animaduertcrent.namBudenfis Vefprimiocapto,amp;mox traie-Danubio, militer locis bi fufpedis, aliisque ademptis, quad vidoriarnnbsp;P^ofecuturus, Budamreuidt. Ferdinandus totdetrimentis paidm acccptis,mc-f^quemaiorum, rebus communiter occurrere volens,haudcxiguisex tempoff copiis, MatthiamTheifl prponit. Verum hune non fatis cautum AJybaf-Md Palaftum cum Sforzia, prfuleque Sbardellato vna cum exercitu para-lino, circumuenit,amp; mifcrccecidit. Quo fuccelTu nonfpcrato, ille de A-Sdaconfilium captat : quod nufquam vlla manus aduerfaria eilet relida, cuiusnbsp;^^xilio niti ad reddendum Chriltiani polTent.De quo Agrienfes per certos ho-ftatim admoniti, armare fe, amp; ad obfidionem omnia prouidere, vtque a-fti iugum poldt,vel d caput dcuocandum in periculu foret,cogitare : fed am-f tudine loci, amp; prddij tenuitate condderata, nuncios ad regem mature ex-^lunt, non fecus ad prxfulem fuum, amp; alios regni proceres, qui celeri auxi-^'^efleopus J fe vix ad tutandam Agriam lufl'cefuros, edoceant. Per eofdemnbsp;j?^sconuentusde more in Sixo ex dioecedbus vicinis cogitur; vt dfe,agrosquenbsp;'^^jCotamadeo patriam faluos cupiant ,confultationem de rebus immincnti-nam,amp; maturam fufeipiant. Id enim fedulo cos Stephanus Meezkeynbsp;*'tabaturlt; fed valde inepte tanto viro,amp; quod exacerbare quemuis facile pof-inr'^^^P^^^^^m^uitiNondcbuilfe quenquam in fummo ocio cuftodiam arcisnbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dubiisquitemporibus ingenio amp; viribus fuis diffideret: atque:
tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtiuxtaprouerbiumjdcuoratiscarnibus,iuse-
tQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qpp audito,Meezkey vehementer commotus, fatis con-
eliofa fententia dbi refponfum ratus, domum reuertitur : ac fociis vanam gt; quemque vicini animum induerint, cum dolore breuiter expoflu Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loco, vt'foli Deo dt fidendum : ferum nimis fore auxilium,'
J ^^expetiuerint. quamuis poftea mediocritcr conuentibus illaru partiumj adiuti. In hoc rerum ftatu, amp;nonparuo mctu, amp; ne-nuncij dimittantur,quos iterum,ac teim^lbmi nbsp;^Idremiferant: ipdexiis,qua: ditionisac iuris erant Agri,quod polTuntjfe-Parant. Namque ex prouentibus annuls certos habebant quits, c c.to-turn neceflario l x xx. coilfcriptos addidere.Dimit-gfjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verfus aliquot ex prcipuis, cum mandati?,vt qui ditionis dint A-
lif^'^'^portata fupelled:ili,fe inarcem confrant : inftare pcriculun^quod il-K perfuaferunt : Vtque x L. quits Agriam venirent j pagani ofticiales, vt jj|^^*^bperfecerut:infupcr decolonis c. cum bombar dis. Interearexamanternbsp;fcriptis,prddescnfolatur,omniqj celcritate,ac viribus pro-Cuius animivt dgnidcatiohcprbret,Cafpa-Pctnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zoltay equitum du0lori,amp; Gregorio Bornemifla plane im-
(}3*^'-cxtemplo fe Agriam confrant, ddem iftic amp; fortitudine rebus arduis itenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manipulis quibufdam feed addudis,non molcfte fecerunt.
Pf^^^^ornemifla ccl. peditesconquiduit, Pcteu xv. quits,totidemquc Zoltay. Neque fecus rex ad omnes illarum regionu conuCntus cumnbsp;adsferibit, vt ratione capitis ac for tunarum habita, quodciinque pofletynbsp;Xx
-ocr page 834-794 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
ad Agrix defenfioncm conucrterent. Hoc modo breui contra(3;is vndiqticnii-' litibus,prfdiofirmatanonparuo Agriafuit.Conftatenim,excomitatibuscir-cumieliSjSnobilitateaEtributosfuifle equitum,ac peditum, adw mvtinvni-uerfurnM dccccamp;lx fuerinc,de quibus tame quidafe poftea clam fubduxc-rant. Sed principes,amp; cum audoritate qui aliis anteibant,amp;: quorum induftrianbsp;ingenio militari potiflimumres adminiftrabantur, fuere ; Stephanus Dobo,nbsp;vir mexpugnabili fortitudinc:Stephanus Meczkey,inbello manu potens: poft-ca Cafpar Peteu, vir laudatus : quartus, Stephanus Zoltay, arte ac belli calibusnbsp;cruditus ; quintus, Gregorius Deak, arduis in pugnis epe iani perfpedus;deinde Joannes Figedy,experientiaamp;confilio prclarus. Fueruntamp;ali) innume-ri, licet dignitate inferiores, tarnen virtute amp; aufis pariter clbrs : qui partiranbsp;ducum illorum vices gerebant: partim fua forte content!, rem non minus ftre*nbsp;nugefl'ere. quorum hc nomina referre non neceflarium duco. Ac quoniaranbsp;ad obJidioncmfuftindam multa requiruntur: prudenteripfeDobo chiriirgcsnbsp;XIII acccrfit,maEcriarios v, fabros ferrarios iiii, carpentanos totidem,molKo-resiXjlaniones vin. Indicespaganiquoquelxxv Jeledosdeplebefecuniad-duxerant. Edem in tutum mulieres XL cum liberis confugerant, qpanenbsp;CLimaliisconheerent. Dumhcnoftrisitaprocurantur, AlybaJfaliterasniit*nbsp;titad Amhatbaflam, amp; Beglerbecum : quibus indicat, multum impedire Zol-nok amp; Agriam,ad potiendum tota Vngaria: fe igitur,vt pofthacnihiJ vidoriafflnbsp;moretur, cas circumuenturum ; amp; , fi paulm adnitatur, expugnaturum; qudnbsp;exploratumhaberet,fufonuperexercituregio,nullius afForefubfidium,quoresnbsp;Chriftianafubleuetur. Igiturobfidet Zolnok, arcemnonitapridemadvimnbsp;fufiinendam confirudamiqu etiam Amhat accurrit, horum multitudrai facile noftri ccffere,vacuamque arcem iiii Septembris deferunt: ftiasfore oranesnbsp;ratijfi in Agria, vnde totius regnifalus penderet, occumberent, qum vt viresnbsp;diuidantur. PauJopftmittunturAgriamJiterTurcis,pervillicumquondam : quas,nuncio in vincula detrufo,coramomnibusrecitari voluerunt,deinde ad Regem mitcere.Quarumhabita fentena, inter fc leges faneiunermii-mas, amp; perferibi easfanguine iubent, vt quibusdam omnemfpem defedionis 5nbsp;adimerenr,amp; ad mortem vfqucpugnandum cogitarent. Legumnbsp;ma. I. Siquis poiibac cum litcris ad fe mitteretur, is vn cum illis Vuleano di-caretur. ji. Nequifquam inobfidionevocemadTurcaseraitterec, autquo-quo modo hifcerc auderet. ni. Ne vfpiam conuenticulafirent. Sein auremnbsp;fibiloquercntur,fedpalm omniaerenc. iiir. Quicunquededitionismo-uerctaliquammentionem, morte ismultaretur. Aduerfushas nemo dixit:fednbsp;precibus adDeum, cuius openitebantur, pie fufis, hoftem expeabant. Lfnbsp;terarum autem hate erac fententia : Ego ille Natulay Baffa, fammus Se dux amp;nbsp;onliarias Cxfaris,vobis Agria:pra:fefi:is fahite prxmia, gnidco, per me v-c oram fluuiorum Themes Se Maros, item que Zoin ok, in ditionem Im-4^.
peratoris conceirilfe:atq; amicchortor,vtdeEdeacpertinaciarcmittatisveIir3f ne VOS inpericulum extremUprmcipitetis. quod quidemdetomnino, nif fabnbsp;iedtiffime arcem cam oppido Baff me iuc mic),trada,tis. Qiiod li vos dedinbsp;deririSjperautoritaten^^qua multam ego poirum,ac Edem vobis aiErmOjacde--nuncio,^peraton vosgratos fore:meq^ perfeurum,vtdonisampliter dimif-fi,agris Se poffelfionibusliberiin amiciciam Caefarisveniatis, amp; legibus vEtatisnbsp;fiauircr perfruamini : vtquc rata barepromilTa videatis, eadem figilloproprionbsp;communienda cenfai. Sin vero adperniciem inEdeilereritis, acpertinaeiternbsp;Cxfaris iram depopoEaeritis, omnia vos extrema fubituros. Verum nihil Tar-caruni minis, Herouanimi Ee:antur:fed quo maiora oEendebancur,hocma-f^.nbsp;gis creucre, adeoque fpe meliorum erigebantur. Exploraca igicarpenitusho- knbsp;/Hum volunrate,vniucrfa difponant,armant, pedicibus quitspermixtosaptisnbsp;locis,cum obfcruatoribus,diEribuunt. Cuiusrationem labens quoqihicprx-tereo. CuEodiarum negocio caute Se tempore confeo, quatuor ordinesnbsp;certos delmunt. in medio intcrioris arcisforo , ad omnia paratos conEituunt
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CCLXIX,
-ocr page 835-VNGAR Id. AP PE N) IX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj
L XIX. cquitcsjac pedites long exerfcitatiffimos, Htin inhium in gene-^I^^^S'Pitaneusfuitloannes AJ/ayda. Equitibus Dobo prerat,pedit dux Am-JofiusZadornik, In altero foro c C x.non minus fortes collocati,quibus pr-erant Georgius luany, 6c Antonius Blasko, lanifco. fed tarnen potifl'ima o-^^iumcurainMeczkeyconftebat. Tertiusexercitus ci.militum,antepoE-J^arcisexteriorisexcubabat, quorum redores CafparusPeteu, arque Petrus .Nonius Kys Gomerenfis Capitaneus fuere. Quartus in exterior! arce ftata-erat,qui conrinebat ducentos quinquaginta tres: quibus dux additus Gre^nbsp;k Bornemifla iin hisquoque feledi cum imperio Albertus NaghdeSo-,nbsp;nbsp;nbsp;Antonius Nagh,Stephanus Zoltay, amp; Ioan.Figedy,omnes virtute 6c pru-
^^bainfigncs viri. Cterm bombardarum ex re potTima inDobonem ^^rareieda j cuius pofteainduftria,amp;nunquamfatis laudatavigilantia, ruinaenbsp;^xbuerfones murorum relfituebantur. Sed ncque excubiarum ordinemjnbsp;*cuftodias,eodemmodo perptuas fuifl'e exiilimandum ;pro loco amp; tempere omniaprouifa ,auda,diminuta; prfertim quando infignis illa ruinapa-j qu tot hiatus edidit, de qua infra dicetur. Nunc ad iptani veniamus ob-ionem.
, NonaSeptembriSjprxcurforesamp;veliteshoftiuminMaklarveniunt, atque Ionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpeculatoribus Agrienfium intercipiunt. quem cafum vix alij duo ela-
Pb vt Agriameuafere de confilio prfedorum Calfouienfis Capitaneus exit aliquot equitibus 6c peditibus, vt palantes acvagos excipiat. Sequenti lu-ftimmis copiis Baffa Eunuchus eodem fubfequitur, in cuius comitatu erantnbsp;^ultiduces : AlbGra:cx,ac ZenderouiBcky,Memhetan Arczlanbekus,nbsp;^afonbckus,Vclibckus,amp; (quiSegedino prxeft) Muftaflanbckus,Kamberbe.-, gt; amp; Dcruisbekus. Ex Amhati quoque caftris multi fubmifli, vt circiter tri-S^taquinque millia ad obhdionem feftinarint. Sed quo propius accede bant,nbsp;oc minus metus noftri oftendunt : quod Zoltay, Petcu, Figedy, amp; Stephanusnbsp;^ete,9o.promifcucde equitibus amp; peditibus affumptisjagmen hoftiumnonnbsp;^ontemnenda prda, quibufdam adinternecionem quoque cfis, turbauerc.nbsp;^^ereahoftis per patentes locos,Valles montes, ad Nemtij vfque cadra faci-^^tjfub regiam fedem,amp; ibi profluentem.vbi confeftim Agrienfes teta,amp;: c-hguationes palatior,ne facibus iniedis corripiantur,deripiunt,nudantq5.idemnbsp;quibufdamciuiuma:dibus,acmolendinis fadum: vthinc nihil opus tormennbsp;JOfum impediret. Die Dominica, proximo natalem diu virginis fcquenti, A-y^afla ttiontem procul ab arce confcendit,ac tribus machinis muralibus,curu-*Usq;e fubuedis,nondum aggere 6c loriculis fadis,terfingularum vimin ar-^uiexperitur. Die pofttertio , munimentofibi deaggeftib'usamp;turribuscon-'^uclojex regia fulminate in monafterij vallum frequentilTim incipit:qudexnbsp;mugnam noftris machinis exhiber! fibi moleftiacognouerat. Etcnimnbsp;^Uc vfq; e fatigabatur, vt rotis 6c ftatuminibus tormetorum deletis,lt;q|^notnbsp;^^ulqseorummagiftros, velut turbine, fuftulerint. Plurimum eilocomoleftusnbsp;*^uoftis,ira percituszfcd quas pilx grandes trigintapondo ruinas interdiufe-''^uitrahebantjeafdemnortri per quietem(vt erant prompt! ) celeriterreftitue-^atqucifte infolitus globorum commeatus 6c vibtiones quinque dicrumnbsp;j^^funt. Sed quando id perptut! fine maxima pulueris iadura^non polienbsp;Qboaduert!t,amp; quandiu obfidione concludcrentur,foli tantum Deo confta-^louiiPet : grauiores machinas vrgere delftit. Triduo poll, multi ex arce a-'^tum in oppidum concedunt, 6c incolumes ad fuos redeunt. Eodem tem-5c ^^^^^czlanbekus addiuVirginis fuacadraponit :amp;alterodie,nonm!nusnbsp;^^teri, in omnes partesfuribundus tormentaproculmnibus admouet. I-f hoc die multi de nodris excurrunt, ac palim hoftes leuibus prxls carpunt:nbsp;^Primis autem Zoltay, Petcu,Figedy, Francifeus Bay,6c Joannes Ormand!:nbsp;dum morantur hodem, cliciunt. laniczcri ex infidiis, Stephanum Buda-?^ylclopetisequodci!ciunt.cuifubledus ed Gabriel Orozy.vbiex improui-Qoftroseircumplcxur! fine numro exidunt: quorum multitudini long im-*nbsp;Xx !j
gt;
-ocr page 836-IOAN. S AM BV CI RERVM
pares hicedunt,amp;in arcem ferecipiunt, interhxc augetur exercitus indies ho ftium, adglomerati omnibus in locis, ne quifquam ex arce egrediatur, infi-dias locant : fed tarnen audafler noftri aliquoties aquatum profedi, de Turc isnbsp;aliquot interficiebant. Per hos dies plurimi laniczeri apud Al Maghyari, propcnbsp;montis latus confidunt : qui equis merchant, per conuallcs S/C colles fuaexpli-cantes tentoria, amp; papiliones varios. bcklcrbekusadTihemer conftitit. Vkranbsp;fluuiolum Amhatbaflaintheriotrophium,feuferarium fe contulit,vt nihil prter calira palTimjamp;tabernacula confpexifles. atque vt omnia can t difponebat,nbsp;minis plcni,ac furientes : tarnen fpretis illis,ne tertio quidem abobfeflaiamar-ce die portas clauferant. tanta vis animijamp; contemptus barbarorum fuit. Septi-ma luce hollis aggeres iacit, turriculas circuniagit, cunda prmunit, atque exnbsp;prdiolo Heczey biduum fuo tonitru arcis culinam infellatmec parum nocuit,nbsp;quod bene inftrudus tormentis venerat. Etenim tria infignis magnitudinisnbsp;adduxerat muralia, quodlibet y y.lib.pilas fullinens : colubrinas vndecim, quxnbsp;intra aggeres in arcem direda latebant,amp; confeftim ita puluere onera explode-bantjVt plerisquevulneratis, etiamaliquot belliasdelerint. Quamobredefen-fores quo tutius verfarentur, vifum eft in exteriorem arcem, egeftis aliquot fof-lisjcxercitum producere, amp;conftitucre illinc excubitores. Turn verb priminnbsp;hollis omnis generis tela per machinatores contorquere,amp;globisfunditus delete vniuerfa conatur, fulphure amp; bitumine compadis agere : fed egregius cu- *nbsp;ftos Dobo,vt irrita omnia euadercnt,commodum adinuenitremedium. lulfitnbsp;llabulorum teda,fnum,ftramina,frumentum, qu materiaad exardefeen-^dumfacilis crat, partim exuri, partim pecori copiolius, amp; temere proiicijVnkonbsp;fecni aceruo, 5lt;:modico tritici refcruato : mox ciliciis amp; coriis crudispaflimlocanbsp;obtegi fine mora, multaprterea madidaamp;humida, quibus faces rellinguan-tutjVt fuppetant,apparari.Ante omnia in parietespalatiorumcollimat ihis.f^dnbsp;murus ibidem tenuis prolatus, impediebat ruinas illius, in quo demoliendonbsp;vehementer fudat. Inde alteram partem aggrcll'us,non minor! conatumurumnbsp;fimul non ita validum,ad portam veterem pertinentem,aperit. In interior! par-te Dobo, amp; Meezkey fenatu habito aduigilant, textis amp; terrafolTapertufaob-ftruunr. eadem quoque Icdulitate in exteriore cundafiunt, palos trabes innbsp;foramina ingerunt, materiam feptis obducunt: ac negleda falute,quiduis contra fortitcraudent, vthoft! de fenoparuam admirationem fuisoccurlibusprx-buerint. Pauca interieda mora, portam regiarum adoritur, cuiuspotiun-dfibifpemfinxerat. verm noftr! hypogis amp; concameratis terra impletis,nbsp;tormentaimponunt, amp; morefolito, acriter omnia deturbant,vbitumexvn!usnbsp;curulis bombard difliiltu, Blafius Nagh fociis ereptuseft. Redit hollis in-tentius adexteriorem arcem, propugnaculum veteris port corruit : fedconfeftim obfclli ruinas reftituunt. Ibi videres iam perforatis inllare, diligenter,nbsp;ne'^l^s'prodeat, collibrare miflilia,minutisque machinis detergi obuia : pro- 4nbsp;ieduras,coronas amp; pinnas decutere,atque cunda oftendi extrema, nifi pernbsp;nodem indefclTo labore, quoquo modo hiatus reparalicnt. tantusque furornbsp;conceptus hoftibusfuit, vt opus hoc tormentorum tredecim dies inluete con-tinuarint. Videns auteSi nollrorum pertinaciam, amp;haudquaquamrcmexvo-to fuccclj^ram,attentate animos,amp; ad deditionem inuitare,pollicitationibusq}nbsp;implore inftituit, idque hteris ad primorcs diligenter amp; amice perfcriptis agit;nbsp;quibus noftri,exlege nonrefignatis, fed in ignemabiedis, earumquefumo ta-bellarioexcruciato,moxvindo,inquefoiram deturbato,conftantiam non contrahunt. Bare vehementer commotus hoftiumanimusmon tormentisremge- ,nbsp;rendam,fed acerrimis infultibus,incumbendumdecernut: itafore,vtquidde-fenfores valcant,cofertis cominus armiSj manibus,facile cognofcatur. Ad debant illis animum, amp; non parum inuitabant ruin aliquot ab ipfis iam fadx, finbsp;confertim ac tumultuarie inuolarcnt. Quatuor enim non fatis tut extabant:nbsp;deftrudio palatiorum in arce interior!, altera prope angularem turiim, tertianbsp;fub Bebekiano, quartapenes propugnaculum veterisportx : cuius turriincurnnbsp;exteriore
-ocr page 837-V N G A R I C* appendix. 797
^Xterore portulamir eaftarant.fed quanto ampliores ill patebntjtato ma-Bornemiflajtenouatis cuftodiis,milites diuin folatus,excitabat:fecuturam proculdubioiam iamfuam oppugnationemjfedDeum adore in omnes cafus,nbsp;S^odpro falute patri atque religione certatent. In fefto igitur, qui diuo Mi^nbsp;^haeli tribui tur,hoc eft vndeuigefima die obfidionis, intra inunitiones amp; fuosnbsp;^ggcres nodu x x v 111 cohortibus condudis, tantumhoftis clamorem amp; t-^'ultum edit, palatinis prfertim partibus,vr vel fol a horrenda voce, qui eosnbsp;^unquam nofletjincutere metum poffint;exinde arreptis ad gcrendum leuibusnbsp;fcalisjcertatim inftant ruinis:fed re infeda proturbati n fine cde, latebras re- ^eptant. Turn Georgius Gwlay fimiliter fclopeto de vita migrauit, quomodonbsp;ctiatn pridie eius oppugnationis, 1 homas Polyki per laniczcros extindus erat,nbsp;'^apitaneusisBorfedenhs fuit, longiore dignus vita:cuius vigilantia, ad angularem turrim,de terra ilia infignis moles cogefta, amp; defenfata mirabiliter fuic.hu-*usvirtutefocijaddudi,adquamconciditturrim, ex eius calu amp; nomine Poly-^anam femper vocarunt quam prxcipu hoftis impetebat. ^c vt Turc maxi-^mvaftitatem mniorum habuerint propofttamjnunquam tarnen ad propu-gnaculumipfus port furor illorumperuafit, veteris tatm molem inuadebt.nbsp;Continuo xxv cohortibus foli cupidius infidiati funt: donee ibidem fupra portam euaderent,atque ex occupata turri, de noftris aliquot tollerer. Quorum eonbsp;^oci numero confpcdo,prudenterDobo cedit, amp; intra aggeresfecncit; fupranbsp;^Uosiam antea bombardas eduxerat, murosconfcenfuris lethales.Mox inho-em omnia cuertit,qui in turri fuperbiebat: muros difiicit,amp; ira vniuerfa tur-atjVt complurimis illorum interfedis,non paucionbus lfts, retro adi, in ca^nbsp;haconfugerint. ld temporis Emericus Nagh, fccundus peditumdudor, exnbsp;geminato vulnerc cadit: ipfeque Peteu in pede lfus, aliquandiu decu buit : cu-rus locum integer Francifcus Virez tuebatur. loannes quoque Pofgay rum oc-cidir.Duni[jc vtrinq; tam ardcnterfiunt,Meczkey meruens fubfecuturalon-8 inaiorem impreflionem,ex tempore fubitum milirem in arce mteriorc difponbsp;i ''*r:necipfum metusfefcllit. Summoquipemanc,hoftisredit,oppugnationeranbsp; 8rauius vrget:qua in meridiem extrada, vtrinq; multi occubuerunt : faucij vc-noftris,non fine gcmitu,peritiachirurgorum curatifure.Finita ita propi-
^o Deo ardua prima oppugnatione, confert fe Meczkey ad exteriorem regio-^'^'jqud Peteu nondum omnino conualuerat. De deditionehcrurfum ex ^prouifo Baffx literis,amp; per Andream Saray tradant,amicitiam potiiis,quamnbsp;fuam defenfores experiri velint.Sed nee ledis literis,arque iis conuulfis,c-^adimidium nuncius in vinculis deuorare cogitur,igni rcliquu dicatur.Ex- is aliquot diebus, de nuncio euftodialiberato exquirunt,qu fententia fue-^^literarum.Tumille, fcripfifle Arczlanbekum, fi fededidennt, habituros Im-Pctatorem benignum,amp; qui omnium iniuriar memoriam depofueritzde hac i-Pnus fide neminem dubitare debere,qud obfidem idoneum eftet datur4b:amp; ftnbsp;HjiidipfosLofonetij cafus moueret,non alterius,qumfuaipfiusmetculpa,quinbsp;ymortcminfeftus elfe fica volucrit, morte accetfiuilTe credant:quodque am-pUs eft, omnemque abiieiant metum, fuum exercit Baflam retro ad tria mil-abdudurum,ac fi vacuam omni prfidio arcemelinquant, in planum e-dedudurumme aliquando ex ea fe nocere vllis partibus voluiflg fufpicen-?^:cundos Agrienfes,militate fi Cxfari nollt,farcinis,vita,amp;fama incolumes,nbsp;'^ftipcrdignis muneribus audos dimiflurum: abfcedantmodo pertinacia, po-^^da,amp;futurisexvidoria malis leniri animos patiantur,implacabilem efleali-^^^^expugnatos Cxfaris iram. Bonainfpeciem vetba,amp;fallacia,mitigare for- 'uinim quemquepotuifiTent, nifi longo vfuamp;perpctuis dodi cXemplis, con-^titiademoueri nequiuiftent. Vbi Turca,internuncio retento,moram trahi,nbsp;^cillunareddi fibi refponfumvidet, acrius tormentapalatio inhiber : prto-quoque oppidanum, mulris aliis lfis, Conficit. Vbi in locum Kendy fulFc-. *^5 eft quidam Stephanus Hcgeduus; quemperfidum deinde amp;comprehen-^''idigno fuplicio puniuerunt.Is enim pet quoddam foramen,ahquot coniu-Xx iij
-ocr page 838-IOAN. SAMBVCI RERVK
parcs hicedunt,amp;in arcem ferecipiunt. inter hc augetur exercitus indies ho ftium, amp; adglomerati omnibus in locis, ne quifquam ex arce egrediatur, infi-dias locant : fed tarnen audadcr noftri aliquoties aquatum profedi, de Turcisnbsp;aliquot interficiebant. Per hos dies plurimi laniczeri apud Al Maghyari,propcnbsp;montislatusconfidunt: quiequismerebant,perconualles amp;: colles fuaexpli-cantes tentoria, amp; papiliones varios. bcklcrbekusadTihemer conftitit. Vitranbsp;fluuiolum Amhatbaflaintheriotrophium,feuferarium fe contulit,vt nihil prter callra paffim,amp; tabernacula confpexifles. atque vt omnia caut difponebat,nbsp;minis plcni,ac furientes : tarnen fpretis illis,nc tertio quidem ab obfeflaiamar-ce die portas clauferant. tanta vis animi,amp;contemptus barbarorum fuit. Septi-ma luce hoftis aggeres iacit, turriculas circumagit, cunda prmunit, atque exnbsp;prdiolo Heczey biduum fuo tonitru arcis culinam infeftatmec parum nocuit,nbsp;quodbene inftrudus tormentis vencrat. Etenim tria infignis magnitudiaisnbsp;adduxerat muralia, quodlibet y y. lib.pilas fuftinens : colubrinas vndecixn, quxnbsp;intra aggeres in arcem direta latebant,amp; confeftim ita puluerc onera explode-bant, vt plerisque vulneratis, etiam aliquot bcftiasdelerint. Quamobrdefen-fores quo tutius verfarentur, vifum eft inexteriorem arcem, egeftis aliquot fof-fis,exercitum producere, amp;conftitucre illinc excubitores. Turnvero pnmninbsp;hoftis omnis generis tela per machinatores contorqucre,amp;globisfunditusde-^^nbsp;lere vniuerfa conatur, fulphure amp; bitumine compadis agere : fed egregius cu-ftos DobojVt irrita omnia euaderent,commodum adinuenitremedium. lufficnbsp;ftabulorum te(fta,fnum,ftraminajfrumentum, amp; qu matcriaad cxardefccn-
diim facilis crat, partim exuri, partim pccori copiofius, amp; temere proiici, vnico fni aceruo, amp;modico tritici refcruato : mox ciliciis amp;coriis crudispad^'^nbsp;obtegi fine mora, multaprxtereamadidaamp;shumida, quibusfacesreftinguan-tur,vt fuppetant,apparari. Ante omnia in parietes palatiorumcolliniat idus.fednbsp;murus ibidem tenuis prolatus, impediebat ruinas illius, in quo demoliendonbsp;vehementer fudat. Inde alteram partem aggrcfl'us,non minor! conatumurumnbsp;fimul non ita validum,ad portam veterem pcrtinentem,aperit. In interiori par- ,nbsp;te Dobo, amp; Meezkey fenatu habito aduigilant, textis amp; terrafoflapertufaob- Jnbsp;ftruunt. eadem quoque fcdulitate in exteriore cundafiunt, palos amp; trabes innbsp;foramina ingerunt, materiamfeptis obducunt: ac negleda fal utCjquiduis contra fortitcraudent, vthofti de fe noparuam admirationem fuisoccurfibusprx-buerint. Pauca interieda mora, portam regiarum adoritur, cuiuspotiun-d fibi fpem finxerat. verm noftri hypogis amp; concameratis terra impletis,nbsp;tormentaimponunr,amp; morefolito, acritcr omnia deturbant,vbirutnexvniusnbsp;curulis bombarda: dilfultu,BlafiusNagh fociis ereptuseft. Redithoftisin-tentius adexteriorem arcem, propugnaculum veteris porta: corruit : fedconfeftim obfefli ruinas reftituunt. Ibi vidcres iam perforatis inftare, diligenter, ,nbsp;nc^^s'prodeat,collibraremifrilia,minutisquemachinis detergi obuia: pro- 4nbsp;ieduras, coronas amp; pinnas decutere, atque cunda oftendi extrema, nifi pernbsp;nodem indefeflb labore, quoquo modo hiatus reparaflent. tantusque furornbsp;conceptus hoftibusfuit, vt opus hoc tormentorum tredecim dies infuete con-tinuarint. Videns auteSinoftrorum pertinaciam, amp;;haudquaquamrcmexvo-tofuccefj^ram,attentate animos,amp;ad deditioncm inuitare,pollicitationibusq;nbsp;implcre inftituit,idqueliteris ad primorcs diligenter amp; amice perfcriptis agit:nbsp;quibus noftri,exlege nonrefignatis, fed in igncmabiedis, earumquefuniota-bellarioexcruciato,moxvindo,inquefoflam deturbato,conftantiam non contrahunt. Eare vehementer commotus hoftiumanimus:non tormentis remge- ,nbsp;rendam,fed acerrimis infultibus,incumbendumdeccrnut: itafore,vtquidde- *nbsp;fenfores valeant,cofertis cominus armis,amp; manibus,facile cognofcatur.Adde-bant ill is animum, amp; non parum inuitabant ruin aliquot ab ipfis iam fad, finbsp;confertim ac tumultuarie inuolarcnt. Qmituor cnim non fatis tuta: extabant:nbsp;deftrudio palatiorum in arcc interiori, altera prope angularem turrim, tertianbsp;fub Bebekiano, quarta penes propugnaculum veteris porta: : cuius turrim cumnbsp;exteriore
-ocr page 839-V N G A RIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;797
^xtehore portulatnir eaftarant.fed quanto ampliores ill patebant,tato ma-
Bornemiffa^renouatis cuftodiis,milites diuin folatus,excitabat:fecuturam P^oculdubio iam iamfuam oppugnationemsfedDeumafforein omnes cafus,nbsp;S^odpro falute patri atque religione certatent, In fefto igitur, qui diuo Mi-^haeli tribuitur,hoe eft vndeuigefima die obfidionis, intra munitiones fuosnbsp;Sgeres nodu x x v 111 cohortibus condudis, tantum hoftis clamorem amp;: t-^^yltum edit, palatinis pra:fertim partibus,vt vel fola horrenda voce, qui eosnbsp;^nquam nofret,incutere mctum poffint:exinde arreptis ad gcrendum leuibusnbsp;^alisjcertatim inftant ruinis:fed re infeta proturbati n fine cde, latebras re-^^ptant. Turn Georgius Gwlay hmiliter fclopeto de vita migrauit, quomodonbsp;pridie eius oppugnationis, Thomas Polyki per laniczeros extiniJus erat.nbsp;^apitaneusisBorfedenhs fuit,longioredignus vita:cuius vigilantia, adangula-fctn turrim,de terra ilia ingnis moles cogefta, amp; defenfata mirabilicer fiiit.hu-virtutefocij adducti,adquamconciditturrim, ex eius cafu amp; nomine Poly-^nam femper vocarunt, quam prxcipu hoftis impetebat. vt T urc maxi-^mvaftitatem mccniorum habuerint propotammunquam tarnen ad propu-gfiaculum ipus portx furor illorumperuat, veteris tatm molem inuadebt.nbsp;Continuo xxv cohortibus foli cupidius indiati funt: donee ibidem fupra por-Xnbsp;nbsp;nbsp;euaderent,atque ex occupata turri, de noflris aliquot tollerer. Quorum eo
Clnumero confpclo,prudenter Dobo ccdit,amp; intra aggeresfecucit -, fupra iam antea bombardas eduxerat, muros confeenfuns lethales.Mox in ho-^ni omnia cuertit,qui in turri fuperbiebat: muros difiicit,amp;: ira vniuerfa tur-J,vt complurimis illorum interfetis,non paucionbus Ixs, retro adi, in ca^nbsp;quot;aconfugerint. ld temporis Emericus Nagh, fecundus peditumdudor, exnbsp;g^minato vulnerc cadit: ipfeque Peteuinpede lfus,aliquandiudecubuit;cu-locum integer Francifcus Vitez tuebatur. loannes qiioque Pofgay turn oc-^dir.Dumhacc vtrinq; tam ardcntcrfiunt,Meczkey metuens fubfecuturalon*nbsp;oiaiorem impreflonem,ex tempore fubitum milirem in arce interiorc difponbsp;'^^^necipfum metusfefellit. Summo quipemanc,hoftisredit,oppugnationeranbsp;S^uius vrget:qua in meridiem extrada, vtrinq; mulei occubuerunt : faucij ve-noftrisjuon ne gcmitu,peritiachirurgorum curatifure.Finita ira propi-
Deo ardua prima oppugnatione, confert fe Meczkey ad exteriorem regio-.^ijqudPeteunondum omnino conualucrat. Dededitionehcrurfumex 'prouifo Bafl literis,amp; per Andream Saray tradant.amicitiam potius,qumnbsp;*'^fuam defenfores experiri velint.Sed nee ledis literis,atqueiis conuuls,e-^mdimidium nuncius in vinculis deuorare cogitur,igni rcliquu dicatur.Ex- is aliquot diebus, de nuncio euftodialiberato exquirunt ,qu fententia fue-^^literarum.Tumille, fcripfle Arczlanbekum,fedcdidcnnt, habituros Im-P^tatorem benignum,amp;: qui omnium iniuriaru memoriam depofucrit:dc hac i-P^us fidc neminem dubitare debere,qud obdemidoneumeiretdatnrJbiamp;nbsp;H^dipfosLofonetij cafus moueret,non alterius, quam fuaipusmet culpa,quinbsp;u mortem infeftus ee cavolucrit, morte accetuiTe credant:quodque am-piis eft, omnemque abiieiant metum, fuum exercitu BafTam retro ad tria mil-*^daabdudurum,ac vacuam omni prfidio arcemTelinquant, in planum e-dedudurumme aliquando ex ea fe nocere vllis partibus voluifl^ fufpicen-?^:cundos Agrienfes,militare Cfari nollet,farcinis,vita,amp;:fama incolumes,nbsp;*^fpcrdignis muneribus audos dimifliirum: abfeedantmodo pertinacia, po-^^oda,amp;futurisexvidoria malis leniri animos patiantur,implacabilem cfl'eali-^^finexpugnatos Caifaris iram. Bonainfpeciem verba,amp;fallacia,mitigare for- dinium quemque potuiflent, nilongo vfu amp; perpetuis dodi cxemphs,a con-^ntiademoueri nequiuiflent. Vbi Turca,internuncio retento,moram trahi,nbsp;^^ullumreddi fibi refponfumvidet, acrius tormentapalatio inhibet : prto-^i^qiioquc oppidanum, mulris aliislxs,Conficit. Vbi in locum Kendy fuffc-f US eft quidam Stephanus Hegeduus: quem perfidum deinde amp; comprehen-'^^U,dignofupliciopuniuerunt.Is enim per quoddam foramen,aliquot coniu-Xx iij
-ocr page 840-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JOAN. SAMBVCI REI^VM
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratis fibiaffuniptis.crcbras omnis generis vocesacpromiffiones abhtifcW
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profeaascmhaL.(iireGresnouasmouendas,amp;prohig.enducenfuit:cius^rn
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bcllamoccafionem.facinusquaexcufari poffit, pra-meditatur : quoprinum
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rei fortiterin hoftem Ce geftpoftularet, amp;repuJlam fccleri prxtenderec. At.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui diuinits rc ilico patefada, Dobo MeczJccy aduocata concione, crime
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quri iubent, de coniurationeelicica, ipfutn autoreni promedioforo fufpendi;
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reliquis, affines tarn horrendi fceleris quos coinpercrunt, aures prciduntur.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quantamjper Deum, vnius profligati hominis confeeJerata mens vniuerfx Vn
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gari folicicudincm ac metumimportaflet, nffidiuinatum quoque opeperni-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciem diuortiffiet ? Inillius nequam locum, ne ftatio vacua effet,tmericus Pri-1*
H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bek fubfticuitur,homo bellis affuetus:cuius fides hocmaior in omnibus eluxif,
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quanto alterminusin defenfioncm animatus erat. Quarta Odobris,horren-
dusexpulucrecafusnoftrisaccidit, quo baud parumhoilisexultabat, amp;fuara Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fore Agrim plane affirmabac. Puluis enim forte Hamina concepra, magnta
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facrarijparcem, in quo aiTeraabacur, vna Sc ruinaru fara excindic, mulcosq; in
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;candem. calamicacem traxit : quod Paulus Nagh, Gcorgij Bachori capkaneas,
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumaliis odo dieisperik:Georgius Horwath ob manum auul/m,nondi
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperfuk : molx eaam, cum iumentis fcclufis Sc rebus in facrario precjo/is,ab'
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fampex. Quis enim cancam ignis vim compe feeree, nifi cumulate peciculaJ^
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;velic^ HaadexiguusnoilroscampauorinccTic, guodremexcompo/icofed
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non obfeura fufpicione colligebanc. Igicurferib ad cercamenfeaccingunr,
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n prodicio fubfic, vlctmo fe prxlio cafuros, aur dolum prohibituros Eiickfs 1
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJobo ad cuilodiarum loca:vcgue coc forcium miferabile facum confpicic,cuJJ- I
g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tos edem cuocac, pauidos claua cogic : fimiliceralij, qui cum dignicacepexe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ranc, adexcubias difcurrunc, milices exigunc : acqueipii confolacionis egente^
increpidfuismecum excuciunc. Addunc, parum, aucnihilpalueri deceaiii^ Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum camen vafcula correpca fuerinc: ecfi anceademaceriapulueriskapro-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpebtum fuerit, vc eo cafu nihil diminiicum iri condarec. Ex rquiis pi^^ini
V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duarummolarum, vefarinx copia fic, vnam indaurant : ad ruinas Lcem eo ia-
quecelcricacefuamulcum profuir. Hodis.quia videt, per quoddam foramen
nodris exitum cregredhm dari ifineinceruallo in mediamporcamglobespro-
VbiTurcainfignemruinam, quaddcfcrcam,cnodros, qdnonitaappare-bant, ceffideputans, conrenrius vndique cormentis agcre,propexdesMaio-ris, VC vocanr, Prxpodci, vallumproiicere, co tria maxima tormenca educere, paulo infra propugnaculu, ex terra comportatum, ab Occafu currim cumxdi-ciis,amp;:palaci}lateribusdedrucre, cxdcgiamolem carceris verberaretanca vi,nbsp;tc fa^eira,iam vtprofpicerein forum potucrint, fornicumquecabernasexare- 49nbsp;rc. Ver urn incendio pernodros cxtino,foraminibuspropugnaculiouinispel-libusmadidis obturatis, iarisq;, amp;: vndeperieulum mctucbacur, cocra federn,nbsp;Vulgo regiam nominat^m,aggerc codruodabores illorum vanos,amp;fpem fal-fam rcddidcrunt. lamhodisin vallum exceeraCjdruisqueanecfefcutis,nbsp;progreufum opinabaturicm fubico rcpulfusper foramen, ad fundamentumnbsp; nodris, vedixi, effraftum, neque in cadris tuto illi edelicuic. In hac didar-barionc fciitorum prxcipui exciterunc, Colomanus Porkolab cum Philippa
Demecrij: quorum ille faucius,Kfichaele Galparith fubmilit, fed is quoqipod-ea fclopeto euanuit. Ne folusigicur Philippus periclicaretur, additus edilh _ Joannes Zukany. Turexinterim ab xdibus Heczey folfam nil fegnius fab val-f9 1nbsp;lo cxcam ducunt,eamque vadsrcpletis, prxmuniunc : vcignimures didicere,nbsp;nbsp;nbsp;/
nodrisnihilfufpicancibus, valcanc. Idane tarnen quodam, dolumfuum ex-udis fxpibus Sc fumo vane fufeitato produnt: ad quos nodris quia non atim bombardispenetrate dabatut,falt;dis operoleadciiciendosglobos oramim us,nbsp;iisqueparicer latencibus, hodem igni obruto expuletunt. Ni
I
-ocr page 841-VNGARC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75^
iihpct ift tcrrcutn amp; vaftum illud opus fado, cotinu id infeftariint : feptorum ftipites,amp; palos cxcindebant,quibus euulfis, vafa ctiamfubuerfa, inaniaq; fter-ercntur. At noftri locis fubmotis,cathenas prztendunt, hoftemque cptis in-^ibcntj eodemque tempore, vt omnia fccuriora fint, fupra portam arcis inte-tioris Sc oppidi aggeres tormenta Gonuehunt,adeoque propc ipfam portam dcnbsp;^uro parum abducunt. Turca nihil minus fe cxcrcct, feruet, infime de foifisnbsp;modo complendis confilium init: idcoque valium contra propugnacu-^nbsp;^i^injqu noftrorum tela impediatj conftituit primum : mox audacilfimc in tur-*nbsp;t prtenfis maioribus fcutis,cochlcisque egreditur, atque dumfiib tabulaes protufis latitat,amp; minaci fclopcto,fi quis prodeat, expedat, incommode dc-^nforibus inhiat. Vtadniti hoftem noftri extreme vident,machinis aduncis,amp;:nbsp;Jpis,coriumproiedurarum tabulatorum auellunt: ac fiifpenfis ab haftili-hamis, amp; cathenis, operas hoftium prompte excipiunt, perturbant, faccosnbsp;^ntentes diftentos eruunt, denique tabulatis illorum pice amp; feuo illicis, i-Sem adduntjComburuntq;. Ibi Turca dolo fuofrftratus,cautius aliquid mo-arbitrator. Magno pecorum fudore, ftruem materia; fed compor-e^^colles frequentes contraarcem,turriummodo,accumulat,exquibus in Be-^klanum fe eftiindat. Hinc per foramina fcalis ad murum protrufis, amp; ligno-P.' fruftis eiedis, eadem foraminafaccis turgentibus obftruunt. Sed illis cu-^Scxarceremotis,amp;:patefado illorum perfugio,molitioncsliberiuscernebannbsp;Propeeademlocabombardisapta,ca:fmateri info flam multumproii-per ftruem facilius murum fubeant : fed hic quoq; dolus incendie mi-dato,clufus eft. SiquidemBornemilTa minutim dilfedacremiolajamp;ligneas^nbsp;Silas, farmentofaq) in vafcula cum fclopetulis inclufit,deinde palea pice, ful-feuo imbutam in materiem deiicit,aliud ftramen axungiaamp; lardo co-fuperaddit, accenditque. Ibi Turc ignemdum conantur prohibere,nbsp;^ondufis intravafcula fclopetulis diuexati,intra colles regrediutur. hxacer-inimici furor ifto inuento fuit,omnia^ extrema tentareconftituit.Eidemnbsp;lihnbsp;nbsp;nbsp;propugnaculo grauius minatur, acnon paru ex altera muri parte demo-
f^^deniq; fuifofiione curule tormentum quoddamadmarginem vfqjfofla-He ^^^^cd,fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terra folido,nihil obfuere.Hic aliudidem Bor-
?at^R^^^o^opariter ad omnia inftrudus,cominifcitur,vt de fofl'a hoftem abi-vehicularum rapit,harimarginem afleribus obtedam, clauibus, ve-gti Qpetulis minutis,ludicrisq; quibufdam obducit. Vas deinde amplum li-Pu '^^*^prfegminibus,addito fulphure, ac pice, fimiliter explet i qua: in pro-accenfa,in foffam detruduntur:vt,dum vas igni volitarc fj 's tniratur,crcpituinditarum clauium,obiedo periculo,excedere clamofusnbsp;Q^a ex re. aduerfum fibi Deum, amp; non ociofam Maumethae iramnbsp;S^bat: dolumhunenonab hominibus,fed aliunde profedvanus fufoica-^^do remiflius ad port propugnaculum reuertitur,amp; cuniculorub-*nbsp;^d muros fubrepit: vbi foraminibus apt fadis, laniczeri neq; globis, ne-Plueri pepercerunt: haftulas quoque amp; pilas amentatas impellebant,por-p^l^c fuccenfa, difceflTere.Sedjqux fecerantilla foramina, noftris poftea in op-vfus cefTere.Etenim bolides ignitas per eaexc?entes,multorum extre-J^j^flablata,dum illas prehenfant,aceriperc cupit,manus amburqpt.Id ho-ferens,magna indignatione omnibus noftros diris deuoue-U. * ^^d hi rifu amp; cachinnis eius cxecrationem auerterunt. Meczkey nunquamnbsp;d- ^s,edemvcnit:atq; arcis dolofam igni fubuerfionem veritus,qud quid-d^'^^d^cerat, contra illorum cuniculos ex difciplinafofl'ores adhibet : qui vbinbsp;^^ftium dolos penetrant, non ilieoeos adoriuntur: fed modico interuallo^nbsp;'Jnj^.p^guo relido, per medium ventrem Turcicum magiftt glande feriunt.nbsp;vifo, Medet Medet, clamabundi aufugerunt. Hac quoque iniuria mo-accepta, in propugnaculum omnes neruosintendunt: vbi quidpate-^^^derunt, ignem in fepta amp; arundinacea coniiciunt, quibus compcfcendisnbsp;^key fubit affuit, nee ferpere flammaeft paffus : noftri ex aduerfo paritetnbsp;X X iiij
-ocr page 842-Soo
IOAN. SAMBVCI RERVM
omni gencrc miffilium -, lamin, globi forma effi dor um non cedunt, fed Ai-ganc potiusjacinfequuntur : amp; praefertim Andreas Balog cum Paulo Syrmai,amp; aliquot ad muros,vnico de fuis amiffo trucidant. Omnibus ita defperatis, de-nuoTurcacum Agrienfibus de induciis,auttraditione perliteras agit,orat,mi-natur;promittit fedfruftra: fiquidemlitens illorum ex moredifcerptis, nullanbsp;vnquameos refponfionefuere dignati. Aliter igitur perfuadenducenfuit,Grx-cc,Latine, Hungaricc, Boemicc munera amp; liber tte pollicetur,fchedulas quo-quediuerfislinguis exaratas fagittis immittit,quib. fbrtitudine amp;cuftodiano-ftrorum coliaudata,fatis iam lufum fuifle iignificat:quid ipforum valcantaninii,nbsp;amp;: vires,dcclaratum: igitur iam fe dedant,qudfibi conftet,pulueris amp; comea- lOnbsp;tus inefle magnam dimcultatem : rogare fe iterri ac terti,ne fc perditum cant,anbsp;caede abftineant.cterqui,fiin mnus vidi perueniant,crudeliteradvnuinin-terfediri. Huiufmodi voculis nealiqui de fuis caperentur, prfcdiarcistym-panis, tubis, ac tormctorum intonationibus,ab auribus cas auertunt. nectotiesnbsp;cxpetitum refponfumhoftis vnquam abftulit : eoque noftrorum animi coUedinbsp;magis nifi funt,ecfi non parum tot minis periculi fubcrat, ne fcilicetfumma vinbsp;copiarum, noftris pene feilis,ille in arceminuolaret. qyippe hiatus prarcipui, vtnbsp;hoc quoquc dicam,iftifuerunt: vnus ingens,apud portam arcisinterioris: alternbsp;nonminor,inter nouum,amp; ex terra illudfadum propugnaculumitertius penesnbsp;carcerem, cumfeptorumexuftioneadnouam vfque molem, cum aliis ibidem*'nbsp;quartus, mums codem in loco ftratus, quo propugnaculum arci iungebatur!nbsp;quintus propugnaculi c carcere fadi,amp; palatiorum deuaftatio : fextus, vbi wu-^us exterioris arcis ad Alexandrinum vfque, vna cum corona Bolykianx turris,nbsp;procubuerat: feptimus,quando Bebekianii, amp;antiqua porta, cum intercede^*nbsp;te muroprociderat. H omnes inuitarehoftem ruin ,nifi DeusnoluhTctjdnbsp;producendamobfidionem potui flent: fed qui Deo fidunt,amp; nihilominusquid-uis amore fuorum audent, cos defer! nunquam videmus. DuodccimaOdo-bris,poft intermiflam requiem, itcrum fe de opcribus commoner hoftis : aC re-nouandam oppugnationem extrema contentione ac viribus, ex vtilitate forenbsp;ducit. Ante omnia, vigintiodo Cohortibus in propugnaculum veteris portxfe pnbsp;cupidius inferunt, quodantea igni fubiedo candem portam conflagrate vide-rant:fedMeezkeyiamdudum lapidibus acmedns colubrinis canbsp;ingenti alacritate cxpcdabat.Hoftibus igitur cc ingruentibus Meczkey,fuisnbsp;admemoriam priftin virtutis reuocatis,feflis integros fubdit ; ad occurfum ti-midos fufte compcllit, omniquegenere telorum, vt vim pellant,cohortatur.nbsp;Qua in oppugnatione, prout imperarat,fe inuide,ipfemet lapide idus,gcflcrut:nbsp;quern fuppeditarit ahis animu,vulnerc teftatus eft. Ex altera parte hoftis inter-renum propugnaculum denuo figna infert : centum quits ad munitionem il-1am de carcere fadam, ablegat,vtquc in ruinas excedant laniczeriamp;Sagittarij,nbsp;dili^ntercollaudationeaccendit. Hic cius impetus extremum Agrienfibus 4^nbsp;main attulflTet, nifi Dei beneficio fecus rem cadcre oporcuifl'ct. Nam intus quinbsp;locum tucretur,nemo fuit: quoniam tunc Dobo alibi milites advirtutemfah-citabat. Ne igitur locus pcriculo maximo ab hoftibus capcrctur, loanncs Zu-kany cum Joanne Pribek tempore accurrunt, fupra ruinam haftilibus auide in-filiunt,r^quefliciterfuftinucrc. Confequiturplurimushoftiuclamorquafinbsp;triumphantium,vexillis patetibus ruunt denuo,furiunt in muros, omniacqnan-tur obfidionis pertfi. Sed fi vnquam antea,hccert aduerfum ccrtamcnexpc-riuntur.nam Peteu propugnantium ibidem numerum auxerat,amp;:fummamvimnbsp;adhibuerat : ac tegulis hamatis, amp; latcribus,amp; mallcolis, amp; plumbeis ad obiici-cndumglobis,abfqueintcrquictc,donccrcpnmcrentur,cd Cumulabat.Dumnbsp;iftafiunt ,Dobo fefe in lucemprofert, oculisqueinmunimetumex carcere fa-dum C0iedis,fignum forte videt dciedum. Alio igitur arrepto, StephanoNaghnbsp;illudcommendat:quinon multo poftibidem fclopetoexpirauitiquocafuc-tiam Dobone deprehenfo, fignumlapfurum corripit, acpediticuidamnon i-gnauotradcns,StcphanumNaghhumariex pietate curauit. hoipfotemporflnbsp;O0
-ocr page 843-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soi
fto fignahoftium in Bolikianam incurrunt:quam BorncmifEi, Zoltay ftum a-liquantum 12cfus)amp;Figedyjmagnainimicorum fl:rage,tutabantur. Q^os con-iiaillidolo, vt alius noftrorumfimiliarte vlcifcantur, huiufmodivtuntur. Ha-ftiliumoblongorum ac teretum cxtremitates orbibusferreis prniuniunt.qui*-extantibus,vacuum intracirculos locum minuciirtmis clauibus replent bisque inllruli, ad oppugnationcm procurfant : neque tarnen eo inuento pro-fecere. paticiflimis enim lls, alius noftri cauere didicerant.Illud certamen innbsp;quammaximum ferum diei continentcr durauit, quoetiamad prillinumdc-cuSjamp;r fpcm victoriobfcffis multum acceflerat. Die pt oxi me fequenti,omnisnbsp;generis ordines vndique hollis conuocat, hortatur,imperat,vt feadvltimamopnbsp;Pugnationem accingant,atque hac vice digna fc llipendia faccre oilendant. N onbsp;ftb baud fegnius tota nole in llatione perfeuerando , aduentum illorum para-feruitutis iiigumauerfuri,prliolantur.Tum fubito llrepitu,amp;clamoribus,nbsp;quo magis terribiles videantur, fuo morefublatis, aduolant, amp;aerca tympananbsp;^ugeminant. In quos nollri conllanter tormentis agendo, plerofque interfici-'^ut, atque agminaeorum diuidunt. Conceflit Dobo ad ruinam carceri proxi-^annlimul capitarma,cdem facit; ipfeinmanibus aepedibus vulneratus,en-'uerum fuum amittit. RemilTo clamore, totis viribus in propugnaculum terre-^^uniconrenditur: quo animo eius llatim deprehenfo, milites Dobo confirmt;
^^dcomportandos lapides,quibus pollremo noceatur,dimittit. Tumvidill'es minirum etiam prfentemanimum, quilapidibus hollem rciiciebant. Ad-, Unit tunc felfos integris Petcu, qui ligno Budenfis prfedi aureo ibidem poti-^nbsp;^useft, Inhocquo certamine Valentinus Papaconcidit ; alij etiamcde nonnbsp;^uftinuerunt,donee ipf quoqueconfedilint. Ibidemplurimis Ianiczeris,Bef~nbsp;.'Puisque interfeclis, Velibekus vulnus abllulit cruentum. Aliunde non minusnbsp;^Bolikianamaduolant; tantus ibi furor eos tenuit, vtpilisdolofeinllrudis,nbsp;P'^teralios,ipliusquoque Bornemifliedexterampercull'crint. Sedhacetiamnbsp;uficata vi retruduntur ; amp;ipforum animi pugnainfclici cadebant, quod plu-h '^'^^^Blis,quam nollris deliderabantur. Vltimo coadis omnibus lignis, amp;vi-, us,qnicquid aderat, coniundis, perfundere animos vano timor nollrorumnbsp;'Utegra viconati, eidem propugnaculo aduertunt. Sed prompte nollris, velnbsp;'^Utfeflisjoccurritur. caufa enim vires in milite iulla attollcbat. Qmdenim ibinbsp;prfentianofregitqui relis ignitis,amp; mille artibuscongref-okfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exturbauit. Non
1 J urcircumferebatur,totcladibusacceptis,Amhatumlachrymantem,inA-j' ailam grauillimc inuedum, quod fe in hancinfamiam fociumadduxilTet aliter habuilTe rem,quam ille iadabundus affirmarit; Neminem fore,quinbsp;(J, uetfus tantam vim amp; apparatumCaefaris velhifcere aulit. Se, Agriacuiufmo-lenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominarit,elcuaritque, amp; ouile lit, expertum : nufquam fe in ta-
infantesincidifl'e,qui arma tam feienter tradare,omnibusque cafibus (ui-* uidicillcnt ; plurimum ea obfidione de armis amp; virtute Cfaris demptum,nbsp;, udendum callris adeo ignominiofc nunquamratum. Finita hac pollremanbsp;^^urfationequidamdchollibus inhc verba, vtnollnexaudirent, profatur:nbsp;Movos Agrienfes, acllrenuosfemperfatebor. Nonellquodiam vobisme-^/iisiabfcedite armis,amp;requiefcite:relinquere callravolumus, qult;ifatis nucnbsp;malo fuerit. Sed tarnen anno infequenti ex hybernis huCnbsp;eternus caftra,longe ampliora,vtlabem hancamp; ignominiamvltiregeramus.nbsp;A^quodamprolocuto,nihilo minus tormentis omnia quaticbant, amp;varein-t *^^utur. Sollicitus Dobo deiis, qui in Bolikianamanferanr, vt illihabe-^^bpuerum fuum Chriftophorum Tariauinum illuc mittit ; fed is inter eun-ij^^globointerceptus prit. Finitahac,vtdidum, ardentilFimapugna, quanbsp;ucrinxen perdudum iri nollros fperabant, detrimentum ac dedccus fub-un acceperunt.- necrenouandum impetum dcinceps putarunt, fed in hyber-Uct^^c^^^^dunn- W quidem non obfeure pr fc fercbant. nollri tarnen nonnbsp;Muli femper,dumpra:ter fpeminfolenti clamore atque fremitu fe com-
-ocr page 844-Soi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
mouerunt, atque in Fel Nemeth cunahoftiliter fumare vidertint, moX peribus abduci tormenta amp; machinas viderunt. Qcms eueftigio aptaoccafi-bnc quidam infecuti addiripiendacaftrajomnis generis prxda onufti,magnainnbsp;etiam vim pulueris noftri adcmerunt. Eadem node, fuccenfis caftris, mul-tis ibi noftrorum metu impedimentis relidis, exercitum comminucum Balamp;nbsp;tremebundi Peftum verfus dirigunt. Qi^rum difcefTu noftri nihil elari, quodnbsp;fubeflc dolum metuere, dum rapinis amp; incedio cunda mifcent ; quifque in fuonbsp;loco,amp; ftatione, explicatis Turcarum iignisj iisque laccflentibus, operiebatunnbsp;Sed omni apparatu longius progrefli dcformatis agris, reliqua cura noftros pe-nitus hbcrarunt. Beneficium hoc,amp; fincm laborum,quia diuinims accidiffe no-ftri agnoueruntj precibus adDeum vulgo indidis, etiam ad vulneratorumle-dos,quoru amplius ducenti ftrati iaccbant ,linguis amp; animis Dei gratiampro-fcfli funt. Tandem congeftis hoftmm iiq^o globis,eos cum fuis tormentisa-pto inloco condiderunt. Hico de prcipuis quatuor,loannem Wayda,Georgi-um Vitezi, Andream Somoghy, amp; Albertum Kuufcgy, aliis duobus addicis ,adnbsp;regem aureo vexiilo,qui gaudium nuncient,prxmitcunti Quos Fcrdinadus clcnbsp;menter exceptos,amp; in fingulos centenis aureis donatis,fericeisque fuperaddin^nbsp;collaudat. EamlticiamrexcumNicolao Oiaho, nuncarchiepifcopo StrigO'nbsp;nienfe,atque Mauricio Saxonum duce,cmunicauit. Legatos Agrienfes idenbsp;prafulfmemuneribus nondimiflurus,prter alia eifdem quotcunque veneratnbsp;inaurata pocula hilariter contulit. Eofdem Mauricius 400 taleris libcrali^nbsp;auxit. Dum hi abfunt,conftantiaamp; rerum geftarum gloria Dobo Celebris,
phanum Fekcte cum aliquot non minus impigris exploratum mittit,vthofte confedandoj hyberna obferuct. Quodille tarn celeriter amp; audader confe^nbsp;vt preciofiflimis quibusque fpoliis,qu in commune diuifafunt, relatis,inulsnbsp;fub hafta, audionatuque vcndidcrit,pluresceciderit,in poteftate viuoshabue-rit,nomenque fibi perpetuum cftituerit.Finis hicfuit obfidionis Agrix,nbsp;profedb afolo Deo conferuatam nemo ncgauerit;qud tanta vi reieda,tocpr?'nbsp;liis infeftiftimis, de noftris 5c o tantm defiderati fint : hoftis verb nufquam tctnbsp;locis cxpugnatis,maiorcm fenfifle cladem fit queftus. Mox Diis fuppHc^^^^nbsp;amp; grates ad omnia habit puluinaria. Sed vtpaucis, qua;confecutafilers,nbsp;ciamzfoluta obfidione,rege ac prazfule fuo Dobo exorat,vt exhauftis rotlabc-ribus onere cuftodi fe librent, amp; reditum ad fuos domum itionemqu^ concdant. Qjiod rex eius virtuti largitus, Agriam qui excipiat, aliosque prficiacnbsp;idoneos,Sfortiam Pallauicinum, cum mandatis ablegat. Cui Dobo claues tra-dit, acproarbitrio cunda difponere facileftpaflus. Sfortiancnncmtuncanbsp;rem tantam idoneum iftic offendens, Stephanum Mcczkey per amorem regi^nbsp;amp; patri obteftatur, velit duos tantm menfes priftinum onus in fe recip^^^*nbsp;fore vt illius virtus hoc magis exornetur. quod ille admifit. Elapfo igitur aftcro
mei^,Gregorius Bornemifl'ain illius loch fofticitur ; amp; banatu Agrienfidcco 4 tus,claues accipit: huicquefocium curaru Paulum Safkandiadiungunt,no^nbsp;noribus aufis hominem ; quorum induftrianunc res Agrix cum laude ad*quot;nbsp;ftrantur.Ctcrm Ferdinandus mcmor inaudit fortitudinis,amp; conftandi^nbsp;grienfium,Stephanum^obo VayuodamTranfyluanorumdcclarauit, auteunbsp;prouinci^ fignum illi porrexit, clementiam denique, amp; non dubiam bend'nbsp;Icntiam obtulit,admonens vt fpedat virtu tis mcmor, cum vfus pofccret,fi*nbsp;liter operamfalutipatri iiauaret.Cui Dobo;Itafibivitamoptare,fiproregeatnbsp;que patria omnia fidelitcr amp; prompte ageret. A rege aliis quoque partim nobi-litate,ac pagis, villisque,partim auro cumulatis, vulgoque ab omnibus, qui'nbsp;crimen euaferat,liberalifl'ime habitis, foli Stephano Mcczkey fors in frudu g fnbsp;rie inimica extitit.qui Agria domum ad fuauiflimamconiugem,liberosnbsp;cos profedurus,ad Warkonqs pagum venions, rufticis,vtfe in tutu profeqnan^nbsp;tur,humanitercompellatis,furentcr,nonfatiscognitus,interimitur:namcenbsp;re temeritati multitudinis ignominiofum ducete, inter ipfamaltercatione)nbsp;conuicia, quidam nefarius fecurim fecundum frontemfortiftimo viro
-ocr page 845-V N G A R i C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta]
aij duo ufpidata bolide in vtrunque latus tranfuerbcrant, atque ita confecc-runt. Multos tati viri cafus in pleb exacerbauit, amp; fine difcrimiiic cfi, pcenam communiter luebant. Eius cadauer Scepufiuni, publico funere deportatum, innbsp;diui Martini fepelitur, cognatorumque amp; amicorm ludu in ipfum amor ex-promitur. Sedfineni hcnarrationi tandem imponatnus: amp;:liquidnbsp;prteritum fuit,aut pro dignitate minus polite ob res
amp; nomina didum, venia detun
' OBSIDIONIS ZIGETH BREVISSIMA,
VERA Q^V E EXPOSITIO, ANNO
1555. Samb.
o s T grauiffimam amp; omni pofieritatis mcmriadignam A^-gri defcnfionem, de rgis, Sc commun! ordinum regni, to-tiusqueadeChriftianitatisvoto acfententia,internunci),amp; paciricatoresadTurcamdeliguntur, Antonius Verancius, amp;nbsp;FracifcusZay : quiobferuantiajamp;muneribusplacatatyranninbsp;voluntate, rebus patri feis requiem tandem impetrarennnbsp;Dum hi amplius biennium abfunt, Thuigon Bafla,qui Budx
N^tnpohs prerat, iniuriarum fuis illatarumimmemor, de damnis, qu i-P^Zigethicnfibus,Babocza,aliisque vicinisQuinquccclefiis locis accepif-* 5^,queritur : earc non pacemoftendi,autpeti, fed violari ius gentium,acdc-induciisfidcm, teftatus. Qmquidemnon omnino cauiaminiquamfo*nbsp;^^bat, quod vulgo Haydones ftipendio liberi, ex rapto viiiercnt, multas ho-J'ii nauiculas interciperent : fed rex eiufmodi latrones vagos ac prardoncs dnbsp;^ptohibere comode vix potuit. Tandern noua quadam permotus iniuria, de-Jd ^^^niilliutn excrciiucoalo, Capos Vyuarum,defe:ionefociorum, capitur:nbsp;^oocza nihil grauiusexpcrta, proditione fe dedit. Idem fore deZigeth fpe-fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fallitur. Etenim illam, prfelo adhuc Ladillao Kereczcny, ob-
j adcolubrinx iatumcaftrafacit:acceptoque per medium tentorium ponderis globojretrocefTit. quo noftris omnis metus demitur,acina-adtniratio Turcatum efficitur. Bis enimleuiter congrefli, trecentos Tur-^nitnosnecarant. Atque conftituerat Thuigon, Zigcthienfes tormentisnbsp;aggredi : nift hortatu fuorum, amp; periculis j conftantiaque noftrorum,nbsp;^faris in fe iram,infecta re,dcuocaret,perterritus,confilium rautaflet. Hcnbsp;q ^^tino ata. Confequcns hyems, pace dubia, nihil hoftiliter edidit : do-r ex Perfia reucrfus, qui amp; ipfe antea regem non femel de crebri^in- nbsp;ionuerat, ineunte vere, Alybaffam in Vngariam expediit, ac iniunxit^nbsp;^[X^tn,nifiZigetho prius capto,minime ingredi aufit. QmBafiainSirmianbsp;' 'l^andiu moratus, rgi obfidionem fuperbiffimc prnunciarat : refponfum-^^tilit,non deiure idipfumfadurum, cm fuos intlt;lt;prctes apud Cfaremnbsp;: veruntamen, fi aliter nolit, ad defenfionem fe coadum defcenfurum.
j bfubito accitis ad obfidionis focietatem aliis, vigcfima Maij, cufRidi ar-q oppidi Marco Horuath Kereczinio fubledo, prfedi Deruisbek Quin-f^^clefiarum, Amhatbek Baboczienfis, Nazufbek Coppanienfis, veterano-^genti numero, contra Zigeth, ad interuallum vnius milliaris, confi-)q'^iacde ratione obfldendi, requebenegerenda, inter fe folicit conferunt. tQ^.'l^eenimeoslatebatfortitudo,amp; prfens propugnatorum,quorum vimnbsp;tqexpert! fuerant, animus : amp;decreuerat Marcus, fociis iureiurando in o-^seuentus fbiobftridis, integra fide iftic aut mori,autimpetum veile fufti-^5^* Mouebant hoftes non parum, loci quoquc fitus, Scmunitiones. Etenimnbsp;^^^^hab Antemo quodam, genere ac opibus illuftri, pofita, in loco piano eft,.nbsp;Paludofo: qu Septentrione lacum adiundum habet,vnde triplici foflae^
-ocr page 846-8o4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCiRERVM
ac vallo arciSjitcmquc oppidojaquaopportun cifctnfunditur. Ad Occafuiri fatis amplum,ac frequs oppidum, ^illudfubterraneis cuniculis importunumnbsp;cernitur propugnaculis prfertim duob. arx noti parum tutaiaggeribus etianinbsp;fubitariis, de virgultis terracoadis,ad fpeciem plus, qua neceflitatem extrudis,nbsp;firmta. Praefidium non quidem firraum admodum, fed tarnen vfu cognitumnbsp;amp;exercitatum, duorummilliuminerat. Equits i 8 o. horum dux Sebaftianusnbsp;Vylaky,reliquipedites3amp;fclopetarijexpediti:quibuspribant BenedidusTo-pordij, lacobus Radouanuayda. Haud igitur ad oppugnandum teraere fe-llinans,colonos primum omni inuedione commeatus,amp; accefl'u ad noilroSjVtnbsp;fieri folet,arcet. Nonilli tarnen femper conatus fnccellere : fed ,nortrisonini-bus faillis, reprefl,amp; plerique intetfedi funt. Mox prfentia Alybalf confir-mati, qui decimlunij ad luftrandum Zigeth, non cxiguis fecum addudis co-piis,aduolarat: fed rioftrij vt animati eflent, declaraturi,literas deditionem fua-dences conuellunf.ac eraiflis vndique militibus, prlium ineridie in iiodeninbsp;extraxerunt. Haudparumea pertinacia commotus Bafla,de plaga nieridionalinbsp;tertio poft die,arcemcumoppido circumuentam,nouem maioribus torinentiJnbsp;aggreditur:fed eo quoque die,ac fequenti, nullo de noftris defiderato, quid a-nimus amp; dcxtr fortium iftic hcrom valeant, inimici obferuart. Node ob'nbsp;dionis quarta,mulcacura amp; labore fua caftra texcis,cefpitibus, terra inqiia^^nbsp;hoftis permunit : ac luCe proxima, propugnaculum minime contemncndum,nbsp;quodKefas Baftiam vocant,colubrinis fuis macliinisque vehementer infcftaunbsp;dumque fecupidius extra caftra eiicit,Rodouanus,cuius prcipu virtusinde-
' fenfione conftitit,yo fclopetariis cxpeditis, quamplurimis vitam eripuic. In op-pidanis vt magnum efte prfidium ac fpem obfcfls aduertit, eodem diepilis Hammam inferentibus multas des,fepium luto indudarum ab Ortu magnatnnbsp;partem exufiitiarcis portam, amp;; murum exteriorem prope templiim, fine inoranbsp;quatit. Sed labor omnis eius elufus acirritus fuit : nifi quod duo pedites tunc,amp;nbsp;biduo pft quataor occiderint. Expugnato, amp;: folo quato, iani dido propu-gnaculo, ac porta ipfiusoppidi orientali: Gregorius ,amp; Michael Byklidipilulisnbsp;conficiuntur. Vigefima prima Iunij,node, beneficiolun,ab Occafu,iuxupnbsp;inolas frumentarias,de limofis glebis,terra amp; fimilibus,ex vfu tornientorumo-pera extruit.In quxnoftri manc,omnibusmachinis amp; globis nonminuus,cavtnbsp;ipfum commoditate arcerent,finealiquo euentu,conatifunt, Eodemdie,ade-ripiendum oppidum, fe omni vi amp; artibus compart. Etquiaiamanteailludnbsp;mult maxima parte minis vaftarat,viamque igni patefecerat; co;kplccis paulonbsp;ante ingenti ftrue lignorum folfis, qu vix decem millia plauftroriiinfuftinuif-fent,quaterin oppidum penetratitotiesque reiedus,materiem noftri ftatini in-cenderunt. Quinto demum,cmpertinaciflmfureret, noftri in arccm fcec-duij^. Aduerfarij oppido vtcunque potiti,ibidcm fuavexilla contra arccm pafnbsp;fim ei;igunt,vallari opr, ac foflis cunda circunducunt. Et quoni.im iftic 4nbsp;rere diutius, fine maximo noftrorum periculo, nequiuiflenc : fnpplicationc abnbsp;infefls public dcrta,facrisque rite peradis,occulta quadam amp; hoftib. ignora via erumpunt,ac ho(Iem oppido iterum fliciter, odingtis 1 ublatis,exigunt.nbsp;Vbi Nafufbek Zanczyakus terribilis Cppanienfis,cum aliis aliquotBekis, m-teriir. Quinetiam Amhatbek fclopeti vulnere difcefiit.Viuus etiam captus A-gha:viginti nouem infuper capita prcifa, inquearcam iliata. Non tamenliocnbsp;ipfum fine noftrorum clade amp; moleftia contigit. Etenim genere ac virtiitc nq-biliflmi quidam quits, non fine ludu, amp; commun! omnium dolore amiib-quos inter pra;cipui,Georgius Macedonay,Georgius Paladij,IoannesHagma-
. fij,Ioannes Hozthotij,GeorgiusZekel,vncumVayuodis,amp; peditumnonpaf cisdudoribus, occubuere, Vulneratusetiam tumRodouanus,cumaliisqui-bufdam,fuit:fed opinioneceleriuscuratus, ftrenu rem geflt. De Coppanien nbsp;Zanczyako illud obiter addendum,fuiire hominem vafto corpore,amp; Hcrcu isnbsp;prorfus audacia:qui cm auidius cdi cum aliquo fucceflii cflet intentus, ncnbsp;quidem alios decem metucret ; quidam ex Haydonibus, velut Dauit^contra
-ocr page 847-Goliad,minimus,faku in eum ex improuifo facto j gladium ihcuruum per medi-uinabdomcn,amp;totuni ventre eiusinflixit,vtexaniniacus,inteftina Hmul ederct Vigefimafecudalunijjturrimhoftis incerioris arcis, qu Occafum fpedabac,nbsp;qucade cundas muiiitiones inufitatx magnitudinis tormentis quatuor j ali-squeminoribus,hand fine morte qorundam noftris j grauiflm concutit : acnbsp;fbnodem,propedefenfaculum Henyeij,extra tarnen oppid,aggercs eiieitmo-^cqne obfeura, macliinis neis indudis eandem turrim, cum porta lapidea,nbsp;^iintcrcedebant,parietesproftetnerc jac in planum dcducere contendit. Indenbsp;^iquofucccfl'u remcontentius vrfunis exadiierfo arcis, pro portaoppidi, longnbsp;^equevallre gt;amp;mirabiliter fefirmareincipir. Duofolmapertaloca, quibuSnbsp;*cemittat,amp;: recuperet, reliquerat:alterum ab Occafu, molendinum verls, fubnbsp;^S'^*^c,quo aqua ex palude,velut alueo,in oppidi arcis foias dimittenda oer-^^baturiad molem Henyeij alterumntraqu loca fofis intus lignis cxpleturuS,nbsp;ttiargini quaturus,materiem operof coUgerebat. HaC occafione tutius vige-nbsp;^^aquartalunij totumdiemfulphureopuluereacglobis,indefenfores,quibuf-^ipeditibusoccifis,fieuiit. Diefequenti, codent ipio modo, aliquot pediti-s creptis,foflam aquaticm,in qua non exigua nofiris fpes f clinquebatutj tut-^tit:vtq; locus in ficco deftitueretur,omneis fategerimti Triduo pft,alio gge-/'jamp;vallo c regione arcis cxcitato,vniuerfas cmunitiones labefadare,ac dirue-vulnere decreuit: vbi proximalucc quinque feiopetarios noftris fiiftulitnbsp;^nque interpofiris diebus, cum aliter feprofedurum dilfideret, interfedisnbsp;';OrgioKifdczij,Dcmetrio Theflenij,amp;. Petro Petrudij: ingentem vndique manbsp;duobus angulis laboriof cogitjquafoft'am arcis expleat.Sed quodille abnbsp;*^^comportarat,hoceft, vigintimiihbus plauftris,Deopropitio, amp;facrisper-Jj^tis,obfefli,larido,pice,ac puluere compadis vari pilis tocu exurunt.Qj^aninbsp;flanimamprohibiturus, feptingentos, non fine Cliriftianorumetiam faitgui-j.^rnittit. Denoftris,quorumgloria amp; virtusinprimis conftabat,moriuntr,nbsp;'^^olaus Czcrncl eques j Stephanus Balogh decrio, pediics non obfeuri fex:nbsp;'ft'fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitafungitur.Vbiigiturcundacxeaparteho-
vana pruidct, confilium idem node proxiiiiarepetit, amp; ab Occafu vi-I. j^illibus plauftris,vt aiunt,lignaconueda, in fofiam,contraangularem mo-cq p ^^l^t:fedibiquoque,Deo immortalivolcnte jConatus fubdit flamma iv ^y^pdjachoftiumquadringentis cxtindis:c noftriscadunt Lazarus Nagkj
^his duobus,Martino Radouanij adolefcentc,acValentinoThot. Diefe-L *^5^ultis cius promiflis, acilleccbrisdenuo noftris refutatis, quodarceni tj, pvluoqucfitamVidebat,iterumih foflas lignactim ter-^tr^^^^*^^^5inmuroseuadat, obnixe dficit :amp; ex aduerfo duorum angulorurrinbsp;tf cotbes,aliaque texta, ordinetriplicato,erigit; qufuperfaccospri-^tii^^^pktos imponit,ibiquefpaciis excommoditafe fclopetorumrelidis^a-noftros crudclitcragebant : qui faces arci fubiicerent, pammnbsp;abOccidente contra alterum angulum jcodem modolo-conftitutis, decima lulij laniczeri fuere mnbsp;lgt;idnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intra eos angulostenebgt,terraindxernt,i-
Bathafeghij grauitervulnerant. Duodecirtta lulij, perno-^^PPkto arcis, lignis ac terra colles proponit,vnde omnis gener vi tor-Oh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expugnandum incUmbat. Mane interiorem areem cum eiufdem
fpe-pedites fortfifimc obnitentes, eripitiac fi vhqUam antea j turn fitjj l^^runttotos quinque dies,baud fine damno fuorumjteliS noxij: vtaregCjnbsp;Thoma Nadafdij j fitbfidiu rebus afflidis implorarefu-ktij Verum noftri qUoque poftea irigens Turcarum illtid ex terranbsp;prtm,qu0illi rCfgiebntjeditmjmralibus tor-noftri pedites cecidetunt,feri ftcrnunt,dum periitus molemnbsp;d'4Q[^^^^:jadeoqueligna,qnon cepiftent dccies millecurrus,foflisingefta,-in tanta vie noftris ibirelidis.concrcmarunt. Die vigcfima,continuu9
-ocr page 848-8o^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
tormentorumvfus, pilarumque coniectus vtrinque durauit. Dumque ita nue fefcnoftri obicd:ant,vigefimaprimadie,note tormenta amp;niachinxholy^nbsp;Q^inqiiecclcfias verfus commouentur : amp; Bafla, occafione Baboczienfis ob-dionis oblata,de qua alibi dicetur,e recurrit. Ctermvigefimafextaeiufdemnbsp;menfis,cum noftriliberatos iam fe,refedis fubito maximis ruinis,pucairent:cc-ce adobfidendum,acceptamemorabili ad Baboczam clade,animumhoftis re-iicit : amp;a Septentrione, propefyluam Hazerduu ditam, confidit. Cuius caftr^inbsp;tormento omnium maximo Zigethienfes tebo mctu prtentant, aceruptioni-buscrebris numerum hoftium profpere minuebant. Quo ipfo die, militari au-dacia,amp; fingulari certamine Marcinus Horuatb, quondam Turcumgloriofefu-perauit : eiusquc capite ceruice libcrato,incolumis ad fuos rediit. Dum hxcnbsp;fiunt,nihilominusab Ortu hoftis ex infidiis amp;latebris furenter agit, fed omnisnbsp;vidoria noftrisincrueta euafit. Poftrcmo quafi noftros animis dercdurus,vni-uerfacaftraamp;furorem Alybaffa vigefimaieptima lulij fub caftrunxadmouet:nbsp;fed hi audciflm remdefenfuri,penes Baflal feefFundunt,ac fliciter ptignaiflnbsp;edidere. Neque tarnen cptisimmicus abftitit : fedvelut obfidionecontinua-turus,aggeresfubitarios erigit,pil magnum arcisfpacium pertundunr,nceX'nbsp;trema minatur,nunc aureos montes,libertatem amicitiamque Cfaris mcmO'nbsp;rant: fedcitramoramnoftricongrcfl,acfugientcsinfecuti,cd,aufpicenbsp;luduofam illii faciunt. Sequenti die iterum cominus cum illo noftri agenduna quot;nbsp;ratijodo horarum certamen contrahunt : nec vnquam ex combufto,amp;iam de-uaftato oppido intraarcem compellipotuerunt.amp;fiquado indeferta opera bo-
ftis cum fignis incurrebat,ilico reiedus,incaftrafua amp; latebraSjCompIurimis^quot;nbsp;miflis,repcllcbatur. Q^mobremidem node proxime fequenti,non delertai}nbsp;acindefenfam fore Zigeth arbitratus, quodpereos quinque dies vnicum tantum Chriftianis ca:fum audierat: obfidionem foluit,tormentaamp; omnisg^'nbsp;neris machinas belloidoneas de locisaufert, aevniuerfus exercitus,fug^quot;nbsp;doQuinquecclefias properat : noftri verb plus quam decern millia in feglonbsp;rum excufla,diligenterque colleda,feponunt. Atque hie fuit exitus amp;
initio longe maiorem vim ac periculum minabatur,obfidionis ; ideqt 1 quo magnotenebantur,liberi,amp;obfdionegrauiDeoexemptiZigefhiens,nbsp;ftimmo fuo patrono amp; defenfori clefti gratiis rite pcradis, non parum laudisnbsp;mcritofibi compararunt. Iam verb qui ex noftris paffim amp; promifeu^^^^^*^quot;nbsp;rintjfingulorum nomina vtreferantur,non duco neceflarium : illud coitat ,no-ftiumad duomilliaamp; amplius cfa,denoftris vixcentumnbsp;dos. Hcbreuiter,quidfingulisfer diebus geftumfueritjuotaffc fumciattcu-ius omnis vidoriac ac laudis, fecundum Deum, ac pientilfimum regem Ferdi-nandum,maximam partem induftri Marei Horuath iure tribuendam cenfeo.
Qq^ etfigloboidus,quern teftem adhuc voluntatis prxclarx iu cruredefert,nbsp;aliquantu valetudinarius fucrit : quod tarnen fua virtute ac neceffitate dignum 4
exiftimabat,nihil vnquam pra:termifit,autneglexit. Quern non iniuria fibi quidam, locis qui pcriculofis cum autoritre amp; cuftodianbsp;pra:fgnt,ad imitandum proponere queunt,amp;:
gloriam regiis audam prmiis,
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comparare.
EXPVGNA-
-ocr page 849-V N G A R I C. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;807
EXPV GN A TIO ARCIS
TEMESVARl, DESCRiPTA PER ANNM SAMBVCVMi
I y y 2..
IT A rege oanne n Zazebes funio j vixhredem infant-lum fe infeliciter confpedum, cur Monachi, Petroithijj matrisquefoliciccmmdat: amicitiam,amp;fdus cum Fer-dinando Varadni ante duos annos renouatumj fimul vtreti-neant,hortatr:amp; vt multi affirmant,fi q vis inimica,extcr-naq ingrueret illorum faluti aC tuteljSolymanum quoqunbsp;non defuturu addidit, quod ab illo contra officium ex foedere
pet iternuncium Caroli v. (vt ei conditionibus Ferdinande prfcriptis arni-tiampriftinam omninorenunciarct)factumvidetur.Ferdinanduscm inique ^ditaBuda Turc, c aliis munitiffimis locis, impieq; fecum agi fentiret: cumnbsp;a Buda lazygum quoque regionem populofam, vbertate foli, metalloriimqjnbsp;knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vctcr coloniam, vnde Grcis reccntioribus Panodacia
'^aitcajrecuperare conftituit.Dum enim ea gens vicinia penculis, amp; Cftan-^^poitanis infidiis Tranfalpinorum^ eiTet obnoxia,atque per Palatinos feu *^yuodas,fceptro Pannonico femperparuilTctme aftu hoftium, aut odio,per-, 'aque tutorum infantuli in Turcorum mans aliquando deueniret:omnibus nbsp;^odis de ea fibi concilianda, in fubfidiumque defenfionis Chrillian adiun-S^^da,cogitt: omnes amiciti rationes,fdcrisq; cum prfc^is init. Sed qinbsp;^^nullos exillis fuis inde opibus, ac domindilibidini potius inferuire, qumnbsp;ipub. omniumquc libertati cupereobferuabat, dumfidcmioannidatam fe*nbsp;p^quuis pericula nunquam relidures iadabat, qui Tu rca excito iam egre-i ^^'^^^e^firantillufi, Lippamtjueablegati: rex difiungit illorum focietatem;
J, ^dMonachum,qui thefaurum, coronamque, amp;prcipuamciuitatum nobi-clientelam poffidebat,mittit Nicolaum Salmcnfem, Sigifmundum ^^rberftainium,tot legationibus fpedabiles, in conucntum ad Bathor : vt cumnbsp; '^ibufuis promiffis in communem falutem,amicitiam,amp;diuortium cte- pacifcantunrcgin cum puero intutelamfuam, quibus pro dignitate omnianbsp;apla expedita elfer largiturus, confrt. Id tradari admonita regina, in-I ^^^Sciugum fibi puerociueparari fufpicata, metu Lippam commigrare inci- c Monachi rebus nouis, ftudioquemutato non magis, qum Turcicasnbsp;^eipolfealTentirijexiftimat: dedecus fe nunquam tantuminfamiliafufceptu-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peregrines mendicatum abeat,filiolumtjue abiiciat^on-
^nter ait. Abitionem parari Monachus docetr:qui eam facile retrahit, dum ^lufuruni feipfam cum hrede,fi redire aliquando vclit,prorfus c Tranfylua-J^^inatus erat. Redit igitur ilia non fine fufpicione de mutata fide Mona-j. *)^ecefltudinisqj Gerrtianicicum Petrouithio,Pa^aoczio, Antonioq; Lo-j'^'^czio rebus communicatis,fine mora illi exercitum yooocogunt, Albamlu--occupatam prarfidio infident. Qiwre accenfus, offcnfusque ftater Ge-j,YUs,vrbem cum 10000 obfidet.per odo dies,ni fefe dedant, amp;ad fanitatemnbsp;h P ^*^bgraibus interminatur: donee quorundam ptocei interuntu re cornnbsp;^'^^tajab armis Vtrinq; difcelTum eft. Hc autumn ada. Sequens bruma cninbsp;' ^egiflet,conatus priftinos vrget Georgius:nec iam obfcur,(ubmiffis Fer-^^andomediocribus copiis,reginam oppugnat, coronamqe euftoditam in-'^0 amic fu clientela: V iennam mittit. V ehementius hac molitiope Petro-^Ifis amp; cteri perculfi, cauere fibi vndecnq;, amp; puero nituntur: clanculumnbsp;.lt;;^r,noninfcioSolymano,qui Satrap Budenfi,vtpemiliis ex tempore con-''lt;gt;qj ferret petentibus jiam mandarat: Rafeianorum jBiilgarorumtjue non par-Gontrahiuit manum, occurrendumque infidiis quamprimmarbitrantuTinbsp;Yy ij
-ocr page 850-SqS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVC R R V Kl
Sed Monichus facile illorum vim,Turcicamque, obdudis viginti ipillibus fto ftrorum,qui duce Thoma Varkocz confligere cum iilis debebant,inhibuit. Verum,quare vtrinque prlium non fie commifl'um, culpam multi in Monachumnbsp;contulerci atquectiamobdimiflonem incolumemc LippaVlmanBcko im-petratam jConfilij non firmi fufpicioncprxbica,quibufdam authoribus,aliquot vulncribus confofliis, nihil tale vnquam opinatus, vitam amifit : ex eoquenbsp;tempore Tranflyluania partis internuncio Cailaldo Bathoreque nouis cumnbsp;regina, inmanusFerdinand! iuftrediit. Sed hc alterius fimtloci,adTe-mefuarum nos conferamus. Quo tutiora ab iniuria, vindidaque Turcarum,nbsp;quando ab eius patrocinio abduda regina eflet, cunta forent ; ingenti nume-ro bellatorum Caftaldus fumm return prpofitus, fedul profpicit, prfidianbsp;mutt,paflm reftituit,confirmatque: cumqueStephanum Lofoneziumno-bilitate, virtutumqueexemplis principem virum ,fide nunquam moraintelle-xifiet: cuftode,feu Vayuoda Andrea Bathoreo in biennium conftituto,Te-mefuarum, qui locus cognomine fluuio tripartit difeedens, tertiam dignita-tibus comitum,pra:fidiisquc Vngariae obtinet, Lofonezij vigilsattribuit.Quinbsp;qua erat modeftia imparem licet tantis fe curis, viribusque propediem aduo-laturo hofti non diffiteretur : amore tarnen patria, cui fe tutand poft Deum,nbsp;in primis in lucem editum,totque exemplis ac periculis probatumintelligeret: .nbsp;aflumptis fide fibi Gabriele Pcrenio,Nicolao Bathoreo, Simonque forgacz, gt;nbsp;duobus item fratribus Hifpanis dudoribus Campo voeatis ftrenuis, amp; militienbsp;afliietis hominibus, nulla fe quouis cafu periculapro rege, patrive,cum bis te*nbsp;cufaturumpollicetur. Vtquc hoftem imminentem vicinis locis antcuerte-ret,multis vexationibus eorum ftationibus,acpra:dis moleftifltmus,proptf*^nbsp;Tibifeum illorum euftodias exigit, crebris prdis fatigat, longe latqued^nbsp;cum fibicreditam federn infdiasdimouct: quoquefintad obfidioncm in^^quot;nbsp;tuendam eius virtute cognita hoftes difficiliores, miris artibus, faipenbsp;fis velitationibus, eliberatis quibufdam nexu Chriftianis, perficit : piratis,nbsp;myoparonibus, plagiariisque ripas perpurgat, mirafallacia in tedam rapine ,nbsp;clicitos intercipit.
Tot eius facinoribus infeftisTurcainrabiemadus,amp;qudGernianorum lmperio,qu ille dudum fpe deuorarat, conceflavidit, aditus in Vngariamp-cipuos alieno iure teneri, occludi facultatem aduerteretimperitandi,qu^^5nbsp;tentandafibi, amp;pcriquenda extrema, vel cum maieftatis amp; opinion^ ditni-nutione, duxit: nonferendumdiutius ratus,cuiusregniiam quinquiesipfe po-tiundi ergo fe in pericula dediflet, vnius Monachi, aut fccminadolisvteripinbsp;cum ignomima videren
Mittit igitur Solymnusad decus obtinendum, fines propagandes Beglcr-iek^Ti, cum fexaginta millibus exercitatorum, ferique ( vt aSblet) iniungifj Tranflyluaniam iuri fuo adhibeat, ignominiam fadam aliis quoque locis ex- 4nbsp;pugnandis deleat: Lofonezium temerarium, inauditque audacia coerceat,cu-ftodianudet, viuum aut mortuum adfe mittat : quod ni efficiat,offenfionein fibi propofitam,amp; aduerferiam grauem dignitatis cert fciat,muniisquefuis pri-uatum iri. Beglerbekus ingens fibi onus, ac periculofum impoftumnonigno-rans, ferr, igni, cruciatibus in vtrumque fexum fibi viamadconfliumamp;fco-pum patefaciendamexiftimat, infirmalocaxnitinere facile capit, ad Temefua-rilimites properat;quod,vt quiddam metuat, Lippam quoque recipit,fefe-que ad expugnandum Lofonezium curiof accingit, commeatuum rationes 52nbsp;annonxprripit,caftrainduftricdcfinit:duodecimtotosdiesjfedfruftrajno-ftris aduerfiflimis, premit. Itaque defperatis rebus, ad Fellak caftra remouct, gt; -ad Lofonezij fe laudes cumulandas infelicem queritur, paratam fibi efie Cxfa-ris iramnil dubitat. Namobfidione liberati, illius tergaacrius perfequentes,52nbsp;animofvndique carpentcs,doloremBeko nonparum auxerant. Dumhxcfi-untjConuentus Pofoni edieiturfolennis, quo de Tranifyluani labantibusad-huc rcbus,prxfdique finibus augedo,fcntctiis exquiftis definiatur: abfq; fiu-bitationc
-ocr page 851-VNGARIC APPENDIX*
bitatoile Temcfuarum cum maiore furore impetitum iri, locanda efle noua prfidia, p''xfe:uras vel commutandas, velcftituendas. Eodem accurritLo-fonczius,admirandus herosjuouo exemplo omnium in fe animos couertic. varie ibi confultatum,multa neceflari prouifa: fed prcipu,vt Lofonezius pro-uinciamade fortitertutatam continuer,Temcfuarum gloriof defenfet, rece-pturumillumaDeo prmia,amp;pofteritatis memoria laudem: quoad res vfui a-ptas futuras,nihil ei denegatumiri : in diferimine, fi aliter fieri nequeat, ipfum-met regem,vel liberos illiprfto aiFore,periculum depulfuros.Efle inDacili-mitibus non fpernendum,qui fuccurrat laboranti, exercirum : fidat modo rgisnbsp;procerumque verbis, nunquamfiduci ilium periculumfenfuru. Salutatis igi-tur coniugc,ac liberis,vnde venerir,cdcm (c apto comitatu recipiat; locainfir-^abene communit, pecuniam vituiq; ncceflaria importer, defenforibus ar-Gompleat. Animus folicitus, ac dubius, quippc qui antea nullam obfidio-nem fubfidio admiflb comemorabat leuaram, quodBegierbekum honore de-eftum, non tarn facile quemuis ad inchoatoseuerfur conarus,Loionczium-4e irritandum opinari deberet : in metu alios fore maiori, fi quid inimice at-^entarint.His Stephanus demum perfuafus,omnibus fibicariflimispofthabitis,nbsp;ebus nonnihil familiariter compofitis in omnem euentum locum priftinre-petit, deli batum lau dis amp;integr2e fam fenfumneminileuiter conceiTurus.
Vbi ad fuos expetlatus reuifit, qui vices abfentis obierant, tanta omnes l-^iciacffufiplaufum dederunt,vt feeius ductu fortunatos, aufpiciisque nihil ad-^erfitimere acclamarint : cumque eo non modo arcem fartam,telamque pr-bturos, fed exigua manu quafuis copias intrpide fufuros. Idcirco animis, ft ententiis libr collatis, conflio veteranis quoque gregariis haudexclufis,nbsp;^'^orumin manu iuxta vim amp; confiliumeife agnofeebat : infralos,debilita-^osque impreffionibus amp;glandibus locos arcis amp; oppidireficit, tutiora fcala-appenfione, amp; irruptionibus cunra efficit ^qudper captiuos ac cxplora-alteramparari oppugnationem cognorat : prxcipueqs AmhatBaiT calU-vfuexpeditionum commendatO;,omne negociumcoficiundum da-f Expedito igitur Amhat( qui Begierbekum per prtorianos in gratia C-rcpofueratjfociu adfeiuerat) duplicate ferm exercitu,neis machinis nonnbsp;^^bosparues euomentibuscentum,muris concutiendis paratis duodecitn, o-^^^igenerc crudelitatis redTemefuarum anhelat, cdc, ac libidine furenter,nbsp;.^oftrospercellat,fxuit. PollicituseratSolymanus, fineceflitasexigat,fub-?*uruny prompt.auxilium, nulhpcriculoparceret,ncc inftrumentis belli-
Hon deefle fibi aliam manum, qu Tranflyluanas aliquid copias minitan-j ^*^eprimant, per Valachiam fe expedite illas tardaturum, intraq; limites con-eu ^^eigiturloannisBaptift, AmhatLofoncziurti cupiditatemalefaciendi f^gatum intelligens,aduolat,obfidet omnes vias,exclufurum eius opcm prx-Jetn ab arce fperans, ad expugnandum fe expedit : fed ant quam caftraritnbsp;J '^hbit,valles aggeresq; parat,eodem Lofonezius v^peri cum aliquot {'uis,fi-cauf Chriftian,mirabiliter in arcem fubiit,allocutione nondum robo^nbsp;niunit,fingulisqj ad operas certas difpofitis,impauidttisperulisfeop-! recenfet diligenter focios : quits mille cum oppidanis numeratijpedi-Hifpanis amp; Boemis,aliisq5,millc amp; quingenti.
. aftraTurcus ad meridiem fualocat,adinfidias opportunitates emetitur, exercitum. difficultatem baud contemnendamobiici fi-ttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q^^olt;lTemefuarum,fluuio Temes Poloni iugisad ex-
^^uin Daeix percurrente,tripartitoque infulas vcluttres efficiente,arce cum ^^P^'^o^aquaticque prxfidio,nc aquacuniculis,aliaveauertaturatte,difclude-fi//^scommodis, tribus extantibus portis, propugnaculis duobus immen-tutum prxbentibus, negocium exhibiturum vi-Haufto itaque furore,cupiditatcque ambitionis obuerfante, in mnianbsp;Y y iij
-ocr page 852-IOAN. SAMBVCIRERVM
receptio, Quinquecclefiarum ac Solimofij amiflo:eodemlt;^jannoinfandaill ad Palaftum ErafmiTeufelij ftrages,de quibus alias verba faciemus.
EXPVGNATIO ARCIS
TOKAY, M. D. LXV. ANNO, PER LA-
ZARVM A SCHVENDE, amp;C.
Sambuco authore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo
V V M loannis rgis proles Turcica cum Ferdinado pace co-prehenfuSjin officiojnonnulla etiam affinitatis fpeculaj perfi-fteret : vix eiufdem pientiffimi Cfaris morte audita,io ne, an maleuolorum confilio,data ( vt quidam aiunt ) non minima per prfedum Zathmariefem Melchiorem Balaflam, in*nbsp;feftandis Vaydae pagis, decimisquc vinearum pratter moremnbsp;Sc conuenta exigendis caufa : du idem cuftodiafuit abfens,
paccm violt : rebellesque Zathmarienfes accito Stephano Bathore de Som-lyo,eius fe ditioni aflcrunt. Vayda Bathoreum,quem ad hoc non impigruraen W ratus,quQ4anteaid oppidum eius fuiflet, cum paucis opportune fubmittit : at-que ingentem B alafli thefaurum, quern ex Riuulis confecerat, vna cum cniu-^e eius quatuor liberis concipit : nonleuiadfuturam obfidionempratfidiofirnbsp;mat, prfertim repertis ifticmunitionibus, actormentis noftrorum aptiflirois*nbsp;Caufam Vayuodiani etiam non vcriti obtendere,fadumquc excufarc,nihileosnbsp;periurij admififle,pcrfugamBalafli confiliorumRiorum amp;arcanorupra;fideni,nbsp; Ferdinando inique,contraque decorum pacis ac leges receptum, indeqnc ilium temerarium eiTe, odium vicinia efFundere in fuos folitum, adfrequentesnbsp;querelas,nihilremedij fadum. Hine non fperatum ciuile ineendiu, hoc diuor-tiointer optimum amp;conftantifl.lmperatoremMaXimilianum,amp;TraniryIun jonbsp;num extitit: iufteque ille motus,iamtriennium fere vindida tantofeeptro con-gruam,non abfque magnis,amp; alio conuertendis potius(ni caufa amp; maieftas cogrent) fumptibus, duce Lazaro Schuende,perfequitur. Valde infolcnj fuitnbsp;Maximilianojde capto Zathmar,nuncius : necida VaydapotuiiTetvnqua fpe-rare, vt tot beneficiis afFedus,patrocinion5 leui apudFerdinandumparentemnbsp;femper fe commendatus,amp;fpe excufatus,hanc patfono gratia referret. Lu-dus publicus erat,nondum cadauer bene refrixerat,curarum moles intolcrabi*nbsp;lis : de pecuniapata, mittendaque Conftantinopolim varia grauisque delibe-ratio : decomponendisimperij negotiis, comitiisqj ex moreedicendis, cogita-flo : f^trum quoque ex teftamentofqu leriiffime amp; facillimc inter fnde edu- 40nbsp;catos amp; dido femper audientiflimos fuit) compofitio: fororuranondummatri-monia conclufa,amp; alia incumbebant : cum ille iniuria publice prouocate ince-pit,ac omnibus conatibij^ tato Catfari, per occupationes aliquam notamlabemnbsp;afpergere. Sed non inermem, nec imparatum ifiuenit : nec fenatus eins, quemnbsp;inique,nuiloque fuomerito irritarunt,benc expendit.Itaq; cmprfedushuicnbsp;vlcifcend iniuri,belloqueduccndo idoneus, pr cteris, Schuendius duce-retur: hune Cfar,confenfu regis Philippi,euocat,5ncgotij reiqj profperc citoq;nbsp;gerendas omnemmolcmimponit:amp; quo minus is denondum vifisregionibus,nbsp;nec de infuctis flbi Vngaris dubitaret,addit Andream Bathorcum,cuius laudesnbsp;cuiufuis veterum prconia fuperant : itemque Melchiorem Balaflm, gnar,amp; pnbsp;in aduerfariorum rebus diu ver fatum; tertium Gabrielern Perennium,qui fldusnbsp;inomnibus,amp;:copiofus fuit cornes. Exercitum fine moraLazarus Germanum,nbsp;non mediocrem,inScepufcnfem agrum deducit,augcturis Vngarorumfortif-fimorum numero, praefidiis quoque euocato. Et quia Tokay arx natura, arte,nbsp;amp; inTrflyluaniam aditu commodo, firmiflimapotiflimumobiiciebatur, bru-matque
-ocr page 853-V N G A R I C. A P P N D 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;815
^qe vis vrgebat celeritacemmegletis aliisleuioribus in itinerc caftellis, bac ^tSchuendc aggrediatur, Balafla amp; aliis perfuadetur: cuius hc brcuilimc fub-**cioaufpicatani,amp;:fubitamexpugnationem. PridieigiturCal. Feb. m v lx v*nbsp;domine Maximiliani fecundi,prxfedusrei fummSchuendius, mentis conf-oruinque Gxfaris bcUicorum intime confcius, adeoque fummus m Vaydamnbsp;vlcifccndjdamniquedati imperatofjFraneifcum Popendorfium curanbsp;^rmentis^ aliisque militi adminiculis neceflariis, quibus is prerat, addito illinbsp;in tutum peditum fignojCaflbuia in oppidum Guncz prmittitivbi ipfumcumnbsp;^niuerfo exercitu commode opperiatur. Itaque Calend. Febr. Scbuendiusnbsp;cutu turmis equitum, peditibusq; diuina fefe fpe comouct:eodemq; die Gunt-^urn peruenit:poftero, vt expeditiores, amp; coniundi omncs ad obbdionc pro-ncifcerentutjibidem fubftitit.Tertio die vniuerfcopi Tokay verfus promo-'lenuproximeq! fequentijadagrum, arcem)Vtfit,prmifls velitibus Vr.garis,nbsp;Germanis ad explorandumjac male habendum dimittit: ac vt pro arce oppi-^nlutn Kereftur, adcommoditatem reigercnd, amp; acerrimum frigus militions ferc nudis arcendum,prriperent,inmandatis omnia perueftigantibus, amp;nbsp;Peruolitantibus Lazarus dedit.Q^d noftrorumconfilium etfi Tokaycnfes im-ptdire fuo prfdio aliquoties,amp; oppidul pro arce flamma corrumpere fuerintnbsp;nnifi: re tarnen vix tentata, fortiter noftris,amp; non fine illorum cde,ad portasnbsp;noftris vfq; infequentibus, fuere repulfi : eoq; oppidulo obtcnto,facilius(c adnbsp;^pngnandi rationes inftruxerunt.Nodej propter fluuium Bodrog,aggerc eie-^Ojtribus adinfcftdasluto obdutas fepcs, xneis apte indutis j die quinto de-^niacula,amp; turreSjVbi prcipua propugnandi fupellex hoftium extabatj dccu-*nbsp;noftri vehementer ceperunt s atq; oppofitis propius noftris propugnaculis,nbsp;diuexare. Eaipfa luce incolliculo adBodrog,duobus excrutis terranbsp;^obbusjinuelisq; machinis quatuoringentibus,innudatorum ftationes glanions iteratis, tutiorc hoftemloco deturbant. Poftero die,ad eundemfluui o-iiini opera vallisqj fe noftri prxmunire pergunt; vermob vim hyemis terra adnbsp;importuna, foflbrumq; penuria minimum proficiebatur : infrado tarnen,nbsp;^.iabore pertinaci ampliatis aggeribus,machin imponuntur,ccumq,aG infins promptum contra arcem fit munimentu. Sexta eiufdem menfis, noiftein-inpefta,inter Tibifc,amp; Bodrog,alius excitatur vallus,cui maximis tormentisnbsp;netur;hoc^5 opr prior agger dilatatus ea ratione fuit,vt quinque muralibusnbsp;^nefeqnenti arcemfatigare potuerintjillamqj fubftruttionem,amp;ad Bodrognbsp;oiem produftam minacemq;, qua prcipuc fpem impunitatis aJebant hoftes,nbsp;? hi duobus locis totum diem,cuniculis^ fubietis, dciecerunt : eadem vianbsp;i^nsamp;rincurfioniadituscommunitus ita eftjVt eadem fortafis ,vel infequentenbsp;5gt;mod niuium perpetuainiuria,ventoq} inimico non fuiflent prohibiti,in i-k^^^nrcemeuafiftent. VltraTibifcfeorfim Balaflaegefto tumulo,fibi prtfpe-enbsp;, ^taditusqj omnes,amp; vias,equitibus Vngaricis,Vaydonibusq5 infederat : fdnbsp;^bus tant mediocribus ferpentariis obfidion premcre, luuareqj potuitmecnbsp;/n Gabriel Perenius,comoaitate riuuli, Bedrogcircum Tokay a Nemethionbsp;^nfufi,ceflauit,variisq5 inuentis fdel, expeditamqj peram ctulit.Nonafinbsp;f hirnaFcbr. cm obfefl vndiq; grauiter folicitartur, infignis illaamp; vafta,pro-moles procbit, hianreqj magno loco,ad inuoland,qui no puTarant al-^^ofle in receffu arcem, noftris animus datusiremq; non fine cde fua,paruonbsp;olumto,vrferunt:d,cuiusaufpicio ante omnia debebantmoliri,Schudiusnbsp;P ^no milit in foflstutumq; reuocauit,inq; ftationcspriftinasrcdegitiquodnbsp;lu propera feftinatione pedit ea irruptio infaufta, cruentaque accident; duranbsp;j^^h^nam dux ptmeditatus cummoraerat,iuflerarq;,mniainuaferant.De-q.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meridiehorafecda, quiavniucrfam fortafls oppugnationem,vim-
^^^extremam adatum iri Nemethius gener Emerici Balafla veri tus eft,qui ar-1 inlienoiure, tute!a?q; Schcrediis nomine,proprivfurparat,cumq; prfi-jj hnebat,ad Schuendium fupplex mittit, orat, tanta deniq; vi, furoreq; def- Paci de deditione,compofioneq; cogitandi permittatTedeonditionibus
-ocr page 854-8x4 IOAN. SAMBVCI RERVM
id nullis,nec temporis meiitionejquamdiu confultarc velit, additis xpreffisvci Sed Schuendius Chriftiani fanguinis amp; commiferationis memor, ad folis vfqgt;nbsp;obitum fpacium concludcndi concedit: fed em dilato refponfo,fraudtilenter,nbsp;non animo pacificadi, fecuniagi videret, noftrirepetito auxilio clcfti,fuminisnbsp;conatibusimpreflonemfecerunti maximque munitam, infanamque ftrueninbsp;illam,terraque ingefta molem,vnde acerbiffime refiftebatur,vna cunitormen-tario apparatu eripuit,inqueabditam arcem, qu foflis,aqua,parietibus^cin-gebatur quatiSjfuperftites ftrage depulerunt. Quem inreceptumedipropu-gnatoreocolilio cumreliquiis fecorripuerat,vtnoftris,quomodo cperat,negotium lethalefacefleret : eiusq; animi omnibus faftigiis,amp; foraminibus ^pa- Wnbsp;Um,ferioque,baud fine noftrorumfanguine,ediderat indicium: cfiderata tarnen viloria, fuccefluque noftrorum recenti quiexteriorem arccm cum ma-chinisoccupatamtenebant : eademque fubfidia contra fe obieta, compofica^nbsp;videretjpraefertimeadcnote mris,fine interuallo verberatis, cundis infe ad-miniculis conuerfis,turrique demoliend comparatis : denique hoftes, voccinnbsp;precibus mixtam (quod propofitum teuerenequircnt)extulcrc, cptofupet-federent,colloquiumnoftri admitterentobfecrant,efle quod fcilicet illis aperi-re velint, nec ingratum nuncium afFcrre. Qu) illis Schuendio dato, aliquotnbsp;egrefi, prfedi fui Nemethij mortem fignificant : fclopeti vulnerefecunduinnbsp;tempora accepto,pridie nunciant confedum, idcirco fc diutius neq; polTe, nec Wnbsp;veile elfe pertinaces,amp;: fi padis mediocribus polTintjab armis amp; defenfionede-^fifterent, deditiomque locum relinquerent. Ibi Lazarus,ad fummam,cum illisnbsp;tranfigit : licere hoftibus folo gladio accindis, alique omni fupellcdili bonislt;^nbsp;relidis, excedere. Q^m vidi accepere legem : infuper eorum additumpreci-bus,licere illis herum fuum, quo vellent, ad fepeliendum dcportare. Exceduntnbsp;igitur ad c c c l. fed magna parte vulnerati,facramento,religionque non vio-landaobftridizne per id bellum, aduerfum Cfarem vllo modo amp; prxtextufti-pendia facere aufint. Arque ita T okay . Ferdinando antea bis,nunc Maximilia-no tertio receptum,prefidio frequenti,neceflariis^ impofitis, ingenti omniumnbsp;ad vfumparandorum ibidem copia reperta,tenetur, nec vllas trans Tibifc mi- }0nbsp;nas horret: qudfirmiifimumfit propugnaculunij expeditumqjinTranifylua-ni fines comeatum prbens : eaqueloci natura,vt aquaruminundatione,hocnbsp;eftjTibifci Bodrogiiqs confluente circumplexa, facile vim,infidiasq;externasnbsp;auertere omnespoflt.Nec fane vnquam antea ita inftruda ad refiftendum,necnbsp;tam valida oppugnatione ( fingulari Dei beneficio,primisq5 Cxfaris huius belltnbsp;aufpiciis fecundiifimis) atque nunc fuit rccuperata. SiquidemZathamarumnbsp;hollis fibi metuenSjdcferuit : paulo poil ErdodquOque, per GeorgiiimBtho-reum vix hoftiliter tentatum, viis, amp; aditu impedito, receptum eft ; amp; progref-fus.jfiifi vanafpe de pace Vayda per Stephanum Bathoreumlegationeallatnbsp;(dum ad maiores fefe apparatus in noftros fortafllsconfirmarent) facillimnnbsp;TranlTyluaniam patuiflent. Huius omnis vidoria.,aliorumq; honor,nbsp;grates^ Deo Opt.Max.debentur perpetu : quo fine,
cuentus omnes funtinfeliccs.
christia-
-ocr page 855-CHRISTIANO LECTO-
RI SAMBVCVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...
^^axmilltanufficundus
omnium curarumorbeabfiluto 3fia^ dio metafiidante inoffense decurfi : dfat alinbsp;ptimana ^ix detrita 3 exrtaf : clefli nit ori 3 atq^nbsp;integritatieJirefiitutus. Ejxiguamhanchumum3^ con--^ittonpramp;anttam3 quiu e^3 njndecunc^ renit 3 nemo inui*nbsp;eat3aut rite Amuletur : n}ti indeptut3eodem domiciliogeni-aliter habeatur. ljuodipfum3ni^riuilegio3 acprAiu-^nbsp;dido Chrii3neminiadhucquid^contigit. Abt,nbsp;^ale3 hoc diuorticulo nil tibiperitffefigt;-totM.anibus(f hiepieanimojlin^-gud^vefaueto.
-ocr page 856-OAN. SAMBVC RERVM
IN MOERORE FVNRl'S
MAXIMILIANI I.
CVLAi SaMBVCO
V K vos ejcpeddohe j acerbo in tnunere diligentia, lachru* mis,fqualore,pullis ipfo territo foie,concurrill video, Auditores non illo Athcniehiiuni miniato funiculo adconcio-nem agente,ops animaduerto : quo item ipfe languore ani-mi,lutu,fingultibusj ac orationis tenuitate ad hue m locumnbsp;comparatum fentio : Equidem dubito,qui prcipuarura vir-tutumjrerumque geftarumin primis confeij adeftis,numvos
L A VDATl VN-
A V T O R E.
confoler,an ex ftudio,vcftraque in demortuum obferuatia,ipfcleuationempe-tam, qui extracompedes vniuerfi Oafus, vos vt adfortitudinem amp;conftn$iam reuocrem,haud cum Prometheo firn conftitutus.Sed vtrmquejprtfetiopcnbsp;ca.lefti,efficiam,vt amp; immortali Principi extremum officium,quixoculis,noflnbsp;mente,aut memoria eiFugit,pra:ftemus,amp;vcr nos homines,quibusnihilinfo-lens accideritjefle meminerimus. Cm prfertim, quem rcpoicimus, non ami-ferimus,cum filio regnum permutarit,quo fuperftite,res omnium iint falu: future. Equidem fcio foreinnutneros, copia, ornatu, gratia rebus idoUeis narra'nbsp;tione inftrut paratoS,qui ad exhauriendum prconiis nunquatn,facilcmHc-roa, fint ad pofteros conferuaturi: Veruntamennoftri quoquemnufculic^nbsp;duxi,oloribus, ac lufeiniis quiddam mifeere, quod vobis gratumpotius, quamnbsp;graue futurum confido. Si quos igitur non audiuimus modo, autipfi vidimusnbsp;fed perfpela fenfuumteftatione,aliquando fumus complexi: fi forte iidemlo^*nbsp;aut temporis interuallo difcedant,fuilt;^ defiderium affrant; vitamacerbam/**nbsp;confuetudini fe,no bisque fruendos quamprimum reddant, efficiunt: quid o-loris acperturbationisrtoncrearint, finonadpaucosdies,horas^femigi^^*^*^' pnbsp;fedquafi perpetuo erepti videantur ? Catellas, fimis, palferculos indeh^^snanbsp;bitosadfed requirimus;parentes,cognatos iitadiremptos focietate,adhorunbsp;adfpedum totis thefautis depacifeimur ; quid Maximil. obitu,illi optato, nonnbsp;calamitofo facias ? vt planfibus modereris ? profel, nullum pene lachnmisnbsp;modum defcripfcris,qui filium, patrem, generum, pronepote Cxfarum, Pnbsp;Cfrem,fccundum Deum,cuftodem pietatis,aurorcm paciSjVirtumfpccm,nbsp;exemplum antiqu conftanti, moderationis, clementi, hac prxfcrtnn ortnbsp;trifti facie, fpedaculo regionum horrendo, amiferis : vt nonabsrc Fridericunbsp;Eledor Palatinus,acccpto fatali ad menfam eius nuncio,dixerit,Magnumjprunbsp;dentem nos Dominum amififlc,multa rem Chriftianorum pafluramupfeqj alinbsp;^uot^ft diebus,hydropefit confecutus. Eft quidem Humana poteftas incerta,nbsp;lt;) Spovonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rdpari Sed qu ifta piette,confiliiS,temperatione nititur,omniuni a
lute diftenta,aliis,nonfibi vixerit,non quenquam offendeht,beneficiisobl r dos indies cumularit,exteros,acimmerentes dementia prouocarit,iniunane^nbsp;minem laceffiucrit,datafti fidem vel hoftibus feruarit,i mmites placandi,lernennbsp;di duroSjjnfontes fouendi,latrocinia,fraude$,turpes quftus caftigandi,admo-dum qudam exigendi,attcm tenuerit,dc animiS anticipatam opinionem eunbsp;re non facile tentarit : talcm, inquam, tantumque orbis decus acommumoncnbsp;vfitata excitum,quis,nifi fi:ipes,vel clo dcriperc,fi poffit,non tentarit ?nbsp;debitumfati aceufo, fi ccrtumpctatur,quis reeufet? Sed noftra Cfafcmcaunbsp;fupereffevelim-.qUO vix melioreftfucceffurus,pottiorforfanpoteft.C^tnornbsp;ti aliquid incommodi fubefle docucrunt, hadenus, nofuturorum confcienti^nbsp;idilliautumabant,exteriorum,ac prfentiumamore dolorem teftabaiitu^vinbsp;fati,quod etiamdifficultatibusexpediret,haud metuendum cenfuere. Re e^nbsp;li quidem,cum hoc : ad felicitatemmeliora, amp;gloriam ifta compage,hofpin^nbsp;vc Garnis relido, bonis referuari,hominumcjue fatus cumfnore redditum
-ocr page 857-VNG ARI C. appendix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;817
^aquepiaculationetcrr occafus etiam oriri. Hc admitigndos dolores an-^quot;^itasnifi piis reftaret,nonlu:us feralia, infan procuraones iufta confi-Sed vitapaflim rmr profufa tanti Monarchdefiderium vix repr-^iitaret,minus compenfaret.Q^ppe,fi caducorum fpe,gloriol tenuiculo fen- vetuftas fuis monumta pita,fculpta,fufa,pilas,fepulchra,obelifcos,pyrami-yjColoffos erexit: cur nos minus pientiffimi Cfaris obitu c0moueamur,non '^aureafeculaexpoftulemusquijnimirum, fidem coluit, omnium ocio confu-% nullius ofFenfione quicquam inftituit, prtcr decorum amp; vires, nihil vrfiCjnbsp;^^llihominum imperio Deiftatutapofthabendavoliierit, quifeierit, vim di-nulla tate, aut prxmdicio poflcconfici : cur tanto fubfidio orbati, nonnbsp;Wddamgrauius prxeipiamus ? Quare importunam mortem noftra volunta-ludicioque malum accerfitum dolere cogimur : fed tarnen diuinis oracu-^durfaria eft moderanda, ne hominum ergo in Dcum fimus contumelio- fic omnis generis cultus in cum congeramus, vtrediturum fpercmus,amp;:nbsp;'^mis abftineamus. Luxhc plena eft acerbitatum, fpe curfu honorumnbsp;^Puinve excutit vt vires colligamus, ifta interquie'te opus eft j ideo nox ii!lt;ppinbsp;Jeuatio qudammolcftiarum. Sed ncc omnes cafus,etiamfi acer- conuulnerent,adiramDciextremam funt accipiendi^non ad lingula ful-ijO raiftusconfequuntur: quando adfit Rodolphv s, quern fuo loco pa-gt; fedeque locarit, qui, quod nobis expedierit, fuppeditabit : vt, ft commo-'^oftritantum gratiaMaximilianum humi ftatuendumputemus, ipfam gra-deferamus, confilio futura non emetiente inftftamus, ft priftina conditio-nftc meritum cfflagitemus,qud ille s reliquumexoluerit,ergaftulo ,in nbsp;* ^optimis etiam rebus folicitudo adiiciatur ,tempeftiue cuaferit, contagemnbsp;^^pnlatorum, cognationcmqs putgatiorem fitrecepturus,familiaritatibus bea-I triumpher,auos,amp;proauos longa ferie complexus, recenfeat,inlafe^nbsp;, horreat, vobis melioracomprecetur. Quidenim vel Epicurei cumEtn-j^.^ocleis Schola fua prodidere ? Quidilli Gymnofophift j qui plures fuper-knbsp;nbsp;nbsp;in vita, qum mortuos, rogati, refponderunt, quia mortui quoque viue-
amp;, hominum genere nihil robuftius dixerunt, quod algere tantum,fer-cogerentur, ac poflint? Tdethc barbara amp;: Romana exempla in fe-Q'^disaccidentibus fortia recitare ; piget Siculi poet, fimiliumque narrarefa-p'^^jquifaniora,amp;addiuinitatempropriora nouimus. Nemo quidemtam ^ntijfateor, adpericulaanimo, aut inexpugnato fuit, quin infradus hor-!nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sophorum clamorcs fuam conftantiam iadarint: fed vbi com-
expediti /in fummum illud Capitolium euadimus : cur nos doloribus ^.^^tnus? cur ad fanlorum integrum fenatum noneuoles ? quodipfUm fan-Jionoftrolmpetatorinuncvfu vemftcquisincontentionemvocaritCumnbsp;k,j^ftudMaieftatisnomenauditis,quantumHetoaintelligitis vfurpari j^u- Quibus dotibus cximium caput ? quantum honorum domiciliumfpemnbsp;g^*gorum,moderat pietatis afylum,hiftoriarum pe(ftus,amplam fcribendi fe-tnbsp;nbsp;nbsp;, tnateriamque oblatam ? in quo fortitudinis, clemcnti, magnificenti,
(jP^entijeioquentix fedes,literarum ornamentum eluy rit ? qui morbos fpre-j^dtjhis natur anguftiis non contentus,immortalitatis amore flagrarit, inful-libicolluctantesqueanhelitus ftrenutralarit, mortem j vcfomftum ac-P^rit ? De quo me pauGanarraturum,obfecro,audiatis4 Imperatorum,maximis vulgo diflidiis rempub.conuellentibus,fi mo-C faftis,non tantum annis fummam facias jdomi amp;foris inimiceac-extreme furore labem minitantibus, ne in perniciem cxcede-I Pfomptius cauit, dubia firmius conftituit ? Qmstotmoleftiis, atque arti-^^?gt;lenatuin omnes partes feite verfato , afubditis iugum amp; cdem, ab a-^^3ftitatem,flammas tedis auertit, omnibiis falutarius confuluit ? paca-^^j^^^^rafta^ue religioriis libertate, ne quidpoftetitas detrimenti caperet,ec=nbsp;accuratius prftitit? Rodolphe filioj breui totregnorum poteftate muni~nbsp;Zz
-ocr page 858-818 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCIRERVK
to,prouidit? Serio,amp; cafte educatus,literisque nonmodo iftis humaniori^^?^ fedetiam acroamaticis, amp; epopcicis mediocriter tindus (qui dodos nonnbsp;nus,qum Ariftonem Iulius,Pomp. CratppumjMcenatem Auguftus,vu fnbsp;neimperaret,necregerer modo, fed finesaugeret,inpretio duxit) adaltaferonbsp;turn contulit, omnium oculosfuftragiain fe nutusque regios corripuit,^nbsp;inuidos comitate vicit,vndique beneuolentiam contraxit, humanitateinainO'nbsp;re, fuique reuerentia akut, frequenti congreflu, fermonibus quiduis ip^nbsp;trauit, cura rcmotiflimis amicitiam Borealibus, iocietatemque, proauiamp;P^nbsp;tris exemplo, pepigit, vnius velordine, Senatuque Principis importunitatciHjnbsp;pluriura mediocriura modefti pofthabuir. lanum Cobentzelium Equi^^^nbsp;ordinis T eutonici, ad Mofcum allegauit, itaque fubit cocepit, vt ille RatifpU'nbsp;nam vfque fuos remiferit, omni gnr munufculorum honorarit, in fratriininbsp;numero depofuerit. Anglicum connubium pro fratre Carolo ea magnificen'nbsp;tia, conditionumcjue temperie inchoarat, vt vani eucntus Elizabecham valcnbsp;pnituerit, ad Bauaricas nuptias difcefliim nonobfcure queftadoluerit. So'nbsp; roris Regina: Poloniam linquentis, vices qum fortiter,iniurias cum prioris io'nbsp;roris morte coniundas tulerit, fitqueinterpretatus, preflb alto dolore viceU^nbsp;omncs norunt. Antiquitatisporromemoriam,acliteratositahabuir,vtqti'nbsp;vcllet,poflet,eisque deferret, Bibliotheca nobili, marmoribus, fignis,nbsp;docuerit : quantum fubftrudionum artificio amp; iudicio valeret, raris inuen^'^nbsp;magnified oftenderit : paflmdificauit, hortos varie, adquenormamveternbsp;confitos, parauit, vtnec Marcum Philofophum, nec Ptolemos, Hadrianunigt;nbsp;non Valefios adoptaris. Adultior, bello Saxomco (quod ab hoftibus neicionbsp;an fugacius, anabs Carolo v. audacius iniquo numero geftum eft. certc inac'nbsp;ri pericLilo, qum exercitus damno, pervadatranfitu opportuno, euafit)cun nbsp;patruo,amp;parente,quillepericulafubterfugit?quis infeftiusfefehoftibusobic-dauit? quis interim fuis node dilapfis, fomnoque ftratis, equi lapfu eidem quot;nbsp;iedus, recurrit, vt pyrobolis idibusad Inglftadium pend conceptus, forudi^^i*nbsp;Dudoris palm documenta extulerit, adpatrem in Saxoniam ? Cur autem t-quis adceleritatemccncitatis, patruo fe fubduxerit,amp; quafi retradus ,cunf'apnbsp;cxhilararit,variaeftmcmoria.InHifpanias accituspro Rege quos ille animos amp;nbsp;autoritrem biennio omifit? Regno, fifeiq; Senatuiprfedus anquidnegkxit?nbsp;quibus vcnatib.periculofis no fe roborauit?vtdifceflum c Maria ciuge,Caro inbsp;filia,mukisexternis Regibus expetita, negataqj moderatusfit.piratar infidias,nbsp;Gallicasininfubribusallatrationes virtutis redaviagraftaturus,coniiratuequinbsp;tum Pannonicoreluferit,vteodem tempore femifomnes flamniahauftos.vi-noqj fepultos,riferit,recens eft narratio. In Auftria quoque olim aulico imperjnbsp;Senatuiprfedus,quidnon fapienterdifereuit manfuetd quxfiuit,vtiliternonnbsp;definiuii? abfque vllograti niorbo,non impetrauit,admirationepatrisftatuit?
nbsp;nbsp;lt;^ins,pcr Deum, fuplex iuuentutis adhuc Principem,mox Bohemis Regem 4^
dat,adiit, quin ltior abierit?quis prolixius omni acceflbus patuit ? quem ilia frontis ferenitas, adlocutio, dextraporreda,fermonis vbertas,in confilijs promptitudo extra fe nonlocauit?Qms Pontificum, Ducumcongrel^us,autin-tcrpretum,allegatortve falutauit, negotiatuscueoeft: quineximiam linguarum coambenignd qurendi, explorandi,refpondendiq;modum,rationuninbsp;conclufiones non ftupueritleporem,oris alacritatcm,intelligendi vimprxftan-tem, inueftigandi acumen, rerumeonfequentium intelligentiam, artiumquenbsp;illudvinculum ( encyclion) hiftorias, indicium antiquitatis, de Dei excellencianbsp;pios fenfus non afFedrit ? ad amandum fubadi dominio fuo excluferunt ? Ec-quis,inquam, Auftri domui ampliores amicitias, aftinitatesqj adquifiuir, No-bilitatem frequentauit, patriam Vicnnamopibus, aulamclitelis, amp;:exterorumnbsp;concurfu,obeditia,in fidem Imperij fubmiftione, Gymnafia eruditis certius e-uexit?lam qua comoderatione oftenfiuculas tulerit, aliorerrores ,impotnamnbsp;loco diflmularit.modificatus eft,vt amor tame femp extarct,vixiliadepertexue-rim. Quantopercinfubictos,amp;:obreligionc rautatafseuientes,dehortacusfit,nbsp;inter-
-ocr page 859-VNGARC. APPENDIX.
Uiteruentu fo rogos quorundam fopierit, omni vita fua prxtulit. Nemo, pr-ter Albertum V. nunc Rodolphum 11, tot fimul diademata accepit, minus fe-liciusfuistradidit,qui m. Di xl vi i i. RexBocmis collatus,eius infignia, J^omana lx 11. itidem fuftinuit,anno infequente Pannoniis Rex nominatus^nbsp;ctiam corona enituit.
turn ilia clo vbertas erat, quae blandimenta, quis regnorum Prin-ipumque concurfus, quiapplaufus omnium ordinumjVt pene modum totce-britatibus fefliis expetiuerit? A morte nunquam fatislaudati parentis, orbis Prcepto ftudio, in reip. quietemtotus, animo nunquam territo, crebris Co-mitiisin Vngari falutem, libertatemque aperte incubuitj ab eo fcopo nonfo-, venatus, vxor, liberi, fratres, non vlla impedimenta demoucrunt, nonnbsp;^paratus fregerunt, vel exhauferunt; vt infontum animas iugo amp; laqueisnbsp;* Wc auerteret, occupatas laxaret, prorfusque eliberaret. Si omnem vetufta-cogas, memoriamque replices, qui vno irapctu fulmineo, noxia,domiqunbsp;^taftudiafuftulerit,vicinorumflammasreftinxerit,vindi: graui peperce-^vix repereris. Quid enim dudu Schwendij memorabilis, caci, ordinatiquenbsp;^^idoris, contra Dacum^ eiusque fequaGes,pro dominio fpiritus iadantes, nonnbsp;^liditvt Turc fubfidia Tartarorum immanitate firmata,amp;:mfeftifllmanobi-''tati, Bebeci,Nemethij perfidia auda,obtriuiit,amp;: conculcarit, latrociniorumnbsp;^anfionibusJraptim eiecit, Tokaij, Zakmar , amp; alia in poteftatem redege-vcl aniculis, Sgt;i. lippis ad lyramconcinentibus, baud cbicurum eft. Quibusnbsp;^idem diuortiis,ft Lazarus Heros, militum manus continens ,nec Aurelia-regulis mitius tradans, id temporis diftentus non fuift'et,vnaque cum Saxo-^nbsp;0,amp; Boemorum cquitatu, per fadiofosimpedito, ad Zigethi oblidionemnbsp;duolaflet, Solimanni conftliumeoeuentufortaliisegregie tuiflet fruftratum:nbsp;'hilominus ramen nec corpufeuli parum folidi Cxfar,non lumptuum memorynbsp;oftiuminfanacaftradiflbluit,fexaginta M. adBregetium oceurlu,Alb pr-^0 per Thurium intercepto,Tyranni minas non fuftinuit modo,ipemque ex-fedmentem, animamque eripuit. Si Chriftiana conitindio odiis nonnbsp;^oorarct,Tu rear urn impetus vanos fempcr in nos fore,ilia ipfacundationenbsp;^anifeft dcclarauit eaque efficacitate, vt tertiumab eo Byzantij Dominumnbsp;^rbis,amp;quibufdam munufculis attinucrit; nonquoreficco,fed vdotenta-^lortunam illi deinde maluerint,exitio claflis extreme: fidem tarnenMaxi-^lianusillfam,omni opportunitati rei gerend,velSelymi admiratione,pr-t; necilligari {c claffc focietati vnquam eft pafliis, liucque illud luum^nbsp;^^vs PRO viDEBiT, Temperfpedaftc affirmauit. Noneoinficias,conftan-(^Y'ligionis violata, quofdam molliculos inuentos, ftipendia in fplendore,nonnbsp;^kheis gerentes; quoru vitio aliquot loca in Vngariaturpiter fintproditajmu-'dones ,arces manu lituque tutas effradas, heris amp; cuftodibus eiedis perdi-^^:fednullaCxf.culpa.amp;quis eofdcmfortun fuccefliis vnquam obtinmt,ninbsp;non etiamlabern amp;offenfiones expertus eft ? Cyprus Venetis adem-P^^eftjcontra padaferuitus denunciata, plerque prouinci vexat. MeJitanbsp;^^'d non pafla, licet meliore exitu ? Dift'idiummari copulatorum quid Golet,nbsp;kiequc litoribus pcrniciei non attulit ? Temeritate^ekeflij, Budeniis Balfanbsp; Qiniotus, num quid non Balaflio ad Nouizolium aliquot arces at^mit ? Au-dacani multitudinem,infperatamolitio, nonne itatrepidationecorripuit, vtnbsp;larPrag ad triftem,fubitumquenunciumj vixlachrimas inhibueric, com-keratione turbas fit profccutus ? Et culpam in Principes omnem conferemus?
It) ^beuentiSjCaufarintegritas fitfempcrextimanda ? DcGiula,amp; Zigethoj J ^quepaucoruminteruallodierumerepto, varifuntvoces: fed in imp. nul-ntora, nonMaieftatem tuendiillc vias fepofuit* Vtinam, vtinain,audi-f^SjKcreczeniusdata: fideimeminiflct, fpemque munificentia Cfaris ela*nbsp;p^jfiiftinuiftct, Magoezij rationes amp;prudentiam fibi defenfionique propo-Vtinani Comiti ZeriniociHusaux-iliafubucniftcnt,non, mchcrcIe,S-Zz ij
-ocr page 860-Sio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOAN. SAMBVCI RERVM
limanum caniaftuti fu,noninfolcnsvigiliarummoleftia, minus vndiquex- dt vires, non furama vi tormentorum oppugnatio iuuifTent, vel melius, fi pul-uis nitratus infeflos non defeciflt, veldecullis, patefadis, hiantibusquepro-pugnaculis, tantifper Cornes furoremfuftinuiflct; dum potend noftroexercitunbsp;prfens Maximilianus periculum fubmouiffet. Profct ea cpnfilia, excu-bi, manus depugnantium, aufpicio Zerinij impofitorum valuere,vt Barbarusnbsp;eamora nil impotentius tulerit, locum illimifitu, fedroborelacertorum mufcu-lorumquehumanorum repletum, vita redemerit, dedecore fuorum Vnganamnbsp;rcliquerit, vkerius caute nil molitusfit. Ibienim turn ne momentuminfeftisnbsp;caftris Zerinius Heros inrcrquicuit, norma fortitudinis nil remifit,infinite cir- pnbsp;cumietorum cuftodiam eruptionibus turbauit, tormentorum verberantiumnbsp;vi latera,amp; fumma cratium amp;exaggerationum difiecit, non exiguo numeronbsp;rafos diminuit. Verum enimuero, vt Zygetlii negotium grauarct Solima-nus,non paucaipfumad comprimendum infcftius reddiderant : nimiruman-tea vane iterata eins circumfeflio, Melitenfium oppugnationeinfamia fufcepta,nbsp;Palothajper GeorgiumThury Pannonium, heroanunquamaduerfiscommo-tum, alterum fulmen Achileum, ftrenua defenfio. Et, ii addendum liberiu^nbsp;eft,folicitatione KeguliTranfyluani, patternimitati,qui'I'urcxobuiam fecoquot;nbsp;mitatu amp;: donis emiferat, tutelavtiliberaret, Solymanus tam hoftiliterin Vo'nbsp;gariam fxuit: non Maximiliani huius conatibus, amp; quodpaternis ftederib^Sjnbsp;receftrus videbatur, fenium extremum,amp; cundam vim Zygethi aris, factiS'nbsp;que vidimam extulerat: quodipfum Georgius Hozzutothij,nobilitateamp;Sen2-^tu fifei Pofonienfis darum,eiufdemTyranni in ipfa via minaslcnirururn,lt;ierre-hendifte, quidam confirmarunt. Sed ft ipfi nos amaremusfateremuf nifal-lor, Giul amp;Zygethi iaduram, Solimanicaftris folutis, vitaqueeinsiftic pro-data, non minima parte compenfatam. Diimprter fpem amp;auditum anteanbsp;excmplum, nil barbaris metuentibus,ComesEcciusSalmenfis:Iauriniin(lefer-fus cuftos, V efprimiu cum T ata, infidiis loca inftrudiflima, celeritcr cum Thu-rio recuperauit, infinites agros nobiliflim fertilitatis, non paueis effufe vafta-tis, aiicriit, vt deinceps fpeculas fuas amp; confilia folicitius inftitueret, vicinia jonbsp;Machmetani caucrent,dignalaudeperfecerit.' Intcrhocipfumcurriculumnbsp;bus ad fententiamCxfari plane fuccurrentibus 5 tarnen non defuit quorundamnbsp;bcneficiariorum maleuolentia, qui line odio, fiue aliis morbisnouandi, Maic-ftatcmminucre Princip'is, feditionibus coniurare, libertatem eommunem ad-fiigerc, cundorum ftudia nobis dedica fubtrahere , inque calamitates verterenbsp;fint conati. Sedilli, au there Deo,aciufto vindicc, flammas in teda alina fub-iedas, mox finu proprio concepere, triumphis Cfare dudis,inhibitisque vifl-cLs, agnofeere facinus, ac profiteri funt coadi. Commodum Opt. Princepsnbsp; periculis, xreque circumforaneo in vfiim reipub. profufo, fe collegerat,cumnbsp;ecce ab fociis claflicis, vidoria mari illuftri parta, folicitatur,eius vti federisnbsp;caput, Duxqueforet :legationefplcndida Cardinalis Comendonus Viennanbsp;rem prolixe ornt : Sed Imperatoranimo puro, nullo periurij nuo oblitOj va-letudine dubia, amp;, quodfacilius bellacogitare,qu.mgerercfitratus,noncft^'nbsp;fcnfiis,deliberatione iana,pluribusque exemplis antegreflis, opuspfoduxit.nbsp;Credo ,^uod ex regulis militi didicerat, aliorum pollicitis ac neruis belUnbsp;non confeifeenda, fpe vrbcm libertatis perditam, dum caftella defenderen-tur, ignorationem caufarum in rebus nouis initio mirationem vulgo facere-fed malum in fuos,nifi manifefta vidoria,baud leuitcr deriuandumgt; fandiquot;nbsp;tatem foederis oftenfiunculis diftolui teftabatur, fortafte carilfimosquoquelhnbsp;beros ille refpexit, quotum animos domefticis vnire ftudiis, non renwcis 'nbsp;incertisque diftrados voluit, audaciam temeritatis, prudentiam mor omcinbsp;nam ratus. In fumma tranquillitate,fpiritibus Byzantinis remora obieda,in^^
il
VN GARIC APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sai
fto annos pacatis furoribus, ecce Polonifceptruruj Baronm, Litauormq; ^uinma contentione,fuffragiorum applaufu fubicd oft'ertur. Quod quidem i-pftim Cxfar primo fuo iudicio rcufauitj poft, importunitacc vittus j Ipe de Er-^eftoprxbita, fufcepit, mutuoque ireiurandorcconfcda, Stephanus Bath-rius diens, acpro Rege Daciamobtinens, nobilitatc, amp; opibus auitis non vul-fe ingerit, inque Coronam artibusfadioforumj amp;ccleritate opeque diui-vtputat,inuolat. QuodfadumPrincepsmeliorumexpelacione,amp;qudnbsp;^atifponam cogitabat, tacite haberi diflimulationejdumqj rediret, pati ftatu-ft,raagis quid ifto loco dignum foret,quam quid in tales fieri iure poifit, medi-t^tiis.Certe vi cum ipfe abftinuit,tumjqui clientis audaciam mirabanturjgra*nbsp;'llcquitatu, amp; cxpeditis copiis fines Sarmaticos infederant,ab cde abduxitjnbsp;quot;oodefore ratus occafionem,qua mutati confilij cfcios,fadi pniteretjadeo'nbsp;4*16 plebis commiirationcturbulcntis ad fanitatem receptum, tempusque ad-i^citialioqui non pauciores vno die Polonos per Germanos concidi potuiflcjnbsp;HUni illiVladiflaumJagcllonemvna clade Teuthonumhaufiiregloriatur,quisnbsp;iJiffiteatur? QuocircaTiberij Auguftamprofcd:urus,quode perpetuo fub-fidio ad fines Vngari muniendos conficeret, diuturna podagra, amp; nephritenbsp;^^vixdumreceptis viribus j antea vixledicaeagitationem prmorbi grauita-'^adraittens, Vienna fe commouit: cmStrubingam peruenifTct,aliquot dienbsp;iftic fubliftere Cogitur calculum exigit; cui malo caufam vfus etiam fru-horariorum ac pifeium longo tempore intermifl'us, prberc forianpornbsp;^nititnoxComitiorum loco, Cardinale Morono eius aduentum prftolantCjnbsp;plicuit. Vbi non leuibus vigiliisexercitus,amp;quia iniquius negotium qui- nbsp;fuacundatione cleuare veile vifi funt, cuiuarum hilaritate gelidius haunbsp;dicitur ; cam ad rem fubito pugnainteftinorum or ta, ad ledulum feftinafnbsp;' ^quibus fudorum meatus paterent, poculum arripuiflc, inde pulmonum, anbsp;P^oris laxitatecontrada, m liquidis attrahendis palm noxam proditanijfpinbsp;f'iusqueprdudionem negatam : frigoris fimul vim per vias renum difeeden-
Jftomachumeuertifle,calculeslatebris motu excitos,dorfum amp; latera ^gafle. Ea paulo pft ventriculi eerfione,cordis quoquedomicilium ad fonbsp;^^tatetn dRcultatum arreptum, mox atrum regione lienis humorem adpe-elicitum, aiunt,vomitque graui expeditm. Notas indidem diftenti bilisnbsp;I '^''ptaculi,laterumquc flatus ditas, dolore dextri hypochondri) aquam nul-apto colledam, pulmones defluxionibus amp; fuligine oppreflbs, flabranbsp;^^'hita, fbram cordis durapituita obfeflam, locum eius diffluentem, iecorcnbsp;. iido, plenque, non horrido, citra vllam Epilcpfi fufpicionem, mentisquenbsp;l''Portunitatem,cun:a in exitium eualuilTe. Fama eft, vltima iftarenum mo-Varia medicata ipfi oblata, non pota tarnen, fomentis latcrum firmitu-laxatam, acceflifle his omnibus denique im fedis Vaforurn ihcomao- ,nbsp;acRodolpho ad decretorum promulgatiotiem prarmilTo j Augufta lacrisnbsp;quot;iius detenta, lucem hanc Opt. Caef. reliquifl'e^ vt beneficenti diuturnxnbsp;. ^odaferret yel potius breuem moram infinita propagaret memoria. Hoc,nbsp;*^ct, crat j quod quinto ante die, lun frons totidem^er horis obteda, lanbsp;^^^'^pronunciabat : idem gradus, amp; proceflTus feptenarij xtatis, vix dum in fcnbsp;i^sdudi confpirarant^ cafumq; nobis longe acerbiflimum importart. Cor-ius purgatum, odoribusque repletuin j loculo idoneo compofitum eft, vtnbsp;^^epulturam parentum Pragam deportatetur. Hcucrudelcitiaftrofumvir-j^^^iHjluticfaciemturpem,impudentem,qutampio,indulgentique P.P.nbsp;t( ij ^P^percerit Tamprfcnti, Arexcelfo animo cm Ca:far morbis illuderet,nbsp;(^f^Hifati adelTe ratusme quid filentium mortis alicui fraudis atferreti vti obi-'iinunciusiliccxiret,triduvecadaer folito habit indutmfpedato-tij^? ^xponeretur, iulTerat. Q^ntum nos, Auditores,hc mentis amp; corpo-diuortio iaceamus, quantum patronum exteri quidam Reges, ac Prin-P^^.adresfuas forisbene gerendas amiferint,alij cnuncient. Multa,me Deus,nbsp;'Z.z iij
-ocr page 862-Szz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. S AM BV CI R E R V M
Cxfaris amore ac rcuercntia tela latuere, qu aliter ad manvis crupiTentjtnui-ta ipfediflulit, vel propria ialura,inietisqueicrupvilis, diflimulauit,nonpau-corumtaciturnitateapudnimiiimcuriofos i'ufpirionem irritauit. AtquiKo-dolphumnobis decus aclumen futurum loco,riEcquc cum ante commen-daifetjUonimmcrito fibihanc viam abeundi tacilemccmparauit, quoRodol-pho vix ad tantam molem aptiorem cogitaris, idquc adco verum ciTe mecum vos confiderate. Nemofecus iudicat,in nouiCailaris indole contra telaprae-fidium Chriftianisingcns repofitum, moribus confiliis efle rarum,moni-torum amp; excmploaim parentis tenacem futurum, de concordia vniuerfaco-gitaturum, nullam occafionem, ipfo autore, ad res obtinendas effluxuram,non lonbsp;prteruolaturam opportunitatem, redudurum temporum illam f^etu, Tra-iani felicitatem,vbi,quodlicet,quifque fcntiet,quodfcntit,loquiaufit:feuquinbsp;vela falo, feu quis dat femina terra:. Necfpenijncc metum cum Kannibale txnbsp;vano habiturum, in fratrum patruorumque amore ipMixri/jn'a, ope, ccnfiliis ac-quieturum,quineceflariajfanaquedixcrint, auditurum, neoftendat,veiera-norum fenatu cauturum , quod in fuorum diflidium vel detrimentum abicrir,nbsp;nil moturum, vel vit incommodo, vtimperij fines dilatet, dies nodesquea-durum, quiatcneris Aul prfedo, illuftri, literatoque Barone, Dietrich-fteiniopalatij Magiftro, Scnaiusque arcani compote amp; participe \fus,IoaO'nbsp;ne autemTunnero, I. C. ad fcrmandos principes nato, inltrudoque viro,AU' *nbsp;liciconfilij focio, adfuefadus, quacin veftibuloduriora occurrenc,ferct:qigt;^nbsp;Deus optimus maximus Maicftatis faftigia, vela, vires, virtus, forfque voca-
* rint, intendet : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cyri filiis traditam, tuebitur, ternismonimentisif'
preflam famam cfferet ,caucbitt]uc, vt tandem toto Mars impius otbe quie-fcat.- Quamobrem, fi talem Maximilianus nobiscontulit, Deuspratfecinqu'^ de morte patris queratur ? quis non cum mille in clum linguis, vt aninioii'nbsp;cero, atque labe ifta immuni, deinceps viuat, coopcarit ? Caiterm quia opinio animos omnium peruafit, publicas amp; arduas res, c fecretis pedons,natigt;nbsp;raque hominum in lucem manar j vt de mortui moribus ctiam pciiid^^ ali-quidvobifcum cogitetis, nonnulla ab codem vel acute,acfapientcr,vel ma- J,nbsp;gnificc, amp; forriter moderatcque vel ioeo pronunciata, obiter inferam. Dete-ligionis diffldiis aliquandofamiliarius confcrens,iudicauit,ad capita amp;fonquot;nbsp;tcsjvndc ea dudaperuerfc fuerint,ambitione SiC priuatis affedibus reprtflisnbsp;fepofitisque,reuocanda, aberratines caritacc interprte, ac D uce, qua^ m hc-minibusfrigeat, amp; modo non extinda videatur,fanandas, qua: feparatimlu-perftitionibusanimos terrerent, viduarum domos vacuarent,fcnfimcaftigan-da. Ad venationes quibufdam frequentius euolantibus : egregiam, Principe drgnam exercitationem dixit, minimumIxdi homines, quando cum
luiit negotium, dumneludicris feriaelabantur,qu nulla opimacxdeicra-runffarciri queant. Qmdam Senatoribus adhuc iuucni fignificabat,im* 4* bisTurcs captiuos nimis benigne; molliterque tradari : ne lernimonftt^'nbsp;eropio mala fuccrefeerent, tollendos efle : cui nofter : Cum qtiibtisigiturpofl*nbsp;hacnobis bellum fore? quilabores ad mcmoriam, lumenqueliterarumnbsp;reliqui?amp; quod maius eft,pacifci te cum hoftibus oporteret,Deadt31ionemnbsp;concip?rcmur. Quiexpugnare iudicium,amp;.conftantiamcius C.abal2,Cby'nbsp;nncisquerationibuseruditt,aut machinarum compendiisadgreflifunt;aufli*nbsp;uit libcntcr,fed viderieosfibijait-, nondiflimiles,amp;qui in hypocauftis,fcfinbsp;nunqnam accindi, adpocula^ velfomnosacicsrecenferent,aftraque trada*nbsp;rent : facilem eflc fationem paruorum, monftrandorum exerttplorum in ma*nbsp;gnis autem, amp; vflbs longe diffcillimam. Magiftratuum, acdignitatum opU'nbsp;Icntia breui e'atos, amp; importunius vacationes exigentes, miratus eft, fuinbsp;commodi caufafuam aliquandiuinduftriam vni,amp;: opcram nauare nolle: ft
I
. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rpe*^'
-ocr page 863-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8i)
^^tgt;cfpetuo omniumfalutis nomine, cunlis vt bene fit, amp; fatisfiat, cumcura ^borare : nil hominum genus minus ferre, quam ocium, laucosque dies , la-^tnque feruitutem pofle. Exteros ad quamuis artem excellentes ,priuilegiisnbsp;^viatico profequcbatur.j neminemexclufit. Maledicos,actedeinfeftos, tu-^*t,obliuione fi memoriam ex animo depellere ncquibat: tarnen ad fuos clemen-fatius efl'e alij qurant, cur non puniat, quam nimium, aut modicc finbsp;punierit. Iniurius quidem delationem anteuorterat, cui Princeps facctc amp;a-^ute: fe de feneftra profpicere aduentantem,amp; vix animam receptantem reumjnbsp;^liuspedibus fe fcalarum aliquot gradus prohiberenolle^tJm adfir,amp;finifiramnbsp;^Uteni quiddam intus pulfalfe. Furtum cuiufdam Senecionis Magnus patro-excufaturus, quod ab auaro amp; ditifiimo reculam, v 11 n florenorum,egenbsp;fumma coalus, alienalfet, refpondit : fe videre farum exigui damni, id-coneefe offenfo fumptum laturum : verumtamen feni, quern ad earn tatemnbsp;peris fuis amp; labore tant acquirere piguill'et,quando alias non diu eflet fuper-futurusjn pnam duorum obolorum funiculum imperaturum.Adulteriocui-^arnnotatonunciari iuflit, eo vitione amplius fe fdarer, cxteroquiipfuminnbsp;faniiliam artificis, qui ab operis fuis ante medium diem ceflare foleret,con-^cifiirum. luuenemrobuftumliberius Venerideditum,fedaulE priuilegio fe-fcab ciuih Prtore,amp; neruis adferentem, virgis al:um,pomriisarcendumnbsp;cenfuit; quod, qui tam imperiofa amp; onerofaanimahafullinuifl'et, aliquotbe-tulramos traftabiles tergo facilius effet laturus. Quos ventris, gulque in-^ania,fedmaiorumordinum diflineri,amp;i^;i4-7taia audiuit,doluit : quod,qui o^nbsp;^iaia, qu liccrent facerent, adducialiquando, qunon liceant, vt commit-Jant. Ddore ipfo adolefccntulus infigni vate vfus, eius indulgentiam non tu^nbsp;^amp;adpatrem aliquando :fc ifta Icnirate, amp; erga fe reuerentiaPrceptorisnbsp;fb ferulahfurum : flimulo acriore opus fore, vt vmbris parietibusquenbsp;adpatulagymnafiacitiusexpediretur. Quidam colloquiolio adfo-iniecerat,ciuium amp;;plebeias Matronas fuperare fuo cultu, mundoquenbsp;^obilicatcm cpifl'e : iniuriam fieri altioribus, qui non haberent, aut non cu-aonlegc Oppia teneripoffe, plus femuncia aurieas ferre foljtas ,iun-^fisquevehiculoiumentis ,iamnon ad mille paflus, (vt ille ait) aut publica fa-*nbsp;^ra, (ed viciniam abuti, luxum vulgi elfe caftigandum. Cui nofter : nonau-J imitationem morum in nobilibus facile, pernicie illapfa, eandem in po-Pul exiftere, amp; fimul exuberare : qux vitiofa cernis gt; tu vero abftine, amp; ocu-'OSauerte. Quqd Senatus quofdam diu confeios profugiffe,alios fperato euen-fuaslegationesnonobiifl'e, idqueimpunipfum toleralfecum vulgiquere-Scmurmure fenferat ; fubiecit, non quos fibi perptua fide addidos, amp; per-Peftos feiret, mulcendos,fed nonnihilfufpedosdemerendos, illos fibi fi vel-Jot,nunqnamnocituros,idemadquofdamprotalibusinteruenientesrefpon-oebat. Cuidamproceribus , nullis difciplinis liberaliter imbuto ,de lbelllt;gt;-'um Magiflris, amp; Sccretariorum dignitatibus, amp; fplendore queftojdixfl'efer-*nbsp;quid inter Achilleam, amp; Alexandrilyram interfit, quia non didicifl'et,id-^0 frigide aceufationem inftituifl'c. In quadam prclara fua vrbe, ab aulx do-^^fticis admonitus,ad libramnonvendi bubulos ,%liarum ciuitatum more:nbsp;^^gotium Vrbano Magiftratui dederat, querelam amp; incommodum hoc tolle-Guilanij accerfiti: fiMaieftasCfarea vt Vienn, ita apudfe Am Aulicisnbsp;P^ipetuo hlritjfacilefevfitatummorcabieduros aliterpriuilcgiofuo vim ronbsp;^'facuros.Ad hc Cfar ad fuos familires in cubiculorifi(re,acfubdidifl'e,Re-EosacPrincjpesfuamMaieftatclaniorumamp; carnificrationibusamp;tlucris non-permutafle, itatp pertinaciam eorum perflrinxifle. Symbcl illud facrum:nbsp;pvs PRoviDEBi T, quanta pietatcm,amp; fortitudinc,inq5 pofteros omnesnbsp;pein extulit?Dequo,cm aliquando me fubiediflim admonitus effet,Impe*nbsp;Z Z JJ
-ocr page 864-IOAN. SAMBVCI RERVM ratofiam dignitatem ea verba,qui altius in humanis euaderenequiret,nonnihHnbsp;mutaredebere:refpondit, nolle fe ingratum efle de aUthore beneficiorum,nbsp;hue loci ipfum perduxiffetjVimque eorum verborilm adfucceflbrcs quoq; pefquot;nbsp;tinere veile. In domefticis turbis, inteftin malis fubortiSjdidum Celebris lUiusnbsp;oratoris,aureis chataleribus in Regiarum veftibulis notandu, fectus eft, He-rodrs Grci:Fatendum aliis extremis malis tanto bellum efle grauius,quantumnbsp;bonitate pax effet vtilior:quanto tarnen bello fecurior effet pax,tanto lditioncnbsp;bellum optabilius: Siquidem inremotoafinibusbellolibertatis fetuadx ftudio,nbsp;in ciuilifemetperdendiquemque dederio peffum irefolcre. idque exeinplonbsp;fingulari docuiqcm Principe viro rogatus/ratrum difcordiam,leui decaufanbsp;ardentem, vti compefceret, refpondit: Rotam adcuiusqj comotionem facilcmnbsp;fc prbere,fedab concitato,feruentique curfu, manus omnes libentercohibe-re,non fe tarnen precibus fupplicis,Maieftatique defore. Chymico inept exi-guis adminiculis in magnos thefauros verbis effufo, qui x x. flor, in carbonumnbsp;fumptus petebatjfignificari iuflit,mirari fe tantillu fubfidiumtot annis ad Crnbsp;opes non comparaffe. Symphonia;, hoc eft, vocalis concentionis fodalitateni)nbsp;ea 1 i beralitate in admirationem adduxit, vt ex omni actate earn prxftantiam car-minum haud collegeris : quod ctiam coclum cancre didicerat, amp; fiderum fci-entia nunquam abhorruit:extremam pnam, amp; difficillimam eorum,quorumnbsp;liberi M^Auia^,K9t{lt;t^ii;lt;r)a,fecundumMityIencos,cducatifint, iudicarit. Lufores,nbsp;talos eft auerfatus,damnauit,vt infignem humanitatis pcrniciem,nobilem con*nbsp;uidorum mroremjpnarnq; iuftam:quiautem viciffcnt,dedecus,amp;: concem-ptum ad periurium irritamentum paratum. Aftris multa coceffit, vt caufarunbsp;quibufdam adiumentis : fedfuperftitiofam credulitatem cuidam Bohemo Cy-priano exprobrauit, quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iUi, feculireuolutione vix reditur, ante paucos
annos omnem diuinamvimagentmtribuebat. Q^fiuitenim, quod alius de Cannenfi pugna:fi clo adfeo, fderibsvc compolitis, fidendum prorfusfr,nbsp;qui infigni clade fimul concidiffenq an vt exitus vnus idemque omnium fuHEet,nbsp;ctiam idem vnumque aftrum natalibus comminatum effet? amp; qui ingenio excellrent, an Ctiam vi variorum fiderum eadem die in lucem fulceptieffent? A- Pnbsp;ftrologo neganti idem, vnumque eualuiffe fidus, vniucrf refponfum: non effenbsp;igitur opinationi aftrorum amp; fehematibus fatalia adfcribenda, amp; qui in p^iiquot;nbsp;uiis effent diu verfati, facil eos maduiffe. Qum pi,amp; fcit,auditores? Fmnanbsp;noua,qua: in confiliis capiundis multum intrim pollct,non (educebatur, quodnbsp;illamcuiufdamvelocitatiSjhcConftanti, morquc olficium putarct. Prxffi-giatores femeladmittebat,veritatem imitari fpc cafus folere cogimi^^' Sorti-bus,quaemanu alicuius duccrentur, non credidit, minus ariolis, auguriis amp; o-mina metuentibus : quod claro exemple die eoronationis VngariXjD. Steph,nbsp;faero, quo Pofonium proficifccbatur,docuit: quo amp; Pofonij incdium datum,nbsp;mcAiorum Vienn pars defedit, amp; equi prolapfione nil territus fuit : non fi - 4nbsp;xahaec clo, fed focordia hominum accidere confirmauit. Confuetas nonnul-lis leges,fed varie ad cafus deflexas, cereos nafos appellabat. Rumufculos ex-ortos,quibus fuamauldiffluere querebatur, incert, cupidiiisve iaiftatos fpre-Uit feutras,amp; affentator^ neglexit,qui cis caperentur, leues dixit,vt qui Regibus 1 nitio inutiles mifcerentur,pft ad pcrniciem fuppetert, vt Alexandre ac-cidiffe Arrianus memorat. Nobilitatem nuper ort probauit, locis tamen,amp; hc-noribus etiam caftrenfibus,amp;contributionibus diftindahabuit. De fene quo-damcanoSjbarbamquefuco diffimulante,ad proximo adftantemiquidhunc integra: mentis amp; confilii intus alerc putas, qui patula cundis notaque obfcura-f C non verearur ? H is fingiilis, amp; cundis cm f cdndarit Imperator,reperias ta* pnbsp;men,qui Cephei aftri modo, ccruiCe ad onus ventris detorto,eiusMaicftatila-beculas afpergere aliqundo tentarint,quorum infaniam Anticyrana antidtonbsp;retuderis; fin non fuffeccrit,fuccedatillud Aufonij; Atqui cdiderar,poftquainnbsp;non reppcritaurum;aptauit collo, qucmfcperitlaqueum.Noquidcmfamftiflf-mus Cqfar,fateor,cmcritos beneficiis ilic obrucbat,Ipe du;abatlongius,tem-por
4
-ocr page 865-V N G A RIC APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if
'orcgratim rctulit, necobfcuros ftatim illuftrabat remotos tame accicbat,fa iiliarcs quafi negligeret,ad. tempus tra:abat,nil petenti nil detulif.at fpem po-^oruin illis apud fe referuabat, faluamque tutatus eft. Ncc cuiufuis Scnatus il-^lenttias arripuit iudicio fuo experitia inftru:o, fuft'ragiorum varietati in-^ult. Pietatis negotium in tanto diuortio ad Chrifti oracula exegitta eos,quinbsp;^efcio quid in difputationibus diflidentes totis voluminibus fc conciderunt,nbsp;feinperauitjVt turbarum occafonibus dilutiSjTypicorum, feu fuffiguratorum,nbsp;laecianorum, Ariomanitarumqj libellis explofis,Maieftatis nutus amp;guber-Jiationem cundris fanis, c probioris fenfus,comprobarit. Iniuriarura non facilenbsp;^blitusjvindidam diftulitjtaroque infenf eft perfecutus: Parentumlapfus gra-^lotes in liberis valere noluit, vitia profufionum reprehendit libidines fregit,nbsp;^otnitatumpalatij fui modeftia inufitata definiuit, vt interdum ad quotidiana-impenfaium indices infpiciendos otium impertieritmil grius, qumter-i norumin agris fraudes, amp; accifos fines exarationsve tulerit jadrecognitio-^'emvocarit, Sereniflmos liberoseamoderationefplendoris,reerenti erganbsp;^oneosopinione,inomneshumanitateeduxitjVtfcfer eoloco natlis ignora-^*t,necante tempus curarint. PromilTa inconuentibus,acnuda,nonliteris,fi-^nisque verba fua munita,vel aliorum Regum, Principmve diplomatis ad-^^auit. Rgna j fubicdos ad nccefl'ariorum fubleuationem itavoltespertra-quo plus requifierit, plus dantibus accreuerit, amp; quod fpe fola Auftrianbsp;tgt;ivno anno ad 700000 contribuifl'et,peregrcum gloriaiadarit. Vngariamnbsp;'^^^partibusfuis adhuc flortem,eamopulentiamamp;nummorumcopiam nun-^^amtradalTe fenferat,qnam mercatores,amp; vedigali prfedi fibi nuticiarint*^nbsp;^pe ille compreffam annonaab auaris, qui vulgus miferum fame, amp; vrbes fuf-^careconabantur,liberauit, vulgo fumptus ademit: quacda fuis maioribus in-'^^gnitajfed fubditis concefla tributa,vt ornamenta pacis, belli fubfidia, Reip.nbsp;^^^'^ios,icaexercuit, vthypothecarij, amp; feudi pofleflbres, quorum eius generisnbsp;intererant, plus lucri ex condudione amp;: locatione fibi conflarint,nbsp;h rarium fitmlatum.Inamicis iungendis,fderibus pacifceftdis,amp;: af-J^itatibus tardus,circumfpedus,in alendis, retinendlsve fedulus, in folucndisnbsp;^clis,autlaxandis difficilimusfempereft vifus : quibusmultumlicerevidit,nbsp;^mum vt librer,cautionem exiftimabat. Linguarum proprietati deditus,nbsp;pronunciatione vocum, aut literarum tranfpofitione facile offendebatur,nbsp;J. cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum Pcllxo dixiffet, nec vati Ariftandro de aquila fuperuo-
^^nce credidiftet. Nefeio , me Deus, auditores, quid in maximo mortalium naliamplius formaueritis feu adociumfeu decus, nificlum terra: iunxe-Nam qui diffipatas fententias ita probe collegerit,prauas fuggeftiones ele-aliquado Chriftiana virtus expergefieret, amp; ad comune vinculum exci*nbsp;Scnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neminem ex omnibus annalibus obieceris:qui ad voltatem
prfcripta Dei fnos fenfns, cundorumque ocium redegerit, erratis veiara,* J^eptum ad frugem adiecerit,tranfuerfa ftudia,ne quid contaminarent, adui-quemnemo cum faftidio audierit,quofupplices repulfamnunquantnbsp;^rint, qui obfolefcere virtutem in hoftibus fordidis feierit, tumultus amp; ani-os vulgi didis rexerit,compefcueritfurores,morbosfanarit,beneficior fern-j. ^^tnam gratiam coluerit,vix vllumlaudaris. Contuliftinimirum te,^aximil-ad locum pacatum,fplcndidum ,ad quem null blanditi leucs, non vis,nbsp;A^speruenerint,nullaiundorum confufio,rerumqucobitus acceflerit. Nos,nbsp;,.^osinfelices,quostuacuftodianudos defpicis, adfocietatemexpedas. De-|^btamennobis,Maximilliane,tuarumvirtut imagines expreflas,fubftituiftinbsp;Rodolphum quem complcxi, omni fubmiflareuerentiacolemus, cui ninbsp;Ladionibus redundaruntjvel ad pictatem amp; prudentiam, velnbsp;;^^gritatem,pacem,clementiam,vitamque beatam,longam defiicrit.Sub iuganbsp;f^^Seres,iam barbarus ibit Araxis, Ergens fi qua iacetnafccciconfciaNilo.Eanbsp;jj7^?pbmi auditores, fnde, riteque fuis muneribus defundo, eiusque Ma-' lta, felicia, nullo termino gaudia deferipta, eomprecemini : Rodolphi
1
-ocr page 866-IOAN. SAMBVGIRERVM
aufpicus ,gcnio, confiliis, inftitutis progrefTus vberes jcuentus nullo xuo at mora iinpeditos,qui Pannoniatnreftituet,alia rgna morbis aut faro laborantianbsp;fanabit,ne perorbem tcrrarumvaftitas,lchrym,bella,cdes vrget,prouidennbsp;ter curabitmobis ipfis conftantiam, fidm, ocium, tranquilliratem pofterisjnbsp;idque per nomen Ghrifti Iefu,ad eiufdem gloriara,Parris,amp; Spiritus fandi,exonbsp;ptemus,Amen-.
ELOGIVM Ei?ITAPHIVM D. MAXI-
MIL. SECVNDBPERSAMB.
IiC funtreliqualmperatorisMaximiliani 11. A.F P. generi,pa* tris,filij,pronepotis Ca:farum.Quemhoftes,amp; amici qu co-luere, cuius pedus confiliis amp;prudentia nquamexhaulturn,nbsp;iudicio c arbitrio certum,attis firmum, cuentis falutarc, vni-uerfa incolumitate diu coftitic, ftabitquc.In quo Maieftas cumnbsp;humanitre coiit,amor,nonmctus,aut fimulatio onines in olfi-cio,amp; admirationc tenuitjiuifa prooraculis,eifdcm ipfe fubie-
lus,fanxit. Cuius finutus quidam tulifient,minus domilaborarent. Fidcni hoftibus feruandam duxit, lanienas, inferuos imperium fuum non probauiGnbsp;multorum faces,incendia fopiit,alina non turbait, cuiufuis lusloco, apteqii^nbsp;adferuit,ad quietem amp; concordiam, vel impari forte, damnoque proprio cdnbsp;redegit, iniurias obliuione contriuit. Iberos adolefcens biennio rexit, Impef')nbsp;RomaniMaieftatemvel proxumo capitis periculo in Saxonia tutatus eft,tubusnbsp;diadematis, vno vclut fpiritu, fufceptis, abs fpontealienatos in ordinem adnbsp;Gotham triumphis, vinclisvc corcuit. Daco iniurio gratiam nepte CHucnfenbsp;aliquando expetita Ferdinande, confenfufuo reddidit: Galli impeditnentumnbsp; Polonia excedentis,liberaliffimo hofpitio expediuit. Danum,amp;: Suecum, proprio exitio flagrantes compofuit; FrancifcoMedici, quod patri Coftmonegc-rat,pontificios honores confirmauit,Ianum Balafla, Dobonem comtnunifamanbsp;fufpedos, cuftodiaprift:indignitati,opibsverelbtuit j Bebec cura Neme- Pnbsp;thio bonis amp; vita per Schuendium exuit. Solymani ad Zygethuni furores nonnbsp;modo retudit, fpiritusque exhaufit, amp; fpem elufit : fed ipiain fda coropage,nbsp;membrisque fceleratis animam noxiam, perditamque, validiflimis obicdisadnbsp;laurinum caftris,elifit,pacem Zelymo,amp; fuccefloribus turn minis, turn blan-ditiis extorfit,quid fratrum amore voluerit,inque rebus eorum cupierir, Carolinbsp;nuptiis Anglicis inchoatis declarauerat. Vniuerfum, amp; facrum illudmariccn-ligatorumfdus, tam prolixe oblatum, fide, fuorumque confeientia, amp; quietenbsp;diftulit. Sarmatarum feeptrum tarn fuppliciter accidens, fpe quadam de Er*nbsp;ncft:(^fubicda,morxfalutaris mcmor, initio quafi diflimulauit, pft,feditiolisnbsp;^d fanitat amp; frugem tempus rcceptumque concedens,admifit.C^m,vc Chri- 4^nbsp;fti,communiaque ngocia beate vigert,ambitione exclufa,nil vnquameft me-ditatus.vltimodifficiliquc fpiritu Ratifpon idem comprobauitjlongaraproicmnbsp;ad decus,Rodolpho ele^to, amp; imperia dedit. Ecqtiid maximo mortalimortalinbsp;pio,iuft:o,fapienti, dementi, forti, fclici, indulgentiflimo P. P. addiuinitatera,nbsp;reb. totgffl:is,morbisquevil;is, dcima amp; quinta prole dita, filiisfceptroido-neis,filiabusmaximorumRegumtdisacccnfis,rehquifuit? Diutiirnaigitutnbsp;podagra conflitatus,c nephritidcfociaftomacho debilitato, anhelifpiritus of-ficina defluxionc ac fuligine opprefl'a, cordis vieti globo ad fibram dura pi tu icanbsp;obfefTo , bilis receptaculo nimiafolidiorve copia diftento, im fedis vafis importune ad ferrum iniquis,viis etiam,quibus in omne corpus cibi diuifi,adqtic f*nbsp;alendum modificati,difcedunt,impeditis vitiofa inter ventrem, amp; latus, nullonbsp;exitu fcfe prodente,aqua colleda;quorum ergo Comitiaedixerat,iis ad finiumnbsp;Pannonicorum fccuritatem ampliflime confedis, palamqueperRodolphumnbsp;paulo ante vulgo cnunciatis,cupidcquc Chrifti mentis auditis,adraiftsque : sdnbsp;fedes liquidas,motibus compofitis, euolauit : vbi perpetui comitiatus maiores,nbsp;diei
-ocr page 867-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
omnes faftij facrisque obeundis idonci. Vixit an. iL.M.n.D.x.Rottiani Itn-P^djamp;Pannonicixn. Bohemorumxx v ii. Obiit Auguft.Tiberij, h .x. a.. m. *i-Eid. iixbr. m. d xx x c v i : ipfo nominis folenni die, tocidefnfere ablunxnbsp;Gabore diebus, quotillahoris obfcurior latuerat, Anno quadrate in fe dillo fe-Ptinio,eoqueexaao.P.B.M.C.H.V. DVM ARTVS REPOSCAT* .
F I N I Si
lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MaximiLadViatorem*
On mihi,nectibtjedtnihi velneutrii S'at mihi [at tibi^ non (at is efl^ er it aflfat vtriqtte.nbsp;Sum y morior^ viuevt moriar ^viuam merit ar is.nbsp;Non(upefes viuax,fuperata morte (uperfis.nbsp;2(ec(piro,nec mutus eo^d vtroque cadauer,nbsp;t^odmutumey(piratJoqttitur,neutrumpertJtrumuiiinbsp;Dum ceb moueor^ dum labor labe re fur go.nbsp;Die cito dum pendes, nec fdo fnmmus r itttusnbsp;tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Crm^quid teneam^ per dam lucrrqueprofe^us
EPITAPHIVMi
11 lt;lt;V A veteralabisMaximilliani fecundi his cineribus,dum ad contagionem perpetuorum voceturjChriftot^uc pura aniilusoc-^^Tatjfunt aboiita.
,0e corona sereniss.
RODOLPHI REGIS VNGARI. amp;c.
ARCHIDVCIS AVSTRIi amp;C. S A M B. ORA-tiuncula, Pofonij, z Sept. 15 7 x*
Von optittiocuiqueexanimoeratjfoliciteque.DEocon-tendendurntid vitro Diuinavoluntas, miferta nominis Pan-nonici,hodie obtulit: fcilicet adfrugemnos denique vt le-digeret, amp;admeliorainuitaret. Quid enim illo clel^ do-micilio potius Chriftiano effe debetQuid non fufcipiat,au-deat,amoreque communitatis tern,no fubeat.Secunduni
fenfuSjtanquam exemplum, amp; quoddam limulachrum^ ^rtate iftahuman cditionis,patrive integritate,q^id cupidius quramusnbsp;vita pro hifee ab gtilibus,amp; prorfus ignaris pietatis, cum laude,animo-Vulgo profundebatur? Sed hc publica magis, qu narro, quigt;fngulo-lib^ *^t.Qu3e verb priuatim accidunt,quibus quifquefibiplacetj opes,conix,nbsp;j^f^^*jditiones,amp; alia buius generis quam funt,me Chriftus,cbara,qum ea no- '^5^atibus intuemur qud hc tanquamvirtutum frudus, amp; adlaudenlnbsp;?a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adiones ornare,amp; feparatim ad pofleritatem foleant fuflra-
*necommendare. Hxc initio fi quis,cur commemorem, requirat : Vtpu-munere domi,amp; vbique ltemur,Rodolpbum ex alto miflum ample-p,'^^P^bioftris commodisgratulemur: paffim tcmpla,aras precibus,omnes ^^espuluinaribuscumulemus,Maximo Deo grates concinamusiqud tan-^^fttiorum ferie, perpetuoque fubfidio domus Auftria nos facile, libenterquenbsp;'tt:Auftria,inqu,cuius ftemmate nihil in toto orbenobilius, dignitate co-
I
-ocr page 868-818 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN. SAMBVCI RERVM
piouSjprogeiic amplius, in omni humanitate,geherationefandius eninicritj patrisque more vifcera intima omnibus Regnipericulis ad defenfionem prquot;nbsp;buerit, nofquc propriis morbis ac diuortio inteftino aliquandiu vcxatos, con-iungere ftuduerit, contineatque, vt adhuc poft Deum Auftriorum benignitatcnbsp;amp;finu refpiremuSjiugumque Afise aucrfati, brcui, procercs, hoc,hocprxcipuenbsp;eleifto Rcge Rodolpho,quem coram fpedatis, iniurias perfcuti, firmiirime in-fiftamus. Idem pater omnium clementiffimus Deus, robur, foei os que huic ad-hibebit) quicm Venetis Philippum addcdecus, Sc vindifam Orientis excita*nbsp;uit, qui duiftu lani Auftrij detrimento Turcam muifo inauditoque afflixit, viWnbsp;minasque maritimas compreffit. lam enim videntur mihi obuerfari Angdo'nbsp;rum ctus, Regum Principumque colligatorum exercitus, ad vidoriam acicsnbsp;ordinatac : quae nos ab immani belua eripiant, pulcherrimamlt;|uc Vngaris pol-feflonemreddant.Itaq; nemo dubitat,diuinitus vosiftudconlio egiUejVtRo*nbsp;dolphum,cuius mentione omnes virtutes nominatas volo, dominum amp; Tuto-rem depopofceritis, honorandumque defideretis. Et verb, quem omnibus adnbsp;tantam Maieftatem conditionibus magis idoneum, propiorem Regno, cono-guum meritis expeteretis: nift ingrati de Deo, obliti tot bencficiorum gt; ftudijnbsp;vos perpetui inimiciefle velitis ? Calamitates Pannoni, qux aliunde accerfit^nbsp;fuerint,nouorum peregrinorumque Regum ftudio malahc nolo commemo*nbsp;rare,odij plena funt exempla: Alias nationes, que eodem morbo fefe perdidetnbsp;amp;: adhuc laborant, animo reputetismimirumreperietis,nihil ad vires, fincsqucnbsp;tenendoscertius inteftinis velproximis herisdefiniendis:quilonginquiusnoi''
* nullorum ambitione acciti funt,aut fefe ipfi dam ingeflere,vel non obfcurdo-minandi libidine inuolarunt,non diuturnum fuifle regnum: coniundorum Tan guinc,ac multis nominibus mcritorum imperium felix,amplumqi euafifle. Sednbsp;vno,quod animo prcepiftis,verbo dicam:Quis Regum diffitorum eapotefta-te,,Regulorum acprincipum eaclientela,focictateque fucrit s qui nos extrem^nbsp;in raucibus Turcarum hxrentes,faluct, tarn commode tutari, diutius confer^'nbsp;re potuifletSemper Auftrij nobis, vtvicini, parietibusque intergerinis,nbsp;nitatibus deditiflimi, ita opibus amp; depugnatione fumptuoh, prxientesq; accur- 5nbsp;rere.Plurimum,quodnonncfcitis, ha:c gens propric fine aliis valet. Impct^to-res amp; Reges prterCyprumamp; Scotiam,pcne omnibus, amp; Reginasnbsp;uitquepopuliszfocietate autem amp;:fanguinisamplitudinc omnes facile exceflic:nbsp;vt ad huius nutum amp; amorem,vniuerfa Chriftianitas aduolet,fe fubciat, cok-lium accommodet,libentcrque,bono euentu morem gerens,mandata capeffat.nbsp;Profedo bellafuis no compart,priuatis odiis in diferimen nihil dat, bello abhorrer, iniurias moleftiflimas procularcet, necipfius gratia pledunturAchi-ui. Ac cum de illuftriflima genre fit fermo (iftudobiter hc inferam) baud de fu-perimis Pannoni aut Marchi orientalis Regibus, quos etiam Drufi Tra-uni niifle temporibus aiunr,loquimur, necdeMarchionibus Sueui ducibus 4nbsp;profe(ftis,quorum odauus Bauari quoque Dux fuit creatus,quivc alaudarumnbsp;infigncgerebant,accipicndumeft, minus de quinque Ducibus, quorum hodi-ernaarma fccundus,de Auftraf amp; Lotaricis coniunfa,cxtulit, Barbaroira,vtinbsp;Bohemi Reges,fie Auftri Principes mandantc,datis,eft difputandum:fed denbsp;RhenanH vetcrisque, feu occidentalis Auftri, adeoqueipfa FrancorumRegum pofteritate,ad Rodolphum primum vfque,eft repetenda omnino,cenfen-daque memoria. Ac fine tot ambagibus,de nomine allatis, remoto^ Auentico.nbsp;Scimus veteris Auftrafi,feu regni Lotarici,fub quo Habfpaniaquoq fuit,do-minoshcdiuinamfamiliamextitiflb,arccmqiieipfam,vtcaput,amp;Rcgiam,adnbsp;quam Vindonilfenfes vfque pertinebant Habfpurgum forte vocat,namamp; hunbsp;die , Spanfehafft dioecefim Cum Iuris poteftate intclligimus.nccdubitoanbsp;Gryphone,Pipini fratre,qui Rumcrici,ad anguftias Lotharingicas,vicinavelu-r loca infederat, non tantum in Saxbniam vel vltcriorem Aquitaniamconfu-gerat, propius hanc Syngeniam abducipolfe. Applaudite igiturproccres,popunbsp;laresque optimi, pedus amp; areas, viresque, fummo ordini, ac Rodolphe npftm
-ocr page 869-VNGARC. APPENDIX.
^onferatisznemo nonadptatiffimi Regis nome excitetur,ciusque aufpicatum niperium,ple|rumvioriis, actriumphis exoptet:fi rem Chrifti laluam, ngocia patria: tuta,fccuros vicinos,remotos ltos effe velit.Huius enim Regis lpe-dus iocundiflimus, Maieftas verenda,difciplina, vfibusq; itineribus progrel-no mediocres, aureamobis fcula pollicentur,vel potius iam in manibus no-eadeponuntur. Ad cuius imperium amp;iufla quife aggregarint, nunquamnbsp;^dijfadiquepnitere poterit:qud breui omnibus fitillefatisfdrus. Haiidnbsp;einaiorumhic paternisque exemplis defeifeet, humanitrem amp; clementiamnbsp;'^olet,liberalitatemefFundet,thefauros,vicinoSipropinquos,fratres,vitamdeni-U 'Ueipfam prompte incommunem defenfionemdabit. Hos ifte, abfq; dubita-
^one,fpiritus,amp; animum fouet,Deo amp; omnium bono,fu prodigus vit,vti in-Icruiat,atque diuinitus crefeat. Qui in eins confuetudine,colloquiis funt intimi nunc,amp;primis annis fuere, rationes amp; fermones notarunt, alta amp;fana con-Wiaomnestribuunt, animum adrepcllcndhftem,purgandosqjfeditifos,amp;: httonesita propenfum,iamq; anhelum;vt modo vos vnitivelitis,nullas iniuriasnbsp;duerfariorumfit curaturus,ac fines Pannoniflorcntes confenfujmunitospa-^Cjfirmatosquepracfidiiscelerrim prxftaturus. O inauditosiniuucnefenfus,nbsp;*^cditationes heroicas, planeqj ipfius maioribus dignas, Pannoni lebus etiamnbsp;*cceflarias,amp;proprias.Huic diademanon obtrdamus ? Hune non parrem pa-o canamuSjOmniqi gnr exquifti cultus veneremur? Non tas,anni,non
niper quin oculos incurrunt,quomodo in obfcuris amp; vulgaribus, iri hero-'^tnnatisitafpedandafunt. Eugenia ilia maiorumque virtus, qu in pofteros^ aquilarum in pullos, pertinere folct, eosque agitate, monere, impellere ad
'^lunus fufeeptum, graueque nomen perfequendum,confderetis. Nunquid fi* '^cveftro,proceres,Nobilitasque,exemplo hcrecenfeo ? Quifcintillasnobili-^^fiSjtanquam ftimulos parentibus hauftos,vcl teneris adhuc annis, amp;:mem-imbecillis cxcitare foletis,vosque ad magna,ardua, prter domi fu nato-
*^01 morem,vclut eueherc nitimini?Si membrorum decens pofitio^oris oculo-^^piquehonefta facis, in vobis j veftrisqueantecellit ,profel animus defor-^origtiobiliorquerar contingit:vt amp; mentis indolisquccmcndatione,viti ^ofpotispenfari, perfici^ji amp; fimul temperiem corporis generofi,amp;excclfi ani-*^6116indicium plerumquedicamus. Quare,cmingenuo,librali^ afpednbsp;^lolefcehtem,cmagilcs,moderatos^j artus vidcmus,vel pro dignitate,non fa-5 veftib. decoros: iudicamus nobiles, amabili ingenio,moribus temperatis,nbsp;quamuis laudem natos. Non me ccs vllius amor tenet, non gratia exer-^^^teinere defuturis nihil foleo pronunciarc:fed dum huius Regis ego animjnbsp;^gfiationes,amp; alia colligo: veritas me exprimit,fater,no minus fore hcortnbsp;^'^elutnouam ftirpis perptua: Regum Vngari radieem, concordia, amp;inli-^rtatedeinceps vihurorum : quam nullavis peruertat, nulla imbriumdiluuionbsp; ^^hauriat vei violet: vt Rodolphum tllum magnum, qui hc feliciflmam^rofi*nbsp;P*atn in clum, longumque extulit, fubdidifie propaginem Augufto Imperio'nbsp;^ouiinus. Non eft tempus, Pannoniij delaudibus,amp;fpe certa,quam opt. Rexnbsp;tentt, concionandi : fed cuius ergo cofonam recmit,iam quafi prftitumnbsp;*^itremini.i luuentaplerunq; nonnullismorbis labmat, temerariavulg hcnbsp;^f^Sjimprudens cfetunverm de hoc nil talc fperand:ac nuric filc^o,alio temnbsp;pote pluribus again; fi vox me dcfeccrit,calmo de virtutibus, vtnon prfentesnbsp;odojfed qui annis cfcquentur innumetabilibus, eislegant,mirentur dotes,nbsp;^prconio iri omne um producant, gam. illudprterife nequeo : de hacnbsp;6 fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auft:ria,qunos hodiernO die beat, amp; qua hora de hoc Rege cogi-
, tis,falutaritercogitaftis: nulla in aliatotlinguar effloruifle vfum,rnorum, amp; ^rianitatis,tralandorumq5 fubiedor j fi ad alios extimes; nulla in aliamagisnbsp;quot;iinam,fandamqj; nulla in aliamaius, ne dicam par ftdiiamoremqserga o -^es exteros viguiflezqu iri noftris periculis amplius voluerit, falute perfcce-'^ptorfus dico nullam extitifTeivtAuftriamperiufobohs Cafarum,cRcgum,nbsp;^^tututn,pietatis^domicilium,humanitatis exemplum, ftudiumrei conimu-AA
9
-ocr page 870-IOAN. SAMBVCI RERVM
----- nis, libeftatis Vindiam dicas: Rodolphum vcftigiis fuoru non deeunaturti,nbsp;omnia loca trophis, amp;hoftibus captiuis completoru fperemus^Cumque,pro-cereSjhodiernodie Rodolpho infignia, multo intcruallo,decurfuquc annorumnbsp;non vlli alij iteranda(feu magis,eo viuo ne quidetn animo prcipienda}finttra-denda : fauctc,adefte,oro,linguis,amp;animiscelebritaci : qnifquemente,amp;ofB-Gs animum deditum, amp; gratum A uftriis declaret : in primis Maximil. 11, cle-mentiflimo,deinde Regi filio,eiusque patruis, atque fracribus fereniff. banc fa-miliamin oculisferamus, ab eanull nos infidia:,mina:, nullac malcuolorumnbsp;fubied cauf dimoueant, nulla vis deterreat. Ita enim nos Pannonios Deusnbsp;benigne refpiciet, errores facile condonabit,hocqucRegepriftinis amp;autisfi-nibus ornabit. Salue,igitur,Diuina proles Rodolphe. Viue, viue, Rexinclyte.nbsp;Benedicat Dominus ex Sion, bene fit tecum nobis in fempiternura, millics libinbsp;Relia oriacur matutina :
Felices populi ,felicia Rgna Rodol^hi^
Sinutus prompt i^iujja fetjttamur Heri.
TuquoqucRexplacidiffime,in cuius animo ruga non eft, aut nuus dc-prehenfus : genus Vngaricum inamore,vti cpifti, amp; dementia ponito : quod tibijVt Macedones Alexandre, periclitationibus conftanter aderit, quoaddidonbsp;omnium eiusneruorum amp; poteftatumomnesferentfrudus. bioncnim fubte,nbsp;vtliberi modo fint,armacapiet,fed maiorum morc,vt aliis imperes, fetuiiutemnbsp;longinquiflmis minere, integra omnia tibi amp; gloriofaeueniant, plena Ixticix,nbsp;plena obferuantia:,amp;: pietatis,efficient. Vix alia natio, fi frenum habcat, amp; bonanbsp;verba, tradabilior, ab ira ad lenitatem paratior videtur : quod ex magnis duci-bus intcllcxi, amp; vetufta monimentacomprobant, Vngarumn5indiilgcntia,fednbsp;feueritatemolliri: nonclemetia,fed virga ferrea in obfequio retineri.Mutuun'jnbsp;fcis,habent reditum pater,amp; filiusjpatronus, amp;: cliens; Rex, amp; fubiedi : nec wi'nbsp;nus feeptra facilitate, amp;: mitibus fenfibus, quam fatuitia, aut contemptufempt^nbsp;conftitere: In quorum altero eftfuauisamor, amp;reuerentia;metus,amp;turb2innbsp;altcro : quod vclin turpiffimo Caligula extabat. Olim,dum immanitatemTur-c, amp; funus proximiVngari vehementer horrebant: diftrado quorundam ftu- }onbsp;dio,ambitioQque voluntate,non omnibus fatisfeccre : fed voragines, amp; fcopu-li quidam,pemiciesque Reip. contra officium admiferunt : fadum nemocxci -fat, autorcs, vna cum poftcritatc extindi, pnas lucre : fed non obfeurz Regic-nes ahac,a:quc,nc dicam grauius,quas nulli barbari attingunt, nullaicai vrfe-re,peccarunt, fpontquc exitium ac dedecus fibi dicuntur creaiTe : Vtiftius vul-gatx de Vngaris opinionis ac vocis notas aliorum no minus animos fubiille, a'-queexercitos labcfadaffie audiamus. Inexteros Dominos,longiusexcitosin-terdum Icguntur illi fuilTe duriorcs,minusq; dido audientes;ergafuos,amp;:pro-prios,autvicinosnonitcm.Ha;cnonaffede,autmorbo dida,minus in vlliusin- iuflam trahi velim : V eruntamen fubiicio, vt quifque intelligat,dccus Vn- 4nbsp;garicum non aliquoticuium hominum facinoribus obfeura-ium;fed plurimorum fidorum optimatum in Domum
Auftriam conrtantia,femper valiturura.
atque de his nunc fatis.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y I N I s.
-ocr page 871-V N G A R I G. APPENDIX.
DE -CIVLAE, ET ZYGE-
THI EXITV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SAME,
I VLAM Bertah Bafla vi fumma,amp;: opc nifus, omnino fibi cx-pugnandamjrebus orientis pacans,amp; adoftenfamnoftracotn paratis, depopofcerat ; itno iam pridemad Zoin ok familiari-tate Kereczenij fpem deditionis, ciuSque pociund baud ob-fcure deuoraileratiMoueranc eum nonnull ad tantum opus,nbsp;onus^ cauf: quod multis locis amp; partibus fuos cruentiflimenbsp;paffim acceptos,tradatosqj a Pannoniis cognorat : ac nifi tem-
peftiua expedit i one, qua leuia amp;anguftaqua:daobft:acula,velutauerreret, prx*
I o A N. s A M B V C I R E R V M
pridemfubolfeccrant, csetcrosqj adimmotam fortitudinfirmabant : fctke f qaidemjUefcio quidrelaxionis in prfcdis aiunt, Deo tarnen votum iufiufan-dutn,amp; gloriae, officioq;, quo inautorati cfl'cnt, plus, quam cuiusquam blandisnbsp;ilenibus verbisdebcre,adepugnationene auertifepatiantur,orare. Qiubusnbsp;monitis haud paru profeciflent, nifi cca quxd, peruerfaq; ratio prxfedi, pro-miflaq! vana plus apud imperitiores potuiirent. Semper,vt multis audiui,Ke-reczeuij ambitus,amp; eaprfeduraGiul,totmuneribus precib.oblucriam-plitudinexpetita,obtentaq;,fufpelaeire cpit:prfertim,qudaffinitateChrinbsp;ftophoriBathorei,cuiusfororem priore matrimonio bi adfciuerat, acRegulinbsp;Tranfyluani fefe tueretur. Non obfcur pr fe tulit: earn eile autoritrem Ba-thoreiapudIoannSigemundum,huius apud Soly mannum, vt, fi aduerfi quidnbsp;Giul ingrueret; i eor autoritre, amp; vinculo,ci tra omnis d.dccorislabcm,a-uerfurumnm fi vellet,hoftium arma fibi adiundurum, amp; quiduis obtctiiruin.nbsp;Quaproptercm Giulafirmiffimoequitum amp; peditum vetcranoruniprfidionbsp;munira, cuntisq; adneccflitatem amp;manusaffluentibuscopiofaefietruccali-quid metudum fibi miles putaret,quod nullam vim integra interiore arce^fefcnbsp;foris,prrer aliquot locapatefada, confpicerent:tamenperfuadentur, vtinar-cem vetuftilfimam,quadiagularem,tegulis latericeis, vnica pro porta tt.rncufinbsp;prominente,ad nullam oftenfam conftrudam, confugerentnbiq; fccuritaccin,nbsp;fuisq; incolumitatem omnem ponerent. Res omnis lufpicioncm intclligenti-busauxit,digreirusfrequentes,clandellmicommeatus diiplicuere, prlcrimadnbsp;propugnacula ruinis hiantia,itemq; aliquot dierum vtrmque adniiflviccf-
fatio. Sedpertinaciterprobiores confiant: vita cum hoftefijperniutaturospo-tius,qum vllo indicio in vllam deditionis rationem dcmifluros, pro/rctur, i^; fe dextris comprobaturos.addunt,fefe denu fchedulain caftrabolbuemiflaranbsp;deprehendific:m autorem lege capitali inquirendum, nee vlli parcendum. Ili-c fadum de fchedula Prfedus excufat, cfle in hofiibus exploratorfuumtu-tum Nofosky, quem ad colloquium falutare, neceflariumq; acciuerit, ex eo fenbsp;nuncium Isetum accepturum : non vllo dolo,animoq; fimfiro fe idcommifilfe: .nbsp;meliora fperent,fcq;vtpurgaret,ilicct per prcon horrenda vocemitcrandam,nbsp;quicunq; deditionis vel temcre meminiflet, correptum intra amp; extra inuros vernbsp;berand,laqucoq;punidum,fingit. Cauflas vtcunq; prolixins recitatasahjac-ipic,fed inter fe murmure agere,capita,vitam pro patria,Regcdeuouere,cir-cumlpedcagend.inq; omnes partes amp;angulos oculos coniiciendos diccre.nbsp;Paulo pfifpargunturvoces, aduentur Bathoreum, Bertha Balfrniamicitiatnnbsp;polliceri:integram,faluam Giulammanfuram,nec ie cuperc aliud, qumvtci-tra dedecusjobfidionem laxet : dimifl'um iri prfidi conditiombus quibus ve-lint.fatis cfle depugnat : ix feptimanis infanam vim expertos. AmhatumTe-^iefi^rofcripfifle obfidesdentur:cundafaufta, mitiaq; fenfuros. Quibusqui-dem pollicitationibus quid non obiedumfuit? Nihilominusconfciisnonnullis 4nbsp;etiamGermanis(vtaiunt)res,obfifientibusncquicquampotioribus,in deditio-nem arnatamverbis,amp;cpromiflistolerabilibus,atpficdecruenta,exituqimi-ferabili prfiitis, datur^ Pcrfcribunturmiflis Kereczeniopurpurisamp;aliislite-r.T,legcsq; deditionis Turca : intermittutur Matthias Kereczeni cum aliis ob-fides, din per Bathoreum cunda definiantur. Sed oblata incolumitas me-r.tprxfedumcumfociis fefellit,exdifciplina,moret]; Turcorum veteri.Naninbsp;vix ad x.M. pairus,reliquiis dimifls,rehdis ifiic tormctis,armisq;,farcinis ino-nerarioscurruselatis:eccclaniczarilatebris nofiroscompleduntur,fanguiric,nbsp;prxdaomniareplenr,paucis admodum elapfis:quos adhuc prfias virtus coin-inendat,inque viuis,vt loannem Gyzi, Stephanum Fewldwarij tenet. Ita per- 1nbsp;fidiapnas in aurores redegit. Nam fccundaSeptemb.arce fuperiorcnull vininbsp;expcrta,dedituf cuius exitum quinta pft die Zygethianiifl'io,cumtriduan-tSoIymannusibidem animameuomuiflt, fortiflmiq; Mcolai Zerin jmorsnbsp;immortali memoria dignaconfecutaeft. Cuius Hcrois exemplum vtinain bonus Kereczenius fibi ad conftantiampropofuifl'et : priftinxque ibidem virtntisnbsp;memur.
-ocr page 873-VNGARIC. APPENDIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^5
inemor,decusfuorum,fpemqueprmiorumeffetihtuitus. Sed Hmehtanta ia-dura,non exigua parte fubit,practerquc omnium fpem,per Colnitenr Eccium Salmcnfem reftituta,fattaq; fuit. Is enim cm lngius malun difceffur,fuamqinbsp;cuftodiamlauriniinanguftiascoaduiriprofpiceret:memorZerinij amp;fui offi-lt;:ij)affumpto Achate fuo,Georgio Tliurio, V efprimium cum Tata ab holle rcuprt, vias amp;aditus infeftos,obfeffosq5, ad laurihum celeriter expedir, agrsnbsp;amp; fines culcoribus propagat, ad profpiciendas amp; auertendas infidias, ita inuianbsp;purgatjVtOmni metuagricolaSjSe nobilitatem tot ahnis preffam, pibus amp; pro-fperitateauxerit. Inrcditu Maximiliani 11. qui iSoooo exercitumex vniuerfinbsp; Chriftianitatis focictatc, ltalicis,Gallicis prmGipibs,amp;: Germanis (in quo adnbsp;16000 equitum fuere) inftruxerat j vti Zygethfuccurreret: nuncio cafus dolenter accepto,pra:fedve Albenfi paul anteaintercepto ,amp;:capiteZerinij adnbsp;laurinurri in caftra miffo pompaque curato,cm laur in rediiffct,per Groatam;nbsp;^tfcrunt, fubditoigni,damnum mercatoribus intendio ad iooooo 11. datmjnbsp;conflagraruntad 100 groiamp; infantuli. Cumquefua Maieftas 14.Aug. hincnbsp;Vienna femouiffet,menfeSeptembrifalua rebus, amp; comitatu, Deo duce, dempen paffim metu,amp;:periculo hoftium,codem rediit. Sed de his,amp;: Zygetho ah-copiofius dicetur. Nc tamenj dum plura Icgeris, ftimina hiftorioJ hic aptanbsp;f*'aUdere: paucis, quidpropemodumquoq; die per bfidionatumfit.accipc;nbsp;Solimannus vltima fencdavindidam,amp;: aliquotiniurias perfecuturusjHnemvtnbsp;aliquando bello Pannonico imponeret,cm ei Tranffyluanus in Via, comitatunbsp;*mplo,amp; muneribus,fc vt tutela quah abfoluret, priftino tarnen patrocinio fo-'^cretjoccurriffec : ecce xooooo exercituad Drauumcfiftit: cuius eluuies tangt;nbsp;importuna, vt vitiniam ad M.paflus interdum laenis, paludibusqucfedet,nbsp;oundetqj. Ponte igitur ,iamanteamadatuTyranni fubitaiiaamp;promikuafub-mtorum opera,Ing ftrato: fexta Augufti,prfcctis caftrorumiMcchmeto,Ha-^onbeco,Karanbeco, Bofnenfi ciiftodci ad Soklohum prius Budenll Orozlam-cco ftrangulatOjapert ab regiohe S. Laurehtij immihet, Cumqjlocum vdis amp;nbsp;^^dcofisimpedimentisdifficilemprofpiceret: arcem duobus munitisppidis,nbsp;^fiiburbanis, poft totidem intus latehtibus arcibuSiamp;:pra:fidioZcrinij dudumnbsp;'oti,aliisq; fortiffimisHeroibus ,moleftias fibi prxbituros Mahmeto dixifl'et:nbsp;Premis diebus velitationibus nftros fatigatitormentisqjcotinuo innouumop-Hm diredis, ita fepes, amp; cophinos exaggeratos, conCutitj cnuellitqj, vt n-ficedere, fe fubietaflamma, inq; veterem ciuitatem fuger copuliifuehnhnbsp;vbi fe inicccrunt, ad vim infecuturam depellcndam, mir fc firmant, ad -^^es aditus inftruuntjnc quidfutorhoftiumtemer noceat. Intereaprdpgria-^J*lingens,terracffoffa,inq}aceruum congefta^quo machinas fublcucnt,qcnbsp;^^oinnoftros ardentius agant,Turc prociirant: vndc plurimum damnijacnbsp;P^fiea ruinarum manauit. Qu^re lanizari ad infults vallo,cratibus, amp; vi^ultisnbsp;P^rpaldcs ftratisjad moenla interiora, viasq; moliuntur,fpedimicanr, tamq?nbsp;^ianconatus vrgentvtdefenfores iam turn loco moturi, vehementer turba-*^^mtuqueperculrint; dm 19 maius quoque oppidtim importunitatc, acnbsp;''^bementiafuaobtinucrint,prcipuanoftrormiatgra,quifbljdjjexternio-^^emfpem dudum amp; allcuationis abiecerant. Turn cert prcipi milites, acnbsp;''^ayud,vncm omnis generis machinis,amp;: adfuftindmobfidwonem ah-'onacopiofa,periere. Hincfpemaiore aboppghatribuS concepta,dm hinbsp;fdvitoriam intermittnt,i6 impetum in arcemexteriorem propgnculnbsp;(^dsemunito,egeftquc,faciunt: viaminiquam,lutofam, amp;:vliginofam ^qui-bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiodis,ad commoditatcmexplete, S cnnctcre inftituunt ; cumqi
kanto furore difnicatm aJiquothorisfuiffetj elufihoftes,Bafl'am,cuminhu-^ptis ahisjdubusque fignis chortium, amifere: fed ahimos noftris addidcrac JiiusZerinij prfentia : cuius dextera Cum acinace cruore hoftium madebat.nbsp; eviftoriadi quid aliunde fofisauxilij admitti intro potuiffet,noftrosq: apcr-puis iniuriis recreate : baud parum ad obfidionemproducendam, dum Gxfa-** caftra propius aecefliffent, receriti^ militelaffos ,fatigatosq; T ureas autiub-A A- iif
I
-ocr page 874-34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G H R O N O L O G I Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
mouiflent,autprorfus dcpulifl'ent,opinionis, fpeicjueattuliflet. Scd aducrfofit^ to cuiitaillis moraamp; fatigationibus accidcie : intrpide tarnen Capitanei o-mnem fociis mctumexcutiunt,mortem fibipropoficamaDco, perptua glorianbsp;enunciarunt. Donee feptimadeniqueSeptcmbris,hoftis numero fuo,amp; recen-tiummilitum manu fubindeobiela,fretus,amp; qudceleritatcfibi opus eiTcjObnbsp;Maximiliani 11, accurfum,videret : infanis fuiminibus propugnaculum prxci-puummaiorisarcisverberat, partibus difloluit, paffimpertextaamp;: mniafora-mina ad confeenfum pertundit. poftremo ignem iniicit,quo correptis intus fere omnibus Iocis,adpulueris vfque nirrati turrim, Scconfumptis : primumZe-rinio amp; fociis gt; fumusnbsp;nbsp;nbsp;ardor animum infregit : extremoque pcriculo in intc-
riores receptusconfugiendumanimaduertunt. Sedeo quoqueflammapenetrante : tandem fubfidiis cundis, amp; falutis viis remiflis, Zerinius concionefuo-rumpedoribusvltimacorroboratis:exiliendumcx intima quoquearec cenfet, proque portis amp;foflis ibidem fortitcr cadendum. Quern cftanciflm Heroesnbsp;fecuti,paucis fuperftitibus habitu mutato, reliquis : pulcherrima morte, exem-plumpoftcriSjfuiqueimmortale defideriumediderunt, memoria triumphoccc-lefti confecrarunti Ita Solymano, qui triduo ante ftomacho fadoamp; nonnuHenbsp;metu tadojluce excefieratj Zygethum fuorum 50000 occafu, vitaque propn^nbsp;conftitit : cuius obitus tedus, tacitusque adinaugurationem vfquefilij Sclywbnbsp;prudentia cati Mehmeti permanfit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
t N I 3,
CHRONOLOGIA PAN*
NONI, PER IO. HEROLD.
SA V D dubiun} eli^ab Adamo omnesbi nationes ortum fttmerepejie^vel tnbuere-.manifeftitmeautem ISioeooHdilttuijclademettratactanUar jnbsp;f...^ r.L: ...:f------------------------ ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;---pannes
(uam fibi (jutjefuegeittem^nornenvendicare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccc
,....... ' '
adbuc /nult Uber is orbe arcumirey in ft mere ab eo edttos qun
i^on fat habuit tribus Uis or beret terr arum dtmdcre:Jed
arte^qune ingenio ac iure 'vniuerfi^quos -vna regio non comprthenRebat., 'vttampoffent'vtueretranquiluorem. CumTuyfconeigtiu^nbsp;Semi progeniem etiam ad Arclteum mtfit : ubt nepotis Mef, Arameifilij proles bann on sdrinbsp;regioneminferiorem acvbcrioremfirtitusprouincianomenfnum tmpoluit.HideindeGTS.*^nbsp;cis Peeones diii : poitquam autem Latinis innotuere., Pannones 'vocitattfunt.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anno diluuij c l v.
* Bannon primus in Pannonia regnauit^ amp;prouincit nomen deditt Annodiluuij mdccxcvi.
Dareius, Uy da(f isfilius horttm Ubertatiac virtuti inftdiatus eU. Liberos Megaby^, Gu-ropa priifeUo^operam nattante pubegit:fubacios magna ex par te in feruitHtemabegii.Seti no ftatim tertto,ejuum An ft agoras Mileti tyr annus rebellaretyterum in patrtam rediere.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Annodiluuij mdccccxxxii.
Cum ftnitimisformidolofieffent y Amyntas Macedonumrex ^populiferocitatemperta' fusfellum tllis tntuUtdnfeUciter'ver''o pugnauit: adftipendiumfoluendum adaciusfUisPU-lippurn filtum obfdem dare coaclus ePi.
Annodiluuij mdccccxlv*
Uanc cladem quum Perdiccas Siacedo vlcifci velletftpfeadcaptiuitatemyultirnamy, nP PeriamredaUuseli.
Annodiluuij mdccccxlvi.
Bardyllvs autemobviUoriamelatusMacedoniamtnuadereaufusregemPhi-lippurn, dijciplinamilitariapudEpaminundam^rincipem GraciainfiruUu^clademparen-tis ac tniurtam propt iam qui vindicaretftnuenit:ab eo victus^precariopacem impetrautt.St anntt
fl
P ANNO N ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'85;
iuftodnde(juifftoPhiUffi,f[i{un{ erumrebeUajJtdf^M^ 'A.ucdc'ii:?}^ Annodiluuij mdcccclxxi.
L A G A R V s njcrojregni Alexandrian,'io-frtmo, Auturit at os, nenegeeium txftdionem meditanti Alexandrafacejferent,cdomutt. Macedonum Agrtanos contra Tia-ftttmArfarrfiltumfequtiuit : cjuo in bello amp; regiam cuodtam, dtquot; nomen clbr adeftinbsp;{tnt. Vndefacile liber tat cmfuam diu rctinuerunt,ade6 quodSylla cum edomttis Scordifcdfe-^Mftmd,pari delico reos,pan vindida catgandos cenjebat : tam turpiter ah ips reiedu^^nbsp;^^yVt deincepsper lon^m tempus,qui Confulatum apud Romanos tnirent, PAnnonum be^nbsp;. ^otbfiinuerint.
Hadenus Pannones liberi fuis legibus 'uiuebant:fed Augufli fortuna,eos, vt coteras or-^iiffattones, Imperia Romanorum adiecit.
ROMANA PROVNCIA PANNONIA
Anno nato Chrifto ix.
'Ctjferat orbis Imperium Augufio: cederet 'vt Pannonia,in falls quoquefuit. Lihcrtatem ^orum reprett prtmo,mio Vibio : deinde per Tybcrium Romano Imperia adteda,jub Galie-(uperiore Pannonia aticia '.fub Probe,vineis confita, legionibus duabus ad Conftantinumnbsp;'^f^tecohercita.
VANDALI PANNONIAM OCCVPANT
Anno anato Chrifto cc c XXX VI.
^xhaufia deinde, pefte ac principiim impietate dilacerata vndique, cum Imper ij ruina ^ffnanorumfidedetradaefi,posiquam(ubRomanis cccxx v 11 annos degerat. Con-Ifntini ergopermiffu,Wandaltpropriisfedibus Gothis cxpul,eamper -si l ferme annos i)^~nbsp;^lgt;itarunt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
GOTHI PANNONIAM INHABITANT AnnonatoChrifto ccclxxxii.
^othiautemhos,Thedofio ImpcratoreOrientaliagrotante,duceAlatheo fiSafra, expn-Pannoniam exfdere,cum Gratiano iclo,poidcntes.
HVNNI PANNONIAM INTRANT
Anno Chrifto nato c C c c i.
K E V A autemduce Hun,/i,Arcadioimperante,G6thisexpulfis,Pannoniam,pugnacru- lllyfici Thetrico Germania prafetlo, coemerunt. occtjo nanq^ du-
gt; C X c millibus defideratis, Romanis vtcloriam r cliquer unt, quod post bac conira Hun-*^[^^ercitus reparare baudpotuere. Pacata deinde prouincta reges habiierunt duo : quorur ^^usanato Chriflo42S(_yAtila,regnauit2j.deinde4s5.Ernacus,regnauit Redis fia-f^oacciuili bello exbauftis virtbus,tn Scythiam ah Orogotbis pellitur,paucisex Hunnis lnbsp;^^fionia relidis.
OSTROGOTHI PANNONI IMPERANT AnnonatoChrifto ecccLViii.
Valamir regnauit annos 4, Tbeudomer ii, Theodoricus $ i, Athalariciis j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
LONGOBARDI PANNONIAM REGVNT Anno nato Chrifto n x x v i.
'lt;-Ando:nusrex, expulfis Ofirogotbis, regnauit in Pannonia annos jj, queminfiquutui
*inus,2 donee Narfeteinitaliam vocatus,Hunnisveterij^us amic 'tsexpado ceit,vt *o tempre Longobardis neeefe foret reuerii,fi{a rurfum artia reciperent.
HVNNI PANNONIAM RECVPERARVNTk Anno nato Chrifto dlxvii.
duArius,quum regnajfet 2 p annos,Chacant{m hahuit fitceeorem.
ROMANI PANNONIAM RECIPIVNT
lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anno nato Chrifto dciiii.
^auricius Imperator Pannoniam recepit, vnde varils cabusfub Orientale Imperj iti^ annos agit at a est.
HVNNI PANNONIAM TERTIO INVADVNT
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AnnonatoChrifto dccxliih.
E M V s rngarorum, quiiam Pannoniaminhabitant, dux, auitas fdesrepetens,Sua-bnperio [ubdttum debeUauit. Eius autem genealogiam Ronfinius ex Annalibus Vn-AA iij
-ocr page 876-3^ CHRONOLOGIA PAN in ONI .' garorum scifftm^quum ediderit, ne Vnguros fu antiquitatis fraudAremtis^^'nmnbsp;dere.
J 2 iaphet 3 ch Am y 4 Chui^ s Nembroth, Hunor, j 3orASy Cj/has^ jf Cheledu^y oCines-, tiCheary 12 Beier, 13 Radar, i4 0thrnar, JiSarcans,nbsp;t6 Bondofardfi ijBticenes, iSCanadus, if)Ruldui, AoBe^ur, 21 Micas, 22nbsp;Jces, 23Ompudes, 24Chulchas, 23Leuentas, 26 Lechel, 2'3ZAmbur, 21! Baltigm,nbsp;^(fBulchfts, 30 Slthnui, 3iBerendus, 32CadtcA, 3 3 Optes, 34EtheU'S, 3jSte~nbsp;^^enes, 36 Turda, 37 Bendecttctts^ 3S tila, 3 ChaboA, 40 Edus, 41 Ve^ecus,nbsp;42 Elendtts, 43 ^Imus.
Huius ergoprogenies quumimperaet, Panhoniam^prouinciam iieritmpacajjet, tan- dem tnitofoere cum Talone Baitaria dtice,cldem tuLttfdmo/l?imam,ac ir^prio exctditinbsp;PANNONIA A FRANCIS SVBIVGATA
Anno a nato Chrifto d c c c v.
C A R O L V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w Hunnosadinternecionem vfqtte delettit ferm,fedfub Francis
quumper centum annos,tn CafoliPipini, Lindeu, Loduici, Carlomannifidepcrftititnt: [ble aucia, lt;^rnulphoextinl, Germaniam Galltam cdlamitofamincurjiontbus fect*nbsp;runt.
PANNONI lAM QVARTO PRSVNT HVNNI, AnrionatoChrillo nccccxcix.
T O XI s nbsp;nbsp;nbsp;Almi nepos,Italiaminufit decem modiisargenti fumptis rediit
SAMltumreliqutt haredemiquiorthodoxafide^qu'ambellociarior,Stephanumprodnxd regem.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REGNVM VNGARORVM IN PANNONIA,
Anno nato Chrifto m.
R G V M igtiurrngartsijertes,quorum qutdemannosapudB6nfiniumamp;aliiisifgt;lt;i^ fereltcet^haceFi:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^iesi9 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
rladiaum II Ludotticum IInbsp;Ferdinandi.tn
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; loannem.
,^idmalt autem inuexerit lOanhis pertinaci, Rejpublica ChriidnAahimiangereittAt*^ ma^ifentit:quid(^nceritas Ferdinand i expo[cat,inomnium'uefoeFitnbsp;H A B E s LeFIor humniime,Pannontci Imperq variationempats^nbsp;cis : imminentem mutAtlonem, quam, ne rnalum aliquodnbsp;omen effuttam,nominare nOn audeoi vt Deusnbsp;auertat,ipplex ora.
Finis, m d xliiilt;
vnga-
-ocr page 877-VngaRICAE Hl-
STORIAE CORONIS:
AVTORIBVSi
^^^ichaele Ritio Neapolitano, Bonfinij Rhapfedo
Callim^cho E^perienfe: Olah o :
^lt;iAlexandroCorteogt;.
Michaelis ritii HeapolitA-
NI DE REGIBVS VNGARI
LIBER PRIMVS.
Alen^ in Vrbc rcrpotiebtur J amp;Damafuserat pontifex,eins nminis primus : vel (vtalij fcntiunt)nbsp;Flauij luftini principatu,qui Iuftinianofucceffit,an-no Salutis trectefimofeptuagelimotertio, Scythinbsp;gens Hunni,quos aliqui vocant Vngaros, aflumptisnbsp;ChetneChadichiaq;Germanis,amp;: Bcladucibus,re-lidispatriisfedibus,adarmatorumdccies centum amp;:nbsp;ologintamillia, ctim liberis vxoribusq;, fupelle-' dilijiumentisqjamp;omnipccore,fuperataMotide,nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J//V quo primmdeIatifunt,Gothorfinesoccuparunt.
A fDeinde Befl'os, Sudalos, amp; vtranq; Cumaniam, fci-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nigi-aniqH'',qu:E Madouianuncappellatur,amp; Kutenos inditionem
^it ^''liclq; Tanai, iuxta Pannoniam caftra pofuerunt, ad ripas Amis tHj, / I ^nebant eo tempore Pannoniam Longobardi, quum capti facie loco-^jq^^^^'^^errate Hunni,eatnfibi perpetuamfedern defignant. Ea re comper-Pannoni, DalmatijThracique, 8c Macedonia: prerat, isnbsp;imperatore peti/Tetauxilia, Dietriclis V eronenfis, qui Ger-oriundus f erat, obtinebat,belli focius eidatus cft. Etiamcon- f ?r3.nbsp;Potentianijfecundum fluminis Danubij ripam,ciuitaicm: ^cquera-tfj A confultando , multos abfumpfere dies, ab bofte nihil metuentes, in-^Pif E^anubio, qui non facile tranftum dabat. Interim, difteritis vtribus amp;nbsp;Hun ni Danubium conftrauerant,inied:aque materia, veluti pernbsp;in alteram ripam,acRomanos inopinantesadoriuntur:eo-^^j^'uernultos.fubitare perculfos,interemerunt. Dietrichus autem Macrins-^^lleftisex fugaqufupererantcopiis,hfti feopponunt: confertq; ma-tij Marte vtrinq; acerrime pugnatum eft vfqj ad vefperam, quum Roma-tO(^^'^ras in fugam vertunt,ircrumque Danubium traiieere,qua prius artenbsp;l^lijP^lcrunnamilfo vno ex ducibus Chemc, centumquevigintiquinquemill-^acie defideratis.Nec incruenta Romanis ea vidoria fuitmam dueentade^
-ocr page 878-M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. RI TU DE REBVS
ccmque milliforumamifernt.Poftridie Romaniis exercitus Tulnamvcrfus iter fecit ; ea re comperta,Hunrii traicdo IftrOj caftra pofuerunt, vnde Romaninbsp;difceflerantj Cramilitonumpridiecjeforum cadaera, more Scythico tumu-laueruntinvia militari slocusqueexre,Cheueozadidus,hodiequemutatisfyl-labiSjCheazo nominatur. His rebus Hunni confedis, aduerfus hoftes pergunr,nbsp;inftauratoque prlio fundunt,cdunt^ in campo Chefmaurilis.Tantisquev-trinque animis concurfum,vt Macrinus^vnus ex ducibus RomaniSjBela, Che-mes amp; Chadichia ceciderint,Hunnorum duces. Huiini tarnen exhac vidoria,nbsp;tota Pannonia potiti funt.
Anno Salutis itaque quadringentefimo primo, poft corumque in Pann-niamaduentum duodetrigefimo, Hunnorum omnium cfenfu,rex Atilacrea-tus eft,quem Hunni gentiliterEthelcvoct. Is Hunnorum primus in Pannonia rex,acris ingenij vir,rci militaris peritiflimus,ingentis animi, corpore robuftus,nbsp;in hofte fallendo caUidus,habitu cztcris^ domiforis^ fplendidus : infigne ge-ftabat afturem,ex accipitrum gcnerc, coronatum. Decies centena armatorumnbsp;millia, prter grcgarios, fub eo meruiflc traditur. In epiftolis diplomatibus^inbsp;feinfcribcbat: atila, filivs bendecvci, nepos macni nem-broth, nvtritvs in engadi, dei gr'tia rex hvn-NORVM, M.E DO KV M y C O 1H OKV DACORVM, M E T V S ORBIS,nbsp;ET flagellvm DEI. FuitAtilzfraternomincBuda,cuiregnipottio*nbsp;ncm conceflitjquicquid abamne Titio adTanaim vfqueinteriacet, cxercitunbsp;dudojMfiam,Achaiamq}, amp;Macedoniam,ac vtranqueThtaciamrcdegitmnbsp;poteftatem- Motus ea re Gcpidarum rex AIaricus,Marcomanni Sueui^,lt;^^quot;nbsp;dijErulique amp;Turingi vitro in Atilae ditioncmvcnerunt.ExindeGermanixfines ingreftus Atila$,obuium habuit Sigifmundum Conftantix principem,cuinnbsp;valida Germanorum manu,quem tarne ad Bafileam prxlio vidum fugauit, ex-pugnataq; Argentina,muros vrbis diruit, ac folo xquauit, vt inde Strasburgap-pellatafit. Excifx per idem tempus Auxona,Bifontium,Cabilo,Lingonciifisamp;:nbsp;Lugdunum funt ab Atila,qui profedus Aurelios, vrb circumfcdit, etfi tcrtiauinbsp;copiarum partem miftrat aduerfus SoldanumMiromanum, qui Bechicx finesnbsp;attredabat.Ethius interea Patricius in Atilamcomparaueratingenfes copias,innbsp;ciusq; bellifocictatcmTheodericumGothorregempellexcrat, Atilaeftftra-to confilio, qui Theodcricumfollicitabat, omnique ftudio conabatoradfe tra-ducercw V ndecoadus Atila, ab Aureliis abducitexercitum incampumCatha-lonicum,qui Campania nunc appellatur,in quo Cathaloncnfis vrbs eft.Edemnbsp;duxit agmen Ethius,quiprterlcgioncs Romanas,auxilia Catborum,regisquenbsp;Theoderici, Merouxum tertium Gallorum regem,Saxones Sarmatasq; amp; Bri-tones, aliosque prxterea multos in caftrishabuit. Atilaprimmiflitandis vitronbsp;lt;:itro^ue legationibus, fpecie petendx ^acis amp; induciarum, rem differre tenta-bat,quoad reliquam exercitus partem a Bethicareuocaret. Eins Coniilium non nbsp;fefellitEthium, qui abfeifla pacis fpe, prxlio decernere properabat, antelt;iuaninbsp;omnes Atilx copix cnuenirent,amp; primo leuibus vli certaminibus,iraderaumnbsp;glifccnte,quum non poent animi militum contineri,neceflefuit Atilx,prxtcrnbsp;animi fententiam, iniquo fuotempore manumconferere. Q^od vnumlicuit,nbsp;augurio Am Edern fequutus,certamen ad ferum diei diftulit, co quoque confilio, vtfi vidoria penes hoftem fuiftct, nodisintcruentu, fugxdareturoccafio.nbsp;Collatis itaque fignis, diu xquo Marte pugnatur, donee Atilx ccifit exercitusnbsp;Occubueruntinco prxlio Merouxus Gallorum rex,amp; Theodcricus Gothoru-Publicaopinioeft,ad hominura centumodoginta millia vtrinque cecidTc'nbsp;Theorifmundus autc Theoderici fiiius, audita morte patris, ad internecionem nbsp;perfequi Atilamiurauit. Quodv bi Corn prit Atilas,cphippiorumfellarnivnbsp;ftruem componiiuflit, imperauitquefuis,vtli quand confeendereteurogunnbsp;facem fubderent: malebat euim fuorum manu perire, quam viuus in hoftiunbsp;poteftatem venire. ScdEthius,veritus ne Theorifmundus, Atila deleto, defied'nbsp;rctabamicitiaRomanorum, fiiafit, vtantequaTheonfmundusin Atilamgti*^'nbsp;faretuG
-ocr page 879-VN G ARI , LIBER .
^rcturj regn rcs conftituerct, in quofratris cupiditatem no iniuria deberet hadere fufpeclaniiQii res eft'ecit,vt Atilareparatis viribus Gallos adoriretur, vr-^niqueTrecarunivicepicin Campania,intra quam dudus cft diuo Lupo e-P'^copo Mouebatur enim Lupus Atil titulo, quod flagellum ei fe diccret; Mde reucrfus ad vrbcm Remorum, vaflata pnus omni regione, expugnauit, acnbsp;*}flpuit,ab eoq Remorum pontifex Nicaflus,ac eius fororEutropia ,fanditatcnbsp;maximi,crudeliter interempti ,raartyrum diuormque numcrumauxe-Sunt qui tradant, Vrfulam regis Britanni filiam, cum virginum vnde-lo ?*^iUibus, dum fecundo Rhcno velicretur, in Atil milites inidifle, quumnbsp;rt Agrippinam vrbemjqu Colonia nunc dicitur.obflderenr, ab eisque tru-^*lt;latas omnesjidcoque relatas in clum. Subegitinfuper Atila totam fer Gal -**0,Lothoringiamque. MoxinPannoniamrediit, ciusquefratrem Budamnbsp;J^amanu iugulauit per caufam, quodis in fenouas res mohtuselTet,armisquenbsp;^pofitis apud Sicambriam,quam Budam vocant, quinquennio quicuit. Indenbsp;Rouens per Stiriam Dalmatiamquc populabundus,SalonaSjSpalctrum, lade-^^queamp; Sibinicum,cterasquc maris Adriatic! vaftauit vrbes* Aquileiam pernbsp;5^ obfedit annoSjdonecedixitjVtequitumfuorum quifqueex quatuor cpbip-P gneis fellis vnam^oniiceret in foflam,congeftoque ingenti aceruo, immit-gncniiuflit,coqueincendio labefadatiscorruptisque iam mnibus, augu-ciconi confirmatus vndique inuadit vrbem. Acriter aliquandiu adnbsp;l^'^niapugnatum,fed quum Hunni feflis integri fuccederent,oppidanique nul-fperarcnt opcm,capta vrbs cftiatque in omnem fexum tatemque;
j(j^'tmn,prterquam li qua prftantiformapuellavidorislibidini feruabatur.
(j Qnum niatronaqudam,honefto loco nata^ pulcherrimaquc, audiflet, ex -faftigio in vortices fubicdi amnis fe prcipitauit, ne turpiflimo bofte ^pateretur. Excidium Aquilei,vrbi Venetiarumdditoriginem. Scribuntnbsp;f- quidam, eines A quilei, proximarumque vrbium plcrofq;,dum belli pe-timerent,cum omni familia ac fupclledili, ad Riuum altum traiecifte, fei ns Hunnorum, quippe quos vfu nauigiorum carere probe feirent. Euerfanbsp;)^Hnileia,Patauium, Veronam,Vicentiamamp;:Brixiam,Cremonam,Bergamum^nbsp;^p^tiiam^, amp; Ferfariam,totam denique miliamvfqueadRauennam Hun-jj-'^perata faccre coegerunt. Rauelmatcs Atil portas aperuerunt,fuafu loan-j ^nrumpontificis. Atilas ab omniiniuriatemperauit,nifiquod vrbis portasnbsp;certamque mnium partem dirui iuflt, qua ingredi egredique poflt.nbsp;pij/ Mediolanum profedus occifis adinternecionemeiuibus,vrbem diri-c folo quauit. quaTicino clades illata,quod oppidum, mutato priofenbsp;ijjP *ne,Papiamvocant. Pofitiscaftrisinterconfluentes,quMinciusinfluitnbsp;it| , agitare fecum cpit, an Romam agmen raperet. Ardebat enimnbsp;rtibili in Romanos odio, fed Alarici Gotborum regis excmplo tetreba-xJ'lninonitamuk poft vrbemvaftatamdiemclaufit. Intereapontifex^a- nbsp;vidus afliduis Romanorum precibus, ad Atilam ex vrbe venir, quemnbsp;Pj?nuiam progrcifus bumaniflimexcepit, omniaquepontifci, qucunquenbsp;fis''v^''^tr concelbttaquc pontifex in vrbem rediit, Atila Rauennam. Expref*nbsp;f'talnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fexagintamarebis auri, in eum omn?sque Arian fed ca-
^Pplicio animaduertit. Itaqueltalicaprda,opimisque fpoliis oi^ftus in ^(jl^^niamfe recepit,vxoremquefuperduxit, regis Badrianorum nomine Mil-Pf \gt;ntfiplures alias babebat inmatrimonio. Quumque nuptiales epulas ap-p ' niGcclebraftet,liberisfolito crapulatus, incubieulumferecepit,erum-naribus fanguine in os dormientis,- extindus eft anno tatis cente-quarto, regni fui quadragefimo quarto. Ex pluribus Atil iaranbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filiis inter fe de regni fucceflione duo certaucrt,alter nomine Cbaba,
^Cj,^ticisSaxoni filia.Dietricbus Veronenfis interprimos Atil prfcdos^ omnes Gcrmani principes Aladario fauebant, Hunni Cbabamnbsp;filutaucrant. Vterque apud fuos aliquandiu regnauit, donee magnis
-ocr page 880-840 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. RITII D REBVS
vndique comparais copiis, inSicambri finibus cri prxlio cxfis externisri-litibuSjHunni inter fe pugnaueruntaddiesfer qindecim, cu maxima fua clade. Chaba, quamuis Aladarius in acie cecidcrat, ipfeq; vidor initio videbatur, impar hoftium viribus,cum fexaginta fratribus,amp;: Hunnis viginti quinque reli-quis,ad Honoriumconfugit: apttdquem moratus annis tredeGim,ncglelt;aiin-perij parte,qua matefnus auus Honorius ei pollicebatur,ad antiques maiorumnbsp;fucrilai'es^iriScythirediit. VbiBendecucus aui paterni confilioduxitvxo-remex Corofmouorumfamilia,duosq; fufcepitliberos, EdemenSdEd, necitanbsp;multopoft exceflit vita. Pannoiiinon magna manus Hunnor fubftitit,ho-dieque caufadifcriminis appellantur Siculi. Deinde, fine quod ea regio vacua nbsp;'' cultoribSjOb ingCrttes belli clades jfuinfiue qud Marotus miles PolonuSj bellica virtute clarus,ab Atila Mefi Vulgariqs Santepoluch impoiicus, Vnga-ris imperauit aliquandiu,proprium non habuitreg j donee anno Salutis feptin-gentefimo quadragelimoquarto, relidis Hurini fedibus fuis, rurfus eft'uficuronbsp;liberis vxoribusque omnique fupelledilij feptifarim diuifi, fub totidem duci-bus in Pannoniam redierunt. Vbi primo aduentu benign recepti,nihil hoftilcnbsp;molicbantur: poftea,Santepolucharmiseiedo,fines occuparunt, ita tarnen, vtnbsp;quifque partemfuam fortiretilr. Ex feptem ducibus,qu|s dixims,vnusSeiii^nbsp;primus adfidemChrifti tradccre tentauit Hunnos, quum mltos Chnftiau*nbsp;generis homines in exercitu haberet,amp;:inhis Adeodatum ex familia fandiSc'nbsp;uerini in regiio Siciliac nobihflima,qui duo cocnobia ftatuit in Panonia, alteniionbsp;cognomento de Tata,altcrum deParato. Regemque Stephanumeiusnomi^^nbsp;primum,qui poftea confecratus eft, ab Alberto Racenli pontifice baptizatu, o*nbsp;luftrico de facto fonte leuauit, vndcTataabipfo Rege, honoris caufaappc^^'nbsp;tus eft i etenim Tatam,generaliter illi pattern vocant, ex quo monafteriu, q^onbsp;Adeodatus extruxit,de Tata cognominatu dicitur. Sub eifdem ducibus inOet-maniajGdllia,amp; Italia,plurimamoliti,tantmpra2das exagrisegerunt.
- llucujlie prima Bonfiftij decast
I** MICHAELIS RITII NEAPOLITAN!
de REGIBYS VNGARI LIBER IL
Entvm iameftadannmnoftrSalutisvndcfeptuagefirau fupranongentos,quo Stephanus ex Geyf ducis ant^idinbsp;ftirpe genitus,amiflb patre,qui S imingienfis erat dux,o buiamnbsp;CupanprOgreftus, implotato diui Martini nuffline,vidor,i-pnushoftis capti corpus quatuor in parteis fdc diftcrpniin,nbsp;totidem portis vrbium fuis in finibus illuftrium fufpendi eu-rauit,hacdccafa,qudis Stephani matrem fecundasadnu-4^nbsp;prias compellcbatjStephanoque perinfidiasnecemmoliebatur.IcaqueSipEa-nus mnem,qu fub imperio eratCupan,regionemrede2it in poteftaceni, rc-giumquc nomen vitro deferentibus fuis accepit. MoX eiedo Giulduce Vltra-ctiam fui lutis Herdcchelin, qua vocant Prouincim, quam Giuhnbsp;J ^oitamp; aduerfus Sclaudrum Bulgarorumque ducm,qenidifl-I Cl 1 ongoque bcllotandemvicit,abalt;ftaque indeingcntiprda, quendampro-^um fuum gentibtis his impofult. Albenfemque baflicam condidit, vbi rcgcsnbsp;ngari de mote capitis infigne diademaacCipit. ApudBudamprtcrcajCO*nbsp;griomento veterem, cnobium fub titulo Petri Pauli^ue ftatuit Apoftolorum-FuitStephano filius Emerisus, honeftate morum,regiisque vittutibus inClymSi Inbsp;quem^uum fucceftotem fibi ddftinafl'etjintempeftiuo fato fubteptm patera'nbsp;ccrbifiimeluxit,exeoquc mrore, vitalioquintaCis ingrauefctis, paulop^linbsp;diemciaufit ,quum regnaftet annis trigintafeptem. Nec tegnum Budaconf^'nbsp;quutus eftjEgruth patruelis fiii filius, vtanimo propofuerat. Nam CheilnStc-phani vxor,pratter defumfti viri voluntatem curauit,vc Petrus cius fraternbsp;phoi
-ocr page 881-VN G ARI , LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84*
phani tantum confanguineus, vt quem for or eins pcpercratcxGuiliclmo, Sigif-tiundi Burgundionum rgis fratre,regni habenas occuparet.
Petrus itaque voti compos, Vngaros omnesiibi alienauit,quumfuperbc,cru-'ieliter, auarequedominaretur. Itaque communicato cOniilio, nobiliflimi qui-vno a'gminc regem adeunt, hortanturque, vt in melius imperandi rationem ^oinmutet,auunctdumque Stephanum bi proponat imitandum,cuius dignita-^cniaffiaflet.
Sed quum nihil eo quoque modo profecilTentjisque perfeiieraret in propo-to,regem dclart Abam,cuifororantditi Stephani nupta erat, Andrea, B e-h,Leuentque,fobrinis ipfius regis replfam paflis : qui quum Cheil Petrique ^uitiam formidarent,in Boemiam fe recepcrant. Aba colleclis V ngarorum co-NS in Petrum proficifcebatur. at is hollis adueiitu non expedato, fupplex adnbsp;^enricum confugirimpcratorcm,qui per id tempus erat bauari. Potitus Abanbsp;ne cde toto regno,nihil habuit antiqius, qum publico omnium decreto resnbsp;Petro geftas, vt irritas inducere. Nec Henricus hofpitem Petrum neglexit,nbsp;nnoque ex fuga tertio tcntauit eum reftituere. Sed Aba non expedandum fibinbsp;J vitro cumcopiisirruit in Auftriam,fadisque maximis incurlonibus,o-j ^nftus ingentiprardarediit in Pannoniam. Vnde Henricusinfelliorin eum fa-'nbsp;nbsp;nbsp;. Sapud Agrippinam Coloniam coado concilio, fummo principurn Germa-
'^confenfuftatuitvlcifciiniriam. Sed Vngari per Legatos imperatafefalu-pollicentur, mod Petri tyrannidemnonreduceret. IntereaGothofredus ^othoringia; dux aduerfus imperatorem bellum mouet. Ad huius ergocona-^^simperatoromnilludio conuerfus, Vngaris pacemdat,hisconditionibus,vnbsp; armis vtrinque difcederetutj Vngari prdamcaptiuosque reftituercnt. Ex-' ^de metu folutus Aba,quum nihilominus fuiret in fuos^quam PetruSjin eiusnbsp;multos excitauit. Quorum comperta coniuratione, per fpccicm con-^^ntusChianadunum perduxit ,omnesquequiconuencrant,in cubiculo quo-, ^ninecandos curauit,reliqui confugiuntad Hcricum,apudquem Petrus ad-jj ^cmorabatur. His hortantibusHenricus amp; Petrus cum valida armatorumnbsp;J^^nuaduerfus Abampergunt. Ingrelfisque Pannonifinibs,occurrit Aba innbsp;/^enfeuiuxta Taurinum,collatisque fignis j diu acriterquc pugnatum ell, do-Aba defertus (vt aiunt ) fuis, falutemfuga qrens, in villa Scob captusnbsp;(J ngaris occiditur,ibique primiim tumulatus,deinde corpus in monafteriiimnbsp;^^aar ,cx eo loco tranllatum fuit. Henricus exercituvidore Petrum profe-j^^ntus, ad vfque Albarn vrbem perducit, folenmbusque de more cclebratis,nbsp; Phllinum regni falligium rcftituit,ac Vngaris, quoad per eum fieri potuit, o-^lludio conciliate conatuseft. Sed ea gratia diuturna non fuit,quum Petrusnbsp;) g Phorcm vitam rediiflet, Vngarique eius impotentiam non ferrent. Qupm^nbsp;^yiandi StcphanifobrinuSjCalui Ladillaifilius eius,de quoiam dixinv-is jnbsp;f '^Poloniducemmoraretur,eiusq; filiamcum fumma dote promififlet vxo-^duccre, Belq; fratrcs, Andreas amp; Leuenta venilTent ad regem Rutheno-j, ^jnonnulliq; nobiles apud Petrum,qud his lluderent, efl'ent dclati, capita-.^nefiippiicjo Pannones excitato tumultu co^jueniuntad ChanadiAn-^^tnque Leuentam per Legatos accerfunt ad imperium, quod omnes Vn-*^*lummo ftudio deferrent. Nec in iisquicquam mor.T fuir, excejrque funtnbsp;^norificc jOmni palTim nobilitate plebque obuiam efi'ufa, ab eoqtie primonbsp;jj ^^funtjVteis liceretadantiquam patrumreligionemredire,fecus aduerfiisnbsp;' c^^negabantarmafumpturos, nec idxgr impetratum. Extemplo omnesnbsp;b Kj initiatos ad vnumtrucidauerunt,eorumt]ue cde bafilicas amp; faCratem-. ^Polluerunt.Q^mque fatis in Petri prfedos vbique debacchatum videre-^^P^^i^Ecti'umverteruntimpetum. is Albarn contendebatj ab Vngarisq;
J,. '^entuSjindc exclufus ell, Quumque honoris gratia Andrc Lcuenrq; plc-Pontifices occurriircnt,intraiedu Danubij,quern vocant Pellh, omnibus Gerardus cpifCopus Chianadinus,is quirela-^clum,martyrum auxitnumerum. Pettus autemrex^ quu ferecipere ten- .
BB
-ocr page 882-841 MICH. RIT11 DE REGIBVS taretin AftHanijabitinereretradus occiditur,acin bafilicaQ^nqueccIcficn^nbsp;fi,quam ipfe condiderat,fcpultus cftjanno rcditus fui vigefimotertio.
Ncc ita multo poft exceftit vita Leucnta, regnumque rediit advnum An-dream,qui coronari voluit ab epifcopis, fi qui fuperfuerant ex cde, catholicis, apud vfbem Albam,editq; iulfit,vtoinnes Vngari,rclida fuperftitione, redirent ad verum Dei cult, Chriftiqj fidem, quadiuus Stephanus eos inftituerat,nbsp;vltimumqj fupplicium ftatuit in eos, qui contra facerent. Andreas igitur co nomine primus,amp;in ordine regum quartus,Bclam fratrem ducis Poloni generu,nbsp;cum tota familia,reuocauit in Vngariam,regniquc participem fecit, vt ipfe duasnbsp;regnipartesobtineret,BelatertiamDuGisappellatione.SufcepitAndreasexiu- nbsp;fto matrimoniofilix Ruthcnorum Ducis Salomonern amp; Dauid, ex pellice vetonbsp;Georgium. Belagcnuitex GeyfaPolonix Ducisfilia Ladiflaum, exulapudPo-loniam,poftque cius in V ngariam reditum,altcrum nomine Lambertum.Con-didit Andreas cocnobiumdiui Aniani pontificis Aureliorum,inloco quidiciturnbsp;Thion. Henricus autem rurfus inftaurato bello,petit Vngariam,perfequuturusnbsp;recens illatam Petro iniuriam. Sed eius conatus irriti fuerunt,ingruete tanta rc-rum omnium inopia, vt coadus Andrex Belxque pacem perpetuam dare fue-rit,infc(ft.aque re,rcdutis in Gcrmaniam copiiSjVngariamfratribushabendaninbsp;reliquit,aftinitatc contrada. Nam filiamdefpondit AndrexfilioSalomoni, quenbsp;pater appellari regem feviuetepalTus eft, etfinondum quinquennium puer ex- *.nbsp;ccderet. In quo fratri quoque Belx fecit iniuriam, cui fpem fuccedendi poftnbsp;cius obitum dederat, amp; pft inuitumcompulit affentire coronation! Salomo-lis. Hacindignationc Bela motus, in Poloniam feccffit, Andreas adimperato-remfocerum Salomonern emandauit, vn cum pluribus Vngarix principibus-IntereaBela,paratisad bellum neceftariis,acceptas focero copias in Vnga-riamducit. Andreas adnunciumtumultuarioexercitucomparato,accerfiusq;nbsp;auxiliaribusab Henrico duce Boemix,quern mercede coduxerat, obuianiB^-quot;nbsp;lx progreditur. Ad amnem I'itiam collatis fignis dimicatum, donee ad elaninbsp;belli Mars inclinauit, Andreas fuis defertus, infugamfeconiecit,interceptusnbsp;ab infcquutis equitibus occiditur,acin monaftcrio diui Aniani, quodipfe Pnbsp;diderat,humatus eft.
Bela vidoria clementcrvfus, Germanorum duces apudeum captiuo^j hu-maniflime tradatos, gratis dimifit. Albarn profedus, regium capitis infigne^e-pit,regnque pacato diu potitus eft,omniumq; primus apud Vngaros exargen-to monctamfignauitjformnque amp; precia rebus conftituit,ccnfus actributa minuit. Quumque vno agmine magna vis Vngarorum concurrfetadeum, dum Albx morabatur, ac infano fremitu flagitaret, vt abiurata Chrifti fide, vetercsnbsp;cxremoniarum ritus inftauraret, ampliationem tridui poftulauit : interea fubi-^iriurg militem iuifit in cos irruerc,multisquc repente oppreffisjhominumvx-cordiam compefcuit.Obiitque tcrtio,exquo rcgnarc ccepcrat,anno,fortepro- 4nbsp;lapfus ex regali folio, dumius inhominum conuentudicerct. Condituseftinnbsp;cccnobio Saluatoris Zeukzard,ab ipfo conftituto.
Audita Belx morte ^lomon, acceptis focero copiis, Vngariam petit, vn-de Gey fa Bclfilius,viribus fuis diffifus,Poloniam fe rccepit ex fuga.Sedvbi Salomon aiilia Germanorum dimifit, imperatorque rcuerfus in fua, Geyfarepa-rato bello, contra Salomonern mouet. Sed res ad pacem certis conditionibiis verfaeft,audorque Defiderioepifcopoconuenit,vtGeyfaDucisappellatio-nc contentus, eadem qux pater Bela polfideret. idumfoedus eftapud vrbemnbsp;Quinquecclefienfem, in qua Salomon prxfenteGeyfadiadema accepir,infe-quentiq; node, ca vrbs incendio fortuito pend tota conflagrauit. Precibus de-indeZolomcri Dalmatiarumprincipis, vterquecopias eduxitauxiliares,ad-uerfus Corinthos, qui Dalmatix quofdam fines occupabant. Re profperege- (nbsp;fta,rcduccs,quodcccnobium diuo lacobo Palatinus inZechimercxerat,dedi-Gandumcuraucrunt.EtSalomon,eiusq5fratcr Dauid,exfcnullamfobolemfufinbsp;ceperunt. Ipfe verb Geyfafilioshabuit,Colomannumamp; Almum. Qmiraqn^nbsp;Boenfix
-ocr page 883-VNGARI, LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
ocmi, violate fderc, irrupiflent in V ngariam j ciim magna fua ftrage repulfi cefferunt: Vngarque Boemi fines ingrelfi,ferro ignique omnia populati funtinbsp;Eadem fortuna Chunos excepit, in Pannoni fines aufos itrumpere, magnam-Hucabegifle prdam. Mox exercitum Salomon amp;Geyfaduxerunt in Albam^nbsp;oppidum Bulgarie,ex ca{a,qud hoftibus Vngarorum,contra pacis conditio-portas aperuiflent. Trimeftris obfidio fuit,donee ab Vngaraquadam puel-apud Albanos captiua, inie:us ignis aedificia corripuit occafionemque ddit VngariSjVt trafeenfis moenibusjvrbem caperent.Ingcns inde praeda alporta-in quapartiendainter regem ducemqc diffenfio obortaeft : paulatim^ gli- fcente ira, re ad caedem verfa, pnmo rex ducempepulit; accedentibus deindenbsp;oeinis ad Geyfam,inftaurato prlio, regem compulit in fugam, qui fc recepitnbsp; arccs Mofon amp; Pofon*
Dux ergo Geyfa vidoria potitus,regium nomen vfurpauitjccepto de more diadctnatc,ftatimquc templum Vacienfe conftruxit, Interea Salomon im per-^orisopibus Vngariam recipere tentauit,irritque fpeS eius nonfufifetjUifiGer-^atiiae principes Geyfa corrupti, perduxiflent imperatorem, vt infeda re do-^nbsp;rediret. Porro Geyfa dudus (vt aiebat) confeientia,voluit inZugard e-^^tutn Salomon! regnum rcftituere,res tarnen effedu caruii. Geyfaque tertionbsp;Huaoirexappellatus eft anno,morboimplicitus biit,elatusque eft ad bafilicamnbsp;^cienfem.
Succeflitei Ladiflaus frater, eius nominis primus, ab Vngaris habeiias im-P^tij fiifcipere coadus,quum diceret,alterum nefas eile coronari,Salomonc fu^ Pcrftite,qui prior infigne rgis acceperat,affirmabtque,fipax inter eos tutafu-^nbsp;'^taeflet,vitro Salomon!regnoceirurm,duCatu contentum.RegeZolomero,nbsp;^iuuptaLadiflai foror erat, ab humanis abfq; liberis exempto,DalmatiaCro-^tiaquc Pannoni finibus accelfit. Et cum Salomonc rem cpofuitanno,quamnbsp;f^gnarecpit, quarto, padus ingentemannuam pecuniam. Verum compertnbsp;^omonisin eum conipiratione, comprehenfum coniecitincarccremVifle-^^di j vndc poftca emifliis, apud regem paucis admodum diebus moratus, adnbsp;^'icctnHunnorumconfugit. Hunc ad belli focietatem perpulit,quum fidemnbsp;^diflet, eiusfiliam inmatrimoniofehabiturum,Tranfiyluanamquc prouifi-^^tndono daturum. Itaque paribus aufpiciis in Ladillaum mouente$,ab eo vinbsp;j b Higa vix euaferunt. andern Salomon vitam agens folitariam medio fub-^tus eft, fepultusquc apud oppidum Iftri Polm. Ipfe vero Ladiflaus aduer-
Chunos,frequenterincurfionibus Vngariam vexantes, profper pugna-Rutenos iniuper amp; Polonos domuit. Qimmque bellum moliretur in San-'^Poluch, qui Pragam vrbem occupauerat, vt earn nepoti Chomado Boemo-^^itiducireftitueret,in tegritudinem lapfus,bauditamultpftobiit. Impe-peruenit ad Almum Geyf filium, quem Ladiflaus fucceflbrem fibi ?Hinauerat,fed ad Colomnumfratrcmnatumaiorem, Geyfa tatis verccun-^nbsp;acedente.
Colomnus ergo ftatura brcuis,lingua blcfs,amp; altcro pede claudus, ab Vn-^tis in regium faftigium euedus eft. Inde inter cum Almumque fratrem ott *enfione, audoribus vtriufque amicis, ab acie difeetum, ventumqi in collo*nbsp;i^ium j allatisquc in medium cladibs acceptis domeftica fedition^ leuiquenbsp;, ^lt;^iufa,patrum memoria fratres inter fc fobrinosq;, aliancceflitudine con-^ftos,paricidaliprlio occubuilfe, placuititaremcomponere; Abelloabfti*nbsp;^'fcntjfi quifthaberent inter fefratres,quodeXpoftularent, fingularicerfaminenbsp;conditionibus firmatapace,Colomanns cXercitum duxitinnbsp;/tenos ,quimlieri tum parebant. Eafupplexad regem venir, inclementer*nbsp;H'te reieda, defperationc fumpfit animos amp; confilium ; riam Hnnos eius au-. *^tes,in Vngarorumcaftra repente emittit,hiincautos adorti vertunt in fuga,nbsp;Antique ftrage cxdunt. Habuit Colomannus ex priore coniugeLadiflaumnbsp;^^phanumque filios. Amiflo Ladiflao fuperduxitalceram,quam paul pft di*nbsp;'tin adulterio deprehefam, qu iam eX ea fufeepiflet fili nomine Borich, exnbsp;BB ij
-ocr page 884-S44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. RITIIDEREGIBVSnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
quo natus eft auito nomine Colomannus. Qmimque res nouas fubinde moli* retur,Almum fratrcmjCiusque filium Belam,captos luminibus priuauit.Rumornbsp;eft Colomannu,quum V aradienfis epifcopus eflet inauguratus,a Romano pon-tifice refecratum, eiusque permiffu, depofito faeerdotio creatuin regem. Mitnbsp;amp; is in Apuliam copias, Venctis condmfta claflc, duobusq; maritimis oppidisnbsp;occupatis,Monopoli Brundufique V cnetorum prfidium impofuit.Obiit anno Salutis millefimo cencefimo quartodecimo quum regnaflet annis viginti-quinquCjmenfibus quinque.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Habcnas regni Stephanus exccpit eius filius,qui Robert! Guifchardifiliam nbsp;nbsp;nbsp;-
duxit vxorem. Copiis infuper auxiliaribusin Ruthcnos immifit, vt opem duci ferret,aduerfus fratrem bellum gerenti,fed infeta re,duce mortuo,rcdiitprinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
cipibus regni coadus. Bellum quoque fufcepit in Grcos, quibus maximisal-fcdus incommodis,pacis conditiones accepit. Q^umque nihil liberorufufce-pifletjAlmi filium Belam,fobrinumfuum,quem Colomannus (vtdiximus)ol^ ccauerat, in fpem fucceffionis erexit, in matrimonium datacomitis Scruix fa*nbsp;lia,qux Geyfam filium peperit. Exinde lapfus in acgritudinem,defundus eft anno,poftquam regnare cpit,duodeuigefmo.
Belxtametfi capto luminibus regnum ftetit,cxeademq;coniuge,cuinoniegt;' Helena,treis alios habuit filios,Ladiflaum S tephanumqj amp; Almum.Crudeliic^nbsp;animaduertitineos,quorumconfilioColomannus Almumpattern,lqueob-* Inbsp;ccauerat. Interea Brochus,ex adultcrio fecundx Colomanni coniugis editus,nbsp;affedans regnum, Ruthenorum Polonorumq; copiis adiutus,in Belam fufee-
pto bello,parum fliciter ad locum,cui nomen Sceo, pugnauit. Anno denique principatus fui decimo Bela diem claufit,elatusquc eft in Albenfembalilicamnbsp;Gey fa patri fuccelfit, in lucem editus in priuata patris fortuna, qui fratres exnbsp;arce Pofon,quameximprouifo occupauerant, res nouas molientes facile pepu-lit. Impcratoremprxtcrea ConradumjLodouicumqsFrancorumregem,copiesnbsp;ad recuperandam Hierofolymam ducentes, hofpitio fufcepit. Exercicuni quoque duxit in RuthenoSjVt illatam focero perfequeretur iniuriam.Quuwque re-gnalTet annis viginti,menfibusqj tribus,ab humanis exceflit, anno Salutis mille- 5nbsp;fimo centefimo fexagefimo primo, fitus in eodem cum patre conditorio.
it
Imperium Stephanus excepit,conominetertius,Geyfapatreortus.lsLa-diflao primm patruo,moxq; co defundo, Stephano Ladillai fratre bcllo pc-tituseft. Sedacic vidor,amp;fuperato Stephano,regnauit annis duodccim,morte obita,Stridoni condituseft.
Bela, Stephani tertij filius, ab humanis exempto pairc,loco fratnshabenas imperij fufcepit. Hicexternonullo bello tentatus eft,ocio potitus pacis,opibus *nbsp;intcntus,mores acri cenfuracorrexit,infacinorofos animaduertens omnes,vn-decunque copertos habuit ex fuaditione: nec prxtereamemorabile quicquamnbsp;geflt,annisdccamp;feptem, quibus in vita fuit. Apud Albarn fepultus eft, Erne-rico Sc Andrea fuperftitibus liberis.
Res ad Emericum peruenit, eaque potitus eft ociofe, amp; abfque iniuria belli, annis circiternouem. Deceflitquefupcrftite filio Ladiflao, quemfuftulitex Conftantia Aragonia; ftimulaturque in Agrienfi templo, anno Salutis millefimo duc^tefimo.
Ladiflaus ab co, nomine co fecundus, amiflb patre,regnum breuitenuit: nam intra fex menfcs,adolefcens adhuc,immaturo raptus eft obitu.
Ladillai morte, Andrex fccundo, Ladillai patruo,ad principatum patuit fiditus. Huie ex Gertrudis connubio libcri fuere, Belaj Colomannus, Andreas,nbsp;amp;:Elifabeth,caqux pft,vbihominemexuit,in clum relata eft. Gertrudisau-1nbsp;tem,quum vnifuorumfratrum,quieamvifumvenerat,Bancabanimihtisforo-rcm prpduxiiret,in fecxdemconuertit. Nam Bancabanus, comperto germantnbsp;ftupro,debacchatus eft in audorem,Gertrudimq; itcratis vulneribus interemft-Andreas Hierofolymaduxit exercitum exvoto,quodBela pater fufeeperat. lu'nbsp;deque protomartyris Stephani, Margaritx^ Virginis auexit capita, dexirasqucnbsp;Bartho-
-ocr page 885-VNG ARI, LIBER l. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;845
BartholomiThomque apoftolorum,hydriamque vnam ex fex,in quibus a-Deus nofter in vinum comutauit. Annos triginta iam regnauerat,quum *norbo folutus,elatus eft in cnobiumDeEgfuSjVt appellann
Eius liberum natu maximuSj ab fuo nomine quartuSjimperiu Bla fufcepit. ex Maria, Coftantinopolitani Imperatoris filia, genuit Belam, qui viuo pa-deccflit,amp;: Stephanum^ Bel regnojTartari c maximis Viigariam copiis in-^dunt. Iis obuiam BelaprogreiTuSjapud flumen Sceojcomifla pugnaviduS,-S^epedibus falutcquxfiuit, omni fcr iuuentute defidcrara. Tartaros Vngarianbsp;j^^^ienniopotitos,infua conuerti cegiqinopia comeatuumorta,bellis interiun-^fatione,cxquamultahomin millipcriifl'econftat,ctiam poftqam Tartarinbsp;^opiasreduxerunt. Cum Boemis idem Bla profper pugnauic* Apudinfulamnbsp;udenfemfato cnceflit,annoregnifui trigefimoquinto,eiatusinbafilic Dei-^nbsp;P^ Virginis,quae curationiseft eorumflaminum,qife Minores appellant.nbsp;, Mortuo Bla,Stephanus eius nominis quartus,fratrum natu minimus, patrinbsp;^cceflit aufpiciis melioribus s nam domuit B oemos, eorum fuperato duce O-^ocarojicundum amnemRapcha,Buigaros imperata facere compulit:amp;hcnbsp;^^nia,intra biennium quo regnauit. Obiitamp; ipfe mortem, in qua pater, infulanbsp;~denfi,fuperftitibus liberis, Ladiflao,Mariaquc ea, qu Carolo nominis eiusnbsp;io ^^^*^do,Sicilia: regi,nupfit
Ladiilaus itaque fui nominis tcrtius,anno ab humanitate Dei noftri mille-itnoductefimofeptuagefimofexto,regium capitis infignefumpiit, Auxiliari-'isq;Germanorum copiis,Othocaru bello repetit, eque inaciecfo, vertitur ^Cunianos,qui fines Vngarixhoftiliter ingrell'ijpopulabantur duce ldamur^nbsp;Rdern belli Fortuna fuit,q cum Boemis i nam Cumanis adinternecioneca;-*5gt;vix cfFufa fuga pauci elapfi, adTartaros vfque penetrauerunt, eosq; ad repc-^^ndam bello y ngariam facile perpulerunt,omniaque ad viq; locum, qui Pefthnbsp;^Ppellatur,igni fcrrque vaftarunt. Huie Ladiflao,Carolifiliafui nominis pri-^bnupta fiiit,fed ea dimiira,plures ex Cumanis vxores fuperduxit,nec Legatonbsp;*Qiitificis,eo nomine Vngariam profedo,perduci potuiqvtiniutiofe remvxo-non trataret. A Cumanis, quorum affinitate czteris omnibus habuit po-^'rem,miferabilitcr irtteremptus eft,anno principatus ftiidecimoquartOjCxeo-*nbsp;^Ueregni fortunarelabi cpit, quum nullam'fobolem reliquifleti
Unique ventum eft ad Andream nominis eius tertium, Andre fecundi ne-P^teth, eius qui fuit Ladiflai, qui nouiflm vitafunuS eft. Vnde fatis apparet, ^^dreamamp;: Ladiflaum fuiflefobrinos. Andreas enim fecundus, dumrediit abnbsp;^^peditione, quam fufeeptam demonftrauimusin Hierofolyma,MarchionisE-cnGs vfushofpitio,eius filiamduxitinmatrimonium,exequegcnuitStepha-^^^jinlucem mortuo iamptre editum, quemvocantPofthumum. HicVe-^^*gcneris matrona peperit Andream, cognometo V enctum, quod matre V e-^etaortus,Venetiis educatuseflet. Andras igitur interemptoLadiflao,dia*nbsp;7ttiafnipfit,annqueprincipatusfuifecundo,bellodomuitAuftriam. Ve-Bonifacius odtaus, efflagitantibus V ngariac priheipibus, Carolm Rober-Caroli fecundi nepotem Manxque,regcm Sicili^qi Carolo Martello pa-^^tiatus erat, in Vigari regem dclart ,co nomine,quod Vngarix tegnumnbsp;pgisadCarolum Robertum, qum ad Andream pertirteret, quonm Ladif-?ncrtij foror Maria, fuerit auia Caroli, LadiflausquC nulla relita fobole dccef-
Sed ca res Andre nihilo profuit,na contemptis Legatis,quos ob id ipfum pontifex Vngariamiferat, Andreas,ex quo regimen acCepit,annis vndeciin polo in officio fuque fide continuitjobitque die, Budconditus eft addcmnbsp;^^tnimMinorum.
^ortuoAndrea,Carolumloco regis habebnt hi,qui cum cUocarat. Verunl ^olocenfis Archiepifcopus,Agrienfis,Varadienfisq;,amp;Vacienfis,Chianadien-Moznenfis,amp; Scepfenenfis cpifcopi,V cnceflaum, qem genuit O thocarus is,nbsp;Wm Ladiflaus in acie cecdit, B oemi regem frequentes adeunt, hortanturq;,nbsp; ngari regnumcapefTatjquodad fe lurc pertincreti
B B iij
-ocr page 886-4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. R I T 11 D E R 2 Gl B VS
Eratcnm Venccflaus Ann,Bel quart.' li,Vcnccflailt; dequotofies iatn diximus, amita: nepos. Is extra Boemi tines dom nollet cgredi, paterno nomine filium Venceflaum reg dedit Vngaris. Eares maxime inouit Vngariacpro-cereSjVtVenceflaummauellent,qtidverebatu ,nepontifexiusimpondire-gis vfurparet. A.c vt facilius,quo iurc Carolus c V enccflaus ad regnmn nicercn-tur,omnesintclligantjinfrgradus Aernoia detcriptimus.
Andreas iecundus,ilipts.
rSrephanij.snaft: proximusgt; quot;Ex Siephanos Ladiflaus tine hberis, c
Iff
CMariareginaSiciliX. t SCarolusRobtitus,
r rinnaBocmiRegina, x Caroio Martello lt; VcncefJaus tilius,
CVcnceaus nepos^ Contendentibus itaque Carolo Roberto, que m funplici nomine Carolum v-cant Vngari, Venceilaoq; qui Ladiflaus ab eis appellatus eft, cuius res fiipcriornbsp;fuit, acceptquefolio, quum nonomnes, criam qui fl;udiofcuocaueraiit,eiusnbsp;imperatafacerent,tn Boemiam fe rccep it ad patrem, cura diademate.
Quqdoccalionem dedit Vngaris, vt Odionem Bauari ducem, regem fa- *'* lutarent. Is Ladiflaocapitis infigni rcccpto, venir Vngariam, annquea Cbri-fti naciuitatc millefimo trecenteflmoquintoinaiiguratus eft:in regem, Vefpri-^nienti Chianadienfique Pontificibus, apud Albam. Quumque regioncm pe-teret Cedeln, Belafilio comit, coprelienfus a Ladiflao VaiuodaTranflylua-no,conielus in carcercm. In fequentiaueem anno milletimo trecentefimo no-no, frater Gentilis Cardinalis, latere legatus,totum annum moratusVnga-ri, cenfuras, amp; pontifice diras in cos promulgauit, qui Carolonon parebanr,nbsp;amp; in Vaiuodam Tranflyluanum, quod ereptum Othom diadema non reflitue-rct. Vngari negledarcligionc, dirarum fecuri fuerunt ad annum milletimuninbsp;t ccenteflmum decimum,donc in carnpum,cui Raptum nomen,aduocata }0nbsp;vndique concione, omnium confenfus Sdftudiainclinauerunt in Caro!,qcninbsp;recuperara Ladiflao Vaiuoda corona, de more ornauerunt. Exindequumar-ccin btideret, eo qud ab eo dcfecerat aduerfus Vngaros, qui Prxfeet faue-bant, immite cruentumqueprliumgeflr, exeo ramen excefltvitftor. Vxo-resbabuittreis,Mariam ,Chazmcri ducis Polonorum fihamdeinde Beatri-cem t eui parer, Romanorum fuit Imperator, fororem regis Boemorum, de fa-milia Lucenburgenfi;tertiamElifabetb,alterius Boemorum ducis fiamLadif-lai. Qquot; duos ei peperit filios,Carolum, qui intra annum, diem claufit, Ladif-laum,qucm pater amifit,cxalopropluft:ro, Loyfiumque ,amp; Andream. Qh/'nbsp;am Fclicianus eques ,rcgi,eiusqj coniugiamp; liberis necem parare per intidias 4nbsp;aufus eft. Apud Viflegradum prandebantinrcgiaCalendis Maij,quum FcUci^-nus impetu fado regem pereuffit in dextera, quatuorqs regin digitos ampura-uitjfed accurrentibus illicoftipatoribus, ipfe trucidatuseft,omnes^coniuraanbsp;per omnia exemplaludiriquc cxcarniticati, fupplicioaffcdifunt. Mouitex-indc contra Bazarad Vaiuodam, Valacborumhortatu, Vaiuod Tranflyluani,nbsp;Dionyfiique filij lanchga. Principique vitro Bazaradpacishoneftamcondi-tionem recufauit,eamq5 paulo pft, excrcitu conimeatuum penuria laborante,nbsp;pererc coadus eft. Padisquecum Bazarad induciis, exercitumreducebat: vbinbsp;veto quafdam fauces, prxruptisvtrinqucripis, anguftasingrefluseft, Valachi,nbsp;quifubfidebant tergofrontque, repente lublato clamore, farcinisimpeditosnbsp;Vngaros aggrediuntur iniquis locis, omnesqj ad vnum jx:n trucidauerunr. I-pfcreXjOpefamiliari ,fubinde mutatavefte trpida fuga vixeuafit. Egitctiamnbsp;cura loanne vigefimofecundo,Romano pontitice, vt Andreamcius fili nia-ximo natu proximum,Sicili3e regem declararct,3irentiete Roberto, qui tum rerum incapotiebatur, quod Andre Ioanna cius neptis nuptacrat. ipfeqjcuni
-ocr page 887-VNGARI, LIBER IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;847
profeftus eft adregnum,led infedare,fe recepit in Pannoniam, Andrea fi-Ofine diademate principatuqs fubipfiusRobertipoteftate relito.Reuerfusin ttaCarolus ,cum bocmi Poloni^ regibus inViflegrado in colloquium ve-omncmqj vitam cum iis pacemfeciE.lbiquoque cumCarolo fdus iniitnbsp;^ochka Ruthenorum dux,Chafmiius Poloni Rex^anno Salutis inillefimo trenbsp;^cnttfmonono. regno ccfltapud Villegradum Lodouico, Caroli Lomaiorinbsp;^atUjCius ex fororc nepoti. Iple Carolus obtinuit etiam parte acceptum Salerai principatum,inontemq;Garganum,regnqueVngariac,Dalmati,Croaci5nbsp; ^am,Serui,Galati,LodomenjComaniqj,amp;Bulgari,quadragintaduo-busannis. Annque Salutis millefimo trecentemoquadragclimo(ecundo,de-cuiofeptimo Calcndas Augurti, vita fundus eft apudVifl'egrad: cadauer Albarn tranflatum,magnified fepultum eft.
Patrifiicccflt annos agens lptemdecimLodouicus. Is in fnibus Tranfiyl-UanisdomuitSaxones, AlexandrumqueVaiuodamTranfrlpinum quifubla-^'Sanimispatredefciuerar, imperatafacere compulit. Eliiabeth eius mater in /^puliam venir, indeque Romam, mox in V ngariam, eueftigio relido reuertitnbsp;uincre. Lodouicus impetum loannis Boemorumregis, adueiius Chafmir Po-loniregemjper Legatos expeditione fada compefcuit,amp;Tartaros,qui Trant^nbsp;fyluanos attentabantjingenti eorum dita clade. Cum Stephano Bano Boznen- b rege iunxit affinitatcm,duda vxoreElifabeth cius filia, cuius opibus elatosnbsp;poaci principum fpiritascontudit,coegit|ue dido audientescfle.Profediisnbsp;^aderam cum copits,vtearn vrbem eximeret,infeda re domum redit. Quun,-4Ueeius frater Andras, Sicilix rex, refte fericafufpenfus apud Auerlam fuif-^nbsp;fct,aloannaeius nominisprima Andreconiuge,Lodouicus nonminus ac de-buir, ea rc permo tus j collato exercitu, Neapolim perfequuturus iniuriam per-Su, vitro expeditioncm fcquutis, Malatcfta Ariminenfi,Philippque Mancua-principe,amp;Francifco Foroliuienfi. Diffifarebus itaque fuis Ioanna, cLo-*iouico T arenti principe, cui interempto Andrea nupfcrar, aduentum Lodoui-^inon expedauit, fed tribus tantumlongis nauibus appulfi Mairiliam,inde A-^^uionem fereceperunr. Itaque Lodouicus omnium fummo ftudioexceptus,nbsp;^eapoli totque regno potitus eft. Habitque in confeios necis Andrc qu-I ^ohe, Dyrrhachij duccmvltimofupplicioaftccit. DuosqjLodouiciprincipisnbsp;^rentifratresjincatcnis Vngariam deducendoscurauit.eoCarolumquoque,nbsp;^udrex impuberem fili,mifit. Ipfe paulo pft,impolitis regni prfidio,Laczknbsp;aiuodaTranfiyluano,Volfradque De V olfrad quit Germano, cuiNeaponbsp;'Utprcipu crediditjin Pannoniam reuerfuseft. Quumq; Neapolitani,Cam-Yolfrado dcfcciflent,copiasqueducerentin Vaiuodam, is ob-^am progrefti-is in agro Auerfanohoftemconfecit. ExercitumquoqueLodo-. B*^iTareniiprincipis,propc mniaNeapolis ipfe Vaiuoda cccdit. Sed Ioannanbsp;^udouicusque Tatentinus, Auinionc Pontifici vendita, ex ea pecunia rpara-^nbsp;^*5 viribus, Neapolim bello rpt bant, quum Lodouicus V ngari rex, cuoca-vndiqueregni fui Principibus, auxiliisque Germanorum peditumquatuornbsp;^dlium, per Adriaticum mare, copias in Apuli littus expofuit ad vrbem Si-Pontum, quam Manfredoniam nunc appellant. Eaq; iTatim deditione recepta,nbsp;^miani milites,quumrex hibernaretapudoppidum Bari,quumd;ipereSi-Pontum vellent, orta inter fe ciuesqs amp; rpugnantes Vngaros feditione, in c- ni verfi, magna ex parte trucidati funt. Reliqui Germanorum Lodouiconbsp;^niiflbaclege,ne fe hofti adiungerct. Ex Baro Lodouicus protmus in Canulenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuius cxpugnationejdum per fcalas mris admotas intrcpidogra-
n riititur,iul u lapidis accepta plaga,prolapfus in arcis fo flam,ope fuorum,fuaq} ^^^uteincolumis euafir. IndeNeapolim per Luceriam petit, Auerfam^ftatimnbsp;dione cinxit,vbi vulnus accepit in pede ex ilt;ftu fagitte,nec co deftitit vrbemnbsp;Puntere, tertioque pft menfecompulitad deditionem,penuriac5meatuumlt;nbsp;^^coppidumfolm, fed amp; arcis Prfe(ftus,Iacobus Pignatellus, in regis fidemnbsp;nit, AppetenteLudorumfculariumfolennitempore, quod in meliuscoknbsp;B B ifij
-ocr page 888-48 MICH. RIT II DE REG IB VS
uerfo ritu czremoniarum, lubileutn noftrl vocant,quum regnum prxfidio fip mafletjpfe LodoUicus in Vrbem venit,amp; inde paulo pft Vngariam.Sedtrien-nio pft vi(ftus,afliduis efflagicacionibus Clementis Sexti,regno ceflit Eec'efix,nbsp;fratrest|uc LodouiciTarentini j quos apud Viflegradum feruabat in vinculis,nbsp;dimifitjin Venetosfufdeptobellojpro rcCipienda Dalmatia,quam Vngaricon-turbatam occupauerant.ObfeftbqeTaruifiojquum plura circm finitima op-pida VI Cepiflet, Legatos obfidioni caftris^ue prfecit, ipfe paruo prftdio do-mum rediit.Etiam non tantum Dalmatiam receperat, fedantiqui quoquc Vc-netorum iuris aliqua redegeratinpoteftatem,fed ea poftea,pa(ftapace cum Vc-netiSjteftituit. Ab incurfionibus etiam Lituanorum Rutenos exemit,eamquc nbsp;gentem per fuos aliquandiu duces adminiftrauit.AuXilia ter Ecclefiae mifitinl-taliam,contra vim tyrannorum, qui contredabant ea qux Pontificis erant,Bar-nabamqueamp; Galeaz Vicecomites, infcftosBononix compcfcuit. Alberto pr-terea Auftri duci fuppctias tulit in Turegienfcs, qui ab eo defecerat: hinoftronbsp;tempore focij funt Heluctiorum. Sufcepit expeditionem quoqs in Vulgariam,nbsp;amp;Strachmerum VulgariXjVtfcmetipfc nuncupabat,Imperatoremimpcratafanbsp;cere coegit,achabuitincuftodiaapudarccm Gamncch, demumreceptaabeonbsp;fide,iuramentoque, fe dufto rgis obedientem fore, nec vnquam hoftilia moJi-turum,dimifitinregnu. Mouit amp;:aduerfus imperatorem Carolum, verfus Moran inum,fcd nulla racmorabili re gefta reduxitcxercitu. Eius auunculo Chafi*nbsp;mero vitafundo , Poloni regem fege (Tit. Ab omnibus Vngari finibusHe-brieos cxegit, hique fe in Auftriam Boemiamque receperurft. Condiditamp;Ere-
mitarum cnobia,facellaque Deipar Virginis honori dicata.Lodouiciprinci-patu,coque maxime adnitte,Cumani Tartarorum cremoniisabiedis, ad verum Dei cultum, Cliriftianumque dogma tranh'crunt. Eorum fcquutiruntcx-cmplumin Bozna Patrini,Sclauique,fedinreligionediu nonperftiterunt. Per idem tempus, OlachiMoldauiam vacuam cultoribus occuparunt. Habuit LodoUicus in matrimonio Margaretam,qux nullo edito partu, mature decelfit,acnbsp;Elilabeth, ex qua tres tantum puellas fufcepit. Qi^rum Catharina natu maximam, virginem, innuptamquc extulerunt, alteram nomine Mariam Sigifmun- }0nbsp;do BrandburgenfMarchioni collocarunt, cumijjefucce/fionis inregni'iPan-noni.Terriafuit Aduiga, cui Poloni regnum ccflit in partem parernichre-ditatis,quPrincipumconfenfu,IaguIenupfit,Lithuanorumrcgulo,quinupernbsp;acceperat Chrifti rcligioncm cum duobus fratribus, ipfoque dicluftrico facrinbsp;baptifmatis pro lagula Ladiflaus eft appellatus. Obiitaut Lodouicus tertio idusnbsp;Septebris,anno Salutis millciimo trecentcfimo odogehmofccudo. Conditus innbsp;facello iacet,quod ipfe viucns in bafilica diu Virginis apud Albarn conftruen-dam curaucrat,regnauit anttis quadraginta,mcnfe vno, dicbus viginti duobus.
Hucujquefecttnda Bonntjdectts.
A morte Lodouici,Pnoniregnum rcciditinMariam,Lodouici^Iia,quz 40 bienniopoftquam capitis iniignefumpftr,abiis,qui maxime hbidebebat, Lo-douico patre lummis afteli beneficiis,inita conipiratione, valde laborauit.
Euocatus cnim Carolus, Andrea: filius,c regno Sicilia;, per Epifcopu Zagra-bienfem,clafle delatus,oram Signia; tcnuit, inde Zagrabiam profedus, Budam transitptr fpeciem componcditumultus, ex commodo fororis, Ab vtraq;Regina,matre fiJiaq;,obuiain progreffis, honorifice exccptus,afcemoccupat. Eli-fiberh cum hha MariametupericuJi cJapfa:, fugarctrahuntur,Albamquccumnbsp;rege dedut.x funt, vbi CaroJus acccpto diadematc, Budam reucrfus. Hand iranbsp;multo pft FI /abcth,amp;: Nicolai Palatini deGara,perfpccicolIoquij, circum-uentus inh'd is, aBlafioForgach acc-cpralethaliplaga, comprchenfusincarce-fOnbsp;rem Conielt;ft'.iscft,vbi vel ex vulnerc,vcl indiCo veneno vicammiferabihtefex- 'nbsp;halauit. Ipfx veto Regina: forte extra Budx muros cgrelfe,modico famiharumnbsp;comitatu, vix oppido,cui nomen Diaco,propinquaueranr,amp;ecce Joannes Ba-nusde Horuarh cas adortus,Nicolao Palacino,Blahoq(ue obtruncato, captiuasnbsp;agit. Proximaqucnolt;fte,hlifabcthin proximpm flumen mergitur, Mariam Ba-aasia
-ocr page 889-VNG ARIj LI BER I L
S ih Croatia dcduxit,ibique in vinculis habuit in arcc Cupr, donee aduen-^SigifmundiMarchionis, ipfius Maria: fponfi, quinunciabaturvalidamBoe-orum manum ducere,territus,adada iurare Reginamjniuriamnon vlturain, ^niifit ad Sigifmundum, B udam.
SaJutis igitur anno millefimo trecentcfimo oluagefmo fexto,rcgni Principes, habito conuentu,refercnte Regina,apud Albarn decreuerut, vtSigifmun-iusjcelebrato conubiOjPannoni regnum capefferen Ornatus itaque corona, ^ontralas vndique copias in Banum,Ioannemque DeHoruath,vtiniuriacon-^giSjCdemque focrus vlcifceretur,educit. At ipfe Banus, vbi Pofegheuar op-pidu.quo fe receperat, obfidionc premi viditjamne proximo Sau tranato, fu-giperuenit in callrum Dobor. Infequente Sigifmundo magnisitineribus ,amp;nbsp;lampofitis adoppidum callris ^ad folitas artes conuerfus Banus ,clabi tentauit,nbsp;in hoftes incidit,ad Sigifmunduinque dedui^us eft. Qui D obor expugnato,nbsp;^ofnaque amp; Croaciacoadisimperatafacere, loannemBanum, omnibus ex-oiplis antea cru datum, vltimofupplicioaffecit apud vrbem Qmnquecclciie-^em,c5tcntusEpifcopumZagrabrienfem,quoad vixit,cxiliomuilauifle.Mol-^uiam deinde domuit, Stephanoque Vaiuodveniampeteti ddit, coalum-^nbsp;iurare in eius verba tributumquotannisdemoreperfoluturum, dimitinnbsp;onore magiftratus. Sextus agebatur annus, ex quo regno potitus, exercitumnbsp;^onduxitin Valachos,quiTurcas euocaueruntin auxilium, rebusque profpe-Jegeftis, achoftibus profligatis, oppidum Nikodobfidionecinxit, acvi cepit*nbsp;^nterea Regina diemclaufit,amp;: Ladiflaus, cui nuptaRegin foror erat, Polonia:
V ngaria: regnum iure hxreditatis ad vxorem fuam trahebac, ingentiq; ma^ 1 Vngari fines ingrelTumloannes Strigonienfis pontifex,quoadmaiores ad-'^^drent copi,moratus eft. IntereaTurcarum princeps Amurathes, quiGrx-inter fe fuper imperio diftidtibus, ex Afia traiecerat in Europam, magnam-Thracia: partem (ubegerat, obiit diem. Eiusque films Pafahiecs, incredi-oili fucceflu omnem Tliraciam, Theflaliam Macedoniamque, Phocidem amp;nbsp;quot;'^otiamoccupauerat,amp;iam Myfiam,quam Bulgariam vocant, Vngari con-^*^^t)utam bello petebat, vnde Sigifmundus ab eo, mifl'o caduceatore petiit, vnbsp;conatu defifteret. Isaftuto callidoque confiliorefponfum diftulit,quo- totaprouinciapotituseft: poft ar morum varia genera conferri iuflitinquannbsp;^anifu domus aulam,accerfitoquecaduceatori, Hc,inquit,poflidendis My- finibus iiabeo iura, arma digito monftrans. Ex quo Sigifmundo ncceffe fuit,nbsp;regni fui decimo,collatis vndique viribus,expeditionemfufeipere contranbsp;i^tcas. Habuitque voluntaries belli focios ex Anglia Galliaque plurimos, illu-i loco natos, amp; in iis Burgundi ducem, qui ftudio defendcndreligionis,nbsp;^fo,fuis fumptibus,ad id bellum properabant.Et iam Myfi fines agmen Sigif-5j^^^ditenebat,oppidaqueOrifzum,amp; Biolinium, Turcarumprfidio firmatajnbsp;^^cepcrat,quumcaftra circa Nicopolimpofuerunt, anno Salutis millefimo tr^nbsp;^^i^tefimo nonagefimo fexto,intraCalendas Olobris. Earc Turcarumprinci-pnciata,qummaximis potuit copiis,Bulgariam proficifcitur. Ad diempr-conftitutum, dum Galli primam adem libi expetunt, primumque hoftiuranbsp;^pctumfuftinere,pulclirum duct,auidius inchoato^rlio,prius quam omnisnbsp;cxplicaretur,ab equis defilicrunt, vt xquo Marte cumTurcis e^perirtunnbsp;^^mque equifine cuftodibusincaftrarediiflent. Vngari Gallos ab bofte cx-i^ati,tumultuariccEperunt,ordinibusque turbatis, aTurcis grauiter infiften-j ^sin fuga conieifti, Sigifmundum quoq; traxerunt. is primo Cftantinopo-lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rl^odum, demum Dalmatiam Croaciamq; peruenit. IntereaPan-
^ni qui Ja principes, verfis in Ladiflai iam dcfun6tifiliftudiis,c regno Nea-f Olis euocant,fed is infelici patris euentu monitus,approperandum minime ra-S aliquandiu rem diftulit. Interim loannis Strigonienfis Pontificis,illorum^ Canufa,loannisque de Maroth ope,Sigifmundus inregnum receptus eft,fcdnbsp;onitamuli pftaprincipibus in carcerem conielus,in oppido Soclos eufto-^^r. TumLadiflai vexillura perVngariamdrcumfercur,lxtisquemultoruin
-ocr page 890-8;o MICH. RITII DE REGIBVS acclamadonibus abfens rex appellaturjadeaLadiflausiterinVngariamcapcf-fit. Interea Sigifmundus fruftratis vinculiselapfuscftj opera cuiufdamvidux,nbsp;qu Nicolai Palatini fucrat vxor, eorum^ mater, quibus cuftodia Sigifmundinbsp;crdita erat. Ab iis itaquc Morauiam dedudo Sigifmundo,deditoiam luxfugnbsp;rumore, diuerfarparti fadiones inteftina bella excitauerunt. Ipfe veto Sigil-mundus,exercitu propere coaZIo, popularibus fuis obnixc nauantibus operain,nbsp;fauentibus etiamnonnullis Vngaris,Vngariamrediit, nec multpoft fuarecu-perauir.Ad earn famam Ladiflaus,quiiam Dalmatiammagnis itineribus appu-leratj veftigio Neapolim redt. Sigifmundus aduocato totiusregni conuentunbsp;Stephanum Vaiuoda vltimo fupplicio afFecit, apud oppidum Cheuceufum,fo- wnbsp;ciosqj coniurationis partim egit in exilium,partim capite damnauit, eo^ terro-re continuit omnes in officio,nec inteftino bello follicitatus eft in vita.Qiiumq;nbsp;regnafler annis viginti tribus,Romanorum rex crcatus eft. Iterum^ beli mo-uet inTureas, obfefla^ arce Chalabocz, accepta clade, multis defideratis, do-mum redt. Per idem tempus fuperftitio, quam vocant Huffitanorum,in Boc-mia a loanne Hus, in Anglia loane Viklcff inftituta eft,amp;: ctus Adamiiariim,nbsp;qui primi parentis exemple, nudi degebantinfpeluncis, omnia qurcntes innbsp;commune. Quum^ maximus eorum natu, rem diuinamfuo ritu perfccilftt,nbsp;ad plebem conuerfus, ilia Genefeos effatus verba, Crefciteamp; multiplicaminbnbsp;reftiniftis luminibus, omnes paflim difeurrebant ad amplexus illius, quameun-que fors obuiam proximamqj dediflet. Is hominum furor quum breui tantumnbsp;conualuiftetjVt non modo fe ab aliorum iniuria tueri, fed vitro etiainbellopesrent eos qui no idem fentirent,Sigifmundus, ex Pannonia Germania^
dis copiisjineos mouit. Hi verb duceZifcalufco, qui alterocaptuseracocu-lo,raptisarmis obuiam progrefti,imperatorem vertunt in fugam, tanto ardorc impetuqs ferebantur, infigne calicis in vexillo portantes : nam amp; hic error cosnbsp;tenebat, vt contenderent in vtraque fpecie communicandum. Qiium^ Sigdquot;nbsp;mundus concilio Conftantienfi intereflet, hi quibus proficifeens Vngarix gu-bernacula commiferat,aduerfus HeruoiamSpaletiducem, qui fpecie vdican-dlibertatis Vngarix,rcs nouas moliebatur,infliciter pugnauerunt. Anno^ 5nbsp;trigefimoquarto, quam regnare cpit in Vngaria Sigifmundus, infigne diadc-matis accepit ex regno Bocmia:,amp;fi longe prius eopotitus erat, Vencedaofra-tre fublato.Tumultus infuper excitatus eft rufticis afFedanribus,vt iadabant,nbsp;rcgnum,quidiu vagati longe latequc igne ferroque vaftatis omnibus,a^gr^nbsp;demfuperatifunt. In capita coniurationis vltimo fupplicioanimaduerfum,a-lios effoffis oculis, aut prcifis manibusad vnum dimifit. ExindeSigifinundusnbsp;in vrbem venir, vbi ab Eugenio Q^rto pontifice maximo ,imperiali coronanbsp;coronatus eft. Vngariamque magno cum plaufu quafi triumphans ingrelTusadnbsp;compefeendos Boemix tumultus reda pergit, fubitaque vi moi bi correptus a-^ud oppidum Pragam,grauis etiam annis ,vt Vngaros illuc cum fequutos fau- 4nbsp;cibus Huffitanorum eximeret,aggrauante etiam morbo,extra Boemix fines cr-ferri voluit.Sednondum peruenerat in Pannoniam, quumfeflus xtatc,xgf^^quot;nbsp;dineq5,amp; itineris labore|apudZnoimammigrauitc vita. Q^m regnaffet apudnbsp;Vngaros annis quinquaginta vno ,in Boemiafeptcmdecim ,rcxquc Roniano-runi fuifttt annis vigintifcptem,imperatorque quinque, xtatis agens annumfe-ptuagcfimum,clatusquc adbafilicam Varadicnfem,conditusineaiacet. Vnga-rix Boemixque regnum,Sigifmundi gener, Auftrix duxexcepitjElifabeth vm-camSigifmundifiliam,ex fecundaciuge nomine Barbara, Cilix comitis Hermanni filia,habens in matrimonio, quam viuo patre,cum fpe fucceffionis ad V'nbsp;trunque rcgnuinfpoponderac.
Is Albertus anno Salutis millefimo quadringentefimo duodequadrageu' mOjCalendis Ianuariis,apud Albarn coronatus eft. Eiusprincipatu Panones rcSnbsp;omniumTeuthonicorum, qui negociabantur,aut alia de caufa fedcs habebantnbsp;in finibus Vngarix,diripucrunt,dita ingenti eorum cxde. Copias etiam duxi^nbsp;Albertus in Huflitanos, qui fcreccperant ad oppidum Tabor,abfeconditum
-ocr page 891-VNGARI, LIBER IL
fiatraloci ic opcremunitifl'imum, quumque tribus mcfibus obfidione fruftra cinxiflet oppidum, infecta re domum rediit. Exercitum quoque numcrofumnbsp;coegit aduerfusTurcas, qui quum diu morarentur, occupatiexpugnandis Ra-^cia,Epiro jtofiaque, Pannones longa in caftris expectationegrauati, quumnbsp;bupogentililingua conclamaflentjinuico rege, ad propria redierunt. Albertusnbsp;adueriavaletudine correptus,itincrc nonintermifloquumViennam contende- ^tjinualefcentc morbo,diem claufit in oppido Nefine, quum biennio ferc re-gnafl'et,anno Salutis millefimo quadringentefimo vndequadragefimo, rclatus-Que Albam, ibi fepulturhonorem fortitus eft.Elifabeth, vxor Alberti, fercnsnbsp;'terum,poftviri mortem rem tcnuit. Ambigentibus Vngaris ,vtriusfexus cdi-^utapartum foret,Elifabethindeteriorem magisinclinabat,amp; puellamfore eernbsp;argumentis augurabatur.
itaque ea auctorc regni principes miffis legatis euocauerunt Vladiflaum Li-fanixducem,fratrem Chafirreri Poloniregis. Interim regina pucrum pc-perit, cui nomen Vladiflaus etiamfuin Verum feroreuocatisSenatoribus, V-diflaus dux in Vngariam magnis itineribus, rapto venerat agmine, plurimo -^utnftudiis exceptus adregnandum : neceo fecius Elifabeth, cumfufadionis ominibus ,infantcm quatuor partu menfium detulit Albam, coronaque denbsp;1 ^ore ornatum,peralisfolennibus,Viflegradumrediit.TenebatVladiflaus Bunbsp;Q arcem fponte prxfelo fala deditione. Uiadema fecum regina lcruandumnbsp;^portauit,elufisque proceribus, amp; filiumamp;coronam emadauitad Fredericumnbsp;tiri duccm,qui creatus Romanorum rex erat,amp; pueri cfanguineus. Qimm-H^evariafortunadiucertafl'entjVladiflaifaliofuperiorfuit,operaprcipulo-^nbsp;I ^^nisde Hunyad, quo Matthias Vngaria:rex originemtraxit, Vladillausquenbsp;^^xappellatus, inligne capitis accepit, Pereofdem dies ipfeloannes de Hu-; VaiuodaTranfyluanus aduerfusTurcas fliciter fpe pugnauit. Age-^'urdeconditionibus pacis inter Elifabethamp; Vladiflaum,perlegatumquen-de latere, quum repente Elifabeth vita excclTit. Induci annorum de-j^^n^,Turcas inter amp;; Vngarospatfunt, quas Vngarigrauifuacladeviolaue-I NamcommilTo prlio ,rexVladiflaus inaciedeiideratus, ipflfuli fu-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma accepta clade vixeuafenmt, anno principatus Vladiflai quar-
, nbsp;nbsp;nbsp;Rebus afflictis,Vngari animum appulerunt ad Ladiflaum pucrum, Alberti
JUni, quem apud Fredcricum cducaridemonftrauimus. Habitoquefolen-''conuentu totius gentis in campo Races,anno Salutis millefimo quadringen-quadragefimofexto, vno cofenfu regem crant Ladiflaum, tutorcmque ^'^puberi dant to annem Hunyad Vaiuodam,modcrarcturomnia,quoufque rexnbsp;eflet tatis. Is loannes, accepta tutela,nihilhabuitantiquius ,qumnbsp;takul vlcifci, amp;eumquoqueVaiuodam, qui loannem detinuerat in vincu-^advfquefuperioris Vladiflai mortem. Expletoquecius poena animo,rebus-
pro tempore compoficis,loannes amp; Vngari, Frederico diadema, rcgemqj * '^i^repofcunt, Optimatesque vna cum loanne, Viennam regem falutatumnbsp;Pfofeti flint. Ipfcque loannes titulo comitatus Byftricenfis honore iureq; do- rege, nec non infignibus rubri Iconis in albo campo. Per eofdemnbsp;Nicolaus Qujntus Komanus pontifex omnescru?e fignatoseuocauit,du-loanne Capifl:rano,viro fumm fanditatis, eius fed,qu Minor^ dicitur,nbsp;N^annoniamfinitimaqucloca mifit, vtbellumcontraTurcasgererent. Namnbsp;^biitnetus Amurathis filius ,obfidioneConft:antinopolimcinxerat, amp; ante-noftri auxilio irent,expugnauit.
Id (, ^^dislaus annum agens quarcumdecimu, Chriftiani natalis anno millefimo ^^dringentefimo quinquagefimo tertio venit in Vngariam,biennioquepoftnbsp;^^^Ornetus victoria Conftantinopolis elatus , Vngari fines ingrelTus, obfi-J^oecinxit oppidum Nandoralbcnfc. Quumque rex Ladislaus, amp; comesnbsp;^Iticus, Ladislai maternus auus, cuius confilio gcrebat omnia, Viennafuga-^dflent,auderctque nemo cum tarn numcrofo horrendoqs hofte congredi,Io-Vaiuoda comes Byftricenfis vitro nomdedit,amp; ab omnibus delperatani
-ocr page 892-8yi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. RIT II DE RE G IB VS
ucisprouinciamfmpfit, hortatuqj loannis Capiftrani plurimi mor tales eui fequuntur. Primumq; nauali praelio Fortuna fauit Vngaris, deinde nuchinisnbsp;tormentisque mnibus,intra quindecim dies,ex quo vnrant,adeo concuffis,nbsp;vtleui momentocafuraviderentur,circa arcem acri pugnadiuccrtatumjVerfa-que Fortuna ab Vngaris adTurcas aliquoties eft, ad vltimu fufus, ac infugamnbsp;verfus,omnia opera machinasque aniiiit. Hisitageftiscomes Byftricenfisin-cidit in aduerfam valetudincm,exquapaul poft moritur, Vladiflao Matthiaqnbsp;luperftitibusliberisrhauditamulto pft,amp; ipfe loanes Capiftfanus ab humanisnbsp;exCefllt.Ladiflaus interea, quern Vienrtam cum Vdalrico profedumdcmftra-uimuSjinrcgnumrediit.Q^mque comes Vdalricus in caput filiorum loannisnbsp;Vaiod nefaria moliretur, ab Vladiflao Vaiuod liberum natu maximopras-uentus,in arce N andoralbenfi fufceptus hofpitio,ab Vladiflao trucidatur.Eacxnbsp;des admiratione formidineque regem fimul Si principes Vngaripercullitjin-decjue ftatim mouetunt vcrius oppidumThemefuar. Ipfeque Matthias Vladii-lai frater,alter Vaiod filius,amp; Elifabeth Matthi mater, obuiamprogrelC,rC'nbsp;gem benigno hofpitio fufcepcrunt,ab eotpe veniam cdis Vladiflao facile im-petrauerunt, affirmante inuito rege fenonperfequuturu comis Vdalrici mortem. VermquumBudam veniftet,affiduisquorundamiiafloftibusinftiga-tus^ab Vladiflao pnasfumere ftatuit:fedcxpe(ftabatoccafionem,vtvnocein'nbsp;porc,vnaquc caufatione,amp; Vladiflaum vltimo fupplicio afficeret,amp;Matthiainnbsp;fratrem in carcerem coniiceret. Interea crebris nuttcns afFerebatur,adcfrc Tur*nbsp;carumcopias:ac Vladiflaus exemplo patrisineas iturus, quumbelloncccflarianbsp; pararet,hortantibus iis qui maxim eiusoptabant nccem, dcdit opcram vt Matthias quoque ad regem veniret, vtpcr eins abfentiam vicem perfonamq: fuamnbsp;fuftincret:oblitus mandatorum patris,qui moriens vetuit,vtrunque fimul apudnbsp;regem verfari. Simulac itaque Matthias Budam venit, ambos in vinculacon-iecitjtertioqueexinde dieVladiflausfecuripercufliis eft. aiuntadhuc poft tertium i(ftum,vt crat manibus poft terga vintis,fefe in pedes erexifle,atque raul-tis audientibus exprefTc loquutum. Commouit Vladiflai cafus multos, qui propere correptis armis, aducrfus fontes infontesqueiuxta debacchati, peruaftatisnbsp;igne finibus, ingentes ediderunt ftrages.In iis Michael Zilagii de Horog2eggt;a-uunculus Vladiflai comitis,Tranfyluanos aggrelfus,omnia breui redegit in pc-teftatem.Quumque fradocarcereeuafifTent aliquijquicum Matthiaferuaban-tur in vinculisicx co,abdu(fto fecitm Matthia,Vicnnam petiit,ibique Matthi^mnbsp;Paulumque Modratcuftodiendos reliquit. Ipfe in Boemiam profclus eft: Pia-gque moratus aliquandiu,fubita morbi vi corrcptus, paucis cxinde dieb.obi-it, non finedati venenifufpicione,anno tatis duodeuigefimo, quoto temporenbsp;rcgnafle dicendus eft : quiapofthumus partu Alberto patri fucceffit .annoquenbsp;Salutis millefimo quadringentefimo duodefcxagefimo apud bafllicam Pra-genfemfcpultus eft.
Allato nuncio mortis Ladiflai, Pannoncs vniuerflc gcntis indifto conuentu apudvrbem Pcfthenfcm,de creando nouo rege agerccperunt, vnoquecon-fenfu ad Matthiam conuenerunt:acceptaque Michaelis Zilagij fponflone,Mat-thiamfratris Ladiflai n?cemnon vlturum. itaque eumabfentem regem appel-larunt,h^:Icge, vt quinquennio Michael Vngariae remgubernaret,quoufqucnbsp;Matthias imperiomaturiorcflet. AtBocmi Georgium de Podebra regem fibinbsp;creant,eum qui pro Ladiflao puero iam dcfunto Boemi prfuerat.Hic Georgius,incertum quo modo,Matthiam tarnen habuit in poteftate, feu viuente ad-hucLadiflao,exarce Viennenfldcdudum: flue poft Ladiflaimortem,falfbre-*nbsp;gis nomine fignatis literis. non antea certc dimifit,quam filiam eius vxoremdu-xit.Connubioque iam celebrato, acceptaque foccro magna pecunia, venit mnbsp; Vngariam : primoq; ingreflus oppidum Straznicc,plura domi forisqueegreginbsp;edidit facinora.'fextquc demum,qum regnare coepir,anno,apud Albarn capitis infignecepit. Oppidum layczaab obfldioneTurcarumexemit, comitatum-que Sirmienfem ab eorumpopulationibus. Boenium quoque Suyhlam, virumnbsp;bellico'
-ocr page 893-VNGARI, LIBER II.
I
1-----------r----------------------r--------------17^------rr-----
oe Olomucefi de Boemia coronatus efti Archiepifeopus interea Strigonieus,
^UicofumtFrcdencumquc Romanoru regemjqni regnum Vngriae afFelabatj *^cfuperauit.Tranflyluanos,qui alio creato tege abcius fide defecerant, rece-imperata facere compulit* Stephanum Vaiiiodam,cum magna manu c-venientem,nodis filcntiofudit,fiigauitque. Sumpfit expeditionemcon-Boemos Huflitanos, quibus cum continentef bellum feptennio geflit, ma-^''aiuque Boemi partem fuo fubiecit imperio : Boemique rex appellatus 5 irinbsp;Olomucefi de Boemia coronatus eft; Archiepifeopus interea Strigoniefis,nbsp;^pontifex Quinquecclefienfis,Cazimirum CazimirijPolni regis fihumjpri-bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confihjs euocantadVngari regnumcapeflendum.quipotitus arce Nitri-
*^,obfeflus Matthia,vix fuga in Poloniam euafit.lpfeque Matthias non con-Meatus recepiflefua,miflisin Poloniam copiis,omnia cdibus impleuit.Qiiurn-Cazimirus in finibus Slefianis res nouas moliretur,vtrinque comparacis iri-
Sentibuscopiis,advrbemVratifluienfemcaftracaftriscontuletunt. Sedan-^quam de fumma rerum dimicatetur,agi de fTacc cptumt qua firmata bello weflerunt Inde Matthias exercitumreducens, oppidum Sabatz ,Turcarumnbsp;prfidio firmatum obfedit,atque vi cepit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HucuJ(iue terti BonnijDeeds,
herumque bellum contra Fredericumgeffit, multajue iuris eius oppidare-^cgit in poteftate,amp; in his vrbem Auftri Vienn. Habuit vxore fecudo matri-^onio Matthias Aragonem Beatrice, Ferdinartdirgis Siciliae natu minorem liatu.Q^rnq5Turc maritimos Apuli fines occupalTent,Matthias auxiliaresnbsp;garorum copias mifit.Obiitnullafuperftite fobole, trigefimofeptimo, quamnbsp;*^egnarecpit,anno.Vngari regnucompetitores ad fequifqitrahebant, Maxi-^iUanus Romanoru rex, amp; Vladiflaus Cazimiri Polonix rgis filius, que mor-^nbsp;Georgio de Podebrad, Boemi rege fibicreauerant ealege, vt fineret Hulll-^nosexinftituto viuere,quern Matthias(Vtimdi: eft) magna regnifui partenbsp;puliaucrat.Qimmq; ftatim poft obitum Matthiae, Vladillaus Boemi regnum,nbsp;^aximilianusque Auftriaoccupaifet, vterque regin Beatricis (eius enim ma*nbsp;^'niaapud Vngari principes,ob natur liberalitatem, audoritas erat)gratiamnbsp;'ptabat.
, Quum vero Maximilianus cundrctur earn ducere,pr2cuenit Vladiflaus.ad* Wtaque fibi matrimonio Beatrice, fuperior fuit. Ipfeque paul pft omnibusnbsp;m pacatis, Vngaria:rex appellatus, inlgnc capitis accepit ; cum Maximilianonbsp;PiftusjVtfidecederct abfque lgitima proie, Vngari Boemiqi rgna ad eumnbsp;^Jusque fucceflbres peruenirent. Sedhauditamulto pftdiuortiumcum Bea-fecit.nam regno priuatam compulit aftentiri futuris cum altera nptiis, af-y mans nunquam fecum matrimonium traxifle : grandiqi pecunia ab Alexan*nbsp;Jro Sexto pontifice maximo impetrauit, vteiliceret aliam fuperducere. itaqunbsp;Pliant domini de Gandala Vafconisjvxorcm fibiiuhxit.
MICH. R IT I I LIBRI SECVNDI FINIS*
P.
CALLIMACHI EXPE-
RIENTIS ATTILA. ,
O T T H o s, flue agri inopiadotni iabofantes,fiiie benignio* rem clo terraq patriam qurctes, Berith duce ingenti mul-titudiiie origirum fuar infulis audos, excepit prius id lictuSnbsp;Germani Occam,cuihodiequoquenomen Gotthifcantiajnbsp;Qua rcgione etiam poftea improbata,fnb Filmiro, quinto nbsp;Berith rege pulfis indigenis ,Vlmcrigotum terras occupa-uere.Deinde viribus animisq; adauftis,ca:teras pene omneiS
^srtarumorbiS partes, varia beliorumfortunaeuentuqiperuagati,cminterini atque alij iugi fucceiTione aptld eos regnatenc i tandem verli inPont^ internbsp;CG
y4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. CALLIMACHi
Biccm paludem amp; Boryfthcnis oftia fedem cum ccpiflent, ad fliorQ duCuffl mina fuum accommodantes, qui propinquiora flumini tenuere, Viffogotthos,nbsp;eteri Oftrogocthos feappcllauere. Vnius tarnen eiufdemqj regis nutuomnesnbsp;intuenteSjinde fubietis fibi Vandalis,Marcomannis, Q^dorumquenoniinnbsp;vniuerfo, circumtulcre arma ad Septentrioncm : quo tempore imperij eorumnbsp;fummaerat penes Emenricum Amalum^ Quern pleriquclaudibus Aiexandrinbsp;Magni quandum putant, gloria rerum geltarum, domitis fubalisque, duetttnbsp;aufpiciisqueipfiusHerculiSjRoxolaniSjVenetis, Helftoriimquc populis,nbsp;nationibus cteris, vfque ad glacialem Oceanum. Earn gerendorum belloruinnbsp;audaciam ac felicitatem, flevndiquea Gotthis ingenti nominis fui terrorecir-cumadam,florentibus turn maxime Emenrici rebus prouocata, poftmulcacer-tamina, viciflim aduerfo profperoque euentu commifTa, fubmouere proculanbsp;Bice, Pontique littoribusitenucreq; aliquandiu fub imperio Hunni.De quibusnbsp;traditaab authoribus fummatirlfirepctam, quo vit,moribusq; amp; bellis Attilac,nbsp;ipforum quart! tranfitu in Europam rgis, explicandis, fl quahumanx virtutisnbsp;modum in co* viro fupergrefla videbuntur, relato ad Deos originis argumen-tOjfidcmaccipiant.Scribuntplcriq;,FilmirumGotthorumregem. Sedrerumnbsp;antiquarum peritiorcs memorix proditum reliquere, Idantirflim exercitulu-ftrato,nonnullas fminas,alirumnas Scyth vocant, vitra communem aliarum^^nbsp;fpcciem corpore atque indole auguft:as,Scytharum caftris excluflfle, easq; fub- nbsp;inde in folitudine trans Mxotidem in Afla agitantes, Faunis amp; Satyris com-preifaSjHunnos genuiflc:quorummox foboles tanta fcunditatepropagata,vtnbsp;^credi par foret, Deorum quoque cuiufpiam ad id opcram acceiflire. SiegemUnbsp;fle propagati,nullius vfquam diuinxaut human rei commercio,cum alio quo-piam genere hominumhabito,diunatalialoca, ab omnib.lingua, vitu,habitu,nbsp;moribus diferepantes incoluere,flnc vllis xdificiis, fub diuo paflim, c lrm fe-rarum pellibus, aduerfus cli terrquc rigorem amp; tempeftates circumtet^i uianbsp;gis,quam amidi,finc vlla inter fe cultus iadatione.Capitumtegumcnta,g^fl^^nbsp;euliincuruiinformesque:acmultoinforniiorescxlibro calcei,fubh(Elt;J'^*^P^^* .nbsp;libus crurum inuolucrum. Sednec vllo colendi agriferendarumvefrugura v- J9nbsp;fu cognito, venatum, paluftriumque arundinum radices (quas regio prxdulccsnbsp;fert) pro cibohabucre: amp;cumquidemncquecodum, ncque faporibusincica-mendsvegulxadulteratum, fedaut in fole,autfub alis calefadum. Non religionbsp;apudeos,numinlsve vllius vel metus, velreuerentia. Corporahirfuta,faciesnbsp;terribilis acminax,defxuicntibusinfiliosparentibusipfonatalidie,mariumici-licet omnium genas candenti ferro infecando, amp; anteprimam alimoniam vul-nerumpatientiamincuticndo:exquo flne formas venultate fere imberbes fem-per, cicatricofa amp; fulcata cute, tempeftiuam pilorum gratiam non admittcrtc.nbsp;Cterm ad robur,valetudinemque, cum agilitate admiranda, tanta fltis, ine-%lix,frigoris,ca;tcrarumc]ue humanarum neceflStatum tolerantia, vt vel exindc 4*nbsp;diuini in cis feminis origo arguerctur. Argent! autauri neevfus, nec poflefliornbsp;vilium aepromifeuorum commerciapermutatione exercentibus ,diuitixfolxnbsp;amp; gratixinarmetis, maxime cquorum, quibus infldere iamtuma puentiaho-neftameditatione aflneftentes, facil poflea nationes exteras obeundis eque-ftridifeif^ina prxliis fuperarunt. Iracundum, fed per fe deferens, nouaruin rerum ftudiofum ,acprxdx immodice cupidum.paulatim deinde aut domi ex-cog]tata,aut peregre accepta lanificij ratione,paul humaniori habitu fefe cxco-luere.Religio quoque incellitammos ,fufcepta louis,Veneris, Mcrcurij,fed innbsp;primis Martis venerationc : quorum deorum Scythis myfteria cm accepif- .nbsp;fent, ctiaScythicisnominibusappellabat.Sedamp;prxdxftudiografl'antesin gen- fnbsp;tes alias,vt quxquc proximiorcrat, amp; minus valida, faxisfuflibusq; veldura-tis igne,vel cornibus exafperatis, qux telaaprincipio illisfuere, adnoticiapriusnbsp;armoru,deinde ctiam ad vfum pcruencre,arcuum^ in primisrinquibus tantumnbsp;ftiidium cxercenda iuuentute impendcre,vt eos quoq; ipfos, quibus fagittandinbsp;pcritiam accepilTcnt, breui antcceliercnt. lam tarnen frequentibus incurfio-nibus
!
It
It
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ATTILA.
rapinisqj, gladiorum ctiamac loricarum ingentem num erum adepti, iii-'^ntutis fu maiorem partem prope iuftis armis ad Scy tharum fpeciem arraa-'^erant,cmBaudetes,poftfegiamftirpemprim apudeos nobilitatis, venandi udio ceruaminfequens, fic ante fe fugicntem, vtlaffitudini mox cefliira vide-^^fur,non prius abftititjquam fuperata Maeotide, fe velut in orbem aliu elapfumnbsp;'^*dit. Cum itaq; cerua,quam oculis pedibusq; fubfecutus vfq; adpaludisextre-progredientem nufquam appareret, in campis vndiq; loge lateq; patetibus,nbsp;^^Derabundc fpeciemqj fitum locorum miratus,fimul adoratis Diis,inquo-^ii tutelaregio foret, necdubius fecum, numinis alicuius dudu fe illuc vlquenbsp;P^ntenifle,retro ad fuoSjferuatis veftigiis,cum gratulatione reuerfus, omnia vtnbsp;^^aerant,amp; quvidifTet,exponit. Quibus auditis, qui ad id locorum paludemnbsp;^peruiam crediderant,eredis in fpem ltioris fortun animis,tum verb cupi-^tateintuendi ea qu Baudete contra ac prius opinabantur,audiebat,tumul-^'ario confenfu, Velambro regi fuoprope neceflitatem illuc mouedi impofue-Non prius tame mota funt caftra,quamqui exploraui mill!, baud difficiliminbsp;^Dorisrem fore tranfitum retulerantJtentatseque in euentum fortes,flic fau-^^nique migrationem portenderant. Superataigitur Motide, duce Baudete,nbsp;Pofitis^ in Europa caftris,primum impetum vertereinSarmatas,paludis extre-j^^afuboftiumTanais accolentes:quos improuifos,amp; nihil minus qum bellumnbsp;^Qgitantes adortigt; facili negocio fuperauere : direptisque ipforum curribus, amp;:nbsp;'^gnaiumentorum prda abada, captiuis fubinde armis, quicquidmilitarisnbsp;^tatis irterme inter fuos adhuc fupercrat,armauere.Creuit(vtfit) animus vido- re bene gefta, amp; multiplicata arma etiam fiduciam augebant. Itaquenbsp;P^rtnediterraneainDaciam, Myfiamque dclinantes, cum Gepidis atque A-j^^tiispariac cu Sarmatis fcelicitatc pugnauere,hoftibus non tarn armis cedenti-^^s,qum nouum trucemque oppugnatium afpedum non fuftinentibus. Dif-^iliorrcs cum Gotthis fuit, exercitatis omnium fere gentium bellis ,amp; vido-^Urii numero amp; magnitudine turn infignibus, turn fupra qum vt vinei fe poflenbsp;jjj '^'^^derent elatis. Nam licet primus congrefliis Hunno ex fententia celhfletjnbsp;P^optcrmilitarcmfeditionem apud Gotthos, abSaro atq; Amnio, inter primo-gentis opibus atque author!tte pra:pollentibus j contra Emenricumregemnbsp;'^Uin excitatam, invltionemcotiiiigum fuarum j quas velut ad dominatum vi-incitarent,panels ante diebus, iulTuregiOjequicaudis fuis alligatas,non mi-^^feede qum crudeliter in partes laceraucrant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occafione feruatajCm
non minus fenio ( quippe quod vigefimum fupta centefimum annum age-^f)qum vulnere, quod in eo tumultu acceperat, cortfedus occubuiflet, facile '^nnividores euafere, pulfis Gotthis ad interiora Sarmati, qu maxime innbsp;'^^PCentriortem porrigitur. Sed Vinitarius,Emenrici fratruelis,fuorum reliquiisnbsp;^iledis imploratisquea Vitulfoauo fuo auxiliis, moxtantaflicitate bisad-vidores copias eduxit,vt maximam gentis partem deleuerit.Tertio pras*nbsp;nipfo congfeflu fagitta tranfuerberatus interiens, non eius tantum certa-is, fed belli etiam totius vidoriam Hunnis reliquit, fuis verb parendi necei-Namexinde Gotthi Hunnis paruere. Inter initia gerendarum re-Contra Gotthos, Mundruth, quiamp; Mazuchus tffdus, mortuo Velambro,nbsp;^cceflrat illi in regno.poftquemlicetAttilam Bledamque filios rel^juiflet^ta-'^f^cn quia propter tatem adhuc teneram principatui gerendo impares vide-^^tur,Huhni fuarum rerum fummam detulere adHottarem amp; Rugilam,Ma-' ^^chi fratres, quorum dudu amp; aufpiciis multa amp; praeclarageflerunt : inter quaenbsp;^^niorantur in primis dux in Burgundos expeditines^propter vtriufqiiegen-niaxime infignes clades. Q^ndoquidem urgndi jpriore bello multisnbsp;^^ftaminibus re maid gefta, vbi rurfus contra fe Hunnutn rtiouiffe fenferunt,nbsp;) ^'^diuinam opemebfugere: Chriftianis^uemyfteriisinitiatijmagno prxliofu-hoftescfosque finibusfuis exturbauere* Hottari amp; Rugilxfucceflere At-amp; Bleda, ftatim^ principio dominatus vertere arma in Gepidas,fruftra f-'^abHoitare amp;Rugila ttatos.Sedaffuitcptisfortuna : quippe amp;: fuprafp'ninbsp;CC ij
-ocr page 896-P. CAL LI MA CH I
confurgendi ad arma rurfus,primo certamine cli, in dcditione venere Attilar, qui cteras fubindeSarmaticas nationes baud magno negocio iibifubiecit. Eanbsp;dumgererencur, ViiTogotthifercntesindigne Hunnoruniimperiuni, Daciainnbsp;My fiamqj vtramque incolendas Valente Imperatore Romano impetrauerant:nbsp;qui bus perfequendis dum pararet Attila expeditionem,Bleda interiit. Etnbsp;mors eiusfubita, vulgo didumeft, afratrevenenonecatum, vtautfociurnre-gni, aut xmulum fubmoueret. perfolucis itaque more apparatuque regio iuftisnbsp;BledaZjAttilain Viflbgotthos mouit: vilosqueMyfia, amp; fubinde L)acia,inP^nnbsp;noniam fubfecutuseft. VndefefTos cfosquemultis ac magnis certaminibus,nbsp;tandem commigrare in Gallias coegit. ipfe verb vitlonailleduSjinThraciamnbsp;amp; Macedoniam trafcendit,penetrauitq; vfq; ad Achxos,ad geum mare.Quxnbsp;res compulit Martianum,qui Orietale tenebat imperium, vt cum Perfis amp; V an-dalis,qui in Afiamfereccperant,pacemfirmaret. volebatenimftabilitistransnbsp;Pontum rebus,Hunno occurrere.Sed Attila,feu aiFuturiMartiani cum ingenti-bus copiis Eima motus,feu territus oftento, quod fereno amp; tranquillo clo, ne-mine impellente,tabernaculumipfiuscorruit,cmrenunciareturpacatame{renbsp;AG am , Martianumque Conftantinopolim properarc, conuerfo agmine rediitnbsp;inPannoniam, ibique federnfuam poncreconftituit. Simul locorumcaptusa-mnitate, Gmulperfpetaopportunitatcretinendisfub ditionefua nationibus,nbsp;quasdeuicerat, quodvelut inceruice illarumpoGtus, omnem tumuliuandifa'nbsp;cultate omnibus adempturus apparerctmec minus magnis amp; frequentibus fla*nbsp;minibus vndiquecircumfeptaregione, fubitisquorumeunque incurGonibusnbsp;^tutum forefecredcbat.Sedamp;cogitationisfu exitum per fortes explranti/*nbsp;licia omnia amp; ftabilia obuenerant. Captis igitur defcriptisq; locis, per quxnbsp;tibusfiiisdiftributis,regioncmmunitam,claufaminfultibus externisnbsp;aliquantulum temporis ftabiliendis rebus ac regno fuo totum fcribendis legi*nbsp;bus,quibusagitarcnt inter fe, abfumpfit. Putabatenim conferi ptislegibus bo-mines Geri meliorcs, cum intuerentur quocidie qu bene merentibus de com-muni vtilitate propofitacflentprmia, amp; qu Hagitiispnaimmineret-rm principem viuam eife legem, in quo amp; laxamentum aliquod vitiotum vir- Pnbsp;tutumque,pro conditione rerum atque temporum compenfatione. Hox dominbsp;amp; quacunque Pannonia in Boream amp; Subfolanum Europa porrigimr, paca-ta omnia amp; firma fibi cum intueretur, reputas fecum Gotthorii in italiaamp; Gallia fucceflus, ad Occidentale imperium animu adiecir.Eratcnim gloriicac hello ru m percupidus: quibus gerendis tatundem confilij adhibebat, quancu ftudjnbsp;fufeipiendis Etcummanuftrenuusforet,nonminuserattemperatus.Cxierumnbsp;fupplicib. prope admolliciemfacilisiamp;qui infide femel receptos,inperniciemnbsp;vfq: fuatueretur.Moliendisefficicndisq; rebus mira in eo turn dcxteritas,tuve-locitas, amp; multoadmirabiliorfubeundis pcriculis conftantia. Sedvt dementisnbsp;%nimi in deditos, itainexorabilis in deuilos. Veftituqum fplendidiifimov- 40nbsp;tebatur,putabatq; id ad maieftat pertinere.Inter prandendu raro fedif.in costiinbsp;profufus erat,cibuq; auidiflime conficiebat.Ctcr carne plurima fe farciens, anbsp;pane fere abftinuir, vt qui inepti amp; pauci fucci alendis corporibus eu arbitrare-tur:vino immodice ciim^ndulgeret in ocio,fcmper tamefibiipfi coftabat.Reli-gioni verb perfuafionibusq; de Diis agentefuafufeeptis vfq; adfuperftinoneinnbsp;addiclus. L)icebatq;,nullo fandius facrificio deos piari.quam fi iufte amp;i, beneficenbsp;inter homines agitaretur. Incitabat autecxcplo fuoscum adcterasvirtutes ,tunbsp;maxime ad temperantiain bellicisexpcditionibus ,cu plerunq; aquaamp;plebeianbsp;pulte contentus in publico pranderetiexiftimans eamtolerantiahumanarune-ceflitatum, qu obfidendis expugnandisq; vrbibus, turn itineribus acreliqins lt;gt;nbsp;muneribus obeundis militi eft nccefi'aria,nulla re magisimpedirifrangiq; poflenbsp;quam delicatioris viclus confuetudine. Pecunias, veceri maiorum fuorumin-ftituto,prope cotemnebat : audi tusq; eft fpe, cum dicerer, plus efle molefti innbsp;earumamiflone,qum in pofleflionevoluptatis. Armorum meditationcs ad tynbsp;rones excrcendos minime ncceflarias arbitrabatur,quocuque pcriculo fatis cxnbsp;tem-
-ocr page 897-ATTILA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8;7
tempore inferendispropulfandisque vulneribus erudiete. Statur a corporis fu-itinfra mediocrem, pedore ac toris fupraftaturam fefe in robur efFerentibus: ^pite autem maiufculo aut erat autapparebat,ex oculorumorbibusjad Sauro-teatum fpeciein paruisibarba illi rara adinodum,amp; iam turn raris adfperfa cams:nbsp;: at Color, qui eius agrefte originis genus indicaret. Ser mo horridus amp; minax,acnbsp;propter barbaram pronunciationemauribusgrauis. Inceflu quoque adeoge-tuofusamp; compofitus, vt vel exinde fuperbiflimi animi contraxerit infamiam,nbsp;^ccedebatvero ad naturalem audaciam,periculorumque contemptumj Mar-j gladius:quoaccindus,fuprahumanaefpeimodumfecurus,certaminibusfenbsp; **tferebat. Ferunt Scytham ex media plebe,cum res ab Hunnis contra Gotthosnbsp;Bicem paludem gererentur,cruentum vitul veftigium retro infecutum, in -*reiiiflegla(jiuni temere in campo iacentem,moxq; ad Attilam detuhfle,cm illenbsp;per quietem armari Marte fe vidiflet,itaque plane creditum ab Attila, fi bi de-}rQatum diuinits eum gladium,veluti fubigendi fe orbis terrarum pignusnbsp;^bfidium. Adiedis igituradfuos, quam potuit,numcrofiirimis copiis ex Mar-^omatinis, Q^dis, Sueuis, Herulis,Turcilingis, Rugiis, quas omnes nationesnbsp;^rnpridem dido habebat audientes,vna cum Harderico Gepidaruni, V ala-rrro Oftrogotthorumregibus nec non Dietmare amp; Vittimaro regulis, quin-Sentorummilliumexpleuit exercitum. In quamultitudine pauci pro numeronbsp;pedites erant. impcllendis enim conturbandisque aciebus aduerfis, efficaciffi-^WnfemperputauitAttila equorum impetum,humanainfidentisratione di-j^^rrm.Caterm vt,quod viribus facil poffe credebat, confilio fine pericu-aflcqueretur,pr2emifit legatos Romamad Valentinianum, qui benign eumnbsp;^oquentes,nunciarent,fe bello accingi contraTheodoricum,qui V ifiogottliisnbsp;jrGalliapreratinftituiiTe delete gentem, public omnium getium pacis per-'rtbatriccm.Nihil fibi rei cum Romanis efle,amp; viros eos fortes ac bonos crede-jgt;quorutn imperium amp;late pateret,amp;quiflmo fubditisferretur animozpol-eetentur praterea,fi ex vfu fore appareret,initurum fe cum illis fdus : atque a-^^rtiain,viresque, amp; confilia communicaturum quocunque res ac diferimennbsp;.^caret.HauddilTimilibus quoque madatis inftrudamlcgationemadTheode-'uin tnifit in Gallias,vt feparatim poftea eos aggrediens, facilius vtrunque fu-P^^ratet.Tranfiniflb deinde Danubio,per mediam fer Germaniam inRhenumnbsp;^oiiuertit,tam feueradifciplina militem coercedo, in gratiam nationum qui-imperitabat,vt neque libidinis neque auaritia: tarn diuerfarum getium tan-^^exercitus veftigium poft fe relinqueret principio: poftea diuina amp; Humananbsp;^riiia,quacunquc progrediebatur,diripuit. Pacato enim agmine in Galliapro-j raturum, conuenerant in fe plerque nationes, non folum negando comea-^,verm etiam tranfituarcendo,vtpaludium fyluarumve aut fiuuiorum op-Ic^^^^it^tesretinendi camfpemfaciebant. Senferat Valentinianus aftu fe peti,*nbsp;^^^rconatus Attilae illicretundetentur, mifit in Galliam Etium patricium, qui,nbsp;^ratvir non minus ciuiliumartiumquam bellorumperitus, agendo fuaden-attraxit nationes Gallicas, vt fecum aduerfus tarn terribibs hoftis impe-j^J^progrederentur.Itaque conuenereadeumLucia,Armorinani,Saxones,nbsp;J 'Pwioli, Bridones,Lambriones, turn Fracorum tex Meroueus, amp; y^anorumnbsp;^'^S^^rius. Viflbgotthum etiam mouerat non minus timor hoftis, quo vin-^fueuerat, qum Etij fuafiones, vt percuflb cum Romanis feedere, focias conbsp; aduerfus Atilam educeret. B is eo anno luna defecerat, amp; freq uens terr-^jOtusvrbes etiam nonnuUas pene totas euerteraf.amp;cmcrinitaftellanotibusnbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad occidentem apparuiflet, vifum eft clum patefieri velut fanguinco
f^^plririmis haftis igneo fplendore perlucidis,hiatum per tranfuerfum inter-^^^antibus:qu2E oftenta, populotum animos religiofa formidine compltant. I-quo plus diferiminis etiam velut diuinits fignificabatur, eo diligentius
A ^^ricus atque Etius circumfpiciebant, prparabantque omnia aduerfus uain:quivtterrorefui Gallorum in feanimos Romanis Viftbgotthisquenbsp;^^eret,diripiendo incendendoque vicos atque oppidaquxcunq; obuia, traf-CC iij
-ocr page 898-gyg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p. CAtLl^A-CHI
grefl-as Rhcnum,lt;nr Gundicatio Burgundorum regi, prjus qum Edo atque Theoderico fe cum fuis adlugerec,vitam fimul copias adernd et. Perueneratnbsp;iam ad Cathalanicos campos,qui amp; Mauriaci vocantur. quo mloeocumvidil-fecex aduerfo hoftem tot fortiflimarum nationum auxiliis iaftruclum, appare-retquead id peruentumeiTc diferimen, inquo non vnius tantum modo pixli),nbsp;fed totius belli fortuna periclitaretur, Attila de vidoria cxtaconfulens compc-ritjfe pugnaquidem inferiorem futurum, led cum qui fummus erat in hodiH a-cie,cafurum.ltaqi conuerfo in Etium animo, cuius virtutem atq; ingenium cff-pris fuis maxime obftiturum fentiebat, etiam cum fuorum clade pugnare cofti-tuit. Non tarnen prius,Iicethoftis explicatis ordinibus pugnain expofccrer,fuosnbsp;in aciem eduxit,qum fol vergeretin occafum, vt d vinci cc:ingerer,noxprxli-utn dirimeret.fccutusq; eilcon/iliumeuentusineo.namnoxquidem, aniino^nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;viribus magnisaccenfumprxliumdiremit.Cterm nonEtius,iedTheodc-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ricus interiit.Parum tarnen prfidij,fuds fugientibusq; Hunnis,fuiiret in node,
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi fe ad caftra currib. obuallata recepiffenc ; tanto enini ardore vidoribus v-
biq;cdebantur,qud autn crcde A[cila, autabeflemunitioncslgiuscon* [igicc, aut aggredi amp;c demoliri nodu fine oppugnandum cfafionc pocuiffn[gt;nbsp;Tradunt quidam, fupra centum feptuaginfamiJJia,eainpugna ex fa. lijnu-mero exprimendo abUinenc, fed augendacdisfpeciefcribunt, riuulum ,qti3nbsp;modic inclinanccampfalabencemjocciforiim fanguineauin,faxaenaianbsp;cadauera enoluie. Sed vc vincenti numerus maior fuerit, armisq; amp;i. mtlicsrf
bus artibusinftrudior,nihilmagis ad viftoriam fecide credit, quam gudAe-cila,vbi fiios ad fugam inclinaturos vidit, velud fato cedens,prxli dciertiif- fOquot; flridie cuThurifmdus Theoderici lius,fimu} doloreamii pai:ris,muJnbsp;ria iuuenilem animum ilimulace^cadra oppugnaturus copias admouerct: Aid-guod vbi ad arma difcurricoeptUf ^^mrcnilong,gum pucareCyliragemrnbsp;dam animo adnerceret, equorilratis in cumulum congefbsy ingeneem vcliatinbsp;pyram exckamf^cui fuppo/co ign, fe fuperincerct, ii cailracapi conngider:nbsp;ne cottancaramqiiegcntiumamp;nationum vidoiympocekaremeorum, quibusnbsp;vitro bellum inferebat^viuus veniret.tubis tarnen mpartiscaniprccpibvt erigt; )onbsp;pcionis expedationehoaem einderee. Cxtcrm Erins forfan non reprebder.'nbsp;da,fedparflici fnfpicione veriens, nedcletoHnnno, Romanis fiibindediii-ciliorres foretadnerfus Vibgottbos, Thurifmundumab inkitutoauernrpro-polto et confilio, patern regnnm, antequam frater funs Vabmirus cmnnirenbsp;iJIicipoiret,prxoccupandi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monitione percitus iuuenis,ciifnfuolt;^^^^
quiasfecum trahes adeampartem GaUix,quam paterhabuemt, ciratiimo it.'-nere properalfet, Attilanoua fpe eredus, folenne facrieium celcbrauir,
vouitqj in annosngulos,rogansqj, veniampetens, vtqux hellogeui us fub-inde erar,propitio amp; volente ipfo ex animi fui fententia tranfigercntur. Moxq; in Tungros mouir,quor metropoli expugnata^promifcuin omnem ixu xra- 4^ tnbsp;temquedefxuicSjaavnomnesdeleuits quiaemprxmietquideditjoneninbsp;nbsp;i
pcrercne,nonimpetrauerat.Nihilxquadmiratu eum fcrunta principio, quain / tormenta bellica, quibr^grandiores lapides excutitur. Nam qui ad id locoruin /nbsp;midilia ^plla node f,prxtcrquam qux altera manu tradar^ mittiq}po'ent, vbi nbsp;vidit ingentibus faxiSfViresq; humanasexccdctibus,non gulos milites, fed fe- nbsp;re toros fxpemanipulasproerni,cum terrore admirabatur. Et vtcunq; feu ch-' /nbsp;ulna ope, feu huinano torquerenturingenio,deteabatub,quainiuum geniu nbsp;auxilij, faxa vadiora quam vt vnum corpusautferret,autrmtteret : moxtamciJnbsp;nbsp;'
iHis afrueuit,nec expugnandismod vrbibus, fedcampedribus ctiam certatni' nibusplerunqueadhibuic. Profedus ex Tungris Trecas venir, vbiLupus epfnbsp;fcopus,faccrdoabus omnibus comitantibus,cam facris, folennioriappararaamp;inbsp;cercmonia,admillepadus obuiam progredus, venerabundpcr fren cqaiat- ,nbsp;repru,fuis ad vim armatisindrudisq; eum fubfequentibus,in ciuitateperduxi gt;nbsp;amp;: ta pacata omnidleneio,perporta altera cduxtt, vt tenuerit famt^ captisnbsp;perluminibus,dumprxtcrirct, n vrb,non circunfufumadfpcctandup^^^^
-ocr page 899-ATTILA.
witnaducftentcs, fe per vafta folitudinem traduci exiftimaffe. Dimiflus Lu-pOjpaulopoftaflecutuseftinviaplerofque, qui ciuitatis direptionemtimentes, cuinliberisamp; rebus charioribus ad fyluas propcrabant. inter quos mulierfuit,nbsp;decern filiarum mater,minorem,quae bima erat,linteolo ad collum fuu alli-gatam apportabat,ftimulans (imul iumcntum,cui ex reliquis tencriorcs duas fu~nbsp;perpofueratjfubfequentibus adultioribus cteris,non tantu forma, fed quadamnbsp;etiam inter fe fimilitudine infignibuszqu armatorum fuperuenientiumterro-re exanimcs,matri fe circumfuderant. At illa,iam pride m fuorum patriaique ca~nbsp;^Ujquam captam euerfamqj putabat, adflita, turn verb ad praefentem fortunamnbsp;'' cxanguis,amp;: vix animi compos, omnia calamitofa amp; fda de (e ac liberis animo
;urans, in flumen, cuius in ripa fubftiterat, prcipitcm fe datura vide-
1*0' nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ll
oatLir. Cm qui circumfl:etcrant,admiratiindolemamp; numerum filiarum,abo-nini abftinentes iniuria ad Attilam perducunt: mouit fuapte naturamitcmRegis annn.um,etiam fuiflimis ingeniis fpelaculum miferabile, cm mater, amp; per tatem mala fua fentiebant fili, pedibus fuis eftuf, lachrymis ac vo-cibus, quas inter defyderitunamp;txdium vit dolor mctusque fuggerebat, mi-fcticordiamcaptarent. Itaque dementer matrem eleuans,bonoanimo elle iuf-fit, fe quidem ac fuis inuiolatam fore : mox data ci non mdiocri pecunia, vtnbsp;exinde quoque animi eius fenfus, in tarn natur raro, fortun verb iniferabilinbsp;exempleindicaretur. Ad Alias matriliberatas,adiecitetiamalios,quivnfu-giebant,amp;: quo veilent,omnes redire permifit.Interea Tliurifmundus, compo-Afls rebus domi,cum Romanis iterum feconiungere pararet, Attila nouas copias ad Veteres adicclurus,rediit in Pannoniam. Et pbft paulb, ne ocium dette-*
oreac periculis tralabilesmanfuetosque reddi compererat, turn reimalc gc- in Gallia pudore ftimulante, viribus amp;: copiarum numero longe qum prins yalidioremexercitum ducens, per Notices amp; Rhetos, licet afpera pleraq; amp; fa-
^0 adflilos habe bat,vt conuertcndi agmen iraqs amp; tdium fpe impetum fug-Screrent,feditiofis vocibus, vt cuiufq; fortuna crat,inter milites erumpentibus.
Attila, vt crat difflcultatibus interritus,vbi defperttiomaior immineret,ac-^rtens docebat ad fine fimul montium laborumq5,peragratis Noricis amp; Rhc-peruenifle. lain inde Italiam perfpicigt;paruo impendio fui illuc pefuenturos^ leflcntterrar orbis prmium habituri. Mox tarnen cmrcnunciaretur,Va-^nfinianiAugufti copias in ipfo Itali aditu anguftias infedifl'e, tranfitue pro-biturasjconuertitfc adlllyricumac Dalmatiam.- amp;Tragurium,Sibinic, el-lo ^^^^^^4^d.ram,Scgnam,Polam,Parentum,Emoniamcxpugnauit, amp; diripuit.nbsp;ctfusque iterum. in Italiam, occurrentem fibi Romanorum exercitum, baudnbsp;POcula Terireftino (nii.nnn virir mndb. fed erinm nrnne deleuit. Ettand Der
Perfeueurit. Erat maiorobfidentium numerus, quak vt tamdiu vna in '^gione ^i poflt, cogebantur^ ta homines quam iumenta infoliti^^ci a^^imennbsp;nbsp;nbsp;q
-ocr page 900-86o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. CALLIMACHI
resdiuerfa morborunigeherain corporibus excitabat,vuIgabatque.Etcmob-fcfli etiam frumeflti inopialaborarent, non fames modo, fed valetudo etiam ad-uerfa,defperatiqe amp; tdium vitoria,Hunnicinl tolerantiam vexabat.Etiam prope mmultumamp;J feditionem rs eraCjindignantibs vociferantibusquemiliti-bus,Minime fefendum/e bellicofarum nationum omnium domitores, in cur-fu vifori fu, circa vnius vrbis mnia, cum foueis turribusqs amp;lapidibus pu-gnando confenefcere, vbi neque premium neque gloria laboribus ac periculisnbsp;par foret. Si,quacum pofletaduerfus inanima,vulneribus amp; ferro imperuia,ho-minum vidor exercitus experiri placeret duceretur faltem ad vrbem Romam,nbsp;quae oper precio imperij totius Italiae expugnaretur. Praeter id quod parti mo- lOnbsp;menti aut adlaudem,autad praedam,in direptione Aquileiae ; cedendum necef-fitatibus humanis, illicque pugnandum, vbi ferro, virorum more, non fame acnbsp;Jailitudine,veluti debilibus pecudibus,occumbendum.Nec inftationibus mo-do hxc, fed paflim per exerci turn, vt referentium exquirentiumq; fua mala tur-bas fortuna congregabat : cum infpeda ciconia, qu pullos fuos ex arcis culmi-ne,in quo nidum fccerat, afportabat, capiend vrbis nouam fpem omnibus in-gelfit; affeuerante Attila,futurorum praefcias aues iamiam cafuram arcem relin-quere. mox omni expugnadarum vrbium apparatu murum aggreifus, tanto ar-dore obfequentes adprimum impetum milites habuit, cmipfearmisadhorta-tionque infignis progrederetur,vt qua: triennio fe defenderat,triumhoraruinnbsp;fpacio ciuitas capcretur. Direpta militibus prda: amp; praeter paucas foeminas,nbsp;beneficio formx adlibidinem referuatas, in omnes fa:uitum, pfopemodum ra-^iofpropterea,qud tam obftinat fe defenderant. Traduntur caefaillic fupranbsp;trigintafeptemmilliahominum,amp;tademvrbs etiam incenfa, fimul vt delcreturnbsp;ignominiofum monumentum tarn diutumx obfidionis, limul vt caeteris metusnbsp;incuteretur. Fuit in ciuitatc digna mulier,forma amp; diuitiis infignis,fedpudici-tiaelaudeinprimisvenerabilis, quvbi barbari hoftis iramq; amp;libidinem,pernbsp;omnia fceda amp; immania,vitoria abutentem vidit,vita potius fuo fcclere,qumnbsp;alieno pudicitiam amiffura,domcfticaturrim,praeterfluentj Natafoni imminentem, confcendit,obulutque capite,infubiedum turri gurgitem fe praccipita- Pnbsp;uit. Perfeuerante verb obfidione, Attilamuros plerunque circuibat folus,muta-tis veftimentis, expugnationi opportuniora delignas. Itaque cum folitudonbsp;lentium inuitalTet aliquando,vt muro fuccederet, incidit in armatos, qui longenbsp;venientem confpicati, propere elapfi per cloacam fub mnibus dudam, in in-fidiis expedabant, ignari tarnen eum rege elfe,fed cupiebant exquirere per tor-menta ab hoftium cxploratorc, quid confilij in exercitu, qua:ve capiend vrbisnbsp;fpes effet. Exortiigiturfubito Attilamcircumfiftunt, amp; dum viuumcapere ni-tuntur,abftinentvulneribus:at ille,cuifugainterclufa,defendiquefeatammul-ls haudmagnafiduciaeffet, vtfaltemnoninultus moreretur,prruptafouenbsp;/C occupauit,vt tergo tutus,cum aduerfis tantummodo rem gereret,fcd vt vi- 4nbsp;dit velutparci fibi ab bofte, amp; prope negligenterinfultari,ratus timor, magnonbsp;impetu amp; clamore proftliens,duos obtruncat,illatusque in alios,vt via ferro pa-tefa(fta,fuburbani cuiufdn maccriamfaltufuperauit,prpetque deinde curfunbsp;ad fuos fe recepit. Fertur cos, qui capturi ipfum circumfteterant, retuliffe fuis,nbsp;cum Attilnbsp;nbsp;nbsp;invites collegit circumfpedans, qua impetum faceret, apparuiffc
in oculis nitentis clamantisque clefte quiddam,amp; fcintillas igneas qumfimi-limasvigori, qui deorum oculis ineffe creditor. Dum oppugnareturAquileia, Taruiftumac Verona,fponteimperiuHunni fufcepcre,illudauthore Helmundo Antiftite,hc Diamerico.Cptumque prterea Condi Vtinum ab Attila,vtnbsp;fireinfelt;fta, ab Aquileia buman neceflltates difeedere coegiffent, earn muni; f*nbsp;tionempoft fe relinqueret,velutiliberi regreffus pignus ac fubfdiu,f quid pr-ter fpem fibi in Italia contigiffct. Digreffus inde Concordiam, cuius muru primus infcendiflecreditus,mox Altinum, Patauium, aliasq; nominis amp; momentinbsp;minoris quam plures vrbes captas,prope funditus dcleuit. Vir enimnatus edu-catusque incaftris,amp; campeftribus afluetus munitionibus, muros, vrbanaquenbsp;difi-
-ocr page 901-ATTILA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^1
^lificiaitcbeliandi animos opportunitatemque ciuibus fggerere arbitrabaturs * enit ad cum poft vitoriam Patauium,Marullus Calaber, Pota eius temporisnbsp;^gregius, compoiitumqueinadulationem carmen recitauit. In quo vbi Attilanbsp;per interpretem cognouit fe Dcuni, amp; diuina ftirpe ortum vanillime prdica-afpernatus facrileg adulationis impudentiam, cum Authore Carmen exu-^iiufleratjquafeueritatefubinde temperauit,ne Scriptorcs cteriab laudibusnbsp;Jpuscelebrandis terrertur. Par fpecimen magni amp; fcueri animi dederat paumante,ab Aquileia Concordiam petens, medio ferme itincte, in vico ignobili.
lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plxrique xtate ac viribus integris,fpe mcrcedis illeti, per infeftos
mfes nudi miris flexibus agilem faltation coram ipfo quum exhibuiflent, ca:-ludicro cu admiratione exhilaratis, Attila indigne ferens, tarn robufta cor-Pmra,amp; qu omnia militi decora implere poiTentjCircumforanco mendicabu-^ *madnlterari ac proftitui,muenes ad fe vocat,ftatim armari facit,tum armatus i-Pjfaltque in cquum receptus imitari fe iubet : quod quum armis infucti effi-non poflent,rurfus prouocauit fagittando. Sed cum neque arcum tendere,nbsp;^mque fagittamneruo applicate fcirent,tamdiu vilu tciluilTuno tradiditmace-^^ndos, quam cibum longiflimointeruallo propofitumfagittacontingerent ,amp;nbsp;in equum dextralaeuaq; tarn facile, quam paul ante nudi per gladios fa-'fent, vfusque eft eis poftea fortiftimis commilitonibus ad pleraq; difficilia ob-^nbsp;^nda. A Patauioper Venetiam ducens ad luam, Vincentiamprius, turn Bri-J Pergamum velut continuato impetu expugnauit, ac diripuit : fed ab ignenbsp;miqne temperatum,quanquam port infultans,cu capcretur Brixiajvulnus ac-^^pic, cuius dolore accenfum vix retinuere amici, cum inftituilfetinclufum po-lt;nbsp;Pmliim vnacum dificiis incendio delete. Sedamp; Vincenti adfoueam, quaci-ainbitur, cteris tam altitudinc aqu incxplorata, qum lubrico per pro-'ne defeenfu terri tis,hfttantibus]ue in margine,prcipiti curfu dciiliens ina-H^am,papillis tenus cxtantem,admurumeuaferat, recurrcnsqueadaccliuum^nbsp;^recundia fuos adegerat.vt muro fuccederent tanta feftinationc, dum quifquenbsp;J ^mris tarditatis pudore,primumdefccndendidecusexoptaqquodplerique at-^f^hendoqj impediendo fc vicilfim, cliuo in profundiorem aquam dilapfi^nbsp;J^ulqj implicit! tenentium eludantiumqi fpecie, fubmerft funt, priufqua in ci-'Utein tranfeenderetur. Circumuaftataexinde milia,pluribusq5folo qua-'^tDibus,cm Rauennam obftderet, T ones Epifeopus cum vniuerfo populo,nbsp;mdidatus acfupplex,fufceptoimperio,vtciuitatidiiciisqueparceretur, ob- nit. Vidori tarnen ingentem peciemprbuere fores vrbis avidisdepofi-pedibus intrantis, amp; per aduerfam partem excuntis excrcitus fubied amp; cal-Moxineoloco caftrapofuit, vbiMintius amnisPadoillabitur. Nametfinbsp;ad imperij caput Romam feftinabat, anxius tarnen erat fecum,propter
J ^dci Gotthorum rgis euentum,qui capt direptque . fe Rom baud mul-^ Delibcranti igitur, fuam ne fortunamad excidium Vrbisfe-jHneretur,anilIius fatum deuitans, per Picenum in Samnium, reliquamque Ita-!nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfque ad fretum Siculum vidorem exercitum prius circumduGeret,accur-
! nbsp;nbsp;nbsp;Leo Pontifex inaximus,dodrina amp; fanditate inligis,qui pofitis pontificali-
Jisornamentis,orationeatque habitumiferabili, pacem Italiimpetrauit, Fe-Attilam, dimiffoabfe Leone,ciim interrogaretura fuis,cur hoftife tarn fa-'ni prbuiiret,afteueraftc vifum fe iuxta ilium, cum pacem peteret, huma-^^pecie auguftiorem iuucnem minari fibimortem, ft paci aduerfaretur. Qui ^cto miraculumexcludentes, rationibus coniedurisq; humanisfadumexpen-Q ^ntjputant Attilam,auttradabilimitique natura fua infuppliccs id prftitifle,nbsp;^^ingenio Leonis amp; dodrina vidum.Cm ille omifla Iralia,qua: fponte vido-^nutiunfpedatura efl'et, fubigendos Viflbgotthos in Italia perfuafiiTet,qunbsp;'Ingensin toto orbeHunnici imperijmulaatque boftis effet,id vtiquenonnbsp;p^bigue intermibtes ioculariter iadatu : Hand immcrito Leoni ceifiire in Ita-f^qui Lupum in Gallia rcformidaftet,plusq; cobibendo Attila momri babercnbsp;^^nruin nomina, qum boftium armatas acies. latcreaHonoria, Valentiniani
-ocr page 902-36z
P. CALLIMACHI
principis foror, cum feuere admodum fratre vitra legitimos annos domifer-uaretur, per Eunuchum fuum clamab Attila impetrauerat,vt fein matrimoni peteret ; itaque cm firrnata pace,iii Pannoniam retro fe couertiflet, Legatos adnbsp;V alentinianttm mifit qui fafionibus minas adiicientes j concedi fibi poftulatanbsp;peruicere. Habebat Attila, moregentis fuas vxores plures. Cterumpriufquamnbsp;Legiti Roma reuerterentur, captus fpecie puellxjfamaac no bilitate inter fuosnbsp;cximiXjCui Hildico nomen fuiffe traditur,eam quoque fibi coniugauit,haufl:-queimmodic vinoinnuptiali conuiuio j cumfpinusobdormiuilTetjfanguisnbsp;pernres ermpens,vitaliumfpirituum meatus interclufit,fubitque extinusnbsp;eft: quanote Martianus ImperatorCnftantinopolis perfomniumviditjar-1nbsp;cum illius fradum quo genere armorum Hunnos maxime excellere dixitnus.nbsp;Poftridie cum Rex praeter confuetudinem ad diei multum conquiefcere vide-retur,miniftriidprimumnouimatrimonij voluptatibustnbuebant,indulge-bantq; : qui mox in fufpicionem verfi,intimo cubiculi referato,mortuum inuc-nere j puellam verb fie iuxta eum icentem, vt qux timeret dormientem exci-tare.iai cm rennciaffetjplandu lachrymis vniuerfaregia complta,va-rixque erantaccurrentim acclamationes, inter mortui Regis laudes amp; defy-derium : femitonfis deinde capitibus laniatque more fuo vultu,elt corpus-Vbi eqiieftres ludos concelebrauere,fepulturx mandarunt,no fine paludarocu-tis,phaleris,fignisq5, amp; aliis militarib.imperatoriis^ornamentis,qux ille vario 'nbsp;exhorte atCulerat. vixit annos fex amp; quinquaginta. Signa verb mortis prxcef-ferant,qubd reuertenti ab Italica expeditione, in tranfitu Lici amnis, qui Rbe-
tos diuidit Vindelicis,mulier phanatica ternere in equum inuedaclamauit ter, Retro. Equusq;, quem prope in deliciis habebat, ipfo nuptiarum die, nhllo ac-gritudinisfigno prxcedente, fubitb interiit. Etnounuptcubiculutnintran-tis pes dexter,fic limini impadus eft,vt prx dolore aliquantifper aflederit,audi-taque ert eins vox dicentis,Si tempuseft, veniam. quibus verbis mortem innbsp;lore compellafle credidere.Sed amp; clo eius viri curamfuifle teftatus ert comtes, qui ante obitum ipfius, ter feptem nodes ad vernum folis eXortum app^^e-re perfetierauerit. Surit quiferibant Attilamreuerfumex Italia j iterum contra jonbsp;VhTogotthos armamouifle, varioque praeliofum euentu bellum intereos ali-quandi extfadirij fed tandem in eifdem campis, in quibus ab Etio debellatusnbsp;priusfuerat,vidumjfugatum,ipoftea Viflbgotthojcxitu, quo deferiptumeftnbsp;upr, interiifle.
P. CALLIMACHI ATTIL FINIS.
.NICOLAI OLAHL ME-
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
TROPOLIT STRIGONIENSIS, PRI-MATIS H V N G A RI j L EG AT I S VM MI ET SE-cretarij amp;^^ancellarij S. Cf RegiqjM.acLo-
GUmtenentis Regnijamp;c. viri doliflimiji
A T I L A.
A T I L A.
tureertior fuis fahis, Hunnorumgcntis antcaincognitae multitudinem intra prouinciam fuam magna vi in ripa T ibifci caftra pofuilfejftatuic Detrici, qui idnbsp;temporis non minima: Germanise parti prerat, quod fe obiicerc tant barba-torum multitudini vereretur, auxilium implorare. Is cfcripto ccleriter magnonbsp;vicinarum omnium gentium vclut ad commune extinguendum inccndi ex-crcitUjin Pannoniam aducniens,in eo qui nunc Zaazhalom vocatur campo,nonbsp;^ong meridionali ripa Danubij confedit. Vrbs non multum ab co loco abe-ttPotentianajinter campum memoratum, amp;c oppidum Thethem, ad eiufdemnbsp;fluininis ripam fta,Ioco aliis^ue commoditatibus memorabilis.Hc quum Maternus ageret, copiasque ad arcendum reptinum hoftium adueniconfcriptasnbsp;3oerct,c profcus eft Detricus,vt quid fato opus effet, cum eodcm conful-taret:decernercntq;,prftartne traiedo Danubio Hunnos incafttis imparatosnbsp;^tlonri, an aliam rationeeos opprimendiinire, quisve modus cum hoftib. tamnbsp;ttiopinatis atq; incognitis effe deberet pugnandi.Q^ re per exploratores Hunt's nunciata, dum confultatio iufto diutius inter impera tores protrahitur, rcli-^oincaftris ad vxores amp; res fuas tutandas priidiOjHunni cumctera militumnbsp;tuItitndinCjTibifco traiedoad loca Danubio propinquaperuenrc.Licetau-t^m etricus amp; Maternus ab exploratoribus accepiffent,holles appropinqua-lo = arbitrati funt tam inter eos murum fortem intcried effe, Danubij flumen,
^^em Barbari non facile effent fuperaruri.Hacdudi fiducia,qu fegnioresinre curandaeffent : Hungari, hand multi laboris effe rati, poft tot arduos pluri-^tgt;sq5inuios montes,prcipitiaamp;fluminafuperata, Danubio trfuehiivtribus,nbsp;^ttori magn numer ad vfum caftrorum habebant, Danubi, prter fp hoftiunbsp;ha Budam ciuitat traiecre.cui loco,vbi ncoppidum eft,ob hue traietlum *nbsp;^oitea Hungaric Kelenfe'wlde,ideft terra traiedus,nomeeft indit-Hc coa-tsScin ordinem redadis militibus Maternumamp; Detricumintentoriis advr-^tti Potentianam tune quietos, fomnoque deditos node intempefta fubitonbsp;'^^lere.QuiinfuetisHunnorum,quos moreScythicoedebant, clamorib. ex-^^^ttlfacercnt,qu erumperent, qu hoftibus refifterent, non fatis feiebant.- lites quoqucamp;; focij eorum non minus qum duces ,tamrepentina hoftiumnbsp;^tptione pcrculfi,arma amp; caftra deferere.Hunni fugientes perlequi, totano-^^5dere,trucidare,amp;: ferro omnia delete.Lucefeente die infequenti, Hunni^nbsp;amp; milites cde hoftium nodurna iam fellos reficcrent, in valle Tharnok,nbsp;J tt longe Potcntiana vrbe, caftra metantur. Hac clade amp; internecione fuo-ttDetricus Maternus vehementerperturbati, verfabant dies amp; nodes a-ifr.Qtio modo accepta ignominiinfignialiquo facinore delerent. Cotradisnbsp;bf P*'Ht adhuc clade lupererant militibus, amp; his ac omnib. aliis quoq: qui innbsp;f *tdio vrbis atqj aliis in locis erant^ in ordineredadis, antequam Hunniviresnbsp;j^'^^titi cde f atigatas recuperate polleni, eos in ipfa valle Tharnok inuadunt.nbsp;y ^tini turn clade nodis prterit,fine magno labore hoftibus fe illata, anima-*nbsp;Ic^ ^^^^^^tiltitudinecfifi,ftrenuo animo contrahoftestendere ,acriternbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duces partitis inter fe excrcitus ordinibus,quifque nunemonen-
cj.- ^^^ndo, nunc hoftium impotentiam amp; paucitatem eleuando, vt milites fortisve hoftibus infifterent,fummam operafti nauare : nunc vbi ho-^t-hementius vrgerent,etiam ipfi concurrre,ftrenu fe gerere, pi^nare, amp;nbsp;i(ii ^^^^tifacinoraedere. Contra, Romani quoque haud lgniter I-wnnorumnbsp;propulfabanj:,fe vitamque tutabantur, magnamnollror cdemlira-f^cultatibuSjimperio, falute fua ineo agicer-
''da ^^f^higituratroxpugna,magnavtrinqi ftragesxampus vtriusq; partisea-etibuycfternitur. A prima luce cdes ad folis occafum protrahitur. Q^aex '^triufq; popuU,quantum quifq; manu amp; robote valcret,poffct^, fatisnbsp;iam fole,res Hunicafit inferior,ob prterit nodisnbsp;^^^^^^^'-^^b^hibores. Dantigiturnoftri terga.Quos,quiaiampugnadonbsp;erant, Detricus amp; Maternusperfequi nonpotuerunt. Hungaricaquanbsp;celeritate Danubium traiieientes, ad caftra, qu vitra eum reliqueranc
-ocr page 904-NICOLAI O L AH I
8lt;gt;4
amnem, rediete Cehcm amp; vigintiquihque millia Hiiriorum n ea pugnad* fiderata cfle traduhturiinter quos ctiam Keuuc vnus ducibus intcrficitur.Ho-ftium vcr ducenta amp;. dcmillia dictuf cxfa,prxtbr eoS qui in caflxis perierc.nbsp;Funeftafan pugna,i niemratu digna. Sequti die Detticus Maternus, ctfinbsp;vidores j noluerunt tarnen Hunnrum reditumelciexpelare: acprxliufe-quens, quod futurum effe rebantur,tanto forum periculo committere. Cuninbsp;militum igituf forum feliquiis Tuliiani oppidum vrfusj quod Vienna, nuncnbsp;Auftri ciuitate,olim non mlturn aberat, celeri itinere fefe recipiunt.
Caput II,
T_JVNNi acceptahachoftiumfuga,incampumvbiratpgnatumreucrtun lo tur. In quo conquificis fuorum cdaucribus, maxime verb Keuue ducis, canbsp;(efttUa. viam publicam more Scythico magna pompa fepeliunt. in loco fta-tuam ponunt lapideam, return ibi gcftarum apud pofteritatem monunaentum.nbsp;HuiclocoadditumnomeKeuehaza, ideft domus Keuue: qui nunc mutatisSCnbsp;detriis literis Keazo ppellatur. Poft, vbi fuorum funeribus Hunni morefuonbsp;parentarunt, nonmulto tempore omnemPannoni mferioris regio n qux circa Danubium eft,partini vi,partimdeditione fubigunt. In qua Vxonbus,liberi$nbsp;amp;omnifamiliacollocatis,fortunvlterius experiundamrati,magnoeXercitu,nbsp;quem ex omniplebc iam rurfus Validum conlcripferant,vi(ftoria fuperiore eh'nbsp;ti, Tlnam oppidum verfus tendunt. Detricus Maternus poft prxliumanteanbsp;confed:um coalo nouo milite, in campo Kefmawr eis occurrunt. Noftrinbsp;tuunt prius mori,qum pugnam detretare,ac loco cedere,amp;: virtutis fu ptilb'
nx, tot lam laboribus amp; periculis partx,gloriam obfcurare. Primi igitur acieio inftruentes, in terrorem hoftiu clamorem terrificum edere, tympana morepquot;nbsp;trio pulfare,iaculis ac telis hoftem eminus ferirc,ordines turbarecperunt: vbnbsp;turbata omnia vident, impreflione fata cominus pugnare. Nee Detricus cumnbsp;fuis rem fegniter gerebat. Qua impetus amp; vis maior ingrucrat,ea noftris refid^*nbsp;re,amp;: fefuosqueftrenue defendere. At Hunni in quam partem incubucram, o-mnia cxdibus profternere. A primo diluculo ad horam diei noiam ac^rrimenbsp;pugnatumeft. Ad extremum, hoftes multis acceptis vulneribus cergavertunt. 50nbsp;a Hunni,quofcunque fugientes confequi poterant,paflmomnes trucidant. Ma-ternus ea pugna obtruncatus eft: Detricus in fronte fagitta grauiter vulnefatus,nbsp;vixeuafit. exquovulneregrc tandem conualuit. Obquod vulnusacccptum,nbsp;cognomen Detrico ab Hunnis inditum Immortalis. quern in huncdicm Hun-gariinfuis cantionibus,more Grxco hiftoriacontinentibus, Detricumimmor-talem nomiiiant. Telihuius quo fronte ifus erat partem j vt plagse accepts amp;nbsp;cicatrice amp; teli fragmente fidem Imperatori faccret, dicitur Romam tuliflc.nbsp;Tantum fanguinis in loco pugnxftuxit,vt campus fere totus cruorc maduerit.nbsp;Nec Hunni ltam amp; incruentam vidoriam funt confequuti. nam qiiadraginmnbsp;Millia ex eis occifaeffe dicuntuninter quos Bela, Kerne,amp; Kaydicha,duces oc- 40
cubuere. quorum corpora ad ftatuamlapideam,de qua fupr diximus, in
chro Keuue,tradita fcpultur funt.Hoftium maxima pars concidit,prxterpau-cos qui clabifugapottiere. Nihilpofteampugnamtentatumfuitctranoftros, nec Germanis,nec ab Hiis hoftibus : ita duorum prxliorum ftrage ac calanu*nbsp;tte virey orum fuerunt dbilitt amp; Concifx.
Caput III.
O TI TI hac Hunni vilt;ftoria,iam vniuerfx Pannoni,amp;regionibushisqux
Materno fuberant, libre imperitare cperunt : nec erat quifpiam,qui arma illisobtcndere auderct. Ita magnum imperium ftlbita fortunxmutationc, breui tempore,de manu in manum venir. Igitur amiftis, vt diximus, quatuotnbsp;aliis dueibus,arbitrt! funt Hungari,imperium magnum,laboribus,penculiSnbsp;vi partum, ita demum duraturum, fi illius gubernationi quifpi2amp;animiamp; Corporis viribus prxftans prxficiatur. Memores namque erant, ad Conferuandanbsp;non minore virtute opus eire,quam paranda rgna. Diu itaque inter fe primtnnbsp;agitant, qulfnam potiflimumpar effet tanto oncri fcrendo, amp;: tantx multitu-
-ocr page 905-A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; j
j ^jnijiam profpcris rebus magis quam anteaelat, bono publico regd.Tan-
cm fententia omnium, Anno incarnacionis Domini quadringetefimo primoaliter^ Athila, quifolus numero dcum Hunnrum cum fracre Buda adhuc fper-^ratjuex creatur. De cuius natura,moribus, amp; corporis habicu, non abfurdum tftffe. nonnbsp;^ideturpaucareferre. Athila, HugariccEthele didus^ftaturamedia fuit^ pedo-humeris latiSjCapite ad membra Ctera quo,fiifca fcie,oculis nitentibus, Starura Q-iplb intuitu feuerittm quandmpr fe ferentibus, rarus barba, fimo na('o,in-yefliifuperbus, pronusinveneremi corporelaboris, inedi, vigilie,amp;frigorisnbsp;uxtaaccaloris patiente: magna vianimijcohiilio bono,audax, manuilrenuus,nbsp;amp;in rebus militaribus exercitatus ,cupidus glori:inhoftibus fallendis, dolis,nbsp;infidiisque ftruehdis j vittidisve, amp; ingeniofus, amp; callidus: in prxliisomnianbsp;circunfpicicns, nunc militis ftrnui, nnc ducis ptimi agens officium i vt illudnbsp;Homencnii
^etit ei conUeniret. erga fuperbos ferox , fupplices verb facilis amp; mifericos. Hac ipfe corporis amp; animi vi prditus j imperio accepto,agitabatur indies magis ac magis cupiditate regnifui proferendi: amp;reos populos,quorum auxilio Manbsp;crnus contra fe ac fuos bellum geflerat, inuadendi, iniurique accepta: vin-dicandx. Statuitigitur Illyriam,Myfias, Achaiam, Macedoniam amp;Thraciamjnbsp;4ui Maternomilites auxiliares antea miferant, primo quoque tempore adori-Vermne domi imperio fuo aliquidfe abfente decederet, Sc vtcifet qui fuonbsp;dominergno prxeiTet, Budamfratrem totiilliregioni quTibifco vfqueadnbsp;fanaim amnem, ad Septentrionemprotenditur, prficit. lubet barbaras o-^nbsp;jnesnationes qu Hungarico iamfubiedae erant imperio,illi parre : ipfe ve-
exSicambria ciuitate,quam fibiregiam delegerat, cumexercitudecies cen- AthiUafflt Jamminiummilitum(hunc enim copiarum eiusnumerum, prxter nationcsil- cr -asquadeumvndiqueconuenerantjChronicontradit Hungaricum) in Cam-pumprogreditur. Apparatum ipfius belliCumtalemfuiire,exfcriptoribus com-primas. Tentoria habebat varia, ex more regnorum qu antea fubegcrat,nbsp;^itaarte contexta. ldquoipfemetvtebatur,exferico,auro,gemmis intex-^amornatumque erat,preciolis interiedis lapidibus i huius rnali aurei,quorumnbsp;^ommiffiones arque iunduras vniones fplendidi ornabant. Aliud,in quo equinbsp;Ublabanturj feric totum. Lcdus quo cubabat, turn menf amp; conuiuiorum;nbsp;P'^tereaculininftrumentum,cphippia,phaler, amp; aliaeqUorum ornamenta;nbsp;auro gemmisque dcora. lam ftatim ab initio Imperij, vt erat eaium rerumnbsp;bello vfui funt ftudiofus,tOrmcntoirum amp; mathinarum bcliicarum,adm-*'iadiruenda,amp; ad vallum cahrrum fuorummuniendum, nonparuam vimnbsp;^ompararan Conftituerat ad bc, decem millia curruum falcatorum ; quibUs clndim -cafttorumfuorummunitionemveluti muro cingcret. Gladio Vtebatur, vtnbsp;Putabat, diuinits eimilTo. Namjue dum quadam node per quictm vidifletquot;'^*^'nbsp;CaMartearmari, poftero die quidam cxgrcgariis milicibusderulit ad cum en-^tn,incampo patent! dum veftigium cuiufdam vitul faciar infequere-^^r,fortefortunrcpertum. Qures fidcmprcedentis fui fomnijnonmodiccnbsp;^onfirmauit. Inlignetamin fcuto qm velis gehebf Ailurem auem, coro-Flamincapitegeftantem.inilitum fuorumarmaerant ex Scyrhiafexf^rrata: clynbsp;Peds coriotedus ,frroque politofperindiidus-.arcus Cum fagittis, lnc cii-Pidibus aciiminat, amp; enfis feiiiori accinds. Habitus corporis non ade ma-g^us,atvltu afpeduqshorridusibarbaprmiifajcrinibusq; incptis.Indumen-k ^.^^pellshiffut,mreScythico.His ornamenti$,populis omnibus terror! e-^^bt. quem Hunni cultum vfque ad tempora Geyf ouci, filij Toxon ( d quo,nbsp;galijs etiamHurigari ducibus acregibus,fi per occupationeslicebit,alis for-dicemus)in omnibus fuis expeditionibs feruarnt. Deos colebant,Iouem,'nbsp;Partem, Mcrcurium, amp; V enerem: quorum aufpiciis omnia lbi prfperc fuc-^cffiiraarbitrabantur. Titulus Athil,quo vtebatur, erat : Athila filius Bcnde-^^^2,nepos magniNemroth, in Engadinutritus : Dei gratia Hunnrum, Me-
DD
-ocr page 906-9g6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOL AI TI
dorum,Gothorum,Dattorum rex ,metus orbis. Cui pofterioribus temporibujgt; propter verba Eremitadieeitjflagell Dei:de quo infra fufius dicctur.Inhuncnbsp;modum comparato inftruloque exercitu,non modo fuis, vcrmetiara omnibus mortalibus Athila admiration! at que terror! erat.
Caput 1111.
E M o R igitur Ath!la,niyr!cos, Myfos, Achiuos, Macedoncsamp;Thraccs, '*aduerfum fe fuosque,Materno non minimo antea fuifle auxilio, horumqjnbsp;ope magnam gent! Hunnic ftragem illatam: eorumprouincias fumraainua-dens alacritate d!r!p!t,vaftat,aclate populatur.IamByzantio victor imminebar,nbsp;dum inter belli apparatumTheodoHus imperator moritur. Sabellicus tradit,nbsp;Hunnos Theodofij ducibus vno prxlio fuperatos. At vetus noftroru Chro-nicon, nulla accepta aut clade,aut damno,vilores ltosque magnaprxda cumnbsp;Athila Sicambriam reuertiflc refert. Theodofio fuccellit Martianus, qui vires Athil, multorum iam regnorum imperio auCtas veritus, ne fcilicet quatuor limul potentiflmi populi, ab Oriente Perf,ab Occidente Viffigoth,ab A-phrica V andal!, Septentrionc H unni,eodcm tempore bcllo fe premerent,cumnbsp;Gcnfcrico Vandalorum rege j cura Perfs in certum tempus inducias paci-fcitur:ratus,h!s qu!efcent!bus,fefacilius armis Hunnicisobuiamiturura.Duinnbsp;Athila,fiuemetu venturi contrafeex AfiaMartian! Imperator!s,vt quidam tra-didcreduetentorij fui,ferenoclofubit prolapfi,portentoperculfus,S!cain'nbsp;briam reuerfus fuifTetidimiflb exercitu ad eaPannoni Ioca,quacillis ad curan-da corpora, quietemque aliquantifper agendam diftribuerat: !pfe neidquo-
que temporis quod bello fupererat gerendo,!nut!l!ter,ac prter publicum fu-orum commodum abfumeret:ftatu!t,regnumlegibus ftabilire : arbitreras leges regno firmando non minus neccflarias efle, qumarma. Igiturquum legibus ex quo S bono publico confcribendis, fubditis in ordinem quo viuerent redigendis, operam daret : reges amp; populi compltes, partim nominis, forti-tudinis,ac in rebus militaribus glori ipfius fama, qua: totum fer iam penetra-uerat orbem, pelledi;partim exiftimantes,depofita priore prxfcroci natura,e-um iam ad mores ciuiliores conuerfum iri atque regnum fuum legibus firma- Jnbsp;turum, hacque re aliquam prbiturum amp;;continenti amp;iufl:ici fu fpeciem,nbsp;ex diuerfs orbis regionibus indies ad eura confluebant. Qtms, vt externoruranbsp;animos fibi conciliaret, bcnign excipiens, liberalibus donis onerabat. Internbsp;quos ValamiruSjOrientaliumrexGothorumiHardericuSjGepidarumrexftre-nuiflimus,amp;obrespra:clargeftasinfgnis :nec nonDictmarusamp;Vittimarusnbsp;ex Oftrogothorum regulis : prterea populi Marchomanni,Sueui,Q^di, Fle-rub, Turing! amp;Rugij,militari virtuteomnesprclari, regis Athil imperiumnbsp;atque focietatcmvitro fubierunt. Athilaplurimisiam audus viioriis,regura-que ac multorum populorumclatus imperio ,arbitrabatur non magni eflla-
*boris totum Occidentcm bello fubiugare. Quivt partim opumfuarum often- 44 tatione,partimhumanitate, beneficiis,amp; munificentia eos qui nondum infuinbsp;admirationemexciti erant,fibiconciliaret,diemftatuit,quo non modfub-diti, fed etiam alij cxterni, quorum eflct id faciendi animus, prftita eis fide Sinbsp;fecuritate ad fe venirent* Qu res fecit, vt multi mortalium ex longinquo populo ad ^fum vitro commearint. Dctricus Veronenfis, quern cum Mater-no contra Hunnos reminfelicitcrgefliire,fupradocuimus, cum plerifque Ger-manijCuiprerat, pnncipibus, benignitate admonitus Athil,fponte ad e-ura venir. Qmbus Athila fumma humanitate ac bcneuolentia appellatis,nbsp;cxceptisque, magna muncra largitus eft. Detricus animum Athil infeamp;nbsp;fuos comem atque beneuolumefle animaduertens ,eum belli amp; rerum geren- f*nbsp;darum fuapte etiam natura auidum, ad arma fuperiori primum Germani,nbsp;deinGalliinferendaaccendit. Qimd e facilius illiperfuadet,qudamp;Ger-mani amp; Galli populos prfidio vacuos elfe, cert affirmt. Igitur Athilnbsp;ingcntiamp;fuorumamp;externorum, quiadeum confluxerant, amp;quorum bene-uolentiam atq;fidemiam fibifatispcrfpeda elfe arbitrabatur,confcriptoexer-cira,ex
-ocr page 907-A T 1 L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'867
cltu, ex Sicambria caftram'it. Exercitum'eius adqingentmilli armat-tum,Sabellicusfuifletradit. Du:o igitur milite per Auftriamj Baariam ,Sue-uiani,amp; eas Germani, qu Rheni ac Danubij fontibus iricliifi funt,regiones: feitione. atque interim omnibus qu ei obia erat oppidis, partim propter rebellionem,nbsp;amp;qudcommeatu prohibebatur, viarumque anguftiis vbique intercludeba-tur,fundits euerfis, partim in fidcmacceptis,Conftantiamverfuscxercitum yrnbsp;ducit.SigifmunduSjCius regionis ea tempfcttte prihceps,nohlonge Balea,ad ^rexTd^i.nbsp;Rheni ripamfita, magnis copiis illi occurrit. Quem Athilacum exercitu pene iegt;tmab a-oinnifacil profternit, atquefugat. Hic fradiisprlio, pofteaquam videtfor-0 tuna ac viribus Athil fe effelong inferiorem: non grautim cum regno in de-
ditionem eins concedit. Hine audus indies vi amp; opibus Athila, Argentinam; adRhenum pariter fitam, obfidione circumfcdit. Eavrbs nemine ante idnbsp;tempus imperatorum vi capta elfe traditur. Hc non multis poft obfidionemnbsp;diebus expugnata,inprdam direptionemque datur militum: omnibus ftrhi-tis,qu in modum munitionis in ea erant dificat;dirtis amp; demolitis. M-niaillius in multis locis folo qquata funt,vtiin memoriam nominis Athil cun-is mortalibus aditus libr pateret: Promulgatumque eft ipilus iuflu per pr-conem, he muros demolitos viuo fe incol reficere auderent. Hane ob rem Urgent,mnbsp;Vrbi Alemanico vocabulo Strafpurg nomen iriditum efle dicitur, quod fonaqnbsp;^0 Arxvi. Pofthc,traie;o Rhcno,pcrTulingos,Heduos Sequans,quino-ta State Burgundidicuntur,exercitumdulat, Gdicarium eorum regem iamnbsp;tum magnis viribus fe Aetio amp;Theodorico coniungere volentem, cum omnibus fuis copiis iufto conflidu interficit, deletque. parta ingni vidoria^nbsp;tUultasSequanorumamp;Galli munitas vrbes,opibus viribusque prftante sinter quas Lixouium, Befontionem, Matifconem, Lugdun, Cabilonem, amp; Lin-^onum vrbem mcmrant)funditus euertit. Autor eft Sabellicus, eum in Gal-quot;^Rhemenfes primo adortum effe : amp; Nicafiuin eiusvrbis epifcopum, de quonbsp;pauloi poft dicemus, viriim rhohbus, vita amp; fanditate illuftrcm,ibi iiigiilatum.nbsp;ycrum fatis cohftat ex hiftoria noftrorum Rhemenfium expugnationem, amp;nbsp;Nicafij mortem,poft pugnam Catalaunicani cfl'e fadam.
Caput y.
PA V L o ant quam Athilaintima Gallipenetraret, videhs fortunam refum omnium dominam,quoqu verfm tenderet,rebiis fuis vidoriam polliceri:nbsp;umul etiam arbitratus,neminem in Gallia obuium libi futufum,qiii foftun amp;.nbsp;yttibus fuis refiftcrc poffet:rem fuam fegnius folito agere, multitudini fu plusnbsp;ttlfto fiderc.Haccx re, quniam nondum de Aetij copiis aduerfum fe iam con-^fiptis certi quicqamacceperat, minore exerCitu fatis fe munitum efle reba-eaqu animo cnceperat perficiehda. Tertiam igitur cpiarum fu-partem ad fines Hifpanicos difipichdos, deppulandoscjue mitcit. Rc^nbsp;/tt Chromcon nftrum hos Athil milites, Hifpanialiquapartfcrroigri-^ucvaftata, vfqe ad regulumBtic pruinci,cui nomen Miromanno fu- ,nbsp;^t,penetraiffe : eumque terrore Hunnorum, omhia cdibus long lateqe **nbsp;y^ftantium, vehementer perculfum, ex Hifpali, vbi degebat, per fauces Gadi-fretiin Africam elapfum fniffe. Id tarnen pro^omperto affirmaie nonnbsp;ytifim, quum amp; Galliam Aquitanicam, amp; Hifpahiam eo teihpore Aiifigothosnbsp;P^ffediffe conftet. NunC tempus admonet vt quoniam ih Aetij mentionemnbsp;^^cidimus , qu de ius origine amp; fortuna acceperini, qum pauciffimis rc-
Aetius ordirie patricius,ex Draftaha Myfi era oriundus. Is initio trtc^rigt b i ,'^tttutem , amp; rei bellic artes, ab Honorio imperatore in locuru Cohftan-
j Copiis fuis p'rfedus ,multa prclara contra Burgundos, Francos, Hala-
gt; virtutis fu ediderat facinora. Poftremo quia Halanis, Vandalis amp; Sue-qui ad Emeritam , quad Aram fiuim fira eft, confederant, viribus t'Par, ad interiorem Hifpaniam, fiu metu hoftium, fiii quod tant multi-uini fuos non putauit temere obiieiendos, exercitum iiium fetraxerat: e-t'Honorius imperio copiarum' priuauit.- In cuius locm, Caftmum queri-
DD if
-ocr page 908-NICOLAIOLAH
Hunnis charus erat, tam ob infignes animi vircutes, quam qud omneinl-talicarum rerum ftatum Hunni ab eo didicerant. Hic igiturHonoriomor-tuo, amp; in locum eins Valentiniano fuftedo, Romam reuertitur. Vndedutus ad Valcntinianum, Placidi matris fuafu, gratix amp; amiciti Cfaris ( Caftinojnbsp;quem in locum eins furrogatum Rfle ante memorauimus, incxiliummiirojconbsp;reftituitur. Huie Aetio Valentinianus Galliamtuedam committit. pollicituse-nimcifuerat, fefacileprohibiturum Hunnos, ne Pannonixfines egrediaude-rent. Igitur Atbilacum bis quos fupra diximus regibus amp; populis, Gallinijnbsp;Aetio magidratum eins gerente primiim inuaderc ftatuit ifiue quodActiusnbsp;promifla, quxHunnis de rebus Italix olim fecerat,minus feruaflet: fiuepotius,nbsp;quod Gallia deuila, Italia, ad quam diripiendam iampridem Aetj hortatunbsp;animum intenderat,minori poftea negotiofe potiturum fperaret. Occifoigitur Gundicario rege, ac euerfis, vtfupraretulimus, oppidis Burgundix,fecusnbsp;Rhodanum flumen progrefltis, omnibusque locis qux occurrebant demolitiSj
contendit Aureliam,vrbem adripam Ligerisfitam,eamque obfidct. Cuiusop-pugnationiquum totis intenderet viribus, tum primm certioreft fa:us,Aeti-um follicitare reges amp; populos ,vti magna vi contra fe tenderent. hares
^x prxter expetationem accidit. Quare veritus ,ne Actius, quod iamfaiuni
erat,Theodoricum Gothoruni occidentalium regem,cum quo iampridemgraue fufeeperat bellum, fibiconciliaret : ftatuitanimum Tbeodorici, Hifpania-rum amp; Gallix Aquitanicx tenentisimperium,an ad fepellicere poftet,iollici-
't'\d*Theo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur adeum legatos, qui dicerent fe venift'e inGalliam,magis vt
doncuM re tcgum populotumquc amicitiam, quam inimicitias quxreret. Nihil aut prx-ffz. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clarius, aut ad imperia diu conferuandatutius fibi vifum,quam beneficio amp; bc-
neuolcntia,vbi eins fit facultas,animos regum fibi fauentes facerc. Igitur in pri-mis fe cupere amicitiam amp; fdus cumeo inire, ab omni bellor motu eumab-efle:libi cum folis Romanis belli elTe caufam, qui ab initio Hunnis infenfi fem-perfuiirent,HisTheodoricofruftrarccitatis,legati reinfedareucrtuntur.NatW' iam antea Aetius fufpicatus AthilaniThcodoricifocietatcmaftelt;ftaturutn,ipfcnbsp;prior in amicitiam fuam, belliquecommunioncm, ilium traxerat, partim pro-miftis,partim antiqui inter Hunnos amp; Gothos odij commemoratione: Gcnteninbsp;Gothicam magna olim ab Hunnis contumelia ,fimulque ignominia efte aftc-gt;lt;-7 t d '^^**^ft^ris.Maiores ipfius fuis fedibusilloru rabieexpullos: Hunnos feciftcjnbsp;rifoXr/f/^vt excorrcs Gothi patria virtute nouas fibifedes in Gallia Hifpaniisque qux-rat/t. rcrent : iam inftarc iterum, vt bis quoque quas olim virtute pararant fedibus,e- 40nbsp;OS deturbarent. Venifle nunc Atbilam eo confilio in Galliam, vt amp; Gothorumnbsp;amp;: Romanorum imperium per fummum eorum dedecus,ni rebus fuis vnpro-fpiciant, fimul armis occuper. ProindenuncelTe Ds datam occafionem,quanbsp;antiqua Gotbis illata bbaris iniuriaamp;: calamitas vindicetur, qua Hunnorumnbsp;ferociaa^uefuperbiarcfrxnaripoftit. IdautcmfaduelTefacillimum,fiviresnbsp;Tbeodoricus fuas, viribus Romanorum coniungat : fc omnibus modiscuratu-rum,nifolus fibi declTc malir,vtfe ducc,vcteresmaiorum fuorum iniurias, Dsnbsp;f-iuentibus fit vindicaturus,atquc Galliam barbarorum tyrannide liberaturus.nbsp;Hac oratione Tbeodoricus rex, fimul memoria antiquxetiaminimicitixper-motus,fc Aetio bellifocium contra Hunnospollicctur:bisqueconditionibusf^nbsp;firdus cum illofirmat,vtparibus viribus, communique impendio bellumHun-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h
gt; nicum fintadminiftraturi,amp;: confcluri.
Caput V T.
Oste aq^am Atbiladc Tbcodcriciamp;Aetijfocderea fuis legatis ft teer'* tior,putauit vltcrius nonelTe fibi cuntand: fed fine moraboftibus obuiatn
pro-
A T I L A.
^^odeundmjnemoraamp;cunftatione inimicorumVirS ek firiitimis populisma ^'^acmagis indiescrefcerent. Igiturfolutaobfidioh Aurcliana, cumexercitnbsp;^^Uerfumhoftcsireproperaneofretus confilio, vteos incautos j imparatosquenbsp;'^oriatur.Dum iter faceret, rcpertus fuis in prcipitio ardui cuiufdam nion-^^Eremita quidam,qui,vt mundanis procultumultibus, in Dei minifterio vi-tranquillam ageret, e loei tuguriumvileextruxerac, ad Athilam ducitur.
^uius aduentu rex multumltatus, feifeitatur quis nam hom inuni effet, cuius luesduaui-, ^ei cultum obferuaret, quid in loco afpero vitam libi agendam decreuifl'ct?nbsp;QemfibiDij euentum belli promitterent is poftdiuturnumfilentium j veltinbsp;J^uininc afflatus diuino,regi refpondet:Sc hominem Galium efre,amp; cultorem il-Eus Dei, quem Chriftiani in perfona trinum j in fubftantia tarnen amp; diuinitatenbsp;Unicum,verc amp; fnde colorent :ac ilium, vnde a b du dus efl'et, elegifle habitation's fu locum, vtterrenis tumultibus feiundus, Deoipf,cuiusnomehprof-^ci^etur, carne rationifubada,amp;: vigiliis,abftincntive macerata,quictiori men-
fatnulari,illiusque legem meditari, amp; prcepta feruare poflet. Qud veto, y^ttiriniS n'quit,fortifflmercgumme cogis,vtDci voluntatemtibiaperiam ,tuiquecon-ijeuentum; etfi illius, quires mottalium omnesmanufua continet,mini-'nus fim vermiculus, vt non ft poffibile quempiam illius immenfa cofiliacom-P^ehenderc:tarnen ne arbitreris voluntatis Dci mej,quem tu ignoras, cuius re-''8'onem,populos cultui eius deditos,perfcqui in animum induxifti, me, qua-^enus eius finit benignitas, exomni parte elfe ignarum : non fis nefeius, Deumnbsp;^pfumob flagitia fuipopuli irritatum ,qui vteosiuftitiaamp; verareligione adnbsp;nnpietatem prolapfos, ambitione, fuperbia, iniufta imperandi libidine aceen-nbsp;Qs,pauperum opprcffioncplenos,nullimagisreiqumbcllo inteftino dedi-^s,voluptatemamp; corporis delicias ratione ncgleda quxrentes, turpislucrinbsp;^uidos, proborum virorum conteniptores,adulatoribus, perniciofis turn Prin-'quot;pum turn regnorum proculdubio euerforibus,aliisque aurium oblcdamcn-ns plufquam veritate amp; honeftis ftudiis gaudentes , aliis ctiam facinoribusnbsp;^^^ft'scontaminatos,amp; rebus omnibus impiis obnoxios, ad modeftiam, hu-niilitatem jtemperantiam, iufticiam,charitatem,pacemt|ue mutuam, conti-nentiam, liberalitatem in pauperes,ad ftimationem proborum, ad veritatemnbsp;(QUx amp; Regum amp; imperij eft conferuatrix) audiendam, amp; ftudiaredajaliast|Uenbsp;'^quot;'tuces amp; verum fui cultum (qui prcipuc in fide c charitate erga ipfum at-^neproximum noftrumconfiftit)iuftamt]uevitam te flimulantereducat, gla-nuinifuum in manus tuasnuncdedit.Tuenim Dei es flagellum, ad vitia Clin- Deinbsp;naui populi corrigenda miffus. Hune te, rcuerfo ad fanitatem fuo popu-dum volet, rurfus auferet, amp; altcri pro fuo arbitrio trader. Te tantilper
^nahac potcntiatcrrenavti patietur, dum eivifum fuerit : qui vteertus fis, co-'tatusjconfilium vires tuas,prter Dei arbitrium, nihil roboris habitu omniaque non modo terrena, fedetiam cleftia in ipfis nutu effe pofi-aftrorum portenta te animaduertilfe exifiimo. Hoc prlio, quod contranbsp;Romanos fadurus es, eris inferior. Noil tarnen potentia amp; imperium tuumnbsp; manibus tuis mox elabeturifed eo ad id temporis vlirus es, quoad Deus, vtnbsp;Ppulus fuus ad nieliorem te vrgente redeatfrugem, tibi eonflituit. Athila v-'Eremit verbaaccepit, admiratus homunculi huius tam fapicntenfcloqucn-inopinato tarnen perculfus nuncio, iubet eum amoueri, amp; in euftodia obnbsp;prudenti reuerentiam honeftaferuari donee ab arufpicibus, vatibusque fuiSjnbsp;Quotum magnus apud eum id temporis erat numerus, de rerum fuarum enenja certiora intelligeret. Accerfitis igitur illis, qui de prxlio futuro fcntiantj
P^rcontatur. Hi cxtis pecorum pro fua difciplina infpedis, vaticinia Eremi-veraeffe affirmant. Adduntadhc,duccmhoftium prliocafurum. Pro-quot;'e licet Athila animo erat follicitus deaduerfo futuriprxlijeucntu,maluitta-fortun fe committere, amp; extrema omniaexperiri, qum terga verte-
1 ac virtutis fu gloriam fda fuga dedecorarc. Eremita donato, amp; in tu-quot;riumfuum,ex quo abdudus crattemilfo,cm toto exercitu fuoc^mpum D D iij
-ocr page 910-NICOLA I O L A H I
Catalaunicum vcrfiis ,vhi Aetius amp;TEeodoricus cum Sangibano Alanonii^ Meroueo Francorum regibus,atque populorum,Burgundorum, Fracorum,nbsp;quibusMeroueustexprcrac, Lucianorum,Armoricorum,Saxonum,Ripario-liorum,Brigonum,Lambrionum,Sarmatarum,Lutetianrumamp;Britannoruin,nbsp;odio potius Atbilqumamiciiia Aetijconcicatorum, magniscopiisconuene-rantjceleri contends itinere. Quo dum peruenic, edodus hoflium nuinerumnbsp;longe quam antea crcdidiflet,maiorem efl'e.rum primum fadi fui pcenitere cee-pic, quod exercitusfui terciam partem Hiipaniam verfus m Jiifet. Duin igitucnbsp;haefu copiad fe reuerti poflent, bcilumduccre,trahercqucconibmic. nanbsp;caftris fuis,decern illis,dc quibusfupra diximus, curruum falcatorum nullibus, (nbsp; difciplinamilitari firmacis, prxtexcu pacis niutu tradand legatos ad Aeti-
^thiu lega uni, inducias petitum mittit. Is turn quod conlll j Achil non omnino ignagt;
tt^Aetui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod totregum, populorum acnationum viribus plus iufto fide-
bat,induciasfevllasdaturum negat. Animus Athila:,etfi interfpemamp;metum varie agitabatur, reuoluens identidem fecum, fuorum pr hoftium multicudi-nepaucitatemdimuletiaraErcmitxac arufpicum fuorum vaticinia: tarnen duels hoftium interitu, quernvates praedixerant, femet confolabatur, animum-que fubtrepidum fpe aliquafubleuabat, arbitratus Aetiumproculdubioeapu-gna interiturum. Itaque exercitus etiam fui quouis diferimine, belli fubirc
fortuiiam eonftituit, modo Aetium, vt ipfe fperabat, interfedumconfpiccret etaitjut Multa prodigia huius prlij atrocitatem pracnunciarunt. Lunabinam co an-//w ca iiQpaa eft eclipfim : plurim vrbes repentino terrxmotu corruerunt : cceluninbsp;frtetjicr^ crucntohiatu apcrtum,mutuis haftisignitis id obliqufeindentibus. vifusp'^*
terea cometes aliquot nodibus radios fuos Occidentem verfus porrigens.Qi*' bus oftentis multi mortales terrebantur: amp; non Athilam tantum, fedetiam Ae-tiumamp;Theodorieum magna inceflerat cura,resl'uasquamdiligtnciflincfie-ri poftet, ad futurum conflidum prxparandi, vtrifque vtpote rem fuamnbsp;norem futuram fperantibus. In campum igitur Catalaunicum fiue Mautia-cum,quern hand procul Tholofainlongitudincm ducentis, in Jatinidineranbsp;verb feptuaginta portendi leucis Sabcllicus tradit : magna tendit felbnatio- pnbsp;ne. Qim dum perueniflet,concione conuocata, hxc ad milites hortandos verba loquutus eft.-
Caput r I T.
T? E s ipfa hortatur, commilitones amp; focij fortiftimi, hodierno d/c meapud Eicerc. Eacnimtarnarduaeft,amp;nccciraria,vtmfi vclmusopes,nbsp;facultatcs,amp; falutemnoftram in apertum diferimen ponere, fuinniameius cu-Uumeum. ram nos habere oporteat. Nam quod omnibus tatis noftr temponbus, a- vtgcntius amp; periculofius propofttum fuit nobis negocium, qum nunc,nbsp;^vbi de regno, fahne amp; vitanoftra agitur ? Non fum dubius de veftra, milites o-
ptimiamp;focij fi'iilli.ni,in rebusgcredisfortitudine, animiconftantia, omnium- 4
^per/on dum crat,non forti animo fuperauiftis ? Licet autem id veftrapte virtute effece-ritis ,nonnullum tarnen etiammeapr.rfcntia,amp; rerum omnium difticilium pa-tiendarum focietas, ftimulum virtutis edend vobis addidetunt. Quid enim vnquam curarum, quidlabons, quid periculi, ft quod nobis omnibus fortunanbsp;obtulerit,non pari animo vobifeum vna fubierim? Qu res me vnquam pro- fnbsp;fpera elatiorcm fccerit? Non vt ducem amp; Impcratorcm iure optimo facerenbsp;conuenit, me vobis prtuli? fed in omni vtriufquefortuneuentuqua vobifnbsp;cum fum vfus conditione. Quarum rcrumcaufa non arbiiror opus eft'e,nc-quetempus patitur,multis me vos ad eahortari, adquipfancctftitas, diiriimnbsp;mortalium telum, vos ftiaptc natura impcllere debet. Qum potens hoftiS
focj
A T I L Ai
71
focij fortiflmi, nunc riobis obiedus t, qua multitudinc, quitus apparatibus, prefatit. conliderate. Qind opportunitatis conimoditatisve hoftes ad pugnandum ha-beant,omnium maxime videtis:vtpote intra regnum fuum, in parria, in dome-fticisfedibusconftituti. Contra,quo nosprillisfimusnumero,quam dubi-m fit in folo hoftili manum confercre,quemque veftrm animo bene perpen-
dere necefle eft. Hodierno die vel vidoria diis bene iuuantibus prclara no- ^*lt;''0 Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
bisacquirendaeft ,ni inferuitutcm morte acerbiorem deuenire malimus : vel omnibus ad vnum vfque moriendum. Eo loci progrefli fumus, commilito-nes integerrimi, vt non nif virtute amp; armis bine euaddi detur nobis poteftas.nbsp;Afronte hoftes nos vrgent: dextra Ligeris flumenobftat: luaRhodanus:nbsp;poftnos oppidani,amp; reliqua Gallican gentis colluuies, itinera, per qu veni-Jius, rda obfident, atque prlij huius exitum prarftolahtur, prda: noftr in-biantes. Q^od fi perfuafum efiTet ammo, intra munimenta nos contincre, amp;
ordinibus noftris bene firmatis,paulatim retroccderc ; quid ca
fia: noftr iam multis maximisque vidoriis part,efletindignius ? quid inho-iieftius? quid nobis turpius ? quid Scythico nomini,vniuerfo orbi fornndabili, fiiinus conueniens ? quid inaiorum noftrorum virtutibus amp; fortitudini magisnbsp;duerfum ? Satius femper habitumeft, amp;pulchtis, cum d;gnitatc goriaquenbsp;J^ori,amp; maiorum noftrorum manes inuilere,qmimbelhumatque focorui-mmore, hoftes noftros turpi fuga deuitantes, infamem amp;: dedccore plenam a-gere vitam. Si forti animo conftiterimus,hoftibus obuiam progredientes,fpe-^andura eft Klartem belli,pcculiarc gentis noftr numen, nobis propitium fu-
^antamadfcret opibus noftris accelfioncm ?quantamvitfclicitatcm ? Qmd ^diisimmortalibus commodius, fortunatius amp; felicius nobis hoc daripoteft?
NICOLAI OLAH I
fi viderit noftro dudtu vos fibi occurfuros. Deniqueinducite in animunij ^uoS ducat milites: nempe Gallos,nontamarmis quam ocio aptos : corporis quidemnbsp;proceritate prftanteSjfedlaboris impatientes, poft primum armorum concur*-^^m oblanguefccre mox folitos. Quum igitur,focij c commilitones prxftan-jorumentt- tiftimi, hocprxlio de honore, gloria, falute amp;L vita omnium veftrmfitdepu-tnerat/one. gn^ndum : quum regnum ampliffimumnobiliflimumque hodierno dielmpe-rio noftro non difficulter adiungi poftit : quum vobis cum eo liofte fit congre-diendum,cuius maiores e fedibus fuis facile expuliftis, atque ctiam cum popu-lis quieti potius quam bello deditis manus fids conferturi, quorum imperator
non minus quam quiuis ex commilitonibus veftris, vobis fit cognitus:forti amp; lo conftanti decet vos efle animo, omniaque bona amp; Felicia fperare. Deos innbsp;primis immortales, quorum aufpiciis in hunclocum falui perueniftis, deindenbsp;meiSi ducem amp; commilitonemveftrumfequamini. Adiuuabunt dij fortunaninbsp;veftram,augebunt vires, gloriam opes. Ego verb nufquam fumvobisdenbsp;Futurus:vobifcum vna omnia pericula, fiforsita'ferat, conftanti animo fubitu-rus: vobifeum vnaamp; vicfurus, amp;moriturus. Me igitur proponite vobis ob o-culos:perficiam,vtmcum prius fanguine hoftili tepefatumgladium,quamve-ftra arma cruore refperfa, confpicere poflitis. t vos mea fada imitemini:^''nbsp;dum me ftrenue rem gerentem vidcritis,alacri intrepidoque animo hoftem^^'
gete, profligate, profternite. Non magno periculo viftoriam co:
mus, fi pari virtute, vnoque animo cumhoftibus depugnauerimus. His ab Aquot; thilarecitatiSjtantum animorum milites fumpferunt, tantus ardor pugnampUnbsp;eftentium eft excitatuSjtanta vndique omniu acclamatio faifta, vt fua iponreho-ftemprimiinuaderc optauerint. Verum Athilaprmiffis aliquibusfairem prx-curforibus, qui tenuia primum futuri conflitus cdcrent prludia, iuftx pugnxnbsp;committend quarrit tempus amp; occafionem. Q^m in folemiam declinatcmnbsp;confilio differtjVtfi pugna(ficuti prdidrum ei fuerat)hoftis fuperior eifer futu-rus, notis aduenientis prlidio fibi fuisque profpicere poiTet. Dum igitur folnbsp;in occafum vergeret, exercitum Athila in locum aptum deducit, atque aciemnbsp;itainftmit. Oftrogotthos, cum parte fociorum, in dextrum cornU colJocat: pnbsp;iubeteis Valamirum regem prxefle. Siniftrum cornu ex Gepidis ,amp; parte rc-liqua fociorum efficit : quos Ardaricum regem curare iubet. In acie alios rc-gulos cumarmatis militibus locat. Ipfe cumrobore fuorum, propter fignacon-fiftit. Exercitus poftremampartem delcifto iuuetutis roborc ex ordinefirmat,nbsp;ne hoftes multitudine freti, tergo circumuenire fuos poifent. At ex alia parte Aetius cum Romanorum viribus finiftrum tenet cornu : Theodoricus cumnbsp;Wiflegothis, dextrum. Sangibanum regem Alanorum, quoniamiamprideranbsp;in fuipicioncm vcncrat ad Athilam deficiendi, amp; vrbem Aureiianam, regiamnbsp;^iam,in poteftatem illius dedendi, in medium agmen includunt. Ita inftiuftonbsp;vtrinq; cxercitu,Athiladie iam aduefperafeente dat fignum. Acies paulatim v- 40nbsp;trinq; incedit. Vbi intra tcliialt;ftum ventum eft,Hunni, hoftesiaculis, quibusnbsp;maximepoiTuntjCminus feriunt : cquos virosquepalfimfauciant. Hoftes contra adproperant, vt iaci^orum fagittariorumque vulnerib. libcrati, manugla-diisque,queis plurimiim fidebant, prlium cominus confrant. Valamirus exnbsp;dextro cofcucuni Oftrogothis,Aetium,Romanumque roburacriusvrget.Necnbsp;minor Ardarici Gepidarum rgis in T hcodoricum V/fegothos fit incurfio.nbsp;Pofteaquam omnes vtritifq; partis vires, honorem, fortunam, vifam amp;falutemnbsp;fuam ftrenue defendentes, cxdibus atque fanguine permifta; fuiftent : tanta v-trinqueinferturamp;accipitur ftrages, tamatrox reruenta, vtvixvlJahominumnbsp;memoriaatrocioris vnquam meminerit. Cadauenbus itacampus repletur,vtf(nbsp;fuper occiforurn cadauera poftremo fucrit pugnatum. Tanta visfanguinisamp;nbsp;hominumamp; equorumeftufa,vtriuiikim,qui in campi medio labebatur,torrcn-Ktfmfrtu tis inftar,fanguinefubito aiuftum, intcrfeiftorum Cadauera deuexifl^c, autorcs
cctum amp; otloginm millia hominum vtrinq; ca in pugna dcii
dcraca effe dicuntur. Theodoricus rex,Trafimuudipater,dum equo circumuc-
du
-ocr page 913-A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87J
ftusfuosadpugnam hortatur, deiedus per quempiam Hurinorum in trrahij pugnantibus conculcatur. Sunt qui dicant, cuiufdam Audagis Oftrogothi telonbsp;confixum, exhalaffe animam. TrafimundusTlieodorici filius, dum intempe-ftanodeerrorc viarum inHunnorumincidifletcaftrajUeceflitatem invirtutemnbsp;Vereens, fortiter dimicat. Quern capite faucium, equoque ob id delapfum, fuinbsp;gr librarunt. Actius etiam, cladefuorumturbatus, vixad fuos errabundusnbsp;tediit. Variant fcriptores, Hunnine an Romani fuerint fuperiores. Sunt quinbsp;foipfere, Aetianos,cognitaTheodorici morte,primos fe fug comiiTc. Non-flulli contra,inter vtrumque diu quo Marte pugnatum, ac poftremo Athilamnbsp;** cde proftratum, fe in munimenta curruum falcatorum contulifle. Vtcunquenbsp;fit,facis certcconftat,hancpugnamexcremo fere vtriufque populipericulo,c-lt;le ac internecione comparatam.
Caput VI li.
*pRAsiMVNDVS Theodoricipatrisinteritumaccrbiflmferens,poftero die inuento inter c^forum cadauera patris corpori,regali pompa,Hunnis idnbsp;ex caftris infpedantibus, iufta primumfacit : tumcaftra Athila: cum copiarumnbsp;^arutn reliquiis j dato tempore commodo inuadere ftatuit, mortemque patrisnbsp;Hunnorumfanguine vindicate. Athila ver,amiiroprcedentis diei pugna rz;?/sgt;-ilitum fuorum robore, cognitaque per exploratores Trafimundi voluntave,nbsp;febusfuis pene defperatis,militcs fuos conuocat:orat,monet,Scobteftatur,poft-HUana tot Bella obiuerint, magna vbique fu virtutis teftimoniaedidcrint, re-ac rgna complurima cum fumma virtutis ac fortitudinis fua; gloria deui-eerint : huneque eundem Romanum hoftem,qui nunc caftris eorum fuperbusnbsp;^ftaret oppugnandis,amp; quern hefternadieinligniaffecerint clade, vires amp; a- nbsp;refumerent : meminiflent maiorum, fuque tot ram annos part virtu-^*5ac vilori. Si hoftes erumpere, eosque inuadere auderent, quum nullaa-Pes falutis adfit, gloriam laboribus ac periculis quficam, manu, ferro acnbsp;^iftute alacres conferuarent. Hoftium vires priftinas eft'e fraiftas, vnicam no-^eninon multum roboris atque animi addere illis potuiife : ciim liiscerramennbsp;*^forc,quos hefterna die magna ex parte debilitarint,fugarint, amp;pecudumnbsp;'iftar proftrauerint. Sibi vitra animum inuidum, vires quoque, ad extremanbsp;oinia fortiter perpetienda, magno iam rerum militarium vfu corroboratas:nbsp;e tutiorem efle, qud caftris, rebus omnibus belli abundc munitis, vel-^^'fortiffimo muro circumuallati eflent. Itaque nihil formidinis adefle, for-^^'Uineis futurampropitiam :feducem fequerentur, ineum quifque conii-oculos. Eo die fe fadurum , vt aut hoftium copias, Hunnoriim virtutenbsp;psfaentibusprofterneret:aut moremaiorum fuorum,qui femper vincere fo-fuiffent, non vinei, gloriofam eis infpedantibus mortem oppeteret. Hac
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-i- -1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; r -1 -1 r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cl^dan Ca-
^nortanone recreatis parumper multibus, ipie ninilo lecius Huduans animo, *'3:oriam, ii ingruant hoftes, defperare, omnia timere : fuis rebus, ft quid ad-^'^fticontingat, prouiderc. Paucis, quibus magisfidebat, conuocatis, docer,nbsp;^^Hunnicamin dubio eirc,fc vereri hoftium multitudinemmefi fortius con-^t^tiusque infteterint, fuorum hefterno die debilitatam vim profternant. Atnbsp;Hium fortuna belli gloriam euentumque in fua hab^t manu, fe cam fequu-
: ac vna cum eis omni cura, labore, virtute enifurum, ne hoftes vido-P^potiantur. V eriim 11 fortuna ira fcrat ( qu varia atque dubia eft, a Aon me-*'^ribus femper fauere folet) vt caftra fua abhoftibus expugnentur : fe malle manu interire, quam in hoftium deuenire poteftatem, atque histotnbsp;lo rebus fortitudine corum prclar geftis darum, per fummum dedecus ef-Udibrio. lubct ergo ex equorumephippiis,acaliisimpedimentis, qu tunenbsp;Dianum erant, in vnum coniedis, tumulum parari. Amicis, quorum fi-^^ei magis notaerat, cteris remotis, confilium fuum dam aperit : fe,fi hoftesnbsp; ^ihisexpugnatis fuperiores futurifint, fupra congeftumephippiorum cumu-^^fftafcenfurum.Proinde monerc eos, hortari, orare,vtignem illifubiiciante-^S^fle fe, fuorum magis opera mori, quam per fummam ignominia in hoftium exfeartx
-ocr page 914-74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAI OLAHI
venire feruitutem His ira fieri,arque'etiam tbicihibus tubacanerc iuffis,nca-liquam timori afe fccepti fpeciem hoftibusprberetj fed potis quattentus eile,amp;:pUgnam itertn repofcete veile videretur ,hftiuni irruptionem,info-mnem dcehs nodem j prftolatur. Nee minus etiam focij amp; milites atten-ti, promptiores eraht ad mnia, quxcunquc fortuna ferret, forti animo perfe-renda. Dum amp; Hunniin caftrisamp; Trafimunds cum fuis fluduarent animo,nbsp;confultarentque quid eifer commodis fadu : Aetius confilij Trafimuhdi nonnbsp;ignarus, verebaturj ne fi Hiinnorumcaftrispotirentur Gothi, amp;resTrafimun-di fuperiores forent, ferox iuuenis vidoria recehti tumidus ,Hnnis dcltisinbsp;fidem vioiaretj ac omhem militum fuotum vim contra fe ac Romanum popu-19nbsp;' lum verteret. Itaque aliis remotis arbitris, huiufeeraodi orationem ad Tra-a, fmundum habuit : Fdus'j amicitiaiamp;: belli primm focietas, qu mihi curanbsp;Theodorico ptre interceiferat : dein tua virtus ac fortitudo, quam amp; anteanbsp;fimniMto- in multis rebus cognoui c heri contra barbares, communes bonorum omni-nufienK. holles, omnibus nobis cirCumijpedantibus intrepido animo declarafti,menbsp;hortantr, rex Trafimundeivt quod tu ob tatem iuenilem,ahimumque licetnbsp;fapte etiam natura indftrium j tarnen accepta recenti patris clade inagis af-accenfum, ferocmvc, parum animadurtere nunc potes. Id ego tiWnbsp;in mehioriam redigam; Holles inuadere,caftra eorum expugnare j moliri, adnbsp;intcrnecionem vfque delere, magn funt virtutis, generofique animi indicia- tnbsp;Nee aliud ambos curare, conari, agcretjue licet, quam acceptam iniuriain fer-to vindicate: holles, vbi adfit opportunitas, inuadere, expugnare, delere,nbsp;prciaris falis dumpolfis augete. Verum li vires nollras j magnafuped*
oris pugn attritas calamitate : fi belli fortnam, qa: nori valentioribus au-dentioribusve j fed quibus ex libidine fua fauet j vidoriam plerunque prHa-re foiet, diligentius anim reuolueris : fi denique rerum tuarum priuatarura amilfopatre conditionem circumfpexeris : difficile deliberatu eil, qul^^nbsp;lius vtiliusquefitfad ; nobishe niincaliquidtentandum,agenduravc,acco-piartim nollraru reliquias, amp; eas bell diiiturno viribus exhaullas j fortun te-nierc committendth, an in futurm belli vfum conferuaridum. Holles ctfi jonbsp;non minimum amp; ipfos hellerna clade frdos : tarnen praeter multaeorumfa-cinora, quae in hunc diem ediderunt,etiam ex magna nollrorum ab eis accepta llrage, pro cmperto habemus, elfe feroces, fortes, llrenus, amp; extremanbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;prius pari omnia qiim vinei folitos. Si tibi ell ahinuis cos inuadere, aut vin-
cent,quod dij auertant: aut ad vnum omnes morientur. Horum mors nequa-quam nobis erit incruenta. Si contra vicerint, in earn res noftrx communes redigentur difficulttem, vt de tuo ac Romanorum Imperio gt; non minimumnbsp;fitfuturumtimoris, difcrimmisacpericuli. Magnx femper virtutisamp; cohlilijnbsp;fuit,res futuras pracuidere : pcricula quac euenire polTunt, prdentia anteucr-tere : confilium, vt res pofeit, pro tempore mutare : atque dum tempus adhucnbsp;cll,poffisquc, omnia anitrio circmuoluerc, ncpolleare deplorata, frullra fa-pere, conlilimve mutare veile videare. Equidem intua focietate, amicitia,nbsp;fide,cnllanti permanfursfumanimo:atque,lieutifortemdecetvirum,eilnbsp;animus me omnibus paticulis inurcpidunl obiicere, fi quidglori extemfi-^^te conwarari poffit. Vcrm maiorem nos non modo vtilitatem fed etiamnbsp;OOTWJnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rortfeqiiuturos exillimaucrim, fi hollibus iam fufis fugafisque, acin
callra per fummum eorun dedecus hellerno die compuifs,militumnollrorum reliquias in futurum nollrum vfutn,Imperijqe hollri tutelam intgras conferuauerimus. Ad hac Tralmunde rex, priuatis etiam rebus tuis (quafnbsp;vtintcgr fint,proamctiaacfocietatenollramutua,riohminorimihi cura;nbsp;funt, qurrime)maxime conducere arbitror, fieas omnibusaliispraetulcris:nbsp;amp;falutem tuorummilitum,qui adhuc fuperfunt, qiquetibituisquefebusv*nbsp;fui elfe poterunt, non pollremo loco habueris. Pater tuus te,amp; Valamiruinnbsp;fratrem domi nunc agentem, regni fui reliquit hrcdes. Frater regnandi cu-pidus,audita patris mortc,quiddomi te abfcntc moliatur, non fatis comperturanbsp;habeS'
Z
-ocr page 915-A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87;
^abcsi Pauci mortalium priuatam neceflitudinfcmjfanguinis Vinculumjdomi-^^ndilibidiniprxponunc. Q^d fi is rebus nouis animum incenderit, cupi-'itateque imperandi vidus, Imperium pateriium teexclufo fibi vendicaueritj domefticas manibus implicuerit, populariumammos ad omnem fortunacnbsp;^twmprocliueSjbeneuolcntia, munificencia,aliisqueillecebris fibi conciliaue-f't-quidtibifortunareliquifaciet? Quidfupererit,nifi vtius tuumfratre bellonbsp;^petas? regni imperium,opesque,magno variantis fortuna periculo armis vin-'**ces? Deletis autem, aut faltem artritis in prfentia militum tuorum viribus,nbsp;J Huid tibiprfidij forejaut quid domifperandum cenfes ? Age igiturTrafimun-dlibra, vtra res fit vrgentior : fratrisnc tui confiliis obuiandi amp; rcgnumnbsp;P^^ernum in ius tuum integiis adhuc militibus vendicandi : an Hunnos dubionbsp;^^*te,inreancipiti, inuadendi. Simeamexpetisfentcntiam,fuadeo ,noftra-^Uiucopiarum reliquias faluas conferuari ; amp;te tuispotius rebus,dum tempusnbsp;potes,confulere, quam in nouam bellifortunamnos conijcere : ne,dumnbsp;Uta confequi velis,etiam maioribus tuis maximo labore parta,turpiteramit-Q^ndo hoftes adhuc fuperefle nos viderint, nihil aduerfum nos ( vt ar-Utor ) molientur noui. At contra^ Temper aliquid gt; nobis integris j verfabiturnbsp;^*^ante oculos,quodvereantur, formidcnt,fugianti Hac Aetij fimulata be- J''#-^^Uolentia, orationeque,T rafimundus facile perfuafus j dimiflb confilio oppu- fusar^ehtnbsp;^ationiscaftrorum Athil,conuocatisfuis, quipatremfequuti,ineamvene-belli focietatcm,Tholofam reuertitur. Cuius profetione amp; Aetius, amp; hi *quot;'quot;*''*nbsp;I^^puli qui Romanis auxilio vnrant, alius alio dilabuntur. Famahuius Cata-Unic pugnxjtam atrocis ac cruent,vniuerfum iam peruagata fueratorbem:nbsp;jtertia etiam ilia exercitus Athil pars, quam ad Hifpaniam miflam fu- nbsp;UjCxrelatione Chronici fupra memorauimus, non eratignaraj Qj^re veritinbsp;^'lites iram Athil, quem fupr quam dici poteft timebant,nunquam ad eumnbsp;Pannoniam reuertere,ne moramfupplicio luerenn Verum poft ipfius exnbsp;P^Uipis Catalaunicis profedionem, circa eiuscampi confiniaconfedifle, acanbsp;^^ducibusfeu prfedis,quiHungaric Hifpani appellantur (vt abaliis,qui denbsp;^*'na fcripferunt origine,difrentiam)regno Hifpani(ficuti Chronicon referr,nbsp;P^ues quod ftdes fit ) nomen inditum eile, noftris nefcio quo argumente pu-Junquatimis Trogus Pompcius, eamqu antea Iberia ablbero diceretur, abnbsp;y upali Hifpaniam cognominatam efle tradat* Aetius non multo poft temporenbsp;f ^entiniani imperatoris iuflu Rom interficitutj fiue quodinfufpicionem af-i^at tyrnidis vcnerit:fiue potius, quod accufatus fuerit, prbuifl'e cauflaminbsp;i^od Athila,qui cum omnibus copiis poft pugnam memoratam modico nego^-u deleripoterat,manus Romanorumeuaferit;
Caput IX.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiumamp;Trafimundum,aiiosquehoftes thiiaaliuma-
liodilapfumcognouit,fuprqumpareratfuperbirecpit:ratus,Romaho-t,. . exercitumin pofterumnon fibi obuiam venire aufurum. Dixifle igiturnbsp;ftur,fuperbumillud didum:Stellasprxfe eadere,terram tremere,fe malleum^quot;**nbsp; vniuerfi orbis. dein in idarroganti proceffit, vt iuflerit, ficuti Eremita di-^^fat, flagellum Dei adijci fuo titulo'.ac eo epitheto fe^nominari, amp; in literasnbsp;^eferri. Profedus igitur ad locum pugn, aliquot ibi dies, vt milites quiete acnbsp;reficerentur, commoratus eft. Vbi facrificio Marti pro more gtntis funbsp;^OjVotisquepluribus pro profperis fucceffibus rerum fliciter gerendarumnbsp;^nniternuncupatis, exercitfuum adreliquas Galli ciuitates,maiore qum 'nbsp;Ws terrore inuadendas,ducit. Primm igitur omniumTrecaffiorum vrbemnbsp;'fliTrec ,amp; interdumTroiadicitur)infinibus Senonum, adflumenSc-Huanam fitam , venir. Callimachus refert, eum primm adTungros profe-eorumque metropolim expugnafle, ac ciues eius fine vllo fexus amp; tatisnbsp;hmineadvnumomnes occidifle. Vermfi quis red perpendat,Tungrnbsp;'Jit Eburonum populi, non long flumine Mofa in terra Leodienfi, longnbsp;' hoc itinere Athil diffiti. Superflu! igiturlaboris fuiflt, Tungris Trecas
-ocr page 916-NICOLAI OLAHI
DimuLu. euni reucrci.ficuti Calliitiachus dicic- Hus igitur Troix antiftes diuus Lii-
nbsp;nbsp;nbsp;I------A ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;./'I
CLimiCUCiUUl'jiiVUH ^***xx**. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 A 1 1
pus, habitu indtus pontificali, cum mltitudine den A Jd aduenientifc ob-'lt;irbigt;a. ius. Is f faltatie,interrogat Athdani,qiusnanieflet, qui cotregibus de-uiiijs, natinibus ac populis prflratis,vrbibus euris, Cuhla vi fibi (bderec. Cui Athila:Eff,iiiquit,fumrexHnnoruin, flagellum Dei. Qqa voce Lupus
quos volet, f^uiatgt; Veniigitur, vt dicis, Dei mei flagellumqu liber procifci- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
re.omniatibi,vtDei miniftro, menn rpugnante parebunt. lubet inde portas vrbis referari, ac Atbilam (frrtum eqi honoris cafamanu tenens ) fumma veneratione introducit. Qui ae hmartitate dutus epifcopi fiue Dei vo- lenbsp;luntate fine vllius esede amp; de trimento, pervrbem mediamcum omnibus fuis 'cnbsp;copiis progreffus, altera vrbis parte egreditur. Chronicon Hungaticm tradir,nbsp;eiimhirtcTholoiam vrbem verfiisprofedum, eamquein tidem SamiCitininbsp;eius deditam. Sed id vix vefilmile eTc Videtur. Tholofa enim per id tempus Tralimundi regia, ad fines Galli Narbonenfis, non procul radicibus Py-renximoncis,adripam Garmn fluuij fuaeit: ciitasadhucopulenta populo,
erexit. Q^mamplilis deinde doniSjVtAliolsnutriret,Smaritisollocaret, in donaram, domum redite iabec. Paulo poil Athila Rhemenfes obdec: con- 1nbsp;cepta iarndudum in eos ira t quod^ dum ad campum Caralaunicum (vr faprnbsp;nbsp;nbsp;1
memoratum ell)properaretmagna Calamitace, muhisqae malismilites aire-
ceranc. Horum igitur mmor, valiacaign ac ferro vniuctfaRhcmenfibus ad-
mentorumque frequentesiaculationes, turn ob inllantis mukiiiidiniscrebraia
oppugnacionem, nemo morcalium ad mnia defendenda accdere auderec. t C^o factum cil, vcciues non modo formidate, trepidare :fedomnia malorum 4^ ,nbsp;genera, quxin obfeffafolencctfcciuitace, tolerare, pari : mulicres,pucri Spu- hnbsp;ellx lachrymari, eiulate, voces ad cceliim tollere : alij volaentes animo vidons crudelicatem qaam eic confeientia factoriim ntea in Atlulanos a feperpe- nbsp;tratorum, aduetum t^tcurammctuebant,omhcsvias^ occaonespercenca- jnbsp;re,vtpericulam vicarcpotfenc. Eracea cempctlacecis vrbisepifeopuS beats J
Nicafni?, vir iun:icia,morum incegricate, fanimoniaingnis famp;obEdem, vi-puritatcm, Dco acceptus. Hic cum Entropia ibrote^ virgine a teheris annis H^^dtcata(qux no minuspulchricudirle corporis,qum omnib.animidotibusnbsp;inngnis eratltotohoc auo ohddebanturccpore.aliduis vacabancrationibusivtnbsp;Deiiram,
Husmifericordiam,fupphcibus omnibuspraefentem cofcd^crentur. Aanunc, quum tniJa obndioni vrbis vehetnentias intenderct, nallaq, fpes ebcreJiaiianbsp;i-----, L___
faluris, ducs,parsalta expcdorcccabcntes fufpiria,parslacbrymal^^i, utni lesconfugiunt.Quemeo tempore orante,bis verbisaggrediuntur. iicompenbsp;vitoptime, DcOpt.maxnuidgcatxacmifcricor
A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;877
P^ttitum efle, vt tuae apudilluni prcces ob vitai iritcgritatcm fintgratiflimx : at-hane omncm calamitatcm propter noftra fcelcra nobis ab eo immtifamzc in mcliorem viucndi ordinem nos couertcrimus, holies ccruicibus riir-noftris Deum aut depulfuriim, aut placabiliotes humanioreslt;^ue red dit u-
: non elTct nobis integrum deliberatu, vtrum ad te confugiendum j vel ex '^Iperatione (qua mails iam quanlpluriniis crudcliter afflidi, vehementer de-^'fiemur) aliter rebus noftris prouidedum nobis elTct. VcrCim quumamp;sDciclc - SeneHelen^nbsp;^^ntiam praeter omnes res mortaliurn omni tempore arftimauerimus : amp; te exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'f'
compluribus, pater optime, comprehcnderimusilliefle aceeptum : nni^. poitauimus adte venire, cuius confilio patrocinive amp; viuereamp;mori iam-conftituimus. Qux fit hoftium multitiido, vides : quae in omnes cru-^litas, amp; tu amp; nos fcimus. cuius multa circuraiacentium vr biu cadauera aper-^'^liintdocumento. Tant barbarorum multitudini ditius propriis Viribusnbsp;^^ftcre nequaquam polumus.autfponte nos dederehoftibus oportet,amp;fidcmnbsp;profelTi fumus mortis terrore abnegate : aut,ne vim orum, tyrannidem-H^cexperiamur, voluntariaeft hobis mors confcifcenda. Aterum horumper-Pfiendum erit, ni aut diuinits adiuti, aut tuis,pater optime,confiliis Ipes ali-'^apropulfandi nobis periculijob oculospropofitafuerit. Honeftas quidemnbsp;Pf induceret, vt ad extremum fpiritus halitum hofti tam crudclirefiftentes, anbsp;^^tiftantij fortitudine, fide noftra, metumortis non auocaremur, fi quidfpeinbsp;t conferuand vrbis. Nequeetiamignarifiimus,fore nobis vtiliushcob-/onis mala ad breue aliquod tempus perferre, dcuorarequc, vt pace pofte anbsp;pubertate cumconiugibus amp;liberis fruercmuf optata : qum perfocordiamnbsp;^^gnaniam, hoftibus non repugnando, infdam nos coniiccre, camque per- *nbsp;P^tuam feruitutem. Sed quid remedy huicmalo adhibendum,quid longis iamnbsp;^boribus, vigiliis,inediadefatigatis facidum nobis fit,vt mortem immaturamnbsp;^^cnius, nonplan confit : vtpotc quibusiamprter fpiritumlongainquietu-haud bene fpirantem,iofla,cutemquediuturnafame corrugatam,pa-j^^btndecoris (vtvides jhumani fiipereflcvideatur. Tu,qum Dei voluntatisnbsp;omnino expertem efle credimus, confle, vtrum ex malis nobis impen-
^titibus deligere debeamus. Si dediderimus hofti ciuitatem : facultates,falu- '' P ^jVitam^ omnium noftrm in difcrimen hatid dubium dederimus. Contra,
^iexpugnati fuerimuSjqux nonmalorm genera nos manebuntQuibus cru generibus, quorum hacc tua plebccula impatiens eft, in nos miferos nbsp;5^barisfuitum non fuerit? Efto fint noftrm aliqui maorumcruciatsve pa-^^tes. At longe plures fiint,qui llumana viti imbecillitatCj hofrorCjViqs tor-,^nti,Deumabnegent,fidem profelTm dfrant, anim fu detrimentum fa-Tuum igitur eft, vir Dei, nobis his malis vehementer afftidis prouidere,nbsp;^^gi tuo tremebundo confiilere,remcdium fi quod potes pro tempore adhibe-ab eo quodhoneftum eft, amp;pium, malis coali prfentibus, auocemurjnbsp; Dei optimi maximi voluntate defeifeamus.
C^ut Xi
hacc Nicafius,iam ante exitumreturn oraculo cdo(ftus,ita paucis rcfpon-ct:Tametfno multum, vt vos cenfetis dues optnijineflemihi video vir-: quicquid tarnen eft Dei donorumin me collocatum, id omne acceptum ^fet illius in me charitati, mifericordi, beneficio.qui non meis meritis fednbsp;qopria fua benignitatc, nie fu grati, fuorum inftimabilim bonorum par-^^ipem elfe voluit : cui quicquid in me eft ,totumadfcribo. Nec efteur vos,nbsp;Dei donum eft,meis tribuatis viribus. Illcvim,potcntim, bonitatemquenbsp;''^inmeexerit.Mihi eius fpiritui,afflatui voluntati ft parendum. Ciuslinbsp;P^Sccptis obferuandis toto quo polTumus animo incubuerimus, prmiflaqcnbsp;cleftisfpe iiidubitata expedauenmus, nibil in rebus his mundanis tamnbsp;nobis obuenerit,quod non in illius fide conftanter perferre polfirhus : ni-tam ardum,tam hoftile, quod no peruium, toleratuq; fit nobis facillimum.nbsp;^^ultitudinem, tyrannidemque barbarorum, Rcmenfes viri, iampridem amp; no-EE
-ocr page 918-yg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAI OLA HI
ui,amp;cxtfcma vicinorutn populorutn calamitate cxploratam habco? Qu cc^ t ipfa ex Dei proccdit permiflione. Athila vobis obefle, vimque fuain contra VOS exercerc nonpoffet, ni noftris delidis Dcumm nos concitaflcmus. A-pud quern nunc ftatutum eft, quod mihiillius oraculo iain diu iatis conftat, vr-bemhancin manushoftium poftremo venturara : vosque mccum vnatyranni-di barbarorum deftinacos, vt delifta carnis, quibus fumus obnoxij, raomenta-neis his nunc crucianbus expiantes,ad vifonemdiuinamgt;cleftemquevitamnbsp;lciaduolemus, atque illius beat iimus participes. Agiceigttur, fracrescha-nftmi, quicquid vos manebit calamitatisatquepericuIijCOijftantiamp;fortiper-ferte animo. Me fequamini amp;paftorem Si patrein veftrum, me oculis veftris rnbsp;proponite ; vt vos /piritu failli fitis, me primu obiiciam periculis. Breuiaeruntnbsp;qax3. barbariis patiemur tormcnta. IJJacceleftia, qu Deus nomen fuura innbsp;fide amp;:charitatcprofeffis ab initio conftituit praemia, vt fenfibus incomprehen-biha. funt humanisiitafclicia, immortaIia,acnuIJis vnquafeculis rinienda.Nonnbsp;igitur VOS corporis tcrreat aut malum,aut cruciatus : qui initium eft, fi confiantes in fide fueritis vicx perpetux. Neclicethis qui vos perfequuntur, malumnbsp;precari : fed imitati Cbrifii Ie s v amp;dodlrinam Si fadum, pro inimicis veftris,nbsp;vtad veram Dei cognitionem, redamque vicam reuertantur, mecum vnaiu-giter deprecemini. Nihilo fecius Eutropia etiam virgo, ciues adeafortiani-mo perferenda, quxiamiam aduerfa imminerent, intrpide hortatur; fefe,Ji-i*nbsp;cetfminam, ramenante eorum oculos conftantiingenio Dei auxiliodecli-raturam: hoftes, edamfi corpori rormentaintendant, non menti ramen coftan-tiam, ac in bono perfeuerandam adimcre poife. His diuorum admonicio-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
nibus, timor paitliipcr ciues depoco , quxuis adueria alacriore iam animo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
fudinendaexpeabanc. Interea Hunni fiiperatis mcenibus, aliisquedcmftis I munimentis , vrbem fubito ingrediuncur lc vbiquemilitum armatoium? Inbsp;bidus difeurfus. Hi obuios trncidare, puberes Si impubres necare : non Inbsp;parccre. Nicafias Si Eutropia virgo tanthoftium [rucalcntix Inbsp;a milites duiiadmiratione,ad xdem beae Virgiais.quam bcatashicepifcopuscxtruxc- Inbsp;hymnum canences Ixtiprofugiunt, eoconiiiio,vc vbirebusprofpciispre- p nbsp;cesfuderant,ibiin extremis quoqueanimamDeoredderent. Hunairabienbsp;pcrcitif ad xdem etiam ip fam concurrerc. Q^s NicaEus,manibusiiJnri-um indicans,paucisalloquitur : Video ego,milites fortiHimi, vosaverorumnbsp;fortiumque militum fanguine long dcgencraui : ac manfietudiuis, quxnbsp;plcrifquc etiam feris animantibus natura iaefTcfolet, omnino cifeitnmemo-rcs. Cuius fl vcl minimam partem aliquam haberetis, non cert vielori.i,nbsp;qux viis fxpe parcere,iin folos fuperbos fxuire confueuit,infolefccretis:nbsp;nec eo crudelitatis progrederemini, vt omnia ferro delete, quam in vfiitnnbsp;veftrum conferaare malletis : quad alterius, non vedrx iam ditionisfnt, qvx
^nuncnon viribus magis vedris, quam Dei permidione confequuti edis.Prx^j fubito furore baud animaduertitis, Sipopulum omnem in feruitutem, Si opes,nbsp;aliaque omnia nodra in vedrum ornamentum ,potita vrbe, ceffide : Populiisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(
Chridianus fupplex ad genua vedra accidit, falutem vobis precaturus. Cx-tcrm vos obuium queAque ftcuti pecora trucidatis,prxter omnem pietads humanxtnoremi Si nullum vedrx ferocix modum datuitis, fedpietatis Sinbsp;commoaorum vedrorum obliti, crudelitate omnia implere vultis : in me,nbsp;qui illortim fum pador, vedram con uertite (milites) rabiem. A pemicie dra~nbsp;geqiie borum vedras continete manus : parcite bumUibus, fupplicibusque:nbsp;fuperbos Si contumaces, qui vobis reddunt, prodernite. Me prxfuleni,iinbsp;crudelitas magis, qum pictas vos excitt, me inquam, qui vedram bade- lt;?nbsp;nus remoratus fum viStoriam, inuadite, petite, condcite : meam, quatenusnbsp;Deoita vifum ed, eripite animam: his meis ouibus, nullum commeritis ma-
him, vitam donate. Quum bis hortatibus Hunnorum fcrocia nihilleni-^ retur, fed in omnes, etiam in xdem facram congregates fxuirent, diuusnbsp;cadus preces lachrymis plenas ad Deum , vt antea , fundere eoepit
-ocr page 919-A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;879
y^iillud Dauidicum carmen, Anima mea adhaefit pauimento, pfalleret, mox ^Huodam trapa gladio edudo inuafus, capite truncatur. Cuius caput mera-etiam auulfum, diuinum canticum non intermiiit : fed illud protulit PfaUnbsp;Viuifica me Dominefecundum verbum tuum. Hoc modo bcatusnbsp;c vir inter diuinas laudes in coetum martyrum gloriofus aduolauit. Poftnbsp;c Hunnorum milites, fine modo furentes, Eutropi Virginis pulchritudi-capti, vimilliintentare.quconftans in pudicitiaeiampridem Deo deuotnbsp;^ftodiajad Nicafij interfedorem conuerfa: Crudeliflime omnium,inquit,nbsp;^uos terra genuit, barbarorum, an ignoras in quern Dei virum, innocentia acnbsp;^ftitatevitx infignem,manustuas facrilegas extendcris? quern nihil malime-^etem, impie vita priuaris : merito te, ob tale facinusfceleratiim, iuftum Deinbsp;*^nebit indicium. Nonfatis tibiducis, te virum pluriniafanditate confpicu-intemplo Dei trucidafle : fed amp; me tux fpurciflmlibidini inferuire co-Cterm, Deus virtutis amp; pudicitix vindex, hoc tuum facinus temera-impiumve, me miniftra,inultum non patietur. His didis Entropia innbsp;J^apillos tyranni inuolat,arreptisque magna vi illius faucibus, oculos moxeuel-Alij milites, quifortitudinishuius teminex fpedatores adorant, commi-litonisfui periculo commoti, Eutropiam virginem, amp; alios qui intemplo erantnbsp;Chriftianos, furibundi inuadunt,amp; ad vnum omnes trucidant. Euere feripto-f^hqui tradiderunt,Hunnos,pofteaquam in omnes vbique turn in templo, turnnbsp;itialiis vrbis locis repertos, truculenter fatis fxuiifent, atque prxdx,ac direptio-
Vrbis animnm adieciflent, terrore clefti fubito fuifie perculfos. Vidifle sign^piu-^nacre cleftes acies dimicare, audifle fonum fragoremque tcrribilem tem-piutnederc. Qmbns fignisexanimatos, prxdaabftinuiiTc^amp;ad diuerfaquem-H^eloca extra vrbem tremebnndos fugifle, Vrbem deinde din vacuam ftetif-5 gt; tot martyrum cxde confccratam. Faces ardentes fupra ciuitatis verticem ac din vifasicantus cccleftes auditos : eines plcrofque, qui mctu tyranno-f^tnaufugerant, vifis tot fignis diuinisque prodigiis, ac cognitahoftiumabitio-vrbem tandem renertifle:amp; Nicafij ac Eutropix, exterorumq; martyrumnbsp;'wpora magnis lamentis atque lachrymis fepulturx tradidifle.
Caput X
JjV M hxcadRemenfem vrbemitavt memorauimus aguntur,interea -thila quondam exercitus fui ducem Giwlam, vel (vt quidam volunt) luli-nomine, cum parte copiarum mifit, qui Coloniam Agrippinam, ciuitatem j^^^cquoque ( vtnune) infignem amp; amplam, obfidcret. Is, vt iufliim erat, vr-^gt;n forti cinxit oblidione Ea tempeftate thereus Anglorum regis filius,nbsp;P't'chritudine, virtute ac moribus diux Vrfulx, Britannix regis filix vnigeni- ^rdaSri-^gt;ardenti(fimc commotus, eins per legatos apud pattern ambire coepit con-. um. Quern,quum follicituseftet quidrefponfi darct legaris, Vrfula an-/'^^*nbsp;Um mftumque admonet, vt depofita animi follicitudine, therco earnnbsp;^^ipondeat. Oraculo cnimfe accepifle,nc id detredatura effetea lege matri-^onium,vt triennium illi confummando concedcretur, quo peregrinationemnbsp;^'^otamintereaexequi poffet. Hanc autem cam e^e,vtvrbem Romanam,nbsp;'^tnitata decern millibus virginum, inuiferet. Proindc ipfe amp; thereus procusnbsp;^^tarentpari opera, decern fpeftatx pudicitix virgines conquircrcdwrumlin-oytis mille,amp;fibi quoque totidem fubdere,quarum fpedata effet omnium pro-*tas ac pudicitia. Legati accepto patre Vrfulx hoc refponfo , Ixti redeunt. oiua rrt-thereus Britannix rex Vrfulx pater, conferipto vt defignatum erat virgi-
Io { ^gtnine, eas Vrfulx fodalitioadiungunt. Qux accepta hacnobili focicta- e.
gt; atque comparatis vndecim magnis nauibus, aliisq; rebus in peregrinationis ^nineceffariis, ex Britannia ad oftia Rheni, vbi nunc HoIIandixpars eft, ap-f 'cuit. Vnde aduerfo flumine Coloniam, cum magno ciuium applaufu ac Ix-Colonia Bafileam,peruenit, Ibirelilis nauibus,cum alijs impedimen-^pedeftri itinere Romam proficifeitur^ Qux tandem fanoi urn rcliquiis, amp;:nbsp;omnibus locis,vt eius etatvotum,Romxpcrluftratis,Bafileam reuertitur?
E E ij
-ocr page 920-So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAI OLHI
Cyric pap, cuius alij ( prxtcr fcriptorcni Hiftofix ccclefiafticac, quod fciatti| autores nullam faciuntmentionem) earn ftimmo vbiquc honore profequente.nbsp;Confeenfa igitur adBafilcamnaui, fecundo Rheni flumine Coloniam deuCnbsp;hitur. Qiw: egrefla in continentem, nihilque hofl:ile,fed omnia (vt aitca) tu-taelTearbitrata, vbivrbiappropinquate cpit, mox ab Hunnis vndiqueinua-CUomni focictatisfu turma crudelilim trucidatur. Itafan-iecKmji diflimaVirgo, fuothereifponf (qui accepto Vrfulx reditu, cum matre,amp;nbsp;^ctnbsp;nbsp;nbsp;core Fiorentina, nonnullisquealiiscpifcopis Coloniam vfque,eiobuiani ve-
fXizr- nerat)atque Cyriacipontificis ac exterarum virginumfanguine,pudicitiamfu-am Chrifto Domino, virginitatis vero fponfo, confecrauit. Harum rcliquiis c illuftris eft Colonia. Inter fcriptores non fatis conuenit,de huius necis tempore. Verum quoniam Chronicanoftra hoc tempus virginum trucidatarum tra-dunt,creditunon abfurdumeft,pcrid tempus quo Athila erat in Gallia, Vrfu-lam cum fuis vitginibus fuifle ab Hunnis nccatam. Athila Remenfibus ex-pugnatis,peruagataGallia, ac Flattdriadircpta,depopulataque,in Thuringiamnbsp;proficifeitur. Hie volens declarare,fevniucrfx Gallix totiusque Occidentisnbsp;la in vitorem,folennem (vt vocant) curiam in Ifinaca vrbe fe cclebraturum in-Tnnngta dixit.Plcriquc vicinorum regum ac populorum,partim metu,partim quodnbsp;eiusqueapparatumvidere optabant,eoconfluxere. Q^s Athilamagnisone*nbsp;u^curtam flouis, libcros remittit. Erant plerique populi circa littora mans Britan-niciamp;Balthici,flue Germanici, degentes: quibusnon adhuemagnxeraefor-midini Athilx potentia. Igitur vtij qUoque eius arma fentirent, deleg ali- quot duces : qui cumexercitu Normannos, Caletcs,Mrinos,Tungros,Phri-fos, Cimbros amp;Pruthenos inuadant, omniaque (ni eiuspareantimpcrio) ^ccconbsp;igneque vaftent. Hi omnes aduentu hoftium timorc perculfl populijHunno-rum imperium vitro accepere. Athila interim certior faftus, Romanos ac Go-thos conferibere milites,comparare exercitum,bellum contrafe renouaretpro-inde veritus, nc ipfe fuique tot laboribus, tot bellis geftis, vitftoriis variaior-tuna partis, vehementer defatigati, circuraueniri ab hoftibus poflent : relitisnbsp;Galliis, Sicambriam, regiam in Hungaria fuam, vbi Budamfratremrelique- Jnbsp;rat, reuertitur.
It
Captit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ .
Ufr^r^ c V p A T o thila in bello Gallico, Buda frater, fiuC quod de vidoria to-j cades. vitaque Athilx dubius eratefiue potius, quod regnum duos vix admitterenbsp;foleat, imperium Hungaricum, cxclufo fratre,oCcuparc in animum induxit;nbsp;quodhac ex re ,c libidine fua, domi adminiftrare cpit. Cuius rei indiciumnbsp;erat, qudamp;: arcem illam, quam Athila prope Sicambriam vrbem xdificarinbsp; fc cptam, iuflerat Athilamnominari : ipfe fpretafratrisvoluntate, fuono-vocauit Budam. His nominibus Buda infimulatus, quum Athilapropter audam iplius potentiam, mahum ei palam iniicere non nderet,infidiiS 4^nbsp;adortum capit, trucidatque: accadauer in Danubium, ad cuius ripam Sicam-bria amp; Buda, fedes rgis Hungarix, fitaeft ,detrudiiubct. Sunt au tores, quinbsp;Budamantepugnam Cjialaunicam interfedumcfle,fcriptumreliquerint.E-go tarnen fequutus Chronicon Hungaricum , poft earn pugnam id fadunlnbsp;effe credTderim. Buda interfedo, ittbet edido, vteamquifque arcem ex A-thilx nomine appcllet, Budxmctnoriaabolita. Id tarnen (vtvariafunthomi-num ingenia, ad prohibitas res magis tendentium ) non fuit plerifque obfer-uatum. Hungaricamarcem,amp;vrbemetiaminprxfentia,Budam :Teutonesnbsp;verb, nuncEczelburg,id eft arcem Athilx i nunc a furnis calcis, quxolimex nbsp;abac lapidibusillic coquebatur, Offen vocant. Q^cxrefatisconftat, AlemanoS, gt;nbsp;veluti iure belli ab Hungaris quxftos, ea quoque tempeftate Athilx fuifle dido audientiores. Poft necem Budx,rebus omnibus Hungarix pacatis,amp;nbsp;in ordinem redadis, Athila quinque annos Sicambrix commratus eft. In*nbsp;tcrea temporis milites ipfius, rapinis prxdisve afTueti, Myfiam, Macedofli-am, Achaiam, ThefTaham amp; Thraciam infeftare ,prxdari^ diripefe : quinnbsp;amp; vrbes
1
A T 1 L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88i
vrbes quoqueac populos Hungari,Athilfubditos,dainh iafficere,vexare, adeo vt coloni plerique impatientes tantarum direptionum, derelidis pccori-amp; armentis fuis,impetrata primm ab Athil ad id fcultate, alio migratenbsp;coadi fuerint, ad ea quifque qu maluetuiit loca. Ipfe veto Athila, vt returnnbsp;in omnibus orbis regionibus agerentut effet confcius j quatuor vetedati-rum conftituit ftationes : primam in Colonia Agrippina^ alteram ih ladcra ci-j bitate Dalmati, tettiam in Lituaniajquartam ad fluuium Tanaim. Ex bis lo-^isfingula totius fer orbis ada, per mutatos inlocis fuis nuncios, Sicambriamnbsp;^lt;iemn deferebantur. Contra, ipfe quoqUe illorum quosllbet voluntatis funbsp;ccrtires faciebat. His ita compofitis gt; turn opportunitatem rei contra hoftes nbsp;bene gerend obferuabatitum quid illi aducrfum fe aggredi vellentffatis ex-nbsp;Noratum in tempore habebat
Caput XI l.
J^cambriam vrbemjcuisfrequentemfecimsmdionem,traduntfcri'-ptoreSjGalloSjPannoniaduduAntenoris Troiani vaftata,in fuinominisme^^ '^^oriam olim condidiffe, amp; in multos annos habitaffe. Hanc Athila, poffea-S^am Hunni Pannonias (vt fupr docuimus) fubegiflent,inftaurait,legiam-4e libi delegit. Qu^ hue Sicambtis poplis Germani Rhcno finitimjnbsp;olim Galli infellabant gt; iiue alia ex caufa Sicambria vocata it, non fatisnbsp;'oiupertum habeo. Hic licet corpore Athila quietem agere ftatuiffet i glorinbsp;^^en atque ambitionis cupidusvoluebat indies animo imperium propagatenbsp;f^gtium regno adiicere , populos quofuis fu ditionis facere , gloriam bellonbsp;^gere. Simul memoria repetcns ftragem fuorum Catalaunicam ea volue^ nbsp;^^animo,mcditari,adidtotis viribus incumberc:omnes vias attesquequa:-quitus iniuriam illius cladisvindicatepoffet. Interhaicacceptode Aetijnbsp;^orte nuncio, ratus ad eaquae animo iamdudum conccperat, commode cxc-H^enda diuinits datameffeoccalionem i atque neminem iamfuperftitemef-qui fuis viribus par effe poffet, fttuit primo quoq; tempore Italialn inuade-vt ea dcuidta, pugn ad campurti Catalaunicum funeft memoriam, no-virtute, nouaque belli gloria abolerct. Igitur conuocatis regibus ac poptl-
*s,qui per id tempus figna fua fequebantur,huiufmodi verbis differuit. Q^n- braw a. yo virtutem veftram, animi ad res belliCas alaCritatem, duces optimi, munes-ftrcnui,mccum ipfe conddero : dmulque,quot populos, nationes, prouin-^^^jtegna,virtuteveftra,viribus,focietatefretuSjineo imperio fubiccerim*.
1 H^antumdeniq; vidorix vbique terrarum peperetim ; nonvidetureffe operx^ Z.
P^eciuni, me VOS multis ad caquxveftrapte natura, confilio ac virtuteducimi-'')authortari,aut excitare. C^andoquidem ad omnia ftrenua ac militatiafa-^Oora, qux fortes decent viros, intrpide fubeunda, quam ptopenfi ab initio , ^^sritisjte ipfa compertumhabco. Enitendu modo eft,ac fummis contenden-*nbsp;^ui viribus, vt rci bene geredx occafionem, qux terum omnium apud morta-prima habetur,dum occurrerit,haud grauatim capeffamus. Quam fi ample-^^biniur,focij optimi,res omnis demum in promptunobiserit. Si contra ncgle-^^rimus, quid non lab oris ,curx ac folicitudinis antnobis fubeundum erit,nbsp;^^inica fe nobis rurfus offerat? Romanorum vires imperiumque magnum,amnbsp;HUtn, magnificum amp; memorabile fuerit, vniuerfumcompledens tetrarum or-^^^jiarapridem vobis fatis eft perfpedum Id qo latins, ill uffcrius amp; excellen-J^antea fuerat,eo maioti nunc obnoxium eft prxcipitio,ruinx,pcriculo. Si e-jj '^'^diligentius conditionem illorum confideraueritis,quid non detrimenti at-i generis malorum, due fato noftra hac tempeftate paid funt, due viribus e-^^uiiamcfenefcentibusac debilitatis Vandali,Vidgotthi,Britanni,Germa-Romanorum imperium fua ex libidine inuadeiites, funt nobis documento,nbsp;^'amfintillorum vires nunc tenues,attritx,exhauftx. Africam, Iberiam,Gal-^non minimam partem, Britanniam/qtix omnia Romano parebantimpe-jtiiinc hoftis habet. Pannonia, My da, Thracia,Macedonia,Illyria, ac alixnbsp;E E iij
-ocr page 922-8S1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAIOLAH
Orientis regiones,virtiite (milites ) veftra Romanis adempt,nofl:ro parent im* perio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur iam aliud reftat, qum vt Italiam, omnium regionum qua$
dixi principem,inuadctes, noftr fubiiciamus ditioni ? quod ni occafionem di-uinitus vobisdatam (milites) c manibus ignaue turpiterque emittere malueri-tis, fadu erit vobis baud difficile. Nam quxoppida, vrbes, qui denique popu-li,quxprouinci,qu regna,armavcftranon timuerunt,fenlrt,expcrtalunt Q^d vnquam vifum ell (milites fortiffimi) vobis tarn difficile, quod veftranbsp;virtus,fortitudo,inrebus omnibus conftantia, non facile reddiderit ? Quodfi innbsp;regnis amp; prouinciis, quas memoraui, fuo imperio antea parentibus refiltere ve-ftris Romani armis, virtutiaepotenti haudquaquam potuerunt,quid nunc lonbsp;contra VOS viribus integros, temporis quiete corroboratos, multorum focio-rum acceffionc aulos,Romanum imperium iam fra:umpofle cenfebitis ? Pu-gna Catalaunica ( ne noftram eriam cladem, dum mala commemoro alina,ft'nbsp;Ictio prteream ) licet aliquam fociorum commilitonum noftrorum ftragem,nbsp;Aetij olim virtuteintulerit: fi tarnen hoftium creforum numerumnoftrisamiirisnbsp;contuleritis,ludumiocumque,qu paffifumus, pr his iudicabitis. Nechancnbsp;etiam pugn practerit, fi quam accepiftis, calamitatem, ignaui atque focor-di veftr expfam ferre debeo. Q^otus enim quifque veftrm fuit,cuius mantis fanguine hoftiumnon maduerit,vitamque hoftis noneripuerit? Vermnbsp;quicquid nobis illatum fuit malorum, id cuenit Martis vario euentu, ac fortu-n: qu viros fortes amp;ignauos, finediferimine, detrimentoplerunqueaincerenbsp;folet. Nuncigitur,focijamp;milites ftrenui,tempus eft, vthanc quoque olimac-^ceptamclademnoua virtute vindicemus. Q^d fiet proculdubio, ni ignauianbsp;torpere, occafioni prfenti deefle, qum earn profequi, malueritis. Aninnisnbsp;meus,earum qu fequutur funt rerum vates, mihi prfagit,!taliam breui nonnbsp;magno laborenoftram futuram. Q^a in poteftatem noftram redada, qnidnbsp;r/z/oj. j-g jyj jn^fopJ^erit, quod non facile lugum veftrum admittere cogacur? Agite igitur, focij optimi, vt alia in hune diem omnia, ita hanc quoqueexpedit o-,nbsp;nem Italicam alacri capeffite animo. Non defitis fortun, opibus, dignuatinbsp;veftr. Qu Vfui funt bello, nunenune parate. Mecum vnprofequimini for- }onbsp;tunam. Equidemnonlabore,nonpericulo,no aliis qu in bello accidefsfo-lent rebus incommodis, veftris opibus augendis, ab amicitia focietatequenbsp;colenda,falute veftra tuendaauocabor. Omniavobifcumvnfubire,ira antenbsp;vos experirivoloane mod,Fortunamatquc Occafionem,qu fol res inbei-lo prim habentur,fequamini. Faciam,Diisvolentibus, vt italinon minimanbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pars vcftro ante pareat imperio,qum Romanorum vires vobis occurrant.Hac
oratione Athil principumacmilitum animi concitati itafuere,vtmagnaac-clamatum fit lticia, fe non modo ad Italia cumeo profeduros : ftd in omnem .orbis partem, quam Athila iubcat, illius figna intrpide fequuturos, iuflaqi.enbsp;igitur Athilafuo,amp;Oftrogothorum,EruIorum,Turcilin'4nbsp;ftdtua.nbsp;nbsp;nbsp;gorunijQuadorum, Rugorum, quos ab initio in focietate bellihabuerat, ex:r-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
citu,quum itineri accindus equum confcenderet,diciturcoruus ab orienread-uolans, humero eius dextro infedilTe ; ac deinde tantifperinfublimc volalfe, dum vifum omnium effilieret. Hocaufpicio ltus Athila, moxiter capit : pri-inumqu^Stiriam, Carinthiam, Illyriam amp;Dalmatiaminuadit. Qmbus depo-pulatiSjSalonaque acSpalatovrbibus incenfis,adlittora Adriatic! maris perue-nit : dein Tragurium, Scardonam, Sibinictim, laderam, Nouam Segniam,Po-tentiam, Polam,Tergeftum,Capiferiam,vrbesopulentiffimas iuxt acfortilfi-mas jdiruit, amp; in prdam fuorum vertit. Nonnull Valentiniani imperatorisnbsp;copi in ipfo Itali ingreflu, fauces viarum obfederant, conati Athilam c- fnbsp;pris aucrtere. Dum tarnen co properarct, fubito omnes metu diftrahuntur.nbsp;Annus,quoinuafit Athila Italiam,eratanatali Dominiquadringetefimus quin- X z^- quagefimus. Eufebiusvnum, Sigebertus veto quatuor his fuperaddit. Veneti,nbsp;jcut.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quos rege PylcmcneadTroiamamilT,adintimumAdriaticimaris finumdu
ce Antenorevenifle jfcriptoresmemori mandarunt,eatempeftatc circa A-diiam
-ocr page 923-A T I L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88?
driam habitabant. Hi cum plerifque Aquileix ciuibus, aliisq; vicinaiu vrbium ^ccolis, metu Arhilx fedibus fuis relitis, primum ininfulamquandam Aqui- p-encti^rSnbsp;lei vfbivicinam:deinrati, coquoq; Athilx vimpenetraturam, in aliaminfu-btn maris xftibus tutiorem, cm Riuo alto nomen eft, migrarunt. Quo tn lo-lt;^0 hanc,qux nunc V enetix dicitur,vrbem xdificare cperunt.
Cafut XIIII.
J^Irvtis memoratisciuitatibus,dum Athila Aquileiam verfuspergeret, occurrit ei finuTcrgeftino Komanorum fans validus exercitus.Quqpro-ftratOjdeletoque, Aquileiamvrbem obfidet. Ealicetdifficilis effetexpugna-^u, partim quod eius accolx audito iampridcm Athil aduentu, earn omnibusnbsp;rebus ad fuftinendam oblidionem, amp; fe defendendum ncceffariis, fatis muni-rierant:partim quodprxiidiumnumerofum firmumque eo collocauerant: ta-^cn ne vnica hxc rgis tam magnanimi potentiam viresque non perfencifce-ret,Voluit extrema quxque fub eaexperiri. Igitur admotis illius oppugnatio-rimachinis beilicis, quas complures fecum ferre cratfolitus, quum resnun-uam ex animi fentcntia cederet, triennium in obfidione fruftra abfumir. In-rerea omnis circumquaq; ager depopulatur. Qjqx res fecit, vt in caftris Athilxnbsp;^nopia commeatuum non parum lit laboratum. Eaque ex caufa tarn hominesnbsp;qumiumenta infuetis vefci cogebantur alimentis, varia morborum generanbsp;oferentibus. Eo iam dcuentumerat, vt amp;: Athilam oblidionis eius vrbis t-deret: c militum animi turn malis diuturnx obfidionis,tum penuria rerum ne-ceffariarum vehementer fucrintconfternati, amp; corpora admodum debilitata.nbsp;^ampailim murmur fremitus incxcrcitu audiebatur militum indignantiun^nbsp;^enon cum hominibus iufto Marte, fed lapidibus amp; munimentis vix expugna-bihbus,rem iiabere : cuiuslaborisamp;tolerantixnecgloria, necprxmium vllumnbsp;effetfilturum. Ethoneftius amp;vtilius libieffe, Romam caput Italix ftatim pro-ficifcijfiobfidio vrbium Athilamdelelarct:quaexpugnata,cxterarumciui-tatutn deditio facile fequeretur, atquetotius Itali opes Hunnis accederenr.nbsp;Ad hxc,perpetua gloriarcs eorum geftas,capta Roma abund cumularet. Hasnbsp;iilitum vociferationes promifeuas, tametfi Aihila iniquo ferret animo : nenbsp;r-iinen vnicxhuius vrbisfortitudo,gloriamfuam mukis rebus prxclarcgcftisnbsp;per totumorbem iam florentem oblufcaret, militum animos partim fpe iam-*ani potiundx vrbis,partim pollicitationibus magnificis demulcendo, libiquenbsp;*^ecouciliando, ftatuittantifper inoblidione pcrfeuerarc, donee eius vrbis quo-modo potiretifr. Quod vt citius fieri poffet, neque fuo ipfius periculonbsp;parcebat, obequitans frequenter vrbis muros,vtvbi illius expugnandxfaci-^gt;oreffetinfultus,experiretur. itaque quumquadam die taciturnitas obfeffnbsp;forum, amp; muri folitudo inuitaffet eum propius mnia accedere, armati qui-4c damhoftium per cuniculos amp; cloacas fubterraneas, fub mnibus ad Huif*nbsp;nos fallendos produiras, clanculum erumpentes, fubito eum inuafere. Athi-
J quum neque in fuga, nec in alio fuorumprxfidio,prterquam fui ipfius ro-bore amp; virtute, fpes vila falutis efl'et : ne inultus moreretur, intrpide eos ag-greditur : duobusque interfedis , quum reliqui vifeius audacia non iam te-niere eum muaderent, faluus ad fuos remeauit. Dicunt, milites hos vrbanos ^etuliffetandem fuis,ex huius,quiconque fuerit(ignorabant enffh Athilamnbsp;^ffe)militis oculis, fcintillas veluti igneas, quum eos fremebundus circumfpi-neret,emicuiffe. Altero dein die , dum mukis fruftratentatis oppugnationi-bus Athila anxius amp; curarum plenus, more fuo mnia vrbis circumequita-^ec, vidit ciconiam auem in fummo cuiufdam turris culmine nidum habere: exnbsp;quo auis ipfapullos adhuc implumes.vnum poftalium,inarundinetum vrbi vi-oinumroftro deferret. Cuius rei fpedaculo quum Athila diutius cogitabun- txdeanUnbsp;dus conftitiffet,tandem adfuos dixiffe fertur : Auem ruinx ciuitatis iamiam im-*ninentis prxfciam, pullis fuis prpararc fecuricatem. Nam quod in arundine-^Utn cum pullis migraret,portendere vrbem propedie inraanus fuas deueturanu
E iiij
-ocr page 924-884
NICOLAI OLAHI
vellcque ciconiam mali futuri prfciam pullos fusgt; ne fmul cum vrbe Inccfi dio aut ruina paul pft abfumerentur,liberos efle. Hoc igitur augUrioadrao-nitus Ar hila, vrbis ipfius oppugnationi co ipfo die Vehementius inftare cpit.nbsp;Verm quumres tunc quoquCjVt antea,minus fuccefliflet, pofterodie iubete-phippia quart! cuiufque equi, ex omni fuo eXercitu conferri, in foftam vrbis,nbsp;cxea parte qamurus eratdebilior,cijci,incdive, vt munis ardorc ignis con-fedus, aut fponte decideret, aut tormentis pofteapetitus ruinam daretfacilio-rem. Interim Athila inftrumentis adquatiendum murumGompoIitiSjmiliti-busque adinuadendam vrbem admonitis,expetabat tempus, quo ,fopito in-cendio,mniaaggrederetur. Confilium hoceum nonfcfellit. nammuruSb Inbsp;gnis vehementiaconfumptus, fponte ruinamdedifl'e traditur. Athila, vifa hacnbsp;capiund vrbis opportunitate,milites hortatur, vt pro Virtute quifque fua adni-teretur mnia fuperarc ,vrbemqueingredi. Hi magna alacritateidcpclTen-tes negocij, in vulneraac armatos muri defenfores ruunn Necarmaticiues,nbsp;nec vllum periculumeos abincptis arcebant,fedintrepidoimpauidoqueani-mo mnia fuperare quifque contendebat. Nihilo minore animo obfefliquo-que ftationem quifque fuam,vrbem)fe,fuamque,coniugum acliberorum vitaranbsp;defenderemon ignari,nullam aliam fupereffe fpem vit, quam fihoftem longonbsp;iam laboremalisque defatigaium repellercjac vrbem vivirtutcqueconferuarcnbsp;polfent. Quod Athila videns, vulneribus confetos ad Caftr referrl, amp; feffisnbsp;nouos fucccdere iubet. Ipfe (qu res etiam ignauos milites in re quoqiie dubia accendere,ftrenuosque facere folet)fpedator cuiufque facinotis atque virtues adeire,quemque nomine compellare:hortari,rogare, ne a cptodefiftant:nbsp;%iaximu, quodfuerit, oneris acpericuli iamfuperatum : exiguumadhucftiper-eife vrbis potiund laborem,cuius magna cuilibet apud fe parata eflent prmia.nbsp;Itaque milites fumma vi mnibus annixi, trium horarum fpacio vrbemcapi-unt,diripiunt:iuuenes,viros, fcncs paflim trucidatmon tati,non fexui parcunt:nbsp;paucis,quibus decor ac pulchritudo inerat,fixminis exceptis.Omnia qu in vrbe erant,in prdamdantur militum. Vitratriginta feptemmilliahominumtra-dunturilliccfa. Erattuminciuitatefmma, nonreligioneamp;pudicitiaini- pnbsp;nus qumeenere nobilis : forma veto ram infirmis. vt nmne? alias eins vrbis
con tarnen HtingaricH^
caibAta ' lare conaretur : Digna in fluuium Natifonem, fub xdes defluentem, fe prx-cipitauit .ita pudicillima fixmina,militisfpurciirimiturpemlibidinemmorte troptupo r *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
' nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;. lt;n i 1 n r
rroptutpo p nttnf^nami' Hl CLlullC#
4
lam veniunt, inter gladiatorum artificiofos fl'cxus mira arteagiliter faltitaii-tes. Aliis fpedatoribus in rifum hoc fpcdaculo folutis, Athila turpe ducebatj tarn valida corpora, militix potius quam huiufccmodi quaftui circulatoticijnbsp;amp; rebus inanitcr ludicris conucnientia , ociofam atque inutilem agcrevitama Pnbsp;lubecigitureos armari, aefe quoque armisindutum cquo infilicnremimitarfinbsp;Quod quum propter infuctudincm prftare non poflent, amp; neque afeuttinbsp;tendere , ncque ncruo fagittam adhibcre feirent : corpora fuperfluo prius pernbsp;ocium paftu faginata, eo vfque tenui cibo extenuari mandat, vt poftca abfti-nentia amp; exercitatione, optimarerum omnium magi lira, edodi, vtramqi rem
faeJc
A r I t A.
ficilc przftitcrint. Quotum tandem opera amp; fortitudinc in plunbus eft vfus re-^Us militaribus. Igicur dum Goncordiam peruenic,eam cum internecione fe-fteinamp;deccm millium Hunnorum, cuius moenia primus ipfe infcendit, expu-gnauit, diripuitique. Cxteris itm vicinis vrbibus partim vi captis, dirutisque, partim deditis Athila primm Patauium ( vbi Marulli Calabri poet carmennbsp;dclaudibus fuis confcriptura, inignem coniici iuflit j quialicentiapotica ori-giem thil ad Deos rctulcrat: arbitratus impudentem efle impudcntiam,nbsp;^iuiumortalcs homines fc Diis immortalibus traxifle originem confingerent)
deinde Vincentiam, Mantuam, Bnxiam, Bergamum, Creinonan), Fetrariam, ^rbes munitas amp; opulentas, vi cepit, amp; in pra:dam conceftit militum. Qiu busnbsp;omnibus turn propter magnificentiam aedificiorum,tum amicoru retenais precibus,pepercit,neigneabfumerentun VnicamBrixiam,obvulnnsinnbsp;porta vrbis, dum acrius illi expugnand inftatet, hbi inflidum vn cum ciui-bus omnibus eo inclufis, incendio funditus delete dccteuerat : fed ab amicis^nbsp;eo quoque propoto fuit reuocatus. In Vicentiae quoqtie oppugnationenbsp;^gregium fortitudinis fux teftimonium ptbuit. Quum enim milites pro-pterobfeflbrum vim amp;aqu profunditatem,propius menia acccdere cun-^arentur jipfc infoftamquavrbsambitr^prcipiti curfu defiliens, per aquamnbsp;papillarum tenusaltam,ad murum euafit. Quoiphus fado excitati militesjnbsp;concitante eos verecundia, certatim murum fuperare tontendur.t,nonnullis e-jnbsp;nbsp;orum altitudine aqu fubmerfis. Hine Rauennara verfus caftra mouit. Erat
i ^atempeftate huius ciuitatis prxful loannes hrefeos Arriana: defenfor acer-I inius. is opibus iam olim congeftis prxdiucs, non minus in a:mulationemlt;^'^=-^iiam contumeliam Romani pontificis , dliodecim crearat epifeopos Arria-hrefeos profeflbres, vt eorum opera amp; adminiculo haerefim fuam latitis Italia difFunderet. Hie Athil Rauennam appropinquanti, cum multi-
^'idine eleriac ciuium obuiam profedus, eius indignationem fupplex depre-^atur : pollicitus fe elFedurum, vt fi Athila ipfius profeflionemftifeiperet, eos* ^^eqm Roman ecclefi dido audientes furit ,pcrfequeretur, breui Romananbsp;I ^tbe, totaque Italia, Africaque fine labore ac periculo potiri poftet. Ad quernnbsp;j^thila: Huniilibus quidem parcere fe, ait :amp;promifta,feaprftarepofct,li-^onterexpedaturum: tametine intefea{inquit) pofteritasciuium tuorumpadonbsp;Potius quam Vi vrbem hanc me deuidam efle glorietur 5 omnes vrbis portasnbsp;j^oxdetrahi volo,acp2r certammniorum partem dirutam,eqiiorumque no-^totum vngulis attritam, cum vniuerfo exercitu noftro armats ciuitat ipfamnbsp;^ftoris inftaringredi. loannes cpifeopus^ tiuesque, accepta Athil voluntasnbsp;portis vrbis refignatis, lti iuflafaciunt, ac regem gratiilantes in vrbem de-^cunt. In ea, cum omnibus fuis copiis Athila, tanto tempore quo voluit eft
^^^oinmoratus. Ticino deinde,qu nuncPapiadicitur,Placentia,Parmaamp;:Mu'^i'X^'X ^tiadireptis, Mediolanum vi expugnat ; cities trucidt j vtbemdiripit, foloquenbsp;Quat. Militibus hinc eo loci vbi Mincius Padum ingreditur,in ftatiuadudis,
: nbsp;nbsp;leliberare fecum cpit, an exercitum fuum Romam duceret;cafu Alarici re- lt;jutdfece
Gothorum permotus, quern ea vrbe ante fe expijgnata atqiie direpta, ino - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
PHato fato defundiim fiiiftc acceperat. Igitur dum animo dubis in caftris h- exfugaatuf-^^aret, procercs Romani veriti ne Athila ad vrbis Roman oppughationem Ptoperarct, Leonem pontificem adeunt, orant,obteftantur,ad Athilam fupplexnbsp;Proficifeatur ,irameius depreretur,falutem Romanispetat: fc fperar, id eumnbsp;^otigrauatim ab illo impetraturum: quiloanni Rauenn vrbis archiprfuli adnbsp;Pedeseiusprouoluto,veniamlargitusfuerit. LeotumROmanorum precibtis,nbsp;^^iiti periculo Ecclefi fu indudtis,Oonfttuit fe idfadurum.Tradit Sabllicus,nbsp;^^Onem ad hoc indudum Valentiniani imperatoris hortatu. Dum hc ita ai-guntur, interea Athila,ne laboribus ac rebus femperagendis aftueti milites j o-'*0 Sc quiete torpefeerent : quendam Zowar exercitus fui ducem deligit, quinbsp;P^rte copiarum accepta Apuliam, Calabriam, amp; ea Itailoca qumari ad-*^nt Adriatico, depopulatur. Sub cuius tandem cum ingenti prda redi-
-ocr page 926-88lt;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAI OLAHI
turn,Leo pontifex, vti conftituerat, cum m^gno cleri agmine jfacri.S ornatife* 9ratia Le- ftimcntis, ac ( vt Sabellico placet ) altero Confulum, magnaque parte fenatusnbsp;I^omanijadrcgemvenit, quiab Athilaobuiameiprodeuntc ingentiacceptusnbsp;ta(uf{iex^ honore , haie Verba habuifte dicitur : Magna olim, rex inuidiflinae Rotnano-hlm, totius orbis vicforum, erat gloria. Romani dare vilis ve niam, fiippli-ces in fidem amicitiamq; recipere, vidoriam miferiCordia Icnire folebant. Qd-bus rebus Imperium, opesque augebant famam verb ac glori am nominis luinbsp;immortalem faciebant* H, dum vfus ferebat, Romanorum erant artes, mores, ingnia* Cterm mutata rerum vice, quod nobis eripuit,idtibi,rexnbsp;Athila, nunc fortuna tribuit. Quantum nobis detradum eft, tantum tu vir- lonbsp;tuti accreuitglori. Multa licetoppida, nationes amp; rgna deuiceris, prxcla-rosrerumate geftarum triumphosegeris, omnesfere orbis tetrarum regiones,nbsp;virtutis ac fortitudinis tuai famaiam occupauerit: non tarnen hcomniama-ioremlaudem, fi rem animo bene perpendas, tribuere poftunt, qum dies henbsp;hodierna apud omnem pofteritatcin eft tibi comparatura. Populus Koma-nus olimtotius mundi dominus,a quo multi antea populiacregesiuraleges-quepetebant,nunc tuadudus potentia, fupplex adte venir, pacemtepetitu-rus,amp; omnes quas velis foonte fubiturus pacis conditiones, modo tua nos di-gnos putes mftricordia,nde,amicitia. Non necefle eft te af mis Rmanam vr-bem, amp;: ea qu illi parent, tibi vendicarc. Suafponte tua eft Roma, nos tuifii*nbsp;mus : tua omnia funt, qu noftra. Omnia ex tua fac libidine, fruere tuis Ic-gibus:fingulatuonutui parebunt, verbis pro armis vtere. Ageigitur,rexpo-^entiftime, qui in hunc diem alios vincerc folitus es, nunc tu te Vince.-animumnbsp;offenfum reprime,iram contine,qua forte contra nos feue/rior efte conftnucras.nbsp;Nullare propius immortalitati accederc potes, Deoqueeft'e fimillimus,qatnnbsp;parcerehumilibus,amp;mifericordiampetentibus impartira. Pofthcconilamp;:nbsp;Romanns fenatus ad genua Athil lachrymabundi accidunt. Quibus Athilanbsp;afliirgercjbonoque animo elfe iuflis, veniampacemque fe; daturum,aceos in fidem, focietatem amp;amicitiam recepturumaffirmt. Acceptaigitur conditio-netributi populo Romano deinceps Athil quotannis jjcndendi, Leo pond- 50nbsp;fex omnia qu petiuit,voiuitque,liberaliter ab eo impeti.auit.Dimiffis Pontifi-ce amp; Romanisfenatoribus, duces qui fub eo militabat, interrogauere Afhila-Cuius rei caufa,prter folitu, tarn facilis amp; indulgens erga Romanos fuilfet: at-^nbsp;que Icnibus illorum motus lachrymis ac precibus, tarn certam cmanibusemi-fiflet vidoriam,totiusque Europ imperium,in omnibus rebus Pontificis con*nbsp;fentiens Voluntati ? Qffibus Athilarcfpondit:Itafadum conuenilfe, amp;opor-tuifle. Satis efle,fupplices adfeveniftejpedibus fuis totius mundidominos pro*nbsp;ftratos:Romam,quvniuerfo orbiolimimperitabat,fe vidamfateri, fuonunCnbsp;^bditam imperio-.tributum Romanos imperatum fpontc fufeepifie, omniaquOnbsp;iulTafaduros. Q^od verb omnium maximum efl'et, fe fupra caput Leonis, qui 40nbsp;adeum venerat,vidifte hominem habituauguftiore,vcQeranda canicic,ftridnbsp;enfeaffiftenrem:fibique,niillius votispareret, mortem minitantem. Hincnli-litum iocofum didum vu^o iadabatur: Athilam plus tirnerc fcrarumimmani-umfola nomina, qumeXcrcitum armatum:qui in Gallia contra Lupura, inItalia verb duerfusLeoncm,fuo non vfus fuifletimpcrio.
Caput XFI.
A Th IL A RauennamrcuerfuSjIoanncm archiprfiiemiri vinculaconiicit: quot;^acceptisquc ab eo aca ciuibus Raiiennatibus fexagintamarcarumauritnibnbsp;libus,ipfumamp;eos qui Arriana infed^i cranthsCrefi trucidari iubet: fiucquodnbsp;pontifex id ab eo impetrauerit : fine potius, quod aliquideo abfentc fini- pnbsp;fMexerci- ftri Contraipfiim moliti fucrint. Poft hxc conuocatis excrcitus fui regibus acnbsp;rwy (]ycibus,breuitercnumerat,qbcllajpforumvirtuteconfecerit:qumpotcn-let tn Httn-
gar/^tn cJt
Caput xri.
A Th IL A RauennamrcuerfuSjIoanncm afchiprfilem in Vinculaconiicit: quot;^acceptisque ab eo aca ciuibus Raiiennatibus fexaginta marcarum auri millibus, ipfumamp;eos qui Arriana infedi cranthsfrefi trucidari iubet : fiuc quodnbsp;ftricontraipfummoliti fucrint. Pofthc conuocatis excrcitus fui regibus acnbsp;tes reges, populos, vrbes, oppida ditionis fu fcccrit : quibus laboribus aepc-riculis, vt illis gloriam immortalem parcret, fpe fc commiferit. Nunefe ina*nbsp;nimum induxifte,omnes mortalcs eblaborarSjVt vitra pereunem gloriam,qui*nbsp;cxictiam
-ocr page 927-A T I L Ai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;887
^dctiam corporis non diufpirantis, quantumliccrct^ poft duros diuturnosque ^shores bene confultum efle velinc. Proindc fi nomen laudemque fe eis ha-^enus partatn,fatis fibi ducerent-.fe conftituifte in Hungariam, deftinatam fuxnbsp;^ipforum quietis fedem,poft tanti temporis moram amp; labores reuerti:fatis iamnbsp;Piim,fatis triumphi gloriaeque ,fatis ornamentiapud omnes genres eile parfum. Decere quietem laborumcomitemelTe,bisque illam fuccedere,poftea-omnia cum fummalaude peregerint. Omnes homines exanclacis labo-bbus ocium ampleti folitos,prmium fcilicetcurarum jfolicitudinum, ac in-H'detudinumantcad:arum. Gomprobatod^cibusconfilio, AthilainPanno-^ianxredire properat. Valentiniano imperatori, cuius fuprameminimus,Co-erat Honoria. Qu clmfratre,mifl nuncio Athilam orat,vt fiid non de- rnjororHs-^gnareturmatrimonium,fe duceret vxorem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei videretur, aut rediret,
^tad Valentinianumfratrem mitteret Legatum, iuumconnubium Athilae de-pofcentcm. Icalifines rexiamexcefteratjquumnuncius adeumperuenic.Li-^etautemgraieieratdetamhonefto infignis pudicitixac nobilicaris fmin ^atrimoniOjdelatum ad fe nuncium : maximi ramen turn laboris ciTc, turn eti-dedecoris arbitratus eft,exercitum fuum iam ab Italia amotuin, amp; tot itinc-^ibus laiTunjamp;qui Pnoni iam propioreflet quam Itali, vnius muliercul a-^ore reducere. Itaque miflb Legato ad Valentinianum, Honoriam fororernbsp;cum Imperij parte fibi depofeit : quodnifaceret,reucrfurum fe mox ad Italiamjnbsp;ilium vniuerfo imperio ptiuaturum, fororisque vipotiturum minatur. i)i-nuncio, ipfemet inPannoniam regreditur. Dura Sicambri in regia fua
''icam degeret,etf(vtfupr diteft)ociumagere,poft tot bellacx animiiuifen-^ ^entia iam confeda, ftatuerat ; non facile tarnen fit, vt animu s ad aliquid fem-Pcr agendum natus, bello inftrudusraagnarum rerum cupidus, quiefeere pollet- Non contentus igitur parta tot iam rebus geftis gloria, contra id quod pri-militibus approbantibus decreucrat, cogitabat dies ac nodes, vt deuida iamnbsp;Europa, vires fuas in Afiam, Aflyriam, gyptumconuerteret.-arbitratus pa-^^tnlaudis impcrijque fe qufitum,nifi illse quoque orbis regiones fortitu-^iuctn c arma eins experirentur, eique parrent. Tradit lornandis, Athilamnbsp;id tempus mifilTe Legatos ad Martianum Orientis impcratorem, qui dice-^eut,ni Theodofij prceflbris promifla fibi feruaret,fe illius imperium vaftatu-Hoc autem Athilam eo animo fecifle dicit, nc Trafimundus Vifigotho-turnrex conatus ipfius prxfcire poflet. Nam paulo pft Alanos populos, quosnbsp;Ligerim flumen fub Wiflegothoru imperio habitafle teftatur, Athila fub-E inuafiflet: quern Trafiraundus nihilo fecius prueniens, iufto prlio deui-dum coegiflet in Pannoniamturpiter refugerCi Regem Ahilam in Galliam fe-^und reuertifi'e,amp; cladem T rafimundo accepifle, nonfatis memini me apud
I dioscomperifle;reuera neq; Chronico,neq; aliis autoribus, alioqui rcticetibu% longam eras profedionem, amp; dedecus acceptum, fl quid certi de co cofti-^^ffec.Dum igitur animo,vtdidum eft, fluduarer, impotetia amorisvidus,nonnbsp;j ^^Peftato Valentiniani refponfodeHonoriconnubio ,filiamregisBadhano-'''lIn^vlycoltham nomine vxorem ducitjVirginem omnibus corporis dotibus il-?'drem,cundisqj aliis fccminis pulchriorcm:in cuius ?uptiis regali apparatu ce-^brati s, quum folito largius fe vino ingurgitaflet, node infequeti ilia tgt; eompri -'^etiSjVenereis rebus plus xquodatoperam.Quibusvtrifque,vino fcilicet amp;: vc-ittunodica,etiam adolefcentibus periculofis,ne dura feni,quum fanguis innbsp;^^iuetfocorporcefFerbuiflet,naris profluuio,dura altioretenetur fomno,fufo-knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anno Domini ( vtChrorticonteftatur Hungaricum ) quadringentefimo
'l'^uragefimo quinto: non,vt Eufebius ac Sigebertus tradunt, hie quadringergt; ^.^Htno quinqu agefimoquinto, illc quinquagefimo quarto .My coltha fanguinisnbsp;fuum profluetis calore experreda, maritu attredare, excitareyc cecpit.
I uis corpus quu exangue frigidumcjj tadu fcnfiiTet, ac nihil in co fpiritus in-i ^nopinato malo territa, cos qui adfores cubiculiaccubabat,magno eiulatU I ^^btnat. Qra excitati regin clamore,facibus^ incenfis, acdes Aihil interior
-ocr page 928--Z*
888 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NICOLAI OLAHI
res ingreffi, ilium animani cum fahguinc iamdudum cfflaffc comperiunt. Fit mox clamor omnium,vlulatus ad clm vfque tllitur. Sicambria tota lamen-tis cxcitatur,quifquc tariti rgis mortem magno fmguku dcflentes. Fama de e-ius morte pertotam Hungariam breui diuulgatadugubrcm quifque induit ve-ftem : mroreque ita omnia complenturlocaj vtdiu ab omnibus lticixfgnisnbsp;fuerit temperatum. Fatis igitur more Hunnico luftis : ludisquc Circenfiumnbsp;more cquedribus circa cadauer celebratis, atque catu funebri qui laudes amp;: resnbsp;regis geftas continebatfolenniter decantato, tandem At hila regal iapparatufc-pclitur in maiorum fuorum fepulchro in valle Keazo, prope lapideam colu*nbsp;mnam: vbi Kerne, Ke we,Cadicaamp; Bela, vtfupt mcmoratueft, fueranttumu- (Onbsp;lati. Notc ilia qua Athila extindus ftierat, Marti anus iniperator Conftantino-politanus, vidifle dicitur in fomnis,arcum Athil fradum eflc. Memorant,A-thilameo die natum fuiffe, quo C. lulium Cfarem : Idibus Mardis niortu-um, quibus ille in Capitolio tribus ac viginti cfoffus erac vulneribus. Vixit au-noftracradunt Chronica, centum amp; viginti quatuor annos. Sabclli-sAtUict. eus dicit j eiim mortuum anno tatis quinquagefimofexto i quod non videturnbsp;efle verifimile. nam fads confit Athilam inter alios Hunnorum duces vnuinnbsp;fuifTe eatempeftate, qua Hunni expulerunt Gotthos fedibus ftiis, amp;pofte3nbsp;ingreffi funt Hungariam. Non abfurdum autem efl creditU', cum id quoqtienbsp;temporis tatemegifle virilem : qui fcilicet tot millibus hominum gendbus i9nbsp;ad bellum nads, ob animi confilium, rei bellic pe ri dam, amp; corporis vigorem,nbsp;in numerum aliorum ducum fuerit deledus. Ingreffi autem fucrunt Hun-
3 7 3gari Pannoniam, vtfupramenioratumefl, annoa natoChnflo, trecentefimo feptuagefimo tertio : poft quem annum cledus fuit in regem Athila, vigefirao-odauo anno, qui erat annus Domini quadringentefimusprimus : quo re-gnauit quadraginta quatuor annos. Si Athila, fecundum Sabellicum, anno x-tatisfu quinquagefimofexto mortem obiiflet, quumcledusfuitinrcgeni,a-gebat annum duodccimum : quod vixeft ration! confonum. Nam non facile a populo bellicofo, ac multis rebus geftis tunc quoque claro, rex iinpubis, Scnbsp;non mode* rerum publicarum,fed nc fuarum quoque priuatariim adminiflran- pnbsp;darum peritus, maxime in initio regni armis acquirendi, amp; ftrepitu bcllo-rum fuifiet admiffus. Secundumigitur fupputationem prxdidam,quxveri-tad magis eft conformis, dum creatus fuerat Athilain regem, feptuagefimumnbsp;fecundum agebat tatis annum. Hine ergo liquet, cum co temporis quonbsp;Hunni Scythia egreffi fuere, natum fuiffe quidquagefimumfecundum annum.nbsp;Q Cl in numerum redigas, Athilam vixiffe compcries centum amp; vi-gintiquatuor;non,vtSabcIlicustradit,quinquagintafexannos. Prxtereatamnbsp;Eufebius quam Sigibertus in fuis Chronicis concordant, ab Hunnis profliga-tos etCe Gotthos, Sc Hunnicum imperium inceptum elfe anno riad Domini inbsp;trccentefimo oluagefimoimortum autem Athilam quadringcntcfimo quin- 4lt;J inbsp;quagefimoquarto. Quorum temporumannos fi contuleris,cognofcesAthi- Inbsp;lx vitara fuiffe feptuagintaquatuorannorura : ctiamfi turn fuiffetnatus, quum 1nbsp;Hunni Gotthos regno piiuarant. Sic Sabellicus conuinci edara horum duo-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
rumteftiraonio poteft. Quod autera totannos cxegiffc traditumfit,idniiiil I mirum vWeri poteft. Nam inter multos, quos nunc cOnfultprtcrco, edamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
Emenricus Vifigotthorum rex, de quo in initio Operis mentionem feci, tan- j tundem fere annorum tranfegit. Prterea parcius mirabimur annorum vitx Inbsp;Azhilx multitudinem, Ci in animum induxerimus, Hunnos quoqj anni tempusnbsp;nbsp;nbsp;I j
potuifte brculori fpicio computare,ficuti Arcades triumj Chares amp;Acarnines I j fex, gyptij in initio quatuor nicnfium habucrunt annum. Aut quod Athila jnbsp;ob naturx fortitudinem, bonamque corporis tempefaturam, tantum annormnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
Prttiigta^ /blarium, vralij,facile conficerepotueric. Plrimmortemciuspfodigiaprx- I fignaucre. Nupciali eius die, equus quo in prxliisScopdmo amp; fibi fidiffimo inbsp;ttjferMt. tebatur,nullo figno prxccdentismorbi apparnte,fubiteft raortuus. Mycol- jnbsp;fha cdam fponCa ingreiCura cubiculum, ram fortiter pedera dcxtrumliminiim-
-ocr page 929-A T I L A.
pcgit jVtex dolore nimio aliquandiu defidere fuerit coafta. Comtes ante eins 'ortein viginti circiter nodibus ad ortum folis vernum vifus. Ad hoc, traditurnbsp;^^dam mulier fanatica,equo iniieda, Athil redeunti ex Italia in Pannoniam*nbsp;traiedum Lyci amnis,inter Rhetos amp;Vindelicos defluentis,terfreniti vo-acclamauifle,Retro Athilai
I . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput xrii.
I M O K T V o rege Athila j duo legitimi, amp; aninio amp; virtute nofchis filiis pre-ftantiores (alterChab,ex Hcrtiche, Honorij Grcorumimperatoris fi-
I : alter Aladarics, ex matre Krcinheiltz, filia ducis Bauari,genitijde impe- ^lad^rtcM ^ocertabant. Detricus Verona,qincptemAthil exfororCjVxoreUi duxitnbsp;^dicitur,cuius fcilicet fupra mentionetnfecimus,princeps militi Athjl,cuninbsp;i^liquis Germanorum amp; aliarutn xterarum nationumprincipibus, qui Athi-^yifequebantur,Aladarico dhferat: vtpote exgenere nationis fu Aleman-c orto.Chaba maiorem Hunnorum partem hbifauentemhabebat. Hi dtionbsp;iuuenes dominandi libidine perciti, quifque imperium Hunnicum pro fenbsp;^ccpare ftudebat. Comparato igitur vtrinquemagnoexercitu,in campumnbsp;^cambricumcaftrapofuere. Vbi aciecollata,tantacommiflaeftcedes,vtDa-aqua, Sicambria ad Potentianam vfque vrbem, mixta fanguine deflu-tradatur. Durauit hc pugnaad quintumdecimum dicmmecfinis eiusnbsp;fuir, qum mior pars externorum militum ab Hunnistrucidata fuerit. A-^daricusin prxlio cecidit. Vidor primmChaba: poftremoDetriciVeronen-Sartc Vidus,cum fexaginta fuis fratribus,nothis Athil, ac vigintiquinq; mil-*ous Hunnorum,qui ex clade adhuc fupererant, in Grciam ad Honorium im nbsp;Pctatorem,auunculum fuum, confugit. Apud que tredccim annos commora-'^Sderelidaearegni partc,qu ex materna hxreditateeumattingebat, in Scy-' itinere vnius fere anni reuerfus eft. Nondum Bendegicz auus ipfius pa-'^rnus,vita(vt Chronicon traditjpenes quodfidcs fit)defundus erat.Cuius,ex-iam fenio confedi, confilio, duxit vxorem ex genre Corofmanorum,
/ythiat vicina,ortam. Ex qua duos fufeepit filios,Edemen amp; Ed. Qui memor amp; ^^ilitatis regni Hungaria!, fiepe filios admonebat, vt dum pertatem liceret,nbsp;^^nganam repeterent. Cuius admonitioncm poften corurxl poftea obferua-^'^^nbsp;f'^t.namamorte Athil poftannumcircitertrecentefimum,Hunni exScythianbsp;*'^noexercitureerf,Hungariamfecund occupauere. Is Chaba nonita diunbsp;Scythia viuens,faco conccllit. Non dfunt aurores, qui Chronico diflenti-de Hunnico poft Athil mortem in Pannonia imperio, vfque ad Mauri-Wiperatorisfer tempora, meminerint. Non tarnen eft inftituti noftri, hi-^tiam vitra Athil mortem in prfentia producere:quam iequentem, his quinbsp;^9plus amp; ocij amp;L virium habent,relinquo defcribendam.
PO s T pugnam in agro Sicambrico commilTamjprtereXcrcitum Chaba^ qui in Grciam erat profedus,tria milli Hunnorum cdem elapfa,in cam-Po Czegied,vbi nunC oppidum eft eius nominis, confdr. H i metutes De-Sealiorum Germanorum potentiam,in cam Dac^ partem qunoftrahaC
I ?^peftateTranflyIuania,fiueSeptemcaftra(feptemducibusHuniiicis,qui '
I ''^ccundoingreflu Hunnorum in Pannoniam, caftrafuaeo loci fixeit) deno-^gt;ftantur,celeriitinereappulcre. QuivtfaciliusperfuaderentfcnonefleHiin-
i 'orunireliquias,mutato agnommeHunnico,fe Siculos dcnominarunt.Hic po-
gt; P^lus etiam nunc a. noftris putantur vetuftiores cfle Hunnorum, qui in Hun-^^S^tiaremanferint. Suntin eumhi audi iam numerum, vt dum bellumeis in^ , facile ad quinquagintaamp;amplius armatorum hominum millia conferi-^%in campumque educerepoflint. Graatimpatiuntur fuam familiam, do-^uiqtie,extern natiortis mifccri connubio: moribus,ritibusac legibus alio-Hungarorum funt longe diflimiles. Ad explicandam animi fui fententiamnbsp; voluntatem quotidianam,prter vfum papyri amp; atramcti,aut charaderis ali-nbsp;^uilinguarum, notas quafdam bacillisligneis inciduntjaliquid inter fefigni-nbsp;F F
-ocr page 930-890 Nicolai LA HI AT I L:
Stcaferum fit Tranjlnbsp;U jimA mo
res.
ficantcs : qbus itaincfs,apu.damicosac viciaos vicenancij,cpift:lxvcvth-tur. Hi Siculi in hune diem credunt, Chabani non reuertifle in Scythiam, fed in Grxciaperemptum.Cuiusreigratiajinhoniincmex aliquo loco remoto nun-quam rediturum, hoc veuntur diderio : Eum tune reuerfiirum,dura Chaba exnbsp;Grxcia in Huagaria. Volant fe omnes haberi ingenaos, vtpote qui fiat veterunbsp;Hunnorumrehquix. Nec abs rceavti curant libertatis prrogatiua. neminemnbsp;cnim patiuntr inter felibertate eflefuperiorctn. Minimus eorum eam habetnbsp;inter eos immunitatera, quam maximus. Suntdiuifiincomitatus, Czik, Gyr-gyO, Kyfdy,Orbay,amp;alios aliquot:quos ipfi regiones,vel potius fedes vocant. Innbsp;quibus, ex his qui funt vetuftioris famili,diciores ac potentiores, coftnuuntfi-bi capitaneos hue patronos, quos lingua fua Lofyfekel vocant. hosobferuant,nbsp;verentur,atquccolunt,SiquidcontraeosexcitatLimfuerichofi:jle,horumfignanbsp;fequunturi Hi poteftatem fummam habt eos iudicandi,conuocadi,amp;dc fum-ma totius rei eum eis vn decernendi. Tributum nemini nec rgi nec aliis pen-dunt,prxterquamqud,quumrcx coronatur Hungari, aut vxorem ducit,autnbsp;nafeitur ei filius,viritim fingulos conferuntrgi boues. Vermidquoquenonnbsp;fine magna difficultate plcrunque faciunt; quodmeatate, non fine partis meinbsp;incommode,eunit. Nam quum Paulus Thomoreus iuffu Vladiflai regis,fubnbsp;tempore natiuitatisLudouicifilij,ad hos boucs Siculos ftigmatenotandos(cau-tcrioenim boues rgi donati,inuruntur)ciim ahquantomilitumnumro nuifus rnbsp;fuiiTct, atquc in eius auxilium fedecim quits Stephanus Olahus pater meusnbsp;mifiifet,Paulus ipferepetens boues regipromore gentis debitos,quumillifeeanbsp;J in re difficiles prberent,amp; contra eum tenderent,coaus eftcumillismanumnbsp;conferere.QuijfortioribusmultitudineSiculiSjCum fuis copijs,quas adnumerunbsp;quingentorum amp; vitraequitum habebat, vidusjproftratusque, vigintifauci-atusfuit ( fifatis memini)vulneribus. Quo in conflidu multifuorummilituninbsp;fuerunt occifi : maiorpars rebus fpoliati, gredomum recurrerunt : inter quosnbsp;ctiam mei quits trs occubure,reliquis femilaccris redeuntibus. P-CrX'w/- hacinfuos delmquentes vtuntur:Quum quempiam eorum contra Rem-publicambonumque commune aliquidperpctrafle,autcontraIibertat,quam }nbsp;vitra res omnes mortalium merito ftimt,clmmoliri fenferint.-autadedidumnbsp;eorum publicum contra hoftes nonalTurgerejComparereciue viderint : direptisnbsp;ipfius facultatibus ac rebus,domumfundits demolitur. Et ii eius copiam habere poffimtjoccidunt. Parent,poft rcgem,nemini qum Vay wodx T ranifylua-notqucm rex Comitem eorum,dum hanc Vaywodatus confert aut mutt pr-feduram, fempcrcreaL Vermhuicquoquefpefuntinobedientes. Supe-rioribusannis,quum dido loannis Zapolyaftc comitis Scepufienfis,amp;Vay-woda: T ranflyluani, ac Siculorum comitis:nunc verb, regis) minim parrent,nbsp;^oadus cft cotra illos excrcitum compararcjarma fumcre,vi eos perfequi. Hicnbsp;viriliter anteaciem exercitus fui,aliquot faltem fuorum ftipatus, omnibus in- 4*nbsp;fpedantibus prcurrens,cum eis conflixit : ac eos profligatosdidonbsp;audientes efte coegit. Ita hac quoque tempeftate Siculinbsp;veterur^morum ac libertatum Scy thicarumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
nec dum funt obliti.
I N I Si
RNA-
-ocr page 931-OrNATISSIMO VIRO D. SEBASTIA
NO HaLLERO, LEGVM iMPERIALIVM
DolorijVincentius Obfopus.
Ts i feriniimtiirexVngariieMatthtasCorMnuSyplurima'virtutum arttm monument a poflerts reliquerit, vt non admodum earnndeprlt;e-conem drteflemrequtrt [nAm virtiper fe (tis cl at a dr AternA ei}nbsp;tAmen cum inter alia liter Arum egregiA monumetA, ex tilings bibliothe-CA AdmAnuimeoiperuenerint^mAxim benecio illuritmi Princi-pis Georgij MArchtonisBrAndeburgen/is, Princtpis no fin clementiimi^nbsp;h U tus eximij Poet a T. Alex Andri Cortej verculidn eiut lAudem con-
nopAusfiim^vt illi ipfidiutius in tenehris dehtefierent^cm lucent digniimi,cttm ^Anti Principis er bello pAce mAximi immortAltinglortorn turn iftius Poetx mtrificAmnbsp;^lMdionem,(iringeniumngulAre. Puit hic'units ex numero, ejuosfelicitmumillud(fi'po-yimum Angeli PoliAnificttlum produxit, ^uo nunquAmfelt ci um ingentoru vbenor pro -extitit. ^t,Ad iufiAm ingen mAluritatem perucntet,num prijcis Poet is immer i-^^numerAtits eet fut us lucubrAtionisfturA documente est, HosAutern verficulos,or-SebaiAne,meritb tibi die Are quot;videor, no t Ant um ob id quod hommes mucos mere-quodAm Amore complet Aris ,fed quod tpfe inter extmios Pottos honefittmum lociiob-: hoc ePi,quod omni humAnitAte,amorefiuAuit Ate,lepore, grAiiA, 'uenere,facettis, 'ur-, *'^^te,comitAte,ciuilitAte,neque non erudittone,dpntultArum rerum cogntttone,'un cumnbsp;^'^^^tiuilacponticq prudentia, omnium mort ahum es excultttmtts P excellentiimus.nbsp;^^propter hoc AmorisergA temeipignitsnongrAUAteAccipe,cr vale exJententiA. Exodi- nbsp;'^^risOnoltz(Jgt;Achq,tdibusluniis^ \_Anno M d. xxxi.
T. ALEXANDER CORTESiVS,REG ^UttHI CoRVINO, IoaNNIS CoRVINI FILIOjnbsp;^ngari,Boemi,Dalmati, Croaci, Rami,Seruiani, Gallitia:^nbsp;Womerij Romani,BulgariiDuci Aull:ri,Slefi,Luccmbur-genfis: Marchioni Morai,Lufati. optimofortinimoquePrinchnbsp;pi,obreiT)publicam Chriftiahamconferuatani,amp; imperiumnbsp;regni V ngari propagatuni infignibus vircuti-buseiusomiforisq;, S^ P*
T s I nihiidifficilius videtur, optime Rex, qua de te fcribere,in qud omnis eftlaus imperatoria, amp; dignaPrincipe virtus: tarnenquunjnbsp;exiftimafem, 11 nonfacultatem, ateeftevoluntatem hanc optimumnbsp;qucmqueprobaturum,mouereique admirationerer ategeftarum^nbsp;fcripli de tuis laudibus libros duos. Et quum bello amp; pace que cla-fisjvno res bellicas/altero pacis artes fum pcrfequi^us. Mitto priorem hune ;
^^cundum, quiadhuceftin manibus.paulo pft milTurus. Nam ne hune ipfum Wemnunc mitterem,nifi indignumputaremjqu ab aliis Icgerenmr, eatibijnbsp;'^ui dicatafunt,elTe ignora. Leguntur autem^non quia fint feripta eleganter,(pa-enim aut ingenio aut dlrina vale ) fed quia tuas amp; veras continent lau-'^^s,qu ita palfim amantur, celebranturque, vt amp; quoquo modo feript dele-^ent:amp;qui easfcripferit,charum omnibus reddnt. Nam quum omni es laudenbsp;^tnulatus,tum maius quiddam atque prftantis in te eft,quam quod tas no-ftra pati vidcatur,amp; plane cm antiquitate confereridum.Quate vrbs nofl;ra,denbsp;(''t ita dicam) terrarum ac gentiRoma,vnde tu ofiginem ducis, tisgeftitvir-^busjtibi gratias agit.Ipfaq},ci natus s,Refpublica Chriftianaiqo frequen-^'isglorietur,in quve magis conquicfet,habet neminerai In tanto itaqueto-FF ij
-ocr page 932-9^2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTH CORVINI
tius orbis tcrrx coiifenfu,cg quoquc abfcns atque ignotus fecihoc fquafcEUn* que eft) poema, vtfimul immortalem tuam gloriam meis verfbus venerarer, 11-mulegregiamin te oftendercmvolunuatctn.Tuver,fi nunquam ab liisftudiisnbsp;te auerti t cura regnorum,lcgc ( oro ) atque cognofce : amp; fi merui, in tuorum nu-mcrum adfcribe. Vale.
AD L I B R V M.
chare lib er ^magnum ^iiam volitareper erbenti
Notfts argut auribm ee cup :
^jii cupis Arioi teSiisfuccedere regis^ Numinis propim or a viderer^ei:nbsp;,^ali[cuf](jue^mihi multo 'vigilate labore^
I felix Genio candidiore liber:
Neu blatta informi Ixdat rubigine^^ni/e
Tempus edax noceat neu mala lingua ibl.
Sic faueant Mu : amp; ftudiiseruata nepotumt canis^hxc oltmfeclafutur a legant^nbsp;^uantui e Alcides, e quantos nomme Achilles^nbsp;^Matthias hominum peruolet or a meus.
^Matthias,Romanos honos,cui 'vertice(acro Pierias lauros bellica fert heder as.
T. CORTESII DE MAT-
T H I CORVINI REGIS V N G A-
RI LAVDIBVS BELLICIS
Catmen.
LI A c A s al flammas, Thebanaquefatrum \^rma,e lafoni infignem heroibos Argo,nbsp;K^rorum curfus,eDitis inaniaregna,nbsp;Pildque Pier to rfrant miracula cantu:nbsp;Nos proprtls IpeUanda o cuits, nos inclyt a dextranbsp;P ad a tua canimos,quibus aurea fidera uiuusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i,
Tangis, amp; a there asfama pet is ar duos ar cet.
Sedne te, nunquam tenues adcarmina tanto g Sub fi fiant vires onert .Tunuminetoto
Dexter ade s : da Maoniam tua fall a canenti Matthia Coruine chelynf Delphicaparentnbsp;Templa tibi,fentttq^ frequens tua nomina Cyrrha^nbsp;Si Mue ,fiPhbos aman^oc tempore folos .nbsp;Carminibusfdignafac,qua nulla vetufiasnbsp;Deleat ^nnorumquegraui fit os obruat auo,nbsp;.^uamque abfns tanto rerumfilendore tuaruntnbsp;Excitor,alfenfu laudum procul omnia plauduntnbsp;Portuna momenta tua,neque dar tus axenbsp;Lumen ab Arctoo micuit : fonat omnis vbiq^nbsp;Nomine terra tuo,(famam vaga gloria clonbsp;Terminat,immen[mq^ ingens accedit Olympum.nbsp;Non hac ingenio compledi, aut verfibusoptemnbsp;Poe mess, cupido nonfi torren tia vati *nbsp;Pieridumfmt or a nouem, fit ahenea lingua.
Ltttoreat
E N C O M I V M. -
aliquis citim numcmbit arenas ^^ruqtteper denfum volitantia corpora mundum^nbsp;tenues per inane globos, quam ngula ver(unbsp;^^pediam. Potui atittstacuijfejurentemnbsp;dulcis raptar et atnor, quifiena pudorisnbsp;^uinpit ynbsp;nbsp;nbsp;immenfo cogit decurrere campo:
^^nueniunt omnes quando^ iua cur a,poetry ^^t-tutifn^ nouas cont en dunt fcribcre laudes,nbsp;bene Romano de nomint Mufa merttur^nbsp;tuafa^afilet. Regum tu matmus ille es^nbsp;^t maris (- terra domitor : tua fulminapafiimnbsp;^^yret Hyperborea regio Maotica brumx.
duce tut afides^ tibt relligiofa parentum ^thetur pietas ; in tefiducia dur isnbsp;^^ilitibus fit a, Threicqfera munera Martisnbsp;quot;^^penes^ in te anceps belli for tuna recumbit.
quot;kalium Italia^ Romana palatiaferuas.
^pia t U gentis contundis monfira profana, ^filtamque,Scythmque ferum. TuPloricavincisnbsp;bellacem non tino Marte Roemum.
mer es hominum domitas, amp; iura per 'urbes ^uttuis, lapfis^ potensfuccurrere rebus,nbsp;anttqui mutas mala tempora cultus.
^fum ego non Hydra magis indelebile collum, ^^^ndum^ue iecur Tityi confumere pofjenbsp;^(^^rem, aut Ixionios firmare rotatus,nbsp;'^tndoquidem primo tant arum in limine laudumnbsp;dec us,hinc rerum incertamfert copia mentem.nbsp;quot;Veluti rubra dubitat rimator arena,nbsp;pfius variisgemmam legat,ardet hyafiis,nbsp;^et onyx^ viridi radiatfulgore (maragdus,nbsp;dubium varias,^fingula circumnbsp;^tn agit har entern fielandt immenfa voluptas.
l**tdprincipio refer am P vnde exordia (umam ? prius rptons exempla tuorum,nbsp;^^^uos memorm,ftirpmquetogatam,nbsp;tuum magnis genus eil aulortbus ort um ?nbsp;Pg Hunniadatotbellaexhaufta totannosnbsp;loties difiecerit ho fies,nbsp;Taurini admotnia Turcam ?nbsp;n fi^bam appellant) albent quando otbus aruit
^eq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;umanopinguefeunt(anguinegleba^
tarnen Matthiam,gloria maior, (eptembellisdomui(fetriones,nbsp;^ltumvicina fronte Rootem.
H^ttniada memorabilegentts, ^^^^ttiumpufiauitfidera nomen.nbsp;Plj^ ^*^de,pater,nullis^triumph,nbsp;^uln^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debent,quam pignore tanto,
ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;belli populo rediuiua Latino,
^ato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commoda rebus,
quantumquepriores ^^^tum Vincipatiarisab illo.
^Eacidem proles PeUaa Philippum
-ocr page 934-8^4 MATTH CORVINI
fortior^df igt;{llo P de umfuperanit Achilles.
Sic vinei Anchifes natogauifus, dr AEgettf Magnanimum letto mir At its heea vultu.nbsp;Atque equidem^nafci RomAnofemine, multumnbsp;Matthia armipotens: audorum fortibus aSiisnbsp;Et genus drfAmam renouare^ amp; fuorum :nbsp;Scilicet ante alios curfu Neptuntus aurasnbsp;Altis efflat equuSyvirtus^ immijfa prepagatnbsp;Indole, dijfufas cognt a in peora vires.nbsp;I te creuit honos rerum (uceetbus auEtus^nbsp;Et noua maiorum virtus tua nomen obumbratfnbsp;Sela bonis contenta ptis,nihilindigapatrum.nbsp;Te varie cai venturum carmin vates,nbsp;7e cecinit multo quondampius ore facerdos.,nbsp;^ique auium cantus,quique ardtia fidera norunt.,nbsp;^Siat qui diuinum ffirant [uh peSlore numen.nbsp;Turn clum fua gna dedtt,Phbeque lucemnbsp;Natalem pradixit au,quum decidit athranbsp;f^nnulttsngremium matris de lap fus Ely fa.nbsp;Ipfa (ub vmbrofa,fatorum nefcia,quercunbsp;Carpebat placidam (eclufa in valle quietem :nbsp;Hutcpuer in Jomnis, vtero quem languida plenonbsp;Geftabatubitbfta circum vbera vittsnbsp;Luder e,( infant is fado velut agminein ora,nbsp;Plurimapracipittlabentiaflumtna curju,nbsp;P eElore fub magno,diEiu mir abile,condi.nbsp;^ygumfiibitb gemmam,dtgitis qua lapfa,iacentinbsp;Err abat,roro prapes librauit acuto,nbsp;Inq^finum cel(a demit ab arbore cor uns.nbsp;Et leuiter molli diinxit lumina penna,nbsp;Excidit extemplo fomnus: turn latafalutansnbsp;t^ugurium,verbis fupplex his Diua precaturtnbsp;Coruefacer,longa fuperisgratiime vita,nbsp;S eu tu [ponte venis,noriprafagtts honoris,nbsp;S eu Pater altitonans clo te mifitab alto,nbsp;Ads,nbsp;nbsp;nbsp;tantofortunes ominenatum.
Tugen tills honor,cognomen nobile nori Tugener'is,te noraferent infignia femper,nbsp;Parq^ aquilis toto venies viElricibus orbe.nbsp;At tu Rex fuperm,primis cuipugnat a b annisnbsp;Hunniades,cuifefe vitro deuouit, fp omnemnbsp;Progeniem {quando eueniuntnenumine nunquaninbsp;ja^tuocharum felicilumine ftumnbsp;Aice, fr auieqs infoi^ia latafecundk inbsp;Vt quot ab innumeris manabantfonlibns amnes,nbsp;Tot (int rgna meo lateparentia nato,nbsp;Vndique caruleiscircumdata rgnafluent is.nbsp;Hac ait, e tac it is veneratur Pumina votis.nbsp;Pannonius quo morefinex,aut Dalmat afueuit,nbsp;^yii deflderio clfterrque, mariquenbsp;Longum iter emenfus,tandem peruenit ad arcesnbsp;CMaxima Roma tuas, eflexopoplit fupplesenbsp;^rdua clauigeri fuccedit limina Petri,nbsp;Ipfepius tremulis titubantia murmura labris^nbsp;Intgrt ipjepreces : e canaonteperaEits,
-ocr page 935-N C o M I V Mi
Concret Am votk exemit peore labem : aliter caelum dines^precaiur Ely fa.nbsp;pater omnipotensyneltoris conditor aui^
^^oxima maturi repetent tam temporapartutt ^ique animum cajiaprecibtts commoim Elyfe^nbsp;tncorruptam compellans vocibiu vitro,
'^ffatur Mariam : ^uanquam fala impia cogttnti friater^diropnoi de fangninefumam,nbsp;^^mittdmqtieglobosfammarum in vifer a terra^nbsp;genus hiimanum deletof min per dam,nbsp;pudet tn noflras armari Mtimina vires,nbsp;fperis depitlfa poris,damnaiiimtts OreOinbsp;^wpus fera bella tient,rurfitsGigantes,nbsp;^onflra^ue de fuperis attdent deternere regnls.nbsp;^^gt;'s cjuota terrarum refiat mihi ,pofidet orbemnbsp;^*'4 ferox,Eurumy^premit Magmedusnbsp;nbsp;Aufrumi
^lt;^patriam tantiim Solymam,nee Athaita tantim ^^^^^fedlllyritum tenet,Epirumfuperbus.nbsp;f^^gtifto vixtutafeto Roma intlyiafiuiimnbsp;^*a lotus, Roma imper ijpultherrimafds.
memorem infandis tt dtr ut a templa ruin'is, ^jetiu in noflrum,verfumfasj^ omne,nefasj^,nbsp;^^amcjuefidem, ef temer at as tadibus aras ?nbsp;Tfuftra ignifera torquemusfulmina dextra,nbsp;tauis horrenda tonttrua nymbts ?
j,^^^^en Hunniada pietasmouet,a^que bello fa rfguis.
^id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;emeritum iampridem fde lotare
^^^f^Aertum eEi,efiam nuntfiliusilli ; hufif. ydjKs bellantem imponere fefisfnbsp;J^uos dul ore par o tompeftere Tureas.
jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^u Lutinapar ens,tu maxima luno
jatties matripartus,natumque rubentem
^'^^pe; quumj^ fuo votem for mauer it ore, p^^J^'*turum f ferro,terr dque marfque.nbsp;Is-b ^^^^^^^(^^^^magnis viresfirmauerit aus^nbsp;^^''^anes inuiLto milite gentes,nbsp;Pj Arclois tomponat fetula terris.nbsp;Ti^ll^^.^i^^^gt;P'^^^^^^^muit,treniueretauernlt;tnbsp;^aua,^^^ fonitum maria alt a dedere.nbsp;impexus trinib us ora,nbsp;^iul ^^^^^^^^^^^^atuit Magmedus auerno:nbsp;pauidus fuh gramine ferpens^
^at f^^^amnat'isrimatur,^ atres 1denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonos,fuper aera rapt us :
tnt^f^'^^f^^^^^^^ilt;gt;rpet,latebrasq^propinquas fi abdit arena.
^^tin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;languor e parentis,
Ipfp ^'^^^dioi openuminis editusauri^, '^agitibus enfes
'-Miiij- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repfifliparuulusarmis,*
manibus,plaufuq^ fauentum, *^isnerojpirabaspeiore Martern:
f
-ocr page 936-.^alis vbi in cunkgcnitus oue moihw infani^ 'ELifit gewinos ntAnibm Tirynthitu anguLnbsp;tibi najcen Tortun. innxia plaat,
Permulfit^manti blandum Rhamnufia. festut i dfuit ABneadum genitrix formofa Dione
Gradiuw^ farens^ at^ vrbii Rontulus author : ExoriarCyinquit^noftro defanguine tandem^nbsp;C^agne nefos^f atria decusnbsp;nbsp;nbsp;tute la ruent is.
^anta tibi placidi fauet indulgent ta cli, ^ualdous AEgoceros radiis, quo lumineM.auorsnbsp;Projpicity (ir quanto rutilus louefulgurat at her ?nbsp;Ingens A Et naisflridetfornacibus ens,nbsp;Ingentem Siculi formant thoraca Cyclopes^nbsp;En tibi iam rupes Vulcania tot a remugit.nbsp;Incipe diue puer tenero vibrare lacertonbsp;Tela 'Virumfam nunc animos oflendis auitosznbsp;^uippe his Scipiades oculisoc paruulus orenbsp;Ca far eratyc Coruinus mihi riferat olim.nbsp;A/picCyiam nori quantum flat roboris inar^nbsp;Erontettbiyt patries effingit imagine njultus :nbsp;.^^aliserityquummflusArabSyquumterrituSlnduSnbsp;Cernety adhucfuperee mca degente nepotentynbsp;(,^ut qui damit is totiens tuga ponere Dacis ?nbsp;Perge modoynon hac equidem te oraculafallentynbsp;Oes Auonidumy e Pomani nominis hares.nbsp;Dtxerat, ipfa fouensgremio Tritonia PaUa^nbsp;Haft am infert abat dextray e Phorcynida laua^nbsp;Et paruo aurai um capiti diadema locahat.
Ter lauro cinxere comamyer blanda dedere Ofculayterlata cecinerunt omina Parcrt.
Tix fari poter as, breuibus quum longa lac ert is Tela dari toruus,ptre exultante,petebas :nbsp;Auetus clangore tuba,atquehinnitibusip(isnbsp;Lat ariye galeaflammis ardore corufca.nbsp;At non armor um fonitum, pugnaue agoremnbsp;Conferta horrebas,gemitus 'uecesq^ cadentumnbsp;Auribus intrepidis, torment aque pe Storefite tusnbsp;Audire imp auido,quum txea fulmints inftarnbsp;It pilayflammiferifonitusq^imitatur Olympi.nbsp;Non amnis tumidi murmur,(pumantidque vndisnbsp;AEquoraynon rapidis terrebantamina ventis.nbsp;Stc tn Chaoniis generofieviuidus aruisnbsp;Putlus equayVifof. truci 'venaiicus apro.nbsp;In do lis ante annos catul^b datgna Moloff.nbsp;Polt T^i paulattm creuit robutor at as.nbsp;At que met us expers adoleuit corpore ntirtus,nbsp;Tfon tergOyfedonte vago nottimus hofli,nbsp;lam 'uolucresfolitus curfu prau er tere ceruos,nbsp;Elammea vel celer isfaltu veigia dama,nbsp;Telque nunc arcUynunc faxa cmitterefunda,nbsp;AErea fulphureis tor ment a inc en der e tadis,nbsp;CMurorumque equens lapam ingeminareruinam,nbsp;Ac 'velut Heerium Pnus quum preot'at orbemnbsp;Hannibalyaeriasq^furensanimofaper alpeSynbsp;Et Pyrenaosraptaueratagmina fait us y
-ocr page 937-Equaties Aufusvaflosvmbone molar es (llere^centents ejttoties occurreretelis^
^^sacias (uper irt niuesjluuios^ minactSi tuvtidum andaci pelagus tranare natatu !nbsp;trefidumgenttor caris educeret agme^nbsp;author pugnxflabaSy^terga daturisnbsp;^trma bas dubium rerum dirimine fe^lus.nbsp;per indias ter go inuaderet hoif^nbsp;mi(as tr enter et procul AlbaphatangeS^nbsp;^^ftebas ftriiid pauidas niucronibus alas.,nbsp;feras AEneades.premerct dum Nerutus arces^nbsp;^^dius emicuit^raptaeiae militeparmanbsp;flit uitfufos media tntergna maniplos.nbsp;qod dcfixam esi Othomanni regts in ore^nbsp;( ^tdnere quo turbata acies} tua dexter a telumnbsp;'^^'{erat : auicio parta ed viEloria tanto.nbsp;^^de chorus diunm^ cltque exer citas omnis-,nbsp;^^0 te bella manu te lis infefta ciebant.nbsp;^tflpat er upermummo tibi Chriflas Olympsnbsp;'^ptsgnator erat : iam tum pia numina vocesnbsp;^^^diueretuasynbsp;nbsp;nbsp;voiis annuit ather.
SH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soniasfummerfitflucltbus alas^
2) ^^^gifiro Mofa Deus adfuit^ 'undas y^sctens ^medium que viam patefecit in aquor.nbsp;\ssnirtffn Macedum populi^ at que Alemannia pugnax^nbsp;^duent U tremuere tuo., reonfa^ dium
Hypanis proculhorruit 'undu, Hunniaden^referentemfigna cruentitnbsp;^f^'^^um(pollis yie quid mor tait bus vitranbsp;2unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;snaius,reuocareparabat
terra decus addere cceloi ^sbentes art us drftgida membra
^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animafugienteiuuentamt
fatur moriens^ dtStisq^ it a perfora firmat ;
^se miht vit a (emper tucundior ipfa^
s S'egufn^nate Aufonidum lumnquefuture, ''^?^-gt;amp;kacmemoripraeeptainpelorefige.
1 ipipra eli ann'is^ dr quot;vertice toto, comitem dant mortts acerba:nbsp;ruit, quid laea colla,nbsp;fiSsos calido conlper(osfanguine crinesnbsp;^ro's' Houtenero(anguismeusoccidisauo^nbsp;dol^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^s'ro,ceu viHima,corpus,
l'u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^shryma,dulcis Lade lae,tu or um ?
i stife lices oflendunt numina curpSi fldorS^ ttoflrum^nbsp;^sta, nec fdi career is horrornbsp;^^^i^peyittfn crudeletyranni nbsp;'^^^^AJtHrque redtbis,nbsp;^seHa per oppida currUinbsp;^yfi^ * ait a,nbsp;^ccefrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundus venerabitur orts,
tuo,^^ caput efferet aflris, regnumfammque relinquo^
-ocr page 938-Duratum aflris I 1 annum a^ueumj., pricLis.^ ,^i nuUi inferior genti fietate 'velarmynbsp;tuis nun quam defit conattbus audax.,nbsp;i^ude omncs ten tare vias hoc milite, fi omnesnbsp;Uis belli contemne minas puer indy te dextris.nbsp;Debellanda manu variarum horrendaferarumnbsp;ij\onfira tibi, fi^f*i't^^iuerfisfnibus vrbes'.nbsp;\^ugendum bello de eus, dt (udore parandanbsp;Gloria, nam magnosfortunant Fata labor es,nbsp;Brg nee fomno indecofi,nec temporafegninbsp;Ferdefitu, putrem dur is imiiar (ub armis.nbsp;Incumbent alSarranO mollius ord,nbsp;Ar gut as tenui ducent degutture voces,nbsp;Pulfibunt c it har am melius, filtuque choreasnbsp;Jntexent agili, dp conuiuia laut a parabunt:nbsp;Ttt bellarefiequens, dp vincere nate memento :nbsp;Hoc tibi er it [iudium, regnique extenderefnes,nbsp;Fxercerefidem, dp contingerederafaciis.nbsp;Ingredere, dp tantosiam nuncordtrctlabores,nbsp;lam noua perlent ant moribundumgaudia pedus.nbsp;Hac memorans dulcigenitor dedit ofiula nato.nbsp;Etfimulaftrigeris confiendit in athera bigis :nbsp;AElius vt Solyma vates leuis excitus aura,nbsp;Egit fidereo candentesigne quadrigas.nbsp;Obupuit medi'is agitant em in nubtbusaxem,nbsp;Sublatum^ polo nequiequam exclamatElyfi :nbsp;^uo ruis, efi dulcem linquis crudelis amicum?nbsp;Sic pater Hunniades ccelo (efe intulit alto,nbsp;Tum dtua immenfi regnumparitura laborenbsp;iJMatthiaEortuna [uo,fratremimpulit acrem,nbsp;Vlcifiipatrium ferro decus, hofleperempto.nbsp;Jpfius ante oculos Agelai regts, dp ot'ct,nbsp;Enfe vir um necat indomitum,patrtque parentalnbsp;i^udax Hunniada natus, nie iura, nee arma,nbsp;Regale mve manum veritus,fafifie tremendos,nbsp;Sumer et vt mritas hofiili finguinepnas.nbsp;At rex Pannonia tremuit Germanus in aula,nbsp;Infontemq^ dolisiuuenem, dP nil tale ver enternnbsp;Orcupat.ac mulio foedatum vulnere (auusnbsp;Imperat intonfacaputa ceruice reuelli,nbsp;Heu piet as ; haret vind is podterglcertisnbsp;Infcltx puer, dp crudeliafata moratur,nbsp;Terf, quatery^. ferus nequicquam fortia lictornbsp;Gollaferit, crebrisq^ amit fitperiStibusidus,nbsp;Puri^treoniueos humerosdumcaja eruorenbsp;Inf seit ceruix, d^ptdehros abluitarlus.
Tfon lachrymas pueri, non plbs,pairiufnefinatus Continuit, trifhscy^ necemfleuei e caterua,nbsp;Turpauit fintor fqualentes puittere canOsnbsp;Danubius,gcmitere allo fubgurgite Nympha,nbsp;Et Rtphaaiuga, dp Borea glade obft a tellus.nbsp;Sed non tile dtu cafu Let at us acerbo esi :nbsp;Dum noua regifico clbrt connubia l^txu,nbsp;Interit intervina mi fir It bat a, dapesy^,nbsp;Lataquelugubriturbat conuiuia plandu.
-ocr page 939-E N G M I V M.
^iladeo certi rnifer'umortalihtts vjuum eit. '^gt;*-gt;'velut Alterna Pollus morte redemtusnbsp;^^Itor^^^myclxum flellis oHendit honorent-^nbsp;certAm nAutis trAnquillA lucefAlutem'.
'^gt;'lis Ades regno eaerJo,pAtrix^ ruenti. primtim lap [as miles tibt viSlor hAbenas^nbsp;regni vAgA frena ddit ^ceruicibus ipfisnbsp;folium regaleferens,fractis^^ cAtenis^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
'^'Adidit \_yirllox late moderaminA gentis: ^^incipio infenfas Acies^populosgue rebellesnbsp;^^pianongrAtiperiuriA militisvltuSynbsp;^lib iuga deprejfo milii regia collo.
^f^cdum etiamprimo 'veltibat ore nitentes ^^^ba genas,quum lata tuos Vilioria currtisnbsp;virides (ubrauit Gloria lauros'.
^^^atriumphalesfronti conceit honores ^^^iopacAta tua,prima impulit armisnbsp;y^ordes late ge nt es [fenarefeueris.nbsp;^'^iora,Sidonio longe[pectabilis oro
^^^^facis,facrs(jue Deum 'ueneraris ad aras . ^^alem velutifama el Dautda tonantemnbsp;j''*^ijfe Deum, tenerifundamina regninbsp;tac, pur am facris fert currtbus arcant.
*c7e anima, ( chare tuis cceleibus Heros, f^f^Haimper piet ate exordiafir mas.nbsp;fnagis,legm'vepoteflas,nbsp;^^^one'valent: mundum terrorefubaHuntnbsp;[anas moderatur numine gent es.
t^fi^^i doc es 'vinci cert amine Tur cam.
J. f^^nsindomitumfugientia ver tere cog bellt vis vllA,nec vllusnbsp;auertit dura obfidioneprementemnbsp;donee patefialta ruimsnbsp;'lictorfublimis ouanti,nbsp;^^^dis rapuifli ex hoibus vrhern.
Pit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viciricis pramia pugna,
1,,^^^^^^ahis irata adpralia diuos, inuafierat vrbes :nbsp;huic auctor quondam,nec templa, nec ar
droiuaconfirucia manebant-, Tfa-^^P^^^dfffiilix: aepefie cruentanbsp;^^^^^^^^^^^oulauitmniPraga,nbsp;tiinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demensinfianda canebat:
^^^ft^^^faoiesacchat^ue pafitm TiQjP^'^^^^^^oisnon contemnenda lacertiSinbsp;zVfO'traimulis accenfafremebant.
^^^P^'^demfinibus ingens inuoluerat ambas :nbsp; tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d^^f^orant,fi cornua mille,
^.pu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armabat colla colubris.
^art obfejjs regni ctrcuniicis arcei ^^^^^^^bistabo,cprotinusorts: *
'^os t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indomitaSjAra bumj. phalanges,
vafiis dirimit marefiuctibus ait um ?
-ocr page 940-CHonftra dom vincenda mihi maioffuperfitnt^ I fite ft m mipb^ulaitir vifiera regninbsp;Sacra lues^propiui^ fedens in Umine labes.nbsp;Indfgetes dii,patrie tutamina. noftr^^nbsp;tu (anSiorum columen., Stephane inclyte^regum
Sime cana ftdes, piet asilUpa ciere
'Bella iubet,medtis atius opponere tells,
Hune precor, o Superi,ntte hac mefternere dextra ProdigiumiroqUe manusfdare cruore.nbsp;Hune finit e h is terrisfteleratm uerterepeftem.nbsp;H is diSiis,monftrum p atria 'uiperder adorfus,nbsp;Hon elaua acetnclus,non in certamina pellenbsp;Venifti: rigide pugnatum eltvndique ferro,nbsp;Vndiq^ eommifa cumult os ftragis aceruosnbsp;Cernere er at. Tepidas Oderlt;e cruor infieit vndas,nbsp;Inuoluitq^ ruens labentta corpora Vertex.nbsp;Pars ftammis ambu ft a fonat^piceque eremat utnbsp;Jgne lues,nigris lucent incendia bu ft is,nbsp;rapiunt einer es in nubibtts Puri.
Prgo vita tuis port enta Boemica tells, TemporaviSirici flauentia fronde coronant,nbsp;Praceduntf^ duces oner at i colla cat en is,nbsp;t^tque facer do tes ctu comitantur honronbsp;Flor en tes 'vifntem vrbes, df 'vota facrantem.nbsp;^^urea cafaries humer is 'volitabat eburnis,nbsp;Lxtaque purpurea flagrabant or a luuenta.nbsp;^^aiis aibi auricomos eduxit Lucifer igns,nbsp;Ferenotto rofus rutilo Solenitet aftro:nbsp;Sic formaftlendore nites, claris^ erendanbsp;Virtutis be nique not is, o nobtie Hart isnbsp;Humen adoratum, o terra deCus omnibus ingens.nbsp;Jura manupacmquegeris,'uirides^triumphos.nbsp;Ft fcelerum vit or es educis in agmina dtuos.nbsp;Imperium ttbi grande comes,tibi regna,laborq^nbsp;Clarus, ( infignis generofo vulnere mortis:nbsp;Bello iura Get is, bello data iura Britannts.nbsp;Parta quiespopulis,^ vita gloria maior.nbsp;i^dde tot ereSias vrbes,pofitosq^ colonos.nbsp;Tot pacata fero late loc a va ft a latrone,nbsp;AFquoraqueinueias quondam per in h off it a mercei.nbsp;An memorem iunSas dtuerfo littoregentes.nbsp;An notas rerum caufas, [edesq^ locorum.nbsp;Ft mores hominum, f- ^ria commet cia lingua ?nbsp;Hoc calum Alciden, viaoque Oriente Lyaumnbsp;Fxttitit,hoc Per fas, Pnos, Gallumq^ potentem,nbsp;Romanosef ttios : eߒ tefortiftime Pr inceps,nbsp;^ui nunc extremis Europa vtSlorin oris.nbsp;Immanent auertis Tyrrbenis vrbibus hojlem.nbsp;Salue cert a falus rerum pater inclyte Slauors,nbsp;Cert a virum : tibi nunc at erna latidis honorem,nbsp;JnuiHumquecano Romano carmineregem.nbsp;.^t)d finafeentts vix dum Corte/ia.Mrfanbsp;Or fa iuuent,dictquemeo dignabere vePfunbsp;Matthia,incipiam rurfum, dr primordta lauduntnbsp;F.xequar,exemptus vulgo,doasf^ per aures
-ocr page 941-encomivm.
virum bngos viuax volitabit iff annoi . ^ox calum interetf nigris inuoluerAt alnbsp;^^placido miUsUxAbAt coK^^orAfiffffffftnbsp;^^rataque f er terras Affifffalia fejjaiacebantinbsp;^ex vigikiAftimo curas,cafw^futuroSt
^crum ifjgentem voluebat peStore molem ; ^xtemplo Lak iuuenis cui fulgidtts artnisnbsp;adeffeprocul, Martwque accendere diUts inbsp;^bare nepds,fotes hoe tar dare wgentia cur frnbsp;^atatjue^FortUffwijaeftibi ^ua traditaeufios ?nbsp;^^ferio frperm,wagnisaccifigere rebus :nbsp;^^^Afdum weliore Deofrruafida/iue rurfrpnbsp;^ofnA tibi, ^^eneri rurfrw data gloria no/r o.nbsp;'^l^ice re,tanti qui fum cognominis auStor,nbsp;quondawgalea coruus confedit in ifia,nbsp;^^ofuigermque altequatienS caput} eta age fegnemnbsp;fnoram^ tantisfanguis meus Vtere fatis.nbsp;^^fatus^crifiisfulgentibus exuit arma,nbsp;claque terrihilem no dis ac viribus ha ant,nbsp;^^inmque enjem,atque iterumfic oreprofatur inbsp;^ipe digna tuis tandem virtutibus arma,nbsp;tiki tant multos olimfruata per annos,nbsp;^ytherea fuo quondam dedit aurea nototnbsp;^'^flitigeft are patres, his for titer lt;vft,
^^ftetit imperium : fedpo^quam culmine lapfa ruit ,paim^ omnem diftra^aperorbem eif,nbsp;f^tilui mecum Elpfijs arma inclyta campis.nbsp;^^y^odbSicanqs iterum Fulcanusinantrisnbsp;^^auit^craftum^oristperaddiditaurum.
dg, ge tier iS lux clariftima no ft ri : J ^^^bitet acres inpraliapofiere Turcoi :
Aufoniam faisfer adatherafamam.
^a narrabat, croceo quumflaua ferenum d^xrora dtem,puljAbat Olympum :
'ftamp;ambrooreerfumrorenepotem cteca no^ifeimmifcuit Heros,
^tthia^ monitis tant o munere lat ut, ^^^ba miratur rutilis radiant iaftammis,
^^leam clypei longe venerabiletextum. illuftre caput veftit, nunc brachia,lat osnbsp;^^^quot;UmeroSyaptatq^altisaccommodamembris,nbsp;ito ntagit armorumftremit excitus ftro :nbsp;is vbi Hetrufeis Kolat erra inftnibus vrbis,nbsp;Fie ftamma iugo, de rupe cauatanbsp;forte,Hotus^'.
firegstufft terra vomens eruHat aceruos ^ibA^'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis per nubila fiamma : J
latrantibus efferafaxis.
d^risfiatuifti incumbere rebus, ^^blt;^s,dant arma thoros,placidumqjftporemnbsp;^^y?^^indque in cefrite carpis.nbsp;CQ,^^^b^^^^^^fifi^referam,fomnumque,fAmm^nbsp;(^omasfrretsque calores,nbsp;^slongisfrperatoslolibusaftus.
GG
Frigordque ^rcondeuicA rigentubrumis? C^lollities aIis^ turpique ignauiA luxttnbsp;Lent A iuuet/eneris^quiesingloriA plumis:nbsp;i^t te artes tralare tuuAt Mauort 'is. anhelumnbsp;^uis melitis te-enat equum^ quk fleSiit in orbesnbsp;Ocyus ? Hisflimul agit Ari mallet Arion^nbsp;feroxpenjaret Cyllarus acremnbsp;Cafiora,penfarettePer(ea Pegafitsales.nbsp;^uem Bellona mag rutila tegit hor rida parma?nbsp;f^Egide quem tantum Pallas fulgente tuetur ?nbsp;Cuive ^uum loties Gradiuus commodat en fern ?nbsp;^uis dura inui^adextraquatitacriushaftanbsp;Rboraicui peclits thorax animofius ambit ?nbsp;x^Eneas non maior erat^non diutss Achilles^nbsp;Ambo anim'is alacres^armis clefiibus ambo.
.^is vaga caflra local te cautiua^ opprimit hoflem I}urius,aut cingit melius munimine uallumnbsp;Aut premit o bfejfas bello conf antius vrbes ?nbsp;^uis patrio latosde more agitareper agros^nbsp;P oner e quis iuniios fciat aptius or dine currusnbsp;Scis torment a hofli ^enturo aduerfa locare.nbsp;Et loca fluminibus'uicinaeirpinguibusaruisnbsp;Deligere^d)quot; duplicem cafiris deducerefojjm.nbsp;nquamcunqflibet faciem componerepugnanbsp;\_Agminafluc tua place at feu lege prior um.nbsp;Omnia militia calles documenta feuer a :
^uin genus armor urn varium, d^quoquifq^fuperbit En[e minax,qua vi telum,qua torqueat haflam,nbsp;PeEtorafl^ dr latos quo tegmine muniat armos.nbsp;Cat II da Ser tori, dr rgis mens vafra lAoloinbsp;Tails erat,'virtusvefenis matura Camilli.nbsp;t^n tu Cantabrie is Cimbrorum flptamaniplisnbsp;Caftra perhorreflas : aut iunEio Gotthus Alano,nbsp;Aut coniuratofi Vandalus ajfera Pcenonbsp;Bella tibi moueant An quifquam eludere teil isnbsp;Latetur te poffe dolis,terisq^ fugare ?
Firmior Tandtfonisfcopulis,quos impeteflanguni ^ufl er,dr infanisnequicquam fluSlibus aquor,nbsp;Ohflit bellis animus,cafusq^ futuresnbsp;Prafaga cum mente Tjidet, vis corporis acresnbsp;Strenua heiliger a fl er nit virtute cohortes.nbsp;Ac velut obflura den fus caligine nimbus,nbsp;^ui varias atra concept nubeprece/las,nbsp;Poilignesrutilos, dr crevra tonitrua,pracepsnbsp;In fyitamper inane ruit,magnque fragorenbsp;Frondtferas auium fedes,atque alt a volucrtimnbsp;Culmina,perpetuum geminans quatit iSiibus imbrem,nbsp;Ft rapido tonfos pro fl er nit turbine ramos.
Nulla equidem rara monument a ingentia pugna Egregiateclade latent. Marathonianoflinbsp;Bella, Saguntinasqaces, C annas Padumque,nbsp;Et quanto Leucas, quanto Cathalanica tellus,nbsp;AEmathq quoties rubuerunt fanguinfeampi.nbsp;Ergo rudiment a,dr corruptamuneraflrmasnbsp;CMilitia, vt bello t ener is aflueflatabannis.
-ocr page 943-E N C O M V M.
/e Ad VAriumfingAt certAwinis parre duc um diSlo matura iuuenttsnbsp;iniuffafugiat dtcriminApugnA :nbsp;^^//a eadem infefiis ho fit concurrere tel^nbsp;lt;gt;irdeat ireferex^ curuo /eu tenderegyro,nbsp;^ut fit opus relo aut firmo decerneregre//,nbsp;^iue ijrgere proculiaculis^ [eu comintu en[e.nbsp;^^lt;^-iduccm^^fi:qui legio per vulnera difiat^nbsp;pedes,ue a fier equo procedit anhelo,nbsp;'^entarit[eu valle viam/fiueardua mont'tsnbsp;iugayfieu clt;cisfiyluarum an[ralibu6 err etnbsp;'^fo/um velutt ceriti ramofia fernteninbsp;^ornita, StrymoWisq^ gruesfiuper atra [equunturnbsp;^^bila duclorem,^certo proculordtne ngunt.nbsp;aen[u felix exercitus alte
^^i^clamant varto : DubU tam nulla memus ^^i^tunii te rege mala,nbsp;nbsp;nbsp;te extrema iubente
^^hiopum facile impauidipenetrabimus aruA, capita obieSiarepericlisnbsp;piget,tccum dir is obfiere mon ft ris,nbsp;proprio s piceis artus opponere ftamm'is,nbsp;^^t qu,i let ht feras murales machina glandesnbsp;P^^rgit^ fi excttis creber fonat aere tellsnbsp;^^^piu-s, innitmerxq^ volant perfiicula mortes,nbsp;fa magnanimofundebantpeclore dicta :nbsp;^ffocunqucruas,penittistequi/queruntem,nbsp;^^dtgii^ fiyiPle^ anima comitabitur enfes.
tener inftetas iuucnis cuipe^ore [lammas Mimis in virgine fixes,
f,. ^^.^^^ifpffftfftiuit Amor,quumqmpulit a ets: ^fjetet duleem per mille pericula vit am,nbsp;domina placuif ruinAinbsp;^ffontam/olers vires induftriarmat,nbsp;rrtda cont inuis exerces corpora bellis,nbsp;^^^ridofilueretub, vallque refixonbsp;[edatis iam captant ocia rebus,nbsp;^ffatum interea ftudiis fiagrantibus itur :nbsp;^m miles potis vibrt venabla pilis,nbsp;nemortim canibus [altus,atqueauia leerunbsp;Irnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^aftisfigit p ec or A ab dit aluis,
alto cert amine bellum.
ftf' 'faa cuus,pacatis vrbibus,intrat,
Aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laelligeris editftgt;eacula ludis,
vir cominus,aut petit haft a ainus: armor um coni^u perfonat ather,nbsp;^^^'^q^proculfua,montesq^reclamant.nbsp;'^aliter indomiti longisper compila taurinbsp;trahit implicit os laquets Romana iuuentunbsp;^j,fnine cum tot o Capitoliin vertice pugnant,nbsp;latum cornibus alte
^^^tire piU[uper athera ia^ant, Innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animis ARneia pubes
ttrtplent clAmoribs 'vrbem, ^agaperfeptcm refionfant murmura monte
GG if
^04 MATTHI CORVIN Prter ca validofrangunturrobora ntxu^nbsp;liibfn dr (nipes tant is collifus vtnnqucnbsp;Ingemuit/ufis quits labuntur habenis,nbsp;Semineces rubrique launt fora lata cruorenbsp;PaSta 'virm trpida mirantur fortia turba^nbsp;Peclordque inuadtt pauor^ amp; miferabtle murmuhnbsp;Martta ceu magnis vrbs quondam eu(a theatrunbsp;In ferrum audaces vidtt concurrere turmas.^nbsp;(_Auertit largo mflos fanguinevultus^nbsp;Plurimque exanimi matrona expalluit orinbsp;.^ifquefibi dttbqs bine tefortiimus optainbsp;Rbus habere ducem, tecum maioraque bellonbsp;i^udet^ dr in pugnam violentis ardet RrtnnySynbsp;Pt magis horrendo duce te Marsintonat ore.nbsp;Nam quidlePia canam generofe roborapubis ?nbsp;^utfquis Parrhaafama celehratur ab ro^nbsp;Te colit : dr wulto compuljus nomine^gaudetnbsp;In partes tranfire tuas^tuaque arrna fouere.nbsp;Haitd equidem defunt^magna qui S tentara -voce^nbsp;.^^i curfu Aiacem,qui utrihus tiePtora vincanttnbsp;'vnus tibi Tydtdes^non vnus Tlyjjsnbsp;tJMilitat : Hero as poPi bac venerarida vetufasnbsp;P ardus, Heroumque duces extollat At rides.
nbsp;nbsp;nbsp;Non bis Matthiamodo formidabilis armis,
C^tilitihus^ venis : nec te folertia tanturh Vidtorem,aut durisfacit experientia rebus.nbsp;Sed quodprifa fides,pietasq^,Aflradq^ -virgonbsp;In pugnas te laja ciet, quis iuius armanbsp;Induit, autpacts ftudio mage bella capett ?nbsp;Cauja, Deoprafente, ipfo fiat in agmine 'uiSirix^nbsp;Vna tibi quando ante altos dfenditur omnesnbsp;Relligio,fequiturque ducem feltcibus aus^nbsp;Conatus c omit at a tuos : ipfa vnica bellis^nbsp;Vr bibus,ip[a tibi prafes,tecum tpfa volefits^nbsp;Signifersq^ in bella trahit memoranda Penates,nbsp;.flippe aliquisfuperm turmas circumuolat ordo^nbsp;(^rms inter : fiunt igns,flagrantia fiuntnbsp;Fulmina,grandiferis ventique imbresq^ proceis^nbsp;Frgo numtntbus fidens, dr nobtle vaftonbsp;tJiFunitus patriat/irtutis robore pedlus,nbsp;Cundiatuis'veluti fubfidant 'utribus arma,nbsp;Tpuda oblata feridetrellaspralia Martis,nbsp;Et nullum pugna vitas genus aceriniqu.nbsp;Oc currisho fit, velinui^ent milite montes,nbsp;Obuiavel denspeditum fegeshreathaftis.nbsp;Ec ce aUtem Stygio Furiarum prima barathronbsp;Bellaferens,flammas^, Afiam bacchata peromnerA,nbsp;Threicium iuxta demtis Booron allsnbsp;Confiitit : vrbs magnis vbi curiib in litt ore fat Unbsp;Spartano fundata ducifefe erigit : iUicnbsp;Genserena,fero quondam cognata Gelono,nbsp;Maageta,Turcaq^ horrendo Marte fi-emeb antinbsp;Impius, df Graioperfufus fanguinepedius,nbsp;Arcem infiaurabat domita iam vidiorin vrbenbsp;Magmedus, quemfuccejfu Fotitinafecund
-ocr page 945-E N'C O M I V M.
^ofperat ignauo capt am corrumpereluxtt. iuuenem trift i virg Cocjtica ^ultUynbsp;Matris Amuratha infacient mutata labantemnbsp;^^crepat^ dr^auas diii it afufiitat iras :nbsp;^gt;^gne^quem neque beUa -valent ^neque nate laboreifnbsp;fuperare,quies atqtte otiafrangent ?
^on it a te cades inter ^pugnasq^ cruentas ^rudq attritus galea pater, eripepadnbsp;n at e^dr lgt;dlis imm antbus in fere beUa.
tibt bellorttmpreciunt fit vile, Corinthus, quot;^^rtditur Euboico qua^ inclytamarmore Chalets,nbsp;^^odraque Dalmatia pudor? Enproculafpice, inarmisnbsp;'^Emulus AEneadum quantus tibt fanguinefttrgatnbsp;bias : httitts fat is contraria no ft risnbsp;^ata vides ,fauo iuuenem prias opprime ferro,nbsp;^^n o ni am patrio quam firmet roboregentem.nbsp;^olui hic infirmopoterit,ni fternis,ab auonbsp;^rtuna promiffa tua refeindere fiita,nbsp;aujpiciisfufum te vidtt, dr ar mis :nbsp;^trinum vidit, cuiusfiat fronte cicatrixnbsp;f-^^,an hoc vnquam vulnus patteris inultumnbsp;^^d^patfy Hunniades quant is meaffieceritoltmnbsp;-faibtis, dr dira memorem difertmina mortis ?
iam fadis lacer urn crudeltbus hoftem, fimulpatrmque tu'tsvlcijcere bellis,nbsp;^f^itura tnfenf Maiorum fanguine manes,nbsp;^'fiarum fite Vila mouentpraconia laudum,nbsp;,^^^idrardentes oculos fujfufa cruore,nbsp;^^arias intofixit dea pellore flammas,nbsp;fie hls drgeminos per vifiera concutit angues.nbsp;^^^P^f^fiis inuiEta atris,fuper agmina belltnbsp;^enis inferno fignum canit improba cornu,nbsp;i ^rebifibtto fe reddidit vmbris.
^trox mediis r ab tes infueta meduU'is Stygiusfuror aft uat tgni,
^^aque lethiferum fudant pracordia virus, praceps Othomannus habenis,nbsp;o ^^vtcacisventosemittitabantr 'ts,nbsp;pert erras efiundit, dr omnia latenbsp; tta ferox animis numero fo milite complet,nbsp;quot;^elut obfc a^nis Maurufta terra loctiftisnbsp;*^Si^etr,nigrque alarum obducitur imbri,nbsp;^^^l^^^'^glomerata omnestot milliavaftant,nbsp;lt;V/rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^fi^pepulanturgrandinemejfis:
littoreTurca.
^'^^^derim iuuenum tarn mult a fquuta ^^^^yft^'-^^g^^^ief^egna furentem'.nbsp;flac ' ^^^^^^^^^^^i^fi^^femverberaPonto.nbsp;^^fihica rex implacabilis iranbsp;pehloraLydi,nbsp;Bocchoconcepit Ama'^n,nbsp;illidedit Ombrima nomen.
genus, indyte bello, mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^y^^lt;^^e,meisfidifiime regnts,
' dmaticonequicquamScodratumtibu
G G iq
9c6 MATTHI GORVNt Inf dix tenet, ifuis tu lunnonas armis^nbsp;Coruinmque impelle ducem : licet ille (uperbotnbsp;lAciet auos,patriii^ injultet -viribui hoisynbsp;Tft iuga Danubio~Breucis^ impone fubais.nbsp;Uouiego^quos animos ingentipeStoreverfes^nbsp;Tftrcarum dectisdfnper^ es maxima noriinbsp;1 ce 1er dt oliis rede as ornt us opimis.nbsp;Extemplo lllyricu duel or fe Lydius ornbsp;Intultt^aut Euro y Icarits cjuum pugnatin Und^nbsp;(^ut Coro milis^magnoejuum murmure angitnbsp;Herculeam Calpenferpentifermve Atlanta :nbsp;Non iliumaertymontes^nonaltatetardantnbsp;Elumina^ conceditMacedo,Myfuf^,Triballus^nbsp;Impiger, amp; Turco calcantur mtliie Garni.nbsp;Ver um ubi collt is actes Corutnafurentinbsp;Obuia proceitgnis, ateyue agmtnacontranbsp;Matthias Tyrio emicuit Romanns in oro :nbsp;Tum primm t repi dare antmis,at(jue auertere vultunbsp;Duior Amaz,ontM,cpit(f indigna [uorumnbsp;Fata ejiieri. Bi^^ infauis ajfultibus amens^nbsp;Vtx ce 1eriperueilus e^uoffeagmtnefu/onbsp;Proripuit,bis tergafugadedit obrutushais.
Vt (e relUquias inter collegit, dr omnes Palantes tr epi dus toto videt a quor e turmas,nbsp;tJVlultagemens,cclumqueobteans,'voctbusinfitinbsp;^uis Ileus his Magmedepater, qua tanta tueturnbsp;CiMatthiamfuperum factes,quidnora reltnquisnbsp;Sign a,quid in primo mentem cert amine turbos ?nbsp;Non hoc auiciiselimerareiubebas.
Heu heu,quot periere vtri,quot dar a meorum Lumina^unt extinda ducum : da dedecus tudnbsp;Vlctfci pater, amp; dignas me umere paenas.nbsp;Hocfat us,toto vires parat acer ab orbe,nbsp;Et maiore virm vi percitus,emtcat ar dens.
c veluti primi vlHus cert amine cur (us Acer equusyurm curarmatusherili.nbsp;Car pit iter,mediis^ eiert (efearduus aruis.nbsp;Et palmam,^ raptostneafum expoit honores:nbsp;Tails e bello Maandrius intulit heros,nbsp;^uo vefane ruis fat is malefetus auitis ?nbsp;Mat thiaflernente cades,nec mater Amazon,nbsp;Corniger autgenitor morientem iuuerit Euan.nbsp;Interea magno cel(am muniuerat arcemnbsp;f.^ggere Taurinum ci^ra,curuamq^ bicornisnbsp;itle f^ui murts ripam firmauerat alits.nbsp;Non his audacem paffus conere Tur camnbsp;Finibus,ob(effas admoto milite turresnbsp;Vt capis, dr captas radtetbus eruis imis.nbsp;Nec te Mat thia belli vis vlla,nec vllusnbsp;Impetus auertit dura obdtone prementem,nbsp;Mtenta detelhs donee patefada rutnisnbsp;Intrai^curru vid or (ublimis ouanti.nbsp;Et validamtnfandts rapuiiexhod^usarcem.nbsp;Tum vere obnixisanimis Baernaiuuentus,nbsp;Ante arcem toto concurrunt agmine ver fam ;
-ocr page 947-E N C o M I V M.
qtttdr^^ ucts ineunt mAla prltA Turci^ retro impellentedederenbsp;^Annone : tum difieBa acies,re(olutaphalangiinbsp;trii comp Ago ruit per vulnerA caju.
^riclinAt turbAtA cohors,vndAnttAque vrgef lt;^gminA^per medios nJolitAns rex HunnicUs hofies^nbsp;^gminii ip fe infl Ar totiw, milliA let honbsp;^ulta dut^ V aft Am diuerfuft r Age ruinAm.nbsp;po^tquam extreme pro ft exit a b agmine duSornbsp;^ydiui,nbsp;nbsp;nbsp;ver fis ne ft itjuccurrererebftSy
^^cuneum coiere duces.,nec iAm Amplitts vlU ^urafug e^l.fdAftquAllent aruA omniA clade.
'^ur demum iubet ira^truci decernereferro, dectts^ ft ch ar a mortis pro lAude cupido.
^uolat infelix, clum diuos^ precatus t ^acche pAter,mundi quondAm regnator Eoi.^nbsp;^ifquis eSy cfi cli quACunque trf-parte m or ar isnbsp;^^tremamfi megenuifti,hanc Aceipevocem.nbsp;^on ego tam vlterittsgenitor^non vlla repoftonbsp;^ff^gfaft}Audftperejje velim tot cadtbus vnusnbsp;quot;^^ftist fiin patriamgentem pudoripftreuerti.
quot;^^ley tique ipft ttbi capefttnere tant o euotum hoc Magmede caput: iuuatireperenfts^nbsp;^^S.^^erem necmevlla olim damn'auerit at as,nbsp;lemorans flenfttm proper at merit urus in agmen^nbsp;^^^rea niy'o quantos demtttit Auerno
'vflos ? quot calcat equo ? quot tra flit haft a ?
'^is mihi flux inui^eyua nuncfortia dextra u canat ? Stupuit mediis rex Martius aruisnbsp;ia miftc ent em, amp;geminantem vulneraferro,nbsp;enter gemit US magno ftc ore mint ur :nbsp;te dira lues,vertque ignara tonant 'isnbsp;*^io,^miftrum qub te rapit improbe,lethumnbsp;ttepotiusfugis?atq equidem iam ftptima prompt umnbsp;^^itfecijjefuga : autfi tanta cupido etnbsp;tgt;t^te tuosmaiore ftqui,ftqttere,inquit, ejr enftmnbsp;mineum afturgens adigit per prora eiextra.
^l^^^^eienis t anti proftratus mole lacertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
^^fe^toodontiaco refterfttfanguine terram,
1 f r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animam vomit ore cruento*
manent incendia fontem, tra ex er cent in te torment a ft r or es,
^tac Stygias dextrafugis iius ad vmbras. orttur cadesfacies^ miftrrima pugna,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
^^ttrubent alto lat ftagnata cruore, ^^^*^^^ttneis creftunt torrent ia riuis,nbsp;ttca corporibuscomplenturtriftiatrunc 'is:nbsp;gr ais genitor Saturnius aruisnbsp;Cor^^quot;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fratres ftetit,atqueflagranti
^^^^^tidum,fimul ad Sty ga trufit
X ^^^treum Briareum,ftmulanguipedem TyphonA, '^ttrcarum millia campo^nbsp;^tpr ^^^l^^^9i^t*t:entdatapabuladiris. nbsp;um conge ft a ftrage cadauer,nbsp;t}te magnanimus vidit ft jacula Princeps,
c-r
MATTHI CORVIN
Vti^ itruo lietit in ntedio Sat char a [iipriju Sdiuitum e^i ^clamt digionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parctte viSi'u.
Si qui^quant cladi fuperefi,ntte illefuperfit Nuncius^ ( Scythico refera tmeafaia tyranno.nbsp;Tumgenibiti terrat amplestens ; Tibi maxime votAnbsp;Chrifte dem toto folnam non immemor xuo :nbsp;Tpuer um regno infignem^ claris^triumphnbsp;Auxii : tortuna mihi te prade lait a et:nbsp;Succeffuinterea tait da [ance(uperboinbsp;Bxcutere Auniis longe cerutcibus ho fies.nbsp;Hxc ait y f- magna re(pon(ant ''voce cohortes.nbsp;Vt prim km lantte cladis per nubila rapt fisnbsp;Peruenitpauidas Othomanni rumor adaures^nbsp;\yic 'Velut in far et tergo^ e iam caflra teneretnbsp;Pannon^ab lllyrico properansialantior ifiro inbsp;O nimiurn Turc is atthia nate ruinis^nbsp;Exclamat.,qHanta fraudas me a nomina laude?
Tum (ecum illachrymans^ Scodram obdioae repenti Liberal, e Graiisfubit'o reddidit orisznbsp;^ualis Hyperboreumpenna crpitante columbanbsp;Accipitrem fugit, epracepsinteLlareuertit.nbsp;^(odnifi ctuild reuocajent fata tumultus^nbsp;Nunc tola imperia pareretSiyanoftrO^nbsp;Sub iHga Tur ca fer ox nee tot gauderet adaA,nbsp;Trbtbus in fuit ans miris,necftrage cruentanbsp;Tarn mult^ vacuas 'uiduaet regtbus or as.nbsp;Seit Car nut US ager Tw cam feit lAypia tota^nbsp;^uum premereSiquanto torquebas turbine telum^nbsp;Eattfero cadens dieLtas enfe cateruas,nbsp;Ceu [ecatincuruus flauentes meffbr arifias.nbsp;Talern heiliger a mfeentem pralia mala,nbsp;Crinibus e vaisfretum Samjona lacertis.nbsp;Sape Palatnasfama ePt maiiaephalanges.nbsp;Ipf ruens rapido per ftrata cadauera curfu,nbsp;Caorum informes cumulis addebat aceruos,nbsp;Pulfabatque acies mala flridente corufas :nbsp;.^ot natosfleuerepatres, e dulcia matresnbsp;P Ignora ^quot vidua rapt os in be Ila mar it os?nbsp;^uid modo,qum caut noi duEiare cateruas,nbsp;Commemorem,autpugna qua captas tempora,qudiienbsp;Componis cuneos,quueinfruis artemaniplos,nbsp;Seu denfds campo explicuitfeu totus apert onbsp;Ordinibus longis fefias exercitus alas?nbsp;Tt flet accliuem per co9em ponere vitetnbsp;Agricolainnumerosyum reEo limitepaimnbsp;iJMtile vias, mille vias [ecat, omnis in vnguemnbsp;StruEtus ager [udibus,cannisq^ paluflribiis horret.nbsp;Hine fregiff mor a nemo eEi teprompttor hoem,nbsp;F ar tit er e duri to 1er are incommoda Martis.nbsp;Infomnis cel fa qualis de puppe magi fier,nbsp;TeliuolifluEfus pelagi qui nouer it omnes,nbsp;lateatrupes,vbiferueat afiusarenis,nbsp;Vnde ruant imhres,ventorum vndeigt;^ruatagmeinbsp;Sur da prius tacit i [crut at ur murmura Ponti,nbsp;oliamfj auras captandoproutdet iram.
-ocr page 949-Arm At amp;yAd ejitcunquepArentarpralia, fe. ^^pe nemusuuiumque,nbsp;nbsp;itixuperAbiU dorjufttf
^ntano qu prej, pede vefligtA non funt^ viarn factente (bis-.properAnddejueetiUnbsp;^^turAre,hoem curo tn liminefegneiit^nbsp;expeiatum vicino Marte laceii.
^'go 'udgus toto peragrat quem Sarmat a tra^u, ^^em Geta,qumque Aquiloglacialibus braitalfnbsp;^*pyoculinnuit Coruini nuncia latenbsp;duels, linquunt taUros amp; aratra coloni^nbsp;'^uiaque uerefe in defer ta r elegantnbsp;^ftor es ^errant incuflodita per agrosnbsp;^^gt;enta at euruis trahitur ca pendula plauris^nbsp;Laresugesque focus^, (paruapellexinbsp;puer ehara nutricis ab vbere pendennbsp;^^^gt;iuit querulos audit o nominefletus,nbsp;^^netiam fubito partum elangore tubarumnbsp;nur US edidit aluo.
0 nbsp;celeresraptantem in pr^lia turnt as
^barum Regina maritum : decus^cutluce micantei
^^^a flagrant oeu vt epuum dulee decor ^^f^btosformo/a genis^ velut atberepuronbsp;^bdapufiiceis oriens Aurora quadrigis.nbsp;y^^is ei eaa mores,fludtmqueMinerua^nbsp;fatis ambroos Veneri rapuiffi capillos^nbsp;P OSpuer0pharetras(luminaPhcebo^nbsp;p^^^^^uiturdonis^ decimum^dilenbsp;^^iAmagpnios audax aquare labor esnbsp;Zornes armatos it tecum fldaper hofteS.nbsp;denas acies Mithridatica coniux^nbsp;^^^^anirnu^quiturque ijirum, tergoque recept Anbsp;At tendit^ arcuSyciculavibratynbsp;cir cumult omnialumnbsp;oculos in coniuge flxa^nbsp;^^ba^o timet illa marito.
laudumqueprioruMf P^ohnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mediis ar dens pbaretrata Reatrix^
jfj. ^^^gonium tenerofub pePlore verjat^ ^^t'^esflngentiafaia
''^^tordque 'viribus audet. degner armis^nbsp;^^bte 'vilornbsp;Phr^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudelem expellere Turcam^
tcla vocatis, Aufiria regnisnbsp;accingier ar misnbsp;quot;^id^ ^b'oeonuertereferruni.nbsp;moraris ?
^^id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^{ultum rebus Fortunaeundis^
^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ineaticeeflera Cafir^
dum p atria iurafupernt i ditione par auf
^^^Ita t'egna mihi. lam nulla reeuni '^^^^ecisfatlquehorrendapericla.
-ocr page 950-J)io MATTHI CORVINI
lb 0 per Ambracios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ponica [cindam
k_^Equora,dr Argolica committamgnafttb iflhnto. Proflernensq^ truces Dacosnbsp;nbsp;nbsp;lazygas armis^
CM.mAtormentis quutiamByz.antiA noftris. TepulU moru ePi, gelido tr emutt cont err it a, -vultunbsp;^uarngeflas Por tunafinu nihil hi (cere contranbsp;Au(ayuamgeminis ceruicem amplePfitur vlnls^nbsp;Occult urn animis pugnandt injpirat amorem,nbsp;\_y4tque nouum molitur opU'S^noua bella miniftrat.nbsp;Heu^quantum infelix lachrymarurn^at^ Au(lria quantumnbsp;Sanguinis epff^undes,quid helium tn(ana lace(?is ?nbsp;Num tedefidia tadetyvitaq^ prior is,nbsp;Otia degenerifugis illaudata vet er no ?
^us) ducefi mentem bellor urn gloria tangit, Tu mehiss toto fieripotes indy ta mundo,nbsp;^yiamfuerat (atius, vidorem admittereregemnbsp;fJPLntbtis, dr nullos contra tolerare labor es Inbsp;Ecce triumph at a iam nunc ceruicerecumbis,nbsp;Etpigetingratistantiimdurajjpericlisinbsp;Scilicet ilia tu'is Mat thia oh (i ere demensnbsp;Pirthus optabat,quem non compage ntualinbsp;Cauca[e rupes, Rhodopaaq^ faxa ruentemnbsp;Su(ltncant,cui terra pat et,cm pandit ur ather,nbsp;Chi via per medios aperitur tn aquoreuElus.nbsp;Pone modum lachrymis,nec (olum Roma .^irites,nbsp;Marcellos tad a, dr Fab f os, dr nomina pri[ca :nbsp;Coruinos, Mariosq^ refer t cn magnus auttosnbsp;Matthias virtute duces, drfortibus ingensnbsp;Patricios aquat fadis bellator honores.nbsp;Nam velut exarfit rapt a pro coniuge in irasnbsp;Taurus,vbi dr dur is acutt fua cornua (axis.nbsp;Et pedibus iam(pargit humum, iamq^ ora cruentus,nbsp;Terrifico terr am mugttu dr(idera complet:nbsp;Tailsfinitimos bellum molitur in hoesnbsp;Matthias : qudquearma trahit, quaque agmina aucitnbsp;Omnia dbilitt a labant, ceu mnia vaisnbsp;Artet ibus conctiffa. ^uid aut caella relid anbsp;Aut deolatas veru nunc proquar vrbes ?nbsp;^uidmemorem eueras acies,pugnataque heda,nbsp;Germanosq^ hono fuperatos milite montes,nbsp;Nee non Danubqvidricia figna ferentisnbsp;Mille,altum,ingentm, contedumnauibusalueum?nbsp;Aut quid marmorea dicam expiignata Viennanbsp;GAΜnia, dr oppreas^antis conatibus arces.nbsp;Et longa infignempartum ohdione triumphum ?nbsp;Atffhenouam ntiper tam magni nomtnis vrbem,nbsp;Ardiia diliedis curliantem brachia mris,nbsp;Adqciam, ia m mine(polit s velFe de cor isnbsp;Et poes,dr templa,ttiuat ,iuuat humidaferrenbsp;Sert a coronalis vidrici (ronde capilUs.nbsp;Vrhs equtdem vigili ntincprimum libera curanbsp;Soluitur,drfeis ornt deltibra corymbis:nbsp;Ipfaq^ lethifertnutrix Germania belli,nbsp;Palladia crin es ramis pracingit oliul^.nbsp;Inceduntpatrioprinceps de more (enatus^
-ocr page 951-E N C O M I V M.
plebs, nitiea veUtus 'veflefacer dos, ^xemplcjuettiofiluuntpiavotaperaras,nbsp;^ffiicro vnigeftaperagunt lennia Chrifio :
fora,per^ vias paim diffufa iuuenttis ^^greditHrjCeJfant^operum artificumq^ laborednbsp;^Pje triumphales iftter vila agmt/ia pompasnbsp;agens,currtt(pue rotis inuelus ahenis,nbsp;^adryugo procedis ouans ,plaufiia^fi-ementesnbsp;^^ctpis : tngenti quum te clamor efalutatnbsp;^^tles, armifonis complentur voabus aura,nbsp;videor rutilas auroe^lare curuUs,nbsp;tegale aurofolium, argent que (perbum,nbsp;medio populis te dantemiurajubalis.
^^anta quies animo,diris circumdatus armh ^^'^emfrontegeris. ,^uam formidabele nomen^nbsp;^^flis eras : tam dulcis adesprafentia charinbsp;ftneipis, in te omnes,intemirantiafguntnbsp;^mifta, oblttis immoti fenfibus harent 2nbsp;^nitet exaSii per tantapericula Martis,nbsp;^fclintantz faltdiscuipropugnaculamurisnbsp;^^ufimtis, duras ar at o car dine portas ?
^uer tam multos bellumproduximus annos ? ^ttnam vaHo trepidam quum cingeret vrbem,nbsp;^ta ducts piet as placidi,fgt;eiatafuijfetnbsp;'^^teas vult us : vltri) infua caflra ruentesnbsp;tantisimmiicollatrophais.
vbi diiA, citos Virtus auriga iugalei p *^floraferens, dr lato cand^a vultu 2nbsp;^^^(equens Tortuna,deam comitatur ouantem '2nbsp;eodem Fas at que Pium velantur in axe,nbsp;knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( niueis volitans Victoria pennis,
lt;^borus /lonidtim,cithara modulatus ehtirna nlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vertunt fontibus tmis
fumina Dtrces.
^^omet vario laudum diftraSlus honore
^uor, ^ capta blanda dulcedtne mentis jt(gt;ssupeo,nec (um [mihi er ede ) fur orinbsp;^^^^i(^^^,cun6ls aquarePoetasnbsp;Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if. Au(onqsfiperare APneidapleSlris,
quota (ed rerum,Matthia,et illa tuarum
V ^fuperant caeptis maiora audacihus, ( qua amp;qfia venturos moliris in annos.
^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ttisftudeat cohibereSumentem
fip^^^gtminus quum creuer it ifier, dies incuruas aggere ripas,nbsp;tnetuensfeltcibus aruisnbsp;liinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circumdatflumina vallo 2
ff^fiperant molem 2 campquepetiti, bacchantur in aquore ruptis,
^ic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delcriberelaudes
^^^it^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; tip et ille labor e,
^aI ^^'^^t^^^^^^tirumexordiarerum. .^'^lt;^^^t,pul(ataq^ crebrisnbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quadrupedumpedibus,vitreasq^.per vndas,
-ocr page 952-,1!. MATTHI CORVINI
Candidaflufninibu^ tentoriafixa gelat is i^utperlfiratas rfrant tot cuifibits oras.nbsp;Tot loytant niultis nlgo exornata tropais,nbsp;c varia late fufotdifcrimineDacoStnbsp;lllyriosy Myfos^^feciriferdt^ Tolono snbsp;Et domitum fi a^'isianifrident cornibus Albint lnbsp;An frociilexfiulfis Nontadai,fras^ Inentesnbsp;pffires rufto Siettlos profdere fcens^nbsp;Trina:cria Siculoi Quondam ^Scythu^ colonos^nbsp;Portia ntagnanintOs frabentes coUa fialachos^nbsp;referunt prifca Eontanant ab origine gentent ?
Tur car um anfiruile iugum^populisig^ paratum^ Proh dolorefieriis^domina^minantia Eomxnbsp;FraPla tua tot tela manu^gentis^ nefandanbsp;^ddam Ptalmaticistot firatacadauera camp is?nbsp;ijriagnanimtis n)elutiLibycis regnatorin aruu^nbsp;^um dirumfiemit ore leaf forti lacefiitnbsp;Penator,fiu dura fames impeUit in iras,nbsp;Dant ejuercus, dant faxa locum:fugitaquoretotonbsp;Segne pecusyrepida^ ferafielaa reipuirunt znbsp;AE/luat ipfi fui vindex^ac cade craentusnbsp;Mafat apios^ijario lacerat certatnine tauros,nbsp;Tnguibusnbsp;nbsp;nbsp;valuer es lyncas difierpit aduncis^
Ora madent fanie,cfifiiluos cruor irrigat armos. Mirafides/riftis ejuotiesflagrantibus ardentnbsp;InuolitaSyCelfa^ micas ceruice tremendus^nbsp;Vt (juum terrifico Mauors horrentia cur ftnbsp;EifioniUterit arua rot, viPlricia tecumnbsp;Eat a trahis^ diuumque omnes hominumquefauores.nbsp;Jpfeferox oculis valueremfiirantibus ignemnbsp;InftruLlos late cuneosfnuatdque lufirasnbsp;Cornua^ difionens peditumque equitumquecateruas znbsp;Turn tepuifa tremit magno cum murmure tellus^nbsp;Eellatorum auidum ftimulantempelius equorum.nbsp;Nec mor a, terribiles quum primiim adfidera toruumnbsp;Intonuere tuba, quum fi clangore vicifimnbsp;Increpitantjprior aduerfius ruis acer in hofies znbsp;.^aque inuadis atrox^ dt' qua viferuidus inft asnbsp;Nil te ferre valetztanto conamine praceptnbsp;Pundit its obtritas actes proculimpetus aufert.nbsp;Thracius baud aliter Sor ea quumfiiritus atr'isnbsp;Nubibus^ (fi pelago incubuitfiridentibus alis^nbsp;Fitftrepitus: qua parte ruitysoelumquefietumqutnbsp;ProripiuntyCeduntq^ mmis: illeagminisinfiarnbsp;Dirip^t horrifero ^olitantemfamine mundum.nbsp;At que vbi crudefeit Euriarum ver here cades^nbsp;Et fera vipereofeuit Bellona fiagellOynbsp;Non ficus aggeribus ruptisyorrentia torquentnbsp;Saxafimul, fimulomnepecusftyluasq^ natantes.nbsp;Non impune tibi quifquam venit obuius vltro^nbsp;Irritatque acres animosrdmque laceftit.nbsp;Namq^minaxvultuyequimquemormqueptroft)nbsp;Sanguineum perrumpis it er,per tela,ptr enftSfnbsp;Sternu agros,quatis infenfas terroribus vrbes.nbsp;.^ale viam rapidum mediis vbi rupit ab ajlris
-ocr page 953-E N C O M I y M.
aeris ifitc turbine mentes^ ^oncujj'x reboant turreSj'vrbs^ alla remugit^nbsp;^^frecibus pauida cumulant ait aria matres.
fiuncy fecli laudatrix Fama prieris^ ^^J^eriam mir are fidem^atque ingentia regumnbsp;domina G aller umnbsp;nbsp;nbsp;raptes Orientis honores,
^onAtiU fortunaprior^no Gotthica laurus^ ^^^ntanmque decus,nec viFlo maior Oronte^nbsp;^atthia^Saladinia er at : nee Gracia reges^nbsp;Babylon quos alla tulit^quos^ horrida laudatnbsp;^phrica^quostepidimiranturjiumina Nili.nbsp;l'egiolaudumy Maithiadgnaratuarum,nbsp;locft} ei vfquam? Fanais te fentit^ amp; ArSlos^nbsp;Gades Scot us fonantye cbfer At las
^^^0 turbatur nomine Ganges, quot;^proftrata ducum concdantfaFla priorum^nbsp;^^perio quemeunque fuo Byzsantia tellusnbsp;Bomana ddit fret us 'vilricibus armis^nbsp;^^^erit licet Euphratem^ lrfrperauent indum,nbsp;'n erb A Egides tant is (e ext ulit aSliSfnbsp;^,^t auras ferro^ Lapithas,nbsp;nbsp;Creta quamuis
^^aElarit monfira^e Stygtum concujferitorbem : '^lt;^Eibycamfscuit qui Gorgona^quiq^ Chimaram,nbsp;^tuo:o rapidasef(antem gutiure flamm as inbsp;qui Colchtacum nudauit 'veUere Phafim^nbsp;inaflueta primmfreta flindere puppe,nbsp;^lt;eferfi iam nemo poteii ttbi iurejperbisnbsp;^^^^tos armis aquasnbsp;nbsp;(olus in omnes
Ittxtemporishuius^ j ^^^^parenSyc belligloriaynagnis
'veterum miracula rerum. '^^lAartis honos^Martis genus ^optima bellenbsp;Q ^^^.^^^iBoman'is maioribus amula Kirttfs,nbsp;quot;Jgnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fbolesfleliciaquate
^^pora : qtt,e talemyantumyulit inclyta tellus F mag aut Pheebo Delos ^aut Creta Fonante,nbsp;Eacedamongaudeat ouo.
l^^taprorumpensflptena per oflia magno ^^^ite dum fiu^us ifler turbabit amaros^nbsp;^^patriis Latia Mufis memorabtle linguanbsp;nullo Diui pri turns in auonbsp;l^efinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neenominis vnquam
^enumenta (acri^venturaque quondan delbunt nulla triumphos,nbsp;fltbnixacolumnis^nbsp;^'^t'nent^alos^aquantta montes^nbsp;srrriQra pyramidum (cindetlongaua vetuflnt.^nbsp;Carnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'vatumcelebratanepotes
: ejrfero traditus auo^ Chrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'^^^bus, decus exemplar^futurb,
quitanttoraulaes^ eLatialemre(picisvrbem^nbsp;^'anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ant^ e nominis vllus auiti^
l^on nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numina curfl
in lucemeras^placiddmque qalutems
9
t
-ocr page 954-Tiraptaimperijrcfrentem feptraLatini, Neprohibetelialas Oriente imponere le pes.nbsp;^finpuam ft eilt peri totiesplapa Candida clinbsp;Te reuocat, cupide iampridem cel fa moranturnbsp;rift ra, nouum Arcloofidusfaciuratriont.nbsp;T/i potius prfens hominumlabentia curanbsp;fatadiu, lentejue leuispetefidera preffitynbsp;Dur mapnus maioraparas intcxere rebus,nbsp;(^ffelasf^ viam merit publimis Olpmpo.nbsp;^ippe'ubitotterrereltalasfticceibas'vrbesnbsp;Per pit, tarn mu It is elatus Turc a triumphis,nbsp;Claffe natat tantavidioreta,maximps orbentnbsp;He/feriurntimorinpentiformidineptllftit.nbsp;In teffes arredfie hominum, cura^repofta:nbsp;Tt ep uurn caruleis temp eft as imbribus or tanbsp;Col/edlas ftomerat nubes, ac turbine niaronbsp;Pracepsiamruitura fitis/fluis^ minatur,nbsp;St fax difteclosrutilu Titania nt mhosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Ceepite^uisafftare,neque irritavotaferuniur.
FINIS.
A BRAHAMI BAKSCHAY
SCHEMNICENSIS P A N ri O N 11 s E C R E-TARJI IL L V S T R I S S I Ad I D O M I Isi [ PaLATINI ' Syradienfis,Chronologic de Regibus
Hangaricis.
I NG KE S Sy S N NN NO K KM IN Pannoniam.
Y NN o R V M Gue Hiingcrorum decies centena 3^ odhiaginn millia exAGacicaScychia,foliGenliEatetnpopulorumqueniul-[icudinem caufata, fub fex ducibus, Bela, Kemeamp;:Kadicha,G-lbs Chele, degenereZemen orcis:icem Athila, Keweamp;Ba-da, Gibs Bendeguz, degenere Kadar,inEiiropam traiecerunr,nbsp;amp;lin Hangariam(quam cuncdbierGenacionesprxbdequodamnbsp;Matrinexalias Martino,diHo de Sabaria,propter fob fcccundi-fr^fesPau-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colebant/peruetmcntcs,ad TibiGtiamnisripam caGraGiaGxerunt.Ma-
ennus augito ignocx genas Scychicx aauentn, Thcrncide Veronavniuca:v Germanite ex Romanorum gratia prteGdcntis,petiuitauxilium :amp;:Gcart-,bo,co-. ao ingenti exercitu, ad Potentinam vrbem, inter Theten z Zazhalom G-primart- ram, confcderuntjvbiprimo pcrHunnos,qiii Gib Sicambria Uamibiam adhi-bids inGatis vtribus tranGiatabant, intempcGa noe miferrima c^deaGcb,nbsp;Gintfugati. In agro deinde Tharnokwelg,eoGiem HannosGiperionhus vighnbsp;liisSilaborib. exhauGos, vicilGm in Gigam conuerterunt:quirenatatoDaniibianbsp;ad Gios peraencre. In hoc conGidta, exHnnnis cum vno ducum Kewe, bomi-nam centum Se: vigintiquinq; millia cat fa : e RomaniSfaliisq; nationibus, fyaternbsp;eos qui in caGris Giperiori nodle ceciderant,ducentaamp;r decern millia dcGccratanbsp;Gint.Deindeprope Thulna,nuncAuGrite,olimHungarixciuitate, Matiinus.i
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Humus
Mafrtnm
fn
r/unniln-e.
REGVM VNGAR.
^uhriiscxfus ccubuif.innumeramultitudo adinternecionem vfqueprofliga-^^^Thetricus verofagittain fronteidus,cpaucis euafit. Hunnoruni quadra-
iQtaniiiliainhocpraliodefiderata : tres etiam duces, Bela, Kemeamp; Kadicha n/tnn-^ottem oppetierunt : qui tandem folenni pompa ad marmofeamcolumna Ka-difam,penesducemKeweprdifepultifunt. HacHunni pocitivilo-
^*3,viuucrf Pannoniae cum imperio prxellc cocperunti
AtHIL A,omniumcfenfuinprimumregHunnoruraeligitur,amp;decIa- fr!-^ lo ^^^^bAnno mundi 4361 : anno Ghrifti 401. ingrefltis Hunnorum in Panoniamnbsp;^^Hicimperijfedem pofuitin Sicambria ciuitate-.amp;profedurs cum mnume- nbsp;j^^copiarummutitudinein bellum, BudamfratremfuumvniuerfPannoni,nbsp;luijprfecitjvfurpatofibihoc titulo : at hila bendegvz filivs, tititnbsp;*^Agni nemroth nepos, in engadi nvtritvs,dei gra-
REX HVNNORVM, MEDORVM, GOTHORVM, DACGR'VM, ^^TvsORBIS, FLAGELLVMDEI.
Adoriturinprimis vtramq; Myfiam,Thracjam,Achaiam,Maccdoniam,amp;:Il-vfiam : redit vidor. Sicambriam,qu etiamThctricus Veronends, accrrimus QiitnHunnorumlioftis.cumfreauetilTimis Germanorum oroccribusbeneuo-
^aniam mifcet. Sigifmundumjcius regionis princip,cum magna manu occur *^entetn,interGonllantiamamp; BalileamfunditjfugatqjjArgentinam per eum di-*^^pt,dirutisimnibus,Polyodopolim,id eft Strasbrg,edixitappellari.
^'^oto exercitu. Gallias vaftatamp;fubuertit : ac in Hifpaniasvfqi, Betieamamp;Hi-JP^liirijViiftricibus armis penetrat:amp; in cap is Catalanicis cum rege potentiftimo * neodorico,amp; Aetio Romano fenatore,crudeliflimo omniu prtclio cofligit.Ex-^^gnatisq5multisvrbibus,Sicambriamregreditur:vbi Budamfratremfuum,eonbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Budnminamusjvocabulo finominis ^thih
'titn Sicambrijtantorum iamlaborum pertiLis,virginem Hildico,alis My-^O'thjBadrianorregisdliani,invxoremducit.incuiusamplexibus, dumvino ^venere corpus eius inflammatueflet,no(fte,fanguinecopiofo naribus infaunbsp;exndanrc,extinctus eft : Anno mundi 44O7.Chrifti 445. Ingreflus,/!. Im-
Defundo Athila,imperium penes duos filiorumfuorum, quorum alter Ala- alada-'*rius,Chaba alter fuit,cteris tateamp;r fortitdineeminentiores, remanfit. Hi ntu c Chti ^iinidcfucceflione inter fe perlongumtempus diftiderent, rex Gepidarum Ar-^wicus bellum aduerfus Hunnos mouit: amp; trUcidatis multis Hunnorum milli-^s,filio it Athil Aladario,potitus eft optima parte regniPannoni. Alterau-frater Gbab a, ante iftamcladem,cumfexagintafratribus fuis natuminori-
bonaparte Hunnorum in veterem patriam reftiit. Pars qu m Pannonia, ^^fitjfubquamplurimisamp;diuerfs principibus,peregringcntis inPanno-propter regionis fertilitatem,amp;opportunitatem,infuf,multipric exper-fortunam. Ideoque oratoribus fuis in Scy thiammiflis effecerunt, vt longenbsp;tetes prioribus denu egrederentur;
SECVNDVS I N G R E S S V S HVNNO^
mundi 4706, Gbrifti 744, obitus Athil 5 o i, fub feptem capitancis :
Quorum primus fuit Arpad filius Alini, qui eft prognatus ex Elendo filio Vgefc: ducetuk HH ii
y
-ocr page 956-C H R o N o L o G I A
V gek ex Edo, Eds ex Chaba filio Athil. Secundus'Cpicancus fuit Zaboich, quo amp; nunc locus comitatus de Zaboich.Tertius Gyula, quo amp;hodie fanulianbsp;propagata exttGywlay. Quartus Kewndj quocpitaneo Kendij familiade-ducitur. Quintus,Lehel. Sextus^, Berbulcho. Septimus capitaneus fuit Wrs. Hinbsp;Hunnis Pannonicis adinxeruht-, amp; confederuhtin Tran/Tyluania, pofitis ibinbsp;kenburg. fcptcm cafttis : vnde etiam ipfa prouincia Sibenburg, id eft feptem caftroruinbsp;nomen habet.
A didautm Arpad, capitaneo fcilicet primaria, profluxerunt duces complures eiufdem gentis, qui Pahhoniam vfque ad tempora diui Stephani rgis-, cruntilmfaipiflim cum aharm diuerfatum nationumgenerationibus pu-gna interueniente,poftederunt,amp; gubcrnarut. x Arpad enim dux Zultan pro-ceflit :ek quoToxon, pater Gaycz amp; Michaelis. Gaycza genuitdiuu Stepha-chnfliantu uum rcgcm: Michael verb genuit Ladiflaum Caluum,amp; Waful. Ladiflaus Cal-US genuit Andream,Belam Leuente. Gayczaprxdidus,primus inter Hun-garos fidem Chtifti amplexus eft,fuitq; baptizatus aS. AdalbertoepifcopOiMo-ntur Anno muiidi 451 y p, Chriftivero ^^7.
S E QJV VNtVR REGES
Christian I.
i. S. StephanvsI. filius Geycz,nafcitur Strigonij, amp; S.AdalbertoPrgeniiantiftite,amp;nbsp;Adeodato comit, defacro baptifmi fonte leua-tun
Totafere Hungarixprs,intehtiflma cura GeyeZ amp; S.Stephanijad fidem Chrifti eft con-uerfa,circa annUm.In regem,omnium miro to-fertfu amp; applaufu coronatus, Stf igonienfem ec-clefiam metrplitanam amp; Colocenfem bafili-cam,lia^ tepla funduit,amp; thefuris dotauin
Sufeepit geflit^ bella aduetfus CupamSimi-gienfem ducem: item contra Giulamauunculu liium i prterea contra Bulgatoruamp;: Sclauorumnbsp;ducemCeanum.Horum autem fufeeptotii bel-lorum eaiifas iuftiftimas fuifte, Hiftorici Annales tradunt. Moritur infefto afliimptionis B.nbsp;Virginis Anno Mundi yooo,Ch risti verbnbsp;millefimo amp; tricelimootauo : Regiminis fuinbsp;Hungarici tricefimo ftptimo: ebueronisHun-garorum ad fidem Chriftianam,qadragefim-nonofepultus in Alb regalis bafilica, ab ipfonbsp;eftditi Hicgenuit filium D.mehc, qui de-Ceflit ante obitum patris.^
1. Pe TR vs Aiemanus,filiusGuilhelmi,fra-trisSigifnnndi Burgundiorumducis, exforore S.Stephani nepos ; eligitur in regem poft S. Stephani obitum. Cmiuperbjcrudclitet amp;auarcnbsp;dominafetur, fuit regno expulfus.
5. Ab A Hungarus,foronusS.Stephani,expul-fo Petro eledus amp; coronatus eft in regem. Hic qUo'que crudelis amp; iniuftus fuit, idcoque propenbsp;amnem Tibifeun occifus.
Scpelitur infpcriobioSaar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
P E T R V s Alemanns mox poft mortem Ab viribus Hcrici Imperatoris redutlus in regnum,nbsp;denub
di
4931
49yo
49^3
oo3
yoolt;gt;
Chri-
A
9^9
98p looi
1041
1044
Cen-uerfio
min
REGVM VNGAR.'
dcnuo Alb coronatur: Sc tandem occiditur.
Scpelitur in Quinquecclefienfi bafilica,quam ipfecondiderat. Eo tempore magna pars Hunga-rorum fide Chriftiana defecerat.
4. Andreas I. primogenitus fupradidi Ladif-Ui Calui, eligitur amp; coronatur in regem eod anno, Genuit duos filios,SaIomonamp; Dauid. Salomonern,quintum tatis annum agentem,corona-fifecit in regem. Tandem in bello contra Belam gefto occiditur: amp; in monafterio diui Anianiinnbsp;Thihon iuxta lacu Balathonemabipfo extructo,nbsp;hutnatuseft, Belapermittentc. ,
Bela ].frater Andreprditi,deuidoamp;de-funlo eodem Andrea,gr tulit Salomonern ele-fuifle in regem (nam ideo bellum contra fra-irem geflerat)in regnum fuccelfit. Habuitfilios, Geyczam,Ladiflaum amp; Lampertum.Hic rexmonbsp;netam argenteamcudi fecit : menfuras amp; pondera conftituit:preciarerum vcnali ftabiliuit.Hun-garos ad idola colenda regrelTos, ad vnum interfi-ciiulfit. Struxit celeberrimummonafteriumSal-natoris in loco Ze wkzard,vbi poftea mortuus de-fiinus eft.
Salomo N,filius Andre regis prditi,de-funto Bela,ope Henrici Imperatoris (cuius filiin VXor fbi deftinathabebat ) Hungarorumqj fuf-fi'agio Alb dcnuo coronatus eft.Hic cum Geyc-^acLadiflaopatruelibusfuis,adhucducibus,bel-^a geflit acerrima contra Cumanos amp; Bohemos,nbsp;regnum deuaftantes. Qjnbus perdomitis, auxilionbsp;^ordem Geycz amp; Ladiflai Nandor Albamim-perio Hungarico adiecit. tandem ab eifdempa-rruclibusfuis fugatus,regnque exutus eft. Inha-oitu religiofo diem fuu obiit Pol, oppido Iftri.nbsp;7 G E Y c Z A I. primogenitus regis Bel Lfilius,nbsp;^gato Salomone, rcgiam dignitatem adeptus eft,nbsp;Genuit duos fiIios,Colomannum amp; Alm. T empote huius validiflima fames Hungariam afflixit.nbsp;Obiit,fepultus in ecclefa B .Virginis, V aci,quamnbsp;pfe conftruxit.
S. Ladislavs I.fraterGeycz(queH-gari propter vit fanditat,fan(ftum regemnomi-nabant) demortuo Geycza,amp; viucnte adhuc pulfo Salomone, inregnumfucceflt. HicDalmati amp;nbsp;Otoati rgna, Hungarorum regum lunxitimpe-rio. Geflit multabellacotra Tartaros ,amp; alios ad-'^erfarioSj mulos regni. Deceflitabfque liberis 5.nbsp;Oalen.Augufti. Sepultushonorificcntiflimis exe-^uiis in ecclefia V aradienfi,ab eo extruda.
5- CoLOMANNVs, filius Gcyczx regis, fuit (opinionequorundam) primm epifcopus Wara-oienfis,deinde per difpenfationem fucceflt S. rgi adiflao. Sub eo Hungari multa grauia, Deo^nbsp;'^raortalib. qummoleftiflma pcrpeflifunt.mul-ra cnun inique atquc crudeliter geflit. Exca:cauitnbsp;HH iij
|
yoos |
Chri- ^lt;gt;^7 |
Cz?-uerf. 61 |
5 |
|
yoti |
10^9 |
75 |
II |
|
yoi4 |
io6i |
7^ |
15 |
|
^02.7 |
lo^y |
79 |
5 |
|
5035 |
1077 |
90 |
II |
|
yoqz |
1080 |
55 |
5 |
|
5057 |
1055 |
108 i |
ry 15 |
CHKONOL6IA
fratrcirifrti Almumducem ,amp;:filiueius Bclam, tandem amp; ipfum Almum interimi fecit, in eecle-fiaDemcfienfi. Habtiit hic rcxfilios duos, Ladif-laum amp; Stephanum. Obiit diem impie,vt vixerat:nbsp;fcpultus in Alba Regali.
10. nbsp;StephanvsII. eiusfiliuSjdhucadole-fcentulus regno prficitur. Cognominabatur is nbsp;vulgo fulmen : propterea quod non confilio fednbsp;fubito animi fiirore ctta faciebat.Cum^j ex -vxo-rc nullos fufeepiifet filios, moriendiq; fibi tempusnbsp;adefle animaduertiflet, regno fe abdicauit, acce-ptque monachorumhabitu decclTit. Corpus exnbsp;Agria in V aradienfem ecclefiam tranflatum, ibi^nbsp;reconditum.
11. nbsp;B E L A 11. Ccus appellatus, filius Almi duels, cuius oculos Colomannus eruerat,regalia fee-ptra adipifeitur. Regnum prudentiflm fandif-imquegubernauit. Genuitfilios quatuor,Geyc-zam, Ladiilaum, Stephanum, Almum. Bori-chum filium Colomanni rgis, natum expellice^nbsp;regnum fibi vendicare contendentem,infugamnbsp;vertit, fuumque numerofilfimumexercitumpro-fligauit. Hungaros autem, qui illius fauerant par-flbus, interfecit. DeceiTit Ghriftianiifime : fepul-tusellAlba:.
12,, Geycza II.filiusBelac;fecurtdi,fratrufuo-runatu maximus:adolefcefitulus Chriftiana picrate infignis, adrcgnifaftigietfertur. FuditTeuto-numac Saxonu Auftrenfiumqjamp; Bauarorum copias,qux PofoniooecupatoHungariinuaferant, horumqjexuuiisteplaper Hugariam ditauit. Secundum hoc bellu Pannonias {vt Annales memo-rant) fxua fames inuafit. Genuit filios quatuor,nbsp;Stephanum,BcIam, Arpadamp;Geyczam. Migrauitnbsp;c vita,mira cum religione : Alb fepultus.
15. Stephanvs III. filius prfati regis Geyczz fecundijtex declaratur amp; coronatur.Multa contranbsp;Vcnetos in Dalmatia, ac contra Emanuele Imper.nbsp;Grcorgeifit:multaquoq; Ladiflaoamp;: Stphane ducibiis, patruis fins,filiis videlicet Bel Cacci,nbsp;perpcflus:quibustandcextcrminatis,deceirit villis abfqj Iiberis:fepultus in ecclefa Strigonienf.nbsp;14. Ladislavs 11. filius BclCci,viuentc ad-hueStephano III. vfurpatq^bi reghi potefi:te,fexnbsp;mefibus imperauit : mortuus cft,amp; Albx fepultus.nbsp;ly. Stephanvs IIII. Ladiflaihuius frater,amp;nbsp;Be itidem Cci filius, mortuo eodem Ladiflao,nbsp;amp; viucte adhucStephane tertio, vfurpatacorona,nbsp;potirus eft eaquinquemenfibus. Tandem regenbsp;Stephane tertio acie vidus, in caftello Zemlinnbsp;mortuus cft, code anno quo amp; Stephanus : fepultus in Alba Regali.
16. Bela HI. Stephani tcrtij frater,Geyczitidem fecundi filius,poft Stephanum reghauit.Is rc-gnuin fuuiu latronibus amp; furibus quorum ingens 1 ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum I
yo76
yo^5
5103
yii3
n34
P34
P3y
Chri^ fli
1114
1131
1141
lll
1171
1171
75
Cfi-aer/.
mt-ftii ^9
141
Iff
i8^
186
187
10
io
li
REGVM VNGAR;
^itMferat intotaHungaria capxa,intehtuamp;icura J/z Purgauit. Hic fperftitibus liis duob. Emerico amp; inbsp;^Mrea, diem obt Albjvbiamp;fepuitus iacct. 51nbsp;*7- E M E RI c V s , filius huius Bcl tertij ritenbsp;^Ueecdcns prfuit regno:amp; relido filio vnico La-^*flao,mortuuseft,Agrifepultus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
|
1104 |
|
Ladisl Avs IIl.eiufdEmericifiliuSjre-gnauitpoftpatris obitumfextantumcnfibus.nam I i^iinaturo rato fur rep tu s eft,fepulcus Alb.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l
9. An D R E A s 11. filius Bel tertij regis,omni l iffragiisrexoptatur,amp; Albrcgiisinfignibusdo- lnbsp;^atur, Vxoremduxit Gertruden!, nobili Germa- Inbsp;orum genere natam : ex qua liberos fufcepit,Be- Inbsp;lato, Colomannum, Andream amp; Elizabetha j f- 1nbsp;^inam pr vit fandimonia omnibus perpetunbsp;cclebrandam. Hic didus eft Hierofolymitanus,ex lnbsp;^0 quo d in terra Sanda,commifla atrociflimapu- lnbsp;S^aaduerfusBabyloniorum Sultan,vidorglo- lnbsp;bofus euaferit. Antequamautem idem rex conti- lnbsp;uaturus eo itcr, copias fuas Conftantinopoliin Inbsp;ATiam traijciendas curarct : Gertrudis regina Inbsp;^ancbano locumtenente regio in Hungaria, pro-pterea quod vxoreraeius, fratri fuo, ex Germania 1nbsp;I *taduenerat,violandtradiderit,lctliali vulnere Inbsp;conficitur. rex in reditu terra Sanda,filiam He- lnbsp;^Wismarchionisalrcramduxitvxor-.cxquage- |nbsp; JiuicStephanjpatrcAndrex Veneti. Hicrexpri-^ilegia libcrtatis optima Hungaric nobilitati co-ad cuius etiamdccreti obfecuationem,vni-^rfi. Hungarix regeSjtempore coronationis ipfo-, '^utn, (oient iurare. Exceflit vita rex, in cno-quodEgres appellant,conditus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
1135
^0. Bel A II ll.Andrefecundifilius,natuma 'or ,ab Hungaris omnibus rex confalutatur, amp; exnbsp;^orecoronatur. poftpatremregnauit,multisaf- .nbsp;^l'usincommodis.cius enim tempore tota Hun- 1 yiynbsp;Sia per T artaros crudelitcr incendiis, ferroque |nbsp;dcuaftata: per quos etiam Rex ipfe expulfusnbsp;f^itadinfulas maris Adriatic!: vnde poftTartaro- lnbsp;uin in Hungaria triennium confumentium abi- lnbsp;'in,auxilio RhodianorumCrucigeroramp; Fran- lnbsp;S^panum comitvim fuit inHungariam reftitutus. 1nbsp;^quo poftbac non folm amplilf. priuilegiis fed lnbsp;^Ppidisamp;cpagishonorificdonatifunt. Obiit, fe- lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
MtusStrigonij apud fratres minores. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^37 112-75 1 189 1
St EPH AN V s V. filiusBel3equarti,hre- | I l 1
^atio iure Pnoni regnum accepit : fuit^ in ar- I ^bplurimufortunatus. Hic fuperato rege Otho- 'nbsp;'-^OjBohcmos domuit. Bulgarorum regem cumnbsp;^ninerfa My fia ftipcndiar iu fibi fecit. Superftitib.nbsp;'-i^erh Ladillao amp; Mana, ea qu Carolo Glaudonbsp;Sicilia^ regi niipfit, ex qua illc genuit Garolu Mar-Mlum , qui filiu Garolum quoq; nomine genuit ;nbsp;xcefrithumanis,fepultus ininfula Budnfi.
Ladislavs IIII.Stephaniquintifilius, HH iiij
-ocr page 960-|
910 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CHRONOLOGIA |
'. | ||||
|
qui Kwnlazlo nominatus eft,fucceffitpatri.Cuius |
Tfiun- |
Chri- |
uer/. | ||
|
tempore 1x8 Tartar! infeftis armis denuo Hun-gariam ingreflifunt gt; qui omnia pene longe Jateqj, |
di |
fti | |||
|
ff ff nii | |||||
|
vfque ad Pefthum, direptionibus atque incendiis abumpferunt. Anno deinde i.ab eorum ingreflu,nbsp;no fine maxima prda exceflere.Hic rex Cuma-nis, baud procul caftello Kerefzeg, mifcrabiliternbsp;interfedus eft. Sepultus iaeetChanadini. |
PB | ||||
|
X3. A N D R E A s 111.filius Stephani,filij Andre | |||||
|
fecundi, qui amp; Venetus eft cognominatus, eletftus eft amp; appellatus rex.CoronabaturneceLadiflai. | |||||
|
Auftriam hic in poteftatem fuam redegit. Obiit, Budfepultus ,in de B, loannis euangelift, a-pudfratres minores. Legatus pontificiuseotepo-re profetus eft in Hungariam, commdaturusinnbsp;regem,Carolum filiumMartelli. 14, V E N c E s L A V s, quem Hgari Ladifiaum nominabt,filius regis Bohemia:,indu6tus fuit pernbsp;quofdam Hungaros cotra Carolumpronepotemnbsp;Stephaniquinti,intenera tate exiftent: proquonbsp;fcilicctnonnullisprocerregni miiTuscrac. Hicnbsp;VenceflauS, aliter Ladiflaus, propter dilfenfiones |
yx^3 |
1301 |
31^ |
II | |
|
Hungarorum (habebat enim pars Carolum, pars gpfum, pars etiamtertium regem, Othonem fcili- | |||||
|
cet Bauari ducem ) reliquitregnum, amp; redudus fuitper patrem in Bohemiam. xy. 0 T H 0 dux Bauari,fimiliter perfadioncs quorundam Hungarorum indulus fuit, Albequenbsp;coronatus : regnauit annis fer tribus, fed per La- |
yx^6 |
1504 |
3^^ |
3 | |
|
diflaum WayuodamTranflyluani fuit pofteaca-ptus,fpohatus,amp; regno expulfus. 2.6. Carol VS I.CaroliMartellifilius,puerex-iftensjinrege HungarixannoDominiijio. coro-natur. Genuit plures filios, qante eu mortui funt. Poftremo genuit Ludouicum, Andrea amp; Stepha | |||||
|
num. Hic Matthum Trintfchinifemcomitem, armis opibusqs potentem, amp; illius ngent cxerci- | |||||
|
t, propeCaflbuiam prlio vicit. Regn non modo fortiter tutatus eft, fed amp; plurim auxit. tenuit |
2-74 |
1311 |
X |
f | |
|
namq; fuaditione Dalmatia, Croatiam, Seruiam, | |||||
|
Lodomeriam, Ruflam, Comania, Bulgaria, Bof-nam.Felicianus quidam alicorum,in die Pafeh, regem Carolamp;: rcginam,cum eor liberis, men-f afldtes,inarce Wiflegi:ad,enfe interimere co-natur. pro quofcelerc debnas deditpnas. |
152-9 |
19 |
1 | ||
|
Dux R]jtenoru venit ad Carol, ad WlTegrad. |
noi |
135^ | |||
|
CafimirusrexPoloni, amp;Ioannes rex Bohe-mix, venerunt Carolum in uifendi gratia, ad Wd-fegrad. Loeuftarumpeftis Hungariam inceifit. Cafimirusrex Poloni Venions adWiflegrad, refignat regnumPolonix Ludouico, filio Caroli,nbsp;ex forore Cafimiri fufcepto:carebat enim alio h- |
yyox |
1340 | |||
|
rede. Mortuus eft autemxvii.Calendes Augufti, fepultus in Alba Regali, |
5304 |
134^ |
3f7 1 |
3^ | |
|
/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X7. L V- |
1 |
1 | |||
REGVM VNGAR.
7. Lvdovicvs I.filius Carolipraefatiifuccef-fit patri. Multa Bella fliciter geflirjniultaque regno fuo recuperauit. Prxter alios rebelles'amp;-iulos regni , qui in Croatia amp; Dalmatia motus Bagnos exciuerantjMoldauos amp; Rutenos per-loniit. Gentern Coinahor, ritu T artarico in-,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noluta, adfidem Chriftianam couerti procura-
iiit,xHungaria vero ludospcpulit.tlelus amp; cornatus uitPoloni rex. Hredes mafculi-*ios no habuitjfed lias genuit: Maria,qu tandnbsp;Vngari:amp; Hcduig,qu Polohi forti ta eftre-gnum. biit mortem die x.Septembris. Sepl-tnseft lb,infacello quod viens extruxert.
M RI A, filia Ludouici primi, poft bit pattiUn regem coronatur,decernitur^,qu Manbsp;fuit poftea nupta Sigifmundo; filio, Carolinbsp;qnarti Rom. Imperator is. Cum lizabetha,ma-fua,regnauic annos quatuor : amp; contra banc;nbsp;^dhuc fine mnto,admodum iuuenem, plerif-ine introdudus eft, amp; coronatus
C A R O L V s 11. cognomento Paruus,rcx ^capolitans, Ludouici primi ex fratre Andreanbsp;^epos :quiin arce Budenfi exvo lu ta te Elizabe-^regin, procurante Nicolao de Gara, iegninbsp;Matino,per Blafium Forgach occifus eft. Annonbsp;Dominica: incarnatinis ijSy. Maria poft hcnbsp;^dhucviuens, iu's fuumfegiumSigifmdoma-fpont clfit,ac mortua eft,fcpultain cccle-^^Varadienfi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
SicisMVNDVS, Mari fponfus, anno j Utisfu XX fuit per dominos regnicolas ritenbsp;' ^ctusjamp;regni corona donatus,in fefto Pentc-'ofts. qui poftea amp; Imperator Romanorum inbsp;^xBohemorum fuit. Hic rexgloriofus,viriliter,nbsp;intelicjter,cum Bayazite T urcarum impe-^ftCjapud Nicpolim vrbemconflixit.
, ^oftquam cladem Hungarici proceres uni *caftrumSokioscaptiuitati dederut i4or.Brc-Urnen clam emiiTuSjprudenter amp;forriter re-S'^a^bernauit, ac in fafcifs graiter riimad-Blasko quidam Boemus ,humili gnerenbsp;*'?tus,cato facinroform excrcitu,Tirnauianbsp;^uti intrauit : viribsque militum fuorii fretus;nbsp;haud parua ciini mkitudine,in potefta-^^niiuamvrbemredegit. . .
; y on mlto ante tempore,duplex rufticrum ^nuni iri Hungariai emerfit. cfis autcfeditio-^sauthribus,agrcftis quoq; multitudo grauesnbsp;P^nas dedit. Hic imperator amp; rex tredecim co-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scepfienfis oppida,Poloni rgi Ma
dtulo pignoris infcripfit. Obiit autcdicm .'^nin annotatis lxx i. in Moralula Znoim,nbsp;conceptionisMarixvirgiriis. *
r ^n Varadiehfi ecclefia honorific traditus eft ^Pultufac.
|
5gt;2.J | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9
1
-ocr page 962-CH RO NO LOG I A
31. AlbeRf Vs,Romanorum Imperator,8c archidux Auftri^,qui Elizabethafiliam Sigifmun-di rgis amp; imperatoris in vxorehabebat : ipfis Ca-Icndis lanuariis Alb rex falutatur, amp; coronatur.nbsp;Duos in regno annos clauderenonpocuir: fiqui-dem exceflit humanis in fineOdobris, Alb fe-pultus.
31. Elizabetha regina,mortuo Alberto rege,remanfit grauida : amp; dumnefciretur, an filium vel filiam eilet paritura, proceres regni miferuntnbsp;fuos oratores proiuuene Wladiilao Lithuanidunbsp;ce, regisqs Poloni fratre. qui antequa inducere-tur,rcginapeperitfilium Ladislavm: amp;con-tradixiteledioni,de Polonofad : fecitqj moxin-fantemcum bona parte dominoru regnicolarumnbsp;Hungarorumcoronari, amp;coronam regni fecu innbsp;Auftriam ad infantis patruum FridericumRom.nbsp;Cfarem,archiducem Auftri,afportauit.
33.\ Wl ADI SLAVS introdudus, cum corona regni nonhaberetur, diademate quodareliquiarunbsp;de capite fandi Stephani defumptD,coronatus eft.
Sub huius imperio Amurathes Turcarum imperator fubegit vtramque Myfiam,moxq5ingredi parabat Hungariam.
tempore loannes Coruinus, Huniady di-dus, intra paucos menfes cotraTurcas, multas vi-dorias,magnacumlaude,airecutus eft.
Cuius etiam virtute caftrum Zenderew, regi Wladifiao,ab AmUrathereftitutum eft.
Rex hie magnanimus, amp; bellicofus princeps, perfuafus legato potificio luhano Cfarino,cru-entiihmo illo amp; maxime memorabili prliocon-flixit cum Amurathe,apud oppidum Varna: vbiamp;nbsp;cum Cardmale periit,in fefto fandi Martini.
Agens annum xxi tatis Joannes Cor-uinus Huniady didus,comes Biftricienfisamp; Vay-uoda T ranftyluanus, poft Varnenfem cladem La-difiao puero in manibus Friderici Augufti exifte-te, pronunciatur regni optimatibus in guberna-toremHungari.
Qm gt; cum Fridcricils Ladiflaum puerum, tan-quam legitimum regni regem, cum corona regni reftituere recufaret,infcftis armis per Auftria,Sty-riam, Carinthiam amp; Carnftlam, multaruciuitatiinbsp;amp; villarum agros, incendiis amp; ferro vaftauit. Moult As bellum aduerfus GeorgiumSeruixDefpo-tam,quod amp;:ad extremum fliciter confecit: itemnbsp;cotra Bohcmos,qui duce Hiskra, aliquot in Hun-gariaarces expugnauerant, atque occupauerant.nbsp;quibus recuperatis, no modo hoftium exercitumnbsp;profligauit : fed amp; multa caftella, oppida amp; pagos,nbsp;illis ademit. Deinde amp; cum Amurathc Turcarumnbsp;imperatore Rafciam inuadere parante ^commiflanbsp;pugna,vidoreuafit.
Ladislavs V.filius Alberti rgis fupradidi, circa
y4oi
1402'
1402-
5406
1407
CZ-/-
1439
1440
1440
1444
i44y
410
4yx
411
R E G V M VNGAR;
rc xi .ctatis ann Vienna in Hungarian!,circa feftumPurificationis beatx Virginis,redu:us eft*
Quo tempore amp; loannes Coruinus officiu gu-tgt;crnationis depofuit. Vrbs Conftantinopolitana, olim Byzantium diifta, Mahomethc, filio Amu-^atliis, ex Othomannigenerc, feptimo Imperato-^eTurcaru, feria tertia poft Corporis Chrifti, ca-pitur.
loannes Coruinus, dux amp; miles folertiflmus, ^ncum Capiftrano,qui fuis Cruciferis fignficru-ois prferebat,Mahumethem hunc,captaia Con-ftantinopoli Nandor Albarn vrbem, Ptolemonbsp;Taurinum didam,cum excrcitu quadringtorumnbsp;Gillium, honiinumlediffimorum, propriainper-fona obfidentem ( quod nulliin Europa regu con-^gfjparua manu fuditamp;fugauit:ereptis amp; adem-ptis illi neis tormentis plufquam centu, rar ma-gnitiidinis ,machinis ingeniis bcllicis maximinbsp;^aloris. Deccdit Coruinus ex hac lachrymarumnbsp;^alle,cum perpetuofuidefiderio Zemlini: quartonbsp;^^lusSeptembris.
Corpus inTranflyluaniadclatu: amp;inxde Alb Ciulf ,per cum fundata, magnificcfcpultumeft.
Comes Ladiflaus,filiusIoannisHuniady,cu ^itthia fratre ftio,iuftu regio in carcerem conijei-
: tcrtique die Ladiflaus comes, annum tatis agens,ob cdem aduerfus VlricumCiliaenbsp;comitem patratam, de mandate regis, Bud ob-^riincatur. Id autem contra regis gratiam amp; iura-^entum,Tcmefuarini Ladiflao fuperinde prfti-factum eire,Bonfinius Decadis tertix libronbsp;oftano tradit. Rex Viennam,moxq5 Praga, relidonbsp;Henn fub firma cuftodia Matthia, proficifeitur :nbsp;''bi dum nuptix appararentur,cu Magdalena, Ca-foli rgis Gallorumfilia,obiit, no fine veneni ad-^iniftrati fufpicione: tatis amp; coronatioms xviiinbsp;, fepultus ibidem more regio.
14. Mat T H I A s Coruinus,eo quo rex viuis ^oceifit icporc, Pragam ex Auftria aduedus : in^nbsp;Cgt;eorgij Podebrad, qui tadcm rex Bohemix de-'^laratus extitit,poteftatem deuenit.
Hie in regem Hungarorum eledus declara-'oSjGeorgio rege non prius dimiiTus eft, qum Catharinameius filiam vxoremduceret. Dehincnbsp;Matthias Bohemis vfq; Strafniczam, areem mu-^tilTimam ( nunc generofi amp; magnifie! Domini,
. Bernhardi Serothina, lib eri Baronis, amp;c. po-'-'llatoris Cxfarei ) Morauo circumfluam,vbi vni-quot;orfa Hungarorum nobilitas conuenerat,deduci-Vnde, rege accepte, longis itineribus Budam properant. Hocamp;fequctibus duobus annis,mul-'a domi forisque prxclara facinora edidit. Etinnbsp;^lt;!pcteda corona regnif qux annos multos fub C-ateapoteftate fuerat) non deftitit, donee earn re-^abuerit.
|
'Mun |
Chri^ |
Qz?- |
ke- |
|
di |
uerf. | ||
|
1414 |
I4H |
IX | |
|
y4'y |
1455 |
4^4 A |
13 |
|
HI? |
1455 |
46^6^ |
15 |
|
1418 |
145^ |
467 |
16 0 |
|
Hip |
I4F7 |
468 |
17 |
|
54x0 |
1458 |
4^^ |
18 |
|
1458 |
4^P | ||
|
H2lt;4 |
I4(5x |
473 |
1 4 |
|
1 | |||
Z
-ocr page 964-5i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CHRONOLOGIA
Ciultatem amp; afcem Iaycza,ac feptcm vigin-ti circum finima oppida, vi amp; armis T urcis re-cepit.
Mahometes Othomannus,axidicalaycz capti-tiitate,cuiningentiexercitus moltitudine vieiflim oppugnare layczam adoritur. Audito aute folmnbsp;rumore aduentus Matthi, foluit obfidionem.
Ad die Parafceues, AlbRegalifrequetiflmus indicitur conucntuszvbi Matthias facro diadema-te cum incredibili populorumplaufucoronatur.
Appropinquantcautumno,rex, vndecunq; po-teft,auxilia cogit : traietque flumine Sauo^ My-flamfuperioremingreditur.vbiZrebernic,quod ab argentifodinis nom habet,artaobfidione pernbsp;eum circumutum vno atque altero prlio capit.nbsp;Zoynichum verb Rafcizoppid, in arduo montenbsp;fltum, acerrim obfefliim expugnari non potuit.nbsp;namMahumetemcum quadraginta millibus ho-minum,inhoramadfuturum, audiebatur. Itaquenbsp;folutaobfidione rexSauum remfus, in Syrmien-fem agrum rediit. In oppugnationc autem nouifll-tna, Emericus cornes dcZapolia, emiflaab oppi-^^ianis fagitta,oculo altero prfigitur.
Segedini cuentus generalis indiciturzvbi Michael Orzag, vir fub quinq; legitimis rcgib. Hun-gari,fapientia, probitatcamp;: felicitate conipicuus, rege Palatinus declaratur.Duoque oratores Ro-mam,amp; in reliquas partes Itali, pro auxilio contra T ureas impetrando,mittuntur.
Rex in Crotiam caflra mouere decreuit. cum-'que vix Z agrabiam forte veniret,informatur,qua-litcr Swehla Bohemus, vir bellicofus, immemor fideIitatis,caftelIumregiumapudTirnauiam,Co-Rolian ditum,occuparet: amp;: coadaingenti pr-donmanu,inrapinas effunderetur, pagosamp;op-pidaincdiis amp; ferro vaftarct. vnde rex eueftigionbsp;pedemreferens, Bohemumobfidione incaftcllonbsp;cinfum,cocpit,deque co atque fociis eius fuppli-ciumflimpfit.
Rex in Tranflyluahos, fequenti anno (qui, fua-^dente amp; hortante quodam Benedido Rufo,Ioan-nem comitcmfani Georgij, ctiaminuitu, in regem declarabant amp; falutab^nc,facrq; coron ob-lt;equia detredabat) expedinonem decreuit : amp; rc-liclis inregpo, adprotcgdosaduerfus Turcas re-gni fines,Michaele Zylagy auunculo fuofqui rege expeditionempropofitam cotinuante,infeliciternbsp;um hoftibus cogrediendo capitur, amp; imperato-ris TurciciiulTuConftantinopoli capitis fupplicinbsp;fubire cogitur)amp; Nicolao 'Vi7ylaky,cum numero-fiscohortibus amp;curmis:ipfe odomilliacquitum,nbsp;amp; quatuor milliapedit fecum duccdo, inTranf-fyluani contendit. Ad que oannes ccxnes Way-uoda cxtemplo cum vniuerfis prouincia: iudicib.nbsp;occurritjfupplexque veniam exorauit. Rex omni-busve-
Mttn-di
CAri-
14^3
1464
Cft' uerf.
472- i
* \
-ocr page 965-REGVK VNGR.
svcniam, prterquairi perfidiai ac defedionis ^toribus,ddit.
Tranffyluani itaq; pcatjrex cumMichael latino, NicolaoBamphy,Stephano Batori j c-P^QCeribus in Moldauiam(vbi Stephanusnbsp;^ayuoda j qui Tranflyluans quoqifatines fo-'^^^atjlat dominabatur) caftra mouit. Primo igi-^^rimpetuoppid Romanuafr occupt i quoin-^*^^0 j pagos amp; oppidula ign ferro^^ palim Cun-^avaftat,abigitpecor,in captiuitatomhe genusnbsp;Q^iuum cum ingenti prda miles alTerit.T ertionbsp;die^ adciuitatemMolduabaniadidamper-JJenit : Vbi rex in prima vigiia nodis, c infdiofonbsp;jacerrimoamp; atrociflimo prlio congredi amp;nbsp;cogitur. Vbi, licet ipfe eanot cirCnbsp;P'ndorf fagittaGctica confolTus fit:miiitis tamenbsp;iperatoris optimi prftitit officium feque nbsp;^^ercit feruauit : graUiffimas rebellantibus Valois pnas exegit, amp; ad internecion tune feptnbsp;'*da Valachorum cecdit. Sicqj Stephanum adnbsp;^equia grata legitimaqj prftanda adegit;
^exigiturpacata vtraque prouincia,inHunga-tediit : traiedque Tibifeo, Agriam ouans ^enitjamp;conuentumnouumindixitjinquodenbsp;/^phcifufcipiendobellotralandcenfebatzquo-p ^alterumTurcorum, Bohemorumalterum,nbsp;^lo videlicet Rom. pontifice, Friderico Im-P^fatorc Rom. deiegatum.
Pj/n hoc conuentu honorificc addurifuere per j H \^ylachy,tunc prfcdum inferioris Pan-: IJ !^UegatiTurcorum,quiMahumethisnomi-Mucias inSenatupetebant.
eos nunqua ad fe iritrodci imperauit,quin p^^^ulam, queni captiuum habebat, acerrimumnbsp;^^carumhoftem, illis femper obiieeret : confir-^J^diqj metus gratia,rex inducias illis abtlegat.
. eo quoque conuentu n,tmulli proceres ( vt j '^hael Palatinus,Nicolaus Banffij,amp; reliqui,quinbsp;^oldaui bello fe optime geflerant) regema-^'^'ficdonatifunt.
^exgriamouenSjBudam venir, amp; Pofoniun J,.^fendit: regiq; BohemiGeorgio bellumindi-quod amp;profccutus eftperfeptenniu) optima-*Qterimamp; auxiliares copias Pofonij expedans.nbsp;Intgras Kioraui (prternobililfinamciuita-Hradisht,quam propugnante fortiter vetera- ^nimilitum virtute atque prftantia,etiamobnbsp;( ^^*ones fiuui/Moraui,expugnare non po-. J Silefij, Lufatique prouincias, fibi eu ni im-fubadas reddidit.
deoq; in regem Bohemoruni, amp;marchionem j *^uiOlomutij in frequenffimo cuentu de-j^^^atuSjCoronatus 8 falutatus eft. quo etfam titu-^ta comite,honorifc eft vfus.
Georgius rexBoemi moritur: amp; Wladiflaus
II
9^5
Re-
minis
Chri^
Con-uerfi
Mundi
14^7
47S
1468
47^
10
480
481
14^9
1470
II
12.
CHRONOL0I Mundi
9^6
V ix qu indccm nnorum, filius Cafi tniri rcgis P o-loni,in Cuthna Bohcmi ciuitatc,in frcquentifT. conucntii rcx declaratur. Rex Matthias ob id innbsp;Bohcmos vehementer, excandefccns, Morauianbsp;ere bris incuffionibus igne amp;gladio Bohemia longe larque vaftat : tamq; affiduis rapinis Sc popula-tioni bus regnum Pragam vfque afficit, vt oppido-rumac ciuitatumpars magna pac mercari, mul-tseque fefe dedere cogerentun
CafimiruSjCafimiri rgis Polonix filiu^j pon-tificibus nonnullis ac proceribus Nitri vfqj intro-ducitur,vt eo rege declarato,copiis eiufdemMat-thiameiicerent. Re intellela,rexre(3:c fuis, a-liisq; auxiliaribus cohortibus Nitriaverfus caftra mouit : Cafimirumq;,inhibito prius cmeatu,oh-fidione valida circumuenit. Cafimirus Hungaro-rumfacinore euocatu fe ingenue faffus, per internuncios clmc rege agit : impetratq; vt intpeftanbsp;node fibi egredi,amp;:tut inPoloniam redire liceat.
Copiarum rex Matthias magnam partem mit-titjVt Polonix fines omnib.quibus fieri pofTetmo-dis popularentur.
NunciaturregiMatthijCafmirum regem Po-lonorum,adiuno fibifilio '\S/ladiflaorege Bohe-morum ,numerofiflimum parare exercitu,infuo-ram Vngarorum exitium. Alterum itaque Matthias, hofti tame numero multo inferiorem, cogit exercitum,Wfatiflaiiiamq; inSilefiapetit: ad cu-i as vrbis agrum Polonus quoq;, cu Bohemo, paU-c s pft diebus caftrametatur:amp; quoniaeiusexer-c tus maioriabundabatmultitudinCjideo ftatarianbsp;collatis figni$nunqua, tumultuarix verb frequen-tiftimpugn committuntur/
Interea quoq; temporis clam in Poloniam Stephanum de Zapolia, cu expeditiflimo vexillatio-numequitatujvtomnemregioncmpopulareturd-gniferroq; omniaabfumcrct,mifit.EareefFeduqj| cft,vt vtrinque proceres pro pace amp; concordia in-terceflerint. Data acceptaquepariter fide publica,nbsp;ad prftitutum diem, poft multa vitro citroque di-da, pax amp; concordia benigna atque honeftainternbsp;tres reges componitur,amp; proraulgatur.
Stephanus'comes de ^polia,ob egregia fuafa-cinqra,in Bohemica Sc Polonicaexpeditione dita,Trent^bhinio rege donatur.Rex Nagmibal Sc Homonna Polonis rcuprt. Anno eodem ca-ftruSabaczmunitiftimum,Turcicisq; prfidiisre-fertiftmm, Matthias rex vidoriofifl'. expugnat.
i Exercitus regius Alibechfi Sc Xenderbechum, caftris exutos, ad internecionem confecit, ad oppidum Pozazyn.
Beatrix regina,fponfa rgis Matthii^.in Hunga-riam dcducitur. Sc Alb coronatur : tranfadaque coronatine,Budaadnuptiarumfolenniaducitur.
Mahumetes T urcarii Imperator,dumrege cum tota
tt-: ml-ttii
Cii' uerf.
Chrt-fii
1471
481
433
14
483
y434
1472
y43y
1473
4Sy
y43^
1474
48^
5437
1475
18
5438
4S7
H7lt;5
18
487
5438
!
-ocr page 967-REGVM VNGAR.
Jota Pannonia nuptiis occupatum efl'e intelligit, I^almatiam Croati fines populatur : nec nonnbsp;^^iacaftella adSynderouiamfadaexpugnat.mox-Valachiani flma ferroq; vaftat, inqj Myfiamnbsp;prdaoniiftus rediit* Exadis nuptiis, rex belluad-^etfus Fridericum 111, Rom. ImperatoretTi,fufce-pit- Huius autemfufcepti belli caufae, in Epitomenbsp;^anzanij indice xxxvi. amp; Decadis quart rerumnbsp;^ngaricarumlibro quarto apud onfinium,recennbsp;^entur. Mouetigitur ex Vngaria cumvniUcrfoin-fttudoque excrcitu, Germani fines ingreditur:nbsp;^Xcurfionibus,quicquid occurrit locorum,popu-^atur i inuaditjdiripit, vaftat, incendit.arce Trout-^anfdorfF expugnat,Petersdorftium capit: No-^^mque ciuitatem amp; Viennm interiacentia op-pida numero quatuordecim, vnodie (qeratxviinbsp;rgi deditionem vitro deferunt.
Clauftroneuburgu intempeftanode adoritur, ^^pugnatqj XVIII lulij.
Corneuburgum x obfidionis die tegc capi-Hir.
Tulna in rgis poteftatem peruenit viidicob-dionis. Interim etiamClircmfum,Stan,prfedi obfident:omniaqi circumftantia ilia loca ter-^recomplent,obuios obtruncant,incedio amp; fer-'^ocircumfufam regionem vaftant*
Ad hc imperator Rom. Chremfienfium pcri-ac commiferatione, nec non Viennenfiu ob-^dione commotus, legatos fuos pro componenda P^ce,amp; percutiendo cum rege federe,in regiaca-^ramificia quibusrexexoratus,Cfare Maiefta-^Cnda quceperat, fponte reddidit. Ceflit Au-reuocatisqj in Flungariam exercitibuSjPo-nium defeendit: ac vn.i cum maxima aulicorumnbsp;*^anu,reginaque Beatrice fuaj animum recreandinbsp;S^atia,per regnum vagatur,vrbes,locaq prftan-^^oraluftrat,vxorique oftendit. Ciuitatesmonta-vbi educed i fodinis metallicis auri amp; argen-molendi, diuidendi, conflandiq: modum,nbsp;^unquam antea ipfis vifum,admirantur:prcipunbsp;^chemnicijjciuitate iufticiajfide infuUmregem,nbsp;^nftantia,opibus, audoritate, gloria amp; dignitatenbsp;^^^ebri.Cuius quidem vrbis prftantiam,Gymna-literari um j redore D.Thoma Fabri Panno-^OjViro vndiquaq; dodiiT. clariflimq;,nunc ad-^ct,amp;niuftrar.
, Eo tepore,^ra^ftituta Matthi^ regi Rom. port-^*dce,VenetoqueSenatuftipendia,abrogatafunt. d autemfadum,ne aduerfus Rom. Cfar, Mat-opem adferre viderentur. Turci re cognita,nbsp;pet Dalmatiam Carnoscmenfi,Foroiulianumnbsp;^?*'uininuadunt,fluuios tranant,montesfuperantjnbsp;^itiVenctorum prouincias defeendunf, vigintinbsp;^jiilia hominu ditionis Venet inferuitutem re^nbsp;dgant ; caftellanbsp;nbsp;nbsp;arces j oppidaque munitilfima
11 ij
V.
CH R O N LOG A
cxpgnando diripiunt. Hxc autctn mala aliquo-ties reiterata, deftituta bellicofi rgis Matthi fo-cietatc promanarunt. ideoq; Veneci defperata rgis reconciliatione, cmfe Turcis tune temporis imparcs efle cognofcerent,fub certis coditionibusnbsp;cum Mahumete fdus pcrcuflerei
Rex Matthias cum rege Wladiflao Olomutij fdus repercuflit,focietatemque,amp; fraternitatemnbsp;redintegrauir.
T urci abfente rege Pannonias inuadunt,ad ca-ftr vfq Ferreum amp; in Stiria difcurfant : in pagos, hommes amp; pecora iuxt defuiunt: xxx hominnbsp;milia, cum ingentiprda, incenfs vallatisqj pro-uinciis,fecumabducunt in Bofl'enam vfque.
Rex, Romanorum Imperatorem crebris lite-ris, multisq; legationibus ad promiifa perfoluen-da, padque prftanda folicitat : nihil autempr-ter verba impetrat. Idcque cum duobusrerum humanarum Imperatoribus, vno eodemquc tempore dimicare cogitt, bellumque duplex fufeipit.nbsp;Turcos cum expeditiflmo exercitu, vfque ad am-pliffimum Illy r ici oppidum, quod Wer bos nomi-nantjinfequitur: maxima ibicdes oboritur, mi-*ferrim T urci trucidatur,omnia diripiuntur:pr-davltim onuftiHungari, in caftraredeunt. panels^ pftdiebus, qucunque ditionis Turcoruninbsp;in lilyricofuere, ab Hungaris ignifcrrq; crudeliter vaftantur.
RexZagabrimfe Boftena, accepta viloria, rccepit Rumor e adferebatur, exercitum Impe-ratoris, Rom. Hungariam laurinum vfque longenbsp;latque vaftarc. Rex ira inflammatus ( prmillisnbsp;copiis ill Stiriam, qui dudu comitis Stephani denbsp;Zapolia,amp; lacobi Zckel,Petouiam, Rakofpurgu,nbsp;amp;pleraque oppida Caefaris,in regiam ditionemnbsp;coegerunt) Zagrabia caftra mouit, ditiones aliasnbsp;Imperatorias vaftaturus. Ad quemlegatus ponti-ficius Profper Afculanus anti lies, cum oratoribusnbsp;Cfareis occurrit,per hos Cfar excufatur,culpa-que omnis in quofda magnates, qui infciolmpe-ratore in Hungariam defeediffent, deriuatur. k exnbsp;Budamproficifeitur. Turcarum triginta circiternbsp;millia, cum infigni rgis vidoria, capitaneis Ste-phano BathoryTranll'ylinixVaiuoda,amp; Paulonbsp;kynify, ^ortillimo amp; robufti/fimo milite,in Ke-nyer Mezeyc ( V aiuoda vulneribus fere confedo )nbsp;profligantur.
Mahumetes Cfar Turcarum, non fine veneni fufpicione,quinto nonas Maias,feptimo amp; vigefi-mo Conftantinopolitani Imperij anqo,item memnbsp;fe vndecimo, amp;die quinto, moritur: relidis duobus libcris,Baiazete amp; Zoliabo.
Rex Matthias Hamburgum, in Hijngarix Au-Rrique finibus fitum,pridie Calcn. Odobris cx-fugnac.
Eodem
M* i
y44i
5442-
^443
7444
Hyp
1480
1481
4PO
4Pi
4Pi
4P3
N
-ocr page 969-REGVM VNGAR. , Eodem menfe Turcarumtri tnillia in Cmponbsp;eezkereke, Synderouias proximo, dinii Paulinbsp;^ynify Defpotis,amp;: Petri Doczy in cie,prterca-ptos amp; faucios multos,cum prcara vitoriacfanbsp;^uingentis ex Hungaris delideratis.
Rex Pruck ciuitatem prxterit, amp; Viennenfem grum adoritur, infeftat^, nonullis in fuburbanisnbsp;^aptis.fnitima quoq; circmoppida(vtS.Vitum,nbsp;Eodonam,amp; alia) in fuam ditionem traxit. mox amp;nbsp;^ouamccclef, item Kewzegh, als Guncz, oppidum baud procul Sopronioftum,amp;aliacir-^utnftantiafortalitia, fine magno negotio obfeditnbsp;amp; expugrtauit. Suienteergo bruma, in Hunga-Copias adbybernandumreducit.
Clauftroiieuburgum,amp; oppidum fanti Hip-Polyti, b infigni equitum prfelo Thobefch Hcherny hor, rege Matthiamiflb, occupantur.nbsp;^rukhciuitas,quamCfarvalidiflmo prefidioamp;nbsp;iiauisarte muniueratjiuflu regis Matthi Ste-phaio Dauidhazy obfidetur, magnaqj cdifficul-^te eJtpugnatur, prter arce. cuius ptfedus poftnbsp;Unfern,india coaduSjdcditionem fecit.
Gorncuburgum, ciuitas amp; amniflma amp; mu-iitiflima,acerrima obfidione circumducitur.Ob-fidio autem vt repente foluatur,c Noricis Vin-dclicis auxiliares copias inftrutiflmas Imperator iittit, manus collatis vtrinque fignis conferitur,nbsp;forciter pugnatur. Germanorum vltimo equita-inclinatri
Eodem tempore,feptem T urcar equitum mil-iiapcr Croaciam,Carinthiam amp; Carniola,ad diri-Pnda qudam emporia, eruperunt. iu reditu ad Oon^Kyzc amnem Croati, abdudis dccem mil-i'bs captiuor,amp; i ngenti prda, nonnullis pro-^inci ducibs,vtpote Defpota Lupo,comit Ber-^dino de Frangepan, Gcreb bano, adinterne-cioncm cfafunt,amp;: omnia recuperatalt;
Rexpotitus vitoria,Corneuburgenfestam diu obfedit, donee defperatis nouis Cfareis auxiliis,nbsp;inedi a ferc abfumpti deditionem vitro face-Similiter amp; alia oppidorumamp; agrorum pernbsp;cam Auftrix partemloca,in ditionem regiam perlenere.
Rex V inam obfidione circiimueherat xxv i i i laiarij: prxripiunturab eo pontes vrbis,amp;ptifinbsp;fitnus reifrumentarixaditusobftruitur: fuburba-ftaacritet opptignat amp; diripit : eximias, amnilfi-masque villas,curias, hortos, alodia, miles igni amp;nbsp;lerro proterit. Viennenfes tandem omni auxilionbsp;deftituti, execrabiliq; fame adadi, baud fine per-petuo regix vidorix monumento deditiohem fe-Cere,Calendis luniis.
ConuentusBudx frequentiffimus, Vieniia capta rege indidus, celebratur Calendislanuariis. Rcfpubiica optimis legibus amp; inftitutis inftaura-
II iij
|
Mandi |
Chri- |
Cz?-uerf. |
Re- rni' nis |
|
5447 |
1483 |
^9^ |
2-7 |
|
544^ |
4484 |
4^7 |
lt; |
|
^447 |
1487 |
4igt;^ |
'^1 |
|
7447 |
1487 |
4j?^ |
^7 |
|
7448 |
i486 |
45^7 |
z8 1 |
|
1 |
1 |
1 |
CHRONO LO GIA
CdZ?- Ki-
mi
nis
tur. Quibus babitis, in alia Auftri locarex profi-cifcitur: CzifterfdorfFumnobiliflimum oppidum obfidenr,amp; infidem rex accipit. Mods hincca-ftriSjLauam conceflic : ciuitas ea cu arcCjiioninfif-mo prfidio munira, inclcmenter rege quadtur.
Conuentus Iglaui celebratur generalis, quo Bohemorum Sc Hungarorum proceres cum vtri-ufqueregni regibusconuenere. Tertio repercuC-funi hice fententiafdus, Sc priftinaconfirmaba-tur amicida. Wladiflaus in Bohemiam, Matthiasnbsp;ad obfeflam Lauam fe recepit, eamque in fidemnbsp;acceptauit.
Ciuitatem Sc arcem Auftri Rhecz, accrrimc rex oppugnat. Rhecziani vltimo quoque in fidemnbsp;accepti.
Egnburgu,ciuitas munitiflima Auftri,xxxviii obfidionis die in ditionem rgis peruenit.
Noua ciuitas, vrbs Auftri,regi Mattbi arte Sc viribus per anni fpacium obftinatiflime refiftcns,nbsp; rege accrrime oppugnatur : incenduntur circumnbsp;oppida,pagiq5,S: omniadiripiuntur. Schadwiennbsp;continuo capitur;amp; patefadis anguftiis viarum,innbsp;Styriam regis legioncs eruperunt,S oppidula cir-Pltervicenaeotempore ceperunt. xvii tandemnbsp;die Augufti vrbs regi deditur.
44P
45
Capta ifta Neapoli, proxima hycme apud diuti Hippolytum conuentus indidus. eo rex cum ora-toribus Cfareis, Si cum duce Saxoni Alberto,nbsp;conuenientesjinducias fecerunt.
Rex ad venundandas varias vrbes cum muni-cjpiis,itemdominatus inSilcfia Sc Lufatiaf loan-nis gnad fui,exillegitimo thoronati,grada)proce-rcs nonnullos prouinciarumimpulit, cuius imperium e vfque in Lufatia propagatum efte dicunt, vtduorumdierum innereSarmadeum Oceanum
1488
atiingcret.
Hoc quoq; anno Styrij Sc Carinthij, ob frequc-tes Pnonum incurfioncs pacemfpe regemcr-carifunt adafti.
Rex modbus prouinciarum omnibus compofi-tis,podagra in tantum corripitur, vt nunquam pc-dibus vitra conftiterit.
to anno multi ex vniuerfo orbe oratores ad Matthiamconfluxcre. Re:ictiam,quamuis Vien-n, ingraucfcente in dies aduerfa valetudine,fen-fim extcnrftretur, nunquam tarnen curandis rebus domi vel foris ccflare vifuS cft. ruinas paflimnbsp;mniorum vrbisreftitui Screparari fecit, Tademnbsp;Matthias, princeps inuilt;ftilfimus,feriatertiapoftnbsp;Dominicam Palmarum, tatis anno quadragefi-mofeptimo, no fine maximo Hungarorumluu, I4Pnbsp;moritur.
Corpus Albam Regiam deducitur,inq; regum conditorio magnifice fepelitur.
3y. Wladi SLAVS II.rexBohemorum,ftlius
Cafimiri
1485)'
^450
yoo
yoi
|
REGVM VNGA |
R; |
951 | ||
|
^afiniiri regis Polonix,defunto Matthia,ab Hun |
lAun- |
C- |
Re- | |
|
garis infuum regem dcclaratus : venir in Hungarian! cum oratoribus Pannonicis, amp; primo in arce |
dt |
uerf. |
/i- | |
|
^chcmpte confedit. Maximilianus Rom. Cxfar j ftib id tempus re-^rperauit ViennanijNouam ciuitatem, Prukh, amp; ^otam fere Auftriam. Hoc etiamanno Alba rega-^'SVcfprimium,vnacum aliis caftris fortiflimis,amp;nbsp;quamuis oppugnationem infeftis, Carfare f nonbsp;^nccde fuorum) expugnatur. Hxc tarnen vicif-fiin rege X/ladiflao obfefla,breui cunla refti-^riuntur. Rex Wladiflaus vndecimo Calen.O(3:obris,de |
1490 |
5^^ |
fits | |
|
cornmuni conienfu Albxrite coronatur. |
1491 |
yoz | ||
|
Horrendum illud rufticanumamp;fcruile aduer-gt;us Nobilitatem beliu in Hungaria exoritur: quod pr carteris loanncs WaiuodaTranflyluanix,nbsp;prfedis eius feditionis captis, maximaque partenbsp;cfa rufticorum,fedauit. Montur Wladiflaus rcx, Budx. Sepelitur veto |
5478 |
U14 |
5^5 | |
|
in Alba Regali. 3^' LvdovicvsII.filiusWladiflai,viuoad-huc patrCjinipfis cunis rexHungarix creatur.Ra-gnauithic ad inftar patris fui,in ocio,vfque adex-peditionemMohaczienfem. SoIymanusTurcorum imperator Belgradum, alias Nandor Albarn, maximum regni Hungarixnbsp;propugnaculum,capitjin fefto decollationis loan |
147^ |
iyi6 |
52^7 |
z6 4 |
|
ers Baptiftx. Hie etiam Sclauonix,Croatix amp; Hungarix ma-rnnatn partem fibi fubada reddidit : Moldauiam * i ranialpinam iibi tributaria rgna fecit. Eodem anno Maria neptis Imperatoris Maxi-^ilianijfilioWiadiflai rgis Ludouico in vxorem natur. Contra foror Ludouici Anna,Cfaris nepo-E erdinand defponfatur. Solymannus Turcoru imper.Iunio menfe,ma-gnavi amp;copiisRhodum obiidere cpit:ac tanvena feptimo menfe,Decembris die ay, deditione ^npit, anno Domini Solymannus idem,Hungariam redapetit,prx-lioque decernitcum Ludouico rege : qui in cam-po oppidi Klohacz,in fefto decollationis beati lo- |
kS? |
lyai |
132. | |
|
^nnis Baptiftx vilt;3;us,in fugaperiit. Cadauer eius in riuulo Czelepataka, intgr poft duos mefes inuentum: amp; in Alba Regali per-1^0 nofifice,fum ma cum Indus omnium contefta-^ione,fuit fepultum. Io ANNES de Zapolia,''^/aiuodaTran^^yl-nani, amp; comes terrx Scepuficniis, poft Ludouici ^egisfuneftumamp; calamitofum occafum, fuapo-*inntia fretus, nonnullis fadiofis proceribus amp;nbsp;nobilibus fegni, i adhxrentibus, rex falutatur,nbsp;fefto Martini i y a6 : palatino regni Stepha-^0 de Bathof, atque faniori dominorum prxla-II iiij |
gt;488 |
iya6 |
137 |
IO |
CHRONOLOGIA
332.
torum,baronum amp; maghatum atque hobilium re-gni parte non confentientCi
38. Ferdinand Vs Infans Hifpaniarum, archidux Auftri j in regem ohemix 14 February coronatus,fdere connubialijmaiorumqj fuo-rum padis amp; eonuentiohibus, hire Optimo rcgninbsp;gubernacLila exci pit, amp; facro diademate Alb co-ronatur,die x8 Odobris.
His rite peraftis,WayuodaTranflyluanic contra vim Ferdindi rgis intutel SolymanniTur-carumlmpertoris confugit
Solymannus folicitatus Ioanne,cu numerofif-fimo exercitu Viennam vrbe Auftri, ad Idus Se-ptembrisobfideti Sedcunihilproficeret,tandem poftridie Idus Odo bris foluitobfidionem,amp;fuganbsp;hbi confulere cogitur: multisqs Ttircaru millibusnbsp;in reditu dcfideratis,Buda redatediit : ibi^ loanhem reg conftituit,amp; cofirmaUit. udam autemnbsp;Wayuoda vfq; ad morte poffedit.Mortuus eft Anno Domini iy4o, mfe lui. relido infante filio lo-ahn 5 ex Ifabella Sigifthundi Polonia: rgis fiha.nbsp;Hunc,tutores patrocihio impcratoris Solynlanilinbsp;tommendant. Memhetbeck Bafta terram Mathy-ftusfetuulde comburit,atque proterit. Regius ex-ercitus ductorc loanne Koezian, in Sclauonia in-cidit in aduerfarios Turcas, ex quibus magna exnbsp;parte cociditur. Ibi magnificus D. Paulus Bakythnbsp;de Laak, Vireximi bellofortis, cmacerrimco-tra Turcas pugnaret,extindus eft. Solymannusnbsp;imperator llluftriftimum amp; clariflimurn difeiplirinbsp;militaris principcm,Dominum Hieronymu La-fco,Wayuodam Syrdienfem,amp;:c.felicis recorda-tionisjquem Ferdinadus, vt ipfum placarct, Con-ftantinopolim anno Domini iy4o miferat, in viri-culis detine t, (dchuius Lafci illuftribus amp; ptoba-tiftimisadis,PaulusIouius libro 31, loanncs Slei-danus libro 13, Andreas Fricius de Reub. in Orat.nbsp;depcenahomicidijjRoterodamus paftim) fimulqjnbsp;auxiliares copias pupillo loanni mittit, atque udam amp;: Pefth occupt.
Pefth loachimo Brandeburgenfi marchione fruftra tentarur.
Eodem anno Hieronymus Lafco, ex veneno fibi Soly mano in dimiftioSe ex T urcia ad biben-duadminiftrato, moritur:amp;in bafilicaarcisCra-couienfis h^norificc* fepeliturlt;
Turcain Hungarian! iterum irruiticaftru Wal-p^Suklos,QuinqueccIcfias, Stridonium, aliaque infignia regni loca capit, amp; Albarn Regalem ex-pugnat.
Hungari, dudoreilluftriDTetro Bakyth^ bcl-lo Saxonico occupantur.
Sereniftima princeps Anna,regina yuhgari, moritur ex partuloanna:,!/ lanuarij, iy47 Salut isnbsp;anno,Prag fepulta.
R-
Winti
Chri-i
M-di
CH' uerf.
40
lO
5^39
4
55^
yyo3
1341
1342-
no4
noy
I43
n/
no8
iy46
Locuftx
I
REGVM VN6AR.
^55
Re- I
Locuftx Hungariam peruolitanc, amp; inficiunt. Lewa,Zythnia,Czabrag,Muran,amp;:aliafortalicia dinbsp;cxpugnata ab exercitu Ferdinandi rgis, impera-torelupremo Nicolao comit Salmis, fumma innbsp;quaquefortuna prftantia confpicuo viro. The-mcfwaFj Lippa, Zolnok, Czanad, amp;qudamalianbsp;caftella, Turea capta. Themefuarimagnanimusnbsp;nicamp;fortiflimus Stephanus Loll'onczy, a Turcicanbsp;Wimanitatc periit.
Chri-
Con-uerf.
IZ
yi4
Exercitus regius, dudoreErafmo Teuffel, que Hungari Ordeg Matthias nominantin Palaft,aliasnbsp;^leflbuicz , circa montanas ciuitates, BalTaHer- Inbsp;felt dido, ad internecionem conciditur. in quonbsp;Hungaroru acerbiflimo cafu prter multos returnnbsp;bellicaruminftrudiflimos reuerediflimus amp; am-pliffimus przful, Auguftinus Sbardcllatus,antiftesnbsp;V acicniis interiit.
yp4
1^2-
ylt;^3
Turca vidoria potitus ,arcem Drcgelt, item GiarmatjSzeczen, amp; alia adiacentia loca capit.
Agriaardiflima obfidione ab Amhatbaifa, Ba ^ibafla,Beglerbego, amp; Kafzonbego, fruftra circu-Mcnta : propugnantibus fortiter magnificis militi-ou?D.Stcphano Dobo, Stephano Mekezey, Ste-PhanoZolthay,Gregorio Literato,amp; loanne Fi-gedy. Eamhiftoriam.lo.Sambucus diligenterco-^criptamedidit.
yn4
Poft grauiffimam Agri obfidionc, totius Chri-ftianitatis voto mternucij amp;pacificatores adTur-'cain Byzantium deliguntur,reuerendifl'imus D. A^nthonius Vetantius, epifeopus nunc Agrienfis :nbsp;^magnificus Dominus Fracifeus Zay,Cfarcusnbsp;Cafibui capitaneus.
yyi8
lyj
Zygeth arx fruftra Turcicis copiis obfidetur, propugnantc fortiter D. MarcoHoruath. Deeanbsp;S^ioqueD.Ioan.Sambucus.
Sereniflimus amp; illuftrifD archidux Auftri Sc
Hornes Tyrolis, See. Ferdinandus, F e r d i n a n-rgisfilius, validilFimiscopiis pro tporecon-
^radis, in Hungariam defeendit, hoftem aggredi-^r, amp; cum immortali przclar vidori monu-^ento reprimit,anno eodem. De his clariiTimuy ^Petrus Raymundus Amadonus,Medicina: do-^orjn ea expeditione phyficus.
Eodem anno Tranftyluanijdiuo Ferdinande, cgc fuo, ad loannem filium rgis loannis nupcrnbsp;Mudum,deficiunt.
yyio
\
31
iyj8
Ferdi HAND vs Rom.Hungari,Bphemi, ^c.reXjamp;c.ImperatorChriftianorumdeclaratur,nbsp;2-4 Februarij.
yy2.i
I59
yyo
Zakolcza ciuitas ignememorabilicoflagrata. Albertvs a Lasko,amp;c. lacobum He-raclidem Bafilicum Defpotam, in Moldauiam in-trodiicit: amp; Alexadrum,eius locicrutklemprin-Cipcm, fuumq; numerofiflimumexercitum, par-^3:manu, i8 Nouemb. fundit, fugatque : atque
3i
!
-ocr page 974-reghum ip Cum ampliffimum,locupletiflmum,di-
uerfisque populis refertiimum,vfque ad vltimos fuos termines vilrici fufortitudine adeptum,in-grato Defpot fubadum reddit. De hac gloriofanbsp;viroria, Andreas Tricefius, Adamus Schfotets,nbsp;loachimus Tannebcrger,amp; alij, copiofius.
59. Diuus Maximilianv s II. Romanor Imperator Auguftiffimus gt; cornatur Prag in rege Bohemias, Septembris, Anno Virgineipar-tus I y 6 i.Francoforci in regem RomanorumjOo-dem anno j vltinio Nouembris : denique Pofonij,nbsp;in regem Hungari,die natiuitatis gloriof Virginis Marias. Sequti die,qui erat 9 Septembris, Se-reniflmaprinceps Maria Imperatrix, in Hungaro-rum reginam rite coronatur.
Dignetur Des opt.max.huius ChriftianTimi principis imperium, infuinominisglonam, Chri-ftianorum falutem arque incrementum, liberati-onemq; caamitofamp;afflidiflim patrixnoftr,nbsp;fortunate, amp; diutiflmc conferuare.
Defpotafuis Valachisdolo aftu circumu-tus, V Nouemb.occiditur. Dux Demetrius Vifno-uecius ab eis vocatus,Solymanno vindus Coftan-nnopolim, crudcliflimo mortis genere extinguen dus traditur. Intrim loco huius Thomfla j prin-ceps faftiofis falutatur. hic breuifllmo fui regimi-nis fpacio exalo, ab Alexdro in Rul lia vfq; fuga-turiac tand Leopoli, primariaRoxolanoru vrbe,nbsp;iulTu SerenTimi rgis Polonias,capite pleditur.
Auguftus,pius,flix,pacificus Imperator Chri-ftianof urn, diuus Ferinanvs,?. P. vitam fliciter cum morte commutt Vienna:, ly lulij,nbsp;hora fexta pmeridiana. Sepclitur Prgte^
Arces amp; dominiaampliirima,Thokay,Zerencz, Zathmar,Erdeud,Kwar,Bathor,V/ybania,Zen-dereu, aliaq; infignialca,nominefacratiir. Rom.nbsp;Cfareas Maieftatis, generali exercituum regninbsp;Hungariimperatore D. Lazaro de Swendy, co-filio,prudentia,celeritate ac militari difciplinain-cly to viro, expugnantur.
Palotha fruftraa BudcnfiBaflaoblidetur: refi-ftertte bellicofo viro GeorgioThwry,eius loci capita nen GasGreo.
mitem Ec(J^ium,fupremumIaurienfcm capit^ne-um, amp;c. bello Sc pace de regno optime meridim, vi armis recuperarttur.
Solymannus Turcorum Cxfar ad Flungariam vaftandam, quotidianis irtcurhonibus,amp;rapinisnbsp;infcfi:andam,fuoquc imperio fubiug3ndam,in re-gnum propria fuaperfona venir, arcem^Zygethnbsp;arlt;3:iflimaobfidioneadoritur,amp; non abfq; cruen-tiflima fuorum cde expugnat. Vbi fortiter,c bo-rnbsp;na Hungaric nobilitatis parte,occubuit herosnbsp;perptua memoria celebrandus, comes Nicolaus
Zrinio,
REGVM VNGAR. t gnere, opibus, dignitate, animi^j forti-^ine amp;conftantiailluftris.
Chr-fli
Mu-i
Con-uerf.
^f*lymannus Victoria ifta potitus,moritur. ' ^iiltanSelini,anno tatis 42ImperatorTurci-fredecimuSjde domo Othomannica(qu 2,66nbsp;^os durauit) icceditpatri,i6 Sepcembris,annonbsp;dein.
P, Gyula, Bafla: Pertano Vezirio deditionem T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
P 3rtari, gens immanitate barbara, fuperioris partes vitra amp; citraTibifclat difeur-/ ^prdas abigunt, omnia flma,vaftant, omnis-iti f fexus homines partim cdt, partimnbsp;^uitutemperpetuam abducunt.
'^xiMiLiANVs Czfar cumnumerofifl-Chriftianitatis exercitu ge-Vf nbsp;nbsp;nbsp;parato, in regnum Hungari Komaron
vbi hoftium vim reprimendam, defeendit: Hicnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regnihuiuSjfedamp;totiusChriftia-
Un P^opugnacula j contra hoftiles incurfones ^Hs eft.
Gombazzek, Krazna-^^^ici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lia circumiactia caftella amp; for-
Kj, H,per Schwendium expugnata,eodem anno, tifjj^^^^^badiundo Turcorumvalidiflimomuni-equitatUjamp;innumera laniczarorumnbsp; animis obftinatiflimis arcem Tho-lacobusRaminger, fidenbsp;confpicuus vir, arcis capita-
^j^^^^Htosque animis ipalantes fugauit, Modern.
generis amp; vir clarifTimuSjSacrGfarenbsp;Hungaric confiliarius, Orator nbsp;^^periori anno ad Solymann Byzan-beneficio nobis optatiflm exnbsp;^^^ittitur jin fine Decembris, annopr-
T a^cem munitiffirnam Georgij Bebek, ^^P^^H.toria deficientis, T ureisq; adhxren-^^ndiuscapit.
^6?
^ikacz forti obfidione Cfarianis, ca-pitanco S chwendio cinda, expugnatur.
FINIS.
ILLVSTRISSIMI DOMINI
ALBERTI A L A S C O gt; P A L A TIN I SYRA-
DIEN-amp;C XHORTATIO AD MILITES, IN EXPE dicione Moldaica,cm lacobum Bafilicum Dcfp-
tam in regnum introducerec. Anno Domini 1561,
O N T A M datum animum, ncquetam fuperbam metem Dij immortales dedere mihi, Milites,vt auiditate domindi,in du-bium Martis difcrimert vos hue,in alienam, amp; nobis omnibusnbsp;prorfus incognita terram,cx ptriisfedibuseducere,coniilium lonbsp;habercm : neque tara diuitiarum cupidam, vt carum ftudioamp;nbsp;vitammeam ,amp;fanguinem etiam veftrm, periculo obiieerenbsp;vellem. Si enim nullum vnquam trifte imperium , ineos quos
mihi natura fubiugait, exercui:amp;; fi tot ditiones y iure hreditario ad me deU-
uururus. Antiqua fecula Herculcm non modo laudibus amp;gloria
tem imperia,vel auar ambientem diuitias,aut die exiftimet, aut me hue ven' fe proptereaputet? F a m a ,Milites, famaatqueimmottalitatisftudiumeonienbsp;pertraxit, vt oblitus quietis domeftic arque vitx priuat (quam hi tantm fcquot;nbsp;^em putant, qui fub diuo fomno fe dare inhoneftum exiftimant : iniuriasnbsp;vcntorum,niuis,frigoris,algoris, inedi acvigili fubtcrfugiunt) vobifeum vna tonbsp;hue meme contulerimnniquiftimi ac crudeliftimi tyranni vitamfalutemq; pefquot;nbsp;ta funtjfed etiam in numerum Deorum immortali retulerunf.propterea quodnbsp;is contra Diomedem Thraeum regem ( qui carnibus hofpitum, amp;fangumei-pforum,equ:os fuos pafeebat) belluminftituiflet.'deuiiftumque c infruftadif-feclum, in pabulum prbniflet. Philantum quoque, Dryopum regem, Apol-linis Delphici templum violate aufixm (Dem hciniuriafuirj regno fpoliauit,nbsp;illudque Melienfibusincolendumdedit. Qncxlabcofadum cfl,multiautc-fes funt,non vt regnum affe(ftarctfed,vt iniuriam Diuorum,hominum dengt;nbsp;que,vltumiret,amp; famam virttis fux ternitatirelinqueret. Is animus mihi eft, pnbsp;Milites.Bellum enim fufcepi,gloria magis qum diuitiaru m aut imperij cupidi-tate du(ftus:amp;fufcepi contra eum,qui nec Diis,ncc mortalibus vnquam peper-cifle videtur : amp; cui prter inferendas iniurias,amp; cxercendam crudclitatem,ni-hil penfi vfquam eft. Non veretur, homo omnium quos terra fuftinetfcelera-tiflimus,in dona Deum auaras,in fanguinem autem mortalium cruentas manusnbsp;iniicere.Qimd enim fanum ab illius auaritia intadummanfit ? Taceo hominesnbsp;ab illo contra ius,fasque violenter trucidatos, quorum fangtiine hie fluuius fx-pc inundauit: cadaueribus autem hxfylu,ha:cpratarepleta,amp; volucres in acrenbsp;volitantes paftx funt. Hcgfua voluptas eft:in confpedu vxorum maritos, antenbsp;octilos liberum parentes vita fpoliare. Inhunc modum iufti principis officio fe 4^nbsp;perfungi eiftimat, vbi fana amp; delubra Deorum fpoliauerit,liberosinprfen-tiaparentum trucidauerir, in iuftum qu aciniquum fuierit',neniiriemnifinbsp;fraudis amp;: cdis alicuius rcum in fuis repofuerit. Ad quern vindicandum hxnbsp;arbores,quas cernitis,Milites, hi lapides,qui pedibus veftris teruntur, hie fluuius, qui equos veftros Vosqj metipfos potat,hic locus denique,qucm occupaftis,nbsp;hi etiam montes quos cernitis eminere, fi fenfus illis inelTet, confurrexiflent:o-ftenfuri,tamatrocemamp; crudelem tyranum' nequaquam ferridebere. Qui cumnbsp;alienam patriam fraude aftuque occupaftet, indeliciis idvnum habere videtur,nbsp;vt earn fanguine humano confpergat : efftendens nimirum, fchicaduenticiumnbsp;amp;peregrinum,non hxredem : tyrannum,noniufte dominantem efTe. Namfi Pnbsp;patria eilet hcfua,num neceffe haberet,vt patriumfolumita iramaniterdepo-
-ocr page 977-H. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-------I---i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
^'^s,admirabitur,amp; in clum ferct. Hi autem quos tyrannide, vcluti fauCi-
ftudio amp; vos eduxi in h'anc prouinciam, amp; me pfum omnibus penc difcri-'^^inibusobieci)cureft,oftendatis vos cos efle ^quibus nihil a:qu difplicct,
qum vitam fine gloria amp; bellic artis fama tranfcgifle : nbsp;nbsp;enitami
nijVtcgo veftravirtute vincam. Namvt Vosmeoconfl-lio falui fltiSj ipfe opetam dabo
E TRIBVS SVMMIS IN
IMPER. VIRTVTIBVS GNOM GENERALES AD INVICTISS. C-
ACcip. E nonnuos canoneijBellator in armb) Hoes vt norma J ihijcioiqHe manu.
Alte animo Cajar, Gcthicos exjcindefurotes^ in rabiem gelido 'veraquemonrapolo :nbsp;^^Ijere PannoniaSj tiiaque incunabulaerua^nbsp;Sic Patria Pater, ^gratus alumnus cris.
Qms potis e^l melius cui ccelum^ terrajetum've .^rrident,proprium hoc munu^^onusque tanunt
^}8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I R T V T S
hlianimum vertat,licet ar fer it ante Come tes
, ^lit at ernafnb regione minax. certe e cauis qui taliafuitat a^iti^jnbsp;Q^i precibus veniam pandet^eritque Deus.
Si quid in his nugis fuerit^quodforte mouerCf .^utmonuifequeatjfufcipelenisopus.
Sum maiora breui^rebusqueaquaua daturus : Sis modo Macenasfulgeat aura rati.
V. Cf Maieft.Clientuiu^
amp;C Confi amp; Hiftofi
loan. Sambucusj
PRVDENTIA SEV SCIENTIA REI
MILITARIS, APPARATVSVE-
E V M cum tuis rite timeto.
Intellect US aliorum modiceco^ito. luflam cauamfoueto.nbsp;J^biparuifii, imperato.nbsp;Proculapenatibus beat.
^micis quaf hoemjhis vtamicum te prabeio, Honorem virtutum pramium extimato.nbsp;Dignioraatatene concupiito.
Ingenium ^animumque comis habeto. Euentu caufam^exordionem ne metitorinbsp;Herbis dies rerum ne terito.
In alina cupidius ne inUlat. Cupidinis morbo nilferuentius ducitoinbsp;ReSjnbsp;nbsp;nbsp;occao praeant^nonfequuntor.
Heceitati cum conlio manum p
orgiio.
In fubitis aberrationes vitato.
Non pvtram,numquamdicitj HimjVtfemper in metus^neacito.nbsp;//liluem legit o^no^mito.
^nnona tempore abundatd. Reiumentariafufocationem caigatoinbsp;Fdera cum remotis pacifcitor.
PaSla,(^ conuenta colito.
Domi morborum mala ante curatOi
Bellumfeditione optabiliusitoj
Conlia multorumugito.
Imperita multitudini rariuseruiio.
Landern ad dtriora par at am ne obliuifiitor.
Dolum
I M P E R A T.
E)olum virtutif/dloco^aquat, Patriam ciuibus tuetoY.
i_ydduenttii proxum amato. Fortnnam cul^am habere ne queritoY^nbsp;J^irtutem prtcfortunapator.
Semel infamesfalosarcet.
Kdtngratos aliquando laudato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Jdoneosmagej qum charos deligit.
Aduerfa diu tecum ne coquito. Claem terra^ hanc ia ob tine to,nbsp;Ext er nos prouentus re familiar ifuppleto,nbsp;.^lienis neruiS)amp;poicitis bela ne con/cifcitonbsp;Ex rumore nilflatuito.
Eriumphaturus aprumanteuortito, ^etu te adularier ne finit 0,nbsp;d^daleficiomodumfiatuito.
ni liceat, libre tibi adfueficito. rediturus es, ml vafiato,nbsp;Egt;omi quid in omnes euentus habeto,nbsp;^ubditosfiepe lufirato, cenfeto-ve.nbsp;Q^bufu animum leuiter ne contrahit,
N, fempermemento, ^^egario tefiamiliariusne propinato.nbsp;b^^cationes 'venales auerruncato.nbsp;Qj^oddiuJuffccerit,perlicentiam ne prodi^ito.nbsp;E.etine quidpotius, qum totum per dito.nbsp;Elonfilia cum paucis inita,multis expedite.nbsp;E^umerofiummam ne tribuito.nbsp;Ecenarum metum ad defieclionem lubricumfcito.
tueriSyUti confient,amato. Faut , rar've tribunis diffidito.nbsp;EEilitemfine -vxore efie patitor.nbsp;Enieritos confultatione ne priuato.nbsp;Eortiorem,nifi vicinorum animo explorato,ne lacefiito.nbsp;^^ucos,ac fecurosfines comprendito.
^oxumt^flammlt;iefuccurrito.
^nipla pedetentim, anpufia celeriter wgeto. ;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncviolato.
itn ad perfiuadendumpofiideto.
qum iieEligalis,efficitor.
-ocr page 980-V I R T V TE s
^4
CASTRA SEV VIRTVS; ET
AVTO RITAS, amp;C.
A Sociorum tetijnifihyemkperfit^ioj ahfiinet, Exercitumfeuer it at e continet.
Itinera eer ta prafcribito.
Eorundemmotus 0^moliminaceato^
Diidium in hoflibu^fer ito,
Im^oibilia ne molitor.
Autoritatem vir tut ethane ilia praai.
Fam opinione cogito,nonmod terreto.
Plui milite^qum hoe,timetor.
In alina cara meditator.
Eorundem,vtvrbiumyformrn quadratam laudato. Extra eapro latifounbsp;nbsp;nbsp;vallo velites locato.
Pramium nongenerisfed vtrtut eo. /Aercenarios larpttionibui obringito.
Tui contempt U cunAa dilcilioraore creditor Loca munit a copios anteponito.
Cara lata aquationi, apgeui accommodatOi Deliberationes in manibus ponito.
Ediclaferio^ne vilecant^, aerito.
Secundis acjuisj fyluisgaudeto.
Si hois altiortacjuai deciduoi declinat.
Edita edit'Uyhumilia paribus vexato.
Qjm palamJunt^ opportunitati captanda ant eettOi
In hybernis aiua comparatOi
Q^uis i^odo^quam pralio,boem compeito.
Ad opus lixis amp; htachinis te inruito.
Ploem in cco deituerefatagit.
Edauibus ad iungendas ripas abundatOi Domi antea dijcordibusoris caut v tit or.
Caris opimis interim cedito,^^ egentem concipiio Flumen tralfcere, minus vt elabatur uinetOi
Qb paucos velites 'i^iuera ne mieto.
Seditiones ilicet deieto.
Leftiores mora caftigatdi
Si^na pro pratoriogito.
Qui eaprophanat^eum multat.
Ob contumaciamfolus miles pgt;leciitor.
Cohortes crebrb aUoijuitor.
Fecialesjlidosallegato.
Pnam ad paucos, ad multos exxmplum extendito* Exercitationesriis ne capeito.
-ocr page 981-I M P E R A T.
^41
Sordespfocucaflrisamouentor.
2^ilitem Anim er^ longius eua.^a,Y prohihcto
Si 'viribtis dif^daiyinui^os ne admittito, ^ntc inemfumum ne [ufcitato.
QblJus arcana ne aeri cjuidem creditO).
n^nam 'variaritendito. b^lctts vbi coaluit,ne reicato.nbsp;dvletum 'velrauem premitOi,nbsp;it er um ne delinquito.
Locis a/l^eru acdertu tuoslator.
lt;^d Dioriam anguflias amp; 'vaitatesfugitOi d^ilitem ociofum ne fuflineto^
Sugt;icione nil infelicius arbitrator. Fideles^non perdiarenuotoueto,nbsp;i^iuneris oblitumflatione amoueto.nbsp;i^ecentibus excubias committito.nbsp;Q^o -vi nequii arteiltem irrepfat.nbsp;d^iobiem^ne roboreturatigato.nbsp;i^mnia concoSia ne i^ernitOinbsp;^yapulam, talos tolltto.
^(eli,olive ho ft em inetumj mora angito. induciisj ac b^epacis ne langueito.
^cbus debilitatis ipfamala^non remedia dijfterto. ^^bf^rasalu^uandognajue mut at o.nbsp;i^ducias 'vicinisrarb^pacem diitts conceditoinbsp;ibidem hoi^ nicreceretruato.nbsp;i~^c abentibus maiora njul^arinotato.nbsp;i^malo ciuiliingulorum audaciam 'vitato.nbsp;iti eo plus militi,(juam duci Heere mementotnbsp;i-a.rp ex me tu promiis neditOinbsp;^^ndilam citra damnum 'vertOi
Dei,publicdve cauftapertjuitor. ^^pedimenta in uia retroftn periclis media concluditOinbsp;d^^pnambjgt;e potiundij non fame agpreditor.
FELICITAS SEV ON-'
G R E S S V S, amp;CCi
J AZ luis vi opprimi turpe ne ducito. ^ilarduum numini cento.
^^^^ftraveoccaoninepreeferto.
ti^ (juam turpiterfuperee mauult.
^^tum iridagine uias aper ito. *
ordinatoi
-ocr page 982-Mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I R T V T E S
Miexpertosprodiicito. Signiferum in medio locato.nbsp;Sicalis euaditiprimum mittito.nbsp;J-lofiem prior^potif^adoritor.nbsp;Moram tarnen tutam ne pracittatdnbsp;Hoem cjuemuisne contemnito.nbsp;Stratagemata parihns eltidito.
Ordinum conhumgregarium celato. Si potiijindsinUadito^ac premito.nbsp;lnenfos,profugiantjn cufato.nbsp;Ne ejuid conundasproicito.nbsp;Tironibusaliquandoontempertentato.nbsp;CngrefJuruSitiios ne dirahito.
Grandibtis terreio,paYUulis niachinii concito. De viafeffosatim ne infiruito.nbsp;Globatosugejdiui ne coeantjdifalato,nbsp;Laos dijdantjd pugna arceto.
Kecentes potittsfficc, quam territos reuocato^ Sufl^ebloi emittito, rediturosc excludito^nbsp;Superfluos extraaciem habeto.
Poerioribus mage,quam confligentibus terreto Tor ment a editiore loco,'velante aciem duclato.nbsp;Pramia detatorum^rutijceleraiinuijanto.nbsp;Pedes in plano reito.
Si torment a dentj te quit tegito. Pedites locis dens,quits Iaxisflatuito,nbsp;Eojdem circa cataphralos imper at o.nbsp;Nbi minus periculi, inonte cogito.nbsp;yndiq; denus terga^ ontem, lat us que ipfe tuetor.nbsp;Equisceleribusquidcommoueto.nbsp;Sape commouendo hoem minuito.nbsp;In piano eques^ambagibus pedes agito.
Imperator in dextro,int er quits,pedites,quandoqii^^^ Graues latere equis munitiquuntor.nbsp;Sions tutior^ robufiioribus latera quatito.nbsp;^iles debilior co^udebilius inefiato.nbsp;P^des cuneoflet, aut in cuneumorce ruito.nbsp;Imbeiles,b^eElosm medio colligito.nbsp;Qggos promiu corrumpis,prabitor netnanetonbsp;Si potis,aciem vcrfattlemormato.nbsp;Trigonaopus,'XJti quadres,accurato.nbsp;feiern humiliorecus,(equus,a:quc moderator.nbsp;niuers citius impellipoUe,qjimngulos 'uitartitnbsp;Equis circumuentus,pedes remgerito.
-ocr page 983-I M P E R A T.
Firmior cominui,debilioreminus pugnat, Arma, vel inieta^ meliora^capetto.nbsp;Fundisa^tttii^hais, orpionibi/s inito.nbsp;Sub pttgnam in ordine nil moueto.nbsp;Ecjuitigraai expeditum mieto.nbsp;.Ab alatcorn'veniflro neurator.nbsp;Friariis cum accensreliquum permittiro.nbsp;QUmoreSini extreme decernUjinhibeto.nbsp;Fugituroi ad anguflias pellito.nbsp;Fu^atosleutbui infecjuitor.
Deditionij 'vel ariesuerit admotus^ conniueio. Fugattrs ip^ad prima^cunddue redito.nbsp;F'ibiedlos ocio torpejccrenito.
Fradli Tyr annuli ne hijcant^ cohibeto. expugnafii ad ignauiam ne delcto.nbsp;^ntiejuos poffelret loco ne facile traducit.nbsp;Ferra motu conuulpratergreditor.nbsp;C VIV s 'virtutiortuna^elsf'vidloriaparcitOinbsp;Locacra,amp;publ.priuu ne poUuito.
alij auar tollunt,tu ne (juidem adicito. Sceleratum^ njt diu inuium, vel ab aru auellito,nbsp;Fidem in viiloris libidine ne innuato.nbsp;^uperatu noua pradia imponito.nbsp;^iliti conum,donatiua largit or.nbsp;dus hafla.jeilionem ne toUito.nbsp;^b (^uafiumnoxiosminimelaxato.nbsp;Flojlicasne recufato.nbsp;Q^s dederaSyhumandos dato.nbsp;Finem laboribus tuis denito.nbsp;Kebusgeis pacem^poeros intuetor.nbsp;Famam integram tranfdito.
^uod vegetus obtinuifi^ laf us ne perdito, F'iuus vti partisuare, adnititor.nbsp;Fits Flixnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or nominator.
FINIS.
-ocr page 984-RERVM IN HIS CE BON-
FINII DECADIBVS ET CTERIS
NOTATV DIGNIORVM InDEX, epitomes vicem prftans
A FngariitRex pAg. j S9,'verfu 4^^ 341.^8. Eins bellum cum Petro R. Henr.Imp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190,10.192^16 abacuspreciots nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5,53.730^20 ^bArisphiloJophia caufa peregrinatus 9,3 t ^ba^^^Hflefifiiconuentusnbsp;'^^bfyrt coiiditofnbsp;'^^ohtleiacaptAnbsp;'.vleierurn infiruBio ^7,42 6 2 2^3 inbsp;^43^,29 '^dalbertusdux Auftri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,12 Adalbert i Roemu antiftitls 'uitd,cuius operu Geyfd ad f^fjgaros conuertendos 'vfus 167,nbsp;46. peregrinAtio in Prufiiam,^! martyrium in Liuonianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2-31,11 ^^amitarumharefis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38 9,20.8 30,16 ^diuga Polonia regina,Lituauta prtncipi co-352,14 ^lt;logita populi ^dotnus Longobardorum rex Pannonias in-gr edit ur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;212,32 ^^doloaldus Longobardorum rex declaratur 220,48. abdicatur 122,14,13nbsp;aScythisvicli ^Rm-fhanus Mya prafeRus Imperium in-ttadt ^Rnoas Syluius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;438,32 usgrauiimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261,29 ^^2pat ric origo 867,43. fuga in tiun-gariamS8,3. apudTheodoricu R.ora-tto S68,34. oratio adTramundLi 834, 21. interitus S75-d3. 'videEcius.nbsp;^githyrfinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,43 2^gdulphusTaurinenfium dux 118,38. Longobardorum rex declaratur 119,8. fee-^us curnnisegr Francis init 119,41,43. ^bitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;122,12 ^gflulphifilius 120,33. filiacaptai20,12. reddita,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. 43 ^gpesHenrici III. lmp. vxor i93^ 8. imperium pro filio adminirat ^grandus dux Spo let anusnbsp;^gridijrbinbsp;^griafitus 391,4S. prafeciorum cura cIpnbsp;jollenudo 393,2. obfidio 39 5,18. libe-rationbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;802,10 ^grienumdeseconfiantia nbsp;nbsp;nbsp;477,43 ^ioBcncuentanusdux Sclaun obtrunca- *22^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 23,3 n ibid. 43 im- 203yI$ 230,4^ 4.lt;f |
^..yladarius Atila lius 10 5,3. 889,9, i^ JeditionecaJusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,38 i^lamanntcumbellum,eiusy^caufe 383,1 ^lamannorum bellum in Fngaros 239,23nbsp;\_AlamannorumRudafeditio 410,10nbsp;^.yAlanorum 'trius^ Scythiafacinora 31,4^nbsp;2d ^^laricus Gothorum rexcreatus 43,6. fe-des ab Honor io poulat 43,28,30. Roma occupt 44,19. mortuus tnfiuuij al-ueo feplttur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. 4 0 Alba Graca Eurcis objja, e Contino de-fen fia 488,36. alia eiufidem oppugnatio 209,38. 210,32 Albaluliametropolis6,23.26,32. Eiuscon-ditor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;234,4^ t_^lbaRegia Sigifinundo R. donodata 400, 38. Maximilianoexpngnata 6S3,16,nbsp;ab Hngarisoppugnata erecepta 696,10,nbsp;691^^5 Alba regalisconditor 134,3i. balicaa H, Stephano R.condita 1^9,43, e Matth.nbsp;Coruino iaflaurata 180,14. adicium 632,49 Alba cur tot in FngarU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 3,3 S Albanorum regio,mores e nominis rat to 17, Albenfis bafilica a Car oio rege exrnata 31 S, 6. incendio conflagrat, ibid. 3 9 .^Ibenfis conuentusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,29 AlbericusHetruriaprinceps SaraceneseLa-tipeit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155,48 Albertus Auflria dux Morauia donatur392, 4 i. parre recujjantem domat 395,34. resi e Imperator fioceri (uaju jalutaturnbsp;40^,3 S*^rimiim N aas A, deinnbsp;Roemia Kereatur 409,28,34.850,3 t.nbsp;Praga coronatur 412,12. flt^auus4i3,nbsp;23. Eius expeditio Boemica 41t ,10,33.nbsp;Turcica 413,33. obitus ex dyfienterianbsp;414,26 Albertus Bauaria rexBoemorum regnu ob-latumabnuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;420,30.421,9 Albertus Brandebur^fis Alberti Tng. R. au-xiliaris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412,43.413,13 ^(..^IhertusPolonorum regis F. bellum mouet inatrem Fngaria R.632,1 S. ettm eo-dem inratiam redit 633,36. caftra innbsp;LL |
|
I N, D ).iN!tbijripaponit '675,t. p^noflatnbsp;684^6. pacemdenuopetit 6g 2^7. ler-titrinarmcontrafratrent 6 (gt;7^35,50,nbsp;viJu'sfugitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;701,42 Alberti Lajco exhort at io ad milites 936,1 Albricus Pragenfls eptfc. infignitcr au ar us 3 S 6,2 s Albuinusflrenutii iituenis,rex Longobar do-ram 113,29. primiim Gepidas, mox Go -thosadoritur 113,45- Panoniis emigrat
Foroiidtanosoccupt 115,11, coittgisin fidiis interemptusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116,3 Alcinum etterfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i, 13 Aleco Bulgar or urn dux It alise partem impe-trat Alexander dux Lituanise Alexander pont.max. Alexander 11 i.papanbsp;Alexander Scythas fuperat 26,4 72S,44 206,3S 265,17 15,55 (I Alexander Palachise dux Lodouico regt fup-plex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;327,9 Utlexandriavrbs 14,18,47.16,45. Ptole-mato Exopolii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ib. 3 3 Alexiagyri pop. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22,8 Alexius puer Fenetorum Gadorumy^ atixiliti implortnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274,33 Altbechicladesefrfuga 612,21. 613,4,51.
Almericus Hierofllym. R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26 5,36 Almus Geyllt;e F.regno legatofratri maiori cedit 232,40,34.fitfupple.x 244.52. uena-tioni dedttus 245,8. fratrd tnfldiasfugit 243,26 38. etdemreconciliituf 246,1,nbsp;23. excsecatur,tb.25. Conflantiusdilusnbsp;cilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;251,45 \_Alntus P'ngarorum dux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^55,54 \.^lmi duds genus amp; profiapia 132,46,52.
Amalorttm mores dr txotdium 32,26.33 37 Am anti urn cxemplum memort^tle 407,43nbsp;Am.tTpnum origo,resgea! dr reginse 30,8nbsp;i_AlmbulaclAs Saracenorum rexnbsp;nbsp;nbsp;147,15 ^.^mhat Baffa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80 9,28 Amphridus ob defiedione oculis captus 127, 45 AmurathesprimusTurcaruimperator376, 37. inMyflseDeffotemmouet 476,13 Amurathis Tur car imp. expeditio in Cortii- niprouincid440,37. legatio adFladifiait p'ngaria R.44 3,3 3. pax cum Tladtflao *nbsp;Rege 436,26.expeditio inChrtftianos per-iuros ed^ 12101 orta 462,i9.'verbaad Chri- |
flit de 'ulcifcendii pcrfldia 464,j. expt-dtttoin Coruinu470,4.dr 'uidertacrtt' enta 47 2,30.474,49. obitus 486,35nbsp;Anacharflsphilofiophus 9,31. vnuseGra-ciafiaptentibusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10,8 t_Anacletus antipapa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;258,57 Anaphritusffe fuafiruftratuscseditur 126,32 K^naftafiius imper io puifus 128,49nbsp;Andreas Caroli Fng.regisF.Ludoiiicifiraternbsp;310,43. in Apuliamadfleregni mtflus,anbsp;RobertoR.adoptatur322,31, 33. Pont.nbsp;Rom. filicitatpro corona 327,43. paPlAnbsp;pecuniacoronatur 329^2,24. Jericoh'nbsp;epuco necaiurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;335,2^ Andreas cii Bela dr Leuent a fratrib. D. Ste~ phani regts monitu infidtasfugit 18 3,49nbsp;Andreas dr Leuenta pro exploratorib.captinbsp;194,55.adregnum Fngariareuocantotnbsp;193,16. 841,43. Eorumedtclaethnte^tnbsp;195,42. parentesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198,9 Andreas i. rex Fngaria 842,3. regndunt 197,45 Andrea i. rgis bellacumfinitim 'ts 198A2. 199,1- bellum C Henr. 111 .trap drfotdus 199,35- diflidium cum Bela fir Are, amp;nbsp;opt io huic data 201,28. bedurn cum Betanbsp;firatreao 2,36. edictum chrifitanu 197,nbsp;45. 'vxor 199,28. obitus 202,55nbsp;Andreas li.rexTngaria 277,53.844,48- Emericofratriregnueriperejludet 275^ 48. imperator fiera expedntonis deed-ratur 278.42. Damiataobfidet280,27. paceiniyuis coditionibus Soldaneimpe-tratain Fngariam redit 283,33,38,45-Plefiens principis filia in iixorem duett
duxfialiitatur 306,2 3. cur Tenet us dill us 307,8. Eiusorigo3o6,27. expeditioinnbsp;Auflriam307,i9. obitus 313,37nbsp;Andreas Paumkirchernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 9-5 0 436,33 i^ndreas Taurinenfis i_Andreas Vaiuoda regni Apulia prafieclus 358,52 i._/nianus epife. Aureliana vrbis liberator, eitisy^miraculanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60,36 i.^ntespop. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21,43 Antharis Flauius Longobardorttm rex 117, 4 7. Antheriand Longob.tr dor u imperfi terminumflatuit 118,52. BauariciregtSnbsp;filiam in uxorepetit 118,2 6. vencno ab-(umiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119,3 ^.^ntiochiaconditor 16,50. deditioinex- peditionefacra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136,25 \.yintoniy Bo.fi.aduentus ad iJTAiatthiam R. eius^ |
IN BONFINIVM.
^itssf^ fcripta 636,41. epigramma, 632,
16 fcripta 404,22. Uber depudicitia co-iugali 383,2.liberdearchitedlura 6 33,34 cAntonitss ruicortim dudlornbsp;^periafcium captumnbsp;lt;Aiqua mir a natura
40 lyio
437,32
S,30
'-Mquileiaab Atilatriennioobfeffa 90,33.
883,10. capta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;92,4.884,26
'^quileiattts 8g,44. ortus 90,24 Aqutleieniifides90,29.rategema 92,46nbsp;lt;Mra Flauiana Viennanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,24
^fagony legati ad comitia Vngarica 661,14 \Mrgentina ab Atila occupt a, urbisy^nome
mutt um 38,33,41. curStrasbtirgdtcla 838,24.864,11
'-Mrgentinaadesfitci'aabHenr. ii. Imp.in-
fiituta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173,34
lt;MrichisBeneuentanorumdux nbsp;nbsp;nbsp;120,11
i^timaT^tis Sogdianus ab Alexdndro vidhts
13,8 ^ripertus Longobardorum rex 124,13. cuni
Longobardorum rege confltgit 124,3 3.
128,40
122,18
in Tictno amne mergitur '^r'toldui Longobardortimrexnbsp;lt;gt;inttlfhui Sfoletantfi dux D. Sabini auxi-liU7n exfertttsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51
'^yirneides dnx ab Jannis cttfia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52^4.1
^rnoldus Bauaria dux,Italixrex falutatua ^i7,3S
'yirnul^hus Bauarus Conrado imp. rebellis adKngaros cofugit i $6 ^2 6. Henrico Canbsp;recenciltalttrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i sjj
^rnitlphiss Imp. phlhiriafi interit 152^2 p '-.Hrpadus ynnorum dtix 132145. Panno-niasinuadit
^liusmortuus, in vitamreuOcatus 3,g ^andri opus in ihmo
^dricusuirpinHus^ad Rom.pont, legdtus D.Stephanenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144,21,40
'^yiulphus Longobardorum rex clo taHus ^31,9,23
AtaulphusVifigotharum rexHifpanias do-mit is Vandal'ts occupt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44,43
'^Athalaricus Italiarex 111,16,3! ^dianaricusGothorum rexChriianos in-leHatur41,44. ByTantyobit 42,13nbsp;!iilamus,Tartarorumdux 330,16nbsp;^tilaHunnorum R.4S,31.S63,2.grattasa-gitpro oblatoregno4g,3y. Romanaspro-uincias adoritur 32,11,2 6. alre obtrun-cat,facium^pro condone dfendit 33,3^
fllt 62,44.63,22. actesinruitin cani-pis Catalauntcis milites^ hortatur 64, 13,33. cumhoibusconcurrit 66,4g.nbsp;fandis 'viris [ape vidius 41,3. Gallios 'va -^i 7 3,30.7 9,11. in Turingtam recipitnbsp;34,3,2 3, inpatriam (econfcrt,'ubtyuin-yuennium moraiur S3,3. Italiam adori-turuspriusmaritimam Adriattcinus 0-ramexpugnat 83,4s in lapygiamcafiranbsp;mouet88,36. Ayuileiamobjidet,(ex-pugnat 90,33. Padudeuertit 94,4. Mediolanum auaritia auans diripit 98,49.nbsp;Honoria ralentiniani for or is coniugtumnbsp;petit 104,1 o .agelium Dei didlus 86 9,33nbsp;Atilaresgelt;e8 38,10.8 i 3,33.atas 10 3,8.
8 8 8,14. arr Ogans dictum 84 ^,41. artes adlrnp.Rom.euertendum 3 3,4. auguritinbsp;ex ciconiis 91,43. dementia in fugtiniesnbsp;colonos^ dr mulierculam probbus onera-tam 846,20^ conuentus tn 'Purtngta 8 80,nbsp;14. corporis dtanimthabitus 49,1. 31,nbsp;13.863,3. deieratiopod cladimQata-launicam 64,3i.843,3S.exercitns3i,4nbsp;863,24.gladius49,16.863,39. ingnianbsp;^infcriptio indiplomatisvtata 32,6,nbsp;8. 838,16. 863,34. legatiadAetiu S}0,nbsp;i I. ad'Theodoridi R. 868,2 3. oratio adnbsp;duces [uos reuerjurt ex Italia tn Hun gar ianbsp;886,31. oratio ad milites 840,34. 843,nbsp;18. 88 t,3i.fauittainSalonen(es84,31,nbsp;veredary 881,4. 'uicuspracellens31,21.nbsp;exitusterribilis 104,44.862,3. 884,46.nbsp;exeyuianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103,2
Atilam Roma obdsoneduces dehertantur 100,10. item Leo pontifex 101,4nbsp;Guares'vndeficdich 131,30. prius Vnni,nbsp;pod Bauartdidi 113,42.131,33nbsp;i,^uarum excidiy cauftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22,20
Allants duro in os infu(o necdtus 402,23 Aiierfa obfio di dedttio 338,20,40nbsp;Augua rindelicorii ab rngarisobffa 138,
Augtitis G^f.Ayiiiteieniireitutor 90,3 i y^alicortim auaritia tudtda diffcrri Jolentnbsp;829,3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Attrana Prioi' loaniti C oruinofauet 663,3 6 i capitur 424,43. tntertt 430,44nbsp;Aiirelidna'vrbu obdio ab Ai:la 6 o,g. 868,20nbsp;AurandusLongobardorurex 124,32. adnbsp;Batiaroriimdticemfitgit, 128,6. italiamnbsp;in;iadit,regnumf Longobardoruaetjui-gt;j -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;---------/.......htr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128,33
2o.lllyricum,Germaniam,Heluetiam^ i^uaebfeffitdreuerfa 393,,4,i4 Gallios'vaat 38,14.866,33.eremitam t_MHralesabImperatoredeciiint 449,33nbsp;eir arujficesde bellt Catalaunici exitti co- ^..^uralium Boemorum dtjno 211,34nbsp;LL ij
I
-ocr page 988-6oOyj 59h34nbsp;^^3,30 o-g^ uria Frid. lmp. ref itua Aufirialaus 5SS,6. fitutnbsp;Aufiriaducum origonbsp;Auriacum bellumnbsp;Auriacibellicau[anbsp;quot;D A B AI snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rex Theodori- CO obtruncatm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103,13 BaFlria Macedonum imper io fubdita 16,33 BaFlrianipop. Baiazethes Turcorum imperator (J^Fyam inuadit Balamirus Vnnoru rex Orogothasfuperat 40,43 Balduinus 11. Hierofolymarex 253,42 B aid U musnbsp;nbsp;.Hierofolymitanus R. 262,12, 26 3,21 Balta Gothisejuid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43,9 Ban Geyfe regis auuncultts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;260,53 Bancbanus regno Tngaria ab ^^ndrea ii. prtefeclus 233,3. obillatu woridedecus reginainterimitregem indicpou- lat 233,3. regis iudicioabfoluitur2S4,i2nbsp;Bannon Pannoniaprimttsprinceps S34,4 0nbsp;Bannontainfulanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,24 B arauiens conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,17 Barbara Sigi(mundi R. coniux ob noua confi- lia cuodiatradita4O5,15,41. liberata 410,5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{479,t7 Barbara imperatricis impudicitia dr Bartholomaus ^uinqueccleenfis antiesnbsp;236,4 Bartholomaus '^aiuoda Bardyllusnbsp;Barficnfis conuentusnbsp;Bafilea Sigifmundusprincepspacem cum A- iafilienfis fynodus indicia 335,42.lt;puaBoe- misindulferit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;403,43 Baffeorum Turcicorum dignitas 440,50 Baernapop. Bathonis Pannoniorum rgis t^iti 20,52 BathorOpospraclaro facinoreingnis 203, J5 Bathus Tart ar or um rex in Vngari irrum- pit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;233,3,15,34 Bauaria cfuibusc diFia 115,2 5. olim rin- delicia appellata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183,53 Bauart ad internecionem caft 113,34. Vn-garos ad[ocietatem bellt inuitant contra Carolum M. Baudetcs Hunnus Bazar adus falachus 7^5,82 ^34,53 J37,53 ^55,3 S20,lS,27 |
Beatrix Matthia R. loidua, Fladiai mtri-monium expettt 6 84,13,30.634,40.302^ 42. Bius virtUtesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;532,53 Beglerbekus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;808,38 Bekefienfis conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,18 Belai. Andrea R.fiat er in Poloniafugit 134, 3.pro Meoneftngulare certamejubityb.nbsp;13. redux in Kngaridi33,10. rex rngarianbsp;approbatus Cfiifiiana religionem rei-tuit203,31,55.842,32. Btusalterafugo.nbsp;inPolonid,( bellumcumatre 202,21.nbsp;. dcrta de rcrtim prdis efiargento 203,nbsp;38. vxorefiliberi 134,31. cbttus204,nbsp;80 Belau. Cacus,rex Vngarorumcreatttr254, 26.844,18.0. Colomanno excacatus 246,nbsp;30. Stephane 11. adoptatus 2 52,l,I2nbsp;Eius vxor 252,22.libert 254,4 0 .tnttdnbsp;didla 2 54,48,55. bellum in Ruieaotnbsp;efi Polonos 255,32. cacitas vxorts fiiajnnbsp;vindicata 255,8. temulentta efrnalain-de orta 258,12. obitus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thtd. Bela III. Tngariarexeligitur 270.2 0.844, 3 6.primuspetitionum (fiprecamfirmu-lasinituitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;230,40 Bela III. expeditie in Dalmatian! cotraj'c-netos 231,32. jeueritas infacinorc/es 230,36. interitusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^75-,5 Bela 1111. rngariarex286,32.S45,4-bcl-luminTartarosfufcipit 232,28,53- cum Tart arts congrejfurus exercitum derttnbsp;235,14,53. Auriaduci ingentcmpecti-niamnumerare cogitur 233,5. Cuma-noshoitio excipit, vndebi maximamnbsp;conauit inuidiam 290,31,44' 231,8.nbsp;in Dalmattamfiigit 300,13' nga-riamredit 301,15. exercitum duett innbsp;Auflriadttcem301,33. in Boemicobelle caditur,ac tandem obit 302,13,50 Bela 1111. vxor ac liberi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302,48 Belgradum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;761,39 BeifariusRomam capita 2,12. contraGo-111,41 424,46nbsp;d7, )7' thosmias Bellum ciuile inter Fngares Bellum inter Fngaros (jr Francos ^39,rlt;l-,37 Bellt indicendiformula Bendegicz, pater Attlanbsp;BenediFuspont. max. 592,33 SS lt;),2$ Benedict us RufusTrffluana no uit atk au-Ulor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;542,5t' 546,25 BenediFii cno bium in Cafino monte Lon-* gobardisfpoliatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;120,3 BeneuentumSaracenisincenfm 156,49 Beregen fis conuentus 2(gt;,2S Bercnga- |
ii Vngartam irrumfunt ^tze Butenorum duxnbsp;bibliotheca 3^7,27 539,1$nbsp;400^S0nbsp;vide Buda. 226^1 i 20,2 s berengariiti Italia fr incep s 1^2^16. abyn-garisprofligatur i $3,$ 4.. malorumoti-o[uslpe:ator nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i$tl,i$ berengarifis il. Italia rex 136,31. regno eieclui Kngaroru opera implort 137,23nbsp;berengarifts iii.inItaliamredit is7,4$.nbsp;ab Othone cum filtofuperat'fisi6o,s ,161,2nbsp;bergonti opp. origonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;96,18 bernardui dar auallens Abbas nbsp;nbsp;261,33 btrnardus Italia rex fecuribus capts 148, 33,48 berofus ^Egyptit^ Scythisfugaius 28,48 bertharitus regno fugiens Gallos in Logobar-doscocitat 124,1 s,$4. Garimbaldo regnum aufertnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126,32 benorum pugna cu Salamone rege 220,13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^1,4 249,42 $95,19.6 31,40nbsp;bigaab hominibuspra iumentorum tnopianbsp;traHanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306,13 bihoriensconuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,16 bladiaus Boemus rcgali dignitate donatus blaus Forgach Carolu regem cadit36 4,41. 363,1,10. pnasluit blaus Podmaniczkinbsp;blafius rebellisnbsp;bledaAttilaater 8^3,34.nbsp;blondi error 276,33. vannasnbsp;bodroghiens conuentusnbsp;boemta regnu fit 247,40. in ducatum re-ciditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;248,38 boemiejuales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$ $2,3 3.6 0 3,6 boemitn Fagariamirrupentesreprei 208, 10 boem or um ad Cafitrem defciio 440,10 .a-Ilio dereglseleFiione4i3,3.418,13.420, 3 7. legatio ad Imperatorem,de reddendo Ladtao 478,49. legatioproreglse-leHione 661,21. legattoadVladiaumnbsp;732,47nbsp;boemorum^Auftraliumdt'enfio 211,37nbsp;boemica expeditio principu Germania 3 93,3nbsp;b oemica comitianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$59,32 boemicafr at emit at es ex Fngaria eiela 319, 4^. 524,5,29. 528,21,33.339,9.541,7nbsp;boemici regni competitor esnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;504,20 boemicum bellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143,41 boemicum bellum aduerts Georgia regem 54^,38. 333,43 boemundus Antiochia princeps nbsp;nbsp;nbsp;233,16 boetius exilio mulllatus, detnde reuocatus^ occiditurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111,22 bogdan Falachorum princeps nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;330,33 |
IN BONFINIVM. Bofi aDacisdeleti Bo le (laus 111. Boemiadux Bonifac v 111. anathema in Vngaros 313,1 Boremundus Gothusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46,23 Bor ich US adulterinuS Colomanni filius 24 3, 47. Vngariamtnuadtt 233,40. inpra-lioiscafrsfugatur 237,34. Eiusfortu-naextremaefrexitus Borifihenes . BorusFfienfis Borfodienfis conuentus Borfus Gomes rexdeclaratus exilio punitur 232,36 Bojena Lodouico regi rebellis Boenenfis clades Bolnanotto Bofrorifretum quotfradiorum 20,17 t2,4S 20^,23 il,3 0.11,7 569,41^ 20,Ii 34^,36 397,30 330,38 Bothondi Fngari monomachia cum gigante Graco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;239,13 Brati(lauia 338,1. videFratiauta. Brattauienum fides in lAatth.R. 370,44nbsp;Bratiaus Boemta princeps fratrls auitiamnbsp;fugitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198,2^ Brataus Boemus Auftrales fundit 211,37 Brattaus prtmus Boemia Polonia^ rex de- claratus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;212,24 Bratiaus Morauia dux, Boemia ducat it af- Jequitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207,23 Brixia ab Jannispopulata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;96,31 BrodaTeuthonica 390,30.391,16 Brunna Pragenfibus expugnata 390,47nbsp;BrunnenesIdatth.R.ob(equiumpollicentur 335,18 Buda Atilafrater, regni conirs 32,23. ab Atilainterfecus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33,3.880,33 Buda arX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;880,49 Buda alias Ofen 880,30. fedes regia tn Fn-garia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27,34 Buda vetus fr noua Budinis diFla 24,10 Buda vetus,olim Legio Germanica 182,3. d Carolo (JM. obfejfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141,29 Buda templum D.Stephano regeinchoatu, Ladi(lMperfeFlum 182,4. D.virgintnbsp;ades drffa (fr Ladi(lao condtta 220,10nbsp;Buda legattjceleratitmumfa^nus 18 3,3 2nbsp;pnanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189,33 Buden fisfrditio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 410,10 Budinumfitccenfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477,3 Bulgari Auarm hab it um vtrpant 22,13. (JALyfiasoccuparunt 22,3. Italiaregio-netncolunt i2 6,43. Conftanttno Imp. proigati 137,9. d Lud. Pto repret 149,nbsp;29. catholicafidei dogmata recipiut 131,nbsp;13. Fngaror um tributary 133,3 3. d D.nbsp;Stephanafunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181,34 tL iq |
E X
ab mgArisrex cifrobatay 317^i Cml f. rngArilt;e re gem coniiuttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;321^47
Carolus tj^artelli F. yngarite regno fotitus 30 7-gt;3h4330{i^9. 843^31. Eiusorigonbsp;307^38. 'vxorejrliberi 310^23,317^33^nbsp;5gt;30y4Sgt; 321^41-
CaroliFngariinregis bellum cum^MatthAO principe 317^^4. pietas amp; religio318inbsp;j6.319^32. periculumafamtliari31nbsp;3. expeditioinFalachos320,10. ftudiunbsp;de Neapolitano regno Andrea F. cofiquennbsp;do32i,44.322,28. rijfegradenfisgacinbsp;ficatiocum'uicinisprincipibus 323,23.nbsp;munificentiainexteros principes 324,3,nbsp;obit usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;324,49
Carolus Paru us rex Neapolitanus 333,8. Proceribus Angaria euocatur ad regnumnbsp;3 3 lt;1,16. negleSlo 'uxoris conlio in Fti-garidpfoficifcitur339,10.360,9,21. be-neuolentiam mulat er ga Elifabetham dnbsp;rJPariamreginoi361,7.363,17. rexVn-garia comprobatur 3 62,16 .abdicatuMa-ria inaujpicato coronatur 363,20.3^nbsp;mierrime inregia trucidatur 3^4',37nbsp;363,10. Eiusfilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^dj7
Caroli lapis, caftellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39^A^
Camtrus Polonia F.323,23. Lodoutco V1-gariaregislioPoloniareguu lgat 324^ 28. obitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349A7
Camirus Polonia Regisater, Eoemorum rex declaraturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4eiA4
Camirus Cafimiri PoloniaR.fdiut ab con-iuratoribusrex Fngaria degnatur 3 64, 20. venitinVngariam 366,1. Nitrianbsp;obdetur CMlatlh. Rinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$67,26
Camirus (andlus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^^ )47
CamiriPoloniaregisoratio adtj^atthiam
R. 373,27. obit us Caipfameenesperimuntnbsp;Caioniavrhsnbsp;Catouiaobfitnbsp;Caitatis conruanda exemplumnbsp;Cartferrens conuentus
I N D
Bulgaria VfjgartstribiitariafaTla 303,20. rebellis aEodouico regeadfidem redact anbsp;34S-,47
Rulgaria termini
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -j ,
Burgundiones olim Fandali Burgundionum origonbsp;Bjfzetiflaus Boiemua duxnbsp;c
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449,27
Burgundia in ius Imper q concedit 188,33 21,31nbsp;38,34
193,49,33 A D A N F art ar or um rex Rodanam ex-' pugnat 293,22. Varadinum occuptnbsp;297,40. Croaciam^vtramq^Myamnbsp;300,21nbsp;13^,38nbsp;430,32nbsp;234,i6
25,17 471,19
populatur
Calceorumolea come fia Callimachus poet anbsp;Caloioannes Grac. Imp.nbsp;Camariens conuentusnbsp;Campus Merulanbsp;CandolusaGalliS pont.max.creatus 206,16nbsp;Canidij centurionisfiratagema ad terr endosnbsp;fjofiesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21,32
CaphaGenuenfiumcolonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12,20
Caput cadaueris loquax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398,42
^arambus AaprafeEtus 430,43. inpralio captus Coruino'venditur 431,8,31.432,nbsp;8. ifitriumpho ducitur 434,17nbsp;Carafusfi. Fnganca clad 'istefiis 231,40nbsp;Cardinalesculeisinfutiacdemer 334,47nbsp;Carmficts cuiujdam pium commentum 246,
30
C ar ni0 la va fiat a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^9,33
Carolus Balbus Vngarape bellum intulit 130,34
Carolus Caluus reruin Francia potitur 130, 47
Carolus loannis Boemiargis F. 3 23,2 3,34 Carolus i, Sicilia R. quos Comits er ear itnbsp;312,28
Caroli i. Sicilia regisgenealogia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;308,1
Carolus 11. Sicilia R. quos Comits crearit 312,3 2.Eius liheri3O7,48.3o 8,43,309,32nbsp;Carolus iri. Siciliarex,Fngariaregnopotitur 312,13.quos Comits ordinarii 313,12nbsp;Carolus Magnus Italiam Longbard is a-rit 131,28.133,28.136,2. inHianinbsp;cum exeitfitu contendit 136,43. bellumnbsp;in Fngarosmouet 139,43. Leonepont,nbsp;coronatur 144,36. imperium cum Irenenbsp;dtuidit 143,16. cdftitutimperij rebusnbsp;obitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147,38,32
Carolus Martellusregni Fngaricihares307, 43,49- rexFng.creatus3 08,47.3 09,4.nbsp;313,23
Carolus Martellus difficult er regnu affoqui- /zzr 313,23.314,34.316,3 0. auclori-tate apoolicatandadipicitur 316,32.
704,19 j8aS
4,49
436,3 121,33nbsp;24,32nbsp;Catalaunica ptigna acies, ducum exhortatEnbsp;onesadmtlttes, cexitus 64,13,33-66,nbsp;30.838,2.872,21,34
Catalaunicicampi,rJA7auricidi7ti 63,42
Caucaasmons 14,3 9- aScpthisGraucaus dilus
Caudicorum numerus Ceas Bulgarorum dux cas
17,26
630,10
281,44 Cedoaldus Saxonum rex Roma haptizatas
^^^'65
Ceruivehictdis iugati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27,10
Chaba Athilalius 103,3. 889,8. in Graciant
IN BONFINIVU;
c'tfKfagi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io^,6
^haba. citm Grtecia r ettert et ttr^ tue redeas :
frotterbtumVngaricum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^0^2
^haha Vngaroritm rex a Carola M. obfffiu
^bacAfsnu-} Vfinorurex Torum luliu obdet t2/^. Foroiulianostnuadit i26.,i4.
^bacanni Vnnorum regisfdtii cum Agilitl-
pho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^19,41
^bncttarumopp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134,40
^baleedonen(e conciliu cy::x.yi.patr 10^,21 ^bnlcis Ture occupt anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^ 3,^
^barit'uirgo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186^26
^bena Vnnorum dux cam centum amp; 'uigtn-ttquincjue mtlibus cafu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4, so
^beronne(u6 Dromos Achilleus dicta 4.,
^3
Cbenarchum proditione occupatum4s6^2o ^biaciorttmfarnilianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13 4,3 7
^^tldepertffs Vrancortirex tpuater cuLongo-
bardis bellugerit $2.118^6^22^40 ^bingifa primus Tartar orum rex 2S 6 ^s2.
23S^(f
^bi ongradienfs contient w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26^21
^bremefumopp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59lt;3^S
^brtflianortim clades ad T^opolin 376^
2^.37S,is
^brunnus Bulgar or urn rex Leone Imp. cat-fiss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147.^20^46
^bttndus Vngarorttm dux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134.^ s 4
. ^bunorum bellum cum Vngaris 2 0 S.^2 0 ^butiorurnin Vn^^ariam irrumpentiu cladesnbsp;226,so. clades altera multo maior 22 S.,nbsp;14. clades tertianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229.133
^bunorum infolentia ob Vngaroru regis in-dulgenttam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;232.^48
^lt;^Ciconiaprfagium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SS3,4^^
Cirnrnerictisfintis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12^27
Circult ortbus AtilaiudiciuS6i, 9.884.^43 ^iuporis interittisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.^2.^23
^izuicomes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;231.^34
^laud^ fircntia faLta in Gothos, eim^^origo
amp; honores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 7, lt;3,4 3,3 3
^lauflrumburgtim expugnattim 393^14 3-lementis pont .auarttia fr (oltcitatio de pace inter loannam Apuliareginam frLo-douicum Vnga ria R.nbsp;Clodia Venetis ablatanbsp;eeorum mansnbsp;Cedaorus Longobardorum rexnbsp;Colecenfts balicainflitutanbsp;Coletta metropolis
Colomannta facerdotio definatus in Polo-ntamfugit 232,23. LadiaoinVngari regno fuccedit 234,8. 843,42. Venuesnbsp;Caimanappellatus 234,13. delatitfacranbsp;expeditionisimperiuabntiit,ib.2 9. fheranbsp;expeditionis exercitu trantu prohiberenbsp;nititur233,9. fiatremouens eidem re-conciliatur239,28. Rutenis frChtinisnbsp;fere ad internecionem cafiu'S,tb. 3 3. fr at rinbsp;rebelliigne/cit 244,39.243^1. fratremnbsp;eiusj^filittm excacatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;246,23.
Colomanni R.fdus cuVenetis 238,43. bellum cum VenetU 240,3. bellum cuHenrico N. 243,48. altera vxor adultra 243,44. liberi 238,40. fomniu244,2i.nbsp;morbus lethalls246,39. mors 249,34nbsp;Colomannus Belan n.ater ex praltofugitnbsp;^9S,47,SS
Colomannusmartjr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^8,49
ComesPalatinus aTartarisfufus 292,31,32 Cometa 119,13.130,33. 324,44,47^323,nbsp;42.332,2,383,42.493,40. 302,46
Cometa duo mulvif Comum colonianbsp;Concordia ah Vnnis dirut anbsp;ConfliHusadSant Peltennbsp;Coniuratio in Matthiam R. 364,18t coniu-r at er urn epiflola ad Cafimirum Polonumnbsp;3(gt;5,^4
Coniuratorum poena inaudita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;713,11
Conradus Dux Boemia eiicitur nbsp;nbsp;nbsp;13 2,10
Conradus Imp.principes rebelles adobfequi-umredigit i36,i7.eius res gepai8 2,28. morsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sS 9,3
Conradus Imp.Sueuus facram expeditionem fufipit 261,3 9ccie ipendyfacri Vn-gartamjpoliat,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ib.43
Conradus CAIorauia dux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;211,48
Conradi cuiufdamingnispoenitentia 19S,
ConansImp.Longobardis belluinfert, Be-neuentum^obdet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;123,8
Conantiaair Atilaoppugnata 38,29 Conftantie^s conuentus 386,47nbsp;Conantinaconditor nbsp;nbsp;nbsp;231,30
Conantinopolis aTurcis occupata 489,3 Conflantinus Imp.parta de Bulgar is 'uiHo-ria,elephantiam oritur i37,9nbsp;Qonantinus vi. SpolctaniBeneuentanif^nbsp;due at us fines populatur 138,30. amatrenbsp;excacatus in careers obttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143,2 3
Qopulchus dux cum Chtinis adinternecione cafitsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228,14
Qorbulus oculispriuatus ob lafm regia maie fiat em nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128,22
LL ii
CWkm/ '?.' V piltf 4^*8^
340,10,SS
347,21,33
201^2
I0S^t2 ^74,3S
23,S3
*5^
V'?
INDEX
Cordula virgo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78,43
Corthutus Beemiagubernator 392,10 Cornamburgiobfidio 621,29. captioag^nbsp;16
Cornuburgum captum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;593,30
Coronacolonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86,13
Corona Vngarica amiffa ,diuinitus firuatd 316,4. regtna bisfubtraSla 413,32.418^nbsp;2.dffurtumdeprehenfum423,32. fru~nbsp;ftrafipe ab Imperatorerepetitur 46 31,13,nbsp;523,53- 523,32. tandecertispaSi'isre-dimitur amp; redditur 332,11. 333,3,33).
I 633,30. Budddefertur676,33. dno-bditate repetitur Coronandi cieremonia
Coruacia undediSla Coruacum opp.nbsp;Coruina domus monument anbsp;Coruina familia 'vetufias etpropagatio 313 jnbsp;Coruorumauguriumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;364,26
Corycianum bellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;611,8
\ Coldroas P erf ar urn rex dtu graffititss ab He- radio vindtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;122,26
Craccouia d Ladtfiao Vngaro obfifia 130,44.
phtra in Grace out a.
Crafiinus magnorum malorum autor 45,49 Cremona d Longobardis dirut a 120,33)nbsp;Croat.e trecenttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;607,30
Croaticuiufdamfortitudo 712,23 CroatiaVngariaadtecla 224,44. Lodoui-eo regi rebellis 330,24. d Sigtfm. R. rece-f2anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372,53
CrOatiatitulus d Venetts vfurpatus 140,13) Croia captanbsp;Crue is figura in lunanbsp;Crupa, Maria regina careernbsp;Cumani in Vngariam migrant Bela 11 r i,nbsp;coceffit2^0,36. ab VngarismaletraSia-tiadTartarosdeficiunt 294,3 2.43. dnbsp;Ladiflao iit.fufi304,41. adChrifiiani-fmumruocatt 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;350,43
Cuniculorupellicula tributt loco data 273,10 Cuno Bauariaduxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,13
Cunt pent Longobardoru rgis monomachta cum Ha^rinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127,13
Cup a Simigienfium dux, coniurationis in D. Stephanum regem autor 17 2,33). in quatuor partes dijjecl usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27^,33
Currusffonte promo tiens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133,14
CufidiVngari le gat io ad Suathem Sarmata 133,21
Guten Cumanorit rex in Vngariam migrt 290,36.ibidemobtruncatur 23)4 12,23*
Cut he feus Chunorum princeps Cyriafius infuperandis Sac is
po 1)^26.710^21
67^,23
^27,20
527,22
52 ()-,24
(gt;03yi) 206,1^nbsp;3 lt;gt;^,$2
220,S 2
25,43
' Milt 4
Cjridcue fepntificatu abdicat 75J. eSvir-ginibus faCris cddttur
Dacia eiiPspnecipud vrbes acpopuli 5,25 Dada vafiatanbsp;Daci adem cum Dauisnbsp;Dacorum nomen vndenbsp;Dacornm iftrianorum or tui
5^4',4-7
6,44
6,47
27,24
Dalmatd Mario, Afinio Pollione, Vibieop-pugnati, tandem Valerio MeJJala domi-ti 21,14. pitatica atteti 267,7. ad Grdcos deficiuntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267,48
Dalmatia ab Atila vaftata 86,14. d Vene^ tlsad Vngar os deficient, liber tte Co lorn anno donatur 13lt;),6yio,52. aVene-tisreceptai40,3, cum Croacia Vngarianbsp;adieUa 2 24,44. db Vngaris recuperatinbsp;242,49. a Sigifinundo regerecepta 372,nbsp;53. Venetisvenditaa Ladiao ^.^pulo,nbsp;fecundumalioiuosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;382,23
Dalmatid pars Coruatia appellat a
Dalmaticdres vt in Venetorti potefiate per-uenertntSigifmundiR.tempore 401,28 Damalciohfifiio
Damafipont if. iniqua tempora nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42,3 7
Damiata Chrifttanis obfea 280,27-pugnata 282,1. Sarracenisredditd283, gt;
Danubius fl.7,4 3. iflerdiSius 7,55 Dapho Longobardorumrex 216,39nbsp;Daui pop.
Dealbatorum mirabilisperegrinatio 383,28 Decius ex Pano ni a oritindus, 122 Chrifiianosnbsp;crudelisyideof^ interfe}us 20,46-35,49,55nbsp;inDelatoreslexnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22,28
D.Demetrij oppidum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^4,46
Demeppus duxfuoriiteporufiriptor 36,47 Derbicum firiel urn ius,item crudelitds in finesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18,22
Dederius 'vltimusLongobardorurex 131, 26. indeditionem a Carolo M. aceipiturnbsp;236,37
Detricus, fiue Dietricluft Veronenfis, aliis Thetricus,auxiltdriuscbtra Hunnos 863,nbsp;2.837,27. imrn or tails diSius 8 lt;54,34.nbsp;^..^tild fe tun git eumfi^ ad bellum Germa-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot; f 866^45
23.8 564,51.732,43
32,47 884,311
7.8
msinferendutfiififii^al
Diacensepifiopatus
Died
DiceneusGothortnn Jux
Dip^ndfmifjdptticitid DionPrnftus
Dionpus i^eechptiel/ttmrege coronai 417,
40. paci^fequefler
Dtopht'
4^ 9-,2
ii2,44 i9gt;53nbsp;6o3,iOnbsp;io,4nbsp;iiS,}nbsp;103,3.106,27
IN BONFINIVM.
^iopbantes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13,1
l^oblaloloa^uatA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;617,18
igt;ominicie faient is vxoris prudetia dr vir-tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41,32
i^ominicus Albensprapotus 646,31. dr eius oratio 698,7. faradiens epifc.pro-nunciaturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;730,10
l^ominicus Maurocenus Tenet or u dux 267,8 igt;omitiani Imp. du expeditiones in Dacos
7,22 itraco medicusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;246,44
igt;iaculaTalachia princeps Turcica expedi-tioncm dijtadet 460,41. Coruinucapit 467,6. capitepuniiurnbsp;l^gt;'i(fdr inaudita crudelttasnbsp;i^rauu/- fl.nbsp;i^riuaftumnbsp;l^romicheres Get arum rexnbsp;l^rucihulphfss Sueuuanbsp;i^urichus Atiltfiliusnbsp;P'Berstorphii expugnatio 6 24,31
Eccius Salmenfis Com. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;833,2
I'etjpatriciy Rom. fas dus cumTheodorico R.
46,34. induftriaindefendendo Imperia amp;folicitandis auxiliis contra Attlam 36,nbsp;1.37,10.60,23. confticlus cumAtilainnbsp;campts Catalawnicis 63,43. 66,49. in-teritus 103,28. quareAetius.nbsp;i'ddr Edemen,Chabx inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;889,29
lgnhurgfobdio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 33,4 9.63 6,11
^ledoratus imper inftitttius 16 3,37 ^lifabetha And. is.F. eiusfi^ faniiitas dr mi-faculanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284,20
^lifabeha Coruini vxor pro filio apud rege int er ceditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;496,23
i^tbethaLodouici regis mater in Italiam proficifittur 327,21. in Tngariam reditnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;328,39,48. Eiuspietas 328,2
8'ltlabethaLodouici R.vxor Palatino to ni-miurnfidit 333,19,23. Eius miferandu faiumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;367,12
lilfiabetha Sigifmundi Rlia, Alberti vxor,
Regina(alutatur409,28. corondreTiam Jurripit413,3 2. posiAiberttmarittmor-temgrautda regni conforte petit 413,2 2,nbsp;4 o. edito puello pet it tnern irrita cuptt,nbsp;fedfiufira 416,31.417,24. infant e quadrime fl rem c or o nar i curat 417,37. pue-rtim dr coronam furrepta Frederict Rom.nbsp;imperator is fidei tradit 418,2. lio Boe-micum regnum recuperare findet 418,13.nbsp; maxima Fngaroriipartedeferitur 422,nbsp;19. Pifonianamarceobdet 436,27. adnbsp;cert a pads pad a r edigit ur 439,10. obit
440,2
Blmichm partem Tjeneni proptnati bthere vxorem co gitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116,20
'Emenricus Amalus Gotthorum R. nbsp;nbsp;S 34,6
Emericus D.Stephani reg filius 17 6,^j .pie~ tati religioni dedttttmus 177,13. ca-ftitatem pratflare diutnttus iubetur 177,nbsp;33. inter dtuos ex miraculo po7i mortemnbsp;re lat usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7Si3lt;f
Emericus Jtxor regni, dux cTitra Boemos 32p,2o. caflradeferit 343^32nbsp;Emericus Vng. R.patrtfuccedit 273,14.844,nbsp;42. per fyncopen Henricus dt^us 273,23nbsp;Emerici R. bellum cum Venetts ad ladramnbsp;273')3o.iraternumbellum273,46. mater 27 3,23. obitttsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277,10
Emerici Drenceni prxlium for tuna 706, 43.708,28,38
Emericoprincipi bonis priuato, omnia ref t-tut a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,30
Emmanuel Imp. Gr^cus Rom. imperium d Pont.petit 269,34. EiusfceduscumSte-phano iss.Fngaronbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266,34
Emmanuelis 11. Gr^c. Imp.fcelus 262,27,4^ Epidauriorum legatinbsp;Ephena (ynodus
Ecjuipedum tenus iubati Erdburbanum
709,21
103,19 301,47nbsp;762,39nbsp;Er emit vat es ad Atilam dull us ,eiusy^ va-ticiniumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S6f),4
Ermanfredus Turingortim rex 110,49 Ernacus Attllt;elius 10 3,3. caditur 106,23nbsp;Er nefi us Sueuorum duxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188,30
Emeus pacts amator 213,31. Eadtflao le-pulturatraditus Eruit Italiam adoriunturnbsp;Erulorum etymonnbsp;Efedones populinbsp;EtheriusFrfuht dttcis ffonfus 73,30.77,43nbsp;Euchin.1, Oflrogotharum rex Romants du-cibusfapius reieitus,tandem Philippopo-limcapttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33,23
Eucrattsregniauilor,a filio interfecius 16,
Eudoxia Genfericum in Italia vocat 103,40 Eugenius in. Pont.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262,23
Euryali dr Lucretix Senenfis amor 407,4 3 Euryphilus Gothorum rexnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 2,34
EutropiaNica] fororismagnanimitas 39, 19,41.870,3
Eutycheshareticus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103,16
Excrement a humanain hoemijfa 392,20 ^xpeditiofacra Clemetisaju ftfepta 272,nbsp;8.278,11
Expeditionts/acrteprincipes 134,34. i35,' 48
218,2 S ^07,47nbsp;3S,4-4nbsp;2,27,42
INDEX 761,14 261,27 ^30,49 ^^h33nbsp;Fafitda Gtpidarum rex mitior reddittts 3 3,6nbsp;Feltdanttndignumflelusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^9,3 Feltheus Rugorumrexca(us 208,4 Ferdtnandui Vngaria R. 774,30. in dusnbsp;obitumordtionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;775^6 Ferdindi Archiducis Auflria amp; Anna La-diflaiF.contraSlttsmatrimonialis 738, i Ferulphus Foroiulianus pra fell us Sclaasnbsp;cafiti Flammacleflis Florentinum conciliumnbsp;Fminei imper incommodanbsp;Foroiulienfls Fenetis tribut ari^ T,' 2\ M E s /' Pannoni Farin wcns effeSlusnbsp;Fa,rnAldns dax Sfo Ut anus 322,33.323,33 /7,2f iaS^iS 34^21nbsp;409,1snbsp;357,4nbsp;267,20nbsp;Fr and ex Fngarids facultattb, dati 139,nbsp;13 Frando equituni wagt fl er obfeffus 11 S, i g. Fr act flus Batthiani, b anus FiaLmatia, Croa -tia Sclauontignbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 57-,33 ^rand fl us Perenni eptfl. Varad'tenfis767,s4. Francifius Petrarcha Franciflus Phtlelphusnbsp;FranctflttsZaynbsp;Franconia Gthisfpoliatanbsp;Fragepanuw famtliawal excipit Gelaflumnbsp;pont.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 s 4,1 Frangepanuwregultin Fialwatta regnant 301,21 FratresBoewiflatrones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;478,18 Fridericus AEnobarbus Papafit fltpplex 271, 6. inexpeditione/acraobit 272,20,^2 Friderci AEnobarbi lmp. Rom. gefla in Italia 264,40.26 s-,21,49.268,36 Frtdericus Auflria duxTartaros injequitur 294,4. Bla 1111. trescomitatusextor-quet 297,s,i8. Fngariam'uaflat,ib.27.nbsp;tn monomachia occumbit 301,40 Fridericus 1, Rom. artathemate feri-tut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;282,4 3 Fridericus Imperator Poemia^uberhatione renutt42i, 17. ne^vi^ne^precibusadnbsp;reddenaaw corona adtgi potei 46 9,12.nbsp;47 8,44.313 ,s 3 .Romacoronatur 47 9,26nbsp;Fridertcus Saxoniadux, Alberti R. auxtlia-riu8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412,43.413,4 Friderici i n. nbsp;nbsp;nbsp;bellum in Matth ta Corui- num 320,11,49. padficatio 323,93. ei-dem bellum Matthia indicium 392,38. legatiopro pace 3 96,20. noua molitto in^nbsp;tJTIatth. 610,1.618,22. renouatio bellinbsp;tn eundem 643,13. legatio pro pace 647,nbsp;33. fduscum Matth. R.63 3,30. Uga- |
tio ad comilia 'ngarica 660,3 F fiquot;Matth. R.di'ierfimores 5^7d3 Friderici si. amp; (jMaximiliani concordta cum Fladtao R. Frigihechus Fur car um pra feel usnbsp;Fur to Scythis nihilgrauius A B R, r EI, Agttenfis Gaidulphusdux Bergamenfis Gallipulcbroftrategemate elunbsp;Gallia t^riana h are fiinfectanbsp;Gallus e Foluanus Impp.cafi 742,3 t 476,19 29,11 57F5tnbsp;119,17nbsp;124,55nbsp;73,4^ - - - LZ............ri . GarihaldusBauarorumrex 118,27. aScla uisprofligaturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121,32 Garimbldus Longobardus regno exuitwa Berth ar it 0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126,3 t Caar Slickius trium CafaruM fecretarim 406,41 Geberid Gothiciregisbellu in Fandalos 3^, 19 Gelauspont.Rom. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;233,4t Gemerienfisconuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26 y Genouepha virgefacris initiata ptA^' (anFiitas emiractila 79t24 G enfer te us Fondalorum rex^ualU 45,45* Romam occupt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103,42 GenuaSaracenisexpugnata 157,52 Ghiokapertinax fides in dominum 376,4nbsp;Gijera Eliflbetha regina ddit us omnia de-pradatur 426,30.0.puero regefl^num-misdonatus43o,47. aFladtatfalUo-ne oppugnatur 433,3,21. Polonosinfi^nbsp;ni 437,32. pertculo, FladtatR. opo,nbsp;liberatusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;453,5 0 Gifcraconcordiacum Agrienepiflopo 438, 2. 'vide loan.Gifera Gifulphus Beneutanus dux Eat^ oppida occupt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128,27 Gifulphus Foroitiliens dux occumbit 121,4 Giulaarcisexttusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;831,1 Giula, tertiusfeptem ducibus Fngarorum, Giula Fnnorm duX,idem gui IuliuS 76,7' 'virgities [ocras caditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78,24 GeorgiusDeotesmagnificSigfim R.do-natus400,37. in Fngariam fugit me-tu Turc arum 413,40. f_^murathis in-dtis petit us ad Pladiaitm R. fl c on fed 431,14. Coruinofit[upplex 476,1,34-Et Roflia regnum Turcisredditum 460,nbsp;6. Eiufldem ingratitudo perdta innbsp;Coruinum47o,27,34. 473,30. libed 534,13 Georgfus Pogiebrachtus Ptatfeonis fllfHO^ 412,33. Boemia gubernationemnbsp;adept USnbsp;nbsp;nbsp;421,43. Cafori opent frgt; |
IN BONFINIVLI. fert 480,3. cum Ladiao congrediturnbsp;4pp,4t. deneceLadifairgisjtilpeclissnbsp;30 2,p. rex Roemix declaratur 304,7,nbsp;34.832,46. inarmiscontra Matth. R. 553,46 ^eorgij Pogiebrach plta c Matthia rege 310,30. colloquium cum Matth. R. 3 3 6,nbsp;21. obilttsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;359,19 ^oorgiusraidaffiiisvafer 373,23 ^eptdarum etymonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33,3 ^^Hrdiepiopi e focioru martyriu ip6,2 ^^tmanimores,emiraculaab eo dita 71, 34 ^(r manieur Hngaris mixti ^^ctrudis reginx facinusnbsp;fits quid ^lt;:caaa Sicilix regina ^etxvndedteii Metarum orioo 107,40 27 9,0,17 7,1 74,35 ^,55nbsp;^,4t .....quot;'6' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ffatfry^KgartTe R. 219^47. S4}^ i^. Maqnf'ti ex cognorKento dtultsnbsp;222^38. fairueU regno csdere cogitans obit 223,8,2 p. Pius fuga in Polonia 204, 44. fdt4s cum Salomoner ege 206,^0.nbsp;ditcordta cil codent 211,18,33. 212,43.nbsp;rconcilit io 213,2 p. difcordia iter at.tnbsp;213,^0. pugna cumSalom.R.wclorianbsp;21^,48. ediclainfacinorojos 220,12,nbsp;libcrinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 8,3 11. rngarortlrex cligttur2SP,i4.844, 23. Hiiiu/. bellum cum Alamannis 2sp,nbsp;23. belltimin Rtitenos 264,15. libera-litas inatres 264,8. obit tu 266,13nbsp;^ey\a pyigaroruprtnceps, alter Numa Pom-pilius 163,24,31. ver am religione propagate inter fuos udet 164,16. mori-ttlr 166,2.171,2. eifiliiareligionis re-167,28 I op,31 124,13 formator promittitur ^^ycerius Itdliie prnfeusnbsp;^odepertus Longobardoritm rcxnbsp;^oihi ninde progrei guas regiones occKpa- fint31,$2.32,2s. pipientia amantes SS- diiplices 32,22. a Romanddefici-nt 34-31. Martiano 011011 patrio, re- pet tint 3tf,34. o Clotidto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oiicli 3 7, S. iternm vtii Aiireliano imper an te 3S, 4. ngiilifngulU atireis ojcnditi43,24.nbsp;in tres partes dtuifi 1015,47. Rntios fiiisnbsp;(edihuecijciiint 108,26. Suciiosfuperantnbsp;ciimScjr'is 108,34. PannoniincoUnbsp;^35,24 ^othicornm herottmprOjdpia 33,24 ^'Othorum (Gcpidarum bellum inteintim ^othoruttccejis paieriani et Calient Impp. |
tefnpcribi:s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36,8 Gothi/ediis rex Hies ilyniitantis declara-tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137,^9 Graccouia 3,4 r. Polonoru^regumfedes27, 33. obione abFngaris Uberata 32p,nbsp;43,49 GrxciprimiTurcasin Europa eiiocant 376, 30. in Italiam migrantprxTun tumnbsp;tyrannidenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4i3,t Grando infanxmagnitudinis 36 3,13.14 p,3 p GratianiisTheodolium imperq coportem facit 41,3 3. in Gallia cxdittir 42,34nbsp;Gregorius Croacttsrebellis bis damitus 330,nbsp;26,32 Gregorius 11. moritur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130,44 Gregorius x.pont. Rom. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163,30 Gregory Dialogus de vit is anliorum,Ten-delindx rcginx dicatus iip,i8 Grimoaldus Beneuetanusdux 123,3 3.Longo bar darum regnu occupt 12 4,2 2. rti-pta vena interit 126,47. Eins common-tiiminrecenfindoexercitu 126,27nbsp;Grimoaldus dux Beneuentanus Carola M. tributarius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147,33 Grimoaldi pueri facinus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121,1p Gutltelrnus Hetrurix princeps Apulta poti-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188,12 Guilielmtis Sicilix rex d Papa excommuni-catus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264,33 Gundipergx reginx pudicitia d feruo defen-ditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124,7 Gtintim obfejfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;620,4p Gypfusfarinximmifius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262,8 Gyx D. Stephani rgis vxor 'isfacinus 183,3 7 Gyula H. Stephani rgis auunculus 181,12nbsp;1_T A D RIV s mons vnde diclus 21,4nbsp;^Halarts Brixiantts dux ingratus,d Cut-perto rege inmonomachiacxditur 127,1,nbsp;14 HalibechusMyi feSlus Hamburgum obum Flamburgi de^itio iya prafeet us duplici clade af-531, 617,43.618,43nbsp;620,16 Hamon dui^Allobrogu pacts [ceptiecr inter p'enetos f Gentienjes acLo^u. Regemtnbsp;34S,5 Hemusmons nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449,30.462,6 Plenriciis ^tifria dux cognomento Rebellis f63,42 Hericiis Aurix dux bellum in Hngaros moult 23p,24. cafusfugit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261,12 Henrtctis Goth or urn re.x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106,16 ^Henrietts Imp.Siciltam occupt 272,39,44-273,23 Henricus ii.Impi 7!,31 |
1 T) Y. yi
Henrtcus 11 s.RetrumVngarmiAregnum reituit, commia ingenti pugna eu Ab Anbsp;190,10.191,24. 192,31
Henriet 111. bellum cum Odalrico Boemia duce 293,38. expeditio in Vngaria 199,nbsp;36. fduscumngaris2oo,3j. morSnbsp;203,24
Henricus i v.imp. Salomonern in Hngari regnum rettuitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204,38
Henr. in. amp; Gregory v i l.pont.feditio 212,10,30
Henr. 1 v. bellum cum pont. max. 233,20-expedttio in Vngariam 221,32. vxor 206,40
Henricus n. cum Colom anno R.bellum gerit 245,48
Henricus LippA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 9,3 3
Henricus Saxonum dux Imperator creatus
257,3- ^.^rnulphum Bauarum adobfi-qutum reducit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. 11
Heraclius Per fas aliqttoties fundit ,t andern X, Coldroa regem ngulari certamine vin -citnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;122,23
Heraclio eqtio portam ingreitro ,diuinitus eaobriiiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;223,13
Hermanarieus Gothorum rex,alter Alexander dtHus38,40. perfideinterfeHus 40,
Hernoia Spalethq dux Siginundo R. rebel-
397,30
Heroldus Hanorum rex in regnum rettu-tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;248,19,36
Heuefienfis conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6,13
Hiereaifiribx infeltx exitus 623,6,38 Hieronymus Hut dtfcipulus 386,31nbsp;Hieroolyma recept a 13 7,7. quibits fr quo -tieseuera 137,16. Saladtnocapta27t,nbsp;30
Hierofolymitana expeditio 273.30 Htldtco Attl-e onfa
Htppolytus Aragonius Herculis ferrart-e duels F.
HippolytusEenfis 641,31. 6S^2,io. Car-dinal'isfit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;721,26
HtaniavqediHa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;873,29
Hi no num duorum monomaebiA 356,38 Honoria Valentiniani imp.for or 887,10nbsp;Hontenfis conuentus
Hoitius monachorum pntfeHus ,irtuptio-nis Longobardorum vates 217,2 Hottar Hunnorumprtneeps 833,47nbsp;Hugo Arelatenfis prtneeps Italia imperia polit nrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 37,3 5
Hun . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;623,2.760,13
Huntmundus Sueuorum princeps captuS
208,35
Hunnorum ortus amp; resgea 834,13. migrt iones 83 7,12. aduentus in Panno-niam833,28,43,3i. 836,28. mutoA cadesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;889,17
Huita monaeria etempUdiruunt3871 13
Huitdrumortus384,34.830,13. dtri na383,38. legattoadBafiltenmlyno-dumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;396,1
Huon CaanArmeniaR.338,49.377.44 Hydruntumcaptum
HyemsfauiimA
Hypanis fi.
Hyperborei
616,49 2$3,i2.690,56nbsp;3gt;6-
Hyperboreoynin montium accoU 13,3^ HyrcAnix oppida dr fertilitasnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,3 S
1A c O B V s PicensCafiftramcotlegA43l, *nbsp;nbsp;nbsp;2S.494,iii
tacobus rerneritts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;611,2 i
lacobi regis CyprimorS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;577,4^
lacobtZtke/ltj defeiio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;634,3
ladra anaLadiao plia RxaytA 332,23, 3t
Jadrse col. Rom. [itus S7,33. eins ducs cori-trA fidem dut Am Ab ri2Arts cAdtur 3 3,
lAdrenfesLAdiAum AgitltA R.honorificee-cipiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33 0,4
lAdrenfes exules pelagusinfeftAntes doman-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 J 3,2
lAdrenfesfptiesAd K/garos deficittnt,^ tones Vnet is adfidcm rcdiguntur 13 9,7, 4Sgt; 140,9- 213,43.241,49-267,26,43.nbsp;27^,34-274,27.323,42-324,4- 332,nbsp;3-332,33-343,33
lAgttla LithuAnorum regutus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 43,33
lAmir Boemus fumuli operA e periculo crept us, fr at re oculis priuAtun 92,33.193, 29
lAromirus Bragens epi/copus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i oy,d
lAunenfisconuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,1
i^2ty'il^fitus 334,8. c^eius recuperAti per cdatth.R.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. 2 3
Azygespopuli 4,3i quibus nomittibusAppellart foliti
IglauH conuentus Jgnts 0fient umnbsp;ikach Turcorumtegulusnbsp;lldico eitilxprimarta vxornbsp;lllyrica gens Romanis gtAuiter fapius at-tritA
Imper at or es Rom. nindique malis pret 46, 42
Impcratoria praCepta
il,21
2S3,4^
399,2 i
104,42
^Ο,3
Im^t*
IN B O N F N I V M. ifftperiumi Francostranatum 13 i^iq. Francis in Germanos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s ^6 ^^per diui/io ab Irene amp; Carola M. facia, itper^ inttafores alicpuot ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 S ,,3 S Ififantes ojagientes ad mentionem Stephani regis conttceerelitinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;230^30 lgt;^fidelitatispunitx egregiumexempl 31^^ 3,37 libres Mediolaniconditores $6,3 3, 'vois ftiisfruflrati Romanisfubigunturnbsp;loanna Ladiairor, regina Fieapolitana 40^44 loanna Sicili i'egina^Andre vxor 310,^33^ 45 epuosComitsconflttiierit 312,32.nbsp;mortes Andren marii catefa 333,21^33.nbsp;inGalliamfugit 333 ,iS. cum copis ennbsp;Italiamredit 337,12. Clementiponti-cifipplicat pro regno recuperando 3404.nbsp;Feus mariti prater Andre am 31 i,i S ^2 S,nbsp;32.333,40 ^^^nnes Alemantts Strigonienfis metropoli-570,3. fit Saltz,purgenfis lo^nnese^ragonius Beatricis reginafiat er 6og^2 2. Strtgon.metropolita 616,36.nbsp;^2a,3i ^^^nnes A/erane ftrenti gerit in Albade-fenfione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;427,26 ^lt;gt;iinnes Boemiarexeitescp^res gefta 322,1 g. 323,24,27 ioinnes Bornemiz,z,a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 3 S,g loan. Captftrantes e-xpeditionisin Tiercas co-citator fiCoruinicollega 4^7,24. Eues luciiis ob Corteini mortem, amp; ex mrorenbsp;ohicusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^3,26.4^4,3 loan.Corothna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;475-,2 loannes Coruinus HunniideS Fladtai partitem fecator 422,33. 423,30. Ladtai ptieri partes [uperat 423,2. ex aciefu-lt;^3464,3^.463,21. it Dracula captus,nbsp;moxdimifius467,6. GubernatorFnga-ria creatur 46S,30.S3t,23.pnas Dra-culaexigit 46^,2.fit Comes Bifiricienfisnbsp;4S2,Sfialfis crimtntbees apud regem one-ratur 4S4,3 o. Cilia Comitis infidiis peti-turnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4S 4,4s. 4S 3,23 loan. Coruinielogiiem 496,2g. 314,23. ex-fedititn Atiftrta 469,33. inBoemosla-trocinantes477,3. expeditioinTtercas 470,4. clades (fi fuga 474,13,3 4.expe-ditiopro De[f Ote 476,13. filij493,43.nbsp;infigniaaucia 4S2,17. morbus491,32.nbsp;oratio ad Ladt. R. cpua obfecjuiumdefertnbsp;4^0,40. oratioadmilites 441,30. 471,nbsp;47. parentes,mores cfi in creme ta 423,3, |
P atria 318,36. reiptiblic a Optima admi-niftrdtio469,48. resgefiainFureascum Capifirano486,29.487,38. (entetiadenbsp;concordia inter Vladiaum fi Elifabethanbsp;R.43 9,24.fioliatio alationibus, cappiui-tas fi redemptio 473,9. viFlorta de Durcis 429,2 3.431,3 0.448.26.4S, 27.nbsp;46 7,3 6. de Car ambo duce Fur carie 431,1.nbsp;de Sciabadino BaffeO 440,24,34.443,11.nbsp;vindicfa de Defipote 47 6,1. de nattuttatenbsp;dus fabula 319,3. morituri oratio adnbsp;arnicos fifidios 492,13. obitus 493,3nbsp;ioannes Coruinus Matthia R.fiiltus, nouer canbsp;ipplex630,33. regrtlFngartcicompetitor 6 3 9.40. Et U s dijciplina 6 33,39. de-fionfitto 637,43.643,34.fuga 666,46.nbsp;prtmum certamen 649,9. dijcordta cuninbsp;Zagrabicnfiepifi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;713,38 loannesCi'OaCiaBanus 363,33. regianecii luindex acerrimus 3 6 7,2 0 .tandem dirt finbsp;Jnnum jttppltctumfia crudelttatis penditnbsp;372,18.373.2 Joannes Dyrrhachip dux nbsp;nbsp;308,3 1.309,4^7^ Ioannes Fnnus Fcneiorum orator 337,21. 53S,4t IoannesEuthuesindignifiimecafitis 410,23 Ioannes Frangepantisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;611,8.706,39 Ioannes Galcarus Polonorumdux contra Gi- ferarn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;436,4nbsp;nbsp;nbsp; Ioannes Gara fi dus compedes nbsp;nbsp;nbsp;3 98,10 loan.Gifira Coruinum cladeafficit 477,16. culpamdeprecatur,fi Matthta R. recon-ciliatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;530,9. 'VtdeGifcrai Ioannes harefiarcha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94,4^ Ioannes llardek nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 73,t4 Ioannes Hierofolymitanus R. 282,31. affini-tatemcum Friderico 11. mit nbsp;nbsp;nbsp;283,30 Ioannes Htis gymnafij Pragfifisprinceps 383, 8,21. in patriaconcionatur 386,7. ad (ynodum euocatuS comburtturnbsp;nbsp;386,31 loan. Palaologus, fi lgat 10 dus ad Fngarta regemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;454,55 IoannesPereausGifiranosprofligat 433,21 loannis Pramonfiratenfis cades vindicata 391,24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; Ioannes T^iincpuecclefienfis antificS,cbniti- rationtsprinceps 364,30. obit 369,2 2 Ioannes Robacius pr adat ornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405,1 Ioannes RocheT^anapcisficjuefter 393,39. perfidtts404,2. fugtt, tb.31. Pragamre-tierfistn Pont.Rom.concionatur413,11. indtgenamregern eligendumcelet 304,31nbsp;^'Ioannes Srniriftheus captt epunit us 48 2,31nbsp;Ioannes Faradttfiseptfi. Cortnnt filtoruma- gifier capitur 4 97,47. priftina dtgnitati |
9-eciptf 4P^,2,22. Coruiniorator 66o,q. monachatumamplexus682,21. Etusmnbsp;legationepompa 637-i7,37nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vladtl-
laum R. oratiogratulatoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66p,41
Joannes rayuodaTranuania rex creatur inuitus 342, 32. 343,42. [upplexve-niamoratnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;344-)3^
JoannesViteus ComitatuBihorienfi dona-tur 336,34. Strigoniens metropolita pronunciatus 333,30. coniurationisinnbsp;Matthiam R.princeps 364,30. reconci-liaturregi366,22. obit36^,4. Eiusoratio 311,22. defedioadMaximilianumnbsp;686,1,1 lt;f
Joannes-x-xit.pont. Rom. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i33-,33
JoanesZapolyaScepuens regnum affedat
7 3 3,3.724,36. TranyluaniaVayuoda 757,26
Joan. ZechelCoruiniefororefiater 473',i.
474,24
Joannes Zia Huitarum dux 3 87,4 0 .plu-rimaoppida occupt dr Tabor codit 383/, t. Prgte poteftatemnadus templa euer-tit 3 po,8. luusaltersimquoqueoculumnbsp;amittitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 3)0,42
Joannis Zie calliditas in abigendis prdis 3 3)2,3 3. tnlentia d)feritas3 3)3,i4.ex-trcitus diuijus poli eius mortem 394,7.
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83gt;3,52
Irene Conantinumfilium excecat 14 3,23 Jach Tur cor um prefedus Coruinofu^usnbsp;429,26
Jri oia eptem jriaab Vnn'isinuatnbsp;Italia magna
Julius Vnnoru ax Romanis intatus,, V* decim mtllium 'virginuagmen cedit j6,nbsp;4-7^,24
Jur amentum regt um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 79,3
Juflinianus Imp. Belliriu aduerfus Gothos mitttt 111,41. Vandalicus,Aphricusdnbsp;Gothicus cognominatus eJi 112,26. Bel-lijarqoperamultarecuperauitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46,3
T^Aiazo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^,S
^^Keazo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 364,13
Kelenfeld nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47,13.3 6 3,23
Kenezij Tngaris Tart arts prefedi 299,3 Eeua Hunnorum duxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333,30
Keuicaellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;523,3t
Komorotzkiusfiatriarum Boemicarum co-ryphus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;324,43
Krajfo palus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;765,33
r Adislavs Apulie J^. ad Pannonia regnumrecipiendumfiimulatur 37!,nbsp;38. Tngarix rexdeclaraiur 379,44. innbsp;JJalmattam'uenit380,2. euratotnbsp;in Apuliamredtt 382,43. medicaiopn-elleconcubitunecaturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333,2 3
Ladiaus Cantja486,20.490,47. capitnr 497,51-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79!),P
Ladiaus CaroliParuiF. in Neapoliinn regnum reituitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366,7,2!
Ladiaus CoruiniF. 493,43. Eiufeser-ga regem ,d)iurgium cur Cilia Comit 493,7,48. captiuitas4 97,t3 indignif-mumfupplicium 498,21- corpustranf-latumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^0,42
Ladiaus Egheruari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;724,52
Ladaus Gara Coruino fufus423,17-2 Ce-Jarecaptusplurimirediwitnr 43 3,34
Ladiaus Gerebus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;711,20
Ladiaus Hederuaracaptus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477,40
Ladaus Hederuartus dux contra Boemos 324,8
Ladaus i. Geyfe 1. ater, ex cognomento Sandus,(euPius, rexTngarie 224,20-343,2i.J9uxpronunciatus2i9,49.Ftal-matiamdr Croatia conquitur 224,44,nbsp;Chunoscadit 227,4.223,14.229^3.nbsp;Rutenos in deditionemaccipit 23'- , 22. innbsp;arm ts contra Polonos 230,31. cotra Boemos 231,26. expeditionisfacreduxcon-fiituitur 231,43- obit 232,34. tresannosnbsp;deploratuS233,24- poJiobittinbsp;233,11
Ladtai t.il,a.5la,f,t;233,3 2facinusegregiu) 209,8. fortitudo in Uber an da virgintnbsp;230,20. laus 223,30. prodigiu 216,38tnbsp;piet OS in fr at rem 217,11.1 cefos hofeS,nbsp;ibid. 3 9
^,^4
. - nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S3iy26
lta.ltAdufltgnte dilAnUta. in fri/lina mala recidttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22
in Italia quxgna apparuerint anttLongo-hardor um aduentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114^11
Italorumauitia in Vngaros nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 3 7-, 3
Juan rex de dar at us capitepleditttr 232,317 ludai ex Vngaria exadiinAuriadrBoe-miamcontulerunt *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;330,26
Judaorum Tirnauienum facif/lts nbsp;nbsp;nbsp;18,p
ludeorum i^rbx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^2, j p
Jud-torum Tridentinorumfacinus 380,1 y ludiciorum bontuordo apudVngarosintro-dudusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2'20,46
Julianusponticius legatus Fladiau Eli-ibetham conciliare nititur 438,18. ad bellum Turco inferendum horiatur 44nbsp;30. 433, /2,37. fduscumTurcaini-tum,'vtolandumjuadet 437,30. Eiusexi- nbsp;tusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;463,1
Julius AEmilius medicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47i3
Ladiaus
N BONFINIVM. l^^diatts 11.Bebe CaciB.trre^tacoronare-gnopotttarnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26(f^2o
Ladiaits III* Kttgaria Ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;844^46
LadtaM rf .Chunus dibdm 3 0 3^31.843^20.
vnde hoc nomen adepltts 3 0 3^30. in Boe-mummout nito fderecuRodolpho i. lip.303,3lt;ty33. Cumanosprofligat304,nbsp;4c. aCumand[udintercitur 306.^4.nbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Biusaffinitas cum Carola Sicilia R. 303,
12. impudicitta dplort a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30 3., 2 4
h^dtaui N. Alberti F. pohumies, nondum quadrimeftris Fngaria rex coronatusnbsp;4t7y3g.S 31.^14.^4 p.Imp,Rom. cuodianbsp;comiu^ 418^10. qui eiits (elatores 424,nbsp;47fiigammolitur 4'jpy32. inComitilsnbsp;yOgar ta rex dclart ur 468.^38. reftitui-inrd Cafare480^ 8. Pifonq excipitur482.^nbsp;23. Pragacoronatur483,1 p. Corutnonbsp;indiMtendit 484,46.4p4,13. cum eonbsp;tranfigit483,30. Coruinifill01 infratretnbsp;adoptt 4 p6,2g. contradcmdatamLa-daum Coru. F. capite pleFiit 4 p 8,2 tnbsp;haliiai Vi animus inf eft us in Htiitas 483,
2 3-30 0,10 .legationes-varia 3oo,i4.on-J^49P,32. repentinamors 300,4p h^idtausPolonorum rex Fngaria iure vxo-1'tooccupareconatusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374,33
hadiaus Salcanus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 38,13
hadiaus Sicilia rex, ( Comits ab eo infti-y*ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;312,23.313,20
hadiaus Vayuoda Othoncm Fngaria regem in vincula conftcit 313,32. anathematenbsp;firiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;316,4 p
hadtiuis yerncrft F.pr.itor rrbanus in Boe-miam captiuusducitur 314,48.liberatus in B ttdenjesfauitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;316,13
l^^tdiaicurrus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306,14
^tgaritsdux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^35,3
I haicusTaiuodaLodouica regi rebellis 34^^
26
bamif) Longobardorum rex Bulgar os cadit
112,31 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{127,34
I nbsp;hifnpertus Longobardoritmr^um inuat
i nbsp;nbsp;Lance regina Rutenorilfupplex Coloman -
i3S,3 20,S4
340,30
324.9
654.9 ^34,36
Laurentius dux 370,48. eiusfacinus 377,4 Laurentius dux loannt (J54atthia F. ftudetnbsp;63,31. facinorofuserebellis 717,48.
Laurent ft duels diFlerium
Bazar us Sch-^ende,Fokay enpugnat S i
52
Begatt a pontif. Rom. in ngariam mii ad edandas ftditionesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43 S,10
Begatio ad G allia regent praantiima 300^
23 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{^5^,32
Begationes quinq^ ad Fngarica comma mia BegationumfiequentiaadiJ7[4atth.R. 646,nbsp;46.647,P
Begat us prater mandata ages occiditur 124, ip,2p
BehelFngarorumdux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33 5,i
Behelisfacinus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;153,47
Beo lmp. diuorum itnagines comburi iubet
12 P,4 0. Eiusdiidtum eu Gregorioponti ^^33,9
Beo pontifex confulitur de auertendis malis ab Italia P3,i7. Atilam Roma obftdio-ne dehortatur 101,4.886,4. orthodoxamnbsp;fide abhareb.afferit jo3,ii.aGenfericonbsp;vrbisfaluem imperarc nequit 103,45nbsp;Beoni pont, oculi e lingua crept a reftttuun nbsp;turnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144,7
Beopoldus Au ft ria dux 197,7. d Boemisful^ fus 211,37.in Imperatorechiurat 212,3 3.nbsp;fdus mit cum Salomone rege 220,23nbsp;Beopoldus Au ft ria dux F enet or um dttionemnbsp;populaturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;346,33
Betice infula eiusq^ etymon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10,20
Beuchouia conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;714,3
Beuenta, Andrea rgisfat ris, mors ip 8,3 Bibonianbsp;Biciiis Afiulanus aftronomusnbsp;Bigtirum infelix pugnanbsp;Bindeutus Fngarus rebeUis Jmperatori 14 p.nbsp;Bintpertus Bogobardus in balneofuffiocatusnbsp;127,32.128,3
Bintprandus ab Ariperto liberiate donatus J 28,13.adB ongobardoru regnu eucBiusnbsp;128,48. Bauarorum rgisliam ducit innbsp;vxorem i2p,23. AFmyliaoppidacapitnbsp;i2p,37. vitaexceditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131,^
Bintprandifdicitas in be F is aduerftis Romanos 130, pt fdus cu Romanis 130,28,46 Bipna fiacris vtebaturex D.Hteronymt ini-tutionenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 350,30
Bipns academia initium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33 3,18
Bis de argenteapatinadiuinitus dirempta 133,34
Bithuanta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,46.27,12
Bituanus Bodouico regi rebellis nbsp;nbsp;nbsp;344,2 t
Boch a dux Ruthenorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;324,23
focufla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 P,i4- 324-A9.341,25
BodomeriusRutenoriiprincipatum afeat 264,1p
3,43
323,37
347,49
tio Vngaro repellttur ^ifithttab Augufto domittnbsp;^'itrones 2 s 0 pfjjgt;ennbsp;tatrunculorum tabulanbsp;taua vrbsnbsp;Liuaobfejfa
ft'
E X ,
Utdouici I. prafeci trienniunt belli l lU- l^udouicw II. Vngar'u R. resgejl^nbsp;754-gt;4i7iJti' Wiferabtlisxiti/syj,nbsp;}2.77hi7
Ludouici 11. mgari R. c^ Mdri Hijpani F. wntrtmoniorum contract wnbsp;nbsp;nbsp;jiSyi
Ludouicua Plus lmp. van is motibus agita-turi^-S^ij^2S. admodumdedtttisRont ecclefitenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4947
Fudouicus Thuringius Landgrauius 284^ 22,4-1
Lugdunum ab Attla expugnatum nbsp;nbsp;6 2^3 0
Ltiptcinus amp; Maximus obauaritiam ca4tf 10
Lupus animalfidetuorem rmunrt g 0 ^13 Lupus Foroiultanorum dux , Chacanno Vtt~nbsp;nocditur
Lupus pontifex profinLo habitus 7h^ Lupus S.Trecarum antiftes ^7^'^nbsp;Lyptouienftsconuentus
Lyfium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;603,95
M/^ck-s31 drThetrici prali^ cu^^ fronts
fj\achintirum transferendarum lt;^ommen~ turnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4SS,47
Magnus canis Scythix dominus 15,97 Mahumetana cLiis-aaufragium 555,54nbsp;Mahumetes TurcorumiwperMor 486,99nbsp;Myarn f-F'ngariaminuadit 487,46nbsp;Mahumetis clades adAlham Gracam 49^4-mairorexCoruinimorte 499A9- igt;^2tsnbsp;taFiantia 48 g, 3 4. bellum in Matt biantnbsp;R. S31 2. incur fus in Dalmatia 58 3,31nbsp;CMahumetus nafcitur n9,44ߑ^^^ religto-nemargit 123,41. aHaminit, ib.4Snbsp;cJTLahumeti morsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;618,6
iJiPainardus maximam Huitarurn partem delet 396,10,33. Roemia gubernatornbsp;crt us 421,3 9. in carcerem conicctusnbsp;422,12
(JiPantua Longobardis expugnata 120,41
I N D
Lombardia olim cifalpina Gallia nbsp;nbsp;nbsp;151,90
LongobardiRugilandiamoccupant ioS,ii-vt in Italiam traiecerint 114,10.115,3. quando Pannonias ingret fuerint, enbsp;quamdiuincoluerint 114,7.835,40.defem annos fine regtbus viuunt, ductbusnbsp;tantumv(iii6,44. Gallios traiiciut 117,nbsp;I. inltaliamredeuntii7,3i. Jriampo-pulanturiiS,i2. adveramfidemredaLlinbsp;II9,20. in Italia deleti 131,30. e quam -dtu ibidem regnarintnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131,94
Longobardorum ortgo migrationes 112, I 36. habitus 120,22. fduscum Auaribusnbsp;120,28. reliquio in Italia 144,49nbsp;L ongobardorum reges Flatt ij dilli 117,49nbsp;Longobardorum regnu diufum in Beneuen-tanosreciditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124,15,32
Lorandifortitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;304,49
Lofcordia lllyricogentis caput 89,8 L otharingto nomen vndenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150,21
Ltidoniciis Bargunaid^ R.periurutS oculis pri-uatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;156,32
Ludouicus Gallorum rexexpeditioncm Plie-ropolymitanam [ufeiptt, tinsf^ continentia in innerenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;156,20
Ludouicus Germaniarexmale cum Vngarls pugfiatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;152,35
Ludouicus, Ioanna Sicilia regina mar it us 311,18
Ludouicus I. CaroliF.Vfigariarex 326,9.
847,13. PolonLa regi contra Lituanos e ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Boemos auxiliatur 329,25,41. Sicilia ac
Hierofolyma Rfalutatur 3 3 5,3o.Romam inuift, oblatdRom. reipiibl.furnmamnbsp;renuit 399,4,34- Polonia rexcoronaturnbsp;349.17,25. Aftronomia deditus 350,15.nbsp;Sigifmundum Imp. F. adoptai 3 51,34nbsp;Ludouict I. bellum in Fenetos ob Dalmatiamnbsp;391,5.341,90.342,11. belluminSaxo-nesTranffyluanos 326,50. inTar tar osnbsp;3 2 9,5 3. tn Croacos Daim at as rebellesnbsp;330,23. tn Carolum Imp. 349.2. expe-ditto duplex tn Apultam advlcfccndamnbsp;fratrlsnecem333,1 S.337,^. m Lituanos 344^1.in Boenam34S,36.in Bulgari am, ibid. 47. in tranfilpinam Fala-chtam 349,26. terna expeditio in Italiamnbsp;344,38.f^aiduscumGenuenfibusCar-rariiscontroFenetos346,^2. rccon-ciliatto cub fee 3 48,17.pax cum Fenetis,nbsp;eius/f violt io 343,43.344,2. periculumnbsp;338,1,20.piet AS religio 350,25. trannbsp;aFlicumloannaregina 340,44.341,6.nbsp;vxores Itheri 310,38.3 51,7. obit usnbsp;851,41.952,9,37
(JMargianavrbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16,49
CAParta Ludouici Rlia Sigifmundo de/fon-
fata35r,i9,47- 9S4,5i- rex^ngarit
prontinciatur 3s5,9 848,40. contfiralio
Maria R. amp; Elifabeiba dolls certat c Carola ^mitlo 361,3,16. regnocedereiuben-111x362,2 3. coronationiamuliinterfunt
(J3Parix regt te minafortun a amp; ca pt tuita8 367,12.3 68,24,52. Itheratio 369,13,3 t-oratio
Oratio pro corona Sigifmundi manti 370^ 3S. obit us ^lt;Marienpurgum ^aromortt(iens conuentusnbsp;^ars Scytbarum Detanbsp;^artianopol condita occao 374,50 lOytfnbsp;2lt;f,47nbsp;2,53nbsp;34,43nbsp;^arliantes Imp. contra Attlam vires tnten-dtt 32y32. Gothis donamitttt 108^16nbsp;GMarttntes N. pontifex Huitas opprimerenbsp;findetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;394,42-395,5 GMarttnus rufticanaedttionts autor 40 18 GMartinus Zo bar le gat us nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;703,10 '^Martini Pannonicivita,fanlitas drmi raculaSlyiI. morsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83,34 lgt;lari(llus poeta exuri iufius ob adulationem 861,2. 883,3 Marus arnnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;614,46 I6afiageta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,23.13,33 'GMtaternus prafectus, dux contra Hunnos ^^2,32 flaterni cades nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;864,3t l^athildsin [taliafloret 20 3,19. muit a Ec-clea Rom.legat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;233,33 lgt;lalrona (puadam cgrcgiu pudicitia firuan-daexempliim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;92,37 Matthaus Petri TrincheniF.regirebeUis317, * 4 l^attbaus Steinbergus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 9,3 3 l^atthias loan.CoruiniE.493,45-tn vincula conieclus 497,18.4P p,ii.tn Pogiebra-ch^potefiatemdeuenit 304,13,53. Fn-garia Rexdeclaratur 3 o p,26.832,41. in rngariam Boerniaadducitur 309,33.nbsp;Defpotis gnata defponflitus 473,3 3.a/iun-'culumvincftlis conftrtngit 3 26^1 o. eidemnbsp;reconciliatur 328,36. coronatur 336,nbsp;3. Roemia rex drMorauia marchiofa-lulatur 337,44. redintegrat bellum tnnbsp;Imp.607,3.610,1.628,33.cumBeatri-cevagaturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;600,27 ^atthia R. adificia 631,36. apotheofis633, 7. bellumin Georgium BoemiaR. 3 48,nbsp;38. 333,43. bellttmBoemicum S7o,ii.nbsp;bellumPolontcum 364,16.370,11.377,nbsp;3 3. bellum in Er id. Imp. ciusfl^ cauf 38 3,nbsp;i- 590,53- 392,20. collopuiumcumnbsp;Caflmirodr'^ladiflao Polonls 373,4.nbsp;dcrta drfanLliones 626,41. diflordi.tnbsp;Cum GamiroPolono601,22.encomiumnbsp;633,10 'iitthia R.expeditio in Attftridm 628,4 62i,4,inAuflriamvlteriorem 634,29.nbsp;inCorualiam 338,43. infratriasBoemi-cas 5i9i4S-524i5}2p.32S,2i,33.inFre- |
dericumlmp. 3r9A6- 520,4p. 322,361. inTranflyluanosdrM-oldaus 342,4Pinbsp;346,40.tnFurcam 319,46.331,11.334,nbsp;4- 537^^0.378,46.607,21.612,pnbsp;MatthiaR.fduscumAnconitis 644,34inbsp;cum Frid.Imp.fderis^ conditionesfp p,nbsp;18,36. cum Fladtflao Boemofdus confirmt umnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;633,13 GMatthia R.htimanitas 630,33. laudes bellica 8p2,2 3. legatto ad Rom. Pont, de Turcicobello 538,33.541,9. legattoobnbsp;mairimonium Beatricis 377,2 0. moresnbsp;aduentureginamutati 630,18. nuptianbsp;cumBoemtaregisfilta324,21. nuptia cdnbsp;Beatrice 38 4,p^uptiarum cum B eat rice apparatus 380,38. oratio adproceresnbsp;de bello in Boemos harettcos (uflipiendonbsp;3 30,24. origo Romanis deduct a 314,nbsp;21. pax cumLadtfiao Boemo confirmt a,nbsp;604,10. paFta cum Frid. lmp. 63 3,30.nbsp;fimultas cdFladiao Boemo 646,13. fits-dium er ga lit er as dquot; tJita cuit um 631,181nbsp;triumphus Neapolitanus 643,10 .vitiumnbsp;623,34. morbus 647,3. 64p,33.obitt^rnbsp;630,24, fiunusduplex 631,30nbsp;inter Matthiam R. amp; lmp. Rom. ac Georgid Boemumejuerelamutua 542,21 (JMutthias Theiflnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;793,17 CMauricius Imp.Francorum regem adtnfe-rcndum Longobardis belldhortatur 117, 32.118,6,22,40-. PhocainterfeFtiisnbsp;120,35 Maximilianus P'iennam recipit 676,12. in armiscotraFladiflaum 684,17.683,34^nbsp;6 87,2.pro pecuniafo hei tat principes 6 p3,nbsp;47. patrifueceditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;706,33 Maximiliani cum p'iadifiao R.concordia Fn^ garica742,31. nuptianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;710,29 iJM.aximiliani11. laudatiuncula 816,i.elo-gium epitaphium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82 6,9 Maximinus Imperator an Gothicus, dvt nd imperium per uener it 33,46. G other umnbsp;auxtltis 'i^us Maximus Entdoxiam rapit Mediolana plura iSyiis 103^39 96-,4 9 Medio land Longobardis ex^i^natu 113,41nbsp;Medtolani initia dr increment a 9 lt;^,33nbsp;iJMediolanenfes Attlafideiecommittentes^nbsp;olianturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^,2 3,40 Meduacum opp.nunc Bachilio 9Sttt3 Mercurius Albenfis balica adit tin s y D. Stephani regts dextra cum anulo dtuinttusnbsp;iS7,2[nbsp;192^4^nbsp;r2iy49 onatur Me[co Polonorum dux Mezentius Imp.clt;xjui |
|
CMezethtisTurcarumduxcxJtM 43iy33gt;. 433'i4-3 CMichael lmp. pacetn cum Carolo Id. conr-mati4y^23. Jeabdicattmperio^ ib.41 t_MichaelOrighPalattntts 33S,22. Etusnbsp;siiciumfaptensnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;564-i24 CMichael Venetor um dux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;243^53 (ydichaelZtlagifts Coruiniauuncultts 490, 47. CMatthia Coruino incomitiisfiudet 303,40. gubernator Vngarix pronuncia -tus309-,so. duxbelliinTurcas320,jy.nbsp;324,1^. in inuidiam addu^us Mat thianbsp;rege capitur 3 2 6,io.coqui opera car cerenbsp;fugit 32y,4t. auunculo reconciliatU'S in -feriorem Vngariam Vreis defendendanbsp;[ortitur 323,44.331,23.0. Turcis capiturnbsp;amp; obtr uncat urnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$4 3,31 Michaelis Zilagiy oratio pro Matthia eletlio-ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;506,34 Militr is difciplina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;628,12 Militum licentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;693,22 Minoaus Rutenorumprinceps,Geyfx ii.fi-cer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264,16 iromanntts regulus Bxticx 86^,41 MifiaPolonusChriftianusfacfus 174,30 Mohacztenfis cladis defier ip t io 757ytnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;761,8.763,23 350,7 6,18.27,29nbsp;206,13nbsp;27,21 Mohacz^fitus Moldautfop. Idoldauia Monflrumnbsp;Morauia vndec diianbsp;Morauia T art arts vafiata 2 p 3^20. Aufirinbsp;duct dono datanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;392^42 T^loniens conuentui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23^31 Mulierdecemfiliabftsonerata ^39,3. 24 Uundo latrocin'tts grajitur C^lunulphtts tnulx S. Iuliani duxnbsp;CMufelumopp, CMuPlela viiloriam portendit tjMycoUha Atila'vxornbsp;tJM.yfilrtaccoU 110,32 JI 9,16 216,41 ^87,43 tJ7\/[yfita 'a Turcis defenfia Nicolai ducts opera 399,9 CMyfiafiperior aTurcisvaata 413,37. 414,48 ^AndoR/^Z^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7lt;ti,43 Narfes Longobardos irt Italiom accerfitt 114,33. Romxmoriturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1J5,34 Natholia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;774,23 Neapolis oppugnata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.7 9,44 Nteapolisdefiriptto 638,4 3. obdio 623,32. 63 9,12. deditio 643,4. defic^tio 676,20 Njcapolitanafiditionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;336,11 t^apolitani reges cur Hieropolymitani regni |
INDEX titulumufurpent N.corius hxreticusnbsp;Neugradienfis cOnuentuSnbsp;D.Nicafiius epifi.Rhemenfis 103^13 26 Nicajtj potificis uatictntum deRhemenfiium excidto, dr magnanimitas in appellandisnbsp;hoflibus 39,8. 877,43. 878,28. Cadesnbsp;878,53 NiceaobfieJJadrdedita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135,5 Nie eph or us Imp. Italiam inuadit 146,2 t. d Bulgarisfiperatus occumbit nbsp;nbsp;nbsp;t47,J7 Nicolaus Drugethus Auerxprafiettus338, 55 Nicolaus Gara Palat inus in magnaautlori-tateapudregind, indeq^ conflatainuidio 355,17- Eiusfidesinreginam 361,47.nbsp;367,30. confilium de Caroliregis nece,nbsp;dr/uccefifiuS364,32. mifiera cades 367,nbsp;i6',3o. Eius coniunx SigfimundiR. libe-rattonifiudet 380,28. lqprafietiicuflOnbsp;dia Stgifmundi R.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379,4 Nicolaus Gtngi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;618,28 Nicolaus Olahus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79^,3 Nicolaus Petri Macedonis p. T'ticas bis in-genti clade afieit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399,12 Nicolaus Romana libertatis vindex 334,53 Nicolaus Vilach 422,43. loannts Coruininbsp;collega 423,3. Eius infiidia in Coiuinifi'nbsp;liosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;498,^7 Nicolaus VilachUS azMutthiaad Cafiarem deficit 320,11,44. promtisAdfidemnbsp;reditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;522, iJ Nicolai Zeriniymors Nicopolis mator amp; minornbsp;NicopolisobfiJJ'a 832,53.834,12 377,34 Nigrortim exercitus 666,34^ clades 704, 3 7^U inundatie infitit T^itriA oppugn at anbsp;Nitrienfis conuentus Noruegta Chrtflidem fuipit Nyrprouinctanbsp;ISIyr oppidum Octaux initutx OctaumniiS papa 280,30
Nobiles Pannonia adrufiieandum redatli 306,11. 379,4. caaTurc'is 474,nbsp;8^ Nomadum mores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii,33 Norimbergenfis pacem d Boemtsmerc^ntur 395,2 NortmanniEialmaliaminfeant 138,42. Gallia 'uaata in Aqliitaniabifiedesa~nbsp;iuuntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150,46
213,12 16,22.17,35nbsp;626,47. 670,34nbsp;263,19nbsp;odalrici |
N BONFINIVM. Odalriii Boemix ducts bellum cum Henrico 'txi.eiusq^occafionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t93-i9',3S (gt;denatus Perjxs proigat , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36,30 (^doacer Frulorum Turingorum dux It a- Hamadoritur 109,49. (xpius oppugna-tus,t andern cxditur 110,18,32 Olbta metropolisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11,11,42 ^IdamtrCumanorumprinceps 304,43 ^lomutium opp.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 39 ,i 6 ^Imutij conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;604,33 ^picergiumab Atilaeuerfitm 9i,i6.dLon~ gobardis dirutumnbsp;Opus Bathor, miles audaxnbsp;Opus (jni:artiniP.nbsp;Ordephalus Venetorum duxnbsp;Orphanorum dux amp; excuronbsp;Orphanorum dr Faboritarum dijeno396,nbsp;^5 Orohitarum exercitus Orodienfis conuentusnbsp;0fient urnnbsp;Ofirogotha rex Ofiroguthi Pannoniximperant Ofirogothorum etymon 123^40.126^41 221,43 2tSyI^ 24O-gt;7nbsp;394,9yt3 394-,^^ 26,19 926,10 3S^J0nbsp;^3S,37nbsp;33.,42nbsp;^fialdus in ar mis contra Coruinum 713,38nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;^lualdi oratio ad Fladtaum R.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74, t ^thardus Saxonum duX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193,42 ^thoBattarixdux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;206,41 ^tho Bauaru dux Fngariarex coronatHs,e-^^fiifortuna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;315,37 S46,i6 ^^boBoemorumdux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219,3 ^ibo Imp.ireiusvirtutes 139,32. resgefi 160,10,30. coronatio 161,33. tnors 162,31nbsp;Imp. fi- res ge fix 16 2, 33. obitusnbsp;^^3,J3 ^tho 111. Imperatordefignatus 163,2i.Ro-mam obdet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 3,16 ^thecarus Boemix rex Airiapotitur 301, 33. Belx 1 V, obStyriam bellum indicitnbsp;302,10. Imperium recuat 302,36. nbsp;Stephano VngaroviFlus303,16. aduer-fits Imperatorem Rodolphum bellum mo-uet 303,41. lepidocommento ab Imp.nbsp;Rodolphoeluditur 304,3. inprxliooccinbsp;ditur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. 2 9 ^xifiuu^latitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16,31 P A c I s f / Matthia, Cafimiro ^la-diao regibus leges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376,i 9 faduaolimqual^ 94,9. ab^tilaobfijjd, I ibid 4 ^allant'is corpus integrum inuentu 199,23 Pacratius PolonicxfaFlionis ajfertor 433,4 3nbsp;^anis tributumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;269,21 Pannonia Sarmatis ^Squadisdepopulata 20,31. Romanaproutncia S3 3,12,4S, |
^9,35 I2y3lt;gt; Francis fubiugata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;836,1 i Pannonia fiperior Ladiai pueri partes de-' fendit contra Polonumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42 3,3 3 Pannonix etymon 18,31. prifiipopuli drop-pidaifi,!!. chronologta 83^,23 Pannonix regnum Lodouici R. morte pau-latimimminutumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366,34 pannonix titulos aonde Germaniimp, vjur-pent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^,3^ Pannonij Hibio drMefidla Corutno domiti 21,8,18 Pannonius mons Panticapxa ciui Papia nuncfiorentiimanbsp;Parentiumab Vnnis dirutumnbsp;Parfi latrones Romanis domitinbsp;Pari fades rex inter deos relatusnbsp;Parrhium Genouephxprecibus ab Atilxob-fidione liber at urnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80,1 Partheniumpromontorium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12,6 ParthiScytharum exules,eorum^ resfire-nux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29,43 Pat ha latronum cafiellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 2 8,2 3^^ Patariniadfidem conuer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 30,49 Patauium Longobardis igni abfumpturn 120,26 Paulus Aquileienfis metropolita nbsp;nbsp;nbsp;n 3,14 Paulus Chupor bouinx pelli infutus 3^8,13 Paulus Kinij, alter Hercules 334^43. eiusnbsp;resgefix6i2,i3.6 20,21.904,3 3.912,9.nbsp;919,11. oratio de bello Alemanico 3 89,nbsp;31i faltatio 616,18. mors 720,39nbsp;Paulus 11. Pont,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;348,46 PaulusTomortj 939,39. 769,18.992,33 Penne Foroiulianusprxfeclus 128,23. p^t-cem cum Sclauis contrahitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129,27 Penno munere abdicatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129,30 Pertdeus infidiis circumuentus regem tnte~ rimere cogitur 116,8. cxcitatem fiuamnbsp;'ulcifiiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti6,32 Per fixfide Chrifiiana initiati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;123,8 Percum bellum cum facrx expeditionis dull 6,43 119,23 632,44nbsp;296,3nbsp;23,33nbsp;324^43nbsp;333y44nbsp;3,20nbsp;393,18nbsp;719,40 ^ortbus Peru fia ab ^ilulpho obfejj'anbsp;Peanihortinbsp;Peftanorum cxciditimnbsp;Pe/benfis conuentusnbsp;Peftis Flor ent tie fittnbsp;P e is ^er'vniuerem orbemnbsp;Peftum oppidumnbsp;Peterfiorphum opp.nbsp;Petri Varadinum opp.nbsp;^Petrus Antiodorens imperator Conft.defi^nbsp;gnatus2yS^3o. incarcereobit 232,^9nbsp;PetrusColocienfisepifiopus 6o9,i}. capt- |
index
gat io ad c omit!a regalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;1^0,3^
PoloaorumIcgatioraitoadBoetnos $60,1^ Pomerani Polonorum veStgalesnbsp;nbsp;nbsp;t p4,11
Pomge^ Magntiterex lheriain Pont a 1^,2 y Pontificumcreandorumfan^io 203,24nbsp;Pontifie um Rom. dttdium ^03,^nbsp;P or cor um x 11. tribut um 264,21nbsp;Poganenfisconuentusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^344
Prilium triduanum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4733
Praltum 24horarum' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49ti4^
PragaobfeaaSigifmundoR. 3^9,47 Prague liberale arttum ftudia cgtd 323,40nbsp;Pragenfegjmnafiumdejertum 3^3,1nbsp;Prgen fis arx Hufittis dedtta 39o,iSnbsp;Pragenfis tumultus ob interfeFios fedtttojosnbsp;330,34.391,24
Pragenjes confulesinteremgti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 3^,3 4
Pragens Sigiimundo rege defieittnt 333,
30. ad Rom.ecclefiamreduPii nbsp;nbsp;404,22
Pragenfium cades nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;393,13,^0
Probi Imperator is res praclara 20,33 Procer um Vngariat in (.ypiariamregem con-iuratio
Procopius Morauiaprafe^us Pro fier Aulanusnbsp;Prucchi obdio fi expugnatio cruenta 621,
730,33
^1-7.13
tur623,i6. liberatur ^^4,37
Petrus er emit a expedittonis fianta Joltctta-tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;231,14
Petrus'M ore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;720,24
Petits odronanfiinus Polonoruntdux 436,
53
Petrus Pokius fiipglicium luit
Petrus Ranzanus
Petrus Tribunus Venetias contra Ungaros
munit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;733,^
Petrus TrafienfisnJtrius^ fiecieiin Euch ar i^ iaa'ertornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 3 6,13
Petrus Venetus quamdiu regnarit 201,26 Petrus Engartarex 341,3. EiustjrannU
194,43. procerumineum confiiratio
139,12,42. fuga 139,32. irruptioin _____ rngartam 190,10. reftttutioinregnum
19 2,31. fuga in Auftrid,d2mors 296,39 Petrus rrolusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22 3,37
pbtltppopolis Thracia rcuprt a monumen tum
Philippus Imperator Conflantinopolitanus
321,33
Philippus princeps Earentinus 308,30.30p,
24. eiusfilq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;311,12,18,3 3
Phocas Imp.cfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;122,14
Phnices cymbse inuentores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20,34
Phrigiternus infidiasfibi LupicinofiruClas retorquet
Pilifitens conuentus
Pipinus Romanusrex declaratur
Pipini Francorum regisfortitudo
Pipus Florentinus in fines Eenetos
Pfianorum expeditio in Saracenos
Pinenfiis conuentus
Ptntana arx ob/efii
Ptjontum airbs4.30. Geyfa regeobfefium
222,42. Germantscaptum 239,36
Ptus pont,Rom. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;503,14
Placidia Honorfi foror Conflatttino defion-
Pola Pt fan is occupt a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;242,30
P o la coloniaRom. conditores e euero S 9,
23
Polonia S ar mat ta pars 3,43.24,24. imperio
Tar tar Is va:at a
vectigalis 193,40.
293,13. 299,34 Polonia oppida Itgneanbsp;Polonicum heliumnbsp;Eolonorum'voluntariamilitia436,31. le- RauennatesAtiladedunt 93,11.
355,51 392,54nbsp;610,24
r )
4. defe Fl to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;646,23
Prufita Sarmaiiapars nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,45
Pruteni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;604,18
PtarofaFlionis Boemica caput 411,11 ar-mis agit 412,14. regalia Comitia aiceie-rariiubet 418,36. Boemiagubert.aior crcatus42i,39. obit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^.43'
Pudiciti excmpltim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;860,26
Puella fubulca regq eXercituS duFlrix 303, 27
Pyrifea D Ladiaifilia, Imperatorts Cofian-tinopolitanivxor ' nbsp;nbsp;nbsp;230,34
QN x.s'VQi^v.^regqocci 717^2 ^^uinquecclefiens vrbs olim Peuce diFla
.^intilius ob feueritatem cafus
D A c H I s Foroiulianorum dux 129,53 Rachis Logobardorurn rex monachasfitnbsp;131,8
Radulphus vltint us Erulorum rex 223,23 Ra^inorum mannanimu usnbsp;Raguumii Eenetis recept urnnbsp;Rapoltus miles Germanus 2 39,39.26r,t 5nbsp;Rafcia,oltm fuperior My fia 300,22.413,38.nbsp;inEurcaditioncmredaFlanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;534,24
Ratianorumfauitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;593,22
372,44 Rauenna dignitas Ealetiniano amphfica-
5^4,16.340,11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103,33
883,21 Rt belli ut
4-,20
24,S I3ly2tnbsp;12^,16nbsp;402,6nbsp;253^23
4S,S3 43lt;3.,27
43iyi4
277,i^
IN BONFINIVM. ^doellium captorum pertinacia dr irr euer en tia erga regemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;373,43 ^^dagajus Gothictcs rex d Romanis obtrun-43,io,x8 1^7,49 67^,23nbsp;880,8nbsp;23,32.24,33 catus ^^gix dextrsabbatia coronandi csremonianbsp;hianipgp^ ....... ^bemefesab Atila expugnati 3 8,44.83^,3 2 ^bemenad Nicafiumfupplexoratio 836,nbsp;31 ^betia dedita ^bodui oba ^bombitesmaior dr minor fl. ^iciriui Sueuorum rex ^fl^num amiflttm 633,23 6 0 3,16 18,44,31 103,46nbsp;618,43 RobertCalabris dux dr Sicilis rex 303, 3,2 2.EcclesRom.fauet 322,48. quosnbsp;Comits crearit 32 2,42. Andres drlo-annsfilis regnum legat 322,23,33 Roderic tts Brugenfis epi fl.or at or nbsp;nbsp;423,23 ^odoaldus Longobardorum rex in adult er io deprehenfds tnterfleiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124,4,11 Rodolphi Hngaris R. corona,oratiogratu -latorta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82'3,30 ^'dulpbtfiBurgundisrexreru in Italtapo-titur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133,26 ^odulphus Hahsburgenfis, Imperator 302, 33 gt; Eins bellum cuOthocaro Boemo 303, 42 ^odulphus Sueuis dux vAirpati imperq dbitas pnas fl lucre fatetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;222,22 ^ogericus Gothorum rex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43,20 ^ogerius hifioricusfuga bi conulit 233,33. 238,32.233,3,28 ^okoflurgum opp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;622.32 ^oma capta Vigotthis44,2 3. a Genflrico iO3,42.dBellifario 2 22,22. ab Henrico IV. 222,30. Saracenis obfljfa drnbsp;flburbia'vaftatanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;243,46 Roms S. Stephani sdls conditor 280,22. Inclus ob Aquileis excidium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 2, s 4 Romana ecclea 'vt ester arum caput effet, quand conftitutum Romanafldes diu ojacat Romani ad Bononiam csnbsp;RomanoruimperatoruinScythasgefla 33,3nbsp;Romandiolanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i48,3 RomoaldusBeneuentanusSalentinortioram occupt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;123,38 Romoaldi Beneuentani duels nixoresia 3,44 Romunda Turifindi Gepidartim rgislia 223,46. maritum tndi'is interimens, deinde alteri venenupropinans, ipfla partem haurire cogiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;216,3 120,s 3 322,3 130^13 |
Rotharitus igMwiwA net at us obit 128^3 Rotherius Logobar dorunf rex Arianus 122, J jj, multa in ^uam ditionem re digit 123^ 3 Longobardorum leges in codices co-git nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124,2 Roxani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11^26 Roxanorurn bellti cum Ladiao Pio 230,22 Roxia L odouico regifubiecia 344,22,23,3 xnbsp;Rugi ad internecionem cafinbsp;Rugila Hunnorum duxnbsp;Rufciaalba dnigranbsp;Ruia Rudtcorum bellum in Fn^aria -1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O Rujlcortim motus compreus hi,47 n,2i) 3,i^ 27,4 40i^S 204,4 Ruteni,olimRoxani3,3li Vngaroscxdunt 137,33 A B A C 2 caftellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;362,34 Sabaczium Matthia R.expugnaiit 33 S, 46. TurcisobfeJfuntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;633,1 Sabariaciuitas,D.Martinipatria24,32. a* miJpiS3,33,44. recepta Sabinus, militum patronus Saburus Romoaldofuperatusnbsp;Saclt;e pop. 1696,43 120,3 ^^6,34^^nbsp;13,22,38^ SaladinusTwcorum rexUierofolymam ca^ pit Salardus J^ngarorum dux Salinum mtrabile Salomon Fngaris R. 842,43, Henriet 1 v. operainregnumreftitutus 204,38. matrem increpimte'm puflare conatur 228^nbsp;34. lmp. opemimplorat 222,3. obflde-turPiflnipnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 22,3 y Salomonis R. coniugtum 202,23. bellum cum Chunis 208,20. cum Bulgar is acnbsp;Beis 20 P, 3 3. fdus cum pairuelibusnbsp;206,30. pugna cum Beenis dr viHorianbsp;220,13. fterilitasnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,33 Salomonis R.cum Geyfla fratre diordia222, 28,33.222,43. reconciliatio 213,23.nbsp;diflordiaiterata 213, 30. prslium cumnbsp;fiatribus224,48. 213,46. fuga223,32. 223,23 Salomonis gt;fdus cum fi/atre Ladiflao 22 3, 2. flxderisuiolatio drcaptiuitas223,22,nbsp;33. liberatio 226,3. ftuftum in n/lci-flendisiniurits ib. 42. pcenitentia in-gnis drfubitadiflariiio 223,40nbsp;248,2nbsp;S6,i8 8,8 27/,2lt;f,j ^^7,30 gnis drfubitadijpariiio Salomonis candelabrum Praguenbsp;Salonstus,obfidto dr eueronbsp;Samaria Danubg inlanbsp;SamfnisconuitiatnRegem,drpna 236, SanLiorum reliquis in f^ngariam allats 2^4,3 |
EX
Scylurusamp;fil^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12,8/
Scythalcus Gothicusrex Macedohiam vafiH 32^43
Scytha ab Alexandra vilii
Scytha Afiatici Europicis priores
N D
Sandarobechus Albanenfium princeps, Cor-uinifociuscontraTurcas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;471,7
Sanguine pluit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;243,i3
Saraceni'vndediSli 123,47. Siciliamin-uadunt223,s2. d CaroloMartello cafi *127,4. Italiam Siciliam populanturnbsp;247,44. Fenetos[uperant23 0,22. Cre-tamadoriuniur 231,22. Dalmatiamnbsp;infe/lant2 3i,22. dSclauisdrOttoneexnbsp;Italiapulfi. 262,3,2 2. Italiam repetuntnbsp;288,32
Sarienfis conuentus
Sarmatia Europica defiriptio Sarmatarum mos
Saroltha Gey fia vxoriSteph.protomartyr ap-paret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268,42
Saros caflellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;724,28
Saros oppidum latronibus pur gat urn 327,32 Sauoceus Dalmat as ad Zladtfiat [idem reuo-438,7nbsp;SauromatavndediSlinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,20
S.iuusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17,47
Saxones cum Longobardis in Italia migrant 214,48. patrias[edes repetunt 117,32.nbsp;CaroloM.rebelles 236,41,33.143,10,27nbsp;Saxones Tranffylnania incola, regi rebellesnbsp;326,30
Saxones Zngarici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^4,27
Saxonum co Ionia in Daeiam Pannoniamfi^ deduSlanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;243,21
Saxonum (edes Sueui occupant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;224,4 7
Sbtnco Pragenjisantifies, Hufittarum anta-gon i fl a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;386,3,22
Scaa Ziennacapta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;641,^7
ScanciaScythtain[ula,eiusfifincola 1,13 Scar dona ab At Ha euerfianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86,3
Scelus fcelere puniri, egregium exemplum 388,33
Scepuffenffs conucnttu Schithniza fi.nbsp;Schyttisfi.,
2S,6 471^20
Sciabjdif2 Tvrcarum Bajjus in ralachos Tranff^luanam froutncini^us 440,^,nbsp;wilites ad lignant hortatur %4},2S. nbsp;Coriiino cnmexercititprofligatus 44^,2nbsp;Sclatti Forctulianorum veiigales 221,43. nbsp;Bauariscte221,33., ijuasgentesprodu-xerintnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^2,3
Sc lau is Car oio M. bellum indiSlum 237,3 Sc lau ont pop.nbsp;Sclauonianbsp;Sclauonicum be Humnbsp;Sclauorum origonbsp;Scodrobfidionbsp;Scordifcorum merest etjmott
^1,4 f 132,2.7lt;fO,Inbsp;^45,r
07,^7 30,7,2lf
Scytharum contentto cum AE^ptits de antiquit ate 2S,20. des de(eruttio in altera vita 138,34, mores 7,37.2 3,3.2 $,4.ori-go 27,47. resgeftitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Si4^
Scythia duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,t
Scythtie Ajiatic deriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,23
Scythia extra Imaum fit a popuU nbsp;nbsp;nbsp;15 ^23
Scyihiatntra Imattm montedefcriptto 13,2s Sebaftianus Rcfgonius 486,2 0.470,.47.ca'nbsp;pitur cum Corutniltis 477,30. efitt^dnbsp;477,7. dux hcHi contra Boemos 320^61nbsp;324,3,4s. 328,22,48
Sebafliano StrigoniefimetropoUta vifust'C' itutusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277,7
Segefiadcleta Segefio pagoortumdedit2e, 26
Sempronienfisconuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24, ST'
SeniaabFnnisdirepta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88,37
Senonls diaconifidelitasinregem 227,^^ Sentapolux tyrannidem in Boemia occttpalnbsp;232,16
Septem caflra 26,47.vndefic dtHa 232,42 Scruatius Tungrorum cpifiopte^ dtila irnma-nitatemprauidit 73,42. inter dittos re-latusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79,2lt;8
SePualdifidelitas erga dominum 223,24 Seuerinum opp. 3,40. inflauratttm 347,88nbsp;Sicambria opp.24,16. impcry Fnnorurnfides,[eu f^tila regianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32,23-88i,t3
SicenumfaSiiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4'^c,33
Sicult Dacia incola 232,21. ffungariapopuli 887,46. vulgoZckelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;780,48
Siculi qua pna tn inobedientes vtantur 870,28
Siculorum mores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;887,47
Sigifinundfts Brandeburg. Maria defionfi-tus334,31. praCarolifaSlioneinBoe-miam[ereciptt 360,47. coronaturRex Fngaria 372,6.847,3. obimprobucon-filitim no talus 388,7,44. Boem.a rexnbsp;pronunciatur3 87,30. Imperiy elecloresnbsp;euocat addomandos Boemos 3 70,33. Zi-fiam largitionibus[uperare findet 3 73,nbsp;42. Boernisfinodumoffert374,28. ex-ternis auxiliis contra Boemos adiutus pa-rum proficit 374,47'87 8 A-inltalipro-ficifiitur corona gratia 373,43. Romanbsp;coronal us Bafileam venit diffident es patres concil/aturus 3 76,44. in Zngariantnbsp;reuertitur 3 67,2. expedtlioncpro Marianbsp;iiberanda
-ocr page 1007-liberandahufcipit,ib.ii. Boemic diadern at e coronatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400,12 ^*g/mundi R. expeditio inFur cos amp; clades 377,17. fuga 378,16. reditus in regnuninbsp;posifugam 379,lt;I. captiutias,tb.22,3S.nbsp;liber atto per Ntcolai Gara contugem 3 So,nbsp;2 7.3S 1,12,47.nbsp;nbsp;nbsp;regnt recuperatio3S2, 10. 'vindiclacontinentia 383,55 ^lgifinundt R. encomiuntnbsp;nbsp;nbsp;400 ,i6.407,3 ^Igi/mundt R.expcditio in Boemos hareticos
proceres de fyilberto in regem a/jnmendo 40 s,44. pacificatie cum Boem is 403,3 5.nbsp;'vindicadeprocertb. fibi df regina olimnbsp;infefiis 373,11. morsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406,48 ^lgi/mundo R. amultss fufiitatur facliofis , 378,25 ^Igifinundus Cornes de S. Georgio Caf.partiu fi cl at or 520,15.5 21,2 5 .Matthiareconci-liatus Cafarianos proflgat 522,32,44nbsp;^g/mundus princeps ad Baleam ab Atilanbsp;'viciiisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86'7,7 Sgi/mundus .^ynquecclefifis Coruinifau-tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;664,42 ^Igffinundus ,uinquecclefienfis epi/c. regni quafir7J 1,16. peculatusretts 733,6nbsp;Slgi/mundi ^tiinquecclefienfis/ides 6 S ,i8nbsp;, ^f8y35 Sigilla regalia fubtra^a Signinorum fmina auriganbsp;Stlefia Tartarisdireptanbsp;Silefiacum belluninbsp;^Irnigicnfisconuentus 348,43 lS,2nbsp;29?,55nbsp;645^44 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,2s ^^tigienfes D.Martino dcimaspendere co~ 174,7nbsp;^Simonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sSOjij ^ifnon exercitus imperator aduerti Frede-ricum Ca/. 320,37. Cafirianiifugatur 521,40.in eo(defliciterpugnat 522,45nbsp;tinton milespro Coruino fatum [ubit 433,1nbsp;^imonRofgon aregina fide deficit 422,4/nbsp;^imonis Rofgon/ Agrieni epifc. diidtumnbsp;CU Coruino 462,29,42.cades463,14,33nbsp;^irmiens regionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^ 2,25 SinderouiaTurcicum propugnaculum 5 So,2 Sogdtanipop.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16,21 Soldantis Turcorum imperatorfugit 2Si,i i. adbellumredit,ib.34.joliSccltps IS 9,1.nbsp;6 24,30. foies duo aiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSS,io Soltham VngaruSfeditionu artifex 24S,46^ Solymannirruptto in fingariam 75 5,55nbsp;Sophia Henr. Imp. filia Fngaro deon/ata |
IN BONFINIVM. 200,44.201,13 Sophia luflini lmp. 'uxor^ malorm in Itali caufnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114,22 Sephiavrbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447,48 Spilbergum 55 5,21-. ddit uni 5^,43 Spit amens adplacndam ^^lexandri iramnbsp;cafus Spitigneus Morauia princeps,eisfi^impietas in matremnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 8,18,50 Statua Uteris cpiti infcriptis repert 1 lt;17, 32 Staurarius lmp. Gracus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247,21 Stephanus Andrew l'L.filius, nd. 111.pater nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 0 6,48 Stephanus Banffi firenuus 473,7. eius cades 474,26 StephanusBathor 46 5,2. expeditionis in Boemos/ocius 529,24^ duxbelliinTur-cas 612,13. eius oratio ad milites 613,2.nbsp;oratio de bello Alemanic 588,20nbsp;Stephanus Bathori comespalatinus 7 57,22nbsp;Stephanus Bo/fonenfiumprinceps, Lodoutctnbsp;rgis focerfi auxiliariusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;330,33 Stephanus Bobnienu rex citte exutus 5 3 Stephanus Broderith 756,54. cancellarius 758,3 Stephanus Conthus rebelliu coryphaus 375, i9,53 eius/^famulipertinaci 376,4 Stephanus Crius 623,26.648,37 Stephanus Dauid Haz,ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 21,8 Stephanus Hobo 794,6. fitVayuodaTranf 802,43nbsp;54d,38nbsp;617,22nbsp;840,34 Stephanus Fy zinger Stephanus Frangepanusnbsp;S. Stephanus i. Fngaria Rexnbsp;S.Stephaniregis genus i67,4.natiuitasi6 8, 52. baptizatio 169,2. educatio drinfii-tutiO 16p,i6. eleliio in regem 170,47. diligentia efi aquitas 171,5.udium re-ligtonispropaganda 17 2,13^ njicioria denbsp;hoftibtnperpreces 173,3 5.legeS efiedi^anbsp;variaig5,24. vxorefilib^t 176,21,32.nbsp;pietas in Mariam virgincm 17^,43. liber alitas in pauper es efi Calamitojos 180,nbsp;29. mosvifitaditemplacnobiaquo'nbsp;tannis 182,16, conluetudo inpartiendonbsp;tempore 183,48. animadueroinlatro-nesi84,8.aduer/a valetudo 184,34,54.nbsp;infidia ei ten[a a proceribus 18 4,42.morsnbsp;efiexequia 185,15,20. fuceeor 185,32nbsp;S. Stephani rgis vxores dua Gyfia diuersnbsp;mortbusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186,2 if |
INDEX
Sueropilus Dalmatiarex Chrijliana fide ini-ttatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151,id
Suettia d Got his dir ep ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 p,p
Suohla Boemicam ficietatem in Vngariam concitat 539,7- vinElus adregem mittsnbsp;drluenfus
Rupplicia inaudita Synderouia Tur cis captanbsp;Syr menfis conuentusnbsp;Syrmium nande diElumnbsp;T
S.Stephani regis bellum cum Btjfis 161,1. cum auunculo,ib.ii.cum Bulgaris,tb.34.nbsp;cumConradolmp.163,14, adetuscor-pus qua miracula ditanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;286,32
Stephanus 11. Vngaria rex 248,6, 844,p. ^us belluin Polonos dr Boemos 248,34,nbsp;38. helluminPolonos 230,24. inRute-nos 243,41, dira crudelitas 2 31,41. ex-peditio in SlyAm,Thraciam dr Graciamnbsp;230,2 p. legatioad Vr on Macedonia prin-cipem 232,18. morbus dr inter it us 232,nbsp;44.253,10
Stephanus 11 i. Vngaria rex 266,28.844, 32. regno exuiturdnepotibus 26p,20
Stephani 111. fee dus cum Emmanuele lmp. contraVenetos267,i. mors 26p,48
Stephanus i v. Bla CaciE. quiny^menfium rexnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26P, 3 6
Stephanus v. (aliis 17- ) Vngariarex,eiusf^ res gefianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30 3,10.843,14
Stephanus Lofioncius Valachia prafeElus \ 398,24
^ephanus Lofisnczius Ternefiuaripropugna- tor 808,12. eiusexitus 811,16 Stephanus Mecz,key 791,41.794,7. eiusin-felix exit usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80 2,3 0
Stephanus Olahus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;890,21
Stephanus Palatinus rbus nouisfiudet 710,
30
Stephanus Pont Rom^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131,10
Stephanus i v. Pont. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148,26
Stephanus Scepufienfis cornes 690,2g. Eius facinusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;619,4
Stephanus Syrmienfis epific. dradAlbertum ducem orationbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 672,32
Stephanus Vaiuoda exercituiprafeElus 333, 31.336,38. abdicatur 338,23nbsp;Stephanus Valachia Vaiuoda rebedis 'venianbsp;petit 37 3, J 3,3o.in Sigifmundum R. confinrat 376,23. pnas luitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 64,12
StephanusVaiuodarebellisttpplex 346, 42.348,18
Stiliconis artes ad eccupandumitjpperiu 42, 46.4 3,38 perdia in Gothosel^aena 44, inbsp;Strabonis err^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19,30
Strategemata 130,49.293,1.399,33 Stratimirus Bulgaria princeps 348,48nbsp;Stridonis oppidum Got his, dein ab p'nnis e-uerfiim
Strigoniens conuentus Strigoniens ecclea ereElilnbsp;Strtgoniumd Tartariscaptum
3^3y44
13,S2
i6,S4.iS,o
3^4^
irdcldti
Tatd drceregldingnis
Tdtddrx
Tdtd cnobium
Tatd quid
Tiurtcee peninfulee mediterrdntd.
Tduricid Ddcis deleti
Taurium Lodouico R. obeurrf
exitns
Tetnefudri drcis expugnao Ten de ld P tus S pole (anus dtixnbsp;Tendeltndd cumUo regndtnbsp;Tendeltndeereginit^dtia
^Sgt;i40
2S, 27 300,2,2s
Suat hes rex Sarmatacallide delujus,tandern 'ui regnopeilttur 133,28nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(72,6
Sub ulcus ob hoffitalitAtem regnii affe quitur
540^19 706,13.713^3nbsp;414,3,20
23,3 20,3tnbsp;Huitdrumcdftellum 3Sp,i2nbsp;Tdbordrum Orphanorum dicnonbsp;396,1s.
Tdboris quinquennylibertas cojtced 404, 46
7 dmburldnus T Art drus
Tandis .
Tdpyrorum mores
Tart art a 'vera,item falfa
Tartarigtllo regio inuento ad Tngaroruttt perntciem -viuntur 2$6,3p. Lodouicirt'nbsp;gis autctis cafinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32 p,33
Tartarorumtrruptio in Vngariam 2p2,2^ S 0.2P3,11. immanitastn Vngaros 2P^inbsp;17-30 0,4p, commentumadcircumiit-ntendes Tngaros2pS,46. abttusexVn-^nbsp;gart a 3 01.S. fecunda irruptio tn T^g^ridnbsp;303,7
Tartarorurrt reges in VngAridmittiiiiip^^~ tesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2P3,6
Tatlo Bauarorumdux ab 'vxorebi tmpeni finitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137,47 '
Tao dr CacoToreiulienfis duces acinorose 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121,40
25,24 ^33,11nbsp;16P, I onbsp;640,25
12,1
20,7,17
342,22 Telephus Catouiefisprafidyprafeiius 4.37,
13
Telephtts Gothorttmrex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32,26
Teleph us latronumprinceps 523,42. Eius 531,3nbsp;^07,1
120,p 122,14nbsp;120,16,20nbsp;Terbalus Rulgaroru dux,dr eius leges 22,14nbsp;Terchumcafiellumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349,55
Verge a Rom. colonia dir ept a 69,42 Tergeinorum def eElio Tenet is 343,26.
347i54
Terna-
|
Ternauia Rlaj opera pericalliberata 339, Terramyfiita propane(f loco euchariftia
Terramotus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47,39 Teutana mutier legatos Rom. -violt 88,32 Teuthonum ( Fngarorum militum Jedtttonbsp;337,40 Thaleris Amaz^num regina ex Alexandra graut da 17,3. -vlttma Amazonum reginanbsp;30,44 Tharnokvatlis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;863,33 al har Chunorum dux Stephane 11. mire acceptusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;232,30 'Fbemefienfis conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,23 '7beodaeiingratitudo 111,3 3.e pcenaii2,6 ^beodepertus Franc. R. fratrib. cafus 12 2, 10 'i'heodoricus Gothus Sueuos in Hifiania fiu-perat 10 3,44. obtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106,13 quot;^beodortcus rex Gothoscogit contra Attlam 36,12. inpugna Catalaunica cafus 67,
'^beodortctis Thindimeris filius Gothorurex dclarai US 109,47. Italiaregnopotiturnbsp;110,14,33. diemobit 111,20. Eiusaffi-uitas cum -v ar its principibusiio,34.for'nbsp;7unitfelicitasiii,3. egregta opera, tb.27nbsp;quot;^beodoa vrbsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12,2 9 ^beodous Imper confors,prottincias amtfi fas rcuprtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42,4,38 quot;^be odous imper io eiertiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128,30,33 ^betricus AtiUfamiliariimus 37,48.'vide i3etricus. '^betrici e Macrinipralia cum Vnnis 47,1 '^^ibanpeninfulanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24,3 '^bindimer cumfratre imper iti fortitur 109, 24. lUyricurninuadit 10 9,38. moritur,nbsp;ibid. 46 '^indimeris expeditie in Sueuos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to 9,2 feinen fis conuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,28 ^flofe regia fedis fitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70,2 3 ftus Dragt ^fTnas feribanbsp;f Omas Zechetnbsp;fomaszeechnbsp;^bori7 ^oorrtas copiarum prafeSius , fenetis infe- 343,2,17nbsp;626,29nbsp;377,1tnbsp;486,19nbsp;423,39nbsp;'orifinundus patrem demortuum procon-7ionelaudat68,24. regnuminit 69,33.nbsp;quot;^holofiamregnifedern confiituit 70,24. i 03,3 9 26,21nbsp;26,44nbsp;2,34 cenfoditur ^^orontalenfit conuentttsnbsp;'^^irocenfis conuenttts |
IN BONFINIVM. Fihtfeusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;760,28 Ftctnum,nunc Papta,ab Tnnis occupai is 9 9, 16. Longobardis trienntoobjfum 113,nbsp;46. abFngariscaptum Tirnauia ludaorumfacinus Tokay arcis expugnationbsp;Tomtlda feemina audacia e Itbido punitanbsp;121,10 Tornenscenuentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,4 Tottla cum Gothis deletas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114,3 Tox 'tsfiue Texus Fngarorum R. muneribus ab Italia inuaone reuocatusnbsp;nbsp;nbsp;139,30 161,7 86,3 ^57^3 s Si2,5 ab Italia inuafiene reuocatus Toxisexpeditio Francicanbsp;Fragurium ab Atila dirutumnbsp;TrateFium ab Attla crudeUtate Uber atu 79,nbsp;13.84,22 ' Tranfimuhdus Spoletanus dux Logobar- 230,20 342,30nbsp;26,48nbsp;132,22. 7^7,23 Tranfiyluaniadeferiptio 3,48.760,44. en^^ comittm 343,23. oppida 6,21 quot;Xrafimundus patri parental 87 3,14.ab Ae-tioperfuajusdomtimreditbello 873,18 Traufila Falentiniani interferier T rauterfiorphum expugnatumnbsp;T rebyez^um expugnatum T renchiniens conuentus Trtbalpopulinbsp;Triclinium Fitefifnbsp;Triumuiri creatinbsp;T rincha praferiuinbsp;Tulnadedttanbsp;Tungripop. dis deficit Tranjjyluani regia fide deficiunt Tranjfilitanienjis cenuentu-snbsp;Tranfiyluania extrema Dacia era Vngaria regno adie^a 103,30 393,13 333,3 2lt;7,39 7,7 3lt;f9,^nbsp;432^2 onbsp;643,43nbsp;396,7 Turci Afiatica Scythia oriundi 31,37. Hie~ rofiolymam capiunt 188,37. ralachisiitnbsp;Fn^arid eitocati 374,23. bisingenticla^nbsp;deaNicolaoaffe^inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399,9,43 'T ure or u clades 133,6.427^18.381,9.612^9, 620,21.622,3 3.700,371702,17.712,6nbsp;Turcorum e^curfio in Alemanta amp; Italiam 6 o 2,1, in Dtgariam 606,33. eruptie con^ tra Venetot 602,30. oratore^dfiladianbsp;728,4. legatie adU[4atth.R. 647,22nbsp;T urcarum (eptendecim millium int er it ui innbsp;cuniculis T uregienfis Heluety T uringi It alt am adoriuntur T urrii Dattid^ T X lanus Fenetiasfugit y her is inundatie Hyraa fl. Tiyrus obfiejfia 42^,3,41 107,47 737,13 t09,44nbsp;i23,iznbsp;lOylS 244,7 kn |
INDE '^KciRaTartarisoba.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;293,32 Vacia du. origo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;213,49 Vadem c^uidame conituens pro lupo 90,13 Vadna latronumcaellu eXpugnatum 324^ 5 Valachia 2oS,22. duplex Valachiamontana Valachia principumeditio 760,33 27,2s 393,23 Valachizindecdi6li277,32. iniuebellonbsp;petitiingentem Vngarorumfirage eduntnbsp;3 20,10 Valachorumedes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277,26 Valamir Gotharum rex ab Vnnis deficit 106, 21,4s. cumfiatrtbusregnat 106,47.10 S,nbsp;13. occumbitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 3,49 'Valconenfis conuentfss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,3 Valens Imp. incendia cum cauld crematus 41,27,32 Valentinianus Imp.de impendentibus Italini mails (ent endos rogat 93,6. cum Theodo-o (Edo contra Atilamparat 33,40.nbsp;tntereiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,30 ^^laleriayejUx nunc Sclauonia,'vnde di6la 21, 20.224,30.317,3 Valeriani e Galieni Impp. tempor um gefia 36,9 P'algathaBoemtcorum latrenudux 324,43 Valia Gothorum rexfeedus cu Romanis init 43,21. obitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46,3 Vandali Rurgundiones d Dru ( Ty her io in fuasedesrepulfi 21,31. apiusnominanbsp;mut ar unt 43,13. cum Longobardis de tri-butispendendispugnant 112,43. Pan-noniam occupantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;335,iS Pandalorum 'varia nomina 21,26. 'varix edes3S,2S. imperium Genricoregeau-Flumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45,44. Varadtnum.Dadxopp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6,32 Varadinum Ladifiai rgis pulcro nobile 2 6, 16. conditum 131,10.0,3 ar taris expu-gnatumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 97,42 Varadtnum Petri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;761,33 Varna tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;462,12 Varnefis Chriianorum clades ob 'violtam Turcaikm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;462,3,1s Vafon opp. recept um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 96,4 0 Vatha deelfionis religione Chriina au-tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;295^29 Vatiavrbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,S VaTul immaniime traSlatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32 Vencelltnus ^^lemannus Vngarici exercitus prafellusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273,20 Veneeaus Roemix rex Pragx inaurator* 924,23 Veneeaus, VencefiaiRoemixrgisF. Vnga- |
y. riterex elecius 314^2.S45,5i renceaits vino/tis Imferio abicatur jSi,nbsp;37-5^4,42 Venetix in Vngaria. conditores Venetie Pipino dedite Venetiarum origo 3h5O t46,Vinbsp;Venetiarum origo 93,2g^47.^S3,inbsp;Veneti adConftantinofolitanufn im^.reci-dunt J46^6. vndi^ tmfetuntur vicinttnbsp;principibm 3 46 ^4^. Lodouico regi -vtcii-galesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34^,2'J Venetorwn artes ad recuperandamDalma-tiam }4Sy2o. bellaobDalrnatta 26j^Sgt; bellum cum Colornanno obviolatum fr-dtes 140,3. cum Carr arils 306,3s. cumnbsp;Francisco Carrario 343,41. pax cum eo*nbsp;dem 346,2p, bellucum Lodouicoregemnbsp;Dalmatia 3 3i,3.34i,3.343,20.cladesAnbsp;Saracenis 130,31. expedttio ad ladramnbsp;recipiendam 271,44. 2-^3,2j.nbsp;dus cum Colornanno Vngaro i3S,43-fduscum Matthia R.337,22. legatio adnbsp;Colomannum de pace 242,13. legatio adnbsp;Matthiam 601,41.64j,iS.paxeU'Turnbsp;cisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 03,45 Venetorum duels epiola gratulatoria ad tydatthiam R.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60 0,43 135^4 J#/ 4-^ 95,2 CMatthiam R. Verbulchus Vngarorum dux Verona ab Vnnis objja dir ept 95,^9 Verinienfis balica edtficatanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^,45 VerinienfiSconuentus V?/ar ins Foroiulianorum dux creatur 12 6, 36 Vez,ele captuni Vgocienfis conuenttisnbsp;Vgolinus Colocienfis metropolitanbsp;Vitalis Michael Venetorum' duxnbsp;Vicentitfitus,ortus, amp; interitusnbsp;Vicegradusolim oppiditm,nunc vicus 24,46nbsp;Viclorinus Roemte R, lius 3^1,33. inar~nbsp;mis contra cTHatthiam R. 3 33,31- captusnbsp;'vitadonatur 33S,3o. fua[uimperatorisnbsp;Matthixrebcllatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;643,20 Vidi in (tminandis ditdiisudittm 212,30. 213,30. cades 2i7,3.incadauereiuse-ttitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2iS,4g Viennx deferipti 3^3,41. cbdio d C^ltaV thia rege 3 93,30. altera ohdio Matth.nbsp;624,20. deditionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;623,21 Viennenfi incendium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 31,32 Viennenfes Matthix R. vrbem offerunt 339, 33 ViennenumdefeUioabVngaris 673,40 Vinitarius duxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 3 3,3 s Vtllxnouxexcidium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299,26,40 Vilnades regia in Lithuania 27,33 Vm delict |
IN BONFINIVM. ^iitdelici fiandaloYum reli^uia 122,7nbsp;PirhtnainSaxonia finibus Sarmatisoccupt anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189,2
Ptrginum vndecim milUuTi peregrinatio d expeditie74)3. martyru.m 78,13nbsp;Pirtutes imperatorianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95 7,32
Piftgoth.e Valente Imp. JAiyfiam Thraci-amfiimpetrant40,30. a Siiliconemal traatiin Rom.imperiumirrumput 43,nbsp;3. Romam capiunt dirrpiiintj^44,i6,47nbsp;Pigotbamm fidtsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33,44
Vlies ingen. is rn.ignitudinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16,3 2
Viiigis Gothorum rex Romam obdet 112,
3)18
VitoldusLituaniadux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;392,6
f^ladtatis i.ne yladtans.Lituaniadux, Polonia R. frater, Vngarorurexdeclara-tur416,16,23.831 )i3. coronatur 424,nbsp;27.pacirdct 433,59. pacem mit cumnbsp;Elijabetbai egina 439.39. bellutn Tur-cas redintegrat 434,43.in acte catS466,nbsp;7,35
Pladiait.encomium 422,23. expeditie in Turcos 443,49.447,19 fedittiS in Vnga-riam 433,7,26. drHinfuf^i^^ 454.2inbsp;altera expeditio tn TurcaS)pacis interuen-turemoratanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;456 9
^ladtnt I. R. pacificatie cum Turcis itreia-randoconfirmata 437,6. fcs dem v 10 latte dr indejecuta clades4 37,27 439,46. 462^18. 464,13. lucitis ob hiijtibcthanbsp;regina mortemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;440,4
^ladiata n. Camiri Poloni F.rex Boemia pronunciatur362,10.370,13. Vngarianbsp;rexdeclaratur 6 6 8,33.833,23. Buda in-greditur673)49.^lbertopaternum re-gnumremittitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704,24
Pladiat n.belluin Turcas 702,3.703,41.
71246.717,11,34.719,6. bellum cum Ctaximiliano 6 84,3.6 8 6,42. colloepuiiinbsp;cufratredrpii^67 3)19.6 92,36.714,3.nbsp;concto ad Vngaros 6 80,37.6 91,17. con-cordta cu Frid. iii.dr Maximtliano 742,nbsp;31. coronatio ( pompa 677,21. di ri butta magt fir atuum 682)10. expedittoinnbsp;Afi)erturnfratrem672)i8.700)4i. expeditio tn Laurent tum ducem 7 20,4 6.le-gatio adfratrem tertio r ehe Hem 698,2.nbsp;legatioadMaximilianu 676,42. nuptianbsp;tum Annd 736,18 .pacificatio cumtHa-ximiliano 699,7. paxeum^atthia R.nbsp;604,1 o.feditiocumprocertbus 729,28.nbsp;fponfaliacumBeatrice 684,30.683,23.
757,58
i 02,16
Vlpianumopp.
Vincu CiU Comes pro pitero rege i/t toro-nationeiurAt4ij^^i. PAnrmniitsbelio lacett42jy4. Coruiniopera adobjeijuiilnbsp;redtgitur46Syi4. ^uraltum deftciio-nemadiuuat 4}9^3S. Ladiitregisgii-bernator4S 0^32. Auftrix trtumuir ere-'nbsp;Atus4S 2 y 21. omni poteate abdicaturb,nbsp;S2. in Citfarisgratiamredirefritfiraco*nbsp;natur 4^3-,45' Ladiaoregireconciliaturnbsp;4S43. Coruinotndiasruii4S4y2$,nbsp;4^5,23
Vlrici Cili Comitis^ Boemu regno prxfei iniejuitas413^12,2j. tnfefius animusinnbsp;Coruinum eituj^ liberos 4^4^ 13). c^edesnbsp;4?i,3iy55
Vlrictis Ey zinger defetion Aufiralium au^ tor 47!)^3S. Ctlia Comitiparparirefertnbsp;48 2,32. Ctlix Comit ingratiam recept o 3nbsp;Jponte in ex ilium itnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^ 4 yi 6
rngfiria quibus posi Fnnos ^7' Orogothas tcupaiaii23j. guasregiones comple-latur J 3 3)2 o .in fide Chrifiiana inflttu^^nbsp;ta[ecundo 16 S)3S.dr tertio 204^27. tri~nbsp;ennium pullata ob Lodouici rgis merteninbsp;352)23
Vngari conuentus feit c omit at us 233. de-fcriptio 7 39)47. etymon ominofiumi89^ 38. fines2233.27)24. latitudo 18)43.nbsp;leges 67 0)3. opes
Vngari. regum feries rngaricuiufidamf-tcinus
671,22 S3lt;i,2inbsp;535^23
Vngarifeptem, Lazari dr mendici appellate 101)193 2.
rngarifunt penitifiimi Scythe 18)41. primo C^ϑetiS)deinde Danubaccelie 22)io.nbsp;Vnnorum cognati 3^)43. cum Vnnis d*nbsp;Auartbusfe coniungunt133)13. Carolonbsp;id.fidem Chriflianamfufapere iubenturnbsp;142)18. aCaroloM.dejictentesiterudo-mantur 143)29)42. rebelles aLodouiconbsp;fubimperiuredalli i49)i. abArnulphbnbsp;Imp.defic^nt) Germaniam d Pt'anciamnbsp;immaniter'vafiant 131 )24.tn Pannonianbsp;teuertuntur 132,32. in Gnecdfexpedttio-nem fujcipiunt 133)13. in Bulgares armanbsp;^ertunt 133)34. Italia ador tunt nr 133,nbsp;31. Italorum verbis irrttatt pen^ omnesnbsp;cxdunti34.27. P'enetosoppugnant 133,nbsp;2. euocatt tn I tall am cum exercttu einen-dunt 13 3)31. Al/attdd'^axonivaan-tes ab Henrico rege caduntur 13 6)42) 31nbsp;^ngaroru Annales266)40.307,46. cladesnbsp;296,12.706,33. coUatiocumBoemisnbsp;603,6. dtipltnatnilitaris 644,28:
7S^3O. obut
diidium obreguleTionem 314,7,42. 417,32. legatio ad exploranam Pan-noniaru'ubertatem 133,21.natura 671,nbsp;40. prada ex expedit tone Germanica (nbsp;trfumphs 132,43,50. variaincurfio-nestnextercisgentesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiS,i
Vngaricum bellum eu Carolo }d. 1311,16,37 Vngens conuentusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26^11
Vnni ex Aa primm pro dierunt 23,2 2. di-uino prodigio ad emigrandum ada^i 3 g, 31. quandoef tpuibus duetbus in Europanbsp;traiecerint40,10. Pnnoniasoccupantnbsp;fidnonnefuorumfirage 46,32.48,46.nbsp;quidamfe Siculos nominarunt 10 7,14.innbsp;Francos be lia mouent 113,18. curAua-resnuncuparint ii3,23. Turingiamin-uadunt Fracos 1131,30. Scythia emigrant Pannoniasrepettturii3i,4 0.132,8nbsp;Vnnis Pannonia Longobardis emigrdtibusnbsp;reltFanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114,41
\VnnorumbellumcumGothis 38,33.40,32, 43. intefiinum bellum ob regis eleFiionemnbsp;poPi Alt la mortem 106,3 0. crudelitas 88,nbsp;4. origo 23,43,30.38,33. fucceffustnnbsp;propagande imperionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42,23
fiolfardusTeutho Neapolitana arcisprafe-fus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;335,58
Fradtaus primus rex Boemia declaratus 247,40
Fratiauia Fartaris direpta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 p 3,131
Fratiaiiies fenatus plebe trucidt us 388, 47
Frbanus qua fl or 6 0 8,2 8.6 23,30,41.641, 6. 674,30.fitAgrtenflsepifi.638,i3. co-mitia regaliaindteit 636,44. Eius orationbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;674,30
Vrbaniponiificis honores amp; moreS 4,10 Frfula Britannia Rlta 879,37. vndeetmnbsp;milliumvirginum duFlrix 74,6,p
Frfula conflantiainobeundamorte 78,3, fionfusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75,5087p,38
pyos Macedoniaprinceps nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;232,1p
INDEX IN BONFINIVM.
Zrfus Zngarorum dux y fines pt feesnbsp;Kylakumopp.
200,it 72I,337lt;gt;3,24nbsp;^tcleffi Libriin Boe^iadelati3SS-,4' ^^2-gttcombulnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^6,^
quot;^tnuli appellants Longobardi nbsp;nbsp;J 12,3$
conuentus 26,14. Zacharim Gractts,pontifex maxgt; 13(gt;gt;nbsp;45
Zagabria olim Kicus Italiens dia 1Sgt;,1 S Zagabrite conuentusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23,16
Zagabriens anti fies legatus ad Carolu Par-uumR.Neapol, 3i,20. dieatus
Zaladienfis conuentus Zamolxtspro Deo habitusnbsp;Zancz.yakus Coppaniensnbsp;Zaradienfis conuentusnbsp;Zathmariens conuentusnbsp;Zelomirus Dalmatia rexnbsp;Zempiiniens conuentus
epifiopatuab-37317 24,3nbsp;9,^nbsp;So4,iS
26.20
26.21 224,45
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,46
Zeno Imp. 7heodoricum mult is honoribus ornatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to 9,4 9
Zeurinopp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;320,22
Zigethi conditor fitus So3,i3. obdto S 03, 10. exit usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S3i,t
Zobolchus'vnusefeptem ducibus 17'ngtreru 334,37nbsp;Zoliens conuentusnbsp;Zolium latronum alumnbsp;Zolnocenfis conuentusnbsp;Zolnok obfea
2S,4
47S,S3 26,15
Zolomirus Dalmatia rex Zngaroru opeCa-rinthios pellit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207,41
Zothmundi opera egregium firatagema edi-turn
Zottus Beneuentopraet us Zo^ifarduxexercitus Zttl^
Zoynichum obfi/Jum Zuardorumfamilianbsp;Zult an Be fie nor urnprinceps
s Si, S3 537^39nbsp;i35^3nbsp;2^0,23
^ Indicis in
Boni. Finis.
DEGRE-
OECRETORVM
SEV I
articvlorvm aliqvot
PRISCORVM VNGARI REGVM.
AD CONTEXTVM BoNFINII I L L V-ftrandum,foriq,- Pannonici vfum neceflariorum,
LIBER, primm tjfisprodituf.
FRANCOFVRTI
Apud Andream Wechelum,
M. D. L X X X I.
Cum priuilegio nbsp;nbsp;nbsp;o^aiefl, ad decennium^
-ocr page 1014- -ocr page 1015-Lectori singer o, ac
VETVSTATIS AMANT I, S.
N Honfinij his narrationihuSiConfiliorum publicorumdecretorum^ff'e^isens occur-rit memoria:cum(j^ nemtnifit obfcurumidenbsp;re^j^onfisdcgibusjjiatufisjpinitiombusjnonbsp;uellisfrefcrtptis cuiufiiisamp;tatisitemporum,nbsp;Tlt;^rum(LpHb.normam,^ regionum fact-em deprehedhprofero ipfi aliquot pot io-rum K.egum Vngar articules ^fiu confii^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutiones^adillurandamultahtfioriarum
'f eorumq^feculorum repramp;fintandamformam : quorum le-muit is grata eriti adeoe^ edit io noris caufarumpatronis f^itpridem depderata.lHpdenim adr cliques articules^ad ^Ti^anbsp;^^rntl. IL ^jue pert inet: hoc eLt^ quibus pamp;ne ngulis annis 'velnbsp;^ddit ur^ ^jelaliquiddemituri iuum volumen debetur, ne que adnbsp;quot;^onnq pertinent pronuctationes,dfon at que iudiciorum Li. e-l^Qrum potius difieptationes.nbsp;nbsp;nbsp;G^odforte leLlor ^elformulis
^^Hitata:,velprims, rudis^ religionisfufieptsz^elo nonnulla^ne ^^^camiperitione,aderfa,qus necleroipfi vjuequaquehodienbsp;C^^isfecerint,occurrennL neminiprsiudiciumfertur, nee religionbsp;^^portatur: qutsq^ duntaxat ^t hiorica accipiet. LJale^j^nbsp;^^tdquidhoeauLlario comparuerit: tnprimis erudtto oAntiitinbsp;quot;^acien, ZacharUMoouio, confiliario Csaris, aut ori^^cohort at ori acceptumfera^-.cuius momtiSi^c (ubfidiouius ar gument i reliquareuiparatim^fiioq^ loco prods bunt,
^ienns ICal.Decemb. iy8o.
q
-ocr page 1016-ALIQVOT INSOLENTIVM
V o C V M IN ARTICVLIS PAN N.O-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nicis INTERPRETATIV N CVL
Sambvci.
|
A AG APE,eleemona confraterni-tatum. Allodium, respro^riaiVe^i^alis tarnen. AmfsLtej^nificare, B BanderiumjCoAory j^Qo.militum. Banus, re^ius n runis l^nga-ria adtunii qui 'vexillo ahos o-mnespr^eit. anfolmora, marturinorum peno olim. Bicceiiia/lula amentatlt;ie. Brachium lculare, pladius ciuilis.nbsp;Breuia, circaeum Georgq indicianbsp;curtarnm^ amp; liquidiornm cana- rnm. Calculatio, inquitionis commnnn teium tppntatio. Ctdcndxj/odalitates adpiascanfas. Cambuca, pafloralis clana: alindefi camhucca. Cancellariusaulicus, quifequitur principem. Cancellarius fummus,R^w per-fonceprantia cuius 'T^carius e perjonalispr^eentia. * C^petxf quinden^e alias, aceruuU mampulorumumentariorum. Caucarij,fey?f j ohdu^hfal. Comes liber,T'f Fre^pani, Kni, hoc e Zlunq,Blagai, amp;c. Comes proci\ia.iisjprasparted^ u Comitatus. Coode[ceoCio,citatioirrita,'vellitis in alios tranatio. |
Coniurati, quimuliurarunt teei* Conferuatorium,y4cny?/4. Continium, pratuita: adfinesrnft-niendos operiC, amp; militum F miio. Corpora, collegia [acra. Cribriones, in Zala executores,^ miniflri iuridici. C\tn2.,tahula,eu indicium regium. D Depilare, ad dedecus rderequot;, de-coriare, loris c^edereorte. De plano, citraambages, eZproce Dica, exabBo publica. Dignirates, offciolatns, munia publica. E Educillare,a?z//w2, vaa delinire, amp; vendere fub hedera. Effelui quid mancipar, iudica-tumacere. Eipericus, aurco,pullus equitijge-nero. Fm2n2.re,edi,exire literas. Emcndare equum, licitari,empti-tare. Emendalingu, eins lapes onus i-beratio Eo ^CtOjfiatim, ext une. Euitor,qui cauct alicui ab onerCiVe expedit. Euocarenius 'vocare. Exerc[m2n,cafira equi, coneribe-re militem. Exdomarij, ine domibus, orit quot;veruntes. Expeditor,^/ librt ab onere ExpreiF2.Z3,,exprea, ^rckj |
VOCVM INTERPRETATiVNCVt.
Ewocck, oppidanifVel viani.
E wrijj, nium olim cuflodes^ 'via.riim-
(jtieobfcTHatores,
F
Eatigi,
Ferton, 8 4 denarij yngarict. aliud
verton.
Fidefragiumj/jfrzz/rzw.
Formata, clericatm litera. ForcnfeSj exteri^^vel nundinatores.
G
Gallicia, b^alachia. Gentes, milites,excrcitus.nbsp;GY3L\\\[co,^enrots,Nea^olitanu5 e-
(jUttS.
Gialnifco, marathana^ clauflrapi-atoria.
Groflus, ntinc quinque dcnarq, olim x,amp;y.
H
Hydria^ metreta umentaria, inter-dum liquidorum,^ vini. Vxder.
1
Immediate pront, e,paulo ante, gemmt a monilia.nbsp;^QCQztd.c^y,urtorum collcSores.nbsp;ludiciaria deliberatio iudicatum.nbsp;Indicium ferri, loco iuramenti adnbsp;candensferrum examen, quot;vt aqu^^nbsp;adaquam,credo,feruentem.nbsp;Indices ordinarij, 'vt Palatinus, Iudex curilt;x, Cancellaritcs, 'vel eiufnbsp;dem pernalis pr^efentia.nbsp;Indices nobilium, Zolgahyro, 'velnbsp;quatuor deleli in Comitatu ad iusnbsp;perquendum,
K
Kalcnd,yr collationes ad pias cau fas, quas conaternitates loco fa-crol^onte deinarunt.
L t^uzjperfonafila, obclullaadfal- .
lendum iudicium.
metaUorum.
Litigiola, controuerfa bona.
Literatorie, inriptis.
Locumtenens regius, pro rege, vt palatinalis, pro Palatino.
Locate(iimoni2li2,Conuentus,Ca pitula.
M
Magifter, iudex, aiel protonotarius iuridicus.
Magnus Schenefcalcus, prafelus palatio.
Manus, Jro tcfle aliquando.
Manfiones, locaionum. Id[2l[[^i^,peruilesmulta,^ facinora.
Mega, regio,diri6lus, Comitatus. Mercipotus, pignus contraclus,'velnbsp;emptionis.
MemumcauCx,mmaatu^s.
O
OGt2\ix,funt conuentus iuris dicun-di, olo diebus ante Georgij, CT Vlartini diem: nunc Luc^e.
P
P alatinus, fummus regni curator vi-carius, qui prafert coronam Prin-cipi,3trigonienm fubfequens.
P2\\i2rQ,fucumfacere, leuiter excu-fare.
Paflagia, telonia vi^e.
Perfona regia, vt nobilespoeiona-ti, amp; notarreg adexecutiones mii.
Per perimitionem,?e-rɦwforz.
Piietum^z/Ziy Strigonienin 'vrburis auraT^s.
Po\yclt;\ro,tenellusequus9.ndomitus, Populofa domus, habitata.nbsp;Poilergarc, reqcere, ngliger e.nbsp;Pofleflionatus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonalo.
Pofiellionum ius,T'f carorum,op-pidorum.
Prdium, nobilitaris locus dertus.
VrxdicA\xrc\,curianobilitaris,'vel% colonorum.
iij
VOCVM INTERPRETATIVNCVL.
Priftaldi, cxcctttores iudic nobili.
Proclamata congregatio, oZzw ii-dicium in Zala^igidum, ^aucis icEcefihtii.
Protocolum, lihripuhlici, amp; auto-ritates.
R
Rakos, campus ad Peum regime ele-lionii,amp;pro dixtapenerali.
Ramia,
Reftollare, retardare^ impedire.
Reuifio, atatis pupiorum cenjus in capitulis.
Sarkas, iudex olimc dilust tn So-moph.
\Sc\i\ndc.c\ir\^/uilispromicut!emone-genus. ' Sc^met^ 'vt decimus, decimus metnbsp;iurat.
Signor, dominus.
Solatium facere, heneacerefuis ex Jacris reditibus.
Scd^XAZQjannulopalum matrimo-nium.
Supportarc,parcere in onere.
quot;i^XQdw^fQleri conuentus.
T
Tenuta, telonia, grauamina itiner.
T crragium,/?fz^o, wy}^Zz,
T axa, ɒo pro Uteris edit is, item a~ nata Komana, njt forte hodie fol-
Tinnien. r/o.
Strigonien.adyoQO. ducatofU-Telles collaterales, quos quis cau mortis,^el abfenti in futur um'V-fum cogit iur ament 0 profefos.
Thanya, nus, pifeatura, ftus vd brachium uuij.
Thauenicalia, iudicia dicuntur de Uber ar u ciuitatu controueris,(jii^nbsp;remitti lent adperfnalem pr^efnbsp;T ranfmiffio,Cti/^lt; 'vitro d Capitula,nbsp;'velper appellationem ad tabulantnbsp;regiam,^c.
Trinoforenfe indicium,o/z) terms citatione in nundinis contra alhnbsp;e^uem,procelfus iuris.
T rium phare,c4z^2 sincere.
T rucina,fezwerzflt;i^, infultatio,peYti-nacia.
Turris manca, Buda,career.
V
V did^jitinera, 'veigalia.nbsp;V2.d2,pignorationes.nbsp;Vagiare, pecus ob damna in fatis abi-
gere.
\ cagus, fruusfugitiuus, neciuam. Vayuoda, Prajes loco Regis, vt in
Tranfyluaniai b^alachia, gu-bernat ore infer tor.
V duornicales, auUci,^d (juiddam
obligati.
y n\^2ns,colonus,plebeius. \ici2n2,'viluaUa.
Vicecomes, diridluu vicarius nd-, mini/lrator.
Vzbek, facinorofus,fed aliquat diebus Uber.
Wey z, Zoezzj;agenis aptus, fecretusa-,.
requa^
|
Hunt PralatU | |
|
.^grienfis |
400a. |
|
Zagrab. |
2400, |
|
Nitrien. |
2-7S^ |
|
Vacien. |
Sao. |
|
Kefjirin. |
900. |
|
laurien. |
Soo. |
\EqrM VNqARI ET
oA L to-
rum dcrta m hoc libro contenta.
Pag.
I
II
11
S. Stephani I. decrctorum lib. II.
S. Ladislai I. dccretorum lib. III. , Colomani Regis decretorum lib. II.nbsp;Capituladelynodalibusdccretis Dn.archicpilcopiLaurcntij Strigo-nienfis Metropolitan! amp; dccem luffragancorum fuorum
5 3
38
Andre 11. Regis decretum anno 1211 cditum , hel IIII. priuilegium
Conclufio confirmationisLodouici I. decretum Andrea: Regis con-firmantis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem.
Atticuli nouiterconcept! perLodouicum I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39
Cratia per Sigifmundum Imperatorem infidelibus amp; rcbcllibus fuis fataAc.
Sigihnundilmperatorisdccrctum fuper donationibus poflciionum infidelium
Sigifmundidecretum Pofonij anno 1435 editurn
^igifinundi Imp.decretum fupermodo exercituandi
Alberti Regis decretum
Ladislai V. rgis, Alberti F.decretum
Llatthi Regis confirmatiofandionis Andrea; R. temporc coroha-tionis
71 7^
74
75
78
81
85
88
nj.
Michaelis Zylagij GubcrnatorisVngari decretum ^oannis CoruiniWayuod articulinbsp;^rticuli de officio Palatini
quot;prim urn iccundum
^atthi Regis decretum 5 tertium f quartumnbsp;Lquintum nbsp;^c vrburis ex vct.codicc
-ocr page 1020-Z
(
s*-
-:-*
r -
'I
y-quot;
-nni
.gt;
(
!?
' 1-
'gt;
* ;:lt;4nuj
I
.y
Vi' r
r
2
quot; i' t-
' J
L.' -
^?7 C'quot;'
.
quot;.elf.! } .'P JI
;} ,
J-
Afffnj
\ * '
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,'i; !- '
'}
X
. 'I
f'
i'.
V r
/s
lt;'T
t
VU'f.
' lt;? if^rn
;.S;.OA-
JCI iG
MTV-
.
}*
T !-
' . VCAV
X4
gt;
quot;X
k
quot;A
'V
SANCTI STEPHANI PRI-
M.I REGIS HVNGARI DECRETVM
IE LI CITER IKCIPIT. OBIIT IO47,
VM cunda Dci nutu condita,fuque euidentiflma prordi-natione difpofica,tam in aroplitudinecceli,qum iniftisaptif-fimis terrarum climatibus ratione intelligentia funditus fen-tiam vigere,arque fubfiftereicumque affatim vniuerfa huius vit vtilitati, dignitarique,gratiaDeiconcefi,fcilicetRcgna,nbsp;Confulatus,Ducatus,Comitatus,Pontificatus,CCtersquedi-gnitates,partim diuinisprceptisarqueinftitutis,partira legali-
bus,partira iuridicalibus,fiue iurifdiionibus,partira ciuilibus,acnobiliorura, tatqueproue:orum,confiliis,fuaConibus regi,defendi,diuidi,coadunari vi-dcam:amp; cm omnesordines vbique terrarura,cuiufcunque fint dignitatis,nonnbsp;lolm fatellitibus, amicis, feruis,praEcipere,confiliari,fiue conlulerc,fuadere,fednbsp;etiam filiis pro certo fciara : Tune me ne piget,fili amabiliflime,bac vita comit,nbsp;tibidocumenta,praecepta,confilia,fuafones parare, quibus tu vitae mores, tibi-que fubiedorum cxornes,qu3ndoquefumma concedente potentia poftmercnbsp;gnabis. Teautemftudioscadhibitaaudientiapatrisprxcepta,iuxtadiuinfapnbsp;entifuafum,condecetobiruare,dicentisperosSalomonis; Audi fili mi patris nbsp;tui difeiplinam, amp; ne dimittas Icgem matris tu,vt multiplicentur tibi anni vitae *nbsp;tu. Ex hac ergo fententia animaduerterepoteris,fi ea,qucpaterna pietatc tibi nbsp;prcipio,contempferis fquod abfic) quod iam amplius amicus Dei amp; hominumnbsp;non eris. Audi veto inobedientiam pruaricatorum prccepti,cafum amp; prcipi-tium. Adam quidem,quem Dominus conditor,totifq; creaturaeplafmator,adnbsp;iuam formauit fimilitudinem,emqucvniuerfalisfecithieredemdignitatis,vin-culum fregit praeceptorum,ftanmquedignitatum fublimitatcm,acmanfionemnbsp;paradifi perdidit. Antiquus quoque populus Deoeledusamp;dileduSjquiali-gamina mandatorum,digitis Dei condita,difiecit,idcirco diuerfis intcriit mollis, partem quidem terra deglutiuit,partmque exterminator mortificauit,amp;nbsp;pars inuicem fe interfecit:filifqueSalomonis,abiicienspacifica verba patris,acnbsp;fuperbia elatus, minatus eft populo percuflones frame,pro maftigiis,idcirconbsp;luultamalapafluseftinregnOjamp;advltimumdciedus.Hotibi neaccidat,obcdinbsp;fili mihi,puer cs,diuitiarum vernula,puluinaris accola,fotus,educatsquoindc-ficiiscunisjtotiusexpeditionum laboris atque diuerfarum gentium incurfionisnbsp;cxperSjin quibus ego iam fer totam meam contriui a:tatem,iam tempus adeft,innbsp;quo tibi non femper puluinar mollitiei,qu te hebetem amp;delicatum reddant,nbsp;adhibendae funt,quod eft diffipatio virtutum,amp; vitiorura fomentum,atquecon-temptio mandatorum,fed interdum afperitas tribuonda eft,quar tuam intelligen-tiam ad ea, qux praccipio, reddant attentam. His itaque prfatis redeamus adnbsp;propofitum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Qjtoni AM adregalisdignitatisordinemnon oportetnififideles^catholi-ca fide imbutos accedere,idcirco fand fidei in noftris mandatis primum daraus locum: in primispraccipio,confulo,fuadeo,filichariffime,fi regalem cupis hone-ftare curiam,vt fidem catholicam,amp;apoftolicaro,tali diligentia amp; euftodia con-ferucSjVt omnibus tibi Deo fubiedis excmplum praebcas,cundiqueEcclefiafti-Jo ci filij merito te verum Chriftianae prqfeflonis nominent virum, fine qua (pronbsp;ccrtfcias)Chriftianus non diceris,velEcclefia: filius.quienim falsecrcdunt,vclnbsp;fidem in bonis non implent,amp; ornant operibusfquiafides fine opr moritur)necnbsp;hch'^neft regnant,necterno regno vclcoronaparticipatur.Siveroftatumre-
aa
I
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S. STEPHANI REGIS
tines fideijiabesetiamgaleasfalucis.hisquidcmarmainenciscontrainuiflbies amp; vifibilcslegitimcdimicarcpoterisinimicos-oamait Apoftolus:Nocoronabicufnbsp;nifi q ui legitime ceriaucrit. Fides ergo de qua loquor hxc eft: vt patrcm Dcum o-mnipotentem,aoreintoiusaurx,amp; ynigenitum eius Flium^dominum noflrum lefum de Maria virginc,Angelo annunciante, natum,amp;prototius raua-di ialute, in crucispatibulo paflum,amp;Spiritum iandum, qui per Proph etas,amp; A-pofloloSjamp;EuangeiiftaslocutuscftjVnamDeitatem perfetam,indiflolubilcm,nbsp;incontaminatamelTefirmitercredaSjamp;fineomniambiguitatetcneas.Hafc eft fides cacholicaj quam fic Atfaanafius dicit: Nifi quis fideliter, firmiterq; credidcric,nbsp;faluuseflenon poteric.Si aliquandoinfra tuam inucniantur potentiam(quod ab* idnbsp;f rtwwu- fic)quiiianctcollationcmfandxTrinitatisdiuidere,velminuerc,fiucaugereco-jpfosfciaseflehxrefiarchz leruoSjamp;nonfandzEccl^zfilios.Talcsnbsp;veto nec nutrias,nec defendas,netuetiaro videarisinimicusamp;vltor.huiufmodinbsp;enimvirifandfidei filiosomninoredduntmorboros,amp;:iflanoueilafanEccle-flplebmiferabiliterdcflruuntjacetidiflpabunc.hocnefiatjprincipaliter curxnbsp;Cap. IL Decontinendo eccleaicoatu.
0
In regali quidem palatiopoft fidem Ecclefiafecundum tenet locum,ca-pite noftro fcilicer Chrifto Ecclefia prius fcminata,deinde per eius membra, vtw Apoftolosjfandosqs patres tranlplantata,amp;:firmitcrEdificata,atq5 per toturanbsp;bemdiffufa,amp;quamuisrempernouamhabeaprolem,inccrtistamcnlocis,quafinbsp;^^kantiqua habetur. Hcautcmfilichariffimein noftramonarchiaadhucquafiiu-Tlenis,amp;nouellaprzdicatur,atqueidcircocautioribus,euidcntioribus^nbsp;ftodibus,ne bonum,quod diuinaclementia per fuam immenfam clementiamno-bis conceffic immeritis, per tuam dcfidiam pigritiam atque negligentiaindc-ftruatur S annihiletur. Nam qui minuit autfdatfandzceledignitaceo!,nbsp;ille Chrifti corpus mutare nititur. Ipfe cnim Dominus dixit Petto,quem cuflo-lt;lcm_,magiflrum^ eidem pofuit fandzEcclefiz:Tu csPetrus,amp;fupcrhancpc-tramzdificaboEccIefiammeamjfeipfumquidcmnominabatpctrainjtioi^g^'^''nbsp;am,vel lapideam fupcrfczdificatamEccleam dixit,fedpopulumacquifitionis, -gcntem cledam,diuinam grcgem,fide dodam.baptifmatc lotam,chrifmatcvn-gt;nbsp;dam,fandam fupcr fe zdificatam Ecclefiam dixit,amp; appcllat.Si quis infelixhuiusnbsp;land Ecclefiae membra,vclparuulos fcandalizat,iuxta Euangclij przccpmdi-gnus cft,vt molafulpendaturafinaria incollocius,amp;demeigaturin profunduranbsp;mariSjid cft,eiiciatur de potcftatis dignitatc,amp;maneat extra Ecclefia iuftoruiB,nbsp;in ilia mundiali miferia,ficut ethnicus amp; publicanus. Acpcr hoc fili tni ficructi Audio debes inuigilare in fanda Ecclefia,de die in diem,vt poti us capiat augmcntu,nbsp;quam detrimentum patiaturunde quidem in primis reges Augufli diccbantur,nbsp;quiaaugebantEcclefiam. Hoc amp; tu acias,vt tuacorona laudabilior,amp; vitabea-' tior^amp;prolixior habeatur.
Cap. III.De impendentlo honoreponticihu^.
RgiVM foliumornatordopontificum,acpcrhocinregalidignitateta:-tium pofitdent locum ponciaces^chariflme filixfeniores illosita cuflodias,ficut o-culorumpyillas. Si illorumbencuolentiam habes, neminem aduerfariorum ti-mebis.Illisquidereobferuantibuserisfecurusinomnibusjillorumprccatiocom-mendabitteomnipotcnti Deo. illoscnim Deus diuinigeneriscoflituitcuftodcs, fecitque fpeculatores animarum,actotiusccclefiafticxdignitatis,acdiuinifacra-mcnti difpofitorcs,amp; datorcs.Sinc cnim illis nec conflituunturrcgcs,ncc princi-pantunperillorum interuetumdelida delenturhominum.fi illosperfedc amas,nbsp;tcipfum fincdubiofanasjtuumq-.rcgnuhonorificcgubernas. Inmanusenimillonbsp;rum pofita eft poteftasligandi nosin peccatiSjamp;peccatisfoludi.Tcftamentum'^nbsp;veto fcmpiternu ftatuit illis Deus,cosq; egregauit ab hominibus,amp;: fuinominis,nbsp;atqjfanditatisfecitparticipeSjamp;abhumanodieinterdixit reprehendcndosefle,nbsp;per Dauiddeificum rege:NolitetangercChriftos mcos,amp;c.IllccnimtagitChri-ftos Dei,quicontra diuinum,atquc Canonuminftitutum,facri ordinis virosfalfisnbsp;criminibus fcedat, atqj in publicum protrahit. Quod tc omnino,fili mi,agerc pro-hibeo.
ft
DECRETORVM LI3. L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
hibcOjfi vis bcatus viuere,amp; cuum regnum honeftarc : quia in his rebus in primis oHendicurDEvs.fi accidente cafu,culpa,reprehenfionedigna,fiiper aliquetnho-funijdc quibus fermo eft,ccciderit(quod abfitjcorripe euro,ter,quaterinter te,amp;nbsp;gt;pfucnfolutn,iuxcaprxceptumuangelij.Si tune fecret renueric aqdircmonita,nbsp;^dhibenda fibi funt publica fecundum hzc:Si te non audicrit,dic Ecclcfix.^ananbsp;Hcuordinemferuabis,gloriam,tuatn penicusexalcabiscorpnam.
Cap.111 l.t/e honore Principum mihtttm.
A R T V s decor regiminis eft fidclitas, forcitudo, agilitas, comitas, confi-
Hentia Baronum,Comiriim,milicum;illi enim funtregni propugnaculutn,defen Hires imbecillium,expugnatores aduerfariorum, augmccatores monarchiarum.
Hlienim tibi,filimi,fintpatrcs,amp;fratrcs. Ex bis verb neminem in feruitutem rc-digas,vcl feruum nomines,illi tibi militent non fcruianc,eorum omnibus fine ira fuperbiaacqueinuidiapacific,humilicer,manfuet dominare,memoria reti-Oensfemper,quodomnes homines vnius funt conditionis,amp;qud nil eleuatnifinbsp;butnilitas,amp; nihil deficit nifi fuperbia,amp; inuidia. Sierispacificus,tuncdicerisnbsp;rgis filius,atque amaberiscunismilitibus. Si iracundus,fiipcrbuamp;,ingt;nbsp;oiduSjimpacificuSjfupcr Comits amp; Principes ceruieem ercxeris,finc dubio for-htudo miiitum hebetudo erit regalium dignitatum, amp; alienis tradent regnumnbsp;uiwn. Hoe timens, cura rgula virtutum dirige vitara Comitura,vt tua dile-ionc angulati, femper regalidignitati adhacrcantinoffcnfi,amp;vttuum regnurhnbsp;per omnia fit pacificum.
Cap, K.de ohferuatione iudicii amp;patientiit.
Patienti amp;iudicij obferuatio,quintaregaliscoronaeeftornatio.Daui^^o2voa ^exarque Prophetadicit:DEVs indicium tuumregida.Et idem alibi: Honor re-gis indicium diligit.Depatientia Paulus ApoftolusloquitunPaticntcseftote ad o- ftitnenbsp;ines:amp;Dominus in EuangelioiInpatientiaveftrapofiSdebitis animasveftras.nbsp;Au hoe tende,fili mifi vis regni habere honorem,diligeiudicium; fi animam tu- debat.nbsp;301 poffidere vis,efto patiens. Qimticfcunque,fili charfifime,caufa digna iudicarinbsp;jo 3d te venerit,vel aliquis capitalis iententix rcus,noli impatienter portare,vel cumnbsp;Oramto firmare,illum punire,q uod inftabile amp; fragile debet efle,quia ftulta vo-tafrangenda funt,vel per teipfum diiudicarc,ne tuaregalisdignitasvfurpationenbsp;oferiorum negotiorum fdetunfed potius huiufmodi negotium ad indices mit-
quibus hoe commifliim eft, quod ipfi fecundum fuam hocdifcernantlegem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
^unc effe iudex gaude,ver rex efle,amp;nominari.Regesvero patienter regnant; Oipatientes verb tyrannizant,quandoquidem aliquid,quod tux venitadiudi-^audumdignitatijtibi venerit,cum patientiaamp;mifericordiafiue roiferantiahocnbsp;Mica,vttua corona laudabilis fit amp; decora.
Cap.KI. Dedetentione nutrimento hol^itum.
lt;0 In hofpitalibus amp; aduentitiis viris tanra ineft vtilitas,vt dign fextoinre^ galis dignitatis loco poffit haberi, vnde in primis Romanum creuit Imperi-^oi,Romanique reges fublimati fuerunt,amp;gloriofi, nifiqubdmultinobilcs,amp;nbsp;Hpientes,exdiuerfis iliac conflucbantpartibus,Roniavcrb vfquchodie efletan-oilla,nifineadesipfam fecfiTecliberam.Sicuteniriexdiuerfis partibus prouin-eiarum veniunt hofpites : ita diuerfas linguas amp; confuetudines,diuyfaqj docu-oienta amp; arma fecum ducunt,quxomniarcgiaornant,amp;magnificantaulam,amp;nbsp;perterritant exterorum arrogantiam. Nam vnius lingux,vniusqucmortalisrc-goum imbecille amp; fragile eft.Proptereaiubcote,fili mi,vt bonavoluntateillosnbsp;Otrias,amp; honeft teneas, vt teeum libentius degant, quam alicubi habitentSinbsp;lo enim tu deftruere, quod ego xdificaui,aut dfifip.are,quodcongregaui,ftuductis,nbsp;fine dubio maximum detrimentum tuum patietur regnum. Q^d ne fiac,tuumnbsp;^notidie auge regnum,vt tua corona ab omnibus habcatur.
Cap. VII. De rnagnitudine conlii.
. In tribunalibusregum,confiliumfibifeptimuravendicatlocuzconfilio cnim ^onftituuntur reges,gubernantur regna,defendicur patria,com ponuntur prxlia,
Aaa ij
-ocr page 1024-S STEPHANI REGIS
, futnitur vi:ora,propclluntur inimicijappcllaniur amici,ciuitates conftruuntur, cadra aducrfariorum dftruuntur. Quando vcr confiliis incft vtilicas.iam nbsp;fie/it/iutaS ftulHS,amp;arrogantibu$,acmediocribus(vt roihi videturjnon valent componi vi-melioribus, fapicntioribusquc,achoneftiflGmis fenioribuJnbsp;expiimidebenc,amp;poliri.ldcirco,filimi,cumiuuenibus,amp;minusfapiencibusnolinbsp;confliari, aut de illis confliutn qure ,fed fcnioribus ,quibus illud negotiumnbsp;propter ztatem amp; fapientiam ft aptm. Nam conflia regumin prxcordiis/api'nbsp;entum debent claudi,n ventoftate ftultorum propagari.Si enim gradieris cumnbsp;fapientibusjfapicns effcicrisif vcrfaris cumftultis,fociaherisillis,fatenceSpiritu
ran:o,perSalomonem:Quicumrapicntibusgradicur,fapitumerit amicus,nec 10 ftultorum eritfmilis.Et Dauid pfllitzCumfanofanus cris,amp; cum viro innocente innocens cris, amp; cum eledo eleuseris,amp;:cumperucrfo peruerteris. dnbsp;hoc quioquid negotij vnicuiq;conueniat2tati,inhocfeexerceant,fcilicet,iuue-ncs in armis,fenatores in confliis.-omnino tarnen iuuenes nonfuntexpellendi nbsp;confliis.Quotiens vcro cum illis conflium inibis,etiamf ft habile,tarnen fempecnbsp;ad maiores diffras,v t omnes adus tuos norma fapientiz menfures.
Cap. VIIL De executione perjilios.
l.'x.tC'VTio maioruminregalidignitate odauumpoffidetlocum.Regale ornamentum feito cfTe maximum,fequi antecefbres reges,amp; honertos imitati 20nbsp;parentes. Qui enim anteceftbrum dcrtafpernitpatrum,diuinasnecprocurtnbsp;ieges,peribit. Patres cnimidcircofuntpatres,vtnutnantfilios,ideq5funt lij vznbsp;lt;)bediant patribus: qui patri fuorefftit,inimicus Dci confftit, Omnesenimin-obedientes Deo funt refiftentes.Spirituscnim inobedientidiipergitflores co-ronz. Inobedientia enim totiusregnicftpeftilcntia. Proptcrea,fiichatiffme,nbsp;edid patris tui fempertibifnt promptuofa,vt profperitastuavbique regalibusnbsp;dirigatuc habcnis.Morcs quidem meos,quos regali vides conuenire dignitati,nbsp;ftne vinculo totiusambiguitatisfequere. Graue enim tibiefthuius climatistc-rtirercgnum,nifimitatorconfuetudinisantc regnantiumextiteris regum.Quisnbsp;Grzcusregeret Latinosgrzeismoribus,aut quisLatinus Grzcoslatinisregerct 50nbsp;moribus.? nullus. Idcirco confuctudines fequere meas,vt inter tuos habearis prz-cipuus,amp;: inter alienos laudabilis.
Ob SERVATio orationis maxima acquiftio cft regalis falutis,amp;ideotor-uum amp; nouaria regi dignitatis,canit rcgula.Continua oratio cft peccatorum ab-lutio,amp;:rcmiflo.Tuautem,filimi,quotiefcunquead tcmpkim Deicurris,vt Deu adores,cum Salomone filio regis,amp;ipfercxfcmpcrdicas:EmitteDominefapi-cntiamdc fede magnitudinis tuz,vtmecum ft,amp; mecumlaborct,vtfciamquidnbsp;fit coram te omni tempore. Et iterum: Domine pater,amp; Deus vitzmez,nedc-rclinquas me in cogitatu maligno,extollentiam oculorum meorum ne dede-ris mihi,amp; defiderium malignum meum auerte meDomine,3ufer mecon-cupifeentiam, amp; animo irr^uerenti amp; infrenato ne tradas meDomine.Hacjtalt;pnbsp;oratione antiqui vtebanturlt;egcs.Tuquoq} haceademvtere,vt Deus cundavicia te auferre dignctur,vtinuidiffimus rex cundis nomineris. Ora etiam vtnbsp;defidiam amp; hebetudinem te dcpellat,amp; fupplementum omnium tibitribuatnbsp;virtutum,quibus vifbiles amp; inuifbiles vincasinimicos,vtfecurus,amp;cxpeditusnbsp;ab omni incurfione aducrfariorum, cum omnibus tibi fubiediSjCurfum ztatisnbsp;tuz vitz cum pace pofis finite.
netate (bquot; mijer virtutibm.
It
MoDvs virtutum ornt coronamregum,amp; inprzeeptisponiturdeciraus. Nam dominus virtutum ipfc eft rex rcgum:ficut fuuscxercituscleftisplenitu-do,indcnisconfftithorisfctuzvitzconuerfatio in deeem perfftat mandatis.
Oportet regem cfrepiuro,mifcricordc,amp; ctcris vittutibus imbutum amp; ornatum. Rex
DECRETORVM LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y
Rex cnim impietate amp;crudelitatefdatus,ihcaflum fibivendicatnomenregis, quia tyrannus eft dicendus.Obhoc ego, fili mi amabiliflime,dulcedo cordis mei,nbsp;fpes futur fobolis, precor,iubeo, vt per omnia,amp; in omnibus pietate fukus,nonnbsp;foliim parencele,amp; cognationi,vel Principibus,fiueDucibus,fiue diuitibus,feunbsp;Vicinis,amp; incolis fis propitius, verum etiam extraneis,amp; cundisadte venftnti-bus.Nam opus pietatis ad fummam te ducit beatitudinem, fis mifericors omnibus vim patientibuSjfemperilludDominiin tuisprcordiis habensexemplum:nbsp;Mifericordiam volo,amp; non facrificium. Patiens efto ad omnes.non tantum po- v.rtutesnbsp;tentes,fedetiampoteftatecarentes. Sisdenique fortis,ne te profperitas nimis e-0 leuet,aut aduerfitas deiiciat. Sis quoque humilis,vt Deus te altum faGiat,hic,amp; innbsp;futuro. Sis verb modeftus,amp; vitramodum neminem punias, veldamnes.Sismi-tis,amp; nunquam iuftitiac rpugns.Sis honeftus,amp; nunquamalicui fpontaneumnbsp;infras dedecus. Sis pudicuSjamp;cundos libidinisftores,ficutftimulum mortis,nbsp;euites. Hc omnia fuperius libata regalem componunt coronam,fine quibus va-letnullus hic regnare, necad a,ternum pertingere regnum.
LIBER SECVNDVS.
Cap.1.Deflatu Ecclcaico.C de'veneratione domus Dei.
^0 Regn ante diuina dementia, opus regalis dignitatis alimonia catholi-C fideieffedum amplius,ac folidius alterius dignitatis foietoperibus efte,amp;quo-niam vnaquque gens propriis agitur legibus,idcirco nosquoquedenutuno^X ftram gubernando Monarchiam,antiques amp; modernes imitantes Auguftos,de-cretali meditatione noftra,ftatuimus genti,qu quemadmodum honeftam amp; in-ofFenfam ducerent vitam,vt ficut diuinis legibus funt ditati,fimiliter etiam fecula-tibus fint addi(fti,vt quantum boni in his diuinis ampliantur,tantum mali amp; reiinnbsp;iftis vilitenturquae autem decreuimus,in fequentibusfubnotauimus.Quifquisnbsp;Faftu fuperbi elatus,domum Dei ducit conteptibilem, amp; pofleffiones Deo con-Fecratas,atque ad honorem Dei fub regia immunitatis defenfione conftitutas in-^ohoneftc tradaritjvelinfringere prfumpferir,quafi inuaforamp; violator domusnbsp;Bei excommunicetur.decet enim,vt indignationemipfiusdomini regis fentiar,nbsp;cuius beneuolentiacontemptor,amp;conftitutionispratuaricatorextitit: nihilomi-nus tarnen rex fu conceffionis immunitatem abhominibus,ditioni fuatfubie-^iSjillacfam conferuari prcipiat,aftenfum verb non pracbeat improuide affir-tnantibus,non debere elPe res dominicas.id eft.dominodominantiumtraditas.nbsp;taque fub defenfione rgis,ficuti fux proprix hrcditatis,magisque aduertat:nbsp;9uiaquanto Deus excellentior eft homine,tanto prxftatior eft diuinacaufa mor-^alipoffefsione.Quocircadecipiturquifquispltisin propriis,qum indominicisnbsp;tebusgloriatur:quarumdiuinarurerumdefenfor, amp;cuftos diuinitatis ftatutus,nbsp;diligent!cura,non folm eas feruare,fed etiam multiplicare debet, maglsque il-^a,quduximusprftantiora,qum fuadefcndereoportet,amp;augmentare.Siquisnbsp;gitur infanus importunitate,im probitate fua regerr^ redo propofito peruerterenbsp;tentauerit,nullisque remediis mitigari pofTe vifus futrir,licet obfequiis aliquibus,nbsp;tranfitoriis fit necefTariuSjabfeindendus abeo,proiiciendfqueel^iuxtailludnbsp;Euangelium:Si pes,manus,aut oculus tuus fcandalizat te,erue eum,amp;proiicenbsp;cutnabs te.
Cap. II. Depoteate Epioporum uper res eccleaicas.
V T Epifcopi habeantpoteftatem resprouidere,regere,amp;gubernarcatque difpenfare fecundum canonum autoritatcm:volumus,vt Laici eorum minifterionbsp;'^bcdiantEpifcopis,ad regendasEcclefias,viduas amp; orphanosdefcnfand,amp;vcnbsp;^bedientes fint eis ad eorum Chriftiani|atemferuandam,confentientesqucfinenbsp;Eomitesamp;IndicesPrasfulibusfuis adiufticiasfaciendas,iuxtapraccepta legis di-nullatenus peraliquorum mendacia,velfalfumteftimonium,neque pernbsp;pcriurgt;um,autperpraemiumlex iuftarn aliquo deprauetur.
A a a ii j
a
-ocr page 1026-S. STEPHANI REGIS
Qip-II I. Q^les debeant e^e acculatores, quot; tefies clertcorum.
Testes autcm,amp;accufarores,fi aliquafitinfamia,vxores,amp;filioshaben tcs,amp; omnino Chriftum prdicances,teftimonium Laici adiieifus Clericuin ne-morecipiat.Nemo etiam quemlibet Clericum in publico,nifiin Eccielia excom-municare prfumac.
Cap.IIII.De labors Sacer datum.
S c IT o TE fratres cundi,qud fupra omnes laborant Sacerdotes.Vnufquif-que enim veftrum fuum fertlaborcm proprium,ille verb amp; fuum fingulorum. Ideo ficut amp; ille pro omnibus vobis, itaamp; vos omnes pro co (ummoperclabora-re debetis,in can turn, vt fi ncceffitas fuerit,animas veftras pro co ponatis.
Cap. J/, de conceione regalipropriarum rerum. ff^cAndre-. D ECREviMVs regali noflra potencia, vt vnufquifque habeat faculcatetnnbsp;luadiuidendi,tribuendivxori,filiis,fliabusq5,atqueparcntibus,fuieEccle,necnbsp;LodotttCKt poft cius obitum quis hoc deftrucre audeat.
Cap. yi. de retentu re^alium rerum.
NMvs quidem,vt ficutcterisfacultatemdedimusfuarumreruma't ctiam res, milites, feruos,amp; quiequid ad noftram regalem dignitatem penict,nbsp;permanere debet immobile,amp; neminc quid inde rapiacur,aut fubtrahatur,nccnbsp;quifquam in bis prdidis fibi fauorem acquirere audeat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO
Cap. Kll.de objeruatione dominica: diei^Tt abflineant laboribus.
SI quis igitur,Presbyter,vel Comes,fiue aliqua alia perfona fidelis,die dominica inuenerit quemlibetlaborantem,abigatur;fi verb cum bohus,tollatur fibi bos,amp; ciuibus ad maducandum detur.Si autem cum cquis, tollatur equus,quetnnbsp;dominus boucredimat,fi velit,amp;idem bos manducetur,vtdiumeft.Siquialiisnbsp;inftrumentiSjtollantur inftrumenta,amp;: veftimenta,qua: fi velir, cum cute redimat.nbsp;Cap. KII I.de eodem die dominicaltj'vt concurrant ad Eccleam.
K Sacerdotibus verb amp; Comitibus commendetur omnibus villicis.ita vt ipforum vifu omnes concurrant die dominica adEcclefiam,maiores amp;minores,nbsp;viri amp; mulieres,exceptis illis qui igns cuftodiant. Si quis verb obftinatusrema-nebit,propterillorumnegligentiam vapulentjamp;depilentur.
Cap.IJC.de obferuatione quatuor tempor um.
SI quis quatuor temporum iciunia cundis cognita camera manducans violaucrit,pcr fpaciumvniushebdomadinclufusieiunet.
Cap. JC.de obferuationefextaferine.
Si quis in fexta feria ab omni Chriftianitateobferuata cameramanduca-(tmetrft. ucritjpervnamhebdomadamtluca inclufus,iciunet.
Cap.JCI.de bis quine confeione moriuntur.
Si quis tarn obftinatuseft(quodabfitomniChriftiano)vt nolitconfitcri fua 4 facinora,fecundum fuaium presby teri,hic fine omni diuino officio amp; eleemofy-nis iaceat,quemadmodum^nfidclis.Si autem parentes proximineglexerintvo-care(miniftros) presbyteros, amp; ita fubiaceat abfqj confeffione morti,ditetur ora-tionibus,gt;confoletur eleeinofynis,fed parentes luant negligentia ieiuns fecunnbsp;dum arbitrium presbyteroru.Qhi verb fubitanca periclitantur morte,cum omninbsp;ccclefiaftico fepelitur honore.Noccultaamp;diuina indicia nobis funtincognica.
Cap.JCII. deobruanda Chrifiianitate.
SI quisobferuatione Chriftianitatis ncgleda,amp; negligentia,ftoliditate ela-tus,quid in cara commiferit,iuxta qualitatem offenfionis ab Epifcopo per difcipli / nam canonuraiudicetur. Si verb rebellitateinftindusrenuerit.fibiimpoficutnnbsp;a:qufufferre,item eodem iudicioreftringatur,amp;: etiam vfquefepties: tandem finbsp;per omnia refiftens amp;abnucnsinuenietur,rcgali iudiciofcilicetdefenforiChri-ftianitatis cradatur.
Cap.JCIII.de homicidio cafuali.
St
DECRETORVM LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
S I quis autem cafu occidentaliquem.duodecim penfas auri perfoluat,amp;: fi- Penfa dici-cut canones tndant.iciunct.Si veto liber alicuius occident feruum.reddat alium
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9nK4
lcruum,vel precio coiuponat, amp; fecundum canones ieiunet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defiar, 40.
Cap. JC IIII.de bis cjuidas occidunt vxo res.
Si quis Comitum obdnratns corde,negligens animamfquodprocuFfit cmnf: cordibus fidclitatem obferuantibus)vxoris hotnicidio polluer, lecundum decre-tum regalis fenatuc cum quinquaginta iuuencis, parentibus reconcilietur,amp;nbsp;fccundum mandata canonum ieiunet.Si autem milesalicuius virvbertatisean-dem culpam incident,iuxtaeunaemfenatumloluatparctibusdcccm iuuencos, qttmmthnbsp; ieiunetmvtdidumeft.Sivero vul2arisineodemcrimineinuenietur,cum quin- .
que iuuencis cognatis concilietur,amp;:iubdaturprxdictisieiuniis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iHuccSfli
Cap. JC C. de periuriis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;***:
Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro homag/o
Si quisfallenciumfdecommaGulacuSjCordepollutuSjiuramentoconfradus, nobtiu, periurioaddidusinueniretur,perditas manusperiurioluat,aut quinquaginta iu-uencis manum redimat. Si verb vulgaris periurusextiterit,manuamputatuspu ortK/n est.nbsp;uictur,autduodecimiuuencisrcdimetur,amp;ieiunet vccanones mandant. ^^7nbsp;Cap. JC Kl. de homicidiis 'voltintariis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cam df.fljioc
Si quisaccenfusira,acfuperbiaelatusjfpontaneurncommiferithomicidium, 4oEciat fe fecundum fenatus noftridecrerum,centumamp;dccemdarurumauripen- ^o.f.icsxntnbsp;fas.cxquibusquinquagintaparentibusdentur,decem autem arbitrisamp;raediato-ribuscdonentur.Ipfequidhomicidafecunduminftitutioncmcanon ieiunet. fl.
Cap. Je K1 Lde libertate leruorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^amatur.
S t quis mifericordia dutus,proprios feruos amp; ancillas libertate donauerit cum teftimoniOjdecreuimuSjVt poft obitum eiusaudeat inducere. Si autemii-tcrtatempromiferit,amp;:mortehancimpietatemeandcmlibertatem teftificari,amp;:nbsp;agapefacere pro animx redemptione fui mariti qualitercunque velit.
Cap. JC Klll.de conuenti ad Eccleamyamp;de bis qui murmurant
30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boramije^'vel loquuntur.
Si qui ad Ecclefiam venientes,ad audicndumdiuinum officium,amp; ibidem hora folennitatis miflarum interfe murmurant,amp; exteros inquietant,exponen-tes fabulas ociofas,amp; non intendentes diuinaslediones, cum ecclefiaftico nutri-Oieotoifi maiores funt,increpati cum dedecorcexpellanturdeEcclefiajfivernbsp;Uiinores,amp;vulgares,in atrioEcclefi.pro tanta temeritate,coram omriibus ligen-tur,amp; corripianturflagellis.
Cap. JC 1 JC.de non recipiendisferuis,^^ ancillisfln accuationefluel teflimonio,fuperdominosjuos^'veldominas.
Vt gens Monarchibuiusabomniincurfuamp;accufationeferuorumamp;aO cillarum remota amp; quieta maneat,fecundum regale decretum concilij penitus ,nbsp;interdidumeft,vt nullius caufa culpaliquam feruilem perfonam,contradominos veldominaSjinaccufationem amp; teftimonium r^ipiar.
Cap. JCJC.de bis qui liberos inruifutem redigunt.
Qvoniam igiturDeodignumeftjin hominibusoptimum vnufnquemquc hix induftrix libertatisvitcurfumducere,fecundum regaledecretum ftatuen-dum eft,vt nemo Comitum,vel militum,pofthac aliquam liberam perfonam, fer-uituti fubdere audeat:quod fi eleuationis audaciafuftimulatuspr.'rfumpferit,nbsp;feiatfetotidc ex proprio c5pofiturum,qu verocompofitio inter Regem amp; Co-mitesdiuidaturjamp;ctera.Sed fi quis hadenus inferuituterctentus,prolibertatenbsp;fuaemendaiudicium regale faciens,fecurusextiterit,tantummodolibertatefruaTnbsp;mr,amp;illcquo in feruitutc tenebatur,nil reddat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Cap.JCJCl.de bis qui diterius militesbi tollunt.
V OL VM VS vt vnufquifq; feniorffeu dominus)fuum habcat milltem,{id eft fer-uienremjnealiquis alter ilium fuadeat antiquum defererefcniorem,amp;: ad feveni re:indeenimlitigiumhabeatinitium.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aa iii)
-ocr page 1028-s. STEPHANI REGIS
Cap. JCJCIL De recipiendisho[lgt;itib(if.
SI cuius meSjVcl feruus,ad aliumfugerit,amp;is cuius miles vel feruus fuga clapfus,fuum mifcrirlcgatumad reducendumeos,amp; islegatus ibidem quocunnbsp;que percufTuSjac flagellacus extiterit,decreuimus noftrorum primatum conuen-tUjVt ille percubr decem foluaciuuencos.
10
Cap.JCJCIIILDe 'viduii orphanis.
V O LVMVs quidemjVtviduxamp;orphanifintnuncIegisparticipestalitcno-re.'V c fi qu vidua cum filiis amp; filiabus rcmanferit,atq nutrire eos,amp;: manere cum quamdiu vixerit, promiferinhabeat poteftatem nobis fi bi conccflam id fa-decurit fit- ciendi,amp; neminc iterum cogatur in coniugium.Si enimmutatovotojterumnbsp;nubere voluerit,amp; orphanos deferere,dcrebus orphanorum nihilomninofibinbsp;vendicet,nif tantumfibicongrua veftimenta accipiat.Si autem viduafineproienbsp;remanferitjamp;feinnuptam in luaviduitatepermanerepromiferitjvolumusvt poteftatem habeat omnium bonorum fuorum, amp; quicquid indefacerc velit,faciat.
Et poft obitum autemeiuseadem bona ad fui redeant parentes mariti,fi prfen-tes habet; fin autem non,Rcxfitharres.
SI quismilitumimpudicitiafdatuSjpuellamaliquamfineconceffioncpa-rentum fi bi in vxorem rapuerit,decernimus puellam parentibus reddi,etiamfi ab illoaliqua vis fibi illata fit,amp; raptor decem foluat iuuncos pro raptu,licet pofteanbsp;reconcilieturparentibus puell. Sivcro pauperquis,autvulgahshocaggredia-tur agere,componatur raptum quinque bobus.
Cap.^JC nbsp;nbsp;nbsp;De Uherisfornicantibui cum ancilii altering-
V T liberi fuamcuftodiantlibertatcmincontaminatam,volumusilHsponc-rc cautionem,ne cum aliis fornicentur ancillis. Si quis autem improuidushanc 3nbsp;cautionem tranfgrcdiens, fornicatur cum ancilla alterius,fciat fe reumeflecri-minis,amp; pro eodemcrimincdecoriari. Si vero fecundocum eadem fornicatusnbsp;fuerit,iterumdecorieturamp;depiletur.Si autem tertio,fitferuus paritercumancilla,aut redimat fc. Si autem ancilla conceperit de eo,amp; parre non potcrit,fed innbsp;partu morietur,componat cum cum aha ancilla. Seruus quoquealicuius ficumnbsp;ancilla alterius fornicatur, decoriatur amp;:depilatur,amp; fi ancilla de co conceperit,nbsp;amp; in partu moriatur,fcruusvcnundctur,acdimidia pars pretij feniori ancilla: dc-tur,altera pars verb feniori feruifemper remaneat.
Cap. JC JC Kl I.De hii qui petunt ancillas alinas in vxores.
nbsp;nbsp; r rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...nbsp;nbsp;nbsp;40
V T nemo eorum qui libero nomme ccnfcntur,facerecuiquam iniuriam
/^/w/eraudcatjterrorcm amp; cautionem impofuimus. Quiainhocregaliconciliodecrc-'^*'quot;'*'tumeft,vt fi quis liber connybium ancillx alterius feiente domino ancillelegc-
VT genusvtriufqucfexus certalege,amp;abfqueiniuriismancat,amp;vigeat,in hoc regali decreto ftatutum eft,vtfiquisproteruitate pra:ditus,propterabomi-nationem vxoris,patriam effugerit,vxor cuna,qu in poteftate mariti habeban-tur,poffideat,dum velit expelare virum,vt nemo in aliudconiugiumcogr
miftis cteris bonis,ad connubium ire:amp; fi vir hoc audito redierir,ne liceat fibi aliam ducere,prter fuam,nif cum licentia Epifeopi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Cap. JC JC I JC.Defurtifmulierum maritatarum.
C VM igitur cundis amp; omnibus abominabile fit virilem fexum repertum fecifle furtum,amp;: magis magifque fexum fmineum,fecundum regale fenatumnbsp;cft
-ocr page 1029-DECRETORVM LIB. II.
cd dccrctutn,vt fialiqua mulicr maricata furtum commifcrit, marito redtmatun fi vero cerciojvcn undecur.
Cap.JC^JC.Deincendiitmanonum.
Si quisperinimicicias alterius xdificiacrmauerit igne,decreuimus,vtdigt; ficia redituat,amp; quicquid fupelleilis arfum fuchCjinfuper xvi.iuuenco^quinbsp;Valent ix.folidos.
Cp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. De flrigiS
Si quaftrigainuentafuerit,fecundumiudicialem lcgemducant adcclefi-
am,amp; comraendeturfaccrdotiadieiunandum,fidq;docendum;poftieiutiium *0 ver,domumrcdeat.Sifecundincodcrimincinucnietur,fimiliieiuniofubia- SiLaJiilai.nbsp;ccat:Poft ieiunium vero inmodutncriicisinpedorc,amp;infronte,atqjintetfca-pulas incfa clauieccleadica,domum rcdeat.Sivercrti,iudicibustradacur;
Cap. XII. de maleciiiiamp;'venecnSjamp;rtilegiis.
VT creatura Dei ab omnium Ixfione malignorum remota, amp; nullo detri-tnentum fui palTura maneat,nifi Deo, quo amp;augmentatur:fecundum dccre-tmn fenatus ftatuimus ad magni cautionem terroris,vcneficiis,amp; maleficiis,vt nulla perfona malcficio auc vcneficio quenquam hominum fubuertere ftatunbsp;mentis,autinterficere audeat.Aft fi quisvelquzpofthac hcprfumpferit,tra^nbsp; datur in manus maleficio la?fi,aut in manus parentum eius,fecundum eorum vel-le adiudicandum.Si veto fortilcgio vtcntes,vt faciuntincinere,amp;hisfimilibus,nbsp;ab Epifeopis flagcllis cmendentur.
CapXXXIII.detnuaonedomorumjamp;depUgnaibidemfectit.
VoiVMVS,vt firma pax,amp;: vnanimitas fit inter maiorcs,amp;minores,fecun-^ dum ApoftolumzOmnes vnanimes eftotc.nec alium aliquis inuaderc audear.nbsp;Nam fi quis Comitum,poftdefinitioncmhuiuscortjmunisconcilij,tamcontu-maxextiteritjVt alium domiquxrat,adpcrdcndum,atquefuasdiffipareres,amp; finbsp;dominusdomieft,amp; fi fccumpugnaucrit velinterfeceritjuatfecundumlegero,nbsp;de euaginationegladijconfetam.Si aqicm idem Cornes ibidem occubucrit,fi-jj ne compofitione iaceat. Si veto miles quis turrim veldomumakcrius inuaferitnbsp;militis,decemiuuenciscomponatinuafioncm.Si verb ille nonfupcrueneht,fednbsp;fuos milites miferit,centum iuucnciscomponatinuafionem.Sivulgaris quidem Ycr^fd'iw^nbsp;alterius fui fimilis manfiunculasinuaferit,quinqueiuuencosfouatinuafionem. nafirutdi^
Cap.XXXIIlI.de adicatione nbsp;nbsp;dote Ecclefta
'viis compota;.
Decem villxEccIcfiaro xdificent,quam duabusmenfistotidetBqjmanci-piis dotent, equo amp;iumento,{ex bobus,amp; duabus vaccis,triginta quatuor min u-ds beftiis.Veftimenta verb amp;corporalia,c coopertariaRexprouideat,prcsby-erum,amp;:Iibros Epifeopi.
CoNSENsiMVs igiturpetitionitotiusfenatus,vtvnufqui(qj domincturpro- ridedfcrt-ptiorum fimiliter amp; donorum Regis,dum viuit,exeptoquod adEpifeopatum pcrtinet,amp; Comitatum:ac poft eius vitamfiIijfimiWdominiofucccdant,necpronbsp;nullius caufjcatus detriroentum bonorum fui patiatur quis,nifi confiliatus motnbsp;tem Regis, aut traditionemregnifccerit,velinaliamfugeritprouin?iam,tc veto bonaillius in regiam veniant potcftatcm:ipfc verb fubiaccat fententix,filiis in-nocentibus remanentibus.
s. STEPHANI REGIS
Cap.JCJCJCKIII.De 'uindiSla ntentum acqttirereli-bertatemalienisjruis.
SI quis alicnis ferais libertatem acquirere niteretur,quot ferai crunt,totidcffl
IC
Htrte MA ton/ktttnl,
m in mdi-tia duaint fartibns m- mancipia folaac,ex qaibas dux partes rgi, tcrtia feniori feraorum.Rcx autcxn cnbsp;parte tertiam tribaat Cotniti.
far^.dn^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.^^JCI X. Dc futtoruorumfcmel commijjo.
Jidhncia SI qais feraoramfemelfartumcomniiferic,reddatfartum,amp;:rediniatnafuiQ fUrnifjiactt quinoac iaaencis: fin autem non,abfcindatar.
Cap.JCL.devindi^amelabifurtiiamp; tertio committentif. lo SI furtam abfcifas nafocotnniiferit,redimat aares qainqae iaaencis,fipotcft:nbsp;fi aatem non,abfcindantar.Si terti comtniferit fartan],careat vita.
Oj!?. JCLl.detrto liherorummekhis nbsp;nbsp;ter commij.
yidtdtfli- SI qais liberorum fartum commiferit,hanc decreaimas legem comparcrc rcdimatfe,fpoteft:finaatem non,vcnandetar.Si idem venandatus,fur-crtt. s.La- tam commiferit,legibas feruoram fubiaccat.Si fecando,fimili legi fubiaceat.Sinbsp;quot;hb'l'amp;finnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tertio,difpendiovitdiiadicetar.
/ufrbS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.JCLII.de recall portione Comitibtis deaudata.
3i quis Comitum partem Regis defraudauerit,reddc fraudem,amp; duplo oraponat.
X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. JCLIIL de[j)retioneiuiibidicij Comitis.
Si quis militumiudiciumfuoComitrediudicatumfpcrnensadRegc appellaueritfCupiens Comitem fuumreddere iniufium,fit debitordecempeo:nbsp;farum auri Comiti.
Cap. JCL IlII.de redditione rei Qomitibns iniufi ablatis.
Si quis Comitum inuenta aliquaoccafionequid iniufimilitiabfiulerit/olt;l' dat,amp;infupcr ex proprio tantundem.
Cap. JC L K. De mendacio dontontefa^i.
De inini $ I quis autem militum,fuum fpontaneum donum dices fibi vi ablatuni)^* t^^**quot;** dax cxtitcrit,amp;: hoc careat,amp;infuper tantundem foluat.
Cap. JC L I.de hifst^ui hominem gladio occiderint. Si quis hominem gladioocciderit,eodemiuguleturgladio.nbsp;Cap. JC LJCILde dehilitatione membrommgladiofaa.
SI quis autem gladiocuaginato,alium quemlibetdebilitauerit,vel Q oculogt; velinpedc,velin manu,confimilefui corporis patiatur.
Cap. JC LJCII I.De^ladij 'vulneratione.
Mec eff,in- S i quis vcrogladiovulnerauit aliquem,amp;vulneratusdceodcmvulncrcfi-nusamp;incolumis euaferit,homicidij compofitionem vulnerisillatorcoinponat. 40 Cap. JCLI JC.de^ladii etta^inationene vulnere.
Si quis furore repletus,cuaginaueric gladium,8c tarnen non lzferit,pro fob cuginatione,homicidij compofitum foluat.
^ap. L. De teimonioruorum regali ctirLe vel Co-mit prapotortim.
SI quis feruorum curix rcgali vel Comitis prficitur, eius ceftimoniuin inter Comits recipiatur,fi feruus feniorem,vcl feruiens fuum Comitem inter-fecerit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Cap. LI. De coniratione re^it amp; re^ni.
SI quis in regem aut regnum confpirauerit, refugium nullum habcat ad Ecclefiam. Si quis contra regis falutenfl aut dignitatem quolibet modo ali-quid confpirauerit , aut conipirare aliquid tentaueric, feu tentanti feienternbsp;confenferit, anathematizetur , amp; omnium fidelium communionc priuctur.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vel
-ocr page 1031-DECRETORVM LIBER H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n
Vcl fi quis huiufmodialiqucmnoucritjamp;probare valons non indicauerit,prxdi- PMibcScr. ^fiibiaccatdamnationi.
fndicAr^f^ netftr^
S 1 cui Deus decem dedcrit in anno,dcciniam Dco det:Et fi quis decimam
'.LI I. De decimat tone
fiiamabfcondit,nouera foIuatEtfi quisdeciraanoncraEpifcopo fcparatamfra- lus fucritjdiiudicctur vt fur,ac huiufmodi cpofitio tota pcrdneat ad Epifcopum.nbsp;Cap. L111.t/e 'verjittia Comitum.
Si quis verfutusalicuiCoraitura,velaltcriperfonaefidclidixcrit,audiui rc-gctnadpcrditioncmtui loquijamp;hic inucntusfucnt,pereat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terSfaM.
Cap.L III .dehii,(^uimendaciainterdttosprofrent Comits.
Si quis inter duos Comits mcndacia protulerit, tacere easqudcpreca-lus fuerit,vt aftutia diaboli ab inuicem eos fepararetyfoluat duas corapoficio* Ucs fallacislingu9r,pro reatu mcndaciijfi vni (oli adulatus fuerit,priuetuc lingua.
L K. defrto ydvornicorum.
Si quis illorum,qui vulgo Vdwornyck vocantur,furtum eomrai(rit,lcge llberorum diiudicetur.Tcftimoniumautemeiusinteripfos nonrccipiant.
Explicit ecretum lanSfi Stephani Regis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
lo
PRIVILEGIVM DATVM PROTOABBA-
Tis. MartiniPannoni.
In nomineDominiDei fummi. Stephanus diuina prouidenteclementidy Bungarorum Rex. Credimus Se. y/ct fciraus,fi locis diuinocultui mancipacis,nbsp;puieftates, atque honores adaugraentauerimus, id non folm laude humananbsp;prdicanduro,vetmdiuinamerccde rcmunerandum. Qiwcircaoroniumfan-Dei Ecclefix fidelium noftrorum,quod prxfentiumatquefuturorumfolersnbsp;^omperiet intentio,fignificamus,qud nosinteruentu,confilio,amp;conlenfuDo-*uiniAnaftafij Abbatis,tnonafteriofancli Martini in monte fupra Pannoniam filo, genitore noftro incepto, (q uod nos per Dei fubfidium.ob anima: noftrae re-iuedium,pro ftabilitate regninoftri,ad finemperduximusjtalem conceflimus libertrem,qualemdetinetmonafterium fandiBenedidi,in monte Cafiino:quianbsp;propter orationes fandas fratrum eiufdem monaftenj,confihante domino Ana-^afio,prfcripto Abbate,amp; iugiter adiuuante,confortati,amp;:laureatifumus.fin-gulare nainque fufFragium,quod per mrita beati Martini,in me pueritia ex-pcrtus fum, memoriae poftetm tradere curaui. Ingruente namque bellorumnbsp;ictnpeftate, qua inter Teutonicos amp; HungaroSjfeditio magna excreuerat,praE-uipu quod cm ciuilis belli ruina vrgeret,volenteComitatuquodam nominenbsp;' Sitnigenfi paterna me fede repellere,quid fiuduanticonfli)darem,quoqueroenbsp;verterem,tanta tadus verecundia,aftantibus Ducibus,videlicctPoznano,Cin-cio,Orthio,dominque meo Arcbiepifcopo,votun voui fandoMartino,quodnbsp;Il de hoftibus interioribus,autextcrionbus,eiusm%ritisvidor cxifterem,fupra-Uotninati Gomitatus decimationi,de omnibusnegotiis,prxdiis,terr^,vineis,fe-getibus,vedigalibus, vinmque hofpitum,quod in praediis eorumcxcrefceret,nbsp;ueparochiano Epifeopo pertinere viderctur,fed magis Abbati eiuidem mona-fterijjfub teftimonio prfatorum Ducum,multorumquc Comitum,abfque vllanbsp;luora fubiugare.Dmquepoft cogitatum,vidoriapotirer,quodanimoreuolue-liU), operis efficacia complete ftudui, nec dum etiam Epifeopatus, amp; Abbatiae,nbsp;pratter ipfum locum in regno Hungarico fitae erant. quod fi vos fideles licuit mihi,nbsp;quo volui,loco Epifeopatus amp; Abbatias ftatuere, an non licuit cuipiam loconbsp;quod voluijVt faceremamp;neadbucEcoiefia fandif Michaelis vacua efle videre-lutjVcl Epifeopus Parochianus iniurias querimoniasque incolledionedecima-iutnpatcretur,ei Cutten,qua: vocatur Cortcn,cum hominibuscodera pertinen-igt;bus,iradidi :qud fiipfi, contra mea ftatuta,quid inique agere, vel acquirer
I
-ocr page 1032-11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s. LADSLAI REGIS
volueric, ante Deum iadicem viuorum amp;: mortuoriim in diciudicij fe contendc-rc mecumfciat. Adhucautcmfubiungensdicojfic ipfummonafteriumabotnni inquietudine feinotum,habeantque Monachi poft tranfitura fuicuiufqueb-batis alium Abbatem fecum eligendi,amp; quocnnque velint Epifcopo coale-
craffdi eum,fitque illis licitum ordines acciperc,quouis locojamp; quocunque Epifcopo; ante neminem veroAbbatum capiUaincedat,nif ante patterneiufdem monafterij, propter reucrentiam,amp; fanditatemipfius Ioci,morqueEpifcopi innbsp;fandalibusmiflamcelebrer.Praccipirausitaqjfubteftificationibusfaluatoris Domini noftri lefu Chrifti,vtnullus Archiepifcopus,Epifcopus,Dux,KlarchiOjCo-meSjVicccomeSjfeu aliquis homomagnus, fine paruus,deiamfacmonafterio lonbsp;aliquo modo feintromittere in mancipiis,terris,vineis,decimationibus,pifcatio-nibus,ripis,placitis,finc conceflone Abbatis eiufdem monafterij audeat;quodnbsp;qui feccrit,componat centum libras auri optimi,medium Camerx noftr,a6nbsp;medium pra:fato monafterio,finfquc re:oribus:maledidionifque perptuas vinculo ternaliter feriatur. quod vt verius credatur,hanc pginam manu proprianbsp;roborantes figillariiuflimus. Datum Anno looi. regninoftri feeundo,in-diiftione dcima quinta.
INCIPIT DECRETVM SANCTI RE-
G I S L A D I S L A I. O B I I T I O 5,
Recnante Crcatorcamp;SaluatoreDominonoftroIefuChrifto,annoin-carnationiseiusmillefimo nonagefimo fecundo, xi n. Calend. lunij,in ciuita-tcZabolchij.fanjftafynodus habita eft,pratfidente Chriftianiffimo Hungarorum Rege LadiflaOjCum vniuerfis regni (ui pontificibus abbatibus,ncc non cunfti*nbsp;optim3tibus,cum teftimoniototiuscleriamp;populi.In quafandafynodo canooi-CCamp;: laudabiliterhasc inuenta funt dcrta.
Cap. I. De bigamisprefyterii nbsp;nbsp;diaconie.
BIG AMOS presbyteros amp;diaconos,amp; viduarum vel repudiatarum mari-fresbyeri tos,iubcmus feparari,amp; perad:apoenitentia,ad ordinem fuum reuerti:Etqui no-lueritillicitaconiugiadimittere,fecunduminftitutaCanonis,dcgradari.Separa-tas autem fminas parentibus reddi iubemus fuis,amp; quia non crantlegitimx,fi volucrint,liceat eis maritari.
Cap.II.DehiijCIuiancillam in locumtrro^auerit 'vxoris.
. SI quis autem presbyter ancillam fuam vxoris in locum fibi aflbciaucrt, vcndat,amp;: fi voluerit,vcnuodetur,tame preciumeiusadEpifeopumtransferatur.nbsp;Cap. Il l.De indulgentia preyterorum 'vxorum ad tempus.
Presbyteris autem,qui prima lgitima duxere coniugia,indulgentia ad tempus datur,propter vinculum pacis,amp; vnitacem Spiritusfandi,quoufque 4nbsp;nobis in hoc Domini Apoftolicipaternitasconfulctur.
Cap. 11II. De c^fenfu Epifeoporum nolentihus feparari al illicito coniugio.
Si quis autem Epifcopus,aut Archicpilcopus,abillicitisconiugiisfeparari nolcntibus,fpreto iynodali dccrcto,confilium confcnfumprbuerit,autEc-clefiam dederit,aut aliquid quod ad ordinem pcrrinet,agcrcpcrmiferit;aRege,nbsp;amp; coepifeopis fuis,fecundum quod ration! rationabile vidcbitur,isdiiudicetur.nbsp;Si verb Archipresbyteri caufa ignorantiacEpifcopoconfenferunt,aut presbyternbsp;per cofenfum illius in tali vitio permanferit,iudicio Epifeopi volun tarie fubiaccat. pnbsp;Cap. K.De dote Ecclefiarum non expleta.
EcclefiamDeoasdificauerit,amp;dotcmnominaucrit,nomi-natum verb non dederit,ad illud explcndum tranfmiflb nuncio,pratualcatepi-fcopale iudicium: cui ft quis concradixerit,amp; contradiccndovcrbcraucrit,ipfc regaliiudicio ftibiacebit.
Cap.
DECRETORVM LIB. I.
Cap.KI.de er dit lone rerum Ecclefiajiicarum ob fcer-dotis incuriam.
SI quis presbyterorum res Ecclcfix ad propria loca duxeric,amp; ibi vendide-dtjvel per incuriam fuam perdiderit,tripliciter Ecclefi reftituat.
Cap. KI l.de reflauratione defolatarum Ecclearum pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
pter feditionem.
Ecclesias propter feditionem defolatas,aut combuftas,iuflu Regis pa- Uf^ref.s. rochiani reftaurcnt,calicesamp; vcftimentaexfumptuRcgisdentur,libros Epifeo- steph^ni
pus prouideat.
fiani antiquam,percircumcifloncm,redifrc inuenti fuerint,a fedibus fuis fepara-ci,ad alias villas remoueantur. Illi verb qui inculpabiles per indicium apparuerint, in propriis fedibus aut dibus remaneant.
Cap. JC.de coniugio ludaorumi^ Chriflianarum mulierum.
10 Si ludi vxores Chnftianorum fibi aflbciaucrint,aut aliquam perfonam Chriftianam in feruitio apud fe detinuerint,ablata ab eis libertatc,reddantur ven-lt;iitoribus,eorum preciumtollatur,amp; infumptumEpifeoporum veniat.
SI quis in dominicis diebus,aut in maioribus fediuitatibus, ad Eccleam non venerit parochialcm,verberibus corripiatur: Si verb vill remotx fuerinr,amp;:nbsp;ad Ecclefiam fuam parochialcm villani venire nonpbterint; vnus tarnen ex eisnbsp;domine omnium bacuload Ecclefiam veniat,amp; tres panes,amp;candclam ad altarenbsp;affcrat.
jQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. JCII.de njenerationefupra diCIarum dierum.
Si quis in his diebus venatus fuerit canibus,equocareat,fedequumboue Dcrtant reditnat. Si verb presbyter aut clericus fuerit venatus,ab ordine defeendat vfq;
I adfatisfadionem.
Cap.JC Hide interfeione adult er
31 quisvxorem cumalteroviroadulteranteminuenerit,fpontepuniar,dc fe tationem reddat,amp; fi voluerit,aliam ducat.Si verb ex propinquis fmin aliquisnbsp;in eum infurrexerit,qubd interfeciflet iniuftc,iudicio difcutiatur,amp; illud vicinisnbsp;corum omnimode inueftigetur; fi in defpedione amp; contemptu apud virumnbsp;iuumeflet prius,aut aliqua fufpiciofornicationis illius prius orta fuifletramp;hocnbsp;40 iecundumquod rationabilevidetur,diiudicetur.
Cap. JCIIII.de ubtraClione IC^endarum abfq; licentia.
SI quis de Kalendis presbyteri fui amp; fracrumIicentia fubtraxerit,manum
Si quishofpes clericus inhancpatriamfinecommendaticiisliterisEpifco-pi fui venerit,ne forte monachus ac homicida fuerit,vixqj alicuius ordinis fe con-effus fuerit,iudicio vel tefiimonio difeutiatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Bbb
-ocr page 1034-14
S. LADISLAI REGIS
Cap.JCKIII.de coharentia cleric or um.
Si quis clericus inpatriamiftamveniens,alicuiEpifcoporumvelComituin adhxferit,amp; eura dominus fuus bene habuerit,amp; fecundum quod eum conuenir,nbsp;velcertaucritjfi difcedere abeo voluerit,nequaquamdifcedec,donecpriusdcinnbsp;^uftifiafibiillata.audicntia rgis declarauerit.
Cap. JC l^.del^retione propriarum Ecclearum.
Sj dcrelidaEcclcfiavinaniadaliastranficrint,pontificaliiure,amp;regaliman-dato vnde tranficrintf ibi redire cogantur.
Cap.^J^.de muliere in adulterio deprehenja. snfre.ii. SI quis vxotem fuam in adulterio deprehenderit,amp;in indicium ftatuerir,nbsp;^'^quot;^Jquot;^(ecundum inftitutacanonum,pnitentia imponatur,amp; perada pnitencia, iinbsp;tim tablet- matitus volueritjitcrum rccipiatzfinautcm non,qumdiuambo vixcrintjinnuptnbsp;pcrmaneant.
Cap.JCJCI.de procuratione dibbatum erga proprios Epifcopos.
A. SB Arts, fecundum dcrta patrum, in procuratione Epifeoporum fuo-rum,in cuius territorio funt,humilitcrpermaneant,amp;: non femel in anno,fed fa:-pe monafteria eorum Epifeopi vifitent,amp; rcgaliter vitam amp; conuerfationem fra' trum difcutiantjConuerfi monachi,cui monafteriovoluerint,fe cum rebus iuisnbsp;commendent.Similiteramp;fandimoniales inmonafteriofanftimonialium.Dein'nbsp;ceps autem aliquis Epifeopus aut Abbas,fine titulo certiloci,monachum,aut fflo-nacham non audeat ordinre.
*quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. JCJCII.de ritupentilium infacrificiis.
NQjvE ritu gentilium,iuxtaputeos,facrificauerinr,vel ad arbores fontes,amp; lapides,oblationes obtulerint,reatumfuumbeneluant.nbsp;Cap.JCJCIILde donatione propriarum rerumalicui EcclefitS.
Si quis res fuas,aut prdia, vni dederit Ecclefiar,nuna interuenicntccaufa, fubtrahere ne audeat,alii dare.
Cap.JCJCIIILdeinuentionererumecclea[licarum. jo Res Ecclefiarumvbicunqucinueniantur,fiueapudEcclefiasalias,vclapudnbsp;dominos,ad priorem Ecclefiam fuam redeant.
Cap.JCJC K.de negligentiadelium cadauerum.
f'tdedecret. 5 j jg dominicum diem non obferuauerit,amp; dies feftos non fcruauerit,aut 8% fouu quatuor tempora,amp; vigilias nonieiunauerir,autmortuosfuos adEcclefiarnonnbsp;iepelicritjduodecim dies pane C. aqua pniteat in cippo.Si dominus ferui fui cor-pus,aut villicus pauperis villani.vcl hofpitis,ad Ecelefiam non detulerit,tantun-dem pniteat.
Cap.JCJCKI.de laborihui ludorum ineiuitatibus.
Literi erat jtdci comiinbsp;Cr tn elee~nbsp;tnottamnbsp;doitittt.
ferntta-
SI in die dominico,aut aliis maioribus feftiuitatibus,Iudxum laborantem 4 aliquidinueneris,ne fcandalizetutChriftianitas,cumquibusinftrumentis labo-rauerit,illaamittat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Cap.JCJC Kl I.^e decimatione liber or um ^^bbatum.
Abbati^ s de li beris fuis dent decimationemEpifeopis. Cap. JC JC Kl 11. de teibus iudicijerri 'vel aqua.
Qvotiens vel aqua,vel ferroiudicium fa:umfuerit,interfintibi tresido-nei teites,iurandoiureprobati,qui amp;innocentisinnocentiam,amp;econtraculpa-bilis culpabile perhibeant. Presbyter de ferro duaspenfas,amp;: deaquavnampsn-famaccipiat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Cap. JCJCIJC. de celebratione mia extra Eccleam.
Nvllvs presbyteraudeatmiflamcq|cbrareextraEcclefiam,nififorteitine-ris caufa neceifitas cogat eum.Si vero Comit fuo coadus fuerir,quinquaginta quinque penfas foluat. In itinere vero diuinum officium celebrate liceat in ten-corio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Cap.
-ocr page 1035-DECRETORVM LIB. I.
Cap.\ X. X.De decimations liheYorum,amp; de emancipations eorahdsm Ecclsisfala.
Episcopi deliberisaccipiancdecimas.liberiquoquequicunqueEpifcopo, Vl Comiti adbferint,ficut eis placuerit,ita habeantur,falua tamcn libertate.Quinbsp;autem pro animarum falutc liberati,mancipati fuerint,eo tenore tamcn vt EScIe-nbsp;fi feruiant,ipfinemini,nifi folilibipresbyteroadminiftrent.
Cap.X XXLde carnis dimiione.
L ATiNi,quiHungarorum confuetudinilegitimcconfentirenolucrint,fci-Jo Hcet,qui poftquam Hungari carnes dimiferunt,ipfi iterum in fecundaamp; tertia fe rttH tn hoe ria comederuntjfi fe noltra confuecudinimeliori nonconfentiredixcrint,quo-cunque vo!unt,eo vadant:pecuniam ver,quani hcinquifierunt,hcrelinquant,nbsp;ifi forte refipuerintjamp; carnes nobifcum dimiferint.
Cap. X X X11. Dsidata'violentia'virginis'velmulisris.
SI quis virgin! vel mulieri de villa in villam cunti,vim intulerit,quantum pro homicidio,tantundem pcenitear.
Cap.XXXlll.de decimationspecorum in alio Epiopatu nacentium.
Episcopr,qui dccimationempccoruminalioEpifcopatuaccipiunt,quar-tampresbyterisin fuo Epifcopatu mancntibus tribuant.
Cap. XXXIIII.r/e fatiaclions msretricum 'velftrigonum.
Mekbtkice.s,amp;:ftrigx,fecundumquodEpifcopovifumfuetit,talimodo stephaa. diiudicentur.
Qip.XXXV .ds yihhatis'vslmonachioculoerga E.cgem'vslEpicopum,
Si contigerit Regem vel Epifcop ad quamlibet Abbatiam venire, Abbas vel tiionachi ad Regis vci Epifcopi ofcul in Ecclefia non accdant,fed egrefli in caunbsp;ftrum ordinatim liantes, Regis vclEpifcopiofculumprftolentur. Regem at,amp;:nbsp;Epifcopum,cum quotamp;qualibus fibi placuerit, Abbas claullrintrare permittat.
O^.XXX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatisaElions Ahhatis'vslmonachi ettntisad e^em.
5 Si autem contigerit Abbatem,vel monachum.ad curiam Regis venire,in Ecclefia ad falutandum Regem non eat,fed poftquam exicrit de Ecclefia,in domo,vel in tenrorio falutet eum.
dp.XXXV li.devi^iliarum anElarum obernatione.
In hac ver fanra fynodo venerabiliRegeLadislaoflacutumeft,amp;vni- fonnout uerfis Epilcopiscollaudatum,canoniz3tura,vt vigilicelebrtur beatiStepha-ni regis,amp; Gcrhardi many ris, quo die palfus eft,amp; tres dies ad feftiuitatem fandinbsp;Martini;amp;quodpatronusfuus Andreasrexcumomnibus quituncerantEpifeo-
Prtmus -A
pis vouit,amp;ftatuit,ipfeRexChriftianiffimus deftruerenoJit,fedfirmusperdu- icabn'k .. vault,trium dierum vigiliam adfeftiuitatem fandiPetri.
40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Cap.XXXVII i.deSanclorum'venerationefefiiuitatum.
Is T verb feftiuitaces feruand luntper annum:NatiuitasDomini,fandi Stephani protomartyris,fandiloannis Euange!!ft,fandorumInnocentum,Cir-curacifio Domini,Epiphaniacum vigiiia,PurificaofandMari,in Pafcha quatuor dies,fandiGeorgijmartyris,Philippi lacobi cum vjgilia,Inu^io S.crucis,nbsp;Afcenfio Domini,in Pentecofte quatuor dies,fandi loan.Baptift, Petri amp; Paulinbsp;vnadie,fandiIacobi,fandiLaurentij, Aflumptio landa: Maria:,fandi Regis Stephani,fandi Bartholomi,Natniitas faniae Mari, Exaltatio fand crucis, fandi Matthi Apoftoli,fandi Gerhard! Epifcopi,fandi Michaelis archangeli,(an-jo dorum Simonisamp;Iudae,OmniumSandorum,fandiEmericiDucis,fandi Mar-tini,fandi Andre,fandi Nicolai,fandi Thom Apoftoli. Et vnaququeparo-chiafuum patronum,amp;dedic3tionem Ecclefi clbrer.
Cap.XXXiX.de Abbatihtis'elmonachisin talendis fedentibus.
Abb ATE s velmonachi inter fratreskalendarum nonfedeant,fed Abbas ob- Deicaien-ltiones fratrum in clauftrumaccipiat,amp; fecund regulam fratri^us adminiftret.
Bbb ij
l
S. LDISLAI REGIS
Cap. JCL. de decimarum nezantihtis.
Episcopvs accipiat dccimationcm in omnibus, fed eo tenore. Epifcopi Priftaldusintcrroget poffeflbrem annonarum,feu beftiarum,quantum habeat.Sinbsp;veto crediderit verbis illiuSjaccipiat fecundumhocquod dixit. Si verb non cre- didrir,fac!at ilium iurare,amp;accipiat:Inannonaver commixtumnonaccipiat,nbsp;fedfeparatim.Siver poft iuramtum dominum annon quis alienus pcriururnnbsp;dixerit,prter Prftaldum Epifcopi,ante Prftaldum Regis amp; Comitisnumerc-tur annona,amp; fi culpabilis inucntus fueritdominus annon.tum dcima pars de-tur,amp;: nouem partes denturEpifcopo.Si verb ipfe,qui infurrexerit,mendaxex-ftiterit,eodemiudicioperfoluatculp.Sinonhabueritvnde fe redimar,folus ve-nundetur,exceptis liberis.Dccimatio autem tota colligatur vfque ad natiuitatemnbsp;Domini, filius autem qui in domo paths eft,velferuus,nonfeparetur,fed fimulnbsp;dent decimationem cum ptre : filiisverb velferuis,qui per fe habent domos,nbsp;accipiantdecimationem de omnibus quhabent.Si autem aliquis contumax fuerit,interrrogatus decimam,amp;: noluerit indicate Praeftaldo Epifcopi,tc Prftal-dus coram idoneis teftibus defignetquantum fibi videture{reiuftum,linum,vcnbsp;canapum quantum poteftpugilluscapere prefts digitisadterrampremereacci-piat.Si trituratam annonam inuenerit.fidecem liydri fuerint,nil accipiati vi-gintijvel plus,accipiatdccimam partem.
Cap. JCL . de litigatorihus 'venientibns ad regale palatium.
Si quis verb nobilium,feu militum,aut Comitum,in curiam caufa litium ve-niens.ad regale palatiumcumfuolitigatore nftcterit,amp;' regio nuncio vocatus, fine Regis licentta,domum perrcxerit,rationcm perdet,amp;s infuperliquid abconbsp;abftuleritjdupliciter reddat.
INCIPIT LIBER SECVNDVS SAN-
CTI LadISLAI REGIS.
uitvendicationefurti.Siautemdemanufideiufl'oriseuaferitjdepatibuoquidcm jn-aribuH- liberetur:verumtamencum eodem fideiulore inaliamregionem venundtur,amp;:
num iropedirenturftudia,amp;gentisnoftra: expedirentur negotia:primum omnium iurciurando conftituimus,vtqualifcunqucproximusPrincipumreperiretur in furti culpa,vitra precium^aninarum,nullatenuspoflii abfcondi,veldefendi nbsp;quolibeteorum. Placuitqudljue vtipfefur nifi cccideritinEcclefiam,fufpenda-tur,amp; omni^facultas eiusdepereat.Et fi imprudentiaeiusqui ceperateum,eua-feritinEcclcfiam,velincuriRegis,veladpcdesEpifcoporum,careat quinonca-bonaipfus regalififcovendicentur.
Cap. 11. de fur to /er ui.
Si feruusfurinuentusfuerit,nonpofltpreciocommutarinafuseins,nifice-
ciderit inEcclcfiam,vel in curiam Regis,vel ad pedes Epifcopi,amp;: fi ccciderit,ca-reatcuftoseiusvendicationefurti. Si vePo fccundb hoc modo captus fuerit,fuf-
pendatur.
Qap.111. de ligationefuris^
Si
DECRETORVM LIBER II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
Si quis autcm furcm Jigauerit,habeatpotcftatcmligandieum,amp;ducendiad cantra htt iudiccm,fiuc iuftc,fiue iniuftc ligaucrit.Si autem ligare quis prohibuerit,perfol-Uacquinquagintaquinque penfas,amp; candemnoxamin ligamine.
Cap.1 HLdepurgationefurtifi quern tota'viafurent proclamauerit.
Si quempiam deinceps totavillafuremefleproclamaucrit,probentiudicio.*r*ryri/. Vndcfi mundus apparueric, villa perfoluat folum vnam penfam prcsbyccro:fi autcm reuSjOmni fubftantia eius vindiceturRcgi,vndcdeturquartapars villanis.nbsp;Sivcroaliqucmperfonaliter furem efle proclamauerint villani,accipiant vnamnbsp;penfam.Si autcm vna pars accufaueritfurem,alia verdefendcrit,non3ccipiaturnbsp;eorum defenfio amp; probatio fine iudicio:fi culpabilisinuentus fuerit,non habcacnbsp;partem in quarca parte vindicationis.
Ca^. K.De inquiftionefurtiua ret.
Si quisveftigiafequiturfurtiua:rei,nunciumpermittatinvinam,inquamdi-figuntur veftigia,ne excutiendo beftiasfuas perturbentvillani veftigiafequenda: quot;Zradhle. quodfi contumaciterfecerint,pcrditas resperfoluant.Si autem priufquamnun-ciusvenerit,villani exculTerint beftias fuas,tuncinueftigatoreperfcrutenturfin-gulas domos,vt ipfis placuerit. Si cuipcricrit res,eat cumteftibusidoneisinuc-ftigare rem, vbiputaueriteirc,amp; fi prohibitus fuerit,prohibitoresprobenturiu-Iq dici,amp;fi culpabiles e/Fedi fuerint,pereant,vt fures:Si verb mundati,propter pro-hibitionem quinquaginta quinque penfas perfoluant:Si autem inftindu Comitisnbsp;iimilites inueftigare impedierint,pro ipfis quinquaginta quinque penfas Co-tespcrfoluat,amp; pofteaprobeturiudicio.
C^. KLde iudicis iudicio er^aferuum 'velliherunt.
SI iudex nafum ferui non incident,vel liberum non fufpenderir, pereant o- nbsp;nbsp;nbsp;/di-
tnniafua,prterfiliosfili(vc,amp; ipfciudexvenundetur.Sivero iuftumfufpende-tit,centum amp; decern penfas,amp; omnia bona fua fufpenfi reftituat.E t fi fe cum duobus teftibus idoneis libcraucrit,ab eo,qui duxerat cum in concilium,tollat quin-Stiaginta quinque penfas,amp; fi ad indicium perucnerit,amp; iuftus iudex apparuerit, Jo otrodudor cadempna percat,qua iudexperituruserat:Et firaaiorisfacultatisnbsp;bierit,quiniudcx,amittat etiam libertatem.
Cap. nbsp;nbsp;Lde negotiatorefiue mercatorefurtiuam rent entente.
Nemo vendat, velemat prter mcrcatumjfi quisvero contra hoc emerir,dc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
^ttiua re pereant omnes,amp; emptor amp;venditor,amp;teftes.Si veropropriam rem traxerint,perdant rem amp;: precium,amp; teftes taotundcm.Si verb in mercatu fit con- rend,no anbsp;tradus,fiatcoramiudiceamp;Thelonarioamp;tcftes.Et fi resemptafurtiuaefl'eappa- rdteftikM*nbsp;tuerit,emptor quidem teftimonio iudicis amp; Theolonarij cuadat,teftes autem^'^^'*^*nbsp;teddant venditorem.
Cap.KIII.De iugulato honiine.
SI quis extrado gladio iugulaucrit hominem,regali iudicio tradatur incar-ccrcm,amp; omnia fua diuidantur in tria,fcilicer,vine,terrae,lix,ferui. Vndedua: partesdenturcognatisiugulati,tertiaverbfiliisamp;v3riiugulatoris.Si verb minors facultatis fit, qum centum amp; decern penfis.amittat etiam libertatem.
Cap.IJC.de quolibet eiufdeni profapiafurtuntfacient^
SI quis eodemdecretoexdiuina propiciantegratia,prolem vel cognatam,fi-tc quemlibet propinquum in furti cognitione proccupauerit,fufpenfionem, vcl carnis perditionem non fubeat,fed vt exul venundetur, fi vulgaris fuerit; finbsp;^erb nobilis,eadem culpa captus pareniibus fuerit, nonvenundetur,federga-jo ftulorumcuftodicommendetur.
Cap.JC.de cuiufuis feruo infurto deprebenjo.
Si quis ergoferuumfuum,vel infiKto proprio,fine aliorum,culpabilcm in- Deere/Km icnerit,prfato teftanteeloquio,iudicibus neparcatadincidendulatgirinafum. *'nbsp;Cap. JCI. de nohile 'velmilitejinuadente alterius dontunt.
SI quisnobilium vel militum alterius domuranobilis inudferft,amp;ibi pugnatn
Bbb iij
-ocr page 1038-18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S. L ADISL AI REGIS
vxorem illius flagdlauerit; fi tantamfubftantiamhabuerit,duparcefi ^fhan,%\. eiufdem fubftantia; pro reacu commiflb dentur,tertiaver vxori,filiisq5fuisre-maneat:Si aurem fuftanti defuerinr,rafo capice,ligatus amp;flagellatuscircafo-rumducatur,amp;ficvendatur.Alij ver quicumeoerant,liberi,rcatfuumquin-^uagnta quinque byzanciis redimant. Sin ver alieni,qui ad bac pugnam iniuftisnbsp;dominis conuenerunt,venundentur,amp; dimidiumpreciumpro reatu detur,di-midium ver ad dominos illorum redeat.
Cap.JCII.de libero ^el^eruo infdrto capto,de liis liberorum inCeruitutem redaClu.
Si quis liber,vel feruus,in furro captus fuerit,fufpendatunSi verproeua-dendopatibulo,adEcclefiafugerit,abdudusabEcclefiaobca:cetur.Seruusinfur to captus,fi ad Ecclefiamnon fugcrit,ficutliberfurpedatur,dominoferuiilliusdc-trimentum fitin feruo fufpenfo, domino verrerumperditarumfitdetrimenturanbsp;in rebus perditis. Liber in furto captus,fi ad Ecclefiam fugerit,amp;:indeedudus obnbsp;cascatusfuerit,filijfui,amp; filifuar,fi decern annorum,autminoris a:tatisfuerint,innbsp;libertate permaneat:fi ver maioris a:tatis,qum lo.annor fuerint.in feruitutetnnbsp;reJjgantur,amp;omnisfubftantiacorum auferatur.Seruusante,vclliber,fianferernnbsp;velgallinamfuratusfuerit,monoculuscfficiatur,amp;quodfuratuseft,reddat.
Cap. JC Ill.de furto clericorum.
O R D o clericalis,fi anferem,vel gallinam,aut poma,vel his fimilia furatusfuc-rit, fcopis tantum magiftro corrigatur, fed quod furatur,reftituat.Maius his fi furatus fueric.ab Epifcopo fuo dcgradetur,amp; iudicio vulgari damnetur.
Qip.JCl 11 Lde libero in fur to reperto.
Si quis liber decern denariorumprccium furatus fucritjfufpendatur: minus denariis decern fi furatus fucrit,fiirtumduodeciesreddat,amp;bouemvnumper-foluat.Seruus autem fi talc furtum feccrit,reddat duplum,amp; nafum amittat.Ser-uus profuguSjfi alicubi in furto deprchcfus fueri t,obcEcetur :amp; ideo ne fufpenda-tur,nec lingua abfcindatur,decreuimus,vt fipofteadominus fuus eurainuencrit,nbsp;requirat per eum,fi quis quid perdidit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
Cap.JCK.vt nuUi negotiator I liceatemere 'vel'vendere eciuos,'vel boues,nif ejuantum ei necelfefuerit.
N V L L V s mcrcatot in aliquo huius tcrr confinio equum aut boucm vendc-re,vcl emcre praefumat,fed equum folum fibimetad expeditionemneceflariura, aut boues ad arandum aptos,fi voluerit,emat.
Cap.X Kl.de 'venditioneequorum,jboum,fne licentia
SI quis equum ad vendcndum fine licentia Regis in confiniu duxerit,equus ab eiufdem confinij Con?iteauferatur,amp; equi dominus in carcerem mittatur, donbsp;necteftimonioComitis fuicomprobctur.Etfireusextiterit,ficut furpceniteatjfin 40nbsp;autem liber,amp;hofpcs cuaferit,fed equum,quern adduxit,amittat.
Cap. 11. de priuatione honoris Comitum,fipermittunt
*emere vel vender e.
Countis confiniorum fiequos velboues vitra fineshuius patrixfinelicentia Regis vendi permiferint, comitatus honore priuentur.Cuftodes ergo confiniorum,qui vulgo Exjzrij vocantur,fi abfi^ feientia Comitum tale quid commife-rint,Iibertatem amittant,fi paupcres fuerint: Illis vercuftodibusqui prxfunt,fi in culpa eadem rci inuenti fuerint,cum omnibus,quhabuerint,pereant,foli filijnbsp;amp; filix in libertate permaneant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Cap. XVII l.de cuiufuis hofitis negotiatione.
H o s p E s ex aliis regionibus in confinium pro cquo emendo,vel aliis rebus ne-gotiandis,fivenerit,cumnunciociufde confinij ComitisadRegem cat,amp;pcrli-centia rgis quicquid amp; quantu ei conceflum fuerit,coram Priftaldo Regis emar.
J-xplicit liber feettndus(nif Regis Ladtai.
INCIPIT
DECRETORVM LIBER III.
INCIPIT LIBER TERTIVS SN-
CTI REGIS L DI SLA I.
Hoc decreucruntjhanc legem conftituerunt,vt nuncius Regis peromnes ciiiicatesdirigatur,qui congreget Cencurioncs, amp; Dccurioncs,eorum qui vulgonbsp;Ewrij vocantur,cum omnibus fibi commiffis,amp; prcipiat eis,v[ fi quern furti cul-Iq pabilemfciunt,oftendant,amp;qui pro culpabilibusoftenfifuennt,fi quod non fintnbsp;Culpabiles,indicium portare voluerunc,indicium dctur illis;quoiquenominaui
. Ewrij.illi patiantur decennario numero,quorum vnus pro decern potter iudi-ciumjfi fueritfaluus,reliqui decern falui fiant;finautem,nouem porcentiudicium vnius,quifque pro fe:ille autem qui pro decern iudicium portaueric,ipieetiamnbsp;profeporteracquc iudicium.Poft hcinquiraturcundisoptimatibus,amp; populo,fi quam villam fciunt furto diffamatam.Et fi quam dixerint,dicat nuncius Regis villaniSjVt quos furcs fciantin illa,illos reddant,quos autem reddidrinr, fi iu-dicio fe defendere dixerint,ne prohibeantur,ied quifuresanteaaudicifuerant,nbsp;illis nequaquam detur indicium,propterea eiufdem vill villani per decern amp;nbsp;jj decern diuidantur,amp;decimus pro nouem porteriudicium.Siipfefueritmundus,nbsp;reliqui nouem mundifint:fi culpabiles finr,ficutfupradiximus,vnuiquilqucpronbsp;ieportendecimus autem,qui pro nouem portauerat,ipieroct aquae iudicio probe-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/-
lur.DeindenunciusRegisde'villain villamvadatjfcifcitandovillanisvt vbi fu-fern fciunt,monftrcnt.NotumetiamfaciattotiusHungari Principes facramen-tutnfcciire,qudnequefuri parcant,nequecelentipfum,ipfi quoquefimiliter fa-ciant. Et fi ruftici dixerint iufiurandumfe veile obferuare,tunc oftendantfines vbi fciunt. Sed fi aliquifures poftea celafle eos accufaucrint,.amp; ita periuri inuen-ti fuerint,pro commutatione lingux,decern penfas perfoluant,amp;: canoniccp-niteant.
50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca^. 11.de hii qui aliorum feruientes detinent.^
Pk-cipim V s etiam,vtidemRegisnunciuspalamfaciatomnibus,tarnno-bilibus,qum ignobilibu,in primis Epi(copis,Abbatibus,Comitibus,poftea veto tiinoribus,quod tempore Regis Andre2e,amp; DucisBele,amp; defcriptione iudi-cis Sarchas nomine,apud quemcunquealiquiciuium,velvillarum,quidicuntur sarckM.nbsp;Ewreck.vel ferui detinentur,in aftumptionc S.Maria;,omnes Regiprfenttur:nbsp;Qfiquisfortdetinuerit,dupliciterreddat,velis,quidefenderevoluerit,in prdi-feftiuitate veniat ad curiam amp; defendat.V8niantamp; illi omnes,qui dicunturnbsp;^zbeg,ad curiam in eadem feftiuitate,amp; fecundum quod regale iudicium ordi-^auerit, poftmodum ratum permaneat. Et quifquis vitra terminum prdidum
40 aliquemillorum,quos tunc reddi prcipimus,detinucrit,dupliciterreddat,amp; yy.
lt; nbsp;nbsp;penfaspropter trafgreftionem foluat,amp;fiquafufpicio deillo, velalterius-,qui rem
detinebat, habita fuerit,eo,qud quern retinuerat,fur amp; latro diftamabatur,ipfe fe iudicio.Si culpabilisfucrit,vt fur amp; ipitdiiudicctur.llliqui dicunturnbsp;Vulgb Wzbegjcuicunquc leperfonadhfcrint,repra:fententeosRggi inaftiim- j
i ptione S.Marix Virginis.Q^d fi quistranfgreflusfuerit,bistotidcm reddat,amp;
j l^fuperproptcrlegisfradionemquinquagintaquinque penfasadhibeat.
! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.HLdePalatino ComitCyamp;eiusfigdloydcfacultate.
Placvit criam,vt fialiquando Palatinos Comes domum iucrit,Regisamp;: Jo Cyrix fieillum.qui in vice ciusremanferit.illidimittat.vtficut Resis vna eft curia.
'aliter feccrit,quinquaginta quinque penfas foluat.Similiteramp; Duces,Comi- ^fLn.ca.^. ^5,qu, fuperfuos,quam aliosludicaucrintjca fententiacqrrigangir.
Bb b iiij
-ocr page 1040-5. LADISLAI REGIS
Cap.I III. de quolibet fare ad Eccleamfugiente.
Si quis liber furatus fueric,amp; adEccIefiam fugerit,cuiusEcclefrefugium quxuic,illiusferuusc.llleautero,cuius fuafione euafit,partefuacarcat.Et prcs-bytg: pofteaeumcmancipaucrit,amp;ipfevice eiufdetn fcruusfitEcclefiar.Ille verbnbsp;*qui furatus fuerat,venundetur in aliatn pacriatn,amp; fipoftmodum hue reuerfusnbsp;fueritjtollanturei oculi.
Cap. K.de Jeruo -vel libero in eadem culpa ad Ecclefiamfugiente.
SeRv vs qui furatus fuerit,amp;adEcclcfiam fugerit,dominofuorcddatur,amp; cuius confilio fugit,detEcclefiaduaspenfas.Et fi liber furtum fecerit,fed nequenbsp;captus nequeligatus adEcclcliamfugerit,ipfe fimiliter fit feruus Ecclefi;amp; cuiusnbsp;erat fur, parte fua noncareat eo modo.Si feruus ad Ecclefiamfugerit,vnapenfanbsp;dominus cius cum redimat,cuiufque resfuratus fuerat,illi totum rcftauret.Itcranbsp;fi feruus magnum quid,amp; tantum furatus fuerit,quantum dominus eiusreftau-rare non potent,cuius erat vnam penfam Ecclefi det,amp; feruus fit eius.
Cap. KI. De muliere infur to innen ta.
Sr quaemulierhabensmaritum,furtumfecerit,nafum pcrdat,amp;vcnundctur, 6c. cum tota fubftantia fua,cum qua poft viri fui mortem mari tari alij poftet,pcr-eat.Et fi vidua idem fecerit,akerumoculumperdat,amp;exccptis partibus filiorumnbsp;fuorum cum parte fua annihiletur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^
Cap. KI I. Depuellafurtumfaciente.
Sr quinnuptapuellafurtumfecerit,venundetur,amp;:nunquamadlibertatcm redcat.Et fi quisemancipauerit,preciocareat:amp;illain curiam Regis ducatur.
Cap. KI I I.defuribus liberis decern velfex denar iorum valentium.
SI fiber,quod lo.denatios valet,furatus fuerit,cum omni fubftantia fuaper-cat:fi minus autem,alteroculuseruatur,amp;: fccundum fandi Stephani dcrta,di-iudicetur. Item fi feruus 6. denariorum precium furatus fuerit,carcat oculisifin minus,femioculo,amp; quod furatus fuerit, dominus eius dupliciter perfoluat,ac rc-ftituat.
Cap.I^. De his qui capiunt furem.
Q,v oT1E SCvNE quis futcm cepent,amp; figauerit,per tres tantmdics /^^^quot;^^^^tencatur,quarto autcmdic,iudiciftatuatur.Etfiforteconfciosfurtiinuenturumnbsp;trant erttnt dixerit,fex feptimanarum habeatindulgentiam,amp; interim furti confcios,quos fenbsp;^.^quot;quot;/^^inuenturum promiferat,inucniat;fiautemnoninuencrit,rcgali fententiadamne-e#UX*^tur.Si verb plus,qum per tres dies,eumtcnuerit,amp;inquarta,ficutdiximus,iu-crWx5-c-dici non prfentauerit,amp;poftea vel parentibusipfiusfuris,vel domino,fido-fiiiium habet, declamatio vcnerit,antc iudieem ftatuatur,qubd eum vincula-detment tum tenuit,amp; fccuudum legem diiudicetur.Si autem tcrtia,vcl quartadienon re-/^IwT^Pr^^^ntaueritjipfe etiam ante iudieem ftatuatur,amp; qui iniufttenuitfurcro,de-tptimati. cem penfas perfoluat, fur autemfccundumlegem diiudicetur.Etfi quiscontu-max indicium iudicis tranfgreditur.fex penfas foluat. Index verb per vim furemnbsp;diesiabitur Capiat, amp; fi fut iudicium qui|fierit,iudicioqj dato inculpabilis fuerit, de his fexnbsp;penfas, vnam fanda: Ecclefia: doner,amp; fi quis culpabilis fuerit,cum omnifuh-ft^ntia fua ill fumptum Regis exportetur.
m^rcMfen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.X.dc hisqui fianteexpeditionsfurantur.
Si Rex in expeditionefuerir,amp;:interimfuremcapicontigerir,quicepit,firmiter teneatzfedpoftquamRexamp;primates rcdibunt,vltra quern terminumdixit, teuere non pratfumatj quod fi aliter fecerit,fex penfas enumerct.
Cap. X.1 de negotiatoribus de ciuitate in ciuitatem euntibus. ya Cmpriff C0- quis de-ciuitatcin ciuitatemvadcnSjCmcrit velvendiderit,amp;fiquodpri-rd /^/^/usvendidit,pofteafuratumcfteapparuerit,illequivendidit,ficutfur,diiudicetur,nbsp;teftes fuerint,iudiciodifcutiantur:fi culpabilcsinucnti fuerint,ficutfurcs,nbsp;diiudicentur.
Cap.li^ I i.defure in curia nobilium capto.
St
DECRETORVM LIB. III.
2.1
SI quis in curia nobilium furtum fccerit, nuncictur vel eiufdem domino curiXjVelPriftaldo eius. Et fi forte contigerit,quod neuter domi fint,expedentnbsp;per decern dies: fi in vndecimo neuter illorumvenerit,anteiudiccmftatuatur,amp; ohm ad de-iccundum legem tradetur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am diet.
Rervm fugitiuarum colledor,qucm vulgariter Ioccerdechdicunt,quic-quid collegir,ad ciuitatem ciufdem prouincia: congreget,amp;: Regisagafo,amp; Go- cte dtcitur, mitiseiufdem efuitatis infuburbioftabulumfaciant:ibi vfqjadfefiiuitatem S.Mi-chaelis archangeli quicquidpecorumcolledum erit,feruetur,du partes fugiti- Cemitatttt.nbsp;Uorum hominumdonentur RegisPriftaldojtertiaparsComiti,amp;vfqj ad pronunnbsp;ciatam feftiuitatem detincatur, de quibus poft feftiuitatc fandi Michaelis,quan- caZmhanbsp;do diuiduntur.nunciusEpifcopi decima partemaccipiat.feftiuitatc fandi Mar- igt;ebtoffict-finijvfqj ad feftiuitatem fandi Georgij congregentur oues amp; boues,amp; fimili mo-
amp;proutncte ctmtat dice
fus fuerit,exccptis filiis,amp; vxore eius,cum omni fubftantiaperdatur.SiComitis colledor fugitiuorum liber fuerit,fimili modo difperdatur: fi feruus,Comiti au-feratur.Si Regis fugitiuorum colledor de his,perdatunamp; fi quis ei quicunque denbsp;talib u s negauerit,quantum negauit,duodecics tantum reddab
Cap. JCIIll.de his (^ui curforihm eejaos dimilJos retinent.
Si quis equos,quos curforesdimittunt,habuerit,pertresfeptimanasadEc- Hodiedma-clefiam,veladmercandumcaufamonftrandi ducat;amp;fidominuseiusnon venc-
fitjdoneteoscollcdori Regis.Similiter deequisfiacfuribus dimifls,amp;quifur X-ZZrr cutu equo deprehenderit,furem iudici dct,equus vero fuus fit fibi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne re-
Qy^rcVNQVE ergo Regis amp; Principum dcrta fregerit,fi Epifeopus eft, gt; '***'quot; fecundum voluntatemRegisdiiudicetunfiComes,acomitatudegradetunfiCennbsp;turio,honore priuetur,amp; infuper quinquaginta quinquepcnfasfoluat.Miles fi-
Parochia, id et^ri-Uh, dtacei
SI qi ferui vel libcri fures ad Ecclefiam fubintrauerint,amp; fe innocentes efle proclamauerint,iudicio probcntur,qud reiapparucrint,quafi qui Ecclefiam nonbsp;intraflentiudicentur:fi verb culpadonfefl] fuerint,lege beatiStephanidifeutiatur.nbsp;Cap.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ILvt nutis cum fure conuenire audeat.
Nemo cumfurcconuenireaudeat:fiautemquisFuerit,talisyy.penfaspcrdat.
'^urem ducat ad alium iudicem.
VoLVAxs ctiam,vt fi quifpiamfuremcepcrit,anteillumiudicem difeutia-turcaufa,in cuius termino captus fuerit fur.
Cap.JCJC.de 'Tjfu capiollis.
ys'vcKVio'iJ^s capiantutfeftofandiGeorgij vfqueadfeftu S.Ioannis BaptiftaCjVt ducantur in ciuitatem,teneantur^ vfqj ad feftum fandi MichaeliSjacnbsp;praefententur aflidue in mercatu,vt fi quifpiam fuam reperitperfonam,redimacnbsp;So.denariis,equum ii.bbue y.Ex quibusduas partes Regi,tres Comititribuan-tur.Si verb vfque ad feftum fandi Michaelis inuenti non fuerint,diuidantur pra;-Jo dido modo,tarnen nullo pado vcndantur,vel cclcntur ,fcd tantum la bo re eorumnbsp;vtantur.Qubd fi colledorvendidcrit,velcelauerit,triplumreddat,ipfeqjdecemnbsp;penfasperioluatzComes verb fi itidem fecifiTe probatur,quinquagintaquinquenbsp;penfas perfoluat. Simili modo i ubemus?vt qui vfucapiones tenuerint,a temporenbsp;Regis Bel vfque ad feftum fandi Stephani dimittantur.
Cap. JCJCl. de his ejui recipiunt^ernum 'vellixAS atejtiitf.
l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s. LADISLAIREGIS
Interdicimvs etiam,vt nullus recipiatfcruumalteriuSjVellixas.Si quif-piam autem receperit,fi Comes fuerit,fciat fe dupliciter cum yy.pfis redditururo fi iniuft,miniftri dupliciter cum yy.penfis.Si plebeius,dupliciter in quinque pen-fis.Quod fireceptuSjVelprofurto,velaliquocriminclatueritjamp;eceptorconlci-ttfttres. rcfttus ilus fucrit, amp; negauerit fe fuifle confcium,fi Cornes efi-Juramcnto fenbsp;purget, infuper yy.penfas foluat:f veto plebcius,fimili iuramcn to purgetur,amp;nbsp;penfs componat,amp; fi quid circa eum latro proclamauerit, exaudiatur.
Cap. JCJCI.de indice ere^o amp; confiitnto.
.lftrfe,e/w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;judicum cm diffinit litigium,antequamfeos poteftas auferatur,vc-
niat ad iudicem conftitutum,amp; ficut iudicare difpofuerat,cumeodifcernat,amp; exinde recipiatnonam partem iudicij,iudex verodecimam.
Cap.JCJCII I.defalsindicibns.
Si qui falfi indices in occultoiudicare aliquid cognofccrentur,prfcntcn-tur iudici in cuius termino repcrti fuerint,inquifitve ab eis commiffi caufa,quod diiudicauerint duplum reddant, ipfiq; dccem penfas perfoluant.
Cap.JCJCIIll.de indice litiginm differente.
Si quisdiftuleritiudicumlitigiavltra trigintadies,vapuletur. Cap.JCJCK.de indicibnsginm mit tentions.
P O s s IT iudex figillum fuum mittere fuper quofcunque,exceptis presbyte-ris, clcricis,nccnonComitibus.Si quis autemiudiceminiuftiudicafleprocla-mauerit, amp; non probauerit,quinque penfas foluat:fi veto index conuiusfucdc, iudicatum in duplo reftituat,amp; infuper quinquepcnfasperfoluat.ludcxprofuonbsp;iudicato in fe in vno anno pbftca non introducatur.
Cap. JC JC Kl. deffernentibnsgillnm indienm.
SI quis figillum iudicis negligcns,ad caufam non venerir, primo quinque penfis puniatur; fi fecundojtotidemjfi tertio,rationem perdet,amp; tonfusreddaturnbsp;pro debito.
Cap. JC JC Kl I. de hit tjni domifecernntpnpnam.
30
EtiAtntudi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidomipugnauerint,amp;adiudicemnonvenerint,nilquarratiudex. Si
ftsilUarum vcncrint.ad ius eius fiatlibitum:qudficoncordatialiquidiudiciindcdedcrint, / tttdica tertiam fibi,duas partes rgi referuet.
Cap.JCJCKIII.de cnrforihns,qni njltra tria miliaria eqnosdnxerint.
Nemo curforum audeatducereequum extra,vitratertiamvillam,velacci-pere ad Ecclefiam Eipericium,fiue ad curiam Epifcoporum,feu Comitum,necdc presbyteris aut clericis,ac in curribus corum:accipiatautcm qualefcunqueinue-nerit equos,vt Regis legatio citisexpediatur.Si quis autem curforemverbera-ucrit,yy.penfis:filoraretinucrit eius,io.penfispriuatur. ,
Cap. JCJClJC.de tjnicrentihns perditarnmrernm.
Si quis feruum fugitiuum,vel quodeunque perdiderit,quxrere volucrit,a
Kitie Jecre- gt; qurentcnivfirberaucri:,dt-
Ergo ;gt;ey cemiuuencisniuldabicur,vlHencibus dcccmpenfas.
tfb \.fl.
iuuencismuldabitur,vlHentibus dccem penfas.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Explicit ecretum [af}i Regis Ladiai.
DECRETVM COLOMANI NEPO-
TI S BEL 1. O B I I T III 3.
Sufrd CAf,
De dote cninibet Eccleie,per beatnm Ee^em Stephannm diffota:per Cioman.repetita.
P L A c VIT Rgi, amp; commun! concilio,vt dotes cuiuslibct pofleflonis,mo-naftcriis,feu Eccleis beato Stephano rege diipofitae,inconuulfa: remaneant.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De
-ocr page 1043-DECRETORVM LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xj
De Jynodo in vnot^uo^ue EpifcopatUt Comitibtif amp; mag^ra-tibns celehranda.
Qy^i A populus noftermagnisfcpetarn vi,qum inopialaboribusprgra-acus,proqualitate necelCtatis curiam regalem adir non potcft; bisinanr^),id eftjfeftiuitatum Apoftolorum Philippi amp; Iacobi,amp; in odauis Michaelis, fynodu nbsp;in vnoquoque Epifcopatu celcbrarcconftituimus:in qua ram Comes,quam Co-nites,amp;: aliorum magiftratuum poteftates,ad fuum Epifcopum conueniant,adnbsp;quam quiconque etiam fine figillo vocatus non venerit,reus iudieio eric,nbsp;tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De alientgenispreyteris,(tne Uteris commendaticiis aduenientibu^.
h-LiiruGiinpresbyter,vcldiaconus,cumcommendaticiisliterisrecipia-tut;qui verb hadenus recepti funt,fi iure venerint,examinentur. quatenus de i.f.17. quibus aliqua aures noftras pulfac infamia,hi ab officio ccHenr,donec vel iudieionbsp;purgcncur,vel de terracliminentur.
E p I s c o p o R VM,amp; Comitum capellani,vcl rcliquorum,pcr figillum Epifeo-Pgt;)Vel Archiepifcopi,3d caufandumcogantur.
De citationibuspreyterorum laicomm contraJe.
Si verb clericus caufam habet cumlaico,periudicisfigillumlaicuscogatur; Verb laicus habetcaufam cum clerico,per figillumEpifeopi,velarchiepifeopi,nbsp;clericus cogatur,ab eisque iudice fuo examinentur.
De contumacia miniflrorum Re^it amp; Ducis,
St majores miniftriRegis,amp; Ducis,vel interfe,velcum maioribusconten-,amp; ad iudicem venire conrempferint, Comes parochialis cum iudice co-funi caulas difeutiat.
De iudicibus miniflrorum Regis Duds.
D VGis miniftri,qui in mega Regis funt,amp; Rgis,qui in mega funt Ducis, ante Comitemamp;iudicemj minores verb,ante iudicem delitigentun
De flacultate Qomitum diflutientium caujas in
i4
COLOMANI REGIS
^blatu) piJcirirummonaeriis vel Eccleiidotaiarum.
SiMiLiTE R decreuimuspifcinas monaftcrs velEcclefixdatas,aliasquigt; dem rcdderc,fcd necenacias quotidiano fratrum vfuirelinquere,nullas veto nilnbsp; fupirfluas auferre.
Q^d dona,tionesvine4riini,manonumgt;amp; terrarum in fuo vigore permaneant.
N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manfioncs, terrae, regibus quibuslibet datx,perfeuerent bis qui-
bus dabantur,amp; permaneant.
10
Veteres coloniciediterramnonbabentesalibi,adfuamrcuerttur:fi terra eorumdatamonaeris,vel Ecclefiis,amp; ipf aiiam habent,hoc inuiolabiliter petmanear.
Possess io quaclibetfando Scephano pofthumo, velgnauis fucceflons quoslibet contingat brcdeSjpolTeffio verb ab aliis Regibus data prodat ad filium;nbsp;qui fi defuent,fuccedacgermanus,cuiusfilijetiam poft mortem illius non exhz- lenbsp;tcdentur:gefmanus autem prdi(ftusfininueniatur,Regi hreditas deputetur.nbsp;De hareditatihus empticiis quemlibet hare dem concernentibus.
Hreditas empticianulli hxredi aufcratur,fed tantum eodem teftirao-nioconfirmetur.
De decimis tributorum veigalium.
D E tributis autem t vedigalibus, fcutComitibus tertiam partemdaridc-creuimus; itadecimamquoque Epifeopis cenfemus,quibustamnoui,qumvc-3 j-cswTteris Tcftamenti pagina dcimas dandas efl'e proclamt. Incautum igitur amp;in- 4 conlultumcft,fi inftituta fandorum pra:fumamusinfringere,qua:fummapotiusnbsp;deuotione debemus adimplere.
De teib^ contentibus ante atteationem.
Si qus in teftimonium addudus, ali cuius vc ri tatem fua nititurattcftationc probarc, huiusteftimoniumfic recipi iubemus,fipraefcrtimfitconfefluspeccatanbsp;fuafacerdotibuSjfi deniquecontrarium habeatur,amp;: fitcautela veri reftimoni) pernbsp;cerdotem inconfeftione,amp; mendacis culpac redemptio fiat in poflefione.
De Eriflaldoiudicis verbew.to, de pcena verherantis.
Si Priftaldus iudicis procauidiiudicata abaliquovcrberabitur,huflcver-berantem adCotnttenicomitatusmitut,amp; quicquiddeliberatum cft,totum au-fieratur vi iudtcis.
De
DECRETORVM LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;
De idoneitate Prialdoirum cut teitim.
Pristaldos tales efleprcipimus,quales idoneosteftesfierifupriflc-ratnus.
Df pcena Prialdi iniquam exectitionemfacientis.
Si Priftaldus iudicis in legatione eins iniuftquid egcrit,damhctutAiinig-dicio iniquo ex mandate.
Df poena iudicis occaone Prialdieutdi
D AMN VM indice per Prifialdum alicui iniufie illatumjde rebusiudicis
10 teftituacur.
De occupatoribus terrarum^ amp; poena eorundeni.
Sr quis terram aiterius ad poffidendum vfurpaucrit iniuft.ciiminiudici reus fuerit,tantundem de propria terra pcrdat,infuperdeCempenfasfoluatinbsp;Deduplici trihuto mcrcatorum.
Mercatores ad id folmvt fuadinofcantjVertaliutn rerumdediti l-diis,pridina duplicent tributapauperes verb qui de mercato Viuuntgt; folita tribute perfoluant.
De dirihutiuis propriarUm rerum in for o emptarum^
Si quii de propriis domefticis rebus quid in foro vendideriejege fahii Stephani tributum reddat.
Si quis hofpitum,accola,terram ciuium cohabitt, aut ixttttdietatem fubftanticiuiliuraexpedition faciat,autfeptem denarios foluat. fSediftius tnbsp;capiculi altera pars intelledui meo bine facile patefcit,vt feilicetiuxtamedieta-tera fubftanti ciuilium expeditionum faciatftimm,autquod idem fit fenfusnbsp;illius capituli quodfcriptum eft denondandis S.denatiis^
De equo donato P.e^it)i quolihet Comit at u. Item de expensnUn-^ ciorumper Palatinuni Qomitem dandis.
Q^ando ReXjVel Dx,in Comitatum aliquem ihtterit,tunclegalis c-quus exercitualis prftetur.Qui fi quo cafu mortuus fuerit,quindecim penf domino equidoncntunfi verb aliquo modo,fed non vfque ad mortem,Ijtfusfueriti prdidi pretij pars dimidia pro equo reddatur. Si magna fama Marchiam intra-uerit,Comes nuncios duobus cquisexercitualibus quatuor ad Regem dirigar*nbsp;qui cum proprio cibo illuc peruenientes,pretium viatici fui Palatino Comitnbsp;cxigant,amp; tandem ad reditum fuum:fi verb equi illorum mottui,(u liefi frintjnbsp;toc penfas,quot prxdiximus,pro equis reddancurjfcd fi redeant,pro vna via exer-cicualideputetur.
In quacunque Comiti$megaRcxdigrediatur,ibi indicesduo megalescnl eo coniungencur,qui amp;dinenfionespopuli illius difereto examine dirimt,amp;ipfinbsp;clamorepopuli ingrauefeat, Comit Palatino diiudicentur.
Si Rex forte cuiquamComiti,velminifiroaliqemdeciUibusdimiferit,fc(* lus in expcditionibuspergat:Sin autem,adppulum,vbi egit,reuertatur,amp;Ci
Omnibvs interdicirous tenere quenquan^de ciuibus ad fugam facien-dam abique Regis licentia,at fi quis tentauerit,quafi legis fraduram emendet* Q^d ohm loricaticundum exipentiam prouentuu^nbsp;dionehantur.
Com ITES fi proprios in villis fuis liberoshabuennt,dequibuscqo$acci- pcre,amp;centum pfaspoffintcolligcre,loriCatum vnumRegi de fumptuillopro-jo curent:fiverbquadragintapertfas,militcabfqueloricaeducentur;atfiminus,fuisnbsp;hoc propriis vfibus referuent.
Deruis diua^smedio capttetundendis.
Si Rex aliquem vaginei fcruum*alicui donauerit,hic medium caput eius t tundat,quod fi non fecerit,decem penfas amittat,cuifivxotcradederit,etiatn ^f^'^***nbsp;iliam cum eo perdat.
Ccc
-ocr page 1046-COLOMANI REGIS
Qv_icvnq;ve abfq; licencia Regis vagumtenuerit, yy.pfasfoluat,amp;fi apud dominum quicquam fit furatus,dominus crimine iudiciopurgctur,amp;fideiuf-for eius fi fuerat, ilium oftendac,idemqj fiinculpabilisfuerit.eandemlegemper-4olua,quamretentorius,amp;finonhabetjpropriamlibertatcm amittat.
C VM quis vagum apprehenfum tenueric, domino eius primo exigatur. De pna 'vendent ium 'va^osferuoi,amp; etum ementium.
Si quis vagum, quem tenet,alicui donaric,dederit,decempenfasperfoluat, lo amp; totidem emptor illius.
V BI c V N qy E quits, emptores, viatorcs venerint,id eft,fi voluerint,non minus tantum Capeciumcomparent, qui verominoris precijacceperit,autquinbsp;maioris fecerit,quinquaginta quinque pcnfasperfoluat.
Denarii odo qui de liberis fingulis colligebantur,a modo non accipitur. De ciuilibus exdomariis odo denariospra:cipimuscolligi: interquosfcilicctfinbsp;quis liber no Rege,fed ab ipfisciuibus.Siautemliberi,qui Rgi per fines eorunbsp;tranfmigranti,equos,currus fubdudorios,amp;; feruitiaftipendiariafuppeditabant,nbsp;quatuor denariosperfoluanc.Similiteramp;liberi,qui cum eis eonhabitare confen-rcrint,exeant antea.
Si quis Ifmaeiitas in ieiunio feu comeftione,porcina:qjGarnisabftinentia, vel in ablutione, vel ex quolibet fu fed facinore deprehenderit,lfinaelitRgi dcputencun qui vereosaccufabat,defubftantiaeorum partem accipiat.
De Eccleis Ifinaelitarum^j de dotibus earnndem.
VNicviqvE villIfmaelicarum ecclefiamdificare,de eademqjvillado-tem dare prcipimus, qupoftquam dificatafuerit,media pars vill Ifmaelita-rum villam ciungeret,ficqj intrinfecus fedet,amp; quafi vnius moris in domo : ma-ter autemnobifcumvna cademqj ChnftiEcclcfiaindiuidua vnanimitercofiftat.
Dematrimonio Ijmaelitarum.
IsmaeL itarvm verb nullusaudcatfiliarnfuamiungerematrimonioali-cuius de genre fua,fed noftra.
Si quis Ifmaelicarum confortes habuerit,vcl aliqueminconuiuiumeroga-ueric,tam ipfe,qum conuiueius de porcina tantum carne vefcantur. Depcenis homicidal retinentiumy nec nonpatricidis,^aliisgt;
De eadem re.
F VR quandoducitur Priftaldo domini fui,fi vnatantum ibi familiafit,in
It
Si quis homicida apudComitem,velpctqucmlibec inueniatur:perniin-cium Epifcopi ad pnitentiam quratur,quem fi mitterereouerit,eademcum homicida fententia feratur.Patricidas, amp; ctera qu prtituIauimusodia,Epi-fcoporum cenfuris vacaredecreuimus,qu iuxta qualitatemfacinorumamp;: per-fonarum,prout ipfisvifumfuct,canonichulufmodideliberetur. Simplicia verb huiufmodi homicidia Archidiacono amp; iudice fcculari iudicentur,dequibusnbsp;die vnus cum fureeat;quifiirenoIuerit,iudexiudicarenonformidet.SiverbilIinbsp;nulla familiafuerit, ad viciniorem domini ii illius loci iudex ligatumdirigat. Lege autera fur iudice tur.
cena cuiuf^iam aliquem iniufl cdientis.
DECRETORVM LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
Si fur dius in iudicio faluus apparuerit, captor eius iudicetur fencentia, fed nonaboculetur.
Depcena capientif jifalfas euaferit.
Si fur captus,furtum proponinon poffit,datur indicium,in quo fi faluus ap-parcat, captor illius priuetur Aibftantia, quantum ipfe fur didus habere dinofei-* tur,nonautemaboculetur.
De ftir to JC^.denariorum.
Si quisfuratusquadrupesanimal, vcl pretium eius,aut vedimentum pre-Jo tijviginti denariorumfuretur,vtfuriudicetur.
De pana capientittm alicjuem ex ^olatfjficione.
Si quisfolafufpicioncfuremceperit,vtfurculpabilisiniudicioiudicetur.
Defttrts Jupplicio.
Fvr inuentus in iudicioculpabilis,aboculetur.
Devxorihm quot;filiisfurum,
y xoR furis,quiaparticepsefl:fcelerismariti,maritofcruituti mancipctur,fi-jquoque eorum xv.annorum,amp;: vlcra,matrispoenamfortiantur;quivcro infra quindecimannosfuerint,impune dimittantur.
De meretricious.
D E ftrigiis verb,qua: non funt,nulla qua:ftio fiat.
, nbsp;nbsp;De mulierihuspartum fuum necantihus.
Mvlieres partumfuumnecantes,Archidiaconoallata;,pnitentiaagant. De raptu mulierum.
Raptvs mulierumEpifeopusfeuArchidiaconusdiiudicct.
De malereis.
Male fici per nuncium Archidiaconiamp; Comitis inuenti indicentur. De adulteris.
Advlteri EpifcopovelAtchidiaconoaddudi,dcbitispoenarumiudiciis ^eputentur.
De amiione equi in vida vbi I^exuerit.
Si in villa,quaRex fuerit,equus perdatur,nullus de villa ilia emendet,fed fit circa partes illas,vbi in villa latrociniumfueric,hiligentur.
De amiione equorum itinerantium.
SI quits viacores in villa iacuennt,amp; equos perdidcrint,villanishaec c-iendeniur:fi verb extra villam,nullus de villa perfoluat.
De tempore diuionis querimoniarum.
Qyi in tribus conciliiscaufam fuamlegaliterdiffinirenoluerit,eiusqueri-tnoni ampliusnonaudiantur.
De ComitiOus amp; militibus poteatem Eccleabi vendicantibus.
N VL L V s Comitum,vel militum,in Ecclefia pexfumat fibi vendicare pote-ftacem,practcrfolum Epifeopum.
De peronit eccleaicis dcimas peroluentibus.
Presbyter i,amp; Abbatcs,feu cuiuslibet perfon dignitatis,Ecclefix deei-tnationem perfoluant,in cuius territorio agriculturam exerce, aut vindemiant.
Debtgamispreyteris.
Big AMI, amp;: viduarum,velrepudiatarum mariti aconiugiis ceffent illicitis, vclacleri excludanturconfortiis.
De celebrationibus diarum.
Missa non celebretur,nifi confecratis in locis,nifi caula ncccfltatisaliqua cxiftentc,amp; tune in tentorio,fiuealio mundoloco;fcdvia:tantmacitineriha:c dtiiaic.i.9,nbsp;vacetaeceffitas,nonvenationi,nec fine tabula itineraria.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Ccc ij
-ocr page 1048-De relicjuiisSanclorum.
RE LI QV^i Sanorum per viam non porcentur, nif bono amp; religiofo clerico.
Devefiibus clericorum.
fiernatitr J^IvLLVs quiclcricuscxiftimatur.veftibus vtaturJaicalibus.vtpotefiflbpcl-*licio,vel tunica fparfa, manica rubra,ftrangula vel viridi manica,autchlamyde, caliga feu ioppa,calceo pido,vel fericata camifia quoque amp; tunica,amp; ferico inpe-dorc non confuantur,fed nodis vel fibulis ampled ent collum.
De quatuor temporibus.
Qv A T V O R. tempora in fuis,vt hadenus mos fuic,locis celebrentur.
De o^icio fanSlce Trinitatis. OFFiciVMdc fanda T rinitate poft odauas Pentecoftes celebretur.nbsp;Dejpulturis Chriflianorum.
SEWtTVJiA. ChriftianorumnonnifiinatriisEccIefiarum fiat. De ludais Chrifiianum mancipiumementibus.
N VLLVs ludus Ghriftianum mancipiumemere,vel vendercaudeat,auti fuo feruitio tenere finatur.Nunc veto qui habet,fi infra datis fi b i indiciis non ven-dat,amittar.
De apricultura lud^orum. h.GKic^'Lt^KJS.iA atfiquiseorhahc,tpugnisbancmancipiisexornet.
Depoffeionibus amp; manfionibus ludteorum.
PossESSiONEs quidemludiquipolfuntemere,habcat,fedipfinufqum, nifi vbi fedes Epifcopalis,remanere finantur.
De pna incolarum alienipenis equum Hunparicum ementium.
N V L L V s habitantium in Hungariaadiacentibus Hungari regionibus Hun-garicum equum emere audeat. (^d fi quis emeret,ac vtaliumfuratusfit,fibi impofitum fuerit, infra Hungariam,amp; vfque ad fines Hungari tantmcaufamnbsp;rerri]iden fu cxcufatiouisptotendcre eiliccat.Cumvcrcquivenditoreminextraneavo 30nbsp;comfedituf lueritquxrere patria,nonilliillucirepermitratur,fedferriindiciumportenfi reusnbsp;app^rueritjpro furciudiceturjf mundus,nonvtfurceneatur,fedpretioquoeme-ratjfolummodo careat.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qualesferui pount vendi extra Hungariam'. E tpmiliter qualia
animalia,^ de pana tranipredientium.
Nemo feruumin genereHungarorum,vclquemIibetinHungarianatum, tiam alienigenam,ncc ancillam,exceptis lingucalteriusferuis,quiabaliisdudinbsp;funt regionibus,vendat.
N E c aliud animal,prter boucs mafculos extra Hungariam vel vendere,vel ducere audeat.Quqd fi qui Comitatuum, vel Comituminfringeret,3uthonore^nbsp;fuo priuetur,aut duas rerum fuarum partes amittat,tertiaverlubftantipoftionbsp;vxoriatquehredibusfuisremaneat.
De tributis intttr Eppem Comitem diuidendis.
Q^isq^e Comitumincomitatufuotertiam vbique partem habeatdetri buto,Kex verb ad plenum de tribute omnium fimiliter duas partes habeat.nbsp;De pecuniis per Comits in vnoquoque centuriatu collipendis,nbsp;Striponium importandis.
stn^eniS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GVLi Comites,per quemeunque fuorum voluerint, denarios,qui per
regiilisfides vniuctfas Hungarix partescolliguntur,quantum fupervnoquoquecenturiona- P .Archtefsfio ^^uerit colledum, nominatim fub certoferibentes numeroStrigonium vfquenbsp;fecandstsa- fcftum fandi Michaelis mittant,neque prius regij Comits,vel Centuriones par-temaccipit,{edineodem loco, videlicetStrigonii,fiatomnium partium diuifio.nbsp;tradstUfSits .,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 H
bter^hah?- oi quis autcm vlque ad tempus prhgnatum nuramos illoscumplenoillucnu mcrononattuleritjdupliciter reddat.
-ocr page 1049-DECRETORVM LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19
De liber is ho^^itibiis Sclauis in terris aliorum labor antibus,
Liberi quoquc hofpites,ficut Sclaui,vel cateri,ficu t extranei,q ui in terns laborant aliorum,pro libcrtate tantin denarios dent, non alios etiam denariosnbsp;pro opere aliquo dare cogantur.
De folutione caellanorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
D1. caftellanis autem tam pro opere, quam pro Iibertate,denarij accipiatur. nemonegillis tributariorum extra Pdungariam ire audeat.
EcRESsvRide Hungaria TheoIonariis tam Regis qum Comitis,qui exile tustcnentjfigillumqurantproThelonitariis, quod Theolonitarius rgis ab vna parte cum figillocomprimat, ab altera parteTheoloniarius figuram Comitis fuinbsp;concludat. Si quis abfqjtali gillo tentaueritegrediivt legis prxuaricacor,vnaninbsp;penfam foluat.
De pcenaalrum teimoniorum.
Si quifpiam falfum teftimonium alicui impofuerit,ideft,de co pluribus ex villis fine rege,vel odij caufa attcftantibus,fcrreo probetur iudicio, ac fi mundusnbsp;fueritjimpofitor culpar, decern penfas folpar. Quod fi reus crit,fine quidem resnbsp;eius permaneant,fed admodum crucisferreo ingeniis cxcoquatur,vt amplius teftimonium ciusrefutetur.
*0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Defuribus ad Eccleamu^ientibus,
SI quis autem de furtoaccufatus, ad Ecclefiamfugeret,nonillico teneri pro fure culpabili eum iudicamus: fed iudex cum presbyteroEcclefiipfiuseum interroger,vtruculpabilis fit,nec ne.Et fi reumfeefle fatcbitur,proEccIefiadeob-caicationeoculorum,feu aliorum detrimentatione membrorum liberetur: fi veto fe non efle furem dixerit,excufandi fe poceftas ei non negetur, fed non de pcri-culisfupr didis eum Ecclcfialiberabic,fi rcuspofteaelTeprobabitur.
Item fiquis furefieabaliquoaccufabitur,fur furti fignoapudipfumreperto vel comprobato,qud pro tali caufa aliquidvilireftaurauerit,vndc de villis aliisnbsp;, plureseumcriminabuntur.
Jo
Explicit Uber primus decreti Colomani Regis,
INCIPIT LIBER SECVNDVS DE-
CRETi Colomani rgis.
CoioMANVS Dei gratia Rex Hungarorum,hanc legem dedit Iuda:isgt;in regno fuo commorantibus, vt nullus ludaeus dcinceps prfumat Cliriftianumnbsp;mancipium cuiufeunque lingux,vel nationis,emere vel vendcre,aut inferuitionbsp;fuo retinere.Et fi quis hoc deGretumtranfgrediatur,damnumChriftianimanci-pij aut eum iuuerim patiatur.
De mutuis Chriianorum ludteorum.
Si Chriftianus Iudxo,autludus Chriftiano,duarum vel trium perfonarum pretium accommodate voluerit,mutuator mutantcvadimoniumrccipiat,amp;:nbsp;teftes Chriftianiac ludatiinteftimoniumafiumanturjVt fifortealtyaltcriquodnbsp;tnutuauerit,denegauerit,vadimonio tantum,amp;tcftimonio vtriufquccomprobc-tur. Si autem vitra tres perfonas alteraltcriquicunque accommodaucrit,vadi-inonium,amp; teftes,vtprxdidum cft,aflumat,amp;quantitatem pecuniaeacnominanbsp;teftiuminchartulam fcriberc,acfigillo vtriufque,mutuatoris fcilicetamp; mutuan-jo tiSjfigillare faciat,vt fi quando alter alteri in hac re vim inferre voluerit,fcripto aucnbsp;figillo vtriufque veritas comprobetur.
De emptionibus amp; 'venditionibus Chriianorum nbsp;nbsp;ludteorum.
Si ludus Chriftiano,autChriftianusIudoaliquidemerc voluerit,co-tamidoneis teftibusChriftianusamp; ludusremvcnalemcmat,eam^remamp;:no-ttiinateftium in chartulafcribercfaciat,amp;chartulam illamcum figillo vtriufi, Ccc ii*
1
-ocr page 1050-30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COLOMANI REGIS
vcnditoris fcliceamp; emptoris,infignitam apudfc cufi:odiat:vt fiquandoinhac cmptionefurtireusaiquandoarguatur,dominum rei furtiua^,quac apudfereco-gnita eft, amp; teftcs prxnominanics producat,Se liberetur.Si autem dominum fur-tiu reiamp; recognit producere nonpoterit.chartulam ver figillataraoftcnde-ric,iuramento teftium infcriptorumpurgatuseuadat.Siautem teftesChriftianosnbsp;^onfiabucritjamp;Iudaeusidoneos produxerit,amp; iuramencocorumfecvindumlegem ludorum purgatus,furti compofitionem quadruplo perfoluat.Quod fi neenbsp;dominum recognit reiinuenerit,necchartulam figillatam produxcnt,morenbsp;patrix diiudicetur,compofitionem furti duodecies perfoluat.
De de^radatione higamornm.
Si quisbigamus proptervxoremdiuinumofficiumreliqueritjomniecclefia-ftica dignitatepriuetur,amp; inter laicosdeputetur.
De decimis poptilorum,^Jeruorum denarib.
Decretvm eft in fanda fynodo ab omnibus Epifcopis,vt popuIusS.Ec-clefix dcimasomnes,quaspoffident;feruivcrecclcfparochianopiesbytero tres denarios impendanc.
De noth indelitath.
Ex autoritre Apoftoli,pro Regis noftri falute,amp;rcgnieius ftabilitate,in o-mnibus quotidie Ecclcfiis orando,cenfcmus,amp; diftind prxcipimus,vtfi quis iO Contra Regis falutem,aut dignitatem, quolibet modo aliquidconfpirauerir,autnbsp;confpirarea!iquidtcntauerit,feutentari fciensconfenferit,anathematjzetiir,amp;o-mniumfidcliumcommunionepriuetur:Vtfiquishuiufmodialiqucmnouerit,amp;:nbsp;probare valcns non indicaucritjprxdidx damnation! fubiaccat.
i.
De mulieribttifu^ientibtiid^irofuo.
Si quamuliervirofuofugerit,reddaturei,amp;quotiensfugerit,reftituatur ei, quia feriptum eft:Quos Deus coniungit,homo non feparet.
De mulieribus adulteris.
Si quis vxorem fuam coram legibus adulteramprobauerit,ipfapocnitcntix fubiaceat,amp; poftea fi vokicrit,reconcilietur:aliter innupta permaneat.
De priuatione bigamorum preyterorumi^ eorum benecih.
Vt clerici bigami,amp;: viduarum,autrepudiatarummariti,teraporalibusEc-clefibenefciis,amp; cundisdignitatibusecclcfiafticispriuentur.NullusEpifcopus liquem promoueat clericorum ad diaconatum,amp; vitra,nifipriuscohtinentiamnbsp;ouerit,amp; fi vxorem habucrit,ex eius fiat confenfu idem promittentis.
De eruitio coniugatoruyn prejbytcrorum.
N VLLVS coniugatus presbyter,aut diaconus altarideferuiat,niG priusvxori coocdcnti,amp;continentivoucnti,locum feparatim,amp;: necefTaria vitx temporalisnbsp;prouideat,vtfecundApoftolum,habentem,quafinonhabent,feefleintelIigat. 40nbsp;b^t nullus laicttspoteftatem habeat Ecclene.
NV L L V s laicus poteftatem Ecclefi habeat.
Z clericis concubinariis.
3i presbyter altarideferuicnsjconcubinamhabuerit.inaauferatunipfeveto iuxta prxet^tum Epifcopi,fruduperado pnitentiadadminiftrandumaltarinbsp;reftituatur amp; Ecclefi:vt villa,in quaeftEcclefia,abEcclefialongiusnonrece-dat:qud fi recefleht, decern penfas perfoluat.
De 'V en dit i on 1 bus in diebuseis.
SI quis fefto vendiderit, precium acceptum quadruplo rcftituat,ipfe verb p peenitentix fubiaceat.
Denon celebrantibuseiuitates.
Si quisdeferiptasfeftiuitates noncelebrauerir,ficiudiceturineum,vtfiliber eft,tribus diebuspniteanfi feruus,feptemplagismultetur.
De del^onatione coniugali inacie Eccle^enda.
De
DECRETORVM LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31
De defponfationeconiugaliplacuitfandfynodojVt omnis coniugalisde-fponfatio in cofpedu Ecclefi prxfenre facerdotc,coram idoneis teftibus, aliquo tigno (ubarrationis J amp; confcnfu vtriufque fiercnaliternon coniugium,fed opusnbsp;fornicationis reputetur.
INCIPIVNT CAPITVLA DE SYNODAL* B.*
DCRETIS DOMINI ARCHIEPISCOPI L A V-rentij Strigonicnfis Metropolitan!, amp; decern fuffra-ganeorum fuorum.
Decau/s Ecclearum clericorum.
)In primis intcrpellanduscftRcx,vtcaufclcricorum,vclEcclcfiafticarum rcrum, canonic finiantur.
DeJermone ad populum.
In omni dominicodie,in maioribusEcclefiisEuangelium amp;EpiftoIa3amp;fidcs cxponantur populo: in minoribus verb Ecclefiis,fides, amp; oratio dominica.
De communicatione cleri populi.
y T omnis populus in pafcha,amp; pentecofte,amp;nataIiDomini,pcenitentiani agat,amp;communicet:clcri verb in omnibus maioribus feftiscommunicenc.
De eccleaicii ordinihtti.
yr omnes ecclefiaftici ordines in maioribus Ecclcfiis habcant,amp;officium fuumexhibcanc.
De locutiombus clericorum,
y^ canonici in clauftrojamp;capellani in curia literatorief loquantun
De idiotis prefiyteris.
Idiot presbyter! ne ofdinentur,qui nee ordinandi funt,ordinatidifcanf, autdeponancur.
De ritu gentilitatk.
N VLLVS aliquid deritu gentilitatisobferuet: qui verbfecerit.fi demaiori-bus eft,quadraginta dies diftride pnitcanfiautem deminoribus,feptem dies cumplagispccniteat.
De annuls efiii.
Si quisdefcriptasfeftiuitatesnonferuaucrir,eademlege,ficutin prccden-ticapitulo,iudicccur.
De negligentihus panitentiam.
Si quis pro facinore commiiToiniunlam pnitentinegligens,abEpifcopo excommunicatus in eadem peruerfitate obietit,in cmiterio Ecclcfi non iepe-liaturpresbyteris.
De mor tuisne coneione.
SI quis infirmatus,presbytcrum non vocaucriyiifi fubitanea caufa fucrir,co- Decret.stt-dem modo fiat de eo.Parences verb eius,aut vxor 4o.dierum pnitenti muken-tur.Si autem parentes nonbabuerir,villicus cum duobuslenioribs villxidem iudiciumfubeat.
De vxorat IS in Eopum promouendis.
Si quiadEpifeopatum promoucndifunt,filegitimomatrimonioiunlifunt, Jo nifiex confenfu vxorum,non aifumantur.
De portionibus Ecclea (juomodo dehet ^,eri,
Episco p V s fi tres partes deacquifitisadvtilitatcmEcclefixfidelicerintu-liflevideatur,liceteiageredcquartaqnpd voluerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; '
De monaeriis Epcoporunt tjiui ohierunt.
Episcopi s,qui obicrunt iam,neqi Ecclefiac fuat prouidcrunt,fcd tantum filios Ccc iiij
-ocr page 1052-5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COLOMANI REGIS
fuosditauerunt,placuitmcdictatemaufcrrc,amp;Ecclcfiarcdderc.Monaftcria veto talium in poteftate fuccedentis Epifcopi,tranfcat quod ei melius fuerit vifum.
De his res Eccle^e diipauerunt.
SI qui eorum,qui Ecclefiis pr2efunt,res carumdilpaucrunt, duplo reftiw* anc: non habenc,deponantur,donecemendeDtur?
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Defamulis Ecclefix.
N V LL VS Epifcopus,autprcsbyter,inpropriislocis feruos Eeelefiz tcncant.
De parochis Ecclefiarum.
VNAQVCtvE Ecclcfia circa fe in proximo habcatparochiamfuam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilt;
De Eccleane dote non conecranda.
Ecclesia non confccrecur, dos amp; terra prius non dacur.
De prefyter ad titulum confecrandis. presbyter fine titulo ordinctur,dc eodem nullus habeatur in clcrogt;nbsp;qui non efiticulacusalicuiEcclefi.
De clericisne Uteris nontipiendis.
N V LLvs clericus de alioEpifcopacuvelprouincia fine commendaticiislite* risfufeipiatur.
De legationihus Epioporum.
Episcopvs adEpifcopumfinelicerisamp;fgiilislegationemnonmitcar.
De adtienis clericis inamatis.
HospiTss clcricijquidealienis partibusvcnerint,autlcgitimostcftc$pro~ ducanc, auc vadant, auc redeant nifi cum formata.
TVe ^uis in altering Ecclea celebretne licentia.
N V L L V s Epifeopus,aut presby tcr,aut Abbas mifiam celebrate audeat contra voluntatem presbyteri.
Deproeis clericis ad tititlumordinatis.
Q^icvnqv^e ad titulum ordinatuscft,velcumprofeffionefufceptus,non priuetur ordinc,vel honore,nifi fuper certis criminibus iudicio canonico.fed ipfenbsp;ncque recederc audeat,nifi forte ad maiorem promoueatur gradum,quod etianinbsp;Epifcopusfuus benigne debet confentire.
De oppreis clericis^velininria affeis.
Si quis fe opprefliim exifl:imat,liccat fibiconciliumepifcopaleappellate. De clericisi-vel Abbatihus culare iudicium quarentibits.
SI quis verb clcricorum,autAbbatum,in caufisccclefiafticisrelilt;3^o epifeo-pali iudicio,regalem curiam,aut feculare iudicium adicrit,caufam perdat,aut fe pnitentia emendet.
De concordia diuinorum oiciorttm.
Divinorvm officiorum,vel ieiuniorum fecundumlibcllum,qucmcol-laudauimus,ab omnibus teneatur.
De uita njiAu canonicorum.
VICT vs canonicorum,amp; vita,fecundum regulam ipforum ab Epifeopo difponantuB
De libertate hoitum canonicorum.
SI quis hofpitum canonica; regulae fc iponte fubdiderit,nihiladfilium eius pcrtincat,nifi forte amp; ipfeidem voluerit.
De libertate canonicorumtel^Uis eorum.
I
SI quis clericus feruusEcclefi fucrit,filij eius ad priftinam non redeant,fed inter libras Ecclefix habeantur.
De ruis non airdinandis.
Nvllvs fcruus clericusordinetur,nifianteadominuseiusplenamfibi de-derit libertatem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De
-ocr page 1053-DECRETORVM DI B E R IL
; Defacer dotibus ante proratum vxoratis.
Declericisnon'vxorandis'.
Qvi diaconatum,velpresbyteratum,finematrimonioadcpcifunr,vxoft:m 9 ducerenonliceat.
De 'vxoribns Epi:oporum.
Vx o R E s Epifcporum cpifcopalia pi dia non inhabitent.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Df excommuncats.
SI quem.Epifcopus excommunicauerit,hoc amp;: Rgi amp;fratribus fuis,datis literiSjindicct.
J^bidebeant Milfamcelebrare.
N VLLVS extra Ecclefiarii in centorio,vel iri aliquoloco,vel domo Mim Celebrare, aut adire audct, ftifi Rex,aut EpifcpiGomits,amp;Abbatesilli,quinbsp;tentorium,aut aliquod huiufmodi diuino folummodo cultui prxparatum haberequot;nbsp;poflunuEt hoc tancummodo.quahdo flint fn via.
-.-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' Itynde^dbbatibtis.
to Abbates prouifafaculEatcmonaftcriaciirriEpiicopoadduoaratravnum ' monadhumjgulariter veftitum,^ioftrudcencanc,amp;rcgulam beati Bendidinbsp;oinnes monachi fciant amp; intelliganr.
Deeifdem^bbatibtis.
Abb AT ES rardemonafteriisfuisegrediantur,ncqueadRegem,ncqaead tetnotas pofleffionesjfine-confcientia Epifepi,vbi tumdiutius immorari nonnbsp;dcbent.
Item Abbates mitram,fandalia,nodum ante cappamnonhabeant,velcetera infignia,neque baptizent,neque pnrtentimdent,nequc adpopulumfer-^onemfaciant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''t*
Abbates non plus parentibus,qn^tticlcrispaupcribusfolatijmfaciant. Quod h Abbas inuentus furw-bonamonafterijdillparejautdifperfiiejipfcdc-ponatur,amp;: fubftantia ilia reddatur.
Deordinandis monacbit.
N VL L VS Epifcopus,aut presbyter, monachumordinet. De his qui monachi habit um accipunt.
SI quis monachi'habicum habet,aut monafterium intrct,aut habitum per-dat,amp;: pnitcnti fubiaceac.
Dd conuentione oblationis-pro milfane fiat.
Nvllvs presbyter conentionem de mifla prooblationefaciat. De nonemendisvel^endendisEcclefiis.
Nvllvs Ecclcfam emerc vel vendere prfumat. Si quisEcclefiam ven-diderit,authbrum fuum fine culpa abiecerit,delator illius culp partem magiftri tliius CO modo accipiat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
De baptifimo amp;fepultura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Nvllvs de baptifmoamp;fepulturapreciumexigat.
De fefliuitatibus.
Nvllvs feftiuitatesvendereprfumat.
o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De iudicio^ quomodo velquando dari debeat.
VT indicium ferri in Quadragefima,ficuc inaliisdicbus,exceptacaufaefiu-fionisfanguinis,detur,vtferrum accipiat,amp; in dfignatolocopenat. QjpidinEcclefia le,velcantaridebeat.
Nihil legatur,vel cancctur in Ecclefia,nifiquodfucritinfynodo collau-datura.
-ocr page 1054-H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COLOMANI REGIS
Q^modo in K^lendis r conuiuiti onuiifaridebene,
S( quis presbyter in canonico conuiuio.vel Kalendis cogcndis pocosvidc-rit,arguet eos:amp; fi eum no audierintjpfe exeat,amp;arcbidiaconoeosaccufet,qui cispnitentiam feptem diebus iniungat.quod fi ipfc presbyter non cxierii, abnbsp;officio fufpendatur,amp;: 4O.diebus pnitear.
De eodem.
Si presbytercoegerit,vcIcoadusfucritinebriatus,deponatur.Si quispres-byterum inebriatum inuenerit,ante Epifeopum vel diaconum,tres penfas ab co accipiatiamp;: fi iam presbyter fecundo inebriatus fuerit, deponatur.
De eodem.
SI quis de nobilibus ad potum cocgerit,vel coa:us fuerit inebriatus,4o.di' CS pniteatzfi veto in hoc pcrfeueraucrit,excommunicctur.
De omnibuspcenitentialihus.
Epi SC OP i in vnaquaque ciuitate duas domos ad cocrcendos pnitentes, faciant.
De maleciis.
SI quisdemaleficioaccufatusfuerit,couidus fecundum canones pniteat. Deaccu[atione, 'velaccufatis.
Si accuftor,qua: iniecir,probate non poterit,eadempnitcniia fubiaccat. lo Demulieribus maritisfugientibus.
c
S1 qua raulier viro fugerit fuo,reddatur marito fuo femel amp; bis.Tcrtia verd vice,fi nobilis e{l,adiiciatur pnitcnti fi ne pe coniugij-.fi de plcbe,vcnundctur,nbsp;finefpe libertatis.Si quis vitro vxoremfuam adulteram proclamauerit,fi volue-rit,maritetur. Eodem modo,quicumaltcriusvxorc,velqucummarito altcriusnbsp;pcccatjiudicctur. Si quispueliamrapuerit,velviolauerit,f nobilis cft,canonicnbsp;pnitentix compofitioni fubiaceat.jQui veto hoc pcrfoluerc nolucrit.velnonnbsp;potuerit, tonfo capite,fecundum indicium RegisLadislai.venundetur. Si quisnbsp;' fponfam rapuerit altenus,fi ilia non confenfcrit,reddatur proprio fponfo.Raptornbsp;veto fi nobilis cft,compofitionem canonicamfaciat,amp; finefpeconiugijpnite- Pnbsp;at.Si non potuitcompofitionemdarc,fincfpe libertatis venundetur.Siquisvxorem fugiens,fe fpontedebitoremfeccritvndefe expedite noluit,propter odiura,nbsp;quodinvxoremhabet,femperinferuitutepermaneat. Et fivnquamlibervidca-tur,iterumvenundetur,vxorvereius,cuivelit,nubat.
De bi^amis, nbsp;viduarum vel repudiaearum viris.
S t quis de clero fccundam vxorem,vel viduam,velrcpudiatamduxerit,deponatur.
Si preyteribigamirecipiant ordines.
B IG AMI presbyteri,qui ad ordines fuos redire volucrint,cxconfcnfuvxo-rum fuarum recipiantur.
De preyteris qui concubinashabent.
3i presbyter concubingm habuerit,deponatur. r canonici regulam fuam feiant.
C ANt^N(CI regulamfuam fciant,amp;intclligant. De clericis prourto aceufatis.
SI quis clericorum furti arguitur,ab Epifcopo,vcl Archidiacono,iudicctur, fi reus inuentusfuerit,dcponatur,amp;bona(uaperdat.Si nihili fuerit,venundetur.nbsp;De tabernariis clericis,^oeneratorum.
Clerici tabcrnarij,vclfneratoresnonfinnquicunqueverintaberna-riadomo biberit,fi clericus e(l,dcponatur:fi laicus,in tefiimonium no recipiatur. De teflimonifi clericorum.
VT telles cleri non fint,nifi in teilamento morientis,vel facramento,vet pro iudicio.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dq
-ocr page 1055-DE C RETO R VM LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' jy
De ludicis^f^ui Chriianos hahentfamuloi.
IVDI fecuos,vel ancillas,nequepropnos,vcl vcnales,nequemcrcehanos Chriftianos habere audeanr.
De Chriflianis carnes ludais vel cibos ementes,
Nvllvs Cbriftianuscarnes ludis fpretis emereprfumati De decinis clericornnt.
Deck ETVM eftjamp;fanliconcilijfancituroeftautoritate,vtdepropri{shof-reisjfeu cellariis.aut quilibec monafteriorum amp;Ecclefiarum,amp;omnium,qui ih lo clerofuncjdccimnonexigantur,excepta quartaparteparochiani presbyteri.nbsp;De archidiaconis.
OtAVES archidiaconi Breuiarium canonumhabcant.
Depreyteris ^feruisEcclefiarum,
Presbyteri quoqueEcclefiarum iuxtaEcclefiamdomumhabcant fua-rutnEccIefiatum.Si boues proprios habuerint,magiftri fuidehis,quiarauerinr, ditnidiam pattern accipiant.Si autemeum bobus magiftrorum fuorumaraue-hntjduas partes inde magiilri Ecclefiarum habeant.
De congregandis clericis ad fanam^nodum.
io Qy icvNQVE de his,quiinclerofunt,adfynodumEpifcopi fili non venc-hntjVlque adlaicum deponatur.
Explicit decretum Colomani Regis.
DECRETVM ANDRE REGIS, EDITVM
ANNO INCARNATIONIS CHRISTI Illi.
In nomine fandjctrinitatis,amp; indiuiduxvnitatis.AndreasDeigratiaHun*-garix,Dalmatia:,Croati,Ramix,SeruijGalliciXjLodomcriqjRex inperpe-jQ tuum.Quoniam libertas tarn nobilium regninoftri,quametiam aliorum,inftitu-ta fanlo Stepbano Rege,per aliquorum Regum potentiam,vlcifcentium ali-quando iram propriarojaliquando etiam attendentium confilia falfahominum iniquorum,vel fedantium proprialucra.fucrat in quam plurimis diminut3,mul-tocis ipfi nobiles noftriSerenitatcmnoftram,amp;ptxdeceflorumnofl;rorum Re-gum, fuorum precibus,amp; inftantia multa pulfauerunt fuperreformationeregninbsp;uoftri. Nos igitur eorum petitioni fatisfacere cupientes,in omnibus,vti tene-uiurjprxfertim quia inter nosamp;eosoccafionehac iamfxpiusadamaritudineninbsp;Uon modicum eft proceffum,quod vt Regia honorificentia plcnius conftruar,nbsp;conueniteuitari ( Hoccnim per nullos alios melius fit, quam per eos)c5ccdimus,nbsp;tarn eis,quam aliishorainibus regni noftrilibertatem,fantoRcgeconceftam,nbsp;ac alia ad ftatura regni noftri referuantia,per eundem falubriter ordinamus, innbsp;bunc modum.
Deolennita^efani Ee^is annuatim celebranda.
Vt annuatim in fefto fandi Regis,nifi arduoftegotioingruente,vcl infir-ffiitate fuerimus prohibiti, Albx teneamur folennizare: amp; fi nos interne non po-terimus,Palatinos proculdubio ibi crit pro nobis,amp; vice noftra cau(asaudiet;amp;: oninesferuientes,quivoluerint,libereillicconueniant.
Qj^odnemocondemneturinifuerit citatHs.
V o L V M V s etiam,quod nec nos,nec pofteri noftri aliquo tempore feruien-0 tescapiant,veldeftruantfauorealicuiuspotentis,nifiprimcitati fuerint,amp; ordi- neiudiciariocouidi.
De hhertateeruientium,^^ Ecclearum.
I TEM,nullam colledam,nec libras^enariorumcolligi faciemusfupraprxi diaferuientium,necdomos,neevillasdefcendemus,nifivacat,fuperpopuIosE6-clefiarnmipfarum nullam penitus coliedam faciemus.
-ocr page 1056-)
ANDRE REGIS
De factthateprttientium dij^onendi poffeiones as.
SI quis feruienSjfine filio difccerit,qurtam polfe/fionis fitia obtineatjHc rcfduojficut ipfc voluerit,difpona,amp; fi morte pruencus difponere non poteritnbsp;propinqui fui,qui eum magiscontingunt,obtineant.Et nullam penitusgencra-ci(^em habueric,Rex obeinebir.
De acultate Qomitwn parochialium^e^ Bilotis regalibus.
Comits parochianiprdiaferuientiumnondifcutianc,nificaufamone* carum,amp;; decimarumi Comits curi parochialium nullum penitus difeutiant,nbsp;ni/ populos fui caftri, ftes, amp;: Canones Bylochij regales difeutientes ad pedesnbsp;tantm ipfusComitis.
De populis coniuratis^ qubdfur es non nominent.
1T.M populi coniurati in vnum ftes nominate non poflcnt,ficutconfuc-uerunt.
De modo exercituandi
SI autem Rex extraregnum exereitum ducerevoluerit,feruientes cumipl ire no teneantur,nifi pro pecuniaipfius. Et poft reuerfionem indicium cxercitusnbsp;fuper eos non recipiat. Si veto ex aduerfa parte exercitusvenerit fuper regnutn,nbsp;omnes vniuerfahterire teneantur.
De eadem re.
It EM fi extra regnum exercitum ducere volucrit,amp;cum exercitu iueri-mus,omnes,qui Comitatus habent.vel pecunia noftram,nobifcum ire teneatur. Deautoritate Palatini^ de njicariisiudicum.
PAtATiNVs omnes hominesregninoftriindifferenterdifcutiatadcaufam nobilium* Qu autem ad proditionem capitis,vel ad deftrudionem poffeff'^'nbsp;num pertineat, fine confeientia Regis terminate non poffit. Indices vicarios nonnbsp;habeant,nifi vnumin curia fua.
D facultate Comitis curialis.
CvRiAtis Cornes nofter donee in curia manferit,omncspo/fit iudcare, jo amp; caufam in curia inchoatam vbique terminare.Sed manens in prdio fuo Pr-ftaldum dare non poflt,ncc partes facere citari.
De remunerationefliorumBaronum inbeo occumbentium.
Si quis lobagio habens honorem in exercitufuerit mortuus,eius filius,vcl frater congruo honore fit donandus.Et fi feruiens codera modo fuerit mottuus,nbsp;cius filius,ficuti Rgi videbitur,donctur.
Q^d ho faites u alienigena ad di^nitates non promoueantur.
SI hoipites,videlicet boni homines,ad regnum venerinc,fincconlio re-gni,ad dignitates non promoueantur.
De dotibus 'vxorum.
VxoRS dcccdcntium,vel damnatorum ad mortem per fcntentiaro,velin duello fuccumbcntium,vel ex quacunqj alia caufa,non fraudentur dote fua.
Qj^d ruiciper Barones nonolientur^nec alijpaupereslobagiones. loBA^ioNEs ita fequantur curiam,vtquocunqueproficifcantur,velpau-peresper eos non opprimantur,nccfpolientur.Itcm,fi quis Cornes honorific fc,nbsp;iuxta Comitatus fui qualitatem, non habueric.vel deftruxeritpopuloscaftriiui,nbsp;conuidus fuper hoc,corara omni regnodignitate fuaturpiterfpolictur,curare-ftitutione ablatorum.
De aga's^onibus caniferis, amp; Falconariis.
A GAZONE s canifcri,amp;Falconarij non prfumantdefcendere in villis ftr-uientiura,quiintegri Comitatus impetum non confcrantur.integros comitatus, vcl dignitates quafeunque in prdia feu poffeffiones non conferani us perpetuo,nbsp;poffeflionibus etiam,quas quis iufto feruitio obtineat aliquo tempore,non pri-uetur.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De
-ocr page 1057-DEC R E T a;
57
Deacultateruientium eundi adlium,^ de cdfti coramlio inchoatis.
Item feruientcs,accepta licentia nobis,poffint libr ireadfiliumnoftru, fed maiore ad minorem,ncc ideo poflcffiones eorum deftruantur. Aliquem iu-
fto iudicio filij noftri cdemnatum,velcaufam inchoatam coram ipfo,priufquan3 terminetur,coram nobis non recipiemus.neccconuerfofiliusnofter. *nbsp;nbsp;nbsp;
De lihertate ruicoritm, amp; hoitam.
oBAGio^ES caftrorum teneantur fecundum libertatem fando Rege conftitutamdimiliteramp;hofpitescuiufcunque nationis,fecundum libertatem abnbsp;initio eis conccflam,teneantur.
De decimis,
Decm argento nonredimantur.fcdficutterraprotulerir,vinum,velfe-getesperfoIuantur.EtfiEpifcopicontradixerint,noniuuabimusipfos.
dcimas importent adprdia regia.
E PI s c o PI fuper prxdia feruientium equis noftris dcimas non dent,nec ad
prdia regalia populi eorundem dcimas fuas apportarc teneantur. Item porei noftri in fyluis,vel in pratis feruientium,n pafeantur contra voluntatem eorum.nbsp;Item noua moncta per annum obferuetur Palcha vfque ad Pafcha,amp; denarijnbsp;io taies fint, quales fuerunt tempore Regis Bel.
Comits Cameranj,Monetarij,Syluarij,amp;Tributarij nobilesregni noftri, Ifinaelit amp; ludxi fieri non pofiunt. Item taies in medio regni non teneantur,nbsp;tantum in Zabolc2,amp;: Regccz,amp; confiniis.Item pofleffiones extra regnumnonnbsp;conferantur. Si func aliqu collator,vel venditae,populo regni ad redimendun^nbsp;reddantur.
De martttrinis foluendis.
Martvrin iuxtaconfuetudinem ColomanoRegeconftitutamfol-
De conuiis in ludicio non defendendis.
Si quisordineiudiciatiofueratcondemnatus,nulluspotentumpofiteum
defendere.
Com ITES iureComitatusfuitantmfruantur,cteraadRegcmpertincn-tia,fcilicet,cibriones, tribu ta, boues,amp; duas partes caftrorum Rex obtineat.
46 Item prterhosquatuorIobagiones,fcilicet,Palatinum,Banum,Comites, amp; Curiales Regis amp; Reginae,duas dignitates nullus tencat.Et vtharcnoftratamnbsp;conceflio,qum ordinatio,fitnoftrisnoftrorum^ fucceftorQtemporibus in perpetuum vaitura,eamconfcribifcimus in feptempgria literarum, amp;:aureofigillonbsp;noftro robor3ri,ita,qudvnum par mittatur domino Papa?,amp;ipfe in regiftrofuonbsp;ftribi faciat, fecundum penes hofpitale, tertium penes templum, qurtum apudnbsp;Regem, quintum in capituloStrigonienfi, fextuininColocenfi,feptimum apudnbsp;Palatinum,qui protemporefuerit,referuetur:Ita qgt; ipfam feripturam pr ocu-lis Temper habens,necipfedeuict in aliquo prdidorum,ncc Regem,vel nobiles,nbsp;feualiosconfentiat deuiare,vtamp;:ipfigaudeantfuahbertate,a propter ho nobisnbsp;j fuccefloribus femper exiftant fideles, amp; corona: regix obfequia dbita nonnbsp;iicgentur.
Ddd
jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BEL PRIVILEGIVM.
rum autoritatc,fine nota alicuiusinfidelitatis,tam Epifcopi,qulm alij lobagiones ac nobilcs tCgni noftri vniuerfiamp; finguli,prfentes amp;futuri,pofteri^,rcfi(lendiamp;nbsp;cotradicend'i nobis amp; noftris fuccefl'orib in perpetuum facukatem. Datum pernbsp;manusCletiaulxnoftracCancellarij AgrienfisEccIefiaePrpofici,anno verbi in-crnaftminefimoducentcfimovigemofecundo,vcnerabiliIoan.Scrigonienfi,nbsp;rcuerendoVigrino Colocenfi.Archicpifcopis exiftentibusiDefiderioChanadi-enfijRuberto Wefprimienfi,Thoma Agricnfi.StephanoZagrabienfi, Alexandre Waradienfi, Bartholomxo Quinqueccicfienfi, Cofmx lauricnfi, ridionbsp;Vacicnfi,Epifcopisexiftentibus,regninoftriannodccimofcptimo.
ISTVD PRIVILEGIVM BEL UIL RE-
GIS DECLARAT Q^V ALITER REX SICV-
de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exemit ab onere frruitutis.
Qbiit 12^0.
B E L A Dei gratia Hungarix, Dalmatix, Croatix, Ramix,Seruix,GalIicigt; LodomeriXjCumanixqs Rex, omnibus tamprxfentibus,qum futuris,prxfen-tes literas infpeduriSjfalutem in omnium faluatore. Ad vniucrforum tam prxfennbsp;tium,quamfuturor noticiamharumferievolumuspcruenirc,Qud ciimSiculinbsp;de WaghoIimpcrComitemfuumfuiftentplurimaggrauati,nobis^ fupergra-uamineipforum huiufmodi ex parte eorumfrequentiusfuifletfupplicatum.Nosnbsp;qui ex officio fufceptiregiminisnoftricondefccre debemuscum modcrationenbsp;petitionibus fubditorfi,cofdcm Siculos grauamine fuo prxdido eximendos or-dinaueramus.vt fub certo numero hominu, videlicet,centum armatorura,nobisnbsp;amp; regno noftro in omni expeditionc noftra feruire tencantur,fupcr gratia feunbsp;mifericordianoftrumpriuilegiumconcedendOjfperanteSjVtiidemad ieruitiuinnbsp;nobisamp; regno noftro impendendii vtiles amp; idonei habeantur. Verum quia prdi-diSiculiinlibcrtate perfiftcntes prxnotata,nobis in omnibus expcditionib.no-ftris,quas fccundum temporisdiuerfitatc,amp;negotiorum noftrorumqualitatem pnbsp;habere nos oportuit,vitra ipfam ordinationc noftram,quafi de virtute in virtutemnbsp;gradatim alcendcntes,adc gratum amp;laudabilefcruitiimpenderunt,vtnofternbsp;regiusanimusfrequetiusinferuitiisquicuifteteorundem:Nos huiufmodi fideli-tatibus amp; feruitiis eoru laudabilibus,amp; benignitate regia,grato recoropenfationisnbsp;iriunercoccurrcntes,fatisfaccrecupicntes,vte fplendidius nobis feruire valear,nbsp;quofpecialius eosampledimurrcgio ciifauore,talcmeis gratia duximus facienda,q, non fub certo numero,fed co modo ficut feruientes regales per fe amp;: perfona-lircr armati nobifeu cxercituarc tcncantur. Vt igiturhxc nobisconcelfa gratianbsp;robur obtineat perpetux firmitatis,nccperqucmpiamproccflutcmporisretra-dari valeataut in irritumrcuocari,prxfentesconceffimus literas.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49
CONCLVSIO CONFIRMATIONIS LODO-
VICI REGIS BRIM I, PRSCRIPTVM D E-^retum quondam Andrea conjirmantis anno Domini I} y I. qui obiit 1382.
ride infra confirmationem Matthia,
N o Sjigitur,petition! didorum Baronum,Proccrum,amp;: nobilium regni noftri, aurcs exaudibiles,regio cum fauorcinclinates,confideratis,amp; in memoria reuo- pnbsp;catis fidclibus obfequiis, amp; finceriffimis coplacentiis eorunde,qbus in cundis nonbsp;ftris,amp;: regninoftri negotiis,jpfperisparitcramp;aduerfis,fpecialitcr verb infumedanbsp;vindida innoxij fanguinis,olim domini*Andrex,HierufaIem amp; Sicilix Regis ,fra-tris noftrichariffimi,bcatxrccordationis, cuius dirx necis acerbitas fere totiusnbsp;orbis fines, fev plagas propulfauit, ad didum Regnum Sicilix nobilcum prorici-feentes,
9
-ocr page 1059-LODOVICI REGIS DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35
fccntes,inopinatis fortuncafibus,amp;variisperfonarpenculisfuminafidelitatc fuiti intrcpidfefubmittendo noftr Maieftati ftudueruntcoraplacere,amp; fe rcd-derc vti gratiofos amp;acceptos, voient votis ipforutn gracios occurrere, amp; eornbsp;bcncplacit adimplerc,vt ipfos ad milia fidciitatis opera exerccnda dnota mennbsp;tcincitemuSjprdihas litcras ipfius domini Andre fecundi Regis,aui amp; pgatdc-ceflbrisnofttichariffimi,aureabullafuaroboratas,omnipenitus(fpicionecarennbsp;tes,de verbo adverburoprxfeotibusinfertas,acceptantibus,rattcantibus,amp;ap-probantibuSjfimilitercumomnib.libertatibusineisexpreffisxceptisfolummo-dovno articulo prnotato,de eodem priuilegio cxclufo,eo videlicet, q, no b il esnbsp;0 homines fine haerede deGcdentes,poffint amp;:qneantEccle(}$i vlaliqtnbus aliis,nbsp;quibus volunt,in vita,vel in morte,dare amp; legate,poflelones eorum vendere, velnbsp;alieaare,imo ad i/la facienda nullam penitus habeanc faGultat,fed in fratrcs pro-ximosjamp;ingenerationesipforum poflcflioncsearundem de iurc,amp;: legitime,pu*-r amp; fimpliciter,abfq; contradidione aliquali dcuoluantur,vt- tenor continet pri-ilegij bullarum domini ndre Regis fupradidi confirmantis,amp; eafdem liberta-tes de bcneplacita voluntatefercniflim Principifl,domin Elizabeth,eademnbsp;gratia Regin Hungari,genitricis noftrchariffima:,acdeconfilioeorundemnbsp;Baronum nollrorum, amp; regi benignitatis dementia innouandas,ipfos cifdetnnbsp;perennitercommifimus fruituros,amp;gauifuros.
ARTICVLI NOVITER CONCEPTI PER LODOVICVM.' Primo njt ajiri eccleaicipendente lite in nohilesper cenfurasnbsp;eccleaicas procedere non point.
InsVPER pro tranqutlJioriftatu,amp; pacificocommodoregnicolarunoftro-rum,de voluntateeiuidemgcnitricisnoftrx,amp;confilioeorundemBaronurano-ftrorum.iphscxfoiitalibettatehuiufmodilibertatesinfrfcriptas fuperaddedum duximus amp;concedendu;qu0d fi Pra:lati, vel aliqui viri ccclefiaftici, cotra nobilesnbsp;regni noftri in aliq ua caufa in pratfentiaalicuiusiudicis regni noftri procefferint,nbsp;amp; litem habucrinnrunc pro caufa,pro qua agitur,lite pedente, interdidura in eosnbsp;Jo ponere,vel contra ipfos fententiamexcommunicationis nonpofluntpromulga-fe,ficut hadenus vfi funt,t confueti,abfque feitu amp; noticia regi Maieftatis.Et finbsp;iidem viri ccclefiaftici,feu Prlati,tramitc iuris obferuato,in alicuius regij iudicisnbsp;praefentiam deiure conuidifuerinutuncin eandemgrauaminispoenam,quaeorum aduerfarios intendcbantaggrauare,incidanteofado.necpro funerehomi-num per aliquem vcl aliquosintcremptorum Archidiaconimalaconfuetudinc,nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficut vfi funt.vnam marcam exigerc valeant, atquepoffint.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^d minuti conuentits ab emanatione literarum,a^lumperpe-
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuitatu poffeionum tangentium,ceent.
I Minvti ctiam conucntusabemanationelitcrarluarum,fuperperpetua-tionepofTelfionum conficicndarum,ceirent,amp; eor hgilla omni careat firmitate. De lucro Camera,cjuandouitinflitutum.
Lvcrvm Gamcr,prout tempore indyti Principis Domini Caroli,olim i Regis HuBgari,genitoris charilfimi,pix memo^i,de quolibet inregrofundonbsp;curi tres groffi foluebantur: fie amp; nunc cum tribus groffis,innoftrg Camera cu-i dcndisfquoniam groflbrum vnus fex denarios Camera: noftra: in valore,amp; quan-ritate fex lotoru Wienenfium valeat,amp; iplorum groflbrum quatuordecim vnumnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;fertonem faciantjperfoluatur. Superfluesautem denarios,dicarum redemptio-
ncm,amp;:vidualia reciperenon valeaot.
Jo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De exemptis lutione lucri Camera.
Villi cos, amp; feruientes in propriis eorumpoiTeflionibuscommorantes, ac feruosipfiuslucriCamcrdicatores dicare,amp;fuper ipfos lucrum Camercxi-gere non poffint.Et generaliter dicendb,nihil plus,quam tres groflbs,recipere valeant, amp; extorquere.
Deolutione amp; exaione Nonarum.
Ddd ij
-ocr page 1060-40
LODOVICI REGIS
Nanarimt nbsp;nbsp;nbsp;PRTEREAab omnibus lobagionibus noftris aratoribus,amp; vincas habeo
iAm tib.in quibuflibec villisliberis,ac ctia Vdwarnicalibus villis,quocunqj nomine vo cicatis,acrcginalibuscoftitutis,exceptis ciuitatibus muratis,nonam partomninbsp;frugum ruarum,amp; vinorufuorum exigifaciemus.amp;dominaReginaexigifacicr,nbsp;pj^dii Barones,amp; nobiie$fmiliterabomnibusara[oribu$,lobagionibus,d^nbsp;vineashabcntib.in quibunibctponeflionibusipforumexiftencibusjnonpartemnbsp;omnium frug fuarum,amp; vinorum fuorum,pro eorum vfibus exigant,amp; recipic.
Q^od 'viri eccleatcimiliter nonoi exigant,^ dcimai.
Prlat quo(^,amp; viriecclefiafticilobagioneshabcntcs.primdcciraas, pofthc fimilitcr nonam partem omnium frugumfuarum,amp; vinorum ipforumnbsp;exigant.Etfiqui in exaioneprzdiafccusfeccrint,no$ intahumrebelliuro,amp;nbsp;prfentcm noftram inditutionero altcrnantium,pofleffionibus,pro vfunoftro,nbsp;ipfam nonam partem ipforum frugum amp; vini exigi faciemus,fin diminutione amp;nbsp;rclaxatione aliqua: vt per hoc honor nofteraugcatur,amp; ipfiregnicolznoftrino*nbsp;bisfideliuspoflintfamulari.
De redemptioneliterarum uper poffeionibui donatb in Cancellaria,
D E poflefsionibus cnim nobis,amp; noftrisfucccflbribus inueniendis.iuxta arum quantitatem,videlicet de poflefsioneprouentuumdecemMarcarumfa-dcntium, vicecanccllarius noftcrvnam Marcam, amp; fcriptor vnum fertonem 5 amp;nbsp;de maioribus poflefsionibus proucntus,viginti marcarumfacientes,duasniar-cas,amp;: feriptor fmiliter vnum fertonc recipcrc pofsint,amp;: haberc:amp; fie confequen-ceriuxtaexcrcfcentiam poflefsionumdenuo inueniendarum.
De tributisccis iniuisuper terrisccis, amp;fluutis.
Tr IB VT A omnium iniufta fuper terris ficcis,amp;: fluuiis,ab infradefeenden-tibus,amp; fupra euntibus non cxigantur,nifiinpontibus amp;nauigiis ab vitra tranf-cuntibus foluantur,cum in cis nobiles amp;ignobilcsrcgninoftrimultura amp; nimi urn pcrccpimus aggrauari.
De connilis in iudico per iudicem captittandis^^ ina triduum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3
caut pacis conruandis.
Cte RVM,fiquisnobilis ordineiudiciario infafto potentiali fuccubitus ducllijin pna calumni,aftationisfalfi termini,amp;exhibitionisfalf3rumlitera-ru.ac fentenciz capitalis,pro quocunqj fado,in przferitia palatinali,amp; iudice cu-. rinoftr,autaltcriuscuiufcunq}iudicis,cuiufcunqjprzfcntiacoui:usfucrit:iu-ilHus caufz talcm coouidu recaptiuct,amp;: tribus diebus caufz reformationisnbsp;Sanfin.fag. pacis inter partes ficndz,amp;: ordinandx detincat. Ec fi concordarc ncguirent.tuncnbsp;is..ii. manus iui aduerfarij adinfligendumfibipnam,iuxtaconfuetudincm,amp;denbsp;iure debitam,aflgnct.amp;: fi taliconuido pars aducrfinereceptionealicuiuspc-cuniz vcl grauaminis pofleffionisfuz compFacuerit,crit expeditus.
Q^dlijratresjproximiroresj^'vxores pro excen talis perempti non impediantur.
FIL11 quoquc,fratrcs,proximi,forores,amp; vxorcs pro exceflii talis perempr hominis no debeantaggrauari,fed in pofleflionibus,domibus,Sc bonisipforumnbsp;pacific! amp; quicti pcrmancant.Si autem cum parte aduerfa homo przmiflb modonbsp;conuidus pofler concordarc,index non vltra,nifi quinquaginta marcaSjdando fi-bi terminum debitum ad cafdem perfoluendas,rcciperc poflic. Et fi dato fibi ter-mino foluere non curarct,de pofleflone fua,cxfpirato ipfo termiao.recepto ho-minc regio,amp; teftimonio alicuius capitulivclcredibiliscuenrus,portionem,vel pnbsp;portioncsjipfas.quinquagintamarcas valcntcm,vel valentes,pofltoccupare,raranbsp;diu pofldcndam, vcl pofldcndas, donee per hos, quorum redemptioni cademnbsp;vcl ezdem magis conuenirc dinofcuntur,pro ipfis quinquaginta marcis rediman*nbsp;tur.
Q^d homines nobiles re^ni eadem libertate^audeant.
-ocr page 1061-DEC RiTA.
Ad corundcm etiam nobilium pccitionemannuimus,vtvniuerfivirinobi-Ics intra terminos rcgninoftriconftituti,tamin tenutis ducalibus fubincluGuc terminorum ipfius regni noftri exiftentibus fub vna amp; eadc libcrtategratulentur.
Qj^dnohiles interfluuios Dra\i/c,Za.yf/e,ac de Poga^^ de'^alhi dltitionemarturinarnmexemptihaheantur.
Lvcrvm etiam Camerx noftr nobiles inter fluuiosDravanjZawanja^ dcPofcga,amp; WalkOjCum aliisvcris nobilibus regninoftrivnanimiterfoluerenbsp;teneantur,nec ratione colleift marturinarum Banfulusmaravocataruma mo-jq d,amp; in pofterum inolefcerent, fed ab omni exalione aliarum quarumlibet col-ledarum,halt;ftenus perfoluiconfuetarum, exempt!penitus,tanquam cteri nobiles noftri aliarum partium immunes habeantur.
Q^odpoffeiones nohHium,in quibns miner reperiuntur,R^?ia M-Aie-
Si qu verb minera:auri,vclargenti,cupri,velferri,autalifodin5cin,pof-feflionibus nobilium inuenientur,abfq5 competent! concambiomonauferantur: fed pro talibus pofleflionibus mineras auri in fe germinandis,fi regiaeplacuericnbsp;voluntatijquales poireffionesconfrt nobilibus prnotatis:a!ioquin fi poflef-fionesipfasminerofasRegiaMaieftas pro cocambio habere nolir,extunc iusre-*0 gale,feu vrburas iuri regio pertinentes,recipcre fuo nomine faciat,eafdcmq5 pof-fefliones ip fis nobilibus cum cteris quibuslibet fuis vtilitatibus,prouenribus,ipftsnbsp;nobilibus, amp; iuribus relinquctibus,prout etiam idem dominus Carolus Rex,ge-nitor nofter chariflimus,ipfis regnicolisannumcrat literaru fuarum per vigorem*
Si autem alicui pofleftioncm,vel pofleflionescontulerimus,i!lepofteflio-nem,velpofleffiones eidem collatas,profc rccipiar,amp;non nomine noftro,fed nomine ipforum proprio,cumconditionibus,in ftatutionedidpoflffionis apa-}o rentibus trahat litemjitaqs nomennoftrum ipfi litigionarij quftioninonimmi-fceant.ncc procuratorias li teras ad executionem talium cauiarum nobis recipe-re poffint,ieu impetraremobiles etiam ad locatributorumire non compellantur, fed per portus,quo voluerint,libero tranfituabfqj aliquali impediroenro potian-turmec etiam lobagiones aliquorum regnicolarum noftrorum ad regiam,vel re-ginalem celfitudinem pertinentes,vel ad ecclcfiarum Prxlatos,aut potetes regninbsp;noftri attinentes, abfq; voluntaria permiftione dominorum eorundem lobagio-num potenter non abducantur.
temporenuptiarum adfolntionem 'vnitts marche in loco trhntario non copantur.
Deniq^e iftam confuetudinem,quddum nobilcs regninoftriadcon-ducendas vxorcs eorum accedunr,amp; more folito.cum eorum vxoribus ad propria redeuntes,inpontibus,amp;tribiitis vna marcaexigitur,duximus cairandum,amp; annihilandum: nihilominus etiara in Giuitatibus,amp; libcris villis regalibus,amp; regi-nalibus,Prelatorum.amp; Baronura amp;: aliorum nolf!liumrcnutis,amp;pofleffionibusnbsp;Iobagionibusamp; regnicolarum noftrorum pro priftinis fadis non peflintimpedi-ri,prohiberiamp;areft:ariin rebus amp;perionis,fed fi iidcmvulnera,lfiones,morte,nbsp;incendia,amp; aliaconfimilia enormiaperpetrarcntmanifeft, extuncexpartecorundem iudiciumamp;iuftitiam impendant,amp;quilibet querulantium in propriorum dominorufuoru prfentia,indicium amp; iuftitiam perfequantur congruenter.
P o R R o, pro exceffibus patris, filius nec in perfona,im nec in pofleflioni-bus,aut in rebus damnificetur.
Q^d mri eccleaici cum tfihus Uteris inejuitoriis pojeiones
LODOVIG REGIS DECRETA.
Ep ISC OPI quoque,capitula,abbates,conuentus,prxpofiti,amp; ctcrxpoflc^ fionat perfonx eccleafticx,cum tribus literis inquifitoriis(tu(i Regia Maieftasnbsp;deftinatis probis viris,quos maluerit,experiatur amp; informetur,inter nubiles amp;nbsp;ccclefias fuper poGcifiones acquircndasjpoflclfionesnecrequirerenec rctinercnbsp;poffint,nifi cum literis priuilcgialibusregiis,velreginalibus, aut ludicum viceianbsp;geremium Regix Maieftatis.
De teintoniii ca^ltulorum3amp; conuentuunij^ detlariis eor undent.
Homines autemcapitulorum,feuconuentuum,quicx tnandatoregiopro teftimonioducuntur,nonpoffintcfle,nifi hi,qui dignitates habentineademEc-defia: Scfiipfiuscapitoli,vel conuentusteftimoniuminequofuopropriodudusnbsp;fucritjtunc perdietn duos groflbsjfi veto in equoipfiusnobilisducctutituncpcrnbsp;diem VBum groffum ipfi iidem nobiles darc tcneantur.
omo reuf fiert non f^oit^nifide eodem comitatudn quo efl ille qui citatur.
Homo autemrcgius,quiducituradcitanduin,veladinquifitioncmfacien-dam,non poit ee aliunde,ni de eodem comitatu,vel diftrilu,iu quoeftilla qui citatur,vel contraquem fit inquitio,amp; capitulorum teftimonium depro-pinquioribuscapitulisadducatur,adcitandum,ad inquirendum.
Q^dinquifitionesnonpoint aliter fieri,nifinohilthu5 inuicem congregatis.
D inquitiones non polfintfieri per alium modum,nimcdiantibusli-tcrisregalibus,vel Palatini,aut iudiciscurix regix,amp;:congregentur nobiles illius comitatus veldiftridus in vnum,abeis inquirantur manifefte.
Cavsantbs enim in quacunque maxima Cardua caufa,fi concordare voluerint,iudex prohibere non poit,amp; de iudicio pacis ab ips non plus quamnbsp;tres Marcasexigcrevaleatquoquo modo.
Qtwd vniuere caua infialo poffeionum ahque dilatione in tertio termino terminentur.
Vniveas etiam caufx infadopoTeflionummotXjVelmouendafjintcc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je
do termino, ablqj dilationcamp;prorogationealiquali,terminentur.
Et vt prxfentisnorxconfirmationis,innouationis,conitutionis,amp;Iiber-tatum largitionis,amp; conceionis feries,robur obtincatperpetux firmitatis,nce vllovnquam tempore per noSjVel noflros jcceflores,inahquaji parte quomo-dolibct valeat in irritumreuocari,prxfentes conceimusliteras noftraspriuile-gialcsjpcndentisamp;autenticigillinoflrimunimine roboratas,datum permanuSnbsp;venerabilisinChriflopatns,dominiNicolaieadem amp; Apoftolicxfcdis gratia E-pifcopi EccIexZagrabienfis,auIx noflr vice-Cancellarij dileti amp; fi delis noftri,nbsp;Anno Domini millefimo trccentcfimo quinquagemo primo, tertio idusDe- 4nbsp;cembris,Kegniautem noflrianno deeimo. Vencrabihbusin Chriflo patribus, jnbsp;amp;Dominis,Nicolao Strigonien,Iociq5eiufdemComiteperpetuo,amp; Dominiconbsp;Spalaten,Archicpifcopis,fratreDionyoarchieledoColocen,Nicolao Agri-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
cnfi,Dcmetrio 'JZaradienfi, /ftidrea Thininienfi,Colomano laurienjNicolao
QuinqueeccJfen,MichacleVacien,loane Vefprimie, Thoma Chanadien-
fifratribus,ThomaSeremicnfi,Percgrino Bofcienfi,Stephano Nitrien.Epi-
fcopisEccleasDeifidelitergubcrnantibusiMagnificisBaronibuSjNicolaoPala-
tino,amp; iudice Comanorum,Nicolao filio Lauretij Way wodaTranyluano,Oli-
uerio,MagiflroThauernicorumnoflrorum,amp;Iudicecurix DominxRcgin,gc-nitricisnoftrxchariimx,Comit Thoma Iudice curi,Stcphano,totiusSclauo- P nix,amp; Croaci,Domino de Machow,amp; Nicolao Ze wrino Banis, Paulo Magi-,nbsp;ftroThauernicorumreginalium,Bartbolomxo Pincern3rum,amp; Lewkewsda-piferorUjDionyfio Agazon.cThewthc^s ianitorum noftrorum,nec n5 loan-nc filio eiulde Oliuerij dapiferoru reginalium magiflris,Simone filio Mauritij Conbsp;mitePofonie:,amp;aliisquapluribus regninoftri comitatustenentib,A: honores.
GRATIA
GRATIA PER SIGISMVND VM IMPER A-
TOREM INFIDELIBVS ET REBELLIBVS fa fid ratione ereflton Bander ii amulifiii:nec non iniu~nbsp;Tiarnm^ damnorum^ nocumentorum Ann
Domini i o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Nos Sigifmundus Dei gratia Rex Hungarie,Dalmatic,Croati,amp;c.Mar-chique Brandeburgenfis,amp;c.Sacri Romanilmperijgeneralis vicarius,amp; rcgni 0 Bohemix gubernator,mcmori commendantes ad vniuerforum noticiamvo*nbsp;lumus ferie prfentium peruenire, quod quia nos ad inftantcm amp; denotatamnbsp;Iiipplicationem fideIiumnoftrorumBaronumjprocerum,amp;:nobiiium regni no-ftriHungarian,hc nobifcumperfonalicerexiftentiun),quorum precibus propternbsp;Corum fidclia amp; gratiffima feruitia, atque fidelitates eximias,confenfum non pof-fumus denegare: Decreuimus cum omnibus rebellibus, xmulis amp; aduerfariisnbsp;noftris,in regnis noftris Hungaria;,amp;Sclauonia;,ncc non in partibus Tranflyllt;nbsp;uanienfibus conftitutis amp; cxiftentibus,verampacem faeere,amp; concordiamfta-bilire. Idcirco nos pracdidorum fidelium noftrorum fupplicationibusfauora-*nbsp;biliter annuentes,ex innata nobis clementiajOmnibus,amp;fingulis Praelatis,Ba-*0 ronibus,nobilibus, militibus,clientibus,nec non cuiufcunque alterius praecmi-oenti vel conditionishominibus,in regnis noftris praelibatis,Hungarix amp; Sela-uoniacjuec non partibus Tranflyluanienftbus commorantibus.ad eofderoqs per-tinentibuSjgratiamfaciendiduximuSjin huncmodum. Primo narnqj quod regianbsp;pietateconcedirous,quod omnesipfiPrlati,Barones,nobilcs,milites,clientes,amp;nbsp;slij prtitulatijac hredcs corum, amp; cuiuflibet eorum,occafione vel rationeere-ionis Banderij alicni noftri muli,amp; fub ipfo contra noftram Maieft.amp;: alios no-ftros fideles,diucrfarum pugnarum amp; cofliduum exercitationis, oblationis,etiamnbsp;receptionis feu occupationis aliquorumeaftrorum,diftriduum,villarum,amp;pof*nbsp;feiTionumjfiuecombuftionis amp;deprdationisillorumamp;illarum,necnondiftipa-3 tionisamp;perceptionis bonor,feuiurium noftrorum regaliumfeuecclefiafticaru,nbsp;velnobilium,amp;:generalitcrquorumcunq5hominum,acetiamoccaGonecaptiua-donis,fpoliationis,intcrfcdionis,feu mutilationis quorumeunq} bomiuum,tamnbsp;obilium,qum ignobilium,nccnocuirionismonetarumfeudenariorum,amp;ge-tieraliter cuiufuis enormi fadi,per eos velaliquem eorum fimul vel diuiljm,buc-iifqj,quomodocunq5 vel qualitcrcunqs fadorum.geftorum amp; perpetrator,nullonbsp;^nquam tempore quouis modo per nos,autaliospolftnt,vel debet impediri,feunbsp;aliqualiteraggraari.Scdiidcmquibuiuiscauftdicis intra vel extra iudicium,ab'nbsp;foluti,penitusq} fupportati habeantur,neceos quifquam iudex ordinarius regni,nbsp;tationepratuiaiudicarevalcant,autdamnificare,imolitescxindeiubortx,vcl o-riund, fopiantur,amp; fedentur,per iudices antefatos.
Item concedimus,qud ft aliqui ex rcgnicolis noftris prdidis,quuis caftra, munitioncs,feu fortalitia,fponte,vel in uite manibus alienis tradidiftcnr,ieu etianinbsp;fi aliqua affumpta ibi votis extraneorum aliqua damna nobis vel regmcolis noftris intuliftent,autfuperciuitatcs libras, villas,opflt;da,amp;: pofte ftlonesnoftras,velnbsp;aliorum ccnfus,conedas,vel taxas rcccpiffent,aut ad vrburas Cam^asqs faliuni,nbsp;amp; lucrum Cameracjfiue aliorum quorumuis redituum,amp;: prouentuum noftrorum rcgalium,vel regnicolarum, dbit, vel indebiie fcintromittenteSjdiftTipaf-fent;ratione horum nec per nos, neeper aliquem poflint impediri.fcdpenicusnbsp;habeantur abfoluti.
Intereafi qua caftra, mtinitiones feufortalitia,diftridus,autpoffeflonesad noftramregiamMaieftatemeuipiam hominum regnicolarum praedidorum fo-rentobligata, ille,velilla,neminerecipiant,nifprius fada dbita folutione,eti*nbsp;amfi ille,cui priusimpignoratafuerani^alterqj ea nomine pignoris obligaflet.
Conccdimusquoquequodomnes donationeseisbadenusfadae maiori fi-gillu noftro de nouo fiendo con firmentur pro eifdem.
D d d iiij
-ocr page 1064-44
SIGISMVNDI REGIS
Cctertn fi contigerit in pofterum per regnicolas in regno aliquam congre-gationcm generalem cclebrari,in eadmq; ratione prmiflbrum,nos vcl aliquis ex regnicolis noftris aliquem ex prdilis Baronibus,nobilibus,militibus,clien-tibuSjVel adrpfos fped3ntibus,fimiliterconiund:im,veldiuifim,quocunqucex-q'^ii^toingeniocondemnare,autaggrauarevellemus,vclniterenturrebusamp;bo-%?#*n5^iucrfisfacere,tvaleamusatquepoflnc.
Infuper omnes Epifcopatus,dignitates,amp;: beneficia ecclefiaftica quxlibct.
Item caftra Rohonch laurien-.Hrwfow amp; Padalayn in cafu,quo Nicolaus,filins Stephani de Libliojamp;r patrcmPodalaynnonin honorem,(ed in perpetuum haberi dono fcitur,nec non munitiones amp; pofleflones viris ecclcfafticis,velfe- wnbsp;cularibus,autnobiljbusquouismodo ablatas,occupatasjamp;receptasjduximuseis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
quibus edem abalienat fuerant, pleno iure remittendas,illis videlicet,pro quibus vtcrque Nicolaus,''/aywod T ranflyluanienfcsduxerunt obfides nobisnbsp;dandos.
Demum omnibus,amp;:fingulis prxlatis,Baronibus,nobilibus,militibus,clieQ-tibus, caeterisq; cuiufuis ftatus amp; conditionis hominibus, amp; regnis,amp;: partibusfu-peris nominatis, pro quibusipfi\7ay\vodipfos obfides eor ftarevouerint, vfq^ ad dies trrginta die datarum pren tium in antea memorandos ipfi nobis innbsp;fcriptisnominatimintimaueruntgratiamfacere,amp; eo modo quo cterisrebelH'nbsp;busindulgere. Dcpotioribusautemproceribus,acfociisfequacibus,fautoribus,^nbsp;amp; adhrentibus ipiorum a^mulorum noftrorum,amp;:cuiuflibet ipforum,prqui-bus obfidesnon habuimus:ftatuimus,qudilli,fi vfque ad feftum dominiezna-tiuitatis nunc ventura?,coram noftra maieftatein didoregnonoftro Hungariasnbsp;exiftentes,perfonalitercomparuerint,debeant,cum confilio tarnen Prlatorum,nbsp;Baronum^ noftrorum confilij noftri,in forma aliis concda,gratiam obtinere;nbsp;verb venire contempferinr, cis prfens gratia nihil fuffragetur. Defamiliaribusnbsp;verb q uorumcunqueaemulorum prfatorum,necnoB de quibufeunqs nobilibusnbsp;in praefatis regnis noftris Hungaria?,SGlauonia?,amp; in partibus Trandyluanienfi-bus.poiTedones habentibus,dccernimus,qubd in prfens gratia ipfis generaliternbsp;computctur,ita tarnen,qubd infra anni rcuolutionem proxime futuri, diedata-rum prsefentium inchoando,caufafidelitatis oftendcnd coram noftra Maieftatcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji
feprxfentando.literasnoftras regales pro fe obtineant fuperindeiqubd fi forte nonnulli ex rebellibus,amp; mulis noftris iuperius defignatis,feu ex fequacibusnbsp;eorum,aliqua fpolia,incendia,damna,malcficia,rapinas,cxdes,fcu alias cuiudi-bet generis oifenfiones deinceps commiferint,vel pcrpetrauerint,feu quicquamnbsp;contra Maicftatem noftram attemptarc prfumpferint,videlicctilli inter partesnbsp;Tranflyluanienfes,amp;: Drawancommorantcs,poft dies oojillfverb de partibusnbsp;Tranflyluanienfibus,poft dies vigintijfiilli qui flint trans Drawam,poft diesquin-decim,adiedatarum prxfentium in antea cbputants.volumusqubdpofiint,nonnbsp;obftantibuscontentisinlitcris noftris, fecundu forma iuris amp;iuftitia?cSdemnari. 4
Poftremb donationes vniuerfaspernoftram Maicftatem depofleflionibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
caftris,oppidis,amp; diftridibus didorum Pralatorum,Baronum, nDbilium,militu, clientum, amp; ad cos pertinentium praefcriptorum, quibufuis durantibus prxfennbsp;guerra,hadenus fadas,fimul^um omnibus literis exinde fcriptis vel confedis,jr-ritantesatq^eannullantesjprioribus podedbribusearundemcenfemuseoiure,nbsp;quoante3podederunt,castencre,acetiamgubernare:fpoDdcntcs,atquepromit-tentesomniaprmiira,amp;fingulaeorum,eis,amp;quibudibct eorum,amp;adipfosper-tinentibus,hrcdibusqj ipforum,purc,amp; fincere,fine omni dolo,amp;fraude aliqua-lijbona fideamp;inuiolabili mediante firmiterobfcruare,ita videlicet,vtvbialiquisnbsp;corum quouis modo refilicndocotranoftram Maicftatem rebellizarcniteretur,fdnbsp;atqj vellet,tunc nos talem cum Praclatis amp; Baronibus noftris,qui tunc ipfi de con-filio noftro fuerint,fimul,amp;:coniundim,non autemdiuifim,agnitisfuisdemeri-tis.prout qualitas exiget,iuxtaregninoftBiantiquam confuetudinem,punireva-leamus. Datum Budac feria fccunda proxima poft feftum fandiFrancifcicon-fcftoris,Dno Domini millcfimo quadringentefimo tertio.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sigis-
-ocr page 1065-DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45
SIGISMVNDI IMP ERA TO RIS DECRETVM s Y P E R DONATIONIBVS POSSESSIONVMnbsp;indehumj Anno Domini i o
Nos Sigifmundus Dei gratia,Rex HunganXjDalmati,Croatia?,Marchio^ Brandeburgenfis,amp;:c.facri Romani Imperij vicarius generalis, Sgt;i regni Bobi^iar*nbsp;gubcrnator,memoricmendamus,tenorcprfcntium fignificantes.quibuscx-pedit vniuerfis.quemadmod nobis alias extra regn nofir in partibus Boheminbsp;pro fach Rom.Imperij honore,amp; iure noftri patrocinij.pro pofie infudand amp; la-*0 borand,q,quidPrlati,magnates,proceresqj,amp;nobilesregninoftri,malofrctinbsp;confilio,im rebellionis calcanco dudi,amp; in improba fenfum dati,ingrati,amp; imnbsp;rriemorcsbeneficiorunoftrorum celfitudinc noftra fufceptor,amp; crimenIxfxnbsp;Maieft.fimiliterconfpiranteszNosvero reg,amp;dominHungaridiademate,amp;nbsp;folio ipfius regni noftri,cui iam Deo propitio fere i6.annis fliciter regnauim^nbsp;jniperauimus,priuare,amp; deftituere,aliumq5 eisignotinregem,vtputaLadiflajnbsp;filiumKarolidcDuracioeligenteSjindiregnum noftrumintroducerefatage-banrjtademqjalfiftentibusnobisdominiremedijadiutorcsnonnullr fideliumnbsp;Baronum,amp; procerurn noftror interuenientefubfidiogubernaculadidi regninbsp;noftri votiuereadipifcentibus,plerifq; exdidisinfidelibnoftrisiuxtademeritorunbsp;lo^uoru exigete dignacorredionis lineaferiri,alias qjcaftris,tenutis,diftridibs,Conbsp;rnitatibus,oppid is,pofteionibus,amp;cundor bonorum uneribuSjtanqii per nota infidelittis huiufmodircbelli admanusnoftras regiasdeuolutas,amp;redadas,nbsp;dedidisq5manibusnoftrisregiis,nnullispra?didisfidelibus B3ronibus,proceri-busamp;nobilib.noftris,partem noftranimoconftanti amp; fidelitatc firma tenente,nbsp;fauentc,amp; magnificante,iuxtalaudabiliferuitiorumipfor mrita,vigorc certarum literar noftrar exinde confcdarij,iurc perennali dedifie,donaflc,c5tuliirenbsp;fiidiftribuifiTeperhibemuramp;recordamur.Itaque nuncnonnulli forent rcgnicolasnbsp;noftri,quorum,vt pra'mittitur,pofleffoncs,amp; pofTeflionaria per Maieft.noftramnbsp;modo prxmiflbjpractadis noftris fidelibus donata,amp; diftributacxiftunt,quihisnbsp;tribus modis infra fcriptis lamentabilibus querelis noftram infeftant Maieftatem.
Primo qualiter nonnullieflent ex ipfis,quorlicetiura poftcflonaria propter notaminfidelitatisipfor didis noftr^ fidelibusincumcontulerimussramen tannbsp;dem moti regia pictate,quadelinqutibusveniam folemus impartir!,ipfis capiti-bus,poirelfionibus,acrebus amp; bonisipforumvniuerfisgratifeciflmusfpecial*.
Secundo acquibufdamexipfis,licct iurapofleflonariaipforumpsreandem notam infidelittis aliisinfidehbus noftris donauerimus:tamcipfiiuxta gratia pernbsp;nos,acDn.Ioan. Archiepifeopum Scrigonienfem,nccnon vtrofq5 Nicolaumjalisnbsp;Waywodas noftrosTrairyluanienfes,felicitcrfada,initaroamp; motam,quibufuisnbsp;malorumgeneribus,necn5adibus potentionariis,amp; iniuriis cuipiam inferendis,nbsp;fuperfedilTcnt,prorfusamp;ceflaftcnt,necvnquampoftprditagratiam nobis, autnbsp;cuipiam regnicolarum noftrorum,adhxrendo noftris rebellibus amp;x(nulis,ali-quaminiuriam,damna,nocumenta,infolentiasqj,amp;;opprobriaintuliflent.
Tertio at effent tales,quorumfimiliteriurapofl'effionariaproprmifla nota infidelittis aliis noftrisfidelibuscertarnoftrarutliterarum donationali vigo-ribusctuliflcmus,quo nunqu,amp;maxime inhis elapfis proximis 4ifturbiorumnbsp;temporibus,aliqunoxijcriminis infidelittis,autaliuscuiufuistocagionis nota innbsp;fc cotinentem,contra noftram Maieftatem,amp;: factum noftrum diadema,aut aliosnbsp;quofeunt^ infidles noftros palm.vel occulte perpetraifenr, amp;commififlcnt,pa-riterq; ipfi huiufmodi pofleirionibus,amp; iuribus polTeflionariis non effent digni,amp;nbsp; raerito priuandi, amp; deftituendi,fiipplicium modo culmini vocibusgemebundis,nbsp;amp;ipfiscircaprxmiffaderemcdiodignaremurprouiderc opportuno. t
Nos itaqs qui ex fufcepti regiminis officio,caufasquorumlibet oppreffbrum amp; querulanti omnino metiri debemus.Yuftina requirte,auditis,amp; fane intelledisnbsp;jppofitionibus prmiffis,vn c fidelibus PratIatis,Baronibus,amp;^ceribus noftrisnbsp;matrro exindeprhabitoamp;digeftocfilio,circaprmiflbs articulos,obiediones,
-ocr page 1066-SIGISMVNDI REGIS
amp; querelas permouere queruhntes modo fuperius fpecificato, cor nobis,ac ipfis Prlatis.amp;Baronibusnoftrispropofitosamp;dedaratoSjVncumeifdemfanximus,nbsp;decreuimus,amp; in(btuimiis,fuper hisq; ftatum fecimus, vt biomnes,amp;(]ngulircnbsp;gnicol noftri, quo,vei fuperius expreiratumeft,iura ponedionariaaliisfidelibusnbsp;noftris pr^ecexcuprarmifTae not infdelicatis contulifTedinofcimurjhos nodtos
'fidles, apud quos dia iura polFcffionaria exiftunc, in domibus eorum propriis, aut alias vbi reperiri potuerint,mcdianribus hominibus noftris regiis, amp; teftimo-niis aliquorum credibilium capitulorum vcl conuentuum contrafeipfospcrfo-naliter,velper Procurarorem noftr Maieftatis pcrfonaliter,vbi runc(Dco du
ce) vncura eifdem Prarlatis,Baronibus amp;proccribus noftris fucrimusconftitud, n
cuoccntin pra:fcntiam,mcrum,plenum,amp;condignum iudicium, finemqs decifi-uum recepturi caufa in prmifla. Aduenite aut ipfo tcrmiao,ipfis partibus corara nobis pro habendo in eorum caufa moderatiuoiudicio,fi amp; inquinant ipf partes vnanimiamp;ccordivoluntatefeipfos in eorum cau(a,atteftationcfeu teftimo-nioaliquorum fidedignorum proborum nobilium virorum,qui fidelesfuerint nbsp;principiOjamp;funt.noftrMaieftatifpontefubmiferintjamp;compromifcrintExtunCnbsp;idem ipfacpromiflo ipfis partibus per nos,ac ipfos Barones noftrosadmittaturnbsp;amp;confentiatur,interipfasqs partesiuxtaformani huiufmodicpromifl]onis,autnbsp;atteftationis, iudicium amp;iuftitiamexhibeantindilat,prout conuenicnsfuent,amp;nbsp;iuri videbitur expedite.Incaki veto,quo partes prta in huiufmoditeftiele- xonbsp;(ftionedifcordcsfuerinr,tuncnosPrlatos,Barones,autcterosnobilesilliusC-mitatus, in quo ipf poireftionesdenotatamp;fcollarexiftunr,q nobis fideles fue-re, vel fi in ipi Comitatu tot amp; tanti nobis fideles in numero protunen fuilTenr,nbsp;quorum teftimonium fuper bis fufficienseftct,amp;acccptadum,tuncaliosnoftrosnbsp;fideles alterius Cmitatus,ipfis pofleftionibus collatis propinquiores,de fidelita-te vel infidclitatcpartis,quinculpatur,percertasliterasnoftrasrequirere,amp;abnbsp;ipfis exindemeramccrtitudinemrecipereamp;expcririteneamur,vtrcccptarci vc-ritatc.inter ipfas partes fineinfaccre valcamusindilatam,
Adeondnfienemautem iiorumarticulorum,PrimquicunqueregnicoIa-rumnoftrorum,quorum iura poffeifionaria modoantelatOjCuipiamfidcliumnO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji
ftrorum func collata,fc annotantium gratiara per nos ipfis domino Archiepifcopo amp; Waywedx faftafn,pcreuidensdocum^um,aut aliacrcdibilia teftimonia, ve-racitcr obferuafc comprobare poterunt, talcs rurfus in plenum dominium vni-j uerforuin iurium ipforum pofleftionariorum debentefle in continenti reftituen-di.lllisvcr noftris fidclibus,apud quos ipfa iura poflefljonariaextiterint,loco co-iLindem alias poflcftiones aliquorum infidcliumnoftrorum notoriorum nobisnbsp;imperrauerint,amp; feipfos ipfi infidelesab ipfanotainfidelitatisexpurgarenonva-luerinr.allegantibus fom fub ipfiscapitibuspoirefGonibus,amp; boniseorum,poftnbsp;ipfam donaiionem noftram,per noftram Maicftatcm gratiam fore faaro.in pleno dominio ipfarumpoftefljonum ipfisdonatarum inuumdebeant rcmancre,nbsp;nee vnquam ipfaspolTcflonesabeifdem noftris fidelibus modoqualicunq; abflt;nbsp;bona eorum annuentia amp; voluntatc auferre valcamus,ncc ipfis infidelibusno-ftrisipfagratianoftraquoadrehabitationemipfarumpofleflionum eorum polfitnbsp;in aliquo fuftiagari.quoniam vokimushuiufmodidonationera noftramfcmpecnbsp;amp;vbiqucin4uiroborisfirmitateinuiolabiliterpcrmanere.
Item, quiconque fidelium noftras aliquas pofteflioncs infidelium noftrorum culmine noftromodo qualicunqueobtinuerit.vel impctrauerit,feipfumqs in dominium huiufmodi pof[eflionum,pcr nosfibidonatarum,tepiditate,aut a-liquali inertia duiftus,infra tempus lcgitimum,vtputainfraannireuolutioncm,
feftioui-
-ocr page 1067-DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47
feflohibus gratiam feciflc perhibemur,nobis retincmus,aut fi cuicunqj ipfas ma-bcrimus donarc,id in noftra conftat,amp; ronftarc poterie volun tare.Qui verb modo amp; confuetudine obferuatis,fc vigore donationis noftr regi in dominium pofleflonum fibi datarum,infra tempus legitimum,pernoftrum amp;capituli aurnbsp;cotiuentus homines introduci,ac per ipfos homines faflonem debitam, coramnbsp;dio capitulo,autconuentufprout moris eft) fieri procurarunt, occurrentibusqjnbsp;interim,amp;: imminentibus aliquibus fibi impeditnentis aut obftacuhseorundem nbsp;capituli,vcl conuentus,ipfumcapitulumvel conuentus ipfas literas ftatutorumnbsp;ob contradictor um nihilationem,aut aliampotentionariamrcfiftentiam, aut fa-norem,fcuformidinemdi:orumnoftroruminfidelium,velfratrum eorundemjnbsp;aut aliis caufis expreffis extradare,amp;cmanari facererecufaflent: tune ex eo nonnbsp;debent perdere vigorem literarum fuarum donationalium,dummodode ea renbsp;legitimedoceant,de amp;:fuper his perhibeantteftimoniumveritatis.
Proptcrea,quicunque fidelium noftrorum in dominium pofleflionum ob notam infidelitatis alicuius per nos fibidonatarum,infra annireuolutionem,autnbsp;l^ucufque.aut ob metum amp; potentiamfuiaduerfarij.vel denoftracommiffioncjnbsp;ieu mandate,aut prorogatione fe ftatui facere nequiuiflet, amp; in dominium ea-undem legitime introire 5amp;id rite,amp; legitime,cum fuflficienti teftimonio poftetnbsp;comprobarerfimilitcr volumus,vtex eononperdat vires literarum fuarum do-nbsp;ationalium.
Volumus etiam,quod prasfentis feripti noftripatrocinio ftabilimus,vt hi o-gt;nes,amp; finguli noftri fideles,qui de pofteftionibus eorum per noftram Maiefta-^em eis prtextu aliquarum infidelirarum donatis,vigoregrati noftra: per nos fi-lupfisinfidelibusfata:,aut per ipfos infidles,aut alios quofeunquepotentiona-llter eXclufi eflcnt,vel qui,vt prmifimus, ob metum diCtorumaduerfariorura orum,hucufque didas poftc/fionesintrare nequiuiftcnt: rurfus in plenum do-iiniumearundem per Comits parochiales illorumcomitatuum,in quibusipfxnbsp;Pofleflioncs exiftunt,modis omnibusrcftituantur,amp;introducantur. Volumusnbsp;etiam,vtnumeruseorundem fidelium noftrorum augeatur,amp; viarecludatur dc-linquentium. Sanximus,vt quiconque regnicolarum noftrorum quibufuisno-ftris infidelibus,fado,autfubfidioexpenfarmquelargitionefubuenifte,aut ipfisnbsp;liofpitalitatem pra;buftrc, probare potucrunt : Hi omnes fimiliter perdant iuranbsp;jpforum pofteffionariorum vniuerfa. Datum Buda: feria tertia proxima poftnbsp;dominicam Inuocauit,Anno Dominimillefimo quadringentefimo quarto.
i
DECRETVM S I G I S M V N D I, P O S O-
NII EDITVM ANNO
40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 4 3 5
S tGisMVN Dvs diuina fauente dementia, Romanorum Imperator,fem-per Auguftus,acHungari,Bobemiar,Dalmatia:,Croati,Ramia:,Seruia:,Galli-cia:,Lodoraeriar,Comania:,Bulgaria:qj Rcx,amp;c.V niuerlisChrifti fidelibuSjpr--fentibus pariter amp; futuris prfentium notitiam ha01turis,ialute in omnium Salua-torc.Intercunaquprofubiedorfalutecferuandanoftrxmc(tationispcr-penditacum,adeaprfertim cordis noftri curasinnatanobisinclinationenatura folemus diuertere,quibus human temeritatisaudacia effrenata nonnunq vin-dapottiareprimatur,amp; iurisintegritasabutentipuaricatione deprauata.nunc Jo apertiore priorcon{uctudinumdeclaratione,nuncnouarum vtiliconftitutioninbsp;hgum participantes prouidentia reformctur. Proindead vniuerforum,tam pra:-fentium,qfuturorum noticiam volumus peruenircjq, cm nos pro imperialis fa*nbsp;ftigij honore finaliteradipifccdo,pofteledion noftram in Regem Romanorumnbsp;fat3,amp; prim corona: regi Aq uisgr^ni fufception,nouiflim facri Rom-Impe-hjprincibus eledorib,nobis confulentibus,in partes Lombardia; defcdendum,
-ocr page 1068-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVNDI REGIS
inciuitateMediokni fandatn coronam rcgiatn Rom.Imp. recepiiretnus,amp; degt; mum in vrbem Rauennam profedi fuiflemus,infulasquenoftrasihiperialcs,(ienbsp;manibus fandiflimi domini nofl;n,domini Eugen ij Pap quarci^cum dbita folennbsp;nitace fufcepinemus,amp; deinde nonullis partibus Italix amp; Germanix perlullracis,nbsp;rebus^ tam fandx RomanxEcclefi,qumnoftrisImperialibus nobis interimnbsp;pccurrentibusjvotiucdifpofitis exonerati,tum in peculiare regnum nollrHun-
^ricum medio temporeprxfentianoftraregali viduacum,iniuriis amp;:damnifica-tionibus potentialibus in fuo ftatu,amp; fine quietis amp; pacis amnitatedifturbatum regrefE,in hac ciuitatc noftraPofonienfiprimamrefidentiam pcrionalemfecif-femus,ac vna cum fideiibus noftris,Prlacis videlicet,amp; Baronibus eiufdem regni lonbsp;noftri,ad noflram Maieftatem confluencibus,certamconuentionem nobiliumnbsp;de fingulis ipfiusregni Comitatibus couocari feciflcmus:Tandem ipforum con-gregationeadunata,deeorundem Prxlatorum,amp;: Baronum noftrorum,nec nonnbsp;nobilium regni nofl.ri,totum corpus eiufde regni cum plenafacultace abfentiumnbsp;reprfencancium, vnanimi voto,confilio,deliberatione 8^ confenfu pro dbita,nbsp;ordinata,amp; forum iuftitiadminiftratione incolis eiufdem regni qualiter omnibus decxtero cxhibcnda,nccnon quicto amp; tranquillo ftatu eorundem regnico-laruminfcriptasconftitutiones,ftatutaamp;: leges in perpetuum duraturas,amp; inuio-labilitcr obferuandas difpofuimus,decreuimus ordinandas,declarandasnbsp;mandas.
De iudicthiis or dinar iii re^ni,^ de eorum iuramenta.
Primo quidcm,vt omnis fcrupulofa fufpicio,quxcontraiudices,amp;iufti-ciarios ipfius regni noftri,de faiiore,odio,autquoquo modo ccipi pofiTetjdecor-dibus quorumlibetpenitusremoueatur,amp; collatur,ftatuimus,vtfemper fuccefli-uiscemporibusomnesamp;finguli indices,amp;iuftiGiarij,didi regni noflrijtam cede fiaftici,quam feculares,qui videlicet inPalatinum,veliudiccmcurix,magiftrumnbsp;Tauernicorum rcgalium,cancellarium,autvicecancellarium regalem,inproto-notarium feu viccgerentemiudicumprtadorum,ac etiam aflefiToris in iudicio,nbsp;in Way wo dam partium TranffyluanienfiumjComitem Siculorum,'Banum re-gnorum Dalmatixamp;Croatix,Banum ScIauonix,Banum Mochonienfem,ac innbsp;Comits quorumlibetComitatuum,amp; indices nobilium eligcnturamp;aflumennbsp;tur,eorundemq5iniudicatuvicegcrctes,fubfticuti,amp;:afreirores,temporereceptio-nis eorundem,ad buiufmodi honores amp; officia adminiftrationisiudicijamp;iufti-tix.in manibus noftris regiis,vel depuratorum nobis,iuramcntum prxftare te-neantur,performamverborum infrafcriptorum.
Forma iuramenti.
Ego N. iuroper Deum,amp;gloriofamDeigenetriccm,virgine Mariam,per omnes fandos amp;elcdos Dei,quodomnibus,amp; fingulis,coram meaufantibus,nbsp;abfque cuiufuis perfonx,diuicis fcilicet amp; pauperis,acceptione,omnibus prece, 40nbsp;prxmio,fauore amp; amore,amp; odio poftpofitisamp;remotisjproutfcilicetfecundumnbsp;Dcumamp; iufticiamfaciedumcognouero,iuftum8c vcrum,iuftitiam amp; indiciumnbsp;faciam meo pro pofle. fic me Deus adiuuct,amp;: beaca virgo Maria,amp;hoc fignumnbsp;viuifiex crucis Domini noftri lefu Chrifti.
De eteione iudicum nohilium.
IvDicM autem nobilium in quolibet Comitatu eligantur,vtprxficiantur ex nobilibus potcntioribus,amp; bencpoflcffionatisilliusComitatus,communiternbsp;omnibus nobilibus eiufdem Comitatus concorditervifi,amp;mericaccepcandi.
De ^cena recufantium ajourner e hoc o^icium,C^ c/uod in-a (juinquen-nium non poit index nobilitim it erum adhoc o'icium aiumendum coartari.
E T ipfi eledi tencantur non refutare^fed fufcipcrc officium iudicatus,fub pna viginti quinque Marcarum,per ipfamcommunitatcm,fi fecusfeccrint.ir-remiffibiliter cxigendarum, excepcis tamcn officiolatu$,amp;: honores regios,regi-nales,
9
-ocr page 1069-DECRETA.
4P
nales,Prlatorum,Baronum,vel aliorumtenentibus,vel ftipendiarationecxcrci* tuationis habentibus,vel aliis rationabilibus ex caufis in ipfo Comitatu cocinuamnbsp;relidentiam non facientibus, amp; huiufmodi officium adminus perannumexer-cendum, habentibus figillum cognofcibile,ad dandum cum figillis aliorum iudi-cum nobilium,amp;Comicis,veI vicecomitis,literas fide dignas.Si ver elapfo annonbsp;voluerint, habeant recufandi facultatem.qudfirefignauerint,autper conmu-*nbsp;nitatem nobilium comprouincialium rcmoti,feu mucatifuerinc,anteannfi quin-tum futurum ad officium affiimenduminuitinoncoartentur.
De diutone hyrjagiorum inter Comits amp; iudices nobilium.
D E byrfagiis autem Comitum parochialium ad portionem iudiciariam cc-dentibus, Comits parochiales, amp; iudices,quam inter fe diuifionemfacere tc-neantur induas partes.
io amp;ordinamus,qudquandocunquc amp;vbicunquefuerintfad pofleffionum aut fquot;tdtaoffor terrarum occupacioncs, potentiarum vadationes, feu rerum amp; bonorum occu- '**nbsp;pationes,ablationes,fuccifiones fyluarum, interemptiones,vulnerationes,amp; vcr-berationes hominum,domorumamp; pofleffionum inuafiones amp;depraedationes,nbsp;amp; alij fimiles noui adus potentiarum maiores; extunclfi,damnum amp; iniuriamnbsp;paffi,impetratis literis rcgalibusnoftrisquerimonialibus,amp; praeceptoriis,Comits parochiales, amp; iudices nobilium Coraitatus illius, in quo faa huiufmodinbsp;patrata extiterunt, accdant, amp; requirant : qui quidem Comits, amp; iudices cumnbsp;teftimonio capituli, amp; couentus illi Comitatui deferuire foliti, vicinisamp; com-tnetaneis,amp; nobilibus comprouincialibus,fub certispnisin huiufmodiliterisnbsp;noftris regalibus declaratis,in fedem eorum iudiciariam,per modum proclamatnbsp;congregationis, partibus quoque litem habentibus conuocatis,adfidcm eorumnbsp;Deo dcbitam,fidelitatemq} nobis, amp; facra: corona: noftrobferuandam.tadisnbsp;fanlorum reliquiis prftitam,fiiper huiufmodi nouis occupationibus pofleffio-nariis,amp;aliisaibus pottionariis,plenam amp; indilatam requirant veritatem ; quanbsp;tequifita,amp; inuenta,pofleffiones occupatas,autoritatc,in hacparteeisattributa,nbsp;niediante,reftituant eifdem, quibusfuerantindebit occupat,ipfosq5indo-tninio earundem protegant,amp; conferuent; aliaverbona,amp; vadapotcntionali-ter ablata,abfque defedu reddantur,amp; reftitui faciant.
efficient i int^uitione,^atisaciione im^ 'otentiarium ad curiam regiam deciden-
Sy PER. fado autem potenti in talibus com mifl,partes vtrafque.difcuffio-nem amp; fententiam finalem rccepturi,ad certumterminummediantibus eorum, didi capituli, vel conuentus literis, feriem totius fadi exprimentibus,ac propria, amp; pofleffionum fadum huiufmodi atteftantium nomina continentibus, innbsp;perfonalem prxfentiam noftram regiam,aut palatinalem,feu iudicis curiae noftraenbsp;tranfmittant: vbi abfqj virerions termini,amp; litigionarij procefliis obfcruatione,amp;i:nbsp;cotinuatione,ctia partis non venientis abfentia non obftante, nos, vel iudex alius,nbsp;ad quem caufa tranfmifla fuerit,iuramentum capitis deccrnen:tandem finalemnbsp;fententiam proferemus,amp; proferre tenebitur. Partes tarnen litigantes,quando-cunque voluerint,abfque requifitione iudicis, amp;onerefolutionis byrfagiorum, Ccorctaeienbsp;libetam concordandi habeant facultatAn, quemadmodum antiquaamp;laudabilisnbsp;regninoftri confuetudo,huiufmodi concordiam in quibufeunque fadis poten- dtertt.nbsp;tialibus amp; aliis libr faciendam didat amp; confentit.
-ocr page 1070-P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVNDI REGIS
De BaromhuSyiudicibiis,^ aliis o^icialibifSjac Comihtis ^drochiahhti altos indehit opprimentibtis,qpiod eadem proclamai a congre-gatiogeneralis contra eos celehretur.
Ne autem Barones,iudiccs,amp;: alij,honores regios amp;officiolatus Rcgia Mcftate tenentes,feu Comits parochialeshonori amp;iudicatuiip(orumfubie-os,quibus etiam ipfi ab aliis iuftitiam mini(lrt,per feipfos quamuis cupiditatCjnbsp;vel propria voluncate allei,aliqua occafone indebit grauent, opprimant,feunbsp;damnificent,aut per eorum vicegerentes talia fieri permittant :ftatuimus,vt tali-busla:fi,damnificati,amp;iniuriati,impetratisliterisnofi;ris,ipforum querela conti'nbsp;nentibus,prceptoriis^,modoprta;o coram iudicib.nobili,ac tefiimonio ca-pituli,vel conucntus eiufdem Comitatus,per modum fimilis proclamat congre-gationis, veritat inquiri facere, amp; fua damna vel grauamina coprobarc valet,amp;nbsp;per ipfos indices,vn cum nobilibus prouincialib.Comitatuseiufdem,iudiciutnnbsp;amp; iuftitia ex parte huiufmodi officialium impcndatur,aut noftr Maiefi:ati,feu iu'nbsp;dicibus,amp;iufiiciariis curi noftra: prnotatis,modo prfcriptoper literasipfnbsp;rum hidicum nobilium,feu capi tuli amp;conuentus,feriem totius fadi continentes,nbsp;caufadifcutiendi adcertumterminumtranfportetur, vbi huiufmodi caufamodonbsp;prazmifib fine dilatione terminetur.Si ver iid Barones,fcu officiales regal$,autnbsp;Comits debitummoderamen fui officij in tantum cxceflerint,vt ex parte totius ionbsp;communitatis,officiolatui fuo fubie, generalis vociferatio querulofa contranbsp;f jjQj emerferit,extunc nos ad fidelem amp;tliteratoriamafrertionem iudicumno-ru etmfre-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
bilium,amp; capituli, aut conuentus prouincialis,pcrfonaliter,vel per idoneum hominem ad hoc fpecialiter deputando,volumus amp; tenebimur ex p arte talium con-dignam iufiitiam miniftrare.
De ojficialibus do)ninorum,(jui cumpotentiis dominorumforum alios damni^ ficanti^uoddomini eorum de fuis bonisfatisfaciant,amp;tandem de bonisforumfamiliarium^etiam per detentiones perjona-rum,pro fe fatis recipiant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3
S T A T VIM VS italt;^ ad reprimendum potentionariorum aduum efFrcnatum 4bufum,prfcntc ordinatione fancicntcs,qud fi qui caftell3nor,aut cxterorumnbsp;officialium noftrorum,aut reginalium,nec non prlatorum,baronum amp; nobiliu,nbsp;ac regnicolarum noflror,de caftris,amp; officiolatibus,amp; cum potentiis dominornbsp;fuor, quibus eiufmodi cafira,pofreffiones,amp; offieiolatus pro honore obtinent,nbsp;aliquos aus potentiarios,damnificationes,iniurias,amp;; qucunq; mala perpetra-uerint amp; eommiferint,talium domini.quieifdcm huiufmodi caftra,offieiolatus,nbsp;amp; honores contulerint,fuper omnibus damnis Scnocumentis per fe,amp;de fuis bo*nbsp;nis,plenam fatisfalionemcxhiberefintobligati,amp;tcneanturcfFediu feipfos innbsp;h uiufmodi adibus potetiariis per fuos caftellanos feu officiales perpctratis,infcios 40nbsp;amp;innocentcs,amp; immunes forc,debitoiuramcntopurgandi:Suum aut damnumnbsp;in huiufmodi fatisfadioneprtadaperccptum,fi volucrintfuisfamiliaribusca-ftcUanis,feu officialibus,qui ipfi fatisfa:ionicaufamdcderunt,perablationes return, amp; bonorum ipforum,fc pofleffionumoccupationeSjfeu rebus,amp; bonis,acnbsp;pofTeffionfijus minus fufficientibus per perfonarum eorum detentionem,amp; mnbsp;captiuitatemredadionem,amp;confcruationem,vfqjadrecuperationdamnorumnbsp;fuorum prdioru fiendam, non obftante libras nobilitatis conditionc,vel alte-riuscuiuflibet dignitatis priuilegio,liberamhabcantfacultatcm,quantitate tarnennbsp;fui damni in folutione huiufmodi percepti no excedendo. Vt autem officiales,nbsp;Comits noftri prxtai,nobiles,amp;incolasregninoftrifubfuooncreamp;iudicatuydnbsp;conftitutoSjin debitis byrzagiiSjCxationib.grauandi occafion non habeanr,an-tiquam in hac parte confuetudine regni imitando dcclarcmus:Q^d nullus iudi*nbsp;cum feculari iudida feubyrzagiaextotquere poffit,nif tempore congregationnbsp;nis palatinalis,vcl alterius per RegiamMaieft.adcongrcgationes generales cele-brandas dcputati,in fingulis Comitatibus celebrandis, fecundum cofuetudmem
-ocr page 1071-DECRETA.'
Primus ca/its propter violatam retentionemy nbsp;nbsp;damnificationem *
lobagionum po/l petitam licentiam.
Prim o, videlicet, propter violatam reten tionem,aut damnificationemlo-10 bagionum,petita liccntia,iufto tcrragiodcpofito,alisque debitis fuis perfolutis, ad alterius pofleiionem fe transferre volentium ; quo cafu Cornes parochialisnbsp;cum fuis iudicibus nobilium.abfque quibusnullum intalibusprocefl'um facerenbsp;debet, ab his,qui in hoc cafu culpabiles legitime inuenti fuerint,indicium, feunbsp;hyrfagium trium raarcarum toticns,quotiens amp;quandocunqj culpabiles inuenti fuerint, fine expcdatione,extorquere poteft,Iobagionem detentum,feu da-mnificatum cum omnibus bonisfuis,damnisetiam recuperatis,hbereabireper-micti faciendum.
IT E M,fi quis lobagionem altcrius,non petita,ncc obtenta licentia,vel peti-ta/ed non obtenta,ante dies quindecim huiufmodipetitlicentipotentialitcr abduxerit, tabs pro abdudione violenta lobagionis huiufmodi byrfagia triumnbsp;Klarcarum foluat,amp; eundem lobagionem cum aliistribus marcis byrlagialibusnbsp;per Comitem parochialem cum indice nob.reftitucre compellatur. Si verb lobagio aliquis nonobtentalicentia,fedfurciue adpoflelfionem alterius receffcrit,nbsp;amp; idem ad cuius pofleffionemacceflerit requifitus reddere recufauerinextuncadnbsp;reftitutionem lobagionis furtiui Comes parochialis talem cum byrfagio triumnbsp;niarcatum compellcrc debcatac tencatur.
Tertius cajus propter'violationemdis iudiciaria.
Item violator fedisiudiciariaebyrlagiumxxv.marcarum foluat.
Item, quiconque furem,vel latronem,aut aliquem publicum malcfado-fcm eaptiuauerit,amp; eundem de captiuitatefua voluntariepermiferitabirc,folue-te debet Comiti parochialihomagiummalcfadorisprnotati.
Qptintuscatspropter non folutionem lucri Camer^e,
IT E M, quocunque lucrum Camerx debito temporefolutum non fuerit. Comes parochialis cum iudicenobilium,dequalibetvillanonperfolucnte poftnbsp;emanationem literarum byrfagialium per lud.nobil.contra talesdari folitarum,nbsp;4o exigeredebeat ipfum lucrum Camerxcum byrfagio trium Marcarum.
CoNsiMiLiTER qui cctta fcicntia mcminimus noftrorum prxdeceflb-rum litcris,per noftram Maieftatem frequentius literatorie,amp; laudabili coniue-tudineregni noftri,percipi folitum cire,amp; vfitatuififore dcimasEcclefiarum de fingulis villis dcimas perfoluere: poft interdidum eccicfiafticum eerto cofuetonbsp;tempore obferuari commiflum,rccufantibus per Comits parochiales,aut vicesnbsp;fuasgerentes cxigeredeberc,cum fingulistributis maieftatis. Ideo prxfentib.or-dinationibus^d ftatuti vigorceandem confuetudincm ratam habcnda,innouan-dam,amp; imitandam committentcs.quod poft interdidum ecclefiafticu,in fingulisnbsp;dicefibus,amp;: locis epifcopalibushucufqjfolitis.impofitumdefingulis villis,quaenbsp;per vniusmenfis Ipaciumhuiufmodi interdidumecclefiafticum animoinduratonbsp;tolerarinr,cafd dcimas folucre recufannt,feu non curauerinr,mox clapfo ipfiusnbsp;menfis fpacio, Comits, vel vicecomircs parochiales, perdecimationesrequifiti,nbsp;dcimascafdein ciim fingulis tribus marcis byrfagialib. profeindilatexigcntes,nbsp;Cis qp ibus folui de ben t,ablque dilationc defedu perfolui facere teneantur.
ee
Ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVNDI REGIS
Se^timta catspropter non attefiationem nohilitirn tempoY proclamata congregations.
Item quandocunque nobiles alicuius Comitatusvigrcliterarum fcgali-um per modum proclamai congregationis, fubpna trium Marcarum,in eif-^enrtiteris regalibus exprefla,conuocatifuerint; quiconque in illam congrega-tionem non vencrint,nifi gritudine, fenio,viduitatc, orphanitate, paupertans impotentia abfentia remota,vel eorumarduis negotiisrationabiliterfeexcufarcnbsp;potcrint:Comcsparochialis,amp;!; iudex nobilium,prazdidas tres Marcas in didis li-terisnoftris exprcflas indilateexigere poffint.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo
Qlauss nbsp;nbsp;ultimsicafHSpropter extoronemhyrfagiorum
in caufis accumulatorum.
Item Palatinus, iudex curia:,ac eaitcri indices ordinarij,ecclefiafticiamp; fecularcs,vniuerfa indicia ftatim in caufis coram eis verten tibus aggrcgata,ftatimnbsp;ipfis caufis finiiis,amp;per fententiam finalem conclufis,prim parti aduerfie de fuanbsp;portione fatisfadionem impendere teneantur,amp; ad partem fuam iudiciariainnbsp;cedentem exigere liberam habeant facultatem.
Q^lesperfonx capitular es conuentualespro tefiimonio mittantur.
Item ftatuimus,qud ad faciendas ftatutiones,inquifitiones,amp;euocatio-nes,amp; alios quofcunque proceirus,cum hominibus amp; teftimoniis capitularibus c eonuentualibus fieri iblitas,qua: communiter fidedignitates vocantur:de capitu-lisamp;conucntibus perfona: feu homines fimplices non mittantur, fed de ipfis ca-pitulis canonici ad minus,aut perfon in beneficiis vel officiis coftitutae.De con-uentibus verb Monachusconuentualisfacerdos deftinetur.
Q^d teflimoniumantequam oxmlttatur^iuramentumpraflet.
Qv I quidem pro huiufmodi teftimoniis capitularibus amp; eonuentualibus deputatijpriuiquam ad faciendas aliquas ftatutiones pofleflionarias, metarum re-,nbsp;arabulationesjt reuifiones pofleffionarum,amp; communes inquifitiones tranfmit-tantur amp; procdant, iuraretcneantur,vt incifdemfadis fideliteramp;redeproce- 50nbsp;dant,amp;: veram relationem feu falfionem faciant.
Qpwd homines regijpo^reuerfionem tempore relationis coram ca-pituls -vel conuentihui'iurare teneantur.
Homines etiam regij in prmifts procedetes,tempore reuerfionis corum, acfaflionisfeurclationisjcoraraipfiscapitulisamp;conuentibusfacientesfimile iu-ramentum pra:ftaretcneantur:quicunqjnonfeciflcrepertusfuerit,talis,tanquamnbsp;falfarius amp; periurus,pna amiflionis beneficij fui,fi quodhabuerit,puniatur,amp;nbsp;infuper fine benefieiatus,fine non beneficiatusexiftat,perpetuiscarceribusman-cipctur.Homo veroregiusfi in prmiftspofleffionariisftatutionibusmetarum,nbsp;reambulationis, amp; reuifionis finiftre,vel false procefteritjin fado periuruspnanbsp;capitis, amp; amiftjone omnium bonorum fuorum conuincatur.
DepcenaillorumjejuiexecutionehicommiJJa procedere noUent.
Qvicvnq^e veronobtlis per aliura,feu alios quofcunque,mcdiantibus noftrisregiis^vclaliisconfuetis literis,nomenfuum cotinentibus pro honors regio, coram teftiroonio alicuius capituli vel conuentusrcquifitus,huiufmodipro-ceflus afliimere amp; exequi recufaueritun byrfagio confueto trium Marcarum,pernbsp;Comitem parochialem indilate exigendarum,conuincatur eo fado.
Kt 'uicinorum quot; commetaneorum nomina in liters conferibantur.
Statvtiones autem polTcflionariarum metarri,reambulationes,amp;re- P uifiones aliter fieri no dcbcant,nifi vicinis amp;commctaneis huiufmodi poflflo-num inibi legitimeconuocatis, amp;,vt fraus amp; dolus in talibus melius euitetur,no-mina fingulor.um vicinorum amp; commetaneorum tempore prmiftbrum procef-fuumillacprincipaliterconucnientium,inlitcriscapitularibusamp; eonuentualibusnbsp;fuperinde emanandis/eriacim conferibantur.
-ocr page 1073-DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji
De reamUulatione liter arum capitulii'vel conuentibut defalariodedignitatum.
Et vt materia difcordifuper faorcdcmptionisliterarumcapitularium vel conucntualium,ncc non fupcr fatisfadioncviarumfeulaborum,tcftimoniisnbsp;capitularibus St conuentualibus ficntibus,hadenus fpius fuboriri confuiiajdg-crcto ceflet,amp; fuccidatur:pratfcnti ordinationc,antiquam tarnen amp;laudabilemnbsp;confuetudinem imitantes:
Primo de redemptionihus Ut er arum.
lo nbsp;nbsp;nbsp;Statvimv s,vt in omnibus locis,tam capitularibus,qum conuentualibus,
pro qualibetlitera euocatoria per fe,videlicet euocatoria prima,fecunda amp; tertia in capitulo aut in conuentu fimiliter cum eorum notario amp; fcriptore pro redem-ptioneliterxrecipiturfeufoluanturfinguli denarij viginti quatuor maiorismo-net. Item,pro qualibet litera proclamatoria denarij ccntum.ltem,pro qualibet li-teraprocuratoria denarij xxini. Item,proqualibet literaprohibitoria,protefta-toria,amp; aliisfimilibusjfi patenter emanentur,denarij xxnii.fi yero cia uf,denarijnbsp;xii. Item, pro qualibet litera faflonali emanata priuilegialiter,denarij centum}nbsp;patenter veto,xxiHi.cIauf autem,denarij xii.Item, pro paribus antiquarumli-teraruminconferuatoriisrcquifitarum,cuftodi,feurequiftoriper fedenarios .
10 Et pro redemptioneliter requifita:,fi non hahuit rnultum defcriptura,amp;patenter confeda fiierit,denarij xxiiii. fi veto labor fcribendifucritmagnus,amp;litera priuilegialiter confeda,denarij centum. Item, de fimplicibus tranlcriptis,fcunbsp;tranlTumptisIiteris patenter emanatis,vbi labor feribendimagnus nonfuerit,de-n rij xxnii.Vbi autem litera fuerit prolixa,aut priuilegialiteremanata,denarijnbsp;centum.Item,de litera ftatutoria,inquacontradidiofadafuerit,denarij xxini.nbsp;De literis veto fententialibus pcrpetuis,in quibus ctradidio fada non fucrir,rernbsp;cipiantur pro redemptione Iiterarum,fecundumquatitatempoleffioni$,necnQnbsp;feflonis modo fubfcripto,videlicet de feflione vna,duab*,aut tribus,vel quatuor,nbsp;in toto denarij c.Vbiatfuerit vitra quatuor fcifiones,vfq ad decem,quo quali-Jo Eetfeflionedenarij xxnii. Vbi verbfuerintvitradecjvfqjad viginti,de qualibetnbsp;leflonedenarijXH.Vbi verb fuennt vitra viginti,vfi ad c.de qualibet feflione denbsp;narij XII.Si verb fuerint vitra c.vfquequaqj de qualibetfeflione denarij vHi.Item,nbsp;de literis reambulatoriis,metalibus,in quibus contradidio amp; euocatio fada nonnbsp;fuerit,denarijxxnii.Inreambulationibus aut metalibus,in quibusfimplexcon-fignatiOjVelcum hominib.regiis,de curia regia tranfmifls,fimilisconfignatio,velnbsp;finalis metar credio,cum iuramento fuper terram in forma iudiciaria,aut parti-bus cocordantibus fada fuerit,pro redemptione liter denarij quingenti. Vbi icnbsp;partibus in huiufmodi rcambulationib.amp; dcmonftrationib.metalib us difeordan-tibus,caufa ad curiam regiamreduda fuerit,tune,predemptioneliterariitalium
4o denarij cc.Item,decomuniinquifitioneordineiudiciariocmiira,denarijc.Itcm de remiflonepoITeflonarioccupationiSjdenarij c.Item,de occupationibus pof-leflionum homin in fenttiacapituliconuidor,amp; rerum ablationibuSjiudicia-riacommiflione mediante,fiendis,de rebus ablatis de antiqua cofuetudine capitulum habebitdecimpartemjpro rcdcmptioneafitliterae denarij c.Item,de a:ft;i-niationibus pofleflionariis,iudiciariacmiflone fiendis,denarijc.I^m,de poflef-fionaria diuifionis,defingulispofl'eflionib.diuifis fingulidenarij c.Item,deexpe-ditoria iuramentali,denarij xxnii. Item,dccxpeditione iuramentalicontinentenbsp;iiominaconiurator,denarij c.Item,dcfolutionib.pecunialibus coram capitulis,nbsp;Vel conuentibus,vel eorum teftimoniis fieri folitis,capitulu vel conuentus dcimanbsp;jo amp;nonampartes exigerenon polTinnnifiquandopropterdifcordiam partium,innbsp;eorum facriftiisfeucoferuatoriishuiufmodi pecunia: repofitxfuerintde talibus,nbsp;nempcdeiure,decimamamp;nonam partes recipere poflnt,attamen partis ration,nbsp;quajcaulamdederitpecuniamhuiufmpdiinconferuatoriisreponcndi.
De falariis fidedignitatis.
Personis autem teftimonialibus capitulorum amp; conuentuum,pro fingulis
Eee %
-ocr page 1074-54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVND REGIS
dicbus, quibus in itinerc fidedignitatis proccflerinc,foluanturxn.denarij maio TCSjfiueinpropriisequiSjfiueinequis caufantiambulcnt,amp;ducanturgt;ica tarnen,nbsp;qudinvi(uahbusamp;expfiscufantium,amp;ipfosadfaafuaconducenti,fimi-itcr cum cquis,amp;fatnilian eoruin de domo icer in dom fempcr duci debeant,nbsp;amp; rcduci.Prxterea ex quo in iudiciis,in curia noftrarcgia fieri cfuetis coratn iu- .nbsp;cibus ordinariisciufdccurix,ac eor notariis,fupradidz literz,amp;redemptio-ncs earumneccffariarumoccurreruntidcoadtollcndamcuiuflibetaltercationisnbsp;occafon.qu inter ipfos notariesamp;caufantesemergi poffct,antiquconfuctu-dinem redemptionis litcrarum earundem modo fubfcripto duximus fimiliter de-clarandum:videlicet,q, in przfcnticuria noftra,notariisipuscuriz iudiciarix de tonbsp;vna litera prorogatoria communiterfoluanturdenarij xii.DefimpliciJicera in-quifitionalijfimiliterdeoarij xii.De fccundaeuocatoria,dcnarijxxiiii.De terrianbsp;cuocatoria,dcnarij c. Deproclamatoria ,denarij c. De litera iuramentali tertionbsp;vel fexto fe alicui adiudicata.dcnarij xxini.De eoqui iurabit,xii.vclxxv.autnbsp;quinquaginta fe,denarjj c.Dc communiinquifitione,denari) c.deliteraduella-ri,denarij cc.Dciuramentalifupcrcaput,dcnarijducenti.Deinftrumentali exhi-bitione prima,denarij xxrin. De iccundaria amp; tertiana inftrumentaria cxhibi-rione,cumgrauamineairumpta,fimiliterdenarij xxiiii.De prorogatoria refpon-dentc cum tribus marcis,denarij xxiin. De litera prorogatoriapatenti,denarijnbsp;xxnn.De litera faffionali communi,denarij xxiiii. Dcaliisliteris generalibusnbsp;videlicet prohibitoria,Si fimilibus,denarij xx iiii.Dcprohibitoriafaciead fa-cicm,denarij centum. De litera fcotentiali fali potentialis conferuatorij figili'nbsp;fioreni decern per centum denarios; fcriptori autem ducenti. De literis autemnbsp;ftatutoriisjamp;reambulatoriisfimplicibus,denarij xxun.Deliterisautem adiu-diicatoriis reobtentionis pofieffionum,fcu aliarum return,iuxta quantitatem po 1 -felfionis,feu rei reobtentx, habita concordia inter caufantem amp;protonotarios,nbsp;tier folutio.
Deredemptione lit er ar urn tn Cancellaria maiori.
In Cancellaria autemnoftrarcgia,quoadredemptionesliterarumiudicia-tiarum,amp;conferuatarum,ferueturantiquaconfuctudociufdemCancellarix. Sb 5 militer de donationibus,amp; confirmatoriis,pcnfata quantitate rei donat,vel con-firmat, erit concordantia cum Cancellaria modo ha^enus obferuato.Qu^ia vc-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro in omnibus prmiffis redemptionibus litcrarum, amp; aliis quibufeunq) iolucio-
nibus,amp;: by rfagiorum cxadionibuSjde numero amp; quati tte denariorum pro tempore currentium fxpcnumeromcntiofaacihgratia remouendi dubij,przfen-rium ferie declaramus,vt denarij tales intclligantur,quorum finguli centum v-num florenum auri valeant, amp;: rcprxlcntcnt. Et fi denarios minores pro aliquo temporecurfumhaberecontigcrit,adeandcmrationemcum ampliori amp; xqui-ualenti numero fuppleant.
De areationihttsjtjuod in propriis terris amp; offtciolattbftseri nequeant fb pnax Marcarum.
It E M in areftationibus mcrcatorum,amp; aliorum hinc inde proficifeentium, qux pro debitis,amp; aliis excclRbus,propriisautalicnis in polTeffionibuSjfcu locisnbsp;communibueijtam per ccclcfiafticos,qum ficcularcs,nobiles amp; ignobiles fads frenbsp;quenter fieri folent; in quibus etiamhadenusnonnullaimpedimenta,amp;damna,nbsp;/amp; iniurix,per extraconfuetudincm huiufmodi areftationiscommiflafuntamp;pa-trata; candem antiquam regni noftri conluetudinem approbandam, declara-mus-.Quod nullus areftarevolens,in fuispropriis,autfratrumcondiuifionaliumnbsp;fuorum poireflioiiibus,terris,aut officiolatibus,pro quacunque caufa areftatio- yonbsp;netn facere polfit:alioquin pro indebita arefta in pna trium Marcaruin con-uincatur, amp; areftum huiufmodi indebiie falum, cum altero byrlagio triutnnbsp;Marcarum relaxare,amp; liberum pcrmitteieper Comitem parochialem compel-latur. Cum autem in loco communi quifpiam areftationem facere voluerit,iudex ipfius loci communis eandem areftationem coram fe fic,c non alicer,fieri
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patiatnr,
-ocr page 1075-DECRETA.' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
patiatur,amp; accept,fi videlicet,areftans prius fe domin,velvi!licopofiefl)-nisjin qua areftandi refdcntiatn habuerint,iuftitiam poftulafie, amp; huiuimodi iuftiti,aut fibi ccmcrah dcncgatm, aut finaliter exhibitam fore,amp; fatisfatio-hem debitaracum impenfa cxticifTejIiteris Comitis,vel vicecomitis parochia-hs,aut iudicis nobilium.vel aliis creditoribus potctitcomprobare.Dum autemnbsp;bc prmifla modo prtado euidenter poterit corn probare,cxtuncdomiWus,enbsp;Vel iudcx,auc villicus ipfius loci,feu pofleflonts communis areftumrctinere,amp;:nbsp;inter partes,more in calibus confucto,iudicium SZ iuftitiamfacere : Super de*nbsp;bins autem aliis,exceflibus,vel rebus coram co rationabiliter obtentis,dbita: fa-*0 tisfadionis complementum de rebus amp; bonis iudicialitercndcmnati,aut rebus amp; bonis ipfius minus fufficientibus,per detentionemperfonalemimpendernbsp;teneatur.
Depnaiudicareifatiori:(anthjamp; de viillata arean'.necnon de proteaeione iudicisfuper eofieri dehentia.
IN cafu ctiam,quo ipfe iudex arefti,pro fauore,aut timfe Cuiufcunquc, vel ex qualibet alia caufarationem non habente,areftumcormamp;: legitimfaduranbsp;feufiendum rctincre,iudicimqueamp;iuftitiam,amp;fatisfadioniscomplementum,nbsp;ttiodo fupcris dcfcnpto,exhiberc recufaucrit:extunc ipfi areftatori cuius ipfenbsp;aduerfarium libr abire permiferit,pro damno, quodper huiufmodiareftumnbsp; rcquircre,amp;: mediante iuftitia obtinerc poterat,amp; pro toto interefie teneatur,nbsp;exiftat obl)gatus,nifi arcftandus,vel areftandi tantam porentiam amp; vim habunbsp;erint,propter quam dominus aut iudex loci communis eis refifterc,amp; eos retine-rc non valcbit, aut alia potentia fuperueniens,areftatos contra voluntatcm iudicis arefti violenter abduxerit !quocafueucniente,adfuiexcufationem,fupcreonbsp;quantties poterit,fuis vicinis amp; commetancis publice proteftetur.
De pcenis ciuium regalium,^ reginalium,in pro^riis terris re^a^ libtis reginalibus arefiantinm.
jQ y oLVMvs autem,qudin noftris,ac reginalibs liberis comitatibuS,op* pidis,villis, amp;pofteifionibus,mcdiantibuseorumiudicibus,officialibus,amp;prxfi*nbsp;dentibus quibufcunque,per ciues,mercatores,hofpites amp;incolas corundem pronbsp;fuis debitis,rebus amp; acquifitionibus quibufcunque,areftationes huiufmodi modo fubfcripto,amp;fub poenisantedidisper MagiftrumTauernicorumaut aliosco-rum fuperiores indilaic exigendis,fieri nullatenusdebcant nequepoifinrjfcdinnbsp;locis communibus,amp; coramiudicecommuni,cm neccflefucrit,fiant areftatio-nes per cofdem,modo fuperis declarato.
De falario iudicis arei.
IvDEX autem communis areftationeshuiufmodicorameodbitamp;Iegi-tim fadas decernens,amp; iudicans,pro fuo labore amp;: honore,fi fueritiudexper dominum poflcilionis conftitutus,aut dominus ipfemet,XL.denariosjfi verb villicus, xii.dcnarios ab hominc iudicialitcrcondcmnato,profcexigendi habeatnbsp;ficukatem.
De donationibus iurium (jult;ie per defieum fimj^is c^uorumeunque deceden-* tium deuolutafiuerint^^ de huiujmodipojfieionibus manifiee non confit'^nbsp;de eleclione nobilis communis,cjui pendente lite,eafdempoUefinbsp;fiones confier uet-,^ de donattonibus iurium pofiefiiona-riorum,ad I^e^em deuolutorum.
P o R R o quitatem , amp; iuris obferuantiam, quam inter regnicolas no* ftros vigere peroptamus, noftra Regia Maieftatc exordium habere, demon-ftrarcvolcntes,prfenti decretoftabilimus,qud in quocunque Comicacu ali-qua iura per defedum feminis quoriyncunque deccdcntiumdeuoluta fuerint,nbsp;amp; de huiufmodi poflelfionibus manifeft non conftat, an ad ius regium per-tineantjvel aliquqs Fratres generationalcs,feu hxredes foeminei fexus concer*nbsp;ec iiij
-ocr page 1076-SIGISMVNDI REGIS
nant,fed interiftaduo,videlicet,ius regium, amp; ius aliorum,fcilicct gcncrationa-lium vel fmineutn,dubiu[n interucnerinexiunc homo cmunis,nobilis,amp;: ido-neus,in quolibet Comitatuad idperComitem parochialemcumiudicenobiliu, Scaliis nobilibus comprouiocialibus.ad vnum locum congrcgatis,non tarnen exnbsp;Baronibus,nec de potentibus,fed de mediocribus nobilibus eledus,huiufmodinbsp;iu^deuoluta,amp; dubiofa,amp;: etiam alia (milia,f quacontigent,tamdiu conferuer,nbsp;amp; manu tencat,abfq5 damnificatione qualibetiexcepto folo, qud de prouentibnbsp;confuetis huiufmodi poHcdion,donee in manibus fuis manebunt,expenfas mo-deratas capcre amp; fatisfacere poflit,de quibus tandem rationem reddere valeat,amp;nbsp;teneatur,quouf(^ huiufmodi reuolutio iurium fine hredibus decedetibus in fe*nbsp;dciudiciatia curix noftrx regixpublicata fuerit; ipfa^ publicationc faa,quigt;nbsp;cunque eafdem pofleffionesamp; iura fibipertinere allcgaucrit,intercin$ odauis fe-quentibus,quantocius potent,rationabiliter iura fua producendo,eafdem ad fenbsp;pertincre comprobet.Quodfi facere poterit,index euh regi eidem ftatui mander,amp; faciat cumefFedu.Si veto inprobationedefecerit.iuri regiorelinquatur.nbsp;Sc fi quisvlterius ad eafdem ius habere fperauerit,eas demanibusregiis requi-rac legitime.
Vbi autem vxores,velfilix huiufmodi hominumabfqj hxredibusmafciili-nisdccedentium,in talibuspofleffionibus Sc iuribusremanfcrint,extuncpoflef- lo fiones exdem Sc iura manibus earum occupari Sc auferri no debeannpriufquamnbsp;de earum iuribus, videlicet,an hreditario Sc perpetuo ad ius fmineum pertinc-ant,an non, veritas inquiratur.Quod fi repertumfueriteademiuraiurifoemineonbsp;noncompetere,extunc didis vxoribus talium decedcntium,antcquam domi-nio didarum poflefllonum cxcludantur,per Rcgiam Maicftatcm,velalios,adnbsp;quos repertx fuerint eile deuolutx,de earumdotibusamp;iuribusplenafatisfadio
impendatur.
FILIA Bvs verb vfque tempus maritationis earum,domus cum quartaparte pofleffionum patcrn3rum,pro quarta filiali,fccundumconfuetudinerarcgai noftri,fequeftretur,amp;: poflidenda relinquatur.
PosTQVAM verb maritatx,amp; tradudx fuerint,de earum iurequartalitio pccuniaria folutione mediante fatisfaciat. Vbi autem aliqua ex ipfis filiabus.ho- gt;nbsp;mini impofleflionato tradita fuerit,didante eadem regni noftriconfuetudinc,nbsp;imperpetuo iure,amp; dominio huiufmodi quartxpoflcffionarixfuccederedebe-ret Sc rcmanere;ita tarnen,fi ipfa de voluntate Sc confenfu fratrum feu confangui-neorum fuorum,in quos poft ipfius matrimonium huiufmodiiura feu quartali-tia reuerti Sc rediuiderc debentur,homini,vt prxfertur,impoflcfnonato nupferit:nbsp;alioquin fine de domo parentali,feudecuriisamp;:feruitiisBaronum,vclraaiorum 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
nobilium,didis fuis fratribus,feuconfanguineis,autparcntibusirrcquifitis,amp;no-lentibuSjfeu non confcntientibus,id fccerir,ius fuum quartalitium,non cum pof^ feflionc,fed cum fatisfadioncpccuniaria,requirendi babebitfacultatem.
0
-ocr page 1077-DECRETA.
neccflariae multa damna, grauamina,amp; incommoda regnico1isnoftris,amp;extra-ncis hominibuSjCum eorum rebus amp; mercibus in regno noftrohinc inde profi-cifcentibus, per tributarios, tum noftros regales,amp; reginalcs, qum aliorum,propria cupiditate,nullo ad Dei timorcm amp; quitatem habito refpedu, alleos, illata fore haenus,feruentiorique auiditate dictenus irrogari,experientia te-fte.noftracognouit Celfitudo:Idcoprfentifandionedecernimus,qud in^n-^nbsp;gulis Comitatibus regni noftri, tempore celebrationisgeneraliiimcongregatio-nura palatinalium per palatinos,pro tempore conftitutos, vel alios ex regia de*nbsp;putatione celebrandarum, inquirant iuratis aflflbribus huiufmodi congrega*nbsp;o tionum, numerum amp; loca noftroriim tributorum,in ipfo Comitatuexigi foli-torum, amp; dominis, feu pofleflbribus corundem tributorum petantur exhi*nbsp;beri liter primari inftitutionis tributorum eorundem : in quibus fi inuentanbsp;fuerit quantitas fouendi tributi, de fingulis rbus folui confuetis, talis folutionbsp;moderctur,amp;i: reducatur ad rationem prfentis monetx,taliterne pro tribu ta*nbsp;riisjfeu tributa habentibus, eorumiuftiprouentusnon decrcfcant,nececontra*nbsp;rio folutionis modus in onus tributa foluere debentium fupercrefeat
De moderatione[olntion tributorum,^ 'viarumfaljarum, Vbicvnqve autem huiufmodi litera: primari inftitutionis tributorumnbsp;reperiri,amp; exhiberi non poterunt; aut repertac forGtan,amp; non exhibita:, quango titatem foluendi tributi non exprefferint : tune prdidis iuratis aflcflbribusnbsp;did congregationis fimiliter inquiratur, amp; refeiatur quantitas folutionis tri-butorum , in quibufuis tnbutis ipfius Comitatus de fingulis rebus tributariisnbsp;folitis tempore antiquiori ,quod humana memoru comprehendere poteft,fieri confuctae,amp; retrahaturadantiquam confuetudinem,compenfata qualitate,nbsp;quantum iuftius fieri poterir,pccuni tune currentis,femper abfquedamnoamp;:nbsp;detrimento tributa exigereamp; foluere debcntium,a:quitatc videlicet vtriufqp partis femper falua. Similiter inquiratur,difcutiatur,amp;:moderetur,quomodo,amp;vbinbsp;fiunt falf viae,amp;: indired quorumlibet tributorum,amp; quantum longe vcl pro-pc huiufmodi vias falfas finguli tributarij obfidentcs,amp; itinrantes in cifdem pro*nbsp;30 hibentes,vcl impedientcs,iuftam amp; confuctudinariam habucrintamp;shaberede-beantfacultatcm.
Q^bd noUiC 'vine non adinueniantur,
Vias autem nouas in locis,quibusvi ab olim nunquamhaben'confuc* ucrunt, nemo pro communi amp; vniuerfali tranfitu itinerantium , in detrimen*nbsp;tum ac damnum tributorum vicinorum, infaciebus fuarum terrarum adinue*nbsp;Hire prfumat.
De extjuirendisals v.
Alio q^in de huiufmodi viis nouiter adinuentis,cum prdiliscongre-gationibusgencralibuSjiuxta affirmationemiuratorumaflefiorii huiufmodicon-gregationum decernatur,an profalfis viisdcputanda:fint,velaliter rcflringend amp; moderand.Habentes infuper amp; exigentes tribta,ratione pontis,vcl nauium,nbsp;pontes huiufmodi aut naues fub dbita reformatione fempcr ftudcant cfcruarc,nbsp;taliterqj viatores,amp; tributa foluentes, abfqj impedi^ento per pontes amp; naues co-rum tranfitum liberum,amp;:non impeditum,facere poflint; id verfacercngligentes, pnis,amp; grauaminibus opportunis,ad debitam rcformati(iemamp;con-feruationemfuorum pontium amp; nauiumin didis congregationibus promulga-tis per Comits eorum parochiales aftringantur,totiens, quotiens eorum negll*nbsp;gentiaexigentefueritopportunum.
jQ De non acceptandis indelibuSi^ alihfacinoros ad caflra dominerum^ prater officialesnitimos,qui)lumuresdatrones^^ ma-lealores recipere point,
P o s T R E M o,antiqua regni noftri cenfuetudine prfenti edido confirmanda, Prlator,Baron,amp; nobili regni approbate couentu,ftabilimus,amp; ordinamus;nbsp;q, nullus Prlatoru,Baronu,aobniumamp;:regnicoIarinoftrorJ,cuiufcunq5 ftatus.
-ocr page 1078-j8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVNDI REGIS
conditioais,amp;: dignitatis exiftant,quofcunqi infideles manifeftosnoftros,amp;corona? noft r ac regni noftri,publicos fures,amp;: latrones,amp;: malcfadores,przfcrtini in congregationib. generalibus profcriptos,in fuis caftris,domibus,bonis,amp; pof-feflionibusretinere,hofpitare,amp;: cferuarc,aut eis auxilium,hofpitalitatem,amp; fa-uoremimpendereprfumant,fubpnaconfimilisinfidelitatis,amp;:furum,amp;latro-niHh hofpitalitatis:excepto,qud ftes,amp; latrones,amp;:aliosmalefalt;ftoresincon-gregationibusgencralibuspro(criptos,demptisinfidehbus,Barones,amp;CaftelIaninbsp;noftrijin cfinibus regni caftra,amp;: fortalitia,ac ofliciolatus,amp; honores pro defen-fione confiniorum tenentes,vfque terapusacquirendz gratiz poteruntin huiuf-inodj caftris amp; fortalitiis metalibus receptare,amp; retinere.In cuius rei mcmoriam, wnbsp;firmitatcmq} pcrpctuam,pra:fentes conceflimus litcras priuilegiales,pendentisnbsp;autentici figilli noui duplicis,quo pro nunc vt Rex Hungari vtimur,muniminenbsp;roboratas-DatumpermanusvcnerabihsdominiMatthide Gathalotz,Prpofi-tiEcclcfiQuinquccclefienfis,auIaenoftrfummiCanccllarij,fidelis noftridile-i,anno Domini millefimo quadringtefimo tricefimo quinto,otauo idus Martij,regnorum noftrorum anno, Hungarici quadragefimo odauo,Romanor vi-gefimoquinto,Bohemia? quindecimo, Imperij veto fecundo. Venerabihbus innbsp;Chrifto patribus,dominis GregorioStrigonienfi,loan. Colocienfiamp; Bachienfinbsp;Canonic vnitarum,DoymoSpalaten,ladrcnfi fede vacante,Petro de Rozgonnbsp;AgrienfijVaradienfefede vacante,GeorgioLopesTranft'yuanienfijZagrabienfe Onbsp;fede vacate,Henrico Qrunquecclefienfi,Simone de dilt;fta Rozgon Vefprimienfi,nbsp;Clemente Iaurienfi,Vacienfe fede vacante,Georgio Nitricnfi,Chanadienfc fedenbsp;vacante,lacoboSirmicnfCjIofeph Boznenfi,Ioan.Thininicnfi, Vito Corbonen-fijloanne de Domniis S egnienfium Ecclefarum Epifcopis,ecclefias Dei fliciternbsp;gubernantibus,fubinuicemmonentibusScordonienfe,Tragurienfe,M3korien-lc,amp;: Farcenfefedibus vacantibus.ItemMagnificis Matthaode Palocz,przdidinbsp;regni noftri Hungarici Palatino,fpc3:abiliamp; magnificoHermannoCilizamp;Sa-goria? Comit, foccro noftro chariflmo,totius regni noftri Selauoniac Bano,Co-mite Stphane de Bathor iudice curiz noftr,Ladiflao de ChaakWay woda noftro Traniryluanicnfi,Ioanneamp;:StephanoWegIcz,Segniz,amp;: Modrufi Comi- Jonbsp;tibus, regnorum noftrorum Dalmati,amp;Croatiprzdidorum,Defew,amp;La-diftaodeGaraMachonienfijNicolaodeRadnijchcrucifcro ordinisPruthenoru,nbsp;Sewerien:Banis,Ioanne defafpcdidaRozgonTauernicorum,EmericofilioNicolai Way wodzjde Marczali Ianitorum,Ioanncamp; Stephano de Peren dapifero-riim.Pauo amp; loanne Koinpolth de Nana pincernarum,Laurentiode Hederwa-ra Agazoniim noftrorum magiftris, ac Stephano amp; Georgio de antelata Rozgon, Gomitibus noftris Pofonienfibus,aliis^ qum plurimis regni noftri comita-tus tenentibus,amp;honores,amp;c.
DEGRE T VM SIGISMVNDI IMPERATO- 40
RIS SVPER MODO EXERCITVANDI.
1 4 3 5-
Nos Sigifmundusdiuiiftfauenteclementia,Romanorum Imperator fern-per Augufti^s, ac Hungariz,Bohemiz,Dalmatiz,Croatiz,amp;c.Rex.Notumfaci-mus, tenore przfcntium, fignificantes quibus incumbit vniuerfistquod nos,cui Regiz celtudiisprouidentia,fubditorumfuorum,amp; tcrrarum,acrcgnorufuo-rum ditioni, tuitioni,amp; illzfz conferuationi nedum introrfus,vcrum poiius ahnbsp;excran eisinuaforibus.offciofu dignitatis exigcnte.fc obligatamprofiteatunvo-lentes fines regni noftri prdidi partibus noftris Bohemiz,amp; Moraui,quibusnbsp;prt pter ingruentiam przfentis temporis,ab aliquibus elapfis annis hucufqucfre-quentiores feruentioresejj ipfumregnumpertulithoftilicates.vi noftraregiared-dere fecuriores,omnes infrafcriptum fp(mte,imoex debito regali,innoftrasrglas curas amp;expeditionesduximusaflumenduro.
Videlicet, vc ciuiates,amp;i caftra fubfcripta,ciuitatera amp; caftrumPofonien;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuita-
-ocr page 1079-DECRETA;
ciuilatcs Tirrtauen: amp; Zakoltza,caftrum Trincziniefi: amp; alia caftr, c ttiunto-nes,amp;fortalitia,in confinio Moraui,amp; iuxta fluuium Wagh fituata,quemadmo-dum cam in ipfo ex parte Bohemi,qum in aliis omnibus confiniis,amp; metis re-gninoftrijCX quacq} parce apud noftras regias manus habita, in futurum quo-^ uiscuentuamp;cafueifdemnoftrismanibusapplicari contingentia:noftris fumptigt;nbsp;bus rcgalibus, contraquempiam Bohemorum,amp;alios vndecunqjcmergenfiuritnbsp;muniemus,amp;tutabimur fufhcientibus gentibus,armi$,amp;vidualibus,aliis^5 ne*nbsp;ceiTariis, tam pro conferuatione amp; defenfionecaftrorumamp;munitionum in fe,nbsp;qum ad tenendos campos,amp; defendcndumcircumiacentiacampeftria,contranbsp;^0 quofuis infultus hoftilesoccurrenteSi
Si autem tanta potentia inimicorum irrepfcrir.quod maior viribus gentium noftrarum imperialium foret, nec ab inuafionc finiumregni arcenamp;prohiberi^7rtX;*nbsp;per eafdem genres noftras imperiales pofle vcrifimiliter videreturrextUnc prl-tideputati,pro defenfione illarum partium, cum fuis Bderiis amp; Viribus iuxta dif-poficionem deEpifcopis fa;am,amp; obferuari confuetam hcc no communicatesnbsp;fingulorumComitatuum,proearum partium,vel aliorum cucrras habere cn-tingentium,defenfione,modo fmili deputatorum,fubBandcrioregaliCumBa-ronibus,proceribus,amp;nobilibusdi(3:orumComitatuum,amp;eorumgentibus,pcr tandeniiinbsp;ruodum generalis expeditionisexercitualis,viribus coniundisfupradidos.
Conclufum eft infuper ac ftatutum per noftram Maieftatem,cum Prlatis ac Baronibus,amp; regnicolis noftrisprnotatis,qudtemporevniucrfalisexcrcitus,nbsp;generaliter proclamati, finguli Barones,proccres, amp; nobiles pofleflionati,fecn-dum qutitatcm doroinij ipforum,videlicet,defingulis trigintatribus lobagioni-bus,proprias poflcffiones,amp; terras,more aliorumiobagionum,in poffeflonibus,nbsp;quibus refident,habentibusamp; cenfum colligentibus,munera,feu alia feruitia do*-niinorum,cum aliis lobagionibus (upportantibus vnum,de centum veto tres,amp;nbsp;ficconfequentcrdealiisjquotquothabuerintjde fingulis ccntjfingulostrespha*-tetrarios equeftreSjad minus videlicet arcus,pharetras,gladios,amp; bicccllos habehnbsp;ies,amp;:ad bellandum aptos amp; vtilesjipfimet perfonaliter accedcntes,adquoflibctnbsp;excrcitus regni generales conduccre tcneantur.Hi veto,qui minus qum trigin tanbsp;tres habentlobagiones,lobagionesfuosjquoshabuerint,cumlobagionibusalio*nbsp;rurataliterc5iungere,amp; commcndaretcncantunqudfemperde trigintatribusnbsp;lobagionibus quorumcunqjvnuspharctrarius,modo prmiflbarmatusamp;difpo-nbsp;fitus,adexcrcitusgeneralestranfmittatur.Ctcrideniq} nobiles lobagionibus ca-rcntes,fingularitcr propriis in perfonis,hi vidclicetjqui dominos habere dinofcurtnbsp;tuCjfub quorum nominib. amp; expenfis excrcifuarefolent,cum eorum dominis,aCnbsp;gentibus feu Banderiis:Alij autem huiufmodi dominos non habentcs,de propriisnbsp;eorum pofleffionibus,domibus,amp; expenfis,cum eorum Comitpatochiali(illisnbsp;tarnen exceptis,quos decrepita xtas,viduitas,orphancitas,amp; alterius confimilitetnbsp;4o iinpotcnci caufa neceflaria,vidcantur excufarc)fimiliterprofuafaGultate6on^nbsp;decenter armati,amp; diipofiti, excrcitualiter proficifci teneantur.
Vbi autem duo,velplurcsfratresindiuifi,amp; invnovidu mancntescxtiterint, vno eorum ad huiufmodi generales exercitus ptoficifcente.IIli ver,quiinpro-priis perfonis fub Bandcrio,amp; ftipendio regali, amp; ronum procder e habebuntjnbsp;prxtcr amp; vitra genres fuas,de honoribus,amp; ft i pend iis regalibus,vcBaronum fe-cum fcruientium, amp; exercituarc dcbcntium, nihilominus prxtadum numeruranbsp;exercituum de fuis propriis pofleflonibus,cum Comit fuo parochiali,feu Corai-tibus,fub quo,vel fub quibus poflclfioncs fuxexiftant,cxpediant,amp; cranfmittantnbsp;ad illas partes,amp; pro illo tempore, quibus iidcm Comits parochiales fingulorunjnbsp;Comitatuumdebebuntexercituarc*
Prxtcrea Pratlati, Barones, amp; nobiles regni noftri caftra,frtalitia,amp; mtini-i tioncs habentes,eorum caftellanos,feu alios nobilcs,pro cuftodia huiufmodi fof-talitiorum neceflarios,fimiliter ipfi Baroncs,nobilcs,amp; maioresperfonxfccula-res cora coniugibus amp; domefticis fuis perfonis nobiles pro magiftro cri,amp; alioSnbsp;ad cenftituendum honorem curiarum fuarum deputandi amp; relinquendi habeans
-ocr page 1080-60 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIGISMVNDI REGIS
facultatem:moderat tarnen,amp; tantum noftro ineuitabiliter neceflarias pcrfonas ia huiufmodi feruitiis occupando,amp;relinquendo, amp; proptereacommifTumeft,nbsp;qudin quolibet Comitatuvniuerfitates nobiliueiufdemComitatus couenien-teSjCertum ex eis eligeredebeant de medio in ftatu nobilium, non ex potentioti-bus,quicumiudicib.nobiliuipfiusComitatusnumerum lobagionum quotum-lt;libdPregalium,reginalium,amp; Baronum,ac nobilium inipfoComitatupofleffio-nes habentium,tempore proclamationis exercitusgeneralisfidelitercomputet,nbsp;amp; conferibi faciat,amp;: regiftripar,feucopiam huiufmodiregiftri tradere Comitinbsp;fuo parochiali debeat.
Item,quod quilibet,tam in generali exercitu regnicolarum,quam ad ftipen- lo dia exercituare dcbens,die amp; termino expeditionis exercitualis,cui intcreHede-bebit, aflignatis,abfque omni procraftinatione in loco deputato,cum omnigen-tcfua,cum quaadexercitumiretenetur.conftituatur.
Quicunqueautem ad huiufmodi generales exercitusproficifcidebent,tctn-poreproclamationisamp;inflaurationiseorundjContumaciterire Scproficifcine-glexerint,autmultum tard, terminum amp; locum vniuerfalis conuentionisipfius exercitusprxnotatum ftudiosprtermittentes.cteris exercituantibusfatigatis,nbsp;vel difperfis,feu conflidu bellicofo iam comiflb amp; habito,fuperuenerint,aut tempore venientes ad comparendumeadem ante debitamamp;: finalem expedicionemnbsp;belli,occafione qualibet,coflidunon habito,nofi;ra vel Capitaneoru ipfius exer- zonbsp;citusabfqjlicentiadeeode exercitu temerari recefl'erint: tales expediti minimenbsp;reputentur, fed eorumpoflefliones,q, huiufmodi nonvenientibus,vel tarditate,nbsp;aut temerario difceflu,occupenrur,amp;dehuiufmodi poficffionibus occupatis,nbsp;per noftram Maieftatem,deconfilioPrxlatorum Baronum noftrorum,quidnbsp;agendum fit,delibereiur.
Item, quod exercituantes tempore aeftiuo in villis amp; fegetibus defeenfus fa-cere non debeant,fed in campis vacuis,inquibusfegetespedibuscquorumnon conculcent,ne^ deftruant,vllaqidamnaamp;nocumentainferrepraefumant,nihilnbsp;omnino pra:ter herbas non falcatas,ligna,amp;: aquam,abfquc debito pretio, capien-dum,feuaufercndumprxfumant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
rgt;auaiitim Pretia verb vidualium cuiuflibet generis, tarn pro hominibus,qumcquis ncccflariorum,in quolibet Comitatu,ante aduentumexercituantium,percom-munitatem nobilium eiufdem Comitatus,fecudum fcrtiliorem,vel infertiliorcmnbsp;* euentum temporis amp;:annilimitcntur,moderentur,amp;talitcrordinentur,vt intuitu ipforum exercituantium,pretia vidualium in nulloexcrefcanr,vitraprioremnbsp;curfura,amp;: communem in foris communibus vfitatum,prout cupiditate homi-num fieri confueuit.
Si qui verb contra prxmifTam ordinationem,in villis, amp; in aliislocis modo prxtado prohibit,defeenfus faccrc,autvidualiacuiufcunqi matcrix,abf(]^ pretio ordinato, auferendo,damna irrogareprxfumpferintsextunc homines damna-tijfiue nobiles,fiue ignobiles,ad prxfentiam Comitis parochialis, amp; iudicis nobilium Comitatus illius, inquo huiufmodi defeenfus amp; damna fadaamp;illata excice-nnt,accedcntes,fuperquantitate damnorum,qux fibi illata fore conquefti fue-rintj fi nobiles, per fcjfi verb i^nobilcsfucrint, cum fuo villico,amp;; duobus villicisnbsp;fuis domui f14x ex vtraq;parteproximcconiundis,iuramcntumprftent,ipfi^nbsp;Comites,amp;indices nobilium,fuper huiufmodi damnoamp;iuramto, ipficonque-renti literas eorum tellimoniales tradant,vigore quarum,quam primm ad curiam regiam in prfcntiaiudicum ficiuftitiariorum ipfam curiam iudicantiumac-cefrerit,mox abfqj vlteriori probatione,amp;litiumprotradione,cifdemconque-rentibus,amp;damnificatis,iuxtacontentaliterarumprxdidarum Comitis, amp; iudi- pnbsp;cis nohilium illius Comitatus, in quo huiufmodi damna per quofeunqj exercitu-antes illata fueretquibus quidemlitcris,abfqjvlteriorisprobationisrequifitionc,nbsp;ex vigore prxfentis conftitutionis,plcnadesadhibcatur,expartecuiuflibetda-mnu inferentis omnimodafatisfa^iodamnorum,nccnon cxpenfarum,pro ipfisnbsp;/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnis exquirendis fadaruro,fententialiter fieri decernatur, amp; cum executione
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dbita,
-ocr page 1081-DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i
dbita,finaliccramp;effcdiu,per fcntcnriamiudiciariam,quam Palacinusamp;iudcx Curizpro tempore conftitutus,vel eorum vicarij amp;figilliferi literatori darcamp;:nbsp;profetre tcncancur; Comitibus,amp; vicecomicibus,amp;iudicibiisnobiliumilloruinnbsp;Comitatuum,in quibus ipfi cxercicuantes,qui prraifladamnairrogafle,modonbsp;ante lato comprobati fuerint,pofleffiones,amp; bona habere dinofeuntur,per hu-iufmodi literas fententiales fcribatur,amp; demandetur,quatenus ipfi mox,rece^is nbsp;didis literisfentencialibusjhuiufmodidamnumpafls,ex partcipforumnbsp;damna jnferentium,per ablationes rerum,amp;: bonorum eorundem,amp;; fi necelc fu-crit, poflefiionum occupationes, fuper omnibus,in huiufmodi literis fcntentiali-bus contentis,coram tcftimoQioalicuiuscapituli,veIconuentus,omnimodamamp;nbsp;indilatam fatisfadionemteneanturexhibere,
Qinciinq; autemex huiufmodi excrcituantibus,potentialiter feu vounta-rifucccnfioncs,amp;: combuftioncs,autdepra:dationes villarum amp;poflefiionum, exadiones Ecclefiarum, nobilium, amp; virorum ecclefiafticorum propriam curiam,amp; domorum inuafiones,amp;: deprxdaciones,mulierumvel virginumfpoliatio-ncsjraptus,^^ dehoneftationes,hominum verberaciones,amp; vulnerationcs, ali-os fimiles, amp; maiores, enormes adus potentiahter committere przfumpfe-rintzex tunc,contra tales,prmifib modo amp; ordine in illis Comitatibus,in quibusnbsp;huiufmodi potentionaliter patrata fuerint,inquifita amp; comperta veritate, in fa-*0 do potenti conuincantf, amp;.ex parte eorum,indilata fatisfadio,mQdo fuperisnbsp;dcclarato, per (ententiam iudiciariamirapendenda declaretur,amp;; demandetur,nbsp;aeper Comitsparochiales,amp; indics nobilium ipfiusdelinquentiSjamp;infado nbsp;potenti conuidi, ad ex ecu ti one m earundem fententiarum per occupationesnbsp;pofleflonumjrerum amp; bonorum ablationes,amp; alia in talibus fieri folita,per Pala-tinum, amp; iudicem curi,realitcr,amp; efFcdiuprocedi,lircratoric committaturamp;nbsp;demandetur.In cuius rei memoriam,firmitatemque perpetuam, prxientes con-ceflimus literas nofiras,pcndcntis amp; authcntici figilli noilri noui duplicis,quo,vtnbsp;RexHungari,vtimur,munimineroboratas. Datum Bud,infefl:obeatiGre-gorij Papa:. Anno Domini millefimo quadringentefimo tricefmoquinto,Re*nbsp;5 gnorumnoftrorum anno,Hungariciquadragemoolauo,Romanorumvigefi-mo quinto,Bohemia: dccimo quinto,Imperij verb fecundo.
ALBERTI ILLVSTRISS. QV O N D A M HVNGARI REGIS DECRETVM IN-editum anno Domini i
Nos Albertus Dei gratiaRomanorumRex,fcmpcrAugufius,acHun-gari,Bohemia:, Dalmatia:, Croatia:, amp;c. Rex, amp; Dux Auftrjae, amp;c. Memori 4o commendamus, tenorc prfentium fignificantes, quibus expedit, vniuerfis,nbsp;quod excellentifiimo Principe,domino SigifmundoRomanorum Imperatore,nbsp;ac pra:fati regni Hungaria:, amp;c. Rcge,patrc noftro chariflimo,laudand memoria:,tempore nouiterpra:terito, Deo cJi, cuius nutu humana fragilitas ne-quit obuiare, volente, viam vniuerfa: carnis ingfcdienti,nobifque fauente di-uina clementia,in regimen,amp;: folium ipfius regni Hungarici votige fucceden-tibus,Pra:latorum amp; Baronum,nec nonProccrum, if Nobilium regni nottrinbsp;Hungarici vniuerfitatis identitas ,noftrum regium confpedum adeundo, amp; li-bertates ipfius regni noftri,quibusipfiPra:lati,amp; Barones,ac Nobiles,eorumquenbsp;pra:deceffores,temporibus diuorum Regum,prfertimquc quondam Sereniffi-1'^ mi Principis, domini Lodouici, Regis felicis recordij, prdecefibris noftri fre-tifuere amp; gauifi,in qum plurimis fuis articulis diminutas efierecitantes, Arno-ftram Regiam Serenitatem fuper reformatione flatus didi Regni noftri pre-cibus inftantiis propulfantes, infr^fcriptos articules, amp; in cis contenta, no-flris literis infcri,amp; conferibi facere,approbate,amp; in eifdem feper nos illibatnbsp;Fff
*
-ocr page 1082-ix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ALBERTI REGIS
confcruarc,humilimc fupplicarunt: nos quoque promifimus imm proiuit-timus bona fide, quod arciculos infr fcriptos tenere amp; implere volumus amp; debemus.
De reformatione conietudinum R^gni.
P R M o, quod antiquas Icgcs amp; confuetudines huius regni,amp;libertatcsrc-
gmcolarum.Ecclcfiafticorum amp; feculariuro,cuiuflibec ftatus,ad priorcm fuum modum amp; ftatum, quantum de iurc,amp;: cum honore eorundem Prlatorum,S2nbsp;Baronum,ac Regni nobilium confilioamp;: auxilio ponumus,reducemus,redinte-grabimus,reformabimus^amp; de cztero in eifdem manutencbimus, c. confer*nbsp;uabimus.
De elelione Palatini.
lNsvPER,qud Regia Maicfias Palatinum Regni,antiqua confuetudino regn i noft ri rcq uiren tc,eligat, amp; quod idc m Palatinus ex p ar te r egnicol aru m Re-gi Serenitati,amp; ex parte ipfius Regix Maiefiatis regnicolis iudicium amp; iuftitiainnbsp;facerepoteft,amp; teneaturzquod confilio Prlatorum,amp;: Baronum,ac Regni No*nbsp;biliutn pari voluntate eligatur.
Deipendiaeisj exercitu generali.
Item,quodregia dignitas,pro tuitione Regni,amp; confiniorum,ipfifquc 2.0 conferuatione jhominibus fuis exerciiualibus de fiipendio regali difpoficioaesnbsp;faciat, fic, quod regnicolas ipfi ftipendiati exercituances nonprdencur,cxerci-tus verb generalis regnicolis tarn diu, donee huiuimodi ftipendiati excrcituan-tes aduerfariis refiftere potcrunt.non proclamctur. Vbi autem ipfi exercituan*nbsp;res regnicolas przdati fuerint, tune tales pronuncientur ad inftar aliorum pa-tratorumaluum potentiariorum. Dum verb neccflStatcvrgcntc,cxcrcitutn generalem proclamari contigcrit,tunc Nobiles regni vitra metas,amp; confiniaregainbsp;ex quacunque parte ciufdem regni,inuitimore exercituantium nonducantur,nbsp;antiqua eorum libertate requirente.
Item,quodnouitates,amp;nociuz confuetudines introduftz,abolcantur,amp; de-ftruantur.
Q^od oieia exteris nationihta non conferantur'. quod domini Praiatinbsp;nbsp;nbsp;Barones^homines forenfes
non conferuent,
Deintfift Item alienis,amp; forenfibus hominibusjcuiufcunqucnationisamp;linguagij rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ipfo regno noftro,noncommittemusjncccaftra,fortalitia,me-
aeeretitquot;^ tas,pofleflones,honores,przlaturas,baronias,Comitatus,velquafeunqueEcclc-eanueirt fiafticaSjVcl fccularcs dignitatcs,ad tempus,vel in perpetuum,extraneisamp;forcn-fibus,nifi hominibus Hungaris confercmus:Qudque PrzlatiS: Barones,homi- 40 nes excraneos amp; forenfes non conferuent.
Q prouentus regales folis incolis regni in arendam
conferantur.
ix^u^e tricefimis,lucro Camerz,montanis,vrburis, cuffionibus mo-netarum ,camcris falium.corundmque Comitibus, nec non Marduris,quin-quagefimis , amp; quibufeunque officialibus in arendam , vel adminiftratiue, feu aliter quouis modo , fimiliter hominibus idoneis, coronz Hungariz fup-pofitis , amp; non extraneis, libcram difponendi facultatem , modo confucto,nbsp;habeamus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
De lucro Camerajquinquagematamp;P^ardunnis.
It E M,qubd lucrum Camerz in regno Hungariz,quinquagefimam in partibus Tranftyluanienfibus,ac mardurinas ia regno Sclauoniz,exigi confuetas,exigt; gi,moro
0
-ocr page 1083-DECRETA.
gi.more alias ab antiquo confueto,rcdimendi,amp;: ad ftatum tempore prfati quondam domini Lodouict Regis obfcruacum.
Q^iod domini Praiati nbsp;nbsp;Barones duos dignit at es tenere non point.
iTEMjPrlati c Barones duas dignitates,honores,baroniasjcilicecfecula-rcs, amp; ecclefiafticas, fimul tenere non valean;; nec homo fecularis,(iuc vit ^cle-fialUcus, dignitates ecclefiafticas occupatiu feruate poflt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
De cambiis forenum mercatorum.
It EM, nullus mercatorumrorenfium,amp;extraneorum,cuiufcunq5nationi cxiftant.ad raercand,feuforizand,in medium regni, fed ad loca tempore pr-tadi quondam domini Lodouici Regis,adforizandum,amp;emcndutn,amp;cambi-endum deputata,negotiationesfuasperalt;fturus,moreconfuetoaccedac.
De moneta non immutanda^^ de euione obulorttm. lTEM,qudmonetamauriamp;3rgcnti,in valorcamp;curfu,qiubuspronuncex-iftitjfine confilio Praelatorum,Baronum,amp;regninobiliumnon immutabimus:nbsp;fed cudantur obuli.in eadem lcga,qua ipfi majores denarij cuduntur, quorum ytdeJecret,nbsp;obulorumduovnum inregrumdenarium valeantzEtquodpenc^dominum Ar-chiepifcopumStrigonienfem,amp; Magiftrum Tauernicor, vnus fidlis idoncusnbsp;vir,in probationehuiufmodicuftiomsmonet,auri kilicet amp;argenti,depucctur.
o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De extraneis monetis Jalibu^.
IT E M,monetr,amp; pecuni,3rque(alesftirenics, in regnum nonintroducan-
tur,amp; nec 3cccptcniur,amp; de hoc fiat prouifio elerius.quantum poteft.
Q^od domina R egina oiciolatus [olis incolis regni eonerat. lTEM,qud difpofitiopro ftrenifl'ima Principe, domina Elizabeth Regina,nbsp;amp;ciusftatus honorisconferuatione,ex quo eft haereshuius regni,fiat, vbicunquenbsp;vulrinrcgno:fic tarnen,quod ipfa domina Regina, honores amp; officiolatus fuosnbsp;n extraneis ralienis,fed incolishuiusregni,quibufcunqucmaluerit,conferendi,nbsp;amp; collatos,dum fibi placuerit,ab eifdem,fecundum fuum atbitrium,habeat facul-tatem auferendi.
jq
De captiuisin exercitUitemporepugna erectsdefacultate bellantium dionendi de eijdem.
lTEM,dum inexercitibus, amp; pugnis,feuquibufcunqueRegis cuminimicis
Tegno commictendis,Hungaros aliquos de hoftibuscaptiuare,velaliquidaliud * lucrari contigerit:tunc ipfi Hungari huiulmodi captiuos,amp; lucrum,exceptis no-tabihbus perfonis,vel capitaneis ipforum exercitnuminimicotumRcgiae Maic-ieftatijin captiuos pertinentes, quos nos ab ipfis captiuantibus,prodoniscondi-gnisreciperc valeamus,pro ferctinendi,vel vendendi,autEccltfiis perptua: fer-uitutisiugotradendijamp;donandihabeantfacultatem. *nbsp;deenonibtts metarum regni, Adaieas R^ia conlionbsp;regnicoarum 'vtetur.
Item, quod in dcfcnfionibus amp;: conferuationibus metarum,amp; confinio-rum huius regni,confiliis regnicoarum vtemur.
Q^d honoresjaculares incolis iins regni conerantur.
It E M,honoresfculares,abfq5quolibetconfilio,hominib.iftiJs regniHun-garix,amp; non aduenis,libcrum arbitrium confcrendi,d abeifdem auferendi ha-beamus.
Qjgt;d poeiones orenbus non conerantur: incolis etiamproeruitiiSf
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nonprofgt;ecuniisdonentur.
It E M,pofteffiones,amp; iura po(reflionarta,non forenfibus,fcd benemernis incolis tantum regni,amp; coronx Hungari fubicclis,iuxta eorummrita,amp;oble-quia,amp; non pro pecunia, conferemusPerptuas vero venditiones,velimpigno-ranones lurium rcg31ium,amp;: Cameras,nec cum confilio,neque fine confilio quo-luniwunque facicmus.
Fff if
-ocr page 1084-64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ALBERTI REGIS
It EM,qiidpra:fcriptiones,feu difpoficionesfuper metisamp;graniciebusinter Hungariam Auftnam pris fad,in fuo roboreperdurent:de metis vcr granicicbus inter Hungarian! amp; Morauiam, quicquid deconftioeorundemnbsp;Pratlatorum, Baronum, amp; regni nobilium de iute facere debemus, libenter a-ciemus.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ui^ualium procuratoribui.
IT E M,qud in polleffionibus,amp;: bonis nobilium amp; Ecclefiarum,feu quarum cunq5fecularium,amp;:eccleiafticarumpcrfonarum,violeatasexadionesviduali,nbsp;procurationes hoipitalitat,amp; alias quafcunq; aggrauationes pratter voluntatetnnbsp;inuitantium nofaciemus, necfieri permittemusmecin domibus,amp; inlocisPrx-lacorum,Baronum,amp; aliorum quorumcunqs fecularium,amp;: ecclefiallicarum pernbsp;ronarum,pro tradacibus habendis, amp; aliis quibufcunqj negotiis difponcndis,ipfisnbsp;inuitismorabimur,auteoscxpeniis,vidualibus,curruum farcinarum veduris,nbsp;nunciorum Si familiarium,amp;: quorumcunqs ad nos pertinentiu procuratione,vitra eorum fpontancam voluncatem in aliquograuabimus,ficutabufiue,amp;: contranbsp;voiuntatem eorum,ab antique tempore retrado fieri erat inchoatum.
Deferuitiis exercitualihus Eccleafiicarumperjonarum.
Item, Ecclcfiz,amp;:ccclcfiafticxperfona:a taxis nondiuabufiueintrodudis, iiberx amp; abfolut relinquantur; feruitia tarnen exercitualia more aliasconfuetunbsp;facerc teneancur.
Demaritationibttiliaram regia Afaieflatis.
IT EM, quod de maritationcfiliarum noftrarum agemuscumconfilioPrx-latorum,amp; Baronum,ac nobilium regni noftri Hungarici,nec non cognatorum amp;proximorum,atq;fubditorumregnorum,acducatuumnoftrorum.
Item, quod ecclcfiafiica beneficia vacatura nonfacicmus,nequepermitiegt; tnus perfecutores occupare perfonas.
item,qu0dhabitationemnoftramhicinHungaria,moreaIiorum Regum,fa-eiemus,amp; continuabimus.
Q^d procurt or es reg amp; reginales infede iudiciariafedere non ^oint. nbsp;jo
1T E M.quod procuratorcs Regiat amp; Reginalis Maieftaturo in fede iudiciaria, vna cum iudicantibus federe non poflint,fed interim caufantes,temporc,quo videlicet caufaipforum Regiaeamp;Reginalis Maieftaturo agitutjftarcdebeantJitcrasnbsp;etiam per caufidicos in ipfa fede exhibentcs,per fenonconfpiciant,occtradentnbsp;fiiisroanibusnifimagiftriiudicantiuro.
Q^odl^egiac^ Keginalis Adaieates ratione indebita recaptiuationis iurium poeionariorum in afiimatione conuincdntur^^ de
impetratoribfts iurium regalium,
lTE M,in fado pofteftonuro per Regiaro velReginalem Maieftatem,aut co-ruroprocuratorum talibus,qui per prfensindominiisearundemextiterunt, rccaptiuandar,amp;: iuri regio acquirendarum,quas Regalis fu Reginalis Maieftasnbsp;ire mcdiante vigorc huiuimodi recaptiuationis,fibi appropriate no poflnt,coanbsp;tra tales,qficindebitc,amp;abfqJfUrcimpediti,amp;cxpcfisfatigatifuerint,ipfaMaicft.nbsp;in atftimatiogc talium pofieifion ad inftar alior fimiliafacienti regnicolaruro,nbsp;donuincatur.Et fimiliter fi quipiaaliquaiurapofleflonaria,nomineiurisregij,jpnbsp;feimpetrarent, amp; cade ipfi iuri regio pertinere,com probare non valcrent,in atrti-roatione corundcm.Si veto talcs imptrantes ante decifionem cauf.in fado hu-iufmodi iurium impetratorismotx,fede dominioipforum iurium,acde proucn-tuumeorum perceptioncoccupatiue,fine alioquouis modointromitterent,necnbsp;tandAn iuridice fibi appropriate poffcntjcontra partem lacfam,feulitigantem,Sc nbsp;expenfisfatigatam in fado potcntiar,proutordo iurisrequirit,conuincantur.
Qjd DefOtuSfC^ Comes Cdia^ aiciolatus Hungaris eonfer ant.
IT E M,iuxta requifitionem rcgnicolanim noftroru.nos vn cum eildem ope-rabimur,quodDelpotusRfci,dComcsCili,cztcri^Magnaces,dominia,vi-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delicec
-ocr page 1085-d'eCRETA: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfy
delicet pofTe/ones, caftra, fortalicia, ciui tares, oppida, amp;aliabona,in hocregno Hungarico habentes,amp; tenentesjhuiufmodi caftra,fortalitia,oppida, ciuitates amp;nbsp;poffeffiones,non aduenis amp; forcnfibus,fed H ungaris hominibus pro honore dare debeant.
Item,honores amp; officia noftrallis Hungaris,regnicolis noftris,quibus vlHu rimus,more ab antique confueto,iuxtahuiusregninoftriHungariciconfuetudi-nem,conferemus.
Q^dfolum nobilespoint capriuarij qui in fententia capifali conuincuntur. lTEM,qud nullus nobilium rcgni,proquibufcunqjfaisperquemcunq;,nbsp; prtcr talem,contra quem fententiacapitalis iuridiclatafuerit,poffitdetincri,nbsp;feu quoquo modo captiuari.
Qjppdnobiles dcimasfoluerenonteneantur.
Item, nobiles tamlobagiones habentes,qum non habentes,dcimas darc non teneantur,antiquaeorumlibertaterequirente.
De proclamt a congregatione^qui modus inflitutusuit olim tempore quondam Dn. Sigifmundi B^e^is^^per Dn.Albertum Bp^em renouatus.
yE RVM quiafrequentiqucrelaregnicolarumnoftrorum,imquadampal- rtdedeert-pabili experientia telle,noftrapercepit Celfitudo,qud nonullas nouas poUeffio-^ohumoccupationes,amp;potentiaruma:uumillationes,eofdemregnicolas,inferio res videlicet, potentioribus multipliciter opprirai,amp;grauari,ideovolentesin-foltiis.amp;nouistanteceptationibus,per media opportuna,viamprcludcre;Sta-tuimus,amp; ordinamuSjficut etiam in decreto maiori antefati quondam domini Si-^ifmundi Imperatoris alisPofonijdevnanimiPrlatorum,amp;Baronum,acPrQ-cerum huius regni noftri nobili confilio,aflenfuqjamp; voluntate edito,aperte con-tinetur,qudquandocunq;amp;vbicun^fuerint fad nou pofleffionaria:,ac terrnbsp;rarum occupationes, potentiaria: vadiationes,feu return amp; bonorum ablationes,nbsp;fuccifiones fyluarum,interemptiones,vulneratones,amp; verberationes hominum,nbsp;domorum amp; pofleffionum inuafiones,amp; deprdationes,ac alij fimiles noui alusnbsp;o potentiarijmaiores:extunclfi,acdamnaamp;iniuripaffi,impetratisliteris noftrisnbsp;tegalibusquerimonialibuSjamp;prceptoriis,Comits parochiales,amp;: indices nobilium Comitatusillius,in quo faahuiufmodi patrata extiterinc, accdant, amp; re-
i quirant:qui quidem Comits amp; indices nobili cum teilimonio capituli vel con- :nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entusilli Comitatuideferuirefoliti.vicinis c. cometaneis,acnobilibus cpro
Uincialibus,fub certis pnis,amp; huiufmodi literis noftris regalibus declarandis,in federn eorum iudiciariam,per modum proclamat c5gregationis,partibus quoq^nbsp;litem habentibus conuocatis,ad fidem eorum Deo debitam, fidelitatem nobis amp;nbsp;facra: corona: obferuandam,ta(ftis iamftorum reliquiis prfti t jm,fuper huiufmodi nouis occupationibuspofleffionariis,amp; aliisalibuspotentionariis,plenamamp;nbsp;4o indilatam requirant veritatem; qua requifita amp; inuta,pofl'effiones occupatas au-toritatein haeparte eis attributa,mediante,reftituant eifdem quibus fuerant in-debitoccupatjipfosqjdominioinearund protegant,amp; conferuent. Alia vetonbsp;bona,amp;tvalida potentiaablata,abfqj defedu reddt amp; reftituant.Super fado au-tem potenti in talibus commiflae partes vtrasq5difcuffionem,amp; fegtentiam fina- ^/grAbZnbsp;lem recepturi,ad certum terminum,mediantibuscorum,amp; didi capituli vel con- fa.nbsp;Uentusiitcrisjferiemtotiusfadi exprimentibus,acpropria,amp;poflffionfadumnbsp;huiufmodi atteftantl nomina continentibus,in perfonalem prfentiam noftranlnbsp;regiam,autpalatinalem,feu iudiciscuri trafmittantcvbiabfqj vlterioris termininbsp;amp; litigionarij proccflusobferuationc,amp;:continuatione,etiam partis non venien-o tis abfentia non obftante, nos,veliudex alius, ad quem caufa tranfmiflafuerit,
iuramentum capitis dccernentes, tandem finalem fententiam proferemus, amp; \ai.amp;fra~ tpio fineterminabitur.
Quicunqj autem huiufmodi vicinorum,amp;cometaneorum,acaliorum no- ciojfadecre biliuncomprouincialiatteftationes fieri,de damnisqj Arabians,lxfis,amp;damni- ^ggfr^onnbsp;ficatisatisfadionem impendi no pcrmitterer,eifdem omnino refiftendo: extunc fcrmttfetftnbsp;Fff iij
-ocr page 1086-ALBERTI REGIS
yamp;r/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;talis in illo termino,ad quetn fadum,feucaufa huiufmodi,per Comice, ac capit^
luna,fcu conuentum refcribecur,in fao potentizpronuncietur,fcudcccrnatur
Item, quod quilibct pacratoc nouorum aduum potentiariorum, qui coratn regia Maieftate,aut Palatino,fcu indice curia: noftrx Regix per querulantes per-fonaliter reperietur: in continenti, fne vlla prorogatione,vllaqs caucela inuenta,nbsp;fuper omnibus fibi obiieiendis ipfi querulanci debeatrefpondcre:alioquin contra talcs, tanquam abfentcs,ipfa congregatio generalis decur.
{.fiera et- P AKTES tarnen licigantiumquandocunqivoluerint,abfq;requifitione iu-
lt;^*cis,amp;onercfolutionisbyrzagiorum,libcramconcordandihabeantfacultatera,
quemadmodum antiqua amp; laudabilis regni noftriconfuecudohuiufmodicon-cordiam, in quibufeunque fadis pnicentialibus, aliis librfaciendam didac amp;confcntit.
Redemptionesautemlitcrarum,amp;addudionesteftimonior capitularium, feuconuentualium,amp;; qualiter,aut quomodo falfx vix tributorum euftodiantur,nbsp;in codera ftacu,quo in ipfo decreco domini Sigifmundi Imperatoris c Regis connbsp;tinentur, relinquantur.
gatio non datur,in tribus terminis,feu odauis finaliter in iudicio ccludantur,^ videlicet,quod duas euocationesprcedentes, trina forenfis proclamatio fubfe-quatur. Infadis autcm,feurcquiftionibus quarumcunqjpoflcifionum,finalitefnbsp;duabus euocationibus,amp; trineforenfi proclamatione proceden ti pars aduerfa re-fpondere teneatunKali modo:Qud fi aliqualitcraliainftrutncnta apud fc haberenbsp;afTcrucritjtunc femel finconcrc,binisautcmvicibus,cumoneribusiudiciorutn, 40nbsp;abfque confulentia vlterioris prorogationis,cxhibere tcncatur: autfiadprimuinnbsp;terminumexhibitionisnonvcncrit,tuncetiamduotermini;amp;: fi ad fccundunonbsp;vcncrit,tunc vnus terminus compleatur,cauiaqi infadopofleflonariomotajfi^nbsp;nemfortiaturefFediuum. *
Q^id dixeritinrttmenta apud manus alinas exiere.
Si vetoparsaducrfafualitcraliainftrumencaapudmanusalienashaberi af-feruerit, tandem pro requifitione huiufmodi fuorum literalium inftrumentorum vnus annus afl5gnetur,vt contra aduerfarium in fadoipforum inftrumentorum
terminus compleatur:fie,quod elapfo ipfoanno,inprimoterminoiuridicafl-
gnato,dida inftrumenta fua exhibeat; vcl fi cxhiberenoller,autnonpoflcc,tunc P abiq; vlterioriprorogationc ipfa caufa fimiliter finem fortiatur effediuum.
pluresuerint in cauam attrali^ quidam ex eis ahfentes fuerint.
SI veto in aceufatione alicuiuspoflefionis,tres,vcl quatuor,aut quinlt;5,fiuc plures perfonjVnius tarnen amp; eiufd generationis,in caufam fuerint actradi:tuncnbsp;inabfcntia,amp;:n^cnientis vnius,velduoruni aut plurium,aut fi ex ipfis vnus,vel
-ocr page 1087-DECRETA? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67
duo aut plu res in exercitu,fiucinconferuatione confin iorum, feu caftri,vel aliis quibufcunqj feruitiis regalibus fucrintconftituti,tunc ratione bor caufa in fadonbsp;talis poffeflonis m eta vllatenusjprogari poflic, fed in cad caufa eu m vno vel plu-ribus eorund in propriis refidentibus,terminus legitimus fimilitercompleatur.nbsp;Q^id omnes in exercituuerint.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Vbi autem omnes huiufmodi in caufam attrados,nullo penituseorum in propriis remanente,in notabilibus regni,vel regiisferuitiisoccuparicontigeritjnbsp;extune caufa ipfa,dempto fado proclamat congregationis generalis,ad vlterio*nbsp;rem terminum,morcalias confueto,potcritprorogari.
De pcenis inter eccleaicoi amp;culares impotif.
Item, quxcunqj ceclefiaftica perfona aliquem nobilem in prxfentia cuiuf-cqj iudicis ordinarij citauerit,vel euocauerit,amp; idem nobilis cotra ipfam per* fonam eccleladicam ordineiudiciarioin fenrentiaconuidusfuerir,tuncgrauanbsp;mina maiora incurrerc non poffit idem nobilis,nifi homagiu fuum,fcilicet emennbsp;d capitis fui preciofi,co modo cutiipfaeccleaica perfona,amp; de damnis tarnnbsp;ex parteecclcfafticarum,qumfeculariumperfonarum,iudcx damnum patien-ti fatisfadionem impendereteneatur.
Deunerthta hominum intereHorum^ejuod^rchidiaconi nullam
ao nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lutionem recipere 'valeant.
IT E M,decreuimus,prout etiam per certos prdcccflbrcs noftros Reges de-cretum fuifle intelleximus.quod pro funcrib. hominum per aliquem vcl aliquos interemptorum.Archidiaconi feu Plebani parochiales,prouthucufquedcmalanbsp;eonfuetudine fuit obferuatum,nullam folutionem pecuniariam recipere vaicat,nbsp;atquepoffint.
Nos itaqi huiufmodi pctitionibusPrxlatorum,Baronum,nobilium acregni-Colarum noftroru aures exaudibiles rgis cum fauore inclinantes,fupradidos ar* ticulos, quoad omnes fuas cotinentias,amp; claufulas.mera noftra autoritre, amp;: po-teftatisplcnitudine,cx certanoftrMaieftatisfentcntia,necnondecofenfu amp;be-
Jo neplacito praefatx dominx Elizabeth Reginx,confortis noftrx prxdidx,przfen tib.litcris noftris inferi fecimus,ipfos Prxlatos.Barones,nobiles, regnicolas no-ftros,prxmiifis libcrtatibus in cifdem articulis fupcrius cxprenis,perenniter frui-turos,amp; gauifuros comitten: Adiecimus prxterea,ac noftro ac poteftate dominxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Regin confortis noftr nominibus fpondemus:quidd mcmoratos regnicolas no ftros,amp;totum regnum noftrum,in quibufeunq; eorum neceffitatibus no defere-mus:fed fidelitcr,amp; toto pofle noftro,pariter cum eifdem ipfum regnum,ac prx-aflertos omnes regnicolas noftros,ab omnib. xmulis defenf3bimus,ac in cundisnbsp;tarn prxmillisjqum etiam in aliis ngulis bonis,amp;laudabilibus,aciuftis antiquisnbsp;confuetudinibus corum,amp; regni noftri Hungarici prxdidi,inuiolabiliter femper
4o amp;:vbitp tenebimus.amp;conferuabimuscifediue. Quicunqs autem hominum,cu-iufcunqjftatusamp;conditioniscxiftant,hzc ipf3,qu in fuperioribus continentur, quauisfcilicetoccafioncimpugnarcmolircntur:contraomnes,amp;quoflibet tales,nbsp;ad eorum proteruiam doraandamamp; compefeendgm pariter,turn eifdem regni-colis noftriSjproutamp;ipfi omnes vniuerfaliter id ipfum fefadurosfp^onderunr,nbsp;opcrabiraur,totoq} polTe prfentium literarum noftrarum,quibusfMretum gilnbsp;lum noftrum,quo vt Rex Hungaricus vtimur,eft appenfum vigore amp; teftimonionbsp;mediantc. Datum Budzferiafexta,proxima ante feftumfandzTrinitatis, Annonbsp;Domini millcfimoquadringcntefimotricefimo nono.
0 LADISLAVS DEI GRATIA HVNGARI, BOHEMI, D A L M A T I , CROATI, amp;C.nbsp;i^i^uriceqjnbsp;nbsp;nbsp;Stii^a Dux,nec non Mar chia
Morauiae, i jf. y 4,
FID E L1B V s noftris vniuerfis, Przlatis, Baronibus, NobiUbus, amp; altcrius
Fff iiij
-ocr page 1088-(JS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LADISLAI REGIS
cuiufuis ftatus amp; conditionis hotninib.poflefonats,in Comitatu Peftliienf con-exiftentibus,falutcm,amp;gratiam.Crebrarum acdud inualefcentium nouitatumnobiliumhotninumfidcdignorumhuius rcgni noftriHungariae peri-cula formidatium patefadione edodi fumus luculenter:quomodo perfidiflrausnbsp;4mf!6ratorTurcarum potentiflmapaganorumGoadiuuationefolitomultiplica-ta in finaleexterminiumfirma intentionc machinatur,hocregnumnoftrHun-garia: fbintrare.Proinde nos vigili aduertentia in animo reuoluentes,ne velutnbsp;olim hocregnum noftrum HungariexTartarorum inu'afione improuifa,inad-uerten tia regnicolarum,in flebilem ruinam fuerat pofitum,amp; iri prfentiarum in-euitabilicurfiididiImperatorisTurcorum,amp;campeftri cumconflitu indifpo- ionbsp;fitifquod Deusauertatjnos cotingat periclitari,amp; totius huius regni machina,fa-cra religione Chriftianaimbuta,penitus diruatur,quemadmodm etiam in pro-ximisdiebuseuoIutisexemplariintuituciuitatiCftancinopoIitanpereundemnbsp;ImperatoremTurcor illatum fore iamexpcrti fumus manifeft.Ea propter pr-diifideles noftri Prxlati,Barones,nobilesamp;proceres didi regni nofiri Hungarian, vn cum certis eledis nobilibus hominibus fingulorum Comitacu eiufdcmnbsp;regni noftri,quibus per alias literas noftras nuper fuper inde dederamus in mandanbsp;tiSjinhacciuitatc noftra vndecim his diebuscongrcgati,fupereoqualiterhuiuf-modiipfiusImperatorisTurcoruminuafio rcftolland valeret tutiuseuitarcvni-formem habentes tradatum amp;deliberationem,nos cum eifdem validam expedi- lOnbsp;tionem exercitualem,ad natalem patriam noftram, Altiflmo propitio,defenden-dam aducrfus paganorum infultus,decreuimus inftaurandum, pracfcntibus literisnbsp;noftris, fub certorum articulorum inclufionibus fubnotandis veftris fidelitatibusnbsp;notificandum, videlicet, quod primum fpedabilem amp; magnificum loannem denbsp;Hunijad,perpetu Comitem Biftricienfem,infra prfentis intcgri reuolutionemnbsp;anni, capitaneum generalem inftituimus huius exercitus noftri inftaurandi.
Item,domini Archicpifcopi, Prcpofiti,Epifcopi amp; CapituIa,acAbbatcs,amp;J alij dignitates amp; honores Ecclefiafticos maiores tcnentes, quemadmodum tempore quondam domini Sigifmundilmperatoris amp; Regis,aui noftri,confueti fue-runtjCum ipforum Banderiis,ac numerolancearumexercituare teneanturutavi- jonbsp;delicet,qud quantumcunqs ecclefiarum,feu perfonarum ccclefiafticarum pro-utusper iniraicoscxtitiflent minorati,iuxta limitationem cledorumhominuranbsp;prditlorum,etiam huiufmodi excrcituatio eardem ecclefiarum,feu perfonarunbsp;ecclefiafticarum, cum tanto Hefedu minoretur:qud etiam aliperfonz eccle-fiaftic, dignitates amp;: honores ecclefiafticos minores tenentcs,quorum nominanbsp;in regiftro noftro exercituationis fcripta nonexiftunt,fecundumconfcicntiamnbsp;limitationum eledorum hominprdidorum,iuxtaquantitatemproucntuumnbsp;earundem perfonarum ecclefafticarum,cxercere teneantur.
Item,in quibuflibet Comitatib. tot probi amp; fide digni homines potiores per communitatem nobiliumeorundem Comitatuumeligtur,quot in eifdem Co-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
mitatibus inde nobiliumhabcntur,qui vncum eifdem iudicibusnobiliumCo-mitatuSjin quo connumcratio fieri debebic,pra:ftitisiuramentis per cofdem,connu meratisqj portibus Iobagi8nibus,ad rationemamp;numerumlucriCamerfa-ciendum,de^entumportislobagionalibus,tamecclefiafticaru,qumfccu!arium perfonar,quatuor quits pharetrarij,amp; duo peditcs fmiliterpharetras,ac cly-peos,amp;: cufpides habentes,ad exercituandum hac vice tantum,amp; vfqj ad metas Sinbsp;termines regni noftri Hungarici,amp; non vlterius difponant, ac in quolibet Comitatu,per eandem vniuerfitatem nobilium, medio ipforum vnus idoneus condu-dor belli illius Comitatus eligatur,qui cum eifdem hominibus exercituantiumnbsp;conuTneratus penes Capitaneum exercitus temporedebitoaccedere teneantur.nbsp;Vniuerfi etiam nobiles regni noftrilobagiones non habcntes,pcrfingula capita,nbsp;aut cum dominisipforum,iuxta limitationem didorum eledorum hominum,te-neantur exercituare.Et qui cquefter,vel pedefter proficifei debeant, vel qui pro-pterpaupertatem,fenium,velinfirmitatcexerGituaren5poffint,iidem eledi homines difcernatamp; difponant.Pro perfonis veto filiorumMagnatum paruuloru,nbsp;homines
-ocr page 1089-DECRETA.
feruatione talis callri fufficientes fore iudicauerint eledi hominesdeputatalij perfonaliter debebunt exercituare.
Item,in domibus notabilium nobilium,vnus nobilis pro prouiforc Curi pof-fit remanerCjita tarnen,quod quicunqj modoprsemiflbremanferiint,teneantuf 0 homines fuos cxercituantes connumeratos tranfmittere.ex nobilibus Vero, amp;nbsp;aliis minoribus, filios, aut fratres indiuifoshabcntes,fuHciatvnumadexcrciiuninbsp;proficifci.antiqua confuctudinc obferuata.
Item,quod lobagiones cxercituantes nobilium in pluribus ComittibuS pof-feflones habentes,eledihominesconnumeratorestalium Comitatuum erga penes dominos ipforum in ilium Comitatum,vbi taies domini eorum redtianinbsp;feccrint,perfonalem tranfmittantjquiquidcm nobiles,fcudomini,cumtahb.ho-minibus eorum cxerci tuarcfivolucrintjfubBanderiodominorum ipforum accdant,amp; proficifcantur.qui etiam rationem de numero,amp; perfonis talium fuorumnbsp;cxercituantium,gencrali Capitaneo darc,amp; de eifdem reipondere tenebuntur.
o ltcm,quilibetexcrcituans,tam maior,qum minor, teneatur in propriis ex-ps tam in eundo,ftando,amp; redeundo, proficifci,nullusqi audeat aliquas rcs.vel vidualia,abfqj competentifolutione,rccipere.Si quiautem violter inaliquibusnbsp;locis aliquas rcs,velvidualiareceperint,dudorexcrcitustalisComitatuseX partenbsp;damnifcantis teneatur impenderefatisfadionem indilatam.Et fi ipfe damnifi-cans,vndefatisfaceret,nonhaberct,caputciufdeminmagnisdamnificatodebeat
nare pro dudorc belli Comitatus prxnotati.Quod fi talisdudor belli facere
non poflet propter perfonx talis damnificantis maiontatem,auiiet fuperinde Ca-pitaneum generalem, qui teneatur damnificato fatisfacerc. alioquin damnum paflus,valcat damna fua, iure mediantc,acquirere,fecundum contenta decretnbsp;dominorum Prxlatorum amp; Baronum.
Itcm,omncs liberx ciuitates,tam noftr regales,^: reginlc5,qum dominorum Defpoti amp; Comitis Cili,aut aliorum Magnatum,ncc non totum regn no-ftrum SclauoniXjdequibuslucrum Camctnoftrfolui non confueuifient,modo prmiffo, connumerari debeant, amp; fimiliter Philifti,Comanij, Wolaij, Tartarij connumerati debeant exercituare.
Item,omBcscclebrationcsodauarum,amp;:iudicioru,tamccclefiaftici,qfecu-Iarcs,vfqjdefcenfumexcrcitusnoftri,in proximo cfurgcnteccflaredebet.Poft defeenfum veto prfcntisexercitus,autfi huiufmodicxercituslcuarindebuefit,nbsp;os olaujfigntcrfcftibeatiGcorgij immediate fcqucntisvfcfincclebrentur.
Quod^ lobagiones quorumcunqj vfque adfcitura fandi Martiniproxim alFuturijOullo modo hinc inde dcducantur,morcntun
Difpofuimusinfuper,qudquicunquctam Prxlatorum,c Baronum,viro-umq5 Ecclcfiafticorum,Magnatum,nec non ^obilium,amp;pofleflonatorum hominum,prxdidam difpofitioncm amp; ordinationem in toto vel in parte bferua-re velimplerc nollet,autnon curaret.Extunc taies didi eledi connuAeratorcs innbsp;CO mox admonere debeant,vt per defedum huiufmodi non perfedionis,difpofi-fioniSjamp;ordinationisprdidorum,pro quolibet equitc,fedecimflorGnosuri,amp;;nbsp;pro quolibet pedite,io.flor.auri,vfqj quintumdecimum dicm, die admonitionis
-ocr page 1090-LADISLAI REGIS DECRETA.
7
Quodqj praemifla difpoficio cxercitualis ad aliquam pecuniariam folutio-ncm nullatenus,amp; per nullum modum,per quempiatn conuertafur:quodfiper aliquem fadum fuerir,pnam fententi capitalis incurrar ipfo fado.
Icem,exercKuantesilli,q fcilicetdcexercitufurdu recedunt,fnobilesfuc-rintjpoffeffiones ipforuroamittant:fi vero ignobiles,pneapicalifubiaceant:amp; Winflhtcrillijqui dominis illor difpofitionem habuerunt, vel pecuniam eor Icuanbsp;ucrunt,cum eifdemq; proficifei noluerunt,eandemfuftincc capitalempnam.
Prtcrea,quia prmiflam difpofitionem exercitualem contra antiquacon-fuctudinemamp; libertatemtam Ecclefiafticarumperfonar,qumetiamalioruni regnicolarumnoftrorum,maiorumamp;minor,propterpra:lentis validifiimi belli xonbsp;apparatus,didi Imperaroris Turcorum in huius regni inuafionem(quod Deusnbsp;aucrtatjfacicndum pro eiufdem regni notabilis fcilicct filij regij,amp;: pattia: paternanbsp;dcfcnfineamp;conferuationeinprfentiarijleuareoportuit,amp;: promulgare; Ideonbsp;nos,amp;ip PrlatijBaroneSjCacteriqj nobilesamp;proceres didi regni noftri fpon-dcmus,amp; fide noftraChriftiana prfi:ita,etiam cum noftri,amp; ipforum Pratlatoru,nbsp;amp;Baronum figillorumimpreffionisroborationej)mittimus,amp; pollicerounquodnbsp;modoamp;deincepsnullo vnquam tempore,taleminconfuetara exercituationemnbsp;promulgabimus,amp;faciemus,neqjipfi facient,amp;jpmulgabunt,fedram nos,qumnbsp;ipfiPrlati,Barones amp; proceresregni noftri,penesdidamantiquam confuetudi-nemcxcrcituationisfempcrpermanebimusjamp;ipfi permanebunt.
mus,vtPrlati,eIedi homines in fingulis Comitatibus.vn cum iudicibus nobi-lium,omnibus querulantibus teneantur fupcrquibufcun^fadispotcntiariis,amp; etiam polTeffionum occupationibus ex parte in caufam attradorum,habitapriusnbsp;fuperindediligtiinquifitionejcompertaqjfufficienti reiveritate,abfq5dihtione^nbsp;amp; terminorum prorogatione,indiciumamp;:iuftitiamquerulantibus teneantur ex-hibere:Comesqj parochialisiushuiufmodiiudiciorummodopramiflbfaciendunbsp;tencatur fatisfadionem indilatam amp;plcnariam ex parte huiufmodi incaufamat-tradorum lfis miniftrare. Quod fi ipfe Cornes parochialis ex quacunqjcaufafa-ccrenollct.extuctalisCornesparochialishonorefuopriuetur,caufa^ huiufmo- 3^nbsp;di,modoprxtado,adiudicata in curiam noftra regiam,per codem indices,tranf-mittatur; vbi in pnmis odauis celebrandis,fine conclufione abflt;^ vlla prorogatio-ne vlteriori terminetur.vbi ipfe Comes,vel vicecomes praemifla patran in eo vcnbsp;ipfi inprimadicfedisiudiciari fupertalis modinouisadibuspotentiariis,damnsnbsp;atqs iniuriis,lfis amp; damnificatis omnimodam impendere debeant fatisfadionemnbsp;admonet.qui fi id facere reeufauerint,tune ipfi eledi amp; indicsnobilium (ericranbsp;huiufmodi non fatisfadorum,in literis eorum conferibi facere,amp; ad primas oda-uastunccelebrandas tranfmittere,iudex ordinarius odauis in eifdem contra taies Comits amp; vicccomites literas fententiales Izfis amp; damnificatis dare,amp;; eandcnbsp;cxccutionemdebeant,amp; teneantur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
Quocirca fidelitati vcftr przcipimus,amp;mandamus,quatenusmox,poft$ prztadi homines eledi didi Comitatus Peftienfis,hc Budz in prfentiarcon-ftituti,hincveftri in medium cum przfentibusreuertentur,amp;peruenerint,adlo-c fedis veftrz iudiciariae vniurfaliter congregati,iuxta cotenta przfenti difpofi*nbsp;tionumnoft|^r,vncumdidisPrzlat!S,amp;Baropib.amp;elcdishominibus,pervosnbsp;deputatis, cterisqj nobilib.amp; procehbus didi regni noftri in fuperiorib.articula-tim confcriptar.vos cum celeritate more cxercituantiu,tam expedite difponatisnbsp;amp;appromptuetis,vt dum,amp; qprimroannotatusCornes loan.generalisCapita-neusexercitus noftri pnominativobisfcripferitnn continent! cum apparatuexer-cituali fulcitipruiodudore,belli ipfius omitatus,vndemodoptado,Ynufnde Pnbsp;mcdioeligendo,adloca,q idem Capitaneusnofter generalis duxeritnotificda,adnbsp;refiftend prdidor inimicorum noftror infultibus proficifei valeatis-.aliud fiibnbsp;pnisprzdidis,amp;: noftrindignationis,faere noaufuri in prxmifls.Datum Budas in feftoconuerfionisbeati Pauli Apoftoli, Anno Domini I 4 f 4.
-ocr page 1091-71
MATTHI REGIS HVNGARI CONFIA
MATIO SANCTIONIS REGIS ANDRE tempore coronationii^anno Domini i
Matthias Dei gratiaHungaria,Dalmati,Croatiar, Ratni, Seiw'Xe GaIlici,Lodomcriaf,Comania:,Bulgariq5 Rex,vniuerfs Chnfti fidelibus,pr-fentibus paritcr,amp;futurispraefentiumnoticiamhabituris,falurem in omni fal-Uatorc.Cm laudabiliSjfelixqs ft refpublca ilia,in qua bene inftituiac leges domi-nanturidecctigitur Reges amp; Principes,in quorum cnanib.populorum vrbiumqsnbsp;0 ius eft,non modo armis populum fibi crcditum fortiter tueri,(ed etiam in iuribusnbsp;libertatis,amp; conftitutionibus vtilibus conferuarc. Proinde ad vniuerforum noti-ciam,harum ferie.volumus perucnirc,q, Prlati,amp;: Barones regni noftri,ac nobi -lcsproccres,qui adcondudcndumin ncgotiis regni noftri,in congregationege-ncrali,quam his diebus ^felicieoronatione noftrain Albaregalicelebrauimus,nbsp;deputati fucrant; accedendo noRrum regium in confpedum,necefitatibus illis,nbsp;quibushocrcgnumnoftramp;nuncvrgeretur,per omnia declaratis:Exhibucruntnbsp;nobis qudam priuilegia, qudam excellcntiffimorum Principum, dominorum,nbsp;Lodouici Regis Hung3riac,acSigifmundiImperatoris Romanorum,amp;fmilitcrnbsp;Regis Hungarijamp;c.prxdeceirorum noftrorfelicium rccordationum,decretanbsp;amp;:inftitutaeorundemamp; dii regni noftri continentia,acinfuperquofdam articu-los,quos ipf Prxlati, Barones, amp;nobilcs noftri regni inpracdiiftacongrcgationenbsp;pro commun! vtilitate 6e. pace denuo fecifTennSupplicantes vnanimiter maiefta-ti noftr,vt eadem amp; cofdem acceptare,amp; approbate,ac d verbo ad verb tranf-imi facere,amp;: fmiliter cum libettatibus amp; inftitutionibus in eifdem confer!*nbsp;ptis,amp; etiam fmiliter cum decreto quondam potentiflimi domini Andre Regis,nbsp;peripfum dominumLodouicum inhuiufmodi fuopriuilegioconfrmato,autonbsp;riiate noftra regia innouando,pro vtilitate regni noftri perpetuo duratura amp; vali-tura ftabilire amp; confirmare,amp; confirmata obferuarc dignaremur : quor quidemnbsp;priuilcgiorum,vnius fcilicet,di(i domini Lodouici Regis,tnor talis eft.
DECRETVM QVONDAM LODOVICI I.
REGIS EDITVM ANNO DOMINI
5 I. Dhiit I s Z.
Lonovicvs DeigratiaHungari,Dalmatia:,Croatia?,Ramix,Scrui,Gal-lici, Lodomeria:,Comani,Bulgariq5 Rcx,Princeps Salcrnitanus,amp; montis fanlt;fti AngeliDominus:omnibusChriftifdelibus,pra:fentibuspariter,amp;futuris,nbsp;prfentium noticiamhabituris,Salutcm in eo,quiRegibusdatfa!utcm,aGfliciter regnate,vi(ftoriostriumpharc.Thronus amp; pottiaregalis Tignitatistunc di-nofciturroborari,cm fubditorquietiamp; tranquillitati prouida fufpedionepro-uidetur; ipfisqs digno remunerationis brauio in libettatibus Iargiendo,im etiamnbsp;per alios Reges pia confderationc inftitutis, f cum fouendisteftimonio conft'nbsp;mationibusliberaliterrefpondctur.Namturnobferiiantiafideifu,trabens origi- non tonr-nem dbitarationisamp;naturxlegibus,ftabilispcrfcuerat,GumbeneuolentiaPrin-cipis in fuos oftenfa regnicolas.fcfempercoalefcit infubditos,vtniuvitzfufto-cetur igniculus,in corpore vigor fidei non lentefcit. Ea propter ad vniuerforumnbsp;noticiam harum ferie ?olumuspcruenire,qudBaronum,necnonprocerumamp;:nbsp;nobilium regni noftri ctus,amp; vniuerftatis idcmitas,noftrum regi confpedumnbsp;adcundo,fidelitatibus fuis,amp;: fidelium feruitiorum praeclaris mcritis,in cunds no-ftrisamp;regninoftrinegotiis,proiperisamp;aduerfs,cum fummofidelitatisftud1b,amp;nbsp;votiua diligentia noftrx Maieftati cxhibitis,amp; irapenscdeclaratis,amp;noftraminnbsp;memoriam reuocatisjexhibueruntnobisquafdamliteraspriuilegiales llluftrifli-miPrincipis domini Andrextertij Bel Regis filij,olim inclyti Regis Hungari,nbsp;aui,amp; prdeccflbris noftri,piac recordationis, aurea bulla roboratas,libertatcs^nbsp;ipforum per faniffiroum Stephanum Hungaricz gentis Regent Apoftolum,
-ocr page 1092-74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICHAELIS 'ZYLAGII
. vt prxdiae liter declarabant,ipfisinftitutas,innouandas confirtnandas tenons fubfcqucntisjfupplicantes vnanimiter,amp; conformicer noftre humiliter Maie-ftatijVt ipfas acceptantes,ratifieantes approbantes,prfentibus de verbo ad verbum tranfliimi facientesjfimiliter cum omnibus libertatibus eorundem ineifdem CJ^eflis.cxceptofolummodo vnoarticuloinfubfequenti declaradojConfirroa-re,amp; eafdem hbertates in ditis Uteris cxpreflas,ex regi benignitatis dementia,nbsp;autoritre Regia innouando,ipfos in eifdem pcrennitcr fruituros,amp; gauifuros,li-terisnoftris priuilegialibusmediantibusftabiliredignaremur.Qi^rum tenor fu-pr in Andrea Rege,pag. jy.
SEQVITVR DECRET VM C^V ONDAM Michaelis Zylagii de horogzegnbsp;olim gubernatorisregni H.nngaria^editum i y S.
Nos Michael Zylagij de Horogzeg,nomine amp; in perfona fercniffimi Princi-pisamp;: Domini,dominiMatthi Dei gratia Hungan,Dalmatie,Croati,amp;c.elc-di Regis,gubernato r in eifdem regnis cftitutus,Memores commendamus prac-fentibus,qud nobis vnacumdominis Pra:latis,Baronibus,nobiIibusamp;proceri-bus regni Hungari vniuers,circa fcftum Circumcifionis Domini proximcpr* tericuminhancciuitatemnoftraPefthienfemcouenicntibusamp;: proficifcentibus,nbsp;ordinationibus, quae pro confcruanda pace,amp; ft3tu,vtilitateq5 amp; commodo prx-tadorum regnorum,amp; partium eis fubiedarum,opportun amp; perutiles videban*nbsp;tur tradandx,relidis fopitisqj fedatis omnibus amp; fingulisg\verris,amp; difceflio-nibus in alterutrum pr^uiis rationibus cxortis amp; fufcitatis,inter alia qu hinc indenbsp;cocorditer expedita funt,praefati dom ini Praelati,Barones,nobilcs amp; proceres vni-uerfi exhibuerunt nobisconcorditeramp;prasfcntaruntarticulosinfrfcriptos,pc-tentcs amp; defiderantes,vteosamp;in eifdem contenta,rata habere,admittcre,acnbsp;nos ac prxfatum dominii noftrum Matthiam eledum Regem conferuaturos peC'nbsp;mittete dignaremur; quorum quidem articulorum tenor fcquiturin hc verba*nbsp;bona tarn Eccleafiica cjudm fecularia d mbits annisantealis lt;^ccn-pata 'vqi ad quindecim diesfub qinafali potentialis remittantur.
Item primo,qgt; omncsEcclefi occupt amp; pofleflones amp; bona carundem,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac Prl3toramp; Baronum amp;nobili pofleffiones amp; portiones poflclonari fimili-
ter occupt,tempore fcilicet quo no fucrunt odau iudicialiter celebrat,hoc eft, tribus annis,vel citra,remittantur,vfqj adquindecim diesjita quod occupatio tabs probetur perattcftationes vicinorum amp;commetaneoru,ac nobilium pronbsp;uinrialium,prout confuetum eft in proclamata congregatione. Et ft occupata rc-mitterenoluerin^extunc finevlterioriproccfluconuincantur in fado potentiaf,nbsp;amp; dominusgubernatorpoflit occuparifacerepoflcGones,amp; talisbonaconuidii 4nbsp;amp;propriam perfonam eiufdem captiuare.
Q^d e^^ia Maie fl as de fuis prouentibus exercituare teneatur^alio--quin etiam Banderati^^ demum Nobilesq^ infurg^nt.
It EM,quod dominus Rex contra omncsamp;quoftibetinimicosamp;huius regni deuaftatorA hocregnu Hungari de prouentibus fuis regalibus protegere amp;: de-fenfare teneatunita videlicet,quod ft idem dominus Rex infulribus ipforum ini-micorum huius regni cum ipfis prouentibus protegere nonpoflct,fcunonvale-ret,extunc Prlati amp; Barones, cteriqj viri Ecclefiaftici huius rcgni,Banderia,fcunbsp;genres ipforujiuxtalimitationesdiuorum Regumhuiusregni in hac parte fadas,nbsp;leuaj^ amp; infurgeredebcantamp;tcneantur.Si autemcumeifdemetiamipfisinimi- nbsp;cis refiftcre non poflenr,extuncvniuerfi nobiles,amp; alterius cuiufuis ftatus poflef-fionarij homines, excrcituantium morc,prout aliorum Regum Hungaricorutnnbsp;temporibusfuit.procedcrc amp;permanert teneantur.
Item,quoddcomnibusillationibusd3mnorumamp;iniunarum,amp;aliorumma-loru generibus, fefto beat Katharin Virginis in anno Domini raillcfimo qua-
-ocr page 1093-DECRETA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7,
dringcntefimo quinquagcfimo fexto prxterito,vflt;f, hc tempora,per quofcunqj patratorumamp;cominiflbrum,iuxcaordinationem conclufioncm Pra:lacorum,nbsp;amp; Baronum ac regnicolarum huius regni Hungari pridem in generali congre-gatione hcBud fa:a,in Comitatu quolibet indicium amp; iuftitia celebrari tenea-tur; hoc effet contra libertacem Rcgiam,amp;: Palatinale officium. Igitur idipiumnbsp;pcrmaneatinantiquaconfuttudinc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
quatuor oHauan^ulis annis celebrentur.
It EM, qudipf quatuor olauae fingulisannis celebrari tencantur,amp; nun-quam pro aliqua ardua caufa dimittantur,cxceptQ,quandoeritgcncralisexcrci-tus,amp; nulla alia cauiprorogetur.
Qj^dnunquam alloua taxapetatur.
lTEM,qud nunquam dominusnofterRcXjamp;neqjdominusMichaelZy-gubernator huius regni,proquaCunq5 Caufa,feu negoti.s quibuiuis ardiffi-mis, aliquam taxam,feu folutionem p,ecuniariara,perlobagnesregniolgrum, feu alios nobiles petere valeat atque poffit.
Q^d 'vniuerfaortalitia admonitionem nobilium ina quindecim dies di- , ruanturlub nota infidelitatis-^nec retineri 'valeat nijt cum liternbsp;capituliyVel conuentus,ac iudic nobilium.
I TE M,quod vniuerfa fortalitia feu caftella per quofcunquein quibufuis Co-niitatibuscredaamp; conftruda,cx quibus fpolia amp; deprdationes committun-tur,diruantur,exceptisquae ad vtilitatem ipfius Comitatusfunt,rcm3ncant:ita qud (i aliqui moniti per nobiles illiusComitatus in fedeiudiciaria infra quin-decim dies non diruerent, extune talcs notaminfidelitati$incurranteofao,amp;:nbsp;dominus Rx vel gubernator, talcs vt infidles punire valeat:Et quodcunq; for-tahtium in aliquo Comitaturemancredebebdt,extune talcfoftalitium vigoreamp;nbsp;{eftimonioliterarumeapituli vel coucntusaiudicisnobiliumilliusComitatus,nbsp;gt;n quo taie fortalitium effet ereum,remanerc valeat.
jQ Q^d dignitates eccleaflica,ac officiolatus,amp;perpetuitatesex-traneis non conerantur.
IT E M, q, ipfc dominus Rex ncqj dignitates clefiafticas, ne^ alios honores officiolatus, vel perpetuitates hominibus extraneis dare amp; conferre valeat.nbsp;Q^d bona extraneis collata recu^erentur.
It EM,de caftris amp; aliisbonisextraneishminibusdonatiRcxfaciatrccu-pcrandidiligentiam.
Q^lescafuseccleaicipointiudicare,
Ite M,qud indicesecclefiaftici.ncq; rchiepifcopi,vel corumvicarij iudi-carevalcant,nifidoccsamp;resparafernalcs,iur.iquartalitia,faifmdccimarum,cf- fiifiones fanguinum, amp;verberationesecclefiafticorumamp;:mulicrum,neGnon te-ftamenta,amp;: matrimoniales caufas,acdcperiurio,prout in canonib.expreffumcft.
Q^odfacer dotescholar esnobiles thelonia nbsp;nbsp;decimas-nonfoluant.
lTEM,q,nullus omninohomiofidefacerdotib|js,fcholaribus,nobilibus,nelt; thelonia,neqjdecimas,prout vtus regni rcquiritconiuetudo,cxigcredebeat.
Item,q, neq5 ipfe dominus nofter Rex, amp;: neqj ipfe dominus Mfthael gubernator ex parte omni,amp;: quorumlibet fratrum,amp; familiariumipforum,omnibus querulantibusabfqueomnifauoredebitamiuftitiam,accommodam fatisfadio-ncmimpendereteneantur,amp;nec per aliquosfratreSjVelfamiiiarcsipforum aliquinbsp;regnicol huius regni quouis modoopprimantur.
Qj^d noua lgt;ecunia cudantur^^ nunquam mutentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Item,quodpecuni noucudantur,quorumducentiprofloreno,amp;obuli corundemquadringentihabeantnr,amp;^unquam mutentur.
Q^ot/ngulis annts adfeum Pentecoes fiat diata in Peh.
Item, quod vniuerfi rcgnicolx Sc homines poffeffionati fingulis annis ad ^gg*
-ocr page 1094-74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MICH. ZYLAGII DECRETA.
fcftum Pcntecoftes ad oppidum Pefthienfc per fingula capita congregaritene-ancur.Et fi qui rationabiliter fe cxcufarenon poterunc,taliumpoflcffiones per doo minumgubernatorcm, vel dominum Regem occupcntur.
Q^od uniuerjt ciuitates nbsp;nbsp;cafiraregaliaadmanttsdomini
guhernatoris tradantur.
1 TE M,qud Tniuerfzciuitates muratx,ac cadra regalia,ad manus prxfati domini Michaelis gubernatoris,amp;ftatim,re(ignentur.
Q^d omnes lobagiones libr dimittantur,Jtibpana occupations bonorunii filutionis duodecint marcarum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo
Item, qud vniuerl pofled^onati homines de eorum pofleifionibus ad pof* feflionesaliorum,obcenca licentia,iuftoq;cerragiodepofito,amp;aliis folitis debitisnbsp;perfolutis,iuxcaantiquam confuctudinem huius regni,abfqueomni litigionarionbsp;proceiru,pacificamp;tutc,fecure^ pcrmitcerc dcbcant. Si autemaliqui permitcenbsp;te nollent,extunc Comits,vel vicccomiceSjamp;iudicesnobiliumilliusComitatus,nbsp;huiufmodi lobagioncm cum fex marcis eliberaretencantur,proutantiquacon'nbsp;fuetudo rcquitit. Si aucem aliqui hominum Comitatibus obedire noluerin t,tunenbsp;Regia Maiedas,vcl eius gubernator polTclEoncs talium occupet,amp; tam diu tcne-quot;nbsp;re valeat,donee huiufmodi lobagio cum duodecim marcis eliberabitur.
Nos itaque petitionibus didorum dominorumPra:Iatorum,Baronum,No-bilium Procerum regni vniuerforum iuri confonis inclinati articulos defcri-ptos,amp; ngulatim eorum inuiolabiliter obfcruare, complete, amp;exequi per nosgt; ?el per praefatum dominum Matthiam Regem cledum promittimu$,amp;volu-mus cum cfFedu. In quorum omnium pracmilTorum tedimonium prxfenteslitc**nbsp;ras Bodras eidem vniuerhtati dominorumPra;Iatoruro,Baronum,amp;Nobiliutnnbsp;cegniHungarizprdididuximusconcedendas.DatuminPedh,vigefimaqu3gt;^*nbsp;ca die congregationis fupra didae, Anno Domini millehmo quadringentenmonbsp;quinquagehmo odauo.
sfota quod[quens articulus DidebaturfcriptM eadem manu cumpraceden-tibus articulis terpp literarum, qui quidem articulus mihimodi-am praaretfidem^n eum in iudiciisfilummodo con/jgt;exilm obferuari.
Item ad hoc,qudliterxprzceptoria;,proclamatx congregationis gene* ralis vires intgras habeanc iuramentum ad caput dcponendi,conclufum ed,vt adnbsp;minus fex commetanei,totidem vicini,acduodccim nobiles eomprouinciales at*nbsp;tedati habeantur. Vbi autem defedus pluralitatis commetaneorum fucrit,fup'nbsp;pleantdefedus tales per vicinos tantundem numeri.
ARTICVLI IOANNIS CORVINI VA- 4
VODIN CIVITATE P E S T H I N S b PE R Pralatos Barones in con^regatione generali editi,
^nno t enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I-
Qud eligenctamp; depucabuntvnum gubernatorem.
Q^d vniuerf domini Przlati,amp; Baroncs,amp; quiuis alij cadra,cadella,forta-litia,ciuicateSiOppida,poflcflioncs,amp;quzqueiurapoflcflionaria,neGBonEpifco-patus,Abbatias,Przpofituras,dccimas^,acquzuisbeneficia,amp;:iuraccclefiadica peripfoshicgxrerratum tcmporibusoccupata,amp;rvfurpata,rcmittentamp;refigDa-bunt.Ciuicatesetiam,quashadenusCapitancitcnuident,pridiDoeardatui,dif-pofitioni,cudodiz^j,ac conferuationi paopriz remittent,ipfi^Capitanci excipient manus,genteSjacfamiliariorum eorum:qui4;etiam ex huiufmodi occupa-toribus ac Capitaneis inhacconuentione przfentes forent,interim non recedtnbsp;anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad eadem
-ocr page 1095-MATTH. ARTIC. DE OFF. PALAT. 7y *d cadem, donee huiufmodi remiflionem amp; refignationem efficient fuo modo.nbsp;Qudq}vniucrfacaftra,cacIla,fortalitia hisdifturbiorum temporib.ereda,durante prfentecongregatione, diruanturamp;:dcleantur,hisdemptis,quinconfi-nibus regni, pro dfendons funterea: quifcilicec hcprfentes forent, non recdent, donee eadem deponerefacient,amp;:delere.
III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Quodomnes domini Barones honores,amp;officiolatuseorum, quoshabenr, in prfentic5uentionedeponant,manibusq5,amp;difpofitioni,acdiftributionialio-rum dominorum Prlatorum, Baronum,amp;: regnicolarum,libr,amp;fine contra-xo dirions committent, amp; affignabunt.
1111.
Qud alia vniuerfa,qu in hac conuentione pro pace,vtilitate,amp; commodo regni fiatuentur,concludentur,acdifponentur,firmiterobferuabunt,ineifdemnbsp;perfiftent,ac eis obedient,^: parebunt.
V.
Qiiod omnes contradus,confdcrationes,amp; vincula inter quofcunt^Prx-latos,Barones regnicolas,in alterutr,amp; rautuo,.fide mediante, vel alia re,qua-litercunque fadx,amp; ordinatx,qu fcilicct vtilitatem regni amp; reipub.impedirent, cafiae,annullat,amp; inanes habeantur.Et q, ipfi domini Pra:lati amp; Barones in omni-0 bus pro vtilitate regni amp; rcipublica:rcgnicolisaffiftent,accontraomncs ftatutanbsp;amp; ordinationcs regni infringentes infurgcnt,toto eorum poffe.
articvli pronvnciati tvnc de
OFJFICIO P A L A T I N I , OJV A N D O SPECTABILIS magnieui dominus Emericft^ de Zapolya^Comes perpetuus Scepu-ensperreniimum Principem,Dn.Adatthiam R^em^exnbsp;coneni regnicolarumuit ele^us in Palatinum.
prfens dita,fiuecongregatio regnicolarum,proeligendoamp;: Jo fufficiendo nouo Palatino inftitutaeft,eamob rem,qualiseligidebeat,amp;quadnbsp;eius offici ex antiqua ordinations pcrtineant,prxtereaquo tempore ex fufeeptonbsp;officio cxercere amp; peragere debet,ante omnia diligenter confideranda,amp; anno-tanda funt: vt his cognitis,faniorimaturioriqjconfilioeledioipfatradari,amp;talisnbsp;digi poffit,qui neceflarias in fe conditiones habeat,amp;onus fibi iniunum pro regni honorc,commodo,ftatu,tranquillitate amp;: conferuatione,prudentia, confilio,nbsp;amp; autoritre fua fupportare, arque regni habenas,neceffitatis tempore,modera-ri,amp; eius defenfioni profpicere iciat,amp; valcat.
In primis,qud maiorumordinationefancitum amp;:conftitutumeft,qud quando regium fernen deficerecontigerit, amp; de eJedione nou^Rcgis tradtarctur,nbsp;40 inipfa eledioncPalatinus ex officijdignitate,prima vocemfcmpcrhaberedebet.
Secundo,fi quifpiamRegum bxredemin teneratate conftitutumrclique-rit; Palatinus ex officio tenetur, amp; debet ilium,tanquam tutor, in regnis amp;:domi-niis paterniscoferuarc,amp;. fideliterdefendcre.Cuiquidem Palatino interim,quo hrcs ipfe in adulta peruenerit tatem,vniuerfi illiu?fubditi amp;regnicol, perindenbsp;ac vero domino amp; Rcgi,femper obedirc,amp; in omnib.rebus obtpei;^rc tenetur.
Tcrti,fi regium fernen deficere cotigerit,infra id teropus,quoad nouus Rex digeretur, aut etiam, fi,vt praefertur,h3eres in teneraxtate reIinquatur,PIatinusnbsp;cius tutor habet femper ex officio pro rebus,amp;: neceffitate regni,amp; etiam illius h-redis faccre,amp; iudicare diastas.quafcunque opportunas duxerit; cui,vt prfertur,nbsp;Jo regnicolfemperparre,amp; morem gereredebent,amp;teneantur.
Quarto,fi quando vrgeret regni neceffitas,amp;opus eflet,vt pro eins nec?ffita-te,amp; neceffaria defenfione regnicol infurgerent,Palatinus ex fufeepto officio debet efle generalis amp;: fupremus Capi taneus regni amp; regnicolarum,amp; illos guber-nare,iuxtatarnen voluntatemamp;arbitrium RegixCelfitudinis.
Quinto, quod fi qua: differentiie,fiue feditioncs,aut alizcontrouerfiintcr Ggg if
-ocr page 1096-7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTH REGIS
regncols fore Gontingerent,PaIannus autoritateofficijprouidercjllas^fdarcj amp;:complanare,arque nocentes iuxtadmritapunire,nccnon commiflaemen-dare amp; rcicare debec, dignitacc ramen d auroricate regia falua Temper remanente.
Sexto, quod fi quando differentia Gue difeordia aliquando inter Regem amp; %e^um oriri forte contingeret, Palatinos ex officio debet efle mediator, amp; fenbsp;interponere,atque illos,adhibitaomni diligentia,cura,ftudio,amp; folicitudine,6de-liter componere.
Septimo,Gquandocontingeretregemtam Gmpliccm antnegligentem eGe, adaudiendumoratoreSjVel etiamad refpodendumnilis Palatmus ex officio pro- lt;*nbsp;uidere,amp; illius defedum fupplere debet teneatur.
Odau0,G bonaaliqua donantur per RegiamMaicGatem,amp;rconrradiflorcs apparuerintjcaufabunturqj iniufte per fuam Maieftatem fuiGe donatazdebentnbsp;Palatino conqueri,amp; ille ad aures regias huiufmodi querelas quamprimum referre tenetur.Si verb Rex abeGet,nihilominus accepta querela,tenetur ille qumnbsp;primm GgniScare,amp; Gmiliterrogatum facerc,quoMaieG:asfuapra'6gattcrmi-num,amp;locum, vbiamp;quando ipfaquerela vidcatur,difcutiatur,amp; diffiniatur.
NonOjPalatinus ex officio habet,quemlibetregnicolarumGnc przricxtu iu-num poGeffionariorum,Guc aduum potentionariorum,ad iuftitiaroquerubn-tium in ius euoeare,amp; hac in rc adeo amplam poteftatem, lurifdidionem amp; auto-ritatem habet, vt dempta regia dignitatc,nullus omnino iuGitiariorum ampbo-rcm,fed neqsparem habeat. Alijquippeindicesregni,incauGsduntaxatafuuni potentiariorum,amp;: non iurium pofrcffionariorumdecerncre,amp; fenteniiasferrenbsp;habent.Cterm,Gquiure coram Palatino in Byrfagiis,autaliisiudiciorumone-ribus ,conuincantur,illis eiufeemodi onera RegiaCelGtudo non tamordinata,nbsp;qum fed abfoluta potcntia,amp; autoritre relaxarequidem poteft,non tarnen debet hicjquiaPalatinus deByrfagiis ipGsprofuoarbitrio Temper difponere port ft,nbsp;aliisautem,qui coram ca:t8risiudicibusconuincuntur,Regia Tublimitas libciA^nbsp;diredc de ordinata Tua potentia,onera ipTa rclaxare Temper poteft.
Decim,qudRegiam Maieftatem Gue in exercitUjGuc aliter extra regnum P agcre G contingat; Palatinos ex officio debet in regno Temper cGelocumtencns,nbsp;amp; cum aliquibuspenes ipTumdeputandis,quorum tarnen ipTecaputamp;Tuperiornbsp;efle debetjomnia facere,amp;exercere,quRex ipTe poftetamp;:debcret.poteft,dem-ptis tarnen gratiis,amp;donationibus iurium, ad coronam dcuolutoruni,prtereanbsp;aliis illis quz diredc ad Regiam dignitatem ex antiqua ordinatione pertinue-runt Temper.
Vndecimo, habet Palatinusex officio iurare totamComaniam.amp;eft Temper Comesamp;iudex Comanorum,aquibuspro huiuTcemodi officio labere debetnbsp;habere quoad anum tria millia aureorum,prouthocexliterisLodouiciamp;:alio-rum Regum przdeceftbrum manifeftccolligitur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
Duodecimo,tota Dalmatia fubiaeere debetiudicioPalatini,amp;proprouen-tibushabecin ilia certas in Tulas,
PRIMVM DGRETVM MATTHI
REGIS ANNI M. CCCC. LXII.
Nos Matthias Dei gratia,Rex Hungariz,Dalmatiz,Croatiz,amp;c.GgniGfa-mUs per przTentcszQwd ciim his diebus in przTenti generali congregation e vni-uerTorum Przlatorum, Baronum, Procerum, amp; Nobilium regni noftri in hac ci-uitatenoftraBudcnG,quintodecimo die fefti bead Marei Euangeliftzcelebrata, P vna cTlm eiTdem multa amp; magna diTponcremus, ad meliorandumftarum regninbsp;noftri przdidi,opportuna: interaliaiidem Przlati,Barones, Proccres amp; Nobilesnbsp;vnanimiomniunavotoobtuleruntamp;przfentaucrunt nobis quoTdam Articulos,nbsp;antiquam legem amp;;conTuetudinemipGus regni noftri innouantes,amp;: dclarantes,nbsp;ordine infra Tcripco in hxc verba.
Articuli,
DECRETVM I.
77
rciiliiinquibttiiuxtaantiquam confuetttdinem regnieuocatio,ne era-inatione extra oauas fieri f^oteiin prafenttam perfonalem Ke~
Invasores caftrorumjamp;domoruirijfeuinhabitationu Nobiliunijinqui-bus perfonaliter refident, fi verbera,fiue vulnerationes autcxdes,fiue fpolia reru in talibus domib.conferuari folitarum fecerint.Itein, violeti ablatores literarum,nbsp;aut literaliuminftrumentorum. Item, incendiarij, amp; indudores exterorum ho-minum fpoliatorum,amp; erigentesfe contra reucrentiam Regis,amp; literas iuridicas,nbsp;aut fidei publica:,quas faluum cdudum,vulgariter glait appellamus.Item,internbsp;fedoresNobilium,amp;quinobilcs,amp;captos detinet,vuIneratoresq5ipforumNo-bilium,pra:fertimcuntium adcongregationemregnicolarum velodaua',aut federn iudicianam,veKbiexiftcntesdamnificabunt.Itcm,dcprdacores totalis pof-felfionis alicuius cum effradioncEcclefijJtem,violent!ftupratoresvirginu,autnbsp;corruptores honeftaru muIicrum.Hi omnes euoca/i pofliint In perfonalem pr-fentiam Rgis ad terminu longiorem vel breuiorcm,fecundum diftantiam loco-rum,quibushuiufmodieuocatiofieri debet.Ita tarnen, quod longiorterminusnbsp;triginta dies no excedat:breuior verb terminus infra quindecim dies no defeen-dat. Et tabs modi cuocatio fiat folummodo per teftimonium capituli,veJ conuen-^us illius Comitatus,aut vicini,vndc prdida euocatio fieri debet.Et quia firmiusnbsp;eft indicium,quod plurimorufententiis roboratur,interefle debent iudiciohuiusnbsp;uocationisPrarlati,amp;Barones,qui tuncinCuriadomini Regis fuerintcoftituti.nbsp;Et dilationem habet fine prorogatione folummodo illi,qui occupati erunt in ex-ercitugeneraliter,autpartial!pro vtilitateregniinftaur.atium.Item,qui eruntoccupt! in ambafiata Regis,vel regni,pro comuni bono.Verumtamen qui fub con-fidentia talis modi prorogationis aliquem ex pra?tadis fecerit ahbus,amp; fe abfen-taucrit iudicio: huiufmodi prorogatione fedefendere non valeat.Et talismodinbsp;euocatio fiat folum deinceps pro adib. pratmiflis,.! prima die prfcntis congrega-tionisgeneralis,inpofterumpatrandi.ln occupationibusvetotemporeeledio-nisdomininoftriMatthias Regisfadis,fiat reftitutio;cuifioccupator no obedie-rit,autimpedicritquominusfierivaleatamp;pficiatur,euoceturvt fuprdeclaratur.nbsp;Item proclamata congregatiodeturfecundum formamdecretiquondam domi-ni Sigifmundi Imperacoris amp; Regis.Item quatuor odauz annuatim fine intermif*nbsp;fionc eelebrentur.
^rticuUitjui concernunt not am infidelitatis,^ in quibus nbsp;nbsp;non aliis
Evidenter fe erigens contra ftatum publicum Regis amp; coronz.Item,qui conficit falfas literas,vel eis euidenter vtitur in iudicio.Itcm,qui fculpitfalfum fi-gillum,vel eo vtitur.Item,cuforcsfallarummonetarum,velfcienteramp;publice ianbsp;magna quantitate eifdem negotium exercentium.lt;tem,occifor confanguinei fui,nbsp;vfq-, ad quartum gradum confanguinitatis inclufiue.Item,inccndia4ij public! villarum,amp;pofleffionum.ltem,indudoresexternorumhominum fpoliatorum,autnbsp;ftipendiariorum,ad difturbandum ftatum internum regni.Item,erigetes fe oppo-nendi fua potentia contra literas iuridicas,amp; fententias iudicum ordinarioru poftnbsp;fecundam euocationem amp; probatione. Item, violatores literarum fidei publiez.nbsp;Io Vclfaluicondudus,dumeuidterfucrintconuidi.ltem,traditores caftrorum,velnbsp;propriorum dominorum,dum euidenter fuerintcouidi.Item, occiforcs v vul-neratores iudicum ordinariorum Regni przfertim.dumfint in officio publico.nbsp;Itcm,publici hzreticiadhzrentesdaninatzhzrefi.Item,inceftuofi,amp;:corrupto-res confanguinearum fuarum, vfque adquartumgradumconfanguinitatis,dum
euidenter fuerint conuidi amp; profcripti.
Ggg iii
78
MATTHI REGS
caufds rerumconcernentL
L
MN s cuecircum tnyftetia Si, defcus facramentotutn.Icetn,caf ia fado fidei,amp; caufx ha:refurn,feu fufpedorum dehre. Item, cauf teftamenta-riorum,amp;: eifdem accefforibus. Itcm,caufae matrimoniales amp; accelTorium earun-fielff. Specialiter autem dotis, amp; rerum parafFernalium,donationum propter nuptias, amp; iuris quartalitij, fi no intentetur pro hreditate pofieifionaria adipifeen-da. Item, cauf decimarum realium amp;perfonalium,amp;acceflorcarundem.Itcni*nbsp;cauf vfurarum.Itcm,cauf viduarum amp; miferabilium perfonarum,fi non agiturnbsp;propofleffionibusamp;prdiis adipifeendis. Item,cauffideiviolat,amp;omniumnbsp;periuriorumamp; cauf,quarum finis tendat ad corredionem pro peccato.Item,o-mnescaufjinquibusquisinciditinfententiamexcommunicationishominisjvel
fupplicauerunt nobis didi Prlati, Barones, Proceres, amp; Nobiles regni noftri, vt eofdem articules regio confenfuapprobantcs,dignaremurdcinceps facere ob-feruari. Nos itaq^ fupplicationibus eorundem Prlatorum,Baronum,Procerumnbsp;amp; Nobilium prdidi regni noftri inclinati,prdi:os Articules,amp; qulibeteo-rum acceptanda amp; appro banda decernimus.deinceps inuiolabiliter obferuandanbsp;obferuabimuSjamp;obferuarifaciemuscumcffedu.Inquorumomniumprmifib-rumteftimoni prfentesliterasnoftrasfecretifigilli noftri,quo vt Rex Hunga-ti V timur,in munimine roboratas, vniuerftati didorum Prlatorum,Baronuni,nbsp;Procerum,amp; no b ilium prdidi regni noftri duximus concedendas. Datum Bu-d yigefima die congregationis generalis fupr did, Anno Domini millefimo
quadringentefimo fexagefimo fecundo.
SECVNDI DECRET I, INVICTISSI MI PRINCIPIS MaTTHI, REGIS HvnGARI,nbsp;articulinoui,pereundemeditianno Domini 1^64.
Articvli autem prnotati banc contincntformam.Primoqud nos hoc regnum noftrum Hungaric,amp; omnes eius ad idem pertinentes incolas,in omnibus amp; fingulis bonisamp;antiquislibertatibus,confuetudinibus,amp;iuribus,quibusnbsp;hoc regnum vtebatur,temporibusprdeceftorumnoftrorum,confcruabjmus,amp;nbsp;tenebimus,amp; quod dcrta quondam dominru Lodouici amp; Sigifmundi Regu,nbsp;fimul cum dcrt olim domini Andre.fimilitcr Regis,per ipfum Dn.Lodouicunbsp;Regem confirmatOjConfirmabimus,amp; cuminfraferiptis articulis obferuabimus.
De conferuatione faer corona.
IT E M,quia nouimus nos,amp; noueront omnes domini Prlati amp; Barones noftri,nouit etiam tofa communitas regni,quomodo amp; qiialitcrpropter indebitam ^9 euftodiam amp; prouifionem facr coron.ipfa corona fuit ab hoc regno alienata,innbsp;Cuius alienatione irrccuperabiliadamna,amp; indicibilia fpolia,amp; multas incommonbsp;ditates hoe regnu paflum cft;amp; tadem poft multos labores amp; fatig3S,amp;graues ex-pcnfas,ipfa corona expecuniiyommunitatis regni nouiffimcft redemptaiNosnbsp;ergo volumus,amp; debemus de pari confenfu amp; voluntate dominorum Prlatoru,nbsp;Baronum,amp;fegni noftrinobilium hoe in locojpuidere circa debitam cuftodianinbsp;amp; conferuationem ipfius coron facr locum alias confuetum,amp; perfonas ad idnbsp;idoncas,nc(quodDeusaucrtat)ipfacoronaiteratab hoc regno alienetur.
Prte R E A,qu0dnosaliquem,velaliquosexregnicolis,fine Prlatorum jo confiMo,amp; regni Baronum,notafiue crimine infidelitatis damnare no valeamus.
De ablationehreuium iudiciorum.
B REVES etiameuocationesdecteaopronullisaibusamp;commiffis vtfirent; ex parte tarnen iam euocatorum fieret indicium,fecundumcontentalite-rarum euocatoriarum*
De
De celebratione quatuor oiauarum^^ de euocationibfCum innuatione.
Ctervm omncs quatuor olau annuatim celebrentur.exceptocafu, quo contingerct fieri cxercitum generalem per omnes regnicolas:Etjfi eciam nosnbsp;in fadis amp; negotiisregniparticularibus extra Budamoccuparcmurjodaii nonnbsp;prorogtur.Iudiccsquoq;maiorcs,fiucordinanj,pariterGumeoruni vicegeren-tibuSjin cclebratione buiufmodi odauarum interefle femper teneantur. Dem-*nbsp;ceps quoqjeuocationescum infinuatione adipfas odauas firent,in quibufcun-que negotiis,amp; fadis poft obitum quondam domini Alberti Regis iHatis,ac per-petratis;qua: etiaeuocationescuminfinuationepoflcntemanari,iubfigilloomni*nbsp;umiudicumordinariorum regn in oft ri.
De prorogationibus,^ pants 'vtenumfals prorogationihus,
Prorogationes autemnoftristemporibusipfarumodauarumnemini fuffragari valeant :nifi folumillis,quicaftrain confinibusrcgni,amp;fignificanterinnbsp;regno Bozna: tenercnt,vcl qui effent eo tunc occupati in bcllo,aut qui progredc-rentur inlcgationibusnoftris,amp;regni noftri,perprouinciascxtraneas.Ecfi aliquinbsp;Tub forma alterius iftorum triu mar ticuloriim limita tor um prorogationis acqui-tcrent,amp; ita non occuparenturpn pnis alias in talibus fieri folitis,hoc eft in c-luenda lingua:,conuincerentur.
10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quatuor faults potentionariis,quc( n tertia oauanaliter ter-
minentur,nec 'lAterius point proro^ari.
In fado verb interemptionisnobilium,amp;occupationis poffeftionum,abla-tionis literarum,amp;: literalium inftrumctorum,domorumq5 amp; curiarum nobilium * vbi perfonaliter refidcrent,inuafionis,nulla amplior in iftis tribus articulis limita-tis,nifi tempore euocationis prima: odaua:,in tertiam odauam fieri poffet prorogatio,nec ipfi occupati infra huiufmodi cis datamprorogationem cum aliqui-bus litigare valcant.
proro^ationibusatrum indiuijrunt.
jQ SI occupatus duos vcl tres,vel plures fratres indiuifoshabcret,quorum nomina in prorogationeexprimcrentur,amp;nonoccuparentur in rebus didis,tribus articulis expreffis talibus non occupatis,non obferueturprorogatio,exceptis rebus fadum poffeflionum amp; exhibitionum literarum concernentibus.Ille verbnbsp;qui occupatus fueritin negotiispra:didis,cumciscondcmnari non poffet,qui innbsp;talibus non effent occupati.
Jiles extrane in regno non vendantur fubpana ablationis,
Sk l e'^s cxtranci in regno noftro,amp;in confinib.regni noftri,n5 vendantur,fub pna ablationis corundemffed vbicunque falcs noftri regales curfum habere de-beant. Ulorum autem poffclfioncs amp; bona,quiablatiGnes huiufmodi falium ex-40 rrancorum non paterentur,occupare debeant;amp; teuere infriPfatisfadionemdenbsp;damnis noftris exinde fecutis.
De dira^ione caellorum pof obitum Alberti Regis ereSlorum.
Omnia caftellapoilobitum quondamdomini Alberti Regis,in regno no-ftro conftruda,vfq5 feftum Pentecoftes proxim}ienturum,fub pnaperptua: infidelitatisjdiftrahantur: cxceptis folummodo caftellis illis,qua: in partibus infe-rioribus,contra incurfusTurcor,acqua:in Comitatib.Bachienfi,* de Bodrog,nbsp;aliis Comitatibus regni noftri confiniatencntibus,conftrudaeffent,amp; etiatnnbsp;dcmptocaftello Ioann. Chwz,acillis;quacantiquistcmporibus,acetiam temporenbsp;quondam domini Sigifmundi Regis fucrunt caftella tandem rupta,amp; iterum innbsp;So aliolococonftruda cffent,qua:remaneantprovtilitateregni.
Qp^od ille,qui cum iure regio, velproceju caudicum alios in Jutspoeto-nibus iniue'vexatur,in aimationeillorum conuincatur.
It E M,quicunq; nobis donation!! iuris rcgij,fuper aliqua,vel aliquibus pof-feffionibusimpetrauerit,bonisaliorum,fi bonaimpetrataiuriregio pertinere dc-bere,no poffit comprobarc.ac etiam iHi litigantes qui aliquo iure fuper bonis alio-Ggg ii^
-ocr page 1100-8o
MATTHI REGIS
O M NIV M, amp; ngulorum bona,qux tempore obitus didi quonda domini Alberti Regis,per quofcunqjiniufteoccupataeffentzper corum detentores,infranbsp;odauum diem fandi Ioan.Baptift nunc venturi,illis,qH)rum funt,remittantur.nbsp;Et detentores illi vigore literarum noftrarum.vel aliorum iudicum ordinariorum,nbsp;per noftrum hominem,amp; capituli,vel conuentus teftimonium,ad remittendumnbsp;occupata bonaamoueantur:t fi amoti non remitterent,euocentur cum infi-nuatione ad proximofuturas odauas ex parte,quorum fieret indicium amp; iufticianbsp;fine prorogationc.
tatibi^s conferuentur.
Regnvm noftrum ScIauoniar,amp;pattesTranflyluanac in omnibusantiquis bonis libcrtatibus,confuctudinibus,amp;iuribus conferuentur;virifa:culares contra viros ecclcfiafticos in nullo fado amp; lite feculari poflent magis aggrauari,qumnbsp;viriecclefiafticiaggrauarenturcontrafculares.
RiBVTVMin vna amp;cadempofleflione,in pluribus locisexigi non poflr, fed in vno tantum loco,eti3mpoflefloribus tributiquantumeunejinterfedifeor-dantibus.Et quod in omnib.locistributorumtributumfecundum antiquum mo-dum exigeretur ; facientes autem contrarium, amitterent dominium tributi.Tri-butarijviasfalfas,ncc in terrisaliorum,necextraantiquam cfuetudinem,cufto-dire valeant.Et vt propter non folutionem tributi,quifquam impediri non polfit,nbsp;extra metaspofleffionis,vbi tributum exigeretur. Nullum tnbutum,vcl vadumnbsp;poffit efle contra antiquam confuetudinem, amp; legem rcgninoftri.
Coniundorum hominum bona,quoad portiones iudiciarias,tam nos,qum indices noftri ordinary,non aliter nifi more aliasconfuetoconferrevaleamus,nbsp;ant valeant.
De caus forum eccleaicum concernentibu^.
IT E M,prater forum teftamenti,matrimonij,dotum, amp; rerum parafernaliu, periurij,verberationis,amp;exfpoliationis clericorum,amp; mulierum,amp;: prxtcrillasnbsp;alias caufas.quxprophanx non eflent,in forofpirituali nullacaufaterminaretur.
auod factum proprium or dine turn projefuecur.
E T, quod nos ad limpliccm queriraoniam aliquorum,vel etiam in propriis 4 fadis noftris,bonaaliquorum occupari non faceremus,nifi prtenderetfufficiensnbsp;cognitio caufx fecundum confuetudinem antiquam in talibus fieri folitam,amp;:nbsp;quod nos etiam fadum noftrum regium ordinc iuris profequamur.
De poena lorum^fuuprotonotarios, 'velalios iudicesre^ni ^er-ber ar ent f interficerent^aut captiuarent.
Si qui protonotanum,vicepalatinum,Banum,viccbanum,Comitem,vel vicecomitem, vcl alios indices prdinarios regni noftri tempore fedisiudiciariar,nbsp;aut etiam alias,finecaufaverberarent,interficerent,aut captiuarent,habitafuper-
minio
I
DECRETVM It
minio bonorum amp;pofleffionum,quos rangrentliterablate.pacific perfttil-fent,amp; ipfosconcernerent,pervicinorum,amp;commecaneorumfuorum,amp;:nobi* liumcomprouincialiumatteftationescomprobare poflenntalibusnoshuiufmo^nbsp;Hi bonafua,cjculo nouxnoftracdonationistJonemuSjamp;confcramus.
De ludiciogenerali in omnihtis Comitatihus.
It EM,quod per omnesComitatus regninoftrifiat iudiciumgenerale, tealisjtemporibusfcilicctantiquisjconfuetoi
Decudendanona moneta^
Its M,qucgt;d nos faceremus cudere vnam bonam monetam,in lega pondr monetae quondadominiSigifmundiImperatoris,qua: curreret per tocumdomi-nium noftrum,vita nobis comit,fine aliqua permutationc,amp;: haberet duos obu-los.Echuiufmodi monetanoftrain cundis cenfibusIucriGamcr amp; dccimis v-bique recipiatur.
De conjirmationih.donationum Ladi/lai Matthu Kegum injra annum.
E T quod nos omnes donationcs praedeceflbrum noftrorum Reguro,amp; no-ftras proprias,fuper quibufuis bonis amp; pofleiGonib.fadas,exceptis donationibus quondam Domini Ladiflai Regis, amp; noftris,quasdelucroCameraequinquage-firaali, tricefimis prouentibus Marturinalibus cuiqjfecimus,autfeciffet,confir-*
lo maredebeamus.Teneatur auremquilibet omnes literas donationales quondam domini Ladi/lai Regis mediate praedecofToris non;ri,amp; etiam noftras,primadienbsp;Apnlis, infra reuolutionem vnius integri anni,adconfirmationem reportare.Slnbsp;Verb non reportarcntur,eorum licerx non mancant in vigore*
De modo folttendi decimaSy^ de examinationeaceruorum.
D E c IM foluantur in omnibus amp;: fingulis Comitatibus,fccundu modum^ quovnufquifiCumPrIatoIuofuperindehabcret,velfeci/ref,autdeincepsfacenbsp;rctdifpofitione:inquarum cxadione,amp;folutionetenereturdifpofitioaddecrc-tum annotati domini Sigifmundi Imperatoris,amp; Rcgis:ita tame,quod fi ad requi-
DIEB vs dominicis,amp;: fimilitcrinfeftiuitatibusbeatae Mariae Virginis,inho regno noftro, amp; eius partibus,nullum forum cclebretur,cxcqptisduntaxatpro-pter bonas caufas foris dominorum Archiepifeopi Colocenfis,amp;Epifeopi'V/a-radienfis,quzinaliquibus bonis Ecclefiaeeorumcelebrantur.
De ciijjorihnsfalfarum monetarum.
Qyi evNQ^E ex rcgnicolis faluumcondudum noftrum iofringcrct,priu9 cognita caufa,tales,amp;r domini talium,in nota perpctuxinfidelitatis cuincanturnbsp;Jonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De emunitate domorum noh ilium, amp; perjonarum eccleaicarum,
Post REMo,fi tempore cxercitus.vcl alias quandocunlt;,aliqui in domibur, fecuriis nobilium, aut perfonarum ciylefiafticarum, praeter corum voluntatem,nbsp;defcendcrcr,aut Ecclefias confringercnntales cuocentur ad odauas cum infinua-lione ex parte; quorumfi agens volucrit,non aliter nifimediante via communis
-ocr page 1102-t
St, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M'ATTHI REGIS
inquificioniSjimpcnderetur iudiciutn amp; iuditia. Similiter ex parte illorum, qui tempore exercitus facerent damna per ablationes,tale indicium impendatur.
Vn d nos ad fupplicationem prfatorm Prlatorum,Baronu,amp; nobilium, annotatis priuilegiisamp;decretisiamfatorum dominornm Lodouici Regis, amp; Si-gWtaundi Impcratoris amp;fimiliter Regis,nec non amp;articulis prmifls,quos iidemnbsp;Prlati,Barones,amp; nobiles denuo fecillent,acceptis,amp; fufccptis,ead,amp; eofdem,nbsp;praefentibus literis noftris de verbo ad verbi craniumpta amp; infertos, quia in vtili-tatem rcgni noftri,amp; pro totius eiufdem reipublic tranquillitate fada amp; difpofitinbsp;cffe videntunfimilitercum omnibus libertatibusamp;inftitutionibus incifdcon-fcriptisjac etiam fimilitercumdecreto prnotati domini Andre Regis,perdi-dum dominum LodouicumRegem confirmato,approbamus,amp;ratificamus,acnbsp;innouamus perpetuo duraturas,amp; valituras cfirmamus.Nosqs omnia in eifdemnbsp;ctenta,cum moderatione articulorum prdidorum,obfcruare obligamus,prx-fentis fcripti noftri patrocinio raedice.ln cuius rei memoriam, firmitacemq; per*nbsp;petuam, praefentes literas noftras pendentcs,amp;autenticifigillinoftrimunimincnbsp;roboratasduximuscocedendas.Datum permanus reuerendiflimiin Chrifto pa-tris,domini Stephani EccIearumColocens amp; Bachiens rchiepifcopi,aulxnbsp;nodr fummi Cancellarij fidelis noftridiledi,anno Domini millemoquadrin-gentefimofcxagcfimoquarto,otauo Idus Aprilis,regninoftriannofeptimo,co-ronationis verb primo. VcnerabilibusinChriftopatribusdominis,Dionyfio denbsp;ZeechjCardinali Strigonienfi,eode domino Stephano Colocenfi,Arcbiepifco-pis;Ladiflao Agrienfi,Ioanne Varadicnfi,Nicolao TranflyIuanien,Zagabrienfenbsp;fcdevacte,Ioan.QuinqucccIefienfi, Alberto Vefprimieofi,AuguftinoIaurienfi,nbsp;Vinccntio Vacienfi, Alberto Chanadiciifi,Thoma NitricBfi,Boznenfifede vacante,Nicolao Modrufienfi,Ecdcfiarum Epifcopis,EccIefiasDei feliciterguber-nantibus, Item Magnificis Michaele Orzag de G uth,regni noftri Hungrici praj-dicli Palatino,Nicolao de Zapolya.regni Bozncfisgubernatore,NicolaodeWy*nbsp;lack, amp; Ioan. Pangraz de DengelckWaywodisTranflyl. Comit Ladiflao dcPa-locz,indice curix noftr.eodem Emerico de Zapolija Dalmatix,Croatix,neGnnbsp;Sclauoni rcgnorumnoftrorum,amp;prfato Nicolao de WylakjMachonienfibusnbsp;Banis,honorcBanatusZeucrinenfisvacante,IoannedeRozgonThauernicoru,nbsp;Benedido deThuroez lanitorum, Andrea Pangraez de prdida Dcngdek Pin-cernar,StcphanodcPercn,amp;LadiflaodeBathor,dapiferor,PaulodeDombo,nbsp;amp;Ladiflao de Wefen agazon noftrorregaliumagiftris,Andrea Pamchirchernbsp;Comit PofonicG,aIiisq} cplurib. rcgni noftri Comitatus tenctes,amp;honores,amp;c.
DECRETVM TERTIVM MATTHI
RE4IS ANNT M. CCCC.LXXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^0
Nos Matthias,Deigratia,Rex Hungari,Bohcmi,amp;e.McmorixcoiU mendamusperprfcntes,qudrcdeuntibusiampridemnobis,conceffo diuim-tus nobilitriumpho,amp;: felicivifohade bello Auftrix,in hacvrbem noftram Bu-denfem,conucnientibus ibidgm tune in dixtageneralifidelibusnoftris vniuerfisnbsp;Prxiatis, Baronibus,acProceribus,amp; cledisomnium Comitatuum regni noftrinbsp;Nobilibus,trfdantibus^ eifdem deiis,quxad vtilitatem,bonam paccm.ctran-quillumftatu ipfius rcgni concernrent prxcif:Quibus fie diutiuslaborantibus,nbsp;voluentibus amp; rcuolueptibus rebus, amp; ncgotiis.defenfioncm amp; conferuationcmnbsp;regni efficientibusi iidem domini Prxlati,ac Barones amp; Nobiles antcdiiftiinternbsp;exteras eor laudabiles ordinationes prxfcntarunt nobis certos articulos, vtpotcnbsp;infr ^riptos,(upplicantes humiliter noftrx Maieftati, vt eofdem articulos acce-ptare,amp; ratificare.eofdemqi amp; eorum quxlibct ex innata noftra benignitate con-firmaredignaremur. Quorumquidemartjculorum I.taliscft.
^rticulus 1.
Sersnissime Pfinceps,quamuismagnotcmporefatisfmusgrauat:t3-men
-ocr page 1103-I
DECRETVM III.
Den,conGdcrataopportunanccefrKacc,attentactiaFn petitioneMaieftatis veftr. Duper per fideles oratores in prxlenti congregarione faa,cfifi infuper benigni-Uceeiufdetn^vcdeinceps inanteanos bencuolcntiafua regia profequaiur,nobifgt;nbsp;que dominusgratiofiffimusexiftac:inomnibuscofuecudinibusantiquisnos grazise confcruabit:Contribuimus hoc anno prxfenti Maieftaci vellrxdefingulisnbsp;porcis lobagionum noftrorum florcnum vnum,cum lucro Camerae computadinbsp;11.
1T B M,vc Maieftas veftra eo melius necefiitati fux,aclibertati Sz reftaurationi Zegnorum fuorum prouidcre,dcfenfioni^ contra infultus T urcoru magis inten-dcrepoffit,polliccmurin fcquentib.quinqjanniSjfcilicetfucurofeftoCircumci-fionisDomini,anni videlicet eiufde millefimi quadringentefimi feptuagefimi no*nbsp;Di,fimiliter contribucre vcftr Maieflati de fingulis portis lobagionu noftrorum,nbsp;prout infra notabitur,fimul cum lucro Camerz Maieftatis veftrz com putan: flo-renum vnum.hoc tarnen declarato,qud prima contributio exigacur in fefto Cir-cumcifionis Domini proximc affiituro, reliqu autem vfque ad completionemnbsp;quinque annorum integrorum femper infeftiuitatibus beati Martini exigantur,nbsp;ItaquodMaieftas veftra dignecuracceptarearticulos infra (cripcos.
P Rt Mo.q, iftis annis fequcntibus.Przlaci,Barones,Proceres,Nobiles,Arqui-regnicolz huius regni fub quacunq; occafione contra quofcuni inimicos Vcftrz fere niflimq Maieftatis amp; regni fui exercituare no tencantur,excepto dun-taxatjfi Romanorum amp; Turcarum Imperacor,amp; Poloniz.Bohemiz^ Reges,acnbsp;BaflaRomaniz,dumcumexercituimperiali hoc regnumMaieft. vcftrz perfona-bterinuadere cotingcret. Quod fi aliquo cafuaccidcrec,tunc quilibet regnicola-ruR),iuxta antiquam cofuetudinem regni,exercituare tencantur:amp; nec aliquis fenbsp;ab ingreffu excrcitus buiufmodi pecuniis exonerate, vcl eximcre poftit. Itc dica-tio przfens,amp; futura,hoc modo fianquod Nobiles vnius feffionisdomusallodia-les Nobilium acfamiliariumcorundem,quicxpenfisdominor fuorum nutrirehnbsp;tur, villi ci quoep amp; nimium paupcres non dicentur, neqj loca deferta, amp; molendi-Da,dc capitib.dicarum duo denarij,amp; non plurcs rccipiantur:Ec neqj villicus,nclt;pnbsp;villa expenfas dicacorib. dare tencantur.Pro vno floreno denari j centii rccipian'nbsp;tur,amp; no vitra.Inquilini autilli diccntur,qui terrasarabiles,fcftionem,vel vincasnbsp;ptopriascolunuali] autem non dicentur.Przterea in omni Comitatu adiunganturnbsp;fetnper dicatoti vnus idoneus Nobilis,qui cum iuramento teneatur videre, amp; fa-ccrc fecundumctcnta przfentis dccreti,eaquzamp;:fercniftimo domino Rcgi,acnbsp;ipfi Comitatui iufta funt.Et infuper in vnafedeiudiciaria adhancremdeputan-da tencancur in quolibet Comitatu omnes villici importare capita dicarum nbsp;tribus integris annis,amp; cum iuramento,amp; ctiam in regiftro ipfi Comitatui prfen-tarc.amp; ca X^mino Reci Comitatus ipfe fidcliter refcribcre debeat.
Vcftrz,vteadjCfidcratis noftris obfequiofis fidelitatibus,attcntis ctia dcfolatio-nibus regni fui, vt idem zqualitcr re fpirct,amp;: vires fuas priftinas reeujieret, digne-turteneretalcmmoduamp;viam,nedcinceps incolzipfi huius regni peripfos excr-cituantes quits, quemadmodum haftcnus,opprcflSonem amp; delolationempa-tiantur,neq}perlabores finitimoru,amp; exadiones vidualium opprimantur, dem-ptis zdificationibus Kcwij,Pofazyn,amp; Haram,quzfi reparabuntur,Comitatibus illispropinquiorcs adiumento efle dcbebunt,amp;qud cxercituantes in doqjibusnbsp;Nobilium amp; allodiis non defeendant.
Item.quod infra iftosprzferiptosquinqiannosjperomnes Comitatushuius regni,congregationes generales,feu idtiicia vniucrfalia,in Comitatib.fieri folita,nbsp;n5c'lcbrentur,propterinopiamipfius regni;demptisComitatibusPo4cga, Wal-ko,Sirraienfe,Baconija,cx alia parte Drauz tarnen Chanadienfi,Themcfienfi,,
-ocr page 1104-I
4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
Zaromd,amp;Orodienf,inquibusdicrfafurticinia,latrocinia,mi!itationes,hotn-num vcnditioncs,decollationes,alia^jmultipliciamalorum genera committi di-cuntur,propter quae iudicia gencralia non omittan tur, fed celebrcntur, ita vidcii* cet,qud in prxtadis iudiciis pecuniae dcfenfuales non exigantur, fed neqj Byrfa-giailnfupcr etiann fatum pofleflionum in ipfis iudiciis non iudicetur.PraeteritiJ
tem iftis annis,huiufmodi congregationes generales non aliter^niti confilio do^ minorum Prlatoruro,Baronum,amp; Proccrum cclebrentur.
Item,pro poreflonibus,amp; bonis occupatis, fine per donationem regiam,fine alio modo commifls,poflnt fieri contraoccupatoresbreues cuocationcs,amp;pro-ccdacurcontra cos iuxtarcgniconfuctudine ordinc iuris.Si verb tempore ftatu- inbsp;tjonis iuxtaconfuetudinem legitimi apparuerintjimpetratorcalispofTeifionisnonbsp;debet introire,ncc permanere in dom inio pofleflionis.Quod fi aufu temerario fanbsp;umfuerit,,pcedatur contra eumordine iuris per breues cuoeationes,amp;; conuin*nbsp;catur tabs in aeftimatione illius pofiefiionis, vcl bonorum,ficuti antiquitus fuit. '
Item, quod Serenitas veBraadfimpIicemqucrimoniamquorumcunquebo^ na Nobilium occupari facere non permittat.
Itcm,qudMaieftasveftraabfque iuris ordinemaiorem,vel minorera nonca-ptiuet,nifieos,quosiura rgna confuetacaptiuaripermittunt.Nequcaliquem ex Przlatis,Baronibus,Nobitibus huius regni cxulet,aut captiuet, fine confilio amp;:nbsp;fcntentia Prxlatorura,Baronum,Proccrum amp; Nobilium,ficuti antiquitus eratnbsp;confuetum.
Item,quod iudicia odaualia in fede Banorum Machouienfum, modo in po-ftcrumn cclebrentur,amp;quod iudicia in fado pofleflionum,infrarcuolutionem duorum annorum przteritorum fada, reporcenturadodauasinprzfentiamdo'nbsp;minorum Przlatorum, Baron um, ac magiftrorum protonotariorum,amp; eledo*nbsp;rum Nobilium regni,addifcufljonem amp;reuifioncm.
Item,quod breues euocationes in omnibus articulisprius fupcrindeperMa-ieftatem Regiam,amp; dominos PrzJatos,Barones,Procercs^ regnicditis,tamfiib Platinali,qum Comitis Stephani de Bathor figillis emanarc amp; iudicari poflint,nbsp;ficuti fub figillo perfonalis przfentiz Regiz Maieftatis: amp; quod reuerendilfirousnbsp;dominus Colocenfis,nec no Magnifie! domini Palatinus,amp; ComesStephanusdenbsp;Batbr,ac Przlati,amp; Barones ad indicium amp; iudicandum,nunc in przfenti con-gregatione eledi, vel faltcm eorum media pars,femper in iudiciotam odaua-rum,qum etiam breuium cuocationum i nterefle debcant,amp; eorum authpdtatenbsp;amp;pfzfenciaquzlibctcaufa,faltcrag,rauis,dcfiniri.
In iudicationefiquidem breuiu cuocationum,amp;odauaru,talisteneaturmo-dusiQuod videlicet inter ipfas quatuor odauas,hadenus eelebrari foIiaSjodau fefli bcaci Michaelis rchangeli.cundis caufantibus nos regni noflri cmuniternbsp;more alias coniuptojabfqjomnioccafione adinuenienda eelebrari debeant-Pronbsp;czteris autem tribus odauis pro nunc ccrrisrationibusomiflis,taliterconclufuinnbsp;cft,vt vice,loco,amp; termino odauarum przmiffarum,iudicia breuium euocationbsp;num vigefimo quinto diefeftorumad hoc abantiquodeputatorum,vtpote,fatt-dorum Georgij,Iacobi,amp; Epiphaniorum Domini inchoantium,fequentibus.nbsp;aliis quinque diebus ferialibut, fine intcrmiflonecontinucnur.
Item,qugdScrcnitasvcftracaomnia,qupro reftaurationeamp; conferuatione regni fui articulatim in hocrcgcftofuntconfcripta,benigneacceptare, roborarc,nbsp;atque confiderata fidelitate noflra, nos in omnibus confuctudinibus,amp;libertati-bus antiquis, fccundum dcrta przdeceflbrum Regum Serenitatis vcftrz,quorum dcrta tempore coronationis fuzAlbz confirmauit,tenereamp;:confcruarenbsp;dignetur gratiosc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Ittm, indicationibus decimarum teneatur antiquus modus, vt dicatores te-neantur contentari iuramentisrufticorum.Vbiautem voluerit,valeatexamina-re aceruos cum Byrfagiis confuctis. Infuper decimz cum pecuniis vbi exiguntur, indices nobilium deputeturcumdicatoribus,qui vadant,fivolunt,in eorum pro-priis expenfis, amp; non decimatorum, amp;: fideliter attendant dicatores. Vbi verb di-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catorcs
-ocr page 1105-DECRETVM 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sy
catorcs iniu Medicare veilent,indices nobilium defiftant ire cum eifdem.Si vero rufticus aliquis iuramentum fecerit,tunc dicator rufticum lie iuraturaampliusnbsp;vcxace,vel dicare non poffit,nifi in tantum ficuti prftititiuramcntum.Exquonbsp;autem in quibufdam Comitatibus dieatoresdecimarum rufticos, qui pro eoruranbsp;frugibus iuramentum prftiterint,rationehuiufmodiiuramcnti talem rufti^r^nbsp;iuratum induabuscapetiisfrugumdicareconfueuerunt,idampliusnequaquamnbsp;facere valeant,fi non fuerit cofuetudo.Quibusquidem articulis pereofdem Prae-latoSjBaronesac Nobiles Comitatuant dichos.noftrMaieftati.vtpraemiffumnbsp;cft,pra:fentatis, tum ad bumilimam fupplicacionem eorundem nobis porredara,nbsp;Io turn etiam ex eo,quia praedidos articulos ad bonam pacem,amp;tranquillumfta-tum, vtilitatemquc regni noftri ordinatoselleconfpcxifl'emus,cofdem articulosnbsp;acceptauimus amp; ratificauimus, didosque Prxlatos,Barones,Nobiles,amp;eorumnbsp;quemlibet in eifdem conferuare pollicici fumusumo 3ccepcamus,amp;ratificamus,nbsp;polliccmurqi.harum noftrarum vigoreamp;: teftimonioliterarum mediante. Datum Budx.prdida, in Dominica Quafimodogeniti,Anno Domini millefimonbsp;quadringentefimo fepeuagefimo odauo.
QVARTVM DEGRETVM MATTHI
REGIS,EDITV MANNO DOMINI 148 I.
10
Nos Matthias Dei gratia,Rex Hungarix,Bohemi,amp;c.Memorixeom-mendamus, tcnoreprxfcntium lignificances.quibus expedit,vniuerfis;qud nos Vna cum dominis Prlatis,amp; Baronibus,ac Proceribus,amp; eledisomnium Co-mitatuum regni noftri nobilibus,totum hoc regnum noftrum Hungaricumre-prCsntantibuSjinprfenti dixta,feucongregatione generali hc Budx nobif-cum conftitutis,fupcr bono communi,amp; reformationeftatus omnium tarn fpiri-tualium,qum fecularium perfonarum,maiorum fcilicet amp;: minorum earundem,nbsp;amp;:regniipGus defenfione,amp;dcbitaeiufdcm conferuationediucius laborantes,3Cnbsp;mature tradantes,communi eorundem dominorum Prlatorum,amp;: Baronum,nbsp;procerumqs,amp;:rcgnicolarum noftrorum voto,amp; vnanimi voluntate,intcr exte-ra,amp; alias bonas ordinationcs,diftindiones,amp; ftatuta: inhos infrafcriptos tandem,^: perpetuo duraturos conuenimus articulos.
De (juibtis rebus decimlt;.-e exigantur, de quibus non. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%
In primis quod domini Prxlati, amp;cxteriEcclefiafticidcimashabentes,dc nullis aliis rebus,prxterqua vinis, frugibus, agnellis,apibus,milio,filigine,hordeo,nbsp;amp;: auena.iuxtaantiquam regni confuetudinem,dcimas exigantiquod^ deincepsnbsp;omnes alix inordinatx cxadiones,quas decimatorcs eorundem dominoru Prx-latorum,amp;:cxterarumEccleflafticarumperfonarum,temeraricfacereconfueue-runtjCcflaredefinanr,nccvllopadoin pofterum fiant.
Q^dad nobilesj'vxoresqi amp;familiam eorundem,propter rufiicos decimits foluere non curantesiecclefiaflicum interdidlum non imponatur.
Item, quod ad nobiles,vxoresqj amp; familiam corunde,rationenon folutionis decimatum,propter rufticosamp;Iobagioneseorun4em,intcrdid ccclefiafticumnbsp;peripfosdominosPrxlatos,autdecimatoreseorum,non imponatuj^nifiipfi finenbsp;eaufa notoria,propter quam r uftici amp; ignobiles dcimas foluere rccufant.
Q^d Kafcianiamp;Jchifmatici ad deciniM foluendas non teneantur^nec propter eos eccleafiicum interdidlum adChrifiianosimponatur.
lTEM,qud Rafciani,amp; cxtcrihuiufmodifchifmatici,ad folutionemdeci-0 marum non aftringantur,amp;neq5 per Comits parochiales.inftar aliorum,^hu-iufmodi decimarum folutionem compellaturiquodqj ad Chriftianos,in quorum medio tales fchifmatici morantur,aut c contra,rationeipforum fchifmaticorum,nbsp;amp; non iolutione dccimarum,intcrdidbm ecclefiafticum non imponatur.
Quidcum Cbrtianis oeietatem contraxerint.
IT E M,q uod fi quando Chriftiani cum prxfatis talibus Rafi^anis amp; fchifma-
Hhh
-ocr page 1106-86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
ticis focietatCjGuc concra habucrint,amp; araturas,fiue alias agriculturas pari atJ-xilio fecerinc,de parte frudu Chriftianis cedenda decim foluantur $ de reliqua ver parte,talibus fcilicct fchifmaticis ccdenda,talcsdecimaenon exigantur:hocnbsp;tarnen adicdOjamp;perexpreiTum declarato,q, taies Rafciani fine fchiimaticinonnbsp;cej|^eantur,amp;: nequc fint in perpetuum ad huiufmodi folutioncm decimarum eXnbsp;* mpti,Icd tantummodo,per aliquos annos,amp; interim quo vfque fcilicet bono mo*nbsp;do ic taies alienigenz amp; trasfugzrcgno Hungariz,amp;: dominiis facr coron fub-icdis firmabunt, amp; vtulium transFugarum exemplo,etiam alij damnation! T ur-\ftrti em corumfubiedhadveniendum tantopromptiores cficiantur,quto taies,qui iatnnbsp;ttfftneri . Qjtodfro'vnoaureoccMumdenarij,^pro (juattiordecim CA-peciis aureus exigatur.
IT s M, qud centum denarij regales vbiqs pro vno aureo recipiantur,quod(p pro quatuordecimcapeciis vnus aureus,amp; centum denarij tantummodo cxigan-cur,prout cfl: confuetum.
De capitibusdicarumnihilexigatur.
It EM,quod de capitibus dicarum nihilexigatura villicis,fedfad:aplenaria decimarum rolutione,decimatores teneantur,autillarum dicarum capita redde-re,aut aliter per literas illos villicoscommittere expedites.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.0
De defeenfu decimatorum,^ ho^italitate eorundem per 'vidicos,
IT B M, qud dccimatores deineeps non apud villicos,fed apud plebanos pa-rochiales dcfccndanr;verumtamenvillicusloci,vbi fcilicct deci matorcs ipfiauc prandium,auc cnamFcGerint,tencaturmittcrcduofercula,duos cubulos,autnbsp;duoquartalitiaBudcfiaauen,duas tortas,fiueduos panes circulares,amp;duas pin*nbsp;tas vini: hoc etiam adicdo,qud villici villarum vicinarum,in quibus fcilicet taiesnbsp;decimatores prandium,aut ccenam non fecerint, nihil eifdem dceimatoribus fol-*nbsp;uere teneantur,(cd totaliter exempt! habeantur,cx eo potifiimm, quod illi etiamnbsp;alias in exa^ionc amp; collcdione ipfarum decimarum fatis laborarc habent.
Q^d nullus P relator um dcimasfuas arendare valeatj nbsp;nbsp;de pana aren- p
datorum decretaSi^ifmundi P^gis transir e dient ium.
IT E M,qud nullus Prlatorm deinceps poffit dcimas fuas arendare.qud fi quifpiam cotum graui compulfus ncceflitate,locare coaus fuerit,condudornbsp;fine arendator ille non przfumat ordinationem amp; limiiationcm fine continentianbsp;dccreti,quond fereniflimi Principis, Sigifmundi Imperatoris tranlgredi:fcd di-care debcat iuxtaillud decrctum,amp;: fecundum quod vnufquifq; dominor Prz-Iatorum,aut aliarum ccclcfiafticarum perfonarum dcimas habcntium,cumfuonbsp;Comitatu rccordjucrint:qud fi arendator,feucondudorille,hisftationibus,Cnbsp;dio decreto quondam fercnifilmi domini Sigifmundi Imperatoris contrauenc-rit,homo per Comitatum elc;us,cum dccimatorc deputatus, plenam ex nunc 4nbsp;datam habcat Facultatcm ilium captiuandi,amp; Regi Maiefiati prfentandi.Rcgiinbsp;veto Maieftas de ilia pccuniarumfumma, proquailletotales dcimasconduxit,nbsp;illi Prlato fatisfacerc amp;rcfpomderc,ilium veto condudorem mal,amp; contra fta-cuudecreta^dicantem,caigarc habebit.
^uod ratione decimarum 'vf^uefeflum puricationis inter-dilum eccleaicum non impeditur.
Item, quod nullus Prziatorum, autdccimator,rationedecimarum,vfque feftum purificationis Mari Virginis,ponat interdilum, fedinprimiscircafc-ftunyjcati Nicolai confcflorisadmoneatqucmlibet ad folucnd,amp; tandem circa pnbsp;Feftum prfat purificationis Mariz,contumaccsamp; foluere reeufantesfubiieian-tur ecclefiaftico interdifo. Vbi veto vina non procreantur,fcd tantummodo fru-ges amp; blada,ibi taies dccimzcxigantur tCmporibus hadenus folitis amp;C confue-t!s.Primaautem decimarum folutio fiat ad feftum NatiuitatisDomini,reliqua vc*nbsp;radprzdiiftum feftum purificationis Marixvirginis.
-ocr page 1107-DECRETVM 1111.
87
De modo dicationk decimarumi^ de tranfredientitimpna.
Item,quia muk haenus differentiae,amp;inordinationesindecimarumdi-cationc,amp; earundem exadionc fucrunt:ftatutumigitur,amp;difBnitumeft,quod dum tempus huiufmodi dicationis decimarumaduenerit,Praelatusqjadeadcmnbsp;mittcrc voluent,debeac prius nobilibus iiliusComitatusinfedeeorumiuiciB-ria fignificare; qui quidem nobiles teneantur vnum bonum probum de medionbsp;corum cligcrc,iuftum,amp; confcientiofum,amp; Praclato non fufpedum, amp; cum ipfisnbsp;decimatoribus ad expenfas ipfius Prxlati mietere. Idem verb homo peripfos no-biles eledus publice in ipfa fedc iudiciaria, iur3mentumprftare debeat,qudnbsp;*0 fcilicctjtam Pra:lato,quam etiamincolisilliusComitatus fidcliscrit,necquicquanbsp;finiftrc,amp;: perperam,vel iniufte pro aliqua parte fieri pcrmittet,quodq} neutri parti fauorabilis erit. Qui quidem dccimatores fi non dbit, amp; non iuxta vifioncm,nbsp;a eqs iudicium ipfius hominis hoc modo eletfti dicuerint,prfatisq5 ordinationib.nbsp;amp; difpoficionibus temcraric contrauenire praefumpferint; idem homo eledus,il-los dicatoresrclinquere, ampliuscumcifdemprocederenonaudcat.quod^ finbsp;Prxlatus requifitus non emendauerit,amp;nonredificauertt,Gonclufumcft,qu0dnbsp;quandocunq; id Regix Maieftati ex lgitima amp; fuftcienti probation'C conftiterit,nbsp;habita prius iuftaamp;diligentifupcr his inquifitione:ex quo prioribusdecrctisfupcrnbsp;ipfarumdecimarumexadionc talibus penitus nulla pnanflida eft,amp;hoftra,amp;nbsp;dominorum omnium Prxlatorum,amp; Baronum,Proccrum,amp; regnicolarum comnbsp;muni amp; vnanirai voluntate talcs hanc pnam perptu duraturam panantiir,q,nbsp;tails Prxlatus,vel alia ecclcfiaftica pcrfonaniin^ dcimas fuasdecterocum pe-cuniis exigerepoftit,fed easde rebus illis,quas terra produxcrit,in fpecie reciperenbsp;amp; colligerc tcneatur:ita tarnen, quod ex vtraqueparte,fine fraude amp;calumnia,nbsp;cum veritate amp; iuftitia res agatur.
IT E M,qud decimx ipfx fecundum decretum,amp;: confuetudi nem, atque or-dinationem,fiue difpofitionem, quam vnufquifqj dominorum Prxlatorum cum fiio Comitatu habet,exigantur.
De pana iniue conquerentium Kegiae Maieati ratione decimar um.
IT EM,quod fi quifpiam hominum in exadione decimarum Regi Maieftati minus iuftcconqueftus fucrit:diffinitu eft,amp; conclufum,qud comperta veritatcnbsp;Sc vifa illius iniufta querela,eo fado tails in emenda lingua? conuincatut.
v/ffj ad feflum S. Martini non celebretur.
Item, conclufum eft amp;:diffinitum,qudnos Matthias Rex prfatus,fefto beati Martini confeflbris proximc venturi,vfqj ad aliud feft fimiliter bead Martini immediatefequentis,in corporc regninoftriHungarici generale iudiciu cc-lebrari non faciemus. Interea autem dominiPrajlati,amp; Baroncs,cxteri^j regninbsp;Proceres prouidcrc, amp; dealio modo cogitatedebcbunt,quo malef^ores extir-pcntur.Q^d fi fiet, nos tandem huiufmodi generale iudiciumnonfolum nonnbsp;celebrate polliceraur, verumetiam infiiper ita dcponcmus,amp;abolcbimus,qudnbsp;nunquam amplius inipfo regno noftro celebretur.
Hhh ij
88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
defcumfcminis,aut alia quacunqs ex caufa dcuoluuntur, facere confueuimus^ multi tcpofeftatutioniscontradiccrcfolitifunt:conclufum,amp;difpofiteft,qudnbsp;tali donationi noftrsc contradicenti terminus vniusannideincep$prx6gatur,amp;:nbsp;interim in dominio talium bonoru rclinquatur.Elapfo autcm vno anno, illo die,nbsp;quo ftatutio donationis noftrxfiebat,iuraamp;priuilcgiafuaproducerecoramno-ls9^bcant:quibusprodudis,ti ilIosGtradidoresius plenum haberecomperie-rimusjipfos inpacico dominio ipforumbonorum relinqaemus:Siautem pro-ducerenon poffent,autnoncurarent,cxtuncdonatio ipfa vigoremhabeat,amp;illinbsp;cui donauerimus ftatuaturjfruus^jpofTeioncollatarum infra id tempus per-ceptosipfcotradidorcs rcftitueretcneantur.Qudfiiura,amp; priuilegiafua,apud rnbsp;manusalienasforcallegauerinc,dimidioannoanteterminum prxgendumcomnbsp;pletioncm nobis reuelarc teneantur. Nos verb taies,apud quorum manusfuc-rint,ad eorundem iutium amp; priuiiegiorum reftitutionemcompellereamp;adilrin-gere per omnia remedia habeamus.
De tefiimoniis ca^tuorumt^ conuentttumteiM iuxta dil^otum eis falarium contentari nollent.
Itzm,quia in pratinti dizta,feuconuentione,plurimiregnicolzconquefti funt,qubdcapitula,amp;conucntusfigillisvtentes,infenitendis eorum teftimo-tenJ. niis incolas regni vitra difpofitumeisfalarium grauarcnt,amp; ad vota eorum taxa-rentzConclufum itaque fuper his,amp;diffinitum eft, quod Comitatus,in quo id de-inceps fierictingct,nobis Matthiac Rgi prfato, referibere iub firmo iuramen-toteneatur,nos^ taies inordinationes ratificarc,atqueeos qui talcs inordinacio-ns temere cmittcreprxfumpferint,taliterpunire,amp;:caftigare habeamus,qudnbsp;ab eis cteri exemplum capiant.
De Pr^elatis ecclearum, eorum 'uicariiSjCjuod citationes,amp;mo~ nitiones generales darenonpoint.
Item,quod Prlati Ecclefiarum,amp; eorumvicarij,citationes,amp;monitioncs genera}cs,nonexprcinsillorumnominibus,contraquos huiufraodicitationesnbsp;nominationespeterentur,darenondebeat,ncqucetiamperfonaslaicas amp;e, fecu-lares pro leuibus fadis,amp; prxfertim illis,quae ecclefiaftic for um non ccernunr,nbsp;aduocarc:fcd cm citationes aliquas,vel etiam monitiones ad aiieuius infiantianinbsp;deccmuntjcxpreffisillorumcitandorum velmonendorumnominibus,amp;caufis,nbsp;proquibus citaci,velmoncridcbcnt, dcernant, amp; pro leuibus caufis citationesnbsp;non dcernant, fed vnumqucmq^fiuc fecularium,fuclaicorumad fuum patro-num remittant. Si verb aiiqux eflent caufmercecclefiafticumforumconcer-nentcs,inhisvnufquifq;fecu]arium,vel ccclcfiafticarumpcrfonarum,coraro or-dinario fuo primm profequatur,amp; deinde fi contentus illius iudicio no fuerit,adnbsp;fuummctropolitaSumappeilet,amp;ficcfcqucnter:indecernendatarnen citatio-ne,veladmonitione,abvnoquoquc iuramentumdecalumnia exigatur.
Qvos quidem articulos nos Matthias Rexpraefatus,per nos,ac didos dominos Pralatos, amp; Barones, nec non proceres , amp; elcdos nobiles modo prx-mifibjde beneplacita omniugi voluntate amp; confenfu,probono commun! wm fpiritualium qum etiam fecularium generaliter confedosacccptamus,approba-mus,amp; perpfiub duraturos,obferuaturosq} ratificamus,harum noftrarum vigorenbsp;amp; tefiimonio litcrarum mediante. Datum Budar,in feftodiuifionis Apoftolo-rum,Anno Domini millcfimo quadringentefimo oduagcmo primoRegno-rum noftrorum, Hungarici anno vigefimo quarto,Bohemici verb tvedecimo.
DECRETVM Q^VINTVM MATTHI
REGIS ANNO M. CCCC.LXXXVI.
Matthtas Dei gratia,Rex Hungariac,Bohemias,Dalmatian, Croatia?, Ranue,Seruix,GaIlicix,Lodomcrix,Cumaniar,BuIgaciatqgt; Rex,nec non Slefia?,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;:Lucen-
-ocr page 1109-DECRETVM V.
amp; Luccnburgenfis Diix,Marchique Morauie,amp;: LufatiXjd pcrpetuam rei memoriam. Decet Reges amp; Principes,qui fuperna difpofidone in fuprcma di-gnitace fculari conftituuntur,non folm armis,veri'im edamlegibusefledeco-ratos,amp;: bonorum ftabilimque podus inftitutorumvigore,qumabfolutxpo-tcnd,vel dominandi abulionis feueritate populos fubiedos,amp; fimulimperijfuinbsp;liabenas moderari. Proinde ad vniuerforum noddam volumus peruelfir,nbsp;qud nos poftquam maximoamp; inexpeato de i munere,aceiufdemineffabilinbsp;incomprchenfibilique prouidcnda ad hoc Regi dignitads faftigium fubleuadnbsp;fuimus,femper in animo voluimus,fempcr cogitauimus,amp;cordifemperhabui-10 mus,vteas inordinadones,amp;: perditas abuliones, qu in hoe regno praedcceflb-rum noftrorum, Sereniffiraorum Dominorum Regum,amp; noftra edam tempe-ftate hadenus, potiflmm ver in iudiciis fuerunt,extinguere,ac ftatutaamp;dcrta ita falutaria,itaftabiliaconderepoiremus,quad laudem amp;:gloriamimprimis Redemptoris noftri,ac deinde noftrun),amp;totiusdeinde regnihonorem,fa-Iutem,commodum amp; tranquillitatem plan dignofcerenturjquasque prolegi-bus,amp; iurcfcripto perpetu habertur,ncc vnquam proarbitrio variarc,autnouas,aut contrarias leges cuiquam ferre licerct,prout hadenus in cuiuflibet nouinbsp;Regis aflumptione fadum fuifle non eftobfcurum.-feciRemfquefatishtiicfando propofito,amp; defiderio noftro,nifi vrgentiffimis huius regni neceffitatibus,nbsp;10 potiflmm in orarum finimque eiufdem redificationc, fimul etiam atrocifli-morum hoftium exterminatione, quibus regnum ipfum refertuminuenimus,nbsp;prpediti fuifl'emus. ade quippe fines regni partim per Bohemos, partim pernbsp;Alemanos,partim Turcorum continuas incurfiones,partim ver vicinas aliasnbsp;nationes, amp; quidem omnes inimicas, diftrad, occupatque fuerunt,vt nihilnbsp;prorfus prtcr corpus regni, amp; id quoque diuerfis,vc prsefertur, hoftibus re-fertum, dilaceratmque reftabat. (^ibus rebus efiedum eft,vt huiufmodi fa-lutarc propofitum in aliud tempus difFerre fumus coadi,amp; maxime,quiafpera-bamus,qud poftquam hoftes prfatosfquipluribusannisregnumipfum ferronbsp;amp; ign vaftauerant,amp; quiilludtanquam hreditarium tenere pofle,iamnondu-30 bitarant. Sic enim in ipfo pedem fixerant,vt iarn connubia etiam facerent,amp;:nbsp;affinitates cum regnicolis contrahere cperint) fupcraremus,paccm,ocium,amp;:nbsp;fimul quietem veftigio comparare,amp;:eiufmodidefiderium commodius complete poflemus; verumtamen fiue opcratione inimici generis huraani, qui bonis falutaribsque votis femper infidiatur; fiue prauorumhominumfuggeftio-ne, amp; ineffrenara dominandi libidine effedum, fpes amp; opinio nos in hac parte fefellit. Nam poftquam cum dei auxilio hoftes ipfos exterminauimus,nbsp;oras finsque regni omni expartegrauilfimis licet laboribus,expenfis,amp;multo-rum noftrorum ca:de non mod redificauimus,verum etiamplurimum vndi-que extendimus amp; dilatauimus,imque id quod cordifernherhabuimuscom-plere molimur : Ecce Sereniflimus Dominus Fridericus Romanorum Imperator,amp; Dux Auftri,amp;c. quem perinde ac pattern chariftimum femper co-luimus,amp; obferuauimus,amp; cui in omnibusrebusgratificariftuduimusj bellumnbsp;nobis fic,vt pra;mittitur,longis,grauiflimisque armis,amp; expenfis exhauftis in-dixit,amp; continuo regnum inuafit; illudquegrauifeirrecuperabili iadura,incen-dio,fpolio,amp;diuerfis aliis execrandorum malorum generibus affi|pit. Quo fadum eft,vt rurfus,licet inuiti, armacapere, amp; nos,regnmque noftrum, acnbsp;cum vi propulfare coadi fimus ; fieque fexennio huiufmodi bello vacate nosnbsp;oportuit. In quo quidembello eodcuentumeft,qud Deo rebus noftrisfauen-tc,amp;: iuftitiam,fimlque iniuriamexaltoprofpicienre,non folm nos.regnum-Jo que noftrum ab ipfa Imperiali Celfitudine,a qua fic prouocati, fieque laceflitinbsp;fuimus,tutati fumusiverum etiam ilium in Auftria,patria hrcditaria agentem,nbsp;adorfi,Vicnnam,ciuitatem celcberrimam, eins prouinci caputamp; folium,fe-meftri ferc obfidione cindam, expugnauimus,fubiugairemsquc amp; eins reli-qui?s,nifidomefticis infolentiisficqucrelisreuocatifuifl'emus. Sed dumhis rebus vacamus,dum fucceffus noftrosvrgemus,dumfortunamque fimulque vi-Hhh j
-ocr page 1110-MATTHI REGIS
loriam profcquimur, magna propter longam abfentiam amp;occupatjonemno-ftram bomicidarum,furum,latronum,prdonum,f31fariorum,inccndiariorum, amp;fimiliumfcelcratorum oritur in regno multitudo, ita,vt non viator,nec frater nbsp;fratre.ncchofpesab hofpitc tutus.propter quod vt fimul tandem praefatum defi-derium noftrum explere.tranquillitati^ regnicolarum,prout Temper optauimus,nbsp;dbtfllere poflmus: in hoc regnum noftrum,ad cuius regimen diuina,vtpracmi-fimuSjVoluntate aflumpti fumus,frequenti regnicolarumlamentationepufati,nbsp;defccndimuSjgeneralemqs dia:tam hcBudaecelebranda,cundispraefatis Baro-nibus,amp;: Proceribus,amp;aliisNobiIibus,inftituimus.vbi cum eifdem vn,czteris-quc de quolibet Comitatu elctis nobilibus,amp; vniuerfum hoc regnum repratfen- Wnbsp;tantibus, ad laudem inprimisDei,amp;cius Genitricis,virginis Mari,fanorm-que Regum.patronorum huius regni,amp; deinde pro noftro,amp; totiusregni honore, falute, bono ftatu, vtilitate, commodo,amp; tranquillitate,in fubfcriptacapitula,nbsp;amp;articulos pro legibus, amp; iure fcripto,perpetu duraturos amp; obfcruaturos, parinbsp;amp; vnanimi omni voluntate,conlio amp;: affenfu conuenimus amp; concordauimus.nbsp;Quorum quidem capitulorum fiue articulorum primus efl;.
ludiciunt generale[eu palatinale nunquam celehretur.
I.
In primis definitum conclufumcft,quodiudiciumgeneralefeupalatina-Ic aboleatur,amp; modo nullo vnquam tempore celebretur.Sed tarnen ne per hoc malefaloribus male agdi data ac concefla videatur licentia,ordinatum eft,qudnbsp;fiquando Comitatus aliquisa Iatronibus,furibus,homicidis,inccndiariis,falfa-riis amp;C, aliis huiufmodi flagitiofis fentiret fe moleftari,amp; tales malcfadores ibi mul-tiplicari cognofceret:Rcgia Maieftasad petitionem illius Comitatus annuerc,amp;nbsp;cifdcmliberamconcedere facultatem debcbit,qud illos cum Comit cxquirc-rc pofliCjd valear.
Proclamata congregatio generalis ceJIet.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to
It em,quia in celcbrationibuscongrcgationumproclamatarumplurimxc-normitates, S)C inaudita fcandala, pericula etiam inopinata ex improuifo fieri fo-lent:ad tollendum huiufeemodi periculofum,amp;:extra hoc regnum inauditumiu-dicium,feu potiuscorruptelam,pari vniuerforum regnicolarum voluntate,con-filio,amp;deliberatione,ftatutum eft amp; diffinitum,qud modo nullo vnquam tempore huiufmodi proclamatat congregationes generales celebrcntur,icdpenitus ceflent,amp; perpetuo abolira: fint amp; habeantur.
Breues euocationes [militer cejjent.
Item concluium eft,quod breues etiam euocationes confimiKterccflcnt, ^3 amp; aboleantur.
Olaua feorum Georg amp; Michaelis celehrentur,^ ordtnarie interfint.
111.
lTM,qd fingulis annis,nifi interceflerit lgitima amp;grauisRegia:Maie ftatis ,aut regni neceffitas, infallenter fiue Regia Maieftas agatin regno fuo,fiucnbsp;non,cclebrentur duae odauac, fandorum Georgij,amp;:Michaelis: ita videlicet,nbsp;quod illorum cclebratio,feu prima dies,aut terminus incipiatftatimvigefiinadionbsp;poft fefta pra:fata,inquibusduoadminusex iudicib.ordinariisincerefledebent.nbsp;Cattcr^vero, fi propter vrgentes aliquas neceflitates intereffe nequeunt,vices gc-rentes nihilominus corum interefle teneantur. Eorum autem loco,qui nonin-terefle pocerunt. Regia Maieftas alios ex dominisPraelatisamp;: Baronibusfubfti-tuere debeat. Sine prxfentia tarnen pratfaftrura dominorum iudicum, odaunbsp;ipfx nondebeant nequepollint celebrari. Durent autem quoufqueneceftariaenbsp;videbuntur.
V.
DECRETVM V. V.
IT E M, diffinitum eft, qud in Tranflyluaniaamp;Sclauonia fimiliter fngulis Bnnis du ali odau, videlicet Epiphaniorum Domini,amp; fandi Iacobi,celebren-tur,amp; fimilitcr vigema die poR huiufmodi feRiuicatem inchoentur, amp;:durenenbsp;quoufque neceflitas poRuIauerit.
VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Item,quiafinalis dccifio caufarum,potiffimum veroin fadopofleffiona-rio per vanos bine inde termines,variafque dilationcs,in longum ferpere confue-I uit,adeo,vt interdum vix in vna hominis a:tate finaliter caufaaliquaterminari poteft, propter quodparteslaborantesamp;cxpenfsvehemtcrgrauantur,amp;non-nunquam ad extreraara inopiam deuenire coguntur:Qnamobremconclufumnbsp;cftjVt modo vniuerfae caufae,etiam in fado pofleflonum,amp; iurium pofleflona-riorum,coram quouis iudicc deinceps mouend,abfqucprorogationeamp;dila-tione,femota^ omniexceptione,in quatuor odauis terminentur.
VII.
Item, ordinatum eft, quod caufantes fiuelitigantcs in omni caufaconeor-dandi liberam habcant facultatem. ludex veto eosinhibere,neque pro pace feu Concordia quicquam ab eis extorquere polEt.
VIII.
Ctervm ex quo ordinatum eft,qud vniuerf cauf in fado iurium pof-feionariorummouendjin quatuor terminis. Cueodauisfinaliterterminaride-beanttidcirco ftatutum amp; diffinitum eft,qudeuocationes cuminfinuatione, qua: fupcr fadis potcntionariis,damnorumillationibus,alnfquenocumentis,amp;nbsp;iniuriis fuerunt,in prxmis odauis,poft fadam cuocationem cclebrandis,fina-litcr terminentur. Siveroinfado poireffionariorumfuerint,amp; maxime fi iuri-Um amp; literalium inftrumentorum exhibitioncm ncccflriam requirere digno-feentur, vfquc ad iecundas odauas,fed non amplius,prohuiufcemodi priuile-giorum produdionc,differri poffint. Euocationes veto cum infinuationc, innbsp;5 quibufeunque fadis fucrint,fub figillis omnium iudicum ordinariorum, tamnbsp;regiorum,amp; palatinalium,amp;iudicum curia:,qum ctiamBanorumSclauoniae,nbsp;Croati,D31matia:,fedamp; Waywoda: Tranfl'yluanix libr decernantur.
IX.
V L T E RI v s,quia folent plurimi fe facie iuris prorogationum fuffiragio im-punc abfcntare,amp;: partem aduerfam,iuftam contra ie adioncm habcntem,longo iitigantium proceflugrauare:quod malum vt modo tollatur,vtvnicuique iufti-tiatemporedebito adminiftretur;conftitutum,amp;fancitum eft,qud prorogatio-nes Regi Maieftatis temporibus odauarum nemini fufFragari valeant,nifi his,nbsp;qui extra fines amp; oras huius regni Hungarici,in caftris amp; feruitns,vel in legationi-bus regiis,vcl regni fuerint,vcl occupabuntur in regno,amp; ad illudcumcxterisnbsp;vna tempore debitoproficifeerentur. Illi etiam qui extra fines, in caftris,vt pr-fertur,fucrint,in tribus tantummodo odauis eiulcemodiprorogationes obfer-Uent,in quarta auiem refponderc amp; iuri ftare teneagtur.
X.
Prtere a fiduo,veletiam pluresfratresindiuifi fuerint,amp;corum pater, aut eo mortuo,frater maior natu domi fucrinexteri ver fratres,vel corum alter,nbsp;fiuc in bcllo,fiuc in caftris,vt pra:fertur,cx tra regnum occuparentur,fi tarnen fratres diuififuerinnobtenta tarnen prorogationc frui poffint,amp; gaudere.Si qui au-tern huiufmodi prorogationes . RegiaMaieftatcfalseimpetrareprfumpfgrint,nbsp;hoc eftjfi vel fratres fuosinbello,vcl incaftriscxtrarcgnum,velin legationcoc-cupatosfinxerintnnemendalinguxeofadoconuincantur.pro qua quidem p-napcrfonaliter,fiprfentesfucrint;fi vt0abfentcs,procuratoresperiudiccm,coram quo res agitur,capiantur,amp;: immediate poenaipfa ab eifdem irremiffibiliternbsp;extorqueatur.
Hhh iiij*
-ocr page 1112-MATTHI REGIS XI.
Item, quia in exccutionibusfaciendismagni refert,qualiter homines rcgij fehabeant,amp; quales illi fint; idcirco ordinatum eft,quomodo in quolibet Comi-tatu Cornes cumvniuerfitate nobiliumteneaturexpotioribus nobilibus,amp;per-fonalemibirefidentiam facientibus,decem velduodecim,autoo,amp; eo pltesnbsp;%r pauciores,iuxta Comitatus exigentiam eligere, amp; illi duntaxat dcbeat amp; pof-fintadfaciendasinquiftiones,euocationes,ftatutiones,amp; alias executiones,cutnnbsp;teftimoniocapituli velconucntus proficifci:qui onus illudinfravnum annum integrum fupportare tenentur. Qum primm autem eligentur,ficut eledi capitu-lorum amp; conucntualium,itaamp;:illi,infedeiudiciaria,iuxtafubfcriptamformam,nbsp;iuramentum deponere teneantur. Et fi quis onus eiimpofitumfufcipere reeufa-ueritjin viginti quinque marcis per Gomitemconfeftim amp; irremiflbiliter exi-gendis,cuidus habeatur co fado.Cmverdealiquaexecutionereuertuntur,nbsp;ficuti teflimoniacapituli vel conuentus,in capitulo velconucntu,iuramentumnbsp;prftarc debeant amp; teneantur;Qudid,quod vidcrunt,fecerunt,audierunt,re-fcicrunt amp; executi funt,fuomodofatebuntur.Si qui verb ip forum falfitatem ali-quamquacunque ex caufacommififferepertifuerint,honorem amp; humanitremnbsp;perdidifle cenfeantur,amp; infuperin vigintiquinque marcis perComitem immediate amp; irrcmilTibiliter conuincanturtofalt;o,quodqjdectcro nunquaratefti-moniumdcaliquarejnequeintranequeextraiudiciumjfincfpeaiali gratiaReginbsp;MaiefiatiSjfacere valcant.
XII.
It EM,quiain quolibet Comitatunobiles,qui cterisamp;conditioneamp;facul-tatibus reperiuntur inferiores, pro ludicialibus eligi confueuerunt, quo fit,vt plurim leuitates,timor,fauore amp; prtemio per illos committuntur: Earn obnbsp;rem ftatutumeft,proutetiam temporibus quondam Serenilfimi Domini Sigif-mundilmperatoris,amp;aliorum Regum obferuatumf uiireplaneGonftat,qu0dde-inceps non tales, fed boni amp;:digni,beneq5poireflionati nobiles,in quolibet Co-mitatu ex refidentibus eligantur. Quicunque verb ficelediaflhmere onusilludnbsp;recufauerint,in quinquaginta marcis immediatamp; irremiffibiliter per Coraitemnbsp;exigeiidis conuincantur eo falo. Qui quidem iudicialium arma amp; figillaagno-fcibiliahabere debeanr,amp;: teneantur.
XIII.
lTEM,quia per homines capitulorumamp; conuentuum,quiprotefl:imoniis tranfmittuntur,pro fauore, pretio, dono, odio,ti more amp; com placent ia,plurirnsnbsp;incredibiles enormitates,tam in faflonibus,qumctiam literarum emanationi-bus,committi folent; hoc verb ex eo potiffimum fieri confueuit,quianon canonici,fed reores altarium,vel capellani,amp;frequenteretiamfcholares,amp;mendi-cantcs,amp;quidemtalesadexecutioncsmittuntur,qui facilimecorrumpi pofiTunt: 4nbsp;Idcirco,vt huic malo dbita prouifione occurratur,ftatutum eft,qubdinomninbsp;loco capitulari amp; conuentuali teneantur canonici amp; fratres.in manibusPrxIatinbsp;vel vicarij fui, iuramentum de feruanda in executionibus iuftitia dcponerc.nbsp;Qudque deinceps nemo affus de capitulo, nifi canonicus;de conuentuverb,nbsp;nifi frater i^facerdotio conftitutus,ad executiones mittantur. Hi verb fcria-tim tranfmitti debeant ,amp; quandocunque ab aliqua exccutione reuertuntur,nbsp;qu executi funt,fub iuramento rfrant. Pro via autem, amp; redemptionibusnbsp;literarum, teneatur ille modus amp; ordo, qui tempore quondam Sereniflimi Domini Sigifmundi Imperatoris tentus fuit, amp;qui etiam in prfenti decreto in-ferius eft declaratus. Cum autem pro aliqua executione, vel inquifitione fa- Pnbsp;cienJa,veI alia quacunquereemittuntur: inquifitionemipfamcnm homine re-gio,qui bonus amp; confcientiofus,atque bene pofTeflionatus effe debebit,facersnbsp;debeat,fingillatim tarn nobilibus,quam ?gnobilibuSjamp;t ab omnibus etiam aliis,nbsp;quos habere poterit. Antequam tarnen inquirer, ftridiffimiim iuramentumnbsp;ab eis exigere teneatur: Qubd quiequid ab eis interrogabit,fideliter amp; veracitecnbsp;anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confite-
-ocr page 1113-DECRETVM V.
Conficcbuntur, poftmod veronominatim vndefint,amp; fiignobilesfucrint, cuius fint lobagiones,cuius etiam conditionis:amp; irem,quiddere,dequainquitiuerit,nbsp;quilibet ipforum fcirc confitebitur,dc verbo ad verbum fingulorum atteftatio-u fcribere debeat,Sc tcneatur^Si qui verb huiufmodi ordinationis tranfgrefloresnbsp;feperti fuerint, unquam periuri,amp; falfarij,atquc communis boni,communis^nbsp;iuHiciprodicores,eorumbeneficiiscofaopriuacint,amp;habeantur,ncqjetiat^nbsp;graciam quoquo modo facere valeant.
X I I I I.
I r E M, quia propter incuriam amp; negligentiam Abbatum.amp;Prafpoftorum rcgularium,potiflmm verb conftitutioncmnonobferuantium,conuentuseo-rum multuro inordinate, diffolute,amp; fcandalose viucrcjacincmanationibuslinbsp;cerarum,amp; inquitionibus faciendisplurimasenormitates amp;faltatescommitnbsp;rerefolent:idcirco de Regiz Maieftatis voluntate,ac dominorum Przlatorum,nbsp;Baronum amp; Proccrum.czterorum^regnicolarum communiconfilio conclu-fum eft, amp; definitum, qubd modb Abbatias amp; Przpofituras conuentuum regu-larium, pociffimm verbftgilla habentiuin,nulli alij.nifi religiofteiusordinis,cugt;nbsp;ius Abbatiz vclPrzpofiturfuerint,tencrepoflnt:quod^ipfi Abbatesamp;Przpo-fiti fimul cum omnibus eorum Fratribus regulrem vitam,iuxtaordinisFuiftatugt;nbsp;ta,feruarc teneantur.
Item, qubd EpiFcopiJn quorum dicefi Abbatesamp;:Przpofiti fuerint,teneantur cofdcro,atqueeciameorumconuentus bisfingulisannispcrfonalitcr vi-fitarc. Si autem maioribus occupaci, vel abfentes fuerint,per ipForum vicarios amp; przpofitos,aut alios bonos amp; dodos virosEccleliafticos,hoc nihilominusfaccrcnbsp;teneantur. Et ft Abbates amp; Przpofiti regulam eorum non obFeruare,velalias ma-1am vitam ducerc,autctiamEpifGopisfuis inobedientesforedinofeentursdepo-nantur per eos,amp;: melioribus eorum beneficia conferantur. Ex conuentu etiamnbsp;fratrum,fi qui maliamp;inobedientes fuerint,per vifitatorcseiiciantur.Namfi Abbates amp; Przpofiti boni erunt, fratres boni fiant, necefle cft.Sic^ neqj in literarumnbsp;emanacionibus,ncq^aliisinrebus falfitascommittipoterit
XVI.
Item,folent nonnulli in euocationibusponerc de confenfu amp; voluntate
T. amp; T. quod direde contra Deum amp; eius iuftitiam fore dignofcitur.Quis enim feire poteft an confenferunt,vel quod commiftum dicitur fuifle,volucrunt:denbsp;occukis fiquidem amp; intentione, przter Deum,nemo rede iudicare poteft.Id-circo ftatutum cft:,qubd deinceps nunquam tales euocationes determinentur.nbsp;Nunquam etiam vxores,matres,filiz amp; forores nobilium euocentur: nififortnbsp;caufzratione talium iurium poflefiionariorum moucrentur,quz illaszqualitecnbsp;concernere dignofeuntur; cum claufula tarnen przfata,hoc eft, de conienfufiCnbsp;40 voIuncate,amp;inftigationcT.amp;T.nullovnquam tempore cuocJredcbeant. Quodnbsp;fi fieri contingeret.pcr iudiccsordinarios,amp;:magiftros protonotarios,nunquatnnbsp;obferuentur,nunquam etiam admittantur.
XVII.
IT E M,de Gommunibus inquifitionibus celebi^ndis ordinatum eft, qubd pro partium euidentiori iufticia,communis inquifitio,ficuti hadenus,ita etiam in po-fterum cclebrari poflir, eelebrari tarnen debeat,taliordine:Qubdqifttiefcunqucnbsp;ciufinodi inquifitio fieri debebit,per vtramquepartem vno die in fede iudiciarianbsp;ciufdem Comitatus celebretur. Przterea, qubd teftimonium capituli vel con-UentuSjSe regij homines,iidem pro qualibetp3rte,amp;non diuerfifiant,qudquenbsp;Jo finguliatteftantes fingillatim iurarc,amp;:per ipfius capituli vel conuentus,acquenbsp;regios homines,de ncgotio,dequoexperirivolent,intcrrogari amp; examinai de-beant.
M'ATTHI REGIS
cxcludanc, amp; fcmbts illis feorftn,vcprfertur,quilibec interrogariamp; cxamia-ri debeac. dhuiufmodiautemattcHationem faciendam periun,infames,amp; qui honorem amp; humanitrem perdiderunrypractereaetiamignobiles.eciamnpoflef'nbsp;fionati fucrint,pcr Regiam Maiettatemnonnobilitati,acceptari amp;admitti nonnbsp;4ebeant.Icem,qud in occulcareuifione modus amp; antiquaconfuecudoferuerur.nbsp;XXIX.
IT EM,quiahatenus proprer inordinatam cclebrationem communium in-quirionum,interdum fauore vel odio, inrerdum vero metu partium plurima periuria,amp; quidem cuidcntercommiflafunt: ad euitandumigitur,amp;:contercn-dum eiufmodi animorum laqueos, amp; fimul ad tollendam peftiferam peccandi lOnbsp;occafioncm, deHnirura cft,qud tamer in fupcriori arriculo fatis declaratum Ht,nbsp;qualiter inquifitionesamp;aliorumetiam iudiciorum procefluumexecutiones fierinbsp;debeant : ramen, vt magis huiufcemodi damna ac pcriuria ceflent amp; extinguan-tur,in execurionibus ipfarum communium inquifitionum,ralis ordo feructur:nbsp;Quodcm exrcportationeinquifitionumqerlac,fic,proutfalfucrint,repe-riantur, non reus,prout haienusextititconfuctumjfepurgabit,fed adorfuoruinnbsp;coniuracorum,paucorum fcilicer,vel pluriumiuramentis,iuxtarei exigentiam,nbsp;iudicis deliberationem,aioncm fulcict amp; confirmabit; ira videlicet,quod finbsp;aiopro daranis fuerit,iudexiuxtaqualitatcmamp;quantitatem,amp;exigentiamda-mnorum jfecundum regni confuetudinem, aori iuramentum indicabir,amp; finbsp;aoripfeinquifitionem pro fui parte reportabit,caufam^5obtinebit,teus in fadonbsp;potenrix modo non conuincatur,fcdeius locoinviginti quinque Marcis,putanbsp;in centum aureis immediarperfoluendis,acinteriudicemamp;:adoremqualirernbsp;diuidendis, co fado conuidus fit Sgt;c habeatur, amp; infuper damnificato damnanbsp;perfoluere, Sc de illis plenariam fatisfadionem impcndcre teneatur. Calu veto,nbsp;quo in fadis eiufmodi damnorum temporeinquifitionisfafiionesatredantiuninbsp;difpares fuerint: iudex dcccrnercdebebir,an adorprodamnis fibi illacisiurare,nbsp;vel reus fe purgare debebir.
. XX.
Ctervm diffinitum eft,qud modo in pofterum, nemo infatdopo- tcnriXjCtiamfi quis commifla per ipfum mala,vcl iniudicio,vel etiam alias proprio oreconfiteretur,nifi in hisfubfcriptis cafibusconuincatur.put, propter in-uafionem domorum Nobilium, item occupationem poficflon amp; vtilitatum,arque pcrtincntiarumcarundcm,acdetentionemNobjlium,fine iufta caufa,pr-tereavulncrationem,verberationcm,vel intcremptionem Nobilium. Inhis vero cafibus.taliter iudex proccderc debebir. Qimd fi ador pro fui parte inquifitio-nem modo amp;ordine fuprnotatorcportauerit,inampliorcmrci verificationem,nbsp;fi partes voluerinr, caufam ipfam ad communcm inquifitioncm dcernt. Sinbsp;veto reus ipfam inquifitioncm acceptarc nolucrir,cxtunc ador,pro maiori vcrifi-catione veritatis ljx,iuxta regniconfuetudinem,hadenusinbacparteobferua- 4nbsp;tam,ad caput illius aduerfarij iurarc debcbit.Si autempartibus volenribus ipf^nbsp;caufa immediate prfcripta commun! inquifitioncdefinietur,amp;ipfa communisnbsp;inquifitio pro parte adorum feratur, fi tarnen reporratio ipfa difpar fuerit : iudexnbsp;ex atteftantium faffionibus dcernt,vter illorum,ador, vel reus,iuramcntuninbsp;deponere debebir. Vbi ver in his prfcri pris cafibus fadum feilicet potentiarumnbsp;tangentjbus taftellani,officiales,aut alij familiares,vcl lobagiones dominorum,nbsp;aut aliorum quorumeunque rcgnicolarum delinqucrent,amp;quofcunqueoffen-derent: eorum domini proptcrca pnam fadi potenti non incurrant,fed fiipcrnbsp;innocentia, quod feilicet non de eorum voluntate malum illud fit parratum,pro-ut iuri amp;C iudici confonum vidcbitur,fc purgaredebebunt; verumtamen fi talcs pnbsp;apud gorum dominos remancrcnt,ex parte eorum ipfi domini veram iuftitiam,nbsp;iuxta iuris quitatem, facereamp;adminiftrare tenebuntur. In aliis autemcafibus,nbsp;put damnorum S)L iniutiarum illationibnf,amp;: cteris fimilibus, modus amp;ordonbsp;prxfcriptus obferuetur.
XXI.
Ctctm
-ocr page 1115-DEGRETVM V.
C T E R V M quia temporc attcftationis communis requifitionis, oculatx rcuionis,ftatutioniSjamp;: reflatuiioniSjnec nonxftimacionis iurium poflefliona-tiorum,per partcm conuidam hadcnus nonnunquamrcpulfiones incontem-nbsp;pcumiudicij Si lufticix fieri folitx funt; pro quibus prima vice invnaMarcaauri,nbsp;ficunda verb induabusid facientcs,iuxtaconfuetudinemhadenusobferuatamnbsp;conuinccbantur:quarc vt huiufmodi violentorum, iuris,iuftitiafqs turbatotifti*nbsp;temcritas debito remedio compefcaturifiacurum Se fancitum eft, quod quicunq;nbsp;in poflerum cuiufcunque flatus,amp; gradus,amp; conditionis exiflac,qualicunq5 6c innbsp;quacunque caufa etiam fenteneix capitalis vi faccre prxfumpferir,contra partemnbsp;aduerfam in fadopotencix,amp;: infupcr fi in caufa flatutionis,velreflatutioni$,aucnbsp;atflimationisfuerir,in xflimationc illorum iurium poHcflionariorum.qux flatuinbsp;autacftimaridebucrunt,procedatur.Si verb id, tempore communisinquifitionisjnbsp;velfoccultx rcuifionis contingatjfimilitcrinfadopotentixjprxtercainamiffio* ante.nbsp;Ue caufx conuincacur,amp; conuidus habeatur eo fado#
I- ,
Item, ordinatum eft 6c conclufum ,qubd trtnoforenfes proclamationes, qu badenus in fado pofleftionum amp; iurium pofreffionariorum,prxtcrea in ex-hibitionc litcrarum 6c literalium inftrumcntorum,atquc etiam infadoobliga-tionum,certis^ aliis caufis fieri folitx funr,cefrent,amp;: dcinccps nullo vnquam tem-io pore fiant, fed penitus abolcantur,quoniam quidem abufio 6c corruptcla potius,nbsp;qum lex dici poteft.ln obligationibus verb tab's modus feructur,qubd fccundumnbsp;quod fe quifqui$obligauit,fadalegitimaeuocatione,inprimisodauisiudiciumnbsp;6c iuftitiam recipiat,amp; ad hoc vigore prfentis decreci aftrid us habeatur.
X X 111.
Item,quia in duellorUmdirnicationcplurimxhincindefraudcscommitti poflunt: (rarb cnira illi, inter quos illud fit indicium,per fedccertant,fed pugilcsnbsp;Conducunt,quinonnunquamdono,fauore,amp;promifliscomponuncur,fic^ partem fuam,quantumuis iuftam, quandoquidem non ipfimet dccertarc confucue*nbsp;tunt, fuccumbere patiuntur)quarc ftatutumeft,qubd modb illud iudicij genusnbsp;extra hocregnumin mundo inauditum perpetubaboleatur,amp; in fadis potentia-rum iuriumqjpoflelEonariorum fieri nunquam dcbeat.Duellurafiquidem tunCnbsp;lolummodo fierideberct,amp;:adhocordinatumcxtitit,quado omnis probatiode-ficcret: in fadis verb potentiarum 6c pofleffionariorum partes probationes fem-per habent,amp;:etiam aliquandoindicium duelli ad curiam regiam militarem,amp;:nbsp;non ad federn iudiciariam pcrtinct. Accedit,qubd iniudiciispcrfonalisprxfen-tia Rcgi Maieftatis femper intcreflcjliteras etiam figillare debet.Is verb vt pluri*nbsp;nium fpiritualis efle dcbet.Intererunt prxtcrea Archiepifcopi,Epifcopi,amp; plurcsnbsp;alij fpirituales,amp; idcircononconuenit,vt infedciudiciariaduellum decernatur. Dneiinnt.nbsp;Proinde his,amp;: aliis pluribus bonis refpcdibus,rationalibus4j t caufis hoc iudicijnbsp;genus perpetuo aboleatur,amp;: nuquam deccrnatur,nifi in cafibus.in quibus omnisnbsp;probatiodcficeret,vt,fifolusfoloin itincrc,nullofpedate,fpoliaretur,vel quidquid alteralterifinealicuiusteftimonio commodarct,aut aliquidad fccretas au*nbsp;res diceret, 6c alter neqj fpolium,neq} creditum.neqjetiam verbaprolata probarcnbsp;poftet. In quibus cafibus huiufmodi ducllum deeftni quidem poteft, non tarnennbsp;in fedc iudiciaria,fed in curia militari Regi Maicft. ad illam fiquidlt;n,vt prxfer-tur,amp;: no ad federn iudiciari eiufmodi genus iudicij pertinere,plan dignofcitur.
XXIIII.
C T E R V M,ex quo decifio quarumlibctcaufarum etiam in fado pofteflo-num,amp; iurium pofteflionariorum, dcinceps mouendarum,pro regnicolarura quictc,amp; cotnmuni quiete,ad quatuor tantummodo odauas, vt prxfertur jeftri*nbsp;da cft, 6c rcduda:ftatutum eft,qubd quilibet in caufam ratione iurium pofleftio *nbsp;narioyim attradus^in primis odauis proclamctur,quo euocatio ipfa magisadnbsp;noticiam eius perueniat, 6cper magiftrum,coramquo caufaipfamotafuerit,de-bcaficri,vt moris eft, fignatura.Et finoncomparebii in primis odauis,in nullonbsp;oncrcjfcu nullo Byrfagio conuincaturj fi verbBcqucinfecundis,ncqucinicriiis
-ocr page 1116-^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
comparebit,teneatur foluere Byrfagium, ab antiquoconfuetum.Inquartisau-tcm otauis fine compareatamp;: fe,caufam^ fuam dcfendat,fiue no:cauf ipfaiux-ta vim prxmi articuli, non obftante quauisallegacione,finaliter terminecur,^^ definiacur.
XXV.
IT E MjConclufum eft amp; ordinatum,qud deinccps nullus omnino magiftro-rum protonotariorum priuatc in hofpitio extra tabulam,feu fedcm iudiciariam RegiMaieftatis, caufam aliquam fiue rationempofleffionum.fiue aduumpo-tcncionariorjfiue aliorum quorum cunq; motam vcl mouendam adiudicare,amp;:nbsp;fententias ferre audeaf.fcd vniuerf cauf,iam maiorum,qum minorum,infe- fonbsp;de iudiciaria,in prxfentia cxterorum iudicum ordinariorum difcutiantur:quod-que null prorfuslitcrx,potiflmmincaufisarduis,amp;qu finalem rerumdeci-fionem contingunt,per magiftrum alias extradentur ,nifi in fede iudiciaria,vbinbsp;priusalta amp;intelligibili voce publice perlegantur,Si: deinde pro maiori cautela,nbsp;amp; euidcntia iuftitia, vitra figillum,quo ipfe magificr protonotarius il las muniet;nbsp;alius etiam magiftcr protonotarius fc iubfcribere debeat,amp; teneatur;ita quod finbsp;caufa coram Regis protonotario agetur, protonotarius Palatinalis; fi verb co~nbsp;ram illo,regius,aut iudicis curi,ad literas manum apponere,amp; fe fubfcriberc te-neantur.
XXVI.
Item,quia nonnulli fe iudicio amp; iurifdidione Banorum.Waiwodarum, Comitum amp; vicecomitum parochialium cximi,amp;: folummodo iudicio amp; iudica-tuiRegi Maieftatis prxferuari procurarunnfub cuius exemptionisconfidencianbsp;ctcros plurimis damnis,iniuriis,oppreflonibus,nocumcntis,amp;aliorum malo-rumgeneribus impunafficereconfueuerunnquare ftatuturoeft,qudvniuerfa!nbsp;huiufmodi exemptiones,hadcnusqualitercunqucconcefl,amp;:per quofcunquenbsp;impetratx,demptis duntaxat perpetuisComitibus,quicxvetuftiffimadiuorumnbsp;Regum ordinatione folius Rgi a: Maieftatis iudicio referuati intelliguntur,re-uocentur,caffcntur,amp; nullius vigoris aut firmitatis babeantur: merit quippenbsp;concefla immunitate amp; gratiapriuari dcbent,quiillaabutuntur.Etfiperquofpi-^*nbsp;am fimilcs exemptiones amp; gratia forte impctrarentur,illx quoque vigore prx-fentis decreti nullius vigoris intelligantur.
X X VI l.
Ctervm, quia ex parte illicit occupationis illorum bonorum,amp;iu-rium pofleflionariorum,qu per Regiam Maieftatem feruitoribus fuis,amp;aliis do-nantur, varix querelx amp; clamores non folimapud Maieftatem fuam,ledetiam in vniucrfo regno fieri confucuerunt: caufantur enim plurimi,qum primmnbsp;bona aliqua fuajSelfitudinc per fuos vclaliosimpetrantur,illaprotious,nullonbsp;babito fcrutinio,an fcilicctiuftamp;legitime Maieftasfuadonarcpotuir,occupa- 4nbsp;rent,amp;: non obftante corum contradidionc, obtinerent;quare ftatutumeft,amp;nbsp;fancitum,qud modo fi quibusaliqua bona per Regiam Maieftatem,quocun-que nomine,amp;: titulo donata fuerint,amp; contra iura,dcrta,amp;confuetudincm hu-iusregniquacunqueartedonffniuraillorum,nonobftantcctiamcontradidorumnbsp;inhibitione,^apient: Cornes per contradidores requifitus, teneatur iJlosvefti-gio admonere,qu manus fuas de illis excipiant.Et fi ad primam etiam requifitio-nem amp; admonitionem idfacerc recufauerint,fecundper eofdemcontradido-rcs requifitus, teneatur, vigore prxfcntis decreti, feita prius veritate,illos captiua-re,amp; de illis bonis eiicerc,amp; infuper ad folutionem communisxftimationiseo-rundem bonorum per omnia remdia compcllere. ad cuius reicxecutionemf Pnbsp;Comffs per fe impotens cflet,Comitatus per ipfum requifitus,penes eundemin-furgerc,amp; ei opportune fauore,fubfidio amp;auxilio aflftere debeat,amp; teneatur.Sinbsp;qui verb adeb potences fuerinc,vtComes eiam cum auxilio Comitatus id facerenbsp;non poterie:Regia Maieftas perComitem auifata, bonaiplaoccuparifacercteneatur.
XXVIII.
DECRETVM V.
P7
XXVIII.
lTSM,conclufumeft,qudfi deinccpsaliqua bona Regia Maicftateim-pctraca fucrint, amp; impctrans inftiteric, vt ca Regia Maieftas nomine fuo occupari facerctjfimulqjprocuraretjVtliter donationales fcribcrcntur,quafi ilia demani-busfuisregiis collaraeffent; ciufcemodilicerdonationales,quoad illam claui-nbsp;\zra{demamhusreg^s}nullius vigorisamp;firmitarisfint,Chabcantur; amp;cquod nequenbsp;per Comitesjfednequeinodauisperiudices ordinarioSjamp;magiffrosprotonota-riosobferuentur.
XXIX.
0 Vlterivs quod vniuerfa bona, poffefliones, amp;iura poileffionaria qua: ab anno proxime tranfao, videlicet millefimo quadringntefimo otuagefimonbsp;quinto,vfqueiH prfentem diemfeftiEpiphaniorum Domini, anni eiufdem milnbsp;lefimiquadringetefimi oduagefimi fexti inclufiue, per Regiam Maieftatcm,qui-'nbsp;bufeunque donata fint, fi, amp; in quantum ilia contra iura, amp; dcrta, acantiquamnbsp;Regni eonfuctudincm occupatafunt; illorum detentores amp; ocGupatores,rcqui-fitipriusamp;moniti,cum literis regiis,aut palatinalibus,infraffatum vniusmenfisnbsp;integri,die requifitionum amp;: monitionumcomputando, remitteredebeant,amp;nbsp;teneantur. Alioquin Comes, cum aliis nobilibus illius Comitatus,penes eum cli-gen:amp; dcputandis,illis quoru fuerunt reddere,in eifdmque illos conferuarc de-beat. Si autem detentores illi potentes fucrint. Comes verb ad hoc exequendumnbsp;impotensamp;infufficicns, Comitatushuiusprfentisftatuti vigoreinfurgere,acinnbsp;hac parte Comiti ipfi affiftere debeat, amp; tencatur. Illi autem detentores fi exnbsp;regia donationeius fibi acquifitum fperabunt fuifle,iure regni acquirerc debeant.nbsp;Si verb detentores adeb potentes erunt, vtComes etiam cumauxilio totiusCo-mitatus id facerc non poterit. Regia Maieftas per Comitem auifata, occupare, amp;nbsp;prxmiffa facere exequi debeat, amp; teneatur.
1485.
XXX.
De iurihus impignoratU.,
C T E R V M, quia fieri folct,qubd nonnulli bona amp; pofteffiones fuas,nccefli-tace cogentc, pignori obligant, amp; cadem tempore medio, venditis etiam aliis rebus Iuis,i-edimcre vcllent, amp; ad hoc pecunias paratas habcrent, tarnen illi, quibus obligaruntjimmemores Ialutisamp; honoris, rcmittere noilent, fed ad odauasciusnbsp;rei decifione differrent, vt fcilicct interca frudus percipere valeantjpropter quodnbsp;nonnunquam eiufmodi poffefliones amp; bona ab ipfis paupcribus,amp; eorudem hx-redibus perpctubalienantur,ex quopecuniasvtcunquead iddifpofitas,autcx-penderecoguntur,autcafuamittuntur.Vtigiturillorummalorumfoeneratoruninbsp;malitiacompefcatur, amp;: horum inopum indemnitati confulat^ir: ftatutumeft,amp;nbsp;4q fanciium, qubd, quandocunque eiufmodi fneratores per aliam partem iuri-dic amp; legitime requifiti,pecunias corum leuarc,vcl ilhs leuatis, bona impignora-ta rcdderc, amp; rcmittere noluerint,fed caufam ad odauas diftulerint, in primis o-dauiscaufaipfadefiniri,amp;ficadiudicaridebeat: qubdfine vlla folutione ilia bb-naremittantur,amp;pcriudicemftatimreftituantur,5Kinfuperfceneratorillein tanta fumma pecuniarum,in quanta bona ilia fibi obligata fuerant,con^a partem alteram conuincatur co fado.
XXXI.
CTERVM,quia quotiefeunque bona aliqua,aut iura poffcffionaria,fiuc perdefedum,fcuvnius, feu alio rum, ad coronam,amp;confequcter ad collationenbsp;RegixMaieftatisdeuolui contingunt; plurimi infurgerc,amp;bona ipfaadegsde-uoluta iure acclamare foliti funt,ficq; Regix Cclfitudinis aures non modb impornbsp;tunis clamoribus obtundunt, verumetiam Maieftatcm fuam maioribusintetam,nbsp;ne fein illis intromittat, prohibent,turant, amp; impediunt: illis etiam Maieftas fuanbsp;quitus bona huiufmodi donat,nc fibiftatuant contradidionis velaminc obuiat.nbsp;Hoc verb iccirco maxime facere confueuerunt, vt interca, quoad iure detetmi-
-ocr page 1118-MATTHI REGIS
y**
y**
to fancitum cft,qudin quocunquc Comitatualiqua iura perdefedumferainis quorumcunque decedentium deuoluta fuerint, amp;de huiufinodi polTeflonibusnbsp;Hjjinifeft non conftabic, feddubiiim eri t, an ad ius regium, vel aliquos fratres denbsp;gcncredecedcntijluhredcsfmineifexus pertineant; extunc RegiaMaie-ftas intra huiuftnodi rei dubiz decifionem, bona ilia occupari, amp; ad manus alicu-ius probi amp;idonei hominis,qucm fcilicet fua Maieftas ad hoc deputauic, tquamnbsp;ad manus communes amp;: fideles dariamp;rafignari faceredebeat,qui interim, quoadnbsp;duhium illud refoluetur,caufa finaliter decidetur, cum folitis amp; iufiis prouen- lonbsp;tibus teneat; fi quid autem vitra folitum amp;ordinatum cenfum extorferit, illi, cuinbsp;poR cauf decifionem bona ipfa cedent,reddere debeat,amp; teneatur :hoc adiedto,nbsp;quod,fiquibonaipfaadeosdeuolutafuifreafirmauerint,infravninccgruman-num,proutetiaminfcqucntiarticulo tangetur,fiuecclebrenturoau,fine non,nbsp;teneantur coram Palatino iurafua producere,amp;docere,bonaipfaadeos pettine-re.Q^d fi facere poterunt,Palatinus eifdem ftatuere mander, amp; faciat cum effe-uzfiautem inprobatione defccerint, dentur amp;aifignenturcadembona adma-nusillorum,quibus per RegiamMaieftatem fuerint donata,amp;,fiqui vlteriusadnbsp;iliaiushaberefpcrauerint,eademdemanibusregiis requiratlgitim. Vbi autemnbsp;vxores, vel filiz huiufmodi hominum, abfquc hrede mafeulo decedentes, in illis ionbsp;poffeflionibus rcmanferint, poflefloncs eaedemmanibus earumauferri amp;: occupari nondebeant,priufqum de earum iuribus,videlicct,anlircditari amp; per-petu ad ius fmineum pertineant,an ne veritasinquiratur.Quamquidemve-ritatemfminzipfz infra vnum annum,vtprfertur,oftendercdcbebunt,amp;: te-ii.ebuntur,amp;:firepcrtum fueriteafdempoflefloncs iuri fmineononcompetc-re,extunc didis vxoribus talium decedentium,antequam dedominioaliorumnbsp;excludantur,per Regiam Maieftatcm,aut alios, ad quos repert fuerint deuolu-tz, vel ctiam quibus Maieftas fua eafdem pofTefloncs forte donauerit,de earumnbsp;dotibus amp; iuribus plcnaria fatisfadio impendatur.Filiabus veto vfque ad tempusnbsp;maritationis earum domus patctna,cumquartapartepofleflonum paternarum, 50nbsp;fidendarelinquatur.Poftquam vetomaritatz, amp;tradud fuerint,deearumiurcnbsp;qartalitiopecuniariafolutioncimmediate fatisfiat. Vbi autemalicuius filia,velnbsp;foror,fiuc de curia alicuius Baronis vel nobiiis, fine etiam de propria domopa-tenu, vel aliunde vndecunquc, cum confenfu amp; voluntate partis,aut fratris, ho-mini impofTeflionato nupferitdpfius puella, in quarta ilia puellari per ipfum pattern, au t fratrem, nobilitari dcbcat. Si veto fine confenfu amp; voluntate partis, autnbsp;fratris, id feccrit,inportionefua puellari non nobilitetur, fcdcumpecuniariafo-lutione eidem faRsfieri debcat,amp;in hoc cafu,ius fuum quarralitium noncuinnbsp;poTeflone, fed cum pccuniaria fatisfadione requirendi habebit facultatcm,nbsp;proutamp;quemadmodum huiufmodi cfucrudoamp;:ordinatio etiamhadenusob-feruata fuifle plan dignofeitur.
XXXII.
PRAftREA ordinatum eft, quod, fi cui perRegiam Maieftatem bona amp; poflreflones,amp;quzcunquc alia iura poflelonaria,fiue per defedum feminis,fiuenbsp;nomine iuris regij, aut alio quocunque titulo donata fuerint, amp; tempore ftatu-tionis contradicetur,impetranscontradidioni parre, amp; locum dare teneatur, amp;nbsp;illorum dominium contra ipfam contradidionem noncapiat. Sedtamenficon-tradidofdercccntiinpofleflonemillorum bonorum le ingeflt,amp;priusillorum Pnbsp;bonorum dominium non habuit,proutetiam in fuperioribus tadum eft: infra v-niusanni fpacium, die datarum literarum donationahum computando, fiue in-terea celebrentur aliquz odauz, fiue non,teneatur contradidor coram Rcgianbsp;Maieftate,aut Palatino, velmagiftrisfuisprotonotariis,ad id deputatis, iura fiianbsp;producere,rationem contradidionisreddere, amp;:fimul oftendere,bona ilia opti-
room
. DECRETVM V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5,^
Pio iure adfe pcrtinere.alioquin clapfo termino,per RegiamMaieftatcm,aut Pa-latinum, vigorc prfentis ftatuti, eiiciatur de bonis illis, amp; aflgncntur illi, qui im-petrauit, amp;infuper idem contradidor compellatur adintegrara reftitutioncm, quicquidvtilitatisintercaex illis bonis percepic. Si verbona ipfa ctiam prius a-pudmanus contradidorisfucrunt,impetransjuxtaprfcriptosarticulosinoa-uis,vigorcprfencisdccrcti,de manibus eiufdcm iurcrequireredebeat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
XXXIII.
IT E M, dos vxorum qualitercunque decedentium, falua femper maneat, amp; 10 illanunquam fraudentur.
XXXIIII.
Item, quia inter Prlatos,caeterosqjvirosEcclefiafticos,ac Nobiles,non-nunquam lices amp;controuerxfuboriri confueuerunc,amp; pars partem omni via, modo, amp; arte grauare laborat: protranquilliori igiturflatu, amp;. commodo regni-colarum,ne fcilicet pars in partem in hoc cafu habeat imperium, ftatutum eft,nbsp;qudfiPra:lati,amp;:alij viri Ecclefiaftici contra Nobiles in prxfentiacuiufcunquenbsp;iudieis litcm mouerint, pro reamp; caufa, pro qua fcilicet agetur,lite ipfa pendente,nbsp;fine certa fcientia Regi Maieftatis intcrdidum in eos ponere,vel cotra ipfos fen-io tentiam excommunicationis ferre non debeant; ne potius ex paflione, quam ac-quitatisamoretulifle earn videantur. Ec fi PradativelaliEcclefiafticperfonnbsp;in prfentiaalicuius iudieis iuris ordine conuidi fuerint,in eadem grauamina,nbsp;quibus aduerfarium onerare intendebant, eo fado incidanc.
XXXV.
Ite M,quia mercatores,amp;negociatores,C2Eteri^pauperes,qui autquxftus gratia, auc pro ueceflaria viduum acquificione, vel etiam pro aliis ipforum rebus,nbsp;per regnum hinc inde proficifei habent,p6r varias arreftaciones multipliciter granbsp;uari,impediri,moleftari,amp; damno irrecuperabili affici confucucrunt:ordinaturanbsp;O igitur eft amp; ftatutum,vt modo perpetuis fuccefluis temporibus talibus in arrc-ftationibus modusferuetur. Quod fi quifpiam caufabituraliumfibi debere, nifinbsp;debitum fueritliquidum,hoccft,nifi debitor fucritapertus amp; mantfeftus,qui vulnbsp;gari amp; materno fermone, hembcyvalo ados^ nuncupatur, is enim in corn muni loconbsp;arreftari poterie: nonprotinus ilium vel alium, aut alios pro fuo arbitratu debeacnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W
arreftare, fed prius teneatur rem adaures Comitis illius Comitatus, in quo debitor fuerit,deferre, qui vigore pradentis dccreti tenebitur c veftigiodominum de-bicoremadmonere,amp;fimulrequifitum,quoillumiuridetineat,amp;ficredicornoa fatisfaciet, teneatur fub pnaduodccim Marcarum grauisponderisperCominbsp;tem exigendarum, adprimum dicmiuridicum, adfedem iudiciariam adorirc-40 fponfum adducere: vbi fi ille defendere fe amp; expurgate no potcrit, vel didus dominus fuus,eum in fccundo cerminoiuridicoprxfentareamp;ftatuerenoncurabit;nbsp;Comes ipfe teneatur, amp; fit obligatus de bonis eiufdem dominifuiadorinonfo-lummodo de forte capituli, verumetiam de vniuerfis expenfis pcrcreditorcm velnbsp;adorem fadis,ex integro fatisfacere.Si vcrdebitr,velrcus per dominum fuumnbsp;dctentus,amp;in federn iudiciariam tranfmiflus,ibiqjconuidu$fuerit,iuxtadelibc-rationemfuamiudiciariam,amp; commiflionemComitis,de rebus Aonisdebito-rum, tam, vtpracfertur, de fumma capital!, quam ctiam expenfis fadis fatisfaccrenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debeat amp; teneatur, amp; ad hoc per Comitem compellatur. cui quidem reo fi facul-
tatesadfatisfaciendumnon fufficient,inprimisres,quashabucrit,denturamp;acfti-O menturcreditori,amp; tandem caput quoqueilliustradatur in manus didi credito-ris.Siautcmalicubiinhac parte Comiti non parcrent,itaqudiuxtavim paxfen-tisdecreti, debitum fuumfacere nonpermitteretur, fed cogcreturrem adaures regias deduccreiextunc dominus poijjsflionis, in qua fcilicet ipfi Comiti refraga-bitur, in viginti quinque Mareis per Rcgiam Maieftatem irremiflibiliterextor-quendis conuincatur eo fado, amp; nihilominus teneatur Maieftas fua, amp; ad hoc fit
IH.ij
-ocr page 1120-JOO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
obligata, de quantitate amp; fumma dbita creditori veladorifimulcutnexpens, peripfutufadis,finevllaprorfusdilatione,fatisfaceread integrum.
XXXVI.
Item, ftatutum eft, q uod dum Praelati, Barones, amp; quicunque nobiles, fine dlegiam Maieftateni,vel eius curiam,fine ad bellum,vel quocunque alias,amp; fi-uc in rebus priuacis,fiue publicis proficifcentur,fine damno,nocumento,iniuria,nbsp;amp;impcdimentoaliorumregnicolarum femper amp; vbique proficifei debeant, Snbsp;teneantur.
IQ
Dominus gentiumfeu exercitus pro damnis irrogatis iure conueniatur.
IT E M,quia rcgnicola: per progreflum amp; defeenfum militantiuro plurimum haenus,vt praEfertur,grauati amp; damnificati fuerunt:ftatutum itaque eft amp; fanci-tum, quod tam genres regix, qum aliorum quorumeunque regnicolarum, tamnbsp;fcilicetequitcs,qum pedites,qu per regnum proficifei habent, teneantur dein-ceps pretia omnium vidualium, tam fcilicet equis qum hominibus eonuenien-tium, perfoluercjamp;nufquam damnum inferre prfumant. Qiidfialiqu,nonnbsp;regix, fed aliorum contrauenerint, illorum dominus pro damnis irrogatis, ob in-iuriam,amp; iaduram paftb,iure rcquiratur. Si verbregix fuerint, tenebitur fempernbsp;Maieftas fua cura illis aliquem bonum amp; bene poffeffionatum hominem fuutnnbsp;depucare,qui cum eis procedat, amp; nufquam damnum inferre patiatur. Et fi aliternbsp;facere prxfumfcrint, atq uc pro damnis amp;: iniuriis querela ad regias aures deduftanbsp;fuerit; teneatur Maieftas fua ex parte illius talem tantamqj iuftitiam amp; fatisfadio*nbsp;nem impendere, quod non folm damna illata, fed etiam expenfx, quas damnifi-catus fine quer ulans fecerit,refundantur. Ne autem occafionem folutionis amp; pr^*nbsp;tij vitualium differant,feu contentioncm aliquara oriri contingac,diffinitu eft,nbsp;quod tam regiisqum etiam aliorum gentibus ad bellum profeduris teneantur v- 5nbsp;bique locorum vidualia dare,amp;adminiftrare iuxta regiftrum amp;limitationemnbsp;RegixMaieftatis,quantum Maieftas fua iuxta temporis conditionem faccrc,Srnbsp;dudoribus eiufmodi gentium fuarum dare debebit, amp; corum preciagentci ipinbsp;fimiliter iuxta continentiam eiufdem regiftrifeulimitationis fine difificulrate femnbsp;per perfoluere debeanc,amp;; teneantur.
XXXVIII.
CTERVM,quianonnullx genres,potiffimm verb leuisarmaturx fiuehu-zaroneshocfacereconfueuerunt, qubdpoft defcenfumexcrcitus,autetiamex-fpirato ftipendio eorum,non in propriis corum,fed aliorum bonis laccnt, feqj re-ficiunt,amp;plurimaifticdamna,moleftias,amp;alia nocumentorum genera impunc committunt: ftatutum itaque amp;diffinitum eft, qubd taies modb nufquaminnbsp;bonis aliorum manerefeu iacAe poflnt,fed teneantur ad propria redire, amp; ibi, finbsp;volent, noui^ipendia expedare. Qubd fi qui forte temer aliud attentare prxfu-merent,amp;hi,in quorum bonis ageren t,moleft ferret, debeant Comiti illius Co-mitatusfignificare,amp; eum requirere,quo illosremoueat: illeverbveftigiote-ncatureosmoncrc,qubdrecedant,amp; damna irrogataperfoluantjamp;fnonparuc-rint, eos captiuet, amp; perfonas ad caftigandum Regix Maieftati tranfmittat; de rebus verb amp; bonis fuis amp; familiarium fuorum,damna illata redificet, amp; perfoluat.nbsp;Si aut?m Cornes per fe ad hocimpotens amp; infufficiens erit,Comitatus penes eun-deminfurgere teneatur. Si tarnen tcpidusamp; negligsfuerit,amp;:damnificatusque-relam Regix Maieftati porrcxerit,debcatamp; teneatur Maieftas Iua,de propriis rebus amp; bonis ipfius Comitis, vniuerfa illa damna rcdificare,amp; etiam expenfas re-fundere, iinfupergcntcsipfasdcpofteftoncquerulantisremouere.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXIX,
-ocr page 1121-DECRETVM V.
loi
XXXIX.
IT B M,quia Vencti,amp; Po!oni,omni arte,omnque via amp; technis conati funt, amp;fempcr conantur ad terras amp; dominium,adfacramcoronampertincntia,pe-dem inferrCjSc ilia vfurpare,prout etiam aliquatn partem de fado vfurpart: pro-indc ftatutum atqjfancitumeft,fubnota perpctuae infidelitatis,vtnemoregnico-larum audeat illis auteorumalicuicaftra,fortalitia,ciuitates,oppida,amp;ponmQC*-*nbsp;ncs,autaliabonaimmobiliavendere,infcriberc,impignorare,commendare,do-nare,vcl aliter qualitercunque dare,velaflignare.
X X X X.
lo lTEM,quia officiales amp;feruitorcsdominorumexconfidentia,quam in eo-rumdominishabentlocatam,p!urimisdamnis,iniutiis,molcftiis,amp;impedimen-tis cceros afficere confueuerunt:quarc,vt eorum temeritas amp;liccntia compefca tur,amp; fimul etiam, vt eorum dominiprouidentioresefficiantur,fancitumeft,amp;:nbsp;conclufum, vt fi qui nobilcs amp; poflcffionati cadra,vel alia officia,abipforum do-minis tenuerint, malque ex illisperpctrauerint,teneantur eorum domini,fcitanbsp;prius vcritate,ad rcquifitionemComitis,fub quofuerint,lfisiuftitiamadmini-ftrarc, amp; fatisfadioncm impcndere,commifiquemalareificare. Siveroeiuf-modi malorumpatratores nonfuerint inaliquoofficiolatucondituti,feddipen-diumduntaxat ab eorum dominis habuerint,amp;inpropriisluis domibusmanfe-to nnt,autaliter dominis ipforum feruicrint,amp; ficmalahuiufcemodicommiferint,nbsp;ipfimet teneantur coram Comit fuo comparcre,iuri ftare,amp;: feexpurgate.innbsp;hoc autem cafu talium domini non audcant neque debeant fe de illis intromitte-rc,nequeeos dcfendere,fcdad Comitem remittereeosteneantur. Si qui autemnbsp;aliter facere prfumerent,conuincantureo fado in duplo homagioipfiusfcrui-toris, amp; nihilominus Comes feruitorem ilium captiuare,amp; ex parte fualxfo debi-tam iuftitiam adminiftrare teneatur. Domini veto huiufmodi fuos feruitores,quinbsp;fcilicet alios damnificabunt,aut aliqua alia mala perpetrabunt,fiue etiam quifa-dores fucrint, amp; commifl fibi bonamalcdifpenfabunt,vel non data bonaratio-ne aufugiunt,non obftante priuilcgio amp;immunitate nobilitatis,libr,vbicun-que poterinr,captiuarc,amp; ad iatisfadioncm adftringerc poffint,amp; valeant. Sinbsp;quis tarnen feruitorem capti u abi t,amp;r ill e caufabitur fe iniuft captumjcontra eumnbsp;euocatione in primis odauiscaufadifcutiatur,amp;:iuftitia capto ex parte fui admi-nifiretur.
De fruo fugitiuo.
X X X X I.
Prtb r e a fi alicuius feruitor autfadoraufugict,amp;altcriusdominifer* uitiofe lubiiciet, requifitus amp; admonitus dominus nouus perpriorem teneaturnbsp;illume veftigio licentiate,amp; fediraittere:alioquin induplghomagio feruitorisnbsp;40 iilius conuidus fit,amp;: habcatur co fado, amp; nihilominus fi nullo modo dimittcrcnbsp;volucrit, euocetur per Ixfum ad odauas primum celcbrandas, vbi cidem ex partenbsp;iilius plenariaamp;condignaiuftitiaadminiftraridebeat.
De trihutii telons.
XXXXIL
Vlterivs , de tributorum amp; teloniorum exadionibus ordinatum eft, quod per totumhuncannum,vfque ad futurum fcilicet feftum Circumeifionisnbsp;Domini,ComitesquorumcunqueComitatuum,cumcertisamp; potioribusNobi-libus illorum Comitatuum,quotquot loca teloniorum in illo Comitatu habebunnbsp;tur,vidcant: amp; fi iliudpropontibus,aut aggeribus,velinterraarida,autalitcrexi-gitur,amp;itemquot vlnarum tam pontes,qumaggcrcsillicxiftunt,RegfteMaie-ftati fideliter refcriberc teneantur,vt tandem Maieftas fuacumdominis Prcelatisnbsp;amp; Baronibus poffit limitare, quantum quisque in fuo tribute ab itinerantibusnbsp;ex.gerevaleat.Si qui veto poft huiufmodilimitationera,ampliusaliquidaccipere,nbsp;amp; huicfandionictrauenire non formidarent,teneatur Cornes cumcledis No-lii ij
\.
/
-ocr page 1122-Id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
bilibus rctiifcare,amp;lxs,tamdcexadis,qum ctiam expenfis/atisfaccre.Si ve ro incorrigibilesfuerint, prohibeat Comes,quod vfqj ad gratiam Regi Maiefta-tiSjVlterius ibi tributumexigere no prafumant,amp;inliiper prouideat,qud intcr-ca libre,amp; fincvlla tributiolutione,locumillumquilibetpertranfirepoflit.Ta-les veto pertranfeuntes Comes ab illis tranfgrcflbribus defenderc teneatur.St quinbsp;Comits per fe telonia in illo Comitatu,in quo officium tenent,haberent,nbsp;vicinorum duorum aliorum Comitatuum Comices debeant tributa il li us Comi-tatus confpiccrc,amp;:illorumrationcm,amp;caufam,atquequalitatem,vtprfertur,nbsp;Regi Maieftati refcribcrc.
XXXXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro
IT M,ruff icis vxores 3c al iis villis ducentibus,deinceps nullum tributu pror-fus exigacur;quodq$ fartoribus raforibus non quadragintadenari),proucha-denus confuccum fuit,fed duntaxac tantum,quantum ab aliis arciffeibus C viato-ribusexigitur,in locis cributorum exigatur.
XXXXIIII.
Item, ftatucum cft amp; dcfinitum,prout etiam per fereniflmum quonda dominum Sigifmundum Imperacorem fancitum fuiflcdignofcitur,qud nullusagt; nus,Comes,'V7aywoda,fcu alius officialis regni,cuiufcunqi tituli,authoritatis,di-gnitacis,amp;:preminenci exiftat, Ecclefiasarchicpifcopales,cpifcopales, abbatiales, prpofitalcs,amp;:aliasquafcunqs iuripatronatusregioconfcruataSjamp;difponen lonbsp;dasjcarum^ pcrtinentias,fru3us amp; reditus,fcd neque dcimas amp; poffffones intra terminos amp;limites fui honoris,feuofficiolatus,abfq;fpccialimandaco Rcgiaenbsp;Maieff atis occupare,aut de eifdem partialiter,aut totaliter ingercre prfu mat.nbsp;XXXXV.
lTEM,qtcunquefurem,vellatronem,autaliumqucmcunq; publicum ma-lefaorem captiuaucrit,amp; eundem de captiuitate fuaabirepermifcrinComiti parochiali hortiagium illius malefaoris,la;s verb damnum irrogacumfoluerenbsp;debeat, amp; teneatur.
XXXXVI.
Item, quia de violcntis indebitis^colonorum fiuc rufticorumabdudioni- 30 bus,varij clamores,varique qucrelx,varias etiam litesin controuerfix oriuntur:nbsp;proinde ftatutum eft, qubd vniucrfi coloni.ab vno anno vfqj ad prxfentem diemnbsp;Epiphaniorum Domini, per quofcunqj indebitamp; contra confuetudinemregninbsp;abdudi,ad requifitionem Comitis corum dominisreftituantur.Si qui verb nonnbsp;rcddiderint,in homagio coloni eonuincantur eo fadoicuius medietatem Comesnbsp;pro fe.reliquam verbmedietatempro co,cuiuscolonusfuit,exigerc teneatur:Cnbsp;hoe Comits, in quolibet Comitatuamp;in bonisquorumlibet cxquirant,amp;exe-quantur.In primis autem incipcre debcantin bonis Regix Maieftatis,amp; illuftrif-fira domin Reginx,deinde verb in aliorum bonisjdeinceps verb nemo aliorumnbsp;lobagiones violcntdl,c contra cofuetudinem regni, fub pna fex marcarum,ne- 40nbsp;mo ctiam fub cadem pna lobagiones fuos,iuxta confuetudinem regni abire vo-lentes,aliquacxcogitatacalumniarctinereaudcat:itaqgt;pauperesliberam amp; manendi amp;difccdendihabcantfacultatem.Si quifpiam autem caufabitur,fuos vio-lenter amp; indebitcabdu3os,Cc^es illiusComitacu$,cum elelis rcgiis,amp;: aliis bonis hominibusdifcernac,amp;,ff qucrclamiuffamcognoueric,abdult;ff;osreddifaciar,nbsp;amp;pnam prjniflam violento extorqueat. Siqui autem impofitacalumnia,velnbsp;aliquaexcogicatanouitate,fuosretinucrinc,puta,ff tunefolummodo taxa ad eosnbsp;impofuerint,quandoillosabirevellccognouerint,vellongotemporeanteimpo-fucrint, amp; nondumexegerint,amp; hoc maxime,vtillos tali prxtextufemperobno-xios alligare,amp; exinde retinere poffint, in pna prxmiffajioc eft,fex marcis per pnbsp;Comiilt;m immediate amp; irremiflibiliter exigendis, co fado eonuincantur. Ta-xam etiam ordinariam ff qui cxigerc volent,infra fexaginta dies exigant,alioquinnbsp;poffmodum taxaiplacalumniofa intelligatyr.
De deamis.
XXXX VII.
Item,
-ocr page 1123-DECRETVM V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103
iTEMjCtcrm quamuisab co tempore, quo Regia Maicftasdiuina difpo-ficione ad regiam dignitatem fublimataeft, in omni dita, in omni conuentu.in omnidcnique congregatione rcgnicolarum tradatum femperfuerit de folu-lione dccimarum,qualiter fcilicet,amp; quoordincillfoluideberent,plurim et-iam fuperinde conllitutiones fadx cxtitcrunt : nunquam tarnen adhuc modusnbsp;amp;via repcrta eft, quo partes contents extitiflent,amp;qucrelaeceflflnt}amp; idar-*nbsp;co etiam in praefenci diatta, licet multum denique, tam Regia Maicftate,nbsp;qum etiam rcgnicolis fuper hoc cogitatum fucrit,melioramp; conuenientiorvianbsp;fiCmodus reperiri nonpotuit,qum fuitcemporecoronationisRegi Maieftatisnbsp;rcpertus'.eamob rem conclufum amp; ftatutum eft, quod modo perpetuis fuccei^nbsp;huis remporib.decimx ipf foluantur,amp; cxigantur iuxtadifpohtionem temporenbsp;prxfat coronationis fadam:hoc cum adiedo,q, quandocunqj dccimatores in a-liquoComitatuexirevolunr,vnumaut duos ex his Nobilibus,quos Regia Maie-ftasin omni Comitatudcligere habcbir.adexpcnfasEpifcopivelcapituliiccumnbsp;ducere teneantur.Qui in primis prouideant,qud decim vbiqs iuftc amp;bononbsp;modo cxoluantur. Deinde,quoddecimatoribus iniuftascfuperfluasdcimasnbsp;dicare non permittant. Qiii quidem dccimatores ft eis non parebunt, tenean-tur Epifeopo vel capitulorelcribere, amp;eumaujfarc,amp;fi ille,vel ilkidnonproui-debit,amp;: non redificabit, teneantur Rcgiac Maicftati ftgnificare,qui pro hononbsp;communi, amp; quiete rcgnicolarum, pro lua gratia amp; dementia hoc onus fubircnbsp;debeat:qudtamcx parteEpifeopi vel capituli,qumetiam decimatotum talcmnbsp;iuftitiamfaciat,qudComitatusbene amp; meritctentus eile valcat.Interim veto exadio decimarum ce flare debeat, amp; cius occahone Epifeopis interdidumnbsp;poQcre nonvaleac.
XXXX VIII.
lTEM,ordinatum eft, prout etiam per Sereniflimumquondam Dominum Sigifmundum Imperatorem ordinatum fuiffe conftat,qud dccimatores iura*^nbsp;mentis deciroandorum contentari debeant,vcl fi contentarinoluerint,aceruo-rumlibcram examinandihabeant facultatem.Qm fi plus inuenerint,qum rufti-eus dixerit, fuperfluitatem auferant, amp; vitra hoc iuftam eidem decimam ad fol-uendum imponant: Si verb iuxta didum rufticicompcrerit,rufticopro damnonbsp;in fubuerfione acerui illato, vnum aurum veftigio foluerc teneantunquem finbsp;Ibluere recufarent,vel difficukarent,rufticus ipfe equum dicatorum libereaufcr-te valeat. Quod vt facilius amp; commodius facere poflit,prxfenti decreto cauetur,nbsp;quod dccimatores aceruum examinare incipientcs,cquis defcendcre,amp; in domonbsp;Vel curia r uftici dccimandi illos ligarc tencan tur.
X X X XIX.
Item,quod in agris ruftici animalia dicata foluant, ncque ad feftum fan-di Michaelis feruarc teneanrur, amp; fi poftmodum ipfa animalia caufaliter per-ierint, ruftici ipfi prterea nullo modo grauari debeant, fed tarnen lurarc tc-neantur,qud non eorum culpa, ncque malitia,amp;: ncque voluntate perierint.
L.
iTEMjfolcntnonnulli in ecrtisComitatibustemporedecimatUinin fingulis pofleflionibus fuis vnum hortum,cumbladisamp; frugibus,amp; item vnum cella-tium cum vinis pro fe retinere,amp; vitra deci mas prouenire debentes pro fe exige-te,amp;: quia huiufmodi abufio contra fandorum Regum ordinationem indudanbsp;fuifledinofcitur.Siccnim per illos ordinatumfuifleconftat,vtquos in colligcn-dis decimisipGsfacere habent,iis relaxarctur. Proinde ftatutumeft,quod huiuf-niodiabufio lopiatur,amp; perpetuo aboliraintelligatur.Itaquod nullus hortus,nul-ltnquc cellariumdoministerreftribus indecimationcrehnquatur. Renitentesnbsp;''^er,amp;tranfgreirorcs,Comes per media opportunaadftringatjquifi tepidus fu-crit,aut fimpliciter faccrerecufauerit,RcgianiMaieftatemfuperindeauifare defeat,qua; tandem illos compcllere tencatur.
lii iiij*
/
-ocr page 1124-104
MATTHI REGIS
LI.
I TEM,conclufumcft,qudf qui rcgnicolarum,cuiufcunq;ftatusamp;fcondi-tionisexiftant,fupcrdecimis,cumquibufcunqjperfonis,amp;quantocunque tempore, in curia Romana hadenuslitigaflcnt,veletiam in przfentialitigarent,cau-iplas modo ceflarc ibi faciant,amp; ii vfrp ad primum diem mfis Maij,feftum vi-*delicec beacorum Philippi amp; lacobi Apoftolorum proxime venturum,ad hoc rc-gnum in (ede iudiciaria Regi Maieftatis difeutiendas reuoc3re,amp;: coram Regia Maieftatc comparere neglexerint,ea ad partis comparentis inftantia,non obftan-tc illorcontumacia,vel abfentia,quodiuftumfucrit,decernerc,amp;caufamipfamnbsp;hnaliter terminate, amp; tam de fumma, amp; damno capitali,qum etiam de expenfis lonbsp;fententiamferre,arque cam debitx executioni, vigore prfentis decreti, deman-daredebebit.
LU.
CTBRVMjOrdinatum eft,qu6d deinceps nemo omnino rcgnicolarum, neqi pro decimis, neqj pro aliis quibufeunq; rebus,in dida curia Romana lirigarenbsp;przfumat.Si autemaliqurdominorumPrIatorum,autalizEcclcfiafticzperfo-nx,cumquibufcunqueregnicolis,aut econtr,vclrationeexemptionis,veletiatnnbsp;fuper eOjVtrum iuft^amp;; integr decimz eis folui debcat,vel alio quocunq; modonbsp;fuper decimis,autetiamaliis rebus quibufeun^ lires mouere,vel motas profequinbsp;voluerint: id eis coram RegiaMaieAate libre, fed nufquam alias liceat, quz ex zonbsp;fufeepto regiminis officio,vnicuiqj iuxtaallegataamp;approbata,quodiuflum fue-rit,difcernerehabebit.Hoctamcnpercxprelumdcclarato,qudcaufasdecima-rum non iudiccs rcgni,nili fola Rcgia Maieftas perfonaliter feraper difeutere pof-fit,amp; valeat.
Lin.
It e M,qud Regia Maieftas ad fmpliccm qucrelam,qu3ntumus grauem enormem, bona rcgnicolarum non faciet occupari, fed accepta querela feribatnbsp;ad Comitem,amp; elctos Nobiles illius Comitatus,cifdemqj committat quod que-relam refcianr,amp;: Regia: Maieftati fideliter refcribant,qu tandem ex illorum at-teftatione videat,cognofcat,amp;: deli bret quid illis faciendum crit,amp; an bonorum jonbsp;occupationem,vclaliam pcenam merebuntur.
LU II.
Itb m, quod Rcgia Maieftas neminem rcgnicolarum, fine Baronumamp;Pr-latorum conlio.nota feucrimincinfidclicatisdamnarcaudeatjconclufumcft,q nemo regios infidles ad caftra,munitioncs,ciuitates,velalialocafu^cccptarc,nbsp;amp; ibi conferuarc,atque dcfcndercaudeat.Siquifpiamauteminfideliumexcon- .nbsp;fide ntia ad aliquem dominor vel amicor fuorum confugerit,eum ille fufeipere,nbsp;amp; infra decem dies,fed non vlterius,apud fc,amp; in domo fua impunconfcruarenbsp;poffi t.Et fi ille,vel pro gratia obtinenda,vel ad oftendendam obedientiam, aut ct-iam innocentiam fuam dcclarandam,venire ad RcgiamMaieftatemvoIucripisnbsp;eumfccumvn,fivolet,adfuamMaicftatem,vbicunquefuerit,ducerc,vcl etiamnbsp;cum literis amp; hominibus fuis mitcere,fub faluoconduduRegizMaieftatis,quinbsp;omnibus talibus vigoreprzfentis dccreti ex nuncdatusjamp;conceftusintelligitur,nbsp;libre valeat,libr ccia pro illofupplicarc,laborarc,amp;intercedcrc pro gratia pof-fit.Verurataaien fi gratiaipfa Maieftatc luaimpetrariamp;obtineri no poterie,rur-fus ad cftra,munitiones,ciuitates,oppida vel alia loca,amp; bona fua ilium fufeiperenbsp;amp;admitterenullo modo audat.Quodfqui forte aliterattentarent facere,huiufnbsp;modi caftrum,munitio,ciuitas,oppidum,poftcffio,fiuelocus, ad quemfcilicet tails infidelis acceptaretur,co fado ad regium fifeum deuoluatur,amp;: ex nunc deuo-lutusintelligatur,de quo Regia Maieftas,vigoreprzfcntis landionis,liberam,pro pnbsp;fuo amitratu difponendi habcat facultatem.
L V.
C TERVM,fiinbonisaliquorum fift;cs,latroncs,homcidac,incendiarij,amp; monetarum,velIiterarUm,fiueetiammanuumalienarumfalfacoresfuerint,amp;do-minihuiufmodibonorrequifitipcrComitem,inosdebonisfuis n cxpulerint;
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' teneatur
-ocr page 1125-DECRETVM V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toy
10
teheatur Comes mittete ad capicndum eofdcm malefadores. amp; fi f uftici,fiue in-col pofleffionum,in quibus talesfuerint,contra homines Comitis infurrexerint, amp;eis reftiterint, quo minus illoscaperepoffint: Comes poflefl'ionem non ftatimnbsp;occupetjfed teneaturfecund,maiori manu, maioriqj potentia, ad ilium mittete,nbsp;amp; tarn prxfatosmalefaores,quam etiam rufticos illoscapi facere.Vbifi officiales domini loci illius fimul cum rufticis, vel etiam feorfum cum aliis fuis compli^i-^nbsp;bus,infurrexerint,amp;illos capi non patientur,promiferint tarnen, quod illos in fc-deiudiciaria, coram Comit iuriftatuent: homines Comins parcerc,amp;:content! efledebebunt, amp; in hoc cafu Comes pofleffionem non occuper. Ver un tarnen fl illos neque caperepatientur,nequevtprfertur,ftatuerepromiferint,pofnbsp;feffionem ipfam vfque adgratiam Regi Maieftatis occupare debcat,amp; teneaturnbsp;Si veto dominus talis loci in hoc cafu contra Comitem, vel eins homines, perfo-naliterinfurrexerit,amp;obftiterit,nepraefatimalefaores,vel etiam rebelles illi ru-ft ici capi poffint, amp; neque illos, vt prmiffium eft, in fede iudiciaria ftatuere pro-miferitjVelfipromiferit, amp;nonfecerit: pofleffio, in quahoc fieri contingit,fifconbsp;regio in perpetuum applicetur,amp; ad illud vigore pra;fentis dccrcti ex nunc deuo-luca intelligatur, quam Regia Maieftas, velpro fc retinendi, veletiam aliis donan*nbsp;di,liberam habeatfacultatem.
LVI.
10
Item, qudfiallqumincrauri,amp;argenti, falls, velalifodininpof-feffionibus Nobilium, vel aliorum pofleffionatorum, temporum proceftu re-perientur, abfque dbita competent! recompenfa per Regiam Maieftatem non aufcrantunfed fi illas Maieftas iua habere voluerit, pro pofleffionibus ilhs,in quibus huiufmodi mincr habebuntur, alias asque vtilesacfruluofas daredebe-at:alioquin tantummodoiusregale feu vrburas ad fifeum pertinentespercipi fa-ciatjamp;pofleffionesipfas fimul cum omnibus fuis vtilitatibus, prouentibus,amp;iu-ribus eifdem Nobilibus pacifice poffidendas rclinquat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
L VII.
30
iTEMjConclufum eft,quodindicium amp; iudicatus Comitatus Zagorienfis inVarafdinohadenuscelebrarifolitum,aboleatur,amp;amodnullovnquamtemnbsp;pore celebretur.Quodq; caufantes in illo Comitatu,ad federn feuiudicium Banonbsp;rum Sclauonia: fpedare teneantur amp; debeant.
LV HL
IT E M, fi qui hominum, cuiufeunque conditionis amp; praeeminenti exiftant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
deliberatiuehomicidiumperpetrauerjnt,cmniredemptionefcmotainterfician-lur.Et fi tales homines fug prfidio fe defcnfaucrint, vbicunque amp; quandocun-, que reperti fuerint, eandem pnam incurrant, obferuato tarnen iuris ordine, vc Comes,velvicecomites,amp;indicesNobiliuro illiusComitatus,vbi talishomicidanbsp;repertus fuerit, ipfi iufticiam iuxta regni confuetudinem adminiftrarc tcncan-tur;amp; nemo tales in caftro amp; domo fua,fub pna de infidclibramp; aliis malefalo-ribus fuperius exprefla, acceptare amp; admittere audeat. Si veto homicidium nonnbsp;ex prconceptamalitia,neque animo deliberato,fed cafualiter,autaliterinopina-tacciderit,occifor cumpropinquis occifi liberam habeant concordandi facul-tatera.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
LIX.
IT E M,diffinitum cft,qud fi quipiam caufantium fiuc coram F?latino,vel iu-dicecuriac,fiueca:teris iudicibus ordinariis,Ecclefiafticis, videlicet, amp; fcculari-bus,temporeodauaruminByrfagiis,fiue iudiciorum oneribus conuincerentur, ad folutionem huiufccmodi onerum feu Byrfagiorum ftatim in fine litis per iudi-cemeompellantur, amp; fie per fententiam finalem caufa concludetur: Primo partinbsp;aduerfde fua portione, amp; de bonisconuidi, fatisfadioncm impendere ttnean-tur,amp; deinde ad partem fuam iudiciariam cedendum, prout etiam hadenus ob-feruatum fui t,liberam exigendi habeant facultatem. Similiter etiam,fi qui coramnbsp;Con.itibusparochialibus,in fede iudiciaria, in aliquoonere conuincerentur, infra quindenam, fada priusadmonitione,folucre teneantur. Etfi quifacerc non
-ocr page 1126-ic6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI RGIS
potuerint, vel fmpliciter noluerint, Comits ipfiad tanta bona amp; poflefliones^ qu onus feu Bytfagium quiualeant,liberam defcendendi kabcant facultatem.nbsp;LX.
IT E M,quia nonnulli caufs fuas,ctiam exigui momenti, de fcde 8c. iudicio Ba-nor, Way uodarum, Comitum,amp; Vicariorum aliorum, etiam iudicum ordina-,rirLim,in curiam regiam prouocare confueuerunt, vt fcilicet partem aduerfatn longioribus,grauioribusq51itibus,laboribus,expcnfs,iniuriis,amp;damnisafficere,nbsp;amp; vel fie grauare poflint: pro quiete itaque,amp; relcuamine rcgnicolaruro,amp; potiffi-mumoppreTorumjamp;paupcrum, Gommuniconfilio,voluntate, dafiTenludomi-norumPrIatorum,Baronum,cxterorumq5tegnicoIarum,ftatutumamp;fancitumnbsp;efi:,qud fi quifpiam de cztero caufam aliquam de przfentia cuiufcunque iudicis,nbsp;in curiam Regia: Maieftatis prouocauerit, ibique indicium prius fadum, appro-batum fuerit in duplo Byrfagio,in quo conuidus propter appellationem inteiligi-tur,conuinci debet,ac eo fado, amp; immediate per iudicem fuum ordinarium irre-mifiibiliter extorqueatur.
LXI.
Cter V M, folent nonnunquam partes incaufis iudiciis^ fuccumbentes corum indices calumniate,infamare,amp; in eosiniuriosinuehi,quafieis non effetnbsp;iufticia per illos adminiftrata;propter quorum iniquam amp; damnatam vociferati-onem plurimafcandala,amp; alia malorum genera plerumquc fuboriuntur: proin-dead compefeendam eorumlinguam,communiomni fententia decretumeft,nbsp;quod nemo omnino magiftros protonotarios infamare, autm eos iniuriosinue-hi audeat: fed fi qui iniufium fibi indicium fadumdicant,abinorumpra:fentianbsp;amp; iudicio cum honcftate,honore amp; reuerentia ad Regiam Maieftatem, aut Pala-tinum,vel Iudicem curi,aut eorundem Palatini amp; Iudicis curi vices gerentium,nbsp;appellate debeant: quodfiquifpiam przmifrafacerenoformidauerit,amp;linguainnbsp;non compefekerit, atque infamiam, qua magiftros ipfos, aut eorum alterum afE-ciar, probate nonpoterit: extunc,vigore przfentisdecreti, ineapna de fadonbsp;conuincatur, qua magiftriipficonuincideberent, fi obieda in eos, aut eorum alterum probaripoffent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
LXII.
Prterea ordinatumeft,proutetiamperSereniffimumquondamLu-douicum Regem diffinitum fuit, qud fi quis Nobilium ordine iudiciario,fiuc in fado potentionario fuccubitus duelli,fiue in pnacalumni, veldelationis,ex-hibitionisqi falfarum Iitcrarum,aut fententi capitalis,fiue alio quocunquefado,nbsp;in przfentia Palatini,amp; Iudicis curiz, aut alterius cuiufcunque iudicis, conuidusnbsp;fuerit:iudex caufz talem conuidum captiuare,amp; tribus diebus caufa pacisamp; connbsp;cordi detinercdcbeat.Etficoncordarenequiuerit,extuncadmanusaducrfarijnbsp;adinfligendamfibt pnam, iureftatutam, amp;debitam,iuxta regni confuetudi-nem,affignet. Quii huiufmodi conuido mortem, vel aliam pnam ipre ftatu- 4nbsp;tamintulerit:iudice,amp;parteaduerfa,finefolutionealicuiuspecuniz,velgraua-minis,abfolutushabcatur.Qiiodquefilij,fratresproximi,vxores,forores,amp;con-fanguinei eiufcemodi conuidi amp; condnati,pro illius exceffu non debeantaggranbsp;uari, ita quod neque propria pofTeftiones amp; portiones illius, nequealia bona,nbsp;dcmptisduntaxatillisrebus,quzapudipfumtemporecaptiuationis reperientur,nbsp;periudicemuferantur, fed omnino in filios amp; hzredes fiue generationes fuasnbsp;condefcendant,illiq} in eifdem bonis,pofrefl]onibus,domibus, amp; iuribus poffeffi-onariis falui,liberi,amp;: quieti pcrmaneantdioc adiedo,qud fi prmifo modo conuidus amp;:condcmnatus cumfuo aduerfarioqualitercunque concordarepoterit,nbsp;id ei femper facere liceat: amp; pro huiufmodi concordia iudex nullum prorfus pnbsp;Byrfagium, autaliquam aliam folutionem,vcl ab ipfo conuido, vel etiam partenbsp;aduerfa, capere amp; exigerc poffit, fed libr, amp;:abfqucvlla pcnitusfolutionc,con-cordiam amp; pacem ipfam facere valean r.
L X111.
Ite M,qud filius de delidis amp; exceffibus patris,amp;c contra,ncc in perfona,nec in poftefonibuSjgi: aliis rbus condemne tur,aut ali ter puniatur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L X1111.
-ocr page 1127-DECRETVM V. L X1111.
V LTi R i V s,qud cpifcopi,capitula,3bbates,conuentus,prepofiti,amp;rcter ecclefiafticz pofleffionatx perfon,cum tribus literis inquifitoriis fuper pofleffi-onibusacquirendis, ni Regia Maieftas deftinatis probis viris,quos maluerit,exnbsp;periatutjamp;infortnetur, inter Nobiles amp;Ecclefia(liGospofleffioncmaliquamngp^nbsp;acquirere,necrctincrcpoffent,nificumliterispriuilegialibus Rcgi Maieftatis,nbsp;aut iudicum vices gerentium fu Maieftatis; prout hxc omnia temporequodamnbsp;Sereniffimi Domini Regis Ludouici dcrtaamp;:obfcruatafuifledignofcuntur.nbsp;LX V.
^0 Ordinatvm infupcreft,prout etiamindecrctoSereniflroi DominiSi* gifmundi Impcratoris continetur, quod violator fedisiudiciariac in Byrfagio vi-ginti quinque Marcarum, irremiftibiliter excorquendarum, conincatur eo fa*nbsp;o.
L X V I.
IT E M,qu0d minuti conuen tus,amp; prarfertim conuentus de Zenth lob dein-ceps ab cmanaiione literarum ceftent, amp; omnino careant firmitate.
L X V I 1.
IT EMjOrdinatum eft, quod Regia Maieftas, cum confilio amp; voluntate Pra:-latorumamp; Baronum fuorum, debeat in quolibet Comitatu aliquemBaronem, *0 velalium notabilcm,amp;benepoflelljonatu hominem,qui fcilicec fufficiens amp; ido-neus videbitur, in Comitem parochialem prficere, amp; ille teneatur ex illo Comitatu,amp; non aliunde, notabilem aliquem pro vicecomite vel vicecomitibus elige-re, qui omnes iuxta fubferiptam formam iuraroenti, iuramentum coram Regianbsp;Maieftatc: vicecomites veto in ipfo Comi tatu prazftare teneantur.
LX VIII.
Item, folent plerumque exercituantes iqcorum progreffibus Ecclcftas,pro-ptercommeatus, fiuc viualia, amp; alias res per colonospro fccurirateadcafdem collataSjDci amp;: hominum timorc poftpofito, violate, amp; inde non lolummodo vi-ftualia ncceflaria, fed etiam omnia bona eorundem colonorum furripere,amp;: ibinbsp;5 aliaetiam enormia,amp;di(ftuquoque nefanda impunccommitterc; quarevteo*nbsp;rum temeritas amp; deteftanda licentia compefcatur,fancitum eft,qud modo nemo omnino,fiuc eques,fine pcdesfuerit,amp;: fine cum excrcitu,fiue aliter,qualiter*nbsp;cunque iicr facere habeat,oftiaEcclefiaruminfringere, velaliter Ecclefias pro-fanare,autvitualia, velalias aliquas res inde violenter accipcreaudeat. Vbi verbnbsp;dcinceps contrauentum fuerit, fi capitaneus ciufmodi copiarum nobilis fuerir,nbsp;tamiura fuapofleflionaria, qumetiam oroniaaliabonafuaamittat,amp;:adfifcumnbsp;regiiimdeuolutafintamp;habeantureofado. Si autciufmodi tranfgreffores igno-biles fuerint, comburantur. Hanc verbexecutionem fupremuscapitaneus cx-crcitusfacere teneatur;quifinegIexerir,vclforteipfemetfanlt;ftToncm iftam tranf-gredictur,auifata KegiaMaieftas fuperinde,pro fua gratia,amp; iufticia, atque inna-ta dementia, executionem fieri demdet. Et fi genres ilia: Rcgi Maieftatis fuc-rintjEcclcfiam rcconciliarefaciat; fi veroaliorumfuerint,illi,quorumerunt,hunbsp;iufmodi reconciliationemfacere teneantur:hoc^iedo, quod fi talcsexercituantes vidualium inopia laborauerinr,plebanus,aut iudex,aut villicus lociEccIe-fiamapetirc,amp;illisgentibuscoram illo, quern capitaneus earundn copiarumnbsp;ad id deputaucrit,proiufto,digno,amp;conucnicntipretioamp;:folutionc,vidualiadenbsp;Ecclefia dare teneantur.
LXIX.
IT EM,qubd genres huiufmodi in ipforum progreffu in domibus Nobilium J nufquam defeendere, amp; neque res amp; bona eolonorum, fiue rufticorum, 4e domibus amp; curiis Nobilium violenter aufcrreamp;cxportare prfumant, Tranfgref'nbsp;fores verb eandem pnam, quam violatorcs Ecclefiarum, incurrant co fado.
L*X X.
Cat e k V M,quiaarchidiaconi,vicearchidiaconi,amp; plebani propter eorundem infatiabilitarem, non eontenti iuftis amp; veris illorum prouentibus, quandam
-ocr page 1128-loS
MATTHI REGIS
deteftandatn ,amp; extra hoc regnum inauditam corruptelam, potiflmum veroin ComitatumSimigienfeminduxifledinofcuntur, videlicet, quoddum contingitnbsp;aliquem quocunque modo interhci, f etiam teftatus decedat,fepultura illi, innbsp;EccleGa,amp;ctiam incmeterio intrim negatur, donee vitra omnia funeralia,nbsp;amp; alia pro locorum confuetudine diuerhtate in talibus 6eri folita, vnaMarcanbsp;*argcnti,vel quatuor aurei foluantur:quae res,quia non folm abu fio, amp; corrupte-la,verumetiam quoddam facrilegij amp;Simonia genusmerit cenferi poteft:earnnbsp;ob rem prfenti decreto ftatutum eft,quod modo deinceps eiufmodi exadionisnbsp;genus vbique, amp; fignanterin dido ComitatuSimigienfi ceftet,perpetuoabo-lcatur,amp;nemo archidiaconorum, viccarchidiaconorum,amp;plebanorum,amp;eo-rundem vices gercntium,fubpnaamiflonisbeneficiorum,extorquercprfu-
LXXI.
Item,quia ex Comitatibus fxpenumerovniuerftas Nobilium,interdum pro rebus totiusComitatuSjinterdum veto lufluRcgixMaieftatis nuncios,amp;:c-iedosNobilesad RegiamMaieftatemmittere folent; nonnulliautem funt tamnbsp;fpirituales,qum etiam feculares domini,amp; item Nobiles, Abbates, Prxpofiti,capitula,amp; conuentus,qui,inftar aliorum,de bonis ipforum expenfashuiufmodinbsp;nunciis amp; eledis dare reculant, amp; fe ab huiufmodi expenfarum contributione penbsp;nitus fubtrahunt :qua in re vniuerfitati Nobilium,amp; potiflmum qui inferioris cohnbsp;ditionis exiftunt,non mediocrisiniuria inferri dinofcitur:quare prxlenti decretonbsp;fancitum eft,qud modo,omnesamp;fnguli,cuiufcunque ftatus,amp;: conditionisnbsp;poflxflonatifiomines exiftant,amp; in quocunque Comitatu conftituantur,expen-ias per Comitem difpondas de bonis amp; poflflonibus fuis, ad rationem flue lor-temeorundem, in medium Comitatus Icmper perfoluere,amp; perfolui facere te-neantur,amp; debeanndem ptis tarnen illis dominis Prxlatis,Baronibus, exterisquenbsp;pofleflionatis,qui tempore congregationis ad Regiam Maieftatem nominatim amp;nbsp;perfonaliterperliterasvocabuntur. Veruntamen alias, cm fcilicet faduro Comitatus agitur,quilibet contribuere teneatur. Renitentem autem Comes illiusnbsp;'Comitatus,ctiamcumgrauaminibus,in talibus fieri folitis,hoccftcumonerc tri-um Marcarum leuis ponderis,coropcllere debeat,amp; teneatur.
LXXII.
IT EM,quiaad federn iudiciariam Nobilium quorumlibet Comitatuum cau-fantes, amp;nonnulli alij,qui federn ipfamingrediuntur, cumfamiliaribusamp;Ioba-gionibus armatis,: quidem maiori quo poflTunt numero in trare,amp; cteros armis vclmultitudine terrere folent: quare turn ex eo,qud deinceps quilibetineiuf-^^nbsp;modi federn iudiciariam quiet,libre,amp; fine omni metu,atquepericulifufpicio-ne intrare, amp; ibi honeft,pacific, amp;abfque omni prorfus impedimento perfeue-rare poflutum veto ne leges inter arma, amp; iura filere videantur:
X X111.
CoNc^vsvM eft, qudtamNobiles,qumctiameorumfamiliares,amp;Io-bagionesfedem iudiciariam ingreflruri,armaomnia,cuiufcunque generis exiftt, in hofpitiisdcponere,amp;inermes in ipfam federn ingredidebeant,vt ibi non armis,nbsp;fediurecontendendum nofcant.Tranfgreffores veto fi ignobilesfuerint,Cornesnbsp;corundem arma auferat,amp;infuper eofdem in cypponem ponat,ibiqjduobus dic-bus,amp;totidemnodibus, abfqueefuamp;potudetineat. Si veto Nobilis extiterit, pnbsp;mod^fimili arma auferat, amp;infupervnam Marcam grauis ponderis ab eodemnbsp;extorqueat.
LXXIflI.
ITE M, quia in nundiis, amp; foris hebdomadalibus, prxterea amp; in tabernis, plurimx heminum interemptiones, vulnerationcs,verberationcs, amp; item mukx
rixx,
DECRETVM V.
rix,amp; in finita aliorum malor um genera cotnmicci c6fueuerunt(furorfiquidem vbiquc arma miniftratjidcirco vt dcinceps etiam huic malorum gcneri dbitanbsp;prouifione odcurratur,confimiliter (latutum eft,quod omnes,amp; finguli,cuiuf-eunque conditionis exiftant,ad nundinas,fora,amp;tabernasproficifcentcs,armanbsp;omnia in hofpitiisdeponat,amp; inermesadcmendum,vendendum,amp; bibcnc^nbsp;proficircancur,ibiq) pna fub eadem viuanc d commorentur pacified.
LXXV.
Qy IA in fuperioribusarticulis,quanta Comes parochialis incxecutionc iuftitix agere habeat, plane declaratun vt tarnen debito modo, amp; fine aliquo im-pedimento officium fiiumexequi valeat:ftatutumamp;diffinitum eft,quod quicun-que contraComitem, aut vicecomitem,in ciufmodi execucionibusinfurgerenc,nbsp;Sc eidem vim inferre prxfumercnt,ficque ipfum coercerent, quod iuftitiam,nbsp;quam executioni demandare de beret, exeq ui non poffit: extunc tales,feita tagt;nbsp;men prius mera rei veritatc,notainfidelitatis mulentur. Si verb fcrui vcl ruftigt;nbsp;ci fuerintjipfos dominieorundcm,fubpnviginti quinqucMarcarum,inma-DusComitisaddignameifdempnaminfiigendaro.dareamp;affignare teneantur,nbsp;amp; infuper de innocentia,qudfciiicetnondeeorum voluntate amp;commiftionenbsp;idadum fit,iuxtaregniconfuctudinemfc purgaredcbeant,amp;:tencantur. Si au-tern ferui velruftici perpetrato facinore aufugerinn Comes pro iniuria ei illatanbsp;illos perquirat,amp; nihilominus domini eorum,vt prxfertur, de innocentia fc pur*nbsp;gare teneantur.
LX XVI.
It EM,quia de iudicibus ordinariis frequenter mencio fieri folet,amp;dubita-tur plurimis qui fint Sc intclligantur indices illi,idcirco dcclaratur hie per expref-fum,qud indices ordinarii func in primis Palatinus,deinde iudexiiCurix,amp; poft-modumSecretarius, Cancellarius.fi prxfens fucrit:finautcm,locumtencns,hoc cft,qui figilium iudicialeRegixMaieftatis pro tempore tenet. Appellantur au-tem indices ordinarij,quiaquamlibetcaufamdifcntcre,amp;ipfifoli,cormque vi-30 CCS gerentes ad federn iudiciariam non vocati intrarc,amp; etiam alios,fiquospronbsp;teftimonio aut alia re volent,aduocarc poffint. Ifti autem fubferipti, videlicetnbsp;magifterTaucruicorum, magnus Scncfchalcus, Banus Dalmatix,Croatix,0nbsp;Sclauonix, Sc Waywoda Tranflyluanus non cenfentur indices ordinarij,amp; id-circo ad federn iudiciariam RegixMaieftatis non vocati, intrare non debent,ne-que tenentur; fed tarnen ex quo funt indices, Sc officiales iurati,fi quando fpontenbsp;intrare voluerint,fiuc Regia Maieftasprxfcns fit, admitti,amp;locum honorificumnbsp;femper habere debebunt: quorum etiam protonotarij amp; in iudiciis vices gerentes fimilitcr admitti debebunt: neminem tarnen ad ipfam federn iudiciariam,finenbsp;permiffione Sc annuentia prxdidorum trium iudicum ordinfriorum,vocarc po-40 terunf.hoc per expreflum declarato,quod prxfati,iudiccsordinarij etiam in ab-fentia Regix Maicftatis.fine iftis aliis omnia indicia libr faccre pofTunt. Vtnbsp;autemiudiciacnmhoncftatc,grauitatc,amp;maturitate,fincfcilicet aliquo rumorc,nbsp;tumultu,ftrcpitu,amp; tutbatione celebrari pofln^: ftatutum eft,qud fores domus iudiciarix femper pateant,amp; nemo.nifi vocatus,intrare audeat. alioquinnbsp;tranfgreflbr pnam alis fupcrindcdecretam,hoc eftcentum aui*orum,incur-tac,pro quibus ftatim capiatur,amp;: in turri manca,vfque ad refticutionem,teneatur.
LXX VII.
IT E M,folent procuratoreSjlucri gratia,plurimarum perfonarum caufas fufei-Jo pcre,amp; fatis negligcntcrad earumdcfcnfionemattendere.nullumqueca^m fa-cere,fi quando eorum principales in Byrfagiisconuincantur,amp; hoc potiffimum ex eo,quod antiqua confuetudineByrfagia huiufmodi,temporeduntaxatcelc-brationisiudiciorum generalinm,cxtorqucrcfolcbant:cm veto huiufmodi indicia generalia,prouUupcrius taum eft,abolitafiot,amp; dcinceps nunquam cele-Kkk
-ocr page 1130-no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
brcntur:idcirco ordinatutn eft,quod dcinceps nullus procuratorum jpluriutn qumquatuordecim pcrfonarum caufas fufcipere amp; fu p porta re audeat. Vbiau-tcm in Byrfagiis conutncentur,ftatim poft finem litis,amp; caufa: decifionem,de bonis amp;pofleflionibus fui principalis,tam ad partem iudicis,qumetiamaduerfarij,nbsp;ft^uantur.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXXVIII.
Ite M.quodomnes caufamp;lites,quE hadenusfuperquibufcunq^rebusamp;S ncgotiis motfunt,eodem ordine,amp; proceflii iuris,quo hue vfqsconfuctum fuit,nbsp;profequi,terminari,amp; finiri debeannita videlicet,quod pra:fcriptiarticulifolum-modo de futuris,amp; non de prteritis confei intelligantur.
L X XI X.
Item, conclufum eft,qud ft qui cuiufeunque conditionis, fiuc fcilicctEc-clefaftic,fiue feculares perfona: exiftant,caufarcntur, amp;priuilegia fua perTur-cos,Bohemos, Polonos,Teutones,vel alios quofeunque hoftcsamp;mulosablata,aut igne confumpta,amp; deperdita fuifle,vel etiam ft quifpiam Eccleftafticorum allegaritEcclefiamfuamapudlaicalcsmanus,proutnonnunquamfa(ftumeft,diunbsp;tentam fuifle, amp; turn per ipios laicosiuribus amp;i. priuilegiis fpoliat3m,velaliter de-fraudatam fuiffe,fi tales ad literatorium mandatum Regi Maieftatis,vel requifi-tionem aliorum iudicum ordinariorum,cumNobilibus iIliusComitatus,inquo lOnbsp;bona illa,fuper quibus iuraamp;priuilegia amiflacaufabantur,inrebusafex3gintanbsp;annis,velcitra,itaatumcflccomprobarepoterunt,eiufcemodicprob3tioamp;at-teftatioNobilium fcmper,amp;in omni iudicio,proprincipaliamp;capitalipriuilcgionbsp;teneatur,amp; reputetur.
LXXX.
IT E M,qu0d feculares perfonx contra Ecclcftafticas,in iudicio,in maiori one-re nonconuincantur,qumEcclcfiaftic contra fcularesconuincuntur.
L X X X 1.
Item,ordinatumeft,vtomnisfcrupulofafufpicio,quxconcraiudices,amp;iii- 50 ftitiarios regni,amp; item Comits, vel vicecomites,indices Nobilium, atque etiamnbsp;elc:osNobiIes,cteros^offciales,defauorevelodioconcipipofret,decordibusnbsp;rrff.48. quorumlibetremoueatur,iuxtadccretumSereniffimi quondamSigiiraundilm-peratoris:ftatutumamp; fancitum eft,quod perpetuis femper fucceftiuis temporibusnbsp;omnes indices amp; iuftitiarij regni,tam ecclefiaftici,qumfaeculares,quividelicetnbsp;inPalatinum,Iudicem curix,MagiftrumTauernicorum,CancelIarium,autvicenbsp;cancellarium,inprotonotarium,feu vicesgerentem iudicum pra:ta(ftorum,amp;cti-am afleflbrum eorundcm,Banum Sclauonia, Way wodam T ranflyluanum,amp; innbsp;Comits quorumlibetComitatuum,aut indices Nobiliumcligenturamp;aflumen-tur,eorundem vicesgerentes,amp;fubftituti,temporeafl'umptionis ipforum adhu- 40nbsp;iufmodi officia,in cofpcclu Regia: Maieftatis inramentum honeftum,de feruan-da fidelitate,amp; adminiftrandaiufticiaprftare debeant. Vicecomites tamcamp;in-diccs Nobilium coram fuo Comitatu huiufmodi iurametum prxftare tcncantur.
lxxxii.
Forma vero iuramentijecjuitur in h^c 'verha.
Ego T.deT.iuro per Dcumviuum,amp;gloriofamDeigenitricem,virgincm Mariam,amp; per omnes fan(ftos,amp;clelos Dei:qud omnibus coram mecaufanti-bus,amp;in omni negotio,quod ad officium meum pertincbit,abfque cuiufeunquenbsp;*fnne* perfon,diuitis filicetamp;:paupcris,fcxceptione,prece,prmio,fauore,timor,nbsp;odio, amore,amp; complacentia remotis,amp;poftpofttis,prout fccundumDeum amp;nbsp;eins iuftitiam faciendum cognouero,iuftunj amp; verum iudicium,iuftitiam,atquenbsp;cxecutionem omnibus in rebus,pro meo pofte faciam. fic me de vs adiuuet,nbsp;amp; omnes fani.
LXXXIII.
DECRETVM V.
Ill
L X X X 111.
C TIR V M,in redemptionibus literarum capitularium, amp; conuentuali urn, ncc non fupcrfatisfadione viarum,feu laborum,quos teftimonia capitulorum amp;nbsp;conuentuum in cxccutionibus faccre habent,ne difcordiam oriri contingat:con-clufum eft,quod in hac parte ferueturlimitatio temporeScreniffimiquondSrflnbsp;Sigifmundi Impcratorisfada,amp; tandem per RegiamMaicftatem temporefelicisnbsp;coronationis confirmataita videlicct,qud in omnibuslocis,tam capitularibus,nbsp;qum conucntualibus,prima,fecunda,amp; tettia cuocatoria incapitulo,autcon-ucntUjfimul cum eorum notarioamp; {criptore,proredemptioneliterarum reeipi-antur, feu foluantur finguli viginti quatuor denarij,quorum centum vnumau-reumfaciunc.
LXXXIIII.
IT E M, pro literis prorogatoriis denarij quatuordecim. Item,pro quibufliber literis prohibitoriis,proteftatoriis,amp; aliis fimilibus,fi patenter emanarunt, denarij viginti quatuor: ft verb claufz,denarij duodecim. ltem,dequibuftibetliterisnbsp;faiftonalibuspriuilegialiter cmanatis, denarij centum spatenter verb denarij viginti quatuor.ltem,proquibuslibet literis inquifttoriis,ftue patenter,fine clause,^nbsp;denarij vigintiquatuor.Itcm,deparibusantiquarum literarum in cferuatoriisnbsp;quiftrarum cuftodi feu requifitoripro fc,dcnarij centum: amp; pro redemptioncli-terarum rcquifitarum,fi nonhabeant multum decriptura,amp;patenterconfednbsp;fuerint,denarij viginti quatuor. S i verb labor fcribentis fuetit magnus,amp; literaenbsp;priuilegialiter confed,denarij centum. Item,de fimplicibus tranflcriptis,feiinbsp;tranflumptisliteris,patcnter emanatis,vbilabor fcribentis magnus non fucrit,dc'nbsp;narij viginti quatuor:vbi autem literz fuerintprolixac,aut priuilegialiter emana-ta:,denarij centum. Item,de literis ftatutorii$,inquibus contradidiofadafue-rit, denarij viginti quatuor. De literis verb ftatutoriis pcrpctuis,in quibus con-tradidio fada non fucrit,recipiatur redemptio fecundum quantitatem pofte flio-nis,amp; numerum feflionum modo fubfcripto,videlicctde feftione vna, duabus,velnbsp;$0 tribus,vel quatuor,in totodenarij cctum:Vbiautemfuerintvltraquatuorfeffio-nes,vfq; ad decern,de qualibet feftione denarij viginti quatuor. Vbi verb fuerintnbsp;vitra viginti,dequalibetfeffionedenanj viginti quatuor. Vbi verb fuerint vitra viginti, vfque centum,de qualibet feftione denarij duodccim. Si verb fuerint vitranbsp;ccntum,vlquequaqucdequalibetfcflionedcnarij odo. Item,deliterisreambu-nbsp;nbsp;nbsp;
latoriis metalibus,in quibus contradidio amp; euocatioifada non fuerit,viginti quatuor. In reambulationibusautem metalibus,inquibusfimplexconftgnatio,vei cumhominibusregiis,dccuriaregiatranfroiffis,fimilisconfignatio,vclfinalisme-tarumcrediojcumiuramentofuper terram informaiudiciana,aut partibus connbsp;cordantibus fada fuerit: pro redemptione literarum denarij quadringenti.Vbi
4o autem partibus in huiulmodi reambulationibusamp;demonftrationibus metalibus difeordantibus, caufa ad curiam regiam induda fuerit, tunc pro redemptione literarum taliupa denarij ducenti. Itcm,decommuni inquifitionc ordine iudicia-rio commifta,dcnairj centum. Item,dereuifioneQpfrcftionariaoccupationis,de-narijcent.l{em,deoccupationibus pofte flionariishominum in fententia capita-li conuidotum,amp;: return ablationibus.iudiciaria commiflione mehante,fiendis,nbsp;de rebus ablatis ex antiqua confuetudine capitulum babebit decimam partem:nbsp;prorcdemptioneliterarum.denar.centum.Item.de zftimationibus poftefftona-riisjiudiciariacommiflionefiendis,denarijcentum. Item,de pofTeflionariis di-uifionibuSjde ftngulispofleftionibusdiuifis,finguli denarij centum. Item,de ex-$0 peditoria iuramentali continente nomina coniuratorum,denarijcentumnbsp;LXXXV.
IT E M,defolutionibus pccu nialibys coram capitulis,vel conucntibus.vel corn tcftimoniisfierifolitis,capitulum feuconuentusdccimamamp;nonampartem exi-gere non polIint,niG quandopropter difcordiam partiunj, in corum facriftiis,fcunbsp;Kkk y
-ocr page 1132-Ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MATTHI REGIS
GonfcruatoriiSjhuiufmodipecuniar repofic fuerint.De talibus,nempejdciure, decimam amp;: nonam partem rccipere poflint, ad illius camen partis rationem, quaenbsp;caufam dederit pccuniam huiufmodi in conferuatorio reponendi. Perfonis au-tem teftimonialibuscapitulorum velconuencuum,pro lingulis diebus,quibusinnbsp;itftrcprocefferintjfoIuunturfinguliduodecimdcnarij,fine in propriisequis,finenbsp;n^quis caufanciumtran(erinr,amp;ducantur.,amp;ipfos ad fa;a fua conducentes,nbsp;iunul cum cquis,amp;: familiarib.corum de domoiterum in domum femper ducerenbsp;debeantjamp;ceneantur rcducerc.
tXXXVL
. Prterba,cx quo iniudioiis,in curiarcgafierieonfuetis,coramiudici- lo busordinariis ciufdemcuriar,aceorumnotariis,fuprdidelitere,amp;redemptio-nes earum ncceflano curruntUdco ad tollcndanvcuiuflibct altercationis occafio-nem,qua: inter ipfos notariosjamp;caufantescmergi poflet,antiquamconfuetudi-Aem redempcionis literarum,modo fubfcripto,duximusfimi]icerdec]arandam,nbsp;videlicet, q in ipfa curia regia,nofariis ipfius curia; iudicis.de vnis litcrisjprogato-riisfluanturdrarijduodecim.DcliterisiudicialibusfeuByrfagialibuSjfiiniliternbsp;denarijduodecim.Defimplicibusliterisinquiftoriis,fimilitcrduodcciro.De fe-Cndaeuocatona,denarijviginti quatuor. De tcrtiacuocatoria,denarij centum.nbsp;D prclamatoria, denarij centum.Deliteris iuramcntalibus,dctertio vel (extonbsp;fialiui adiudicta, denarij viginti quatuor. Dco qui iurabit duodecimo, vl vi- 2^nbsp;gcfmoquinto,autquinquagefimofc,denarij cehtum. Decommuhiinquifitio-ne,quot;denartjcentum.Deliteraduellari,denarij ducti. Deiuramentlifupercapur,nbsp;(narijducenti.De primainftrumentaliexhibitione, denarij viginti quatuor.Dcnbsp;fecundaria,amp; tertiaria inftrumentorum exhibitionCjCum grauaminc affumpta,fi-militcrdenarij viginti quatuor. De prorogatoria refponfionc cum tribus Marisnbsp;denarij vigintiquatuor. Deliteris^progatoriis pattibus, denarij Viginti quatuor.nbsp;Delterisfaflonalibus communibus,denarij vigintiquatuor. De aliislitcriSgc-neralibusjvidelicetproliibitoriisjamp;fimilibus,denarij viginti quatuor. De prohi-btoriis facie ad facicm,denarij cctum.Dcliterisfcntentionalibusfadipotentio-nalis conleruatori figilli, floreni deeem per centumiScriptori autem denarij du jonbsp;ce'nti. De literis ftatutoriis amp; rcambulatoriis fmplicibus, denarij viginti quatuor.nbsp;De literis autem adiudicatoriisreobtentionis pofleflonum, feualiarum rcrum,
ftixta quantitatera pofleifionis,fcu rei reobtent habita concordia inter caufan-i terri amp; protonotarium,fiat folutio. Statutioncs autem polTcflionarias, metarum p'ratribulationeSjamp;reuifones aliter fcereno debeant,nifi vicinis commctancisnbsp;huiiifmodi pofleflonum legitimibi cuocatis,amp;:,vt fraus amp; dolus in talibus me-riuseuitetur,nominafingulorum vicinorum amp;commtaneorum, tempore prae-tniflbrum procelTmim illucprincipaliterconuenientium,in literis capitularibusnbsp;amp;:conucntualibusfuperindeemanatis,feriatimconfcribantur.
LXXXVII.
Postrem O, conclufum efl, quod Regia Maieftas pratferiptam ordinatio nem,quoad omnes claufulas, capitula amp;punla, perquofcunqueinconcufl ob-feruari faciat, tranfgreflbremWc cmender, puniat,amp; caft:igcr,quoregnicolx,f-cutieam ipfam ordinationem pari amp; vnanimi omni confenfu, voluntate cof-Iio,maturaq5aelibcrationefcccrunt;ita omnes Maieftatifu meritasgratiasage-te valeant.Quos quidem articulos,fue capitula,nos Matthias,Rex prfatus.cumnbsp;fuprdidis dorainisPra:Iatis,Baronibus,Proccribus,amp;ca;rerisNobilibuselc:is7nbsp;totura hoc regnum reprxfentantibus,amp; in prfentigenerali diaeta nobifeum ex-ifl:cntibus,matura prxhabita deliberatione,quoad omnes eofum continentias denbsp;corunf dorainorum Prlatorum, Baronum,Procerum,amp;totius regniconfilio, yonbsp;voluntate, amp; aflcnfu, pro perpetuo regni ipfius decreto, amp; ftatuto,nec non iurenbsp;feripto tenendum,amp;durandum fancimus,:abilimus,authorifamus,authentica-mus,amp; affirmamus, atquad eorundem obferuationem vniuerfos fuccefiresnbsp;noftros Reges,amp; item totum hocregnum fie obligamus,vtnullovnquam tem-
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pore.
-ocr page 1133-DEGRETVM V.
pore,neqe fcilicct in houorum Regum dedione,velcoronjttione,fed neque in diactis, feu congreganonibusgeneralibus vel particularibus rcgnicolavum, quic-quam ex illis varietur,feu immutctur, fed in omnibus claufulisamp; pundisincon-cuflc amp; inuiolabiliter obferuentur. In cuius rei memoriam,firmitatemq5perpc-tuam,articulosipfosinprfentemlibellum confcriptos,amp;infertos,deeorundamnbsp;dominorum Prlatorum, Baronum,amp; Nobilium,ac totius regni voluntatc,amp;nbsp;confilio,fecreti figilli noftri,quo vt Rcx Hungaria:vtimur,appenfionefeciniusnbsp;comrnuniri. Datum Budar per manus rciiercndi in Chrifto patris,domini loannisnbsp;EpifcopiEccleGaj^l/aradicnfis, aulnoftr Secretarii.Cancellarii diledi.amp;fi*nbsp;fto conuerfionis Beati Pauli Apoftoli Regnorum noftrorum anno,Hungariae,nbsp;amp;c.vigcmo nono, Bohemia: verb deeimo nono*
Vene R A'BiLiB vs in Chrifto patribus,dominis,Ladiliao Gereb,elcdo, amp; confirmato Albenfi Tranflyluania:,Apoftolica: fedis legato,Strigonienfi fcdcnbsp;Vacante, Petro Arcbicpifcopo Colocenfi,Gabriele Cardinale Agrienfi,praEfatonbsp;loanne M/aradienfi, Ofualdo Zagrabienfi,Sigifmundo Quinquecclefienf,Vr-banoeledo amp;confirmatolauricnfi,fummo thefaurario noftro,Alberto Wefpri-mienfijIoanneCbanadienfijNicolao quot;V/acienfi, fratre Gregorio Nitrienfi,loanne Sirmienfi,amp; Matthia eledo Boznenfi, Ecclefiarum Epjfcopis, EcclefiasDeinbsp;flicitergubernantibus. ItemSpedabilibusamp;MagnificisEericodeZapoIya,nbsp;Comit perpctuo terr Scepufienfis, amp; prxdidi regni noftri Hungarix Palatino,nbsp;amp; Comit Stcphano de Bathor,iudice Curix, amp; Way W^od a Tranflyluano, Matthia Gercb.regnorum noftrorum Dalmatix, Croatix,amp;SclauonixBano,Ladis-lao Pakos Tauernicorum noftrorum, Andrea de Zokol,amp; Francifco de Haraztijnbsp;Zewerien.Banis,Wilh,elnioCorpiteZagorixDapiferor, Georgio de Turocznbsp;Pincernarum,Ladiflao OrzagdeGuth Agazonum noftrorum rd^aliumMagi-ftris,Paulo Kyniz Thcmefinfi,amp; NicolaoBanfij deLinduaPofonienfi, aliis^nbsp;qum purbus regni noftri Comitatus tenentibus,amp; honores.
DE VRBVRIS OBITER Q^V I D D A M
EX VET. CODICE.
C S R T A res eft, amp; per multa regefta, ac alia documenta probari poteft,lt;j Reges Hungarix,abcorum montaniftis, receperunt vrbutas, hoc eft, de fingulisnbsp;nuneris auri, argenti,amp;: cupri habuerunt decimam partem,amp; quotics Rex habuitnbsp;dcimas partes huiufmodi mineraru,toties diuifit,amp;: ddit Archiepifeopo Strigo-nienfi vnam partem,amp; vocabatur ifta datio dcimadecim,amp; durauit huiufrao-di exadiovrburarum vitra centum annosquoniam quod femel inferibiturrege-ftis Regum amp; Archiepifcoporum,nonita cit obliuioni traditur.Etcm iam pr-fata vrburarum repofitio multis,vt prxmifium eft,annis fuilTet continuata,5^nbsp;montaniftx prxuia ratione cum eorum argento toto eo tempore fuiflent li-beri, ita vt cuicumque voluerunt, illud diucndeie potuerunt, finealiqua mul-da Regis amp;gt;Camerariorum. Poftquam autem fxpe didi Reges amp; Archiepi-feopi per nonnullos montaniftas fxpe fxpius fuiflent decepti in?o,qud nonnbsp;bonas mineras, led aliquando vililTimas depofucrunt,quas pofteacum com-modo amp; vtilitate non potuerunt conflare ; ex crebra itaque vilitate , mutatio-nc,amp; varictate minerarum permoti, nolcntes diutius dccipiamp;damnificari,ad-hibuerunt in confilium Prxlatos amp; Barones,amp;concluferunt,qudReges regninbsp;Hungari futuris temporibus dominis montaniftis amp;montanisnon wburasnbsp;huiufmodi minerarum, fed more aliorum regnorum, totum lucrum Cameranbsp;um pro feipfis retinerent, ita tamp, vt ftolnas hxreditarias amp; aquxdudusnbsp;omnes pro conferuatione regalium montanorum, fuis impenfis debito inter-tcncrentiamp;fxpcfatis Archiepifcopisde fingulis marcis pagamenti monet,pro
Kkk iy
:i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE VRBVRIS.
tempore currente fnguli vnum pifetum cxolucrent,proutamp;Iiolt;lic t,S iam plus quam centum annis inconcuflc obferuatum eft. Et poftquam Reges amp; Ar-chiepifcopi in antiquiftimis eorum regeftis amp; priuilegiis inueniunc vocabulumnbsp;vrburarum,a toc,vt praemiflum eft,annis eorum prdcceftbribus folutarum,fata-^UBt illas farpiuSyfed fruftra,ex nouo montaniftis extorquerc,amp; ftc vni boui duasnbsp;cutes per indireum,amp;: contra naturamdctrahere,acftneisirencantediiftamligt;nbsp;mitationem,per regnicolas falt;ftam,amp;: iam tot annis irreuocabiliter obferuatam.nbsp;alioqui tot Reges amp; Archicpifcopiauri argenticupidiffimi,peromniagraua-mina,im etiam varias excommunicationes,amp; perfonarum detcntiones,illas nomine alrax Ecclefix ^trigonienfis montaniftis extorfiflent. aurienimfacrafa- tonbsp;mes quid nonmortalia pedoravcxatf Imprfati Archicpifcopifueruntiurati,nbsp;vtprouentus iamdiifta! almxEcclefia: StrigonienCs,fi quieflent abeadcmnbsp;auulfi, vellent omnibus modis rccupcrare,amp; fapius praeuiarationenbsp;hocconatifunt, fed rpugnante iufti tia, oleum amp; Jam-padaperdiderunt. Namfallituraugurionbsp;fpes bona faepe fuo,amp;;c.
Finis.
'V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FRANCOFVRTI
Excudebat Andreas Wechelus,
Anno salvtis m. d. lxxxi.
:quot;Z
X
-ocr page 1135- -ocr page 1136-