Dit boek hoort bij de Coiiectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn innbsp;volgorde waarop ze getoond worden:
� de rug van het boek
� de kopsnede
� de frontsnede
� de staartsnede
� het achterplat
This book is part of the Van Bucheii Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order ofnbsp;appearance:
� the spine
� the head edge
� the fore edge
� the bottom edge
� the back board
»
■*«
-Xi
.r.
■I (I
)• 'r*'
.4
Kast 10()
PI
fLAJimmiii . txTciZUr^qiLuiSnbsp;o minxzur ^^f'K^nbsp;-^ejiuttrrror �nbsp;xmxau aincdnfnbsp;oxa txleqa/Txxernbsp;nAlt;la�rfior�ifitlt.unbsp;rr cuxdum^ S �d I
Hf iiaIcvu � fifrd�n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
hom in u difcuuAJ llo rnittcx pjmcunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
udiniffuxz mo(tr w Lbd(^ lufti �fixbom 'Vnbsp;Y)otc mx^inidtnbsp;htf bocqaoq;
[tndi fornxacltnc^ firmiixcr dcfidenbsp;pum-�^dT/fvr
lixzxo��nhivcir 'XTT^X^l/nni�VVo^ tr^bOr^ � f rfuftinmrlo rmnfcendir_:^6cmnfc�ndcndo/nbsp;fafhncii'y B encxiiTir pofltjiux dieux c 'fix^dcn^nbsp;i^cro n ontxp pAr�^-S �xd occidcn-r^^nominnbsp;udle^ eazn^inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� qufH A^xm � non
jtpp hendArn e�^S/rne ixerrxm Acldexrerun �'' non utdkbo itlunixJJ tico xddinc.x � ipfe ivo^nbsp;^fcir uuvn mcx^ � A^re-
fab4LTur- tpfe uo fdr ivlx mex � XcfiiAptCrdLCxr. E lt;^�me di'di^\nccc difcuno - dZ vxrrx p fxxce/ fnbsp;non^poffum � z^imeu'iUx-^cjixe^aiders nonliudeo-fiilmliTer ctinccv cju^x^O'Scejudr- tnbsp;^bAbirmequAfi Auruqdrp!'t�netnxTAnfu:nbsp;^ixrum iVi^fbrr�Ace'AxinArure^ fa^clArtTXce pro/nbsp;fror- dam fcnxl�f Am/rcu^' CtiLx� Aumnbsp;q dr pf i�n er rrxn ftrqp b azur am im i a�joy. q aibynbsp;�eA;it|Koiie'nibulAaonif lt;^fabTrxarrr aZnX -meniA aa�enTar^'T^Iec d^on/f fatc.quodfeS
-ocr page 9- -ocr page 10- -ocr page 11-lOANNIS BV
6 E N HAGll P OM E R AN I IN PI Al terium Dautdicum Audarium ,ultimacp manus m�dita/nbsp;tionum feu commentariorum. Quod no hoc confilio utnbsp;liber crefccrec accefl�t, fed potius prioribus quae autor innbsp;hoe argument! genere icripf�t, necefl�rio fuperaddend�nbsp;uifumfuit. Cxterum quibus hxcnonfant,hinonexifti/nbsp;ment fe i�fta amp; integra Pomeraniin Pfalz
* mos habere commentaria�
ACCESS IT ET COM MEND A Tl O infignis Pfalterq Dauidis
tiniLutheri,
B A S I L � A8, MSN SEAT G S T O, ANNO M� D� XXXV�
-ocr page 12- -ocr page 13-� o � N N E S B X�� G E N H A G r V i � �p 0 tneranus de A��ario Pfaltcrij fut�nbsp;Vod quandoc^� pnbltco fcripto promtl�,nbsp;nempe Audari� ali�din PfalteriS meSjnbsp;id jam poft deccm annos iibi illud Pfaltenbsp;riS inuulgatS eft, pftarcp ChriftS uolo,nbsp;utin ufumeor�ghxc defider�t confer!,nbsp;�d me pofterior dies de PfalmorS inter/
gt;*
pretatioedocuiu Reddidia�t latine tonus Pfalterq fente/ tiiex HebrxOjUtfitc�mentari} uiccddnbsp;nbsp;nbsp;potui per alios
interpretesjmaximepertranslation� Germanica D. La/ then,qui nift hie prxceffinet,n� licuerat mihi hac uia incenbsp;derejCuiusuirihicctiafxpe addo interpretations ab ipfonbsp;uel audita, uel iacro fu rto ablat�, cur enim iftud no fatear ,nbsp;autgloricrCCSuero nonunep ali��priorcindicointcrp/nbsp;tation�(uarie em licebit uti quibufd� Pfalmis,uarietatenbsp;uel tentations, uel gratiaruadionQ,) abfit calOniator, quinbsp;dicat me rce�tafle doctri n� Chriftian�, q p tot� illud meSnbsp;Pfaltcriu fparfa legit.N�hxc integra manebit,nee pualc/nbsp;b�t aduerfus e� portae inferor�. Non cm mca eft,fed dei.nbsp;Nihil moror, Qd qd� nebulones potius q Thcologi calanbsp;mniati funt me in Pfaltcrio Chrift� fecifle peccatorc. Le/nbsp;ge illos locos unde illi hoc citatS uoluer�t, 5)C uidebis menbsp;cofefTum nihil aliud cert� ill�liberation� �C gratia dei gnbsp;Chrift�,q eftagnus dei toll�s peccata m�di.H�cgratiamnbsp;I'fti no intelligut,fed blater�t multa de uirtunb.moralib.etnbsp;iuftitia,qn interim ipfijUel mSdo tcfte,funt peccatoru fer/nbsp;ui. Ne uero autftario nimis audo crelcerct prior Pfalterqnbsp;liber in imm�fum,c�l'ulto c�traxi man�, dC ftuduibreuisnbsp;eile. Priores uero c�m�tarq ab�de pftab�t, nchxcbreui/nbsp;tas fit obfcuritas,unde fit,ut hoc Audari� � priori Pfalte/nbsp;rio fcparari non pol��t. Aliter qdc jpmilcr�jfed nSc multonbsp;pkis pfto,at^ ita melius et Leflori ctpriori meo Pfalterionbsp;c�fuk� uidet. At tu qfqsh�c Iegis,bohi cofulCjCt orato utnbsp;pap�ftaru blafphemia �C omis infana dotftrina c�fundatnbsp;et per��t,^ prima ad gloria Eu�ngelt) ChriftijCt lib�rentnbsp;dilecli dd,qfub cius iugo Babyl.crroris praemunt. Ame�nbsp;a i
-ocr page 14-I N V s L V T H E R V S,
Pro Lectori gratia 5gt;C pax�
Encdidtis deus, nbsp;paterdominino/
iftri lefu Cbrifti,qui nos hoc feculo rurfum benedixitomni beneditflioncnbsp;fpirituali coeleftium rerum, 5)C abun/nbsp;dantia frumenti SC uini elediorum fuoinbsp;rum nos i�tiat, milTo que uerbo fuo linbsp;____________quefacit Crydallum ^pruinam, SC ne/ 3ulam,antequor� frigus hadenus ncrao potuit fubfiftc/nbsp;rc� Ex eor� numero eftSC hicloannes PomeranuSjEpi/nbsp;fcopus ecdef�x VuittenbergenfisjUoluntatedei, �C patrisnbsp;noftrijperc�iusminifteri� tibi, chariff�meledor, donatnbsp;hoc Pfalteri�fpiritu Chrift^quieft clauis Dauid, rei�gnanbsp;tum.Quod ut multis uerbis �rnemjnon eftoperxpreci�,nbsp;quod abunde fan�s nbi(fcio)c�mendat� cric, n� meo teftinbsp;monio,fed fuoipf�us argumentOjquo te coget ( fi legeris)nbsp;teftif�cari/piritum efle.,qui loquif myftcria hacc � tot i�cunbsp;lis abfc�dita.Nam utc�ferri pofl�t tam priicor�c^ recen/nbsp;riorum c�mentar�js 3 �C fi odiofum eft ftatuere j audeo ta/nbsp;men dicere, A nemine (cuius extentlibrO efie Pfalteriumnbsp;Dauid explicatumjcfleq; h�c Pomeranum primum in ornbsp;b�jqui Pfalterijinterpresdicimereatur. Adeocxterifer�nbsp;omnes tant� opinionem quifcp fu� ,eamq,� incerr� in h�cnbsp;pulcherrim�librum congeffit, hic uero indicium fpiritusnbsp;certumtedocebitmirabilia. Porr� SC ego aliquandoinnbsp;hoclibroc�pioperam impendercjled papiftarum tyrannbsp;nis fufpendere me coegit organum mc� in ialicibus Ba/nbsp;bylonixiftius. Verum Chriftus meam fortem uindicauitnbsp;gloriofe,nam loco met unius,cuius ftillas noluit ferre Sa/nbsp;tan, cogit plurium SC maior� fuilinere tonitrua �C cataranbsp;das.lta me oportet,minutjillos uero creicere. Quare nonnbsp;cft,optime ledor,utmeum expeC�es Pfalterion amplius,nbsp;fed mec�gaude,gratulare, et grattas age Chrifto i�luatorinbsp;noftro,
-ocr page 15-hoftro, qii� pro uno Luthcro paupere tenu/, I'atn I'pfius met Dauidgt;Ifaix,PauH, loannis, atqueadeo fuijpfius ttWnbsp;IpeHjimd rem Qi copia m fecit dare 0^ palam uidendi, au/nbsp;lt;uendt,�f palpandigt;non untus tantum calamo aut lingua�nbsp;� led cxercitu multo, ut Pfalmus fexage�musnbsp;feptimus ait. Gratia tecum.
Amen,
as PHILIP�
-ocr page 16-P H I I, I P P V S MEL^NCHTHON, -t E C T O K I B V 5 S.
Ametfi compcrtG habeam, qua fide hu/ lus opens au tor, in enarrandis Pfali�jfsnbsp;uerfatus fit , tarnen cum Paulus nobisnbsp;piofum hominom tumfcripta, rum fen/nbsp;tentias r�iigiof� comm�det,ubi prophe/nbsp;tiasuetatcontemnere,non eratcurlibri
hutus prxconium fajCeremus ipfi.Optarim autem ad eius Icdionem Paulina uoce, quam plurimos inuitari quodnbsp;Pfalniisnon mcdiocremlucemhiccommentarius adfe/nbsp;rat.Porro quis nefcit in Dauidis carminibus uim pietatisnbsp;graphicedepicflam effe^ cuius fi quern tenet ftudium, isnbsp;opinor neminem fibi magis famili�rem cong�rronem,nbsp;quam hune uatem efl�uolet, qui diuina uoce omnibusnbsp;animorummotibus medetur,adfli(flos erigit,fomnolen/nbsp;fis uetern� excutit. Omiram Dauidiex citharx uim, quxnbsp;uerbumdeinobisadeo multipliciterdecant�t. Pietatemnbsp;altj ponuntinbaptifmatibus carnis,utuocant,altj in cornnbsp;munium morumc�temptu, denic� uarie nobis feredeosnbsp;f�mniamus �quibus erroribus uindicari mentes huma/nbsp;nx,nif� Germani uerbidei cognitione non pofTunt.
rc ftudiofos rerum Chriftianarum adhortor, ut quando uix ufquam pietas clarius deferipta eft qu�m in Pfalmis,nbsp;hos diligentercognofcant,adiuuabit id ftudium fedulonbsp;�nterpres,qui in locis obfcuris erranti,perinde ac Mereu/nbsp;riales ftatuz uias indicant,iter candide ftmplinbsp;citer que monftrabit.
Valete,
ILLV/
-ocr page 17-I t tv S T R I S S I is 0 P F I N C I P I E T D O M t� no domino Friden'cho, facri Romani imperrj Arclu'mar/nbsp;fchalcojEledon'jSaxonix ducijMarchioni Mifiix, Lant/nbsp;grai�oTuringXjdominofuoclemen�ifl�moJo 'nbsp;annesBugenhagius Pomcranusnbsp;felicitatem per Chrtnbsp;ftum opt�t.
Vum in bane tiiam fch�lamXbiftrifl�/ occafw dua me PrincepSjperueniflem^n� aliud in tori�.nbsp;animo erat, quam audire alios, quos.nbsp;cert� dodiflimos bic fouet locus, d�nbsp;gnos qui no modo � me, fed etiam abnbsp;tjsjquibus par efle n� poflum, a�diarinbsp;tur. Arque huius inftituti mei telles
: unt,quotquot hic me tune nouerunt,ut n� dicam,quanlt; t�cum Lioluptateetiam n�caudiam, plusqu�mdoceam,.nbsp;Verum non oblitus mei,qui pafeit Ifracl, qui deducitue/nbsp;kitouem Iol�ph,me ignorante,quxf�uit,ut femperinalrjsnbsp;rebus, occafion�,per quam detrudererad Pfalterium pult;.nbsp;blice interpretand3.Bis ante in Pomerania mea in ilia ar�nbsp;na fudaueram,nefcio qu�m feliciter,certc paucis fpedatonbsp;ribus, Etiam quidam ex Pomeranis meis cranthic,cS quinbsp;bus cccpiin habitaculo meo confcrrequ�tidieex pi�lmisinbsp;ut uel fie ad pietatem prouocarem adolcfccntes, alioqui finbsp;non uerbo deicrudiantnradmala procliues,propterea^lt;inbsp;quamuis nonignorem deum nullam defpicerestatem, tainbsp;men mihi uel ex dei operibus dodo femper uberioris fru/nbsp;gts fpes fuit de pueris SC adolelcentibus, qui n�dum funi:nbsp;numanis opinionibus abforpti,in quibus (ut maxime ni/nbsp;hil boni ficin homine ex Adam)nondom tarnen prodiditnbsp;fuas uires, ambitio, auaritia, fapienti��^ iuftitix opinio,qnbsp;pelles hodie non folum non fulcipiunt facratifl�mum d�inbsp;uerbum, fed etiam irrident, blafphemant, perfeqiiuntur,nbsp;doneefpiritusdoi^inifuftlare c�peritin feenum, utarc/nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a 4 fiat.
-ocr page 18-fit I STOLA POMERAKl
fiat, Sdcadatflos dus. Hi'c illuftriflimc Princcps cotpe/ runt 06 alq rogare,quo ad meam intcrpretatione. a ad in itnbsp;terentut,permifi non grauatim,quid enim pluribus iningt;nbsp;derem tierbum dei, quodiamcoram pauds traclabam^nbsp;Verum non ad pfalmum dedmumf�xtum peruencram,nbsp;quando ita me zx tua fchola.numerus obruit auditorum,nbsp;uthabitatio mea eos non caperet,0lt;^ ut ego legere iam nonbsp;poncm-.Rogabarigtturpan�m�maltis, ut publice lege/nbsp;rem.Videbantur SkL hoc uelle penes quos return fumma,nbsp;qqodad lediones attinet,erat.Acceflithis omnibus Phi/-lippus Melanchthon nofter, cuius autoritas quantumnbsp;apud me ualeat,non opus fuerit nunc reccnferc,is eprarn.nbsp;multis,plane non ineruditis, iubet ut publice legam. Le/nbsp;go igitutjdeo uolente,nQn in uacuo auditorio, rurfum �nbsp;primo pfalmo incipiens, Atep utadfinem ufq? perftfterc,nbsp;me pertinacia auditorum , quorS multos par fuifleta'menbsp;audiri,animabati qui QCprjetercanoncontcmnendis mu.nbsp;neribus,nequid deeflctjliberaliter me donauerunLQuinnbsp;QC Philippus nofter fubindeme fua prifentia, honoris,nbsp;gratia,^ftmulutfciret quid eff�cercin,dignabatur,utucl,nbsp;(ic S)C,me f�' meos auditores ( qux fua eft in hanc fcholam)nbsp;beneuolentia ) in officio continerct. Habes itaque, illu/nbsp;ftrifftme princcps, rationcm,quame deus uocauit, ut hienbsp;publice doccrem, in quo ncgocio adhuc utc�c^ perfifto^
Deindei�cpeadmonebar�multis , ut meo laborepu/ blicxconftilerem utilitati, adendo meas annotationes innbsp;publicum. Praccepit hoe ipfum D.Martinusjquifiperre/nbsp;xifletinreliquosferibere Pfalmos, quemadmodom eoe/nbsp;pcrat,nemo cuperet meam.interpretationem ne uiderenbsp;q^id�m.Scribo igitur,Verum in medijs conatibus fentionbsp;onus quod fufeeperam, non ramen in animo erat unqu�nbsp;defifter�. Ad lucernam fa pe feribebam, qU�do in die pronbsp;pterpublicas quas legebam lediones non licebat. Adnbsp;pl�rcs cogebar di�s quandoc� aicribend� ceflarc, �C pernbsp;partes Balikatn aufeubatur qaod feripferamj utetiam innbsp;poftcrio//
-ocr page 19-AD FRrOERfCHVM DVCEH SAXONIAE. poftcrionbns plumis uiderc non Iiceret, qui'd�n priori-^ �nbsp;bus tradaflcm 5 nifi ea qux pauca mihi annotaueram�nbsp;Qux omnia quidimpedimenti pracftiterint, expertus n�nbsp;ignor�t. Multummehicfolabatur, quod finguli Pfalminbsp;(ingulos rcquirunt tradatus,nec fibi coherent: unde feninbsp;per uidebar meo fundus ofFicio, quo tics Pfal mum finie/nbsp;ram., Quamoero nihil aliud quxfierim, quam firn pli/nbsp;cifl�me incerpretari, quod ego ex Pfalmis dC fcn'pturis fa/nbsp;crisper Chriftum intelligo, teftabitur uel totus liber, in�nbsp;fiquis erudite fcripta rcquiratjfallitur.Eruditio enim illa,nbsp;quam uocantj�men�quameftexpedata. Veritarem deinbsp;per Chriftum fcripfi,alius addat,fi uelir,erudition�.Nonnbsp;grauatim ergo audiam dicentes, dum mea legunt, Hxcnbsp;potuiftent breuius dici,t 11a alio ordine,alicubi interpretaznbsp;tio nobis non placet, amp;c. Permittam enim illis, ut com/nbsp;modius omnia dicant,�6 melius interpretentur,modo exnbsp;fcn'pturis facris,�^ i�ruato c�textus ordine, id quod egonbsp;feci.Nam eos qui ex fuo ienfu interpretantur,3ut ex cornnbsp;mentarqs aliorum, fiCquiduis pene in fi'ngulis quandoegnbsp;uerfibus dicSt,(iue cohxreat cum prxeedentibus, fine nonbsp;coh2reat,nihil moror .Habeateos qiiifc^ quo loco udiunbsp;Nosueloccafionemad melioradando cofuluimus illis,nbsp;quigenuinam requirunt Pfalmorum interpretationem,nbsp;fecundum interpretationem prophetarum, Chrifti,Slt; A/nbsp;poftolorum, quemadmodum fuis locis indicabimus.
Poflemus excuiare, quod fer� interpretationem quam ante concept�animohabebamus effLiderimusinhiiccconbsp;menrarijSjUt in bucc� ueniebat,dum non aliter licebat, idnbsp;quod Lib'q; ferelibcr meus teftat,uel me tacentCjfed quidnbsp;attineCQiiod uoiui,pr�ftiti,nempe,ucd!xi,nihilaliadnbsp;nbsp;nbsp;Jnfcrifttofiim
fent�nammeam indicate in Pfalmis, �C obiter quandoeg m^ein oftendere,quid qugd�in icripturis fibi uelint,atcp h�c no lrogt;nbsp;meo, fed fcripturar�fenfu. Hoc ipfum enim quis no oi/nbsp;det, modo mca Icgat, uel ex fummis illis fiue argumentisnbsp;Pfalmorum; ubidumfummam Pfalmi promitto, incidonbsp;a 5 �pe
-ocr page 20-EPISTOLA POMERANT ,
�tpe i'n totius fcr� Pfalmi interpretation?. Qiiod animad uerti qiiidc(qutd em iftiid non uidercs') fed placuitfic ift� 'nbsp;temeritat� femel c�pt�jad fine ufep periequi,nfhil referrenbsp;put�s, modo lecftorinueniret quid ientir� de Pfalmofiuenbsp;ante PfalmQ,i�uc poft Pfalm�, Quod fi accufaborjhabconbsp;me uel fophiftica diftindione defendam(cur enim in rcnbsp;itteajn� in re facra n� iocerf) Nam fumma ilia aut cft bre/nbsp;ufor,amp; eft fumma fiueargum�t� Pi�lmi, auteft^lixior,nbsp;amp; eft fumma fine arguments c�m�tartj uel interpretationnbsp;nis in PfalmS.Qux diftindio, fi n� fatis efl� uifa fuerit, 4nbsp;reihuicfaucntledores me� cor�alijs deprecent culp�, utnbsp;liceat mihi hic interim efle fecuro in re quam contemno, �nbsp;Ad tu�igit maieftatc ilIuftrifl�m�Saxoniae capot,mit/nbsp;t� lucubration? h�cmc�,iam ante,filt; propterhuius fehonnbsp;lxlegem,�� propter imperiale edid� dodift�mo uiro Phinbsp;lippo Melanchthoni redori,pro magna parte oblatamjUtnbsp;fub tuo nomine quod facrum feribimus exeat in publico,nbsp;�� quod multi auditores iamdudum probauerunt,tuo aunbsp;fpicio multoplurium ledorum iudicio committatur.Egonbsp;icr!pf�fpiritualia,czteri pvobent num hic fpiritus �deo fit,nbsp;probentautem ex uerbo dei, animale enim iudicium ni/nbsp;nil moramur,cum conftetanimalem hominem non percinbsp;pereea qux dei funt,ftultitia enim funt ei,�� intelligere n�nbsp;poteft.Ego hic pro concionc afto,cxterum,ut Paulus ait,nbsp;�i(c!�w dpnd indicium eft apudfedentes, ideft,apud ecclefiam deijqua�nbsp;cdentchnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�erbum ex me hic auditjoel,fi malisjlegit, Iiiftitiam SCglo
ham dei per Chriftum prxdicaui,in falutem omnium eti� iUorum,qui nosodcr�t,�C feripturis apertis dixi uerbisc|?,nbsp;ni fa!loi',non obfcuris.Qiiibus ifta difplicent, fingantfibinbsp;aliam ioftitiam �C glori�, faciantfibialium Chriftum, all�tnbsp;falutis uiam,aliudcocl�,autfidaabalijs fu(cipiant,quan-diulicuerit. Eritquandohomopro�jciet idolaargenti�i?nbsp;auri fui,opus manum fuarum, quodfibi fecit ad adorantnbsp;dum,tunc inuenientnr iftarum adeo iam pulchrarum uir/nbsp;ginum,(�d fatuarum bmpades fine oleo,amp;.' extindis Iam*nbsp;padibu�
-ocr page 21-AD FRIDERICHVA� SA XOM i AE D V C E padibusfcGtor ille i'nlucfs regnum ingredi nonpoten'c*nbsp;. nero Dauidem reg�m uet eor ad te regem mitte/ r�nbsp;reinaulamtantamjtjuinondedignatuseftmecumhurai pccciitor,tc!!^nbsp;�Ie� habitare cafas.N� enim fuo comitatu res abfumit, fed tatuf^nbsp;ditare folethofpitem deo credentem � quofufccptus fueznbsp;rit. Neeg ucrebituraiilam ipfeiam afliietus, licet aulx pednbsp;culum expertus dixerit, Adnena apud te fum5amp; peregn?nbsp;nus f�cutomnes patres mei . Sed neep tu uereberis pro/nbsp;pter eius fanditatem, qu�doquidem �f ipfe peccator eft,nbsp;amp; peccatum fuum ubiep agnofcit,n� folum ill ud cral�umnbsp;propter quod etiam rn�dus eum damnare potuit, fed eti�nbsp;illud � conceptione �i ab utero matris.Quoniam^inquii;,nbsp;in iniquitatibus conceptus fum,��c.Qtianta uero inftrjr^inbsp;t�te amp; quanta cruce fxpe prematur, dum nuit uiuere pic�,nbsp;quis non uidet ex PfalmisC Summa defpera none f�pe Ia/nbsp;borat, ut no folum creaturamomnem, uerQ etiam ipfumnbsp;deum fentiat fibi aduerfari, SC fe prxcipitem agi in mort�nbsp;6� in infidelitatem,dicentibus interim aduerfarijs, Vbi eftnbsp;deus tuuscNon eft falus ipfiindeo fuo.Libereteum n�c,nbsp;fi uult.Sperauit in dominum, eripiat ipfum, qux eft hor/nbsp;renda tentatio qua deus eruditfuos,ut difcant ( quemad/nbsp;modum Paulus ait x Corinth, i.) nonconf�dereinfe�Cnbsp;fais iuftinjs, ut iftis malis fubinde defuncTti ( ut enim ixpenbsp;incidunt,itaSCixpedefunguntur) agnofcant intelli/nbsp;gant,quam fuauis fit dominus,qui etiam in defpera tionenbsp;feruare potuit ne defperaretur, ita liberate ut nolis tenta/nbsp;tionem tam horrendam tibi noaaccidift�, utcogaris fatenbsp;ri crucem efle gloriam,id quod mundo ftultitia, ignomi/nbsp;nia amp; miferia iudicat,nbsp;nbsp;nbsp;Atlt;^ hie exempla nobis depida
funttnonenimientiraus Dauidem fe fuac^ tantum cane/ re uolui{��)ut ex Pialmis,ubi in talia inciderimus, agno/nbsp;icamus qua fit euadendum. Nam clamor �C oratio fidei,nbsp;quod eft defiderium pauperum,id eft, adflidoru hie uni/ De/j Jen��nbsp;G� afylum eft, quemadraodu SC ille rex luda lofaphat di/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum t�
xit I, Paral,20. C� ignorein^s quidageredebeamusjho�
-ocr page 22-epistola pomeran�
Veris fidti't ttobu oppucnbsp;giafWr.
(blunobisrefiduicft,utdirigamosoailos noRros adtt domine. Qiiodfi etiam abforptus tenrationc clamarc n�nbsp;potes, tarnen deus non dcicret te in iftis inferts 5C morte,nbsp;faciet enim cum tentatione prouentum, ut poflis �C fufti*nbsp;nere �C fperare quandoc^ meltora,utannundes manc minbsp;fcricordi�eius,�(Sueritatemeiu pernoflcm, Idcirco Pfalnbsp;mi nondifcuntur quiduelint.nili poftquam credis uerbonbsp;deijcxercitcris crucejiinc tam horrenlt;�r querelx in Pfalznbsp;mis dum crux premitj�i anguftia fpirttus laborat, amp; tamnbsp;fuaues gratiaruacftiones Si dei laudes, dum beneficia deinbsp;fcntiuntur SC agnofc�tur. Sxpe ifta fimul in uno Pialmonbsp;dcfcribuntur, ut agnolcamus quam paterna fit dei confonbsp;latioamp;glorificatioerga nos poft tam tnftem iudicijeiusnbsp;terrorem.Simul enim fieri non polTunt.quxfimul fcriptanbsp;kt funtad noftrieruditioncm. Maxima uero neceffiras(ucnbsp;; omittamnuncdamna rerumjcorporisjfamx^amp;'c, incumnbsp;bit ptjs mentibus, ut fcruent per deum uerb� fidei, quodnbsp;diligunt fupcr aurum topazion, fuper mei QC fauum.nbsp;faluo integra funtriobis mnia, utcuncp omnibus preniinbsp;malis uideamur/ilij dei fumus amp; hxredeSjatc^ adeo deusnbsp;ipfc noftcr eft quantus quantus cft, quid ergo deei��potcnbsp;rit; ^ia uero in hoe uerbo fumrna noftrxTalutis eftjatepnbsp;adeo ipfa falus hoe uerbum eftjSatanxregnum, amp; quieznbsp;quid mundt eft non ceflat impugnare,ut auferat � nobis,nbsp;folicitatautem ad fpiritualc ftuprum meretricem illam raznbsp;tionis noftrxfapicntiam fiue carnis prudentiam, ut fe feznbsp;quatur, QC quod fibi redum uidetur, non fequatur uerbunbsp;deijUtjqucmadmodum Eua, uidcamus arborem prohibinbsp;tam,quod fitbona ad uefcendum, pulchra oeuhs delenbsp;(ftabiliscpafpedu, amp; fentiamus fecundumid quodiiobisnbsp;TrjtAfiofter uideturcotra id quod dei uerbo uidetur, Hic imptj illi tranbsp;ditotes, id eft, traditionum humanarum autores Sgt;C defennbsp;fores antef�gnani funt,qui confeientias iedutftas obftrinznbsp;gunt ad fuas adinucntiones,quafi ad falutem neceftarias,nbsp;Ut difcant homines confidere in alio, q in fob deo, qui exnbsp;fola
-ocr page 23-ad rRlb'ERlCHVM DVCE-H S�XONIXE. �ola gratta �C mcramifericordta faluat' qu�t^uotfaluanttnbsp;Atc� ita effiduntjUt ucra idololatria Gommfttatur.Nequcnbsp;recipimus, qiioddicunt per talia homines ieroariin dmonbsp;redei.Nam talem timorem deus ipfe condcmnat�C iudv*nbsp;cat.impi�, dtcens Eia. ip. (Vnde repetit Chriftus Matth*nbsp;I5'.)E� quod appropinquat populus ifte ore fuojamp;labqanbsp;fuis glorifi'cat me, cor a�t eins longe eft � me, �C timuer�cnbsp;me mandato homin� amp; dodrinis, ideo cccc ego add� utnbsp;ammirationemfaci� populo huic miraculo grandi �tf ftunbsp;pendo.Peribitenimfapientia �fapientib. eins, intelle/nbsp;dus prudentiumeius abfcondetur, ideft, excxcabunturnbsp;redores, �if populuserrores eorum fecutus f�mul peribit,nbsp;id quod noftris accidifl� uidemus.De quibus traditioni/nbsp;bus hu.nanis poft hanc dei fententi�,pofl�m Sd ego dice/nbsp;reiftis fapientibvSK^ iuftitias fuas defendentib.per fuft�ci�/nbsp;te nh�c,ut uocant,fuff�cienti�. Omnishumana traditio,nbsp;qux uultligarec�icientias,nam deea folum loquim�r Slt;nbsp;loquunt fciipturx, auteft iecundum uerbumdei,autc�/nbsp;tra uerbum dei, aut neqj fecund� uerbum dei, neqj c�tranbsp;uerbum deijft fieri pofljr,Si primum, fuper�acua.eft,namnbsp;uerbS dei fibifuff�cit; 8C i�fcipio quidem, fed propter uernbsp;bum dei, n� propter human� traditionem, fi fecundum,nbsp;diabolus cam nifcipiat,n� ego.Si tertium,habcbo earn utnbsp;eft,ideft,indifferentem,ut qux nec faluare feruatajucedanbsp;mnare n� feruata pofl�t, Tertiuma�thocmembrum ad/nbsp;didi propter aduerfarios,qui hic medium qujrrunt, c� n�nbsp;fit. N� ego loquor de traditionehumana, qux tent�t me�nbsp;ligare c�icienti�, �l articulum fidei fac�re ex uerbo quodnbsp;non eft dei,qux feruata promittit i�lutem^ n� feruata c�/nbsp;minaturdamnationem, qu�c�minationem Sf promifl�c)nbsp;neni,c� non fit ex uerbo dei,necene eft fid�� eft� ex humanbsp;no corde, Qc idcirco mendacium 8� impietat�, queadmo/nbsp;dum Paulus has traditiones uocatfpiritus erroris,do(ftri/nbsp;nas dxmonioriim,in hypocrif�,id cft,fpecie fanc^itatis,lonbsp;quentium mendacium,cauterio notatam habentium c�/
-ocr page 24-�FISTOLA �OHERANl ' ?. fcicntiamj�deft,rimentium deum,QtEf�ias dieft, nian(!agt;nbsp;, to hominumfledodrinisjnon mandato dei,c�i fbli debenbsp;,fur confdcnria noftra, qua liberamreddit per gratia Chrinbsp;fti fptritus in nobisjis enim captiu� duxit capriuitat�. Hicnbsp;tmpiuslatracor mordeatut uelit, omnia dixi. Siuerbumnbsp;deihabet traditio humana,uerbumdeifufdpio,nonpro/nbsp;pter ipfam traditionem,fed proprer dei uerb�. Si non ha/nbsp;bet uerbum dei,ex qao folo falus xterna S)C damnatio co/nbsp;gnofeit jiam neccfleeft,mentiatur fine promittat remifl�onbsp;nem pcccatorum uel uitani,fiue c�minet damnationem.nbsp;Cui ergo mendada placent,placeant.Deus meab illis c�nbsp;i�ruet.perlefiim Chriftum domina noftrumjAmen. Exnbsp;his infero, quod nulla c�ftiturio merehumana poteft menbsp;am ligare confeienti�, Deinde quod qui fuis traditionib�nbsp;nitunt homin�ligare��regere c�fcicnrias,funtueri An/nbsp;tichriftijiedere enim uol�t in tcmplo dd, id eft, in co feiennbsp;ti)s amp; animabus noftris,ubi folS oportet federe amp; r�gna/nbsp;redeum per Chriftum. Tarnen iftx additiones ad uerb�nbsp;dei,quas eodemnat lex amp; omnis fcriptura,dement�t fpe/nbsp;Kemo tulut ft de pietatis totu mundum,ut nemo hie pofTit efle fecurus,nbsp;nc ucrb3 del4 quin feducatur, �Cad iftum deum ali�num flue recentemnbsp;d(9 doiio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deficiat,nifi munitus fit intus uerbo dei. At ubi mendacia
ifta,quz fe fub hypocrifi pro ucritate uenditant,nihil pro/ ficiunt, ftatim fandiifimi hypocritXj qui maxime cauentnbsp;irregularitatem,dic�tes: Nobis non licet interficere quennbsp;quamjproduntfefeefteuirosfanguinum,clam�tes,blaf/nbsp;phemantes in uerbum dei propter fuas traditiones,0d de.nbsp;fiderantuna horafimulperditosomnes deiueritatiscul/nbsp;tores �C profeffbres.Hic brachium fccularcinuocant,quinbsp;brachium dei perdiderunt, qui potentiam Si gloriam deinbsp;non agnolcunt.Hic cades territus infamia,damnis,mor/nbsp;te, qux tibi intentantur, nifi deus te coferuetinuocantemnbsp;brachium fuum. I ftis duabus tentationibus omnes impunbsp;gnamur, quxfxpe tantxfunt,utinillas, quasfupradixi/nbsp;mus^nos adig�t,id quod fere ubiq^ Pfalmi dcfcribunt, d�nbsp;abomiz
-ocr page 25-�D PR�8ERICHVM SAXONIAS DVCEA'* abominantur hominG do�n'haSj�C precantar � deo docenbsp;�A inuerbo dcijcuftodtri.Hincfuntillxuoccs.Narrauc.nbsp;nbsp;nbsp;. ?�;
runtmjhh'ftiqu�fabubttpnesjuel foder�tmihimiquifo* ueaSjfed n� ut lex tua. Errauerunt ab utero,locuti funt falnbsp;fa,furor ilUs fecundutn f�tnilitudtnem ferpentw,amp;e. Not�nbsp;eft in orc eorum ueritas, cor eor� uanutn eft. Sepulchr3nbsp;patens eft guttur eorum linguis fuis per hypocriftm agvnbsp;b�t,iudica illos deus. Verba oris eius iniquitas QC dolus,nbsp;noluitintclligerCjUtben�ageret. Infurrexeruntintnetcz �nbsp;ftes iniqui,8C mentita eft iniquitas fibi.Acueruntlinguasnbsp;fuas ficut ferpente-jUenenum afpidum fub labtjs eorumi-^nbsp;Qui cogitauer�t fupplantare grclTus mcos,amp;c. Exacue/ 'nbsp;runt utgladium linguas fuas,intenderuntarcQ,rem ama^nbsp;ram, utlagittctinoccultisimmaculatum, Denteseorumnbsp;arma fiC fagittx,amp; lingua eorum gladius acutus.T ota dienbsp;uerba mea execrabant, aduerfum me o�s cogitationes eonbsp;rum in malum, ludica domine nocenres me,expugna imnbsp;pugnantes me, Apprehende arma amp; feut�, amp; exurge innbsp;admtori� mihijEnunde frame�j�C armare aduerfus eosnbsp;pcrfequunf me,die animx mcz,falus tua ego fum.Surgcnbsp;tes teftes iniqui,qux ignorab� interrogab�t me,amp;^c. V iasnbsp;tuas domine d�molira mihi.S� femitas tuas edoce me. De.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
ducmedomincin femitamandatorum tuorum,dcccme iuftificationes tuas. Not�facmihi domin�ui�in qua amnbsp;bulcm.�fc.Quxruntiugircr aduerfarij anim�me�,nifi iiinbsp;g�ter dux fis amp; dodlor, adum eft de mcj, Sed quid ego, .Cdwid brtfinbsp;clementift�mcPrinceps,Daiiidemfoium regem facioj�^nbsp;tentationibus probatum,�blitusefte�^^eiprophetamC.nbsp;Verba dei habet,que dum excipis,quicquid ufi^ in faerisnbsp;feripturis eft,excipis. Nihil in lege, nihil in,pphetis, nihilnbsp;in Chrifti �i Apoftolor� prxdicatione cft,quod n� aper/nbsp;tis uerbis atep rorundis dcc�tet hic regius propheta egre/nbsp;�ius Plaltes in Ifra�l. ludicium amp; deimiferieordi�fiuein
:iti�,�^humanar�uiriuminiuftiti�,atc� adeouanitat�, nonalibicopioftus legeris ; ita uchic uellolusliber adrci*
-ocr page 26-...... EPIiTOL� PO'MERARr
lt;Sc inft�iiendum in i�ftitia del hominem �t fuifletjnifi d� uina bonitas noftrxfrag�itati SCignorantixplunbus fcrtnbsp;pturis confultum uoluifletjUtint�rim non dicam^quod gnbsp;Pfalmos longe iucundiusfuerkfucipere quicquidfacrSnbsp;eft.Quis enim ignoratcarminib. plus affici noftras mengt;nbsp;tes�^ fimplici oratione, ut maximeeadem dicantur. Hicnbsp;canuntur omnia dci op�ra �conditione mundi amp;' guberznbsp;natione fiue prouidentia uft� ad generis humani redemznbsp;�ptionempcr ChriftumjUt�idcas deum ut omnipotente,nbsp;(ta amp; omnia facientem, uanam efle falutem, qu�cfitabnbsp;bominc,amp; deonoefTebeneplacituminfortitudineequi,nbsp;'aut in tibqs uiri,id eft, uiribus carnis. Hine �c Chriftumnbsp;'fpfiim(qui ex carne Dauidis natus eft, ut confinnarct re/nbsp;gnum eins in sternum in iudieio �d iuftitia, quemadmo/nbsp;dum canit Efaias)inDauidefufcipis.Spin'tus enim Chrinbsp;� ftiin Dauide fubinde canit fua de i� myfterta, incarnatioznbsp;�nem,prxdicationem,crucemjmorremjglori�, benedidlionbsp;'rt�m omnium gentium,quae funtnoftrsmyfteria �lutis,nbsp;fimul exempla noftrxper crucem qua deus nobis irri/nbsp;ponitglohficationis.Sicenim Dauiddicitz.Reg^ij. Di/nbsp;xit uir cui conftitutum eft de Chrifto dei lacob, egregi�snbsp;Pfaltes ifra�l, Spiritus domini locutus eft per me ,amp;:fer/nbsp;mo eius per linguam meam. Er Chriftus dicit Lues uitiznbsp;mo 5 Necefteeft impleri omnia q Icripta funt in lege Moznbsp;Prophetisj �� Pfalmis de me . Ati^ hsc declaratfcriznbsp;ptura noui Teftamcnti,qux fubinde citas ex Pfalmis, inznbsp;dieat Chriftum fiue Ghrifti ipiritSin Pfalmis loqui, quinbsp;infcriptaris noniblumftlius Dauid, l�damp;Dauidrexapnbsp;peliatur,utuides P�l,88. Ofexj^ Ezech, 4. Qua'm ueronbsp;Chriftiuerba eti� noftra fintjfiiis loeis indicabimus. 1 pfenbsp;enim ait:Si meperfecutifuntj�d uos perfequentur: fi ferznbsp;monemmeum feruauerunqamp;' ueftrum (�ruabunt,��ce
Neqj uerojclariflime Princeps, dum Dauidem tibi c�^ mendo, e�impudentixprocefl�rim, utexiftimemreiamnbsp;prim��ufceptur�etim, quaf�ant�hacn�habueris. Nec^nbsp;enim
-ocr page 27-AD frider�'cmvm DVCEM SAXONIaE cnim Chriftianum puto, qui Pfalmis non fefe co/bletur,nbsp;autcerte qui non in Pfalmis fuamipfius uideathiftoriamnbsp;defcript�, modo legere poff�t, �C facra quid nelint uiderenbsp;uerba.Sed hoe ago, ut me cum eo,qu� femper non folamnbsp;admilerisjiedetiam utltro quxf�eris,admittas,nonxqualtnbsp;ter quidem pfallentem (non enim fum neq^ propheta ne/nbsp;quejfilius prophetx) fed tarnen non inutilem per deu Da/nbsp;uidis feruulum, recondita huius prophetxmyfteria, fub/nbsp;inde dum ipfe pl�llit,indicant�, ut fuauior fit tibi prophe/nbsp;txmodulatiOjdumegoutpolTumconcentus huius ratio/nbsp;nem�enonnunquam aliarum feripturarum indicauero�:nbsp;Et licet quxd�fruftraindicauero, nempeiam antecogni/nbsp;ta Sc intelleda, tarnen alicubi gratia inuenietapud fe meanbsp;intcrpretatio.i^ occafionem dabit meliora cogitandi. At/nbsp;que hseceft utilitas, quam folam ipero ad lectorcs reditu/nbsp;ram,dum mea legunt, ncc aliud mihi fumo, quod finonnbsp;alTequor, confultum uolui utcunque per Chriftum pfal/nbsp;morum ledoribus, ijs qui dei eruditionem 8gt;C coniblatio/nbsp;nem,nonfua lucra,aut fuperftitiofos dei cultus,id eft, idonbsp;lolatriam, quxruntex Pfalmis�
Porro fententiam Pi�lmorum (fi quis 5C hoc requirat) Tune iu nuhi cxHeb.diximus fecundum FelicisHebracitranflation�, uidcbitur,fiinbsp;qua hodie nulla eft melior � Neceffarium enim erat,ut ad nunc in auHhnbsp;HebrxSrefpiceremns,neinterpretaremurquod prophe/ nocerttorMnbsp;ta Hebrxus non dixif��t, id quod fepe uidemus quibuf/ pra�o�nbsp;dam accidifle,licet Sgt;C multa fint,qua: ego non fum afl�cu/nbsp;tus.Quis enim hoe gloriabiturf Cacterum ueterem utrlganbsp;remq; apud Latinos translationem pofuimus,�C cum He/nbsp;brxo conciliauimus,in gratiam illorum,qui �etera magisnbsp;amant,td eftjlla quibus aflliett funt, f�d earn ipfam tranPnbsp;lationem ad Gr�c�, undedefiimpta eft, exegimus, ne fe/nbsp;queremurlibrariorumuel iftorum choralium corruptio/nbsp;nes �C mendas,quas emendationes uideri uolunt,aut eti�nbsp;nonnunquam interpretis Latiniofcitantiam. ldquodli/nbsp;bencer uidebunt, qui fententiam Pfalmi requirunt. Cxte
-ocr page 28-EPISTOLA POMERAN�
Vum qui adeo rudes fuut,ut indtgnentur mihi quod tranO 'tulcrim jCXpedantjUbi ipfi legunt/uftinent^ueljCum connbsp;ucrterct dominus captiuitatcm Sion, ubi ipfi. In conuer/nbsp;tendo dominus captiuitatem Sion amp;c. abcant ad fuas bonbsp;tas canonicas pcrmurmurandas, adhortulinn anirax, adnbsp;fpeculum exemplorum, �i. qui dodlifl�mi inter eos uiden lt;nbsp;tur ad Schotifticos lermoneSjSC Dauidi fua carmina fin�tnbsp;integraj�f mea contemnant, ut ucUnt.
(^od igitur,niuftriffime princeps,a me in tuis fcholis ledum eft,0C dodiorumiudiciocomprobatumjtux maienbsp;flati offero,ut non ignores quid egerim, utlt;� tuo nominenbsp;omniG hie liber iudicrjs ofFcraturjamp;r faciatfrudum,quernnbsp;deus uoluerit. Ego quod per Chriftum potui prxftiti, utnbsp;eruditiOj iuftitia, confefflo, crux,confolatio, �d gloria rexnbsp;gni Dauidici quod in Chrifto lefu domino noftro xrerznbsp;num eft^ab Ulis qui nondum facis afkieti funt iacris in Danbsp;wide propheta egregio, 6C legcrentur amp; cantarentur, quxnbsp;nemo intelligctjUtcunc� l�gat, SC interpretationem audi/nbsp;aqnifi fides eiustentationibusexerceatur. Tux benignixnbsp;� tatis amp; gratix fuerit benigne fufeipere, quo ego meliuS:nbsp;nunconerre non poffum. Qiiod fupcreft.gratiam 5C pa/nbsp;cem � dco patre SC domino noftro lefu Chrifto,tibi tuo^.nbsp;regno cum omnibus qui inuocant nomen domini noftrinbsp;Iclu Chrifti precamur,utilluminatis mentibus per dei uernbsp;bUmSCfacrum Chrifti Euangelium,confiteamurcotamnbsp;mundoSC Satana, quod credimus ,0C abundemus ad oanbsp;mneopusbonum, per lefum Chriftum dominumnbsp;noftrum, Amen. Ex tua Wittemberga.nbsp;Anno Chrifti Millefimo quingenteftnbsp;mo uigefimo quarto. Feria quartanbsp;ante Circumcifionis Do/
minicaediem�
-ocr page 29-EH iT�LA gt;0 13 IR AN T.
L Salterium cft inftrumcnfuin maf�cu�ri,quod d�ica ^hordum in Pfalm o dicstur, id cft, deccm ch�rdaz'nbsp;rum, nablum uocanc Grxci cx Hebneo Nebal�'
1 nbsp;nbsp;rum, nablum uocanc Grxci cx Hebrxo Nebal�'
Felix, ludacus nationc, putat el�c id qcFuulgo uioA lam uocant. Cymbalis, nablis, ci th ans, amp; alrjs quac fecc/ �nbsp;ratDauidad fuos Pfalmosin eiscancndos tuncufoslcznbsp;gis,i. Paralip. i$,i. Paralipomenon,7. SCxp.Sf i.Efdrxj.nbsp;Neque uero ifta Dauid infticuerat, quod quidam putanc,nbsp;fine iuffionc aut rcuelationefiueucrbodci, ^uandoqai/nbsp;dem f(c dfcit, i. Para. 23. Omnia uenerStfcripta manu danbsp;mini ad mc,utintelligerem uniuerfa opera exemplaris, 6Cnbsp;t. Para. 2p. fic dicitur : Gonftituit Leuitas in domo domienbsp;ni,cum cymbalis �S Pfaltcrqs �C cithariSjftcundum diiponbsp;firionem Dauid r�gis �S Gad uidentis,et Nathan prophcnbsp;taf. Siquidem domini prxccptum fuitpcrmanum prophenbsp;tarum eins. Quid ergo ifta inftrum�ta mufica nobis figni/nbsp;ficant,nifl quod Pialmi fubinde indicant,canendum kili/nbsp;cetSCcofitendum domino in Ixtitiafpiritus, idefi,fidebenbsp;rtcficia dci agnoicentc,ut quandoquc fuis locis diccmus�'nbsp;quemadmodum �C Paulus monet, Ephe. 5. Loqucntes, �nbsp;i�quit, uobifmeupfis per Pfalmos �C hymnos, �S cantio/ rnbsp;gma.eruditioncmuocar.Sicenim'illijFadumeftuerbumnbsp;dni ad Hicrcmi�. '� ifio Efaix filij Amos, �Sc., Hicuero,nbsp;Pfalmus Dauid uel ad auid, id eft, prophetia, nel car/nbsp;men propheticum Dauidi reuclatum. t fteniminiftisin/nbsp;fcripcionibus Dauid apudHebrxosdatiuus, non genitt/nbsp;uus. Prxtet ea fiquos alios in titulis kgerisillisipftspfal/
/n PR.inBP, nrcEM saxon fptst�
Porroquidcoramdco ualcatDauidis Pfakcn�imamp;'cf tharaindicaruel hiftoriafjgatt fpiritus imtnundi,i. Re/nbsp;glim ld. egitur amp;ad pfakerium prophctafle Flelifcus,nbsp;4. eg 5. Cur non dxmonium fugabant alixcitharxfiucnbsp;pfakeriajtunc in Ifraelr Non eratcadcm fides, i idespfal/nbsp;litdomino,fide propelktur Saran:alioqui n ihil eft externanbsp;pi�lmodia.Quandoquid� ad impies hypoentas^qm' can/nbsp;tu amp; exrerno op�r� omnia meriunturjdicit Amos 6. Quinbsp;feparati eftis ad diem malum, amp;c. Quicanitisaduoceninbsp;Piakerq.Sicut Dauid, putauerunt fe habere uafa cantici,nbsp;bibentes uinum in phialis �C optimo unguentodekbuti.nbsp;Si nihil patiebantur fuper contritione lolcph�
Sed Ml Am^Ix nbsp;nbsp;nbsp;In Pfalmis neep modos, neep tempora uerborum exa/
rfoownia fclt;fc dcl�ruantinterpretcs�Intelligentiatarnencertaeft,modo cofitnodiuf tropum noueris fcripturx. Hinc fiepe inuenitur in praternbsp;rito dici,quod erat futurum, ui foder�t manus meas, 8Cc*nbsp;Et in future indicatiui, quod imperatiuum uel deprecati/nbsp;num eft,at,Diliges dominumdeum tuum,Slt;c. iJomincnbsp;labia mea aperies, SCc. Spiritus tuus bonus deducetme innbsp;terram redam,SCc. Vtrunq? facile eft obferuatu., fed illudnbsp;prtmhcticum eft,hoc autem Hebraicum. �erfonx quoepnbsp;Grammaticx fubita lxpe fit mutatio, ut, Domini eftnbsp;(alus, 8lt; fuper populum tuum benedidionbsp;tua Item Si numcri,ut, Eripc me dnenbsp;abhomincmalo.� uiroiniquonbsp;Cripe me. Qui cogitaue/nbsp;runt, amp;fc. Et (� quid
� I; ud eft,fuis tocis indicabiinus�
-ocr page 31- -ocr page 32-^INDEX COM^
M EN T AR 1ORVM P S A L T tur IJ�. AdtfUius ChrifiiK c�, dicittir 4$. Adipemconcludcre iwpios c^utdfit g�.nbsp;AdoMreiw^tritHcrwfntrfff IJo.nbsp;Adorrffto�� Kocabulum inficriptttrt $47.nbsp;Aduettdpius efi zit,nbsp;A^ricoU deus JS�. Aduerfitdtesnoftrie � domino 14J, /fitritua'e 410^ A/Wre t�plum ei Mdtioitts in /pirttu t46 AfMrf,�/ e/i,locM hebititiois diuin^ibid.nbsp;Altirii inu'fibiliti CJ uerafiicrific�nbsp;A�cgorite poftpon�di bteralifeHfi� 4 �S.nbsp;Alic�,lt;pfccxf4��iie hdbedntur lij.nbsp;Amict iduerfiinturpijl izo.fy x:j,nbsp;A^geliqudndo credit S^'j, .nbsp;Aiifftorumcufiodid 519. Anni ncftri mhil reputantur 51#, /iwwt(.7r4(�dc�('�/cu4re fj��nbsp;A iiindm efifitndere z^-ynbsp;A �mdmNiudno�cciperc IJ�.nbsp;Animdliddei fSo,nbsp;Annutbenigmtitis JS�.. Antichrtjb regfitowt ubi inuenicuur s� Antichfiflitegttuweccid-tur 14.nbsp;A'�Kc6rlt;y�4t!or�wi cogitdtionet 5^,nbsp;Antichrifl'j/mfliittiprclkrnit Sy,nbsp;Attichrifiaf/edetcamdiuitibut 58. |
POM ER ANI I N E R � V i�. Afttichri�iu interficit pduperet $8. Antichriftuf qui fit et iptinde ccepertt, pd^nbsp;gind 47.C!?-48. A qult;e fignit perfccutionei et dngftj�M 90 � Aquefiijfocdtion� (y refi�ionif, ibidem,nbsp;Aqu^jfiiritujJdnftifixcWtdt lt;.nbsp;Aqudsji3,refiupernuntes tf,nbsp;AquileiuuenefcwHt 5�l. Ardncus (y tinedudnitdt ttt. ArboritmdlifiuHud lo. Arbor ex frui�ibus dgnofatur J45. Arc4 propicidtorij e� Chrfttu dom. il.nbsp;Arcdnouite/idmentichrtfius fso,nbsp;Arcdueteris tifki nenti eleudtd ibidem.nbsp;Arcus mfidncfunt 35M-Argent�� f/o^�entM, A�raM cbdritdsnbsp;Anetes predicdtorcs 357. Armlt;t fine fide luh� proficiunt 1^:5. Afccnfioncs pioru/m Aficenfio chrifii 374-Ajcenfio Chrijh quontodo capiendd 4t� Atriddaminiplcndbon� 471, A�r�t� CT tfc�� 405. Aurum f70lt;f(elt;�for4tMr 58|. Aurordm excitdre 3�5. Autorisconfifiio de ftd cdihedrd 4, ecTroo-tasTTKo-ts reticentid 503.nbsp;Acgypftor�;n infideUtat pofi fidem ed*^nbsp;579* BAilperprupiiH^lutf, bddipeorcoluiit mttrimoitii pro,enbsp;iifitenhf 59�, |
E X.
Cdlcdneum chrifil i�l.
Calcdneum obferudre 320.0' 5t,f� �d/dm�i uelox�iritui Cbi ifli 16bnbsp;CdlumnidmpdtientKordtio 36tnbsp;Calumnid diiqudndo cum timor� difeutien^nbsp;dd,pdg 3'7.
Cdnticd lud^eorum C7 gentium 517, cherub cr cherubim quid fit 06,nbsp;Conftlium mdligndntlum 5�1.nbsp;Con/jfiHTOdWicorttm iuxtd cdrftem do.nbsp;Conftlium mdlor� in ipfos conuertitur 40.nbsp;Confilium 'mopis cofiinditurdb impq! 7 t.nbsp;Confilium impiorum hypocritis proprii 3.nbsp;Confoldtio fijiritus 232,nbsp;CentrddiSio efi inter impiot 7IT.
Coe/� cceli domino,Jfiiritudiiu regimeit 63o Cceli fiwteruditi uerli dei pr.edicatorctfnbsp;Caeli noui qui dicdriturAbtdem�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(44,
Coelos tiaiios quomodo deus inbdbitet llndi Cceli�iritudlcswui 4jd.
Cor proj�adum 3St. Corde dupliciquifint 64.nbsp;Cordddeoefi'undtre 544.
Cor/MdrM 270.
Cor dit munditid quterendd joe. Cordis pijrefiiirdtio 347.nbsp;Corddcrrenesquidfigmficcnt 39,nbsp;Corpus UeritdSfUmbrd figura 133,nbsp;Cornu quid'm fcripturis 04.nbsp;Creatur.tmundiadquidfidl.e ref.nbsp;Crcdhoniffidcs C7 prouidentiie dei, p4anbsp;gind S49. tS' 566.
Crf4f�r(t omnis Cbrifio Cr Clripidnofuba ie�d49.
Credenti non opus ltgibuf,quid^tttt ne agit, �
I N D
�BidlfcoriKugiiKtiirimpii 58p. 'E.ibyloniamdcfcrerenoletttes 418.nbsp;^dbyionicAcd^tiuiiai foluitur ^97.nbsp;Bdptifmui�iirittti
Bdptifdtuf c/iChri�ui dupliciter BdibdrAfdcerdosIbU interfaminds ijg.nbsp;Bfahf�(/o fine dei�iiritu ignordturnbsp;iicdtitudouerdquiefit i,
Bcdtm tiir Chrt�us dicitur, cr^uiinC hri* �o. ibidetut
Bcdti uiri uoluntds eperd (J do�hind 3.
Bedtitudo cr infilicitdf quid fint 1.
Bf4/Mr quit ucre dicdtur J55� jo fcripturn fiuguldru dij.
Beiied:^lio del O' itijti
Bcnedtchb pdfiirdlif qudgrexpdfeitur ST* B'enediSliodciqu^dicdtur 20.
Benedictio Abrdhit 27S.
Benediflioper chriftum hdbetur II7. ' Bencdicere C 4olt;s.
Benedtfiio t/iekhizedcc dd Abrdhdm 615 BenedtfHofiludt non Operd 64^-Benediftio omnium i Cbrifio efi 613.nbsp;BCneficid dei Sdt.
Benidmiticdtribut nobilior 37i. Jild�bcmia qu^ept 'm �iiritumfdnfium,pd*nbsp;gind 604.0-3X9.
Bld�bemdntej'mfiUumbominit 390.
Bond terrend dicuntur dbfconditd dei 9 0, Bona Kofira mbilfunt dpud dominum 7 8.nbsp;Bonum non diffirendum 66S,
CAlixm/eripturk st. Cd/jx itlicubibdptififsuf dicitlir 81.
Cdlixebrictdtfiiiritus Cedpemunddntrum 4^8�
-ocr page 34-
co HHEK CrcdctCSdppdi�lureu Chfi�o 85, Credere uolo ut pdtres mei,traikitur 585.nbsp;CredentesfitJ^irdnt ad tttbernacula xtersnbsp;tld 474- Cr 47$. Credentium dauA O' regttum Credentiu unult; populus dnte Opoficbri fium 25x. Crclt;fc�fKMM pducittu 64. Cruxomnibusfirendd Cruxfequ�tur conft�ionem fidei Cruxpopulidcioetdquid , Cfi[bdi^mnochbuf 5iogt; db�olutus O' uera pictds 75lt;nbsp;Cultuideiuerui 57 t�nbsp;Curd noflri deo committendd }tatnbsp;Chrifltu folus tnedidtor 588. C hrifluf re�urgendo giorificdtus O mtifis do geni tus 14. Cbrifiutfeopus umuerflt;efcripturte i. Chriflus�lius Dduid cr dominus 6U, Chri/li regnum �tcrnutr.eodemenbsp;Chriflus iudex omnium 6iis. Chri�us rex amp; fdcerdos 03^. chriflus 'mfrd dngelos pdubj�er deie��snbsp;InChriflonobisommdflibie��46. (45*nbsp;InChriflo reges/�^fumus ibidem.nbsp;Chrifli regnvmfubflftit dupliciter ibidem.nbsp;Chri�usfllius hominis dicitur 45^nbsp;chrifliprincipdtus 65). chriflus pro nobis defc�dit dd tdrtdrd 84gt; chriflus genitus ex utero dnteluciflr� �)9nbsp;Chrifli triplex ndtiuitiU ibidem. chriflus 'm lt;eternum benedicit 615� Chriflus diuerjis diuerflusefl lox.nbsp;Chrifli'fr'difcs�nomitumur U9. Chriflus loquitur'mpropheth 7t, |
chriflus nohis fimilis o�utiliter tcttldtuti pdgind 7 g. C hriflus 'm cdrne eruditus o flgt;iriiu g 5. Chriflus in membtif dominum precibus co git 497- Chrtflitentdtionesqudles f�er'mt }4. chriflus qudre uenerit o occif�sf�t 55 *?nbsp;Chriflusutddnosrededtpreedndum 437nbsp;Chriflosnon tdngendos, exponitur 577.nbsp;Chriflusglorif�.cdtusdpdtre nonife 6iz.nbsp;Chriflus rexomn�terrie 404,nbsp;chriflus exdltdtur 'm gentibus 175.nbsp;chriflus Ifliritu pr^edicdt in pradicdtorianbsp;bus 399.^ chriflus prodigium mundo cum fuis 355. chrifli fides er regn� m omnes gentes 9,nbsp;chriflus regndt CT pradicdt ix.nbsp;chriflusfienex uidelur 506. Chriflus in prophetis loquitur I7, chriflusqudre pejfus 334.nbsp;chriflus rex lud�orum er gentium 13.nbsp;chriflus rex fliiritudlis fitturus priediciturtnbsp;chriflus rexet dus regnum 16Z,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(I3, chrifli indicium er tu/btid 403, chriflus rex in aternum I6t.nbsp;Chriflinwrtis horror 93.nbsp;chrifli triumphus per quos 373.nbsp;c hriflus dn pofl mort�.p nobis pdflus 164.nbsp;Chri�h uerd dfcenf�o 137.nbsp;Chriflifuntquidntc cr po� Chriflum uixenbsp;runt SL. chriflus deus'm Sindi 37J, chriflidni quomodo in Chrijh refurgit i7,nbsp;Chnflidni fdcerdotes erundifunt 164.nbsp;Chriflidnos effe reges quo dccipiendum 15.nbsp;Chriflidniueri amp; eorumordtio 3S4- ' ''nbsp;ChriflidtfUf |
1 ND Cjfrifiiiinttt dcofoli notUf~4-^9.nbsp;CbriJliAJurMn aaufitiones.i^�. DAuid chriftutconfortAiitur,pro� ficiet.^oi. �Midici regni udj�amp;tio.^oe. Hduid Chr^us dicitur Dduidis �liut. 455* Dlt;x�id chrifluitwmindtur.iog, Dduidis folium itternum.497.nbsp;DdUidddilt;ludndohypocritd.i96,nbsp;Bindurn cui fit cr qudndo.zi},nbsp;Deuidlienui.2^9. Deo ^uomodo feruiendivin.is. Down non effe, ([ui dicdnt. �9. Hcos multos colunt guida Chri�idni.69. Dett�n reguirere guid �t.eodem.nbsp;lieumcredereeffe,guid fit,codem. 'Dei eloguid er mdgniloguentid im^io� rtm.6sgt; Dn dexterd er fini�rd.fig, A deo doSi fumus5i9. Deiu fuos liberdt fuo tempore.4.9. Deut bonis e� omnid bond, 101. Deus in nobis corondt fua dond.ioo. A rffo Old dondntur gutbtu egemus,S7lgt;nbsp;Deit regidr�tes Zfr timentes gut fint. I4I,nbsp;Ad deum fiducidliter accedendu.zio.nbsp;Deo omnid noftrd cotnittendd.io6,nbsp;Deumnc^ntim{gt;if.s^9. ^ciuerbii damnare fummdimpiet!iS.7J. Dij indices er doilores,4,si,nbsp;I^ij/dl�g�if�nt.2^i4, Deus eA gudUs habetur 511, DcUSpoteftpr^lhreprontiffd.,^97, |
5?^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� 0 Deus dtti/na er tnebra hdberfdicitar. Deus bidittdt � occulto multlpliciter.lg^ Dij dlicni ludieis.461,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Deum effe regem guomodo intelligent dum.19. Deum Iduddnt humiles peautores. 6t(, J Deofetotumcomittere.zos. Deus obliuifcitur peautoris.joo, Deus fit dominus nofleret deus nofler.fg, Det dicitur Uebrlt;eis guieguid egregianbsp;um.zo). Dei ueritds er opera fine nobis.^l, nbsp;nbsp;nbsp;f Deus rebus affimilatur.4S^gt; Deum uidere er uideri.z-r,nbsp;Dealbariinfdlmon.yjz. Dedicdtio uerd tcmpli. Declindntes gut �nt d uid dei.70, Dereli�bis d deo 'm tentdtione pius, 4.914nbsp;Defertddupliciter,y67,nbsp;Dej�erdtiones 'm bonis cum confoldtioanbsp;ntbus.iij6. Dej�erdtio graui�imd tentdtio.izo,lii, Deferti comotio multiplex.iei.nbsp;Defcenditdd inferos articulus �dei.34� 1nbsp;Deli�kiiuuentutisgu,e�nt.i40.nbsp;Detrailorcduendus.sst- Detiotionis uocdbulu undenatum.lz^, lt; Deuotioucragiiie�t.^zz. Dies refurredionis perp�tua, 64g, Dies er nox.ZffO. Dies duo legis er E.udn^lij.Si5� Diespioriimplurimifustt.3,l7gt; Dies dtmidij piorum er impiorum3l7gt; i p/e totdjid eft iugiter.zzi., |
CO M MENT ARI O R V M.
Dies damiifi nMgttKiquis fit. sgt;7. DileSio dei cr froximi uen pictdi.y^,nbsp;eiligere dominum.171. Diitturnltitf eu!tus idolorum. .Ug. riinitiie obueniuMt benediSionedei. 551.nbsp;Diuitijs affluenttbus non fidercy^'�.nbsp;quot;Diuitum qualis fdturit�Sls,?. Docendi d deofnmus. st-9. Doilrini impi.iconfcienti^.^f' Do^hr Chrijhis benedilUonibusindutus. DoShrnofkr nbsp;nbsp;iudex Chriftus.ei69-. DoShr Eudngeltcui (itulis. 500. Dodhres boni funt qui fide tentdti. 5t.nbsp;Do�irinie UMte tAXdntur.il,nbsp;Dolum 'm Itngud, dgerc.40.nbsp;DoltK in Jfiiritu ere nojlro.lji.nbsp;Dormitio fimdhrum quo aaipiendd.i^.nbsp;Dorfum dArcpcruerfos.104., � ECchfix fit qu�hbet domttf.70^. Ecclefii mAgna qu� dicAtur.li6� Ec�lefitegrAtiAinuifibiliseft.4.90. Ecclefiu �wdern� coditio (S' defid. 505.nbsp;Ecrkjiit CAptUMtd. 41g.nbsp;Eccleliiedefideria.^ig. Ecdefi^ ud/h,tores.4ip. Ecclefidfiinddtd.iT 6.nbsp;Aedificdre,de�ruere qui dfint.6l.nbsp;Aedificdntes funt dodores. �4^.nbsp;AcgypfMCft hifiorid qudre notdndd, 4J9.nbsp;EnMwae/ chriftus.i^i, Emcnddtio uit� fit legedei.eq^. Ephrdimdupliciter.^^g, Ephraim filij qui dic�tur qudre.^^t. |
Epifcopumbabedt qutelibet�ntilid. Error longi temporis in fide.^lt;i7.nbsp;Error�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dt ucrbti dei femel dbied�. Error c�t�f�rKi� � deo permittitur. 5^8. Erni^Mirc �erfcttwinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� f.ilo. Erudit dns fuos,crip�mt Chrifiu.gz, Ertidiri d deo debemus.^i 9.nbsp;EruditioKerdqu� fit.iTi.cx.V7i.nbsp;Efurientes quomodo fdturdndi.n^.nbsp;Efcd nofird uerbum eft caro fiihim.�ioinbsp;Eudnfflijpirfiequutores.^67.nbsp;Eudngeliumredditum germdnis.^07,nbsp;Eudnfflij perfecutorum itidtcium.ioy.nbsp;Eudn^:ltuqudreoditur,cx pr^co eius.f 9nbsp;Eudngpliu idihintes dliqui contrd Eudnanbsp;geliumficdnddliziiut-oyi. EuS^lij dduerfdrij frtifird dc� muoc.io 4 Eudngelium, perfequ�tes proniou�t.^s�^,nbsp;Eudngelij dy,uerldrijimdentur.io.cx-H.nbsp;Eudgelij uerbutrdns�rntdt i chrifiu.ti�nbsp;Eudn^licd pr^edicdtio. 180. Eudn^licd pricdicdtio cldrd.49g. Eudngelium itere pr�dicare quid fit. 115^nbsp;EiMKgetoi� pdcis dudiendum.4.73.nbsp;Eudngeliumgrdtiteprtedicdtur. 479.nbsp;Eit�gc/�f4 gr dtid defiderdtur.4.i,6.nbsp;Eudn^liu reueldt� cordi pofi leg�.nbsp;Eudn�liumnonhterdfedifiuse�.yog. 'nbsp;Eudttgcliumdfeculoreueldtum.^T-j.nbsp;Eudnffliftie re�s [utnt.401.. Eudngflij mpedimentd. igo. Eudngelij pr-e dicati ndfurd.z77. Eudngelij perfecutores quid quierdt.fgo-. Eitchdri�idnt edere,quidfit.eio. |
index Euchdriftitcfdcrdtnentum ddT^tiid.ei^ fideChri�iim hic cernimta.�ii. Exdltiitur deus ab 'wiinicis.ysi. Exduditio ��ftri �, deo uttde habeatur. ig�Cr.isgt;, Exduditionis fiducid ordndo crefcit.it. Exdudire CT re/pondcrc idem. 18.nbsp;Excomunicdtio in,pf�orei eu��l�.�io.nbsp;Excomuf�cdti 4 pif$. Excbicdtores dlior�t fefe cxcoicdt.607. Exempld fdtt�oruin tentdtionibus.i.:^.9.nbsp;Exemplum panitent�. zyi. Exercitus dei prlt;edictttores fdnf�.ijo. Exitus nMtutinus cr ue/jttrtinus.i^^.nbsp;Exquifitores diianor�i tc�imonioruqfintnbsp;Exilum�ctlefuftinettdu.io^. (141.nbsp;Explicdndd qu.edd funt in fcripturis.y 5,nbsp;Exitus deEgypto inculcatur fxpe.�n. FAbu�icdeld pide GT ligne.646. Edcere bonitdtem. zo8. Edcies pro pr^efentid dccipttur.49.et.tzl. Edcics dei conuerfd cr duerfd.is�,nbsp;�dme pdtru fides tentdtd.s7ggt; Edmes d deo emittttur. 35X. Edlfdrif fdcrdrum literdrum.^9- Vdlfitds cdput humdnte trdditionis. 081. Eerd drundinis.y^o. Eefld dei cr hominit/m.411. Eides fiicitimmdculdtum.'74. Eidesifrd�litdr� 'vn Aegyptd tentdt Eides uerbi deiconfirmdturfignis. �lj. -Ei des Gf ttmor bonus intcUc�us. lt;s ��.-Eides eft iuftitid Gfopus dei.-4. Eides prodit�ris in aperd.74i Eides imperfiiilum in pijs^udlisfit.70. |
Eidesdiiiin�prouidcntic.ltz. � Eides no eft res ficilis nee td cois.liz,nbsp;Eideies non fine bonis operibus (unt. 6nbsp;Eidei generdtio contrd impios. 25I.nbsp;Eidetoppi(gndtiogrdui�imd.s6. Eides lu�ter tctdtioibus cxercetiir.^t.^Yd Eides iuftificdtfdcrdmentdcertificdt.z^iinbsp;Eidefolitiuftificdri.l�o. Eideifruihiscr uerdbondoperd.^^o. Eidei uerbo pdfeimur.610. Eides crcdtionis.S54. Eides probdtur utfidt �rtior.^ 77. Eidedgenddoinntd.ls4, Eidesnon finit peaatore ddmndri. ^6d. Fides fi�d�l�s ctidt� piorumdbidetn. Eides uerd gt fiLlfd.410. Eide Chrifti fiituri ordbdnt ueteres.}^4, Eides in deum uerum fdcrificium.t99.nbsp;Eidelium ocailtd.t69. Etdei operd noftrd non funt.z^s. Eides tentdtur d multis.Z4S. Fidelis indiffvrens dd oid bond operd. 6� Fideles nihil^pprij hdb�t,otd eoru dei.l�Tnbsp;Fides Gt operd pdriter.to 8. Fides credcntiuexercetur grdui�mis ten tdtionibus oflenditur multis.^o^, Eide oinnid fiert dcbere.4iy. Fidemignordnt multi temerdrij.4J4'nbsp;Eides pr^cepit operd.^gf^. Fidei uer.e uerbd. }9 5� Fideles qudre hic premdntur.^so.nbsp;Fidelisoninidprolficredgit.y.nbsp;infideOtM proprie peautu diciturnbsp;ptttrd.3. |
COHMENTARt�RVM tides ueri quid operetur.lit. fidesplifcit 207. fio�rd no fu'nt lt;jNlt;e �dem fcquutur. 155. riltoi crfiltdi dtemonijs off�runt. 59X. filirf Sion duplicitcr accipitur.^z,nbsp;rilijdlieni qui dicMtur.io^. tdiUi dd luflut ey inftpiem quis tiliui hominis quis dtcdtur pa�im.^S-til^dd genevdmur g- erimus dum rcfurnbsp;gemus.iii. tilij deum timentium qu�les- 6z^, Ftlij dci per fidem gcnerdmur.l^. filij hominii quim �npttirii dtcdntur. zj. filij dei qui dicantur. zi. �ldtu Chrtfli Antichriftus ^p�ernitur.S7. Flumen ctuitatis det z-1. f/orZi j�/?ar fuKt bypocriff.zog. Folium uerhi demon cadif.6.nbsp;Fonslfra�l grattd Chrt�.i7s. Fons m.Udllefietus.476. Fortitudo plehis dotninus.1^7. Frdmed dicitur impitt�,efl cr diaholus^a \Fruter m �cripturis.z^ z' Frdtres Chrifli nomindmiir.tzq. ear qu�a 5 nbsp;nbsp;nbsp;re.116. Fru�us credentis �ontdnei.6. Fumiu flint impij. xu. F�gw qudndo licedt, 309,nbsp;Funes Ci!' hiiereditdx idem. gx. GAlddd terrd gdlilete.ai. GdUirtie d�eibis deum nobis pro� firb 88.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� GM�umcxdeo quomodohabendii. 84. |
GrfMtfJt�� duplex de bofiis cdritdlibus,^ de �firitu dei.z^, Gedeonis mirdcutum dupl�x.^04.. Gernutnis Fudn^litm redditu'm.so7.nbsp;Gentes ct populi qui dicantur in�ripiknbsp;ris.io. Generdtio�tritudlis.6 j- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Gentes peccdtores ludM phdrifeos�g� ndnt.Si^. Genres deo creduntperChri�um. 17J, Df gentibns bene �erund�-i^^. Gentes qui (ffcJniKr.5x.e7.l05. Glddtus zy drens tmpiorum. xi(j.nbsp;Glortddeiquafit.loS. Gloridri debonis domiai,sslt;^, Gloridnturpifcordmdeo folum 655.nbsp;Gloridri in quo po�it Chri�unus 14^.nbsp;Grd ff.e com� e//optM Zionfwn .480.nbsp;Grdtid eredentium.z^(^nbsp;Grdtia deiaperdSS^. HAbunddntid (9- de��us fdn�JorS^ l�ierctici modernitempo* (15^�nbsp;rMg�f(i{Cdnfttr.55. RxrcditiU dei ludiei C7 gen tes. t6. H:eredttds gentium e� benedif�o.iti.nbsp;H^reditdre terrdm.l^-z.nbsp;Hiereditdsno�rddominusefl.Sl.nbsp;Hy pocritdrum confi�io crdffd.s 84.nbsp;Hgt;pocrfMrf�n �?� ji(M�.4(S6.U5.l9 8.nbsp;Hy pocrifimfcripturd infeikitur mdximenbsp;190.e7.i08. Hypocri�smdeicultu.44.7, ' Hypocritie Iduddre deii no poffunt.iz�.nbsp;Hypoeritiseud�ltu no dff�rtfuluti.e^ii^ |
\
-ocr page 39-INDEX
Hypocrite cz iu�itiiriK ^ui diciitur.z?. Hypocnttenoftripeiores prioribut. z^9.nbsp;Hypocrifis 'm uerbo cgt;� opere.199.nbsp;Hypocrite quomodo doceant-^zi,nbsp;Hypocritxrum riMliciii dtJ^crAtti 504.nbsp;Hypocrifts iinpiii,indtc(itur uerbo dei^.nbsp;Hypocritdrim fcmper noud fludia/ine Ienbsp;ge dei.ibidem. Uypocritirum bom. operd 155. Hermoff mont muhis nominibus.l6o^nbsp;Hierufulcm Cf Sion noud.^^-y,nbsp;Hicrufdlem ciuttdtis preero^tiud.iunbsp;Kierufdlem Sdlem dicitur. 419.nbsp;Hierufdlem qu� Cf quo lt;edificdtur,690,nbsp;Kierufdlemduplex.lbidcm,nbsp;Kifmdclis filij.�SS. �yljdpi myfierium.�99. Hodtcdduerbium qua exponenduM.i^..nbsp;Homo ndtut eft m ed.4.88. Homo iniquiu quid fuddedt. 151. Homicid�dperti Cf occulti.lt;ii8'nbsp;Hijkridru fcripturte fruilut.439-154. Hor4�/cgfrcc4no�Klt;w .jol.ez.tfgj. Ho�ss dei mdxime Cf de� colentium.il.nbsp;HumilitdX Cf Idbor quid fignificent.t^}. IAcob ubiqi^ubi credentet.^^j^ Idcob lu�dturcwm deo,^9T. idold iufiitidriorum.�if. Ignis dccenfus 'in ecclc�d.479gt; Ignis eflird dei.iZ9. Ignis Cf ^qi^^ fcripturis.j�l. Ignis dgetdupliciter.2,88. Ign�minid del non credere |
Intd^ impiorum 'm duitdte,4t4gt; impiorumgLidiitsc^arcus.tlo.nbsp;Impijcfflultiuolu'nt�bicrcdi.671.nbsp;Impijpdcecdrent.to9. lm pij qui ucr� dtcdntur Cf uiri fdngui� num.zio. Dcivm impij in oibusimpium iudicdt.iozr Impius quomodo exdltetur.lt;ilt;f. lmpiui,id eftimpietatisrcgnum.lbidcm. i impiorum omnts uitd peaatwm efi.46. Impqmrnfurdmtmplent.i.^.z. impij quomodo comprekenddntur.^^. Impiorum cogitdtionet qute Iint.lt;f6, impijcumfonttupereurnt.^o. impij uiri de[criplio.-j.l.^.-r. 200. impij pdle� Cf pulucri compdrdntur.7,nbsp;impij redh) itidicio edrebuntfemper. 8.nbsp;impij resurgent in iudicio.8. impiorum omnesconatus peribumt.62^, Impij 'mexcufdbiles.ioy. Impij deum odiunt.zi�. impietds defcribiturper negdtionem. I...nbsp;impxnitentiiepcrKula/m quibus'mcum^nbsp;bdt.i9l. Impius quis fit^Cf quoi modis dicitur.yj. Impiorum dff��hts qui cf q fibi plucednt.nbsp;Impij Cf p�oris difcrim� notdtur.^Xlo^^nbsp;Impiorum deflrudiio duplex.4.j.nbsp;Impletds perfecutrix pietdtis.io^..nbsp;Impictdtis humdnte mdgnitudo.44.s.nbsp;Impiorum lap�u pij erudiumtur.jos-Impiorum multipli�es 'miuflittie.ilz.nbsp;Impiorumftudqs dbutiturdeus mglori�nbsp;fudm.4io. Impijsdbldtdexcufdtio.427. *� c 3 |
comment�riorvm
tft�ntiu ere cSf�ndutur i�itnicicbri�i.^3 In�ntium pr^diattto quid operetur.^.}.nbsp;In�miitm quomodofan^ �giint.^S,nbsp;Jn�ntes pr^dicatorei qui fint.44.nbsp;In�ri qudliter ratf�fgczid(,g4. In mfirito uiuentcf 51. ln/rr�!M pioritffl. 4 85.nbsp;Jnfidelium qualis conditio^io.nbsp;Infidelititt� tenMio iwn ce�at.li?.nbsp;Inimicideiincreduli.i^S- Inimid quo perfequuntur pios.iij. In'ntigt;}iicouidcre.iO9^ Inimicut rw.ximui dntictu.^ij, Contrdinimtcos quo c]aoriiftd�.t44,nbsp;ImmAculdti q quic eoru h�rcditdS. iitnbsp;Imnukculiitus qui credit.-^nbsp;innoccntiit nofird qudl� Jnnoccntid piorum cum pecmtis. Ibidem� Jnuocdtio uerct dci qu� fit.-j t. inuotnre potenti deum omnii fdlud.�iy9. Inuocdndut efifolui i/c �lt;. 4lt;g. Inuocdtio del ultim� intentdtionibiK res medttMn.19. lffueterdti,id efi,m mdlis obflindti.lo^� lnfdnilt;e�y�qu�.titgt;nbsp;ln�idi�piorum. 145. infipientes qui dicdntur.t9. liiiquitdtem oper�tiumqui �uamp;us.code�nbsp;�nte�e�us bonutjd eft fides qd d�,t.6l�nbsp;�nteRe^sbonus i deo ddtur.17^.nbsp;inteRigentid uerbi dciordndd d deo.^^�nbsp;litter fixere'm ccailtiSfduphcitcr.S3�nbsp;Inutilesquiueredicdntur.yo. |
lofeph qti� dacuerit Aegyptios.f,'79, lofcphdei]citurutexdltetur.s79.nbsp;lofeph fide ferudtus. S79.nbsp;lfrd�rmfideli$permAnfit.4^9.nbsp;ifird�lfii�j totdm ferrum pc�ident. 57 tf.nbsp;ifrdelitdrupfequutores numer�tur.^-jt,nbsp;Ir dfet quomodoiufie debedmut.il.nbsp;lrlt;t cz �ror deiquid fignificent.^i�nbsp;Ird dei qudlis 'm reprobos fit. 40,nbsp;lubildrequidfit.469. lubildtto fdn�lorum.499. ludds er luditi iudicdti 4 deo. 607�nbsp;Iudlt;eicrgentes'mCbrifiDtmiti.04.7. �nbsp;ludiet 4 nobis non funt perfequedi.toj�'^nbsp;liidtei fimt omnes iii�tidrq operum.lot�nbsp;luddit rifui fumus,cumfilfotextucotrdnbsp;eos nitimur.4.39. ludlt;eibeneficiorMn'mgrdti.44i. Indicium dei fentitur diipliciter.it.nbsp;Indices mumdidpprobdntur.^e�.nbsp;ludcxnojkrerdodhrchriftus.lbidem.nbsp;ludieiu redi� ddtur ucre chriflidnif-4o^nbsp;ludtcium reihim perChrifli uerbu.69i,'nbsp;ludtcidiu�ti�dei 6Si5. ludicid dei uifibilid er 'muifibilid.4.7^� Indicium er iu�tidm�cere,676.nbsp;ludicid domini qute dicdntur.lli.et.6ssinbsp;ludicium extremum timendum.Si^�nbsp;indicium deipijs heticid.s-^i�nbsp;ludicium generdle etidin nunc fit.s4^gt;nbsp;ludicid dei tinundd non dijfiilt;t.indd.sii�nbsp;iudex iuftus deut non udne dicitur.40� �nbsp;ludiciumiufium uult deut.^-ds. ludices deut intuetnr er iudicdt.ibidem� ludicium dei 'm contemptores.eodcm�nbsp;Iudiciumiiiflire�him.io3.nbsp;ludlcd me deut,quo exponend� I44. |
INDEX deiiftobii ttodijudiciindu. 415.nbsp;f xtrewuMj. 18 g.nbsp;ludicid dei tremendd omnibut-toi.nbsp;Iiidicid da incppnhenftMia o�biu.lbid�.nbsp;ludtcd hominum deo comenddttdd.y?,nbsp;iu�us lumen cslproxmw. 61^,nbsp;�ujluffi-ii�luofd loquitur.nbsp;luflorum uid dpprobdtur d domino, 9.nbsp;Iii/titid pote� inperfccutione dlle^rt. gd.nbsp;Iniufiitid e�infiddit.^ ipfd.lbidem.nbsp;Inter iiiflos uct gentef dominii ejfc,^.nbsp;lu�tu diipliciter dcripitur. 6^.nbsp;lufliis mult is indicdtur nomitiibus. 6$.nbsp;lu�tiie del o�ores notdntur.^17.nbsp;luflificdtiones deiprtedicdtiones fidei.tltinbsp;luflitidm 'm tudicium uertt. ^^o.nbsp;luflitidm nuiUrn loquiyzs,nbsp;JuflificAtio no�rd ex �ffo.4g9.nbsp;Juflitiie regnum dperttur. lt;?45.nbsp;lu�i fiant Chriflidni d Chr^. ^oj.nbsp;Ju�itid non ex operibus. � gt.nbsp;iuftorummultodppelldtiones.lsg�nbsp;lu�us necddens quids perit.114^.nbsp;iu�iis non eget.ii^. Ju�us commoddt or ditdtur. ibidem, lu�if tion dercl�mquitur. xitf.nbsp;luflitid Jfiiritus non ex cdrne. jxg.nbsp;luflificdtiones uerbd promifiionivm.6St,nbsp;luflficdrifoldfide'mChriflum.^ii.nbsp;luflitid noflrd iudicdri ordtur.i9,nbsp;luftus dupliciter fimitar.lbidem.nbsp;luflifempcr diuitcs. 1�5.nbsp;luflitidm primu dtligere.i�^.. �luflitid dei nos fdludndos, no ttoftrd.tS'j, .luflus nondu�^t tdcetimpqs.a^.nbsp;luftudnoncomouetur.ei^. |
lurdre Chriflidno no licet,probdtur.^oa. lurdmentd cdthedras obfidentium. 4.'nbsp;lurdtio dpud UebriCaSfUtuit dominus.io�nbsp;lurd pontificdl'd quid hdbeat utilitdUs-S'nbsp;lurdre trdditiones humdnds. 615. lurdre'm nomine domini. 3.^.9. LAquerfdnfHs pofiti. 145. Ldtitudo cordis quo intelligedd.zi Ldtttudo libertds exdnffiflijs.ioo.nbsp;Ld�lantes qui �nt.4.ii.. Ldus deiqUiC uerd rfzcdf�r.41-C-lt;S7J� l.eonumcdtuli.is^. Leuidthdn ddditdmentum-^�i. Lcxreueldtdcordi,4.^6. Legis dei mirdbtlid. 6s7. . Legis pr^dicdtio qudlis,z9 qbus UiiK lit. Leger (idf domintu (dn�hs.i,:i.i. Legis dbrogtnd� locus mfignis.ij^,. Lexdomintqu�fit.$. Legem domini meditdri quid fit.lt;f.f2f.^,� Legis dei meditdtion� ffiiritus fuggerit.t�nbsp;Legem uiribusexprimere,9^s. Lefhr firiptur�,de toto nfdieet non de Liberuit� quos cotinedt.^91. (pdrte.loonbsp;Libertds fliiritus i� fdnSis. lyt}. Libertds Chrif�dnd qudlts fit.�^i. Liberdtiopijplend.yiz. Liberum drbitrium ftdtuentes.lbidem.. LiberStur hodie d cdptiuitdte multi, 7$,nbsp;Libetdtionu del bene field m fide.4.7.nbsp;Liberd fiunt externd old et quomodo.lf^nbsp;Liber 'mter mortuos.,t^,9 x. LilidtcflimQttil.4.lt;}6. |
COMMENTAR lORVM.
ttUdJ^onfM�2r}^onflt;i.t6o. Limbtu pdtri� ignordU dppe�dtio.^g^. iJngudr� peritid dd inte�igenddt fcriptunbsp;l�ngudru peritid neceffdrid dd (rdi.lil.nbsp;fcripturdi.6in., Linguj mdgntloijud qult;edicdtur.6^. Ltttgud: iniquie dduerfitd^ 6g7gt;nbsp;Lingud gladius impiorum.zil. Sub lingud dolus.t,3. nbsp;nbsp;. l�ngud non oj�ndere contrd dewn.oy. Lignum pro drbore more hebraico 6,nbsp;l�ondereUnquereinlmgud.tze.nbsp;Literas dedifat h�ands � diuind difcit.^o,nbsp;Loqti�di potefiis ht (dn^s cr impijs.s^.nbsp;Lumen dei et ndtur�. loj. Lumen uultus dei non efi ratio.z^. Lucifer quid fit 551. Litto itijifkrc p�n^e.t'L Lunte Chriflus confer tur.t�oi,nbsp;rLuxnbsp;nbsp;nbsp;ueritas ex f^iritu.i^^. MAledifHo dei eriufli- �U. MdlediiUo quicquid contrd uer bum dei.ti7. itidnedptum orationi tempus.x8, ^Mane tempus grdttte.zg. b�dnefmm hdbent pifctno�em.i�. Vldne et �WX.51I. Vidnusimpiorum.io^. Kdnnduerbum dei.4.46. Kdnn� tedium grdun tentdtio.^?-^, Mdnducdre Chriflum quid lit.h?.or.Ij.nbsp;..Ndliquomodotrdiklndi 6lt.nbsp;Kdtutinum exortus fiituri feculi.^nbsp;Hldterfideltumquiefit.4g6. |
Mdrtinocertdmen cum monf�ris.sy. � r Mdtrimonid mflituendd clericis.4.io. ,nbsp;Memoriale dei in euchariftia. � i�. JMemorMhrf liberationis de tegypto.619.,. Memoriale triplex bonitatis diuinie.^^7.nbsp;Mekhizedech benedixit Abraham CTnbsp;lias fidei.flS- Mekhizedech facer dos primus e ulti^ mus.6i7^ Mekhizedech hifiorid. �jg. Mekhizedech equot; ChrifUcopardtio.SiS., Mekhizedeeno obtuUt fed protulit.614nbsp;Mendaciit 'm fcripturis quid dicatur. a9�nbsp;M�fa uerbt domini 'm co/fiei�u nofiro.i^.nbsp;Memoria impiorumperditur.190,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Meritum piorum quomodo affcritur.loo, Meritoru op�tio,blaffhemiaeft 'm domb*nbsp;num. lt;544. Werf w fanihrum antiquitus 411. Merita noflra qute fint apud deum.y^.nbsp;Milia 'm fcripturis.si6. Militaribus uocabulu feriptura utitur.104. Mirdbiltadei'mhominibus.ist. Mirdculd nihil funt fine f^� doc�te.449. MirdculapacienteChrifio.97. Mtrdcula Aegypti exponimtur.449, Miffd non efi fdcrificium.6i7.nbsp;Miffdrumudlor.t^g. Mifericordia dei ubi^ lucet.iol. Mifericordia dei cum fentitur.17I.nbsp;Mifericorditeafi�ilu no habetimpius.tli,nbsp;Mifericordia c? ueritas quid fint.140.nbsp;Mortis timor utilis. ii3. Mors 'mfirnus nonlaudantdeu. 493, Mafes Cit Chrifins,kxst Euanffliu.toS'. Moabite |
INDEX
jflorfStfterfwSf/.jj�. Hons Cbrifius zy monies contnrij. Hontes exultire dtetmtur.4.9g.nbsp;Hontes call dicuntur.^to^nbsp;Kofi peantum terret foldtur. ^90.nbsp;Hons Sion ecclefm credentium^^i.nbsp;Hiifica, inftrmnentii quid fignent.179.nbsp;HundiMtotus credentium tintueA.^-s,nbsp;Hundus nouus �ituruf {iliquMdo.107,nbsp;Hunerd fuper MiKocentes dccipcre. 7 7.nbsp;Hurum trdnfcendere euddere efidoZtnbsp;Hutdtio perfonse frequens. So.nbsp;Hutdtio temporum frequens. 9 6, NArrdreoid mirdiilid det qd fit.4� Ndf�r(( ziJ' grdtid in nobis.toj. t^e^tionis iMturddpud Hefc.258.nbsp;l^omen domini quo donpiendum.^i.nbsp;Komen domini qui cognafcdnt.^^. J14,nbsp;Nox,tcne6rlt;e Zirperfecutio.664.,nbsp;Nox naSh^dies diet quid (it.109.nbsp;lio�km fudm hdbentpif.z9.nbsp;Nox ndtiuitdth chri�iprieludium Eudn�nbsp;Selij.log. Vfq^ dd no^lem,id efi,totd dte.Sy Kumeri mutdtio Hebrdicus tropui.^.loinbsp;.282. Kuptids prohibent principes fodomoru, 420. Bedientid deo uouetur,didbolo redditur. 435. Obferudtores udnitdtis.i f, 8. No� occideredliquoties peantwrn.^oz. Occifio quorunddm dupliciter.i^..nbsp;Oculus in terrdm Itituuntimpq. g?.nbsp;Qculosleudredd dominum.i^.^. |
OccultdjioJirdpeattld fcmper mdfi�t.Ufi Ogdochordiim quid fit.izgt; Operd bond non prohibentur,[cd fold ex igimtur,7oo. Qperd probdtd deo.}^^. Operd mdnuum dei qult;efint.log,, Operd fidelium omnid bond.ioo^nbsp;Operd dei non nofird. 521. Operd externd quo mdnddrit deus.z^S^ Opcribuspeadtd non remittuntur.i^6tnbsp;Operdhominuconwndd.ST.O'.lSS-operum bonorum ZJ ddulterinorum difnbsp;firentid.74., Operd uere bondqu� �nt.y^.i^jf., Operd fine fide qudltd,l^^. Opus dei fold fide nobis notum.lg. Operibus iufiificdriue�e tentdtio e^,^9^ Operdrif iniquitdtis qui fint,19. Ordtiouerdquiefit.izS.Z!r-3oz� Ordtio fit in peadtum.607^ Ordtio cRdrdens defidcrium.^Tg, Ordre qui normt. 485. Ordtio pro principe pfdl.19.114.. Ordtio pioru dd que zir pro quo. 3 84. Ordtiones ex fide dudiuntur.i6z. Cotrd dduerfdrios qudrone fdn^ordt.is Os dperiri.^oz. Ordbdnt �udtei dd femplum.19. Ordtio non exduditd confiindit. 159.nbsp;Ordtio efficdx fdnikrum.^zz. Ordre fine celfdtione.l^s. Ordre femper quo oportedt.zj: Ordtio chdritdtis comunis efi.i.:^y.nbsp;Ordbit fdn�us pro fei^^. Ordre pro chrifio. 406. Ordttdum icntdntionis tempore. d |
COMMENTARIORVM
Peaatoramp;impiusquodifJvrantA-PfK�iitc� quoq; deus fuos no defcrit. Peauta infirmorivm portait Ja. jS lt;s.nbsp;Pcaafm 'm Ipiriiumfan�um. 589.nbsp;p�aatori�coH/oZitfi(j.x97.
Peaatt reueUtio ad poenitentiam. Z9 6. PcaatoruMi remt�io unde capiatur.i7Z, �nbsp;Pfaata uera fiunt ex �chs. 155.nbsp;Poenitentia impiorum. .^.4.7.
P�nitentia ex corde.z9 5.
P�zM�crc deum in fcriptura. �jtf. Penn� colimba pr�dicationes.^7Z.nbsp;Perfecution� fi fempcr pati debedmus.}^,nbsp;Perfeuer�ter dei auxiliu expetladii^os^nbsp;Pcrfecutoribus martyrum meliores nonnbsp;fumus.s35-
Peflrs flint hominu,qui impia docent.^. Phdrifaifmi dodrinaqualis. 5.nbsp;Phtlofophi�admixtio uerbum dei pr��nbsp;CdUtt.�Ol,
Philofophis multa incognitati^. Phineis opus ex zelo �dei.t^^o.
Petenda � dei qu�flnt.i�f,
Petra uarie am'piiur.lso.
Ptoru impugnatores ipq amp; mdhgnus.t^, pijqualesfintmtentatione. 65.nbsp;Piorum qu� fmt pericula.6S4^
Pijs nidlifunt dies mali. $50. Pietas defcribitur per d/fcrtionem.l.nbsp;Piorum querela.^s 4.
Pij [dent or loquuntur contra aduerfd'a rtos.z^o.
P�tt� homo fuis uirtbus ubi er quomodo utaturcumfide.zif^.
Pu non intereunt.z.^^, pij ZS' impij difflrunt'mfldclitate-19*
Of�tio eft (tnitftie Idngu�tii defideriu.i 4. Ordtio iugis conm dco fit.iz,
Ordo in ordtiottc hitbendus. 119.
PAtientid regitiim pijs pAratur.iii. fAti�tiAfdni^r� in te/tMioc.fs^^,
PAtiendum ZSquot; dlflinendH.io^.
Phdrao dqu� Aegyptio�um.694.gt; Patres qudndo imftandi.is!�
Pa�pr deus efl^tws o��.iii.
Paren tum iniquitas in filios. 603. Pacein fuis loquitur mPuangeho 48I.nbsp;Parabol � in f. ripturis �ihdei ftmt-.^ip.nbsp;Pauluspr�ceditin Chriftitriumpho.yi3.nbsp;Pauperum dominus non obliuif:itur.f,i,nbsp;Paupcres uerenbsp;nbsp;nbsp;tn Chriflo CZ (� J^iritih
Pauperes Chrijlus liberat.^oz�
Paupcres preciofi Chriflo..^{.ots, Pauperes Chrifli omnium ditiores.^ots.nbsp;Pauper Jd efl ecclefia pauperum.^^.nbsp;Pauperum opprc�io duplidter mtellignnbsp;da.6S�
Paupert.ts diabolo redditur.^-ij.
Pauperes Chrifliz^Anticlmfli.sS� Paupertas Ztr diuiti�impiorum.itU
Paup�rq[ut dicatur.tJii.
Panem an^lorum uelnubium.^^i. Patres doccant filios.zs^,
Pdx Cfcn/��ilt;�wriHM.i7x.
Pax chrifli temporibus per Chrtflum, 4OX.
Peautores ZiT publicani laudant dei mife ricordiam.i.9.4..
Peautfseti� glorificatur deus.'^j?, Pfflafjon habemuiomnes.t�!�
-ocr page 45-
INDEX P//� ctww nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cediMtt in Montand?9, hominis iffiiHo inter impios.gg. PUceredeo crhomnilgt;us.}O7. Plii�tiii u.oluntlt;tru,^69. Pomeraniafcandalum hoi!:gt;ia,non dco.^, Populiu ne)Uiaz7Uctia.699. Populia del ^ualis per uerbu dei. Populi dei nwlta nomina lyg. Populi duo pij impij. 085. Popw/i �� gentef qui tn fcriptiir� dican� Po�luiiones in eccle�a. 410. (tur. 10,nbsp;Porfquo in fcripturit acapiantur.t^i,nbsp;Porta mortis zr porta�lia Sion, 51.nbsp;Potentw chrifli nofirae�:, tjg. Porfto mea domine df^i. Pradeflinationis tentatio quo tned�da. 6l.nbsp;Pradicitio operum dei qua fit dog,nbsp;Pradicatio �t^�$ uehenuntia. JTO-Sgi.nbsp;PfiCificdtore� non uocatinbsp;nbsp;nbsp;de corde fuo Pradicatoru uerbi dei tentatio.^og, (ii. Pradicantes ad tumultumdo?.nbsp;Pradtcatores in meffem mittendi. 30^,nbsp;Prat�rit�,p f�turo le^tur in prophetis.nbsp;Pr�terituproprafcnticrebro.69, (4J.nbsp;Praocaipare eft uenire � conftieitu. 5J4.nbsp;Prccjt�M mutuum iuuare.691.. Praparatio cordis ad or�du � domino.S�^ Principes qui dicantur. 65 g. l�j principes contemptus ejfufta. tfot Principesaudiant uerbum dcti^g.nbsp;Principes arietibus comparanturd^ g.nbsp;Principes quo deo ftruire debeant.16.nbsp;Principes dei �lium ofculanturd�.nbsp;Principes uerbo dei erudtendi.lbidem.nbsp;Prmeipes conftntiunt contra Chriftudl.nbsp;Proqci�deodoo, |
Primo genitia fit chriftt�-qot. Promfiionibta dntinis ftiluamur.yq,nbsp;P.'omi�iones dei,n� noftra,audiHturd^tnbsp;Promi�ionum deiuerit(a.lt;i'7^gt;nbsp;Promi�io del pracepttvm dicitur.s�T^'nbsp;Promi�iones dei mandata funtnbsp;nbsp;nbsp;teftia mentum. 6I9. Prouidentia de: in fan^s.^qg. Prouidet deus fuis perfce�era.q-j?^nbsp;Prouidentia dei detrahimus.^j^e,nbsp;Prouidentia dei nitendum.,ei.4q 45g�nbsp;Proj�eritas impiorum tent�t pios, ^oinbsp;Pfalmta Dauid exponiturdy.nbsp;Pfalmiglorification� ckrijii deftnbutd'fnbsp;Pfalmi ftripti poft libcrationes.'ii.nbsp;Pfalmi habet c�folationes prater unu. yjnbsp;Pfalmus quid inteOi^tur.^, �4.nbsp;Pfalmorum omnium ftu�us.yg^. Pfalmi poft tribulationes euifkis deferi^ Pfalmos no intelli^nt qui no (pti. 04�nbsp;funt unum cum Chrifto. 3. Pfalmoru inteVe�kis ex uerbisaptoru. W. Pfalmi tentationibus difeuntur.^q.nbsp;Pfalmi de chrifto funt de omnibus Chrt�inbsp;Pfa^endum fapienter.zj^, (anisd93�nbsp;Pfeudaplimaledifitonibia utiitur. 477.nbsp;w�otfHs��uo'z� quo 'mterpretcturinpfalnbsp;mis.to. pfalmi poft tentationes fcripti.es, Puri tas Chrifti qudta,cr qa noftra fit. tootnbsp;Pupillideicruidua.364., j�7,nbsp;dabit^modus optantis e^.'J^-e^tio noftra meretrixdieiturin Pronbsp;uerbijs.tq. Ratio non depreeatur adoptima.tat Ratio non eft mteHe�us. 174. d i |
COMMENTAR�ORVM
Rdfw Cited ^udntii igKorct.44i. ^diceuol�Mtis quo proc�dant bona, CTnbsp;tnald.y
ReceJiM dei ueritdte tacifd.i;^.
Ke^ti corde qttt dicantur. y9.
Rfgfwm ChrifiiJ^uale ex Stott prodijt.if.
RfgtttMW dei in qtabia conji�d'.zj� Rojttttttortt mores cy do�lrina.lt;ii^nbsp;Regna.nt fbli credentes .lie.
Rcgtjm del duplex pxnitentiie or mifea ricordit.li^.
Regnidcxtracrfinij�ra.�li.
Regtt� Chrifli fideliam in Cbrt�o, 6ii. RfgttMi �lite.266.
Rfgttiwn coelorum tM �cramp;o dei.to7.
Rcgttd duo Ephraim cr ludd.44t. ^^2?^ Jpifitudltter itt fcripturis.4.oi.nbsp;Rcgniwi ueritdtis zy mendaciorum 65.nbsp;Rcgcttcrdfto noflra qu�do perficietur.i^.nbsp;Rcltgto cdrnalis ludieoru, cr chri�ianaanbsp;rum.-/�.
Reliquitc uetujhtis no�rte manent. uj.. ^enes�gnificant dff�ihis.^i.
Refi�entes deodeclindndi.gS.
Refurgere impios in tudicio cz w indicia um.s,.
Rc�irgente donuno terra niouetur.i�^, Relicentid fi^ra asso fiuTTUcfief. 505.nbsp;Rcddi ttoliw/ectwid� opeM. 545.nbsp;Rctribuerc cAbene�eia pr^�Are.e^s..nbsp;Retributio quo din'piettdd.ey^..nbsp;Reucldre�yluds.iez.
Ruditasadeo firtur/ed no obflindtid.i?.
SAbbatum j�iritudle.699.
Sabbdtum plenum operibw, -joo^
Sdbbdtum chrijlidnu a uertim quod fit,
Sdbbatu uerum qud, rone exclu
Sdbbdta dei in nobis.4.11.
Sdbbdtum domini per �dem.iii.
Sdbbdtum fdn�bim chriflidnis. 2-71. Sdccus prolu�hi.iee.
Salent Elierofolymd f�.429.
Sdlonwnes dM0.40l-
Sdlomone �Mior Chri�uf. 40 x. Sftcrdmetttiifdnfla nuniindtio. 6I4.nbsp;Sdcri�ciu chri� non rcpctendum.�lstnbsp;Sdcrificium pdnis GT uini ueteres ignora^nbsp;bdnt. lt;515.
SdcrificiH Chri� quod fit Gr no�r�.u^.. Sdcri�cid legis quare oblatd uf on��d.^fnbsp;Sdcri�cidpromortuis.^90.nbsp;Sdcrificiu,oblatio,holocdu�u^ppao.2i4,nbsp;Sdcri�cid z^uotd Chri�dnor� qutefint.
Sdcrificium iu�ti^ quod fit. 21.
Sacrifici� Idudis deut extgit. 29o.Gt,iot Sdcrificium cordis contriti.io 2.nbsp;Sdcerdotium chri�dnorum omnium.e^^,nbsp;Sdcerdotium Chri�.iurdmcnto firmatur,nbsp;Sdgitt�infcripturis.2n. (ejtf.nbsp;Sdgtfie ignitee�d e� diaboli.221.nbsp;S4liw.tinefitttmAiorejnojlri. fiOLnbsp;Salus dfoladeo.^it,
Salutaredei uerum.^e^.
Saludtiones Chri� qu� fiitt.i�^7. Salus in manu dei,non nofira.^JS,.
SitliM e� credcntww.184. Sdnchruinuocdfio qbond.e^y..
SanSlibeneagentes orant utbentpeoficii dnt.07t.
-ocr page 47-INDEX
I� finffohdbitdredeumquidfitX'.i, S^n�his lfrdt�/.5P9. SAii�oram idutrfarij perfectdores.4.-7o, piritcr perfcqtwntur. 471.nbsp;f�cnfic�t in noua er uetert. zgg. Sitadbm pj�to in Chriftu redundM.^fO-r. Sinili qnj dura operentur. 19nbsp;Sundtfe�-ntiunt peantores.zj^. San�t noninitocttndi,4^S. San�lis nihil deefixf^. Sini!hrit coimmor�tiOftio inuocdtio.^-si SdnfHs pcantoribuf non parcit. 547,nbsp;Sdnili.ciiure aliqu�do corrtiat inp��,^nbsp;Sdnili qiio non pearni 6. Sdn�i ordni pro dcli�K. 14I. Sdndi no do�ore,p;d monitore indi^�t.i Sdnilt qui dicdntur.zy. Sdn�iftcdreidcm quod �cgre^re.z^--Sdnilificdre nomen dotnint.^isi Gr. lo6. Sdn�ificdre femper qttid fitX90. Sdpi�tid humdnd �ulticid in dei rebut, z^. Sdturdri pduperes quid fit. Iz9. Scdnddlum fdn�i timent 'm proprijs per�e cittionibut.^S. Scrutdtores defici�t.j^fl, Scripturd menfd dicitur erc. yoo. Scripturd uifibilibut exeplis monet^s^.nbsp;Scripture fcoput,deo fidere,proximu cunbsp;r4rf.44X. ScripturM mfidelitcr Iegentes.^S9. Scire noftrum ftulticid fine uerbo dei.li?. Sedes iniquiMis quid fin^t.^^z. Selmon mons umbrofus.yyz. Seid quiddoipiendum.^y^. Semen mulieris er Abrdh� chriflut efi, t.. Semen Chri�i [unt �lij dei. ijo.. |
Semtn Idcob ijr�cl qui dicdfttur, US'� Semen del doiliddco l^z. Sene�us Chrifti.i94. Sene�us ermticntus �gt;mtudliter.�i96. Sept�ndriiis hcbricis pfiihis hdbctur.i^�nbsp;Septem,id eft plurd.6S3gt; Serpentesincdntdndi dnnon.yZgt Scruitiiim dei qudle fit.ies.nbsp;ScruireCbrijk edlcredereferudrid chrianbsp;Sichern licLSichimd.iyi. (fioxoq.nbsp;Signum pr^cipuim.i^^,nbsp;Signd, in ecclefideriguntur. 419. S(g?M noflri temporis, ^.zz. Silerein �cripturis quo dc�piendivm.z4� Silo locus infignior terr.e fdnilje. 442,. Sinus Abrdh� locus fidelium dicitur. 84, Similitudo dei 'm nobis�urgit,crefcit,pcrnbsp;ficitur.oi. Ex S/o� expeikibdtur fdlus.^y. Ex Sionfeeptrum Chrt�i Eudngetiu.g^u Sion non cdrndUter fed /�tritudliter chrinbsp;fli folium dicitur.tj. Sionpeperitfiliosfidet.4.^-r. 43^, Sw� tedificdri er lud^dm, jsj. Sitisin duxilium dei.t^-j. A fimplicitdteexcidere. 166. Sodontoru principes cotru mdtrimonium funt4.zo. Solis tdbernAculUtCurfus erlimi� (jcda Zor.lii. Sol,Chriftus er cldrttds dei. iio.cr.lK. Sperdt �rtius femel liberdtuszo.nbsp;Sperdndum 'm folo dco.lbidem. Sperdre ta tu poffumt 'm de� cred�tes.zot Spes in dominum.z4.6. SpirituSfproceUdru, ignis er fulphur. 61, d s |
COMHENTARIORvM.
Sp�f in prophctif tnonet er terret.io. Spiritu dei ungiiti�urEiMn^lifllt;e.io.nbsp;Spirits ittepAtur ueritdti. 2i. Sp�� Chrifli loi^uitur in prophetii.^i. Spiri'Udlii �ieru/Alent omnu ludiictinbsp;lottA i�is pron�jj'd. 40J. Sptriti� principalis qj- feruilis.ioo. Spoliabant Eg'yptioj iu{k.lt;iii'nbsp;Spotifiu ^uo chriftus dicatur.iio.nbsp;Sponfiisexigit �dem in fpottfa.tiy.nbsp;Spiritam qu�rerc ex litera.-jo^.nbsp;Suj�itiones funt extra �de uerbi dci. ^-71.nbsp;Stibmerfto Sodonuirwm er j�iritus. 62.nbsp;Su�eipere in (iripturts t^uid fignet. �g. TAbernacul� dci lt;iuod�t habitet.-j^.. TabcrnacuUl�ualiafaKlhru.4�74..i^. Tabernaculor���u inflitut� 462.465.nbsp;Tlt;t�ier�(tCMlHW dei admirabile.24.7. Taceredotninti.io-7. Tacendii aduer�trijs aliqn no�etnp. Tautolp^a i� perw Uteris necejjaria.t7gt;nbsp;Tempusmiferendipauperu, �5.nbsp;Templum uerum Chri�i.^s}-Templa dci de�rudh.^it. Templi dei poUntionesyio, Tentatio � hngua iniqua.�ij.nbsp;Tentationibns con�rtanwr. g �.nbsp;Tentatio ad guid nobis pro�ciat.lo^,nbsp;Tentitores det 'Tentatio horrenda piorom.^^ii. Tentationes piorU er hypocritaru di�csnbsp;runt. ^7^- Tentatio �deipo�protni�iones dei. 505. Tentatio fan��tfaniUs. zjz. |
Tentationumrenudiapro faniHs.i4g. Tentationes bon�.zz9. Tentatione fuam pij deo tribuunit,er fud bona�dent. ijo. Tcwtdfio graui�tma �delium.iS.t46.3U. Tentationes remediu incra�is p�l�s.�o.nbsp;Tentationem pijs in�rt detu.^la.nbsp;Tentandus non eildeus. 255.nbsp;Tentationes homin'am graui�ime.i4,nbsp;Tentationes non immittuntur omnibus �nbsp;delibus 54. Tetra�anihrum e� domini.79. Terzi( protni�ionis qu^e �t.^fy. T erra faniJorum ei�inlt;eterniim.isj. Tf rrlt;lt; quid in�ripturis �gnificet.i 55.nbsp;Tcrrlt;efoZ{MM�lt;e. 427. Terra an infimivm elementorum.t^a. Terra fuper aquas �tndata.if^. Terra uiiicntium quo accipienda I52. Teflimonium legis promi�iones dei. 112.nbsp;Te�amentum gentilium contra deu.47lt.nbsp;Tejkmentorum dei contaminatio.^i^nbsp;Teflis �delis chrt�us.^o^. Te�inutnta dei qute dicantur.s^z. Tcxtusfcripttir� no relinquendus ^pternbsp;fententiam magis arridentem. 649. Timpanumquid�gnet 404. Timor dotnini uertis e? ca�us-112365. Timor carnalis er �mulafus. 112.nbsp;Tmor no�urnustcntatorum.std.nbsp;Timentiibinontimendam.yi,nbsp;Timetibus dcum nihil d�crit.702.nbsp;Tonitrua zr corufcatiottes miraculadei.nbsp;Tradftiones buwdnx iw re falntis (569.nbsp;femper �ij�e�e habeantur. 6 50. Traditiones humane deprecandlt;e. 6^0, |
IND T'raditiones hamdtii umdicdfitur. 419. 'I'rdditioneshumdtue qu� d�nentur.t^^.nbsp;'d�repiddttQfdnShrum.y'il. 'd'riumpbi Chrifli Tnnitdti-s my�erium.ids. Turpilogtaiim uitdndum. Tubdnoui�imd igS. VBcrd duo telh,mentdfu/nt.4-4� VaUiifletiuprofdn�is. Vdmtdf tidnitatum h.ec uitd.izy-Vdwtdtcm fudm fan�h dgnofcunt. �J* ydfaiiuidlieebr^is dicatur. 40. 'Verbu/m dei tndiui (dcrdm�tdlifigno. 61 j. Vcrbd�iirituffdn�inon inutd,ndd,650.nbsp;Vfrtttjn da dem e�.1^9. Verbo det pugndndum yi9- Verbo dei cddwntregni. 17I. Vert��� dei durum refi�entibuf,ls^. Verbo dontini fuperdqtidiSs^. Verbit ex pdtre,^ j^us utriupq^X^t. Verbo omnid�{klfunt.lH. Verbi dei orhominu dtfcrimen.lit, Ve^bi dei potentid qudlis.lS7^nbsp;Verbu dei 'm diuerfu diuerfumAs7lt;nbsp;Veritm cdput uerborum dei. 6gi. Veritdtii hofles duplices. 081. Veritdtem in corde loqui. Veritm O' iu�itid det unde oridntur.4ii. Contra ueritatem agnitdm pugnare 589. Veritiu dei 'm omnicreaturaapparet. 101. Veritdtis aduerfdrij qua oroe uineedt.io x,nbsp;Veritas pfcquution� patitur� multis.lo. Veritas noopprimitttr,fed eim opprejfos res.u. Vej^eri o maneXei^ |
EX Ve�ierddt�gt;crdtionis,iiii Ve/lisnuptialis.167.nbsp;Vudur^eduplieiterdicrnttur.^y^nbsp;via'm fcripturis quid figni�cet, 4. VW bona efl folum dei uerbum.100, nbsp;nbsp;lt; Vined dei populm ftdelis.4 61. VmdemiteCbriflidncru quo celebrdndlt;e^nbsp;Vir fattguintm quis dicdtur.yo, (41.nbsp;vid del nobis placeat.^o. Viilus qutbm debedtur. 7X. uel dd uidioridm quo exponetuf in titulis.10. virtues flultte o fapientes, ji g. vir�nitas � pdrddifo cieSbd. 166.nbsp;Virginitas mens �mcorruptd.i.6^. Virgt det o bdculm cofoldnturou�.l^� Vtrgt flrred 'mcredulis qult;e /it.ij.nbsp;Virtutes quo o quibm nmtcientur.dil,nbsp;vires hominu nulhe �ne grdtid.^S?,nbsp;vires noflrlt;e non fdludnt,nbsp;Vir bedtus qui �t.lv^.o- lt;85�nbsp;Vitulum dureum adorant, lt;^^7.nbsp;vitulorum aureorum cultm.jA^,nbsp;Vitlt;e flnem fare uelle.ti7. Vitlt;e noflrie quanta miflrid.^n. 508, Viuit dontinm,dupliciter 'tn ufuAo 6�nbsp;Vntcornis cr filius eim. iso. Vmbra mortis peantoribm. lij, VnSiio fliritm qu� �tiyf. Vnfiio regum o fliritm.is^� vnumeflntcejfdrium.14.9. Voratorcs hominum qui �nt.i 1. Votum qua rattone ferult;indu.4J4. Vota � ueteri teflam�to an �nt et qute 117 Votum nee�ciendum nee ut nunc�t tm�nbsp;plcndum.43s. |
INDEX.
Vob, deuotio, fides idem, g4.1, Votameliorisuitte non ferudmus.^ii,nbsp;Votorum ratio deo diJ^Ucet.^^i.nbsp;VoM expienda dolore.4.}2. Vota no proUbeant ab Euangelio.�bid�, Vota /�(�a abijcienda.\bident. Vouendii noneftali^uidfquia bonu.4ii, Vo�lt;ere ffiiritualia non polJtimtK.lbtdem,nbsp;Voiierehwmanof traditiones non poffn�nbsp;tniis,4i3. Vouemiudeo ^reddimtis diabolo, 455. Vi�rgWf�i� diabolo redditur.4.^.nbsp;Voucte O' reddite exponitur.Uj.nbsp;Vouerc niiUo loco prlt;eceptum.W.nbsp;Vota perp�tua debebant redimi.m,nbsp;vota 'm pjalmis quid�gnificent,127,11s,nbsp;Voiaimpo�ibiltum,i6i,nbsp;vota qttttdam non perp�tue feruanda.yt,nbsp;Votum aliquando habetur pronbsp;Vota [unt orationes.^40, |
Vfut creaturarum qualis chrilHano datUf, Vfura prohibita � chriflianis.76. Vultufcapitur inbonit crmal�-uy, 113.nbsp;Ex �fero ante lucifirum genui te, 6 jj.nbsp;vrere dupliciter.147. Vxor J�ecies domus dicitur.yyo, Vxor�ne timor� ducenda. 702, ZElum fuum chriflus non dum de� pofuit^sa. Zelus chriflipro eccltfu.lbidem, Zelusfan�orum contra uanos,i6s,nbsp;FINIS. |
COMMENTA/
TAR�I io, POMERANI in l/lz brvm PsADMORVM�
PSALHVS PR�MVS.
Sy M M A, Primo tterfu uniuerfcun defcribit imp�etiitein per negfie tionetn:hoc efi^dum eum paldm ofkndent negd,t ejj�e in bemto uiro^Se�nbsp;f un do utrfUf tertio cr^udrto uniuerfdmpietdtem perdffertioium:hocnbsp;efifdum eam tubis dec�(irdns,alferit e^e in beato uiro.Perfequentid fepu�nbsp;trdt horrende impios ab hu�a beati uiri confortio. Duo italt;]^ uidesjbcnnbsp;titudtn� or injilicitatei�,quia altera fine altera plene deferibi non poiefiinbsp;iHa pietas e�, hM impietasjdlafides fiac wfideUtOft^fidit deofoU^secnbsp;ieo neg�e�h fidit fibi
EATNS VIR QVI NON AMnbsp;buUuiC mconf�Uoi'm/nbsp;pior�,�c�n uhpeccatonbsp;rum non fter�t,nbsp;nbsp;in ca
th edra peftilentix non fed�t Sed in lege dominbsp;ni uoluntas eins, de in
Ugeeius meditabitur die ac no�le. Et erit tan^ liz gnum quod plantatum cil fecus decurfus aquar�,nbsp;quod fru��fuum dabit in tempore fuo. Et foliumnbsp;cius non dcHuet, omnia quxc�q� fadet profpe/nbsp;rabuntunnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a
-ocr page 52-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C�MM�NTARIV� POMERAMf
Bcatiitfdo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bedtitudin� qu^unt/ed qu^ftt ignordre neceffenbsp;nbsp;nbsp;�tHWi
' quot j^irttu dei nb crudiuntur^ut ucl 'm hdc und de bedtitudine ^u^eftione dppdredt rdtionem dd ed i^uie dei funte/fe Ctecdm.Siquident uulgis Philo^nbsp;fophoruw,nbsp;nbsp;nbsp;(� dliorum mdgiftros id�itdbdntt qiidm fade bd�ucindtwnt
�t quisignordt^BedMuditietn hu�tf u;tee comodis gt;ncticbdtur,Z!r ^ui cora ddtiores uidebditlur utrtutem no�m ttiribiu pdrdtdnt bedtitudinem�ce^nbsp;runtxum tdm� omnino diuerfum o�enddt nobis omnis bedtitudinisdutarnbsp;f�iritui idle dei:nempe bedtitudinem dfereftgndre omnibus qu^�mthuiusnbsp;impij mtmdi hdbere uoliMitdtem fine de�dertum in lege domini, m�dinnbsp;jtari^ t� ca die de no�k,td e�,omnibus neglefHs�ue dulcibus�ue dmar�^nbsp;in folo dei uerbo harere-.ld quod dmari�imu �teritcdrn',�d �iiritui dul*nbsp;ci�imtmi.cbri�us uocdt abnegdtionem nofiri,Pdiilus rmrti�cdtionem.Sicnbsp;t:y Chrtfiui deferibit bedtitudinem^tidttb.�Bedti pduperes �^iritu, Bedtinbsp;mites. Bedti qui per�eutionem patiutur propter iitfhtidm. Bedti e�is cuntnbsp;maledixcrint ac.Et Hiere.ij.Ndledi�ius hoino qui confidit in bote cre,nbsp;Benedi�usuirquiconfiditin domino g-c.
Qjiodmos ex Grteco reik legimus,Bedtus uir�n Plebrlt;eo eft, Bedtitudi nesuiri,{cilic�t �intiquod lutine legere po�es^Bedtititdines uiro�mtiqusnbsp;nonambulduit ezc. Q�o(iueropofui, Ambulduit,quod uulgo legimus,nbsp;Abift,non �gt;lwm ez GmuM IIS' Hebrteum po�uldbat,fed ctidm grdmmdenbsp;ficdnece�itdx:Qiiisenimwtqdixitldtine,Abijtmcon�liotmpiorum^nbsp;tiir�nbsp;nbsp;nbsp;Beatus uir,qui bic de�cribitttr,primu e�^chrifius dominus propter tus
homo ��us.Deinde quilibet homo qui e� in Cbri�o.Ne^ uero cum hoc di cimus putes excludi credentes,qui anteChri�um incarndt� de�nfli funt,nbsp;tidmorhiquoi^erdntin Cbri�o qui omnes expebhbant i�ud muUcris�e*�nbsp;men,quodeontrituru erdt caput [erpentis^Gcit.gt;,z^ fernen Abrahe in qu�nbsp;benedicendteerant cuHiScogndtionesterrce^Gen.it. Chri�ustibifcopi�nbsp;propo�tus e�,ut dicitur Lucje.i.Vide ne huic �gno contrddicas. Hicuol��nbsp;tatem in lege domini diedc no��e,td e� a�idue, babuit quad cz te oportetnbsp;fi uelis e�e uir bedtus.Hdnc uoluntatem cz jMgew 'm tterbo dei meditdtio�nbsp;nem ty delei�dtionem(quid in folo j�irituali homine e�)chri� folum f�i*nbsp;ritus tibi dornt, que donee bic uiues femper du ge feit, ut nurnq 'm hdc ui tunbsp;definas �tire er efunre iu�tidm,dlioqui omnis bedtitudinis er is expert: �enbsp;�undu l�ud,Bedti qui efuriunt ez fitiunt iu�tiam.of illHd,Efurientes im�nbsp;pleuit bonis,�' diuites dimifit indnes.In cbri�o per��io e�,in te imper�nbsp;��iOfdtq^ hifcit�iinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t f�' lt;^hr^wn babsf ,Vi�ce far
-ocr page 53-K.JN PSAtMVM PRIMVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
clri�utn cfurire iu�itMm,Z3-tivitcMdebis quMt�tidhuc dhiifyidbfisitd* titudine.Animdlis int�rim homo non percipit ed quie funt dei^no enit� plt;fnbsp;teflifluUicidttd^ funt iHiorintelligere nonpotefijtCor.i, N4W ^ui fe nolfnbsp;creditunwm ejje cian chriflo,is pfdlmos nequdqudtn'mte�i^L
Sicut primum damn At confiltum mpiorumjid csi^ftudiA cordis eoru^^f Rdi� f nbsp;nbsp;nbsp;?
deinde externA operA,qute funt uiA peccAtortvm, tertio uero pefiilentes do ^rinA$: It A prttnum commendAt uolwntAtem beAti uiri in kff domtni,cynbsp;deinde frit �um,id e�^operA,lt;iui efpeit AmAtA lex �tte uerbti domini/untnbsp;�Mem chAritAX in proxtmu,tertio uero,�liAjidell,uerbA cj' do�rittAM.Si�nbsp;quidem exrddiceuoluntAtis�uecordisomntA proueniiiHt,�uebonA,�uenbsp;tiMlA:lUAex�de,hxcexin�delitAte,�cut chri�us docet de Arbore bondnbsp;fy Arbore waIa. Impius proprieefl �gnorAns dei nonrequirens Impiits�nbsp;deimt.lAm Alinsefi �lAnififlt impiiM,lt;lM cr contemnit detim,Z!f tAlu uideanbsp;et Ab hominibui nonerubefeit. Alius uero impius quidem eft,fed hypocri�nbsp;hAncip�ifnimpietAtetn non folumhoininibusfedetiA�biip�,occultAt,utnbsp;fAnShtAS CT iuflitiA uideAtur, id quod mer a hypocrifis efl:nbsp;nbsp;nbsp;ImpietAs: xtt�
etiAm mundus iudicAt,^^^ uero uerbivin domtni �ueferipturA fAcrA,qu�e �iiritu dei nobis proditA eft.ldcirco hypocrit�,quibus pUcent fuA con�liAnbsp;qui fequuturquod ip�s bon�� uidetur,contrA leffm,Deut,iifnbsp;ttertumdeiAudirenonpoffunt,jiueTc.uAn�liiim d�mininoftri lefuchri^nbsp;�i,quod dAmttAt omniA hominum flKdiA,ut mAncAt gloriAfoli deo,id quod,,nbsp;tpj� firre non po��imt.fuA �Aturi iu�ittA, er operibus fuis con��, Propternbsp;quod Chriflusdixitytamp;eretrices erpublicduipr^ecedunt hosin regntmnbsp;coelorum.OccultA ejiifh,peflis,ercon�liu dicitur. Hoccon�liiim moliturnbsp;femper nouAS Aditiuentiones er fAnilitAtis,utputAtur,�AtutA^4dAu^nsnbsp;tTAditiones hivmAnAS Ad UlAqueAndAs co�sientiAS, uerbo deifiue{ut hic uo�nbsp;CAt)leff dei negle�a.BeAtusuirqui no AmbulAuitmhoccon�lioiflorumnbsp;im pior�Peemtor AUtem e� exterior homo impq,nonfolum fecundunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PeccAtor,
externA,de quibus tAntum iudicAt mundus/ed etiAm fecwtdu cor,ubirAs ' dix e�. Eg) propfercd exteriorem uoco hominem impij,peaa.toremtq, innbsp;peaatis tHis crA�is non pote� lAtere homo^ quin uideAtur uel � fc, niminvmnbsp;nrgientecon�:ientiA:�cut DAuidnanpotuitnefcire^Adulteriumeffe mA�nbsp;iwn�omicidiimi e�e mAlu,Ucet interim er ipfe cotemnebAt dctt,id quodnbsp;in�delitAtis e�e �emo ne^t.Qj^Apropter infidelitAtem feripturA proprienbsp;peoAtum AppcllAt:^iiAnent enim qui non credunt in perditione i� quA nAtinbsp;�tu.Etquem �tote exteriorem impij homin� uoeo�eripturA �u�us pec�
A z
-ocr page 54-COMMEHTARIVS POMERAHl
cdti dppclki cffruibis ciirnis.�ncidunt erg) amp; fnnSU in uldM peeedtor� ttonnuittj,ut dgnofcdnt qui fin{,ut difcdnt no 'm fe confidere/ed cdutiort�nbsp;fieri per legem domini,dtmt�c negleih uerbo dei[e uident corruijfe.Nojinbsp;igitur d bedtitudine cecidit,qui licet'm uid peccdtoru f�erit,tdmen non /k�nbsp;ttt,id ell,nonpermdnfit,fcd agnito peccdtofide regrej�K efi.Septiefenimnbsp;eddit iuflus Of refurgit, ConfoUtio itdlt;j^ efi no�ri,'^ pTiedicdtur bedtm^nonbsp;qui non peccduit,quii enim e� biet fed qui 'm uid peccdtoru non �etit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Vilt;t. Vid uero i� �:ripturis,e� quicqt�d d�mus,quicquid conuerfdmur nbsp;nbsp;ului*
minier otnnid quibut �udenfut,�uebond,�i(e tndld,�cut 'm fine huiut pfitlmitQult;^m�im �oMt dominiK uidtn iu�orum,^ uid impiorum peribitinbsp;Cdtbedrd pe- cuthedrd pe�lentije e�,ubi c�peris confdium impiorujid eSl,quicanbsp;quid t�is bonum uidetur cz fidnihim^docere eS' defindere,cr nolueris uiSnbsp;pecedtorum ddmndri^id e/l,dudire legetnfiue uerbum dei,quod omnid no*nbsp;fird damndf.Sicut Dduid dudiuit d t�dtbdn Propheta, Sicut g^ntet dudte*nbsp;runt db Apo�olis.Hoc extremd impietM efi.Et in Hebr^eo bic uocdtur cd*nbsp;tbedrdfiueconfejfiu irriforum,ideil,bldjpbeindntiumlegm fiueucrbuMnbsp;domini:ldquodfrciunt duuolimt,ut bumdnM dd'muentbnejpro deiuernbsp;to fiificipidmut.Et ex Grlt;eco re�e quoq^ legfrif,ln cdtbedrd pefiium.Pefieinbsp;enttn funter 'mfi�hres hominu/m,qut nobii humdnd pro diuin� obtruduttnbsp;�gt;dulut.l.Timot.4Mocdt Jpiritus erroris cr do�lrinM dtemonioru in byponbsp;erifi loquentiu mcnddciu crc.Alidt feripturd pfieudoprophetdsO'pfeud*nbsp;apo�olofjCr firmentum pbdrif�orum nomindt. In hdc cdtbedrd bodie nonbsp;folum fedent/ed etidm iurdmentiifie ddflfmgumt^ne dliud ni� �tdm peJH*nbsp;lentidm emittdnt:non mirum er^,fi exciecdti dd legfm domini redire nonnbsp;pojfint.a�id qu^fo miferi iurdnti quafifier cui,ut mdxime no iurdrit^liuinbsp;po�itqudtn fixiere er inficere.Bedtui quem dominuf db i�d cdtbedrd tdinnbsp;ttoxid fieruduerit immdculdtum,dut fidltem non federeficerit obftindtum.
Con��lo Eg) primum huiiu pfdlmi uerficulum med 'mfilicitdte quidem,fed per Mtoriftnbsp;nbsp;nbsp;Cbrifiu fdt� filiciter didici. Extrd�iut n�q; ddolefccns � munddnd couer*
-ocr page 55-IM PS�LMVM primvm� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$
uerho dei, H^nc uidin peccdtorum ^conliliu^uoi fe^ueidr^ impiorumfi quis m me condemndjfet^wn aquo tuUjfem dnimo,Pofiremo,nbsp;nequiddeeffetimpietdti meitjCapiJidere'Utcdthedrdpe�jlentitetConfi^nbsp;JiiS med[dpientiti,l�ic ut mdxime docere uolM,lt;iUie Chri�ifumt(de quo minbsp;hibette fwm confciU!,utfciiiK nojlram bondm 'mtentiotwm cffe nihtl)tdmSnbsp;fimul cottfirmdui qult;e hominit funttCmee mdximd eft phdripeorum Impiesnbsp;tdSthwmdMfcihcet diuinis tequipdrdre, ut iwn dicdmt^ iUd etidm hit prtelt;enbsp;firunt dum fud quterunt,Sed neq; biCt neq^ i� prior ibw crroribtu deferuitnbsp;me mdniii benignipdtrif,qniie me flultum. puerul� duxit,Z!r e^ ignordbd^nbsp;ut tdndem mejibi mdgis�ceret obftoxium. Hd�c enim db initio do�rin^nbsp;melt;e mihi mentem dedit^ut doccndo hoc qu�ficrim,i{t quos docebdm rednbsp;derem fdcris literii mfirudhs contrd erd^fd uitid,fanord ej ufurdtnbsp;nbsp;nbsp;cxlt;s
teritd idololdtridm,qud nofiri nodbflinent crc.ut uerbo dei infirufh 4 pec (dto dbftinerent,C}� purds dttimdi ferudrent credtoruVerum hoc quid dliudnbsp;erdt, qudm phdriftu�num quenddm docerei dum interim fidei rdtionem,nbsp;per qudm idd omntd prlt;efls,ndd funt,ignordbd,donec ex dito miferdtw honbsp;miniterrores deutdpofiolicdtempord er predicdtionemfui EMtt^lijfe�nbsp;ctmdu Ipiritum chri�i,nobis reuocdrit.'Vndc eg) o/j�, fcdiiddlu deo,nuncnbsp;fcdnddlum ߣius fum, hominibitijidfolum iUis quibuf mdiori jcdnddlo e�nbsp;Eiungplium Chri�i,qudm eg�.Pro hdc er^ commutdtd med forte,grdttdsnbsp;(t^iGTgloridm prlt;ed{co deo pdtri er domino nofiro lefu Chriflo in^ter�nbsp;uwnfibfecrdns utfuum donet mihi�iritu quo uoluntdtem hdbedm in legtnbsp;eiuf,eym ed mediter die dc no�r,utcon�rtdtut �iritu nonfirdm�dndd�nbsp;Ium Antichri�dMdoarin^,frrdm uero per chdritdteinfirmorum�dtr�nbsp;peautd er moret,qui er ipfe multd mmtiq^ circumddtus fum in�rmitdte.
Le^m domini uocdt uerbum dei,quod nobis diuino �iritu proditu e�, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
er quiequid�iritu dgnofeimus pldcere deo.Hdnc opponit con�lio tmpioz * ��wWjCz uilt;e peautoruter cdthedrte irriforum,ut uel ex hoc difcdi^hos ontnbsp;nes moliri,qud(�q^ id tdndem pietdtis �ecie �eidntjeontrd te^m domininbsp;Hue dei uerbum.verum ne hicfecundum phdrifdiccim iu�tidm interpreteanbsp;^�mtni,de�muldto externa opere,ZT non de mentis fiue cordisnbsp;dj�chi�Kdicitjn Zeg!dominiuohmtds eiusfiue defiderium eius�nequo y,nbsp;externum opus e� merd hypocri�s� Vides erg� � �dem requirit^ dominusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
per h�c uerbd,nec minus per illud quodfequttur,Et in lege eius meditdbi� tur die dc no�e,id e�jugiternbsp;nbsp;nbsp;fine ceffdtione-.quod nonfignificdtftcut
ridKidequidam mterpretdntur�idutistetnponbusdlfidere ddltbru�ei
-ocr page 56-COKHENTARIVS POMERANl
Kf�f fcmper � de�derireea ^ult;� d� odiffe diuerf(l,nonfolum aliji,f�d mnUoampliiKin feipfo^ttimcrinfinSiii peccatuefireli^uum,nbsp;quod titnett propter fidem twn imputatur^qaiitodertinthoc ipftim,ernbsp;ritucontr(lpugndut:,qifodcft habere quidem incarttepeccdtu,non tarnennbsp;fecundit carnet� ambulare,lltec uides Rom.j.ef. i.At^ hue optime qua^nbsp;drat uocabulwm meditari, quod tun folum cogitare fignificat,(ed potiutnbsp;Mcdit^rl. cogitando toqui ucl exercere dliquid:Exempltim accipiamut illud poet^,nbsp;Syiueflremtenui nwfammeditartaauena.�ii�ppulamodulatur carmettfnbsp;peihre,orefiatuficulKauribMjbrachqt ZJ manibm in ho: inciimb{t,twnnbsp;audit alia, no rel}gt;icitobiei!kloculis,dele�la.fur 'm carmine,placet,canitynbsp;�bi,ut maxime folui lit,ut maxime ab alijs contemnatur,(^ dum digitornnbsp;articulii dilcurrentibui uoces temp�r�t toto animo tot�sek efi in fiflula.nbsp;Sic uir beatus meditatur 'm /ege dominijntmwuMi fic eum ducente^iritu�nbsp;d�i,ut tun opttt habeas huic multax prteferibere leffs,quamuis monerinbsp;di^atneab hoc uerbo �ue le^ do mini deficiat,�cUt Chri�tKflt;epe cr ApOnbsp;�oli nos monent quid a^mus,quidue caueamusztre^
E-terittanqua lignum,id eA,arbor,lignumenitn pro arbore dtxitmo� reUebrteo.Hicuides quod dtximui,Credenti tun opm effelegibus,utߒ�nbsp;dat bona opera-.Uam erit,mquit,tanq lignum ztre-id e�,�ua/�onte pro^inbsp;Sporne ducet�u(iumbonorumoperum,non�cimduprte�criptumhominumautnbsp;fru�ius. fecunduarbifriumhumaHu(�cut�reomniahodiefiunt,quie�lfouocan^nbsp;tur Opera bona)�ed in tempore fn�,id eA,quando deut dederitoeat�onetit
� nbsp;nbsp;ut �atri feruiat �ue 'm temporaltbui,�ue 'm /�iritualibua, 'mdi�irens erit
ad omnia opera,ad omnia tempora,toca,perfonas,modo feiat fe m hoc deo placere,Tunc femper tempuffuum effe iudicat,qiiando oblata �erit occanbsp;fio.Prtetered,utdoceat,utpro Chri�o patiatur,fuam expeiktt uocation�.nbsp;Hir �ufbim fuum,quem natura J�iritiu 'm eo producit,dabit,id e�:,ad glonbsp;riam dei expendet 'm [alutem aliorum,non fua quarens. �ic uero non ue�nbsp;rendum ne pr�ariditate J�iritusfirrefru�um no po�it.t^amfluentis J�i^nbsp;riti((fan�li aluttur cf foecimdatur,de qutbus lob.v.Q^i in me credit,flu�nbsp;mina de uentreeius fluent aqult;e utult;e.z:r cdp.^-OKt bibertt ex aqua quamnbsp;cg) do ztrc.legp quoq^ � uis Apoc.ii. uero neglt^ndum quod arbornbsp;Plantatil, plantatadicitur,non qu� feplantauit,contraillosqui flultefuisopeributnbsp;tribuunt iu�tiam crfalutem,
FoIew�. ��wM eiut non defluet.Siflu�his flfiti opera fidei in beato hoc uiro, tun dubium qum �liumfitiferbum CZ do�rina,quie non defiuet,quia cm
-ocr page 57-IN PSALMVM PRIMVM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
nit atiud doce�t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dei uerbum, Cf abhorredtdb omni alia do^ri�lt;i,fit
terrdm adere Zif perire non potefl,Verbum enim domini WAnet in lt;etera num,Et licet uerbum buitts uiri i multif ddtnnetitr, inuiihtm tdme rndnet,nbsp;^utd del eji,Semperer^ b�c arbor uirebit, qui nunij jine lege domini ejt,
E.t omnia qu.ecunq; fnciet,id efl,producet iUa arbor, proj^erabuntur, Omttid Rom. S,DiUgentibui deum,omnia cooperantur in bonii, Etiam fi qu�do^ J^eri^nbsp;arbor bona pomumaliiiuod uerminofitm produxeritfUtfuprO'diximut denbsp;uiapeccatorUfOmwapijsceduntinfalutem,
Non (i'cimpii,non fic,fed tan� pului's qucm proij cit ucntus a facie terrx ? Idco non refurgent impiinbsp;in iudicio, neqg peccatorcs in confilio luftorum inbsp;Quoniam nouic dominusuiam iudorum^dcuianbsp;impiorum peribitt
In Bsb.non repetitur^bJon �c,ne^ in Heb.e�quod additur,A facie tet r,t,fed,� Gr^tcit additu efi explicandie fent�tilt;e gratia.Cluod uero,\n connbsp;filio^legimiu,exlleb.e�incongregatione,lccircoe^fcripfifjein. Concisnbsp;lio,perc .nifi in gr�cif,ex l�tibut noflraefl: translatio,ef}it ev Jigt;ov7^H,ftcutnbsp;O' in primo uerfu.Sent�tia tarne propter hoc non ent diner fa .BouAh enit�nbsp;sonfiUum ell,z^ locua ubi confilif gratia homines congregantur.
lam 4 contrario defcribit uirum impium longe � uiro beato diuerfutn, impietOI� Impiusfua conlilia Gr miquitatti ftudta fequitnr, uiam fuam approbat^Gfnbsp;praua docet,non in lege domini uoluntatem habet,fed traditiones huma^nbsp;nas,contempto dei uerbo,magnificat.idcirco h.ecarbor mala non potentnbsp;ni� fiu��us malos producere,Gf^ eius�liumjid e{l,do{lrina uerbo dei dijt�nbsp;dicatacadet/icut Paulus dicit.z.Timot.^. Hon proficient amplius,in�pi^nbsp;entia enim iBortim manififta erit omnibus. No� durabit quicquid ipforunt �nbsp;eft,quia filfitas eft mendacium,fed proijcietur cr agitabitur uelut puUnbsp;Uis fine palea leui�ima,ut eft in Hebrieo, qtt� uento agitata confiflere ne�t 'nbsp;quit'.dum interim arbor beati uiri,fixisin terra radicibus adftuenta aquanbsp;runt,fru�um profirt in tempore fuo.impios z^impioru ftudia omniautt �.nbsp;tui�hypocri�fanilitatemftmulentpaleiseomparari uelioannisteftimo* lt;nbsp;�W difcefditnt dicit matth-^Paleta (Omburendas i�ii inextin^u�gt;ili,Atq^
-ocr page 58-t . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMBRANI
ge�/ hoe ejt ^uoi protinut tidditurfldeo non refurgent itnp^ itt iudicio � U
� feriudiciumtUtagn�fc(imiKhicVlebr(ufmu:nonenimderffurreiUotitno ttilfimA hoe dicitur^ Kdin ultud e�furgere fiue refurgtre 'm iudiciOfdliuinbsp;refurgereftue furgere t� iudicium:iBdm ordtionem hic hdbef}}dnc uero innbsp;pfdlmo,qHi incipit,fJottu iwnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,Cu,m refurgeret iniudi
fium deuSftdm in Hebrioo ^udtn in Gr^co,Etidemuerbum quod hic legt� tuut,re fur ffM uel {urgent ex ff^co ts- �iebrlt;eo de impijs di^ium, iUic Ie�nbsp;gii te^ue ex gr^co cr hebrlt;eo de deo di�um,ut certuf fs no fentper de renbsp;furre^one mortuorum dici.Sententid erg� efl,lntp�jnon refurg�t iudicionbsp;uel per iudicium^d eft^db impietdte dd uerumiudiciivm,ftue uerdmiuflitinbsp;dm nonrefipifcent/emperrefh iudiciocdrebunt,^uidfud confilidfequiinbsp;fur non domini legemiHon refurgent,inlt;iudm,per ludiciu ne^ fuum quonbsp;tdrebunttnet^dliorumtidejlfiuflor� quod f�rre non po/funt. Cddut enintnbsp;tielmdxime,qudndocaper'mtdiuJHiperuerbumdei iudtcdri,tunc enintnbsp;detegitur omnis eorum impietdf ,ficut hodie uidemut, idm in iudiao nonnbsp;pojjimt erigerecdput,qui Cedris Libdni fibi uidcbdnturdltioretydimi uernbsp;to dei flue lege domininon iudicdbStur.rietcild e�ldrud^non dmpliut �inbsp;lent^occidutur j^iritu orii chrifli, Ciudpropter mdxime mihi pldcet quodnbsp;fhilipput no�erhic interpretdtur, ideo non confijknt impij in iudicio,idnbsp;eft,non�nrepoteruntfudimpietdtetCimcaperintuerbo dei iudicdri.ldnbsp;quod mdxime hue couenit,ndm fuprd pdle� leui�imo copdr dntur, er dhtnbsp;uid itnpiorum peribit.Idem efi quod ddditurfNe^ peccdtorcs refurg�t innbsp;conlilio iufiorumjid efl,per confilium iujkrtim, quid eorum fdlutdrem dd�nbsp;mowtionem peruerbum dei,fuutnbsp;nbsp;iudiciumjd efl 'mcrepdtionem,con^
temnent.ldem fignificdt quod ex Heb.legitur, in congregdtionc iufkru, quid credentes in uerbo deifCr id uerbum dei congxeg�tur, quim congrenbsp;gdtionem peantores non iudiuint,Vtfcidxhiec uitelUff de obflinitisimpijsnbsp;CJ- peaamp;toribin,nequK putet hic nos neffre poenitentid Udm ChriflldnS,nbsp;qud expreffam uidesinbocpfdlmo,qudndo dicit,in uidpecattoru non fleonbsp;tit.SumiM,Impij iudicdri,id eil,fud ddmuArinolut,Peantores,ut mdximenbsp;norint fe crrdre,crfud effe ddmndtdjtdm� re�lamonent� contemnunt.
Super�tiofis qUie�ondriistSquot; qui ubi^ uer�tur,nealtcubi fibi feriptu� ri contrddicdt, qudfi non memineritdUquindo deus quid dlicubi dixerit,nbsp;etidm hic feruio. Aiunt,videtur hic pfdlmus neffre r�fttrre�ton� tmpio�nbsp;rum crpecaitorum contrd feripturdm Ro�ondeo fie� trdhis qu� hic didnbsp;ttmtur,nonne^t pfdlmiKeosrefurre{iuros,fednon refurre�iuros dicitnbsp;m iudicio
-ocr page 59-�N PSALMVM SECVNDVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
hl ittltcio fiweiupitiAjim� m iniquitdte fud, neg^refurre�luros ht congre* gatione iu�oriim,fed pofttM mi congrcgitione dlt;e�noniwn C7c.
QKoni4 nouit don�nm vcti� �nterpres uidm nbsp;nbsp;iter dixit,cuw id
idem fit uocdbulum in Grtecis cr Hcbrieii^ciud. intempefliud co^id ddt occdfionem qutbufddm dtflinguendi,
Hfc e^icduffdpr^di^Drtim,QtionidJnlt;}uit,doininuinouituum iujb rmn,idefi:,credentiiim,qtioruomniddpprobdtylt;iuidexfide fitmtip�legcnbsp;eiui fequuntur,ip[orum uid domini efi^nouit prtetered corivm cz cdfum CTnbsp;refurre��ionemficut dtcitur Pp1l.l5s.vict uero imptorum peribit,utcun^;nbsp;idm mdgno lefiimetur^quid etidm dum optime uidenturfiicere,non fecundunbsp;Uerbu dei f�ciiint,amp; quicquid none^ex fide^pcccdtu cp.His er^^qut deinbsp;uerbti cont�pferut [iid confilid fecuti,dicetiir,Am� dtco uolgt;M,Nefcio mos�nbsp;Hdbes itct^jMiboc Pptlmo fcopum totiut fdcriC fcriptur�.
PSALMVS SECvNDVS.
TitulMS ttuUui.
S V M M A. PoP pdifionc ZS' perfecutionem Cbrifli,fccutdm glortficde honenbsp;nbsp;nbsp;regnu. CbrijK no folumin lud�o^,fed Z3' ingentes nfq} dd extrea
mum orbis Hie eft enim nobilii honWjqui dbijt in regionc hnginqud crc. Luc�.19.Depdc gfntiaw lege Ro.5gt;. cr.10.Aft.i5. Audientes genta zjc,nbsp;Efd. 49.Petru eft �t ps miht ftrims dd fufcitdndds tribuf tdcob,(j ctd cottanbsp;tiertenddt fices ifr��.iDedi te tn lucent gentium ut fis fdlui med ufq^ddexnbsp;tremum terr�.lnterim 'm hoc pfdlmo irridentur dduerftrij Chrifli^^ monbsp;nentur intcilig-re ueritdtemtni mdlint tdndem irdto cbrijfe indice perirc.
VARE fremuerunt �entes,�lt; popu' � U m�dit�t! funt inania i Aftiteruntnbsp;reges tcrrXj�c principes conuener�tnbsp;fimul,aducrrnsdomin�.�c aduerfus
Chriftum eius�'Dirumpamus uincuia eorum, �c protjeiamus a nobis iugum eorum� Qui habitatnbsp;in coclis irridebit cos �c dns fubfannab it eos
B
-ocr page 60-COMMENTARIVS POHERANI
r�eDWcrunt. Heb.Tumitltuda fii/nt. Canuencrunt.'tteb.Confd�um Ϋ� ieruftt- Cum ex Hebrieo interpretor, Feltcii 'mtcrpretiitionein cito, quemnbsp;pott�iinumfequor,nifi�rte ubiipfenopotuit,ti{luiloci(iifficultate,Alfe*nbsp;quifententidm.
HkPfdlmutexpomtiirAil.4.nonrecipiodlid interprctdlion�,qudm iUic 'mterpretdtui eji�iritufjdnihis in difctpulis,j}gt;iritu{,inqud, idem quinbsp;pfdlmidutor eil.ltd quoq; fentio de omnibus ditfs pfdlmis,ex quibut tefli�nbsp;monid Chriftus zy Apofioli produxerut.Sic dicitur in Ad. Domine tu quinbsp;�ciflicalum zy terrd,mdre,zy ommd qu�incisfunt,quijfdritufdndb pernbsp;OS pdtris noftriDdttidpiieri lui dixi�i,Qj(drefrcinuerunt zyc.Vbi jimulnbsp;zyufum huius pfdlmi uidcs:Hdm qudm difcipuUin chri�o perfecutionemnbsp;uiderdnt dd fe quo^ non dubitdnt pcrtinerc.
ant m Chrifti tt^ritdtem,quodnifi�cerentnonpoffemuscredereEudngtliumeffeueru, dodr'tnam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr�dicit:Sunt crg) ddiutorcs fidci credentium uel'mt, noHnt.
Verujpiritutille dei benignuiinprophetdmonet fimul zy terret,prim� fuos,id eft,�deles,neconfentidnt confilio tmptorum,dicens,DirumpdmMnbsp;u�mculd eorum,id eft,f�dera impietatis,quibHS congrcgantur, imo conittnbsp;rant aduerfus chrifti do{lrindm,zy proiftiamus � nobis iu^m eoru,id eftnbsp;grautaconfcicntiarum oner a zy damnationem, qua induccre nituntur funbsp;per nos,dbldto chrifto.Quaredirumpamus zyc. Quia,inquit,qui habitatnbsp;in ccelisirrtdebitzyc.Demdemonetzyreffs,zyquicivnlt;^pr�fttnt pop�nbsp;liSjZyiudicesuideri uolumt dliorum,nepcrfeqtiantur dominuzyChriftotnbsp;fiue w!{hseius,dicens. Et nunc reges inte�igte zyc. vndi aut� funt fincnbsp;dubio ftiritu dei,quipdl�m audcnt profiteri ueritatem pro eamoripara*nbsp;ti.Do. mihi aliquem carnalem qui hoc audedt.
Gentes. nbsp;nbsp;Gentes milites ft.omani,zy po�ta gentes per totu orbcm.Populi ludfi
fopuli.^ fic enim tune appclldb�tur,qui debebant effe populus del, ut zy hodie qui uoliint elje chriftianifine Chrifti uerbo. Gentium zy populi appe�atio ftenbsp;quensedin fcripturis,utin pfalmo,i.audate dominu omnes gcntcs,ldudanbsp;te cum omnes populi.Et quad cit�t Paulus Rom.l^Laudate gentes eit plenbsp;h� eins quad defumptum eH cx cantico Wo�fi 'm Dcuteronamio, Et prat^
-ocr page 61-IM psalmvm secvndvm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u
erdt ah ofedf�turu'm,ut qui nondum populiK dei, dicerctur deipo puliK CTf.Regcf terr(e,Hcrodes,Pildtuff(:ff deinde imperdtores dlq renbsp;ges per orbe.Prmcipet fiwit principes facerdotu, Annas,Cdiphatnbsp;nbsp;nbsp;Pon . .
tifices ZJ EpifcopiJii omnes quauis diuerfisftudijsfintier quifq^fud qu� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Tdt,dtq^idcirconunqttd conuenidt inter �os,interquosenint funt mdiord odiaJimultdteSfdi�ididfbc�d, Utes contentiones qudtn interiflositdmenbsp;tn his qutc funt contrd deunt zy contrdfdnUu Chrifli Eudn^hum confettinbsp;tiuntjfremunt crmeditdntur indnid,id quod dpertius dicitur Pfdl. zo.Co IndnU�nbsp;gitducruntfinquitjConftlid qute non potuerunt �amp;bilire. No� poteft opprinbsp;mi ueritds,opprimuntur uero zy pereunt opprejfjresficut d� it, Qwi hd,^nbsp;bitdt in c�lis,irrtdebit eos ej'c.lrndcdnt nunc ut uelint^zir fexcentis bldf Ifrifiref�nbsp;phemidrum nominibus CSquot; excomunicdtionibus fremdnt ZJ meditentuTy idnbsp;e�,omni ftudio Idborent dduerfus Eudnfflium Chrifli,erit quddo rurfumnbsp;irridebdntur db tUo,cuius uultum zj increpdtionem firre non poterunt:nbsp;Tunc enim loquetur dd eos in trd fud crc.Et ProuevA. dicitfdpientid dei,nbsp;Qjiid uocdui zy renuifiis,extendi mdnum csc.lrridet eos z^ nunc du irrinbsp;tos facit omnes condtus eoru.Scnferunt impq �udtei mdnum dei per Ronutnbsp;nos,fed grduior pld^, ft quis uiderc po/fet, eos ante ocrupduerat, nempenbsp;mentisc^ecitdsfecttnd� prophetidm Efd.6,
Tunc loquetur ad cos in fra fua, in furore fuo c�turbabit eos. Ego autconftitutusfum rex ab eonbsp;fuper Sion montem fan�umei'us,prxdicans prx/nbsp;ceptu domini. Dominus dixitad me,Filius meusnbsp;cs tu,ego hodic genui re. Poftula a me �c dabo ti/nbsp;bi genres hxrediratem ruamj�ipoflefl�onem tua 'nbsp;termines terrx. Reges eos in uirga ferrea ,tan5 uanbsp;fa figuli confringes eos�
Hic nonnihil aliter hdbent Hebrj�a,ex qiiibus quod tegimusj�go aut� conflitutus ztrc.fic legttur,Ego aut� conflitut regem meum fuperSion monnbsp;tem fdn�litdtismete,tlarrdbo fi�,tutHf dominus dixit ad me z^c. in quo tni^nbsp;B Z
-ocr page 62-tf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
rdbitem Juarum pcrfomtrum uides uni Utetn^domini O' Chri�i eins- ^drti quii dubitAt dominum lo^ui,E^ Aut� conftituiregem meum ocidut ittisnbsp;ruffumnonuidet chriflum dominilo^ui,NAmbo�Atutu,Dominuf dixitnbsp;(idmeO'cildejl,priedicdbociuodillemihiflatuit er priccepit^qui me connbsp;JHtuitfuum Cr.rijhim,fimm un�bim,fuum llt;\e�idin,fmm regem. Qt^oinbsp;uero le^mws,R.eges cos,Felix ex Heb.le�t,Conteres eo.lt;!.ld quad Maximenbsp;conuenire indicatquod(equitur^Confr'mges eos, Ideirco inteUige,Regesnbsp;eos,id efl,durui eris aduerfarifs rex'.nam uir^ firrea additur ad qu� uofnbsp;fi^li con�jkre non potc�.ln ira,in f�rore^m uir^ �rrea^Uebraifmt funtnbsp;frequentes 'm�aerb literts.
Tunej-d efr^quando irridebiteos,quddo uiderint irrita fua ftudia,con finnato Chriftiregno^quado cceperiteosiudicare,E^attte,Emphaftm hanbsp;het,hoc eft,Ego ipfrquem contcmp�flis o perfecuti ejUs,contra quem dinbsp;xi�i5,Lucce.i9, Nolumushimc regnarc fuper nos, Confiitutus [umrex abnbsp;�o,'.d efr,domino patre-.^Zon arro^ui mihi regnimi,no ueni prxdicare re�nbsp;'Voaiti ad pr^enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dei non iufrfrts aut mi�us ab eo,non qu^fiui gloriam meam,non aliud
dicandum, ^^^^t^liti'ttnquodcbmiferatmihiisquimilitine.lioceft quod dicit,Fr�di^ cans pr^ceptum eius.�cut ip�e ait lo.ix. Qui credit in me non credit in me,nbsp;fed in eum qui mi�t me crc.Sic er Paulus, i. Cor. 4. Sic,inquit,nos lt;efttmetnbsp;homo erc.Hxcfunt contra illos,qui non uocati docerepriefumunt,aut quinbsp;docent alia quam quo � deo illiscomifjafunt,contraillud Mxttb. ult.Donbsp;centes fcruare eos quocuq; proccpiuobis.er Marciult, Predicate Euagenbsp;ti�m.pj�udapojkli funt er Antichrifli qui aliud predicant,nam fua qute�
Super Sion montem fanant eius,i.d e�, fuper Flierufalemciuitat� fan {h,m,ubierat facerdotium er regnum � deo conflitutum,ubierdt templunbsp;er omnia dcifaera,quie olim er�tmterri5,ubicrat doflr'ma legis er pros.nbsp;phetarUfUbi expe�kibatur chrifius feffurus fuper folium 'Dauid patris fut,nbsp;utcorroboraret ercofirmarctillud iniudicio o iu�itta,non armiscarnasnbsp;Aludied chri libus,necad t�pus,fedinfempiternuficutprodixerat Efaias,ca.9. Ciuodnbsp;fti regnii ��$ repetiftangelus,dicens ad Mariam,'Dabit illi dominus deus federn Dauidnbsp;ad fines terro pdtris eins erc.VideHiere.tf. er Ezech.j^. Vndeex Sion expedktbaturnbsp;lex alia quam ex Sina prodierat,er uerbum domini uenturum ex Uicru fanbsp;lem,Efa.i,er Micheo.^.�l^od eft Euangclium glorue magni dei,quod 'mnbsp;iudoa � Chrtfto captum pr�dicart,exiuit per Apoftolos 'm omnem terr�,nbsp;er'm fines orbis territiUtficutcArtMUterfibi fubdiderat Dauid pater eiitt
-ocr page 63-!N PSAtMVM SECVNDVM.
ItdO'hicfiliMciianonfolwm \Hdlt;toru effctren, fednbsp;nbsp;nbsp;gentium i^uot^uot fuo uerbo fibi fibdihirus effet,iidm per u:rbum
regture chnjium fnpru ipfe te�ntui e^,dicens,Pr�dicdns pneciptu eita. Vides itd^regnumChrifii inlud�dcceptum,di!dtdtiim uPejiddextrcmdnbsp;f^gt;'�f,fecuHdu utfiotiem Ddnielis.i,deldpidedbfciflo,de monte fiienuni^nbsp;iiis,lt;iui contritii regnis mundt/d^us e^t mans ntdgnus tmpleuit t^td^f^nbsp;terrdm.C^uduiser^ Cbr^ius in �ierufdlem prlt;edicdrit,lt;juduisillic A pj*nbsp;fioli dcceperint �)tritumfdnilum,(luduisilJic omnid cceptd �nt^cf regnumnbsp;Chri�dlicin cordibuscredcntiuMcceperit,ut ueritM figure rejjiondiretnbsp;de folio Dduidis,iitqi promi�io lud�is �iki/complcretur,tdmen tu cduenbsp;neinhdSdugu/fidirem deduce,ut cumSionditdis,externumiUurnlocumnbsp;tdnti� cum lud^eis cxc�cdtis coQtes,lt;luihic dudis d deo Cbrifto'^omnid reanbsp;gnddondri,Po�uld,inquit,dnw ej ddbo cfc.�dm qudttts ex cdrne Ddui^nbsp;dii nditusfit Cbrifiiu,tdnKn non cdrnAlis rex �ituru^ prtediilus e^l,ftcut funbsp;prd diximui,fcd f�tritudlis er aternui cuius regnum non fit deboc mtido, SpiritUdVdnbsp;fed regnum ^iritus in cordibus credentitimflt;iuifuntidm,Sion,llierufdl�, ^dm omnid,nbsp;templu,facerdoti:im,regnufdcrificid,lex tiiud/emen A.brdbie er tfrd�Hs,nbsp;Ittd^t in/piritu,gens fdnilA,populus dei.Sufcitduit enim idm deus de Idpinbsp;dibus fiUos Abrdhie,hiereditdt� er pojfe�ionem fibi. Sic in Jfiritu b^c uonbsp;cdbuld dc dpi fiepe uidebis in p�ilmis er m prophetis. Vide Efd-^j. erlt; 9.nbsp;Preter ed tjue Pdulus�epe fcribit. id quod er bic notdt, dum Sion uocdtnbsp;montem fun�um dontinificut in Pfdlmo�Tomine quis hdbitdbit pi tdber�nbsp;ttdculo tuo,dut quisrequiefiet in montefdnfh tuolEtEfd.il, No occidentnbsp;er no noceb�t ultrd in uniutrfo mote fdndio meo,id efl�neo regno in quonbsp;hdbito,per regem meum Chri�um ex rddice er �rpe id�e ortum,nbsp;ficutillic dicitur.E�i^tur Sion idm ecclefd dei uiuentis/egnum calorti,nbsp;regnum dei,tdberndculd inquibus fdnf�bdbitdnt �ducidliter, iit fdpe ui^nbsp;debis uel in pfdlmis. tid cbri�um effe regem er nos in Cbrijk reges, fum^nbsp;tud fecuritM e�contrd miindum,peccdtum,mortem er regnti ir.firorum,nbsp;modo hoc ipfum creddmustPoffeI�io eius fumuser btereditds,� cuius mdnunbsp;nemo rdpere poteii.Aduerfdrij eiuser noftri udfd figuli funt qui conffie'renbsp;nonpotcrunt,ubicoeperint uerbocbrt�i dijudicdri, �dm quod credenthnbsp;bus efiuitd CT oonfoldtio,mcredulis erdduerfdrijs e� uir^�rred.Rom.1, vir^�rred,nbsp;Eudn^lium e� dei uirtus in fulutem omni credentt,\udeo er Gentilt.Re�nbsp;�eldtur dute ird decoelo erc.Eiidngelium omnid no�rd d�nAt,id quod nonbsp;fu�nentimpijhypocrittecufw bruebio fcculdrt,ide�(^ uerbo Eudngel�o
JB 5'
-ocr page 64-lt;4
COMMENT�RIVS POMBRANI
percuiitvnlur Qrcaidunturjiil eft,excceciiti pereuntjfS-amittunt regfttttti fu�,id eft,lt;inimM qim hypocriticd do�lri)M,fu�gloriceo-lucro cofulen^nbsp;tes,f:duccbdt,Sic pr^dixit EfotJi de Chriflv clt;t.il. Ef percuUet ta rd nirglnbsp;orii fui,orf^iritu Ubioru fuoru inter�ciet hnptu. Sicut oaifi funt pbdritgt;nbsp;fiti^utperuerbuChrifli dmitterentregnu futim,�chodic occiditur regnttnbsp;AntiChrifli,id (luod pr�dixit Pdulut Thcffdlonicettjibnf. ^!lt;em,incluit, donbsp;tniniKlefuiinterficiet�gt;irituorisfui.fedhuiiKregnireliqiii� inquibufdHnbsp;erunt ufe^ dd conCummdtione mundi.ldeo dddit Pduliis,E.t dbolebit eii iliunbsp;ftrdtione dduentus fui.H�C uirgd firred,cfi gbdius ex utrdq; pdrte dcutusnbsp;proc�d�s ex ore Chri�i,Apoc.l,Qr-t9.glidius jpus Ephe, d.virge fine fcepnbsp;truw iufliti� Pfdl.e^.ii..verbu feilicet Eudftgelieu per guod tpfe reggt;iat,denbsp;quodixtt.E^conflitutus fumrex ulpr^dicemprteeeptu ueljidtutueius,nbsp;Eelices quiin�xlute oc�duntur.Alij oaidunturdd sternum interitum.
Hod�c gca Dotninut dixitdd me, �lius meus es tu,ego hodie gouti tc. Sicpjlemut nui tc. po� Au^�inum interprctdri, ut inte�igdtur hoc de Chrt�i diuinitate Zifnbsp;lt;eternd dpdtregem:rdtione,dic�tes,Hoda femperclfcapud deu,nonpr�inbsp;teritum neq^�eturum. Sed non uideo qui couucm.it quod fie pr�mtrtfur^nbsp;Honiinus dixitdd me.periculuhic fiterit, ne turbo genitupdtris filium ftcnbsp;interpretddo diedmus,Detndehodte dduerbitiftc exponimui efi praternbsp;confuetudinem fenptur�,amp;drgutti mdgis indetur quit thcolo^cum,Ucetnbsp;fententidticra�t. i n pfdlmo legimus, Hodie fi itoeem eius dudieritis. quodnbsp;hodieEpi�old dd Hebrxos interpretdtur de tempore Chri�idno. Item dlienbsp;bi,Hiec e� dies qud �cit dominus,exultemus e? Ijetemur in ed. qudm dannbsp;Pdulus. 1 Cor. 6.ex Efdid interpretdtur diem fdlutis cyr tempus daeptum innbsp;quo exdtididmur d deoperChriflu.Ad iUud hodie,quod e� t�pus rcueid'�nbsp;fdlutis po� chn�iglori�cdtione,hictotus pfdlmus re/�icit,ficut uides. Etnbsp;Pdulus h�cinterpretdtur de Chri�ircfurrciiione,Afl.lidicens,Depone!inbsp;tes eu de ligno,pofucrut eum in monument�,deus dutc fufeitduit cu d mornbsp;' tuis crc.ficut in p�dlmo feriptum efi,Eiltus meus cj tu,ego hodie genui te.
Tue con�rmdt� e� chri� regnu,z^ uidtt p.i.ter�liu mfuo refidere folio, quddo idm dd immortdlitdt�deo per tterbu dei regenerdtus eA,daeptd poenbsp;tejhite in ccelo cf in tcrrd,�cut ipfe dit,Md!th.ult.Ad hdne fententi� quidnbsp;dhud e� quod dieitur,'Dominus dixit dd me,qudm q, chri�us eft uerbo ernbsp;p.rtentid pdtris rcfiifcitdtus,e:ri)KmortaUsidmuereq; dei filiustidceepto�inbsp;niudli corporequod ceciderdtdnimdle)�^his f vth^ec non intetUgdS denbsp;Chr^ dudnitdte,fed dc Chri�fecud�homineglorificdtioe^Zirdcewsi�
-ocr page 65-iN PSALMVM SECVNDVi�.
15
Ffg�� coitpittttio�e,dequd hic dicitur.Sicut cHim nos in baptifmo recette� rimur:,utfwttif filij dei,tdni� ed re^nentio prima pcrficictur quddo hopnbsp;tifmfs perfiattur in rcfurre�ltoc noiii�into, �cut Poulus dicit Ro. g.Expcnbsp;�atio creoturtcrcucldtionc filioru deiexpc�ht, It�^Gemimus odopiioncnbsp;�liora dei^expedkintes redemption�corporis noflri, Pt.l.�o�.i.Scimusnbsp;fivmuffili^dci/ednonduapparuitcc.lnhoeetiim uitopropferfid�pronbsp;filijsaaepfomur � dfo.Io.l efedzt ck poteftot��lios deifieri crc. Sed dimtnbsp;odbuc fumut in corne repugnonte coiro ffiirit� plette filij dei eff� non pof�nbsp;fumui,fed vn uiero gefiotnur doneenotiuitotcperfi�io perficiotnar.� to quonbsp;5i cr Chrifius qu�uis peaotu non ficerit,tomen per om niafimilis nobis pronbsp;nobis f�Cius ek.c^- boptizotus ipfe quoq; efl in morte,fictit dicit Lucte iz,nbsp;Boptifino kobeo boptizori,cr quo coor�lor donccpcrficiaturi Ad h�e in�nbsp;terpretotion� pcrtinet,q, chriflus dicitur primogenitusin multis p-otrilusnbsp;^o.�.Pt clonus Col.i.z^ Apo.l.primogenitus ex mortuis c'c.Scd quid di�nbsp;cimus od Ppiflolom od iiebreos,quc cd.i. uidetur hoe citore de Chrifti diuinbsp;nttoteiR.cfl}ondco,\lla. Ppiftolo duobus primis copitibiis hoc ogit,ut oflen�nbsp;dot Chriflii angelis fitpcrior�,non folum fecundu diuinitotemfed etiom fenbsp;cundHhumonii:at�,cuiomniofubie�h fimtfiubpedes. lntuereEpiflol�,Grnbsp;ito inuenies.Et de humonitote uidetur fentire cum rurfivm hoe cit�tcop.^.nbsp;dicens,Chrtflus non femetipfiim clorificouit cre�
Etnuc reges intelligite: crud�mi'ni omnes qui' i'udi'/ catis terram.Serui'te domino in timor�,amp; exultatenbsp;ci in tremore, Appreh endite difciplina,ne quandonbsp;irafcatur dominus, �c pereatis e uia iufta, C� exar/nbsp;ferit inbreui iraeius. Bcati oes qui confidunt in e�^nbsp;Apprehendite difliplin�. Felix amp; Hieronymus,Ofculomini filiitm,tdnbsp;cfi,fide or omore comple�iimii� eie quondo predicot pr^eceptit potris.ldnbsp;quod hue uel moxime cottcnit,nom de filio fupro di�lum eil, films meus csnbsp;tu.�^uod le�mus,F.t pereatis � iiio iufln.Fchx fic,Etomittatis uiom. In brenbsp;tii.Fcl�x,Modicwn.quis enint ad iram dominifubfiflct uel tninintom?
Vide bon�totcfpus dei in fcripturo,ficut fupro nos monuit, ne cofentio nus confilio !t}ipioru,dtcens,Diriipamus uinculo amp;c.ito nunc quos anteonbsp;d�nAUcrotjUtChrifli pcrfectitorcs,monet ut mtclligatfld eft,fint re�ti ludi
S 4
-ocr page 66-U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAM!
Ad pr�ffdei ci/Jd ^uod propric eft intelligentid�ifcripturis,cr erudUntur fiue fu�ini terr(e. ditt cdfli^tion� per uerbum dei oc.Qjiod dicitur,�iui iudicdtisterranttnbsp;Ferindee� dcfi dicdt.Qjet iudiccs�ue prd�des e�sin terrd,FcUces princinbsp;fes V prte�deSt qutbus deut dederit iMncfufcipereddmonitionem.
Scruitc. Seruite domino,nohypocrij'i extertticultut dci,lt;iuihodie uelfoliudp^ Exulidte, peUdtur fdn(litds,fed j� tf�iore,i(i efl,ut trepidetiidd ifcrbu eiui � Sic ejhanbsp;tc reges pr^efidef^ut dgno�cdtis uos eߒ? �eruos dei.Tunc �ertatis dornignbsp;no,non qtundo expenditii pecunid ueflrdtn iw pompits cerenwnidru er innbsp;luxu/inclericoruertnoad,chor�,fed qudndo diligenterexequiminieaqueenbsp;fnnt ue�ri of�cij in timore dei^co�tdntes er ip� uos hdbereindic� 'm coeanbsp;lis.Kurfwmnecodih�it feruituf�xultdtcci neide ca^utbenigno pdtre^nbsp;qui nu�u reijeit qudntdcuq; dignitdte fecundn feculum�lgedt^modo is minbsp;tii�eriwm d deo dpprobdtn dgnofcdt,non dignitdtem,uerum ne htec exit ltdnbsp;tio pdridt neglei^m,dddit UcruJ/j trcmcre.MHltit enmt uidetur �irttnsnbsp;(ut ltd dicdm)timere prmdpibus Oquot; rehquis qui pVie�unt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic uides fi
nwrewcKexM�W'rone mix�^um,qu^efluere �des, timercdd uerbit dei O' increpdtionem^er rur�ns pudere dd promi�iones dei erfecurum e��e denbsp;fdlute propter dei uerbum Q�^ j�dej hic exigitur d ludictbuf. Non e�i�tnbsp;poffuntre�efnum exequi o/�cium,utmdxime prudenti�imi �bt uidedn^nbsp;tur^ niji ornrnd�cidnt t� fide dei per Icfum Chr�um dominum nofl) �wi�nbsp;QMdndoqwid. m quiequid non eRexfide,peadtum c�.
Apprehenditc difciplindm,id e�,fu�ip:te 'merepdtionem uerbi dei,ni po�itis mtclligereeferudiri.VelexHeb.Ofiuldmnifiliumiid efl,fide �i*nbsp;feipite^non per�equimini, non fiemitc, non conuenite �mul dduerfiu edm,nbsp;ne ird�ente domino dmittdtis uidm^tde�, exctecdti demeeps non uidedtisnbsp;quo pergendu fit er peredtis in peatlto ueflrotQjiod fiet,cu exdr�ritintnbsp;eins in breuijde�^fubitoei'in�equd non�)crdtur,ut dteitur Mdtth.i4inbsp;CT ProKcr.i. Cum uenertt repenttnd cdldmitM efc.vel ex HeJ.ModtcttM�,nbsp;quid minima irdm eins non firetis,qui e�s udfa fi^li erc,
^edliomnts quieonfidnt in cum .EpiphonenM digniusnt mediteris,^ utdmetrdiktur^
PSALMVS TERTIVS. TiWtts Pfalm US Dauidcumfugeretafacienbsp;Abfolon fill) fu�Lfgcbi/ferMw.�.Rcg.l5.
Cum no�rd inter pretdtto fit ex Gr teds,no tarnen crit mibt cur � ponere tis tulosPfitlmomm dMf intcrprctarieK QrieciSf uideam fir� nnlli c/f : ufui
-ocr page 67-TN PSAtMVM TERTIVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty
titi cumtJe^r-fis non conucniunt.T�ulos uero ex Heimico �refcctvndu Tituli� trinslAttonem FcUck pfalmisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interpretdbor qua breui�tme.
Aducrtecim in tttuliiinuenis^PfalmuiDMid, Dauidfecwtdu articulum Kebrdicum el]e ddtiuiC(ifui,utintelligdf pfaltnu riduidtreueUtu,q.dicM,nbsp;PfdlmiuadDduidcufi^^retcxc.^amficut indlijsprophetislegis,PAfltinbsp;tfl uerbu dominidd Hicremid czc.Ef in Eudn^lio^Fd�um eRuerbum donbsp;imni fiiperlodn.cc.Sic hic^Pfaitmif dd Dduidfiic enim Pfdlmm e:^- cdn^nbsp;ticu dicitur^quoddlibiuerbu^ui^o.propbetid.AduerteDduidiinper/ecua Dditidfigllfd�nbsp;tiontbui Cui'S qtids Icgis in libro regiim,reueldtd effe multd de perfecutionenbsp;feminis fu!,td eft,chri�i,c/'item deglarificdtione eiufde-.Binc pfdlmi �iiinbsp;fuM,ut non opus ttbi fttfolum in itldi rcfticerc hiftcridxjnft �rte ut in figinbsp;rdm.Sicut Dduid multd pdffits eCbdfuo populo,�udieis cz 4 proprto filio;,nbsp;ne effet rex, fic CT Chriftusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfdlmi enim fire ftmper glorificdtionem
defcribunt,fedper crucem ZS' ignominidm-.Chriftum uero in multis pfdl= Cihrtjtui cum mis per prophetd loqutjucecldriusinpfilmisuidebitur. Dumuero Chrinbsp;fins loquitur,loqu�iiitur omnes quotquot db mitio pif in deu crediderunt,nbsp;unumenimcorpuf funt omnes, quoru cdput Chriftus, Loquutur,inqudm,nbsp;maxime ubi de perfecationezj'glorificdtioned^tur,
S V M M A. Suprd 1� prophetdfttritus ddmirdbdtur,Plic ipfe chriftui dd pdtr� loquensperuerfitdt�ddmirdturdducrfarioru,Grgloridtur,grdtidsnbsp;a^ns de fui exaltatione (y iHoru depreftione.Sic Chriftidnus hicc dicitnbsp;dd deu,cu grdtids dgtt,q,dduerfdrijs ueritdtisjentdtionibus,peantis,horsnbsp;tore mortis zy inftrni circuddtuf,quddo etid de fe deftierdbdt ZT ftbi uidenbsp;bdtur nwrtuus,no perie)-it,fed �rti dnimn per fide pur^td coCcientid reonbsp;furrexerit, domino fufeipiente .Siede filio prodigo legis, Hic filius nuufnbsp;nwrtuus �erdt ZX rcuixit zrc.Vt interim no dicdm,q,fidelis tdntu fiducilt;enbsp;habet ex chrtfti refurreftione, utzrfeno dubitet cu corpore in gloria renbsp;fufcitdndum,qui dicit pfdl.\6.Sdtidbor cum apparuerit gloria tua.
3|Ominequid muldpli'cati funtqui tribu lantmc�'multi infurpuntaduerfum me;
o
� Multi dicuntanimxmese,non eftfalus ipfi indeoeius� Tua�t dominefufeeptormeus es;nbsp;gloria mea ct exaltans caput meumgt;
-ocr page 68-I� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMME'NTARI VS POMERAH�
. Qu^idmultiplicuti.^diXj�lu�nniltipUcdti, Sufceptorm(iiies,Vellx:, -Scutum pro me.
Tenfdtiogra nbsp;nbsp;Hiecc/ltcntutioddextriiCrfiniftri^de gu�,fortedieemaspflt;il.90.fed
ttifiJM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grM^.imd cft (^u�do hoc nofiru: uuim^dd eh^nobii'mgtritur^no e� fdlut
ipfi 'm deoeim,d�dem rton/blu putdtur deferuiffe,fedetidmdduerfdri.ld quad diidit Chriftmin cruce,Cof^fidit in deo,libcret ruw nunc,ft uu�t.Sednbsp;hiccontrd fur^t �des,dtcens,Tu dut� domine,uteti� impetat totm exeranbsp;S�]Jiicere. c/tm infirorum,fufceptor mem esjd eft,prote�b)r. Ltcet ucrbum fufciperenbsp;plmfignificet qudm protegere,quojoties fcripturd utitur, ut, Sufcipientnbsp;tndnfuetos dominm C/C.^t glorid mca^idcf-de quo gloridri po/fum proanbsp;tedore cr exaltdtore �itc glori�catore,ndm nonopm �ierit mihi deprimenbsp;re cdput,id e�,erubcfcere cr marere te cxdtdtore.
Voce mea ad dominum clamaui, amp;(. exaudiuitmc de monte fancflo fuo. Ego dormfui �c foporatusnbsp;fum: exurrexi quia dominus fufcipict me. Non ti/nbsp;mebo milia populi circumirruetia in me. Exurgenbsp;domine,falu�me fac deus. Quonia tupercufliftinbsp;omnes aduerfantesmihi fine cauiTa, dentes pecca/nbsp;torumcontriuifti
felix �re fem per uerb�i,'Exdudire,folet trdnsfirre, reffotldere^ut hoc ^XdUdiuit. ^��-�gt;^^dudiuitme,Keffondit)mhi. Sedidcm uilerequtsnonuidet?Sonnbsp;re�tondet qui duerfo utiltu dedigndtur exAudtre,qnennidmodu fepe ordtnbsp;pfdlmmJSieAua-tdf fici� tudm d me^ne declines in ird d feruo tuo. U�j�Snbsp;duertit freiem fudm d me.cr,cum clatndrcm ddeum,cxdudiuit me crc.
Demottte. ^^�'^^^^^�'^^�^lt;gt;-^^ydemontefdn^tdtisfute.lnnMnteSionolitn ddordbdtur ubierdt t�plu,quid dominm promi/erdt fefe hdbitdturu in menbsp;dio popiihfuifefe exduditurii in;:o:dntesfup drcepropiciitorif, quodnbsp;nucesT:Chriflmdominm,Ko.n. Etnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exo.is.ey.iP.Et.j.Rcg.tf.
Cr.f.Hincfr�u utfe exduditos diceritde montefdndh dii,cu tdm� figni ficdrent cr feirent fe cxdudttos f - alis,�ue ex ecclefid fan�cr�t, id cfi,crenbsp;denttu,in quibus Uerehdbitdt dcm,i:y iibi uere efl ipft is regnu, de quo monbsp;te dhbi interrogtt,C^fs requiefeet in monte finelo tuoUd quod Solomon
-ocr page 69-TN PSALMVM TERTIVM.
19
xit in orort^.5.5irg,8 .S( quh^tn iuityorducrit in ho: loco tu exdud'et in coelo.Et ccrte montes pro calis Accipi in pfalmis qndndolt;j;, notum eft.nbsp;Qjiod enimdltbi dtci^Lcmui oculosnuos m montes,Alibi jicdicit,Ad tenbsp;leuduioculos m(0s,q:.thAbit.is tn calis. Siimilittrrnoserdtillius popuhnonbsp;Join in tentplo or are, fed ettd ad templu fiue uerfus templli, hoc cfl^uerfisnbsp;ad templu O' ad Hierofolyma unltibus, fi.ilibt effent, f.cut Daniel orauitnbsp;Dan.�.Et Pfals.dicttur,Adorabo ad templufan�bim tuum, De^uo legenbsp;i-Rrg.S.c^odft peauuerint tibi,non ejienim homo qui no peavt erc.ex�nbsp;aiid.es in calom firmanento folij tui t^^c,Templu erg)cr VLierufale fan^nbsp;Ha e/l nunc ubi in�iirifu colitiir dcus,in ccclcfia fcilicetfanHorum^id e�.,nbsp;ireden:tu,qui norunt fe pafr� habere in calls id quod numq ignoratum e�nbsp;ab ilUs qui crediderunt-Adorabat Cbrifiui fepe ad templu,id efl,eleuanbsp;tis oculis in calos ad patrem.
Sufcipiet.Fe.fu�entabit/cilicetut po� hac non amplius moriaraut ca� d�.Ego dormiuiz^ foporatus fivm^idc�,infomnu induHus fuauiterqui^nbsp;cM.^elix,E^ iacui Qt dormiuiiexurrexi quoni� dominus fu�entabit we.nbsp;tAilia.Ee.pr^lia.Saluu me�c deus,in Heb.additur meus. Quod legimus,nbsp;fine cauffa ucl�u�ra,relati�n ad dducrfantes,hoc e�, qui non habueruntnbsp;iuflam perfcqu�dicauffam,fed folo ucritatisodio perfecuti fint,exHeb�nbsp;Eelix le^t, in maxt��,ut re�ratur ad uerbum,pc rcu�i�,id quod multutinnbsp;conuenit cum eo quad additur,Dentes impiorum con�egi�,
Gloriabatur de liberatoredco,hic quo modo liberatusfit, decldrat,ut� gratus inueniatur hberatori. voce,inquit,med ad dominu clamaufid quod Inuocat�o innbsp;efi unicu remedtu in ol tentatione,et:d fi t�temur de fide ut de�cremus.ft^ tentatione,nbsp;eutdixitlofaphat.z.Reg 10.Innobisquid� none� tdta�rtitudo,utpo�tnbsp;mus huic multitudtni refi�ere qu� irruit fup nos,fed eu ignoremus qd agenbsp;re debeamus,hoc folu habemus rei'!dui,ut oculos no�ros diri^musad te.
Ego dorn�ui z^c.Verba effe chri�rcHe dixeris.Ridiculum�erit fi de Dormiuit femno naturali mteHigas.Dormitto fgnificat hic corporis mortem ,ficutnbsp;Paulus loquittir,^^olitccon�ri�iiri de dormientibus .Et in Gen.Dormiuitnbsp;Abraham c�l p.itribusfuis. Et de Stepbano in A�l.Ohdormiuit in domino,nbsp;T)enilt;q; uerbum Hebr^unt q iod !egimus,Exurrexi,iignificat,fici exurgesnbsp;re,qnod Chri�ofoli conuenit, quia uirtutcdiuinitatisfeipfuntexcitauit.nbsp;No� tarnen per hoc lud^os urgere po/fumusfed nec indigemus cum clarinbsp;oribiisuti po�imusaduerfuseosde chriftotefimontis.'Vt uero ncbisquoq^nbsp;bt�cuerbaconueniantfupradiximus.
-ocr page 70-! t� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERANI
SeiKcIIiamp;f- fjontimebo crc.E-xhis du()hunferfilgt;tauidcf,^f�tncl lilefiitut ratuf � benignum pdtrem i� tentdtione expertWi,�rtiiit de'mdeJ}gt;erdt.
Dentes colt rercu�tfti in mdxittdm CZ dcntes contriui��d ell,�rtiter comminui� terere, blijphemidtn eorum qui obtre�zibitnt ueriMi, qui cUmdbant contra menbsp;utfedu�um cr�du^rent,qtiimecondemnAbant,dicentes,iioneft�litsnbsp;ipfi indeoeiuf
Domini cft faluSjSc fupcr populum tuum benedi/ dio tua.
Generali fententia epiphonemate in�gni cocludit,ut P�almus pr^� cedens. Hic uidesin uno uerju mutationem effe per�me g,rammaticlt;e,idnbsp;quod�equenti�imum e� in prophetis.
Duo dicit. Alterant q,�fo!o deo J^eranda efl falus t:;}quot; liberatio ,�cut Pfal,l4.^,dtcitur,tioliteconfidere i� principibui/tnfilifs hominum crc,nbsp;Beatus cuius deus lacob adiutorcius,�es etus crc.is lib�r�t etiam ubi om*nbsp;�ia de/perata uidentur.Alteru ifta �alus pertinet tantu ad populam^dci^nbsp;id e� credentes�ioc efl, qui nullis meritis O' nuHo opera �uorum refli��liinbsp;neq^malorunec]^ bonorum fefolami�ricordta dei �iunt liberandos onbsp;confidant etia in media morte.Reliqui r� tentatione de�erantes pereunt.
Beitedicho, '�snedillio dei e� dei beneficentia. �am cu/m dicere�t deo idem quoi �cere,�cut�:riptume�, ipfedixit o�(kifunt,fequitur benedicereeflenbsp;bene�cerc.Siclegis deum benedixi�e lofeph in omnibus etc. Etdlibi,Beiinbsp;nedicens benedicam tibi o multtpHcabo te. Hine translatum puto etiamnbsp;ad homines in facris Uteris ut benediStio pro bona imprecatione,pro benenbsp;�cio o elemo�na ampiatur.
PSALMVS Q^VARTVS. eolt;rtt��iU(j�(enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wjoo'KH��uo'/g in organis Pfalmus Dauid�
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Varie ex Heb.titul� interpretantur. Alif,ad uifhriam, alij viihri uel
li�ncenti,alij ad inu'.tatorium,alijin fine.Qu��cpo!Juntconcinnari,ut di cas,P�alm�efle inuitationem uel exhortationemutcon�damusdc�ccrtinbsp;de uifloria,Atqs id� e�e quod le gant in fine, Proptereaenim deo fidimusnbsp;utad finem ut�oriie perueniamus.vt uero una di^one ifl�aduer�atentnbsp;exprimeremus o indicaremus !entcntiam,maluimus uti gr^eadt�Uonenbsp;TrjotfK�X�uo'io'. qua nobis na�er Philippus pr��:ripfit, ut fcires�gnificarinbsp;inde�iientem �intw adbortationetn dd aggrediend� aducr fanas pote�n
-ocr page 71-IN PS�LMVM QVARTVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21
h� �rtiter pirfiflmdu in beUo,(iutd ccrtd promittitur uidhrid amp; phiti:id ([uod initium p�ln� indicat^Cum inuocdrem^mquit,exdudiuit tnenbsp;dcui iufiiti� melt;e (yc. Cuim uocdbuU ratione itd reddimuf Xf���w e� dd*.nbsp;hortor,7rpoa^iAtva fiee^uenter ddhortor,Trfolt;fKiXiva�ilt;i �equens dc ue*nbsp;bemensddheridtioSiintiJs ufihocuocdbulo m defigndndocld�ico quddpnbsp;dcies comn�ttebdntur. Cldlficum non inepte hic reddi po�et,mdxime cuntnbsp;Cr Hebrats utchridle cluidddm �gnificet n�aiob-
erg) PCdlmits Itetd exdltdtlt;e uocis exhortdtio dd fidendum deo in ([uo iiincimus,dtqihiceft finisnolkr.llliinor^nis^id cft,cithdris�iuein�rumcnbsp;tis mu�t is,nos in cordis l�tieidccinimus uidhridm deo.
S VM.M. A. Prophetd^c^uift^^fidelisgloridturdd deumuel de deo, qua�i in con�ieihi cdrnAlium hominum e^ui uidtn erueis irrident, quia glonbsp;riofum ej�ecordm mundo ignordnt,de qud�c Pdulus,M.ihidut�dlfitglo^nbsp;ridri orc.Quibus increpdndo dictt^Pilij hominu u�q^quo grdui cor Je z^c.nbsp;Errdtis ueftrd udnitdtem ewm fiiidio uffecuti,deus �dn�os fuos quos in^nbsp;fdnose^fluUosputdtismirificdt,ide�,mirdbiliterexdltdt cr�emperexsnbsp;duditinuocdntes.Scio quidem no poffe�eri quin ird�cdmini nobis cum ob Ird�iminitnbsp;uitie di�imilitudincm tum ob ueritdtem qiid uos obiurgdmus,�ed hu/indnunbsp;hoc intet im efl,nolite in ird pergere^ncUte porro peauredduer�ts ueritd^nbsp;tem,Z7eiS. eompertd,no!ite ob�equi ue�ris concupi�centijs dduer�us lu�itinbsp;dm.Idquod�icinterpretdtur Pdulus Ephe-^-Potius o�vrfedomino�dcri^^ Sdcri�ciuntnbsp;ficium iu�iti�,id e�,deum in omnibus iu�um pviedicdte zy credite,i�i�oli lu�tue,nbsp;iuflitidm ZT iufli�cdtionem ddfcribite^uobis nihil nili peantu,omntd ue�rdnbsp;ddmndte,uttUi�olimdnedtglorid,dlioqui menddcium ZT�cus e�� dixesnbsp;ritis,u�s�ierdre in domino.�icmo pote��erdre in domino ZT fidere�oUnbsp;deo^ni� �dcrificduerit deo fdcrificium iu�ti^Jid e�,ip�dm iu�itidm,ut dixinbsp;tnus. Sed diimt, unde�cidmusite uilem homin� uidemusqui no�rd dSnds, ^Mduunt-quod �ignum ojkndis nobis tu ueritdtem �equeris, nos udnitdtem ZT mennbsp;deiciumiRe�ondeo,Domine prie�entid luminis�ueiUumindtionis tu� con stgnat�nbsp;firmdtd e� �uper nos per �tritum tuum, per Chri�um tuttm�mcordibusnbsp;Ko�riSjUbi nos�empertntueris,�emper drrides tut cognitioneperintelleanbsp;�him tierbi tui.spiritudlis entm homo dijudicdt omnid.�oc te�moni�nbsp;ritus hdbeo,h�c e� med certitudo,de qud tibi grdtids dgotcdrndlibus hominbsp;nibus hiec�u�rd dixero,�ulticid e� ip�s tud iu�ittd ZT l�umindtio^donecnbsp;ZTip�uidcdnt,�edperlumcnuultustui.Ciuiduerohlt;ecdgno�co,dedi�i
Iteticidm 'm corde meo, quid cnlm hetici^enon hdbcdt i�u fidesi Gdudedt CX�
-ocr page 72-COMHMENTARtvS POMERANI
ill� relui externii diuti^ego i� fcjc pace cordis Cf ^udio fpiritut tui ma� riar cf requiefc�,nihil aliud in hoc utta requiram, cetera fecunduEuan�nbsp;gelium adijcientur mihi-.Qupni� tu domine�ut nihil hic mihiarroffm)j^enbsp;cialiter uclfolus hanc mihi �iem dedi�i perpetuam.
GVm inuocarem cxaudiuit medcusiuftitix mexdn tribulationc ddatafti mc. Miferercnbsp;mei,�c cxaudi orationcm mcam�
Fcfix. Ctwn clamo^rcjpondc mihi crc. Deus iufiiti^ met, id, e�,�, quo efl omnis iufiitia med,q.dicas,deus iujbficator meus.
Scwg ordre. nbsp;nbsp;Fides uerafcmper fe flit exdudt�ddm,cr exauditd ingrdfd effenonpoa
tefl,flfirt!orflidntentdtio�ibuif�rtiusconfidit fefl poflhdc fuperatur�: Iccirco etidm idmdnte exdudtta ordt ne deflrdtur in tentdtionibus,qult;e aJ,nbsp;hue rejkint,dicens,IHiflrere Cfc.Fugna cdrnis dduerfus fliritum mtnquinbsp;eefldt in hdc uitd,lccirco nunqu� ceffdndunt ddefilerio liberationis ,ficutnbsp;Paulus dicit,Ingemtflimus expe�hntcs adoptionem flliorwm dei,redem�nbsp;ptionem corporis noflriMoc iuge defiderium iugis efl cor dm deo ordtio.nbsp;Dildtdfli megt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dilatd�i me, id eft, gaudio confolationis tui flirttus me dflicifli. Sicut
enim m�rore cor conflrin^ur,ut totus hic mudusC fient uuIqi dicimus) no f�t ttbi fatisdmpluSyitdrurfumgaudiodilatatur. VndePro�cr.l$. Cornbsp;gdHcJens exhilarat flciemjm maroreanimi deqeitur fliritus. Et, I7. A�isinbsp;mus giud�s ttatem floridam flcit,fliritus trifls exiccat ofld. Animus gi�nbsp;dere non potefl nfl pacificatd per fidem uerbi dei conflientid, lAald con�nbsp;feientia perdit Ct uaflitomntd.
Filq homin� ufq^quo graui corde lt; quare diUg�t�s uanitatem quxrit�s mendacium�t fcitotc q^ minbsp;rificauit dominus fan�� fuumjdominus exaudiet
me eu damauero ad deum.Irafcimini �lt; nolite pec care,qux d�citis in cordibus ueftris �c in cubilib^nbsp;ueftris c�pungimini. S aerificate facrificium iuft�nbsp;tix �c fperate in dominum�
-ocr page 73-IN PSALHVM Q_VARTVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if
TiUj^ominu.Yelix,Vilijuiri Qj^od�udlt;eiinterpretdnti(rTiliJhontitM� uel filij AbrAh�.Cur non cr filij AdiefE-go no magni re/trre puto,^uddosnbsp;qtadan cdruAlif generdtio lodn.i.figni�cdtur,ubi diatur, ex uo^nbsp;limtdte uiri.Siue er^ ex cdrne Addm,�ue ex uiro Abrdhdmo fint, nihil renbsp;firt ddedm generdtio� quieex deo eft,load. Alioqui hie dpte e/f�t exproanbsp;brdtio,tion pudet uos eftefilios Abrdhx u non imitdri ftdemi�eut Um,nbsp;No pudet uos diet Chriftidnos Chrtfti uerbum tgnordre nthilcii cum Chrinbsp;fto hdbere commune}Hoc interim certus eftoinf :riptiiris,ftlios hominumnbsp;filijs dei opponi,in iSis ndturd domindtur, in his grdtid cre .Totu ut rfumnbsp;ex Heb.telix ftc le^t,ViIij uiri,uflt;j;quo glorid med opprobrioi dcligetis udnbsp;nitiitem,mquiretis menddciumf/cilicet uf j^quo.Glorid men deus ift,utfu* Glorid ttoftrd^nbsp;prdPfdl.f-Gloridmed eRignominid qudmftro^gloriu cruets e^i ftducia conbsp;ftienti�,gloridmedeRq,intrtbuldtioneinedildtat denser femperexdu*nbsp;dit,quou(q} contemnetis dcftie�kim habebitis hdne gtoridm qu� oculisnbsp;cdrnis utdere non poteftisiGloridmar z:r in tribuldtionibus,Ro.^.
Aduerte in Pftl,f^,fcriptu,yerumtdinenuniuerfd udnitmsomnis homo 'Vein�tdX^met)� tiiiiens,z^ Pfdl.n^.Omnis homo mendax-Uecfdn�idgnoftut,ex feft ftUnbsp;licet nihil ft ejje nift udnitdtem, ni� peccdtum Zir menddcium,qudpropternbsp;humiles inceduntin con/pei�u deiGT ftmper precdntur, lAiferere mei gtnbsp;exdudiordtionem me�.Dimitte nobis debitd noftra zire.t^on enim,inquit,nbsp;Pdulusfmucnio mme,hocefi,incdrnemed,bonum. CdrnA�es uero cr qui.nbsp;ignordnt qu� det ftmt,glortdm hutus mumdi ftcuti,tdntu dbeft ut h�c dganbsp;noftdnt,utetidmdili�int:z:rqu�rdnt,nonfG�um incrdffd iUdmumdi ud*tnbsp;nitdte GJquot; glortd,qudm fticile poffent uidere,fcd multo dmplius in tuftitiffnbsp;Cdrnis Zi!' hypocritiid [dn^tdte Zir cultu iUo di i cdrndli,qudft regnum deinbsp;fitregnwn htaus mumdidut co�ftdt in huius mundi clementis ,Grnon po�nbsp;tius fitftiirituale in quo cultus uerus dei eft,�dcs,ftgt;cs,chdritds,pdxnbsp;dium inftnritufdnd�o. Atq; hdneuanitdtem, ct h^c fid mcnddctd, quibus,nbsp;tnendaciter doiirinis d�montoru ftdufh^ddftribunt iuftitidm Zit fdniHtdnbsp;tem er remi�ioncm pea�.torivm,dde6 dilt^int zs^ inquirunt, ut dr^ii nojtnbsp;pdtidntur,imo ddmndtos,infdnos z^t h^reticosiudicat Zif exturbant quotnbsp;quottdlidftirttu doch ddmndrint: ufqiddeo funtgrdui Z7 exe�cdto cor*nbsp;de,zj glo^idm ftnritus uerc gloriofttm contemnunt, Sed hie monentur,i�tnbsp;feitote ZJC- Reliqiid fuprd diximus^
Et feitote ztrc.feliXjEt fei tote q, fegre^uit dominus fdnSu m �bi.Sdn^ Sdnffifc^ amp;anftd c�i credent�,ficutomnisfertpturdfdniiosuocdtquorum Chriftus
-ocr page 74-*4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�NI
c�put efi,hnnc,mqudm,fan�iim quem uof dejj^icitii,^:^ non folum mwt� do fed etidm deo dbiefliim putAtif,dcui fegre^uit fib�Sicut chriflm dtcitnbsp;lod.l^.Si de mundo fiiiffethymundus quod fuum erAt,diligeret,Quidueronbsp;SAn^jicdre, de mundo non eflis z^cdn hoc uero fignificdto in fcripturis fegrc�^re O'nbsp;Segre^re. fdndhficdre idemfunt,quodenimfegrcgdtur domino,no dmpliuiproph4nbsp;num mdnet,fed fdniium fit Sic enim legi-s.Sdbbdtun effe fdn�hfiedtum,iiinbsp;domino.Sic zj fdndlificdtd domino omnid primo gcnitd. Sicnbsp;iUud quoqi inte�i�tur �iieY�milt;e.i.priui^exircs � imludfdnihficdut te ZTnbsp;prophctd in gentibus dedite,id efl,dntequd ndfccreris ego tefegre^iier�nbsp;in futurum truhi pwphetdm.ut non optu fit illic multd fcribere de dlidfdn�nbsp;fHficdtione.ltdzs-Pdulu^ dtcit fefegre^tum'mEudn^liumdef�R.om.l.zynbsp;fegre^tumdb utero mdtris^Gdl.l,
trdf:intini.^eliXyContremtfcite,fed propter ciMione Pduli ntdlo ird^ fcimint.(^�dicitis Zij-c.Compungiminiqult;e diatis incordibus ueftris (3quot;nbsp;in cubilibusuefirii,non-efi Idttnd ordtio,nifi dccipuu pro c�pungte, td efl,nbsp;morti�cdte qudmirdm incordeconcepipis,zy� cuius uobtsconfcijc�isinnbsp;cubilibutjid efl^ldtebris cordis ueftri.Pelix fic,Cogitdte in corde ucflro fanbsp;per cubtli ueflro,Gr filete,id efl,redite dd cor prlt;eudrtcdtores^ er in quie^nbsp;tementis uefir�,ubiccffdueritis 4 tumultu perfequcnd�ueritdtis, cognoanbsp;feitequ� dicimus, er(ilete^tdeft^ceffdtedbird.Velfimduisut conuenidtnbsp;cum no�ro,Cogitdte erc.td eftjirdfei er cog,tdre mdlum in fecreto cordisnbsp;fic perntitto (qudndoquide non dliter fieri poteft)ut filedtif,id eft,ceffetis,nbsp;Silere, er nonfequdmini defiderid cordis ueftri.EUdut� filere pulchrum uerluntnbsp;in fcripturis,ficut er tdcere,quod gerntdnice dicimuis,Still hdlten.ficut �r�nbsp;te dlibi dicemus.
Multi dicunt,quis oftendet nobis bonaSignatS efl fuper nos lumen uukus tui domine, dedifti lacznbsp;ticiam in cordemeo. A frudu frumenti,uini �c �letnbsp;fui,multiplicati funt In pace pariterdormia �cre/nbsp;quiefcam.Quoniam tu domine fingulariter infpenbsp;conftituifti me�
Stgndtum (� Zffc, PeUx,�xdltd fuper nos UtmenuuUui tt� domine. Oki
-ocr page 75-IN PSALMVM Q^VARTVM.
O!ei,non cS; M� Heiyteo,ueriim non officit fintentiie, ^i�A de dbiMddlt tidbonorMncorporislt;iult;eiio�identcArtta,les,igt;itelli^turuerfui,nond�[Anbsp;crdtntntopdniie^uini^ut Quidam hoe loco dudent. Ndfw fententid eft^Donbsp;ndfli nos lumme imltus tut,id eft,cognilione tul per fpirituni tuum, tmdenbsp;non pudere non poffimtus dum interim dlij bonis corporis ditdit ^udct,nbsp;fient Pdtdus dixit gentibus^A�i.t^. lt;Xui in prteteritis generdtionibus ere.nbsp;telix nerfum integrum fc k�t^Dedtfii Iteticidtn in corde nteo, eu frumennbsp;tum eor� O' mufium corum multipltcdtd funt.Hodie qui feruiunt deo uennbsp;tri,bond�gt;!ritus contemnunt, licet�iiritiuli�inii uidcri uelint. In pdce tldbitdre co�nbsp;Oc-PeAnpdce jimul ideebo o dormiim,quonidm tu domine folus inJ�e fidenter,nbsp;locdbis me:,uel ut dli�duonid tu domine [ecuru'm j^c locdbi5me,uel,�luonbsp;nidm tu domine fecurum hdbitdre faciesme.Quod dicitur,Idcebo o dor^nbsp;nidm,eddem uerbdfunt o Griecis o Hebr^is qu� fuprd Pfdl.^. Ego dornbsp;mini o requieui uel fopordtus fum,qute non intcUigutur fimul,nifi de mornbsp;te[dndhrum qui jpe fecuri moriuntur er expeiUnt ilium diem extremumnbsp;O dduentum chrifli.li.dnc fccuritdtem fpiritufideiinhdc uitd confequun^ Tdbernd^nbsp;tur^ut dicdnt cum Pdulo,Spe fdlui�liifiimus,Tc.t rurfum,fpes,ir.quit,nonnbsp;(�fitndit.ld quod cft hdbitdre in pdrddifo dei, in regno cceloril, inecclefid.nbsp;dfiuiuentiSyOfi^^^^dominus dieltLeuit.zo.dormirefine terrorctnbsp;Sgt;'Pfefit in �jfdjo populi fui protedlor o cufhs,o Efd.jt.federe in pulsnbsp;ehritudinnepdcis er in tdbernd,culis fiduci^fO inrequie opulentd.Dehisnbsp;tdbernd,culis dei inquibus tuti funt fnSi etidm inhoc mundo,fub umbrdnbsp;dldr� dcifope dicetur inpfdlmis.ut Pfdl.^o.^^.�o.toc. �cro hoc ne�nbsp;^ligendum,^ dicit,Tu domine finguldriter uelfolus,utfiids nullis operi�nbsp;bus iuflitiic noflrlt;e hdnc grdtidm debert oc.
MM/ftdicKMfjQttK o/kndet ttoiii bonum^Hcec c^u^flio indicdt cdrnetn tmltui
non fdperecdqute deifunt,oquot;gt;�Ationem,idefi,fdpientidmhumdndm fiue, deinonejtro. ut Pdulus uocdt,dnimdlem hominem effectecuinre fdlutis.Sdpientid enimnbsp;huius mundiflultietdeRdpud deum.l.Cor.f Intelleilum non hdbes nifijpinbsp;ritusintelli^nti� tibi d deo ddtus fiierit,utinfirudris dd dmbtildndumiitnbsp;tiid rc�ki. ficutf�rte diccmus in pftLii. Cduc erg) ut pcfkm qui hic lumennbsp;ttultus domini,mterprctdntiir rdtton�,cum prud�tid cdrnis mors fit,Ro.9,
nihilddeo uerbo dciobfifla.t,utilld meretrix in Prouerbifs Solomonif fpeciofd,fdpientidfcilicet humdnd,,qult;e nifi mortificdtdfiierit Jpiritufempnbsp;dtfceptdbit dduerfus dei tierbum ez iufbAidm-Sudm enim femper cupit fin�nbsp;tuere iuJ�iMm,�rqud! uere deifunt non poiefi nonfiultd iudicdre,qu.e efi
-ocr page 76-16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERANI
fir�omnta. d�nAtio,lt;iui�bifin�uliuid�tur,Nd publicdmru CTmeretrt c�,ut uides 'm E.uiingelio,melior eftcoditio.Nc dixerii cr^,Rdtio fempernbsp;dl precdtttr ad optima,nifi tu,adhuc fineJfu det^dixeris e(fc optima,(lUietnbsp;rere uobiptdtes,glorid db ho�biK,ffeciofdni t�d hypocri�m,fu�. quiet� ornbsp;trdn^uillitdtc,odijfe crac�,increpdtiones per uerb�t dei,hdc uitd pr�firrenbsp;f�tnrte (^^c.ltd�li c� dicitur,SignAtumcft zS'C-fent�tid efi,qua fuprd dixifnbsp;muf,de qua Pduluf Epbc.4. Ne contrtjktis Jfiritufan�iu dei, per que ob^nbsp;f�gnati e�is in di� red�ptionis,P.t.i Cor.l. Porr� qui co firmat nos und uo�tnbsp;bifcum 'm chriftu,cr qui utixit nos deus efl,quieti� obfignauit nos,dedit(^nbsp;drramjf�s 'm cordibus noftrfs-�'inc totics 'm pfdlmis. Dominusl�umUtionbsp;mea.llluflra freie tuam fuper feruu tu�.llfuminet imltu fuimi fuper nos.tttnbsp;lummeuultustuidmbuldbunt.Firmabofuperte oculosmcosz^c. Qupdnbsp;dut� ex Heb.Felix leQt,E'Xaltd fuper nos lum� uultus tui dotnbte, uel,t�xnbsp;toUe uexiHiim luminis uttltus tui domine,quid aliud efl qu� q, oramus illdntnbsp;I�iritus dei l�umindtion� uenire nobis,^^ �uge feere 'm nobis z^ei
PSALMVS QVINTVS�
Hzrcdit�tef. Titulus, ss^sefKcXziKri^ ad h�reditates pfalmus DXuid. Hdreditdtet dei funt duo populi,lud�i fc^ cz getes,ficut uides pfalmo fecudo. ii�redinbsp;tates aut er luda:oru erg�tiucredentiufunt ^pmi�ioes dei,de quibushie^nbsp;reditatibus titul� inteUi^.Hds o�s infiditemfrroru,cr do�rime m�ddcesnbsp;pctutneeiscreddmus,fed hic pfalmus ui�hriajjmittit ad easaeapiendar.nbsp;S V M M A. Propheta er quifjsfidelis anxie precatur dicens,Precor donbsp;tntne precabor,ut exaudias me,propterillos,quosego � tedoihis feionbsp;oderis, ne peredm c� eis,quoniam non deus uolens 'miquitat� tu esnbsp;qui nituntur omnibus modis pios feducere a uia ueritatis,quoniam non efrnbsp;'m ore eorum ueritas crc.pereant i�i,^udednt uero 'm te conftdetes,quosnbsp;diligis,e:}-�terna, circudas prote�ione,
VErba mca aurib^perci'pc dnejntclligc da more me�.Int�de uoci oratioms mex,rexnbsp;meus �C deus meus. Quoni� ad te orabo d��e, ma/nbsp;neexaudies uoce mcajmane aftabo t�b� et uidebi's,nbsp;nie,q� non deus uol�sin�quitat�tu es� N� habita
-ocr page 77-IN PS�LMVM QVINTVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47
bit iuxta tc malignus, ncc]^ �maneb�t �n�ufti ante oculostuos.Odiftio�s qui operatur iniquitatem,nbsp;perdes oes qui loqu�tur mcndaci�.Vir�fanguin�nbsp;�e dolofumabominatur dns� Ego aut� inmultituinbsp;dine mifcr�cord�x tuxjntroiboindomum tuam,nbsp;adorab o ad templutn fan�um tuum in timor� tui?
Cl.!jnorew,ex Hebr.ijuoij; poteft trdnsfirri, nwditdtionct�. Hic c/4 wor cldniorod nonellboiitiK i�e tempLorum,fed defider�ajjiiihrum corditimcldmdnt deu/m.nbsp;dd deum,eJiq; exdudiu/ntnr,Sicut dlibi dicitur, defidenum pdiipcrm ex�t�nbsp;diui t dominui crc.PdMpcnwn dicit,id�fl,lt;iffii�hriim,qui nece�itdtem fuAnbsp;V tentdtiones [entiunt,tlt(i �rriUt� dolent conculcdri erc. No� oruKt conbsp;run dco^'pa �onj�c defiderdnt,Qtti dutem fiedefiderdnt,non ceffant deanbsp;fiderdre,dotuc exdudidntur.Hocefiqitod chriftits dicit. Oportetfetnper Ordre fempernbsp;9riirc,z^ non de�cere.i:^ Prfuli� didt ftpe,fefine intern��ione ordre pronbsp;�lijs o-c.sicut qt� m cdrcerc cft, de�derdt fine intermi�ione liberdr fetidnbsp;^Udndo editjm�cr ijKd�do dormit, In quo uides qudm non inteUexer'�ttnbsp;qui diX�Tttnt^Oportet ordrefemper,id e�,horii competentibus crfidtu�nbsp;ti^inihdenim �ififwi� hordscdnonicds �omnidrunt. fitnilid,uirtutem uenbsp;r� C7 Chrifiidne ordtionis ignoritntes.Et uidebii tne.�ehx^Et re�iicidin.nbsp;CiUdreredelegitHrfecunduHebrteum,ficutiiul^legimus,Mdnedfldbonbsp;tibtuidebo.Sententid tdmen non eritdiucrfd,Cu/m cnim me intuetiir di'�-Mnwdle�itor uultus dcftunc c^quoqiuideo,�cut pfalmo dicitur,lllH�nbsp;tninet uultufupernos,(y miferedturno�ri,ut cognofcdmus�^c.Item,Vd�nbsp;dent tudm i�umindfuper feruum tttu.n},^' docemeiufli�cationes tUdiVinbsp;dere,eRdgno�ereno�rdmimpietdtem,i::ydcipdtrKbonitlt;ite,idquod nestnbsp;WW po tefl,nt� per down iUumindn tem rndne cc,
tniq'atdtem.Ve�ix,lmpietdtem. Ne�; ptTmit�e�gt;iwitMii�j�!'.Ec//x,Nelt;ji d�^buntiri�pientcs. Adtemplutnfdnilum tuum.'Pelix,Adtemplwmfdnnbsp;�itdtiitud,
Verbdmed Cc.Tdutolog�m propbdn^ Uferte d�ndnt, in fdcrii d�t ut Tdutologid, pequesitdquoq; neceffdrid efi.bl� � deprecutio defcribitur,pitM cudefidenbsp;r^ioordtioK dff�i^is notdtur,qu� folu dem dttcndit.Pretcred aut mald c
- nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 1
-ocr page 78-tg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
contiitJitiones funtinfcripturii^CT �3fatii potc^ terreri impiiU, dum fir� fit ut contri fe talid di�ki intelbgtrenol;t,nouit enimjpiritui dcipertinA�nbsp;cidKt eiuSfAtit botiAZ^proiKi�ioti�i,Z7 nonfiitis pofiuMt cofoldtione er�nbsp;gipiorumafflidlie cofcienti�.l^oi�t dcui infirmitdtcmfidei no/triC,nbsp;Adde,(iitie mAximd repetendi nece��AS cfi,^ in fdcrii Uteris repetit^ �en=^nbsp;tenti^ feip�ts mutuo mtcrpretdntur,lt;^ qiiod dUbi ob�curius, dUbi cldriutnbsp;dicitur,ut non dUd indtgcdmus interprctdtione.
Qjionid ddteordbo dogt;nineA(�rco exdudi q, in nuUo dlio confido^no dliiide jpero dNxiliit,ni� d tefolo.ficut infi-d,Ego dut� in multitudine czc,nbsp;Rex deus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� Alibi, Domine deus meus, dominus deus no^
meus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbd fiunt qu� increduli ignordnt,etidm fi dixerint,dcuni
elfit regem.Vdtemur enim his uerbis deum ei�e nobis deum (^S'effc nobis re^ gem�uedominum,e^�cutnon nobis�umusdij,itdnon e��enos nobisrc�nbsp;gesiSicut enim ip�e fielt nos zy non tp�i nos,itd quoq; ip�c regit nos ear do^tnbsp;mindtur nobis,non ip�i nos regimus dut dominAmur nobis. Qjs� uerbd nanbsp;poffimt dicere,quifi(isfludijs,operibus er libero drbitrio tribunntrdtio^nbsp;nem �dlutis.
Kldne. nbsp;nbsp;nbsp;Mdne,fcmpus niAtutinum eft dptum ordtioni er do{lrin�,quddo con^
ueniebdntdd ordtionem,er dd dudtendumuerbum dei dd tdhernAculum, fiueddtemplum dei.Deordndo dd tcmplum�iiprd dixtmus,Pfdlmo.i.Si ficnbsp;dcceperismAne,nonuideoquiconuenidtbic.Curenimno cxdudirctctidtnnbsp;deusuejpcridut medidno�eimAXtmccumimpior� �tincrdpulddbi/cerenbsp;deum,erdwmirdm deifcntitmt,mAnedeo dduldrijite^linPfdl. 77. Cuntnbsp;o:cidereteos,qu�rebdnteumerrcuertebdntur cdiluculo ueniebdntddnbsp;eum erc.Rt pr�terednonfolum hie dicit�e nune exdudiendtim,fed etidtnnbsp;intelle^iru,q, deus non�t tdlis qui uelit miquitdtenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Ktft hoc,Quoni�
non deus uolens iniquitdtem tu es,decipMS e�ferdtionc,quAre mdnecupidt dflAre non 'm tencbris.Vtruqs enim non mdleeouenit. �dc�q; ex�criptitnbsp;rishocmAneuidedmus. lAdnec^l tempusgrdti�illuce�eentis 'tncordibu-snbsp;credentium,Rom,li.^ox procc�it,diesdut�dpproptnqMuit.i.Cor'mt.4,.nbsp;Deus eft qui lu�it � tenebris lucem i[luce�cerc,qui luxtt in cordibus noflrisnbsp;Ad l�umindtion� cognitionis glori� dci �m �cie chrifli lefu.z. Pet.l. Doneenbsp;diesiUuce�cdter lueifir exoridtur 'm cor dibits ueftris. lnCdnticis,Donecnbsp;djpiret dies er inelmcnturumbr�.'Non mircrisergo� mdne�e extudten^nbsp;dimi dicit,m quo certc �e c��e�entit qui�iuis conliditdeo in omni tentdtionbsp;nc, bid udne ordiH quibus ddhuc 'm cordibus lux ueritdtis per chriftu wrt
-ocr page 79-IN PSALMVM Q_VINTvm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W
lueet/edfuntiit noikerrorii^nefiientcsqito udddnffOquot; offind�tefpede, tite^ iit ^Udl^lio^irrii�tcs in lapid� offvn�onii or pctr� fcandali�ne mi,nbsp;tutind luc�,ut legii Efdi�,i}.Iitibitdnt cnitn dcexaudi�do quott^uotno c�cnbsp;dut^er^ nihil dccipiut.Adde Ci- pijs fudnox eftnbsp;nbsp;fuumAne,utPfdl.9i. Nox.
Addnnuncidndii mane mifericordidin tud,Ci-ueritdteni tit� per diem. In indite Jd eft,confoldtione 4 deo daepti^debemuf ditnunciare dci mifericornbsp;didm.Omnid enim beneficid,noit ex noftris merit is,qui nihil nifi peantd hdnbsp;bemuifid ex fud miftricordid impcrtit dcm.P.r nc �t� nero,id, eft,m trhnbsp;buldtione Cf tentdtione qudndo nobis qud�i tn inftriio effe uidemur cr 4nbsp;dco dereUfti,debemutdnnunciare ueritatem det,id eft, dei prottn�ioneifnbsp;tit certi deuerbo ctui non defteremm mcliord.
Qiiontd non deut cxc.Proptercdmditedftabo ttbi,quid tenebrdnvm nea gocid odi/H qudlid meab omni parte impugnAnt,ut � luce, id eft^fide difcenbsp;dam. ut eft primum iniquit.itfine impietat, dequaPfalmo i. Bfdf;� tar qui tmpietas.nbsp;nondmbulduit in confilio impioru.Deindc,l,\altgnut,qut fua cofilta fudlt;ji Malignut,nbsp;ftudidftcutufimpietatem�deft�ci ignoranti� pro dci ueritate dcftndit,nbsp;litde cr iniufti, cr proprie ex Heb.infipicntes,gt;d eft,J�tui c;- pr^ftafti nonbsp;dudi�tes ucrbo dei,qui ftnlta fupcrftitione ftnuitt fe fidtici,cvm ft audirent 'nbsp;uerbo dci, deprehcttdere tdndem poffent per Chriftum uentatem. Hi nonnbsp;ftdbtmt uel permditebut ante oculos dei,etfi ftiaftuUcia cx ruditdte priusnbsp;potuiftentexcufari.Riiditat�ad temput libcntcr ftrt deus, obftinati� ftrrenbsp;no {gt;otefl.Prouer.lt;}.Iniqtatdtes fure capient impiam,cr fiinibut peatiti fuinbsp;fuftcndetur. Ipfe morictur, quid non habuit dif �plin� er in multitudinenbsp;ftultici�fu� peribit.Hdbes itdq^ hie impietdtem,id eft,dciignorantia,md^nbsp;lignitdtemjtd eft,confilium imp!oru,Gr infipientes qui conftlium impiortenbsp;fequiitur.tdm er fi-ufbis ddduntur eoru,operdnttir iniquitat� loquanttir operdrij ini�*nbsp;gt;netFddcium,omntd odijs cr dolis,id eft,fiinuldta dmicitid cr hypocrifi mi= quitatis.nbsp;fceiit,dudent enim etiam eo progredi,utfdnguin� ucritatem dei profitent Mendaces,nbsp;tium non timeant appetere,non tarnen fine iuftitt� er fdnftitdtis ffecie, om y iri languidnbsp;niadoliscy infidijsagentes. Vt tibiaduertendum,uth�cuocabula redienbsp;WteHigasfecumdufcriptur�.Operarijiniquitdtisnonfolum funtcra�iillinbsp;pcantores,fed etiam quoruj�ecies cordm mundo eftcptiniA, cu/m interimnbsp;ipfifintnulldfiduciaindeivmpr�diti,fed fua con fllid feqttatur nonuerbtinbsp;dci,td quod cidre uides,M.dtth.y.tJon omnis qui dicit nuhijdomine domi�fnbsp;ne ere. tiunq noui uos,dif redite dmeomnes operdri) iniquitdtis, Menddcinbsp;tanuerofcripturd non cra�d illd[olu'm,qu�iiidicio huwdno pdtent,uocatf,
C 3
-ocr page 80-5� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAMI
fkd mullo mAgis cr proprie lt;juo feducimtur hoiet i d� tieritdtc.Kdtfi CIW� dciM�tipfd ueritii^ifiutctiuid contra eim doUrind di�u f�crit uel(e eiMnbsp;doitr�mj: jeqnareuoluerit^utfimt trdditioeskumante,nKnd(tciitfitneceffenbsp;eft.Ce hoc quoq; tncdj,cio SApi�.i.dicitur, O� quod mcntitur^oaidit anunbsp;tndin, Hoenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utfic intelligiK, tpfe pfalmut po�ea apcrit, dicentf
Qtioni� non vstm ore eoru/m ueritaf ore. vir aut� fangutnum non folum eAqut manu occidit,fed cti� qut irdfcitnr,qui odit,l!.Utth.�i. Et i� eptflohinbsp;���tn.QKiodit fi-dK^r�,homicidA cft zyc. lccirco dolo�vm Addidit, ut no iu�nbsp;dicares omnid fecund�i ftciem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dut� ore. J�mphdticAdntithcpi eft:
Nort ero pdrticcpc illorti,n6 hoe tdmen potero meii uiribiti,fed obftcrdio te,uttnedb eis fernes,non fecund� iuftitid rfKd,quiA pcaator fu/m,ft:d fecu*nbsp;du multitudin� mifeneordid' tuie crc.�ntroibo tn domu tud, id e^,ueni�nbsp;Ad te.A�udit ueroddueterem ordndimodum in templo fiue tdbernd,culo,nbsp;flue dd tdbernAculu,utfuprddtximitt.Et dddit,ln timor� tui,id efl,non innbsp;prd:fmnptione }ned,e^gt; cord tefrtcbor Mtgnitdt� cr peautum meti ezenbsp;Domine dediic mei'n�uftitia tua propter l'ni'm�cosnbsp;meos,dirige in c�fpe�lu tuo uiam meam. Qu onianbsp;noneft inoreeor�ueritaSjCor eor� uanum �ft. Se'nbsp;pulchrum patens eft guttur eor�jinguis fuis dolonbsp;fe agebantjudica eos deus. D�cidant acogitatio/nbsp;nib us fuis,fccun d� multitudin� imp ietat� ip forumnbsp;cxpelle eos,quonia irritauer�t te domine.Etl�tennbsp;turomnes quifperantinte,inactern� exultabunf,nbsp;�chabitabis in eis.Et gloriab�tur in te qui diligutnbsp;nomen tuum, quoni� tu benedices iufto domine.
Ut feuto beneplaciti coronafti nos.
'viddeipU^ cedt nob^^
D/ngc ezc.Fc.Re�tm�ccord meuidm tudm.Qtidefdn�hftintAeftftii ritUffententiA.tdeft,Dominedeusconjiliu mptorumftid fequitur ftudid,nbsp;nihil probdt,ntfi quod ipjis placet � fe inuentum cr cord mundo fdn��unt,nbsp;�r hdf impie tdtef hurndni cordii nobif[uif mendacijs obtr^dtmtfhunc dA=t
-ocr page 81-IN PSALMvM QVINTVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}I
pi'obctur, nihil re�ii� fin�bitn d tneiud�ce tur, nifilt;iuodtiiumcffe 'mtuoncrio c6gn'juero,utniihipldcedt quicijuidnbsp;tuficerii dutfi!gt;itucris,lt;ptidntucunlt;pj cdrni diJ^licedt,(iudntHcunqj mimdonbsp;nottpldccdt.Au�iflinia dixit, lllepldcet deo cut pld'.ctdiuf. Qjtod tieronbsp;ncs kgimus,Dirige in conj^e^i tuo itidm tnedm, fignificat, redblin �,c innbsp;oculis tuis uidm medtn,utct(^ dijjiltcedt operdnjs iniquitdtiicrc.
Cor corum udnum cft.Yehx, tntimum corum prdiiitdtes. Linguis tc.LingudfudbldndiunturAudicd.Ie.Bcflruc.Cogitdtionibui.'^e.�udiji,nbsp;Ethdbitdbis in cis. ^elix,protegcs cos. Vt fcuto. Ve.Sicut Cento bcneuoldnbsp;ttoluntdte corondbiseum,fciIicctiuflum.'E.t certe indblutiuo reddendmnbsp;erdt,bencpldcito uelbond uoliintdtc.
Don�ne uel propter dduerftrios meos gtiorit feis elfc iniuftd cduff�ntf ddiuud me,deduc me in iuflitid tud,no in iuflitid hominu,m: confentid mcn^inbsp;ddcijs dodirittdru d�inoniorum,�cut Pdulus uocdt trddithnes hurndnas,nbsp;ncfc^udrprdud confilid cordis eorH,ex qutbiis cxhdldnt impidm,fcd tdm�nbsp;bldnddm,do{irind,j^eciofdmhoibiis,foetentccord te,ut fepulckrup�tesnbsp;excdddueribusfoctetmortuoru.Deflrue illosJ^uoris tui,ficutPdulusfcrinbsp;bitTejJdlonicenftbi(i,cx'E-fd.c.ii.td e{l,deijce eotti udndmfuperbiS drnbsp;To^tdfdnfUtdt� cr hypocrifim prtedicdtione tut iicrbi.Occiddnt d cogtnbsp;tdtiontbus flue confilijs fuis.i.non co/equutur in nobts quod qitierut,[ci utnbsp;dbducutnos d lu�itid tud,d uid tud,ln multd ipforu impictdte,qud nitiiturnbsp;contrd tud ueritdt�,expcUccos 4 nobis,ne noflrifuis m�ducijsdominctur,nbsp;id quoddebesnon foliipropter mifcricordidtud in nosfidetid propternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,,
iuflitid tUd contrdipfos,quonid irritduerut te domine. Atqi hieuidcs qui fint mdximi dci or deu colentiu hoflts,qui fc^ fuis incddcijs crddinuctioe J 'nbsp;ntbus humdnis d ueritute dci diuino tierbo nosdbducerc nitimtur.'R.urnbsp;fum uides confoldlion� mAximdm,q, non turn noftros,qiid dci dduerfurtosnbsp;pronuncidt ffus dci in prophetd,quonM,inquit,irritducrunt te domine.
itli perednt uerbo dci iudicuti, Qjti ucro jferdt in te,(red ut erfidunt tefolofl4!tentur,tuo uerbo certiflcdti tu�q;flgt;iritu co�rtdtiin �tcrnu,lt;3�nbsp;dum dlij glori�tur de fuis uiribM cy nKritis,ht glorientur in te,qui hoc denbsp;fiderdnt,utfemper fdnChficetur nomen tunm. Quonid certumeji ex tuisnbsp;promi�ionibus, q, emni grutid �� glorid tud ditdbis iu/livin, td efl,credcnttnbsp;tem.Sequituruerbugrdttarudfhonis,quodfidesdicit certddeprote�ioe Verbufidei,nbsp;dei cotrd o�sinfidi.ds erroris cr feduilionistenebrdru,dhoqui quispoffetnbsp;effe tfdtus in nerbo dcfiytfwtoflnqt�ond uol�tdte tiM cireiidd^
-ocr page 82-COMMENTARIVS POMERANI
tie� ctrcuJdbK noi,Tu(i botM uo�untdtc non noflro fiudio fecuYi fuMUi (y perfiflintM in tot�dei noflr� m^ugndtionibui.
Digmorcifuntiji� fc/jtenti�,lt;iu�ia dinedm^liifstrd�kntur^fX^^fi entid tcntdtion� multd docebit,dlio^ui lihrd nidnebit litcra.
PSALMVS SEXTVS.
Tituliu. �TTfoo'Kt�Eutfit� i-n orgintsfuper ogdocbordo Pfdlmw Cduid, OGDOCHORDVM eficilhdrdo�h chorddrunt-Qttod� tdntdlieticidnbsp;cdntdti�intPfdlmi,utuides.l.Pdrci.llt;i.Gr-l6.corPdthMtcp[dltnti(y�fninbsp;Pfdlmiji^t ies^grdtuY�ddiotum elfehotK�nis f tdntis horroribus liberdti. id quod eznbsp;fcriptipoj t- ip�cfiiiiinttKindicdtin�ne.Qu^dreiudicoidlespfdlmosnon �iclr.sintrianbsp;erdtioneCJ'C' l,ula.ttone,�cd pofi,ut ex ip�s difcerentui,quid nobis�ferdndum effet�nihnbsp;litertribulatis.Sic er pfd�miqui de�ribitt nobis chriflipd�:onetn,dcfcrigt;:nbsp;bimt�mul ZiT reptrre�ioneni,ut p�dlmi mdnednt pfalmi�ue cdntica Idu^nbsp;dis er grdtidrud�ionis.vnum tdntu pfdlmu fcio,qui db�lt;^ omni confohtinbsp;one uidetuY fcriptusjcuius initium e�. Domine deus fdlutis m�jin die ere,nbsp;Senfusiudicij S V M M A. F�rore�� dei depree�tur, mifericordtdm uero precdtur,^nbsp;dci.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in�rmior�t^qudm qui tndnum det po�it�iflinere intdnto quem[entitiu^s
dicij horrore,qui etidm ipfumcorpus�ue offd treme�eit er Idbe�cit, 'mhoc horrore nemo po�it Iduddre deim, dum nihil ob oculos utdet,ni/tnbsp;defferdlionemyCum tdmen ddhuccordm dco defferdtumnon �t,nimiruntnbsp;inhistrenundishorroribiu ferudnteertcnente mdnubenignipdlris,quinbsp;hocfldge�o con�:ientidrumerudit fuosdum ignordntilmpij uero �qudn^nbsp;LitwJo erc, Jo in tdlid inciderint omnino pereunt,ut Cdin,Sdul,IuddS erc, quid iudi^nbsp;cium dei uident,mi�:ricordidm implordre non poffunt.Prtetercd impo�t^nbsp;Illi modo �e precdturum pro cxduditione dicit,LdUdbo,inquit,per�ngu^nbsp;Ids erc.quid enim non pron�tterctpc territd con�eientid^� deus pron�nbsp;fis cdpcrctur,� dcus noffris bonis indigeret, ut ipfd poffet liberdri db hdcnbsp;dn^�idfCdue trgj ne humc locu pro ftultis uotis dpprobdndis citdre uo^nbsp;lucris,non mentttur qui htec dicit,�c�mtit�e��hirum dum ddhuc in tencnbsp;brisuolutdtur tcntdtionu,er�cutChriflus dicit,duddhuc e� pote�ds te�nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nebrar�fUt�ieuidt hic occulte didholus^ ueru dppi opinqudnte co�oldtionis
die,divm redit illud filix md,ne,de quo diximus p�dlmo �upcriore^non �er^ Udt quad �c promi�erdt,quid �:it^neqi �e poffe ncqs hoc deum ucllc.Si qult;egt;tnbsp;ris exetnpliwiihdbespdrdboldm de �lio prodigo,qui in dngs�d�ic promi
-ocr page 83-IW PSALKVM SEXTVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff
fit^'D�cdtn pAtri mto,�c nu ficut unum ex mercendrijs tuii.ueYum pdtef dc� currit uenientififculaturjttfcipit orc.quii hicue�kt effe mercetiiiriutiBjtitnbsp;ftunfCtiite nc hmc difctu 'm talihorrore,ft�rte ac�derit^ut 'm alia tentati�nbsp;one,'m opera tua rejpiciendii effe^Natn hit uerbit,l�bordui 'm^mitunbsp;nihil aliud fignifiaitur,^u� ir.f�ntid gemebudte orationii,donec dem ^uajinbsp;co^tur exaudirea-liberare ex angu/tia^fectrndu parabolamLucte.is^.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Hane uero tribulationem tarn horrendatn augent Impij crucii irriforcs auerpmtes ueritatem CJ- ab ea alios fi poj�mt auertentes^qui dicimt,�ionnbsp;efi faim ip� m deo cimdmo ip��rte ctia �mt ex quibus nobis tentatio tantnbsp;grauisquandoq; oritur,uthiibes Pfal.71, Et de chri�o, M.ar�.f.dicitur,nbsp;Circuj�ictens eoscumiracontri�atus eflfuperclt;ecitate cordis eorum.Hicnbsp;�utemait,�nueteraui'mteromnes'mimicosmeos.Ciups�uedtenwneSf�ue Difcediteinbsp;hominesmeliorif�e per deumredditac� fiducia � fe repellit or hetus de Unbsp;berationegratiasa^t,Aj�0bim huiusPfalmiuide quo^ 'mCantico Eze*nbsp;chilt;e r�gis luda.Efa.i3,Lege er Pfalmum.t9�
Ommc nc farorc tuo arguasmc,nclt;5 irai tua corr�pias me ? Mi'fercrc mei dominenbsp;quon��i'nf�rmusfum/anamc domine quonia conznbsp;turbata funtofla mca.Etanimameaturbataeft ual/
dc,amp; tu domine ufqucquo� Conuerte domine,criz pe animam mcam,faluum me fac propter mifericornbsp;diam tuam, Quoniamnon cft in morte qui memornbsp;fittuijin inferno autequis confitebitur tibilt; Laboznbsp;raui in gemitu mco,lauabo per f�ngulas nodes leznbsp;dum meum, in lacbrymis meis ftratum meum riznbsp;gabo* Turbatus eft a furore oculus mcus,inueteznbsp;raui inter omnes �nimicos meos�
ira c^-�ror deijiudtcium dei�gnificanthorrendil, c^uodnema euadit Jrd ni� lt;iuihicprecdturmifericordiam^Bt eu deta cum tran^ui�litate iudieet, rordei,nbsp;D
-ocr page 84-H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHMENT�R�VS POMERAN�
f�ror irafint bt eo, tdtn�fcnigt;ttird no potefi nohit ofltndeTe lis dei�dppuredt iji^q^uifcnttunt iudtcitvmeius, ntji �oqudtur more no�ronbsp;de deo/it de hominc,jicut fuprd^Cum exdrferit in ireui ird eins,nbsp;vfyuequoifcilicet turbdtdfiierit dnintd med, qnoufq; h�c durdbunt,utnbsp;tt�dedtn tdndem tudm confoldtionemihoc Idnguentis dnimlt;e de�deriiifir*nbsp;tisordtioeftincottj�eihidomini.
Couerte.�c.Conuertere don�ne,id cft,qui idm es'ducrf�s 4 me,itd'ut ni hil uidedtn nifi f�ror� zy irdtn tudm^ reucrtere dd me Z!^c. fSquot; irrige dnim*nbsp;nted db hdc mftrorn dn^ftid.Sd�M me,id eR, Itberd me crc. propter mifa)nbsp;Propter mi�* ricordidm t!id,non proptermeritd med,ut uel hinc uideds, q, non rej�exitnbsp;ricordidm. moperd fud,qudndodixit,'Ldudbo perfmgntds z^c. non cnim propter Id^nbsp;chrymds fuds fte precdtur exdudicndiim,led propter ntifericordidm dei.
In morte. nbsp;nbsp;Qjionid non cft in morte zjc.tn tdli horrore mortis ZSquot; i)!f�roru,ubi nh
Ininj�rno, bil uidetur ni�deftgt;crdtio,nihiluidesindeo ni� horrcndn iudiecm,lt;luent neceftdrio courts fiigere,ut Addm,ut Cm Crc.quis potefi Iduddre denm?nbsp;Im� hic impie ueSes no effeeitm quem tdntu metuis.Et ni� ipfc te retrdhdt,nbsp;qui ducit dd inftrosnbsp;nbsp;nbsp;reducit,mortiftcdt z^ uiuificdt ,d(lum eft de tempes
rijflijn morte ntdnebis ztr inftris .eternis.vnde dlibi. No mortui IduddbUt te domine,nef, omnes qui de�cendnnt in inftrnMn,�ed nos z^c.
'Ldudbo perftn^ldS no�ks ledi� me�i.^e.^dtdbil� redddm per �nguld^ Mo��es ledit meu,id efl:,ejftcid ut ndtet�e��iis meus in lachrymis mets, quadnbsp;omnino eft bnpo�ibile. Turbdtuscsid�troreoculus meus, furor � dicit,nbsp;1}orror�,qu� ipfe pdtitur,nd de�irorc dd no dici,'aebr�dm indicdt,quoinbsp;telix pic reddit,Cdligtuitpriedrttdritudine uelpr� dolor e oculus meus, id^nbsp;eli,externdi med �cies etidm decolorntd c � ez ^ectem dm�t, Sicut zttnbsp;f r4 de corpore dixit,Conturbdtd fimt oftd med.
Huncpfdlmii uolunt effr iierbd Chrifti,proptered f ipfe dicit �Jtdtt. -y, lyifcedifedineo�s qui operdmini iniqMtdt�,qu� uerbd m hoc pfdlmo funt,nbsp;Chrif�us qu�q iUic no citdt teftimonium ex fcripturd.Hic proculdubio hos terroresnbsp;tentdtus. dnim� expertus eftdd deftgt;erdtion� ufq;,ut per otd tentdtus,dbfq; peanto,nbsp;fimilis nobis fierct,�cut dicitur Vteb.^.Ziuodfi dubitds, uid'e quide^it^nbsp;uepdftus�t in horto poft ccena i�dm nouiftimdm,quid in cruce cldmdueritnbsp;tentdti. ztrc.Vcriietidcouenitquod diximus,cuicuffidelihorror�mortisztrin^nbsp;firnidtf ddeo ip�tm morte z? inftrnum pdtienti,qu�eft tentdtio grduiftinbsp;mdjitd ut omninoftt homo in dcj�erdtioKe propter ntdnu z^ iudiaum dei,nbsp;^ugd fentit [uprdftfqudndQ nonfolumqutcquid in mumdosftdduerfwn
r
-ocr page 85-IN PSALMVM SEXTvM.
iiidetur,fed^ deuiipfe.innKdiiucrodtt^flidZS'locin�rtwiinpo�ibile cofoldtione non immittdt pius pdttr,qui proculdubio hdnc t�pe�A^nbsp;tent excitduit,qtios enim dili�t,corr!pit.Confoldtion� cr^ 'm fequ�tibusnbsp;uides.Difcendd funt h�c,u t ji�rtc dat'ddt talii horror,qu� mort� qt 'mfirnbsp;num dpp�lldmui,�cidniits quo fit con�igend�.QmtKbus dut� fiddibui nottnbsp;anidunt tdlid,pdrcit enim quibufd� in�rmii pius pdter,quofddni,qui funtnbsp;nti^gnd,�de,pcrcuM,ut probdti �dnt,dlios ut couertdtur.Qjui diitfitte cru Crux,nbsp;ce uiuit,nb bene uiuit.Cruc� uoco no qu� ttu prefimiptione tibi Uis bnpoanbsp;nere,fed qu�i d�d,tdm pdtientcr�rs.Porro horrorc,de quo id dictmut,nemonbsp;neust nifi expertuf,t dctrco lt;i uerbis t�perdbo,^)irttui fu� mdgi�trium relinbsp;^rui,qui ordt profdndis ^mtibtu inendrsdbihbus, f^�nne 'mendrrdbilenbsp;eS' impo�ibile eft,quod dit,LiUdbo per fin^ldf G'c.quie e� hyperbole qui Hyperboteinbsp;dem fecuMd� literd,non tdm� fecimd� �iritu,ndnt uotudeus pro �dh hdnbsp;bet,ficutM.dtt.IS.legis de feruo,qui dixit,Pdtientid hdbe 'm me,cy otd rednbsp;ddm tibi,qui tdnten redderc non potuit,cr mifertus e� eius dominus ezc;
Difeedite a me o�s qui operami'm' l'ni�quitat�, quo nia exaud�u�t dominus uoe� f�etusmei.Exaud�uitnbsp;�dominus deprccation� meam, domi'nus orat�on�nbsp;mea fufcep�tErubefc�t �c perturbentur o�s inimi/nbsp;ci me�,conuertantur erubefeant ualdc ueloc�ter�nbsp;Sufcepit.Pelix,fufcipiet,utfitordtio cofidentis,q,exduditurus ft deus,nbsp;qui nunc exdudiuit.Tentdtionibus�rtiorem fieri�dent fir�omnespfdhnbsp;mi decldrdttt,l mb p�dlmi foils tentdtionibus difeuntur.
^rubefcdnt�ci uid�tes w me �erure 'm dcu,qui dd de�ierdtions me ddige re nitebdntur,lt;i^ qui 'm dlid�erdre tmltiperfuddereuolebat, nempefpuclnbsp;les ncquittjepr'mcipistenebrdru,zy m�ddcid operdtiu 'miquitdt�, de qui^nbsp;iusfuprddi�lupfdl.lt;i, t�otd q, ex �eb.uerbd quoq; po�unt legi in fiituronbsp;indicdtiui,'Eruhe��t,perturbdbuturfiueudldetU1^bdbutur,coucrt�turO'nbsp;erubefc�t.que Uevbu funt fiducie in deu,qi{te tdlid no dubitdt fitturd,ut mAnbsp;ximenuco�d,tiideStur diuerfa.lt� notduerbu,Couertatur,nbfignificdre Couertdtttur,nbsp;couerfion�dd deu^sJ qcTordtso hic no pQfiuldt,fedccuertdiur.i. 'mfiigdmnbsp;uertdntur cZcon�fione,quiiSdd mecouerfi impugnAtores funt ci^'C. Pernbsp;f � � tdutologidn f^UiC Uldeturfgloridturfiru�ti]p� in domino liberdtorelt;
jy �
-ocr page 86-sr
COMMENTARIVS POMER�MI
PSALMVS SEPTIMVS-
Tjt�lu�. ExercitattoC�ertg�ordMfW)Dau{d,qu� cednit domino fuper uerbis Cus filt) leminiCwe/ Stir^ii BetiUmin.) Le^e hiflorUm le^i digni�itnAm,t,Reg,t6. de exprobratiotK impia Senbsp;mei contraDauidem mnocent�,Bxercttatio i�aerAtD(luidii,id efi^rauisnbsp;tentAtio,uel,utnbsp;nbsp;nbsp;legunf,JgtMrdnti(t, quid crimen ohie�um non dgnofce
idtfdequogrdtidx hicdgit,e:^quifyfideliide fiilfo intentdtd cdlumniit� Cui dutem hic uocdtur, rd eft,Aethiopr, propter teterrimor mores, quentnbsp;hiflorid Semei uocdt, nift forte binomios fiierit, filius dutem �emini,uel exnbsp;fiirp J Benldmin feribitur, quid erdt ex cognatione Sdu�is regis d deo re�nbsp;probdti,utcognofces ex ipfd hifiorid.
S V M M A* St generdliter mteHigis �tlud,Si e� iniquitds in manibus me^ Zjc.�udtcdme domine fectvnd�iufHtidmmea^c. nemo ewm tdntd fiducienbsp;unq ordre potuit cor � deo ni� chriftiK.Si uero d� criminef��p) mtentdto,.nbsp;�d ejl cdlumnid,d(dpis,ut certe tdles locordcripere debes,coueniet pfdlmutnbsp;Cdlv/nnid, cuicun^ f�delicdltwnnidmpdffo.ldquodzTpfdlmusdec�drdt,cumdicit,.
Si frei i�udfde quo fcilicet�lfod(Cu[or,C3' idtnmd�e dudto, Ucetdlids per^ fecutionem rneruerim.Cordm deo pea!ttores�inius,/ed tdmen propter hocnbsp;non debeo iufh�cdre idos, qui fine cduffd mihi dduerfdrij funt, im� potiusnbsp;uitdm dmittere,qud eorum�({um dpprotrAre.Pxemplu hoc loco daipid^nbsp;MUfip�tm Dduidem 'm perfecutioneAbfdlonisfilijfur,qu�f�quidem mt^nbsp;ruifje pecartisfuis cordmdeadgnofcebdt,'mtcr'tgt;nfilio 'miqueperfequ�te^.nbsp;tdmen ntdledifhonem Semei dgnofcere non potuit,de qua ei cum �ducid It*nbsp;cuit dicere,Dominedetn meus, fi ficiillud,fihtec miquitasefi mmanibusnbsp;meisfinonSdu�iperfequentt (cuius idmmterfi^br cifreg^i inudfbr�l�fnbsp;dicor)reddidi bonuprarmdla,nMtc deciddm'm opprobrium, ZSquot; nunquinbsp;i� regnure�tudr e:^c,ln fine terretdduerfdrios,utrefipifcdt,Nifi,mquit,.nbsp;conuerfi�eritis zjcMc^ perhiechdbespfdlmidr gtmentum.-
DOmi'nc deus meus in tefperaui faluutn me fac ex omnibus perf�quentibus menbsp;�c libera me.Nequado rapiatut�eo ammamca,ddnbsp;no ef� qufredimat neq^ qui falu� faciatDne deusnbsp;meus � feci iftudjG eft iniquitas in. manibus meis�
-ocr page 87-IN PSALMVM SEPTIMVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7
Si rcddidi retnbiietibus mihi mala,decidam certc ab mimicisnieis inanis.Et perfequatur utiq^ iniminbsp;eus animam meamjamp;comprehendat�c conculcetnbsp;in terra uitam meam, �c gloriam meam in pulue/nbsp;rem deducat�
I3umtwnefilt;jui redtmAf,�eq;qui /ciluumfiidtit.'Pe.Liicerdn!,0'noit fit liberdns. Si reddidi rctribuentibta mihi mAld.�Pelix^Si rcddidi habennbsp;ti pacem mecum mAlum.fed hisc transldtio Icelicii non conucnit,qu.� enhnnbsp;effet hxc grdtid^non reddere mdlMti habenti teai pacem^Cf pr�tered ordnbsp;tio eilineptd,in qua (i non aliud obeffet diccretur rediiui,fici q reddidi.
D�cidant certeab ininticis meis ivdnis. �e. Et� oppre�i tribulanta me fine cduffd,Perfequdtur Cfc.vhi iUud, Sine cauffd^confiruendum e� cum,nbsp;Tribulantes mejignificat enim q, priuatam iniunam non uindicarit.
In tefolo j�erdui,qut ni� adjis per�,nemo liberabit. Sequitur imprecas tio,^ificitftud,�uer�cilquodobijeitdduerfariui,Per�equaturi^c.idefl, Cdlumtlfd,nbsp;fiatidquod fit.Perfequatur er perfequendo comprehenddt,ut no cjfugisnbsp;dm,cr ubi coprehenderit^conculcet er omnent glort� meant er quiequidnbsp;fivm 'm pulucrent deducatfid eff^ad nihilum redi^t, ut perednt. Hie uidesnbsp;fiduciant 'mnocentilt;e 'm calumntd'mtentdta .Hie tarnen cum tremoreaga�nbsp;mies. Hoi quidem dignos effe qui talia pdtiamur, aduerfdrqs tarnen nunqnbsp;cedereoportetqua�iufle�ciant. rtq^ttaincauffam reffgt;icereoportet,nonbsp;in noftr� perfonant.A duerte itd fiert 'm perfecutione ffirituali�cut 'm per Perfecutiotnbsp;fiecutione externa fi hoflis uidlor cud[erit,perfequitur,comprehendit,connbsp;culcdt,o(u'dit.ldquodele^nter deferiptum e^l Pfdl.l^i, Qttiaperfecu^nbsp;tui eft 'mimicus animam meam ere.
Exurge domine in ira tua,�e exaltare in finib^ini micorum meor�. Et exurge domine deus in pr�cenbsp;pto quo mandafti, congregatio populorum cir/nbsp;c�dabit te,Et propter hanc in altumreuerterezDonbsp;minus iudicabit populosJudica me domine fecun
-ocr page 88-58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAN�
i.
d� iuftiriammeam,�cfecund� mnocentiamnicani fupcr me. Confummetur uti'tj nequitia peccatoru,nbsp;�C dinges �uft�jfcrutans corda �C renes deus �ufte�nbsp;Auxiliumme� adeo,qu� faluos facit re�los corde,nbsp;I� finiiut intmicorum meorum�id eji^inter inimicos meos,ubiip�con^nbsp;grcgtfi fuMt adtierfum me.Velix,lnter iracundiM tribnldntium me. Et exnbsp;urge crc.F�lix,Etcxi(rgead mejtudicium pr�cepifli. Confummetur,iinbsp;eft,finitttur cr� tedeflruiitur,utceffet lt;:?� pcredt.Felix^ConfiMnet nue meknbsp;lu impiosjd cfl^mAliciei ipfos db[umet,v,lt;li(od dicitur,Suo fe gladio iugunbsp;ldbtMtt�lndicdtquoq;Felix lt;13' fie po�e legt, Confummetur obfecromdlumnbsp;impiorumdd quod conuenit cum noflro. Scrutcins cordd C3 renes deusnbsp;iujie.ln ex�pldri Grxco quod e^ hdbui,ficejl,o 0�c�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut fit deus
nomindtiuus,e3 iufie dduerbium,w}iuf uero liters /ruitdtione fieret iufius ^!Ka.tolt;^.^elix,�iuontd probdus eordd er renes deus iuftus.Vbi quit nonnbsp;utdet trdnsldtores ponere pdrticipium pro uerbo,fcrutdns pro firutdtur^nbsp;cr probdns pro probdt.
Attxibum meum d deo.Feltx,Scutummeum fuper deum. Qj^od teque le gere potes,Scutum meum in deo.
Exurge domine in ird tud orc.Curquiefcis dominefeur difiimuldsflufii tidm tudm hie inuoco contrd cdlumnidtores CJ- dduerfarios. Veni in duxianbsp;Sdn!liqud,rdlt;= ^ilt;^rnfectindu pricceptum tuu. Pracepifii re�umiudicium,idefi,utre�enbsp;tione pet�t conbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uindtihm fumdmus de oppreff nibus miferoru^ tu idm pries
trd dduerfd= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priecepifii. Et tunc congregitio populorum circuddbit te,id eft^
rios, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reuertetur, qu e idm fcdnddlizdtd in me cdlumnidm fufiinente d tud
uolumtdtedifcedit.Exquoitotumeflfdndhsnon tumdolere infidmidm, qudm fcdnddlum indefecutum. Dm ucritdtis profijfiores (3 quorum uisnbsp;tdm probdtd oportet effiehomnibuStCulumnidm pdtiuMtur,multifcdndlt;tnbsp;lizdntur,ucrum credentes quod de fdndUs dicitur,e3 idea recedunt d uesnbsp;ritdtc dfdticiispr�dicdtd dtq; ddeo d deo. Dum er^ hoc fcdnddlum doletnbsp;fdn^s neceffdrio ordnt contrd Cdlu/mnidtorcs or- ddHerfdrios,quibus intenbsp;rim qudfiiuftis ddhareturdb ignordntibus. idquodi!3hicprecdtur,dumnbsp;dicit,Et propter hdne congre^tionem populoru in dltum regredere, quinbsp;idm uideris dt�imuldre,qui idm nonputdrisdb dduerfdrijs mets federe ittnbsp;folio tuo/dderis dbeffejitd finepudorementtuniurj fine tui timore me
-ocr page 89-IN PSALMVM SEPTIMVM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)9
per/iiluuturtdum non creieris ejjeiitdex,regredere, reuertere in alfum, in{bli!vmtu�int,lt;idiudiciuin,quiesiudex luduj.rumo'pdter pupillorimnbsp;notlim �c 'mfipientUm eor�omnibw hominibut (S' mnocenttd mea palimnbsp;fiit.Hoc�c fl non propter mestuinen propter h.inc, id eft^congre^tiommnbsp;inmefciinddlizitatn, Kt non pereat multitudo populi propter idilatainnbsp;me mendacia (sr perfecutionem fine catijfa tttihi intentatam.
DominiM iudicabit populos.verbum fidci ejl, quo no dejferat de pro Sccundii iufii teSUoiUtquia dominuserit iudex omnuvm-lecireo addit,Utdica mefecim- tiam mednt�nbsp;dumiuftitiam meam,nonfecunduiufiitiamquafi n�jil habens 'miufiiiieinnbsp;conl^e�iutuo,nonenim iuflificabitur imconjfie�utuoomnis u!uens,fclt;lnbsp;fecundumiu/btiam meam inhaccau/fa,crfeeund� innocentiam meant,nbsp;que eil fuper me 'm hac cauffa, tlt;am hic cerltu fum aduerfarios tneos mdanbsp;lam habere cauffdm.Quod autem additur,liiriges iufi:um,rurfum eft uer= luftut^nbsp;bum fidei benefijerantis de deo. lufium autem dicit, qui nihil peccauit innbsp;aduerfarios.Vcl utftumjid eft,credentem (S' confidentem deo ,ficut fcri*nbsp;pturaubilt;piuftumaccipit.Paulo pofiuocat,P.e^DScorde,ideft,benefen Kc(hcordelt;,nbsp;tientes de deo,noncurui,non nunc hue nunc illuc 'meertis opinion(bu$nbsp;uacillantes.
Scrutans corda,id efl,qute cogitamus. Et renes,id efi,id^ quibus deleSia corda, fnur (s qult;e placent nobis.Corda cogitationes funt Renes carnalia de fide Renes,nbsp;rta,quibus caro er uetm itle Adam qu/erit fua/d cft,lucra, gloriam uolupenbsp;tates,tranquillitatem (sc. Ht�c odia,muidilt;e,homicidia (sc. ubi illa nonnbsp;fucceduntaduota.learcoalibtoratur,Vre renesmeos(scor tneum.H.ecnbsp;ferutatur deus,(Sidco tuto ilU committitur iudiciumcontra iudiciahomi ludicia homi^nbsp;num,qui fir� iudicantexaduerfo cafu contra redhs cor de. Exemplum, nufiillunturtnbsp;Abfalon bonus iudicabatur,alioqui tarn rnulti eum fecuti non fi(ilfent,Cgt;anbsp;tud uero perucrfus,Amici lob iufli fibiuidebantur,lob peruerfum iudica^nbsp;bant.Sed homo ludicat fecimdu ficicm^deu� autem mtuetur corda. Similinbsp;terchriftus'm pa�ione fedudhr efihabitus, er pharifieiiufti�imi.ldquodnbsp;fit etiam omnibus chrijlum fyncere priedicantibus. Sed deus fuo temporenbsp;declarat longe aliter fe iudicare,qu�m homines (sc.
Deus iudex iuftus�efords �e longanimis,�c non irafeetur per fingulos dies. Nifi c�uerfi fuerids glanbsp;dium fu� uibrabit,arc� fuum. intedit �lt; parauit eii�nbsp;D 4
-ocr page 90-40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�NI
Et in eo parau�t uafa mords, fag�ttas fuas ardcnti/ bus efFec�t
DciM tMlt;fex.Fef'X tdntufic^Deiitiudex iuflt�^t^- dem irdfcitur perfin^e gulos die$,\.d e�,lt;iuid iuflui eli,irii eiuf non ceffcit tutter ardere in dduernbsp;fdrios-.led g, int�rim non uideturirdfci,uidetltfdiU'muldre,f�,ctt ut ddueranbsp;Kiji conuer�. fdrijconuer�re�pilidnt^quosnonre�pifcetesfuoglddio�i�i^iircuMefl;nbsp;iudtcio�to ineuitdbilt quod idm in eos pdrduit,firiet,Q^od dute nof legtanbsp;mui,Et non irdfcetur per�n^los dies,potes intelligere ut �tuerbum �e conbsp;foldntii Quitdm trdtas uidetur derelinquens me in dffliiHone,non �empernbsp;ird�cetur,quddoq; mifericordLe memor erit,zy mutdbit �irte. Si uero hocnbsp;ip�ivm legerif per interro�dtion�,meliui cohjerebit in contextu O' er it idcnbsp;cumHebrlt;eo�c^Deus e� ludexiuftuf 27 �rtis^zy tdmen expedhns dd poenbsp;nitentidm,v non ird�:etur per �n^los diestid efl,putdtis qud� udne iuanbsp;fius Index dicdiur,non quotidieirdm eiiu in uosdccendi,dwn interhneoanbsp;temnitis di�imuldntemtni� conuer� crc. vibrdbit. felix^Acuet. Purdanbsp;uit.Pe.dircxit/cilicet in uos.Sdgittdi �tdt drdentibut e�ecit�d efl,pdrduitnbsp;edf Hits qtii Um ird�iddrdent contrd me in feip�s,uel quos idm ird dei in�nbsp;cendit.Hdm Pelix �clegt,Sdgittdf �idx in per�ecutores �brtcdtui c�.
VdS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�gnificdnt omnid in�rivmetd. Ezeeh.9.Vnu�qui�lt;^
uds mter�dionii hdbetinmdnu �ud.Vd�d crg) mortis �unt hic j�iculd indr cudd occidendnm pdrdtd.tiec hoc negltgendtim q, Pelix�c trunsfirt,Piifinbsp;Conuer�o. conuer�us�ierit,�ciUcet dominus�de�^ni�db ird conceptd indduerfdrtosnbsp;cej�duerit,ut per mi�ericordidm redddtittis meliorem mentem,d6him cfl denbsp;eis.Scd hlt;ec�ententid ctvm no�rd trdnsldtione conuenit. Tune enim couernbsp;tiinur,qudndo ipfe conuer�us �crit crc.
Ecce peperiti'niuftidam,cocepit dolorem, Sc pepc/ r�t �n�qu�tatc Lacum aperu�tamp;efFod�t eum,�e �ndnbsp;det �n foiieam qua fecit. Reuertetur dolor eius in canbsp;pute�us,�e�n uerdcee�us �n�qu�tas eins defeendetnbsp;Nutdtio Cor'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^gt;x,Ecce cnixuse� iniquttdte,po�q concepit dfflifHonem er peperit
j quot; fil�tdtem.VLicuidesmdli coruintdlumounm,crcon�liumntdlumcon�ul Kpir t�w.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnim�cglddtoiuguldnt.Nenwpote�noceredlteri,ni�i
-ocr page 91-IN PSALHVM SEPTIM7M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4I
priai grduiuf 1)1 confcientid nocedtfibi^lm� fit,deo Mice,utfoil peredntj qui dlijs interttum moliantiir.Abfiilon i crine pependit, ludas proditor inbsp;coBo,fiiniltter amp;Aihitophel,iud^iChri�i perfecutoref de terrddbldtinbsp;funt.Sic fiet omnib ui dei uoluntatcm ZiX ueritdtem perfequcntibas, nifinbsp;�tcrintconuerp,ut hic dicitur. Rcwertetur dolor.Fe.reucrtctur labor,idnbsp;efi,fludium cttM,er qiacquid woUtur. Si coherent cum pr^cedcmtbui,nbsp;DixijNiji cottttcrj� zirc.fed bic nuUd cilconuerfio.lS.cce peperit orc.ergonbsp;iudicio del peribit. Vide ut tu leikr Prophetdrum dffuefcdi huic hebrdiionbsp;b-opo,quo fubito � plurdli tranfiturdd finguldrem numerum, creontrd,nbsp;ftcut hic,cufuprd dixiffet de inimicii,cr nequitid peantoru,dicit, Ecce penbsp;perit,fciItcetdduerfdritiS.
Confitebor domino fecund� iuft�ti� eins, pfaV lam nomini domini altiffimi�
Qmworanw pr^diiklfidecredit�duddt deiiuflitidm,^tMcon�indit ttoxios,defindit innocenter.
Con fiten domino,mfiripturii fignificdt Iduddre dominum, nbsp;nbsp;grdtidf
�igcre domiHo.Hmc czco�^)?io pro Idude ponitur,ficut dlibi,Confi�to �� pulchritudoinconjfie�hi eiui cxc.iubemurin fcripturis Jemper Iduddrenbsp;deum,ut illic,'Benedicdm dominu in omni tempore czc.Scd ex hdcdppelenbsp;ldtione,q^ confifiio uocdtur,difce Idud� dei non c{fe bodtum tlhim in t�plir,nbsp;ne exclude etidm ruflicos lauddnter dcum in dgris. E� itdi^ confiteri donbsp;minojtdem quod pfit�ere nomini domini,cr,quod 'm ordt�one domintcd efl,nbsp;fdn�hfiaire nomen dei pdtrii nofiri,id quod efl corde credcre,dUoqui quidnbsp;confitereturitotdm fidiicid tudm im deitre!/cere,ez confiteri uerbis,profinbsp;tenuitdcr couerfdtione,quiedcifunt,etid inconJfieiluregumO'tnundinbsp;dduerfdntts ctrc.ficut efl in pfdlmo,E.t loqudr de teflimonifl tuii in conflte^nbsp;�hi regum,crnon confiinddr.H.ec no efl Pdptflicd laut er pecunidrid,qult;inbsp;te tcnWtio,�opomp�i tUaecclefidflicd docebit.ficutin hoe pfdlmo uidc�.
PS�LMVS OCTAVVS.
Titultts ir�oo'Kt�tua�iff fuper torcvilanaPfalmus Dauid�
Dicu�tbwMc pfdlmum cantdtu co�e�hsfrugibas lt;0' uindemqsfiflis tto flflotdberndculorum,Lcuit.ti.^hoc effe quod d.citurinTitulo,Super
D 5
-ocr page 92--4t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERAN�
torculdri�..^ot ttero anUmut hmc pfalmtim omnilnii iitn per Chri�tm O�4 pitrdtii* pdrdtKt^Ute di dlimonidm uitce pertinent, poftq chr^ut rcfurrexit 4 mornbsp;tuKfCu lt;juo bdbitdmut in tdlgt;erfMculis,dottec zy ipfi refurgdmm, ld quoinbsp;ftc del'mbitur,Vroucr.9Sdpientid ttdi�cdutt �bi donmm �rc. VenttCyCo�nbsp;m�dit� pdnem meum,cr bibite tunum,quod mifeui uobis.tdt m Eudngelio,nbsp;Omnid idm pdrdtdfunt,uenite dd nuptiM �yc. Alij Githith uolumt m�ru�nbsp;mentum muficum f�i�edpud liebrteo$,jic di^m,ut�t. Super Githith�inbsp;eR,quipfdlmuscdntdtus�t in iBo inflrumento mu�co.
S V M M A. Det glorid per totum mund� er ufcy fuper c��os per cbri^ fiwn ex ore in�ntium mdgni�cdtd er mdnififldtd hic defertbttur. Efl ueronbsp;muni�flAtd h�c glortd in conf�ponetn in�delium,er Chrifli dduerfdrior�,nbsp;ut defirudt,inquit,ininticum erultorem,cringloridm credentium,qui dinbsp;tiliHShois. ciimt,Ciuomd uidebo calos tuos erc.verumddtnirdtio fubit,unde tdtn in*nbsp;colnprehenjibilii glorid�lio hominis (qute e� uililfimd line uBis titulis dpnbsp;pelldtio)dcciderit,ut omnid ei prlt;eter deum fubie�n �nt,
DO mine dominus nofter,^ admirabilccfl nomen tuum in uniuerfa terra. Quoniamnbsp;clcuata eft magnidecentiatua fuper coclos. Exorcnbsp;infantium amp; laftentium perfecifti laudem propternbsp;inimicos tuos, ut deftruas inimicum Se ultorem�nbsp;Quoniam uideb o coelos opera digitorum tuorum,nbsp;lunam �(. ftellas qux tu fundafti.
Ciuonidmeleudtderc.uel�;cunduVelicem^Qui eleudfli Idudcm tUdm fitper calos. Per�ci� Idudem. Fe. �ndd� uirtutem uel �rtitudinem.nbsp;Priedicitio enim Eudn^lio per pdruulos��um e� robur �iritttffdn�i ntnbsp;tordtbus credentium. videbo calos,in Heb.ddditur,Tuos.
Adntirdmurinhocpfdlnw,q,po�cbri�refurreHionemgtori�cdtunt fit nomendei momni terrdfup�rq^ calos,fed qtiomodo hoc�fium �t,nbsp;fubditur,Er ore,inquit,in�ntium crc. Soientdutem pfalmuminterpre*nbsp;tdride Chriflidfcen�one,c^rc�e,modo chri�i dfeen�onem mteiligdnt
-ocr page 93-IN PSALHVM OCT�VVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41
eiit� glorificlt;ftio�ent,z^ tn calis, cz i� Urrh. Ruanda ei dt^liim eft, Seele � dextrismeii.
Ordo iftomm uerftium pendet ex illtt ddmiratione, Quam ddmirdbile eAnomen tiiumin M�iuerjdtard. Mtdeddmirdbtlefiiuid,itiquit,E.leU(itdnbsp;eft iiyc.quid ex ore m�ntium quia uidi calos tuof, ud uidebo codosnbsp;titoj.ln Propbetd nihtlreftrt per prtetcritum lcgdf,fiue pcrfiitimm,tdm Prlt;elerttMpWnbsp;certd enimpriedieutur ft(turd,qudtn certdfimtidtn ftwt,O' pro f�turo i� Pro�nbsp;f�dh dpudPropbetdt inftiiritu�ita, uidentur,ciui�ddbucmuAido f�titrd. pbetiftnbsp;fimt.ld quod CT htc dperte uide5,dtim dicitur,Eleudtd c)l,Perj�ciJli,cz jb.�nbsp;tim,uidebo,cumtamenin omnibufdd cddem ebrijh tempordreftiexcrit.
Nomen domtni e/}-glorid dei,^^�rnd eiw,]dcft,cognitio,qud cognoft domifti cititrdeuf,quodnomenidm innotuit,CTglorificdtum fiue fditilificdtumnbsp;eft �M omnt terrd,priedicato Cb�ijH Eudn^lio, cui qui non eredunt opinionbsp;nem quAuddm tantum de deo babent,^^ idolum �t cordeftbi fin^nt,nAtnnbsp;deouerofidere nonpolJ�unt,fiduntdutem,qui nouerunt nomen dei,fteutnbsp;alibi,sperent in te,qut nouertutt nomen tuum. His enw� folh hoc nomennbsp;ddmirdbile eft,qui fuum nomen fciient contemnere,id eft,omn� gloridm,nbsp;iu/litidm,operd Gf^c.foltui efte dei dgnofcere.Similta hii babes pfalmo A4�.nbsp;Exditatiwn eft nomen civw foliiM,Conj�)^io eius fuper e�ittm qj- terr dm,GTnbsp;exdltduit cornu populifuicgt;'C.Et pfdlmo.lii.A (blis ortu iiflt;j ddoccafumnbsp;Idudabile nomen domini.Excelftts fuper omnes gentes dominus,ejfupernbsp;coelosglortdeius.
Exorein�ntium,fiuepdruiilorumperftcifti laudem,uel f�ndafli for^^^�^^ Mt�tte titiidinemjd eA^ftibilifticorddpcrucrbtimcorum,quipriedicdueru}it no ^***^!.nbsp;men tuu.Hoc cbrijluj mterpretatur Matib.zi. undenbsp;nbsp;nbsp;quod bic additur,
VtdeftruMc^c.tuncfi�ium legitur,�cut G/'po'�ta dixit, Rumpantur ilia Codro Animici Eu�fflij cbrifti,Gr ultores l�fe fu� dignitdtis Gf lucri, nonbsp;libenter dudtumt magnificari �paruults'nomcndei,fed trritantur mdanbsp;gis,ut percdnt,quiafuum nomen perire nolunt.Signi�cdbdt cr^ iUic ebrinbsp;ftutpcr illas paruulorumprimitids,humiles, GT fibi mund�q; able flos,nbsp;laudern dei MifcDefturo�,�- uirtutem fiue efficdciam nomints eius, er 1�nbsp;omnem terram pr*diclt;ituros,alio$ uero exelt;ecandos,ftcutipfe dixit Matnbsp;thtti.lE Abfcondiftih�c�fapt�tibus^O'^lt;^^^�^fti^�^P�^^ft^^^�^^ft^^^^lt;gt;^ DeftruS�onbsp;dutem dicityUel ut impij elfeceffent,Gr impietds eorton cddatin nihilu,qult;ie per deion.nbsp;eftftlixdeftruiato,uelut ntagisexcxcdti claro folisItvmtnepenitus pereanbsp;aBt.Porr�parwwliCZ t�|�i�tcs funt mundo,qui non ueniunt 'unfuaforijs tn�ntes.
I
-ocr page 94-44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVS POMERANI
human eflt;tpientilt;e ucrbK.i.Cor.i.f�d ftiilticiam crucis prtedic(int,q(i-e tOt lafhntef, wencft deifApicnttittgloriii a-pot�tia.l.Cor.i. Laikintesuerofuntijdemnbsp;qui nthil cibi prater dei ucrbum nortint,deq:io tw Cdrtticw^Mclnbsp;nbsp;nbsp;Uc fub
itngiM tM.3u^nt en'm duo ubercl,id eHjtcJkancntd dei,de quAui rur/uM in Canticis,Meliorci funt ubera tua uino.kdcirco do(li non ad mudum fednbsp;ad regnumcxlorum profirunt de thefiurofuo nouaoruetera.
C�U noui� nbsp;nbsp;Quoniatn uidebo ucl uidicalos tuos z^c.ciuos ante in/�nte$ dixeratf
iam c�los uocat, �nf�ntes mundo, c�los Cf glorio[os deo, de quibus dici� ttir,Cxli enarrant gloriam dei,Qj-c. �n omnem terram crc.Alioqui quidnbsp;magni qult;efo htc diceretur,fi decalis iflis uifibiUbui,C!'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gr flelln in�
telUgeresi R.idiculum effet promittere,uclut magnum,quodfemper adeff, femper enim ttbidatur tftosuiderecalos.Quotquot l�tur eruditi uerbonbsp;dei,ut erant Apofloli,0� quotquot uerbo credentes ui^infinem m�ndignbsp;magni�cant er fanbk�cdnt nomen domini, (u/nt c�li, de quibiK hic pro�nbsp;phetatur,O'Ht Btungelio regnum calorum uocantur, Id ^uod fic diciturnbsp;Efa. ^^.Pofui uerba mea in ore tuo, or in umbra manuf mete protexi te, utnbsp;plantes calos,Gr �indes terr�,Gr dicas ad Sion,Popului meus es tu.Et, �5.nbsp;Qjiiaccceegocreo cxlosnouos,crterram nouam,Cfr noeruntimnenio�nbsp;ria priora,f,d (fl,rcHnquetur, zr obliuionitradetur hic mundus ab qs quinbsp;Calos nouos,Qr terra noua acaeper'mt. In his calis pr^efidet deut, Idcircanbsp;quicquid agtint,pr�dic� t,uiuunt,dei e/t.Hk �lgurat miraculis,Qr fanilanbsp;conucrfatiotK,tonat minis,pluit aut er rorat dulci�imispromi�ionibus,nbsp;quin crfolille iu�itite in eis,amp; per eos illumin�t omne homine uenientcntnbsp;in bunc munduffine quo omnes funt in tenebris,z^ no�eperpetua.Porr�nbsp;quos Calos dixit,eofdemzylunam o�cHas dicitficut er pfal.lS. Etapenbsp;ra manu� eius annunciat�rmamentu. Lucent entm in no�e,id e�,in medionbsp;nationisprauje er peruerfe.ficut luminaria in mundo, uerbum uit^ con�nbsp;tinentes,Philip.t.Et Danielis.iz.dere�urre�ione dtatur,QJiiaut� doSltnbsp;fiiertnt,�il^bunt qua� fflendor �rmamentt,^- qui ad iuflitiam erudiuntnbsp;.multos,quafilkll^ in perp�tuasatcrnitates.Suntaut�hicali opera digitonbsp;rum dei,T)tgitus deie� uirtus ffirituffanih,quo di�to,ut cH: in Eu�gelio,nbsp;Chriflus eijeiebat d^monia. m^tos uero dixit,propter uaria dona.i.Co�nbsp;rint.li.bis �indatifuntftttr �rmatiin�decrgratia,(icutalibt dicitur,Vernbsp;bo donuni cali�rmatifunt,er ffiritu oris eius omnts uirtus eorum.
Quid eft homo memor es eius c�aut filius hois
-ocr page 95-IN PSALMVM OcTAVVM. jjui�tas cu�Mmu�ftf cSpauli'fper ab angcli's,glanbsp;na 5lt; honore coronafti en, amp; confti'tuifti' e� fupernbsp;opera manuS tnaruni.Omniafubiecifti fub pedesnbsp;eins,ones �c boues un�uerfas, �nfup �c pccora. camnbsp;pi� Vo lucres c�linbsp;nbsp;pifccs maris,perambulantia fe
mitas maris�Dominedominus nofter,^ admirabi le eft nomen tuum in uniuerfa terra?*
Ab(ingelif.7e.Adeo.idein tUnwnFe�ix'mdicat Chdld�iccim expofitios nem hdbere,Ab dn^lii.Et cum utru^ po�it legi ex Hebrao^tam� fent�tidnbsp;ZS' iocui tdnt�t po�uldt,ut legdjs Ab dngeli},non,A deo, l^dm de filio hon�nbsp;ttK loquitur qui f�mper mdnet migt;wr deo.Nifi 'tntelliglt;K,lAinuifli,id e�^denbsp;reUihim �cifii d deo,db dngeliscrAb twiuerfiscredturis, pduli/perjid efl,nbsp;donee erdt,poteftdte tenebrdrumregttd,ittc,inntdntbui cruci�fftiti�.CltiJSnbsp;�ntentid ueri�imd e�, er ip�o etidm cldmore chri� 'm crues csu�rmdtd,nbsp;quo tempore,ce�dnte Chrifio d ntirdculis diuinis,nemo twn fcdnddlizdbttnbsp;tur, Con�tui�i sum�uper operd mAiuium tudrMn.fe, Con�itui� ritwi rfonbsp;tttindtorem'moperibuimdnuumtudrivnt,
Q�mfiti�ehomo c^filiuil}otsftuefilitttAddm,utef{'mlleb.no ignos ^iVMAd^ Tdmut,nonfoUiq^epi�old dd Hebraos hisc digni�ime 'mterpreteturcd,t, Chri�iiJ�.nbsp;fed etidm 5 prtetered �epe dlids 'm tiouo tefidmeto de Cbriflo h'mc c'itetur,nbsp;Gmnid fubieci� fub pedes cius.Ephe.i.Suprd omne principdtu erc.i.cor.nbsp;IS�Omnid fubiccitpdterfub pedes eius praeter fe.lo�.i^.Otd dedit ei pdternbsp;�� nidnus.l/idtth.ult.Ddtd e� mihiomnis poteflds 'm c�lo er in terra. Sei Filius�jo�fi.nbsp;tM 'mterim uide,ne fequdrisquorudS di�n�lione,qud dicut,nose�efiliosnbsp;bominUfChri�um dut� �lium hois,cum erfilius hots inferipturis etid denbsp;quolibet hontine dicdtur,ut Pfdl.l^yTtotnine quid e�homo,quid 'mnotuanbsp;i�eiidut�hushois,quidreputdXeumlEtpfdl.l^s. exHeb. tioliteconfiasnbsp;dere'mpr'mcipibus^in filio hominis,m^o n�e�fdlut.Inquo indes grdti�nbsp;f)dibus exhibitd,q, Cbrtflus per oid�milis nobis fieri uoluit,licetdbfq^ pecanbsp;Cdto.Umc iUd ddntirdtio,q, htc homo er filiushois mudo delfie{h�(nius,e3~nbsp;ad breue teput uetfuic mortdlitdtis,t(et'noui�imieilliui pd�ionis 'm�d dn^ PduU�efi^nbsp;S,^los deie�iuf,^Mndofemttipfiiimexiii4niuit,�ilu!pdtri obediens crCf
-ocr page 96-COMMENTAR�VS POMERAMI
wox tn YefurrefUone fiiei�tcorotiAtii5,ide�,rex confiitutKff UtPfdl.i.Jb chiiJi cii, glorificatm, Mcepto imp.rio cf re^no p.tper omttes cr�atifsnbsp;cibl, rMinccelo(^int:rrA,itiilt;!2'nobiiqiiipumiKinChriJki,lt;luod inpr^fcntinbsp;eRtmtmentaneum leiKtribuldtioniino�rte fuprdmodunt crcxcdlcnanbsp;tr�me operdtur d;ternum glori�pi)ndui.i. Coritith.4. SicKt enhn Chri^nbsp;fium opartuit pdtinbsp;nbsp;nbsp;itd mtrdre in gloridttf fudm, itd gt nos oporM per
cruci-m trdn�re dd gloridm, per mortem dd uitdm'.fcd no�rd crux no^ ftrd(^ 1MO1-� nihilnonfumus tn chri�o, cuiw crucc morteq^ glorianbsp;Hobis pdrtd e� Gf uitd aternd.Adde ^GJ�in Chri�o rcga �Sh fuinui om^nbsp;nium credturdrum,qu� omnes cogutur nobisferttire dd fdlutem, etin dd^nbsp;uerfdrij E.udngeiij,didbolus,Gf pr �tcred ctidm pcautum zy mors,P.om.3,nbsp;Lege Eitdngtltum Gr uidebis omnid Chri�o fubieih^etidm ferpentes,mornbsp;lgt;os,mertem,d�mones.[ed^hodieinregniim Chri�uidemus multdinfurnbsp;�erf,�r nondum omnid chri�o er nobis in chri�o e�'e�ubie^, qu� tdm�nbsp;uerefubic(ldfumt^mdeuenit,(iuidChri�iregnum nuce�iit�iritu,ide�^
fide Gr�gt;c,fed expend donee pdter pondtiwmicos chri�i fcdbcUumpe�
H�S4��
~ f^i^^npertincreputdrct,(iuidregnum,mlt;fuit,meumnone�dehocmu* do,dddidit,Qucs zy boues Grc.Legimus ^uidem Gen.l. Hlt;ec homini fubsinbsp;iecld,fed quod dominium in Adam perdidimus,in chriflo recepimus,ut fcnbsp;opus fieritomnis crcdturd uel inuitdno�ra feruidt fidei per chri�um�nbsp;Ciiiidergodeifunt omnid,GT deusomnidfubiecitfub pedes Chri�fequi^nbsp;Sdcrificid, iur,externd fdcrificid,^^ qu� extrd nosfwnt,idm noneffe deo immoldda,nbsp;quid enm immoldbtmus ei cuius omnidfuntlid quod dperte legis Pfdlmonbsp;;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,9.lmmoldbdntur h�c olim,fed fecundu uerbum dei,donee pdldm fieret
tnudo deum tdlid n'Mquei qud;fiuiff'e,fed aliud inhominibus�d e� fidem, Cibi. Sequitur item,q,omnidfunt mu/ndd mumdis zynonejfie deleiHumciborii.nbsp;Si enim Chri�i funt omnid,funt Gf noflrd in chnfio. Ede ergo quodlibet,nbsp;fed in chriflD.Uec unit Pdulus,dum.tCor,io,citdt ex Pfdlmo, Domini cknbsp;terrd Gt plenitudo eius,Sequitur Gt tertio,^ toldimpiorum uitd Gt quic^nbsp;quiddff(nt,quiequid edunt,bibu'nt Gtc.peccdtue�.Abutunturcnimomninbsp;credturd etidm ubi optime dgere uidenlur,non [no enimutuntur, ergo Gfnbsp;contrddeim Solorum credentiume�htemumdus,qui inChrifioomnidrenbsp;ceperunt,quomodo enim pdter non cumiUo nobh omniddonauiti Defi^
-ocr page 97-IN PS�LMVM NONVJ��.'
47
ndnt ergo nolgt;is,contrd Uhertcitem 4 deo in Chri�o ddtdtn, prttfcribere de leilunt eihorum iujlitidm in dementis huius mundi. Omnid�wt noftrdtnbsp;nihil Ulortim lt;]^ui non credunt^qui de terrd perdentur, ut dicitur Prouer. l.nbsp;li-ecdpertcdicitPdul.l.Tiin.4..Cibos,iniJ^utt,creduitdeusddperci[gt;iend}inbsp;cu/m grdtidr�ddione fidclibiM Zirijs qui cognouerunt ucritdt� hdnc,q,omnbsp;ttif credturd dei bond eil ar nihil reijciendum quad cum grdtidrumddionenbsp;fufcipitur.SdnSificutur enim,fcilicet dd ufum mundu, per uerbum dei, iinbsp;e�fidem,Gr ordtionem,ide�,grdtidrud�ionem. Qi^td cr^ libertdxmea,nbsp;iudicdturdbdlicnA co�ientidi Sicgocugrdtidru/mdlHone pdrticipo quidnbsp;ild�hemorqud� hareticui pro eo quod Chri�dne grdtidf dgof Stueerganbsp;ntdnducdtis,�ue btbitis,uel dliud quid �citis,omnid in gloridm dei �ette^nbsp;Veru fine of�nfione e�ote �udais er getibm O' eccle�iC dei cyrJ.CorAo.
In finepfdlmus in ddmirdtione definit,qui db ed'mi^oepit^
PS�LMVS NONVS.
Tituliu. TffoifKiTitvo'ui fuper Mottc(ueloaxiltii) iti�pieinz^s(uelfilij) Pfalmus Dauid;
Piliui e�iu�ui nbsp;nbsp;credens deo,qui per fidem e� filiuf dei, ez idem 'm�
fipiens dicitur m�do,quidiu�tcr eil in morte ZiT oaultis,eflenm eins uitd-ethfeondita. in chri�o,donee ocailtd reueletiir iniudicio dei,tunc,dppdrca bit mortem huiui mundi e�egloridm,de qud hic cdnit dco.lnterim filq hionbsp;iwfeculiprudentiores funt filijs lucis in generdtione fud,Zir fihj 'Bclidl e�nbsp;�ltdnturglorioft,zy my�trium operdtur iniquitdtis in filijs Antichri�i Fe-lixTitul'dmfichdbet.Vincenti fuper morte mfipientisPfdlmusDduid.idnbsp;quod apti�ime inte�i^s licet de morte infipietisAt!tichri�,ide�,interitunbsp;regniciui,dequo fecunduomnesinterpr�t�sinhocp�lmo dperte feribi�nbsp;tur.ni^q, Hebr�i edm pdrte �eiunt effc pfalmu feorfum,�cut dtcemus.nbsp;S VMM A. Prophetdfittepopulusfidciiscsintdtldudemdeo z^rfdnfh�nbsp;ficdt nomen eius pro omni mifericordid mirabtliier in omnibus tentdtio�nbsp;nibus zSTdduerfis exhibitd, pr�q; dduerfiiriorum mirdbili ZiT duerfione ZiTnbsp;dt�ruchone .Hicpfdlmuftibi fiepe cdnendus ft noris illud Pduli, Omnes Vfiuipfdlmt'fnbsp;qui pie uolunt uiuere in chri�o perfecutione pdtientur. Oportet enimCutnbsp;mdxime dUjdduer�rif defintjut cwm cordis tui impietdte mdnu/m pro fidenbsp;Ohri� conferds,-donee omnibus exutus qu�dliquid e�e putdbds�bli Chrisnbsp;�o confiddS Z^cAntendit dutem pfalmus in omnes dei liberdtiones db exs Qjto re�i�nbsp;erdio mundipopKlo credentiexhibitdf�ildrrdbo,inquit,omnidmirdbilid cidtPfdC
-ocr page 98-4� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�OMMENTARIVS POMERAN�
uidcit chrifii fegiw fgt;iirdto Antichrifi� federe tn te�tp�o �d� Quodi:i;r Puuluiuidtt.t.Teff'.i.Et Chriftui pred(xit,pfeudochriftui mulnbsp;Rnticlri�utt ifot nomine unittiueri chriflifefeuendiMwosmiido o-feduihirosmul^nbsp;^ds,fed hdiieniM,lt;J^uilt;i exctccdri debebimtK,fruftrlt;imonuit d}rifiui,dicef.nbsp;Ex frudibui eonwt cognofcetis eos. A�yjkrtu/m hoc int^uitdtii capit tentsnbsp;poreApo�olorum perpfeud�po�Dlos^^i fu�, lucfd fuini^ glorid fedtannbsp;tesd fidedomini no�rilefu Chrifii inopcrdhtMtand,multon auertebant,nbsp;^uos canes dppeBdt Pdultu,c^ malos operartos Philipp.$.Lupos rapace^^nbsp;Ail,io.^uosChri�usdicitutnire inuefiimentisouiwin,ide�,ftn�ilfimdnbsp;fpecie tegere om�ia.ld uero deteikiperfona aperte r�gn�t h�c mi^uitas,nbsp;cr hic manifif�e defcrtbitiir,ut uel ex fiuitibia cognofcas arbor�, vt ^uid,nbsp;tttquit^domine rece�ifi� longe (jc.Veretonge^feduideamuf Pfalmtvm,
OnFkcbovtibi domine in toto corde ^^|mco,narrabo omnia mir�b ilia tuaX�/nbsp;tabor amp; exultabo in te, pfallam nomilt;
ni tuo altii�ime, Dum conuertetur mimicus meus
retrorfum,infirmabuntur Scpcribunt a fade tua� Quoni� fecifti �udiciummeum �c caufTam meam,nbsp;fedifti fuper folium qui iudicas iuftitiamJncrepa/nbsp;fti gentes pcrqt impius, nomen eius delefti innbsp;feculum �c in feculum feculi ?Framexinimici defc/nbsp;cerunt in finem,�c ciuitatcs deftruxifti.Perrjtmc/nbsp;moriaeius cum fonltu,�c dominus inxternumma
nettParauit iniudido folium fuum,�cipfeiudica/ bit orbem in iuftitia,iudicabit populos inxquita/nbsp;te.Et Fuit dominus refugi� pauperi,adiutor in op/nbsp;portunitatibus in tribulationibus. Et fperent in te
-ocr page 99-IN PSALMVM NONVM^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4#
tqui nouerunt nomen tuum,quonianinon dercK' quifti quxrcntes tc domine.
Confiteri ^uid(it,fuprlt;i diximut Plil.^.Niirrdre omttid ntirdbilid dei, Udrydfe offt* eji grdtidS dgere de omniiiK bene�cijs c^ liberdtioniiut,(n t^uibus expertnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mirdbilid,
turn eft geniM humditum mifericordidm Zy benignititem pdtrii dei, ut ex prlt;tteritK uel ex noftris tentdtionibia fuperdtis difcdinus �rtiiK confide�nbsp;re.id quod in hoc pfidlmo dgitur,^ priCtercd nihil. Lietdbor non in dd^nbsp;iutorio humdno dut rcbiM huiia mundt, dut in uiribut ox iuftitid tned,fed innbsp;te,z^ pfidRdtn nomini tuo,id eft,omnid tibi reftrdm daxptd. Dt�� ininti^ teporenbsp;eus meuifii^bitur d, te,ideft^cudmpliut nolueris difiimuldrenbsp;nbsp;nbsp;mein ten
tdtione derelinquere, tu enim nofti liberdtionii tempus, ego interim bene ffiero te ft�urii quemddmodumfiemper�cis,tunc dduerfidrij mei nihil dm�nbsp;plius udlebut,^;^ peribunt d �cie tud,id eft, propter pr^efentidm ddiutori}nbsp;tuisicenim�ciesproprtefentiddaipiturinfcripturis,ut er dlibi,Pugtcit Pd,cies^nbsp;^tti oderunt eum d �cie eius.ltem,Sicut fluit cerd d �cie ignis, �c peredntnbsp;pcoatore� i �cie dei. In nofird trdnsldtioe eft mutdtio nutneri,de qud dixinbsp;^fdl.j.Pelixuero fic hdbet,Dum conuertentur inimici met retrorfiim.
Quonidmftei� lt;src.ld eft,pro meiudied� cotrd dduerfdrios e:trgentes P^'ffequentes,quiputdbdrisdb impijs nontudicdturus,qudfidereliquiftesnbsp;tuos,qui tdmen iudUdX iufttid,id eftjiufte.tncrepd� gentes,id eft, incredttnbsp;ios.Hoc eft,deterruifti eos tuo iudicio quod firre non poftunt,^:^ pcrift imnbsp;pius,qui meperfiequebdtur cS'^ittd fidedbducere moliebdtur.vbienimnbsp;funt,quipoputum dei perfecutifiuntiubtfiuntqui me pdulo dute tennbsp;tdbdnt,qudndoego uidebdr dejfierdtusine nomen quidemeorumeyme�nbsp;nuiridfupereft,frdmeie eorum perieruntin finem,id eft,in lt;etern'Mn.Ciui� CiuitdteSdd�nbsp;tdtesdeftru�lt;efunt,ide�,munitiones,duxilid,drntd^res mundt cr uerfu uerfdriorum.nbsp;td doiHrind GTfimulitdiufttid, cr omnid in quibus confidebdni cotrd me.nbsp;Gmnid,inqult;im,dbldtd funt,redditd mihiJfiiritus confioldtionejidm no me�
-ocr page 100-59 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivs pombrani
nuUo rc�)e�u ucl pcazitoru uel iufliMrum,fcd folum hdc �de,^uonil n�)t dereliiiuijh unq^u� quiercntes te. Impi/ uero no reqiiirunt te, ut eflnbsp;Qj^is uero non uidethxcomniiuerbd. eflefide amp; flducid 'm deumpleMfnbsp;tiomen einsjid efl impi/. Ff.Nome� corm, fed idem efl.Peri/t numortitnbsp;Cumfonitu. eim.fe.eorum.Cum fonitu,id efl,�cut fonitm p�rit, qui tS diu fonitm efl,nbsp;q diuMditur,mox non cfl,itlt;i impi/ flt;�uiiiMt,q diu permittimtur, mox nonnbsp;funt.uel cit flnitujid efl,eum flrepitu eorujed in idem redit. fe.Peri/t menbsp;nwriit eorie cum tp�s,id efl,ne memoriu quid� eoru/uperefl,p{^q ipfi perianbsp;erunt.PernMnetFe.fedelgt;it.Ef/�itdominui t:s�C.Pe,Et erit dominiK muninbsp;tnentum mopi,proteffio in tempore in tribulutione. vbi le^mui,Plt;ird*nbsp;uitiniudieio crc. exempUrid Grlt;ecd non eonfentiwnt. Alid enim hdbentnbsp;uTolfdceifa^Jd efl,pdrdfti.dlid ^Hloi{j.aa�iv,id efi,pdrduit,ueruni quit no ui^nbsp;det tllud mdle legifPelix hdbet,direxit in iudieio federn fudtn.
PfalUtedno qui habitat in Sion,ann�ciatc inter gc tes ftudia eius^Quonia requires fanguine eor� re/nbsp;cordatus eft, non eft oblitus clamoris paupcrum�nbsp;Miferere mei domine: uide humilitatc mea ex ininbsp;micismeis. Qui exaltas me deportis mortis:utannbsp;nunciem oes laudation es tuas in portis filix Siomnbsp;Exultabimus in falutari tuo: infixx funt genres innbsp;�nteritu quern fecerunt. Inlaqueo hoc qu�abfc�dcnbsp;r�t,c�prehenfus eft pes eor�. Cognofeiturdnsiu/nbsp;diciafaci�s: in operibus manu� fuarum c�prchen/nbsp;fus eftpeccator. Gonuertantur peccatores in infer/nbsp;numtoes getes qux obliuifeuntur dei, Quonia nonbsp;in fine obliuio erit pauperistpatietia pauperumnonbsp;peribitinfine. Exurge dne non confortetur homo:nbsp;iudicentur getes mcpfpc�ttttto, �ouftituedom�,
-ocr page 101-�N PS�LMVM NONVJW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il
ne legislators fupereoSjfdantgctcs hoiesfunt
Quihdbitdt inSion,idc�,meccle�dldnih)rum,�ciitz^alibi dicitur, HoHtintft Qj^ontd dominus 'm gencntiorw tufl^ efl,id eft 'mtcr iu/ks.z^iiu.i^.'Do inSioi�.nbsp;minus nobtf u e�,nolite timere fecundtt promi�ione^Leuit.�.Ambuldbonbsp;inter uos,er�iji ue�er dcus,^ uos eritis n�hi populus. Stc o 'm Eudn^liOfnbsp;l/latth.lS.promi�t Chri�us^vbi duo uel tres congre^ti zjc. Inter gennbsp;tes,id e�,ubiq; 'PeAn populis opera eins, ficut f spra dtxit,^drrabo otd mlnbsp;rabilidtttd. Qttoni�requirensfdnguincSffci�.icctixmanibusper�tcuto Pditpcru ttonnbsp;ru,fteut Ezeeh.f.S^ngutne eius de manu tud requird.Ecru,ideft,pauperH oblitttt,nbsp;recordatusefl.Vtdebdtur do:ninuspduperu oblituf,du diffimulabdt in t�nbsp;tatione,d� no re^uirebat,ut uidebatur,fdnguin� ex ntdnibus per�cquitiu,nbsp;Vbi ucro capit rcquirere or ulcifct,dete�b, nequitii (^c. paldm�dtu eftnbsp;nodu ej�e oblitu elamoris,'::7,ut in �ne p�dlim di:�tur, de�derij pauper�,nbsp;de ijuo de�tderio diximus,Pfdl.S-Plt;dnptres 'm Jcripturis no feeimd� peeu= PdupereSinbsp;tiiiiiudicatur/ed�vnt quos chrtfius uocdt pduperes, qui ,pr�is 'm nulnbsp;id re hunts uitie,crhuius mtidi co�diit,d mudo dej�eiti dereli�ii, ha:r�tnbsp;ti^ro 'm �olo deo,�cut alibi Daitid dicit,Piduend ego �im apud te er pere^nbsp;amp;'inus,�cut o�s patres met crc.Tentdtio hanc paupertat� pi/s declardbit.
^ferereerc.lnhoc uerfuuides piumaniinH non�cgratiasdffre,qud� E.xercitdtt9 idm omni tentdtione de�n�us�t,fcd certum e�e de fuperddo,quitam pernbsp;dewmfuperdrit^iliec e� continua�dei in hac uitd exercitdtio,gratids agenbsp;fede ui^ridfCr mi�ertcordiam 'implordre,ut u'mcas.
'Vide humilitdt� erc.Fc. Re�gt;ice afflifiion� meamex pro�equetibus nte odio,�ilicet qua patior.nbsp;nbsp;nbsp;Qui exaltas me, quia humiliatus �vm er deie=: Tenfatidamp;
�lus per mhnicos meos ufq^ ad portas mortis,(y di�� effet de me,ni� tu me fhres. exaltares,id efl,d partis mortis reduceresad uitdm,adhoc,ut er c^ pr�snbsp;dicem b�n�ficia tud,er fan�ific� nomen fanihim tu� 'm congrc^ttone fannbsp;ihrujfiue^ut dictt,In partis filie Sion. Parti abfiat,ut deffierar�,ueneramnbsp;ufqsddportas mortis,conRlio impiorum ddaitus,(ed taies rettocas^e^�eisnbsp;altorudoihres,tdntu abe�,ut defierdS.t^uUi enim melius docent, nulli me^nbsp;hus beneficia d� pr^edicanr^qqui tentdtionibus probatifidei efificacidm exnbsp;perti funt.ficut pfdl�so.uides,p)ocebo,inquit,miquos uias tuas erc.z.Cor,nbsp;t.Vfpo�imus crip�tconfiolari ere.nbsp;nbsp;nbsp;Aduerte q, porta'mficripturis dicu^ port�t,
tiir locd publicd,c�u�tus populdris,ubi uel iudtcid,uel aliiecodones a^bS ad hoefir� ciuitatu port� deputabaniur.hinc cz porta proeiuitdte
E Z
-ocr page 102-COMB�EMTARI VS POMERANI
Konnunqponitur.vi�lef}�ec Df�f.i6.i7.ii.iz.x5,v�tfcezi�Pro�er.No� hUi in partis uir cius,lt;lMndofcdcrit cti (�tiAtoribtK terra.Et in P�l.aotfnbsp;VoYta YMVtii. con�ndetur cunt loquetur inimicis fuis in porta. Duplices it�lt;]^ hic poranbsp;tas lcgis,tnGrtisf-ilicet c^filitcSion. Port�e mortis fwnt,iudtcii mortis inanbsp;tentiitdpi/s,con�lid impiorum,couenticuld Sdtdn�^dci�:rinlt;e �lfitdtis,Zirnbsp;gtiicquidducit dd mortem^idtth.ie.Et partie infirinon pricudlebuntddnbsp;Partiefilite uerfiM edm.Portd; ucrofil� Sionfunt congre^ttonespiorum qui congxeanbsp;Sion^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gdntur in ucrba dei,ub� funt condones Gf dodrine uerttdtis dei,fdcrdm�
td iuftitiie Eudnge}icie,Grquicquid ducit dduitdm,portte filheSion dicuna tur,quiefunt dnguflie fectmdu Euingelium, Idtie uero quie dd mortem dunbsp;EiliieSiott. cunt.Qjtod dut dicit,Eilice Sion^uel dppolttioefl,td efl^itlius filiie dd,q'.{jenbsp;dicitur Sion^uel Hcbrdifmusjd efi^iUius fi�iie fiue populi dd, qui hdbitdt innbsp;Sion,id efl^Hicrufdlem.Vtde fuprd pfdl.t.�n partis igitur filite Sion,id ejinbsp;in duribus GY inultitudine credentium/icut alibi, canfitebor tibi dominenbsp;in toto corde meo in con�lio iuflorum GYcangre^tione,
Exultdbimus.Eelix,Exultdbo infdlute tud,id e�, (dluatione GY �iberaa tiane tua. Infix� GYc,�elix,lmmerfie font gentes in �uea,qud �cer�t,nbsp;td efl,mdlum quod dlijs pdrauernnt uenit fuper ipfos.Pfdl.y.Edcum apeanbsp;Gentes. ruit GYc.Gentes uocatquotquot non credunt deo,uerbi dd perfecutores,nbsp;ludicans deuinbsp;nbsp;nbsp;Cognofeitur dominus iudicia�den5,quem dlioqui impij cognofeere no
cognofdtUYt. luntAn operibus manuu fuarwm comprehenfus eft impius,qui antedfe effe nolebdt impiwmjboc e�,ne^bdt,Pgt;eprchenfus d deo ubi uenerit iudic�Manbsp;dd fuper ipfum,dum interim mdchinatur md,liim ipfo op�r� a quo db�nenbsp;reimpietds cordis non potefl,non poterit negtre.ficut,SenferuntAegypanbsp;tijmanumdei quando dixeruhEugiamus lfrd�lem,dominuspugnAtpronbsp;ds,fed tunc�ufirdquando deprehendebantur gtc. Cognofdtur GY tunenbsp;dominus d pi/s,nempe,q,non �ernit cldmores pduperum^
Conuertdntur peantores.Fclix,Conuertdntur peemtores in in�rnum, ide�,mittdntur in tribuldtionem maximam utre�pifcditt,uel uiui dbforanbsp;bednttir d terrd,ficut ini,Kamert.l6.Siatt Pfdl. S4.Venidt mors fuper illosnbsp;CY defeenddnt tn in�rnum uiuentes.Indigni funthde uita,qui uitie autor�nbsp;nondgnofeunt.
Pdtientid pduperum. Felix,Spes manfuetorum. Ad tempus patiuntun in teternum uero non deferuntur. Exurge,id e�,ueni in dUxiliuM. Hottnbsp;pneualedthomo,ubideuseiladiutor, ludicentur,idefi,repritndnturey�'nbsp;a,rQtanturcoramte,quicoramJ}0}ni)fibwGrcordmmundQ ua�utttuidc*^
-ocr page 103-IM PS�LMVM NONVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5j
fi/quafi iulkopprhm.ntp!iuperes,idefi,nuJlum(iUiindelt;luA dteldieHteS' auxiliiMt- Confiitue domine legisldtorem, id efl,dd eii aliquem qui re�nbsp;primdt eos./icutfemper��tdeut dum fuperbidtnhominumopprimitfinsnbsp;fcitdto dUquo impio longe ipfis poteniiore-.ficregndmundt db dlijs udftd�nbsp;tdfimt,quos deui dd hoc fufcitdut'rdt,ut legii in Ddnielcficfufatduit deusnbsp;Bdbylonijs l�oedos amp;Perfds,e^ ipfis Alexdndrum 0�c.Pelix,Ponedon�nbsp;ne iugim ipfis.Po tentes fe�ciumtffed tdih d deo�rtiori potentid uidcnf^nbsp;� nihil dliud e�e qudljominesGtc.'
Pfalmus dpudHebreeosdpr^ecedenti fepardtus^tdmen finetitulo, quot;ipfe tdmen fefe prodit qudm rede cum pr,ecedenti coninngdtur. N4W hicnbsp;fnultumordturpro pduperibin noui�imd uexdtione Antichri�dni regni ^�lmuidenbsp;^ppreffis/icut dnted ordbdtur pro iff dent amp; grdtilt;e dgebdntur ob perfe^ Antichn�o.nbsp;cutiones prtecedentes dlidx tentdtiones etirc. Pfdlmum uero effe deAn^nbsp;tichriflo interpr�tes non ne^ntjm� de eo exponent. Vbi ergohosfiu�nbsp;dns^qui lie defcribuntur,inueneris, nan dubitd effe Anttchrt� fiuc Anti�nbsp;ihei regnum,fecundtl uerbum Chri��x �uiHbus eorum cogne feetis eos}nbsp;ue�mentis ouium, id eft,�ecie Gr fexcentis non�nibus fdndttdtis uosnbsp;^^dpidnt,RonMnlt;int impietdtem idm tdndemnetiimusperchri�grdtisinbsp;dm,non folum in moribus,qui ftvnt toti orbi noti�inti,fed etidm in dodri�nbsp;^d.Hiuexpeibitunied^utillddrbor pro�rret fruibis bonos, fed�uflra,nbsp;optimd uidebdntur idm tdndem cateris omnibus peiord�iffe dgno�nbsp;fdmus,ncmpe nurdm hypocrifim Gr mumdi dcceptionem. Reliqud omnidnbsp;fiierunt regnis mundiGrpompis pfmeipum multo munddniord. De doenbsp;^ftndfinone�etmunduste�monijsplenuSjfdtiseffetnoffe q,nuperpernbsp;bulids Rontdnds Gr cldwores mondchorum ddmndti funtdrticuU Chri�d�nbsp;ni�inti,dt^ ddeo totu Rudttgelium glorilt;e magni dei. Te�s fumt mihi ontnbsp;nes quotquot in pedore fmferunt idm bonum dei uerbum, te�menium hdnbsp;bentes �iritus dei,Cum dlijs quid contendimus fiufirdiqui fordet,forde�nbsp;fcdt ddhuc, Tempus breue eil. �dm tdndem re�cxit nos mijerdtio diuind,nbsp;utnondmplius�dflidte pduperumconfeientite peredne,fed credentesittnbsp;filium dei hdbednt uitdm teterndm. Sed cum his mon�ris do^hri lidrtinonbsp;Certdmenefluel inuitodidbolofilici�imum.Tu uerointerimuide,quidnbsp;^�fdlmus hdbedt.Sed dis,Kt�humctus cum fudfe�d regnum hdbet Antichrh j^nttchriflinbsp;�dnu.�ihil moror,inqudm,vbiciiq;enimhos�uilus inueneris,illicdrbo ffanum,nbsp;rem ejfc ne dubltdto.'^dtd e� fentcntidfdluntoris, Qwi non e�mecum,con
E 5
-ocr page 104-COMMENT�RIVS POMERANI
trdnw ea. Confir chriftiim cr Apojhloi cm feihi Pdpi{fi),rtwn,Pnmu�m/i cundu doUrindm,deinde fecundu worc�.c? hiecomnidnonfecundu�tcanbsp;ctem,cr tnird utdebis,non opta erit tibi meo iudiao. De tAdchumcto iudi^nbsp;cent fl per et ut feSbint oppre�i idtn quoq; mcipiunt dgnofeere Etungenbsp;liumAnfummd.Antichrifit,p/eudoCbrifli,pfei{doprophet�,pfeuddpoJh^nbsp;h fnnt quicitq; ex foU inChri/iu fide nos negdnt 4 deo iufiificdri.Lcge fierinbsp;ptd bedti PdulijUtinter'im dlia teteedt�, itd iniienies. quduis hic non tdntnbsp;opus e� leSHone qu�m tefilimonto Jfiritus det teflificdntis in nobis, q, per finbsp;dent fiumusfilij dei.Hoc teflimonio concepto,fiomnid, funt omnid propternbsp;qult;� contrd nos contendunt�
O Vare domine receiTifti a longea defpicis inopportunitatibus in tribulationibus�?nbsp;fuperbit impius,incenditur paunbsp;pen comprehenduntur in confilqs qux cogitant,nbsp;Quoni� laudatur peccator in defidertj s animx fux,nbsp;�ciniquusbenedicitur.Irritauitdomin�peccator,nbsp;(ecund�multitndinemirxfux n�fcquiret N� eftnbsp;deus inc�fpedu eius, inquinatur uixciusiuomn�nbsp;t�porc.Aufer�turiudicia tuaa facie eius,omniumnbsp;inimicor�fuorum dominabitur.Dixitenim in cornbsp;de fuo,n� mouebor a generationcingeneratione,nbsp;finemalo.Cuiusosmaledidione plen�eft �cama/nbsp;ritudinede dolo,fub lingua eius lab or de dolor. Se/nbsp;det in inf�dqs cum diuitibus in occultis,ut interfi/nbsp;ciat innocente. O culi eius inpaupercm refpiciunt,nbsp;in�diatur inabfcondito ut Ico in mandra fua.lnfi'
-ocr page 105-IN PSALMVM NONVM.
diaturut rapiatpaupcr�jUt rapiat d� trahit c�lnlaz queofuo humiliabit e�, inclinabit �c cadet, qn do#nbsp;minaturpauper�.Dixit enimincorde fuo,oblitasnbsp;eft deus,auertit facietn fuam ut non uidcat in fine*
Affuefee firilpturK.ca mpium audu caue ne unum ho/nini co�tef,felt;i f otitw impiet�tK re^nnjd quod uerfut mdicat,coprehendutur in con�U/$nbsp;exco^t.itK.It�,Laud�tur peantor ^c. Ucm,Sedet in infidijs cti diuitthuinbsp;Crc.ut nonerres cu iBii qui ditmhjec contra unu homin� di�kt putant,alt;inbsp;fc ncn pertinerelecuri arbitrantur.Similiter cu pauper� audii^non unumnbsp;Nomine co^tato,fed eccle�atn pduperu,id cfl,mundo dej�eihrti, qut nulnbsp;lo fidunt ntfi folo deo,utfupra diximut, contraquos mentitur imptetatisnbsp;regnuomne matu propter ueritat� dei qua profitentur ,id quod uides dunbsp;dicit,Cadet du dominatur pauperu,ut non de uno pauperc mteUigas.Duonbsp;Jiintregna,Kegnuinundi,crregn�chri�i,illudcantrahocmcntitur�)ocnbsp;Hero contra iUud dkitueritatem, lUud ne ueritati credaturjhoc ut definatnbsp;fittpietM a^t.ltiicert^ odium.})ic4wor e^,quadoquidem ipMrfcInbsp;f^f�quitur^non contrajicut indieauit Paulus, G(tl.4.
Q�lt;tre dominereee�ifti � loge? Vere � loge,du cnim abeffe putaris/un Pq gloriantur (elehaberelong� priefcriptione.Kecc�ifii p tuu uerbu,quianbsp;tua ueritof inter hoies i� non audttur,fed traditiones huante cj- fomnia iu^nbsp;fiitiaru hwmanAru,quie tuafertptura nonfolu ignor�t, fed eti� cond�nat,nbsp;^e/jpicisfyc. Vel hinc difce quo aff�ilu �tp:us animus in tentatione. Se ptufifftensnbsp;enim dereliftu putat ez de/�eciti i deo,cu tarnen uere er ex fide fupra dinbsp;xerttjEt fitit dominus ref�giu pauperi,adiutor in opportunitatibiu tn tri=nbsp;bulationtbus.Verfivmhucfic legitPelix,Vtquid domine permanebis�loitnbsp;geiooailtaberis i� tpe in tribulationei 1 nc�ditur.Fe.perfecution� patienbsp;tur. S�t�tia efi-,r)u extollitur impiuf cr tiidetfe dauri netnine refift�tefmonbsp;Cteteriseti�applaud�tibut �7 approb�ttbus o�a,quafi fdlta^ fitijh, d/sationbsp;crmaledi�iifit qtticqd huic duationicotradicit cr refi�it,�Mt feqtur,quonbsp;n�rf laudatur pHor i� defiierijsa�tefuie^c,Tucjmqu�,inc�ditur pauper,nbsp;Fcr� tetigt traslator nofiercobuftion� hlt;erettcor�,quo noiehodieappeUanbsp;turfoU q Romana iputat� detefl�tur licetoiafufcipiatqueeChrifiifunt,
Coprehendutur intpij in confitifi qute co�t�t.i. iujh dei iudicio fedudi Adulatoret fidm�ltsr ut 4 fuis cofiUfi refipi/cer� neque�t^ed copreh�dUturf
-ocr page 106-COMMENTARIVS POMERAN�
U efl,tettetur in ets Ruanda htueniunt fimiles Idbru Idibicit�, utttotiiMd� non repreb�ddntur,fed ettdm Idud�tur, titulii fdnihtdtis uebdntur innbsp;omttilgt;ti5 ^U� excogitMerunt,Id lt;juod ad trddittonos humands pertinerCfnbsp;^uibui uolut ligdrc hominu confci�tiM,(itiis non uidetiStultiK ficrii fthitcnbsp;dcApertiifldgti/rrdptor�tfiotniciddrtt^cidulteroru �:jc.mtcU�xeris,licetnbsp;ht fruShis dbejjenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non po�int^fed ocailtdntur ^dtu licettnd omnid hic
Iduddri O' benedici dudii^non operd [ed de�iderid dnitn� GT iniquitdt�, CF in fe^uentibuifir� omnid dein�dijs dicutur.Aduerte lt;lnod hic bis trdnsldnbsp;turn efl pcnator.Felix trdns�rt Impius.Et quod legimus, Comprehenduttnbsp;tur crc.Feltx legit,Comprch�nddntur infcetcrtbus qif� cogtducrut.quoi
Excogtdtd, hnprecdntis efl.DMdrtinusfic,Apprehendut beneptdcitdqu�exco�tdue
runt.quo figni�cdtur eos nuBo di�cr imine,fiuc uerbo dei couenidt �ue non couenidt,fequi o�atuerequicqdeis uifumfi(erit,l�mc�t ut dliiK re�^t.
.....J------,------/.............. '' Aduldtoret(fuoddl�fin\erut,pcut�tMhimdnisddm^^^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquusbcne
Cogit�tiones ^ei�u ciuf.Verii hoc Pelix fjc,Non efi deus omnes cogitdtiones eius,Id tft, Anttchri�i. quicquid cogitdt non deKS,�ed efi glortd, �ita relira, pecunid,fierornbsp;inpro���ores ueritdtisoc.Audidnth^ec O' defindnt,quihodie nthilquiC�nbsp;runt in biblijs,pofiq�}lum del uerburn qult;erimus o dcfindtmus, qudm utnbsp;inuenidnt,quo nobis contrddicditt,ZJ non tdm nobis qud Eudnfflio �jri*nbsp;M fiinupcrreueldto.Ciuodfificereittdeprehendend�Ueritdtisgrdtid,quiinbsp;non Iduddret? inquindntur ooM nonfieres ex eo mtliord, Durit uer^nbsp;�lioru impij. i,y/iti,fcdJ�tritusloquitur. Pe. Profierdbwntur uilt;e eius in omni tempore,nbsp;idefi,profiere �uccedet dd de�deriudnim�eius,quicqutd tenfduerit,om^nbsp;ni tempore quo durduerit regnum eius.nbsp;nbsp;nbsp;Au�runtur amp;c. id cil,iudiciii
tud,Gr quiequid tibi pldcet � deus,non uidebit, put�bit �e iuftif�me�iper^ C'icititt, i!:^c.Pe.P.xcelfdiudicidtud'd confie�bieius,idefi,drduderunteionbsp;dpprehendere non poferit tud iudicid o tud benepldcitd,Vidrtinus,Excetnbsp;fd,cum prlt;ecedetttibus fic com'ungit^Pdrturiunt tii,e ilHus in omni tempore
-ocr page 107-IN PSALMVM NONVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57
efl,femper aj})irat ad ahcudinetn, utfuper omiks extolldfur, (J- non �tet in mundo potentia fitnilii. Qmnium inimicorumfuorudo �AuMiA�nbsp;tmnahitur,id cfl,(jnotlt;]uot aui tyrannidi re�ftunt,(ib eo opprimetur,�},iinbsp;teadhucregnoeiut,Felix,Omnesinimicosfuosfldtuprofternet,ueluelut Fldtuprosnbsp;fldtum uentiludicdbtt, id efiyUo tii dut drmis�iperabit ref^/knfes,fcdfljitu �trnere�nbsp;foIo,idtft,uerbis,f!Cutfe.iuitur,Cui:iiosmdledi^one q;c. Sunt er^hlt;ecnbsp;uerbd,G!�bic�atut,mdledi(tionss,exeerlt;itiones,excommun�cdtioncshoranbsp;rendie,quibutprolkr'vt�bidd:ierfdntei,itd ddhunc flatum indncm treptsnbsp;dint mifcri.SeduiderurfMngrdtidtn dci,qudm pr�dixitPdnlui,Dominuinbsp;Jefufflatu ZS�Jpiritii orii�ui,id eft, Eudngtlio 4�e pradicdto bite)fielt hoc s^^-iritu oriinbsp;regnum in cordibui multorum, zy lt;iuod reliquum in obfiirMtis mAnebit, cijrifii,nbsp;abolebit illiiflrJtto)K ddueniutfui, lAmdudum ubifenferunt hunc�imr�,nbsp;uidentes fefuo fiiirituzyftdtufidrenon polfe,caperunt inuocdre brdchinbsp;um feculdre.curnonbrdchium dominiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feculare^
Fgt;ixit enim 'meorde fuo,id ell,�e credit,fie fentit, non aliud fibi perfua
deri[init.Non rnouebor.Fe.Ftonebbdr.td e/i,Regnumnuum fldblt in ^eter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^ouebor
ttum.vide,(]u,efo,lidlor,quidhocfit.F}0nnequi�cfentit,putatfitu regnit sternum, tff� dei zy diuinumizy tame hie jfiritut fumma ludicat hoc efie impietdt�.
Sine mulo fecrfiim legendum cA,Stnemdlo,fcdicetero,td ejl,nihil mihi Sine tndlo, Wdli cotingft,regnu me�/klbit,nemofiUciter re�/kt, diuinu eJi quodd^.
Cttim os tndledi�one zyc. Hie bnpid do�rind notdtur ,quieejlzyin jg, deum CT inhominesbldjfihemd,utcunq; f�lfo hominum iudicio fun�dlt;tpa ^j-indnbsp;pdrcAt,eliq; confetentiirum aJfii(lio,Verbii enim mentes fol� aifli^ntur.nbsp;t��ad adfiiilionem corporis alia requiruntur,ut nunus,drma,ignis zyc,nbsp;de quddoi�lrind fupraPfdbno.^. Qjtonidm non ell inoreeorumueritas,nbsp;Zyc.Contrd,ubi Etungelium pr�dtcAtur,benedidio cfowitMfftjRo.tEi��nbsp;gebum del uirtut ejl bi fdlutem omni credenti.nbsp;nbsp;Mdledi�lione,Mdledi^ lAdlcdiilio,
dio ejl quicquid docetur zy definditur contra dei uerbum. Et prater� qui hodte glori�tur fe ejfc paftores,pottui appeUctur ex fuo officio, quodnbsp;agtitt,mAlcdi{hreszy excommunicatons. Qjiidqu�fo,utmdximei�dis BenediHiO'nbsp;gnentur mthi,ciliud funti Commindtiones zy malediiiiones excommuni-cdtionumomntshdbent,quofedeclarant maledtiilionisejfe filios,nemonbsp;benediHionem habet,nifi tllam qua iRudunt zy deo zy homtntbui,dum manbsp;nibut qud� benedicentes ludunKc^uafi ucro manibutuel bene ucl nude di^:nbsp;cere po�isBenediitio pajhralis,qua pafcitur grex domini,ejl predicationbsp;uerbiEuangelijjper qua cr�dita benedicunturomnes per fernen Abrah^,
S
-ocr page 108-58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMENTARIVS POMERANI
Chrtftam.Vide igitur in figaem peruerfttlt;it�,ddnMledi�iionegt;napcrlinit ou,�cribimt/i�ll(i.ntfOmniddgint:dd bcnediition�omnino tm� ftintfdttnbsp;ih ehri�i uicdrii,cum tdme fit chrtfim omnis benedi^onisdutor. Ff. �ndinbsp;cdt fX Hcb.qiiotj; polje legijlHrdnifnto pro rndledi�lione, Qttii dtt'met denbsp;noflris duere,^(urdmentiion}nidrcpleu!;rint pro fuo cofirmdndo regtio^nbsp;cz fldbilicndd do�rind:tc/ks funt iurdm�td clericorum, uftiuerfitdtu ^c,nbsp;07 ^Ki'tiM con/ldt,glortdin dei non quteri, dutfrdtrii nece�itdtem. Amdsnbsp;ritudino.Fe.frdudc,fdlicet,dum fdn�iitdtis J}gt;ecie,Qr indulgcnttdru nomisnbsp;ne,qu�do:ent,t(enditdnt- Dolo.Je,Vrduitdte.PilijdUdrictx udufurd,nbsp;Hocellj^'m omnibus qujf docent,fud(luterunt,bond, tdmen Jpccie hy^nbsp;SJlt;1gt; li-ngud- poer finbsp;nbsp;nbsp;Sub lnjgud etui Ixbor er dolor. Ff, Sub Urgud eiiK djfii�io er
iniquitM. 1 d efl^affli�liones confcientidrii funt quic^uid docet.Elegdnfer uero diClunj c/l,Sub Ungud,^dtn fuprd lingudtn omnid fdndz�nwldnturtnbsp;�eut fit nbi purum Chrifii Eudngehum non pr�dicdtur,pcd fices lU�humdnbsp;tiie per/nifeentur.Contrd de cbrijb i� CtinticM dicitur,Mel er Ixcfubnbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;_ gudeiuijcumtitmonfuprdlingudmuidedturtncrdere.
Cudtuitilut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^c.N'u'ittfint hodic reges,qui po�int inter pdiiperes Jfii
ritu copU'dri aident deus. Antichriflu hic aides federe eu diiiitibus cf op Inoeeullis, prejforibus,quoru pot�tiderdiuitijs fidit,fedinoccultisO'ir,fidi/s,nedenbsp;prehenddtur dus ddus CT mdligmtds,Kd myfieriii iniquitdiisceepit efifiedxnbsp;effe,d t�porcdprarum,quod noui�imis t�poribus reudanduprlt;edixit PdUnbsp;la The^dlon.Fe.Sedebit ud hdbitabit in in�dijspdgorum. dlij Atrioru,idnbsp;ytinferficidt. eA,poffe�ion�diuitu.omnidh�c,inquit,d^t,utint(rfiddtinnocentetn,idnbsp;efl,detuentdtisq;cultor�,n!hilnMle}n(rit��,�ifiq,tyrdnididuscotrddixenbsp;Attrdl dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rdpidt pxuper� donee dttrdhdt eit in Idquett fuum,ael feeundit cor^
' pns,� non ei cofenfer!t,uel fecundu dntm��t fi crcdidcrit. Ee.legit.lnocit cultis ocadent Miwoctntf .No infeUige d cojfic^lu bomin�t remotujed t� ocnbsp;cultisfid eft,qu4� hereticu ctr pe�imu,utinterim nemo utdedtcos e/feholt;�nbsp;tnidddf,t:y innoxij fidttguinis efi'ufores,fed pottus tales qui obfequiu prielt;�nbsp;fient deo,�cut pr^dixerdt Chri�tis. in Idqtieo fuo.ExHeb.connediturnbsp;finipr.ecedctis uerfus,D�trdhit cuin Idqueu fu�. Flumilidbiteu,id eR,nbsp;Pd'~'peres deijcletpduper�jnehndbit,fes pduper�.Etcddetficipduper,quddo impi^nbsp;ebrifti.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erexerit fup pduperes no cofenti�tes regno diuitidru,plusq mun
ddno.l^d quos iUud regn� pduperes uoedt,�(eui funt pdupertdtis,cr di�^ principibuf r,iudi,mdgisq- trdqui!liores,Gr dmimdoglorificdti.
Aatichrju. exponut de cdfu AntiChrifi-i, tfo conuenit c� liebrd:o,ex quo�f
-ocr page 109-IN PSALMVM NONvM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9
Ikgit Felix, S((lgt;��ebif,humiliiiliitt(r, cr (�det infirtitudine eiui exercitM contritorH. fgt;ulchr� met^iphora e^ 4 leone fub�dente O' inclinantenbsp;fe inJ�eli!nca,dotuc opprim�t infirmA o incautadnim�tid, Dixttcnim A�iihisnbsp;OC.Hicc�ip��itniK impiorum dfJ��bis,O hec eftcdujjd^qudre oidpredi iftipioi S,nbsp;iblp:qtidntur,Deuinon itidcbitifid,utiudicetin�nem,idejl,in�tcrnii/nv.nbsp;^uid effent till pauperes o deffe�i homuncioms eure deo, lt;iui noflre ponbsp;tefliti o tdnterejiflere dudenti
Exurge dne deus nieus,exaltetur mati^ tua, tic ob Huifcaris pauper�tuor� in fine. Propter quid irritanbsp;Ult impius de�c'dixit eni mi'n corde fuo,non requi/nbsp;ret.Afpici's,quoni� tulabor��i furore confideras,nbsp;ut tradas c� in manus tuas. Tibi dereli'dus eftpaunbsp;per,pupillo tu fiiifri adiutor.Contere brachi� pccnbsp;catoris�cmali'gni,quxreturpcccat� iinus,�lt; n�i'nnbsp;Uenietur.Dns regnabitinxtern�, �cinfecul� fecu/nbsp;lijperibit�s gentes e terra eius. Defideriumpaupe/nbsp;rum exaudifti domine, prxparat�one cordis eor�.nbsp;attendit auris tua.Vt indices pupiUo �chumili,utnbsp;non pergat ultra gloriari Homo fuper terrani.
�eltXjNort requires,id eft,�i, tu deux no requires. Lahore o �irore.Fe. Afflifhon� er dolor�.fcilicct que implus intent�t tuis.Contere braehiu,idnbsp;eft,pot�ti� in qua co�dit oe.Fe.Contere brachia impij o requires,nbsp;impietat� eins no inuenies.i.ubi caperismalu �ue maligna requtrere,quinbsp;interim dicit 'm corde q, no requires.i.ubi c�peris miquitat� eius d�nuda^nbsp;reOiudicareper uerbu tu�fieut dixit Daniel,Stn�manucoteretur,tuc,nbsp;mqudjimpietax eiuf Amplius no erit,non decipiet,non poteritaliqu�d
Preparation� O�c.Fe.Dihgcj cor eoru,auffultabitauris tua,. Diriges Preparatio �cilicet ad te oranda. De hac oratione�ipra qu�dolt;^ dixsmus.Uic ex Heb. cordis,nbsp;uidcs preparation� e�':,qua pr�par�t nos dominus ad inuoe�dii fc,F.o.s,
F 1
-ocr page 110-60 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVS POHERANI
Nd c^uid oremuf ficut opuf nefcimiM,fed jpiritut ddiuudt imbecillitdt� tu* po�iildtprofinibs gemitibui 'menumbilibus. Glorilt;iri,rilix,nbsp;contmre,fctlicet pauperes.nbsp;nbsp;nbsp;Hic ccrtc efficaciter pofluldt �gt;irittu con�
trd regnum AntiChrifii pro pduperibui,quorum con[cient{�dffii�lt;eCwtft ez/�r� perierU'nt.Exurge,mquit,noli dmpliiK di�tmuldre,ne obliutfcarisnbsp;pduperu,ficut dixit impimfiblttuf eft deut,duertit C}-c, ns-f�cut hic diat,nbsp;�on requiret.En ccrteajpicii,id cjl,uides,ut mdximc ip�e dicdt te non uionbsp;dirc/ic ettim d^t qud[i non utdedx,qud[i non fii iudex pdupcru, qui tibifonbsp;li ddiutori dereh�i funt.Qjtierdtur � te peautum iU ut,quod i-nterimnbsp;mdt te nonuidere,dum omntdjud� dndi�imd elfe iudtcuf.Zfr no nocebtt ulnbsp;trd. Dominus regnAbit,uos tmpij O' gentes,hoc efi,increduli uerbo dei nonbsp;regnAbitii.Prouer i.lmpijde terrd perdentur.quid defiderid pduperrumnbsp;exduditd fumt,utno regndretii dmpliui in confienti/s homin�.Sicut olitnnbsp;exduditui t�ft cldmor filiorum ifrd'�l,qui opprimebdntur durd Phdrdonisnbsp;feruitute,
PSALMVS DECIMVS.
Tltulut. �S7pO�'K���Ult;r/g Dd�l(fr.
A��cifccun= nbsp;nbsp;VMM A* Qrii/d qudfidmici qudfi confiilturi ncbis, no�rifq; re^
diimundum, uident nos .-� ueritdte flixre,dic�t,De�tnedtdlibus,quidilli(utno�i) qui nolunt dudire,qui nol�tdici ueritat�^mdchindntur mdlti contrd dmdttnbsp;tes ptetdtis,ideft,uthic dicitur,c�trdrefbs corde-ti�CT-quicquid tu lt;edinbsp;ficd�i doccdo,tllt deflruxerunt ddndndo,qiure perfins in fenttntidc�trd.nbsp;tdntcs,eontrd td multoslKe�iodeo.lu�uidut quidftcitiveru nihil rc�rtnbsp;utcitqi d�cident,Dominus iudex in c�lo, inter me ez l�los iu�t ludicdbit,nbsp;H^c eft fiw.ntd pfdln.i,dtqi hxc efi iu�i �dueid.Ex�plu huius egregium hdnbsp;bes in Chriflo,Luc�.i^.lnipfd diedcceff'cruiitquidam phdrif.eorum,dieennbsp;tes tefu,Exi cr udde hiw,quid lierodes milt te ooidercci c.
Re-mediu fen- Qu'm ufumdliuhuiuspfdlminunqnonicelfAriu tihio�cdo.c�fubit tdticnum. tibit�tdtioilldcrdjforu p�oru,necedct�td�ori,qudfi duletde5fulcnti,nenbsp;cede cdrniprouocdti,fed ft ex toto corde fiducid tud in domino,^}- dic,innbsp;domino c�fido,qudre dicitis uos co^tdtiones me.e, pietds fit miferid^iTnbsp;inipietds delici.e,ut PfAl.hdbet.ye.Sed h.ec interim cra�iord, iter qme etiinbsp;coputdfolicitudine huius uit�nbsp;nbsp;nbsp;tcporis,quod frte no uiues, dut ft ttitiei
tdm�folicitudofitapuddeu,nondpudte,tutdniuc�fideindomino,ficut NoW� clocetlirMdtt.6.SedfiulttKnointcll!^thiee,Cumdute fubdoletibi
-ocr page 111-IN PSALHVM DECrWVH.
uia do)nini,utde�)eres^ ut cogites dnpr^ defliudtuf fis ncctte,tdles co^tdtiones proculdubio no d deo,fcd d diabolonbsp;funt.Hic totd fiducid ^uafi in �cie diaboliexpuens (ut docent quidd fansnbsp;^ru)dic,�n domino confido crc.Deus non pr�cepit mibi ut foltcitus ftatnbsp;deprtedeftinAtioae mti,(iui ne corporis quid� cr uentrss tnihi folicitudin�nbsp;permiftt,fed tantu ut credeim ei �duciam omn� in eu habeam,ficut Petrufnbsp;docctfimn�folicitudinem proi�tentes in eu^quoitiam ipft eft cura deuosnbsp;iis.Ranc do�rin� babes Pccle.^. Alttora te ne quafieris, ejr firtiora te nenbsp;fc�utatus �eriSffed quit prlt;ecipit t�bi deus iUa cogita femper.
IN dommo confido*
Quomodo d�dtis an�mx mcx,tranfm� gra ad m�tes fient paffer* Quo ma eceenbsp;peccatores l'ntendcrunC arcuni,paraucrunt fag�ttasnbsp;�n pharetram,ut fagi'ttent l'n obfcura luna redosnbsp;corde. Quoni�quxperfecift� l'pfi deftrnxerunt�
Ti'^d.fmigra ad montes,td eft fiege tn folitudtnem,hoc eft,defere utam re iblm qui ttbifequi uideriSjdefereficut paffer timidum animal,lt;iuod f�gitnbsp;etiam nem�te perfequente,Pelix,Trafntigra ex monte ucftro,id eft, deferenbsp;ardwim ueritatis nc^cium,quod tu cum tuis agis fequeris.
Quoni� em cre .Fc. Quoni� cece �npij intendunt arcum, pneparaues runtfa�tt� fuam fuper neruum,ut fagittentin obfcuro re�hs co)de,lt;}uonbsp;niam f�ndam�ta deftruentur,td eft,omnia uaftAbuturquibus nititur nionsnbsp;Kefltr,non permAnebuntueftra,licet uera,propter potenti� aduerfarioru.
Inferipturalediftcaree^docere,dcftruere e�contradocere, Gal.i.Si enimque deftruxiJterumbiecreiedtficoctc.Pphe.^.Sermoad �dificati�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
onem.Sic chriftus ex pfal.Lapidem que reprobauerunt cedific�ntes,'d eji plebis do�iores,qut iudicabant hune lapidem ad xdifidum mutilem, fieutnbsp;^bodieE-piftopt noftneum thiologiftis,quibus,uerbo dei cont�pto,fuj]inbsp;tiuntbuman^ traditiones,niniiru multu eisutiles,ftcut tunccfc.
DominitSfin cuius manuftimus nos cz noftra,e� fiducia mea. Qjtare ua ^n domino ne nitimini mibi perfuadere ut deferam ueritatis ui�, cr ad ditesputidas ra confido,nbsp;tionet, dicei�tcSfpropterea dcferc,quiaecccimpi/machinantur contra te
-ocr page 112-tfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POMERAN!
Inobfcuro. ^l^inobjcuri!imei,uelinobfcttro^ideftJtdca�tdc^utnolintuiMclUd� d^itt contrd uerititem,c!' contrurcihs corde, fed ^udf contrA �lfttdte,nbsp;contrA hiercticos,Vtoc eR ftib hypocrifi,cr Fab titiilo deftndend� ucrinbsp;tAtis.ficut fuprA d'il�t,^ Antichrifliis fedet in in^diff,in occultis Cj-c. Qua^nbsp;ni� omnii qult;e tu uclut firmi�tmA pcr�cifti doc�do,ipft dcftruxcrut/d e�,nbsp;d�nAuerut zs- d�nAndAiudic�t,^^- multi fentiunt eu eis,ut non �eres tunnbsp;mdfurA.Htec e� impiA,lt;iuAfiAmicorwm perru(ipo,lt;iu�etiAm impi^e no�riinbsp;co�tAtiones fuggerere po�'mt. Re�ondet uero i^ui confidit 'm domino.nbsp;luftus autem quid fec�t�
Dominus in templo fando fuo,dns,in calo fedes eiuSf O culi ei us in paupere r efpici�t,palpcbr� eiusnbsp;interrogat filios homin�. Dns interrogat iuft��cnbsp;impi�,qui aut� diligi t iniquita te odit anima fuam�nbsp;Pluet fu� pcccatores laqueos, ignis �c fulpbur, �cnbsp;fpiritus procell�, pars calicis eor�. Quonia iuftusnbsp;dns �c iufti tias dilexit,xquitates uidit uulfus cius^nbsp;In t�plo fdnSh fito.Fe.In t�plo fAnfUtdtufu^e. Inpduper�,non efl innbsp;�eb.Qjiod legintUi,lnterrog�t orinterro^i.l^e.probdt probdt,l(gt.nbsp;Qui d�t dil:�gt;: zjc.ld e�,cui qudfo noect q jgt;prtit fdluti,qui non folu ininbsp;quwt��idcti�diHgt GTdc�ndit'mtquitdtelFc.lmpiu dibg�t� 'miiuinbsp;tdt�oJio hdbuitdideiM.i.dci-DcUi no pot non dduerfdri fuis dduerfdrijf^
X�i JM dei. hoc cA,qui fludio dgut,ut ueritdt� de.-ex^ingUdt.Nec^ o^nddt te,q, deus dicitlt;r dnim�hdbcre.i.uiuere,que ctM Icgis oculos g� pdlpebrAf hdlere,nbsp;S.ripturd dlitcr non pot nobis de 'mcopreh�pbtli deo loqui,ni� uelut dehanbsp;/.Hufo, mine.Sic gtTS.fA,i,Cdl�diU ueflrdi odiuitdni ttAmed. Pluetz^c. Pc.Pluetnbsp;�ipitnpios ldqueos,ign� ZS' fulphur.G^�tis cobufnonu,pdrs cdliciseoru.nbsp;ybi dlluditur dded quic Gcn.i9.dicutitr defubucrftoeSodomor�, z^ Exo.nbsp;fi. de fubuerftone dgrorum in Aegypto:quie certe iudicio cdrnis�erut hornbsp;r�dd,f�d tMg� horridd funt iudicid dei in�u,quie pluit dominus flip intnbsp;pios s�t dut Idquei c�citdtis �quot; de�erdtionis, ignis concupifc�tilt;e Z3' irlt;amp;nbsp;At� �roris,ddfcelerdcdrnii Aug�dd,z^Ad ucritdt� �u�rdcxtmguend�..^nbsp;fu'pbar�-fiXtQr�mte.�il^r iurbinif�ii�pe�^f �? horror (onfci^
-ocr page 113-F
�H PSALMVM VNDECIMVM.
tntitci��terntvn. Pdrs.i.piirtictpdtio cd�icis eortvm,^,d-TuIid hi^eM.Sic pars Efi(.if.H�c e^lpars eorum tjui uaftMerimt nos zjfors diripenttumnbsp;nos,Hiib�tfypij z^impijfu�cdlici^fed dehoc �rte dicemus^pfdl.l^,nbsp;tl�ci1li,e^dut�quicofidomdomino,d!co,lufiutquid�dti Dominus
in t�plo fdndio fuo,ficut er Abacuc.�, didtur, tnfanitisfuK habit�t,or in Tcntdtio bo� calisprie�det,cr omnidjequus index uidet,Z!rtudicat,no cr lit fine mdlo q nApijs,nbsp;mais pijsintet�t.tio crut pij fine gratia, na fine dco out eius uolutate nihilnbsp;poferSt aducrfarij, eis' fi praualuaint ad t�pus,certe fiet bcnigno,nbsp;patris ergi pios uolState.Siue aut hoc fine iBud uoluerit deus,ego indominbsp;no cofido. luflS aut�feuocat no iuflitia fua,lt;ld� efihypocntaru,fedlufli lufius,nbsp;tia dei,quafi dicaf,piS criuftitie am�t�,fidcnt� dco,trement� ad uerbanbsp;eius.Recedhufiitia quie e� ex fide, vndeiuftus ex fide uiuet.Taliu plena ^^piensgt;nbsp;eftepifiolaadRo.Scriptura nuciufiu,nucfan�u,iiucfapicnt�,nuc reflunbsp;corde,uocat.Pulchreuero dicit,liifius quid ficitiCotra noftri t�poris plufnbsp;�hypocritas,qf�r�fempqu�doaudiutexfola nos fide iuftificari, ut impienbsp;tatifuie�cS�ci�t,dijfiut�t de bonis operibus,qMfi nos mala opera doce�nbsp;mus,crqult;efint bona opa no inteUigSt. Interim ipfiomni vninftitia.exun^nbsp;dantfdu pius,feruante eu fide,nihil�cit,quod holes digne d�nare pofiinf,
PSALMVS VNDECIMVS.
Titulus. TTjoirtttXfto'/e fupcr ogdochordo Pfalmus Dauid� S 7 M M A. Semp fiatnatio holm puerfa,ueru nuc multoSplius infanit.nbsp;qu�do(ut Chriftus pr�dtxit)abudat iniqtas, refi-igefcit charitas multorS,nbsp;CS-funt iSa t�pora pcriculofa,qult;e ab Apofiolis priedida fiant, ita ut nullanbsp;fit iniquitas,qute pio s etia no tentet,Ex corde cr^ orandu. Salua domine,nbsp;quoni� non folu impietas r�gn�t m mendacio cotra dcu,fed ne fides quid�nbsp;fine fidelitas feruatur inter ipfos homines,tiinc zycon�turfu� glor� mennbsp;dacifsfuisafferereholmfuperbifiimi,nuSSagnofc�tesdominu,Sedi')ihacnbsp;�mpiorS t�pcjlatc,dominus promittit fuis fefe adfiituru uerbo fito quod arnbsp;g^nto probato purgstius ei'l,tdq^ oppofiturufe cotra lingua magniloqua.nbsp;SAlua niedne,quonia defeat fandtis,quonf�nbsp;diminutx funt uen'tates a f�lrjs homi'n�.Vanbsp;na locuti fiint,unufquifc]^ ad prox�m� fuum, labi'anbsp;dolofa �n corde amp; m corde locuta funt mala. DiP
Paacitaserc dentiivm.
Confolitio�
commentarivs pomer�ni
lt;
perdit dns omn�a labia dolofajinguammagniloz qua,Eos qui dic�t,lingua noftra magnificabimus,nbsp;labia noftra a nobis funt,quis noftcr dns cftc*
PducitM cr�a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;medomine.Ex Heb.t�ittu^SalM dotnine^d eftju fa ftlus cr pro^
dentium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noflri^mhdc tam periculofa tcpeftatc,ubi d�fi�tfdniius,idefi,cre
denti�i nunuruiefi ualde paucui,regnAnte impta doilrinA,Z3 longen�ifo uerbo detabhoibut.ldijuod additur,DiminutiC fiunt ueritates � filijsho*nbsp;min�.Pe.Deficcrut �dcles �filijs bois,id eft,cred�tcs i� non fiant inter honbsp;mines^qui fiant filij hotsfid eft,Adje,ficutfiupra diximuspfial.i.See^uitur
Pcjtisbodie. catififia,^paucifuntcred�ies.vana,inqt,loctttifiant^c.inutiliadoc�tur.
ubi(p audiantur,ueritaf tacetur,non aiidet prodire in public�.ln bac pefie bodte laboratur,ntnuram defiercnte nos deo,Zir no excitante uerb�fiuum.
Adulatores. Labia dolofia ztrc.meras deceptiocs per adulation� loquiitur cotrafiu� etid ipfioru confitenti�,quosboi�s libenter audiunt,qui no uolant ddnart
pr^dic�ti l�a tittu,ande ipfii pr^edicatorcs ntagni,do^,iufli,fianfli uidean tur,ut lt;]uipafio es or epificojtos fie gloriantur, pot�tes fiint, CT magnificcitnbsp;tur do flrinis hon�nu exaltati,^ uerbo det car�tes. vndc fitc fientiut^Ctirnbsp;n�fiic doceremas,/hituercmuf,pr^ciperemas,cu habcamui labia ncftra nonbsp;bificii cr 4 nobfs,ut loi^uamur qttiduis nu�o prohibentcttalis potefias datanbsp;Hiuerfia e/l^nobis: quis nojkr dominus cflinemo efifiuperior nobis.Videitalt;^ j quanbsp;gloriatio, potcfinf� fian^ habet in uerbo dei,quoru arma no fiant carnAlia,fid potenbsp;tu perde u e^-c.z.Cor.lo.earn potefiat� bnpij pr.efitimHt fie habere in uaniinbsp;doilrin is,m�daeijs ez lMig�4 magniloquaitt^hi fie fiais linguis magnificat,nbsp;lUiaut� non fiuaquteranLfcdomniadeofiruntampta.Quodcr^dictt,\ttnbsp;Duplici corde or cordc,�gnificatqitod alibi ficripturadicit,Duplici corde,c:rdu*nbsp;corde, plicesan imo.qui aliud loqu�tur,altudficntiut,aut ea affirmant, qua noitnbsp;cred�it, de qu�at dubtt�t.t^ala,quodex Grtecis le^tur, in Heb.n� ejf,nbsp;Fe h^ c filt;^ legit,Labium adulationuin corde cr cordeloquentur. P�rim�tnbsp;don� nus Ota labiaadulation�,linguamloquentem magna. Ciuidixerunt,nbsp;ling uts nofiris magnificabimur,labia noftra nobificu,quis don�nus nob�i
P roptcr miferi� inop� �c gemitn pauper�, n�c ex/ U rga,dicit dnsTon�in falutari,fiducialiter aga in
-ocr page 115-TM PSALMVM VNDECIMvM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5
CO. Eloqui'a domini doqui'a cafta, argentum i�gnc cxaminatum prob at� terra,purgatum feptupl�*
H^c cfi promi�ionon dcreliihiriu�t inopu ualktton� O gemi turn piiuquot;erwm,ubi opprimutur unnis doUrinis cr Imgiu mAgnilolt;iiu hanbsp;min� m�ts corruptoru,^t(i [edu�ifivnt^ feducunt,ficut (y in fine uidesnbsp;nom pf(ilmt,Tibi dereli�hts eft pauper ere. Defideriu pauperii exaudiuit TempUt ndfinbsp;domin�t �yc.Omnis confiolationis pAter t�pm nouit mi�erendi, poftq diu rendipfal.t�t,nbsp;tradaifumutimpijsdo�l(inK,negleckgt; deiuerbofyChrifli facroEuan^nbsp;une fcf qu�do fentiiwt fuam miferi� afflida confctcntilt;e,v gemuntnbsp;pro libcraftoite,dH nefciunt ui� qua euadant,cxurg�,id e�,uetti� in auxianbsp;hum er liber abo.Pon� in falutariuelin falute,uelpon� falut�.i.firmatn Ponam innbsp;�ibilemq; crtgim falut�,jhbilitat� Jiciam in fdlute fiiue liberatione, quafi fidlutariinbsp;fixti fitndamentunbsp;nbsp;nbsp;im:nobile fiet� falut�,cui no preeualebunt aduerfdriff
fiducialitera^m ineo�d ed,pirittud falutare,pert�amme�falutem,qui locabo,fiducialitera^nt,pro paupiribut uexatiscotra uanbsp;niloquosnbsp;nbsp;nbsp;magniloqitos.PiduciaUteryinqt�t,ag�dd efi,�ct� pauperes fi
duciAlittr agere,ut nihil trepid�trefifkre tUor� impietati CZ fuperbi�.Pe� qd* le�mut,fiducialitLr ag� in eofic transfirtJLoquetur pro ipfb.Loque�nbsp;iurfci dominut,uel fdlut qult;int eriget dominut,pro ipfo frj pdwpfre.vf fitnbsp;mutatio numerhuel pro ipfo fc^falutariautpro ipfafdlute.H.ocefi,domilt;inbsp;nm reffiodebit pro illa falute,qu� eriget, tye�d� def�ndet,ut nemo aduernbsp;farior� prlt;eualeat.Ali/ adhuc aliter ex Heb.Sententi� Chaldaica traslationbsp;�c reddit,Pon� red�ption� ppfo meo,ey impqs teflificabor malu pro ipfiit.
Aduerte diltgfnti�ime qutfquii es qui pfalmos legis,ne ubi legis oppref fion� pauperu,co�tes fol tl i�os,qui aperte res per dut altoru, ey corpa ufpeffgeutionbsp;flig�tcrudelesjfedpotius intuerequidffiusuelit � ipfit pfalmit.Hic auditnbsp;tniferi� inopu eygemitu pauperu^ey tam� bic mhtl aliud legis, q j deficenbsp;rut ueritates,q, uanje lingu� ey nugniloqu^ fine pudore r�gn�t in tant�,nbsp;ut nuRu remedtum fit,nifi exurgit dominus eyc.Rurfum aduerte, regnonbsp;m�dacioruopponit dominus regnum ueritatis,eyinAgniloquisuerbis fuitnbsp;uerbu.E.loquid,mqt,domint eyc.��oc duxili� bodie f�liciter fatis uidcmm.
Eloquiadominieloquidcdfid,id(fi,purafunt,nulld�l(dopinioneper-, .. mifia, Collie gloria mtUi doftrin^bwrndnie debetur tinbuminis dodrinisnbsp;funt opintones,errores, tn�ddcia,in eloquijs dei certa cognitio,reditudonbsp;uiie ty ueritatjfunt enim argentum purificatum � terra 'm igne (cptuplum
F 5
-ocr page 116-COMMENTARIVS POMERANI
id ejl,multipliciter Zy per��e/ecundu idionM liebr�or�,lt;^uiJepieiuriti
Argenti��. nunter il pro pcrfi�h habet. Ar^tii �gmficat eloqu�tt�,ficut attru chari� Aurum, tdte/icut�rte dicemui Pfal.67, Qijod k^muf,probata terr^^gr^cip
ftiuteftfpro purgitiim � terra,t(t omnino purii �targentii. Ex Hct.i�le�t ^unt,ln ua�s fc�nccis,in quibui tgne exantinatur argentum.P-t tuSjinquitnbsp;Pauluitpo^iitttttt^ ifiont thezatiru in ua/(s tcflaceii in quibw igne tentationnbsp;n� probatur dei uerbu^num purum e? pura fide �tinnobif,quod infepunbsp;rum eft,cy filiere no potefi. Hue aut� uer�im cu pr^ced�tific coiumfftnbsp;Domitfus dicit�xurg� erc.Ergo impo�ibileefi,ut non fiat, quiaeloquianbsp;doniini,elolt;iuiacafta z^rc.Dominus m�tirinon pot.Et ita hiec inteHiguturnbsp;de dei promi�ionibus.Aut certe fic,Pon� falute,fiducialiter a^tn per ea,nbsp;t[u� falut� �ue �ibiration�iE�oquia domint c^c. uthtec falus �t eloquta donbsp;n�ntfficut hodie experimur er credimia nos liberari.Et ita hlt;ec tntcUtgunnbsp;tur de oibus dei uerbis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Tu domine feruabis nos �c enftodies nos a genera tionehac �c in xtern�.In circuitu implj ambulant,nbsp;fecund� altitudin� tuamultiplicafti filios bomin�;
fidttcia, nu-lterii in hoc uerfu uideto magna fiduciS iufti,qui iam aaepto uerbo cr promtfiione dei,lt;^tinc exurgam crc.certo cr�dit ft fcruandii in teternununbsp;in circuit�. In circuitutpij ambul�t.i.multtplicaturincreduli,i!:^ ubi�^ uid�tur uernbsp;bi tut peruerfores, circudant nos undiq^: �cut alibi, Audtui uituperationenbsp;Secund� aid- multoru ccnwrantiu in circuitu,nbsp;nbsp;nbsp;Secudii altitudin� tua, Id eft,ficut tu
tudin� tuam- altus es,exaltafti cos es miiltiplicafti.i.fteifti eos quafi deos in terra, fteuft du iudicium boint,qui tatn� nihil aliud funtq filij hom!nu,non filq dci,quinbsp;Vtli�imi, dcfticiutiir in titrtf or pauperes uoe�tur, F�lix,cil exaltabuntur oppro�
-ocr page 117-IM PSALMvM DV�D�CIMVM.
lt;7
irU�liji A.dcini,uel uilt�imt filioru Addtn,id e�,Tucincircuitu itnpijdnt buliiitJU/nc tnultiplic�nturjuc undiq^ uidentas mifcridnt twflra er udtiinbsp;lo:i!icntid O' nMgniloqu�tiim,c�i exdltitti f�erint o regMuerint-uilt�hnbsp;tui quos cti� mundus o fdpienttd humxiM de�icere pofJettAniitMlix uertnbsp;tm,uordginespecHnidru,lcortdtores,nebulones,principttiidi(ldtores,ittnbsp;rebus fdcris bis pucri:�cut hodie eos quoq; mit dus ridet, nemini utiles,htt)tnbsp;icetidtn terrlt;e gnues ut firdtttur.Sed iudicid deifunthitCjHobisro^ndiinbsp;id quod iti hoc pfdlmo rogstur,Sdlud domine iioc,
PSALW.VS D v'ODECIi�VS.
Titulus Trjo�'KtA�uo�/o' Pfalmus Daui�d,
S V M M A. Ex dnguflid mdximd,O qud� ex isjfirno o pote�nte didbo�i dd dejperdtionem ddigentis(ficut diximus Pfdl.6.) cupit uehementi dfj�^nbsp;�u liber dr i,ne inuoluatur cfcitdte impiorum,o in teternumperedt,
VSquequo dne obliuifeeris mei jnfinemmf quequo auert�s faci'em tua a mefVfc^quonbsp;ponam c�f�li'a �n anima mea^dolores in corde meonbsp;die acnodecVftjquo exakab�tur �m�micus meusnbsp;fuper merRefpfce �c exaudi me dne deus meus. Itnbsp;lumma oculos meos,nequado obdormiain mor/nbsp;tem,nequando dfeat mimicus meus,prxualui ad/nbsp;uerfuseum^Qui tribulant me,exultab�t fi motusnbsp;fuero.Ego aute in mifericordia tua fperaui � Exutznbsp;tabit corme� in falutari tuo, cantabo domino quinbsp;benefacitmihij�c pfall� nomini domini altii��mi�
Dolores.Pelix,Anxietdtem. die dc no�e^Ve. per dicm.Sicut dhbi,Totlt;t die contrijhtus ingrediebdr,id tfl,i;(giter.lt;obdormidin m mortem.Pe.ob�nbsp;dorntidiH niortem,id efl, moridr �!ernd morte. M.otus. Pe.ldpfus. Pfdlldntnbsp;nominidominidlti�imi,none�iniieb,fidexdlio pfdlmohuc ddielt;Hitnh
-ocr page 118-�g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
AffvibiS Anxie liborMtii affiiiiis CJ- i�iM fibi uidctur � deo dereUihis b tentiti, ientMone exprimitur,huic omnis mon longa e�.Obliuifcerif qua� no�nbsp;ftm tibi carte, Anertii �ciem,^ua� nolens audire muocantemnbsp;nbsp;nbsp;uidere tri
bulationemmei.vflt;j}lt;jaoponamcrc.tdeft^quoafq}mec� ipfeconfultabo anxiusfvpjiquo exaltabitur r:3�c. quouf^ dnrabit htec tentatio tenebrar�nbsp;in qua diabolus propc reg�at,ut exc,ecatiim ad dej�erationem �digitJRenbsp;}�icei!:;rexaudt qui iam auertis ficiem tuam 4 me.ithvmina CfC. ut cogno�nbsp;(cam ueritatem,cr lumen uultus tui uideam.�ec eft en'm Uberatio m hacnbsp;tentatione,uidere confolationem deijm uerbo cr pronu�tone eins. Ne o6�nbsp;dormiam in mortem,ne moriar in infidelitate qute me tent�t. Prtcualui,nbsp;id eft,tam habeo quod qu�ftui,uerbuM aduerfar� potcftitis, quod preca�nbsp;Pfalmino�cri mur ne unq po�itgloriari de nobis.E^ aute crc.Vides tales pfalmosnonnbsp;ptifitnt in ten efteferiptof in tentatione,fed elfe gratiarua^onem defuperata tentatio�nbsp;tatione.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�e,fcriptos uero propter nos,Ht in tentatione utdeamus qua fit euadendu,
E^,inquit, in mifericordia tua ftieraui, non in luftitia aut uiribus meis. In tentationibus�cdecaditomnis dij�utatio de operibus erfiduciamerito�nbsp;rum noftrorum:Ciui tnnc er pr^ecipue in morte in mifericordia dei didicitnbsp;h�rerefaluus c�,qui uero operibus fides incipit dicere,Si utuerem multanbsp;bona f�cerem,a(ium eft de eo. idem eft quod fequitur, Exultabit cor meHnbsp;in faluatione tua.Cantabo,id eft,gratias agim ere.
PSALMVS xnt.
Titulus TTfocfKiT^ivtriii Dauid.
S V H M A. O?��e� fcowine� hic defiribuntur^quiextra fidem in deum funt flue extra gratiam,ut mterpretatur Paulus, Rom.5. Detorfirunt tannbsp;liafudtei in gentes idololatrtis,fed Paulus qs qui in lege erant fcripta pronbsp;bat.lta er nos talia de nobis di�U per clt;eMatem non putainus,(ed reqci�nbsp;tnusnefcio'mquos.Uocenimhabet omnis impietas,ut minime omniu de fenbsp;er contra fe diHum putet,quod maximeeftiDicit enim,Non fumf cut ctenbsp;teri hominu,m.Summa erg) cft,^. omnes deo er in deum no credentes funtnbsp;tales quales hie defcribuntur. A qua impictatc liberet nos falutcm ex Sionnbsp;adducens dominus nofter lefus Chriftus.
Dlx�t infipicns in corde fuo,non eft deus, Corrupt! funt�c abominabilesfadi funtnbsp;inftud4s,n� eft qui faciat bonitate. Dominus de
-ocr page 119-IN PSALMVM XIII.
coclo rcfpexi't fiiper filios homin�, ut uideat num fif�ntelligcns aut I'cquircns deum.Omnes d�clinanbsp;uerunfjfimul inutiles fadifuntji� eft qui faciat bonbsp;nitatcm,non eft ne unus quidem�
felix,Corruperut abomirMbilc jicerutftudiumficut nbsp;nbsp;Gen, s.legis
terra corruptam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Infipiens efl iniuftus,hoc efl,qui fide � deo
non eft iuflific(itu^,qui non fapit ea qult;e dei funt, ut maxime fecundu prult;i denti� carnif,qu� eAtnimtca deo,fit faptenti�imi�. Hic dixit uel dicit,fe^nbsp;eundit Aebrenfmu quo pr^etcritu fiepe ufiurpatur pro prlt;efenti,ut,]^\agni Preteritumnbsp;ficatanimamea dotmnu,c^ exultauit,pro exult�t. Dicit�nquam,in corde ,p prefienti�nbsp;fiuo,idefl, fie fentit,fi quii pofict fier atari cor eiMUtdeiK,ut Jfiirittaquinbsp;hie loquituriut maxime l�e 'nifipicns fue tmpiui aliud dieat ore,ztr fian^fnbsp;pina de deo loq /atur,ut maxime geflibutzjexternis cercmonijs oftedat,nbsp;fereligiofum deieultorem,ut Cain,difl)utetueflulti�imum efle,qui negetnbsp;ejfiedcu tarn cognitumex mirabilic�literr�q- diflofiitione,ut ne^ri ne*nbsp;queat,qult;e omnia flectem habentfdpicnti�.Cietcru quia intui infipi�s efl,nbsp;I^icit in cordepo,No� efl deui, inuifibilia quidem dci,utfunt fempiternanbsp;etiMpotentia diuinitlt;is,perea qu�fl�hi fiant intelledki, confliciuntur,nbsp;fiicut dicitur,Ro i.Selt;t fine fide quo inteliigcnturiPide enim credimus aptanbsp;ta effie fecula (jc.Heb,U.'!!iam ad cogitationes uanax defeiuerunt qui mulnbsp;ta de deo dtif; creatura dtffiutarumt, obfcuratu cfl 'nifipiens cor eort�,nbsp;I^iccntes enim fie elfic fapientcs,fiulti intits funt in corde,ubi de� non glo*nbsp;rificant,aut gratin agunt.ld quod efl ne^re deum in corde or deum nonnbsp;agnoficcre,^:^ ficut hilt;: dicitur,non intclligere aut rcquirere deum. Et fr utnbsp;cra�iittiidololatr^e ficerunt ex creaturii deos, ita hi, dim aliu^ optbui Hij,nbsp;fidit,aliu5 gloria fua,alius amicii,cr hi cra�iores.Alij autem qui nihil mi*nbsp;nui quam infipientcs uidentur fuis operibus bonis ez meritis fidunt. Cumnbsp;cn 'im in folo dco confidendum fit, id neceffiario deus tuus efl in quo tu connbsp;fidis.�iuodfil inalio eonfidis qu�m in deo uero iam deum nc^flt. Drumnbsp;credere efi intclligere requirere:intclligcrcinucrbo,ut trcpides ad co* ��Jr*nbsp;minationesetuser gaudeas ad prowi�ioncs eius ,Requircre in fl)iritu,utnbsp;timeasam�fiq; utpatrem, in omni neee�itate corporis acJfiiritiis inuoanbsp;ces certa fiducia liber a torem. i mpius ut contemnit comminationes dei,ita.nbsp;�r fie firomifiiombus corn wittere non poteflfiw� fii quandoqi in horroretn
-ocr page 120-COMMENTARIVS POMERANI
70
iudidj dei mciderit nihil dliud potefl q dmofa omni J^e in tctern� dej^efitt re.^t tiifi huitu cor uidere po/}es,ijuod interm ne tp/� quidem uidet,diiMnbsp;detim�tetur ore^z^r non male fe de deo (entirep:itdt,'iud!Cdres ne ejfe deinbsp;Ignoraittcmiduid fideret deo qui ne uentrem quidem idi uel dd modicum
rides ddhuc tempus committere potefi i Porr� ne hic phdrifdico fuperciUo tumcdmus, impcr�lla, quicquidddimc infidclitdtisddhuc fundi lt;!3-credentes hdbentddhdnc
pietdt� pertinet,qui �� hoe pfdlmo fe contemplentur,qudntu ddhuc d plea ndindeum fiducid dbfiat.Sed hoe interefl 'mterpioscrimpios,^hi fudtnnbsp;nondgnofcunt infidelitdlemj�Unihildliudquerunturc/dolent quim fenbsp;nonfdtis fideredeo,cfpropteredquidficcontrdfuim pugnuntinfidelianbsp;tdtem intdU^ntes cy requirentes deum ut dugedt �dem, quod reliquu cfinbsp;impietdtis non imputdtur: hoe ipfum n�q; ltd dumndnt ut deus, amp; iatreonbsp;ne hic quidem � deo diuerfi funttcruudiunt confoldtionis uerbu,tion tie�nbsp;niuocdreiuflos,fedpccai,tores,idcil,qui fepeautores dgnofcut, Tdlesuo
Generdfio cut in hoe p(dlmo deus plcbem fuum,inopem,genercitionemiufld,m,ut(dus iufl^.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfultrMi�,qui nudlu excipit,de omnibus hominibus intelli�, qui per grutiu
noneripiuntur.tidmfilioshominuuocdtquiper fidem nonfunt fadtfilif dei.Erepti dute funt quos uocut generdtton� iuftim, hoc ed^qui iufli�cdtinbsp;funt periufiitium dei,quce efl in�de.lgitur qui non credit deunt c(]e ueruanbsp;ETUdusmulus (^lt;^gt;n,iu�ugt;n,mifericordem,dicttincordefuo,'!^on eddeus. Atq^h�curbov
ntdluet^rudix uenendtu,quosqi{lt;efo bonos�udus puriet i Corrupti, ina quit,funtOquot;dbominubtlesfrdt funt,ficut cdrnes putrid.e, in�udijs fuis,nbsp;inrudice muldizydj�dibuscordis,nihilmororj�ecicm�ris bondm,�udidnbsp;cordis intiteor,quonugt;do producerent bonitm opus icum quicquid non ednbsp;ex �de,ut diciturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Jpeciem pt fdndi�imu,tumen pcantum
Declinducrut cnim pote� urbor mulu�udus bonos �icere. Omnes declinuuet-runt,fcilicet d uid det ddfuufiudiucr confiliu es- prouidentius. Vt�ciunt omnes mundi fupientes cr prudentes fecundticurnem. Hypocritiequoe�nbsp;prie ceteris ob�inutioribus dnimisfequ�tur non dei uerbum,fed, utferipanbsp;turd dicit,quod ipfis bonuuidetur.Itu cr m Efu.cd.^i.dicitur,Omnes nosnbsp;Inutiles, qudfi oues erruuimus,unufquifqs declinuuit in uturn fuum,Simv.l inutiles�nbsp;di�mt,dbo minAbiles�di funt,foetuerut ut e�mes corrupte,�dei in dettnbsp;Cr churitutis in proximu nefci},lnutiles frg) cr deo or hominibits. Sic itdnbsp;Xudicium id^icut dominus �c�lis proj�iciens. ludidu no�ru zj��umt etj�iun�
-ocr page 121-IN PS�LMVM XI IT.; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt
In nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h'brii hi tres uerfus ddduntur hoc loco ex Rotn. 3. qui non Tres uerfut
Jient tn hoc pfdlmo net^ tn Grieco,ne^ m HcbrxOjfed in dlijs fcripturie lo ddditi� cis.i^� Pduliis ex diuerps locii citduit,quod dehdc impietdte cordis huaninbsp;fcribitur.Sunt dute hi uerfiis. Pfdl.s-Sepulchrupdtcns e^ ffittur corUfnbsp;Unguis�tis dolofe dgebdnt. Pfdl uo.Venenum dfi)idum (ub Idbijs eorunt,nbsp;Pfdl. �.Qttor� os nidledifiione dnunritudine plcnu cii. P.fd.gt;:,9.'V�locesnbsp;pedes eoru dd cff�tndendu fdnguincm.Contritio cxinfilicitds in uijseorn,nbsp;Cr uidm pdcis no cognouerut.Pfdl.j^. Non eft timor del dnte oculos eorii,
Contritio ctcAnftlixconftientid notdtur,qudm fentient qudndoq; qui Inftlicitdi, idm non fentiunt. Titles quoq; uel inprimis ftint,qui ignordnt ex fide eftenbsp;iuftitidm,diucrtentes dducxdtiones miferds opcrumcrreligionisfuperftinbsp;tiof�,qud ignordt deus zyc. Vidm pdcis no cognoucrunt, quie eft fides, VW pdciitnbsp;in dcum quA iufljficiiti pdcem hdbemus,P.o.s.li�Cpdx eft fecurd confidentnbsp;Ud tn omnibus que d�mus certi q pldcednt deo. Non eft timor zttc/dtisnbsp;exprimit,quifint,qui dicunt in cor de,Non eft deus.
Non nc fdent omnes qui operantur I'm'quifate, qui uorat plebem mea in cibo panisfDominu non in/nbsp;uocauerunt, illic trepidauerut timor� ubi non eratnbsp;timor. Quonia dns in generatione iuftoru eft, connbsp;filium inopis c�fudiftis,fed dominus fpes cius eft*nbsp;Vbi non erdt timor no e� in Heb. fed ddie�lii eft explicadie rei grdtid.
Nonne [dent crc.fcilicet qudndo tdndem iudicdntur.Pe. Nonne cogno ueruntiicdrco,N�nne fcient,quod nos legimus ftcintelligendu,zy' ipfe tesnbsp;xtus monetfUdbent ne exculdtionem,qitid ncfdunttcerte non, Ndm ut mdnbsp;xime impietdtem cordis uidere non pojfcnt tarn profunde dbfeonditam,nbsp;tdmenexfruftibusmdlis deprehenderepoffcnt,quifru�his certedccufantnbsp;ipfos incofdentidtpforudutccrtequdndoq;dcaifdbunt. Operdntureniinnbsp;iniquitdtem uelint nohntifte drbores mdle(de operdrijs iniquitdtis dixbnbsp;muspfdlmo.^ )vordnt plebem deiquSdoeonKduntpdnem,ddeo inftltcesnbsp;utne ut�bis quid � fit fine peadto,ut etid hoc quod eduntztr bibiit ztr quodnbsp;uiuuntfit pecatUfdum ex rdpind.ex ufurd zy ftdude proximoru queruntnbsp;ftbi ui^lum^ficut uidetnw in oibus fihjs huiasfeculi, quiprudentioresfunt
-ocr page 122-71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARTVS POMERANI
filifs lucis in ^nerattone nbsp;nbsp;nbsp;GuiUhoc ctrte pro ncftris clericii wond^
chis,lt;lui non folim pArtlt;t dliorn cr Idboret dcuonnt/ed etiS confcientid^ homin�oaiiutnbsp;nbsp;nbsp;anigt;fit(f,dum dlioru uoratorcs^fingint fc effe i�orufith
Qt^ibinuidus U(itoref,td quad cfieffcp/eudoChri�of. Soltf ijs debetur ui^s exdlior� debedtur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idbortbus qui fibi pirdre no po/fittit zir no hdbent q/ii eos dlditf.Inter quos
fimt eti� qui lubordnt in ucrbo,qutbuf duplici iure debetur, Pritnum,qutd no habentunde uiudnt,nec purdre poIJiint.Ceinde quidldbordttymultonbsp;minus dcupi�t q expendut.Dignus e/t operdrius mercede uel dbo fuo, Selt;*nbsp;inuocdrenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuocdueritt.ln tentdtioe p�isptis cr quibufc�tp
* dduerpsnopduntp; per deu liberdndos,erff ffo inuocdt,ut mdxime uide dntur multtsuerbismoreethnicorumucrbdqult;edd nonniteUeitdqudpddnbsp;deti effimdere, Deftderium eA muocdtio, ftcut fuprd,depderium pduper�nbsp;exdudiuit dominusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muocdbunt,m que non crediderunt i Ro.lo.
Q�� qu^pgt; eA inuocdtio t�orit,qui dicut in corde fuo,\o ip deusf Et pro Trepidd^ ptered iUic trepiddrut timor� ubi no erdt timend�,pcrcder�t deo.Amijft^nbsp;Uerunt, onem bonoru)}onoris,uitlt;e,timent,qult;e otnnid dbundc uer�q^poffet pippenbsp;ditdre Gr fuppeditdt deusptis,itlt;i ut ne cdpi�us quid� peredt pnc uol�tdtenbsp;pdtris. Dewm,uero qui folus lim�dus efl,no ti.iuntjfcd dd fud cofilid er hu^nbsp;fidesfecurd mdnd,duxtlid/ifieripotelitCofit�!int,ideo pereut.Soldpdes nouitpefuii^nbsp;�jt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejjein iMnu dei,cr^ fecurd eA m tentdtione,peautis,Gr morte. Igitur qui
expcriunturtdlid infefe fcilicet qoperdntur miquttdtem crincidentin crd/fd etid qu�dd Hitid,!}uiusint ex miufis bonis, in tentdtione er peadnbsp;tis dedeo diffidut,quiputdbdtfedliquid elfe mfuis bonis operibus^q, tre^nbsp;piddnt dd omnem uentu,deumnon timentcs,n�nneexhis cor mpdeleejfenbsp;difcerepolfuntiut nuUdm hdbedntexcufdtionem ignordt� impietdtis.
Dontinusin^ Q^oni� dominus in ^nerdttone iuforum est. Fclix,tufli.Sentent!de�'gt; ter tujfo�. Hlt;ec omnisimpietdsregriAt in i�is,qu;d dominus non edi inter eos,qu� ipfinbsp;mentis fententid ne^nt^ qui potius cft inter lufos,quorum generdttonemnbsp;nouit^quiddbipfohiecedigenerdtio-.iorrcoippferudnturdmdloGriibe^nbsp;Confuiumin^ f^nlurfi quaddmderit. D.indcdddit per Apo�rophen. Vos'mfipientesnbsp;opis hdbeturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�0^ timetis deum,tinKtis uero dlid-.conl'ilium 'mopis^ defiei�i
hiercticum, ljotnin/s,iupi,credentisGr pdentis dco,quodconf�;tmi cdlucrbum dti,ucr bum Eudngeiicu uobis pr�dicdtu,hoc,!nq:.'dm,conlllium conpidifis/d c�,nbsp;Jfreuifiis,bldl}'hinidpis,hlt;ereticum declurdflis er trdduxi�is mundo duntnbsp;impietdtem cordis uefiri dr^iebdt^er uiam fdlutis op�debdt:Scd dominusnbsp;' fflnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eins fid efl,pro nihilo ducit uefirdm ddmndtionem,qui certus ep p
domirti
-ocr page 123-IN PSALHVM xrn.
7f
ioft�ni dgere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rejpondebtt pro eo,Velix,�iuoniS dottiiltut
riui eA,id ell,nu�lt;i aliit caufld damtM�is cita confdium,quint in folo dio confiditiGX non milt confidere in rebmnibili,in^uibm uos confiditis,innbsp;rebuf mundi cr iulbtijs huntAnif.Atq^ hoc hic additum eil in fine,ut fctmx,nbsp;h�nc ejje fummd impieMem er diabolicdm fuperbieim/tiiim uerbum deinbsp;diimnAre ad te mijJtim,Uoet per dej^e^btm homine,ut tndm impietdte connbsp;firmes,exetnplo ludaorum^qui polim mdluermtt innocentent Chriflu occinbsp;dere,q dudire fudddmndrLitqutd hodie mil^ idilant intpij de doihrenbsp;Hidrttno q hoc,Totm ne nt'Mtdm dudiet wnum de]jgt;e�lunt ntondchumi
smnntd, 'nitpie
tiKt
Quis dabitex Si'on falutare Ifraekcu conuerterit dominus captiuitatem plebis fux,cxultabitlacobnbsp;�lt; ixtabitur IfraeL
Sintilitercocludit Efd.cd.^f9.llic]^iritm pofluldtpro fdttamp;s.Vtindtn, E* Sion fid�M quidfic regnAt impietM er populm dei tenetur cdptims ne pergit,fecwt� 4 deo�nbsp;dii uerbtvm dei,fecunduEudn^lium chrifiiyUenidt ex Sion,ex hdbitdculonbsp;fdnih fuo uel ex populo da fdlutdre uel fdlm lfrd�lis,id e{l,credentgt;timfnbsp;M liberdti ex cdptiuttdtc conl'cientidrum gdudeantm in deo liberdtore.nbsp;Tune quAndo p(dlnimfcribebdturexSion,expe�liibdtur fdlm,ut diciturnbsp;Rom k.Id eil,Chriftus ex populo dCi nAfeiturut, qui femper expeiklturnbsp;uenturus per uerbum fuum ex Sion,id eil,ex populo f�o,ut dltquem fuf einbsp;tet ex credentibut quiuerbo Eudngelico nuncietfdlutent,er liberdtionenbsp;ficidt per deum.Quii qult;efigt; boiie non ^udetliberdtus uerbo EudUffUconbsp;db hic noui�intA Antichrifli cdptiuitdtei Poftqudm mi�t dominm nobisnbsp;fdlutent ex Sion,ut dudidmuiconftlitim inopis,id cil,prtedicdtoris fefeontnbsp;nibus mundt periculis exponentis,ut liberi eudddmm cum ^udio er gwsnbsp;tldrumdiiione.Eritqu�do perfiila eritfolutio cdptiuitdtisin refurredio�nbsp;ne noui�imA,tunc er perfide exultdbimus er Utdbimur.Aduertc moduMnbsp;eff� optdntis inferipturis^Eiuis ddbit,Quisdet erc.pro,utinAtn ucnidt. ddbittnbsp;VtinAtn fidterc.Sic aumeri.U..(iuistribudt,utomnispopulm propitetetnbsp;er deteis dominmJ^iritumfuum.Rurfiim dduerte,Sichoc� domina op�nbsp;tdndum ut mittdtur fdlm,non ef�einmAnu nofird erigerc fdlutem er prie�nbsp;dicdtionem libertdtis chrifli.Er^ er Chrijhs dicitMdtth 9.Ro^fc rfowjtnbsp;ttunu�is crc.tJdm cii ipfe dominm couerteritcdptiuitAt�,tuncgiudebutnbsp;dofet�tu etid tpfe couerfe,ficut erdlibifincouertedo dominm cdp.erc,
G
-ocr page 124-COMMKt�f ARIVS POMERANt PSALMVS Xllir.
Titulus. Pfaltnus Dauid*
M S V M M �.I� c^u^�io propottitur,quii ex dignAtione d� dignut TAbe�Mculu. habitdreintAber/Mculo dei,tde^ljmecclt/iddei recenferi ai ipfo deanbsp;inter ele(ios,!ibi ddhttcpugnAtnr in nulitdribus tentorijs dgitKr,(Jnbsp;Mort�. d'gniufit tdndem triumphdto mundo rcquiefcere in monte fantHtd^nbsp;�mmdculdtm tii dei,�^eljjondctur,Ciuiconuerfdtur cr uiuitfine mdculd,Ecce babesnbsp;^ui credit, dem qute purificdt cordd,fieut dieit Petrus in Aft. Apo�ol.quiC abforbetnbsp;omnid dcli^ nojira in Chrifto,vndeeAi�ud,'Bedti trnmaculditin uid,A�nbsp;oq'ti dd mihi dlium qui fit immdculdtus.Audi Paulum qui cum ad Scorned,nbsp;�J.de'cripfijfet noftrdmnaturdm pcccdtocorri-ptdm,ZJ'credent�sddhuCnbsp;habere reliqitum incarne peccdtum.addidit cd. $.t^ihil nunc damnationitnbsp;ifs qui funt in Cbrifto lefu,qui non fecundu carnem ambulant G^c, Hisnbsp;dudis certe mgredientent fine mAculd,non fua uirtute,fed Chri�i gratid.Senbsp;quitur^Et operatur iuflitidm.Primum ipfafidese^iufiitiadei gt opus det:nbsp;luftus enim ex fide uiuet-cr toan.^.iioceA opusdci ut crediatis in eu quinbsp;ille mifit.Desndehtec fidesfiris prodit gt proximo impendit opera chari^nbsp;Operit cbari^ tdtis,V(on enm(poteji arbor in fe bond, non produccre in tempore oportitnbsp;tdtis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fruilum Grfolia.Atquefunt tHdopera charitatis. Audi dominum,
Kidtth.j.Omnid qutecunq; uultis utfr�tant uobis hominesJ}�c gt freite iUisittec e�enim lex GT prophet'e,tl�c egregic contemnunt,qui multd dinbsp;Opera adulie cunt de operibus bonisftnterim fuppofitisiiis ddulterinis operibus,qutenbsp;trina�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^iritus fidei non poflulat,im� qu� contra frdein funt dim in Ulis iufiitii
acetpi uolunt.de quibus ne iota quidem in facris e^ltteris,qu� ne^ ebri fhis dgniturus eil in extrema illo iudicio/it non dicam q, eorum qiixdamnbsp;operanon folumnon fubueniunt,fed GTdeuorant pdiiperem inabfeondinbsp;todde^Jub jpecie pietalis. Vxnofrris operibus^f opera etiam funt tantnbsp;pingttis inertia tmpia fanilitA.fedpcmeretur noflra c�citas.Lege to^nbsp;tum nouum teftamentS^ubi dtcitur de operibus bonis,Gr non inuenies alianbsp;quam qu� propter deum,ide/l,cx fide proximo impenduntur,qu�cunlt;^nbsp;tandem ilia fint,Gr qMndocuq; fiant uel iierbo uel opere. Imo gt Chriffutnbsp;ficinterpretatur addens lJidtth,'7.Il�c enitneillex Gr'prophet�,ide�,nbsp;tofafcriptura.vbi erg) manent alia operaltiton q, ddmnem,fi quid aliud/nbsp;frat ex fide quod non pugnet contra rationcm Euangelic� iuftitix-.Sed curnbsp;ijitfldm relinquimfiS Eaait^efica pr^ceptalmodo prxeeptafint qu,� lib�re
-ocr page 125-FS�LMVM xnn.-
exe^t�tur,Ynordicu� incrrtd tenentes dtq;adeo impid fi noH fidftt
exfidc.Rdtime{lciiimill:idPauli,�^icquid ticnefiexfide,pcantb,mefl. Abfolutmdti Itd� iw hocuno�e)[M,c\Ki mgreditnr�uedmbulat �nentdculd O'oprrd culttt�.
tur iu�ftidm^comprehen�i eft iu�i�catio tnterwr^'d e�:,fides,O opi� ex�
ttrii��iiefi-u��us fide!,td efl,cbciritlt;�,Vcl,i�t dlijs uerbif dica, dikftio dei Vdileilio proxitst,tw (juibiw pewdet lex erpropbct�,IAlt;itsb.ii.U.lt;ei;e/lnbsp;(Mt femtl norii)ab�}liitd put;� er �erui deicultuaHihil opiw e� bisdddenbsp;re,imo nibildddipote� Verum uitijsnoftra ncflrd ndturdin nobii bldndinbsp;t�r,�- fub generdlibw werbis qu^rddmiwtc�tjcrc uelnon poj�umut ucl nenbsp;gligiWlMdMtctirt nolumaijtccirco explicandier� grat�clt;eterdddduntur,Rxplicdtio �*nbsp;Qui loquitur ueritdtc incorde oc- �nterim ucro t� tnitierk �emper,quid cej�aridefb.nbsp;debclt;tf,drt bis duobiK pT-cceptis noiw �itif�icit ne �ecundu corticem qui= Promij^iowH.nbsp;dcm,MfMocixnt,i(tUcc(im�sdf �nritu fee und tiquent 'wJerpreMtKr Cbrk biK�iliutnwr^,nbsp;fttiSpriecept�,l�4tth.lt;i�6.o-7-^�lt;^pt'otgt;ti�ion�S dei tibi fidedrrtpiendlt;e
Qui ambuht fine macula, �c opc/ ratur iuftitiam.Qui loquitur ucritat� in corde (uo,nbsp;qui non cgit dolum in lingua fiia. N ec fccit proxi/nbsp;mofuo n:alum,�c opprobrium non accepitaduer/nbsp;lus proximos fuos. Ad nibilum dedudus eft innbsp;confpcdu eius malignus,timentcs aut� dominumnbsp;glorificat.Qui iurat proximo (uo �c non fallit,quinbsp;pccuniam fuam non d�dit ad u(uram,�t munera (anbsp;per innocentes non acccpit.Qui facit bxc,n� mo/nbsp;uebitur inxternum*
Tabe�Wrtcwliwn cr montew j� pro eodew lt;icccperw,Mt)it repcttbptH*
tS *
�Ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES POMBRANI
tetttid nihil refert,qu4ndoquidein uttwni id�m^ regnum del efi, qut hie non ingreditur m regnum coeloriim,U4ne jibt^ic promittit. Vide qu� di^nbsp;Loqui ueritd^ ximttt de monte tdberndeulo dci^Pfil.i.zs-pfdLj^ Veritdt� guidantnbsp;tent m corde� logutmtur/ed non in corde,ut hypocribe cr�lfarij dodioreSf gut habentnbsp;uenenunt dj^idum cr Uborent CT dolorent fub Imgiia fua, licet fu^ra lin^nbsp;gtum uideantiirotnnia�niki,�cutdiximiKpfdl.9.cr-i5dtein CaiphdSnbsp;jyo�in.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loguebatur ueritatent�d non in corde, cini non egt dolum in lingud
fua,id efi,netni}tent filiis uerbii decepit,cuiui deceptionis plenui e� ntnn^ Hetradio, dusPelix^'i�ondetrdxttHngua�ui.uiti'Mnhodieplufgu�untere,
Hon aoxpit.Pelix,tion tulit uelno leuduit,uel non actepit,td e�, gut no Irrt 0. �olum ignontiniant er irri�onem no intulitfiatri, fed etiant non paf�if e�nbsp;Adnihilit c. infirri. Adnthilumamp;c.guode�:,contempfitiniguum,nondduldtiKeilnbsp;ei,guduis potenti Oquot; diuiti,non titnuit,non dpud eum fud gult;efiuit,ueritdtinbsp;ddhje�tiUcet re�flente mdligno gudntumeung; honor dto dpud homines ittnbsp;mundo.Timentesuero domnum,etidnt mundo defpeSli�imos,etidmhdbinbsp;tos ut hlt;ercticos,glortficdt,mAgnificdt,cis ddh�ret,cVdm � odiivm peVnbsp;fecutionem omniumuidedtfibiob hoc in'entdri,
turdre� nbsp;nbsp;nbsp;Qtiiiurdtct^c.videsomnidoperdg:i�hic feribuntur nihil dliuduelld
gttdin ut non noceds,fedcommodus�s �dtri. Aliter hic legunt exUe^ brdo.Pelix�c.lurduitutdf�igeretQrnon mutdt.vbi ni� iUud,Vtaj�ige^nbsp;ret,mtelligds dffliilio�em,ldborem,humilidtionem pro proximo,noit con*nbsp;ttenit cum no�ro,ne^ cum fententid gu� contextus reguirit, Dodkri ilidfnbsp;An licedt tinoguod nos legimus placet. Deiurdmtnto �cfentire foletidem do^fnbsp;iurdre. ex fcripturis,Chri�dniK non debet iurdre,iAdtth.^.fed ciult; uerbum�t,e�nbsp;e�,non non.Hoc e�profe ipfo er fud�onte non ei�s eil ut iuret.Ob ne^nbsp;ce�itdtem uero proximi, utilitdtem er fdlutem,it�mg; ob deigloriam iu^nbsp;rdndume�,tunc enimiurdmento prohibito feruimufdlijs,�eutglidto ernbsp;homicidio prohibito feruiunt indices dlijs non fibifuoc� comodo. Atg^ itinbsp;Chri�ui erPdulus �epe iurdnt utdoilrindm fudmeruerbi te�moniuntnbsp;dlijs utiliter confirment: guemddmodum er fiter fieri pote� mpdUis amp;nbsp;foedertbus.lurduit guoc^ olim pdtribui deus,fcd per feipfum,cumhotninetnbsp;per mdioretn � iurent,ut i� in epi�.dd lieb�Vnde in pfdlmo dicitur�-du*nbsp;ddbuntur ontnes gui iurdnt in eo.
Vfurd pro� nbsp;nbsp;Qjii pecuntdm fudnt non dedit ddufurdm,id efl,nullo iniu�o lucro fuO
isibitd� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;db�ul�dligutdproximo: Si dare non uis,guid�rte reddere pote��dtef
paft dliiudntti tempor is,gui idmescttudope�dmencpmoddndu eftdbf^
-ocr page 127-IN -PiS�LHvM XV.
^efceMris.tege erg) de ufum prohib�d^teui.i^i.z^.Tieu.ii.uli permit titur utcxtr dtteo non frdtri ludjeus det dd ufurdm.^xtrdneui �ntcUigturnbsp;��tilis,frdter ludteut.ldmomnis homo e��dter ne�er proximus.ficutnbsp;ittterpretdtur chri�m in pdrdbo�d deSdmdritdtto.Igkurin totuidm ufu�nbsp;TidChri�idttis fubldtdeA.id quad durum e� pro uentre noflrorufm,tit uonbsp;cdmuf,clericoru�t,Ci�od[i dixerint^t qudndoq; dudimta,V�rdm effe itnbsp;licitdnt,nifi �t �gi�is Epi�oporum confirmdtd dd cultii dei,quii non hor^nbsp;rebiiddbdnc bld�hemidtn Antichrt�ii
Kunerdfuper innocentei dcctpiunt non folum inic^ui indices,�edeit� ^ui mentiuntur,frlfum te�moniim dicuntjniulhs �uent protrdhuntnbsp;Utes compendij ft� grdtid,zr quiequid hic dliud intettigi pote��n uerfufnnbsp;pTd dido comprehcnditur,^ec �cit proximo �io mdhim z:}-c.
Q�i�cit h^c non commouebitur.f�lix,'^on eldbeturjd e�j,n lt;tternii ntdnebit in tdberndculo deiertnote fdnfh eit(S,Sic chri�usfioc �jc ejnbsp;tducs.ld lt;ii(odfin�J�iritu nonpoteris
PSALMVS XV.
�Titului. Infignia Dauid. in�gnid hic uides trivmphwm rcfurreilionis chri� qui dicitur Dlt;tKi(f,E?ccfc.J4.
S V H M A. Chr�usloquitur,Con�nrud me deus ne morte quieme dppet�t interedm,f�d potius per edm glori�cer(lege Iodn.l7.)Sdn�li dei mihi pldnbsp;eent,de arne duti� gloridntesAbrdh�dutfdcri�cijs legts cs ceremonifsnbsp;externts,ne pili quidem �udgt;o:t!ion egeo i�is,qHonid dominus e� hxrenbsp;ditM med,qui d�dit mihi gentes htereditdtem (,ut pfdl.i,') Huic benedicdwnbsp;O' grdtids dgim,qHi me fdn�lum non folum f�iritu,�ed er cdrne �cit, licetnbsp;Kon [ine tentdtione,cr utrunq; �erudbit d corruptione i��fwm. Hlt;fc fum^nbsp;md e�-�K uides dbiei�onem cdrndlisfyndgogx ele�lion� credentiuntnbsp;quoriicuni^/ecttndu prophetidm loelis�teritjnqiat,omnis quicucf; inanbsp;uociu:rit nomen domini,�luus erit. Pratered dnirndm Chri� in in�rnonbsp;non dcreU�lam:tmpo�ibile enitn erdt chri�um teneri d morte, ut dit Peenbsp;trut in Ad.Genic^ necdrncm quidetn eius po� mortem corrupt�,
CVftodi me domine, quonia in te fperaui, dixi domino,dominus meus es tu,quoni/nbsp;am bonorum meor� non opus habes*
G �
-ocr page 128-�7� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Comment arivs pomerami
Cljrijl�i lodui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfilmit deDduidetwnpojfemteSigi/eduerbdejf:
inpfalmhl'tes^ PctrtKAd.i.ZT' PMlufA0i.if.o(knclenteiChrifli reftirrc�ion�piu^ lo poft mortem fccutdm,exuerft, Qj^onium iwnderclmciues orc.ut nortnbsp;dubitcs aUbt ft eiudids Chrtftum in prophetA loq^ucntem.
Chrtftui tentdtus eft Kt noSiO�m tentdtione inuocduit deum ut not,ut peromtiidfimtlK nobisfieret,ficut Hides Heb.i. Nojlra crgouerbddtidisnbsp;Cuftodi, refondntem.Jtd^prim�hnttcuerftim�utdedVjstdcedm)non fttistibicottnbsp;tncnddre poftum.CuftDdt,in^uit,uel,conferud me domine in corpore cr dninbsp;md.tdocordreftwnmenobis eAneceffdrium.VerK qutefo quod mcritu pr^enbsp;Qttonidm tenditdeo,utdignusfitdudtritnuUumproftdh,quonidmjmquit,j^erduiinnbsp;J^crdui.nbsp;nbsp;nbsp;te.Spesenm,ftdes ez fiduciA(qu�idem fiint)impetrdiit 4 deo, cr prtcte*
red nihil. Sequitur^Dixi domino,doininusnKus es tu. Qh* eft h�c glorid^ tioicertenMximdcr que fold Chrifttandcil.Hocenim elimExodo prianbsp;Dominus mumpreceptu^E^fum dominus deus tuus.Difce ergo,nonmodo domia
� numeffecrdeumelfe,quodcrimpijinpldgis,utPhdrio,difcutGrd�rM nes non ignordntfed etidm ejfedomtnum tuum cr deum tuumdd quod eftnbsp;uere credere efti domin�^credere eftedeumicum contrd infpiens in cordenbsp;fuo dtcdt,non efldeus.Vtdudc�Seidicere,Dominusmouses tu.Idquodfenbsp;Qt^ontdm me pein pfdlmisO(mrret,iaodo 'mterimquoddiximus,fcids,hoc dicerenonnbsp;non egps, oYjf ^ifg cordis.Veru diligentiftime Attende qudre dixerit domino,Titnbsp;es dominus meusiquonidftnquitftonorum mcorum non opus hdbes. Hj c cdnbsp;duntomnidnoftrd.i.egeE.fd.i.AuditeucrbumdominiprinctpesSodomoanbsp;rum cfc.Coniunge itdq; omnid,CuJ�odi me dontine.qiuirefquoni�Jpcrduinbsp;in tc.Dixi dontino,dominusmeus es tu.qtidreiquonidm bonorum meoruntnbsp;non opus hdbes.quod Felix fic dicit,BonttdS med non conftrt tibi. Quod ftnbsp;bonorum mcorum opushdbcres e^'dme exigeres,non eftes dominus meus,nbsp;ld e;�,(-n quo folo miht Jfterdndum eft,ego enim pr^ftdre non poft�m qtiodnbsp;certe debeOfOquot; tufte exigretur, nifi ejfes ncftev dominus, ignofcens frmttanbsp;�isftierdntibus in te,Perirem enim � deo er defterdrem,dtcer�mo^ in coranbsp;rffjNon cA dcus.^edti ergo gens (ut cilin dlio pftilmo) cuius eA domin�nbsp;deus, populus quem elegit in h^reditdtem fibi. Hie aides qudm didbolice.nbsp;errdtu/mfit in fdtis�Stonibuszy ednonibus poen!tentidlibus,quibus poftednbsp;tnedicdtum eft �tuisiUis indulgentijs ,fed m commodivm illuforum qui fc�*nbsp;dent in cdthedrd peftilentilt;e crc.Porr� Hieronymus hoc loco trAnsftrt,^dnbsp;nemthi noneilhnete.Dignd qiiidemfentetitid,fed nonfdtis probdtiir dbnbsp;Hebraistrdnsldtio,
-ocr page 129-IN PSALMyM XV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7�
Sanctis qui funt in terra eius, mirificauit dominus omnes uoluntates fuas in eis.Multiplicatx funt innbsp;firmitates eorum, poftca accelcrauerunt Non connbsp;gregabo co nuentus eorii ex fanguinibus,ncc me/nbsp;mor cro nominu eorum per labia mea�
Sdnehsqut funt va terra diKjd eji,domini.Na donnai eji terra cp- p!e^ fiitudo ciui. Et alibi, Pcribltit gentes de terra TWit domini cR CT RfgrtRnj ddnbsp;fan�hrum qui 'm aternum crcalumo' terr�h�reditabuat,nam 'm Cbri�nbsp;�o data funtnobis omnia,imp:jnolira adhuc iw ufle occupant donee de ternbsp;ra perdantur.Et quis piorum ignor�t rcgnumdei licet non terrenum,ta^nbsp;men effe in terr� in cordibut crcdentiumiSicut chri�us dixit,Hi in mun*nbsp;do funt/ed de mundo non /unt.EeliXjSan�is qui in terra fimt �j- admiranbsp;bilibut,omnii uoluntas mea'me�Admirabiles dicitfanf�DS,quia mirificanbsp;uit dominus fan�umfuum.Efa.s.Eccec^Grpueri met quos d�dit domhnbsp;ttus miht 'm fignum cr portentwm �fra'�li. Mul:ipli:atte fimt 'm�rmita^nbsp;tes eorum^SicconiuHgitur in translationibtis qua� de fandis dicatur,cimnbsp;tarnen �t de reprobls di�iiim,de quibus cr �ubditurt'Ron congre^bo zjc,nbsp;i^am quad legimuSjPo�ea abcelerauerunt,id efi,nudtipUcatii pcccatis fit*nbsp;ffrunt� deOffecund� illud,Pcecator cum in profimdum uenerit,cotttem*nbsp;nit.Eelix legit,Pofta�terum dcceleraucrunt,id eft,rclidh deo ucro,ldol� idotd (ordlitnbsp;cordis fui fibi erexei'unt.kcirco idem Pelix,transfirt dolores uel idola,q^nbsp;nos legimus infirmitates.Citiid aliud inucniunt,quifuis fe iuftifieare ope*nbsp;ribus qu^unt,qu�m dolores er uexationes conf ient'iarum eridola cor*nbsp;dis^Deum en'm uerumcuius folius lu�tiae^,rclinquunt,f�cientes fibi totnbsp;faluatores quot operibusiufbtiam quarunt. 'Verum Hieronymus multanbsp;clarhis fic legit,Pofl tergum fequentium.in quo aides dare uerfutnad mt*nbsp;pios pertinereMulttplicabuntur dolores uel idola corum,pofi tergum fenbsp;quentioM,idefljSorumqui meperfequui^ur. Non congregibo ereddnbsp;ed^non ccclefia iUe coetus cznbsp;nbsp;nbsp;ecclefia ^lignatium lt;qui funt ex
fanguinthus,no ex deo nati,io.i.Hoe cfl,qui gloriantur fe filios effe A ira Carnalis rea btefecundu carnem,quiglori�tur de noie ludai:o:ficut qui hodteglorian li�o,nbsp;tur de noie Chrifildiio,quiglondtur de extcrnis facrificijsnbsp;nbsp;nbsp;ceremonijs,
iut ola funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in J�iritiifold fide er jfe ddoratnr deut.Felix fic.
-ocr page 130-fio,ut diximus,cruminfecunddperfon4loiiuitur,CuJhdic^c,i(imin ter tiii,Dixi domino.Sdn�is qui funt,Dominus pdrs zS'C'Otttttifto huec conue^nbsp;niant cum.i7.cii.IoanttM^birogitpro fe glorificundo^pro fin(lis,id eft�nbsp;crcdentibws difcipulis^iwn pro mundo,id ell,Chri�i ptrfecutoribuf zynbsp;bUJfheindtoribui ^uangelij. Sententu er^ eR, Gratidf dQ) domino, quinbsp;mirdbiUter er mirdbilt grdtid per fuitm J�iritivm compleuit omnes uolum^nbsp;tdtes fuds uelmedt (eddem enim eil chrifli er p�tris de fdnitii uoluntds)nbsp;fdndis er in ipfs f inais,hoc eil in cordibus er intus in jfiritufdnili�cdtonbsp;rimi.E,Udngcliufuii/m idm Cbriflus reuerfurusdd pdtrem prtedicduerdtnbsp;creditumerdt,credend�mq^fciebdtdpo/fer�qui�iturierat i� terrdeiuSfnbsp;id eil,m regno ccelorwm er ecclefid fdnilorum:biec erdtomnis Chrifli pi^nbsp;trifq;uoluntds.flcutinlodnnedicit,HieceiluoluntdS pdtrK,utcredAtisin
Vo�unti� eumquemi�emiflt.Siccredendoomnisuoltintdsdei in fdn�ismirdbiUter prid in hypo* oumgloridccelefli impletur,dtiminterim impif erhypo:ritlt;e fuis uolun
Nom hnftoy� au^ntur hnpietdte er cctcitdte'.quorum externdm Idrudm ddeonon reffii* tionouit Chri cit deus,ut etidm nomindeorum non dgniturum dut nomindturu fediedtt
jhw.
quemddmodu deimpijs Chriflidnareiperfecutoribusdi�htmeil,Pfdl.6g'
Delednttir de libro uiuentiiwi,^' cum luflis non fcribdntur,quibus er di* cet,tgt;icfcio uos,dtfleditedme operdrijiniquitdtis. Aut itddccipe,tiec nu*nbsp;mor erc.id eil,non orabo ultrd pro eis in eis ffiritu meo,hoc eil derelifUnbsp;tiunqu� reflpifeent utfufpirentdd dctim,\ol�7.iion ro^.Abiedionemnbsp;dteoru/m uidimus fdtis horrenddm propter infidelitdtem illorum. vide ttcnbsp;er tu excidds,P.o.U.Dtim non inuocds deivm conferudtoremnbsp;nbsp;nbsp;ctiflodetit�
cufl�dieritfruJirdldborAm�terui�litmust
-ocr page 131-IN PSALMVH XV.
81
Dominus pars hxrcditati's mex �c. calicis mei. Tu es qui reftituis hxreditatem mcam mihi. Funes ccnbsp;cideruntmihi in optimis meis,etenim hxredifasnbsp;luca optima eft mihi.Bencdicam domin� qui eru^nbsp;dit mcjnfupcr uflt;^ ad noclcni erudieruiit me renbsp;ncsmei.Prouidebam dominum inconfpedumeonbsp;temper,quoniam a dextris mcis eft,ut non moue/nbsp;ar. Proptcrea Ixtatum eft cor meum, �c exultauicnbsp;lingua mea, infupcr amp;(. caro mea requicfcct ia fpe,nbsp;Quoniam non derclinqucs animam meam in laCcfnbsp;no,nc(5 dabis fantftum tuum uidcre corruptions.nbsp;Notificafti mihi uias uitx, implebis mc Ixticia c�nbsp;Uultu tuojiucunditas in dextcra tua in finem.
Pdrsh�rcditdtis,eR portioMd ^U�Cddmepcrtinet,lt;iult;indo diuiditur alt;ereditiU i}�reditdx,nehiccogites don�ttum non effe totdm h^reditdtem cupdrtet� domitfUtinbsp;Audis.Alij giudent dlije rcbus^pdrs med hiereditdrid eft don�nus. Olim lesnbsp;uitdrumzy [dcerdotum legdliivmpdr.s hiereditdsnonerdt cumcitterisnbsp;terrdm po�identibus,utlegis.tium.i3.cr Deiit.ii.quonidm dominus deusnbsp;pdrs l�orum erdt:�ustc uero qui non efk ex tribu Leut, ut dicitur ttebr.jtnbsp;Chriftushic dicit dominumeffe h�red{tdtcm,Zirpdrtem fudmer calicetnnbsp;quot;fuumpmn�fqi hoc Chriftidni in chrifto dicunt,vt nihil dgdnt noftri cleris
ti
-ocr page 132-COMMENTARIVS POMERANI
^Mrfwur �ol��tlt;tf�,ctilici Bilylonis omt�ito contrdrm.Hic caUx nitniuv� arMrutqu�doqiei pro nobiiߣbisejl,utre�ittiereturet h^reditmiomniHnbsp;gent:�,pd:o Ad^edmiff�.Vnde dixit,Pdtcr� fieripotcft,trdnsf�r�tneCiiUnbsp;cem i�um.Uu'itc bitptifmum uocdt l!A�r.lo.dices,CAlicein quid� ^u� e^nbsp;bibojitbetis^ bdpti/mgt; quo eg) 6dp/t;lt;or, bdptizdbimini crc ZJ Lucienbsp;li.Scipti�no hdbeo baptizdri,et quonwdo codrchgt;r,donec perficidtur.EtiS'nbsp;nobis e�'tt dmdrum ntmis zy intolerdbtle hunc bib ere cdltc�m,nifi chri�uinbsp;priebtbi�etzyfdn^b�cdjJet,quifcinjtKhdnccdlicemnandliud nifidotni^nbsp;nimt deu ejJe,quodfcircCupergrcdituromn�confold.tton�. Potdt quideittnbsp;dominiK fuos dmdritudine ziT dbfynthio,ut cJlThren.i.fedhoc nobis qud�nbsp;de�oldtis uidctu r,tZdfn,ut eA�mdlio pfdlmo,lra iu indigndtione eius^zj Mnbsp;td in uolimtdte eius.H'mc decd�ice con�oldtionis Qy incbridtionis J�iritufrnbsp;fdn^h loquitur d!ibi,Et cdltx meus inebridnscpr^cldrus efl,i.Cor.l.Benenbsp;HiereditdS diilus deus (^c.nbsp;nbsp;nbsp;Tu e$ ezxc dd cft,reddes teipfum mihi,q)ii esbiereditdt
ChriflL med^qui idm me pduli/per derel'mques in pote/hte tenebrdru^pfdl. g. Aut reddes mihi h^rediidtem mcdtn qut filiusfum,qudin peanto Adie dmifi,utnbsp;firn rex ludteor�zzy genttum, ZJ detur mibi otnnis poteflAs in ccelo Zir ittnbsp;tirrd,pfdl.i.Eelix �c,Tu fujkntdbis forte medmjid eft�lsefdm mmotdtnqinbsp;funes. c?fldntem fcrudbisbiereditdtem medtn. Eunes Z2-c.Metdpbordeil dnnbsp;corpored dd Jfiritum qud dicit Chrijlusftbi prtecldrdm contigiffehiereditdnbsp;tem.Eurubus olim metiebdntur dgros,ut qiiifq; fudm dcn'pcret pdrtem,fMfnbsp;pfdl.-yy.Sortediuiliteisterrdm in�niculo diftributionis,nbsp;ltd(^,utuides^bis omnibus ucr�bus in figniter gloridtur in deopdin�nbsp;h^ereditdte optimd,eruditore,duxiiidtore glort�cdtore. q.d. Nunc chtnbsp;ri�cdtus cfi�liushominis,cr deus cldri�idfus e^lineo. St deus cldri�cdtutnbsp;e� in eo^ezy deus eldrificdbiteum in fes}jet!pfo,0' continuo cldri�cdbit f M**nbsp;Er�(Jit deus. Zirc. Erudit me,id c�,ddt mthi�gt;mium,tit cltgdm omnequodip� pldcet,nbsp;lodnnis. 8. Sicut docuit mc piierit, h^c loquor,zj qui me mi�t, mecu/tn e�fnbsp;Z!r nonreliquit tnefolu^^quid,q;t� pldcitdfimtct,�cio femper.Prteterciinbsp;utperomnid �mdtsnobis�eret,erudtuit ctidm cumpdter tentdtionibufnbsp;ezr pd�iontbustin quibus nos maxime difiimus benignitdtem deicrgtnbsp;Heb. i.Debuit per omnid �dtrtbus ftmildrijit n�fericors �cret, Z3��dci�^nbsp;ponti�x Cfc.Et cdp.^^.Zyudmuis effet �lius tdmen dtdicit cxijs qu�pd/fu^nbsp;e^obcdienttdm zirc.Atq; hic docet nos chriflus,utbenedicdmus dotiinu}�
. idc^.grdtidsd^mus de omnibus quibus nos, utfilios,erudit tcntdtioifi^ Confilium in j^i^^P(ilt;x�c,Eenedtc{itn don�no qui confuluit nuht, quod ex �ebrdof'S*nbsp;^ucr�s,
-ocr page 133-fM PSALMVM XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f.j
ftIficitjCon/il�um dedit mihiScd ctim ncflro in idem redit:Mdgnum ettim donum dei efl inaduerfis cott�lium non igncrdre,Conftli{vtn uut� tunc uninbsp;cum efl inuocdre domin^,Conferud, me domiiK,quonici jjierdui in te.
Infiiperi2'ullt;^Ad no�temcrudieruntmerenes md^ ldeii:,non foluin chri�cdroin �iritu,ut dixi,eruditu5 fum � dco,fed cti� in curne med, ufijidd no�em,id firmd ,fed fd�nbsp;cfi,iugitcr O' fine cejfdttone. quid enim dliud eft, uftj; dd no�iem,qud totd itu,nbsp;dicHd quod inpfdlmis figniftcdreiugiter,ddmonui pfalmo.U.Hoc fcilicetnbsp;eft,quod dnte diximuf,Chriftum in cdrne fud propter nos mortdli etyinftrnbsp;w* lt;gt;c tr�pidante tentdtionibiu eruditu:llld tame cdro fdnitii,^}' dbfqi om
p�io nuHd tentdtione,neq; dulci,neq; dmdrd potuit, ut noftrd peautrix, prouocdri dd dUquid eligendum contra deum. Grduiftimd quidc tentdtionbsp;erdt,Pater trdns^ � me cdlici iftum,fed quid iUic elegertt no ignoramus,nbsp;fflix�c hdbetfBtid pernoiks ca�^uerutme renes mei. Di�u eft pfal.7.nbsp;Rcnej figniftcdre dffcihis or dele�hltiones fiue concupifcentias carnis. Nonbsp;fti^d wro trahit nos dd iniquitatem, cum femper turn uel maxime no�tibusznbsp;^go,dit Apoftolus,non inuenio incarnemed bona, ftlix erg) chrifti caro,nbsp;qiit erudiuit eum,id eR bonu uoluit,C!- turn quaq^ quado alq in carne manbsp;^iitentantur.Htecc^iUacaro Ad�eantepeantu,fed inchrifto infirma O'nbsp;worMZ� propter noftrd peaatd,quie t�d cdro portdbdt. Potes c alle^ricenbsp;tto�ient dccipere uel no^s.Cdro tnea no�lu,id eft, m tribulatione o/knditnbsp;^thi infirmitdtem medm.Sicut cy ipfe dixit,Spiritus quid� promptus eft,nbsp;c^ro dut� infirmd,Cdro certe horret crucem. Sic O' nos ca�^mur o dosnbsp;cenwrjq n�Jilfimusin tribulatione O' tentatione. Exemplum eflo Petrus.nbsp;C^ino'deChri�fuprddiximuscxUeb.s.q[,didicitexijsqu� pajfuscAnbsp;obedientiam. Vel etia proprtc no(b(,quando magis horret animus, ofosnbsp;let uigere tentdtio.Exemplufit precatio chri� in horto. Aduerte o fansnbsp;^rum cdrn�,dumiu^ter ftiritu mortificatur,pauldtim,utitd dtcdm,ftisnbsp;fitefcere,f'ed non perficietur in hac uitd,R�.7.
Erouidebdm dominum oc.Non reftexiquid mihi cojtduceret,non re rgt;euspr� �exidd multitudin� tentdtionum operfecutorum,fed dominumfemper oculis,nbsp;habut ante oculos,is eft mihi omne bona,is omnia dmara, uertit mthi in fdsnbsp;lutem,per qu� certus fum,q, nuUd tentatio,nu[ld dduerfitas me feparabit abnbsp;eo,quoni.�,inquit,� dextris cilmiht,ne cadam. A dextrisfd e�,auxiliatornbsp;Weu�e/l.ppZ.iog.QttJ a�tit�dextrispduperis,utfdluam�ceret d perfes A dexMitnbsp;quentibusdnimam meamdtem diabolus �t � dextris eius,id eft, a�t ei nenbsp;fitiSic locus deo.
-ocr page 134-84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�Nl
Iteticiii Propter hocl^tatumcrc.Qui femper deumh�hctMeocitlo!amp;cerU exdeo. fidefcit [�deumhdbcre prote^hrct�,qnoinodonong.tttdcretcorde,qu^nbsp;eft�des O' giudiiim mJ�iritufdnib^oquomodo eti� non exultnrct lin*nbsp;gud,id efi,grdtidf dgerct,quie eft �dei co��io o fdn�ificdtio nominis l�ianbsp;utquem femper uidetiHocgdudiumomnis tribuldtio mundidttff�rrcnctinbsp;potefi,modo�t deuidnteocnlos^certo femper credllut ddiutor. (Xuin O'nbsp;ipfd cdro requtefcetfhdbitdbit in f�e,td e�^dormiet certd de�iturd refurrenbsp;(Hone-.fcd no�rd uidet corruptiorum,Cbrifli non uidit corruptionem.
Articuluf nbsp;nbsp;Cludrecdro medrequtefcet in lpeiCiuonid,mlt;luit,non derel'mques dni
fidei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;medmjd efl,u!tdm tnedm�n infirno,id efl,in morte. Chri�m non fo�
iSefcendit P^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortuui cfl,fed etidm uoluit pro nob� dlit^udntilferjd efl,
ad in�ros, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tertitim diem defeendere dd tenebrdi tdrtdrcdi^ubiifl mdgo mora
tii,o,�eut [ob dicit/empiternus horror abf^ uDo ordine, Hoceii, uoluit tdm diu teneriin morte^dd qudm noserdmns in Addm ddmndti.Sic onbsp;cob de morte (ud loquitur Gen.^-j. Gefcenddm dd�lwm metvm lugens innbsp;Infiri, infirnum.Atqi hichdbesi�umdrticulu�dei,Dcfcenditdd in�ros.Si qHlt;e�nbsp;ris quid illic�cerit,R:J�ondeo,Nibil moror quie�neferipturd dtcunt denbsp;limbo pdtru,cii dlibietid legds,Eruiflidnimdm medinexin�rnow�riori.nbsp;Hon l�os pdtres folum,fed omnes credentes d con�itutione mundi uf^ dinbsp;confummdtionem.timc Uberduit nonex limbo,fed infirno in�riori er k��nbsp;ui�imo^dd quem omneserdmus ddmndti,in qua, tiie omnes,ficut o in mornbsp;teerdmtaper fententidm diuindttt. iUtc ignis teternus omnis mdnebdt,utnbsp;morti perAdte pcccdtum tr�ditiftnextremo iHo iudieio trdderemur efidtttnbsp;peente igniq^ !eterno,o nuUd �tiffet redctnptionis j�es, ficut nulld j�es e^nbsp;didbolo o dngelis eius,cuiiUe ignispdrdtus eHdb exordto mtidi, o quoinbsp;quoi ex eins regno per chriflum no liberdntur. Ad hoc ergo iUue chri�utnbsp;defeendit in mortem O in�ros,ne tu iHuc defcenderes,ut �eut d morte renbsp;demit�td o db in�ris redimeret,ut totdm tudm mortem fud morte dbole^nbsp;Sinus Abr�h^ ^^^^^l^GruHliceretrequiefceretnffegloriofierefurre^tionis^�cutooinnbsp;nes pdtres de�iniK requiefeebdnt, qui expe�auerdnt benedichoncm inf�nbsp;mine Abrdh�^qut cUchri�us.In qud�dequi de�m^ funt in�num � brd*nbsp;hje receptt fcribunturJSSdm in �de Abrdhte o benedi^onis per chrtflamnbsp;�iturae quiefeebdnt O quiefeunt nobifeum refurre�hiri. Rehqui omnes tfSnbsp;dcl�erdtione moriebdntur^o hodie moritintur,det(nti in horrendd mor^nbsp;tc,quodd ignis tlle teternus per fententidm nouif�mdmuenidt fuper eosgt;nbsp;Porro M qult;e diximus de Ckri�g Petrus A{l,i�c dicit, Q�em deusfu�itd
-ocr page 135-rsr PS�LMVM xvh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g�
iitfoluflt dohriiw yMrtK,^Mtenui impo�ibile erdt teneri l�lil ai ed fcili eet morte.Se(iuitur,�ec dabisfan^htttt tuam uidere corruptionem, id efl, Sdfl�S futamnbsp;quem fan{li�ca�i,q�em unxifii tibt^non�nes tarn diu manere in morte,utnbsp;tamp;rpuicorriwtpatur. EAautemhebraifmus,'Videre corruptionentfid efl,nbsp;corrumpt/icut uidere nwrtem,idjeR mori.Magna uero gratiacredentium saniH,nbsp;cod� nomine c� ebri�o appeUantur �an�ii,idefi,fegre^tidco,�cutnbsp;fupra^S�flii qui funt in terra eins,fed chriflui eilfaniius fan�hrti, primanbsp;genitus in tmdtii fratribus.Hic uides prxflarifquod deut in legeextgebatfnbsp;dicen!,San�tieflote,quoniS egofanihisfwm dominus deus ue�tr. Kiotosnbsp;tnihi�cifli uiat uit�,id e� reduxifti me in uit�^quod in�abat,�ilu dicit,monbsp;fe prophetico,[icut in Ioanne,t^unc clari�eatus e� �liUfhominit.'Se.TiHot*nbsp;tnihi�eies femit� uit�,id e�^o�endes qua euadam ex morte.
Adimplebitme l�ticiaci(uiiltutuo,ide�,curur�midfpexerisnw,qui Po� re�irre� dd modicii es qua� deferturut.Pofl reftirreSion� uiiltii dei O' nos uidebi= {�onem.nbsp;tuut Itticia fempiterfta.Fc.Sacietas Iteticiar� cum uultu tuo,id efl,ubi uuUnbsp;tut funs efl^o a/}gt;eihis,ibi e� abudantia l�ticiaru. in dexter a dei eri= Dextera dti�nbsp;tuut po� refurre�ionc�cut o Chri�us m dextera patris e�jibi deleikiti Sintfira�nbsp;ones inieternii.'Dextcra dei e^ �ternA uita�eut�nt�ra eiu5,propter cru�nbsp;cem,ide�^tentationes O tribulationes,e� uita pr�fens.Sie in Canticis,Lenbsp;uae�fubcapitenuOjO'dexterai�liutamplexabiturme, Alias �nt�ra eiuinbsp;t� damnatio �terna,Matth.ilt;ii
PSALMVS XVI.
TZt�Z�f.Orati'o Dauid�
S VMM A. ebri�ut oratcu�delibus,nepater cale�is permittatfefuca cumberetam potentibus aduerfar^s,t�tnq; firociterperfequ�tibus,qui ontnbsp;tsibus mundi rebut o uoluptatibus abundant. i�.go aut�, inquit�n iu�itianbsp;apparebo coa�e�ui tuo,abundabo cumapparuerit gloria tua.
EXaudi domine iuftitia meajntende depre/ cationi mex.Audi oration� meam,n� in la/nbsp;bijsdolofis. De uultu tuo iudiciummeum prodcnbsp;at,oculi tui uidcat sequitates. Prob aft i cor meum,nbsp;�iQtafti no(fte,igne me examinafti,�c n� eft inuen ?nbsp;H �
-ocr page 136-COMMENTARIVS POMERANI
tain me �iiuftitia^Vtnon loquat^os mcum opera homin�,propter uerba labior� tuor� �go cuftodinbsp;ui nias duras.Pctfice greflus mcos in fcmitis meis,nbsp;ut n� moueatur ucftigia mea.Ego clamaui quonia'nbsp;exaudifti me deus,inclina aur� tua mihi,�lt;cxaud�nbsp;nerba mca.M�rificamifcricordi'as tuas,qui faluosnbsp;facis fperantes in te. A refift�tibus dexter� tux eunbsp;ftodi medne ut pupillamoculi.Sub tegminealarSnbsp;tuar� ^tege me a facie impior� qui me adflixer�f�
tid� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aducrtcfemper(quod fstpe monco^q,liccthorr�diin hoc ffdlmo tHi
ndtio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidcdtur perfec/itto � corpia j�e�es, nullx tdmen compdrAtione rndior cji
quie M�ut fidem oppugndt.Aduerte quo^; quid in tdntii periculii�jiritut Confoldtio in intmifeeat confoUtionii:Siiluos,inquit,�,cii)jgt;crdntes in tc,vt interim td.^nbsp;tentdtione. efdm ip�im quoq^ omtione confoldtionii plenum inter horrore!,fectvndiinbsp;iUud pfdl.9i Secundti multitudin� dolorum meorU iwcorde meo,confoldnbsp;lu�Acauffd, ttonestUielieti�cdueruntdnimdmedm.Prlt;etereddduerte fideles ntinq conbsp;rdm deo fudm dlle^re iu�itidm(,dlioqta hypocrite e(fei}t)nifi in perfeciiti^nbsp;one;Htc enlm certi fitnt fie propter iujfitidm pdti, o dduerfidrics iniuflunt,nbsp;hdberecduffdm.tionergo tuncfibidrro^ntinftitidm.fied fiententidm dm^'nbsp;ple�untur Chri�i eos bedtus prontvneidntis. Vide fiuprd pfil.7.
tdbijs dolofiis �� Exdudi domine iiifiitid mcd,idcft,tufii),mcdujfidm medmAn Heb.non e� ordre,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lAedm.tion m Idbijs dolofiis^d efi,tu ficis q, ex corde loquor. Uypocritic hi
btjs dolofits ordne.De qutbus dicitur,aon omnis qui dicit mihi,domine,do mine c^c.de uultu e^ye. tu iudicdto cdufifidm me�^qui probes renesnbsp;nbsp;nbsp;cor^
dd^Oquot; uideto iniu�ti� dduerfidrior�:Tui ocult no��utur,homin� iudtcii* or oculi tdntu fia ud� externe iudicdt^t:^ dduerfidrios mcos lu�fic�t in fie^-duihon� muhoru.Probd� cor nKu,Qr uifittd� nc�e.i. tentdtione'mfidclinbsp;tdtis cr perfiecutioe,qult;i tetd� utru ue�� perfifiere, ign� t�tdttois me exdtne.nbsp;tniu�tid. ttd�fitcut drgent�in igneexdmindtur,cyno inueni�inmeiniu�tidm,llt;^^nbsp;tfifpsr infideUtAte non ce�i t�tdtiom;Hd fii fides efiiu�tid,eofiequitur
-ocr page 137-IN PSALMVM Xvf;
^elitdteelfeMiu�itia.Vtnon lolt;ludtur crc.ld eil,uf^;ddeo tto nbsp;nbsp;tilttehtd
in j�einiuftitiii,ut ne uerbo lt;ju�d� itolucrim dpprobdre operdhominu,ciuod tdm� ip� imprimii urgebdtjjoceii,ut noluerim etid iufiificarc cduffdtn eonbsp;rum.Propter uerbd labiorn tnoruntfid e/l^quid uerbum cr mdnddtu tunntnbsp;tulo prlt;eudricdri,ego cufiDdiui,Ad fententi� potius refirret,Ego obferud.^nbsp;nbsp;nbsp;.
uijid eft,diligenter dttendt uidx durdtjtd eft,ddnittdtionis,ne fcilicet Cdsfe^ querer, fedudus bondJ�ecie, dut territm intenidtd perfecutione. Udm utnbsp;hicmterpreterif, Vids durdx,uids dei cdrni durdt, Hebrlt;ieum ut dudcdx nonnbsp;, permittit, Eelix h^c fic legit,Probdfti cor meum, uifitdfli noiie,exdmi�dftinbsp;tne,non muenies:cogttdui,non pertrdnftbit os mcum.ln operibus hominis,nbsp;in uerbo Ubif tut ego cuftodiui uids di�ipdtoris.tt^on inueniesftd efi,quid ftnbsp;dem medm probdf tentdtiontbus, ccrtus fumde tud mifericordid q, ptrftA^nbsp;io,!}noninueniesfcilicetfcoridminfidelitatis indrgcnto meo.Cogitdui i^elingtunbsp;ideftftcdpud melhtui. iion pertrdnftbit os mcum,td cH, uftj^ddeo non cc� quidem,nbsp;ddm dduerfdrijs ueritdtis, ut etidm non prdudricctur os meum uel lingudnbsp;tned,ne uerbo quidem ceddm illis,qudft pro corum iniuftdcduffd loques dlinbsp;quid,quod tdmen urgent. 1 d quod cr dlibiftcdicttur,Dixi cuflodidw utdsnbsp;tncM,ut non delinqudm in lingud med, Pofui ori mco ctiflodidm, cum con�nbsp;fifterctpeautordduerfum me Gfc.Sicnbsp;nbsp;nbsp;de lob dtcitur,\ n omnibus his nonbsp;fibus homin^ftd cft,qudndo homo operdtur,ego obferudui uids di�ipato� homin�inbsp;lris,^d eft, fempermetui ne feducerer,nedlicmucn!rcmuids iniuftitiic fubnbsp;fiecie bond, quds qut fequitur, non errdre non poteft.Et hoc ftci in uerbonbsp;Idbif tu!,id eft,fecundu uerbum quod tu dixiftitVis enim ut fequdmur uer�nbsp;bum tuum,crlt;tdmonescdueretrddttioneshumdnds, M.ultduero oipetdhonbsp;^tninum injpeciem quidemhdbentrdtionem fdpientiiecr fdn�titdtis-,Ci�te�nbsp;rum non funtfecunduuerbumtuum,e^ dqudicdtdfepe funtcontrd ucr�nbsp;bum tuum,cr tdmen impif homines urgent,ut fcqudmur operd hominivm.
Semper enim operdftrisftgt;lendentid,fiue fitfdn�u hypoertfis,ftue mundi glorid cr fdpientid,nobisimponunt,e:trduertiwt d ueritdte tud, nifi uer�nbsp;bum tuum Cordt noftro fit inferiptum, quo dodi diligenter cduedmus hdsnbsp;nits di�ipdtoris uel corruptoris uel Idtronis. Hieronymus uerfum ft: le�nbsp;operehominum,propter uerbum Idbiorum tuorwm e^obferuduinbsp;uidS Idtronis.Hiec fententid non obferudtd,quidJpiritusfidei deftiit nobis,nbsp;cduffdfiiit errorum noftrorum e:trfe�tdriim, qute hodie rurfum miferdntenbsp;deodgnofeimus per uerbum eius.
-ocr page 138-SS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tOMMNET�RIVS JOM�RAN�
Deiintfi tl eA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;c.DigitiM uerfut qui femper oretur. Domin�t deut Ut fuM td
r.. (Ktws diicit ordntes^uer� nifi t�c quoq; grejfut noftros in femitit noftriff ^n^rdlutltnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duxit,perficidt^rccidiit omnid, Omnidquafdlutif nofirit
* nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' funtdeifunt,initiumGrfittis,nihilnobisdrrogdndu,pereuntquihocnoit
cred�t-.ltdqi perfinre nonpoteris in tdntii periculis tentdtionibu!,� de xtris O' � fini/brit,ni�ipfep�rficidt grejfut tuos in fcmitis iitiii,in quibut ipnbsp;feidm tedmbuldre ftctt,ut idm non tdm tu�,qu� dei fint.Fe.Su�ine grej�tinbsp;meos in fen�tis tuis,ne Idbdntur ue�i^d mcd,
Tetitionibus nbsp;nbsp;nbsp;Egj c/lt;inM�i,5�onwgt;M exdudifli czc. Ergone �-uftrd ddmduit,qui cYdt
�rti�cdnwr. exdudiensiReJ�ondeo^dddiuerfdrefircndumeffe.cldmdui,utexdu^ dist in hdc tentdtione,quonidm exdudifli flcilicetw etlijs-. qui hd�vnut noitnbsp;flfl�iflifidm non�lksgt;Tentdtion�sfuperdt�con�rtdnt fidem noflrdm,utnbsp;amplius fiddmut liberdtori.Eelix �c, Ego uocdui te quonidm rcjflondebisnbsp;mihi deut. Id quad �que e�uerbum fidci, quid certo fciome exdudien^nbsp;lHcliM dure. dum,ideo uocdui te, InclinA,utdiligenter dttendd!,ctidm fi minut�rti^nbsp;ter cldmduero. I^irificd,id ejl,mirdbiliter exhibe,ubi omnid dejfierdidnbsp;uidentur:ut ui dedmut effie mAnum tudm ,quie liberdt, non �uorem homi�nbsp;nwm,dut�rtundm. Qtiifdluos�cisJfierdntesmte,uerbumfidei,'Pfidl.9,nbsp;Sperentin te
Reriflttttes de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refiflentibut dexteri^ ttilt;efid efl,db lUit qui refi�int fdluti tU�,duxi^
xterlt;e dei lioiiio,quo nobis fubuenis, ucritdti tu�, o uerbo EMngeUco,ut fiudm de^ *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xterdmfid eft,potentidm,dtuitids,0' fid^m fidnSitdtcm hominibut confit
nKnt,db i�is,inqudm,cu}hdi me,non folum ut non uenidm in mdnut eorunt, fedmidtodmpliut,utttunq confentidm confil!oeorum,0'itdcuflodi menbsp;purumoititd�um db iHisflcuthomo foletclijbdire pupilldm oculi fuijdnbsp;efl,diligenti�ii}u:qMndoquidem hic ckpr^fenli�imu pericul�ji uel pdttnbsp;lulum eis dd!tldtifiierimut,dtttin modico cejfierimut.Eelix dut� ex �lebri�9nbsp;coniungtfic,Sd�tidns confidentes db mfurgentibus in dexterd tud, id�fl:,nbsp;quilibcKit per dexterdm tiam ab dduerfiarijs eos qui confidunt in te.
Sub uinbrd Sub tegmine.Ee.�n umbra.Quis no uidet efle trdnsidtum � gdllinis,O' dfdrum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diiiculiii Al:bi,Scdpulis [uis obumbrdbittibi,ofiib pennis eiut Jfierd^
GaUind, bis.Et Chriftutflicut ^llind congre^t puttosfiuOsfiub dlat Oc. Ga�ind ob �itd fuiprotegit pullos,�uct,infirmdtur pro �s,id quod o uoccprodit,nbsp;pugndt pro eis,o uitam fuim contemnit.Tdlcs dfiiihis,quid in dco uide�nbsp;re nonpotuimiit,mifit nobit filium in quo uideremut.Q^is hie non jfierd^nbsp;reti�d�dcf deefl nob^^ A �ciefid c�/ pneficntidfUel, ne me uideant.
-ocr page 139-TN PSALMVM Xvif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�9
5�/me dfJtxcrtint^wnmAniiuf fohm, fed nbsp;nbsp;multodmpliuiiimpijsuere Affli^op^,
bii icr couerf(ttiogt;te,�ait Gr.i.Pet,�.dicitur,Loth qui opprimcbdtttr 4 nee libidinofdmcouer�tione eripnit:ls eni oculis crduribusjuftutnbsp;cu hdbitdret iter illos,quotidte tudm iitfid it�quis tUor��ilis excrucidbdt,nbsp;Inimici mei anitnam meam obfiderunt, adipem funbsp;um concluferunt,�oseorum locut� cftfuperbiamgt;nbsp;Proi^cientes me n�c drc�deder�t me,oculos �iosnbsp;pofuerunt declinare interram� Sufccpcr�t me ficutnbsp;leo paratas in prxdam,�c ficut catulus leon�s habinbsp;tans inabfconditis�
Anima effe uitdm quis ignordtlPe.inimici mei in dttimdm uel propter (tnimam circtidederutnK,idefi,utmeocdd�tcrtrdd�tmorticorporiscrnbsp;dnimie. Adipem fuum cocluferunt,id efl,idm p'ntguem, ut opind,ntur, Adipem con^nbsp;pr�ddm,�cilicet me que tdntopere quie�erunf,ut ua�dtore regni eorum, cluferunttnbsp;^omprehenderunti�i leo�es,cr cdtuli leon� infididntes,id eft,omiHd in�enbsp;dijsdgentes,qud� nihtl iniu�titemeditentur,fed ubt pote�AS tenebrdrumnbsp;tii d deo ddtd �erit,tunc umgulds habet oraleonu.Videeddem p�al.9.nbsp;Tune OS eoru locutum efl uel loquitusr fuperbi�,dicens, Coprehendimuf^nbsp;uicimus,z^,ut dlibt dicitur,dcuorauimus cu.Uee iti�dix, er con�lium imenbsp;piorumcle^nterdeferipta�mt,Sdp,i.'Pelix�c, Adipe fuo clauferunt osnbsp;fuilfloeuti funt eu �iperbid,quo�gni�cdt prlt;ed� teneriinfer dentes crc^
Proijeientes me,id cft,tit proie�nmentu me te�manfes pe�imum ho tninem,qui indignui�tip�duitdzy terra. Circudederunt uel ob�ederuntnbsp;me.Pe.l n gre�ibus noflris,uel luxta ue/Hgia noflra nunc circudederut nos,nbsp;id cfl,quocuqi dmbulabdmits, omnes uids euadendi prx'munierut, ne fufeinbsp;perentur nofir� exeu�itiones, nedudiretur noftrd iu�amp; Cdul�d,fed ut o�snbsp;eti eis damnarent nos,curabantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oculos�uos po�ueritt, ut no fuj�i Oculi in terroi
cerent in ealH^ficuf er defenibus legitur in hiflorid Sufann^. C^uibus uer bis elegdnti�ime deferibitur affe Crus {mpioru,cum coird ueritdt� dguttZy�nbsp;ebtra eon�:tcntid mdchmaturmata inproximu,oblitienint reihruiudteinbsp;orum dei,in�tas cupiditdtes tanf� refpiciunt mi�eri e-r exeiccdt�non in idnbsp;quodre�lu e�,quod deiefl:�e�cntiunt,yteuqsi�^deo uel pldcedntuel di
H 5
-ocr page 140-�o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAMt
V ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oportet nunc j�c fieri^dlioqui non e� confultum reinti itollris,fi
(M �erit4te rcf^icimui,dilum e�: de reim nofirii.Hoc fciltcet e^l oeulos po ��ercjMt tdntu rej}gt;icidnt: 'm terrdm.Vte l�is.
Exarge dne,prxucni cos �i fupplata cos,eripc am tnammcaab impio fTameatua,ab immicis manus
tax.Dnc a pauds,a terra diuidc cos in uita eorum. Sc abfconditis tuis impletus eft uenter eorum. Satunbsp;rati funt filijs, Sc dimifer�t reliquias paruulis fuis.nbsp;Ego autem in iuftida apparebo confpedui tuOjfa/nbsp;tiabor quando uidebiturmihi gloria tua.
Exwge domine^ueni 'm dtixiltu,qui uiderif m dt�inwldre.Prlt;eueiii eos^ anteq perfictdnt quod mdcbindntur.Ve.Prtetieni �ciem eiui,id e�jmpij.
intpius itira nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impio frdmed fud,Appo�tioe^.�oenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'mpim e� glddius tuus,
^ddei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pifnff quos uis�cut de Af�yrio ZegH,Ep.lo.QHo nomine ett� di
dbolme� frdmeddei.�cut m lob legis. Abinimteis mdnmtue,ide�,db ijs qui re�i�unt dexterte tute^ut fuprd. Domine �, pducis d terrd dtuideeos innbsp;uitdeorum.Ip� multi�tnt er�rtes funt,nosdutem pduci^de�efiijmbe^nbsp;ctlles.Tu diuide eos^'d eil,frpdrd cos d pducis d terrd,ut no dplim regnetnbsp;fuper nos 'm terrd^er hoc 'm uitd eoru,ut uidednt ercofrnddtur, uel�cutnbsp;alibi dicitur,ut uenidt mors fuper ipfos^er defeenddt 'm infirnu uiuentes.nbsp;^^fcoditd dei yerti aha fent�tideil 'm Heb.ut dicdm-Etabfconditis tuis�d e�,bonis ter�nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;renis impletuse� uentereoru.Sednunquid bond terrendfimtabfcondita?
Stultuse^fi hocdixcro^qutdenimmdgisapparet,�)cciofumefterc.Sed abfcondttddeifunti�ldtpfabond terrend^du per taliaexctecdturiudiciunbsp;htananu^ut putetur t�ic deus effc propidus^nbi talid dederit,ubi omnia uinbsp;dentur abundare^cum fope diuerfum�t.Sicut dicitur diuitiRccepifli bo^nbsp;�d in uitd tud,cr Lazarus mald.De lUis erg) abfeondttii dei fa^natur ani^nbsp;maltd uentris ininteritu/m, qu�ob ipfa bonddudent refifltrc ueritati t�iutnbsp;qui bona dedit.yndedddit,Abuddnt filijs er dmicis,c:7 tantii dbe�,ut dU*nbsp;qutd de�t eis,ut etiam abunde diuitiarufuisfilqs cr amicis er hteredibtifnbsp;imrientesrelinquant.
-ocr page 141-IN PSALMVM XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M
Velix fic h^c legit,Eripe dnim� nudtn db impio fidmed tud�id eli,lt;it� efi fiinwd tM)Auiris ntdnu tud domine(idtft,lt;iui ftmt mdntK tM,fKut lob dinbsp;xit,lAdiius domini tettgit me,cu tdinen diAbolmeu teti�ljet)d uiriiex tpenbsp;iid hoc titit� t�piK ptin�t no dd tctcrnd tiita)quoru pars in nitdnbsp;(id efijjui hie pdrt� fu� daipitit, pofi hdc uitd pduperes fi{turi)e:^ dbditH^nbsp;tu� impled! u�tr� coru(id eft^ocailtu co�liu tuu eft,in quo /�llitur iudicitinbsp;mudt e3'C.)fdtur�tur filijs,^' dimittdt reliquiiU pdruulii fuis.ld eil,dbiinnbsp;dent plufqud fdtii�t e^c. Eg) dut,Emphdticd dn tithe�s e�.l�i�c dbun� lufitid diuitesnbsp;dent,no inutdeo eii hdne td dpertd glorid esquot; oceultd ddmndtion�.E^ dutnbsp;ifid rej^!(�s,in iuflitid,qu� eA per �d� cord te dppdrebo,no tn diuitijs iniit 'nbsp;ftis eordm mudo dppdrebo.Abundent dlij dlijs rebns,e^ luflitid diues ero, Cum dppdruenbsp;tUdf non refiiicit detts,hdne dut,quid [ud eft no refticere no poteft. Et� pdu ''fitnbsp;pcrtudieer cr deft!eihis,no tdmen qu-trdm cu lUis uirithic �dturdri,qid idnbsp;hi dternif bonis fteipfd �dturitdte mihi promitto,certus fidtidborcu dp^nbsp;pdrucritgloridtud.Titnce^nos�nquit,lodnnes,�imilesei erimiu,cr uidenbsp;bimiii eum�icuti eft.Fe. Sdtiabor dwm furrexcrit�imilitudo tudSimiUtudo Similitude deinbsp;dci eft homo, Gcn.l fed in peauto Addm perditd eil. qu� fur^t hic quid�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,
redditd per iuftitidm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crefett dum pergimufcxfide in fid�,fed per
fi^ietur cum Chri/h in refurredione nouifiimd,
PSALM.VS xvir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Titulus TTi^odKiAtvifier feruo domini Dauid, qui locutus eft uerba cantici huius, in die qua liberauit e� d�s de manunbsp;omnium inimicorum fuorum,�( de manu Sauljamp;S dixit,nbsp;Ttili^m te ore.
Chrifl� hic loqui finis pfdlmi cflendtt,Eripies,inquit,me de contradidi^ Verbd Chriftl onibui populi,conftitues me in caput gcnttu.Populus qu� no cognoui zjc. elfe pfalmunitnbsp;Et Paulus Eo.l^.mifericordi� g�tibus exhibita probat ex uerfu huius pfalnbsp;mi, Proptered cofitebor tibi in g�tibusdomine,cr nomir� tuo cantdbo.vt'nbsp;nihtl hic dg4t,qui propter tituluHebrdieti diftorqu�tur de Dduide,ignordnbsp;tes,lt;^ Dduid in fuis tribulationibus cr liberdtionibus uiderit in ftgt;u h�c denbsp;Chrifto tribulando ez liberdndo,qui erat ex lumbis dus egrejfurus, Grfefnbsp;furus fuper federn eius,ut dicit Petrus Ad.i. Idquod cr ip�e Dauidpoftnbsp;hoc canttcu.i.Reg.z^.in ncuiftimisfuis uerbis dicit, Spiritus,inquit, dotninbsp;ni locutus e^per me,z^fernut dus per lingudm meam,nbsp;s 7 il M A, Chriftus grdtiiisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deo pdtri^^ td homdis fe fidis mird
-ocr page 142-� commentarivs pomeran�
tribuldtione m^xirM cxAudittufit, cr cS. gAudio mterw) It^eraliU deinii�icis�rti�imis,ipfA^ morte er i�jirii,eo pAter ddexerit eu imtMnbsp;tulAt�t ciuid�,fed humit�At� propter no^,Et eduxit,intuit jm �� lAtitudin�,nbsp;fdiuu me �cit,quoni� uoluit mee^c.Deinde reijeit cArn� in�delem lud�Onbsp;rum,erele^tcredentes fibi ffnte$,DtlAtA�i,m(iuit,greffuf meos t:jc,
IN fcocpftlma 4uerfUfComotdeft ere.ufi^Aduerfum,t/iifttdefummo erc-^uned� a[gt;fcuriorAAppAr�t,quiehic Abfolu�fec�dufentcnti� Alioru,nbsp;ut mihi deinde liberiu^ 'm pfdlmo Itcedt pro med fentetid loqui.^� comodSnbsp;hicerit,uteti� noud c�ueteribiacopdremus.Au^IHni d�t,qui eum fe^nbsp;quutur,obfcurAS dlie^riAs,er impertinentei nihil moror: finffre en'im exnbsp;tuo fenfu no e� �terpretdri�ripturAsdgitur qui de Dduide expon�t pfdlnbsp;tn�,cr no 'mueniut htec ntirdculd pro Dduidis perfond �dhfic dicut,'Vernbsp;bdquid� effe DAuidis,fed 'inpfonapopuli ludaici grdtidf dg�tis,deliberdnbsp;tione ppUfilim ex Aegyptid feruitute er tribuldtione grAui,p horr�dd minbsp;rdculd�d�tpr^tcred deuifis mirdcuUs er terroribui iud�oru,iiixtA monnbsp;T�irdculA�m�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sind,qu�do ddbdtur lex MofdKd.Pcr mirAculd cotrd Aeg'yptio��fl�
Aegypto, fignificAtur �terndexctecdtio CT ddndtio i�lor�,quinofol� non recipiunt uerbu dei,fedetiA oibu5modMeireliflut,utccrtelegisdeAcgypt^f,quo�nbsp;MtrdcuU r�cdput Phdrdo.t.princeps huius mundi.Per mirdculd uero,quibus territinbsp;in Sind, fimt ilebr�i dd mont� Sind,ftgnificdtur terror legii er ludicij dei, qui eitnbsp;horror mortis er 'mfiroru.Sedhicdudi�t,teiolite timere, ut enim probdretnbsp;uos uenit deus,er ut terror iIlitM effet 'm uobts,er no peadretis.Le^ hi�o^nbsp;ridm Exo.7itflt;^AdcAput.l^-'EtExo.l9,er.io,er Deu.^-.'Veru�htec pldnbsp;Sin^'in d�ri cent,c�hic certo feidmus Chrifiu loqui,cur no potius,negle��o Dduide,dcnbsp;�} funt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eipimus Chrifiu loquent�,ergrdtids dgent� in perfond fuoru,i.omni� cre
dentiit db 'mitio m�di,quoru cdput ipfe eil,er primogenitm in multis fi-d^ tribus iquicldmdtdd de�, du nos clAmdmus,perlecutione pAtitur,dH nosnbsp;pdtinMr,exAuditur er libeTAtur�u nos exAudimur er Uber Amur.Hie cldnbsp;tndteccelis,Sdule,SAulequidmeperfeq/{erisiEt in ultimo iudicio di�hirUSnbsp;efi,Ctuod uni ex minimis meis fieiftis,mihi ficifiis. tpfe efi cAput credentisnbsp;populi,no DAuid.Atq: itd Chrifiu in tllo uetert populo exdudit� potes innbsp;tellig;re,e quoru cArne er fdnguine ipfcerAt ndfciturus.'videdmus itdi^ finnbsp;C�fMHWW efi. gu[d,PrimuinAegyptocomotAeAer cotremuit terrAfid efi.hoics 'm ter^
TA Aegypfi perturbdti fimt.PundAm�tdmontium coturbdtd funtercoin^ tdfunt.i ipfi pr'mcipes Aegyptiorum perturbdtifiint horr�dis iUis mirAcUnbsp;lis, UA tropofiripturtefierrA motes fiequ�ttfiimc doipiutur^ut obfeurA
-ocr page 143-IN PSALMVH XVir.
tuft putes dlle^ridtn. S cdiciturSdpim.?. intrAUit fdpientid itidnintdftf ferui dei,idnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fle�t contn reges horrendos in porlentis e^yfign
ms^Et depcrturbAtione regumaliortm dicitur in Cdntico Mofi^Tumccon turbdtifuntprincipesE.dom,robbjks Moab obtinuittremor Cfe.Afccna A�teditfitWlttnbsp;ditfitmusin iraeius, Poteft inteUigi de deo uehcmentcr irato,f!cut illud^nbsp;Saulusadhuc j^irans minArumejctedisindifcipulos domini.Etdedeonbsp;Ezech.ii. Ejfundam[uper teindignationem meam, o 'm tgne fitrorisnutnbsp;fufflabo in te e^-c.At^i ita certe hic paulo po�: dicitur^Ab inirepatione luanbsp;domine^ab inj�iratione �nritusirx tu.e.Et uidctur lotjui de deo,ut de hoanbsp;mtne.flitu excitante fldmm(is,e:tr carbones fiueignem quern ftatim�tiacunbsp;Lturus (� he fits. Scriptura enitn �c de deo loquitur �epe qua� hwmanumnbsp;quid agat,ut cr p�al.y.^i� conuer� �ieritis c;c. Pawro uero tgne per ira , .nbsp;eiiis,Nolauit ina�re permirabilemfctlicet effiilum intetra illacaltgtnenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
stS' tcnelris palpabiltlus, nbsp;nbsp;pluit grandin� cum igne, mifitq; tonitrua Ztr
difeurrentia�il^ra�iper terram,Exo.o.Multahic po�ticis im� prophe tieis exorft�tur troph,0' geflorum or do non [eruatur,nec oportct,modonbsp;gefta narrcntur in gratiarumailione.Sequitur,Et apparueruntinundatio Et apparuenbsp;nesaquarum,quanda �etitaqua marisrubri qtia�i murus � dextris er � runt CJc,nbsp;niftris,Et reuelata�unt �tndamenta orbit terraruw,ide�,profimditatesnbsp;terrlt;e,t:^aby�� 'mmaritparte�iaa,ta,Exo.i4..Ethocfa�umefl abmerecnbsp;patione tua domine,ut p�al. os.'E.t 'iKcrepuit mare rubrum, Ctrexiccatimnbsp;etli^c.ab inj�iratione^iritus ira: tuce. Sicenim dicitur inhiflDria,Ab�tuanbsp;lit mare dotninutfianteuento uehementi er urenit tota no�ie,er iiertit innbsp;ficcum,�iit autem is flatus f�iritus ir^e dei,quia ftatuitper i�a fubmeranbsp;gn-c aduer�arios. Sic Mo�es in Cantico, Elauit ��iritus tuus er operuit eosnbsp;mare ere.Deinde in monte quoo^ Sina,quando danda erat lex,legisappa in Sinai�nbsp;ruij�e caltgitum nubis,ignem maxtmum,tonitrua,fl{lgura,fltmum qua� exnbsp;�rnaceIgnis er�onitimbuccinx.Multu hic terra mota e� er montes fu�nbsp;perbia territi,id ifi,qui ere�h ccUo incedentes, er adhuc non tinwntes denbsp;um non rcquirunt. Id quod pidchr.e legis Deut.^.quin er terram motant
C coelos diflillal�e ��cic dei Sinai legis pfal.�^.Em habet hiflortam,ads .idle^rtA, de � uis aUcgorios. H�am�ne ht�oria,er prteter � ripturce conflietudinemnbsp;allegorifs ludere nihil aliud quam fingere eR.Chriflus itaq;, � hlt;ec tibi hoc drrijliexpeanbsp;loco placent,hicpropter�e fii,dbidicit,qutecertepro populo'ipfiusfa�klnbsp;trant.Ciuin er tp[equa:populo�uo contigcrunt,in �etp�o expertuseH,nbsp;tentatus per omnia �militer nobis,�ed ab�lt;j^ pecento�ieb,^. Hic no �olunt
-ocr page 144-COHMMENTARIVS POMER�NI
�ffli^one corporis pro nobis fuflinuit In Aegypto noflrlt;l,fed O' ierrordlK wortis Oinfirortijjorrorcm con(cientii�: �dciuffbr enim pro nolgt;is,cu�tnbsp;non effemus (oluendofiUus efl omnium pecc4toru,etictm conm deo reut,nbsp;g^tiod ([ui no cdpiuntj'Eudngcli� ignordnt,deus enim,ut dicit E.�i.cd. sj. ponbsp;fuit 'm CO 'mi^uitdtes omnium ntftrum. Et �ecumdn Pdulum ^fii�ius eil pronbsp;nobis ntdledi�um O' peant�,cr,ut femel dicdm, Verbum cdro �iHum efi,nbsp;Hf c � 'intelligeremus,mirum �non dccenderemur dd deum reddmdnduntfnbsp;cui tdntii debemui
Dlli'gam te dnc fortitudo mea,dns firmamc t�me��^ refag��me� liberator meus.
Deus meus adiutor meus, �efperabo in c�,prote/ �lor meus,�e cornu falut�s mex �cfufceptor meus*nbsp;Laud�s �uocau� dnm,amp;ab inim�c�s me�sfalu^�ero*nbsp;Hif dppellitionibus non poteft uere deum inuocdre,nifi qui ex folo deonbsp;pendct,O' ccrtiis cft nihil �bi prteuiliturum contru hune proteAirem.
Pirnidmentum.Pe.rupes, Ke�igium.'Fc.propugndculum. ricusmeui ddiutormeuSfOfpcrdbomeum.fe.Ldpismeus confidiin inipfo^Udmhicnbsp;non efl: 'mHefr. DfMi t��i�. �nuocdui,VeAnuocdbo,
Cornu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cornu^qtio dntmdtin pugn�t o �(perbi�t,'mfdcris litcris,pot�tid,glo
rid,regnu,lign!�cat.vnde in pfdl.impi/s dtc��r,No�tte exdltdre cornu,no liteextoUere indltum cornu ucfiru.Etde chrifto Lucie.l. T�tcrexitcornunbsp;ow lU tertsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oe.P-t in pfdl.T�t exdltduit cornu populifui. Ldud�s inuo
tAtloms, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^c.hocpricfenti�imu e^lrcmedi� 'm tentdtione^ut IdudSsJdeft,gr^
tlds d^ns de grdtiu ddtd o de fuperioribus libcrdtionibus, muoces domi^ nu,ut libereris dprufenti tentAtioneAd c^uod fepeuides 'm pftlmisd�.nbsp;Obfeder�t me dolores mortis,amp;: torretes iniquitanbsp;tis conturbauerunt me.Dolores inferni circ�dedenbsp;runt me,pr�occupauerunt me laque! mords*
Et torrentes Oc.lce.Congre^tiones Belidl perterruerurntme,
ff�lmi gratin nma�ioHes,
His duobus uer�busfummam dngu�ie o pA�ionisfult;e expre�it chn^
Jliis,utcxmAgnitudinepericuli o�endatgrade benefidu liberatoris.^-lt;ff
-ocr page 145-IN PSALMVM XVII�
Ifl nbsp;nbsp;nbsp;inciderd^fed inuocdtuf pdter flupcndis cttd pro me editis ttiirdclt*
lis me liberduit^�ieutfequ�tid hdb�t.ln grdiidr�t igitur dfhon� h^c ndrrdn tur, lient f�r� ubiej; hj pfxlmis, id quod cr dnte qudttdoqimonitimus.videnbsp;quid debedmus Chriflo, dut certe deo patri, qui pro nobis trddiditnbsp;unigenitu,qu� mors�ds dolortbus ob�edit, ut f�gere no licuerit,que inun Sortitnbsp;ddtioncsiniquitdt�,z^ congre^tiones 3eltdl,id eftfiniquorum ZJ^Sdidnie l^ovror,nbsp;nonfolu perlecut� fimt,fedctid conturbauerut, zj in horror� mortis inanbsp;duxerunt,cr- in�ror�.t^dm quos dolores mortis dixcrdt,eofdem dohnbsp;res in�rni dicit,pr�uener nt,inquit,me Idquei mortis,id efijuenerut fupernbsp;medb�J; uUd euddendi jjgt;e.Atqi hie certe uides Chnfium 4 deo dereU�tumtnbsp;Erdtcnim,�ut ip� dixit,pote�ds tenebrdriim,
Etin tribulatione mea inuocaui dominS, �^addez um meum clamauLAudiuit ex templo fandofuonbsp;uocem meam,�i clamor meus in c�fpedu eius in/nbsp;troibit in aures eius. Et comota eft, �c. tremuit ter/nbsp;ra,�c fundamenta montium turbata funt, amp; comonbsp;ta funt,quonia iratus eft cis deus. Afcendit fumusnbsp;in ira eius,nbsp;nbsp;nbsp;ignis � facie eius ardefeet, carbones
fuccenfi funt ab eo.Et inclinauit coclos Sc defeedit, �ccaligo fub pedibus eius.Etafcendit fuper cherunbsp;bim�cuolauitjuolauit fuper pennas uentorum.Etnbsp;pofuit tenebras lafibulunifuum,in circuitueius ta.nbsp;berna culum eius tenebrofa aqua innubibusaen\nbsp;A fulgore in cofpedu eius nubes tranfjcr�t,gran/nbsp;docarbones ignis.Erintonuitde coelo dns,�lt;al .nbsp;tiflimus dedit uoce fuam.Mifit fagittas diflipa/
-ocr page 146-��i comment�rivs pomer�ni
�uit eoSj�cfulgura multi'plicau�t �c c�turbaiiit cos� Et apparuerunt fontes aquar�, �c reuelatafunt funnbsp;dani�ta orb�s. Ab increpatione tua domine,ab itvnbsp;fpirat�one fpintus l'rx tux.
l�tttdtio Mutitio nbsp;nbsp;nbsp;temportim uii legis,lntroibit,Ardefcet,no te turbet.chri
temporii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^gt;Cr ira, deifemper feeuitym aduerfarios .VtiH�
term non dicam tropiim cjj�prophetkim,lt;}nidumde fiituris loi^wintur, Um per f�tura lo^imntur, tam per prieterita, certuf eft etiim�)iritui,nbsp;in prophetis loquitur de ijs quje prtedicit adeoaefi iam ߣU e/fiitt.
Ignis � freie eiiK ardcfcet.^e.lgnis ex ore eius deuorabit,id eil,tgnis qui ex orc eius procedit,deuorabit aduerfarios.Pofiuit tenebras lattbultvm fu^nbsp;um,id eft,(� tenebris latuit. Tabernaculum eius quod fuit inetreuitu eius,nbsp;id ejbflatibulim quod circundedit eum,frit tenebrofa aqun in nubibus a'�^nbsp;ris,id eft,denfus cr madtdus tempefiuof�fa�re,quo fignifient eafdcm telt;^nbsp;nebras m quibus latuit,ui fit tant� repetitafententia. Pelixfic^Pofuit tenenbsp;bras latibulivm fussm in cireuitu tugurij eius,obfcuritatem dquarum,denfinbsp;tates tMbium.Pofl: uerfum,E,ti}ttofiutt decalo dominus,Zir altifiimus de^nbsp;dituocemfuam, In Heb.rurfrmadditur,Grando cr carbones ignis, ficutnbsp;in unlgatiscodicibus,quibus uu,lgoutimur,adie��umejl hocipfiumexnbsp;Hebrieo. Fontes.Fe.Inundationes.H.ieronymus,Effufiones,fed quid fisnbsp;ttificetur,fdtis confi�t ex eo quod additur,Ft rcuelata fiunt f�ndamenta ornbsp;bis terraru,ftgnificat enim terram perfraStam ufij; ad infimas aquas: namnbsp;aquas effe fub terris,cr terram f�ndata fuper aquas,fi:riptura dare dicit,nbsp;id quod dicen.us pfal.ij.
Cberub� nbsp;nbsp;nbsp;Cherub auem fignificat RebrteiStcherubim aues.Super arcam in taberlt;�
naculo Moj� erant Cherubm id efl animalium imaginesalixt�,frrte ut nuc fingumt imagines angelorum,,ubi dabat dominus refigt;onfa,(y exaudic^nbsp;batinuocantes fuperpropiciatorium,quoderat fuper aream, Fxo.t^.�Vitnbsp;de pfalmo.yo. �^ui fedesfiiper cherubim czc.Hic tarnen fimpliciterputonbsp;intellig�dum,Afcenditfiue,ut efl in �ebreco equitauitfuper cherub,id efl,nbsp;�tuem uel fuper chcrubim,id efl,aues.Nam fequitur,Ft uolauit,uolauit frfnbsp;per pennas uenforum.Vtdesq,uento ftue uentis affrgit alas, ut non dubt^nbsp;tesfre qiid due dtcat, Vt figurdte nihil aliud fignificetur,quam j deus frf
-ocr page 147-IM PJALMVM XVII.
ece�o in xre,prefent e effvihi isfmirlt;iculo,qui!fi fuj^enfus hee �Mft�d f�ce* rit.ld quoddpertinspflt;xl.ii}i/t:d!citur,Ci^i ponif tiubetn afcenjimt tuu,nbsp;qui dtnbul.i^ fupir pennds uentor�i.
Cum lucecldriusfit chriflu hicloquificut ante indicduimui,quidlon^ MirdcttU ^uspetitd. quierimu^,cum dicdtipfchicc mirdculd f�bi non inAegypto chrifiopd�nbsp;dut in Sind.,fed qudndo tpfe dd pdtrem cldmduit dejiderio cordif in tributnbsp;Idtionefui tndXLmd,qudndo uidebdtur dereli�bu d. dco cy annibui cred^nbsp;turii 'm doloribtu mortis C inftrortvm.in conturbdtione 'tniquitdtis er Id*nbsp;queis mortist Hum ddhuc ignordiniis dd mortem filij dt i omnem dei cred�nbsp;turdmturbdtd,er horrendo tetr�q; /jgt;eihiculo decldrdtdirdm deipdtriinbsp;f^eildntisnecem filif fuitQuisdubitdt,fi unqud permirdculum �dthoranbsp;renddd'�ris tempelidt er cceti terreq^commotio,hic omnid fiujfe horrenanbsp;di�imdtqudndoquide legis in JS�idtth(eo,terrdmmotdm;petrdsfcijfds,moanbsp;n(i!ncntddpertd,infiros pdtuiffe^ut redder eitt mortuos qui cu Chrifioftranbsp;rexeriinter tafi funtin �iierufdlem,tenelgt;rdiquoq^per treshordseripanbsp;fum feiern obfcurdtum,in tribus tudngeliflis.infuper Petrus Adl.i,ex loinbsp;le dddit lundm fdnguinedm,�gru in ccelo furftim er fignd in terrd deoranbsp;fimi,fdnguincm er ignem er udporem�inti,dntequdm uentdtdies domininbsp;tndgnus er mdnififtus.lndicduit hxc quoq; Idcolus Fdber Stdpulenfis,quinbsp;prieter reliqudm eruditionem e^ uirum bonunon iudicdre non poffuminbsp;^lem domint mdgnwm er mdntfftMn'tntelli^ dietn refurre^UonisChri�inbsp;er tempus tc�dmenti noui confirmdti erpttblicdtv.mdgnu in fe,id e�,glonbsp;flofum,mdntffldtum dutem pofiedqud miffus e^ljfiritusfdniius. Horribianbsp;lis hic erdt ludieis quibus loelid fcripferdt.quid propter infidelifdtem dbifnbsp;ciendi erdnt, t^obis dut� eft dies l�ticis,de qud feripttvm esl,ll�c eR diesnbsp;qud�cit dominus,exultemus er l�tetiiur ined,zr,'tiox procc�it,dies dutnbsp;ttpprop'mquduitdi�c dpud mt uult Petri citdtio er contextus in locle,utnbsp;nonintelligdmdedted�diudK�jextremd.�cenimftdtiin fequitur,�terit,nbsp;fcilicetpoftqudtUd mirdcuU�idldf(int,omnis quictiq; 'tnuocduerit nomennbsp;domint,fdlttus erit.Porro dd h�c tdm triflidf߀dkiculd,fignd prefidh ird Sitfitfd�lftie^nbsp;ti dei in morte ftlif f .ii,turbdtos dnimos legisjmprimis ^ntiliu,id cil,Ceitnbsp;turionis er qui cum co erdnt,fcribuntur en'tm timuijfe udldeer deum glonbsp;rificdffc-.de'tnde er de dlqs legis quotquot dderdnt dd J�c�dculum iftud,nbsp;S percutientespeihrd fiurcuer� funt.Quid �erhichorroremlcgsinnbsp;Zenttbus er iud�is interpretemur,ubi lex noud er tefittmentti nouum,iinbsp;*�gt;^udngcliu.m con�rmdbdtur in morte er fAngtdne Chri�ilSi diligenter
l
-ocr page 148-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMrt�TARIVS i?OM�RANl
itii^ inluedris indes Jjgt;irit�l chnfli cum in hoc Pfulino deimrdculis in pdffia ~ neCbrifli�ilis loquerctur^dd i�inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(uprd ex hifloru ueteri citdutinus re�
f^exifJecr dllufijfe.Sicenm folet proph�tie indlijs�iiis dlid uidere.Et eer te ijh ex tUts ^ue ueteri populo �itd funte�mdre del)emiis,fdtis feiltnbsp;� cct nimiumq^ h�rretidd�ilfe^id quodey hic uerbd ipfd decldrdnt.
Audiuit ex templo,id efl, �loco hdbitdtionis fult;e,�ccelis. Quotiid trd� CM efl eis,fcilicet dduerfdrqs,Eis,non efl in Heb.Sed,Quonid irdtus efi ipnbsp;fe.A.I'cendit�mus (ye-Tieueheitieiucr irdto deo intelli�tur,ey deigni dinbsp;tierfdrijs pdrdto,(icut fuprd o�endifnus.E.t incl�.nduit eyc. i d cfl,tdiud nut�nbsp;icjkts defeendit ne tdlid non uidere credereturdb impijs.Et cdli^ fub pe�nbsp;dtbus eius,id cR qtiicquidfub eo �it tetrd cdligine inborruit.Et pofuit te�nbsp;nebrds zyc.id e^,dd�it quid� deus/ed in l�d cdii�ne ldtt�t,iinc) in illd cd�nbsp;ligine uidebdturddeffe.A �l^re (y-Eulgurdfignificdt perdlds tenebrdSnbsp;Crnubeni opdcdm fubtndc pcrmicuijfe er qud� tgneos cdrbones tdciildtdnbsp;�iffe,mixtdgrdndine.tidm tgnem er udporem�mi legis in lo'�le.Et mtonbsp;iH(tt,Z7C.Tonitrudfigni�cdtur zyftlf�nA illdcoele�d. dd que tremit ternbsp;rd zy conturbdtur.Et dppdruerunt erc.Pe/r.� fetffis legis zy monumentdnbsp;dpertd,aicdutem fdlfos petreos montes (y terrdmf :iffdm uf dd dqudf,nbsp;�tfuprddiximtKjtdut inf�rd locdpdtuerint.�on opuseftdliunde hecconbsp;firmdre,Prophetd imo Chrtflusinpropbetdhiecdicit�iki.Et hecoinnidnbsp;�ib, funt db inerepdtione tud domne,qitid per hec increpd� dduerfdrios�nbsp;Ab injfirdtione jfiritus ire tue,id esl^qitid fldtu tuo �c trdin contra eolnbsp;incendijUfUt fuprd,Afccndit �mus tyc.
Mi�t de alto �c accep�t me, aflTumpfit me ex aquis multis,Eripietmcde �m'mici's mei's potentPnbsp;bus �c ab tjs qui oderunt me,quoniam confortattnbsp;funtfuper me. Pr�uenerunt mein die affl��ioniSnbsp;meXj�e eft dominus f�rmamentum'mcum.Et edu'nbsp;Xit me in latitudinem: liberabit me,quoni� uoluitnbsp;me.Ecreddet mihi dominus fecund� iuftitiam menbsp;fe�und� puritatem manuum mearum rctr�'
-ocr page 149-ra PSAtMVM Xvin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f)b
fjuct mihi.Quoma cuftodiu� uias dom�m�, ncc i�m pie ge�i a deo meo.Quomam omnia i'udici'a eiusnbsp;in confpedu mco,�lt; luftificationes eius non auer tinbsp;a me. Et cro immaculatus cum ipfo, �c cauebo abnbsp;iniquitatemea, Etretnbuet mihi dominus fecumnbsp;d� iu�itiam meam, �e fecund� puritatcm manu�nbsp;mearum in confpedu eius.
Mifttde cixl^s fcilicetcidiutorim,^^ davpitmtcontra fcntcnttSiUoru yulteil/ini ^iclamaucr�tdduirfam me^Sperdui m dom:nw liberctcum �uc p unitnbsp;eutn.idq:lt;od poft addiift: erab t tnc qncnia nolnit mc.uel,ut Telix habet,nbsp;Lripuit me,q orti� diL xit mc,id eft,ftici curie ut filiui, Ex aquii multii.nbsp;ASudtad h'jhri�mariirubri^fuitt ',iepc iruenb, m PropbttK,At^j eodcmnbsp;reftiatqu�do dLit^Et eduxit me in lattiud n�. Propter ilia hiftori� or an-^iftam nKrtis in martrubro ftftiii^,ut aejuieinjcripturn inunddttoanbsp;nesaquarupgnipcet peifecutionescr an^.ftidf mortis,qudnq CT' nutdph�nbsp;ra eti� ab alij! dquis fdtii nota �t,c� cnim in aquM tecideri'S aut deturbatmnbsp;j�erisntceffe eft utpereds,niPilibereris.'Vndec^bi�epldlmu^,Sdluu me�enbsp;deutquom� in trauer tint aquieufq^ ad animant medm,lnfixMfum crc.ubinbsp;ehre uidciaquar�intcrpretation�ftcutCT hic.t^amfeexpon�do hicad^nbsp;dit�ripuitme deinimicii crc.Atqi h� funt aqtt^ fuftbcatioK.ftmt er alitenbsp;reftiUonMundefitimleuesnepcreiU^utpfdl zuSuperaquam refidioniinbsp;G-c.Eic quibui diximus PfaLi-�inc er �� ftripturis quoqi dqult;e fignific�tnbsp;populos �ue bonos �ue malosftoc eft credentes cx perfecutorcs, E�a, 8.
Pro fo 5 abiecit poputus ifte aquas Siloe CTC.
Potentes dicitaduerfarios CTcb�rtato'sfup�e,quiai� Cbriftus fraditiK eratiUis,iam permtttebdntur ut�cercnt quod ntanusdeidecrcuerat,�cutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}t*pif
dicunt di-cipuli,Adt.^.id quad chrifttiscaptiu diodt,ldm eRpole�bts te^t ttebrarum er bora ucftra.Etad Pilatum,iion baberes poteftitem CTc.
Oder�t,iiull�alia caufam habet perfecutorcsEu�^lq q, uidStes oid fui d��narinopoftuntnoodiffeEu�^lijpreeon�,Lu i9.Ctuesautoderutnbsp;tu erct Pr�uenerut.i.uenerut fupmerepete,utaqud maris, ne effet mihi Antetepusnenbsp;(Uadedi uia.in dieaffli^bois me^d.qti co�tutii erat d deo ut dffligtrcr,^i
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
-ocr page 150-to� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMENTARIVS POMERANI
Xf�fe fcpM� �e tinte tUud tctnpm nduerfurij non pojf tnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in not,ctitim� totui miM'
tno nobis no� dusfteuUt�imul cum toto regno tenebrdrum, quid erg) mterim timemusi cet amp;c,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempus uenerit idm pUcet deo tit pdlumur 'm noflr� mul�
tor�mq; [dlutem^dtq^ ip�us glonlt;im,quid hic recufimusitlic benigm md� nus optimtpdtris utmduxit mdqudsjtd rurfum extrdhit, cy �ueper uitnnbsp;�ueper mortem fiUos�bi dile^s glorificdt. Qticntddmodum or hic dddinbsp;Ldtitudo. tur,Et est dominus firmdmentum meum,ut non ueredrne mihi �ithjeren�nbsp;dum 'm Into dqudrum, multdrum.Et eduxit me 'm ldtitudinem,id e�: in Idtunbsp;cdmpimt ty liberum ex dnguflijs zy mdnibus dduerfdriorum, �cut lutitu�nbsp;dinecdmpi^udentceruiexdnguflislociSfUbi impetebdntur liberdtt eynbsp;fiigiut ddaltiord locd ubi circu^icere poffunt ey eduere 'm�dids. Id quadnbsp;infrddicit�c,Qiii pofuit pedesmeos tdnqud ceruorumey fuper excelfdnbsp;Keritu pioru �dtuens me. Et reddet eyc.Omnidhxc utdentur dffereremeritum hu�nbsp;mdnum.ReJ�ondeo,tJond�erunt. Deusddt nobis iuflitidm noflrdm,pu�nbsp;ritdtem mdttiium no/irdrum,utnon �cidmus iniquitdtem,fed iuflitidm,eynbsp;pro ei�lern nobis reddit prtemium.�cut Augiflinus dixit, Deu� in nobis conbsp;rondt �tddond,.Cittid�nimhdbes,ditPdulus,quodnondccepifliHndignenbsp;legunt �cripturds qui depdrteiudicdnt,non utfo toto contextu, id quoinbsp;neciuilesquidem leges pdtiuntur.Oportet'ergo uidere^yquod in fequennbsp;tibus dicitur,T3eus qui prlt;ecinxit meutrtute cypofuit immdculdtdm uiumnbsp;mcdm (yc.vbiconfitetur fehdbere d deo ed pro quibus hie �bipromittitnbsp;PuritdS Chri� priomium.�docueroexemplumpuritdtis'mChrifiohicnobis proponitur,nbsp;fii noflrd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit tddedmus qudnfu ddhuc nobis de�t, ly qud longe dbflmus d iuflitid,nifi
fides 'm chri�umnobis pro iuflitidimputdretur, utfit omnis chri�puri� tds ettdm noflrd per �dem,qud cum eo tmumfiimus.
Udicid eius,id efl,quicquid ipfe tudicdt bonum, uel quicquid illi pldcet, non fequor iudteid med,dut iudicidhotnintim,fcd dci. in con�e�u eius,nbsp;fcilicet quit efl, uel qudm hdbeo corum eo,qui in con�eiiu hominumddi9nbsp;nor,ut immundus.
Cum fanclo fan�us cris, Sc cnmiuro innocente iti nocens eris.Etcum ele�o eleclus cris,�lt; cum pernbsp;�Vf�pfrwrs uerfo�^peruerfus cris� Quoni� tu populum humilcnbsp;f�luab�Sj�c oculos fuperbor� hum��tabis.'QuQni^
-ocr page 151-IN PSALMVM CXVII.
tot
tu lUummabis lucernam mea domine, deus meus I'Uumi'nabi's tencbras meas.Quonia I'n te en'piar anbsp;tentarione,amp; m deo meo tranfeedam muru. Deusnbsp;meus j'mmaculara ui'a efus, eloqui'a domi�ni ignenbsp;cxaminata-Proteiftor eft omnium fperanti� in fe�
C�)M uiro innoccte crc. Filix,CMn uiro immAculato imuMculatui crit, ^um'.lem.Felix,Vlt;lttl)erem,utintellig4ihumilenitidefl^deieihim cr dfflhnbsp;�w.Qwowm in te eripur � tcntatione, Fr. QgoH�w in te conteram nelnbsp;perrumpa/n militum cimeugt;tn,id cfl,per te omnibufdduer�rijs mets ero [tnbsp;perior. DcUinxU'SydbfolMteprxmittitur,nthocipf�m refirin reldtiuo ReldtioVLt*nbsp;Rebraiffnia nihildliudefiqudmh^corntiOjlmmAculdtAe^uiA brAifmuf�
^uerfdri perfecutoribm iniquis: Etfi fuo$ per mi ttAt Ad tempus opprimi Ct uide^ur cAufidm iuudre itfiquoriim,tAmen iufius immACulAtut mA�nbsp;^ht^egoiuftum immAculdtum crsdAmeti� inmedijs AduerfitAtibws,nbsp;'^^lismihierit qudlem credidero.Hdbeo iterbu cr promifiiones eius,qult;enbsp;^^di�imA fimttfii�cre no pofi�mtjuntcnim igne ut Argentum exAmindnbsp;^�^iPfAlALEloquiA domini eloquid caflA �fc,
'VerbApertotum pf�lmum fieri Ad deum quisnon uideti Icdrco no nbsp;nbsp;Cmmi fAn^
au fententiA mor dits qu� hinc citdre [oient,bond^quidem [cd quAm ex fdn�iuh locis petdS.PrtetercA tjfe exponit,dicens, �^uoni� tu populum huminbsp;^c,videdmui ejprtecedentid cwmfe^ucntibui,Sicdicit,lpfedewt
�fl'fnmAculdtitscre^ ero immAculdtus cum eoMiotiui quid luci dd tene [ecund�t�lud LeuitdLCJd?. SAn�Uefkte^ duoniAm eoo tdn�uf Cum
^�cie gloridm domini/fieculdntes tnedndetnimdgin� trdnsfirmAnutr *^�iorid in gloridm tdnqiid � dominifiiiritu.'Et Chrilhis dicit, Qjtod ndtii
e[i,CQUtrdfic deTelin^uitperuerforii infideliu/M
I �
fox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMf�ETARirS POMER�ANI
eordifUt ([uicuuiiueljicituelomit�t deus non po�mtnon pertterfuMamp; 'utiuftum iiidiciire,ciuos ipfe truditinrcprobum fenfum zj c.Et fic ipud cosnbsp;fcruer[iK e� amp; periiertit.Id quod att 'm pfdlmo. Et ditnifi eosfecundu denbsp;ftderid cordis eorum,ibimt inadinuentionibtis fu^.Hiec fintentid expre�*nbsp;fd.qiioqi e�.i.Regu.i.Qujcun^ honori�cdueritmei�wm hotwrificdbo,quinbsp;aut'em contemn�tnUjtrtmtignobilcs,Et7ttiim.l.Oinntd mimddmwitdK,nbsp;inciuindtis dut� crc.EtApoc.ult.Ciui fordet,fordcfcdtddhuc^cc qui fdit^nbsp;iluse��dnfli�ceturd,dhuc.Et lodn.ilt;).Ontnempdlmstemmmetwn�ren�nbsp;tem �uilum,tollet,zyoinnem qui firt �u�um, pur^btt,ttt �u�um plusnbsp;u�irdt. Sie amp; chriflusmEud�^lio diuerfus diuer�ue�, dlijs lumen,dlijsnbsp;exc�cdtio.i.Cor.i.J�cs predicumus Chriflum crucifixwm, ludieis �candd^nbsp;tum,gcntibusflulticidm,credentibus deiuirtutem zjc,
fenebwu C^uonidm tu iHumindbis erc.ld e�,otnttc lumen quod c/Hntneife e�, i�umindtio, fine te nu�iu�e� lumen.q.d.Lucernsit�idmhdbeo,qu:duidercmihi licetnbsp;q,tu.deufmeU5es,hberdtor,firnMmentum,re�gium,ueriim hdncipfdm lu^nbsp;cermsm �des cldriorem(id quod e� uerbu �ei)ut ddhuc dmplius h^c ui^nbsp;dere liccdf,uid'eoidm qua euddendum�t,dmpliui uero uidebo lumen cuMnbsp;_ eduxerismeexhistenebrismortisz^dugu�te im�rorum,Vdboneregrdnbsp;Trdn�cndd uipeantorum totius mudi,qKodmihimpo�ui�,liberdueris. Quonidm innbsp;tnurwiW, te,id. e�,per te liberdbordb Qm'nimdlo,�r in deo meo, id e�, per deu mettnbsp;(Hcbrdi�mi enim�unt) trdn�enddm murum uel cdrceris ucl ciutfdtis dd^nbsp;uerfdriorum,ut effttgidm Z!XUber eudddm. Nofrfe�hdc trdnsldtto.q.d.ttnbsp;ddiutore nu�d dn^�d me teuere poterit,
Quis deus prxter de� noftrum�*deus qui prxei'n/ x�t me u�rtu�e, �e pofuit Immaculata u�am meam�nbsp;Qui perfecit pedes mcos uelut ecrul, �c fuper altanbsp;ftati�tmc. Qui doces manusmeas mbell�,�lt; po/nbsp;fu�ft� arc�xreum brachia mea.Etdedlftl mlhlpronbsp;te�bonem falutis,�c dextera tua fufeep�t me. Et dPnbsp;fcipUna tua correx�t me in finem, �e dlfcipUna tuanbsp;Ipfa me doceblt, Dllataftl greflus meos fub tus
-ocr page 153-�IN PSALMVM XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tOJ
�C non funt I'nfirinata uefti'gi'a mea^ Perfequar iai/ micos meos �ccomprehcndam eos amp; non conuernbsp;tar donee deficiant EUdam eos.amp; non poter�t fta'nbsp;re,cadent fub pedes mcos.Et praecinxifti me m'rtunbsp;tc in bellum,compediuiftl fubtus me omnes infuivnbsp;gentes contra me. Et im'micos meos dedifti mi hinbsp;dorfum,�eodio habentes me difperdidifti.Clamanbsp;uerunt �c non erat qui faluafet,ad domin�, nonnbsp;exaudiuiteos.Et cominuam eos ut puluerem antenbsp;faciem uenti,ut lurum platearum delebo cos�
Hoc fciliceteslglorid.ri in deo er uer�d per detim [brte omnilui inin�� Judicium m cisejfefuperiorem.Videsitd^ihichorrend�lud�ortidbie�ion�glorified Eudn^�ijnbsp;to Chrifto,quod iudicium mdoet omnes EudUfflij Chrifli dduerfirios. Kon hofies,nbsp;ceffdt eniw eos Chriftus perfes^ui cr excacdre trdderc in reprobu fin^nbsp;fum^donecfine omnij^euenite perednt,ufcuqi int�rimfloreat nihil mi^nbsp;nits timedne q hoc iudici�im.VLorrendu e^l incidere in mumis del uiuentis.
Priecinxitmeiiirtutefide^firteci-drmAtume fictt^zixfertiduit med.b omnipeccdto,Verficit,id eft^erfidkisjicit CTceleres ficut pedes ceruor�t^nbsp;^uiddexcelfdfiftindt,ut fuprd di�um.Qi� doces ^c.�deAfirtemcred^nbsp;disddexpugndttdosintmicos Et pofiui�idrc� �neuni brdchid medfide^h^nbsp;fobur inuidum mihi dedifli,ut efiinfidn^bilis drciis Aeneus,^ idem fininbsp;ter idculdtur in hojies/fiiculi-Eelix^ Et. contritus efi: dreus encus brdchijsnbsp;t)uis,ideft,firtitudine medfi-d�kiedpotentid illarum,qui utdreusteneusnbsp;Hidebdntur inuidijde i^nibus fuprd,Eripuitme deinimicismeis potentienbsp;ItK zjc.Et dediflimihiprotcdionem fdlutis.Ee.Qedifli mihi feutum fdlutisnbsp;tue^id esi.tu� liberdtionis protedionis.Et dextrd tud fufeepitme.nbsp;�e. Et dexterd tud con�rtd�i me. Et difcipliud tud correxit me in finem.nbsp;idedl,cdfti^tio tud pdterod erudiuit me cr erudiet in lt;etcrnum. Ad hec Tentdti�nbsp;enim proficit nobis tentdtio utmdgis confidcre difcdmus indeoc^ copdtt erudHtnbsp;� ^iijs teatdtiSfSiciit de Chnjb dicitur lieh,it Debuit per omtmtt fi-dtri^
-ocr page 154-eOMMENTAR�VS POMERAN�
tusfimililri,ut mifericors ficret CJ'C.Telix^Zt mMluttudine tUd ntuhipU^^ cdfh me,id eft,ex pdterfM grdtididm dddidi�i mihi nwltdm�rtitudinem,nbsp;utl�uxiftimecopijsduxilidribus.�nileb.pro totoucrfunofirononeft dUnbsp;ud^udm,�tmdnfuetudtnetudtmltiplicdflime.
Dildtd�i grcjfus crc.Per��t i� metdphord de cerui pedibus,Gr fuprd dixerdt,P,t eduxit nte 'm Idtitudinem c^c.Stdre.Pe.fiirgere. Compedivi�i,nbsp;quo fignificdt eos non furre�biros dd penitentidm.Pc. Proficrnes fubtusnbsp;tnf i/nCiiro-pnfp! 'm tue. P.t 'minticos meos dedifli mihi dorfMn,id
'^um,nemo ex eis,uerfd �*
cicddme,ro^uitdelidiuenidni SicoporMChriflumregndredonecpd^ ter pondtomncs inimicos eins fub pedes eius.
Cldnidnt �ut nbsp;nbsp;cldmduerunt erc.Hlt;fc efi notii�imd perfccutorum ChrijH er 'Eudngelif
ftrd inimici pld^,e^cldmAntesdddeumnon exdudiuntur^noluntenim dgnofcerecui Chr�i, pdm perfccutiPudngelij�ed obfequium feprteflitiffe putditt deo.An nonnbsp;putdi ludxos fub noui�imd cdptiuttdte qudndo obfe�i erdntfidnte ddhuCnbsp;temp!o,flt;epius �muocdff� deum Abrdhdm,demn Idcobcrdeum Xfddcidutnbsp;non idtn inuocdretSed in Ddniele pr�(di�um erdt,non�re chri� popu'.nnbsp;qui eum effet negdturus� non chri�,er^ eiidtn non dei,quid igitur�u^nbsp;fird inuocdnt qui deum non hdbenti Comminudtn crc. notee fun t meid*nbsp;phorie.quod delebo legimtK,Pelix legit,Aufirdm,hoc eib,utremnbsp;eos dtifirdm de terrd.
Vocdbuld Scripfurd lib�ter utitur uerbis militdribus ubi pugnd�iritudlis de�ri mibtdria, bitur,ficutdesEphe.6.iiincuidcsh!cprteciii�timdrmoru,dgl� curfum,nbsp;expedifdsmdnuS;�rtidbrdchid,fcutum,cdmpu ldti('m,perffecutione,co/nnbsp;prehen�onemyconculcdtionem,intercmptionem crc.
Eripies mc cx contradi�lione populi,c�ftitucs mc in caput gentium.Populus quem non cognoui fet*nbsp;luuitmihijn auditionemaunsobediuit mihi. Filii
IN psalmvm xvn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wy
pratie mceJentes deferueruntui(Uilt;iuM eisdcut monflrduerdt.?eUx,TinK biintexp�netrlt;i�ibuifuis/defl,nufyi(�feciirierimt,neindb{condittsqu� , .nbsp;dem,lt;iiando^uidemnbsp;nbsp;nbsp;i terra, fud cijcientt(r,Z3� inter getttet pauebut afflinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnpio�
in confcicntijs pduebltt tntfere,fecundii commindtion� legif,Deutgt;
tS.Cobit tibi doininuf dew tuut cor pduidum crc.
i�cmdnifilk,de qud hdamp;nus dixit,aides dbieHionem ludieoru �T ele �ionem gentium.Contrddidionent aide in hiflorid Eadngelicd, de q^ud crnbsp;felt;luitur,Eilijdlieni,ide�:,qui filije0e debebdnt hdb�tespromi�iones dei Ei�jdlien�nbsp;Cf te�a,mentu^fil^,inq^udin,debebdnt eije perfidem,fed mentiti�iMt mihi,nbsp;id efi,nc^iier�t ueritdtem,er^ funtdlieni,id efi,j^Hrij, Lege Efd.l.Eiliosnbsp;ctiutriuizyc, quibwdicit Chri�us,'Vosexpdtredidbola e�is.lnueterdti InueterdtL ynbsp;font,id eft, in uetuftdte cdrnis mdnftrunt, Cf noluernnt j^iritu innoudri:nbsp;Signiftcdtdutemproprie,lnmdlisobftindtifunt. Populus quem non conbsp;gnouijid eft,tdm populus que anted populum nonhdbebdm,dum non agnonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con^
feebdt me, feruiuitmihi.Hcecferuitus eil credere pchriftunos fdluados, qu^fidcsftcit deo dcceptos lt;0' cordm mtmdo etid inculpdtos,id quod denbsp;fldrdndofequitur,Ad duditionem duris obediuit mihi,id eft,etidm no ui�cnbsp;tne,non uifis inirdcuUs fufteperunt Eudn^luem meum, quemddmodu di^
' ^m eilThomlt;e,Bedti qui non uiderunt Cf crediderunt.
lud^eihodie quoq; funt omnes iuftitidriioperwm,qui deum non hdbent luditinoftri. ttt�ificdtorem,fed iugtter contradicunthuicfdcro Eudn^lio,^ ex fofd innbsp;Lhriftam �de iuftfiedmur, qudndoquidem cr nunc Chrifluspofitus eiiinnbsp;fignu cuicontrddicitur db i�is qui fepopulti deigloriantur. Gentes ueronbsp;funtpublicdni,pecaitores Cf mere trices dd Chriftum conuerft, qui nu�d hdnbsp;bentes meritd gdudent �bi gratis omnid d deo per chriftum donari.
Viuit dominus, �c bcnediclus deus, �c exaltetur
deus falutis mex� Deus qui das uindidas mihi, fubtjeis populos fub me, liberator meus de ini/nbsp;micis meis iracundis. Ab infurgetibus in me exal/nbsp;lab is me,a uiro iniquo eripiesme,Proptereaconfinbsp;lebor tibi in gentibus domine, �c nomini tuo pfal/nbsp;lam. Magnificans falut� regis,�cfaclens mifericornbsp;K
-ocr page 156-totf commentarivs pomeran� dia Chrifto fuo Dauid�cfemini ei^ ufqg in fcculS�nbsp;IracunJinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Subijcii.Pelix,lnterimitud mterimii.lractMtdisnoit cft in Hebrteo:felt;i
alJidum certe exyrimit dduer/Anorum,qui infdttiunt nbsp;nbsp;nbsp;fiirort ne nihil
agditt,dumnonAliHdpojJimt.
Viuit doo 'Viuitdominui.lHrdntii erdtdpud�eir�os,quafi dicdt,Per dcu uiuelt tninnt, tem.Et�c iurdbdtur in glorid deicu gentilei iurdrent per deos lt;iui certenbsp;non uiucbdnt.�iiere.ls.zj'.tj. Proptcm car diet uement Cfc. Hie tdtn� tpnbsp;�econtextuf indicdt no iurdntis effe/ed grdtiM dgentit,Viuit dontinut/i�nbsp;cut not dicintut,Deut ddhitc uiuit,c� uidemut dcijciimpios er cduffdm iu^nbsp;Jlorumdppdrere iu�dm�d t^uod curdnte deo�eri non dubitdmut.
Ldus del inier nbsp;nbsp;Proptered,id eft,quid cro cdput ^ntiwm,idgt;ieilis ddu{rfdrifs,co�tebdf
gentes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibi,id eft�d'uddbo te.Hoceft,frcid utprlt;edicdto ubiiji Eudgelto qui in tne
credi derint, fdn dificent nomen fand� tuum. Sdndificdre nomen dei quid Sdnilificdre �t uide 'm expo�tione ordtionit dominicie per D.Mdrtinum.Sdni��edturnbsp;nomen de� dut� dum otnnis ldus,omni5 iuflitid zy quiequid e�fdlutii dd eu redit,duinnbsp;omnid eiut eije cf omnid not db co dcctperc dgnofeimut per lefum Cbrt�tinbsp;dominum noflrum,utomnes,mqu{tj}onorificent filium �cuthonon�cdntnbsp;e:ypdtrem.HochdbetEudngeli� Chrifli 'mgentibuiprlt;edicdtu. Dtvm ueronbsp;fic.�dn^�cdmim,t:ir ipfe utei�im fdn�ificdt te 'm ueritdte�d efl,fermonenbsp;fuo,iodn.i7.c;^ �c ipfe cum fdnamp;o fdn�lus erit amp;c.
Regnwm tnife nbsp;nbsp;M.dgnific�s�deh,qta glorificdtMutdtio eftperfonte,pro, Q�/mg��
ricordiff �eut zi^c.Sdlutcm^d eft,liberdtione�ue refurreihon� regit iUtus quicon^ fhtututc� Cdput gentium, Et�cientmifericordidejc.chriflumuocdtnbsp;Iiduidem,quidex lumbis Dduidis fuperfolium Dduidis(ejfurut erdt,Efd.nbsp;9.Et Dduid quoip dure uocdtur,Ezech,34..e^. Ofe�.i. Chriflumuerojdnbsp;efi,undunt fiue regem fiue �ebrdice Mefftdm Uldebitpfil.,^^. quot;Vides dutnbsp;hicregitum chrifli e!fe regnum mifericordio, qua ipfe dccepit dpdtrejCTnbsp;nuHi contmget ni� femini Chrifli,id eft,rcgcnerdtis per frmen Eudngplicitfnbsp;quad eduerbum dcuEt htec mifericordid teternd eh^Amen.
PSALMVf XVllI.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Titulus. Trjocyt�tutfiePfalmiis Dauid;
S V H H A. Ceeli ifli utfibiles,fttll�,dies,nox,fol,diuind.fumtf�eiklculd^ �redtio, mquibusgloridmcredtorii cyddmirdbilidoperdintuemur.Ro.t. Inutfibinbsp;lld dei(ieternd eiut potentid dc diuinitM) conj�iciuntur ucredturd mtidi,nbsp;dumcon�derdntur m tjs qu.e fiuntfld efl,operibuf, Sed cur non dddithienbsp;O' cis�]r.t,titfolcticur t�tu de ctelis.flt hic m^tioi
-ocr page 157-fN PSALMVM XVIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;�r
tuiit er^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinu^J^iis fuii figim,(iuis etia qu�dolt;^ creduU oiddi �^ioiaii tuudof
atertu uidit nouum m�dum qriq^ frtur� cr rcgn�i calor� m terris.de quo ^fdgt;lt;ss-f2'gt;isdege ^udebis.Vnde dkit ietertUi,f(ipientidP�ouergt;3.C�nbsp;eo erdnt cu�ki copon�s,cr dekitubdrper finguloi dies^ludens cord eo oinbsp;tpe,lud�s tn orbe terrdru^cf^ deliciieme�ejfe cu filifs bo�m. Nttc erg) filqnbsp;duditemcGrc.Sicfdpt�ttddcthdbitdtc� ho�buifidudidntuocieiiM.vndenbsp;fgt;ic regnu hoe ccelorti uerbo regi decldrdtur,dum de endrrdddglorid dci, Rcg�� �f���nbsp;dednn�cidndK opibud dei,deeru�ta,ttoe uerbi, dednnuciddd, fci�tid,dedit dei^nbsp;diendit uocibus m o�bui linguis cr in oibus terris dicitur^ut int erim non dinbsp;qujeddduntur delegedon�niiim�Aculdtd,lt;!^c,Et Pduluidpcruit nobisnbsp;fintentid huins pfdlmi, ^.o.lo.ubi citdt de chrifti prtedicdtor^us uerlum,nbsp;In o�nt terra exiuit crc. tgitur hic nouu mundu in J}gt;u utdes poft Penteco Sumd pftlinLnbsp;ftfn,qud uocdnt,quddo per ftiritufdndiuin � calis miffiimdecldrdt glorianbsp;fefurre�ionis lefu chrifti dontini noftri,glorid cr mirdbilid dei,uerbu ftiinbsp;ritus fttentid ftripturdru omnibus gentibus O' linguis pr^dicdtd funt,nbsp;ubi^ dffulgentejittumindte O dccendente perftiritu fole iuftitilt;e chrifto,nbsp;^Udndo impletu eft quodfuperiori Pftlmo proMil�t,Proptered con/itebornbsp;in ndtion�bus domine crc.Tuc lex dominijjd�enus importdbilis,ft�iAnbsp;r^iugitn chrifti fudue o onus leuct deftderd,bilis fttper omnes O dtuitidsnbsp;Odelicids,n�pcdondto ftirituChrifti4pdtre tncordibuscredentiu:Ciuhnbsp;^uid ddhuc in eis dliquid fupereft cdrnis,dtc^ ddeo in cdrne peautu,neceptnbsp;f� hdbent poft fufceptd eti� gydtta fempcr cldmare, Deliiin quis intc�li^t ?
Oeli enarrant glonam dd,�c opera manu um eius annundat firmamentS. Dies didnbsp;uerbum, nox nodi' ann�dat fdenti'am�
Non funtloquelx,ne(3^ fermoneSjquor� non audi �ntur uoccs eor�. In omn� terram cxiui't fonus eonbsp;rum,�el'n fines orb�s terrxnerba eorum.In foie ponbsp;fuit tabernacul� fuum, amp;c �pfe uf fponfus egrediesnbsp;cx rh alamo fuo.ExuItaui't ut d^as ad currendamnbsp;a fummo coclo cgrefl�o eP.Etoccurfus ufcj adnbsp;K 1
-ocr page 158-le� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHBRANl
fiimm� coel�,amp;: n� cft qui abfcondcf a calorc ci�s�
De ccelii i�is cr �rnMmentojid efttlunA (2quot; frd�s luc�ttbui in media ttd tionis praute,cr foie ttifliti�e,diximiis pfil.�,
GlorU dei, Glorix dei e�grdtuitd omnium peantorumremi�io,unde glorificdtuf foltts detusor nihil tribuitur noftris uirtbuf,fludtOfdutiu�tite. at^ hxc eflnbsp;grdtid Eu.�gclicd per Chriftum.Vnde Pduluf,Omnes peanuenit O'effttinbsp;glorid dei.Lege.i.Cor.yO��i-^'�Cglorid non poteflendrrdrintfidcoelihnbsp;tdej1,lpiritudeiplenis,inquibiKdeuiipf�inhdbttdt.Terrduero nonniftnbsp;terrdm fdpit o gloria pr^dicdt humdn�,m humdnisiu�tijs fud qu^enhnbsp;Gloria dift� dei ut pr^d/cdtd cr omw��erit^deijcit omni glomm huanbsp;mdnd,fdptentidm,drbitriumfludium,fdn{Htdtem,meritUjO'quicquide�nbsp;de quo cdro pertrrori fub Jpecie cultui dei gloridri folet. Alioqui gloridnbsp;dei non hdbebit locum^d eft,nott erithomini remi�io peantoru. Sequiturnbsp;eddcm fententid repetitd. dlijs uerbis,Et operd,inquit,ma,nuum eiut dnnuUnbsp;. Qperdfidei, cidt firmdmentu.Operd mdnuu dei funt quicquid ipfe in fdlutem noftrdinnbsp;operdtus eR per chriftum per quem O omnid condidit nobifq; fubtetit,utnbsp;Pfdl.i.diihimtquicquid quoqp fempcr in nobii operdtur per �irit� fuum^nbsp;Kicc dnnuncidnt �llte in tenebrif huiw ignorante mundi con/picuic, Sabanbsp;idtum cnim prtedicdnt deofdnflificdnd�,ut no�ris opertbus per grdtidrftnbsp;ceffdntibui,ipfeopereturmnobliomnebouu.Heb.^.lS.fd.s^Mfoliuideinbsp;tnanedtgloridtnofird nu�d �t.'Vndc o P-fd. ii.Hotdt �cite in populti ddntnbsp;ueationes dei,non ddinuentiones o traditiones fomnidqi Cr delyrametdnbsp;humdM.Phecpritdtcdtio operum manuu det ddeo eAhodieincognitduinbsp;�iltdm iudicent o heereticdm qui fibi ch i�dni�imi uidentur.fJon �c,intnbsp;p^,quontd qui�iritu dei non dganturjbi �0� funt�lij dei, Spiritu dei nonbsp;dgimini du ue�rum fequimini.Ve�rdx bondt intcntione!nihilmcror,opornbsp;tetfequiintentionesdei,non hu,mdndt,Sccundu uerb� dei compdrdte otitnbsp;.ittdOnon errdbitis.llocdut poteritis fi ip� dederit O illuminducrit,u�pnbsp;ddeo nihilmdnetnobif in quo gloriemur.Tenebr�hodie,id e�,exclt;ecdt-^nbsp;menteshumandoperdo�iididpriedicdnt nodei,utfedti�ii in feip�snbsp;rienturnon in deoiquando crg) tdndi di�emus uere dicere,Pidt uoluntdfnbsp;tnno^ndtie tud�cutincaloomterrdi Hisomnibuspralu�mefl,qudndoinnlt;fnbsp;uitdtisChri�. �endtiuitdtisChri� dngcli � c�lis cdntduerunt gloridm deo in cxccl�inbsp;O pdci bondmq; uolutdtem hoibus in terris.Et prouocdti pd�res ludtiitnbsp;dixerunt�dmus er uidedmus hoc uerbum,quod dominus �cit o o�nddnbsp;nobis^quddo ofitHd prouocduitmdgos gentiles dd ddordndum qui�lt;ttt^
-ocr page 159-IN PSALMVM SrviII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lojgt;,
tYdf regent luditoru.videsturnt^uo^uocdtionit ty gcntiume^luiie orum primit�s/ed adhuc nox ubt^ erdt,Nondum reueldto EMng:lio.
Diesduicrc.Ko.ly.Uoxproce�it,diesdut� dppropiiilt;luduit. Noxlex eU.Dies (Mt E.itdnffliu.'Siox ignordtid getilis,dies iUnAninAtio chri�idttd. .nbsp;Nox pr^edicdtio ^phetdrutdies exhibitio chrifli. Qui dlilt;�i erant tenebr^e,nbsp;ntinc,ut dit Pdulusdux funt in domino.�itc rrg)nbsp;nbsp;nbsp;dies pr^edicdt e::^ nox
Ho tdcet.Hdbet enitn o- nox fudglond,fed nihil dd di�, illd enim i^uddo^} fitHis ZT luni decord uidetur,in die dHtfemp lux e^.femp in die uidere Unbsp;eet etidin ft fol fe fMbibin obduxeritdtr{S,Sed dies dieinbsp;nbsp;nbsp;nox noch prtedi
tdt.�oxdutpottuf�t�o nofhSffunt Ap�i er doihres dpKci qudndo lege prxdicdt,lt;iuddo Ztrludicos er getesfubpdod. incrcdulitdte c? ignordttnbsp;tid dei coclufos doc�t,quddo fupftition� ludieorUjtdolohtha geitti�dntanbsp;piefdt�utrorli^drguut:�i�nnehicnox,i.lex er dSndtio prd-dicdfddnnitnbsp;cidt nodi fiuc indicdt nodiddnis qui ddhuc funtfub l:gc er ignorandee tc*nbsp;nebrisJeientidiPer lege enim feiturquid debeds,no tumen per cii prdfinrenbsp;potesjmdicdt enim folu fctentid.Kt peantH,inquit PduliK,no cognoui ntfinbsp;per leg�dtein,nox dnnucidt nodi fcientid,quddo ex fcripturis di^Mtat denbsp;Chrifiucturo eu lud�iszcrgentibus er interpretdntur feripturds. In Utenbsp;rd enim uerfdntur ut mducdnt m�tes in cognition� fui,quo fefe dgnofcdntnbsp;rffe nod�d.tenebrdsAtem,quddo infirtnu ddhuc tnultdpermittHt,z^ fefenbsp;iUisdtteperStdd t�pus donee crefcdt in uirup/rdu.Itd Pduluf.l.Co.o.^dnbsp;cu Uber ejfcm db oibtts omnium meferuu fici er fitdusfum lud^eis ludlt;eus,nbsp;�ntibus �ntilis,o�bus oid erc.It�,nox iudicdbdturd.�ulti propter pr^dinbsp;tdtton�cruciSjdno�ed-lhtltii lud�iserffntibus incrcdulis.i.Cor.i.er tdnbsp;Men no tdcebdtiflunodts hmindrid,fed,qudntu in ipfts erdt,dnnucidbdntnbsp;fei�tidd.quid nolfe oporteret ddfdlut�.Annucidbdt,inqud,uel indicdbdtfnbsp;quid cordi in�indere irriforibuf no potueruf,id qd�folius eft opus ftius.Stcnbsp;er nuc incredulis dnnuncidri erindicdrt pot fdentid^ fed ut fufeipidtur fonbsp;liuf eft cfftcdcid ftiis.ltdq; er tu nuc tfto noxnodi,ut indices fci�tid uerbinbsp;de^no d^s tumultuofd priedicdtione dd fubuerfion� dudientiu,fed co fuie Ad tumultumnbsp;infirmis donee coudlefc�f.itd egit chriftus,ut uides in hiftorid Eunngplicd, pr�diedntcs.nbsp;egerut CTdpU.lIequiere tumultu,fdt negocif,}/ pugndre libet,prebebuntnbsp;phdrifiei Sed ne illud neglexiffe uidedinur,quid edqd'dicit, Dtes diei erunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diet,
datucrbulHiror hie fdpientuftus.Dies diei no dnnucidt uel indicdt,fed trudtlt,no fctentidjfed uerbu.Dies.i.luce�Eudn^Ucd perfttfi er iUumindtinbsp;iruddhiex dbuddfttid corditftufdo ebr 'q, ex ore uere dpTico dgt;ftrut non
K 3
-ocr page 160-COMMENT ARI VS PO MERAN I
do�lrin� harnen �, fed ipfum uerb� qtP ,pjprie^ni fcriptiiris uerbu cUcitur, tti quo uiuit ho.i-uerbii J}gt;us quod uiuificai,du interim litcrd CT fci�tia oc^nbsp;f nd[t cfe^�oRo.lxcxDe�t. propcfft�crt�)n0i ore tuo crin corde tuo,nbsp;qd� eR uerbufidci,inquit,quod pr^dicamus.Hoc uerbu eru��t dieted ejlnbsp;�lluinAtK p fide flue cred�tibta.Sic Pdului^Jpfis aut uocatis,inquit,getibuinbsp;ludteis chriflu det fapienti�,iufiitid,fiiiniiific{ition�.P,t rurfum^Siipienlt;�nbsp;ti� dut loquimur inter pfi:ibs,qud nemo ex fdpt�tibut mudi cogncuit HiCC
. '1 e:^quidhodicprlt;edicdtum.ScquituryNonfwntloquellt;ecrc.lnomn�terlt;� ' rdmcrc.\deft,oibuf linguiipriedtCAt�e^Ct' itt toto orbeterrdrii,prophcnbsp;tid ddhuc impletur ufq^ dd fine m�di.Pc. In o�m tirr� cxiuitcurfut eori�.
In foie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�if pofuit crc.ld e�,m fummd cldritdte hibitat nue per Chrifi�i no
bis cognitus deus,qi;i dnted non/te ernt ubit^^ cognitus, qudndo ddhuc erdt nox.VclylnfoleiufiituChriflo deus pofuithdbitdculu fu�. NJ in ChrifiOfnbsp;ut dit PduluSjhdbitdt ois plenitudo diuinitdtis corporalitcr.Et ipfe deus innbsp;Tdn^jfofits, }jocloleiuflitilt;e Chriflo tanq !fonfus,pulcher djfieirii no idm terribiltsiu^enbsp;dex,dmdbilisfi)�f�,cf o�grdtidi� unti en fidehbitsfiSius, .pced�s de thatnbsp;Idmo fuo.i.cgredt�s p uerb�fuu ixccefr� hubitdculo, ex cordibus CX orenbsp;illoru qui idm c�li /dHi er�t cr regn� calorum, exultduit ut firtis dthlctdnbsp;certus de kz'�) rid regni tenebrdr�,dd curr�da uidjcf p tot� orb�,pEuditnbsp;geliS, Apf�ru.Hic Chrifius in J^ti per uerbu fuunbsp;nbsp;nbsp;grdtid iuit dd g�tes,ut
ddduceret dbds eues qux no fiterutex ouili luddico. luit uero eu ^udtOf fiueexultduit hic /fionfus ut curreretuid.�dm iSrecoctbdto mivndo l^tnnbsp;nunciti ubiq; prxdtcdbdtur,�' deus no id irdtus,fed propitius C�quot; pdter n�nbsp;cidbdtur toti miido, Curfum uocdt/icut pfprd. In o�m terr� exiuit curfianbsp;for��.NJ uelociter currit ferma eius,cr Chrifii pr^dicAtio breui mudi! parnbsp;udfit,quin crddhucdies eji qd�nondu eoeli Jfidciu perm�fuseflt�e foknbsp;breui pmctutur,utfit deinde finis huius m�di.ficut prlt;edixit Chrifius,Prlt;i6nbsp;dicdbitur hoc Eudngeliu regni in toto orbe terrdru, cr tune ueniet cofutnnbsp;nutio.Vndeddditur,Afivmmocoeloegre�to eius CToccurfus uf^ddfum^
Afummo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c��i.^o ignora hoc loco iiul^ intcUigi chriflu procefitjfeex thdld'*
f�lo crc. mo.i.utero uirginis,CT cxultdffe,utcurreret utH fdlutis noftrlt;e,utpro no^ bis pdteretur,ficut dixit, Defiderio defiderdui hoc pdf :bd mdnducdre uo�nbsp;bifcudnteqpdtidr,cr eund� �ccelisuemffe dd nos Cf cui (�1�^ perglorifinbsp;cdtion� effe rcgrelfum.Sed totus pfdlmus cfi de prtedicatioe CT in�ituticenbsp;re^itic�^l�ru per orb�^qndtiitjfi�i wt} minw gloriofa efi,iilldfitertnt,dt�
-ocr page 161-�n PS�LMvia xviiL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w
4cteo pyopter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�li nihil ncbis profriffent ftiji h�C fecti
tA fiuffet.latrco etiS ex Gritco hue uerfum cbrius retuliljent �c. Ab extre nu call egre�to cius,zy oaurfui �/� ad extremu cxlitHifi uentut�aj�cntnbsp;moi quiucter� faliu� tuAlut.quis negit fententi� ejfe bona qu� dicut,�ednbsp;hic e� haberi tuide probabut^Hos uero di^mu� hic a�ndi ad ui�btle ifltmnbsp;[ol� qui egreditur �b oriente, uadit �m oendcnt� u�q^, donee dies efi,Grnbsp;totu orbe dlufirat zy calore fuo �uet,Bt ide�gnificdri qlt;f ftiprei dixit,litnbsp;o�m terra exiuit zyc.Similif oratio eR'm tiiatthieo,ca.i4,. Congregibtmtnbsp;ele��os eiuf ab extremis coeloru uf ad extrema eoru � quatuor uentis eextnbsp;li,id c]l,�X othus mamp;dt parttbvs,eti� noui�imit.Bt Velixfic uerfum rcdditfnbsp;Ab extremo ceeloru egrejfus eius,cr circulatio cius fuper ex trema eoru.
Qd^legtmus,lnfolepofuittabernaculiefuH.Ve. muitoclarimex Heb. fic,Solipofuitiabernacu!umipfis.Coelu zy firmanKHtu,diemcriio�bmnbsp;�tpra audi�i,Hic foU uides m coclis Gquot; �rmamento, Deus itaq^ jieit habitanbsp;tion�foli.t,chriflo,mip�s.i.coelis g firmamento pr�diitis.ti� foli�eiu�inbsp;tite o�i pr^di�b, 'm eisagebat,qui G priefcntia dicGabfentia fuanoite�inbsp;i:it,ilicut�gt;ofus hetiis�rtis,deeorus,paiiloante tri�s ufq;dd mort�,mfir��nbsp;tnus,dej�eHus et qua� leprofus Gpi-'ujfus 4 deOffecundu Efat�,eu ^udianbsp;apl'is.i. filijs f�on� coiun.�tus cucurrit p orbe,nuptias illas/fuffan^iiubiq;nbsp;celebraturus,donec perfictat curfum fu� u�q; ad di� aouijiimu.Et non eitnbsp;tliquis qui fe abfeondat � calore citts. Hic calore��rtior fptijfaniii 4 chrinbsp;flo donatiincordibuscredentiu.lo.i.llluminatomnem hoiemuenient�innbsp;hifc m�du.��on poterut conqueri gentes folis ludjcis gratta effe data-.fednbsp;�rtcaaxptioneperfonarum omnis quic�eqs inuocauerit nomen do)nini,fal^nbsp;ttuserit.
Lex dni immaculatacouertens aias, teftimoni�um dni fidele fapientia praeftans pamuHs.Iuftifi'cati'o/nbsp;ncs dni redxlxtificantes corda, prxcept� domi'n�nbsp;lucid� illuminas oculos. Timor domini caftuspernbsp;Uianens in fccul�feculi, indicia dni uera iuftificatanbsp;fimuljDefiderabilia fup aur��c lapide prxciofumnbsp;mult�j�cdulciorafug mel �cfau�. Etcm feru^ tuusnbsp;K 4
-ocr page 162-tJt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
cuftod�t cajti cuftodiendis ilUs retnbutio multa�
Lucida,Ve,M.iindum. Caflm.Fe.mundM, quodidemefi. vm.Fe.neritiif.
Qjiiido jic^ut di�i�i e ^l,pr�di^dtione uerbi fuifol t�e iti�iti� iUuxit toti orbi,prim^a[)piiriiit,leg� doiniitielfebonS cxfdnfidjeff�: /}gt;tritual�,ubinbsp;Jj)usuit�don4,tuierdt�delibut.Vndchicdudis legispr�dicdtion�dttteifnbsp;no duditd.LexJinciMt,domini�mdculdtd.t.immd,culdtos �cies, qu�efi lexnbsp;j^�s uit� in Chrt/h.Conertetts dids no duertens or filtre�cies dcol^ei�Anbsp;dei,ut dnte.Teflimoni� uel teflu/nent�i domini �ue^mi�ioes eitts,�dele.i-�nbsp;dem promilforuferuds,0� fold fid� requires. At^ hoce�Eudngelt�.Sdpinbsp;entid pr�jklins pdruulis,no folu indicdt fcientid ut noxtHd nocti�ed pr�*nbsp;flntefid�iiriiu fdpienti�,nb cont�ptoribus,no qui i�i fibifdpientesnbsp;nbsp;nbsp;in�i
funtjed pdruulis,dequibus Mdtt.il.Abfcondt�ih�CdfdpientibtiSi!^prH dentibus 0- reueldfii ed pdruul�.lu/li�cdtioesfiuem4ddtd.i.pr�dicdtioe!nbsp;Eudgelic� cr Apoftoltc�tquds id mddduitdd nasp �lt� deus,reil�.i.iu{^nbsp;ftcdfes.Ldti�c�tes cordd^no terr�tes ut olim,pdc� enim cSfcientidritfidnbsp;untnbsp;nbsp;nbsp;^udiii in�tufilo. Pr�ceptu domini lucidu iUumin�s oculos.t.me
Timor teshoim,deteikdid�cie ^oy�.Tintordomnic^fiitscrf�us.i. nopermi� domini xtus pdo,ut olim,quddo non tu dominu uereb�tur q poen� er iudiciu,tinbsp;mor,niqud,ttmes deu no propter dlittd,fedj)pter ipfum deu:qu� effe timonbsp;rem ex amore nemo dubitdt,llicpmd)iet in feculitfeculi,quid�cit nosdtefnbsp;nos deo,no trdnfit uti�e timorcdrndlis,quifub lege olkn prcmebdt,fj,utnbsp;timor hypocriticus er fimaldtus^q in periculis er pc antis metuit^exirdnbsp;riculd er pfld,ut��i)ndt,deiefi fecurus,que ne^t lo�nes effe in per�H^nbsp;ludicid chdritdte. Indicia domini.i. qeqd ip�usludicio pldcet,hoc efl umiuerfdeitdnbsp;domini lexer oidpqiuitidicdt.i.mortt�cdtcdrnenoflrdetuetere Add,ucrd funtnbsp;er ueritds er iiifii�cdtd�ue iu�n �mul.i.otd,utcuq; iudicio rdtionis er�^nbsp;SUiiUe iu�in. picnti� humdn� uidcdtur diuerfum.Ce�derdbtlid erc.Videshic oid nou^nbsp;que deus per/�iritufuit cj�citin nobls,er po�edq ef�cerit fud,ut fuprd dinbsp;ihim,in nobis dorMCoronAt,ut nihil d^nt qui demeritis humdnisexhiscinbsp;fimilibus locis dt/�utdt.SeruusJnquit,tuus,no legis feruusjcuftoditedjqui^nbsp;ei duleid �mtpointu�ik. fup oes diiiitids er huius t�poris uoluptdtes'.etnbsp;dit cuflodit t�d,cji ei retributio multd,t..o eni oculus uidtt necduris dudiuitnbsp;necincor hois dfc�dit,quod pr�pdrduit deus dilig�tibusfe, fient cit�t Pditnbsp;Iw ex Efd, Et Chrifiiis ait^Ccntiiplu ampiet er uitam �terndm po�idebit�
-ocr page 163-�N PSALMvM XVin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U�
Dell cl a qu�s infelh'getf�Ab occultis meis munda medne,�lt;ab alicnisparcc feruo tuo.Si mci non fnnbsp;crint dominati tnnc inimaculatusero,�lt;:ni�dabornbsp;a pcl�niagno. Et erunt ut c�placeant eloqui'a onsnbsp;tnei'j�cmed�tat�o cordis mei inconfpe�u tuofcnvnbsp;per. Domine adiutor meus amp;(, redemptor meus^
Fc.Errom ucl iggt;tortintus ^^nis mtelligetl :.b occultif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ego nott
wtelligo.O'db dlicuis oj-c.Ve.'Eti� i fupcrbis conti ne feruii tuum ne domt nentur in m(,tunc tmmdcuUtus ero er mundubor � tr^nfgre�ione nMxi^nbsp;tnnsint in uoluntiitc cloquid oris mei.Semper none A in Heb.
Kegnil coelor� ex omnid nou�. audifli.fed uide reliquitM uetti�itii infdn fHs CT reliq-�M CdnAnxae� in terra fdn�kt,ut erhic opue�tro^re, Delinbsp;quis mteUigciiAb ocailtis erc.Bedti erg) qui nunqu� de�nunt efurirenbsp;er�tireiufliti�. Ab o(mlttr,inquit,pcttntii,qu� pcrhypocri�m, cdrne im Omiltd,nbsp;pediente,wn cognofeo. Prdu� enim e�cor hominis er inferutdbile. �^onnbsp;poffitmus tuto fidere nebis itteumq; candide in omnibus a^ere er nobis ernbsp;ilijsutdeainur. Vndeer dbbi, Delifbi iuuetutis me�er tgiwrantias measnbsp;memineris domine. Ab ijs,inquam,ocailtis munda rne, er ab alienis parnbsp;ce fertto tuo,td cft,non permitte,ut ego faruus tuus ueniam in manus ali�nanbsp;ru,td eft^i�oru qui no funt de forte tud, ut no confentiam cbfdio impioru,
Reliquilt;euetu flatis.
Alienis in mafiulino genere legendti efl,ideo re�k fequitur. Si md non f�erint dominati,id qd�er Hebrxo couenit,�eut er alibi legis,Alicni infurnbsp;rexerutaduerfumme crc.Hoc dico j}pter illos qui exhoc loco �cerut pecnbsp;cata aliena.Han nego rem de qua loquutur, �ed hinc nolo eos aedpere te�nbsp;Wtniit. At^ hic utdediligenter,q,cu lege defcrip�ffet jfirituale.i.illit^nbsp;mination�mentis perfid�,oaulta adhue ueretiir, er prtedicatoribusEuannbsp;geltcie glori�,quos multis noibus dcc�tduerdt,folu opponit ali�nas.i.Euinbsp;amp;lic� ueritatis aduerfarios er mentium fedudhres,qui,ir,quit,� met no �tcnbsp;rint dontiaatilmhil enim ob�ierit � tmpugnet)tuc immaeuk. tus ero, id eAnbsp;per�jhtn in tua fide er lege jfius per totu miindu pr^dicata,^ emudatofnbsp;apdo magno uel tranfgre�ionemaxima.i.ab rnfidelitaxqua fola danat.nbsp;fucnonfolum opera nwa(qu� fula rcjfi�iunt aluni) tibt pldcelut,fed ernbsp;iugiter orccofit.bor te infalut� er cordeereda ad iu�iii�,te in bonisaditt
5
-ocr page 164-COMMENTARIVS POMERANI �JMte,er 4 �Mlisliberdittc^^nKit. Et eriwitfcilicet tiilid,ut conip�iu:edf,nbsp;fcilicet in conjpe�iu tuo,ucrbd oris.nKi,'!3' crit tdlis meditdtto cordis met utnbsp;cotnpldcedt in con/pe�fu tuo [emper.Hoc e^l te dond,nte logudr zsquot; mditdnbsp;bor in lege tud,lt;iti� ttbi dij^licere non poteft,dir dc noikyPfdl.i,
PSALMVS XIX.
Titulus 'TTjoo'KtA�uo'ifl' Pfalmus Dauid�
S V M M A. Imprecd turfidelesfuo iite�iie old j)fperd,m quofeJfgt;erMt p de� fdluddos.Cliiicqd bene precdnwr chriflo nobis qui funfUfinchri�onbsp;qui fumtK corpus eius^precdmur. Vof�umuscrboe pfdlmo uti,ficutpldcetnbsp;doibri SHdrttno,qu ordmus,p pio principe,ut cofirnKtur pro^er�q^ dgit,nbsp;ut fubeo qutetd trdquiUdmqs uitd�eut Paulus fcribit.p de� zs- fcd^m de�tnbsp;A^mus,de quo certi fumus q, dcus e� iundbit,ut Ucedt nobis dicere,f^�c conbsp;gnoui.i.p fide credo q d�s duxilio efl[uo Chrifto.i.regi que ipfe c�fUtuit�
Xaudiat te dns in die tribulati�is,protegaC
tenomc dei lacob.Emittat tibi auxiliumex fan�to,�c ex Sion fufcipiat te, Mcmor fit ois facri�nbsp;et] tuij�c holocauft� tu� pingue �at.Det tibi dnsnbsp;fecundu cor tu�,�^omne c�fili� tu� impleat.Lxtanbsp;bimur in falutari tuo,�cinno�e dni dei noftri ma'nbsp;gni�cabimurlmpleat dns omnes petitiones tuas�
Nome� dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini dtxi,p!dl.�.ll}! dgnofeunt nom� domini qui in oi tenta
fuleidt te. Memor f�t ois fdcri�cijtui.i.ois oronis tu� z^ pior� de�dert^
Sdcrificium. or�,ut indlio p�ilmo.Dirtgitur domine oratio medficutineenfum tn con^
done fiiunt e�inuocdre.lgitur nom�dei que coluit ldcob,cuius promi�io ncs hdbebdt tdcob,qutfe de�Abrdhdm,de� ifddc Zi^ de� Idcob.i.crcdentinbsp;vmuocdt,lllius,inqud,nom�.i.'muocdtio nois eius^pte^t te. utz^dlibi,Dinbsp;US in noie tuo fdlu� ine fnc Zi^c.Exfdn�h.i.ex fdn^tdtc�ud uel ex loco fannbsp;�h fuo.ficut�eqtur,'E.t ex Sion �t fufeeptor tuns, uide pfal.j.Fe. Et de Siol*nbsp;ffieihi tuo,eleudtto manuu mcdr�fierificium ueffiertin� De fdcnficio ZJnbsp;holocdufk �h ifh fimel per ipfum obldtojege epfield ad Heb.Sdcri�ciumnbsp;Chrifii (ft quicquid pdtriobtulit pro nobis or�ne ez ope in noftri ftludtid
-ocr page 165-IN PSALMVM XIX� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|l$
otieint�pftui enim no noflrdfdtis�fiioe fdludmur. Finguefidt.i.grdtu amp;� amptufit deo.A�udit ad pmguia anim�tia lt;}ute offvrebantur olim,fed (Xnbsp;fe nen erant acwpta,ut uidcjin facrificijs cam or Abel.F.o^tur ergj hic^nbsp;at fiat fitcrifictu pingue.i.acapt�tfit dco.Felix habet, Et holocauf�Mn tuunbsp;incineremconiiertat.i,acceptet.lnquo alluditur ad id j amptu holocan�nbsp;ftum,utuides in Nioyfc,deiis ipfi oaulto igni incendit cx abfumpfit,
Det tibi crc.ld eil,(luicquid boni ftatnerif in falut� tuor� perfidat.LiC tabimur crc.idefl,^udebimta fub tua er de tua proteiliorie,Et inuocatt^nbsp;One deinoftrifiib te principe non folu tuti,fcd etia gtorio� erimm. Fe.Erinbsp;gemits uext�u,idefl,tri�phabi;nM, Id qiiod ncs leginim magnificabimur.nbsp;Nunc cognoui falu� feeft dns Chrift� fu�. Exznbsp;^ndietc� ecalo fandofuojn potentati'b^falusdcnbsp;xtrx ei'us.Hi in curHbus amp; bi incqui's,nos aute innbsp;noicdomi'ni dcinoflri i'nuocabi'mus� Ipficopeditinbsp;funt �C cccideruntjnos aute furrexi'mus et eredi funbsp;mus.Dominefaluum fac regem, et exaudi nos innbsp;lt;3uac�(5 die inuocauerimus tc.
Sando fuo.Fe.Sanditatisfu^iid cfi,in quocx�ofanditateiiu habitat.
hic ucrfiut efi cxpofi:io pr^ecedentHjEniittat tibi aiixilui ex f�o ere. in pot�tattbMifctlicet e^lfaliK (y liberatio que fit per dexter� det,id cfl i^ofleduxt�nbsp;�ttisctlprotediodei,cuiomnesaduerfarie pottfltttesrefiflere ncqueunt ^�timdeitnbsp;^nt preualere. ltd fides gloriatur in adiutorto altifiiini.
Inuocabimus uel DtclamAbimM.Fc. Menwres erttnus, id efi,ut ipfie ddlt;�u^-^ currib^ ^ii,clanMbimus utfiiciiMt qui fiant in be�o.q.d.Alijqni aduerfiarif font amp;nbsp;d�d mundi regnum attinent,clament amp; fiefie mutuo cohortentur in pugn�nbsp;^ofidentes in utribusfiuis,armis,cxercitu:tios clanuibimus in nc�e domininbsp;�t cUdeusno�tr.Htcerit nofira fiiesycfiigium ez afiylu. Prouer.li.Tur�nbsp;t��rti�inta, nomen dotnini,ad ipfidm currit iufius er exaltabitur,
Ipfii copediti fiunta.traditi � dco ne pofiint efiitgere quid no hdbent dcha iutor� deit.Fe. Ipfii tncuruatifiunt.i.dcprefiifiiue �iti infiriores aduerfiarijs,
No� dut� fiurreximus qui anted uidtbamur inferiores, Htec eR mutatio Sors oiutdti, ifKtric cxcelfii dd iti onuu t((auoe,Er�difiumnidteliXfE,}�dlt(iti fumus ucl
-ocr page 166-gc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cOMMENTARIVS POHERANI
CorroiorAtifumut. Dominef�iuu�c regem i^c.�nHeb.jlc ntiwdt/hn^ guunt,Domine fAlM:rex exAudiet nos in die qua cldmabimas.lcelix quodnbsp;fuprd monuimuSfiUud^ExAudiet nos^erpetuo U�rtit,ReJ}iodebit nobis,fednbsp;idem eJi.Sententid efl,Dominefi tufdlM!ieris,fi tu propitiia nobis fiieris,nbsp;no fruftrdcldnMbimus dd rege ne^rum quo ties mfurrexerintdduerfdrq^nbsp;Niwic cognoui.uerbdfunt proph�tie ty ordntis in Jpiritu.Et noscognonbsp;Tot�tid fidei, uimus,quidChriflMnrefurrexi�efimus.lllt;ecefipotentidcrfiducidfideinbsp;in Chrtflivm. Venidt omnis potijkis injirorum contrd nos, i� cMrrtamp;�i etidnbsp;con�dens or in equis,ut Phdrdo,tdme fold inuoedtione nominis deino�rinbsp;Mincemus,chri�oduce,
PSALMVS XX. Tititlus Trpoo'H�A�uo'f�Pfalmus Dauid.
� VHH A. Glortdtriumphdntis regtsno�richrtfii defcribitur eruindi �bl in eos qui ewm odientes perfecuti fumt.
Domine in uirtutetua Ixtabitur rex,�citi falutari tuo exultabit uehem�ter.Def�de/nbsp;riiim cordis eins dedifti ei, uoluntate labiorumnbsp;eins non priuafti eum.Quonia pr�uenifti eum innbsp;bcncdiclionibus iucunditatis,pofuifti fuper caputnbsp;eius corona ex lapide preciofo. Vitam petrjt a te,nbsp;�C dedifti d longitudine dierum in feculum feculi.nbsp;Magna eft gloria eius in falutari tuo,gloria�cma/nbsp;gnidecentiam impones fuper eum. Quonia dabisnbsp;ei benedidione in fecul� feculi, Ixtificab is eum innbsp;gaudio cum uultu tuo. Quonia rex fperat in dominbsp;num,�c mifericordia altilTimi ne c�moueatur.
Virtut� GT potentid dduerfdrioru cotenet rex. In uirtute dut tud gloridbi iur,�Xdltdbitur,glori�cdbitur.lnfdlutdri.i.fdlute tud fiue fdludttoe et libtnbsp;TdtioiK db inimicis m0rte,Deftderii( crc,t,quicqd defiderduitcrpet^t,nbsp;dtdifH
-ocr page 167-IN PSALMVM XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hy
� Qgo�w pYteuenifli eu m benediftionibut iucunditdtii. Fe.bonitdtis,\d Vrlt;euetio dei, tjl,CAufflt;i,qMYe lietdbitUY inte^- ^uare defiderduit ^petijt,eft, quid tunbsp;Mte eum replefti muneribut jpiritu^dnamp;it unde efl illud gdnditvm, iUud^nbsp;cordis defiderium. Vides hic grdtiS prtedicdri cf omnid cfle del, fine quonbsp;nedc�derdre quidem poffumiis,ntflipfefudgrdtid nosprieuenerit.
Pofltifti fuper z^c.id efl,regetn conftituifl c� ddtd omni potejkte in ex harm terrdfPfdl. i .Ex Idpide preciofo. Pe.Pofuifti in cdpite eins coron*nbsp;obriz!,id tfl,duri optimi,qudleuocdnt durum drdbicu. SpiritudUd hie cdrnbsp;ndli uocdbulo defcributur,ut/lt;epe. Vita petijt oc.q,Chrtflus glorifiednbsp;tion� pe tier it permort�,fdtis notuexf�rmone eius in cxnd ultimd, qudnqnbsp;hocfl:mpdefiderdritininortdliuitd.EtfiinSiiefidcrdnt,P.o,3Anffmifci^nbsp;nus z^c.Et dedi�ei qHodpetift,n�pelon^udin�dieru in lt;eternu,id efl, vitdm pet^t,nbsp;lt;eternu reg�fteifl nunq moritur�. �dgndefl ^c. id efi,multu i�e glonbsp;rid�ihdbetin uirtuteti{d,Trddifd enhneifiintoid,tttficuto�s honorificdtnbsp;pdtr�jitd cro�s honorificent fili�.Glorid c:rc.Pjdl.i.Glorid cy honore.
Quonid ddbis ci benedi�lionem aterndm.Ergo zy totum regnum dus m Chrijk be� hdbet 'm rege fuo hdnc dei benedtdionem.Et nemo idm benedidionem dd nedidio.nbsp;dcapit ni� per Chriftum,cui ilU ddtd eih d deo, ficut O' in dlio pfdl.Hic decinbsp;fict benedidionem d domino.t^dm Chriflus eflflmen iUud Abrahefin quonbsp;bcncdicendte erdiu omnes gentes. �^otquot i^tur extrd huius regnumnbsp;funtin mdledidiotw Adeemunent, Peltxcldriuf^Quonidm poneseum beanbsp;ftedidiones in �ternum, quofigntficdtur chriftum non /olum hdbere beanbsp;nedidionesjed effeetidm benedidiones dei,ipfleflen'mt fdluscir benedinbsp;dioomnium. Llt;etificdbis,fuprd,infdlutdrituoexultdbititehementcr. �jj uu�tutuo.nbsp;Et dltbi,Adimplebis me l^eticid cum uultu tuo.Ciuo^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,C� uul
tu tuojicct mte�igere^ictificdbiseumgdudio, l^tificdbis unltum tu�i gdudio,ldeflfioc erit eigdudium e^ eum ^udia djfiicies eum, q, benepld�nbsp;eebis tibijpfi in tdli rcge.Non enim non potefl effe dile�his qui filius efl,s2rnbsp;tio poffunt no diligi 4 deo qiainfilio flmt fine 'mregno huius regis,Ephe.nbsp;i.Dile�hs nos reddidit in dile�h filio fuo.
Ciuoni�rexflierdt in dominu,crfferdtinmifericordiddlti�imi.Vtrda
eonflrudio uul^ris efl Ecclcfidflcis.Et flierdt ne comouedtur,ne cmddt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
ne regnum no confequdtur. Sic chriflus per omnid fimilis nobisfr�lus efl, ut Z3-jfier drit,ficut ernos Heb.i. Fe!ix,Qjionidm rex flier at in domino,nbsp;CS in mifericordid dltiflimi non comouebitur,ld efl mifiricordid dei fiicietnbsp;Mperfifii),t,qui enim nonjfierdt-tton perfiftet. Spes non confitndit, Eom,^�
-ocr page 168-ils nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIV^� POMERANI
Atq; m loc uerfu proprie habe!�)ei defcrtptionem. Omnid hcec de chrtj^ propter nos[cribtvntur,ut certifimui nos 'm eiusregno perire non poffe,.nbsp;�n�eni�tur manus tua omnibus inimids tuis, danbsp;xtcra tua inueniat omnes qui te odcrunt Quonianbsp;pones cos ut cliban� ignis in temporc uultus tui,nbsp;dominus in ira fua conturbabit cos, �c deuorabitnbsp;cos ignis.Fru�um eorum a terra perdes, �cfernennbsp;eorum afiliishominum.Quoniam declinaueruntnbsp;fn tc mala, cogitauerut confilia qux non potuerutnbsp;ftabilire.Quoniam pones eos dorfum,in reliquljsnbsp;tuisprxparabis uultum eorum�
Inucnidtur i^tjd eft,uenidtmdnut tud cotrd eos.yide fuprd pJaLiy-iPerfecutores Hoc iudicimnmdlt;eoruuen!etlt;iuoq;fuperomnes ^uioderuntE-udn^ltH Chrifli.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifli, quo jolo regndt lie rex inter lomines. I � tempore uultus tut.
In tempore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qudndo caperis eos dijudicdre, er irdto utiltu inl^icere, qui idm te
uultus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiderecredunt dum 'mterim di�imulds. Tunc ineendes eos,cr nemo
cxtmguet,ficut dieitur E{d.l,felix,ln t epore irlt;e tu�. Phene Hebrais uul^ tum irdm �gnificdf,ut in dUo quoq; pfdl.Vultus dute domini fuper �cinbsp;entes mdld^Dominus 'm ird�td crc,Pjdl.t.Tu/nc loquetur ore. Conturbd*nbsp;ttuilum, lit-^elix,opprimet, Pru�ium eorwm,id eft^quiequid�eiunttdocent,ntdnbsp;clindntur,dolis ez lypocnfi fimuldnt utfud flutudnt, Dc terrd perdcs,ilt;inbsp;efitpr�ijeies ut tt�oilcf�eidntjirtridebis omnid eOrumftudin er con�lid.nbsp;EtJemen cjc.ld efljpfos cu progenie ipforim dbijeies ne �nt dmplius in^nbsp;terlomines,neregnentdmpliusdut ipfidutfilijeoru ez qut eisjuccederenbsp;folent.Hoc e�utperedt regnum iHorum quicontrd regnum (^rlfli nitun^nbsp;tur,A.men.nbsp;nbsp;nbsp;(^onidm declinduerlit in te mdld.Pelix,CXuontdm proieee
i-unt fuper tc mdlum.Pfdl.i,�duerfus dominu amp;� dduerfus clnftum eius, Cogitduerunt O�c.Fe.Cogitduerwntconfdium quod no potuerunt,fcilieetnbsp;perficcre.PfdLtMeditdtifunt'mdnid, Quonidm poneseosdorfu/m,flt;^nbsp;^,m fitgtm eos conuertes pfdl.o.Et inimicos tntos dedi�i mibi dorfum�
-ocr page 169-IM PSALMVH XXL
119
Pf.Qljonw fepones eoi,ideft,fegre^bis eos � /He,4 pij�� terrd,�cics eof prof�goi,l�cut Cain. In reliquiji tuis pr^parabis uultum eoriijd efi,�,ci �Videbwttnbsp;es eos uidere q^uod iant uidere noluntimter rcliquin tudf,id eft,inter dam quado^,nbsp;natos quos tu reliquifti er penitus � te proiect�i. Tunc enkn uidebunt innbsp;quern transfixerunt, lam non habent uultus praparatos ,�xcxcatienimnbsp;funtftunc tu aperiesoculos eorum.ftcutinEudnffUo dediuitt epulone lenbsp;giturTelixaut�ftc,Cum neruis tuis diriges in imltuseorum, id eft/agittctnbsp;bis in eos.Et totius uerftts �mplex fententia ell,f�gient cr non eft-ugient,nbsp;� tergo habentes perfecutori er ante oculos fagittantem in tpfos, Etiamnbsp;[lad corpora rejj)iejaf,taliauidebis �� lofephihifloria deiud^oru interitu,nbsp;quoru hie horrenda mentis exc^catio er (eterna, damnatio defcribitur.
Pxaltare domine in uirtute tuajCantabimuset pfal lemus uirtutes tuas*
Notrffiattudpot�tia mudo,exaltando Chrijli regnti er deprim�doad^ nbsp;nbsp;uirtute
tterftrios,tuc magniftcabimus uires tuds,gratias agentes,q, nulla poteftns, dei�rtes^ nulla aduerfitas,nullu peaatu/ed ne totusquidem inftrorum exercitusponbsp;tuit nos ft parare � te,qui uiribus twftris feimus nihil effe tribuendum,
PSALMVS XXI.
Tit�/��. �etjoo'x�A�uo�/� Riper ceruammatutinS* (tte/(i�ror.f)Pfalmus Dauid*
Vi�hrialecarmen de cerua matutinA.t.chrifto mane agitato � canibus fts Ceruaduroftt fiin�tibus �� dieparafceues,utcrucifigcrctur.Vndehicait,CiJioni� dreuenbsp;Sederunt me canes multi. Verum h�c cerua mane quoq; furrexit^ ut er hienbsp;canitur,er ft�ki eft omnibus canibus er uenatoribus fuperior,ficut in alionbsp;Pfal.dictt,C}uiperftcitpcdesmcostanqcerui,erfupcraltaJbttuitmrerc.
' Hkxc pfalmu lierba efte chri�i,Euangeltfta nobis prodideritt fcriben �s chriftum hebraice clamalfe in crucehuius pfalmiinitilim,Cr prtetcreanbsp;citant uerfum, Diuiferunt ftbi ueftimenta erc.Epiflola quoqi Htb. z. ex uernbsp;fu, t^arrabo nomen tuum fratribus meis. Probat Chriftum non pudefteri �nbsp;ftatres nos appeUat^fd quod habes er loa.zo. Vade ad ft atres meos er dienbsp;eis,Afccndo adpatr� meum er patr�ueftrum,deum meu er rffi*�n tieftru-,nbsp;S VIA MA. Chrtflusfedcreli�lumclamat mcruce.Hiccircudederunt *nbsp;fttw io/orej mortis er pericula ittfirni inueturunt eum, clamantibus in� *nbsp;tereafmpijs,^oneftfalusipfiindeoeius, Quidpoteftejfegrauiuseaten�
-ocr page 170-te* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�NI
tafioite qMttdo nonfolum deffteratio uitte eil,fed etmnt ImpugMt ratio falutii, cr nihitnifi feparatio 4 deo uerfatur ol oculii,ideSl,^terttinbsp;damMtio,ut dixi dli^s.Ne qu^e confiikls gloffits. No� fibu�dm,fed rctttnbsp;feriam hk agit Cbrifttu.Hoc cg- tu quattdo^ expcrierii,C!'�no altistaminbsp;uelin agone mortisAngratut es fi httc eleudre cot�dk.Maior hic erat Chrinbsp;fti infirmitM qu� compreh�dercnobisliceat,Sic}uid� hicpeantatotius mitnbsp;di luehat 0- i�ortim reiu agebatur,lt;iuiafideiuffor erat pro nobk, qui noU
- cramut foluendo,utcertenece}fepoffumusAnterim tarnen uideq, non de No de/peras, ^erauerit.Quoniam,i�quit, tu ej qui extraxifii crc. Tu aut�domine^cinbsp;Liberatus^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero pr^dicit de laude dei f�tura p��fe poU refurre�Uon� fuam itt*
ter fratres�bi ex omnibus gentibus congreg^ ndoscr deo per fidem uerbi uniendos,�fiarrabo,inquit,nomem tuum czc.
DEus deus meus intendc �n me, quare mc dcreliquiftic'longe afalutemea uerbadc/nbsp;lidorum meorum ? Deus meus clamabo �n d�e
non exaud�es,^no^te,�lt; non ad infipicntia m�Hu Tu alite in fand� habitas laus IfraeLln te fperau�nbsp;runt patres noftri,fperauerunt�c liberafti eos.A^nbsp;teclamauerunt�cfalui fadi funt,in te fperaueruntnbsp;�c n�nfunt confuf�Eg�aut� fum uermis �lt; n� honbsp;mo,opprobrium homin� �c abiedio� plebis.Oin/nbsp;n�s uidentes me fubfannauerunt mejocuti funt lanbsp;bijs�cmouerunt caput. Sperauit indominum,libcnbsp;ret cum,faluum faciat eum quonia uult eum.Quonbsp;hiam tu es qui extraxifti me ex neutre, fpes mcanbsp;ab uberibus matris mc2e.�n te abiedus fum ex uulnbsp;�a,a uentre matris mex deus meus es tu,ne difce^
-ocr page 171-�N PSALMVH XXr^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 5 UI
feris a mc.Quoni'am tnbuladoprope c(l,quon�ain non eCt qui adiuuet mc�
�n licbrcto cRficut chrtfiutc�dmAuif,EU,E�i,ldtntM lt;tflt;ibtiini.r)cui meiK, EU,Elh deui deus ^Iture dereliquiJU mefubi utdes quod nos legimus^intende mhinbsp;-uel refpice t� me,non ejfe in Heb. Sequitur,longed fdlute mea. uerbd delisnbsp;.^rum meorum, id eA,numerdtiones uel /��ddelidkrum )-neorum,([uosnbsp;ram idm fvm pro dlijs reus �{lus,lon^ funt d liberdtione med,id eli,nonnbsp;[munt idm me liberdri.Fe.Eonge 4 [dlute med uerbd rugitus mei,idcfl:,cldsnbsp;mores met tdm mdgni idm non exdudiuntur,ut[dluer ^iue lib�rer.ld quodnbsp;�5quot;[equ�tibus conuenit.ln quo tibi uidere heet,uel in hoe uno uerfu qiidnnbsp;turn nobis defit ddintclligentidm fcripturdrum,nifieds reuoeemus dd lingsnbsp;uds m qutbus fcript^funt.
indie o-no�e,id efi,iugifer cldnuilo dtfiderio cordis,ficut diximus suoteporeex pfdl.s.EtnonddinfipientidmmihiJcilicct cordm tehocerit,q,cldmdbo,tenbsp;'noncxdudiente quoddlioquiftultu cdrniuidetur,qult;e fic[entit/i deus nonbsp;exdudiet,qudre cldmdbisifed hocipfivm fiio tempore appdrebitfiiiltitidmnbsp;gt;tonfiu�e,ut mdxime nunc deus defiruerit in mdnibus dduer[drtoru,qudnnbsp;do interim eRpoteflds tenebrdrum.Verumex Heb.fic legitur,Et none^nbsp;filentiunt mih!,idfft, non cc/[j cldmdre. T� 4Kfew in [dn�h hdbitds,id jf, [unlh Idsnbsp;e��m[dn{litdtepermdnes,[dnilus ufij^ mdnes,nemo unaiite dereliilus e�nbsp;qui te inuocdutt,nemo unq tehuius iniufiiti� notdre potuit,q, defcrercs tunbsp;os,crddiuudres tmp!os,quies ldusi�dcl(s,id efl,ille quem cdnit,que Idusnbsp;ddt,cui grdttds dgt populus credentium,q, [emper Hberdris eum,ficut [esnbsp;quentid habent. in Hetrlt;fo trid dicuntur fic,Et tu [dn�us,inhdbitdtornbsp;Idudes l[rdelis.Sin^lisddde ^nitiuum ifirdclis. Sun�us l[rd�lis,idefi,nbsp;qui[dn�tficds l[rdclem,Efd io.p[dl.7o,ubi quoq^[dn�us ifrdelis deus dpnbsp;pelldtur.lnhdbitdtor l[rdelis,Leuit.i6.A.mbulibo inter uos ezc. LdudeSfnbsp;l[rdelis,cui [emper gratite dgunturd tuo populo,q, [emper eum liberds.
.�inte�erduerunt crc.l^u�usunq dcrcliiiuse�,e^ dutem uermis,uis li�intAres CT proicffanwntiw� [um ��Cius,non folum noui�imus uirorum^nbsp;ut E[didS prlt;edixit,[ed er ne uir quidem dut homo.Et cum firn db om nibufnbsp;pro{eilus,hoc quoq; mihi horrende in^itur,q, d te quoq^ proie�tis fini,nbsp;Niw mouentes prlt;e contemptu qjquot; indi'gndtione cdpitd, dieunt, Sperduitnbsp;Cfc.vide [uprdp[dl.}.Hiec uides in hifiorid Eudngelicd,[ed innofirisnbsp;Ifntdtionibus/emper comfletKr.Proprie didbolus regndre utilt isr uiilor
-ocr page 172-commentarivs pomer�ni
ttudere^ubi inherit nobis nos propter pcccatd nofira deo non cjje curie,lt;^e JW�nosdbicctffe crc-tinic tentdtioni impietits homintvm mente corrupto*nbsp;rum fnultiim cooperdtnridwm nonfolu in fidele sfunt,fed etidm omnibMnbsp;drtibus tentdnt fidem populi dei,ut expugnent: Qjionidm tu es qui ex*nbsp;trdxif�i Grc.v ides quifie dej^erdtioni proximus eii,Gr qui fiscldmdtde*nbsp;reli�hitn rf deo^non tdmen de^erdt,fed eum quem fcitdb infiris er d mor*nbsp;te�ficut diflu pfdl.6)libcrdrepoffe,non ccfjdtinuocdre/icutfuprddixit.nbsp;In die cldindbo,Gr no�k.�e di/cefjerisjnquittd me,quonidm tu es qui ex*nbsp;trdxifli me ex uentre Gfc.lhec funtuerbd fidii,^non defertur�s fit deus,nbsp;qui nos crcduit,qui per totdm uitdm noftrdm non deferuit nos,fed ut pdtcrnbsp;prouidet nobis ctidm fecundu corpiK,im� qut nos fine nobis,dtq^ ddeono*nbsp;bis ignordntibus,extrdxit ex Idtebris uteri nidterni, cr fbitim in ipfo uit/Cnbsp;exordtomdm�ldruld�ie donduit.lnte,mquit,dbie�lus fumex milud,nu*nbsp;dtis,pduper,infirmus,tnifer,dbieaus fum ex uulud,fed in te ueldd te pro*nbsp;ie�us fu/m,iu^ folius prouid�tije,cur�,confdio gt duxilto derelidus (un,nbsp;idquodGrperomnemuitdmcxpertusfum.idmne difceddsd me,quonidnbsp;omnemdlumddc�,er nullusduxilidtor.Quotusquifq;ed^quihdnc crednbsp;tionisGTprouident�diuinte fidemredeintueturlQuinos uig�ntidnnitnbsp;nutriuit�i non dudemus committerc uentrem,uix duos dies uiduriiquditnbsp;do iHinos committeremus in tentdtione mortts ZT infirorumiqudndo connbsp;fideremus teterndddturiim,qui dehodiernis dijfidimust Vbi ergj fiMtnbsp;qui rem�cilem fidem td^nt homines dbfq; fide,cum fit merum dei oputnbsp;in nobis.
Circundederuntme uitul� multi,taur� pinguesob/ federunt me.Apcruer�t^fuper me os fuum,ficut leonbsp;rapiens rugiens,Sicut aqua efFufus fum,�c difl�/nbsp;pata funt ofl� mca,fadum eft cor me� tan^� cxra Unbsp;quefeeusin medio uentris mei.Aruittan^ teftauifnbsp;tus mea,�c lingua mea adhxfit faucibus meis,�ciiinbsp;puluerem mortis deduxifti me/Quoniam circun^nbsp;4eda�unt me canes multi, concilium malignanti�
-ocr page 173-IN PSALMVM XXL
obfcJerunt mc.Fodcr�t maiius mcasS^pcdesmcz oSjdinumcraucrunt omnia ofla meaJpfi ante connbsp;fidcraucrunt�cinfpexerunt mc,diuiferunt fibi ucznbsp;ftimcntamca,�c fupcr ucftem mea mifcrunt forte;
'VMijitKietws petuliintcs, qui certint illudere cdpto. Tuurt piitguef, fcncs^ potentet,do0loref,ponti�ces, hanordti. Felix, Circundedcruntnbsp;ffte tduri nMltiftduri bufun dreunde der unt me.'�dfdn, id eft, pinguet.Vcl Tduri Bdfd/funbsp;ittlej tduri,qudles nuiriuntur in regione Bdfdn,qult;e abunddt pdfeuis ubernbsp;rimis,utfd.rd. hdbet htflorid,id efi, pingues orfrrocientes. Apcrueruntnbsp;crc.Cldmducrunt,ut crucifigercrjicut �eo qui rdpit prieddm^ZT rugit nonbsp;fdturdtui ddhuc. Sicut dqud, Cfr. Q�emddmodum �opte.j, dicitur, Sicutdqud^nbsp;^ertimuitcorpopuli,crudin�urdqud; liquc�ihimedi.utcxhicintelli�nbsp;quod ddditur, r)t�ipdtd,uelfUt Felix, dijperfd funt otnt�d offd mcd^nbsp;f�c perturbdtum fiaffe chriflum,ut nuHum membrorum fuum �ceret offi�_nbsp;dvm,id c�,totum eldnguefceret corpus.Vinum oleiimqi ferudturfCgojini'nbsp;qutt,utcontemptd dqudeffuiut fum opprobrium homiuumc^c.Sedcurinbsp;iie non nfpidmus in eorports pldgdsjcum mdni�jk po� dicut, Foderuntnbsp;munwerct chriftutergo incruce loquitur de eP�u�oneomniifdnguini!,nbsp;M er in�d,Aruit tdnqudtn tefid�n qud non poteft effc humor,uirtitt med,nbsp;C de dijper�one fiue diflrd^one oj�um,ut in�d, Dinumerdueruntom*nbsp;ttid offd med,ZT de corde per Idncea uulncrdto(quod hic uidetur,ut muxitinbsp;tue Fudnfflifld tdnt� dicdt de dpertione Idteris) ltd ut uulnerdti cordis linbsp;quorinuentrem er intcfiindeffluxerit,�cut card liquefeensdd ignem,nbsp;O� de Hngud,qu� uel�tidruit,uel in mortuo ore in�ucibus idcuit^undenbsp;O ddditur. Et in puluerem mortis deduxi�i nie, id e� morime �ci�i,crnbsp;t�orti,qu� dd nihilwm omnid redigit,me trddidifli,corpus exdnime �cifli,nbsp;circundederunt me in�iturdti cdnes, Idcerdtores mei.
^otigregdtio malignedgentium,cr�old inuidid me perfequentium. Fode^ runt z^c.'Dinumerduerunt.Fclix,Flumerdbo,itdfcilicet dtjperfd funt. Ipfinbsp;dutem crc.Fe.lpfi con�derdbunt,toruum rejpicient ht me. Hiec ex Euan^nbsp;Zfliedhifloridnotdfunt.
Tu uero uidc nefolum hifioridm cogites,fed etidm liec omt�d propbe Propbetit tiAmhtteWg/U d� corpore Chri�i quod eilecclc�d, Q�o4 enhn Chriflo �* bi�or�(t_
-ocr page 174-commentarivs pomerani
fluw eflGrnobiifit intctationibusc?perfecutionibm^id^uod nobistuc Ktcui]^ in memoridm reuocdttvm foUcij uice effe cr poteft cr debet. Cogi*nbsp;Ufinguld diltgenter,� principio pfAlmi,uflt;^ ddeo profictt tcntdtio ut otttnbsp;nc fidei robur penitm extinguere pergdt,Qrquicijuid e/lpiKguedinis /}gt;i^nbsp;ritudlis d�efcere �cidt, dtq; ddeo m de�jerdtionem, cr in mortem induedt,nbsp;ld ^uodctidin periculoftut nwlto�^lum e�^dum nos qui dicimurChriߒ�nbsp;dni nihtl fentientes tetitdtionem pe�imdm,fub �)ccie pietdtis doffrinis honbsp;tninivm cr Antichri�dnis fcduflifumus,ut ne ^ttuld quidem in nobisd�lt;�nbsp;uin�un(lionisrcmdferit,utor Antichriflusqudfi confirmdto regnoqu�nbsp;etusfededt inconfeientijs noftris,qutetMquidemip� tyrdnnus,�dnoifnbsp;quiet � co nfcienti�,m quibus folum deum,ut in templo fuo federe oporte*nbsp;bdUdquod nunctdndem mifcrentedeo,dgnofcentesutindmdigneinge*nbsp;tnifcdmus, quodd chrifli refurgentis Idus (de qud idm dudiemus)iterum ittnbsp;mdgnd gentium ecclefid dudidtur.
Tu autem domine ne elongauerisauxiliumtuum a me,ad defenfionemei intcnde.Eme a framea aninbsp;mam meam,�cex manu canum unicam m cam. Salnbsp;ua me ex orelconis,�ca cor nib us unicornium hunbsp;militatem meam.Narrabo nomen tuum fratrib uSnbsp;meiSjin medio ecclefix laudabo te*nbsp;telixfTu dutem dontine nc danger is: �rtitudo nud in duxihu meu fiflind.
Hwmilitdtem medm.Ye.Rej^ondi� mihi,id e�,exdudi� me.ld qitode� tierbum grdtidrumd�honis^cr dpte coniungetur cu uerfu fequenti, Nurrdnbsp;, boz:}-c.nefcihcetftmingrdtus,ficutmfrd,Ateldusm�d(:yc.
Ordtio Herd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orutto cordm deo,fentire periculum (de quo hddi
nus dixit)ty cldntdre defiderio cordisjut libereris, cr ut pdti�terfirds num dei,CJ'expefies etvm libcrdtoremficut dlibi, Expe�ki dominum, uirinbsp;liter dge crc.VLoc eAquod hie dicit,'tic elongeris.Tdmetfi uidearis dcrcli*nbsp;quiffc,nc elongerisjtu tempus no�i liberdtionis.Erue d �dmed,id e�,gld^nbsp;did flue potej�Ateinimici,pfAl.i�.dnimAm medm,id efl,uitdm m�dm,hoc e�nbsp;fneipfum,cr ex potefiAte cdnum(de qiiibus fuprd)unicdm medm,id efl,fa*nbsp;litdridmidcrelik�montni MXtlio deflitutum ilidtn ip�m animum meum.
-ocr page 175-IN PSALMVM XXr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U�
liierd me ex ore leonis.fupn Apdruerumtfuper ezc.c?' pfdl.i6. Sufcepe
rimt mez^c.Etd cornibuf umicornttvmjd efi,mdomitorum, Moncccrotd vnicornit-dniiMleR indomitum cr�rumtlegclob.i9.indomiti crdnt dduerfarij iionocerou Chrifli,�icut zs- hodie,qui nuUd lege^mt�K prophetis,nu�o uerbo del dotndnbsp;ri potLrint,ut tugt;n fequerentur lenfum fuumiObftindti enim permAtict quinbsp;uerbo dei non obcdiunt, or tAmen gloridntur fe ejfe populu da. A coranbsp;ttibiis^inquit,tdlium,id efi,Ab 'mpugndtiontbw iUorum,qui idm me uidenanbsp;tur multo potentiores,fdItMhtvmilitdtem medm^td e�, hdnc deieition�ornbsp;infirmitdtem medm^jm qud idm trdditiu fu/m,
tidrrdbo nomen tuumjid e�,Cum liberdueris me non ero ingrdtiK,fed rrdtres pr�dicdbo gloridm nominis tHt,pfdl.i. er.i g. frdtribui mei5,id efi, omni= chri/H.nbsp;iw qui eruMtfilif tui perfiiemjjieredes tui,coh�redes met. I� medio ecanbsp;flejite, id efl, congre^tionis populorum Iduddbo te,flicidm preedicdri ornbsp;fdnlhfiedrt nomen tuum,prtedicdriingentibut Eudngeliivm regni c�loru.nbsp;Pftl.iy.proptcred co�teborlibiz^c. Deni^ qui�nt iUi frdtres chrifti,Z3'nbsp;^uie fit h�C eccle�dffequenttd'mdicdnt cldre,dum timentes detim nomindtnbsp;�� ecclefidin ntdgndm. Kidgnd uero dignitdx, dtrtftuf non crubcf:it no$nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
fldtres dppelldre,utfuprd indicduimus.
Qui timctis dominum,laudate cum,uniiierfum fe/ fiietilacob glorificatc cum. Timeat eii uniucrfumnbsp;fernen Ifrael, quonia non fprcuit neqg defpcxit de/nbsp;precationem pauperis. Neq^ auertit faciem fuam anbsp;*�ie,�e cum clamarem ad eum exaudiuit megt;
Promiferdt,fJdrrdbo nomen tuit eyc.Id quod hic reddit,cr incipit ndr Ndrrdre no� rdrenom� domini,fd efl,glorid eius,^biberdt, er nunqud derelinquit men domini,nbsp;fdos^ubi etidm omnid deflerdtd uid�tur,cr liberdt dbfiqi omni noflro me=nbsp;��ifo gratis, ne pofled hdbedmus de quo gloriemur in conlpe�hi da, qudfiinbsp;thquid noflro fiudio nobis contigeritfdlutis,z;xdliquid tribuendum fit nonbsp;tt�ninoflro.Atficndrrdre nomen dom�ni,efl uerepr�dicdre Euangeliu,nbsp;^^efl remi�ionem peantorMn,cr liberdtionem d morte edr infirK,dondtianbsp;uit��tern�gratis per �efim Chriftum dominum noflrum,Am�,nbsp;^fceff� erg) owwewg/orww mancre deo,nobis nihil, iidm in tribulatioa
L $
-ocr page 176-ns nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMME��T���VS POMB�ATTI
necl�nMrequidem pottiimut,lilgt;erdreuero nonpotuimui.clel�wrnifgt;it f�ijjct^nift ad�tiffet qui dudiretduxilidtair,ut int�rim non dicdm,q,ne cldi*nbsp;mdre qtiidem po(fumia,nifi deus detpduperi^id eji,dffliilo^ C�quot;eum dej}gt;fnbsp;Tim�tes deu. rdtionepugndntLPorr�quo^/rdtresdixerdtidmdecldrdndo uocdttimettnbsp;tes deum,id ejl credentes amp; fidentcs deo,qui nihil fibidrrogint,fed ex flt;fnbsp;lo deo peadent,quifemper uerentur uefterdnddm pdtris dei priefentidnr,nbsp;qui ut mAxime tr�pident nonnunqu� timor� humdno, tdm� non deficiuntnbsp;� deoj^itietn plus tintent dicentes,Oportct obedire deo plu/qudm homini^nbsp;Semen �dcot. bus.Eofdemprtetereduocdt femen�dcob t^l�rd�lyideft,qut fequunturjinbsp;dem �Acob,qui ifrd�l diilus e�,de quofuprd qududoq^ monu!,ndm cdrnbsp;nem nihil mordtur deus,f�d fidem rejpicit, timorem Cf reuerentidm cor^nbsp;dis,legeP.om.9. zS'Gdl.^An finebuiuspfdlmi dicunturfernenChti�i,CJnbsp;populusregenitus,
A te laus mea,�nccclefia magna conf�tebor tib�, uota mea reddam l'n confpedu timentium eum.
A te Ilt;tlM �Mf4. nbsp;nbsp;nbsp;A te feilt cet c IdUS med/d e]i,d te uenit^q, ego Idudo te tildm primtmt
non polfum lduddre,nifi tu dederis,deindenon inuenio dlidm Idudemqu* quiOdteuenit innos,ideft,qudmdgnificdmus tudmmifericordidm nobisnbsp;prte�itdm. Et Fe�ix g�o legit ex tiebrlt;eo. Ex te Jlt;lt;tK mc� i� ccc le�d md^nbsp;gud.t�dm quod ex Griecis ddditumcil.Confitebor tibi^non eflmHebrlt;eOtnbsp;Ecclej�i Eccltfiddutem mdgnde^lecclefidgenttttm,ide^,omniimt timentiumde^nbsp;tndgndi um ex gentibus per totum orbem,fecundui�ud lo�lts,Et erit,Omnis qui^nbsp;cunlt;]^ inuocduerit nomen domini,fdluuserit.l^dm pdrud erdt ecclefid,qud'nbsp;douerbumdei tdntumerdt inter �udteos.ynde exponit fe dicens^VotSnbsp;tned,id e/�,tdudem medm qudm tibi debeojhoc efhprediedtionem non�nisnbsp;tui,rcdddm ey implcbo in conjfe(hi timentium te, ut uidednt, amp; dgnof^nbsp;cdnt,me per meos predicdnte tutuerbiuirtute.Atq^ hic utdcs,cu fcriptu^nbsp;rd loquitur de eccle�d mdgnd,non inte�igi de omnibus qui nomen hdben^nbsp;chri�idnum,�ed de timentibus deum,Cf qui dd duditum duris obediust t et,nbsp;ficutdiilum e�pfdl.i-j.Porr� hoc unt� erdt Chri�i uotum,l:oc tmum egitfnbsp;utldus del propdgdretur in omnes gentes,filt;:ut hic dicit, �^drrdbo nomennbsp;tuum cc.cr dlibi,Proptercd confitebor tibi in ndfionibus domine.
Voldl Aduerte diligenter in pfdlmis, ut inteUi^s uocdbulum uoiivm, ne pu* Sdcrt�cid, les incdutdCJ-ftultdquteh�diefiuntuctdfgnificd�i.'VotdqMdem
-ocr page 177-IK PSALMVH XX!.
in netcri tejlumento^fcd non perp�tua homin� obli^nttii,ut dicdmJn no* no uero tefldmento uotum non e{l,quid pugndt cum Ubertdte Eudn^lica^nbsp;^ud nos chi�us dondtut.Et lt;iuid uoueds^cum non fis tui iurisf^ui t^uotidienbsp;OTds^idt uolnntds tud ficut 'm c�lo ez in terrdiyotd, tdmen or fdcrificidnbsp;fantomnid qu^ chriflidntftnns fecumddf�rt,lt;iu� ffiritu libero �eisjnon.nbsp;lt;:olt;i^lustuddttt hominuprlt;efcriptione,Primivin,^iritus contribuldtutO'nbsp;f}Umilidtiis,pfdL^o.M.ortificdtio cdrnis,id eA,uolutdtis noftra,^ obldtionbsp;forporis proprij.Ro.itgt;Deinde Idus det^O' grdtidru diho^td quod f-epe innbsp;pftlmii dicitur Sdcrifici�ldudis.Pofiremo benefieentid inproximivm,denbsp;^iUd Chr^utjQ�od uni ex minimis meis�ciflis,mihifici�tis.vnde Hct.ij.nbsp;Per Chrifiu offirdmus hoftid lundis femper deo^^id efi,�ua� Idbioru connbsp;fitentiu nomini eiiis.beneficentt� dut comunionisnolite obliuifci,Tdlisnbsp;bus enimhoftijscocilidtur deuf,SivmvM. cbriflidnn fdcrificiu, in fcripturisnbsp;ffitUt teipfum�ue exultdnt� fiue tribuldtu deo off�rdt,0� beneficenti� 'mnbsp;proximu non obliuifcdris,modo femper co�tes illud,Bonoru meorum nonnbsp;indices domine. Votd in pfdlmis fire femper fdcrificio Idudis ddduntur^nbsp;iitnondubites edndem effe.id e^ldudem dci.Vndee^fignificdtion�uo-anbsp;^dbuU deuotio,qud fignificdtioHeuul^utuntur,nAtdm credo.pfdl.^^.lnnbsp;i�efunt deut uotd tud,r�dddm Iduddtiones tibi,cur non dixittP.edddm uonbsp;titfinon idem funtipfdl.ll^, P)iruptfiiuinculdmed,tibifdcrificdboho�iinbsp;iiiudis,ej nomen domini 'tnuocdbafVotd med domino reddd Qrc.pfdl.6o�nbsp;^iCyPfdlmum dtcdm nomini tuo 'mfeculum feculi,ut redddm uotd med denbsp;die in diem.tn�nnehoc dicit,Si non iugiter tibipfdll�rem,non iugitertibinbsp;�otd med tibi redderemlpfdlmo. 64.Te decet hymnus deus 'm Sion,Qr tibinbsp;ffddctur uotum.cr'mfine,cldmdbunt Qrhymnum dicent.'Pt hoc loco,nbsp;^teldus med(dicit chrifius)'m ecclefidmdgndi,uotd medredddm in con*nbsp;f�eihitimenttivm eum,idquod fuprd dixit,^drrdbo nomen tuumfidtri=gt;nbsp;^ittmeisdn medio ecclefi�,id eA,in medio timentium te,lduddbo te. Ef nenbsp;tcrgiuerferis,hdbeshoc ipfum dpertifiime pfdlmo.49.ubi pofiqudm re*nbsp;iecerdtdeus fdcrificid did extern4,dicens,Audi populus meus crc.dddi*nbsp;dit,lmmolddeofdcri�ciwmldudis,Qr redde dlti�imo uotd tud,cy'm fine,nbsp;^icrificiu/mldudis honorificdbit me Crc. Cur ergo nobisperpetuo obijci*
ex pfdl.�7$.'Voueteor redditelcumuel idem fignificet cumpr�di* ^s,lioceR,uotdreddite,ide^l,ldudem c^grdtidrumdilionem dominonbsp;deo ueftro,quipugnAuit pro nobis,uel de ueteribusillisuotis or muneributnbsp;time o^rebdntur intemplo �iierofolimoriwn,qudndo ddhue
-ocr page 178-U|
COMMEMTARIVS POMERANI
fblum erdt deus in ludten ttotus,Z3' M� ifrdcl magnum nomen eiiis,ubi deM f�pc proi�o populo confregit dnuA ciduerflt;irior�,ficut mdmfi�e pfalmufnbsp;hdbt't,de (juo illic �rte plurd dtcemw.�nterim omnes dabunt mihi q^udndonbsp;diceturjVouetee:}-reddite^noneffc prtecept� deuouendo,fed dereddettnbsp;do:lt;iiu,ndoquidemnuliti fcripturd prieceptuhdbet,de uoiiCndojlde^pU^nbsp;uoueamusfid permifcrdt olim deus uotiiililt;i,coiifulensvnfirtnitdtihuiM^nbsp;n^e,ciu�femper cr pr^cipuemdduerfis dliquid no/a molitur,ftnon pernbsp;dem not�t in fblo uerbo h�rere,tte tarnen fie perirent^dddtdit legem denbsp;tis uelfoluendis uelredimendis,�(eruntenim tdnt� temporalid uotd,nonnbsp;perpctud,quin er/t quistenureuouiffet uotum perpetu�,iubebdturfere*nbsp;dimere prtecio^ut legis �xuit.zj.iiouitenim deus uotd perp�tua quantum^nbsp;cunq; �ctlid,in hominum non eff� pote�itte idcirco mduult eos liberdri,nbsp;qu� manere 'in periculo.ltdcj; youetezy reddite,id e�/i quid uoueritihnbsp;reddite^uel qutequid uoueritis,reddite/ed domino deo ueftro.Tu erg) �enbsp;contendas mecu,redde domino deo tuo omnid qult;ieuouifli inbdbti�mOiamp;nbsp;poftqudm reddideris� libido uouendt tdnti eft, uoue plura^GT illdquo^nbsp;redde,quod �et dd Calendas grttcas.Crede fiuis,tuumuotumperpetuu/n*nbsp;(ndm de iUo folu idm loquor)d te fernere dc humano errorc fufceptu,cwnnbsp;diuino i�o uoto,quo totam tuam uitdm deo fecundum �Euangelium uouifltnbsp;non fldbit.Hoc ncro dico,ubi aliud non licet, pr^fliterit te fieri nwnddcentnbsp;er pmurumqu�m deum,Si uideris tua nota pugnare curndei uerbo,ddnbsp;gloriam dco.Kic appcllo multorum confcientiamdngredere dd cor tuuntfnbsp;erprobdteipfiimdeltgenter,erliberdboreontetitione,illicomnid impiesnbsp;tdtis argumentd,quiefi(cumfiiciunt hominibus,gt;uhil ualebunt Utcc ocedfi^nbsp;one d:cepfddixi,ut hdbeas quid uotdittpfdlmis figni�cent,nempe quantnbsp;tml^ uoeant deuotionem,td eil,dei laudem er gratiarum ailtonem,ninbsp;c�cos ex pfalmis pro tuis uotisproducas teftes.chrifius hic uotd fua diedsnbsp;Idudem deier pr�dicdtum uerbum per totumorbem terrarum,
Edent pauperes �c faturabuntur,�c laudabunt do m�num qui requimnt tum,muent corda eorum �rtnbsp;feculum feculi. Reminifcentur �c conuertentur adnbsp;dom�num omnes fines terrx.Et adorabunt in con/nbsp;fpedu eius omnes patr�x gentium. Quom'am do/nbsp;miniefiregnii
-ocr page 179-� IN PSALMVM XXl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil
tnini cft rcgnum,et i'pfe domi'natur gentiuni.Man ducauerunt et adorauerunt omnes p�ngucstcrrx,nbsp;coramco procident omnes defccndentes in terra.nbsp;Et anima mea ei uiiiit,et fernen men feruiet ei. An'nbsp;nunciab itur domino generatio ucnicns, et annunznbsp;ciabunt iuftitiam eins populo qui nafcetur,qucmnbsp;fecit dominus.
Hfc ui des fi-u�um huddtioi�s V priediaitionis Chrt�i per totum num dwn dequiidixer^t.Edent,mlt;j[uit,idcfl,pafcenturexlMde,qudm tibicd=^ Edentpdttbnbsp;tt(M,id cfi, uerbo pafcenttirEudngeltco,quo trdns�rmdbuntur in iplumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�*
fterbum,hoceft, fient unum cum Chrifto incdrndto,pdfto, refuftitdto,dtqi ddeo unumcum deo,ut legis lod.iy.quod eftuere er cfficdciterederecdr*nbsp;nemChrifti,^^ bibereeius fdnguinemjid quod 'mdigni,ideft,incredulinonbsp;poff'unt,licet fdcrdmentdexternd in digne mdnducent fecnndnPdulu/nt,nbsp;Edent,wquit,pduperes^d eft,dfiii�ti,miferi,onws fui peaati fentientes,oninbsp;tubus dejperdtis ex folo deo pendetes,ttimBre mortis correpti lO'cAfti fun'tnbsp;publtcdni er peccdtores in Eudngelto. Quibus hie ntdgnlt;e confoldtionts Sdturdbutur�nbsp;uerbum ddditur.tionfolum edent/ed etidm fdturdbuntur,id elf,grdtidntnbsp;rici er pdcem confequunturmteternum.Bedtiergo qui efuriunt erfitiuntnbsp;iuftitidm,id eft,qui queerunt iuftitidm,qudm dpud fetwn inueniunt.luftitianbsp;lt;tfn,inqudm,fidei,uel qu�eft per fidem,quonidm ipfi fdturdbuntur. Cwm�nbsp;fontrdfcriptiim fit,Diuttes'dimifttindnes,!dnbsp;nbsp;nbsp;pr tefumenfes defud iufti^
tid uiftitidrios O' hypocritds,dereliquit omni gr dtid udcuos.quemddnw du E[d,6^.legis,Ecee f�rui mei comedent,cr uos efurietis erc.E t idles pdupenbsp;fesfdturdti uerbaEudngelico,non�ftidient uerbum,fed Iduddbunt domi tduddbwtt,nbsp;num,uiHent in grdtidrumddlione,fdnSificdbunt nemen eius,omntd deo re dominum�nbsp;firent dcceptd,totd uita�ornino confecrdbunt,non folu ipfi lduddbut,fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
er dlijs occdfo a- exemplu fud doHrind cr uitd erut Iduddndi er mdgnifi tdtidiclemenlid deiinChrifto.t^onfichypocritie,quifudglorici,fi!dqi menbsp;fitd in fuis opertbus qu�r�tt.nen requirut dominu,id cft,dci uolutdt e,/ednbsp;quodfibipr^fcribunt,quod ftbirciium uidctur,hocmAgni�citvnt. Vndc p^equirentesnbsp;ddiit,Qjii requinwt eum,id eft,fidunt eo,timenteum,crcdunt ei,fefe to^ dcum�
M
-ocr page 180-COMMBNTARIVS POMERANl
toi ei comiltunt, per qiiod cxpontt qui fint pdupera, de quiim dixit^�t impijs c^hypocritis dicitur pfdl.iy�on cftdliquis requires deu.Sequitur,nbsp;^riuent �m Viuentcordd eoru in fecubm fecult,id efi,no morientur 'm xternu.n�nnenbsp;sternum, hoc eflfdturdri,ficcdere femeluitiiMnedtteteriMi n�ttttehoceAcutnnbsp;Chrifio immortdli un�t fieri,id e^t^immortilemivides qu� ducdt pduperetnbsp;�Mnducdtiopr�dicdtionis Chri�i 'm eccleftd nugnd^ide�,fidesucrbideinbsp;pr�dicdtd er lud�is ijgentibui.Xiehdc nuinducdtione proprte loquiturnbsp;Io4�.�. chri�u� lodn.OMbifie incipit,Hoc eftopus dei,ut creddtis 'm eum quei�enbsp;mi�t.Hic eft pdnis qui defeendit de caelo,non tnortdlem uitdtn fu/kntdnStnbsp;utiUud nMnnufed donuns uitdm ttninortdlem.QuiiM,nducdt cdrnent menbsp;am,eybibitmeiimfanguinem,ide�,qui credit mecdrnem er fmguinentnbsp;pro fe f�{ium,e:y utrunc^ pro/dlutc fud expenfum,in me nutnet er ego 'mnbsp;eo,dtq;ddeo habet uitdm �terndm.Verbdqu�ego loquor^iritus fy uitdnbsp;Reminifc�tur. ftmt.Sequitur,Reminifcentur lt;^c.id ell,qut per orbe terrarii er�t dei ob�nbsp;Uti,prouocdbimtur uerbo �dei dd deuagnofeend� ey- adorandu,quid lamnbsp;fie lt;3d principe mHdi,dd dominii pertinet regn�i gentiu/upra pfal.iy.C�nbsp;�tues me 'm cdput gentium. Manducauerut er adorauerut.Hic cft�-uihisnbsp;mdnducdtionis,ddordre fci 'mj�uty ueritdte,Hoc e�, 'm corde magni�ciinbsp;re den,id cfl,�de ey j�e colere ey timere ubii^ pr�fente,lo.4, cuius ado�nbsp;rationis externii tant��gnu e^quo procumbimus 'm terra popliteflexo^nbsp;de quo hie additur,Cor� cdomnes procidet cadentes ad terrd,�cut ty alinbsp;bi,Coram iHo procident Aetiopes,ty mimici eius terr� l'mgent. Et adora�nbsp;burnt eum omnes reges tyc.i,t hic,Qmnes p'mgues 'm terra,id e�,reges ernbsp;pr'mdpes er r�gna mundi,quos deusfub�mauit'm �tritu,ne hic re�iciafnbsp;extern� laruam pot�ti� mudi.namfupra pauperes dictmtur, eyhic pro�nbsp;prie p'mgues uocat qui faturati ftmt,ut fupra didit uerbo Euang;l^,At nonbsp;�efaturati ut��diant,fed pottiis ut laud�t dominS,ty ador�t in�iritu.nbsp;Externa adordtto,ut olim exhibita e� bominibMS,tta ty hodie quo^ exhi�nbsp;betur non contra dcum,qui aliam requiritadorationem.
Semen Chii� nbsp;nbsp;Et anima mea ei uiuit,id e�,EgQ Chri�us uiuo deo patri, non pr�ualue
jilij�mt dei, rimt qui uolebant me occidere, ut perirem, ty fernen nuum,id e�, filij met femine Euangc!icoconcepti,nati,enutriti,�ruienfei 'm �iritu, ut ditlum,nbsp;Antumciabitur domino gencratio ueniens,id eA,generdtio gentium,aqt�^nbsp;ty �intufandh� fernen meum ߣbi, annunciabitur domino, numerabiturnbsp;'m populo dei,fecundum Ofe� prophetiam.Et ent 'm loco ubi di�fum e^,nbsp;eon populw meus uo� ditnuaibuntEuangelfci pr^edicatores
-ocr page 181-rN PSA LM VH xxn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qt
tidm non humindm/ed dei,p[Al.is-populo non cdrnii.li,fed i^tii nafcctut ex femine mco,id eli,uerbo mco, quem populum ficit dotniniK. i04�.l. Bxnbsp;deo tidtifuntjid c�,filij�0h fwt deiuiucntts,ficut dixitofeds.
Pelixhitc ficlegit,Quoni�dntmd [u� nouiuificduit. Semeferuietip�t XArrdbitur nel tuiwi-dbitulr domino tn gener dtione. Venient er niAnififlAnbsp;iuntiujhtid eiutpopulo geitito,quontdficit.CliionM dnimd fud �-c.defenbsp;loquitur Chriftui,ut deaUo^ut de deo loquitur, q, fibi deut no pepercerit,nbsp;d� no pepeTcit uniffnito fuo^pter nos.Suu uitd pofuit, proptered fernennbsp;hdbebit, qd� ferulet domino,er qd� feme numerdbitur deo 'm ffnerdtioe,idnbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�Uos.qute fent�tid fignificdt Chrifl� poft morte hdbiturum filiot
deifteut ifidc �moldtut bdbuit ferne benediiliois cr,pmi�ionisdei, qd� itd, dicitur TE.fd.lt;ii.Si pofueritpro p�o dnim� fud, uidebit fernen logieu� erc.nbsp;Ventent cr mdniftftdb�t iuftiti� eiiupp^o per uerb� geniro, que eft tufUtUnbsp;eiwiqfci ftcit.hocdnnucidb�t,q,ipfeftcit oid,q'ilt;efimt fdlutishoim. t�ecnbsp;eft pr�dicdtioEMn^licA,que opertbus btvmdnis o�m ddimit iuftitid,quoanbsp;nid dominus�cit,no nos.pfdl.i9. operi mdnuu eius dnnt�cidtfirmAm�tii,
PSALI^VS XXII. Titulus. Pfalmus Dauid*nbsp;S V H M A- Pfdlm� t�c exd�e 'mtellexerts,fi diligenter tneditdtus f�erisnbsp;de� effe pdftorem,teuero ouem,quo pdfc�te cr reftci�te perire no poteris,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofdf,
etidmfiqudndoq; mhtl nift mors ob oculos uerfetur erc.vnde Efd.^-o.Si^ eut pdftor gregemfuum pafeet erc.lege quo^ �iere. 15. cz E?;f cfc.�4. Etnbsp;iodn.io.Hinc pet.epift.i.cd.2.Erdtisficutoues errdntes,fed conuerft numenbsp;efts dd pdftorem cr ^pi�'opum dnimdrwm ueftrdrum,
DOminus pafcit me, nihil mihi d�crit,in
loc� pafeuxibi me collocauit. Super aqua tequici educauit me,animam mcamconuertit.Dcnbsp;duxit me fuper femitas iuftitix propter nomen funbsp;Um.Si enim ambulauero in medio iimbrxmortis,nbsp;n� timebo mala quoniam tu mecum es. Virga tuanbsp;^baculus tuus, ipfa me confolata funt. Parafti innbsp;A� X
-ocr page 182-Ht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cootmmentarivs pomerahi
confpei^u mco incnfam,alt;iucrfus cos qui tribulat me.Impinguafti in oleo caput mcum,�c calix tunsnbsp;inebrians me quam prxclarus cffc.Et mifericordianbsp;tua fubfequetur me omnibus diebus uitx mex. Etnbsp;Ut inb abitem in domo domini in l�gitudin� dicr��
Om�M uerb�. quec legimiK in prieterito^Felix legit ex Heb. in fitturo� tides uerd. fed idem c�.verbn enim funt fidei (s-^ci gloriantis cr gratis �gpntis.Hfnbsp;locum crc.Ve.ln hisbituculis germinii accuberemc�cief.iuxtn eu^uM pU*nbsp;cidM uel rcquieifdeducet uel nutriet me.AnimAm medm reflituet jquot;iMe re�*nbsp;ci�dbtt4lt;iboriintem fcilicet cr deficientem prlt;e fiti.�ntnedio umbr� mor*nbsp;tM.Fe.Per udUem tenebrofam,uel per uallem umbr� mortis. Et cd/tx tltufnbsp;inebridns qudm pr�cldrus cft.fe.CdUx meus abundans,id eft, quod poettnbsp;lum dedifli mibi ddeo plenum eii,ut quifej; po�it inde exttnguere�tim. ;
Et mifericordtd e3-c.fe.Certebon�tds �quot; mifertcordid fequentur me otit nibus diebusuit� me�,cr quie�cdm in domo Grt.
H�c uerbd funtplen�in deu fiduciegloridntis in deo,Z^grdtids dgf^ ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis.Etcerte defcriptdm inuenisfidemuerdm,qudquid dttiusejfepoj]ret,jf
uereregndretin nobis?�d nos diffidimus deo,ut dixipfdlmo fuperiori,dt ntdxime fruftrd dicamus^C^edoin deum pdtrem omnipotentem c^c.Si de^nbsp;um noflt cur non credis omnid,e2- te er tud effe in munu eins? fi pdtr�,quidnbsp;metuis in eof�omnipotente cur alta metuisijed tiidedmus pfdImum.Sic gl^nbsp;rldtur ouis dei,rgt;ominus efl pdjior meus,Z3' nihil mihi deerit, ne fecundutitnbsp;corpusquidem.Mdtth.��cit mehdbitdre in pdfeuis uberrimis uerbi deitnbsp;piprd,Edent pdupereszttc.luxtdfluentddmeni�imd J�irituU'dn{li,io.4-QuibiberitGTc.Etlodn.7.Stquis(ititgtc. Htcf�iritus �citdccubdrenbsp;requiefeereinebridtds oues,utfui curum nefeidnt. Hie enim requtefeimU^nbsp;nldboribusnoftris,ut ftlici fdbbdto deus opereturin nobis omnid opef^nbsp;fud,ut infold �ducid pd/kris quiefcdmus. Ouis enim fub pdflore nihil ope^nbsp;rdtur,tdntu dbfi^uUo luporum timor� pdfeitur fecurd, pdfkr omnid dgd�nbsp;Animdm medm,inqt�t,conuertit (ctUcet dd fe^dlioqui ego quod in me et^tnbsp;dberrdjjem.uel,dnimdm nudmjid efi^uitdm medm de�eientem (:;;� Idbord^nbsp;tem tn �ti re�jcilldutt J�iritus confoldtione.'Deduxitme in femitis tu�iti^nbsp;tton humdn�[cdfult;e,hominesper htmtandm iufiittdm dbdncwnt d iujht^
-ocr page 183-IN PSALMVH xxrr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1J�
rf�.er nos i^li ducere no pofflvmus,qui fumus ouiculje �iilt^Jpfc ergo de^ duxit nudo mco�udio^nu�o meo merito,fed tantn propter nomen funm^utnbsp;foliiis mAnedt glorid dei.
Sienimdmbulduero crc.Vmbrd mortis e^lJpecics nbsp;imdgo mortis ubi ymbrdmortis
nihil nifi mors ddejfe uidetur,ficut cxperiutnr qui ten�tur tiin�H propter clt;spitalldfldgitid. quietid dntemort� iugiter in morteuerfdntiir crmoriuanbsp;tur. Cluemddmodii de in�r� lo ^uitur lob cd.lo. Et Pdulus de ftid tribuldtinbsp;one in Afid.t.Cor.l.SiccrE.fd.9. Populus qut dmbuldbdt in tenebris orc,nbsp;E�'g 0 fiiinquitjCtid f�ero in tenebris in medio luporu,in morte, p�o^rin�nbsp;�ris,ddhue beneJperdbo in eo,n� timcbo mdU te prxfcnte. Bone deus qunnbsp;do hice fides ddbitur nobisitios in iuftitqs nofiris fidimus^ peantis dej^enbsp;fdinus,inutroq; cgregie ftultiitjdbfi^fide. Virgdtudcr bdculitstutis yir^tudcrc^nbsp;Vc.ytroq; utiturpdjhrnoftercbtrd, lupos.l.Cor.4. Q^id uul'.isin uirgd.nbsp;nenidtn dd uos Cfc.Ctuid ni confoldtio fit uidere quidem drmA,fied pro tenbsp;noncbtrd teiS1cliicre.cd.i7. Ef eg) nonfirni turbdtustepdfiorem fequ�sinbsp;Cratered pdfior ouibus mindtur qutdi bdculo ej uirgd eds nonunq percu^nbsp;iitjfedperhocnondliud uult,qitdm utreih ednt,qudm ut errdbundceinnbsp;ttidtn redednt. quod fictrc mirum qudntum inducdt nobis confoldtionis.idnbsp;^uod legis Reb.li.ex pro�terbioru.3,
Pdrdfii CSC �enfidm uerbi domini cord me pdrdfli,ut utdcd cs intcdigd Menfd 'm Sorbit tuu.dlioquiquidprodefifiet hdbere pdne nifi effiet in conjfieihi meo, cojfie�Utnbsp;tttfitntelligeremuerbiim quo pnedicdturremi�io peautorum cs uitd ceternbsp;per hiic pdne�rtificdtur cor,ut portteinfiri non po�int prlt;eudlere ernbsp;fopdrdriddeo.Remi�'.onis ucropeantorum nos n�c certdfignd hdbcmusnbsp;^�tptifiniics euchdrifi�fiicrdmentu.Alidfignd hdbebdnt olim, fed tunc utnbsp;titmc non fignd fed fides fignoru ddeo inflitutorwn lufiificdbdt. Impingenbsp;Mfli tu deus oleo tuo quod tu hdbes,Spiritus es,figt;iritudUtcr ungis cs oleonbsp;figt;iritulfiinSi,quodpfiilmo. 44. dicitur oleUAn Idticu, H^ceiiunffto pin yn(lio'gt;nbsp;quiedocet omnc ueritdt�,lod.i6. cr.l.Io.x. 1 mpingudfti,inquit,cdput,nbsp;*de/i,mentemedfine/fiiritti meu.Ric proprieJfiiis deiregndt,nbsp;nbsp;nbsp;Etcdlix CdltXi
^o.U^ceRebrietds jpus,qud cdro tdndem fin cogitur obliuifici, regndnte Jfiiritufitd ut hie irridedt mudus dicens,hi muflo pleni fiuntAii. 1. De �/��nbsp;^�^fupvd diximus pfidl.i^. Vides itac^ hicquxdd dlijs uerbisrepeti.lidmnbsp;quodfuprd pdficud dixitJbic menfitm dicit,quodfiuprd dqud, requieifiic cdnbsp;Vicern inebridntem,quod fiuprd/emitM iuftitite,fecuritdtem CZ confoldtionbsp;^cnjfiic oleum pmguc, id quod Gslktimmifericordidmtiocdt.
-ocr page 184-COMM�64TARIVS POI^ER�NI
Et iMtfericordid ZJc.Q�t tdli fiducid 'm deiim prlt;editui e{l,certut e� ippMn mifcricordid dci 'mhdc uitd ntm^ de[erct,lt;!:^ hdbitdturui �t 'm fdnnbsp;ouili pdflorh fummi 'm leternum.
psALMvs xxirr.
Titulus Pfalmus Dauid�
Don�niefi S'VMN. A. Domini�mt terra,ommdterrend,qum ei'omnes
terra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mines in terrd,quippequi ten dm creduit,Sed cum�nt iure creationis om*
Qu,is dfc�det. nbsp;nbsp;nbsp;domines donum,hicqu�fliofit 'm jfiiritu,num omnes homines 'm re^
gnum dci^^quod regnum c�lorum dppeUdtiir,mgreffuri,e:a in aterntim hd bitdturifintcii deo.Eddce^qult;eftio ^faLi^t^.B-efiiondet J�iritus, Non,fednbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folu 'tnnocens manibusztre. Hicefl Chrifttis, Ztr demde o�s quotquot fimt
Duplex rc= in Chrtfio,mtmdi per fidem.De quibus additur,Htec efi generatio ct^c.'Vi^ gnum dci, desitaq; hic duplex regnum dei,alterivm potent� 'm omnibus^altertvm benbsp;nedi^ionis zj mifericordite 'm folis eleilis. Bt quia glortficati Chrifli trv*
AttoUitc, umphits in hoc pfalmo camtur, 'm fine fiiritus mandat cu admiratione ont-niimi credturarum Qf angelorum hominMn,ut omnia huic regt glorilt;e pateant, quo pcruadat uerbi Euanfflici maicfins, cr cwnfti prmdpatus iffnbsp;c�lo,terra Cf mftris,huiui firtitudini cedant,quia domini fimt omnia,(u^nbsp;pra.Domint efi regnum,cf ipfe dominatur gentium^
DO mini eft terra �c plcnftudo eins, orb is terrar�amp;omncs qui habitant in eo. Quianbsp;ipfefuper maria fundauiceum,�lt;fuper fiaminapanbsp;rauit eum;
R�p�t� hic qu� difki fimt pfal.S.Omnia fitbtecifii fub pedes eiut
Otnnidfimt deiquorum chrifius h^resefi,e:y qu� dcifiunt iam per Chrt^ Domifii fui^ noflrafimt,quicredimui.Ergo,utconcluditPaulus.l. Cor.io. eis utinbsp;tnus omniU, lictt,fi;d fic ut non contra deum Cf ad tuas ltbid'mes,crapulam cr ebrietd^nbsp;temper nullo hdbito in fir mi fi'atris refigt;e�lu,Sic enim addit,Siue manduednbsp;tis cfc.Et.l. Timot,^.. Ciboscreauit deus dd percipiendumcfc. Et quodnbsp;de cibis dicitur,mtelligeteque deufit dlidrum creaturaru, quia domini efbnbsp;r �b f n-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfc.neftulte,quemddmodumentiu fiedufhresdocct,m creaturdCf
�iend^ ' elcm�tishMfffmitdtficidf tibiuelpeantuuel iu�itiam, Liberdfuntontnii
-ocr page 185-IN PSALMVM xxrrr; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij�
gt;�o fit dltquid cotrd dei prlt;ecelgt;tu,Sed bodie eXCicdti diJici mut pr�ceptd homin� rndgnificare dei pvjeccpfd cStemiurc�Hiftc deutnbsp;CU peruerfis peruertitur,ut 'ut omtiibutfir� credturis 'tnucnidmui pcautu,nbsp;^uidlioq^ui Uberd confcicntid per Cbriftu e�entut dotnini ontitium. Vndenbsp;Pdulut.l. Cor.j.NdW� glorietur m hoibutfiid enim ueftrd funt fiue Pdulutnbsp;fttie ApollofiueCepbdtfiue muttdut ftue uitdfiue mors fiueprtefentid fiuenbsp;f�turdfimnidenim ueftrd fimt,nosdut�cbrtfti,chriftut dut�dei.ytindmnbsp;h�c ftirent homines dbft[; fide, qui nos uolunt d libertdteCbrifti redigerenbsp;'utferuitutemmundi. QuidipfeQrc.Qttomodoeniin,inqtiit,lt;omnisterrdTerrdfttpernbsp;non e�eteiut,qutedb ipfocredtd eHific �r de ebrifto dicitur lleb,l.Quein dqudXtnbsp;eoftituit deut berede uniuerforu,per que ftcit et feculd,Sed quid e^quodnbsp;terrd fuper mdrid fcribitur fiinddtd er fuperflivmindftamp;bilitdiReftiondeo,nbsp;Simpliciter inteUigo quod tdm fiepe 'tnfieripturis dicitur. f��hilmoror pbinbsp;lofiophicdt contrddi�ioneSfA�irmdnt enim fiitps quic nefdunt, Nondumnbsp;enim perficrutdtifunt proftmfitdtem dby�i,ut dicitur EcrZe.i. er pfidl-ii^nbsp;tieutcongre^t ficuttn utrem dqudt mdrit,o-ponit in thefiduro abyftbs.nbsp;Similiter needii fdtis perfteiklm hdbent uentorum ori^neni,licet profitenbsp;tinturfie ficfre,'bidm pfiil.�^4..dtcitur,Qt� producit u�tos de tbefduris fiuis*nbsp;ls.tchriftusdicit,'!lt;eficisunde uenidtdut quo Udddt. Qu,iduerocommcmonbsp;rem noftrorum theolo^ru Arijktelicdt nugdt dclride,contrd mdnififtutnnbsp;in ficripturd d� ueritdtemlln fiumntd Pcclefidftes fd.8. fic dicit, Intellexinbsp;omnium operum dei tui�dm poftitbomo inuenirerdtionem corum qult;e fianbsp;untfiubfiolc,0� qudnto plut Idbomtierit dd qult;erendum,tdnto minut inuenbsp;. niet,'E,tidm fi dixeritfidpiens fieno�e,tton poterit rcperire.Omntdbd�c trdnbsp;^ui in corde meo ut curioft 'mtclligcrem. idetreo optimo confilio di�himnbsp;eft Rcclefidftici.y. Altiord te ne quxfiteris cr�rtiord te neficrutdtut f�eris^nbsp;fed qu�pnecipit tibi deus,illd cogitd fern per, in pluribut operibut einsnbsp;neftierit curiofiut,f^on enim eRtibi neee�driu cd quxdbfconditd fiunt uianbsp;dere octilit tuis vc.Curergo non omnid cjec�cdrnis nu^mentd contentanbsp;ttentes foli uerbo diuino quad mdnet'm cetcrnumddhxremuiiid quod cldnbsp;Wdt lUd uox cldmdtis 'm deficrto,P.(d.^o.Omnis cdro foenu crc. Do igiturnbsp;btcflorid uerbo dei,et dico deufirmd�e terrd fiuper dqudt,ut ZiT pfidl.l^^,.nbsp;dicitur.PirmAfte,inqudm,non q, dqute (ut ego puto)fiuftincdnt illdm terrdtnbsp;intmobilis molcm,cum ndturd fiint fluid tenbsp;nbsp;nbsp;injb,biles,fed q, ipfd terrd pro
ptid fta,bilitdte,qu� dccepit uerbo creantis,modo nobis incomprehenflbia deo in fiefie fi(nddtdfiit,'Zr bdbedt fiub (e dqudt,id quod non dbhorret 4
M 4
-ocr page 186-Ijj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cOMMNBTARIVS pomerani
Gen.l.cogt;tgregentur,wlt;juitiiiqu�qutefulgt;lt;alofufjt m iocumunutn (JC* porr� dum hac dico non ignora quod hic dicunt de p�rtihtu tcrrit cxt�itnbsp;tibus�tper aquM,fed no fdtis�ciwnt fcriptur� uerbis.�uet nobis quaq; iHfnbsp;uerfus p�l.lj.Et dppdruerut�ntes dqudr�,crreueltitd fwnt �nddmentAnbsp;orbis terrdrtvm.H'mc or dby/fus pro in�ris pont foiet,ut eA Ro.io. Et lolt;nbsp;n�.i.fic legis,Ad extremd monttu defccndijerrte uefks conclu fcrunt tncnbsp;in �tcrnum.�ihil uereorillos qui dicut terrdm infimum elementorum-jUinbsp;toqulitur qu� uolunt,ego re/ficio in uerbd illiut,qui terrdm amp; omnid crenbsp;duit.Qjipduero tcrrd�t�dbilis mfeipfd,legis pfal.iof.Qui/unda�i terrinbsp;fu-perfldbilitdtem fudm,non inclindhitur in feculum feculi- Abyffus ficutnbsp;ue�imentum dmifhis eiits.Et lob.z6.Qjit extenditdquilonem fuper udcu*nbsp;ttnt,er dppendit terrdm fuper nihilt-lldbes fententidm exfdcris literis.Ponbsp;tuiffemequidcmh�cbreui dUegorid trdn��e,ut ftr� hoc loco�eiumt,fednbsp;pfdlmi pulchrd tucundiq; fententid figmento humdno cccidiffet,
Quis afeendet in montem domin��aut quis ftabit in loco fando eius-rlnnocens manibus �cmundusnbsp;corde, qui non accepit in uano animam fuam,necnbsp;iurauit in dolo ^ximo fuo.Hic accipietbenedi�tinbsp;onem a domino,�cniifericordi� a deo falutari fuo�nbsp;Hxc eft generatio quxrentium domina, quxren/nbsp;tium faciem dei bcob.
CreOmnid quidem funt dei, fedfoli eredentes regndnt,regndbunte^ cum regndnt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cliqui omnes ttd funt in regno dei, ficut fiircs er Idtrones funt in re^
gno principis S.ixon'�,non ut pro ciuibut hdbedntur,fcd ut deprehenfi rednt.Vide qu� dicuntur pfal.l4..Mdnus,os er cor mimdumrcquirit J�inbsp;ritits,id quod fold fides pr�jht.gt;^eceff'ecHenimelfedrborem bonAm,qU�^nbsp;Atnperein profirtfi-uilus, �^ondeccpit.DofhrlAdrtinusdlicubicenfetle*nbsp;Mno dlAtn, gendum, non exdltduit ucl non id�huit � Acciperednimam in Udno,id e�nbsp;udnitdtc^e�dpud �metipfum glorfdrt er fiderefud iufiitid,fuis uiribuinbsp;tneritis,cgt;' fc putdrcdliq itd eff� cum nihil ftt.Tdles hypocritds er luflitiA*nbsp;Tioj non�rt dew^qui dicit 'm EfAia^GlortAin meam rtlteri non dabo.
-ocr page 187-IN PS�LMVM XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(37
lurjiuitin dolo,q�i decipitfratrem i(trMdo,pfil.\ji., Proxtm) fuoj^ic idd'tueflexp'tcdnd^reigTrdttlt;i,fednoe�inHe�.nbsp;nbsp;nbsp;BenediUion�p[dl.^, Benedii�.�a.
V-io.Mifericordi� nero tiddit,fi-d id� e� cu beitedi�fione.Hocefi benefit Ulifericordidt flum �1� gratis datu. Fe.habet lu�tiam.�ed er hoc quoq; idem cfl,B.� enim iujbtut,nbsp;iuflitiaiUa �dei,quatu�ii$utu!t. Ver�iuuero,Flic accipiet cr^^-^dditus efl,nbsp;ne quis fuo marte parare fe lufliti� putauerit.Omnia faniii� dco aaepiitt,nbsp;VomnLi deoreflndut.ficutadditur,l��ceflgencratio ttouaqu�ren�.iumnbsp;domin� flcut diximus pfal. il. �on ex iUis quoru nullus requirit deu, fed fitnbsp;�'i'Ttt dfide det tacob,non in deufled 'm fe fitiq;rcflicientes pfal.ij.Fclixnbsp;legit,Facie tiiam lacob,id efl,qui quierut earn�ctem.qu� tu o Iacob,qui esnbsp;populus del qu�ris,nempe dei-Aduerte nos omnes accipere ea � domino.nbsp;Chriflus aut fic ea acceptt � domino ut refitndat 'm nos, tiam ipfeeiidei benbsp;nedidio pfahio. dei mifericordia cr det iuflitid O'C.nobis ߣlus.
Tollite portas principes ueft:ras,�celeuami'ni por/ tae xternx,�c introibit rexglorix. Qu�s eft hic rexnbsp;glorixt'Dommus fortis �cpotcns.dommus pot�snbsp;in prxlio. Tollite portas principes ueftras, �c elc/nbsp;uamini portae xternx,�cintroibitrexglori�.Quisnbsp;eft hic rex gloriaefdhs uirtut� ipfe eft rex glorisc
Felix,AttoUite portte capita ucftra,id cfl,� port� referate clauflra �e� ToHite. fira. VOS principes, id eft, quicquid ubiq; eft potenti�, buic potentnenbsp;fiibdatur,nec portlt;� 'mflrortvm prlt;eualeant,nec port� regni caeloru clausnbsp;dantur,ut omnia pateant hutcregi triumphanti,!::^ mortis ui�hri,quirex Glorificationbsp;glori� dicitur,quia gloriamfuam nobisdedit, qui fumusregnwmeius,de chrift�nbsp;qua gloria pfaLii flcut alibi dicitur,rcx iuftiti�,td eft, �tlelchifedec.Atq^nbsp;h�c eft gloria chrifti refurgentis,e:^ uera chrifti afcenfio magis quim iBanbsp;quam uiderunt oculis carnis difltpuli quadragefimo � refurreSione die,nbsp;ficut dicitf^tnlicri, Holi me tangere, nondum enim afeendi ad patrem,iinbsp;eft,credis me nondum glortftcatum,fcd uade dtc fratribus meis,Afcendonbsp;t:!rc.idefl,q�mglortficatus,Qrq,ipfifunt regnumdei �diper me.lftonbsp;afeenfii de quo pfalmus loquitur non folum afeendit in coelos ,fed etiantnbsp;n terrisre^ft^tti coe'.orum occup�t ubiq^ pr�dicatoEuangelio(:^ eieilo
n $
V
-ocr page 188-tjS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERANl
principe huiui m^tdi ioH.lz.H�c pot�tid^regK noflri nojir� e^l/i re�e ere diintK,quilgt;icsnuU:tpote�^!reft�ercpoterit,ijuomiitut peruenitimuf,i}t{Pnbsp;Qt^isefi hic^ dttxnojkrprtcce�u.Sed udmirddafunthicct� oculis crdttgelorunbsp;tKinu.Uinc eft iUii ddmirMtiti infcrro^tio,Quis eft hie rex glor�^nbsp;det ftgt;irifus,qui eft doibr omr.(U,Dom(nta �rtii (^c.Hic eft dotninut tritenbsp;phdtorpecatti,mortii,inftror��,i!:irotnniiddt(erfdriie poteft�tis/uh i^uo tunbsp;tos Ucebit dgere in omni tentdtione, i^uddoc^utde eS' dominus Sdbdothjdnbsp;efl,uirtutufiue potenlidru C!rexercituumin cal�s, terris er inftris eft hicnbsp;rcx,cui ois glorid debetur,lt;iui fuos glorificdt in �tern�. Spiritum horuHtnbsp;uerfuum hodierurfum uidemiis,quddo portteinftroru nolut ut Eudn^liunbsp;Chrifti uilt;^r perudddt,^ impietdtiseiuitdtes nituntur obfirntdre: Ip�vitinbsp;tdmen ingreditur,^ portds l�ic con�ituit tetcrititdtis,qudf rur�mk expu^nbsp;gndre nulldpotentidpoteft. Tu quo^ in tentdtionibus tuis cldntdre potefnbsp;contrddduerftrios l�iritiis,nt ceddnt Chrifto uidhr(,Amcn,.
PSALMVS XXIIIL
TZf�Ii�. Dauid�
SVMM�. HteceRctmimultddd deum fiducidcordisordtio,quattolt po�ibileeilut dettsnon exaudidt/ecundu Chrifti inEudngelio promi�io^nbsp;nemtPer totam uero pidlmim ordtio htec interftergitur ftgt;iritufjdnib donbsp;(irinis,utftre fit in tdlibus pfdlmis.Tibiuero hoc uno fiuboledt,qute fit pidnbsp;ordtio,nempe interim fubinde dudire quidJfiiritus dicdt, qui poftuldt pronbsp;fdn�isgemitibusinendrrdbilibus.'l�turnontdm uerbisquddrdenti defi*nbsp;derio or meditdtionefidnitdcommenddturdpud deum ordtio.
Ad te domine leuaui animam meam, deus meus in te confido non erubefeam in �tePnbsp;num.Neq^ irrideant me inimici mei,�c non c�fuunbsp;dantur omnes qui te expe�ant.Confundantur ininbsp;que ag�tes fuperuacue.Vias tuas domine demonnbsp;ft ra mihi, Sc femitas tuas doce me. Deduc me innbsp;ueritatem tua,�c doce mc,quia tu es deus faluatot
-ocr page 189-TN PSALMVM XXIII�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijsgt;
meus,5lt; te cxpeclaui tota die.Rccordare miferati/' on� tuar� dne�c m�fcncordiamtuar�,quoni� afe/nbsp;culofunt.Delicla �uu�tut�smex�iignorati'as mcznbsp;as ne memineris� Secund� mifericordi'am tua mcznbsp;mento mc� tu,propter bonitatem tuam domine*
Lf�4ttt,pro kuo,mer� ttebnicOjUt alibi dixi,ld e^l. Cor meu ad te diri Anima �eifdre go,ut orem in mca tribulatione. vides ita^ oration� effe delideriiim ani- ad dram.nbsp;mlt;efiae cordis,ut fepe dixi.VcUx,teuabo. Deus meus cui me tatum per cof�ndarnbsp;mittOjNon erubefcam, nonpatiar qult;efo rcpulfam. Erubefcit lt;iuipetit crnbsp;non exauditur,nonfolum coram indic�,fed multo mag� ctiam coram ad^nbsp;uerfarijs, contra quos iudex inuocatur, qui interim gloriantur quafi iu�nbsp;flomhabeant cau(fam,dum tudex utdeiur ab illtsflare,ergo additJUeq^iranbsp;rideantijc, lnirternimi,noneAhic inHebr�o,fedex aliopfalnwhucnbsp;adtediu in Grtecis qu^cgo uiderim.lnabo pfalmo f�,r� te domine fpera^nbsp;ni non con�tndar in teternum. rrrjrfclt;t�z.Fc. Ne hetentur inimtci nwinbsp;fnper me,Etiam omnes exp�diantes tenon erubefeent. Erubefeent pr�uanbsp;ficantes fi-ufira,idell,quiperfecutioncm intentant tais fine cauffa/u nosnbsp;iUis nihil mali/�ctamus.
Vias tuas cvc. vide hoc loco unde angu�a fit, ty qui fint ho/ks, ut C7' Hofiss ue^ pfialmo.^-admonui, tnpericulofalutiseft,uturgentibus aduerfarijs �uia ritatistnbsp;ueritatii difeedat. Htec tentatio itjfidelttatis numqu� ceffat,tutter er^nbsp;orand�neccdamutimpijsdodlrinis,impijsfuafionibus,impilt;ejfiecieifan�nbsp;ititatiSfimp� potenti�. Prieterea uide nofiram ftulticiam. Noj putamus StulticU.nbsp;nos multafcirein rebus facrisinuenies quid dic�t,Eg�ne ignor� quid mi*� nofir^nbsp;ii�eiendu,^^ quid non tSanUi autem orant iugiter deii, ut doccat ipfosnbsp;C^c.fcientes q nihil fint ubi jfiirttu dominus cejfauerit doccre, Hine esiillenbsp;totuspfal.U�.Sent�tia efl^,Tu domine doce me ne aberr�,quia tu es deus falnbsp;uatornKUS,id eft,no aU�de ft era falut�e;^ liberationem q 4 te,qui es deus,nbsp;V te expcdkiui iu^ter.Expedkint qui tempus miferendi dco non preferte ^xpe�dnt:nbsp;burntftedpatienter ftrunt moram, certi deauxtUo quandoq; fiituro,quonbsp;Uerbofepeutitur fi:riptura,interpretesfiepcfuftinco uerbo maluntuti,uinbsp;malto pfalmo.Expefta donHnu,uiriliter age,C3-con�rtetur cor tuum,Qrnbsp;ftftine dominum,Et alibi,Ef�is fuftinentes te domine, Doce,mquit,nK ui�
-ocr page 190-*4� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVS POMER�Nl
4t tUiK Ut non fcducir uijs cr beneplicitii homintim doilrinis huntiin^ dut fequdr uiiu mtds,crguod n�hi bonumuidetur,fed quad tibi,id quoinbsp;non potero,nifi te O' docente O ducente. Doce nte no recorddtui deli�lonbsp;Afeculo fwnt rimmeor�i o ignordntidru medru,fed mifericordix o bonitdtis ttt�:quonbsp;mifericordt� tiid db �terno[int,id eft,deli{li$ iuu�tutii oignordtijs nofirii o quibufnbsp;tu�.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccdtis tute miferdtioes quie �tern�funtdboltri no pojfunt,fed no
folutibi,uerumetidnobismAn�ntintegr�,modo�dereuertdmurddte.
He�iStaiimen nbsp;nbsp;ueli�a oc.Dehocloco diximut pfdlmo.ls.Significdt uero totdmdnte
dddm uitd,qud �i infidelitdteuiximiuignordnt(fueritdtii,dum non folu crd^d uitid ddmijtmus/ed etidm in iuflitijs noftris dmbulduimtK,no in tiijsnbsp;dei fecundu uerbumeiut.Prol�ndd enim inh�rent udndglorid,hypocrilt�nbsp;Crlhdtdfdn�htdi�-c.Dc/i�aenimquisintelhgitfQui hdcordtton�ordtnbsp;omnem profich dntedcbiin uitdin condemndt,fioncAhoc hypocritdr�.
SuaulS �c re�lus dominus, proptcrea legem dabi't peccantibus inuia.Deducet manfuetos iniudido,nbsp;�cdocebit manfuetos uias fuas. Omnes uix dominbsp;ni mifericordia �c ueritas exquirentibus teftamennbsp;turn eius teftimonia eius�
l� digne pot inuocdrequi�c fentitde deo^^enignm efldetu o tniferi^ con^ergo nopotno docerepcad.ntei Odberrdtes duid^utdo�i l}gt;�iednt
In iudicto. iudicto,nofequ�turerrores.Sp�dlii homo dijudicdt o�d. Doce 'Vi�domininbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mdtth.ii.dicitiir,pdruulos.Vidt (uds,utfc5
cufdn��f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnifericordidOueritdt� ciuf,qutbiisdgt ctmhomintbiU,
� quosipfe docet.PropfermiJericordiddiciturfudui{,propterucricdt�re* ��us:M.ifcricordid exhibet,quidfudUK, f�ue,ut Ff. fcdtf f,6o�i� efl, hoc efl}nbsp;, grdt!sexkibet.Veritdtemdutem,qMdre�u!efl,ndm promi�t ofeipf!^^nbsp;Ulife�tcoiflt;�W� /ifgirc�0potefl.MifertcordideSlbene�ciugrdtidexhibit�,nullore]l^e^hl'nbsp;yentdftnbsp;nbsp;nbsp;merttor�.'Ventds cAexhibitio promi�ionu,quieex d�bita fit,quid dciuff
vobis ob�rinxit.Rifericordid grdt�s pron�tttt, ueritdt promi�ionem fW�* plet.Veritdte�rtiter urget Idcob deum Genefts.^i. Itdinifericordidfnlt;^nbsp;ueritdtem interprctdtur Pdului Ro.i^.ex p�tlmo, Lduddte dominum ont*nbsp;liesgtntes tjc, QKid l�tur dulciusqudm dudire quadJ^iritui dicit,ocf
-ocr page 191-quot; IN PSALMVH xxnrr *141
Uii dontini mifericordid ZJ- ueritM^fed quibut fExquiretibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex^uir?tibtngt;
mentum dus cr tefiintonid eit�.Sic in Rom.t.His ijuidem qui fecundU per fettcrdntidmboni operi5,gloridmi2r honoremcrjmmortdlitdtemquteanbsp;Trunt,uttdm lt;eterndm.Sumtdutem(ut ibidem pdtet)qui non fimt exconteitnbsp;tione,amp; dcquiefcut uerttdti,cr nocredunt iniquitdti^quoi hie uocdt mdnnbsp;fuetos,humilef,requirentesltefiAmentum dd cr prtcceptd eiuf,tinwntes donbsp;minwm,quosdocetipfedominus,Cfdemon�rdteisiii�itidmfi(dm,qudeosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
iu�i�cdt,quibus dulcis eft dominus,idcfi mifericors condondtor peautoa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
rum,cf reihisjdeft iu�ificdtor fecundti promi�iones, quds credtit uerdSt dum interim impijs dmdrus er peruerfusiudicdtur.
I
Propter nomen tuum domine propiciare peccato nieo,multumenim eft,
I� d/w loco dicitur.Pro hdcimpietdteordbit dd teomnisfdndusintern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/,��
porcopportuno.Sdn�i orant pro delt��t^non folum prxteritis,utfuprd, ^eliih luuentutis melt;e cre/ed etidm pro prafentibuSf cr no leuid ducutnbsp;fud peccdtdjUt hypocrite, fed aiunt, Multum e� peccdtum meum. Sciuntnbsp;enimfi non po�e eff ; faluos,cr per nuBdm iu�tidm, nifi dei. Erg) ez bicnbsp;*dditur,Propter nomen tuumficut fuprd,propter bonitdtem tudm don�^nbsp;tte,tion flint hi tuflitidrtorumd�eilus,qut fuis meritis�dunt eye.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;� '
Quis eft homo timens dominum, legem ponet ei in uia quam elegit. Anima eius in bonis demora/nbsp;bitur,�c fernen eius hxreditabit terram. Firmamennbsp;turn eft dominus timentium eum, �c teftamentumnbsp;fuum declarab it cis.
Quoj fuprd dtxit mdnfuetosj}umiles,exquirentes te��menfum dei er te�minid dus, idm dicit timentes dominum^ tdles docet in uid, uel docetnbsp;tos uidm qudm elegit,qu^ ipfi pldcet, ut non fequdntur fuum fenfum fednbsp;dei;Pelix,Doccbit ilium uidm qudtn eliget.ln uerbo^'EUget uel elcgit fub�nbsp;*udi dominus,non,timens deu honw. lidm prteter hoc fententid hoc rcanbsp;i*�rit,etidm fuprd mdni�lk aides,Docebit mites uids fttdS.Porro $ legem
-ocr page 192-J 141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTAR�VS POMER�fl!
teje poltere, ponet legem ddbit ex Gneco legimui pro doceiit pojitn efl,fectiniu iHud
Hiere.Et dubo leges mcM m cordd eorum,cr cogiwfcent me z^c,Sic bi,Legemponemihidomineuidmiuflificdtionwmtudrume^c.
AniiM eittf O'c.biic e�fru�uixognitionii dei qudm ipfe ddt,^ fcilicet gut cogitofcit deum, id efl, credit er�dit eo, hubiM in tdberndculis fidu^nbsp;cite,ftcut di�ttm pfdl.^. ZT fernen eiu^, idnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodi db eofemtne tterbi
K^reditds dei,lloceftguiimitdtijiierinteiuifidem,hiereditdbunt terrdm,id efl,h�� terr^.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redes dei erttnt,cuiuf e� terrd ZT plenitudo eins ZTc.Siait ZT pfdl.i.zr.^�
diximus,ZT dlibi de terrd�rte Idtius dicemtes. Firmdmentum e� dotninttt tdlibus,necdddnt d deo per in�delitdtem.Hypocritie aliud �indamentuinnbsp;habent.Et timentibui nomen fuum declarabit te�dmentum fuum, ut intetnbsp;hgant dei uoluntdtem,ZT legem effe �iritualem.guemadmodum ZT alibi,nbsp;Heclardtio ferntonu tuorum iHuminat inteUe�um dat paruulis. Felix,nbsp;Secretum Secrettm domini timentibus euw, zrf�dus aus ut�ciat illos cognofeere,nbsp;domini. Sccretutn domini eA fides ZT cognitio eius,gudm nemo feit nifi gui ae�pit,nbsp;tnundus gloridm fidei intdligerenon pote�.
Oculi mci femper ad dominu, quom'am i'pfe euck let cx Uqueo pedes meos. Refpice i'n me Slt;. mifere/nbsp;re mei,q�oniam iinicus �c pauper fum ego. Tribunbsp;lationes cordi's mei multi'plicatsefuntjex neccflita'nbsp;ribus mcis educ me. VidehumiUt�t� me�m amp;c U'nbsp;bore mc�j�c dfmitte o�a pda mea. Vide Inim�cosnbsp;meos quonia mulripHcati f�nt,�eodio miufto odenbsp;runt me.Cuftodi anima mea �c libera me, n� comnbsp;fundar quonia fperaui in te.Innocentes �e re�i adnbsp;hxrebant mihi,quonia expeiflaui te domine.Libenbsp;ra deus Ifrael ex omnibus tribulationibusfuis*nbsp;' ^ece�itdtibus.Fe.Angu�ijs. Kumilitdtem.Fe.Affli�lion�.lnnoc�tes Zfnbsp;re�i ddhierebdt mihi,F�.lnnoc�tidUelfimplicitdS ZT reAitudo cu�odieid
-ocr page 193-rn PSALMVM xxrrn.
ttte. Lilgt;crd,Fe,Redimet,lllud e� bene precdntiijjoc uero bene�erdntis.
Quoddicit,OcuUmei(iddomin!i,fuprtidixit,A.dteleu(iui AnimUmen, Oculi �mper ficut dlibt,Ad teleudui oculos meos z^cMose� ordntiu re�iicere fur ['um, dd domittlt�nbsp;Hue oculos dirtffre quo dirigilt m�t�,qlt;fcr Chriflus le^tur�ci^e.vndenbsp;w Threnis,Leuemuf cordd no�rdcu mantbusdd dominti 'mcalos. c^uodnbsp;Uero dddtt/emp,de�deriu iti^�gnificdt,donec aipidtur ex Idqueo 'uiiqtdnbsp;�sdgnordtije erroris,quoiuQter circuddmur,zy ntfi deus docedtfirdunbsp;^tu'mcimur.QM fentiut fu� nece�itdte,cr cupiut i deo Itberdri, tttifoliinbsp;noiierut,qutd �t iugiter er fine ceffdtioe ordre�eta dixi pfdl. er dtibi �rnbsp;*e�Ncce)Jititt�hieuides,Qtiontd,inqt,unicus.i.folttdrius,erdb oibus dere IJece�itM,nbsp;li�lus,er pduper.i.non hdb�s m quo cofidd,tribuldtiones 'mtcrn�,quid imnbsp;pugodtur fides tut uerbi,mult� funt,VidehumiUtdtem.i.deieilion�,e^ Id Videhim.i*nbsp;lgt;or� nuu.i.dngtt�� dnimi mei,dttende qd� pdtior, ut Itberes dltoqui peri tu Htdte i^e*nbsp;gt;'u,uide miferid me� qtid teneor,nb mer'itd nud qu� no habeo,no pi�d mednbsp;^Uie mer�tur ddmndtion�,er dimitte o�d p/t� med, cr emuddbor 4 delid�onbsp;^xinw^t no trddds me 'm reprob�t fenfum ctt reprobis,qui non probduenbsp;����f deu hdbere in noticid.Vide prtetered tntmicos meos^q, triulti fHnt,e:ynbsp;$folo odio meplequutur,non uolut utfequdr uids tuds,quds tu doces timenbsp;te,fed ut fequdr uids coruAn bdc necefiitdte er dnffifiid,deie�ioe er ldnbsp;^ore dnimi quo fubfiftcre potero, nifi tu deus nuus cu�odids iCu�odi ergonbsp;^im� medm erc- Cdue ne quid erres 'm uocdbulii,liumtlitds er Idbor,nbsp;^�^fie 'mterpreteriseilphdrifieo^Domine uide,quid egofiim btvmilis corde^nbsp;fir ldboro,td efi,�cio multd bond operd,ergo dimitte oldp�� med. Mife^nbsp;fgt;lt;^fignificdtur no utrtus,ficut er prater uocdbuld ipfecontextus o�endit.
innocentes erc.id eil,optimi qui^ er pij holes hoc ipfum uol�t,qi(od Adhlt;trebdt^ tgo uolojhoc ipfum ordnt quod eg) oro,�fmpf ut Itberenturd tequicilqi mikip^.nbsp;funt 'm dngu�d,Adhlt;erebant mihi ut fuo membro,ut fuo�dtri,non cecidinbsp;dcoetuz^ecclcfidfdnHDru,idquoddduerfdri/,uel foluanqu�rebSt,utdd
dcficerem,er hoe non meomerito,quid multd peautd hdbeo, fed te fero nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
ttdnte,quid expc�inui duxilium tuum 'm tempore opportuno,non defici,q^ fnox no utdebdris dde�eerc.Qjioddut�elix legtt Innocentid er reSUtunbsp;^ocufiodient me,fignificdt,lnnocens ty r��lus permdnebo,no cdddm 4 tudnbsp;iu�tid,ut mdximt edm impugnent dduerfdrifte eufiodiente dnim� medm^nbsp;tttnon peredt uitd med cordm te.
i-iberd deus ifrdel� .i. populu tibicredent� er fidentem.Cu per totum f^^dtto ekdi� fplntiundperfonAutJdfitordreprofeipfdtdnt�itdmenbieunusHerfm rttdtiamp;,
-ocr page 194-144 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAM�
decUrAt,tiles oritiotus tun fblim did i nobis pro nobis ipfis, fed amp;
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fritribus cr ecclefii fin{kgt;rum,ipeanfis O' infidelitite oppugmti. Tilf^
ontiones ipfi poflulit chiritAS,quiifupri dixit. Innocentes O Teai quemidmodumO'ilibi,Q^itimentteuidebtvnttneC!'llt;etibuntur ot-
PSALM vs XXV.
Titulus. Daufd*
H�c Chrijlus potuit integerrime dicere,cr pr�tera ^utfquis pititut perjecutionem propter iuj{itiim,hicenim certus e^ljuim cauJJjm efjeiUAnbsp;flim,ut diximus pfiLy-o-i^A-ld quod flaiim in pfaltniprincipioapparet.:nbsp;indic� me, ludici,inquit,me dominejd efl,indicium pro meflc. H^econtio in pfil^nbsp;mis nihil iliud fignifiat qudm fi dias, Vindia me uel deflnde me ib initinbsp;rii iduerfiriorum.Stc dlibi,ludia me deus, o difcerne ciuffim meim denbsp;gente non findioc.^t pfdl.ji ludicdrepopulit tun in iuftitii,O' pdup(nbsp;res tuos in iudido.ludicabit piuperes populi,0' fdluos �cietfilios piU*nbsp;peru oc.In quibus ordtionibuf cldrius erdt conflruere uerbu ludico cuninbsp;ditiuo. Num alids ubi petitur contre iduerfirios, teles oretiones iUorumnbsp;condemnetion� flgnificent,ut pfel.-f.Indic� lUos deus.Si nero innoc�tii�fnbsp;qui htceudis,exempl� quteris,lege uerbe D4��lt;iw.uRcg.i4.Dowi�W'fnbsp;quit,retribuet unicuiq^ fecundu iufitiem fuem crfidem.
S V M M A. �Jefinde me domine,tumin� lie�,certusf tm dum in te^e^ Vfc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to non cedem.veru nihil mihi prlt;efumo,tuferutere diligenter eff��lus amp;
cogitetiones mees.l^ibil mihi conflius fum,[ed in hoc non iuflificeius fu/ngt;. Cijtonid mife Ego nihil refliicio nifi mifericordiem tuem,crembuleutinueritetetud,idnbsp;ri�ordie oc. cRfide tud.Nolui confientire confiUo impiorum,ne� confentiem.Abflineb^nbsp;Letteb� mes ebomni iniurie elioru,ut mimdlt;efint menus melt;e,dum etiem mihi iniuridnbsp;nus. fit,ut leus tue eudietutfO prlt;edicere pofiim,qu� mirebiliter tuos liberef�nbsp;tn quoru mes dum interim uirorum fenguinum,qui innocentium crueritetem deiprofinbsp;nibus fentium fitiunt necem,menus funt iniquitete cz corrwphow muncrit plt^nbsp;nte,fuoeommodo confuluttt contre dei ueritetem,
I y dica me domine, quoniam ego in in' nocentia meaambulaui,�lt; in dominonbsp;fperans no infirmabor.Proba mc^-tcnnbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;ca me,ure renes meos amp; cor meum.Quoniam mife
�'quot;quot;IP� .. X
-ocr page 195-ttJ PSAtMvM 3QCV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hf
Hcordfa tuacoramoculis meis cftjCtcomplacuiin ueritate tua�Nonfedi cum conc�io uaiikatls,�c c�nbsp;impijs nom'ntroibo.Od�ui ccdefiam mali'gnant��nbsp;ct cum impijs non fedebo* Lauabo inter innocen/nbsp;tes manus meas,circumdabo altare tuum domine�nbsp;Vt audiam uocem laudationis tU3e,et narrem om/nbsp;nia mirabilia tua. Domine dilexi decorem domusnbsp;tux,et locum tabernaculi glorix tux,
in�rmdbor.leliXfamp;ltibdr.yre.'Pe.exAmittii.Erg) btc uJHonent i^tcBige in igne ficut dur Mn cr argentum probdtur et exdmindtur in igne.e^l dut �nbsp;ignis dei probdtio qud probdt nos tentdtione er dffli��one.verwm hic fi�nbsp;des dicit,vtcun^ probet deus per dduerfdrios,tamen'm domino fiierdnsnbsp;infirmdbor,non cdddm,Quoni� folam mifericordidm dei hic'mtueornbsp;ut non diffiddm de ddiutorio propter peccdtd med.zy ueritas dei,id eli,nbsp;fides in d:um cr dei promifitones mdn�t dpud me, in hdc phcui tibt,nbsp;ttel,ut Velix habet,dmbuldui. Sold ueritdX dei,fidcs fiue fidueid in deum,nbsp;f�es rejpe�lus mtfericordije nes feruint innocentes dd homines,ct int� Innocentiinbsp;ntdculdtos dd dcum.Alioqui nedftrd quidem munddfunt inconjpcdtu dei, per deunitnbsp;Mdicitur in lob.Vnde Petrusin A(l.Fidc,miiuit,pt(rificdns cordd eorum,nbsp;renibus c corde diximus,Pfdl,y.
tion fedi cu concilio udnitdtis.Pe.cum uiris udnitdtis.Deciuibtts pfdl
Coreorii udnumcA,ciuidmcditanturcon�lid impidddiierfus deiueritd� i^ott fed�cti fgt;^ni,Pjdl.i.�ion fiedi,ineiuit,cum eis,id e/l,non eonfinfi eorum con�lio.Etnbsp;cumimpijsnon introibo,tde{l,mgredidrindomum.lioceR,cum eis nonnbsp;ero pdrticeps,ficut dlibt,Non comunicdbo[cu elc�is eorum.Pe�ix,'fit cumnbsp;Xerfutis non ingredtar.Suntdul� ^uiPfal.S-diciintur,\'irifiinguinum zj'nbsp;dolo�jinguis fuis do�ofe dgentesAdem repetit fic,Odiui ccclefidm Cfc.
Ldudbo czc.No� ero inter impios imtnundtis,fed innoe�s mdnibtis in� terinnocentes.l^oneroinecclcfid mdiigndnttum,fedin ccclc�d innocen� LdUdbo,nbsp;fium.tnter fideles ero fidclis,^eredam deocumfdn�lis,cuni impijsnonnbsp;lt;^gdm,inquorumanibusiniquitatesfimt,utinfia.Ve.Ldudbo in innoe�tidfnbsp;idell,ubiinnocentcsf�nt,ueHninnocentiddeqtidfuprddi��um.
N
-ocr page 196-lt;4� commemtarivs pomerami
^icircudAbotiUdretuumdomirK,ide^,circivmibolocumhdtifdf{ohil circumdd*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;udeffe fciero,te muocdbo protedhrcm.tibigrdtids dgdm Itberd'�
tori,te dgwfcdm tn omnibuf hene�,iioYem No�fic glorior de ldudndis,id e^,pur is (erMndis nMntbui meis ne cu impijs e^s extenddm dd iniquitdt�:nbsp;No� inqiidm/ic glorior ut dliquid mihi drrogem,lt;}ud� hoc ex me �t,c�j.innbsp;anted dixmm,Ambtdd!iimueritdte tud,t2'ttem, In domino f^erdns noitnbsp;infirin'Xbor.�d circumddbo i!:^c.ld e{i,teinuocdbo,ttbidfl!i,bo^ut diciturnbsp;Pfdl.s Adordbo dd templivm [dnihim tuivm in timor� tui. vide qu� dixinbsp;Vtdiididm^ p�l,^,il^Y)iox dddam.Ad hocuerojncj^nit^circuddbo dltdretuum�de�i.nbsp;Et enarre. ncniam ddte,non utui�h'mdst^^cdrnespeciidum tibi off�rdmfid utdudtctnbsp;uocem Idtiddtionis tu�,id eR^uerbti pr�dicdtionis tuje,unde tiimagnificenbsp;ris,non uenid utdU^iuid offer am,fed ut � tedccipidm ut d tc docedr,�:utnbsp;Pfdl.fuperiori dt�him e�:,Proptereddconf�io impiorudb�nebo er mun^nbsp;ddfferudbo mdntuertcinuocdbo,utdptiK fm tuo uerbo d te fufeipiendOfnbsp;er pojlij dudiero pof imnbsp;nbsp;nbsp;eg) ettarrdre omnid mirdbilid tiid,id eii^mag^
nificdre nomen tuitm,cjeterofqi docere ueritdtcm,(lud dduerfarij opprime^ re ttittintur.Pfdl.9. mrrabo omnid mirdbilid tud, Deniqs fe exponit,di^nbsp;nominenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitfimplex fent�tid per contentiofam dntithe
dilexi introibo cum impi/s in domu eorum ut impictdtem fe�ler^fed po � tius mundis mahtbus er innocentia introibo tecum indomumtudm ubi cAnbsp;dltdre tu�,id efljnuocdtio tutnominis,ubi tuinuosdris er grata: tibt pra^nbsp;I c� offeriinttirinecclcfidfdnSlorum�ice^l decor tHUS,illichdbitdtgloriiinbsp;tiominis ti(i.tdliddtlexi,ecclcfidm uero maligndntiumodiui erc.Pelix^Donbsp;mine dilexi hdbltdculum rc�igij domus tu�.
Alt�re
Templu
No� dubito quin dliudatad dltdre,dd dom� er taberndculum fiue teitt � plum dei qii� erdnt tune in populo luddico,ut diximus Pfdl.yqudnq teinnbsp;' pliifub rgt;duidnon�erit,ni�tdberndculuilludpro templodccipias^quiinbsp;dicebdtur locus deifecundu dei promifion�,fcd j tdlid in Jfiritu inte�i�^nbsp;fequentid mdtcdnt.'i:^on enint fdcrificid dlid dudis,q Idudcm deiner hanc fenbsp;dudituriidicit er deindedlijspr�dicdturu,Sic er pful.^z.'E.t introibo ddnbsp;dltdre dci,num offirdin oues,h.rcos,uitulos e3'ciNon.fed,Confitebor tibi,nbsp;inquitfin cithara zs-c.Alt�reerlt;^ inui�bilee�ubi facrificdtur deo qt adonbsp;ratur deus inffnritu er ueritdte,lt;c3� off�rtur deo oblatio muda in cordtbusnbsp;credentiu in odor�fuauitatis deo,qui l�icin uerofuo templo inhdbitat,citnbsp;ius decor�Qrornd,tu. fe dilexi fe dicit.^on enim potefl dili^re iniquitat^nbsp;piUiS ho wnienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uioletur�d qcP er praxd�tid ^tfequztid indicate
-ocr page 197-IN PS�LHyM XXVh
�47
Ne perdas cum impijs anima meam, �c cum uiris fanguin� ui'tam meam. In quorum manibus iniquinbsp;fates funtjdextera eoru plena eft muneribus. Egonbsp;'aut�in innoc�tia mea ambulaui,redime me domi^nbsp;ne�c miferere mei, Pes meus ftetit in reditudine,nbsp;in congregationibus benedicam tedomine.
Vides^innoccnti^fti-enoconfidit,'N�noniuflificabiturinconjjteihi M.ifericordU dci O�S uiues-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entm tnifericorditidei nos eximiret cod� tudicio cum im dei,
P�i5 O' ignorantibus deu damnarcmur.io ni� mifericordid deinos cuflodi ^et�cimpugndntibus imdiq; impijs o uiris fdngtiinu^PfxL^�.�iuis poffetnbsp;iMnere crper��ere in ueritate deii In guoru osc.Breuisdefcriptto iws Defcriptianbsp;piorum or uirorufdngutnu.ln quoru nMnibm iniquitdtes�unt, id eft/em impioru�nbsp;per inique dgunt/emperfiufiificdnt mortt.� uero dexteru quid qu�doc^nbsp;�eere utdentur^ut iudicdre pro iu�i cduffd, ordre, Iduddre deum, docere,nbsp;prlt;edicdre oc.Hoc no dgunt ni� pro fuo lucro,profud glorid,dlioqui nonbsp;fi�uri, Pnetered impij iuflitidrij pro meritis cumuldndis �eruiunt deo-.lu^nbsp;flui uero mifericordid tdntu precdtur. Pes metis ezc.Ego mmin� Ix�, Pes dtl�ntlt;finbsp;tiec l^edere uoluiut ntdxime lieferim.Hoc e/l,Pes dnim^e, id i�^dffv0hts,�enbsp;tit in itid re�h. Hoc c� tierb� tuumnbsp;nbsp;nbsp;tudm ucritdlem fecutus eft,�!it pes
re{his,nonmdle uolui ut uirifdnguinum.Tud Idudem o pr�dicdtionem, quditliimpugndnt,m conuentibushomin�non tdcebo,nequi in perfecuanbsp;tionc z^ tentdtione no ne^ui nomen tuitdtbcrdttfs tdcendo peccem,
PSALMVS XXVI.
Ti�/w. Dauld.
s VMM A. Pfdlmusefi plenusfiduci�j�iritusist deum.�Dominus�nquit, e�illumindtor cordis mei zy prote�hr corporis meijetidm� dduerjum menbsp;furrexerit totus mudus ztr omnis pote�ds tenebrdru. Vnum hoc ztr optdutnbsp;ZSquot;folu requirdm ut negleSiis o�bus po�im perfidem femper eu deo hdbinbsp;tdre citts uerbi fi-ui foldtto,qui me ntdgnifice fiepe fiud mifierieordid et dinbsp;uind prouid�tid liber duit.learco'ne fini ingrdtus Idudes cuis cStdbo zt^'be^nbsp;tieficid eins pr adicdbo^Demde db eo loco,Ex(iudi domine c.plena fidu
N �
-ocr page 198-COMMENTARIVS POMER�NT
cidimplor�tmifericordi�m de!,nefe idmdb omnibut etidmpropinijui/jt^ mii dereli�bim derelitiqu�t in mantbui dducrfiriorum eorum qui mennbsp;tiuntur omne ntdlu contrd Jc.lii fine Pdr^enefis JfiiritujfiinSi ddieikt'comnbsp;prehend:t fummdm totius pfdlmi,iiti� funtmdm omnis confoUtionii in ontnbsp;ni dduerfitdte,E.x[)e�ln,inquit,dogt;n(num^uirilitcraff Cyc.
DO minus illummatiomea �efaluator me/
us,que tirnebocDominus protector uitas mex,a quo trepidabo�'D� appropinquant aduer/nbsp;fum me affligentes,ut edant carnes meas.Tribula/nbsp;tes me �lt;inimici meijipfi infirmati funt �lt; cecide/nbsp;runt. Si confiftant aduerfum me caftra, non time/nbsp;bit cor msum. Si exurgat aduerfum me bellum,innbsp;hoc ego fpero�
Dm approplnquant crc.Fe. Dit pr^lidbuntur aduerfum me malign� tetJn hcc,ideft,in hAcre,fcilicet^dominti5 ejiiUumiHdtio med q/c .fientnbsp;c;-feqiittur,Vtilt;tm petij,pro imam rem,qHod Idtinis clartut erit,vnimt penbsp;tij d domino,hoc requiram.
lHuminatio. nbsp;nbsp;nbsp;PeintA faimeit mentis i�luminatio per deum, ut non coprehendant not
tenebr^e errorum,ld quod m primis uolunt uerbi dei contcmptorcs cr dd uerfdrij,fient fiepe diximus. Deinde cr uitd per eum tutd eA, dum nihil itinbsp;nos pofiunt quod qudndo deus non unit ztre. ergo hic fiolus timendutnbsp;efi:,Lue�.lz.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vf edint ei^c.ld ejl,ut deuorent me ficut leo parutus dd
preddm,utdl!bidicitur. Ipfiiinfirmatifiuntcrc.ueldecxperientidpr�^ cedentis liberdtionis intelligit,ex qud�rtiftcdinnr dd bene jfierandum innbsp;d�i/s,Vel de�turo loquitur certus de ui^rid,dcfiiidm uiih idcer�t dduernbsp;fidrij^Spes enint non con�ndit.Pe. Ipfi corruent eddent,
Vnum petij a domino hoc requiram,ut inhabit� in domo domini omnib^ diebus uit� mc�. Vf uhnbsp;deam uoluptatc domini, �c uifitem templu fand�
-ocr page 199-IN PSALMVM XXVL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�4�
cius. Qiioma abfcondi't me in tabernaculo fuo in die malorum meorum, protexit me in abfconditonbsp;tabernaculi fui* In petra exaltauit me, �c nunc ecccnbsp;exaltauit caput me� fuper inimicos meos* Circ�/nbsp;iui �C immolaui in tabernaculo eius hoftiam lau/nbsp;d�s�tiubilationiSjCantabo�cpfallam domino*
Volup[lt;ixm.ecJo:imditiitem ne quis prduntor rurfum hoc loco�xidt Uoluntdt�yjicui in u/ii�^tii codicihm le^tur.In petrd.Fe.ln rupe.Circwm^nbsp;h{t.!icutpfal fuperiore,Circuddhodltdre l-uumdonune. Veru mJicbrlt;eonbsp;coniiwgiturc�i pr�cedctiuerfuficfixdltd.nit cdputmcum fuper inimicosnbsp;n!eos,�i:n mdrcy.itu meo ftint,Ldudis,non e^in Heb. fedtdntuSdcrifictdnbsp;itibildtioniijde ^labus dixitnus,Pfil.zy.^ pfdlmofupcriori.
' Poiell liideri Diuid dUudere dd grduem tUdm Abfdlonis perfecutionent quindo impritn'.i op^duit utredudus uideret tdberndcuHidomitti. x. Reg.nbsp;li;.JjiX!trrxdd^ido:h,Reportddrcdin Zfrc. Etcludretdntopere defiierdnbsp;Uerit rurfum uiiere tdberndculu,uidetttr hie fubdere cduffdm, j olim fernbsp;Hdtuift in-dberiMculo domini in No5c.i.R�'g.xi.llt;f quod hicqudfi grdtidinbsp;f�gensMletur rcfirreinfuicofoldtion�, ddiu'rtdao'dlid libcrdtione oli/nnbsp;fi^in loco qui db euentu dtiTuscH Petrd diuidens.i.P.eg.ii.ln petrddnnbsp;quit,exdltduit me z^c.Si cut hjc pldc�t,dccipidt utdilufionem.tidmiwlimnbsp;'m hds DduidtC� hijlori�dnguliids deduct pfdlmu, d Dduidequtdem con^nbsp;fcriptwm,fed omnibus �delibus comun�.�ijiinf^^ipfd uerbd protinus nosnbsp;16 hiflorid duocdnt.EiUddo enim hdbitduit Dduid in tdbernd,ctilo dominienbsp;xt non dicdm q, hoc non licuitmi�idcrn �t hdbitdreln tdbcrn4cu!onbsp;nbsp;nbsp;hda
bttdrecircd tdbernAculum,quemddmodum putdt Lyrdnuf.Cur non potius ^xi�mus h�C dd locos fimtlesl Vnum petijt,ut fcilicet hdbitetiugiterin do Vnti efineccfnbsp;*wo utl templo ucl tdbernd.culo domini.Dequodlibiinterrogdtio fit,Egt;o= fdrium^nbsp;mine quis hdbitdbit m tdbcrndculo tuolltem dltbi dicitur,Eedti qui hdbi�
i� domo tud domine crc.\t�,Et mifericordid tudfubfequetur meoms nibus diebus u!t� mc�,^ ut inhdbitem (^c.Quid qu�fo hoc dltudcjiqu�nbsp;q, dominus dicit Luc�.io.Vnu/in cfl n�ccffdritvm,bitdrid bondm pdrtem denbsp;git qu� non dufretur db cdlMdrid ddcikibdtur dd pedes domint duditunbsp;^^bi domini.Et hie dieitfVt uidedm,id ejl,perfidem cognofcdm Grcorde
N 5
-ocr page 200-i�o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COWMENTARIVS PQMERAN�
feitlM uoluptdt� domini q^uod eft gdudium mj Jjjtifdn�h dercmi/fo peadto q;- dondtdh^reditdtc(Cternit.Qiid uoluptMem cognitionis dei hypocrittenbsp;iiiflitidrij no twuer�t.Scruw enim no iMnebit in donw in tetcrn�i,fcdfinbsp;ltui.Etdddit,Bt uiiltein t�plu eiui ubiipfe hdbitdti ele�HS}Hbiipfc do^hvnbsp;eAorillumindtio.Atciihtecefl fumtneneccjJdridpsiitio.Ho: enimttnurrtnbsp;dgunt dducrfdrij utme� cfoino dei expe�dt trdhintq; in cofiliu impiorH^innbsp;eccleftdm mdligndntiwn,m bypocrifiin er infiitids hominu,in qutbns i�orsnbsp;in dbfcodito. eRCf uexdtioconfcientidru,E.go liera hoc unit oro, nefidt orc. QHm i�icnbsp;femp tutus f�i O' tutus ero in dbfcondito dldru tudr�^ubi mundus no uidetnbsp;unition�,�d efi,uoluptdt� fdm^ioru in domino^�cutpfdl.io.dicitur^Qu�nbsp;mdgnd multitudo oc.laxrco deus ipfe f�pe refo^� noflru in pfdlmis dteinbsp;Petra. tur,le�tot�pfdlmu,Quihdbitdtezc.Etdddit,inPetrdexdltduitmeoc.
Si Petr� uisdoipere Chrifiu^qu� feripturd uocdt petr� fcdnddli, Idpidettt dnQildrem,j�nddmentu eccle�ie,per me Ucebit,�entcntid ueri�imd eA,lttnbsp;Chrijk certe cxdltduit me.fed ego fimpliciter daipio,ut in pfdlmis dm'pi fonbsp;l�t,profirmitdteocoflintirobore.o id�hicfignificdtur quod pfdl. �gt;.nbsp;Eduxit,inquit,de Idcu mifaite o de luto ficis ctflutuic fuprd petra pedf $nbsp;meos.Vnde alibi cpuaritur,lnfixus fum in limo profiindi onon e��s,bile,nbsp;pfdl.6S-Pr^tcred interpr�tes ex Hebrieo hicmdlmtt �iturd uerbd legere,nbsp;Abfcodet,proteget,exdltdbit,id quad no conuenit htjhriie Hduidis fuprdnbsp;di�ilt;e. Exdltdiiit cdput meu.Pfdl.j.Ctrciliui oc.�defi,grdtus debenefinbsp;cifsinecclefidfaniSorupr�dicdboofdn^fiedbonom�' eiuscumgiudio.nbsp;Exaudi dne uocem mea qua clama ui,miferere meinbsp;amp;;exaudi me.Tibi d�xit cor meum,domin� qux/nbsp;ram,quxfluit te facies mea,facie tua domine quaS'nbsp;ram * Ne auertas faciem tuam a me, �c ne declines
in ira a feruo tuo. Adiutor meus efto,ne proqeias me,amp; ne derelinquas me domine deus faluator mcnbsp;us* Quoniam pater meus �c mater mea dereliquitnbsp;me,fed dominus ai�umpfit me.Legem pone miHinbsp;domine in uia tuaA deduc me in femita re�a,pro
-ocr page 201-!M PSALMVM 3?:XVI.
(ji
ptci' immicos meos. Ne tradas me in animas tribu lanrium me,quoma infurrexerunt In me teftes ini/nbsp;qui �C mentita eft iniquitas fibi* Credo uideamnbsp;bona domini in terra uiuentiumgt;
Tibi dixit cor meumjtd e�,in conf^e�hi tuo fic apud mejkttuific meip fitm propte)-te exbortatuifiim.Peiciesmed qult;efiuit te,ide�:,de�derMite dominitnbsp;uidcre^tu�m uolupt�,tem,ut �uprlt;t,tM,bonii,utin/rlt;i,cr limpliusquter^imnbsp;�ciemtult;im,utpo�im crcfcereex fideinfidem� gloria in gloridm in fdanbsp;eietuAii^illumuMtioneunltut tuifupernos. Ncerg)�cicmzyc,nbsp;Kotd j ex Grieco legitur,Domtniilt;lu^eram,noneiiinHeb,telix ucr�vmnbsp;fic Icgit^Tibi dixit cor meumjcquirite �ciem mecim,�ciem tuam dominenbsp;requtrdm.fied Hebrteii �ciei e^ plurale.Sic crg) legendUfTequirite onbsp;da meie,uclrequire� �cies melt;l,fcilicet dominum. C^uidfit requirerenbsp;dcum diximui FfaLiyo-.n, Sedhicdicitur,Requirere �ciem domini�enbsp;cut er P�l. li-id quod fuprd dixerdty^t uidedm uoluptdtem domini.crnbsp;infrdjCredo uidedm bond domini.
dbieikimcredturisetidmpdtrecy-nuitre er dmiei�imis fecundu edrnem. Hfc e�: chri�dnorum uitd in cruce. Caro mtmdui non potejl probdrenbsp;quie dei fiuMt.�ultitid enim fiunt illi c:ynon poteft cognofcere,er^ eti� nonnbsp;poteft non odififie.lnter inimicos erggt; deferimurcrinimicihominis domeanbsp;�ciilUui�cut eft 'm Eudngelio.Sed hic fides dlcit,Dominuf dut�dftivmpfitnbsp;me,fiib wmbrddldriicius dego,uoluptdtem etus uideo�ciemetus�cie mednbsp;fideintueor.gdudeo�um'mterimmundiume ridctdefte(him,dumhypo *nbsp;crita z^phdrifici mecondemndnt hieretkum.Affumptusjumddoniino,nbsp;fudicent dlij ut uelint.
Legem pone mihi domine in uid tud.'FeUx,'D�ce me domine uidm tudm. nofte^ uerh ^mnes fentiuntcotrdme j nonfiequor fenfum eoru,fiedtuum uerbu quodnbsp;^^umindt O' inteUe�um dat pdruulis,ueru tu hic doce me o dirige me nenbsp;confentidmconfiihoeoru quiftntiuntcontrauerbu tuum�nete nonnbsp;poteroftdre bnpugnAtus db Ulis qui uoluntmeabducereduia tuaodft�nbsp;^ita reih, �e quefo tradas me in animae�d e�^uoluntdtcs cor�,quontdmnbsp;�fiificdti fiunt adiicrfum me omne malumentientes odocetes�lfia^fiub Jfie
tdmen ucritdtis,utuelmedbducdnt d uero,uel^fi non poftumtfperfiuadk
-ocr page 202-I�t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
nntAlijsnuucritiitistKin cj^ecultorem.�cdconailatori.Scd mcn^ide^ iniquit�s fibt non mihi,in fui perdition� menttuntur,e^ tAlibin non fedunbsp;Credo me ni-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i uideAm bonA dominfid c�,uoluptdt� domini^ut fuprA,
dcre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teflimonium hdbeo Jfiritus cotrd omnes fedui�ones cr errores ftpienti^
munditu�itijecdrnis,Ndmdextcrttbiqfmhdc terrd uiuentium ddefi, Expenenttd, do/ninu!,Hcctundii]^ nidld premereuidedtur.Deus beneficijs multis,nbsp;ex pr�/enti � grduibuf er dnimte er corporis peria/lis liberdtione,cogitnbsp;nos no fol� prouocdt,ut tdnd�eivm benignii pdtr� dgnofcdmui,Ainen.Fe�nbsp;Quoni� infurrexer�t in me tefles/�lfitdtis cz /og��f m�ddciti^utde pfdl.^�nbsp;Terrd uiuensnbsp;nbsp;nbsp;Terra uiuentiuminterpretdntur fttnrdm uttdm,^illicfit tura uitd,hic
tium, tdnt� uitdmortiobnoxid,h(nc er nos mortdles dici.E^ dut� interpretor terrdm bdncmqiid, nu^ct(iuimus,dtg;hocipfum ex fcripturd,licet cr ipftnbsp;ordtie,Credo uidedm/dtis indicet de fide did qua eAm bdc uitd in fdn^nbsp;�is.Primii nufqu� w fcripturd,quod fcidtn,coelum terra dppeUdtd e/i,fednbsp;ha;c duo ut maxime diftantid pom folent,ut pfal.ioz.Qjionia fecundu alnbsp;titudinem call a terra erc.Imo in his totiim uniuerfttm,quod uocant,com*nbsp;prehenditurtGen-tlnprincipio creduit deus calu ex fcrram.Deinde ternbsp;rd dlid uiuorumtdlid mortuoru dicitur^Mortuorii eilinfirnus,qui diciturnbsp;lacusmortis,puteui interitus.pfdl.^4..terrd obliuionis,Pfdl.^7.Vnde lobnbsp;lo.TSluMquid non paucitds dieru meoru/m finietur breui exc.Viuorum antenbsp;terram uel uiuentium ejfchdnc aperti�imepdtetincdnticoEzechia.Ezc�nbsp;Chios cum timebdt fe nwrituru,dixit,Vdddm dd portas inftri: No� uidebonbsp;deumin terra uiucntium,nondfi)iciam hominem ultra ex-Tt promi�ionenbsp;accepta,Tu dut�,inquit,eruifli animam medm ne periret crc.No� expe�ktnbsp;burnt qui defeendunt in locum ucritatem tudm. Viuens uiucns ipfe confitenbsp;bitur tibi,ficul(y c^ hodie.Et {gt;f(il.U4.Dtcit feindngifiiamortis fiiijfenbsp;ex horrore infirorum,fed liberdti� ne moreretur,et dominie non ejfefibinbsp;irdtum,quemddmodu in itta tcntdtione uifum erdt. Pldcebo,inquit,dom(nonbsp;in regione uiuoru:Crede,fihic non pldcueris il�icnon pidccbis.ficut pfalgt;nbsp;i^.dicitur,San(iisquiin terrafunteius mtrificauit omnesuoluntdtes meOSnbsp;in eis.Quod dut� citant uul^ ex Pfal.l^l. Portio mcd domine fit in terrdnbsp;uiuentiu,mdle legunt,fit,cu uerfusfie hdbedt,clamduiad te domine,dixi,nbsp;tu es Ifies med,portio mea�fcilicet tu es)in terrd iituentiu,ld eR,in hdc uitdnbsp;nihil dliud hxreditdtis uolo prlt;ettrte,qu�ddmodu Leuitaru in terra parsnbsp;ex portio erat dominus,ut didu PpI.^.Et nos omnes fumus genus facernbsp;dotale 'tn Chn�o qui dicimus,Portio med domine,dixicujkdirc legem tu�,-Qtti�
-ocr page 203-IN PSALMVM XXVII. '
�5gt;
Qk!M nonfolum ccelum fed nbsp;tcrrd nofira eRin teternum, ut diximm
P�LS.fj- uiucmui pofl rc/urre�ione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubiqi fruemur florid tmb
dei.NoMO� enim coelos terrdm noudm uidebimits.i.Petri.i. Et expe ^tio credturlt;e reueldtionem fiUorum dei cxpeikit. Ro,S, Cur enim tdlidnbsp;^n dtcdm cu fcripturd ft dpertd za- ftepeidem mcuketiSic Proiier.i. Ziuinbsp;ftint,hdbitdbunt 'm terrd,z^ inwc�tet permdnebut nt cd, impij Ui ronbsp;de terrdperdentur,cr qui inique d�int du�rentur ex ed. Etpfdlmui.^�.nbsp;�i'c continue tdUd dtcit.Et Ch)iftut,Bedtimitei,quontd ipfi po�idebut ternbsp;fum nefciut qudm ilbc udrientinterprctcf. Egouocdbulum ter�nbsp;^�luolomfioftgnt�cdto dccipi,ni� ipfd ordtio nietdphordm hdbedt dper�nbsp;t�tm,utfidted!,Terrd nihil nifi terrdm fdpit^ubi tdmen grdmmdticd huiuinbsp;Uocdbuli rdtio non p�rit, non minut qu� ubi chnflus dicit terrdm optimunbsp;femindtd reddit ccntuplu,effe cor optima ZTc, Efdidf quoq^ dicit,cd.
Tfmpn�ja ruc�'mifteranbsp;num.
57.Q�i �ducidm hdbent mei boreditdbunt terrdm,Zi^ po�idebumt mont� fdnAit nuum.Verum ne longius euiger,quid dttinct hic mu�tii dg:re, cumnbsp;^n ignotum�t uiuentes dici l�of qui hic uiuunt, cr mortuor de�tndhs?nbsp;Hi�c pfdl.Uj.�^on mortui Iduddbunt te domine neq; omnes qui defcend�itnbsp;w inf^n�jm,fed nos qui uiuimus amp;c.limc tdm fepe 'm feripturis dpofioU�nbsp;cisChri�uf diciturrefurrexiffe dmortuis,qdmplius inter mortuosnofitnbsp;�tturus inter quoserdt.Contentio�s Z!X qui pluris�iciuntpdtru di�t2l,qudnbsp;dei in feripturis fdnliisj3bijeio,quod Efd.cd.lt;i�-de Chri�o dicitur^Abfcif�nbsp;fusedldtertduiuentium.
Expeda dominum, uiriliter agCjConfortetur cor tuum,�^ expeda dominum.
SdnfU�imd/�iritus doilrittA,fi que dominus docueritut intelligere po�it.
PS�LMVS XXVIL Tz�f�j. Dau�d*nbsp;s VM M A. Hzc f/��rtis precdtio,ne peredt cum impiis,quorum uerbd,nbsp;cordd,operd igt;npidfunt,qu!d operd fudnon operd mdnuum domini rej�e�nbsp;xerunt cr mdgni�cerumt dd fui non iedi�cdtione,quod tdmen putduerut,nbsp;fed potius deflru�ianem. Inde ubi dicit�enedicbis Cfc, Grdtl.iS dgit pronbsp;dcceptd confoldtione fdlutis certe^Qj- mdgni�cdt glorid op�r�s dei m fdn�nbsp;fits per chriflum.Hoc opus e� �des,io. s.qult;e mird operdtur dgente J�irinbsp;M dei,AliorMn opus efl merd hypocrifis arc.
-ocr page 204-�54
'comkemtari vs poke rani
Ad tc domine daniabo,deus mens nc fileas a me,ne quando caceas a me,�lt;al�'imilabornbsp;defccndcntibus in lacum.Exaudi domine uocemnbsp;deprccationis mex d� oro ad te,d� leuabo manuSnbsp;nieas ad tcmpkimfanclum tuum. Ne fimul trab asnbsp;me cum peccatoribuSj�ccumoperantibusiniuft�nbsp;tiam ne fimul perdas me. Qui loqu�tur pace cumnbsp;proximo fuo,mala autcm in cordibus cor uni. Danbsp;illis domine fecund� opera eorum, �c fecund� ne/nbsp;quitiamadinuention� eorum.Secund� opera ma/nbsp;nuum eorum da iltis, redde rctributioneni corum
eis. Quoni� non intellexerunt in opera domini �e in opera manuum eius,deftrues eos 6c non xdif�/
cabis eos�
Ad templum fand� tuum.fuprd pfal.i.^.4.Leult;ire wnnut dd den^efi ge�usordntium,Ve.Addbditivmfdn{litdtis ttu^ide�,dd locu fecretu ubinbsp;JdnflitM tudhdbitdtf^u� nihilominutdUufio eftdd fdtt�afdn�orum in tlt;inbsp;TittKvnQCCul ixrndculo �Aofis.'DeiK�}dbitdtino(ailt�,quiieni uid/s eiufcognoueritni�nbsp;�9� ip� docedtfqifi pTiefered ntirdbiltttr cum fdtidisfuis dgit,itd ut ipfi dmin*nbsp;rdri po�int,fcire nequcdnf,quid,quomlt;)do dgit pro eK,dum interim cotrdnbsp;eos dff�euidetur. �e fimul perddf me,non e� in acb.Cum peantoribttf*nbsp;tceUx,ctvm mtpifs.Adinuentionum.Fe.�udiorum. Quoni� non crc.Tclii^)nbsp;Ciuonid non mtelligent operd domini ez opw mdnuu eius, de�ruet li�osnbsp;non ledi�cdbit tllos,�ilicet deus.
Videqu^foexuerfu,Qupnidmnon intellexerivnt zyc. qui fint conti'd ^OttAquos ordt,nempe qui non intelligunt,non re�ieiuntfide in operd dof�igt;f^nbsp;Cr in operd rndnuwm, eius. Ctvm bonoru operum fit meniio nonnbsp;(d qu ({e((f operafar infdniifi,quifdn�i^iriti( ddjtoufuo aQott
-ocr page 205-IN PSALHvM XXVII�
lt;55
S.i� ^uiiui�dc$ in deum per ch�ritdtetn opcratur,Gdl, 5. j� Julius tui docet omnem umtAtem ut�cidnt uoluntAtcm pAtrifi^Hi in ccelife�.nbsp;i�dfer in me mAnens,Ait Chriftta, ipfe/ictt oper�, non folum mirAculd qu�nbsp;Mdetii,fed etidm omniA opcrA er uerbd, nt licedt tnibi 'm�eiem dduerfd^nbsp;fijsdiccre, Quis ex uobis dr^tet me de peccdto? Hoc felix fAbbdtum noanbsp;firum quo deo permittimm nor,noftrd er omnid, h^c fili�d er uerebondnbsp;operd^qH� dcifunt,non intelli^nt impij^�m� irrident,dicentes, Erg) nenbsp;boni�iemwfecceifti id^nt (e Jjiiritum dei hdbcre.Adeo nihil mtelnbsp;ligunt homines dbfq^ fjiiritu qu�fintj^iritudlid.fiulticid funttllis er nonnbsp;poffiint 'mtc�i^e.Rej^iciunt ucro dd operd Old /^cciofA,operd hominum^nbsp;trdditiones humdnis,drbitrid er fludid inuentionum fudrum, 'm quibm [ernbsp;iMis ponuntiu/ktidm,'miu�itidmueroin nonferudtiStdbfqiomni uerbonbsp;dei fold op'mione er cogitdtione humdnd. ihecntdgm�ci�t, hec nobis obanbsp;^rudimt qudft fdnfli�iinA er urgent ut cum eis difcdmus confidere in brd�nbsp;chio cdrniSfin uiribus nojlris, hifce totum dementdnt orbem mente corruanbsp;pti er meniiwm fedubhres,dttendcntes�nritibuserrons er dodrinisd�anbsp;^oniorum in hypocrifi loquentium menddcium,er cduteridtdm hdbentesnbsp;^onfeientidm. Cur non re�/idimt 'm operd dei coelum,terrdm,nMre er o/nnbsp;t�Aqu� in eis funt,qu�lilici�ime �deodd det uoluntdfem guberndntur?nbsp;^�idre ipfi foli d deo nolunt gtberndriiqudrifuds pro!tidentids,fudq^nbsp;diderconfilidutciinq; in �teciem fdn�i�imddei uerbo pr�firuntiSednbsp;fubhmid�mt h.ec in oeulis eorum. Chw qutbus peruer�s itd deus perueranbsp;titur,ut ^udentes gdudeditt non in domino, fed in fuis nuritis, timcntesnbsp;Uero tr�pident timor� ubt non e� timor. Fiikls tu�tids hdb�t,tinde necefanbsp;fe e�ut exfi�lis peccdtispropter cduteridtdm confcientidm,qu� non noanbsp;purum uerbum dei,uerd�cidnt peccdtd. Effitexc�cdnte cordd hypoanbsp;nitdrumdeo,ut dumre�itiunt 'moperd illdqudfi bondquibus fdn�itdanbsp;itm er iu�tidm tribuunt,gt;tonfolum non uidedntqu�fint operdbond,fednbsp;tiidm non dgnofeditt fud ipforum operd,qitibus infidcle cor �m quo non e^nbsp;^tritus del dgitdtur,nempeirdm,odium,inutd!dm,udndm gloridm,dtidrinbsp;ctdm,hypocrifim,'mfidelitdtem er dei ignordtionem. Qiii dum, ut di�himnbsp;t�,dbfq;�iritu funt necc/fe e� etidm effedbfq; fide (ut erdffe loqudr cumnbsp;trd�is^Cii^od � dbfq; fidefunt,neceffe eRomnid operd eorum, utcunq; innbsp;ffectem fdnRi�imd, e�eoperd in�delium,ideR, peatitd. Quiequid entmnbsp;tfl dbffide., peautu cfiyRo.i^.�y impo�ibile cfl, fecitd� uerbu Chri�,utnbsp;Arbor mdldjidc�homo infidelis,pro�rdtbonos fiufius. Vocdtcrgoeos.
O X
-ocr page 206-I$d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
pfilfKtts pcaatores qui nihil aliud poffunt quant peccare ctiant dum op^i mc�ctre uidentur,lntpios ex �ebrteo dtxerii, �tcm,op!:rantcs iniufliti�,nbsp;quiaiiiflitidfidei illtc non (ft,ut dixitnuipfal.q. �^ui loqitwntur/nquit,pdonbsp;cem cuproximofuo.uidentur enini doccre,q, dem fit colendui,timendm,nbsp;deo credendum,fidendum,obediendum,fcd maU m cordibut eorum,nihtlnbsp;enitndliudqHjerunthisJpecio/�i uerbisquint trciditiones hu/meinat con�fnbsp;wrc etyfuam tyrannid�fiiituere,glori.�ntq} fudnt f�r lucrdfelbiri.ne^ntnbsp;htec fic hdbere,fed uidentus,depreh�d�tur hy pocrit(e,eritquddo non ne^nbsp;bunt.Contrd quos ordt /})ir�uf,ddil}K quod meriti [unt, eonf�nddntur iitnbsp;�tii�udijffOperibui eS'ddinuent'tonibui,qui tud operd tudfi^ ddinuentionbsp;nes cont�pferunt.�^tur �c ordtur,nomine �ne te nonmanebo innocent,nbsp;tanta e� d�utid eS' dolm circitueni�tium nu,ut dc�cidm lt;t �de tui uerbt iltnbsp;operdhumdnd,ttidudimuocdntem,ne,tetdcente,ttorc�}ondente,noneX�gt;�nbsp;dudtente,Ced di�imuldnte uel contemn�te dudire nte,�milii fidm il�is quinbsp;non intelligentesdd tud operd,defccndunt in Idcum perditionis dtern^-^
Benedi�tus domi'nus, quoniam exaudiuit uocem deprecati�is mex. Dominus adiutor meus �e pro/nbsp;tedor meuSjin i'pfo fperauit cor meum �c adiutusnbsp;fum. Et refl-orui t caro mea, ex u oluntate mea con.nbsp;fitebor ei Dominus fortitudo plebis fux,�eprotcnbsp;dorfaluation�Chrifti fui eft. Saluumfac popul5nbsp;tuum domine,Sc b enedic bxreditati tux.
H�c e� �nis p�lmi in quibufddtnexcmpldrtbus Greets, In quibufddut uero ddditum e�^ Et pafce eos uflt;5 in xternum.nbsp;in�ebraQuero�ce�, Pf pafce eos �i extolle eosufqg innbsp;xternum�
^efloruit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proteihr.Pclix,fcutum.^trefloruit cdro med, id e�, rur�tm exhildrd
C4ro� td efi,rcdditd confoldtione.Cdro enim p�rit quoq^ ubi in dn^�d cr (Hone mens eil,ProuerA'7.Spiritus tnflis exiccdt o�fa-Et �2 uolutdtemed,nbsp;boc eHin corde er dnintidf��u grdtias d^m, integrum uer�tm�c le�^
-ocr page 207-IN PSALMVM XXVIII.
�57
te�ix,^t exu�tdbit cor meivm,^ in cdttiico mto celcbraio cm�.
Hominus�rtitudo plebis fme.glorientur dlij de fuis uiribus �u/Htijs 13quot; operibiK bonis fine fiducid in deiwn.Plebs dontini nouit �eru cffe i^uodnbsp;Chrifius dldt. Sine me nhl poteftis�cere^'Et dominus e^l prote�br^uel,nbsp;utPelix hdbet�rtitudofdluAtionum chrifiifiiijde�,qud: fiunt per cbri�nbsp;fium fiuum.Chri�fdludtiones quibusfdludmurfivnt�rtttudo,uirtus er ponbsp;tentid dei,n�:il hic nobisrelmquituryomnidfuntdeiper chrtftum.t^ifi ficnbsp;intellig.-is,Dominus eft�rtitudo fdludtionum quibus fdltutor Chrifius eius,nbsp;id eii,mejfus eius,un�us eiuA,rex quem ipfe con�tuit.Deund tdmen per^nbsp;fond non intelligifed de toto regno fcquenttd mdicdnt,SdltMim �c,mquittnbsp;populii tuum dominetdum enim chri�fdlutem le^mus,ncfirdm letmusnbsp;quifimus in Chrifio,ut diilum Pfdl.19.
Sdluum �c crc.Populum quem tuum dgnofcis^quem leternA hereditd* tepo�idebiSjpopulumtibi fidentem fdlud,ne crroribus implctdtis pered^nbsp;CToppnntdtur uiolcnttduirorum fdnguinum,e3 benedic eicontrdmdle^nbsp;iibliones Ctr bld�hemids impiorum. Et pdfce cos tuo uerbo ne feducdnturnbsp;iodrinis trdditionibushtinu,nis,cr extoUe eos fimperex fide in fidemnbsp;trigendo,donee crefcdnt inuirum perfiilum mdnedntq^ inglorid tudianbsp;� ter num qui gloridm cdrnis contemnunt.
PSALMVS XXVII�.
Titulus. Palmus Daul'd.
* VMM A. ProuocdturinhoePfdlmoomnispotefiAsutfubddtur uerlo pofentiduer^ domini ZJ gloridm detdeo,qui fuo uerbo potenti�imo efficdci�imo, jj-qtuppe quo omnid creduitfuperbos qui deo detq- populo refifiur:t,terrettnbsp;punit,dbforbet,occidit,igne con�umit,degt;n(rgit dd tnfiros etidm uiuenteSfnbsp;quofddm etidm trementes�gere�cit d con�eHu er fuo er fdn�hru,quinbsp;tremor efi Cdin.Contrd�citut�dnilis nihtl non fit pcruium,quin perud�nbsp;ddntpotentid uerbi dei freti,refi�ntibus ettim partis infirorum.itdqs effi,nbsp;tdx i�ud dei uerbum fiue i�d uox domini�n diuerfts diuerfum e�.Suberbinbsp;ercontemptoresperhoc pereunt. Populus dutem dei prouocdtur per uernbsp;bum,er con�rtdturdd ddordndum deum er gloridm ei decdntdnddm.Hicnbsp;populus ne in dquis quidem udUdis er umbrd mortis perire potefi: Huiusnbsp;e^lrex er guberndtor dominus in lt;efernu^unc con�rtdt eontrd omnemnbsp;er mundi er infirorum potentidm,dddo etidm calorH,ut dccipidt dei pronbsp;tUi)fd:lUuc deni^benedibhonemjide�fgrdtidmfudm erpdcemldrgitur
O �
-ocr page 208-15� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT ARIVS POMERAN�
fimpiterndm.mcomnidd^t Pfdlmuiiucundi�tmK dHu�ouitiMucterttlit
li]bridrum,ut dicemia.CiUA� dicdt,Talid qu^e cdno,[uo uerbo folet effice^ re dominus,qudre tremifcite pcrfeciitorcs^confortdmini �deles.�cut iitnbsp;Pfiilmo.y^.uidcs.ldet� dicitEpi�vld dd �kb.cd.-^.ubi pofiqudnt decldrd^nbsp;turn elli�itd ex Pfdlnugt;,Hodie� tiocem eiut dt(dieritKO'c.Additur,Eefiiitenbsp;miK er^ ingredt w lUdm requiem,ut ne in idem quis inciddt incredulitdtttnbsp;excmplum.viiMiteftefilmfcrmo deiorefficdxcrpcnetrdntior ontnig�dnbsp;dio dncipiti Qrc.Hdbcf crggt; hic l�iid uerbtvm quo fiunt 0mftid,quod deferinbsp;Verbum deinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbiimeffeipfumdeum,qucmddmt
dein cil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�odnnes dicit,Et deui erdt uerbum.Ndm hic dicitur, Vox domin� colt
fringetis cedro$,zy con�inget dominU'Scedroi libdni.Efunc uox domini, nunc doimnui dicitur tdlid �icere.Hoc� diligenterintuedris,quiddliudnbsp;eUqudm pdtrem,qui dominm c�,ezfilium,quiuerbum, e^,effe unum denbsp;m omnid potentem,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
AFFerte domino fili] dei^afFerte domino fill/ osarietum.AfFertedomino gloriam�cho'nbsp;norem,afFerte domino gloriam nomini eiuSjadoznbsp;rate dominum in atriofando eius�
Hlt;cc Eelixp�,Aff�rte dominofilij principum uel �rtium,dfferte domi^. no gloridm eij�rtitudinem.Affirte domino gloridm nominiieiiK:ddordte gt;nbsp;dominum 'm mdgni�centidfdni�tdtM.yides itdq^ 'm prima no�ro uer�i dtnbsp;Pfmeipes HO- terdm pdrtemcfJe�iperudcudm.Eilijprincipum fiue potentium �untgenenbsp;cdnturut obe rdtio er populuf nobiliu,m,uthodicttocdntur,quoscoddiufpotef cxgr�nbsp;dtdt uerbo dei co.interpretdri�lios dei,id e^,d dco fublimdtox,cu reilim Icgrentur eti^nbsp;ex Heb.�lijdeorum,ide}i,tudicum,regum er potentium.Exo.ii.Applicttnbsp;bitiirdd deor.Ucm,dd deos utriufq; cduffd perueniet erc. ijhi 'muitdtionenbsp;dduocdnturregnd, mtmdi.re^s erpr'mcipeeterr�,qui ex nAturdnon poflt;*nbsp;�mt non perfeqtii uer��i domini,quod condemndt omnid no!lrd,ut depo^'nbsp;�td glorid �iduereglorio�iw deuglorificent�cut er monentur P�dLi.nenbsp;quddo,mquit,irdfcdtur dominui erc.id quod prtedicitur �turu �ib cfcri*nbsp;flo P�tl,'7l.ubtdicitur,Et ddordbunteum omnes reff!,omnes ffntes �eruinbsp;ent. ei.cqui enimf�irit� Chrifli dcccperint �idm gloridm feient ejje nihtl,om:nbsp;aem glarid erhonor�d/�rent domino er nominifdn^.eiuit�tddordb^
-ocr page 209-IN PSALMVM XXvrn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I5P
^eitiinuwtn ffJHbuf folum externii quod hypocrituru efi,fed in j^iritu ueritdte,indtriofinfh eiui ubi ipfe habit-it, quo hypocritte ticcedere nott :nbsp;po/funt^uide Pfdl.i Uieronymm ltgit,Af}vrte domino filios drietu, filijnbsp;drietum funt oucf er dgni.quo Hieronymo uifum efi facrificium eff� ojfc= FiliJ ArieUintinbsp;rendu,ut turn ret erdnf,dut fdltcm dllufum effe dd id,cu tdmen pfalmus nonbsp;idbedtni� fdcrificium Idudis^de quo dlihi diximiu, fi.f}�rteti'nquit,dominonbsp;glorid Gy honor? crc.Et po�td,ln templo eim ontnes dicut gloridm.quisnbsp;ttcn ignore fic multos interpretdri,A{jorte donuno filios arietu,id eft,uosnbsp;ipfos quicjhs filqpdtridrc�MruGrprophetdr�Gydpojkloru qui fiuntdrinbsp;ftesgrcgis dotninici Septudgintd inter pr�tes,quid uifum cfl eis pofie rednbsp;di GT dci 0- drietu,duds fcnt�ttds reddiderut ex und Hebruicd, Affirte donbsp;tninofilijdei,dffirtedominofiliosdrietie.Quosfit imitdricupis,(ic legerenbsp;potes,Affirte domino filij prinetputd/firte domino filijdrietu.Principesnbsp;cnimdriettbui compdrdntur,utThrenoru.i.Fd^fiint principes ctuiucanbsp;lutdrtetes non inuenientes pdfcud:,i!:y dbierumt dbfiq; firtitud�mednte fidenbsp;jfubfequentis.Arietes tdme uthiclegdntus,non fdtisprobaturPlebrieis�nbsp;Vox dotnini fug aquas, deus glorix intonuit,do/nbsp;minus fuper aquas multas. Vox domini inuirtute,nbsp;�0X domini in magnidecentia.
T)dte,mquit,glorid dcoddueftrifidlut�.TtJecont�nite tierb�eiuiquod domtni Hos monet dices,Ajfirte domino Gyc.Ftd uerbU fiue uox domini quisfdlusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refiifiena
fitcred�tibus utollm credettbus tlebr�is,tdm? durdfeiitetid efl GX horre tibia� dd udfldtio incredulis,ut olim experti funt Aegyptij, Cdndtt�i Gr dli� gennbsp;tes Gy impij liebr�i,llic fit no didis,tdm? uel geflis cr�dit� toti orbi notis.
Vox dominifuper dquds.tlt;lon repeto idtn quo d dicitttr Gen.i. Spies do Super dquds. mini firebdturfuperdqu.is,dixitqideus Grc.'VndedL.bi,tpfedixit Gr�fklnbsp;funt Gyc.Fieq; fuper dquds lorddttis bdptizetto chrifio uox domtni dudtnbsp;tdefl.t�tdm confrd�ionem inimicoruhiclegis per uoeem dominifieri.Sednbsp;Hox domini fuper dquds,qudndolocutuscfl deus fuper flumindAegyptionbsp;rwnomnidyCruerfdfuntin fdnguinem dedcrfmtq;rdnds ^Exo.v.er.S.nbsp;item,quddo pluitgrdndin�igni mixtu Gy horrendd tcmpe�amp;te intonutt,nbsp;^xo.9.Rurfiim quddo iuffu domini mdrerubrit fitpertit� populo dei,ininbsp;^icosobruitfiupedo mirdculo.Fxo.l^.utinterimtdced dedqtiis tAdrdth,nbsp;^Xo,i^,fy({edqu�bfSexpctrd excu�is.Exo.lj.GyNu.io.qtuindo incre�nbsp;04�
-ocr page 210-16� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
dull tctttdtifunt non fine'mdigndtione domini.�dm pojtqtdliii fcievltnon recufb utaquM multds uoces,populos multas intmdi�ones perfecutonbsp;riwWjMt dlibi diximuSyCcrtc 'm hdnc rem fdt hdies exemploru 'mi/s qujc hicnbsp;fequuntur.Hic certcerdt uoxdominiin uirtute efjiciens c^uod uoluit,erdtnbsp;itd inntdgnidecentidf�quot;glorid fud utdb 'mimiciscontemninonf3ojfet,fettnbsp;tientibus uerbt uirtutem cuire�/kbdnt.ltd rurfum 'mmdgnidecentid,ut*nbsp;fidelibus non glorificdrt non pa�et ere�
Vox domin� confnngcnti's cedros, confrmget dominas cedros libani.Et comminuet cas ut ai tu/nbsp;lum libanij�c dilcdus quemadmodum filius uni/nbsp;cornium�
Confringentis. 'Sclix^Confrmgens,id quad melius e�,ut re�rdtur di uoXjUtfuprd didum.Confringens uera fubdudte�iiel ertt,ut�tpdrticipinbsp;Mn pro uerbo con�'mgit uel cofr'mgft.Vox domini non�olet pdreere erc,nbsp;^t comminuet csc.�elix,Btexilire�citedSuelut uitulum-.Ubdnu er Stri*nbsp;onuelutfiliivmunicornium.F^ds fcilicetcedros,Adeuulfionem dHuditifnbsp;c i ' I bdtti CedroslibdntdicitregestUostrigmtdunivm quicircdlibdntvitinbsp;'montem Syriiehdbitdbdnt^quoslofue percu�ittrdnslorddnemdd occi^nbsp;dentem Abddl^d in cdmpo Itbdnitt�^dd montent libdnicuius pdrs dfeettnbsp;dit in Seir^ut legis lofu�.lt. Cedri dUlt;e urbares funt,fed in libdno dlti�i�*nbsp;tn�. Vnde ecclefidflici.i4.. Sicut cedrus exdltdtdfum in libdno erc: idincnbsp;er fuperboser qui mdxime potentes uidenturcedri figni�cdnt,idquoinbsp;utdes E.fd.i.I3icsjinquit,domini exercituwm fuper omnem fuperbum
Sdrion fft De libdno fjepe legitur,de Sirio uero uel Surio Deut.j.�cdicitur,Sdrioit Hermon, ut Sydonij dicuntjiue Sdnir,ut Amorr^ei,ell Hermon monsiPorro hos re*nbsp;ges,ut trepiddtionem �cgdm imbecillitdt�mo^ eorum exprimdt^compd*nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. rdtuituloer filio unicornium �uepuUo.^dmunicornis grundiorindo*
nicornts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unimulesl�cutindicduiexlob,Vfdl,ii erPliniusexdliorumfei^*
tentid dicit,q^ uiuum fefe cdpi non�nit.Ciuod dutem ex grieco cohurctS^ uitulum Hbdni. potes� ttis interpretdri,uitulum qui in libdno pdfeitur.nbsp;quad fequitur mdle trdnsldttmii 'Diledus quemddmodum �lius untcorni*nbsp;um,noninteUige dileihim iUtvm ddeo erlominibus Koyfen queinddmo*nbsp;dm Lyrdnus puMt ,fed ut po�it utc�nqs rej�ondere ad Hcbraicm intei^
-ocr page 211-IN PSALM7M xxvrn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la
Ugeitlidin fw dcdpe.'Dileiltisjidefi,pot�ni,lt;iui fctlicet nidgtiifitinterfuot (ut crdnt iUi reges)fcUicet erit uel fttit, lt;iucntddmodum pullus unicorniuwsnbsp;j�gicns.
Vox dommi Intercidentis fiamm� igms,uox do/ mini concutienris defertum,amp;: concuti'et dominusnbsp;defertum Caddes.
felix,Vox domini intercidens fldmmdsignis. Voxdotninicontretni^ feere fecit defertum,contreintfccre �cit dominus defertum Caddes. Intentnbsp;dens ergo cr concuticns nobis legendimt effet. Pro intercidens uero ex^nbsp;cuticns dlij mdlunt ex Hebr^o^ut alludatur dd exeu�ionem ignis � filice,nbsp;Mirdculo enim uenitiUeignis^de quo dicemus.
Hoc �^lum eft qudndo igni coclitus miffo occifi funt qudtuordecim mi lid hominum crfeptingenti,qudndo Adron occurrit igni crftetit m medionbsp;uiuorti cr mortuorum.quoreftrre poles quod legimus,lntercid�s. Quinnbsp;Ct in feditione chore dbforpti cum fuis,igni eonfiempti funt ducenti quinnbsp;qudgintd uirt qui offtrebdnt incenfum.Omnis hlt;ec commotio Ct horrenddnbsp;turbdtio ftih eH in deferto Cdddes,quod lige �um.l�.'Fdibi e^prteterednbsp;Ctdlii comotio ignitoriimferpentium,fcd in alio deferto.tiu.it, ut non dinbsp;edm de totd hi/brid quddrdgintd dnnorum,in quibus increduli lud�if^epenbsp;fenferut damnet fu� incredulitdtis,ut nec Adron ct Moy ft s fideles tnuen^nbsp;tifmtcordm deo.Vndeimpij ludataudiunthorrenddm ddmndtionepoftnbsp;dgnitdm ueritdtem,tiu.t4..
Vox domini pr�paras ceruos,6creuelabit fyluas�
Priepdrdns,fcilicet dd f�^m.'Fclix,Vox domini cotremiftcrcficitcert� Uas.Vel dolereftcit,ut parturicntem,ceru.is.l.Teffd,^.Sicut dolor in ute^nbsp;to hdbentis Ct non eftugienh
Ceruus fi cornud infticias ptignAX dnimal uidctur,ubi uero impetitur, Ccruuf* tremifeens f�^ quterit fdlutem.Significdntiir ergo htc reges ct populi Cetnbsp;nineorivin,de quibus Rddb dd explordtores dicit lofue.i.iHoui q, dominusnbsp;trddiderit uobts terrdm.Rtenim irruit in nos terror uefter, ct eldnguerutnbsp;omnes hdbitdtores terrte etc. Ef hlt;ecdudientespertimutmus Ct elanguitnbsp;eor noftrum nec rcmdnfit in nobisftiritus dd tntroitum ueftrum. Ex He*nbsp;^ttoueroc�ruaslegunt,utmAiorimbecillitasfignificetur,
-ocr page 212-lt;�x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentartvs pomerani
R?�d(lt;rc �trt. rcuelAbitfyluM.Vc.'Detexit uel denudduit, ud dec�rticduitlyludX*
* li�chocfinehiJhrtdcfl,qudlcgeIofue.t'7.Locutifuntfili/Jofcphddlo^ Juc cJ'c.tit no dicdtn ^perfyltidf Grnemord deduxitdominuifuos m tcr^nbsp;ram proniiffam contrdaduerfdrios.Et hodie reucldtinuid dum cdrnisob^nbsp;fiiculd Jptrittt repurgi ns,ttcr pcrfidetn nwnflrdt fdlutis,ut intcUi^miK fenbsp;qtum�rqi uerburn aut/icut Dauid dictt,lncertd O' oaulta fdpientijc:nbsp;indmfTjb,�i mihi. Et Chrijlia pofl rcfnrrcdion� aperuit difcipulis fenfuwnbsp;ut mtelligercnt fcripturdf.Et mfiimnM^l�iihil ob/ht pijsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minus ad pr9
miljdmperginthiereditdtem.
Et in tcmplo eius unufquifc^ dicit gloriam�
Templum. ldcft.QKot^aotfwnt �n tcmplotiui gloriam omncm dc tdUbusfrdis deo ddfcrtbu'nt,facntcs pro fcomtud contra impiosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de quo gratidfag�t
in tcmplo fine tabernaculo domini-lmo ipfi potiiis fidclcs tunc ut nuC ccrant templum dei^qutbus promifit dcui,lnhabitdbo in illis crc. ut citatuf.
.j �.Cor.�.ex Letiitici.i�.ficut Pfalmijh dicit,Confitebor tibi domine in totocordcmeo,m conjilio iufiorum cr congre^tione.
Dominus diluuium inhabitare faciet*
niluttium. ^e.inkabitduit.Q^od�gm�cdtjiominuieti� fids adcratindiluuio dquii xim,ut in diluuio Noc,i� tran�tu marisrubri^intrdn�tu lordanis. Adnbsp;cttam alibi pulchredlludit^dicen$,verumtamen in diluuio dquaru mulMnbsp;rum ad cum non approximabut.Aiunt qttoq; ex Hcbrao legi,Dominusadnbsp;Adflwmind. flumina fedcbitjid quod optime fcquiturad hifiorias prtcdiikis: Dominutnbsp;enim tunc fedit ad flumina quando populu/m fuum quicfl:ere fleit interrnnbsp;promi�ionis,dequa DcKt.li. A dcflerto,inquit,zylilgt;ano flumine magnonbsp;Eufrateuft^ad mare occidentale erunt termini ueftrierc. Item^Deut.S,nbsp;Dominuf deus tuus introducet te in terra bonam Zi}^c.Uem,alij �clegunt.nbsp;Ad UudandS Dominus ad laudandufeditjid efi^habitauit cu populo fuoineadem terrdnbsp;ubi tunc ucl folum erat magnu cy laudabatur nomen cias.
Etfedebit dominus rex in xtcrnum.Dominus uir tutem populo fuo dabitjdominus bencdicct popunbsp;lo fuo in pace*
4, Dicant J udiei,quo ueru �t q, domintts�edebit cu eis ipforti rex in jtum perdidcrusit cz locu gentem^regnu O'facerdotiumfUifl
\ O ' '
-ocr page 213-IM PSALMVM XXrX.'
tednfur Jomittutn Iefum,de quo lcguntEfd.9Multipliciibiturciui �iftper� BW cc.Mamp;f nonMdiuni regnum curndle dut temporelle quod fibi�iturumnbsp;fingmt.ld quod e;^ eingelui dd tHetrldm dixit,lgt;eibitilli dominus deut fe�nbsp;dem Dduid ere.Ethic dudit�gt;iritHdleregnum,'Dominut,inquit,�rtitudinbsp;nem zjc.ld c^,fuos fpiritucon�rtdt qui impios ferritos �i^tcr comprenbsp;henfos pippldntdtifuos benedidiione grdtix cr pdce dondt teternd,impi�nbsp;osaternd nidledidhoneconpindit e^rc.
XXIX.
T(t�Z�� Pfalmus Cantici dedicationis Darn'd,
Si nos fumas templum det,tunc dedicdmur cr cdnimus cdnticum dedi= Dedicdtiff-^ cdtionis qudndo caperit 'm nobis deus hdbitdre uel primum per fidem uelnbsp;flt;epe perconfold'.ionem qudfi ri tier tens poft dfflidhonis direlicltonem,nbsp;Alidm dedicdtionem Dduidis non lelt;Q),Atqi hocipfum hdbet Pfdlmi exoienbsp;diim.Exdltdbo,mquit,te domine quonidm fuftep ft me cs-c. Et'm fine^innbsp;�cternum confitebor tibi.ftcundumillud,Bedti quihubitditt'm domotudnbsp;dotninejin feculd ftculorim Iduddbumt te.
SVt/it/lA. Verbdfunt Chrifti ex oibiis triluldtionibus eiidm infiris Gr worfc liberdtt,V^^lt;^ q���^ omniu per Chrftu liberdtoru,^dm dimtnbsp;Chriftus edii�lus eA db 'mftris nos eduAi fumus,dum Chrftus incorruptetnbsp;Cdrne(ut diAu Pfdl.ls,)f^fnrrexit,nos refurreximus.qui h fee uerbis pronbsp;Uocdmurddcdnedudeo.Pfedlite domino Qrc.PriCtered uerbd funtcuiuf^nbsp;ex terrore mortis cr mftroru,qu� red cofttentid fuftinuittreduSH.tfta, cornbsp;dis iubildtio eA uerd templi dei dedicdtio.Primu grdtiett dgit de liberdtioonbsp;Cr prouocdtdlios quoc^ dd Iduddndiideftqui quis cdftiget tdrne no morti nbsp;trddit,im�qnduisetidocciddttdm�rurfM uiuificdt,irdlus qitid�dppuretnbsp;qu�ddmodu pdter corriptens filium,fcd tdm� nih:l altud mterim cogtatq tndigndtiOJKfnbsp;uitdm noftrdft bonii noftru,td qd�fic dicit,Qjionid trd'in indigndtione ciitsnbsp;V-uitd m uolutateeius.P,Aquid� triftitid d�t tentdtio dur�t,fedubicoepeanbsp;ritinucefferceonfoldtio tue redit hetitid O' grdtidrud�iois cdnticudd qd�nbsp;fic dicit,Veftgt;ert demorabiturfletus Oddntdne ltetitid.lieb.li.Oisdifeiphnbsp;nei 'm preefenti quid� no uidetur effe gdudij fed moeroris.pofted dut ftuAiinbsp;pdcdtiftimu exercitdtisperedmreddit iuftitiee.Hocuefteru Omdtutinu yigf�itttdo l�nbsp;eti� 'mterpretdtifumus Pfdl ^.Hdc uici�itudine tenfdtiois o cofoldtionisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cS
fuos�lios exercet cceleftis pdter,ut no fimus fid�tes 'tn nobis,ftd in deo qui mortuos qui de tdntis perkulis eripuit o eripit,m quem Jferdmi^quot;
(�4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' COMMENT�RIVS POMERANI
^dilhuceripietdtvmiw! nuitui'siuiumutordtionibut.i.Cor.l.Dtvin eftltit In dbunddn� confolattone dcceptd rej^irdtnufjconfidimiu nMltum,dic�ntes,(:iuii notnbsp;t/d med, fepdrdbitd chdritdte deifKom.g.Redeiwtte dutem tentdtionei�dgrdui,innbsp;.. qud nob� d deo quolt;^ dereli^tiuidemur tune turbdmur,quod er edpiti nanbsp;uerti�ifreic.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^T/. omnidfimilii nobis fcn�us e(i,dcadit,cuius dnimd tri�is
fiiit ufq; dd mortetn,deinde redijt ei laticid feinpttcrnd.Hlt;ec piorum exerd Pfdlmi funt tdtiohicitddefcribitur,^^dut�dixi indbunddntid medQfc.Ptuel hincnbsp;grdtidrum^ dcctpe(quoddlibi^uoq; monuitnus)Pfdlmos tdlcs qui fimid periculuntnbsp;ddiones. defcribunt ^ndximum ej confoldtionem mdximdm^ut uides PfaL�.?^ �renbsp;in omnibus tdlibus,priecipue etidm Pfdlmo fequentijd efi' tri^jlmOjKonnbsp;t rU tu �ff^f-dptosintribuldtioncfedpofl/ngrdtidrud��ionemproliberiitionet
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dite etidm tibi in perfond Chrt�iuerbddffcribiintur Jj)iritus proph�tie in
tnpjd mts. utruq;ltmulrej^exit,ide^,'mperlecittionemfiue tentdtionem orliberd^ itonem,ut non opus fit tibi co^fdre,dicendo,qudndo Chriflus tdlid dixit?nbsp;ttidm jjiiritus loquitur in perfond chrijH,(icut er in perfond dei er dlioru,nbsp;DePfdtmo tri idquoduulgiti�imum eilin prophetis,quemddmodttm P�tlmo fequentinbsp;gefimo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriflus loquitur ,1� mtitt� tuds comtndo J^iritum nuwm.id quod legitur
corpordli uoce dixiff'e,reliqud quiC fequ�tur non legitur dixij}c,tm� pr�^ tinus pofl tdd uerbd emiflffe flgt;irttum)e^ tdmen omnid J�iritus proph�tie llt;fnbsp;quitarin per fond Chrifti non mortui, fldddhuc in mortdli corpore dgen*nbsp;tis,id quod ipfd uerbd luce cldrius indicdnt. ^^dm didtiHic Chriflus uitdntnbsp;fudm tn mdximis defleiffe doloribus,utnihil ex eo pfdlmo dgdnt qui Chrinbsp;filmt pofl mortem fiue pofiexpirdtionem dliqutdpro nobtspdffiim dpuinbsp;tnfiros dflerunt,nifihocofl:end�rintex dlijslocis.
EXakabo te domine quonia fufeepifti mc,^ nonlxtificafti inimicos meos fuper me� Donbsp;mine deus meus clamaui ad te,�c fanafti me� U ofnbsp;mine eduxifti ex inferno anima meam,faluafti mC
a defeendentib us in lacum�
SufcepifliJce.P.Xdltdfti,q.d,Pxdltdboglorificdftdo erlMdem eius iieddo^qui me exdltduit Idierdndo. Sdludfti me erc.Pelix.'Viuificdfi ntenbsp;ne defeenderem in putemn^d eii,in uitd reduxifii me ne detinerer tn
-ocr page 215-TN PSAtMVM XXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is^
Pfalh'tc domino fancli eins, �^^confircmini memo/ n�fanclifacis eins. Quon�� ira in indignati�e ei^,nbsp;�c uita in uoluntafe eins. V cfpcri dcmorabitur fle/nbsp;tuSj�e ad mane l�ticia.
PfdHite domino qui creditis im eum O'�ditii eo,fdn^ficdte mgt;m�eittf, id quod eft uere pftillere ei.Pt con�tcniini oc- Id e^l,Lciudlt;ite eum quadonbsp;fecorddmini q,itd fdnihis eft,id cft,fuo-s ftmdificdt.vel celebrate numorinbsp;lt;iin fandiftcdtionis e!Ut,recordamini cur,t gratiaruma�iione beneficientite,nbsp;ciut.�iuont�ira ot�Pelix,Ciuoni� inftans in ira eius,tdeftjra eiia eft ue�nbsp;lut inflanfftd eli,bretti�ima,tametfi hoc nobis in tribulatione non uidetur^nbsp;Cliqua fupra diximus.
Ego autemdixi in abundantia mca,non mouebor in xtern�. Domine in uoluntate tua prxbuifti de/nbsp;cori meo uirtutem. Auertifti autem faciem tuam anbsp;tne, �C faclus fum conturbatus. Ad te domine cla/nbsp;maboj�c ad deum me� deprecabor. Qux utilitasnbsp;in fanguine meo, dum defcendero incorruption��quot;nbsp;Nunquid confitebitur tibi puluis�aut ann�ciabitnbsp;ucritatem tuam�
Ego fie fenft in abundantia meaftd eft,quado bene mthifidt per te, qua Via�itudtr do deui�a nonumqu� tentdtioneredijtconfolatio,no moubeorin teternii, utfupra.-id eft,quia tam pr�fentem fen� detim,non comittdm rur�us ut perturbatonbsp;fttn animo utcue^ feeuidt rurfum tentatio mundi o inftrortm. Sed tu dosnbsp;mine interim me non meoftudio,fed tud uoluntate benigna ftcftciftiaff�snbsp;(ium, ut ftcfentirem porro me mfrddh)ftaturum animo, preebuifti interimnbsp;utrtutem,id eft,firtitudinem o conflintidm animi deeori meo,id eft,huicnbsp;meiSperft{honi,ut utdebdtur.Pelix,uionfim(o,ideft,illiperft�lioni o finbsp;dueiie qua firmiter ftetio immobilem me iudicaui.'Ver� tentatio rurfumnbsp;declarauit mihi infirmitatem meam. Auertifti Jiciem oc. ld eft,dereliquiftt
-ocr page 216-US nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS pomerani
fiicies doimni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t�ntdtione.SiciitnonpotcJlnonlat!�cdre�ictcido})tittidure^
�iicitin gt;w!,Vfj.l.4:Signdtuin efi crc.Etultbi, lHuminct uitltum fttwm fu� per nos crc.Ud rurfum non pote� non conturbdre duerfd d nobis. Hfc id^nbsp;cent omnid^ Hiccldntdturf Ad(^tiid domine utilis uitd med � permittis nienbsp;Vulnisi defcendereincorruptionemziT'mmort�teterndmiQjiidetin�lurinmor*nbsp;te non Uuddbimt te nclt;]^ pr�dicdbtint iieritdtcm ttidm,�cnteQ)�cidm �nbsp;morte liberdtiK.P�dl, s.�n Pi�rnodute quis confitcbitur tibiiP,t dlibi,Honnbsp;mortui Iduddbunt te domine ZJ'c.Hsec propric er prtm� conueniunt chrinbsp;fioficut diximus p�dl.^. Qjeonid non derelinlt;iues dnimd mednt in in�rno,nbsp;nec ddbis [dnihim tuum uiderecorriiptioncm,
Auc�i'ui't dominus Sc mifertus eft meijdomi'n^ fui't adiutor meus. Conucrtifti plan�tum me� i'n gau/nbsp;dium mihi, dirupifti faccum me� amp;c circ�cinxiftinbsp;me Ixticia. Vt cantet tibi gloria mea �enon copunnbsp;gar.one deus meus in xtern� confitebor tibi.nbsp;rehx,Exdudi domine er mifereremer.Dornine eflo ddiutor meus.nbsp;Conuerti�i erc.Hac eft leticid refurrediionis d mortenbsp;nbsp;nbsp;infirisgrdui
Sdaum db�u q. tentdtionis periculo.Dirup;�i�dcaim metimerc Sdcaiserdtueflisluffit tiivm,ut uides lono^.Ait ergo^Aifiulifli uejkm lu�his er 'mduifli mc ue�i^nbsp;inento heticio fempiterno, pro nwrtdlitdte immortalitdtis glorid me do*nbsp;nd�i,pro lu�lu,gdudio erc-Vt cdntet,id cft,grdtids agit er prxdicet tierinbsp;tdtem tudm glorid med,id el-,gloridtio med (^itd glorior de te liberdtore.nbsp;Pfdl.^.Tu dutem domine fufeeptor meus es, giorid med er exdltdns cdpuinbsp;No copunamp;r.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non compwn^r, id eft,numlt;iud panitebit me Idudis tue er glori*
dtionis de te.Pe.Et non filedt,fcilicetglor;dmed.
Domine deus meus in teternum Iduddbo te.Htec cfl prtedicdtio Eudltgi lij oterni per Chn'fium er per eos qui funt in Chrijk.
PSALMVS XXX.
Titulus TTfotfKsX�uoquot;/.�Pfalinus Dauid.
Sy mui A. Voxe^Chri�icrpioruinpd�ioneerdffli�HoneCTj�irititf cdritis. inde ubididtur, Qt^d multd nwltitudo erc, comtnenddt dulcf
-ocr page 217-in PSALMVM XXX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U7
dittcm diuinte nti[ericordi�(ju� fempcr ddefl timentibut detijicet uflt;juea ddeo qu�doi^ nbfcoitditJ. ut nihil minus ide jje iiidcdtur. i � fine dddit ?iiquot;nbsp;r�nefim pulcherrintd,T)ili�tc dominu oc.ut zs'ln fine pfdl.z-s.
IN te domine fperaui non confiindar in xtern�jn luftiria tua libera me amp; eripcnbsp;me. Inclina ad me aurcm tuam,acc�l�ranbsp;uteripias me.Efto mihi in dcum prorcclorc.�c innbsp;domum refugij, ut falu� me facias. Quonia firma/nbsp;mcnt�me��crefugi� me�es tu,�c propter nomennbsp;tuum deduces me�c enu tries me. Educes me ex lanbsp;queo hoc que abfc�derut mihi, quonia tu es pro/nbsp;tedor meus. In manus tuas c�mendabo fpiritumnbsp;nie�,redemifti me domine deus ueritatis.
Ejfc mihi crc.fe.Efto ntihi 'm Idpidem�rtitudinis dotnumpropit gndculLQiiontd rupes mcd er turris nwd tu.
ii�cfiint uerbd mdgno dff��u Idbordnt� ut liberetur. Ute nuUd mtritd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddt
fimt humdnd,fidele cor ontnid iwuit effe dei,nihil jlbi drrogdt, ut hypocri t� �m bonii operibuf confidentes, qu�ex hoc ipfo bond, non funt j 'm eisnbsp;confid�t. non enim fiunt ex fidc,utdlibi diximus. 1� te,miluit,domine jfie jffnbsp;rdui non 'm meis }neritis,qu� ueniente tentdtione mortisfiicile cddut,fi pernbsp;hypocrifitn dntefiilfo ddfiiermt.i^on confitnddr tn �ternum er fidd tem^nbsp;pus confitfus fum erdte dereltdus.ln iuflitid tud,non med. lt;IU� raiUd efl,ltnbsp;nbsp;nbsp;iu�idel tuo,
bera me er qudm primutqudndoqutd� non noui dltdmlpem,dUdm iu�iti� dm qudm te qui es fdlus med,prote�hr,refitgiiim, firtnitds. Et propter no^ py^p f^ynbsp;men tuumjd efl,propter gloridm tudm er propter teipfium, ut agnofcdris mentusint,nbsp;tdlis effequdlis pr�dicdris,ut glorificetur nomen tuu,non propter me autnbsp;tuflitiis meds,E)ux mihieris contrdomnefedu�ionis errore er utreduedvnbsp;* morte,er enulries mejdefl,fuflentdbisuitdm meam, nain hiequoq^ non Enutries,nbsp;tentdtio eft fi mfirmam fidem noftra deferdt deus, Pfdtmo.ii, in te
-ocr page 218-t68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMMENTARIVS POMERANi
proi��us fam e)c utero. Educes ex hoc laqueo erroris mortis quo per InnMttus tUtU mfidtas uenantur me.Ego,utcunqsl'�uiMtomnes,in nunus tuM commentnbsp;dabofj^tritu/m, meiem^tlltc tuttts eritfub umbra alaram tiiarivm,f-rudbis lUne^nbsp;Kedemi�i-fum,�ti�ablatam reJUtues.Certus fam de tudredcmptione dotnine qui esnbsp;deus ueritatts,tud promi�io cut credo mentiri no pote/l.Qiit uero tenduntnbsp;mihi laqueum nihil aliuddgttnf qua ut 4 tud ucritate lt;tbducdnt,ne eredamnbsp;ti�s promi�iontbus er peream. Deam proftih non habent qui ueritdtemnbsp;uerbi del no a.mple�luntur,quii tu es deus ueritdtis.Videqu� dixiin fum�nbsp;mdpfdlmi fuperioris.
Odifti obferuates uanitates fupcruacuc.Ego autc in domino fperaui, exultabo �c Ixtabor in miferi/nbsp;cordia tua.Quonia refpexifti in humilitate meam,nbsp;faluafti ex neceffitatibus anima meam. Et nonconnbsp;clufifti me in manus inimicorum,ftatuifti in fpacinbsp;ofo pedes meos.
Obferudntes ^'ciix,oJiobferu.intcs udnitdtes udnitdtts.ficut Ecclefd/ks dixityani Udnitdtwm, udnitdtam er otnnidudnitds,prieter dei timorem er mandatoram eiusnbsp;obferuatioitem^ut ident in fine libridictt-Sant d�t in prtntis obferudtoresnbsp;udnitdtufuperudcue^id efi:,fiuflrd,qiiifuis iufiitijs er operibus confidant,nbsp;fcquentes trdditiones harndnasalioqui hic per emphattcdnt dntithejim nonbsp;ddderetur,E^ dutem,non ficut iHt quos odi�i er quos ego odi, in dominonbsp;figt;erdui,gaudebo non in meritis u�isfed in tud mifericordid, quonia rcfigt;e^nbsp;xifli dffli�ionc mednt(uthdbetFelix)cognouifli in tribuldtionibus animantnbsp;tnedm.Et non conclufijli erc^ t�on deferuijb me in manibiis dduerfdrioru,nbsp;fed eduxifli meinlatitudinem,pfdl.i'7.
Miferere mei domine quoniam tribulor,turbatiiS eft in furore oculus meus,anima mea �c uenter mcnbsp;US. Quonia defecit in dolore uita mea,�e anni meinbsp;in gemitibus.Infirmata eft in pauptate uirtus mea,nbsp;ic ofla mea turbatafunt. Apudoes inimicos meos
-ocr page 219-IN PSALMVM XXX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W
fa�us fum opprobnuna,�cu�cimsniei'sualde,�c d mor notis meis. Qui uidebant me foras fugeruntnbsp;a me,obliu/oni fui tanj mortuus a cordeJui tan�nbsp;uasperditum, quoniam audiui uitupcratione rhulnbsp;torum dreumhabitantium. Dum cogregantur fiznbsp;l�iuladuerfum mc,acdpcrc aiam mea cogitauerut;
Siipm cecinit tribuldtion� nbsp;nbsp;liberdtion�jhic edd� repetit dlijs ueriis,
fit tribuldtio cxprimit cu dicit.Turbdtuf eli in fitrorefacies med, iJfieChismeusJndigHAtiomihi multdeficontrd perfiecutores t{eritdtis,fi^nbsp;cut de chri�o legis Mdrci.^. Circumjpiciens eos in ird, contriJlAtM e� f tanbsp;per ciecitdte cordis eorti/m,0' fuprd ex Hcb.Odi obferudntes udnitdtes udnbsp;tiitdtis.fe. Cdligduit uel corroj�s efi prte ird uel dolore oculus meusnbsp;^umego indigner, dim ego doleo er gerne pro eis, ipfis fu/m ludibrio,crnbsp;dd hoc quo^ congre^ntur, id eft,ut ^elix legit,Confilium ineunt.ut dccinbsp;pidtttfiue perddnt uitdm medm.nbsp;nbsp;Oculus meus, utiltus,dnimd, uitd,uena
ter,corpits,hiecomnidpereuntmcxrore,ficut fequitur. Quonidmdeficit ^e.infirtiMtdeftcrc. Felix, Corr uit in deli fh meouirtusmed,idcft,ro�: Deli�d,nbsp;iur nuum debilitdtum efi in delii�) meo,quod nunc pro dlijs porto,fi ucrnbsp;lgt;d dccipis efie chrifti,^ui peautwm non fielt. Sub pond�r� peemtorum mitnbsp;fii eod^is fum cddere.CXudpropter quod legimus pdupertdtem, interprenbsp;tdre dnimi corporifij; Idnguentis defifbonem.nbsp;nbsp;Apud omnes O�c. Htec
omnid non folum Chrifio fafbi fimt, fied fiunt omnibus dmdntibits ueria tdtis,Tdnqud mertuus d cordejid efi,ficut qui mertuusefi,obliuiont ddturnbsp;er p�rit d corde cj memerid hominum. Vds perditum.Pulchrd compdrd y.nbsp;tio,uds fi�hle dut dliud infirumentum fid�um, qi(otquotddeunt,uitupeanbsp;*�dnt,dbiiciimt,nemo emit erc.
Ego autem in. fc domine fperaui, dixi, tu es deus meus, in manibus tuis fortes mege* Libera me exnbsp;�nanu inimicor� meor�j�cex�perfequentibus megt;nbsp;niuftra faciem tua fuper feru� tu�, falu� me fac innbsp;P
-ocr page 220-COMME�tTARIVS POMBRANI miCericordia tua,domine nonconfundarquon�atnnbsp;inuocaui te.Erubefcant imptj �c deduc�tur in infernbsp;num,muta fiant labia dolofa� Qux loquuntur ad/nbsp;uerfusiuft� iniquitat�,in fuperbia defpe�;ione*
Ittnwntt dei ^2� Mtem.Pfdl.t^.Conferud me c^rc.In tndnibui tuii fortes me�,id ejit �rttsnoflrce,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcaderitfiueiiKttndtimfiuetri�e,dtq;ddeo h�Ci^udmpdti^
or trilgt;i(idtio,Grlt;judin ccrto fecuturdm fdo Uberdtio, 'm mdnibiu tuis e�'* nonin poteftdte dduerfdrionm,ut mdld 'mfirdnt,crbond, mihi prohibedt,nbsp;ntr�^ m mdnu tud e� tempus er tribuldtionis er confoldtionis^ficut di^nbsp;ximus pftlmody,Felix, Inmdnu tud tempord med.nbsp;nbsp;lUuftrd freiem
rd e�t,me intuere iucunditdte ufiltus tui, ut uidenm ddhuc te mihi bene fr* nentem.Videpfrlmo.^.iJon confrnddr,ide�, non pdtMrrepu!fdm,noftnbsp;relinqudr 4 te,ut ridednt inimici mei,Confrnddntur potius impifrdum nonnbsp;confeijuuntur in me quod uolunt,dum iurpiter dbqciuntur, qui fe mun^
SSutifrturi. coliimndspi(tdnt,Etdeducdnturin infrrn'Mt,id e�, in mortem �terndttr^
eututdemus,
V Qua multa multitude dulcedinis tux dne,qu� ab' fcondifti timetibus tCtPerfecifti fperantib^in te,iftnbsp;c�fpe�u filior� homin�. Abfeondes cos inabfeo�nbsp;dito faciei tux, a c�turbatione homin�. Protegesnbsp;cos in tabcrnaculo tuo a contradidione linguarU�nbsp;Benedidus dns,quonia mirificauitmifericordiaiUnbsp;fuain ciuitate munitionis.Ego aut dixi in ftupor^nbsp;(ura a facieoculor�tuor�.Propt^�'^^
-ocr page 221-�N PS�LMVM XXX.
�7�
exaudifti uoccdeprecati�i'smex,d�clamaread te�
1quot;^� Qgd w gt;�4g�4 bonitds tM ^tutn aifcondi�i timcntibuf te,op�r4tus aproconfit�tibuiintcin conjpc�iu filtorHboii^Occulubiseos'njfecretonbsp;uuhiu tui � fupcrbia, uiri.Abfcodes eos in tugtirio � cont�tione l'mgudrut
Hic expertocredcnM,giftro,fed credere nvpoteriit�i� c^tuexperids In occnltv ris.AtentdtionegrduiliberdtiMjnouitprtedicdre dulcedin�tnifericordite dem^nbsp;diuifne^quie qiian^ feinper ddfit timentibus deim plufq bon�nei^tMnen innbsp;Wfii^fflidlione fe abfconditjOquot; uidetur dbeffe,fuo ucro tempore pdldmfitnbsp;etidm uidentibiK hominibiM^t;;' bic or 'm fitturo iudicio^diiw piortvm iufiianbsp;impioru reueldtur 'mtquitds.lnterimtu deutubficondeseos,utnuUd j� abfcondii�nbsp;fiidomtnetur'miquitdi,nulld prlt;eudledt dduerfdriduirtut, Abfiondes,in- �ciei,nbsp;^tMm,in dbfcondito�ciet tute,td e^,in occulto,ubi tu[emper 'm eos refiiinbsp;cis,licet non uidedris,licet 'impij te negeitt ddejje pifs,licet pq qudndoqinbsp;te timednt dbeffe crc.Hic uides qitod p(dl.lt;^,ty dlibide templo^de tdberanbsp;tidculo.de donto dei diximiK,id quod ct bic 'tnfuper metdpborice nocdt cinbsp;Mtdtem munitdm.lnHeb.additur Mibi,lHirificduitmibi czc.
Eg) autem dixi m ftupore meojd efl,qudndofiruebat tentdtio,quando tl�hilfidei putdbam mebdbere,quando cldmaui^DeUS meus^tdeus meus qudlt;*nbsp;^eme dereliquiftiiAdeo deus 'm occulto babitat,utetidm ddejfe non uided^nbsp;tur,q{undo maxime dde�,ut non fimusfine fiducia 'm deum,qudndomeranbsp;ttosdngit defijerdtio.Hic mulier cum pdrit,triflitidm habet czc.Fe.Egp dunbsp;fern dixi 'm pr^ecipitdtione med crc.
Diligi�tc domin� oes fandi eius,quonia ueritatem requintdom�nuSjamp;retribu�tabundanterfadend'nbsp;busfuperbia.Vinli'ter agite �e confortetur cor ueznbsp;ftrum omnes qui fpcraris in dominum.
t^ifericordi� dei expcrtus alias docet,e:^ cofirtdtfideles,utpcrfient, ^ilt^te,mqt,dominu.i.pldcedt uobis oid qtine�citfiuc dulcidfintfiue dma Dihgere do�nbsp;td arni,certi q, oid 'm ueftrt�citfdlute.No permittit ueritat�,utid dpparet minum.nbsp;ofgt;primi,fedrequirited,ci^t,defindit,e3- pfcCutoribusabimde reddet in veritdtem re�nbsp;^aputipforu,q, nuc loqu�tur dduerfu luftu 'mfuperbid ct cotcmptu,Viri quirlt�nbsp;liter d�te e^c.fitprdpfal.io.'R.obur Jpus uobis quarite d deo,uf perfi/latis.nbsp;Qd�lt�mus,Veritdt�requirit dominus.Ve,le^t,Ytdelcs cujhditdominus;
F 1
-ocr page 222-COMMENTARIVS POMERANl
PSALHVS XXXI.
�71
PriMderKf�i^ Titidm. Dauid prudens� ucL Erudttfo Dauid.
tio. Rcmtj?io SVM M A Cf interpretatie tottuf pfalmi extitulo.Rei�eeruclitio diciti f darum quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifn eritcliin:ir,unde retni�ionemdccipiamt� peccdtorum^nempc
na imputdtur o^^ribuf noflrii,dut ulld�ut impij�i!neuocditt)fAt!s�dione,fed ex *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non impntdtiane dei,id eil,quid deuf crcdenti i� etm qui iufli�cdt impium
per fideni,fecundum propofitum ^rdtitefute non imput�t pecc(ttu,uth^c exponit Pdului Ro.4.Hrc^irituf fdndi cruditio adeo magna eil crnbsp;fconditd hypocritis Cf iu�itidrijs,t{t fir�totus ntundtK(quid nonintcUi^nbsp;git)hodie pugnet contra cdtn,qudm wenw ueram effe feire poterit,nifi doenbsp;cente deo,qui hic drit,lnteilciium tibi dabo Cfc.qui uarie affligit confeianbsp; entidi noflras uarijs peccatt ca�ibut Cf uarijs tentationibut,ut tandem nosnbsp;Secundaerudi penituscoramtpfo agnofeamuipeccatorcs. tdcircohicmoxfequituraliAnbsp;tio, Confi�ic, eruditio,nempe qux�t uerd peccati coram deo confi�io.Qtionid,inquit,nbsp;tacui Cfc.�anccon��ionemexigitd nobKdeus,qu{ec�perߣki, fui cog�nbsp;nitio,fcientta non tam�cilis,ut putatur.Nam pote� fieri,cr fer� fit,ut innbsp;Jfiiritu hominisfit dolus,idcil,utputet fepurum,dumrej�icitfolucrdf�inbsp;illd in uerbis Cf operibui,zy int�rim tarnen decipit eum cor fu�,figt;ecie openbsp;Doluf j�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opinionefanditatis^dum ignor�t q, nemo iu�us�t ni� ignof�
cente Cf non imputantepeccattideo,Qu,ifquisdutem fefeittuminante deo penitius intueripoterit�nuenit non folwm i�a,quie ettam mundui iudiedtnbsp;peccata,qu� uel fola iufiitiarios terrent,modo t{ercterreant,quibu� ucl fionbsp;lisfi licet depo�tis mundiciemfibiarrogant hypocrite.fed etiam fe totiinbsp;in corpore Cfanima,non dico peccdtorcm,fed ipfum effe peccaiu,im6 in�nbsp;ferutdbile peruerft cordis pelagus ingreditur,cr clamare cogitur,Deli�ttnbsp;quis inteUigitiAb occultis meis munda me.Pt deliikl iuuentutis me�nbsp;Hie primum perfidie fufpiratur ad deum,dumpcr�^ie(q'.iantu/mlicet)co^nbsp;ReWittit. nofciturpcccdtuni.tiicprim'dmdiuinA mife icordiagratisdimittit peced�nbsp;tum Cf iniquitates ,quia tunon remi ttis tibi,id e�: non ignofcis,fed ex cor�nbsp;Tegit,nbsp;nbsp;nbsp;confiteris te nihil elfe ni� iniquitatem.Tegit peccata,quia tu non tegi^t
lion imput�t tibi peccatum,quid tu tibi imputas .Hic deteCms e� qui Idtf* bat inj�iritu dolus.Putabasenimfitfla ucltlla�iceres,aliaamitteres-faliidnbsp;Kon imput�t. effco!nuia.Cffdtistctuumcognouilfepeccatum,dMnintereadolum i߫�*nbsp;in f�irttutuo nonuidebas,amabastequ�rebas tud,timebas aduerfa,���^nbsp;eimdbds deum,noitquierebas qu^deifwit/ion timebas dcum,non fidebdf
-ocr page 223-IN PSALMVM XXXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7J
to,ne fecundum ucntrem quidem,nunc long: fecui iudiciif,(:T ddmttAttO'� tient tuidgnoiCis.Tdlisquiidm deprehcndcnthuitMtiicordM mdlttiiim,nonbsp;lt;llios,fcd fe iudiC(it,non dUjs,fcd f bi indignAtur. i^tur,quod dMmuf,utnbsp;die dolta crhypJcrifisCd qud nulluihomo iminunneA)prodatur deuseles Tdcitidu^f^nbsp;fforum confcietitiM uexdre O' miftredffligere non celflt;it,donec impiefd^ cldntAVcffi'nbsp;tern dfignofednt oconfiteMtur cordtn domino.Hi fur.tefurientes cz fitisnbsp;entei iufiitl�,nec fi-uftrdnttirfuo uoto,ddditur cnimhic,o tu remififti im�nbsp;pietdtem peccdti mei.Vt uero htmc locum mteUi^s dcdpc �militudinetnnbsp;d, )nAle�i{bre,(lui inqu�flione tortui,0',clAtndtO'tdctt.ClAmAtquidcmnbsp;dolore panjefidnon�tcturdeliilumfO-uttndximeeiltqi�d �tcdttir fenbsp;delilt;iuiffe,O�aIilt;Iuo modo fe ejfe reumcriminis,tdmenipfAmreifu'mmim,nbsp;de qud 'interro^turddhuctdcet,donee coumcdtur poenis,ubi incipit ntdxinbsp;tue�teri,quod dntedtdcebdt.Cui,perdcum,qudtumbene�cii pr^�teriSfnbsp;ft fideliter protnittdt,dicens.Tdntum confitere o Uber cjio.Sed fire fit utnbsp;in iudicio humdno hiec confi�io operetur corporii mortem,in ludicio ueronbsp;dei femper ex tnifericordid operdtur fdlutem.Vnde dit,Qiionidtn tdcui,idnbsp;tll,nondgnoui,non confifftte (urn cordtn deopeccdtum o iniquitdtcm,renbsp;tnifi mihi,texi,non imputdui,dolum in Jfiiritu meo twndtfendi,fed deuf tnnbsp;^onfeientid terroribus o ininis(lttuet�rduerunt,inquit,o[fd mcd,dum cUnbsp;tnArem,poendm fenticns iugiter)tdndem coegit�terifd quod fequitur,nbsp;^eliihim ineumcognitwm oc Itemutmdxime �tebdr iUdcrdfiiora qu^enbsp;ttelfold�tentur,qui hodie ftbi boni uidentur,tdmen illud ddhuc dgnofee�nbsp;fenolui dutpotui,quodunu deutdgnofeeremeuoluit,nempeme nthil effenbsp;ttififeccdtum peroinnemuitdmmedm,ubietidt�fdn�e conuerfdri uide�nbsp;bdr.^one deut qudm iniftd peniti�imd fuidgnitionecddwttomnid noftriHnbsp;eum omnidlo quod ipfi fumut,rgt;ifjgt;utcnt dhf interim de libero drbitrio,o�nbsp;de bonisoperibut utuelint.Exiftderuditione fequitur tertid eruditio innbsp;bo:pfAlmo,Prohdcjmquit,ordbitO'e-'iaullim hicdudis fecurdm ofcitdn�nbsp;tidm,poftqudtn remiffde� iniquitdt peccdti,fcd dudis q,omnii fdn�his,nbsp;idefl qui,quidnon imputduit eidominut peccdtum,iufi:ut �{luseil,ord�nbsp;btt pro bdc,id cft,impietdte peccdti fui,dd dcum uelin conffie�u dei innbsp;tempore opportuno,id en:,qudndo dgnofcit dcliHUim,Tunc enim eii tem�nbsp;put miferendi,tunc temputeRgrdti:e,dequo Pdulutex �fd.Temporedcanbsp;eepto exdudiui te. O' tn die fdlutit ddiutti te. Si ordt iuftHt,O' bine iuflutnbsp;efi fiue fdn�ui,quid ordtpro iniquitdte,obmutefce impietds,dd gloridtn lufiut p�or�nbsp;lt;lw hypocrifis O'C,Hucpertinet quodprouerb,i4.dicitur,Septtes cddit
V 9
-ocr page 224-COMHENTARIVS POMERANI
^ctrtd a-u= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gr�udt fcmperidquodipfecft/icutVMlutquo^c�queriturRo,
itio.Pcrfeuec - lol^^per��tre poterit,ubi l�uddiluuivm tribulationumcy tentatiolt;�
iuPiu amp; rcfurgit.Qjiirtd eruditio hic�nihis qui orut pro iniquit� num rurfumfuper eummunddre coeperit,'E,dificduit enimdomum fudittnbsp;fuprd firmdm p�trdm,ut efl tn pdrdbold, MdtthaLy-Alij uero qui fecurinbsp;funt dd tempuf credimt,Gr m� tempore tentdtionis recedunt.Lucie. g.Htec
Hiluuium. eruditio htcitd exprimitur. 'Verumtdmen in diluuio crc. Tdl� etidin in boe diluuio cum fiducid mdgiu, dicit deo,Tu e$ refugium mewm d tribuld^nbsp;Pruditiodei. tionecircumddntemecrc.Etrefpondeteideui uerbummdxime confold^nbsp;IntedeHii ttbi tionKitnte�eibim tibi ddbo cz infirudm eyeVides hic deum dodkrem CTnbsp;ddbo erudiloremMccdditomnitmteilciluscrptptentidhumdnd,q.d.ldmtdnlt;*
dem uides te mte�e�um non hdbere,quini/idme codi^tus inteUigere c�ci^ tdtem tudmnbsp;nbsp;nbsp;dolivm �lum in ffiiritu non potuifJesJiciitiUi Phdrif^i qui
dixerunt lodn.o.iftunquid cz nos ceeci fumusi Cognofcis teidm toto erti rdre c�lo.Confide folimi in mf,eg� tibt dperidm oculos,ut etidm poftqudnbsp;cosperisutdcretenebrdslucemuideds,egoducdm tem uidmrc{kim,crttonbsp;rurfum dberres,fi tib!relmqudris,in ed quoc^ te inllrudm,lt;i:^ non deferdin,nbsp;fed i ugiter ne quid d�fit oculi mei in te eruntintentfqui oculis tuiifolitusnbsp;erds dberrdre,zr dd deuidimopriecipitidtrdnfire.�Jon doceneq; nuncq^nbsp;te,non elige uel hoe uel dlud^mihi te totum permitte,dbnegd ternetipfum,nbsp;C^ficfequercmequoego uolo,nonqu6 tu,efio pdruiilus,infipiensttbi,(7nbsp;fine inteileilu tuo,ut fis fdpiens cordm me,ego inte�edum ttbi ddbo. T^dn�nbsp;. turn nolite fieri ficutequus er mulus,qutbus non efl intelle�u/�.Erubcfcdntnbsp;hic qui inteUeUum interpretdntur rdtionem,quod uocdbulum fcripturdnbsp;non nouit,imo qui rdtionem fequitur ittdm huntdndm ( quteefl fdpientidnbsp;tnimdi �- finfus cdrnis,quie fudqu�rit)fuiim fenfumtdntum fequiturnbsp;cut fuiimequuser mulus.EH enim tdntumrdtiondlis fiuednimdlishonto,nbsp;qui non percipit ed,qutefuntjpiritus deffiulticid enhn fimt i�i,er mtei�i^nbsp;re non potefl,quid fiiiritudliter difudicdntur.Si qu� fdlutis funt er fidcir^nbsp;fpicidsfiomo omnino e�dbf^ omni 'mtcUe�iu,qudre neceffe eA,ut inte�le^nbsp;�um ddeo dccipidt^qui e^fpiritus fdpientilt;e,�}iritus fcienti�^fpirttus intetnbsp;ligentilt;e,jpiritus confilif ere. Tune Jpiritudlis homo dijudicdt omnid inbsp;deodliimindtus.tgiturfi quisuidetureffe fdpicnsinhocfeculo fiultuffi^nbsp;dt,ut fit fdpienSfPoflremo 'm hoc diuino didlogo profequiturfiue peautof
In citM prophetdfdicensjin cdmo er freno erc. qudfi dicdt, Scio domine iditt �te doi�as ZiT eruditWfUidm hominis non effe'm mdnu eius.Proptere^
IN P5ALMVM XXXr. quot;
�7�' ��
traJjc not pofi te Ji qtd uero fuo impetu firuntur, ut c^uut mciluteom* pelle intrdre,ficut me compuli�i,ut difcdnt dgnofeere datum in fpiritu, dinbsp;fcdnt uerefdpere non fecundti fuum fenJumfUon fecundu fudm lgt;ond,m i��nbsp;tentionem cr rdtionem,fed fecundu tuum uerbum, e^uod intcUe�uin ddtnbsp;pdruulii.yide ifute diximiK pfdl,^,
BEati quoru remiflx funt in�quitates,�^ quo/ rum teda funt pcccata. Beatus uir cui nonnbsp;�mputab�t dns peccat�,nec eft in ore eius dolus*
Prlt;ffcr CiCterd ^U� diximut de grdtid ex hoc loco^ hoc iJi(O(J; confold^ tioni efl,^ bedtui uir no dicitur,qui no peccduit,fed cui deut remi�t, texit^nbsp;non imputdbit quodpeccduif. Quod dute fequitur^fJeceft in oreeitu do^ TioliK in ore,nbsp;lut,ftgnificdt confitetur,^:^ uere expenetrdlibuf cordis dgnofcit,peccd* tJoltu inftgt;iri^nbsp;twn hypocriftm non deftndit,ld quod folum unit deus, ubi remi�t no^ tu idem fuM^nbsp;his,im� ubi noneftiftA con��io,non e�peadtoru remilfio.tn Hebrao eft,nbsp;Nec eft in j�iritu eius dolus,fed in idem redit, Do�us enim nonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^iritit
V corde committitur,Gr de conft�tonepeantiidmfequitur,
Quom'am tacui inuetcraucrunt ofta mea dum da/ �naretn tota die. Quom'am d�c acnoeftegrauata eftnbsp;fiiper me manus tua,conuerfus fum l'n xrumnam,�'nbsp;dum infigi'tur mihi fpi'na.Im�qu�tatem mcam noti/nbsp;ficauij�cpeccatum meum non tex�* dixi , confite/nbsp;bor aduerfum me in�qu�tatem meam domino, �cnbsp;tu remififti imp�etatem cord�s mei.Pro hacorab�tnbsp;ad te omni's fandus l�n tempore opportuno* Ver�nbsp;tarnen in di'luuio aquamm multaru ad ipfum nonnbsp;^ppropinquabunt�
-ocr page 226-7llt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POMERANt
Caituerfinfitm 'm ^umnlt;igt;n,totut tn miftrid fum dum 'mfigitw tnihi terroris iudicij tw.�elix,lmnMtAt(iS ejl humor mia 'm ficcitatcf teflutif, iinbsp;e�^terrore tui iudicij contubuit eti� humor O' fuaits corporis mei o piTlt;^nbsp;crtMtt uires tnelt;e,dridie �(i�,ut�cclt;i iefl3iS,q^uemddtnodu fuprd dixit, in^nbsp;ueterduerunto�d med.Dixt czc.re.Dixi confitebor fuper trunfgrc�toni^nbsp;btismcisdomino,0'turemifi/limilt;}uitdteinpeanti niet. Intemporcop^nbsp;portuno.Fe.ln tempore inueniettdi,fecumdu i�ud Qu^rite domi^nbsp;num dum inuenirt potefi,inuocdte eum dum prope cft.
Cofi��io uerd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con��ionem peccdti,ut�upru dixi,o�iimedcStdbuerunt,
cordm dcot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cldmdrem iu^tcr dolere o dnguflid cordisjudtcium tuumftrre noit
potens.ltdij^ cldnidui dolore o dttgd�d dnimi,O' tdcui,^uod wtii dmere quirebdt deus,nempecon��ionem peccdtijO dgnitionem doli in�iiritu,nbsp;fed fuprd htecfdtis.Compulit itd^ me.Quoni� diedc no�k �entio,mq^uit,nbsp;ittAnum iudicij tui �uper me grduiter,conte�lus �um in terumndmtquemddnbsp;modum gui uolutdtur in �ind-Hic tdndem miquitdtem mcd dgnou^onbsp;��us fum tibi,Dixi,ide�,m dnimo �dtui. Hoc e/� quod pfdlnw.�,dtcitur,nbsp;Defideriivmpduperumexdudiuitdominttt,prlt;epdrdtionemcordiseorumnbsp;audiuit duris tud.Heceil Urgi d� benignitdt^
'Verumtdmen.Felix.Qtiippe.ld e� ut mdxime uenerintrurfum uno im petu dqult;e �tult� tribuldtionum o tentdtionum,tdmen non dppropinqudnbsp;bMtt,fcilicet dqu� multlt;e dd ipfumfdn�um,qui fic ordt pro imptetdte cornbsp;dis fui ucl peccdtifui,ut Felix legiu Et �t ]5c itttcRi^m,�cit uerfus qui �c*nbsp;quiturfTuesoc.
Tu es refugium meum a tribulatione circundanW me,exultatio mea crue me a circ�dantibus me�
Tm ||ies unicd o llt;etd liberdtio c�.qiWDcJo MWMtcJditerit diluuium dqud rwm nuiltdrum,de quibus fepe fuprd diximus.Fe.Tu fecretu ntiht^ tributnbsp;Idttonecu�odtes me,cdnticisliberdticircuddbis me.Quod deus fitdbfcon*nbsp;ditum quo protegentur pq,dt��um e� pfdlmo ftperiori,q, uero dicit, Cditnbsp;ticis Uberdti circ�ddbis me,ftgtHficdt,�cies undiqudq^ me refondre tibieditnbsp;tied �rdtidrud(honis,qMlidfolet cdntdre liberdtus ex periculo oe�
Intelled� tibi dabo �c inftruam te in uiabac qua gradieris, firmabo fuper teoculos meos� Ne fitisnbsp;uteqnui
-ocr page 227-IN PSALMVM XXXI. � nt cquus mulus,quibus non eft intellcchis. Iitnbsp;camo amp; freno maxiUas eorum conftringe,qui nonbsp;appropi'nquant ad tc.
�77
fehxpMlo Aliter ftc^lncdmocj'freno mAxiUAmeiu^dcilicetquicfi fis eut cquuf cr mului)ut confirmgAS,ne dppropmquetAd te^id cA, ne firoanbsp;eut contrA te Aut tuos,ut difcAt reiki incedere.
Malta flagella peccatoris/perantem autem in do/ fiii'num mifcncordia circ�dab�L
Hfc uerfus e�fumnu, totius pfdlmt. PeccAtorem es' intpium fuo iudicio deus flAgeiUhO' terrore ntAnia fult;e.ut fuprA di�bim, ut Agnofcat peccAt�nbsp;C?dolum inf^ir�tu,Qr tnifcricordiAm confequAturJi non Agnofeit, p�ritnbsp;IpfoflAgeUo.
Lxtamini in domino �c exultate infti,amp;glorianii ftlotnncsredicorde�
lufios dicit,(liios fuprA beAto�,i^ teihi corde fin quoru f^tritu non efl dolutflos iubet llt;etAri cr gloriArt,fed in domino qui rentifit,texittno imanbsp;putAuitpeantu^quieflrefiigiwm O'C.qui dAt 'mts�eflumcrc. UocgAudiunbsp;O' gloriAtnhAnc fiuegloriAttonemiuflitiArij operumnonnouerunt.t^oitnbsp;gt;Mlt de meritff noftr�nos gloriAri detts^cuiuf foliws e�gloriA. Amen,
PSALMVS XXXII. Titulux nuHui in Uebrteo.
Cit�imputAtionedei iuflifunt,utfuprAdiitu,hieprouocAn iurAd IdudAndum deum,lt;^eim mifericordidplenei eflterrA,quiuerbofuo Omnti glorielnbsp;potenti�tmo omnid operdtus eft in fide, cuiu/s uerbum reitum efl, hominii noftrA hie peanbsp;nKndAx,cutuioperdfidelidftmt,quiA nihilfuntnifi iuftitid cr mtfericora rit,nbsp;did,hominu Autifi-dgiltd funt,qkiA nihil funt nifi ud}utM,Cofilium domininbsp;e^cogitdtiones eius �eurn�funt,qudt nemo impedirepoteft, homtnii duanbsp;^cm dtfiipdnturnbsp;nbsp;nbsp;reprobdntur � dcojid quod uidemm^Bedtue folum ille
populus qui dominum hdbet deum fuum,quem deus elcgit in hlt;ercditdtem fi^,cuius populi ipfe eft�rtitudoamp;fAlui,hotnii�Mn Autem �rtitudo fea
Q.
-ocr page 228-tOWMENTARIVS POMERANI
bte rurfMH uidcs omnid idcere httrndtid or conlilid operd, cr ^uicquid Re�icordC', ^Jogt;�ines polfuttt cr ftMtt,pr^dtcdri dute diuind.Hinc efl iflAexultdtio amp;
cttndu uatiMcogitdtiones,i!y Mfid operdeornm,nihilcfilt;ld fdltitem.Ai^ coHduddtt'o re^ru,id efl^tinientidin deivm flerdntium 'm ntifertcordidnbsp;�iuf,quo$ pfllmo fuperiorc feptimei refkscorde diximw.
Xultate lufti in domino,redos dccet lauda tio.Confitemini dofnino in cithara,in pfab
terio decacHordopfallite ei, Cantate ei cantic� no uum,benepfallite ei in iubilatione* Quia redumnbsp;eft uerb� domini,et omnia opera eins in fide� Dinbsp;ligitmifericordiam et iudici� dominus, mifericofnbsp;dia domini plena eft terra�Verbo dni cali firmatinbsp;funt,et fpiritu oris eius ois uirtus eorum. Congre/nbsp;gans ficut in utrem aquas maris,pones in thezannbsp;ro abyflbs.Timeat dnm omnis terra,ab eo autemnbsp;comoueantur omes habitantes terra�Quia ipfe dinbsp;xit et fadafunt,ipfe madauit et creata funtDominbsp;nusdiffipat confilia gentiu,reprob at aute cogita/nbsp;tioncs populorS,et reprobat cofilia principu, Sednbsp;confilium domini in xternu manet, cogitationesnbsp;cordis eius in generationem et generationem�
in pfdlterio decdcbordo.tgt;quodhdbet dec�cborddx.in Heb.ftMt duo^ ** Inndblocr decdchordopJdlliteeL^idblnejJepfdlteriudlibi dmmtvs.Ognbsp;dochordupfdlmo.6,legis.llicuero decdcbordu,id cfl,cithdrdm dee�chornbsp;ddrum.^on Ubet idm philofophdri quid pfdlterium,quid ctthdrd,dut quidnbsp;(vm fliam deum in ne*
-ocr page 229-FN PS AL MV M XXX it
ii�ite aJordri, i�is inftrivmentK mu�cis fignificdri mentis Ijetlcia, gntiK dnimus dto 'm J�iritu dfficitur, er pr�dicat dl^s quo^, (am cxper�nbsp;tus dei benignitdtem. quemddmodum improperdt ludteU Chriflus,Tibiainbsp;mquit^ecinimus uobis,amp; non fdltdfiis.Alioquiimpi� dicit deus,Amos.s�nbsp;Aulir d me tumultum cdrminum tuorum^ cdnticd lyrlt;e tu^e non dudi^nbsp;dm.Et hicfolu/m iufli prouocdntur dd cdnendu domino cithdrd pfdltenbsp;fio.Cdnebdnt quidem olim bis mfirumentis domino,ut utdes.i.Pdrd.i^.Grnbsp;l6.qM.ndo 'm elementis buius m�di adhuc populus legis feruiebdt deo/ednbsp;tdmen�ecundu uerbu dei,uertmi nihil dliudfignificdbdtur,qu�m quod dinbsp;Ximus.id quod uel pfdlmus.9'7.indtcdt,ubi prnedicdto Eudngelio totus m�nbsp;dus lubetur Iduddfc CffdnStficdrc nomen domtni his uetbiSt 'Viderut omnbsp;nes termini terrlt;e ftlutdre det noftri. lubildtedeo omnis terrd,cdntdte O'nbsp;exultdteo pfdHite.Pfdllitedomino 'm cithdrd,m cithdrdouoce pfdlmitinnbsp;tubis du �ilibus^o noce tub� corner Oc.Vnde Ephe.^. Inpfdlmis,hym�nbsp;nis er cdnticis,]�iritudlibus cdntdntes o pfallentes 'm cordibtis ueflrisdonbsp;mino,grdtids dgentes fcmper � Pr�tered � myfkrijs dele^klris, dccipenbsp;qnod tibt mdnififittpf'd uerbd offirMtt.Exultdtc,inquit,� iufii 'm domino, Exu�tdffinbsp;quis hic non uidet fide cordis grdtids dgendds deoi Redhs decet Iduddtio, Ldudte.nbsp;quisnon uidet hoc effe oris confi�ionem o pr�dicdtionem benignitdtisnbsp;diitAtq; hditc confi�ionem 'm cithdrd o pfdlterto,id efi,mentis llt;etictd o In or^nls,nbsp;fdndkiconuer�dtione oportere fieri f�cquentid decldrdni,quemddtnodumnbsp;pfdlmoprimo dcmeditdtione diximus.Siquidcm illd 'mftrumentd muficdto Cdntico nonanbsp;tum�bi uolimt hominem qui 'm eis cecinerit crc.Qwid uero cdncndum fitnbsp;deo � iuflis o rediis�d efttCorde per/fiiritum 'mnoudiis^ fiubdit^Cdntdte^nbsp;'mquityCdnttcum nounmfid eft,noui noud cdnite,fdndlificdte nomen domionbsp;ni 'm nouitdte uit�,id eftfin iufiitid ofdnamp;itdte, dd hoc enim nos fecit in�nbsp;�)s,ut 'm lu�tid pofi hdc iUiferuidtis non 'm firmento iieteri mdliciie er ne^nbsp;quitire.Porr� hoc cdnticum noimm non cdndtur 'm torpore�gt;iritus dutfii^ Iniubiloinbsp;flidio rerumIfiiritudlium, ob quod fiifidium incrcpdt Pdulus fitos Corinsnbsp;thios,dicens,ldni fdturicfiis,idm �ne nobis regndtis oc. de quo 'm pfidlmonbsp;toe.Omnem eficdm dbomindtd estdnimd, eorti o^Sed bene pfidllitCt'mquitt
in inbildtione,id eSl,mdgno cordis d/fiilu,qui fe continere nequit, quin in uocem erumpdtAubilum enim uocdnt uocem,qu� tefietur quidem mennbsp;tisexultdtionem,fedpra ^udij dbunddntid fefe uerbisnon fdtisexpri^nbsp;tnerepo�it.
t^id rediuin erc�Hfc pfdlmus eo nominefit tibicommcnddtus q, hic uia.
-ocr page 230-tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Pfjedicatio desdpettdm^Mn^lijprjediciitiottetn,nimirum ttoslold�deuerli dei^ Pudn^licd, mifericordidfAluArt,nu�isnoflriiuiribws dutmeritis. Sic enim incipitfixnbsp;ultdte,lAHddte,cdmtc,iubilAte^Htec omnis ucftrd heticid fit,ijutd re�tim efinbsp;Reflu uerb� nerbum domini.in� re(ium,quid mentiri no pote�, pric�At quod promitnbsp;do/nini, ttt,cr uobii re�um ^uiduos lu�oi cS' redloscreditis. No� eilnbsp;dlid ref�tudo et iu�itidcordm deo qudm �des 'm uerbumcius, Sicut deusnbsp;edl tu�us et iufli�cdnSyttd et tierbum eiuf((}uod ipfe efi)^ redhtrn et re*nbsp;Omnid operd (H�cdns Et ornnw operdeius 'm �defcilicet funt,Potui�et er ijfdetn �er*nbsp;del in�de^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis dixilfe,Et omnis operd eius re�a,td e�frcf��ccsntidper �dem. Quic*
quid deus �cit dcondito mundo �ue mcalo�ue 'm terrd^'momnibtti credturisetin nobis, fold �de mtelligitur e^fe deiopus,quod tp� �citnbsp;fuo uerboomnipotente^ fold �de cdpiturelfe opusre�umetiufiumcynbsp;fdn(ium,etbdc�dein omnibus deioperibusiu��c�mur�ngulis mometfnbsp;tis,tdnt� ftmtreilDrum et iuflDrum,id e� credentiu/m,diuiti�,qiii non tg*nbsp;nordnt i�ud,Pdter meus ufq^ modo operdtur,et ego operor. vnde HeLu.nbsp;Eide credimus aptdtd effi feculd uerbo dei, utexijs qu� non dppdrebdntnbsp;Cdquteuidentur,�erent.Contrd de 'meredulis dicitur Pfdl.i^,r)ixit in�pinbsp;cns'mcorde fuo non e� dcus,et p�lmo- ty.Quonid non 'mtellexerunt iftnbsp;operd domini, et in operd ntdnuimt eius,Defiru�S eos domine, et nontedinbsp;ficdbis cos,�deles'sn omnibus operibusdei,etidm 'm cruce iedi�cdntur,m*nbsp;fideles uero deflruuntur,qui non confiderdnt operd dci,dut in�deliter denbsp;eisdi�)Utdnt,cum quibus peruer�s deus ipfe peruertitur, ttd ut tp�s quic^nbsp;quid dcus�eit,plAcere non po�it. Cum fun�o enim �nilus t�, cum per^nbsp;�uerfo peruertitur.Pidelium uerbum e� 'm omwbus qu��unt,he�us es do^nbsp;mine,et reilum indicium tuum.Uem, Pidelis e� dominus in omnibus uer^nbsp;bis fuis,s:^ fdnihis 'm omnibus operibus fuis. ltem,Tues qui extrdxi� wenbsp;de uentre,m te proieihisfum exutero etc. ltem,Ego dutem 'm te�erduinbsp;domine,dixi,tu es deus meus,^ mdnibus tuis fortes mee, Omnino hdne �^nbsp;dem credtionis et prouidentie diuine ignordnt impij,qui dd fud �udid �7nbsp;confilid defle�lunt,ipfo corde ne^ntes omnid e�e 'm mdnu dei.Adedndenbsp;quoq; exultdtionem qua in hoc pfdlmo f ft, dZi�i prouocdmur,Venite ex^nbsp;tiltemus domino t^c. Qjtpnidm deus nidgnus dominus etc- quid in mdnUnbsp;eius fu/ntomnes fines tcrrce,et dltituHnesmontium ipfius fumt, quonidtunbsp;ipfms e� mdre etc-QBid tgitur hodie impij et homines dbf Js�iritu �dchnbsp;contendumt non fold �de nos iu��cdri,cu fides fit credere uerbo et pt^�^nbsp;^i�ionidei, er tdlem hdbedm deimt, qudlis eft mihi dem i Cur ne�.nt nat
-ocr page 231-IN PSALMVM XXXri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iM
folo tterifo recredri cUfolo ucTbo credta fint otnnidlfed netj; hoc nttfi iUud ^bf^fidecdpiturcrc.pijinomnicredturdfdn^iificAntur^mcreduliinufunbsp;omnium credturdrum peanut,ex cooperdittur c� omnid'mmdltttficutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
Mmui pfdl- 9,Sei}uitur, Diligt mifiricordidm cgt;- iudicium.Pelix,tugt;n n�fe Diligit ntiferi Ticor didm fed iuflitidm legit,fedidemefimodo iufiitidmfideiintcllexerKt cor did ex i�*nbsp;crpfdl.ii.diximui.Sic connellitur hoc cum prtecedentibut,Exjiltds dicium,nbsp;te 'm dontitto cxc. t^uid diligitmifericor didm indicium, Kifericordidmnbsp;^ud non imputdt peccdtdyZtX protudet ut pdter omnibiti credturis,eti� fe�nbsp;cfinducorpui. Indicium quo non folum iudicdntur cr dumnuntur omnidnbsp;^fird,ucrumetidm defindimur contrd omnem 'tniuridm dduerfdrixpotenbsp;fiitii^quemddmodu pfdl.ioi.dicttur,Edci�s nufericordiji dominuf,lt;!:jiuanbsp;diciwnoibui 'tniuridm pitienttbui,Sedundeifld grdtidfer undecognofeenbsp;tnud,utlicedt nobis extiltdre{P.e/fondeo. ex uerboeius ztx operibus,Quonbsp;c�cji en'im te uerteris,deprehedcs in uerbo d�i,quo oid creduit,quo omnidnbsp;amp;bernd,t,quo omnidfdludt,quo credetes iuftificdt^quo otd iudtcdt,nwrdmnbsp;�lei bonitdte iy mtfericordidjitd utetidm fide uiderc licedt, q, ipfe ^udedtnbsp;fuos[udgt;nq;credturd,mifericordidiuudreGrprotegereiudicio.At(j;hocnbsp;efi quod dicit, Diligit mifericordiS, uel iuflitid qx iudtciu, Ulifcricordid do
tntni plend, eft terrd,no foltt per uerbu pr,edicdtionis,fed etidm per iierbu plend Hlud dei mutfibilenbsp;nbsp;nbsp;eeternum, quo 'inius prlt;edicdtio creditur CZ difeitur,
quo Old ex uifibilid exiauifibilid conditdfunt,er dguturmirdbiliprouid� ^ilt;i,qu�ddmodu 'm dlio pfdlmo dicitur,iiomines cr iumcntdfuludbis dominbsp;^c,quemddmodu nudtiplicdftimifericordi�i tudm deus. Lege totu pfdlmZnbsp;ifj.cz.ijs-VerMcumomnescredturcefinthuius bonitdtis crmifericordinenbsp;Participesfoli increduli,i(t no dgnofcuntftd exultdre de hdc grdtid nonnbsp;polfunt.Sunten'im'mregncmortisGXpr'mcipistenebrdrum,ftidfdpientid
amp; prouidentid exciecdti,cieci ex duces c^ecorum lt;exc.
'Verbo dominic��icxc.'Dontinushdbetuerbu,quod;pculdubio proce Dominus,
It db ore eius(no poffumus dliter loqui de diuini5)exJfiiritu hdbet,qui ex �Verbum, iicdb ore eius procederefcribitur,utuideds hiefihu,exftumfin�l�t d pd Spiritus,nbsp;^eprocedere,ex ftumfindu d pdtre ex fil'o, ex trinitdt� qu� unus deusnbsp;cftoidexcodidtjfe er gsberndreet ferudre.Vcrbo o�dcondutur,Spuseftnbsp;uirtus omniu.Atc^ hoc loco utdes,qiiiefuprd diximus.Verbo,mquit,domi Vexbo damtninbsp;^iccieliftfltfunt,exquicquidc�lorudmbitucontineturexoisuirtus,elfi cceli Cjc,nbsp;^lt;^tid,uis,poteft!),s coelortiߣkl eft jfiu oris eius,tit diximus,uel code uerbo,nbsp;q^ii uerbu non eAfiite Jfiie,nec Jfitis fine uerbo,nec utruqp fine domino,nee
Q.�
-ocr page 232-ist
fcOMMENTARIVS POMERANI
domittui�ne iBw,Hxc Icgii Gin.l.ubi er hoc uides quad fequituTfCongri-glt;ins crc,cgo legerem,Congre^ntii er ponentii. id tft.Qttt dott�niisco c.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerboficut 'm utrcin,id eft 'm UKum locum,utiip*
pareat arida.t�elix, Congregtns�cut cumulum aqutis ntArii erc. Et idein dominuefuo uerbo pontt dbyffos^id c�',profiinditates dijudr�,itt thez^iu^nbsp;riijd efl,'mdbfcondiiis er occultiSfip/ifnimhi thezMri tioti funt,non e�nbsp;fdp.entite humdmeifiAm feireprof�nditdtem/tcut dixit iUe Ecclefid�ci Unbsp;Altitudinem terra er pro�tndum abyffiquu ditnenfuf e�iVidequadixitnbsp;mui pfdl.z^.tdi� uero fi ctidm rej�icidf w coelos i�os nouos, deciuibut p�dlnbsp;mo.^.er.t^.diximui,quis non uideteos uerbo domini�rmdtos,er J�iritKnbsp;dei�rti�cdtosidut quMignordt dqudf perfecutionum 4 deo ebtineri ne ob .nbsp;rudnt terrdm neue effludittfine ciui uolimtdtti nec ignotumeflg, dby�foSnbsp;infcrutdbiles fecretorum fuonmi fibi ferudt,
ip�dixit,
Timedt dominim omnis lerrd.�elix,Tim(dt dominum omnis terrd,pit'
nediit db CO omnes bdbitdtores orbii terrdtum. Qjionid tpfe dixit-er�iff' tp�- pracepiter �etit.Puit fcilicetjldtim iilud quod dixit Stetitfcilicetnbsp;tim iilud quod prlt;eapit,td e�,�dtmtcord dppdruit,qiid� diecs,Adfum donbsp;Mine,quid me tiocd�,�cut duitur Bdrueh.f C^ui cmittitlum�^er uddit,ernbsp;uocduit dlud,er obedit ei in tremore.Vocdtafunt�eUa er dixertmt,Adfitnbsp;mtis,er luxerumt ei cum Mctmdltdte,qui�cit^pfd^�Rom.d^.Deuf uocdtcitnbsp;qua nb�mtjtdnq cd qua futtt.�ihil itdq^ nobifdeJ�erdndtt.N� qui ixni^nbsp;hilo f CO uerbo uocduit omnid,pote� er de Idpidibur. fufcitdre�ltos Abrd*nbsp;ba.Sententid erg) cft,l�li foli reuereiitid^mctui er tn mordebetur db ont*
er nonpotefl immutdri uerbu er con�lium diuinum-Hominum dat� uer� bd,con�lium,�ipientid,prouidentid,trdditioner d deo reprobdntur,qtfi^nbsp;fumt menddcium,tenebra,m�pienttder mfidelituf er do�r'ma dantonio^nbsp;rum.Quicqui d enim uel non �t,ucl non regtur�eundu dei uerbum,dd renbsp;gnum pertmet pr'mcipis tenebrdrum,er nunqu� confequitur quod exco^nbsp;gitduit.lrridet enim dein omnes condtui impiorum,er omnemfdpienttdinnbsp;er fdnbHtdfem,qua fcfefuiscon�lijs mumdo uenditdt. Id quod �ciubetiirnbsp;,� pradicdre ittd uox cldm�tis m deferto,Rfd. t^o.Omnis cdrofoenu erc E*�*
rerou aomt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c�fanwm,er eccidit flos, uerbum dute domini mdnet 'm aternur�^
re le^ uer^fententid igb^zo.per tofwn cdputdmpium ergo�sr^
-ocr page 233-TN PSALMvM XXXII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IgJ
tmitdri u��f etidm fdniks patrcj, ubi itel egmvnt uel docuerutturn fecivn duuerbumdcLVerbo deiecclefidgenefdtur regitur wit uerbo humd�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Mo.lHud sternum eft,fjoc pcrirc cx erronm elfe necejfe eft.NoU 5, m He� br�o wn eft, Etreprobdt confilid principuntjcd ddditwm eft explicdtmnbsp;d� rei grdtid. Priuctpc� in fcripturti rndgni^potentei/dpientes uocantur,nbsp;peut Pdttlui dicit.l.Corinth.t.^ fdpi�tui� del nenw priiicipum buius munnbsp;cogwuit zse.
Beata gens cuius eft dominus deus eius, populus quern elegit in hxreditatem fibi.Ex coelo refpexitnbsp;dominus,uiditomnes filios hominum. Ex para tonbsp;habitaculo fuo refpexit fuper omnes habitantesnbsp;terram ? Fingens fingillatim corda eorum,intslli'nbsp;gens in omnia opera corum. Non faluatur rex pernbsp;multam uirtutem,�c gigas non faluabitur in multinbsp;ludine uirtutis fux.Fallax equus ad falute,in muhnbsp;litudine uirtutis fux non faluabitur. Ecce oculi donbsp;mini fuper timetes cum,fupcr eos qui fperat in minbsp;fericordiam eius, Vt eruatex morte animas eoru,nbsp;amp; alat eos in fame. Anima noftra expedat domi/nbsp;num,quonia adiutor�cprotedor noftereft.Quo/nbsp;nia in co Ixtabitur cor noftr�, �c in nomine fandonbsp;eius fperauimus. Fiat dominemifericordia tua fugnbsp;nos,qucmadmod� fperauimus in te.
Eedtitudo nite dicitur/jdbere domin�t,utpttibi deuf, ut diiHti pfdl i-S' Bedtutqtti bit eff I eleHu peculiii db ipfoAf hibet dominti, que dominut fuo lt;eterw uernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominS,
botle^itfOr docet ut poftidedt, Sicut Chriftui dicit,tlon uos me elegiftif,
Q.4
-ocr page 234-lt;�4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM-MHBNTARIVS POMER�NI
fed ego elegi ko�.No cifim eft hoc uolctis ditt curreti},fed miferctis deitli
Ele�ho del. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdniin dicimurorpopaiM dcqiiifitionis.Vt mdxime hdhedf oiJ
alidftdmebedtm no es,bedt(fidut�,fi fidcdgnofcds dominti effe deum tua qui � cceliipeniti�imd qult;e^ i�tiietur,ndm cordd ftnguloru ipfe�rmduitnbsp;Gculi dotnini cr nouit,C?' otd opera hominlt peniti�imerimatur^ no externa hypocrifintnbsp;rejjgt;ictut fide, confiderat,fed quid qua fide fiat,not potefi tile oculifs �lU. Humdn.e uircSnbsp;Kiere,^,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad hanc beatitudine nihil ftmt.Vt rex per ntagita exercitum, ut gigeu fiue
�rtiiathletaper fuam�rtitudwem,ut equuiperroburcorporis,nonc^ tutuideferente deo,itanemo fuis utribui,fuofludio, fuis operibuserme*nbsp;ritis f�eret falutem,t:iam eccc,mquit,illi ocuU domini qui mtuentur omnianbsp;corda^cy intelligtint in omnia opera hominu,ut nihil ipfos latere po�it,renbsp;j�ieiunt fuper timentes cr j^er antes,qu^ eft uera fides,Reft)iciuint,inqua,nbsp;ut eruat�morte dnimas eorum,cr alateos in�me corporis er ftiritusfi�nbsp;cut pfalmo fequenti dicitur,Nihil deeil tmentibus eum,z^ altbi,Dominti(nbsp;pafeit me,cr nihil mihi deerit.tl�c eSH�a fides creationis,recreationfs Gfnbsp;prouid�ti� diuin�,de qua fupra diximus.Vnde alibi dicit,7irmabo fupernbsp;Epilogos de tc oculos meos.Iam uero die quid apertius potuiftet de gratia diet, quantnbsp;gratia in hoc in hoc pfalnw legis?Dominusfuo uerbo omnia creat,fuo uerbo omnia fuanbsp;pfalmo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opera d�clar�t,ut nihil in eis uideamus,nifi mifericordiam er iudicium,do
minus ele^t�fn hiercditatem, dominus dili�nter curat er refticit,ut fdb uet,ut eruat,ut alat,non confidentes fuis uiribus,nKritis, iu�tijs,fed timeltnbsp;tes Gr tr�pidantes ad uerbum eius,Gr bene fterantesfecudu uerbum eius,nbsp;de mifericordia eius,Gr expe�ltintes(ut alibi dicimus) ab ipfo auxiliumiit'^nbsp;tempore opportu'ao,ut m�.ximc ad tempus uideatur defcruiff i. Hoc eft,ntnbsp;bil omnino deo praftantes,f :d omnia c manu cius expe�lantcs, qui hic di^nbsp;cunt,Antma noftra expe�kit crc.
Ex parata cyc.rcpetitio eft fententi^e uerfus pr�cedentis.Telix,dc ha* bitaculofe�ionisfu�. No�faluatur crc.Felix, No�faluatur rex inntul*nbsp;titiidine exercilus.Fallax equus,uetfilfttas eil equus ad falutem, ideft,ni*nbsp;hiltHadprotePHoncmfiue liberationemAnmuliitudine �rtitudinisnbsp;non faluabitur. Satis craffumexcmplumobie�umhiceil htiman�ftultl*nbsp;ct�.Si uires poffentfaluare,o^u!d aptius effet faluti,qu�m eqtms qui abustnbsp;datuiribusiExaebr�olc^nt,tlt;onfaluabit uel liberabit fcilicet equui�nbsp;id eft,nihil tft ut quis confidat in exercitu er quadrigis Gr equis, aut qni*nbsp;bufc�q^ hwmanis uiribus uel pr�fidijs,ut alibi,lii t� curribus cr hi m eqi^f^^nbsp;^c,ltcm,hi9nin�rtitHdtne e^ui uolymtatcmhabcbitineq^ intib�stain
-ocr page 235-IN PS�LMVM xxxnr�
��5
ienepUcitum erit ei.BcnepU�tumeftdomino fuper tinuntes eum,(3'itt' tis qui Jperdt fupcr mifericordu eiut.Ci^�d in ipfo zi^c.fecundZ ittud qltonbsp;c�pit pjdlmits,^xultateiujli'm domino fiiyc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�;
PSALMVS xxxin.
Titului. Dautd,quando commutauit os fu3 coramAbimelechjSCeieciteunij�^abijt* ..
Lfgf fc�jfor/aw.tRcg. ti.Vln rex, comm qtto mufduit Dduid os fuwn er �muUuit fe�irere,dicitur Achisjboc erdt r�gis nomen proprium,illudnbsp;uerogenerdlcregumiUicdlienigendrum. Nam O' fub Abrdhdm i�icerdtnbsp;AbimelechjO[ub ifidcofnb Dduid,digni�imum fcilicet nomeniUorum Abimelechi,nbsp;qui bene prtefumt. Nam Abimelech interpretdtur Pdter meus rex. fed �renbsp;fit,ut res no ddfit,ubiegregid fumt nomind o tituli.Sic dpud Romanos Au� A tigijU.nbsp;gufli o Ctefures funt regum generales dppe�dtioneSf O dpud Aegyptios C�fdres.nbsp;Phttrdones.Sub lofeph enim Phdreio�tit,o quartd generdtione fub M.ofe Phdraones�nbsp;alius,ofubSdlomonedliu(0'c-
S VM M A. GrdtidS d�t quife� fidelis q, liberdtus ft ex omnibus tribuld tiondgt;us,prouocdns dliosquolt;]s,ut fuo cxemplo fiddnt deo,ut gu�ent fud.�nbsp;uitdtem mifericordhe eius,ut timednt iUum folum,qui fuis ltd pdterna folianbsp;^Uudine proutdet,ut nihil deft,ftue dd corporis fiue dd dnim�fdlutem,intnbsp;f*lt;oj uero d fe rcijcit.Si reik 'mtroJficidStno pdrum hic pfdlmus fidem no
ߒ^dmcon�rnMt^
Encdi'cam dominum in omni tempore,fem# I per laudatio eius i orc mcoJn domino lau
dabitur anima mca,audiant manfueti �elxtentun Magnificatc dominum mecum,�c exaltemus nolt;nbsp;m� eius fimuLExquifiui dominu amp;c exaudiuit nl^c,nbsp;^ex omnibus tribulationib^�meis eripuit me.Ac/nbsp;Cedite ad eum �eilluminamini,�c facies ucftrx nonbsp;c�fund�tur.Hicpauperclamauit �edns exaudiuitnbsp;�um,�cex oibus tribulationibuseius faluauite�*
Q.5
-ocr page 236-18� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Caftramctabi'tur angelus domin� in circuitu time Hum c�,�c eripiet cos. Guftate Sc u�dete fuauisnbsp;dominuSjbeatus uir qui fperat�neum*nbsp;Glorwtwnbsp;nbsp;nbsp;yerim quid� pktitifunt,fed ntmqu� 'mteBiges pftl/num ni� grdui tri^
buldtiaw per deum liberdtWttu,c Iduddbis dei bcnigmtdt� ez dulcedinent nti�ericordiit eiuf.3Lnedici^quit,dominH�lt;iuddho er gratin ag� montnbsp;ni t�poreertentationis ercon(olationis,utcult;^ mihi pojt hdc d(adertt,ct*nbsp;, fcumbondmeff'euolimtdt�dei pdtris,quodcu^mihteucnertt,ln dominonbsp;Idudabitur dnimd nKd,no quieram nud glorid cx dcuiSkt tentdtioe,� quidnbsp;Idudis mihi u^mrit ei refirdm daeptum,titpo�im non m me fed in dominonbsp;^udere.Ex Hebrjco reik legcrit,�n domino gloridbitur dnwtd med. Audinbsp;ant h^c mdnfueli �ue hum�cs quos itifia uocathimtles jfiritu^crhet�tuffnbsp;fecundu lUudfQjii tim�t te,uidebut me cr Itetabutur crc.tiidgntficdte uosnbsp;mafieti dominu^ut ego ntdgnifico.Sic enm decet pr.edicdre bene�centidnbsp;dcfnefimitsmgrdti.Nemin�ipfedeferitmuocant�,qutdego (ut exempl�nbsp;habedtis,er experto creddtis mdgi�ro) exquifiiii dominu in tribulationetnbsp;muocduijmetotdi�i�dueidcomi�tUtdi�tipfal.U.er cofolation� pro tri^nbsp;bttlatione cmortishorroremihireddidit.Sic er uosdccedttc fideddei�,nbsp;er l�imindbit uos,non �netiios in tenebris crroris,er horrende tentdti*nbsp;onis,horrend.u tenebrn no�iisuertetuobismdiem cognitionts cr�onsnbsp;foldtionis.Et �ciss t!e�r�non conf�ndentur, ide�,nonpatieminirepubnbsp;fdm^qtiid er hic pauper qui loquitur hsc, c�dmauit^fudm pdupertatem,idnbsp;e� mi{eridm,fentiens,alioqui nemo �deliterelame.tdd dominum, er do�nbsp;minusexaudiuit eumfecundu omniddeftderid eius. Non dubitdte,Ange^nbsp;lus domini caflrd c�lefid ponet, circumqiidqi ne dduerfarid pote�ns nocenbsp;dl timentibus deum, ettamfi ad tempus pranalere uidedtur. Plures enintnbsp;funt nobifcum qudm cumi�is,ut dixitilelizent�^E.egum.6.Etin pfalmonbsp;fcriptumefl,Angelis fuis deus mdndduit de teere.Gu�ate tdntumerut^nbsp;dcte,q, fuduis e� dominus omnibus�eranttbus in ipfum. Nijt enim gufli^nbsp;ueritis, idefi,experientid didiccritis in tribuldtionibusueflris, non uide^nbsp;bitis,id e�,non inte�igetis. Tribuldtio enim patientiam operdtur, pdtien^nbsp;tid probdtionem,probdtio Jfem,�)es noncon�indit.Rom.s.Eedtus uir quinbsp;�/erat in eum,non in fud operd,meritd,iu�tids,dut quiequid e�hominumnbsp;Cruiriwnno�rdru/m.
-ocr page 237-IN PSALMVM XXXI�I� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�47
Accedite crc. Felix, Re�iexei-ittitdd ipfum cr cucurreru)it,C^ uultuf -rorumnon con�tndentur .ReJ^exiruntcr (ucumrunt �d ipfum,�ilicet iiuicui^fidcles,nulliuseni)nprecesAuerfiituT,
Titnete dominum omnes fan�i eins, quonia non eft inopia timetibuseum.Diuites egucrunc�cefunbsp;rierunt, exquirentes autem domin� non minuemnbsp;tur omni bono. Venire filij audite me, timorc do/nbsp;mini docebo uos.Quiscft homo qui uult uitam,nbsp;qui diligitdiesuidere bonos�Cohibe lingua tuanbsp;a malo,0c labia tua ne loquatur dolum^Dcclina anbsp;malo amp; fac bonum, quaere pacem Sc fequere earn�nbsp;Oculi dominifupcr iuftos^Sc aureseius inprecemnbsp;Corum� Vultus autem domini fuper facietes mala,nbsp;utperdat ex terra memoriale eorum. Clamauerutnbsp;iufti �C dominus exaudiuit eos,Scex omnibus trinbsp;bulationibus eor� liberauit eos� Prope eft domf/nbsp;nus qs qui tribulato funt corde,Sc humilcs fpiritunbsp;faluabit Multx tribulationes iuftorum, et ex hisnbsp;Omnibus liberabit eos dominus* Cuftoditdomi/nbsp;nus omnia ofla eoru,unumex eisno conteretur�nbsp;Mors peccator� mala, ct qui oder�t iuftum delinnbsp;qucnt. Redimet dominus animas feruor�fuorum.nbsp;Sc non delinquent omnes qui fperant in cum*
Owitej,Felix,Cittttlt kotw^^KQ�^nificMtwdtuiteSf�roce^^poteteTf
-ocr page 238-Igg' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMM�NTARIVS POME RANI
rdpientei,u{�trdri}:,miujb,lucrd lt;iult;trcntes,ex dUorum fu�ore utu�tes,amp;' eorum lilij,prlt;ttered(dc ^uibin proprie loqi{itHr,dltoqui no opponeret ti�nbsp;mentibws C� exqntrentibuf deum)fud mcritd tdiia,nte$,z!r fuit uiribiu con^nbsp;fi^entes,z^fe altquid putdntet/a nihil lint,quot fcripturddiuites uocdttnbsp;feut Mdrid cdnit�furientes impleutt boni's,diiates dinti�t mdHes.Uu^nbsp;mites jfiritu. �clix,Contritos^iritu.^uo uides repetitdm effe fententid,nbsp;CZ ftgntficdri illos,^ui fud ntdld cr tentdtiones fentiur.t.
Mor� peccdtoru tndld,Contrd dlibiPreciofd in co/fe�lu domini mort fdnilortt/meius.Pelix,Qccidetimpiummdlicid,cr odio hdb�tes luftum deonbsp;foldbtmtur ucl defiruentiir,id efi,ft(o fe glddio luffibbumt. Ef �o� delin�nbsp;quent omnes ^uiJferdnt in eum,Felix,Et non defoldbuntur omnes conf^nbsp;dentes �m eo.uel,non peeiutebit omnes confidentes 'm co.
Sdn�hs,id efl:,credentes er fideles ddmonet,ut tinwdnt dettW.Erg) fcic AppcHdtione� timor fdnilus cll,er mwnduri^ii exigitur primo dei prtecepto,id quod dinbsp;iti�orum, ximus pfdlmo.i3.quos quoq; uocdt exquirentes dominum, cum contrd intnbsp;piusnon requirdt,pfdlmo.li.ltein filios uocdt Jfiritiu dei,ficut Io4�.i. ui*nbsp;�esAtem,[uolentes uitdm, quid regnum morti5,quo premuntur,oderunt,nbsp;�tem,cupientes uidere dies bonos,idefi,l!berdrid cofiientid peaiiti,ut hdnbsp;bednt giudium 'm f^iritufdn^,pdce illdm qu� fupergreditur omn� men*nbsp;tem,qu�ddmodmn 'm Prouerbqs dicitur,Securd mens qiufi iuge conuiuiu-Admonitioesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monet,fi uel'mt uitdm d/f iqui,id cil,ucre hberdri � regno m0rtis,amp;'
er leges iu�i� gdudere 'm domino,ut cohibennt lingudm d ntdlo,id eft, mAledi�lione,de* tig,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trd�lione^miuj�.tig dpprobdtione,er cohtbedt Idbid ne loqudntur dolwm,
tdefi,menddciu,mdld do{lrind,hypocrifm.duertdt dmdloopere,quod uetui tUe homo requirit,er�ddnt bon�i opus, quod nouus homo poftuldt^nbsp;QuerdntddefltCordis defiderio requirdnt d deo pdcem,qudm fuprddixinbsp;thus,^ dff�cutd ddhuc dmplius fequdtur, quonid in hdc uitd pcrfi�td effcnbsp;no poteJifUtiHud (empernidnedt,^edtiquiefuriunterfitiuntiufiitidlt;!:rt.nbsp;His legibus er ddmonittontbus uid fdlutis 'mdicdtur quid�,fed prg�ari nonbsp;p0ffunt,nt� d nouo hoie,qui hic udrqs dppeUdtioibus defcribitur, qut quidnbsp;Jfiiritum dcihdbet.,eridmdffecutuseAuitdm,erccepit diesuidere bonoSfnbsp;fud jfionte uolutdtciUos fruilus producit,cr dbomindtur quicquid di*nbsp;Dftw diuerfitinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'i^dltbus [dni^is, timentibus deu,exquircntibus erc. id efi:,tufiit
diuerfis * iufiitidfidei,nihildecrit,ne fecudu corpus quid� er uentr�,utfuprdpfdlgt;
� * fuperiore,fecundu tllud,Primu qugrite regnu det, er iujtitid eius,Ci omnid ddijeientur uohis , in ^ms iu�tcr defigit oculos did pdternd da
-ocr page 239-IN PSALMVM XXXIII.
ienignitdt,^ ([tiid eis dc�t,ne quis noce�.t tn re falutis^ut femper dudidt m vocMtes, crfe exi^uirentes �ribuldri quidemlinit, z^/^intuconterifednbsp;in llt;tlutegt;n,(lMndoquidetnhlt;u uid iturdd gloridm.Ciuositd conferudt,utnbsp;non folum fdltu letcrnd, �t integrd^fed etidm ne unum quidem frdngnturnbsp;sx eorporii o�ibut �ne eiuf bona, uoluntdte,ut non dicdm,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refurreih�
one nuUd fraude omnid reddentHr,lt;jiidndoquidetM (y Chri�us dicit, Oms nes cdpiSi cdpitts ueflri numtrdti funt. Magna, confolatio cred�tibui. Con Diuttes,nbsp;irajmquitjdiuites qutrcbud c;- dimtijs fuii,cr potentid fidunt, qui fua, iu^nbsp;fiitid,uthypocritte/ituri funt^qui inueniut in /c multd bona, operanbsp;nbsp;nbsp;nw
ritd,qutdhoc or iUudfrcerunt,qui non exquirunt grdtiant deifrd mercen narij enure fe uflimant pro merito congrui,ut uocdnt,qui folum tinure uonbsp;luntin peaatis,in iuflitijs autem fecuri effe,qui propne e�ttmor hypocrisnbsp;tdrum.Iobdit,Verebaromn!doperanud. Q^oihicfririttKobnunamdU^nbsp;dm cduffdm dcrufat,quam oderwnt iu�um.H^ceAradix illorum crdffo oderitt iufiu^nbsp;fum diuitum,lld;c quoq; efr rddix iuf�tidriorttm, id eft, hypocritdrum,quinbsp;non�dunt deo,fed �m omnibui fua quurunt ,fudm gloriatn fuamq^ tran-snbsp;qutHitdtem er commoda fedkintes. Oderuntiuflum, quid noluntfuadamanbsp;nart,qu�iu�tuscruitdcrdoilrindddmnatfr.xhdcmaldrddicefeqimns�nbsp;iftrmalifru�us, utcontrd iuftumloquanturmdlum,detrdhdntfmentidn^nbsp;^Ur^male docednt,omnid dolis d^nt uiriiUi fdnguinum,quos oportet tm^nbsp;plere menfurdtn pdtrufuorum,dum obfequium fe putdntucl finguntprtenbsp;flirc deo cttrdndo,ut iu�itt� pr�cones perednt, uel fecumdu animam, uelnbsp;frcimdu corpuf,CiJidndo hl quufo cumjint mdl� arborei^frcient bonuntnbsp;fruibtm,cr dcclinabunt d malo, ut pofrint ajfequi pacetn iUam cofctentia:nbsp;fumadeo^cuminquinat�crimmundts 'm mente confcientid nihil fitnbsp;fnundum,qudnq etiam'm freciem mundi�imu IHijinquafriuite! egderun t ^^erunt,nbsp;O' efurierHnt.fidm fccundu corpw5,dufudm prouidentiam fequutur,dumnbsp;nutuut ne non fatis hdbedt,ne fud perdat uentris cultore$,tdm deeft quodnbsp;hdbentqu�m quod non hdbent,dum 'mterimfuos dem 'm pdupertate,qu�nbsp;iiidetur,eti� diuiter pafcit gdudentcsnbsp;nbsp;nbsp;grafidi agentes. Secundie anima scripturd con
nero,qudm 'manes dimittdntur,uel time dppdrebit^quando uider'mt lam^ tra hypocri� padesfuas extingui,quihic fedliorumlucemgloridbdntur, er fudmeritdnbsp;(ut hodie eer ici er monachi) alijs uendebant quafi dittfrimi er fupcrefflue 'nbsp;�ntes,ubi nihil proderit,quo fe iam uenditdntjbocuerbum. Domine n�nsnbsp;ne'm nomiM tuo pr�dicauimm,erfigna magna ficimm ere. qu'm aiidi�t^nbsp;^ifeediteameoperarqiniquitatis,qtii noggloriamini operarios faniUta
-ocr page 240-t9o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C�t�MENTARIVS ?�M�RAl!�I
t(os,ne tune lt;iuidem,lt;iMndo[dnfiitiis ueftrei mMtd�fiulttf ^itcon^ictM,ex�lis eflls^uioderut iufi� cfc. Tdle iudiciul^intiis ttide!nbsp;in f'cripturd.tfitim quad ante qMndolt;^ montti,no)t opus e/t,ut craffos iUosnbsp;(idulterof,rd()toref,ufiirdrioifioMici ddx i:^c.fcri^tur(t ddmnet, (^uos etiinbsp;mundut ddmnAt,lt;!:y red confeientid conu'mcit, Cuw hypocrifi in fcnpturitnbsp;res e^ll^iritui,lt;iuidr^it nt�du dep!lo,cr deiuflitUiCr de ittdich.SttpeVnbsp;quos,inlt;iuit,eli uultitt domtni,ne put�t impietdt� cordti jui no Mderi,uelnbsp;ird domini(ut tcque ex Hebr^eo legere potes)quid per iu�tid dei nolut dbnbsp;ftrdiitir Mesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberdri,lod.$.vt perddtex terrd memorid eoru.,qui fuii operibiK,�uii
wwrw impios trdditioibM,(uii irflitutioibtM,d� mflituer�it multd per dliosfieri cdtufi�d rww�.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiombuisj.e(lioibui,ieiunijs,fiftis et reliquM operibut^qua nelt;^ deo probdtt
ttir,nelt;^ hoibuf utilidfimtfibi nwnwrid ez twm�ficere t(oli(ernnt:��d tdtt dem infipientid eor�,qui Jpeciem bdbent pietdt�,uim eitu abne^nteStUOdnbsp;td fiet omnibui bon�nibuf.z.Timot,ye:y� mors eorum erit ntdld, delingnbsp;quent,td efi:,ut Chriftus dicit/npeanto �uo morientur.quor�(inlt;iuitPdUdnbsp;lm Philipp.i.) finis interitas,lt;}uoru dem tienter e ft, zr glorid in ebfitfioi�nbsp;ipforum,lt;iui terrena,fentiunt,fmim fenfiim non uerbivm dei fecutL
(^�ndtmefi No� delinquent omnesiiutjfierdnt in eum. Sic z^.lAodn.^. Omnis (^ui cxdeo non J^emhdbethdticineumfdn(lificdt(efieutO'illefdn(hiSeil.item,Omni:nbsp;peccdfinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qut ndtm e� ex deo,pcccdtum no �cit,quonid firnen dei in ipfio mAnettCr
non pot peanretquonid ex deo ndtm efi z^c.Ene quid noud ndtiuitdsjd efi fides operetur.Sic er PdultwRo.s.Nibil ergj �wmc d�ndfionis erc. ^rndenbsp;fiquitur,old opd fideli� effi bonA,Z^fi quid deliquerintfidtim ignofiijilUnbsp;�putdte er daxptdte deo,p bonis opibm,dlioqui bona, effie nequeutjroc uenbsp;ro nb imputdte deoi�eut fuprd, Bedfm uir cui no imputduit dominm peonbsp;cdtu,utru^ dut propter fid�,qud dem in eis excitduitfine qud eft impojfinbsp;te pldcereei.Et ltd diligentibm de� old cooperdturin bonitficutreprobisnbsp;otdmmdlu,utdiximmpfdl,S� Altoquinemoefiqui nS peaef,Idqd� ibidenbsp;'io.cd.l.dKit,Si dixerimm q, pecatu no hdbemm erc. etiC,i.Piliott mei hitcnbsp;firibo ezc.Et Ro.8.Q�i etid intcrpelldt ip nobis.lieb.2^.libl}dbemm_amp;c,
PSALMvs kxxinu
T/t�/!�. Dauid�
S V M H �. Hlt;cc ebrifim er quif^ fidelis in tfibuldtione firtiter prt^ cdturcontrd ueritdtis ddutrfirios, infinenutem iufiitiie�uetttibm Ifti^nbsp;iidmimprecdtur.
-ocr page 241-IN PSALMVM XXXIirr; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffgt;t
V dica domine nocentes me,expugna I'm pugnantes nie.Apprchcnde arma �c fai'nbsp;tum,�c exurge inadiutori� mihf. EfFunz
deframeam conclude aduerfus pcrfcquetcs me, die ani'mx mex,falus tua fum ego.Confundanturnbsp;amp;reuereanturquxretes am'ma mcam.Aucrtanturnbsp;retrorfum �c erubefcat cogitates mihi mala. Fiantnbsp;tan^ puluis ante facie uenti,amp; angelus domini cUnbsp;dens eos.Fiat uia eoru tenebrx^lubric�, amp;angcnbsp;lus dni perfeques cos.Quonia gratis abfeonderutnbsp;mihi interim laquei fui,fruftra exprobrauerut aninbsp;mx mcx. Veniat ei laqueus que non cognofeit, amp;C,nbsp;captio qua abfeondit c�prehendatcum,etinipfonbsp;cadet laqueo. Aia ante mea exultabitin dno,dele/nbsp;�abitur in falutari eius.Omia oflamea dicent,dnenbsp;quis fimilis tibitQui eripis inopemexmanu forttnbsp;Drum eo, eC inopem et paupere a diripietibus eu*nbsp;luJici domine ZJt.Te. Cotende cit cont�d�tibiK mecu,prlt;eli(ire cu prlt;enbsp;li�tibui mec�.frdnKi.fe-ldnce�.Elid�s.Te.expc��suel euert�s. Interitu�.nbsp;fe.foued.Vruflrdexprobrduerut dn�e meej-�ne cdufd irrid�tes dixeruMtnbsp;omnemdlu dduerfum nK.Ve.fruflrdficerut �ue� dnime mete.Vcnidtcrc.nbsp;te.yenidt i�t ftrepitut ud tumultut,qu� no cOgnofeetfOquot; rcte eim ([d�dbanbsp;[condit,dppreh�ddt iBtt,cu firepitu cdddt in iUttd.b rep�tinA cdldmitdtnbsp;:M�atio,lt;jitd minime fperduit^irrudt fup eZ, ut peredt fuo ipftta dolo,qu�nbsp;dlijs ftruxit.lloc uero loco fdtis cla.ru eil ftbtto numirn effc mutdtK, Ficut.nbsp;G� Alibi mottuifVeiMtei^ ejfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^d�feijidturifede^t in �nguU
-ocr page 242-COMMENTARIES POMERANl
ri Erip�ens pMpcrc d �rtiori illo,Qr pMper� CJ- inop� 4 depred�ntei�Kr Contrd ueritd CMcdntfibi,nwdo po�ittt,Eudngel^ ho/ks,fi qudn'dojpus dei infligd^nbsp;tis dduer�n^ ucrit fuos^qui h^ndti� traditionibiM opprimutur,cr menddcid pro utrittinbsp;os precdtur te doceri grduiterfirent,ut orent tdlid contrd ipfos, Deterredt eos uel (Xnbsp;pro fdn* emplnm ludteor(im,guinon minorij^ecie fdnlhtdtii dolo ufiuio^nbsp;dK,Ro.8. Ic/itidinprophet�tQrChriftum.fidnusdomini itonduefldbbreuidtd,de^nbsp;fiderium, pduper�i exdudiw.t dominus, prtepdratione cordis eoru dudiuitnbsp;Auris tud orc,Eides hie inuocdt in tribuldttone drmd deter deiiudiciti, nonbsp;foluni eontrddpertdm uim 'm corpord,fed etictm er multo dmpliiu contfdnbsp;mfidi.is,quibusdduerfdrij moliunturcdpereer perderednintdStdut faltenbsp;decldrdre mundo qudfi tufle �cidnt,dunt confulentes fu� cupiditdti, perfenbsp;quuntur ueritdtem,i4dm hie dolos legis er dbfeonditu Idquevm.Cduednt,nbsp;ttdm horrenduefl 'mcidere'mmdnus dei uiuentis.Qjm er quid qu^fo �fnbsp;tius po�ildueris contrdommd,qnieimpugndnt fide noflram qhteci Exutnbsp;gc domine tud pol�tid pro me cotrd dduerfdrios,�c medudire 'm corde pffnbsp;Ifiiritu tuum,hoc uerbum quodfentel �^tomnem 'mfirorum exercittmt,nbsp;SALVS TVA SVM EGO. quii!!dicdrisnodgerecurdnofiri,quiuldenbsp;ris nos deferuiffe,cu tdm� fis ddiutor in opportunitdte,m trihuldtioe. Conbsp;�nddtur qui qu�rut uitd med,ut perddnt du non dljequutur quod uolut,nbsp;du tpfipereut,qui perderetentHt.Eettertdtur,er'm�gu coucrt�tur,quCnbsp;tttd�gnis confilijs nos mfequutur,fidnt j�cutpdled leui�intd uento dgtdtd,nbsp;qui feid�iitdnt colunds effe coeli, er Angelus domini qui cdfirdrnetdturmnbsp;circuitu limentiu deu,ut fuprd di�t�,fa elides er udfidns eos,er itd perfe^^nbsp;qu�s,ut olim'm cdftrd A�iri0ru.4..Reg.l?.er Efd.ij. ut �gtentes no cjfttnbsp;gidnt impediti tenebris,er lubricd uid,ut 'm omnibus, per qut� tentdue^nbsp;nnt�geredei,quodutdent,iudicitvM,plus 'muen'tdnterroris,er 'momni^nbsp;bus cdddnt,ut implcdnt peaittdfuA femper.l.TheJfdton.t. donee completnbsp;Antur intquttdtes Amorrieorum. 'Vos,mquit chri�us, impi�t� menfurdtnnbsp;pdfrivinueflrorum,I^On�uflrd Jfiirituschri�mEfdid loquitur.ExctecAnbsp;corpopulihuius,erduribusdggrdud,ututdentesnonutdedntierdudien^nbsp;tes non mtetligdnt,ne conuertdntur,er fdnem eos.Hon en'mi folum ucritAnbsp;temre/fiuunt,fed etidm omnibus edm infidqs petunt,utp�rim�t iti profifnbsp;foribus.Q^oni� grdtis,mquit,er�ii�rd.i,fine cdufd tdntuodio er 'muidiAnbsp;tn'.bi dolos tendut,perednt ftio ldqueo,dum imprud�tes eddunt 'm�uedtnnbsp;(ut �re fit)dlifs pdrdtdm,tuttccddet dduerfdrius 'm ipfofu� Idqueo. dniminbsp;�fit med quiefold 'm IdqueO piriturd ]�erAbdtur,no cAdet,fed exultdbit innbsp;domii�
-ocr page 243-�M PSALMVM XXXiriL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W
iowino l�heYAloret�j'gTAiiM A^t defAluAtione eiat^necfolum dfiitHA/ei V totum cor^ui meum Oquot; oninid offA tneA,quie Anted erAnt conturidtA^nbsp;tgt;rlt;e gAtidio J^iritux in corpus redttndAnte,dicent,T)omine i^uislimilii tibi,nbsp;^ui tibi om niA de/^erAtA uidentur tAm �icile conf�ndii crrepentino iudianbsp;cio conteris omnem AduerfAriAm potefiAtem,^uie Ad tempus ut nos probdnbsp;fes uidebdtur prueudluiffei
Exurgcntcs mihi teftes fmqu�,qux non cognofce/ Eam i'nterrogabant me, Rctribuebant mih� malanbsp;pro boni's,�C fterili'tatcm animx mex. Ego autcmnbsp;dum mihi moleft� crant induebar dUdum.Et hu/nbsp;ftiiliabam in idunio animatn mcam,�c oratio meanbsp;in finum mcum conucrtetun Quafi proximo qua/nbsp;fi fratri noftro fic complaccbam, quafi lugens �cnbsp;contriftatus fic humlli'abar.Et aduerfiim me Ixtatinbsp;funt �C congrcgati funt, congregata fiint fupcr menbsp;flagella amp; non cognoui. Difdfli funt �c non com/nbsp;pun�fi funtjtentauerut me,fubfannauerunt fubfan/nbsp;natlone, frcmucrfit fupcr me dentibus fuis*
1� g�o periculo f�erit,cnArrAt in grdtiAruA^onem O' comend�tionS pitcrnlt;e del proutdentiie frgi fuos,utfir� fit in tAlibus plAlmis.Odio,ins l�*�nbsp;^uit,ueritAtis produib funt co tra me�l� tefics menti�tes multA g�lt;c ignonbsp;fAbAm�d efi,q^uoru non er Am mihi confcittS.M.Atth.lt;i-BeAti eflis ctt mdledinbsp;fcerintoc-RetribuebAnt mihi jmIa pro bonis,e^ fAlutemt�orum docenanbsp;do quxfterdmjdli contrA,ut me pcrdcrent,^ t rctribuebdnt ftcrilitdtem Aninbsp;mlt;eme^,ideA,mihifiueuitte meje,�^ tot A uitAmeA nihil dliud qult;tficr�nbsp;5�lt; fruiium deo ex eis,fed fierilitAtem dccepinon fru��um,inutiUterexernbsp;�ui uitAm med propter eos,(luiclt;iuid fum pro eis expofuffed fruflrA,lt;iUje�nbsp;fmifuilum in feu o na inueni.]i^Att.2i,�^ dut� cis mihgt; '^oleflierdnt.
R
-ocr page 244-COMMENT�RIVS POMERAKT
Fch'XjC� ip� infirmdrenturjd e^,fic perircni fud contrd me iWipictite^XU^ ducbdr ciliciti,affii^bdnt ieiunio er medid idtam med.td eil^dbica me pi o^nbsp;pter i'dos,contemneb� tiitdm mediitd ut non liberet uejle orndri,no liberctnbsp;edcre,(^uicquidd�ids libetnon Ubuit,dolcbd,contrilki,bdr er m�^us erdittnbsp;procKjtdnt�idberdttttuindi�nmciuiererem er mdlette�cm mdkuolenti^nbsp;bui.Qrdbdtnpro perfecuforibue,Ced fi'uftrd,non tdmen Iruflrd pro me,n�nbsp;fiin er hic fterilis^nAm quod ordui pro eis inutiliter dd me utiltterreuertc*nbsp;turner mihi dlijfc^ proderit lt;iuod i�inon mer�turdccipere.Fclix legt^Coltnbsp;uertdtur.Ide�,ddeomihinon fwtn confciusmdleordjp;proei5,ut hocip^^nbsp;fumquodordui cupidm dd me reucrti^fi mdleprecdtus fumuenidtfupefnbsp;me.E^quidem noncompldccbdmeis,utmdx!meomn!d fdceremjgt;ro eis,nbsp;fed compldcere f�udui qud� dmico,gud� frdtrinofiro,ut liiffnsnwrtiiumnbsp;C3- contrifldtus dffli^hdr dnimo meo er Idnguebdm corpore.Fe[ix,Stcut frnbsp;cius,ftcutfi'dter mihi dmbuldut,ficut lugens mdtrem tii^rrimus humilidtuinbsp;fum.Seqititur,ere^duerfum me leetdii funt,dicentes,ldm doktjdmp�ni^nbsp;tetcum,^ contrd nos dixerit er docuertt,idm non vnuehitur contrd nosdtnbsp;dnte,numc tdndcm fentiet quos cotempferit- Congregdtd funtftiper me fleinbsp;geUd ^poenlt;e CT non cognouicduffdtn, non er dm nuhi mdlt dlicuitu con^nbsp;fcius quod ipfi plc�ercnt.Difci�i funt cordibus muidid,j�rore er dmcntid,nbsp;er iu}nfumtcompU�nSi,ldeiiynon redierumtdd cor,tentdueru�t me uthinbsp;bo-ent uel uerifimilcm mortiscdujfdm contrdmebla^hemids iccertMt ittnbsp;me,fer ore perciti dentibus fuis me Ucerdre er deuordre cdtuli i�li leonur�nbsp;er leones fdtd^bdnt,quemddmodvim er dcdduerfdrijs Stephdni dicitutnbsp;A�b.y. Audicnteshjec di�icdbdnturcordibusfuiserftridebdnt denttbusnbsp;fuis 'm eum.Fclix db eo loco, F.t dduerfum me l^tdti erc.ftc legit,Cum cggt;nbsp;dKf� confid�luscjfem Itetdtifiir, t ercongregitifwtt,cogre^ti funtdduetnbsp;fummeeldudi(ide^,ho�es dbie{li)ernocognoui,dperuerunt(fcilicetos)nbsp;ernon filuerunt. Cum jimuldtoribus uel hy pocritis deri�onum cfculento*nbsp;rum,fi-endcre dduerfum me dentibusf.�s.Coiun^�CjNonfilueruntuelnonbsp;cejfducrunt fiendere dduerfum me dentibus fuis eu hypocritisqui deridetnbsp;er fubfdnnditt dei ueritdtem,ttt cibu hdbednt,quoru deus uenterefi.
. gt; . . Ciute�io.Qudredicitfepro'mimicisoraffeeu tdm�Muspfdlmuioret fro minucis montramimlcos.ReJfondeo.Uocfdlicet e�lpcriculwmdducrfdrioru ueri*nbsp;er contrd 'mi* ti^tisdo quo diximus,'Ordntfdn�b pro rntpijserpro perficutoribusere^nbsp;VdiC OS ordre, ordnt,non en'm aliter po(fMtt,ordnt ut no opprimdtur ueritds,do^nbsp;vec co^noucrint obfiindtd cifedduerfunorHmdlicidm.�iic turepugnAtt
-ocr page 245-IN PSALMVM XXXlIlr.
UntpUut uidedtttur iudicijs dei,orMt ut faltem delindutur ueritdt,^ per dantur potius ueritatii oppugrutores qudm umtiis,dum tpfi ferttdri wttnbsp;poffiintcteciO'ducejCiecorit.SiciAoyfesprodlijs jtmurumopponit conbsp;tn dominiim,dlio$ uiuos in turtun mittit.
Quefiio lt;ilid.Clu�do Chnflut ufut legitur ciliciotRej^ondeo. Inhi/k* dUci rid E.udnfflicd non legitur hoc^ne hypocrit� mde con lirnMvet �ttu rcgu^nbsp;lA(,qi(i ex geflis fin{}orum,o ex Uberif d�ibiujm� ad qu� urgebat fdttanbsp;ihsipfd fepe tcntdtio,�cere nitunturre^ldt o uiu�di nece�itdtes.Lei�nbsp;gitiir tdtn� hic O �� pfdlmo. 6i.qu� pfdlmu ejfe Chri�i uerbd Eudngelicd operd iu�srxnbsp;prodidit hiflorid, ut i�tc dicemtu, ubi quot^ o de ieiunto o de ordtionenbsp;Chrifli dicitur,ficut ohiCfEt qudnqu� feidtn per tdles figurd!�mplicitcrnbsp;iatilUgilu��umjicut dixi pfdlmo.i9.Tdmen rurfum nonignoro Chrifium Operd hypoanbsp;non uftvm purpurd obyjfo.ndm qui me�ibut uefliuntur in domibiK reg� critdru/nttnbsp;funt. viuebdt quidem 'm cruce propter nof fed occulu�ime.ndm conuerfdnbsp;futtur Oedebdt am peantoribus,propterquod fiepe mdle dudtebdt, Sdttnbsp;�i ieiunattordnt,dffere uefliuntur,fed in occulto o libere dut urg�te tennbsp;tdtione flue perfecutione,fKuthic uidcs ,Ego dut� cum mihi nwlefli effentnbsp;Oc,{idtth.6. Attendee ne tuflitidm ueflrdm�cidtiscordmhominibui,utnbsp;mdedmtni db eisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dut�frciuntfldtutd o rc^hu O curdnt
ttttdlidconflrmenturnetotu^orbis nefeidteoseffe tdmfdn�hsuiros.qui pretered m his ferudtis, que neq^ detu dpprobdt neq} hominibus profunt,nbsp;ponuMt iuftitidm o fdlut�,m non ferudtMpeautu. Primu 'm ignomini�, d�nbsp;ew'M� preceptis fud uolunte/f ; �qudlid,quod ut effleidnt iurdmentii O uonbsp;tisrem tentdnt,dc'mde 'm contemptu chrifli,quod tdmen minime omniumnbsp;putdnt,qui flSlus efl nobis d deo iuflitid
Domine quando refpideSiTrefti'tue anima meam a inalignitatc eorum,a leonibusunicam me�.Conf�nbsp;tebor tib� in ecclefia multa, in populo graui laudanbsp;bo te. Non infult�t mihi qui aduerfantur mihi imnbsp;iufte,qui oder�t me gratis�cannuunt oculo.Quonbsp;nia mihi quid� pacifica loquebatur,�c ad irac�dianbsp;d�los cogitabat,Et diUtauer�tfupermeos fuum,nbsp;R i
-ocr page 246-195 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHER�Hl
d�xcruntjcuge euge uiderunt ocuHnoftriVidiftt domine,ne fileas,domine ne difcedas a me�
Aff��his cupi nbsp;nbsp;Domine quSdo re�gt;ictef, qui tant uideris di�imulare qua� non utdsas
entisliberar� ntalignitatem eortvmiFelix,Domine ufyquo rej�iciest eripeanima meant � tumultibui eor�, � catulii leon� unicant meamitd eft^anim� meam tantnbsp;db omnibut derelt�am. Vft�quo rej^i�c^i id efi^quouf^ di�imulabii dtinbsp;tnterim uidesi�mt infra,'vidi�i domine zyc.Liberate uero confitebornbsp;bi in cccle�a gentium cr in populo multo ne�im ingratui tibi, Hicc confifnbsp;fio e� laus er prlt;edicatio fan^Hficatio non�nis del coram mundo. Noltnbsp;amplius irridentesgaudeant contra me,qui ueritatem � mt pruedicata odenbsp;lmpilt;e inftdilt;e runteropprobrio dignam iudicant.Annuuntoculo �ibt^qua�ialiquid de^nbsp;prehcn�uri m me dum incauto dolos�ruunt,in quo mepo�int irridere lt;ynbsp;condemtiArCfPacifica loquunturmihi,fcd �tfidias meditaturcor eoru,utnbsp;iram fuam prodant cr euomant cu aliquid uel uerifimiliter deprehende^nbsp;rint�cut fequitur,P.t dilatauerunt cu ^udio os �uum �uper me,id efi,maanbsp;gna loculi funterfuperba uerba cotra me dicentes,P.uge eugejbene benenbsp;nobis,fatis iucundo j^eibiculo uidimus errorem,in�pientiam, er blaj�be�nbsp;miam eius qui nos antequa� uerbis dei d�nabat.liic loquitur cotra Mo��nbsp;fen,fabbatum non cuflodit,�lium dei fe�cit,doctt contra fintutafeniorUnbsp;er traditiones patru�la�hemus eA,blt;ereticus efi,erucifigitur,combura^nbsp;tur.Vidi� domine tal�aduerfarioru nequitiam, noli di�imulare,no� tnenbsp;defer ere.Vides ita^ le�brquafuiscoloribus bic depinxeritEuanfflij ho^nbsp;�es�iritus i�e qui nouit corda bominu.Verfum U�r�,Quoniam mihi qui*nbsp;dem orc.Tcclix fic legit,Cliioni� non pace loquentur, er fuper manfuetotnbsp;terrteuerbd fiaudum cogitabunt.ld eil,iion erunt uerba pacis eoru uer*nbsp;ba.er contra manfuetos qui �mt in terra meditabuntur uerba deceptilt;^nbsp;num ut uerbis eos decipiant in�eciem bonis.
Exurge domine amp;c intede iudicio meo,deus mens �i dominus meusincauflam meamJudica me do^nbsp;mine fecund� iuftitiam tua domine deus meus,�^nbsp;non infultent mihi � Nondicant in cordibus fuis,nbsp;��ge euge ai�mx noftr3e,ne($ dicat deuorabim�^
-ocr page 247-IN PSALMVM XXXV. eum.Erubcfcanc amp;rcucreantur fimul gaudetitesnbsp;mail's meis. Induatur cofuGone dcpudore qui ma^nbsp;ligna loqu�tur fupermc. Exultent �clxtentur uo/nbsp;lentes iuftitiam me�,amp;dicat femper,magniGceturnbsp;dominus,qui uoluntpaceferui eius.Etlinguameanbsp;meditabitur iuftitiam tua,tota die laudem tuam�
te.Ex�tdrc cr exurge 'm tudicium meti dem mem er dominm mem ai ^ontentionem medmtUt falicet ittdiee� er contends pro me zy pro caujfanbsp;�xa.ludicium fre pro me qui luflm es ludex^non affequ�tur quad uolunt,nbsp;potim con^fionem.Gdudeant uero pif qui cupiunt ut perfiem 'm uenbsp;^itdtetud,infidetudquceelliuftitiiimea,erigt;enedicdnt nomini /dnlt;^tuonbsp;�Hgter qui cupiunt pdcem medm,libcrdtionem mcitUe^ ego mgrdtm ero,nbsp;fredicdbo en'tm 'm eccle/�d mdgttd tudm iuflitidm,q, itd u'mdicds m mdkuonbsp;^os defindis oppreJJ'os feru�f^ tuos ne perednt 'm tentdtione,
PSALMVr XXXV.
�ritu�m. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenn'domi�ni Dauid�
S V H M A. A(f/Hlt;rlt;lt;tzlt;r prophetd proftmdt�imdm impiorum clt;ecitdtem ^Ud digni funtodio det,errurfum exuberdntem dei mij�ricordidm 'mnbsp;timent ipftim,qud etid neip�s quidem iumentis dee�. Quieris quid hocnbsp;diferimine fdgt;i uelit dem.Ec�gt;ondet, �udicid tud domine dbyj�m nniltdgt;-le�nbsp;ge Ro.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it� concluditur,0 pro�inditm diuitidru fdpientise erc�
DIxitiniuftus ut delinquatinfemetipfo,n5 eft timor dei ante oculos eius.Quoni� donbsp;lofe egit in c�fpedu eius, ut inueniat iniquitatemnbsp;eius �c odio babcat. Verba oris eius �niquitas �enbsp;dolus,noluit intelligere ut beneageret. Iniquitat�nbsp;cogitauitin cubiG fuo,aftitit omni uix non bonge,nbsp;maUdam autem non odiuiu
R gt;
-ocr page 248-l�� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERANI
�Dixtiiii e� fie dpiid fefiAtuit in corde,ut nMxime omnii �ris dlihru�* -ded.ntur.lt�ufiustid efi,lt;{ui eftfiize iuflittd fidei,q^ui non ex dnimo �dit deo.nbsp;Vt ddine^uj-t- Cittid dixiHut,mlt;luitfielinilMt intrd fetnetipfum^ut nuinedt in in�delitdnbsp;te cordis cr fequdtur qM� fifci pldcent cr bona, uidentuTfUt non J� judturnbsp;uerbum dei,ut moriitur fient Chriflus dicit,iK peanto fuojd e�, infidelhnbsp;tdte.HiCcfententtd hic cUri�ime reddita eft,ucrnm in Hebrao nerbd uid�nbsp;�n medio cor- tur obfcuriordiSelix legit ftc^Diiilu trdnfgreffionis impio, intrd cor me�t.nbsp;dis mei,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impio fcilicet esinel impius hdbet di�n trdnjgreffionis^id eft, fie dicit de
fud. trdnfgreff�tone,lntrd cor menm uel m medio cordis mei.Af�ilus impi^ nsdbrnmpit uerbd cord is. in medio cordis mei fcilicet eft quod 4g)�- agd,nbsp;fie mih: pldcet.Atqibiceilipfiffimusimpiorum dff�hts. Impio/idixeriSfnbsp;Afi�ihisim- omnid tud corn deo ddmndtn funt,tun fnpicntia eAflulticid corn deo^tudnbsp;piorwm, iufiitin non potefi iuflitise dei fubijci^tud meritd funt ttiiurta in deti^tun ope�nbsp;rd,nonteiu�i�cAnt,quicquid boniuiderisfiictre�ne fidepeantnefi^merdnbsp;^bypocrtfis (J�c.etin finon contenderit contrd,etinfi per irdm ftulticidinnbsp;funm uerbis non e)fuderit,tdnwn mnnet in fun fententid,ut mnximc omninnbsp;lus dei uerbis conuiilus fierit, dicens dpud femetipfum, 1� media cordisnbsp;Mei,mihi med pldcentjcur none�enthnccfdnlkK^y tufi�, inemo mihi dltuinbsp;perfundcbit,Grntids tibi ngo domine nonfum ficut cteteri hominum (ycgt;nbsp;Ide�q; ftultiu �� infipiens uocntur P/al.ij.Qudpropter cldrius altj ex He*nbsp;fcr*eo legtvnt fic,Dixit iniquitns nd impium�n medio cordis mei. vides ct�nbsp;quibus feriptur^fncre � Jpiritui res ft,non cimt ern/fis illis peaatoribus.nbsp;No timet dcH. qui iuflitinm fibinonnrro^ntfied cum hypocritis,vndefequitur. No�nbsp;timor deiante oculos eins,timent tnntu hominum trnditiunculns enuterinnbsp;ntie i�aconfcientiie^qitibus feruntis omnin tutn putnnt,item,timent fibi fu�nbsp;qs uentri qt glorilt;e,nd dei uerbum non timent,Qr tnmen lt;ejbmnnt fieccelonbsp;proximo s,contrn uerbum domini,Efn.ult.Ad quem rejficinm nifi nd pdtsnbsp;Dolofe n^t perculucr contritum Jpiritunbsp;nbsp;nbsp;trement� ferma n�s meos tApertius uefo
cornmdeo. fequitur,�iuonin dolofee^t,omnlt;deinsfunt fi(cus,ctbypocrifisquicquitt ngt,lt;;y fi non tnltd iudicnntur cornm bomintbus,t(tmcn talin font in connnbsp;j�eiiudei.felix,(iHGnin ndulituseHfibi,uel perfunlit�bi 'm cofiu iiud^nbsp;tniniQjnpmodo qujefo npertius deferiberetur hypocrifts ei} iuftiti�riorunbsp;iuftitid? Adiilntus e^l,plncetipfe fibi in omnibus qtijefentit cr ngiteurpc^nbsp;fundet fibi �chnberequemndmodu fintit^ non dico idm uult iii. eribo*^nbsp;Iniquitiis �m^ minibus,fedfentitquoq^fee{felt;iliqueminconJfeiludei Vt inueniatfd^nbsp;pij odio deo, cetdew quattdo (udicdre eceperit, iwquitatem eim utodio hdbeut, natt�.^
-ocr page 249-IN PJALMVM XXXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199
difnittiit ^UeMddnwdivin iwquitdtcm peecatorutn cr puilicunorteM fe dgt nofcentium^non ut non iwputct gnemadmodu peccat� fideliumnbsp;nbsp;eleik�
ru/nj,P�sndm^ictiAmpeccAtumcedita-dgloriAindiicr ipforum filuteni Etidtnpeait^t 4eternd,niiralili dei Artificio,ut legis Ro i.�cul zj turpi�imA Chrtfli mors p,yj jf}nbsp;Chriflo ceffit in glori�m.Oportuit enim Chri�um pM ^9- itd intrAre in gio bonuminbsp;'ridin fult;im,Auddx addo,Niirabili zjineffdbilidet prouidentidoportetnbsp;qiiofd�minpeccdtum Idbi^nt glori�centurMorMtthdnc fententidtn deinbsp;multorum cordd fidcUum,lmpif uerc ubi tdlidduditwt.^dut dd contentioanbsp;item fe ucrtut,dutinexcufdtionem�uieimpietdlispTtetexunt^idquodibi^nbsp;dem in Pdulo legis.
Verba oris eius iniquitds e^,id e^,cum det iuflitia non conuenit,mendd (iume�,dequo diximiiSfPfdl.lt;i.Qr dolus,ideil,merd fimuldtio z^bypo-cri�s.Sdn{h�ime uidetur dicere cr docerc,fed �ducidin deum non eh: in ticrio t:9'nbsp;eorde.�^oluit intclligere.,id e^l,credere uerbo detent bene d^etjd e�^�u^nbsp;amp;ificdret deo per cordis iuflitidm.i\emo bene agit ni� inte�i^t tuflitta deinbsp;quxeilperfidem Siquidem mala arbor non potefl �udus bonos produ*nbsp;cere.InteHetHus quem deus datant diximus Pldl.il.eftrddix cy �inddmenanbsp;tum Z9'�ns bonorum operum.DeJ�eratie nero�ullttisee�quod dicit,t:ios l�oluU intehnbsp;luit intelligere,td eil,�apicnsfiert fccundum dcum,hoce�l inftruiuerbonbsp;det lt;i:9c.Pe.CcfJauit intclli^e,quofignificaturcxctetdUo infideliu qud tranbsp;diti in reprobum fen�um refipi�cere non po�fiunt.
iniquitate co^tauit in cubili�uo,idch:,infecreto cordis [ui uelinab^ cui'li �condito locoficut qut nodlu infomnes mrijs in�lentio a^tantur cogitat^nbsp;o�ibus,dlius cogitat libidines z9-adulteria,dlius lucra cy gloriam ej'C. Sednbsp;quiaguntdolofein conj�ediu dei,quinolunt intcHi^re ej credereuerbonbsp;dei,quitraditioncs humanas o- cotra uerbivm deidocere�olent,quiut mAnbsp;Xime�indkt dtuindej; uerba loqui uideantur,tame dolus e^l O' hypocri�stnbsp;bi,inqu�,de quibus P�almus loquitur in ab�:ondito,ubi non adefi conj�e�nbsp;^us hominu,id edl,ubi non deprch�dt poffunt ab hotbus (9quot; dijudicdri,ubinbsp;folus deus uidet,in cuius con/�edlu dgunt,co^tant mtditantur iniquiUnbsp;tem eyy iniu�itiam,qui dei iufiithe non �unt fubie�h.H�[i fides e� deitujli�nbsp;tia confequitur infidelita t� effe iniquitatemnbsp;nbsp;nbsp;iniuflitia. Contant,inqua,
quo fiAtuantGrthbiliantfuds tradittonesjuas de fe opiniones bonAs,�u Conto da Gy tranqui�:tatem,quo re��rtnt prtedicatoribus uerbi dei,pr(edicanbsp;toribus crucis,quo fiteidt [�cu [�ulto populo ne uideantur iniufief�cere.Satnbsp;fx�ploru,prlt;eter Euangplic� hi/hriafiabet nofiraatOf Qrbocfeculu,^(9
-ocr page 250-���
COMMENTARIVS POMERANI
Vj4 Jon4, Ztungelium glortie de�,^tiod confondit omnem gloria/dpientidtn ff ili* fiitidm hurndn�fCccpit rur�m i�uctffere mtmdo.vnde dddit, Aflitit otnitinbsp;tti� non bonte.Solum uerbti dei e^uid bond,Sicut Chriftus di�tfiues wflt;nbsp;�oce� mtd dudiunt. z^/tQj�fequitw me,non dmbuldt in tcntbrit/ed hd*nbsp;bebtt Ivmen uitiC.Et in pfalmo,LucernA pedibuf meii utrbu tuunbsp;nbsp;nbsp;lumen
('emit is nieis.ln�pientidphdrifeorum hodie notd fu^ efl mundo,^ uerbo rfei non dflnitt,qui iudicio dei quie�cere non poflunt donee fl proddnt uirinbsp;fdnguinum qui fint,ut detenu per fond fliritu oris lt;chrifli int(rednt.Sequilt;*nbsp;tur,[Adlicidm dutem non odtuit. Kdlictdefl impietds cordis,externd dleinbsp;Kdlicid. prduefl�kioperdfunt tdntu frudus intern� mdlicite.Efl dutem �,nonfi^nbsp;dts deo,non ti)nes,non dm�s deum,quteris qutc tud f mt non quie dliorunt-Profundi�imd eftifletradix ernon fdti-s ne d pqs quide mteUedd-DertdAnbsp;enim quis tnte�igittSentitmt fundi iflatn mdUciamnbsp;nbsp;nbsp;odirtmt,cldmdntes
cum Pdulo,infilix eg) homo quis me liberdbit d corpore mortis huiusi propterex non imputdtur eis,quid oderunt,hoc efl fliritu cotrd pugnant.nbsp;In quibus fliritus pugndtdduerfuscdrnemjtd ed,cordis ntdlictd cr ed qu^nbsp;inde ndfluntur,qute fimt ird,inutdid,dudritid,udnd gloria t^c. Hypocritenbsp;i,\aliciant abfUnentad tempus ab externismaUeite fru{iibus,d�mi^ hoedtttnbsp;�0 od//rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiu:itmt,putant omniafand,iceirco cordis ntdltciaodtffl non poffiint,
qui nihil'mfluident niftbonos intentiones Cf m�ritafaH(htatis,e3� du cd^ dunt in externa cr craffduUta,fimuldta qu�rtmt,nondeiremedid,ndt�nbsp;fatis�dionem Cbrifti per fidem ignorant.
eorum qu* fimtimp�ij,deflribit cor,opera,tierbd,cubile,cromnia iniqui* � tdtisplenaSi�ris intuearis flcund�operdcruerbd,flcci� ad tempus pr^nbsp;tendit pietatis, uerum in confle�u dei omnia cr dgit loquitur doloflnbsp;CZ hypocritice.quid enimahud ejflt in conjfie�ti dei qui maliciam flmtit*nbsp;ffudio amplc�kns non habet timorem dei ante oculosfuosf Qjiem erpf^nbsp;tered Pfalmus grauiflimeaccufatq, noluitintelii^e,utbene d^et(J^\nbsp;Hi tandem latere non poffimt propterea in fine appellat operarhs iniqm^nbsp;tdtis.Sicenim flripturdex opcribus defcribit nobisimpios,alioqui qiti^nbsp;corda dijudicaret ut cauerenturiEx fiuflibus eorum,inquit,chrijhiscog^^nbsp;ttofletis eos.quanqu� cr coram deofint operdrijmiquitati},etidmfiqi^ilt;^*nbsp;�zkUdU�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ a ntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MMM Z-J litt-titUCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id /I
�N P^AIMVM XXXV. -*
fff^tiplijl�bihdbeitttcrmidtilfefedeopriefi�reputent. '
Domine in calo mifcricordia tua,�eueritas tuauf
amp; ad nubes. luftitia tua fient montes deijudida tua abyf�us multa. Homines amp; iumenta faluabisnbsp;domine, ficiitmultiplicafti mifcricordia tua deus.nbsp;'Filij au l� b ominum in uelamento alarum tuarumnbsp;fperabunt.Incbriabuntur ab ubertatedomus tux,nbsp;. amp; torrente deliciarum tuarum potabis cos. Quo/nbsp;niam apud te eft fons uitae, in Inmine tuo uidebiz ,nbsp;inuslumen.Pr�tende mifcricordiamtuam feien/
tibus te,et iuftidamtuam i�js qui redofunt corde. Non ueniat mihi pcs fuperbix,Ct manuspeccato/nbsp;ris non moucat me.Ibi cecideruntomnes qui openbsp;rantur iniquitate,expulfi funt ct no potucrut ftare.nbsp;tiamine in c�lo.vd ceque ex Hebr�o,Dotnine ufq^ad c�los,utfit idem
Vf^dd c�lot O'up^dd nubes,Id efl,Hon e� locusfub calo ttbi no uided Mi�ricordiit tur tnifericordu tuderg^d omnes creaturdf,ut mhtldefit dd uitdm qua des omni crei,�nbsp;dut omnibus piin pdter uidedvis ohondntbus oitimentisquiefdls ttirdeil,
Udsfiuefieruds dum in ommluseU prouides^urfivm nonefi locus fubca* h ubi ncn uidedtur ueritds tud (ut interim tdcedm deEudn^lio Cbrifli ubinbsp;S; pradiuto) Cfmnis credturdmonettUtagnofcdmuscredtoremo fiddsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ift otir
mus ci d. quo omnidcrcdtd funt omnid^guberndturoex cuius ntdnuom �t credturd ui ttiifufcipimus.K.o.i.lnuifibiltd dei oc�t Pdulus,A{tJ4^lionfinetefiimo detur, 'nbsp;nio reliquit feipfum,bene�cicns de calo,ddns pluuids O' tempord�u^iinbsp;fird,implens cibo o Uiicid cordd eorUdege Sdpt�. ij.Pides mdritur cresnbsp;dentiwm in omni credturd,cu contrd in omni credturd peccent increduli^nbsp;Mdtximuspfdlmo.3.ldmueroutdedmuso'febilt;iUd,�Aifericordtddei,de -qud d'.ximus,qu� efi 'm omnes credturds^ efi iu�Hid dei in homines, id eil,
-ocr page 252-�* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eOMMENTARIVS POMERANI
.lt;qud hominei luflificMur in�iiritu (^iii �lij honunum funt, id e�, ex cdTlit fingutne niti,ut tutifird jub umbra alarum dei,quemadmiodu alibi di*nbsp;�xtgt;ni(r,ubitnebri-ibuntur ex abundantiaJ^iritiu qu� efl in dotrto dei,in cCnbsp;clefia dei uiuenti'S,'belix,Saturabuttirpmgucdi/ne dotnut tua.utdepfalm�nbsp;Etpotabis,in^itit,eesexejfiuentiabundantia deliciarumj�irituf,gtrtnbsp;de�tM�t enim de remijjb pcauto pacein confecuti lt;juie excedtt omn� men*nbsp;t�m,certi [unt filij da, hitredes dei, cohicredes Chri�, omnium domininbsp;�udicii deiutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueritae dei quant diximut inomni creaturauidericragnof�
tiine�thMcf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tra�uuimvd de uerbo domini,pfal.ii.)continet iudiciadel (�cut de
uerbo domini diximia pfal.a$.)quibui hosi�uinat,t�los exctecat,hos fu[ci pit,d�osabijcit,alijsomnia mboniim,ahjs omnia in nulumcooperantur.nbsp;N((/� funt qui ueritatem dei commutant in mendaciimi,Rom,i, Iccirco fylt;lt;nbsp;in reprobam mentem. Veritat dcicruerbum eim iudicatctdam*nbsp;n�tomniaqu�funtcarnis,qutauidemHi neiflamp;mquidem uitamconflurenbsp;per nos, aut huius temporis luccm cs' rerww prouentum, ut erubefcamtUnbsp;in con�eibt dei de uirtbus nofiris in re falutis cr leterna. Hoc �ero iudicinbsp;um zj iflii damnatio credentibus falus eii,incredulis qui id �rre non pof*nbsp;funt interitiis.Contra iudicia ei�m dei incredulipugnunt dum nolunt fu^nbsp;damttari,�eimglari�,uoluptatesju�tiam Z9'cgt;Pijs omnia dei iudicia pbt*nbsp;eent quifciunt utcunc^ res cadat fe nuUamprorfus habere iu�tiam quantnbsp;dei. ic�rco trepidant ad uerba dei,dicentes,lu�us es don�nez^ re�unt tdnbsp;dicitim tunm,dum interim impij omnia cgregiecontemnunt,tam dei i��nbsp;tiam,qHamdeiiudicia,idefl,crmifericordiamGtueritatem.auIlabene�*nbsp;tentia nuH�^ dei uerbo fiue promi�ionis �ue comminationis commouett*nbsp;tur,fedfua�udia�(dq^ fequnnturcon�Ua zrprouidentieK, deo content*nbsp;pto,utmlt;\xime quidam inJ�eciem deigtoriam querere uideantur. verumnbsp;lu�tia amp;iif dt^cmifcricordia zi}�iu[iitia,h�c ueritas er iudicia �vnt in��mabiliaamp;nbsp;dicia incom* maiora quam ut 4 nobiscomprehendipo�int.Agnofcunt quid�fnetnbsp;prebimfa,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;complediufitur 4morc quicredunt,fci�tes.hacntiferi cor du er iu�itiet�
hacueritate exiudteiisfeferuandos eriam iufli�catos,fedquiadei�im^ incomprehenfa etiam ip�s pqs manent,no� minus quam er deut ipfe wO*nbsp;tietincomprehenfuspojkaqu�etiamagnafcitur.lmpiusueroqui dieitii^nbsp;corde fuo,non eildeus,quomodo h^c agnofeere potcrit,quiefunt deiiqi^^nbsp;do compreh�deretquie ne uidet quidemi�oe e� quod dicitur, lu�tia tutnbsp;e� �eui montes dei,id c/i alti�ima e�,er iudicia tua aby�us multa funtdquot;nbsp;�4ftjp�w^i�iwgt;,utno qutrat quare lacob ddourit zs Efau odio
-ocr page 253-TN PSALM VM XXXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tof
Hifdutemfic c�iungt cimt fupcrioribut, Iniu�m dixit ut delin^Udt in luexct^Qtti jemttipfo^c.cuiprxtereddcceditadddtnnAtiottc ^nuUdratione pote� bikt�nbsp;excufari �lgcnte ubiq; nti�ricordtd lt;^,ppd!atd dei ueritdteiu�tidlt;^ ritmnbsp;tff iudicifSjitd Kt latere tto poffitit ni� ^uis fit exc�cdtut.�on ek jolis culanbsp;pdftc^CKinonuidedt,(juemuel ipfocdlorecod^s pr^e'entemquando^nbsp;�tericogitur,ntpfdl,i(t.aoneflquifedbfccwddt4calcrceius.iiiccdlornbsp;tanen non ittuintnat fxcifcdfox, id t�, non firuet in cordibus impiorum^nbsp;heet ddelje quandoe^ �ntidnt CT'muidcdnt hoc calorc infldmmdtiscynbsp;iUumindtis.
SivKt multiplieafli nitfericordiant tudm deus. Pciix,�3j(S prtecio�i mi� fericordta tua deus,e3- t�lijAddm 'm wmbrddldrwm tudrum confident.
Sicut montes det.licbrai quod egregium efl,uocdnt ejfiedei, er merito pc uocdnt,ut ntM hic aliud mteSigat montes det quant montes dlti�imostnbsp;Sic cr pfa!mo.-79.dixitCedros dei.Et pdraUi.Grandis numerus quafi exanbsp;rreitusdei.
Qttonid apud te Qrc.HiCc ratio prlt;ecedentis uerfus.tnebriabunturjZT tupotdbis eos quiaapudte e� fins crori^uittCffine tenoneiiuita,quS' ^^ttSUita�nbsp;^uialibiqult;tfierit Hunqua mueniet, nonc�crg) inomnieo quodutribusnbsp;no�ris poffumus. ltent,inebridbu�tur cy- potabiseos tUd dulcedlne, quia lumeft dei,nbsp;per lumen tuugt;n,id e� te i�wminante, uidebimus lumen, tdefl, cognofee�
deiueritatem. M.entiimtur ergo qui multa de natura lumine di^tt* taittficut dixtmuspfialmo.f..cr.i^.Sine deo deiq; uerbo nulld neq; pecca�nbsp;torivm neq; iu�itiacognitio. �am uero quis non gaudeatfinie uita pota-snbsp;^^�quemadmedii dicitttr ioannis.f..Vietin eo fins aqua uiua falientisinnbsp;fiitdni aternamlaut quid tri�tiae�'rpoterit �regno tenebrarum transla \nbsp;tis in regnwm lucit! fiut in pfalmo dicitur^iS ignatum e� fuper nos lumcts.nbsp;^Itus tui domine,dedi� laticidtn 'm corde mco.iiocfcilicet e� gaudiumnbsp;'*^�iritufdn�o.
Pratende crc.Ua fan�i or ant er neee�ario orant per omnem uitatn,. ini�erkordia tionignorantes ex fold grdtia dei �mt id quod fimt,er 'm omnibus ope=nbsp;nbsp;nbsp;iu�tia cre
fibus fuu 'tnueniri damndtionem,nifi mifericordta pratendatur qua� ue= dentibus, lam,ut tegatur peccatu miferente bonigno patreficut est pfal. ji. ^Mcrwwnbsp;tf�a funtpeanta.Hacmifcricordidexhibeturfcientibtis deum,idc� cr�anbsp;d�iibus,er iu�tia quaiu��cat deus impiumijs qui refh �vnt corde,id e�,nbsp;^edentibus,'quire�efentiunt de deo c?rebusuerbifq^ dei. Hon ueniatnbsp;^iquafopesfupbia^id e�,d�r^s er eo�tatioluperbia,nefitlicetfifa fifprrbsiSt
-ocr page 254--tin� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C0MMENTARI7S �POMER�Nl
de m� fentitmt^de med fdpientid,iuflltid,uiribut^rbitriamp; p^j^nldftfi ne me dliqtad effepittem cttw ttZfciZ fim,cum omnid �m dei, quid enmnbsp;ieo quod non dcceperimiqiti pr^tercd non 'muenio in carne mea bonwn.nbsp;De hoc pede fuperbU alibi dicit^tleq^ ambulaui in magnit neq; in tnirabinbsp;libut fupcr me .Sinon humiliter fentiebam crcl^m.iz. son plut faperenbsp;tHantn pec* qua opottet,fed fapereadfobrietatcm ere. Etmanuipeccatorif non nto^nbsp;ifatorh. ��eatme,fcilicet � uia reila,.Telix, Etmanus impiorJ! ne amoueat me. Qj�*nbsp;qult;iefo iflx maniKinumadulteroru/m,latr.onum !:^c.Profeil� �o�,Nenbsp;mo enim tUis feducittir^ nemo iudicat eos bene agereaut re�e fentire: Sedgt;nbsp;manus impiorum,fcilicet opera jpeciqfa�ne fide, quibta feduemtur quinbsp;reliSla fide per talia querunt iuftificarte:yfanSifieri. Chriftut nt ftepe dilt;�nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ximui uocatoperarias imquitatit,ficut O'fjepefcriplura.Et Paulus phi*
llp.y.dicit depfeudapqfix)lis qui magna pictafis jpccie in opera legis confi .deredocebant,Cauete canesjeauete mulos opcrarios,cauete cofeifionetn.nbsp;No s enbnfumus circucifto qui jpiritu feruimus deo o gloriamur in Chri*nbsp;fio lefunon incarne fiduciam habentesoc-P^iligentcruide qult;ehic Jpiiinbsp;tusoratprofaniUs.�ypocritieoiuftitiarijofi�ndHntcreaduntpedefu*nbsp;perbi�,qui uero opera eorumopinioneiufiit�eimitanturamouentur � uidnbsp;?lW ceciderut. dei manu impietatts.l3e utrif^fiquiturdbijid e/l,in pede fuperiite o manbsp;nupcctatoriscecideruHtoperari/ iniquitatis,qui operantur multa abfifinbsp;fide,quomodo fidesiRic effet ubi e��ducia meritorumhumanoru a�uumfnbsp;Expulfifunt� regno cceloram qui feputabantdeoproximos, nee potuc*nbsp;funtfiirefuopede aut fuismanibus, felix habet,t^ec potuerunt furgerctnbsp;i.l eft,refiptfcere.quo grande peritulum notaturhypocritaru, j non pof*nbsp;f unt furgere,quiaerrorem nonpoffuntaut uolunt a,gnofcere,cwm.inttrildnbsp;.fepublicaniomeretricesagnofcant.
T?SAl.Si7S XXXVJ.
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Tj7�/jM?Dauid*
r�nnJllani s vMM A. nbsp;Non Philofophicos fed chriftianoslticaudis mores qui ex
HWtfX� fyncera fide manant,id quod totuspfalmus ubiq; prodit.Cuius argumen* turn cum alias fjepe mfcripturis,tum uel maximehdbes Prouerbiorum.4�nbsp;ubi dicitur,t^e dele�erts in f :mita tmpiorU, nec tibi placedt maloram uia,nbsp;fiige ab ea,nec tranfeas perillam,declinA ab ea o pr^etergredere 1B4 w.Nonbsp;dormieitt nifi cum male ficerint^o non rapiturfomnas ib eis niftdli
-ocr page 255-IH PSXLMVH XXXVI. . Jlt;JS
^uidoff�ndicul: poluerint,'!^titti comedent cibum im^ictdtis amp;� iiinitm m atiitdtumbibent. Itifiortiin autemfemitd quA�luxf^lendens proceditcrnbsp;^lfftfiuecYcfcit ufi^nd perfidlum diem^Vidinipiorum ficut cdli^,nep:i^nbsp;untq^orfii�tt corruAiu.Et pdulo pofl^iHe declines dd dexterdtn ne^ ddfi�nbsp;ttiftrdm.Attertepedem tuiim d mdlo.
ADVERT E mdxintwn effe fidei opus Gr nel [olum nos nofirici; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
nid deo comittimuSjUt dij^ondtfecundu benepldcitum fitte bonitdtis fine dulabus fiuedmdris nobifcumd^euelUtnihilmoti interim projfieritdte,nbsp;ttoluptdte sy glorid impiorum er hypocritdrum. Num ex profi^tritdte tms ^otnittere.nbsp;piorum GTdduerfitdtepiortim etidmfdndos tentdtosprophetds tegimus,nbsp;ttt itidespfdl.-^i.HiereAi.AbdcA. Hoe fidei opus,hdnc dbnegdtionem c:3-wcrtificdtionem noftri docethic Pfdlmus,utfcilicet omnid reltnqudmusnbsp;deofifnntd pldcedntquteipfe�cit fitte cum fidelibiisfiue cuminfidehbuSfnbsp;^ui nouit tempus utrorumq;,utdicerelicedt,ln mdtiibus tuis domine fortesnbsp;tnete.Et iterum,Dic dnimje meie,Sdlus tm fum ego. item^Vropter nomen tunbsp;twi deduces me Gr enutrics me.Tdlihomini quid ubiq; timet deum nihil denbsp;frit ne fecundu corpus quidem.Diuites dutem cguerunt e:ir efurierut eye,nbsp;Vide hie erg) qudntd, diligentid,qudntis exemplis,qud multis uerbisJfiirianbsp;itlfdttdlusnttdtur d nobispropulfdreinfidelitdtisdffv�him,quem robordnbsp;recontendithuiusmundiudni�ima.Jfiecies. Ciuidenini dliudeft inuidere.nbsp;�rtundtis peccdtoribus,qud mclindrt dd iUd quit eis inutdemusilAultd du*
pdeeftuimur ft cogitdmus deo,itd pldcere,ut ftc dijfiondt eye.
Hic Pfdlmusdigni�meeH expofitusd D,Mdrtino,ide�q: dbj�nerem ni ft �.rdoipfedliudpoftuldret.
E xmularc mali'gnantcs^neqg jemubre facicntcs iniquitatem. Quoniam tan�nbsp;focn�c�to arefccntj�i tati^� holera her'nbsp;bx d�o d�cident, Spera in dominum amp; facbonita,nbsp;tem,amp; inhabita terram,�c pafecrisin diuittjs eins�nbsp;Delcdarein domino,�edabit tibi petitioncs cor/nbsp;dis tui. Reuela domino uiamtuamdc fperaine�/nbsp;5 �
-ocr page 256-�07 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMxMENT ARIVS POMERANt
�c ipfe faciet� Et educet tanquam lumen luftitiam tuam �C ludidum tuum tanquam meridiem,fubdinbsp;tus efto domino amp; ora eum� Ne xmularcprofpe,nbsp;rantcm in uiafua,Hominem facicntem iniquitat�*nbsp;Define ab ira 6c derelinque furorem, nc xmularcnbsp;ut maligneris.Quoniam malignantes extermina'nbsp;buntur,expedantes autem dominum ipfi hxredi'nbsp;tabunt terram. Adhuc modicum 6c non crit pecca'nbsp;tor,�c quxres locum eius 6c non inuenies.Manfticnbsp;ti autem hxreditabunt terram,6c deledabuntur innbsp;multitudine pacis.
Fc/jx,No?j coHfcrtf/cre cum mxUgnintibiii.Arcfccnt.'Fc. Siicddenfiir. Pdfierii ]i� dtuitijieiut/cilicct domini^niji etidm terra putdrii rcfirendUfnbsp;fed iHud conuentt indgts feqitenti,r)e�e�ldrem domino,Velix,Pdfce ueritdnbsp;fem,ide�curd ut du^dtur 'mtetteritdr,id e�,�des.ut mdxime omnid denbsp;ejje uidedtur tdinen nihil dc:ritcredenti.llieronymtu,Vdfcere�de,idc^tnbsp;nntritedd hdnc uitdm necejjdrijs,fed in �de.digni�imd fcntentid.Reueldnbsp;dofnino,uel,Circ�uolue fecus dominU uidm tud�d quod Petrut dicit, OMnbsp;ntm folicitudincm ueftrd proifctentes in e�,quonid ip� eSl card de uoblf�nbsp;Subditus eflo domino zs- ord eu. Pelix^TS.xpedA domin� expeiki ipfu/nt�nbsp;id ctlyioli deficere ueniens ueniet zynon tdrddbtt/uo t�pore �,ciet quoinbsp;Tdcere,)�^^gt;^^^�^^ �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expeiktndu fit.Hiero.Tdce domino tt^expeil^
Silcre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eA.ftle,eftpquietiis,pcrmitte domino omnid SicS.xo.i.n.'Dotninui
pugndbit pro uobis or uot tdcebitis. Efd.iO'.Si reuertdmini O' quiefcdtit ui eritii.�n �lentto o/�eerit �rtitudo ueftrd.'Doihr Mdrtinut �c,Silfnbsp;domino o�rmdreei�de�permitteomnid domino o dddptd teut foriMnbsp;risdb eo fe'cundii omne eiut uolumtdt�:,uelut foetus in utero.Quid qna�nbsp;hac dliuddiolunt q morti�cdtionem omniu qult;e nofird funt o fummd Mnbsp;deu/m fiducidmf Nc amuldre ocPeltx,Ue contendds cum perducente dinbsp;^roj^eritm�^ Ktdin fudiin^�({�irQ^iieiftefcel�^t^:g ^mnUre
-ocr page 257-IN PSALMVM xxxvr; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�cS
�is.T��tx^^elt;^ontendii4certeutrwilignerii.Pcaator.Vclix,i}npti(l.
Qinniilt;lUiehicdefcribuntur nonfuntnAtur�bumM�,ciU� indigtid^ tur,inuidtt^tilctfcife wilt itduerfus tnAhgndntes,id efi,nMligne dg�tes (3quot; Gntld*nbsp;folo odionbsp;nbsp;nbsp;iniildia perfequentei,lt;iuoru opera omnia etid in jpectem op^t
tima cum non ex fide fieri pofirntfuntmerd iniquitas.Udnc naturam om^ nes in nobis fentimus (3�Uimur^q, hic lufli�imd 'mdignandi uidedmur h^tnbsp;tere cduffdm,qudeertifumus^illimA�igndnturz3 inique in nosdtq; dliosnbsp;A^nt,l.tberdrt ucro db hoe tenuildtionii fiuc indtgndtionis onere non pofnbsp;funtus nifi per grdtidm.Si erg) ifl�oclt;lt;�f rw Jfiiritum re�tu,hdbebis htec omnbsp;nid qu�hic defcribuntur,id ejifiuftiiutn^pdcem cz gt�4ift�w in Jfiirititfdn
Htcit ttd^,�onhoe temdle hdbedt q,multi tndligndntur dduerfum i. , tez3dlioi^Z3contenjptddetiufiitidfuntoperdriiiniquitdtii,^tdm(nfloa �nbsp;nbsp;nbsp;*
rent cordtn mundo duiitijs,ho!wribus,�Horibus,uocdntur iufti, reputdn-ter fdn�ti.E.xpe�ld pdulijfier (3 quos flor ere uides,drere uidebis (3 deci^ dereuelutfixnum er herbi!K,qujefiud,Jponte tdndem drent,utmdximede=tnbsp;fiifqut demetdt.Re�e dixit Sophdr,lob.io. tioefi:io d principio ex quo honbsp;mo pofiuus cAfiuperterrdm,q,Iduf impiorvm breuisjitt3^udium hypot:nbsp;^rit� inflar pun�t-Si dficenderit ufiq^ ddexlum fiupe^-bid (3 cdput eius nanbsp;bes tctigerlt,q:tdfii flrrquilinium in fine perdetur, t3 qui eum uiderdnt,di^nbsp;fent,ubi efiiVclut fiomniumduoldnsnoninuenietur,trdnfiietfiicut uifiionbsp;tto^rnd, C3C^
sperd i� doininuM,commitle fiortem tuam deo^reijce humdnds cogtd^ tioneSf�onmdle te hdbedt q deus bene ficit mdlignts (3 hypocritis(quinbsp;fiuntoperdrij iniquitdtis,utfilt;epe diximuf,nonfiolumcrd�i idi pcceulores)nbsp;file co�td,Si deus idos pdficitdd interitii ut pccord pinguid,no me defieretfnbsp;ddbit�y n�hiquodeddm.Stfiic pdfieitcontemptores,quotnodononpdficc^nbsp;ret'mquirentesfiei�iuidfic^eupdcco-bondconfi�cntid/rudrmedpdUi: ,,nbsp;pertdte,dumipfifua,cupiditdtez3confietentidtorqueHtur!Sperd,inquit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
hoe efi,crede t3 fiducidm tudm omnem proifie in deum,lt;!3 �c bonitdtem, ffli�eito exeadem fiducid quicquid�cis,�dm hocfiolum efl:�cere bo�nbsp;tium fieu bonitdt�^quicquid enim non efl ex fide,peantiim efl. vide qutefio,nbsp;mi lc{k)r,quid docedt jfiiritus in fcripturis,nempe nihil aliudnifii fidcm (3nbsp;fidci opera flue fru�ustqux fold fiunt opera bonder fru�his iuflitie. vbinbsp;^nimdt�iumerdt,t^e xmulare ere. additquid �eiax ,t3 duobus uerbisnbsp;^omprehendit fwntna totius�crie ficriptura; er Rudng^llfiSpcraflnquitflifi
S 4
-ocr page 258-commentarivs pomer�ni don�nurtS'frc boniMcm.�cec efi �des o-bonA operdjHypocritte ^iiidnbsp;diicidm non hdbent 'm deu/Myfei mfud opera er m�rita,�cere bona operanbsp;nonpojftmt,maximecamChriftui dicdt,Hoccflopnidei utcredat�meunbsp;quem i�e mi�t.
Inbabita ter inhabita terram�d e�,non �t tibi molefiu m quacu^ regione �(erif,nd
ti diftorquere tc,iam illic iam alibicffe cupienf,�cut i�i quibm cum magna huius uitte moleflia ex tedio femper�ta dijplicet fors, Mane ubi es,nihil denbsp;erit ad uiflumji alto migrandtvm eft tarnen nutrieris ut Abraham,lfaac ex'nbsp;lacob.fi ad exiliii mijfut �cris deut tibi aderit ut lofeph, Domini enimnbsp;terra ex plenitudo etiw.Nec ad te pertmeat ett� fi damna fuflinuerts, nihitnbsp;deerit,efiamfi omnia amiferis,ut lob.No� peribts etiam in mtdijs Sodomiinbsp;ut Loth.Si quid de�ierit 'infidelitati adfcribito,pete pan� quotidianu ,nonbsp;dene^bit credenti pater i�e c�leftis.Huc pertinet quad additur. Et pttpcnbsp;ris i� diuitijs eius,de quo fupra diximus.
Deleikire i� Deleflare 'm domino,id e�,placeat tibiquicquid�citdctts,ex dabittt^ domino,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiequid de�derauerit cor tuum.'ti�nne hicc eft magna f�irttus det pro
mt�tofquid amplius requirisi Re�eld domino tiiam tuam,id (ft,quic^ quid ttMme^,quicquid agis exa�urus es apertu �texntanift�um coramnbsp;domino,t�icommitte dtj�onendum exc.Et f�era m eum,td e�, crede ipfu/Mnbsp;omnia bene curaturum,Qr ipfe�eiet quiequid �bi bonum uidetur, non tunbsp;�ctes,ut Uli qui fua fe prouidentia zx con�lio gubernare uolut ignorantesnbsp;omnia effe'mmanu dei.
iujhtiipdei^ ^ieducet exc,^on'md�gnarc fili^tuadamnenturex obfcurentur�l^ Rcī iudiciunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�lgeant ut fol.Tantu comitte deo,Erit quando omnibus patebit il^
lorum peruer�tas eX tuaiuf�tia.Pr,eterea ex boe dicimus. Si jperauerisiu
deum no folum curabit ad hanc uitam tibi necejfaria,fed eti� ad falutenit
�eiet �lgereiu�tiam tiiarn ficut ltvmen,ex iudicium tuaim ficut meridiem.
Jd efl,tujhis eris exre(litudicij,ut erroribwnon fcducaris, lufius enim fide uiuit ex j�iritualis bomo dijudicatomnia.talia dat deus,ipfe �eiet,na*nbsp;tura noftra non babet.Tu uero tantii �c quod fequitur, Subditut eflo do*nbsp;Jttino,id efi,in omnibus obtemp�ra te eius uolumtati ex ora cum ut boc ip*nbsp;fumpo�is,caue ne ex te pnefumas fequt dei uolu�tatem,ora deum,tp�nbsp;dabit ^irttum bonivm petentibus fe. Aliter ex Hebr^o Ic^tur id quodfu*nbsp;pra diximus.
Ne jemulare proj�erantem tn uia fua,id efi,cui omnia proj�ere fucce* icre t�deniur ex Umi nxit (reditfine fiduei� habet 'm deu, fitc c� expo*
-ocr page 259-IN PSALHVM XXXVr�
i09
fitio pritfti uerfuif.De�fieab ird crc.twn quiereuindifla^nott redie nti�tim pro nMlo,ne pfrdat dei grdti� zj fimilii uel u'mdi�kim cupiendo ud uinanbsp;dicdndo fidfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdlignAtur.MdlignHt cjl uide ne uindicdndo cr tu fis
ntdlignuftdeus utru^ rejfiat crc.Prouer.io. Ne cdgites,redddm mdlunt pro mdlo,Jferd 'm dotnin� ddbit fdlut� tibi. Quonidjmquit,mdligndn�nbsp;tes,id eft,mdligne dgentcs�ue irritdti �ue no irrttdti,tuhil interefl.Externbsp;windbuntur,(d eA,de terrd pcrdentur,ficut dicitur Frotter.t. non regndanbsp;buntfcmperfuper terrdm.Expednntes dute dominuyqui fuo t�pore omanbsp;tiidfiiciet O' pro iuflis o contrd impios,ip� h�reditdbunt terrd,id e�: bin ^�^tditdbutnbsp;niu credturdru ertmt in �ternu domini.quid enim nunc bdbent impij,lt;iui terrdm^nbsp;tttdm qtu hdbent nuUdcordis ^uiete o pdce po�tdentt im�hiec tpfd quxnbsp;bibent o hdbere contendunt non �nunt ipfos pdccm,qult;e omnent exupenbsp;frft mtntcmjhdbere.dhui enim pro diuitiis,bonoribus,uoluptdtibus certdt,nbsp;dius pro iu�itid fud non dei mifere diflorquetur, o ut iUe ddmno fcceptonbsp;dolet,itd hicnondolere no potc� dum fud ddmudntur.quje efi tniferidtnianbsp;feridrum.Contrddit,mdnfuetideleilAbuntur'mmultitudinepdcis,utmdanbsp;^itne omnid fibi uidednt mtentdri qu� hicfequuntur. gdudent enim certinbsp;derentiffo peanto o q,h�redcs idmfiidi funt dei in regno �terno.Eddentnbsp;f^ntentid efi in Eudnfflio,Eedti mites,quonidtnipfi hiereditdJgt;imt tcrrdm�.
Vide qu� dixi
Obferuabit pcccator luftum, nbsp;ftridebit fuper cu
dentibus fuis. Dominus ante irridebitcn,qiionia profpicit ueniat dies cius. Gladium cduxeruntnbsp;peccatoreSjintcnderunt arc� fuum,ut deij ciant in/nbsp;opem �C pauperem,ut iugulent rc�os corde. Gia/nbsp;di us eorum intret in cor ipforum, �c arcus coru mnbsp;tonfringantur.Meliuscft modicuiufto fuper diuinbsp;tias peccatoru multas. Quonia brachia pcccatorunbsp;confringentur,confirm�t autem iuftos dhs.Nouitnbsp;dominus uiasimmaculacor�^amp;h�reditas eorun^nbsp;5 5
-ocr page 260-COMMBMTARIVS POMERANZ
in xtcrn� ent. Non confundentur in t�porc malo, Si in diebus famis faturab��ur, quia peccatores pcnbsp;ribunt.Inimici ante domini mox ut glorificati fucnbsp;fintSiexaltati d�ficientes quemadmodum fumusnbsp;deficient, Mutuaturpeccator Si nonfoluet, iuftusnbsp;autemmiferctur et tribuit.Quoniabencdicentcsnbsp;ci haereditabunt terram,malediccntes autem ei exnbsp;... terminabuntur.
C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obferudbtt peaator iti�u/c^ Ut 'niuenidt oan�on? cdluniadi,daMndit
ocddedi,utdu�rdtur de terrd uitientiu ut htereticiK,ut fedu�hr populi,ut mulefentiens de flamp;tutisfeniorit,id ^uod Chrifio �{him eftdb hypocrifif,nbsp;phdrif^is fcribii ab qui optimi i�debdntur in populo, ne hic cogi^quot;nbsp;tes publicos Idtrones ddulteros,quos qui d dttineret �c defcribere,cuntnbsp;eti� d ntundo cr 4 feipfisludicenturi^� fcilicet procedut i�i in j^eci�nbsp;pij crfdnfh dcreligiofi dei cultores,ut tdndem uiri fdnguinum ej)c fe�enbsp;prodditt,0'tdmen uel �c fe obfequiu/m prte�nre dt�o,ut dbbi dixi^nbsp;mut.Tdleserant qui diffecdbantur cordibus cr firideb�t dentibus in Ste^nbsp;phdnum qud� lupi ouetn ldcerdturi,A�l.'7-7elix,Cogitdt itnpius dduerfmnbsp;iuflum. Verit edue ne hoc tud re�rre putes,nihil fiel quod deus no unit tilgt;^nbsp;in fdlut�jUt nMXtme i�e�eitidt impie qui�endet dentibus in te,tidm dotnt^^nbsp;itus irridebitfinquit,omnid qu.e t�e mdchindtur.'Videt enim q, tempus iuJ�nbsp;cij eins ueniet fuper eum,func uel fera p�nitebit eum jlultici�fux,qud f*.nbsp;pien�dm et- iujhtidm uoluit uidert,
Glddius nbsp;nbsp;nbsp;^^�^dium eduxerut ex udgtnd impij zyc. Glid!o,id e�, dperto mdrtc,^
Arcus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e�e�n�d�simpetumt pduperem crinopcm,ide�,dbomnihu/indtiO
pr^e�dio dercli�um 'm �olo deo �dentem,qui omnibus bene,nctnitti nid le uult,ni� q uerbo deiddh^rct quo omnid humdnd ddmndUtur 'm re fdl^nbsp;tisiVt iu^ilent rcfhscorde,id c�,bene de deo Ztr de omnibus rebus �nti*nbsp;entes,id quod dnimdles homines fud fdpientid exc�cdti�rre non po�uftt�nbsp;amp;ed(quod dicitur)fuofe gUdio iu^ldnt,cr eddunt 'm Idqueum quernnbsp;pdrduerunt,dum per�equ�do ueritdt� promouent,qult;e dlioqui dpud pdu*nbsp;ei�imos pios Idtuiffetfd�m�^ 'm iudicium dei inciduntqui dlios ddmttdff
-ocr page 261-!N PJ�LMVM XXXVf.
str
proptcT dei uerbm nittmtur. (^iuid Iiedut dudiri potuit contra Euangelif pcrfecutores,f[uatn dominus irridebiteoSi�cut crin PfiLi.diiium cAfnbsp;Isjde er ff cum dco crexpe^ finent.Tu ucrium dei habcs,illi traditioneSnbsp;huma/Ms,^uibui nihil alittdqult;eriimtiiu�fui,non deferetuerbum fuult;iuinbsp;feipfum ncffre nonpotefl.Aduerte non fi-uflra me intcrpretatum gladiuntnbsp;tipertam niuj�jnem,drcum,in�diiif. Ndm gladio pugnat ui inuadit Cfnbsp;dperfe/agitta ueropriusuulntratlt;ju�prttuideatur.vnde Pfal.ia,Qt(o�nbsp;niam eccepeccatores intenderunt arcuin,piirauertintf(igittiis fuAS in pha�nbsp;retram utfagittent in oblcuro rc�ios cordc,cr Pfal.oj^Qu^i exacueruntutnbsp;^ladium Imguas fMsjmtenderunt drcu rem dmaram ut [agit tent in occultnbsp;cnim tnuocdntesbrachiumfeculare qui brachiu dominipcrdidcrunt. Tolnbsp;le to�e crucifix eum,nobis non licet interficere quemqud nefiamusirre^nbsp;lares,fed ne prtefentes quidem effe licet^ut non contaminemur manducatinbsp;turi pafcha, ualumus tarnen ut occtdafur ne perdamtu locum nofirumnbsp;Zentem.Si non effet hic hierettcus non tibi tradidiffemui eu,nos ante mor�nbsp;ti eum adiudicautmus,non opus eft ut examines cauffam,tantum tu efto li�nbsp;�krnofter ut occidas,non iudex ut cauffam audias. Hoc de corporibus,utnbsp;interimnondicamus^tjkgladto linguae multa miliaanimarii occidunt,nbsp;quigladiwn fftritus,quode�iuerbwndeifnon habent,dum tarnen docerenbsp;volunt qu� dei non funt.
Uero peccatorumfiue potius impiorum funt omnia in quibus ipfi confidut^ pecimiicjjonoresffandlitatis�macr opinio probitatis.Btcertc hodiequinbsp;f�nfhtatis nomen obtinuerunt quafi � mundo feparatiftirituales non fe^nbsp;eulares,hoc nomine obtinuerunt mundi diuiti(K,cr inter hos imprimis i�inbsp;quipaupertatis fefeia�tant proftffores.Sedfequitur,Q^onia brachia im�nbsp;piorumjid ell,omnia in quibusconfidunt er nituntur confringenturftcutnbsp;coftaifa fft Damafeus in quafferabat Ephraimfficut conft-aSa eft Aegypnbsp;tuf i� quafferabat iudas,uthiec uidere licet in Bfaia^Hieremia er Bzechinbsp;eleficutconfraHtefunt traditioneshiiman�,in quibus ftierab�t pharifei.nbsp;tiihilprodeft tibiiudiciuuenerit er interitus (uper BabyIona,'Efa.ij. Corn
-ocr page 262-m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIvS POJ�ER-ANI
imgt;n4culntuf^ dominutwtu �^mdculntorum. �^uisiiUiefocH immdcu�tui nifi tui tun impuMt daminia peccatumf Pfal.^i.c^uem Mm /lt;f pe hic iujlum Ic�nbsp;^ii,id td^iufiifictitumiuJhtU dei per fidem.uide PldLi^Mc fcitomms u(*nbsp;^tids tujirM effeuelut pdnnummen�riu pdticntis fcemi}t�,Efd.64..Grnbsp;runiufli�curiinconl^edu deiomnemuiuentent,gr(itici ucio dei fold cjj�nbsp;id quod e�.iiorum immdculdtoru u�m dotninus iicuit,utesl in Pfdl.i.P'Xnbsp;Heb.uero legitur^f^ouit domin�t dies immdculdtoru,id efl,tempord dux^nbsp;ilij eortvM,qudpropteriIli omnid comitt(intiqui,ut fuprd dtcitur,pro]fictinbsp;tMm q, ueniet dies impij.Pfdl.9,Adiutor in opportumtdtibus in tribuldti^nbsp;one.pfdl.io.lnmdnibus tuis fortes mete ueltempordmed.P.th^reditds,in^nbsp;^uttjeorum in tetern�erit. ndm g- hu quoq; fdt hdbebunt,qui dicere pof*nbsp;fiint,P)ominus pdrsbtereditdtis miete g cdlicis mei,Pfdl.i�}.Sicinfid,luflinbsp;htereditdbuntterrdmG'inhdbitdbutin fcculufeculiluperedm.Vnde fe^nbsp;quitur,Non confundentur,id e�,WH patientur repulfdm d deo in temponbsp;re ntdlofcilieet belli cj- �mis Oquot; tentdtionis,Et �� diebut �mis fdturdbun*nbsp;tur curdnte deo^qtundo impi/ pcrewttomni J})ede�itutt,non enim crcdutnbsp;deum effe prouijoremjiberdtorem,pdtrem,
Inimiei uero domini Gc.tAdgnd, cot^oldtio hd�knui inimici tui idtft domini intmici dicuntur,nihil metuito futis�rtfs Cfpotenseiltud pdrSinbsp;tud cduffd non cddet.vide hiceorumfinem,ut fuprd,�it/onidm tdnaf�nunbsp;uelociterdrefcent Gc. �llorum glorid,qtlt;id non eAdci,mAnere non poteft-Cdro enim g f�numeft Efd.^o,Verbum dutem domini fldbitin jeter nu�nbsp;Vel hdc compdrdtione difce qudm turpiter perednt qui fibi dliquid cordtffnbsp;tuittutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cudnefcitin durdSyGdim interim
� durdtnitentid offufcdt,oculos llt;edit,uiftm impedit G diem fi fiert pofiit� nititur obfcurdre Vide quid fid uelint.Fe.fic legit^Et initnict domini uelutnbsp;adeps dgnorimifcilicetqui fimt,ideft,pingues)deficerimt,in fiemo d�fi�:nbsp;ceruntfd cRfCum fiimo eiunuerunt.
Mutudturpeccdtor uel pofim mtpius,G' non foluet.Impiuslicetdbuti^ Jmpitif fton det multis diuiti/s tdmen eti�nonredditid quaddebct,dutnon lib�terrednbsp;Jbluit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditjditpotius retineret � pojfetdliquo colore^ut non diceretur uir infid(^
liSfddeo perdit htec njiferd cupiditdt reru.Ddbdnt quid� ncjiri anted ricis G mondchiifiedfudddndo p error� quterebdnt mdiord,emebdntenitgt;*nbsp;mijfdtiUigilids,meritdfidternitdtes,pdrticipdtiones omniu bonorum qu^nbsp;funtin cdppisjd efi,pediculoru,ut interim impietdtes no ntoued ampUu^*nbsp;lliiiMHhodiepofiqdidicerutproptertdlidno effc dandu^ddotpduperibuft.
-ocr page 263-IN PJ�LMVM XXXVI._, fuorum ciuiumpdupertdtifiiuodttegint monuchisnbsp;non cnim nouit impietdt pietdtem. Contdmina,nt potiut omnii iniuflis lu�nbsp;trii ufurk or menddciji,utnitflt;iudm fides fit,ut nefcidx cutcredds.nbsp;Contrdjluftud miferetur cf tribuit. Videslongc diucrfum de utro^ iudt^ lufius ddt,nbsp;ciwifAmpiusetidm nonddt i^uoddebetdmico^lufiusddtetidi� ^uodnonnbsp;debet iUid quo non dccepit^edmico fiue tnimico modo egedt, ntdld rdtionbsp;nenifi^mifericordidmouetur^quo uerbodfiiiiutn ddnt�notduitffiiritus, Miferetur.nbsp;^uetn dff��um impij non hdbent,ut mdxime per hypocrtfim uideitur quinbsp;do^ pduperibusddrc,Mdtth.f.'Videspr^teredimpiosindiuitifs ejfe pdunbsp;peres, lufios uero in pdupertdte ddeo e/Je diuites ut fuis diuitijs effludntnbsp;^^noi^inegenoscrdliosfibibeneficijsdeumcidnt^fecimduTobiiefdn^fnbsp;findniddmonitionem.
Qjtid benedicentes eifd efi,dominno,ndnt prdcefiit^lnimici dut� do� ^cftediffio amp; mint z^c.ldeft,qiainuocdnteummncce�itdte,qui femperfdnfhficdt no f^^iedifho deinbsp;meneius^quifemperffr^^tiMd^ntdebeneficijsdaeptiscrgrdtiddei^erutnbsp;tilts hieredes,quid dominieilterrd.t/ldledicenles.dut ei^idcft,iwmicieiusnbsp;O' bldfifhemdtorcs uerbi cr ueritdtis eius qui fud rndgnijiciunt cr mertteinbsp;�ir�f^ hivmdn.ts,difigt;erdentu3rcrcijcientur.Si dutemMellexeris,benedianbsp;(entes iufio CT ntAledtcentes iujh, in idem redit , nempepropter luftitidmnbsp;mfio diufiis benedicitur,^/- propter edndem eidem db impi^mdledicitur.nbsp;Ef ChrijhiS dicit,Qjiod ti'niex minimis meisficifiis,mihi ficiJUs. felixfic,nbsp;(^idbenedilhdbco hiereditdtedmpient terrdm,^mdledifhdb co ex�nbsp;termindbutur.Si dedeo mteUigis eldrd fente tid eft,lpfe benedicit fuis etidnbsp;tempordliter,�cut benedixitlofepbin omnibus,et.mdledieit impifi ut uelnbsp;^^^pi egefidte cimt. peanto �niuflo lucro ui^um qult;erdntfontrd deu u�lnbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^bunddntidfud mifere intus torquedntur,ut fuprd diximus.Si deiufio intel
l^gis,certum efl flirUudlis homo dijudicdt omnid, iccirco e^ut benedi^ Tonern deidccipio iufti benediShonem,nbsp;nbsp;nbsp;nidledi�fionem etits uereor, ut
dei nuledi�Honem.quid nonmdledieit cr.trddit Sdtdndnifi certus jfitrtiu ^mihimdlcdi��iodebedtur.
A domino greflus hominis dirigetur,et uiam eins uoktmmi'SiCumcecidcrit noncolKdeturjquiadonbsp;-piinus confirm�t manu c�usgt; Junior fui ctenim fe/
-ocr page 264-�4 'COMMENTARIES POMERANt nui non u�di luftum dcrelidunijnec fernen e�uSnbsp;quxrens panes� Tota die miferetur comodat innbsp;ftuSj^ fernen eius in benedidionem eritnbsp;tyominut duxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fft protiidenfu d�i putrif ergafilios,dirigit omtui grefftu ne
lgt;dntur,e^ uiam cor� ditiget nimifjd eil,mAxinK (urlt;tBit,ut otnnid cii t�^ ne fuaeddnt,ut ui�cotim�t rc�lA,nc errent, omnid in eit ip�t'per grdtidgt;nbsp;tum iucundttdte Operabitur. Alioijui � nofird fiudid Cf confilid fecuti �it^nbsp;timui errdbintuf, ProHtr.io. A domitw dtriguntur gre�ut uiri,lt;zt?' ^uis fto^nbsp;tu�ui nenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitinu inte�i^e poteft uidmfudmi C� ceciderit non coRidetur,td efi,ji etin
dem quidem dd,mnd, pdi�a �ierit� etid uenerit in undntu inimicor�,� et� �c cu eo dgd ftertt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur ut totm mundus deeo dej�erct,dddo� etiS, errdre cceperit,� ett� pet
tdii�rit,ut difcdt cognofecre quid ex fe er quid ex grdtfd�t,tdmen no col lidetur,no fi-dn^tur,non peribit,quid d�tninut tenet tndnu eiiK,�cut pdfnbsp;ittiU mdnu tenet pdter ut eddens non cdddt. iccirco dicitur,inuid(i e^' qUinbsp;libenter qu^rut occafione vnfimiie dduer�u pios.Vrouer.i^,lie in�dicriinbsp;er qudTdi impietdt� in domo iu�i, nelt;^ uafles requtetn uel cubiculimi eiiOStnbsp;Septies eniin cddetiufluicrre�trgef.lmpij d�f� corruent in Httdlitm.
txperientid nbsp;nbsp;nbsp;lunior �ti crc.Exexperientid fud loquitur.quii entm unqudtn inuoid�
fidei. Uit dominum crdereli�ufefliDott!inuiprouidetiufio,id efifCredentity fidenti dco(ndm de itlofolum hic�t mentio) etidm in ir,firmitdttbui,ddtndnbsp;his,cdrceribiii,ddHS tdlem mentem utdumomntddbeffeuidentur tdmeitnbsp;fitJlo indigedt, Exelnplum tflo lofeph. Qjtomodo igitur non prouideretnbsp;nobis in comnuinii�i uitdiFelices profi�lo nimt�m bedti fi credercmutlt;nbsp;iiec �id(/nquit,femcn eM;,id efi,filios pdternlt;t fidei imitdtoret, qu�renSnbsp;pd^m,id ejl,niehdtcdns.Tdntum dbefi ut dliqttld iufl� de�f utetidt��l^^nbsp;telinqudt ieiide uludnt,modo er ip� creddSt deo.i/ide Pfil-iy cr.tz.Rcdenbsp;nionuit tobidf filium,Fili mi pduperetn qttidem uttdm gerimUsfid hdbe*nbsp;D(tf. bis multd bond, � timucris deum. Sequitur uero quod mireris,id qtiod CTnbsp;Commoddt, Tobids�ctt.Totd die,ide�,iugttcr er qudmdiu uiuit, quam diu durdtiu^nbsp;iiihildeefi, Jfobuiusuit�dies,mifereturegentis,creommoddtubi non uidetnece�d^nbsp;rium ut dei, quemddmodum fuprd dtxtt, Mi�eretur er ddt. Et hic tantumnbsp;dbeflutnietudt�bi ege/htem iugiter ddndocr^dmmoddndo,utetid�llt;inbsp;eitti �nt inbenedtilione,idcfi,multiplKentur,dugcdntur,ditenturifilnbsp;^dbednt d dominodd quod amp; Prouer.ii. ex Heb.�c legit�r,1�� qiii diui^
-ocr page 265-�N PSALMVM XXXvr. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�1$
dit amp;quot; AU^etilV ultr�ftir ^ui abfiinet � refh certe de�ciet. Vulgo �c legh muijAlif dtuiduntproprta ditiorcs fiunt^ alij r^piunt non [ua �f fint�nbsp;fer'megefiAtefunt,
D�clina a malo 5c�cbontim,�c habita l�n feculum feculi.Qnoma domi'nus amat iad�dum,amp;non de/nbsp;reli'nquet fan�os fuos, in xtcm� conferuabnntur.nbsp;In�uft� autem pun�cntur, amp; fernen impiorum p�ri/nbsp;bitlufti aut� hxrcd�tab�t terrani, �c inhab�tab�tnbsp;�n feculum fecul� �n ca�
Iniufti iiut�punientur,iw e� ht H^brieo,qu�n^ fententii mhil oi�t.
DeclittA z^c.pfil.ji.Curet omnid detu,tttcu^ otrn�d Aadddntftu ttint�
WA ut po�isAmbulArc in nouitAte uibe Abie�a ueteris hominis uetu�nte.cr idbiubis in tetemum^id cUteris teternus h^es omnium bonoru domini tu�nbsp;ciiius iAm per�dem es filius. UAm �eruus no ntAnet in domo in lt;eternu,fednbsp;�liusloAn.S.Apertiushocdidtur in[equentibus^lu�i Aute hareditAbunti
Quoni� dominus AmAt tudicium Grid quod reihsm e�, ergj AdtierfA^ ttormn cAu�A dAmuAbitur er tuA perire tAndem non pote� z^cdmpif aunbsp;tcm extermiUAbutur^extrA domum qu� tAm iniu�t oaupAnt,ut dixi pfAl�nbsp;tno.9.eijcienturcumfemineipf3rum^de�,cum filijsct quotquotpAtern^nbsp;inpietAtisfuntimitAtores�
Os lufti meditabitur fapientiam,�clingua eius Io quctur ludicium. Lex dei fui in corde eius,�c nonnbsp;fuppl�ntabitur gre�us eius. Confident peccatofnbsp;iuftum,�cquxrit mortificarecum. Sed dominusnbsp;h� dcrdinquct eum in manus cius^neq^ damnabitnbsp;cum eum iudicabit eum.
t^on�ipplAntAbitur.Felix,tZon comouebtttur,ido�,no lAb�tw. Pecciil iorife. impius.ln niAnus eiusjdefl no �net ut ueniAt iu�us in mAnus impi�nbsp;^shoc�npiut nuliAturtfedniifAttu eius�d efifUtmAximt�tinmAnu �n
-ocr page 266-COMMBNTARIVS POMERANI
if�
p^fte [ic quidcmderclm jueteum dominum .Si cnim Kondu/mhord einft^ fiUciter euad�t,fihordeitu eftfeliciter patietur ZJ morioitir comeddnsnbsp;rit urn 'm mdtutt pd(rK,qut ^iritut rmtnu boftili nee premiut cofentidtfHeCnbsp;teneripotej�.Ne^ ddmnAbit euw cuw indicahit eum'^d eft, nt ntAXime futfnbsp;iudicio deiuquddot^ terrueritcr preffirit iu/hm,�cut� fiepe uidet m pftinbsp;mii^el pfdlmo'fequ�ti^ tdmen non damndbit etemAmpij ucro ubi ludicarinbsp;c�per'mtdeftgt;er�tcs pereunt.Vt uero dd Hebrteuaptcf ftc 'mterpretdrCfnbsp;Ne^; cilt;tw?M6if do�Knt�iH/liMtt fi�n impiuf iudtcdbiteum fcilicet iuftutittnbsp;Ve.tJeq;condemttAbiteu/m dum tudicdbitur ipfe,ft:ilicetid} tmpijs.
- ... .
Mrosfdnguinum.Os iu�inKditdbitur,loquetur,prlt;ediCAbit/dpientidqu* dem fapientidm iudicdt,no mtmdi fdpientidm admuentiones humdndfnbsp;fiddfq;religiones crexcogitatof dei cultUi,quiefdpientid deiut fttilticfdnbsp;t^ impietdtem ddmnAt,Ui(lt enim ut non fequdmur quod nobis return ui*nbsp;ftetur,fcd quodipfe iudicdtre�ium fecundu/uam fapientMm,ideft,feciiitnbsp;du fuum uerbum,utre�e oremuf,Ftdtuoluntdf tun�cut �mcoelo in tf*quot;nbsp;ra.Et lingud eiits loquetur iudiciimt,ilt;ieft,iRud quod iuftumeft,quo iudi*nbsp;cdtcrdamnAt 'mutilUqi^ynociud o�endit crex uerbodei declardtddnbsp;fdlutem,omnid noftrd^tcitq^ optinut iudtc�tur ab dnimali homine quift^nbsp;ritum dei non habetSed unde uenit q luftus loquitur fapienti� dei cr iuftinbsp;tiAm{R.ef^ondet,ex rddicecordis hoe uenit,ex dbudantitt cordis os loquinbsp;tur,non poteft non�teriueritdtem^quid lex dei,ucrbum uitit eSl 'mcordenbsp;ipfitts,utde Pfdlmo.i. qudtn legem nemo poteft 'mtettigere, nemo poteft re*nbsp;'amp;epritdicctre nifie�hdbcdt 'mcOrde,id eft, dili^t fecundS edmuiudt,nbsp;id quod fold fides 'm deum efficit.Htec eft lexftiritus uit^e feriptd incordinbsp;bwsddeo fectmdu prophetidmPtieremiee cd-H. Impq es hypocritje 'm U*nbsp;iris tdniuedm h�dbent,modo habednt, er non ex corde eitm laquutur tte*nbsp;feientes de qutbut affirm4ntACcirco,'mquit,no fuppldtdbitur greftus eins.
^irifdnguid id eft,no errdbii,no cddefduidiu�itite. Hfc htc obferudtimpiUsiuftimtfi^
�KWt} cut fuprd didum eft, er quitritftudio cordis mortificdreeimt^ut nMxitne
non mortificet,uellet iHum iuftum noejfe, ueRet iBdm ueritdfem qud dudit non effeueritdtem,uelkt non itd hdberi 'mfdcris Uteris.n�nne hmc uiderinbsp;licet, qudre fuprd dppellduerit immicos dotnini, odit deum talis mtpiuf
-ocr page 267-rN PSAtMVM XXXvI^
tUf C^hiereticM,ddnirtcturfexcenti$ excommunicdtioniiuff prlt;eterelt;i licet occiddtur^uolentebettigno pdtrejiimeH dominus nonnbsp;idmni.b� eum. (jloridntur quidem t�i ^ud� Ipiritufdnih congregdtiyom�nbsp;t^ii�cidnt in nomine dominifid domintu non damnabit etcm:Non ^irt�nbsp;[Mihis fedJ^iritus diaboli cr regnum Sdtiitt�iWc cA^ubtquteruntiuanbsp;pum nartt�cdre^Eztchielis.ii. fiortificdnt dniatAsque non moritmtitr,nbsp;c?' contrifidnt crm{xrereficitmtcoriu/iimenddciter,quem dominusnonnbsp;tontrijktuit ore�
Expeda dominum euftodi uiam cius,S^ exalta ^gt;it te ut hxreditate capias terram,cum exterminanbsp;buntur pcccatores uidebis. Vidi impium elatumnbsp;^eleuatum ficut cedros libani� Et tranfiui �c ecccnbsp;fton eratj�c exquifiui cum,�c non cft inuentus loznbsp;cus eius.Cuftodi innocentiam amp; uide xquitatem/nbsp;quoniam reliquix funt bomini pacifico Jniqui auznbsp;tem exterminabuntur pariter,reliquix impiorumnbsp;exterminatxcruntSalus autem iuftorum a domiznbsp;ftOj�c protedoreorum in tempore tribulationis;nbsp;Et adiuuabit eos dominus,amp; liberabit cos,�c criznbsp;piet eos a peccatoribu5,dc faluabit eos,quoniainnbsp;iperaucrunt in eum�
Peccdtores.Te.�mpij. vide nnpiMiiz^c.Fe.Vidi mpiumrobu/hm amp; itttfgrumjicut Idurut uiridis,uelficut drbor uegetd. Locuseius^non e� innbsp;Hettifo, cigoniimreliqHufunt^uclrefiduwmeRhontinipdci�co,ideft,nbsp;^ttdndoiniqui cum fuis reliquijs c^ienturju�o eritrefidud fudiuffitid ernbsp;f �mfemen,id eUffUj nnitdtores iufbtu pdtern^iVocdtur uero bic petcitnbsp;p(us,quiomnibus bene tmlt,bene�cit^ddt^commoddt,concilidt difeordes,nbsp;�frb�pr�diedtfquopdcdtlt;ie reddwtturconfcientM,credenttugt;n,tJon fic
T
-ocr page 268-M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERANI
ttirifMgttinwn.^e.Quowtimnouiffimum uiropix,ide}i,LttideM Jru^itif' fiut ent �ternA {gt;dx,qui infilicitate uidcbatur a^itari per impios,A peccitnbsp;toribuf.Velix.Ab mpijs-
Bxpe^lndominit,nol!ftjl:tndre,uenietfuQtctnpore,tucujkdiuliit�eiut. ut ncn defle�hts,uel ob tiui� crucem,uel ob imptor�,glondm,te glorifientnbsp;bit atertm hiercditiite,licet nunc tiidedris deices cr defie^s-.tiolcue�enbsp;tedere ante tempuf^quando ex terra eijcienturimpij,tiiMc uidebii,id ^uod .nbsp;confunmabitur in extreme tudicto.Particuiaria tarneniudicu iamuidi�}nbsp;Viii Impium niUittVidi^inqutt^impiimielatum eleMtum,�eutcedroslibant,ut GoltatHi:nbsp;t}'c^_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Saiilem,Acbiiopbelem,AbfalonemjEt tranjiui,id ea,paululu de'mde taxi,^
pofi^ uidt elatam gloriam impij,^ ecce ne apparebat quideni,�^ ad nihi*^ lunt reda�lus erat^tjut feputabatcedrisaltiorem. Confidamut cr �i}!,qut.nbsp;thMc infaniunt contra nos pojl paululttm cum totofuo regno non erunt, 'nbsp;fatisregnaruthypocritie^cceperunt lamoccidij^iritu oris Chrifii^id quoi^nbsp;optatntKeis fieri in falutem.
' Cu/kdi innoccntiim,tu nemini noce,obferuaqitod re6luin,l)lt;eredita^� feciuetur,lt;iua impij carebunt .ifin ad tepertincnttreliqua non curato,coni�^^nbsp;titite deo. V t maxime paupertafe premi uidearis, diti�imus es qui has delnbsp;promfiiones habesquehic fequutur,Salusautem iuftorum crc.Omniunfnbsp;Omnia, fidci 'ttfiem bo norum cau�a fubditur, Qt^ia fiierauerunt m eum,non dicit^uitt.nbsp;fiue fiduche O'ittud ficerivntficederuntficueflitifiierunt z:c.qult;e eRegrcgta fi^nbsp;[unt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iicicommendatio,Atqi hinc uides^q, omnem falutem pfalmus refirt in fidur
dam dei,Nam abea coepit,dicetts,Spera in dominum,^ fie bonitatemfi* eadem finit,Salusiuftorum � domino eye. quia fierauerunt in eu/m-Bcatinbsp;erg) owKc�,�j�! fiierant in eum,maledidi omnes qui figt;erant in aliunnbsp;qiiemcunlt;^ aut quantumcunc^ fdn�um, aut in aliud quodcun^ �t,amp;nbsp;qitantumcunqsfanilum.
PSALMVS XXXVII.
Titulus. Pfalmus Dauid ad reminilcendtf,
S�V N.KA, Pfilmus eAad reminifeendfiid eft,ad agnofiendam corrupt tionem tyfragiUtatem nofir�,quain Chrifluspro nobis portauit,ab�q;nbsp;peccato, peccatorii nolirorum fidus reui,ut diximus pfaLij.qui ktc dteibnbsp;(y quifi^fidelis in �pfo.No� eft fanitas in carne mea tyc.Ciuonidiniquiti^nbsp;tem meant anniin:iaba (yc.Qjsod enim nos fumus in ctilpa^chri�usfi^^*^nbsp;cfiinpoeiu^ iislf.4!^TtntatWipeT oinnia pro�imilitudineabfi^ peccatotr
-ocr page 269-TM PS�LMVM XXXVIT, � uere pcenitentis uocem,?^ prop: a-pro nobiiorlt;iu�t,tttamp;nosnbsp;extpjb ordre difcdtniM.Conpietttr ergj hic cortp:ientiie terror�^animidn�nbsp;g�jhim,peaKtwm,mfirinitdtein,Uppu,m,tentdtiones in carne, dejpcratio^nbsp;niiinipettim,dereli�iionetndbomnibut^uiolenttd�i, c? dolos aduerfario^nbsp;�����.HoriW� fi nondum reminipcimur/altem ex domini pd�iotwdifcdmuinbsp;agnofeere in nobis^qut tdnten ft uere etia peaatd noftra^^ id quodfiimuinbsp;iudicdre cceperintM ignordre non licet,certe tentatio docebit. Inde ubidinbsp;cit,E^ dut� tdnq furdtif z^c.dicitfe inimicis tdcuifife,ir foli domino locttnbsp;turn efpe in otnni cr mentis corporis dffliamp;iotte,quod z^rtobis ftvmmopenbsp;Te notdndum eft,dt^l)oc dgituf^ in pfalmi finein.
Domine ne in furore tuo arguas me, nccg ira tua corripias me. Quonia fagittx tuxnbsp;infixx funt mihi, �c confirma fti fuper me manumnbsp;tuam. Non eft fanitas in carne mea a facie irx tuae,nbsp;non eft pax oflibus meis a facie peccatorum meo/nbsp;rum. Quoniam iniquitates me� fupcrgrei�xfuntnbsp;caput meum, ficut onus graue grauatx funt fupernbsp;me. Foctuer�t �c putruerunt cicatrices meae, a facienbsp;infipientix mcx.Mifer fadus fum amp; curuatns fumnbsp;nfq^ in fin�,tota die contriftatus incedebam. Quonbsp;niamlumbi mei impletifunt illufionibus,�c nonnbsp;cft fanitas in carnemea. Affiiftusfum �c humilia/nbsp;tus fum nimis,rugiebam prxgemitu cordis mehnbsp;Domine ante te omne defiderium meum,�c g�mi
O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
tus meus a te non cft abfconditus.Cor meum con turbatum cft, dereliquit me uirtus mea, amp; lumen
T i
-ocr page 270-COMMENT�RIVS POMERAN� oculorum meorum, Sc i�pfum non eft tftecum�
Confirmafii fuper me mdnwn tiumjid c�,non cejftit tuo tremendo iit* ludtcium diciome perfequi,amp;tent(itiones cdrn� z^rj^tritutmihi fufiitare.For�fnbsp;fentire. cdro pugndt contrd me, t^uierens dulcid, trdn(iuilld,fud,cr fud fdpientUnbsp;dnimdli dij^utdns femper contra me, ut (^uic^uid in me eft fidei,dufrrdt�nbsp;tntui u:ro fiMt tremores qt anguߣ mJljtritu,utddigdr ad dej^erdtion�nbsp;propter peaitta mea ey impietdtem Miut uit� me�,propt�red j nihil (citnbsp;tio�dei cxconfoldtionisin hoctentdtionistumultu.Acceduntdduerfa*nbsp;rif,^ lt;iui ctidm amici eranf,?^ dicunt,'Slon efl falus ipfi in dco fuo, qui obnbsp;con�l�am ueritatem irrident,oiloquuntur,bla�ihemAnt, drgumentis ontnbsp;nib Ui ut�tur,ut me ab du cant � ucritdte,omnes aftentiuntur eii, nemoJettnbsp;titpro me,^ tu ip[e o deus meus aducrfaris mihi,dli �c intus er extra Mnbsp;petor er labor,nemine iun�te,nece(Je e� in bis in�ri$,cr hoc morte in �ternbsp;num manere er bla�betnum e�': cum bla�bemis contra te,ni�, quam adnbsp;te oro,idm audios orationem meam.Talia habet pfdlmus,quie ex litera nonbsp;difces,tentdtus quandoi^[des.Vide qute dixi pfalmo. o.Porro b�c[enteltnbsp;tid,pfdl.y:�cdicitur,ci^oniamdie aeno�e grauatdefi fuperme manusnbsp;tud.Felix,F,t deprejfd eft fuper me manus tud,id eft,non extenta eft ad pernbsp;cutiendum,ut Efatas dicit�ed depre�a eft [uper me,boc eft, iam iam pet^nbsp;tutiterfentioeam.
Vftj; mfin�ftd eft in lt;etcrn�,ftil!cet nift tu lib�r�s ex �foc iudicio, quoi fentio.veru ex �ebr^o legitur,Tncurudtus�im,bumil!atusfum uehemenunbsp;tSon bonum Qsoniam lumbi mei impletifunt iUu�onibus,0d eft, earnem meantnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exAddmiuuenioabontinationtbuterfmmundidjsplenamerftultS,ma
* le patitur nbsp;nbsp;uoluptdtem iudicat, male fentit er fapientiam unit baberi^
crfua tnftrn�tdteerftulticiaftrtificatur contra me,ercocupilcentiafttd me nititur ftiperdre,itd ut non inueniam in carne mea bonum, Ro.j.�ntenbsp;rior macula[eftepe per membraexternAoflentat,ut non liceatmihiignonbsp;rare qui ftm.Felix,�iuonidm ilia mea repletajunt combuftione,id e^l,ignisnbsp;tentationis meiim carnem examin�t erc- A gemitu. Fe. prlt;e palpitationnbsp;ne,id cft,trepidatione. ddeo anxilt;e laboratti ^errore tui iudicij. Conturbaonbsp;turn cft.Fe. Ctrcumiuit,fcilicet,prlt;e timoris cr borroris magnitudine,
Quicquid falt;t Dereliquit me uirtus mea, id e�:,robur ty animi er corporis,tremunt ptmus n�c, ni omnia,languent omnia,caro, olja,ftgt;iritus,er lumen oculorum meoru,fcinbsp;til eft tunct licet dcrekquit me, non uidco quomodo euadam^, non uideo auxi�uim,tftn
-ocr page 271-IN PSALMVM XXXVII� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111
teSe�ut p-Japientid mea perijt.silent hieftultn philolbphid,ctm [nern ihe ologu hie nihil fitfUnicH rt�nt remediu deiu,fed hie quoc^ uidetur aduer^nbsp;fnri. Qjjod ndfententinm uerlorum dtt:nct,non multum nttinet uti ld� fdcitf�nbsp;boremui.t^on ignotum eH quod ftpe monuif�ciem pr�fe ntidm jignificd�nbsp;fe:ut [ignifieetfA �eie irlt;e tult;ie,d prtefentidirie tuie qua fentio. A �eie pecnbsp;cdtorum meoruntf id eft, d prlt;eftntid peccdtorum mearum, qu�qu�uisCFnbsp;dnted pr^fentid erdnt,non tdnun dgnofcebdnt,nHc reueldtd lege tudieiuntnbsp;deifentio.ldem eft quod inftd dtcit,A�eie �nfipi�tM mcie. Cicdtriees uero Cicdtfix�nbsp;pint eddetn pemtd cr eoncupifeentid cr infidclUat, qult;e putdmutdbefte,nbsp;Cr omnid fdndtd eftquot;r,fcd fuo tempore ft produntjatent crputrent,ut uinbsp;dedmut qudtn namp;il ftmut dbft^ grdtid de^e^ hoc non fepemonui quodnbsp;dicit,Totd die,ligniftcdre,iu�ter,Porr� quod di�t.Domine dnte te,uel co Totd die,nbsp;rnm te omnedeftderium meum erc.figniftcdt,Mdioreil omnino dnguftidnbsp;fned CT liberdtionis de�derium^qu� ut exprimtre udledm, domine tu noftinbsp;wltut me.Qt^euerbd nonfivnt defternntis, licet fibi in dnguftid defterd�nbsp;�'c.O'dereli�ui d deo uidedtur.1itec,tnqudm,noti�imdputo quod dd lite�nbsp;^dmdttinet.verumdefdgittisdltttisrepetdmus,
Sdgittis iwlnerd mfligi quit ignordtiSd^tte erg) dondtti funt, quibttt Sdgitt^mferi ^PftwilnerdtQrfigittdt,quofddm utinexcufdbiliter perednt,quofddin pturiftnbsp;Hero neperednt,Pulminddutemdicivnturfdgtttlt;ie,utp{dl.i7,Et mifitfdgtnbsp;tdtfudd^cr dt�ipduiteot,�l�irdmultiplicduit amp;conturbduiteos. item,nbsp;Pfdl�76. Vocem dederunt nube$. Btenim fdgittit tute trdnftunt. Vox to�nbsp;Hitrui tuimrotd.lUuxerunt corufaitiones tuie orbi terne e^c.ltem Pfdlm�nbsp;^�5-Tdnge montet cy�migdbunt,�lgurd corufcdtionernttSquot; diftipdbttnbsp;fos,emitte fdgitttU tudf,^ conturbdbis eos. Significdnt ergo non obfturenbsp;Hulnerd conftientidruni,^^ terrorem iufti ittdteq del gz irte commirtdtio�nbsp;nis diuinne contrd nof,quibut certe tonitruis mdgis horrendd,dd quie nd�nbsp;turdm,quid udlde impdr eil,necefte ell perire.De quibut lob.dXerbdjm�nbsp;quit,med dolore funt plend,qutd fdgitU domini in me fumt,qudriim 'mdi�nbsp;gndtio ebibit ftiritummeum,nbsp;nbsp;nbsp;terrorei domini militdnt contrd me, Et
l?ftl,4.^.Sdgitt� tine dcutte incordibutinimteorum r�gis, tlx ftgittic do� ^miinfliguntur etidm minifterio impiorum hoj�inum,pfdlmoAo. Ci^oniinbsp;rcce peccdtores intenderunt dreum eye.pfdl.i6.Glddium euagindueruntnbsp;Pea�foret,intenderunt drcuft(tim,ut de�pidnt crc.pfdl.gii.lntenderuntnbsp;djrcu rem dntdrdm ere. Ittftigun turcr minifterio didboli,^:^^ tue propric innbsp;f^tipturis[oient i�nitte dppeUdTi, Infldtnmdnt enm nd concupiftentidm,
quot;T ?
-ocr page 272-cowMENriRivs torinftANi /
Ad trAntydd iinpAtient(din,dd'bIdj^lieiniAi Zir dejj)erdtio�etft,amp;- tttcetidtWi � ignemiUumteternu/m, niji riirfum extingudittur dqud faptentitefdlutAriiinbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,fide promiftionum diuitidrum, jicut wi D(lt;�iJe fitcriwt extin�is dC*
ceptd rem�ione peantoru poft homicidiu or ddultertu. Df nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pjdlgt;7*
fiificoniterlif�erit� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfdl.ilo.SdgittiepotentisdcuUcumedrbont^
bui dsfoUtorijsjid eft,ord udjhntibm.'Vtide ZiT Pdulits Ephe.�.In omnibui fum�tes ftutum fidet^m lt;juo pofiitis aid igned feld nequi�imi extmguereinbsp;tiomirer{f,ftdicodonunilt;^uoq;hieceft�teld,culegdsRo.l.propterquolt;inbsp;trddidit tUos dem zjc.^ui Z!X per didbolu percit�it lob uiru pium. Cu dittSnbsp;rmptoi fie trddit dem,cr pereutit,ftoif ^ueritur 'm ftripturii,^ peearueftiftnbsp;fed non dgnofcunt mdnvm peretitienfis,ficut lob dgnotiittlt;lui dixit,Ndnbsp;nm domini tetigit me.Et hie m pfdlmo,Confirmdftifuper me mdnwm tuS�nbsp;Id (^uod uides Efdite.9.lnotnnibm,mquittbii no eft dnerfm furor eim,ftdnbsp;ddhuc mdnm eim extentd,z^populm no eft reuerfiu dd percutientem fe,nbsp;CT dominum exercitttiim noh exquifierunt.H^e omnes fdgittie,terrores,C^nbsp;poence fiiermtt 'mfix.e Chrifto., Et licet concupifcentid uulnerdtm non ftc^nbsp;rtt,quippe quipeccdtum non ficit, tdmen propter bdnc uel foldm, lt;iult;e eftnbsp;innobK,ddmadtmdpdtrepropterttOsfi(itgt;
Amici mei et proximi mcl aduerfum me appropin quauerant et fteter�t Et qui iuxta me fuerat a Ion .nbsp;gc fteter�tjCt uim infcrcbat quxr�tes anima mea�nbsp;Et quxr�tes mala mibi locuti funt uanitates,ct do/nbsp;los to ta die m�dita ti funt. Ego aut tan^ furdus nonbsp;audiebam, et tan^ mutusnon aperiens osfu�. Etnbsp;fui (icu � b omo n� audiens,ct non bab es in ore fuonbsp;rcdarguti�es.Quoni� in te domine fperaiii,tu eX'nbsp;audics me dnedeus mcus.Quoni� dixi,nc qnadonbsp;infultcnt mibi idmici mcl,et d� c�mouebatur p^nbsp;des raei fuper me magna locuti funt, Quonia egQ
-ocr page 273-IN PSALMVH XXXvrr. 7
in flagella paratus funi,amp;: dolor meus cora me eft/ femper. Qnonia mi'qm'fatem mea ego annunciabo^nbsp;anxius ero de peccato meo.Im'mlci ante mci uU'nbsp;ii�tj�c confortati funt fupcr mc,�e multi'pl�cat� funtnbsp;qui oderunt me inique.Qui retribuunt mihi mala�nbsp;Ȓfo bonis cal�niabantur me,quonia fequebarbonbsp;nitat�.N� derelinquas me dnedeus meus,nedifccnbsp;das a mc.Int�dc in adiutori� me� dne falutis mex/
Muerfivmmedppropinqudueriint C^ jkterunt.fc.Ex dduerfb pldglt;e fl3,bunt,id e�,tdntum dbeft,Ht confolcntur,ut eti� dugcdnt dolorent,nbsp;^tt(igt;nzs-cIe.Etpofuerunttendiculdquierentesdmm�mtdm,Qrperfcrttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_
i*ntestndl�meum,locuttfuntprduitAtes,cr �-dudestotddiemeditdbivits
In �dg�d.TPe.dd interitS.' Anituncidbo.te.�ndicdbo. �^ui r�tribu�t ii:irieo noncH lAihi.ut jit fententid,lt;iui non ncrwnt pro bonis rc*nbsp;tftbuere,nifi malum,ficerunt mihitdlia. intcndeTe.^efiina.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atnri ai;
Hdilentttdixitdeiudicio deiqd�intusfenfitjdtnucrodeiUoipCo peril mic� appeiia. loSfCjui extrd nos funt,cr dmicos cr inin�cos dn�b^itd ut de�^erdre neccf^
^ljet, �ift benigni pdtris mdnus tenerct iuflim, ne cadens, collidd.tur,u t di�btm pfdlnu) fuperiore. H� Chrijh contigt/Je lt;juis nefciti. mid pc op� Atmetenbsp;pugndnt.Tu t�deris tibi ueritatem dmpleiH, folus tibi pipis,tatn multtnbsp;Z^fiipientesuiri t^boniueUent ^queldlud,ri,ut tu,curconcilidsti�nbsp;lgt;i odid. omnium, dolemus uicem tiidm, a�ccine pietds efifcntirc corn*nbsp;omnesinoneil hoc Chriflidnit modefiite cc. vbi uero uiderintnbsp;dudterint te omnibus e(fe odio, d potentibus,fipientibus,fdnibilis con�nbsp;*fnni,ddmndri,mdlis dffici,fiant i longe, di:�ntes,Diximus ei,nemi�nbsp;ttem uult dudtre, utinam ddhuc fdperct, contra omnes fentit, habc^nbsp;^tfibi nunc quad habet. Alij uiient quidem quem iufium feiunt nonnbsp;piti talia,(ed non audent nehifeere qtiidem contra,plus timentes ho�nbsp;ihines quam dcum, plus timentes fias rebus cf honori, qu�m uerita�^ .nbsp;ligt; Tales fiunt dmici, dum interim mimici qui male uohmt uerbo deinbsp;Witt infirwtt,quierentcf (intiitlt;im^ideA,i(itiHn(tdintcrttum.yitAm die�
-ocr page 274-COMMENTARIVS POMERANl
non fblivM carttK fed etiomJfiritui: nAm Idnc fotiut quierani^uttnfdnit uiolentii do�rinif,qult;e nonfiwtfecundum uerium dei duerfi � �h re^tnbsp;�bs,,cv,m, ciffentidmM.Hicomnibutdolis tS�perfiu�onibutdgimt.Putdtnbsp;fdnihs pdtres non mtetlexilfe fcripturdm,ut mdxime uerbd dliter uidedn�nbsp;turfondre,qudm ipft interpretdti fwntilon^ temporis prtefcriptio^mul^nbsp;titudo fdpientum ficfent:entiumjtdm religiofttsdciubi^ cultus Z!fc, dpuinbsp;te nthUfuntim�nw obcdiendu e�mdioribus^pud i^uos eSlloco dei mdn�nbsp;ddndidutoritdii 'Videhdsamp;ittdsfcripturds,lt;}u�funtcontrdte.fecundiinbsp;interprctdtionetn do�hruw,qui fcripturds interpretdti fumt tnyf�cefetnbsp;cundum ffiritum^ndm literd fecundum Pdulum occidit^qudtn tu tdmen fe^nbsp;^ueris c^c.Q^id dnimus ddfli�us hic�cidti certe�ne grdtid dei perfijkt�nbsp;re nonpoterit,ciuodfi�cterit,idtndlidsprduitdtesloquentur, ddmndn^nbsp;tes ucrd,mdledicentesJ)ldjfhemdntesjmentientesomne mdlu'm,utuul^nbsp;uenftmilibus dduerfus iu�utn criminibus impondnt,dum ueris nopo/funttnbsp;qu^ otnnid hic itd dicuntur, Vim infirebdnt quierentes dnttndtn nKdm,O�nbsp;� qu�rentesamp;c,Hiciufiustdcetffe en�nuindicdrenonnouittZsrpr�terednbsp;Tdcettujins, uultdudire,nonfunt wdrQiritseproijctendie ddporcos/ednedu*nbsp;�ondttdtt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^grduiordintus pdtiturcordm deo,qudt�ut�risillitd
nidg�ficdretitum j impietdtem nemo pius libenfer �mdit.Iob.io.Non dU* dierunt�osoues.Sequitur,Ciiionidmintedomine�gt;erdui,nonin dmie�nbsp;tneis,non infdpientid medfu�tid med,ueritdtenbsp;nbsp;nbsp;confidentid med,ut dde
uerfdrij impfj amp; hypocrit^:tu exdudies me domindtor er credtor meus� qui ut omnid credfii^itd omnid quo^ hdbes 'm mdnu tud,nihil hdbent 'm m*nbsp;numeidduerfdriJ.Bcdtusquihocpote� intdnto tentdtioistumultUfQ�^^nbsp;dixi,mquit^d eR^m ordtione precdtus fum,ne fidt,ut dliqunndo 'mfultentnbsp;mihidduerfdrij�icenteSttdm pdl'dm �iium efi,qudm non dueritdtenbsp;ritiUefed potius domine,infipientid eorumnotdfidt toti mundo. Prube�nbsp;cdntamp;conturbentur erc.pfdl.o.ntmqudm obtinednt^utiure�etffe uidc^nbsp;Dum coj)t�enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^��2�/�wldppusfMt,idcil,omnibus'miurijsertentdtionibus'm*
inntur tuserextrdexpcfitusfum,mdgnd loquumturcontrd me^qud�idm pneu^* luerint contrdme,^udcntcs q,cruciermorti deflindtusfum,femperui*nbsp;denscordm mc bldjphcmidm eorum,er peccdtum meum,unde doledm,^^nbsp;dentes 5 iniquttdtcm medm�teor^ernunqme iuflum�ceredudeo,^lt;^'^^nbsp;xiusdepeccdto meo^quodfemperin medgnofco�otddiecontriflAtm'^^nbsp;pedior�u/m inter'tm i�i bene uiunntycon�rtdti contrd me^t^ nuiltipi^^nbsp;�hQturibii5,lt;iiniii�, opittiQne fdtf^tdtif er �pientiteMdtn tnulti eisdd*
-ocr page 275-IN P�ALMVM XXXVHT.
ttret,ZT nihil nifi tneritii^u�tiM,{ndulgcntiM,O' dei cultwn Udhnf,nte Kero dicimt prophd/taforem templifodudhrem popult, hdbcntem damtnbsp;ilium, bldf^hemum mi df�w, md/g�!�� quem firut terra :nbsp;nbsp;nbsp;pratered me
tneo tudicio elft ddmndtum,lt;^ tdcedm, humtliatui iticeddm, q, nihtl boni de mepronunciem, cum tarnen nulldm dduerfum me lujhm cduffam hd=tnbsp;bednt,ni� oderunt inique,cr reddentes mdliim probono, pro ueritdtisnbsp;idmonitioe,qud eisuoluiuitdm,pro ordttone,qud pro eis deprecdtut fum,nbsp;Kolentes mihi omnid maid cr mortcm,obfiftrbdnt cr cdlumnidbantur nul�inbsp;Id cdulfd nifi q, fequcbdr bonitdfcm,fequebdr qua del fu�t,illii longe di�i^nbsp;tnilis:tlt;!on potcfl Cdino cum Abelo conucnire,feenim [olum wilt e�e dei Cdin�nbsp;cultorem,qudnqudm deo rcprobdnte,Ci humcftrrenon poteft,quern dc^ Abel,nbsp;us uerum cultorem dgncjcit. Tu ergo domine ne dercimquds me,dereli�iinbsp;^bommbusztrc.
psALMvr xxxviir.
Titulus. 7r�oo'x�X�uo*/o'ipf�Idithun,PfaImus Dauid,
Vt udrid omittdm�otcft fimpliciter intcUigi hie pfalmus d Ddiiidc frd dituf dd cdntdndum idtthun cdntori,id efi,qui pfalmus folitus fuerit cantdnbsp;iri,quddo idithun cr po�erieiusincdntandouice fudliingebdntur,dequonbsp;idbes.i.Pdrd.is- ubietid fic dicitur,ldithtun in cithdrdprophetdbdt fupernbsp;ton�tentes ZT l^nddntes dominum.
SvAIMA. Mdgnuc�dcidonum,�cobfirntarcdnimum,utnonpecces
'mlingud,qudndo calumniante dudii,ficutDdiiid,qudndo dudiebat Semei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dduerfd�
i-^eg.X�.�cut chrifliis,qudndo fu�inebdt cdlumnidm d ludais.Uacomni no exempld fequdnuir .ubi excacdtd eordd uiderimus.Primum,ne contensnbsp;dendo �miles eis efficidmur,de'tnde ne etid margdritds dd porcos proqcidnbsp;mus. Vdcilee�:mitem fefeo�enderccum nemo ob��it,cum omnes nofirdnbsp;Iduddntjfed ubi confliterit peccdtor fiue impius dduerfum nos, tune�lerenbsp;uirtutis c�pldne diuina. Tarnen interim cor dolore turbatur er exa�uanbsp;dt,partim q naturam uinecre difficile eJl-Reliquit enim in nobis in�rmita^nbsp;tem pcccdti deus,ut feiamus qui fimus,ut pdtientiam exerceamus,partim qnbsp;dudire impietatem,er innocentia condemnationem non potcfl cor pium.nbsp;Hic homo uidens omnid,er nos er noflra effie uanitatem dd deum conuer^nbsp;fus, quem folum in tribuldtione nouit adiutorem, � corpore mortis huiusnbsp;fefe petit abfolui.
A DDE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tune flat peccator dduerfum tequan�
V
-ocr page 276-iltf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Veccdtorfldt docor(intteoblolt;iuitur�lij5tlt;iduldturtibi,toquiturimpidido�ir�niU,bllt;t �iducrfii/m nos pbetMt uerbd [dcm-aiult en im ut tipprobes,ut dictts jitntltd. Hic non fecunnbsp;dum prteceptum,/ed fcctmdu mdulgentuni dico ,l�non es tunt^ conftAftonbsp;t� zy dnimi,ut po�iicontrddicere,tdcc. Ent (,crede)uel tuum jilentiitnttnbsp;con�t�o tmpij.'Vnde dlibi,Po�e domine euftodidm on meo csc.�on dedi^nbsp;Turpiloi^ui. Ci'c.Cim hominibus ^c, Corripict crc. Hi'c interim nihil de turpilo*nbsp;quis mis cr iminundis parcis,(iuibus nihil in ore ni� �jurcd uenus ernbsp;ridtio iniquitdtis contrd proximum �dit, qute prohibe t Pdulus cu,m omninbsp;dudrictd,uelnenominentiirc^uidein in nobis. Honenim dignosiudico,denbsp;qtiibusddmonendi�itthomineSyneper eoscontdmineniur,ndineriudicionbsp;cdrnis ddtnndntur,ettdm� �bi fupienti�imi uidedntur .Contrd i^nos dtcerenbsp;potes,Cit^idgloridris in mdlicid iAt diiint,Hos quidem tdlid dicimui,fednbsp;deut nouit cordd, Reljgt;ondetChriflus,Ex dbunddntid cordis os lo^uitunnbsp;Hiec tdmet�i huic pfdlmo non multivm conuenidnt, occd�one turnen dcce�nbsp;ptdduxidddendd^utfeires ^uid�tnon delin^uere in lingud, ut^non�tnbsp;Opus repctcre pfdlmo. I40.
Dlxi cuftodi� uias meas,ut nondelinquam in lingua mea. Pofui ori mco cuftodiam,nbsp;eum confifteret peccator aduerfum me. Obmutuinbsp;�C humiUatus fum filui de bonis, amp; dolor meusnbsp;innouatus eft.Concaluit cor meum intra me,�citinbsp;meditatione mea exardefeet ignis. Locutus fumnbsp;in lingua mea , notum fac mihi finem meum,^nbsp;numerum dierum meorum, quis �t, ut feiam quilt;inbsp;d�fit mihi. Ecce menfurabiles pofuifti dies meos,nbsp;Sc�ibftantia mea tanquamnihilum coram te.Vc'nbsp;fumtamen omnia uanitas,omnis homo uiuens�nbsp;Verumtamen in imagine pcrtranfithomo,uerum/
-ocr page 277-rN pjAtMyw xxxvni, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�7
tame fruftra turbamr. Th efaurizat, ignor�t cui congregabit ca.
Po/�i oricrc- Velix,Ctifiodtdmori mco cdpifirum,dum con�ftit imi� fiui dduerfum me. Obmutui cr hivmilutus�m. Ielix,Qbmv,tui filentio,nbsp;InnoUdtuf.'Eelix^conturbdtui. vt fcUm quid d�fit mihi. Trelix^Cognofcdtnnbsp;qu�m breuii temporis ego.Ecce crc.Felix,Ecce dd menfurdin pugHlorivntnbsp;pofulfil dies meos,cs' tempus tncum,dc fi non effet cordm te. Ad menfurdtnnbsp;pugillorum,id e�,qudntu pugi�us potcji cdperejhoc ejl, breui�imos fictf�nbsp;dies nxos.Omnia udnitds. Felixfimnis udnitdf. T urbatur.FeUxjTu/multtinbsp;dtifumt.Cui.Fe.quisfed in cdndein fententidm recidit;
Dix^id efi,f{c in dtiimo fintut/ic mihi perfudfit jfiiritus meus, ut ob fen Tettfdtio do� Udrem omnem conuerfdtionemmedm,Crquicquid dicerem CTdgerem, cetomnideffenbsp;itd ut ne uerbo qutdem peccdrem obloquendo,ddu�dndo, non rcikl dicen udnitdtem,nbsp;do dut docendo, imo nc rejfiondendo quidem calumnidntibusnbsp;nbsp;nbsp;mentien
tibus contrd me,quibus obmutui or deprefii me,cy fdui de bonis, id ejl,no oppofui rejfiondendo med bonA,medm iufiitidm illorum mtnddcijs,fed co^nbsp;mtfi rem deo,tdmen mterim turbdbdtur cor dolore, concdluit,ci' uelut ignbsp;nis exefiudbdt cogitdtione,ut fuprd didlu.�iic quid loqui non potui homi�nbsp;nibus,eruptt cor meum fuo eefiu in uerbd dd deum, ccepi huius uit^ tedionbsp;dffici^coepi dgnofeere mtferidm udnitdteni humdndm .Ndmfi mundumnbsp;fequimur,cordm deo ddmndtifiimus,fideum,quicquid mundi c�,nospertnbsp;fequitur,quoc�cj^ ergo nos uertimus,ftucdd dulcid fuie dd dmArd,uitd hdcnbsp;Udnitdsejiudnitdt�,eydjfitdliofigt;iritus,ficutdixitF,.clei:.dfiei\�r�Ui�imdnbsp;domine eiluitd med,ztr incoldtus quiddm,tu tdntu/d':,z^ doce me,ut hdncnbsp;breuitdtem dgnofcdm,ut feidmqudm nihil fit tempus meum, qudm nihilnbsp;quicqutd ego pojfum fum,qudm fittdntu uanitds or imdgo fiue umbrdnbsp;fuper lerrdm ho-mo,quihic inmultis turbdtur inhterendo rebus huiusnbsp;temporis,zsrthefdurtzdndo,qudfi diu,uel fcmperhic uic}urus,dd quid mi^nbsp;hi ultrd mundus, qui me fie perfequitur � Hic uidere licet, qudm fdndhi, fitnbsp;fdnSlis perfecutto,dum CT tpfe mundus urget nos dd deuir^idquod cidrenbsp;hdbet hic totus pfdlmus.
Qjiod dic�t,Fiotum fi.c mihi finem uitte mete tiy numerum Z^'c. non�- Fitiem uitif net jiais illis rcueldtionibus or menddcibus Antichriftidnifj; miraeults, fdre,nbsp;Sedfic dceipe, Ndturdfcmper J�er dt longdm uitdm,cum reuerd fit breuis
V 1
-ocr page 278-ti| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
fi eUdtnfJeJbris uixcris dnnos. Hitic (mmtrgit fefi bonii huitit tempor is J quibiis rurfiMH emergere non pofrfi.Donum erg) det eft,fi quis fie fiempernbsp;cogitdtmorittmimtZybreuiinoritnmmfldquod non mte�igo deillis,^ii�nbsp;tiniorc mortis fihilte docenturficere bonA,fied de illis, qui ex dono dci fiefienbsp;agnoficiint,dicentes,Aduendego fiumdpudte,^peregrinus,fiicutomnesnbsp;pdtres ineijd quod tentdtio,Qs-huius uitie mdliad^pios imprimis docebit,nbsp;Hoeficilicet cflficire nuwrum fiiue menfiurdm dierum, idefi, breuitdtem,nbsp;qudm licetetidm cdro fitedtur cxperientid dliortvmdo�bi.,tdmenin fieficnbsp;ignord.t,ut ille dines LwciC.u.Ha� licet centum dnnos ndtos, tdm� ntors fnnbsp;bito ocnipdt,qudm non prieuiderunt, pfidl.-} i. Subito deficerunt. Contrd,nbsp;depiisSdpien.4.. lufiusdutein fit mortecjc, H;cc intelligcns uidct omnidnbsp;efifie udnitdtem O'c,
Et nunc qux effc cxpedati'o mcac�notine dominus^ �cfubflanti'a meaapudte eft. Ab omnibus iniquvnbsp;tatibusmeis eripc me,opprobrium infipienti dedinbsp;fti me. Obmutui amp;c non aperui os meum, quonianbsp;tu fecifti,amoue a me plagas tuas. Quia a fortitu/nbsp;dine manus tux ego defeci,in increpatioibus pronbsp;iniquitate caftigafti homine.Et tabefeere fecifti �nbsp;cut araneam animam eius,uer�tamen fruftra tur/nbsp;batur omnis homo.Exaudi orationem meam do/nbsp;mine,�cprecem meampercipe,lachrymasmeas nenbsp;fileas. Quoniam aduena ego fum apud te et pere/nbsp;grinus ft cut omes patres mei. Remitte ut refpirem,nbsp;priuf^ abeam et amplius non fubftftam.
Ef �UMC ct^c. CiuisnondignusomniIdude ducdttentdtiones^qu� Tentdtiones �m� efficiunt^ut omnibisscotemptis infiolo deohteredmus.E,xplt;^*nbsp;ion^fiivutf
-ocr page 279-�N fSALMVM xxxvnr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t�
qut huius wundifunt^dum ua�u difioriiuentuv tle/�iuri� ZMdo,e^ expe�o domin�,ZJ ^uicquid h(ibeo,quic^d quo^�tm in gt;nlt;t�nbsp;n� ttu eii dotninele.Et ntmc quid expei�o domine?Jpes tmi in te e�.
Ah omnibus cfc.Re�us cUhicorMdi ordo,!itprim� qu�ramushono rem dei^deinde liherdtionem nofiri/tcut in oratione dominicadta hic prinbsp;mum ordt^ut dufirdtur^quo in deum peccduit,deindeut liberetur � cdlum
nid. nbsp;perfecutione Sdtdn.e cr hominum,qudm deus ip� fufcitduit.Tu,in= dom�nbsp;quit,pofui�mopprobriim impio,cui non re�ondt,�iens tu �ci� hoc, ni^^ndduer�nbsp;obficro dmoue d me pldgds,non tdm dduerfdrq qudm tuds, Nldnus enimnbsp;tude^c,qudmeintusterres,zy�risper�quiturhoflis,qudm �rrenonpof
fum. Sic homo nuruit cd�gdri propter trdnfgre�iones mdnddtorum tu� orwm tuis increpdtionibus,ut reus ��usnon hdberet quietcm inconfciitnbsp;entid,nec �ris cdreret oppugnAtoribus, non fdm uitdm qudm �dem ex*nbsp;puguAre uolentibusfiqud�des ddhucfupcrefi,Gr pr^tered huicudnitd*nbsp;ti trdditus e�,utfeip�m uelutdrAneus fiue tinedinutiU fludio,curA,zy�nbsp;prouidentid perturbet,cr dbfumdt,quemddmodum fuprddixit,ThefdU~nbsp;tizdt z^c.Sicut enim drdneus udni�imo Idbore fut corporis exhdurit fub*nbsp;�intidmf�cit enim nu�iu/ui dptumopus. Ettinedubi perederit lignum Vdnitdf.nbsp;rMritur,Sic z^homofe udrijs implicdt curis,Z!r it�u cordis fui perit,dumnbsp;nondeo relinciuit folicitudinemtdm itidduerfisqu�m mpro�eris,tdntnbsp;I�irittsdlibus i�tAm in corpordlibus. idcirco domine � me f�gio dd te,nbsp;txdudi IdchrymAS meMtnhdccruce.liihil hicdmKt,nihilregid med po*nbsp;tefiis,cr quicquid nwum e�, nihil iu�tid huius mundi,nihil hic totusnbsp;tnunduspotcfl,totus mundus me reUquit,dtq} ddeo dduerfus eH, ut erusnbsp;ditus tentdtione�tcdrquodres eil,Aduende^ fum,C}'extrdrius ho�es ^duenAc^.nbsp;bide mundo,ficut omnes pdtres meidnte me,ut Abrdhdm,Jfdac,ldcolf,nbsp;nt omnesqui�turdmexpe^kibdntciuitdtem,Heb.U,Tutdntumremiittenbsp;piiululum mAnum,quApercutis,ut re�irem dntequ�mexhdcmortdliui*nbsp;td deceddm,ide�,ut confoldtione �iritus dcceptd,dgnofcdm te benenbsp;(um pdtrem,quem idm fentio terribilem tu dKem,Zi^ certd m te�ducid po*nbsp;nAm�irittim meumzsre.
Opprobrium in�pienti dedi� me.Re.Opprobrium ht�pientis ne ponds
nie, id eUJiberdme exopprobrio impif A �rtitudine.felix. A utilnere.nbsp;Sicut drdnedm dnimdm eius,felix.uelut tinedm preciojum eius,id e�,nbsp;(Hudquod in eo preciofum eHjhoc efi dnimdm�uecor. Verumtdmen�u*^nbsp;�fd turbdtttr otnnisbomo.Yelix.'Verumtdmcn udnitdsomnishomotLd*
y f
-ocr page 280-,tj� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTAR�VS POMERANI
chryntcii meds ne �lcds.7ebx.ad Idchrytnim medm ne �leds.Remitte ittrc�nrcm.l-clix.Dcclinddme zSquot;corrobordbor,r)cclinA,fciUcct,ijuiiliinbsp;idnt uideris m:hi Grc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Duo hicin fdn^s tcntdtis non obfctirc uides, Alterum t^udmuis Si* . tdn fligc!kt,c/- honnncs cdlumnijs intentent mdlis,tdmen hanc gloridtttnbsp;RUnut domis ddnt Sdtdn� lt;!:tt hotninibuf,^ hicdliquidpo�int,lt;iudndoqiftdcm fci^nbsp;Ki,nondditcr=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnid d deofibi �eri�icet per malos.Sie lob. Dominus dcdit,do^
firorwn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minus Abflulit,�icut domino pldcuit,itd �ihim efinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,Minus domt*i
Silexe fud bas tetigitrnf^cum timen diabolus tctigijjiteivm. Alterum �, finih �leitt etiam fm boni, ubi iccufintur ut impij, cum commendint aufunnbsp;deo, tum � nuUi meriti norunt, er fuim lu�itiim non agno�cunt,fciengt;tnbsp;tes,^ non iufli�abiturin ion�gt;e6iudei omnis utuens. Hypocrit� Ion*nbsp;ge dtuerfi uii incedunt.lmo [inch ut pitientius ticeint opponunt �*nbsp;bl iniquitites fuis, qu� heet iudicio hominwm non funt obnoxiie,td*nbsp;mendeo minififtds confitentur,dicentes,Abomnibusiniquititibus mesnbsp;is eripe me. iniquititibus quidem fuis idfcribimt,q, alumniim fu�i*nbsp;nent. Herum boc interim confolitionis uiceeft,q, non propter iniquisnbsp;titem, fed propter iuflitiim perfecutionem pitiuntur. Si timen indenbsp;fandilum inftrmorum exurgere uidertmus, non debemus noftn neidnbsp;turnitdte committcre,ut infte dgerein nos no�rt alumniitores uidednbsp;.lt;intur,fcd dicere�rtitcr cum lob. Abfitd me,ut uos iuflos effe iudidnbsp;.tcm.Iob.ij^
PSALMVS XXXIX.
Titulus. 7rpo(/Hsģuo'/o� Pfalmus Dautd.
5VMMA, Hicceffeuerbd Cbrif�,docet �pi�olddd �ebrieos.cip.toi , probdns nunc non effe ficrifictum externum,nifi utexemplo chri�i �.*nbsp;ciAs uolimtdtemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legem,non �ico cxterno,fcd in medio cordis tub
Higc f A /f X jfiritus, id eft, fides in corde,qu� non mdle operdtur, qudi Cyefficit,utnon ticeis in ecelefid mignd,fiue populo miilto dei iu�ti*nbsp;dm, ueritatem,fdlittem, er mifericordiim,fecimdumillud, Corde eredt^nbsp;tur dd iuflitiim, ore dutem confi�io fit dd fdlutcm. Hlt;ec dgif pfilmus i^nbsp;iUo, lierfu,SierifictumZtr oblitionem ztre. Inde dtierfu,Tu iufem do�nbsp;mine Ztrc.ufqs infinem precdtiir contrd dduerfdrios pro credenfibuSinbsp;Princtpium ucra pfdlmi gritiirimdilia efi pro idminndd dei liberi*nbsp;Sione,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...
-ocr page 281-�N PSALMVM XXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijt '
Xpcdans expedam domi�num, �c attend�t m�h�. Et cxaud�u�t preces meas, �e edux�cnbsp;me ex. lacu m�feri� �e ex luto l�m�.Et ftatu�t fupranbsp;petram pedes meoSj�e d�rex�t gre�us meos. Et l'ninbsp;m�f�t �n os meum cant�cumnouumjhymnum deonbsp;�oftro. V�dcbunt multi �e timebunt �c fperabuntnbsp;in dominum, Beatus uir cuius eft nomen domininbsp;fpes eius,et nonrefpexitin uanitatesetinfanias falnbsp;tas. Multa fccifti tu domine deus meus mirabilianbsp;tua,Se cogitationibus tuis non eftqui fimilis fitnbsp;tibi. Annunciaui etlocutus fum, multiplicatafuntnbsp;^^per numerum.
heu mtferi�^d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^uo �0� cYdt nifi niiferu,ftgnificdt dutemten
tdtiones grdues,^^ horrorem mortis ZSquot; inlirorum^m quibus dej^erdndum benigni pdtrismdnus reduceret,tpfe etiim efl, qui deducit ddm�nbsp;ros�r reducit. Felix, De puteo ftrepitut, id efi, tumultus Zir proceUdrtimnbsp;teiitdtionis,ubinoddbdturquiescordtmeo, Exltttolimiftuecani.�o^ Ex lutoquot;nbsp;td efi metdphor-d db �s, qui Into quod efifub dquis, ito.Mttrent pedibus,nbsp;ut fubmerfioniproximi fint,dum emergere non pofiu/nt,de qudfO'indlionbsp;pfdlmo,Sdludim me fre deux, quonidm intrduerunt dqutenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vnde f�ntim
perfidtis in metdphora dddit,Etfid,tuitfuprd pebam pedes meos-peirdm, id efi foliddm flo,tionem,opponit luto limi,qud� dicat,qui er dm in defi/cranbsp;tione,idm certdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folido jitnddmento fum erc�us in deu.ln luto dqud
rumfidrenon potuinedum trdnl�re,nunc per deum fia firmus erreiktwA incedo,idefi,folidd fiducidpergo per deum m deum,ut iamgrdtui per de�nbsp;um hdbedm cdnticum. nouum,crgrdtidrum dfHonem deo nofiro. De cdn*nbsp;tico nouo diximus pfdlmo.it. Porr�,inquit,medm liberdtion�, grdtidrumnbsp;Afhonemfiue fundificdtionem nomine domini poft tdntdm tentdtionem
V 4 '
-ocr page 282-m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMER�NI
Exewp/� pce muh(,cr difcent exemplomea prouocdtirationem totiutiuJHH^ mtenti^e^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;detwt er jpcnrc in ewn, qute efi fumnuh falutis. yides
qt� fanikifit tentdtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^u�doi^^/ttfefe lt;igno{cdnt,lt;iui abfi^
�rdtid �nt,ceciderint:�rtiores enim erunt fide, Cf mAgnificdbimt twnteit dominitO' prtetcred multi eoruexemplo couertentur,uidentes dei pdtrHnbsp;bctugnitdt�inpead.tore�,indbic{kst^dejpe(hs,(:^fiibtinteoru ex�plOfnbsp;^edtiK. qui uideb�tur cdfitri O'c.Bedlus e�:er^ uir qui^erdt in dotnin0,ndfn utnbsp;nidxime uidedtur omnibut premi iMlis,tdM�[uo tempore liberdtur cufudnbsp;nlior�m^ fdlute,^^- ^terno comodo,cr cedunt et omnid inbonu,BedtMtnbsp;inqud,qui folum rc/�cxit tribuldtut in dominti, er muocduit nomen eiut�nbsp;Infiini^filfie.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rej�exit in udt�tdtes er infidnidi�lfdf,Suntdut� infidnitJ�lfie om*
nidhuiut mundiudndgt;,dequibui pfdlmo fupertore.p{dl,4..cr pldl.^,amp; j6,�t quiequid extrdfidemilidm iuflificdntem,�ue fiducid in deum hodi^nbsp;defiico externo doc�t,infiini�fimt fidfi�imlt;eerudnitdtc$impij�im�.BeAnbsp;tta qui infblum deum rejfiicit mtentdtionibiK er in perfecutionibut,ndmnbsp;fireffiicereincipit inproj�eritdtese!�gloridm impioru,er in fdnSumJ�einbsp;(fern hypocritdru,per��ere non poterit. Qttem enim non deceperunt me*,nbsp;retr��d f�d lenocinia,qui reli�b dei uerbo,rdtionem fudm mdle in re diui*nbsp;itArdtiocindnte fequntut fidtiBehx �c,Bedtui uir qui pofiiit domin� Jpeninbsp;Judm^er nott re^exitdd fuperbos fiue drrogdntes, er diuertentes mendd*nbsp;ciofiuecircumeuntesmenddcio.�d quod cidre exprimitfententidm,qudmnbsp;dfxijimo quje potefi effe dlid fententid contrd bedtitudin�jperdntif in fotifnbsp;deof^on puto opws Mwwere,? di�tio EiHi,qudm nos ex Gma legimus p�nbsp;1}ebrdiimumdbunddt,fKtttcrfgt;epcdlidS,
Siirdbil� dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fid�i crc.Nemo i�As dei Idudes nouit,nifigrdutbus periettUs cu
mbomii^us. co'^poris,tumdnimlt;eltberdtuf,qudm expericntidmplenius Chriftueex* pertus efl.Sic ergo cognofdmus oinnid mirdbilid dei liberdti,quemddmtgt;*nbsp;dum dicitur,pfiilmo.9.ut dicdmus,Multd ficifii domine deus db initio muttnbsp;di mirdbilid^n folum uindicdndo in impios,fed er multo dmplius bene*nbsp;pcidprx�dndo in teconfidentibus,qult;e funt mirdbilid fecundu cogitd*nbsp;tiones tuds,quibus nemo pote� e�e ttbt fimilis,Kirdbilid,inqudm,itd ut Itenbsp;ip�quidem comprebendere po�int, pro quibusfiunt, Experiantur qui*nbsp;dem te ipfis bene fiuentem ,fed tu ducis per ignominidm ddgloridm, pefnbsp;(urbitionem dd pdeem,per mortem dduitdm,per peccdtd dd tu�itidm,minbsp;y�mado,etidm ubiomnid dejfierdtd uidenPtr, qttish�ec eomprcheitdertnbsp;ptiffetiEgo dnituncidui, er gruius de benefices tuis pY^edicduidlijs niir^
-ocr page 283-IH PSALMVM XXXIX.
aitd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ieneficu tM^ut cr ipfi timerent te,o-Jperdtentin ie/ed mul
tiplicdU �mt fuper numeru,infinitd funt,ego omnid emtrrdre no Sicut enim cogiutionef tuM nemo clt;ipit,itd quie tuis cogitdtionibus e^cis^nbsp;nemo comprehend�t.(i�iiseniin tuuscon�lidrius�dti FeliXtPreeudluerut,nbsp;utendr.amp;c. utuideas edmfententidm effetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixi. Qui hic legerunt,
Hultip�icdti funt,miriim,^udm dliendm fententidm ddduxefmt,
Sacrif�dum �coblationcmnolui�fti, corpus autem coaptafti m�hi.Holocaufta pcccato n� quxlt;nbsp;Gu�fti'jtunc dixi, ecee uenio In capite libri feriptSnbsp;cft de me, ut fadam uoluntatem tuam, deus meusnbsp;uolui,�lt; legem tuam in medio uentris mei. Ann�/nbsp;ciaui iuftitiain ecclef�a magna,ecce labia meanonnbsp;prohibebo,domine tufeiftiJuftitiam tua non ab/nbsp;tcondi in corde mco,ueritatcm tuam �i falutare tunbsp;Um dixi.Non abfcondi mifericordiam tuam et uenbsp;ritatemtuam a concilio multo�
Corpus dut�codptd�mihi.Sicin Gr.eco legiturfCritd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citdtepu Corpus,
Jblddd Hebroos. Oportet uero, ut corpus opponds umbrlt;e, quentddmodu ymbrd, ^,Pdulus to^uitur,Col.t.^in Chriflo hdbitdt omnis plcnitudo diuir�tdtisnbsp;corpordliter,id efl uere,W)n per (mbrdm ey' figurdm,dut fol� gratiic pr^e,nbsp;lentidm,utolitn inmultis fignisueterfsteflAntenti,in templotfuperdrclt;enbsp;propicidtoriusn,m rubo drdenti crej�t mfrdtQute funt umbrd ffturorum,nbsp;Corpus dutenitidefitueritiis eft chriftt, ltd hicj Sdcrificiivm ctr obldtionentnbsp;noluifiifed corpus,id eft^ueritut�,^ i�udtCuiusiUd fticrificid tdntii wmbrdnbsp;erdntjCOdptdfti mihi. Pigurdm dmplius noluifti, ueniente tempore^ in q^uonbsp;corpuSfid eftresipfd erueritiis propdldndd erdt. In unlgitisdutem codi�nbsp;cibusredelegiturexttebrieo.AureStnoncorpus�PelixftclegitfAuresper Aurcf�nbsp;�rdfti mihi.ln quo notdtur ftdes^qua; eft ex duditu,quu opponit iuftiti/s le*nbsp;8�. V�{tM� f� enim neceffdriumffcilicett ut cum Mdrid fedentes ad pcde$
V 5
-ocr page 284-lt;1'J4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMBftANI
iefu au�tMius uerbum eius,qult;e pdrsiMnebit nobifcumin teteri�Um.'VtdcS ita.^ hoe CU fuperiori cxpofitione conuefjire,ne ficiAi hoe loco corpus ccanbsp;clcji^.Ndm fdcrificid extern umbm er�t^corpus Mtcm fiue uerit(K,fideStnbsp;quain/oldtn requerebdt dominuf^ut mmc.Hiere.s r)omine,oculi tui renbsp;jl^iciunt fidem, ttolocMjl�, or pro peccdto non quafiuijh. Fe.HoloedU^nbsp;ftumcrfdcrificiumexpidtioniinonpoflulafli,
Sdcri�cium. Aduerte nonunA ifid.Sicrificium generale nomen efi omnium, qult;e infi rebantur altari,fecHndu legem, ut erat faerificium matutinum ztf uej�eranbsp;Oblatio. tinimi,ltem aliafecundu temporats pcrfonai.Oblatio uero etiam extentnbsp;Holocau�um^ �it fe ad illd,quie ultra o�irebantur, no mandante lege. Holocauflu eratnbsp;illtid folum lacri�ci(im,qiiod totimt incendebatur domino,unde facerdo^^nbsp;tesnona:cipiebantpartem,�cutexali�facrificijs. Sacrificiumaute�uenbsp;� holocattftum pro pcaa,to,diciturfacrificiiim expiationis,quod�ebatfemelnbsp;in anno per pimmum pontificem ingre�um, non fine fanguine,infandbtnbsp;fandk)rum,Leuittci.i6. de quo lege Epiflolam ad Hebritos, quia expiationbsp;pro peaatii totiiu populi,ut dicitur ittic in legeKoyfi, debebatur tantumnbsp;fumnw pontifici Chriflo, femel unica �Z perfi�i�ima oblatione er in atetnbsp;num confummata Erane er alia faertficta pro peauto ignorantiAe,er prlt;^nbsp;peaatisfin^lorum,Leuit.4..er�5.
In capitelibri,intelliguntin principio librtpfalmorum. q,iUic/crip* tum eR de bcato uiro,qui in prim�s Chriftiis eH. Sed 'm lege domini uoltiftnbsp;tat eim etc. fed 'm tales angi�iat non ek htc locut arcendut. Felix ftc lelt;^nbsp;git, et Hieronymus, in uolumine libri, id cfl,in facra feriptura, hoc e�, iitnbsp;lege et prophetis,ut liceatquod legimus f K 'mterpretari,ln capite, idefi,nbsp;in fumma libri.quafi dicat,ut maxime nwlta uideatur feriptura er lex deinbsp;pr�/cribere, tarnen iflud caput rerum et fumma fft, ut�ciam o dew �o*nbsp;luntatem tuam etc.
� In medio uentris mei.Feltx,lnira inteflind mea. Quod uerountgo ffg* tnus,lnmedio cord�s mei,fententiare8eredditde�,nonipfauerba.
Non abfeondi mifericordiam etc.Fe.Non ne^ui mifericordiam tudiff} er ueritatem tuam in eccUfta nuiltafiuc magna.
Abro^�o Htc eH 'mfgn�s locus abrogation�s legis, quem locum ira��t Fp'fio^ legit. ld dd llebrceos,cap.lo. l�Rautem abrogdtd lex in illis,qui habent uolimt^nbsp;*�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem in lege domini,ut dicitur pfalmo i.Hoc cft qui f�iritu concepto uo*
lunt,qutcquid lex prtecipit. quid quiefo tailbus lex prieferiberet? tex iu^^ fio non cUpofita ,i, Timoth.i. et Galatat.^. Nbientm f�iritusdomiHigt;�^
-ocr page 285-IN PS�LMVM XXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155
Ubertiif-i.Corintb.i.hdc liberMe nos chriftm doMuit,qui cnuruit nobis �iirituim,�i�,i)iciu:t,dbiero par�clctus non ucntct ^^c.pcr fAnguinctnnbsp;enim fuuM cndcuduit leg!:m mdnddtorum in dccrctis,l'ue ohirogrdphonnbsp;dccreti, quod erdt contrdrium nobis, Epkcfios.z. Collof.z. At dicis, quo=inbsp;modo [iim liberdtus d le^,qudm ddhuc fcntio, quid fcntio pcccdtumnbsp;wortcmi B.el^ondeo,Sdndit qui Jjiirttum Cbrifti hdbsnt,fenttunt peccd*inbsp;tu'm,fentiunt leffm,fcni^er inucniunt fepcccdtorcs, fernher dgnofcuninbsp;quoi ex fe ftint,quictidmin bonis openbus inueniunt peccdtd,fcientesnbsp;non iu�ificdbitur in conj^e^ dei omnis U!uens,quid ddhuc in cdrne flintynbsp;Ro.j,qu� pugndt contrd legem dei,contrd Jptritum,ut didti r ibidem^nbsp;V Gildtds,^.nondiim toti in�^irctum dbierunt,nondum plene j^iritunbsp;bdptizdti funt,fed bdptizdntur ufqs in mortem, quodd in noui�imo dienbsp;toti in corpore O' dnimd ]jgt;iritudles refurgdmus. Verum non funt fubnbsp;le�. Lex enitn dutoritdtem oius eos ddmndnii non hdbet, num quodnbsp;incdrne reliquum eii peccdtum,propter repugndntem j^iritum nonim^nbsp;putdtur,Atq; hjeceil grdtid,qudm[etiintfe habere credentes. QttZ ue^nbsp;yo exifki libertdte fingumt fibi cdr/tis libertdtein ,nunqudm intelligentnbsp;qute fit confeientidru/m per dei �yiritum libertds. Lex enim non fic dbro-anbsp;^dtd e�,ut non �dt,fcd utfidtlex fine lege,id eil,fine legis pr^eceptofiscnbsp;t^,Jfiiritu ducente,Romdnos,s.nonlcff cogente. id quod hic dic!t,utnbsp;�ciam uoluntdtem tudm O' legem tiidmin medio oar dis mcs,o^iereanbsp;Wf'f.jl Ddbo legem medm in metitem earum o m cordd eorwtn fcribdtnnbsp;edm, Totdm enim legem oomnespropketds rcquircrecor o uoluntd�nbsp;tem,isfoliim ignordt,qui nefeit Ic^m o prophetds in his duobits procep^snbsp;tis canfifiere, Dilins dominum deum tiium ex toto corde tuo, o proxi*nbsp;mum tuum ficut teipfum,qu� dum eg) pr^ftdre non po!filt;m,lcx me ddm^nbsp;ndt,dqudddmndtionemefolusChrifius liberdt,ddtoffiiritii fuo,utporr� LfX nofirisutnbsp;fequdr deiuoluntdtem.ttdq; uides quoq;in hoc loco infignem illorum ribiis nonim^nbsp;fiiilticidm, qui fuis uirtbus le^m exprinure nituntur, cum quicquid pletur^nbsp;eeris,car impurum mdncdtfi ffiiritusnon ddfit,uellesenint tdlidnon ef*'nbsp;femdnddtd,idquod nihtldliud efi,qudmuelle,quod deitsnon Uiilt,Vianbsp;dcs,inqudm,illorum fiulticidm.Ndm fi non unit eius fdcrificid,obldtione$nbsp;O holocduflAfO quicquid pro peccdto fecundum legem ofi�rebdtur,nbsp;ut htc fcribitur, o pfdlmo .50, pfdlmo .^.o.Efditc.i. Amos-n. VLieremite^nbsp;6- quie tdmen ipfe deus excogitduerdt quid quiffo hypocritd tute Udleanbsp;bWit[dtisfi,ilionesoopfrdhutndndco^itdtione ddinuentditHonuoluiJt
-ocr page 286-eOMMBKTARirS POMER�NI
depute ipfeiulferdt ftlihdc'opinione offirrltlt;iud� iu�rrenipeaatiit ut fold grdtid tiMtCfUt nimCjConftAret ren��io peccdtorunttGr tu tud font*nbsp;Exti�Mntd,diuiniiferijsprafiresfAhtdceimpietds,ddgloriamuerbodctNoJlrdnbsp;1)�diec�citds^uiduiipotiui dmpkllitur,^udm dci ucrbum.At dti^l�ird^nbsp;mur^qudre Prophetie dicdnt tdlid deum non tndnddjfe,non quitftutjfe,noitnbsp;uotuilfejeum tdmen mdnddrit,quie�erit,uolucrit.ReJjgt;ondeo,Tibi quidc tnnbsp;tiidetur tdliamdnddffe deus,O' quiefiuiffe^dum non inteUigii.dt prophetenbsp;funt legh interpr�t�s,qui dicunt �detn quteftjffe deum 'm hotnintbuf.Uonnbsp;hdbeto,inquit,cordin me deosdlienos,Diliffs dominutn deum tuum ex to*nbsp;to corde ^c.cuius fidei fignd cr tefiimonid uo�uit ejfe iUd omnid externd,nbsp;fdcri�cidGr operd,u�^dd tempm 'mtpletionisprcphetidrum gt legis.Lexnbsp;en'tmGr prophetoufq^dd �odnnemj!:}'exeorcgnumdei,quod nonefi'tnnbsp;dementis huius tnMtdi,Eudngelizdtur.Atqi hoe�c dicit lex, Deuterono*nbsp;mq.iXum interro^uerit te filiiu tuut crds dicens,quid fibiuolwnttefli*nbsp;monid hlt;ec,e^cerinuiniie dtq^ iudicid csc.Pt ^zeehiehcdp.io.lnfuper dit,nbsp;Grfdbbdtd med dedi eK,ut ejfet fignum 'mter me Gt eosJgitur pij ttvnc td*nbsp;ltd ficerunt,non cogente Ie ff,id en'tm �tiffet deo ingrdtum,fed libero jfi^nbsp;ritu,rejficicntes non'moperd fed'm uerbum dei,certi q,tdlid pldcerentnbsp;deOfdequibus hdbebdnt uerbum dei,non quierentesexhis operibitfiufi^nbsp;ficdrfquiidtn �deiuflificdti erdnt,quid credebdnt uerbo dei,quos �'m*nbsp;terra ffffes ,qudre tdlid �cerent, quorum multd erdnt tdlid ut fdpten*nbsp;tid cdrnis non irridere non poffet,nihil dliud rejpondtffent qudtn hoc,nbsp;flos�cimits tdlid, quid deo �cpldeet,ut ojknddmushis�gnis nos time*nbsp;re deum, gt credere uerbo eius, Contemptores dutem dei �ciebdnt td*nbsp;lid,leff coffnte,dlioqui non�ihiri,quid hoc dliud eilqudm uclle,utnbsp;uerbum dei non �t id quod e�,Et prietercd hypocrttie non tdm 'm uer*nbsp;bum dei,qudm'm operd lUd reJfexertmt,Grmdfftd, impietdte,qult;e ho*nbsp;die dpud noflros regndt, dddidertmt uerbo det, fentientes tdltd ope*nbsp;rd'iu��cdrc cor dm deo,Gy his remitti peccdfd,id quad cfl ntenddeiu/mnbsp;qiiod omnis feripturd deteftdtur,Gr bldjfhemid horrendd,dicere fciU*nbsp;cet,i} deut Gr dei uerbum tdlid dicdt,qui!e non dicit,^�lld enim feripm*nbsp;ird operibus tribuit remt�ionem peccdtorum,fed multiplicid operd 'm fef^nbsp;pturd priefcriptd,�gnd funt,q, non remiflum efl peccdtum, ndm hoc�fnbsp;cimtti quad deui�utilt nos�cere,quod non �ceremus,nift crederemus, Si*nbsp;(Ut hodiecertificdntnos Chri� fdcrdmentdnoniu�ficdnt,ndmhocfoh*nbsp;iis�dei eflfimo etidm noflrd bond, operd,quie funt operd chdritdfif,mgt;flP^
-ocr page 287-IN PSALMVM XXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ij?
fbsccrtosficiunt,�i,credimtisdeo,U.eb.6. z.Petri.i.'Dchisquidbie^ d� Grtitii, tierbo,ut hodie,confidunt i� o^eribm^dicitur Hiere.e.Vcrba men non Monbsp;dierimt, er legem proiecerunt. Vt quid mihi thui de SAba off�rtis Cfc.nbsp;lgitur,utdd pjdlnwm reuertdmur, chriftui hie dicit fe iienturtim 'm ternsnbsp;pore,quo deut non amplius uolet fticrifiaci,^^ quicquid pro peccdto uidesnbsp;batur of]�rri,qudndonbsp;nbsp;nbsp;iuflittd nerd,olim pducis cognitd,�ierit mtido res
ueldndd,qult;ee/l corde credere,^ ore confiteri. lUud fic expre�it,utfdcis dmuoluntdtem tUdm,deiKnKUf,tiolui,z:;�legem tudm �cum no fo:o openbsp;extern^ hypocrift, fed 'm medio uenlris mei. lohdnnii. 6. Hoc eftnbsp;opuf dei,ut credatii in eum,quemillemlfit. item, Hiece� uolwntds pdtrisnbsp;mei,quimifitme,iitomnis quiuidet filium, ernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ineum,habedt uitdm
teterodm.liocdutem,fcilicetorcconfiteri,ficdicit, Anntmeidui tuflitidtn qudm tn corde hdbiii in ccclcfid mdgnd,,iufiitidm tudin non hominum pr�snbsp;dicdui,non 'm occulto,fedpubltce,ueritdtem tudfn,idefi,promt�io)KS tusnbsp;dSjCrquicquid tuum uerbum e�,cr fdlutdre tuum,ftue mifericordidm tu*nbsp;dm,mAgnis etidmcongregdtionibuipatefici.VerumquidChrifiusnoflrisnbsp;uerbisloquitur,etidmh^cuerbdnofirdfunt.D.m noftriiopeributharesnbsp;musincognitduid fAlutis,femperdubij mdnemus,dn iftd deopldccdnt^nbsp;quid de tdl bus uerbum dei non hdbemuf ,crut mdxime uidedmur nobitnbsp;hdbere uerbum dei,quod interim ntdle 'mtelligimiKjtdm� nunqud nobifipsnbsp;fisfdtii�cimuf.utimpo�ibilefitiuflificdri peroperd.,femper enim dubiAnbsp;mdnet mens,ftcfentiens,'E.go quidem fdludrer,indulgentidm peccdtorumnbsp;lucrdrer,fdtii�cerem propeccdtis meis,quemddmodum inilld fummuld�nbsp;'m �lo trd�httu,millo libro fermonum legi,quemddmodu fapedudiui prtenbsp;dicdri,pcr i�d operd,per iRm peregrindtiones,per i�d teiunid^per Uhu eleenbsp;mofynu,per ilUs le�bones (3^ ordtiones,per i�iU indulgentidx,fed ego nonnbsp;fici,ut debui,ego fape omtfi,non fid d�bit� contritm er confi/fui Interimnbsp;dliquid egi,dut dtxicontrd fidgt;rein, non fiii futis dttenlm �t ordUonCjiHicnbsp;dliquid oblituffum erc.lndefit,ut mifere no! torquedmus,du no/tro mdrsnbsp;teciipim�.ucjjepifi Inde fit,ut minoritd cupidt c/fe Curthufidnut,er legdtnbsp;etidm hordf de domind,cui non fujficiunt hora de domino. A hut cogitdt^nbsp;qudndofp fum dbfolutus plcndrid potefi!ite,fed edm grdtidm rurfum persnbsp;diii,q, fi contingeretrurfum.ficdbfolui,dliter uiuerem.Aliuf,e^ ieiunduinbsp;fdndnm Bdrbdrdm (libet enim nunc de bdrbdrif rebiu bdrbdre loqut) ernbsp;ieiundui �ngulis dnnis,ut mihi ddretur fdcrdmentum corporis chrifii dntenbsp;�Mrtem,quid ipfd fecundum pi�lores tenet in nusnu cdltccm cum corpore
-ocr page 288-COMHENT�RIVJ POMER^NI
Chri�i^id ([uod nu�i Idico concedititr, nedMti f�m�Hie fecundu iin nicivm,nu�d enimfocmind, efl fdcerdo^ prlt;etcrfdn�kim Bdrbdrdm,fcd eglt;fnbsp;in uno dnno iciundre omi�,pro[gt;tered totH perditum e� quod teiundui totnbsp;annii,queniddmodttm c^Gregorimin'Didlogo feribttde trigintdtni�tdnbsp;conti nuis dtebus celebrdtis,quds omtus irritas /�cit unius diei intermi�io,nbsp;Crnece�e e�mdnerednintdm tdm diu 'm purgdtorio,qitodd continult;e n�fnbsp;f� uenidt.Brg�ne tdtn impiefentiunt de fuis mi�is, ut und intermtj�d plufnbsp;de�rudt,qudm omnes reli^ute ^edificduerintiSed quid dttinet reliquds tutnbsp;gds cxc�cdtionis fequi er defcribcre iDwm�nqudmfttoflris operibusnbsp;remus,ncmo noflrumcx corde cordm deo potefl dicere,Ecce ucnio,fed dunbsp;per dei grdtidin mittitur iwbis tterbum fdlutis,ut mteUigdmus noflrds/dtifnbsp;�^oncs er operd e�e nihil ddiu�ficdi.ionetn,deum nihil uittc dut requirenbsp;re pro pcccdto,nc operd quidem legis diuinte,fed quemddmodum�criptunbsp;eft inomnibusfcripturis��dem requirere dd iu�tidtn, ipfum grdtis dond^nbsp;rc peccdtd per Chrifium. Hjc dicimus,Bccc uenio�ic publicdni c;- meretrinbsp;ces regno ceelorum uim�ciunt.Hic tiidebis populam dccept� domino IdUnbsp;ddntem GTfdni��cdntem nomen eius. Hic non opus erit legibus dd �cieit^nbsp;dd bonaoperdfed tdntu ddmonitione,ut per^nt,ne dd cdrndlem �ecuritinbsp;teinde�eilantyomnidbond,uidebis.Quisigitur nontiidet iti�tidmoperunbsp;cum grdtid dei nonconuenirei.
Tu autem domine ne clonges miferationes tuas a nie,m�fencordia tua �e ueritas tua femper fufcepi'tnbsp;me ? Qiion�am c�rcumdederunt me mala quorumnbsp;non cft numerus, comprehenderunt me iniqui'ta/nbsp;ces me��cnon potui uidere.Multiplicatxfuntfu'nbsp;per capillos capiris mei,�e cor meum derel�qu�tnbsp;me.Complaceat tibi dominent eruasme,dominenbsp;ad adiuuandum me feftina. Confundantur �c rc/nbsp;uereantur fimul qu�rentes animam meam ut aU'nbsp;ferant cam. Auertantur retrorfum �c erubefeanc
-ocr page 289-in PSALMVM XXXIX.
qui uolunt mi'hi mala.Ferant confefti'm confufio/ nem fuam,qui dicunt niihi euge euge. Exultent etnbsp;Ixtentur in te omnes qui quser�t te domine. Et dinbsp;cant fempcr magn�ficetur dominus qui dilig�t fanbsp;lutare tuum. Ego autem l'nops fum et pauper,do/nbsp;minus folicitus eft mei, Adiutor meus et protcdornbsp;meus es tu,deus meus ne tardauen's�
Semper fufcepU m�,ucrbum e/ifidei exercit.it.e,fei^pcr i� omni tribu litione inueni te beneficum pAirem uerdcem In taispromi�ionibut.Ve^nbsp;HXfSemperenfindidntme, qnodefi precttntii. FCidne con}ifliini.oniifio^nbsp;nem fi(iim,id efi,ftdtim mAntfifim, fint impietif �lorum,nc feducdntur mu.1nbsp;ti,in rndlii meisicim fcdndilizdtt.Felix fic,Defilentur iuxtd premiu ignc^snbsp;minit idorumjd efi,confiifione quam meruerunt, id quod cum noftro connbsp;uenit. Dominw folicitiu efi mei.lterum uerbum fidei t/lFcl!X,Domi^nbsp;tiea�ignetur mihi,ideil,ifiud jfum inops cr pduper,td eft,in nullo confixnbsp;dens,cr omnibus defiitutui,mouedt tepro meAcaujfii.id quodcr fie legeanbsp;Te heet,Dominus Afiigndbitmihi,id efi,dominu moi:ebithocipfium,q,omanbsp;nibus dejitutus in ipfum eonfido.Gr^et bene uerterunt cz fententid apernbsp;tiusexpreff'erunf,qiiemddmodu nos legimus.
Hie uidescrueem pofl fideieonfi�ionem,uthdbedS in hocpfdlmofums tndm Chriftidn� rei.Semper uerum mAnebit,Omnes qui uolunt pieulue �nbsp;TemChrijh},perfecutioncm pdtientur,chr!ftumeomprehenderuMt iniquinbsp;tdtesfui�,non quds ficerdt�ed quds pro nobis fiuficeperdt diluendds. Hie nonbsp;potuit uidere�mtdntdm enimdugufiiam deuenit ut cldmdrit feddeofiionbsp;dereli��um,itde:^ nosdbforpti tentdtione ZJ mortis horrore non uidmnbsp;mus hberdtorem,f'ed putdmus dcum nos deferui/fie,im� CZ pugnare cotenbsp;trd nos, ob nofirds iniquitdtes, dum fumus inmdnibus dduerfidrtorum�nbsp;t^dm,inqttit,m(iltiplicdtie fiuntiniquitdtes meieor prlt;eudluerunt fiueafinbsp;cenderimt fiupercaput meum,obrueruntme,quodllufiUmejfie ddillos,nbsp;qut fubmergintur in do^uis, nemo non uidet. Nrfw Fehx legit, PriOUdlue^nbsp;runtfiupercdpillos cdpitis mei,ut non intcll!gds,quod legimus, Multipiilt;snbsp;cdt^fiJc.plurcs^iitdifiintiniquitdtcs meie, qu�m cdptlli cdpitis mei, qult;t
-ocr page 290-�4� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMEMTARIVS POMERAMI
comp�rtitioitt wf Germnni uulgo uti folemm, caterum nefciodn dltci^l in fcripturis reperilt;itur,delt;iquisueroinlcripturis uulgdtt�intAe^. Por*nbsp;ro in hdc crucc tentdttone oratiofidei tefaluabit incon�t�onem i�ortirnbsp;t}ui dicant nnnc,�uge,eugc,^ m gaudimn illor(im,qui nuc dolent de bl4nbsp;phemia,Qr uerbi dei perfecutione.
PSALMVS XL.
Tj�Ϋj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DautdPfalmus.
ET H V N C PSALmVjM e/]e uerba Chrijb tcflatur ipfe cbri/lulf lo.iyScdjmiuityUtadimplcAturfcriptura.Quimanducat mecum panent,nbsp;leuaiiit cotra me calcan�um fimm.id quod nos legimuf,Qui inanducat plt;tnbsp;ncs nuos,magnificauit contra me fupplantation�.Per quod ludam�gni^nbsp;ficabat domt�icu/m proditorem.
i/iifcricordef SVMMA. chriftusinhocpfaltno dete�atusaduer�ariorumtn�diasG lud^ pcrfidiam, 'm pr'mctpio beneprccaturittis, qui longe ab aditerfari�nbsp;ip�us di�imilesagno�cunt mi�eriam pauperis ab omnibus dercli�li,qt(einnbsp;omnes 'm�rorum petiint 'm�due,hoc cfl^quifciunt codolere nece�itatibufnbsp;in�rmoru crdf�({hr�,equor� numero i� unus erat ipfe chrtflus.uaq; hicnbsp;tnifericordes illis,qHi ab�^ mifericordia Chriflu per�ecuti �unt,opponit�
BEatus qui intelligit erga cgenum nbsp;paup�'
rem,in die mala liberabit e� dominus. Do' minus conferuet eum uiuificet eum amp;(. beatumnbsp;faciat eum in terra. Sc non tradat eum in manus ininbsp;micorum eins * Dominus opem ferat illi inle�onbsp;doloris eius,uniuerfum ftratum eius uerfafti in in'nbsp;firmitate eius.
�E.genwmc^paupcremjeadem�imtuocabula in Grieco,qute�uperlo^^ pfalnto legimuSflnops ey pauper.vcrum hic in tiebrico tant � unum e�nbsp;cabulu.Aducrte quoq; q, �icutlegimus,Liberabit,ita (3-omnia uerbanbsp;legimus deprecatiu^f pof�'.mt ex Hebrteo legi prxdidiite 'm �iituro,ut f'i�nbsp;uefb'i
-ocr page 291-IM PSALMVM XL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�4�
proitti�ionti O' fidei, ^oit trid�t.FehXjNo ir^dt s/aliceto deut.
Kite fubitd Aif^flrophe fiequ�s cii in prophet�,ficut o wfrd, Verfdfli,fci licetodeut. In rndnutjid cji,potcflAt�.Fe.ln dititn�jd efl,uoluntdtcm.
Hic pauper quemadtnodu f^pe menu tnus wn falum cA qui indiget ui Pauper* �ti Oami^jfed uel yuAxtmeis qui in tcntatioe o pcrfccutioiu inipioru,nbsp;peccati,mortK oinfireru de�itutuicHomniduxiliohamane.Beatut pr�nbsp;diciturofnultisdcipromi�ionibut d:ucs qui intcUigcm corde huuu pdunbsp;periitniferiain/ubuenic mdig�[id:,bene uult ut maxime nihil ciliud po�it, promi�io mi*nbsp;condolet,confobtur,fegil- ignominidm o peaat(i,ordt pro co,nihil no/�. fcricordibui,nbsp;cit,utilleerigdtur.Promde quit non bedtitiudicdtfecundu hanc fententi�nbsp;quthodieomnibuf fefeexponitpericuli^pr^dicandoPudugelium chriflifnbsp;ut miferte oddfii�l^confcientije o illiquoi� qui ddhuc fudm non fcnti*nbsp;tmt miferidm db erroreliberenturiHic^mquitJntelligitCquo ucrbo otnnitnbsp;hypocry fit mifericordu cxcluditur)ergd egenum o pd:perem,qui pdu*nbsp;per Chriflut cfl tn fuis membris. quod imifmquit, ex minimis meis �ci�is,nbsp;tnihi�cilhs.Et proptcred fequuntur eum dei promi�iones fine Jpirituf�dnnbsp;^bon^imprecdtionesqu�hie de(cribuntur,fecundu di�um Chrifli^Beiinbsp;ti mifericordcsquonidtnifcricordidm con'equetur.ln die,inquit,mdid,tdnbsp;temporedduerfit4tis,penuri�,�mts,belli,peccdti, mortis Odlidrumtnbsp;tenehrdru liherdhiteum dominus quiomnid habet in manu fud. Dominusnbsp;conferueteumflantem, ouiuifi-et eum bpfum peantoetid ne^tionis, ftnbsp;�rfe timor� fuperdtus negiuerit^ut Petrus, o bedtum�cidt cum in terra,nbsp;utporro noncdddt fedh^reditdteincipidthicpo�idere deibona. Et nonnbsp;tradat eum in md,nusinimicoru eii(s,idefi,non permittdt eivm ucnire in manbsp;ttusdduerfdriorum,0'utmaximeuenidt,tdmen nontrdddtctem uoluntdtinbsp;tpforivm,fed cr diic ddfit benigna pair is mdnus,ut in maxtmd cordm mun^nbsp;do m�licitdtefudm �iicitdtem ohancbedtitudinem nonfibidmiferit,in*nbsp;tlt;^�igenscruceme/Je gloridm O' mortem e�fcuitdm.q.d.^^onobtinedntnbsp;inimici quodm4chindntur,utmdximcfibi uidedntur�ccreqtu uolimt.nbsp;Hoc en;m dguntut iufii hominis moridtur o percdt nomen, ficut infra di*nbsp;citurfrd Chriftus dicit cum fuis, Re�u� ita me o rctribuam cis. Dominusnbsp;Opern�rattUi in le�h doloris eius, non folum quando decubuerit corporenbsp;litigti�sjid quod fepe eftmedicina falutis,fed niulto amplius(quid denbsp;t^itualibus rebus libenter �cripturd loquitur qtidfi de corpordlibits)qt{�donbsp;tneidcrit in dn^lhdm animi,in tremorem ludicij dei cp dolorem con feiennbsp;ti^)Utquocun^ fe uerterit nihil nifi dngufriitn nideat frigidt dei patris
-ocr page 292-COMMENTARIVS POHERANl
con/^eihim,timc,in^uit,o dem uerfa�i uniuerfam cuiile etm in hdc bi�f mitatCyUt hie �ltm turn qui idm uidetur fibi perdititf, qui uolutdtur 'm f�i*nbsp;nii,qui nihil quietii hdbet, po�it molliter quiefcere, dormire cy mtlim hil'�nbsp;bere,qui enimfemper pater es hic plane matrem dgis,t(t filim,qui alijs fonbsp;let elfe ft�fericors,�m,qui(i 'tndiget,mifericordi�m confequatur.'Vtdespienbsp;le^r quo teducdm ut 'm pfdlmu 'mgredidris, ultra mihi fcribereno licettnbsp;obruor cn'm htc pdtris noftri beneficijs.
Ego dixi domine miferere mei fana anima meam quia peccaui tibi.Inimicimei dixeriintmala mihi,nbsp;quando morietur �eperibit nomen ciuscEt ingre'nbsp;diebatur ut uideret,uane loquebatur, cor eius connbsp;gregabatiniquitatemfibi. Egrediebatur foras,nbsp;loquebatur fimul, Aduerfum me fufurrabant om'nbsp;nes inimici mei,aduerfum me cogitabant mala minbsp;hi. Verbum iniquum conftituerunt aduerfum me,nbsp;nonne qui dormit non adijciet ut refurgat�Etiamnbsp;homo pacis me� in quo fperaui, qui manducat panbsp;nesmeos magnificauit contra me fupplantatione.nbsp;Tu autem domine miferere mei �erefufcita mc,�cnbsp;retribuam eis.
Simufin Heb^pertmet dd uerfum fcquentem. Simuldduerfum me fi^ furrdbdnt e:^c.Verbimtiniqu'tim C7c.felix,verbum �elihdleffu/im: e�mnbsp;ipfo. Verbum Belthdl plane idem efl cum co quod nos legimm,VcrbS ini^nbsp;qu'um,fed quod nos 'm plttralt legimm,Confti!ueruntaduerfdrq cotra me,nbsp;'mfiitguldri legitfelix,Efliifum eft in ipfoftiUcetaducrfano, qu� nume�nbsp;ri mutdtio frequens eft,ut fdipe anted monuimus.
iipnne qttt dormit if�n dd^citt nt r^fur^atlfelix, Bt qui iacpdtwnfut
-ocr page 293-IN PSALMVM XL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44,
gef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idem fignificat/cilicet qui femei mofitur Mott dmfiliM
refurre�urum,fed itludcum mterrogdtionc^hoc fine interrogi,tiotte,Ver� humejiimpiorum. Pdnes meof.Ve.Pdnemmeum.
Chrifiud hie loquem uerhif noftris fe pldn� /�tetur pduperem,de quo chrifi peantd 4ixerdtamp;/dtcti(rfe peaaffe qui tdnun peaatum non�cit,fed noftrd pecanbsp;cdtdportduit^ omniumeorumrcui cordmd�ofr^usell,ut dhis dixi�nbsp;prietered ipfe femper dpud pdtrem intercedit pro peantis noflr�nbsp;qud� fuis^noftrd enim peccdtd fufcipit per grdtiS dum nos [ufeipimus einsnbsp;iu�Hiiim per fidem.Ego hie difeo dumomnes infidiie me dppetunt precdrinbsp;rnifertcordidm^quid. mdnus domini tetigit me, non mdtiui dduerfdriorum,nbsp;qui�ne deo nihil poffeiit�
�^ic eius pdupertdis cr miferid�t decldrdt.lnimi'cijnquit,mei dixerut Non intereti dpud feconfultdntes,qudndomorieturz^pcribtt memorid nominis eiini untpid,nbsp;Adeo duide expe�ant ut omnid pietdtis ftudtd ct fdniki dodrinA eum pionbsp;hon�ne mt�rednt,ldquodexpedAhdnt inChrifloludtti,fed fritjlrd,id,nbsp;quodexpednnt omnes impifcr uiri fduguinum de fdn�is pr^dicdtorianbsp;ius.�ed cldmdt de terrd fdnguis Abel,e^ uerbum dei quod ip� prjedicdr�tnbsp;perirenonpotefl.
Et i�grcdtct(tt�rezc. Elegdnti�ime de�cribit infidids dduerfariorum. Infidbe. AUquis,mqitit,ex dduerfdrijs qudh dmicus ingrediebdtur in ledes meds,innbsp;hojpttiumnie!im,ututderet,i(tfcrutdreturres mems, num effem tdlisqudlisnbsp;uppdr�bdm,qudl!sdieebdr(2Te.Vdneloquebdtur,uidebdturmedcommcnanbsp;ddre,fed cor eins dugebdt�bi intquttdtem,omnid med dtj�licueriint,dumnbsp;Uiditme loquiuthominem,dgcreuthonunem,edere eumpeautortbus,bianbsp;heretiintim Grc.ltd diligenter obferuatum e�eckrtflum quis ignordt fEtnbsp;QdLt,Pdulus feribit�lfos frdtres[ub'mtroijffe ut explordr�t libertatcmnbsp;quimhdbemusmChri/k,ut,inquit,nos in feruitutem ddigrrent, Additurnbsp;erg),Et egredeebdtur rurfum ex tedibus mcis,ex hoj�icio meo,ex consortianbsp;tneo loquebdturcu omnibus dduerfurijs meis. Clutd,inquiunt,homo e�enbsp;ut dlij unde pdtimur tdntdm eontrddi�lionem?fi moreretur,fi poffet occianbsp;di non refurgcret. Ntortuus mdnet mortuus,mcrttats non cdcdt. \tdimpijnbsp;fentiunt mortuo homine,ctidm mori dei uerbum quod prlt;edicduit. fed utnbsp;tun: ltd O' nunc��untur o fruflrdntur fud�gt;e:Kefur^t dei uerbum dmnnbsp;non /perdtur o pereunt qui iRud pertre uolebdnt.
Etidm homo oc-Auget n�feridm dum o de domejtico proditorecona Dome�ieWt ^ueritur eu quo pdcem uidebdtvrhdbere cr cui nwUd comiferdt, pecivniS, hojbs,
X �
-ocr page 294-* �1-
COMMENTARIVS POMERAt?!
rei �inililt;irif,dij^en[iitionem ntenfe,dpofioliitwm,m(ntfltriMn uerl)i,cfficit cidtn miriiculorum,lt;iui Pc/ro non u�debdturinf�rior^quiconuerfdbaturiynbsp;edebdt c� eo fimul,non folumfinfftlis diebui coimnem cibirni [ed, cti� ue*nbsp;nerabile eitos (.orpor� fdnguinii facramenin.Hic, in^uit,mlt;tgnttm�dtnbsp;contra, me fupplantdtion�,pluf alijs me[upplantduit ereih. contra me calnbsp;ce. Hoc e�, prodidtt mccrtradidit in rnanus qujerentium animam meam�nbsp;Satis d,urd hlt;ec eil chrtfli querela contra tSos qui per�equuntur Euangeliunbsp;Chri�i,qui tarnen fibtcommiffum uideri uoluntut ueritatcm Eudn^licdntnbsp;qud� Chri�i uicdrij tueantur. ludas fane ntultos habet filios. H�c perttnetnbsp;quod dicitur Uiere.^.Egoaute dixi, Forfitan pauperes funte:^ �ultijigftonbsp;rantes uiam domini er iudicium deifui. ibo ergo ad optimates zy loquarnbsp;eis,ipfi enitn cognouerunt uidm domini er iudicium dei fui,er ecce mAgdnbsp;hifimulconfre^utit{^m,ruperimtuinculd. Iccirco percu�iteosleodenbsp;fylud erc.Ho� terredt quod fequitur,Tu ante domine mifererc mei er re^nbsp;fufettd me ex hdc dn�iflid,ex hac potefiate tenebrdru, ex hac morte in qudnbsp;putant perituru etiam nomen meum. er retribuam eis,fentient quem perfenbsp;cuti fintdudicis retnbutum e�.Et Chri�us fedet � dextris dei donee ponatnbsp;pater inimicos er fupplantatores etus �abe�um pedum eius.
In hoc cognoui uoluifti me,quonia non gaudc/ bit i'nimicus meus fuper me.Me ante propter innonbsp;centiam fufeepifli, �c confirmafti mein confpedunbsp;tuo in xternum. Benedidus dominus deus Ifrael,nbsp;a fcculo �C in fecul�/iat fiaU ^cJ. Amen �c Amen�nbsp;Volui�.Fe.Vtlcxi�. Mcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erc.Felix,Kiedut�infimplicttdtc uel
innocentiamea fu�entd�,ide�,fici� er dedi�i gratiam ut pcr�iremin innocentia.
In hoe cognoui er certus fum q, uoltii� me,quia fcio q nongaudebit ini micui meiK fuper me,erit quando tacebit,quando c�fiindetur qui nuc eld^nbsp;VMt,Saluufidat eum qnoni� uult ctvm.I.�.e aut� propter innocentiam fu^nbsp;�epi� quam deferere non potes uh unq; ad tempus di�imules,er in atef^nbsp;num per�abo in con�ieflu tuo,no mortarampltus, non iUiobtinebut quo^nbsp;aoluerwii^Sit nomen domini btucdiHum in /eternum^Amen Amen..
-ocr page 295-IM PSALMVM XLT.
^Mrehicinnofenti�id�ietqui fupracon�ffiueft pcaat�.Reftion lieOjfiue chriftjifn jittc aUos pios elfe innocctes tn perfecutione, nihil enit^nbsp;Kecuerunt iiduerf(irijs,fed certi fiunt adtierfarif [oio ueritdtii odio ipfosnbsp;perfeqiuntur crc.vide qu^e dixt pfal.7.
Su/mnu, pftlmi,Renedi�liis qui miferoru tentdtiones ignoftit, ntdledh �tts qui per/�cutorum ueritatii 'miquitati confentit�
*45
PSALKVS XLI.
Tituluf Trpoo'HBA�uoi� eruditiuSfiliorumChorc* Cboritxji f � )jhy chore fcribuntur Idniforei tdberndculi fiue templi donbsp;wini,quos puto httnc pfdlm� ftcift�ficut iw h't�Io dppdret. Bft dut� erudinbsp;tiu'M �ue eruditio qud erudimur,q,Ji ettdm omnid uidedntur dejferdtift�nbsp;WM tdmen i� domiiw i]3erdndiim,fion cft hoe uirtutii humdnje.
S V M M A. Tribuldtu cor dd dominu fuftiirdt qu�do impq oppugnd^ tores jideidicut^'VbieSideut tuusinee eejfdnt quotidie fidem tentdre,^^nbsp;utttidximeexterni deftnt,tdmtnoppugnd,mur impi/s cr edruAlibut cogtdnbsp;tiontbus,ut �des peredt ZS' fidueid indeum.Hic fe confoldtur primu j iM=nbsp;grejjiw nuc in tdberriAeuld dei,id eft,eomunionem fideliwm �ue eeelefidtt^nbsp;fM{brum,mgredieturquddoq; ubi uidere licedt �etedd �eiem cuw llt;etinbsp;cid deu de quo nune impif exprobrdnt qud� �0 (tdj�t.Htcc rceord�tuffum^nbsp;mquit,(yc.Deinde j pro fuis deus folet mirdbiliter pugnAre,ut olim in ternbsp;^dlorddnis �� Hermon.lofue.n.ubt ez Cbri�t� iUuminAre c�pit er tonsnbsp;foldri ddflidhru eonfeientids potenti uerbo er �iirlt;tc�lK,Mlt;tttb.4.cx Eftnbsp;w.9.Prlt;etered ut mdxtmeomnesflu�us terror� dei inundentfOmnid wn�nbsp;fietdtK drgKmentdinudddnt, tdmen exftlo dei uerbo pendet,reeorddtusnbsp;dominum ntdnddffe �i omnibutfuis fripturis ut Idudemut mifnicordidtnnbsp;ip/im Mj die,tdeftim temporeeonloldtionis,er cd�tem�s ei in no��e,td eft^nbsp;w tribuldtione^Quid dut� cdntemus pfdlmus.fi. dpertius dicit. uerttdtew�nbsp;Mt^Hit,t�dm perno�emtUtb�e dtximut pfdl.^.
y emadmodum defiderat ccrua ad fontes ' aquarum, ita deftderat anima mca ad tc
dcus.Sitiuit anima mea ad deum forte
-ocr page 296-14� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�NI
u�ucntem,quanclo ueniam�c u�dcbor coram fac�c deifFuerunt mih� lachrymx me� panis die ac no/nbsp;�Cjdum dicitur mihi quotidie, ubi eft deus tuusc'nbsp;Teltx,QttcmddmoiS. ceruus iioci�rdt uelpr� defiderio cldUMtfupevnbsp;munddtionibui dqudruCfcilicet ut muettidt eds)fic dainu, mcd uoci�rdt ddnbsp;Vorteinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deut,SitiuitdnimA med dd deim, dd detim uitnim. Vel^fitiuit dttinid med
Viuum, dd dt'um �rtem uimmj^udtido ucnidm er dppdrebo dtite �iciem det ^Vbi quis tun uidet,quod milgo legitur,'fantcm uiuu^nei^ Graco Hcbrt�Onbsp;re/^odere,ermutdtioneuniufliterlt;ecorruptumd fciolis quibus itifumeitnbsp;hoceffemeliu'.i
Tentdtio grd eft de/tderidm ptitdnim^ Idnguentis er dd deim fu�itrdntts dunt ut�imd.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft md^ne �ue certdminccu dcfperdtiOM,ubi nihil dliud uidet, nihil dli^
ud dudit,qudm ubi eft dem tumiPru�rd tu fdp� contrd tot [dpientesjdn* {h)s,dtqiddcocontrd totum mundu, omnid diuerlddppdrent er tu mdnesnbsp;in tud ftulticid^Comimnetn deum tibifoli drrogdbii? un non er d/y hdb�tnbsp;uerbum dei^vide multitudinem aliter fentientium,uide longdm confuctunbsp;dinem erc.non eilhecutd fdlutis^uideris omnid fdndid contemnere,Deu�*nbsp;effe deum �imui/ed tuum e(fe negdmus,ubi fimt iUd gloriofd lt;^ult;e tibi denbsp;deo tuo pronuttiiiihec eft gx�^ui�imd pioru tentdUo,de qud diximm pfdbnbsp;mo tertiOjUbi diett impietdsfiion eft fdlus ip� in deo eiui.H^c dum n� cc�nbsp;fdnt in mundo,pius dnimutfentt�s hii bldj^hemijs fudtn impugndri fidetttnbsp;er fdlute fuj�irdt,flet, dolet, cldmdt, quure dem dereliquifti mt^qudndonbsp;rurfum rej^ictes me ut exhildrer f^iritui tuiconfoldtione qui inhdc tentdnbsp;tione ui der is duertijfc �ciem tudm d,me{ inhoc xflu pereo,dd te deu �tilt;rnbsp;Mrefrigerertuo �gt;iritu,quiesdeus �rtisnepraudledtmihi tentdtor,einbsp;uiifus ne dbforbedt me mors. Rej�ice in me er nuferere mei quid unicta
Ceruut, f�ttfper(um cgo. nbsp;nbsp;Certnim effe allus impdtiente imprimis�gdtum d cd
nibus er uendtoribtu erdquM petere tpfa experientid docet. Et poetd.�7gt; Aene.de ceruo cicurdto dicit, Vluuio cum�rte (ectmdo Deflueret, ripdlt;pnbsp;tefius uiriddnte leudret,
Hxc recordatusfum ScefFudi in me anima meam tranfibo in loco tabernaculi admirabilis i^^
-ocr page 297-IN PSALMVM XLL
*47
tJoinu dci'Jn iiocc ezultanoius 6(. confeflionis foni fcftum celebranti's. Quare triftis es anima mea, �cnbsp;quare confurbas mefrSpera I'n deum,quoniam connbsp;fitebor ei'jfalutare uultus mei amp;(. deus meus�
ConfoldtioAnhoc tefiuhjecquie fcquuturrccorddtut fum Zf^effudiin EffudidtUtftH, fueanimAtn medm^dilcitdui intus cormcum,an^(flidm dnimi depulfi,c�pinbsp;confoldtionemfentire,quetnddmcdu diximusdecordis dildtdt!one,Pfdl.nbsp;^�(^duifus, itaiuim, flint bdc recorddtione,^qui etidm iudidomeo in hdcnbsp;fnentis turbdtiotKuifus funidbie�bis d conforao eledoriittrdnfibonbsp;nbsp;nbsp;con
ncrfdior cord deo fdit�is dus in loco tdberndculi ddniirdbilis vn eccUs TdberMculu �dfditdorum ubi deus hdbitdt^ubideus mirdbiliter operdturgud; cdrndles ddmirdii^etnbsp;�-'iliuidcreiionpoffiin�,dtlt;^ iccircocontemnunt zj deridcnt.i.Corin.igt;nbsp;^tbil enim muitddn� lucis esbin fdn�hs fdnih rum, fed deus illic inhdbitdtnbsp;glorid Hieriifdletn Efd.so.Sindm mundiim regnum iUud tenc^nbsp;b^rdriitn cum fud fdpientid cdrndli infdnire, utuoluerit, Udbeo iicrbum deinbsp;^uo ho: tdberndculum ddmirubilenbsp;nbsp;nbsp;cediturnbsp;nbsp;nbsp;conferudtur, in quo uer
lt;^erto po�ideo deum nteum,dum ipft dicunt, Vbi e^ deus tuus iDe tda ^erfidculo ijh diximws M dli/s locis.Trdnfibo dutemfnquit,in uoce exuUnbsp;ilt;^tionis cr confefTtonisJd eA.ldudis ev erdtidrumdflionisAn uoce font R*
^^Ulisufj^in domum dti,in uoce exultdtionisctconf�ffiot�s,cop!dmA ^fidpopulitripudidtttisuelfi�iuitdtedgentis.Quisperh�cnon uidetlt;tlanbsp;dd uetus iUud templum. Hue potius tdbernACulum ? Hoc ucro fjgni�inbsp;f^lt;ttur,pr�fcns effe remedium ubi cum def�erdtione nobis pugndndumejb,nbsp;fecorddri (modo hoc detur in tdntd turbdtione) priorts grdtie crconfoanbsp;^lt;it'-on{s qudndo giudebdmus ncs d peaiitis liberos tntroduci in comtnuttinbsp;^nem fin�hrumnbsp;nbsp;erui � pr^fenti feculo nequdtn. llt;f ^Kod monet ctidm
cpiflold dd Hebr^oSfCd io-Kememordwinipri�inos dies ere. ltdlt;j; dit o dm tud med quid me conturbds quift res fit defferdtd. bene fferd de deo, iftd Sperdnbsp;tentdtio qudtidocfi trdnfibit �z cdntdbo cj glorificdbo dewm ut dnte,nbsp;^tfdndoquidi,fn fer�deni[ci0 quod ipfe eft/dlutare itnlfus mei, idcft/s
-ocr page 298-148 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POMERANI
qui dilei�um rtuum uultum rurfum erigdt in[alutetn, qui ctm falute ut pit terfolet mihifao�gt;tritudrridcrc^ut mcum unltumexhddretjcio quoq;nbsp;ipfe e)l deuf meiK^ut nwxf.w port^ vn�rortvm iugiter cldm�t^vbi cfi deilt;^nbsp;tinis?feUx,QuoniS, ddhuccetcbr-do i�i fdlutem unltui ftii,lt;d e/l,Iduddl�Onbsp;grdtiM dgdm filiiAndomerejpiat,necabijcit^ut eldm!.nt dducr�ri^nbsp;potefldtes.
Ad meipfum anima mea turbata cft, proptcrca xzi cordabor rui dc terra lordanis 6c Hermonijm anbsp;monte modico. Abyfliis aby��uminuocat in uoc�nbsp;cataraclarum tuar�.Omniaexcelfa tua �c fludusnbsp;tui fuper me tranfierunt
Dcferralors TurbdtdeJi.Fe.depreffaefi. Amontemodtco Ve.Amontc Kiz^df� daniiG^c, Qui/itmons modicmuelmom tuizbdrin fcripturis no e�expreffum.�-inbsp;eet 'mteRigercfcopulos forrentis Artuin uel locu iamp;ic uicinum,ubi prirnitnbsp;ineoeperunt po�idere filif �.frdel terrdm �udm pereuffo Seon rege Amor^nbsp;reeorii er og rege lidfdn,quod repetitur ex hijhrid Deut. i. ez.5 Surgitenbsp;er tranfite torrentem Arnonerc, Reliqud lege lofue.ii DemirMibutnbsp;enim,utfentto,loqu�ur,qult;edeutoperd�.ttiejipugndndo propopulo�uonbsp;Ul terrd. torddnii,'m terrdllernugt;nijm,idefl,}iernwniorum qui domindtinbsp;funt'm nwnteHermon/untdut� m terrd Bdldn,er de mirdbilibtuin ter^nbsp;rd mantis nufdici uel nwntis Mizhdr qud inteRigo terrd Seon regit Antafnbsp;Tieorunt.Trdnsldtores trdn�ulerunt utip�s uifum eft.Bx Hebneo ficdptenbsp;legere poteris,Proptered mentor ero tuipropter terrdin lorddnis er Her*nbsp;moniorum qt montis modtei.
Inuocem,legitur ex grteco,Commodtus tdmen �icrit ut lcgdt,ln uoce. quemddntodulegifPelix. Omnidexcelpt tud.Pe.Omnes undtc tuie.
Rtmed�tertM nbsp;nbsp;Vide g udriameditetur dnimw ddfli��us �^ui iugiter dudit,v bi efideUi
tionwn^ tuustBt uere non dereliilus e� qui tdlid poteflmeditdri,quie 'm hocipfum nobis pruefcriptd funt,ut tentdti re�tgiim nonignoremtu. Primit �ujpirdtnbsp;ad deivm,Qdtemddmodu deiiderat crc. Deinde recorddtur eommunionisnbsp;fdnibru,fe fciltcetunueffeex iRisquifiifecptifunt d deo uteuq; tarn oitt^nbsp;nid diuerfd appareant H^c recorddtm fum crc.Tertio recorddtur exent*nbsp;pli fdn^ru/mjilk er iUe fdndus�c quoq^ tentdbdtur er grduius^ ut dij�^ifnbsp;ret�
-ocr page 299-IM PSXtMVM X�, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349
ref,Z^ ddtuuh cum dominus inirdbiliterynon me quo^ defcret/cd Itberdf bit ^uis enim tm^iuS inuocduit do/ainit O' dereU�us e�iAd meipfum �ni=nbsp;tiM oc- Cta^rto ftm(gt;liciter b^ret in uerbo deic er orat ut hierere po�it^nbsp;bic tUtiK esb diisn ettd CiCterd cddimt. In die mundabit oc,OPfdl.felt;lu�ttfnbsp;'Emitte lucem tMm oc-ut infrd dicemiis.
Animii,inlt;iuit,med ddme deprcjfd eftoinfueconturbdtd^dd mecon^ _ turbdtd �^,(lUie dd deum,id efl,dei recorddtd melius bdbet.Omnid idm ui^ /�nbsp;dentiirdej^erdtionisflend,propteredrecorddbortui,qiiide^rispro fdn'nbsp;fbs tuis minu �rtt�imd ofiupendo tottus orbis mirdculo 'm terrd lorddanbsp;ttis jiue CdnAn�aru O 'm terrd Bdfdn o Amorrieoru. impids gentes ex*nbsp;pulifli o occidi�i^ut 'mfrd Pfdl,4i.o dedi/U terr dm ip forum �frd�litis ponbsp;pulo tibi fidenti,po�qud omnid erdnt dcj^erdti�imd,poftqud 'mcredultnbsp;ittdxi perter� t 'tn deferto,Tii promifcrds,totus musidus contrd fentiebdt^nbsp;de�ierdbdnt oiffi ([uibus promiffum erdt^o tdtnen�^bim efl,c^ cur denbsp;�gt;eremicur non �^erem f}milid,cum o mthi promijfum�t ociSed tentd*nbsp;*'0 grduis ([tid interim premor no permittit tdUd 'm confoldtiancm met me* Abyffus oc,nbsp;ditdri,dlid enim tentdtio dlia irdhit,dbylfus dbyjfum dd fe uocdt dumflre*nbsp;Pu�ito horrende fHperme�deuspluuntdeexcelfocdtdrd�lt;etult;e,oi�nbsp;fi^fteobruunt�ntesdbyfft mdgnx^noneibdu�igium.ludicidtiid fentio,nbsp;fUdnus domini tetigit me.tiemo i�A nouit ni� expertus,fed nouit 'dominusnbsp;pios de tentdtione eripcre,�cut eripuit �o'� o Loth.Certe mdgnd tentdtionbsp;fit iteceffee�iju� bisuerbis defcribitur,pere}U�mdni��edUudtturdd di*nbsp;^uttium \oc o fubuerfionem Sodomorum/icut o Pfdl.ii.ver�tdmen innbsp;diluttio oc.P(dllt;n.Pluet fuper peccdtores o^^-Et elegdnterEfd.14.F0rnbsp;ttiido cznbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cz ldlt;iueus crc. quid edtdrd�^ de excel�sdpertlt;e funt o-
^oncuticntur�inddmentd terr�.Eddempcn�qu�'mhocuerfu funt^dixit ^onds,ut legis ionte.i.
In die mandabit dominus mifericordi'am fuam, �C node cantic� dus apud me.Orat�o deo uitx mex,nbsp;Dica deo,fufccptor meus cs,quai'c oblitus es meinbsp;quarc contriftatus incedo d� adfligit mc i'm'mf/nbsp;cus.Dumconfrmguntur ofla mea, exprobrabantnbsp;mihi inirnici met Dum dicunt mihi quotidie,ubi
-ocr page 300-eOMMEN'TAR�VS POMERAN�
eft deus tuusrQuare tr�ftfs es anima mca quafiS^ conturbas merSpcra in deum quoniam confitcbornbsp;cijfalutare uukus mei �c deus meus.
JDwm confiinguntur ^c,'Pelix,Cam gllt;ilt;iioiHo(J�bu� tneiiopproMo ^U�cerunt ms tribuluntes me,dum dicerent ipfi mihi quotidie,ubi eA deutnbsp;tumi Cur deprimerii antinii meu^Gr cur tumultUinberii fuper mefSperd innbsp;dco quonid ddhuc celebrabo ilium filutem uultuf mei cr deum meii, Cumnbsp;g�ddio tjc.poteft omitti pru:po/�tio,Gr efl eleguns uppo�tio^utfit glddiutnbsp;itiojjibut,mmedidlii,mmtimis cordiStillud opprobriii GriUablaJfihemiunbsp;impiorum dicentiumybi efl dan tuusiQuod aittem nwtc trunsfirt telix,nbsp;Celebrdbo t�um fiilutem,rurfiim appofitio elt,
vie mifieris nbsp;nbsp;lium dies con�olationis er gundif eHinJfiiritufiin^ domintn mMdit
cordiii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdnddt�d e�^eiuf uoluntdf eli,ut eins mifericordid^qute operdtur
ncrittK^ wbis,mdgnificemin,Grdum ncx ell tentdtionii interimfolivm remedi� eft ut cdnticum eius hdbedm Apud me er ordtionem dd dew� uitte melt;e,utnbsp;nonobliuifcdturmei^dumGr ffiiritutGr o/fdtremuntzy confi-ingunturnbsp;dd ip�us horrendd iudicid^quem horrorem dugent impijjdicentes^t^Jon cltnbsp;fdlinipfiindeoeiut.Porro quod cdnticum �t,Pfdld7.dpertiusdicitur,tditnbsp;ddns inuocdbo domin�,cr db inimicis meis fdluus ertfit dpertifiimePfd�^nbsp;9i.veritdtem tudm perno�km,Sed hac alibi,
PSALMVS XLII.
Titulus nuUm in Plebrlt;eo.Cohteretdutem fiententidhuiin Pfdlmt cumPfdl inoprtecedentiflicetetidm Hebriei diuiddnthuncdbillo,cruideshic ordnbsp;�enem de qua fuprd dtxit,Ordtio deo uitne mcte^dicdm deo t^c,
Vdica mibi deus, �c iudica cauflam mo am ex gente non fanda, ab b ominc 'inPnbsp;. jfll . quo amp; dolofo erue me, Quia tu es deusnbsp;fortitudo mea,quare me repulifti?* amp; quare triftisnbsp;incedo du aff�igic me inimicusf* Emitte luccm tuanbsp;ueritatem tuam^ipfa mc deduxer unt
-ocr page 301-!N PSAtMVM St�T/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-ill
runt in montem fandum tu� �lt; in tab crnacula tuagt;
Et introibo ad altarc dci, ad den l�tificant� luuen/ tutemmeatn^Confitebortibi in cithara deus deusnbsp;meus, quare trifti's es anima mea �c quare conturznbsp;bas me�Spera in deum quoniaconfitebor cijaluznbsp;tare uultusmei �edeus meus,
luJica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me� ex gente nonfAn{lAjdc�:,mcreduld ZT
dicitybi e^ldeiti tuusfPe.Contendc contenttone meatn de gente non fait ftijtd efi,tu dgepro tne,ego contendere ZTuindicdre ut n� pojj�m,itd nonbsp;debeo,Et exponit dicens,Ab hotnine iniquo ZT dolofo erue tne,^ui fequi^ Ini^uuf,nbsp;ttiriniuflitiiim,ndm �dcHujUtium non nouit,ZTprlt;etercd.mihi nititurper Dolofuf,nbsp;Cmdere ut non ignofcdtn deum nuu dum 'm dim me confiderc unit qult;e nennbsp;fwnt deus,ut�vnt med operd^iuflithe ZT uires humdnje errc. Hic omnibus donbsp;lisut hoc dc�pidm pro utd ueritdt� ZT�dnl�tdtK quod fmiid J�ecienbsp;ipfe mihi oflentdt zr probdt.Vide pfdl.^.ZT dltbi,Vides itd^i in pfdimii ZT Gloridfidci jinbsp;�n prophetisqde/};e�d ZTddmndtd�tdqtiis impios gloridfidetf^on en'mt uegloriatiff^nbsp;fufiinent iuflitidrlj hypocrite utde deo folo glcricmur,fed iudicdt hoc e�enbsp;hterefim ZT nihil minui nos hdbere q guod gloridmur,dicuntetti)n,Vbi efinbsp;�eus tuns quiomnid tibi �icit�netuo drbitrio ZT condtuf
Quid tu ej dem�rtitudo med per que inuiihis ero contrd omnes por 11� m^oruMjjC/drwKf interim dd rdutm etidm,vbi eft dem tuusiVel h'mcnbsp;Hide quod fuprd emendduimm,SitiuitdnimA med dd deum �rtem t^-c,
�udremerepulifiii ideft^qudrenon ddimids,fedtuquoqiuidcriidd� iwidre confilium imp'torum contrd me,Iob.io fQudre bigeo non dcccpfdnbsp;fiiritm tut confoldtioneiEmittc�cxl� don�ne lucem fudmzTueritdtcm T-UX.nbsp;tudm,id e�,per �irittimfdn�um iHumind cor meum uerbo fuo zr promif yeritdXtnbsp;�onibm tuis.Spiritm lux eft, uerbum uerttdt: �ne quibm omt�dfunt merenbsp;trnebreamp;'menddciu.spiritm docet omn� ueritdt�ut con�tnd�fur omnesnbsp;fiiirltm m�ddces,Verbu dci e�quid� ueritds,qu� fold fdludt^fed fine lucenbsp;non e� tibi ucritdSynon enim credis. t-Mniflerium quid� uerbi 'per homin�nbsp;fiue per literdm uenit dd te,fed non 'mteHigts nifi 'mtm lucedei lUufirer� utnbsp;6s �toiT/ (T�xTo�.Nc querito ergo inter homines dut 'm tuo 'm^nio,rdtionenbsp;�7 fdpientidfiue uir(bui,quod hic pctitur utd deo emtttdtur,qudndoquid�
-ocr page 302-�5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
dci cfl,neccff': e� er^o utexiHo �nte fludt.Emttte�nquit�ucem amp; Ucr�tX tem pUn� nonitlMm tiMm o Jeut.Ip�ime deJuxernnt in u�nbsp;adduxerunt dd te deum tdtie me^e in mont� er in taberndcitld tud,ubi ttKinbsp;fdn��tM mhdbitdtjid e�, per lucem tudm ueritdtem tudm introdnibiSnbsp;fum in consortium ele�hru, in regnum lucis er blt;ereditdt� del d;terndm�nbsp;jfuprd �c dixit,H�c rccorddtui fum er ejfitdi z^c.Priefentdned e� cofold*nbsp;tio recorddri [e ddferiptum numero eleHoru.qucmidmodum Chri�us dit,nbsp;Gdudete no mind ue�rd �riptd funt in calis.Pugdbuntur tenebrlt;e ubifKnbsp;cogitdueris.P.^ 4 dco uocdtut �m,uerbum �uum mi�t mihtfignum dccepinbsp;baptifmum,pignut dcditchri�iem er �nritu �to me fubdrrduit erc, ^uiinbsp;alieitim uocem dudiotquid me turbantpeccdtd mediquud udne fuddet uirinbsp;fdnguittum er dolo�tnuntiuid deuf metiri pote� aut ��eretnunqutd �u*nbsp;ftrd omnidi�d egit promet erc. Pelix legit in �turo,\p�d me deduce tnbsp;adducent,id efi,ubi tu me illiiminduerii,gdudebo rur�vm de confortio fannbsp;{hrum,ex quo,tcntdttone urgente,cogor uercri ne me dbieccrii. tune Itbe^nbsp;rdtiuexgcnte non fdn�h, �indm �trere qui�runt,in congre^tione credenbsp;tium ddibo dddltdretuum non mAnuߣhim,id e� ad te deum qui Iteti�cdSnbsp;luuentut� medm,^uipofi(iud pen� inuetcrdui inter omner inimicos meosnbsp;Pfdl. dxonfoldtione er innoudtione tut /�intiu exhildriu me rurfum nouitnbsp;bomin���um,lt;luirepdrdt dnimtemex iutientute,utdquilx,pfal.ioi. ll^nbsp;lie non offirdmfdcrificium tdurorum dut uitulortvm,fedfdcrificium Idudisnbsp;quo omnid tibi�rum dmptd,Con�tebor,inquit,tibi in cithdra�d cfi,ldUi�nbsp;ddbo te er fdnSi�cdb� nome tuum ^udio f�iritue.AUuditur quidem pernbsp;bjecdd i�ud tdberndculum uettu er dltdrc er cdjtticd cithdrie,fed i�d nottnbsp;�gnificdntur,ut alibi diximui,uel p�ilmo,is.CH igitur tfidlxticid per de�nbsp;mihi re�et ernon�nt omnid perditd,ut cogebdr in tentdtione utrerkqu^t*nbsp;re trtflis cs dnimd medterc,
PSALUIVS XLIIL
Titulut: Tt^oo^c�Xfuo'i� filiorutn Chore eruditiu�t
Ante ebri�� Credentes�ue lud-ei�ue gentes,unus in Chriflo populut funt,fed ex er po� Chrhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdlus cH,ut ait chr�ut lo.^.quoni� ex eis cbri�um fecundu edr*
flumcred�tes dpofiolos primifq; uerbiEiungiliciprxdicdtoresdccepimui.Qjitti tmusfuntpos cr^tinutpopulusfunt,PjulusP,om.i.citdtexbocpfdlmo te�montumdenbsp;Pulutr perfecutione Chri�dnoru,dicens,Sicutfcrtptum e�. Propter te mortifiednbsp;rrmr totd die Qrc,SKUt enim popu lut dei di�erfut inter gentes in (dptiuf
-ocr page 303-tu PSALMVM XtlfT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*�-
tat olim mA�e duiieiitt zs- propter deum ddfliffbiitur,ltd amp;� tiutic.
S V M M A. Credentes dicunt. Dein tu mirdbiliter exdltdfli nos ddtd ter^ rd promi�ioHis,ex qud eiecifti gentes tuo opere tiuq; potentid,uthic bene^nbsp;ficium dgnofcdmus nihilgloriemur de noftrisuiribiKM nunctrddidi^nbsp;fii nos 'm mdnus dduer�drioru omnibus expo�tos mdlis zy opprobrijs, nonbsp;tdmen negduimus nomen[dn�him tuwm,quin Gr tu ipfc no ignords q, pro�nbsp;tgt;ter temorti�cdmur totd die crc.tioli er^ �emper di�imuldre,liberd nosnbsp;tton merito noflro/ed propter tudm mi�ericordidm.
IN H o C Pfdlmo omnino reijatur opus noftrum,Mres nofir�,fdpien* tid Gr iu�itid noflrd,G7 omnid qult;e fdludtionis noflrlt;e �mt tribuimtur deinbsp;operdtioni.dei uinbus,dei iUumindtioni GT mi�erieordi�,qult;e exhibet nosnbsp;lgt;is dominus non ob dlidm cduffdm qudm gi diligit nos GT mifericors efl^utnbsp;^uigloridtur 'm domino glorietur,
DEus auribus noftns audi�ui'mus,patres no ftri ann�ciauer�t nobis. Opus quod opc/nbsp;ratus es in diebus corum,i'n di�ebus antiquis* Malt;nbsp;nus tua gentes difperdidit �cplantafti eos,adflixi/nbsp;fti populos quos amp; ciedft�. No enim l'n gladio fuonbsp;hxreditauernnt terram, �c brachium eorum nonnbsp;faluauitipfos3ed dextera tua �c brachium tuumnbsp;et illuminatio uultus tui, quonia dilex�li eos� T unbsp;es ipfc rex meus et deus meus,qui mandas faluati/nbsp;ones lacob� In te inimicos noftros uentilabimusnbsp;cornu,et in nomine tuo contemnemus infurgentesnbsp;hobis.Non enim inarcumeo fperabo,et gladiusnbsp;meus nonfaluabit mc.Saluaftienimnos exaffligenbsp;*ibus nos,et odientes nos confudiftiJn dco lauda
-ocr page 304-X54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
bimus tota d�e,�lt; in nomine tuo confitebim�r feculum.
Ventildrc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�VentiUbimus cornu,ide^l,perteini}ni*
cornu, Kojlros frangemui er folo buccimirum flrepitu etidtn (frtnis. Sic,i.Mdchd.7.Vefttilabdiit co� cornibut. Vidctur tdtnen d corni^nbsp;bui dnimdntium pugfMtium hoe trdnsldtii�t,qu� idSlant ut�ridnt impeti^nbsp;fuo,felix�c,ln te inimicos noftros percutiemut,m nomine tuo conculcd*nbsp;Lduddbimur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in�urffntesw nos,nbsp;nbsp;indeo Iduddbimus.Quikgtmt^lduddbimur,
ijltelligtmt lt;}uod populus dei mdgnificdtur d gentibus iugiter propter mi^ rdbilid qu� deusiUi�cit.Verivm non conuenit �nhoc pfdlmo,mudus enititnbsp;ridet cr eontemnit qu,e dei fumt.o- hic uerfus �ipfum exponit,dicens�tnbsp;in nomine tuo confitebim�r'm fccultvm,q (od pldn�e�idetn c� prlt;eceden*nbsp;tiordtione.Et Felix fichdbet,ln deo Iduddbimus totd die,z^ nomen tui/Mnbsp;'m iternum celebrdbimus.
Pdtres docedt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pd�.ribus,mquiiint,dudiuimus,quid pr^eceptu e�. Deut. lt;s, ztr dlibi ut
hlios pdtres ndrrent filifsfiiispr^ecepfd dei er mirdbilid qult;t �citpro ipfis,ut �'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� non obhuifidntur dei erc. In quo commtffum e� pdtribuf,ut in domtbt^
fuis fint Epificopi er do(lores,id quod ey diuus Augu�nus folebdt mone� repdtres.Quodnos,inquit,fiimus doe�tes inecclefid,hocuosfinguli e�fnbsp;'m domibus ue�ris.Sic uero docednt,ut omnis iu�tid,omnis glorid tribud^^nbsp;tttr deononnoflris operibustquemddmodum hiccidre uides.Id quode�nbsp;Sold bonifds, uerc fidem er fiducidm 'm deum docere.Dexterd,mquit,tud non hominuntnbsp;mdnus,er brdchium tuum non ipforum potentid,er i�umindtio imltus tui^nbsp;fion ipfiorumfdp[cntidcrprudentid,�cit hiiecomnid,ntdlddlidcdulfdqudnbsp;^^dilex� eos,qud q, qudfi pdter tibicopldcui� m eis/old bonitds er wi/f*nbsp;ricordid tudi�ic produxit pro populo tuo potentidm er brdchium tuumnbsp;fiK. �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tui,Kom.s.Dilexttnosctmtddhuceffemusini*
yfitts ht�ori�. n}ici.^pbe,i,Tgt;ilexit nos m chri�odnte mtindicon�tutionem.t!ion dtti* net hic ddmonere dc hijhrijs qute noti�im� funt ex fdcrisUbris.Et proߓnbsp;ih in hoc P�lmo o�nditur nobis quid ex hiflorid di['cdnvds,nempe primonbsp;fidem,de'mde�em,qult;eduo �pdrdrenonlicet.Ad hocenimpritteritorSnbsp;deibeneficiorumrecorddmur,utporro�eremusdd�turum quidnted nonbsp;�e�ituel nobii ueldlijs.Vndedit,Tues ipfe crc. Mdnus tud nondu/me�nbsp;dfibreuidtd tues qui mittisliberdtionescruiamp;orids er triumphos popu^nbsp;i� t�ifidentiiPtr teridebinws infultut dduerfdriit potefidili �r quicquid
-ocr page 305-IN PS�LMVM XL�ir.
r vegno tenehrdrwm tult;e ueritati^ lucetn non fu�inet. iioflrlt;e uirefi noflrd operdhicnihilfunt.drmixno)ird,in^uit,Pdulni funtpotentidper deunt.nbsp;Tu fdlud�i noi, tu con�idi�i mdgnd molientes O' infdno�irore 'm populttnbsp;tuum correptos.lccirco digntvme�o fdlutdrcnobis ut beneficidc� rcfi^nbsp;rdmus unde dd nos uenerunt,ne quid nobis drrogemusydut mgrdti^ mucninbsp;dmur.LduddbimuSfldudes cdntdbimui o gratids per dcuntjO per nomennbsp;tttum o deusIdudes promemus totddie�d eft,iugtter oi� teternum.ildbe�nbsp;io gloridm qui ficifli rem,no hic nomen o fimd nefird glortficetur,fed nonbsp;tnentuumfjtbenedi{lum'mteternum,Amen.
QUiorts qudre m be�is u��nt drinis,confilio,infidils oc.fi nihil i�icfii^ Ttntdfe des. tfuntirnu olt;iuicquid e�humdndrum uiriumiRe/^ondeo, omnid l�d ilanbsp;lie nihil fidfifint etidm indicia cdrnis,utuides Deut.i. O Numeroru.ij.onbsp;^�^.dduerfari/gigintesdppellintur ourbes ufie^ dd calunt munitxdicunnbsp;tur,tiihiljinqudtn,�tijjentni� ddfiuffet uerbum dei quodereditum cfficitnbsp;pmnidfTdmen iu�it deusddhiberiqute humdnd uidenfur^utdoceretnesnbsp;nontentdredettm.Tentdtiodeifiiilfietfificdrgumentati fitiffent,Deus pronbsp;tnfit nobis iftdsciuitdtes ut ingre�i po�idedmus,ergo hic expe�emus do^nbsp;tue ciues exednt. Imo impietds fidfifit dicere^Deus trddidit drmis noftris fit^nbsp;feipiendds ciuitdtes,nos tdmen �ne drmis uolumus hdberc eds. Sicut o hoCnbsp;fft,Dominus deusconferudtmihiiiitdm, oconferudbitetidmfi non edero
bibero oe.^tdB^�cdccipe,Piushomo nihil dgit ni� certus�t deo pldce ifequaddgit,CertusdutemeHperuerbumdei. ybiuerofic certuse�,utiinbsp;fur in rebus huius mundi fud rdtione,fiuis uiribiK,fito ingenio d deo con^nbsp;^^Jfigt;,ne credturd deifiu ociofid dd id quodfeit deo pldccre. Hic uerbitm dd 'nbsp;prtecedit,omnid dlid noflrd fequuntur�td ut idm no fint fiid fuiq; iuris,fed �nbsp;uerbl dei,per quod omnid credtd funt,per quod tuum 'mgenitim,tute uiresnbsp;tibi ddtlt;efimt.tidm 'm tdlibus non confidis,fed fic fentis, Ego quidem iftdnbsp;Jicio certus q, deo pldcednt,uerum inhisnon confido, dei e� uel promouenbsp;^c,quodfiicio^Ueldmouere,Ago quod deus dedit, expc�h quod deus unitnbsp;fS'c.qutmddmodum edo,bibo,dd uit� confierudtionem ,fic en'mi ordinAuitnbsp;deus,uerutdmen in edendo o bibendo non confido, Ndm ut eddm^ ut bi^nbsp;tdmen ddundmhordm non film uiUmciefecurusoc.
-.'t
Nunc aute fcpulifti �lt; confudiftf nos, no cgrc;?
X 4
-ocr page 306-15� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERANI
dieris deus in uirtutibus noftris. Conucrdfti nos rctrorfum prope inimicos noftros, 6^ qui oderuntnbsp;nos diripiebat fibi. Dedifti nos ficut oues efcxnbsp;inter genres difperfifti nos.Vendidifti popul�tuSnbsp;fine preciOj�c non fuit multitudo in commutatio/nbsp;nibus noftris.Pofuifti nos opprobri� uicinis no/nbsp;ftriSjfubfannationem et derifum ijsqui in circuitunbsp;noftro funt.Pofuifti nos inprouerbi� ingentibus,nbsp;commotionem capitis in populis.Tota die uerecitnbsp;dia mea c�tra me eftjCt confufio faciei mex coopcnbsp;ruitmc. A uoce exprobrantis et obloquentis,a fa/nbsp;de inimici et perfequentis*
Nwnc �ut�.fdix^Verttteitmn oblititf er, er con�idifli twr er non egre^ dieris cum exercitibm noftris uel non es egrejjus erc. Obloqu�tis. l�eliXtnbsp;Perfe^uentis,ielix,'VltorK,idefl(iuifecotriinosulct�i*nbsp;tw offenfui ueriMe,ut pfaL�gt;Defirntis inimie� er ultorem.
Crux. Hfcuidescrucempopulidei,cuiuiquidem gloria er gloridtta erpo^ tentianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui^rid. deus ell,utfuprd di�um,fed tdnun expo�tm e� otnni^
bus tnundi mdlis (ut olim populus lud^eorum 'm Aegypto, deinde er'tncd ptiuitdte Bdbylonicd) ut diuind uirtus pdterniq; clementid. mirdbiliter innbsp;ientdtiotw er perfecutioneferudndo db ed Uber undo mdgis innotefedt,nbsp;Cruttp� difedtnus ipfd experientid utrum dili^mus den dnnon,id i^uodnbsp;extra tentationem fiert non potefi.Sic enim ait dominus,ludicS.i. Exp^'*nbsp;ridr'mgentibusrel��lis ifra�lem utrum cuflodiatuiant doinini
Propter uerfum,vendidi� populum tuum erc. aflimdnt iiuidantbi^ Vcttataijh.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noui�intdcaptiuitdteiud^orum fitb Romanis,^u�doquidam occt
debdntur,dlq portentofafime moriebantur^dUl ad firas cu ludibrio proi*
-ocr page 307-IM PSALHVH XLIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157
etcbintur^dlij in feruttutem perpetuum uenMdntur. ut tclhtur lofcpli ht(hrid.ld quod fic permtttimu^ ut reliqittie Ifrdelii per chnfium faludtienbsp;hoc ipfum opprobrium populi pu cordmdeo conquerAntur,amp; orent utnbsp;hoc opprobrium iuertdtquibufddmconueips cri�umindtisqui ciecititenbsp;tenentur^t^dm ut h�c dicdnt impi/ qui Romdnis trdditi funt pfdlmui nonnbsp;permitttt.fidelium uoxhic duditur qui deo per fidem femperddhjerit ^3quot;nbsp;i� perfecutione 4 deo non deficcrut,e3 qui hoc ipfum quod pdtiuntur pronbsp;pter detwn deilt;^ ueritdtem iujhtidm pdtiumtur, td quod fequentid lucenbsp;cldriui o/kndunt.tJon,inquit,obliti fumus te orc.Quonid propter temornbsp;tipcdmur totd die orc. Nibil aliud ergo �gnipedt uerpu^yendidifli e^c�nbsp;qudm,Trddtdiflinos innutnui dlienorumgrdtis,idefl,qui nuHdm hdbentnbsp;cduffdmnos po�tdendiQrpcrPequendi,zr nopiitmuUitudo,fcilicetpre�nbsp;cij in comutdtionibui no�rif uel eoru fcilicet populi tui,id efl, uili uendi^nbsp;difli,Z3 qudfi proie�ktmentd dbiecifti nos in mdnus impiorum,qui uioletttiinbsp;O' humdnis dodrinis ncs premunt fldtres noflros in errore tenent crnbsp;ignemglddtumqfddhibentne libercmurex miperd feruitute lt;3 fcdnddl�nbsp;^u�gdiflnecdUudpdtimur inter gentiles chriflidnos qud olim prophetsnbsp;CZ �er�Mtw4w4�te�,O� deinde Apofloli inter gentiles l�cllt;eos.Nd primo^nbsp;fum ntArtyrii inter gentes uidetur tolerdbilior fltiffl? conditio, ubi errorenbsp;Mentes feduci non potiterunt. Hic nobisfoLti'o fit quod dotninui promit* Redeptio fiernbsp;tit pofl cdptiuitdtem,Epd.siquot; Excutere de puluere, confurge,pede Hierupt Eudngeiumt,nbsp;letHffolueuinculd co�i tui cdptiudfilids Sion,quid hec dieit dominw,Grdnbsp;tisuenunddti eflis cr fine drgento redimemini. Abldtus eil populus meusnbsp;Ztdtis.Homindtores eius inique dgut,dicit dominus, e3 iugiter totd die nonbsp;Men mettm bldflhemdtur. Q^d pulchri fuper montes pedes ctre. ubi pro-Mittitur liberdtio perEudngelium prtedicdfum. Etcd.te.cdntdnt db erronbsp;Te ueteriliberdti.Domine deus noflerpoffederunt nos don�nidbf^ te,tdnnbsp;tu per te recordemur nominis tui,
Igiturfic dicit populus dei,Tu domine deus qui foies pro populo tuo pugndre cr ui^loridm tribuere.Nunc in his mdlis dbiecifli nos erfteifl nosnbsp;opprobrium dduerfdriis,non ddes prlt;tlijs noflris ut olimjuideris nos derenbsp;^^uiffe,ucrtinmrmfi(gdme3dtripiunturjfiolidnoftrd.lmpugnAmurunnbsp;(3 mente (3 corpore,c multi ex nobis in errore cddivnt,omnes ueronbsp;(onf�fione tenenwr dum impif in glorid fute iuflithe regndnt,qudfi oues panbsp;t^^taddtMSAttdume�imdtiptmits,qtidfiindigttiquosfu�inedtterrd^u�
Y i
-ocr page 308-COMMENT�RIVS POMBRANI
*58
fdnt ettdm fe ifti gentilei,ciui in circuitu tuflro funt,id eft, inter t^uofdgl^^ miis,clM uerbii tutvm oderunt^oifequium pr�lhre deo dum di�kria. in notnbsp;tackint protierbid irri�onis de nobis�ciunt^comouentes prie indignd�nbsp;tione Qj- irri�one cdpitd Cir bliij�hemAntes,ut cz pfttl.il/criptum etl.
Hsec omnia uenerut fuper nos, �lt; non obh'ti fumus tuij�e nonfniuftc egimus in tcftamcto tuo.Et noiinbsp;retroccflit cor noftrum, amp; declinafti femitas no'nbsp;ftras a uia tua.Quonia,humiHafti' nos i'n loco afflinbsp;dfonis �C cooperuit nos umbra mortis? Si oblittnbsp;fumus nominis dei noftri, �c fi expandim^ manusnbsp;noftras addcum alienum, Nonne deus requircCnbsp;iftadpfe enfin nouit ab fcondita cordis. Quoniamnbsp;propter te mortificamur tota die, xftimati fumuSnbsp;ficut oues occifionis. Exurge quare obdormis donbsp;mine,exurge ne repellas infinem * Quare faciemnbsp;tuar -luertiSjObliuifceris inopix noftrx �c tribuUnbsp;tioLiS noftrx�Quonia humiliata eft ad puluercwnbsp;anima noftra,adhxfit ad terram ucnternoftenEjSnbsp;urge domine adiuua nos,St libera nos propter no
men tuumgt;
Et nett den Etdecliniiftie:^c.Sice^inGriecoc^'inllelgt;rlt;eo,ueriim�i�lgt;rie{smesefi clindJHt iniconiunfHs omtionibus no repetere negdtionem ^Uie mox priece�it,fednbsp;�fubdudire.lntelligeergo,Non decUnafli,ciuemiidniedtimpriecedit,Uottr^nbsp;troce�it.dliolt;iui t�debii ordtionesfibi pugndreAcctrco ut error uitdretuVnbsp;mbis omnine legpndimt e)Jct,Et �on decltnd�i,uel,tiec declinafii�d^Hei
-ocr page 309-IN PS�LHVM XLIII.
Jintentidex VL:irto pojluli!it.Etl:iieronyiniKhocinteUexit,^uipdululum tmmutduit Hebr^umfic.Hec dcclinduerunt greffuf noJiri dfemitd tud.
AjJit�iionis.'FeliXjDraconis,id e�:,iNter infideles cy bldjjihcmos uerbl tuifUbilocutzyregname^ Sdtdnlt;e.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
� Nonne deus re^uiret tJld,iEelix,Certe deus rec^uirdt boc,id eii, deus ul= ^.e^uirit deus, tor exijldt in nos ficut in Ezechiele^ Sunguinetn eius de tndnu tud rcqutr�,
RepcHds. Eelix,obltuifcdris. Auertis.Eclix,Abfcondes.Nomen tuwm, Eelix^M.ifericordidm tudm.
Hoc fcilicet eji quod fuprd monuimus,q, uerbd b�c funti�or� qui per� Ferfeuerdnti� fecutionem^tentdtionemfu�inentpropter deum nee defictunt,fed pere uel pdtientid.nbsp;Jbdnt in fide dicentes,Propter ijkt non negduimus nomen fdnilti tuum,necnbsp;decejfimus d fidueid tui,non egimus iniujk in pd�h uerbi tut,id e�,dd in�nbsp;iujbtid infidelitdlis non declinduimus lt;t iuftitid fidei^or non declindJH ttjrc,nbsp;id ejl^tu grdtidm pr^JHtifli ut Jidre potuertmus in uid tud^ne quid hie nobisnbsp;drrog�tnus.Ethdcipfitmloquimur cordmte teflequi noflicordd.QupnMnbsp;deieci�inosinloco tentdtionis or nihil ui dimus nifi jpeciem mortisnbsp;nbsp;nbsp;de�
^erdtionem uttlt;e (ficut Pfdl.zz.de umbrd mortis di�um eji) ft proptered Deut dlienus, �bliti fumusneinuocdremus twmentuum, crdcficeremusddorundoidosnbsp;gentium uel confidendo in iuftitqs hypocritdrum,qu� ejl ucrd idolold�,nbsp;ttid,id quod dduerfdrij urgcbdnt ut confidercm 'm dliud qudm in dcu ue�nbsp;ffun^ut fitcerem mihi deum dlienum, utiuJHtidm inuifibilem ddfcribcremnbsp;febus uifibilibus cz dementis huiusmundi^tJregnum chriftiquodnoeibnbsp;hoc mundo fixerem regntvmhuius mundi er pompdm qudnddm glori�nbsp;*hunMndm.Si,inqudm,propter tentdtionemnobis d temijfdm hocfi=nbsp;dmus^nonne tu utndicdbis qui nofti occultd cordiuf Ndw ut mdxime �ris'nbsp;tion extenddnturinuocdndo mdnus dd deumdlienum,utgentes fiteiunttnbsp;tdnten in corde extenduntur mdnus dd deum dlienu qudndo in dliud fidi*nbsp;tfir quS 'm deumsteru^ut hypocritaiuflitidrijfitciunt,qui fuisoperibusnbsp;iuflitijs fidunt,deo dijfidunt,uerbidei egregif contemptores. duidueronbsp;propter te iugiter fumus in morte^quid tuum uerbu nolunuis defrrere,crnbsp;^nidmurficutouesqu�ferudntur mdce�o^ut occiddmur,uteddmur,utnbsp;P^edtnus.(B.om.9.t::r.2,Corinth,.^.)exurge,qudredi�imuldsCut in nduinbsp;ckU Ehriflus,Kdtth. i.)Videris nobis dormire dum non ddiuuds,cum td�nbsp;^^fi]jriptumfit,Eccenon dormitdbitneq; dormict quicufiodit ifrd�l.Ne
qu�fo nos in lt;eternwm, qdi dd tempus nos uis tndld pdti,
-ocr page 310-eOMMENTARIVS P OMERANI
duettis �citm qu�fi dcdtgner^ dudireitd qrod grdi�uf noiis eHomni teit� tAtione,uiderK ab inimicisftdre^fiiti tarnen non ignor�t quid quare patto^nbsp;tnur,quia deie�ki, ejl penitus anintajid e�,uita nojlranbsp;nbsp;nbsp;uenterjid ekj:or*
pus no/lrum 'm terram,conculcatio hominum /��i fumus.Adiuua nos pter nomen tuum/me mifericordiam tuam,non propter iuflitiatn noftram�nbsp;non quiam tentationenonte ne^uimus, nihil habemus 'mquo �dantUf�nbsp;Tuacauffdagttur,tu libera erc.
PSALM.VS XLIIII.
Tif�/��. Tr�oo'K�A�urto' fiiper Kliafiliomm Chorc eruditiuum canticutn,
Ltlid.
Lilidfuntjponfui er j^onfa.idcil,Chriftus ty eccle�a,quibiis hoc ci^ niturepithalamiii.Vnde 'E.phe.s.'vmdiligiteuxoresficut er chriftits di*nbsp;lexitEcclefiam erc-Canticorum.z.fpon�us dicit,E^ floscampi er lUtufttnbsp;conualltum.�tde�ionfa,Skutlilium'mter J^iinasficamicamea interfiU*nbsp;as.�l�eI�onfaeli exmultiscongregata,ideo 'mhocpfalmo poflqu�m denbsp;de/ponfatione didlum efi,additurtVirginespo� eam,proximo eiiK ajj�*nbsp;rentur tibi.Dequibus ^onfa dicit,canticorwm.6, DHechts meus de�en*nbsp;dit in hortum fuiem ad areolam aromatum,ut tibi pafcatur 'm hortis ernbsp;iia coUigat.E^ dilefh meo er dileilus meus mihi qui pa�eitur inter lilid�nbsp;id e�,inter ca�as per fidem mentes.quemadmodwm Paulus dicit, DeJ}gt;oitnbsp;dl uos uni uiro uirgin� ca�am exhibere Chriflo.Hte�unt nuptu quas rexnbsp;�citregifiliofuOjMatth.ii.qui dicit P�Almo.z.P^autemconllttuirefftitnbsp;tneumfuper Sionmontem fanditatismelt;e.Pt hicprophetaad chriftuttf�nbsp;quemadmodtvmzyepi�olaad Hebricos 'mterpretatur,ca.t, vnxit,inqaktnbsp;te deus deus tuns tyc,
SViJiKA. chrtflus deus homo hiccanitur att� adeo regnum eind es- nuptiiej^iritu deifcecund�,id quod 'm P�almo ipfo tiidebimws,
ERuftauit cor meum uerbum bonum, di'co ego opera mea regi. Lingua mea calamusnbsp;(cribse uelocitcr fcribentis�
-ocr page 311-IN PSALMVM XLlin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ist
Hicejlunittuerfuf inHebr^OfdcquodutoreAugu�inomulU cotnett* Pr^e�tio e^i� ti funt,Ttt uero fic �a(pe,Pro{^etd exorfuria nuptule carmen his ucrbis thalam^,nbsp;fr��tttr,ut deinde canereincipidt. Corjmquit^eu. mufloz?�crdpuld/pianbsp;ritus lt;leipleni)m,eru�huit,id e� dd duditu fidelimn produxit tierbum banbsp;ttumjd e� cdrnKnfudue.E.go dico�oc e�,ego idm canto regi �ae dd honanbsp;^em r�gis operd medjid e�jCdntictt quodfici. Lmgud med qua profita uer�nbsp;bum,qud dico operd med regi,e� cdldmusfciiptoris uelociter �cribentis�inbsp;^�,l�irittiffdn^,quinefcittdrddmolimitMddcomponendu di�q^medianbsp;^�tndU hoccdrmen,quemddmodu humdnd,cdrmiMnonfubito�ribnntHrfnbsp;ftd moxiUumindt ddt 'mtelltgentidm,mox fcribit in corde or lingud cdanbsp;^(t,quemddnugt;du (y Kdridm uides promp��'ecdnticivm,M.dgnificdt.q.d.nbsp;�Verbant quoderuib ey operd qute dico uel cdno nan font literd,fed �irienbsp;tus, Lingude�hiccdldmus�tiritus/cribentisfubito in corda duditorum,nbsp;Verbum uiutim e�,non mortud Uterd.Videqua breuibus uerbisprouocet
prcphetd dd audienduepithuldmium,Qui non dtram�to/ed uerbo or ^^gUd�ribit ttclociter,m corda fcribit non'm libru,qttod eil mint�eriimtnbsp;�iritas^no literjb fecundu Paulu, Sic qt �fdids,cd.s,cdntdlurus pr,e�tur^nbsp;^^ens,Cdntdbo dileih meo cdnticum patruelis mei de uinea fua. Sequiturnbsp;^SP nunc carmen quod canttregi Chriflo,Specio�is firma tyc,nbsp;Speciofus forma prx filqs homi'n5,diffufa e(l granbsp;tiain labtjs tui's, Propterca benedi'xi't te deus innbsp;�tern�, Accingerc gladi'o tuo fuper focmur tuumnbsp;potenti'flime� Specie tua amp; pulchritudine tua, Scnbsp;mtcnde �e profperare �c r�gna. Propter ucr�tatcni
Uianfuctudinem amp;(� iaflid�m,�c deducet te mira bHiter dextera tua. Sagittx tux acutx CpopuH fubnbsp;cadent)i'n corde fm'micor� rcgi's. Sedes tua deusnbsp;�nfeculum feculi,ui'rga d�redi'omsui'rgaregni tm�nbsp;I^ilcxifti' l'uftiti'am�e odift� iniquit�t�, Proptereanbsp;luix�t te deus tu^ofeoi�tidx prx partidpi'b^tu�s.�
-ocr page 312-COS�t�ENtAR�VS P�MErXN�
stuitende cr projj^erdre crrfg�4 propter ueriutem nbsp;nbsp;nbsp;Pe.^t deed
re tuo proj^erdre,equitdfuper ucrbu ueritdtii e^' mdnfuetiuiinis er lufti
^.M^geUores ttf,cr docebittsterribiliddexterdtud. Qgo J�g�i/iCvitKrrcgn�}n Chri�i giidit Chrifiufgt; elfe per �udnfflit� i^uod eiiglddiut /^iritutjterbH ueritdtii nuU� hypoiri*
fttn docens nihilij^�lliddmittes^fcrudns fidclttcr quod promittit^uerbunt tndn[uetudinii,no uerb� dufleritdtis,ut tegii erdt, uerbu iuflitite quad erenbsp;duit iu/bficdt.Et docebit ere, ld efi, terribilid er mirdbiliA experieris pefnbsp;tudm ipfiiis pofentidm in hoe uerbo,fi^uid� potentid dei e� in fdlutem ontnbsp;ni credenti,Ro.l.Populi enhn fubte eddent,er inimici tui fentient fefe eo^nbsp;fi�ere non pojje,id ^uod ittic lt;iuolt;^ddditur,P,eueldtar enim,dit,ird decie^nbsp;lo fiuper omnetn mpietdtem m. �ni^uitdtem.Pe.�mpiefdtcnt^nbsp;e�fUt non dubites hte Chri�um deferibi,de ^uo er pfdl.io-cy.yl.cre,nbsp;Sed dduertc in pfdlmisfcriptores griteos pene ubiq^ dbufos drtieulo non�nbsp;ndtiui o pro dduerbio uocdndi �S ubi uoedtiuus oaurrerit. ut uidere Heetnbsp;inhiser�inilibus,Ilii[ereremeideuf,'Deus htnomne tuo�iluumnte�cgt;nbsp;Confitedntur tibi populi deus.Itd er hoeloco,Sedes tud deus in feeulu�*nbsp;eult.er ubi hoe eitdtur in ept�.dd Hebroos,cdpA-Quod ddmoneo ne ^uidnbsp;hoe loco hiereds,ndni er ht fequentibt� dici tur dehoc ipfo rcge^ Qjiottidntnbsp;ipfeefl dominut tuus uel deus tuus er ddordbis eum.'Et lc.ld.9,Vdruiilusnbsp;tus uocdtur deus er pdter�tturifeculi cuius regni non fit finis, id t^uod r^nbsp;petijtdngelusLuclt;e.i.ut tdcedtnquiedicuntur pfdl.yt.
Chrij�utrex, Quihomo defcribitur eteteris�)eciofior er i deontdiori grdtid dond^ deus er ho, tui r�xq; conftitutiK c htfequ�tibm deus dppelldtur,eerte deus er hontlt;f
Regnum Cfcri)?! deficribitur htc regnum grdtu er mifericordite/ed plt;l tens ht uerbo fiilutis,lt;iuod quide omnid no�rd ddmndt^fied'tdm� infdlut^
IN PSALMVM XLirn.
�ffdtu.cui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfophet(tjdicen^,Tu qui�ieciofut es�rmA prlt;e filijs
f}9min!i,quifiiper omnei homines iim homo �ilus mitis es zS' t�ffil flt;eueri in tchabeSfUt dHicims tun terres peccdtores cy'public(tius,graM,tMn�cisnbsp;enti(im,non cognition�,ut lex^Abes diffu�m in labqs tuis,ut doceits Emunbsp;ffli� quo cr�dita per grdtidm dondntur omnid peccdtd zSquot; hteredes lt;eterninbsp;regnicon�tuimur.Quidqu�fouifuiucunditK,quidduditu�dutttsf quisnbsp;non cupcret ddcjje zy jpeftator er duditori Proptered^mquit, benedixitnbsp;tibi deus 'm �ternu,quid,mquit,Jpeciofus es pr� otbus er grdtid prtdicds,nbsp;benedifhonem xternd d deo pdtredccepifli,Pfdl.io.Tu es en'im fernen i�uclnbsp;Abrdhteper quodbcnedicendie erdnt cunfhe cogndtiones terr�,per quoinbsp;qui non benedictmtur,mdnent in mdledtSione teternd.Acc'ingere � rex nonbsp;fierglddiotuo,tdeft,Eudn^lio,uerbo /piritus,Pphe.i.fuper f�murtuu^nbsp;id eA,m d/fumptd humdnitdte tud,\ioc eA,dppdredt h�dnitds tud qult;eprlt;�nbsp;iicdturd e^t uerbum fdlutis� potenti�ime dd fdludndum etidm dd infintdnbsp;tdrtdrd deie�bsef de/perdtos peccdtores modo te dudidnt,er rurfum po^nbsp;tenti�ime dd ddmndndum omnes dduerfdrids poteflutes er quotquot refisnbsp;�untPudn^lio.Bldndicie ifi�tuderdecoredjpicenoserprojperedge innbsp;ontnibm er regndtUt d terrifico mortis regno er errore tetubrdru djpeiinnbsp;tuo,grdtid Idbiorum tuorum er tud benediilione �ternd liberemur.t�t hocnbsp;fiut^nempe ut regnes.quid uerdx es^nemtnem fidlit tuum uerbti,quid mdnanbsp;fuetuses,neminemterret tuumuerbum^quid iu�uses,omnesiuflificdt ernbsp;lt;dgt;foluit d peccdto tuum uerbivm^modo ei creddtur.Tdlem enim decet effenbsp;tegetn qui uerdx fit,mdnfuetus er iuflusiEt deducet te mirdbiliter dexterdnbsp;tudjd e�,mirdbilid effictes per tudm ip�ius potentidm dum potenti uerbonbsp;por efficdtidmJpiritus tut conuertes cordd tmpiorum.iidm populi tuo resnbsp;Zno perfdgittds tudf,per glddiitmjpiritusfubij�entur. Erumtenim h� fd�nbsp;amp;tteIdbiorum tuorum dcut� 'm corde inimicorum regis^id e�^tuorum 'minbsp;nticorum quiesrex.utdliorum occiddtur 'm corde 'impietds er creddnt�snbsp;delideo dnintds fudStdlij uero qui non crediderint 'muidid uerbt tui contdsnbsp;btfcdnt,exc�ceniur,occiddntuYin �ternum.Alij enimmimici chrifti exnbsp;tterbo Eudn^lij �tmt dmici,dlij plus inimiciutrimi^ mirdbilis ef�cit dexanbsp;terddeier Chrijheius,Komd.l.B�d.6.SequiturjThronustuus zirregnumnbsp;tuum eA �ternum,ne quis ueredtur tfidm gr^ttidtn er tndnfuetudinem tusnbsp;��w qudndoq^ dcfiturdm.Sceptrum regnitui quo moderdris omnes quota.
W tuo regno funt,fceptrum eA diredionis non erroris,fceptrum if^�iti� �ternf quo omnes iufificantur^e^ nutem tuum uerbum quoi
-ocr page 314-*^4 COMMEHT�RIVS POMER�Rf gldJiam,ijuod fagitM dnte dixitKUS,fe(i glAdiui crflt;igitt�e[iwt dum ddlt;
b�.ic uerbopugitAtChn/lui utimpietatcm cordis twfiii extrud�t er �bi credentes �c�tt,fceptrum uero dum idtn expulfo errore r�gn�t, hic lu�i^nbsp;tid eA,iIltc ingredi cupit.tiec efluirgt qua Chnfius occidit AntiChrifli rc�nbsp;gnum.EfdM.Etpercutict terram uirgi oris (ui er j^iritu Idbiorum fiior�nbsp;occidetimpium.quod er Pdulusrcpcti/t.i.Tejfd i.Sequitur, Dikxifliiu^*nbsp;fiitidm,{cilicet fidei Ro.$.erodi�i iniquitdt� uel impietdtemjid e�incredit
�* efficidmur,ut primu diltgdmus iuflitidm,deinde odio bdbedmus iniquitdte fiue iniujlitidm,nili enim ittud prd;ccfferit,hoc nonfequetur. Qjfdpropternbsp;errdt quirecorddtione peccdtorti er dmi�i regni er dccepti ddmnt er p^rnbsp;ditionis docentfirmdreuerdnt contritionem,qudj�tdlidin nofird�nt pote^nbsp;�dte,fed ordndttse� deus,quctnddm6du Cbri�u^ dicit,ut�coelis det j�iri^nbsp;� tum bonum quem non negdbitpctentibusfe�iic ubi mcipis diligere iuflitidfnbsp;neceffe eil ut odio hdbeds iniuflitidm.'Cnleilio iufhtu mortificdt tudtn cdr*nbsp;quot;Vn�b netn er quicquid eiliniqHitdlis.Proptered,mquit,qutdtdlis es,nempe�e*nbsp;ciofus,coinis,�rtis,lt;etern� iu�itix,unxitte deus deusidm tuus quidhonutnbsp;. nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fd�us es,id eil,te meffidm er regem con�ituit (reges enim miuMgutur,ut
MdesmSdu�e,Dduide,Sdlomo�ecrdlijs,crfiicerdote5,utuides� Adron) Verwm nonregem externum con�ituit,Non enimefiregnum tuum ex bocnbsp;mu}ido,iccirco non externo oleo te unxit,id enim nihil efficit in tuo regtio,nbsp;nihil pertinetdd deum,fed unxit te oko mtcrno,olco leeticite �ue exulti^nbsp;tioms,quod necejjee^ut�t in corde,e�dutem hoc oleum (�iritujjdn�uhnbsp;de quo e�r Efd. n.dicit chrifius,ut �id� LMCrf.4. Spin/K� domim �upf^nbsp;�ne/o q, wnxerit me erc.Pt difiipulifAd.^.. le�vm quem unxi�i erc-�ocnbsp;oleo 'munguntur.id e^,flutit re^s er fdcerdotes omnes uere Chri�idni^dnbsp;eft,quotqtiotcredunt Euun^lio gloru nidgni dei qui bdptizdnturpcfnbsp;tdm uitd �iritufdnih er ignt,qui bic dtciintur pdrttcipes �ue confortesnbsp;Chrilii,fed cbriftus prtc o�bus plus un�useA,qui dccipiunt J�iritu dd nultnbsp;flt;.irdm,dlijs enim ddtur ferma fdpientiie,dlqs ferma fcient� erc. Prjitereitnbsp;etid menfurd �dei ddtur fmgulis.Chrifti dut� ddtuseH J�iritus nodd me/f*nbsp;furdm,to.i.l^osenimfunSi fumits quiunShon�hdbemusdfdn�b-l lad.��nbsp;Chriflusdut�un(hiseilfinihesfdnSbra,Ddnielis.9.is enimeflqui enie*nbsp;ruit nabis ffirttumerper quem J�iritumdc�ptmus.�cut lo.i.dicitur,iioSnbsp;de plcnitudine eius omnes dccepimus,itd ut boc wigentum Adron �i'��
-ocr page 315-�N PSALHVM xtriir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4^
'Exo.3o4ecund!(figurlt;im)defc�ndlt;nt 4 capite Chrtfio, 0� �lt;ir6dnt,icl los qm propius exnbsp;nbsp;nbsp;eins uerbum fufceperunt^ut olim prophet^e^ita ntic
ApoJklifZ^ tari �iritu pleni,i quibuffluxithocung�twin dcceptum,ufq� iti�mbridm uef�mettti huius Jumm�ecrdotis ey r�gis, id e�, uf^ 'm �m߫nbsp;Md membrd Chrifti,ufijs confumriMtionem Mimdi,ut h^ec legis p�i i j �.nbsp;Sfc hicj^yyrriid lij, guttd
Myrrha Sc gutta amp; ca�a a uefti'mcntis tui's e domi bus eburneiSjCX quibus Isetificauerunt te filix reznbsp;gum in honore tuo. Aft�t�tregina adextn�s tui's innbsp;ueftimento deaurato,circumamida uarietate. Aunbsp;dl f�h'a�e ui'de,�lt; inclina aurem tuanij�cobliuifceznbsp;tcpopulum tuum �cdomumpatris tui. Et concuznbsp;pifeetrex decorem tuum^quoniam ipfe eftdomiznbsp;nus deus tuus amp; adorabis eum. Et f�lia TyrijCumnbsp;luuneribus uultum tuum deprecabuntur omnes d�nbsp;nites plebis,Omnis gloria filix regis ab intus,innbsp;fimbrijs aureis circumamida uarietate. Addueennbsp;Wr r�gi uirgines poft ea, proximx eius afferentur *nbsp;tibbAfFerentur inlxticia 5c exultation�, adducenz,nbsp;tur in templum regis*
Inue�itu deMrnto.feliXfCu mdffdduri ophir,de quo.3.Rcg.lo. Q^od ^litem hic�lt;iuitur,Circudmtiid Udrtetdte,no e� hoc loco 'm Heb. fed poft.
Omnis gloridcre. te.Totd gloriofd fililt;i r�gis interior,inter fer tionm bus dedurdtis 'mdumentu/m eitit (id eft,qute fient udrijs coloribus eldbord^.nbsp;t�)ueflibus phrygiditisfid eft,ucftibM dcu duro pi(lis)deducetur dd reg�,nbsp;uirgines poft edm,proxtme eins ddducentur ttbi ejc,
Quttd ftniien uocdt Grlt;cci,z^ cdfid dlio nomine dicitur fiftt(ld,id c^uoi
' Z-
-ocr page 316-COMMENTARIVS POMERAHI
die o propter eos,qui ex h^florid fidtUTiiH ci/pmt hoc loco ik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rebuf
lofoph(iri,mihi nenefl propofitum,qui fdo perhtecodordtubonwn Chri^ fil odoremli^nificdri in chrifiiatiif z^c.
quot;^e^.nAi nbsp;nbsp;Hd�enns Jponjiim defiripfit ettr re^em,nttttc dute J^onfim cr re^iUfit
dextris. qutc 4 dextris regMt cum Chrifio,id quod nunc quid� uerum cflA.Io f-filt;f in fine mundtpdldmuidebitur^qMndo�ntuet oues A dextris,M4tthd-�i5�nbsp;id quod er PmIuc dicit Ephe.i. Conutiaficduitnof, cr conf�d�r� fielt notnbsp;cum Chriflo in cceleflibus Grc. Summ ergo cum Chrifio unimt, quU fionftnbsp;yirg'nes. �vmut,erga er reges er fdcerdotes.fed hxcfi)onflt;i,erhjec regind ca,utrnbsp;go ex multis membris confldt, td eft, multis uirginibm, qu� dicuntur bicnbsp;filieeregum, er proximo: figt;onf�. virgmes cumhicuudis, ne fomntes bienbsp;dtei decorporis uir^n(tdte,qu� eiedn eft � pdr4difo,qui4 perd iderrft fidetnbsp;cdftitAiem^er crediderutmoecho ferpcntt,uthicnibilftt quod idikint^uir*nbsp;gtrtiM� replet pAridifum, qudm turnen interim Undo, fed fie ut Pdiilui.t^nbsp;Corinth.-r.Verumpotimfid'quod resc�, dcctp�s de incorvuptd inentdnbsp;qu^ feruAt uerbum dd purum er impennixtum, quun: fo�um rejpicit de*nbsp;m uir^nitdtem, ficut Hieremius dicit, Domine, oculi tui refi;iciiititfidcn/gt;nbsp;Atqrfioi�terprctAturP4ulm,dumCor'mthijsfcribit,Deftgt;ondiuosoinnefnbsp;� im uiro uirginetn caftitm exbibere chriftn, timeo Auteni,ne ftcutferpefttnbsp;fcduxttEMmAftuti4fuA,itsicorrumpAnturfcnfmueftri,Qrexcid4ntsift)rnbsp;plicitdte,qu�eft in chrifto lefu. A fimplicituteexcidimus,dum 4 fidenbsp;fimplici dot^riit4Cbriftiidfiducilt;tmoperum,crtradttionesbumdn4! dlt;^nbsp;ficimus,n4m Puulus eo loco cotn pfeudupoftolos Agit, qui doceb�t i� op*nbsp;r4lcgisfonfidere.R�filijere^m,crh�Mr^nes,quiepert'mentAdft)on*nbsp;ynguentA^fum udChriftuin,trAbuntur bono odore, quiundiquuq} effl.uit 4 uefttnten^nbsp;tss eius,quod eft uerbum gr4ti�,cr plenitudojex quA omnes Accepimui,�*^nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fnpru dtilu n^d q iod ZSquot; uerfus dix t, DififufA eft grutiA m lAbijs tuit-
M�} rh4j�yrrhA CTguttA, v cufiA fluunt 4 ueftimentis tuis, � donnbgt;*^ �7C. eburneis,ideft,� p4lAt!jsre^in,quAfi dicAt, regiumunguentumeAno^nbsp;uulgirejid quodrurfum refluit Acredentibusin te chriftum,dum nibup*nbsp;bi,fed omniu tibi frrunt AcceptA, hoc fcilicetnbsp;nbsp;nbsp;quod fubditur. Ex quibi^^
dele�nueruntuel UtificAueruntte filUreguminhonoretuo.Eilt^ ycfiimetA ffio gum,ideft,dnim� Apofhlorum, de�rinis pr�dicAtione ebrifknbsp;fi er ftionfe, �- u, quemudmodum PauIus dicit GA�Atis, Per �r^ww ego genui not,�*nbsp;quibtis regibus inftd dicitur,Conftitues eos principet fuper omneterr^^nbsp;ti�fin^uAm,ChriftttVi ho^owtes, litifienucruntangueitto regio, Siqlt;^'�
-ocr page 317-tn ps�lmvM xtrht
�em Chrt�ibontn odorjuviKi deo,lt;iuicdorent fu� itoticiiCn}.iHi��Atper nos'm omniloco.i.corinih.i.vnde�it�;onfa,C�ntx. Okumeflujum na�nbsp;tuen tU(im.ideo ddolefcentuke dilcxcrut te^Trihc nis poji te,currennu innbsp;odorcunguentorum tuorum Bt jponfi(f,Cant.^.Odor ungentorum tuoxnbsp;rum fHper-omnid aromatd.Fduuf difiilans labid lud, mei amp; Idcfub linguxnbsp;tud,zr odor ucflinictorum tuorum ficut odor thuris, Cypri cu n^rdo i^c.nbsp;No� eAdutem negligendum,^ in Eudngelio eijcitur,lt;it!i nonbdbcbdt uc*^nbsp;flem niiptidlcnt. H* c Mty��� bic defcribilur.Pritttu in Cbrifio fluens dromAnbsp;tibu{,deindc in Jponfd �rii dedurdtd,dureii fimbrijs,nbsp;nbsp;nbsp;udrijs intextd co�
loribut,Lucet enim in ed fdpientid �irittM,cr udridrum �lgor grdtidrum, ufji dd noui�imd mcmbrd,ut non dicdt�,^ etidtn ex udrijs e� congregdUnbsp;Mtonibud.lntuf ucro omnkglortd fili� regis,in corde pur o, ercon�iettnbsp;tld bon4,,z^ fide non fi{kl,�^ifi enim hlt;ec glorid intut fiterit tuo periculo uenbsp;Hifi dd nuptidf, ez illd oinnid ex ter nd junt �em tdntum,bypo crifii Qy imanbsp;ptetdi.Porr�undmeU'euefieinCbri�Qyecclefije (fimt en�mtindcdro,c^nbsp;Units jfitrittts)hdbcs Efiiigt;e,6l, ttbi Ckriftus dicit, Gdudens gdtidebo in doanbsp;fitino,zy exultdbitdnimd medindeo m(o,quidmduit me ue�mentii fiiluanbsp;indumenta iu�tbe circumdedit me,qudfiJfionfum decordtumcoroanbsp;qudfi�ionfdm orndtdm monilibusfuM ?^cSed uide, qu�fo,^u(d Jfii
ritia rei^uirdt d (poftfd,utpldcedtregi,fiih!l dliudrclt;it(iritlt;judnt fidem^ut^^^t�lia, fiilicetcognitd dile�ione ct bonitate figt;onfi,perpetiidipfi fideddhieredt,nbsp;pkn� fides etidm in coniugio requiritur cdrndli, qute contugium connbsp;cilidt,qu� uioldtd idem dirtimpit, qtiemddmodum Chriflus nuUdm dtuor�nbsp;tij Cdujjdm ddmittit qiidm �rntcdtionem,qute fold uioldtnutnmonii fid�.nbsp;f�lid,inqi(it, qu� pldn�eA fidei dppelktio ,per qudni fumus filij dei, nuncnbsp;�Udm uocdt,qudmfponfdm dixrrdt. Audi,quid fides e^exdudianbsp;tu uerbi dei.Et uide,id eft,mtcllige /fiiriti(,quiedudis,Et inclind durent tttnbsp;*fd,idrft^confentt. Etobliuifceremundum,cr cdrnem Addm pdti'is tui,nbsp;Po�tr ddh.erere, oy pldcere fponfa tuo domino deo tuo, c ddordrenbsp;f urn in /firituety ueritdte .Vides mortifiationem cdr nis requin, ubi innbsp;�ripturis firibuntur dulces in ffiiritu ^onfi dKplcxus,tit fcilicet om^nbsp;iuireltnqudmtts,cy dbnegemus nofmetipfos.ltd inuenies fignifiedre etidtnnbsp;llkCdnticdCdnticoriim,wn funt hiccdritdlrs uoluptdtes.Vhec dutemnbsp;obltuio fcquitur dd confenfum buius copula,id efi:,fidet per uerbunt,nbsp;^tdlluditpldn�ddid quode^in Genefi.Propter hoe relinquet bomonbsp;fd^rem,mdtrem ere. Tutic o filiA Tyri,qu� gentHis erds ctr dumnuttt
Z i
-ocr page 318-�lfl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMHENT�RIVS POMERANI
r�UzKTttdti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuo,crpAtrKfui(erdtenimTyrtftgentiumciuitM
xatJtiiU nbsp;nbsp;nbsp;gocidtione maris opulentd,Gr luxu pcrd�A,Efd.ti.) Tustc,ui^Mtu,muiie'
� ribusustltumtiiiihonordbutontnesdiuitesplel�is.Munerafunty^fefM^ cbtulertmt,lt;i!dbus dieet Chri�us,EfuriM,z^ dedt�s mih�manducdre.i^nbsp;tn�neribus honordtur usiltus eccle�ic, er ddoratur chrtfius.z. Corinth. 8�nbsp;cr.9,de quo diciturdlibi,Re^cs Thdrfis,er infulee munera efferent,regesnbsp;Ardbivm er Sdbd dond, ddducent. Etddordbtmt eum omnes reges, omnesnbsp;gentes ferment ei.Qjiid liberduit pduperem d potente erc.De fide Tyri�nbsp;oriim,quibiK relique gentes fignificdntur,folet nieminiffe fcripturd,ut innbsp;pfilmo.'S d.Eoc dlienigen�,er TyruSjO- populus Aethtopum,hi nati ffvritnbsp;iilie.t�ultos dd chripum uenijf !,ut du dirent eum,teflamp;tur Mdreus cd.}. amp;nbsp;Eucds cd.e.Tyriorumdutem tnunerdpr�edixttquoq;Efd,cdp,i}.EtertMitnbsp;tie^cidtioneseius, er merceseius fdn�ificdttedomino erc.Qaod dutetnnbsp;'hic ddditur de reltquis uirginibus,fed proximisjd eft credentibus,md9*nbsp;tnum chrifii ddducendis cum Itetictd er exultdtione,ftgntficdt omnes eun*nbsp;dem hdbere ffiiritum,quo Chrifius wt^his eft,quod eStokum exultdtionis,nbsp;er gdudium mffiritufdn^. Hdbes itdq^ hic dond dd nuptids regdks,ob�nbsp;tdtd cum pompdjfionfi er ffonf�,er exultdntium chor�fi^ ducentium uitnbsp;ginmn.
Propatribustuis nati funttibi fili],conftitucscos principes fuperomnem terram. Memor ero nomi'nbsp;nis tui in omni gcnerati�e�c generati�e* Propter/nbsp;ea populi confitebuntur tibi inxternum,�c infectinbsp;Inmfeculi.
Cdfium contu Sed nunquid hoc c�niugiiim,quid caftum,firrileputds ptturumi^ieqK* gium erfixeii qu�m. Pro pdtribusenim,mquit,tuis � rexddeft,pdtridrchis,quos hdbesnbsp;�cm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pdtresfecunducdrnem,Rom.9.ndti fient tibifilij,tde�,primog:nitiillt,dn
ces er principes fi-dtrum Apof�oli, dofhgt;res,cr patres fidei, fecundu mi^ riifkrium ipfis dd omnes totius orbis partes commtffum.Hi licet plurcs,td^nbsp;men fdcrdto numero duodechn funt 'm Eudgtlio,fecudu tuemerie duodcciittnbsp;Pdtriarchar�.fed fi carnem requis,ex his carnalisjex lUis Jfiiritualis popi*nbsp;Ita deo prognatuseU. Et fivnt htfimul utgintiqudtuor feniores,de quibUSnbsp;fi�p�^pQC,f)]emittitfUtcldreMdesApoc,u,infineuerohuiuf epithdld/nv
-ocr page 319-IN PSAtMVM XLV. ' quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1S9
prophetii 0� pef[oita,omnitvin credentium dicit regt chriflot ut condudnt, Vol}iritftminclt;irnun,i/ieinorero crc. Quuomni^grAtid,^^prlt;edi^nbsp;bcnignitdf in tuoregntijic hAiet,^ego,zsr t^uotquot creditun fitHtimtltSnbsp;titt(ntmdgf��cAitmu!f^fdn{hficdbimiKinlt;tterntvm,
PSALMVS XLV.
Titulut. -a^othiiTiivan^ filiorum GhorCjftipcf occultis canticunii�
Totm mundutiquid uidet fidelium dduerfd^ne^tdeum ck prtefentetn, 'Vnde cldnMuerivnt lud^i,Libcreteum niinc,fiunit.Ter ipfi qudn^ cj^minbsp;dpt^fideles ('eddeodcre��hs,ddeoobrutvntiir tcntdtione,fedipfiuefe *nbsp;ddiutor eorum�rtK.id (luodfcnfubonitdtKeiutexhildrdticofiientur^nbsp;dicentes,Deu^ noftru re�giuM ^c.Suntergo htec occultd^idcft,folonbsp;fitu meti�dd, foils f^iritudlibus per tentdtionum exercitid cognitd,dimnbsp;mierim uidet niundus.Videprietered^u�diximus d�ocmltfspfdl.9.nbsp;S V M M A. Dt'us fuo /jgt;iritu,Qr tubduods ftue uerbi fui conturbdt ornbsp;fidelium dduerfdrios.fidelesdutemerigit,confoldtur,confirtdt,f3-*0 perpetud pdce conferudt.quidnobifcumd�us,i�' dominus uirtutwin,^i�nbsp;^fiemdnucl,dominusnoPtr�efusChri/ius,Anwn,
DEus noftrum refugium �cu�rtus,adiutor in tribulationibus qux inuetierunt nos ninbsp;��is.Propterea n� t�mcbi'musHum turbabitur ter/nbsp;fa,�c tranferentur montes in corda marium.Sonu/nbsp;crunt �c turbat� funt aqux eor�,turbati funt monnbsp;les infortitudinee�us.Flum�nis impetus Ixtificantnbsp;ciuitatem dei,fandificauit tabernaculumfuumal/nbsp;litTimus.Deus in medio eius,�c noncommouebi/-tur,adiuuabit earn deus mane dilueulo.Conturbanbsp;tx funt genteSjinclinauer�t rcgna,dedit upcem fit
-ocr page 320-X70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO3J�SENTARIV5 P�MER^Nf
am altifi�mus, mota cft terra. Domfniis uirtufuin nob�fcum,fufceptor notier Jeus la cob.
Adiutor o'c.relix^Auxilium in tribuIdltonilfKf inuentiK t� udtde,lt;Jtt^ fiint uerbd fidei tcntationihus extrcitiit^. In corda, latinx dures poftuld*nbsp;rimt,fn Gra-c� tarnen legitur. In cordibus. Qjtad atitem ex Graco quo^nbsp;pofiu ieiiiriim.,po��ldbat ucrftu fequens,Sonuerut turbattefuiita^uitnbsp;eor{tm,fcilicet nMrium.Al�oiiitt bitc omnU ex Hebneo legiintur in finguUnbsp;ri,cor,nMrii,etut.
TurbatiCfimt.YeliXjCumulabutur. fortitudine.re Superbiduelmagni ficentut.quod deiMriuidetur dici,ttott de deo,ttthitelligdntur montes tufnbsp;bdtt in �rtitudine nur(s,id efl,tlt;inta turbatio cr fonitus maris, td e^,ittunnbsp;dt icfluSfUt tr�pident, cr diffoludntur etidm montes, idefl, magnimnndinbsp;dmAtores,c[iuttes,potentes,fdn�uli,hypocritte, quid und cum mundo pe^nbsp;reunt,uelint noUttt,cr trdnsfiruntur in profundum mdris,dum dliquibdnbsp;bent deum potentidm er re�ghtm er ddiutorem,tuti funt er fecuri.nbsp;tmpctus.Fe.RiuuU. Sufceptor.Fe.protei�io.
Tnbuldtto Tr:buldtiocommuftiseRomniuw,crpioru/inerimpiorum,fedd dlt;}�
� m� dei incipitur.l. Petri., vertvmfolos pios nouit deus de tentdtioneli* no i i.rdtio. i,erarc,utditPdulus.ldqHoddeas,utpdterpercu^urus�liospr�monetinnbsp;Efaid,cdp.z6.VddepopulusmeusiKtrd i� cubiculd tud t^c.Oiciter^ fidenbsp;lis papuluStDeus eilnoftrum refiigitv)n,er nollrA�rtitudo,ttihil esiquo^nbsp;Viducid i dcH. con�gidmusddduxtlid bumdnA,dd noftrd operanbsp;nbsp;nbsp;tiires,ficiit er bsfioriit
fdcr� tefidntur deum pugnajje pro populo fuo, er fiibegiffe aduerfaridt pot(fit,tes,ubi omnid uideb�tur deffierdta. tpfie e/i auxiliti in tribulationi^ 'nbsp;bus,qu� mii!t� ueaerunt fuper nos,ut noftrd nobis manififtetur infirmitdtnbsp;erdet liberantis tnifericordid er poteftds. Propterea, quid tale re�gatrttnbsp;er ddiutorium bdbemui,non timebimus/ed fiecuri erimus,dum �rorecottnbsp;citatum contra dei ueritd fern regnum terrenu/m iudicio dei pent er pro*nbsp;Cor maris, ijeitur in cor tnariSjid oft,more llcbrdico,in medium tnaris,Hoc eft,in pro*nbsp;�ndum dantnationis erinfirni. Sic cor maris, er in land lcgis,cdp.i.ubinbsp;Ionas ordt in uentre coeti, De uentre infiri cldmaui,er exaudifii uoe� me*nbsp;dm,�E.t proieei�i me in pro�ndum in cormaris,er flumen circumdeditmotnbsp;tUdrc. Scquitiir,Sonuerunt, er turbata funt dqult;e maris, td eft,regntvm mundinbsp;fiue regnum in�rorum fitos fluilus erigit, fed in fui pernidem, tandemnbsp;eftii� apparebitf $ ipfitmfe cottlurbduerit, er fuo feglddio iu^lauerit.
-ocr page 321-IN PSALMVM XLV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t?!
tufbiiis difuif (2' tnontihut iSit qui 'm cor wAris protjciuntuT. Ttitcrim ue^ ro,du�ti�dre�caftult;it,fKturbdtfrungumontcs,'nt ipfumprokHot, pla/mea,nbsp;cr ludicio dci exc�cdtot,ut rtunt de fcelcre 'mfcelui,doncc confumdttturfnbsp;interiWf�nqudm fluminis riuuli hetificant ciuitdtem dei,id eft, pdx/ilen�nbsp;ttum,recuritdf,gdudiiimper ftgt;iritumfin�him (qui dffluit er �nthridtcre*nbsp;den[es)cfi in ecclefid ftndlorum,qu� cH ciuitds,in qud, deus ipfe 'mhdhitdt,nbsp;quid,mquit,fdn�Hftcauit tdberndculum er hdbitdttonem hdne funrn dltift*nbsp;fimus,non ipftm tdberndculumfefuis meritiSfi^ftudio ftnfiificduit- Deusnbsp;cH'tn mediO eius tdberndculi,tdctrco ipfum jkkbit immobile, non proijeie^nbsp;tur 'm cor mAris,non turbdbitur,reliquis proieiiis er turbdtis. De�� adanbsp;tuuabitidm fummomdne /htmi,ubi fudgrdtid caperitei lt;idftilgere,nonnbsp;txpcilabit dd ufqi uefterdm. ConturbdU funtgentcsftd eft,qut rejiftunt quot;Verbo dei cA�nbsp;tterbo dei,er cecidcrimtregnd dd pnefentidm det,qui ddeft nobis, ut olimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regno,,
ronturbdtio er cdfus�dkl funt in Aegypto,in terrd Amorr�orum er Crf� ttddn.Alitflimus dedit uoce.n �td.m,id eUfduditd eft pr�dicalio uerbi eius,nbsp;qu� damndt omnid humdnd,er conturbdtunt eil regnum terrenum, er cenbsp;ctdit.No� poteft non commoueri mundm diidito uerho dei, tunc bene ftenbsp;remui deuerbo dei,qudndo mundusrefiftiterconturbdtur.reliccshic,qut
cddunt,ut reft(rgdnt,ndm c^teri exc�cdntur, ut pereant. Noj
^uid timebimifiiSi deus pro nobis,qtiis contra nos lDominus,mquit,uirtu EntAnuei. turned eft, omnis poteftatis, er qui habet omnes excrcitus fub manu fud,nbsp;fiidtn dnfflicos,domnus in coelo,terrd 'mftris e� nobiftum,er ftdt � nonbsp;bis,fufceptor er prote^r nofterc� deus idcob,qttem inuocauit ldcob,quinbsp;protexit lacobfty- fernen eius in �ternum.Hic uide qu�mlicedt Chriftianisnbsp;hunc uerftm dicere,poftqud deus per chriftum, ut 'mfta dieitur,exAltdtusnbsp;*ft in gentibus.liic dominus uirtutum e� Cbriftus dominus, iam nobiftimnbsp;^nfolum ut deus, fed etiam ut homo,qui di�useft ab Efaia l�mAnuel,idnbsp;fft,nobifcum deus.Paruulus enim natus eR nobis ere.
Ad impios pertinet in fcripturis niAre turbidum,er AquxproceUis dgU Turbidum ^^i^iUtE�diie.^T.lmpijqudftmAre ftruenscrc. Adptosueroflu/mtnAilld ntare,nbsp;ftgt;rrituffan{h,ladnnis.7.qu�uadtMtcumftlentio,Bfdi�,i,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aquiefilentcsi
Veni�te Slt;. uidctc opera domi�ni quae pofuit prodv gia fuper terranijaufcrens belLa uGtj ad fines terrx*
-ocr page 322-Vfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS pomerani
Arcum contcret et confringet arma,et fciita conv buret igni. Vacate et cognofcitenbsp;nbsp;ego fum deus,
exaltabor in gentibus, exaltabor in terra* Dom� nus uirtut� nobifc�, fufceptor nofter dens lacob�nbsp;P(tx Chriflide Scutd,Ve.PlAuflril^de�,currtabe�icoSt^reliquosiipplt;irAttiS.nbsp;norum, CdrudlibuiuocdbuliSiUtlblet fcriptur4,defcribitpdccm ��ritMlei��nbsp;id efiycordff^^une producitfr�dum, pdcem externem cum proximo. Httcnbsp;pax certe prodigtwm zs- mtrdculum dei e^t qudm mtrndta ignordt, ndt�nbsp;tioneiipdximpijSfdicitdominuitTuncenimhditc pdccmhdbemus,nonnbsp;qudtido tcntdmufnofiroftudtoedmnobispdrdre,fed qudndo domittufppnbsp;fuerit edm fuper terrdm, id e�,fuo �iritu donnuerit nobii � cocIk, quo ignbsp;ni comburuntur omnet dduerfdrixpotefldtes.Hiec pdx primum,ut PdUj�nbsp;lus dtcttfcxulidiin cordibut propter dondtum peccdtum, ddtum nobitnbsp;Chri�ivm,Mquo fumus hteredes dei etc. deinde ficit^utnos mutuodme^nbsp;tniK,Z!t inter Chri/lidnot non�nt diffentione$,contcHttoneSi Utes in iudi,�nbsp;'Cio�elldZitc.imcgt; ctidm^ut diUgdmutinimicos,lufii�cdti enim ex fide,plt;t^nbsp;cem hdbemut, Ro. 5. Pdcile e�tflA ex fcripturisofiendere^Vide Ejd. t. Mi�nbsp;�che.e.4.Efd.n.cr.ii.Z!tc. qudttt pdcemuerdm fignificdbdt iUdtrnbriitilitnbsp;pdxz!fc}uiet b��ortvm fub Augu�o,GfdeincepSidum interint chri� edrpnbsp;ntdnebdtinterrisz^c.
VACAte cn, yacdte z^c.l� uerfut o�nditnobKhidus,qudm mundusnon bdbe^tpd cisfohtem,nempefidem in deum, qult;e requiritur m primo dciprifcepto,nbsp;quod didt,Ego fum dominus deus tuus.Vdcdfe^inquit^id efi,fdbbdtwtt�ifnbsp;�him ingredimini,ceffdtedb omni opcre ueflrojboce� � prudentid Zlt�nbsp;pientid cdrnis�ue rdtionis ue�rie^db omni iu�tid ue�rd, d l�ndicdndoittnbsp;dduerfdrtos,qu�do dominus pugndt pro uobis, qu.e e� uerd mortificAtio^nbsp;er fui dbnegitio ,z^itd udcdntes erraortificdntes ue�rd teognof�te�^rnbsp;cor dis,q, ego fum dem qui uobifcimt fimii ut nihil trepidetis,dtvm trepiddtnbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zirturbdturomnisterrd,etidm�c�lummund�fc^rudt.Tempuseritqud
do,qui dludxiser nuis iu�ttdrijs nunc contemnor in uerbo meo, ZJ pbemor, glorificdbor ingentibm, peccdtoribm Z^ publiCdnis, dd me pernbsp;in fora, Chri�uniiZ^ in Chrifio couerfis,er glori�cdbor in terrd,ide�,iuded, pernbsp;reliquidS �frd�lis �iludtdSfde quibus flt;epe'EfdidSf Cumetiimdixcrdf�n
-ocr page 323-IM PS�LHVM XLV�.
tibui ^uid mltud�gnificabdt �n terrd,qudm iti terra reliqudjideH, m died.Tdmen �mphdter dcapidf licet^Exdltdbor in terrd/cilicet ^udcun^nbsp;uclomni,lt;luiidmfummlud:ed�olumtutuf.
PSALHVS XLVI.
Titu�ui. 7rf��rtlt;�A�uo'/�� Filiorum ChorePfalmus,
i V M M A, Fopzlt;/�lt; credentium prouocdt omnes ^ntes dd Iduddndum Crednt gitetgt; deunt, tdm ubtlt;p regnantem per chriflum,non ut anted in Indeed folum,nbsp;^uidjubiecit nobh omnid,ut or Chrifl!),pfdl.i.in quo c^nos re^s fumut,nbsp;^drdelis.-j.Reguum dutem zy potefldi zyc. Q^id nos hlt;eredeseius futnusnbsp;qui decepinws pu'.chritudiiicm fidei er promt�ionis idcob ߣllt;e,qucm denbsp;ut dilexit,Mdld.i Exdltatus dm pr^edicdtur deus in Chriflo,gdudentibusnbsp;omnibusquotquotcreduntinterris,zyMalleispoteflutibusincalis^itqi n,-hoe efl cuod dicitjln {ubilo,de quo diximus pfdl.yi.Et d�cendit fiucmdgninbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
ficdtus e� in toto orbe tetrdrum,in uoee tub� eudn^lic�^quds ubiq; info iudt zyc Ef� uosgentes idmpfdWtedeo,qult;ehdamp;nusbldj�hemdfiis,fednbsp;Pfi�ite fdptenter,id eR,ex fideuerbi dei,ne dicdturuobis,'Hicpopulus Idnbsp;bifs mchonordt zyc.ldm enint fuper gentes deus regnum dccepit,non idinnbsp;fbluntrexiud�orum.Idmregndt chri,Hus fuper �oiium Dduidpdirif fuinbsp;tnlt;eternum,Efd.9.Lucje.i lam principes populoru,dequibusfuprdpfdl. - � ibesbnbsp;44- cozigrfgiti fient in unitate fidei zy chdritdtis, cum omnibus populisnbsp;fi*i^,quosChrifloperEudnfflitimlucrificerunt,omnesenim unumfenti� �nbsp;*ifit,no eslfedh, inter eos,zy funtpoptilus dci Abraham^id e/t,c[ci ueri,ctdnbsp;fredidit AbrAhdm,qucmddmodu zy fuprd uides Jfieciem fiue pulchritudi*nbsp;Idcob.ciuontdm dei funt,ucl dd deu pertinent hi prote�hres terr�e,nbsp;quorumpr^dicdtioneeudngflicd,terrd non e� tutd d, morfibus lupo^
���w infirnd,lium,zytrdditionibus pfeuddpoflolorum fud qu^rentium.Cttfi ffoteHores terrte,uehementer d deo eleudtt fi1nt.pfdl.139.Kihi dutem manbsp;fgt;tis zyc Non itdqi uides hic fidem noudm in �}ri�idnis,fed fidem Abrah^,nbsp;populi lfirdel,qui zy Idcob zyc.
OMnes gentes plaudi'te manibuSji'ubilatc deo in uocc exultationis* Quoniam dominbsp;�lusaltifl�mus terribilis,rex magnus fuper omnetnnbsp;terram. Subiecit populos nobis,amp; gentes fub peznbsp;Ad
-ocr page 324-COMMENTARIVS POMERANI
*74
des noftros^Elcgit nobis h�rcditatem fua,pulcBrf tudin� lacob qua dilexit Afccndi't deus in iubila'nbsp;ti�e,domin^ in uocetubx.Pfallite deo noftro pfalnbsp;lite,pfaUite,regi noftro pfallitc.Quonia rex omnisnbsp;terrx deus,pfallite fapienter.Regnauit dominus fanbsp;per getes,dcus fedet fupcr fede fand� fuam.Prift�nbsp;pes populor� congregati funt cum deo Abraham�nbsp;quoni� dei fortes terrx,uebemcnter eleuati funt
Subiecit zjc.Velix. Comprimet populos fub nobis.zy regtM fub pedibut nojirK. Seligst nobis h^reditat� noftr� (^u^ noflra. or dei efi,quid iwn eXnbsp;ttobis/edex deoeUgente^e� bAbedmuf)mdgnificentid lAcob,quc dilexib
Principes orc.Peprineipes populorucoH^e�itifunt,populus dei rdhAtnt^uonicideiprote�hres terrie,nimisexdltdttisefi. Principes,induit,nbsp;populor�,id e{t,do�hgt;res cr Apofiolici uirt^quiprincipes funt minij^bfnbsp;uerbi,d deo com�i,cogre^ti funt,ciutfunt populus dei ueri credentes,utnbsp;AbrAh�,c:y iufiificatiut AbrAh�.quoni� deifunt.i.lt;id de�pertin�t.��dtinbsp;wt Gritco e� ^nitiuus ftn^Uris,rc�e uerfus ex Heb.tAinet�eniminHebtnbsp;Plosmplurdle e�,in fmguldri tam� exponitur,^- drttculus tdtn� dppofitufnbsp;�on�ndtiu�effeno finit.Quamp;d d�tddditnr,t;iimis exaUdtuseli^epiphotU�*nbsp;VMcfire/fici�s inprlt;edi�:a,ubi deexiltdtione deifiue dfcenftone dicitur^nbsp;fto ebri Afcenfon� Chri� effe eins glorificdtion� pofl refurreSionem,^Udd9nbsp;id omni� dcccptd pote�ate iienit dd g�tes Jf� pr^edicdns in difapulisreg^nbsp;num dei,diximus pfdl.iylUc dfeendit fiueglori�cdtusefi in cordibus cre*nbsp;denti�.Vndebiciubentur giudere cr^�re lieticid,pldufu mdnu�,ide^tnbsp;dignd conuerfdtione,uaceexultdttonis,n0n hypocriticd Idude cr con��i*nbsp;one.quonid,in(}uit,dominus qui e� fuper omttid terribilisjid efl,cui nuHtCnbsp;potentii�,ne 'mf�ror� quidem pojfunt obfifltre,^ qui idm dildtdtis pome*nbsp;ri�,regndtper Chri�im ubiq^fobiecit nobis populos er regnd,qut nobitnbsp;dnte dduerfdbdtur lmpij,�iiiidm funtper Eudn^li�fidtres chdritdte obnbsp;fequentes,reliqut c� toto regno in�ror�,dtq; ddeo 'm pecedto er morte nenbsp;rtntwlintnobidfi^ieiii funt,qui {tiamdttg^los wdicabinttad,
-ocr page 325-IN PSALMVM XLVfT.
ǫ0f ttthil poi He^ glidiui ne^ uU�. cre�turdfepuriire 4 chdriUte det lt;lult;� e�i� cbrijfo Ie�u.Ro. g.c^c.Elrgt nobis (S'C.id e�, nos no mentis noflris, Elegt amp;c,nbsp;fed eins eleSHone�ehfumus hicredcs eim cr �lij,lt;G:cepimus gritid Idcob,nbsp;id t�,populi lfrd�litici,quet cH benedi^o ornntn gentiu in Chri�o promtfnbsp;f* Abrdbie IIS' fcmini ciusjid (fi,oibus fiue ludicis jiue gentibus credituris.nbsp;^gt;td,inlt;iuit grdtid �ue pulchritudin� idcob dilexit, id e� uo�utt,deiis,fiuenbsp;'iif� tdcob dilexit deus,utgrdtid non meritu Idcob hicuideds.Afccdit deus, Afcendit crc,nbsp;ide�,isi�i}rtfloexdltdtuse�,^glori�cdtusc�dbdng:licispote�i,tibus,etnbsp;ie)ittbuspertotuorbemterrdr�,nempecognitodeoperChri�iEud,ngelinbsp;Mn.Iatrco quodcaept,gsudete,iubildte,pfallite,fedfdpienter,ide�,fecun�nbsp;du eius uerbu,non fecund� humdnds ddinuentiones[ditlti�cdte ttom� eius. enter,nbsp;^eliqud fuprd dixmus.
PSALI^VS XLVII.
Tituluf.Cantif um pfalmi filior� Choie,
SVMMA. Siibtjpociuitdtisilierufdlcm(utdi�himpfdlmo,i.)quie.
etrdt ledt�cdtd dd btusetquilondre montis Sion,dperte de�ribit initiwm nd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stogt;t,u
feentis ecckfjtechrt�i,qu� ilhccoeptt (ut di�um pfalmo.9. cz.i.)�x per tot�t orbem dildtdtdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut etidm Paulus fcribat �reple�e o/nnid Eudft
tierfg terr^,non folvm dqudonis.tiam cthicdudies, CircumddteSioncr eomplebtimini edm,td e� undit^ confluite dd ed,Efd. t.�cut Chri�us dteitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Mittb.�.MKltt db oriente nbsp;nbsp;occid�te circ.NdrrateJd e� predicate in tur
fibus,!d e�,munitionibus eius,cui port� in�rorum pr^eudlere no poffunt, ltd ex Hebr�o,Edi�cdte,fcs,prlt;edicdtione Eiun^lij turret,m�nid zj donbsp;^s etus.�pdrticuldres ecclelids,m unitate tdmen unius ciuitdtis.i.ccclefiienbsp;Chri�,ne fint fcht�ndtd,ut licedt etid pnedicdre populo noui�imi temposnbsp;^is�m quo nunc fu/inus)q,hiceA deus deus nofkr in icternum Cfc.Sed dtli^nbsp;tfnterdttende,qu� 'm medio pfdlmiveltquimus.'Deusjmquit,m medioeius Cum fu�ipietnbsp;eognofcetur.Eccefidem qud cognofeitur deusfecundu primu pricceptum. edin.nbsp;Eg) fum-dontinus deus tuus.Sed qtidndo( Civm,inquit,fufcipieted�i. No eSinbsp;er^ hxc deicognitio no�ri�udif,fed deibonitdtis zttmfericordu.Cref eccenbsp;tente uero eccle�d,pr'mcipes mudi er potc�Ates(ut er hodie)coueneruntnbsp;�� unu,ut pfil.i�upites dd mirdculd zir potente pri!edtcdtion�,conturbdnbsp;ti,irdti,trem�tes,dol�tes,et an^flid moer�tes,ut fcemin^ pdrturi�tes.Sednbsp;tu dotninedeus 'mfldtu uehem�ti�iirituffdniii (ut er legis A�.z.conteresnbsp;�MuesThdrfts^de�,fuperbtds erpot�tids huiusmHdi,qu�ddmodHnaues ^'iUtslUr�
-ocr page 326-Vjt
COMMENTAR�VS POMERANl
Sicut dudiuia fimtenimomnidfubieih Chrtflo C!quot;/jurituidei.ldctrco nuncgdudendum muf �-c. iu�itid,id eft,iu�ificdtione,Qr de dei iudicijs. Nam quie olim dudiuimut
uide j ^uoti; poni Efd, z. aaeptd f^ecic pro gencre^Erdnt eftlm r�gi^ Mues, ajfircrites- ex Thir�s durum er drgentum crc.3. Rfg.lo. Con^ tcres dutem 'm lt;luibttfdatn dduitatn, i� quibufddm uero ddddmndttonctngt;nbsp;perprophetdSjC!^ i� fege,�zlt;�c uidimus per fidem,completd 'm ciuitdtc donbsp;mint uirt uturn O'c.qujc efl leternd, quippe ddeo fimddtd,m qud fufcepimi�nbsp;deimifcricordidm,extrd quim fold ddmndtio eA.vnde nunc ficutnonuttnbsp;dei mfegloriofumcRzirfdnihiindtdetidm homines fdn�ificdt,Cir'mho�nbsp;minibus fdnfbficdtur !::r glori�cdtur ufq; dd �nes terr�.
Agnus dominus amp; laudabilis ninifs, in ciuitatc dei noftri, in monte fan�lo eius�
Bene radicato exultatione uniuerfx terrx,moriS Sion, latera aquilonis,ciuitas r�gis magni, Deusnbsp;in domibus eius cognofcit^,quoni� fufeipiet earn.
De hoc monte Sion,^ ciuitdte fdnil!t,m qud deus hdbitdt,fjepe dixi* mus,uide Efd. z.�n qud fold deus Iduddtur O' fdnf��cdtiir uere, no pernbsp;hypocri�m,�fl enim mons funihis eius,id e�,ubi ipfe fun^ti�cdt o lu�i�*nbsp;cdt,o prictered nihil.Hic mons e� bene rddicdtus,ndm�rcundu pdrdbo^nbsp;Idm Eudngplicdm e^ ^edificdtus non fuper hdrendm trdditionum htimdndnbsp;rum,fed fuper�rmdm petrdm Chrifium,o hoc cwm exultdtione omniiMnbsp;quotquot inhdn: ciuitdtem ingredtutur,ubi cognofeitur deus,efl enim hienbsp;uerdpeccdtorumremi�io per�dem foldm grdtis,Vnde tunpo�imt no/tnbsp;gdudere confcientiie,o mentes J�iritu per�tfe^qudm exultdtionem hyponbsp;cri�s o iu�itid humdnd nimq d�cquetur.
Secundum uerfumEelix �c legit.Eormofdnymphduel �!onfd,lieticid totius terrae, mons Ston oc. Scilicct,qult;e ciuitds uel qui mons eft�rmofiinbsp;�)0nfd,pfdl.4.^,O' e� lictictd totius terrie,ut fuprd difhim e� (jc.
A � � X A Za �j� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�1 i�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, A t J ��a a^anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4� t / � a�
IN PSALMVM XLVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177
^f�ttfen ^Aiyloniui^Efd.tj^.Scd kvh e^limpotens rex na�er, i^ui 'm do� tnibiu huiui ciuitiitK cognofdtur,�itlt;ifuf:ipiet,idefl,proteg:t earn amp;c,nbsp;Quom'am ccce reges terrxcongregati funf,conuenbsp;nerunt in unumJpfi uidentes He adtni'rati funt,turnbsp;bad funtjCommod funt, tremor apprehend�teos�nbsp;Ibi dolores ut pan'entis,i'n fpi�n'tu uehementi con/nbsp;teres naues Th arf�s�
ComoMfi[uKt.Te.pr�cipitiitifunt. i�AeRndturd pr/edicdtiEudngelif fJdlurdpr^di ^Udndoiedi�cdturperuerbumdei i[h.ciuit,i^,titprouocetcontrd� Sdtd- cdti Euagelil,nbsp;tidm,^ mudi potentidm,fedprlt;tcipitdntur,o�vndunt enim ddIdpidentnbsp;ofjenfjoniSte:}'petrdinfcdnddlt,Epi.R.lmprimiiueroqui iuflitilt;e�binbsp;duel uidentur,fine otnntJpiritu! iudicio,ut ludiei O'c. Qjiod diitem Icgis, Spit uehetlt�ti,nbsp;I� �tiritu uehemcti,uel 'mtellige,in �nritufdndh, qui igniinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uehem�s
fubuerfor impictd'is zr incredulitdtis.vel intelli^,lntenipL'fldte,ucl uett toudlido,ide�,fubitdtenipe�lt;l.teir�tult;e.Prouerb.l.Ctimirrueritrepen�nbsp;tind cdldinitdSfij interitui qudfi tentpe�;!i.s 'mgruerit ZJC,
Sicut audiuim� fic uidimus In ciuitate domi'nl ui'r/ tutum,in ciuitate del noftrl,deus fundault earn innbsp;�ternum� Sufceplmus deus mlferlcordlam tua Innbsp;medio templl tul. Secund� nomen tuum deus Itanbsp;^laudatio tul In fines terrx, luftltla plena eft de/nbsp;xtera tua*
Pundduit,id efi,�Abiliuit.Pe.'Diriget,At^ hdbes hoc loco,q, portlt;� m Tt non prfcudlcbunt dduerfws ednt,cr q, dem nunq deferetedm^t d�feraitnbsp;fynd^^)n,ueterem Sion er Plicrufdlem.
Sicutdudiiiint�-K erc.nihildnte^mijfumefi d deoperprophetds quod Omnid tm� �uin ft exhibitum, ut �ddtnm deitierbo, q porr� non faUet, qui hd�hnut pktd,nbsp;tton�fi!iit,sufcepimiK enim mifericordidtn dei in templo, cr ciuitdtefdna
Ad J
-ocr page 328-_178 commentarivs pomerani
lt;�?n eiufju�iti�. humnn^ uires noftr^e fiuc meritu htc nn �ir,t,fed/ol(i d� lenignitM Gquot; mi�ricordid. Extrd hoc regnii (untyqm Chri�itm no Agtio^nbsp;fcunt, �iiAm lufliti� g fdtis�ihone,^ omnii qute falutiinbsp;en'm Chriftufhjec mifcncordid dei,ini� �pfc do minui uirtutu, gnbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Z^t*i,G'deuitu�rr,qu�fu�cepimui,Gperqu�deusfufccpit nos.
Secudti nome nbsp;nbsp;Secundti nomenJd eft,jicutnom�tult;umfdnilumeA,G�cutnullci gens
tuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfl,qult;e non nominet deum,itd nunc reucldtd grdtid,nuUd gens eii,quje no
Dexterd dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�cwcretnr hoc nom�,idm uere 'm Chrifto cognitum, poftqud
plend. eli M- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cognitd eft,effe plend iuftitid,id eft,q, tu folw es, qui iuftittdtn
' hdbes,GUlgt;crdlitereAmeffumdiiinomnes,quotquotcredunt fefenuHdq tudiuftitidfdludndos.
Lxtetur mons S�on,amp;: exultet fili'xludx, propter �ud�c�a tua domine.C�rcuindatc Sion �c compledinbsp;mini earn,narrate in turribus eius.Ponite corda ue
ftra ad uirtutem eius,�cdiftribuite domos eius,uc enarretis inprogeniem alt�ra, Quod hic eft deusnbsp;nofter in feculum �c in fecul� feculi, ipfe reget nosnbsp;in fecula,
�ili� ludte, ^iii^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftc dictinturftcut fi�ije Sion,de quo dUbi dtximui, G �eut
popului ludd,progenies ldcob,ftlij lfrdel,ftirps Abrdhte. Ndw fc.ec omnui olim ftgniftccdodnt populum dei,�d eft,credentes i/n ludxd, ndm incredu^nbsp;�oslud�os nunqdgnouitdius pro populo ['uo,populuiuero eredcntiumnbsp;qui tue in uno orbis Idtttdbdt dngulo:poftq Chrqiusglortficdtiu efl,dildtdnbsp;tus G propdgdtus ell in uniuerfdm terrdm,per rehquids iftdelii fdludtds.nbsp;iiotnind ergj no negdbis,ubi rem inucneris,id quod in prophetis hdud obnbsp;feureuiderelicet.Gr�cihic ZegHta/SuyaTijKo� r�icr 'iovcl^cetci^,idcft,ftli�e'nbsp;iud�.e.fcd nihil dliud�gnificdtur q quod diximus, Sicut enim liierufdl�,nbsp;itd G ludied,quid hdbitdtio erdtcrcdent�wm,ecclehdm deiftgni�cdbdt. �nbsp;iudicid dei.nbsp;nbsp;nbsp;Gdudedmus er^ propter iudtcid tM domine,td eA, quid iufius es,G
fteiudicds,primum praj�ando quod pron�ftfti Gfdludndo, quotquot cre dunttuis promi�ionibus,deindc exc�cdndo g ddmnd,ndo,quotquot co�tnbsp;tcmnunt,reftftiimtiblit]^henMnt,G dei ueritntem c�mutdnt in menddc�t
-ocr page 329-IN psalmvm XLvirr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27?
Circumditte 0 filitc lud�hiincSion, idefl,ex omni orbfiparte ddedtn confluite,z^ �de�udioij;Jpiritui comple�imini e�,Ndrrdtc,id efi,pr�di con��io^nbsp;cdte,Qrconfitemini gratiam,qu� accepifiis in hdc urbc�rtt.)iquide cordenbsp;crcditur ddiu�itidm,oredute fitconfi�io dd fdlutem,qm ne^uerit menbsp;cord bominibtu crc.felix leg:t. Humer dte turret eun, id efi,uidete qudinnbsp;multdfit munitio eiui,E� enim hie potentidnbsp;nbsp;nbsp;dei uirtut in fdlutem omni
credenti GTc.Vonitecordatteftrd,ide�, �de cordis intendite dd uirtutem fiue�rtitudinem eius. Fc. Ad murum eiui, Et di�ribuite uel exdltdtefinenbsp;lt;tdificdte domos uel pdldtid uel turret eins, ut po�itis etid pr�dicdre pernbsp;po�erosue�rot 'mgenerdtionemdlterdm, Ee.lngenerdtionenoui�imd,id Prim�iprit�nbsp;f�,u�^ dd finem muotdi.ln quo uides non dlum prtediedtionem, dliud ceptum,nbsp;Uerbit nobis uenturu,qudm qtiod mif�im e^,nempe hoc,quod hic e� deutnbsp;tto�eridm per chr�um �ternMn,cuius tierbo zy du�u jfiritusregemurnbsp;h lt;eternum,wn indigemus humanis fomnijs,qu� non diri^nt/ed in erronbsp;rem neee�drio ducunt.Hic uides fidem,qu� primo pr�cepto exigitur,E^nbsp;�m dominus deus tuus,per chri�u 'm nobis impleri, �� nobis ddri, 'm quonbsp;pr^cepto implentur omnid dlid crc.
Ipfe reget not in fecutd.Felix,ip�dtriget not per iuuentutem, id e�,i pueris,ueldb ineunte �tdte ,Hoc e� totius uit� no�rlt;e rdtionem habebit,nbsp;tdf ducet mirdbiliter ZiO'c,
PSALKVS XLVIII.
Titulus TrpotfKsAeuo'z�fih'ofiimChorePfalmus*
SVMMA. VelcxhocpfdlmointcUigdmushorrendum effeconfidere Con�derein Crgloridri 'm rebus,honore,�uore,cr diuitijs huiusmundi, id quad e� in rebus tnudi,nbsp;Sternum e�e ddmndtuAn,ut hic dicitur.Honen 'mt prode� eis mors Chrianbsp;fli,amp;fdlus �dki per eum,im6 ipfi funt qui Eudngehcdm non po�imt nonnbsp;hnpugndreiu�tidm,Z7 funtdequibus dicitur Efdi�.^i.Ddbit impios pronbsp;fipulturd er dtuites pro morte fud ut non�u�rd dixerit loannes in epi�onbsp;ld,iiolite diligere mundum,nec^ ed,qu� in mundo funt, St quis diligit mitnbsp;dum^non e� charitds pdtrisineo,Quonid omne qttod e� 'm mundo,concunbsp;pt�entid cdrnis e�,zj- concupi�enttd oculorum,cr fuperbid uitte.qute nonbsp;r� ex patre,fed ex mudo,zj m�dus trdnfit,z^ cocupifeentid eius,qui dut�.nbsp;�^it uoluntdte dci,mdnet in lt;eternu.Exemplofint lud�t,qui etidm in temnbsp;plo tue dei turpt�imefud lucrd fefkibdntur, quad qudm grdudtmt tuleritnbsp;Chri�us nouimus,qu'm erde necc Chri�i confultantes dixerrit,He �rte ue
Ad 4
-ocr page 330-t^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
niditt l^omdni Grc.V�lt;eteYed gloridm �fefe tnutuo daipientef g�oYidm dei intelligere m Chri�o noti potuerut,licet Chriflus tdntd mirdculd ficiffet conbsp;rdt� cK.Exc^cdtienimcrditt,ficut pradixerdt Efdids, ut h�c legis �o�.t�.nbsp;Et quiddliud hodie dctinct, ne fufcipidtur Eudngelium ineffdbilis glortssnbsp;dei,�i�lucrd tentplorum er timor perditionis ditionum er honorisiSednbsp;bo mo cum in honore effet^td efl,gloridm dei prjeflo hdicrct, non inte�lexit,nbsp;compdratus cHiumentis in�pientibus,er fimilis {ddus e�i tUis,
AVdi'tehxcomnesgentes,auribus perdpitc omnes qu�hab�tat�s orbem. Et temgenxnbsp;�efik-j homnium,fimuldi'ues�^pauper. Osme�nbsp;loqueturfap�entiam,�cmedi'tati'o cordis mci pru/nbsp;dent�am.Inclmabo �n parabolam aurem mea,apc/nbsp;n'am l'n pfalteri'o propofitionem meam.
Etferrigen^ erc.Ee.Etidm filij Addm,etidm fil^ uirijd efl^Abrdhte.
Sdpientid^us ^rudeniidm-Ee.imtellip^^^
inclindbo erend efi^ftudidm d deo purdboldm^td efl,rcnt cdrni non in� telle�him,er propo�ttonem fine enigmd meum ntAnififiubo in pfdlterio uclnbsp;cithdrdjd eft,in hoc cdrmineuel pfdlmo dicdm,quod/�iritu 4 deo didicitnbsp;�ntelli^t quipoterit.Kundus ridebit qud�fiulticidm^ed tdmen dicAm idnbsp;quodres^i erc.
e� pdrdbold er problentdnbsp;ntundoi
E�dlmwm e(fe �^uod htinc pfdlmtvm �eie e��e uerbd Chri�i qute in prophetd loqui� uerbd Chri�i. tiir ipfe Chri�ij�iritus�p�e me cogit pfdlmus,er prjetered no Udnis ducornbsp;dr^mentisyim� Eudngelicis te�imoniji. Primu, totum orbem terrdrumnbsp;uocdtddconcion�^tdmfiliosAddmqudm filios Abrdhte�dm diuitem quSnbsp;pdttpercm.Deinde g, dicit^Os meii loquetur �dpientidin, er meditdtto cornbsp;dis meiinteUigentidm,inclindbo dd pdrdboldmdurcm medm,dpcrtdm in cinbsp;thdrd enigmd meu. K�nne Chriflus hic eft,qui�c priejitur,qui loqui�oletnbsp;in pfdlterio �ue cithdrd Dduidicd,tefldnte ucl ip�o,ut diximus dlidsfK�n�nbsp;ne�milid�rehdbesp�il.yj. ubi dicilur,Attenditepopule meus erc.Apenbsp;ridm in pdrdbolis os meum�oqudr propo�tiones db initio i vbi cum tdntiinbsp;uidcdtiir fequi ueteris ht�oritcrecitdtio dd inflrudHonem popuU creden�nbsp;tis�dmen l�dttheut cap. t3.citdtceu uerbd Chri�i,H^e omnid, inquit�oet^
IN PSALMVM XLvfir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18t
iia cli le�if ^cAccedit lt;13' quod feqtiitur^Cur timcbo tn die nMid, (^c.ubi poji pr^�tionem incipit ndrrAre [turn ptiraboUm.Reliqud drgumtntdnbsp;tcfiimoniddicemuifuislocii,
Ciir timcbo in die mala�iniqui'tas calcanei mei cir c�dabit me. Qui c�fidunt in uirtute fua, �cin mubnbsp;titudine diuitiarum fuarum gloriantun
Cur timebo in die mdldjtd e�,perfecutionis O' intentdtie mortii? Re�o Cdlcdltcwn detiintquitdi cdlcdnei meicircuddbit me.Non hie de cdlcdneo ludlt;e pro^ Chripi-ditorit loquitur,de quo dixtmus pptl.40.fed de cdlcdneo fuo,quem dppe^nbsp;tetiniquitM Sdtdn�,utcdddt. dequo Gen.j.ddfcrpentcmdicitur,lpfwninbsp;fernen mulieris,id eH Chriftut,conteretcdput tuum^ ZS' tu infididbertscdl^nbsp;cdneoeiut, Ecce hdbes iniquitdtem cdlcdnci Chri�, qu� ctreumdedit cum,nbsp;Utuel ipfd morte cdderet,qui f�pe tentdttis cddere no potuit.-venit^tnqui t,nbsp;princept huiutn}undi,e3'in me non hdbet quicqudm. H�c Cdlcdnei ini*nbsp;quitiCi,id efl,qu� mordet cdledneum,omne fernen dppetit Chri�dntim,rcanbsp;liquosfine luiklfecurepo�tdet didbolus,Didbolo uero cooperati funt,Qrnbsp;eooperdntur dd necem Chri� O Chri�dnorum, de quibttt fequitur, Q�inbsp;eonpdunt in uiribut fuif,O� in muUitudine diuitidrtvm fudrum gloridntur,nbsp;fcilicet^circurnddbunt mein diemdld,ubi pierit pofe�dsi�d tenebrdru�enbsp;qud o ipfe comprehenfm dixit,qudndolicebit eis �uire,
Fpitcp non redimit, redimet homo�non dabit deo placationem cius.Etprecium redemptionis animaenbsp;eius,�c ceflauitin xtcrnum,amp;uiuet infinem.Notinbsp;uidebit interit�,quando uiderit fapientes morien/nbsp;tes,fimul infipiens �c ftultus peribunt.Etrelinquetnbsp;alienis diuitias fuas, amp; fcpulchra corn domus illonbsp;rum in xtcrn�.Tabernacula eoru in generationemnbsp;amp; generatione, uocauerunt nomina fua in terris�nbsp;Ad 5
-ocr page 332-*8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERAMI
SententidhuiiMledcR(.nequidh^rcM propter udrtJi trdnsldttones) 5 lUi qui confidunt m diuitqt fuK, glortAntur m fua uirtute, non �be*nbsp;r^butur � morte lt;etcrnA,(^ u, quem occidere uoleb�t,uiuet in lt;eternuntfnbsp;c; non redimet eos.�ec te turbet muMio num(ri,quit Uebrais peculixriinbsp;efl,q, n�c c�teit.No� ddbit deo pldcAtion� eiuf^fct'dcetjuiri con�d�tK erc.nbsp;cumfupra dixerit m plurdU^�iui confidunt orc.tidm er in{equenti uer^nbsp;fu�t precium redempt!onisAntmlt;�eiuS;,felix legit Borum,ubi tdmen etnbsp;eiui er eorwm ex iiebrlt;eo potefl legi erc.
trdter. Argemento 4 mdtori ex Greeco �c orditur, frdter non redimit ewm, quicon�dit in utrtute fult;i,er gloridtur in diuttijs fuii,redim�tne ergo honbsp;mo dltusi pro�fbo � qui fi-dter ell,non redimit, dliiK non redimet. Hicnbsp;ter e^ Chri�iK,qui ejiludieis ��ut fi-dter fecund� cdrnem, dd Komdnotnbsp;9.Et ludjei omnem luditumuocdnt frdtrem,�eewndum uerbd legd i^o�-^nbsp;Qui nonredi pr^diihimueroerdteiijUtex�dtributeorum fufcitdreturqudndoo^eifnbsp;tndntur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jdludtor,�cut de prophetd uenturo loquitur Ulo fes Deuteronomij decimo
oihiuo,e^ de emd�uele ex domo Dduid BfdidX c.y.cy.9tliic �-dterjmquitt non ddbit deo pldcdtioncm eius�d e�,pro eo qui con�dit ere. er non dd^nbsp;bit deo precium pro redemptionednim� �ueuiteeeiuf, quicon�dit ere.nbsp;ercelfd!iit,fcilicet dredimendoeo quicon�ditere, tn lt;eternum,ide^,nbsp;ntmqudm liberdbit eum,qult;e liberdtio non pertinet dd con�dentes 'm fm^nbsp;uiribus er iuftitqs,er gloridntes 'm dUo,qudm 'm deo, fed potius dd publicnbsp;cdnos er peccdtores, qui p uident 'm conjpe�bt dei er hominttm con�n^nbsp;dijdgnofc�ntq; fe tdles ere.^t uiuet 'm �nern�d eft,in ieternim,non uide^nbsp;bit mteritiim,id eft non morietur,quem tdmen 'm die mdld,qudndo erdt ponbsp;iefteis tenebrdrii/m dd nardendum cdlcdneimi, circumddntes extinguerenbsp;condti funt, ficq^occidere,utdmplitiinon uiueret,dicentes,pfdlmo. 4(��nbsp;N�e qui dormit,non ddijciet,ut refurgdt f Non uidebit, mqudm,interi�nbsp;tum,cum uiderit fdpientes mortente5,td eft, ipfe potius uidebit fuos per^nbsp;fecutores mori iCternd morte,qui fecundu mundtim fdpientes fun t,ut de^nbsp;ftnddnt fudm potenttdm,iuflitidm erc.ne perddntfud,inquibufgloridn^nbsp;tur.Perfticuu/m ndmq; eH,hie non did de uere fdpientibus,cumdit,Sdpi*nbsp;entes morientes,dequibusdddit,Simul in�ptens er ftultuf ( ut uere ftm^nbsp;cordmdco)peribimt.Et relinquentdlienis diuitids fuds, in qittbus gloridtinbsp;funt,tolerdndtm uero,ft relinquerentur diuitu filijs. Et quid dliud qult;e^nbsp;fo �etillis,quihodie pro uentre er honoribus,contrdP.udngelium,contennbsp;duntfltididum hoc uidimw 'm ludieis,qui prteter exc�cdtionem,qud db^
-ocr page 333-TN PSALMVM XLVIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�gj
ieSi�i'nt deo,eie(ii^uo^fimt�terrisfiiM.Etfepulchrdeorumerutdo� ittui iHorum in ^ternum,qu�fcpulchr4 erunt taba'mcula eorum in �tcranbsp;num,id e[l,in leternum in morte hibuabunt,qut uocMernnt nomina fua innbsp;terrisjd ejl,nomen uoluerunt hiiberc,z;r�mam inter homines de fud uir^nbsp;tute er diuttijs,^loridm qute�erunt in terris,contemptd glorid dei.videsnbsp;igitur Chrifium hic de fe loqui,qui Cf in fequctibus dicit^Ver�itdmen deusnbsp;redimet dniniAm rneam de manu inferi^quando deceperit me.
Ha�enus librdrioriim Gr�corum eulpa le^.mus, E-t laborduit in teter^ Ldbombit io nwm,uel,ut uul^ le^nt,lt;!:y Idbordbitinceternum.Etnemoimmutaredu icternum,nbsp;fus�iit, propter uulgoreceptdm interpretdtionem, qudfi hocdicdtur denbsp;damnato apud m�ros,qui Ubordt in �ternum,id efl:,df�igitur j� poenw/tnbsp;timen uiuet in etcrnum,id e�, ne in ip/is quidem peenis ei mon licebit,c!inbsp;tarnen lon^ aliud fit in Hebrao, erferiptura nunqua impijs c^'damnatisnbsp;tribudthas ordtiones,viuet in lt;eternum.iion uidebit mteritum Eelix Ic�t,nbsp;Et ce�abit in eternum. iiteronymus,Scdquiefeet in feculd. qu� lange ab�nbsp;f'unt,^}- ex diametro pugnant cum eo,quod uul^ le�tur, Et laborabit innbsp;�ternum.�luis i^turnon uidet corrupte in Greets le^,�K07r'ia.lt;riv,id eft,nbsp;laborauit^ro iKd7ro(.lt;3�(p,ideft,eeftauit uel quieuit?
Eelix,Eraternonredimcnsredigt;net uirumjcdicetcofidentem nbsp;nbsp;nbsp;iJon
redimensredi)ttet,id eft,nequdqu� redimet,quiefthebratftniK tml^ristn ftripturiSfUt idud,Caftions cdfti^uit me dominus.
Et prectum redemptionisdnimteeius, bene uerfiim e^ex Hebreo,Ee� lix tarnen fic legit,Et erit precio/a redemptio anime eorwgt;n,quod potcrisnbsp;interpretari,q, nudo precio redimentur,ut conueniat prieccdcnti,alioquinbsp;non uideo quo reftexerit.Auroga�us nofter fic uertit,Erdter non redim�snbsp;redimet uirum,nec dabit deo redemptionem eius. Et precium redemptio�nbsp;nis anime eius,uel eoru/)n,contemnetuel negliget perpetuo.EtuiuetultrAnbsp;nd uidhriam(uel uiuet adhuc in feculum)ncc uidebit interitum.Si uideritnbsp;fapientes morientes etc. Contemnet,jcilicet contemptores, ucl negliget,nbsp;ld eft,non liberabit GTc.Et uiuet ultra ad uiSkrlam, mantftjk pertinetadnbsp;hoc quod Mattheus cap.ti. ex Efa.citat,Eccepucrmeus ttyc. donee eijeiatnbsp;ad uidhriam iudicium.
Sepulchrd eorum.Ee.lntimum eorum,id eft,in impietate cordis fui ma� nebunt in i�tcrnum,quemadmodum chriftus dixit ludteisftHificredidentisnbsp;$ cggt;pe�ato ueftro moriemini.
-ocr page 334-184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES POMERANI
Et homo C� in honore ef�et non intcllcxi'tjCompa' ratus eft lumcti's infipiendbus,�c fi'mih's faclus eftnbsp;eis.Hxc uia corn fcandalumeis,�epoft hxci'n orcnbsp;eorum complacebunt. Sicut ones in inferno pofitinbsp;funt,mors depafcet eos.Et dominab�tureor� iufttnbsp;in manCj�c auxilium eorum ueterafcet in inferno,nbsp;a gloria illor� expulfi funt. Verutamen deus redPnbsp;met anima meam de manu infer! cu acceperit me�nbsp;In honore nonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non 'mtclU^tM flulti glorinm.diuitUifipienticim effen deader
'mte�exit. nbsp;nbsp;nbsp;glon'dnt ejje eetcrndm,qu� offirt nobii det� infuo uerbojidcirco pereuftt,
quid nonintclUgunt,ideft non credimt�fh ficut equiK cr tnulia, pfil- 3*^ Vide qult;c i�ic diximus.Hos ftiprd uoeduit fdpientes ,fed tdnun morienief�nbsp;Quje ntdior dignttds pott�teontigiffe ludieis,quant ^Eudngelium offtre^nbsp;bdttir cil per filium deiiquid quiefo nobii ntinui offertur {fed nonnbsp;tnuinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l-chx fic legit. Et homo in ntdgnificentid non dormiet,fintilis�^
�us e^iiu,mentii,qu� extermindtd �criwt.In fine dutem pfaltni fic,HofHlt;f in mdgnificentid Z3- non mtelliget,id quod conuenit cum noftro. Quid e^nbsp;nondortniet,nifi,�onmoricturincofidentidGrgloriatione uirtutisfU'^*nbsp;fed infirmui cr pMper deftierdtus morietur,cuiui nomen non pitanbsp;pererit apud deum,qudmiunKntorwndpudhotnines,poftqu� occifdfu/nttnbsp;dut interierunh
jmitdtores im nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidamp;c.ideftq,ficfequwnturfudmuidm erfdpientidtn z^glorid^
pietdtis� tionem confidentidnt,eftfcdndd�um �is,id efljM ho c impin^nt credd dunt zy ddmndntur,z;r poft hlt;ec imitdtores eorum compldcebunt fibinbsp;orc pr�ceftorum,id e{i,eddem Iduddbunt ntdgnificdbuntz^ itdgl(�filt;dnbsp;biintitr,ut illi dnte,z!r itd fiulticiie non ertt fini5,qudnt diu mdnet mundtit,nbsp;Zir qudm diu mdnet ueritdt,contemptui Z7 perfecutio erit ueritdtii^ Stulfinbsp;cidenim permditus tradttur pofknsAdquod dperttui exHebrteoteliXnbsp;ficreddit,Etpo/kri ipforum ore eorum current.
Sicut ones in infirno poftifunt,fctlicet dd o(rcdendwm,uel dd mortem 4eterndin, �^ors cotnedet cos. Et iu�i,td eft, crcdentes,quihic uidebdntKf
-ocr page 335-IN PSALMVM XLVin.
fis dej^efli�in�, domimbuntur eisjid efl^habebunt eos fidbeUam pedum fuortvm^ut ej Chri�u$,lnmAne,idefi,qudndotrdnfdikini)�e,a'tenebris nidneteufnbsp;buiusfeculi,in quo peruerfo ludicio omnid dppdrent dUtcr qudtn[unt,c� Idtionis,nbsp;per'mtreueliri dbfconditd, in extrema die,de quo Pdulus, t^oUte iudicdrenbsp;dnte t�puifdonec uenidt dontinus,cr iUuminetdbfconditd tenebrdru e:yc�nbsp;'E^t lodnneSf^ondum dppdruit quid erimus,fdut� cum dppdruerit il
J �miles ei erimus c^c.Et duxilium eor� uctcrdfcetfd efl,peribit in tn* �rno^qui hic gloridbdntur con�debdnt in uirtutefud.A glorid tHorimtynbsp;id e�^uflorum dbieSb futtt.fic enim nunc legitur ex Grtecis.Pe.dut� hoc tonbsp;tum�t duxilium crc/ic redditfit�rtitudinem eorum co fumet �ucd pronbsp;hibitdculo fuo�d eft�ued fine infirnut, qui erit eis uice hdbitdculi eelerni^nbsp;ibfumetomnemconfidentidm eorum ZS'C.
Verumtdmen crc.V ides qui anted dixerdt,lniqu!tdscdlcdnei meicir* Tie�urredi� cumddbit me tyc.in poteflitem quidem infirorum ueni}fe,fed non ilUc de* (Jjri�,nbsp;^eliiluin,ut di�lum pfalnta.l^'dereli^s uero cr derelinquendos Pudn^nbsp;lij hojks.R.edimet,mquit,dnimdm medm de poteftdte infirorum tenebrdnbsp;��fHWjCm dcceperit me,id e�jrefufcitduerit medmorte,qui dd tepus me uinbsp;debdturdereliquijfetEx omnibus pr�dtflis idm uidere licet,qua non ternenbsp;^fpfdlmum de Chri/h interpretdtusfim,
Netl'mucris cS diues fa�:us fuerit honio,aut cum ttiulripUcata fuerit gloria domus eius. Quonia cunbsp;morietur non acripiet omni'a,ne(5 defcendet cueonbsp;gloria eius.Quonia anima eius in uita fua bencdi/nbsp;cctur, confitcbitur tibi c5 bcncfeceris ei. Introibicnbsp;ad gcnerationes patrum fuorum, ufq^ in �ternbsp;num non uidebit lumen. Et homo cum in honorenbsp;effet non intellexit,comparatus eftiumentisinfipinbsp;cntibusj�c fimilis fadus eft eis.
nlt;ece/� pdr^nefis/�irituf chriftiinfinepfdlmi, ne peredmtts cum iUis, S�� fonfidunt in uirtntefudfty gloridnturm nmltitudine diuitiarii fuaru.
-ocr page 336-*8� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAMI
tntnorteom� ^e,intlu'it,timucrii,neteiiM,lchdicat,neuiici�l(ito fide cumomttid fitpfx^ ttr'ii cadunttufnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imlt,impio,infinetnim omnibuf cdrebit.uidepfalmu.)6.Qjf!a,{n
quitfimiM eiui, dum interim hic uiuit, bcncdicctur,id efi abundnbit�ct at lob ait,ducet mbonis dies fitos,Qr gloria ab hominibtu acetpiet lt;ynbsp;ret,fed in morte aliud eritJcelix,(iuin potiusanim^ fult;e in uttafua beneanbsp;dicetjficut lUc Luc^e.lt.qHi dixit,Anima babes multa bona repofita in an�nbsp;�osplurimos,reg{iie/ce,comede,btbe^epulare. Tales funt qs-i�i,qui apgt;gt;nbsp;plaudittfuis iujhtijs �quot; meritis^qia dtcitt. No fum ficut eaten hotninunbsp;qui anima fuain uita bcnedteunt,fed in morte bac oia cadent. Sequitur,nbsp;Confitebitur tibi eu beneficeris ei,{d quod non ad deum dicitur,nt quidamnbsp;iKUfilisomni interpretantur,inhoepfalmoaddeu ferma nufqua, diri^tur,feddtcitui*nbsp;no intpius, itd botnin�ad quem ante di�um eft,Nc timueris crc.Scntentia efl,Qu,i cfnbsp;'�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidit infi(d,uirtute,G�gloriaturindiuitijs fuis,ab omnibus fir�bonoratuf
�f laudatur,etiam � fetpfo,ipfe uero neminem laudat,ntft qui ei bene�eit, boe eft quod dicit,Confitebitur tibi,id eft,laudabit te eu beneficeris ei,feranbsp;ttiendoeiusciipiditatibus,applaudendo,comprobando,�mAgnific�do,qu^nbsp;ipfe �citnbsp;nbsp;nbsp;fentit,alioqui aduerfabitiir tibi,inuidebit tibi t:yc. quo fignifi*
eatur eoscbaritatem non babere,qui fidem non habent, nemini enim�uet ttift propter fe.feUx,Et celebrAbivntte,cum beneficeris tibi,id eft,qui connbsp;fidunt orc.Cut mutatio fit numeri)laudabu�t te^cum non di�tmilis eis�cnbsp;ris,eumauxerisdiuitilt;tx,cummultiplicauerisgloriamdomus tua.Pote^nbsp;Mderi^mimefis,ut pntuerbaimpi/apud fead fe dicentis,ErisaliquHnbsp;apudbornines.cumoftentauerismagni/icentiamtuam.
P4frcj Hfi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^(.Veniet quo patres eius uenerimt,qui fimilierant impicl�^
pietatis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�empiternis erit tenebris � deo cr regno lucis exclufus. PelixSfi,
nies ufc^ in generaftonem patrum eius,ufq; in aternum non uidebut lu^^' 'Venies,fcilicet tu quem moneo,ideft, fide mtendesssrmeditaberis in Ion*nbsp;gam feriem pracedentium patrum eius,Qr nibil boni inueniesftnuenies o�nbsp;nes perp�tua excacationi er tenebris traditos,uel inuenies,id eft, aftioto^nbsp;in nouifiimo iudicioinilldm generationem peftima f:^c.Sic iudai in Eusnifnbsp;Itouocantur gemnuna uiperarum,generatio praua cr adultera,quibuinbsp;dicitur,Vos impi�t� menfuram patrivm ueftrorum.Et Stepbanus,Clttenfgt;^^nbsp;quit,propbetaru non oeeiderunt patres ueftrii'Vnde confi�t bac nonnbsp;de patribus carnis dici,qu� de patribus impietatis.f�am filios Abrdh^nbsp;gatefte chriftm impios ludaos,ioban.i.
-ocr page 337-� IN P�ALMVM XLIX.
PJALMV^ XLIX.
Titulm. Pfalmiis Afaph.
Jiduid �cilpritt�pem nd confitcndum domino Afaph 0- �atre$ dun t Paralipomenon.i6, non mirimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidam pfalmi Afaph 'mfcriban*
turutautort.
S V M M A. ludicium extremum i�ud minatur propheta^ut ai hypocri� V'fi(co cultuf dei re�pifcentes,difcamiK quod �t facrificiu acceptum dco,nbsp;�t�t nobii pater in omni teutatione,�^ullos enim fic edit deut ut iuflitia= lu�tUiiiinbsp;fiot,quictim ueHntelfefanb�^nu�dfiintmdcufide,cy neq; uerba neq; openbsp;i^a ��irant proximi charitatemfideruntcnmdifciplinamcrproicceruntnbsp;uerba deiretror[um,fecuti fuamiuftitiam/uafomnia adinuentiones^nbsp;quie�u�umbonumproducerenonpojfunt.
Eus dcor� dominus locutus eft, amp;c vLQOLf a�t 'tcrr�. A foil's ortu ad occafum, exnbsp;Si'on decor pulchritudinis eius. Deus manifeftenbsp;�enietjdeus noftcrj�c no filebi'r.Ignis in confpc�unbsp;cius exardefcet, Zc in circuitu eius tepeftas ualida.nbsp;Aduocauit calu defurfumnbsp;nbsp;terra,ut difcernat po
pulu fuum. Congregate cifan�os cius,difponcn/ tes teftamcntum eius fuper facrificia. Et annunda/nbsp;bunt call iuftitia eius,quoniam deus iudex eft.
Deut dcor� dotninut-�cut alibifEt rex magnus fuper oes getetjd e�j fiiper quofcuq� quat�cuq^ pot�tiiefui �ue in ccelo�ue in terra.SHt enimnbsp;dif(jfilifdei,quibut didi�eR,E^ dixi dij e�it zy fili/excel� o�s.Etiudi�nbsp;cesdijnominSturfExo.ii^Terretuero hocprmcipiOjquafi dtcat.lUe deuinbsp;0gt;H)iiudomin4gt;torIocutute�cyc.fe,Deut deut dominu! locutus eii^c,
Congre^te iUi crc. pro congrcgentur ei fandi elus�cut, Aperite mihi portas iufiitilt;e,prOt Aperiantur mihiportte iiifliti^e. Pe. Congregate mihinbsp;fanfhs meosjpercutientesfoedus meum fuper fdcrificium.qutefunt uerbAnbsp;deijicut �� infid nnbd deif�nf, Audi populus mcui orc.
-ocr page 338-�g� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERANI
ludiciii extre omnipottns loquetur,^ fiu uoce connoctibit hontines,^ui[fvnt mumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferra,4 folis ortu cr oaufujtd ell:,ex oibta pdriibiM orbii.^x Stort,id eil,
ex [gt;opulo dei/Mciuddico decor pulchritudiniseiui,'deiljrumdnitdx eiits lt;tffHmptd,pfdl.ii.^.Specio[tM z^c.'w qud dem mdnififie dd iudicitim ueniet,nbsp;deui 'mlt;lud,^tti proprie ��fter eft,pfdi^lt;i.E,t non [debit,non di�imtildbit,nbsp;ficutdnted,lt;iudndoficutouis dd occiftonem du(bis eft,qudndo tun cldtnd*nbsp;bdt in pldhii crc.tidttb.ii.l�c er^ dem deoru,c^ rex mdgnmfupcr oi�nbsp;n�s deos,ea Chriftm d9minm,lt;iuidicitloh.^.'Venit hord,inqtid omnefnbsp;Tubd noui�i*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alibiuocdthdcuocem
�rf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tubdtn dngelicdm,ut Hdtth.2, ^.vtdebunt fili� hominis uenientetn
tnnifbibm coeli,ctiM uirtutemultd cr mdieftute.Et mittet dngelosfuos cit tubd (S' uoce mdgnd. (S' congregdb�t ele^s eim,d i^udtuor uentis,db ex*nbsp;tremis c(xlorum,ufe^ dd ter minos eortim.ftmilid hdbcs.i.Thef.4.,yndeh'icnbsp;- quoq;dicitur,AduocdU:tccelum,ideil,dngelos�ccelis,t^terrdtn,td eil,nbsp;h�tes � terrd (sc- Cogregdte crc.Et dnnuctdbitt cali iuftitiS eim,id eft,utnbsp;prcecones procldmdbunt,uelutpr�fentesdpprobdbunttuftitidtneim,qiK^nbsp;fdludt eredcntes,(S' dbqcit incredulos,Ciuontd dem iudex eil,quinon po*nbsp;teft nili iufte ludicdre.quem mhil Utet occu�toru (s^c. Sed tune tgnis as teftnbsp;peftdsudlidd(s-horrendd ft/eciesirdtiiudiciseritineircuittteim.qtti nogt;*nbsp;nocebtt fdn�hs,qui rdpientur obuidin Chrifto in d�rd,quibmdppdrebit de^nbsp;cor pulchritudtnis ex Sion,ut fuprd diHu,fed infldmmdbitin circuitu etu^nbsp;inimicos eim,ut eft pfil.96. Siczs- Petrus loquitur, Epiftold.i. C�linbsp;nucftint,(S' terrd,eodem uerbo repofitifmtt,ignireferudti in diem iudic'lnbsp;Sdnm (3-perditionis'mipiorwnhominum(S'C.
Zdndi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cogregite (sc-hoceftquod 'm Eu�gelio eleib chriflo cogre^ndi
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicutttr,qui fdiiHi 'mier�tf�clm eu dco,ut fdcrificdr�t fecud� etm uevl^'*
id eil,qui fideles 'mUenti fun t 'm teftdm�to dei,m ueteri�eietes fecutidu dem in uerbu dei,qd*mdddtu erdt,etid infderificijs externfs,td quodnbsp;ex fide �cere,dlioqui externd nihil fimtyCr p�d funt,ln nouo �cietesf^nbsp;liter ('ecunduucrbuEult;in^lij,(S fdcrificdtcs fud corpord cr uoluntdtetH�nbsp;deo (S' Chrifto ddntes neceffdrid in proximo indigente (so.Vide qutC dt^nbsp;pfdl-il.qult;efiint fdcrificid ldudis,(S'uotddcceptd deo l.per quiie fdn�i�^'^nbsp;furnom� domini,(S''mnobts (s-in^px'mio,modor� fult;iuitdtis,ut dicitleX'nbsp;Audi populus meus �e loquar tib� Ifrael,�enbsp;cab or tib�,deus deus tuus fum ego. Non �n facri�'nbsp;cijftxff
-ocr page 339-IN P^ALMVM XLiX. � ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tg,
cijstui's arguam te, holocaufta aute tiia I�n confpcz du mco funt fempen Non accipi'am de domo tuanbsp;�itulos, nelt;$ ex gregibus tui's hircos. Quonram'nbsp;mex funt omnes befti'x agri, ium�ta in montibusnbsp;boucs.Cognoui oia uolatilia cocli,5e pulchritu/nbsp;do agri mecum eft. Si dariero non dicam tibi,me/nbsp;us eft enim orbis 0^ plenitudo eius. An manduca/nbsp;bo carnes tauror�,3ut fanguinem hircor� bibam?'nbsp;Immola deo facrificium laudis,�c redde altifl�monbsp;uotatua. Et inuoca me in die tribulationis tux, �cnbsp;cripiam te g�orificabis me.
PulchritiicfO agn mecum eil.telix,frrie cdmpi mecum /tint, liocet htc dem popul�i fuum qudlem cupiut 'm iudicto 'muenire.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftcrh
mc/uif^popului mewsjd eR,crede uerbii meis,hic primum fides exigitur 'm uerbum defie:!^ loqudr tibi ifra�l^qui cupis cenfieri populut mcui,crtefti�nbsp;fAbor tibifid�R,uerblt;ihtec meAerunt tibi tefl^moniumiieritdtis iefla,^nbsp;nentufiue pd�ium uerum mter me o- te,Dem dem tum fum cg), Id quodnbsp;tft primu praceptu 'm le^,nullA operd rcquirens,nihil exi^ns nifi fid�^nbsp;id e�,utcredm deum efifiedcum tuu qudtm qu�tm e�^neut.t�.z^.^xo.zo,nbsp;iitquomdnddtopend�tomnidmdddtd,finequoreliqtM[mttnihil^cr quic ;nbsp;quid reliquis obfequi uolueris fine hoc,fitem erit,hypocrifis cr Impietds,nbsp;non poteft drbor mdld. fi-u(ius bonos �cere,ut uidem quid fit quod Pdulmnbsp;dictt,Ciu^u:quid noncRex fide,peccdtum e^l.
t^oncontenddm hoc loco cumhypocritisnoftrisO' iuftitidrijs,quduis oportunum hie effet,tdmen uidedntifiagt; confitnddtur,qui digUdidnturnbsp;pro humdnis trdditionibm,quibm cytpfiedem mfinfifiimm efi,(i creddsnbsp;Chriflo Kdtth.is.fsr pr�terednouiu femper dd'mueniimt dd'muentionesnbsp;quibm deoferuidnt ey pritfirdnt fie dlijs mdgno cordm deo merito,quibiunbsp;gt;ilibi,horrendo del iudicio,modo utdere poffent,dicitur,tbimt 'm dd'mtten �nbsp;Hpnibut fifK,dimifi eosfectmdu dtfideridcordis eorum.Quid pnefirs hu�
Bamp;
-ocr page 340-wo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comment�rivs POA�ERANI
rMnii,cwm deuireijciit lie qua ipfe per Koyfett in�ituerdt? impij extef* nii operibm legis adharel!dtit,quii� iufli e^ent modo eei �cerent^O' iufli*nbsp;ores� ddbucplurd/dcrificiddddcreutnon pracepfd,Cf interimrelinquenbsp;bdnt quod folum tmm lex in omnibus externis quarebdt,lcilictt ut dnbsp;deo dudircnt,BQ) fwm dominus deus tuus^ut externis Ulis uelut fignis de*nbsp;(Idrdrent fidem eordis.Sieut hodie nofiripugndnt contrd E.udng:lium,eJnbsp;fefe fuisop:lt;[iulis ey ceremonijsiuftos efjeeonfidunt cy bonos Chriflid*nbsp;nos-.fedlon^indigniusqudillfquiuidebdnturpro fedeiuerbum hdberenbsp;quodjubebdt ilid externd,noflri uero fomnid bumdud, fequusttur Cf propnbsp;ter hae db^'iunt diuind.lecirco omnes propheta eldmdrimt eonb-d impi�*nbsp;os,Qtiishacqua�uit demdnibusuefiriscfc.videE.fdA.utdlid tdced.Uicnbsp;eerte oportuit prophetds effeharetieos Cf mori,qutd ludicdbdntur contrdnbsp;legem pradicdre^qui tdmen erdnt legis cldri�imi interpr�tes,
Deus igifur dit^tuon in fdcrifiei/s tuis drgudm te,bonorum enim tnorum non indi�o,Pfdl.ls, Argudm dutem � non dudicris meum uerbum,ft non,nbsp;dgnoiterismedeum cf dewm tuMn.�lolocduftdtud funtinconJ�e�u mt'lt;fnbsp;femper^idcfi,quicquidmihi ol�rrepoteris idmcordmmeeft,idmhdbco,nbsp;idm idm meum eft,nullius effo,omnid funt med. immolddco fdcrificiumnbsp;hudis�deRjSgnofee deumeffedeum tuum er fdn^hficd eins nomen in omnbsp;nibusjfecundu duo printd praceptd,quibus corde crediturdd iuflitidm,ore.nbsp;dutem con��io fit dd �dlutem.�dbeto uerb� eius cr grdtids dff omni tetnnbsp;porecrprocon�oldtionecrprocruce.nt redde dlti�imo uotdtudjd elb,nbsp;quod uul^ uocdnt,deuotionem tud,m,tde^,grdttm beneficijs deidfivHu,nbsp;tHihil enim e�: utexternd uotd tibi fingds qua deus hie reijeitfi non liberd,nbsp;f'Mt�d eil^quibus tui�dm iuftitia opinionem dffigds,utdlib{^diximus.Etin*nbsp;jnitoed me, i'^ die tribuldtionis. ecce hdbes qud fiducid dd deum dccedds,ndtnnbsp;deus iubet.^t eripidm te.eccehdbes promi�hnem,Hic non �olum libenteVnbsp;�ubuentet deus fed etidm necef�drto,quid premifit Cf feipfiim neffre nonnbsp;poteft,modo tu inuoces.Et glorificdbis me. ecce q, tud operd non requirit,nbsp;fed fdcrificium Idudis^ut fdnamp;ifices nomen ctuscordm mumdo cr prindpinbsp;bus cr portis in/irorum.vttnd uidere poffent qudntu hoe fdcrificium Idu*nbsp;dis ne^cij hdbedt,non mdgnificdrcnt fud operd Cf cldmdrent nos ueRe bo*nbsp;tid, operd prohibere.fedfma,mus eos,cacifunt cr duces cacoru.
Peccatori autem dixi't deus,quare tu enarras iu.' fti'ficadones meas,�c aflumis teftamentum nicum
-ocr page 341-IN �gt;5AtMVS� XIIX.
per OS tUunic�Tu uero odifti difci'ph'namS^ciecifti fermonesmeos rctrorfum.Si uidebas furem currenbsp;bas cum eo,et cum adultero partem tuaponebas�nbsp;Os tuumabundauftmah'ci'a,et lingua tua conci'n/nbsp;nab at dolos. S edens aduerfus fratremtuum detra/nbsp;bebaSjCt aduerfus filium matris tux ponebas fcannbsp;dalum, hxc feciftl ct tacui. Exiftimafti im'qui'tatcnbsp;�cro tui fimili's,arguam et ftatuam contra faci'emnbsp;tuam peccata tua, Intelligite bxc qui obliuifci'mi�znbsp;ni dei,nequando rapiat,et non fit qui liberct.Sacrinbsp;ficium taudis glorif�cabit me,et illic aia qua oftennbsp;�^am ei falutarc meum.
PemoriFeltXjtmpio. Currebdtcumeo,uel,utPel:xhtiibet,Cofgt;tpldlt;* tuifticumeo, Cumudultero.Fclix^Cum�rnictitoribut. Scundalum.Pe.nbsp;^lt;ilumni(tmuelo{gt;igt;robriumgt;E.xiftimA�i iniquitAt�^ero tui�milii.PeliXfnbsp;Pxi�inufti tue�turu �relimil� tui. Rapidt.FeUx�^pi�fciUcct cg) (ff�f,nbsp;�ert^en�� hic deifunt.Sdcrificium budii c}�c,Pelix,Siicrific(insl{iudeinnbsp;^otwri�cdbitme,^� qui pofuerit iter,ofitndtim eifdlut� dei. pofuerit pronbsp;�cerit,id quod uul^re efi Hebrjeo.ld efi,qui hdcuid trdttfierit,o�cndamnbsp;ti�lutetn dei,quA lu�iM humdtue non dffequu�tur.
Vide nunc, quicunq^ potet^quem hic uocet diuinut�iirituspeccdtoi H)'po:ntd (S' tem fiuepotius itnpium,pofiqud etidtn piet�fem crcultum dei �ueiuflitb iuflitidrue^nbsp;^m indicduit fe no�e cefltntdri in rebtu externis,nempe non i�um qui co�nbsp;tim mundo fcortitur,�trdtur crc.tdlisenim nonexi�mdt quod deut eritnbsp;H �milis,quod deut dpprobdbittdUd,fed feit fe inique dgcre, fed iliumnbsp;Mat impium,quiendrrdt tu�ificdtiones det er dffumit uerbdte�imentinbsp;daperosfutim,idefl,prediat uerbim dei undeiufti�cemur^hocipfuntnbsp;cdntdt, legitfdehoc co�oquitur,utuidedtur nihiltdm dmdre qudmuer�nbsp;ium dei, (2-ttmen nondethonorem,nondei ueritdtem quarit,fed�uo^
�b 1
-ocr page 342-COMMENTARIVS POMERANI
rem Abhominibutjbonorcm,litcr(i/M,ueretur ne quidnuU f)dfi(ifur,nea quid j�bi deceddtqt denegetur. hinc turpiterdduldtur, di�imuldtddui^nbsp;tii cupiditdtes dlioru,m,quteddm ctidm excufdt,quibufddm drridctfo*nbsp;pe contrd conicientidm qult;eddm Cf Idudat, dut fophiflicd diflinS�one ittnbsp;omncs�rntdx uertit^ut inuenidt hoe dut illud non effe contrd dci uolun�nbsp;tdtem,qu�ddtn pr^etered de�nditeffe cultum dei,n}odo lucritm olcdnt.nbsp;�t priCtered�ieciebond ^uid uidctur habere t(erbiimdei,e(Je dei cultorjnbsp;ejji bonui homo, decipiendi cf feducendi habet dutoritdtem, Exc^cdturnbsp;uero utcf�io �bi iudicio utdeatur effebonutcr pitis homo, cui dem pronbsp;merv.K,lt;luds �bi quotidie cumuldt,debedt c�lum. Ego,inquit,non �em�lt;*nbsp;cu t C�teri honnnes iniufli,rdptores,ddulteri CfC.A tq^ itaputdt deum �binbsp;�re �mtlem Cf dpprobdturum tdm pij hominif fdn�ttdtem,ut hic dic�ur,nbsp;Sed tu,inquit,qui id�itdbdt te deuerbo deidbieci� d!fciplindm,id efi,no�nbsp;luifii uerbodei mcrepdri,tudddmndrilt;^ morti�cdrt, Cf proieci� ferdnbsp;mones m(os,quo5 in orc uidebarii habere, retror�m,id e�, apud te cottdnbsp;temp�ftifin te non �cerunt �u^um, quemadmod� Paulut dicit ad hfdnbsp;po:ritdm,lt;biui alium docei,tetp�mi non doces, ciui pradicdf no �randunbsp;�rdris,qui dick non moechandu mceckaris, qui abominark idola �dcrilt^nbsp;gtum�cis,qui in lege gloriarkper pr^uaricationem legii deti inhonoroi�nbsp;Id quod hic dicitur,Si uidebax �rent,currebaf cum eo,hoc eil ut maxi*nbsp;tne opcrc externo non erat �r,tarnen te�rti participent�ci�, quid uide^nbsp;batmiufta lucrd,miu�a$ negociationes,ufuras,�audcm indrti�cibus,tnittnbsp;ridm Cf damnu proximi,caliimniam in pauper �,ader at ubi talia fiebaik,nbsp;ubi talia laudabantur,lt;!^ di�imulabat,ridebas,excu�aba!, ut�tiorem nanbsp;psrdercs,uentrt aliquid accederet,ex ufuris tibi tiiuere licerehTaceo nucnbsp;quid �ciant quidam incon��ioneauriculari�tem j alq etiam dccipiuntnbsp;ex ufuris Cf rapina pro indnlgpntqsillM Cfc.ne utdearad quofdam folurnnbsp;torquere pfalmti qui taxat hypocrifim omnem. Et cii adulteris portion^nbsp;tuam ponebaSfUt maxime externo operenon fcortabaris,tamen fcortatio�nbsp;nis rem es,quia d'�imulas ad talid,rides,applaudis nonunqcfc.ut hon�dnbsp;nibui non dtfpltceat cfc�An ignoras fcrtptum in Ezechiele, Sanguine eiufnbsp;de manu tuarequiramifi pr^dicator es ttbi tacere non licet,� folum�atcrnbsp;es ad�atris uitta connittere non debes, liam gentiles iUosqui�dtres nonnbsp;funt,prohiberenon poffumus,quid enimad nos de ijs qui�risfuntattinoinbsp;iudicareit^olito glortari j opere externo talia non �eias,'^ alijs �eienti^nbsp;kus Ito�ueas.�jcupq� aliena�i cupij�i uxor� alteriusjiam reut es,Matt-5*
-ocr page 343-IN PSALMVM XLIX.
Hie uide ^u^fo in non hie dimn�tur impy�imi lUi hypocrite (^ui fub j^ea de pietitis prohib�ti ^ult;e JecMidu detvm funtf coiugfi facer dotibui, quo$nbsp;uocaitt^Cr clericii,^' potiuiadmittuntfexcentasfeortationes or adultesnbsp;rii,ut nunc turpiora taceam,^ univm pium caft�m^ coniugium CJ thorSnbsp;immaculatum.Hoccine e^l cum adulterii er fcortatoribus partem habere fnbsp;Interim tarnen hoc appellatur caflUat.Itaitaabiecimut difciplin�nbsp;nbsp;nbsp;pros
iecimiu fermones dei rctrorfum.Sequutur iam � putbus ip/i tuflitiarijhypo crit� non ib�inent,fed interim omnia excufant,lt;iuafiiufletaiii�,ciant o'nbsp;dicant O' non fratrit odio fediufiitie zelo. Os,inlt;iuit,tuwm abundauit manbsp;licia,Vrimii,lt;luiahypocrilis erat i^uando uerbn dei uidebarif dicere^demsnbsp;de quia peruertebat det uerbum O' dixifti qute populo placir�f, pr^etereanbsp;damnafli contra hypocrifim tuam docentes. Iccirco ne dei quidem ueritMnbsp;f�t uerbum quod docuifli,Et lingua tua concinnabat dolos,ut tua confirsnbsp;tnares^ut huminax traditiones definderes, ut ueritatem quo cotra tc eratnbsp;non admit ter es J}ic mcditatui es,hic qult;efiuifli quaft ex tpfa fcriptura pasnbsp;trocinitt,hic omnes nemos intendifti.QU3e ft quit nojfeuelit,audiat(fi tannbsp;tarn impietatem�rre poteft) quid clament rabuhe, quid fcribant exc�ca�nbsp;ti bodie contra Euangeliun o uerbum gloria: magni deLSedens quafi iusnbsp;dexincoUitione O'^onucrfationealiorumaduerfus fi-atrem abfentem denbsp;traheb!u,uidebax�fucam im oculo fatris,mterim non uidebas te effe desnbsp;traebrem, quod certe eft habere trabem in oculo,interim non uidebax tenbsp;fjfe hypocritam O�damnatum,dum alios omnesiudicare uolebas,Etposnbsp;^ebixfcandalum fiue calumniam aduerfux filium matris tu�,id eft,aduersnbsp;fttxp'itrem tuum,utetiam infirmisfratrtbux nonparceres,qui tua oblocunbsp;*ione,tua conuerfitione,qu� tu ut fandklm prlt;efumebas te po/fe excufare,nbsp;ftandalizabantur,ut etiam non parceres fanflis ftatri^ux Euangelicie uesnbsp;^itatisamatoribux quibusimmeritis intentdfticalumniam,uocansh�retisnbsp;^os,impios oc.folum propter obferuatum O' pr^dicatu contra traditionbsp;tieshumanixEuan^lium,utnon dicam q,eti� tu fan�ehypocrita utrfannbsp;guinum odolofeoptaftiincorde tuo omnesueritatisEuanfflicjepromonbsp;tores efte occifos.vides ttaq^ inhocpfalmo populum dei moneri ne fitfiminbsp;^is itlis qut externis facrificijs o operibux iuftitiam tribuunt o omnia qmnbsp;fi uerbis dei color ant,qui iugiter uidentur deum laudare, fed uerbum eiuinbsp;tontemnunt.ln fumnta,iyeux prohibettUos ab opercfecudi pr�cepti,quinbsp;printu preceptit non habent,non enim uult laudari ab impijs, id eftpnerenbsp;dulis Onon fufeipientibux corde uerbum eins. Sic Chriftus prohibuit d�snbsp;�b $
-ocr page 344-it4 t�MJ��f�TAR�VS P�M�R�NI
w�Jtf;,L�clt;e.4.M4r�.}.Et P4�Z�� phitonei�, A�.itf. uef�exclpielt . dosducoquihodiegloridnturdeEiMngeUOfZsrtarnecordenoncredtwt�nbsp;Scan a dp^^ctpitiiudicio�runturcontraomtuserfcandalo funt dtim no ui'^nbsp;nage �.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]fraeliticat
Htecfict� er tacui^non o�endi tibi in confeientia tua peaata tua,di�ia mtilautad p�nitentiam fi quandoc^ refipifecres.Exi�ima�i approbatuanbsp;rusfirn tua, ar^nttnonfilebo ubi uenerit tempus^ ftatuam peanta tuanbsp;qu^e nunc no uides,fed fan^tatem mentitur iniquitas�bi,�3.tuam,mqilt;�,nbsp;cotra�detn tuam ut uideM latnpadem tuant cxtingui oquot; fentias pro lucenbsp;Crfapientidf�torem er exc�cationem,�Dura profil� hicc dei fententid�nbsp;Inde admonet,lntelligtte htec qui obliui�citnini det, id eft^qui abijeitis �eranbsp;mones eius retrorfum.ln nu�o polfumus deirecordari deHmq^ teuere quanbsp;in uerbo eius^ficut habet lex Moyj�,Ne fiatut quandoq^ fuo iudicio rapiatnbsp;uos erc.ttorrendum cii incidere 'm manus dei uiuetis. Sacrificium laudis�nbsp;quoegofanSificor con��ione fidei er me digna conuerfationecoram honbsp;minibus er port is 'm�rorumthonori�cabit meinon externvA die �fcusCrlt;^�nbsp;lUtc eiire�a uia qua e^ ducam ad falutem meam erc.
PSALHVS L.
Titulus. �7rf�lt;rKi�iva'ia� Pfalmiis DauiJ,cu ucnirct ad ipfum Nathan propheta qu�do i'ngreffiisnbsp;faerat adBethfabee.i-Rcg.u.
Cocupifeetia, s VMM A. Hece��rtisprecatiout remittatur peccattimquoplenifu ' mus.E� enm'm nobis i�aconcupifcentia,dequa Rom.j.quamfirenoti agnbsp;nofeimus nifi egregto aliquo peanto er nobis mani��o erupat.quales�uanbsp;(lus folet cderei�aradtx 'm'mfidelibusfempcr,infidelibusaut�mdunt�nbsp;deo deferruurad tempits,ut fcfcagnofcant qualesfint �bi relidi�uw in�nbsp;terim pharifiCiM dicit�ratias tibi ago deus^q^non �um ficut cieteri hotni*nbsp;num erc,Dauid alioqui fandus uir commifit adultcrium er ob hoc hotninbsp;cidtum quoq;. Tales quia agnofeunt,dolent, confitentur domino, ueniatttnbsp;petuntfemper, ut dixt p�l.}l. Hine e� q, publicani er meretrices prace�nbsp;dunt pharifieos in regnum c�loruntjUt e� Matth.ii.Nam talium facrifidnbsp;um,ett nibilaliud fit qu� cor contrit� erhumiliatu,deus non defpicit ercgt;nbsp;Hi er exemple fuo er uerbo agunt,ut alios quoq; peaatores deo lucri߫nbsp;ciat Docebo,mquit,miquoserc.Sic Apoc.ult. Et�trituser�gt;on[adicut�nbsp;quot;Veni. er qm audit,dtcat,Veni,Btqui�tit erc.
-ocr page 345-IN P5ALMVM t,
Ifererc mei deus,fecund� magna miferf/ cordiam tua. Et fecund� multitudin� miznbsp;feration� tuarum,dcle iniquftat� meam. AmpUusnbsp;laua mc ab i'm'qui'tatc mea,6� a peccato meo mudanbsp;me. Quonia iniquitate meam ego cogno(co,�e pecnbsp;catum men coram me eft fcmper.Tibi foil peccauinbsp;�C malum cora te feci,ut luftificeris In fermonlbusnbsp;tuis �C ui'ncas cu ludicaris.Ecce cnim in iniqmtatbnbsp;bus conceptus fum,�c inpeccads concepit me ma'nbsp;ter mea.Ecce enim ueritate d�lex�ft�,incerta �c oc/nbsp;culta fapi�tiac tuas manifeftafti mihi. Afpergcs menbsp;byflbpo �c mundabor,lauabis me �c fuper niuemnbsp;dealbabonAudire me facies exultationem �clxti/nbsp;ciam,�c exultabunt offa humiliata*
Ampltus.Fe.Plurimu uel multumjde^,eti� etUm. Et uincM cu/n iudicdrii.ludicirii exgrieco ejl pdffitwm ucrbtt.Fe.Appdredf tnudut cumnbsp;iudicdbii.Verum fg) pdJJltMtn mdlo,propter PduliciMtotiein,Ro.^.Eccenbsp;enimin iniquitdtibui cre Fe.Eccem inilt;luitdte^nitui fum,iz^tnpeccdtanbsp;iocepit me mdter mtd.Ecce ucritdtem dilexifli in mtenUonibiK(uel rembuinbsp;Uel cogitdtionibtK)^^ in occulta fdptenti� nota n�hi�cies,td e^,tii5 ut nulnbsp;la hypocrifi cr ex corale dgnofeamui peccdtu,CJ' ueritdt� cordm te cofiteanbsp;tnur.crin f�irituquod adhuc '� 'gt;'.deo mihiretieldbis^ne fit inJfiiritu meanbsp;dmpliuf dolits^Pfdln.Afi : FcZxpidbii.llumilidtd.Fe.quiecotriuifii,
Omni cofiUo derelichis,Qr reueldtd le^ in corde conf�fut,Gr mpeem , to dpud deu comprchettfiu,nulld credturaiuuari poteji,fied folo deo.Rticnbsp;|i ex corde inuocdre potes qudntucuq; peccaueris falua ddhuc fumt omnia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Aiter^,ttiiferer�meideus,tudmifericordtdfdluetmc,tu�iudiciumfirre nopo^um./ccundH ncnpdrn^mi[erii9rdMt(fd,e^enfmille/iim quidc�
-ocr page 346-�9� COMMEMT�RIVS POMERANI
ieo cent� milid Ulctd^nc fwm folu�do^d �ti^�fHo mhil efl.Nu�tu IdM mej[d e^itnofoia d peccdto prjefcntijd q^uod tdntumtiu IdUditdi �ueitf�inbsp;ficdtionis eH/ed per omnem uitdtn mtdm baptizd nte bdptifmo j�iritui 'mnbsp;ign� tute idumindtionif,donee per mortem medm toUdtur omne quod innbsp;Adamfemindtumeit.�i�ididm'miquitdtem me�e^ cognefco,fctlicetre*nbsp;ueldto per le^m tud mtbi 'm corde meo peccdto,cr peccdtum men cordinnbsp;me,id e�^inoculis men amp; confeientid drguente,e� femper,chirogrdpbtiMnbsp;mortis quod e�'m decretisnbsp;nbsp;nbsp;mdnddtis tuis[cripttim,e� in co�ientid med,
nenpote�dcleri ni�per merdm mifericordidm tudm,medoperdhic nthil fimt,ut�:xcenties fidmcarthu�emuSynihil e�, fententi� mortis firo,nemonbsp;me liberdbit,ni� cui peccaui qui e� uite dutor.Qiii �c dgno�tt �uum pec cdnbsp;tum no iudicdt dlios,ut illi quifedenfes dduer�n �dtrem detrdbunt,ut difnbsp;�um Pfdlmo �tperiori. Vbi tdUs reueldtio peccdti tibi uenerit neee�e e� litnbsp;fdl�d pant^ omnid cddant 'm quibiu hypocri�s dnte confidebdt.�duid po�qu� cecidktnbsp;tentid, dduteriocrhomicidio,nenjtdtimredijtdd dominu}n,fed permcm�tm^nbsp;impietdte cordis fui ufq^po�ndtivmcxi�o ddulteriopueriim,ut hdbetf^nbsp;erd hyflorid- Quod exemplu eAddeo craffum utnon potuerit nobis en�fnbsp;tu depingi-Sed nonne 'mterim dgnouit futim peccdtitiqui potuit tdntut tutnbsp;ignordrefe tdm crdf�i ddmi�ffe uitid,cr eddem cor dm deo ddmndreinbsp;jfttMi �c dgnouit,ut no�ri,qui 'm pdfehd con�tentur omnid quie �certint,^'nbsp;confidunt �idconfi�ione er openbus quteuocdnt fdtis��ionem,dei�^'^nbsp;mdnent ijdem quifiierunt. Dduid mterim tuit dd tdberndculu do}nini,co^nbsp;gitduit,deuse�inifericors,celebrduitfdbbdtder��dcumdiifs,obtulitbo*nbsp;locdu�a, er fdcn�cid pro peaato,uidebdtHr uir bonus er pius rcx,utdntttnbsp;fedomnid. hypocri�serimpietdf erdnt.Vo�ueroreueldtopeccdto dd'm^nbsp;crepittonem ^^dthdn prophetie,nu�d operd nouit,fed dixit, Kiferere,fii^f^nbsp;ricordidm exhibe.Sdcri�ciumdeojpiriftu contribuldtus erc.
11 ne�ro pf c� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foU pecedui er mdlivm cor dm te �ci,utiu�ficeris erc. Kird�ntc*
cdto dei mife^ tid qua edro indigiidm tudtcdt deo er uertit dd drgum�td impietdtis,qttgt;r� vicordidcom* le ff R0.5 Non potefl mihi dei mifcricordia er bonitds commenddrt nt�t^nbsp;�ienddtur. mco peccdto.Nece�c e� ut fg) peazitor,ut dei ueritds mihi cognitdfidt�nbsp;�cut Gr hic dicit,Domine tu ueritdtem dilexi�,impo�ib(le e� ut no uer�nbsp;�dt quod dixift.uel dilexi� ueritdte 'm nobis,ut dbieAzl hypocri� uere^nbsp;intimis cordis nos dgnofcdmas qui�mus,ut dgnito peauto mifericordidnbsp;nobis notd �dt.incerfd,id eA,de qutbusdlij dubitant er occultd,idnbsp;tgiiord�t,fdpienti� tUte no hwmdnte er cdrnAlis qute �ulticid e�
-ocr page 347-�M PSALM VM L. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�97
femp�rlibilt;lUjerit alttim tuflificdtionii uiam qua deum,itldjnqu�, niAitififlA�i mihi.Siquid� cdritalis homo htec non mte�igit/ed ftulticia ftwtnbsp;ilU.Sic enim opponit�i pro gloria d� eApeccatii nojhum^iamui mala^nbsp;ut ueniant bonA.��orti,inqnit Paului,datnnAtio iufla efi^Se enimfuo ore conbsp;demnant,clarii uerb� ojkndcntes fe effe ex tUu damnatii,non coram mivnnbsp;do fed cor � deo,qui dicunt,�ion fum ficut c�tcri hominu,in!ufti,raptorerynbsp;adulteri,non ieiHnantes,non dantes d�cimai,non dantes deo quod deb�t.nbsp;�ijiid enim e^ quod in�runt,)i gloria dei manififlatur ex nojiro peccato,nbsp;trig) peccemuf,qu�,quid prode� nobis fi fie uiuamus abfq^ peccato qui nonbsp;fortamur,qui non occidimus,qui multa bona �cimusictir non potius ma�cnbsp;la ficimus 'm glori� deiUta cr Paulus irridebatur. Tace qu.efo impietas,,nbsp;fatispeccatoruhabemus qui totipeccatumfumus.Ecce,inquit,m miquttatenbsp;amp;nttus fumnbsp;nbsp;nbsp;'m peccato cocepit me mater mea.Omnes nafeimur filijirait
taceam de reliqua uita,ut non opus fit pcccatu addere quaji tam non ha� ieas,pro amplitudine grat� dei cogno�enda,fcd potius opus fit clamare,nbsp;Ift�lix e^ homo,quis me liberabitab hoc corpore mortisiDic qult;tfo,quo=nbsp;rnodo potes 'mteUiffre de mani�jk peaato.Tibi foli pecacui c^c.t^�nne etinbsp;lt;�� �auid peccauerat ho minibus faltem Vrix or uxori eius cr loabinifi idnbsp;U^is effe putes quod dicit hi�oria. Tu�ci�i hanc rem abfcodite.quid frg�nbsp;�pWfrdf etMco�cfptto�K immudjemention�ficerei��nne non imputasnbsp;turn erat peccatii originis Dauidi^ficut ^3- nobis 'm baptifmoiScd hoc omninbsp;hus�re mponit quife putant aliquid e�e,q,fcire nolumt concupifeentiamnbsp;tffe peccatu,fed fru�lum eius tant�,qui ex t�aradice prodit,id e�,qudndonbsp;� mantfi�at per iram,amorem,odium,bla�gt;hemiam,mendacia,detra^osnbsp;ttem,(idulationem,�audem crc.Beatus qui uel fic fuo peccato Itefus ceei unbsp;tHucceperit uidere Adam,qui e� 'm carne no�ra,id e�,m toto iUo quod nosnbsp;f mus � planta pedis uf^ ad ucrtic� intus er extra.^on enim e� 'm me,hocnbsp;t� ,m cdrne mea bonu.1 nuc er obloquere gratilt;e dei,�ciamus malaut uenbsp;'niant bona,quafi tam non fis malus nifi�cias plura addendo mala.t�on ponbsp;It� mihi e�ficacior confolatio dari,qu� ut ubi de�eratio 'empugnat cog^�,nbsp;e�manus domini abbreuiata ut filuare no po�it, ipfius mifericordianbsp;tion e� num(rus,quietiam peccata hominu fibi uertere folet in glori�.'Dili Confolationbsp;^ntibus enim detvm omnia cooperantur 'm bonu ijs qui fecundu propofi* peccaioris,nbsp;tum dd uocati fimt fanfh^it iki gloria,mihi aut� con�fio,qut antea illtusnbsp;i,loriam agnofeere nolebam qtufi mnocens er abfq; peccato,ntinc o�enditnbsp;in priorilUafiducia damnatus�iffem.Bonum mihi domine
-ocr page 348-tpg- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
humilufli mc,ut difttim iu�ificationes tuM. Cognoui domine $ ^quitdS roi* dicii tUii^zy in ucritite tM humilidjK me.Vcru domine utc�i^ iflA ^uo^nbsp;civit(]^i(ertere uelis,certutfum ^mtntiri nonpoieSyi^iucvcdentim tepefnbsp;fidem promi/i� ommu remi�ioncm peccdtorum,nott ut iwn mdnedt pee*nbsp;cdtum,fed ut per diuinAm mi/crtcordidm no imputeturficut di�hiin Pfdl�nbsp;7131 foU G'c. ^i.Sic er^inttlU^ quodhiedteitur^Sermonesdeifunteiui promi�tonetnbsp;V t lu��ccris, �ue^iit Pdulut uocdtfirdculd dei,que promi�iones omnes comple�untuT
Chrtpum,inquoe� nobis promij�d omnium peccdtorum remi�io�iuebe* nedi�io omniumgentium.Uis �rmonibusnudti contrddicunt,non cre*nbsp;dunt,ut oim tloudtidni hlt;erctici,O' dnte chriflum impij ludei�odie quo*nbsp;totus fire mundus iu�tidm operibus tribuens,negdt nos ex fold in Chrinbsp;fiumfidetu�ficdrijpretered didbolus negdt toties Idpfis poenitentidm,nenbsp;gdt ciecd cdro crin�delis med con�ctentid,fid deus iu�ficdturinfirmoni*nbsp;bus fuis,quem omnis i�d pe�s uult ficere menddcem. Dimittit cnim ucrenbsp;peccdtum per �dem in Chriftum fiue in deum�cut ubiq; promittit^ii^ uin*nbsp;cit,id e�,fuperior eudditnbsp;nbsp;nbsp;menddces oftendit iHos cum ludicdtur db e�t
tudiedtur quip non fic dimittdt peccdtum dut non tdm mdgnum dimittdt � peccdtum dut non tdm�cil�,hoc efitiudicdtur qud� fit menddx,Qult;e md*nbsp;ior impietds qudm ficrefi�re or opindricontrd firmones deii Ad hoc igi�nbsp;tur,inquit,peccdui er rmdumcorum tc fici ut iu�ficeris crc.Promtfi� renbsp;tniffionem,quid mihi remitteres nifi effem peccdtori VdnAer^ effet pro*nbsp;mi�io.Kurfum nifi remitteres pecedtori, menddx effet promi�io.Videinnbsp;que periculd inciddnt increduli Gr de�erdntes. Sequitur erg),� qui pec*nbsp;edtorcs non funt (utiUe phdrifeus)remi�ioncm pcccdtoru non confequennbsp;turfine qud nemo fdludtur qudntucunlt;^ fdn�uStUt Pfdl.^i.Pro hdc ordbitnbsp;ddteomnisfdnilus.Et loditnesin Epift.Sidtxerimi{s,inquit,q, peccdtumnbsp;non hdbemus menddcem ficimus cum. cj ueritds eius in nobis non eft,Etidt}tnbsp;ft quiddm non creddnt ordculis dci^tdmen deus mdnet ucrdx,ut dit Pduluftnbsp;Rom.�.Porr� ft iiis potes omnid preccdentid in pfdlmo coniun^e cu hdcnbsp;pdrticuld, Vt tu�ficeris gtc. fiCtMiferere,dele,ldud,mundd^quonid peee�nbsp;tum dgnofco,quonid tibi foh peccuui�ec o�d,inqudm,fic utiu�ftceris G^c.nbsp;Et in idem redtt.Quodcnim miferetur,q, delet GTC. hoc cedit ei in gloridtnbsp;ni� enim peccdtor e�':m glorid tdli non mdi^rcm.tHunc dutem omnes pe^nbsp;tSloriddei. cduerumt Grcffnt glor iddei.��eccflgloriddei,q,grdtisdimittitpeccdtdnbsp;fine nofird fdtis��ione ne quid nos gloriemur qudfi cooperdti dd hdne pecnbsp;ddtiui^rtiim�iK efifloriddeimme,ut credatnpotiw c�Im� terrdni$
-ocr page 349-tw PSALMVM t.
Ktkurdnott cjf � remi�ionem peccdtorii qua ipfepromifit.Si non ere� di5,j�w evm cumfumma Qf horrenda. ignominia cr blaj^hentia mdidac�.nbsp;'Bcatusqt�intdli^it.
Qj(od de lauando,mtiHdando, i^aj^ergendo �ue exptando dicitfids pti�nwmj�iritUi�gHificdt,dequoinEudgt;ngelio,amp;Efd.4,Sidblucritdominbsp;nuf fordes�lidrum Sion, erfanguinem Hieruftl� Iduerit de nttdi� eim innbsp;Jpirituiudicij er j�iritudrdoris.Porr� dic(t,Aj�erges me domine hy�o^nbsp;fgt;oz^c.manifijkrej�icitinfigurdm,qult;e�:ribiturinBxodi.it.^hyffopo Aj�ergesnbsp;tntin�h 'mfanguine agni a^ergebdntttr po�ti Hebrdorum ne iBic per�u hyjf�po,nbsp;teretdngeluepircutiem.Item in fikrat� i.euittci.l4..ubihy}JopoiMindhnbsp;fanguine pafferis aj�ergitur er expiatur leprofa. Exponendo i^tur bicnbsp;f^tram dicit,t^on metuo in Aegypto mortem primogenitoru meorum neenbsp;hdbeo lepram hominibus con]picudm,fcd ipfe in morte detineor er lepranbsp;eoram te,�ccirco non qu�ro bic Moyfi o��cium, non qu�ro facerdotls ho�nbsp;minis opem,fcd tu domine cui�oli peccaul,ajperge mefanguine Cbrifli ernbsp;mundabor,tu laua mezrero niue candidior erpurior,Tumc audire meji �nbsp;cies uerbum exultationis in corde,Dimijfd funt tibi peccata,er prlt;e/pirianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huiMtd.
tus laticid exultabit quoq; corpus meum quod ante ad tua iudicia tremuit C contabuit,quia /piritus triffis crat.Spiritus ti'iflis exiccat offa ercAfl�tnnbsp;^eticidm nunqu�m confequentur no�ra opera,�d gratia ddt.Hinc Paulusnbsp;femperi�a, duo coniungit, Gratiam er pacem,
Auertc faciem tuam a pcccaris meis, Sc omnes ini/ quitates mcas dele. Cor m�da cr�a in me deus, �cnbsp;fplritum red� innoua in uifceribusme�s.Neprorjnbsp;das me a facie tua, �c fpiritum tu� fandum ne au/nbsp;feras a me.Redde mihi exukati'onemfalutaris fui.
�cfp�ritu princ�pali confirmame.Doceboi'm'quos �ias tuas,�c imptj ad te c�uertentunL�bera me denbsp;fangu�nibus deus deus faluti's mex, amp; exultabitnbsp;lingua mea �uft�t�am tuam.
trincipali�nec ii��o eft d nomine prmceps.uytfxiviKlSjid efi,princii
Ce 1
-ocr page 350-09- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMEWTARIVS POMER�NI
pilt,duca,li,iihperuU,re�i,li.^elix,MttnificOjidcft,liberlt;ilM�ronyilitff� PotcntL
Alterte (^c.ld efl,uelii peccdtorit nuorti obliui[ci,Z^ non e^fftsuerui itijpe^r tneor�t opcrit qit-e retierlt;i fu/nt peccdta ji impiittire uotueris. Grdnbsp;Df tM oth'snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promi�fli-Amplius peccatoru eorum non recordubor. Hie�
t�lcitur, re,^i,Oiliuijcitur deus peaatoru noftr rum dum dat ncbts grdt�� ut dtn� plius peauti no hdbedmus cofcienti�, id efi,ut(cMmiK itd dimiffiim ut nosnbsp;dumnArenonpo�it,
Cor mudum. nbsp;nbsp;nbsp;Cor tnund�i cr Jjpirit� reibim no hdbes,nifi deus creet inteer innoitft
Sptrltu re^u. intus. Alioi^ui cor irnpuru nMnetcr J�iritus tuus�deo Mer fus, Iccirco otn^ nid op�ra tua quacu^ fan^litate�tl^ant,eruMtabominabihei deo. Quic^nbsp;quid enim nonellex fide,peantum eA.ln AH.Apoftolicis dicitur,Ftde punbsp;rificans corda eoru.Et deus uultutipfius non noflro ducamur J^iritu,Rlt;f.nbsp;9.vt in noftro Jpiritu non �t dolus hypocri�s,Pfal.^. Hine in pfaltnisnbsp;iu� uocintur,P.eili cordc.ExternApro/�i�o opera funt �cilia ,fed corhdnbsp;bsre mundwin�d e�^ab omniu amoremundatu er�ne concupifcentta,fo^nbsp;liiiseftopusdeiercreatio.tdquodnemoinhacuitaplene confequitur,tiinbsp;men femper qujeritur,erhoe ipfum � deo nobis pro per��ione iinputaturnbsp;er pro m�dieiacordis q, quicrimus eatn,fecundu illud, Beatt qui efuriuntnbsp;er�tiuntiu�itiam�eati miundo corde ero.^^ergo cordis puritas Crfj^i
Proquot;c� d deo
� lieproijciasnKa�cietua,utcain.ldeft,nepermittasmeexctecariut dc�icrem de tua benignitate.Proijciutur i�i qut in fecuritate carnisCqua ninbsp;bil indigiw(s�rtf�iritusdei)n6 timent feproijciendos.Et f�irit�fan/htntnbsp;tuunt �ne qua fum. caro qu�tus quantusfuin er datnnAtus,ne au�ras dwc,nbsp;id eft,ne deneges tnibi er datum conferua mihi,
kelicia de fa� nbsp;nbsp;Kedde mihi exultationem falutis tuit.Pac ut confeientia mea certificatd
lute dei,. deremi�ionepeaatoruCqu^ efl�lus per dm�im)gaudeatn rurfus 'm �i ritufan'!h,ut later 'm tuo falutari,in tua faluatioe^non in iu�tijs meis qu�nbsp;nwne in peccato deprehenfus uideo effe nihil. Et f^iritu libero non coa^tnbsp;non fuper�tiofo,non titnido ad tuant uoluntat� cy uerbirntyqui nee timo^nbsp;rep�na neecupiditate mercedisducaturadtibiferuiendum,dltoquinonnbsp;regalis effet fedferuilts,tali,inquam,f�iritu co fir ma me, fine quo ne ad monbsp;mentum quid� in gratia tua per��re queo,quo amp to �rtis era ad confinbsp;tendum nomen er uerbum tuum coram regibus er partis infirorum.
Do(5for Ettdit �i� i^turfide meorde ^/fiiritu mundui cr jfitritufan ilo tuo confir*-gel�tw�, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 351-IN PSALMVH L. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jsl
)tutu(,doceio trdnfgrejjores uiiis tun,no uiiH O'iti�tidt hutiMmuqu/efee pardnfiideo^opeantoresexmfii do�r�M Oex�plo dd te conuert�tur.nbsp;No ero ingrittus,gratM qud iiaept �lijs quoq; pr�dfCilbo. Hic uide inftrttnbsp;(luscupidtuenireAd doc�di mun^^onifi�c ueneris^docebtf quneignoriit.
Libera me defitnguinibuf,id efi,� peccato concupifcentt�,quod habeo Sanguines� ex carne Ofanguine.io.i.Quinon exfanguinibus oc, vbi �o�tiesopponbsp;nit nafci ex fanguinibus iHt quod cA nafci ex deo.�oc ergo orat quod fu*nbsp;pra,Cor mtcndnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iniwua me I�iritufanih qui fum natus o conceptus
'm peantis deuf quies dcus � quo eAfalus mca o iuflitia ntea.Q�i enhn n^ dtvm ex gratia renati funt,quid aliu d funt qu� caro o fanguiSjper�equennbsp;tes(id quad hodie uidemus)grati� do�rinam,ofuaiu�iua fapicntiiqj�cnbsp;turiuerbum del quod omnia ipforum damnat non admtttimtiSic ueroli=nbsp;berationefr�n lingua mea exultabtt,id eft,cam gaudio /�irituf omni feponbsp;fito timorehumano pr�dicabit,docebit,con�tebitur iuflitiam tuam,no tu^nbsp;fitiam nojlri oper�.fed tHam qua tu itifli�cas imptiim,qu� efl fides in dcu.
Domine labia mea aperies,os meum annuncia bit laudcm tuam. Quonia fi uoluilTes facrificiumnbsp;dediflcm uriq^,holocaufta no amabis. Sacrifici'umnbsp;deo fpi'ritus contribulatus,cor contritum �chuminbsp;li'atum deus non dcfpi'ci'ctBcncfac domme in bo/nbsp;na uolunfate tua Si�on, �c aedificentur muri Hi'erii/nbsp;falem�Tuncacceptabis facrificium luftirixobla/nbsp;tionem �c holocauftum, tunc ofterent fuper alfarenbsp;tuum ui'tulos*
Domine aperi labia mea o�c ut os meum annunciet laudem tud'm.Sic pra�ntur le��uri horos canonicos,nec diflilicetji hoc effet annuciare lau l-egtre borax�nbsp;dem deiflc legere o murnuirare ut perdos bonos horos, o� non effet conbsp;tra deumorimpietas hifcc rebus ucl feruatis tribuere iuflitiam uel nonfernbsp;uatis peccatum, pr^terea ft qui talia magnificant non effent inprimis quinbsp;ucram dei laudemJioceflueritatis doilrinam or pr^edicattonem non ad^
Cc 5
-ocr page 352-jot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTAR�VS POMERAN�
Ordre �tithM.Qjttd proile�: tiii ^Ad orMdu precarii tibi os dperiri c[iiioinftblt;= bus uotis cupis oruomni� reek EudnffltzMtt� obturdtdfHoc dico j nclt;�nbsp;mo ucre ordt qut [ecundu dliortvm prtefcriptu ordt./ed is qttcinfud, ncce�tnbsp;CrdtidSd^re, uutdlioru dd ordndii iinpcllit,z:r ncmo ucre Iduddtnbsp;nbsp;nbsp;grdtids dgit�ui
hymnum fiue pfdliti�cdnit 'm corde deo,ntfiq^ui fcntit beneficid dci fibi dd foijfe O' ddejJc.Tdmcn hoe [cito^uer�imnon prccdri utdperiatur Idbid ddnbsp;orandum dutdd cdncndum pfdlmos, dliociui fic prccdtus fitiffct in pr'mci^nbsp;piopfdlmtdnteqorduitDdiiidfO pojluldjjet �ibi defiderium ordndi ddrinbsp;^uod exdudit dominus,Pfdl. sgt;. non osdperiri. quddolt;iuid� o M.oyfcs cUnbsp;mat dd domina qiMtdo nihil utdetur dicercydiccnte domino, quid cldnidsnbsp;dd mtiEt pfdl.dicit,Cld}ndiii in toto corde mco.Et Chri�ns,'^on omnis quinbsp;dicit mihifdomine domine 'mirdbit wregiium coclorum.Exquorum namesnbsp;ro funt qu! peranum dut trid Ki�ercre,pro [tds impuritdtibus fdtis�iciut,nbsp;ignordntesdei iufiitidm uolcntcsfldtucre,ignordntes Chrifium dnbsp;dco nebis/dcium dei iu�ittdm,potcntidm,�dn{ltficdtionem,redcmptione,nbsp;fdtii/d^Hoiiem O omnid.Sed prccdri hie �cito ut dperidntur Idbid dddnn�nbsp;cidnddm,id e/l,pr^dicdndd Idudem o gloria,fitte, ut fuprd dixit,iuflitidnbsp;fiuc uids dei, de quo dubitdre non potis fi uideds nerfum, Gocebo tniquosnbsp;uids tuds C7C- Q�omo do enim docebimus contra portas 'mf�rora, nifi ipfinbsp;Sdcrifictum det os o fdpientia/ui non pofiint reffitreomnes dducrfarijiHoc fcilicetnbsp;Idudis, eR fdcrtficium Idudis o fdcrificitim iiifiitilt;� quo omn� gloridm,omn�iufiinbsp;tidm dco per uerbueius tribuitnus,nobis nihil nfi confiifion�oiniquitd�nbsp;tcm,quofdn�bficdmaso�confitctnurnonKncMsoEudngcliumfdn�lumnbsp;cripctu cornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitdm noftrdin.Scddntehoc fdcrificium Idudispracedit fdcri*
tscoii rj 1. �^j^f^^i(-0ydiicontritioconfii�O'figt;ii�ituscontribuldti,quieifimortifica tio noftri,utfentidmas omnid nofird ejfi ddmnAtd,efie ftulticidm,e(fe tinsnbsp;pietdt�,eff: hypocrifim.Uxc t ft reueldtio legis qudm igregie fenfit Dduidnbsp;qttdndo hec orduit. Ait igitur�c, Sdcrificiiem Idudis dona. deus utpoftt Anbsp;me tibioff�rr:,tJdin�iuoluiftcs fdcrificium o opera extcrnd.fiicile mihifitnbsp;iffet uelhirc� uelbottcmcftirre dut dliud ,tdm ucro nccholocduftum quilt;�nbsp;dem ui5,quod tdine eft mdxiina fdcrificioru.Sdcrtfi.cium dut� contribuldtinbsp;ftiiritus cz mortificdtionis noftrie,dum tu omn� pduldtim noftrdm uolannbsp;tdt� o uetcrem Adammortificds,mtcrim nodc^icis,doncclicedtlir.gu^nbsp;me�ficrtficdreldudem,O'exultdre,ideft,gdudenti per ftiritum corde dnnbsp;nu/ncidreiuftitidm tuam mihireuchtdtn in remi�ionepcauforu meoru onbsp;do/Mtd ^tcrtiA hterediMe^id quod exit fdcrificium lundis o fdcnficium
-ocr page 353-IN PSALMVM LI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50)-
pcYfi�ie iulHt!�.(^dproptcr,quia. nihil ex nobii polfumui dut ncftrduoe iQ-g^ lutAte,tu betu�: Sionjd efl,populo tiio �aeecclefu ttilt;e in bond fiu nolitnbsp;tdte,fecimdu mer� (3- grdtuita pdtertt^ tu� ptefdfit mifericordia.Tu agi=nbsp;to ut �di�cetiir muri liierii�ilcm^ut dentur nobis boni dodhrcs qui ledi�-cent e:clc�xm tu� tuo uerbo^ut des nobisf�iritu redu^cor mudu, Idticidnbsp;fxlutis tii(e,f^iritH prtncipdletn O'�rtitudinis dd docend� iniquos (^~pecnbsp;cdtores uids tuM^dd dnnScidnd� luf�itidm tud,ldudent tu�.Tu poter �mianbsp;Um f�,fe ordmtK,mitte operurios in nuffem tu�,im� extrude. Alioqui �unbsp;fird gloridbimur q, dof� fumus,qhdbemus do^s uiros,quo cnim pradicdnbsp;but nifi mitt�turtEx pr^diitis o cx fequ�tibus notu eft Dduide h�c pronbsp;tcrrend [m flieru�ile no ordre.ti� ddditurpo� dbicibl cxternd�dcri�cid,nbsp;Tuncubi bene�cerisfecudu tud bond uol�tdt� nobis,ubt tu ddi�cducrisnbsp;itMros H'erufdl�,Aaeptdbis fdcri�ciu iuflitiie,obldtion� iu�iti�,etholoaunbsp;p!gt;,iufliti�,tuc o�rrcnthoiesCqud� no dnte obldtifint uituli)�ip dltdre tute,nbsp;/pudle o itiui�ibile,unde ueniitdd te odorfud:�tdtis,qu�ddmodu lex dicit,nbsp;off�r�t,inqud,uitulos iu�itu O'l^iidis.0fe�.lA:0�m dufir domine iniquinbsp;t^t�jzy dea'pcbonu(qd� des nobis^Orcddemut uitulos labioru noflroru,
PSAL1AVS LI.
Tz'f�Ii({, 7rjolt;j�KsXAi��'ecruditiu�Dauidciiniiieniret Docch ldumxus,amp; indicauitSauli dC dixif,ucnit Dauid ad do^nbsp;Wum Achimelech. Lege.i Rfg.ii.cz.ix.
S V M M A. Sf qu�ris cxemplu cgo hic non tdt� Eio�ch qu� ipfum Sdut regem cu Dduidecompono.Edldut� hic p�dlmus generdlis dntithe�s impinbsp;orumquiomnid doits omdlieiddgunt con�dentes in menddcijs, dtuiti/s^nbsp;Cf Udnitdte,o piorum qui in fold deimifericordid con�dunt.ExiUis erdtnbsp;Sdul perfccutor innocentis E)duidis,ex his uero Dduid oc.
OVid gloriaris mmal�riajqui potcns cs ini qu�tate�Tota die/muftiriatn cogitauttlinnbsp;�^^��^gua tua,f�cutnouaculaaciitafecift� donbsp;lum^dilcxifti malici�amfuper bonitatejniuftiriamnbsp;tnagis loqui luftiria. Dilexifti oiaucrba pracci/nbsp;pitation�Sjlingu� dolofam.Proptcrca deusfubuer
� nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cc 4
-ocr page 354-COMMMENTARTVS POMERAMI tet te in �ne,euellet te �c relegabit te a tabcrnacul�nbsp;tuo,�e radic� tua ex terra uiuenti�. Videbunt iuftinbsp;�c timebunt fupcr cum ridebunt, �c dicent,eccc
homo qui non pofuit deum adiutorem fuum, S cd
Sicut noudeu^ lacutdefllingudtudiniu�tidm,ide�,contrd dei ueritdtem,ficutnoudctdd Id dctjitd. dcutdflcifli tud lingud dolumjd eflflypocri�m prdmeditdtein uerbii tiiif
tiam,contrdre0lum.,confi��uorehominu,mu.ltitudine,potentidfud,dtiti tijs,nihil dliud poffimt qud miquitdt�^qud U(tnitdtetn,boc efl nihil,Grnbsp;tu fuo fe glddio iu^ldnt.Gloridnturapiidfe qudfi dltquid �nt fuis uiribM,nbsp;fud fdn�Htdte er itiflitid,fednidlictd e�, uerbu dei no hdb�t,itn� hoc nitivttnbsp;tur inp!flopprim(re,fedmife�cordiddei ferudt eledhs,divin fluflrdH^tnbsp;�rivnt,z^ ferudt totd die,id efl,iugtter.liicint�tdttt otnnes injldids ut pcr^nbsp;ddnt innocent�.ln1u�tidn},itiqutt,cogitdutt lingud tud. quod ele^nter dinbsp;ibim quis no uidetildefl, ex ndlicid er prxwer confcientidnbsp;texifli,ut qud� fdniiis rdtiombus er qud� pro iufltid er dci glorid uidere�nbsp;ris pcrfiqui innocentem er ueritdtis dmv-nteni, et �c imponeresdlijs durdnbsp;cupiditdti tult;e feruis.ftcifli dolu �cut noudculd dcutd qu� uulnerdt dntc^
Hcflcrdtd md uulnus uel uidetur uel fentitur. Gilexifli erc. Vide impium cor er dcfl(^ licid hypocris rdtdtn nidUcidm illorum qui ueritdtem odertvnt er timen dolu/m lingud te*
tdrum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenendtd.Dilexi�,inquit,mdlicidm plus quS bonitdtem, dilexifli
loquimdgisiniu/iitidm,idefl,mcnddcid er figm�tdhumdnd qud iuftitidift� id efl,uerbum ueritdtis er fidei in deu,P)ilcxifl omnid uerbd quee priecipi*nbsp;tdrent mnocent�,qult;e prtecipitdr�nt d te fedu�ks in bdrdtrum ddmndtMnbsp;tfltic^uid prtecipitdret tifludiflijudfifti, d�cuifli, quod dUt� cri�itf^
-ocr page 355-IN PSALMVM LI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505
iffliibis conf�entiiiffquo d fu bucnirct ofgt;prc�ii,hoc tibiecifli,odt�i, p�rfe� cutia ef,Dtlextfli lingud dolofxm, utfub hypocrtfi tterborum ftUis�ceresnbsp;ttiienMliei� in qud gloridrii/upcrbii or regttjs.
Proptered (^c.Cont�ptores dei quificdguut cStrd dei ueritdt� gycon ludtciwnu trd confcientidjentient quddolt;^fuumiudicium.Rcueldbiturquddoc^ toUnbsp;tnudoipforti mfipientid ZJ nonproficicntdmplius^qui nul^hdbcntesnbsp;uerbuhd��enMimpuneocaderuntcrperfecutt funtdei uerb�hdbentcif^nbsp;ficut Sdul Dduide,Qr qui dolu in lingud egregie excrcucrut du merdfantnbsp;nid Z3- trdditiones bumdttd! nobis pro uerbo obtrufcrut,qu�ddmoduprovnbsp;phctduit Pdulus.i.Tim.i.�on poffiint bo die Eudngelium noperfequi quinbsp;bd�knus pdf�ores (e mentiebdntur. Proptered,inquit,fubuertet te deusinnbsp;lt;eternu,qu�ddivodu E.fd.is.dt tdlibtts dicitur,Subuertct grdndo Jpem m�nbsp;ddcif.Euillet te neetum mdnedtrddix tud,(y eijciet te,ex tdberndculo tuonbsp;ne fis ultrd princeps cz re^r Z}' epifcopus populi mei,ficut ciecit Sobnitfnbsp;P'fd.tz.vide E.zech.ii. Et rddicem tudm eue�et de terrd iiiucttttum, ne re�nbsp;Jftf� ubi rcgndre uolebdf,dolum quem lingun meditdbcris, non potuit u�-enbsp;tfdfuflincre dominus.Prouer.z.lmpq de terrd perdentur, cz rcgndb�tiitnbsp;cdpijind-ternum^pfdl.i'S-
Videbuntiu�i hoc indicium in impiwm cz contemptor� dei,z:r timcbut impior�ldp . deum.yides impios cr udfd impietdtis ztr ir� dei condeinnd.ri ztXdbijci in fm^cruditi�nbsp;cbntodum cr fdlutiudfis ntifericordi�.P.tfuper eumridebunt nintiruiudinbsp;cio deiconfentientes,ridebHt quidnteoppritnebdntiir,bocefi,^udebuttnbsp;idm notumfieri,ddhucdei uerbii nidnere uerdx,quod impiuscont�nebdt.nbsp;Eor homo qui non�gt;erduit tn deo,fed in diuitijs fuisnbsp;nbsp;nbsp;potentid udnd. Ai
hoceiiim tilesperfequunturuerbum,dutcont�nunt ne quiddeciddteorZ lucro or glo�he.
Egoaut�fieut ol�uafru��fera l'ndomo de�jfperaui in m�fcricord�am dc� �n xtern� amp;(. in feculum fecul�nbsp;Confitebor tibi infccul�quoniafedfti',amp;expedanbsp;bo nomen tuum quon�am bonum eft �n confpedunbsp;fandorum tuorum,
Pru�Hfird.Pe.'Viridis.Ole^ no decidere�lid te�seftplinius,qui in lib.i^ole� dlterndre�n�us�cui kdrundinis i��H,fine rdnwr� he�one,nbsp;^ccuffisgerntinibiit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce �
-ocr page 356-�JOS
EerfcuerStid
COMMENT�RIVS POMERANI
No �j�nddH.
Ego JtiteiM.Ewphdticd Antithefis cH.l� qui glaridtur in tfidlicid,M(di^ (dtur ut loqiutur mcnddcitidolofumf!uchypoi:riticum,/ubucrtenduf tfl dgt;nbsp;deo cr ridcndas d IditcHs qtios prem(bdt,quu non in doo fed in fiio uen*nbsp;tre qu� erdnt citw udnitdti(in qud mdgnifi~dt:ii esl)oonimodd.l^:rditUgt;nbsp;Eg) dute qui eiui dolif cr hypocrifi impctobur^diem font okdfer ZJ drbornbsp;jKdld mdlof fi-iifius pt peril cy fcdnddlo �dt in domo dci, id cfl^cclofd innbsp;qud locum tenere uoluit cy Idberndculum ftium coHocduerdlftnlcrimfcutnbsp;oliud femper uiridis z^y f-udifird in domo deifferdui in mifcricordid delnbsp;in �ternum,non ce�i propter tentditonem lt;!::ycri(ccm,fciebdm mifericornbsp;didm dci non dbc0e,neq^ me defer turd. Now.cecicfj d fiducid in deumjdeonbsp;no fd fandulo ecclcfu dci, nccfruihis potui producere mdlos.Grdtiit ernbsp;go dgtnz tibi dtiKCypr-edicdbo or fdndHficdbo te in f�culu,qtiid non meisnbsp;uiribui perfiti,fed tufeei�i utjferdreni in tudtn tnifeiicordi� perpetuo.Etnbsp;ntcuq; dcaderit mihi in dliis tentdtionibu^ no cdddin d tuifiducid,fed expenbsp;ihlbo rtomen tuu quod inuocd,ui, tuu nomen nte libtrdlit fao iei}ipore,nonnbsp;deficid. ut fiMK non deftci,fiftdtim non daepero liberdtion�jecimdii i�udnbsp;Efd.iS.QN.icredidcrit non fiflinet.Clti^f^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfl nomen tuu,no potefl
defercre inuocdtes,feeundu tllud,Cmnis qui inuocducrit nom� demini fdl uiiserit-Vel,Qupnidmbontimc^,fcilicet expedkire nomen tuum.Eonum,nbsp;inqudfn,non cordtnhnpijsjiypocritis iufiitidrijs cr miindo,qui tdltd irri^nbsp;dei}t,contemnunt, bldffbemint.fed in conjficfhifdndkru tuoram, id efl,nbsp;fidelmm quos tufdniiificdfli er iuflificdfii zzyc.
PSALMVf Lll.
TiVtt?��. TTfoo�K���V�'i� Ad hxveditatem cmditiuum Dauid, S V M M A. Nibd dliud hie eflqud quod pfdl.ij.prlt;etoHer/�m,Q�o��*nbsp;det(f dtfiipduitcycAn quo oflendit p�dn�ubi frepidet impiffed tinwre ud^nbsp;no,ne fcilicct no fold perddnt qu� poflident/ed etid grdtid hominii
Dlxit infipicns in corde fuo, non eft deus�
Corrupt! funt �c abominabilcs fadli funt in iniquitatibus.non eft qui faciat bonu.Deus denbsp;coelo profpcxitfup filios Iiominu, ut uideat an fitnbsp;intelligens aut requirens deum.Omncsdeclinaue
-ocr page 357-IM P5ALMVM LH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�o?
ruht,f�mul inutiles fadi funt,non cft qui faciatbo num non effc ne unus qui dem * Nonne cognofcentnbsp;omnes qui operantur iniquitatc^qui deuorant pie/nbsp;bemmeam in efca panis�Deum noninuocarunt,nbsp;illic trepidauer�t timor� ubi non erat. timor. Quoznbsp;niam deus diff�pauit ofla eor� qui hominibus pla/nbsp;centjConfufifunt qmdeus fpreuiteos.Quisdabitnbsp;ex Sion falutare Ifraekcu c�uerterit deus captiuitanbsp;tem plebis fux cxultabit lacob �elxtabitur IfraeL
Qwont^ deui di�ipili(ito/J'ti,id efl,uirts,roiur,hypocri�m,udnAm duciArn eoru quiglor�m hominugloriit delpr^ef�rti'nty^ tnditionei hu Pldccre ho^�nbsp;�HAnxf fipientixmlt;ji rdtioitif t^ii� hominibui j�eciopi apparent er drrid�t minibus,nbsp;ueritUi dcidnteponut�mo peri�dcontrdhemcpugnAftt. Con�ifi funtreanbsp;Ueldtd ueritdte uerbt dct,reticldto iudtcio dei cotrd ipfos, quonid deus �gt;rcnbsp;uiteos. Quid ergo profiiiti}lis,^dbho�tinibuimdgiuficdtifuntfS!cPaugt;inbsp;lus dixit,Si hoibus pldcerem,Chri�i feruus non efJetn.'Et Chrifius lohdit.nbsp;Q�9 �O�potefliscredcre�tdell,exntiero e�isi�orumlipientii quidicwtt.nbsp;No e� detK)i}utgloria db inuicem deapitis,er gloridnt quie d�olo deo eiinbsp;non qttitritiiiQttid erg) e/� quod Pdiiltw dicit.i.Cor,ii,P.go per omnid onnbsp;nibuf pldceboiRej�ondeo,hliud e^pldccre hominibus cotrd dcu erdliudnbsp;pro dco.Alteru feduHio eft ubiplaces er dduldris ftuendo menddcio contra dei uerbii. Alteram ftaternd charitas eft,at no fis ftdndalo propti r deinbsp;iierbum promouendu. Sicenim ait Paulus,StiK oft�nfioneejkte lud^isernbsp;gentibtts er eccleft.e �lci,[tcut er fg� po' omnia omr�bus placeo, non q�(�anbsp;rens quod mihi utile eft,fed quod multis ut[alui fiant.
PSALMVS LIIL
Tttul^. sspeerKiAiviri^ Incanticis eradit{a�mDautd,dntn uenirent Ziphxi amp; d��crent Sailli, noue Dauid abicoanbsp;�iUiseftapudnos. Lfgc.taeg. ij.
-ocr page 358-jog nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERANI
S VMM A. Hlt;ecefipUinuocdtio contra, dlienoSjdet^uibM diximiKpfdlmo.tg.
DEus in nomi'nc tuo faluiim mc fac,�lt;i'n uc ritatc tua i'udi'ca me. Deuscxaudi oratio/nbsp;nem mca,auribus percipcuerba oris mc�Quon�anbsp;al�eniinfurrexeruntaduerfum me Sc fortes quxfienbsp;runt anima nicam,�cnon propofuerunt deum antenbsp;confpe(5lum fuum. Ecce enim deus adfuuat mc,�enbsp;dominus fufeeptor cft animx me�. Auertet malanbsp;ad �nimicos meos^�n ueritate tua d�fpcrde �llos�
Dominus fufeeptor efl: d.nim� melt;e. Ye.Don�nus cum fufiinentibus uel fu�entdntibus dnimam me�,id c�^^dominui cfi ctwn iUis uel inter lUos^dominbsp;nui�,i(�t i�is ddiuudt i�os qui mihi�uent ZSquot; duxilio funt. id quod cottnbsp;Ad inimicosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequitttr,Auertet r�dld,(ctl!cet4 me, dd inunicos mcoi ftc
mtos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ntm cldriusrejbluiddtiuU qta IcQtur ex Gr�co,lnimicii mets, Non enitn
hic proitfimicis ordturjed contra inimicos,quod qud rationefidt dlibi di xi,flAtim enim dddttur,ln ueritdte tud diߒcrdeillos.EtFelixjic redditexnbsp;liebr�o,Bj:dddtmdlum tribuldntibmme.Uieronymui,Reddentdluminfi^nbsp;didtoribits nuis,
Deus Qmnipotens,^ cuiui mdnu funt omnidfiiberd me per gloridm no minis tu!,per inuocdtconem non�nis tui,fecwndu tudm promi�ione,Omnisnbsp;qui tnuocaueritnomen don�ni fdluus crit, ZJ indicium �c pro me contrdnbsp;dduerfdrios per uirtutem tudm,quid med nuUd efl, non hdbeo dliud in quonbsp;A�eni- confiddm,oninid med funt deflierdtd.�iuida�teni qui no funt de forte tud,nbsp;impifeontemptores tui,non hdbentes uerbu tuum, miniflri Sdtdn� er rc*nbsp;fortes gnttenebrdrum infiirrcxeruntcontrdnu,Et�rtcs:qui enim dlioqutmhilnbsp;pa/]eKt idm poffunt, iam flt;eiti�t, quid efl poteflds tenebraru, idm iHis licetnbsp;te di�imuldnte,ut dlibi di�um,hi,inqudm,�rtes gi^intcs qtnefierumt ani^nbsp;iKdmmedm,ideft,uit�medm,utmeperderent,qui foleo tudm confiteri uenbsp;Et non propo ritdtem,ut me � te fepdrdrent.Et certeegerunt contrd confctentid non ti*nbsp;herunt ��C. tn�tes de(i,d� nitebdturcond�nArequinihil dign�i cond�natione cgiffett
-ocr page 359-TN PSALMVH LIIII.
J09
. � EftP nbsp;nbsp;nbsp;ddiiMit me.Verbd funt fideifentientis uirtutcm det'.
ilibi diximiiSftdles pfdlmi [Mt grdturumiSiones pofi deuiStAm tentdtia nem,lgt;ominuf pugniitjiilt;luit, pro me O' de�ndit dnirtMm meam c^uS iUinbsp;qult;erunt,Ciuod inmemAchinAnturreddet'm capita ipforum^PfaL7. Coitnbsp;uertetur dolor eitunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem dtjjierde iUos, deflrue tUorum tyrannic
dem o impietat�per ueritatem tuam^per reuelatu tuum uerbu, g^uod efl nbsp;nbsp;uerttate
tua ueritof, ut ip for u mfpientia nota flat omnibm hominibm^ut uideatur tua ueritMt ut uideatur tua promiflio in teJperantibm, ut uideatur tuumnbsp;uerum iudicium aduerfm uerbt O' ueritatii tute contemptorcs o blaflheanbsp;matores O' perfecutores.
Voluntaricfacrificabo ribi,confitebor nomini tuo domine quonia bonum eft.Quoniam ex omni trtnbsp;bulatione eripuifti me,�c in inimicis meis defpexitnbsp;oculus meusgt;
quot;Voluntarie oc.Pe.Cum munificentia facrificabo tibi, uel,Cumanimlt;e ^uad� liberalitate offer �.Et flgntfleat oblation� J^otanete m�tis, Htec Fc,
Q�!lt;t liberajUme O' uidiconfitfionem alienorum,non ero ingratm jed ^ontanete mentis facrtficiam, tibi off�ram ^ult;e efl tui nominis iugis fan^H*nbsp;ficatio,de quo alibi diximm, Ottoni� bonum eA. videplalmum.lt;,t,
Qjiod legis,ln inimicis mets deflpexit ttel uidit oculm mem,flgnificatfc quot;Videre tn ini:* ultionem uidiffe in tnimicos/ic etiam indicante Eclicc. E� enim Hebraica mico, ucl ini*nbsp;phrafis,utpfal.Ui.Donecdefliieiat fupertnimicos fuos. PfaL9o.'Verumta miewn,nbsp;uun oculis tuisconfiderabis O' retributionem peccatoru uidebis.Pfal.^^,nbsp;^ugeeuge t�derunt oculi noflri.�-�i�heje.j.Oculimei uidebuntineam,.
PSALMVS LIIIL
�sr^otTKi�iuifi^ In canticis cniditiu�� Dauid�
S V H M A. ChriflusCcuimJ^iritm in propheta loquitur)contriflAtusfu^ perc^citateludaica, quia in ciuitate non uidet nifi contentionem litium, T�uffrequadanbsp;*uiuflitidm,ufuram,O'dolum(qualiao'hodieuidemm utinameuchriftia hceat,.
no dolore)fecedit in defertu,ut hiec legis aperte Murct.^. Dans exemplu, nt ubi deflgt;erata omniauidemm, poflqu� fatis monuerimm, relinquammnbsp;Usritatis oppugnatores manui deitiExaudiet^quit^detu �f bum�iabit il*
-ocr page 360-5W
COMMEHTARIVS POM'ERAN!
t�t ^ui e/t ante feculd. Non enim e/l iHiicomutdtio^ f!o timuerut deiVffi� Curettim nonrd'nilt;lttdmtif,QrdiflincAmiadb itlorum (luibufcu^;
erii quorum ordtio �t m peadtum^ut cfl pfdlmo.ios.cum etidm iubcdtndf frdtremfcdnddUzdntem nee refipifcentein hdbcreficutethnicumcrplt;^^^nbsp;licdnum^fectind�i chriftMn,er uitdre ut ne ctbum quid� und cum eo funtd^nbsp;mui feewidu PdulumfPrietered cr Apofiolis dtdu ell,Si uos perfecutifr^nbsp;mt in ttnd ctuitdte,l�giteindUdm.^t ut mdxime paflori fu^e non licedt,nbsp;tdtneit ouK lupum expedare non dcbet.Hic femper excipicndum,�enbsp;fidtcumfcdtiddlo Eudnfflij,id efi,ne po�ituideri �dei �egit�o,/crf potidinbsp;�deicon��io, j �cilicet Ubenterubires po�uldtrelinquimiu omnidpro^nbsp;pter Eudngelium.Sed hlt;ec deutcurdbit. Non pote� pr^fcribi reguld.At^nbsp;tende uero q, �i fcoc pfdlmo plus qu� de dlijs dduerfdrijs qu^rttur de dottt^nbsp;Jhcoproditore,utcrpfdl.4O.
EXaudi deus orationcm meani,�lt; nc defpex� ris deprecatione meam, intends mihi �c exfnbsp;audi me� Contriftatus fuift in exercitatioe mea,�Cnbsp;turbatus a uoce inimici,amp; a tribulationc peccato'nbsp;ds� Quonia declinauerunt in me iniquitates, Seinnbsp;ira irafeebantur mihi. Cor meum conturbatum eftnbsp;in me,�cformido mortis cecidit fuper me� Timornbsp;�e tremor uenerunt fuper mc,�c cooperuerunt mcnbsp;tenebrx�
Ef �c de/�exeris deprecdtione tnca.Fe.z^r ne dbfeonddris d tribuldtiod ne mtd^id cfl,ne tnihi de�s in tentdtione. Coniri�dtus fum in exercitd�^nbsp;one med,uel potius mei. er turbdtus fum,td eft,grdudtnbsp;nbsp;nbsp;in dn^flidtn tut
detrudit h^c tnei exercitdtio^d efi,tentdtio.Felix,Ldmentdbor in deprecd tione med er firepit u fiicidm�d eA,noncefidbo d deprecddo er cldtn�do�nbsp;Auoce erc.Fe.Auoceinimici,d confieiiucodrtdti�is impij�defi,qMdnbsp;fUmdt contrd me initnicus er in prje�enti firn periculo.
Quonid decliiMtiertmt in meiniquitdtes,Fe.Quoni�dimittent uelcd^
-ocr page 361-IN PSALMVM Lirn.
iere �cieiH fuper mc iniquitAtem,^^ cum ira. odio hAbebunt nie,Te)tcbrie, telix,horron
k.
Hifc omniA Chriflut expertiu cji,tentAtta per omniA pro �militudine peccAto,utAlibi diximut.Htec ccrte efi grAui�imA t�tAtio q^u�do uox tfntAtio^,nbsp;inimici cUmAt cotrA noi,dAmn�s qu� funt d�nbsp;nbsp;nbsp;qu� nofiree �imt fAlutit.
'^one�falufjinquit�p� indeo ciii^,i5 fentit cotrA omnes i!:^c.Hic declin�t crfuper nos cAdere �ciut iniqu�Atetn,menttentcs omne mAlu contrAnos,nbsp;V �ngentes quA� iufiAS perfecuttonis O' odif CAujjAS. Hic furgit horrornbsp;tnortis,timor o tremor o tenebrtc qu^ funt horror m�tiSjficut proph�tenbsp;i�um horrorem defcribere folent tAm in impijs qu�m i� pijs,fed hos nouitnbsp;deut de tentAtione eripere.Sic E.fA.S-Ajficienuis in terr�^o eccetenebvicnbsp;iribi(lAttonis,0' lux obtenebrAtA e�in cAligine eins.
Et dixi,quis dabit mihi pennas ut columbx,�lt; uo labo requiefcam.Eccc elongaui fugiens,�c mannbsp;fi in folitudine.Expe�:abam deum qui faluat mc,anbsp;pufillanimitatc fpiritus tempeftatc*
Q�m (idtit nbsp;nbsp;nbsp;OptAntise^l infcripturis,ut dixiPfAl.li.Pro,'VtinAtn
hAber� pennAS ut colubA^ut Uceret mihi �^re ex ijhi, Aduer�rioru turbAs tione O blA�hcmiA,O' pAulul�t recrcAveJfirit�i nutim qui contumeliA deinbsp;�Ju�uideoinciuitAtequotidieAffligitur.Sedecceiam�giens elon^ui me Trepid�ti�nbsp;tib eis O mAnfi folitArius,ut quiefcerem,ut fepArAtus 4 turbA,m quA nihilnbsp;pfoficiebAm per uerbu prtcdicAtionis o conft�ionis,deprecArer dominUtnbsp;i^i folus me potefl liberAreAb hocpuftdo meo Ammo^Ab hue m�tis tempejlAnbsp;fc er mortishorrore,0'dAre ffiritu�rtitudinis qu�douoluerit,utpo�mtnbsp;i Ande m,mortifie Atis omnibus quie meA funt,diccreyVerutAm� non nwA pAnbsp;termed tuA uol'MitAS fiAt.lLec de trepidAtionefAn�lor� nobis feriptAfuntjnbsp;ne no/�rAprlt;efumptione cum Petro cAdAmus,ne firms confidentes in noanbsp;bis oe.i.Cor.lPelix fie reddit,Pcce elon^bo trAnfiHigrAtion�,dormiAmnbsp;indeferto.AccclcrAbo�gAm mihi �Jfiiritu uehementi� tempeftAtefid e^,,nbsp;�t turbine o proce�A tempeJlAtis iAm Appetentis cr ingruentif.
Pr�cipita dne �c diuide linguas eor�,quoni� uidi Iniquitatem �c contradl�ioaem in duitatCiDIeac
-ocr page 362-jto COMMENTARIVS P OMERANI no�e circ�dab�t earn fupcr muros e�uSj�c l'n�quPnbsp;tas �c labor in medio e�us im'uft�t�a� Et non de/nbsp;fecit de plateis eins ufura Sc dolus�
Lftfcor.Fc. Affli^ho.lniu�itid.Fe.rrM�ates. V/iird zr �otat.Fe.Jtir^ui* Sepirdtii (^uid� me corpore,fcd doletddhucdnimtitprotnbsp;ptcr dd bldj^hemidm (lud cjdudiiti cr uid: induitatcficut de Loth fcribitnbsp;'Petrui,cpifl. z.cd. z.vr^or er^,utorempro regno miquttd tis ipfor�nbsp;nbsp;nbsp;'
fl!tndo�utindm hune fdnfhrujjgt;iritum uiderepojjent impij,mirum � non Pritcip�tdCrc. trepiddrent) Prtecipitd Z3' deijee cr diuide lingiids eortim,omnM qu�lo^nbsp;quutur contrd tud ucritdtcm,omnid con��d qu^ineuntdd tu� tier bu connbsp;culcdndum^ddfudcon�rmdndd,eo�indeutlint fchifmdtd difjenfionesnbsp;inter ip�oSytrritd ut nihil effiddnt,v quicquid confultduerint cbtrd te,�cnbsp;uenire fuper cos,ut nihil nt� contrd fe con�iltdife�udfdpientid uidedntur.
JniqttitdS. Qiionid utdiin cidtdteiniquitdtem,id eli,quicquidefl: contrd dei luftitii Cotttrddi�lio. qu^in uerboetwcognofcitur,crcontrddidionetn uelcontentionem ubinbsp;quipj} quterit �ud,ubi nutld chdritds eft.Ndm ubi eft iniqttitds in corde qudtnbsp;eft rddix impietdtis,illicetid �ris eftcontrddidio.}ioc e� ubi non cfl�des,nbsp;ibi non potefi ejje con��to CT chdritiK.lj�Aiinquit,iniquitiK cr cotrddidtifnbsp;circuudUduit totdm ciuitdtem O'congre^tionem imptorum qudcod�uinbsp;. fum �i^ere,circuud.llduit,inqud,dtedc no�k.Totd enim impiorum uitd hu*nbsp;IniquitiM- edlz^rimpietdtis�uiius. tniquitdsin�del�dtis iUic efl,^ Idbor �i(fnbsp;Ldbor.nbsp;nbsp;nbsp;afjlifiio confeientiafeducenttum Grfedu^Drum,cf iniuflitid externd �uf
Iniu�itid. iniurid qudm prduitdtes Felix dixit,er ntmq iHic ceffdt u�(rd,iniu�u/m Id^ Vfurd. cru,impiusuiilus,er doliii,idcR,deceptioin rebiK,deceptioin fi-dudeamp;nbsp;Holut. ddulterdtione uerbidei,quiieeft hypocri�s �quot;ftrm�tum phdri�eorum^ obnbsp;tdlid Chriftus cti uidebdt exctccdtoru obftindtdx mentes nonunq fecedebdt,nbsp;tdndem in aternu db i�o populo recefturus,er nos tdnd� ftret eddem wmI�nbsp;cid obftindtos,qui pro ticrbo dei dbiedo,non folum iUd hdbemM,ftd etidntnbsp;Jniquitdf utdiuind deftndimus,er iniquitdt� �iicmus trdditionibi(shtmdnisiFl^itlt;^nbsp;rddtx, ttcro reliquos�-uflui fequi non[olumfttmus,fed ctidm uidemus.
Si enim inimicus mens maledixiiTct mihi,fuftiniv ilTem utiqg. Etfi is qui oderat me fuper me magnanbsp;Jocutus fuifletjabfcondiiTemmc utilt;^ ab eo. Sed tunbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilOVM
-ocr page 363-IN PSALM Vl� Lirri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JIJ
homo imanimiSjdux meus 5^ notus mcus^Qui fiz mul dulcorab as milii db os^ in domo det amb ulaznbsp;uimus in Concordia�
Fe.QuortM non 'miifiicui exprobraitt tnihi Gr fu�ineio,amp;no odio hi� bens me fitter memignificiuit GT abfcondir ib i�o.Re�e quidcm^fed cllt;tnbsp;riut Hicronymuf jiCjFlon enim inimicits exprobnuit mihi ut fujiine�,neipnbsp;� lt;lui oderit fuper me rmgnificitM eil ut ibfcondir ab co. Sed tu homonbsp;wtinimismeuffdux mew!,crnotus meui.Qui fimul hibuimui dulce fecreanbsp;turn jn domo dei ambuliuimiK m terrore.�eUx,Tu iutem utr fecundu ofnbsp;dittcm meu/mCuelfecundu dignitatem meant j.d efl,babituthonoreute^)nbsp;dudhr meui ZT notuimeut.�iui fimul fuaHeinibamuiconfilium,in domwntnbsp;det ambulabimui cateruitim^id eft,cum maxima populi Jirepitu cr turbinbsp;tbamutfimulin domum dei,id e^,ecclefiam qute expeihlbit uerbumdei.
diligenter coUatiSyUideihic grauem i^uerimoni�,^ ii maledixeritjilaf inimicui phcmAUcrit cz magSA ladiiuerit aduerfim ueritatit proftfforem,qui ndtilnbsp;minutuidebiturquainimicui,nihilminuf quaodijf:Chrifium,at^adeonbsp;qui uidebatur homo eadcm fentiens,eiufdem ordtnii^dux Gf �utor GT eaanbsp;detn docens GT i)t omnibui�miUarii,qui 'mibatun�fecretum conftlium'Gfnbsp;�uere reiuidebatur,Gyconui{lu mcnfeiucunduiapparebatfocius.ln ccanbsp;clefia uero dei ttbi cogrcgabiturpopitluf nemo aliud iudtare potuit quinbsp;�mniAm concordtam.Qupd iute t�eronymui dixit,In terrore, ncfcio annbsp;reik ucrfum fit,quod liceret eo refirrc,q talk concordia er mutui necefanbsp;fitoi�^ute putabatur)�erit homtnibtn admtritioni er flupori.lgtur quoinbsp;nos tegimusfie habet�i inimicui meus, hoc eftqut palam aduerfabatur crnbsp;de quo nemo dubitabatqum effet aduerfarius,quin non �ueret cauff'te,Grnbsp;is qui fciebat�r odiffe me, intentaff rt miht tnaltim er maledixiffet Gr m��nbsp;gnadixiffet contra me, fu�nuiffem certe, ce�iffem ei,dimifi�emapert(lnbsp;malicia�rcre �j- infanire eimt,res non�iffet 'm magno periculo nifi �rtenbsp;corpork,ontnes intellcxiffent uim m�rri gt iniuria agt. Sed tu homo unaanbsp;ntmis z^c. fubaudtmoledixt� Grfuper me uel contra me magna locutusnbsp;es,Tufubffccie quafi ttbi optime mecum conucniebat, qui uidebaris effenbsp;dux do�hr gx princepsnegocij mei, id cff, uerbi quod priedicabam,obnbsp;quodfu�nebam contradifbonem 'm ciuitate, qui uidebaris omniafecretanbsp;meafetre zs'.i�telligere uerbivm deiffcripturam,facram,edere mihi oblata^.
Di
-ocr page 364-j(4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iCOMMENTARIVS POMBRANI
tt�fc�cifdem [acrirwnt^s,O' nuUificiti domo dciuidel�aturconuenirclttc^, cum AC tibi,Tu,mciuAtn,b}Al^hemAfii mcAm doftrinAin^docui�i contrA menbsp;nbitibi commodumuidtbAtur ,ubi lucrum tibi fubolcbat.Hoc idm fidtgrdnbsp;ui�imivm periculum ubi fub j^ccie religioniitfub nomine meo fcducebAltenbsp;turcordd hominum.fionitA nocenl qui oatdunt corpordjCr pofi hocnottnbsp;lidbent quidf�cidnt. luddf Apoflotuicenfebdtur qui tdmtn crdt didboluftnbsp;lodn.e. Pd�oreshodiedicuntur^qui tdimn lupi intuifuntrdpdccs.VeTbinbsp;p^romotores dicuntur zr A/timdrum curdtores,quiuerbum pcrfequuntufnbsp;tr Antmdx oc�dunt, ld quod non eii permiiteretur nift omnid fdn�a tege�nbsp;rent l^ccie,ut luddi,ut luddicus populut,qui chriftu ex�ic�dbdnt z^oc�nbsp;iidcbdnt.�ii� d enirn efficeret publicus ldtro,publicui fcortdtor ctc.fi di*nbsp;teret, Viue ut ego,meA eft rcilA uidiSed iW feducunt quos uulgus iudicdtnbsp;Chriflo proximos.Attendite igitur 4 �lfts prophetfs,qui ueni�t ^c, Qult;rnbsp;rumiudiciummhocpfdlmofequitur.
Vent�t mors fupcr eos, amp; dcfcendant in infemunt uiuentes, Quonia nequitia in habitaculis eorums^nbsp;' in medio eorum^
λ itrfirnum iiisientti.
vides pfdlmum non d� uno proditore e([e, fed to turn de omnibus iHi^ quifubj^ecie cliri�And, 4 Cbrifli ueritdte dbducut,ut tune phdrtfti cr fefinbsp;bie,hypocrite,qui forts nitcnt,ia medio dut� cr i� mteriori hdbitdculoeo*nbsp;rtWM nequitid eil.frAus,ufurd,dolus cr hypocrifis, qu�gt;us hoe iudictum int*nbsp;precAtur uel pr^dicit,ut defcenddnt in in�rnu uiuentes^ut ntdni��t uidenbsp;dtur eoru perditio,ne Ampl�u tmferdS Animds feducdnt,ut hAbednt iudici^�nbsp;^uod iHis uenit,qui contrd deiuerhum Moy ft commiffum fufcttAbdnt fedi*nbsp;iionem^ut ip/ospopulus non deiuerbum Audiret,^Mneri.ia..
Ego ad d�um damaui, amp; dominus exaudiuit mc* Vefpere �cmane Sc mendie narrab o �c annuncia'nbsp;bo,� cxaudict uocem meam^Redimet in pace aninbsp;mam meam ab tjs qui appropinquat mihi,quonianbsp;inter multos crant mccum.Exaudiet deus amp; hum*
I
-ocr page 365-�N PSALMVH XL�nr. ' liabiC Cos qaf eft ante fecula. No cni'm eft els com^nbsp;mutatiojquonia non rimuernt dcum,extendlt ma/nbsp;num fua ut r�tribu�t. Gontaminaucrunt teftamennbsp;turn cluSjdluifi funt ab ira uultus cius,amp; appropin �nbsp;quauerunt corda eorum. Mollitl funt fermones eonbsp;rum fupcr oleum,�cipfi funt iacula.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Hfc ifl�ducii iti/Huc/jirre nbsp;nbsp;mwe meridu ndnrdntK cr dnnunci Pidueid itt^et
*gt;ttisfudmmiferidmf:^ddfli3ionemcoYdm domino,fdeA,fine ceffdtiont' perdttio impi tentdtione ohfeerdfitis ex dd deum fdn�h de�derio fuj�irdntis,ut pdee orum�nbsp;Teddild liberetuY nb ijs qui ei J�ecie bond in mdludppropinqudnt,qui ittdnbsp;tfj- multos cum eo �tnt ut obferuent quo cdpidnt eum in uerbo, quibtts ttS^^nbsp;^ficommutdtio,idc�,exc�cdti funt^^'intndltcidindurdti utrefipifierc:nbsp;tgt;eqHednt,quid timoretn dotnini dbiecerunt �nc ulU J�efdlutii.Et dominutnbsp;fxtenditmdnumfudm utretribudt,qudndoquid�quitwn credit,tdm wdi=tnbsp;Wus (f�.zt in Efdid dicitur,ln omnibus his no eft duerftis ftror eiusfed dinbsp;iuc mdftus aus extentd er populus non eft reuerfus dd percutientem fe.nbsp;^cquitur^iitdculduerunt teftdm�twm dei,uti�li uetus ltd noftri nouum,im�nbsp;^eriuf utrii^ aouumAufti�cdtionemcnim deif�dis trdditionibus er hwmd..
ft
ddittu�tion�bus ddfcripferunt,qu�eftidololdtrid uerd er cotdmindtio icftdnienti er promi�ionis dei.Diui��unt,dil�;cdtifunt in udrids feildset,nbsp;ffpdrdti d deo trdditim reprobitm fenfum^db ird uultus erfteueritdtisiuAnbsp;dicij del quit uenit fuper eos.Etdppropinquduerut cordd eorum^ certe ut,nbsp;^^erent contrd ueritdtem d� id quod dpertc dddttur,�ti.olliti funt fermo�nbsp;eorum plus quS oleum,ddeo omnid fdn^dmicd,uenerddd dppdrent,nbsp;^ipfi fermones qtu nw�iores oleo per bypocrifim dppdr�t/unttdculd er,nbsp;^lddif^quibus oaidunturerinficiuntur dnimiefcdHlt;^rtim,er crucemfunnbsp;fiinentquifrdudcminte�eiiamdetegereuolunt.
Eeltx qttlegimus^Ejedimet erc.fic trdnsj�rtJR.edemit inpdce dnima me^ dpralio qdquot; erdtmihi,quoni� cu nwltisftter�it dduerfu me.Exdudiet deus,nbsp;er b��ilidbtt illos,hdbit�s db initio(id eft q cft leternus) quontd no Udridtianbsp;t^sfunt ip�s,er no timuerut deu.lAifit�rc^ dduerfdrius^eft entfubttd nuei^nbsp;Utnutdtio uul0iriibebrifis)mdnusfuds�pdcificos fuos (potius�iw.Uti)�nbsp;Dd j
-ocr page 366-COMMENTARIVS POMBRANl
mucalduit foedui fuivm(potiiii,eltKiid e�,da) l�olle�dt�ffird butyfU� ot eiut,Z3' intimum cordii eiut uel bc�um cor eint, Icniorni�tcrunt uerbd eiMnbsp;f�igt;rdoletim,e2rip�fttnt^liidi�
lada in dominum curam tuam, amp; i'pfe te cnutnet, �c non dabit in xternum fluduadoncm lufto. Tu
autem deus deduces cos in puteum interi'tus. Virf fanguinum amp; dolo� non dimidiabunt dies (uos.
cgo autem domine in tc fperabo�
Curdm tudm.tehXfOniK tmtm. Enutrietjd e�,omnM ddbit i^uoru/ni indiges,!!:^ uitdm tu� �riidbit.Felix,Su�entiibit,id e^l,inomni tentdtione,nbsp;irt omnionere tuo ^uodcuc^ te prejferit^enebit te necdd(K.tlii�ludtion�,nbsp;Velixjdp�im,
Vides duredm�ntentidm, fed non difceturni�J�iritu tndgtflro. Stni�ff f�rereimpios hypocritds qui uidentur in domo dei cum cbriflo dtnbuld^nbsp;rftf f f�ff*ff�^�^^gt;^f^^�gt;�^^ST^gi^3^oti�milidres,conuiudntes,concorddntef,nbsp;cum reuerd �nt bld�ihemi crmdgnd loquentes contrd Chri�um,cuiafnbsp;ucrbum dbifciunt ziy fuum feduflis fcdudcres obtrudunt, Sintto tUos ctecinbsp;fimt cr ducesCiecorum,'Dolet quidem q, multos feducumt,q, uerbutn deinbsp;nonduditur,{ed bldj�hemdtur,perfecutionem pdtitur,unde tibiudri^nbsp;tentdtiones dcciduntjtdutetidm mcidds �deodcrelii�usin mortisbor^nbsp;forem,fed contrd fcito blt;ec effe dei ludicid ut tUt perednt, tu tenter is, tdSlAnbsp;omnem curdm tudm,omnem folicitudin� tudm,omne onus tuwmquo pee^nbsp;mtrisjomne quod te dngitfecumdu corpus cr fecuadu �iritum, id�ijn^nbsp;qudm,m domintvm,committeilli totum negociu/m,�ufird doles,�uflrd ti*nbsp;tneshomines, SAtdndm,pdupertdtcm^cripfe te enutri�t,fec�nducorpufnbsp;Cr fecundudnimdmjipfefu�entdbit ut non cddds utcunq^�euidt uel ftmulnbsp;totum in�rorum rcgnitm cPi omnibus Sdtdnte dngelis,qui fe trdnsfigurdntnbsp;in dngelos lucis Grrncredidtid uidentur�ris,qute intus diemonid funt. Etnbsp;iton ddbitiuflojd e�,credenti bomini flu�htdtionem uel Idpfum in lt;eter*nbsp;fftim,quem uult benignd, pdtris uolttntds dd tempus borror��t�nere mornbsp;tis,premidn^�ijs,f^e cruc� er ignomim�,fed nouit pios de tentdtionenbsp;^perefdu/mimpijbldf�bctndtorcscddtvia in puteum interitus,dumtnorf
-ocr page 367-IN PSALMVM LIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jlf
Keidt lu^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defcendunt in itifirnmn uiultef,ut non po�int expie
re uiri fdngatnum �� dolofi�de quibut pfal.^ydimidium dierum fuoru, ficut liberMit Loth reliquis igni coelitns miffo pereuntibui. Hoc cfi quodnbsp;V Petrui monet, Qmnem (blicitudinem proifcientes 'm cum, quonidm ip�nbsp;t� curddeitobis.EtPiiultitfDotninui prope efl,nihil folicitifitii.utde Eft.nbsp;51'Ego egoipfe cofolabor uos,�l�.K tn ut timcM ab hole mortdli C2'c.
Quid eft J dicit lUoj qui dolis Cf hypocrifi (tguitt,quos nominat dolo ImpiJ no dimi rof,zy qui uiriftnguinum funt, id eft,qut oderunt er uindi�bim qu^runt di�t dicf[uoftnbsp;in eos,qui dolos ipfiorii ueritute uerbi dei dctc�tnt^ne dmpliui dnimns ocnbsp;cidlt;int,quid eft/nqudm,q^ dicit tUos non ditnidtdre diesfuos ?quis ignordtnbsp;rtidnt pios multos 'mddoleftentiddb hdc uitd.dcficereiReftiondeo. Imrconbsp;oportet nos hie hdbere fttrituiles oculos ut utdedtnus hoc uerbum dei effienbsp;uerdx. Pij ordnt,�ie reuoces me 'm dimidio dterum meorum, id eft,neft)einnbsp;hdbednthututuitte,croccupenturfubitodmorte,duftlfdj^etenentur di*nbsp;Miusuiuendi.Bt pfdlmo.iS.�otumftc mihi domine finem me�mz^c.'Vi*nbsp;de qu� iHic diximus.Sunt ergo femper piirdli,uiQldntes,q�dndo donumunbsp;Ueneritjiue 'mprintd uigilid,ftueinqudrfd. Ipfi int�rimuocdtionem fudtnnbsp;fcquuntur,qud diu dominits uoluerit,nihil prteftribentes.fibi,nihil folici�nbsp;ii de uitd,fiue crds dus finis fitfiue po� decem dnnosfide�q; uixerimt om*nbsp;nid tempord fiu,etidm fi iunenes moridntur,quemddmodum tlle dixit Sd*nbsp;pien.4^,iuftus ji morte preocaipdtus fiterit,m refri^io erit,Sene�ius enimnbsp;uentrdbiliseft crc.ConftmntAtus'mbreui,cxpleiiit t�pord multdcrc.lm�nbsp;pij dutem prjeferibuntfibi longd tempord,quemddmodum iUe m Lucdiquinbsp;dixit,Animd tncd hdbes multd bond 'm plurimos dnnos, �c dffint,�c uiuutnbsp;qudfi diu uiihiri.Vndezy noun dd'muentiones nonceftdntddinuenire,nonbsp;Uds fie�dSfnoud luerd, nouas dei cultus, de quibus ne undm quidem Uterinbsp;hdbent,ut poftent cordm deo definiere hdnc cft'e dei uoluntdtem,(ed dn^nbsp;teq iOd mdgnd,quie uelut �ternd moliuntur,perfiddnt,dnteq fiupprimdntnbsp;Ueritdt(sprofiffores,ut ntdxime ocaddnt,nihil refirt,tp� in medijs condti*nbsp;bus,fide udcutdufirimtur,mdie(ut dit dominus) qudnon ft)erdnt,crhordnbsp;qud ignordntftunc diuidet co� dominus,�r ponet pdrtem i�orum cum hy*nbsp;pocritis,ibi erit fletus cr�ridor dcntium,fi�nne dnte tempus,cx 'm dimianbsp;dio dierivm fuorum uocdMur uirgines illte ftulta er impdrdtie,qudru Idmnbsp;pddes orndtd; quidem funt,bypocri�,utfepulchrd firis dedlbdtd,fied tdm�nbsp;intus ole� fideiGJ'mifmcordiie diuine udcudt I dcirco Idmpddes illefiu*nbsp;fird orndtte extinguuntur �rfoctorem exctecdtiohifq^ tenebrds 'mtUdno�
Xgt;d
-ocr page 368-COMMENTARIES POMERAN�
pro �uce refirin�t.li�niK necditnt incecpijfe uiclentur, qui ddhuc euftft lit entdnt o�eumf Titles defcributurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|�e�r^t^fuedrfs,Nec de pet
fonisfolum loi^uimarimpiorum/ed etidm de regnls cr fef�s dlorwMtquit fgt;erpetuit�recrediderttt,cr pofieri corum �n longd pr^efcriptione glorid^nbsp;tifu�t,qiu,ftnou poff'etcddere,quod tdmdiu�eti�et, qud� non poffetcjfenbsp;error,quod tdm multi dmplextfi�lfentffed uide omnid regnd j perierintnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in�iedifscoHdtibui,fe3Asomnesq,perierint,ubimAxi!neflorereuidelgt;dn^
tur.Dtudurduit,crultrdducentosqumqudgintddnnosittJfrd�l,lt;yde^ inde in ludd�re centum quinqudgnlddnnos,cultus uitulorum dureoru/m,nbsp;inuentum Hterobodm,^ durdff�t dtuliui,nifi deut omnes ex Hits terris dbnbsp;Puitff'el,ettdmen illepopuluthdiebdtlegemtUolebdtdei popu�ushdberinbsp;tequedc nos.Sed inuentd humdnd pritfcriptionetn deonon ficiwnt.Omnisnbsp;enim cdroftxnum,o^omnitglorid eiusqudft flosdgri.Exiautum efifaninbsp;et cccidit flos^quid f^iritat doitiini fufflduit in eum. Vere feenum ejlpo*nbsp;pu�us.Exicattum eft faettum,t�- cecidit flos, uerbumdutem domini mditetnbsp;imeternumEfd.^o,
PSALNVS LE�
T/f//Zlt;w.7rfoo')t�A�ult;rt� fupcrcolumham mutam inter longti* ^s,Dauid infignCjda caperent ipfum Philift�� in Gath#nbsp;Lege.i.Reg.�i.ubi Dduid f�itcolumbd mutd in tndnibus[eriiorum rednbsp;gis Geth Pdlcjtini,qudndo fimuldbdt fe flirere lt;^c,longmqi(os,td eft,dlie^nbsp;noseosuocdtfluedlienigends.Ddiiidinfignehocerdt,digttitd{enmeiusnbsp;Per flulticidm flue corond flue titulus regius ifld flirilt;e fimuldtione Cteieilione^deo fleu�nbsp;ddfdpientid. lente,tpfiferudbdtur. Sicnbsp;nbsp;nbsp;chriflo pdrdbdtur regid digniti^, dum ut led
proflu cy- percuflus d dco,tcnebdtur imitusflue columbd mutd inter dduet fdrios.Sicut fettered er omnibus elects pdrdtur regmun per pdtientidm,nbsp;quorum uerbd nemo dudtt,fed ut furiofl eifcituttur,ciim tdmen ipfi cor ditsnbsp;dep flnt reges in Chriflo-Et de his proprie pfdlmam effe luce cldriiu e^.nbsp;SVMMA. Pfdlmum,primttmdicitChrtftusutcdput,quentddmodttmdinbsp;cemuspfdltnoflequenti, ubi dit,Dedit in opprobrium conculcdntes gt;ne,Stnbsp;pofl eum omnes piflqui ob conflffittn uerttdtem,perfccuttonem pdtiuntut�nbsp;Stulti iudicdt Efi diitem proprie pfldmus fcriptiu contrd tllos,qut c�mf�riofl nefleidnt innbsp;det fdpientid, t�nebris,quo cdddnt,tdtnen dlios in lumine wtt dmbuldntes,erlucernd}�nbsp;uerbiueritdtisin mdnibushdbentes,deflgt;iciunt,fliriofos iudicat, htreticosnbsp;^dmdttt,bldjflh(mdnt,dei ueritutem mend{^ci(impronuncidta,er dem^
-ocr page 369-IN PSALMVH LV.
ipfbdei lum�tte,lt;iuod ui�biliiflofolefeptici cldriwin melttibut credentt� re�ilfftyexclt;ecdntnr,VndeAitfi^ nomcit uerbd loc^uor, �ec utmed(utriinbsp;entmimpiumelJettUbifidesdoc�ddcfi)fecundu �lud.i.Petrt.4., Siqit�'nbsp;ioquitnr^qua/i fermoes dciCfcddcirco,ln dco Iduddbofermocs meos amp;c,nbsp;oB boc uero homonbsp;nbsp;uro me iugiter perfiequaturdd morte etU ufic^ zje.
Ifcrcrc mei dcus quon�am c�culca�i't mc^ homo, tota die impugnas tribulaui't me�
Gonculcauer�t me inimici mci tota die, quoniam multi impsgnantcs me ah excclfo. Per diem no tiznbsp;mebo,ego autem in te fperabo. In deo laudabo fernbsp;mones meos,in dco fperaui,no timcbo quid faciatnbsp;mihi caro. Tota die fcrmoncs mcos execrabatur,nbsp;aduerfum me oescogitatiocs corn in malu.Inhab�nbsp;tabutamp;abfcondet,ipfi calcane� me� obferuab�t�nbsp;Sicutexpcdauer�t aiam mea, nihilo eqcies cos ;nbsp;in ira populos c�fringcs.Deusuit� mea ann�ciauinbsp;tibi,pofuifti lachrymas mcas in c�fpcdu tuo. Sicut 'nbsp;amp;in^mifl��e tua,c�uert�turinimici mci rctrorf�;nbsp;In quac�lt;5 die inuocabo tc,ccGe Gognoui de^mcnbsp;us CS tu.In dco laudaboucrb�,in dno laudabo fernbsp;mon�,n� timebo qd faeiat mihi ho. In me funt de^nbsp;�ota qux redd� laudis tux.Quoni� cripuifti a�amnbsp;mea de mortc,oculos mcos a lachrymis,pcdes me/nbsp;osa lapfu^PIaccbo coradno,in luminc uiuentiumgt;,
-ocr page 370-J29 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMBST�RIVS POMER�NI
Ai excelfo^no pertittetdd uerfu/m fetiuent�^i qitod uiderc Ucd m grlt;e cis biblijt Aldi, licet dliii gr�cd ex�pUrit dliud hdbednt, tum Cf in hebrlt;ea.nbsp;finis eft uerfuSjO' pr�tered fententid hoc requirit.Qttod enint dicit,Kultinbsp;impugndtttes medb excelfo,id eft,didlio loco,�gnificdtinitHicos �tpmonbsp;res eftstfe dutem fitbidcere er conculcdri� Per rfZe w non timebo.^'e.Pcrnbsp;dient timebo,qttodm�perinterro^tionent legds, no conuenitcu eo c[uodnbsp;additur,EQ)mte J^erdbo.lnterrogdtio uero efficit,ut fit ident cn nojiro.
In deo Idu ddbo fermones n�os,Pe.ln deo Iduddbo uerbivn eius ; Sed in idem recidit,Sermones enlm ^uof inftus loquitur,er ob quos perfecutionenbsp;pdtitur,uerbtvm dei fivnt. Inhdbitdbunt ty dbfcondentjd eft,couenieittnbsp;in undm domum,ey dbfeondite confidtdbunt dduerfiim me. Ee.Congregdnbsp;iwttur er dbfeondentur. Sicut expe�Auerunt. dnititdm medmjcilicet,nbsp;�d perdendum id quod pertinet dduerfum prlt;ecedentem ex Hebrteo.Sicutnbsp;fempernuuoliieruntperditivmjitdetidm obftrudbtwtcdlcdneim meum,idnbsp;eft,reipfdtentdbu^t,utcdddtttmorfiteqrivm.
Pro nihilo e�jcies eos,id eft,ut rem Hdndm,er fdnq nihilum dbijeies eos. ttt dlibi,Vt lutum pldtedrum delebis eos.Pe.Propteriniquitdtem liberdtilt;rnbsp;iUis.ld quod non conuentthuic loco. Reilius ergo ficcx llebrteo,proptefnbsp;iniquitdtem uel propter udnitdtem eieS�o dlis. Vitdm nudm dnnuncid�nbsp;uittbijid eft,qu� pdttortotddie,tibi conqueftusfivm,Pelix,r)ifcurfiis meosnbsp;numerdfti tujid eft,tu feis omnem uitdm med,z!r quid pdtidrhinc inde ud*nbsp;gdndo,tyinimicis cedendo,
PofuiftiIdchrymdsmeds mconjficHutuo,ideft,noui� tribuldtionettf-erpreces meds.Pe.Pone Idchrymdm nted in utre tuo, id eil, dbficode dpud^ tencobliuifcdris,qudfimreferudculo fiuerepofitorio tuo,utqudndo tdgt;^nbsp;pldcueritexdudtdS, 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
Stcuter 'mpromi�ioHetud/ubdudieft,ideft:,quemddmodivni CTp^^ ttiifi�jtuunt uerbum ntdnet uerum.Pe. tJunquid no in numero tuoifdH^^^nbsp;funt,ed qutc med fHnt,ut difeurfus mei er Idchrymu medA d e/i,ccrte innbsp;merotuofi{sit,tuednumerds,nonftwHnobliuionecordmte.
In me erc-fic coi�rue cldrtus,ln me. fiwt,deas,uotd Idudis tuiCfqu^ ddm tibi.Pe.Supcr me deus uotd tud,redddm Idudem tibi. vtpldce�trnbsp;Admonitio Pe.utdmbulem. Ne quid ueredris,erh�reds,mile�kr,in quibufddmpft^nbsp;le�hris,nbsp;nbsp;nbsp;tnis, de noftrd inferpretdtione, ubi interpretdmur de uerbi dei perfecuto^-
ribus,eccehdbes hicdpertumpfdlmtvm. Quidenimdliudperficqucrenti*'^' impijerhypocritdrumcoborsinfdnilisiqud^non fuftinentuerbidd^i^nbsp;prddisd^
-ocr page 371-IN PSALMVM LV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}il
ptitdiedtioite nbsp;nbsp;confi�ionemi Ait er^,Succurre ntthi dotnine lt;^ui 4 muhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z2�c
th tot4 die�d eA it(giter,concuIcor.Eff inte �xr abonna tintcbo per dtcm, id eAjgt;er otnne tempiu uitlt;t meie^'tion ucebo timor� honiin�i/ed mdgnifinbsp;cibo fermones nKos,quifunt uerbum tuu,fed tndgnificabo i� deo,nonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^0^
rdm gloria meam ex uerbo dei,gloridbor,fed in dotnino,non finatn uerbu coficulcari Ruanda e^ cocu�cor. Kon timebo (^uid fr�dt mihi euro O'hosnbsp;mOj^utetdem funt^ut uides.i.Cor.3.Sicut eKtmearo male dudit in feriptn ^dro^Uotna.nbsp;ri5,itd o honto�mnis enim homo menddx.Totd die bldj^ihemabdnt pr�snbsp;dicdtionem mei O confi�ionem�ue�dnAificdtionem non�nis tui,cogt�tnbsp;quiequid mdUpoj�unt confultdntes dduerfimme,ut expeihntes uitdmnbsp;tnedm dd interitum me mor�i cdlcdnei mei cddere �eidntiddeo intentdntnbsp;Uenenum �tum mihi cdpitd iOd ferpentind.
Atlt;^ hic utdes infididf qute intendebitur 1 ferpente iHo dntiquo in Chri obferudbunt �i cdlcdncttm.ittdixtP�dl.4^.qu� ointentdnturomnifeminichri�i db cdlcdn�me�,nbsp;eodem�erpenteofemine eiiu^d eA^db impi�,qM Chrifli femen^d eA,uernbsp;buntdeiofotquihochdbent omnibmpetunt infidiiSfUtuelfud zizdnidnbsp;interfeminent itel ueritdtispro�l�orem occiddntAnhdc grdui�intd, pro�anbsp;Ao tentdtione uerendumne j�ecicueritdtis ideiueritdtc nosdbdiicdnt.nbsp;Deinde etidm fit,ut permittente deo plus homines o cdrnem incipidmusnbsp;timere qui deivm.Hic uero confldnter dicendumcontrd quofeuq} dduerfinbsp;rios er cotrd impids mentis nofirte cogitdtioncs er dif�utdtioes, B g) ueronbsp;domineinte�gt;erdbo.Uem,lnqudc�q;dieinuocdboteeret
Pro nihilo eqcies eos erc,E�cipiunt domine�tdm mercedem,de quo � fideitterbd, desmednondubitdt,utproie�lAmentudbijciesquidfirduideriidmuolut, ,nbsp;qudndoirdtud�eueritin dduer�driospopulos,quicidminterim di�imusnbsp;Idt.Tu omnem uitdm mei,tu no�i omnem neceffitdtem medm,de quo rursnbsp;ftim non dubitdt fides med^tdmet� dd tempus in tentdtione dereHnquis,Sinbsp;rut er eft in promifflone tud,id eAficut er promi��i,non dubito inimicosnbsp;tneos conuertendos retrorfiim.Pfdl,9o,Cldmduitdd me o eg� exdudidntnbsp;fum,cu ip�o fivm in tribuldtioneerc-^[d,6^gt;Ertt,dntequd cldment fg) exsnbsp;dudidm,ddhuc Ulis loquentibus dudiS.Efd. 4J. Cie trdtifieris per dquds erc.nbsp;leeirco ddditur,tnqudcieq^ die cldmdbo,�cilicet couertenturiUiretrorfumnbsp;quid ecce cognoui nonfiolum fide fedeti� ipfdfidei experientidermultisnbsp;dntebeneficijstuis er liberdtionibus,q^deus meuseStquitotwmiht feruisnbsp;er mei curdm hdbes credtor meus,q, tu es meus qui condidi�i omnid,m cunbsp;ins tndnu �int otnnid,cutusfustt cxlum �� terru er omnid qu� in eis [i^t,
Ee
-ocr page 372-jtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS P�MERANI
QtiihocwuitfttKnouit.uidePfnl.il.lndeoer^ mdgt�fi-dboamp;c3(tofllt;t uerbli cr fernanem del uel inuitiiportii iiifirorum. Ad hoe enim nte fer�nbsp;efk Pfal.9. Qui exdltM mede partis mortM,ut Mnunciem omne$nbsp;pr�dicAtioestuds in partis�liteSioH�
In me flint dem uoti hudis tutequ^e redda tibi.Sic uidco quofd� inter� in me uotdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gpjf^externA qiurerequx deo ofjercimiu c� omnin hdbeA�
huda, fffnf (ff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dgQ piiicednt crquie ipfe requirnt. No� enim no�rA,feti
nos mlt.'Bona, qttid� uerbA,[ed uideo non mtel^^e eos quid dicAnt,du'nt grdtiam deinoflrieuolutdti ddferibunt fui�mq^liber�t drbitrium fiitutvtttfnbsp;er mueniuntinfe multd bond.'E^ dut�,dit Pdulus,non inuenio in mefhocnbsp;e^ in carne mea,bonu,Sciant er^folu j�irttUAlem hominehoc dicere^quinbsp;ante dixit,�n deo]�eraui erc.quiut �quentid hdbent liberattim fe uidet dnbsp;morte e^'dldp�i it^ridm dmbuldt in Iwmine uiuentiwm�uein lumine uitd,nbsp;ut e� in hebrwo.Tdlisuere dicit,In me�tnt dem uotd Idudis titie,id e^,grdnbsp;tut tibi ero pro bene�cijsfon^�cdbo nomen tuu in J�iritumeonon hypi^nbsp;ert� extcrnd.E�dut h�c oratio,In me�wt dem uotduel fuper me�mt uirnbsp;td,qud�i dicds id quod dtcunt,Tyeuotio dd te e� in me, uer� ne dlidittnbsp;deuottone �ngdf,grdtu cor �gni�cdtur quad per omnem uita unit cordinnbsp;tntindo fdnfii�cdre nomen domini er con�teri uerbii eim utcue^ fteuidt iftnbsp;unu omnis impictattfitec no e� deuotio mondchdlis.P.t ne hic mihi obijcldlnbsp;chaos iUud uotorum,uides uotd Idudis dict,crddhuc clariut cx Heb.Supefnbsp;me dem uotd tud,reddd laude tibixur no dicitJAedd� uotd?fed idem effenbsp;uotderlaud�,hdcordtioefigni�cduit.deqturedixiPfdl.zl,erinfi-a 6os
Liberdtio Q^oni� eripuifli erc.Omnid hic comprehendit tterfm qu� no�rx fallt plena, tisfunt.Ldudes,inquit,fiuegrdtidruadionesredddmttbi,quidliberdflianinbsp;mdm mea � morte�d quod opponit i�i,quod fupra dixit, P-xpeiklueruntnbsp;anima medm,P.t oculos meos � ldchrymis,quds flebam quando eds pofuifllnbsp;in con�iedu tuo,utfuprd di�it.Et pedes meos � ldpfu,id quod opponit �nbsp;0 quod fupra dtxit. Ipft calcan�um meu obferuabunt. Sic lib�r�t domin�tnbsp;� morte er peccatis anima nofir�,ut �mm iu�i er fdnfb,er oculos no�rosnbsp;4 ldchrymis,ut dmplim non doleat confcientid,ey pedes d Idpfu ut Jfirit�nbsp;con�rmati �emm w �terntim,er pldceamm erambulemm coram deo (utnbsp;cttnqs fentidt de nobis mundm)in lumine uiuentiivm�d eA,iuflortim qui exnbsp;�de uiuwtt er feruanturinconjfe^lu det,ln lumine uiuentium uelinlu/tninbsp;Lumen uiuetl� uit�,non in tenebris mortuoru,id e{i,imptorum crrore,no in Iwmine ftnbsp;titifiuc uitte^ pientite,glorite_iir iu�itix hwmane/edin lumine quod uita efl omnium �t*
-ocr page 373-IN PSALMVM LVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��5
fi}fU/M,^Uod uerium dei in cordiba^ ^c.Hic tdmen dduerte ^uod legh ntutficulos meosdldchrymii/nReb.nonhAberL
PSALMVS LVI.
Titwli�. wjooM�Afutf/e Nedi(��pes(�({ei�)Dauidi'nf�gne,dS fugeret ipfe a confpedu Saulis,in fpelunc�, Reg.ti.cr-i4�nbsp;5 V M M A. chrifius hitc dtcit^hmc citinte Pdulo,Ro.i^,proptered con^nbsp;fitebor cxc,lillt;iuode�iiuo^ �npfdlmo.XT. utillic diximiw. Eil ergo uoxnbsp;perfidie fidei zygrtiti(irua^onK,mqMChrifiut gloriaturdb omnibuifenbsp;erutummdUs^utpofi refurreitionSeiutmdgnificeturdeutfubomni c�lonbsp;'m omnibut gfntibu�,nempe mifcricordid cr �crildte eiiK ubi^; pradicatd,nbsp;Mlfererc mei deus mifererc mci,quonia in
te confidit amniamca.Et mumbra alarn tuar� fperabojdoncc tranfcatiniquitas. Clamabonbsp;ad deum alti(fimu,dcumqui bcnefadtmihi.Mifitnbsp;de c�lo �cUberauit me,dedit in opprobrium con/nbsp;culcantes me. Mi�t deus mifcricordia fuam �c ue/nbsp;ritatem fuam,Zc cripuit anima meam ex medio ca/nbsp;tulor� leon�jdormiui con�urbatus.Filtj homin�,nbsp;dentes eor� arma �c fagittx, �c lingua eor� gladi/nbsp;�s acutus.Exaltare fuper c�los deus, �c fuper omnbsp;nem terram gloria tua.Laqucump arauerunt pedi/nbsp;bus meis,�c incuruauer�t anima meam.Foderuntnbsp;ante faciem meam foueam amp; inciderunt in earn.
In�lt;ii�tiiS.Pe.prduitM ucl c��-A{iionei,ex quo c�dru eft hoc diet de ini* quitdte (tduerftrioruj�d cft,donec trSfedt hiec tenMio qu� mihi per inin�nbsp;eos fuftitdft� D�dit in opprobrium conculcdntcs tne,td eft,confi(fi funtnbsp;qui ntecoculciib�t,Pe.Ex opprobrio dbforb�ttt me^fctUcet liber Mit nK,idnbsp;eftexoreleonff^utdlibi^Ctnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ee �
-ocr page 374-COMMENTARIVS POMERANI
Mi/i't deus mifcricordM crc.FeMittet deus mifericordi� fuint O' tutein fMm.Animn, mei, in media leonu�fcilicet eft) idcebo in media infldni'nbsp;nMntium(td eft irddrdefeentium 'm me)'tn media ftlioruhoininis(id eft edtnbsp;nul'um)quoru dentesIdnced ofdgittx cz lingudearumfrdmeddcutd..nbsp;IncurudueruntiFe. lncuruduit,fcilicet Idiueus uel rete.
CdtuU leonii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddes,O� eripuifti uitd med ex medio cdtuloru leonu, id eft,re
Dentc� o Un nbsp;nbsp;ftint,quoru dentes funt drmd ez fdgitt� cx lingud gUdius dcutus,Suif
g'Wdduerftri conftitutionibus o doilr'mis oaidunt dnimssfedudorivm,fuif o! u ueiitdtis, ntenddcijs impctuntfdcru dei uerbti O uerbi dei proftlfore, cr dtvm leu^
Suecurre pdter filia,lt;itii dd mortem petitur^ quonid 'm te fo�a canftdo, O'canfiddm fub ueldmento o pratedione dldrim tudrum,donee finidtuVnbsp;ini^ttitds,(iute me perfeijuitur. cldnidbo ddte qui oibus es fuperior, qui menbsp;liber dfti(�c enim Chriftm dixit dnte morte, lUunc glarificdtus eft filius honbsp;minis Qrc,quod id 'mfthre uidit cofivmmdtu dixit,qu�ucrbd funtfidei)Tttnbsp;miftfti miftericordid tud qudgrdHs fubuenis,zy ueritdte tnd qudex pddanbsp;gni tenebrdru O miniftrorum eins,quorum cdput eftSdtdnfteo ille rugientnbsp;qu erens que deuoret,fub quo funto' leones cdpitd iHorit qui ftducuturfnbsp;ut fxuidt ead� ftirore 'm ueritdtis proftftorem cdtuli leonii. Dorm(ui,id eftnbsp;quieui,conturbdtus,id eft,in fitrore illaru,id eft,permift eos ftrere o 'nttenbsp;fperduifdormiesoquiefcenstdum Uli leones ddhuc no erdnt fdtidtiex pefnbsp;fecutione med cr morte med,fed ddhuc me cogitdbdnt conturbdre, cuftodinbsp;entes in ftpulchro,tenentes in morte,qudftdmplius non uidurum .Hi funtnbsp;filij hominu nihil nft humdnd, fentientes,proptered ftulticidfunt iSis qutfnbsp;culi idli prjeddm qud concluferut uordre tentdttt,tdm� dudent dicere eg'cenbsp;gidhypoerift,nobis non licet interftcere quenquS, Qiiosuideshic deftri*nbsp;ptos non mdnibus,fed dentibus olmgud mftrudis dd omdendtvm,fed tunbsp;� deus dentes impiorucontriuifti,Pfdl.i.^xdltdre deus fuper c�los qui ui^nbsp;d�fis impijs no regtidre in c�lis Exdltdre qui id uideris 'm Chrifto tuo deicnbsp;Cius,mdgnific�tid tud Chrifto refurg�te or Eud�lio eius rurftm prodeun*nbsp;te 'm luce tUuceftdt O fuper oem terru omni credturte.Pfdl.3. Qtionid elenbsp;udtd eft erc.H�c mdgniftcetid cr glorid tud e�: qud grdtis donds 'm Chriftonbsp;tuo aid hoibiis peantdcfftcis eos hteredes tuos,coh�redes chrifti. OmneSnbsp;td,ut eft in pfdhg.ftdngiitur dentes Zf lingud cofttnditur ifloru cdtuloru,nbsp;leonu oiftoru mftdmmdntitim,quicotrd dei iuftiftcdtion� fuis fomnqsnbsp;trdditiombus cotenderut, inciderut en'tm'm Idquevmty-�uedmfuAm
-ocr page 375-rw PS�tMVM tvr.
3M
Paratiimcor me� deus,paratum cor niciim catita/ bo Sc pfallam in gloria mea* Exurgc gloria mea,nbsp;exurge pfalterium Sc c�thara,exurgam diluculo,nbsp;Confftebor tibi in populis domine, pfallam tibi innbsp;gentibus.Quoniam magm�cata eft ad c�losnbsp;m�fericord�a tua, �c uflt;5 ad nubes ueritas tua. Ex/nbsp;altare fuper coclos deus, �c fuper omnem terram
gloria tua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�ngloriiimeii,noneflinRcb.
Idtn hoflibiKCon�ilis re�it,t o deut utglorificetur wmcn tuwm per toc tum orbem tcrriiirivm,ut dgnofcdtur mc glori�cdto lux tud, n�fericordid.
Clori�cdtio dei 'm Chri�itnbsp;per orbem.
tS'ueritdsper tuumEiidngelium,per tuwm fdniium ucrbumdb omnibus. Pdrdtwin� dewidt�cor tnewin,pdrdtiim eHutcdntem er p�tlldm tibiglo*nbsp;ri�cdtus,mi�o�!rttufdn0}o fuper omnem cdrnem feewnd� loelis prophenbsp;tidm-ExurgCiexcitdreidm qui hd�eniu dcrehqitifli onttKSgentes ingredinbsp;uidsfudf ez nondudieruntldudem fudmtexurge,mqudm,odewpdter quinbsp;es glortd med^id eft,gloridtio med,boc e� de quo folo glorior. Exurge pfalnbsp;terium meum er citbdrd,id e�,tu qui es exultdtto,ldus, cdnticum meum,utnbsp;ppLivDe te ldwsw ecclcftd tndgnd erc.Et pfal.yo. I� lecdntdtionbsp;rned femper erc. Ntbil ergo hicopw eH, ut tnutes po fojzdm loquentisddnbsp;^Hod quiddm�ciuntindueentes loquentem pdtrem er rejpondentcmnbsp;t'��t.Qt{9duero fcquitur,Exurgdm diluculo,tniIeb.e^i^Excitdbo durosnbsp;fdm^de�jprteuentdm durordm,ut non ipfd me,fed ego edm uidedr excitdnbsp;��f �t^gens dntedurordm ut cdntem,quemddmodu ^llw fuo cdntu diciturnbsp;excitdredurordm.ld quaddptt�imequddrdt utde refurreSione Chri�innbsp;teUigM.Surrexitenim dd laudindum deum pdtrem 'm ludaiseringentbnbsp;fcH$,procldnM,t(t f� glor/ft �delium eiw mifericordid er ueritdte per Eud/inbsp;geUum glori^tndgni dei^uf^ dd cxlos er ttfq; dd nubes, id e�,pcr totumnbsp;orbem terrdriwn,�t non fit qui fe dbfconddt d cdloreeius ere-.
ESALUJiVS Lvn.
Titulus, ^oo'H��tuo'/� Ne diff�pes Dauid infigne� Ec 3
-ocr page 376-3ilt;$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�NI
S 7 M M A. Irtcrt'piltJjiiriiUi dei genimitM ui^crdruy^ux etft rc�e ui^ deMlur loqui de dei iieritdte,rc�h doccre.re�e armere alias, ut de hyponbsp;entes ludiets Pauha dicit, Kom. t. Oquot; de phanpeis Chri�us in Euittfflio Unbsp;titelt coram dco bnpij funt,iwn fentientef corde fecundu ea qu� docent.uenbsp;rumimpo�tbile e� ut non�ris quo^prodat fequandoqiimpietitimuer^nbsp;bisisy operibuf,non dico i�iscra�is quteetiam m�dus iudicitt,ledi��qui^nbsp;jnali mundus deprehendere no �ote� deceptus �)ccie�n^tdtis,mcipiuntnbsp;enbn tandem docere contra det iu�tiam er probare opera in quibus con�nbsp;fidant homines,id quode� contra omn�[cripturamnbsp;nbsp;nbsp;uerbum dei. Ex M
libusfi'uiHbus,aitChri�is,cogtw�etisuosmei di�ipuli qui uerbodoiti e�isidos pieudopropbeti)iA,qut ueniunt ad uos bi ue�imentis ouiu zyc.Suntnbsp;etibn omnia ipforum�udia confilia ad malum er ad erroris confirma^nbsp;tioaem intenta,qui cum �emperaudiri uolunt,neminem ip� audiunt redhtnbsp;tnonentem.lcarco eos deus de�ruetantcq cre�endo �rtiores aduerfus uenbsp;Heus contes fif/^tem ueritatifij^ pro��ores euad�t.ld quad bitelli^ns lu�usin�iafidenbsp;reterc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firmabitur,er cogno�et�u^htrn iu�ti�, c.fi ad tempus ocailtum, non ta�
meniufioperiturum.
SI uerc utiq^ i'ufti'tia loquimini, refta indicate filij homin�.Etenim in corde iniquitat� openbsp;raniini in terra,iniuftitia manus ueftrac concinnat�nbsp;Alienati funt peccatores a uulua, errauer�t abutenbsp;rojocuti funt falfa.Furor illis fecundu fimilitudine
ferpentis, ficut afpidis furdx amp;(. obturantis aures fuas, Qux non exaudiet uocem- incantantium
ueneficijincantata a fapiente,
Mutamiu�a tiam loqui,
St uere amp;c.Fe,An certe mutam lu�tiamloquimini,reih,iudicatis fiUj AdamiElc^nti�imehocdiilumc�. QBtde�mutamloqui iu�ttam,'ni�nbsp;loqui iu�tiam eir audirciuflitiam,iu�(ta tarnen tacente, id e�,non ej�eiusnbsp;�tiam qua:��iu�ti� �ccie ueditatiuana uerba �int,impium core�,crnbsp;qua� uerbis iu�ti� docetur tmpietas,ut dt�:as alio fidere qua deo.item,utnbsp;maxioK nihtl dicat doi�r contra mritatem,tarnen iu�itiam mutam pto*
-ocr page 377-IN PSALM7M LVir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;517
^tdnYiifu� cupiditdti fcruiensnondudet red tdngereimpiorumcordd. H.'c tu�ttid que prxdtcdtur mutd eft. Ho: enim tdcet quod uel folu dicen�nbsp;dumerdt,.dquodnoefirefh.ii{dicdre,redh)effefpiritudUq; iudkto,ndtnnbsp;id�ciutfilij Addfn.At�mdlisenim homo no pcrciptt qute dei funt,fedfudnbsp;quarit etid Jpecie reftis doHr'mie, 1 d dKfc quod nos legimits idem eft, Vos Si uere ittiqinbsp;jdiihogt;ninum,tdefl:,cdrnAles^iiuflitidmqud loquitnini,uerejid e�:,uero fi^c,nbsp;deli^ corde fecttnd� deum loqutmini,iudicdteredki,id eft,e/hte reck ftinbsp;ritUdliq^ iudicio,ut difternAtk ueritdt� dei d menddcijs kumdnk-Sed qiiditnbsp;do qit^fo tuflitid uereloqueremini Ztrredk cffetis iudicio^quiqudntucu^nbsp;forkJpeciofi uidemini per uerbd qudft iuftitiie,intiis tdmen in corde operd^ in corde CXC,nbsp;mini iniquttdtcmfillic iniuftitid zy mcrcduhtds regnAt,no timetk deum,nonbsp;fidi:k di o,non creditk. H�c ndtiud uk in corde uelut ndturd in drbore ntdnbsp;ld,producit me-lum ftu�him,quem tdirc ftecio�s uerbk e:;}- dppdrenti ittfiinbsp;tii pro pictdtecrcultu da uendttdre unltk.lnttiftitids mdnus ueftr� cons Ndnuf.
� cinnanffid cft,dpte ftudtofeq; c(gt;poniint,fed tdmen iniuftitiis cordm deo.
� DoceUi enim h�c efte operd. bond qult;e d ftductd in deum duertunt. Videsnbsp;qud dptk uerbk noritftnritushypocripm deferibere.Aduerte uerorddia
cetn mdloriioperim.ln corde,inquit,operdminiiniuftitidm fuper terrdm Radixmdlorii qut nihil ni� terrendfdpttk,qudndoqutdefilijeftis hominu non ftnritu resnbsp;nbsp;nbsp;bonorum
ttdti perftdem.Sicutcontra de rddicebonoru operum dixit Cl:rifti{f,Hoc operum. eft opus det,ut crcddtk in eum quern die mi�t.
Aliendtifimtpeantores,uel potiusimpijex Heb.duulud, ideft,d. cons Abdltcnati ceptione.Aliend,ti,wqud, � deo.Errduerut ab utero,id eft, d ndtiuitdte.'Et 4 mlud.nbsp;nbi didicerunt loqui teftiti font fc uerbo dei in corde non credtre,nd locunbsp;df:intftlft^�t[c,ut Felix habet,menddciiim,id eft tdud quoducritas deicrnbsp;uerbumeiusnon hdbebdt,traditioneshumands orddinuentaabhominibusnbsp;foninia pro iuftitia locuti ftint,ncCcientcs(ut Paulus ait)ncq; quid dicStnenbsp;J: de quibus affirment.Et adhucftiror� morden di er uenena per fuam meitnbsp;tttam mutamiq; iuftitiam kif�ndendihab�tut ferpens irtedntiquus,utfersnbsp;pens cdlce prejf:(s er irritatus,obtur�tes dures �uds, utafpk fur da quiS nonbsp;poteftdudire er contemmt mcantantem ermagumetiam dofh�imum,tienbsp;re�pi�cdnt ad uerbitm dei duditum,neab erroreinquo nati funtredcdntnbsp;ad deum er loqu�tur ucritdtem,ideft,iuftitiam ucre,no hypocritice,qitosnbsp;Ut ctidfapientiftimeincantes uerbo det,clark rationibus erc. tam�non aunbsp;diunt,fedcoirap.irant utmorde�tgladijs dentium ermoldrium,fed deinnbsp;talid arina qtiandoqs conteret,utfequi ntid habent.
Ee 4
-ocr page 378-�'tg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMENTARIVS POMERANI
lu�itii fbus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;otnnid,Abiiliendtt fimt Grc.jigni�cdnt illos dd fdpicntidni
nivnlt;iud perKentlfe,fed per tndn��': 'm fuo peanto, ut i�um feriMitn cui di� tnijjum erdt debituni centum milium tdlentoru.lde�eii nihil e�quod hic dinbsp;cuntf^^osfumuscircuci�,ncsfumusbdptizdti. Ctrcumct�o cdrnii dbpj; ctrnbsp;cumcifione cordisnihilefl.'�dptifmusdqtt�finebdptil'mo /�iritu�fdnfti mnbsp;hil cfl.QU� qu^efo fdnfhficdtio illic �terit j�irittK ubi contemnitur bldfnbsp;phcmdtur J�mtuffdnfh uerbu quo [olo fdnfhficdmur.Uoce^quod chri�nbsp;ftui dtxttjNip credideritis 'm peauto ueflro moricmini.Ucm,SifiluK tios linbsp;. , berduerit^uerelibericritis,
AjptSjUr d. ji^^uerte H/crc. 8 de replis ferpentibus dicttur non ddmitttmt irt� cdntdtionem.Qj(id,inquit,ecceego mittdm uobis ferpentes restlosc^tiibufnbsp;none^mcdntdtio mordebuntuos,dtt dominus.De no�m ueroferpcttnbsp;tibios confldt ^ntdxime 'mcdntdtionibui obnoxij �unt^mflrumentum ddkucnbsp;didbolictc drtis,utolfm 'm pdrddifo.Dicerem hic dici defurdd dj�ide,id e�nbsp;qu� perdidit duditum,ni�i ddderetur,'Et obturdntii dures [uds,id quod nonbsp;potejldiet ni�deedquie dudire non unit crc.Relmquo hocdlijs. Ndnbsp;�buldntur non conflit mihiefle uerit.Suntcr^ dlij flrpentes quos m no�nbsp;flrd regione non nouimus,dequibus hoc di^m efl.
Deus conteret dentes eorum in ore I'pforum, mo/ las leonum confregi't dominus. Ad nihilum deucnbsp;nient tanqua aqua prxtcriens, intendit arcum fu/nbsp;urn donee infirmentur. Sicut cxra liquefada aufe'nbsp;rentur, deci di t ignis fuper eos amp;c non uiderunt fo'nbsp;lem. Antequa intelligerent fpinx ueftrx rhamnu,nbsp;ficut uiuentes ficut in ira abforbebit cos. Laetabi/nbsp;tur iuftus cum uiderit uindidam,minus fuas lauanbsp;bit in fanguine peccatoris.Et dieet homo,u tilt;^ eftnbsp;frudus iuftojutiq^ eft deus iudieans eos in terra.
Intendit,flilicet dontinus,drcu ��� donee 'mfirmentur,fcilicctddiie''fr
-ocr page 379-rN PSALMvM LVrr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5�j
rif,ideH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuo indicio excacubitCT duf�ret ccs donee nihildmp�i^
ut po�int.Felix aut� �ic,Dirigent(dgittM fude,�nt dc� confring:rctur,id e� dduer�rij in�diji fuis petent incrcpdnt�Qr do�u uerbi dei mcantitosnbsp;rem.fed qinefo domine irnti�nt condtiis corii,ficut er pfdl.^e. Arcus eotunbsp;con�in^tur. Sicutcitrd ltde'p�ii^y. SicutfluitCterdd freieignis,ficnbsp;percdnt peadtorcs d freie dei. Decidit uel incidit ignis iudieij dei fupernbsp;eos�cut ignis immiffits�iinis �indm deuordt�tddbforbeliitur ab ird dei.nbsp;qucmddmodu fequent�d dicunt.lgntm dut� pro ird defer plage finciudis ignise� irdtnbsp;cio dedpi,tefldtur multi lociinpfdlmiSjUt pfdl.^^.vfi^quo domine auer*nbsp;tisin fincm/xdrdefcet ficut ignis ird tudi er pfil.fiiSictit Ignis combdritnbsp;� fyhtdm,er fieut fldmmd comhurit montes,itd pofeqaeris illos im tcp.�d�nbsp;tetud,er in ird tud tuibdbisilios erc.Fino uideruntlolem,ide� mhil lu=nbsp;eis utderiir.t deiiudteiofitte igneexeie.cdti,folcm iit�tie uidere non potu- Solcm,nbsp;erunt,quituflitid noluerutdudtre.Deindeitdhorrendequoq^foletfuo iusnbsp;dtcio ueniredon�nus,utne i�equideuijibilisfoluidedtur,fed omnidfintnbsp;tenebrtefubito con�fts menttbus.ltd Efdids ditcd.s-A�icieinus in terra ernbsp;ecce tenebr� trtbuldtiois,cr lux obtenebrdtd e� in caligne eius.Et cd.i^.denbsp;tribuldtioe ty ud�dtione Bdbiloniciregni.Qjt�do fledic cali t�r jfilendornbsp;edru/m no expdndent lumen fmm.Obtencbrdtuse�fol in ortu fuo,i!rr lult;inbsp;na no�lendebit in lumine fuo.Verti hue uerfum aliter ex Heb.legt Feltxnbsp;fic,'Velut cochlea qu�liquefit,purget(id e� peribit er diffluet dduerfdrisnbsp;us)uelut dbortiuu,uelut tdlpd,quie non uiderunt folem, id eil diffluet ernbsp;imtusfietomnis conatus eius,uelut tdlpd,uelut dbortiuu,ncn ueniat in lu condtutnbsp;c�,pereat ante maturitdt�,cdddtin nwdijscondtibus, prodaturcieeitas eius impfflnbsp;mumdo,lt;rs�dufirdtur dei ludicio Hteccoueniunt cum eo quod�itim dddinbsp;tur. Antequ� inte�iger�fuel dnteq crefcerent �iin� ue�r� recentiores innbsp;rhdmnu,id e� �inam robtiflior� er l�dent�,lloc e�anteq uos filij homi*nbsp;num qiti no uere loquin�ni iuflitidm peruenitis dd id impi� potefldtis connbsp;- trd dei ueritatem quo tcnditis,�bforbebit uos deus feut in irdfiid,quidpudnbsp;fe tam� tranquiUus e�,dbforbebit er fieut uiu�tes,utpfdl.^.H:Venidt morsnbsp;Jiipcr illos de�end�ntq; in infir num uiuentes.
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtdes in hoc pfdlmo,nifi adhuc non habeas octtlos' qua horrend,d hypo 'Hypocrit�t
critdrum defcribdtur exc�cdtto er danAtio.Stultuses fii�dlegens,refpici ds m erdffos peautoreSfpublicdnos er meretrices,qui fe idles effeignordrenbsp;non poffiunt,qiios er ipfemudusiudicdt. Sed ne interpretari quidcm h�c
, licet de illis qui mAtiifi�� ui er gladio perfequumturEudngUj ueritdtifr^
Be 5
-ocr page 380-�9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES POMERANI
d� profiffbres Nlt;tm hic tAittu legis illos,lt;iui iu� �m loqiaitur,fed in hya pocrtft,Grmiuflitid isicredulitAtis �nctincordc,ce no fidnnt dco,fedluisnbsp;iuflitijs,Gr j^eciofd operd iniu�tie conctnnAnt,o�ntant enlm tdlid,zy donbsp;cent in eisc�fiderc hoies,^ui uiuut in crrore�mperf �y loqiiutur mcnd�cinbsp;tvmjd efi/udmߣklgt;niu�ti�,quiobturdntdures, �y nolutdudiredei ueanbsp;ritdt� contrdfud hypocn�m,qui dentibus or moldribus dppetunt, ut Ideenbsp;rent fdpient� �iril�q; do�lu incdtdtor�,ut fuprdj�lij ho mina dentes eoriinbsp;drmd er fdgittte,Qr lingudeoru glddtus dcutus/ie dcuunt �iS mutdm iu�nbsp;tidm,ut nihil dudtds,ni�i merdm tierbi dei bld�hemi�. omnid egregienbsp;exequtintur,du eis iudicio dei fic pertnittente licet,quid ut mdicdt pfdlntinbsp;�nis,no credunt �udtu e�e iuflo,nec deum iudicem �turu in terrd.Omnidnbsp;impudentes tentdnt,du�dltmt iudicid hominu,qud� deo nouidente,ut ubnbsp;des E�d.Z9.Eo q,dppropinqudt erc'Vnde dicitur Sdpien.z. Hlt;cc cogitduenbsp;runt er errducr�t,excd:cduit enim illos mulicid eor�.Et ne�eieriltfdcrdincnbsp;td de!,neq; mcrced��erduerut iu�tite,nec te�mduerrahonorem animdrunbsp;Judiciuinhyr. �anfbiru.Seduidi ludiciu/m.Deusconteretbldj�hemi�illorum^ett� morenbsp;focritds,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipforu,ut quicquid locuti �erint cotrd j'efu�mq; regnu di�n fit,utip�met
�idmprodant impictdt�.quod tudict�hodie o�ndit ncbis,benignus nobis dcus,er lu�is illis iudex,udlde in�igniter. Sit deogrdtid.lrritus fiet ontnisnbsp;conatus eoru, �t iu�us quieoti�dit (olo deo, uidebiteii giudio uindi�idntnbsp;LdUdbitinfdn mtpietdtis,erldiidbitmdnusfuds,ideft,db�nebitdbipforiiiu�tinrijsopeanbsp;guine etc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ribus,ne jimiliiudicio peredt,uelut teltx hdbet,VdUAbitpldntiu fuds,ide�
db�nebit d uijs eorti prduis,quibusfeducunt d dei iu�tid in hypocriticdttt iu�tidm,i.dudbit,inqudtn,in fdnguineimpq, ide�,dum uindt�nm uideritnbsp;inimpuim.Hoc,fcilicet,eRdliena periculo�ericdut�,iit Prouer.ii.nbsp;�lnto pe�lente,fdpientioYerit pdruulus.ltd impi}pereuntdd pioru fdluanbsp;tem,quibus omnid cooperdntur in bonu.Et non folu qui iii� �int,fide coltnbsp;firindntur,fed eti� alif dd ueritdtem dei fufeipienddm prouoantur.Tunc,nbsp;inquit,dieet homo,ldm uidemus ex impior� hifiorips, q uhq^ iu�tid e� dcanbsp;ceptd deo,er iniu�tid effugere iudicium non potefl.
PSALMVS LVIII.
Titulus. �B7fo�'K�A�U(j'(�,Ne difpctdas Dauid iiifi'gnCjd� miV teret Saul,amp; cuftodirctdom�jUt occidcr�t efr, i.Reg.�?.
S V fl M A- Chri�us er quifquis ob eonfi�am ueritdtem impetttur,pe^ tit contrddduerfdrios,quiddue�erdm,id efl, ubi otauiderint di�erdtd,
-ocr page 381-IN PSALMVM Lviri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjt
reiiertuMtur.ut audidnt ueritdtem/ed non fdtufit �is,zr non poffunt cre^ nbsp;nbsp;nbsp;uel^era re
derefempcrenim inKeniuiit inuerbo zy uerbipr^conibtuundeofivndM dent tent�tes. iur,ut d bldj^hemiA zy contrddiihone non dejijiamp;nt, hos oportet nunerenbsp;donee � deo eorumblaJfihemiitjContetnptUizyniendAcium prodatnr zynbsp;condemnetur.Ego Ante,mqutt, non expe�htbo Ad iii�/^erAgt;�,fed mAne cAttnbsp;tdbo �rtitudinem tuAnt zyc.
ERipe me de immici's mci's deus, ab infur/ . , getitibus in me libera megt; Eripc me de ope/nbsp;ranribus im'quitatem, �c de uiris fanguinum faluanbsp;me. Quonia ccce caperurit anima meam, irruer�tnbsp;in me fortes. Netjiniquitas mea neqg pcccat� me�nbsp;domine,fine iniquitate cucurri �idirexi. Exurgenbsp;inoccurfum me� �e uide,�c tu domine deus uirtu/nbsp;tum deus Ifrael. Intende ut uifites omnes gentes,nbsp;ne miferearis omnibus operantibus iniquitatem.
CaperimtAnim� n)c�.Fe.lnfidi.{{ pArAueriintAnimlt;e mc^e. Si)w tniqui t�tecucnrri zy direxi-Fe.Sineinttj[uitAte(fciltcct med)curr�t zy pr�pdrAnbsp;bimtur,(ciUcetdduerfiimme. QuijintoperArijintquitdtiszyuirtfdnguinbsp;n�,diximuf p(dl.�i.Qiii finespfdl.lj.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquit� zyc.id efi,nihil tndli Fiducidiu�t
fici,iit me per fcquerentur (uidepfdl.y ) fed potun fineiniq; itdtecucurri^ conuerfdtusfum cum eif,zy rc�e prd'dicAui, zy nome tuum confiffiusfum,nbsp;no (um mihi l onfiiiis^q, dliud inter eos tentdrim, q quod hdbet tud ueritds,nbsp;Ocairre tu deus inihi,zy uide,num itd fit,Age igitur tu domine potentidrZnbsp;deus,qui omnid potes,qut es deus �frd�fid eft,dlor�,qui te tudinqs ueritd�nbsp;tem cofitentur^lntcnde,noli di�itnuldre, ut hd�knus, ut uifites uifitdtionenbsp;tiM durdyUtpercutiM omnes gentes,zy qui funt opcrdrij iniquitdtis.
Vi�tdtio impioruinfcripturis efieoru iudiciumfifA.li. Vifitdbo fuper erbismdld-Et in pfdl.vifitdbo inuir^ iniquitAtes eoru.Gentes uero uocutnbsp;more fcripture,quifuntdltcni � deofiue ludlt;ei nominefint,fsucgctiles,idnbsp;rji,utbic dicitur,o�s qui oper�tur iniquitAt�^ Arbores profidfi no boit^�
-ocr page 382-jjt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS pomeran�
Conuertcntur ad uefpera �5c cfuri�t ut cam�s, ci�rcu^ ibunt ciu�rat�.Eccc ipfi loquetur in ore fuo,�cgU/nbsp;dkis in labijs eor�,quoma quis audim't�t tu dncnbsp;irridebis eos,ad nibil� deduces omnes gentes�
Qjiotti� quis Aiidiutt.Vc.Q^onidm quis duditiAd nihilum deduces.Ff� AducJ^erdW. Subfdntubis, AdueJjlt;crdin,inquit,utdeUcetde/^erdtiois uelhuiusm�idi,nbsp;poflq diup/c'Mti fiMt ucritdt� flue oder ut,ubt oid dej^erdtduid�t.i.no pofnbsp;fefefubfiflere,nelt;^fmiu�itid neq; fudfdpientid,utfunt'mjldbilid impior�nbsp;cordd,nunchoc,nuci�udcredentid,Tuc,i'�qud^ubiuidermt imtninereMnbsp;�iegt;n,zj c�perint de fuisrebm dubitdrefecudiiiUud Efd. 19. Obftupefcitenbsp;V dmmirdjnini,flu�hidte udcilldte (3'c.Reuert�tur tumultudtes,ut fdvntnbsp;lici cdnes O' circuibtmt ciuitdt� dei fi �rte 'muenidtdliqd certi undefdtur�nbsp;tur^unde in�delitdti ipforti fdtisfidt,in ciuitdt� dei.t.dpudcred�tes,quo!nbsp;bdbere ueritdt�,ut hdt^nus credere no potuerut, itd nuc no dubitdre notlnbsp;pofftMt.Veru utcceperin� dudire ueritdt� o iu�itid fidei,nbsp;nbsp;nbsp;uiderint �f
inds crudSytiidtti.i.iu�cidrij hypocritic fcdddlo offind�tur,z^ g�tea/d f, fipi�tes fccundu cdrnis prudentid uocdf�ulticid.t.Cor.t. o incipiutru'fnbsp;fum bldjphemdre er glddium hdbere in ore er �dbijs,utimpijs bldffheinijtnbsp;Cy co�lijs fdnguinu�i cdnes Idcer�t o oaiddt quod qutefierut,ut uerii ftnbsp;quad Chri�us dixit,Mdtt.7.T^olitefdn�iu ddre cdnibits,neq; mittdtismdVnbsp;gdritds ueftrd^ dd porcos,ne �rte coculc�t eds pedtbus fuis, er cdnes con�nbsp;uerf Idcerent uos.Atqsbiecoidfc dgut, qunfi etid ne deus quid� uidedt,tinbsp;duditi qd�ficdicut,Q^isdiiditiEtEfdaP.Quisuidet nos, o qs nouitnosi Lege
Sdmti, nbsp;nbsp;h�c cldrius Anwj.S.Ecce dies ueniu/nt, dtcit dominus,0� emitta �mem itt
terrd,non fim� pdnis neq^ fitim dquie,fed dudi�di uerbu domini.E.t cornu uebtwtur 4 ntdri ufq^ dd mdte,O' db dquilone ufq; dd orientent circtvmibtitnbsp;qiiier�tes uerbu domini o no inucni�t.ltde^ ifid no inteUigi poffe de reli*nbsp;quijs �ud�orufdludndis,quddo dicitur,Couertcntur dd uej�erd oc. ip�nbsp;cotextus c�uincit,ndm de iUis fit ferma qui mdnebutin bldffihemid.'De quinbsp;bus O'ddditur,Et tu domine deridebis oc.pfdl.i.ldefi:irritas�ciesom^nbsp;nes idorum condtuf cum fcmpiternd ipforum ignominid.
Fortitudi'nem nieamad te cuftodiam,quia tu deus fufceptor tne^ es, deus meuSjUiifericordiaeius prac
-ocr page 383-TH PSALMVM LVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;53
ucnict me. Deus meus oftendet mihi in inimicis mcis, ne occidas eos, nequado obliuifcantur legi'snbsp;tux.Difpergceosiuirtute tua,�e depone eos pro/nbsp;tedor meus dne.Peccat� oris eor�,fermo lab�or�nbsp;cor�j�c c�prehendantur in fuperbia fua. Et de ex/nbsp;ccratione mendacio annunciab�tur in confumanbsp;tione,in ira c�fumationis,�en� fubfiftent.Etfcientnbsp;� deus dominabitur lacob �e f�ni� terrx. Reuertennbsp;turaduefpcram�cefurient ut canis �e circ�ibuntnbsp;ciuitatem.Ipf� uero difpergentur ad manducand�,nbsp;fi autem nonfuerint faturati �e murmurabunt.
tortitudin� ineim.^e.�rtitudine eiuf/alicetanimie meierde qud fuprd iixit.QiiiieaecaefterivntAitim�medm.Alioquimnuideoquopcrtineiit.
Nequitndo obUuifeantur legu tu!t. obliui�cdntur ex llebr�o, non de inimicis dicitur,fed de iil�.is,ifie oa(dds,inquit,inimicoi, iflt;t mibi reuelduitnbsp;deus,fcilicet ne penttm deleitn C7 contcrlt;tf� co�. Hoc tu deui mihi reueUnbsp;fiiineulqobliuijiCiintur legif tu�,id e� mdnddtorum cr uoluntdtis tu�,utnbsp;feilicct mdnedt dduerfdrij cr tentdtore� ne populi dei lecuritdte perednt,nbsp;utdegentibui Cdnunte^reli�iis in terrdpromi�ionisdicitur,ludicum.t�nbsp;lt;:!r.i.Felix^acoccidd/Sillos,ne�rteobltutfcdturpopulHtnKUt.
Et deexeerdiione czc.Fe.Et de mdledillione de menddcio ndrrdbut (nikil enim dliitd aorunt dicere qud bld/�hemdre ueritdtem cr docere m�nbsp;ddciu'm)Confuine in fitrore, confume crnon �nt, CT cogno�ent quonidmnbsp;deiu dotnindtur i� tteo� infinibut terrtC.Vbi notd^ Idcob eAubi^ terrd^ Idcaib ubinbsp;ru,m,id efl ubicui^ funt credentes.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cred�te$.
Et murzjutr^titMit.Fe.Et dormient,id e� i� peanto fuo niorientur. Pa� Ue�erdm enint�qtaturfomnudnbsp;nbsp;nbsp;nox. CUriui ex Hebr�o �c, l pfi di�er
genturdd mdnducdndu,Q:d non fdturdbimtur^zs- perno�iiibunt,id e�,i)t node m�de�tdtis Cf mortis mdnebunt fidefiue iu�tid dei udcuLnbsp;' EQ^mquit,eettip g, dew inidebit eos cr fubfdnndbit gantes ,nonmc
-ocr page 384-534 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POMERANI
FortUudo no� aindicaho^nec quierdt� umdi�bitn./ed�rtitudinem mcdnt o detd ddtectt /ird,mifcricor fiodidntdibi committdm,ut pro mtdgdf cotrddducrfcirtdf poteji!l,tes,quieSnbsp;aid det. �rtitudo,fdpietid cf iu�ittd med.Ktfericordid del pvtcueniet me,id eft menbsp;opportune liberdbitdntequdj^eremjConftndetdduerfdriosqu�prittttvmnbsp;Mibi uindiila gtidm me ubidi�tum non qu�rente, dntequdtn ddmclidtur u:s huntdndnbsp;nihileil^mfericordiddeiomnid�ciet pro me. Deitimihi reueldbituelrenbsp;ucldUU inter inimicos meos,uel in perftcutione inimicortmi meoru^ne
OportctnM^ uindi�klmineof,dicenr,\eocaddteof^OportettdleieJfe^alioquipcf lo$ ejje. probdrentur pift�ne tentdtione fecuritdteperirent,no iv.dereturitenbsp;ritM uerbi dei^ ne^ mifericordid dei, neq; iudtdum di t innoteftere mun^nbsp;do.Oportet h^refes cffe,necejft fftut fcdnddld fidnt, ut omnid dlligenti*nbsp;bufdciimcoopercnturinbonum.
Non uindis yidedmus cdput noftru djriftum.Fotuifftt �briftiK qx pohft uel nutu cAndunt.nbsp;nbsp;nbsp;ocadere dduerptriof,poftent cr pi/ in chrtfto untcd ordtione,qui fcitit om*
nid ejfe poftililid credcntifid ut chriftut in hoe uoluntat� pdtrisfeeutKf e^,itdnbsp;nbsp;nbsp;hi qui funt'in Chriflo,ftitimt enim fcriptum,lAihi uindt�dm,d�
Difterge iUot ggo retrtbtidm.F.t,finite zizdnid ereftere uft^ Ad meffem q^c. Fion ncbifM congrediend�e�hoflibiKjedtdmen deprecAndw deut,utfuA uirtute�uenbsp;potentid non noftrd di/�ergdt eof or deijeidt fuppldntet pcantum orisnbsp;eortvm,ftrmon� Idbiorum tpftriim,fuperiidm,mAlediilionemftgt;lAftihe)nid'nbsp;cr mcnddcitvm,utconftinddntur cr perednt. Et utftidnt, qui dixerut,quisnbsp;Audttiq, dominus dominAtur in iAcobjtd eft populo credente uft^ ddesnbsp;terrlt;e.ld quod primu diettur contrd ludieos Chrifti per�ecutores qui geltnbsp;tes propter impietdtem hic dilhfunt,qui gloridbStur fe fernen effe Idcobfnbsp;fed dudiunt^Fotens eil deus de Idptdibusiftis fufeitdre ftlios Abrdhlt;e.
Qaod legimus,Veccdtu oris eorum,fcrmo Idbiorum eoru, potes fubdu� dire,eft,ut intelligds ex mero contemptu contrd conftientidtn cos bldftheAnbsp;mdre contrd mAniftpmm ueritdtem,undeddditur,Et comprehenddntur innbsp;fuperbidftd.yerum cldrius ejfet,� indecufdtiuo legeretur^ Peautum OtiSnbsp;eorum,fermonem Idbioru eorum ,quemddmodtm uulgo le^refolcnt,utnbsp;reftrres dd uerbum,Depone,uel potius in dbldtiuo. Depone eos prote^bfnbsp;meus domine peccdto oris fuifermone Idbiorum fuorum^ut quicquid con*nbsp;trd tudm ueritdtem dicere uoluerint,contrAfe dicdnt pro fui deftrudioltt,nbsp;qud in�gni uindtild folet deus irridere ueritdtis oppugndtores.
Et deexeerdtione erc.Qttid hie uerfus exFleb.uelit diximus fuprdft'n ftrum ftc expotMS licet/.nnuncidbunturjid eftiudicdbuntur orfentetiM
-ocr page 385-IN PSALMVM LVriL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^5
tontrlt;i eoi pro^rrtur de execratione O' med-icio ipfortt,m cop^mmdtione, id e{l,ubi (inii eorii uenerit o indicium dei fuper eos,id quod uddit iniranbsp;coPwnf�iiitionis,Tunc,i�qutt,tio Pubpijkitt,quinucfeputAt!teffepotent�f.nbsp;Ego aute cantabo forti'tudinem tuam,�c exultabonbsp;mane mifericordiam tua.Qui'a fadus es fufceptornbsp;mens, amp; refug�� meum in die tribulationis mex�nbsp;Adiutor meus es,tibi pfallam,quoni� deus fufcepnbsp;tormens es,deus meus,mifericordia mea�
Vel bine intellige quid�t quod �iprd dixit,Vortitudin� meu dd te eu�o dtd,Sed uide in hoc pfdlmo egregi� dntitbepim.�mpij dd uejperdm ueni�t,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uej^erdlli^
fdnet nogt;tPdturdti,bldj�heini,o perno�nb�t �ue,utdlij trdn�irunt,dor= Kdne, tnientjid eSlmorientur in tenebris Puii,qui uiribin �iiscon�� ueritdt�fefonbsp;re �ierdbditt expugnAtores,E^ dutem,dit iufius,cdntdbo non me� dominenbsp;�rtitudin0,Ped tudmtZffcintdbo mdne incipientis grdtilt;e o tUueefeentttnbsp;tnihi,nonexpeildbocu/in impqsuf^dd uejperdmquinonuoluntfufcipeanbsp;reueritdtemni�omnes pupceperint,nipt mmtdiadpprobduerit,quodfietnbsp;nd CdlenddX grecds.Cdntdbo,inquii,mdne mifericordi� tudm,non uel iuflinbsp;fidm uelfdpientid medm. Tiid grdtid refiiiui tibi pfdtldm,dum interim i�inbsp;ieiunibldj�betttdnt A�i duejperdincipereuolcntes ingrediutur inno�e^nbsp;eg) 4 mdneincipi�s ingredior in diem,qu� efficitfol die iuflici� deut in cornbsp;dibiit credentlu.Vthocinctpere non etiex me,ndm Puprddtxi,deuimcut,nbsp;tnipericordid eins preueitiet me,O� hic confiteor den ep�e�rtitudin�,proanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;
te�hrem,refigi�,de�meum O'tnipericordid med.l�iubiuiderint deficcre Idmpdddru oleum,incipere fruftrd circumire ciuitdtem dei o mendicdre,nbsp;er du udduntfero cmere,Pccludutur dluce,'E.^ dutem ingrefius gdudebonbsp;in eternum in lumineuiuentiunt, Exultdbo oc.�c diettur quemddmo�nbsp;dum pfdl.^o-Exultdbit imgud mediu�etdm tudtn.
PSALMVS LIX.
Titului. nrfotfKi^tvettti fiipcr IiliS tefti'monij in�gnc Daufd �ddoccndSjdum praeliarctuf contra Syria Meibpotamixnbsp;amp; contra Syriam Soba, Et reiierfus eft loab 6^ pereufl�tnbsp;Edcm in ualle falls duodedni milia*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:
-ocr page 386-��tf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIV� POMBRAMl
DeUf loctaia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mof�utl
in fdnih luo nbsp;nbsp;pMSiUtefui ^ui mentirinon pot(fi,mfe!pfo loquitur,perfe'ipfum pro^
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' mittitQX iurdt,quiteterum uerbum teternum habet in fejicutcr Gen.il,�
Permcmttipfum, iriqttit,iurMi,id quadexponitur Heb.o. Promiferat,ina quam,in fanfhtate fua cum gaitdio partiturm effet populo ftio terrantnbsp;promtffatn,� deferto er Itbano^b Eu.brate ex ntari mediterraneo.Deut.nbsp;n.ioffe.i.Verumuft^adDauidnonu debatur huimpromt�ionisucritat,nbsp;ftibquoprimum omne'slUasterras acceperunt,er �tb Salomoue quietenbsp;poffidcrunt,non ultra,ut ueritas dciuidereturJntcritn nonuidcbaturli^nbsp;lium,tdeil,purittu te�imonij uerbi dei,utexerceretur fidescredentiuwnbsp;ey blajphemarent inereduli.Sed nuncfub Dauidc erat liliu/m tefiimonij innbsp;fitgneexcoroiM�ue regumn Dat!id,ad docendujde^l,utcredcretur deutnbsp;uerax inpromiffis^qu�do tot hoflium milia cet fia fiunt,exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e/t fie)-uicits
g . Dauidi Arabia,idumca,phienicia ex'lAefopstamia. Aduerte Syriam lie^ � brjets uocari Aram,ex earn duplicem ,alteram remotiorcm ab eis Arantnbsp;tiabaraim,id c{l,SyriamMefiopotamiee.aitcram prope terra ifiraefiimniDnbsp;PhirS�iimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfirael,Ar� Soba,qud paleftinam dictmtalifinebriei
�* � iticinas ^ntes Philiftijmfiiuephilift/eos dicut quigr.ecequandoq; noiantur jyuodeclm Allophyli,ideAalieni^nte,ut ex ht hocpfialmo. Edom uero fiunt idunueifnbsp;milia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Edom quieft Efiau deficendetes Gen.i^.Quod aut in titulo dicitur,duo'a
deem niilia,more Hebr^eo/mgentem numeru fignificat,dicut enm decent milia uel duodecim milia,ficut latini fiexcentos ex fiexc�ta dicunt.Hinc ernbsp;Paulus dixit,Eiecem milia peda^^ru.Etht Apoc.dicitur duodechn m�nbsp;lia fiignati.Nam bif�oria ui�ori� Dautd plura milia habet.
Promiffio dei SV CA ui A. iratusquid� nobis es domi�e,quos,quia nobis cofififiumus te Ji�uat nos,nbsp;nbsp;nbsp;ttegleih ex cont�pto,tradidtff ht manus aduerfiariorti, ludicu. i.ex.5fielt;l
aiediflicred�tibus �gnu.i.uerbu tutepromifitois,cui cred�tes liberabimur ^g�tes aduerfiarinefubijci�tur nobis in tua no noflra uirtute.vana ent eltnbsp;PerhaicfiignificdtuefiregnuDauidis,ideAchrifliEfia.9. (fialushots.nbsp;Eze.34.tribulandum quidemab aditerfiarqs quod exhodie uidemui,utnbsp;dificamusnonin nobis confidere,Veru nonfioltvm hberandufiedetiam dilanbsp;tandumht ^ntes,utliceat pfaHere,Subiecit populos nobis ex ffntes fiubnbsp;pedes noft:ros,ldq} tuiUa ui aut potentia ftue iuflicia hiimana.hHnc fenfiuntnbsp;oflendit pfalmus.lo�j.ex iflo exquinqua^fiimofiexto compofiitus,qHem denbsp;'^onfiffione laudis dei in toto orbe terrarum effe,citatio Pauli ex ipfie con�nbsp;textusiHic d�clarai,VideEfia,ii,Adijeiet dominus fiecwndo,amp;c,
cens
-ocr page 387-IN PSALMVM Lix;
Eus repulifti nos amp;deftruxifti' noiSjiratus es amp;c mifertus cs nobis* C�cui�ifti tcrramnbsp;de conturbadi earn, fana contritiones eius quia conbsp;mota eft.Oftendifti populo tiio dura,potafti nosnbsp;uino compun�ionis-Dedifti metuetibus tefigni/nbsp;ficationcm, ut fugiant a facie arcus* Vt liberenturnbsp;dile�b tuijfalua dextera tua de exaudi nic*Deus Ionbsp;cutus eft in fando fuo,cxultabo departiabor Sid/nbsp;ma,deconuall�tabernaculor� dimetiar. Meus efinbsp;Galaaddemeus eft Manafles,de Ephraim fortitu'nbsp;do capitis mei * ludas rex meus, Moab leb es fpe�nbsp;tnextin Idumxamextenda caldament� me�,mih�nbsp;alicnigenx fubditi funt. Quis abducet me in ciui/nbsp;late munitam�aut quisdeducet me ufq^inldumx/nbsp;ameNonne tu deus repulifti nos, de no egredierisnbsp;deus in uirtutibus noftris * oa nobis auxiliu ex trinbsp;bulatione,de uana Talus hominis*In deo faciemusnbsp;UirtutCjdeipfc ad nihil� deducet tribulantes nos*nbsp;Fe/ix,rfo� dtrelilt;iui� noi, deftruxiJH no$, irdtui es,dcficie$ � nobii.linbsp;^uoifententiie mAgisconuenit,q!idm utmifericordidntfxhibitdm uerfutnbsp;frimiK exprirM,t,^uemddmodMn iwi ex Grteco legimus.
Vtf�giunt 4 freie dreut^id c�^ut huiefigno, ^uodefr tuum uerbwmtCre ientes tutifint db ho�itvm ui er 'mlidifs.Pe.Vt exdltdrentur propter ueri^nbsp;tdtem,id efi^t gloriofe triumphdrent de boflibut, propter ueritdtem tu^�nbsp;Fro�i|5w)ttj� In fan�o fno,fe,ltt fdnilititefudjid efl,perfeipfum pro�
-ocr page 388-558 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comment ARIVS POMERANl
fni�t. Moab lebesJ�ei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e^^inftriMncntti eA quod�gt;ero
turuim.Tunc dem J�cratqudndo fuot /icit per uerbu [mum lperdrc.^e.Mo ab olid dbfblutionii me�,ide�, Modb Idudbit mihipedes, id eft,fub pedianbsp;bm mtisipfe feruiet�oc efi,populo meo erit [ubditm. Mibi dlicnigen^inbsp;id cfl, Pdleflini fubdi� funt, Pe.Super me Philiftied iubild,id efi,cdne mihtnbsp;uiSloridm. inuirtutibusnoftris.Pe.Cwmexercitibmnofirts,nbsp;Etudnd, [dim hots.Pe.Ci�id udnitds eft [dim db homine,
Siebern� nbsp;nbsp;Sichimdm�ue Siehem lege Geff,54.Hfc 'm monte E.phrd'mi cum[ubur^
ldnis[uisftitd eftundciuitdtum refttgij, lofue.io. er.xi.c7 ultimo, ubi ConudJbs tda^ (fi[n iQ[gpjj quie�cut.Con'ddllis tdberndculoru eft Hebrdice Zuccoth,Gcn.nbsp;bemdculortt, ^^^]iaceAiuxtdSichem,ut legisibid�.GdldddterrdeSiGdlile�,ultrd Ion
Gdlddd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi Z3- dimidid tribm Mdndffies dccepit poffeftionem cum
Ephrdim, tribubmRtiben IIS' Gdd,tAum.i t.Deut.3do[ue.i^� Ephraimlicel^ terrdunius tribus [it ^loftueAi. tdmen decemtribus itddppeUdri ex O[e�.5�,nbsp;Cr demceps notiftimu eA,uclq,ibi diuerftr terr�, or dux poft Mo[en loanbsp;[uehdbitduerit in mote Ephrdim,ut legis lo[ue.lsgt;-Vel j diui[o regno poftnbsp;mortem Sdlomonis, decern tribus contra deum [ufteperint regem Htero^^nbsp;iodm,qui pcanreftcit populum 'm uitulis dureis u[lt;^ ad cdptiuitdtcm iftdnbsp;elis, atq; hie erat ex tribu Ephraim. Vnde alibi 'm pftilmoj^er opprobrium;nbsp;omnes ludoi audiient ,Vilij Ephraim intendentes,^ mittentes arcumnbsp;Etrur[um,Et rcpitltt tdberndculum lo[eph,z:r tribum Ephraim no elegt�nbsp;quot;Vbi tdmen dgitur de eo [anilificatio,qH� anted ftierat mSilo in tribunbsp;quot;Ephraim, ultra trecentos annos, cr regnum quod illic ftierat in Sdul,ftttinbsp;ablatd data tribui lud�,Qr montiSion.Ht etiam dicebantur regnu �ftd^nbsp;�l,licet omnes ludei eiftent ex iftaclftue ldcob.P�liqu� autem du� tribusnbsp;uocat� [unt regnomluda, or terra eorum proprie lud�d.'Vndeloan.7gt;nbsp;Pofth�cambuldbatie[us 'mGdlil�am,nonenimuolebat'tnlud�amdm^nbsp;iularc,quiaqu�rebdntcum ludei interficere.Et ut [emel dicam,dicebdltnbsp;tur Ephraim, licet no omnes effient ex Ephrdtm,[icut lud�ioesdicuntur,nbsp;licet non omnes[mt ex tribu luda.illi propter[anHiftcationem CiT culttmtnbsp;dei ettr rcgnu,qi{�prtushdbeb�t^Eli propter cund� cultu or [anXftcdtio*nbsp;tKm,z^ regnii tUic � deo elc�lu,crdtenim 'm Hieru[al� locuseleilus � dco,nbsp;de quo Deut.ii.Erdta�it dec� tribusftrtispopulus O' multus. �dcirco hicnbsp;dicitur Ephraim �rtitudo capitis mei.iregni mct,ficutodlibi'mp[dlmo,nbsp;Eji�kt eft lud�d [anfHficatio eius,l[ra�l poteftas ctus.Dc luda hic dicitur,nbsp;�uddd rcx.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-ex measjroe eft qd�[upra ex p[al,dtxmut,'ied ele^t trib� �uda^^
-ocr page 389-IN PSALMVM trX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��9
itrii Sion ^uem dilexit.vndecft prophetid. licob^Gen.40.'i^cndti�retur fieptram ^c.Poiro Moabitii furtt^uiddm Ardles (ic di�h ex Modb filio iJiodbinbsp;Loth ex filid,Gen.19.
Dctit tu trddidifli nos in mdnm dducrfdriorum,lt;iui ollm mifertut es no Protni�io dei biSi�cifli noftrd terra tr epi dare d fiieie inimici, te precdnwr(quddoqidde fdludt non nonbsp;hocp}lu/m nobisrrflamp;t)fana uulnerdterra: noflrte,quid trcpiddt^con�rtd ftfduirtus,nbsp;corddnoftrdjit 'mte confidentes per�emut. Omnibus mdlis expofuiftiponbsp;pulum tuS,potd�i nos uinodnxictdtis v doloris ex cdlice ira tu�fifd.lt;^Lnbsp;Sedtibi grdtidjTu dedi�iillisquitiment teplufqu� hominesdduerfdrtos^nbsp;Ulis quicredunt tibi,fignum�d e�, uerbum tau er promi�ton� tudm, qu9nbsp;figno exdltentur CT triumphent dehcfiibus,propter neritdt� tudm,no pronbsp;pter uires fuds.lccirco�ecundu il�udfignufolud nos per dexterdjtd efl,ponbsp;tentid tudm,dum noflrd nu�d efl.Signii uero tuu o deuse^, q, locutus es tttnbsp;�dnflitdte tult;i,idt'fi,m teipfo qui mentirino potes dut teipjum neuere,fie,nbsp;inqud,locutus es, C� latieid populi met difiribu� ipfi Sichern er Zuccoth,nbsp;Id wcdf�tfrrd Gdlddd,er terrd l�dndffis,er terra Ephrd{m,ubieft�rtKnbsp;populusregnimei,er luddsrexe^,er ^bernator populinKi.litec,inqud,nbsp;idm med�unt,quee in populo meo,cui ijid trddidi po�ideo^fed ddhuc ddijeinbsp;dmregnonuofuperbi�imosKodbitds.quihetdturfupermurosldtericienbsp;os,Efd l6.Ct ingredtdrddldum!eos,erfubficidmPdle�ttoso�s.itdc� onbsp;deus tud promi�io,q, gentcs,quiie perfequutur ncs,fubijci�tur nobis,c uenbsp;niet fub pedes noflros.l�ud eft fignu,cui crcd�tes fdluamur db oil us md^,
y ides hic pticmilt fi.dei. Deus promittit,er tdntd eius promi�ione cre^a ditdm fequutur,id quod fie dicitur Hc�gt;.u. Sand� per fid� uicerut regnd,nbsp;6pcrdtifunt tuflitid,ddcptifunt rcpromiffionese^c Quidenitn tdlia tenanbsp;td�ent,nifi deus in fdn��tdte (ud eis locutus�iffet,ip�e locutus eft�llt cr�anbsp;diderunt^t^ hicceAgloriddetinhominibus. I^turo deus,pofiq turenbsp;puli� ncSjZJ non uis exire in prtelium eu exercitil us noftris, uel�rtitudinbsp;nibusnofiris,quis deducetme,ut po�im uidhr ingredt in ciuitdtem tmnianbsp;tdm,idcfi,in ciuitdtcs dduerfariorti munitds (ut fitfinguldre pro plurali)nbsp;dutquis deducet me ufiq^ in �dumlt;edm refifientem nobis iCerte nulld potennbsp;ttd ncq; in c�lo nelt;p in tcrrd,fi tu deus non ddes. Tu erg) dd nobis duxilinnbsp;fx trtbuldtione,quid udnitds e/lduxilium humdnMn,p/dl.i4lt;;.Nolite conanbsp;fidere in principibus erc. Pcrdeumexercebimus robtir er�rtitudinem^nbsp;ipfius uiribus non nofi:ris,nihil erunt omnes dduerfarij noftri.
�icpfidlmus ut dei^mifiion� com�ddt,itd quoq; neceljdrto rdjettonme
-ocr page 390-COMMENTARIVS POMERANI
$4�
fiuditvm,amp;oninef uircs humdttM.ut nojiris uiribui,nei^ tui�r^f dlif^uid tribMmui.Deut.^.Uediceres incorde tuo,�rtitttdomeiH^^*nbsp;er M.P.Ne lt;/�:lt;� in corde tuo,[gt;ropter (u�itUm meint erc.
PSALKyS LX.
TituJui, rpotfKt��utfi� fupcr canticum Dauid� SVHiMA. Cldmdtecclefiddeidi omnibutfiniiuiterrlt;e,utfdlueturnbsp;angu�id,lt;iuid�cfirmdfcitfe tetcrnAm po�idere dei htereditdte per Cifinbsp;ft um regem teternum,de i^uo er in dlijs p[dlmii fuprd diihim.
Xaudi deus deprecationem meam, intcnde .orationi mex. Afinib^ terrxad tc damaui.
dum anxiaretur cor meu in pctra cxakafti me. dc/ duxifti me quia faftus cs fpcs mea,turrisfortitudinbsp;m's a facie inimici. Inhabitabo in tabcrnaculo tuonbsp;in fccula,protegar in tegminc alarum tuar�.Quo/nbsp;n�am tu deus cxaudifti orationcsmcas,dcdifti hxnbsp;reditatcm timcntibus nomen tuum. Dies fupcr dinbsp;cs r�gis adqcies,annos eins uflt;$ in diem gcnerati/nbsp;onis Se generationis. Permanebit in xternu in connbsp;fpcdu dei, mifcricordiam ueritate eins quis ex/nbsp;quiret�Sic pfalmum dicam nomini tuo in fccula,utnbsp;reddam uota mca de die in diem�
Heduxifti me,in Heb.pertinet dd uerfum prlt;ecedenteni.Veltx ftc^num iftgetur cor me�,in petrdm dltiorcm me deduces me^id eft, dd qu� fggt; innbsp;lutofubmerlus(pfdlmo.y9.')nonpoff'ummeisuiriiusdftendere,
Votrf. Ordtionesmedf�felix,Votdmed,Etp!aite�cdeiei4traiis�rre �GriC co ^uo^yftifi cldriut effet ldtinisduribus,Exdtid!fti ordtiones meds, (}ud��nbsp;exdudi� uotdmed�nfinetdmen pftltni wta reli^iiim((f,ytuide4sl!9C
-ocr page 391-IH PS�LMVM LX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54t
pfulrMyC^uoddUii de uotis diximut,fdlicet uotd efje qttdm ttul^ deuotio fient uocAnt, lt;luii enim duiitit precet liffn�ca.ri,lt;iuddo dicitiir,ExAudiJhnbsp;uotafdut quid �liud efi 'm ultiiM uerfit^Sic pfa�iim m afernu,ut quotidienbsp;reddiint uoU tned^quim iugis iMtmei nonerit hypocritiat llt;iM,fed parnbsp;petuum grati cordis officiumi
Kilericordtint (r uerititem eius quis cxquireU�gitificdt nonomniiuf dxri,ut inteUtgiint nttfericordid er ueritite dei, qu� per htmc regent ittevnbsp;ntvntprtej�Antur,A.ut certe nemo exquiret Ulinfuo iwgewojCr dcapietfu* .nbsp;K uiribus,Iadit.j,f1on pote� homo dcapere quicq,ni� �terit ei ddt�i de c�anbsp;lo.Pe.Mifericordiiim c:' 'teriUtem pr�pdr(i,cujbdi�nt i�unt, id quod dietnbsp;tur dd detmt,cuius eft mi�ricordiU praf�Are er ueritdt�,id efi, i�ud quodnbsp;promifttjb�c,mquit^cuflodieitt iQum, fcilicet regent, hoc eft,regniim eius,nbsp;V quotquot 'm eo f�er'mtiqiio figni�edtur regnum chri�ifregnum effe minbsp;fericordite (^ueritdtis dei,qit�foldcu�odiimt er ferudntnos deo'm �ternbsp;numperChri�imt.
Qiii'mpetrdfeexd�dltmfefqud� fuper fo�idtvmf�nddmenttipofitu^ Regnum �ter ut idnt tutus �t,gloridtur,�gni�cdt pro�ih fe dnte 'm luto h��tdJJe.Vnde n� m Cbr^lo,nbsp;quod petrdm dtcitjhtt'im uocdt turrintfirtem tdiernAculu dei er tegmennbsp;tlldrum,dequibusontmbusdlij$ locis diximus.Gloridmuritdqi hic q, �ber Anbsp;ti db omnibus 'mfirorum periculis,da)eperimus h�reditdtem dei 4 deo,nosnbsp;qui timemus nomen eius,id e�:,qui credimus er �dimus�)ld dei 'muocdtia�nbsp;nenosfdludndos, quippe qui conflituitnos �m regnum �tern�Mt,ficit enitnnbsp;�iet regis no�ri erdnnos �ternos,cuius regnum �t cordm eo 'm �ternumtnbsp;Regnum mi�ricordit er ueritdtis,ut cdntemus er grutt �mus deo 'm �teranbsp;tgt;um,nihil enim dliud operum hoc regnum r�quirit, 'muocdndo qu�ritur,nbsp;�cdtiM dgendo po�idetur.ltdt^ 'm hoc pfdlmo/icut hdbes �ternum rege,nbsp;�d quoq; �ternos cdntores ZT fdnitifiedtores non�nis deijut non dubiter,nbsp;de quo pfxlmummte�ligdS.
PSALVIVS LXr.
Titu�us. -sr^oirKiAtvtfi^ fuper reduthunPfa�miis Daiud*
Reduthun'PelixputdteJJe nomen rnu�ci'mftrumenti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, . .
S VHM A. Hifc uox eft plend fiducid fefe proijcientis in deum,ubidd^ Tlducid Ht uer�xrif irruunt,ut obrudnt uelutmurus^qui fubito cddens obruit 'mcdu-tos.Qmnid dgunt menddcijsnbsp;nbsp;nbsp;bldl�hemid,nepius cxdltetur d deo^zr mer
cedent iuftititc dei dccipidt^qu�ddmtdu impi/ ftdtres egerunt cotrd lofepK
-ocr page 392-COMMEMT�RIVS POMBRANI
54*
uel non fiat,eonfians o leternum csi dei uerbumfic o lob.'ii.dicitur,Sc^ tnel loquitur de!M,O' fiee�ndo idipfium non repetit.^go uero ex uerbis deinbsp;� duo dudiui,qute ucrdcredo(namhoe eft proprie �udire � deo) ficthcetpifnbsp;� tentid dei o mtfiericordiam,hdnc 'mfiliosji�am m aduerfiarios excrcebih
Onne dco fubiedaeritani'mamea�apud ipfumen�mfalutare me�._Qu�a ipfe deiis
meus �e faluator meus,fufeep tor meus,ne mouear ampUus.Vfquequo irruitisin hominem,interficKnbsp;- t�s uniuerfi uos, tan^ pariet� l'ncli'nato �c maccr�asnbsp;depulfxlt; Ver�tamen precium meum cogitauerutnbsp;repellerCjCucurri �n f�t�,orefuo bcncdicebat �e cofnbsp;de fuo maledicebat.Vcr�tamen deo fubicdaeftonbsp;anima mea,quoni� apud ipfum pati�tia mea^Quonbsp;niam ipfe deus meus �c faluator meus, fufeeptofnbsp;nieus,non emigrabo.In deo falutare meum�c gl�nbsp;ria mea,deus auxilq mei �c fpes mea in deo eft�nbsp;t/i�nne deofiubiefkteritanima meatlcelix^Certe ad de� rcjfiicitanitndnbsp;mea,quafii dicat,lUifiubiedw ero,ad eum refticiam, apud quem Onbsp;labeo omnia,o- unde omnia mihi petenda,ut fequentia clare'mdicant.Si^nbsp;quoq} reddi poteft,Certedd deumfidet anima med^uel filentio expe^tq
IN PSALMVM Lxr.
Id?. vfyuet[uo irruitii tanq pdrieti incliniito O' nMgt;ce�ilt;e impulflt;e,utcdddtl ixtn mdindtum cy ad Idpfivm pronum me iudicatii tdn^ parietem O' ntu^nbsp;ruimtfpti non po�it dmpliia �Are,ut uobiific irruendo ccrtdm promi�tdtisnbsp;Mdbridm,fedego in deo fixui non moucbor, non emigrdbo, non mutdbo,nbsp;j�Ation� O'c.�i� �c dcceperis,nihil fententilt;� hdbebii ex iflo ucrfu ex Granbsp;cotrdnsldto.ApertiorfeddUd fententid�d�etf� in nominAtiuolegereSynbsp;T�dnqud pdrtes mclin4tUi,O' ntdcerid depulfd.ld enim effet,Sic irruitis o'nbsp;UtterficerePudeti!,lt;iuemddmodu irruitoocadit fubito murut tmpiil�a,nbsp;idm dudum dnte rutndm mindtuseA. 'Ee.vfyuequo cogtdbitis prduitctnbsp;teSjUel irruetii �iper uirivmCocadcmtni omnes uos'�fiut pdries 'niclindtui,nbsp;ihdcertes expulfdt Vbi� in pdrenthe� m:lufeiii,Oai.lemini omnes uos,idnbsp;efi,dd ueflrdm�wrt� cr iudicium det properdtit,cldrd eA�ntentid, Chdhnbsp;idicdtrdnfldtio interprctdturuerbu oaidendi d�liue,q^u�ddmod� O nosnbsp;le�mia.Sic enimdit,Qtiou�tumultuirruitkinuirwm Cdndu^o�ct�isnbsp;[eruire uos omnes inter�ihoni,�cut murus dcclindtus o ntdcerid ntdld.
� Verumidmen prectum meum cogitduerunt repe�ere,id eft^ errant ne exdltdrcrddeo.Cuciirri in�ti,tde�,�tiuidddeumypfdl.^i.o-^z-uel �anbsp;tiui eorum �ilutem,nt qiidndolt;j; con�terentur ueritdtem, utcuq^ ifiud^Cunbsp;curri m�ti,expofueris^ebrlt;eMn dltterhdbet.Telix�c,Certepropter exnbsp;tiUdtionem eiwsCfcilicethominis uel uiri in quem irruumt) tnierumt con�linbsp;ion,ut expe�ditt^id e�,ut el�cidnt ne exdltetur. Deinde quod legimus,Cuanbsp;turri in fiti,�c Felix lc^t,A]]i^buntinenddcium. D,MdrtinuSiPldcebutnbsp;�bi in menddcio.
Deo�tbieikl eflo.Fe.dd de�re/pice,Ueldddeii�le uel�tlentio eXpeSki^ fdti�tid nKd,Fe,jpcs med. Deusmeus.Fe.Rupes med. Deusduxilijmti.Fe^nbsp;^upes�rtitudinis meie. Qui de�bis dppcttdtionibusdppcHdt, ocreditnbsp;Je tdl� hdbere de�,n�n)K his oibus uiribus o iujtitijs humdnis nihil tribuit^nbsp;A�cnus efl d deo qui tale non credit deum.qut uero idle cr�ditas nihil meanbsp;tint,nepo�intprtendiereirruentes,in�di{e illor�,qui omniafan�ktuideitnbsp;iur pro�teri,Jed corde mdledicimt/entimit enim �ids iuflitids aliquid effenbsp;Oc.�uprd p�dhsj-Siuere utiq;. ezc. Inpetra enim deo flsdbilitus non moanbsp;uctur �re�td fententid,non emigrdt d con�j�one iu�itite oc,
Sperate in eum omnis congregado populorum^ef funditc corani co corda ucftra, quoniam deus ad/
-ocr page 394-J44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEtJTARIVS POMERANI
tornofter cftVcrStamen uani filtj hominS,mcn/ daces filtj hominu, ut fraudem faciant i'n ftatcris.
ipfiex uanirate fimuL Nolite fperarc in miufti'tia, rapinam nolite concupircere,diuitix fi adfluantnbsp;nolite cor apponere� Semcl locutus eft deus, duonbsp;hxc audiui, poteftas dei eft, tua dne miferi/nbsp;cordiajquia tu reddes unicuitj fecund� opera fua*nbsp;Fcftx, Sperctte in eo otttftt tempore, populi effwtdite conm co cor ue*nbsp;. firiim,deutJpe$noflr(i.CerteMnitc�filijAdlt;im,mencldciumf�lijt�ri,mfiAnbsp;^icenddnt ip� wg� �dm�fttclimul.td efiji ctvm uanitiite pondennbsp;rentur,ipfi omnef afcend�tjid eft,omtuf �mul minui ponderabtvnt, 5 ipfinbsp;udnttdsjbocefl,flintfiu uMitdtc ipfi udniores. ltd exponit Felix in f tho^nbsp;tio dddito.Le�tur er �c ex Hebrteo,�n �;!iteris,ut dfcenddnt ip� propternbsp;udnitdtem �gt;Mil,id eftfi in librdm conijcidntur,nihil ponderdbunt, qui ninbsp;M funt.ld eft,cordm oculii dei nuUiui fwnt ponderh. Qj^od nos legimuf,nbsp;yt �dudem�cidnt in fiAteris�p� ex udnitdte�mul,�gnificdt dd hoc men*nbsp;daces eff'e,ut decipiendo perhypocri�m,pondus hdbere uidedntur,cr fd*nbsp;pientes ejfe er iufli,cum tarnen ip� udmfint,er ex uanitate�d efl: m�dacio,nbsp;flmul omnef,qui nondumad ueritatem dciperuencrnnt,quemddnugt;dufidnbsp;teris fldudem �cere folent,qui resuiles edrim uendunt,
tuolitejflerdrc erclt; felix, Ffolite jflerare in calumnia ef rapind^noUtc fieri uanitds,dtMtilt;efl ere.
in deuflccirco deut efl fdlui, profe�io er gloria meat operate er omnesuospopuU ineum,utidfit uobisquodmthi,effundttenbsp;Effimdere coram eo corda ueflrd,id efljrefb er aperto corde lut��,^ hypocrifl in conbsp;corda.nbsp;nbsp;nbsp;flgt;e�lu dus agitCferomne ueflram neee�itate er tentationem ei inuocada
manififlatefiocefl^omniaquieuosin corde premunt ei committite,quo* rx�ilde uennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er iuftiti�humdnlt;e nihil proderunt.Scd
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. carnaliiudicioexc�cati,quidicuntur filijhominum,fllijc�ci[Ad�,hanc
tres no ddma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr�dicationem non ddmittent,quie efl pr^dicdtio j�ei er fiducie
tunt uentatc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uani�nt eripfa uanitaf,mtndaccs ty mendadum ip�m ai
�*�� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deciptendn
-ocr page 395-kN PSALMVM txr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ur-
ieclpicndum dUos infldtcriSfqud� dlicuiut potiderts /imt oimtet tx uMi�te,ide�tnihil zytuiUius pondcrii, ne obulum guident ualent, lU,nbsp;fpiritut contemniteos,quifuoiudtciom�g,niftmt.'vos�utem omniicon^nbsp;gregitiopopulorum,Sperate in deum,nolite JperAre^ut mcndAces filij ho�nbsp;tninum in initiflitiA fwecAltvmnid zr vAptnASperAnt in tA/iluf,qui docentnbsp;amp;doceriuolwnt mendAciAtrAdicionum himiAnA-iUm contra iufitiAinfi�nbsp;dei,cr non uerentur percAlumniAtn condemnAre innocentes, qui docentnbsp;M Jperemus in folo dco,dd hoc tAntum ut rApinAtn fequanfur,idc^,fuA lu�nbsp;crA.Stcut dicunt E[A.ig.Pofuimtfs mendAciuntJpem noflrAm er mend�cionbsp;protein fumut. t�ieolunt detiM uentrem AUAriciAnt,quAteft idolorumnbsp;feruitui. Cluid Alitidhodieimpcttt,piieclericos,pue laicoSyttt uocAnt Abnbsp;^uan^lio fAn�h,qu�m q nolient fuA mtufla Iucta zy- Ambittonem damnAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
ri,uttAceAm dereliquAcupiditAteerhypocrifil Si tAmcn,mquit,benignA � pAtrisdeiniAnus uobisdiuftiAsdederit, ft ultra AdfluAnt,ZTnon.^^^^*nbsp;quATAHtur iniquitAte^fed iuflo quem deut mAndAuit lAbore,nikil obfuerit^nbsp;dei donum eft,creAfurA bonA efiffed nolite corapponere,id e�,iit diuttijsnbsp;JperAre,quAftnon poffetetiam deus ftneilUsuobisproiadere,hAbete tAnqnbsp;non hAbentes,ut AbrAhAm habuit diuttiAS z^r filium ifoAcJtcet unice dite�nbsp;ihtm- CorAppofuit iUe qui dixit,AnimA med babes tnulta bond in plurinwtnbsp;Annas zjlt;^.ltiC�.li.ltA quo^ irdelliff de Jpiritualibus diuitijs,Zif donis jpinbsp;ritus Z}' opcribus pijs m proxitnum,p tibi AdfiuAnt,ut non in i�is ^loriertsnbsp;Zi^confidAscfC,'
Scmel locutus ^c.hoc fupra interpretAti fumus.Verum quod hie diet� Sectmdu opea tur,Tu reddes unicuiq; fecustdivm opera fuA,obqctu/nt nobis,qui nihilfidei rA fuA,nbsp;hAbentes,dicunt nos non ex fola fide iufiificArt,cum tarnen hic nihil Aliudnbsp;vult pfAlmus,qu�m qnod deus retribuet perfecutoribus,qui irruusttin honbsp;tgt;tinein,z:rtllis quiperfecutionem patiuntur^quorumopus hienuUu/mui�nbsp;des quant fpetn in deum per totum pfdlmum,PrietercA no n efiieies q, op�ranbsp;iullificent,quiA deus reddit fecundumoperA.Item feriptura de toto op�r�nbsp;^quitur,quod fimdament� habet in corde,Z7 prodit externo fi-uihi. tiJantnbsp;^ypocrifimoperum iUa ipfafcripturaubii^ damnat,utuides uel Efa.i.Fi�nbsp;des erg) fiieit bona opera,cr infidelitas malA,ctiAm fi fint in Jpeciem opti�nbsp;tna,drbori debes q, fi-uibts uel contemnitur, uel cara uenditur. 'Ver� quianbsp;feripturahominibusferipta efi,qui cordaiudicare non poffuntfideo �fiu�nbsp;fKbus nobis fiepe arborem depingit^Si tu fiteris incredulus deo,id eR maldnbsp;drbor,non^erAto te bonos fiu�iuspAriturtvm,tton enimpotes,ntfi uelis
Gg
-ocr page 396-COMMENTARIV� POMER�NI / cMftum fiiere ntenddccm^ qudtn ergo mercedem f^eraiit tuii ^tu [uninbsp;4bfide o^eribui,nifi aterndm ddmndtionetn.
PSALMOS LXri.
Titu�ttt. Pfalmus Dauid cum efl�t in delerto ludsr� t Rfgiw�.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dgit 'm fdltu Aretb in terrd luda.Scd cr chriftuf m de
Stceffuiiujh
; fcrto iud� erdt.^o.dtebus. Chriflut e� Dduid rex,cuiui regni figurd fi(^ it ittud regnu tem^ordle, utfuprd (^udndo^ diximut ex prophetiSfEfdid,nbsp;Ofied�zechtele.
S V Al M A. voxeft chri�fiue cuiufc�^ fidelii (cuiut cdput e/l rcx chri ftut)fepdrdntii fe � tumultu dduerfdriorum,ut rejfiirdtis liberita udcet deonbsp;crf^iritufdn�h refi�idtur,utfitprdpfdl,s4gt;diim 'mter'tm iUi ^u^rtmtoc*'nbsp;cidere cr corpui or dnimdtnficut fi�him eA Dduidt � Sdulc, IIS' Chrijk inbsp;tcntdtorc didbolo pcrfequentib�fi]; �ud�ii,fed quodpdrdnt d�ijs uenietnbsp;tdndcmfuperCdputeorivm,quidrex Chriftuszy ^uicunlt;J; Chrifiie^l^noitnbsp;terrebitur minis dduerfdriorumffied gdudcbit in deo prote�hre.Gloridi�nbsp;fidbebunt qui iurdnt per detmt,i d efi conftdntifitme fiue firmd fide dmple^nbsp;dunturdei ueritdtcmo'deotribuuntueritdtis honorem, Confundentutnbsp;dutem qui loquuntur menddciwm,id eR,contrd dct ueritdtem.
DEus dcus meus,ad te de mane ui'gilo. S�tP uit te anima mea, multipliciter tibi caronbsp;mea. In terra deferta �e inuia �c inaquofa:nbsp;fie in fando apparui tibi ut uiderem uirtutem tuanbsp;Se gloriam tuam. Quoniam melior eft mifericor'nbsp;dia tua fuper uitas,labia mea laudabuntte. Sic be/nbsp;ncdicamte in uita mea,in nomine tuo leuabo ma/nbsp;nus mcas� Quafi exadipe �c pinguedine repleaturnbsp;anima mea, amp; labio exultationis laudabitos me/nbsp;um. Si memor cram tui fuper ftratum meum Se innbsp;matutinis meditabar in te, quia fuifti adiutor me'-
-ocr page 397-IN PSALMVM IXir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J47
�s,Etin tegmine alarum tuarum cxultabo,adliae/ Ct anima meapoft te,mc autefufcepitdextera tua*nbsp;liultipliciter tibi caro med.Ic.Concupiuit te cdro mtd.ucl^Qua mul�nbsp;tipliciter te caro nK(i,lctUcctfitiuit.ut intelligdf noftrumiVtulupliciter ti�nbsp;a uel id tcjcilicetfitiuit cdro tnca. itt terra vc.hoc pcrtinet ad priccenbsp;dentem uerfum, zy clarior erit fent�tid i^udre etiam caro fitiffe fcribdtur,nbsp;te.ln terra foUtudinii ZSquot; �tibunda abfy; aquii. Sequitur aliut uer�u^Sic iitnbsp;fanStitateuiditeutuiderem zifc^ Si numor zyc.corrupte uul^ legunt.nbsp;Sic mentor etrc.'Ex Hebrlt;eo quaq^ potcfi legi^ St menwr�ti tui CTc, cr huenbsp;fenfum habet. Si mnwr eram tut in loco nc^htrie quietii mete ( ut certenbsp;erdm)etiam in matututii meditabar in te uel ad te, id eft ne � te mcnujran�nbsp;do er meditando ce�abam quidem dduentente luce.Solentenim carnalittnbsp;corda qui detim inuocabant in noik tentationk^dei obliutfeitibi Itlerati�nbsp;onis lux ek affiilferit.Clartuf autem�teritft legamin, ut Velix legit, Certe .nbsp;tnemor fiti tui ere�
Animutpius anted preffiu malii er iam {enti�s dei benignititem �c ait, Re�irdtio Heui qui es deus meus,id quod experior in omni tentatione, etiam qudn* cordk,nbsp;do uideor�te dercli{�us,iam mane exorientk tueconfolationis, quandonbsp;fentio nihil minus tecogitaffe in tentatione mea qu�m cogitattones turba�nbsp;ftonis,qui femper co�tas co^tdtiones pacis,uigilo ad te gyato corde. Aninbsp;ma med defy der auittc,er multipliciter caro m(a,quia multis malis opprefnbsp;fauo�uitliberarierJftritutrd�A omnib�fq; dejferatis non potuit aliudnbsp;uidere duxilium.htecf:ilicet (ft cdro mortificdtd qute alioqui eilignoransnbsp;dei.�ccirco additurubi anima er caro defiderarit deum, In terra, inquit,nbsp;deferta,qu� mundus deferit, tnuia, quam mundus non ambulat, inaquojdnbsp;quieabftpftui�uer aridauidetur.�te funt �rm� crucisinquibusmun�nbsp;dus noscontemnit,fed in quibus uidemus deum. Vnde addttur. Sic in fan�nbsp;^tate,nonquamego mihicomparaui,fedquatu mefanilifiea�i,redditdnbsp;poft tenebrM no dis luce, uidi te, qui antea in tenebrk tentationis abfeon�nbsp;debaris � me,utita cognofeerem admirabilem tute Uberationis potentidmnbsp;trgloriam tuam qua tuos ctiam mundo abieili�imos glorificas, quee finenbsp;tentationenbsp;nbsp;nbsp;cruce numq cognofei er uideri pojfunt.Videtur quidem ten
tafioercruxamdracrcerteeA,Hebr�.lt.fed nuncexperientia do�bis Nifericordta fcio meltor eil mifericordia tua (qua tuos protegisnbsp;nbsp;nbsp;euros) fuperoms nuHof q^-c,
nes uitoSfUt maxime unus plures qu�m unam uitam baberet, tomen omnes
Gg *
-ocr page 398-J4� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMEKANI
Vdbid Wftjv pro bic tnifericordid pdr eJJetexpendere.Ego ucro quid nthil �liudpof^ fum pro hdc milericordid Iduddbo tc^grutiiu tibiAgiim,finllificdbo m�nSnbsp;tuum per totam uitam medm,cr inuocando nomen fdn�utn tuu,leudbo i�nbsp;ordtione ntdnus meds dd te,ciim rurfum tentutio mihi ddueneritffiducidntnbsp;enim hdbeo q proculdubio fctnper liberdbis,qui nunc liberd�i^ V ffu/innbsp;koe ipfiim,ut po�i'm femper ejje grdtui,e:^ (dnflificdre nomen tuutn Wnbsp;uocdre 'm tentdtioite,non pofjum ex me.lddrco obfca-o, utdnimd �jrlt;t i�*nbsp;tui repledtur grdtid cr dulcedine tui ^iritus/t:ut corpus folet repleri,uenbsp;getum^ fieriddipepdnis,crpinguedinecdrniu,funclabto no hypocrtti^nbsp;co, fed exultdtionis fiiirttudlis Iduddbitcr fdnUificdbit te os meum .Egonbsp;memor erdm tui in no�e, qudndo tentdbdr,inmdtuttnis qudndo redijtnbsp;confoldtio^quidfiufii ddiutor meUS.Et poflhdc gdudebo tutus fub dits tuis�nbsp;quid dnimd med idm efi expertd dexterum duxilij tui,poftq fitiuitte,cucur^nbsp;rit poft tccrc.fic es- Efd.id. in femitd iudiciorivm tuorum domine fuftinuinbsp;tnus te,gt;tomen tunm,zy memoridletmm in deftderto dnim^e. Anima, mednbsp;defiderduit te in no�e,Qr inJfiiritn meo in pr^cordijs mets de mane uigi*nbsp;Idboddte,.
Ipfi ueroin uanum quxficrunt animam meamjtv Croib�tin infima terr�,tradentur la manus gladijnbsp;partes uulpium erunt* Rex aut� l�tabitur in dco,nbsp;laudabitur omnis lurans ia co,quia obftru�� eftnbsp;os loquentium iniufta..
Eelix,Et tpftdd deudftdtionem quarent dnimdm medm. Trddentur in manus glddq Sententid e� optime redditd. Fe. Diftrdhdnt ilium fupernbsp;glddium.ltoc noninteU!ges,nifi fderis fcripturte tropos,Primum,Diftrd�nbsp;hdnt,non pertinct dd ilbs,de qutbus dixit,introibttnt in infima terr�e fednbsp;potiusad dduerfdrtos illorum,T) einde q dicitur ilium ,fubitd e� mutdtionbsp;n(imeri,de quo hebrdifmoftepe diximus.yt fit fententid, iUum dduerfaritinbsp;meum,quiqudrttanimam medm, qui introibtt in infima terr�e diftrahdntnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;dduerfarq fuifuper gladium, iniufti.Ee.fiilfum.
and'etdettf oftendunt omnem dduerfariorum pietatis condfum irritum�re, ueritdtisitit ^K;([tftc^cntddinfiro(inm9rtetnieterndm,trddenturinmanuib�fti*
-ocr page 399-TM PSALMVM LXIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.p
teijn g�idiam quem ueritdtii pro�lforibut mtentduerut, ut glddio pere� ant quiglddium uel dccepcrwnt ud optduerMit. Hjc uidebunt quid po�iinbsp;l^rdchium feculdre,quod relidlo deOfVelidtn ueritdte,wuocduerunt. Pdrtcfnbsp;rrunt uulpiun, id e� ca�idorum fapicntwm huiut tnundi Oquot; d�uti Sitdnbsp;ttejiBl diriptent quad timebdtur per�endttm,dum confultdbdtur,lie �rtenbsp;uenidnt Rontdni to�dnt locum noflrum �� gentem, hic dutem �ciet eotnbsp;ruere de �celerc in p:eluf,cr c�mouebit tpforum lingudtn ad conirddicen�nbsp;dum ucritdti,utfemetipfbf[ui(inq^ regn� de�rudnt, donee eos penitui db�nbsp;fbrbedt.Rex aut� quiqu�rebdtur ad mortem neregnarettUe ueritdti te�inbsp;tuonium perhiberet gaudebtt/ccurut in deo,pdtre iufloru/m.Rtlduddbituvnbsp;lt;7 gloriam hdbebit d deo quifquit iurdt in deo,id e� qui�quis rdtdm ci tri*nbsp;buitucritdtenifid quod iurdmentirdtto pofluldt,Deut.lo. Pernomen illiittnbsp;iurdbis,{d e� nuUi nonuni,neC^ in coda ne^ in terra ueritdtem tribuito ni�nbsp;tumini dotnini.Icarco antithe� ddditur, Qwowd ob�ru�um co�fumnbsp;r�osloquenttum iniqua (:^ mendacium.ln quo dare o�enditur qui frerintnbsp;aduer�ar^,
PSALMVf LXIir.
TTfco'K��tuo'/ff'Pfalmus Daui'd,
Syj�MA. Chri�ut�iiechri�ianutpetitfecruinonfolumdbinimic�, fed multo maxime(quod tn pritnif neceffdrium uelhodieuidemui)atimosnbsp;remimicoril, id e� ne tinuat inimicoi,qui conuentu cr tumultu cr confisnbsp;lio necifdfffnt,utfagittentinoceultiiimmaculatu,tde^linnocent�Chrisnbsp;fium(JquemlibetChri�i con�fforem.ln ocailtis,inqud,ueluttrahatcalnbsp;lide � deo,uel ntetiamficora hominibufperfequaturnbsp;nbsp;nbsp;occidant corpus,
tame iu�t nbsp;�ectindit deum agcre uidcantur. quemadmo dit de Chrijk � n
pfum efl Efa. Sj. Et caw ficeleratis reputatus e^.Vndeadditur,Subito,per mttente deo,dum cRpotcfl^^itenebrarum fiagittabut cum,firmAbiwt fiibinbsp;fermone malignum,di entes,die eflfieduShr, hic deflruit lcgetn,hic prosnbsp;htbet tributa dari Ctefiarifdgit contra traditiones maiorMn,hic omnem deinbsp;Citltum eudcuat,hic efl hjereticus.t^arrab�it interficfie,ut hos laqueos aflinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abficou
teoccultent,ne udiUeiinmaculatus prlt;�fientificat,uelalij malignitat� eoru Mtdli^nt,ut no nifiifiande uideantur agere dum fieruiimt finis cupiditatisnbsp;bus.Dixcrut enm,quii uidebit laqueos noflroslScrutabuntur contra ims Conturbatinbsp;tnaculdtii iniquitates^quid en� aliud ager�t in lUis cofiili/s, ut fiupra didui fiuntqui uide^nbsp;Sed in tempore fiuo dtus cotiuertet nequitiatn eoru in eaput ipfioru, ita ut runt co$
Gg }
-ocr page 400-J5d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�N1
efu/M tcrreantur qui uiJerinteorum uindiikim diccntes,^ n(tmgt; nifi licp�rcu(feriteoso-rcuellt;it(cr'iteor�iMquitiitemAdquodcontigi{felU�nbsp;dlt;eis,lo[epht tcfintur hijhrid^ut no dubiteniuf id ip�im �rcrcliqttis Eudm:nbsp;getij perfecutoribtK,Sunt enim qua uidimui er in uehrii zj noui tejklme/tnbsp;tidlijsc^ probdtifhiftorijscofirwAtio noprafideizS'fiduciainde�.'Vndenbsp;fcquitur,LatdbituYiuflus in domino arc.ficut ZJ pflt;il- 57. Liffdamp;jlwr iu^nbsp;flus civm uiderit ttmdi�kim
EXaudi deus uoce meam dum oro ad te,a t�/ more mimici eripe anima mea. Protege menbsp;a conuentu malignanti�, a multitudine operanti�nbsp;iniquitat�.Qui exacuerunt ut gladi�linguasfuas,nbsp;�ntender�t arc� fuum rem amaram, ut fagittent innbsp;occultis immaculatu. Subito fagittabSt eum Sc nonbsp;timebunt,firmauerunt fibi fermonem nequlNar/nbsp;rauerunt ut abfconderent laqueos, dixerunt, quisnbsp;uidebiteosf� Scrutati funt iniquitatem, defecerunCnbsp;fcrutantesfcrutationes.Accedet homo �ccor pro/nbsp;fundum,�cexalt�bitur deus. Sagitta paruulorumnbsp;falt;fl�funt plag� eor�,�lt; infirm�t� funt contra eosnbsp;linguxipforum.Conturbati funt o�s qui uideb�cnbsp;eos,�ctimuitomnis homo. Et ann�ciauer�t op�ranbsp;dei,�cfacla eius intellexerunt L�tabitur iuftus innbsp;dno Sc fperabit in e�,�c laudab�^ oes redi corde,nbsp;Itt/�Jtif wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuentu.Ee.A fccreto.i.cofilioqiiodincuntcotrd mt,�c ne efficiint
projejjore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf,econfultdnt. �^uisnoutdethtcdcflriptosblajphemos ZT
((eriMtifdditc�fdrio}^ AfHtdfi Imgudx bdb�t^ut glAdi�,i�tendtt�H dr:u:gt;ff^
V
-ocr page 401-IN PSALMVM txirr.
itfigittetifHmdCubtu i.credcti,ut dixipfal.l4.in omiUii, Area effeilif fidiat quii dubitdUSubitofagittabuteuO'notimebiit.i.no iierebtmturflAnbsp;timtentdre t^uod cofultducriit,dgent cotra confcicnti�,non tiinebunt dcS,nbsp;fn�ddcidfibijipofuerut uelut f�nddment� contrd ucritdtls^pfiforcfinjnenbsp;�onfiliu eorudbfconder�t Idi^ueos ne deprch�deretur net^uiiia fdnnbsp;^�imoru ho�m.Scrutdtifunt mtlt;iuiM�,utfci pojfcnt cotrdmcdlipiiJintnbsp;^uitdtii int(ettire,ut uel inj�eciem meiitjkdcmfdrent/ed dc�ccriitferut� De�ecruntnbsp;tcsfcrutdtionts,i.no potuer�t tnuenire crimein immdculito�iccttnultum fcrutdntet�nbsp;fcrutarcntur�d quoddicituradmdior�ipforticondcmndtion�,^fcictidnbsp;ftto tpfor�i iudicio codemnaurrut innbcent�,fcut Euagfli�te fcribunt,nonbsp;inuenijfe lud�os fuffici�ttd te�imoid cotrd lefwm, c� eti� multi filfi tefitsnbsp;daeffi^ent.Potes intelligere^eficerut.i.perierut,zyfui d�uAfhn�nbsp;qujefierut futscotrd tmnMctildtu confias,Exc^e�tur enim magii impij dunbsp;ferut�tur contrd immdculdt�^mdxime fi eti� feripturof et dpponere tentanbsp;uerint quds uere no hdb�tfClamdt tdntu^tios kg� hdbemuf, gtfecund it lenbsp;gem debet mori.Attp hiefenfui non male coh�ret quo^ c.um�quentibut.
Aaedet ho cr cor dltu. A ctedet ho impiui GT dccedet quoq; cor pro�tn� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cor
dii.i.Accedetho dd fcrutdnd�^dd perdcndu,daedet,inqudm,cu pro�tndo cordc.i.in quodbfcodit dolofacofilid,ficut dixit �iere.cd.ly.VrdUue� cornbsp;hots GT infcrutibile,Gf quif fcrutdbitur lUudifed dddtt,E^ don�nuf ferttnbsp;tdns cor Gf probds renes qui do tmicuiq^ iuxtd uidmfu� cr ttixtd�udum
, eldmuctionufttdru.ldquodGfhdb�tqu�hicfequutur,Etexdltdbitur,irt* quitjdcus.Tuc folet exdltdri deus.i.fu� m�tdo vuni��drc potentid,qu�do ^xdltdtur dc^nbsp;daedetho,GJ' cordltu.t.qu�do fuis�ultii g^fubdolisc�filijs Grprudentidnbsp;nbsp;nbsp;oflend�spo
carnispugnaturusuideturetidcotraipfam detueritdt�.i. deit,deo namqi icntidmt fit quod eiuf fitco�ffbribus,cui procul dubio fiebdt quod �ebdt chr'fio.Sienbsp;glori�cdtut e� deus in Phdrdonefic in tudteu chrifli oe�foribus, Timedntnbsp;erg) fibiEudnfflijho�es tum maxime c� dliquidpoffe uid�tur.vdnitds e^nbsp;o�spotentiaGtfapientidmundiqu�donititur cotrdiUdquiedei fimt.lm�nbsp;deus eos exaltai,i.auddces �cit Gt potentes, ut magna, dudeant,quo grauinbsp;useos in fui nominis gloria deijcidt.tnhoc ipfum(ditdd Phdraon�) excitanbsp;ui te,ut o�end� in teuirtut�medm,ut annuncietur nomen meti in uniuerfanbsp;terra Sic Ecclc�t�ci.iy.fcribitur,ExtoUe aduerfarium Gf ddflige inimi�nbsp;cum crc.Sequitur,Sagittapauulor��flte funt plagteeor�i.ln quouiien^nbsp;tur aditerfdrij,quor� eonatus coparantur paruulorufagittis, que ad occt Sdgftta paranbsp;/eitdumaliosinefficacesfunt er fepereuertuntur incapitdGrinoculos uulorum,
Gg 4
-ocr page 402-55t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVS POMERANI
tpforum paruiilorti quiediiiUuldtifu/nt.EtlingMiiuo^ eorum^uttiiicit^ eruMtytit glddtum reldp�e funt cotrd ipfas.ChuMucrut enim,[{eg� non hiinbsp;bemui ni fi Cteftr�,^ hic udjktuit eos, Sdnguis eiuf fuper nos O' flip�Uosnbsp;nofiros.ut uenidt,in^uit,ftlt;p uos omnis fdnguisluftus oc, �e�rteuenidtnbsp;Rontdni oc.o certe ucnerunt occifo Chrtflo/ed idm regnd,nte,ltd onbsp;die�io�e glddtoiu^ddt,lt;ludndo quicqnid cotrddicimt iieritdti deprehettnbsp;duntur clt;eci tlli contrd fe dixiffe oc.VLi omnesdccipi�t �mm iudtciwm itdnbsp;Conturbd.ti horr�de^ut terredniurqui uiderint o dicdnt,}�ii,junt operd dei o�dhi,nbsp;qult;� homo 'm tales no potuiffet ne excogttdre qiiid�.fed tunc Ufdbitur iu^nbsp;ftusjd efl,qi{icredit deo,qui nunccogiturbldj�hemids dudire,o J�erdbitnbsp;in deojunc er it ei Idtn �i deo qui �terit redh nonhypocrito corde.
Aduerte db eo loco ubi legimuf^Scrutdti funt iniquitdtem oc.pduh dliter ex HeJr^eo legiturJelix fic legit ^Scrutdbuntur oau�ones, perfice^nbsp;runtfcrutinium'muefligdtum^O 'mteruesuiriopro�tndumcor.Etfdgit^nbsp;tduiti�os deusfagittdrepente.l�erimtuu,lncrdfibi.Et�ccrunt corruerenbsp;fuperfe lingudm fiutn^comouebumtur omnem reff identes ipfos. Et uidc�nbsp;bunt omnes homines o ndrrdbunt opus dei,quonid operd eius 'mteliexe�*nbsp;runt oc.Sicmtetlige,ciu�rentoan�ones contrd immdculdt�,fecutifwit^nbsp;O perficere condti funt conftlid conceptd O quad quifc^ �mtus hdbedt 'utnbsp;pro�indo corde uel 'm dbfeondito cordisfed 'mfferdto uenit fupereos fd*nbsp;gittd dei/ib^pfts �kruntexilio,contrd fe locuti funt. Ttnubunthoc iudicinbsp;um quotquot uidermt,dicentes,lftud non mdnus hominum-fed deus�cttf.nbsp;tui�d potentid humdnd hoc potuijfet,milld fdpienitd tent^et ocMihi et*nbsp;gou'mdida.mdicitdaminus.O'egorctribudino^-
PSALMVS LXIIII.
Titulus. TTjooys�Euo'i� Pf�lmus Daul'd canticum�
S V M M A. Denoud Sion �ue Hierufdletn pr�dicitffiritus 'm prophet l^ouitHtesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efd.^yOculituiuidebuntHierufdlemhdbitdtionemopulen�
rufdlem. tdm,tdberndcul�lquodncqudq trdnsf�rri poteft,necdufirentuv clduieius
'm �mpiternu erc.Hlt;cc cfkecclefid Chrtfli 'm qud fold Iduddtur deus, unde dit,TedecetoC� mqudfoldpoAmifereucxdtds confeientidscRremi�ionbsp;peantoru.undedit,'Verbd mtquor�c^c. Adhlt;ecdtrid,dd hdne domudeinbsp;O templu del fdnftii uenict omnis cdro,id e�,hotes ex omni ndtione qu�enbsp;fubcoetoe^,nonfoluex tudneis^ohdbitdbuntc�deoquosipfe elegi^^nbsp;Sp�� fftnni�tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nanfolu iu(leeoru,fed ff es omnium terrdrn
-ocr page 403-IN PSALMVM LXIin.
55�
iltfulirUjUt V Efi.ult.dicitur^Bt mittAin ex e� (fui faluAti �itrint Ad gett tes m nuhre ere. De hie S.on er domo domini,E[A. i. Ent in noui�itnts diesnbsp;iuspr^pd-'atiamons erc.Curnnncenimnon J�eremus, cur timedmtK/linbsp;wflrdqui 0!A potcft,quifiiA potetia (hbiHuit motes,fe^nbsp;dAtflu�his,fcd�t^ multitudin� er tumultum populorium. Ciuem timebut A J�^Hk,nbsp;omnes � tesierr^ propter�gnA er portentA/iup�dA per chrifium ey'pernbsp;J�irttii dcifi�kt,interqu�pnedpuum e� quodCArni ntinus AppAret,cor�^nbsp;diumfcilicetper Eudti^lium i�uminAtio er tr��mutAtio. Domine tu de^nbsp;leMtsuelcAntAre�cies�de� ma,gnificAre er fAnfli�cAre nomentuum,nbsp;exitus mAtiitiniJd e� orient�,erexitus uej�ert,id e^oaident�.Qttis en imnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tm/ttuti
dubitAt egre�iones mAtutint c�� in oriente, er egre�iones uef�erje e�e in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yefberte
oaidentei�oe e^i deledhbis uel CAnture �ctes l�os qui funtAb oriente er t�os qui �imtAb oiadente�d efl,ut Anted dixit,quihdbitdt terminas er innbsp;oibui�nibits terr� er in ntdri�ue in�ilis longe�wut Mattb.g. Ventent dbnbsp;oriente er oat'dcnte,er reciibent cu Abrdhdm,lfdAc er Idcob in regno c�nbsp;,loru,�lij dut erc.Et E�i. 4.5,NoZi ttmere,quia cg) tecu fum. Ab oriente dd�nbsp;ducd�emen tuu,erdb oeddente congregdbo teDicAntAqu�lont,dA,er Au�nbsp;firo,nolt prohibere.A�er filios meos de longinquo,er �liAS gt;neAS db extrenbsp;misterr^.Etomnequi inuocdtnomenmeu^ gloridm me� creduieu/m,�rnbsp;WAui eu ev�ci eii. Edue�rdS populu C�C� er oculos hAbent�^ �trdum
dures ei �int.Sequitur,Vi�tA�i terra erc.Riec e� grdtid Eud�licd er effu V i�t A�t terra �o�iritusdeifuperomne cArne,loelis.t.unde�uiimtdquie utult;e,lo.-j.ut crfoecudA�i.nbsp;terrAno�rd pro�rdtmultiplictAgermind grdtidru �emindtd�cmine�uenbsp;�umentouerbi deiddeopardto. Hiccft Annus�rttlis er Annas benigninbsp;tdtis dei cui benedixit domtnus,de quo Chriflus E/4.01. Vf priedtcdrem,in�nbsp;quit,annupldabilem diio crc.inquo��kt�int ouibtis Chri�ipdfcudubernbsp;rimA,dehis cudliits,tum EfA.i^ lege.LittAbitur�mquit,defertA er inuid,nbsp;TE decet hytnnusdeus la Sion,nbsp;nbsp;tibi red/
detur �ot� in Hierufale. Exaudi orationc ine�,ad tc omnis caro ueniet Verba intquor� pr�nbsp;�aluerunt fuper nos,�lt; impietatibus noftris tu prQnbsp;piciaberis. Beatus que elegifti �c aflumpfiftijinha/nbsp;bitabit in atrtjs tuis, Implebimur in bonis domusnbsp;GS 1
-ocr page 404-'54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POHERAN!
tux, fan dum eft templ� tuum,mirabile in I'ufti�ti�a* Exaudi nos deus falutaris nofter,fpes omnia finiSnbsp;terrx�cin mari longe. Prxparans montes in uirtu'nbsp;tefua,accinlt;ftus potentia,conturbans profunduranbsp;maris, fonos fluduum cius quis fuftinebitrTurbanbsp;buntur genres, �e timeb�tqui habitant terminosnbsp;a fignis tuis,exitus matutini �c uefperx deledabis�nbsp;In�Heruf�l�^noncjlinllebrteo,fedadditueft4Gr^cii, 'Verbdintcinonbsp;rum.Vc.Verbd delifhrum^id eft bUfthemlt;e 'mfdnte dodriitie^dbduxt�nbsp;runt nos � te,amp; potentes ftdse funtfuper nosJi^ntescofcient�M noftrdSnbsp;quU exeKcrediditnus, Mrcibile in iuftitilt;i,'ExAudi nos dcus crc, Fe.Ternbsp;ribiliter cum iuftitid reftiodebis nobis uel exdudies nosjd cft fie exaudiesnbsp;nos ddndo nobisiuftittdm,utterreitur ex ddmirenturalij^tiintdgxdtid CTnbsp;uerbier c�uerfdtionis opcr�m^bonor� ergt proxim� nos uidenteseftenbsp;dondtos. Conturbdns prof�ndum mdris,(bnusflu��uum eius^turbdbu�nbsp;tur pentes. H^c Pelix fic,Compefcens p-cmitum mArium,murmurunddrMnbsp;eorum er multitudmem populorum. verum idem deus eft qui conturbdtnbsp;(quod nos legimus)erquifeddtCqd� ex Hebr^olegitur) Quod uero Gr�enbsp;ci dddut,Qu!s fuftinebitiintelli^nt tdles motus excitare deum quos nentonbsp;ftrre poteft,nifi ipfeddfteris.Verum hoc ipfum non eft in Hebrteo,er ideirnbsp;CO potius dnobis eft negligendum.
NOK�J popu� nbsp;nbsp;Verdldusdei,er uerduotiredditio(dequodlt^sfdlis)eft inecc�efid fdtt
lusftn^ficd�i ({orum,h(ec laus er uotum fiite,ut uttlgo uocant^ dcuotio eft ordtio er grd tor dei, tidrumadio pi) cordis, quia additur, ts.xaudi deus orationem medm, hym^nbsp;num er uotum mtum (fupra pfal.6O.)ad te 'm Sion omnis cdro ueniet.Hacnbsp;fide uenturi Chrifti erreuelandee grati� uides oraffe ueteres, nos quo^nbsp;fie ordre debemus,ut neminem dfialute excluddmus,qum er bene fteremusnbsp;deinimieis noftris,nifiexc�catd bld/})hemid contraconftienti�agcrede^nbsp;prehendnntur,dumperftquuntur uerttatem ,hos iudiciodei relinqud*nbsp;mui,Sicfanfh olm benefterabant de gentibus ere. Sequitur,Vcrbd inbnbsp;quoru erc.�d eft hdfknus uexdt�funt noftr^ confcienti^ � feduibrtbusnbsp;�y peruerps do�hribus z^'ddhuc hodie torquemur in animis propter blaf
-ocr page 405-IN PS�LMVM LXlIlI.
pJiemif corum tu dcuiitnpietdtibm qj- tncredulituti totittsuitjcnos ftr�Cqui hdiknut uelmdnt�fli pcantores �nmufyUcl j� iuflitijs noflrisnbsp;hypocritie ttlximuf)propii:iuferK,BeiittMnemo eAfuofludio,�tii uiribus,nbsp;fuii iuflitijs^fed bedtincluem tu clegifli a,b ^tertw,cr�iff�'�'�plifli ex'mcrcdunbsp;litdte 0-intptetdtein tempore tibt pldcito,Ro.S.Ndm quos nouiteti�prtenbsp;de�induit orc.uide Ephe�o i. l//e ifdtiw hdbitdbit in Ston,m tdbernAculonbsp;tuo.lbi nos ^uos elegifti tdtdffimtp��i replebimur bonis qu� fwntin Sio�,nbsp;in domo tud,qud; nec oculus uidit,nec duris dudiuit,nec in eor hots dfcemtnbsp;dcrunt,quie fumt pdx lonfcientidrum, Id-ticid cr gtudium in �irttufdnAonbsp;de dondto peanto,dedcceptd h�reditdte dei �ternd oc. Sdn�hm e� hocnbsp;templum tuum in ^uo tu fdn�us inhdbitdns omnid fdn�i�cds, lAtrdbtlenbsp;qitoq; e� in iufliiiu^tibi iu�tid qu� eA per fidem fuum regnum mirdbtliternbsp;confeaitd e�, Exdudi itdq; nos qui es �iludtor ne fier, nthil enim dliud nosnbsp;uimtis in quo nos oportedt fdluos fieri, qui es�ies omnium homintim uftpnbsp;dd fines tcrrlt;e,tion enbn eA dlid f�es nifi�lfd quorumcunqi hominum fisnbsp;UC ludteorum fine gentium. Deus e� qui pr^pdrdt montes per f�rtitudin� Priepdrdit$nbsp;fudm,circumcinAus potentid fud, quiconturbdt profiendum mdris czflu^ montes,nbsp;�hts iius,qui quoq; contiirbut cr comouet gentes in bellum,in feditionemtnbsp;mpcrfecutionempiorum,criseA quirurfumomnid fedutedr compefiitfnbsp;quid omnid in mdnuipfius funt,non inhominum potefiate, Erigit montesnbsp;ji(perbos,(^rurfumfuo fulmine deijcit,quemddmodtt diximus pfidlmo fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
per/orf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concitdt in m�rihuiits mundior f�rereficitpopulum,cr
furfum f�rorem comprimit. Atq; hjec metdphord exponitur perhoc quod dddidit,Turbdbuntur gentes.dtcp hieyfl finis uerfus in Hebrteo.Sequitur,nbsp;Timebunt qui hdbitdnt Z7c. uide qu� fieprd dtximus. Son tgnoro qudmnbsp;Udrid quiddm interpretenturde exitibus mdtutint amp; uc�gt;er�,j'ed intersnbsp;pretdrifie oportere no probdnt. Prjetered quidam etidm dd�buldS defiesnbsp;{hint. Ego uerofuprd fimplici�ime dixi id quod res eA,fihdbes melioretnbsp;noninuideo.
Vif�tafti terram 5e �nebriafti eam, multipl�caft� ut dites eam.Flum� dei repler� efh aqu�s,parafti cib�nbsp;eor�,qu�a ira cft prxparati'o. Su�cos �lus inebria,nbsp;multfplica gem'mfna ciuSjin ftillicidqs eius Ixtab�
-ocr page 406-|5lt;S COMMEMT�RIVS pombrani
tur cxoriens. Benedicts coronx anni beni'gm'tatfS tux, S^campi tui repleb�tur ubertate. Pinguefcetnbsp;fpeei�fa defcrd,�lt;cxultati'onc colics acci'ngentur.nbsp;Induti funt arietes oui'um, �c uallcs mult�pl�cab�tnbsp;franientuni,clamabunt �t bymnum di'cent�
Cibum eorujd e� hominum.FeUx,'PrMnent� corum. Qj^i� itd efi fdr�tio,id e� fie oportet per te prteparari o�a, Ho�rj. priepdrdtio nuHd c�^nbsp;nulUe�noflrd folicitudo dd uiilam etidm corporis ne dicantd� ut�unt:nbsp;lt;eternum.felix,Qtidndo jic pr^pdrdbis edm^�ilicet terrdm. tK.ultipUnbsp;Cd genintind. eius,Mt ��icidifs eiui letdbiturexoriens.'Benedicet or c.Felixnbsp;�c,Ae^ud cumulos eiusjmbribus Inbrica edtn redde, germini eiiu benedi�:nbsp;ces. Corond� dnnti bonitdtis tUie,cr ue�gid tud�lldbunt pinguedin�.Stilnbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idbunthdbitdculd deferti,amp; exultdtione collesdccingentur. Ve�entpld^
nicies pecord er udUes operientur �ttmento,tubildbunt dtlt;j; cdnent. Vides � propbetd dgricold �cidt deum fine cuius dgricoldtione trritm e� omnisnbsp;AffTKold deus Idbor humdnus.Veru i�ie�emetdphoried fuprd indicduimusexferiptudnbsp;ris.Annu eniin benediamp;ione dei fertile defcribit quod e� tempus reueldteenbsp;grdti�Chri�dn�,delt;iui csi)t�lt;^P�l-lt;S6.Terrddedit fiuilumfuitm,ubinbsp;confi�ionem dei defcribit ingentibus er 'm omnibus populis.Ait dutem fic,
Vifitd� terrdm no�rS amp;� dquis �irilus dei foecundd� earn, multiplici Annus�rtilis teregi�(quietudedlboaitds)ut�ci^edm diuitem�uihifdlutis.Flumennbsp;benediiUone dei(hoc cidre 'mdiedt metdphordm e�e) repletum e� dquis tuis, ut hdurid^nbsp;dei P Chri�u. mus�iritum dd irrtgdnddm terrS, no�rdm.Tu pdrd� hominibus cibu uelnbsp;fium�tu,id e� uerbit�iritus,dlioqui pnepdrdtio humand nalld edl,tu priC^nbsp;uenistuo �iritu,dlioqui qu�do pdreret �uflwm ferrd no�rd {Tu inebridnbsp;tuo�iritu fulcos eius drdtos lege er cognitione pecedti, id e� mortified*nbsp;tione,Miilttplicd germind, eius,uel lt;equd cumulos eius, dufir fi quid ddhttcnbsp;iniequdle e� er timidum fenfit no�ro.in�lltcidijs eius ubi tu� �ill� fupernbsp;Cd cdd�t Ictdbitur qui exoritur � t�rrd,ut fiuihis bonus fenti�s imbr�coenbsp;k�e .Beaedicescoron�.i.circulo uel glori�dnni,idedlfp!t tuie firtilitd*nbsp;tK,o�d proiieni�t ttid bLiiedii�ionc.Vel corond�.i. circudedi� uel orndtunbsp;re^o decord�dnnu tu� benedi�Honis.Et ue�^d tud�lldbiit dulcedine,idnbsp;^uoeu^tu ^yiibicu^ ieris 'm dgro no�ro pinguedo,dulcedogratis
-ocr page 407-IN PSALMVM LXV.
^if�rieotdiit tut proueniet etidm in deferto gentiu^r peAdlorUtty coU ki exultations firtiliteitn frumenti �r uini ue/HenturfO'pecoraueJHetanbsp;pUnitiet^id ejl prata.hoc e^itd pecora dbundabunt ut pratum prt eis t�*tnbsp;deri nelt;iueit,lt;ibunddbut oues Chrifii Z7 anintAltaqutpafcit hie pafiornbsp;dgficold.uel induti funt drietes ouitt feilicetexultdtione.Arietesfunt prtnbsp;dicdtoretfducet gfegif doininici,qui fine dei benedtfHone non dantur no*nbsp;bts^Gf utdles in quof fluit aqua Jpirituf dei, qult;e fufcipiut uerbit dei ab alifsnbsp;pYiei!catum,abunddbunt frumento,id eft eodem uerbo. lubilabut cr deonbsp;cattent in Sion cr liierufal�jm templo ty atrijs dei ubi decet bymnui deSnbsp;G-uotum,
PSALMVS LXV�
Titutut,Te[olt;rntKiult;rilt;i. Canti'cum pfalmf�
S V H M A. Apertis uerbis immitatur populus gentium ad laude de fid e{l,ut fandifices nomen don�niqui ntirabilia fiicit,ntodo finamuseum openbsp;rari cr non no$ operemur noftne uoluntatis opera,qui per crucem muinbsp;tats tribulatianes nos exaltat er fir tesfi�t infuo regno.
IVbilatc domino omis terra,pfallite no/ mini eius,date gloria in laude eius, DInbsp;cite deo, quoniam terribilia funt operanbsp;tua,inmultitudine uirtutis tux,mentientur tibi intnbsp;mid tui.Omnis terra adoret te�cpfallattibi,pfabnbsp;Ut nomini tuo altifTimc. Venite �c uidete ogadei,nbsp;terrib ills in confilijs fupcr filios homin�.Qui connbsp;uertit mare in aridam,in flumine pertranfibuntpcnbsp;de,i bi Ixtab imur in ipfo. Qui dominatur in uirtutcnbsp;fua feculo, oculi eius fupcr gentes rcfpiciunt, qu�nbsp;exafperant non exaltentur in fcmetipfis�
-ocr page 408-J5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES POMERANf
' Pfdeo omnis terrd,pfillite glorilt;e nominii dui, poftitegh ridnt Idudettt eiuf. De iubilo dltbi diximus. Terribilii in con���js-^^li'X^f,nbsp;Terribtlis�pereuel�udio,fedidemfigiti�cdtur, lit flumine pertrdn�*nbsp;buntpede. ddriM,te.Perflumcntrdn�bMttpede, QuiexdJperdittf�C.nbsp;te.Bjebe�esnonexdltdbtmturinfemetip�s, Altt�imenone�inB.eb,nbsp;G�tes crtdubnbsp;nbsp;nbsp;Rej�exit prophetd i� tempord reueldti Eudnffli/^quddo fufceptlt;e [Mit
gentefjd e�peccdtoreifpublicdni CZ nuretrices iwniblum ex ludlt;eis,fei etidm ex omni hon�num iMtione^dicenStlubildte deo no folum lud�d/einbsp;amp; omnis terrd.lubi�dt'� corde,id efl ex �de,pfdliite ore, u t glori�cetur dbnbsp;hominibui nomen [dn�biin eiuf.Corde en im creditur dd iu�iiidm^ore dut$nbsp;con��to �t ddfdlut�. Ddte gloridm in Idude eim/d efl, uidete ut Idus eiittnbsp;qud Iduddtis eivm�t glortd,�t glori�cdtionbsp;nbsp;fdn�lificdtio nominis eiia
Operddei, pr�dicdtio beneficioru/m ciut^idquoditdfequitur,Dicitc deo,qudm terri^ biltdnbsp;nbsp;nbsp;nobis ineoprebenfdfunt operd tud �ue credtionis �ue recredtioniSf
,tn multitudineuel fecwndumultiiudinem uirtutis �uepotentite tu^quA ef�cis ontnid,Tdntummodo piwn cz�dele cor itd d�cit deojtd ddmirdtufnbsp;dei potentidm^qudomnid �io uerbo tncredto cr condidit cz con�erudtnbsp;dtlt;^ di/�onit O' in omnibus ddhuc dgit^qud^ omntd eodem uerbo incdrnAnbsp;to in�Anrduit,educens gentes � tenebris cr umbrd mortis in regnum ctdrinbsp;'tdtisfilijfui. EtcurnonitddiceretOddmirdreturquihdbet teflintoniufi*nbsp;f�iritusdeiin�eoperdntisi
LdudesJiypo Vientienturtibiinimicitui.Hocddieibttne^l utintelligdtnusbincby^ critdrunttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pocriticdm Idudem exclufdm-Hlon enim otnnis lt;pii dictt n�bi, domine do^^
minejintrdbit in regnum coelorum,fed qui�cit uoluntdtem pdtris mei w coelis eft. Voluntdtem dei nemo�cit, ni� qui credit. Bedtus qui intelli^nbsp;git quid�t credere.llM e� uoluntds pdtris mei qui in coelis e�, ut credd^nbsp;tis in eum quem tHe mi�t. Ait igitur,lnimici tui,id efi increduli,m prinff^nbsp;ludlt;ei,de quibus in pdrdbold Budngelicd dicitur, dues dut� eius oderusttnbsp;eum oc.Deinde cr dlij impij iu�tidrif hypocritte o uerbi dei perfiecuio^nbsp;rcs �Z cotemptores mentientur tibijutmdximecor� homtnibus tibi ittbild^nbsp;re,pfdllere O confiteri uidedntur. De quilus o boe quoqi ddditum eil�nbsp;. Quiexdfpcrdnt,id efirebe�csfilmtdit�me uerttdti,fi(d,[olum con�Ud amp;nbsp;�ftiidid �ue ddinuentiones fequentes,ul iHi de quilus Deut.i.Amdricdfiis ofinbsp;dei nofiri o murmurdfiis oc.Btrurfium,rum�tesfuperbid afccndifiisi^nbsp;'��montem oc.l^on exdltcnturin�emctip�s, ut Wdximequicrdnt perfeip^nbsp;foSfid efi:fuis tfiribus ofiid iufiitidexdltdriJidbent kic�udm contrd�efif^
-ocr page 409-IN PSALMVH LXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55�
hIttidm no�ri �uJHcurij qui rebella uerbo dei hiwMiu. fontWd f�quuHturt' Mi}erfetnelipfosiufli�ceniur.Ro!n.9.Qentesquienottfe�la,bdiituriuflici^nbsp;^^tdppreh:nderivntiuflitidm,iuftitiiim Autcm qujeex fidecfl.ifrdelueroinbsp;fefbindo legem lu�tu^in legem iuflitu non periienit.Qu^^flnbsp;/ide,fed qud� ex operibui zjc.
Omnisterrdddoret te 'm j�iritu ZJ'ueritdfe, er pJdUdt tibiconfi�ione Qgfifi^uf tui. Venite 0 omnii terrd^ id efl ticcedite �de^ 'mte�igite ppes ueterd minbsp;ru dei qute ip�e operutur 'm nobK,ut tum reJ�icidtK in operu ucfird,ut hy^ ructt�anbsp;pocrit^, Terribilise^ldeut erddmirdbilis fuis operibus er con�lijftquinbsp;contemptores iuflo iudicio dbijeit^qui uoluntexdltdri 'm fetnettp�s,erfudnbsp;peccdtd dgnofeentes mirdbiliterfuo uerbo illumindt ef fdludt.ltd erdli^nbsp;itfVdcdte cruidete^e^ fumdeus,exdltdbor mgentibuser exdltdbornbsp;i� terrd. deus ut olim populum fuum per mdre rubrum ficco trddu*nbsp;xit ue�igio, itd nimc quo^ per mare turbidum huius mundi nuUtus itnpe*nbsp;dientibusflulhbus populum credentem 'm terrdm pomiffdm trdducit.'Vi*nbsp;des itd^ qudliter cuJ�iritudlid deferibit f :ripturd dlluddt dd i�d qu� olinnbsp;fbr� erui�biliter exhtbitdfunt,ut fuprd qudndoq; indicdutmus.Omnidnbsp;enim,dit Pdulus,in �gurd cont'mgebdnt Ulis. lbi,inquit,id e� m trdduiiiosnbsp;Jte,deo ducente,llt;etdbimur inipfo dco.lllt;ec efiIceticid qult;een'tmper mor*nbsp;tem trdn�tdduitdm. Q�t uerobictmn�tus �t,deddrdtPdulus.l.Cor.i9.nbsp;ttempenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos bdpttfdmur per mdre er nubem,id eA dqudm er f�iritum
fdn�iim, lo.i.Llt;etdbimur,mquit,m deo non tri�es cordm deo 'meedemui *ffligentes nos no�ris iuflicijs, ut hypocrite, i/idldcb.^.qui deus domind^nbsp;tur per potentidm fudm feculo^d eB; omnibus mundi credtisjd efl in cult;*nbsp;*tts mdnu funtomnid-quodfolicredentcs noruntjcctrco er fe tutos 'm deonbsp;fon�dunt.Cuius oculi fuper gentes re�gt;iciunt,id efl fuper peccdtores tynbsp;publicdnoSfUt eorum confeientids fuo uerbo Uberet, caterum rebeUes^utnbsp;fuprddiximuSidbijcitffecundwmiilud Efurientestmpleuttbonis amp; diut*nbsp;tfsdim�t'mdnest
Benedicitc gentes deum noftnim,5c auditam fad/
U uocem laudi's eiu5.Qui pofuk animam meamtti uitam,dlt; non dcdit in commotionem pedes meos�
-ocr page 410-}�� COMMENT�RIVS POMERARI
Q�oni� probafti nos deus, �gnc cxamfnaftf, f�cut examinatur argentum. Induxifti nos in laqucum,nbsp;pofu�ft� tribulati�es fuper dorfum noftrum: imponbsp;fuifti hommes fuper capita noftra* Tranfiuimusnbsp;per ignem amp; aquam:�c eduxifti nos in refrigeriS�nbsp;Introibo in domum tuam in holocauftis, reddamnbsp;tibi uota mea qux diftinxerunt labia mea.Et locu/nbsp;tum eft OS meum in tribulatione mea.Holocaufta
mcdullata ofFeram tibi cum inccnfo �c arietibus, ofFeram tibi boues cum hircis�
, nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refrt^i(im.�.Abunddntidm uel teirrdm J^dciofdnt,ut pfdl.if.^duxit
Ticducit mm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idtitudinem.A�luditddid�^uodper ntdrerubrum vdngi�iia mof
�i-oscrredus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l�erimt,duxitdominutmldtum cdntpumjioflibtunonfoluin
nonprtementibtUjfed etidmfubmerfu.Ver� hicz^ per ignem er per d^ui fe trddiiihf gloridntur.
Sicditprophetd cum fuis ludieis^elinquitefftites idolduefirdquteni^ hiliutidrcpoiftmt,zyglori�edtedeumnofirumquitwbisfuccurritmomigt;nbsp;ni �sce�ttdtetredimit dttimdsnofirdi dmortez^�o�permittit nosldbi,nbsp;dppetit nufrs er regnum mfrrorum,fed Jru�rd hoc ddiutorc.Tdlis e� de^nbsp;vs nofier.�tnerecufetisdieenteSfTdmenuosiudlt;eierquigloridmini denbsp;deouefirocr defiducidineum fxpeuideminipremi omnibus mdlis^Reenbsp;�iondeo deo,lt;puid uos hoc ddhuc intelliffre �on potefiiStTu deus ifiis md^nbsp;lis nos exerces, tentds er doces, ut difcdmus d nobis cdderc erintefolirnbsp;i}lt;erere,utmortifieentur no�rd,crefcdnt 'm nobis tud,tentds duteni uclatnbsp;drgentumintgne,i.�etd.quodnonperit,fcdmttndificdtur.Tuinducis Itinbsp;queum, tu inducis fldgelldfuper dorfum no�rum, tu 'mtponis homines fst�nbsp;per cdpitd no�rd,ut trdddmur intquis er impijs dominis er premdmur udnbsp;rijs d�U{lionibus,bellis,cdptiuitdtibus,miferiiepfeudopropbctdrtim,tyrdttnbsp;nidi pfeuddpo�olorum, nSnun� tentdtionibus dUjs er grduibus peced^nbsp;tis ubi der�rMlt;�iinmr d te,Tu�cis tudnfirenott folum per dlt;judm,utoiif�tnbsp;pet
-ocr page 411-FN PSALMVM LXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)gt
per nMrerulrw/n,tiSfolumperign�,ut olim ttespueros/ecl per intern amp; ignii� aqutim,id efl,uitrU mortis peantoru pertcuhi^quemddmodii aqud dccisnbsp;pitfcripturd,ut iUic^SdliMm me �c deuf,^uonilt;im intrnuertatt dqtae oc.nbsp;Et de igne fuprd di�bim e�^lgne nof exdmind� crc,Et Pdulus ignem uosnbsp;cdt probdtionem duri^argcnti^ldpidum precio�rum,ligni,f(xni,�p'^l�,nbsp;WncGr^^oyfesAegyptidmferuitutemfornAcemfirre� uocdt, Sed � dcitsnbsp;tibi grutid qui rurfum eduxifli nos in refiigerium, qui fblcs mortificdrc e::rnbsp;ttiuificdre^deducereddm�roscrreduccre.kcircointroibo intemplum �niroibonbsp;tuum cum holocduftis meis obldttontbus qudx noui cr di�nxi uelfepd�nbsp;rduiuel,utfcripturlt;eucrbodicdm,ldn(hficduioremeo tibi intribuldtioenbsp;med,ut ittic offer dm tibi uotd med quit uoui holocdufld mcdu�ldtd jlue pm^nbsp;gutd drietumjtoum,hircorum,qudndoqi�dem h�c alibi tibi off�rre Icx uesnbsp;tdttE)eut.it..Qrc.tiiecqute tune pro tempore off�rebdnturexternd in loco Votd boum innbsp;externo fecundU dei tierbum fignd erdntquibus te�ficdbdnturfefe crede- loro ele�o 4nbsp;re dei uerbo quotquot pij erdnt Ztr non hypomtiCf fi offirebdntur non deo.nbsp;nitnq ualtmtdne lege no pruefcribente dut uotiobli^ttone, grdtidrud�ionbsp;erdnt pro liberdtione qud liberduerdt eos deus �grdui tentdtione zy perisnbsp;culo,donecdecldrdrctur mundoreueldtddci[iu�tiddeum ijktnonrequianbsp;rere,ne er gentes qitlt;e hic uocdntur dd dcum putdrent fe obli^tds eff� ddnbsp;uotd boum,ouium er bircorum in templo Hicrofolymorum fecundum deinbsp;legem,qudnqcdfdemmdgis impie obftringunt pfeuddpoihlicie ddimonionbsp;rum doUrime dd leges ztr ddinuentiones bumdndis. Teiles quoq; tentdtio�nbsp;ncs Ztr mortes nuc uexdnt populum cbri�dnum ztr uix bumdnd frd^litdsnbsp;d �ngildribus uotis in tribuldtione db�net,quemddmodu rem impo�ilemnbsp;uouet,Pfdl.6.LdUdbo per�ngulds noibes ztrc.ztrdleinEudngelio,Pdtientinbsp;dm bdbe in me ztr omnid redddm �bt,
Vctiite, audite Sc narrabo uobis omnes qui time/ tis deum, quanta fecit animx mex, Ad ipfum orcnbsp;uieo clamauij�cexaltaui fub lingua mea. Iniuftitinbsp;am fi afpexi in corde meo,non exaudiat me domi/nbsp;uus. Propterea exaudiuit me deus, attendit uocinbsp;^^pvccationis mcx,Bencdidus dominus, qui non
Hamp;
-ocr page 412-5�x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POM�RANI
amouit orationc mea mifericordia fuam a me�
f
�ufiitili ttoH ex nbsp;nbsp;Cmh ex Heb.legi po�ttfixMdiAt^zy^Exdudiet, eg) ntidlem (luod Uttl
operibuiffed go legunt,Exiiudiet.exGrieco lcgtur,ExMdidt,
ex�de. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Propter opera non exaudi�i me deut,non iu�ificafli me detK,ego en'na
ante opera iam eram editduf nuHo meo ftudio 'm refiigerium, ne difcere^ muf confidere in operibuf nofirii, altoqm non ex fola gratia faluaremur,nbsp;fed ^uia 'muocaui,exAudifli,lt;cx no a�)cxi 'm corde meo 'miu�iti�, id efi,'mfinbsp;delitatem,hocejl,oratio mea�iit oratio fidei qua prophetic, qua chri�ufinbsp;qua Apofioli cbmendant,Pidem fidueiam 'm te exaudi�i non opera^Hy^nbsp;pocritte aut� dum orant,aj^icitvnt in fua opera,td quod e� iniu�tiam af^ianbsp;cere'mcorde,qu�admodum ille pharifeem�cit^dicens^ieiiino bis'mfabba^nbsp;to crc.De uotK non habemm dei promi�ionemyde fidei oratione exaudianbsp;enda omnerferiptur^efimt promi�ionumplenie. vide utijh uerbapro^nbsp;phetteconucniantc� dei uerbii qui� legis pfal.^-o.Atq; diligenter confidenbsp;ra,quomodo i�nagit, Magna, enim narraturuscouocat onines gentes quasnbsp;ventte audite, prias ad iubilandum cy benedicendum deo 'muitauerat, diccns,venite cs'nbsp;audite omnesqui timetis dcum,qui adfliilis e�is confcientqs,qui nuUa uo�nbsp;bis tu�itia placetis,ficiit illi qui metiuntur deonbsp;nbsp;nbsp;uolunt exaltart 'm fentei*
ip�s,fua opera non dei magnificantes. tiihil aliud uos monebo qu� ut au* diatis,id e� credatis,no uos adigam ad facrificia i�a er opera.Vos,mquafnbsp;quifolo deo fiditis audite,ut difcatis meo exemplo qua ratione exaudtaminbsp;ni � deo,nempe noquia promittitis deo,fed qutaipfe promittituobis.Vefnbsp;bum promi�ionis eius fi creditis co^t eum ut exaudiat,qui etiam �ne pro*nbsp;mi�ionefua nos exaudiret,fed nos certie�e de exauditione no po�emUi�nbsp;tiarrabo quanta �citanimte,melt;e, non quanta eg) �eideo. Egoen'imnottnbsp;uotiscroperibuscofecutusfiimmifericordiam�edtantii inuocauicrex�nbsp;altaui fine laudaui dominum er non a�exi miu�tiam 'm corde meo,qu� finbsp;in corde affiexi�em(,ut maxime�ris bonus omnibus uotiscrfan�is in �enbsp;dem opcribus apparui�em)noexaudi�et crc.Stc er pfalmo.iv.LaudatfSnbsp;miiocabo dominum,er ab mimicis faluus ero,
PSALMVS LXVI.
Titulus. 7r�oeeK�A�vo�/elnorganis Pfalmiis cantici�
S V H M A. Pch/wiM in hoc pfalmo ut gratia dei illuminati cognofea* mw in hac tetra aiam qua itw in ieum^qua; e� fidneiji 'm denm er charit�s
-ocr page 413-�R �5AL�ivK! LXV'
λ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cognofcdtnw fdlutem eiui,Ucflnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� � tft lt;
tKbis � deo luflitidyfdniHficdtio cxc.q- hoe 'm omnibuff^�tibui^ut u�igt;^ ter rdrufdtt^ificeturcagtudionomeneiu4,eo^idmj�lgente^linn^Uo ip/inbsp;Kobisrexeftiu�ithecruertu M.elchizedec,idcfi,(iuiiu�ificdt o�s i� regnonbsp;fiio per�de,titnullufexc[uddtar d Idude^c^uddo iahuKdnd terrd dcccptonbsp;fetnine uerbi dei capit profirre fi-u�wnfalutis^de quo fkprd pfdl.o^,
DEus mifereatur noftri �cbenedicat nobis, iHuminet uultum fuum fuper nos amp; m�Ccnbsp;rcatur noftri, Vt cognofeamus in tetra uiam tuam,nbsp;in omnibus gentibus falutarc tuum.Confiteanturnbsp;tibi populi dcus, confiteantur tibi populi onines,nbsp;Lxtentur exultent genres,�^ iudicabis populosnbsp;in 3equitateamp; gentesin terra diriges. Confitean/nbsp;tur tibi populi deus, confiteantur tibi populi om/nbsp;nes,terra dedit frudu fuum. Benedicat nos deus,nbsp;deus nofter, b en edi cat nos deus,�lt; metuanteumnbsp;omnes fines terrx.
Etniiferedturnofiri,tntleb,nonrepetitur�
No hic meritd iu�tiie hurndnd uidentur,neq[; lumen illud rdtionis ey fdpi�Mhumdn^,fed mifcrciordid ro^tur,utdeutremittdtnobii peccdtu Hiifericordid,nbsp;�rdtis,benediilio utdugedt nos ffgt;iritudlibiK donis,inumindtio uultuf dei �Benedi�bo.nbsp;fuper nos,de qud di�upfdL^.uti�umindti in tenebris crerrorihttshumd* lliumindtio,nbsp;tiis cognofcdmut ht: in terrd uidtn tua odeusne fequdmur uids hominu crnbsp;deuioserrorestrdditionuhumdndr�zs'noftrjebonteint�tionis.Lexeniin . , �nbsp;dpl^ibct ne�eids qd�tibi bonu uidetur,fed dudiuoc� dotnini dei tui.i.�c qd�nbsp;Uerbodeibonuuidetur,qu�efifdpi�tiddel,fedflulticidcord mudo.Vtq;*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;td,
eod� luineuultuituifup nost�uiitdticognofcdmuifdlutdretuuuelfdlut� tud.i.ittxd P qd�tu iu�ficdS et fulius.que iu�fiedtio et fdlus dei e� chrtflusnbsp;lefui tUudfem� Abrdhlt;e de quonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e� ztriurdtu d dco, in femine
Hfc 1
-ocr page 414-5lt;�4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERAMI
tuo benedicentur cuMdte cogiMtiones te�Tje. Sine i�o falut�rt, tM o homo filiis cr iuflitid Gr ^uicqd uel excogiUrc uel�cere potes cfl nihihefi pec anbsp;catum, (�bldj^hemid dei amp; idoldtrid. Hdtic uero fdlutem,iftud fdluMenbsp;dei precdmur cogno�ere ht omnibus gentibuf, ut cldrum fit hic de feminenbsp;Abrdhlt;e chrijk diet,per ^uem er ludtei cr gentes �di funt unum^dbldtinbsp;tnteerid difcordidrum,lege ntdnddtorum in decretis, quad erdt chirogrd^nbsp;phonferiptum m confcientijsnoftris contrd nos,Ephe.i.Colo, t.VLocueronbsp;myfitrium erdt db netertw dpud deum dbfconditimt, nitnc dut� reueldturnnbsp;eA pTitdicdto chrifti Eudngelio,^fcilicet gentes quotj; pertinent ddfdluanbsp;tem, ut licedt publicdnis cr meretricibus d deo per Chrifiumfiifceptis in^nbsp;gredi in regnum calorum.
Confi�io. Porr� ifiAm miferlcordidm,benedi{lion� i�umindtionem dei no firdm cognitionem fequitur co��io, qute eft Idus cr fdn�ificdtio nominisnbsp;dei ubi�^ terrdrum,utomnidhwndnd fint nihil mortificdtd,mdgnifice^nbsp;tur dutem er cxdlteturfolus deuf. unde dit, Confitedntur tibi crc. Sc^ui*nbsp;Lteticid, tur cr heticid omnium iUumindtor� �, detts idm�ihis fit index O' rex po^nbsp;pulorunt in jequitdte fine iH�tidfidei,in cuius regno fint t ujU omnes,(}ui ednbsp;dem (cquitdte qud iufiificdt ,fiios definddf quo^ pupidos, uiduds er pdu^nbsp;pereSjtd efi,iUos lt;iuiex ipfo folo pendent contrd omnem infultum iniquo^nbsp;rum cr dduerfdrio poteflAtis regni infirorum,cr idem deus id diri^t innbsp;uid reiki gentes in terrd per Chriftwm lefiim domina noftrum, cuius �udnnbsp;fflium fiecut�errdre nonpoJfiunt.Hdnc Uticidm erJfiiritusfdnili in cor^nbsp;Quorum fit dibitscredentiumexultdtionemno norunthypocritce,qutmifericordtdmnbsp;pfdlmus. deiybenedtikonem crdkimindtion� non noriutttjearco no ^udent deinnbsp;iiidicdt populoSffied fei^uunturiudicid cordis fiti,non ^udent j deus dirinbsp;git gentes, quid fi ipfios dirigere qu�r�it, cr quotqiiot purum dei uerbumnbsp;fequuntur errdre credunt. Non e�igfnr bic pfdlmus hypocritdruordtio,nbsp;fed fidelium cr uerorum Chri�idnorti, quifudm lufiitidm non dgnofeunt,nbsp;qui benediAione deidu^ioptdnt,ut erefednt ex fide in fidem,qui ex ed*nbsp;dem fidechdritdtefiruentescupiunt cr precdntur omnes gentes erpeadnbsp;tores conuertidd deum,ut deinomen db omnibus fdnAificetur,quid terrdnbsp;daeptd benediAione Eudngelicd cr iUumindtione dedit fruAum fuumfiocnbsp;efl,fidit deo cr ferait proximo,ut inomnibushonoretur deus per lefuntnbsp;Chriftum.
Benedtcdt zyc.Vtcnn^ hinc urgere non polfumus ludaos, neq; indigo 'mus qui in fcripturis cldrion hdbemus te�monid^tdmen no dijfilicet j ��
-ocr page 415-IH PS�LMVM LX VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545
Jirihoc loco uidcitttriniMtis diuiitie my�erium.'amp;enediiiiottem Mdlum fu� grAtiic tribudtnobii deut pdter^tribudt tiobii dcM nofler^deui filiits t^uinbsp;nofitr �iibis e/i d^umpto homine^per ^uem pdter zy fiUut Gr J^irititffdnanbsp;�us tdm ito�cr e^tribudt twbii daitl^iritulfdtt�bis per quem omnid pr�nbsp;di^ in nob� d^ntur.l^emo enim nouitpdtre ni� filiuf GT cui uoluerit�nbsp;hin per �Mim pdtrifq^f�iritu reueldre.^e uero quis tres deos hincfingdt,nbsp;additur,Et metudnt eum,non eos,omnes fines terr�. �ic eR tinwr i�e dei Timor dehnbsp;qui inomnibusfcripturiscommeddtur. Qui credit Gr fidit deo ceu pdtrbfnbsp;timet etid,ut fiUus,pdtremjid efi,uenerlt;itur gt nihil dudet quad pdter nonnbsp;uult.Quidb�qi timor�deidgii�tt,ofkndiintfenihtlhdberefidei,� quorumnbsp;numero fiimt multi qui hodie Eudn^liciuideri uolunt.ltdq^ quod ante dianbsp;xit confi�io)iem,idm metum er reuerentiam uocat �yc.
PSALMVS LXVII.
Titulus. ���o(/Ks��U��;g Daui'd Pfalmus cantici.
S V M M. A. chriftus deuiikt morte glorificatin eil Grin ccelo gt in tera rd.lUic quiafiedet � dextris dci, hie quid fedentis gloria ubiqs pr�dicatur.nbsp;Cuius ineffabili potentia GT glonficdntur credentes gt horrende abijeiunnbsp;tiirucritatirebeUes.
EXurgatdeusamp;d�fl�p�turini'mid ei'as,�c fii giant qui oderunt e� a fade dus� Sicut de/nbsp;Heit fumus defidant,ficut li'quefdt cxra a fade ig/nbsp;i^iSj�c pereant pcccatores a facie dei.Etiufti Ixtennbsp;tur,exultent in c�fpe�^u dei, deledetur in Ixtida�nbsp;Cantate deo,pfallite nomini dus, iter fadte ei quinbsp;afeendit fuper occafum,dominus nomen illi.ExuInbsp;t�te in confpedu eius(turbentur a facie eius)patrisnbsp;orphanor��c iudids uiduarum�Deus in loco fannbsp;^0 fuo,deus inhabitarc facitfolitarios in domo.nbsp;Hb
-ocr page 416-jttf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTARIVS POMSRAMI
� gt; nbsp;Qui cdiicit uindos iti fortitud�ne/imiUter COS q�i
cxafperaiit,qui habitant in fepulchris�
Iter ficite ei (^ui dfceitdit fuper occdfum.'vu�go interpretdnuir ifc� dit fuper mortem,^ Chrilhts per�nortem fit glortficdtui cr exdltdtitf, pefnbsp;^iM dlif cddiijtt,felix,Prlt;eplt;a�dte feiKitdm mfideitti hdrdboth^id efi^folitu�nbsp;dittibui.DMdrtinui pergenfi in hdrdboth,id efi, in folitudinibui uel herenbsp;�w.Rd�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�eftrit interpretdri licet.Super oad.fum,id efl,ubi nihil glo
ri�Uidetur,fedotdtdcere,utindefcrto ortHcultuloc�^ut infidintcrprea tdbimur. Dominus nomen i�t.ttc q^uis cont�ndt eum.Felix,CMn ihd no*nbsp;tninefuo.lhd,inqtut,ttomen eRdci,dimidi�dm non�nis tetrdgrdmmd.ton,�*nbsp;gnificdns redemptorem.D. Uidrttnus,tn domino uel cum domino nomennbsp;eiut,id eflddem hdbet cum deo pdtre nomen, ne quii refurgentem cz dfce�nbsp;dentem nonputete/fe deum,
Turbentur d ^cie eiuf, in Gr�cisddieilum cfi pr�ter ordinem fentcn* ti�,quodpotes interim inte��igerededduerfdrijs, quemddmodii fuprd. Etnbsp;fugidnt qui oderunt eum d �cie eius.Verum in Heb.non eR,iccirco pdren*nbsp;theft inclu�mus. Similiter eos quiexd�gt;erdnt,qta hdbitdt in fepulchris,nbsp;figni�cdt etidm eos educendos dliqudndo ex in�delitdte qui idm ddhuc conbsp;trddicunt ueritdli^hdbttdnt ddhuc in morte. Felix,Q^i educitum^snbsp;in compedibus uel intcmpore,certerebelles inhdbitduerunt ficcitdtem.nbsp;D. Mdrtinuf, Sei rebe�es uel morofi permanent in ficcitdte. de quo infrinbsp;dicemus.
pfdlmuse� de pfdlmum effe de chri�o noti�imum efi ex Ephe. 4.ubi ex hoc pfdlnto Chriflo.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,Afcendens chri�us in dltum c:;!�c. Cur ergo l^oyfes initium huius
pfdlmi cdntdt dum eleudtur drcd ut pr�dicdtpopuloi Hu. lo. Rej�ondeo, Primum/ecundu Pdulum,om�id in�gurd contin^bdnt �lis.Deinde fupernbsp;arcdm.erdt propicidtori� fuper quod promiferdt deut fe fe/furum er inuonbsp;cdntesexduditur�. propicidtorium no�rum e� Chri�us,Ko.^. ynde dixitnbsp;' Moyfes,Exo,j3.fJifi tu ipfe proc�das nos,non educds nos de loco i�o. Hienbsp;erg� Dduidqtiodui.ofesin �gurdccepcrdt ,pfequitur crdeliderdt utdeinbsp;uirtuf ez potentid nos proc�d�t,ut po�imus perrumpereper ho�ium cU*nbsp;neos,qult;e uirtus e� Chri�us dominus idm pr^eee�or no�er er dux�(hiSgt;nbsp;Ejtur^tdcUi. jgituruteleueturdrcdnoui te�umentierpropicidtorium inquohdbinbsp;�idt omnis plenitudo diuinitdtis corpordliter,non umbrdtice^ut oUm in iHnnbsp;nru er propicidtorio,ut eleuetur,inqudm,id e�,ut refurgdt d mortuis,ut
-ocr page 417-�N PSALMvA� LXvtL
H�
Vif�it twbii dtmlio^Gr nonfcmper di�iitiulet permit ten do imp^s ludteb i^tiuacEudngelif ho�ibKicluoduolii}tf^rot{ocdmuidcum,dicentet,Exanbsp;ttr^t dem (S-c^G�ude�t Chriftidifdpulr.dijflimnt ut cterd,perelt;int ut�t�nbsp;iHt glorio� Eudn^lij cbrifli perfecutorcs, qui Chrifli �ciem fuJHnerenbsp;�on po�untquioc�eiiifpriefentu'muerbo fuopradicdto ddmirabilinbsp;Jߒ.rUm etui operdtione in fdnSis.ld quod zj hodteuidemm, fit��tt imp�,nbsp;felu�kintur hypocrite ubi intonuerit Euangcltum refurre�ionii crglorinbsp;fiodtionnChriJHquaomi�iipfort�con/utiditurglorid, vosiufiiiuj^tid�^nbsp;dei^Cdntdte deo,prtedicdte ubiq; eim qui refurrexit mAgnificentidJterCd/ttdfenbsp;cite ei di corddhominu pr^dicatione legis er panitentite, utdgnofcdnf fenbsp;peautores er defideretfdludtor�fitUntq^ EMngeliu^dlioquidd eos intrdnbsp;re no potefi.Sic todnnes pdvdt uidtn,�c Chrifius,fic ApoflolipraedicdtfPce Per defertdinbsp;hitentid dgite.t^on dgfwfc�tes fe peaatoresjd eft, nS efurietes.,fed fdturinbsp;nihtl defiderdt.Ei,inqu�,iter�cite quipergitp defertd gentiu dpudqidKnbsp;dnted grdtid no erdt,Efd.isd�tdbitur defettd Sunt quoqp defertd mennbsp;tes credenti�^quor� uitddbfconditd eAi� deo cti Chrifio,m qttibus morti�nbsp;cdtis grdditur dei/f intus ei' ducit quo uult^ut nefcidnt interim ipfi quo udnbsp;ddnt,fetentes tdmen,^, deu fequutur,qu�ddmodii Abrdh�, ut legis Hcamp;.H,nbsp;Sie er oli^� dem per defertum prtece�it fiU� i�r^t�'/ in coiumnd nitbis pernbsp;diem,er incolund ignis perno�em.Dominus,mqutt,eii nome i�i^ne quidnbsp;dubitetis de eim^tcbHone neue no horrefe�t dduerfdrij dd pr^efentid eius.
Exultdte idm cord eo cutus conjfe�lum �giuntdduerfdrif, quid uobis Ante dixit de Adefl fdl'Mtor,quiefl pdter orpbdnoru er uindex uidudrum,id eflttUorum fertd, idm oranbsp;^ni d, mtvndo deferuntur,er qni mundo er omnibus renuncidnt, i�oru qui phdnos er �i�nbsp;^dfli�isldbordntconfcientijs er perfecution�pdtiuntur,quos nemo iuud dudS^nbsp;re pote� nifi tpforu pdter er iudex qui e� 'm calls, Uifunt quos pfdlmi tanbsp;tiesuocdnt pduperes er inopes.Tdlibus dicitur,Exultdte 'm co�gt;e�luciuSf nbsp;non conturbet tdm uos confeientid pecMtiJimor mortis, perfequentiu ternbsp;ror,penurid ui�us dut dlterius nece�itdtis, tdnto uobis pr^efente duce ernbsp;proteidoreim�pdtre.Sicer �Hj i�del tuii erdnt,ducente domino.
-ocr page 418-5lt;8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMENTARIVS POMERAHI
A�iud in ^uo cofidM lt;^u� deu,folitdrij nS funt.lmro} no hibitdt in dowfi, fed mAn�tfirii,Sic d�.ibioriit,ReJ^ice in me miferere unicUf Cfnbsp;pduperfirniego,LicetCf exGr�colegerequod uulgo legunt,Liili hdbitinbsp;re �cit wnitis moriiin domo, uniui morts fcilicet hotninef, id efl,cocordeSfnbsp;qu�iidmodii in A(i.dicttur,Kulntudinis crcdentium eratcor unu cr dni�nbsp;KM unii.tmdeEphe.4..Solicitif�riiiire umitdtem f^iritui cfc.Contrd,lncrenbsp;dulitdf Cf do�rinA humdnA �.cit difcordes c?� cijeit � domo. �ic deus ^uinbsp;yinih- efiChrifluseducit um�hs fub lege er peauto, qult;e funtgrdui�inu,uincu^nbsp;ld,de ^uibus cldmdt Pdulus,ln(ilix eg) fcoww quis me liberdbit cre,Educit,nbsp;inqudm, in �rtitudine, id eji,�rti potentid.vel,ut Hebrieus bdbet,Xn t�ponbsp;re.lp/� enim nouit tempus opportunum. Sed qui exdj^erdnt,id eft, rebelsnbsp;leS'Cf increduli funt uerbo dei,hdbitdnt �ue permdnent in drido^d dd ftnnbsp;tem uit� cr lt;id ftu^�rdm Chrifti grdtidm n� perducentur,etidmfi fibi fudnbsp;iuftitid in pdrddifo hdbitdre uide�tur.Dc noftrd trdsldtioe fuprd diximut�
Deus cum egredcrens in confpedu populi tu{,c5 tranfires in defcrto.Terra mota eft �c cali ftillaue/nbsp;runt,a facie dci Sinai,a facie dci IfraelPluuiam uonbsp;luntariam fegregabis deus hxreditati tU3c amp; infifnbsp;mata eft,tu uero perfecifti earn ? �nimalia tua ha'nbsp;bitab�t in ea,parafti in dulcedine tua pauperi de/nbsp;us.Dominus dabit uerbum euangelizantibus uirnbsp;tutemulta.Rexuirtutumdilelt;fti diledijfpeciei do/nbsp;mus diuidere fpolia�
Animdlid tud hdbitdbunt in cd,id eft, oues pdfctilt;e fute qu� pdfttvntuv uerbo tuo,boucitriturdntesjd eft,pri�dicdtore5,amp; d�ni onerdftdtr�Cfnbsp;cruc�tcntdtionuportdutes.Ee.Congregitio fudhdbitduitm illd,dirigesnbsp;bonitate tud pduperem deus. Rex uirtutu dile�i ddei� Dilcfli innbsp;co e�genitiuus fin�uldris,ftd femel tdntum ponitur in exempluribusnbsp;(go uidi,uerifimile dut� ek Grlt;ecos bis pofuifte eu bis pondtur innbsp;di�iocui re^ottdet,Rexuirtufum fiueexercitumadile�i populi fticf
-ocr page 419-IM PSALMVH LXVn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JW
Wultu/m iiltih po()uli eft Chriftui dux imperator nofter,Pfal.t4.Do� tninusuirtutum ipfe eft rexgloru.Et deus pater ftcit nos dileitos in dile^nbsp;ih filiofuo�phe.s.veriMn exHebdegituTfReffS uirtutum faderabumturnbsp;foderabuntur/ecundu ilieronymu,m,ut�nifi-a dicemus.
Deus cum egredereris oUm ante ifra�lem in deferto,Terra,id e�,Sina Terra motagt; vnota eftcy c�liplueritt propterprlt;efentiam dei Sinai^de^,tlliu5deiquinbsp;legem dedit terribilibus miraculis in monte Sinai,propter prtef :ntiam ilanbsp;lius dei qut eft deus ifta�l. ifti ftc quoq} cantantur,ludic!t.^,Domine ctmnbsp;exires de Seir cr tranftres per regiones Edom,tcrra mota cAsaliq; ac nunbsp;bes dtftittduerunt aquis.M.ontesfluxerunt��cie domini Sinai,� �cie do�nbsp;mini deitfrael. Moiiebatur enim tunc no folum terra,fednbsp;nbsp;nbsp;homines in ter
ra.Primu �udiei timcntes ne morerentur audita uoee domini,deinde gen� tes ctrcuquaq^ habitantes,ficut ait Nioyfes in cantico,Afcenderunt popuUnbsp;C trail funt crc.Verum hic de nwttone Sinai er turbatione populi dei tannbsp;turn loquitur,cui dixit l/ioyfes,Nolite Untere crc.Ita tunc con�rtauit deutnbsp;iUamhereditatem 'mfirmatam. Uieccrat figura refurreiUonis chri�,quinbsp;eft dominus non folum Sinai cr ifracffed zy omniu,omnia enim fubiecitnbsp;deus ftib pedes eitts,quo refurffnte terra tremuit^t fcrtbit Matthaus.fednbsp;implius tremuit in hominibus er commotus eft totus mundusCquemadmonbsp;dum hodie comouetur)quado ead� refurreaio,miftd pluuiaftirituffan dinbsp;� c��is in uniuerfam terram,fiupendismiraculis pradicataeft,dequaplu Pluuia itoltmnbsp;uia pradixerat loefEffimdam de ffiiritu meo fuper omnem carnem.Vnde tarisknbsp;hic fequitur. Tu qui olim ita pluifti er tremere ftcift terram fiue hominesnbsp;tue prafentesjd quod habet hiftDria,iam quoq^ dijfierffs pluuiam uolun�nbsp;tariam,id ed,gratiamexmerauoluntate tua non noftrismeritis,uel uoliutnbsp;tariam undeuoluntarij er liberireddantur homines ad tua mandataper�nbsp;fici�nda,nonco^nturutolimfruftra.ti(eceftlexft)iritusuit� ernouttmnbsp;te�imentum confirmat� per Euan^lium prlt;edicatum quoJfiiritus dei cottnbsp;cipitur.vnde PfaLlop. uocantur Chri�anipopuliftiontanei, Difter^s,nbsp;nquam,illam pluuiam gyathe erfalutaris dodrin^ejhiereditati tutend eft,nbsp;tredentibus,qult;e haereditas im firmata e�,id ed,ccepit tremere (at olim iUenbsp;populus)agnitis iamfuis peccatis,fed tu deus perfieifti er con�rta� e� tuonbsp;fdlicetjfiirituerpromi�ionis uerbo,.
Animalia tua quoru tu deus paftor esjd eft,oues pafcuie tutejhoc eft cre Animalia dei. dentes qui pafeuntur tuo uerbojhabitabuntm ea hareditate. Parabis deutnbsp;Vatiam tuam zy uerbum Euan�licum in dulcedine tua non in terrore le�
ti
-ocr page 420-5^0- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVS POMERANI
gis,ut olim,pJ.!ipcri,id ell,infirmiito,(idfli�h Z}quot; efu�ienti,i^ltiitef iu�tU^ Verbu/m dulcedincm twn ^�amp;biintquos deus dimittitmdnes. Dominus ddnbsp;c�icux. bit uerb�i EMn^lizMtibus exercitu multo�ue multa�rtitudine, I
M4g%t co^itt mittetpr�cones uerbifui Cf mdgtM potcttM f�iritus.vndc Lticte. dabo uobis os Cf �apientidm cui non poterut refi�ere omnesnbsp;aduerfdrij uejiri.Mdtth.lo.tion cnim nos cflis qui loquimini Cfc- Aduerte.nbsp;htc q, ni� dominus dederit tibi uerbit non proves iUud potcnti f�iritu Cfnbsp;ef�cdci,etidm� tibi multdfctre uidedris.No enim,dit Pdulus,m fermone eflnbsp;regnum deifid 'm potentix.Aduerte quoq; q, folo uerbo nobis pugitAnd�nbsp;e�,ndm,ut dicitur.i.Cor.io.Armd mihtix noftr.e non cdrna,lid,�d potett-tid�imtper dcumCfC-Atq; hichdbesglddium non pdsem^Mxtih.lo.
E-xercitUS dei. quot; uidedmus cxercitum Cf pr�ddm. Rc^s uirtutum fadcrdbuntur, fcederdbrntuTjid eft,duces exercitus dominici,tit�nt Apofloli^dodiorcSfnbsp;Epi�copi,imdnimes erunt dd 'muddcndu uno deiuerbo cf tuceifla, mdgndi,nbsp;to :utn teaebrdr�i cxercitum. Clui dutem hodie�c uocdntur lon^db ipfd, renbsp;itbierunt,non duces gregis fedlupt�fh Cf percuffores,qui ucrbum deinbsp;quad ignordnt perfequ'Mtur Cfc.Eeltx dut� ex aebrteofic,Re^s uirtuttinbsp;f�gicnt�gient,quodneceffe e� ut 'mtelligds de dduerfdrijs regibus Cf ex*nbsp;erittibus qui deu'{ncuntur,cf con�fltre non potefl tenebrdrum cohors ubinbsp;Eiung;lizdturuirtutcmultd,utPfdl.4.f. Cluonid ecccregps congregdti-fimt,conuenerunt�mulip�uidentescfC.
Species d�e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j�eaei domus,fcihcet e� uel couentt diuidere J�olid.Cldrius,Et �f
tWS e� uxor domus dtuidet�gt;olid.Species domus uel pulchrttudo domus,ucl hdbi* � tdtrix domus,more llcbrdtco,dicifi!r uxor'mdomo,qult;ereuerdf�ccies donbsp;museil,dum prudens ddtur d domino,dquo cfl poftiildndd,Prouerb.l9t-utcunqs contrd 'mfdnidnt noflri^ntiles d�ni ddmnd,ntcscredtur� dei bo�^nbsp;jtAm Cf id quod 'm�ituit deus, fed findmus eos�rere,priemiu futvm idt� i�nbsp;in�nuge�dnt.Sententid er^hice{l,VxorChrifliJfeciofd �ueecclc�d �brgt;nbsp;lucri�ciet ffolidfdesi�jomines �didbolicf mortis�ucibus creptos,Lu*'nbsp;cx.il.Cu�rtisdrmdtus Cfc.EtEfd,9.txtdbuturcord teficutqia Ixtdntuf-in nuff:,�cutexultdnt ui�iorcs cdptd prxddfud qudndo diutdutJ�olid,
Si dormiatis inter medi'os deros,pcnn� columbae. dcargentatx,amp;: fcapulx eins m pallorc auri. Dumnbsp;di'fcerm't coeUftis reges fuper eam,niue d�albab�t
-ocr page 421-IN PSALMVM LXvn.
97t
tur in Selmon,mons dei,mons pingui's. Mons co/ agulatus,nions pingui's, quid fufpicamini montesnbsp;coagulatosir�Mons que probauitdeus uthabitetnbsp;in eo.etenim dominus inhabitabit in finem�
Inter medios cleros.Fclix,Inter citropodes,id eflyHd �cigt;m,ciuo inte�l�s Inter cttros g4i ZkcI qiiietem inttit,utdd�cum tuum,idefl,m donw,quiefcM fabia. podes.nbsp;tumfilixdgdf domino d(o:ndm�rii,id efi,extrd ecclcfidtnnbsp;nbsp;nbsp;extrdfident
uexdtio tdntii edl confcientidru dut nidnififl�, impi�t�s. Htcc cxpo�tio non tndle couenitprlt;�cedcntibtn,'ilt;dm dij�er�o impiorum fuprd defcriptd cH
congrcgitto pioru m domo,in hiereditdte deiubicHj�ecicsdomus
Dum difcernit ccFf.DjMM extendetomntpotens reges in ed, uelut ni ucm dedlbdbis ob�uritdtetn.qu�eRfubitd per�n� grdmmdticne jnutdtio,nbsp;yel,dedlbdbitur(ip�d columbd)in Sdlmcnjd eft,cdligine.
Pingtiis.Yelix,BdfdnuelBd]]dn,fedidcmeHqu�ddmcdu pfdl.tt.Tdu fi pingucs Tduri Bdfdn. Mons codguldtus.Femons exalfus.
Q_u{d fu�icdmini motes codguldtos,id eft,cur in d�os montes excelfos rej�icitiii quid hos er illos mirdtnini dodkres ZiT pricdicdtores qud.�ineisnbsp;�tfdlus uefird qtidtumcHC^ �ndhs uel no fdnf�silnqud re optime conueenbsp;tiit uerbum,Su�icdmini.Ndm hic nu�d �des efi,ubi ijk mens deferifur ernbsp;w dlios re�gt;icitur,fed omnid �uf�icionibus dguntur, non enimddefi uerbiinbsp;dei quod folii certificdt con�ientids.Bx Hib uero Pdulo dltter,ut dicemui.nbsp;Potes er leque ex Srgt;eco le^re,ZlKid �u�tcdmini montes codgiildti.ld qd'nbsp;meliufcouenitciqd�exHeb.trds�rut.ldifl,Vosfupcrbi motes quid fuj�inbsp;�dn�nideiflo montetfu�uio noe��des,fed�cilcdgil in diuer�im ztre.
Si dormidtis,id efl,quiefcdtis Ztr ee�etis db opere uoluntdtis ueflrlt;e er Sdbbdtu chri^ findtis dcumfoltioperdri erditcere,huh mudo mortui,Vbii Inter medios, �dnum,nbsp;inquit,cleros.i.fortesfiuepoffe�iones,�ue inter medios terminas,ut�imtnbsp;termini er limites dgroru.id eft,inter hdne uita er �turd,itd utentesm�nbsp;io tdnqnon utcntes,itd erneutes tdnq non po�idetes,itd uiu�tes tdnqcrdSnbsp;exituri.l�d dormition� non norilt ni�uere�udles.Bfieni,Sdbbdtu l�udnbsp;4 deo�dnf��cdtu quod chriflus dormit in fepulchro.Scd quid tiimciPensnbsp;tilt;e,inquit,�ue dl�(ol�ba-i.eccle�te,Cdnt.s. er-6. qud fuprd uocduit pul Columbd.nbsp;tbritudine domus, dedrgpntdt� erutargento.i.uerlfsdei, Pfdl.u.Eloquid Eccltfid,
li i
-ocr page 422-J71 commentarivs pome rani
domii� drg^ittum Zl^c.Hisuoldtur dd prtedicdndum/icut dixit Lfd.ed.to� Q^i funt hi ^ui Mnubis uoldt,Z}� ^�^fi colitmbxddfcneftriKfudxi�is uo^nbsp;lutur in caelum,O' regnwm tcrr� contemnitnr.LtfcdpuU eins erMitfrludnbsp;ut durum.lHic enlm portdth^c columbd onerafi-dtrum, peautd, miferidttnbsp;ignominidtn^m firmitdtes per chdritdtem i^uie dura �gndtur.chdritds enintnbsp;fu�irt omni.t,�t �it Pdulut.Tdle dur�� cr idle drgentm noftri pd�ores honbsp;die tiort lt;}uterunt,f:d dUud in quo dor midnt O requiefcdnt oc. O' tdmeltnbsp;fe ucl folos ecclefidm e(fe uolunt o hdnc del imntdculdtdm colivmbdm.
A deo prtedii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di[cernit,id eft,ordindtU�l dum cxtendit coeleflis, idefi dcuf,rea
cdtores, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eJl,ApoflDlof,doihres O' pr�dicdtores,fupcredm,!d efi colubdm,
eccle�dm uel m ed eccle�d,tunc homines cdndidi�ent ut nix d peantis O' obfcurdtis,id e� erroribus fuis. Vel uelut nix dedlbdbttur colubd per iflotnbsp;Tenebrnefdnsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-mnipotens deusmittit O' extendit fuper edm,fed in Selmon,
Selmon�ue Sdlmon le^tur ludicwn.9. mans efl drboribus con�tus,quem potes dicere exintcrpretdtione umbrofdm fyludm uel cdli^nofum mont�,nbsp;�gni�cdtenim Sdlmon edm proprieobfuritdtequ�iicnit ex umbrd.QuiSnbsp;qusefo hie mo ns e^ubihoies per nigrum dedlbdntur uelut nine, o mironbsp;deidrtiflcio percdliginem illumindtur,nifi Chriflus dominus cum totd fudnbsp;eccle�d^akfcAnddl� eft lud�is,gentibus ftulticid,o omnid dppdrent ni^nbsp;grd o tenebrofd.Senfu enim cdrnis nan uidetur Chrtflus eff ; rex glori^-�nbsp;Efd.^3,Brdchi� domitti cui reueldtu efloc.nec gloridcredcntiu.z,Cor.t�nbsp;ex 'Efdid,Oculus non uidit o-c.Bt dlibi, Vitd noflrd dbfcondttd efl ctt Chrinbsp;flo m deo.vidcntur enim foh�rm^ crucis,O' gloridm,quid j�iritunlis eflnbsp;O illisfolwm cognitd qui hdb�t,uidere no Iketfllic per cruc� itur dd glo^nbsp;ndm,per morte dd uitdm,hoc fcilket efl in Sdlmon dcdlbdri qudndo regesnbsp;extendiitur d deo fuper coIumbdm.Vide hicrurfum � 4 deo ddntur doflonbsp;res ecclep�,ut nemo qudntucun^ doflus fibi hunc drroget do��ordt�i,B.o^nbsp;gdte�nquit,dominu me�is,ut ipfe extruddt operdrios in meflem fudm.
mons ebn� Et �f certus ps de hdc interpretdtioe/equitur mox,t^ons det mons pin flus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guis,id efl,dbunddns omni grdtid,'mons codguldtusfiue excelfus,mons pin
guis.Cur extlietis uel in�diofeintueminiuos montes cxcel� qui diuiti/s,po tentid,fdnilitdte^ iu�tid O'operibus ueflris uobismdgni uideminiiTdleSnbsp;en:mdduerfdnturhuicmonti� re�eperutdeds Eudngelicdm htfioridmOnbsp;excmpld quotididnd. Sunt enim non unusmons,fed plures, nempefedisnbsp;diui� O' uoluntdtibus diuer�,in hocuno tdntii conflirdntes ut hunc ununbsp;imj^tdnt iwntcm�fdl.j,, H^ondut�itdpublicdnioftffr^t^i^^^f
-ocr page 423-�F� PS ALM VH LXVn.
�ehre fie rcddit,Ctlt;r exi�ctii uel infidiofe intuetnini nwnte� exceJfi dduer� fut moiiient que dilexit deut ut hubitdretipfe^etenim dominut hetbitabit innbsp;atcrnuw,fcilicet in'hoc monte^de^uo le^
Currus dei deeem miUbus multiplex milia Ixtan/ tium,dominus in eis in Sina in fando. Afcendift�nbsp;�n altum,captiuafti captiuitatem,accepifti dona innbsp;hominibus.Etenimnon credentes inbabitare do,nbsp;minum deumgt;
Fc.C�rr�j dei centetut miliii,duo mi�ul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lorum. D. Kdrtiniit,Currut
dei bis decent tni�e miiid.uer� in^ns nunurut or imnunfut more HebriCO figttificdtur. Etcnim oc.'FeAnfuper etiS rebcHes ut inhubitet ihd deut,nbsp;Exgr.�cisnunclegitur,Etenimnon credentesinhabitdre,dominus deutnbsp;ieaediBus.'Senedi�us dominus die quotidie c^c.fed no efi ucrifimile.lxxnbsp;fic trdn�uliffe quod uul^ legimus,lnhabitdre dominum detm^id e/i,m=*nbsp;bdbitdt dominus deus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' �
Ecce iiii-nc currus ZT exercifus triumphdntium ziT grdtids d^ntium de Triumpbtit deuido iu^ legis er tyrdnnide,defuperdto dtdbolo,morte er ir.�rno,cus Cbrifti,nbsp;tut exercitut numerus foil deonotusefl,nemoenimtuim(rdrepotefi,Apo�nbsp;ci.y.Qudndoguidenen hie dng^lorufolum(quoduifum cjl7elici)federnbsp;omniii eledor�db initio mundi uf^ ddfinem triumphus iitChri�o deferi'*nbsp;iitur cum ^uo omnes refuxreximus er omnes corregndmus in dexterd pdnbsp;tris,lit diciturEphe.i.videsdut�hic exercitwmcordm deogloriofum,^utnbsp;torJi� mudodfdnihilis erfuperbisUlis montibusdej^icitur qudfipducusnbsp;er qudfi infirmus.Sed uide quotj; ducem exercitus er mortis triumphdto^ Dominus Shnbsp;Tem,Dominus,inlt;juit,SindtctvM eisinfdndo uelfdnditdte.Erubefcite �u^ n^i cum cis innbsp;d�i increduli qutgloridmini de domino Sindi uel de domino in Sind.,id cd,fdnditdtetnbsp;de deo qui mmonteSimti dedit uobis le^m,Noneftidm uobifeum fed cumnbsp;eis,id ed:,cumexercitu iUonoua non nouus quidem deus,ut uos mentimhnbsp;ni,fed idem t^ui le�:m dedit uobis in Sind.,Eftdut� cum eis non ftco externnbsp;Ho operwm^ut dpud uos zr omnes iuftitidrios,fed in fdn�iitdtc,id e^juerdnbsp;Bordis iH�tid,(lU�non e�exle^fid ex fide lefuChri�.'VidesutomnidA.llu�otnbsp;fir� alludditt hoc loco dd gloriofdm illdm ueteris populi ex Aegypto libeonbsp;� rdtioncm^reli^wfcontrd iduerfdrios triwmpboSfncn tdmen de Ulis b^c
li 5
-ocr page 424-J74 CO�IMENT�RIVS pomerani dici(itKmidiwd:i,m utdes^^fei^uentiii cUrim dacebuntjUctefd efii^ ilhtnbsp;I w�rano�M�gni�cabiiiit.
idntueroutcogiwfcttxundeMm�th^ctttnUtrium^hAntiamlietlciiir Afcenditmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�i^-^rro^at/ubditnoncos ipfo�uiaffe,�ed omnem hMcglort^
altam. gf�g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eoriim chri�i,lt;i!ii h�c omnia�cit. Afcendt�i,m!ittit,� deM
inaltum CitiomoioqU�fopotcfldeiMAp:endere!iui ubilt;^e�er^uemcx lu,m er teiracomprehendere non poffuntilioc�niludmficit deiu mtnedrnbsp;M^o erglori�cdto Clmflo,lt;ii(emddtnod!t Pdnlutinterpretdtur.Qjtid eli,nbsp;ininit,^(i�:t;ndit,ni�}priui defcenditinm�riorei partes terr�.Qtii de^nbsp;fcendit ipfe e� er ^ui afcendit�iper omnescxlos, utadimpleret omniet�nbsp;Et chri�iis IO4?t.5.NeMO afcendit in calivm,ni� i^ui defcenditdecoelo �Unbsp;ut hominis ^t� e� in cxlo.Cuius refurrefUo�tit eius pleno, glorificationbsp;afcenfioficut ipfe dicit in ccena,fed a�enfioncm,ut certi eJfemiK.apertcnbsp;o�nditbumanisoculisquddrdge�ma �refnrrc�tone die,
� j �pfedeniinChri/kinhac Chri�glorificationccaptiuouituel captiui Captttdgt;M du- captiuttatem. ideil,ut[ui liberarentur qui per Ad�pr�uaricatio^nbsp;xit captiuitdsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenebanturm mortecaptiuitdeuicit,ccepit,li^uit,captiuam i� trium
pho duxit captiuitatemjd e�,omne t�tid quod nos ^nus Ad� captiuaue^ rdt.nempe diabolum,peccatu,�mortctn,in�rnum.ofe� i^.Demanu mortisnbsp;iiberabopopulummeum,dcmortcredimamcos.Ero mors tuno mors,mornbsp;fut tuut ero mfirne.Atq^ adeoipfam le^m 'm confeientia, no�ra fuam ty*nbsp;rannidem exercentem,qu� e�peccati uis.iCorint.is-ita captiuauit i�c le*nbsp;gis'mtpletor,ut tarn nuJla lex damnare po�it eos quifuntin cbri�o iefu.nbsp;Erat en'm lex grduiscaptiuitat Citr grauis cxallio er omit quod neqi nosnbsp;portarepotuimutnej;patres no�rificut ditPetrus,A�i.i^.vndeRom,S�'nbsp;Q�3(f impo�ibile erat legi erc.Et A�.ij. A peccatis non potui�s in leS.�nbsp;tnoy� iu�fi:drt.Efdiat cap.9,il�Am uiSlovidm bis uerbis depinxit,Virgdntnbsp;humeri eiut er iugum oner is eius er feeptrum exaShris eius fupera��ctf^nbsp;ind� Kladidn-Etnebicahquiduerearispropterquorunddmcommentd,nbsp;non folum [ine fcripturd,fed ctidm ne fecimdit grdmmaticdm qitidem rd*nbsp;tionem dicentium,dudtdmus Pdulum,Colof.i.l�e itdexponentem-QS^d,nbsp;inquitfinipfo mhabitat omnisplenitudo diuinitatiscorporaliter crc.de*nbsp;lens quodaduerfabatur nobis chirographon decretis,quod erat dduerfurgt;snbsp;nos.E.tipfiMn fu�ulit � medto,af�gens �ud cruci,lt;!:r de�otians principe*nbsp;tus tiPquot; pote�Oites in triumpho duxit confidenter,triumphans illos in feipfnbsp;f},li�C^U9^'mpiira,^olufunt�.uc�.u^eum�rtisdrmatus^cgt;il�itt^^^^
-ocr page 425-IT� PSALMVM LXVn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S71:
�irirff� co�cit d}riftttf�-per�citJ{dinmembrif,ut(lixiniUi,ddhucedn� dem dgit.i,Corin.i.Dcuif(m()er tnumphumluum agit per nos m Chrifla-�efu,crhoc uf^ in�nem mundi^quAndo bic trtutnphia perfi�ccotnpleb�nbsp;tur^quodlege,i.Cor.l^.Deindefinis cum trddiderit Z3^c,
Accepifii dctu in bomintlM.PMlus ucro dicit^Dedit dona, botninibutf Dedit dcOA fed idem eft. cbriftuscnim-deditfi iiitumfdti^m er iUd nam j�irit! ffitt bominibuftnbsp;�i dornt credcntibiis,fient ait,Spiritum quem ego mitt�m nobis � palre.Etnbsp;f dter dedit evm,id quodrurfim dit, Qu,em pdter mittet uebis in ne minenbsp;mcoCbrifiuf igitnr tune dccepit dond qudndo nos dccepimus, qui dit fibinbsp;fil�um qutcquid fit unietidmex minimiis eiu',td quod aperte dicitur^Act:nbsp;eeptfti,inquitf� chrfie dond fed in bominibus.Porro ut dccipercmus operanbsp;tuit prius Cbriflum d(cendere,ide�,glorificdri.lcdn.�/.Kondum erdtfii�nbsp;ritiiffdn�us,quid hfus nondum erdtglorificdtus,Pt alibi�^ifi ego dbiero,nbsp;pdrdcletus C7C.
Infuper etid,inquit,funt dUquinon credentes q, dominus dcus tnbdbi^ ^xcecelti� tdt in ebr fio tticarndto�ue,ut dit,in monte i�o ekdb in aternujtem in il�nbsp;Id domo,de qua,fuprd,id efl,in ecclefidfandhrum per cbr.fiumftmmjicetnbsp;diuind Ut rba dudterint,licet tarnftupendd in cbrifio diuinitdtis miraculd^nbsp;ZiT uirtutes diuini ffiiritus in difetpulis ludieiuiderint,ut bodienon mireanbsp;nwr dequorunddm mcrcduhtdte.Hon enimefi omni um fides. Dcus dut�nbsp;fidelis e� quiconfirmdbit nos er cuftodietd malo. 2,TeJJd.i.Pelixfic,lttfiinbsp;per ettdm rebe�es ut inhdbitet dominus dcus,id cft.funt qui etiam omni conbsp;natu refiftunt er nolunt,ut inbdbitet dominus dcusinccclcfia fdnfks imttnbsp;ttolunt ut creddtur Eudngelio gtc.
Benedi'�us dominus pcrfingulos d�cs,profper� �ter faciet nobis deus falutariumnoftrorum, Dcusnbsp;nofter deus faluos faciendi,amp; detnini domini ex/nbsp;itus mortis�
ttlt;ec e� gratuldtio triupbdnti� er iugis fdnftificdtio nets dei in ecclefid, . , q, deusinCbrifionosredemit,dcquoeertifiimusidmfilifdei/�{aq,porr�nbsp;projfiere duiiurus fit nos dd om�es,ut if4 dicdm,fdlutes noflrds^Pelix legtnbsp;fi^t^^grdudbit nos deus falute no�rd. qudm bondm effe dggrdUdtionemnbsp;quis dubitdtild e�^dew obruct,nbsp;nbsp;nbsp;dbjorbebitnos cumulo er exundaniid
It
-ocr page 426-COMMENTARIVS POMERANI
(dlutiif^t�d ettlm dmpUtu dure potuit i^ui fiUtMn dedit O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siquot;
Idea ddditur^ut Yeltx hdbet,Dcin twbis detu in fdlutetn o in dondnxi deo tnortii egreffii$jUcl dei dominijctlicct efi exitm mortis, id eft,ut exeit CFnbsp;cxulet mors,Hoc efl: per ipfum foltern o non per operd noflrd eflfdliK,amp;nbsp;peripfum foltern licet egredi �tnorteomors tpfd egreditur o fli^tuftnbsp;quit dis in mo rtem fuos trddcre uidedtur, qdlt;e eft glorificdtio per crttcent�
Vcrumtamen deus confringet capita fni'micorum fuomnijUerticeni capilli perambulantium in deli'/nbsp;dis fuis. Dixit donu'nuSjEx Bafan c0uertani,con'
uerta I'nprofundis maris*Vt intinguatur pes tuus in fangui�ne,lingua can� tuor�ah i'nfmi'ci'sexi'pfo�
Conuertdin,uel �cidm conuertere.ln profltndis mdris.lelixfte profttit dis ntdris. Signifiedt dutem fe dominus uenttirtem per exercitum f mm exnbsp;Bdfdn O ex profltndis mdris,hoc eft terreftri ndudliq; pugnd dduerfus honbsp;fles fuos flue dduerfus rebelles qui nolunt inhdbitdre dominum deum ott� -. ... �verutdmenftnquit^quduis deus (it deus fdluos �ciendio non deus pernbsp;in nrifli dd^ cutiendi flue ut perddt,tdmen iuftoiudicio uulnerdbit o conftin^t cdpi*nbsp;ucrldrtos.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,principes intmicoru fuorum lud�orum es- perftquentuem Budn^
geliumfO cdpitd i�orum qui permdnent in deliilisfuis,id eft/n inereduli tdteAodn.s.Si non crediderttis,q, ego fleminpeanto ueftro moriemini.lcti^nbsp;circa tdm prophetdt cotrd inimicos more prophetxo prx�tur,nbsp;dicens,Dixit dominusjid eft,ne contemndtiSjUerbum domini eft quod felt;�nbsp;quitur,Sicenim (blent dieereprophetiOill^cdicit dominussss^c. BxBdinbsp;fin qu� eft regio trdns lorddnem, lofue.it. eSquot; interpretdtur pingue,quo:nbsp;figniftcdtdm beet daipere gentilitdtcm diuitem potentem, qudlis tunc,nbsp;erdt Romttnoru dpud quos erdt rerum fummtt.Ex Bdfdn, mqudm,eonuer^'nbsp;tdm ucl reuertdr per exercitum mctvm quern eg) infligdbo contrd tepopu^nbsp;lum dduerfintem mihi, Connertdm flue reuertdr noit folum ex Bdfdn ciFnbsp;terris, fed etidm ex profltnda mdris. Uiflorid lofephi de bello Ittddico amp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bgcftppi de excidio Hierofolymerum hdbet ludxos cr terrd cr mdri pe^
titos,quin Z9',ut etedem hdbent hiflorix, in rcgione Bdfdn primii fe exerci tusRomdnusinfitditin terrdsludteorwmfltdut pene totdGdlilxd igniiir^
-ocr page 427-- IM PSALMVM LXVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57.7,
firro perurtt CT omnia fangutne manarint trans lordanetn^ donee ad Hie rofolymorumuafiationem uentimt efi, sic,mquit,conuertatn uelreuertarnbsp;ad ultionetn contra te0 papule aduer[drie,ut intinguatur pes tuus tn fannbsp;guine,ut po�is infanguine inter�^rtmi tranfire�lege hi�orias crhecconbsp;gnofce.)Et ut intinguatur lingua canum tuoru ab ininticis tuis ex ipfo fannbsp;guine,A.b inimicisjinquit,intinguatur lingua tuorumcanum, id eft,canum,-in tua ciuitatc,nempe fanguinem tuum eftiundentibus^ld eft,lnimicitui.nbsp;cient ut tui canes lambant fanguinem interft�brumficut fit, quemadmo^nbsp;dum CT legis de fanguine Naboth,^ E.eg.ia.CT Achab ca.fequenti. �a�e�nbsp;tuts uero uerba dei recenfuit propheta,de quibus prte�tut erat, Dixit do�nbsp;fninus.
Viderunt grcffus tuos deus,greflus dei mei r�gis qui eft in fando� Prxuenerunt Principes choresnbsp;pfallentium,in medio iuuencularum tympaniftri/.nbsp;a*rum� In contionibus benedicite deo, domino denbsp;fontibus IfraeLlbi Beniamin adolefcentior in mennbsp;tiscxceflu.Principes luda duces eorum,principesnbsp;Zabulon,principes Nephthalim�
Ch�ros nos ficimuf,ubi ex Gneco legis Coniun^ in neutra pturali,ut. clarior ejfet fentcntia.Et Eelix indicat legipofte ex Heb,Prlt;eceff�rutprinnbsp;cipes,poft,id eft poftea,pflt;dlentes. in mentis exceftu uel in ecftaft.Eclix,,nbsp;Xiominatur dlis. Duces, Eelix,Cottgregatio,id eft, qui congregant cos.nbsp;Vel,lnphrigianicisfuisftdeft,ueftibus acupifiis,ut pfal.4,4,. Nam quodnbsp;idem etum transftrt,Principes luda interitus eoruim,non conuenit hoe lo.nbsp;co.Hieronymus,�npurpura fua,
Euangelium eratab lt;etcrnoaigt;fconditu/m apud deum, er ante Chrift� Rcuelatum paucisreueUtumquierantftgt;iritudoiti,ftatucratautem deus hoe tempus Euangeliu�nbsp;pMm per chriftam reuelandi Euangeliu toti orbi terraru, Rp.id. Ephe.3.nbsp;t,Timot,3.Hoc eft quod nu-nc dicit. Homines iam fide cognouerunt operalt;nbsp;tiones dei per chriftum,qui tft deus noficr er rcx Kefter,nempe CT deus eynbsp;kotWidux CT imperator exercitus noftri^qui eftmfandoftd cft,fanehtat^
li 5
-ocr page 428-�f� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMEKT�RIVS POMERANI
Sfecicj we�monte,utfuprA did�. Sed ttide rurfum choros oiMtiuM � . tri�phi,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cborot pfaUenti�^d eft,
lauddntium fdnfhficdntium dei ttotnen.Principes funt duces populi dei fub duce Chrifto,de qiiibus [celui tur cr dlibi, Cofiitues eos principes fupetnbsp;efmnem terrdm.l� principes nifi prlt;eceddnt,id cfi,priedicdtores Etutn^lifnbsp;fan [equentur chon lduddntitvm,lt;iuid enim Iduddbimt det uerbt igiwrdn�nbsp;tesiln medio,mlt;iuit,iu�enculiinem tympdniflurivmiid efi, dnirndrivm /[onnbsp;[drum chri�i recens exJ^iritu genitdrum idm deum Iduddntiwn.cr tympdnbsp;nwmmortificdtioniscdrndlif fdpienti� deo percutienttum.AutfimpliciMnbsp;intelUgezsruiroscrf�mindsidmcdneredeo uichridmperChrilium.Virnbsp;ginesenim cy faminiehoitordtee triumphu cdntutympdnis decordnt,nbsp;ut uides in triumpho ifrd�litdrum,oc�jb per Dduidem Gol[d,Et dddit,lnnbsp;ccclef�js[tue congre^lionibus ubi choros d^tis tr�vmphdles Chrijh triwmnbsp;phdtori/ieut olim iyduidt,oc�fo Golidjbenedicitedeo domino de�nteuclnbsp;ob�ntem l[rd�l.Eons l[rdel,ide� populidei,eilgrdtidChri�lt;luindtutnbsp;eft ex l[rd�[cuius ifrd�lis relilt;luilt;e ex hoc�nte inumdduerutgrdtid Eudn^nbsp;fflicd [uper uniuer[um orbem,B[d.n. Hdurietis dquds in gdudio de�nti^nbsp;lus[dludtoris.Et lodn.4..Eiet in eo �ns dq^uie uiult;e[dltentis in uitdm lt;efernbsp;Kitw.Pro hocigitur�ntecrhis�ntibusjid efifdo�rindcrgrdtidEudngenbsp;lied deo grdtilt;e[wtt dgendte in lt;eternum.
�bi^d e�,ubi tdlid d^ntur funt primitite ittue credentiu, reliiiuite ifrdc lis ex tribubusillis[dlult;e�(ilt;c,iuie��lt;e[unt duces cr principes exerd*nbsp;tus dei,deui�h per chriflum morte,triumphdntis.Prim�,tnbus Benldminnbsp;pdruuld quid�jiciit dicit Sdul.i.P.eg.sgt;^^unquid no �lius lemini cg) ��?�,nbsp;�rcEwt enim hlt;ec tribus�re extin�kt propter[celus in uxor� Icuit^ju�nbsp;dicu.to. cy.tt.[ed nequdqud idm pdruuld,[ed in mentis eft exceffu, td efl,nbsp;[ublimis extrd cdrn� rdptd CZ d deo illumindtd.Dedit enim hlt;ec tribus PdUnbsp;lumdpoflol�,ut legisPhtl.i.lIicrdptus in tertiucceludidicitdrcdnd in pdnbsp;rddi[o qult;e non potefl homo loqui.t.Cor.it. �td�^ pdrunld hac tribus nonnbsp;pdruuld. e�,r)edit enim primdrium ducem qui pr^e omnibus dlifs dpo�olisnbsp;plus ldborduit,gentiu doShr zyy Uds elefbonis �dus deo. tcccrco hic meri^nbsp;to preceditubigenttit cdnitur grdtid.Id quod Felix [ic legitjbi Bcn�dminnbsp;� pdrusilus dominAturil�is,quod dptius conuenit�quenti uer[ui. Nlt;lt;wnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hc de�ribttturexercittts populi df t.Stc ZS' Fethlehem pdruuld eRin pro*
fjjetd fi cd�tHum re�gt;icids,zy nequdqudm pdruuld in Ndtthieo,quid d�dit Chri�u ducem,Sequitur�rmcipestudd�uces uel�rtes eorsim,principef
-ocr page 429-IN PSALMVM LXVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�7,
Sibulontypri'itcipestiephthiilmt.^x luddcnnt ilt;icolgt;utmitur,Simeon
lud^ filif fororiimtltrf$ chrifli,Terra Sabulon or terra Nephthalita er ant inJjaUliea,tHatt.4.,tMlt;lc multos difcipulos accepit chriflus,ijuemanbsp;'adtnodu ludet dicuntf A�.�.�i�nae o�s qui loquunturuiri Gablet fuut?nbsp;Et an ff H AiH.i-Viri Galilei quid ftatisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Galileum quoq^ uocaueruntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;1
Chrijlum lit Galileaeducatui cffet,habitaret,predicaret czc.De Petro, Andrea amp; Philipponotumeftq^�iermt Galilei ex Pethfaida,lo.i-
Manda deus uirtut� eux, confirma hoc deus quod operatus es in nobi's. A templo tuo in Hierufalemnbsp;tibi ofFerent reges muneraJnerepa feras ar�dim's,nbsp;congregat�o tauror� l�n uacc�s populor�, ut exclu/nbsp;dantprobatos argento, Difl�pagentes quxbcllanbsp;uoluntjucnicntlegatl ex Aegypto,�ethiopiapracnbsp;uenfetmanus fuasdeo�
Manda deut ulrtutitue,idea:,cxercituituo,hocefi,Tu deus c�jimpce rator,ut nihil in hoc exerdtu �at abf j tuo imperio,^- uerbo^ut tua gratia ^'^ttia deittnbsp;folum tuum usrbuM audiamui,queerit �rtitudo nofira cotra omnes ad=^nbsp;tierfariaspoteflates.Abcrrabitenim�xercitusfibonum ducem nenaudiat.nbsp;Ex lieb.Mandauitdeus tuut �rtitudinem tudm.fcilicet o exercitus dei quinbsp;talibusadbettaproffederis ducibus,utdiilum.lioc efl,Tua �rtitudo crnbsp;uirtifsdeomitndantetibiefi,non tehocuelilludagente,itonfuntbicbivmanbsp;tie uires (^c.
Confirma hoc deus quod operatus es in nobis tuo )fiiritu,non quod nds Oratio nee eperatifumus,noflra cadant,tua in nobis cofirmentur cr^auffanturjit ere ceffaridtnbsp;fcamus exfide'tnfidem,qui cnim /fiiritu dei agunturhi funt filij deLtnaxinbsp;tne uero neceffaria efi bee oratio.vt enim optime omnia per Chrt� doHrtnbsp;nam parata �nt er populus 'm fiiiritu dofhis,tamen reli^ nobiscito rela�nbsp;iimur.Sic Moyfes moriturus c6tefliturpopultt,Deu.^.Adhuc uiuententenbsp;Cr ingrediente uobifcum crc.Sic cr lofue,Ht legis lofue uit.Hoe relapfu 'mnbsp;infidelitat� plenus efi liber ludicu,ut 'interim alia taceamus.fi� nonce�ai
\
-ocr page 430-=JgO COMMEHTARIVS POMERANI
Ferrf ((riidinii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oriem bejbd i�d cdldmi diiiioluf,qui gdudet in impurildtiiut
' fidel�dtts ^uemidnutdu fws in uolutdbro luti,c(iM otnnibutbeflijs �bi coft trd Eiun^Uum lt;idhi�rentibui,q^udi hic uocat teiuro$,td elb^firtes er poteltnbsp;tes O' diuites o confidentes in iuflitid fud, o UdccdS �ue uitulos poptflo�nbsp;rum,id e^,p�ebeios o �ibditos,uni tdnten impietdte coniumdhs cotrd co�nbsp;lumbdmjcontrd exercit� dei,contrd chrifli eccle�dm�cut o ffdLiVcon�nbsp;querilur Chrifius,Circiimdedcrunt me uitu�i tnullt,tdiiri pingues objede�nbsp;runtme.Sic o lob. ^o.cd.dedidbolofcribiturfOmnes befli� dgrt Indentnbsp;ibbSub umbrd dor mit,in feaeto cdldmi,m locis btvmentibtis,protegut w�nbsp;irte nmbrdm cii(s,ciraiddbunt etim fdlices torrentis.Hdncbefltdm o be�nbsp;fiidsddhjerentes nondrmis fcdordtionedddeum miffdinuddereoportettnbsp;ut dicdmi(f,lncrepd uel di�ipd tu deus�rdm driindinK,(ffngre^tion� tdunbsp;yoru'm,qiite congre�itur cum uitulis populor�.Yere�rdm drwtdinis qult;cnbsp;tduros i�os o uitulos infldt O decipit mdgnis titulis O��u o opinionsnbsp;iulliti�,cr tdmen reuerd udcui�nttdli Eudn^Uj� fieri potefl fubuerfores,nbsp;�Ciui fiuerieffent Epifcopi,cogitdreitt,Uon eftferuus mdior domino fuo,nbsp;Opcrfccutionespotius fuftinerentcjudm Chrifiiconfefforibia in firrent�nbsp;Yt excluddnt l^fi^cfir� omnes dd uttlitdtem ecclefi^ omnino funt udcui,dd defiru��o�nbsp;Oc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentes.Id ^uod ddditur,Yt excluddnt,id e{l,excomunicent o oc�
ciddnt eos c^ui probdtifuntdr^nto,id e�i,uerbo dei,ut [uprd,penn� colti bte dedrffntdtlt;e^uteosquiprobdnttirhdberedrgentum,ideff,pectinidminbsp;Argentu epute Rdpiebdnturenim tuncboms, CbrifiidnorupublicepudfiiuredprincipibMnbsp;rut chrifliper impijs,O� deindeoccultiusdpfeuddpoflolisczpfeudepifcopisfubffeciepinbsp;fecutores, etdtis,ut o nunc,ltcet numc multo pericuiofluf. Qui enimfud qu^ererentnbsp;�on^uielefu Chrtfli,inimici crucis Chrifli,fito uentrtnondeo feruientes,nbsp;fiseriit tempore O'�(pofloloru,ut non mireris diuturnii errorem,o fitturinbsp;etm noftro teporedb Apoftolispredicdbdntur.QUiid enim dliud muclt;iu�nbsp;ritur per fis o nefis d principibus multis O ecclefidru,ut uocdt,pr^eldffSnbsp;gtiiperfepuutur Eudn^liu Chrtfli,^tidnitds amp;� fuperbid mundi'owffli^^nbsp;rdtd dr^nticupiditdsiQuod ex tteb.Eelixlegitflc,lncrepd firdm drundinbsp;nis,congre^tion� tduroru in uitulis populoru,optdntem numtrdtines dr�nbsp;ffnti.Aduerte jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hjec uerd flnt de oibtK obfud lucrd ueritdti diutn^ te
fiftentibus,tdmen proprie dtiki funt de Ulis iflii bond ecclefite.i.pdupcribus obldtd fibi ufurpdre nitutur,qui hodie oid,pduperes nihil hdb�t.�id quodnbsp;Atcmflonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neglexerdmflc priemitfitur,A femplo tuo oc� R�ge�gt;�lt;l c^� w(lt;g��
-ocr page 431-IN PSALMVM LXVir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J�
CT Unites id teconucr/i tihi offrent tnwnerdjd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty feipfosjnciph
entes k templo tuo quod eft in Hierufdlem, tUic enim coepit ecclcfu quje fe fuiq^ obtulitdeo,quetnddmodu uidesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcapids reges jiUos duces
dc principes don�niciexercitusfte quibuifuprd, qui db Hterufdl� incape runtoff�rredntmiis,didbolo peruerbum Eudgelq ercptds,Lu,ult,Contrt!i ,nbsp;qud grdtidm nititur �rd cdldmi cum tduris z^udccti fuis cre,
Idttt uero dpertius fequitur quod diximut,Di�ipd gentes uel di�ipduit Lc^ti picis� deus gentes qu� bcUd uolunt.gentes uocdt onines qui re�flunt Eudngelionbsp;cr ebrifli pdcem uolumt.Venient legcti uel principes ex Aegypto, fcilicetnbsp;dco uel dddeum,ut Pofluldtd pdce fefe fubddijt cxercitui del uiuetis,dtmnbsp;hypocrite cr iu�itidrij luddi contrd w fudm pugnunt perniciem. Aethio^ Aethiopid prtenbsp;pid preueniet nidnusfuss deo^id efl:,dd deumfloc e�, prius credet in deu uenit mdnusnbsp;dntequd mdnus fequdntur,id eft,bond operd.Hec e�fides ^ntium creden futKid deit,nbsp;tium,quie fe primu offtrunt dco,deinde bond operd fiue mdnusfuds.Hyponbsp;critic dut�db operibus incipiut�ne fide crc.lcelix ftc, Aethiopid fiicict curnbsp;vere mdnus fuds dd deu,id eft,fidei operibus dco feruiet quicpoftuldt chdrinbsp;tds infrdtrem.At^ ut uides hiepnediciturgentitvm tudais C ubi capit ecanbsp;tlefid)uicindrumconuerfio,dtq;ddeo gentium reliqudru, Mdtthieus Aethinbsp;opibuspr^dicdffeftrtur.ln Anthiochid primum cognotnindti funt Chriftinbsp;difcipuli chri�idni,A{l,itAn Alexdndrid Aegypti fchold chriftidnoru erdtnbsp;dpud Philonetn Celebris zj- mdxme comcnddtd,cuiusuerbd citdt Eufebius,
Rcgna terrx cantate dco, pfallitc domino afeende/ ti fuper coclum ccxli ad orientem, Ecce dabit uoctnbsp;fux uocem mrtuti's,date gloriam deo fuper Ifrael,'nbsp;magnificentia eius Sgt;c uirtus ei'us in nubibus, Mi'ranbsp;bill's deus in fandis fuis,deus Ifrael ipfe dabit uir/nbsp;tutemSefortitudinem plebi fux,Benedidusdeus�
Afcendentifuper ccelum calidd orientcm,Pelix,lnfidenticalisc�loa rwndbaiitio.'Vtmentidnturludiei nunc nos nouum nobistnueniffe deanbsp;*wn. Sic iodnnis.j.Ptlius hominis qui eft in calo. uiirdbilis deus 'm fdnfh'snbsp;fuis.Pelix,Tcrribilis deus de fdn�iudrijs fuis.Sicut olim fecundupromi�ianbsp;onem ludteisftiilam refidebdt'mtemplo in fdn�ofdn�orufuper propiem
1
-ocr page 432-)81 COMMENTARIVS pombrani
toriwin drc^.Uanuc mecclefid per Chri�um,Hic arte cfi,e�amp; tcrribtlii lt;iduerllt;irijs Ckriftinnic pietdtM,quentddnwdu alibi,Tu tcrrlbili^nbsp;ts quii rt fiflet abt? vtetiq; ifld uertd!,certum eA,uel ex fequenttbuinbsp;iis,de hom/nibui diet in qiabui dem hdbitdt.
Sdn^ficdtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha�enm gratia h^c mua cantata fit iam prouocantur omnia regttd
nois del ubi^. ftitindi ad fandi�candii nomen domini. Regnd,inqt(it, terra cantate Chri fio deo,qui dfeendit triumpho prlt;�di�b fuper oinnes calos ad orient�,idnbsp;e�,ad i�um qui ariens e� qjquot; prinetpium omnium,hoc e�,qui dem afeendiinbsp;ad deum.Ortens enim hic fub�dntiuu e��cut O' in Cantico Zackariie, LUnbsp;C�.l.lnquibiuuifitdtiit nos orient exalta,
Pradicdtio p nbsp;nbsp;nbsp;Em dabit uoci pradicationis Euangili/ fui ttoccni idrtutis, utefficdx fit
Jfiiritii effieax perjfiiritumincordibus audientium.i^ifi hocipfe �ciat �u�ra docetur, Kon enim tn fermone eli regnum dci,fed in uirtutedn uanu docent quibutnbsp;non cooperatur uirtus Jfiirituf.Date gloriam fiue�rtitudinem deoj�i dd^nbsp;fcribite o amptarefirte omnia.lSim omnia finnttUe uobis aliquid arro�nbsp;tis de tantis dei donis.llli,inquam,deo qui efi dem fuper }frdcl,id e^l,popunbsp;lum credentem,Splendor,maicfids,gloridO uirtmeim^d efi,potenttd �inbsp;ritm eim eH 'm nubibm,id efl, in Ulis qui ut nubes uolant, Efa, 6o, � quibusnbsp;dem pluit uerbum Eudngeli/ fui ut terra ubiq^ prof�r�tfalutis p-uihim. litnbsp;quibm tondt o mirabilia operatur^utetiam admiratione obflupefcat ipfcnbsp;tnundm.Contrd Efa.�dtcitur, Mandabo nubibm meis ne pluant fuper eSnbsp;imbrem.Dc tndgnificenttd autem o uirtute in nubibm fcquitur, mirabilisnbsp;dem in fanBis fuis uel � faniludrijs fuis,id efl,credentibm qui funt temlt;inbsp;plum deuAduerte omnia effie dei,nihil noflrum. Eflquidem magnificentidnbsp;O uirtus in nubibm,fed eius efl,id efl,dei.ld quod ddditur. Dem ifrael ipnbsp;fe dabit uirtute o �rtitiidinem plebi ftue,exercitui fuo,utfuprd didlum,nbsp;idefl,rabur�iritmoconfiAntidmlt;eterndm.Eettediiiusdem,Amett,
PSALMVS LXVIir.
Titulm. wfoo'K���ua/� fuper lilia Dauid�
Tentdtio De Wi/r di�lum,Vfdl.j^.4, Defcribitur enim in hoc pfalmo uidkrid chriJK docebit. O' Chriflianorum fuperantium mortem o inftros,fed certeper morte O'nbsp;inflros.Konintelligent uero,quidh�cfibiuclmt nifipijin graui tentatioCnbsp;'O horrore mortis quandoq; � deofibiderelidh.
PS AL MVM. e/fede chriflo notum efl ex lodtt.t^.ubi ipfe cit�t hinc. Sed,mquit,utimpledturfcriptura, odio habuerumt me gratis. Et Paulus
-ocr page 433-gt; Iff PSALMVM LXVIIL
Rowj.i5.0ppt'�5nilt; cxprobrdnfium. tibi cecidenmtfuper ine, ltei�,difcia puli loin.i.intdligunt de Chriflo dt�lum,Zetusdomiu tu�comedtt me,,nbsp;item^deludieiiChri�idduerfdrijtcitiiiPMlus,Rom.ii,'Piiitmenfdci-c.Btnbsp;Petrus A.d.i.Pidt hdbitdtio eorum defertd orc.de ludd i^ui j�it duxeorum^nbsp;Vt interim non dicdm � Pfxlmmhdbetqnotj; md/i���dmhiftoridm.Et desnbsp;d':runt,m(j^U!tjn e�dm medm�l, amp; in ftti medpotduerunt me dceto,nbsp;S 7 M M �. Chri�ui in dtjgt�d mortis inuocdt pdtrem zy precdtur nenbsp;�rmis cruets pt/ fcdnidIizentur.Deus,inquit,tu �is tnfipientidm ztJ'C, Sesnbsp;cnim propter iujtittdm pdti,quid zelwm pro doino del hdbuit. Qjionidjmsnbsp;quit,propter te fu�nui (3�c.lnterim tdmen non mfultd/fe ddtierfdrqs cumnbsp;iure potuijfietfied mdgispro eis in lu�h �i�e. Et operuidnquit ctrc.videnbsp;Pfdlmit.i^ Inde ubi dicit,Eidt mcnfd cyc.Horrendepropbetdt deaduersnbsp;fariorum Idpfu qui contigit luduit5,ut timednt fibi omncs Eitdngelij ho�ts.nbsp;ybt uero lt;iicit,E^dutem crc.Lsuddt deumq, cruceglari�cdtus �t,dices,nbsp;^b^cldufdeo pldcedtfiipcromneuetus fdcri�ciumboum cyuitulorum,nbsp;tn fine dicit,grdtidm bdnc liberdtionii non fibi propridm e�eficd omnib utnbsp;Credentibus cr ddflt�li(quos pro moreuocut pdupcres cttr uin�hs)eff'cco*nbsp;fnunem. Atq;hieiiides�iiihtm omniu pfdlmoru inqutbus chn�usipfelo*nbsp;quitur:^oflrd�iliccteffequ�Chri�usdicit,dgit Cf pdtitur,noflrii quo^'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfdl*
(jfe q, cum tdntd glorid d pdtre liberdtur^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nwru Chrfid
SAlu� me fac deus, quonia mtrauerunt aquas ufq^ ad ani'mam meam. Infixus fum in l�m� .nbsp;profundi',�C non eft fuper quod ftetur. Veni I'npronbsp;funda man's,�ctempeftas demerfit me. Laborauinbsp;clamans,rauc� fadac funt fauces mex,defeceruntnbsp;ocuK mei a fperando in deum meum.Multiplicattnbsp;funt fuper capillos capitis mei,qui oderuntme granbsp;Hs. Confortati funt inimici mei qui perfequunturnbsp;�nc iniufte,qux non rapui tunc exoluebam�
-ocr page 434-�g4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIV� POMERAMI
A duit nitutur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wetdploriifumptd eil db eo cuiut Mimajd tfl uif(l,pericUtdlur i�
Aitlirrc didin d(lu�^,lt;litdndo luto i^uod fubeft itifigitur pedibut^tdnt�^ tndgii implicitur i^udnto dmplim fe explicdre nititur,dum nihil [olidi eft fub pedibuf,donecnbsp;aqudoridppropinqtMt.HiccldtndtKf^dd rduim mifcr,zy nemo ddiu�idt,nbsp;defici�it ocitU dum circuj^icitfine ceffdtioneJfierdnsdUquem fore duxiliOfnbsp;De qud mctdphoYd diximufquoq; Pfdl.i9Atd fie 'm horrore mortis �quot; derenbsp;lichint f�ififiedicitzycldtndffieGr oculis perpetiie furfium uidcndo dd dct�nbsp;Pdticntid fidn^ Qierdfie duxiliwm,fiedfrullrd,dum interim fie deus uoluit.Er^,di!,dei uo^nbsp;�orum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luntdtifuit cotrdrius.Reffiondeo, Sdnih'm tentdttone no recedunt d deo,
quentddmodu quidd tempia credunt in tempore tentdtionisrecedunt, fied cupiunt d tentdttone liberdrt,^::^ Itberdri dfiolo deo.VLinc efi,q, ad fioltinbsp;deum rejfiiciuntfiicut amp; Ezechids dicit^Attenudti fiuintoculi mei fiufpiaettnbsp;tes in excelfium. I d quod CT chri�us ordre nos docuit. Liberd nos d mdloinbsp;Cum erg) impietdtisduxilid nonqult;erdnt,ipfideoru/mordtioindicdt tdw^nbsp;iiu mdnere ueUe in tentdtione qui diu deus liberdre noluerit cldmdntes�nbsp;Verbi grdUdfEdperis dd mortem propter Eudngclium^certe uis liber dr i,ttonbsp;tdmen per negdtionem Eudn^lif.Sic Chrifittsorduit,Sinonpoteflhienbsp;cdUx tranfire crc.Sic Eledz^rus doihr.i.Mdchd.e.'Domine qui hdbesnbsp;. fdniidm fieienttdm,mdni�fk tu ficis,q, cum d morte poffitm liberdri, Durotnbsp;c�rporis fiuflineo ldbores,fiecundu dnimdm uero propter timerem iuuMnbsp;libenter�hxcpdtior.
Aqu^e tetdiio rieniqintetdphordmipfiequiordtdperit,diccns,Nultiplicdtifiunt(yei ez perfiecutio, quad poffies intelli^e,pluresf�ihs inimicos qudm hdbeds crines cdpifis,nbsp;utfiupra, quemddmodum nos Germdni in^tem numertim,crinitim num�ro fignilt;inbsp;ficdmtis.fiediucundius f�eritut uidedshicperdurdre metdphordm detOonbsp;qui in dquis perit,cui 'mtrdnt dqult;e in os ut dufirdnt dnimd,fupergrediun^nbsp;tiirq; tdndcmfiupercdptHos cdpitisQrconfirtdnturdduerfus mifierumCTnbsp;fubmergtmteum,contrdquds dquds ipfe nihil peccduit nifi infiliciter inlt;*nbsp;ciderit.�td cr fitpijs�um'mterlmilldpoteftds e�tenebrdrwm�equdChrinbsp;fiusdixit.VidePfidl.i^.Mifitde fiummo CTdccepitme crdffitvmpfitme exnbsp;dquis multis. Eripuit me de inimicis mets�rtt�imis �7 db ijs qui dderuntnbsp;nte,quonidm con�rtdti fiuntfiuper me,
Praptrt* tus nbsp;nbsp;nbsp;�^udre erg) pitf itur Chriflus qui fie poteft liberdrelRejfiodet ipfe,Qltlt;^
pdtiturChri nonrdpuitmcexoluebdmApfienoftrdpeccatd tulit,qu(enos,qult;e Addttt ftiff. peaduerdt,VideEfid.^i.Prieteredexempliim nobis d�ditpdttendipro iufHnbsp;tid)pro[r(itriltKt^c,lccirco ipfietunc �rtitudmi fiuterepgnduitqudndo
-ocr page 435-TN PSALMVM LX V III.5lt;$
Heus pdler pe uo�utt,qti� fe Jpol�s�t'omttibm �riais dei propter ftos^Ui �rmis crucifnoi glorificdret^'PhiUp.uHoc fentite in uoiis o^c.
Deus ta fds mfipicntiani mca, �lt; dch'da mca a tc nonfunt abfcondi'ta,Non erubefcatde me qui ex/nbsp;(
pedant te domine,dne uirtutum, Non confundati tur de me qui quxrunt te deus Ifrael. Quonia pro/nbsp;pter te fuftinui opprobri�,coop�rait c�fufio facienbsp;meam.Extraneus fadus fum fratribus meis, �cpe/nbsp;regrinus filijs matris mex. Quonia zclus domusnbsp;tuxcomcdicme,�copprobriaexprobrantiumtibinbsp;ceciderunt fuper me. Et cooperui in ieiunio animanbsp;meam,�c fadum eft in opprobrium mihi. Et pofuinbsp;ueftimentum meum cilicium, Sgt;c fum illis itinbsp;parabolam. Aduerfum me garriebant qui fedebatnbsp;in porta, �c in me pfallebant qui bibebant uinum�
EtcooperuiinieiuniodninMmmedmJd cfi^dumieiunAremcrtneiiffli gerent pro i�is,dat certe tentdtione ddd�htsedere no pojjem, cooperui drtinbsp;itidnt mednt,id e� dbfcondi uitdm med,ut dbieiius�otno omntbm uidebdr.nbsp;Fe. Et fleui dumeffet in ietunio dnimd nted. Et in me pfaUebdnt Fe,nbsp;Etcdnticd �u bibentium�cerdm, quemddmodum popului ddfli�hs dicit,nbsp;ThrenorZ.i.Edihis [um in dcrifum omni populoiCdntic� eorum totd die,
Deus,e^idtntenonignordnte [um iiidaeis,iufiittdrijshypocri'S fcditddluM, gentibtu pdldm impijs �ulticid, id quod fit omitibui cbri� Itidttkfcdnddnbsp;confifforibtif^ejdeliSumeanonigturds,qu�egoutnudtdmd^umpfiqui Ium,genttbutnbsp;pead.tumn0nfici.Kcuiidmfi^isfiimcordm tedlieno delink, teficuolen �ulticid,nbsp;te.Itd ut non uidedr dlitid qu'dm �tuui impvM,Ob[ecro te, ut quod ne*nbsp;ce�ario idm tc uolcnte pdtior,non fitruiiid e::}- fcdnddlumillts, quifblentnbsp;dudire ucrbum tudm^ qui �erdnt ex tc fulutem^ qia quterunt te, id cfl, tibi
KK
-ocr page 436-jg� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES POMER�Nl
�diintO'crcdtwt. Vide$hicpiumcortntcntdtioneO'tntindioppyoirilt;i^ etidtn folicitum effe pro alijs ne cdddnt o fcMdahzentur ex nojtrdnbsp;citiXte.Sicut o liidci pfdlmo,^,Et propter hanc 'm dit um regrederenbsp;Sedbedtm qui no�erit �tn Chrifio[cdndalizdtuf.Et de fuii Rpoflolis dtxittnbsp;Otnnes uos fcdnddlum pdtiemini in tne'tn bdc no�e.Pdtior quidegt;n,inqitit,nbsp;Jed propter te opprobriuin^con�iftonenjtdbie^lionem 4 proprijs �dtribuinbsp;lud.eiSiqudfi (Clienigtnd[um hdbitiu db eis^Sdmdr�dnwm me uocntierwntjnbsp;Zeliii dotnut fedu�k}rem,h�rcticum,non dlidcdufdniji^zelduipro domo tud,,hiczelMnbsp;Oc*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me mult'dwcomcdit dum nS potui fuftinereignominidm domus tute.Hidxi�
'me enim mibi doluit q,tu contemncbdris.Hunc zelum quid chrifius nond� pofuit,fimednffibi domus dctjd clb ccclefid: chrtflidn� contemptores,bldjnbsp;phemAtorcs,perjecutores,imprimis tttis qui pro p�jkribus�tres O Idtroanbsp;nes fivntfi.dli,qui twn uerbum prlt;edicdnt,quod eerte non plus qudm equusnbsp;O mulusnouerunt,fed fuum dmbittonem o commodd fedkmtur.EeciftiStnbsp;mquit.domum medm domum ne^cidtionis o Jjileltntcdm Idtronu.Et ddigt;nbsp;'�t opprobrid dit,Etopprobridexprobrdntiumtibicecidcruntfupermejidcfifquicquidnbsp;Oe.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alif peaubdnt'm te,quicquid bldjpkemdbdnt,e^ dolebdm,e^ �reb�, ego.
cogtbdr fitis�cere,quierdm �deiuffor�dus pro oibus. Ex hoc loco PdU� lus docet Ro.l5.^ nos debemus in firmer u peautdporldre,quemddmodu'Mnbsp;Chriftus peautd o bldjphemtdt omnium portdiat,qui non fibipldcuit,quenbsp;admodum l�i qui fibi uidentur fidpcre dum contemnuntinfirmiorcs. Pr^etcnbsp;red ithc Pdulus o�endith�c,ut dUdqueq^firiptd propter nos.
�udiciu mudi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cooperui oc.ld efiquicquid�etebam ddfii�usjilli uertebdnt mi�n
lie chrifio^ nbsp;nbsp;nbsp;in opprobrium,o fid w ore omni�i unl^re proucrbuvm.Et indic�s in por
fd,id eji iudicio^ut dixi pfdl.9.UdaA multipliciter contrd me loquebdntuf, O fii cdntictvmebrioforum.UoceRiudicium mundi o mundifdpientuM^nbsp;Odnimdliumfiuecultorumuentrisde Chriflo chrtfiiqi Eudngplio o t*ertnbsp;Chri�dnit,de ieiunio dutem o ciliciOfUide fiuprd pfdl.i^.
Ego autcmorarionc mea ad te domine,tempus bc ncpladti deus. In multitudine mifericordise tux C36nbsp;audi me,in ueritate falutis tux� Eripc me c Into, u�nbsp;non infigar, lib�ra me ab {quot;js qui oderunt me,�^nbsp;profundis aquarum, Non me demergat tempeftas
-ocr page 437-IN pS�Lwvw Lxvirr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58^.
aquae,nclt;5 abforbcat me profundum, urgeat fupcr me putcus os funm.Exaudl me domine quonbsp;niam benigna eft m�fencor�ia fua,feciindn multunbsp;tudi'nem mifcrationnm tuarum rcfpi�ccfnme.Nonnbsp;auertas facicm tuam a pucro tuo, quoniam tribu/nbsp;lor uelodter exaudi' me. intende am'mx mex amp;:h'/nbsp;Bera earn, propter mimicos meos libera me. Tunbsp;cnim fds opprobrium meum �C confiifionem me/nbsp;am amp; reucrentiam meaJn confpedu tuo funt om/nbsp;nes qui tribulant me,improperium expeefiauit antnbsp;ma mca �emiferia. Et expedaui qui fimul triftare/nbsp;tur �e non fuit,amp;: qui confolarentur,�c non inueni�nbsp;Et dedcrunt in efeam meam fel, �e in fiti mea pota,/nbsp;uerunt me aceto.
Hie doccftiur quid agendum cMfliano m tentationc, uii uidet non fo^ lum fe ab omnibm derelmqui,fed eti� irrtderi cr impugnari, tit adi^turnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
addel^erationent,nempeutoreterttoncelfctorare.ldquod Chriftw nonuit,VigiIate or orate,ne mtretK in tt-ntationem. cr oretfiducia mifnbsp;rtcordi� er promi�ionis iiuin�,non fu� lufiiti� aut operum. Ita Chrifittinbsp;in diebuf carnii fult;e pontifix magntu cum lachrymii obtulit preees ere.nbsp;Hebrieorum s. Ait ergo. Ego autetn dum�clUi infaniunt orationcmeanbsp;ad te,fctlicct accedo^uel � aliud quipptam tibi placucrit addcre,ut orattonbsp;compleatHr,altoqui imper}i��n.)Tempuiiame� odeuibon�uoltiHtatisnbsp;tu� quando tiii exaudire ontnes inuocdntes,dcquo tempore dixit Eptiaxnbsp;cap, 49. interpr�t� Eaulo,ln tempore placito cxatidiui tc t^c.Seeuttdumnbsp;multam mi�ericordiam tuam, non fecundum iuflitiam meam axaudi me^nbsp;fecundum ueritatem falut� ti(�fieut promiftfii tiero tuo uerbo �alutemfx
X
-ocr page 438-�88 nbsp;nbsp;nbsp;' tOMMENTARIVS POMERANT
mult;KMtibus.Eripcme�luto cf-tempe�s.teciqu�ruO'pericuhpral�n^', dequopipfd^utnott urgedtcrcUudiitfiipernK puteutaby�idqnaru/motnbsp;fuwm,f d e� ut in hdc t�ntdtione borrorcmortif cx infirorum mon, (ynbsp;tnfirnuf no me dbforbeiitj}occft,ut no de�erem.Re�iice in puerum,id eAnbsp;me feriMm UMin�n hoc priefenti periculo,ut flutim lib�r�s, non fol�pronbsp;pter mifericordidm tu� inme,fcd etidm propter indicium tutimininimi^nbsp;cosmeos.Tu enimno�iqiiid pd�dr,ne}niniconqueri poffum,omnes fub*nbsp;(iinndt,nemo condolet,nihil n�hi uideo ex�)e�hndtim,pr�ter trucem (ynbsp;mi�erid, or Ute tnihifi quid db eis def derduero nece�itdte dliqud prefftts,nbsp;ndm hie ojj�runt fil amp; dcefun!,mdledi�kl iy tniuri�s. Hze efl noui�imdnbsp;tentdtio cy qu�obrudt,nitiddf!t manuf benigni pdtris omniu qui Eudngenbsp;lium uerecofitcnfur.Et dederunt z^c. Hoc chriflofiamp;im fcimus.Eit eynbsp;if. Chrtfliinembrisduminddfli(lioneconfiientitefunt,quibusiinpijrMgiflrinbsp;cojetenUdru,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confoldtionis pleni�imiem, ddnt traditiones ho
tninum.quibiM dntdri�imje uexdntur piortim confcientice,id efldllorti/m qui ddhuc igiwrdntes uerbi,dei timorc compiumtur,tdn!u dbefl, ut in hdc fettnbsp;rie GZ fiti inuenidnt con�oldtorem.
Fiat menfa eorum coram l�pf�s inlaqueum,�cin rc/ tribut�oncm �cinfcandal�. ObfcurcnturocuU eonbsp;rum ne u�dcant,�e dorfum eorum femper incurua*nbsp;E�Funde fuper eos l'ram tuam,�c furor ir� tuxcomnbsp;prebendat eos.Fi'at babifatio corum�deferta,�c innbsp;tabernac�lis eorum non fit qui inbabitet.Quonianbsp;que tu percufi�fti ipfi perfecuti funt,�c fuper dolo/nbsp;rem uulncrum meor� addiderunt. Apponc iniquinbsp;tatem fuper iniquitatem eor�j�cn� intrent iniuftinbsp;tia tua.Deleantur de libro uiucntium,�lt; c� iuftisnbsp;non feribantur.
-ocr page 439-IM PSALMVM tXVIUi
1 Etfitpcr dolorem uulnerwin meoru �ddidcrimt.Fe.Et de dolore util* Heratorum tuoru ndrrdbunt,id eflcon�ibuldbuntiir ey giudebuntodeuinbsp;de dolore l�orum qui propter te uuliterdti funt, ddfliih or omni miferit^nbsp;prelji,non poterimtfdttdri p�nii piorum eye,
Hic eftftiritiKfententid contrd impios ludxos qui uiderun toperd det nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
in Chrifto, uiderunt, inquit,or oderunt me ey pdtrem metvm quaftnten^ tid Idtd eft contrd omnes quimAnif(fb,m uident dei ueritdtem,qud uincumt^ idnctn,nbsp;turipftmm con[cientiie,iit ne^re non poftint dpud femetipfos hdne eftenbsp;t{eritdtem,ey nc uerbum qutdem hdbent,qi(od lufte fecundu conftientidtnnbsp;opponere po�int(non udnA dtco) ey tdnun contrd confeientidm bldfthe*nbsp;ntdnt dicentes,Hoc eft menddciu,h'erefi!,bldfthemid,d dUbolo,ftituii5 es,nbsp;dtemoni'Mi babes^mdlediihis qui te dudit eye. tienne horr�dd bldfthen. idnbsp;eft,ueritdt� dei dicerem�ddciiim,ey quoddftiritu det eft,dicered ftiritunbsp;didboli proft�him, dtq; ddeo fteere ex j^iritu dei ftiritum didbolt�mo exnbsp;deo didbolit ? Horret dd h�C pins dnimtif,fed res uerd eft dpud eos qui connbsp;trd conftientidm ueritdtem dei,quod eft uerbum eias,bodie fiu glorilt;e,fuonbsp;comodo,fu� dpud homines �ftimdttbniconfulentcs,oppugndnt,n� dhternbsp;dc tud�i.Ad quorum exclt;ecdtionem eti� ey hoc putdmut pertiiwre. j connbsp;feientium huius bldftgt;hemilt;e,qudm dd tempui in fui niMorem hdbent con�nbsp;demndtion�,deinde dm�ttdnt,non rec,epduri nifi morte, ut de/}gt;erent,ey innbsp;extremo Mdicio,ut uidedntin quem compunxerumt.Tdles bldfthemdnt innbsp;ftliritufdnflum eynonconfequumturrcmi�ionem peautoru in lt;eternum,nbsp;quid dicunt,)^irit'dm immundum. hdbet, ty in Beelzebub eijcit damonid,nbsp;qudndo uident hoc ip^um fieri uirtute dei, fiue in ftiiritu ey digito dei,utnbsp;intcrpretdtur lAdrcus cd.^.Chriftuf enim qui nouit cordd, uidit illic corddnbsp;forum,ey no ignorduiteos contrd conftientid bldfthemdre. Hoc irremi�inbsp;hile peautumuocdtey �ternivmdeli�lum,quidcxctecdti poft aedere nonnbsp;poffunt,ey inuocdre dcum,ut mdxime nihil dliud uidedntur dgere,qudinnbsp;intiocdre deum fepulchrd illd �ris dedlbdtd.Horrendu hodie (ndm nosnbsp;nihil pronuncidmuf, uideritdeitt de fu� iftis ludicijs') q,qut non fuftinentnbsp;per uerbum dei condeinndri liberum drbitriiim,uireshumindf tytuftitl*nbsp;As,ey mdigneftruntnosfolA fide per chriftum i!iftificdri,dcdpiunt in ntd*nbsp;nusfdcrd biblid,qu�dntedegregie contempferdnt,tyqu�rut non ueritd*
-ocr page 440-�a COMMENT�RIv� pomer�ni
tdm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;knmuudd illlt;i dttiifMliii,porci zj cdneS ^u^diiin
ff
ttrripiunt obicuriovd dd fuum fenfim.ud recldmdnte ipfo contextu dctor td,ittob(cur{s lucem tpfdm de:^ �mpotefl,elifmnent,C!' c�*� itdfint fu�nbsp;tpforwm ittdicio condcmndti,qu�ddnu)du Pdulut dit,td quod iufio dii ludinbsp;cio co^nturfUclinuiti t�dereinucrbo dei,tdmencldnMHt,blalphemdntfnbsp;fcribunt ne[cio puerinbsp;nbsp;nbsp;uetultt hodic ridednt cor� cacitdtem^qM
muidcre quidem polJ�Mt,ittquo feculonunc uiudnt �r qutbtn (cribdnt. Porr��tuos illos qui fud, �pienttd CT potentid dliquid fe cjfi�biros putdtnbsp;pro ucritdte,ufputdnt,Qrquotquot�c perfequuntur Budiifflicdm tieritdnbsp;Bidjphemidi�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contrd conf:ie�tidmfCed exignordntid erqud� obfequi
filxhominis. pr^�iniesdeo,ut}Mxime �cidntoinnidmild. inP.udng:liumglorije ntdgni deicrin fdcros P.ud,tt^li�AS,ut Pdului,illos,tnqud.in,C�rtifimus nonbsp;ej]e reos peccdd huiuf irremi�ibilis (ff ieterni,modo po/kd cogttitd ueritdnbsp;te re�pifcdnt,ut Pduluf. Ndw i�ferwt dtcunt tdntum ey bldj�hemdnt (idnbsp;quod tdmen horrendum eil pecoLtu/m�tdigensmdgnd dci mifericordid,utnbsp;dtludtur)in fili�� hominis,of�n��rntK crucis er ntortificdtionis.De dlijsnbsp;qui inctderint in ^terndm tlldtn exctecdtionemjUiderit deus, no eSi nofir�inbsp;pronuncidrCyCerte fdtexemplorim hdbemut i� feripturd^in Cdin^m phdnbsp;r�one�n ludteisdbie{iis,m ludd dpofiolo e3�c. Ef de quibufda pfeuddnbsp;po�olis�entidt Pdulus non ignordmm.Ait ergo non tdm imprecdndo qudnbsp;prcedicendOjfidtmcnfdeS'C^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
Klenfd, nbsp;nbsp;Scripturd �ue uerbum dei dicitur menfd, cibtn, pdnis,re�iho, dqudfdf'
pientu erc.�orrendiim hoc uenit ittdiciinn fuper � ud�os,ut ex feripturis exc�centur.QJii enim illumindbis etim dut fdndbis qui ex luce exesedturnbsp;ex medietnd interit ? Solo uerbo dei uiuimus cz refufcHdmur mortui,nbsp;ExciCcdtio. �dh�c medicindi�isuenenumefl,�onenimf:rutdtur edm,ut ueritdteninbsp;inuefiigent/ed utrndni�fi^c ueritdti cotrddicdnt,quid qult;efo hoc dliude�nbsp;qud uenenum querere ? Quod judicium er hodte fuper quofddm ucni�enbsp;tftdcmM,detu prohibedt nemeos confummetur.vnde dddtt,Obfcurenturnbsp;oculi eorutn ne uide�t mditi��ktn dei ueritdtc er couertdntur erc. Efd.6^nbsp;lo.ii-MiiZf.i�.Et dorfum eorumfempermeurud^ nonfolum ut premdnturnbsp;�mnibus mdlii�ris inter gentes,fed ctidm ut no uidednt furfum in cceluninbsp;ej'inuocdre po�int ex �ducid cordis dominum,pf.il.i6.0culos fuos �ituenbsp;runt declindre interrdm.Effumde�c�tis ueiut fuper Sodomdirdtn tudftt,nbsp;er �ror irlt;e tu�comprehenddt eos,ut �gientes nb du�gidnt,Efd.i4-critqtti �gertt d �cie �rtnidinis cddetin�uedm,erquifc explicducrite
-ocr page 441-IN PSALMVM tvnr.
�ued tettebilur ldlt;iueo,(iui(l cdtdrd�,e de cxcel�s aperte funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quemti
ddmodum diluuium Noe effundcbdtiir fuper impios. �idt hdbitatioeorum deferti orc.ld ^uodChrifiutfic dicitiAatth.Relin^uetur uobii domut Defertd hd^nbsp;ueftrddefertd,p(rdiderutttenimO'locumcrgcntem,r�gnumfii.erdo bitdtiotnbsp;ipfum regnum dci ucrbum falutK^itd ut omnis glorid dei receffeanbsp;tit Ab c�fquentddmodum de Itidd diat Pctrtu A�l.i. Id quod Chriftuf pr�nbsp;dicit Vidtth.i.i.Aufiretur d tiob� regnum dei,cr dubitur gentifrcienti fritnbsp;(hiseittt,Vide,y.Reg.9.amp;liicrc.7.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
QjtoniAtn que tu per�u jfr/ii. nfd.si.Propter fcelui populi mei eg) per^ Addere Cube
cufrieum,Roin.i.Vroprto�liofuo non pepercit z^c.Hu�c,tnqudm, perfr cuti�tnt Augentes dolorem dolori, 0- gdudentes in nulif dUenis. ij�A cHnbsp;peruerfitM impiorumjfld eH tentdtio piorum,ut till grAuitu �ecutdnt, dumnbsp;bi d deo dereUm uidcntur. Tunc enim poft omncm AffliHionem grduius.nbsp;pungentes cordd noftrA,dicu�t^�^on e^i fdlut ip� in deo fuo. Sperduit innbsp;deo flberet eum nunc,fl tuilt.Alioi fdluot frcitffeipfum fdluum frcere ne�nbsp;frit. Pr�dicduit multd de fiducid in deum, dum otnnid humand ddmnduit,nbsp;tibi nunc eftegregid illd doilrindildin pdldm uidet munduf fedu^rem
ponefnqiitfniquitAtein fuper iniquitdtcm eorumfd eft,dercU{h 4 te,rua antexc�cdti d freiere in frelut,ut implediti tnenfurdm pdtrum fuorum,lt;nbsp;l^tth�i.i}.Tgt;equibui.tTeffdlon.t.Deo,inquit,nonplAcent,cromnibiesnbsp;botninibui dduerfdntur,qui ob�ftiint nobK,ne loqudmur gentibut, quo fdlnbsp;ui fidnt,utexpleAntpeadtAfudfemper,peruenitdut� iniBosirdinfrnem,nbsp;^tnonintrent,nondmbulent,uelnon Connerfrntur intudiuflitidjdeft,nbsp;nunqudm crcddnt,nAm fide: eft iuftitid per deum uides nc^ri tdlibiu re�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
mifftonem peautorumAd quod intetlige,quemddmodim fuprd diximiu,ne bic pondmus multis confcientifs ldqueos,Ciui uenidm ex corde rogdrepo t^otd�nbsp;teft,dgdt deo grAttds,quiA w iUdm fententidm nunqtid incidit utcunqi pernbsp;frcutus eft uerbum in ignordntiA.Quod uero dixi,dpertius fequitur,qudmnbsp;ut ntgdri quedt,Gelcdntur de libro uiuentiiim.Tdmen dis,Soli eleiti frrilt;i.Uber uitlt;t^nbsp;pti funt in libro uit�,quibia chriftui dicit, Gdudcte nomind ueftrd ftrisnbsp;ptdfuntin ccelii,quonu)do erg) delentur e libro,qui nivnqud ineo fcriptinbsp;funtlP.eftgt;ondco,pfilmHiipfrfrexponit,dicens,Ptcumiufti:,id eft,fide� 'nbsp;iibuicrele�iinonfrribdntur,utbocfrtdeleri�librouit�,quodcit/miufriinbsp;dtonfrribizy^c.
-ocr page 442-COMSIENTARITS POMERAMI
Ego fum pauper amp; dolens, falus tua deus fufccp�t meXaudabo nomen dei cum cantico, magnificaznbsp;bo euminlaude.Et placebit deo fuperuitulum nonbsp;uellum,cornua produeentem ungulas* Videantnbsp;pauperes amp; l�tentur,quxr�te dcum amp;(� uiuet animanbsp;lieftra.Quoniam exaudiuit pauperes dominus,6^nbsp;iiindos fuos no defpexitLaudent cum cocli ternbsp;ra,mare,omnia rcptantiamei's*Quonia deusfalnbsp;uabit Sion,�c xdificabuntur ciuitates lud�xEt in/nbsp;habitabunt ibi,�c hxrcdltate acquirent earn. Et feznbsp;men feruorum tuorum poflidebit earn, �c qui d�ltznbsp;gunt nomcntuum,bab�tabunt i'n ea*
Super uitulum noueUuntfid cft plufquim uituluf tuuellta.Fe.Super bo� uem ZJ uitulum. Iud.e^ legitur ex Grieco,cum fit 'm Heb,ludie,fednd}dnbsp;rcfirrediximutpf�l.^.-7. Scruorumtuorum.Item,Nomtn tuutn,feilicetnbsp;o demTe.Sevuorwm eiut.ltem,Nomen eiuf^ficilicet dei.
Sicrificium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidcs,lt;iuod in omnibmfire tdlibutpfiilmis,ut dlibi diximut,fi:tlicet
iMd^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberdtion�,poftq uifia eft derelilt;iuil]e.Ego,inquit, dereliihtt db omni
bus er ddfli�us, d tiid fdlute Oquot; libcrdtione fufceptui f vm, idcirco grdtidS dgdm erfdnflificdbo nomen fui{m,td^uod pldcebit tibt fuper omnefdcrinbsp;ficium ueteris legis qu�do ofj�rebdntur boues e^ tdtuli producenfes cor�nbsp;nud, um^lM^dcjl,qult;e fimtdntmA�d. trrdtiondlid, de quo fiscrifido/anbsp;prafiepediximuStUelm pfidl.^.o.Cr.^o.t^c.Sdcrifici�i Idudis deopldcet,nbsp;non quicquid externe hypoertfis molitiin
�ft � ^��^^��'^^C�^�^P^''^^^^^-^^�^lt;^gt;^f�^�lt;^^^lt;^^ditudicit,fiedcr'omnespdU� Nok4 po/i pjyej atq. eofidemfiimul gdudere,quin er omnem credtura^ut congrdtulenbsp;�Plerd.nbsp;nbsp;nbsp;tur,prouocdtj^ tdm noudSion,nou� ciuitdtes tude^id eft confitentis dewm
populitfiue lud��,id efl confi�ionis dei^edificdbunturfiub omnicalOfCr i�ic inhdbitdbuntpduperes bereditdteeternd^z^ filijficruorum dei,idesinbsp;qui
-ocr page 443-IN PSALMVM LXl2r,
��t 4 fcru� dei pcrEuM^Uum dco funt g:niti.lftud cn�^, efifdudriSton, tedificiire ciuitdtes inh^bitare or gignerc �lios deo, pr�dicarenbsp;Eudn^liu/m,utcredatur deo,Cf ledtficentur muriHicrufiletn,p�l.son(nbsp;�dt eccle�d �ini{oru/m,in qud dem h^bitet in ieternum.'Hiec dico,ut tiidedf,nbsp;^0 pertinednt pfalmi de Chrijk, nempe dd omnid chri� ntcmbrd, quitnbsp;filutcm confecutd funtin chrifio,lt;lui nobis mortem infiros deuicit.vi^nbsp;dednt,mquit,pdupcrcs,id eR,ddflii�i,tentdti,Qr defoldti hdne medm glo�nbsp;rificdtionem,cr hetenturfein meliberdtos,^- bene J�erent in omni tentd^nbsp;tione.SicHt enim pdter me non deferuit/td nerj; ipfos deferet.Querite tditnbsp;tum uospduperes deum^O' niuet dnimd uefirdpwn moriemini,non peribinbsp;tisintentdtione,non condernndbunt uefirdpeizu.td,quxrite tanturndde�:,nbsp;cr�dit� er muocdte.quidhoc dlind efi:,(judm iuftmex fide uiuiticrc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Ne de cdrndli Sion er Judged h^ecmtellt^ntur,prdxedentidprohib�t: ReduStio ex tidmilldhdbitdtio fifheftdefertd^ubicum templo omnidiudlt;eortvm fid* edptuitutenbsp;crdperierunt.Nihil er^e/l,q!iod exhoclocojfierdrepo�tnt ludfi fein hdc ludxorit,nbsp;fud reducendospiifi fecundti Pdulumcreddnt inCbriftum,rgt;e redu�ionenbsp;dutem er ledificdtionefiiritudlu Ston,potcs r^uo^ le^eEfuM.�o.
PSALMvS LXIX.
t
Titulm. Trpoo'xtXfuo'ji� ad reminifcendiim*
Id efi,ut noftri reminifcdtur dem. Aliud dixipfiil.^j.
5 V JW M A. Chriflm er membrd eim petunt libcrdrt db ddii .rfdrijs pernbsp;deum,lt;fuem folum norunt prote^hrem.
Eus in adiutorium meu intetide, domine ad adiuuandum mc feftfna. Confundatur
6 reuereantur qui quxrunt animam mcam. Auer^nbsp;tantur retrorfum �c crubefcant qui uol�t mihi ma/nbsp;Ia Auertantur ftatim erubefeentes qui die�t mihijnbsp;euge cuge. Exultent �e Ixtcntur in te o�s qui qux/�nbsp;r�t te deuSj�c dicant Temper,magnificctur deus quiinbsp;diligunt falutare tu�,Ego uero egenus fum Sc. pau/j
594 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POHERANI
per, deus adiuua me. Adiutor meus amp; liberator meus es tu, domine ne morer�s.
AucrtMtur flutim ^c.^e.ReuertMur�iper uefligU con�tjionisfuiC, �dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or obfenunt me,ut me dli/s trdducdiit con�itttliiiit,
quod mihi intentaitJp� lucrentur,perfequendo quicrut i^nomtnidm me� am,retroa{h inciddnt in earn ^c.
Cluiddttinet cldrduerbdinterpretdri,quit etidm uidapfdl.i9,Clt;etea rum qtiid I�iritui hic pofiulet profdn�ii'S,ipjd tentdtio docebit.
PSALMvS lxx.
Titultu ntiHui in Hcbrieo,licet dpud Gr�cos titulum inuenidX.
chrifldi/eneX symma. Chriflusordt,ne dere�nqudturin mdntbuidduerfdrioruw, Zy pr�cipue ne deferdtur in tempore j'enechitii.chrifttKm fudcdrne nottnbsp;ticnit dd cditiciemjed pro membrii ordt,Z3' pro fenefcente ecclefidjm qudnbsp;nunc lumits,qtidndo exultdnte �de dbimddt miquitut, rcfri^fcit chdritdsnbsp;multorum.Atq; hicuide$,q, Chriflutne Idnguelcentem qt�dem eccle�dinnbsp;utile dereli�ztmllunc interpretdtionem indtcdt,quod �;quttur.tie,tnquittnbsp;dereitnqu.tx me,donec dnnunciem brdchiumo-c.Qti�senimomni ^nerd^nbsp;tioni,qu�ti�^m �nem fcculiuenturd efi,pr�dicdtbrdchiumdei,potentnbsp;tidm,iufliticlm,CT rndgmlid dei,ni� chriflui?
N te domine fperaui non confundar in xternum,in iuftitia tua libera menbsp;nbsp;erb
pe me. Inclina ad me aurem tua et falua me,Efto mihi in deum protectorem,etinloc� mu/nbsp;nitum,ut faluum me facias. Quoniam f�rmamcntS
meumet refugium meum es tu. Deus meus eripc me e manu peccatoris,et e manu contra legemagenbsp;tis et iniufti,Quonia tu es expedatio mea domine,nbsp;fpes mea a iuucntute mea. In te confirmatus fum abnbsp;UterOja uentre matris meac tu es protedor meus�
-ocr page 445-IH PSALM VM LXX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;js�
Iti te Uus mca femper,tan5 prodigiumfadus fum niultis,et tu adiutor meus fortis.Impleatur os tftcnbsp;urn laude,ut laudem gloriam tuam,tota die deco^nbsp;rem tuum^
Eflo nuhi z^c.'ecUXj�Eflo mihi in rupem �rtitudinif,td ingredidr iug(lt;s ter,Vr�ccpifli utfaludrei m:,quoniim rupcs med cr muniment� tu.nbsp;tnquit^ntihi rupes �rtii.hoc eft tufjim dfyltvm,utMigredtdr in iliud �i�ter,nbsp;id eft,ftmper ibi tutuf (im ftib tvmbrd aidrum tiurum. Praccptfti^ut fdludanbsp;res,ideft,tuum uerbum habeo.quo promtbftifdlutem,qui��ere no potc^^nbsp;atqi huiui uerbifiductd te inuoco crc. Ittiufti.teltx,Vtolenti,id eft,nu�onbsp;iure,fed folo fitrore dgctis cr taolcmid. A ucntre matrii me.e tu a proanbsp;tedor rmus.Pe. Df inteftinis matrii mcccextrahensnte. Tie hdcftde prota'anbsp;denti� dei er^ nos,uidc or pfdl.il,nbsp;nbsp;Impleatur cc.rf A? quid�,fed brp
Utus ex Hebr^eo fic,Repledtur os mcit Idude tud,totd die glorid tua�
Q�( ex folo deo pendettCf iuftitidm nondgnofcithumdndm,h�cordt Ofdtlo fidcni in tcntatione,qudndo adeft indnus impiftmdnus contra lcgcm,id uer= deo,nbsp;bum deidgentiscrmiufti,id eft,increduli,ittueluiolentid externA,uelpcrnbsp;^fudlione maligna dbducdtduero. Hie poffetaduerfartjs effegrdtus,quicj*nbsp;quid priedicaret de deo,modo dliquid tribueret hypocritis iuftitidrijs,relinbsp;quiftj; phdrifeis,id quod non potuit Chrifti{S,neqi poteftpium cor,quod dinbsp;citfTu cs expeihtio med,td eft,adiutori(vm,quod expedv,tu es ftes med d verbduenenbsp;puero, tu fuftentdculivm meum d natiuitdtc, quicr ex utero matris tnete in ftdei,nbsp;lucent hdncproduxifti,qui neftienteni curafti in Idtebris uteri, nafeenti d.dnbsp;^^�fti,ZiS^ prouidifti,mirdbilit�r^ ferudfti i� hanc ufq; hordm,me nihil talenbsp;quid uel meditdntem, tufcilicet nunc deferes tc qumntem amp; inuocananbsp;tent,maxime cum etidm h^c,qudnt pdtior,neceftitas nuhi ueniat propter tenbsp;tuumqiuerbumt�edtus qui �c fentit.
In te uelad te laus mea femper,non noui aliud ntdgnificare quant te, Chrifttu proa qui nihildliudhabeo,in quo fticrem.Tdnqudm prodigiu fadus ftim tnuU digiucufuis,nbsp;tis.Alij ddmirantur dodrinam meant,conuerfationem, miraculacyopeanbsp;rapid. Alijutn.onftrum quoddain ludibriohabent e? oftentui,quemddanbsp;ntodum dlibt,Ontnesuidentes nie,deriftrunt me.t.dd Corinth.^..Spednanbsp;lt;^u�umfumus�di,ctr mundo ztyangelis c? hontinibus.Sed tu deus ddiutornbsp;w, C7fiduciamed�rtis ftllic utpo�(nt,neqHidniihi drrogem,hic uero
Ll 2
-ocr page 446-COMHENTARIVS POMERANI
ut tuncecldm,cr impietdtifuccumbum. Volunt ddiierfdrij ,ut dtdude tU4 ceffem, id eft, 4 confi�ione notninii tut ,fiue prlt;edicdttoiie uerbi tui, ftd tenbsp;Ordtut points obfecro,utmpledfosnieiimldude,utprtedicem gloridm tudm cf decoanbsp;prttdicdre,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuum,contrd omnem glortdtn cdrnis, er hypocri�m httmdndm,uel Ot
uitiipartisitiftrorum. Dehdcldudeuel Iduddtioneplurdin fttiuentibus. Sic er Pdului Ephe.i.uult profe omni diligentid orari, ut detur ei fermanbsp;in dpertione oris lt;!^c.
Ne protjcias mc In tempore fcncclut{s,cumdefici/ et uirtus mea ne derelinquas me. Quoniam dixe/nbsp;runt inimici mei mihi, �c qui euftodiebant anim�nbsp;confultauer�t fimul. Dicentes, deus dereliquit e�,nbsp;perfequimini �ccomprehendite eum quoniam nonbsp;eft qui eripiat.Deus meus ne elongeris a me,deusnbsp;meus inauxiliummeum attende. Confund�tur �enbsp;deficiant calumniantes anima meam,induanturconbsp;fufioneamp;reuerentia qui quxr�t mala mihi�
SeneSlui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Senc��us Chrifti qttteft,fuprd diximiM, Et rubis ordndtim nedeferda
luuentus, mur db co, qui hdiknutdb utero matris non deferuit etidm peadntes,ne p-redmasin fene�ute,ctimldngucfcerc cocperintuires npftr�.Efterittanbsp;uentits cr fene�bis ftiritudlis,llld dum Chrtfto rendtiftruemui ftiritu ftdeinbsp;cr confijfionis,hjec uero dum uel igrtduid ucl perfecutione tedio uerbt df�nbsp;ficimur er incipimus timer e hoiniaes,er negli^muf,uel non dudemus prlt;enbsp;dicare gloriim det,er inclmdtnur dd hoc,ut rudmut, ut ficidmus dtiquodnbsp;Aducrfdri}nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcdnd�ltim.id quad omnibus iiotisexpe�klntdducrfdrijucrttda
tdud�t de pcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ntodbiu expe�hbdnt,er dili^nter dd confilitvm B4
fdta ruftr0gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proph�tie curabant, ut cddcrent prohibttd fcortdtione ifrdeli��
tte,tlt;tum.is^er.5'i.iiicordndum,Dcusnederermqudsme,Quonidm tnin� ci mei dixcrunt n�hi,td eft,de me,er confultducrunt omnid^ cdllide egeanbsp;runtcontrd me,qui diligenter me obftrudbdt,dtim putdbdnt me deficere,nbsp;cr idm trepiddrcfdum uidebdnt multos � me recedere in perfecutiotte,ifd
-ocr page 447-�H PSALMVM LXX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sr
tntdf�te4 dUi!ieSlt;int.Idtn,Mlt;ltiiuMt,trep{d(it,idnt diffidtt cduf�futejdin de Ui non efl cum eo^idtn nemo �ddhiertt,(iui po�it nobif pr audkrejdm dg4nbsp;tnui rem noflrS Qrc.vide qtt�fb le�hrhic defperdtam dduerfdrior� Emu ^e/perdUnbsp;^It/ mdli�dm.Qjtienim�tentur deum dereliquifjci�ivm, ({uicdntduerat mdl�fd.nbsp;^loridm dei,lt;juid uliud dicunt,lt;}ilt;dm dcum in hdc cnuffd�djfe cum co?ettdnbsp;tncn perfequi non Um homine^udm cduffdm non uerentur.lfldmiK putdSnbsp;effe bldjphefnidm tu Jpiritumfdn�um,de ^ud diximm pfdlmo.Oi.
Ego autcmfcmpcr fperabo in te,amp; adijciam fopcr omnelaudem tuam. Os me�ann�c�abitiuftidatnnbsp;tuam,tota di'cfalutcm tua.Quom'amnoncognouinbsp;litcraturaSjbtroi'bo in pot�n'a dommi, domine menbsp;morabor luftirix tuxfolius�Deus mens quxdocunbsp;(fti'me a i'uucntutcmca,�cufcjnunGann�ciabo minbsp;rabilia tua. Et uftj in fcnedam amp; fen�� deus meusnbsp;ne dcrek'nquas me. Donee ann�cicm brachi� tuunbsp;gencrat�oni omni qux uentura eft. Potenriam tuanbsp;�c luft�t�am tuam deusjifc^^ ad aldfl�ma quxfcciftinbsp;inagnab'a,deusqu(s f�m�l�st�bkQuantas oftendiznbsp;ftimihi tribularioncs multas �c malas, �lt; conuerznbsp;fus uiu�f�caftime,amp;ex abyfl�sterr� reduxiftimc,gt;nbsp;Multipl�cafti f�pcr me magn�ficentiam tu�,�^ connbsp;uerfus confolatus CS mc,�t ex abyfl�s terr� iterumnbsp;reduxifti me.Etenim ego conf�tebor tibi inpopu/nbsp;lis domine,m uafis pfalmi ueritatem tuam deus�
J
Pfallam tibi in cithara f�nde IfraelExultabunt la
-ocr page 448-gt;�g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARITS POMERANI
bia mca cum cantaucro tibi, et a�itna mca rc dcmifti� Infuper et lingua mea tota die mcdi'tabi/nbsp;tut iuftitiam tuani,cuni confuG et reuend fuerint,nbsp;qui quxrunt mala mihi',
Ciaonum nScognoui �iteratur^.fe, Certe no cogwui numerUffcilket iMd��r pTitdi�itiois mcie.i.ntvnq ce�Abo,ndq putdbo mt fitif�cilje etc,nbsp;' Ex Aby�is ietrriC iteru reduxifti me, hon repetitur htHcb. quemadmodnnbsp;'mGrieck. inuii�s,idcfijmftrttmentit,ldiomAHebrteu/m.tA,utuA[Apronbsp;inflrii/mentkAecipidntiir.Ve.lninfirum�tonAb�k
t��AntiA fidei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicAnt,q^ tu deut me deferueris,utcunq^ ueUnt ne pradkent
cb��ionis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiidm,t4men c^ hAb�s in me tef�monium�nrttut,^ fumfiliut tum
nunq �ierAre de�nAtn,niinq adifcere ad omn� laudem tu�, nbsp;porr� prlt;e�
dicarc tu�tiam tuam^quie eflfolafidet contra iuftittam bumah� erhypo^ crifim,et pritdicarefalute tuamjquia uana e^ falut hominit, ct quiequiinbsp;KiUftoeli� nonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po^itHt.Q�omodoenfm poffum no fiueri�id quodimpijho
litera fed Hus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbitrantur)quod caro cz fanguii nonreuelauit mibi/ed
tuafpiritu ma^ftro didici ^Adnurantur ludtei loan.-t. quomodo cbri�tis fhdt literax,cum non didicerit,fed definamt admirari-,cum cr qui' tota uitdnbsp;t-terii incubuerut,ontni^ bumana eruditione do^ fuMt,tit lamp;ofcs,ut Pau*nbsp;iu(,cum ad deiuerbum ueniunt,non agnofeunt Uteram, qte� poteft et amnbsp;ntalM homo uidere,legere,fcribere,audire, non tarnen in teJbgtrir, qiue drinbsp;funt,nifi^iritu mnouatm/^iritualitfiat,et imprimis Euan^lium non li*nbsp;ii^iucl^mitte,fcd uultus chri�i re�nbsp;aelatut �patre etfiHoCt �gt;iritufanfb).i.Corin.5.Ait ergo,ldeo J^erabo,nbsp;idco annuneiabo,quia fum do�lus � te,no:ncognout literaturatn in hoc tuanbsp;doitrina�iiritus/ntroibo uelpergammpotentia domi�i,Euangeli�ienimnbsp;t� uirtut dti,ct none� in fermone,�ue uerbis,fed inuirtute, idcirco nibilnbsp;aliud pr^diaibo,qu� folamtuamtufiti�,qua tuiu�ficas impiof gratis�ntnbsp;operibuf no�r is,qu^ opera fine tuaiu�fieatione funt nvra hypocri�,Titnbsp;docu^ me mirab�iter � i uuentute mea,etiam quando ignorabam te dacennbsp;tem,docui�i,mqtt�,ufp n:unc mirabilia,qult;ecaro et mudus capere no ptrnbsp;te�,lt;�^ eapri�dicabo,utmini�trto uerbi mei tuut �us defc�datquo^ donbsp;in cordaaliorii.Tuuero ad hoc cooperare mihi u�pin fine mudi,fn^nbsp;^ii�gt;�b�poffum,ut pofibn pricdicdre omnifius boibu(,ttiain u�tufift^^
-ocr page 449-IH MAXHV�- IXX '
lt;({ itnatidiconfummAtioit� irdchitiM tu�,pote}itiitm tua^uJUtidm tudm,no ttires^non iuj�tidm bumdnS,fed Chriftum tu�,croperd qut tu fici�i htimdnbsp;notugetuo aon cofgt;rehenfd,quibui mirabiliter ccndisamp;conftr�df ��inbsp;pTteterea in eic�s operdris fdlutetn^cr in rcprobis iudicium,hteenbsp;operdprtedicdndd fimt,ncn operd humdnd.ltd^ cbriflut qui mtni�er cirnbsp;c�ci�onif pr�dicduit ludjtii in cdrne,gentibui iam cdrne mortificdtm pr^enbsp;dicdt J^iritu in elefbsprlt;edicdtoribui ufq; dd nmndi finetnd.Pet.it:^.4,nbsp;� Qjt�tdt ofiindifiiCJc.SdnffitentdtionibuierudiunturtCr ex femel dtip Probdti�nbsp;iteru deuiilit tentdtionibut�rtitK fidere difcutfenttutenm fe rurfum utui ]fefn,K3.q^nbsp;fKdri,pofiq dbduSi funt in mortem,qud� duerfo deo,reduci pofiq deduSinbsp;font in inferos qudfi def�erdturi.ilxc e� mdgntfic�tid dei, qu� uidimuf innbsp;Chriflo cdpite no�rOfhdnc ipfdmfubmde uidemuf eS' in �obis doneeplendnbsp;^furre�bone in nobis eu Cl^flo compledtur.Q�,dproptcr liberdtis d tnornbsp;t�cr in�ris pfiJlend� deo,no hypocritice/ed ^udio.ffus in uerbd cb��inbsp;of�s prddiedtioisiu�tiie dei exunddte,ut uidedtjmtdbefcdntq^qui uennbsp;Sdn�emuocdtiuolegeduefi�bi^�reinpfdlmtSt (ritdt�oderutzi^c�nbsp;utdUbidiximuffdbu� funt Gretci feriptores � pro lt;�,ut uohdbeds nomind�nbsp;tiui zy uocdtiut diffir�ti�,nift ex fent�tid. Dicitur d�t deus, Sdnihis i�dcl, SdftfkiSnbsp;�ue tfrd�lis^ ld eftjdnfhficdtorlfrd�lis ftuefdniU�cas ifrd�lem, ide�,po ifrd�lit�nbsp;pulum fuum,quemddmodti zy iu�us dicitur zyiu�ficdnstuiuuszyuiui�anbsp;edns zyc.ipfe enim eft ipfdfdnaitds,uitd amp;iu�tid. z^.SicEfdije.47,3jeanbsp;demptor no�r dominui exercitu�^men iSius Sdit�hif ifre�l,
PSALMVS LXXl.
' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Titulus. Saloraoni.
SV M M A. Sdfo��� rex �frid�l propheldt deregno Cbrtfli �ncdrndti,�d quodcldriuse�,qudtttne^ripo�it.
DEus �udicium tu� r�gi da, 5e �uft�dam tu/
am f�Uo regiSt Vt l'udicet populum tuum �ri luft�ria, amp; paupcrcs tuos fn l'ud�do. Sufcipiantnbsp;montes pacem populo,Se colles �uft�tiam* ludi'ca/nbsp;bit pauperes populi, �efaluabit fiUos pauper�,etnbsp;h�miliabit c^lummatorem.Et pcrmaneblt cum fo
-ocr page 450-COMMMENTARm ?OME!tARI
lc,�i in c�fpc�ti lunx in gcncrationc generations� D efeendet ficut pluuia in uellus, �C ficut ftilla ftilnbsp;lansfuperterram.Orieturin diebiis cius iuftitia,nbsp;�C multitudo pacis,quouftj auferatur luna. Et do/nbsp;minabit�r a mari uG� ad mare,�lt; a fliimin� uG^adnbsp;termmos terrx. Cora eoprocidcnt Aethiopcs,�Cnbsp;inimici eins terram ling,ent.Reges Tharf�s�c infii/nbsp;�lx muncra efferent, reges Arabum �c Saba donanbsp;adducent. Et adorabunte�omnes reges ferrx, omnbsp;nes genres feruient ei. Quia liberauit paupcrem anbsp;potente, �c inopem, cui non erat adiutor. Pareetnbsp;pauperi �e inbpi, �c animas pauper� faluas facier.nbsp;Ex ufura amp;iniquitatc redimet animas eoru,delio/nbsp;norabilc nomen eorum coram ipfo. Et uiuet amp; danbsp;bitur ei ex auro Arabix,�c adorabunt de ipfo femnbsp;per,tota die bcnedicent ei.Erit firmamentum in ternbsp;ra,in fummis montium,fuper extolletur fuper libanbsp;num frult;^us cius,�e florebunt de ciuitate ficut foe/nbsp;num terrx. Eri t nomen cius benedidum in fccula;nbsp;in confpccfhi fob's permanct nomen eius ? Et bene/nbsp;dicentur in co omnes tribus terrx, omnes gentelnbsp;beatificabunt cum.
Et pertttMtbit cS foie, t�- con^e^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no aliud
-ocr page 451-IN PSALMVH LXXr.
401
^lUtiuiiu dfi^rfS'^tTiHsUtion� expe�kindamtduininterim dumthic tnundsuivhlt;ecbuitumddi'luxjidc�lt;ji hocregnum lt;etertfum�re,ld quodnbsp;ty infra dicit,Domc Aufiratur lunlt;i.Bt iterit, incoafrie�i folit permanetnbsp;uottun eiui. Fflix auti^q�Timebunt te cum (ble^ Cr in confreiiu luni.tdnbsp;tfr,tc deum timebunt pAuperes,cr filij pauperum,ut pAtrem, perhuncreanbsp;j^em crfilium regis.donec fol er Itma durauerint.
Defcendet ficut pluuia in ueIluf.Fe.Defcendet�cutpluuu fuperberbi refecdt4,uel fuper tonfum-VerHquicquid inde ficerif,idem uocabul�efr^nbsp;quod in hiftoria Gedeonis uellus Icgis ex tiebAudicH. 6. A potente.Felix,nbsp;�Umantcm. Parcet.Fe.l/iiferebitur. ExufurA.Fe.Exfraude.
EthonorMlenomen eor�coram ipfo.Grteci tr�jpofitis pronominibui nunc legunt,Et honorabile nomen eiut coram ipfii .Fe�t preciofut erit fannbsp;guis eoru in oculis i^ut. Erit firmamentu.Fe. Erit multiplicatio fruminbsp;ti.Non efl librariorunoflrorum culpa, firvumentum pro frumento leginbsp;mut,fed Gfiecorumtransiatorum. Super extoUetur fuper libanumfrit�nbsp;amp;US eiui.Fe. Concueietur uelut libanut frufhis eiut. Ent nomen (^c. Fe;nbsp;Erit nomen eiut m teternum,ante folem perfeuerabit nomen eiut,cr bene�nbsp;dicentur in tpfo omnes gentet beitiflcabtmt iHum.
- Aduerte q, quit hie multa dicantur, qu^e po�int hnponere ludteis quafi pfrlmui nS tfl dicantur de Salomone fecund�t magniftcentiamcr gloriameiuf,qute de Salomone,nbsp;tegiturmhflona.f.Reg j.4.GrAo.C!-in.r..Para Tam� ficontextSuideatnbsp;de eo mteUigere non licebit. vix enim umbra iUa glorta chnfli regni fidt,nbsp;quemadmedumcr figurachriflierat,quando tedificauittcmplum illudnbsp;Hierofolymttanumorbi celebratwm,fecundu prophetiam i.Reg j.At^nbsp;idea circa finem utU,Salomon flulti�imut fii�ui efl,cy^ ingloriM,et regn�inbsp;nut,pice amiffa,ab aduerfarijs turbatu efl, ut /fgw.j.Rcg.ii. er prietereanbsp;Utefl.4.Reg.ult,templum dcflrufium,e:^ tandem fub Romanis tta uaflatitnbsp;ut fecundum uerbum chrifli, ne lapis quidem manCerit fuper lapidem,nenbsp;putarentur t�� prophetic in iSo Salomone amp; in iHo t�plo complet^,quannbsp;quam cr ipfa prophetite uerba manifi/k alium fignificent,quS ilium Salo�nbsp;monem,fic en'mhabent.Cum completi fiiermtdtes tui,cr dormieris cumnbsp;patribitt tuis,fufcitabo zcrc.Ad hiec.Q�od hic uidetur aUudere ad hifliorinbsp;am Salomon!s,Reges Th'arfis szr infulte crc.longe pofl Salomcnem pr�dinbsp;xitadhuc fitturamp;Efa.ca.oo. CiMarc libenter dabo.E'X.X. interpretibut,utnbsp;adferibat huic pfalmo titulu,in salomone pfalmus,modo dstur mtht tutunbsp;huuc eff; Salomonern jid efl,picificum chriflum,de quo cant.yEgredimi*
5
-ocr page 452-4�t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIV� POMERANI
ni�lii Ston, er uidetc regent SAlcmjnem eyc. Vnde chriftui dixitfEcce plusq Salormti bic,�io$ ex titulo dicimw SAlonwwnt hnc pfilmum fidffenbsp;de Cbrifio/i quit nobis det,ut pfalmi�nt illorwn,lt;iuibus mjcrtbutttur,nbsp;Qff regft Adonbsp;nbsp;nbsp;uone�dutem negligcnd�,^ ubi precatur chrijhm uenturu ,ficquen^
raturi Chriflu dicit,SuJcipidnt montes pdcem populo,ty co�lf� iufitidm. Vbi quis no ui� �ut fiat�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;det montes cr coHes metdphorice dici,dliotiui quid montibut cum pdce CT
co�tbwcM iuftitidtSuuter^ montes,quos po�td dicitreffs,er colles q�os diat populos,omnes gcntes,pduperes,�ltos pduperu,eordm mundo qui�nbsp;dem piuperes er humiles,c^teru cordm deo coHes/d e�, exdltdti d, terre�nbsp;nis per dei iu�ttdm,dc qu�gt;ut dieit,Et honordbtlc nomen eorit cordm ipfo.nbsp;Ite m��fji Mi precdtur^ut fufeipidnt pdcem,fed no �bi folis, ueru populo,nbsp;ui populas fub eis pdce�-udtur,er co�tbus ut fufcipidnt iufiitidm,ut iuflitioinbsp;dirigdtur.Qnt pdx er iu�itid uenit ommbus regnis, qute Cbrfiu �tfeepenbsp;runt.Pdx qutdem etidm bellorum dliquddiu �tb oSauio Aug^ er Ttbe,nbsp;rio,dum Chrifius rex pdeis dgbdtiu terris minifirum circumci�onisjerdt,nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed uix rnnbrd erdtiUius pdcis,qudm Chriflus ddre uenerdt, quemddmodu
(yumbrd huius pdcis olim�ierdt iUd mcon�ins pdx �tb Sdlomone. chri� pdcem mterpretdntur dngelichriflo ndto cdnentcs,ln terrd pdxjtotmni�nbsp;itusbond uoluntds.de qudpdce proprie loquuntur Prophette,Efdiie.z.Mi�nbsp;chete.4.ut mdxime illdm temporis itttut pdcem externAm,ucluthuius uetjcnbsp;pdcis externum �gnum nonexcluddnt,ut uiderentetidmcdrndles ocuUnbsp;dliquid nouibeneficif terrisprlt;e�tum,non certe per AugH�um,fed,qult;idnbsp;ignordbdttt^per Chri�ummundidutorem.Deconuerfisergo regibuslo�nbsp;quitur,erpopulisquipdcem Chri� f^-iu�tidm deifufceperunt.Ci^osnff'nbsp;tdm reges mundi inte�i^(quid tnn multi nobiles �ecundum cdrnemfuntnbsp;ek�U.i,Cor.i-C^regnHChri�nonc� de hoc mimdo)qudm reges �irUu�'nbsp;dles,qui con�tuti�tnt principes fuper omnem terrdm,pfdl,44..qui pfdUnbsp;^i.dicuntur principes populorwm,cr�rtes terrte.Princtpes cnim mun�nbsp;di prndicutur dduerfdturi Eudngelio,p�dl.t.cr pfdl.^.�jSunt dute hi �i�nbsp;ritudles re^s er principes Eudngelifla�ue priedicdtores er �nguli doAtnbsp;resin �n^Us regtonibus m'^dicrcit�tdtibusjubi deus eis comittitufq;ittnbsp;finem mundi,qui cum illis,quos fidei utrbo dd deu conu(rtunt,er glorio�nbsp;fo triumpho � regno tenebrdrum,in regnum lucis irdns�runt ,id e�, cumnbsp;�irttudli populo (ne bic cogitemus Idruds munddnds ) feruiunt Chr^^�nbsp;fuA^ o�rrentes.Hifunt qui in Eudngelicd pdrdbold depecunid �r talentisnbsp;Atxeptis�ucrd domino refirentes,co�tuuntur dlij �tprd quin^, dlq�prd
i
-ocr page 453-IN PS�LMVM tXXL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4z�5
iecem cittitdtej,de quibm pofftvnt glorilt;iri,lt;iu�itdmgt;d�Piiulttt,m die do^ mini nojiri lefn chrifii,crprtetereii intra tin giuditt donnnifui.At^ tta innbsp;ttlU^motbtttprop})etifJt'^ult;ieloqu�turj^regnAferM�tChrifio,^Chriftinbsp;t�pore ex oUmpartibut orbis ueniet in Ston,e3- reducetur dtj^erfutnbsp;cl de regfbuf fcilicct f^udlibtttnbsp;nbsp;nbsp;populo^�idli, cr SionJ^uttli eS'C,
quAndoquidi regnu Chrifii e)l ^uale.Vt nihtl,dff,nt ludtei,qui fe exifla,n� ui�imdcaptiuitdte reducendot putiit quod erroris ex iUifipfisfinpturif i*nbsp;te�iffrepoffe�t,qu^dicutcdrnAl�populu,reieilUtCrl^udlemelei{ii.Sienbsp;dildtdtionem eccUfu legitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cr.6o.eyt. Pldu�b�e quidi eft^quddo
deoibuircbuffecundufecuUpotentidconuertendistdlidinterpretdmur, fed hdnc qud dixi inteUigentid requirit fcriptura,�r bic pfdlmus. cbrifiutnbsp;enim hie dicitur,Index CT rex pduperu,liberator opprejf yru.i, i�orS,quinbsp;peantojege es- morte capttui tenebStur^ut diximus pfj. ij.VHde Efa.9,nbsp;lugim oneris eiut es-c.-Videamut i�tur ex pfalmo Cbri�i regnumi
Pater omne ludiciu dedit �lio^t qui credit in Chrifliifnon uentat in iu* ludicni ty ftm dkium/edhabeatuitam lt;etema,lo.$.dedit quoq^omnem tuflitiamjitnes �itiafuntCbrinbsp;mo tuflificetur,ni� per�liwm,ut eadem uerba babent.�t Ip. g. Si�Uui uns fit,nbsp;liberauerit,uereliberieritis.ludidum legis in �hrijh celfat,P.phe,i.Col.z.nbsp;Cr iuftitid legis enter nd hypoca�se�jqite eft in ebri^ uera Ct ftmpiter*nbsp;tid^DanieIis.9.Chriftits ergo habet iudicium cr iuftitidm,non folum quibusnbsp;fuos protegit^cr a duerfariat poteftates deijeitin fud per fond, utfolum punbsp;tant,quinonuidentregmChriftiuirtutem,ctineodeipotentiam/edetidnbsp;quibus,quotquotm regno eiut fumt, facit homines refh iudkif,utpoffintnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
iudicdre de ommbus.c Corintb-z. fiue bonis ftue malis, non enim igno* rant dei bonam uoluntatem, nei^ nefeiunt Sdtanlt;e t^utias. probant J�i*nbsp;ritus num ex deo fint,ut non uelut paruuli circumftrantur omni uento donbsp;ilrind,nehumdnaftercorafufcipiantproodoratobdlfdmopuriHerbidei^nbsp;qui cr tandem cumChrifto diabolum regn�m^ to tum tmptorum igni ad^nbsp;iudicabuntfempiterno.Pacit cr Chriftus homines fui regniiuftos,ut nemonbsp;in eius regno fit, qui tjon fit iuftus imputdtione dei per fidem m chrtftum^nbsp;P.oman.4.CitiAndoquidcm miqut regni dei bareditatem non poftidebuntnbsp;l.Cofmth.o, adEphefiosquinto. Vides itaq; quid ftt^ diriftus in fcrianbsp;pturise{ii!leM�lchtfedec,itCeft,rexiufiittje,ctrcxSalem,ideft,rexpacii� rj,nbsp;de qua �atln dudiemut. Cum igitur hiec ita habednt,quid miferi hominesnbsp;nobis arrogamus indicium ez iufiitiam, qui animales homines fumus, no�nbsp;intelligentes qti� deifun^^ omnes in^ui^t�- w iniquititibatconeepti^
-ocr page 454-404 COMMENTARIV� POWER AN�
, itt peantfi in hue mundu edttif�emo uer� iudicittbubet^HtmO UerX iu�� untynifi qui f�cnt m Chr^,qui�{ius eRitob� 4 deofapientMtiu�UM ije.nbsp;Hoc Jcilicet eft,quod alijsntrbis dicitw pfil.es. luaictu populos M tequionbsp;Vt ludicet Rentes m tard diri^ii.His urmis^td eftjudido iufitid^no munbnbsp;tyc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttonibui mu^dtistdut urm� cdriulibus Chriftus iudicdt,id e�,iudKio prote
git populu dei,id cli,credent.cs,CX pdiiperes det,id ejl,qui mortificdtis ont nibus ex folo dco pend�t,cr fiUos pduper!i,id eft.quos i�o uerbo crucis gcnbsp;Cdlumnidtor. nuennt deo,amp; hivmiliAt,deprimit �y cond�itdt cdlumiU4tor�,id eji^didbcinbsp;lum,peanti�^mort�,legem,(y quiequid nos dccu/dt cori deo,pofiq couerfinbsp;fumut id Chrifl�(quid iniufit doculdtiS, per ChriftS iufi[)S)dbipfocondiMnbsp;Sufeipidtt^c. tur,o-iudicituriws dccufdndi no hdbere.Adhoc ucro oput erdt pfutetpi�nbsp;buftjrc^bui,quif^iritu Chrtfiifiruetttes,be�u indicerent dduerfdrijs ponbsp;teflAnbuf,(j pdci nucidrent populo dei.Sunt dut� mim�riuerbi nii�i pernbsp;orbe ^ufi^-dd fine mundijiueextremamp; diein,quipic�fufcipi�t d deo, td efinbsp;EitdngeliuChn�Jed populo i.ut populo port�t o- n�cient, qu�ddmodunbsp;fcriptuefi.Qij.i�)edofi pedes eudnfflizdnttHbond,eudngeli2dntiupdcS,nbsp;Sedfruftrdpdc�fufciper�tpopulo,nijie!Jetdliquispopulus,quiiflapdcenbsp;dfficeretur.VndeddditJE,t colles.i.populi fufiipt�tes nunciu pdcis,f:,fcipinbsp;dnt luftitid.i.iuflific�tur fide uerbi eudngelq,�ue pdcis nucidtte. Fides enintnbsp;ex duditu,dud!tus dut p uerbu dei,iy exduditu fideifufcipitur fi)�s,Gdl.f,nbsp;Et perntdnebit cu fde t:yc.Sign.ficdt non dliud regnum huic regno�tb .nbsp;fogindum, donee hic mundut durduerit. RegButa wero hoc de�endilfc �nbsp;TSefeendet. calii,uelut pluuidmfuper terrd,utproducereturiufiitid er pdx /eternd,nbsp;Orietur. fgeundui�ud pfal.d�.Terrddeditfiuilwm futim.Verum non pr^tereun^nbsp;dumefi:,quod idftrtfiinilitudinem,Sicut pluuidin uellut,quo indicdt du�nbsp;iMrdculum plf^'xill id Gedeonis mirdculwin,ludic�. 0, nonfolum Gedeoni fi�fje eertfinbsp;Gedeonis. td'-^tritefiititrjefign(im,fed etidm longinquiuf quidddm portendifJe.Plu�nbsp;uid defeendit primu in uellus,terrd circuqudqi mdn�tc aridd,quddo Chri�nbsp;ftui ucnitdd luditos folum,dicens,tionfim miffiis nifi dd oues crc.Po/kdnbsp;glprtficitus,defcenditjfiiritu,ficutfitlld uel pluuid fti�dns fiiper terra Mt�nbsp;diqud(^,folo uc�erc tnanente drido,qudndo dercli�n ob perfididm ludte^nbsp;tranfiuit dd omnes gentes.
Rexfup omne Et dominabitur a-c.hocefl quad dixiinuf de tnirdculo Gedeonis,chri tetrd Chrifius fiofiubfuntoii r�gna terrr,fiue Iudlt;eorufiueffntiu,Donundbttur,inquit,nbsp;� �w f!�lfo^ufif; dd mare magnum, id efi,rex erit totiui terrae lud�oruititnbsp;le^�!luci^:dfljmitte,fcilicetEup^dte,i.dbori�teufiqsddterminosorbis
-ocr page 455-IN PS�LMVM LXXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40$
ttrr(irwnj}ocefi,rex ent omnium gentium. Src angelui Lum i. ex E�. 9. repelift^Dubit iUi dominm dem federn c^c. idcirco m hoc pfulmo Cbri�uinbsp;dicttur rex cr �hus regii^id efl,uel dei uel Duuidii. filiu^autem Dlt;luidi$nbsp;in fcripturis uul^ dicitur g- eft,Koma.l. Qui /iilus eft ei ex ftmine duuidnbsp;fecMtdum cirnem. Additergo de gentibut uicinis ludieie,innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primum
dilututwm eft regnum Chr^,�cut diHum pfulmo.fj.Venient le^tt ex Aegypto e:^c.Coriim eo proeident Ae Hopes,nimir urn adoruntes.Eeiriiminbsp;ci etuifid eft,illi qui unie erant 'mcrcduliftmgcnt coram eo,id eft^ uenerananbsp;tes deofculabumtur terram,qHemadmodum GrEfaiaspr^dixit ea.6o Io�nbsp;cum pedum meorum glorificabo,cy uenient ad tc curui�lij eorum,qui busnbsp;mdiauerunt te,cr adorabunt ueftigia pedum meorum,omnes qui detrahesnbsp;bant tibi zyc. Reges Thar�s fuie marisji^r infuLe inunera offtrent,id eft,nbsp;non folum eum regem agnofcent homines ex continenti terra,fcd etiam exnbsp;inftilis longeftparatis.Efaije.4.t Ponentdomino gloriam or laudemeiiunbsp;in in�iUs n(inctabunt.ti�nne uel nos Germani hoc hodie uidemus,ad quosnbsp;nttnc in �neftculor�i uenit purum Chrifti Euanfflium,cr dei regnumiRe^nbsp;ges Arabum er reges Saba dona adducent, aurum fttlicet er thus quibusnbsp;iJUcfecundit hijhrias abundant.Aurum enim Arabicum in precto eft,er fonbsp;lis eft tburea uirga Sabeis- id quad exponit Efaias cap.60. Omnes de Sabanbsp;uenient,aurum er thus deftrentes, er laudem domino annumciantes. Suanbsp;enim oftvrre eft laudem domino annunciare erftn�iftcare nomen eius,diinbsp;aurumtideft,fapicntiam,er thus,ideft,opinionemiuftitiie,nb tibi,fed deonbsp;adfcribis.Et adorabut eum omnes reges terra:^oniur� ad eum, adorabiitnbsp;in ft)iritu,dum tfli omnia refirent accepta,er omnes gentes conuerflt;e, nonnbsp;folum tarn iudei,f'eruient ei,�de er timor� erc.
Quia liberauit erc. Rocftiliccteft,quare omnes reges er omnesgen^ 'BtneficiuChri tes adoraturifunt cum, quia, inquit,non oppre�it pauperes, ut reges er ft^�^ pMperes^nbsp;triumphatores mMtdi,fid liberauit pauperem,td eft, populum fua peaatanbsp;agnofcentem,er mopem,qui fieuidit nihil iuftititehaberc, nihil potentienbsp;feu utrium,quem nemo pottiit iuuire,illum, inquam,liberauit � potente dinbsp;abolo,peanto,morte er it!firis,atlt;^ adeoab ipfa Ugis tyrannide. Opprimenbsp;bantur ifti pauperes ufura er iniquitate,id eft, exaBione er damnatione,nbsp;exigebatur quod redderenon poterant,quemadmodiwn uides in fcruonbsp;quidebebat decern milia talenta,er quotidie creftenteiniqt{itate,peiusha 'nbsp;bebant,ut illa mulier,qu(e fanguinis proftuuio laborabat. Tales ubi audi�nbsp;ti�tEuageluimftatimcumgaudiofequiintur chriftum,ut uides depubli*
-ocr page 456-40� COMMENTARIVS POMBRAMl
cdnis nbsp;nbsp;pecaitoribuf in Eudfigelio. Diuites Hiro,id e� ,futl iu�itid fdturli
Pdrcet, etidm perfclt;iuuntur,tdntu dbefl,ut fequMtur cr liberentur. Sed utdc hie fentcatiim,Cum enim omnes homines �nt fitb fententid letcrnje mdledidinbsp;ottisv ddmnAtionis,liic rex cui ddtum cfl iudicittm zj iu��d �olum Ubenbsp;rdbit piupsrem c? inopem,folum pdreet fiue miferebitur pduperi cr tn^nbsp;upiffohiseorum dnimds fdliubit zy liberm reddet ab ttfura �ue exd�honenbsp;cr tntqtiitatefolum nomen eortm e� honordbile cordm ip�o, hosfolos mdnbsp;gni�cAbitzsrglorificdbit.Vel^uteAmHeb.Precio�is ent fdnguis eorii innbsp;oculis ip�ies,id c�,mdgni�cieteos,nobili fdnguine�cietcos, id e� regesnbsp;CT fdcerdotes.yel effii�o fdnguittis corum erit preciofa. deo.queadmodti'ntnbsp;dltbi dicitur,Prtcio(d 'm conj�eihi domini mers �mihrum eiusqiu� dice�nbsp;ret^Tdntn dbe� ut non omnid in pduperibus his�ntglorio�d,ut quod mti^nbsp;dus mAxime dbhorret�t in cis cordm deo precio�im.
Et uiiiet,id e�,non morietur i�e rcx,cr ddbitur de duro ArdbU �cut funt reges Ardb:tm (yc.zy ddordbunt homines de ip�oduro Ardbiahuncnbsp;re^m [emper/d e�,ddordntes o�erent dttru Ardbtcum,id e� optimd qMnbsp;�iip� re�ret dcceptd,iu�tidm,uiresQfc.Gr iugiter benedicet �.Ex Hfamp;.
' dutem Felix�c legit,�t uitict,z^ ddbit ei de duro Ardbine, ZJ ordiit pro eo fcmper,totd die benedicet ei ld quad dd pdupere refirre oportet, qui quonbsp;tidie moritur, er tdmen uiuit in (eternum, quid C hri�us e� uitd eins, licetnbsp;cum morte iugter pugnet, er ddbit, id e� o�irct chri�} de duro Ardbite,nbsp;hoc e�, omnem fdpientidm er iu�tidm re�ret Chri�o deeeptdm, ut dtxi�nbsp;mus.Eccc hic diti�imos pduperes,qui ctidm � hdbent durum huius mundi,nbsp;lilenter Chn�o,id e�, Chrifli pduperibus impertiunt.Vtr�^ lege. i. cor.nbsp;S.Et ordbit pro eo,id e�, chri�o �mper,�cut pfali?, Exdudidt tc doinilt;^nbsp;nus in die tribuldtionis C�c.Hoc fit,quddo ordt pduper pro Chri�ojde�,nbsp;Chri� corpore�ue eccle�id, ut�liciter dgdt per deum, cr dfide non denbsp;cidt,�ed dugedtur Z^c.Vote� zy legi ex liebrlt;eo, non folum pro eo,fed eti^nbsp;am dnte eum,per eu/m,propter eum,Ante eum uel cordm eo,conuenit cumnbsp;precedentibus.Pcr eumordtur deusfecumdum tllud�i quidpetieritis pds.nbsp;treminnon�nemeo crc.proptereum ordtur deus,quidni� chri�umhdbenbsp;remus deum ordre no duderemus erc, Totd die benedicet ei, id efi,fempernbsp;fdnfii�cdbit nomen dus, z^ grdtids dgetde grdtid dcceptd ,Z3��ruict �d^nbsp;htcrit z:r iniquitdti non feruiet,�d potius ldbordlt;*nbsp;Chri�o, mdnibus,utpr^bedtnecc�itdtem pdtienti,lidm�edgnofcit db ufuriSinbsp;C^iniquitdte perChri�um liberdttmt,lde�$ quod beneficium e�u�'Oi
-ocr page 457-IN P5ALMVM LXXr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407
�cccpit � deo per cbrijlum,refundet in fi-Atrem^utbenediatur nomen Chrifliiniotcrnum.
Brit�rmdmentn O'c.Id eil^f�ndiimcnt��folidje filittii id erit in term, hoc no in infimd terrd,fed in�mmii fine capitibm montiu,ut eleuAtumnbsp;adcceleflid �indimentu f:itis,cui{u �u�ta extolletur fupcr libanii^d eft�nbsp;plusquim liidni fruihts.'Verum in Heb.eft,Erit multipUcdtiofiumenti wnbsp;terrd. in uertice montium,concuttetur uelut libdntu �uShis etut,uel concnnbsp;tietur uelut libdnifrit�ui eiut. Quo dUudit quid� dd firtilttdtem frununtt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
fed montes dcapids oportet illos,de ijuibusfaprd dixit,Sufcipidnt montes etO'c.Eft ergj fententid,M.ontes iHi reffS �iudles fuprdfe portdb�t dbunnbsp;ddnti�frum�ttjd e�,pdnisuerbi diuini,undedecuttetur d, cred�tibus inulnbsp;tiplex frudhts/pintus,crfdtietdstut�lt;eternit,uelut{nlibdnojeiM monsefinbsp;fi-uilifirdrtimdrborufirtili�imit5.Etflorebtmtilli montes,uclcerte homi^nbsp;nes de ciuitdte,id cil,ecclefid fdndk)rum,ficut hin dgri.
Nomen eitts benedicetur in fecttld,ne^ peribit glorid eius � mundo^do nec fol ijk durduerit.Et benedicetur in co o�s tribus terrie,ut non ignoresnbsp;hunceffei�lud femen,dequo Abrdhtepromijfum eft,Gen.ii.'Vndecldr�^^^^^^'^*nbsp;hoc inftrtur,omnes homines jiue cognationes terrie e/fe mdledi�lns,cr innbsp;tndledi�tione permdnere,quotquot non benedicutur hoc femine.Qujeer�nbsp;g) miht bond, operd id�itdbis drbor mjledilt;ihi,ni� benedicdris,id e�jtuflisnbsp;ficerism Chriflo dntcomnidtudoperdi Omnes^ntes bedtificdbunt eum.nbsp;Vtuidedshoc pfxlmocwm regno Chri�iffntium grdtidme�e cdntdtdm.nbsp;lt;^mnes uero ffntes tropo feriptum mteUi^ fynecdochice gentes ex om=gt;nbsp;nibusordinibus o-nd,tionibi(smundi,quotquoterediderint,nefoUlud�inbsp;ifldm grdtidm fibiputentfolispr^diihm.
Bcnedidus dominus deus Ifracl, qui facit mirabi/ lia folus, Et benedid� nome maieftatis cius in xternbsp;num,�ein fccul� feculi,�e replebitur maieftatc ciusnbsp;omnis tcrra.Fiat fiat. inHebr^o. Amen �i amen.
H^comnis glorid,clU� de Chrifli rcg�o antdtd t��ol�Ui deie�^ut fdn �i�cetur nomeneiusper Chrifium in tetern'm,cr in omquot;li terrd,non foliinbsp;tdm in Iud�d,ut tibi�^ dudidtur eius ldus,ubi nerbum zy operd eius ' cjfied�nbsp;eiter operdtd �erinttAmen Amen.
Fo�huncpfdlmumleguntlicbrah
-ocr page 458-COMMENTARIVS POMERANI
Ffm'tx funt orationes Damd filij Ifai�
No �, no pofthdc Dttuidif pfilmos muenies,Alioq pfalmiu,Dixit domintti domino meo (s-c.w effet DMtdis,contrlt;ii uerbum Chrifli,IAitth,nbsp;iam dliquot pftlmifetjuuntur D iuidi non infcripti. A tej; ex hoc potcff uionbsp;deri omnes pnecedentes pfjilmo$ effe D�uidit,licet dl�s qudndo^ inffripnbsp;toi,ut filif! Chore Cf Afaph,^,ut�iunt,Dduid l�os pfdlmos trddiderit iS�nbsp;cdntdndos.Sede^puto pfdlmoi Dduidii effe,qui Dduidifunt inffripti,nbsp;�loiquoq;quidb[qititulo (unt,uttefliinturdiffipuliA�.^ defipdlmofe^nbsp;cundo.Er^ finiuntordttones Dautdis,non^omneiprtecedenteifint ei'*nbsp;fftffed q, quieddm exfequentibui eiut non fin{,ut in titulis utdebts.nbsp;PSALfUVS LXXll.
Titttlut. Pf�lmus Af�ph, videpfal.4.9.
Zetut contrd svMKlA, Hic pfalmnomnittmenti deum,dili^nter obferudttduiefi� profferitdtem -iitdlutenimdbhdc tenfdtioneefldlienuf,qudhicdefcriptdmuidei Eftdu^nbsp;trnpiorum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contrd profferitdtem impiorum,fed hic zelus error eff fiub.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ticidfidndhriim,dum defcruntur d deo in hdc tentdtipne.Dci enim hoc tff
iudtciumfii(eproffereuidednturdgereimpi),fiueinfiltciterpij.Sedhiten* tdtionibuf probdtt,dulcedinem dominidgnofcunt,diccntei cj�tentes ernbsp;rarem fu�. djidin bonui 1frdel deut ijs qui redb funt corde, qui uerfut toti*nbsp;ta pfdlmifummd e/l.Senfit er prophetd Abdcuc^utfcribitcd.uhdnc tentd^nbsp;tionem.Et Vliere.cd 1 z. Verum errorem effe o�endunt,quod lob.it-OVam bonus deus Ifradljsqui re�:o �inCnbsp;corde.
Summe mifericon expiut pdter eft deut lfrd�l,non die0 Re^i corde, ^ffe^�litis fecundu cdrnem,fed o�bia qui redh �ue mit do funt corde,id edi,nbsp;iji quineq; projfieritdte Impiorum neq^ infilicitdte ptorum fedudh,non mdnbsp;lefentittntdedco,fedpldceteitutcuqidctaomntd ficerit,cxfold fiduddnbsp;uerbi deicotentiomnid deo relinqu�it Hoc eflfententidffiritut dei in fdttnbsp;ilis,fed certe intentdtdnon mdnebitfld quadfequentld docent.
Mei 2utem pene moriCunt pedes, pene eifaCiCun( greCCus mei. Quiz ^elzui Cuperiniquos,pzcem peernbsp;cztor� aidens. Qponizm no eiirecaCztio in mortenbsp;eorutit
-ocr page 459-IM PSALMVM LXXlh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**�
eofum,et firmaments in pUga cor5gt; In lab oribus hominum non funt,ct cum hominibus non flagebnbsp;labuntunldeo tenuit cos fuperbiainfincm,opcrdnbsp;Cant iniuftitiact impietatcfua. Prodibitquafi ciitnbsp;adipeiniuditia ipforum,tranfierunt in afFe�:� corznbsp;dis.Cogitaucrunt ctlocuti funt in nequitia,iniuft�nbsp;tiam in excclfumlocuti funt. Pofuerunt in coelumnbsp;os fuum,ct lingua corum tranGuit in terra�
Q�jo nbsp;nbsp;non efinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in morte eorum,ld eA,Non efl alU uo�utM
in morte eoru.Hoc efl fiait fiiidter uixerunt^itd�licitermorMnturfdiui� � lt;3- sloriofitCr fic uiuere optarent 01 uoluptMbm cr abwidAntia, buimnbsp;fnundi in .eternn fl fieri poffet.Qui trMfluleruntJl!ionefl refleilus mornbsp;deorum^identur fie legifle^ori amp; vk isip St/j�gt;�vo*(�Tw bSaipvri^ 5w�nbsp;Tw�.Id c/l,tdlc$ nonrejfiidunt in mortem fium^ucl non rejfiidturinmor�nbsp;t f tn ipfor um fled m proflerit Atem pr�fentem.felix.Qjioni�non funtli^nbsp;^mina, in morte eoru^uel compedef,id eiltdolores CJquot; offiidio.'Et Addit,nbsp;Q�ippe �rtis robuflu/sflalicet cft impius qu�do mDritur.t:^ efl fiibiM nu�nbsp;meri muUtio.Nos legimut^E.t firmdmentu in plA^ eoruflubAudi^i^n efl,nbsp;id quod pr�ceflit^ld eSi,E.ti2 fl quando^ indderint in caUmitAte er dAtnnbsp;t^ftAmtn firmAmentuj.d eA^durAtio non efl in eA plAgifled fubito trAnfld
Opertt funt crc.Fe.lnuoluet UAtes iniquito! ipforwm^tdeA,quiA fine Ia� lore oiApoflident ymAculAbiit cArn� fudm omni immu diciAjKo,l.F.pbe.4,nbsp;ProdibitquAfi exAdipeiniquifAteoruJrAnfierunt in Aff�du cordis.nbsp;fll^tniquitatejnflcerunt,utitAdicAm�uoluptuofAm,qudfi�XAdipeprodijtnbsp;�niqiUtAX corit qu�cumuoluptAte fiebAt,(2r ficerunt quicquid corde Affl�nbsp;�AbAnt.t�eUx^�Egreffiu efl pr^ pinguedine oculus eorunittrAnfgreffifuntnbsp;eogitAtioncscordis.ldeA,Adeopinguef flinter bene pAfli,ut fiidespin�nbsp;guedine 'wtwnefcAtjCrfe contmere non potuerunt quin perficerent quodnbsp;fogitAueruntfUd dtAm trAnfgreffifuntjid eA,plus Affecuti funt quS coginbsp;UuerAntfAdeo proflerefuccedunteis omntA.
CogitAuerunt er locutifimt 'W ncquitiA,ti eA,qtiicqMd meditAtifintt^
Mm
-ocr page 460-4M
COJIMENTARr vs POHERANI
^uici^uid dixer�t dolut^uerfutU cr ti[iuUi fiut,Qr prietereii cduMltidin excelf) locutifunt^utuit Felix,ldeil,neahflnuer�tquid� 4 menddcijsnbsp;bl4l^hemi4 mexcelfum.i.de�(lu�4mod�i [et^uitur^Pofuerut crc.ide^,amp;nbsp;cxleftid or terrettAbl4j^hem4uerttt crc.Adde in Hib.iw eft,ln finem.
4dmodiifcriptticfl:,Prouer.l.Auer�o pdrimlorii inter�cietip�os,i!:ir pro /�eritM�ultoruperdetipfos,ciui4uteme audieritdbp^ terrore quiefcet,nbsp;cy dbunddtitid perfi-uetur,timore ntdlorum fubldto.Hdnc dut� tentdtionenbsp;hic grdphice�c depinxtt�^ pene ceciderdm 4 deodu z^ldui inutdidnbsp;tus contrdpiccmzy- proS�critdtentimpioru,cititdenim eis e�et nonfilixnbsp;qui etid pro�icre moriuntur/dt hdbentes amp; opum GT dtnicoru/m 4 quibixnbsp;etid po� mortem bedti prlt;edic4nturnbsp;nbsp;nbsp;optimi uirii E t fi quid tri�t 'm ttiU
qudndoqs dccideritflAtimdbit,nul}4 en'mteff�mte premuntur,nttilo foldtia-curent GTC.tfonldbordnt'm fudore uultus �ii^ut dlibi,etidm� deus fld^l Ium mi�erit hominibus,ut �mem,wopidmdgnominid^d4!ntnvm,4d eos td^nbsp;men non perueniet,ntct(nq;reUquisdcciderit ip�dbunddnt.Et icctrco�t*nbsp;perbiimt db�^ ceffdtionecontetnncntes cisteros qud� uix homines gt ptt*nbsp;t4ntfecieterismeliores,Gr�(iuntquod libet,dgint mfidelitdte�niuflis Innbsp;c.ris,u�tris,exd{lionibus,�dude,rdpina,meddcqsdd homines,bldj�heminnbsp;ad deu�ldj�hemid dd dei credtur4s,Gr pro�ere tdmen dgunt 'm omnibus�
Sitdtid uidemus 'mmundo,n�ne plufqu� mundu ptus oculusuidet cle* ricoshodie Gf mondchos m �vmma trdnqut�itdte cdrnis deputes, quoanbsp;etidm quidprlt;eclt;eteris melioresui��mt'muitd,dignioripompdfepul�nbsp;chri oportet uenerari�ta ut bed fus �t qu/' in cdppdfepelitur,etidm � non �tnbsp;mon4chus,iiis� qutd necef�tdtiscorpordlis dcciderit omniaddfunt dbwtnbsp;de qute itment^quie recreent,qu� confolentur,etidm nuiUo eomodiut quinbsp;rtgibus mundLEx Idbore dliorum fdgindntur,dum cteierimoptd uini,�'U�nbsp;mentt Grc.laborant^pfi abunddnt.Et ea�biiure deberi docent^quid fer*nbsp;tauntdeo dieacno�e fdn�bffimi uiri,Grfuperiiimt'm Idbore dliorunttnbsp;dum fe uenditdttt populo/uo dei feruitiofud fdn�iitate,fua, do�lrin4,amp;nbsp;iniu�um uiihim uendition�mq; fdcrdmentoru uocant dei feruitium,hypo*nbsp;eri�m fanditdtem uideriuoliit^�r trdditianes humanM �ue,ut Pdulus uonbsp;(dt,doiirinas dtemoniorum uerbum dci,Gr talibus operiuntur Gr exceed�nbsp;apTfUt. Cont�A dsu�l� tffeuidere nequeantqu* uidemui hic dicimuStOecu�^
-ocr page 461-IN PJ�LMVM IXXn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�
f�r4 comittiMUtHis qu^cu^ tentMt proj^re fucceJuHt,MoJo �t^ titer Audeeint mentiri,bl(i^henu,re �r creatorem zsf credturamtiUum quiiinbsp;fiducidtn docent'm dliud qudindeumjcilicet'm operd cr ddmuentionesnbsp;humdnds,hdnc cptid 'm dlijs credturis iufiitid foliiK del eil,in dl^s ucronbsp;iniuftitidm effefuddent �f �fe omnibta perfiudent dum prohibent uticrenbsp;dlttiris qudtcreduit deusdd percipiendum eu grdtidrudflionenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�td, uett
turn effldnt do�rin� fu^ein nequitid,m dftutid,dd circumuentionem erro� ns,Ephe.4..cr ut fud, confirment non uerentur Eudngelium dei US' perfeanbsp;qui zy bldffthemdre.�is dum omnid dd uotd fuccedunl, dum mxgnificdn^nbsp;turdb omnibutfdum etidtn in glorid ntori carnd,libiu oculis uidentur,quiinbsp;putdt qudndocp pdti piot dnimosfibi dereliSlot qui hodic propter E.udngenbsp;liwm contemnumtur,egefldte hbordnt^ perfecutionem pdtiuntiir, eifciun�nbsp;tur extrd fynd,gogdm,ocdduntur etidtn db illif qui dicunt, Hobu non licetnbsp;inter�eere quenqudmi
�deo conuertetur populus meus hic, �c dies pleut inuenientur �n c�s. Etdixcrunt,quomodo cogno/nbsp;ui�t deus��c an fitfci'enria in excdCocEccehi peccitnbsp;tores abundantes in feculo,po(ridcb�t diuitias*-Et dixi,ergo fruftra iuftif�caui cor me�, amp; laui in/nbsp;ter innocentes manus meas* Et fui flagcllatus totanbsp;die,�c increpatio mea in matutinis*
tferbd fumt in hdc tentdtione Ubordtitis zy tint�tis ne per hoc fcdnddlii Vdnut tinter, otnnes pij rec�d�t d deo,qui error quoq^ eft zy Uitnut timor, nemo enim penbsp;rit nifi filtut perditionis,id eft,luddf zy is qui perire debet, utcumqi dlq ddnbsp;t�pui in C^iftoftdnddlizentur.ldeo,mquit,fi pijs old tndle,impijs oid beanbsp;nefucc�diit,quis cupiet ntdnerc piuit meus popului,td eft,pff ex quoru nuanbsp;ntero ego ftim,qui perfecutionem pdtitur propter iuftitidm conuertetur 'mnbsp;hocfeculo,id eft,deficiet db eo quad coepit,nempe 4 pietdte,zy dies pleni,nbsp;id eft,dbtinddntes huiusfecuUboniszyuoluptdte muenientur inillK tequenbsp;dein imptjs,ut ffudntur qfiem delicqs.Felix,Proptered couertetur popu*nbsp;hi eiw coneuffuf zy dqud pleni exprim�tur iRis.Conuertetur d coepto,pq
Km X
-ocr page 462-441 COMMENTARIV� POMERAN�
piilin eiut^dtfi dei,cocuffut^d e�, tentatut O' perfecutiomm pd�tti,ffoe efi de fielet populuf del intentcltioehuita�MdAU proJfieritdtM tmpior�f^nbsp;Et dquie pleni, id efi, plenitudinis uel plettiudfif dut cdlicis exprimentuvnbsp;iOi�fhoc eil,noit driditdte ut nunc peribunt vn inudo,fed omnibus dbundtlnbsp;butfUt impif.Et dixeruMtJciUcct populus )ncus,pro,Et dieet (id ^uod Hlt;enbsp;brieisfi,n�lidre efi fie comutdte tempor d)td efi,qui nunc pif fiint fie finti*nbsp;ent in ifio fcdttddlo,(i�i prlt;edicdtur 4 nobis deus fiue excelfiusfiire omnid,nbsp;quiitd temere ZTmiufiA difienfdtioe permittitdg, utquato iniquiores zsrnbsp;�Mgis uerbi eius contemptores,tdnto dmplius fintfilicioresi
Horrendd ten nbsp;nbsp;y ides quo permit hlt;ec tentdtio,nempe ut bldfihemdre ficidt cr iudkd
Utio piorwm. re devm iniufium qui fie dijfienfet.�d quod horrendu efi Z!r eerte 4 didbo� lo,ut non mireris quod [uprd dudifii, tieidut� pen� moti fiint pedes arc�nbsp;ut uideds m qui periculd ineiddnt cti� fdnili dim incipiunt intendere innbsp;ed qu� uidentur ernon con�ttunt iudiciwm deo, Non enim folim deu u�nbsp;dentur �cere tniufium uel tgnordntem,hoc efi nulltm,fed eti� omnem cottnbsp;demnarein hon�nibus pietdt�.ld quod fiquentid indicMt.Et dixi,tnquit,nbsp;id efi,fie ccepi fentire^Ergo fi itd res hdbetfiufiificdui cor metm,id efi,fidunbsp;cidm ex toto corde fiufirdhdbui in detm,z:rfruftrd dbfhnui db op�r� prdnbsp;uo criniquitdte,qudm qui fiquuntur benebdbent.Ee.Et Idui in innocentielnbsp;ntdnusmedSjVidepfitl.t^/ubdudi frufird.Et fi�fldgilldtustotd diefrufird,nbsp;id efi,iugter cruccm portdut qudm portdnt quotquot uolunt pie uiuere iitnbsp;Chri^,^ increpdtio med qud iudicdbdr uerbo dei propter peautd,uerbis ,nbsp;boininu propter pietdtem,erdt uel c�pit in nMtutinis,id efi, 4 puero. Hocnbsp;efijtitd uitd fi�t durd cdrnifecund� mudim,ZJ hiec omntd fiufird, qmAnbsp;T)iff�r�tid ten quiefo b�c uerbd diffirunt db dUs bypocritdru uerbis, qui ubifentiunt ontnbsp;tdtionispioru nid perditd bldfihemdnt,dicentes, ttldld.�.Vdnus e^qui feruit deo, ernbsp;er hypoerUdo emoUmentu cufkdiuimus pr�ceptd eius cr � dmbulduimus trifles cordtnnbsp;domino exercituimlEr^ nunc bedtos dicimus drrogintcs,fiquidem editinbsp;ficdti funt �cientes impictdtes,e3� tentduerut dewn crfdlui�f� fimt.Seinbsp;boc mterefi,q,bypocrit�cdduntdbfq^ remedio qui nunqfleterunt.ldidut�nbsp;tenentur ntdnu dei utetidm cddentes non cdddnt,ficut infrd dicit,'renuifiinbsp;wtdnum amp;c.Et dlibi,Cim cecideritnon coHidetur,quid dominus fupponitnbsp;tndmmfiidtn^
Si dicebam,tiarrabo fic,cccenati'oiiem f�KorS tuo/ fttm reprobauL Et exiftimabam ut cognofccreia
-ocr page 463-Iff PMLMVM tXXn� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�gt;
hoc labor eft coram me. Donee intrem in fan�tt/ arium deij�cmtelli�gam innouiflima eoru. Verumnbsp;tarnen propter dolos corum pones ci's mala, dci'c/nbsp;cifti cos dum alleuarentur. Quomodo fadi funt I'nnbsp;dcfolationem,fubito dcfeccrunt,perierunt propternbsp;iniquitatem fuam. Velutfomnium exurgenris do/nbsp;mine, in ciuitatc tua I'magi'nem ipforum abolebi's^
Verumtiimen propter dolof ear� ponet cis nM�lt;t,id eft,quid nttmdo tm ponwtt hypacrifi[udioniuiri uideri uolut^cddent in Idqueumiudici/nbsp;tui deus^vcrumpropterUebrneiilicebitinterpretdrinon dolo$impiorwnttnbsp;fed deLq.d.Tu detts defticieieos,ideft,exctecdbis,ut no uidednt in quo pcnbsp;nc�Zo ftntjUt fie legdi,Verutdmen ut decipiiu eos pones eis muld (uclut re*nbsp;te cr laqueti uel�uednt)deiecifli eos dum [edfeendifte putdbat. Fe.Quipnbsp;peinlubricisponesillos,deijciesillosinruintK. Perierut propter iniquinbsp;tdtem fudm.Fe,Confumptifu�t4 repentinis borroribus.
Defcriptdtentdtione defcribitqudrdtioneri�puerit per deumydicens, ^^ducitdomi Si dicebdm,nArrdbo�c,ld eR,cmddo�ubdm inhdcopinione,utfic,qucinanbsp;ddmodH dixkpronuncidrem propter hoc fcdnddlu contrd pietdtem, quidnbsp;, qu�fo d�iud erdtftone dcus,qud ^ndtionem filiorum tuoru, id eft omniumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interim
tibifidentium reprobdtn iudiedutUd quod impium eft, dnitnui idtn hor dgdtur fetmftniniffitfedmin�rnoerdtnubinemoconfitebiturtibi.P.tmdnimum �fbiftu,peutnbsp;inducebdmutcognofcerentqudreitd fldgdles tuos exdltesimpios,fed Petru eduxitnbsp;hoc erdtldbarin aculis meisjnon potui uidere es- comprehendere tud iudinbsp;nbsp;nbsp;cdrcere,
cid.Qportet erg) hie uerbo lt;3quot; promi�iont del omnibiK fenfibus cldufis dd Aft.li� h�rere,cr,uthtc dicitur,intrdre in funiludrium dei dd deum,ubi funt tensnbsp;lr� infdnfhsfdn�lvr�,tenebrte,mqudm, rdtionis Cir huius lucisabfentid,nbsp;fedddeft lux ipfe deus�ft.io.ut reieSlis omr�bus qutc fenfui dppdret,delt;fnbsp;hdne cdulfdtn iudiciorum fuorum comittdmuStCr fequdmur uocdnte,quetnnbsp;ddmodu Abrcdjdm fequebdtur nefeiens quo tret. Donechuc uenids nolibenbsp;rdberis d ftidto zelo tentdtione.Uicftciet te deus inteUiffre t:!rintendenbsp;re non ined qu� uides,id e^,in florem impioru,fed noui�imd eorum,qute ^out�mtd infnbsp;urtepe�inMfttUi�dfiott dubitdbfs,quemddtnodufequitur, QuiftiUtmeft pwrwi�.
-ocr page 464-414 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
ttt^�Pdu�odnteregttAb�ntidm defo�dtilintiudtcio dci�tbitouetdentefU per fe,quod licet poji centum dnnos tdmen fubitum eil lt;}uod inj^erdtK ue^nbsp;flit, qu�d^ pricuidere non potuenmt iDeficerwnt, inqudni,fubito uelutnbsp;fomnium deficit oreudnefcit expergefi{b,qttemddmod� ts- dlibi dicitur^nbsp;Dormicruntfomnti fmm cy nihil inuenertmt omnes uiri diuitidrti m md�nbsp;ttibui fuif.Tune fi-uftrd fubito uident Idmpddes fudf ext'mgui fiultte uirgi^nbsp;nes qute oleti non bdbent 'm udfis fuii. Hypocrifis hic nihil erit ubi requi*nbsp;imi^ impio� retur ipfit res,ideft,fidcs.'Velutfomnium experge�Si hotninisjimdgo ip^nbsp;rum 'm ciuitd- f ^rum ex ciuitdte dei,id efl,�x ecclcfid fdnfkrum extermindbitur. In dutnbsp;tc d�. tdte dei,in eccle�d fdndoru uidebdntur glorio� cz cdpitd er praeminbsp;nentes cteterif fdn{iitdte,fed intdgo tdntu erdtipforum no tpfi,hypocrifi$nbsp;erdt non ueritdx. Iccirco ipfi non eifcientur � ciuitdte dei qui non erdntinnbsp;Cd,fed imdgoipforum,quid 'm ed e�feuidebdntur,tunc nihtl minuf uidebt�nbsp;tur 'm tccle�d fitij�e,qudm i�i ip� qui mdxime er uel foli uidebdntur. Videsnbsp;itd^lefhr qud/pccie tentdtutfiterit hicPfdlmiflAcrquosdccufet'mtotonbsp;pfdlmo,nempe eos qui 'm ciuitdte dei imdginem fudm erexerSt er uel folinbsp;curte deo uidebdntur. De qtabuf dlibi,Deledntur de hbro uiuentiumtyc�nbsp;iufiisnonfcribdntur.
Qom'am inflammatum eft cor meum,�c rencs mei mutati funtj�c ego ad nihilum redadus fumamp;nonbsp;cognouL Vtiumentum fadusfum apudtc,�lt;egonbsp;femper tecum. Tcnuifti manum dexteram meam,'nbsp;�C in uoluntate tua dcduxifti mc, �e cum gloria funbsp;feepifti me. Quid enim mihi eft in calo, et prxternbsp;te quid uolui fuper terramf Dcfecit cor meum etnbsp;caro mca,deus cordis mei et pars mea deus inxternbsp;num. Quia ecce qui elongant fcipfos a tc perib�t,nbsp;perdidifti omnia qux fornicantur abs te Mihi aunbsp;tem adhxrcre deo bonu cft, et ponere in dominQ
-ocr page 465-tn PSALMVM Lxxri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�5
(pcm mca. Vt annuncicm omnes laudationes tuas, in porn's filise Sion*
�elix,�i�pnM iccfcet cor ntea'M,Z!J' reniim meii compung^rjd efljiitn ntuMiii doleo de errore. Et ddditfi^ Autem infipient cr non cognoui�nbsp;Vtdetur in�pientiAm dicerelt;lUAAnteuolebAteJfefi,pienscotrA deum^yettnbsp;rum mdgit Accommddum e� fei^uentibuifUt mfipicntidm interpreterisnbsp;fibiidm non fdpit feddeo,qu�mundo in�picntiAe�,fed deofapientid uetinbsp;ra.Et quod Addit,Et non cognoui,conucnit cumeo,quod it}�Adicitur,lttnbsp;ttoluntdte tuA uclin confilio tuo dcduxifli ine,de�cit cor meum crc.
Deut cordis mei.Ee.Eortitudo cordts mei. Perdidifti z^rc.Pe.Perdidi�i emnent �rnicAntcmdbs te. Lduddtiones tuM.PeM'�iones tuit^id eib^nbsp;omnia, Ad qult;ecunq� miferis me.vel operAtiones tuM,ide�,nonoperA hoanbsp;minumfed tuA. Inportis fitieeSion,nonefihicmPleb.fedP[a1.9,
l�c hicmgreffo tibi in fAit�iiArium dei Ar debit cor tuum de�derio dei stultim deu er re��,td eil,Af�{}us cArnAles,comutAbwntur^lt;::y Ad nibilum rediffris, i,QorJtgt;nbsp;id eA,quicquid tuum e� Abolebitur,ut non fequAris tuAm fApientiAm^Qr utnbsp;cadAs Ab omnifenfu tuo iAititAtut indeum,quii�idipfum mirAbiliter intenbsp;Oper Abitur teetiAmnefeiente^tenon coprehendente con�tium eius quoinbsp;t� AdntirAbile.�bbrutefces enim,id e�,�ultus deo �es,ttA ut nihil tibi faanbsp;piAS,ii:j',utAit,de�ciet caro tuA or cor tuitmfUt�t deus fapientiA (y �rtiMnbsp;do cordii tuh^ty dej�eikl, httplorumpro�ieritAte po�e�io er pars tuA innbsp;Eternit. Pfal. i5.Hirfenties dcim tibi propicitvn ey nunqu� te deferuiffe,nbsp;quanquam id tibi in tentAtione uidebAtur,ey gyAtias A^s,dicens,Tenuiflinbsp;niAnum dexter Am meAm ne cAderem,neeffimdercnturgreffus meiner feanbsp;nndu uoluntAtem tUAm,fccund� AdmirAbile co�lium tuum,dedHxi�i menbsp;w tentAtioneut di�erem quieffem,cr cum glortA iterum recepifli me po�qnbsp;uidebaris in tentAtione Abieciife.ttiec gloriA e� quA gratis peccAtores fufei qdti,.nbsp;pisut tufolusgloriAripo�isteteomniAinnobiioperAtumernonnos gtonbsp;riari q, noflro �udio aut operibusAliquid �ilum fit^dcquA Paulus,OmneSgnbsp;inquiffpeccAuerunt ry e^nt gloviA det.vides quantA benignitAS del �teranbsp;gl nos etiAmquAndo nos deducit Ad in�ros,ut mirAbiliter reducat.Ab iflanbsp;c^^�ulto zeloliberAtus,dkes,Q�id mihie� mcoelo eyc.�idlA creA�nbsp;tura neq; in coelo nelt;^ in terrA me unqu�m AuocAbit �te.Omnis fea�nbsp;fut er ratio hic deferuit me, dominm Autem fA(his e� po�fe�io metk
-ocr page 466-lit mnxinte�bi funf��imi zy fdpienti�mi uideStur^occtdentur omtus lt;li(i deum,ctii omniAdebent,ut uxormiirito,derelini�iunttO-peribtmtiudi�nbsp;fio dei omntd 'm q^uibushomiiws Mne confidunt ^udcui^ J^ecie fini�tdtisnbsp;fid^nt,fuitt ettim meretricius orMtiu Cf hypocri�s ddulter(i,de lt;jud, j�i*nbsp;rttudli�rnicdtione er ddulterio proph�tiefepelot^UHtur,vide Hiere.x. j.nbsp;cr.4-l�Circo bonum e� mihi ddhererc deomdrito nxo zyip�ofolo confianbsp;dere,utreicSlisrd�oniime^d,rgtmentislt;iUiemepen� diduxerant �ultonbsp;Zelo Idpfum propter imdginem impiorum �t ciuitdte dei,dnnunciern om^nbsp;tics pTiedicdtiones eiiu,id eftfolum eitts uerbum retitiedm./old ciin operanbsp;cotj�derem,fold ed dli� predicem,cr twit ultrd�ulte dicdm,7rtiflrd iufli^nbsp;ficdt�cor mmm crc.vide igitur qui februtumdixerdt qudutisfdpienttienbsp;duine drgwmentiidbumdet^Cf qudm fdpiens deo fit qui fit mundo fiultiu^nbsp;Veru biec irrident qia uerfivm primu hutus �fdlmi,quie totiui P�dlmifum�nbsp;1IM efijiitwrdM,QjiS. bonu� tfrdelis deus ijs qui re�o funt corde�
PSAlVlvS LXXni.
Titulus. Eruditiuum Af�ph�
�K fine,4iR.egu,ubi poflquiifird�ldbduiiuserdtfdbducituro-ludds in* cenfd Hierufdlem eu templo^cf ere�lis gpittiu/injut fit,U�Xi!lis Cf fignis Mnbsp;locis deui�iis, utomnis dei cultus in leternu cejfdret. Hic cdptiuitdti dicut,nbsp;StgKA hberdtionis non uidemus,ut olim per manum Moyfi cr Adron�nonnbsp;ffi prophetd qui nunciet quoufi^ hec duratum fint.Qttanq tuncerdt Hie�nbsp;femiiu�qui dixit.lxx.dnnis durdturdm cdptiuitdtem,utefl Hiere.i9.td*nbsp;tnennon credebdtur cum propter ddfli{lionem,quid enim fie abieilis fittitnbsp;dicipotefiitum propterpfeudoprophetdsmenddcid prophetdnles,ut le*nbsp;gjs ibidem.^r^ hic populus ex dff�ihi que pdtttur loquitur dtcens,Quo*nbsp;ufi^ domine deus nos ficinhdc �npid cdpttuitdte dereHt}ques,qui olim pd*nbsp;tres mirdculis toti mundo �ipcndis ex Aegypto liberdfiifB Idjfihtmid qu.enbsp;� �dto populo in nos id�aturjudatur tuonominefqudre fines indi^t�
fumus dff uel tttam cdu�dm ere.
1 IM PJALMVM IXXin.
4*7
OVare deus repuUfti in fineni,iratus eft fu/ rortuus fuperouespafcuas tux� Memornbsp;eft0 cogregationis tux,qua poflediftinbsp;ab initio,Libcrafti uirgam hsereditatis tu3e,monsnbsp;Sion bic in quo habitafti* Eleua manus tuas in fu/nbsp;perbias corum in fincmjquanta maligna tus eft in�nbsp;tnicus in fancfto tuo$� Et gloriati funt qui odcruntnbsp;te in medio folcnnitatis tux. Pofuer�t figna fuafiznbsp;gna(et non cognouerunt)ficut in exitu fupra. Quanbsp;ft in fylua lignoru fecuribus exciderunt ianuas eiusnbsp;fimul in bipenni ct afcia deiecerunt cam/Inccndeznbsp;runt igni fanduarium tuum,in terram contamina/nbsp;�erunt tabernacul� nominis tui, Dixerunt in cor/nbsp;de fuo generationes corum fimul,uenite et aufera/,nbsp;mus omnia fefta dei a terra. Signa eorum non uidinbsp;mus,et non eft amplius propheta,et nos no agno/nbsp;feet amplius. Vfquequo deus improperabitinimi/nbsp;cus� irritabit aduerfarius nomen tuum in fincm??nbsp;Quarc auertis manum tuam etdexteram tuam denbsp;medio finus tui in finemf�
Kepulija.Vc^'DereUquifii in lt;eterntm.ln fiiperliM eoru in �neniXe. Ai ruin4,s in jeternti,id t�,ut percftffi 4 te ruunt in ,eternum. Qtiiintd .Ff.nbsp;Ownw contrittit ini micut in fdnfbtdte^utinteiligif fdn�bim dei effe fanihinbsp;Mmm.Ef glondti (^c,�e,Rugiertmt ho�ts tui in medio tempH tui.
tin
-ocr page 468-4tamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMERANI
PofuertMt ftgitti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eA^lrophed cj- figtu, iRic erexeruni�^^^^
fitprd idnuM dotnorti uel templorit tibi exiturfolcnt pont jtgitA,lt;y no co* �toucriit ([uid �cerent^nempe impietiite ZJ cupiditdte exc^cdti.Velix dlinbsp;ter^Pofuerimt �gnd fud �gnd.Cognofc�tur uelut ddducensfuperiuitidnbsp;Impius �c dcceptdbitur d�t udfldt iit(� d� funt qm� ddducdt dliquid c�le*nbsp;fie Cf diuinu. Qn-ifi crc.Pe.lnpcrplexionelignifecurts,Zir ntvncpar*nbsp;ta eiKsud fculptnra �iafimul fccuri GTdlcijscontiudlfduernnt.ciito ud*nbsp;fidtioidnndrtlzy or ndmentorutempli cidre defiribitur.
Generdtiones eoru�nMl-Pe.Dcpopitldbtmur t�os fimul.Venite t^c.Pe. Cambufferut omnid templd dei in terrd.ld quad de templo Hierofolymo*nbsp;r�t mteUtgi non potefi, Signd eoru,Stcefi mgrteco nunc.Veru rg) md*nbsp;lo legi ex Heb.Signd nofird,ut no fit uerbumdduerfdrioru,fid ddfii�hru.nbsp;Htfitprd indicdttimta.Pe.Signd noftrd no uidiniiis,non efidntplittt prophenbsp;tdfOr non efi no bifiwm cognofcens uf^uei^uo/cilicet htec dnrdturd fint.
De medio finia tut in finetn.Fe.De medio finut tui dufir/cilicet mdnut ut non dbfionddi uelut piger in finu,fed per�u fia Grc.
. C�ti�dCdptiutt.aSdbylonicd propter peadtdfuper popululfrd�l uenitf tidfidtd Hierufidl� gt templo incenfio dtej; pollutOtnofird cdptiuttafiub Antinbsp;� chrifii rcgno htc d�fieribitur.Vdfidtd efi enim Hierufidl� ciuita dei uiuentisnbsp;cr templii ineenfiumGrpoUutuAttud ndlt;^ templu figird tdntuerdt huiutnbsp;templi ueri in quo hdbitdt cbrifiui gt figt;irituffdn�lus fiecundu Pdulu,qu�nbsp;fimt corpord dnim� credentium.tn hdccdptiuitdte multi fiecuri uiuuntnbsp;nolentes educi,qi(id diu:tijs,bonoribut,uoluptdtibuijdbunddnt,quibui fienbsp;cdrituros timent fit dd ueritdtem ^udn^lij redirent,quemdd)nodivm multinbsp;Iud�orivin qui domo!^dgros,diuitia Ztr honores in Bdbylonis regno dfifie*nbsp;cuti fiierdntfprcetulerut ifild honori terr�fidn�he gt reuerti non cupierut.nbsp;Qui dutem timentes deum fientiunt onus pecedti fiut,bi fiujfiirdnt cupientesnbsp;qud prtmum reduct dd Chrifii ueritdtem utcuMlt;fi omntd nofird perednt,utnbsp;fidn�ifieetur nomen dei hd�enut pollutum gt bldjfihemdtti in ^ntibus^dinbsp;� sentes,nbsp;nbsp;nbsp;Qt^ireo deus tuo fitrorein leternum reifc� oues quds tuouer*
p;u�fii,qu� idm coguntur filtqua.porcorum ederefid cil,fiultds gt ind eeclelt�. ffgf trdditiones bominudbldto uerbo tuo fidlutifiro in quo tiiuithomo.menbsp;mor ef�o eeclcfiio tu� qu� tudfi�t d pr'mcipio, nempe qudm dili^bas dntenbsp;confiitutionem mundi�phe.i.Gr Chrifii fidnguineredemifii,in qudfolebdSnbsp;habitdrc,ut inuirga fine fitniculo b�reditdtis tu�,Pfidl.isgt;ut in monte fidn*nbsp;fils tuo,Pfdfi.i^7MmciuitdteGr in templo fian^k tuo.Leiu bnehiwn tui
-ocr page 469-� IN TSALMVM IXXril. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�441�
fupereot^i�extulcruntfcfu{ierfdn�kitudutdei/d(inturMlt;etertium.Ki
rum qu�mulignA egerttdduerfartui tuttsin[dnCcumrio tuo,cf qua glcrici Gloridtitr cr ti�ttt hofks Etun^lij g�oriie tu� in medio fo�ennitdtii tu^e, uel in medio fuperbiunt innbsp;templi tui,ubi idm regnare uidentur,ubi anted nihil alindfciebdtur quant ecclefia.
IdUi tud^td eft,fidesin deum chdritoisin proximum.Erexerunt i/hexcx �j-ft cdtifudfigna, zs- titulos in eccleftd tud plufqua gentiles, humilitatis cr pdnbsp;Jkrdlis o^cij,hoc efi pr^dicdfionis Eudngelq obliti, cr reuera�gna tdntiinbsp;erigant ztr �gnis ludunt Ztr frUunt oculos hominum hypocri�,c�terum rejnbsp;ibitione/i, titbil enitn ad tedificationem per Euangeli/ uerbum ag(itt,fednbsp;omnia in dcftrufHonem,contra apoftolicam Paulifententidm,exccmuni*nbsp;^antes^dggrauantes,interdicentes ztyc.flatuta�cietes pro ufuris, pro red,nbsp;ditibus,prohonore ZJ ueneratione ordtnis �acri,inblaj�hcmiam erucisnbsp;Chrifti cr uer� mortificationis,qud nos oportet mortuos e�e cum Chriflo,nbsp;�ut cum ea uiui�cetnur, cf clamant,No j fumus fupra omn�s,itobis omncsnbsp;obedire debent etc, Cwqux�j i�i non obediuntdeo qui cxecraturquicanbsp;iquidip�ficiunti
� nbsp;inccnderunt igni fan�udrium tunm o deut in terra, ignis cnim,id efl:, Cdrbows i/da
tirdor ilk libidinis auarici^ zs'dmbi tionis nufqua magis regnat iibi nunc don�naturbypocri�s iUa Papiftica.Hic ignis omnia uaftat in ternnbsp;plo dei.Abiedk) enim Euan^lio regnant tyrannicte hominum conftitutioanbsp;�nes,qu� ligant er uexant confleientias bominu chrifiiflingtiine lib�r�t ax.nbsp;Interim tarnen habere uolunt pro�e quod cbriflus dicit,Qjii uos audit jnenbsp;dudit,qua�i lupis hoc dixerit er non potius pafloribus,qiu:fl etiam dixerit,nbsp;Quiuos audit contra Euangplium er�ntientes er doe�tes er pro ueflrisnbsp;fiatutis digladi�tesjme audit.Audiant uel nuc q pro Chrijh zar pro chriftinbsp;S.u�^lio tdlia no po�unt,ut enim interim alia ticedmus,Chriffusnbsp;dicit,1iypocrit� bene prophetautt de uobis Efatas, dteens. Populus hie Idanbsp;igt;qs me honordt,cor aut� ecru longe efl � me. Pruftrd dut columtme doeettnbsp;tes dotlrinas m�ddtahominu.Si uero chriflu er prophetas no auditit,nbsp;fluflra cotra cos contendimus,c�cifunt er duces C�coru,qui du negle�k)nbsp;Euangilio im� eti�,uthodieuidemus,cond�nato,fuas tradttiones fub poenbsp;na mortalis pcaa,ti,ut diunt,er tetern� maledifbonis feruari uolut, er �cnbsp;regnare m c�fa�tijs hominu,ubifl}lu deu regnare oportet,quid aliud �anbsp;ciunt qua quodfed�t in tiplo dei oflentantes �e pro de�,�ecundu propbenbsp;ttam Pauli de hitmiitf pecaiti,fllioperdittonis,AnticbriftDivnde�equitur�
-ocr page 470-4t� commehtarivs pomerani
ProphindtUM Po^enmt tabermculu twminis efl,(ibominition� in temploflia ttmpijm,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuerwiL^ide purijicdntur cordd, Ad.l^, Qt^dfidem pofiqud extinxerut
prohibent etid hodie nepr^dicetur^ut fcilicet non cdddnt hominu trdditi ones,lt;lUM cndere neceffe eA ubi cordi per Jpiritum dei fide purificanttir,nbsp;Atrociutueroejlq^uodddditur,Po�uerutuelcontlt;ii�iitlt;iucrut in terrajUinbsp;tjt,polluendo penitut in terra tdbernitcul� noininis dei deieceriit. Ablaiitnbsp;tnim fide omntd funt immudicid plena,cridm ecclefid no efi,Tit.t,Oinn(dnbsp;mu/ndd tnudis,imgt;niidisdut� crc.ti(cdiunt,Etnorcrediintis.Vide,mqi{S,nbsp;ne creddi fient didbolut,qui quaqudm fit impijfiitnui tarnen certo feit chrinbsp;ftu/m effe ernetfixum, Gr refurrexijfe. id quod gt tu interim ore dicis. N�jinbsp;purificetur cor tuum fide non credis.E� dutem fides fiducid in deum.vbinbsp;nero infidelity efi i�ic quoi]; ciccity mentis'jefi, ciecitdtem fequutur omnidnbsp;iUicitdffecimdu Pdulum ibidem,Coinquindtii cr infidelibus nihil cfl tntm�nbsp;dum,fed inquinatie fivnt eoru GT mens O' confctentid.Confitehturfenojfenbsp;detim,fiiltsdut�ne^nt,cum fintdbotnindbiles cr incredibilescrdd om�nbsp;ne opus bonu reprobi.An non ficdufirre fidem cr prohibere uerbii deieflinbsp;poUuere templu nominisdeiiCiute enim maior ignominid dei, qua non erenbsp;dereuerbis aus,id quodejl eum fiicere menddecmlilinc hodie dpprobdn�nbsp;tur ufura lege dei prohibitte,fdcrdmentd uendutur qult;e in ufum ddtd fimtnbsp;eredentibus,dmbitio putdtur honor dei,de qud chriftus dicit,Vos dute nonnbsp;fic,omnid be�is o [anguine mifeentur.P-t ne uiuere liceret dbfq^ poUutioenbsp;intempio dei,eti�incibisficertmt nobis peaataquos deus creduit(.i.Tim.nbsp;4.)ddpercipiendiMCum gratidrudi^one fidelibusGrtjsqui cognouerutnbsp;ueritatem erc, prtetered prohibuerunt coniugid fuis clericis er religiofitnbsp;quoril hodie e^ ut drenjentarts ingens numerus.Et abominand� eji uide�nbsp;re hodie fuflinentur publicie�rnicdtiones o adulteria � dco damndtd,nbsp;matrimonid uero qu� deus nonfolu inflituitfed er credt�t eondenantur,nbsp;uthiereticd,ut didbolicd,ut interim nondicdmquahorrendd fcelerdhlt;eenbsp;und confiitutio fiepe produxerit,ut merito liceat eoscompeHdrc cum EfdiiUnbsp;Auditeuerbtvm dominiprincipes Sodomoru,percipite duribus legem deinbsp;ueflri populus Gomorrhe. Sed mifiericordie dotnini fiunt,dit Hieremiy,^nbsp;nonfiumus confiwnpti,dlioqui,ut dit Efiaids, ��ifii dominus exercitwtm reli�nbsp;quiffet nobis fernen Eudngelicu,qudfiSodomafi(ijfemus,Gr qudfi Gomorrdnbsp;ff miles fitififemus.Etddhuc dubitdmus dn ipfii po�uerint tdberndculum no�nbsp;minis deiiSed excufantffiecie fan^dtis tdnta impietdtS, Veru hoc ipfunt
-ocr page 471-TN PSALMVM LX5?:iI�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4M
Pdi(�ut,t.Tif�.4 �pcrteperjj^irit�fAnH� prlt;edtxit. Spirituijtnlt;iuit,ntdni� fi�e dicity^ i� noui�imit tcnjporihia difcedent qutdam � fide,cittendtntesnbsp;Jpmtibus enorisnbsp;nbsp;dodrittii d�nwnioru, in hypocri� locpicnt^um m�dd
ciumG'cdutenntdmhdbentium�Mmconfcientiamyprohibentium tuibae dbflincre � cibis z^c.Sequitur nunc fummd iinptetdtis.
I3ixerut,in^uii,oinnes tUa generatiotus geniminA uiperdru in cor^ de�to^utniAxitnealiud in ore habere uideantur^Venitecrau�ramwi cmnbsp;ttia �lh dei � terra^de fifiis dei loquitur,no defiflis qut traditiones htvma^nbsp;nte inuenerut,chrifliani fub Apojhlisz^apofisliciiuiris agebantfabbatunbsp;iBud�deo fandi�catu,dequo legtsLfa.^^.Ueb.^.quo deitiomma opera Sabbatade�nbsp;tur in nobis ad falute �hrnagt;n,nos n^hil,quemadmodu in Ufaia dicunt,ca. ablata,nbsp;ts.riomirte dabis pacem nobis,otn�ia eniw Opera operatus es nobis.tgno�nbsp;rabant opera ni� �ruire inuicent in charitatc�gnorabant m�rita ni�i Chrianbsp;fii�ciebant feex fola fide itiflificari cf pairetn habere deum, icetreo omnenbsp;curam er folicitudin� proijeiebant in eunt Identes j ip� fit cura de nobis,nbsp;Orabant,ut /�iritu bono aaepto impler�tur agnitione borne uolutatis dei,nbsp;Ut no fuatn,�ed dei fequer�tur uoliintat�,fiientes hos ejfe dei filios qui no
' fuofedJ�iritudeiaguntur,inquibus jfiirituschrt/Hoperatur nonip/hEt in iilis fiue per gloriam,fiue per ignominiam,�uc permortem,�ucpcr uit�nbsp;pax Chrifti exultabat quee exuperat omn� ment�. Nof �cro propterpeccanbsp;ta nofira traditi fiimus muexationes confeientiaru, ztr fabbatwm illud fan^nbsp;�lum er delicatu domino ignorare copellimur,quod quia J�irituale efi ne^nbsp;monouit ni� j�iritualis. H�c folennitas er bt dies fifti dei noflri ablatt fun tnbsp;4 terra,qu!a dei prouidenttam ignoramus er Chrifti m�rita nefcimus,er fitnbsp;dum iuftitiam noftram ftatuimus, ut iuftitilt;e di i non fimus fubie�H, Ad hocnbsp;unanimi con�lio �bi condixerut aduerfarij iuftiti� er glorix dei, ut nihilnbsp;bor� fiftorum dei mancret apud homdnes dum contra fenpturasflttuerutnbsp;Itberit ar bitrium,iuftitiam operu,fatisfi(honehumanam.iiic hic coaihs conbsp;pijs�rtiter egerunt om�ia,fcriplerumt libros,pr�dicauerunt, terruerut,nbsp;minis,prouocaucrunt pr�mijs er mamp;gnis lUis indulgenties, er ftrenuos innbsp;bacacie milites oportebateffefanihs in (etern�,oportebat ejfe do�hresnbsp;ecclefi�,contrauerofentientesex uerbo deinecclfeeratejfeh�reticosernbsp;oa�di dignos,indignas quos terra fuftineret.Re�eiam nobis dicendu cumnbsp;llieremia,Deficit gaudium cordis nojlri, uerfus eft in ludu chorus nojkr,nbsp;Cecidit corona capitis nojlri,U�nobis, quia peaauimiis. Fropterca maftunbsp;e�in dolore cor noftruftdeocotenebratifimt oculi noftri,propter
-ocr page 472-41* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POME RANI
fnontem Sion,lt;lu:ttdi^erijt^uulpes eimbuldueruMt in eo Circ. FelixdUte legit fic^Dixerut in corde l'uo,dcpopulcibimu,r tllos fimtil,combu(Jerunt ont' kU templd del in terrddd quod de ti mplis iud.eorum intcHigi non po�.eft,.nbsp;qui tdntu tinunt hdbuerunt dei teniplum,ii^ nunc non habitat deus in tentnbsp;lis manu�tclisfifa.ult.Ail,-7 lo� 4. Rejht er^ ut templa deifintecelesnbsp;fhe^ideji^congre^tionescredentium deo,lecundu uerbum etus.
Signa, nefira Hoe conquerimur in hac captiuitate iam no uidere nos jigna, noflra,id amp; propbetd cft,chrifliane charitatis�gna,,de quibus dixit chrtfius,ln hoccognofcentnbsp;abfuMt. omtKS,q, mei eftis difcipulijd fft,q, creditis uerbo meo/i dili^tis inuicem.
'x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nt^ elfe tam prophetam.id eft,predtCAto�� aliqtiem 4 deo miffum,id cflt.
jfiritti dei inflammatH qui nobis pcs' Euangeliuni nunciet hberationem opponat fefe mufum pro domo ifra�l. Verum fit Chrifk, gratia qui ne,flranbsp;feculo Germanis Euangebu/m fieutn mi�i,i!tina.m isitaprouehat ut f'ufctpinbsp;atur crc. M-irabilia uidentushodie^fed quotufquifqs eft qui agnofett ad,,nbsp;miratur det opera?
Oratio [olafi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ledhr,dixi nihil infultans aduerfarijsjnter quos firtc multi
dci fuperefigt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhuc errent^conucrtentur tarnen quandoq;,u t Patilin apc/lo
lus,qui putabat fe obfequium prejh.rcdeo, durn perfequebaturEuan�lif amatoreSjfed intuitus fum in hoc pfalmo captiuitat� nnliram,qu� utinamnbsp;cutlieremi�dcflerepolfem.Veruhoe�endummagisq,nem{) fl:t,nemo obnbsp;fecratpiumpitrem,ut tandem inifereatur captiiioru,ut quoq; n�fereaturnbsp;cdptiuantium inimtcoru.tioc tenu bodie nobis dceft,quod folum reliquuntnbsp;uidebatur.Cur non dicintus eu hocpjalmigt;,vfq;quo deus maledicet or irrinbsp;debit nos aduerfariusiquoufq; blalf,hcmabit nomen fan�htm tun^conculnbsp;cabit uerbi tuiueritatem?In sternum ne durabithiec tnfaniaiQuarenonnbsp;pra-flas te iudicem tn eos qui te nclunt faluatorem? O reliqua qute 'mfequ�nbsp;tibusexpfalmoaddemiis.Timeant�biEuangelil hoftsfiqu�doq; coeperitnbsp;Jfiritits in fan��s fie inter peUare deum,omnia po�ibilia funt credenti.
Sed deus rex nofter ante fecula operatus eft Calute � in medio terr�.Tu c�firmafti in uirtute tua mare,nbsp;tu contriuifti capita draconum in aqua. Tu contrinbsp;uifti caput Draconis, dedifti eum efcam populistnbsp;Acthiopibus.Tu dirupifti fontes �lt; torrentes, t�
-ocr page 473-TM PSALMVM LXXni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4iS
Rccaflifiuu�osEtham.Tuus cft d�es,et tua eft nox, tu pr�paraft� lumen �e folcm.Tu fecift� omncs ternbsp;minos terrx,x(lat� amp;c uer tu plafmafti ca.Memennbsp;to hums, �n�m�cus cxprobrau�tdom�no,�c popu/'nbsp;lus l'nfiptcns �ndtaui't nomen tuum* Ne tradas bc/nbsp;fttjs an�mam confitentemtib�,an�mar� pauperumnbsp;tuorum ne cbliuifcaris fn finem*Refpice in tcfta'nbsp;mentum tuum,qui'a replct�funt obfcurat� terrxdonbsp;mibus �n�quifatum Ncauertatur humiliatus,connbsp;fufus,pauper �c ihops laudab�t nomen tuum.Ex/nbsp;urge deusi'udi'ca cauflamtuam,nemorefto oppronbsp;brij tui quod fit ab �nf�p�ente tota di'e. Ne obh'ui'znbsp;fcans uoci's fupph'cum tuor�,fupcrbi'aeorumqu�nbsp;te oderunt,afcend�t fempert
Tu con�rnM�i,fci ut jUret^uelut murin � dextris cz d finiflris,qu�ddii iwd�ifd�rdhdbethiflorid, Fc.Tu di�ipd�i.i. dtui�fiiuttndre noncjfetgudnbsp;�rddiendu erdt ifrailitts, Cdpitd Druconu.hAegyptioru qui mordcbatnbsp;populii dei,z^ cdpitd drdc!)nis,idr�,prmcipcs PhdrdonK.Felix legit,La Leuidtbdit,nbsp;uwhdn.fedidemefl,ni�^indiciitur Pharao f�iff'efi^�rdferp�tisdutiqui^nbsp;^utLcuidthdnappcSdtnrEfd.tj.criob.^Q.Qr intetpfetdturdddit�men-tum,f�f�per cnitn cum fito rcggt;io,cum [uii pfeuddpoJ�oUs,fcribti phdri^nbsp;peis hypocritis (pixrit dddere ucrbo dci fient dddidtt in purudifo.
Quod d'.ctt,Dedijli eu cfcdm populis Aeihiopibusfioc �gni�cdt j pra ddz^drtndreli(j'tdlt;^lpQludppulpi Uttorirubrim�risdbldtdfuntdb Ac=nbsp;thiopibus iUic inuictno hubitdnttbus.Pote� �c legi ex Heb.ut indicdt Fenbsp;lix,Dedi� eum efeum nduigdntibus ite� hubituntibus folitudinem.
Tu dirupi� (je. Autdeeodemmuri rubro ficiffointcllige,dHt de lor=i idnediuifo ubiing^ejfifunttnterrumCdmdntdutdeuquisexpetrd bisnbsp;iin 4
-ocr page 474-4X4 COMMMENT�RIVS POMERANl excii�if.Tu ficcd�i flumifMnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,egreffd cx loco roiujlo,Ui
pretdturFelixXdetn ntdre rubrum fignificdtur.^thdm effe locwm no pro^ cul d ntdrt rubro uidcre licet Exo.Jj.Nw.jj vnde non mdlcdccipidsflumi�nbsp;ndi�iutloci,'�eft,mdrerubru/m.
Vcr.Ve.Hyemem. Ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crc.Fe.Nc dcff�r^ dnimdtn turturii tu^,
id efi,tui populigementis. Obfcurdti terrlt;e,lcc.Obfcuritdte! tcrr^e^f�d ide exciccdtos in terrd dbunddrc omnibui rebut per intquianbsp;tdtem er menddcid erc, Supplicu.fe. hoftium. Vtruq^ beneft�bit^fed dianbsp;tKrfdfententid,i!2r hoc ntdgiiconucnit.Superbid.Ve.fl}epitut.
Pofentid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verum depotentid tua non dubitdmm,o deus, quemadmodu dubitdnt
mdnus dci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignordnt te,qui dicunt in corde fuo,non eft: deut. Tu es rex nofler dnie
mundicT)nflitutionem,nos nouifumutin mudo^non tu nouut qui es extrd tnund�.CiKomodoidm norexgt;wfler,qutnojkrrex erdsdntequderdniut?nbsp;Atq; itd ne de tuo qiiidcm ddiutorio er proiad�tid nule fentirc poffiimut,nbsp;Sed �iesquje diff�rtur ddfligit dnim�.Cur nunc rexno�erQrpdterno�ernbsp;derelinquitpopulu tuutn,derelinquis filios tuos, qui olim operdtut es fdanbsp;lutem er liberdtionem populi tuiin medio terr.e,id eft,in terrd uidentibusnbsp;cu�Hs hominibutpdl'dmiqui in�gnibutmirdculisermdnu�rtipopulumnbsp;tuum ex�rndce �rred eripui�i�um mdnus tud idm e� dbbreuidtd,ut fdlnbsp;udre non po�itidutduris dggrdudtd,ut dudire nequedt i Cur non fubuenisnbsp;'m cutut mdmtfunt omnii, quippe qui omnid cred�, uict�itudinem diei dcnbsp;no�lis,te�amp;tis er hyemis,er ipfitm lumen quod uidemut omn�fq^ terminosnbsp;terrai Siol'mt memor �i�,dicens,Vtdes uidi ddflidtonempopult mei quinbsp;efl in Aegypto er defcendi Itberdre eum.�t�m,lndurdthm e�: cor Phdrdoanbsp;nis,non uultdimittere poptdum meu nifi in ntlt;).nu�rti,Memor eflo er hu�nbsp;tusrei,buiut opprobrqnon tdm tio�riqtidm tui.Etfienimbgt;ec peautisnoanbsp;firis mcruimus,et� indigni fumut qutcxdudidmur,ctfi etidm negligimut tenbsp;ob�crdre id quod folvm nobis reliqunm erdt,tdmen tud res d^tur,tud ueanbsp;ritdt concu�cdtur,initnicut exprobrduit tibier populut 'mfipiensbld�hcanbsp;mdutt nomen tuum.tie qu�fo trdddt 'm mdntit be�dru er populi in�pienanbsp;tisdnimdt confitentiumtibi,erecctefi�pduperum tuorum ne obliui�cdritnbsp;penitut in sternum qui idm dd longitm tempus oblitus uiderts. Tuum�eanbsp;rttorexno�ertuosde�ndere.Re�iceuel i/n te�dmcntum er foedustuuntnbsp;quod pepeg� nobt�um,decet te ferudrepdilu,quid ueritds es er teip�/ntnbsp;ne^renonpotcs,ut mdxime nos ftmtis foederis uioldtores.Duddhuc ueranbsp;Iumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dpprehendimus omntd ddbuc funtfdlud,ut ntdximc omttid'de�
-ocr page 475-IN PSALMVM LXXIin.
J^erM uideMtur.Attende nen propter �os, fed propter temetipfum. llU �biiMdiintcr mundo fdniiiz^gloriofidej^icitvnt amp;lt;idfli^ntnospMpc .nbsp;res,td efl, ddfli�hs.^ omni duxilio deflitutos,fi tu quo^ nos deflicK,qHf{nbsp;Iduddbit nomen tuumiquod foU imopes z^r pduperes lduddnt,fuperbi coifnbsp;temptores glori� tuiozt^dfe inutcem gloridm quarentes egregie defliici�nbsp;unt. Exurge deusitidicd cduffdm fi non noflrdm tdmen tudm, ne contetnnenbsp;bldflhemidS,quM infipiens befltdlis populuf,id efl, dci iufliti� ignorMSnbsp;Z7quierens�dtuereiddbitin tciugiter.Tuiinimicifunt,contrdtudntnbsp;iufiificdtionem,contrd chriflum tuum,quem dedi�z^flcifti nobisiuflti�^nbsp;fdpientidm,fdn(lificdtionem,Cdtis/i{iionem,bldflgt;kemdseffundimtuoc�S^nbsp;O' fuperbe pr^efumunt de meritis QT opertbus fuis, quorum drrogdntid o*nbsp;fuperhid zyfiulticid Z7 ueSdntid ZSquot;ddmor cotrd te fitmA!or cxdugefcitnbsp;Z^ dfcend'it femper.�os quidem merito dbtecifli,fed cur ettdm tuwm def^inbsp;eis honorem^
P5ALMVS Lxxnir.
'Titu�us, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nedifl�pes,Pfalmus,Afaphcantici�
SVtA^A. Verbdflmt cldriord qu�i ut Chrifli efle negemui. Chriflus ttlt;t q^ bic cum fuis dicit fe Iduddturum deum cr inuocdturum,Z^ pr�tered eiusnbsp;mirdbilid pr^dicdturum in ieternum,fe quaq^horrendumiudicem futur�nbsp;imp'ijs in extrcmoiudicio,qudndofluet terrd� �cieignis Z7 diffoluetur,nbsp;qud ipfe in exordio mundif�ndduit^eo q, ipfum cum fuis pr�dicdntem,utnbsp;Auerterentur d uid mdld dudire noluermt,fed egerint itd nuilo dei timor�nbsp;qudfi deus non t�dedt, quem nu�d pdrs orbis Idtct, qui iudex eA fuperbosnbsp;bumilidns.burniks exdltdns,qui cdlicepd�ionis potdt quidem omncs,fednbsp;ficetn,ideft,extremdm mAlediiltonem ferudt impijs, de quo diximus pfdl^nbsp;mo i^.vide hoc ipfum Efd. lt;,t-Addit uero chriflus, Ego fruflrd eis dixi Ztrnbsp;prlt;ediedui,nolite exdltdre cornu ZiS'cAccirco egoiniudicio omnidcornudnbsp;peccdtorum con�-in^m,ZiX iuflxirum,qui imbecdlcs in mundo uidebdtuTfnbsp;eornud exaltdbo.
COnfitebimur tibi dcuSjConfitebimur tibi,' Sgt;c inuocabimus nomen tu�. Narrabo omnbsp;nia mirabilia tua,cum accepero tempus ego luftK
-ocr page 476-j4M comhentarivs pomerani
das �ndicabo. L�quefada cft terra �c omes qui Ba b�tant in ea, ego confirmaui columnas eius. Dixinbsp;�n�qui'Sjnoli'tc inique agere,�e delinquentibuSjUO/nbsp;lite exaltare cornu. Nolite cxtollere in alt� cornunbsp;ucftrujuoliteloqui aduerfus de� iniuftitiam.Quo'nbsp;niam neqg ab oriente neeg ab occidete neeg a defernbsp;tis montibuSjquoniadeus iudex eft, HuncBumi/nbsp;li�t �e hue exaltat^quia calix in manu domini uininbsp;meri plenus mixto. Et inclinauit ex hoc in hoc,ue/nbsp;rumtamefex eius non exhaufta eft, bib�t omnesnbsp;peccatores terr�. Ego aut�ann�ciabo infeculum,nbsp;cantabo dco lacob. Et omnia cornuapeccatorumnbsp;confringam,�c exalta bitur cornu iufti�
Ef (��KordWmuj nomen tuum.Ve.^t propmguum nomen ttMim.Propin^ e}uuni,fcilicet/ii,iaim fide hominu tx pr^dicattone tui uerbi, ut liceat iantnbsp;hocipfiam innocdre. NarvAbo Grc.Pe.t^drrMerutmirabilidtud/cilicctnbsp;homines,id eft, dgncusrur.t uirtutem tudm pr^edicdto Eudngelio consnbsp;fiffi fiimt er prjedicdneriwt z^c,
TeKpus,!de/l,oaafion�zjopportunitdt�. Ex Heb.fignificdtur tepus folenitdtn er congre^Uonis populi.Felix er^ fie,Cum daeperofolenntsnbsp;tdtem,id efl,cum dppdrucrit glortd med c omnium cleithrum crc.
iniquedgerezjc.Fe.DiximfipientibuSynoliteinfdnire, zzx impijs nolite cxtollerecornu, tioliteloqui dduerfiu deiiimuflittd Fe.'Nc loqudtnini ciinbsp;ceruicc eldtum,id e/t,nefiiperbe dicdtis cu contemptu,fufficidtnos hd�esnbsp;nuiimpiosfiaffie. yer�tdmen z^c.Fe.Ciuippef�ceseiusfug�t,bibento�snbsp;impif terrie.lnclinduit ex hoc in hoc.Fe.redunddrefecit ex hoc uel undilt;p.
Eudn^litim eg) pr�dicdui mundo, homines o deus cofitentur tibi,ldu jddnt te amp; fdn^ficant nomen tuu,c}' hoc ipfiwn inuocdt erode tes tuo uer�
-ocr page 477-IN PSALMVM LXXIin, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^7
ta tiu /)tirabtlii,tud {gt;ot�iia, tud opera, tugt;i injbtid cr giiic^iti d tu opc Ycirism mundo Cquot; inlAnc�is tuiiia,m pr^di.Atur,(fdl.9-noniamhumAndnbsp;opera ez iu)iiti^ pr tedicantur. Sed iiidermt contemptorcs cr fnte iu�itttamp;.nbsp;de/infores^B^o cii tempus aduc tier it,quod uenturu non Jperant, iufle iitdinbsp;cAbo Ct �udxiboeti�eAqu^iAmiujbi reS�prudcnti� cArnisCfhypo.nbsp;crifi uidentur.TuncUque�cl terrAjranftbit mundus Ct cocupifcentiAeiusnbsp;cil omnibus qui miindi rebus ct elementis h�feri{nt,nec miru ft ttA per menbsp;mundus concutieeur,nAmpermefirmAtusefl:ctquA� columnis fold mednbsp;niAnufu�entdtus.TeriA nuUu refuflentdiur nifi manudei,quemddmodu dinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terr^
eitur lob.lo.qui appenditterram fUper nihili,uidefH'prA pfdlmo.ii tdmen hie fumptd metaphor A db nedificijs noflris dtcitur niti fupercAliimndS,qu�nbsp;admodii ct lob.9,Qjiicomouet terra de loco fito ct columme eius concurnbsp;ttuntur, ct lob.i�.columnie quoq- cocli dicumtur. lam uero ez tjludiudi^nbsp;cium ct iibam c��rmationem m hominibus terree uidemus, ut liceat quo^nbsp;dicere,Comotione �ckim totius orbts ad priedtcd�on� Euangelij, id quotdnbsp;V bodie uidemus.ucriM columnas terrx�d e� qui iam firmiter fiant,cotinbsp;firmatas efie � Chrifio.utcumqiijkiuolueris dicerc pcr)ttelicebit,e^ intesnbsp;rtmhocago,utaucrohter�]eafititonrccedamtu.
Oixi itnqiiis,td efi,incredultsfiuc lluhisjd efl,qiii ignorant dei iuflitb ldxcufaii�gt; dm. Hoc efi,pr�dicatu efi eis, ut non babcant cxcufationem de peaato(ua dbldta�^nbsp;qua� non audierint dei ueritatem.tlt;iolite infanire,nolite fequi uefira conanbsp;filia ct adinuentiones,ut ruatis � ficelere in fcelus aut bypocrifibis male fii^nbsp;eidtis coram deo,nolile fitperbire ttefiris dluitijs, potentid, iuftitia ct fdttAnbsp;^tate uefira ct qutcqtiid hiimanum dicipoteli,dei uerbu ifia omnia dam^nbsp;nat ct uanitatem efie ludicat. tiloliterepugnaredeo quafi nolentes uefiranbsp;damnari ct moreificaa,nolite blafihemare contra Euangeliumeiusquonbsp;lufiificantur peaiitores,nolite eiopponerc[ententtas ct traditioneshumanbsp;�as qu.e fiint 'miuftitia,quiahocuobis non licebit impume qua� deus no ui^nbsp;dcat,ncqi � f�eritis in oriente,neq; � in occtdentc^neq; � in defertis mont�nbsp;busfid cft,!n meridieubipreefiolisfiruore dicuntur loca efit nonhabitab�nbsp;lia ctiti aqudone ubt eademefiefirumtur propter fiigus ct perpetuam fitnbsp;Us abjentiam,qnont� deus qui ubtq; pr�fiens omnia uidet iudex eft,non I�nbsp;cebit latere aut etf�gere manus eius,qui fiuo ittdicio deprimit pr�ftim�tet,nbsp;Ct exaltat peaata agnofe�tes ct iufiitiam efurientes, Quia c calice [no poe Caftin-tat omnes,lii:re.ilt;)-ita ut eti� � faniftuario {'uoincipiat,Ezecb.9.i.Pet..q..,nbsp;^d eripit (;^ab errorc-Ct d tentationefiue perfccutione fuas int�pore
-ocr page 478-4X8 COMMENTARIVS POMERANI
partuno.'Vinum quidem purum eft in calice unde inclintindo calicent pr� pinAt,fed tante plettm mixtura �ue mixtione,i(t difcertti no po�it �mudanbsp;iuluerjitcix piorum er impiorum�orvM efl ad falHtemJtorum finif e�fixnbsp;�eternx nMlcdiiHonisA�is ubi fat �ierint err ore uexati,fat perfecutionentnbsp;paffi dicitur E.fa.^i.Ecce tuU ere,
PS�LMVS LXXV.
Titului, w�oo'xsA�utf/� In canticis Pfalmus, Afaph cantici�; NottM in �tt* Svm^A, lAani��epfalmua canit gloriam lndaicipopuli�fer deunt,nbsp;dxa deus, iHtc t^c notas erat deus,i�ic magnificabatur name eins, nam ibi habitabat
in Hierufal� ermSion^nempe in templo er fupra propiciatorium arcte fe cundif dei promi�ionem,lbi gloriofe confrcgit ludxoru adacrfarios. Sitnbsp;tnterimexempli utce inftgnii dia percii�io qua angelos ana nocie pereu�itnbsp;incaftrisA�yriora.clxxxV.mtl!a.,i^ RegA9. EtEfa.^-r.'Hocficit^inquttfnbsp;deus ut faluos f�ceret, id e�,liberaret er definderet manfuetos ter ne,quanbsp;lis tunc erat pius rex Ezechias cum fuis quos homiliatos eradfliihsdominbsp;ttus fua mifericordiare�iexit.Semper enim quandoab i�o populo 'muoca�nbsp;batur detis(id quod habent hiflorilt;e)gloriofe triuphabat deus per eos,con^nbsp;temnentes uero dereliquit er horrende tradidit aduerfarijs,ut aides in hinbsp;fkri�.VL^c omni.ittiit pfalmus,dco celfcrunt ad gloriam^quapropter gra�nbsp;tias agite ei,qui tam magnifica pro fuo populo facit.
O tus in ludxa deus, in Ifrael magnu no/ men eius.Et fadus eft in pace locus eius.
�chabitatio �lus �nSion.Ibi c�fregitpotentias an cuum,fcutuni �c glad�um �c bellum Jlluftras miranbsp;biliter amontibus xternis,turbat� funt omnes�nfinbsp;pientes corde. Dormier�t fomnum fuum, nihilnbsp;�nuener�t onines uiri diuitiar� manibus fuis^ Abnbsp;�ncrepati�e tua deus lacob dormitauer�t qui afccnbsp;derunC equos.Tu terribilis es,�cquis refiftet tibi^
-ocr page 479-�xtunc ira tiia.E coclo audirc fcc�fle iud�cimn,terra tremuit �cquicuit C� refurgerct ad iudici� deus,nbsp;ut faluos faccret omnes manfuetos terrx, Quoni�nbsp;ailuta cogitatio hominis confitebitur tibi,dc reli/nbsp;quum aftutx cogitationis dicm feftum agct tibi�
In pMe.Yedn Sdlem,Secundu lofepbum,Sdlent cft �erufdetn^'^fdtis tx hoc loco confl3.t.tidtn �ierufdl� erdt loctu eleiius d, deo, ut i�ic hdbitd.nbsp;retfiliere.j.Inter pr�tes uero grlt;eci hoc locodppe�dtiuu pro proprio dccenbsp;peritnt.Ndm Sdlem interpretdtur pdx, Potentids tircuum. �e. voldtilutnbsp;iircuijideft^fdgittiU. lllu/lrds Cfc.PeA�uJlris�iltises tuterribilis�mottnbsp;tibut prlt;edlt;e.in priedam ddti �mt robufli corde,Dormitdueruitt famnumnbsp;nonmueneruntomnes uiri exercitutmdnusfudfAde/l^Tudeutnbsp;terribiliter tibi cldr� nomen �cifli percutiendo dduerfdrios e ccelis,prieditnbsp;�f�fimt percutientedeo qui fuis t�ribus cofidebdnt,cont�nentes deipo�nbsp;tenti�i G- iudicium.tiortui funt,ut fomniu eudnuer�t tion inueneruntnbsp;omnes uiri exercitus mdnus fuds,id efl,uires cr potentidm fudm qud con��nbsp;trdnt.tiicinuenerntfeelfeudnitdtiqui feomnidpoffecon�ftfuerdnt. C� ^otttticalinbsp;tos uero dicit motes prjedie^quid�ititn ut � coelis daminuffuaurrit,rdpitnbsp;ttduerfdrios er nemo poteft eripere.Pfdl,^9^ Contrd bo� montes fepe gisnbsp;gdntes infurrexeruntfed nemo triumphduit unqudj quemddmodu er hicnbsp;dicitur^Tu terribilis es,Z}- quis refiflet tibilGneci uero montes �ternos dinbsp;Xeruntfdequtbus crdlibi^Leudui oculos meos in motes, unde uenidt duxinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
liwm md}i,duxilium meum 4 domino Crc.quis no uidet iHtc montes did cas los in quibus dominus bdbitdt.
Qa� refi�et tibitPelix,�itiisJldbit in conjfeihi tuo,
Vbipopului dei efl i�ic bdbitdt deus er fdnitificdtur nom� eius,quems Udmodii Pdulus interpretdtur,dic�s,Templu deifdndu e� quod eflis uos. Hibitdt deMnbsp;t:!r.1.Cor.0.ex lege erprophetis repetit,Q(ionid inhdbitdbo t� iUis f^c.. i� nobis ernbsp;Ibi con�ingit omne dduerfdriorum infultivm qui nituntur conculcdre dei tegt �o$.nbsp;uerbum,feduccre iiel occiderc dei poputu,reprimit principes mudi CT renbsp;gnum Sdtdne cu omnibus dodrinis d.emonioru,id e�,trdditiontim bumdsnbsp;ttdrii.Et licet tu deus uidedris tuos in tentdtione deferuiffe dum interim funbsp;ttrbiunt tut itontinis bldj^beiMl9res,tdtnen tu nofi tempus oppor tuntig
-ocr page 480-'4��' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTAR�VS POMERAMI
Tu�c l'auto dum non Jperattfr il tu fire reddis tumen tuum c coelii, liter conf�ndendOfpl�M excieciindQ or ocddendo nduerfirioi,at percdt renbsp;^num corum or mterednt uelut fitmut,uelut fomnium t^ui funt infipientctnbsp;corde,id eft,dei f(ipientilt;im,lt;lU� eA in uerbo eitu non cognofc�tcs,uiri di^nbsp;uitidrum qui pro fuis cupiditdtibusnbsp;nbsp;nbsp;uentribus cotrd 'EuAngc�ium cr ueT
b� dei,quod omnid humdnd dtimnAt,pugnAnt,qui dfcenduntequosjd e�^ It�rant in exercitu tS� apppardta be�icofin brdchio cdrnis fine jat hodie u.9nbsp;cdntyinbrdchio fe cuUr i,que mddmo duin aliopfilmo gloridtur deipopuitnbsp;lus.Hi in curribus hi in cquis,nos dut� c^c.^bt qu^fo tune ipforum coanbsp;fidentid qudndo dominusquem exaltduitPhdrdonemincipit deijcere,quinbsp;do o�endtt contemptoribusfudm increpittionem Cy terrtbile iudicium co�nbsp;ram quo nemo potefi con��ereiTuc nihtl inueniunt quod drriptdnt mdninbsp;lus fuiSf qult;e dtutti �, qute glorid,qult;e �uor hominum, quiC uolupttu,qult;ienbsp;fdnfbtiis et iuflitid putdbdntur, �� quibusfferdbdtur, tune udnittis dppd�nbsp;rent,qudndo Idmpddes ftultisuir^t^us extingauntur.Ex tunc,inquitjrdnbsp;ltud,fcilicetftiit,uel ofknfd e^. E ca/o intonuit iudicium tunm, tune terrdnbsp;quiic dntefuperbiebdt v fe dliquid putdbdt^trettuiit etf�uitjd eftjnihil utnbsp;dnteid�itduit contendit contrdpietdtem,fcilicct i�m fubtto opprejftnbsp;dei iudieijSyin redemptionem ntdnfuetoru fiue humilidtor�, id efi, lUoruntnbsp;qui dnte intu�c premebdn tur.Sic er Zdeh. t,Siledt omnii cdro d �eit dominbsp;ni,quid confurrexit de hdbitdculo fdnfh fuo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Jmpiorum �u Quonid dfiutdcogitatiohominis confitebttur tibi. Vf fententid contie� diumercond nidtcuHebr�ojmterpretdre ftc,utnointelligdsdflutdmeogitdtion� hontinbsp;tus cedit iglo nislduddredcuminipfodliutohomi�e,dtttreliquu dfiuttc cogttdtionisfi�nbsp;ridtn deo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fltvm d^re deo in ipfo dftutohotttine,fed potius 'mdlijs hoibus, qui ex dfla�
to cofilio impior� per deum confiilo er ex eo quod reliqu� �teritfimiliter per deu con�()Odfjur^ntddmdgnificdnd� deumjuidentes dei ddmirdn�nbsp;ddm er prouidentidm er fdpientid.Ex Heb fic,Ciuoni� ird hominislduddnbsp;bit te uei celebrdbitte,erreliquidfir�dccinges uel zond circuH^bis.linbsp;efljrdhominiserit IdUf tud,q,extoHitur dduerfdrius er dfiiito con�liod^tnbsp;er �irit,ut expugnet plebem tud,conculcet ueritdtem tudm,fl!ifudt regn�nbsp;fuumjhoe totu cedet in gloridm tudficut in Phdrdone uidere licet, in Seiinbsp;�Stdcherib,in �ud�is chriflum perfequetibuSfin t�is quihodie per iuftitid httnbsp;tndndm iufiitidm deioppugndnt.Vide qult;e dixtmuspfdl.d^.in uerfu,Accenbsp;�et homo dd cor dltu er exdUdbitur deus.Et reli quids ir�d(nnges,id eft finbsp;^ft^ 4 deq l'ctml confttfum eft regn� impietdtis^erperdition�fHdmftnfi
-ocr page 481-IN PSALMVM LXXV� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J�
�U,dUlt;iuid f�troriscrdPnti con�lij fiuehiftdidrum fiipermnnferit rurfum uolensmgt;cere populo tuojOud tu deut retittebis,ligt.l'it,prohibebis .Sicut.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if ;
Scnndchcrib�^lufin efi^quipoflflrdfftn 'm luditdper dn^lwm Affyrijs ffldtdntfocci�ue� 'm templo fuo d filtjs fuis.ltd demegregie dbutipote� 'mnbsp;gloriim fudtnd�utid (y �rorc mpiorum^zj- penitm per hoc ipfum conte*nbsp;rerequo fudm tyrdnnidem �dtuere nitunturfZir�lt;lnid ufyuS illim �trorid,nbsp;Cfd�utiiereli^uuin e� prohibereznbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Voiietc �C reddite dno deoueftro, omncs quiiti circuitu eius funtafFeret muneratTcrribiU amp;c aufe/
5
renti fpi'rifus pr�ncip�jterribiU apud reges tcrr�
Er^,'mqu'it,uoipopitlm deinoliteeffede tdntdUberdtione 'mgrdtt,H(K td^U�proliberdttoneuoui�i!,holocdu^,ui�hmiK e^dltd fdcrificiddrictnbsp;tum,boivm,ouiMn crc.fiue etidtn pecunidm 'm templti domini,reddite.lliecnbsp;en'im ���milidexternd 'm iddle^,nondu reueldtd iu�tidO'glorid domi*nbsp;ni^de dixtt EfdiM,cd.^o.erdittfidei 'mteruie er grdti 'm de� animifi*nbsp;gnti,prteter id quod �tant�dtit temporibus er item pro Jpec�libm cduf=nbsp;fKtdUdpr�cipiebanturoff�rri fecundulegfm Moy�,quo decldrdbdnt fcnbsp;credere uerbo dei tdlid prlt;ecipienti,�ne qud fide tdlid exterud erdnt hyponbsp;crifis eridololdtriidb otbm,pphetis dSndtd Siclegi5.x,fdrd.3i.fitb Eze*nbsp;idtid decimts ddtdi fdnlloru fdnii� uouerdt domino deofuo,er cd.jz,nbsp;fo� percu�iim Settdcherib er refritutd pdc� per circuitu,iaulti�nquit,denbsp;firebdt ho�idt fdcrificid domino 'm Hierufdl� er mtinerd Ezechite regtnbsp;iudd.ld qd^'mterim exempli nice eit Affyrioruhiflorid 'm hocpfdlmo dico.nbsp;'Volo etii qu�ddmodu er oportet pfdlmti de olbtu luddici ppti �ue Inducenbsp;per deu triuphis 'mtelligiidte^ ddeo delinidtd im� ntdnifi�o decldrdtH 'm hocnbsp;omnium fideliti 'm deo ui�hriS.Et utcertus fis dehic 'mte^^ntid,ddditHr,nbsp;Gmnes qui in circumitu eiuf,id e�^dei f int.hoc e�,qui hdbitdt cireu tem*nbsp;plil er fW lud�d circuqud^ dff�rent munerd er obldtiones,non di/s tunii^nbsp;ut fiepe'tmpijludieicuimpijsregibutlfrd'�l er ludd,uthAbentkbri regu,nbsp;tte^ deo impotenti ut bldjfihemdbdt impiui Rapfdces db Affyrio miffin/ednbsp;terribtli er Au�renti �gt;iritut pr'mcipu,quoru infdndm potentidm deridet,nbsp;er duuultuelutuentudijfiergit fuperbidjerribili,mqudm^pudomnesnbsp;rcgesquotquotfimt'mterrd^quoderip�mfuprddixerdterc.
M�rcr uero de i� qui h'mc nebii U9td nofird plmqudm luddicd�atJiere
-ocr page 482-^45� commentarivs pomerami ttiMitiu�f,^nemo i�orum attendit tw in�rmitate^nguflidconfciettti^nbsp;horrore mort� meiiorctn �re deo uouetnus uitdni,qH� foUm unit deui exnbsp;pddo bdptifmi,dd hoe enim cdfligdt peccantes �lios,fed prtefiare hoc ipfunbsp;non poteris,ne quid tuouotodut libero drbitrio arroges m purificandotnbsp;eorde,�ili ipfe det petenti �/irittvm bonum quo ducdris in eius uoluntdtent�nbsp;Sed re�iiciuntfolwm in externa iBd opera,qute fi ideo prlt;eflas quid fint ne*nbsp;ceffarid faluti crfineeisfdluusejfenonpofisjid quodrdtiouoti imprwnbsp;tnis perpetui poflulattdeo placere non pojfimt,imo hoe modo talid reijcitnbsp;Cr non unltJ?fdl.y9.cr,4.�.Videer^ � liceat reddere,uthicdicitur,do*nbsp;tnino deo tuo quad ipfe non unit.Si non unit fdcrificid legis extcrna^qtiidnbsp;tneiscdrnalescon�debantymultominusuiiltfUtreddam eiomnem itldmnbsp;quant uouiimpietdtemPaptflicam decretaliumt^^totiusiuris canonici,eynbsp;iSd �ercora htvmana�atutor� ordinumfeu potiusfc{kirtvni,quie 'mflitutienbsp;funtcontrdChrifianuordinem,modononfidlantmdntfiflAuerbdPauliM ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
Teffd.i. Dolendtim quidem nobisq, temereuouimus aut etiam iurauimuft Nlt;tw nonefl nomen fummie maie�amp;tis in uanum ajfumendum. No� tarnennbsp;quid uouimus aut iurauimus,inhierendum e� uoto contra gratiam Euan*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[
fflicdm.Uic erg) uel pro ignorantid,uel pro temeritate poenitentes uenU
abie�o ueroex�de uotonihil trepidemusfedhic beatusefl qui fe non iult;t
dicdtineo quodprobduit,Rom.l4.lilt;ecitdhabent,nifietidmpeccaflepUit i tds Dduidem q non occiderit �^dbdl uirivm flultu cum omnibus feruis eiusnbsp;fecus�du iuramentum er imprecafionem contrdfe.i.Regum.isquilt;ybisnbsp;lenedixit deivm ifrdcl q prteferudtus �erit ne iret ad fanguinem.Aut ni�nbsp;etiambenefleifl�putas llerodem,q occiderit loannem ne fieret periurus.nbsp;At ais,'�ofird uotd bona funt' Reflondeo^tio quid caflitas bona efl ey pau*nbsp;pertas zrobedi�ttdbond,jh.tim igt;t�rcs,er^illduoiferebonuefl.tJam iUdnbsp;in feripturis IduddtdJfiritualid funt,ut ft$ caflus flgt;iritu ey non uideas nMnbsp;herem dlienam ad concupifeend� cdm,ey non uraris fecundu Paulu,utfisnbsp;pauper fl�ritu zr nihil habeas ne^ intrd te ne^ exfrd te m quo confidas, inbsp;fed in folo deo,ut obedias deo promptu fliritu ad omn� eius uoluntatem.�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
H^c quiaflnritualia�intnonhdbesintuapoteilatenifi dominus flurituuns tibi dederit �ccelis,ut maxime fexcenties uotis te ad talid obli^uerislt;Cufnbsp;non etidm uoues te uolaturum quando tibi noefl datwmiSic ait loannes.3�nbsp;JKon potefi homo accipere quiequam nifi�ierit ei datum de cxlo, iam.fi tudnbsp;ca�itA
-ocr page 483-IN PSALMVM LXX7.
4�
rnJHtiUtW pMpcrttis,tiu, oiedientiii tdlU funt^uouere non potefjmo idnt do�ut ne tentdbis quidem uouere,/ine quibuf nemo Chri�idnM eft�nbsp;Si tdlid no fnnt ^uid dliud funt qud cdrndlid, qua hypocriticd, ^ud impid^nbsp;qult;e nonfolwn non [tint fectatdti uerbum dei,fed ctid contrd uerbwn dei?nbsp;latrco 4 didbolo [tmtfUt non [ru�rd Pdulut dppc�ducrit do�rindt d�nw�nbsp;nioriMn 'm hypocri� lociuentiu/m nwndd�um^trdditiones humdnds. 'Veri�inbsp;tnimienimefi quo d dicit ueritdf,q�i nonefl mccum contrd tne efi, Konnbsp;tes i^tur pro te quod hic dicitur,Vottete zy rcddite,ndm ddditur, Hotnianbsp;no deo ue�ro.Tu uouesdeo uirginitdtem fiuetUdtn tudm cdflitdt�^ii^reditnbsp;disdidbolo,nefcioquid^tud confcientidnouit fdtisftepe expertd,q,hocdanbsp;tnvM ttbt non efi ddlurn.^oues deo pdiipertdte er reddis didbolo^ ndm dinbsp;toc uoues ut uittds ex [udore dUorum,cr idm non debes fufiineri in comuanbsp;nione Chri�idnor�.i.,Te[[d.^,'Voues obedienti� hominibus deo,er' reinbsp;dis dubolo,ndtn uoues te �erudturum trdditioneshumdnds, quds ddmnstnbsp;deusfifdite.tf, chrifltis,M.dtt. Apofloli ubiq^, er fi uel pdru fidei^nbsp;id eft �ducite in dcum,hdberes,non opus effet tibi htec ex ftripturis'mdiceinbsp;re.i nunc er gloridre de uotis tuis iUis perpetuis,qult;e ne lex quidem Mogt;nbsp;� imqud dgnouit uel probduit,er dtc,Vouete erreddite.PoJfem qutd� fe^tnbsp;orfunt oft�dercqu� impid�int,mceftdilld tudcdftitds,dtues iUd er plu�quinbsp;tregtd pdupertds, obedicntid qud hominibus plus qua deo obedis, contrd ilnbsp;ludjPrecio empti eftis,nolite ferut fteri homin�jd eft^ noUte cum periculonbsp;eonfctentilt;eueftr��eruireullicredturie.[edbreuiter cdput tdn^m.Votu
Zex,O' operd eiusftmt operd legis.St idm ddeo erdffj es 'mgenio,ut hoc t^^S^Sf/dcis meduoto i�o liberum,fi uero dds,dico cum Pdulo dd Gdl, E�4�nbsp;cudti efts i chrifto,qui in lege luftficdminift grdtid excidifts.Scimus q, nSnbsp;iuftficdtur homo ex operibus legis, nifi per �de left Chrift,er nos in Chrinbsp;fiolefu credimus,ut iuftftcemur ex fide chrifti, er non ex operibus legiStnbsp;propter quod ex operibus le�s non tufti�cdbitur omnis cdro. Ego per leanbsp;gem legi mortuusfum,ut deo uiudm.Chrifto conf�xus fumeruci,uiuo dut�nbsp;idm non ego/ed uiuit 'm me Chriftus, Qttoddut� nunc utuo 'm cdrne,m fianbsp;de ttiuo �lij dei qui dilexit me ez trddidit femetipfum pro me.Kon dbifcionbsp;grdtid dei.Si enim per leg� iiifttia^er^ grdtis chriftus mortuus eft. Saluenbsp;frdterdr^mentum, dut ddgloridm tuftiti� dei, ut 'mterim non obifeidm jnbsp;Pdulus de lege per deum olim dd tempus ddtd dicdt,cum hic �mterim 'm nonbsp;flris uotis leges ey ddinuentioneshominum ddmndtx d deo rcgnent,conanbsp;trd libertdtem :�ldm,ut dit rduluf^qud ttos chriftus liberdu�t. stdte igitur,nbsp;oo
-ocr page 484-COMMENTARIVS POMERANl
injuifjZir iwliteiternnt iugo (eruitutif mplictirt. Hfc ontnia, dico propter quoruMdam confciL'tttinf confirtiMiidM qui ex fidetigerecupiimt,nonddnbsp;robomndAtn multorum tenteritAtcm,qu! otnniA�ne dei timore muAdu/nttnbsp;ignorantes tarnen quid fit fides,Qrquod de libertate /fiiritiu dicituruer*nbsp;ttmt in libertatem carnii.�eq^ ueroferuio in hoc affi^bus ;nets quafi pronbsp;meiftAfc�tiens.�iatn omnino liber fum etiam ex forma fiue uoti jtue lura^nbsp;mcnti.Voui enhn me continenter uiilurum quantu fragilitas humana peranbsp;miitit,qu�fitionpermittit�non enim efthocomnibusdatiim,aitChriftuSfnbsp;Cf fiecundu, Paulum wt ifquifqi habet funm proprium donum � deo) nonnbsp;eHmihifiortandum contra Euangeliumjicete�qut talia iuramenta exi^nbsp;gent impia tendant ztr res ipfa fiatis doeet,qutd tarn fiindli uiriuelint,fednbsp;e�inihifecundum detordinationem im�creatio;tem,c'lt;i oportet ut c�d�tnbsp;omnis ecclefiie ordinatio itelit nolit,uxor ducendayOquot; ubi duxero habebonbsp;pro me^quos deus eoniumxit^homo non feparet.tlt;}ihil er^ in hoc inramen�nbsp;to periculi eUfinon contineam,modo hoc fiat,quod Paulus ait, fecundumnbsp;dcum.Pr^ierea uoui uel luratti meobedtentem�re meis pnelatis, utuoenbsp;cant,or flatutispatrum(nam uerbo dei amp;flatutiseius ut obedirem � me nonbsp;exigebatur)t:3bcdiui,Z}' fie uixi inter eos,quant� ad indicium pertinethut^nbsp;manum,ut ne hodie qnid� habeanterimm quo me in fie accufent,fed lt;(3- nticnbsp;quoq^ eis cupio omnem quem fecusidu deum eis debeo pra-fiArehonor� tynbsp;uenerationem. C^uodfi contra eos uel fentire uel agerc uifus fum,aut nuncnbsp;quoqi uideor,ex fidefici cr J�cio (ecundu uerbum dei doinini noflri lenbsp;fu Chrifiicuius uerbo cedere ncceffeest omnenerbum,fimuta,mAndata zjnbsp;trad�iones hominum,atq; adeo omnes portas infirorim.Sicfeniio,Sit deonbsp;gratta tn ieternum,Amen,vide qu� dixi quoq; pfalmo. xl.
V TILIT A S Pfalmi ell, deus non derelinquitfnos,fed gloriofie trie umphatin dlis contra quofcumq; aduerfarios,prtecipue ffiiritualcs nequitinbsp;as.Ephe.6. Et quanto tentatio c�grauior,tanto erit gloria deiliberant�nbsp;m4,;or,tantti ut non ingrati fimus tam magnifico libcratoruln Jfiiritu usiltnbsp;co�i dcus,cr^ jfiiritualia nota �� ffnrituales ei hofiias off�ramus. vide Henbsp;Irie.ij. quin ztr nofira corpor/ei off�rredebemus, ut morttficata tandemnbsp;Jfiiritualia fiAnt,Romdt. Item, fier hoc placet. Notus in Indoa dens pernbsp;Chrifium incarnatum,ibienitn pr.-edtcauit niiracula fidt, ibi confregitnbsp;potentias diaboli,mortem er 'mf�rnum per Chrifii mortem. I bi terra tremunbsp;it furgente Chrifk^utfalui fi�rent manfiieti terr(e,tbl capit magnificari itonbsp;men dopiini tdiehrarum potefiatefubaih �rc,
-ocr page 485-IM PSALMVM IXXVI.
PSALMVS LXXVL
4�5
TjtMlwf. wfS�'xt��Uff'i� luxtaleduthun Afaphpfalmus�
A/iiph nbsp;nbsp;Idithun cantores ZT prophets in PfAtnii[unt,ut legis PdraK
S VMM A. Quiciudndolt;^fcrritt�Kru^td.deoinconf:ientidlt;idde* Sdn^dere� ^erdtionem tUnencdu quidetn quiefccre pottierint, horrendum iu� hcTi 4 dco^nbsp;dicium cr mdnum da fuprd fefcntientes ,tllic cidre inteldgwnt quid uelitnbsp;hicpfdlmui,clt;eteriexuerbi6intelltgerenonpolfunt,^udpropterrermciuonbsp;hie jpirituifuum tnagi�critvm, ut C' p�lnto fexto diximus. Tdles non reanbsp;linquet deusdbfji conibldtione ,f�d ipfenouit tempus opportuMum,qudnnbsp;do filici dexterd. uolucrit reddere uicem meliorem.itd e�t db initio mundinbsp;cum fdn�is futs,ut exdltdret iJudndoO' �bi er mundo uidebdntur uel mAnbsp;xime dereli�H^teflis eRille populus ex Aegyptidferuitute fiupendis mird�nbsp;culisliberdtus.
Occmca ad dominum clamaui',uocc mca ad dcum�cattend�t mihi. In die tribulati'
oni's mex deum exquifiui manibus mcis,nodcco ram eo �cnonfum deceptus. Rcnuit confolari am'/nbsp;tna mea,memor fui dei amp;c delcdatus fum,exerci'tanbsp;tus fum amp; defeat paulifper fpi'ritus meus. Antici/nbsp;pauerunt ui'gili'asoculi mei, turbatus fum �c nonnbsp;fum locutus. Cogitaui dies antiquos,�t annorumnbsp;xternor� recordatus fum. Et medifatus fum nolt;flenbsp;cum corde meo,exercitabar,amp; uentilabat fpiritusnbsp;meus. Nunquid in fecul� repellet dns,�t no appo/nbsp;net ut bonx uol�tatis fitampliusf��ut in fine mife
Oo *
4
-ocr page 486-COMMENTARIVS POMERANl
ncordiam fuam abfcindet �* compleuit uerbuw a generatione in gcnerat�oncm�Nunquid obl�u�fccnbsp;tur m�fereri dcus�aut c�t�nebit in ira fua m�fer�cornbsp;dias fuas?*
I� dte crc.Fe/Zx,!� die tribuldtionii meie dominum exiluifiui, uulnM meumper no�em dc�uxitzynon re�dcbtt(id e� non cejjabit � fluxnjjocnbsp;nted manet perp�tua Gr non ceffat) noluit confolari anima mea.nbsp;Hemor ero dei uoci�rabor,loqMr gt anxietate muoluetur j�iritut menbsp;ut.Tenuif�i palpebrof oculorum meorum (id eft,�ci� ut non po�em dor anbsp;mire)co�a(his fum Gr non loquar (id ^^deliquiu anin� paljus [um')Grc.
Et meditatuf [um GrcTe[ix,'R.ecordabor cantici mei in no�e(id e�^quod cantare �olebam in no�e�ueaduer�tafe,qu� eil recordatio promi�ionunbsp;dei.ut diximut pfal.s.GT alibi ex p/dl.?l.fed negi hoc ut�ciamuf gra^inbsp;ui�ima tentatio permitM)ciim corde meo loquar Gr per�crutabiturj�iri�nbsp;tuf meui(ut inueniam dei con�olationem in uerbo eiuf �ed fruflra,adeo �ne
me premit dei indicium) GTC.Vide ^uie dixi p�almo fexto.
Qji-e e�ijia, tarn grandis tentatio ubiinuocatur dominus clamorecor^ dis, eleuattone manuum, ea �ducta dominus audit,non deciptetur quinbsp;inuocat,fcd con�equetur quad de�derat, $ memoria del deleiktbtt tri�kmnbsp;Gr animo deieilum,Gr tarnen deus dcrelinquit GT permittit de�cere j�irittnbsp;tum,id efl,properare ad de/�erationem o- mortem,ut iudicio eius prem�nbsp;tur iugiter dieac noch Gr de�eiat Gr corpus c? I�iritus i No��e fcicc�untnbsp;contra omnem feripturam i ita quidem uidetur. Hic dum �eratur conlt;�nbsp;folatio �t,quod alibi dicitur,Abyj�us abyl�um aduocat in uoce cata^^nbsp;ra�kirum dei,utad indicium quod iam premit, acc�d�t recordatio. iudicionbsp;rum dei horrendorum ab initio mundt.Cogitaui,inquit,dies antiques gtc�nbsp;q, fcilicet deus in teternum proiecit angelum femel peccantem , 5 hominemnbsp;eieciteparadi�o,q. �udas apo�olus ��us e� diabolus, j iu�us iudex nonnbsp;parcit delinquenti gtc. qutequid tifquam �cripturarum eil hoc to�nbsp;tumh�c cogitatiohabet contra[e,illasetiain fcripturas,undealij con^nbsp;folationem accipiunttGrre��eacciptunt,fimt enim omnia fcripta,ut aitnbsp;Paulus,in no�ri con�olationem. tUcuentilat'j�iritus inhomine Grhucnbsp;i�ue inclinatur,Grpcr�crutaturin hac horrenda no�h tentationis,autnbsp;certe no�k ^uando borrores augentur ,ut po�it uel in promi�ionibut
-ocr page 487-IM PSALMVM LXXVI.
4)7
omnit noftr^ filntK^muenire re�-igerium^ dtcensjmriwtittu �jine deut,ut non antplitu bonAm eiut,crgonos fentiianbsp;tnus uolivnUtem mifertcordium iNunquid ixm ucrbum fwtm cotnpfetsnbsp;Utt,quod liter num pridic(itur,quod nMnere in sternum oportet,id eH, 1nbsp;genemtioneingenerdtionemi Hicccine cfiiHdteternA promi�io confidettnbsp;tium deofQblititsneidtn fult;e e� mifericordilt;etdut tdm impotent �fldne'nbsp;e� mifericordid dei,ut irdm eitti u'mcere nequedt iyidet quifit lex dei ZTnbsp;iudiciam,qudndo reueldtur cordi. duod�pdtiunfur nonnunqudm fdn�nbsp;Hi, quit finis lUorum, qui non credunt Eudn^lio ?Hic fit quid e�ddhuc innbsp;fidniUs fiducie humdn�,ut�muscudne�etd�ciebuius terrorisJdcircanbsp;eis utilis eruditio hic e� QT cd�igitio,�cut certe utiltf fitit E:?:ecbilt;e regt lunbsp;dd.vttndm no�ri hypocrit�,quimeritdid{lAnt,e2'iu�itid^ huntdndf,uctnbsp;femel ifld [enttrent.
Et dixi, nunc capi, hxc mutatio dexterx excelfi ? Recordatus fum opcrum dei, qui'a memor cro abnbsp;initio mirabilium tuorum. Et meditabor in omni/nbsp;bus operibus tuis,�lt;: inadinuentionibustuis exernbsp;cebonDeus in fando uia tua, quis deus magnusnbsp;ficut deus nofterf Tu es deus qui facis mirabilia,nbsp;notam fcciftiin populis uirtute tua.Redemifti innbsp;brachio tuo populum tu�,filios lacob �c lofeph�nbsp;Vidcrunt te aqux deus, uiderunt te aqux amp; timu/nbsp;crant,turbatx funtabyfl�,multitudofonitus aqua/nbsp;rum,uocem dcderunt nubes* Etenim fagirtx tuxnbsp;tranfeunt,uox tonitrui tui in rota.Illuxenit coruf/nbsp;cationes tux orbi terrx,commot� eft �ccontrcmunbsp;it terra. In mari uia tua,�cfemit� tux in aquis mulnbsp;Oo f
-ocr page 488-4J8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
ti�s,��aefti�giatua non cognofcentur.Deduxiftl fl �ut ones populum tu� in manu Mofi �c Aaron.
El(frxijttWMc c�pi^idcfl:,nu^c redif md tne,nnnc capi rc(�ifentirc,tict utiiitj; i� h�c jintenti� hoc uolueris dccipere. Hlt;ec mutatiodd efl,filix ui^nbsp;ei�itudo �ef�itutie confolitionii no eA medrtim uirium/ed eR dexter^: manbsp;nuf cr mi/encordiieexcelfi,ideA,dei,Fe.Et dixi,Expciintio mta eSi,nMlAnbsp;tiones dcxterec cxcel�.ld eA,Helii(f capi �entire^ntrnpe �,expc{kitio mednbsp;eftddnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n�hi jpemndiim eiliu^ter^ cicterum mutdtionef trifttti� huim
dexter^ excelfi.Sic Autem proprie le^ris ex Beb. in hoc pfalmo.Etdi XijNlor� med hxc,r}tutationes (untdexter� excel�.
Exercebor.Fe.toqiMr.tJiuhitudo crc.Fe.Effuderu^t deiudt nubis,uoa cent dedirunt nubulie,etid fdgittue tu^�id e�tonitrua)difcurrent.Vox tonbsp;u nitruituim/jihoerii. Fioncognofcentur.Fe.�on�xruntcognitA.
Euagfliu reue nbsp;nbsp;Tempm opportunK reddendo cofoldtionii nouit deui. A :t erg) per de
Idtum cordl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reftpifcenf.H.ec e� morstnedfir perfeuerdre in tflo horrorc^qui defijet^i
reirccogit.lAutdtiones luntdexter^.i pertinetdd dexterdm cxcelfi.i.dci^ cuiusmdnus nondii efidbbreuidtd, ^ui mirdbiliterdb mitiocu fdnilis funnbsp;tgit,(l!ii ut e^ peadtorcs f�erKt^terroribusddflifli fuM^erroribui fedu��itnbsp;tentdtionibusprobdti cre.m operetuo dom{ne,no meo fdluabor, tud mifeanbsp;ricordiddb initio mitdi fiemp fiiit mAgnadud tnirAbilid,tud operd,tiusddanbsp;inuentiones fequdr er prlt;edicdbo, non operA cr Adinuentioties humdttdStnbsp;nihil in tentdtione profiuntjDcus uia tud efl in fdnchtdte.t.quicquid�nbsp;cisfAn^iieH,etidm dum ncsfldffllds,ii'fluses im oibusuijstuii.quod impijnbsp;ne^nt, �dfdn�tsin tentdtione dbfionditurddnun non ncgdnt^quis deus,nbsp;ut deus no/kr,fiue dunt premit dduerfdrios, Hue dum confbldtur fuos inbsp;VL.ee eR longd dlid cogitdtio,qudm i�djqudm f'tprd legis. Veru htc confioanbsp;Idtio �r reueldtum cordi Eudn^lium poft legis terrorem defiribitur. Ho�nbsp;rum omnium tnirAbilium,inquit,teftis e�i�e populus ex Aegypto, in mdanbsp;nu dci udliddfigniscp cyinc�locrin terrd flupendis poft tdntdm dffli^lianbsp;onem liberdtus.Sdm Aquein Aegypto fenferunt uirtutem tudm conueranbsp;fein (AngHinem,zy pretered dederuntrAnds,Exo.'7,Zd�.3 0'cecideruntnbsp;� nubibtisgrdndtnes Z3- tonitrud in ctreuitu Zif fidminA,Z3'difeurrentid pelnbsp;gsrdfuper tcrrAm,ad hxcfiupendd dei iudicidtrementem.Erdt enim hxcnbsp;pldgd til impioSfZtr iudicium dei,qudndo uoluit fAludrefuos.Exodi.9.t^ecnbsp;tdmen liberdt�o,fine mortis fidt horrore,ndmz^drmdtdmdnus hofiium
-ocr page 489-IN PSALMVM LXXvn. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45�
iniiKirubdt,^- tndrcfuprd capita tranfeutitium uidcbatur,ficper tfwrtcnt tranfitur ad uitam.H^cesluia dei in mari,lt;a' itgt; aquis jmltUy tcnebr^eillte Tettebr^nbsp;fan�he,quaf mu'itdiiftiidcrez^cogiwfci ren�poteft,Grratiocieca non co �niite,nbsp;fgt;rehendit,fola fidei nouit, qti� fequitur dominum clau�s rationisoculistnbsp;ltd ut quemadmodii Abraham nefciat quo cdt,certa tame q, deum fequiturnbsp;uocdntem,^^ q h�c eituia dd.ldquod dddit,Deduxi�i,inq!lt;it,mini/krionbsp;tiofi�y Aaron dd hoc d tc �lcdorum,ut pajhr bonui populum tnum uelutnbsp;oitcs^qute ut maxime ncfciant quo ducanturjtamen fecur� ^udent fcdpdnbsp;fioredua,qi{�admod�dlibt dicitur,Qui deduciiuelut ouemlofeph. HfCnbsp;cil mutdtio dcxtcr� excclfi^poft tdm ini�gnem tentationem.
vide! quamfepefcripturailliui ex Aegypto liberations! meminerit,ut Ex Afgypfo difcatniu hiflori^i�im utilitat�,propter nos entmjeripta e�.Dominus du* hberdtio,nbsp;cit mirabihter fuos,itdut neip�quid�fcidnt quduid,multo minusalij.du*nbsp;citenim Cicut paflor oues,etidm per muium marc^tty turbdtiones multds ddnbsp;terrdmpromiffam (yc.
PSALMVS LXXVII.
Titulut. Eruditiuum Afaph,
A(dphficilfepfalmos notumesicx,t.Pdzd. 19.ubi�c dicitur,Pr�cepit Afaph�cit Ezlt;^chias principes Icuitis ut laudarent dominum fermonibus Dauid pf^almos,nbsp;zy Afaph uidcntis.
S V M M A. Certum e�deu/m hoc pfalmo exordiri^nam dd populumfu^ Citdtio Mdt urn loquitur,cy legem fuam uult dudiri,'Et dddit,Aperidm in parabolis os thjpi,nbsp;meum qj-c. id quod complctii eii in dco incdrgt;t4to,ut interpretatur Matt.nbsp;^d.ii.Dcindeloquitur quaii unusex hominibuf, Ciu�taaudiuimus(3-co^.nbsp;gnouimuscd cfc.iit nott�imu�t hic deucyhoinin� loqui,ut uidcas qdptenbsp;hine ^/sattheui citarit.Aduerte hicfrU'ilu hiftori�.Vultenm deus d nobis Pru^hi�o�nbsp;fetri magnAlid,qu��cerit er qu� docuertt,ut difcamusa domino deoJfe fi^ uetcrum,nbsp;rdre,cr no oblmifcamur operum dei,z3 m�data etusexquiramus.pulchernbsp;re�ifqse�tfieordoCEt dddit,lic,inquit,infidclitate cordispereamus,fuutnbsp;in fideles pair es qui no credideriit deo,nec�!erduerut in falutari cius,mhilnbsp;fcilici t mirdctilis inotidicet quadoq^ ore dilcxerint deum, Ungud metitinbsp;�ntci,corde longeducrfo.Hic no in memori� rcdicrut ftupenda miraculanbsp;pro ipfis in Aegypto/�{�d,�luinnbsp;nbsp;nbsp;dufliper defertu m terra promiffim,
infidcliter egernnt,i3 triditifurdglddio Pdle�itforu^Bt tarnen hic adhjsc
. - �
-ocr page 490-COMMENTARIVS POMERANI
lktitdeitsabi{gt;fts,pcrcu�iteumpudendii pldgicrfempiterM tgMfHint^ aduerfdrios.Vt�um nbiet^ regiw Ephrdim, elegit ex tribu ludi DMtdi^nbsp;regttum i� tnonte Siogt;t,in term i^udm fimdduitinfeculd. vides itd^, hicnbsp;ffdlmus comp�etur 'm DMidis regno,lt;iuod mmpletum eft in Chrifto.Alionbsp;qui ji i�ud cdriidlc regnum re/^icidSfpenitiK pojkd extinihim ejly^^ no e�nbsp;templum �dificdtum in terrd qtidtn, ut hic dicitur,�indduit in feculd�uenbsp;in ^eternuntyCum etidm templwm l�iid ui�bile, itd defiruShim�t cum omninbsp;bus fdcris eius^ut non ntdnferit Idpis fuper Idpidetn, quemddmodum Chrt*nbsp;fiut prtedixerdt,
ATtendite populc meus legem meam, mclp nate aurem ueftram in uerba ons met Apcnbsp;riam in parab olis os meumjoquarproblemata abnbsp;I ni�o. Quanta audiui'mus amp;(. cognommus ea,�c pxnbsp;tresnoftri narrauerunt nobi's.Non funtabfcondi'/nbsp;ta a filqs eorum in generati'onem alteram. Annumnbsp;dantes laudationes domini',�lt; potentias dus amp; minbsp;rabil�a eius qux fecit Et fufcitauit teftimonium innbsp;lacobj�c legem pofuit in Ifraet Quanta mandauitnbsp;patribus noftris,ut nota facerent filijs fuis,ut cog/nbsp;nofcat generatio altera. Fili] qui nafeetur exurget,nbsp;Scannunciabunt ea filtjs fuis. Vt ponant indeumnbsp;fpem fuam,�c non obliuifeantur operum dci,�t manbsp;�v
dataeius exquirant. Vt non fiant ficut patres fui, generatio peruerfa �c exafperans. Generatio quaenbsp;non direxit cor fuum,amp; non eftcreditus cum deonbsp;fpiritus eius, Fili j Ephraim intendentes 8c iaculatcs
-ocr page 491-IN PSALMVM LXXVn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�44*
arcubus, conucrfi funt in die belli. Non cuftodie/ runt teftamentu dei',(5e I'n lege ei'us noluerunt am/nbsp;bulare.Et obliri funt beneficior� cius, �e mi'rabili/nbsp;tun eius quae oftenderat cis. Coram patribus cornnbsp;qux fecerat mi'rabili'a tn terra Aegypti in camponbsp;Tancos. Interrupit marc, �e perduxit cos, ftatui'cnbsp;aquas quafi in utrem. Er deduxit cos in nube die,nbsp;�e rota node in illuminatione ignis. Interrupit pc/nbsp;tram in deferto, amp; adaquauit eos uclutin abylTonbsp;multa. Et eduxit aquam ex petra, �e eduxit tan^nbsp;flumina aquas.
Problenutlt;itchx,EnignM,tlt;i,Wiitth�US,Abfconditd.Sigiii�cdturciuti idem quod dntedixitparabolasjd efl,fermctKS nonoibuttntcUe�hs
No�abfeonditd �e.^ion occultdbimtK etc.QjioddUtem in tuftro feq'jitur.,AnnunctdntcSiri�rendue�Ad id quod prtece�it, patres noflri.
Alterdm.fe.noui�imdm.EtitcrumAltera.fe.i^oui�imd.
Generdtio peruerfd et exdj�cr�s Ff Gc�frit�o rebellis et infidt �is,ge� neratio qtixnofidbtltuitcor fuum et non�ttt�deliscum deo�'iriiuseiw,
Et�dtuitdqudsqud�m utrem.Eelix,Et�dtuit dquds qua� ciimulumi tAirii^mdtii�flij�imd hiflorid narrdturusdielt, Aperia inpardbolis etc, �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.f,
pdrdbaldsctproblenMtdl�ueentgmAtdetocaillduocdtqu� corammun , j do �fkt �unt,Ced reuerd old opera det Hue fit conditio mudi et ^berndtio �nbsp;Ct ed qu,e cora uidemus et trdihmus,fiucbeneficitt hberationlsex Aegyznbsp;pto dutdltud miidus etcaro ignordf.Tdntd e^ctecitiU et furditds ut uid�nbsp;tes Ho� uidcdnt et dudientes no inteUi^nt, Teflis efl uel htecipfd qute htcnbsp;ndrrdtur hiflorid.Vnde pfat.iy.Qjionid nonintellexerut in opera dotnianbsp;ni Ct in opera maniiit eius etc. Tam c�ca uero ratio et ignorans det quienbsp;non poteflagtiofceredei beneficia qult;emanu traihtjeora uidet, fine quianbsp;bus tpfa non cofiflerct, quado qu^fo agnofeeret qute /fiirittulia funt, ut benbsp;�eficiii liberation^ dci ex tnfiris per Chriftwm et faluationis glorificatioa
-ocr page 492-441 COMMENTARIVS POMER�NI
tetern�?4�*^ u� dicere caperi{,�bulA uidentur impijs iut cefleetti gmatanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furdo turrafli. Htecadmoneo, ut fct^K hunc pfah
mum�cut uUa propter nos eff^e fcriptum myflerM nobis cAnerCfUt � dAmui dei uerbo non excxcemurfieut l�t, quemadtnodtt Paulus tMnbsp;net.l.Cor.io.O'pfal.s^.Hodie fi uocem Cfc-
Verbit cy bee nbsp;nbsp;Su�m le^m O' uerbu mit audtri deus aure cordis,Atlt;^ idea O' uerbii
neficid dei ni^i cr mirabilibus beneficijs db initio mudi docuit genus humanu, qult;e Addm bil tiol�it (^ud lt;l!t�alifperm�nustrddidcruntpo�tris,do�ecuentuefldd populitl�delnbsp;tit fiddS deo et cui fu�itdtiit tef�imoni� fine te�Amentn^ut mnotcfcereteis fuis promi�ioninbsp;cura dgaspro bus^exfentine eora e�':nt benedicend� cudi�cognationes terr�,^qi ip�nbsp;�imi. lt;}uo^ omnibus bonis abundarent � dudirent uoci eius. Et dedit cis legendnbsp;eit uerbum fecundu quodagcr�t c uiueret,queddmodu dictt lex, lt;iuie eftnbsp;fumntd homin� dignitas dudire dct uoc� fecum loqu�tis,Pfdl.i^�7. (^ut annbsp;nuncidt uerbii fu� Idcob O'c.Et Deut.^-Hitc e�ueflrdfdpi�tid oc. Oecnbsp;mdgnofludio deuscomendduit pdtribuSjDcut.e o-U- utceu EpifcopiO'nbsp;dodhres 'm don�husfuis docerct filios o �milia fuam, ne po/kri tgnord-rent ufq; ad ^nerationc noui�im� uerbum O' bene�cid eius,ut direiUonenbsp;eordis o J�� fidenti.i.uera O' mternd iu�itia colerent deu,non hypocrtftnbsp;legis externa,qu�admodit 'mfideles patres, ^ui no pofuerut�em fuam 'mnbsp;deiiyobliti funt bene�ciorti dei,mdddtd dei corde no ex^uifiernt ut�it intnbsp;petrdto � deo fequi potui/fent dmanti corde dei uolutat�,rcbeUes fiteruntnbsp;uerbo O' dmaricauerunt os dei,ut dicitur Df�t.l. non �erunt reih cordenbsp;O'I�iritu erant duer� � deo,utc��^ populus del�uflrd dicer�tur. Audi�tnbsp;h�C no�ri hypocrite quid�usdcrufet 'm populo legis,cui lex ijuidem ex�nbsp;ter na, pr�fcribebdt fed pofl primu precept it,Eg) fum dominus deus tuus^nbsp;Filif Epbraim Epbrdim in ofed dicunturdec� tribusfiue regnum lfrd�l,fimiltter
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O' Efd.ii.ErdtduteEphraim filius iofepb,m fortecuruserdt Siloubipri^
mu erdt area domini cu tdbernAculo,lofue.i�. o' itbe habitauit lofue dux populi, lofuc.l9.ibt�^ ex tribu Eenlam'm rcgna,uit Saul rex primus totiufnbsp;populi,fed pofl reprobdtus cu totd pofleritate. ltem,ibi regnauit Hierobo*nbsp;dm primus rex ifra�l poflregni dtuifion�,qui peaure�eit ifra�l ci^c. videnbsp;bdnturitd^ filif lofeph,m primisfllij Ephraim confecuti regn�iO' omnidnbsp;dei fdcrd.Sed Silo locus efldbie(lus,iliere.y. O'tribus Ephraim no efl elenbsp;�ki,ut mfradicitur,Et repulit tabcrndculum lofeph O' tribumEphrainrnbsp;non elegit,Sed elegit tribum luda, montem Sion oc- Itacj; babes hie duosnbsp;Duonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^optslos�ue duo reende Alterum regnu Ephraim [we ifrael ^uod efl de�
-ocr page 493-IM PS�LMVM LXXVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44�
f�o piumiMnet 'msternum, Igturiwn fiuftnhicdtHurm contracmncs impiof lud�os uocit eoj filios Ephriim,utreproblt;itos � deo^
EiUf,inlt;i�.tit,Ephrdim,id c/l,incrcduli ffrd�lit/epdrdntesfedd pnliuM mgrdtl exc^ qttdfi�rtef�tturiperuerbt�dti^uoddudierdntcx M.oyfe, 'mf�gdmcon* ciuntur,nbsp;uerfi funt redire cupierunt m Aegyptum w tempore tentdtiotuf,quem�nbsp;ddmod��cit omnii fidttcidcdrjuliit ztr frdi futit^utditofeditCd-yMelutnbsp;arcui dolofutjlege N�.t4.cr4lzlt;��,No� dudierut uocem domini. t�ihil tdntnbsp;f�erunt excjecdtif omnid mirdbilid in Aegypto pro ipjisfi�ki,fiucmcdm=nbsp;po Tdaeos qu� TdnK cR regid citiitds Aegyptt,Efd.i9.fiihil erdt trddit� tiare rubr�.nbsp;xerdt permdre rubrtm ficco uefligiOfdquisftAntibtuqiid� cbtent� inutre,
deduxerdtpercolumndm nubifindie (yignitin no�e,lt;juodmyfierium Coltindignif Vdulus dpcrit.i.Cor.io.Ktdicdns bdptifma, twfirum figurdtwm quo non fbsnbsp;nbsp;nbsp;nnbit,
lum bdptizdmur �� mdri,td efidqud,fed etia mtbe,id e�^Jpiritufdnih nos obumbrdnte,qu�tdmen nubes no{hi ignts csi,qucddmodu lodnnesdixif,nbsp;l�e uos bdptizdbtt igni cr]piritu[dn{h,qui bdptifmus no ce^^dt donee om
Uiff�mdm refurre�tonem,de quoz^ prophetdt Efd. cd.^. Si dbluerit ce. Et ereduit dominui,fuper omnem locum montis Sion c ubi 'muocdtuf efl,nbsp;nubem per dtem,c fiimum cflylendorem ignis fldmmdntis m no�e cc*nbsp;Nihtl pr^tered erdtq, bis ex pctrddqudSproduxerdtldr^�imMtgrdndi Petrd�nbsp;pro�fh mirdculo,quid enim durtusftliceiquid mollius dqudictdm� illdnbsp;hdne effudit qud nd,turd non hdbebdt,pottiu tgnem qua dquam ex filtce exnbsp;ettlferis.Vetrdtn hdne non tdmen qua in loco ind,nebdtuifibiliSj�ed inuiftbinbsp;lem qux �equcbdtur eos,Pdulus Chriftu fiiiffefcrihit^qui nunc ditjlodn.Tinbsp;Q�t ere dit in me flumind de uentre etus fluent dqua uiuie cc.Vcrbo Jpirisnbsp;tus c mdnnd Eudn^lij pdfeit nos � coelis. tdm ni fldlor uides pdrdbolds funnbsp;iffeetidmilldfli^!i,omnidenm,utditPdulus,inflgsrd contingcbdnteiStnbsp;Suntdut� fcriptd non propter eos,fed ne nosincreduU uerbo detflmili^nbsp;terperedmus.
Et appofuerunt adhuc ut pcccarcnt ei',exaccrbaue funt aldf��m� in I'naquofo. Et tentauer�t deum innbsp;cordibus fui's,ut pctcrct efcas am'mab^ fuis. Et de/nbsp;traxcrunt dco dixer�f,nunquid deus potent pa
-ocr page 494-444 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
rarem�fam in defertof�Quom'a percuflit petram 5c fluxer�t aqux �etorr�tes inundauer�t. N�qu�d �cnbsp;panem poteft dare, aut parare m�fam populo fuo;*nbsp;Ideo audiui'tdns �ediftul�t,5ei'gu�s accenfus eft i'tinbsp;lacob amp;: ira afcendit in IfraeL Quia no credideruntnbsp;in deo,nec fperauerut in falutari eius.Et mandauitnbsp;nubib^defuper,�eianuas cocli aperuit.Etpluit cisnbsp;manna ad maducand�,�ipan�coeli d�dit eis.Pan�nbsp;angelorummanducauit homOjCibaria mi�t eis irtnbsp;fatietatem.Tranftulithauftr� de c�lo, �einduxitnbsp;in uirtute fua aphriGum.Et pluit fuper eos ficut pulnbsp;uerem carnes,�c ficut arena maris uolatilia penna/nbsp;ta,Et ceciderunt in medium caftror� eor� circa tanbsp;bernacula eor�. Et maducauer�t amp; faturati funt ni/nbsp;mis, Sc defiderium eor� attulit eis, n� funt priuatinbsp;a defiderio fuo, Adhuc cfca erat in ore eor�,nbsp;nbsp;iri
dei afeendit fuper eos. Et occidit pingues eor�,�c cledos Ifrael c�pediuit.In oib^ his peccauer�t adnbsp;h uc,�t n� credider�t in mirabilibiis cius. Et defecenbsp;r�t�uanitate dies eor�,�canni eor�c� feftinati�c*nbsp;lnmlt;ilt;juofci,ideft^inlocouiidnteitwn�t^rdttuncerdtnbsp;dqud exculfd ex petrd,ut fequentidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habcnt.febx,ln(blaudine.
M.enfdm populo fua.fe.Cdrn� populofuo.Ndtn utru^; uolucrut pd �emCdl'/t�pofi^d^uddcceperdtit, Dflu!it,f:ilicctojkijdereiwn
-ocr page 495-IN PSALMVH tXXVir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;445
iUdicif,ut in (equ�tibm uidcs ubi occidit pingues ^c.Et efl,di�ulit,di�ii}M lauit Httcrim'Ee, Iratut ejl,nbsp;nbsp;nbsp;Panem dn^lorum,uel regu/nifUel nubium, PMein dngfa
uel robufhrum,ijlii omnid po�'imt legi ex Heb. Eg) leerem nubi(tin,'^uid lorumt pr.ece�it,Et}ndndduit nubibiu defupcr Gridnudscali dperuit,ut paniinbsp;nubiiim ex nubibus or pdnis cceli exidnuii ctxli ueniffe dicdtur,utruq} td^nbsp;men idem fit more fcripturie.St dn^lorule^ris,n(ceffe efi tit ncntdm innbsp;ftidnnd quS. in id quod mdnnd jignificdbdt re]pici�f,aempe in uerbum deinbsp;�uefidemin Chri�um,quemddmodMn Moy fes interpretdtur^Deut.g.crnbsp;Chri�us Mdtt.^^cr lodn.o.Angtliuerbo cy pr^cepto deifumme obediutnbsp;�7 fiducia fummd in deu rdpiumtur^'Vnde ordmut,Eidt uolutds tuAficut mnbsp;calo cr in terrd..Dum uero hoc dictmus,no ignordmus mdnnddb dlijs in=inbsp;terpretiifi,diilu effe pdn� tin^loru,q,i�e pdnis miniflcrio dn^loru fit�rnbsp;mdtusin dere,Sed quid dttinebdt hie dn^losfadhres �cere plusqud in dlijsnbsp;mirdculis in Aegyptonbsp;nbsp;nbsp;in mdri rubro,utin fdnguine^in rdnistt^rctEtpro
�ih htec ordtio,Pdnis dngeloru non jignificdtpdnem quern dngelt �ciumt, fed quern dn^U comedut, Nifi etidm uelis dicere ubi dominus dtt,tion e�nbsp;bonum fumere pdnem filioru cyc.fgnifiedre pdnem filioru non quern filijnbsp;edumtfedqu� filij�csunt.Hoc dutemmodo,id eil,fiin myjkriunircjpicids,nbsp;non fiicrit quo^ obfeuru quid pdnis robullori�,quid pdnis regu lignificet,nbsp;nempe quern robujH comedut CZ re^s,id e^l,eredentes,dut unde robuftinbsp;cr re^s fidnt.Verbu enim dei eon�rtdt cotrd imperium, mortis cr cu deonbsp;regndre�cit modo edds e:trc.Eelix fic,Pdnem robujlorii comedit tiirjCibunbsp;uidtieivm mifitillis in fdturitdtem.
Hdu�rum,ucnt� d meridie fldntem.Aphric�jm,db occidente.Eelix pro hdu firo interpretdtur Eurum quifldtdb oriente.Hilloridhdbet trdns mdre rd^nbsp;ptds uento duiculds^tifu.u.Vcntusegrediens d domino drreptds trdns md*nbsp;re coturnices detulit cr demifit in cdflrd ztyc.
Compediuit. Ee.incurudre ficituelhumiliduit. Cum fi�ndtionc.Ee. In horrereuelturbine^ldefi terroreiudteioru horrendoru dei exred confiinbsp;ettttd perierunt,ut neid qutdem quod uiucre uidebdtur uitd �erit t^c.
vides quo pergdt cordishumdnicd-citds,Confitemur om�tes ore proui ProuidenUd dentidm dluindmfed non credimus,qui neuentrem quidem deo dudemus deiergi nts.nbsp;committere�rteulx duos dies ui�uri.quos deus utgintidnnispduit etidmnbsp;nihil folicitos,nonrefiiicimusinddmirdbilidoperddei,qui dconceptionenbsp;tdm mirdbiliter nobis prottidet,ut dlididm Idcedmus eperddeier^ ncstmpietdsnbsp;per omnem uttdm noflrdm.ltd dpud incredulos ludeeos in tcnfdtione ni=^ hurndna,,
Pp 5
-ocr page 496-44�
COMMENTARIVS POMERANI
bil erant omnid dei mirAbilid dtttefaikiut crcderent dco,ciuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c]l
impietM hivmdni cordif)ex mtrdculo recenti dccipiunt oaafionent tentdtt^ dl deum,num(ciltcet polfet cr pdnem o- cdrnem dure (^ui dcderat ex pe^nbsp;trddquMfdqudtentdtionenwnet Pdulus^utcauedmus.i. Corinth lo.quidnbsp;enirn hoc dliud efl qudtn negire operd dei f�ijfe qua �dki fant^ey pro grdnbsp;tidrumdStone reddere,ut hic dicitur�etrd�ionenjf id e�,oblocutionetHfnbsp;qud�deo nei^dudientene^ uidenteffedcertedeiM dudtt^quemddmodumnbsp;bic dicituryOrirdfcitur in bldflihemdtores,tdmet� ird cutt ddhuc non uideanbsp;tur,tdmetfi interim pr�ftet mdnnd er cdrnes�coelii,ut nihil minuA qudntnbsp;irdfli uidedtur,ddt interim omnidbona, contemptoribuf,bldflgt;hemdtorhnbsp;btis,perfecutoribiK uerbi fui.Sed quid ddditurf Adhue�nquit,ef:d erdt innbsp;orecorum erc.Qudrehociut uidednt fitnul deuibeneficid de quibui imnbsp;pie dubitdnt,po�tt ddre,c^ tdmen fentidnt dei potentidm qudm contemp�nbsp;ferunt.Scd fint ifla nobii terrori^ut poftulemus 4 deo ffiiritum ne fic exca^nbsp;cemur,quemddmod� iUiquireliqui neexpldgis qutdemernece dliorumnbsp;didicerunt credere er fidere deo,do nee eos confivmeret er dd udnitdtem,nbsp;idefl nihilum,redigeret dies erdnnoseorum.
Tietrdhere Aduerte hypoert�s noflrd defcrtptd efl^qudndo dicitur, Et tentduea deo i/iicorde. runt deit in cordibuifuis,er detrdxerunt deo er dixerunt^repetejm cordi
deibeneficijsdeprehendunturerrdpiunturdetiudicio pinguesetidm CT elei� inter ipfos ut euddere nequednt erc.tlt;iihil erg� glortdndu/m hypocrinbsp;f� fi omnid projfiere fucceddnt,diini dlij�rinii crucis exercentur.
jUdnndi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effe uerbu dei fuprd diximuf ex Moyfe er Chriflo mterpreti^
but,er Pdului efcdm flintudlem uocdt ficut er dqudtn potu lfiiritudlem,id e^ quie non ore editur er bibitur fed corde inJfiirttu,quod mdnnd��dt^nbsp;Cdrne$gt; entes priefirut cdrnes Aegyptijd eR^cdrndle uerb�,(iue trdditiones huMtlnbsp;nd,s,quds ciecd rdtiofiinper prtefirt uerbo dei,Hocenim uerbu crucis efl,ernbsp;ill� per hypocrifiin glori� er iu�tidtn tncntiuntur.Sed u� nobis,quid nottnbsp;fitmus fiduddtiddefiderio noflro,qu�ddmodii alibi dtcit,Dimtfi eosfecun^nbsp;dum defidsrid cordis �crit ihant iit dd'muentionihwfitis^
-ocr page 497-IN PSXIMVM LXXVII* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447
Cum occiderct COS tunccxqui�rebat ei� ct rcuertc bantur et diluculo ueniebat ad deum.Etrecordadnbsp;funt dns adiutor ipforu eft,et deus alrifl�mus rcnbsp;dcmptor eor� eft. Et dilcxcrunt e� in ore fuo,ct Unnbsp;gua fua m�riti funt ei. Cor aut� eor� no erat redSnbsp;c� eo, nctj fideles ftierunt inteftamento efus. Sednbsp;ipfe eft mifericors et propi'ci'us fiet peccati's corn,nbsp;Ct no diflipabit eos. Et abundabi't ut auertat I�ramnbsp;fuam,et no �ncendetomn�iram fua.Et recordatusnbsp;eft ^caro funt/piritus uadens et non rediens�
A Jiutor.Fe.Cre�tor, ut duo hie dictintur cr creator cr redemptor. Et dilexeru/nt eum in ore fuo.Fe.AduUtiftvnt ei uel Idilnuerunt eu ore fuo.
Verbaquid�fidethicponutur,F.x^uirebdt.Reuerteb(intur.Recorddti Hypoerifis 'ut ftvnt D:lexerut,fed hypocrifitn�iijfe decldrdtur,iion oh, 'minuit,qui dicit cuUu det,nbsp;mihi domine domine intrabit in regnu caloru,fed q�xit uolumtat�pdtrisnbsp;mei qui in calis eft.Hlt;ec aut� eft uolutof patris mei qui mi�t me,utcred(itisnbsp;in eu qu� iUe mi�t,ut o�s qui uidet filiu credit in e� habeat uita ,etern�.nbsp;�tdtth.^.�o. �.tltcfuntoU Jiudid ez operd bond hypocritarum cr iBe deinbsp;cultui. Cm /ogwirnttr defidecr^ oid ipfor� operd nihil funt dbfq^ �de^�na.nbsp;tim reJ�ondent.Etnes credimus,dlioqui quare Iduddremut de� tqudre omnbsp;nid tfld �ceremuAiSed uide hic, quid de cred�tibue potuiffet maiue dici,3,nbsp;Exquirumt de�,reuertuntur etid poji peautd, er mane confurg�t dd eumnbsp;inuocdnd�,recorddntur q, deui fit GT credtor Gf redemptor ipfor�, er innbsp;fumnM,diUgtnt deumtEt tdm� hlt;ec oid dicit �dffe dbfq^ fidc,td e�', fiductdnbsp;in deum Gf eiut promi�ione,omnid iBd tdm J�eciofd �a(fe �tcum,nwnddehnbsp;tim G!quot; iniuflitidm cor am deo.Vidednt hiec noflri hypocrite qui uerb� �uenbsp;te�AmentwM dei cont�nunt propter trdditionee hunMnd(,( ttdmen dicuntnbsp;fecredere GT deum pldcdre fuis operibui,id e�,�tco Gr menddcio.
freteredhicdeferiptd eHp�nit�tid impiorumq� dicitur,c� oaxderet Peenitentid dhos,dlifexquirebdte�crc.Dol�tenimfud duna, no dei iniurid gt eont� imptorwm,nbsp;pt�,qu�ddntod� Efdu,q no eflcofecutui panit�tite loc� quis c� Idcbrymis
Vp 4
-ocr page 498-448 COMMENTARIVS POMBRANI
qUicfilJet ca^t�cb.li.DoIuit enim no ^itid peanuerat in deit^�d ^uUdinipe rdt im primoffniturie cr pdtris benedi�lionemAtdq; hic fe re�iictunt nonnbsp;deu iju�non diligut nifi fiilfo,dic�les ore no corde,Miferere mei deut crc�nbsp;PdtieMid dei. Sed ipfe deus eft mifericors (3quot; dbundans mifericordid fud ut non�dittmnbsp;perdit in�deles hypocritis/ed expe�et id pantt�ti�(ut dicitur quonnbsp;g; Ro.2.de glorUntibtu in lege (3' de ntA�flris dliorum crc.Id eft,de ip�fnbsp;fitnKhypocritis)recorddtus uideltcet q, f�iritum det non hiibent,fed tdntunbsp;cdrofunt,ut(3Gen.6.dicitur,zs-funtJ�iritusno dei fedhumdnusquiudfnbsp;dit (3 non reuertitur,per fe eft ignordns dei cr femper in deteriord �bi dinbsp;tniftut Idbitur donee compledt fudm ddmndtionem,nft ftiiritu dei relrdhdnbsp;tur (3 dliut fidt.Sic cdrnem condeinnAt,EfdXd.4.o.i3pfdlAoi,
Quoties exacerbauer�t cum in deferto,i'n l'ram co citaucriint cSin �naquofo.Et conuerfi funt �c tentanbsp;ueruntde�j�c fant^um Ifrael exacerbauer�t. Nonnbsp;funt recordati nianusei'us,d�e� qua redem�t eos denbsp;� manu tribul�ti's.Quipofui't inAegypto figna fua,nbsp;�c prodi'gia fua in campo Tancos. Et conuerdt mnbsp;fanguinem flumina eorum,�c�nibres cor� ne bibcnbsp;rcnt.Mifit In eos mufeam caninam �ccomed�t eos,nbsp;ranam corrupit eos,Et d�dit rubi'gini frudusnbsp;eor�,�e laborcs eor� locuftx,Occ�dit l'n grandi'nenbsp;uitem eor�j�c moros eorum (n pruina, Et tradi'd�tnbsp;�n grandinem �umenta eor�, �e poficflionem eor�nbsp;igni.Em�fitin cos iram indi'gnat�onis fux,indignanbsp;t�onem �e �ram �lt;tr�bulati'onem,immifl�onem pernbsp;angelos malos. Vi'am feci't fem�tx l'r� fu9e,amp;: nonnbsp;peperci't a morte animar� cor�, et �umenta eorum
-ocr page 499-IN PSALMVM LXXVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44�
in morte conclufit.Et percuffi't omne primogenitu in terra Acgypto,primirias omnis laboris corn innbsp;tabcrnaculis Ch am. Et tranftulit fient ones populiinbsp;funm, et perduxit eos tan^� gregem in deferto.Etnbsp;deduxit eos in fpe et non timuerunt, et inimicosnbsp;eorum operuit marc.
In mAquo�o.Fe.In folitudine,utluprd. Exdcerbduernnt. Ve.Circ�fcri^ plcrunt,id eil,potcnttcim eiut limiUuerunt, ut ait idem i'elix. Omnia etvmnbsp;polJc non crediderutjicut fupra, Exeu�it ex petra dquam,nunlt;iuid er pdnbsp;nem potent dare
�mbres.Ee.Rinos, Kufeamcdninam.tn'i�eb,�gnificaturomnegenut tnttfearum, Rubigni.Ee.'�ruco. Polje�ionem.fe.greges.
Pofi Old in Aegypto miraculd certe mudo�upedd, poftq^ infignem per Excteadio nut marerubru irdduilione,QrAcgyptioritfubmer�one^fepein�deliter desnbsp;nbsp;nbsp;iuuatur mi
um,qui fan^l�cat ifraelem.i.qui efifanSificdtorpopulifui,ddirdcundid rdculif, cbcitduerut,ut dixeritipfe NK.i4.En tentauerut me id per deed uices,teitnbsp;tdtores mdnferunt,fideles ut crederct deofidh nonfunt.vt no mirerii honbsp;die quorttndd ctecitdte/i ttli tot mirdculis credere nd potuerut.Pt Chriflusnbsp;dixtt,Si Ntoy�en ej^pphetat no dudiut,neq; � dliqs ex mortuii furrexerit^nbsp;cred�t.vbiJ�iritut det nd docet,nih!l funt oia mirdculd,id qd��c dicit Monbsp;fesjyeut.ii.Vosuidiflis tt^c.Zirnd dedituob� dominutcormtelligeni,e^nbsp;oculoi uidentes,t2' dures qu�po�int dudire ufq; inpr�fentem diemcre� .
PlumitMuertutur in fdngutn�,du aqua uerbi dei,quodeRpotui uttlt;e, Kirdculd tierttturimpqsincdrne cy�anguine.i.cdrndle�en�vm�uequddopropos Aegypti,nbsp;tu uerbi dei,qd�pdter in coelis reucldt,fufciptut dodirinas hom(nH,qult;e cdnbsp;ro ez fdnguis adinuenitjne erg) nd efi potus/ed mors influuqs,IA!tfed ornbsp;rdna moleflafunt,quia ne in minimisqutd� credturispdcem hdbent, qtd anbsp;fide cdditor^ defciuerut,Et pr�terea ltd irridctdeusfap�entidcrpot�tidnbsp;tnudi,qux du magna molitur impio�iidio,a ranisnbsp;nbsp;nbsp;mufeis cdfitnditiir et
fnperatur.Qjiod uero�udhts o�s gt arm�ta nbsp;nbsp;greges uarieperduntur^
figni�cdt fdpi�ti^,pot�tiie(^toti car nis hypoeri�,nihtt manere illoru,un de mflabdtur,ubiiudicdri coepcrit d deo,tuncnbsp;nbsp;nbsp;percutiente deo ip�orum
quoq; pereunt primo gpnitdd. fi quid dliquado habuerint fidei creognitio
Pp 5
-ocr page 500-Aegy ptws aebr�is dicitur Mifrdim,^uifiiit filius Chdtn, occupdtor ter r� Aegypti^(y primus mhdbitdtorfUbi ma�t eins po�eritd/t.GcnAo.Tdbernbsp;ndculd erg) Qhdm funt Aegyptus,
Et fnduxit cos in monte fanft�ficat�om's fuae,mon/ tem illum quem acquifimt dextera cius. Et cicdt anbsp;facie corum gentes, �c forte di ui fit eos in funiculonbsp;diftributionis.Et habitarc fecit intabcrnaculis eonbsp;rum tribus Ifrael.Et tentauerunt�ccxaccrbauer�tnbsp;deum altiffimum,amp; teftimonia eius non euftodienbsp;runt.Et auertcrunt feamp;fprcuerunt,quemadmod�nbsp;patres eorum,c�uer� funt in arcum prauum. Et innbsp;iram coucitauerunt eum in collibus fuis,�cinfcul/nbsp;ptilibus fuis ad iram prouocauerunt eum. Audiuitnbsp;deus�cfpreuit,�c adnihilum redegit ualde IfraeLnbsp;Et repulit tabernaculum Silo,tabernaculum fuumnbsp;ubi habitaucrat in hominibus.Et tradidit in captinbsp;uitatemuirtutem corum,�c pulchritudincm in manbsp;nus inimicorum. Et conclufit in gladio populumnbsp;fuum,�c hxrcditat� fuam fpreuitluucnescor� conbsp;medit ignis,et uirgines eoru non funt defletse. Sa'
-ocr page 501-IN PSALMVM LXXVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45�
ccrdotes eor� in gladio cecidemt,et uidux com no plorabatunEt cxcitatus eft tan^ dorm��s dns, tannbsp;potes et crapiilatus ex uino. Et percufl�t �n�micosnbsp;Gios in pofteriora,opprobri� fempitern� d�dit eis�
Et forte diui�t eos per �tniculum difiriiutionif.Leff librum lofue.De f�tuculo dixi bful.ls-^e.Et quiefcere �cit i�of 'm f�iticulohnereditatii.
Conuerftftmt.�e.Conuerfiftmt retrorfum ut drcut frdudit.Ofeie.j res uerfi funt uteff�ntdbf^ iu^,�.{lifuMt quA�drcut do�ofu(�\^ui fdgitt� idnbsp;culdri no pot^ubi opui eft.Sic populu dei i�i fe �re promittebdt,dt m ten=inbsp;tdtioe fiue proj�eritdtK fiue dduerfitdtii deficiebdnt d deo. In co�ibutfu^nbsp;is.Ee.excel�sfuis. Et dd nihilu redegit udlde.te.^t dbomtndtus e� Udlde^nbsp;ifrd�l. Virgines eoru no funt deflet�.Ve.virgines eoru no nupferut.i.llt;fnbsp;tidd nuptidru quo^ cejfiuit,ut no duditd fit iUic uox J�onfi or J�onfe.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, j
Percufferdt dominus populum peccdntem �m deferto,utreltquitdntum^ ttUe, fiiefmt ex numero eoru,quiegrejft funt uiri ex Aegy pto lofuenbsp;nbsp;nbsp;Cdleph,
quicum filijsocaforum mgrefftfunt tcrrdm promiffdm.Vtdebatur omnes dhe promi�iones propter peccdtdpopuli cecidiffe.At dei ueritus mentirinbsp;non pote�.Dedit propter femetipfum terrdm qud promrjerdt femini Ab�nbsp;rdhlt;e,cr mduxit eos �m montem Sion^ubi �iturd erst fanfii�cdtio nomtnisnbsp;eius,templu cr omnid fderd tudteorujicetrngrefi^non �dt�mi potuer�mtnbsp;occupdre drcem Sion.t.Reg.^.licet ([uoij; tue non mteHexer�mt i�wm locunbsp;�refdnfhficdtionis det^tiuidno erdt nomtndtus,Deut.iz.t.ege propter hianbsp;fioridm librum �ofue.tiiincmontem,m^uit,dclt;iuifiuit dexteru dei,ut nonnbsp;drroffnt ftbidUquid qudfi humdnis uiribus �t res confi�la, cum omnidnbsp;cerit i�ic deus,fiue per homines �ue fine hominibuSt fiue per drmd fiue finenbsp;drmis,ut er pfalmo..^s.fiec enim �m glddiofuo po�iderunt terrdm esc. Etnbsp;Deuteronomif.^.Z^.o.
KionsSioneccle�dmproculdubto�gnificdbdt,ut fepeuides'mfcrip^ turis, Erdt enhn hdbitdtio populi dei,er^ ubi poputum dei,td eil credentnbsp;tes�nueneris iHic montem domin� effe non dubitdto cum omni fdn�ificd^nbsp;tione es iufli�cdtione eius^de quo Efd.i- esMichelt;e.j^.,Runc montem dcanbsp;quifiuit deus per fdnguincm �lij fui^dtij; ex hoc eijcit getes�d e�^quicquidnbsp;efiin�delitdtis loncupifc�tiejex Addmpduhtimextermindtper�gt;unt
-ocr page 502-45* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
f�ium,iit tdndcm folvjm fernen Abrihie ifrd�lis illic inhdbitet
Ettentduerunt z^^c.leffhtfloridm �udicu.Qjtidquefoiflcicacituliamp;'in grdtitudo po�: oinnidbeneficid,pofl otnnid deitudictd,lt;iult;e/uprd legii,no�*nbsp;b�fignificdt,propterqi{os bacfcriptd funt,non propter illos qui mterie:*nbsp;Q�* fidtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runt,�i�quod nwnet Edului,Qjii ft'dt,tiidcdt �c cdddtine quis faturuerbi
dei zy ��diens, putet fe idtn ontttid confecutum. Bedtien�m quiefuriunt crfittuntiuflitidmzirc.
Etrepulit crc.vide in principio regiimtCd.4..s-6.7-dnted in Silo fite� rdtdrcd.lofue.i^.�dm Silodbqcit dominut^cr omnetn gloridm populi fuinbsp;trddit glddio z^igni Pbiliftiwrum.Ettdmen mentor uerbi fui,percutitnbsp;� teternoopprobrio dnos Pbiliftinorum,ut opprobrium ferdnt,qui tdm tri�nbsp;umphdre uidebdntur,cr confunddntur turpiter,qui fuis uiribus fidentes^nbsp;gloridbdntuY.Punit quidem dominiK fuosper impios,fed rurfum iUos de=nbsp;ijcit,quidfu� potentiie drrogint quad deieft,quemddtwdu legis de Afiy�nbsp;riofifd.lo.VteAffurzirc.
Similitudines nbsp;nbsp;Et excitdtus czc-Ve/ ex boe loco dccipe,q, in fcripturis deus non indig
�rebusindtgs numiudicdt dfiimildrirebus,qudsipfe ddmndt.Similitudines funtnonres nis, ipfte.Sic fideles indignis rebus qudndoq; ddeo dfiimildntur.Hinc efi Jnbsp;dominusdicituruenturus ficut fiirinno�k,^exdihirus ufurdm,^rdpietnbsp;ficut leOjltem^q, Iduddtur uillicus iniquitdtis cyc.
Et repulit fabernaculum Iofeph,Sc tribum Epbta/ im non elegit Sed elegit tnb� ludse^montem Sionnbsp;qu�dilexit Et xdifcauit ficut unicornis fandifica/nbsp;tionem fuam in terra quam fundauit in aeternum�nbsp;Et elegit Dauid feruum fuum, amp;c aflumpfit eum anbsp;gregibus oui�,a fequendo foctasaccepit eum. Vtnbsp;pafceret lacob feruum fuum,�c Ifrael baereditatemnbsp;fuam. Et pauit cos in innocentia cordis fui,�c in imnbsp;telledibus manuum fuarum deduxit cos�
Sicut usticornis^td e�firtis cy nuUtus potetite cedens,Qfbuncunu laci*
-ocr page 503-IN PS-ALWVM LXXVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$J
''tMtuehgent,deunicorni pfilmo.ii.Velix,Et�dificduitueliit excelfd,uel uelut pdldttdfuperbdfdn�hidriumluu^fid cii,teinplum z^c.ln intdlc�ifinbsp;buf Fe.lnprudentid.
De bite repulfione er ek^one fuprd dixtmut, Templwm uero �gnifi^ TcmplvMt t^fnpl'Mt Uerum,m quo dciKhdbitdtper Chri��,quKignordt ueldotnbsp;clirdnte Pdulo.i.CoTmth.i.fecundu prophetid Ndthdn ad Dduid.z. Reg.nbsp;7-lpfe tedi�cdbit domum nomini meo,^ �rntdbo throtutm rcgni eiwt ufq^nbsp;feinpitfrnum.vndfhic dddit,�n terrd qudm �indduit in lt;eternum,quo� AeterMterrAnbsp;non iiliter potes mieii-'^re^qu� de fdcirdotionbsp;nbsp;nbsp;regnoi�oru,omnid tnim
Jd�h funt noud nbsp;nbsp;l�iritudlid,in Cbi t�D,dtqi ddio ceterndyjdcerdonu �ter
numjegnum lt;tterni�.m,templum lt;eternungt; qt terra sterna. Sic Q}-E�s.9, de terra ilia dicttur,fed eer te �terna,Super folium Dauid G-c. Dauid rex CdUid,nbsp;��usproculdubio chrijluteR,non�olum�gnificdtione^fedetl� j cxcttfnbsp;ne nus erdt na�dturus.ldcirco nonfblum Dauidis�lius m fcripturis did*nbsp;tnr/ed etidtn Dauid,ut alibi dixiinus,qtii po�q �ut mini�ercircumci�oniinbsp;del�e�uSfglori�catus efl,utfieret rex g pajhr totius ffiiritualis ifra�lis^nbsp;td e�,omnium crcdcntium,quifunth^reditas dci, quemadmodu Efia.^o,nbsp;fcriptwm esi,Sicut paflor gregem futim pafcet Gc.Cijtt pd�:it nos mnocctinbsp;tia cordis fia, id e�fifan�h fuo Ifiirtcu per uerbum fuum nobis reuelatum.nbsp;Et prudentia manimm �iaru deducit nos.qui enim Jfiiritu Chri�i dguntur,nbsp;hi�intfilif dci.Alioqui nofirismanibuspermiffa; nos fiult� ouicuU errd�nbsp;mus,Griiluiobnoxiifumusluporum.
PSALIAVS LXXVlII,
Titulus. pf�lmus Afaph,
SVMMA. lud�t.i.tHdcha.7.de�aiqu�tuncpatiebdntttrmifenahimc pfialmum tntelkgebant,G uerba funt clard, prophetata tarnen dudum an^nbsp;tequ� talia aut �milid, qu� in hi�orijs legimus, till popuio contingerent,nbsp;Si niliter Efai.is cap.6.:^. de�et non folum ml/eriam Uiuspopul: adflicii,iynbsp;peantisgrauatt,/ed etiam huius tempons no�rdm,quando gcntiles�d ifl,nbsp;gratiamChiifliauerfantes,uencrunt mh�reditatem dct,intemplumfigt;iri ii�rcditasdeinbsp;tu�dn{li,!n tiierufilemciuitatem r�gis magni,td efl,chri�i, g omnia pol deo connbsp;l�ta,ua:ua,fanguine g corporum g animarum faedatareddiderumt^xs^ queritur,nbsp;ponentes interfichs uclucr,bus c�li g be�ijs terr�,idcfl,d�mcnibM,ttdnbsp;Ut non fit aliquis qttoq; qui fepeliatfid efi,tcgatopprobrium morth noflr�
-ocr page 504-COMMENTARIVS POMERANI
CordM Jeo.Sed odemquouf^ tdnd� nott umdicMoues tUtUtdelisoppref fonbof Cf honttcidis,licet ob peccitwn tdm diu dereliibdXiS�lM reliquiiisnbsp;gregu te liudemui m teternum.
DEus uencrunt gentcs in hxreditatcm tua� pollucrunt templum fan�tum tuum, pofunbsp;crunt Hierufalcm uclut pomorum cuftodiam. Ponbsp;fucnintmorticinia feruorum tuorum cfas uolati/
libus cocli �carnes fandorum tnorn beftijs tcrrx ? EflFudcrunt fanguinem corum tan� aquam in cir/nbsp;c�itu Hierufal�j�c non crat qui fcpelirct. Fadi fu/nbsp;mus opprobrium uicinis noftris,fubfannatio �c ir/nbsp;rifio i^s qui in circuitu noftro funt ? Vfqucquo do/nbsp;mine irafceris in finemiTcxardefcet uelut ignis ze/nbsp;lus tuus�ffunde iram tua in gentes qux no noue
r�t te,�cin r�gna qux nome tu�non inuocauer�t Quiacomederunt lacob, amp;c loc� eius defolauer�f*nbsp;Vclut pomorit cuflodtdm,id cfl:,tugdriolum m horto, qtiod uel dcfiruinbsp;tur,uelfult;ijponte cadere permittiturfCr udcuum nMnet,ubi amplim frugt;*nbsp;dbis non cuftodiuntur. Ep.l Sicut tu^rium in cucumerdrio.fe.ln dcer^inbsp;nos lipidumjid cftyUdfldtdm ficifli Hicru/dlem,Ct ex fuperbii xdificijs�anbsp;(Ufttnt acerui Upidum,
Vtcuntj; peccdtoreslumiK domine deuittdnwn titd ret dgitur, dum Hos hlt;ereditdf tud,tcmplum tuum,cittitM Cf hdbttdtio tud,feruititi,nbsp;ptorum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finfhficdti^ldcob erfenun Abroht^quicrcdidit iibi,cf cult;t
ittd femini pronti��ituambenedi^ionem^impetimurpropterte^propter tttum uerbum Cfconf^�ionetn� gentibut iiu.e ignorant nomen tuum,noitnbsp;hiittft tferbum tuum^fed uolunt, tit aine�to tMo �erbo iplarum dinptt^
-ocr page 505-IN PSALMVM LXXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45�
^tnur leges cznKnditcia,humdnd^cr feqtumur cultum del dtie�um,cone tra diitinum iterbti tuunt^ quo omnid fubjiftunt ,Q�� gentes po/lq ontnidnbsp;tua fdcrd contdmindueru�t in iHis, qui confentitmt cis, non confentientetnbsp;rdpiunt dd interitum,itd ut etiitn honor fepultur� cddditcribus noftris de^snbsp;ncfftur,Xndigni iudicdmur,ex quibusdliquid refidui mdnodt m terrd,Uldfnbsp;phemAmKr,per(ecutionepdtiiniir,uelut peripfctndmivndinbsp;ter notos uicinosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumus,uelut uluhe inter dues .Effudifli domine
deus irdm tudfuper nos per impids g�tes,qult;e dmbitionemiudm,cr durum fuum colut^non te,fuffictdt nos bibijfe � cdlicis tui uino,dufir cdlicem � mAnbsp;nu noftrd,z:s trdde inimicis,ut bibditt ufi^dd�cem.Efd.^t.fuprd pfdl.74^
Ne memincris iniquitatum noftrar� antiquarum cito anticipent nosmifericordix tux, quia paupe/nbsp;res fadi fumusnimis* Adiuua nos deus faluatornbsp;nofter, propter gloria nominis tui domine liberanbsp;nos,amp; propicius efto peccatis noftris propter no/nbsp;men tuum. Nequando dicant genres, ubi eft deusnbsp;eorumfEt innotefcatin gentibus,coramoculis nonbsp;ftriSjUltio fanguinis feruorum tuorum qui cfFufusnbsp;eft. Intrct in confpedu tuo gemitus compeditorunbsp;fecundum magnitudinem bracbij tui poflide fili/nbsp;os mortificatorum. Redde uicinis noftris feptupl�nbsp;in finum eorum,improperiumeorum quod expronbsp;brauerunt tibi domine. Nos autem populus tuusnbsp;�coues pafcux tux confitebimur tibi deus in fecunbsp;lum. In generationem �c generationem annuncia/nbsp;bimus laudationemtuanif
-ocr page 506-COMMBNTAR.IVS POMERANI
tiliesmorttficato. tm,ideft,iDosquire!i^un intcrfi�iisdd�iuc rcfrdni fumt.fe Diffolue�Uos moriii,id eft,more(cripturd illos, qui mottl d(fli�nbsp;tutifuntjhoc ca,f�c nes lihercs,'-\ut quotidie tradimur in morte,nbsp;Q�onidm propter te mortificdmur totn die czc.
EttSffl'Cd grd ttd dcjiden-tur.
Ne^tundo,
1� tribuldtione�icileiigno�imui nos peccdtcres, er nihil ignofcimus iujhttx- Idcirco qui fine cruce uiuit, tuin potefl non fus hypocrifi perire,nbsp;Nc memneris, inquit,intpietdtts,uelparentum noflroium,uel tot wuit^nbsp;noflr^.QjtoEuisngchca grattadefideratur^dequd pnedixit dominus,nbsp;HfcTf.u.PfCfittf corwm non recordaboramplius. Etaddit^Citoprteueni�nbsp;dnt nos mifericordi� tute, quia in praifentanro fiimus pcriculo,Z3' tuo prenbsp;mitnur per �mpios iudtdo nimis pauperes cradfi fh Adiuua nos deut quinbsp;folusfaluarepotes,nonuis auttuflitiahumanA,uanaenim falushominis.nbsp;�thberdnos,nonqu�(idigni fumus, aut quia promittimus nos magna tibinbsp;�fhtros,fcd fol�modo ut glortficeturnomen ttiwn,quodiam blaff hemdanbsp;tur inter gentes. Omnes enim peccauerunt, cr egent glogt; ta dei. idem cilnbsp;quod fequitur,E,t propicius cfto pecedtis noftris,non propter opera,cr iu*nbsp;ftitiM noftras non propter hoc ud i�ud,fed tant�t ut fan�ificetur nomennbsp;tuum,ut prtedicertsi�e qui es,id eji,d(ws,faludtor,patir oc. Ueq; ucro fonbsp;lumrefficito inmiferiamnoflrdm,quam merito fufttncmus,fed etiaminnbsp;blajfhemiam aduerfartorum,ne dicant,vbie� nunc deus !lloiutn,de cuiuinbsp;�duda fqlent gloriariilta ulcifeere faguinem noflrim,ut nobis aff leienti*nbsp;bui o ^udentibiu not.t fiat intergentes ultio, ut (entiant manwm tuam,nbsp;qui irriferunt benignitatem.Audiatur coram te gemitus uii ihirim,foluenbsp;deftinatosad mortemiReddefiptuplumjd eft.inultipliciter,pfal u 'tnca^nbsp;put irridentitm nosblajfhemi�,qt d non tarn in nos,qu� in te tadhuerut�nbsp;Et nos oucs pabulo tui uerbi paߣ,ertmus in Idude tua in itternum.
PSALMvS LXXIX.
Tjt�/��.7rpoo�H�AEuo'(�,ergalilia teftimonq Afaph pfalmus. Lilidte�i� Siue dtxeris lilidteftimonif puntatem ueritdti5diuinie,ut dixi,pfdl^9,nbsp;wonif,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiue fandhsqut exempld�dli funtjn quibus uere utderi Itceatpromifiio^
nes det effe ueraf,quemddmodum lilid dixi,pfalmo.44.uirgines,id efl,cd flas fide mentes,jfo tifte �mtlidm,chrifli mcmbrd.Siue,inqudm, hoc fiue tlnbsp;lud dtxeris,utrivnqiideme�,ohue benequadrabtt.Veritatemcnim deutnbsp;pdtnbus feruduit erpr^�tit, o precatur pfdlmus,utrurfum O dmpl�nnbsp;prte�et�dm rurftmob peautum per di tist
SumwA
- IN PSALMvM LXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^
S v M M A. Hif iffrwm uidere licet ncbii cdptiuitdt� noflrdtn^Ut Iudlt;�s ^iferiii popit it tuncftutn.�llt olim cwm tunta dei glorii edu�U ex Aegyptojriirfum ti'd^ li d deo trudi^nbsp;ditifuntobpeantdfiepe inntAiiUtalienoru^iteminpotcfiamp;temimpi/�imo titnbsp;rivm regtm ifrael ctluda, or prlt;eterea, inquit,dper exfylua,Qr fera cru�nbsp;d�lit udflduit uinedm don�ni�d eft^domimi �fra�l, �fd.^. ey t�dtth.u.Sitnbsp;mterim exempli uice,radix i�i peaati Antiochus l�ufiris, qui quanta maldnbsp;ille�ceritjUidere licet primo libro t�dchabeoru.tio� quo^ fanguine chrinbsp;fii triu/mphdto mortitregno liberati^rurfiem ob peaatd traditi, primum pinbsp;mus uarijseccleft^e oppugnatoribui, id eft hiereticisjed tunc adhuc Jpesnbsp;erat falutis, quando fcripturis certabdtur, tHunc uero apcr defylua indo�nbsp;mituicragre�sJjocftilicetAnticbnftiregnMn^omttinouaflauitchriftiuinbsp;n�ant, nequaq pi�ttet,tit contra fe ex ucrbis fan�hrum prophetarum^nbsp;Chri�,Apo�gt;lorum,ne uerb�i quident p�Qducatur,quin cr Antiochus pronbsp;lege del ablata nobis fudm reddidit,ideft,traditiones humanas. Ablato er�nbsp;go uerbo dei,quid quiefo nobisreftat falutisi Tunc orabant, ut Chriftus aunbsp;xiliator ndfteretur,qui hie uocatur filius hominis, er uir qui eft � dextrisnbsp;dei corrobordtus,cr in regno cofirrttatus,ut f :ilicet nianiftftato deo in carnbsp;ne,e^ oftenfo hilari per Chriftum uultu patris,dd eum'conuerterentur, crnbsp;faltii ficrent,nunc nobis idem quam maximis uotisagendum eil,ut oremusnbsp;deum,ut wptetuineam fuam^reftgt;iciendo non in noftram iniquitdt�, fed innbsp;dileihim pliumpmm redemptionem noftram/icut etpfal.S^.Re�iceJn�nbsp;quit,tn freiem Chri� tui, ut rurftim mittat chriftumpium, olim pro nobisnbsp;incdrnatum,ut aconftie�hi preefentitegratiteeius 'increpdti,pereant ho�snbsp;gratilt;e er Euangelij dct,O� �os conuerp,uiuificenu(r uerbo uit�,e^reddinbsp;ta freie,ld eft,prtefentid noftrt uindicis in jeternum falui�mus.
OVi pafcis Ifrael attende,qui deductsuelut
ouem lofeph.Qui Cedes fuper Cherubim
��^^1*** appare coram Ephraim et Beniamin et ManalTe.Excita p otentiam tuam et ueni ut faluosnbsp;.facias nos� Deus couerte nos, et oftende faciem tunbsp;'am,et falui erimus,Domine deus uirtutumufqucznbsp;�quo irafeeris fuper orationem feruorum tuorume
-ocr page 508-458
COMHENTARIVS POMERANI
Cibabis nos pane lach rym ar um, et po tum dabis nobis in lachrymis in mefurarPofuifti nos in connbsp;tradiAionetn uicinis noftris,etinimici noftri fub^nbsp;fannauerunt nos.Domine deus uirtutum c�ucrtcnbsp;nos,et oftendc faciem tuam,et falui erimus.
o�ende.Vc.lUufira^ut p�l.ss.llluminet uultum fuum fuper
Cibabis me.lce.lEecifti illos(feruos ti(os)conwdere pdnem ldchrywMrum,(^ inuoedtio fo- bibm Idchrymds m ntdximd menfurd. Virtutum.^elix�xefnbsp;ttlifdti, �ittnim. Stultorum cr'Aorum,quinihilhdbentficlei,c^intouerequfflinbsp;onem demuocdtione(dnfhrtim,cum ex preecepto deintmo inuocddus�tnbsp;dd fdlutem,lt;juim deusdnuocd,inlt;iuit,me in dic tribnldtionis,cr erudm te,nbsp;CrhonorificdbKme. Et omnif quicun^ inuocduertt nomen domini,fdliittsnbsp;�rit, Sed quomodo muocdbunt in quem non crediderumt ? quomodo cre�nbsp;dunt�ne uerbo dat O'C. \nuocdtioncm erg) fdn�hrum in fcripturd nonnbsp;Comemordtio legis,CommemordUonem uero ftpc,non ut interceddnt, fed ut memincritnbsp;fdn^hrwmdea deuttefiAmenticwmpdtribusfdn�ispditi,dut�militerpermifericordidtnnbsp;�tn^nvm. d�tt.quemddmodwm cum illii egit. Atlt;^ hoc non efi inuocdre fdn�bs,fednbsp;davm fuie mifericordi,e er promi�ionit ddmonere. ltd htc hdbes,Ci^i pd�nbsp;feit ifrd'�l crc. er dlibi.IAemento domine Dduidetc.ubifei^utturdurduitnbsp;dominui Dduid ueritdtem erc.Sic �y M.ofes ordt, Memento domine Abrdnbsp;h�, ifddc er idcob,qiitibus iurdfti ddre terrdm erc- Sic er feruus Abrdhie,nbsp;Deut domini tnei Abrdhdmerc.ltdquo^ heet inihtdicere,Ciui non uerbonbsp;folumfed er l^pfu erudifli Petrum dpofhlum, miferere er met, qudndoqt�nbsp;demmdnuttudnone�dbbreuidtd.Qui fufeepi�iIdtronem tecumcruei�^nbsp;xum,�t�:ipecrnte^
Prouidentia nbsp;nbsp;Q^dpropter primut uerfut huiut pfdlmi �t tibi mdxime commenddtut,
del'mnot. Admonetnos fumtn�,ermd,ximiecurtedeipdtriter^}tos.quodutintelU gdt oporfetjUt fcidt htfioridm,^uontodo deut pduerit Idcob, er in �me nonnbsp;� deferueriteumddmirdbili prouid�tid, er quomodo deduxerit lofeph �e��nbsp;lutouem mhilrecufdntem pdti d�dtribut,db Aegyptijs,quem deut nonnbsp;deferuit,neq^ in�ued,neqi in cdrcere, donee pro contumelid �cereteumnbsp;Aegyptt regem.D ddmirdbilem deipdtrttmdnum pdfeentit er deducitis,nbsp;modo �mttf ones pdfcu^ eiut, a^otufqui�^ no�rvm e�,qui �ti exempt
-ocr page 509-IN PSALMVM LXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^�^
ffonuideret mfenijic�citjAncftriioh�^etiSMlHer^ rn�dedefunl�, s^n�li excin^� excpldfunt nob� benignitdtiscr)nifericordijfdei,utfid�.tnufnosnoftril
om nid ejj� in nu,nu benigni pdtrK,quemddmodti ilU.Si aliud ex cis ficea rfs,tuo periculo ftceris.VtinAm que deus nobis manddu�, reliitis alijs^cu^nbsp;raremus,Vide Sdpien.io.Sdpientid autem hos crcgt;
Super dree propieidtorium,quod duo cherubim obumbrabanttf�debdt olim im templo dominus,fecund�i eiuspromi�tonemfixo.t^ Huncdutem rni,^nbsp;fedet fiiprd templufln,cr complet totu templam, oromnis terra plena e�nbsp;gloria eius,E.[d.6.
Appdre o�c.Sic exponent. Appdre fupcr dream, q,drcd erat locata ai occidentem,ubi tresifie tribus locabantur,i'.tim.i-. Ego aut� intelli^ deunbsp;orari,ut mani��etur coram tola po�entate lacob fiue ifra�lis. Eritf enimnbsp;terra Galaad trans Iorddnem,Hbi dimidia tribus Kanaffe accepit poffe�ianbsp;onem,lofue.if Erat deinde terra Canaan, cuius pars di�ki eft Ephraim,utnbsp;alibinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S�lt;mlt;im.4.Reg.i7. pars uero regnii luda,
itbi ludas �s' Eenlamin erat,que proprie dteebatur ludea,in qua erat Hie rufalemjnforte,fcilicct tribus Eenlamin.Omneser^ terras comprehendnbsp;dit ludeorum,c� dicit Ephraim,Bcnlaniin cr Manaffe.Pretereahos prenbsp;ceteris nominal pfalmus,quia lofeph�j/m(eorfum ante nominauerat,qui tonbsp;turn ^nus patris fui Idcob,proutdentid dei ddmirabiliferuauit tempore fianbsp;mis 'm Aegypto.Eeniamin enim,ut Genefis habet,uterinus frater erat lofenbsp;phi,CH' Ephraim er l^anaffe filij lofeph � lacob in�lios ddoptdti,z^ in trinbsp;bubus ifrael computdtifunt,Gen.4.g.
Ait erg) /�c,Qtti nilqu� deferuifti tuos m nece�itdteftuecorporalt�ue Eidueia erdt fpirituali,cuius promi�ionem habemus, fis habitaturus inter nos, appare 'mtentdtione,nbsp;nobis qui uideris nos deferui�efOfknde potentiam tuam in eos,qui nos opanbsp;primunt.Conuerte corda noflra tuo ffirituad te,cr o�ende nobis pre fennbsp;tiam gratie tue er liberdtionis,t^ falui erimus. Eionen 'm noflris uiribusnbsp;liberabtmur � preffuris mortis,cr regno tenebrarum,fcd fola lUuminatioenbsp;ne ustltus tui fupra nos.Sine te nihilpoffumus, tu es deus uirtutum ftue ponbsp;tentiarum,cr exercituum,quiomnia potes,cuiomnid fubfunt, in cuius manbsp;nufunt omnia. Quouf^iratusnonexaudiesiquouf^ lachrymas noflrasnbsp;edemus cr bibemus in nunfura multa,id e�,abundei propter uerbum cynbsp;ueritatem tuam contradicitur nobis, o- blaf�hematmr � tiicinis noflris cynbsp;abinimicistyc.
Clq t
-ocr page 510-COMMENTARIvS POMER�NI
Vmcam dcAcgypro trandulifti, eiecifti g�tcs et �c plantafti eam� Viam parafti coram eaAplanta/nbsp;fti radices ei'us amp; i'mpleuit terram. Operu�t mon/^nbsp;tes umbra e{us,et arbufta dus cedros de�:� Externnbsp;dit palm lies fuos uf^ ad mare, 6c ufq^ ad fluminanbsp;propagmes eius.Quarc deftruxifti fepem dusc��cnbsp;uindemiant earn omnestranfeuntes per ui'am.De/nbsp;uaftauit earn aperexfylua,�c fingulans fera dcpa/nbsp;fta eft earn � Deus ju'rtutum conuertere, et refpi'cenbsp;de coclo et uide,et uifita uincam ifram. Et perficcnbsp;hanc qua plantauit dextera tua,et fuper filium honbsp;minis quem c�ftrmafti tibi.Incenfa eft igni etfuftnbsp;fofl� eft,ab increpatione uultus tui'peribunt. Fiatnbsp;manus tua fuper uirum dexterx tux, et fuper filiSnbsp;hominis quem confirmafti tibi. Et no difcedemusnbsp;a te, uiuificabis nos et nom� tuum inuocabimus�.nbsp;Domine deus uirtutum conuerte nos,et oftendenbsp;faciem tuam et falui erimus.
V/dw pdnfli lt;:^c,non intcOigo de eo, ^prlt;ece�it dominut poptdumlit del�rto,[eddeeo,^eiedtgentes,ut Itberepo�iderentterrdm,uidtnficitnbsp;ingrediendi terrdm ez po�idendi, Tieutj. Ip�e con�vmet ftdtiones hdt iltnbsp;conipeihi tuo pduldtimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ef perfice crc. felix, Et pldntuldm quditt
p�dnfduit dexterd tud, zy propter filium que corrobordfii tibi, pldntuldot, fcilicet uifitd.Et propter filium, fi:iUc�tuifitd,ld e�, ne defereuinedtn,nbsp;qtidttd�cituri($e�illefiliutchrifiHi,quSu'nxt�iregem teternS. i^e^obe�
-ocr page 511-^ioihoc uerpi non diatnr propterfilium homms/icut in Grieco,ndtn ex
conuenitcum uerbo perfice,ut neceffe�t longius repetere uerbiM,Ke]�io te uel uide.
Quis e� qui non intelligitt clegMtem hinc de uined mctdphordm fcri^ Vitted det. pttirte fdtMnotdm^Vinedin)nquit,idtfi,populumtuuni,quem tu dgrtcoidnbsp;excoleres,ut fru^bim (�rrct in chriflo po� ndfcituro uera uite, todn.i 5. exnbsp;Aegyptotrdn�th�,cxferuitute durdcr�rndce�rred^ex imperia morsnbsp;tu or tenebrdrum.Eiect�gentes,tud mAnu,nb hominum uiribus pur^�i,nbsp;quicquid erdt dduer�iriiepote�Atis,ut pldntdresfixis tudm uinedm radicinbsp;bus,in fiducidm tui nominis,m qud fetnper tutd per�fltret,lt;!:^ �u^m firsnbsp;ret in pdtientid multtplicem, Pldntd�,duil� eil,creuit 'm dltum, itdut�tdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
umbrd motes ob�urdret cr cedros dei,id e�,dlti�imds,ut dixi pfdlma.3^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
T)ildtdtdc�ufi^dbmdrentediterrdneu,crufq;ddEuphrdte fubDduide, dd terminos orbis terrdrum fub Chrifio,pfidl.yl. Sed ecce omnium ins
iuri�,te deferite,obnoxid��d e�,dum fepes tuie prote�Honis dbldtd efl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
fecundu tudm commindtionem�f'd.s-Trddidi� edm,primum occtilto ius dido impietdti,ut difcederet � tuo uero fimineJtJicre.t.e^ crederet pfeusnbsp;ioprophetisdnde trddidi� Modbitis,Ammonitis,A�yrijs,Chdldlt;eisO'C.nbsp;uthdbet liber ludicum CZ Regum,ut d uerbo tuo Idpfii fentiret etidmbroanbsp;chium �eculdre,qult;e brdchium tuum quo tutd fitiffet contempferdt.Tdndenbsp;etidm prophetis bonis ce�dntibuf�n^ldris firdomnii ud�duit�mcendit,nbsp;impuro ore cr bldj�hemid fuff'odit,ut non �t �es dmplius,ni� tu pcrficidtnbsp;quod coept�yUtmittds filium hominis pfdl.s^.quem unxi� cbfirm^� dbnbsp;Eterno nobis regem,pfdLi.cr.4.4..Tud mdnus, tud potentid dd�t nobis innbsp;lttro,qui'mdcxterdtudregndturusefi,pfdl.io9.utisre�tudtnobisomnid,
er omnid per eu perficidntur,per quem omnid�da fimt.Tunc tut pdlmi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
tes mdnebimus,uitdm tudm confecuti perfilium hominis, per uirum dexte fietu^fdd'muocdndumerfdnflificdndum nomen tiitimiugiter,cr,quoinbsp;peneprlt;eterierdm,tuncperibuntdduerfdrijhuiitsuinete omnes,db incre*nbsp;pdtione er terrore uultus z^j- f�ueritdtis tu�,qudndo nos exdltdns,eos caenbsp;peristudicdre^c,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' i
- \ �gt; PS�LMVS LXXX.
�Pitui�s,'Kqplt;fni^ivlt;fi.^ filper torcular �faph,tfe/;lt;jf titulop�l,9i.
Qdi J
-ocr page 512-451 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Fc/�ktubiru. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prophctnmonetpopulumexAegyptoliberntli,Ji�
Cr tdberMCU censJEeftuf� tubdrwm agite cum la:ticia, fiftn tubernaculorit, ficut feria lorum prlt;ecepit teuit. Idcob O' lofeph,id eft,totigeneri ueflro ex Idcob orto,nbsp;Cr per �ofeph in Aegypto ferudto.PrMcpi, iniliidmy ca exiretis ex Aegy^nbsp;pto,lt;ju�do audiflis lingudi� incognitdfK,id e�,me loquentem, Exo.t.No�nbsp;frullrlt;imdndlt;iiuififiAtAberndculormn,fedutdifcdntpofieri,^mtdber^nbsp;ndculii hdbitdre �cerim filios ifrd�l ijuddrdgintd dnnis, pofli^udm fiupennbsp;Aifconditumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mirdcults,^ manu liberdffem eos ex duri�imd Aegyptiorumfcruitu^
tcmpe��tifgt; fe,ubi muocd/�s me in dbfcondito tempe�dtis^ id eft^defiderd�is liberdrif ^udndo omniderdnt de�gt;erdti�tmd,fy tenebrif tribuldtionum horrenditnbsp;omnid itd inuolutd,ut deut etidm ipfe dduer�dri putdretur, qudttdo ne nutnbsp;tirequidem licebdt contrdopprejjorct ,Hdnc memoridm uolo iit feruet,nbsp;contrds No� f��� uolo obliuifcentem populum qt ingrdtum, licet te cumfempernbsp;diilionis. tum dpud d^udm ex petrd excuffdm, qult;e d, murmardtione tud aqud con^nbsp;Sime dudierit trddi�ionitdppeHdtdefl,ingrdt�nimismuenerim,t^umeri,io. Audi ita^fnbsp;no hdbebif de populut meut C3quot; cmforez� cr liberdtorem tuum. St me audieris �cidmnbsp;um recentem, tibi hdncg;rdtidm,tdle tibi dabo cor,ut d me non dcfictat dd deum dlienum,nbsp;ilut dlienum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ndturd tibi impo�ibile efl. Si,mquit, me dudteris, id efl, uerbis
mets eredideris^n me Jperduerit, me dilcxcris, mc timueris, quie funt uerd dei operd,CA opevd primi pr^cepti^quo d efl, Ego [um dominut deut tuut,nbsp;quieduxi tedeterrdAegypti,notthdbebitd�OSdlienoscordm mecrc. ,nbsp;Hec operd ubi rcliqueris,flitim defcifles dddeos dlienos,td efl, in dltd connbsp;fides,qudmindeumuerum,qui pro teomnid fielt,uttu fabbatumdge*nbsp;res dclicdtum domino, er fiet quad commindtut fium per Mofett, Seruie^nbsp;tis dijs dlienis, qui non ddbiimt uobis requiem die dc noamp;. Sold conflienanbsp;tiddeo fidens quiefl:erepotefl,quicquid dutemnon efl ex fitdepeccatumnbsp;eA. Audidtit htec qui operibut qudruntiufiificdri,nbsp;nbsp;nbsp;non ex fide. Ego /04
ijildtd os(^c. 1^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me diidids,ut tu quieficds.Dildtd tdntu os tuum,crnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;im^
pleboi�ud uerbo meo,quod dudis,ut po�is ex corde me confiteri,ztr con^ fi�ione fideicordis per uerbum meum dbunddre.Atqi hic diligenter aide,nbsp;�, uerbo dei credito,uiutthomo.Sed non ditdiuit populut meut uocem me�nbsp;, , dm,zs-dtmifieosfecundum.delideridcordiseorum,ibuntmddinuentio*nbsp;Mictum tnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uides deos dtienos. ytindm fitrent homines, qudm horren^
vypocritd/S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�f nieum iudicium, cumfic eos occulte relinquo fuis ipforum confi*
lijs,cr excogitdttt uifs,utcun(^ in fledern fdndis e^-c. Si medudi(fent,cr ft u^s meii no fuis dntbulafifent, ego ntfllo negoao pcrcn�i/fem eorumdd�
-ocr page 513-IM PSALMVH LXXX.
tierfdriof,(a�� �o� trdditi j�ilfent impietdtf.yion�dt cor forum re�hint coa Tdm nte:,eMmfi qudndo�^ Idbijs me honordbdn{,meiuiti en'm fwnt^qudndonbsp;percujft,promittebdnt mcliord,tgt;fdlmo.'7y. Cum occideret eoi,elU�rebdntnbsp;eum crc.verum prtetcr id quod fwpe piuniti fur.t^erit tempus retributionnbsp;nis eorum m leternum^d eft,m �tcrniim ddmndbuntur, qui non credide�nbsp;runt uerbis mtis.Qjtorum ddmndtio or Me md,ior erit,^ etidm beneficijtnbsp;nuiltisprouocdti,me non dgnouer unt omnid don^ntem, negdre enm nonnbsp;fo!funt,q, dondui eis terrdm Id��eiy nulle mdndntem.
MONET �o� pfdlmus^utfdbbdtum dgdmus domino,qui md,nu udlia dd dei per Chrtftum � mortis tenebris eduili fiimui,ne poftq tdntdm grdti�nbsp;fdludtoris dccepimut,eontemncntes tiocem dei, zy dd noflrd conjilid deflenbsp;Rentesperedmus,utilk.utcerte idtndudumduerfi duerbo deiperiuimus.nbsp;Hoc dicit Pduluth�c exponensj.Corinth lo. Vnde ty pfdlmo,9^, Horftenbsp;�itoccm eius audieritit crc.VtdeHeb.f.zy.^..
EXultate deo adiutor� noftro, �ubilate dco lacob.Sunn'tcpfalmum et date tympanum,nbsp;pfalterium luc�dum c� cithara. Buccinate in neo/nbsp;menia tuba,ininfigni diefolenitatis ueftrx. Quianbsp;prxceptum Ifraeli cft,et indicium deo lacob. Te/nbsp;ftimonium in lofeph pofuitillud,cum exiret e ternbsp;raAegyptijlinguam qua non nouit audiuit� Aucrnbsp;tit ab oneribus dorfum eius,manus eius in cophinbsp;no feruicruntJntribuIatione iuuocafti me et libe
I raui te, exaudiui te in abfcondito tepeftatis, pro/nbsp;baui te ad aquam contradilt;5lionis.
Sumitc pfdlmu,id e�, cdnticu, ey ddte,id efl,ddductte dd folennitdtent tympdnu,ddte quolt;^ uelfuMite pfulterium iucundu eu cithdrd.Hequis hicnbsp;fubtiliter J�eciileiur^iidfi neceffdrio,�mplexfintetttide�^Qmni(l
-ocr page 514-4�4 COMHENTARIVS POMERANI
ftiMtgdadij ddfolennitAtem mftruite, re.Stmite carmen cr percutitcrym fdnum^cithardm iucunddm cum ndblo,nbsp;y in copbi;io,^uo portdbdnt latum cfldteremgrdut�inMferuitutetJc,nbsp;telix^Pdlmee eim db oUii recefferuKt.lntelligo 4 �cis uel �rtiAceJiue 4 ld*nbsp;teribui cotiuendK^udfimilitndm ut mteUigas o��di cdrniumfixodi.i�.noitnbsp;puto hue conuenire. In dbicondito tempe�ntii^Ve.ln occulta tonitruitnbsp;id eft^ubt occulta meoiudicio per Aegyptiospremebdris.
Nob4 gifM(/e4 nie �def cofi�io prtedicdtur zs� chdrit4S,ut exultemus in corde dea, qui folui ddiuudt,nbsp;nbsp;nbsp;pr^etered nulld credturd dut opus nofirumi ut lubile^
tnut,idefi �ris erumpdtgdudiumfidei cottfi�ionenominisdci,per p[dl^ mumgrdtidrumddionis,per tympanum mortifiedtionif fdpienti^ zs-iuflinbsp;ti� noftr�,cr omnii impietdtii,per pfdlterium er cithdrdm bonlt;e dulclf(]^nbsp;epnuerfdtionis noftne cumpreximo,per buccindm pricdicdtionid no�riCfnbsp;utomnesprouocemmdddeifolennitdtem,qudndoomnid �fkifunt noudnbsp;per Chri�wn cr fdbbdtum ceternum,de qua die in pfdl. Hze e^ dies qudmnbsp;�cit domintu,exultemiuse3'l�eteiniirined.E.t Efd.4.9. in tempore pldcitanbsp;exaudiui tc, zy 'm die fdlut is ddiuui te,Et ddditur,Quid prieceptum zyc.nbsp;td efi,domini uoluntds e^,ut itd �eidtis^qui cupitis effe fernen lfrd�lis,fidenbsp;fdii�ium:amp;iudiciume�dpud deum in cos qui contemnunt, qui increduUnbsp;�bbdtum,^ hdnccordis dco l�ticidm,deo non o�erunt. t^dmhocipfumnbsp;iitfignum te�monium mdnddt�i eUfen�nilofeph, idefl,uere credentinbsp;buSjCum egreffquot;tmellex Aegyp to � regno tenebrdrum,in r�gnant cldritd^nbsp;tisfilijdeiperdqudm e3�]�irttumfdnfium,qudndo primumauditdelllin^nbsp;gud dei,qudm dnted homines no dudierdnt,fdnihim uidelicet Eudngeliumnbsp;Chri�^multo certe�licius qudm olim in Stnd.Hic duer�fumus 4 durd fer*nbsp;uitutelegis,grdui onercpeatiforum^horrore mortis er m�rorum. Mdnusnbsp;no�fic feruierunt 'm luto er Idlere^ zi^ nemo fdtis potuit �cere exd�hri�nbsp;iw Phdrdonis, O' mdgtflris l�is operum, operibus qujerebdmus iu�ficdrifnbsp;�quot; femper grduius premebdmuriSedquid efi quod ddditur. In tribulationnbsp;ne Oc.tltmquid ddhuc 'mfideles inuocdre potuimus deumiRe/�ondeo qd�nbsp;dUbi dicitur,Deftderiu.m pduperum exdudiuit dominus t^c.Dominus no^nbsp;uit quid defideret�iiritus 'm nobis, plusq noftpfi, uidit nos cupere fdlutem,nbsp;fed per errorem,digni erdmus,quos dbqceret,qui dbiecerdmus eius uerbu,nbsp;fedrecorddtusmifericordiic fuiedudiuit gemitum noftrum �m Aegyplo,nbsp;crdefcettdit/eruerbumfuuntfO'fdcro fdni�um Buditg�ivmf o Uberd^nbsp;uit nos
-ocr page 515-IN PSALMVM LXXX.
��f twt,exdudiens uoU noftm in dbfcondito tetnpeftitis^udndo ddeo mdicio dei premeiAmt{r,ut nihil mtnut f^erabdtur ^uim Uberdtio,quindonbsp;tndledicebdmur,excotnmu)�cAbdinurf cdpiebdtnur, comburebdmur^fi uelnbsp;uerbnlo duderetnus hifcere contrd.tiunc uero probdmur d deo dpuddq^uHnbsp;contrddi^onis,dpudd^ud,lt;iudtn excu�lt nobis cxpetrd chriftoxcorAo�nbsp;^ui po�tus e�ftgnunt contrddiaioniftL!(C�.tl�on folum etiim db dduer*nbsp;fdrijs Eudn^lijhuic figno cotttrdditit!-;r,fed etidnt noncreditur dmulanbsp;tii ^uisfibtcredere Hidcdntur,'lt;iuiidm funtdberroribui priftinisceuexnbsp;Aegypto liber dtiiiS� eudn^Uum di^udm lUdnt uindin,qult;e fallt in nitd * ternbsp;Kdtn uidentur fufcepijfejfed probdtio cr tenfdtio docebit.De ^ud contrd^nbsp;a�lioHele�loh,7^
Solids i^uidemfunt ex fcripturisfententi�,^uds dixifGfdHe^rM opts AHeffYi'f*. porttinie,^Ms itdfcripturd folet trdddre^ttdmen eds hoc loco ne^uaq in^nbsp;dicdffem,nifiprint ^nddinentumliterie,ut uocantffuppofuiffem^'Valdenbsp;tnimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidam ubifententiam �dtiudm orationis no tenent
timincipiimt dUc^rijs ludere,nefcio quid^ut interim nefcidi,qMdtextus ipfeuelit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k ii�' t
Ho:cuero mterefi inter illud fflum taberndculorum uetw (i^noftrum tdbefM 5 �i memoriam celebrabantfin^iis annis tabernaculorum olim in defersnbsp;tohdbitdtoriim,nosdutem�gt;efaluiji�lifumus,c}'dim^mimutddhuctitnbsp;tdberndculisdffntes,utabfolMmurqudndoqidcorruptione.t.Cor.s-^unbsp;demut tdmen ^tidio ine^amp;bili, idm �lij dei ��i, cr in regnum c�lorumnbsp;trdnslati,dtlt;^ id ffiritudle fifium olim quoq^ non ignorabdnt pdtres f�iri^nbsp;tu del i�umindti,quifcicntes fe nenhdbcre hie manentem ciuitdtemf�tu�nbsp;ram nobifeum inquirebant^t�eb.u.
populus meus conteftabor tejfrael fi me audieris, non erit in te deus recens, netj adorabisnbsp;deum ali�n�t Ego enim fum dominus deus tuuSjnbsp;qui cduxi te de terra Aegypti,dilata os tuum et imnbsp;plebo illtid� Et non audiuit populus meus uocemnbsp;meam,et Ifrael non attendit mihi.Et dimifi cos fc/nbsp;cuadttm defydena cordis fui, ibunt in adinuentio/nbsp;Rr
-ocr page 516-COMMENTARIVS POMERAN� n�bus fuis. Si populus meus audiflet mejfrael C ittnbsp;iiijs meis ambulafletJn nifiilo inimicos eorum bi�nbsp;iniliaflem,�e fupertribulantes cos mififlem mani�nbsp;meam.It�iniici domini mentiti fuut ipfi,�c crit tem./nbsp;pus eorum infeculum.Et cibauit cos ex adipe frivnbsp;menti,nbsp;nbsp;ex petra melle faturauit eos*
ϫ nihilo,td efijper }Khilii.^.d.fii,ctIlit�edbieciffe�t dduerfdriof,ttt lenem pdledm.Ve.Pdulominus,ttel luxtd modicu uel minimiwt,pene^^udfi,
Dildtd oSt Contefidtur populu�tum dominus,Zy confeientids corn dppeSdf,utdit didnt fnte creddnt eius uerbo,^u� fenferunt benefdikrem,^ t dddit,Cildtanbsp;tdntiiostuum^Z^e^implebo i�ud,lt;lMntii de�derdrepotes,tdntumnbsp;ddbo,nihil mihi ddbti,dperi tdntit os, e^ftodd ojhit,z;;� pulfo,fi quis dpe�nbsp;rgt;imificosJ�^^^^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddewm,0-ca;ndbocumeo,Apoc.^
� Etnondudiuitcfc.vid�nthiciudKi�dcifuperfe,lt;jwidbie^deiuerba con�equwtturomnidciu�defyderdtopes,honores,optnionefdnihtdtis(2^nbsp;Slypocritdru, fapientiie dmbuldnt i� ddinuentionibm fuis,no dei,proj�ere fuccenbsp;dit mdgnificdtur qudfi prud�i,fdnlt;!ia,pium er diuitt�flt;iuicquid ipfiddanbsp;itiuenirenbsp;nbsp;nbsp;excogttdre non uerentur.Qjios fi interro^s wnde feidnt h�c
deo pldcere,rej�ondent,quid nobis �c uidetur,mdiores nofiri �efldtuer�tt quomodo iftd no po��eni deo pldcereiEt mterim da omnid iflisflorent,punbsp;tdnt�uisiuflitijs ifld ddri,relii}uos dHt,(iui contrdfenliunt^dwm uidentfitbnbsp;criiceldbordreiudicdt merito 4 deo puniri,queddnu)du hMpleniusuidesnbsp;in Itbro lob.Sedhiedicitdeuseos effe trdditosinreprobd ment�,utbenefinbsp;ttii exc�ciitiinterpretcntur i}uod e� horrendum iudiciu,quid enhn ntdgiinbsp;ouibushorrendu,(iudm dere'.intlui dmdnibuspdfloris'm medio Ittportvminbsp;Tuis con�lijs neee�e efi,utruiiK 'm prlt;ecepSfUbi con�liu domini dereltquenbsp;rit te.Soli enimfunt chrifli^quij�iritu dei non fuo dguntur.Tdles dutentnbsp;hypoerit� mentiim tur dominate populu dei uolunt,ord�e uidentur,bondtnbsp;Opera �.cere,e2� uel�oli colerc e;;; mdgni�cdre deu,ettamen menddciu CFnbsp;fucus e�,non enim�ctutuoluntdtem dominifecundu eins uerbH,�ed fudiHtnbsp;fci^uutus' �ecumdu dd'muentiones esquot; de�deria fudfCr trdditioncs hwndttdfsinbsp;fed tempus indieij coru pro confeeutis hic defiderdtis crit teternum^
-ocr page 517-IN PSALMVM LXXXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�7
B/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erra protulit e�fiu/inetttiim,C!' fetrte in terra CdMdn. l^lel ex pctro,
fttel, Aiunt enimillic in petris apes c^'rupibus montium mellificare,Vt^ iWt^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figirafignificantur ilUc omnia abundare ad ui�him,non fb^
liim neceffdritvm,fed etiam iucundum cr uoluptatis plenum, quemadmo^ dum cr �la terra dicitur fluere la�e or meUe, Sic or Mofes in cantico^vtnbsp;fitgeretmel expetra,ole/(m^;exfaxo duri�imo.Qjadueroiftaligni�centnbsp;non ignoramus,nempe chriftu,lt;iui eft panis uit�,dum credimus eius Eaannbsp;fflio, ex hoc petra dnrifto mel fluit^qno faturantur omnes, qut efuriwntnbsp;iuftitiam.Mcl enim t:!r lac fub lingua eiiK,ut dicitur in Canticis, nihil fuauinbsp;ns peaatoribus,qu�m audire,Credejren�tt�tur tibi peaataftiiilata os tnXfnbsp;i^hnpleboi�nd,
PS�LMVS LXXXI.
Titulus. Pfalmus �faph,
S V H M A. Inprimo uerfuo' ultimo loquitur propheta uerbis�u(s,ln alijs r�cit�t uerba dei increpantisindices doibrespopuli,qnon iudi� cotemsnbsp;centpaupertbus,q,non doceantre�il, Quibus^quialegem dei atqueadeo nentesdauernbsp;ipfum deum nef�wtt,Qrfualegemonentcm contemnunt,comtninatur insnbsp;dicium ftttMrum,qu�do tremifect terra ��de etus,ut diilum,pfalmo.�74.inbsp;Turne,inquit,uos,quos deos ftceram,td eft^udices er do^res uice dei,crnbsp;quos filios deiftcerd,ad quos pertinerethjereditas,morictttini,fi(ut Adam,nbsp;id eft, perp�tua morte, er cadetis �cut umus ex principibus in beHo caditnbsp;omni amtlfac^ gloria Gf� uita,aut �cut tenus ex principibus tenebrarum,nbsp;de quo Chriftus,videbam,inquit,Satanam ficut ftlgir de ccelo cadentem..nbsp;Tunc nonproderit uobis,q^ma,gnieftis,quipoteftateuobis data eftis abuftnbsp;G-e.Ereuiter hic,�cut in omnifcripturaincrepantur, q,non credunt uer�nbsp;bodeieyr,
DEus ftetit m fynagoga deorumjn medio
aute deos dtjudicabit, Vfquequo iudicaz tis iniuftitiam, amp; facies pcccator� fumitisdudica^nbsp;te pupillo �C cgenojhumilem �epauper� iuftifica/nbsp;tc,Eripite pauperem amp; egenum^de manu peccatofnbsp;Rr 1
-ocr page 518-4SS commehtarivs pomerani
ris liberate eum. Non cognouerunt nccgintcllexc runtjintenebris ambulant, moueb�tur omnia futinbsp;damenta terrx^ Ego dixi dij eftis, et filij altiff�m�nbsp;o nines. Vos aut ficut homines moriemini,etficut
unus ex principibus cadetis* Exurge deus iudica terram,quia tuhsereditabis in omnibus gentibus�nbsp;Hij dicuntur iudices cf dodbresmpopulo.Exo.zi. Ad deosutrtuf^nbsp;ciuffdperueniet.Et Chrtflui loa.io.ex uerfu^Ego dixi O'c. d.rgiit lud^osnbsp;fe nihil rtulc dixiffe^c^ fe dppc�xrit ftlium dci cre, etidtn t^uiddm fimpl�nbsp;citer homines dppelluti �nt dij �lijdhi�tmi,id efl del. Et Pdnluf.l, Cor,nbsp;Z.dicit dcos effe midtos
luft� iudicit� nbsp;nbsp;nbsp;Dcusfetiiper flut in congre^tione itidic(i,mf(iui uhi^ omnid intuetur,
imU dem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�troit in confdentijs cos per uerbivgt;nfuu}n,ne iudicent iniufle, quietiS
�ciesimpiorum�i/muni�defi^ne fecundam j�ccictnquidem iufliiudices lt;ippdrent,ndln pro glorio�s cr diuitibm indicant^humihum dutem, id eft,nbsp;deftpeflorimitZtr pduperum cdujfdnt iwndttendtivat, Sic or dodkres conJUnbsp;tuti drguuntur, ne docendoferuidnt cupiditdtibm diuitum Gr potenttim,nbsp;fed fine foldtio per merum uerbtim dei pduperibm,id eft,ddfliltis confeiettnbsp;tijSfVerum ftqui dei increpdtionem (quant quoq; legis Efd.i.) noncurdnt,nbsp;id quod ftquitur,^on cognouerunt crc. H��c eft quod feiunt, ettdnwn exnbsp;eeecdti nefciunt.B.�os enim�citconftientid^ubiftdt deus or dijudicdt,ettdanbsp;men impie contemnunt.ln tenebris ambulant, non habenles lucerna uer�nbsp;bidcipriecedentetn.
mdiciudei in ^ouebuntur omnia fundamenta terr�e. comminatur contemptonbia oanteptores.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;increpantis iudicium. f�turum eft,mquit, ut concutianturftnda^
mentaterr�ejqutefi(ndamcntaintellige,ut[upraquandoq^diximus pfah� mo.ti.lt;a'.'74-gt;Verumhocipfum nomteUigiturfolum denoui�imo die,fednbsp;etidtn de morte �n^lortmi impiorivm^uel quando alias eis iudicium dci ronbsp;ucldtum �ieri t^Tunc enim fit quod Efa.cap. 8. dielt,Et fufticiet furfimi,crnbsp;adterram intnebitur,e2�eccetribuldtiocrtcncbr� zy-diftolutioe^c.Etnbsp;cap. ^.Affiiciemus i� ferr^WjCr ecce tenebrlt;e tribuldtionis, lux obteneznbsp;hiratae�mcaligineeim,Etcdp,ij,Superboc ca/� turbabo^^territmo*
-ocr page 519-IN PSALMVM tXXXL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4��
Uelitur deloco fuo propter itidign^tioneftt dotnint exercituu^^ propter diem trie f�rorisctuf,At^i huepertinet,lt;}uod additur,([uid� dixi,Dilnbsp;eftit,^ui iudiciu deiiudtcetif,glidio uobii commiffo.cr ucritdtem doceatisnbsp;verbo uobis � deo cbniijjb,^:^ hoc uicc dei,qui uoliiit uos effe iu/liti^mini*nbsp;firos ueritdtiseuK priedicatores,Et efli! filij dei omncs,Ht patrem in flunbsp;Cr uerdcemueflroojflcio refiratis .Seditos,(iuiii dijudicationcmuerbideinbsp;fontemnitis^tj^uid deos cr filios dei uos non prefliitis,quofliblimi honorenbsp;dignatus uos erdni,no ut dtj cr fllij det,fed ut homines moriemini cj^c.
Aduertehoc loco dpprobdriiudices,mundi,quinon fine cdufaportdttt glddium,Ro.ii.dpprobdri,inqudm,d deoper hocuerbum,E^dixi,rgt;if tutglddijdnbsp;eflis crc.appeUationc dei cr. conflifutione flmt tales,non homtnivm ordis dfo.nbsp;ndtione,ijutemaxima dignitas efleteis,modo talesejfent,eiuales inhocnbsp;pfalmo deus nuit,utquihdbereHt i'.erbiVindei,le^rent Deuteronomium,nbsp;Deut.i7.crtofue.l.Sedubifunt}Verum qualesqualesfunt,tdmen eispa�nbsp;rendumjRo ii.modo non contra deum,A{i.^.Obedireoportetdeo magienbsp;lt;lu�mhominibus.Qjiimiuflee�rint,mtienient fiwmiudicium,Ruanda utnbsp;homines nwrientur crc.
Tunc maniflfle fit lit deus in fyna^^ dei(tlt ex Hebr^o legit ur) quan* do deus incarndtus coram mcrepauit indices cr dodhres,qui dicebantur nnbsp;fynd^^deipatris,cumpotiuseffentfyna^^Satdnlt;e.Vndecrhicpros^. �nbsp;phetd in fine uoce populi opprefli per indices c? doihres tniquos clamat,nbsp;Q�w 0 deus indices cr do^res,(iuibus nos tradidifli,propter impietatemnbsp;noflrdm,nonfolum negligunt,fed etiam opprtmunt populu tuum,cr pernbsp;fequunturueritdtem tudm,nihilminusa^ntes,lt;iuamquod �tefuntcon^nbsp;flitutt. Exaltant nebulones, latrones, ufnrarios,ddulteros,cr deprimuntnbsp;innoccntes,pduperes,impotentes,tult;e fidei uerbiq; proftffores cr confiflonbsp;res,Sur^,ueni,tuipfe^ iudex crdo�bir nolier,cr totius terrje,tu iudisnbsp;ciumficpro nobis,dumilli contra nos indicant,tu doce nosiuflificationesnbsp;tuis,dumillihumanasdocent,imo dace nos tuo flgt;iritu,dumnemo adeilnbsp;doihr.Qjioniam i�i,qHos tu miniflros conftitueras,non flvnt domini nosnbsp;flri,quemadmodumfuperbiunt crgloriantur,fedtuaeflhiereditas,tu esnbsp;dominusomniu,nonfolum m\udita,federmomniterra,idquodin ehrtnbsp;fio uidemusimplet{im,quihic rogntur,utueniat.liicefl fernen Abrahlt;e,innbsp;^uo Abraham accepitmundihlt;ereditatem,Ro.4,
PSALUlyS LXXXII,
-ocr page 520-47� COMMENTARIVS POMERANI
Titulut. Canticum pfalmi Afaph�
S V M M A. Rogtf�r detu,ut�rtiter refi�ii,t aduerfarijtberiMs diui* populum credentem deo nituntur opprimere (y pirdere,ut eXnbsp;perti ntdttum dei �rtem cogtwfceint adhuc deum ejfe,cuifint cur� fideletinbsp;PSALNlVS �dlis nofltr crit/i fcittmut omnem ilium gcntilem populum,nbsp;qui populo dei tune dduerfitbatur,effe nunci�o�jqui refiflunt Eunnffltanbsp;glori^e mdgni dci,Z!r domininofiri lefuChrifiitquocunqi tandem id �nnbsp;eo �eid!^.
DEus qui's fimiUs erit tibkne taceas n c5 pefcaris deus. Quonia ecce mimici tui fo^nbsp;nueruntj�cqui oderunt te extulerunt caput.Supecnbsp;populum tuum dolofc cogitauerunt confilium,�4:nbsp;^ogit�uerunt aduerfusfandos tuos.Dixcrunt,uc(nbsp;nite amp; difperdamus cos de gente,amp;:non memorc/nbsp;tur nomen Ifracl ultra. Quoniam cogitauerut una/nbsp;nimiter, fimul aduerfus te teftamentum difpofuc*nbsp;runt.Tabemacula Idumxorum �e Ifmaelitx, Mo/nbsp;ab �c Agareni.Gebal SiC Amon �e AmaleCjalieni'/nbsp;genx cum habitantibus Tyrum.Et Aflur fuit cumnbsp;ciSjfadi funtin adiutoriumVilijs Loth.
Pcrfecttforc� populi dei'
Qjtiifimtlis ertt,nonefi inHeb.Fe.fic,Deii! netdcedttilgt;i,ne filedtttj ne qui:fi:ds deutjid eA,noli di�imuldre,qudndo eti� tua cdu� dgitur,quiitnbsp;doilli impetuntur db incredu�i'S,^}'tui ucrbiperfecutoribuf,quitibi curi�nbsp;elfe debent fandi tui,id eA� tcfanlhfiedti per fidet� utrbi tui,uel(ut efi innbsp;lieb.ldbfconditi tui,id eA,credcntes,quorum uitd dbfconditd eft in deo^nbsp;quorum fiducidm in deum,Grgloridm quant hdbent per chriflum tr.unnbsp;di fitpienttd,^'impid hypoenfis cernerenon polfiattiidtircoreputdntufnbsp;fihtltinbsp;nbsp;nbsp;impifiindigniquos for^tJ�radConlrdhof illi,qui[epotentes
-ocr page 521-�N, P5ALMVM tXXXlh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47�
fipiefttet tttflos lt;^ffimAnt,Conint,tumuitudntur,cri^ntt(r/upertlunf, doLofi traftunt confihd^ut iure perfcqui uidcdntur, dut drte trdhdnt 4 deinbsp;legeinfutu le�s,ut fufcipiamur leget gen fotnnid humdnd,dc de�nbsp;relin^udtur uerbum dei,(l!iod creditti fclim eti uerm dei cultut, ltd diunnbsp;extirpemia rddicem eoriim,ut dmpliiu non fint gens aliqud, fuper terrdnifnbsp;dtiji ddeo,utne nomen quidtm lfrd�lit,id e}l eredentium/uperfitilic ucronbsp;fffirdturjpiritutin prophetd,^ tam diuerftegeniet, inter qudt nun'j con�nbsp;ttcgt;uebdt,tdm undnimiterinito pd�gt;,uel ordindto tcftdmento humdno,ponbsp;fuerint confentire 'm hoe umo n�gocia perdendipopuli deiVerum itd nonbsp;ipfhfed deut,ciui itd welt in rlt;indlis glorificdri,ordinduit, ut dtilum pfdlanbsp;wo.i. Afliterumt reges ierrte, cr prineipet or gentet c popuHnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciuii
quefo dliud uidemushodiefquando d tdtn diuer�t feilit, qud�Um dli� dlia arMn,ne nominaquidem digndbantur audtre,abuniuer�t ordinibut,t:ynbsp;tniindt�dtibut,tdm wndnimi con(enfuinfurgiturcldmorejuperbid,doloanbsp;fit con�lqtfilfo te�Amento,z:r contrd dei uerbim legibus,in Eudng:Uimnbsp;Chrifli,qUodnuperorbi �heiter fdtifill'dxit,non credo �u�rd,iidin fd�nbsp;�ietomnid,ddquiedeu^ mi�t �lud,ty^du�ret J�oltd opimd,uel inuitisnbsp;omnibiisportii in�rortvm^etidmfi ddunum infdnidnt dduerfdrij omnet,nbsp;Efdi�.lt;i5�
Aduer�im te te�a,nwntum di/�ofuerimt.Gentet oppreffd lege deifudm Trdditiotuf, llolunt ferudri contrd dcwm,quemddinodu de Antiocho legimut,quie funtnbsp;hivmdn� frdditionet,� Chri�ut uerum dixit,Ztr demztrdpoflol�
Sicut Edonifid efi Efdu, odio hdbuit Ideobfrdtrem, ut dicitur Gen, nbsp;nbsp;nbsp;Qgfjfgj
ltd Edonui,id e�,po�eritdtE�iu,omnet d Idcob defeendenfes ,ide�, �lb oftft-d�lodiohdbuenwt crperfecuti�wt. Similiter�fmd�lAbrdhdexnbsp;anciUd filiut,Gen.i6.perfequebdtur ifddc Abrdhlt;e ex liberd fil iim,ut GdLnbsp;^�dicitur,ex quo uel folo loco inteHige uere credentet 'm chri�um effefisnbsp;Hot Abrah�,ut non dubites,quod tune de populo dei feriptum efi,dd notnbsp;quoqi pertinere. Totd po�eritdt ifmd�litdrum perfecutd cft pofle^ itdtemnbsp;ifddc. Itd o-nunc feruilis populut legis er operum perfequitur hberot innbsp;deo^quifolifinritu det ddh',norut bonis operibus dbttddre. Ifmdclitte quosnbsp;dicunturAgdreni d ntdtre Agar,qui nunc potius uolunt nomindri SdrUnbsp;cenidSdrdliberd.
Amon t/Iodb duo fiintfilq toth,exdudbus ip�asfiltdbus,Gen.l9. Vnde duo populi Amonit� ZT Kodbitlt;e,quificl�} dccufdbdnt fillers tfrdclfnbsp;^ud�tuliJfenfpdrtcmterrteipforMnjludicumM,
-ocr page 522-COMMENTARIVJ POMBRAMI
lebal puto dli^uem popalum doibim ex �ebdl�lio leikllt�lij �ebar, Gen.iogt;crinpr'mcipio Pdrat.
ArMlech primii pugMuit dditerfui �frdelittu dfcendentes ex Aegyptp, Ex0.l7.Vnde mdn{it odium 'mter ipfos perpetuum.l.Reg.ls.
Alientg:ne,Grtece StA�o�u�o/. Sunt dut� Philift^i �ue Pdleflini, olim multum lud�is infifli,ut ue!.i.Regum uidcs.
Tyrif fiieruntlud^is dtttici tempore Salottwnis, quddo habuerunt rdin regem.i.Reg.^.Polklt;lpcr�;cutifunt eoi,ut Cf dliie nationes,qult;ehiHinbsp;iitdbdnt per �udeoru circuttum.ldcirco E�uiUcd.iyprophetdt cotrdeot,nbsp;�cut f�r� contrd omnes gentes,qu� hic nominStur, prophetdt in fuo libronbsp;�militer Cf Wieremidt^nondltdcduffd,qud j uelperfecuti fumt popu�umnbsp;ludieorum,uel dd cdfum eorum Itetdti �int.
A�fur funt A{Jyrif,ut di�him e�dlibi de Senndcherib rege Alfyrior�t Tilij dutem toth funt Ulodb Cf Amon,utfuprd dii�um,
Fac CIS ficut Madian amp; Sifarx,ficutlabim in torrc' te Cifon.Difpcricrunt in Endor, fa�F� funt ut fter/nbsp;eus terrx. Pone principes cor� ficut Oreb amp; Zebnbsp;�C Zebee �C Salmana .Omnes principes cor� quinbsp;dixcrunt, hacreditate pofl�dcamus fanduari� dei.nbsp;Deus meus pone eos ficut rotam,ficut ftipulaan/nbsp;te faciem uenti. Sicut ignis qui comburct fyluam,nbsp;ficut flamma qux c�buret montes. Sic perfequerisnbsp;cos in t�peftatc tua, amp; in ira tua conturbabis eos.nbsp;Impie facies eorum ignominia,�lt;:quxrcnt nomennbsp;tu� domine. Erubefcant �cconturbentur in feculunbsp;feculij�e e�fundantur �cpereant.Et cognofcantnbsp;nom� tibi dns,tu folus altiflimus fuper oem terra.
Ad hoe�cit olim dem ui�bilid iudicu contrd infenfdtoftne^ hodie lt;lt;5�
-ocr page 523-IN FSALMVM LXXXII�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;471
flinetinuido uiderepol[emw,utexhisinteUigeremuiinuifihdiiii At^ddeo Exteriid(Hdi* uilibilidiudicidftgnii tdfttu funtinuifibiliumf qult;elonge ntAgiihorrenddnbsp;funtfijut enim non credit idm iudicdtut e�.Tu uides foltm gentium ifldr�inbsp;'mteritum cdrni horrendum^cf non uides dei iudicium,'^uo tnflAmmdntur,nbsp;cr ^uiefcere non poffimt^doiuc uentant contra, dei populum, cr feuiant,nbsp;O� a^ntur/jitritu uertt^nis uelut rota^pricctpites in fua mAla,i^ lebrij fuanbsp;pyudentiJ,^uoment�s,Efa.i9.cy-abijcianturHeli{tfipula� uentoji:^fi^nbsp;dnt,ut jkrcus terrlt;e,qui paulo ante prlt;e infania mentis fuperbiebant, quaftnbsp;fjitrcdes o tfgw in templo fiuefandbiario dei,ubi folus deus regnat. Hienbsp;ubt deus uolueritt comprehendwntur tempe�dte dei ei' iudicio,ut fugerenbsp;non liceat,no minus quit arbores fitgere pojfuntex mcendio,ubifyluaigninbsp;flagrare cceperit,l�c conl�ndivntur antea gloriofi,diuites �r fapientesnbsp;optimi uiri.crmclamant nomen domini,quodper{ecuti fumt,fed fruftra,nbsp;ut pjil. 17. Clamauerunt,nec erat qui faluaret,ad dominum^nec exaudiuitnbsp;cos,lt;!:J�pfal.7-j.Cumomderet eos,qu^ebant eum CJ-c.Hiccoguturagno�nbsp;feere dominum cr alti�tmum,cuiuis uerbum,ut PharaOfContempferumt,
Vac dlis crc.ideft,ftmilitcr percutecr dei^ceeos � gloria inopprobriu PdfkrU, /empiternu,utoltmMadian z^Sifaram crc.ludict!..t..cr.6.crgt;7-in tor�nbsp;rente Cifon,Judicu.^.iUic erat locus P.ndor,cuius mentio quoi^nbsp;ii.S(cut Oreb t:^cAudicum,7.cr. g.
PSALMVS LXXXIIT.
Titulus.nrp 0 tfxtAturt�jfupcr torcular filioru Chore pfalmus
S V M H A. Si hie ubi mentio fit torcularium rurfum rejfiicimus in men Taberndn fem feptimum,cr in uindemiiO tempus,quando celebre erat fifium taber- dei,nbsp;naculoru^inte�igimusprophetam 'm alia tabernacula,nonmanufifturesnbsp;/fiexiffe,z:ruifibitibus contemptis ad ea fuJ^iraffe.Pulcher quidem erfan^nbsp;dbis conuentus popult dcificut cr Balaam dixit,non tarn coram uidens,^nbsp;prophet�s.tiu.�.^C^4nt pulchra tabernacula tua Ucob,e::r tentoria tuanbsp;ifrail crc. Sed nwlto pulchrius cr fanSius,quod propheta in hoc pfalmonbsp;cxpedklbat. Aduerte ergo q, fanfU olim,utnbsp;nbsp;nbsp;nunc, per fidem ifta uifibi^
lia pr.e 'miiifibihbus,qu.e expeikibaitt,contemnebaiK. Videbantenim fi* bi meliora tabernacula feruari in coelts.�n quibus iam per fidem fecure hanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
bitamus licet adhuc in^ nwrtali corpore.ld quodfic dicit Hebr�.U.Pide qui uocatur Abrndjam luxta fidem defim�i funt omnes ijti cre, -
-ocr page 524-474 COMMENT�RIVS POMERAMI
nem,Zt U tcJHmonio �dei probiti crc. t. Cor'mth. 5. Scimtit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te^
�Stntentid (�lmi.
re�ris �yc.De his tAbemaculis Chriflus.ln donu),ittiiuit,patris nui niMtt�o ttes multxfuMt.Uem,Vt recipidnt uos 'm utcrnd tiberttdculd.lfi� tdberMnbsp;culd fideles per�dem hic 'm terris 'mcipiunt po�idere, Speen'im,ait Apoanbsp;�olusjidi filui fiimus.R'mc chrifius regn um deit^ regn um calorum dpanbsp;peBdtf�ijuo eieHi fint'mfidelesludui^receptiomnes credentes,Kdtth.S,nbsp;J�ulti uenient nb oriente erc.vnde Hicrc .ij.In diebus iUis fdludbiturlu�nbsp;idyls' ifruelhdbitdbitfecure. EtEfd.3t. Eteritopusiuftitiupdxesc.Hoenbsp;enim eil[ecuritdtisregnum,lt;}uid fideles per fidem certi fimt de bond uo*nbsp;luntdtedei er^fe crc.Et pfdlmo.^o.CiudmTndgnAnutltitudo 0-c.Ef.i4�nbsp;Doflfcne quis hdbitdbit cj-c.ltem dlibi,Ciuis dfeidet 'mmont� domini esc�nbsp;ltd 'm hoc^uo^ pfdlmo fideles,dum interimfimt 'mhdc IdchryntArH udUe^nbsp;cupitmt dfeendere 'm montent doeftEfd.i.'Vt hic fufeepti 'm regntinbsp;fideiyt�nde uetfidntubiuidere Ucedtfreieddfreiem,quodbic erediderut.nbsp;Eft erg) unum regnum credentium,hic tu fi(turo,Sed fitnUi qui 'm eonbsp;funtyfujfiirdnt qudfi 'm eo nondum finth'mc eft, quid nondum drbitrdntur,nbsp;ut Pdulus dit,fe dpprehendiff�yfitentes q,bedti funt,qui efuriimt crfiiwttnbsp;iuftitidm,iufiitidm,mqttdm,dldmfideitsc.1'giturddhue 'm Jfiiritupulchranbsp;tdberndculdjmequibuteum deolieedt 'm uternum hdbitdre fujfiirdnt,diccnnbsp;tes,Qu�m diledla^c. Hic �iritus pofluldt pro fitnamp;isgemitibusineitdranbsp;Vdbiltbus.Hmc fit,ut fblijfiiritudles tdlidhdbednt defiderid.
OVam d�eda tabernacula tua domincuir/ cutum,concupifctt amp; deficit anima mca innbsp;atria dni. Cor me� �c caro inea exulta/
ucr�t in deo uiuo. Btcni paffer inuenit fibi dom�, ^turtur nidu fibi ubi reponct pullos fuos�Akarianbsp;tua dne uirtut�^rexme^�c deusme�.Bcati qui hanbsp;bitant in domo tua,in fecula feculor� laudab�t tc�nbsp;In feculdfeeulorulduddbut te. Ec,AdhucldudAbamp;t te. CiuodHebruinbsp;' Seid� iicdddutSeld.Hieronyntus trdnjhdit,fcmpir, DeSeld udrte iudicdnt,egonbsp;nihil certihdbeOyidcirco nihilddnotdHiinh(SCOinmentdrijs,D.lidrtittMnbsp;edderefcripfit,exqttopete.
-ocr page 525-�m PS�LMVM txxxrii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47s
zy��gt;iritudoikiuidet,^id hfter�tittterreg spiritudlis ho^ ttummundiO'f^gn�coeloruiniyinterSitciniepomp�mttlcdi�amtZS'cru� ffionbsp;ttm Chriflibenedi�im�tcontemptdglorii muitdi,^itocim^nomine ftsnbsp;KefdpientUf�iuepotentiitfiue fan�tMis appcOetur^clegit opprobriumnbsp;Chrifli,lt;juietjiueritdei glorti,diceni, Q^4mlt;tmoegt;iA er concupifcibifunbsp;fwnt domine exeratuu taberuAcultt tu4,ubi Utedthabitdrefub umbn alu^nbsp;rum tUiirum,Aitimi meA fu/pirat ad ea,z^ pre depderio languet^adeo hecnbsp;tabermeuU cottcupifcit,contemptti tabernaculii pea9.tor�.ttoc cli,qiiodnbsp;�M Canticis dicitur,'Eilie Rierufal� nunciate dtleilo,quta amore languea,nbsp;Etalibi'mpfal.De�citinfalut�retuiianimAmea.CormeumercAromelt;i,nbsp;i�ud mno�dtu,er hecjpiritu traih�pfAl.ji- Tie�cit cdro mea er cor me�nbsp;vmyexultAucrunt mdeouiuo.lnmundo^Ait Chrifluiipreffuram habebitiinbsp;in me pAccm.Alif exultant indco mortuo,id e�fi�o^um alimfuA fapiettnbsp;tia^lius fuA fidit ittflitiA,tS^ autem,dit Jpiritualisjmfolo deo uero^ut creOAnbsp;tore,ut^bernAtorterprouifore,itAerpAtrecr�luAtore.
Etenm paffer erc- Honmirum� Jpiritualiibomonatura lpiritut,i}ui paffer twmpo�tdet,trA�lus,de�deret ubiquiefcatfiduciaUter,erhabitet confi�nbsp;denterper deum tutui,cum crauicule natura fua �raniurjeertefinepec�nbsp;eatOfimo te deoa�ere,ut parent ubi tuto habitent.
Altaria tua^Repetendume�^Q^am dile�kt,ut p�lmo.^z.lntroibo Sanf�ffcecitit �daltaredei ad deum,lt;iuileti�catiuuentutemmeam. Altaria hecintiifi� nominiidetinnbsp;iilia funt^t crtabernaculdfUt dixipfalmo.is-ubi nuUa facri�da�mt, eccle/iafaniSa�nbsp;fti� faerificta �Audit �ue gratiarumailieinis er faniHficationis nominis rum^nbsp;dei,non hic opera legii,non uexationes con�ientiarum,eiualcs docent ^uinbsp;in hypocri� loqutvntur mendacium,fedmera gratia dci,er gratiarumnbsp;a�ho fan{hficdtorum,pfalmo-n.9.Eruamte er honenficabisme,id quadnbsp;hic �quitur^ Beati qui habitant tS'c. Hine iJla. illic beatitHdo,er �lieitat,nbsp;�, omnia iUic dantnr^ er nihil exigitur, tantum uox laudn er grata cor�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
da mueniuntur.Begnum c�lorum gr atu datur^qui operibut redime� re uolitcr�^ihil habebit, Longe enhn meliea efl:,qu�m ut pro tuis �er�nbsp;coribiK tibi donetur. idcirco iuflitiarij nunqu�m intclligint^ que �ntnbsp;i�a �duciit tabernaculOfUbi efi requies opulenta er fccuntas in �mpi�nbsp;ternum.
Beatus ui'r cui eft auxih'� abs te,afcen�oncs m cor* He fuo difpofui't in uallem lachrymarump'n locutn
-ocr page 526-COMMENTARIVS POMERANI
qucm pofuit. Eten�mbcned��l�oncsdab�tlcgi'sla/ tor,ibunt de uirtute in u�rtutem,uidebi'tur deus denbsp;orum in Sion,
Bctitui,cui omneroburcr fortUudoeftmdeo.qui nuUofidit,tiifideot Tiiliidil^ofuii in corde fi(o,utafcenddtin tullemlu�lut,inloctvin,qttemnbsp;Afcenfio*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de�dernuit, Kinphrapf,Videbdntur j� z/dffem effi defcen�o�
� tj zs'C, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�tfcenfionet legis,fed omnis fcripturdhoc habet, per defcenfion�
exiiltdmur,per ludum triinfimtUAdgdHdium,per mortificationem Ad� ad Chrifii uitdm,dd tnberneiculdeiu^ pofumwin corde,ided,defiderdtinbsp;mui.Udmueniwnturinudllelu�iis tdberndculdd dcoexdltdtd,PhiIip.i,nbsp;Hoe fentiteinuobfs,quod GrinChriflo tefu c^c.lbi,inqutt,legi5ldtor,idnbsp;ea,deus,(luidnted erdt legislator,ddbit pro legis onere benedt(hones,idnbsp;e{i,beneficid BuditffUcdjibi homines proficient ex fide in fidem,�^ firn�nbsp;P^pfiquot; /�iritum fient feipfis robufliores,ibi uidebitur dens Muus,qHi efi denbsp;�S deorum in Sion,id ell,populo/uo,d reliquis enim extra ifiamp; tdberndcwnbsp;Id non uidebitur,id eil,cognofcetur.
Ex HeBr�o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hebrlt;eo dutem hiec pdulo aliter legunturfic,Bedtus homo cuius�r
titudo in te,femit� in corde eoriim,qui trdnfeuntperult;dlem fletus,�ntent ponent edm.Bttdmbenedi�ionibusinduetur dod{)r,ibunt deuirtute innbsp;uirtutem,dppdrebit apud deum in Sion.
Qui trdnfeunt perudUem fletus,tdeSi,lt;]uinondmdnt huncmundunt, Ut mundani,fed UdUem fletut er mtferi� cjje iudicdnt,femttlt;e fiint in cor�nbsp;de eorum,id ed,non cupiunt hie mdnere,nue bonis er rebus mundi bare�nbsp;re,fed per gunt,femper in dnteriord tendentes,priorMn,ut Pdulus,obliti,nbsp;In fietu Jold^ cr eo ncupifientes tdiernaculd dominiuirtufu,Hiponentfiue�cient edm,nbsp;tJUM. fcilicetudUem fletus�ntem,ided,dulcemqudmbibdntdqudm,Ploced,ittnbsp;amaritudine crucis bdbcbutconfbldtionem figt;iritus,q�dm pro totiusmun�nbsp;di uoluptdtibus non com�tdrent,quemddmodu in fine huius pfdlmidper�nbsp;te dicitur,Quid melior efi dies und t^c.Bic hoc �nte dicit Chrifius. Q�inbsp;DoHor Chri� biberit ex dqud,qudm eg)nbsp;nbsp;nbsp;fiet in eo finsaqu� uiuee fdlientis in uitdnt
fins. �ternd,m.Sic pulchre Heb.ii.Pide,in^uit,Kofis grandis fii�us z^c. Benedi�ioni� Po^ro hic do^r efi Chrifius,qui multis benedifliotbus ucnit nobis do�nbsp;busindutus dior�cczlis(qd�.hicprophetdtur)z^effuditillu fint�CJ'bencdiilioes.i.donbsp;dodor,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jfius[uifupercred�tes,[eciid�ioel�,ut er hodiequoq^ effunditufq^
-ocr page 527-IN PSALMVM LXXXlir.
fecttlLipl^ tn'mfuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docet in cordibut credfnteij ut fitti om�
Hw benedidionibiu acceptis 4 dodbore ibu/nt homines de uirtute in uirtutemjd efl,de potentia/piritus in potenti�Jpirituf, perg�tnbsp;enim, cr fetttper /piritu fiumt ex uerbo dei robufiores, id quodnbsp;nbsp;nbsp;Paulus
dicit,Ko,l.P.x fidetn fidem,cr.z,Corinth.3.4cldritate inclaritatem Cfc� item,Vphe.4.Donec oaurramus omnes in uirwn perfi�lum ore,
Apparebit aitt ilk do�or apud deii in Sion.i.in congregttione fideliUt in tabernAculis l�is dei no manu�ihs.Etno feorfum � deo apparebit^ nnnnbsp;docebitalia q qu� dei funt. Seenim dcclarabit miffivm � deo nta^�ruCutnbsp;AitJ!ii:odemus)amp;apollDludeiOieb.^.)imde�cait chriflusloan.tz. Qttinbsp;fpernitmee^c.
Pfeuddpofloli ergo fiint nbsp;nbsp;nuncij didboli,qui uoltit quid� dppdrere in
Sion,id e�,uideri doiiores populi,fed no dppdrent dpud deu�td eft,doc�t ed,qult;e deus eit no commifit crc.Uem no gcrunt uicem huius doSloris, quinbsp;indutus fcribitur benedi�ionibus,qui non habet uerbu dei,id e�,nulld connbsp;foldtione Jptrittu pojfunt reuelare cofcientidsddfli�bnsdmo ntA�ediilionianbsp;bus foils, �7 excbmunicdtionibus terrent er execrantur cs-c.fdtis ex ipfonbsp;fiu�u o�endentes,^fint principes malcdiiUonis ieterniie,quipr�ter malenbsp;diHiones nihil dliud nouerut,qui ubi efficere no poffunt^quod impie con^nbsp;tra dei uoluntdt� uolunt,inuocdnt brachiumfeculare, nenipe q, brachiumnbsp;dei,tjpotcntiaJpirituseosdeferuerit,qu4potentidApoflDliueri,ZTapoanbsp;�oltciuiri erdntpleni,Grbrachio deiglorib�tur. �o�er iiero doShr benenbsp;di�lionibusinduitur,cu quo mhiliUis�lijs maledi�ioniserit comune.Veanbsp;nitenim ipfe no utiudicet mundum,fcd ut fdluetur mundus per ipfum, Efnbsp;epo�olus dicit,Pote�as nobis data e� in tedificatione non in de�ruHione,nbsp;Ver� de hdc benedi�ione no�ri doikrisfequitur clarus pfaln}US,Benedianbsp;xi�i domine z^c.
Domine deus uirtutum exaudi oratiotiemmcam, auribus pcrcipedcus Iacob�Prote�lor nofter afpi/nbsp;ccdeuSj�c refpice in facicm Cbrifti tui�Qai'a meUnbsp;or eft dies una in atrqs tuis fuper milia. Elegi abic/nbsp;�lus efle in domo dei mei magis habitare in taznbsp;bernaculis pcccatorum� Quia mifericordiam
471 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
ritatem d�l�g�t dominus deus,grariam ct glorfam dabit dominus. No pnuab�t bom's eos qui ambunbsp;lant in innocenti'a, domine deus uiftutum,beatusnbsp;homo qui fperat in te,
Prote^hr.te.Clypcut. Abie�iuselfe.Pe.Sttpertimett,ucldpud dm hdiitare, PeaatoruM.Pe.lmpietdtK,
Q�M n�fericord� Qrc.Pe.Quont�fol cr fcuttim iominiu deta^id dominus deut esl 'mtdberndculofuo lumen crprote�io,'Efci.6o.
Uepderium nbsp;nbsp;N��c owltow/� uocdt,^uod dnted drdens defideriusn dd dtrid domin�
eft ordtio, dtccbdt,ut idem effeindicetfecumdum tllud,Defiderium pduperum exdu^ diuit dominus crc.cr precdtur,ut no dd mdignittUeno�ru re�ieidt deus^nbsp;fed in�ciem Chri� fuijm ^uo nos dilexitdnteco�tutione mundi,TS.pbe.l,nbsp;Sed (^udreprecdtur^utexdudidtur ordtio^quie c� dcfideriumdddirid deilnbsp;Quid,inquit,melior e^und dies i� dfrijs tuis,ciudm m�le in omnibus mudinbsp;fioluptdtibus, ^Uds idm ddeo ui�es duco, ut potius uelim effe noui�imut iitnbsp;dtrijs tuiSfCr perfecution� pdti in regno ccelorum propter iu�tidm,lt;}udntnbsp;e�e prtmiu,ubi regndt impietds er bypocrifis mudo gloriofd. Quid enintnbsp;prodeflhominijiuniuerfumm�du lucrctur,dnimieuero fult;edetriment�nbsp;pdtidtur?Siec tdm� in dtrijs dei d�crit omne bo!iu,pfdl.3s.lllic enim efl minbsp;ferieordid in fdnfhs^�y ueritds promt�ionu dei, q^ult;e diligit deus, idcirconbsp;grdtidm remi�ionis ddt pecmtoru,crgloridm ddoptionis filior�,ut � peenbsp;cdtis liberdti,dmbulemus innoud uitd, qu�ddmo du, docet in domo dei,ubinbsp;ttihil boni deefl ilUs,qui hlt;eredc$ regfii funt lt;etern�
Domine deus uirtutum,bedtus bomo ^ui�erdt ht te, �pipboitemd,'^uo decldrdtur,lt;iuihttdberndeu�is detfintbdbitdtores,
PSALMVS LXXXIIII.
Titulusi 7rjolt;rtt��fult;rte,fiIi'onim Chore Pfalmiis*'
s V M M A. Hjc ho� opus e� interpretdtione,fed tdntum ut tdm immense fdm dei pdtris grdtidm bic propbetdtdm, es' ilt;im mundo exhibitum dgno^nbsp;fcdmut,^- dudfdmuscorde uerbum pdcfs,id efi,uerbu �udn�:lijpdcificdnsnbsp;confcientidt,quod ipfe loquitur nobis,in quo dudiendopendet rdtio totiufnbsp;tioflrie fdlutis.t�emo uero re�e dudire pote�,nifi timedt deivm,utfie in ternbsp;Pd iw�rd bdbitct glvrid unigeniti�lq ^i^d efi,remi�t9 onttfiu peautartf.
-ocr page 529-IN PS�tMVM LXXXl�fl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47�
�rlt;ttK per fidefn �m Chri(fuin.i�c e� mt�ricordid.qtt�; cum ueritdte pro^ inirericordid tniffionis deiidmfimulexhibad e�,f^ iuflitid fidel cum pdce confcientid�nbsp;nbsp;nbsp;uerifa ob^
rum,txmfemu,tito complexe �iMt,lt;iiMndoetiiim dominus d�dit benignia tdtem,id eli,pi^tftts J^iritus in cordibut tu)flris,ttt terrd noflrd producdt innbsp;ftitie �tie �dei �u�um, lu�t�m euim fidei premittit in cordd tw�rd,lt;^nbsp;fidtimideflip�e cordis no�rimhdbitdtortlob,iy.E.t illd lu�itid noncxtrdnbsp;nidm ibit,fed reiht ducet Qr^.R.o. g.
BEnedixifti domme terram tua,aucrtifti cap timtatemlacob.Rcmififti iniqmtates plcb�nbsp;tux, operuifti omnia peccata eor�� Mitigafti omznbsp;nemiram tuam,auertifti ab ira indignationistux�nbsp;Conuerte nos deus falutarium noftror�,�c auertcnbsp;�ram tua a nobis* N�quid in xternum irafceris noznbsp;bis�aut extendes iram tua'a generatione in generanbsp;tion�rDeus tu conuerfus uiuificabis nos,�e plebsnbsp;tua Ixtabitur in tc.Oftende nobis domine miferi/nbsp;cordi� tuam,�lt; falutare tuum da nobis*
Senedixifli.re.Dilexifii domiaeterrdmtuS,uelCop�dcuittibi domine terrd tuii,uel,utfolet inter pres na�er reddere,yoluifli domine terr�tuStnbsp;Sdlntdrtii no�roru^e.fdlutis no�re.Sdlutdre tuu.Te.Sdlutem ttum.
'Bondmuol'Mtdtem deipdtrisergifi(os,�uebenedi^onem in femine Predicdtio Abrdh�,ciult;epromi�dcrdt,hiclegis.Replc�i,inquit,domine tudgrdtid ter gratie�nbsp;rdm ttumj-d eil,ubituns populus,lt;lui�jm te confidit,bdbttdt�cut diximusnbsp;fitprd de dei tdberndeuUs.Auertifli cdptiuitdtem Idcob populi tiii,id eil,innbsp;tecredentis,pfdl.6-7.ca:pifli cdptiuitdtem. Etexponit�e,dicens,Remi�flinbsp;iniquitdtem plebis tue,tdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te credentttim,ndm deus dlidm plebem no
ttouit,B.emi��i}in(fUdtn,ndm plebs tud foluendo non�it,ut fdtis�ceret pro peccdtis,quemddmoduferuus t�e qui debebdt decem milid tdlcntor�.Ope^nbsp;rui� omnidpeccdtd eorum,utne unuquidemeljetreliquu,m,uel,quod tunbsp;lerudYcs ad iudiciumfUel de quo ilU dtnpHw haberent f�fcicntidm,pfdl^
-ocr page 530-4t�
COMMEMTARIVS POMERANI
Bedti Quorum crc.^iti^� zsfc.id e�,iu^in[eruitutis legis^^'felttefttii ntortis Imm contrd ncs ob peccdtu'm,Ab^ili�i per Chriftum tuum d nobh^nbsp;populi tnei eggt; percu/ft eum Crc,
CotfUerte not, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueio deut i�nttt tuatn grdti� twuimut ex uerbo promi�ionts tult;e.
ex �(hgt; ttii�ionit cbrifli tui, dd ^udm nemo �e potefi conuertere �ne te di nos CO w(�r(o.Rlt;(t(t c� enimfentitid^Stne me nihil poteflis�cere. id circo.nbsp;Tu deut .4 quo e� quicquid e� fdliitit no�rie,coni(erte nos,dUoqui conuevnbsp;ti non poterimut,ii t Hi�remid,i ditSonuerte nos dd te^e^ couertemur e^c.nbsp;Et hic deut tu couerfut dd nos^uiui�cdbis or tufli�cdbis nos,(2' tune plebsnbsp;tUd, Ixtibitur in te,iwn 'm fuis meritis Oquot; iuflitijs.Citti cnim gloridtur,m donbsp;tninoglorietur.o�ende nobis crclt;neird tud contrdnosfteuidt'mieternivm,nbsp;ttt dbldtd feruitute legis, detur nobis grdtid Budn^licd,
Aduerte inpr/oribut uerfibus,non tdm grdtid ddtd prtedicdtur,qudtn promi]Jd,lt;t::r dpud(,redentemcertd,Atq;idmoreprophetico^quo �turumnbsp;per prseteritiim exprimitur�epe.Benedixifli e^c.qudfi dicdt,Tdntdm � denbsp;US tudm grdtidm � te nobis promij�dm nouimut, idcirco edm uenire rogi�nbsp;inut,dicentes,Conuerte nos es-c.Scquentid hlt;ec cldrius 'mdicdbunt.
Audiam quid loquatur in me dominus deus,quo/ niam loquetur pacem fuper plebem fuam.Et fupernbsp;fandos fuoSjCt fuper eos qui conuertunt cor ad e�Lnbsp;Verumtamen prope timentes eum falutareeius,utnbsp;Inhabitet gloria in terranoftra^
I� me,non efiinilebrlt;eo.Adfententidtn tdmenpertinet^uerbumenit� �risduditum nihil e�,ni� hdbedt dures dudiendi,
Etfupereosqui conuertunt cordd eum,uelbrcu!Ut,Bt fuper conuir� tentes cordd eum.'Fe.Vt non conuertdntur uel Teuer idntund flultieidm�nbsp;Grdtid �dei �^dtid dei e�illic 'muenitur omne opus bonum fud Jfonte grdtiio
tutduf
-ocr page 531-IN PSALHVH LXXXIIir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� 48�
iudiM ^uid dominut tibi t corde tuo loijudtur,ut credits corde deo promittentigratis, tmmenfd promittit, tu tantum �udi,idjeft,crede. Qjt�nbsp;flint ittd tmmenpii Lo^uetur,mlt;iuit, pdcem confcientiurunbsp;nbsp;nbsp;fecuritate in
deofemp(terna,tn,il�c e� priedicatio Euangelij no legis, de qua Efai�s,ut cit�t Apofiolus Ro.Io.Qa5�ecio�pedes Euan^lizantium pi!icem,Eiuns FdxEudnge^nbsp;geliz-intium bonA,Sed,ut dit illic,non ontties obediunt Eiungelio. Iccirco licd t^uibus.nbsp;hic dicitur dominus locuturus fit fuo Euangclio pdcem fuper plebem fu�nbsp;dm,id efl, fuper eos c[ui eins uerbo credunt,cr fuper fdnchs fiios,id efl,quinbsp;eins uerbo fdnilificdntur,quemddmodu Chriftus dixit lo.lj.Pdterfan�t�nbsp;ficd cos in ueritdte,fermo tuns ueritds ell.Etfuper cos qui conuertunt cornbsp;ad eum,non manumaut uerba folum,qult;e potcfl ddhuc effe hypocrifis. Innbsp;Heb. uero efl,vt non conuertdntur dd flulticidm,Idefl,itd loquetur pdc�nbsp;Eudnffliieis,ut uerbumdtnplextabfccddnt dcdrnisfdpientid,prudentidfnbsp;iufiitid^quicfuntflulticid GT impietds dpud deum.
VerumtdnwnGrc.Scripturdhypocrifinorelinqutt locum,fedubii^e�i prodit ctr confitndit. Hypocrite putdnt dd fe folosgratidm Euangelicamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini
pertinerecum qua tdmen ex diametro pugnant.Dicunt enim ubi htec audi fit, iwtt.Nos fumus plebs dei,nos fan�h eius, nos couertimus cor ad ipfiim, nosnbsp;non conuertimur dd flulticidm,non fumusficut c�terihomines orc.Iccir�nbsp;CO hic additur,Verutdmen falusdeieflapud timentes eum, quitremuntadnbsp;uerba elus, ad iudicia eius, uerentes ne exciddnt,qui non putdnt fe appreanbsp;hendiffe, fed efununtnbsp;nbsp;nbsp;fitiunt iuftitiam, qui nihil timent nifi deum ctiant
in bonis operibus,in nuHo enlm fe audent tufiificare. Contra in peaatis,in tentationibus,in morte norunt bene flerare fcientes febenignu habere panbsp;trem,ln deo femper fidut,in fe GT quicquid exfepoflunt femper diffidut.nbsp;Hic efl uere timor domini er fides in deum,quie ubiq^ in fcripturis predianbsp;cantur,Hypocrit.e aute in fuis bonis operibus cr meritis fidut,in mails difnbsp;fidunt,flUc opera fua pro deo ertgunt,Htc deum non querunt,fed ad cadenbsp;opera conflgitmt cr ad uanasillds fdtisfiiiliones,ut uideas l�os quocuq; tenbsp;uerteris effe fine deo in hoc mundo, quemadmodum de gcntibus dieit Pauanbsp;lus,Ephe, i.cy pfal.if. mxit infipiens non in ere fed in corde fuo, noncHnbsp;deus,non enimetltimordeianteoculoseoru, vnde G7hicadditur,Vtinanbsp;hdbitet gloria dei in terra nollra,id efl,inter nos homines, qua gloriam utnbsp;non norunt hypocrit�,ita noffe non poff mt dum interim aliud habentittnbsp;^uo glorientur,qua in deo,
ss
-ocr page 532-4Sgt; COMMENTARIVS POMERANI
Mifericordia �cucritas obuiauerimt fib�juftitia S� pax fe ofculatx funt. Veritas ex terra orta eft,nbsp;�c iuftitia de coclo profpexit. Et dominus dabitnbsp;bcnignitatem,�c terra noftra dabit frudum fuum�nbsp;Iuftitia coram eoprxibit,�c ponet in uiam grefliisnbsp;fuosgt;
Verrttif del. �gt;th:ic,�iqiit,griitiddeifnifcri:ordidlt;iudgrdtls[uiuenitdeui
IHtld dct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pron�jjd impletjconuenerunt, ndtnhiec utiUdm protnif^ratitdzy
pViflitit, iu�itidqucKpqu�efi per ftdem cfudcrcditur ueritdtideicrpdx (onfcientidrumfefe hicmutuo dile�lionii uinculo ofculdntes complexenbsp;funt, ncn enim poffuitt fepdrdri, pdxenim iu�tite fidci mdiuidud comesnbsp;g�,lccircoPduluifemperfcribit,Grdtiduobiscrpdx. Sedquid e� quodnbsp;dicit,Veritas ex terrd G'c. n� q, iu�tid fidci trnffd � c�lis 'm cordd honti�nbsp;num^dciueritM caperit 'mterrd,idc�hoininibuifproftrre�u0iumfdlu^nbsp;tisi Credere en'tm non potes dd iu�tidm nifi t�d iu�tid pro�icidt ex calOfnbsp;qui iu�tidm qucertmt in terrdnbsp;nbsp;nbsp;uiribus operibu�^ hwndnii non 'mueni�
ent. At ubi acceperis iu�tidm fidei � coelis,Uphe,l.(^,x.idin primu credes diuin� ueritdti cr promi�ioni,cr fdlta e� 'm terrd. De ^Klt;t�ntentid ne ditnbsp;bitdresjp�e pfdlmui fe exponit,dtcenStDon�nwi ddbit � coelis benignitd^nbsp;tem fui �iritits,t:S' terrd nofird dabit fiuShim fuumjd e�^credet CT omni*nbsp;bin bonis operibus dbunddbit.Sicut enim terra externa, no pote� firre frttnbsp;�umniftfoectmditdtemdccipiat �coelisperfotem,plutitdm,dtq^hlt;ecipfdnbsp;temperdtd 4 deo,ltd(ut dteitur lodn.i,)non pote� homo acciperequicquinbsp;nifi �erit ei datum de cee�o. Et adhuc additur,f u�tia fideiprlt;eibit ante�nbsp;eiern dct,id e�,qudndo dominus unit uentre ad corhominis efficit uthom�nbsp;corde credat ueritdti eins amp; �dtimipfe ade�.lidm ubi ueritas uerbieius-e� tUic or ipfe e^.Et iUd iu�tid ponet greffus fuos 'm uiam no extra uidm,nbsp;id eil,re�id ducet hon�nem uterrdre non po�it,�cundu i�ud, Lucerna penbsp;dibus mets uerbum tuu er lumen femitis meisittypocrifis dute CT traditio^nbsp;ttci humante � uia abducunt in�ueam aecos cadere�ciun t C�'c�.
-ocr page 533-IN PSALMVM LXXXV. PSALMVS LXXXV.nbsp;Titului, Oratio Dauid.
�4tJ
S V M M A. Cl^rifttK hicornt i� firma firt�, ut ex horrore ttwrtis ct in� firorum libcretur. Deinde gloriatur fefe liberatum ex infirno iafiriori finenbsp;infimo,nAm gloriatn pofl cruc� cr ignominiam flAtim fituram pr^euidetfnbsp;ficut t^uoij} uides in fermone caenlt;e domini apud loannem. Prlt;eterea hicnbsp;pfalmut ad omniet pertinet memireichrifti, quod enim Chriflus e� pro�nbsp;pter nos, hoe nor quo^ fumus in Chrifij .Et nos per chriflum liberetti fu�nbsp;mus ex infimo inf^no ad quem damnati eramus.lntcrim uero in hoe p/�il�nbsp;Kto lt;iuoc^ prophetatur gentes ex omnibus nationibus reUilurie fmt deosnbsp;uanoscj deum uerumadoratur�,quod in chri�iregno confi�t impleri,nbsp;Non e�ftmilis,in^uit,tui in difs domine ejc,
INcUna domine aurem tuam Sc exaudi mCjquoni'am i'nops amp; pauper fum ego�nbsp;Cuftodianima meam,quonia fandusnbsp;fum,faluum fac feruum tuum deus meus fperantenbsp;(nte,Miferere mei quonia ad te clamabo tota die,nbsp;Ixtifica anima ferui tui,quonia ad te anima mcamnbsp;Icuaui.Quonia tu domine fuauis �c mitis, amp; mulznbsp;turn mifericors omnibus inuocantibus te. Exaudinbsp;domine orationem meam,�c attende uoci dcprecanbsp;tionibus mcx.In dietribulationismcxclamaui adnbsp;te,quia exaudifti me.
Qttifentiuntnece�itatemfiiam t3-aliortmi,hifoli norutorare,alijper Oratioex hypocri�m �inulantorationem,ut alibi dixtmus. Sicer^ orat,Exaudi c? fiducia.nbsp;lib�ra me,Primum, quia inops, id efi, mtfer es- adfli^bis fum, Deindc,quianbsp;faniluste tuo uerbo eut credo fan�hficatus or feruus tuus, qui nonnbsp;aliitdehabeo auxiliu qu� � domino meo.Tertio,quia clatno tota die,id efi,
SS 1
-ocr page 534-4U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�N1
iugiter teiitdtione durdnte,0� Anim� medm dd te leuo^ id efi^ex corde c�i mo,pfdl.t4-gt;CiudrtOtquid[cio tebenign� crmifericordem omnibitsinuonbsp;cdntibui te. iidm non[blu/m uerbum tuufn hdbeo,fed etidin cxpertusnbsp;ante bentgnitAtent tud (^udndo in tribuldt�one inuocdntem exdudifti me.nbsp;Non eft fim�l�s ribi l'n diis doni�ne,amp; n�eft fecunnbsp;d� opera tua.O nines genres quafc�qg fec�fti uenPnbsp;ent �c adorabuntcora te domine, amp; glorificabuntnbsp;nomen tuum Quonia magnus es tu �cfaciens mi
rabilia,tu es deus folus,
�tic gentes �ue �tper�itio� udni iuflitidrij �bi erigiwt itt quo confiddnt(hoc enim e� deus eorujiwn potefl effe�mile deo uero,ncitnbsp;potefi tatdm ddre^uitdm conferudre, ne corporis quident, non iu�i�cdrc,nbsp;no in tentdtione morte liberdre,ut�gt;lui tu deus quificis mirdbilia,qui!enbsp;hosdgno�ereO'pr^dicAre oportet. Pfdl.f.FuturtMn e�ut omnes gentesnbsp;(quds ccrte tu cred� ingloridm tuim,E�.43.)non �olum idm ludiei,ueninbsp;dntfidcdd te,reueldtd tud per Eudngelium glorid,Efd 40. er adoret te innbsp;Jpirituv ueritdte,to.4..cr�milificent nomen tmm quem pdtrem agno�nbsp;feent in caetis,uide esquot; pfdl.d^.Te erg) �ilum deum er foltern omnidpotennbsp;teni,er qu�relifiis erroribus ddordbunt omnes gentes, inuoco in hdc med.nbsp;nece�itdte.
Deduc mc domine in uia tua,6c ambulabo in uert
t�te tuajxtetur cor meum ut timeat nomen tuum�' Confitebor tibi domine deus meus in toto corde
meoj�e glorif�cabo nomen tu� in xrernum. Quo/ nia mifericordia tua magna eft fuper me,�lt; eruiftinbsp;animam meam ex inferno inf�mo, Deus iniqui ititnbsp;furrexer�t contra mCj�cfynagoga fortium qusefi/nbsp;crunt anima meam,�e non propofuerunt te in con
-ocr page 535-IM PS�LMVM LXXXV.. fpefttt fuo. Et tu domine deus meus miferatornbsp;mifericorSspati�s multx mifcricordi� et ucrax*nbsp;Rcfpicc in me �cmiferere mei,da potentiam tuamnbsp;feruo tuOjamp;cfaluum fac filium ancillxtux.Fac me/nbsp;cum fignum in bonum,�t uideant qui oderunt menbsp;�cconfundantur (J tu domine adiuuifti me �c connbsp;folatus es me�
Deduc c7c.Fe.Doce me domine uidtn tuAm. Ltetetur.Te.yniiU uel uni cormeum, Iniqiii.Ve.Superbi,td efi,contem(gt;tores tui.
Vide qmd chriftut nos do:eat orare fiue chri�iIjnrituf qui hic poftut lit pro funflis.tJo n Um periculum eft 'm eo quod pitimur db dduerfcirijs, edeficidmusnbsp;qu� ne de�eidmus d uidCrueritdte cr ttmore dei propter perfecutionem^ tentdtione�nbsp;Sum-ne ergo ncceijdrid ordtto corporis Chri�i, Deduc me domine per ueranbsp;bum tuum 'm uid tiu nedbeduel Idtum digitum difeeddm, ex te duc�te ernbsp;docente dmbuldbo 'm uerifdte tud,td eft,�equdr uerbum tuum,qu� cAutdnbsp;uit�.Vdc ut unidtur cor meum, ut 'm tentdtione non hue er lUuc udciHet ernbsp;di]�ergdtur.Vel�cutljetetur cormeivin 'mtcntdtione,Ro.sMtdmenutnbsp;timorem timm nondbijeidt er mcipidtgloridri de�u iuflittd.Twnc huddanbsp;bo te er fdn�i�cdbo nomen tuum, no hypocritdrum more,fed toto corde Ex'm�rno^nbsp;er 'm leterntim.auid mifericordidm tun mdgndmfen�per te liberdtus exnbsp;morte er de^erdti�imo 'm�rno,cuiushorrore er uinculis pene erdm peranbsp;ditm nifi tud mdnus dd�alfet. l�on hic dudis limbum i�um pdtrum, qu�,utnbsp;dlid tdcedm,dppelldtio efi�:ripturlt;efdcrie ignordtd,fed 'm�rnivm dudts manbsp;�riorem �ue infimum,ut uideds ommdhic�ilfe dej�crdttonis plend,qu�9nbsp;ddmodu dltbi quoq^ ordt^tion me demerit tempe��s dque, neq; dbforbeanbsp;dt me pro�(ndu,neq- urgedt �uper me puteui osfuum,ut feilt cet licedt mianbsp;hi redire ex hdc morte,qu4, detineor dum 'mtcrimpote�As e� tenebrdrum.
In quo uero 'm�rno�terit er ut liberdtus �t mdnu dei indicdtordtto qute fequitur,DcUS contemptores uerbi tui quod pr^dicdbdm er con�teanbsp;bdruenerimtfuperme,er�rtioresme�iflifivnt,utocddtretme,P�d.l7^nbsp;tutUo timor� dei propojtto oh oculos�ccirco qui es dominus�d eji,^beranbsp;�dtor meus,er deus�d e�,crcdtor meus,no fohm mi�ricorsfed etid mife�
Ss 5
-ocr page 536-48�
COMMENTARIVJ POMBRANI
Mdternofird,
r4tor,i(J cfl,condolens infirmitdtibut niiferijs ntflriSiGr pdtiens � lt;iutd Kintif re��um (S'confiinf in nobis f�trit^zj'abund�s tnifericordu (Snbsp;VAX in promi�is^Pfil.^o.'Vtiuflificeris �-c.Dd mihi feruo tuo robur/piri*nbsp;tuscrpotentidmtuAm,utpo�iminteper��ereuel inttitispartis in�rotinbsp;rum,(sfAlusim�!: uel liberdAb iniquis (sfnperbu cotemptoribtK gloritcnbsp;cruoritdtis tuie me filiivm cLncHlte tussjid cfl,mdtris nofir^e Sion fine Hierunbsp;fdlem qua�eruit ttbi,eft dutem eccle�d omnium db origine mimdi credcnlt;*nbsp;tium,cuius �husesl quifyuis credit deo,ndm gignitur ddeo filiusdei pernbsp;fidem ip� eccle�te cuius mcmbrticfficitur^ (S ipfd eccle�d pr^dtcdndo gianbsp;Sgt;gt;iteum deo credentem tierbo det,qucmddmodn Pdulus fuos GdldtdxVnnbsp;dedicitSion,P.fd.^9.Qj(isgenuitmiht tflos{(Sc.Et.^^,]Aultlt;efilite defernbsp;ta qud eius qu�hdbet uirum.Et Gdl,4.,tiierufdlem qua furfum eilcrlibenbsp;rd,e^i mdter noftrd. Vide pfdlmu fequetem. Significdt ergo htc Chrifius ernbsp;qutfquis tdlid ordtunum effe ex numero credentium,qucmddmodu (s fuanbsp;prd dixitfe fdn�lum.Ctuod fi hic tibtpldcueritintelltgere filium dnci�afdnbsp;e� fdnth�imaMdria uirginis qtia fe dnciUd dei dgnouit, dtcens, Ecce an*nbsp;ctUddominiGrc.permelicebit.
Edc mccum iSc.Jd efl,itd dge me glorificdndo ut innotefcdtetiS per me glorid tui nominis in con�fionem (s opprobrium illorum qui me propternbsp;te oderunt fempiternimt,Amen,
PSALUIVS Lxxxvr.
Tif(J�s. filiorum Chore pfalmiis cantic�
S VM M A. Grdtid nouaHicrufalem es nouaSion, qua ntdfer efi non foium idm �udaorum fed es gentium fhicbreuibus quidem uerbisfed copinbsp;ofd �iirituffdn^Hfententid defcribitur.
Vndamenta ei'us l'n montibus Tandis,dih'gi'C dominus portas Sion fuper omnia taberna/nbsp;cula lacob, Gloriofa dida funt de te ciuitas dei�nbsp;Memor ero Rhaab amp; Babylonis apud cognofcennbsp;tes me. Et ecce alienigenx �c Tyrusnbsp;nbsp;populus hc,
thiopum,hi nati funtibi. None Sion dicet�'bonio
-ocr page 537-IN PSALMVM LXXXVI� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�?
�c homo natus eft in ea, et ipfe fundaui't earn altif/ fimus. Dominas narrabi't in fcn'ptuns populorumnbsp;et princ�pumhor�qu� nati fant in ea. Sicut Ixtan/nbsp;tium omnium habitatio eft in tegt;
Apui cognofcentcsfic uolui refoluere ddtiutt ex gr^o, ttt idem efjet ctiHeb,�e.Ergiico^iwfcentesme. EIcofo'c.Fc.Eot PiteflindzyT'y�Uinbsp;cum AethiopiUfhic nutui eft ibi,hic fciUcct populm g;ntium.
a�nneSton dicet-Fe.Zt Sion dicetur.Bft aut� in deb.Sion dAtiuui.lt;i,d, AdSionuelsioni.Rclii^iM'mffiidicemtu,
Sub typo ciuitutis Hierufa.lem,ciu� dilexit dotninilf plui ([ud omnid td-berndculd or ciuitdtes IdcobCquid ibt erdt fdcerdottum cr re^nii d deo co noMt jirmdtum) deftribitnon ipfdm Hieriifdlem, non ipfdm uifibilem Sion, fednbsp;uereipftm Chrtfti ecclefidm dile^m in dile�o filio dei � deo pdtre plios qnbsp;omnid tdberiMculd l(icob,id eft,pulchritudittes tflxs or obferudtioes legK^nbsp;in quibui dnteChrifti dduentum mordbdntur or hdbitdbdt,non tdm tdber*nbsp;ndculd,qud cdrceres,ettdmen hdbi tdtiones dei dd pdruulot filios coercen^nbsp;dos.Sic enmtdit Pduluf,Priufqud ueniret ftda fub lege cuftodiebdmurconbsp;clufi in edm /idem qu�reueldndd erdt Cfc. G lor id tAoyfi tdm mdgnA,pr�nbsp;glorid chriftijid eft�udn^lif gloria det, nihil eft.t.Cor. j, v��lc HfJ.ix.nbsp;Non dcceftiftis cyc.Seddcceftiftisdd Sion montem Gf ciuitdtem dei uiuen*nbsp;tiscaeleftem Hieru/dlem ^c.�licueree/lregniii!jfdcerdotuvin,quotquotnbsp;enim funthuiwSionper fidem filif reges inChrifto fwitfdcerdotes*nbsp;l,Pet,t.Apac,i.cr.^.
Huiufctuitdtis f�nddm�td no funt in drend dut in�md tcrrd,fed in mott tibui,non tdm� terrenis fedfdn�Hs uel fdn{iitdtis,id eft/m c�lis hdbet/intnbsp;ddm�td.Exfideenhn�� jfiein deu iftd furgutpietdtis ^dificidficuthdbesnbsp;Apoc.tl.vidi ciuitdtem fdn�ktm Hieru/dlem notidm defeendentem decoenbsp;lo tyc.Hiccftmonsdomus domini inuerticcmontiumeleudtus fupercotnbsp;tes,ut uideds fttnddmentu buius domus effe chriftuM,Bfd.i. i.Cor.^.vndenbsp;0- Heb.ilde Abrdhdm dicitur,Expeil!ibdt f�nddnuntd hdbentem ciuitd�nbsp;tern,cuius drtiftx creon ditor d eus.
O ciuitiis dei,id eftdn qud deusipfe cu olbus fuis elefhs i�hdbitdt,glori ofd di�ln funtdetem oibus fti fcripturis,m qiiibus deus ipfe p fdn�hs fuo�nbsp;proph�tes iirdpfos de te ^ft^ris amp; mir dc tilts itar uerbis teftificdtur,^
-ocr page 538-COMMENTARIVS POMERAMI
l^onfci, orndtd deo,qu� ei puri^�ut Marw uir^) ex jj^iritufdnib fitios ex omni ndttone qu� fub calo efi,iel efi,no ex femine humdno ,fed ex feanbsp;mine deifUerbo �nritui non traditionibui hurntmis. De ^ko partu Sion amp;quot;nbsp;ndtiuitdtefiltorivmeiutdpertiui fequiturt^Mm utuRtosludieorumnegirenbsp;po�it � Aliolt;iui dicdnt nobh ludiei quomodo gentiles illi populi,de quibusnbsp;fequitur^neittfint in Sion er Hicrufdlem �U terreftri. Potefi er fic legi exnbsp;Heb. interprete AurogdUo nofiro, Gloriofi loquitur(fcilicet dominia) innbsp;te ciuitM dci.Qwo fignificdturineccle�a ejfe tterb� dei,quod eft uitd tetevnbsp;nei,qiiod extra, eccle�am ignoratur^ubi omnia humants traditionibiK con*nbsp;tamindnt�r.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Inducitur ergo dettffdicens,fJlemor ero Rahab er Babylonis apud cot gnofeentes me,id efi,in con/�edu er congreQLtione i�orum qui cognofc�tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
nK,qui�defivntpopulusm{Uf^morcro eragnofeam Rahab er Babylo� gt; nem,in populo Hierufalem er Sion computabo Rahab er Babylonem haanbsp;�enut maledi�tas gentes.tion e� quod ultra glorietur ludlt;ei fe folos effenbsp;populum dei,ego ajfumam ex omnibuigentibws mihi filiosquoru mtmornbsp;fim,id e�,quorum nomina, fertbam m libro uita;, utfint in memoria coramnbsp;ine,erfint mihi populusetiamgentiles haiknw pTiC cteterismaledifliernbsp;populimeiperfecutoreSyUt fu/ntAegyptij,Babyloni],Pale�ni,Tyrij^Aethinbsp;opes,qui omnes nati funt ibi,id eft,in Sion er ciuitate dei, de qua glortoftlnbsp;di�kigt;funt,qu� plus amat dominusjfofus eius qu� oia tabernaeula lacob,
Alienigenas ejf : Paleftinas getes�ue Philiftijm alibi quoe^ dixtmus,Rii hab uero no eft hic nom� mereiricis,de qua in lib. lofue,fed e� appeSatiuunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
quod interpretatur fuperbiaq.d.Memor ero fuperbi.e,ideft,illiuspopuli qui meanteacont�nebat.vnde Chaldaica translatio pro Aegyptoaeupiti
K�rtue Sion dieet,id eft,certe Sion priedicabit de felpfa qua� de alia db cens.Homo er homo natus eil in ea c^c.Hucaut� in Greets exemplaribusnbsp;legitur (�.HTxj (Ti�p, id eft,materSion,pro putryd eft n�tine, Nam ft Heanbsp;fcrifttjn cofiilas non inuenies hie di�ionem qu� matrem figniftcet, tamelftnbsp;non male hoc loco eonueniebat,ubi Sion par�re dicitur deo ftlios, quic di�nbsp;cit B.fa,..^.9.Qj�sgenuit mihi iftosHn Heb.Etad Sion dicetur, id eft,inuiilnbsp;gabitur er prxdicabitur ad ipfam de ip fa quafi de alia hoc quod fequitur^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
V/r er nir uel homo er homo natus eil in ea,id eft, unufquifq; qui natus e^ ex ftiritunatus eH in ea,hoc eft in Sion, quemadmodti fimileeft loan.i.lUitnbsp;minat omnem hominem uenientem inhunc m'ondum.
EUauteuirz^uiruelhomo z^homof)ebraifmus,prounufquifq;,qu�^ admod�
-ocr page 539-IN PSALMVM LXXXVI.
48�
tldnio^umV.z(chielii.i^.liomohonio de domo ifm'�l^tde^,c^uicu4t(^ ex }fri�litistiuifi^uis tandem fiecrit.ubi quidam non fatis in locofcripfertwtnbsp;deduplicihomine exteriore fcilieetz^ interiore,ttd fepe fud mylkrid innbsp;arcnam ^di�cdnt.Zt qui bebrdifmum hoc loco non uiderunt pie quidemnbsp;interpretdti fimt de Chriflo deo crhomtne B4to �� Sion^fed nihil dd rem^nbsp;ttempefic ex uul^td irdnsldtione,Nuquid Sion,td (Heccle�dydicethomOfnbsp;fcilicet eftl q.d.non �mpliciter homo cfl^duo enim dico,cgt;- homo fimilis nonbsp;blindt ui efiincd,crtpfe idem homo quinatus eflin ed ejldlti�imui quinbsp;l�ndduit edm.Atqi per hoc fignifieAridiunt,q, Sion eon�tebitur tnfenatumnbsp;eum qui non folum homo e�, fed cy deus efl altiffimutjfute �nitneis, id eHnbsp;eccltߣ,�ndiitor.Pium quidem hoc or prlt;etcred drgutum,fed cum hieuernbsp;' fus hoc non hdbedt,cur bld/fhemis lud�ii pr^�sdmus imdendi occdfionc,nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi non habedmus ftis clard exferipturls te�monid de domino Chri�a
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deo hominelNos hdbemuf in hoc P�lmo in�gne te�monium cotrd
daos pro multis jeripturii de ffiritudli Sion CT liierufalem,quds fcriptua tdi tp� condntur ad fe detorquere,ut dntediximus.Pr^ untvmquemqi ndnbsp;turn in ed,�gni�cdt non folum ludteos pertinere dd ifium ffiritus natiuitd^nbsp;tem,fed omnes fine perfonarum dcceptione.
Vtdutem hie nemo dhqitid menti in hdc reffnerdtione O' innoudtione �uenoiid conuerfdtione �bidrro^t,qud�nofirisfludiis,uiribus o open'snbsp;bus hoc ipfum nobis d�equi licedt,ddditur,P.tipfelt;ilti�imus�endduit edm^nbsp;id efl,�inddmentd eius pofuit,o initium iii�ficdtionts eius deus e��cutnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C?progrejfus O�confummdtio,^emo en'tm dddcum fmedeouenire poa
tefl,quemddmodim chri�us dit,Nemo potefl uenircdd memfi pdter meus qui mi�t me trdxeritcum.Itcm,Nemo uenit dd pdtrem nifi per me.Atqi hicnbsp;femel cdditilU�fko theologiflicd idmdudumcontrd Euan^lium gloriscnbsp;deiconcitdtdcrc.
Sequitur exHeb.-Dominus ndrrdbitucl numerdbitcum fcribetpopu� Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;los,Hic natus e� ibi^uel iflum effe ^nitu tbi,ld efl,Dominus qudndo feria
Ictuelquando confcribetpopulos,fcilicetqui ndtifunt 'mSion,ut fiiprd, inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i� librum uit�,tunc numerabit uel ndrrdbitexfuo uel i/n fuo libro,dicens,
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic ndtus e� ibi,hic fcilicet fidelis homo uel htc populus ndtuse� ibi,id e�
'mSion,hunchdbcoinfcriptum,eiusnomcn noui.Smgulosen'tm ex�iritu rendtos nomine nouit O' nominAtim uoclt;it,ut pdfloroues,lodn,io O' ncuitnbsp;deuf qui funt fui.t.Tim,i.SoliUS erg) deie�pronunciare de uero chri�dnbsp;tio,quippe qui certo dicere potefi^ Hic ndtus e� ibi,de hdc fcripturd dixitnbsp;. Tt
-ocr page 540-4?0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMM�NTARIVS pomerani
Chrifhs dtfcipultf, Gdudete cr exultdte,quoniAm nomittd ucfird fcrfpU font in c�lii-QJlod quiefo quid dliud eft qudm quod fuprd dixerdt dewStnbsp;Memor era R.dhdb Bdbylonii Porro quod nos ex Grjeco legimuStnbsp;ut Hebr^odliquomodoreft/ondedt,ftcintelligerclicet.Dominus narrdttnbsp;Htfproniincidbit prout mueniet ftriptum infcripturts populorumnbsp;td e^,in libro uit� in quo ftriptifunt populi or principes populi Apofto*nbsp;li (J do�hres,qui ndtifuntin Sion,id eA,qui credentesftmt or dctftlii petnbsp;fidem�ih.
Sequitur,O ciuitds deiftn te eft,hdbitdtio non buiusfolum dut lUiiM poa puli,fed omnium,�cutllt;etdnttumjideil,quoru cor dd zy confcienthe ^u^nbsp;deittderemiffb peccdto cr ^ddoptdtijpiritudli ndtiuitdteinfilios hare^nbsp;des font dei,coberedes Chrifti-iUc dutem tterfus ex nebrieo ftc legit ur,'Etnbsp;tdntorcsficiittripudiintes,omnes �ntes meiinte.Bt cdntores,fcilKetilanbsp;lie funt.Qjio figntficdtur pdx dei cr fenfus mifericordiie eius in cordibutnbsp;eredenttum,quee exuperdt omne mundi ^u dium.Omnes �ntes mei in te,nbsp;Kt fit uerbum dei dicentis,Omnis grdtidJpiritui meifuper te Ston dileduntnbsp;cffufdeli ctinteregndt.SicEfdidS quoqiprophetduit,Hdurietis dquds innbsp;Sd,udio de�ntibuf fdludtoris.Bxtrd Chriftiecclefidm non eftfdlus.Hicenintnbsp;funtomnes dei�nteSfZtfiUt Pelix dixit,omnes contempldtiones. Vtnonnbsp;hcedt extrdedm inuenire dqtum uiudmquie fdlidtinuitdmlt;eterndm,di(tnbsp;quod idem eft dei contempldtionem fiue cognitionem.Auro^llusnoftetnbsp;ficlegit,Et cdntorestdnqudm tibicines,omnesdlterndtim cdnenttibi,iAnbsp;eft db omnibus qui in te funt b ciuitds dei dudtes uerbum confoldtionisnbsp;fdnStftcdtionem nominis dei cum gdudio teterno,
Qudproptercum grdtideccleftefit inuifibtlis,nihileft quodedtn extet dae deiZT �itltirud metidmur. duoden'mi diligitedmdominus,q,deusinedittf}dbi^nbsp;chrijli fvAitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfdcognofcit deum,^ omnespopuliinedndfcuntur,q,i�ic deusom^
iauiftbilid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^dificdt etidm d ftnddmento,q, dominus fcribendo pronuncidbit de ed
non homo,^ tHic eft heticidftiritus zy omnes fintes zy emdndtiones grd tidrumdei,quieomnidinhoc Pfdlmo dicimtur,n�nneomntd hjecdb ocu^nbsp;lis cdrndlibus dbfconditd funtildeo cbriftus mdnddt ut non iudtcemits nenbsp;iudicemur.Et Pdulus,Nolite dnte tempus iudicdrc z3'C-i,Cor.4,lnquoitnbsp;iudiciumzypedibus zymdnibwbodif irrtiwtt catci wntutif Ludn�liclt;^�nbsp;� fieri poteftfUioldtorest
-ocr page 541-� tM PSALM VM IXXXvir.
PSALMVS LXXXVir.
�^^nticum Pfalmi fih'ofum Chore.
Titulut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infirnii'tat�^ad hiimiliandu*
(^Brudiciuum Heman Ezrahitx.
De Hemift cdntore cr Pfalntijh lege.l.Pdrd.li,(^.i^, No� oifcurum ftutem eji cjiure tttulin indicet, hic cdi� fuper infirm�tdtcm di htvmilimt^nbsp;dvm^lege pfdltnum �rwte�tges.
SVM.M. A. Hic Chrijhu in eo Chrijhdttut fitte �delifpettituf derel'n '�ius,nti�it accepta confolatioiK orat,Pfalmult; ita^ ijk non habet fini lern.nbsp;C�teri enim omnef p^almi(fui talcs defenbunt an^JUasJtCtofine conclunbsp;dwtf^bicautemomniatacentz^c.
Pfalmusfitt^ Idris.
DOmmedeus faluris naex,�ndicclamaui /n node coram te ? Intret coram te oraznbsp;tio niea,i'nch'na auretn tuatn ad precem mca, Qui'anbsp;lt;� epleta eft mah's anima mea, �i u�ta mea �nf�rtio 2pnbsp;propinquauit* Aefti'matus fum cum defcendenti/nbsp;bus in lac�,fadus fum ficut homo fine adi'utorionbsp;inter mortuos liber. Si'cut uulnerati dormientes innbsp;fepulohro,quor� non esrecordatusamplius, �cipnbsp;fi ex manu tua expulf� funt. Pofuerunt me in laciinbsp;inferioridn tenebrofis in umbra mortis.Su� menbsp;confirmatus eft furor tous, �c omnes fludus tuosnbsp;induxidi fug me. Longe fccifti notos meos a me,nbsp;pofuerunt me abomination�fibi.Traditus fum etnbsp;n� cgrediebar,oculi mei l�guer�t prx inopia. Cianbsp;maui ad te dne,tota die expadi ad te manus meas�nbsp;Tt t
-ocr page 542-4�4-'
comment�rivs pomeiva�^i
j)
�,
Pofuerut Zyc. Pe.Pofuifti me in puteo infirioru,in tenebricofii,in pro� vtnos nifi ficiente domino,cuius bond, uoluntds eilut pdtidmur.
f�nditlt;itibui.ltem,Pofuerutmetibominlt;ttion�fiibi.1ce.Po/utfii medbomini tionem ippij.Selt;l in his no tfi diuerfdfintentid. mimici enim nihil pojfimt
Trdditus Grc.Pclix^m cdrccreinclufusfilm er non cgredidr, �nopid, fclix,AlfliSio)K.
Domine deus cur fic dbi/cisjtt etidm tnuocdntem'no exdudids,replctK omnimifertd crddflt�ione iqui nihtluidco niji infiros crmortemfimilisnbsp;omnino illis qiit dbi/ciustturi te in aitcrndm ddmndtionem,ficut homo quenbsp;nemo iuiidt,inter mortuos dereliiha quiji nunquS rediturus dd uitdficutnbsp;tnterfilfiqui mortui idcent infiepulchris,quos non folum nemo iuudre poanbsp;hft,fid ctidm quid in impietdte occifi fimt in lt;eternum 4 tedbiedi funt c:}quot;nbsp;ddrnndti.m infiris dctineor,m tenebris ut ne lux quidem fiolis miht lucedtnbsp;br� horrendd mentis confiifione ej jficcie mortis. Tu quern folum jfierdrenbsp;femel obrudr O' fubmer^r,^ prtetered non folum reliqute credtura re�nbsp;cefferuntdine fidetidmnotioproximi,quibusettdtn dbomindtiofi�hisnbsp;fum,id efi, ftultictd, immundicid o impietds,^c^ efi ut finem uidedm hisnbsp;ntdlis quibus uelut iCterno detineor cdrcere,O' idm ocult mei deficiunt^utnbsp;dmpliusdd te fufigt;iccrc non licedt^quernddmoduo^Z^'ch^ dixit,Attenunbsp;dti funt ocult mei fiiffiidentes in excclfum.
Inter mortuos liber uel cumortuis libertds med,re�kexReb.uerfum, fcdquodhicinterpretdti fimte^ folus chriftus liberfiterit intermortuos^nbsp;non uinihs in morte,ficut dicit Petrus,A{i. i.putd qui hdbuerit in poteflunbsp;tecr ponerccz refumere dntmdm fud,m, no huepertinet,repugndnte ctiinbsp;ipfo contextu,imo hocfolo uerfu, qui in Reb.incipit, inter mortuos hbernbsp;fieut interfiiU dormientes in fepulchris quorum no es memordmplius,quinbsp;de mdnutudrepuia funt.Vt hie uocdbulum liber nihil alittd fignificet^nbsp;qudm relights jiuedcrehilus,zr libertis derelifho,ficut CT pdulus utitur^nbsp;P.0,6.Cum,mqutt,firui effetispeatifi liberierdlis iufiitite.Etcum hie pfslttnbsp;mus expondt feipfum,dehdcfintentid dubitdre non licet. Sicfinqutt,fu�tnbsp;inter mortuos liberlicutinterfiili quiidcent in fipulchris,quorum tu deusnbsp;non es mentor dmpliut,qui etid de mdnu tud repul� fiimt. De chriflo certamp;nbsp;eRq,in duguftid O' horrore mortis �7 infirni dereliihis eftdd tempus,quenbsp;admodu pfdl.i7.dicit,Circudederunt me dolores mortiSf cr periculd
-ocr page 543-TN PSALMVM LXXXVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
N�qui'd mortuis facies mirabili'araut medici fiifci tabunt et conf�teb�tur tibir Nunquid narrabit alinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
quis in fepulch ro mifericordia tua, et ueritat� tua in perditioncrN�quid cognofc�tur in tenebris minbsp;rabilia tua,et iuftitiatuain terra oblinionitraditac �
A ut medici fuf :itiibu�tf�licet mortuot, cfconfitebtMtur tibi, fcilicet
WortuiiPe.An mortui refur^nt cr celebrabunt ff?
Hoeefi (^uodpfal.�.dicitur,In infimo dutc quiscofitebitur tibi?Et ali mortut Uuddbut te domine,neqi o�s qui defc�dunt t� infirnu. Sednbsp;nos qui uiuimus orc.Et �zecbiM,Ci!iiii,inqutt,{nfirnus non confitebitur tinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deum,
bi,neq; mors laudMt te,non expeftabunt qui defcendunt in laciim ueritii tem tuam.viuens ufuens confitebitur tibificut eg) hodie. Sicutin lt;eteranbsp;numdbie�id deocrextrudendi in ignem sternum non poffiwtni� deonbsp;ntaledicere et iudtcium eius elcaifiire et opera, eius condemnare. Ita mhilnbsp;difi�ruMt ab eis qui hic quandoq^ defieruntur bt ifia, horr�da tentatione ditnbsp;interim non liberantur.Clt;etcrum fanSi bic tenentur manu dei,ut non pe�nbsp;reant,im� hlt;ec tentatio cedit eis in falutem,ut omnia, alia,quibus pr�tereanbsp;non imputatur fi quid bic deliquerint. Cbrtfius aut� ad h�c urgebatur quinbsp;dem qui per omnia fimiliter nobis tentatus efl,fcd peaure non potuit.San�nbsp;dl uero qu� cadant fiepe in his,teftis ejl uel hiftoria lob.
Ait ergo,Domine deus quidprofiserit tibi,quie mirabilia, qu� lattdem, qu� mificricordiam,qu�ueritatem^qu� iu�tiam qua fioles iufiificare holesnbsp;de te predicabimusfi nos derehqueris in morte,m fcpulcbro,in perdaiotnbsp;ne^in tenebris^m terra cuius non cs memor amplius iReuocato nos � mortenbsp;ad uitam,ab infiris ad regnii coelorum,� fepulcbro ad refiurredion�,� p^ rnbsp;ditionead(alutem,� tenebris et regno principis tenebraru ad regnum lunbsp;ciSfUt ttb computemur inter i�os qui ex manu tua expulfiifunt,fied inter ilanbsp;los qutbus diciSypfal ^o.^irmabofiuper te oculosmeos etc�
Et ego ad te dne clamaui,et mane oratio mea prse/ ueniet te� Quare dne abrjcis anima mea, auertis fanbsp;ciem tuam a mc^Pauper fum ego et in laboribus anbsp;Tf J
-ocr page 544-4�4
COMMENTARIVS POMERANI luuetute mea,exaltatusaut�hum�l�atus fum et conbsp;turbatus,Sug metranfier�t irx tiix,ct tcrrores tuinbsp;conturbauerunt me^C�rc�dederuntme ficut aquanbsp;e,nbsp;totadie,c�rcumdederuUt me i�mul.Elongafti amcnbsp;amicum et proximu.et notos meos a miferia.
Abfiq^ confoa iitione.
In Idboribui d tim�tute mtd,iddn^jSd cr dolori� totd uitd nie� trdnfegi.Qjfienimpieuolutuiuerem Cbriflv perfecutionc pdtieniur.Na^nbsp;fiifcriKis mdior domino ftio.te. Expirdns pr.t excu�ione,id e�, deficit nsnbsp;uitdni dmittens proptered �c excutii dbijcii me ex mdnu tud.nbsp;Exdltdtuf dnt�deieihiS�um, grduiordtie�lio e^ubi quid dlttuf ertgianbsp;tur ut fortius dcie�htm �-dn^turEe~Tult ferrow tuo5,d!ibi!dbo. Terrornbsp;resiudi:ijdeifignificdt.Dubitdbofcilicetne�rtedc�c!dm,Adeouidenturnbsp;omniddddef�erdtionemtirffrc. l^Aiferid.Ee.Obfcuritdte.
Cldmaut eS' cldtndbo etid dntelucem e.7 tdme me dbijcis, er indignetbu. dus�cietudmdcldmoremeoduertis.ln mi�erijs e^cruce uixi totot�porenbsp;Mtic mei, nunc dut� trdditus in mortem in�ros grduiui ei' confiindornbsp;er tuo iudicio horrendo premor uelut dqud rmris obruete. Defertus fium.nbsp;ab omf�bus in hoc mi�m^ia er caligiae mortis^atq; id te�ciete. Aufrrs qmc.nbsp;quid efl confoldtionis er addis quiequid eft doloris et dngiflite,ut nihil t�^nbsp;pugnare contra me uideatur qua tu ipfe,er prittered huius tut m me�troanbsp;risnonliceatuiderefinem.
Hie uides q, deus non dcrelinqutt eos qui etia �bi derelifH uidentur, erin de/�eratione �ett ne def�erct. Alioqui quid clamaret t�e dte ac no�t i
PSALMVS LXXXVIir.
Titulus. Erudttiuum Ethan Ezrahttx,
SVMMA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erueritdsdeChrifkpromiffd hiepr^di�
cdtur,dtq;ddeo gratia Eudn^lica perChriftu.Vrgetur uero deus�dc pro mi�to n� �udru �ue ueritdtis fu^e^ut copledt quod promi�t.Tuc�nquit�oanbsp;cutus es in uifione erc.veru hiec conjbans in promi�iones dei fidesqudtosnbsp;fuflineatin�ultus finis pfdlmi d�clar�t. Tu uero�nquit,repulifii etc. At^'nbsp;iicdudis Chriflu cmnia qutefdlutis nefirai�imtpr�dicante,fidem �eiheetnbsp;(baritatem et (^T^n^etn�E-teerte corpus chri�i hic dcahn�o promi�olosa
-ocr page 545-IN P�ALMVM LXXXVnr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49$
i^on^ticritur ecclefid hii nottt�imis tetnporibut amp;c^ Ifericordias tuas dne in �tern� cantabo�nbsp;In genera done �e generation� annunci'a'
bo ueritatem tuam I'n ore meo. Quonia di'xifti,m xternu miferfcordia �dif�cabitur, I'n coclis pr�pa/nbsp;rabitur ueritas tua* Difpofui teftamentum eledisnbsp;mc�Sj�urau� Dauid feruo meo,ufqg in �tern� para/nbsp;bo fernen tuu.Et �dificabo in generationem �c genbsp;ncration� federn tuam,Confi tebuntur coel 1 mirabinbsp;lia tua domine,amp; ueritat� tuam in ecclefia fanclo/nbsp;rum.Quoni�quisinnubIbus�quabiturdomino,nbsp;af��milabitur domino in filijs deicDeus qui glorinbsp;ficatur in confiliofan�:orum,magnus tcrribilisnbsp;fupcr omnes qui incircumitu eius funt. Dominenbsp;deus uirtut� quis fimllis tlbl�'potens es domine etnbsp;ueritas tua Inclrc�itu tuo.Tudominaris potcftafinbsp;maris,motum fluc�^u�eius tu mitigas. Tu humili/nbsp;afti ficut uulncrat� fuperbum,in brachio uirtutlsnbsp;tu� difperfifti inimicos tuos, Tul funt c�li et tuanbsp;eft terra,orbem terr� et plenitudlne elustufundanbsp;fti,aquilonem et mare tu creafti. Thabor et Her/nbsp;mon In nomine tuo exultabunt,tu� brachium c�nbsp;pot�tia. Firmet^ manus tua, exaltetur dextera tua,nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tl 4
-ocr page 546-49� COMMENTARIVS POMERANI
luftiti'a et ludici'um prxparatfo folij tui. Mifericot dia et uentas pr�ccdent ante faciem tuam, beatusnbsp;populus qui fdti'ubilati'onem. Domine in luminenbsp;uultus tui' ambulab�f,ef i'n nomine tuo exultabutnbsp;tota die,et in luftitia tua exaltab�rur. Quia glorianbsp;uirtutis eor� tu es, et in bencplac�to tuo exaltabi/nbsp;tur cornu noftrum. Quia domini eft aflumprio nonbsp;ftr3,et fandi Ifrael r�gis noftri.
Q�o)m5 dixi�iyid efl,tt{ promifi�i quod fcquitur.Ve. Quonidm dixijd efi,quemtidmodu,m /tqttitttr,dtinunciaui iieritatem tudm qui promtfifli.
In ^tern�t mifcricordid jediftcdbitur- Fc-Mundus n��ertcordid ^di�ctt bitur,ncmpequiiudicio deiante pcrijt ob Adiepeantum. In cceliiprlt;e�enbsp;parabitur umtdftud,.Sicutfub Chriflo noMts munditi cfldtd C�� �o�/ cali,nbsp;Alioqui dicit,Rcgnu meum nocbl di' hoc m�do, Df rcgjM erg) cosloru lonbsp;quitur tn quo �mt lUi ccelt,de quibufpfdl.17. Cali eniirr�t glori� dcinbsp;Dequibta 0- hic mfrei^Confitebiitur cah mirabilid ^c.quos iS' nubes is-fdnchs iSfilios deiappelUt. Fe.Calosfli!i,bilies,ueritdx tud m elf.
Pofui uerbd med in ore tuo, is 'm timbra manuf me� protexi tc, ut plantes calos iS �tndes terrain isc. Di/pofui isc.Fe.Pcpigifoedu! ele:^ meo.nbsp;Mirabtliatua.Fe arcanu tuu.t.Eudn^lu ab a;ternoabfcondit�,Ro.ig.
Ephe.i. Dem quiglorificatiir iSc.Fe. Demrobuftm in arcano fanihrti ualde,is tcrribiliifup isc. Potcfi�tiFe.Siiperbix. F.�iare.Fe. ^Hcridi�nbsp;Fraiparatio.Fe.Habitaculu. Quia dominieRalfumptio noflraisc.Fclix,nbsp;Qk� 4 domino feutu noftru, iS � fan�h ifra'�l rex nofitr.i.Fite�ias � deonbsp;qui fanfhf�cat ifrael� datur nob�s fcutH,red�ptio,iitlbtia,fanilificatioiSc,nbsp;Dem lit cogi De Chri/lio effepfalmum notum eft ucl expromi�ione dei qu� legiturnbsp;tir full pro� ^�P.eg.y.qu� isbichabetur,Ctvm,inquit,completi f�erint dies tuiisc.Atnbsp;tni�tonibm� b:c n� tant prophetam loqui de Chrif�o q Chriftum de fe finis pfalmi ofieitnbsp;dit.Me�ugt;rare,inquit,qu�ttuafubfl!intiaisc.Etiteru,I.�lcmoreflD dominenbsp;opprobrij feruorum tuorum quod continui in finu nwo.Itai^'mhoc pfalm�nbsp;egre^'im nobis exentplu ChrifiipropofitHefl:,quonu)do 'm aduerfis is cornbsp;ports i?quot; dnimt dem cogendmfit fuis promi�ionibm, no j tit po�is tanti
-ocr page 547-IN PSALMvM LXXXVni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497
cohere mA�cJfut� obieihs etut promi�ionu uerbK,lt;iu�lt;idniodu mdgi dlt;en}0 nes obieibs quibuf id chArd�krtbui^fed cu i�a dicimtu non de ut rba proanbsp;mi�ioiium loquinuir,fed de fide in promi�ionii ucrba.Alioqia ucrba in fenbsp;mdiient uerA,quti dei fitnt,�cd du tu non credit tibi nihil profunt.H^c eflnbsp;luikt lAcob qu� hie deflribitur,hic deut uin� fe etiS, ^udet, Ontnisi enimnbsp;font po�ibiliA crcdenti,quid qu^efo pr^uilebit dli, cut dem dedit potiflitt�nbsp;ettdm ipflm d-.um ttmcerci Dedit �ut� poteflutcm dum promifit.Uic ji creanbsp;dii co^tur non fo lit per n�flricordi�Jcd et.dper ueritutefudmdd efl^neanbsp;ceffario exdudire.i^oenimfltpflim neutre po;efl,id efl,AternA hcritds m�nbsp;tirinon potefl,utiuflificeturinfermonibmluis uincdt cumiudicutur.
i�tur hicChriftmindn^fld cjhorrorc mortis cz itifirnideprehefiu, Chr flm in ut Hides m fine pfllmi,imo chrtfli corpm(id eft,eccl.jiA in qud, er pro qiid membris,nbsp;ordt Chrifli fliritus gemitibm mettdrrdbilibus,Ko. k .)in hdc noutfitnid. Ananbsp;tiChrifli pcrfecutione,quddo Eudngelium glortje dei per traditiones humelnbsp;� � er uexdtiones l�dt conflientidru abldtuM efl,cr r�gn�t itnpune hypoanbsp;criticdimpietdifetidnuncditeikiperflnetitdut exciifltio errorisnu�d finbsp;r� ftiper�t.Chriflm,inqud.m,z^ hoc Chrifli corpus htc per flgt;irttum(ne quidnbsp;deflieres quid noflrtc ordiianes ldnguent)confl).ntij�n!eur^t dettflid mianbsp;flricordid ueritdte Dauidi promiffd,id efi,fetnini Ddtiidis Chrijb, utnbsp;dlibidiximmuelpfdlmo.iy.Etditf Vtcuq^dppdrcdntomnidtudiciisdetnbsp;plend er poteflite tenebrdrum,tlt;tmen in leternum perme cr meos prjedicdnbsp;bo miflrteordidm tudm o dem CT ueritdtetn,nunq diffiddm,Vcrbum enimnbsp;tuum hdbemm miflricordid tud erit xternA, cyucrttds tud ent in elc�is Promi�io dei,nbsp;qutfimt regnum calorum zy regnum leternimt, q, foedmnbsp;nbsp;tefldmentum
tuum elcilis nbsp;Dduidi pd�um de femine cr folio dm ent lt;eternu. Efd. 9,
Super folium D.;uid c^c. cr.s5� Peridtn uobifeum pdfbtm fempiternumf miflricordiM Dduid fideles,Ecce tefkm popitlis dedi eHm,ducem cy prdcnbsp;ceptorem gentibus eye. Iccirco cceli^id efl fdndi, in quibm hdbitds priedinbsp;cdbunt mirdbiliAtud,drcdnu tuiim,id efl,EtidngeIiu zy promi�iones tudtnbsp;in ecclefid fdn^ru^ndni hiecimpijs ey hypocritis(qui non ddmittuntuernbsp;bum tuum fed fequuntur ey defindunt fud fomnid^nidoebunt ocailtd,coanbsp;gnofleent dujemfoli qiiifunt � tcfdn�iiflcdti.
Quonid quit zyc. Uni I htc nobis metu�du qudft no po�it prtefldrc dem Potefl deut qd�proinifit.Si cnim flirtis tH ey mirdbilis isi fdndis fuis qui califunt endr prtefldre,nbsp;rdntesgloridm dei, Pfdhs. nubes uoldntes ut pludnt imbrem uerbi dei,nbsp;Efd.6o.filij det per fidetn. lodn.i.qui o�s funt in circuitii eim,id efl,dpui
Tt 5
-ocr page 548-498 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
fHWfK regnoJ})inw hMtdnt, ueritM ^uoq; eim 'm circiatii eiaieR,ii efl,nimqult;i cdditipfi itt obUuion�,qu� non folum ob oculoseft dttfdn�hs;nbsp;in^ter uidetj^uibui i�d ueritdf ex pdfh promi�tonM debetur,fedetid ipfenbsp;dcMeftfud ueritdX.Sijinqud,!� fdn�is mirMii er potens e]i opere crnbsp;fermone,itd utetid con�inddturfdpientid humana, uidcns effici ed,qiite ipfiinbsp;tomprehcndere non pote�-,Clui fieret ut 'm fcipfo no md^� potent,ddmisnbsp;rdbtlis Ct tcrribilis fit, cm nemo fdnAiru potefl compdrarHHtc fiiperbiinbsp;ntdrii Ct firocientis mtmdi comprimit motut. Hie conterit ct octidit fupernbsp;bwtn Pbdrdoncm ct tottiregnu eiuf, qui figntficdbdtSdtdn�cum toto fuonbsp;regno quod populii E.ud,n^Uj non poteft non perfequidd fuum ipfiui mtenbsp;ritum.Efd. gt;ii.ConCurge,con/urge,'mducre�rtitudincm o brdchium dominbsp;m,'donfiirgcficut 'mdiebtiSdntiquii,mgen'.rd.ttonibMleculoru.t�utiquiinbsp;non tu pc^-cu�jti piperbum, uitlnerd�i drdconem ^t^unquid non tu ficcdj�inbsp;nuire,dq!um dby�i uehementis ctc^PreuiterfluiM e�c�lum Ct terrd,quinbsp;omnii crcduit�tddhucdubttdbimut dn pr.f}ldrepo�itquod proniifit,dnnbsp;pofeftdx mtmdi (^�fteuiens'm �dn�hsSdtdnee regnum po�it dufirrequodnbsp;del mi�ericordid, zs- bond uohmtdt cupit dure?
Montet cxiib Thdbor Ct Hermon etc. Veritds tud mimdo publice mdni�flubitur,id tunt� quodcertofcimuSytdntumdbefiutdubitemufuenturdm.TuncThdborctnbsp;Hermort in noie tuo exultdbunt.Quod dut more feriptur� di�u efl,quentnbsp;ddmodu ^Pd,sS� Montes CtcoUcs cdntdbunt coru uobisldud�,z3'omniiinbsp;ligiid. regionis pldud�t ntdnu, ut 'mtcliigds ipfdm quoq; terru exultdturdntnbsp;dd grdti� tlldm Ct flupedd mirdculd det per chriflu, quemddmodu ct alibinbsp;de ^udio exitui ex Aegypto,Monte5,inquit,exultducrut ut drtetes et colnbsp;les ficut dgni ouiu.Aut dicedo rej�cxit proprie dd tftos montes qui fimt 'mnbsp;Gdlil�d,�-t etidm certu locu defigndretgrdfi^mudo dppdritur^e in Cbrinbsp;�o in Ulis enim locis Chri�us pr�dicduit,mirdculd�cit,multttudinem bo^nbsp;sninii cibo etid corpordli pduit. Et prtetered in Thdbor fdSkd fitifje diciturnbsp;Hid trdnsfi^trdtio domini qua in hijhrtd Eudngelicd legitur. Thdbor eHnbsp;titons inmedio Gdlil.e�.deHermon diximusp�dl..ei.t.ct.iS,VtdeDeut.^,nbsp;Pnedicdtionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bic t fex uer/ibus utde injign�dpcrtdmqs grdti� deipriedicdtion�,
Eudgelicd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribuituriuflificdtioisglorid,nihil nobis,tdntubedtipr�dicdmur,^
/� fcidtnus iubildtioncm. Primti, In note tuo ct 'm nullo dlio exultdbunt,id quod in�d cldrius dudiemus, �yeindc,Tuu brdchium cu potentid, idcfl,nonbsp;dubitdinus te omntd egregie po�e, in mdnu tud efi�e quicquid e^lfdlutis Ctnbsp;I�erdtloniSthoc tdntu rogimis utfirnutur�d i�,robujh o�enddturnu^
-ocr page 549-IN PSALMVM LXXXVin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4�gt;
ftui tM,P�tettf quid? efl iuxilium tuu,fld uenidt,ne diflimuht dum urgt fuii copijs tn �os dduerflrius.PMcrem �uflit� C7 ludia�� priepdratio flintnbsp;ueihjtbiiAculii jblij tui,idefl,luftitiei fidei a- iudict�i tnnosis dctfuntmqri�nbsp;bus bdbitdt tuu regnu,lt;iui regnds in i�is folis qui in te confld�t iq- fenbsp;cU iudicAntcs fluecond�ndtites^te tim�t,qii� douA ex nobis habere no pofnbsp;fumus.a�fleqiatur,lAi[ericordia qua gratis donatur remi�io peaatoru,�'nbsp;ucritax pronii�ionis tu� credit�,qua te debitorc nobis flcit, prteeedentflanbsp;dem tu�,id efl,(gt;r�parabutcordaut inhabit�s ioan ia. Siqttis dili�t me,nbsp;fermon� meu fcruabit, er pater meus diliget eii, Cj- ad eu ueniemus � mattnbsp;fionem apud cu fiuiemus.Demu aperti�imis qiioij; tterbis h�cgratia flcdknbsp;fcribaur,3eatus populus qm feit iubilationeinjd efl,qi(i non mu�a audit,nbsp;di.itfolum deeo quod di^him eil, In nomine tiio exitltjbut,fl:d quinbsp;harte exultationem cr iubiUttonem feit,id efl,intelh^t tj- corde flntit.tionbsp;eil enim choralium noflror� boatus,�ed ineffdbdts lartiiia de retni�ioe pecnbsp;cator� !::y certabeatitudineper chriflu,deq iaPaulus,Pax,mquit,dei qult;enbsp;exuperat omn� mentem exultet 'm cordibus ueflris.ti�c efl fldesqua; fan�nbsp;fb�cat nomen dei c� ^udio flue per uita flue per merte�d quod flequitur,nbsp;Doinine,mquit,qui faunt iubilationem ambulabut in lumine non natur �nbsp;flue rationis aut intelleilus{ut,ut diximus Pfat.il. fed in lumine uultus tui,nbsp;quo tu arridensut pater adfldtu fliiritus tui eos inflammasac doces.Uincnbsp;iHa mentis exultatio,de quaiteruadditur,In nomine tuo non fuo aut meri�nbsp;tomm fuorum exultabunt, ut gloria falutis eoru flt tua fohus tu�q; folumnbsp;nominiadferibaturjid quod er ficadditur,'Etm iuflitia tua exaltabuntur,nbsp;dumhypocritjeinfua deijeiumtur. Sie er in pfal..i^,Poflqu'am di�lum efl,nbsp;Pyeuslufli. te mee,additur,Multidicunt, quisoflendit nobis bonat Signasnbsp;tum cfli'uper nos lumen uultus tui domine, dcdi�i leticiam in corde meo.nbsp;Xam autem adhuc apertius uides nihil falutis conftitutum in uiribus noflris,nbsp;fed omnem gloriam roboris neflrieffe infolo benepldcito er bona uolunsnbsp;t�te dei patris ergi zm�. Quoni�,inqutt, gloria uirtutis eorum tu es,id ifl,nbsp;quicqtiid poflimt per tenon per fe poffunt,undc tibi floh non ipfls gloria,nbsp;fliam enim ignorant er condemnant,tuam ucro predicant,ut qui gloriasnbsp;turin dominoglorictur, quid enim habes quod non accepifli i id quod o-fuprd dixerat,Deus qui glorificatur in confllio flue drcanofandloru,quosnbsp;tKundus(quid fl�itur ceco ludicio^non uidet glorificare deugt;n,fed impiosnbsp;' er hercticos iudicat,^:^ magnifleat hypocrifim inflpientibus oculis glortonbsp;fdm.Et in benepldcito tuononinnoftro drbitrio dut bonaintentioneexot
-ocr page 550-509
COMMENTAR�yS POMERANI
Abitur cornu er po t� tui noflm. Quid Polius domitti opus cA amp; folios fdtt �i lfrd�l,id cli,qui fdn�Ufcdt c? luflificdt tfrd�letn qui cftrex ttojkr,illius,nbsp;inqud m, folios eft opus dh ^q; omni no/lro ftudio er meritk q, dffumimur ZTnbsp;protegimur db ipfo,\pfeehfa(tum,prote{lio erdffumptio noflrd, Certenbsp;ifls, non legis,fed Eudngelicd prtediedtio, de qudfe dichirum promifit,nbsp;mifericordids dotnini in lt;eternu cdntdbo.Vidcdmus er nuc deijsmifion�.nbsp;Tune locutus es i'n uifione filijs tui's,�cd�xift�,Ponbsp;fui ad�utorium fuper potentem, exaltau� eledumnbsp;ex plebe mea. Inueni Dauid feruum meum,oleonbsp;fanftomeo unxi eum.Quonia maniis mea auxiUznbsp;abitur e� A brachium nie� confortabit eiim.Nonnbsp;profic�et ini'mi'cus l'n eo,�lt; films iniqu�tati's non apnbsp;ponet adfligere eum. Et conci'dam a f�cic eius l'ni/nbsp;m�cos e�uSj�c od�o habentes eum l�n fiigam cornnbsp;uertam. Et uen'tas mea Zc mi'fericordi'a mea c� eo,nbsp;in nomine meo exaltabitur cornu ei�s.Et ponanbsp;in mari manum eius, in fluminibus dexteramnbsp;eius.Ipfe inuocabit me,pater meus es tu,deus me/nbsp;us�efufceptor falutis mex. Et ego primogenitumnbsp;ponam eum,excelfum prx regibus terrx. In xtennbsp;num feruabo ei mifericordiam meam,amp;teftamen/nbsp;turn meum fidele ci. Et ponam in feculum feculi fe/nbsp;men eius, �e thronum eius ficut dies cocli. Si dere/nbsp;liquerint f�li-j eius Icgcm meam,�c in iudieijs mcisnbsp;non ambulauerint.Si iuftitias meas prophanaue^
-ocr page 551-IH PSALMVM IXXXvIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'5�1
nica non cuftodicrint.Vifitabo in uirga iniquitates corum, Sgt;c in ucrbcribus iniufti/nbsp;dascorum.Mifcricordiani aut�mcamnon difl�panbsp;bo ab eiSjneqg nocebo in ucritate mea. Ncq^ pro/nbsp;pbanabo teftament� incum,�c qux proc�d�t pernbsp;labia mea non faciam irrita. Semeliuraui in fandonbsp;meo,fiDauid mentiar,fernen eins in xternum manbsp;net. Et thronus eius ficut fpl in confpedu meOjCt finbsp;ent luna perfeda in xtern�,ct teftis in coclo fidelis�
Gilijs tuis.ltd ntme legitur ex grxcii u/o7� pro ay'iaKf/ed nihil refirt^ Sdn�ii enitttfid e� credentes,funt �Uj dei.Fe.fdnUK tuii.
In�igdm conuertAm.fe.Percutidm. lAifericordidm dut� crc. Pe.Et mi�ericord� med non di�oludm db eo^ne(ji�l�m rcdddm ucritdt� meS.
Sicut Iwnd per/��ki imeterniim. Felix,Sicut lurndfidbihaur in letern�. Sicutluttd. Lnndqu�uis nonnuqud obfeurdriuidedtur tdnun mdnet^nop�rit hoc lunbsp;tnindre mdgnum t^uod prlt;eefi no�tfien.i.itd er Clmfluf er Chri� regntinbsp;erc, Grieci lumdm per�ihm dixerunt, ([Md lundm de�dentem loco huicnbsp;iwn conucnire �rtd�c drbitrdti fient.
Pofl prxdicdtionem mifericordi�e dei dddit er ucritdtc^ id e�, deipro^ Promi�io mi�ioncm.Atq- h�c c/l confle^ns in uerb� dei�des,ut mordictu tenedx dci de cbri�otnbsp;proin/�wnem.Tiinc,inquit,quddotibio deiu pldcuitlocuttaes inuifionenbsp;fdndK tuis,td e�,prophctis,iidthin,Efdi(e,Ezcchieli, o�ete erc. Et morenbsp;�ripturie prophetidm fiue reueldtion� dci uocdt uifioncm,qucmddmod!tnbsp;CrE diifincipit libr� fuum^vifto Efdiie erc.Aducrte^,�cut Abrdh�prt�nbsp;dicuntitr reges �ubijciendi er gentes,Efd.4i.er in �emine Abrdhje Chriflonbsp;impletu e�jtd er hicc prophetid non in Ddutde filio ifdi, fed in�emine D4nbsp;uidis Chri�o,ueroDduide,eompletde�,delt;juoE^ech.yci,. Etfu�citdbo�unbsp;per ed pd/hrem unum qui pdfcdt ed �cruum meum Ddiad erc.Et O�e�.y.Etnbsp;pa� h�C relier tentur �Uj t�rdel erc.
Po�iti ddiutorium meu�uper potente Ddtiid,cr exdltduieleSum Dd^ tiid explcbe med,�X genere Abrdhit^ ex tribu ludd^inucni Dduid �cruum
-ocr page 552-tOMMEMT�RIVS POME RANI
neu^noft ipfeprtetienit me,liic enim Unuid chrifliK cu toto fuo regno fiui cti omnibuifuis tnSbris omnid tnihi refiretdcceptd non fuii mentis cr iufiinbsp;tilt;e,tJu�d bic ent meritori� drro^ntid,nu�d hypocrifts, ego^ut mueni Dd^nbsp;Md,ut unxi in reg�,in regnu fdccrdotale e^- fdcerdotiivm regdle oleo fdn^nbsp;�o meo muifibili/d eflJ^iritu(dn��o,Tgt;fdl.44:itd quolt;^ qitem inueni,quetnnbsp;elegi,lt;iuetn unxt, ddiuudbo,exdltdbo^ con�rtdbo ntdnu Cf braehio mco,nbsp;optrd humanahic nihil erunt, inimicut cr tottim regnumSdtdn^e utcur.^nbsp;fuperiM �'pe uidatur nibil proficiet in eo, fed potiue perfccutione cr dinbsp;fli�ione au^bitglori� aus zy regnu eiiie,fdnt� dbefiut nocedt. A.dfiiiHonbsp;h-ceritglo-idfUbiornntdcooperdbunturinbonivm dtli^ntibus dcum. C�nbsp;terum tnimicos eius iudicdbo,zy cddent opprobno fempiterno glorioft iUnbsp;llEuditgeli} perfecutores ntdnuZ3'percu�ionemed.Et uentus medZl/ mifenbsp;ricordid med flamp;bttnt m regno eius,(^ cornu eim J�ue poteflds ZJ imperiumnbsp;eufs exdltabitur ucl inuitis portis in�roru in nomine meo, Edcidm^ ut nqnbsp;folu/m in tudee� mdttum cr dextcrdm^id efl^potentidm bdbedt,ffd eti� innbsp;Wdrt zy in flu/minibui,id eft, in infulis gcntiu/m^ qu�ddmodum Efiids fo�etnbsp;prophetdre. Aut certe ut non in terrd foltvm, fed etid inmd� potefiAt� pernbsp;me hdbedt,(iud f g) bdbco^de qud fuprd,Tu domindris potefldti ntdris z^c,nbsp;Chrifio enim obediunt uenti,mdre,Z!}- Chriflidnis omnid fubieila,fur,t,Pfdlnbsp;wo.quid enim non cfl po�ibile credentiiEt prtefered ex ntdri huius fecunbsp;li cxtrdkitur Eeuidtbdn i�e ferp�s dnti^uuSjloAt.Efda'j.�ob.Ji.o. dei pounbsp;tentid per Chriflum.
il�c ommd,inqudm,pr�di�bd cbrifiut cbr^�^ corptu deo re�ret dcce �^os tdtitutnu ptd,fdntuminuocdbif deum.dicens,Pdtermcusestu^uem faofiUo tnihinbsp;uocdmus utnbsp;nbsp;nbsp;iipfjf �iiefg^deiK mein in cuius ntdnu fum ego z;r omnid med, Zif fufceptor
deus omnid�* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�dbilimentum fdlutis zy liberdtionis tneje in quo perire non
poffuK.i.^eg.�j E^ero el m pdtrem cr ipfe erit mibiin filiwm.Solichri flidnipdtremdgnofcunt in ccelis quern in Jfiritu ZSquot;ueritdte ddordnt duntnbsp;totdfiducidfeinctvmconifciunt.
Et ego primo^nitupondmi�ietn,PrimoffnituserdtCbri�us deus ante Prmwgenitus ontaem crcdturdm,ey�-^se� primo�nitus quoq^ homo deo pdtrirefuiinbsp;rex �y ^icr* fdtdtusex r)wrtuis,Col.t.Ro 9,utdiximuspfalmo.x.quddocompl�tanbsp;ritudU ndtiuitdtedceepttddeo omn�potefldt�in coelo Z7interrd,Kdttb�nbsp;ult.ln quoprimogenito nosfumus�lijdeire�s ZiTfdcerdotes,quiper ip^nbsp;fum deceptd poteflatc por^^^ iti�rorum fumusfuperiores zttdccedimusdinbsp;tisn mdnu ��u zs'C.ln eeternu(,dit dias)ferudb9
-ocr page 553-IN PSALMVM LXXXVriL
cJiriftoinetUfregtU) mifericordicttn tneduttZ^ telUmentum fiuefcediu tncii autuerittis^Meipromifi eritei�deliSjide�/eriubituret dmemuioldtd,nbsp;Et facia ut ferne eiw tnanedtin ietern�.i,filij eiiuregn� eittfpo�ide�t,0�nbsp;thronuifiue regnit ciuifit iti gloria claritate ficut di� c�lifiue^ut infranbsp;dicitur,ficutfolincon^e�hi meo ficut lunaperfr�kl in .eternum.Sigiti^nbsp;ficatur aut regnim lucit cr claritatis hoc fare rcgnUfUbi fit agnitio dei.
Si derelilt;iuerint t^c.Promifto ^nein peccatis quide defer turits fit de� w Chrifli regnu,fla^lLi. tantu commbtatur ut filijs,Heb.ti.id eR,gladiu,nbsp;taptiuitatem,pefikmfamem,(lti� adfli^nt folum non damnent a- ab barenbsp;ditate abijeiantfaum interbn omnia dei promiffa manent ^utc non foltvntnbsp;fromifit,fed etiam iurauit in fandh fuouelbi fanilitate fua�d e/l,per feipnbsp;funtctim non habeat maiorem f � per cittern iuret,ut dtximut lt;luo^ Pfal.^9.nbsp;Sifinlt;iuit,filijeiti5(dequibui Efa.^ySi pofueritpro peccato animamfuatnnbsp;uidebit fernen lon^U(i/m)dereltiiiierint legem mea d�ficientes ad le^s CZnbsp;traditiones hominii^ztr non ambulauerint in iudieijs mets,id eil,in tjs lt;lult;enbsp;iuftn. iudteofed ambulauerint in iudieijs fuis,id e{l,m ijs ciu� ipfis bonanbsp;fccunda cordis fui fententi� uidentur,Si prophanarmt iuftitiax meatnbsp;bus ega iuftifico,deficientes ad iufiitias fuas fecu/ndu adinuentiones fuax cynbsp;traditiones humanas,quas bnpij diianis praceptb aquiparant Cif hac iHts,nbsp;^uod proprte eJi dittina prophanareJEt no cufrodierint preecepta mea,fe�nbsp;cuti mandata or doilnnas hominu,vifitabo in uir^ crc.
siDauidimentiar.^arrocfttoTTKO'ip uocant,id e�,reticentiam,qud flt;epe Simentiort itidebis inferipturh-.q.d.vtdeaturfi Dauidimentiar,uel noncommittamnbsp;ut Dauidiumquam mentitus uidear.ua cr alibi,Quibiisiuraui in ira meajinbsp;introibut in requie meam.Et Efa.^'t^ifi domus mult� defer tie fiterintt^c.
Et thronus ztyc.fignificat regnum eius sternum fare cr regnu lucis cy Tefaf fidelit� glorne dei inconjfic�u dei,utcu^ in conjfieibi mundi cont�natur.Et adanbsp;ditur,E t erit fidelis tejhs bl coelo,td ejl,in regnoccelorufine ecclefia fanenbsp;�orum,uhifol uifibiUinonlucet ci'c.Efa.6o.fidelis,inciuam,teJiss ejuia nienbsp;fjil loquitur,nihilfactet quod non ipfi comijfum fit a deo,Jo.lz.Iefus autentnbsp;clamauil ct djxit crc.ua crPaulus.z.Co.^.i^omine Chri/H Ic^tionefimenbsp;gi'-nur tancju� deo uosobfecranteper nos.t^on fic pfetidapcfioli noftri,quinbsp;tuf axipiunt ex da�trinis hominu aut fingunt ex corde fuo.Dc hoc tefrenbsp;fidcii cr tefi�mentafempiterno,Efa.�}c}.
Tu aut� repulift� deftruxifti,'diftul�ft� ChriftS
-ocr page 554-COMMENTARIVS POMERANl tuum. Euertifti teftamentum ferai tui,prophanaftinbsp;in terra fancfluarium eius. Deftruxifti omnes fepesnbsp;ciuSspofuifti munitiones eius form�cl�nem,din'pu/nbsp;erunt eum omnes prxtereuntes uiam/adlus eft opnbsp;prob num uicim's fuis. Exaltafti dexteram depri/nbsp;menti� eumjxtificafti omnes im'mtcos eius. Auernbsp;tifti adiutonumgladij eius,etnon es auxili'atus einbsp;(nbeUogt; Diftoluifti a purificatione eius,tbronumnbsp;eins in terra coUififti. Minuifti dies temporis eius,nbsp;perfudifti e� confufione.Vfquequo domine auer/nbsp;tes in finem,exardefcer ficut ignis ira tuafRecordanbsp;re qux mea fubftantia, nunquid enim fruftra con'nbsp;didifti omnes filios homin��'Quis eft homo quinbsp;uiuet Ct non uidebit morte,eruet animam fuam denbsp;manuinfernic�Vbi funt mifericordix tux antiquxnbsp;dnc,quas iurafti Dauid in ueritatetua?* Mementonbsp;domine opprobrij feruorum tuor�,quod fuftinuinbsp;in finU meomultar� gentium.Quodexprobraucznbsp;runt inimici tui domine,quod exprobrauerunt conbsp;uiutationem Chriftitui. Benedidus dominus in/nbsp;xtcrnum,fiat fiat. Amen et Amen.
Tildutemdcreltqu�ftiicf dbominntiKci,(iccen�tiei irdctvnt cMfio tuo,Deudildftif�dui ferui tui.praphdndfti 'm terrd Diddcmd eiws ere.
Diffoliii�i d pttrificdtioneciiu. cldriw fs.DeleJH l^lendorem eiut-Temporit
-ocr page 555-IN PSALMVM LXXJnrilL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505
�femporis.'PeJuuentutisjide�,Soleb^it eff�iuuenis,uegctUtfioreHS in principle regnifui,fedjkl,tini tuo indicia florcre de(ijt,in AbieStam feneihinbsp;temdeieibts eli^dec^UA orAuitpfAl.'jo.iieproiiciAt ne 'm tempore(enc�innbsp;tiscrc� Auertei,Te.Ab[conderif. Cma meAjtibflAf}tiA.feliXjCii^�titinbsp;temporise^, CammutAtionem.Ve.Ve�igiA�
idiccernerelicet,lt;ittodKbi(ls f�r�'mfcripturiStnempe^deutpofllt;lu�m TentAtio �dei pYomifitiAntei^u�m pr�flAt promiljA^omniA ficfinit lAbi in diuerfiim,ut ni promi�ionnw.nbsp;btl minut AppAreAt,lt;iu�m uerum fitnrum dei uerbtrni^ut interitn blaff bet dei,nbsp;tuent impijftjirrideAntdei promiffA,credentef grduibtu ientAtionibm exnbsp;erccAntur.Sic filij ifrael ubi caperunt magno numero 'm Aegypto crefce�nbsp;fe,tlt;ifum efl,Adeffe tempta^q^uo deut impleretpromi�ionem Abroditenbsp;de terra Canaan po�idenda,t:y de mtiltipUcationefeminii uelutare*nbsp;cum fiatim furgit noutus Pbarao,quinecat 'm�intef,ey populum pen�nbsp;ad 'mterniciem deducit graui�ima feruitute. Sic Dauid accepta perpetuinbsp;regni promi�ione,aregno deifcitur per fuum filiumjut non dicam,^, antenbsp;* rege Saul (am potenti manu,Gr tarn fepe i^uitrebatur ad mortem,ne rexnbsp;fieret,Sic Cbri�ui,dum cum tanta gloria quanta � propbetii defcriptm e�nbsp;fegnaturiM erat,pofiqu'am miraculaedideratmundo �upenda,t:!r uerbisnbsp;^iritu dei efficacibui traxerat multitudinem,cum tanta ignominia occidinbsp;turent etiam iufio dei iudicio eondemnatui mundo nideretur. Sic ecclefanbsp;accepta promi�ione,^ Cbrifiut cum ea �turui effet ufq; ad confwmmatto^nbsp;item feculiftlir ^non timeret,quiatpfeCbrifiut uiciffet mundu zyc.Item,nbsp;gw Cbrijh effetglorificanda,Gr g nulhe tentationerfiueportie infirorutnnbsp;pricualitura; effent aduerfus earn zyc.fiatim pofi Apofioloru tempora 'm^tnbsp;tapit confiindi,minui,zy paulatim deficere,fur^ntibutlupK rapacibut,nbsp;tton parcentibutgregi,loquentibtuperuerfa,ut difcipulos pofi fetrabeanbsp;Tent,quemAdmodu, cum dolore pritdicit Paulut,Ail,io.Htc dwm faluantinbsp;tia opera fecufifumut,abtteg(uimut Chrifium faluatorem,cr traditiottisnbsp;tutbumanii conculcatum efi uerbum dei,fne quo ecclefa non efi,quas donbsp;�lrinat diemoniorum uocat Paulu!,zylt;fuandoq} 'mualiturat prtedidt.Om^inbsp;niaqutefuntecclefieChriJU^nuncitaiacent,utfirefiiciat 'm uerbumdeinenbsp;nideat quidem^ubi ft ecclefa iUa,quam Cbrifius gloriofam exbibuitzyc,nbsp;Epbe.^.dum 'mterim gt;wpif clamant,nos fumut ecclefa, nos babcmut clauesnbsp;calorUfdeits promifitfe exaltJturufuam ecclefam,nos fumus exalt ati,diuinbsp;tes �ih,bominibut confiicufbonoribus fubltmati,quid gloriofus nobia,nbsp;qui �miperaitUK ImperdtQribMnbsp;nbsp;regibw mundfquifedemtu 'm loco deii
-ocr page 556-50d GOA�MENTARIVS pomerani
^uid pulchviut 'tflis Inei-archicif ordinibiUtM^Ucii reUgionibui,tU,ria de ttiUUidiutcijs tcmplorum (s-cjsitftud opus ficem/dluabe�iS�Alij non tantnbsp;f�nlt;^ �wt.E-ccchic Chriflusficce tW.c.Q^i noftrdnonferudnt ddmndtinbsp;funtjO^ui coiiMdicunt hteretici funt.SoU fides in Chrijlti non fdludt.Opornbsp;tetnos fdtis�cere pro peccdtis.Cur er^ Chrijk ucni/timmiwdum?quiinbsp;fidfiifciuid mihiutilis esfcurimpofiiifti nobis,dicenSfRegnum meumnonnbsp;efl dehoc tn�ido^propter temqrtificdmur totd die,dum tlli in mundo reg�nbsp;ndi�tfid quod nobis utcunqiftrendum eff�tfCum ecclcfidm tudm hocipfivntnbsp;non ntinudt,fed cogimur impofturis deficeredtud fide^utpenitus tUd ecclenbsp;fid intcrcdt,id quomodo firct /fiiritus,qui folet pofiiddre pro fdnflisnbsp;cbrifius fettex HbusincndrrdbilibusfNon tdmigitur,mile�hr,hoc loco Cbri�ipd�ioaentnbsp;fuprd pfdltno. nifud perfondintuere,qudtn deficientem noui�imis tcmporibus Chrifli ec�nbsp;�^0, {hfidm,qult;e efi Chrifti corpus,qudndo dbunddt iniquit�s,refri�fcit chd�nbsp;ritdS,im� qudndo nulld chdritds uideturtqu^e efl: uerum fignum,unde no�nbsp;fcdntur dbomnibusChri�i difcipuU,ideA,uere chriftidni d Chriflo dod�,nbsp;In hocjinquit,cognofcent omnes q, mei eflis difcipu�i crc.qudndo nema^innbsp;tell git,quid chriftus fil,dut Eudn^Uu regni dei, qud de refuprd diximusnbsp;pfdl.yy or dlibi.Diciter^j
Omnid quidem � deus promtfifli Dduidi tuo,id e^ chrifii regno,glovi� De/fie�hit ofd/�turd^O'fi peccduerintfilijinonteeosdbieilurimfedcdfii^turu.Atnbsp;Gbrtflus, tUMc omnid uerfd fumt in mgnominidm,e3- tlt;�td(ut dppdret)polkritdtei�nbsp;dbiecifii. Oblitus utderis promtffbrwm�ijhilifli d glortd Chriftwintuu,uetnbsp;potius ex Hebrlt;eo,irdtus c� in Chriflum turi^uideris dbieciff� fecdui et pfo^nbsp;tntfiionein tudm,quid peecduimus,po�lutum ficifti in term fa.n�iudrium,dinbsp;ddemd fiue regman eius^Deflruxifii omnes huius regni munitiones,portdtnbsp;infiriidin pr�ud�uerunt/repiddt et gt;Mtdt,quod firmwn Jfiiritu effe foie�nbsp;bdt,cuicunqi ud�Atori idm pdtet dditus,hic docet hoc^tUe dUud,omnes dinbsp;fuumrcgnum confirmdndum,nemoEudng:lium regnipr�dicdt.�iripue�nbsp;runtjnquit^euntfid e�,I3duidem,hoc eJi,Dduidis regnum omnes prlt;eter�nbsp;gredientes�loquitur entm qudfi de uined udfli).td,ut fuprd pfdl.yo.^etidmnbsp;iticinijd cA,qid gloridnturfe proxtmos ejfe Chrifto,et uel foU uol�t ejfe,nbsp;fed�lfo,chrifliiini d�rident eiim,fuppon�tespro chri�ooperd,pro Eudttnbsp;fflio trdditiones hunidnds,et Ettdngelium gloria dei,quid gloridm eorumnbsp;ddmndtjdicunt ejfe harefim et menddctu/m, Supergreditur uero omnentnbsp;dolorem, et dug:t mifcridm,q, tu deus imptos exdltdndo uiderisdb ipfisnbsp;fidre^t�T iHerum unpietdtem eonfirmaredd fedueendwn dmplius muti4
-ocr page 557-IN PS�LMVM LXXXVIir.
�dum.'BxitUii�i dexteram erc. Non pruebui�i dux�iam J^iritud�tg�ddio O' pugme hui�dfcminiiA.brahie,feminisDduidisChrifli,cui promtfifiitetenbsp;fubd�urum omiaes gentes^tion uidetur tdm i�d purificdtio,iUd gloridnbsp;ritui inregnoeiw,quodcr ipfwmidmd tein tirrdmco�lifume^lipducanbsp;tempore durduit,pro glortd nihil nifi confii�o cernitur^ ttuHd ]�es uidetufnbsp;tegnire�ituendi.
Vfyuetiuo oc,Htec efi pofluldfio/�iritus 'm coj�e�u dei,dum nos mor� tui idcemuf,o ne cogitdmtu quidem liberdtionemidut�cogitdmusofennbsp;timiK ntdld no�rd^tdmen toto mundo error em coprobdnte fieri non pofianbsp;fie uidetur,ut fidt rerum permutdtio,ettdmen deus mdnet uerdx, ^uinupernbsp;GerntAttii nihil minus cogitdntibus Eudn^licdm rur�a lucem ,dt^ ddeonbsp;Chri�um ipfitim no fine dduerfiarioruignominidperpetud reddidit.Qjioanbsp;ttfic^,mquit,duerfius d nobis iudicio fiiroris tui domine nos premeslExcor�nbsp;dure quid firn ego,qudm non pofitm perfi�ere fine te, qudre fie dbifcisom�nbsp;nes homines,qua�non credrist Si tud mdnus non duxilio fiierit, quis e�exnbsp;omnibus uiuentibtts, qui fuis uiribus dut operibus poff�t effugere mortem.,nbsp;O' infiros i vbi nunc fiunt mi fier icor dite tuie,quds db initia mun di hon�ni^nbsp;ius exhibuifii,quds db teterno eleflis fieruapi,quds iurdfti Dduidi tuo per uenbsp;ritdtem tudm,quie tuipfie es,id cft,per temetipfitvmiurdftijd qttod fiuprd lenbsp;gitur,Seinel iurdui 'm fidnfh mco czc.Mcwwr ef�o tundem bldJfihemM mulnbsp;tdrum gentium,qute 'mfidniunt 'm fidn�os ceu h�reticos,eeu impios, o quinbsp;indtgnifint hdc uitd,quod opprobrium fieruorum tuorum f g) Chriftiu,e^nbsp;ecclefiid continui 'm finu meo,m me redundduit quicquid membrd pdtiebdnnbsp;tur,quemddmodu chriftus dixit,lt;:iuod uni ex minimis oc.Etitem,Sdut,^nbsp;Sdulquid meperftquerisi o^deo qucqs'm tedeum redundduit,bldfi)heanbsp;SMdtur enim,db ifi qui oder ut omnid qu� tud fiunt,ut fiud fiAtudut, tud iufti^nbsp;ficdtio,tud ueritdSftuus quem unxifti IAeffids,dumexprobrdntcomtnutdonbsp;tionem chrift� tui,dum gloridnturfie regndre ere�o m�ddno Chriflo pranbsp;fifiiritudli,mHnddnd. glorid o iuftittd,pro dei glorid cr iufiitid ZiX fidnihfi^nbsp;cdtione, qua efi Chrtftut^uel, ut e�'m �ebrieo, Exprobrdueruntuefiigieinbsp;Chrijti tui.ld e^l,nihil ntAgii opprobrio dignum iudicdnt,qud imitdri Chrinbsp;fium tuam,t:7ficqw Uerbum,quod ipfie nobis fuo fidnguine confirmduit, ejquot;nbsp;ffiirituecoelis mijjo dedicduit,ut plena nobis effiet Zii' redemptio regninbsp;htereditds teterni.
BENBDI�TVS dominus in teternu,qui omnid in fidlutem nofirdm
Vu t
-ocr page 558-508 COMMENTARIVS POMBRAMI
crdindt etid duM uidgtur deferutffe.ludicU dei fmt/iMt domino pldcuif^ ltd ^iil�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntfintn domini begt;udidt�,quiiu�ificiitur in firmombw fuiSt
ttid i^uditdo db Impio miido non iitflus dut uerdx ludicdtur^�nun ty dm�*
PSALMVS LXXXIX.
Titului. Orat�o Mof� uiri def�
Sreuifdt etmi SV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domine tu es nobis fcmpiicrn� re�igium,lt;iuippe ^ni es fem�
fcrid huius l� piternus deus er non tranfitorius,�! cuius ceternitate mille dnni nihil funt^ ta ob peantii, er ^udntiicuno^ �ongtm tempus tibi breue efi. ut er hinc citdtur i�.x. Pc�nbsp;tri epi�.nosuer o trdn�torij fumus ddmndtiob peautum dd fnortem,etidtnnbsp;corporis,ut tdndem totus Addm interedt,Gen.i,er ipfd ^uo^ uitd dbbre�nbsp;uidtd efl,ndm ut hic dtcitur,Kdne �cut herbd trdnfit erc^Atq; hlt;ec ipfd ui�nbsp;ta breuitds,nihil dliud ifl,ni� UdnitdS er dffltf�oJpirituSfUtcfi in Ecclefi�nbsp;omnid mercedem peccdti dccepimus, ut uel ex bis quapdtimwfnbsp;grduitdtem peccdti,er irdm dei a�imemus fdltem 'm pdrte. Te ergo obfe�nbsp;erdmus domine, ut concedds nobis dgno�ereno�rdm, er fidgilitdtem O'nbsp;tdta breuitdtem,ne mors uenidt no tiigildntibus,tit er p�il.}ttgt; di�um efi,nbsp;Udm ex Hebrao�c legitur,Vt numeremus dies noflros �c notificd,er dd�nbsp;ducemus cor fdpientia, id e�, non peribimus 'm flulticid infidelitdtis, quanbsp;ireuittUem huius uitlt;e nS confiderdt,ut fuprd pfdl.yi. Conuerteredd nos,nbsp;quoufq; duerteris irdtus nobislSdtid nosmdne miflricordid tud,quos ddue�nbsp;fperdm iu�i�i cudere �cut herbdm,ut huius uita breuitdS,non Udnitdte ��nbsp;iniquitdte,fed cofjldtione fiiritus tui plend fit, quos 'mteritu cdrnis 'm�nbsp;ierire uis,dones llt;eticidfempiternA,titpro mdlis bond per gxlt;ttidmrecipt�nbsp;dmUSiReflice erc.�tdq^ uides hic ex huius uita miferid,qudm merito pdti�nbsp;tnur prouocdri deum,ut miflredtur, ut non dubites quoqi'mpriudtis mi�nbsp;ferijs,licet tu�s peadtis,tud negligettd,ut uidetur,dfciueris,�militer qua�nbsp;rere dominum,qui eilrc�igium fempiternum,
Domine refugium fa�his es nobis in gene ratione �c generationcPriuf� montes fienbsp;rent aut formaref terra orbis,amp; a feculo uflt;$ innbsp;feculum tu es� Ne au ertas bomine in humilitatc,nbsp;ScHixiftijConuertimini filij hominum� Quonia�i
-ocr page 559-IN PSALMVM LX3CXIX.
mille anni in oculis tuis domine fic�t dies hcftcrna qux prxtcriitamp; cuftodia innove� Qux pro nihi/nbsp;lohabetur corn anni erunt Mane ficut herba trannbsp;featjmane floreat�e tranfeaf,uefpere d�cid�t,indu*nbsp;ret Sc arefcat. Quonia defecimus in ira. taa, Sc in fu/nbsp;roretuoturbati fum^,Pofuifti iniquitatesnoftrasnbsp;in confpe�lu tuo,feculum noftrum in illuminatio/nbsp;nemuultus tui.Quoniam omnes dies noftri defe/nbsp;ccrutjSc in ira tua dcfecimus. �nni n�ftri ficut aranbsp;iicamcditabantur,dies annorum noftrorum in ip/nbsp;fis feptuaginta anni* Si aute in potentatibus odo/nbsp;ginta anni,Sc quod ampliuseft:corum,labor Sc donbsp;lor. Quonia fuperuenit manfuetudo fuper nos, Scnbsp;corripiemur.Quis nouit poteftate irx tux, prxnbsp;timor� tui iram tuam dinumcrare�Dexteram tuanbsp;fie notif�ca mihi,Sc eruditos corde in fapientia*
telix,T3omine haiitiiculum re/ugij fiti�i nobis, Tues.Ve.Tu cs deuf, hominemadhumtlititem^id e�:,nepettitus deijciM homines CittiseSnbsp;itel redigM nd }tihilum,propterfententM qua dixifi,Conuertimini uel reanbsp;iKrtin�infilij hominum,uelfilij Adam^d terra wide fumptiefiis,redite,nbsp;Gen.yCrucesquas impofuiflinobisob peantum,uertdntur nobis tiid n�/e�nbsp;ricordii in benedilfionem o- gloridm.teUx,Conuertes hominem quoufi^nbsp;fit contritus, uel deduces hominem uf^ ad contritionem^id eft,fententianbsp;tud Idtd eli,non ceffibis db homine donee etvm conteras miferid huius uitte,nbsp;terroreconfeientiie^O' tdndem morte^ndm uerbum twim uerdx edi,
Q^onidt� nbsp;nbsp;nbsp;dnni Cfc,ld efl,A[ecnlomftculvm tit es deus cr
y It f
-ocr page 560-bunt.du^e pro ZTc.^t-^dpui�i cos ut impetus dqudrujomnus funt,id e/l ubi du�rs fubito homines,non reucrtuntur^non magis �j impetus dqudrtvmnbsp;trdnfeuntium non reucrtentium.Somnus 0- fomnium[unt,dut in dor*nbsp;tnitionem poft uitdm rej^cxit,dut quod egoftntio,Qr quod contextus ui*nbsp;detur requirere grduftimd Tavrie^�ws'f� eft^qucmddmoduz^poetd, dixit,nbsp;Somnus wnbrdfumtM.
hldne �cutherbd trdnfedt z^c.Similitudo amp; metdphord deherbd ntd* ne fiorenti,0� ueftere xbliifd ZSquot; drefcenti notiffimd efl.Potcs hunc uerfu/tnnbsp;innoftrdtrdnsldtione dccipere,utfintuerbd ftntcntUdacontrd nos,utnbsp;fubito deus more prophetico loqii�s,mducdtur,quemddmodu fuprd,con�nbsp;uertimini filq hominu. Veru ex Heb.iftd uerbd comodituIcffris in ftituro.
Skutdrdned^ cutdrdneus meditdb�turi/e exercebdt.Uoc ipfivm tepus Ktflt;e noftrte,licet
t�nuidtdntufignAlu'iit,quieincorpor�e:^ mi�eriahuius uitlt;efuftinemus. Quid,inquit,dcftcimusinird tu^t.i.oid noflrd propter ira tudm uergunt iunbsp;morte, prlt;et�red in ftrore iudicij tui propter pcautd noftrd turbdntuvnbsp;co�eientije noftrce,ndm iniquitdtes noftrds po/uifti in cofte�u tuo iudicdtunbsp;rus,e:y feculii noftru.i. omne t�pus uit^ noftrie,uel,ut in Heb.e^, Occultdnbsp;noftrei pofuift dd illiimindtione uultus tui,ut cidre inJpicidS.Hic fi iniquitdnbsp;tes noftrds obferudueris donune,domine quis fuftnebitt Anni noftri fi�nbsp;breue,tdmc udnitdteplenu fi(it,quiefcere no potuimus, er rffo old comitfenbsp;re,cr quid eff�cimusnifiquoddrdneus lt;!jc. pfalfS. itd utomne trdnfdilunbsp;Ultie tempus co^mur condemndre udnitdtis. Tolerdbilior effet [uitie bre*nbsp;tiitdS, nffi GT ipfd effet udnitss cr affltHio ffiritus. Pelix, Con/wnp�imuinbsp;0nQS noftm�cttiltxutionemftdeft^die} noftri trdnftcrwt� nonre^
-ocr page 561-IN PS�LMVM LXXXIX� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5�
Utrtuntur,(^uemtidmodu uerbum prolAtivm tnn�t er reuoare iuit licet.
Diesdttwru twflrorum�/n ip�sfeptudgintd dnttLfc^funtitt potentdti� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
biu,lt;ltt^ffflt;^'^^odufe(^i{itur,i.'mrobore er ut^re corporis er dnimi.Sidut in potent dtibus ofhgisitd dnniClt;iuibus qnxfohoc hodie conti�giti)tdntennbsp;quod rejkit Idbor e�: zir dolor/ecustdu prouerbi�,�t feniu morbus c�.s/i�nbsp;desitdq^ qute �tnofird uitd,(itne robore ceffdnte morbus er mors tfi,itdutnbsp;prdflnret efje mortuu,er du robur hdbere uidetur,con�imit feipfdm,er uinbsp;tto ddfligtt cogt;Mtu,quemddmod� drdneus- Hlt;e old funt ob oculos etidtn wrnbsp;ttispo�td,nifi c^ udnd, huius uitie Idrud nos utdere non�nit.Sed uere intcUi�nbsp;gere no pote� totd uitd eff� udnitdt� ex peaatu er miferid,ni� J�udlis oettnbsp;lus^quem tncipithuiusimpiieuit� tedere.Noliteigitur^inquittlodnnes dilinbsp;^re m�du,neq^ edqu^inmudofunt erc.Quod nos lcgimus,Et qd^dmplinbsp;usefleo ru�dbor er dolor.Fr fic legit,^t fuperbideoju Idbor er iniquitdf.nbsp;Superbid,ucl execUentid po�tu e� pro eo qffuperefi,ut �t idem cu noflro',nbsp;Cluoddut'miquitdt�dicit,drgilt�ulttcid eor�,quidd hecoptdt fene�ut�,nbsp;ut tuefdn��HSuiudt erc. Quonid fuperueniet mdn�uetudo.i.nodmpliuinbsp;firuebit ingpntu,ce�dbut uires corporis�dbd�et ^nud,debiles fient er obnbsp;fiupe�enttfenfus ^i^c.er corripiemur.i.old noflrd. eriint doloris plend.Ve,nbsp;Qaoznodo declimuit celeriter er uolduimus,Ge/cUnduit,fiilicet fuperbid,nbsp;l4 eiiquod�upere�uit� dcclinduit,lt;iuemdimodu (bl 'm occd�u,eruolduinbsp;tuns,id edl,cito trdnfiuimus qudfi duii er ^Udfi non �erimus m mundo.
Qmw Ko�(f crc.Cfrtf fi i�djit oportet,mtuemur,Domine deus itidiciti f�!Mn nobisreuelds,quod (entire poffu/inus,comprehendere nonpo�umus,nbsp;fed ne decedere quidem licet id meditdnduuel tiumerAndum irdm dei pr�nbsp;terrore hiaus �mdntis,drdentts omnid dbforbentis ignis,quemddmodiinbsp;l^uius figurd e� terror 'm monte Sind,qudndo ddbdtur lex.Velix,'E.t �cut tinbsp;tnor tuusird tud,id edl^quemddmodu timeris d turbdtis con�ientijs fuprdnbsp;tnodum irdius,ttd er es fuprd modumirdtus,none�udnustimor,Qjiem�nbsp;ddmodum tc hdbent confeitntite tdlis er tu ipfis es�udicem timent,iudexnbsp;es,pdtrem e�e credunt,pdter es crc.verbum dinumerdre 'm ilebriea perdnbsp;tinetdduer(win(equentem,utuideb�.
Dcxhrdtn tudm �c notified mihi,idea:,qud;(out i�s iudicijs n�n me ex Citces,non medb^cids,fedpotius ceddntmthi 'mfdlutdrem tui cognitionnbsp;nem. Fjeruditos corde'm fdpientid, Nifiuerbum dliquod(ubdudtds im^nbsp;perfi�ki e�ordtio. Eruditos corde,fcilicet,fic (ic'm fdpientid fidd uerbinbsp;tttifUti�i! ittdic^snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;byfocritice�edtordefnpiifi^
-ocr page 562-5�gt; COMSlERT�RiyS POMERXRl
puf(ti4 tr�diliontm himdturu/ed [apientiduerbi tui,^udnt fb�dm iuptpi entidm dgwfcis.^e.'Vt numeremut dies tu)flros,�c twtumddduceanbsp;MUS cor fdpientUjid quod fupra in fummd decUrduimtu.Vide O' pfdhs�nbsp;lA^dnlO�C�nbsp;nbsp;nbsp;Si miSe dfttii cordttt oculis deifitnt uelut he�ernd dieStO wlut cuflo�
did undin no�e.de�ndntdrgumenta ionffprtefcripttonis,diuturnttdti$ fefftporis o^^ubi dc iudicijs dei dgitur.Koli dicere,Tdm diu potuit mun*nbsp;dus errdvei Tdm imntijericors �ftne deus,ut ifiud permittereti Tdtnen outnbsp;nes hoe ddmittunt,^ f^ui in iniquitdte monturen teternwm damndfur^curnbsp;non dceufds owhoc immifericordem deumi Difee er^ 'm tdlibus iudicijsnbsp;non dij�utdre/ed timeredPetrus hoc te�imonio utitur contrd lUos^qui nottnbsp;credunt dominum dd iudicium tienturum,quid multd tempord trdn�er�tnbsp;ex quo iUedduentus pr^edi�us e�, nee uenit.Multd,mquit^nobis uidenturnbsp;non deo oc�
C�uertere domine,ufqucquo�'�c deprecabilis efto fuper feruos tuos* Repleti fumus mane mifericopnbsp;dia tua. Se cxulta�imus Se Ixtati fumus inomniznbsp;bus diebus noftris.Lxtati fumus pro diebus qui/nbsp;bus nos bumiliafti,annis quibus uidimus mala*nbsp;Rcfpice fuper feruos tuos �c fuper opera tua,Se dc,nbsp;duc filios eor�.Etfit fplendor domini dei noftri funbsp;per nos,Se opera manu� noftrar� dirigeJuper nosnbsp;Se opus manuum noftrarum dirige�
BiMttgpltum� Sententid mortis o le^ deferiptd precdturEudngelium^dicens,Con� uertere dominodd nos^qui per trdm duerfus es d nobis,tifquequo per iudi�nbsp;cium O irdm duerterisi�nito te exordri dferuis tuis,qui tuo �uditio uide^nbsp;r� 'mexordbilis,o tune replebimur qudmprimum mifcricordid tud,utnbsp;omnes dies no�ri o dnni non fint dmplius(ut dnte fub le^ o terrore connbsp;fcientilt;e)dies humilidtionis^id e�,deie(lionis O' dnni mdlorum,fed uiee eonbsp;ru dnni cr dies exultdtionis o Uueu in Jfiiritu �dnilo.fie�ice benignutnbsp;w twsferwf tuof)T*of ficifii^t:y�c ire in uid re�d^etidm filios nejl' os,nbsp;vtesr
-ocr page 563-IW P�AtWVM xe. � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^
1ft amp; po/kri ttollri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non dc�cunt 4 te, fed Eudnge�Mm dptid noS Mi
tieit. Ef glorirfor iUumtttAtio Emngclil gloriiedei 'm�cie chrifii f�t�geit -Juper nos,ts��pui^iuidfi{erimut,tu dirige fupernos,ommud�ionH nofira rwm efio vedlor cr lt;i^r,non derelinqw ns! noflrii co^tdtionibut, ut tuonbsp;U'S noftroj�intu ig^mw.cliriiuifii, ^elix fic,Sitid nos iMne mifcricordiinbsp;tui�id eji i ptteris) er extdtibimus cr Iftdbimur omnibus diebus noflris,nbsp;t^ti�cd nos pro diebws,^uibus nos hwmilidfii, dnnis,id eft pro Annis,qumnbsp;lgt;us uidimus mA�i.Appdredtipud feruos tuos opus tuu (qui opere fuo pe�nbsp;reunt)G}- decor tuus fuper �lios eoru(ne decore er glorid mundi per hy^nbsp;pocrifimfeducMtur'fEt�tiocimditds don�ni deinoftn fuper nos,cr opusnbsp;Mdnuu noftrdrum ftc ft�bile,uel dirige fuper nos,t:!r opus munuum noftrunbsp;rum con�rmA,uel dirige(ut ex �de�di tu curit�)Ui Moy/cy 'm hac precunbsp;tioneomnid qu� legisfimt,repetit obfecrSs, ut Euinfflicd gritid nobis donbsp;netur,qult;e fold fdludt,dum i�d nihil dUud nouit qud ddinndre Gf confciettnbsp;tids d deo ftgdre crc.
PSALHVS XC. TifulusnuHus'mHebrieoinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.
S V M H A. ttfc chriftus defcribiturfub tegmine dldru deipdtris m ont� nibus tutus,ut didbolus h'mc citdt,t^dtth.4.. re�e qiiidem,fed mdtigno inanbsp;genio.lde�q; hic pfdlmus omnibus Chrifti membris,ideft, omnibus db ini�nbsp;tio mudi credentibus communis eftjm quo grdtid dci 'tnfdn�is per uerbiinbsp;deicontrd omnemcuiufcunlt;^tentdtionis mfultumpleni�imis uerbiseynbsp;iperti�imis prlt;edicdtur.vides enimhic iUud tdberndculu dei,m quo fin�nbsp;Hifecurenbsp;nbsp;nbsp;co�denter hdbitdnt,dequo diximuspfdl.so.Gr.ss. de quo cr
tfd.4.,�t creduit dominus fuper ejc.Bebet uero hie pfdlmus nobis eo ntd� gis effe come ddtus,quo pleniores 'm eo uidemus efte^us deipromi�iones,nbsp;ADVERTE iucunddmper/ondrummutdtionemmhocftiritusdidlo�nbsp;go,Primofitfermo deeo^qui hdbitdt m ddiutorio dlti�imi, Hemde dd iUSnbsp;ipfum,ub't dicitur,Cittoni�ipfeliberdbitteexIdqueo GTc.Tertiodft��biSnbsp;'H�.usquihdbitdt 'm. ddmtorio dlti�imi 'mterferitur,dicentis,Qtionidm tu esnbsp;domineftes med.Etitdfubito nMtdturuerbd,utquipdulodnteuidebdturnbsp;de dliOfGTdd dlium dicere,idm defecrddfe dixiffe uidedtur,iio enim quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
tdlidexdninwdicit,e{luMusextllis,quicumdudtunt grdtidmdeiprtcdicd ri,credimt quidem fdnShs obuenturdm,fe uero dd edm pertinereconfide^ domine Jpesnbsp;re non dudentjed quad lcgt,quod dudit ex dei uerbis,dd fepertmere non
XJ�
-ocr page 564-Altijjimupo-fiiiJhGrc�
COMMKNTARIVS POM�RAN� dubitiit,lt;l.cl.OinniApritdi^kific htAentylt;luidtudominees j^esinei,Af^nbsp;hs^c pdrticuli,QjioittS tu es domine j^es meii,itlt;l interferttur affi�u pfdnbsp;lentis/tt qitod dd phrdfim ordtionis dttinet,ne^ cww eo ^uod nwx pr^ecefnbsp;fit,neq; cum eoquodmox [clt;iuitur,coh�erere uidedtur^cum tdmen mdximenbsp;0t fententid fecunduj^iritivm cohieredt,Gr non cohterere non po�ttquodnbsp;�n'ritus lo^uitur.^idm (iuodprotinuiddditur,Altt�imupofuifti refii�tvatnbsp;tuu,fio/t dd deii dicitur,fed dd hontin�flt;iui hdbitdt in adiutorio dlti�mi�nbsp;Prim�,Ad lt;^uc diceretur hic,Re�igium tuum,nifi dd eit t^ui fuprd dixerdt,nbsp;f^-t�igium meuf Dei�de,Ad t^u� dicerctur^No daedetdd te mAl�,nt� dd citnbsp;^d que fuprd di�lu efi,Ad te dut� nondpprop'mqudbit. V t mtcrim no uranbsp;gfrf, j etid ipfe contextus hoe requiritin eo, quod fubditur^Qjionid dn^anbsp;lis fuis c^c.Prietered,ut omni fuf^icioc liberemur,ex �ebrteo cldru efi,hienbsp;dlti�im� fubfldtiucpro deodc�pid�flenimhtcid�uoabuliinbsp;in primo uerfu ponitur,Q^i hdbitdt in ddiutorio dUiffimi, Et Grtecusnbsp;fic legit. T�p v^isop�i^ov Ka7lt;tlt;fvy^p dov.ubiquisdubitdt appo/ition�nbsp;fffe,no ddie�liuum cum fubfinntiuolut inteUigdS^Tu pofui�i dcu re�igiumnbsp;tuum,propterednondccedetdd tentdUvmGSCdnfinedutem pfdlmidcusnbsp;loquitur^Quonidm in me ffierduitje,
OVi habitat in ad�utono altifl�mi�,i'n protc/ dionc de� cocl� commorabitur.Dieet do/nbsp;'*'^^^inino,fufceptor meus es tu �c refugi'unxnbsp;meum,deus meus fperabo in e�.Quoni� ipfe libenbsp;rabit te ex laquco uenanti�,a uerboafpcro^Scapunbsp;lis fuis obumbrabit tibi, �c fub pennis eius fperaznbsp;bis.Scuto circumdabit te ueritas eius, no timebisnbsp;a timor� nodumo. A fagitta uolante in die,a negonbsp;do perambulantc in tenebris,ab incurfuamp;dxmonbsp;nio meridiano.Cadcnt a latere tuo mille �edeeemnbsp;milia a dextris tuis,ad te autem non appropinqua
-ocr page 565-P�ALMVW Xe,
5�5
bit. Ver � tame oculis tuis c��derabfs, nbsp;rctributi/
one peccator� uidebis(Quonia tu es dne fpes mea) Altifl�m� pofuift� refugium tu�,N� accedet ad tenbsp;mal�j�c flagell� non appropinquabittabcrnaculonbsp;tuo.Qm angelis fuis madabit de te,ut cuftodi�t tenbsp;in omnibus urjs tuis. In manibus tollet te, ne un^nbsp;offendas ad lapid� pedem tu�. Super afpid� �cbanbsp;Clife� ambulabis,�e c�culcabis leone amp; draconc.
In tidiutorio.Fe.Inabjito uel fecreto.vtuidciis non uifibilemjed j^iri tuilem �y mundo incogniUm eff� frcteflionem re/ugum, quemtidmonbsp;dum CTfcij^u�tu indicMt, in prote��one.Fe.ln ivmbrd omnipotentis co^nbsp;morAbitur uel dornuet, A uerbo Aj^ero Fc. A prAuitAtu ucl conJrA^nbsp;ilionum.ReltiuAinfrAuidebif.
Qfit non con�dit opibut,Amicii,principibut,((ipi�tiAfudju�itiAfuA,Aut TPidtteia, in de�S uHa crcAturAfedfolo dcojbuius uitA �n deo Abfconditur cum Chrifi),ut tuanbsp;tUifit�IegisfententtA,nepeaAtim,morst:ytr,firoriimport� prlt;ei(dlerenbsp;Aduerfuf eu po�int.Hicfub umbrA AUrum dd Ucebit infultAre,0 mors ubinbsp;n�c ejl uidoriA tuA. Deus liber suit nos ex lA^ueo illorii,qui nos Abducere � LAilUeus ue�nbsp;deo 'm morte cuptcb�t,m�dijs uenAri,ut[et^ueremur no delt uoaint� p uer ttintium.nbsp;bu piu,fed Ui^ueo mortis tenere,ut feilueremurcupiditAtes cordis noflri,nbsp;[Apienti� mudi,breuiter ueier� l�� excxcAt� Ad�.HicAduiglAbAt SAanbsp;tAn mille modis Ad fe ti[licere,mudiis Ad(� trdhere.t^ec ceffAbAnt,qui hdbe 'Verbu Aj^erunbsp;bAnt uerbum Aj�eru pfeudopropbeto,pfeudoApofloU,trAdttores illi,id efl^nbsp;qui trAditiones h'.mAnAs,(�- aIi� fiduct�,qud in dcH fequutur,non folu conbsp;fcdeti�ddnAtodci uerbo.Horuuerbu A/�erueft, cr ��nifiris �nbsp;dextris.A�niftrisflic^Ai�tJhiereticuse�, qui c�t�nit trAditiones fc�ior�,jinbsp;fie parexerisfiUuses �tern�mAledidionis,o�s te perfequ�tur, ipfiuinbsp;tA indignu iudicAbut,z^ qu� uocesfunt i� pfdlmis^io eAfAlusip� 'm deonbsp;fuo.SperAuitm domino,eripiAt eum crc. A dextris,Si nos fecutus �terisjinbsp;trAditiones mAiorUf ditAberis p'mguibus pr�b�dis, honorAtus eris 'm popunbsp;lo,nihil d�crit,�lius eris obcdtentilt;e,peccAtA Ablues, �lius eris eternte uianbsp;U. i�ud uerbum Al�erum mr'rn^ (c�mdit �r diuidit 4 deo,nifi deus ipfefit
-ocr page 566-COMMENTARIVS POMERAMI
no�fiim re�tsiwin lt;!:3- reili�ime ex Hcbr^o dppcRatuin �t prjlti; prMitdtum uel con�a^lion�^qttte omtua quocu^ te ttertcrii de(gt;rdudt ernbsp;�onfi-iiigit,nfi�cutimnbsp;nbsp;nbsp;pdrmdm hubciii ueritdtem/d eftt,ucrbum.dei^d�
.w , . (luoidtn�eaMtur�cutocirc�dAbitteueritM eiut.
XTfV�ZZ d(*l C.Y�
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hlc notd omnis ui�hrid or tuie fdlut� rlt;ttio conjkt 'muerbo deiScu�
ittu protegtt. io^^i^uit,circuin.ddbit tc ueritM etiM,id eft^uerbiim dei,uel,ut �elix hdbef. Scutum orpdrntde� ueritAf etiu,lodn.i7� Plt;ttfr�mHificd eo$ in luritate,nbsp;ferma tuut ueritiU e�crc.Vnde^phc.a.fdtres con�rtdmini indon�nonbsp;amp;c.ilocuerbo ceu clypeo profe�ut non timebii nelt;^ lucem rtelt;p tenebrdsnbsp;didboli,td eft^quiequid e� uel 'm�didrum uel uiolentht fiue ddextris�ue4nbsp;n. �'^^'^i^t^lt;�ttimebii,m^uit,dtirnorencilur}e[),dfdgtttdcrc.
Timor nociult Tdeeo nunc terrorei no�ii ftue no�irnitemporii,quos quiddm tenti ti pdtiuntur, quo tempore grduiut ddhuc urgere folet tdrtdren i�d pote�nbsp;fidsjuidicio dei idm pre^oSfGf 'm confeienti/s territos, qucmddmodum ernbsp;lob dixit,clt;ip.�7.Sidixero,Confolabitur mele�htlui meui,(3'r�uelabor lonbsp;quens mecum 'm ftrdtu meo,terrebii me p'erfomnid zy per ui�ones horroanbsp;reconcuties. Ros terrorcs,inqiidm,nimc tdceo, utrddices teingdmi�, nottnbsp;i. . .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;borumfolum,fed^omnitmi,qute nos timereneceljeeft,�notrddfit deus
protc^r.Timor itdq; noibtrnus efl,ubi omnid dgtntur 'm 'm�delttdte,in ignordntiddei,mm(risteneiris,v'tn tdli obliuione dei z^cotemptu, qudnbsp;�non�t dliquis deus.vbi fit iufio det iudicio,ut impiuifemper fibi confeianbsp;tis,cumdeumfdn�o timorenon timedt,tdmen timedt omnid etidm tutd,t{eanbsp;tut Cdin,qiiipropriepdtiebdturhunc timoremno�htrnum. Vnde mpfdtanbsp;tnOjNon e� timor dei cor dm oculis eorum, t�ic trepidduemnt timore,ubinbsp;jwn erdt timor.Et 'm ProuerbTugitbnpRis,nem{ne perfequentejufiusduanbsp;iemqud�leo confidens,dbfqi terrorecrit.De quibiu m pfdlmo itertim,'Eidtnbsp;uidillorimitenebrlt;ecr lubricimi,Qrdngclusdomini perfequenseos.Ne^;nbsp;bic uident dngelum perfequentem,ddcotetrddtq^horrendd e� huiut no*nbsp;�is obfcuritds,utuid�re non licedt etidm perfequentem, Ergo quod timetnbsp;impiusuenietfuper ipfivm.Ric �mor noibtrnus e� omnibus, qui contem�nbsp;nentes dudire nolunt,dutqui nunquafufeeperunt uerbum dei,fii{c(ut hienbsp;dicitur)ucritdtem dei,fine quo uerbo non e� lux,fed nox er timor nc^rnbsp;nus,ofi�ufio ldpfuf,de quo 'm pfiilmo,Lucernd pedibus meis uerb�m tuanbsp;vm,Cr lumenfemitis meis.Rocfcilicet e�,quod dicitur Jyeut.ii. �^od�nbsp;etudire noluerisuoe� domini dei tut crc. percutiet tedominusdmenttd:synbsp;sas^odc fibrorcmen^f,t2'pdlpesinnieridte,ficutpdlpAre foletts^itfi
-ocr page 567-IN FSAZ.MVM XC, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*7
b tendril,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuM,
Slt;igtttdlt;iutcmuol(iij,siii^i:^tflpericu�um^uodu�deturquidein,fedtii men i^itdntelt;ju�mdmolliimurtquiA indiequid�eft,fedtamcn fdgtttduonbsp;Idns efi,lt;inomodo dut ttttus cm in medio fdgtttdruuoldtttium,^u� uidedttnbsp;Uocpericulume�: i�ii,quiucrbum i^uidem audiuHt,z^cognofcimt qudntnbsp;fcelcrdte uiudnt Oquot; itnpie,no tdmen db impietdie refiliunt^ed ettdm utdennbsp;tesiwn uident^is- dudientes non 'mtelligiint,ut fdnentiir,lt;iMd fculo ueri�nbsp;tdtif diuin� non protegwitur, Semen enim uerbi dei rddicem non egit innbsp;cordd eonm.vnde Deut. i?.Vof uidiflis uniuerfd,qult;e ficit dominus co*nbsp;rdm uobis interrd Aegypti Phdraoni, er omnibus leruiseii sivnitiei fte^nbsp;terra fflius ,tentdtiones mdgnds,quds uiderumt oculi tui/tgnd iUd porten*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
tdiji ingentid,cy non dcdit uobis dominus cor intcWgfns oculos uiden* tes cr dures qua pc�intdudireufq; in prafentem diem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;$
At^hlt;ecduo,fctlicet,Timornc(�urnus cyfdgittducldnsindie,[Mtt itlorusn qui dperte impij fwnt,dperte dico,id eil,ucl fibt tpfisutcuqidmun*nbsp;io probentur^quos quieto ture po�idet diabolus,quid itlt ddmndtionem �'Snbsp;dm non uident^hi dutem licet uidednt re�pi[cerecontemnimt,�unt enimnbsp;lis quaddm chdriord^qudnt ut propter uerbum dei dimittdnt. Duo uero Duo fequ�tid,nbsp;qua fequuntHr/cihcet ne^tium/iue peflis perdmbuldns in tenebris,cy mnbsp;curfus damonij meridtdni/itte,utTEelix hdbct,egritudo repentinddeud*nbsp;fle.ns in meridie^ad dperte mdlos non pertinent,fed tarnen cz ipfd funt im*nbsp;pietdciip�eni�itnd,quienomfi fcutoueritdtis deipropeButur.Altero enimnbsp;cadusit etidm fdnfh,dlterohypocrtta cyiu�itidrij,fiueinj�eciem fdnflt�nbsp;In altero potefias GT utolentid tenebrdrwn efijm dltcro uero dfius zy de�nbsp;ceptio f�ie fdncHtatis.
K�nne magnum negocium Qf peflis Sdtdna perdmbuldbdt in tenebris, ^f^tiuw per quando Dduid tdm robuflus miles del deijeiebdtur in ddulteriu zy homici �^nibuldns mnbsp;dium,nec tdmen per tantit tempus rellpifcere potutt,cjiis no ignorduit md t^lffbris�nbsp;tum e�e er hotnicidiu er ddulteriutln tenebris enim dmbuldbdtifl� peflis_nbsp;tyiftud ne^ci!(,donec uenit uox qt legis Z!r Eudnffliij ex ore Kdlhdn pronbsp;pheta ZT corripientis er confoldntis crc.K�nne quoq; hoc ne^ciu perdmnbsp;buldbdtuel mdximein tenebri5,dit innoeentem er fdnAu uirum tob,poflnbsp;tdnt� pitientidm perpulit in tdm horrenddm blaj�hemidmi ut legis lob.f,nbsp;Kec dbftmilepitto,quodleffturHiere.w.Ctuod qutinlobnoittteaigit,ninbsp;h l ilhc inteBigitftion enim uidet potentiX Sdtdnje,qua ibi dominus no ob*nbsp;�curis deferibit uerbis,Sei domino loquente lob pocinfentiX dgit,cr didbo
7LX }
-ocr page 568-5tg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMM ENT ARIVS POMERANI
li ne^ciuconf�nditur,d�pccclt;itudgnofi:enticrcredenti in e�^ui ittfi� CAt impiu twn imputAtur, item hoe ne^ct� cum Petra ne�inteA^bAt Mnbsp;tenebriSfdonec rej^ieiente domino re�puit zj fleuit.
ineurfM Aut�d�monii meridtAni,uel^ut Felix hAbet,Aegritudo repett �ncurfui di�^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deuAflans in miridie,efifubitusj�endorfi�iie[ah �litAtis^qui ufep Adeo
tnonij meri= jplendet,crmtuentiiim oculos ret(erberAt,utei eontt'Adkinonpoffit Ab diAnitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iHi.i qui uerbun dei �ue feutu/m ueritAtis non hAbcMtquin pro fAti ilitAte CSquot;
cultu dei hAbeAtur,Hie e� An ff lut SAtAn^ tr�sfi^rAtm in Anfflum lueii, �iecicm pr^tendenr pietAtis Abfep: eiia uirtnte.Hoc e�,D�moniiem ^uid�nbsp;e�, fed meridiAnum, id e^�ucidi�imA ffecieeonte�um,ne deprehendAanbsp;tur.liA:lfecie hodietotum�remuMdumineuhtt dei SAtAn demenlAuit,nbsp;ut intenderim non dicAm,lt;iuod nudtA aUa uitiA fefe hAe perlonA pro uirt�nbsp;tibutuenditAnt
Super A�i* ItAq; diAbolmQrd�icrAperfomdrte,ftpcrmittitur,noiinuAdit,prop demnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter iUttd dteitur d�)i'5,bdf!lictM,drdeo fiueferpen s^propter ho c uero ko cj'
cAtulus kon�.Sed in omnibut tutuA e�,lt;iui kabitAt in ddiutorio dlti�imii nempefeuto tietbi dci,euifirmd fidcAbh�ret,proteibts,Dedit enhn deutnbsp;in Chriflo nobis uirtutem er pote�aiiem,non fuperhjecduttnAfolum,fednbsp;etidm fuper omnid d�moniA,er potefldtem cdlcdndi fuper ferpentes lt;3^nbsp;fcorpiones,e3- fuper omnem utrtutem inimiei,ut nihil ttoceAt,Lucje.!/,z3-,nbsp;Io. Irfcirco dddttur,
adent CPC, t:ddent 4 Idtere tt(o,fcilicet �ni�ro multt. fed multo plures 4 dextrii ttlis.Quiuerbo deinititur,Midiq;impugndtur,utfides uerbicddAt,fcdinbsp;pfoteffnte dominointdbcrnAculo fuo-Jub umbrA�^ldrumfudrtvm,dduer^nbsp;fdrij potius cAdent,qt(i impetunt � ftniflris in corpordlibus rebus,fed muUnbsp;to�rtius inflint � dextris in �irituAlibus rebui,er in utrifper projfieretnbsp;er dduerfd,fiu� hoeuidedtur e�e eontn de!im,fiue per hypoerifim er fluhnbsp;tum zclum pro deo,hoc folivnt Affntes, ut deijeidnt fidem, ut AmittAmianbsp;feutwn zy del protedionem.
Ad te dutem nonAppropinquAbitmdlu,quod intentdnt,Fld�hemAre, perfec^ui,cruei�ffre poffunt er oecidcre,li dei bond er ff, nos uolimtAS,tt(tnbsp;tmlhfepArdre dutem 4 deo,{}uod folum mdlit efi,�on po�u�t,(iuorum iu�nbsp;dicium uidebimus fuo tempore,in nos uero non irruet mAium,ne^ firtui*nbsp;tum neij;pr�uifum,NAm ^uodlegimus,tionAcceddtAdte mdlum,Felixnbsp;pc,Nott �rtuito cddet Apudte mdlum,VtinAmi�ud uerbum promi�ion�nbsp;dtuinsC credere poffctnaSfiuiinfideliter co�tAmuf^�rteui�iusttbi dee�
-ocr page 569-tN PSAtMVM XC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5�?
Kt,���fcdJet�^rfc odio haiehintt teboit�nesjllic Cdpiefif, d�tu, pAtierisficaderif Cfc.Si uerbo dcicrcdif,necejje effetAngelu�cixUi Angelis [uhtnbsp;ttenire, cr pdffere te dntt^ �ittje perires, quippe q, etiditi dngelis fuis deusnbsp;iiundAuit de te,ut in otbusuijstuisitAcufhdi�t te,neettAm uel �rtuito ttnnbsp;pingdtpes tuns � Idpid�^utcdpi�us cdpitistui cddeltfine uolntdtepdtriStnbsp;esquot; utfuperior jis toto regiw tenebrart�,lt;O' omnibus dolis cr uiribus Sdtd^nbsp;n^.Totus mudustuusefffftcrediSjOrdngelitibi i�iniftrdnt,HtuidedS no$nbsp;ejfe per Chriftivm filios dei^dtij} ddeo deos quoc^.
Anglos reprobor�i cuflodes(qd��bul�tur)no te^, fed elefhru,��eb. Aftgeloru/M IJedminifl�dtorijff�sfunt s^c.ln EudngeUo,Anfflieor�femper uident cufodid^nbsp;freiem pAtris mei^qui in ealis eft.A�l.U.Angplus Petri. In Tobid, Angelusnbsp;Tobiit. Ddn.lo. Gr.ii.Miehd�l dieitur princeps ppti lfrd�litiei,nic dutdtanbsp;tendc,qd'citdbdt didbolus ChrijkffecudZ hifiorii^tuc quoq; fr�lu,Sic entnbsp;dicit Mdttb.Tucreliquit eu, dtdbolusfiteetedngcli dceefferut er ntinifirdnbsp;Mriitei.Proptereddduerte didbolutucpropricegiffefrlfdriu fdcrdr� li� ^dlfdrij fdcrd^nbsp;terdru(quo idi� plenuseftmudus)pdrt�eni)n botM fidccitduit,pdrt�qute i'iww literdru�nbsp;c(gt;heret,tdcuit,cotrd feenim uidit,qd�fequUur,Sup dffid� ere. Stc hodienbsp;lib�tercitdt,Ro.i.Pd^reslegisiufli hdbebutur,q totd dijfutdtion�Pdtinbsp;li in ed eptff.non uid�t,dut,qu�ddmodtt didbolus^no uidereuolwtt, e� cldnbsp;ri�ime tendere^q, ex operibus no eiliuflitid dei,id quod cr totd fdcrd ferhnbsp;pturddocet.verum quo 'mteUigerent dei iufiificdtion�,qui ed impugudtutnbsp;neceffe eil hic effe ficut equum cznbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdpienti�inws iUos dodhres tS�C-
Quoniam in mefperauit�^ liberabo e�^protegam cum quoniamcognouit nomen men.Ciamauif adnbsp;me,amp;egocxaudiam eu, cum ipfo fum in tribulatinbsp;one,eripia e� amp; glorificabo e�. Longitudine die/nbsp;rum replebo c�,amp;:oftendam ei falutarc meum�
Vtplenior effet confoldtio dots ipfe inducittir loquens^qudnqu�m Promi�ioer^ pr^ecedentid quid dliudfunt q uerbd dei,quie ffus dei loquitur in pros dentibus,nbsp;pbetdiVt dutem fuprd non dudtfr aliud qu�m fidei ffei encomium^ttdnbsp;Cr fcic nibil dliud dudis.iJon enim dicitur,Ctiionidm multd bond ficit openbsp;rd,cr bxcdutilld, Sed quonidm in mefferduit,dd me defiderduit(ut eilinnbsp;Kebneofm tribuldtione nomen meum dgnouit or tnuocduit, Itberabo eum
Xx 4
-ocr page 570-COMMENTARIVS POMERANI
4 ntAla in ^uo efi^rotegnm eivm ne ntA�o obrudtur^exMdidin etimiC^,ttenbsp;quid obeffe po�it,cMn ipfo fwn in tribuldtione,in medid qud� deS^erdtio�nbsp;ne�n medid morte mfir�^etidmft ob fecmtum ddfligitur cofctentid. Nanbsp;fblum eripidm etvmjut eripidtur d tcntdtione,d p�riculo, d d�bita^ fed etiinbsp;^lorificdbo eum in conf�eihi, mundi, ej omnium fdn�brum. Aeternd uitdnbsp;dondbo eum Gr uidebit in dternum fdlutem medtn. t^�nnehxc in Cbri�onbsp;uidemui impietd ? quid ergo dubitM de te ni� �rte ddbuc ignords te effenbsp;in Cbrijioifelices nimiumfi omni corporis ment� nece�itdtefcireanbsp;tnusqd �tquod dominus dicit^Cumipfofumintribuldtione, eripidm eumnbsp;er glorificdbo eum GTc.quemddmodum Gy Pdulus dicit,Philippgt;d^. Dontinbsp;ttus prope efl^de nulld re foliciti �tis erc.
� tlt;^ hic oc cupdtur,quo d po�et obijeere. Pfdlmus dicit, ^on dccedet di tenidlum erc.ettdmen qui dicunt effeconfidendu/m deo,cxponiiHtur om^nbsp;nibiti huiut uitte mdlis.P.ej�ondet deus,Liberdbo eum^cum ipfo fum in trinnbsp;buldtione,eripidm tyc.Omnidi�dmdld^queiufiuscdrnis iudicio pdtitur,nbsp;tdntii dbc�,ut cor dm deo mdld fint^ut ni� �d uenirent,non poffet dei pronbsp;mi�iouerduideri/it ipfdidm perdeum,nonfolummdld nonfint,fedettinbsp;glorificdtio teternd GTC,
PS�LHVS XCI.
Tituluf. Pfalmus cantt'ci diei Sabbati�
5 V JJ M A, Proc�W�6w tucundi dliquid hdbet pfdlmus,^(t(t tituluf hdnbsp;bet)mfifio feribitur cdntdri,quo indicdtur noiis hie�fium er uerum fdb�nbsp;bdtum e�e defcrtptu�lic enim fdlutdre effepronuncidtur Iduddre nomennbsp;domini er operd eius, non mdgnificdre iu�itids no�rdi er operd bumdnd,nbsp;Sed hoc non pote� inte�igere uirflultus er hypocritd�ntelligpt dut� qudnnbsp;do^,fed nimis fcro,cum Idmpdddd uiderit extingui,oleo d�ficiente,
On� eft confiten domino,�c pfallere nomi ni tuo altifl�me. Vt annunciemus mane mi/nbsp;fericordiam tua,amp;: ueritatem tuam per nodem. Innbsp;decachordo pfalterio,c� canticoin cithara. Quianbsp;Ixtificafti me domine in op�re tuo,�c in operibus
-ocr page 571-IN PSALMVM XCI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5��
ttianuum tuarum cxultabo.Qua magnificatafunt opera tua domine, nimis profundx fadx funt co/nbsp;gitationes tux�Virinfipiens non cognofcctScftulnbsp;tus non intelligethxc.
Boftum efi,utfempermagnificemus dominitm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mune,
JicemtK nonun tim, er mj nM�c,J(i e/�, pro�ierii �ue confoU�one nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nox�
quando prtedicMdilefl: nobis da mifericordin, (S' nihtl noftris adferibena dim meritis,ii:^ pcrnochm.id eft�n aduerfis �ue tcntdtione,q^iMdo,ne deanbsp;��eremus dninw frditi^repetendd. efi nobis er nagni�ciindd. dei ueritdf,idnbsp;eft,protm�io,lt;iuie proculdubio �io t�pore complebitur. Diximus er btecnbsp;pfal.^.cr alibi-ofsluMris i�i doOriudJi J�iritus nos docuerit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(p-ttd
legis Bccle�d�ici.it.ln die bonorum erc.
Vnde ucro ifia, iugis Idus cr confohttio �uefiducii 'm dorn uenidt,e�ea Opern dei If� gdnti�imeddditur.Qtiid�nquit�jetificd�iercAndeefimihiiu^'mdcum noftrn�nbsp;fiducidf�ue 'm proj�eris�ue 'm dduer�s,^ uidedtn omnid in mnnu tud, eff ;nbsp;fitd,qui omnid mirdbilitercred�i,qui omnid tud prouid�tid difionis^t nenbsp;tdpi�us quidem cdddt de cdpite nofiro,dut pdfferculus 'm terr�^ �ne te^quinbsp;omnid ubiq^ficis, quimirdbiliter 'm fdn�isdconditomundo operdris,utnbsp;non dubium fit, quin omnid dd profiilum meum d^t,id quod fiepe expeanbsp;riorfiicet'm tentdtionibus non coprehendd�icet qu�doo^ ipfc obrudr O�C,nbsp;ut idm non dicdm reltqud tud per chrifium redemptionis operd. In omnianbsp;bus his,inqudm,opcribus tuts �r iuftificdttonibus tuis latificd�i me, er egonbsp;exultdbo no 'm meisoperibus ej iuflitid,no 'm med,puid�tid,fied 'm tuis erc.
Hie obifcit 'meredutum hodie uulgis. Tu dbijeis omnid humdnd operdt t^ofird nihl* Kefiondeo,Abijcio,ut no dbqcidm operd er gydtidm dei,Domini efi fidlus,nbsp;Sdbbdtum deo dgendum,non nofirdfed da uoluntds �dt,er deus opereturnbsp;in nobis,er uelk er perficere pro bond 'm nos uoltmtdte, ut dicitur Philipnbsp;pen.i.Itldgnd h�cfiunt,mquitpfiitlmus,^ 'mfi:rutdbilid,qult;efiolu fide dganbsp;nofieunturcreden�um, vir dutem in�piens er�ultus,td efi�ncredulus er 'vir dutemnbsp;1}ypocritdhiec'mtelligcrenonpotcrit,idcirco fiulticid �untt�iomnid,qu� infiipiens�nbsp;deifunt.l-Cor.i,Brit dutem quddo cognofieet,fedfero,id quod fiequitur.nbsp;Hibenthic qui mdgnificdntfud,z^{ontemtuint quic dei funt,qud dppeUdanbsp;tione cordm deo cenfedittur.
-ocr page 572-5** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEHTARIVS POME RANI
Cum cxorti faerint pcccatores ficut foenum,5^ paruerint omnes qui operantur iniquitate. Vtinteznbsp;rcant in fcculum feculiCtu autem altiflimus in xternbsp;num domine) Quoniam ecce inimici tui domine,nbsp;quoniam ecce inimici tui pcribunt, Sc difpergeturnbsp;omnes qui operantur iniquitatem * Et exaltabiturnbsp;ficut unicornis cornu me�,�c fcne�us mea in olconbsp;pingui� Et defpexit oculus meus in inimicis meis,nbsp;�c in infurgentibus in me malignatibus audiet au/nbsp;ris mea.Iuftus ut palma florebit, ficut cedrus in If/nbsp;bano multiplicabitur.Plantati in domo domini,iiinbsp;atrqs dei noftri florebunt Adhuc multiplicabun/nbsp;tur iti fenclt;ftutc pingui, Sc bene patientes erunt, utnbsp;ann�cicnt. Quoniam reclus dominus deus nofter,nbsp;Sc non eft iniquitas in eo,
Fcaatorei.Vc.�mpij, Et'fem�his amp;c.Ee.ConJ^erfutfum oleo utridh Et defpexit, uel, ut Pelix hubet, Rejptxittfgt;rlt;�teritum profitturo morenbsp;tleiriiico,uel potitK prophetico. Hacnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w figurant orationis fignificare
ttltiotum uidere cr Mdire in inimicis, uel potius de inimicis,indicauimat pfiilmo.^y.clarius autem hicreddtditVclix,Et rejj^exit oculus meus in ininbsp;tnicos meos,debis ^ui mfiurgsnt aduerfiim mem(i.ltgnanttbus,audient au^nbsp;yes me�.
Adhuc crc. Eelix, Adbuc germinabtmt in feneihite, pingues utriu des ertmt.vt annuncient reiius dominus,rupes mea,cr non eft inii^uietnbsp;tasineo.
Vtft�littsconftruas,qute biclegimus,inclufi inparentbefi.Tuautcns dlt^imui m 'iternum domine, ^ particulam, ^uoniam,iudicamus abun�
-ocr page 573-IH PSALMVH XCI� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^
idrejttfiepe ilus^utfic coHi^i^cum faisflorucrint impijin [uii interitu, tutte ecce hi mimici tut domine peribunt^tunc gloriu appurebit iufiorii.
Qjiinunc 'mcreduli fuu open U�ktnt,non del iignofcunt,excjectiti'fuA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�ji;
Jiipicntucfiu�itid,t;yfedu(h J^eciehuiiumtmdi/i: fentientes^Nos pro� * bimur,nosfloremw^nobis omnid ad uotu adfunt^alif contemnuntttr,deanbsp;[unt,e^nt,er^ nos t�is fumus meliorest�r uel foli deo accepti,nottnbsp;fu/miKficut C�teri hominu CTC.cum tarnen fenptura uocet mtmicos deinernbsp;opcrarios inilt;iuitatif,nAm fuam uolentes flatucre iuflitiamjiuflitilt;e dei nonnbsp;pof[tinteffefubteai(uidepfal.s)ilijmiu^,civmfloruerintcrapparuerintnbsp;glorio� inm�dOtdiuiteSfpetentes/aniH^irgines ornatislimpadibtu,itlt;tnbsp;ut nemo poffit eos iudicare,^ errent,ni�^�s,lt;jui di^udicat o�j.,cu florue�nbsp;rifit ad �ternu interitum(td quod tp� tarnen falut� arbitrabantur)Tiiticnbsp;peribut,utfoenHfuo tempore,er apparebit iniquitatem �djje,quiclt;{uid conbsp;�Ati[unt,dominonon operante,crfuolptritu nonagente. Qutcqutd enitnnbsp;non eft ex fidc,peccatu cfi,lt;iuantacuqi Ipeciefiilgpat fan�titatu dlt;emonMnbsp;tHeridianu,Z!X an^lus Satame in an^lum lucis transfDrmatus,^:^ doilrin^nbsp;dlt;emoniorum,qute borrenda blaj�bemia iaikint 'm hypocri� a mendacianbsp;feejfeuerbum dei crc.Tuncexaltabitur�cut unicornis crc.
Tu autem alti�imut 'm itternam domine. Hec oratio 'mteric^h boc 'm=, Ttominus fo� dicat,quod is.�i.4.^.diciturfiloriam meam altert non dabo.lmpij cz bpo excel�us.,nbsp;tritt habent 'm quo glorientur, ex operibui er fludio bwmano promitt�tnbsp;falutem,qu�figtgmtes fuis uiribus mcoelamafcenfuri,idquod efigloriamnbsp;Gquot; cel�tudinem foli deo non permittere,fed feipfum exaltare,fed tu dominbsp;ne excel fus es in lt;eteruum,etiam quando alij fe exaltant, te ignorante ernbsp;di�imulante,nempe,qui omnia tent�t fine tuo uerbonbsp;nbsp;mandato,id quoi
tunc apparebit,quando uidebitur eoriim mteritus,quando cadent ip�,(y omnia opera eorum,folum autem manebit deus gloriofus,cr non mteribitnbsp;quicquid ipfe infan�is operatus eft,uerbum enim dei �r opus 'mterire nonnbsp;poteft m hominum faltite.
�texaltabiturcrc.Tuncaitiufluspotentiamea,qu�i��mudono um detur,eritglorio�a Ciy �rtis,ut potentta,e^ cornu indomiti Monocerotis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
pfal il-Crfftt^^ts meai.idtimumtempuseritinoleo ptngut.i.aiundans mifericordia dei,atlt;J} adcoiuuenefcens.uii de�ihira �tas uidehatur.^tuinbsp;debit oculus meus,t^ aures tne^audient ex �ntentia deiu'mdiSam 'm eos^nbsp;qui nos maligno animo tantu,ppter deiiu�iti�quam co�tebamur odio ha.^nbsp;t/scriit iir pfecuti/un(,lu�ui(u(citqi de ipfo iudKetur)�orebttperp�tu� ui
-ocr page 574-COMMEMTARtV� POMERANI
f dl wdjCw/u� ne f� Illiquide defluet,pfAl.l.(^ ficut ce dr im liidni mu�tipltcd Htur in fe,du �ius fidc^r iuflittd dei,zy qm pr�ter cd multos uerbo pietdtitnbsp;conuertitdd dett.Qni pldntdti fti/nt�deo,non d fe{pfdLi )i� domo domi*nbsp;ni-i. in eccltfidfdn�hru^ubi nuUd iuftitid,nullu opus dgnofiitur effe dltquiinbsp;nifi dei,aiftorebut cord deo mittisip�s dtrtjs,^- firent multiplici iuflitUnbsp;deifiu�u 'm fene�bite pingui,(y,ut �d dicd,iuuenefcentc,utfuprd,Btbenbsp;tiepdtientes erunt(grjecifiniiseft)jid eil,omni filicitdteper detiabundd^nbsp;bivnt,ut annuncient m teternii,^ dem nunq dmple�itur itiiquos,nun^ dennbsp;Jeritfuosjstcuni^dd tempus omniddliter oculisbomin� uidednturnbsp;PSALMvS XCII.
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TitultunuNusinHeb.
S V M M A. Rfg�� dei in chrifio def :ribttur,exdltdto in dexferd pdtrif, er in mundo efficdciter licet rejiflentibiM infirorum partis prlt;edicdto.
DO minus regnauit, decorem indutus eil, indutus eil dominus foftitudinem,�c pracnbsp;dnxitfc.Etenim firmauit orbem terrx qui non cd'nbsp;mouebitur.Parata eil fedes tua ex tune,a feculo tunbsp;cs.Elcuaucnint flumina dominc,eleuauer�t flumiznbsp;na uoces fuas.Eleuab�t Humina fludus fuos,a uoznbsp;cibus aquaru multar�, Mirabiles clationes maris,nbsp;mirabilis inaltisdominus.Teftimonia tua credibinbsp;(ia fa(!la funt nimis,domum tuamdecet fanditudonbsp;domine in longitudinedierum.
T� ff ff Crediamp;tIto.Fe.Fidelw. il�Cordtio,Dominusregnduit,�gnificdt,�Doa minus regnudccepitftiel^dominus regndt,fiue dominus idm rex cfl.ld qlt;Pnbsp;poffetacripi deeo,'^ deus oid condidit er omnidgubernAt,�cutinfid pfdlinbsp;9 Quontd deus mtgnus domtnus,errex mdgnusfiip o�s deos erc.qd tSquot;nbsp;b c dicitur,r;rmduit orliterrje,er^mobil�ficit,etlicetdb ceterno fit deus,nbsp;tdir,c in tipore ceglu fibi fed� iedificduitfl�cut dieit �fid.ult.Coelu mihi fedesnbsp;ffi zifcSed rem e^ pre�iits mtuensjmuemo qtiofdi non male interpret^�
-ocr page 575-�bi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priedi'ari ia tMtiontbui pue genlibuf, dominuf rc^itidtiL
Kegnum Autcm Chr.�iefl^^ipi'gifi cordibut iwftr� uiwitdiabolum,mtat dum^cArnem^bolitd legiilentenid zy hrMnidepcr pinguin�crucii pt^.,nbsp;^uod none� regnumhuiui mudt,Cir exterior larud^uthodiepngimutjcinbsp;ucrum or�irituAferegnum,de quo ordmiK,Aduenutregmmtuum. qttonbsp;regno capit tTtox regna,re po� mortem glorifieitus, quid cr ia hocetfeea�nbsp;dltjUtdd impleret oinnid.Vnde dtxtt, lidtd c� mihi omnd potefiif tn eae�nbsp;lozy'mterrd.Dehocquoeiireggt;ioe�totiKpfalmtK.4.6.Regtnuitjnqutt,nbsp;dins fupergentes,deuifedetfuper federn fdnilnmfiMm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
D ominus i�tur 'm chnflo regnum dccepit, glorifieatut e�, poteflutem G�orificdti� tiecepit m ccelo cr in terra,ut dccinihts pergdt in hc�em,nulld. credturd ci Chri�i,nbsp;eiufiq; regno,id e�,illis qui in regno eiitifimt,prlt;eudlerepot. Cwinid cn'mfnbsp;deuf fubiecit fitb pcdcf eius cre.tHdm cr ��y/o �c�lii �iritufiinilo�rnM�nbsp;uit homines in terra, qui non eommouebuatur, id e�, 'm gratia mdnebwntnbsp;fiabiles,portlt;e'mfirorwmnonpr�ualebHnt.Tuum quidem tuncoChri�enbsp;paratuM eflfolium,qHando d^�him eft tibi, Sede � dextris meis, tn tdmennbsp;tion tunc coepi�effe deuf,qut es db �terno,tttco�ndantur lud�t,quinosnbsp;nouumeolere fin^nt deum.Tuticpnedicatum eflin toto orbe 'm nationinbsp;bui(quod ddhuc impletur)q, fidlicet dominus regnduit. Eleuduentntjntinbsp;quit^fiumina ilia �trituffdn�i{lodn.-j.)uocesfuds,id e�,pr�dicatiomntnbsp;E-UAngelif,qud primum damnantur omnia,qu� mundifunt. Eleuaueruntnbsp;t^fiufhis fuos.tmpetuenim�iritus deifirebdntur,nihil ueriti,qudcum^nbsp;tnundi potentidm,fdpientidm,iu�tidm, ZJ ferma eortem �it 'm uirtute�onbsp;tninocoop�rante er fermonem confirmantefequcntibtufignK,qui promtnbsp;ferat eis,dicens,Ddbo uobis os er fapientiajcui non poterimt rep�re ontnbsp;nes aduei fdri) uc�ri.Vnde hie additur,
E.leuabuntflumina flufhisfiuos � uocibuspde�,prjeuoetbuspue ultra ^on poee�i uoces aquarum multdru.Aqult;�mult� pmt popult mu�ti,utaltbi diximus, gladium,nbsp;^os�atim mareuocat�e quibus Efdids.lmpii,mciuit, qudpmare firucnSi
-ocr page 576-CO�IMBNT�RIVS POMERAMI
��* ^UUe e�dtioiKS nMrli,quod erigebdtur cStrd dei iulHtidt�,fedGt(de� grlt; tii)mirdbilitcrterribiliimccc�isdotttinuifquimirodrtifiaofercontrd�nbsp;� afbon� mfultu iinp:'orum con�rtdt cordd,�r dug^t numer�fuorMn.nbsp;Coofcrdittur enim oid ele�Us 'm bonu^qui inde cre�utunde perituri puUnbsp;'idntur.Veritdt� huiuf pfdlmi hodie uident.^iiotquot ddhuc cttcin� f�nf, 'nbsp;Te�imonidtud crc.Virtuteeti'tmnMgHAreddebdnt Apoftoli teflimaninbsp;wn reftirrellianis kfu Chri� domini noftri. Certi�tmei enim erdt eu glo�nbsp; �tdtitm ejje in calii,qui tdm Jiup�dd nnrdculd operdbdtur^e^ pot�tid uernbsp;Do��i tud,j,^ lo^uebdtur 'm fuii.Eccle�d erg) J,� chrijlr,in qtu regnMfdecetfdnanbsp;, (UtM Cf iu�tid iUd^qute e^ per �dem 'mteternum. Regn�i enim lucif e�,nbsp;non tentbrdr�,lt;lHeinddmedu (3-Ap9CMlt.dicitur,'BedtiquHdudntfluidsnbsp;fluiumfdnguinedgnifUt�tpotefldseoru'm ligno ttitje,cr per portdi 'mtr�tnbsp;i� ciuitdtent.�oris cdnes ez ueneflci cr impudici or homcidte O' idoUs fernbsp;ttientes^o omnit ^ui dntdt onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menddcium.
PSALMVS xciir.
Titulin nuUiu 'm Hebrjeo.
S V H M A. T^ifl hodie idles pfdlmos dd nos pertinere inte�igdtnui nimU ingrdti [imus grdtii dei ii reueldtie. Qr�t en� hic pij,quoru cdput db teianbsp;M Chrifliu efl^cotrd impios,ut 'nnpictds deflrudtur,et coterdtur o peredtnbsp;m teternu regnu Sdtdnx^qd��e regnu lucts,qi 'm externis fllfft,ni�titurtnbsp;�7 bedtus hic priedicdturflt;iu� dominui docuerit uerboflto,ut db oibus i��nbsp;fidifs O mfultu impie contrd uerb� dei fentientumi poflit effe [ecurus oc�nbsp;De US ultion� dnSjdeus ultion� lib�re cgitnbsp;Exakare qui iudicas terra,redde retributinbsp;on� fuperbis. Vfqucquo peccatores due, ufcjquonbsp;pcccatores gloriabuntur^Pron�ciabunt 5c loqueznbsp;tur iniuftitia,loqucntur oes qui operatur iniquita/nbsp;tcmePopul� tu5 dnchumiliauerunt,5c hxreditatcnbsp;tua uexauer�t. Vidu� 5c pupill� occider�t,5c aducnbsp;nam interfecer�t.Et dixerunt,non uidebit dns,nec
-ocr page 577-IN PSALMVM XCin� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;07/
fntclUgct lacob* Intelli'gi'tc inf�pi�tes inpopu loj�cftulti al�quando fap�tc.Qu� plantauit aureninbsp;non audit faut qui finxi't oculum non conGderatfnbsp;Qui cornpit gentes nonarguctf qui docet homi/nbsp;nem fcicntiam. Dominus nouit cogitationcs ho/nbsp;nimum,^ uanx funtgt;
Lib�r� egit,re.Si)lendidedlgt;pdre,utlf}gt;lendideiippdruifSoftt(enititl tetnnu.gifutle^turAppiire, Peccdtores.TeAmpij. Lo^uenturomnei.nbsp;fe.MdgnificdbiiKtur ucl glormbtmtur omnes.
Apte dctimultionu uocdt cr iudicem terne, quem uu�t inuocdrecotrd Dew ultionS, uer.e pictdtM dduerfdrios, F� enim ea,lt;iui dicit,Mihi uittdi�t�,lt;y f g) rr fri�nbsp;hudm eii 'm tempore,ut Idbdtur pes eoru. H/c lib�r� egit, fiueJplettdide dpnbsp;pdruit (cmper,ubi populat ip�uf premebdtur. tiouithoc Phdrdo ille,nouitnbsp;amp; Senndcherib, uel ubi alioq^ui ipfe content nebdtur, tefiis e� Cdin, Sdul,nbsp;Item tnurmurdtores 'm deferto crcgt; Semp lt;lui putdbdtur db impijs no effenbsp;qtulit efi,fuperbK,contemptoribus Cf bld^hemit,lib�r� egit, nulliui peranbsp;fondm rej^exit �ite gentilis fiue�udtei,J}gt;lendide dppdruit,id efl, cum gloenbsp;pd ddfiiitumdex,qui putdbdtur non ddj�turta.Ventm dptiut fuerit legerenbsp;hoc loco,Splcndide dppdre,uel,libcre dge.Aiter^,
Dem qui prohiba nos uindicdre,tud eft ultio in dduerfdrios, tuum eH Contrdofore$ iudicium,noli di�imddre,exdltdre,fentidntmAnum. fudntfuperbi,id e�,nbsp;eontcmptores tui cr bldjphenti,quoufq; iu/k iudex pamittes impijs glorinbsp;dri 'm optbusjhonore mudi,opinioMiufiitiie cr fdnfhtdtisi quotifpronnnbsp;(id'bunt,dijfinientjlAtuent^defindettt,docebwtt,pr�dicdbumtfuperbe,t:Tnbsp;ex merd pr^fumptione fui cordis iniuftitid,id eft,qi�cqd efl cotrd dci iufitanbsp;tidin a ueritdt�,hoc efl,bumdn� tuflitidm menddciumtqui tdmen nihilnbsp;dliud Operdntur 'mcojpeibi tuo,q miquitdt�,utcuqj fedu�U i�t cr fedufh�nbsp;res mentidnturfultis oculis operd bond.Ciutcquid en'mt no ejlex fide uet.nbsp;bidetfpeant�eft,quemddmodu ordlibi f^epe de operdrijs 'miquitdtis dixinbsp;mus. Hic O deus tud res d^tur,tuiim rcgnt�impetitur,tid per hec ipfd tuinbsp;populu huinilidueruntjd eji,ddflixertmt,cr de fiamp;tu fuo deiecerHnt,e:tr psnbsp;orumquifunthioreditdS tudconfcientids uexdiieru\dontos t�dudru corne
-ocr page 578-5iJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C0HMENTARI7S POMERANI
dertMt^utrestnundifCS'tiiihim�ilio�imi[udore pcirdtu/atddl�mend�c^ dtemonij merididiti traherent,deinde cAujJd ttidu�,pupi�iamp;eiduentenonnbsp;pertinetdd eos,nemo ex tutdlibiMfuccurrit,principes eorum fiires fontnbsp;Crfocif (�rumfOmnes dHi gunt nMnerd,felt;iuanturretributtones,cuinbsp;fb ddutfMt d (^uo no cupinnt daipere noftri iu�itidrij hypocritie,lt;iui pluf�nbsp;qu� dij putdturiEfdiiu cd.l.tdlidfcribit dedUs,(lui nutltd �ftd celebrdbSt,nbsp;cromnid �� cultu dei �uiltiplictter orndbdnt,nt nihil deejjet fd crtficijsnbsp;fpeciem^fed bldf^hemos uocat, uiros fAnguinum,�(resnbsp;nbsp;nbsp;m�deles hotnia
cidds co prorumpunt elidm uefdniie, ut ne corporibut quid� pdr� cdra,nbi aliter res conficinonpoteft,utfuum regnumfidtuant, no foluntnbsp;ttnimarum/ed crcorporum inter�ihres.Cauent irregilaritdtem,cr nonnbsp;uo�unt ingredi in tedcs Pildti,t:^ tdmen petuntchrij�um occidift;^ Euan^nbsp;- ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huntdeidrmishumdnis�fieripotefl,oppriini.
Homicide mu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicfo diligenter,pfalmus non loquitur de �dtronibhK
do non mani* ^J,omicidisApertis,quos ctiam mundusiudicat/ed de iUis qui quiefito co lore Ztr f^ecie iufliti� 'infdniunt contra lUoSt qui re��ire non poffiint, quinbsp;hic uocantur uiduie,aduenie,pupilli,dlibi uno uocabulo pauperes, ut intelnbsp;ligas hictotum corpus eccleft�db initia miidi loqui,Sic enim i�i impif dgiit,nbsp;utdeprehendi quafi impie agdnt^nolintfdtqiddco fie, ut etiamcoram deonbsp;uelint uideri iu^dgere,nen dliter^qu�m impij pharifiei (y principes fdccrnbsp;dotum lufiitidm maximam pr^texebdnt blal�hentandoj:ondemnAndo,ocnbsp;cidendo chriflu.l�tec ita manififiehic dicivntur.Et dixerunt,fcilicetapuinbsp;feincorde,non uidebitdominus,necdeuslacobmteUiget confilitimno*nbsp;flrum,^os fingemus hoc ejfe pro honore dei, �r dicemus dduerfarios no^nbsp;ftros efie feduihres zy i� deum bldj�hemos,qu�uii nihil uel uidedmus uelnbsp;audidmus,quod poffet in eis fecundti feripturam cond�nari, et itd ut finnbsp;xerimui accipiet deus. Sed uinitdtis fii�,infipienti� ztrpiiltitilt;e cond�m*nbsp;nantur^cum dicitur,lntelligite qui nihil habetis mentis, quippe qui nonagnbsp;nofeitis uerbum dei,quod [olum illu�mind,t,ztr /�citfdpientes ztre. Qtiid nonbsp;t�tdiret deus,qM dat dlijs duditumf quid no uideret oculorum creatornbsp;epn�ltum lateretcordium�ngulorum effiihremt Aut fi hac non negafis,nbsp;difiimuldtiir�mne putdtis,qui folet corripere g�tes,id ejl incredulosiSednbsp;h�cfigt;es eSlphdrif�orum,ut dicditt,Efd,t�. Percujfiimusfixduscum mor^nbsp;te,er eu infirnoficimus pa�u.Pagellcm inundans, cil tranfiait no uenietnbsp;fuper nos,quia pofuimusmendaciu J�em noftrd z^ medacio^tedifumus.
Exhoc
-ocr page 579-TN PSALHVM XC�Il. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5*�
� Exftoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P�iiluf.i.Cor.^. Dominus nouit cogiUtiones[dpitn^ Citdtio PdulK
turn uAn�funt,cum tdmen neij; ex Grjeco hodie ne^ ex Ueb. kgdtur fd picntam/ed hominuuelhominis,p:d re�kdd fententiAm.tidm cogitationnbsp;nes hominii nihil aliud funt qua fdpientid cr prudentia Gquot; iuflitia carnis,nbsp;quifunt ip[a uanitaSy cr dd udnitdtem ftifficit effe homin�, quemadmodunbsp;dlibi,'Verutdmen iMiuerfd uanitas omnis homo uiuens. dnimalem hominSnbsp;[uprd Pdulus notninauerdt cut flultictdfint omnia qute da fiunt O�c.Hdbesnbsp;itaq^ hie q, omnis conatus humanus,quocuq; etiam fapicnti� cr iuftitice nonbsp;mine appelles fa uanitas er fiultida. Solum uerbum domini Ifimtu ittfiifinnbsp;eat a-fapientes�cit.De quo fequitur.
Beatus homo quern tu erudieris domine,amp;: ex le/ ge tua docueriseum. Vtmanfuefacias eu a diebusnbsp;malis,donee fodiatur peccatori fouea.Quia no re/nbsp;pellet dominus plcbem fuam, �c hxreditat� fuamnbsp;non derelinquet. Donee iuftitia reuertatur in iudinbsp;cium, amp; qui tenent earn omnes redo funt eorde�nbsp;Quis eonfurget mihi aduerfus malignantesrautnbsp;quis eonfiftetmihi aduerfus op�rantes iniquitar�cnbsp;Nifi dominus adiuuiflet me Paulo minus habitafnbsp;fet in inferno anima mea. Si dieeba,motus eft pesnbsp;meus,miferieordia tua domine adiuuabat me. Se/nbsp;cund� multitudinem dolorum mcorum in cordenbsp;meo confolationes tux Ixtificauer�t anima mea.
BfdlJW cre.O iterbu omni ueneratione fu(cipiendum,ucrbtim uer� bed Docet deus, titudinisZJquot;mir�nojiro temporeconfiolationis,quodquxfocuradieHunbsp;efi fl nonhicdicitur dednimarum perj�lfam do�lrinam occiforibusiBeannbsp;. tus,inquit,qui eft ��o�'/(PaKlo�, qui eruditur tentdtionibus er perfecutionnbsp;nibuStZSquot; docetur ex lege dcifa dgnofcat ex uerbo fidei qua;fit bona uol^
-ocr page 580-COMMENT�RIVS POMERANI
dei pitriifieneplticens nbsp;nbsp;perߣh, utcuq; turbent do�rittdm �dci im
pif �Mfffirt. Cui deut dedent ncticidm fui i�e habet, cui non dederit K ha� berc nonpoterit, Aperitenimipfenbsp;nbsp;nbsp;nemoclaudit, clattdit zy nemo ape�
rit. Et,caro vfangttis no reuelauit tibi Petre,fed pater metu qui eftincoe , lii. Animalis homo non percipit ea qu� funt dei. ltem,yiemo poteft uenirenbsp;ad me nifi pater meus qui mi�t me traxerit eum. Et nemo uenit ad patremnbsp;nifi per me
Vf fwtcrfrft vt manfue/�cias ZTc. Coniunge eum eo quad prieeedit,Beatus quem tu Adam.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deus eruateris,ut pater cafligatione �rudit filium,ed^ quem tu docueris jpi�
ritu ex tierbo tuo. Vti�a eruditione dodtrina, manfue/icias eum � d:e� bus malis fine pir dies malos,id eft,per ea quee patitur in hac uita, utpau�nbsp;latim malts eruditus cadat � fua fapientia,� fiia hypocrifi^ � prudentia carnbsp;nis,breuiter � fua uoluiate cr uetere Adam.ttiemc enim gloriabitur fc minbsp;dum habere cor, nifi quem dominus �c paulatim crudierit tyr docuerit,idnbsp;cfi,puri�cauerit ca ex fide 'm fidem duxerit.Aie^ ita dies mali pifs nonfonbsp;lum nonmalifient,fedettamnxeffdriumbonumquocarere nonpolfunt,nbsp;tit fi-angaturipforumAdam crerefeat Chrifti fiiiritus,dum 'mterim impio,nbsp;qui regnareuidetur pifs dominari,foditur f�uca,td efi, quotidie crefeitnbsp;dus damnatio donee complcat peanta fM,ut alibi diximus-iiccedunt eti�nbsp;mala pifs 'm bonum,impifpeannt eti� 'm optimisrebus. Peltx legit,Vt pr.enbsp;fies quictem ilk � diebus malis,quod eandem fententiam habct,nifi tu fie innbsp;teiexeris.Vtpiushabeatquietem ubi diesmaliuener'mtimpifs,fed non Mnbsp;apteadhoc quodadditur,Donec�diatur impio fiuea.
Repttliifeuideturdominusfuamplebi crhicreditatem 'madflidbone, fed �iod'lifia.niocr patienter fie fentit,tJonrepe�ct dominus pleb� fu� czc.nbsp;iK/�itw reuer�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufiitia,ideft,iuf�ificatio deiinfanfbs qu.e nimc etfempereji,licet
teturad iudd uideatur�carnalibusfed rideatur,contemnatur,condemnetur ut res tium, nihili,ut res impia,rei'.ertatur in iudiciiim,id efi mundo palam fiat no e(fenbsp;uanam iuftitiam/edrem tuftAm,ut omnium ludtcio talisappareat qualemnbsp;anteadum nonuidebaturtudicabanteffepifmf�iritu.ldquod fiet ubiin�nbsp;figni plaga uel magna rerum mutatione deus'^ confiiderit aduerfarios, autnbsp;certe'm extreme tandem iudicio.lnterim oportet nos patienter expedkirenbsp;diem domini, quando iudicabitur non dico � deo, fed ab omnibus homini*nbsp;bus aliterait^ nunc,Tune luflitiaquee nunchierefeos damnatur uidebiturnbsp;effeiudieium. Eelixfic uertitfctt^onia ad luftitiam rcuertetur iudiciumjdnbsp;eftfiudicitvin nuncdbt^fiwn reik iudicatnr de iufiHia,ertt quddo agnofes-
-ocr page 581-TN PS�LMVH XCIII� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551
fiilut�yHcl w �terM[ui ddtfinAtion�.Etiidditur,Eti]ui tenet cam Jcilicet iulhtidm,id, efl,lt;^!aetiifi 'm tcpore tentationii no deferut ftmt rc�h corde,nbsp;id eft,credentes Z3' tteriuerbi dei emtAtorcs cr OsotPi'J'aHloj. Felix dute jlc.nbsp;Et poji ipfum omnes re(licorde.Pollipfiim,fcilieetdominu, id cft,domi�nbsp;ttdm feijuuturcrnon deferimtuiM eiui quotciuot fideli funt corde crc.
Qjtii confurget pro me dduerfus mdlign�tes,id efl,mlt;iligno dnimo nul solut deui ad Id �de bond, ncdd hontiner quidem dgentesiutnbsp;nbsp;nbsp;hie uideds quifint dduer
fdrijcontrd quot precdtur pfdltnus,nepe idem operdrijintquitatK,de qui* iuiChriftut Uidtth.7.Difeedtted meomnesquioperdmini 'miquitdtem.Etnbsp;reflgt;ondet,Nifi dominusddiuuijfet me morsnbsp;nbsp;nbsp;'mf�ridbforbuiff mt me (3'
de^erdtione peri^ffem.'Domine qudndocui^ temuocdbdm,dicens,Motiis eft domine pes meui,id efl, Ihre non polfiim^ tentdtioni non pdr fum, mihinbsp;pereundimteAin peadtis, nimqud mifericordid tud deferuit me,fecundunbsp;t�ud,Qmnis quimuocduerit nomen domini fdltmscrit.f^ultee quidem flte* Sectmdu inulnbsp;runt tentdtiocs cr dolores cordis mei domine,]ed fllici nice rurfum 'm om titudtn� e^c.nbsp;nibusconfoldtus es me,id efl,ntmq in tentatione deferutfli me qu'm confoldnbsp;tione j^iritus tui rurfum me confoldreris. Atip h^c ell fides t z-rciMU qud:nbsp;expertd f�pe dei mifericordidm ex tpfis tentdtionAus fit robttflior, HaSernbsp;er hic nihil e/fe fulutis 'm qudc�q; re pr^eterq mfolo deo,td quodc,eci by�nbsp;pocrit�tiiderenonpoflunt.
Nunquidadhxrct tibifedesiniquitatis,fingensla borem in prxeeptum?� Captabuc in animam iufti,nbsp;�efanguin� innocent� condcmnab�t.Et fa�lus eftnbsp;mihi dns in refugium, amp;c deus meus in adiutori�nbsp;fpci mex.Et reddet eis dns iniquitat�eorum,amp;:fe/nbsp;cund�nequitiameor� dclebit cos dominus deus�
Fe.Et 'm mdlieid eoru diffierdet illos,difl:erdeteos dominus deus ne�tr. tlotd�^pdrticipiufin^ns pertinetad difUon� fedes,no(id tibi.Mdle ergonbsp;'m uulgitd irdsldtioerefolucrut,Ciui fingis,d�tes oaufion�qtiibufd�hoenbsp;locoextrdoleds,quod dieitur,cxcurrcndi,cupotius refoluenduerdt,Clti�^nbsp;fingit, Pr^etcred (3idm eos uocdtfed�iniquitmisflue thronii pmuiidtunbsp;xy X
-ocr page 582-5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Cdikeiu pefii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfdLl.dicitur^ctithedrtltn pe�itentite, quie no ddhivet deOj id efl,i
lentiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deo omnino dliend, {ii.qu� operdtur uelfingit jiue �rmdt Idboremnbsp;nbsp;nbsp;do^
lorem nel igt;tilt;^uitdtemim prxceptumjute legem uelddiierfui Icgem uel itt xtd legem uel fuper legem(biec cn�m omnid hic ex Heb. legi polf int) quonbsp;pro prie notdntnr qui docentes cr ftdtuentes dggrdndnt legem dei,dlligdnnbsp;tes onerd grdnid tmponentes in humeras kominu qu� ne di^to quid�nbsp;nolut inouere.Et�c dbldto iu^ domint fudui o-onere leui(quod eft Eudnnbsp;gelium�dn�im�exftiritusMt�qt(lt;e liberdt nos d legis fent�tid z:r tyrdttnbsp;nide)irdditionibus humdnis uexdnt Gt perdiit miferorum conftientins^utnbsp;nemini Ucedt uel cogitdre dliqu�do deum pium cffe pdtrem per Chriftivm,nbsp;dei ordindtionem effe bondm,credtU'rds efte bonus�t cum grdtidrudilionenbsp;utdris.lm� er ltdfeerigintpro deo er deipr�ceptis iftlt;e dbomindtionesnbsp;ei' do�rine d�moniorum in hypoert� loquentium menddcium, ut pr� eisnbsp;omi�d qu� dei funt dumnentur cz hxreticd iudicentur,qi!d bldjphcmidmnbsp;increpet dominus q!(�primum,Amcn.
Conjihum ntd nbsp;nbsp;jy -fucj. je eis dddit ut ddhuc uidens qui�int. Cdptdbunt in dnitndm erc�
ligndntium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^�. citptdbunt.,ni� bldndieijs es in�dijs uendbuntur es decipia
ent d�umpi-^ per�ond tuftiti�, ut Cdpidnt dnim� iufti es fdnguinem codent nentinnocentis,id eft/�tus contrd que non hdbent iu�dm cduffdm,qui pronbsp;pter ni�tidm cordts qudm ore fttetur esfddlis proditfidio habetur db cis,nbsp;Con�lio enim esiufto ludicio dgerenon uiolenttd uolunt uideri, �cut caanbsp;put quo(^ noftrum Chriftum�ne �mulato ludicio ocaderenon dudebdnt,nbsp;Ne^ folum hott�nibusimponcre tentant/ed etidm quarere ut confeientiSnbsp;fudm dliquo �co excufent,id quod e^ molift ncquiti� qua�i deo non uidennbsp;tedut inteUtgente,ut fuprd diihtm.Docet cotrd legem,�ubuertit populit,nbsp;nonferudttraditiones fdnfforupdtrtim,quisift!iiudicdret eftebonniquisnbsp;non uideret feduihrem qui docet pr�tcr morem d Gdlilttd uft^ hue escinbsp;liomicid�.nbsp;nbsp;nbsp;Ui homicid� fiMt omnes qui olim pietdtem per�ecuti�umt,es cotrd dei
uentdtem�ud qu�rent�S docuerunt,es hodie omnes qui nolunt nos ex�oa Id in chriftum �deiu�ficar�propter quem drticulum chriftus uenit � cce*nbsp;lis nobis do�lores uiuificdtor.Dic que�o impie ueritdtis per�ecutor esnbsp;li didbolicqudndoquide contrd filios dei pugnds) propter quem dlium drnbsp;ticuluChriftusoaidebdtiir es oe�diuolebdt,ni�i q, foldm docuitcordisiunbsp;flitidm,esftdtutd do�rini�q; humdnds opera noftrd nihil e��ead iu�tinbsp;dmiTibinon �olumgratis chriftusmortuuse�,�edesex tllisesquinbsp;fum ocdde�tisit, Dominus adhuc eft re��giivm iuftcrum qui reddet impietd
-ocr page 583-TN PSALHVM XCIIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Jj
tem in edput tuutn^ Di/^xr�tfuperios mtnte cordit fui,id efl,fuis ipforum confiii/S}^^^'
PSALMvs xcirir.
Titulus ttuUusin Heb.
Hie dulci�imo fliritus ufliilu inuitdmurdd terr dm promif ffonis,dd uerdm requiem domini fiue flbbdlu illud domino delicdtum, ubinbsp;fold efl fdn�lificdtio nominis dogt;Hini,quid omniu tn mdnu eius funt qui omnbsp;Md condidtt cy ex ntAnu eius omnid fufcipimus ,nc�dt nobis hodie, id efl,nbsp;nunc reueldtd glorid domini, ut dicitur Bfd,^o. ficut fiebdt tue in die tennbsp;tdtionis in deferta pdtribus in fldeltbus, quod legenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuds uids in fl
^^^herfecuti,td efl,fud cofilid GT operd, uidS dominfid efl, operd eius cz pd ^ris curdm non dgnouerunt.
VEniteexultemus domino,iubRemus deo falutari noftro* Prxoccupemus facie eiusnbsp;inconfefl�oncj�cinpfalmis iubilemus ei. Quonianbsp;deus magnus dominus,rex magnus fuper om/nbsp;nes dcos.Quonia in manu eius funt fines terrx,�cnbsp;alfitudinesmontium ipfius/unt.Quonia ipfius eftnbsp;mare amp;ipfe fecit illud, Sc aridam manus eius for/nbsp;mauerSt. Venire adoremus Sc procidamus coramnbsp;eo,Scplorcmus coram domino qui fecit nos.Quonbsp;niam ipfe eft deus nofter. Sc nos populus eius SCnbsp;oues manus eius�
Super omnes deos.Grieci nunc legunt IttJ Trv.lt;ra.v yhv, id efl, fuper omnem terrdm,quod efl tn pfdl..^i.Qjfod dutem pofl hac uul^ cdnumt,nbsp;Qjionid non repeUit dominus plebem fudm,neqs in Gr^co,neq; inHebr^onbsp;^flgt;lt;:x gloflis ddie�um uidetur.Fines,r'e.E.xplordfiones. Deo omnis terrdnbsp;fxplordtd til G}' cognitd^quemadmodu mihi iRud quod in nu^nu teneo.
Tty f
-ocr page 584-5J4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
Venite Qrc.Fe.Veniteadoremute^procid�fnui,^^ genitd�eShmUi dtt� te domittii�iioT'em fw�rum.ltdlt;p quod legniuf,Ploretnui,non efl in Heb.nbsp;Etnofcrc.fe.Hofdut�populttspdfcu�eiuscxoueitKd,tjutciuf.
Ld�w det nbsp;nbsp;nbsp;H�C certe efl inuitdtio Eud^ltcd qud ddmonet nof hodte fliritui^ut i^ui
credtorif. gloridtur in dominoglorieturjin omnibut defe diffifus, 'm omntbut de dei mi�ertcordidconfiflK,utfide idmiuftificuti z^filijdei�{h ^udedmuiinnbsp;domino ^ubtlemtK ei(qu� dlibt fiepe dix!mui)pr�occupemtisdd cfl,uentd*nbsp;muidd confleilu eiui in coftfiione,i/cfl,lduddt{one e?quot; fidn�ificdtione nonbsp;miniseius'tnpfidlmisflymnisQrcdnticisIfiiritudlibut cantdntes cr pfdllettnbsp;tes domino in cordibm noflris grdtids dgentes fiempcr de omnibus in nominbsp;tiedomininoflri iefiu ChriJH deo egx pdtrt,Ephe.$.Non opus eil utddmoitenbsp;dm hdnc confiflionem non effe duriculdrem illdm,quo quiddm hoc detor^nbsp;quent.Hitc tdmen confiflio Idudis dei non efl fiine dgnitione peantorum innbsp;conjfieihi dei,nifi enhn tud omnid contemnds, deum non glorificdbis.
Eides cred* ldeo,inquit,exultdndum domino fiolt, iubildnd�t deo qui fiohu eflfidliid tionis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tio noflrd. Quid ipfie efl rndgnus dominus er rex cui non fit fimili!,qui do*
mindtur uniuerfie credturie or fidpienter omnid regit cf dijfionit, in cuius indnufiuntomnid,qMppequiomnidfiudmdnucredMt,cr nos qui nofiumusnbsp;noflrifOmnid ex ead� manu uelut ones � m^nu pdfloris fiiificipimus,cr qudfitnbsp;ouesmdnuducimura-Jfiiritudei nonnoflrodgimur. Brcuiter qutcquidnbsp;eil qudntufiqudntus efl ipfie deus,noflerefl. Honfluflrd i^tur ficripturdnbsp;nobis 'mculcdt fidem credttonis q, deus omnid condidit,continct,diflonitfnbsp;IRdm tdy Chriflus � calis uenit, utdd credtorem nos credturdS reuocdret.nbsp;Qt^i cr^ credit omnid ejfie'mmdnu dei,e:^ omnid deo comatit^ nihtl dififi*nbsp;fus de bonitdte conditoris fidluus efl per dominu noflrum lefium chriftuntnbsp;per quern conditd fiunt tmiuerfid.
Sdbbdtum. t^on obficure uero uides hie fiabbdtum itlud Chriflidnu 'm quo reqtiieficd* mus d Idboribus V operibut nofiris, amp; dgnoficdmus in nobis folius operdnbsp;dei,qui opcrdtiir tn nobis uelle or pcrficere probondfiud'm nos uolun*nbsp;tdte^ut dicitur Philip.t.de quofidbbdto diximus pfidl.73- E�fidbbdtiinbsp;uerum, ut negleilo dtq; ddeo condemndto tuo fludio, tuo hbero drbitrio,nbsp;tud prouidentid, t'M iuflitid erfidpientid, penitus tddes cura cogitdtuntnbsp;tuit m dominujid efl^utdbnc^ns tcmettpfiwm'm nuttd credturd confidentnbsp;tidm hdbeds erflgt;em fidlutisfedfinds deum operdri tibi oy prouidercnbsp;nbsp;nbsp;te
fan^ficdre qui condidit erteer omnid,tu tdntu ores itye.Si cnim ipfie(ut hiedicitiir)9tnnid condidit,omnid^berndtijomnidhibet innunu,er*
-ocr page 585-IN PSALMVM XCiiri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^5
go fatai med non f�^-fftifede;iis,nec in wdnu melt;t,(ed in niAnu r�iw.Hoc audit incfcdului Q}'fan�iuluf,hoc eft hypoenta indignatitr pitiseji ex^nbsp;caciitur.Audit uerofidelii qj' ^udetat^; dicit,Benc niihi nKalAlus tunnbsp;eft in manu mtAjdm enim perire twn potefi^'^uid nemo ex manu di t rapesnbsp;repotcft.Si enim in mdnu med cffet,idmdudum pcri)[jet, nuHis operibmnbsp;meis redire po/fet,iwn ntdgis qudm Adam inftdurdre fdlutem potuitfemelnbsp;dmi/�ini,propter gudm imlhurdnddm filium del oportuit occidi,ut ut l ticnbsp;dgnofcii Chrifium folunt ejjepropicidtorem ez fatis�dkrem pro peanlisnbsp;nojtris et uitdm nobis ejfe fempiter/Mm,�ne quo ontnidfunt peantu.morsnbsp;CZ ddmnAtio.
Hodiefi uoce eius audientis nolite obdurarecor/ da ueftra,ficut in exacerbatione fec�d� diem ten/nbsp;tationis in deferto. Vbi tentauerunt me patres ue/nbsp;ftri,probauerunt me Sc uiderunt opera mea. Quanbsp;draginta annis odio habitus fui generationi illi,nbsp;Sc dixi femper,errant corde. Ipii ucro non cogno/nbsp;ucrunt uias meas ,ficut iuraui in ira mea fi intro!/nbsp;bunt in requiem meam.
De �^rd huius ordtionis^Si introibiMt in requiem medm^diximm pfdl, nto.Ssinuerfu^Semelitirduicrc.
Non contemnendd e� htec ddmonitio nobis qui hodiedudimus Eudn^ jyuo die$. Hum Chri� c?' iiocem dei in Chrifio, ne percdmios ut illi qut dudicntes insnbsp;creduli mdn�erunt cr perierunt. Duos hie hdbes dies, diem exdoerbdUosnbsp;nis irritdtionis diuin^entd'efldtK O' obdurdtionishumdnicordis,dientnbsp;qtioqiquddoc^ iudituruox dominier non obdurdntur cordd.lUd dies le�nbsp;gise�iuirietnijsquin-rantcordejde�,ncncredwntqui tierbumeruoanbsp;cem domini non fu�ipiunt atqueadeo ddmndnt, qui odio hdbent qtitcanbsp;quiddeie�,quid non intelligunt uidf etus fuds ddinuentiones�cuti,tit nonnbsp;ingrediitnturunqitdm(ldtd eriurdtd,quod horrendumefi,contrdipfosnbsp;dei �ntentid)m dei requiem,in �tbbdtum illudelef}orum.'Breuiter,m om*nbsp;tticultudei qui inj�eciemuideturfinomni illddppdrenti ordtione^^�
-ocr page 586-COMMENTARIV� POMERANI
twn�deles funtfed Kntitorcs fie fentiettt�S,�rte tti bonum tflficerejof te deiu dlt;ibit,�rte deut dudiet.Et ritrfam �c, �^uis feit dit i�A deo pldce^nbsp;eintilt;liiid fl non diidiret? quid fi non po�et d dr ei Hic dddit didbolws^quid ftnbsp;non effet deiKiDe hii dei tentdtoribt� diihtm efl 'm pfdl.77. Et tentdue^nbsp;runt deum in cordibui fuis crc.Bt Nu.t^.Tentdueru^tt idm me per decentnbsp;uices,ubi iurdmentu dei legis cuius hic fitinentio. H^ec dtit dies Eud,ngenbsp;lij tn cred�tibus, qui no obdurdnt cordd fed gloridm ddnt deo, credentesnbsp;tioci eius, ut hdbeSt fdbbdtu dotnini gloriofum, quod eft regnii coeloru,denbsp;quo loquitur Eudngeliivin,in quo,dbic�is omnibus quie no�rdfuMt,exulunbsp;mus iubtldmus in folo domino deo nofiro,qui omnid f�cit cz diffofunbsp;it (3quot; hdbet in mAnu,cuius nos operd fwmus cr eues niAnus etus,id quod ptjsnbsp;dnimis multo iucundius�erit meditdrt qu� ex Itterd legere. Hos dut duotnbsp;dies uides elegdnterexpreffos ex hoc pfdl.in epifi.Heb.cd.i.O'.^.
PSALMVS XCV.
TitulusmiRusinHeb.
S VMM A. Centes hicuocdnturreliaisidolisddglorificdndum deunt per Chrifium uel inuitis portis infirorum,
Ant^te domino canti'cum nouum,cantate domino omnis terra. Cantate domino, benbsp;nedicite nomini eius,annunciate de die in diem fa/nbsp;lutare eius. Annunciate inter gentes g�oriameius,nbsp;inter omnes populos mirabilia eius.Quoniam manbsp;gnus dominus �claudabilis nimis,terribilis eftfu/nbsp;per omnes deos. Quonia omnes dij gentium d�/nbsp;monia,dominus aut� coclos fecit. Confeff�o �c pulnbsp;ebritudo in confpe�lu eius, faniflimonia�c magninbsp;decentiain fandificationeeius.AiFerte domino fanbsp;niili'x gentium, afferte domino gloriam bono/nbsp;rent.
-ocr page 587-TN FSAIMVM XCV. rem,affcrtc domino gloriam nomini eins. Tollitcnbsp;hoftias amp; introite in atria eius,adoratc dominumnbsp;�n atrio fando eius, Gomoueatur a facie eius uni/nbsp;uerfa terra,dicite in g�tibus quod dominus r�gnanbsp;uit.Etenim correxitorbem terrx qui non c�mouenbsp;bitur,iudicabit populos in xquitate. Lxt�tur coeltnbsp;exultet terra,moueatur mare amp; plenitudo eius,nbsp;gaudebunt campi amp; omnia qux in eis funt Tuncnbsp;exultabunt omnia ligna fylux a facie domini quo/nbsp;niam uenit,quonia uenitiudicare terram.Iudicabitnbsp;orbe terrx in iuftitia,�c populos in ueritate fua*
5gt;7
Dlt;emonid.Te!ix,Sculptiliii,ueluMitdtesfiue nihil.
Conft�io c^c Fe,Confv�iocrdecorittConJ}ie�Keii{{,�rtifudocr^lo� fid 'm �dnihtdrio ciivt.
Gloridtn zs honorcm.Fe.Gloridm �rtifuditwm.ToHite ho�idi.Fe� ToUitemunui.indtriofd'i�hetut.�e,�n decorc fdn^litatii.Comoucdtur inbsp;facie z^c.Fc.Fdue. Correxit.Fe.Firmdtiu ueldire�iK efl orbisterrie.�o*nbsp;uedtur mdre.l'c.Tumtiltiictur nidre.�l�comnidlt;fliife^ feile uidet pdrumnbsp;dtfl�rre.
Stgt;inti� det hie conuoedt otnnem terrdm,td e^l,non fa!u ludeosfled O' ^�te!,id eil^peccdtores ut reh�is udniso idolii cordisflii,id csi^oinnibuinbsp;in quibiK reliih deo hominesconfidunt,cdntent deo uero cdntictt ncuum,nbsp;td e^,noudm grdtiSnouihomines prlt;edicent(Pfdl.yt.)hoc efl flilutdre cfnbsp;fdlutem dei chriflum lefumtUt predicent in Chrijk gloridm del o mird^nbsp;bilid eiufCFfdhis-O.^.yquidipfeflcttcoclosoomnidjquimagnusefl erenbsp;dtione omniu O pote/htefuper omnidflduddbilis bencficijs,terribilis in^nbsp;di�js,cummter'im reliqud omnid tn quibus qtufi dijsfidunt homines qudenbsp;cun^if�ecie�int merdudnttds,fedu^'o o iBufio demonioi urn cordd poffinbsp;dentiitm,in primis hypocritdriim,lt;luortt doHriuds PduliK uocdt do�lriMsnbsp;d�momoru,Bt chrifli(t,Qi(i,iii^uittWn colligit mecit^dif^crgit.sicui olim
-ocr page 588-�yg COMMENTARIVS POMERftNI
^ntei pgi�iiiebtit di�boltujitii Z7 ttu�c omnes quot^uot dd der ho e r�gna tenehrlt;iriimnoneripitintiir,none�dijj�rentid,nifi ^lt;iutdd,m[ivnt mdni^nbsp;fijk mpi�^o.i.quiddm hypocrifi
Confi�io GT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con�gt;:�:i ueri dei ut non crdl�i imquitMdtd nec plicct�dki fdndi
pulcbritudo. fds,idcdl,hypo-ri^.s,tit nonfru�rd cdntici nouimeminerint eyy rcliquorut fed potiui pld:et con��ioddefi�dUf (^fdn�iificdlio no minis eins ex cor^nbsp;de quddgnofcentes pcccdtum no�ritipfi l�oit tribuimws iuftifiedtionem,crnbsp;pulclmtiido,'dedbju�itid fideiqudpurificdntur cordd.ln cuinsfdn�Uficctnbsp;tione fi:iefdndudrio,id �^:,ubi ip�e fdniltficdt cz pr�ter eum nuHum opianbsp;nu�dqi credturdfiue ubi i pfe 'mhdbitdt ut in templonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in^ud,efl fdn�
ilimonid ue��rtitudo j�iritus cr mdg nidecentid^id eil,decor regins 'm d� Idfdndorum qui uinnnt digne deo.
Aff�rte erc, nbsp;nbsp;t^on�dndi funt,non mdgnificdnt i�dmdeig�oridm qmgrdtisdemdh
mittitpeccdtd cz�cit�lios dd,qui dutnon cupiuntpindificdri db ipfo^ dut fuis fdn�i�cdtionem ddfcribuMt operibus. I t/eo cnm fit dei [blius fin^nbsp;Htficdtio hic ddditur,Aj�rte ^ntesjd eA,peccdtores,qudndoquidem lu^nbsp;d�i,id edl,phdrtf�i or hypocrit�nolunt ejfe peccdtores.AfJ�rte,'mqudin,nbsp;domino gloridm,qu� nullidlij debetur,ut fepedlids dtdliMn,Tot}itehoflidSnbsp;fuiemunm,quoddlibidicit uotd,ut dixi Pfdlmo.n.ldeA,uthicquaq^ dt^nbsp;citur,tQ�lite cdnticum nontiin,det benediflionem,pr�dicdtionem fdlutdr�nbsp;eius,glori� amp; mirdbilut eius,cmm mdgnitudinisnoneft finis,cuim eji ontnbsp;nisiuftitii crc.ofiirte uos ipfosrdtiondbtle obfequtum domino.Hoc efl qdfnbsp;dicit,tntroite'mdtrid eimcertenon mdnufiiamp;l,ut eft'm Epiil.ddHeb.iy'nbsp;Io.q..Ne^Hierofolymis,neq; mmontehoe eyc.Nonenimuos ffntes ex*nbsp;c�udende e�s ut fomnidtit ludeijid ea:,fdniluli,fed ef�is ex �milid eim^nbsp;Et licet d�ciepr�dicdt�glorieeimconturbeturuniuerfd terrd,^ 'tnnbsp;Co/�o�e4f�rpj.gj^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gxercitus 'mfirortvm contre Budn^lq gloridm,contrd r�gna
coeloru,contrd regnum Chri�(id quod neceffe e�,non potejl dliter fieri) tdmen dicite pr�dicdte ubilt;^ 'mter �ntes,q, dominm regnduit,utfupritnbsp;Pfdlmo.oi. Sic CT 'mfrd. Cominus regnduit trdfcdtur Zirc. 'tmpugnent utnbsp;Elenlm cor* Plt;^�int,grdtid dei mtpediri non pote/t,ele�li no cddent.�ildm dem in Chri*nbsp;rexiL correxit uel in tiidm re�blm duxit,dut certe firmduit orbem terre quinbsp;non commouebitur,ut fuprd P�lmo.s^i-zy' idm iudicdbit �quot; rex erit in punbsp;pulofnomequitdtez^iu�tidfide�utdiilnmPfdl.-yl,
Let�tur �-fr Igitur letentur dn^li c�lorum zj hommes m tcrrd, idedi,totum re* gftwn idtn r�gn�t dQminm lt;i�- iudicdt populof m equitdie fui
-ocr page 589-IN PS�LMVM XCVL
ticrli.TUftiultuetuir uero nM,re,id eiljurii itnpiorum quicijuid (is dd* hlt;er�t,nihtl refirt.GdudebiMit d�cie domini,id efi,propterpriefenti� deinbsp;campt frugifiri ligna pomifira,td efl pij, quoram fluihis permanent iltnbsp;uitam teternam,m)n enim fwt terra jkriln qu^ maledi�ld efl^cx arboresnbsp;infactvndit qu� cxcidantur in tgnem mituntur.Per htec autem ^ntesnbsp;figttiflcdntur,quacampidiciinturcr ligna non hortoru/m fedfyluarum,nbsp;�, olim exclu]te erant extra ciuitatem fan�hrum, er del cultura in uinednbsp;dei non reputatie,hoc efl non computatie erant in forte ifraefut dicit Paunbsp;Itttinepifl.Ephe. Gaudelunt,inquam, quiadon�nuieie�hiiufprincipemnbsp;tnundtuenit^utipfc rex fit er index m terra periuflitiam fdei er ucritattnbsp;tern fui uerbi quod faluat credentes,damnat incredulos eredoannis.i. Sinbsp;qutsfermonem meum feriuuerit mortem non gtjhibitinteternivin.Btrur�nbsp;ftmt loannis.ii.Qjii fliernit me er nett accipit uerba meaflabet quiiudicetnbsp;etim,Sernto quern locutut fumiHeiudtcabitcum innoui�tmodte.
Cliiduenitt
PSALMVS ,XC7I.
Titulus nuttat in Uebr^dt
S V M M A. De Cbrifli regno exultet eontinetts nbsp;nbsp;infulte/icut Bfa. do.
de fiegentiivM dieit dcut,M.e infula; expedbibunt.A.tqi hlt;ec laticia pr�di catur Sion amp;�lijs lud�jroccsi(ut expre�itts in pfalmo fequitur)diliffnenbsp;ttbui dominum,feruis deifuftis er redlii cordeJnimicu aut� dei, id eft,uenbsp;rttatisdeicotemptoribus er perfecutoribui,de quibui Lucte.i�. Iniir.icosnbsp;tneos illos qui noluerilt me regnare fuper feaddueite hue er interfi:itecoanbsp;ram me,inimicis,inquam,priedicitur horrendum deiiudicium,qu�do rex ludiciwnnbsp;no�er fecundo apparebit in glorta patris fui cum angelii fuis, quando lux ex remti,nbsp;crit fanfhs.nubes uero er caligo, id efl, horror iudici] er damnationis ernbsp;ignis ^mulatto entimpijs.ln nube enim Chriflus uenturus fcrili;ur e ignbsp;tt'',ut dixtmuspCalmo quoq;,.^9.Tunchorrenda tempe]h,'e dilfolutnturnbsp;cali,montes er terra,tnterim igne flrente er expeibtnte in circumiiu�tnbsp;lata fententia iudicisimptosinuoluat fec�mq;trahatin ignem lehrnumnbsp;diaboloparatum crangelis eiw. Tunccceli,id efl,angcli e omm s eleiiinbsp;raptiobuiam Chriflo tn a�ra (ut dicit Paulus ) collaudabunt v ftitiam deinbsp;criudiciumeiusmagnificabuntflm�cumipCo fententiam firent 'm inimit Annunctaue�nbsp;cos del. Tunc uidebiwtomnes populi glortatn eins cti� iHi qut hie gloria m runt er c�
Zz t
-ocr page 590-COHMENTARIVS POMBRANI
eil� dgiwfcere nolueruntfud[omnidfecuti, etiim iHi i^ui eum pupugeruft id eil,perfecuti funt t3� odio hdbuerunt fin�umeiui Esungeltum.Apoc.l,nbsp;lohM.19. illic(^uo^iuidebitur glorilt;iele(hrum,lt;lui (ut Chriliui)bicftvntnbsp;dejpeiti no uidctttur effe filif dei,ficut lodnne� dicit �t ept�o/(t.i. cdp.j*nbsp;Cortfrd uidebitur etiitm ignominid i�orum ^ui contempto uel negleih erenbsp;atore,�dold cordis fui fecuti fttnt,id efi,^ui m dlid re ^u� in deo quitfierutnbsp;fdlutem. Vide Sdpientie.^,
DO minus fcgnauit, exuket terra, Ixtentur infulx multx. Nubes�c caligo in c�rc�itunbsp;eiuSjiuftitiaamp;iudicium corredio fed�scius.Ignisnbsp;ante ipfum prxeedet, �c inflSmabit l'n c�rc�itu inknbsp;m�cos e�us.Illuxer�t fulgura c�us orb� terrac, u�d�tnbsp;�c commota eft terra. Montes ficut c�ra l�quefadinbsp;funta fae�e dom�n�,afac�e dom�n� omis terrx. An/nbsp;nunc�auerunt c�li �uft�t�am e�us, �e u�derunt om'nbsp;n�s popul� gloria c�us. Confundantur omnes quinbsp;adorant fculpt�l�a,5e qufglor�antur �n f�mulachr�snbsp;fuis. Adoratc cum omnes angel� c�us,aud�u�t�c l��nbsp;tataeft S�on.Eccxultauerunt fil�x ludx�,propternbsp;indicia tua domine. Quoni�tu dominus alti���m^nbsp;es fuper omn� terram, nimis fuperexaltatus es fu/nbsp;per omnes deos.Qui diligitis dominum oditemanbsp;lum,cuftodit dominus animas fandor� fuorum,nbsp;ex manu peccatoris liberabit eos.Lux orta eft iu/nbsp;fto,�lt; redis corde Ixticia. Lxtamini iufti in dno.
-ocr page 591-IN PSAlMVM xcvr.
it confitcmini mcmoris fan�Hficationis cius�
lu�tid�dei iS' indicium iintcris �mt corre�to uel dire�iOf uelfUt Fe� //x hdbet^hdiitdtiofed� eitttjdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tirono eitit funt tdlia or qt�ctut^ 'm
regno tiM�mt tdlu hdbent.Pfdl. g g. itifiitiii (S indicium priepitratiol'edit tut.Verum ttt per tdlid regnMl pij, itd cr per htec,id eft, per iuflitiam crnbsp;indicium ddnindnturimpij.llldm nolneruntideo pcrhacpercMit.
CommoU cll.TcclixfixpAuit,fcilicct(id {�lgur ts tonitrutim dci,id efi, ddglortdm fubito omnid �luftrdnteinGr terrcntem tcrrunt, Lit^uc�iU.nbsp;Pfdlmo.�T^,
Con�inddntur �rc- ^on polftvntconfnndi crconuinci quiconfidunt tn i(Miirebuf,potcntilt;i,�picntid,in�itid cdrMli,(jui dtjhdb�tnr dfta�tii,nbsp;ttifi per iiidtciuni det ucl hic reueldttt,nel 'm extnmo Ulo iudido, Mdtth.if�
Adordte ckw omne$ dngelt dut. Tune dppdrcbit deum es dominti ejje ingelorum i^ui hic c� Chri�idnis fuis pr�firmis crucis def�ictebdiur.�ocnbsp;e^'jnodCkri�usdicit,�Filiushotninis uenturuseflmgloridpdtrisfui cumnbsp;dngclisfuM crc.Ex hoc loco citdt ep^ld Hebxdpd, Cut�sdutorhlt;ecqult;e Citdtio Heb.Lnbsp;hie dtcuntur 'mtellexit defecudo chri�i dduentu quo uenturus efl dd iudianbsp;cium memdomdniflflum.Et cumiteram,inquit,introducitdeus prinwgeanbsp;nitum ftfum in orbem terrdnm,dicit,Adoret cum omnesdngeli dei.Qult;i�nbsp;re dicitjlntroducit Herum, nifi quid de fecundo dduentu loquitur I Priusnbsp;en'un 'vntroduxerdt deus 'morbem terrdiprimogenitu fuumquando incdrnbsp;tient mi�t,Herum 'mtroduihirus e�dd indicium isc.
Audiait cr l^tdtd esc. cidre 'mdicdt iitdicij tremorent dd 'tnimicos, ut ludiciii dei efl iiiiunt efl,pcrtinere,fldelesduteni ^udere(Pfdlmo.4-7.)q,itflus efl domi piarn Utieid,nbsp;ttus,q, dltiflimus fuper ontnes hon�nes cr fuper omnes deos, cr quiequidnbsp;fe dnte iudieium cxto�ebdt contrd dei iuftitidnt. Inter'ntt cum dolore uid�tnbsp;dominum contemni,iniques exdltdrt, dlietws deos,id efl dliendm �ducid,nbsp;trigi cr mdgnificdri �ue 'm dngelis cr fdnShs ftue 'm dlijs credturis, etidtnnbsp;ipfts credturis recldmdnttbus,fed flufird propter c�citdtem cordis humdanbsp;ttigt; Tunc uero ^udebtmtfeiiidere cr db ontnibii: uelreprobis tiideriq(^nbsp;idnidudum tiifum iri cupierdnt. Sic ey chriflus poflqud de iudicij terrorianbsp;bus dixer stflis,mquit,fieri mcipientibus leudte cdpitd ueflrd, quid dppronbsp;pinqudt redeniptio ueftrd,qudfi diceret,Vos difeipuli non efiis ex numeronbsp;eorum qui drefeettt prie timcre�gnoru� ignonntes quid uenturu fit imianbsp;uerfoorbiesc.
-ocr page 592-^4� COMMENTARIVS POMER�NI
db dudi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfdlmo iuiemur gdudcre dominwn idm regitd^efcitndt
tioM tndUno iritimphdtdmortccrregnotetKb�Arivm^0-licettfiii,glomdiimp'^slt;}uilt;t timeiiKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t(idetureonteinndtur,idmen erit q^udndo contemni non poterit. Icci�
P/alAlt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monttnw ne defic�dtnut dum inferim impietdi regnAre uidctur, ni*
bil ueriti ne nos deferdt dominus non deferentes uerbum eius, Qt^i diligiti tis,wquit,doniinum,id e�^uos credentes odite mdtivm, nolite deficere fubnbsp;cruce dd gloridm impiorumtUt def^dtis �ducixm 'm� deww.No� timete nenbsp;confummdre non po�itisquodcceptum efi, dominiopuse^^non ueflrum,nbsp;qui cuf�odit dnintds fdnikrum fuor� in medijs peantis, in medijs hofiibus,nbsp;morte zrm�ris,dlioquicur tidderetufi Ex ww�� jwpiorKW liberdbit foxfnbsp;t�x E�lt;tgf/jc4,f d efl,grdttd cognitionis det ortd eft iuflo qui ex fide uiuit,nbsp;V re�is corde,id e�,eifdein credentibus non bypocritis Utiad, qud gdult;*nbsp;dent confeientiie deremiffb peccdto cr dc�pto per djrtftum regno tetcranbsp;no.Er^uos tufli letdmini in domino dum dlij letentur in dUd fiducid,i^nbsp;confitemini uel Iduddtequdndo recorddmini uel fiflumcelebrdtii(recor�nbsp;ddminidutem femper'jdeeo fdniius dominus eriuftus uosfdnUificduitnbsp;CT tuflificduit^d quod nuUd hypocrifis dgnoficere pottjljideo GrfifiAimpinbsp;ctdtis celebrdt,Efd.i. Eft enim hac ordtio^Confiten�ni memorie fdnilificd�nbsp;tionis eius, qudfi dtcdS,Celebrdte memoridm uelfiftum de fdnftitdte uel denbsp;fdndificdtione eius,quod fiftum noritt qui deumfdn�uin Ztrfedb ipfio fdtt
. lt;(lificdtosnonignordnt,
ludiawm rtw nbsp;nbsp;jkduerteq,hociudiciimgenerdleidm quo^iigit in cordibusbominwa
dum quofddm fdlubriter tdngit ez tcrret,ut querdnt fdlutem, quibus qutit creduntoritur lux crleticid^quofddmucro dmpliusdefterdre fieit^ulnbsp;Sdulem er iuddm proditorem (y Cdtn czc. Nnde Efdixs hunc iudicij teranbsp;roremimpreedtur impijs,utgloridchrifti innotefcdtmundo qud nec ocuanbsp;tus uidit Gfc.Efid. g4..Pretered non opus eft ut querds, quid fit q. Chriftusnbsp;Uenturus fcribitur fimul cum mdgnd liice cr chw horrendts tenebris. vianbsp;de tenebrds Aegyptiorum CJ- inteUiges,de quibus,preter hifloridm Exodi,nbsp;legeSdp,i7,cz.i8. Tdltd iudicid idm d�mtur inmentibusfingulorum.irtnbsp;dli/s enim fiilget iUuminAtio glorie Eudngelij dei^in dlijs dutem deus huiusnbsp;feculi excecdt mentes infideles (^c.%, CoY.4.Selt;i bee iudicid quid nue�anbsp;ris non uidentur contemnuturftominus enim in cdligine bdbitdt.i,Pdrdt.nbsp;5.cr.tflt;cz infdndis fdndorum nihil eft lucis buiw folf},Yid(b(ttttifrnbsp;quMdo^qudndocotitemnettfwnUccbitt
-ocr page 593-IN PSAtM^M XCVIX.
PSALMVS XCVi'i.
pf�lmus�
S vM M A. Nom ftmtl}lt;ec, MtrditU dii�nif�tis f�^potetitU domitites Jetu 'm Chrijio feipfum ftifiitiittit mortuiiregno w/ortis dcm^. Tac en'tmnbsp;dnllt;tritus eftfiUut dei in t�rtuteJR.o.l.\d quod, btc dtcitur,SAlMuit eS dea SA�uduit (pc;nbsp;xterd fud brachiu ftin�um fuu,qu�ddmo du er dem loquitur^�E.fd. ej.Etnbsp;fili�tat inebrdchiu meuter 'mdigMtio mtd ipfd duxilidtd eft mihi, Tue mifnbsp;fo � c�lis J^iritu notificduit orbi fdlutdrcfuu er getttibut iu�tiS, fud,m finenbsp;legequidifed Urnen teftificdtddlegecrprophetis,uthaclegis3.o.i.At$nbsp;hocdd eftendendd mifericordidm fudtn GT ueritdt� promijfdm ftimiUit id RecoridtiT*nbsp;cob,ut legii Ko.i^,Reliqud ex pneedentibui pfdlmit cognofeei,
dno canricum nouS,quia m�rab�lta
fccit dns.Saluauit eum dextera fua, amp; bra/ chium fan�H fuum� Nota fedt dominus falutarcnbsp;fu�,in confpedu genti� reuelauit iuftiti�fuam.Rcnbsp;cordatuseft mifcricordix fux lacob, amp; ueritatisnbsp;fax domui Ifrael ViderStomnes termini terrx fa/nbsp;lutarc dei noftri.Iubilate dno omnis terra, cantatenbsp;Sc exultateSc pfallite. Pfallitc dno in cithara, in d/ .nbsp;tharaSc uocc pfalmi,in tubis ducftilib^ �c uoce tu/nbsp;bx comex.Iubilate in cofpedtu regis domini, monbsp;ueaturmareScplenitudo eius,orb is terrx Sc omesnbsp;qui habitant in eogt; Humina plaudent manibus, �znbsp;mul montes exultabunt a facie domini, quoniamnbsp;�enit,quoniam uenit iudicare terram.Iudicabit ornbsp;bem terrarum in iuftitia,Scpopulos in xquitate.
-ocr page 594-lt;44 dOMMENTARrvS POMERANI
Re�fZ((flt;i pcr'EuMgeliumglorindomini,nonoperibuf iu��cdrenot � 1 � iiMndttnMr,ledtAnttmutnoui�{httoMmgriHiiimcdntemuf^iubilemMnbsp;orid oMia -^gffj^nerra�quofide$gentuimfig,nificdtur)p�llAntuimcithdriitidefl,nbsp;ninon noj rd ^^ff^iQjjpiritut^�ftubtsprtedicAtionisprouocemutdliosdd�dem cMticiinbsp;**�quot;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noiwm,^uemddmodii httc alibidiximM.Et boc, quid dotninutfiat mirdbi
Ud,Pfil.9,fufcttduit fud potentid fttunt Chri�um,qud potentid nbsp;nbsp;nos cre�
dimus Z^furreximus Cf cofedemus er conregndmut Chriflo 'm ccele�butf Ephexeramequis conttmnenddtn rem putet fidem chriflidn� more byunbsp;pocritdrum qui ne tdnti�um quidem hdbent �dei. Operd hic legk dei nonnbsp;noflrd/dlutdreerin�itidm dei quneChriftuse�contrd iu�tidmhu/mdnS,nbsp;qn� ignordbit citi non ficit notdm dominus ^iritu er priedicatione fui uernbsp;bi.i^� omnis nofird fdlus eftex mifericordid dei merd,er promi�ione eiuSfnbsp;exmifericordidhominibuspromilfd,ut erdUbi diximus,nonexno�ro�unbsp;dio er drbitrio Moucdtur ntdre tS'e. uide fuprdpfdl.9^. 9i. Mdre to�nbsp;tus muftdus�eidnt quod poffunt, omnibus drmis contrd firdntur er �tnnbsp;dijs, Elumind i�dj�iritus dei non drmd id�ent,fed tdntu piduddnt mw*nbsp;bus,uidbridm ertriumphimdgintutcunq^ flt;euidntflipullt;t u�to dgitdtlt;e,nbsp;er montes in cbriflo exdltdti exultent,quid dominus ddeR, 'm cuius cott�gt;enbsp;�u impij confi�ere non poffunt.Sic Pdttlus dd Philipp.Gdudete 'm dominonbsp;femperjteru dtco ^udete,modefiid uefird notd fit omnibus bominibusgt;D9nbsp;minus prope eil,ntbilfolicitt �tis erc.
ps�lmvs xcvnr.
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Titulusntdlus'mH.ebrao,
S V M M A. Htc populo legistid e� ludteis quo^jicut dnteg�tibus,prlt;e� dicdtur dcum regndre^ut celebretur nomen eius er timedtur, quoniS terrinbsp;Inle (y fdn�um e�. Et pldn� ludicium timoris fut uult effe 'm bominibus,nbsp;quod iudicumt ddndolegem in Idcob in�ituit er 'm credentibus perficit,nbsp;Exdltdte,mqHit^er 'muocdte eum qui fdn�hs fuos femper exdudiuit 'muo*nbsp;cdnteStUe^ deferuiteofdem etidm peccdntes.
DO minus regnauit jirafcantur populi, qui fedet fug cherubim, moucatur terra, Do'
-ocr page 595-IN PSALHVM XCVHL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54^
minus in Si'on magnuSjCtexcelfus fupcromespo/ pulos.Confiteantur nomini tuo magno quoniamnbsp;terrib lie �lt; fandum eft, cc honor r�gis iudiciumnbsp;diligitTuparafti dirediones,iudicium et iuftitianbsp;in lacob tu fecifth
lrtifcdntur.Yelix,Contreniifclt;int. llotur.Te.�rtitudo, Tup^ra�idi reSbones.Ve.Tu�nddfli
Domina regmucccpitJrAfantur quiudint,dut certecontremifcdnt popidi,z^ reuerentu metudnt cum qui ut(uo$ exdltdt, itd contemnrn^nbsp;tibui nonpdrcit.Qui fcdctfupcr Cherubim, PfAl.j9.fcilicet rcgna,uit,ntnbsp;putetis uos ludtei,twwim effi dctim quem ignorduertint pdtrcs ueflri,denbsp;quo ingentibuiprtedkdtur q,domintKregnduit,utpfdlmis fuperioribuinbsp;M[im moucdtur terrd,trcpidet,pduedt,c�f�nddtur. Tfominut i�nbsp;Sion,td eft,m populo fuo rndgniK eh,cr excelfut non folum fuptr hos dutnbsp;iUo5,[cd etidmfuper omnes populot. Icdrco o dcufidudcnt nomen tuumnbsp;ndgnum, quid tremendwn eiidduerfdrijs C!' femf��cdns fefdnbHficdn�nbsp;tes.Et honor regis dei �ue Me�it diligtt iudkium ut tinudtur, non ut bynbsp;pocriticis fdcri�cijs honoretur, Hypocritte multdfdcrificdnt, operdntur,nbsp;eldnuftt qud� pro honore dei,ZJ tdnun iudiciu timoris dei quod uult detunbsp;non hdbent, Efd.i. Etcerte contrd omnem hypocri�m er iu/ktum hwmd�nbsp;ndm ddditur,Tu pdrd�i lequitdtes�udicwm ZT iu�itidm 'm Ucob tu�cifli,nbsp;ubi deo'mip�) Xdcobnon ip� Ideob tribuitur quiequideftbontecottucrf4nbsp;tl0nis,reSi iudicy or puritdtis in conj�eibt, 4�.
Exaltate dominum deum noftrum,ct adorate fca^ bellum pedum eius quoniafandum eft� Mofes etnbsp;Aaron in facerdotibus eius,et famuel in q s qui in'nbsp;uocant nomen eius. Inuocabant dominum et ipfcnbsp;exaudiebat�os,in columna nubis loquebatur adnbsp;cos.Quoni� cuftodiebantteftimonia eius,et pray
-ocr page 596-14� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTAR�VS POMERAN�'
cepta ci'us qux dcdi't cis ? Domine deus noftcr tli exaudicbas cos,deus tu propicius fuifti cis, Seul/nbsp;dfcens in omnes adi'nucdoncs eorum.Exaltatc donbsp;minum deum noftrttm,�e adorate i'n montem fanrnbsp;�um cius,quonia fandus dominus deus nofter*
Et ulcifcens Mj o w�e� dtimuentienet uel exercitid eorum.Pelix^'Et utci Jcens operd eortm. 1 nteWge opera qult;e ficertwt iHi fanlirtCluafolum ope*nbsp;rd eorunbsp;nbsp;nbsp;deli�h erdnt^tun opera dci,leguniur enim i�i fan�t pemffe,
Ciuonidtn fdn�umefi^ex quibufdamGrtec� cxempldribtu legitur, Qjioniam faniius eft^ut non ad fcdbellum,fed ad deum refrat^queddmo^inbsp;iumz^in�ne pfalmi^Q^onidnt finiius dominus deus nofler.Ex Hebrlt;eonbsp;uttu^ legos licet.
lu�tidrq Ut nbsp;nbsp;Vide diligenter^mhocpfdlmo lu�itidrijs �udlt;eis nihil aliude^ua timo
timeout, nbsp;nbsp;rem ludk^ dei ineulcat,non ignorons ijuom dune ceruicis �t hoc genus.in
fuperioribuspfdlmis g�tesjidejl^publicanos (S' meretrices ad cantandu, tubildndum,pldudendum ntonibus e^rc.prouocauerat. Vt uel hmc cogno�nbsp;fcos lt;iuie prifdicdtio �t utrifi^ 'mflituenda. Ait ergo, Exdltate dominu detinbsp;ueftrum non ueflram iu�itiom er facrificia alidlt;]; opera legis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantum
figna externa funtinternt det honoris er exaltationis. Etadordte cum c� timore,^uietiam n� folet parcere fan�i�imishominibus ueflris ut^�oy�nbsp;er Adron er samueli quando pea!int,�e uoshiefecuri�tis.
lAiorite fed� nbsp;nbsp;Adordte fcabeHam pedum eius,id e�, uerfus arcam in templo ddorate
heHum erc, �fl uenerantes procumbtte,uli ipfefedet fecundu promi�ione fuper ehe^t rubim. Scdbellum pedum domini dicebatur propiciatoriu quad erat fupernbsp;drcam,fuperlt;iuod feffurum fepromiferdtdcuserexduditnrummuocan^nbsp;tcs.Sic Douid lo(iuitur.i.Par.t S.Cogitaui ut jedi�carem domu in quo re^nbsp;quie�eeret arcd feeder is domini,er fcabellum pedum domini dei no�ri. Sicnbsp;er in alto pfalmo, Adoralimus in loco ubi flrterunt pedes eins. No� adoanbsp;robimusfeabeUumquio fedbeUumeredturde�, fed quid dominus ibi fedetnbsp;ereumadorabimus, er ipfumfcdbeUum ah inftdentefan�ume�. Alioquinbsp;�M ultimo uerfu oportebit fentireutddoremus montcm.Similis enim in Henbsp;lir�O eiloratio,q. dicas, Adordte montem fdnfbimeius,quie �gnificdt,utnbsp;cx Gr��0 legitur,Adorate m montem uel uerfus montem ^�iUcet Sioutde^
-ocr page 597-IN PSALMVM XCIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;547
j�i) nttt adorMdidiximut Ahbi.yt interim non dicmm ddordtionif uo� c�bulu/m uenerdtionem �gni�ait,qud, etidm procumbimm bonunilui^uotnbsp;utnerdmuTtUt �xpe legis in hi�orid fdcrd.Tnnc cor� fcdbeUo don�ni proi*nbsp;cumbebdnt c uer�u temp�um ordbdnt etidm dlibi conjbtuti, nunc ne�^ innbsp;monte netj; Hierofolymisddordturpdterccele�is,�ed in j�iritu O' ueritd�nbsp;te per le�im Cbriftum, qui propicidtorium noflrum e^lin i�o�gni�cdtut^nbsp;Rom,i.llt� jddordtio inJ�iritu�epeefficit ut etidm corpus deo procidatnbsp;interrdm.Et nunccaelum fedes dei eAut Gr tunCfOterrdfcdbclium pedXnbsp;ei(is,utlegisE�ii.ult.
Kofeso-Adronerdnt inter�tcerdotes dei^bicprimis le^fdcerdos Peantdfdtt* i�e totius fdcerdot^con�ecrdtor,ute�inExodo,EtSdnMel erdtunusex ^hrwm,nbsp;inuocdntibus deum,uteAin primo Re^m,quibusin columndnubis loquenbsp;bdtur^utnotumeilde [Aofe crAdron Sdmueli�militerloquebdturdper�nbsp;td uoce in no�e ddhuc ddolefcenti er �epedltds.Hosdilexit dominus^ex�nbsp;dudiebdtinuocdntesjti fccuti�imt eius pneceptum Iduddti infcripturis.Etnbsp;tdmen deuspuniuit operd er trdn�gre�ionem eorum. Hofes er Adron pecnbsp;tdrunt dd dquds contrddiliionis,Uinde prohibitt funt d. terrd promi�ionis,nbsp;ltcm,horredi�ime peautiit Adron in uitulo confldtili.er Sdmuel peccduitnbsp;^non docuit �lios^qui peantis fuis dedcruntoam�onem^ut fiUj Ifrdcl pe�nbsp;terent regem contrd deum. Si erg) deus ftn�i�imis non pdreit, qui tdmennbsp;propter �dem perire er ddmnd.� in lt;eternum non pof�unt, Cduete uos nenbsp;(umcotemptudgdtisiuconj�eiiudei.Exdltdtedeumerddordteddmonnbsp;tem fdn�iim eiu{,ut fuprd, er fecunduquod lex ueftrd dicit^EfiotefdnfSnbsp;quid ego(dit dominus)fdn�usfim erc, San^iitdtem requiritjid eft^cordi$nbsp;puritdtcm,non externum �teum.
PSALHVS SZCllZ,
ritulus. P falmus in confeffionc* id e�,in Idude uel dd Uuddndu, SV H HA. Honet Pfdlmus omnem terrd,id e�,eccle�dm dei toto orbenbsp;di��ufdm uthildri er grdto cordememordei bene�ciorumnohypocriticenbsp;.Idudet deu o fdn^i�cetnomeneius,�deingreffd dd eum. Sumus en'm ontnbsp;ncs fdcerdotes quos licedt mgredi infdnSbi fm�oru er ordre pro noflrisnbsp;dliorumo^ deliilisero�irreuotd�uefdcrificidldudis.Vt^mqudm,ldudctnbsp;deum eo q, nos creduit,^ pdfcit nos etbo er corporis er�gt;iritus,tm� feip�*nbsp;^s rcficiKquiijtnquitibotmfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e� doi^^nuf)^ ubiq^ bct�gnitdtt Cf!
-ocr page 598-141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANl
tnifericordii in nottidfluit,profitiflion�futeueriutem Ho�gt;i$ flruitttii indignts i� itterntan.Hjec infwmiM nihil diudfunt quim deu/m tffe twbiinbsp;fij�imum ptttfemjd efl,non folum credtorem/ed Z3- giberKAtorem,pro^nbsp;wfbrein,pdjkrem,tedenrptorem cr fdludlorent.
IVbilatc deo omnis terra, fcraite dom�/ no inlxticia Jntroite coram co in exultanbsp;tioncgt; Scitote $ dominus ipfc eft deusnbsp;tiofter,ipfe fecit nos �C non ipfi nos. Nos aut�poznbsp;pulus eiuSj�e oues pafeux cius. Introite portas eiusnbsp;inc�fefl�one,atria eius in hymnis.Confitcmini ei,nbsp;laudate nomen cius,quoniam fuauis eft dominus,nbsp;in xternum mifericordiaeius, Stufqgin generatioznbsp;nem �c generation�m ueritas ei�us.
Qgirf opuieRutrbit interpretdtionum in tdm mAnifl/Hsuerbisfliiria tuitOmnif glom deo drrogdtur fides cordis d nobis exigitur. lubiUttnbsp;hticid, dum efl: dco/eruiendum domino non in hypocrifi cz inuoluntdrio corde,nbsp;^uemddmodu i�i qui rej�iciunt tdnt� in operd externd, ut uides Mdld.f,nbsp;fed inlieticidjbic e^jfiiritus fidei �� eordibus credentium, cr pr^lered, litnbsp;con/fiedu deifiue cordm deo,iton ut hominibus pldcedmus dut dliud quicanbsp;rdmus qud ipf�m dcwmiESlerga ueruscuUus dei timere e:yfidere deo,qu�nbsp;ut norts te credfle�td cr no ignores te omnid ex ntdnu eius fufeipere zs- tenbsp;�t lt;eternuM per earn fierudndum,
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc tdntivM moneo,ut non contemndf uerbd jfiiritus E^ fi docere eu�
ride cred lo� quofddm, dicens, Settoteq, dominus ipfe e�deus,ipfi ficit nos ey nis t3' proui^^^ jpp nos,dd unum infinirent omnes hypocrite in me dicentes. Q/ftsnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iflud ignordt i Si non potesdliud doccre,dd dfinos dbidodhr i Serf fiiria
tjje iHil^re. loquitur quiddmonetomnent terrdm uthoc fcidtfludicdnsomnes ex tsquo nefiire, nifl fiiritus dei reuelduc�it. No� e� hypocritdrum,nbsp;deum ttddgnofiere credtorem cr owwmw eg' tuum, ut ex ipfi filo penanbsp;dedsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priefintetn �� ^eterndm filutem, ut gufies
-ocr page 599-IM PSALMVM C�
54�
fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;�' non difcedM db eiutuerio,ut tui penitut
nbijciMjiniignifices uero ou qu� dei �mttUel 4duer[dnte toto m�do �mpiui Mtem dixit 'm corde fuo,non eft dent,
PSALHVS C.
Trt�/��,Dauid Pftimus �
S V M M A. H(c proprie Chriftut domin�t canut patri miftricordiam 'm fan�is,^- iudicium 'm reprobit, or fru�iis indicat uere cbrif�anos, Oiftsnbsp;fn'mt in matutino mterftcietomnes impios terrae nifi ipfe�
Ifericordi� �ciudi'dum cantabo,tibi do/ mine pfallam, amp;c intelUgam i'nui'a imtnaznbsp;culata quado uenies ad me, P crambulabam in in/nbsp;nocentia cordis mei, in medio domus mex. Nonnbsp;proponeba ante oculos meos rem iniuftam/aciennbsp;^csprxuaricationes odiui. Non adhxfit mihi cornbsp;prauum, declinantem a me malignum non cognonbsp;fcebam.Detrah entern fecreto proximo fuo huncnbsp;perfequcbar.Superbo oculo �^infatiabili corde,c�nbsp;hoc non edebam,Oculi mei ad fideles terrx ut fc/nbsp;deant mec�, ambulans in uia immaculata hic mi/nbsp;hi miniftrabat* Non habitabat in medio domusnbsp;mex qui facit fuperbiam,qui loquitur iniqua nonnbsp;direxit inconfpedu oculorum mcortimJn matu/nbsp;tinis interficiebam oes peccatores terrx,ut difper/nbsp;der� ex ciuitate domini oes op�rantes iniquitat�nbsp;Adnerte omnid uerba 'm hoc pfalmo ex Heb, in ftturo legenda ftmt.
-ocr page 600-5^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMME��T�RIVS POMERAMI
Quod Ic^imuif^on �dhafit m(hi,eft finis prjecedentis uerfui m Uei, fic,VrjeuAricdntem odio hitbui,non idhtsrebit mihi^fciltcet prlt;eudric�s.Etnbsp;alius iter fus.Cor prauum declinabic 4 me,mAlign� non cognofcd.nbsp;Cum bo c non edebam.t'elix,Elatum oculis V uafium corde no patiar,nbsp;Sedeunt.Ee.Habitent, Superbiam.Ec.fraudem. Veccatores.Ee.�mpios.
vides �quot; cone nbsp;nbsp;nbsp;Chrtfiiana uita hic nobis defcripta eft i� Chrifio,tiU� pr�dicat dei mi fee
fifito, ricordiam cj- iudicium,Euan^liiim cr legem, falutem damnationem^ cr^uod pr.edicat fine ore confitetur inteBlgit cord: cj feruat trnmaculaanbsp;tdconuerfdtione.Hoc nonejl hypocritaru canticiim,nec^ phdrifaica vntelnbsp;Itgentid.Atcpi hic notd diligenter deo cdntdturus mifcricordtam C3' iudinbsp;cium � fide incipit qu.e nos purificdt fine immaculdtos ficit. Indicatur dutnbsp;fides muerbofmteUigdm.Eidelis credit omni uerbodei fiue promi�ionisnbsp;fine cominationis,id efi-,fine legis fiue Eudngfl^.H�mc eft fila confi�io mi feenbsp;ricordite del zy tudicif,Contrd tmpius nulli uerbo credit.
Gloridri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueredris 'm hoc pfalnto dlii^uid ejfe glorilt;e hiimlt;in�. N*
fcriptum eft,Citii gloridtur in domino glorictur, Cf- hic pramittit deo cantdturusfit mifericordidm cziudiciiim,deoen'imgrdtias agit^.gratidntnbsp;aoieperitpietatem cligendi�rimpietdtem damnadi crre/fiuendt. Hoc nonbsp;eft in fe gloridri, fed m deo,quemddiiiodu zif PauIus dixit, Grdtid dei fimnbsp;id ^uod [urn cr grdtid dei 'm me udcua non ftiit cyc.Sed ej^uidopus eft iftudnbsp;moltere cumetiam pratered additimi fiti Qudndo uenies dd me tunc 'mtelnbsp;ligdm in uid immaculatd, tunc cdntabo cy pfdBam tibi mifericordidmnbsp;iudicium,tunc perdmbulabo 'm 'mnocentia cordismti zjc.An non eiliftudnbsp;operd del non noftrdpradicare 'm nobistSi tu deus ueneris ad me,fi me iBunbsp;mindueris,ft me ddiuueris Zi/c.Sine te nihil efificiam dut'mteBi^m. Chriftusnbsp;omnem intelli^ntid zy purtfdtem ^ua habet patri ddfcribit,ut flt;epe uideStnbsp;ueimEiun^lio lodnnis,id cjuod iiercChriftidnoritfin eft.
ErufbiS fidei. Atc^hec fides 'mteUigit in nia immaculatd quando uenit ad cor deus^eft arbor bond,,unde prodeumt omnes fiu�us boni t^ui nunc fequunnbsp;tur.Perambulabam, infinit,in innocentiacordis mei ca-c. Intelligentid dnbsp;deo ddtd,id eft, fides fiue ftiritus fidei primum operatur cordis puritatemtnbsp;^uemadmod� Petrus dixit, fide purificans corda eorum, u t iam cum aff�^nbsp;cor dis noris reprobare mahvin z^ eligere bonum. Abie�him membruMnbsp;esfifrulhbushicdefcriptis tuum caput chriflum non dgnofces.Qtedndo^nbsp;^uid�pfalmusad totum chnfticorpus pertinetfidc punficatuztrftiritUnbsp;deiiHumiitdl^' ebriftianus enitn non ell ^ui gaudetJuper mi^uitatc, imo
-ocr page 601-�N PSALMVM C� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5$�
dhrifiidwrtMt efl dili^re iuftittdm Grodijjemiquitdtettt,amp; ordre iugh ter,ut deflrudtur corpui peccdtt tS' in nobis i� dlijs,^}- conterdtur Sd^nbsp;tiin fub pedibus nofiris,peredt^ totum impictdtis regnum,ut regnum desnbsp;dducnidt.
Perdmbuldbo e^c.vidcshic nerebondoperd,non iHumf�cumddin^ ueittionum hurndfidrum. Operd bond funt qu� fides cordis operlt;itur,qutenbsp;funt diligere iufiitidm crodijje tniquitdtem,in quibus comprehenditurnbsp;quicquid eji bom operis in con/peilu dei,dliud htc non utdcs.Ait erg),Do t i t,nbsp;mine deusubi i�uminduerisme conuerfdbor in innocentid cordis mei etid^nbsp;nbsp;nbsp;m ti d o
in medio domus meejd eA,in occultisubi homines medin conuerfationem uiderenon po/fiint.i^on fichypocritlt;e,dquibus quieinoccultofiuntturs nS propondinbsp;pc e� dicere, No� propondm dcfiderio meo rem iniufl�m,idefi:,fiigidm,nbsp;dbomindbor,nonddmittdm quad miiifi�effefciero. impij dutem cdujjdmnbsp;iniufidm c:}- quicquid e�: contrd confnentidm non uerentur,moda lucrumnbsp;okdtdut�uorem hominum ej honorem,quos hicfe odijje dicit.Cor prd^ tJonddh^e^nbsp;,tMmnbsp;nbsp;nbsp;mdlignum fiue uerfiitum,quod omnid dolis zj infid^s dgit or dc=
ccptione proximi,mdxime uero quad in�iiritudlibus hypocrifi cr mendd cio frdudem intentdt uerbo dei,ut hommes dd fe trdhdtnbsp;nbsp;nbsp;doUrindS trds
dition�fiqi huntdnds fidtudt,tdle,inqutt,cor nihil commcrcij mecum hdbee bit. Verum idles d mwtdo m precio hdbentur qui jfieciem cz �rrtd dtten*nbsp;dit non uirtutem pietdtis.
Dctrdhentem in(ecrcto,id ell,ubi proximiis cut detrdhitur non ddefl, perfiq'idr,id cfl,increpdbo,uitdbo,non confintidm ei,non pdtidr.Sine tdUnbsp;bus uerohodienon funttucundo coHdtioncsZSquot;conuiuid,non potesgdu*nbsp;derc impie conuiiu. nft fratrem tuum uencnutd imgud occideris.yyt mdxi^nbsp;me enim tibi non cred.Uur turnen fi-dtrem ficies fulpe�him etidm optimisnbsp;uiris,Tdm potens efi hoe uenenum.'iion eddm,id eil,non conuerfdbor,nonbsp;erit meonuiau meo qui e� �iperbo oculocx in�turdto corde. Superbo Superboinbsp;oculo cA.qui putdtfe dltquid effccum nthtl �l, qui fuperbit fuis operibus,nbsp;fud potentid,fud fdpientid,fiu iu�tid,non fiim, inquitficut etteri homisnbsp;num. Contrd in Pfdlmo dlibijyomine non e� exdltdt� cor mettm,neq; eldanbsp;tifuntoculimei.�nfdturdtodut�cordee�,qui nonc�contentus donis deinbsp;prtefenttbuSfCr tdntum curdt,ut hubeat mu[td,non ut cum deo,id eil,iu�jnbsp;Idbore hdbedt.Tdlis frduddt inne^eio proximum,nu�li fubuenit,conlt;inbsp;trd confcientidm dccipit pecunidm res,iu�iid dpud eum nihil e�, dudanbsp;ritidm fcquitur qudi efi tdolorwmferuitus^utcun�^ Ifieciem boni uiriprie^
-ocr page 602-COMMENT�RIyJ POMERAWl
tcndcLt l�Ulerndmmlorum.Qt^o numero fwttiureconfulti i�lilt;luiut tndxi me fctdnt cAufdtn ejfe iniuflum tarnen altoru perdunt ey pecuniam lt;y Anhnbsp;mam. Anteftgnani uero funt,lt;iui hodie fcientes cult� dei qucm uocant ejfenbsp;imptum GT ta/:til pecuniarium quaftum, c^uo non deut fed uenter,ut dicitnbsp;'Paultaso^itii^iimpie perdurant tarnen ne mammonlt;e grati� perdant.Sednbsp;hic dicitur,civ/n hoc non edantj/unenon patiartUt noris excommunicatosnbsp;txcomunicatinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conjjieilu deiquos hic uirpius dicit fe uttare,id quod 'mterim cont�
nunt,ty pios potius qui uerhum dei � deo accepcrunt,qui cantant dco fericordiam cz iudicium ey ab omni hnpietateabftine/tt excommunicato$nbsp;CZ hereticos clamant,[ed in matutino uidebunthi omnes,
OcuU mei cru/nt intenti ad �deles terr�,id eil,�n oculis meis p�acebimt iUt qui fideles funtmterra,id efl,fidusit deo cr fidem feruantprox'.mo,utnbsp;fedeantuel habitent mecimim domo mea.Talcshodieinepti iudicanturnbsp;ad res ffrendits,quia lucra non uidentur fr�uri ntfi qui fraudarenorunt,nbsp;cum contra benediilione det obuenire res ey uerbu dei ty exempta fanfhnbsp;ru �brahlt;etacob,\ofeph eyc.doceant,fed his non creditur.ldem ad'diturfnbsp;Ambulaseycnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hnmaculata,id eR^timens detvm ty nuUi�ciens iniuriamf
� omnibusautembenejhiceritmintfiermcuSfConucrfabitiirey a^tmecum, �ruummiuflumeyimpiunonpatiarin domomea,poftq monitus refipecnbsp;re nolueritffecundu Euan^lium-floc e�quod addit,fionhabitabit 'm meanbsp;dio domusmeequi�citfuperbi� uel lraudem,quicontemnitquie dei ftmtnbsp;ty fraudem alijs�cere no ueretur.Et pr/eterea quiloquitur 'miqua,id eit,nbsp;detrailionem,mendacium,fi'audem,blaffgt;hemtam�lfdm do�lrinam,nonnbsp;diri^t,non reitn �meedet^non rc�us erit,abominatio crit 'm confpe�u ocitnbsp;lorum meorum-Ta�es iam hodicregnant quos hic ne feruos quidem fie haanbsp;biturum dicit aut pajf iru 'm fiua domo.Sed iudicium quo iam tudicati fimtnbsp;in matutino uidcbitur,de quo ntmc fequitur,ut compleaturcanticwm mi^nbsp;fericordiie ey iu�itilt;e del.
in maMiltis. matutino,inquit,ide{l,m exortufiituri ficculi,ubi'mcipiet diesi��a aterna qu� nunquam declinahit 'm nc^�em,mterficiam omnes 'mtpios quinbsp;funt in terra,ut purg^m ciuitafem domini,id ell,ecclcfiiam fiandhru 'm quelnbsp;dominus habitat,ne amplius fint 'm ea ficandala ittoru qui operarq funt mi*nbsp;quitatis,quinuncdtcimt,quot;Domine domine fed non'mlrabtmt'mregnu coe^nbsp;loru/m,Katt.7.ut diximus Pfal.^ey alibi.Tune matutinum crit,tunc 'meinbsp;pientapparereoperatenebraruqu�hiclatebant,qult;ehicpro opertbusbonbsp;itis fefeuenditabSt.�ncipiet quoq^ f�l^e gloria eledlortifquiehic nS uidenbsp;batur
-ocr page 603-ris PSALM VM CL
intur.'�.iiiin nuc diligit chriftut fuos,z:r odio pcrfelt;iultur implof^Uss 4 fcdbiefhs�bi relingt;iuit^ut uides in Petro O'in ludtt lo.e.fed hoc iudict�nbsp;cr iSrf mifericordid n�c non uid�tur. �n mitutitw autc Utcre tto pofer�t.nbsp;Tune Cf Chriflo onines elc^qui pertin�t �d ciuttdt� dei cond�ndb�t,nbsp;excommutiicdbuntfCilcdhunt fub pedibuscfin mortem tterndm mittentnbsp;omnes impios terrie,^ndo�l^bwnt fient folinregno pdtriiipfor�feienbsp;omnibutfcdnddltsc^ijs qui operdnturiniquitdtem,id efl, quificiuntnbsp;omnid etidm in Jfeciem optintd infideli corde, id eft, quod deo no fidit CFnbsp;Herbu dei infuo op�r� non dttendit.Vth�c Icgii Mdtth,if,Vbi me�is dietnbsp;turnbsp;nbsp;nbsp;coafummdtio humsfeculi,quod hic mdtutinum�
PSALMVS CL
Tr7�/��. Oratio pauperis c� m�rorc animi cruciatur� coratn domino effuderit c�oquium doloris fui�
S V M M A. verc in hoc pfdlmo m�ror eilcrucidtt crddfli�h pauperis in conjpe�u dei CF hominuSidd deum reftgt;ieit,iudtciwn eius uidet contrdnbsp;fe,Si dd homines,totus mtmdusdduerfdtur.Similis,inquit,ftiilusftvm pelianbsp;cdno cfc.Inde de EudngeUcd grdtidprophetdt qult;e debetnrddfli�Hsconanbsp;fcientqs,dicens,Tu dut� domine in lt;eterniim CFc.
Kiror uero cur noftri tdles pfdlmos quibufddm qudftfubprecepto legelta dos putent,qudl� hec quibufttis conuenidnt dut femper,
DO mine exaudi oratione meani,�c damor meus ad te ueniat. Non auertas faci� tuanbsp;a me, in quac�qg die tribulor inclina ad me auremnbsp;Cua.ln quac�c^ dieinuocauero te uelociterexaudtnbsp;me. Quia defeccrunt ficut fumus dies mei, �c oflanbsp;mea ficut lign� aridum coarferunt. PercuiTus fumnbsp;ut fanum �c aruit cor meum,quia oblitus fum co/nbsp;niedere pancm me�. A uoce gemitus mei adhxficnbsp;osmeumearni mc�gt;
AA
-ocr page 604-,,4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POHERAP��
Stc�t Ugn�M driium coxrferunt-Fe.ficut torrii uel titio ddu�Afu�ib lid�ror iudb QJi^nbsp;nbsp;nbsp;prj^diando urgct detim/ertum eft eam in pr^fenti elfe pert*
del, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;culo.Qu.i nonfentiunt �mti fui pcccati er iudicij dei {rufln Ulu in os mc*
cipiimt,ftifi �rte dd difcendum ut feidx ([uo remedto opuf �t ubi tdle ([uid tibi iicciderit,ut diximui pfdlnw. lt;s.Affl.igitnr htc pdjtper interius er ex te*nbsp;ri(U,id eft,e^ per peccdtum cor dm deo er per uitdm crucis cor dm mundo^nbsp;fed de tllo i^ueritur, primum, j de�cerunt �cut �rntu dies eitu, id e�,nbsp;omne tenipiu uitie trdnfd�um eft in udnitdte,boc edl uelmuti�fti impie*nbsp;t�te,uel �lfdfdnf�tdtis opiiiioite,Et idm olfd,id e�, uires dnim^in�rmd*nbsp;t� fumte7drid��il� imo dmbujhficut titio^^illic lt;iuo^ ruit in mortemnbsp;ubi furgere nititur dd uttdm O' non potefi, Htc dej�erdt de uitd, dref :entenbsp;^uoej^ corde �cut fxnwm dbfctjfum drefcit,ut nihil grdti� fuper�t,fed omnbsp;nid �nt iudicijer def�erdtionisplend.'aiecubiuere�terintquisdubitdtnbsp;etidmredunddre incorpuf^utdies �nt in m(xrore,olfd contdbefcdntfCoVnbsp;meerore peredt,er dvm gemis tdnt� er uocem gementem dd deum porrifnbsp;gis, nondutem comedis, ddh.erednt ojfd tud cdrni tuadrefeenti. Qjtid^n*nbsp;ejuitjoblitus fumcomedere pdnemmeum,ut percuntefucco corporis driddnbsp;cdro Iditguefcdt.Pdnis corporis ncgligitur,quid fuduis mxrenti non edl,�*nbsp;eut in�d,Ciuid cinerem,inqutt,tdnqud pdnem erc. Ef pdnis dnim� negle*nbsp;(lus,id�fl,ucrbum dei non meditdtum hunc defieientisdttimi �ett Idnguanbsp;rem, Sed ddhuc�Uxquihuiuscome�ionis fequeritur oblitum,quod nottnbsp;�ciut uel feeure peanntes uel fdturifdn�hch. ltd ucro territtts iudicio deinbsp;utdet fe ligniein aridum er fxnum exiccdtu quod tdnt� igni �niidtur �tevnbsp;tto.Expertii�d norunt^
Si'mih'sfa�usfum peh'Qnofoh'tadim'Sjfaclus fum ficut ny�i'corax in doniiciHo, Vigilaui et fadusnbsp;(um ficut paf�cr foli'tarius in tedo.Tota die expronbsp;Brabant mihi inimici niei,et laudantes me aduerznbsp;*
fum mciurabant.Quia dnerem tan^panem man .ducabam,et poculum meumeum fletumifcebam,nbsp;A facie irae tu� et indignationis fux,qm'a eleuans
-ocr page 605-�N PSALMVM Cr,
mc. Dies mei ficut umbra declfnauerunt, et ego ficut focnuin arui�
itt donucilio.Pelix,Vd�!i,tionumfid c�,qui haiitat m M�ntislt;edibut nbi non hdbitdnt homines. Ldudeintcs me.^cUx^Deludentes mc,utMdcdsnbsp;hudem �gnificari irriforimn. Quia, cinerem cz c. Ff .Qbm cincrcni iminbsp;cum pdne comedi,ideft/ubcinericiospdttes(ut�ebdnt)edi ut co�iierdnt,nbsp;non dblkrfo diitdbfctjj'o cinere, non dijccrnebdtn ^jhipditem dcittere^nonbsp;fdpiebdt quod edebdm CTf.
Sic�fi�ffn�j pdtiuntur tdles itd cr exterius. i^dm mu/ndue cos nonCruXt odiffe non poteft. vndeuelut dues quce �tgiunt dlidrum conj�cihint cynbsp;qu�dej�eflie funt,cruelutdues folttdri�,fii�VMthominMncdrnAliumnbsp;(onfortid,quid opprobrio eis fu^tz^ irridcntur db ets totd die, id eft, lusnbsp;^itcr. Tu foins fdpcreuis, tu fol�somnid contemnis crc. qu�dlibt dixienbsp;tt!Us,Et lduddntes,mquit,me crfdles fuos in meiadldatcs coniurdti erdntnbsp;dduerfiemnie,nunqudmiibiconcordcs,tdmcndd me pcrfequendumcon=nbsp;cordes,nondlidcduffd qu�m q,uidebdntme uoluptdtes funsdbomindri,q,nbsp;tudcbuntme ddcopcrculfum Hocenim eft quod dicttur,Ciuid cincrezs'C^nbsp;id eA,qutd etidm neceffdrius uit� cibus dmdrus cz infuduis mihiftit pro�nbsp;pter pr�fentidngt; cr tcrrorem tut iudicij, quid eleudfti me uelut uds lutcenbsp;ttm utfirtius deijdendo dd pctrdin me ftdngcres. it�q^ non tdm meddftianbsp;git quod illifiris mihi�ciunt^qudm q, tuo iudicio mihi tdlid �ur.t, qta uisnbsp;deriipdrtem dduerfdtn co ntrd me iuudre,non tdm illos qudin te timeo ddanbsp;nerfdrium.Et utftmel omnid dtedm,T)ies mci�cutumbrd dbierut,fuprd,nbsp;ficut fttmus, cr ego ficutfeenum ttrui, quod ut non dbfcinddtur tdmen fuonbsp;tempore pentere.
Tu autem domine in 3eternumpermanebis,�eme/ morialc tui in generationem �c generationem.Tunbsp;exurgens miferebcris Sion,quia tempus miferen/nbsp;di eius, quia uenit tempus. Quoniam placueruntnbsp;feruis tuis lapides eius, �c puluerem eius mifera/nbsp;buntur ? pt timebunt gentes nomen domini, Sc
AA I
-ocr page 606-COMMENTARIVS POMERAMI
omncs reges terrx glon'am tuanigt; Qui'a x3�f�ca/ bit dominus Sion, �e uidebitur in gloria fua. Rc/nbsp;fpexit in orationem humilium, �c non defpexitnbsp;precem eorum.Scribatur bocingenerationem al/nbsp;tcram,amp; populus qui creatur laudabit dominum�nbsp;Quia refpexit ex cxcelfo fando fuo, dominus denbsp;coclo in terra afpexit Vt audiret gemitus compe/nbsp;ditorum,ut folueret fllios interemptor�. Vt annunnbsp;cientin Sion nomen domini,�lt; laud� eius in Hic/nbsp;rufalem.D� congregantur populi fimul,�c reges,nbsp;ut feruiant domino�
llumili'Mn,iiicfi,deiefbrum.'FeUx,Soliftir^,idejl,dere�iHi.Altcra.'Pc, Uoui�imam.'Pilios interempto�u. ^e�ilios mortis�d efl,nugt;rti ttdiitdica�nbsp;tO�.Rcgc�. Fc.RegB4.
Rewe�dt� Iexgt; nbsp;nbsp;eui rcuelitur lex,ird cz tttdiciu d�,tlt;in tu abrft uthocei prolit,ut
plius d�jjgt;eret �r omnino pcredt,fi Eudngeliumjd c�, promi�io gratiie ei qtiolt;� no reucletur.Alij enitn pr:Ktpitei ruunt in nwrte, ut iuddf,dl{/ openbsp;ribia �uis er iufii'.ifs humdnisermend�rrifs � iwurc contendunt,�d fi-unbsp;�fd,ndm tremor Cdin wdnsbitdpud eos^dut qtuddm phdrifdicafccUritdtenbsp;ocailtiore bld�hemid peramt. St dat� i�s, dn^d fidele dintnum fed dinbsp;tempui qudfi � deo dereli�ufndpprehendertt,uel eum que ltd diuind, bo*nbsp;ebri�ui roglt;lt; nitdiddfidemtrdherecupitfhtinccogitfitiregrdtid quimAxime^erinii�nbsp;tur mitti 'm cdre deum ut uc�ociter exdudidt,rogire ut qud primiifmim mittdt liberdnbsp;^dlmo.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;torem.ld quoi perbune pfdlmum ol�nrc^bdiit fdn{iiudrtedffii{li,quiit
fudpeccdtdjimpietdtem tntindi,edptiuitdt� populi uidebdnt. Vndeidm ktc pduper qui pfdlmivm ordt de dei pdtrii ntifericordid confifusdit,
Kerwrldle � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem peri�fed tu domine in letcrnum permdttebis er nemorid
tut leternd e{i,non cn'mt pojfimtui tui obliiiifc�qui per omnes tudt credtu^ rdStetetu^ter noflrisoculM ultra in^rii,qui pnetered in omn ibutferiptunbsp;y� t�-bifior^s ttbifidenti^tux JtfifericordiduwddmoneffUttriplcxh�
-ocr page 607-IN PJAtMVM CI.
tu^in nos bonititis,credturdt,uer�gt;ii tu^promi�ioftiSt er cxempltifdn^rum,de quibus firiptura faerd nobis teflutur, ey prlt;eteanbsp;rcdqudrtu,m,beneficiiiquit nebis �ngulisper omnem uitdm exhibuifli,utnbsp;nurnorid tut nominisjt�xq; in nos bonitdtis pertre nunq po�it, nift in illiStnbsp;qui ifls, excaciitiuidere non pojfimt.Vide �ttprdpfdl.91. de operibus dei 'mnbsp;quibusipfedgno�itur,fednon db in�picnte ftu!to.Sed quo loco tdndetnnbsp;dut numero bdbebimusillud fummum dei memoriale clriflum lefum dominbsp;num noflru,per cuius �ulticUm prtedicationis pldcuit pdtrt nefiro fuluosnbsp;�iCere credentesx.Cor.�.i
Ciuid ergo ubi nos noftrdqi omnid pereuMt,cr nihil mdnere potefi,ntfi �i te �eruetur 'mmdnutud, tu du tem permdnes lugiter, in teternimi^necnbsp;d. finis nos tui ddmonere^Exurgens qui hd�enus uifus cs dt�tmuldre, mis Tempus mifenbsp;ferere Sionjid efi,populi tut,quid idm e� tempus miferendi, qudndo,fcilis rcndi.nbsp;cet, reuclatd lege er iudicto tuo noftrum ex nobts dgnofeimus ddmndtioanbsp;nem, ei' in morte er infirii nos e(fe uidemus, hoc uocatur tempus oporanbsp;tunum,pfdl.il. (^id hypocrit� cldmdnt totd die, Mi�rere mci deus,qui innbsp;ton�eiiu dei nihil ddfliguntur?
Mi�rere.Quonidm Idptdes Sion,id e�,nos homines unde con�ruena Rapides Cf dd ea: Sion,fiueeeclifia tud,pldcuerutferuis tuis,id e�,dngelis,prophetis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siotf,
fan�is erele�lis tuis.Hoce� pr�diedtores uerbi tut,er omnes pijhocopa tdnt,etidm angelt ceelorum,feciindu l�ud, Gdudium e^ dngcls dei fupernbsp;wwo peautore poenitenti� dgente. Vnde ddditur,er puluerem cius miferdnbsp;bunturjd e�, omnes miferdtione commouebuntur fuper puluere,eontrtanbsp;ttone er ua�dtione Sion, cuius Idpides principes cr dodhrcs er pd�oresnbsp;iudicio tuo dbte�lifunt,er puluisreltquipopuli coculcatur dgentibits,db
AA gt;
-ocr page 608-COMMEHTARIVS POMERAMl
ridetgentiu,
pidi potimdd ludictd dcicum �ieremid Idmeuturt poj]etnui,no di]^tttdre de diiiudicijs incompvehenfis^in cuitK conj^e�u tni�editnifiM tati jUdntnbsp;dieshejkrnd,qu�pratcnjt. Quapropter iiu^qordtum e�,utdcus mi�ffnbsp;Chrtjlo,erfpiritu eius n��redtur Sionjtdtn ordndum tfl qudtn tndxime,cfinbsp;ettitKi-tm tcmpia n�ferendi,qudndo mundo fud rurlum rcueldturiniqui^nbsp;tdX,er oi�rtur Eudngetiiim gloria mdgni dei.
Hoc exurgere dct,de quo hic dgttur, nthil aliud cd^ quam deum uenire pcrftMim Cbri�um,alioqui cur dc fide gentium fiquenUd dicercntiTunc^nbsp;inquit,Tinubuntjidcft, iienerdbu/ntur er fdnSifi.db�t nomen doniini,uclnbsp;nomen tuum domine,er omnes reges terrlt;�(pfdL.-/i.) gloridm tud, de qud,nbsp;^fd.^0. Et rc�e/itfc��r glortd domini, (y uidebit omnis caro fdlutdre deinbsp;nofi:ri,qu� dutemfithecglorid,fepe fuprd di^him cA, uel pfidh^. Qjtcirenbsp;timcbunt CTc^ Qjtid,mq lt;it, uidebunt te ledtficdfifiSion,qute conculcdbd^nbsp;tur,qu� ex fi non perire non potuit, er uideberis in glortd tun, id cfi,fidenbsp;eognofeeris e{fit,qui per Chriftum tuum grdtis dclcdf peantd,unde glortfinbsp;ceris in gcntibus,ut glortd omnisfitpienti�,er iujtiti� humdn�cddatAt�,nbsp;timcbunt erc.qutd rejfiexi�i in ordtionem ddflu^rum.nihil eorum pcccd�nbsp;td mordtus. Ciuis enim ex gentibus,id efl,publicdnis, peantoribus er merenbsp;tricibus dd teduderet dccedere^er non potius fieueru fiigeretiudicem,i}ifinbsp;ifkt gntid de te pr�dicdretur,q, no jpernis preecs pduperum erc.
Scrib�tur toccrc.
Qttiipro�jcz creauieum,�rtMuieum erfici eum.aic,mqi{lt;im,populiK, quicredtur tdu xit crcgt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
Idin uero h�c magna, gratta fcribdtur,ut memoriale tut �t, ut legit ge neratio etidm mundi noui�imd, zy populus dei non folum qui nunc iiiuitnbsp;populus IfirdeliticuSjfcd ettam quicredtur,'d efi,nouus d deo populus ifrdnbsp;ei fit,er fernen Abrahe non ex carne erfdnginne,fcd ex deo natum,quodnbsp;potens e� deus fufcitarc ex ldpidibus,id eft, gcntibus er peadtoribus,denbsp;quo Efd.cdp.^^.Gfnncm,inquit,quiintiocdt nomen meum,in glomm me�nbsp;ddbit doinintvm,ideo q,dffimptd infuo chri�o carnere/fiexit adhumilesnbsp;fwe ddfli^hs ex ccelis,ex excelfo fine templo er faniludrio fand�tatis fu�,nbsp;ut audiret gemitus compeditorum,qui geniere potuerunt, foluere fe nuUisnbsp;uiribus potuerunt(ut meram gratiam hic uideds)erut foliierct filiosocci�nbsp;fionis,id e�,defltnatos morti,uel�lios interemptorum,td efl-, refiduos,pofinbsp;quaalijpericrant,quipatres erant.Sic er olimpre�is populism Aegyp^nbsp;to dixit deus,Videns uidi adflidlionem populi mei, qui efl inAeg'ypto, CTnbsp;defcendiltberareeum.
Vt annifCfcnt, nbsp;nbsp;nbsp;Ad hoc uero tant u audiret er folucrct, ut pofira graft Idudaretttfpries
-ocr page 609-IN PSALMVM Cl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55�
diarent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen domini in ctuiute flt;inih,id efl^m ecclet
�i �in{hram,iiuemiidmodum iilibidicit,Con�tebor tibt domine m toto corde meo in con�lio iuftonm or congregnttone, id efl, ut hie dicitur,ubinbsp;conuemrent O'popuUo rcgnii�imul idflritiendum domino. At^hiecnbsp;efl pr^dicitio Euingclij gtoriie dei m ecclefin mignd,lt;iuod no potefl uerenbsp;pr�dicdri,ni� db ijs qui uere flnflrtvnt benefleium liberdtionii per Chri*nbsp;flum,qHicon�tentur quodfequitur � Heb.Oppreflit dominuf in uid uir^nbsp;tutem medm o�c.quemddmodum diccmuf^
Refpondit ei I'n uia m�rtuti's fux,pauci'tateiTi dierS meomni nunci'a tnihi. Ne rcuoces me in dimidionbsp;dicrumiTicom.insencrationc Qencrationum anninbsp;tui. Initio tu domine terram fundaftijet opera ma/nbsp;nuum tuarum funt cccli Jpfi perlbunt, tu aut� per/nbsp;manebis, et omnes fient ueftimetum uetcrafeent*nbsp;Et ficut amidum mutabis cos, et mutabuntur, tunbsp;autem idem ipfe es et anni tui non deficient. Filijnbsp;feruorum tuorum habitabunt,et fernen eorum innbsp;feculum dirigetur. .
Vclix,Semen eorum in confle�hi tuo dirigetur.
Keflondit a,id cil,dogt;mniu reddidit ei,hocefl, Sioni quod peanuit, re flgt;ondit,m iMm,ei,uel reddidit ei in uti uirtutts rult;e,id cfl.flcundum poanbsp;tentidm�idm,qud punit peautd,Pducitdtem dierum meorum o deut nun�nbsp;cid mihi,id efl,dd menhm,ut flum uiu mc� breuitdtem,pflil. -SAtd enimnbsp;utcuip quod lcgimut,interpretdri licet propter llebrteum,ex quo fic legisnbsp;tur,mterpretePelice.
Afflxit uel humiliduit in itinere uirtut� medm,dbbrettfduit dies mcos. Dicdm,Deut meut ne perijMs me in dtmidio dierum meorivm,in genesnbsp;Tdtione getterdtione dnni tui.
Afflixit, inquit, uel oppreflit dotr�ttw in �id, qud dmbulo inhdc
-ocr page 610-lt;�o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAHI
Confr�io iitfli nbsp;nbsp;uiti,utrtutent medm,td e/l,otnm roburnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ib)hlit,ut non btbedtn,m
iudicij dei, nbsp;nbsp;nbsp;5�� confiddm^udrie territiu O'ddfli�cus.Abbreuidntt uitdm incd,id quoi
fuprd dixU,Die$ meificut umbra declinauerunt. Et quid talia tribuit dco �cienti,�gni�cdtur,q, iu�o dei iudictojetiamfi nobis occitltOyin mala cadi*nbsp;mus,yiibilettimhabcmut,m quo nos iuJUficemuis^Q^'ducro breuiafli diesnbsp;tneos,ne p�rimas me in dimidio dicrum meomm, id cfi,^qudndo ddhuc pernbsp;errorein puto me diu uilt;flurum,dona h�c gratiam, ut feiam breuitdte lat^nbsp;tnetCjUt diximus pfdl.yS.
in generda ^reuisuit^ ego fumzirego pcrij,ut fiiprajed tu deus in quo eft [dluf tione cj'c.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^etern'am permdnes,ctiam pereunte mundo cre �lis, quos tu cr�as
fti,alia enm erit terrA,t:y alij c�U^mutatione uetuftatis in nottitdtem,quc admodii apud holes ucteres ueftes nouis mutatur. Hcec aut� ad t�jwn deumnbsp;dicuntur,qui aftTimpta carne rej�exit in terra,de excelfo fan�h fuo^ut folnbsp;ueret filios mortis,ut in pracedentibus uides,hoc eft ad Chriftum, per quenbsp;, conditafuntMtiuerfa,to�.l.Col.l.ii:^c.qttemadinodumuideshinccttatuinnbsp;Citatio epift^ 'mepift.ad Heb.cap.l.Ad quem nunc quoq; dtcttur,�ilijferuorum tuorum,nbsp;ad Hfi.i. eft,Prophctarum,Apoftolorum do^rum uerbi tui dtfcipu�i,cr cit�nbsp;terorum ele�hrum tuorum filiftquos finguli in domibusfuis erudient legenbsp;dei,quemadnwdMn pr^cipitur pijs patribus, 'Deut.e. lii,inquamjhdbitaanbsp;bunt coram te eiedis � regno tuo impijs, zr fernen eorum,id eft,qui eorumnbsp;dodrin� (ecuti fttermt,reilum erit cr tuftum coram te in tetern�. Ht ftwtnbsp;filij eccleftte,Efa.49,Grfilq Chrifticrucifixi,Efa.qi.
PSALMVS en.
Titulus. Daul'd.
S V M M A. Hjcc eft Utd gratidrumailio de omnibus beneftcijs nobis i deo per chriftum collatis,qui fed�s in c�lis,r�gn�t ubiq^, cui angcli (S'ontnbsp;n�s creaturieferuiunt,obediunt cr gratias agunt.
BEnedic animamca domino, amp; omnia qusc intra me funt nomini fan�lo eins. Benedicnbsp;anima mea dno, �c noli obliuifci omnes rctributi/nbsp;ones dus,Qui propiciatur omnibus iniguitatibusnbsp;tu�
-ocr page 611-1� P�ALMVM Ctl.
tu�s,qui f�nat omnes languorcs tuos� Qui fcdim�t ex inter�tttuita tuam, qu�coi'onat �nmifericord�anbsp;miferationibus^Qui replet in bonis dcfidcriumnbsp;tuum,rcno�abitur ut aqnilx iuuentus tua�
DefiJerittm tuwn.'Pe.Os twtm.utfuprdp[al. io,DilitU os tu� amp;im9 plcho iSuJ. Connenit tdmen cum iwftro, quermidnwdum tilihi leg�,O$nbsp;meum dfierui (y attrdxi j^iritum quu mandata tiu dcfiderdium,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
�it�hntdtionccrlegiiTeuelaiiOKen�eftcxpertUideibetteficU^M SdnStfietn �ei Idudetn no not�t jid efl, qui tiuqu� fen�t onus fm pecoLtic^ iudicq dei, notai dotnin�nbsp;Ut f�prd diximus,Expertus uero didicit nihil ejjemf� de quo glorietitr ninbsp;fi beneficid dei, ynde aitfienedic dnimd nudjtd eji, totd uitd med amp; quic^nbsp;quidfivm,domino,cuius omnid funt, amp; quicquid mmeeft glorified nom�nbsp;fdtt�utneiuSy�itti ficdicit mortificdtum fefentitcrdbne�it fimetipfumnbsp;deo^ibifiit quicquid ejl uiriwm/dpientu cr iuflitilt;t sy prlt;efumptionis hu
(blortvm recorddtur dei beneficioru^quie fimt,^ deus gratis pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
pfciut fit omnibus peemtis Nofiris, q, fanat quicquid adhuc reftdui peccdti tjl iti cdrne nojird, quicquid dtnoris rerwm cr timoris uani, gi nosfierudt �nbsp;morte tutos in medi/s hojtibusjtcm crininedid morte ^it^iSTt^ coronatnbsp;ly^regnareiios fi�t fuper pcccdtum ty mortem ty Satanam ty quicquidnbsp;e� (iotentU,fdpienti� ey iu�tite mundan/e^ non certe in nuritis cr operinbsp;ius noftr�ffed t� mifericordidfiu ty miferdtionibus,quthus nonfolumlcnbsp;nefteia prafiit fed etidm condolet nofiris neee�itatibus, q, nos replet bo*nbsp;ifis quacMtq^ defideramus ey in corpore cr in /fiiritu, q, etiam ubiomnianbsp;dejperatd uidentur,cr quafi nouifiima fene^bite Jpeikinte in mortem nibilnbsp;uidetur nifi mors cr dcfperatio,fubtto adefl ey confoldtione fui ^ritus
Faciens mifericordias dominus �ciudicium iniuri patientibtts. Notas fecit uias Tuas Moy
BB
COMMENTARIVS POMER�NI
�fraeluoluntates fuas.Miferator�cmifen'cors JnS;� longan�mis amp;c mult� mifcricors.Non i'n perp�tuanbsp;�rafcetur,nelt;5i'n xtern� cominabitur, Non fec�d�nbsp;iniquitates noftrasfcc�tnobis,neqg fccundu peccanbsp;ra noftra retribuit nobis. Quonia fecund�akitudinbsp;n�coclia terra corroborauit dns mifcricordia fuanbsp;fuper tim�tes fe.Quanta diftat oriens ab occid�tenbsp;clongauit a nobis iniquitates noftras. Qu�admo/nbsp;d� mifcretur pater filior� mifertus eft dns tim�ti�nbsp;fc,quonia ipfc cognouit figment� noftrum.Recornbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datus eft; q^puluis fumus,honio ficut foenum,dics,
cius tan^ flos agri fie cfflorebitQuoniara fpirituS pertranfibit in co amp; no fubfiftet �c non cognofcetnbsp;amplius locu fuum. Mifcricordia autc domini abnbsp;aeterno �c ufqg in xternumfuper timentes ipfuni.Etnbsp;iuftitia ei^ fug filios filior� cuftodi�tes teftamcntunbsp;cius. Et memores madator� eius ad fadendu ea.
� relix,fdciens iuftittM den�nia cr ittdicia. c^c.Et no cognofcet dinpliin
' � * tocjwn fuutn.Te.Et no cognofcet etvm dmpliut lect� eiu!,id eft, obliuioni� ^i�etrddetur.
ttid i/n cruce nbsp;nbsp;nbsp;Sed dit cdro,CiKlt;ebeneficid numefdt dei,cu uidedm pios omtiibtts exp�
pdter diligit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntdlif �� m merd uiuere cruceiB^eftondetdtd ueru eft count mit
do^qtientddmod� chriftut dixit,in mitdo preffur S,in me pdcent bnftebtt'tf, fed no uides quidcofolntionis fentidnt cordd noftrd de rcmiffo pecatto,de ,nbsp;pr^fcntid benigni pdtrii dei in ant ni tribuldtione.Is enim permittit qt�d�nbsp;Not tr^uldriitn� ipfc tribuUttonitaftor eft cornpienftt�ifitft pdter
-ocr page 613-�N TSALMVM CM, lt;
^t^naniilig�t,compit,feditdnostmltg,torific(irecr'nmdKerfari0titi ^dum cxercere pro tubis 'miurum z:r calumnid pdtientibus.Qutut om�nbsp;fiino 'm tenUtion� cerUmme �rtcs ftdremut in fidc,reueldut per Koyfennbsp;ly propbetds filijs ifrd�l omnid beneptdcitd fuA,ut ex turbo ip�ut omnin�nbsp;etrti effemtK de bond ergd tus uoluntdte, Tune contemnendd hue drumnbsp;remedid putducrtsfNon�at tdhter omni ndtiont or indicid fddnomdnbsp;fufifliinit eii.Qiici grdtia er^ nos rejiremta deo qui noui�ime diebmifliS'nbsp;locutiK eSi nobis 'm filioHs^t omnino aff�amp;um pdternum dgnofcdSf mifeanbsp;feturzircondolel no)lrispe�dtist'mfirmitiittb�s,miferqsey ddflifUonionbsp;kus,crloHgdnimis e�non fldtim dbqciens ft quid peccduerimuSf�. minusnbsp;�rtes'mper�ecutione fuerimiu^�etidmldp� �erimM,longdntmisquo^.,nbsp;*duerfdrifs,quos non fldtim uidetur percutere,fed expedtare dd paniten
O'c.^ crucem noflrdm dd tempus utdeds,fed is non femper irdfee^ tur nobis,pdter cfi,non hoflis.ld quod non folum fide fid etidm experte�*� ^ottficun^nbsp;^^fiimusfidei,ndmquomodo porr� defireret,quinosmpeantisnoflrii CTc.nbsp;C? impieMctotius uiU nofir� 'mueniens no dbiecitut dignum fid/fiet^fednbsp;iufli�cduit/ufceptt O� fiUos det fiatilloc �cit nobis ddhucimpis(Rom.fi,)nbsp;fiituens ntdgndm mtfiricordidm fitper nosquemddmodum caelum dltumnbsp;eAfitper temm,dbijcieHs intquitdtes nofirds longe d nobis ut redire nonnbsp;po�tnt dd noflri ddtHHdtionem,Hon mdgis qudm oriens occidenti dppro^i,nbsp;pinqudre.Breuiter^ltdmifirttts efl timentium fe,quemddmodumpdtermigt;nbsp;feretur filtoru uel dolore dnimi uel nece�itdte corporis ldbordntium,qutgt;':nbsp;nidm ipfe notiit nos non effie dngclos, fed fldgiles homines qui fud mdnu e,nbsp;lutonos firmAuit,t:y idles qui ex nobK fubfflere non pofl'emuS:,nift ipfi ernbsp;uitdmnbsp;nbsp;nbsp;flirttum^mdnu qud finxit nos,tcneret dc due er et. Sed uide iflAnt.
fid�litdtem ZT udnitdtem humdnAm, quo nihil hdbet unde glorietur co* rdm deo,qud,ntd glorid deus fublimdrit^ut ex fenihilfln dco multumfitnbsp;gloriofd,modo eum timedt ut filiuspdtrem,nempe cui dederif mifiricornnbsp;didm firnpiterndm Z�iuflitidm fudm,utiufld fit cyfiUddei cumomnibutnbsp;po�trisfuis qui ferudnt pdi�um eius,zy memores fiMf,id e�, 'm carde hd�nbsp;bent per �dem uerbi nunddtd eius,utficidnt qut�qtiid pldcuerit deoA mitnbsp;impid cdro exprobrd nobis crucem noflrdm,fii�litdtem,ldpfum crc.�^
c fl ut'm nosreJfiiciiUjgrdtid noftrd et glorid in deo cfl per �efivm Chri� � flum,Amen.
�^uoni� fliritus crc.Stftoris �miUtiidin�nonreflicis,�cexpondslicet,^ExibttJ�uSt fliritas pertrdnfibit'i^dlo hon�ne zy no fubfifl�t^uel^zs' non efl fciUcei ho
BB *
-ocr page 614-COMMSMTAftlVS FOMERA�!
mo^oc e^, Afeendente J^iritu mortuat e^l (S' nihileSl,(S ie batm lt;pi9 bic fidt wbildmpliut nouit, locum tenenum corpus terreum no �gnofcet,nbsp;tin�mde totum interiiit,uelex Heb. f^oncognojceteu ampliui locuteifit.nbsp;Sic cz4liamp;/,Exiamp;ftJ^iritus eius,fcilicet�lil hotnintSiOf' reu�rtetur,fciUcetnbsp;fiUus hominis pofi^uim j^iritus exierit iu terrant fuamjut 'mpuluer�mcrnbsp;tM nthilum redigatur/ecundu fentetdiM� dei,Puiuises er inpulucrentrenbsp;tterteris,tonge ergo abftMt bte fent�tM ab hoe ut Jpiritus hominis vMere^nbsp;iHquemadmodit iumentorumt nifi uitam animalem perfiuritum intelbge�nbsp;reueUes,fed non e�opus in re at^ oratione manififi/i hiec querere diueranbsp;ticula, nam fi homo pofi corporis mortem non uiuit, quomodo uerumerUnbsp;quod addUur^fericortda ante domini ab uterno amp;ufq^itt totermi tstinbsp;tiiatih.io.Animam non poffunt omdere ssc.
Verum aptiushumeuerfum de �militudine florismterpretaberis,�cet lintentia eadem maneat �ic, Spiritus,id efi, uentus pertranlibit in tHo florenbsp;Hel fufflabit m iUu er non permanebit in loco fuo,qui antea fiorebat plt^�nbsp;qu� Salomon in fuo regno/icut Chriflus dicit,Katth,e. Q�lt;e fententiaeflinbsp;lt;y Efa.4o.Qmnis caro feenum er omnis gloria eiusquaji flos agxh^iccAnbsp;turne fl feenum (S cecidit flosquta jftritus domini fufflau�inillud.Sicut iinbsp;fixieuenti flos no fubflflit,ita nei^ fiibflflitcaroi fltcie ffiritus domini quinbsp;do reuelatur iudtcium dei crc. Solum aut� uerbum domini manet in itter^nbsp;num,quemadmeduaddiditEfaias,er hicdiciturt Htifericordia autemdo�nbsp;tniniab tteraotsc.
f^ominusincodo parauit fedetn ruam,5� rcgnum eius omnibus dominatur. Bcncdidte domino omnbsp;nes angcli ei'us,potentes uir tutc,fadentes uerbumnbsp;dus ad aud�endam uoeem fermonum eius. Bene/nbsp;didtc domino omnes uirtutes eius,miniftri eiusnbsp;quifadtis uoluntatccius�Benedidtc domino oi�nbsp;nia opera dus in omni locamp;domiaationiseius.B^nbsp;nedic anima mca domino�
�firdU�d^diXtStdbiHuit, virtutesiBeliXfExercitu*^
-ocr page 615-IR PSAIMVM Cllh
tfU eji coftfohtio tnti �r glorU'.no�rd,^ fcimw dofnittu in ceth re^M fe,C!r regnii eiuf ejjefupero�j er pios er tmpiof^iUos ut iuflificet er glotinbsp;rificetfios ut exctecet er condemnet. Veline noliitt impif domintu regM�nbsp;uit,Beftedictte erg� domino quotquot c�is in regno eit(i,einffli caeloru GTnbsp;nuncij EuMfflif^ticiSfquipotentes tfiii uirtute diuini^Hs,qut �citis qut�nbsp;ipfe utiU^t obediatif uoci uerboru eiuf,quibui uenerandum efl quodcult;^nbsp;dei Herb�m.Benedicite domtno imperaton er ducio�t cxercitu^ eiut,ndntnbsp;quicquidroborishAbetiicx ipfoe�,uosmin�:rieiutquificitK trelSHnbsp;quiequid placitueflin oculii eittt.Benedicite domino crecitori oes creatur^enbsp;rita O' quiequid ficitcrenndo cr redtmendo er �ludndo,ipje enim omniiinbsp;fiicit,utcunlt;^ mdignentur hypocriU,lH omni loco ubi ipfe domin^tur innbsp;coelo^m terra, in man er in omnibtu lt;iby�ii,non iam Hierofol'ymis aut innbsp;tnonte aut m templis manufiSis,Jmprimis � anima mea beneficia dei mulnbsp;ttpUciter exporta beneiUt er erfatori o patri er faluatorit
psALKvs ein�
nuRusinHeb.
� V M M A. Qttod pfal,9i.dixit,Lietifica� me domine 'm fiSluYd tua er in operibus manuu tuar� exultabo,q magnificata funt opera tua domine,nbsp;nimii profiindefiihefunt cogitationes ttte.Hic latius explicatjbenedic�snbsp;O cantans domino deadmtrabili rertvm omnium er conditione er prot�nbsp;�entia 'm coelo,terra omari, indignosuerouita iudicat quihanefidetnnbsp;prouidentte dei non l}abent,dicens,Deficiant peccatores d terra or tmp^nbsp;tta ufnon fint�enedic anima mea domino.
BEnedic aia mea dno,dnc deus meus magn� f�catus es uehemcntcr.Confcfl�on� �c d�cornbsp;rem induifti, amidus luminc Gcut ueft�mento.Exnbsp;tendens coclum ficut pellem,qui tctigft aquis fupc/nbsp;r�ora e�us. Qui pon�t nubes afeenfum fu�,qui am/nbsp;bulat fuper pennas uentor�. Qui facit angelos fivnbsp;os fpiritus,amp; miniftros fuos ignem urentem�
Pc�e/�(Fe. QQrtindgt;n,Tentoriti'mte�U^, Afi:enfwm,tie.Currit,pfalgt;i7f
ES )
-ocr page 616-COMMENT�RIVS POMERANl
Et ifcendit fuper chtrub er uoUuit^uolM� fuper pennuf uettforiMii Ttiescredt' a CwmbicfoldmcredturdmaJ^icereuideturprophetd^mirum qu�exirttnbsp;nu er pro �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;credtur� in ipfwm credtor�Jirdtur,ut hic uidere IictAt,lt;iuod Ro.ir,
ienti-e d ' f:rtbitur,�nuifibilid dei,nempelt;ieternd,ciuspot�t(ddcdiuinit4icojjpiciun^ -.
tur d credturd m�di^du cott�derdtitr 'm iff qujefiunt,id eil,opmbut. t^et� � efi potentior locus fdcrec hifloritCfqui nof cotinedt dd�dendu deo 'm oibutnbsp;etiddduer�is^hic lacut,cfi(o crcdimus ut conditdejjeitd er dij^oni omnidnbsp;mdtiu er prouidentid dei.Cogitdmut enim er feimut �c drumuelle,fic dea .nbsp;pldcerc,!fuef�ddmodH credidit Abrdb� imoldturiK �liu.Et egregiii exentnbsp;pl�e� lofeph detru�isincdrcere,nonexciifatfenoddmi�ffe�uprum,['eiinbsp;filet exeufdtion� ut mdxime ne get proculdubio ��u,fcies er fe er fuA ejjenbsp;in ntdnu dei,'m cuiut ntditii funt omnid^� cuius mdnu nemo rdpere potr�,innbsp;cuius mdnu no potejl perire qui ip� fidit,rx cuius mdnu omnid dccipimusinbsp;Ad bdne fidem egregte er cum increpdtione quolt;p inuitdtfinritus dei^nbsp;Efi.^s,dicens,'E.zp,e^ipfecofoldbor uof.Quises tu ut timedsdb hoie mornbsp;tali er d �lio bo�s,qui qud� �xnu itd dre feet,er oblitut cs domini fiSioridnbsp;tut quitctendit cceioser fimdduitterrdm,er�rmidd�iiugitcrtotddie 4nbsp;fiele firoriseius qui tetribuldbdt er pdrduerdt ddfierdendumi
Hic ne peccdtd qttide med me dumnure poffimt/i re�pifetis cred� me adbuc dei elfe credturd,non angelte, fed homin� pecedtorem,ddhuc ejfe 'mnbsp;tn.inu da que faludre er pcr�it er uelit,id quad mdni��e dicitur tgt;fdl.9 9,nbsp;fi quis re(k mtuedtur.Scitote,inquit,^ dominus ipfe eA deus,ipfe fielt nosnbsp;e^ noit tp� nos-'Et ne quisexcufet dut terredtur db hdc dei Idudepropternbsp;peccdtd, ddditur,Suduiseft dominus,'m etern� mifertcordid eins er upjf'innbsp;gcnerdtioncm.er ffncrdtioneucritds cius.tion perijt mifiricordid'^^cr uerinbsp;tds cius, qui.i uosper pcccdtd periff�s^fedddhuc 'mlt;eternu fdliue[i erc,
H^cfides non efiinimpiis,nocfimoibushypocritis,quiudndlicetopia nionc ucl fenti�t uel die�t deu effe credtor� cali er terrie,�de tiun� no finnbsp;tiimt,quid fuis fiudifs,fuis prouidentijsfuis operibUs nttuntur,deo fe peranbsp;mittereno poffimt.Sentimusero�shincinfidelitdt�in nobis,erhdc fidcnbsp;bdbere non licet nifi dono dei.P.fienimdrbilrif nofiri refigndtio,dbnegAtilt;inbsp;nofiri�ue mortificdtio nofirtc uolutdtis,Heb.U.'Pide credinius perfiftnfii�*nbsp;iffe ficuld ticrbo dei,ut ex ijs qu� non dppdrebdnt edqu� uidentur fitreiit*nbsp;yndc Pfdl.91.vir infipiens no cognofiet er�iilttis non intelli^thtec^nbsp;Ccelefh'uSR glariofus infi ab teterno deus qui nuUd fget crcdturd,confi(fion�nbsp;rrwtj�. Idudent^i� mduit^'d e�,fudmglortd,qu�fult;tb9nitd(cfitma
-ocr page 617-IN PSAtMVM Cni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;lt;7
in crenturu o/kndit^primum �rc�ddtut Jumine ^uod prim u cred� titt,Gett.l.qui infe lucent hdbiM iMcce�iMcm.lTimot.l. Twic extenditnbsp;talos ut tentorium, qu�ndmod�uidemus, tegens l�osI'upcrius ii^uii,quienbsp;^udles fint ignonmus.Hic a^t nubes ut cun U CiT mirAbilid in a�re or ueanbsp;t(J operdtur(pfal.ly.') Angelos fuos �cit inuifibiles^noft cdrnis Of fdngui�nbsp;�nis pdrticipescredturdsjhoc e�,�.cit eos jftritus,Gr eofdem fldmmn ignis,nbsp;^ft,ignelt;endturje fiue jfiritualis.QHi cr in igne fepelcgunturupparu^nbsp;iffe,ut uidesin transldtioneHeliie.^. Rfg.a. cx ^udndoBclifetts dexitadnbsp;feruiim,Plures funt nobifcui]uncum ill:s.4,^.eg.e.Angelusquo^ in per*nbsp;fond, delm ignerubidppdrutt Moyfi,ut dicitStepbdnus,A�t.y. z^- ibidemnbsp;ait per dngelos datdm ejfe legem,ubi ut hi�urid. hdbet ignis horrendus uianbsp;debdlur �monteufcj;id calum. Pr^terea�citdngelos O' miniflros fuosnbsp;ignem urentem fi:,cfldmmdnt ignis guado per eos uindidkitn w igne exeranbsp;cet�calis,ut qudndo incendit Sodomd,ciudndo coburit quinqudgendrios,nbsp;Kelijeimprecdtione crc.Verum hic deortu cr credtionedngelorum diceanbsp;re uidetur,cu dit,Qui�ctt dngelos fuos effeffiritus oc.ticc placet quodnbsp;qiitdam uertuntordt!onem,fK intcrpretdntes,Qui �cit fuos �gt;irituseffenbsp;angelos Jd edl.qut femper Jfiritus fivnl ex ndturd,non femper angeli,id e�nbsp;nuncif funt,nifi qunndo eos deus dngelos �cit, id e�,quddo mittit. Nrf c�rnbsp;etidm ltd non uertis quod fequiturfit miniftrosfuos ignem urentemi
Angelos in principio creaturdrit credtos,uti}icindicatur,ojkndit quo Angeli* q; domi nus I ob,cdp. ^o.de dicibolo,dicens,l pfe eft pfmcipium uidrvm dei.nbsp;Et credtos non antecreatdm fed ante ftnddtdterram,lbtdemca.y3. Qjtisnbsp;demifit laptdem dn^ilarem terre^c� me laudarentftnwl aftra matutinanbsp;iubiUrent omnes filij deliKiniftros aut� det dicio�endit Daniel ca.-j. Minbsp;lia,inquit,militvm miniftrabant decies milics centena, milid aftifteb�tnbsp;ei-Ciuod uero chrifto miniftrent Grin mini fteriummittantur eleihs,dixianbsp;mu4 pfaLto.Sequitur iam de terra.
Qui fiindauit terra fug ftabilitate fuamjtio inclina bi^ infccul� fe�uU. Abyfliis ficut ueftitncnt� ami/nbsp;�tus eiuSjfug mores ftab�c aqux. Ab increpationcnbsp;tua fugicnt,a uoce tonitrui tui formidab�r. Afccn/nbsp;d�t m�tes �cdefcend�t campi, in loc�qu� funda/
BB 4
-ocr page 618-COMMENTARIVS POMFRANl
(1
ft� c�s.Tcrmin�pofu�fti que non tranfgredi'enftir� ne($ reucrt�tur opcrire tcrram.Qui emittit fontesnbsp;in c�uallibus, per medium montium pertranGb�tnbsp;aqux.Potabunt omnesbeftix agri, expcdabunCnbsp;onagri (itim fu�.Sup ca uolucres cocli habitab�f,nbsp;ex medio petrar� dabunt uoc�.Qm rigat montesnbsp;ex fuperioribus fuis, a fru�u operum tuorum faznbsp;tiabitur terra. Qui produc�t foen� iumcntis,�chernbsp;bam feruituti bomin�. Vt educat panem ex terra,nbsp;�cuinuml�tificat cor hominis. Vt exhilaret facienbsp;tn oleo,amp;paniscor h ois confirm�t. Saturabunturnbsp;ligna campi,ccdri Libani quas plantaftbiUicpaflcnbsp;res nidificabunt.Erodq domus dux eft cor�,monnbsp;tes excclfi ceruis,petrarefugi� crinacqs.Fecit lunanbsp;in t�pora,fol cognouit occafum ru�.Po(uifti teneznbsp;bras �c fada eftnox, in ipfapertranfibunt omnesnbsp;beftix fylux.Catuli leonum rugiunt,ut rapiant�cnbsp;quxrantadeo efeam �bLOrtus eft fol �c congre/nbsp;gati funtjdc in cub ilia fua collocab�tur. Exibit honbsp;mo ad opusfuum,�lt;ad operationemfuam uflt;$ adnbsp;uefperam. Qua magnificata funt opera tua dom^nbsp;nc,omnia in fapientia fecifti,impletacft terra pof'nbsp;feffione tua.
-ocr page 619-�M P�ALM7M crn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c��
Ex GrMisnunelegifurfCrentionettuuelcredturdtudtf�iuniut�ites fit mutdtionehoc effe/i{�unt ab ijf,lt;iuibui hoc melMSconuenire uifiimnbsp;^uifnofmideti
Aby/fm^ut ueflitnentum dtni�uteiuttid efl^terr^.ln Grlt;ecif ntvnc le� gititr cjVTOvpro^vrxo'.FeliXtAbylfo uelutuefitmentooperuitcum,idtjlnbsp;terriim,Significdt terri mdri circttdatam undi^, tSquot; tdntii nudum haberenbsp;cdputjld eli,fuperfici?tlt;iueddmodu Gen.i.Congreg�tur dlt;lUie,lt;iutefub c�nbsp;lofunt 'm loc�, imUjCr appdreataridd. Expe�db�tt.Fe.Extmgu�t fer�inbsp;ondgyosfit� eff� pdtientef,cr rdro dcccdcre dd atpuax. Super ed,id efi,�nbsp;perbe�idfcrondgros.Ee.luxtdtOos.hondgrot, Petrdrum.i.exfordmin(�nbsp;butpetrdr�HelrupM.Pe,Prondiu. Cdntpi-Pe^Domini, Erod�domtttnbsp;dux efteor�i.i.domus ardcie efi duiupr'mcepr.Vcrufic eA w Het. �jterprcnbsp;te Eelice,Ciconi� dbictes domut eiui.q.d.Abietes [unt domiKciconite�.cinbsp;conid in dbietibut nidificdt.Eiut db�dat per hebraifm�. Certiis.Ee.�dmisinbsp;Videdtnut prim�{,quid quddi ordtiones uelint.Terri funddta [iiper �inbsp;bilitdt� Cud,dixitnut p[dl.t5.^o mclinabitur (3'c.id efijimmotd permane�nbsp;lit uirtute uerbi,^ud �nddtd eft,utcun^ quando^ noua fittura fit,ubi eie�nbsp;(fi (�erint ex ed impij^ut dlibi diximuf.Abijffut crcfuprd di(him quid�t.nbsp;Super montes�dbutdqud,de dquis pluuidlibtu 'm nubibui pendentibia innbsp;telltgunt,imde diuino certe mirdcu�o expe�klt ferra irrigdri, qu�admodSnbsp;infrd,Qj^ deus ri^t montes ex fuperioribusfuis.Ab 'mcrepdtione crc.Si�nbsp;gnificdt'md�re deum fud proderemirdculd,coru[cdtione er tomtruis^un�nbsp;dehomines amp; dnim�tid tr�pident 'm taris, C7 fiigiant 'm domos er Idtibunbsp;id,id quod pro�ilo diutnwm mirdculum e�,nifi no�ri philofophifdpaeninbsp;iufipienta plufquioportet. Afeendunt montes crcAdeSl,hic altiorem,nbsp;iUic humiltoremficit terrdm,omnidKero 'm ufum cbmodum.Taminu z^e.nbsp;id e�,�ngslis rebus fuos terminos con�tuit, ut montes humiliord toed nonbsp;obrudnt,nec dqult;e rurfus omnem terrant occupent, ut dtcitur lob.^i. Pernbsp;medium montiwm,id e�,m conuaHibus.Citii rigdt z^c.id e�,montes s�- ternbsp;rdfoecunddntur ex plutiid ccelitus miffd,Z}� ex�u�it operum dei,qui plunbsp;it,cdlore folis �uet,te,nperdt terrdm �igorezj- lt;e�ttte, reliquifqi uici�itunbsp;dinibui dUoqu i�udtis opaum humanorum in prouentu ferrie nihil e�et,nbsp;Sdturabuntur ligna cdmpr,�ilicet pluuid er �udu maltiplici. l��cjd e�,nbsp;in drboribus dues nidificdbunt.Montes z^edd e��n^lis pdrduit,quo cottnbsp;�t^dnt,ubi quid ddua� fenfa'mt.Atqi hic quo^ artificium mirabilis deinbsp;fttdae licet dum dlidfnwt in puiiico tuta, ut cam�igienta canes, alid in
-ocr page 620-570 COMMBNT�RirS POMER�RI
cdttfj*�� terrtee^pewrHm^uterindciu�. fecit Itmdm intetnpoYiamp;ji^ ^MCfc.Gen-i-f-t fol cognouit occeifiim luum,Gett.l. Hoc tH,dbfccdenienbsp;die uenit nox.f.t �� no�e qttlt;eddm dnimdntid quterut uiiium,ut leones,lt;iuinbsp;in die ldtitdnt,ut hotm operetur in dgro ty-c,
I'oftqu� de cale�busjbic idm de terrenii dicit^Terrdm deut tniro drti^ Terreftriuntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(uperfiuidiu iHJum/ccit�iibilent,fuper tpiS, � ccelii (y pluit er to�4f,
a*c4tto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;putrem�mulfeo�endens elfe er dominiim,dum er b�n�ficia dfficitiyttf
nitruo terret.MLontcs fuo loco er udUef fuo dijfiofuit, nei�i hds obrudnt, ctim er legem pofuerit dirais,neegrefile terrim Ud�tnt. Um uero quid ternbsp;rdmfldbilitdm,dilfiofitdm,tutdm db dqtiis dixerdt,proculdubio intclli^nsnbsp;non folum terr� fed er omnid qu^emed funt^mirabiliter quoq^d deo am�nbsp;nibm in terrd credturis prouifwn elfe dccldrdt,dicenf dnimStibus loco quinbsp;luflibet dpto ddtum ctbum)potum,hdbttdtionem,er omnid neceffidridilo^nbsp;mini pr^tered non folivm neceffdrid, fed er iucurndd^er quie dd uoluptdt�nbsp;pertinent,ut uinu oleum. Q�i� O' comodi�ime omnibiu fud effe di�in*nbsp;dbi tempord erwfhsty diei,ut nihil aliud uidere licedt,qudm imnunfdntnbsp;dei er bonitdtem er fdpientidm^
Tiailrinte dlt;e nbsp;nbsp;ttic uidere licet omnem credturdm dei elfe bondm,fi fectmdu ordindtid
Kioniorum, onem dci,cum grdtidrudf�oneufutfiterii. Contrd quod docent doHrintC d^monioru^errorum ntdgillri,qui d fide defeiuer!tt,m hypoerifi loqu�tesnbsp;mendlt;iciu,ut Pdulut fcribit,ddndntes quod deut ordinduit,ut dbomindn�nbsp;d� fidntdbomindtiones,qu�ddmodukodieuidemui.Tdleffid�hdCcredti^nbsp;onis er,puid�tilt;e diuinie no hdbere,nemo pioru no uidet,�ci�t enim in crenbsp;dturd pecmtulm qud, deut uult mAgnificAri,m qud er hic deut hetdri feribinbsp;tur,ut uidebis.Sed findmui iBos^dudidmut uero hic pioru Jfiritu excldminbsp;tem^CiUd mdgnificdtd funt opd tud domine, o�dficifii p �ternd tu� fdpiennbsp;tidmioid, deo plendfuMt,quocuqinos uertcrimui erc.Sequitur id de ntdri.nbsp;Hoc mare ma gnum �c fpaciofum,illic reptilia,quonbsp;rumnon eft numerus� An�malia pufillacum ma/nbsp;gmSjilUc naues pcrtranftbunt. Draco ifte que fornbsp;maft�jUt luderet in co�
In l�eb.ddditur. Hocmdre mdgnum crfigt;dciofum mdnibut,ideli,brd/* ihijSfhoc eft,fudCdpdcifdtc,qu�ddmodu er Idtini po�'t�brdchid mdritri^nbsp;�Drdcoifit,fcilicct,illiceflinjndri,quem�nudfitKi
-ocr page 621-IN PS�tMvM CHb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$71
hJcTet (H �gt;/ctlicetM�ri,E)cGrlt;eco proprie legKfVtiHuieret ro co po fit t�nern refolui^vt luderet 'm eo.t^� zy felixexUeb.fic legit,Le*nbsp;ttidthun^tiue�rmiifti^ut rideit i� ipfiojci mAri,ut tUic gdudent Gquot; regnet.
Scripture uniuerfitdtemrerum 'intrtddiuidere folet,c(elu terrdmzs' mrifurtai^ tn�rc.Hinc poflcj de coeleflibut cr tcrrenii dixerdt,fubijctt no minus 'm ind credtio;nbsp;riuideri operd dei mirdndd,ubi,prieter mnumerd dnimdtid,Gr prgt;eter na,nbsp;uigdndi iUud mirdculti,efl q^uo^ cetus magnut,ut mirtim fit,unde tdittie benbsp;iult;e pdfcdntur,nifiprouiderct,c[ui condidit.Hic cctut draco Grlt;ec� fcribtnbsp;tur,Hcbr�is Leuidthdn.Cetos in mjri ejje,cr 'm prmcipto credtos confi�t,nbsp;Gen-i.Significdturdutem per cetu didboltts,ijuiregndt in mdri huius munnbsp;di,a^ns impiortt cordd,quo uoluerit,de quo legii,lob,,^o,cr mteritui eiutnbsp;in cordibutcredentiu priedicitur,Efd.i7.
O mnii ad te expedant,ut des cfca coru iti tempus opportun�*Dante te cis colligent,apericntc te ma/nbsp;num tuam omnia impleb�tur bonitatc. Aucrtcntonbsp;a�t te facicm turbabututjauferes fp�m eor� amp; deznbsp;ficient in puluerem fan rcucrtcntur.Emittes fpirinbsp;turn tun �e creab�tur,�e rcnouabis facicm terrx�
Hfc c/l conclufiofiueepilagus deprouidentid diutnd potcfidte con^ atoris.Old,�mquit,ddterefi)iciut,utde�efcS,qu� fin^liscouenidt,int�anbsp;ptuopportunu,tdcil,utfuo temporeed utdntur,no enimddtdeuifolum, *nbsp;frandoedendit efificdeti� longe ditte^quemadmodu f(en�ddtafiaite,qHanbsp;biemciumentduefcdntur.Uic ntdeiomnid fineprsefenttddei effe nihit^nbsp;utcon�nddntur^quifdlutem 'mmdnufud conftituunt,ciimne cibumquianbsp;demuentris,duthdncttitdm dnimdlem'mmdnunofird hdbedmus,Iidntefnbsp;inquit,te3lis,colligent,Z3� dperiente temanu/m tudm,Htpdter�niilidf,om'anbsp;nid dcciptent bonitm quodipfis cammodumefi,ut nemodliquid fitsnbsp;proutdenti�,Cu� 'mdiifiri�,fuo Idbori tribudt. Benedi�hone enim doanbsp;mini resobueniunt,qui dat ttbi,utldbores,ddt quoc[}Ut labor fruiU^^nbsp;ficet.Prouerb.to. Benedtilio dominidiuites �cttzirc. Contra auertentenbsp;te �ciem,id efl,te defer ente ea,non firuinte,non pdfi:ente,non fpirantenbsp;in ea, non umpliw tenente uitdm dedifii^nthil ddefi nifi turbatiffa
-ocr page 622-COMMKMTXRIVJ POMERARI
�wrs ^^eriiiio.Kur�im tmiUtsf^iritu tuwmtCr uoud �unioilt;{,euiui ritutuiui�catomHiA,redditMimdi}tiaterri{,d^uii^aerijteM�,cit�ttgul(tnbsp;anni-s reutrcfcerc,lt;iute perierat cun�a terr� ncifcentid,^uemlt;idmodH legitnbsp;Gen.i SpifHut domint incuidbdt fuperd^udi.iltic emi�ione J�iritws dei^CFnbsp;creiitiogt;ielt;iu*ii�tduefieri uidemtK,z^innoMtiotteterrlt;e,qute fiitffilisditnbsp;tiifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ittr ftidtn i� ultim� mundi in�tMr(itionew,lt;jU(tndoJfiiritu dei
cxcitdbtmtur mortui,Z!rccelum terra,inlt;p noudtn uidebimiit.
l�'mc,quid omnid ifin, propter nor CMiitur,�ctle uidee,^, omnid fine jfii ritu dei,ut diximitt,mors funt i� rcfulutis tiofiriftCMn ne ifid quidem cor^nbsp;pordlid fine eo uttdm hdbere po�int.
Sit gloria domini infccula,lxtabittirdns in operi' bus fuis.Qui refpicit tcrram,�lt; facit cam trcmcrc,nbsp;qui tangit montes Sc fumigant. Cantabo dominonbsp;in uita mca,pfallam deo meo $ diu fuero.Iucund�nbsp;(it ei eloquium mcum,ego ucro delc�abor in do,nbsp;mino. Deficiant peccatores a terra de iniqui,ut am/nbsp;plius non fint, Bencdicanima mea domino. Habnbsp;leluia. Id ejl,tduddte deu/M�
Hiec efi Idus cr uerm deicultm itdre/fiicerein operd dei,ut dixintut, CitUutdei. (jppil.ty.zy.9l.glorificdredeummfui( 0paibui,lt;3^excredturiidgw�gt;nbsp;cere credtoretn,cr credere,q, omnid ex Wdnu eita fiufcipidi,(iuid erg) �o�nbsp;bis hypocrite pcccdtd fiiciunt in credturis dei,modo non dbutdris contrdnbsp;dei pneceptum�n quibus deus ipfe Utdri fcribitur,ut drtifix infuo drtifi*nbsp;tio,cr quds creduit dd fie glorificdndtiiCur in inturidm giorite dei fiud openbsp;rd mdgnificdnt^tndnumfiudm oficuldntes,idquod iob uacdtiniquitdtentnbsp;.. tndximcimivtindmueltrepiddrcntddfi(lmind,crq,uide�tttonnunqudntnbsp;toeliidculisdiiijci montes,qui nuUisbeneficijsquottdidnis permoliuntur,nbsp;jyeus ut benefieijs prouoedtjitd terroribus qudndo^ eomindtur,non eniianbsp;fiolem fiolumoriri�cit,fied etidm d�quttndo borrendofidmine concutitnbsp;orbemdit omnibus gentibus cr /�g� f�rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exbibedt^rteter
ed,qtne d�t in confidenties fingulorvmt
-ocr page 623-in P�AIMVM cnili
� �VIT�
CMt^ierigitur)�quitfdontino,iionec uixera,((ae(gt;tum f�ei eMticum^ icnediHio mea,ego uero ieleSnbor non in mea iu�tu,non 'm credturii ul*nbsp;Hi Jed per credturMin domino, quemidmodu dkbi di�t. Credturd tUidnonbsp;dele^ttme,f�d tu domine deUilafi mt �m�amp;itrdtudAmpij uero 'mdigninbsp;fuitt,qui inter dci credturdf computeatUr,'^ uiu no ft dgnofctmt dutorem,nbsp;quibut itnprecor,ut � terrd eijcidntur,ut nuUte eorum dmpliut relilt;iuitnbsp;perfiitt,id ^uod complebitur in fine mwndi,ut diximut dlibi:
Benedic dnimd med domino. ttdUeluid. Omnid Iduddte dewm. Idas tdntdtd efljpfi glortd 'm ntemum,A.men.
rsALH^s cuir,
TitutuinuSmmHebr^,
tv MM �. SjfHt pfdlmo fuperiore prouidentidm i� iefiripfit er^ om curd iei erg^n net credturdijitd hic prouidentidm eim, cr c�r4W pdternam defcribit er� credcnte��nbsp;tlt;t eredentesjd efijiliotjjoc eftjHof qui efedunt e�u promifiiot�/d quoinbsp;fcc mdnififie 'm pr'mcipio pfidlmi dicitur. iHcmorjmquit,�it m fiectilum te�nbsp;finm�ti fui,uerbi,quod m�dduit 'm mille g;etKrdtione$ t^c. Et 'm fine. Qg�nbsp;ttidmmemorfi�tuerbifdndifui t::rc.At^ Ut hdnc curdmhicnob�o�indtnbsp;ret, nu�dfit mentio de popuU peanto peend fitcutd,ut'mpfidlmo feiptennbsp;ti,fi:d tdntubeneficiddeidefcribuntur Deut enhn 'm fuis promi�is uerdstnbsp;Muentuf efijicet multi tUorwm fuomdlo non credidenmt.Vorr� pfdlmtttnbsp;ex hifbrid Genefis cr Exodi non efi obfeurut,
GOtifitem�nt domino �c inuocate nomen
dus, annunciate inter gcntes opera cius� Cantate ci �c pfallite ci,narrate o�a mirabilia eins�nbsp;Laudamint in nomine fand:odus,lxtetur cor quxnbsp;rentium domina. Quxrite dominum �c conforta/nbsp;mini,qu3crite faciem eius femper. Mem�tote mira/nbsp;bilium eius qux fecit,prodigiorum dus et iudid/nbsp;otum oris eiuStSemen Abraham ferai dus,fihi
-ocr page 624-COMMENTARIVS POMERANI cob elcdi eius. Ipfc domi'nus deus nofter,in unPnbsp;uerfa terra ludicia eius.Memor fuit in fecul� tefta/nbsp;meci fui^uerbi' quod fnadauitin mille generan�es�'nbsp;Quoddifpofuit ad Abraham, �e �urament� fui adnbsp;�faac.Et ftatu�t illud lacob in prxceptum, �e Ifraelnbsp;�n teftamentum �temum. Diccns, tibi dabo terranbsp;Canaan funiculum hxreditaris aeftrx.Dum erantnbsp;�lli numero breues�paudflimi,amp;incolac eius.Etnbsp;tranf�crunt de gente in gentem, �c de regno in po/.nbsp;pulum alterum. Non reliquit hominc nocere eis,nbsp;et arguit pro cis reges. Nolitc tangere Chriftosnbsp;mcoSjCt in prpphetis meis n�lite malignari*
Qu/erite(yc.�elix,Q�^itedominiwi�rtituiinetn eiitt, IncoU eiM,fcilicet tcrr�.Vcltx,Aduenit 'meii, Et �m profihetis nuis nohte ind� gt;nbsp;ligMri.Etlix cldriui,Et prophetdt WfOJ nolite ddfligere.�^osnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cldrt^
MlcgeremufiEt 'mprophetiUtHeosnolitemdlignedgere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
yidequ^foqudminfigniter nos ddhortetur dd fidemtyddconfi�io^ da ueritdtisji:!r prtcdicdt�oiiem opent dciin omnibus popttlis, ex be^nbsp;sSStificdreno neficijs nobisprlt;e�itis,0-prpmi�ionibusferudtis.con�te�dni,m(iuit,do^nbsp;men domini. t)jin0,uei,Lduddte dominiim,(^ 'm omni nece�itdte 'muocdte eu,priedted^nbsp;te inter getttfs, opera �ius,Gr mtrdbilid cius, gu� �cit credndo, prouiden*gt;nbsp;t[o,UberdndoexmultispericuliStdondndo beneficid,redimendo ex pec*nbsp;cito, morte 'mfiris, exdttdndo in regnum tS' glorificdndo,non prlt;edi*nbsp;cdte mdgnificdte,ut hypocritto,operd hominum,pfdlmo.l6. fed Idudd*nbsp;mini in nomme fdn^h eius, ut ^uigioridtur, 'm domino g�orietur, uidedntnbsp;homines opcrd ueftrd bonA,cr glori�cent pdtrem uefirum t^ui in calis eli^nbsp;^ui illd bond opcrd fuo f�intu per nos effi�t, id quod eft 'm nomine fdn* �nbsp;lt;�) eius �duddri, non in nomine noftro, non quid nos fm�a/�cimus, fednbsp;quid ipfi W� fdn�ificdt, crfdnibi per nos �cit. Qji�erite domintmt ex ft*
-ocr page 625-IS PffALMVM cr��h gt;
i� �rdndo, pfdt.tl.cr cof�rtdmini tn potentid uirtutii tiui/ie'qitid uejlrii turibut tribudtiifSine nte,iit chriftiK,nihil potcflis �cers. Qn�rite p�tenanbsp;ftdnt eiult;femper,utfentper ad�tuobudefidertHe^nctinlt;luduefir�confi�nbsp;Ujs uejlr� prudentiie^quit morstfiidimittdmini.
Mementote cc.Nohte obliuifct benefictoru dei,iut prodigiorum etii ^enefdorwn iHdduttfdriospro uobii �ihrum,dutiudi�orum or(teuti,�de�,uerbos (ffirec�reJitlt�nbsp;rum eiiu qu� mdndduit,de qutbm pfdl.lg.tudiciddontini tara iu�ficdtiin �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� v i
�metipfi,ni�hic ludicia fententidm latdm in dduerfartos dccipiM.Memett tote,inlt;ludmjuosfilijAbrdh�crldcob,nocdraAles^�dferuieiuscrelt:(hnbsp;tiw!,ne quid cdrne cr nomine gloriemini, ^ilij e�s Abrdhe er lacob.Ji amp;nbsp;tpfi fitisferuidei creleilificuttlli,lpfee�domiitutiide� gubirndtor^deanbsp;usjid e� credtor,no�r qudtttufqudntus e�. Qutbuf uerb� 'tnculcdtur noanbsp;bis primum preceptumt^go fum dominus deus tuns.I � uniuerfd terrd tu�nbsp;dicideiusjde�,ipfenon�� lud�d�lum,fed'Cr ubit^ regndt cr iudicdtcrnbsp;efficit qutcqutd loquitur cr iuiet.�ihil �t^quod n� ipfe uult,que efi nidxinbsp;indf!dcliumcottfoldtio,dumfcitmt�ue dulcid fiucdmdrd contingdntboanbsp;ftdme�edei uoluntdtem ergt ippx3^ iudkio dei excieedtos ejf t, ^�i niicnbsp;perfequuntur ere.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'�
Kemorcrc.Omnidbene�ciddei oflenditnobis toldfcripturd�Sklex pfofffi�ionli fold dei bonitdte �� mifericordid, cr q, pretered credentibus fefeex edd�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utntu/t,
mifericordtd ob�rinxerit fuis promi�ionibus, quds non prufiitre non po� tefi,utcunq^ etumdd longum tempus nobis diuerfum dpparedtfCrcdro ' .nbsp;interim ridedt credentium �dem qudfi �ulticidm. Vbi ergo pru�dt bene*nbsp;ficiddeus,nonre/}gt;icit inno�rdmeritd�d quod Irrpocritteputdnt^neq^nbsp;grdudtim �cit propter no�rd peccdtdjd quod uerenturpeccdtrices con*nbsp;fcienti�,fed refpi�t fudmmifericordidm er �eritdtem,qui feipfum neg^^nbsp;re non pote�^quemddmodwm dicit ^fdie.^a. Ego/�m, ego fum ip�, quinbsp;deleo iniquitdtes tuds propter me, er peccdtorumtuorum nonrecordd*nbsp;bor.Stc Mdrid uirgo cccinit,Sufcepit ifrdel puerumfuum, recorddtus mi*nbsp;frrtcordi�fu�,ficutlocutuse�ddpdtres no�rostyc.Sic GrZdchdrids pdnbsp;ter lodnnis,Benedi�us dominus deus ifrd�l, quid ui�tduit eye. Stegt locunbsp;tus e� cjc. Ad�cienddm mifertcordidm cum pdtribusno�ris, memordnbsp;ri tefldmenti fui fdn�i.Iufiurdndim quod iurduit dd Abrdhdm ercl� re*nbsp;tni�ionem peccdtoriim coriwn . Per uifeerd mifericor^t dei no�ri,iitnbsp;qutbus uifitduit nos driens ex dlto crc. H�cc dnunt amp; legunt quotidienbsp;qui uel foli ctmtemm�tt�ldj^hemint impugtidnti ddeo exc�cdu�
-ocr page 626-COMMEHTARITS POHERANl
tosiew^TOim^ionumtr^iti ueritdtcmhicpfaltmtinoHiincui^^ � cit^ubindeo^lkndens,quosir,fultuth^c fide$plt;iit�tur^ntequ�uentiu d�nbsp;frtfitturtwbif uidend(i,Et licet mterim^bieciffi ms utdeHstr^Umen ipfe^nbsp;mtitiu tnifcrkor diefu^e ubic^ ddefi utferuetftd ^uod exemplo ptttnareh^.nbsp;rumc^f^^if^^^orumhicutdentut,
Promi�io e?* Abr^ie,if(Hicuti(icob,quicrifrd��,dewmnfoIumpr0n�f�rAtfedty, iurdmentii dei iurduerdtfeddturumterrdm Cdnddn m�inkulum �ue fortembtereditdt�nbsp;uocdtur pne� eetern�,utex �emine eorumtdndem benedicerentur eunfta: cogndtio�nbsp;9rptum, nesterrlt;e^ut^hdbetGettefeoshi�or{d,l�uderdtte�Atn�iit(imdei[cm�nbsp;piternum di�iafttum iurdtum dd A.brdhdm fl�ddccfldcob^ifiud erdt �.nbsp;prteceptum tsquot; tnditddtwm eis in mille generdtioncsjd ^,omnes po�eror.nbsp;Mm fempiternumcredcrent^^hileniindliudexegit pdterndpietds,qu�nbsp;utifii promi�ionicrederent^ex ^ud�delt;iuotquot crediderunt,iu�ificdtinbsp;fumt^t Abrdhdm�nei^ud fidel �mddmentoreliqudprieccptd�cri no pofnbsp;fitnt,Sine fideenim impo�ib�e eflpldceredeo. ldcirco hic pr^cepttmtnbsp;er mdnddttm uocdtpromi�ioneS er iurdmentd dei.ubilt;iuiefi} quod optunbsp;externum pr^cipkurfaput potiut dei prtecipitxr^tfufcipidmuspromifonbsp;fione ndm^ nthil exigitur, n^ ut creddtnus,nbsp;nbsp;non menddcem fiddtnu�
eum,^ui pronttttit,tidtnhocelioputdei(diiChrifius)nt creddtismeuin quem iBe mi�t.
Prontt�io dei Ncc opax ellqu^ere,qui fieri poti�ffet, ut 'm lt;eferntm ttrrdm Cdndo P^^^ dtt pelfediffenttqui c^hodic totum mundti po�idenf,fi qui uerum ferne�nbsp;tinttd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fMtt Abrdhje per fidem (ndm cdrnem mhil mordtur deus) Abrdhdm enitn
per fidem hteres mwtdi fiihut eftyKo,^.Bfci.^.z^c.id quod none non �ilt; detur, mn minus qudm olim terrd Cdnddn Abrdhit effe uidebdtur, in qudnbsp;ne pd�umquidem pedisdccepit^utdit Stephdnus,t�debttur dutemeumnbsp;Amorr^ijCdndnteij�rTehqudftximpietdtisdeterrddbldtd �erit,qutBnbsp;wo do regndreuideturtUtdiximuspfdlmofuperiore, er pfdl.g. pfdl. ts.nbsp;pfdiid.Tdmen terrd Cdnddn tuncddtde�,utuideretur ueritdspromi�ionbsp;nis^Utd,ut uideretur,quidimpictds meredturj qult;e donis dei gdudet,^nbsp;dondntem non dgmfcit.
Tettdio fi^^' nbsp;nbsp;nbsp;Vertan uidc quos infulttts pdtidtuT fides, qu� credit dei pronti�ioni*
I� omni promi�ione fiudeusfic d^t,utfi in rdfionem fitte fitpientid humd* ftim ar 'm res ipfiu pr�fentes re�^icids,omnino uidedtur impo�ibile,quoinbsp;promittitur^Clsid qult;e�o cogitdre potueruntf quibus promittebdtur terrdnbsp;Cdnddn^'lt^uidebdntfiee�'e pduc^moStC^inedterrdtdMum incoldsinbsp;mod
-ocr page 627-IN PSALMVH Cliri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$77
t^otexpugMrehoi tutipojfwmuffZ^ajidndo fud J^ontecedent? tered pertrdnfierunt de ffMc in gpntenjtneceJJitdte d^,ut nihil minianbsp;dcreturqtidtn regndturosmterrd,quiitd incertisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bdntur fedtbut.ti�n
�ehtc�rtifideopuierdtilUs^qui etidtnncnnunqdtreUiti d dcouidebdn� tur,ut qudndo Abrdhdtn cr I/ddc pudicitidtn uxor it trddunt in mdnufnbsp;tium,qudm tdmennon dubitdbdnt tndnibuf dci cuflc dienddtn?
Atlt;^ hie rurftvm utde qudm non dcrelinqudt dens, nbsp;nbsp;qudm ddfit impri Confoldtio amp;
tnis,ubinecelfeeft,ubi ddeffede[iderdtur,ut fwutdbtmddntddflifliones^cufiodid dei, itd etidmabundent cofoldtiones,iion reliquit,inquit,hominem noare eb,
drguit pro eisreffs,cfficiens,ut propter nuum dduendtn cz hojpitetn totum trepiddret regnu,ut pdtet de Phdrdone re� AegyptifGen.ii.cr denbsp;Abimelech,Gen.zo.cr.i6.Tdnflt;ecurie font deo credentes,ut propternbsp;�num dntequdtn defereret^otum commoueret orbetn terrdru/m,Non poanbsp;tcfifieri,ut deferdt,fieridutem potefl,ut deferuijje uidedtur,ut fides pro�nbsp;ietttr,^^ pofi probdtionetn �rtior eudddt,
ltd prohibuit dcus,ty hodie probibet,ne quid nidlifuis fidt-liJolite tdn^ Chri�i gere Chriftos meos,id e^i,quos fg) wiixt J^iritu meo,ut in me creddntji:^ phetiC dei�nbsp;per meregnent.E�o uosre^s fitii,wn{ii oleomunddno,fdmen ifhquosnbsp;tnnndus dej^icit,lon^ funtinconjpechi, meo quibufuisregibus fuperio�nbsp;res,nempe chri�i mei er re^s ej'fdcerdote5,quid filij dei funtper �dem,nbsp;quemddmodwmlodnnes ddomnes credentes dicit,Vn�lionem hdbetis 4nbsp;fdndb,cj-unHio docet uos de omniius.Et nolitemdlignwm quid tentdrenbsp;�M prophetds meos,quie e� repetitdfententid.ld e�,in eos,qut habent uernbsp;iwmmewm,er confitentur fed chri�i funtfide,prophette confi�ioneernbsp;fideiprlt;edicdtione.3,Cor.�4.Vnde cz pfeudopropheftedicuntur,qui fudnbsp;fomnidnon deiuerbumpriediclt;).nt.Siccr Gen.to.Domiausde Abrdhdtnnbsp;dicit,Orabit pro tc,quid propbctd e�,
Kiror quid in mentem uenertt ijs,qui propter oleum externum, Wiilionem,nefcio qudm,de fi putdnt dit}u,Kolile tdngfre Chriflos tneos,nbsp;ri�n hoc di�umfit de Abrdhdtn,ifddc cz I(tco6,^woj non legis Mttlos,nt�nbsp;intus in corde d deo,utex hoc loco contrd eos potius pro omnibus creden�nbsp;tibuscitdre licedt,qui /�iritu dei untlifunt,p/dl,^.er prophets uerumnbsp;ltdbentcs�ei uerbum o-e.
Et uocauit famem fuper terramjOmne firmamentu panis �Qtfiuit Mi�t ante cos hominem,in feruumnbsp;cc
-ocr page 628-57� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAN�
ucnundatus eft lofcph.Humil�aucr�t�n compcdf/ bus pedes ems,ferrum I'ngrcfla eft anima eius.Donbsp;nec ucniret uerbum eius,eloquium domini inflamnbsp;mauit eum.Mifit rex foluit e�,princeps populi�nbsp;ctdi'mifite�.Conftituiteum domin� domus fux,�nbsp;Ct principem ois poflefl�onis fux. V t erudiret prinznbsp;cipes eius ficut femetipfum,et feniores eius prude/nbsp;tiam doccret.Et intrauit Ifrael in �cgyptum,et la/nbsp;Gob incola fuitin terra Cham.Et auxit popul� fu5nbsp;uehemeter, �c confortauit e� fuper inimicos eius*
Pinndment� pro eo quod corrohordt dixit,Velix �Virent trdnjhditi �nfldmmduit.Vc.Exdminduit uel pursuit,ut uidcM itjfldmmdre uel inanbsp;eendere dd ignii pur^ttonem pertinerejn quo exdininittur durum Gf dr^nbsp;^ntum. Vf erudiret uel cdftigiret principa Aegy pti,Gr prtedperet eitfnbsp;er eos in potefldte bdberet �ciit fe)n(tip[um.�elix,Vt uinctdt principes �'�nbsp;us fccundumuoluntdtem �tdnt.
rdtntf tfflM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bic pfdltnut fidei defcribere tentdtionemjit non flitim deficid*
tnutfdum probdt nos dotninus fuo uerbo,ut durum in tgne.vbi deus pro� tniferdttcrrdm Cdnddn,qudm promi�ionetn rui�d rutio crederepotuit,utnbsp;fup^-d di��jtni�t �tnent in terra, Cdnddn,utneliceretuiuere quidem i�ic^nbsp;ubi deus rcgnum proniiferat,dtqi hdcoccd�one eieeiteos in Aegyptum,utnbsp;iHic hdbitdrent 'mcoU,nihillt;^ minus uiderent,qttdm fe dominos fireterr�nbsp;Cdndnxorum gj' A morrneorum. Qjiis hie perflitiffet in fide,nift �desin uernbsp;bum dei maius quid dam e�et in pe�hribifs iHor H,quibus dedit deus^quantnbsp;�omniant iUi^qui nihil hdbent fideiide qud potentid,Ephe. (.
, Dereliqui�e erg) hie uidebdtur �uos dominus, quemddmodwm tdcoh ^ouidenti^ Jixit�en. ^z.Emittc nobis neee�artd^ut po�imus uiuere, Gr ncH con�u�nbsp;dei in�gne ex ff^amtir inopta.cum tarnen non dereltqucrtt,quemddmodu pfdl.iz.fcrip!unbsp;emplum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c�,Eece oculi domini �eper metuentes cu,Gr in eis qui�erant fuper miferi
(ordti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erudt 4 morte dnitndd eor�fGT dldt sos in �mc G^c,'S-t pfdl,
-ocr page 629-�N PS�LMVM CIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57�
S^.No� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore inalo,�-in diebui �mKfdtnr�buntw
es'c.'Vcrwm ijid dei er^ fuo$ prouidentM ndco occulta �it(utp)lct)ut ne^ tno uideret,im�folu contrarium uideretur,tAifit^inqutt,ante tos hominenbsp;id e�,ioftph prtemifit 'm Aegyptum, antequ� alij Aegyptum mgrederen^nbsp;tur^ut per eum omnes feruarentur^ non folum �fra�lute, fed etiam Acgyanbsp;ft^,uteivm iHic jublimaret in regnum Cft.Sed uide,quibiK initi/s,ut agnoanbsp;fias dei fa.pientiant,qu� folet ita deijcere,ubi uoluerit exaltare. lofeph tteanbsp;itwndatus e� � fratnbits,qutd magis fcekftam potuit fieri ab ifs,iiuibus taanbsp;ttten deus hoc etiam feelere curauit prouidere, er lofephwn�a re � egemnbsp;fratrum,quod iHi �fiofcelcre ^fiimabant fecaueret Et uemvndatufcRmfernbsp;deindeutferuus fcde�usm Aegypto tr�ditus uincnlis G firroznbsp;qutd qu^fomagis mifertvmi Quid hic putas pottitjfe cogitarelofephamnbsp;^^ui tandem promi�ionem babebat cum pettribus^qui prtetirea reuelatioanbsp;nem acceperat nonuanamfe fieturumregem jrntrum [uorum^nifi fidesnbsp;eum feruaffeti
Honec ueniret uerbu domini,id e�,donee fent�tia dei,quie mdnd�t oid, iuberet^ut foluerttur lofeph,mtcrim eloqutu dei cui credidit, exdmtnauUnbsp;eu 'm tcntationibus uarijs,ut duru 'm igne.Bedfm qut fic 'm probattone uernbsp;li dei perfi�t.Parientii parit probdtionem,probatio ffiem. Hiec exempldnbsp;firiptdfimt,nedcficiM 'm tentatione,etidmft dcusutdeaturabiec(/fe.Salutnbsp;tua non in tud fed in dei manu e�,ft muocare potes deu,omnid adhuc faludnbsp;fimt.Quis enim unqu�m 'muocauit dominii, z:r dereli^s e�iQuin er pdnbsp;triarcharum peautu o�endit, propter no�rdpeaatd n� ejfe de�jerandii,nbsp;^etiam ex peantis no�ris deus glorificdtur,Ro.f. Verum hec non docentnbsp;peanre,ut ibidem Pdulus declarat,cr nos diximus pfal.^o.
Mifftrex crc.Subito dum non�erdtur Pharao rex Aegypti � cdrcere transfert lofephum in regnum,ut rex e�et fuper omnes,^ doceret fenioanbsp;res prudentiam uerbi dei, Cecundum quam deo fidercnt,eitmq; colerent,nbsp;er homines fecundum deum ^bernarent, quid enim altud potuit docerenbsp;fian�hfiimus iUe lofephiQuofic r�gnante oaafio ߣla, e� fiatribus,^:^ paanbsp;tri ingrediendi Aegyptum,ubi fupra modum populusauQus c �,ez �rtiornbsp;�Shis adiierfarijs Aegyptifs,po� oblitit lofeph,qui antea amici erant,qu�nbsp;tiJmodiim queritur Pharao, Exo.i.Hic cogebantur iiidere fefc no e�e deanbsp;irAidhs � deo,er�em �ciperejiam iam�re,ut impleretur dei promi�ier,nbsp;tnultiplicatopot^ulo.
Horredu uero efi � Aegyptus fub lofiph cdodkl, de cultu unius dei,ubi
CC i
-ocr page 630-5g9 COMM�nTARIVS pomerani
AfgypfM *'�*��'**?* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcprohdm mentem^trdditti eff, ut ddawit etid fdt
imptetdd. nbsp;nbsp;nbsp;crue^ertilioneSfC!' reliqud mon/lrd,(iuemcidmodum etidm imp�j po'�
edt� irrident qudji fiupiddm cf jkliddm,dt^ ddeo ut ne refipifiere^ui dein potueritjddtdmfiupettdd muitido mirdculd fub lAoyfeJd^d.
Conuerti'tcorci'us utodiohaberetpopulumci'us, �edolum facerct in fcmos e�us. Mi�t Moyfen ferznbsp;uumfu�, Aaron quem elegit fibi.Pofuit in eis uer/nbsp;ba fignorum fuorum �e prodi'gior� fuorum in terznbsp;ra Cham. Mi�t tenebras �e obfcurauitjuon exacernbsp;bauer�t fermones eius. Conuertit aquas eorum i'tinbsp;fanguinem, Sc occidit pifces eorum� Aedidi't terranbsp;eorum ranas in pcnetralibus regum eorum. Dixi'tnbsp;^ucnit cynomya amp;c fciniphes in omnibus finibusnbsp;cor�.Po�iit pluuias eorum grandinc, ignem comnbsp;burentem in terra eorum. Etpcrcuflit uites eorumnbsp;amp;C ficus eor�, Sc contriuit omne lignS termini coznbsp;rum. Dixit,Sc uenit loeufta Sc bruchus,cuius nonnbsp;erat numerus. Et comedit omne fani� in terra eoznbsp;rum,omne fru�um terrae eorum. Et pereufl�t omznbsp;ne primogenitum in terra eorum,primitias omnisnbsp;laboris eorum. Et eduxiteos cum argento Scauro,nbsp;Sc non erat in tribubus eorum infirmus, Lxtata eftnbsp;Aegyptus in exitu eorum,quia incub uit timor eoznbsp;rum fuper eos. Ext�dit nubem in protedion� cisgt;
-ocr page 631-IN PSALMVM CIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5�I
gc�gncmut luccret cis per nodem.Peticrunt amp;uc nit coturniXj�c pane cocli faturauit eos. Interrupicnbsp;petram et fluxerunt aqux,abicr�t in inaquofis flunbsp;mina.Quonia memor fuit uerbi fandi fui fadi adnbsp;Abraham feruumfuum,Et cduxitpopulum fuumnbsp;in cxultatione, ct eledos fuos in Ixticia, Et d�ditnbsp;eis regiones gentium,ct lab orcs populorum poflcnbsp;derSt, Vt euftodiant iuftificationes eius, ct legemnbsp;eius exquirant.Hc�r.�i dddMt,Halleluia�
Cor eiutjfcilicet r�gis er pfmeipis populorum^Exo.l. Surrexitmterett ��ex twuus,quiignorlt;tblt;it lojepb ercFe.Cor eorum/cdicet Aegyptiorum,
Po�tit,fcilic�t deus m tis,JAofe cr Aaron uerba,ptr quit figna, �erent Crc.Fe.Po[uerl�t(Hoyfes,Adron) in tp�s(Aegypti/s) uerba. �gnorum eii�nbsp;�dei)(s- prodigU in tem Cham, �^on cxaccrbaueruntfcrmones cius.Penbsp;lix,fHo deficerunt � uerbtseius,ucl wn�ier�tincrcdulidd fermones eius,nbsp;iiunc in Griteis le^tur f�ri pro �ou.Qgottw exacerbauerut �rmones eiuSfnbsp;quod deaduerfdrijs neceffdrio inteUiges,ucru� ad Hebneum confirassornbsp;ruptum uidetur. wpafkvo. e^mufcacaninafVocabulumueroHebrieuntnbsp;�gnificatomne tnu�carugenus. Au^ populo nimis^utfcribiturExo.t, Tentdfio ubtnbsp;quid aliud potuit uideri q impletam prophctiafn,Multtplicabo fernen tuu exeundS efi,nbsp;ficut �e�dS coeli,lt;!:T�cutarenAm tnaris^CT tam adeffe tcpui,quo reliqua da�nbsp;renturi cu eccefubito exoritur nouus Pharao,qui in�ntes iubet necari,^nbsp;populum ita laboribus opprimi,ut J})es otnnis po�eritatis periret.Veru bicnbsp;mi�t Moy fen er Aaron,Z7� eaelum terram^ turbauit pro fuis cotrd Aegy�nbsp;ptios^ut totus mtvndus difceret,cr otnnis creatura teflAreturjquantlt;ecur�nbsp;fint dco credetes.utcHfji adhucinfirttti,de quibus titiraculis di�it pfal.-77,nbsp;Hjc ne quid deeffet cu argpnto er auro Aegyptioru exire fielt, id quo d licinbsp;tum erat,quia ipfe iu/ferat^ad cuius mandatS. itnpietas fitiffet nonfiioliare,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Et fcoe mtraculu erdt,q, Aegyptijs mifere adfliHis, in tribubus tfraeliticiSt ne unus quid�infirmus fi�t,aut fenio confi�us,euinon lieeretegredi.Tannbsp;to uero timor� terruit deus cordd Aegyptioru^ quipdulo unte in omnibu/t
-ocr page 632-COMMENTAR�VS POMERANl
t(ideidntuv fuperioret^ut gduderent etidnt ifra�litds dbire,imi,ut lijhrid cog�rent cr urgerent. Tlt;tceo reliquM tentdtiones b�n�fici�t
Qu� omnid,t�quit,fictt,(]uidrecorddtiueftpromi�ionisfu^^utfitpra.di^ ximtM, TB.duxit ex Aegypto fecuros cr 'mduxit in terram Cdndnieoru, ubinbsp;polfederunt Idbores (ilior�,cr terrnm Id^k er me�e tndniintem,(iu� om^nbsp;tiid iufie dli^s dbfluht,tlui luftui ejl deutft^' bi$ per mifericordidm dedit^utnbsp;ciijhdidntnoniuftificdtiones humandsfed dei, toto corde nonhypocrinbsp;tdrum more legem eim exquirdut^ut creddnt uerbo eins, (^ui ueritdtem �wnbsp;verbi in omntbui decUrduit,
PSALMVS CV.
TUulits. Halleluja. LdJMrfe/fctccdw�wr. Lduddte deunt,
SV tu M. A, Populuf detIduddthic detem pr^edicdnsbedtosquicredunt, CTdcaifdns peadtumfuum o-pdtrum,�^deo non crediderut fitomdxtmonbsp;tndlo,id quad ex fdcrd hifiorid cognofces.Udc^ fidem uides ubiq^ pr�dicd*nbsp;infidelitdtem ddmndri.ln fine pctit,ut c�gre�tur liberet�rq^ d gen�nbsp;tibns,quod ut ttenc fub cdptiuitdte ordbdnt, itd nobii quoq; nuncqud ma,^nbsp;Ximeordndum,utrurfu,m,gentilierrorerelidh cr gentili dduerfdrtorumnbsp;Eudng^li} mdtiu opprefifid,jfiiritu congregemurdd fdnflificdndum nomennbsp;domini.Amen.
COnf�temini dno quonia bonus, quom�ai'n fecul�mifericordiaeius. Quis loquet po/nbsp;tentias dni,auditas faciet o�s laudationes ciusfBcnbsp;ati qui cuftodi�t iudici� amp; faci�t iuftiti� in oi rge�nbsp;Wifericordid pr^efiitione ingreditur,prouocdnt nos ad fdni�ificdndu nom� doeinbsp;aternd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnini,qutd benignu� cr bene�eus efi, cr nufericors in jeternu, cuius miferi
eordidnonceffdt ctidm ubi nos peauuerimus, ut ifiepfdlmus docet im� in noflris mifirqs habet mtfertcordid dei,quo m�do illucc/cdt.Veru hic oau^nbsp;pdt figt;tritus,di(ens.Cumiubedmur confiien domino/iue lauddre domnu,nbsp;q�lt;.is pottfi eloquiomnespofenthu eius cr uirtu�es,qudf fiat cndndoontnbsp;Wd^tenen.lo,dijponendo,prouidendo,ttem,d peccat'^, morte infirisrenbsp;dtmendo gloa�candoiaut quK cndrrdbit omtud,undc tpfi laudeni menbsp;redtur.qi�'epc iudicaueritimpios,denfinderit fuos, eS fmguln fif.gu�d prjenbsp;fiiteru fubini^e b�n�ficiainbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cndrrdbit qua incndrrdbiha funtiunde iT*
-ocr page 633-IN PS�LMVM er* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;581
go pr�dicdiimm eitu tnifericordt(tm,cutui noft efi nuffferus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qtUQ-c,
quicuftodiuntitidicium,ide�,quod iuftunt efl: in conflgt;e{lu d�fiue timos rem domini,^ freiunt luflitidm lugtterjid eil,corde credunt�hoc eji enitnnbsp;opuidei^utcred'itiiin eu,quem ilk miflt'fcrore confitentur,uthtc tadesi
Nim corde crediturnd iufli�idm,oreaut�m confiflio fit nd filutem,Ro.lo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fudiciH
Tnla fides amp; confi�io certe mngnitm opus del efi in non opus eft^ tufUtinm Ut hie pricficribns de reliquis operi6us,Nttm htec fides,qult;e cordis eft iuftis ' * ------
tin,(fficdx erit,(y operdbitur per chdritdtem,Glt;tl.S�Rft ergo cuftodire iu^i dicium OS' �ceretuftitiim,timeredeum,Qrfidere eitts tnifericordu.Alio*nbsp;qui dKifur,i:ifi ibundduerit iuflitin ueftrn plufqudm fcribnrum cr pharhnbsp;feorum,non intrnbitis in regniim coelorum,SoU igitur confitentur domianbsp;commendMt dus miftricordidm,qui timent Z9' fidunt,timent de innbsp;dicio,Gr fidunl eins bonitdte.Hi ndturd jfiiritus ipfos poflidentis ad omnenbsp;bonivmftrunfur.
Kaneucrobedtitudlnem,quiloquitur inpfdlmo,dit,fiedididffeex pec Di/citH((ttit citis noftris,fld^is dei atq; iudicijs,ut uidebk.Si entm digni odio dei funt deoinbsp;qui peccant cr contemniint,mii'ericordid dignabitur timentes fe,Gr defenbsp;tene fterdntes.quemddinodum contrafuperiori pfiilmo tdlidft ex dei be*nbsp;neficift didiciffe,diebat,ua omnia cooperantureiefHsin bonum.
Memeto noftri doffti'ne in bona uoluntate erga po pulum tuu,uifita nos infalutari tuo.Vt uideamusnbsp;�nbonitate eledorum tuorum,ut Ixtemur in Ixti'nbsp;cia gentes tuXjUtlaudemur cum hxreditate tua�
Ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fingilari legttur,Mem�to mei crc.vi�td me.Vt uide�^utlte
Qui timent dc�i ZT fid�it eius mifierici�rdid,fi: orant, (ter,ut Idudcr, CrproftiO' pro Alijs,ut uideds hic prima opera bona,qu� ad nos pertinct,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hottd.
Sic dutem orditdo dant gloria deo,fudm dgnofcentes,ut uidebis,iMpietdt�f utuidedsquiefit Idus dcinonhypocriticd.lAem�to noftri domine,qui pecnbsp;cduimus,lt;!3� memento non in meritis noftris,quce pefiima fimt^ut in f�roanbsp;re iudicij tui,ftd in bcncplacito tuo,uel bond uoluntdte tud,qud habes erg*nbsp;populii tuum^tcu/nqs infirmtvm,cr peccdfisgrdudtit.^^on enim fdluos nosnbsp;�cis,quid digni fiimus,fidquidtu itduif,vifitdnos non flds:llo,ftd fd�utenbsp;^t�rfdludtionenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft le[tf �hnftiKfUt Uideatnw bene ftccedere eleilti
-ocr page 634-^84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS P OMERANl
tuiifuppre�it dduer�rijs ucritdtis v,Pt� pietatif^ut llt;eteniur Utipcdti ffnte,tM, confoUtione crl�ticid fpiritut tui,ut Idudemur crgloriemur Mnbsp;doinitto,nos,fcilicetcomputdti mfortecrhareditdteeleihrum tuortun,nbsp;quemddmodum pfdlmo fuperiore,L4uddmittii�i nominefdttih eim O�C.
Pcccauimus cum patribus noftris,i'm'ufte egimus,' iniquitatem fecinius. Patres noftri in Aegypto nonbsp;intellcxer�tmirabilia tua,non recordati funt multinbsp;tudinis mifericordix tu�.Et irritauer�tafc�dentesnbsp;�n mari rubro.Etfaluauit eos propter nome fuum,nbsp;ut nota faceret potentiam fu�. Et increpuit mare ru/nbsp;br� �e exiccat� cft,et deduxit eos in abyflb tan�nbsp;in deferto.Et faluauit eos de manu odientis,ct redenbsp;mit eos de manu inimici. Coop eruit aqua tr�bulannbsp;tes eoSjUnus ex eis non remanf�t. Et credfder�t fer/nbsp;mont eius,et cantauerunt laudationem eius.
Ef nrrtM�er�l dfcend�tes in mdri rubro,Afcendentes,fctlicet ex Ae^yp to,Stc enimb^Lbetf�us,ut ex Aegypto ad terramCattaan perg^ntei afeen^nbsp;dere neceffe�t. Afcendente$jm^udmjirritduerwnt 'm mdri rubro,id eil,tnnbsp;loco �dr� rubri,de ed enim tentutione dicitjlt;iUie dcctdit perfequente Vhdlt;*nbsp;Vdonedd mdrerubrum,ubi nondum mdre fefediuiferdt. feliXjEt rebellesnbsp;fiterunt in mdri,m mdrirubro.Votefi legi ex�ebrxo^Super mdre,quodnbsp;eonuenit fenten�i�,qMdm dixi,magis.
lu�uffe dcctt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicut,Peanuimutcu patribus noflris CJ'c.nctt fuut ex numero Pbd
pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f�llt;eortvin,qui dicunt,b}on fum [ieutcieteri hominum.Si fidffemut m diebus
pdtrum noftrorum,n�n effiemus focij eorum in fanguine prophetarumW pocrifif tantUreJpicit 'm crdffbf quofddm peccatt �-uilus,ut in homieididfnbsp;ddulterta,f�rfa,rapinas,cr murmurdttones mdnififias^qualefin popubnbsp;txeunte ex Aegypto ftdljie legimus,t3'ubi tales 'm (e non uidet,qtiod ad exnbsp;itrnd operd dltntet,fingit�bi/dn(iifatlt;m,(p^mentitsfr mbnitas �bi,dices,nbsp;Ke�
-ocr page 635-IN PSAtMVM CV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;581
Ko� �ttVuw/� p�tres nofiri periertutt,lt;jui uifis tantis mirdculis,tdnun non trediderunt Moyp ftruo dei^non credideruntpofltd prophetis,fed eos ocnbsp;cideruntjEt �o�rihodiedicMtt,Quitn impi)homines�terunt ludtei,quinbsp;x)cnderuM ChriftuM^^ Apofiolos perfecuti fu�t,qu4m impie gentes lt;iu�nbsp;oc�dirtMt martyres. Nw 4Mtew libettter audimat tioyfen Z!r propheMnbsp;V prtdtcitores^O' ueneramur dei mir(imld,celehramut fifta/acrificama/tnbsp;lt;y multdoffirimus^neminem ocadimusjteianamut, erquicquid pr^cipi^nbsp;tur nobis fictmut �rc.Et non uidet interim hypocrifts, Moy [en er pro*nbsp;pbetM,t:^ Eudngelium Chrtfli non audit,fed pfeudoprophetiK,pfeud(ipoonbsp;�olos cr phanfiiciiu trdditiones,cr alias adulationes,ijuAs caro erfapiennbsp;Ha humana libenterMdit,lt;liiie ex regno dei, quod non eft de hoc munda,nbsp;er,Ut Pdulut ait,non confit m mwndi huiuselementis,ficiunt nobts reg�nbsp;numplufiuam mundanum, er ex dei iufitid iuftttiam carnis,ex uerbo deinbsp;Uerbum humanttm,unde uenit omnis dlei operum hypocr^s,quiefe pro pinbsp;etate fultis oculisuenditiit,cum intits in corde nulla fit in deum ftducia. Pmnbsp;tantfe libiter audire uerbum dei,ftd ueniat uerum uerbum dei,quale fuitnbsp;w prophetisjM Chrifto,m Apoftolis,quale er nunc eft in illis,qtti per Euannbsp;geluim lefu Chrifti damnint traditiones humanas, time uidebimus qui fmtnbsp;utrifanguinum. lujh autem qui hic loqutmtur, agnofeunt ftia peccata,nbsp;uidentfe plan� id effr, quod fuerunt impif patres, nifi mifericordia deinbsp;fanfliftcet,preftruet er deducaLQuicquid imquam horrenda impietatenbsp;aShim e{i,z^ ego agere poffum,fi non me deus cSferuct. Quid ergo glorianbsp;mur de libero arbttrtoi Teftimotuo ftntnobis,qujefingiili ftcimw inuitanbsp;noftri,error in quo uiximus, inftdelitas cordis,qua in tentatione uentris,nbsp;bonoris,uite,fentimus,ut interim taceS. de eo quodinpeaatis nati fumus.nbsp;Nt nihil inuenias in natura noftra born.
QUO ergo in loco habebimus itlos,qui hodie er fe er patres iuJUficant, quos tame uel ex ftiilis intquis, ut tacea de increduUtate,iudiaire polfent,nbsp;ay dicunt cum audiunt Euangelium,Ego uolo credere ut patres met, camnbsp;tarnen nefciant,quid uel ip ft credant, uel patres crediderint, non enim ha�nbsp;tent uerbum dei,quofuas certificent confcientias,Si no credidit pater tuonbsp;us Euanfflio,perift,Si credidit,fides eius nonte faluabitjed tiu. Hie �3 aunbsp;dis gloriam parentu,fed,peccauimus cum patribus noftris, iniufte egimus,nbsp;impie ficimut.
EtcredideriMttyct Htttc fidemtyhanclaudem fiti/fthypocrifimin tnultis,tyf�r�in omnili((S,� panciftimof ex�ipiaf,feqtientia ftstlm deda�
-ocr page 636-COMMEMTARIVS POMERANl
rMt.Su-Ht cftifif cita ad tcmpm credut, CJquot; in tempore tentatiottii recedtitf Laudoftt ubi beneficia fentumt,fub cruce murmurant.
Acccleraucrunt,obUt� funt opcrum cius,n� expcr ctaueruntconfilium ei'us.Et coticupier�t concup�pnbsp;cendami'n dcfcrto,�ctentaucrunt deumin inaquonbsp;fo. Et d�d�t CIS pet�t�oncs eorum, m�fit faturitatemnbsp;in animas eorum. Et irritaueruntMoyfen incaftr�snbsp;fu�SjAaron fand�domini. Aperta eft terra et abfornbsp;bu�t Dathan, operu�t fuper c�grcgat�one Abi/.nbsp;ron.Et exarf�t ign�s in fynagoga cor�,ffamma ZQtnbsp;bufl�t pd�res.Et fccer�t u�tul� in Choreb, et adoznbsp;rauerunt fculptile.Et mutaucr�t gloria eins inf�niinbsp;litudinem uituli comedentis fanum.Etobliti funtnbsp;deiqui faluauerateos,qui fecerat magna in Aegy/nbsp;pto,niirabilia in terra Cham, terribilia in mari ru/nbsp;bro.Et dixit ut d�fperderet eos,fi non Moyfcs elc/nbsp;dus eiusftetifletin confradione inc�fpedu eius.nbsp;.Vtauerteret irameius,ne d�fperderet eos�
Fefiinat impif, Accelerauerunt uerbum eli mcredulorum,'^ui ubi fiatim non uidettt non credunt, quodpromittit,non credunt.Contra E/�/gt;,i|.Q�zcredideritnonfiftinettnbsp;umde additur, Obhti fimt operum eim, ifult;e anteficerat, non expe�nueenbsp;runt ut�ceret quod ipfe Jecrcutjjct,lmpif nitwntur confilium det prlt;eue�nbsp;nire,a dei uolutate uerb�ad fiu confilia defle�lunt,lt;!3'fequuturqu�dnbsp;ipfisbonum uidetur. Conflituamut,aiwnt,nobis ducem, O'reuertamurntnbsp;Aegyptum.Quisfeit andcusfitinnobis,necneivanauerba inculcanturnbsp;pobif,^ dtbstnusfidere deq^ts' ntbil uidemw quodfit in rent no�ram^on
-ocr page 637-IN PS�IMVH CV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-5gt;V
iRi pejJiiM eunt, ttif� tiobis coHfuhtmus. Vtiitum non iJHs nugis tt�s commifi�einw.Htc tji blij^hemiA illorum,qui uolunt uideri popului dci,nbsp;tr cor infidelitdtis plenum e/l,id qued penurid,pcrftcu�o,lt;in^fliA doce*nbsp;bit.Hdm extra tentdtionem,0� �� abur.dantiacredtmt (utuidetur) uerbisnbsp;detfCr cantant laudem dut^ut fupra di�um.
Et co�c�p(frM�f crc. Suam concupifccntiatn feculi funt^non deiutrs Conaipi^cunti tum,noliieruttt mortificdrt,ut fequerentur dd uoluMt�tcm.Nu.u.Et ten� �^^Ittaitt*nbsp;talorcf f�cruHtin i�alt;luofo,id efl,ubi non eratdqud.Vc. infolitudine^ut fnnbsp;prapfil.9^ ybi tentauerutiyc-Sedhicofknditdeiosfepoffe ficere^uoinbsp;illi infideliter concupifcebdnt,cr �mul contemptoribut reddidit itnpietanbsp;tif mercedem,pfal.77-Adhucef.te crc. Nlt;tm hicex Heb.legitur,Etmifitnbsp;tnaciem uel tenu�atem in corpia uel animant eorum,quod de pereu�ionenbsp;intelli^iuncce/Jce�,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,
tS.tirritiuertmtf:7c-^^cbiflDria abforptioniseombtt�ionisitnpio: Seeri�tttt, rum tam borrendaexcmploeft,qu�mnonueltt contemntdeut,quos tpfrnbsp;fuo uerbo miferit,cr qult;efententiadeimaneati�os,qui i� cccle�a dei fedinbsp;tiones concitattt,cr �ciwntcontra deiuerbum,nolentes ut audian*nbsp;tur iHt foli,quibiK deus fustm uerbum in peiiora dedit, uolentes dutem utnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
commentd,cr quod ex fuo corde �nxit Dathan CZ Abiron, fufei� pidmuscr contemnamus,quos deux fuo �iiritu fanSificauit.Oratio uero^nbsp;qua legimus,Opcrutt t2rc.ficintelligttur.Operuit,td e�,tcrrA rurfumclaunbsp;fttfefupercongregationem Abiron,id efl,po�qudm abforbucrat haneSetnbsp;tan^efynagogam, quie erat cton Abyron. �ebx. Et operuit congregationnbsp;tiem Abiram.
Et ficerunt uitulum in choreb,quie eil Sind, Exo.^ x.Sk tandem pro� Vitulut rumpuntimpia cordd,utetiam uel mundo d�clarent,qu�m fint �nedea dureuttnbsp;vero^qui tarnen uoluntuel foli diet populus dei. Aurum ddorant,drte d^�nbsp;monts tudicio dei permiffi,ut �teciem uituU (qui foenum edere foletyonianbsp;nMtatum,id quad parauerant ip� m choreb,ubi uideranc paulo ante tnaienbsp;�:atem dei inigne crc.Et mutant gloriam dei incomprckenfibilis^inuifibisnbsp;lisjmcorruptibilis,ciiius nudr�as CZ bonitasfempiterniq^ dininitas cerni�nbsp;tur in omnibM creaturis,quam tpfi prtetereafingularibus (S' benefidjs cznbsp;tttiraciilis utderant lt;!3� audicrdnt,hanc,inquam,gloriam mutant, non tarnnbsp;in uitulu^q infimilitudin? uituli,crfumm� maieflat� ludicante�e uifulS,nbsp;dicites,l� funtdif tut 1 fraefqui eduxerunt te cx egypfo,nec uitulufpl�nbsp;iudicantffcd ty uitulu �turcumjid e�,furdu^mutym,tiecum,mortuiimnbsp;DO 1
-ocr page 638-0* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARfVf POMERXNT
SiccrP�u�ui tolt;it�tu� R9i.Et mut�ucrunt gloridm mcorruptihirif dei^l^ �itfilnuJincm
K�nne cy hodteiur um tidordttt,lt;jui noluntucritdttmdei er Euditgeli um gloriT eius prlt;edicdri,['olum fuis commodii confulentes i mdlwnt poi*nbsp;tius t�um deum,quim deum uerum.non frufird Pdulus toties repetit Aud�nbsp;ritid eiiidolorum feruitusMlt;^ hie cultus ut brutt�imus indicetur,ddord^nbsp;tio uitu� eft erc. Hoc pcccrffiw� poflei �.Sium eh Piterohodm^er omniumnbsp;fdcerdotum eius toti�slt;J; populi rfrdel,er pofl Hicrohodm omnium regumnbsp;ifrdel, nec inludd imf�j db hoc cultu db�inuer�tf ut obflruent os qui nufnbsp;^'rgumentdntur,errorem mdgnumnonpotutffediu durdredut deum tdntnbsp;diuturnum errorem non potuilfe permiitere. ludicid dei funt, de quibufnbsp;Juitdtjputdndum.
Medtaton nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit,td e�,fententidm contrd eos tulit, ut di]perdereteos,fedpldti
cdtus efi per dile�um fuum tAoyfen,Exo.ii.qui �etit medidtor infer deum er hominemjgt;eut. �.iw eon�dflione,id efl,ubi iudicium det feuijtter con*nbsp;frittgere uotuittmptos,ut udS figuli,pJdl.t.Sed medidtor iHe �gt;iritum ddrenbsp;nonpotuittidquodeft lefu Chrifli,quideuseftts'homotideounus erfolM ,nbsp;medidtore�,t:Tutitdidicdm,immedidtus medidtor inter deum cy hominenbsp;.tTimoth.t^
Et contempfer�t terram de�dcrabilem, no crcdidc runt fermont eius. Et murmurauerunt intabemacitnbsp;tis fuis^nonexaudier�tuocemdomini.Et eleuauitnbsp;manum fuanifupercos,utproftcmcrctcos in defernbsp;taEtut deijccret fernen eorum in gentibus, Se di'nbsp;fperderet eos in regionib^.Et initiati funt Bcelphcnbsp;gordde comederunt facriiiciamortaorum.Et condnbsp;tauerunteum in adinuentionibus fuisgt; dc multiplPnbsp;cataeft in eis ruina.Et ftctitPbinees �cplaauit,�cnbsp;ceflauit quaflatio�Et repntatum eil ei in iuftitia innbsp;gencrationemde generationem uflt;$ in fecutuiaH
-ocr page 639-IS PSILMVM CV� trritaucr�tit ad aquas contradidionis,�i uexatusnbsp;eft Moyfcs propter cos.Quonia irritauerunt fpiri/nbsp;tum dus,Et diftinx�t inlabqs Cuis�
P�c4�jt,Fe.Ef executu! efi iufKtidm. Ef �fXdft� cre .Fe. Ef w4/zt 'mtu^ lit Moy� propter eos,�d quod notumeft ex htflnrid. Hijhnxit 'm lab'ijs fuii^nbsp;fc.LocMtMi efi cum labifs fuii/ignificdt M.oyfen dic�do dubttafie,td (j^uoinbsp;ex uerbis non dpplt;iret,fed ex dei |cnte�ti4,N it. zo.
Qttod contempferunt terrdm fiuentem Idiie nbsp;nbsp;meUe^non contemple�
tunt credturdm,[edcredtorcm/d eft dei promi�ionein,td quod ddditnr, lion crediderunt fermant eiui.Vnde conjht in�deles dc�t neQire,ut mdxnbsp;imc cldment deum ejfe,ndm menddcem freiunt eum,lt;iuje efi fu/mmd in deiinbsp;contumelrdyCr dei ne�itto,qui efi ipfd iieritdfMmc ifti,utcunlt;l; �� profie*nbsp;tisuidedntur Iduddre deu,produnt fc qui 'mtut er i� cutefintfUbi dliquidnbsp;tlduerfi dcciderit;iiempcmurmiirdtorer,quinon dudidnt uocemdominienbsp;quibut non pofiitpldcere quod uultdeut.videhifioridmUu.l^.Eteleudsnbsp;nitmdnumerc.Hon flntimuideturpercutera deut,cutdmen'mcottfieilu^�[^'^nbsp;eiiK,quinon creditjidm idm iudicdtuf fit,mi�libereteii diuindtn'tfericordid,nbsp;iam perijt.Nort dutem fi^tim percutitjut interim impiorum crefcdt blafihenbsp;tHid,^-piorum exerceatur fider,ertdndem florid dei homittibui tnatornbsp;commendetur.
Et 'mit!dtifunt,uel fecon^e^ueritnt,Uelex'Pleb.AdiuniHfunt'�eeh ^he^r.Nintt� rex Afiyriorumfidtudm erexit pdtri Belo definSlo, dfylunt,nbsp;utdiunt,noxijs,unde propter beneficiSidololdtrid coeptfie dicitur. Stdtudnbsp;dutem Bel uel Beetftue Bddl,id eftmdrituf,dppelldtd lt;fi,ldctreo hie de intnbsp;pifs elc^nter dicitur, Adiunfh funt Bddlpeorqud� mdrito,iden:,ddul��nbsp;tero,uerodbtedh mdrito deo.ContrdPdulut,De/}gt;pdiuelddiunxt uos ttninbsp;tndrito,uirgincm cdflutnexhibere Chriflo ere. Inde fiunt compo�tionesnbsp;Beelzebub, id eft,air mufcdrum,qu� dduoldbdnt olf fordes tmmoldticij ^^^^zebu .nbsp;fdttguinii,qtto nomine d�bolwmluduei dppe�ldbdnt,quidis fine dubio 'mnbsp;fiitud colebdtur,utcun^impif fingfbdnthunceffe cultum dcigt; Et Bddhnbsp;peor,id efiftndritutuel Bddl mantis Peor,quern Fl3f�r Gr�ci dicunt�nbsp;In eoen'tm monte Bddl dpud lAodbitdX coiebdtur.Efi dutem qui dpuinbsp;dlids ffntes Pridputappefittus efi ,fimuldchrum turpe,fedeultu ffuH�nbsp;lilonff turpiittjdquodfcedum/�erituelfcribere,fcd itd meretur clt;ecitds-
-ocr page 640-^5, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENT�RIVS POMERANI
lyumiind,(iu�contetnptod�iuerlgt;o er (fpereddalicl deficit,
Vorniatb* Hoc fcdnddlum curauit Bdldum impiUi prophetd, �Mneri.^i. Apot.i^ Anted uitulum dureum idmfcxminedt �rntcdtiones adorant. Confir er bu�nbsp;Salomonit imputatem^CXti^crdlfd exetnpla aobis tantorum uirortim pra^nbsp;fo�tdfunt,ne hodie putemm meliuf rem gprt apud iHos^quifirnicdtionetnbsp;pro'nbttax fequiwtur,mdtrimontd,quieres diuina funt,contemntmt,tmonbsp;ddmn�t t� tot clericis,mondchis er monidlibiit.Tdnt(i hodie Pcelerd fitwtfnbsp;propter ifidm diemoniorum do�rindm,qtite mdtrimonid probibet^ut�r�nbsp;tucdtio compdrdtioae dhorum leuifftmd iudicetur,dtqne ddeo commtnde^nbsp;tur,ijudm dei uerbii tentopere dbomindtur,cr tarnen cd ipfd efi,iju� tantnbsp;tnaitifi�ispropterfamindt 4deo�parat erroribmetidm tales uiros,lt;iu{anbsp;bui hodiefimiles no habet mundi(t.ofelt;e.4.Bortticatio er uinit er ebrietdinbsp;dufitunt tor.Popnlut meus in ligno pio interro^uit erc.
S ieri�eid �Wf nbsp;nbsp;Et comederunt facrificid mortuorumjld efl^dolif immoldtomm,quettt
titorum. ddmodum fiebatfUt er uidesinEpi/hlisPduli.l.Corinth.g.er.io,crc,!^oit intclli^hoc locofacrificidpro mortuis,quibushodie faginantur fecun*nbsp;f.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum adiniientiones huMdnas. Adinuentiones human� in cultu det quant
Ai.i}JUe/i ices i)i)t,g^�ji.^fffiff^^.0^iifiijQi;iocgifi^gf^tfiultiplicatae�iinquit,ineis ru ina uel pefiis, id e� ira det multipliciter ineos defeu:jt,pfal.go. Etdimifinbsp;cosfecumdum deftderiaerc.Deus non unit tc fequftraditiones humanas�nbsp;fied flum uerbum^quod ubi dbteceris,exc�cdris,ut nihil prieter inasfanHinbsp;poffis iudicare.
Cfput Phineii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�tiil,id e^,uirum fe pri��tit,erfirenuo zelo egit Phinees pro deo,
quod�ihim adeoplacuit,uteeffarit�indiikedei mpopu!um,erreputd* tww fit Phinei dd iu�tiam fempiternam.Ciuid ergo dtctmus.Opere uepld*nbsp;cdnt deunt ? ltd e�^fed opiti fidei �it, nam zdus fiaffe feribitur pro deo,nbsp;Ef pnetered nu�um opus (oram deo bontm efi dut acceptum,quod non iptnbsp;fe imputdtadiuflitiam,ut kicdicitur^qualidfuntomnidoperdfquiefiivntnbsp;ex fide.
Tfiquot;' M ft ^^'^lt;l'-^l'!t:ontradifftonisdiximuspfalmo.9.o,erdepeadtoMoyppfitt.
' og.ob quod f ntentiam tulit in eum dominus,ut non mgirederetur in ter^ ram promi�am,quod peccdtum grauius erat in tllis,qui KoyfiJ�tritumJudnbsp;irritdtione obrKerunt,er inanffifiianico�ffrunt,utddpetrdm dubitdn^nbsp;tibui uerbis loqtieretur^er non mdubid ueritate iUic coram populo glori*nbsp;fiearetdeum.t^umeri.1 o. Tanta edi impietas reffientiiim uerba deitUtfe�nbsp;ri non ^o�it^^uin ilicubiimpin^ntUii^iixe exemplddocentitie quid fecn^
-ocr page 641-TN PSALMVW CV.
W fimUt cw tdittos impegiff� uidedmus,Kurfum ne deJperetHUtJ� ^itid M 1gt;is contigcrit,ctim i�os non Alnechs fciamui.
Non difperdiderunt gentcs quas di'xic dominus il lis. Et commixti funt inter gentes,amp; didicer�t openbsp;fa corum,�lt;feruierunt fculptilibuseorum��cfad�nbsp;eft illis in feandalum. Et immolauerunt filios fuosnbsp;�efilias fuas dxmonijs. Et efFuderunt fanguinemnbsp;innocentem/anguinem filiorum fuorum et filiar�,nbsp;quos immolauer�tfculptilibus Canaan.Et infedanbsp;eft terra in fanguinibus,�e contaminata eft in openbsp;ribus eorum, �c fornicati funt in adinuentionibusnbsp;fuis.Et iratuseft furore dominus in popul� fuum,nbsp;Ct abominatus eft hxreditatem fua.Ettradiditeosnbsp;Inmanus inimicor�,amp; dominati funt eis qui ode/nbsp;runt eos. Et tribulaucrunt eosinimici corum,et hunbsp;miliati funt fub manibus eoru, fxpe liberauit cos*nbsp;Ipfi ante exacerbauerut cum in confilio fuo, et hu/nbsp;miliati funt in iniquitatibus fuis.Et uidit dominusnbsp;C� tribular�tur,ut audiret precem eoru. Et rccordanbsp;tus eft teftameti fui,et p�nituit eum fecund� mulnbsp;titudinem mifericordix fux.Et d�dit eos in miferanbsp;tioncm,coram omnibus qui captiuaucrat eos.
, Etcontdminiitacjl in operibuieoraw.Fe.Et com^uindtifuntin operi^ iuifuif, Precem Tce.LtimcnMionem.
Prlt;eceperdt (f�/ttiffHf D(Kt,7,C((!t4nlt;edin terra purginilttnt DD 4
-ocr page 642-COMMENTARIVS POMER�Mf
Sudtn non dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gentiiiM i�ic mAnerent-liic peccdtum�at non 0Ccidei�e,lt;lueMt
rccniiuolimtd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peaatum�at.l.Reg.l^.Serudbditt gentesin feruos
tribtttum,fu�gt;^ cupiditdti potias qudm pieMiferuientes, Ef 'muenithichyt ' focri�s^c�lt;^i�f^gt;n^dm9diiMl'olet,fedfiuflrii.Tulerunt�itimmtrcedentnbsp;cotemptt n^bi dei,i^dm,ut uel liber ludicivm indicdi, commixti ffntibutfnbsp;quds non omderdnt,ficty�t in terrd d deo ddtd dbomindndds impictdted,nbsp;colentes deos gentiu/m t immoldntes filios �� filtM, li t^uod prohibueratnbsp;detit,Deut,it,quen}ddmodumhodienoflrifilics zjfilidt off�runtmondtnbsp;ficii Sodomiinbsp;nbsp;nbsp;Gomorrigt;ii,dicen tes,nos offvrimus eos deo: cr illt dieet
bdnt,nos�cimiKUtAbrdl}dm,lt;lui igt;nmolduitfiltumfuwm,Atlt;^ itdinfiiin fidt idd terrd dei fdnguinibtts,fd �fi,ejfu�onibiis pinguinis innoc�tis,cr dd�nbsp;inuentionibus cr trdditionibus humdnisjeontrd dei tterb�,ut prouocdrentnbsp;irdtn diuin� i�dieflAtis,ut trdditi idtn pridem in reprobdm mentent (ut fitnbsp;uerbibld]�hemAtortbiis)trdderenturin mdni(sinimicorivm,mglddium (3quot;nbsp;(dptiuitdtem.ilK melius fitiffet tllis non mgrelfits fidfie in terrdm fiin�lam,nbsp;qudmfic edm contdmindre,^^ db ed expeHi, quemddmodum Petrus de retnbsp;uerfis dd uomitwn crfor des fcribit,
Tenebdntur iUi eddem ciecitdte,lt;iud pdtres in deferto. Sxpe liberiuit eos,zS� uidcbdnt eiusuirtutem,Zir tdm� pdulopofi rurfum fud con�lid nonbsp;dei fecuti^deum mifericordem contemnebdnt, ZSquot; deum iufium dd irdcun dinbsp;dm concitAbant.Sed(lt;iult;e deifemper in homines fi�t pietds) uidit tribuld�nbsp;tionem Idmentd eoru, crut non inuenit in eis iuJHtidmfitd nee^ dttenditnbsp;eorum iniuftitidm,fied recorddtus ejl tefitmenti cz protni�ionis fu^ amp; minbsp;fericar dite fult;e teler nte,quemddmodu dt�lum pfdlmo fuperiore,cr fiat cUnbsp;eis mifericordidm,itd ut cogerenturetidm mimici fiteri hdnc eis grdtidnt^nbsp;non nifi c�litus obtigifie. Videsitd^ hoc toco in quatos zy t^uSdiuturnoSnbsp;errores detruddt uerbum dei femel dbieibim.Vides rurfum, ^udntdfit i�nbsp;nos dei mifericordid,ut uel reli^uidsfdluet.
Saluos fac nos domine deus nofter, ct congrega nos exgendbus. Vt confiteamur nomini fandonbsp;tuOjCt gloricmur in laude tui.Benedidus domi'n*nbsp;Ideus Ifrael a fcculo et uf($ I'n fcculii, ct di'cet omniSnbsp;populus fiat fiat innebrteo, �mcm Halleluia.-
-ocr page 643-�N PSALMVM CVI.
Itdty nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordftdum,ut libcremur dtgt; in�deUbui (^ucddttutdu PdU�us
9rduit)lt;iui obftftant uerbo dtt^ttt po�imm priedicdre ubi^ grdtidtn dti,(y utfdnihficemiis nom� glonemur ig- exultemtu in laudn ciuijd efinbsp;Hl ijs,tindetpfe Uudetur^non nofird iuftitidmAgnificetur,
^enedi�us don�imt in -eternum in omnipopulotAmdt,
PSALHVS CVI,
Titttlttt mdliK iw Uebrieo,
S V M M A; Hte pfdlmui e� de mifertcordid dei infinitd,peY Chri�^ muit doexbibitdjidquodconfldt,Primu,quidredemptos 4deoercongre^tosnbsp;ex ontnibuimundi pdrtibtu iubet mdgniftcdre dei mifericordidm,rgt;emdenbsp;q^uid mtUd uetut hi�orid olkndit,qu� bic diewntur contigtjje illii, qui con�nbsp;Kregdtifunt exqudtuororbitpdrtibiitjicenimhdbet pfdlmuf.Er^ quidnbsp;huic uel iRi contigerit nihii nuror, quemndmodu interpretdtur Lyrdnw,nbsp;^eHiat uero hic �entit.Augt�nm.Prtetered dbieiHonem Ittdteoru,^- rwnbsp;ctptionem gentium,Bfd.cd.4.'.pene if [dem uerbis de�ribit,quibus hicpfdlnbsp;intK^ubi dicit,Pofuit fluMind in defertum CJ'c. Lege quoq^ E[d.^i.cr..^3�nbsp;ubi c�ci gen tiled dirigendi in uid, cr ndducendu [emen i�del ex omnibutnbsp;tniidi re^onibut,cr eijeiendi c�ci cr[urdi ludtei �rdx,pr�dic�tur.Vndenbsp;in fine pfidlmutofiendithic copletdm deimi�ricordid de�riptdm e�e,di�nbsp;ffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[dpiens er cufiodiet hlt;ec,zv intelUgct mi�ricordiiK domin�
COnfitemfm dno quoma bonus, quoniain feculu mifericordi'a cius. Di�cat qui redemnbsp;pti funta dno,quos redemit ex manu�nimicor�,nbsp;�Cexrcgionibus congregauit cos.�b oriente �Cnbsp;occafu �caquilonc�cmari.Errauer�t i'nfolitudinCinbsp;in inaquofo, ui� duitaris habitaculi n� l'nuenerSt�nbsp;Efurientes �c firientes, anima eor� in ipfis defecit^nbsp;Et clamauer�t ad dnm cum tribularcntur,amp;cxncnbsp;cefl�tatibus eor� libcrauit cos. Et dcduxit cos innbsp;�iam rc�am,ut irent ia �iwtatem habitaculi�
DD 5
-ocr page 644-C�MMEMT�t�^� fOMERAMl
�ttl�dcorum.re.Trilgt;uldittis. MarLVc-meridie. N4gt;k �drepr� Meirk diepofitum confliigt;tgt; In indquofo.fcAn incultd uid ciuitdtem hdbitdtionitnbsp;tun inuenertutt.Q^od legtmits,Dicdnt,figntficdt,coHfiteiintur domino,
Q�ininies inhoc pfilmomonemur Uuddre mifericordidmicitquitt quinq; hberdtiones defcribunturf quibut d grduibw fdlutit periculn deitinbsp;liberduit. Primdtridpericuld fiuetrct primdx tentdtiones credo finguUtnbsp;dccidere dd dcum coniier�f. Nam de ijs qui coauertuntur tdntii loqutturnbsp;pfdlmus,id efl:,ut dicit, deredemptis d domino cr redemptis ex mdmu ini�^nbsp;miet ex omnibus regtoitibus.
Prinutiberd^ Wmumpericuliim,qudndobominesuiiMnt:�nelege,nondgnop:ent(S tto,cr breuis peautum fuum cz iudic�m deinerideo ignordntes creontemnentes dei,nbsp;cxfolddddee qtiemddnudumPduluidicitfcqudndo^uixijJe �nelegejKom j. Horuitinbsp;um ttid,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum deus con�indit con[cientidm,cr fuo territdt iudicio/.eprehendunt fe
errdre in folitudine,ubi nuUd re�iho^fed ne uid quidem eflad ciuitdtem,itt qud ctim deo bdbitetur,^ pdnis pot�fq; quterdtur^ Tunc de�derdnt mue*nbsp;titre[dlut�m,fed ne uidm quidem [ciumt,qud per^nt 'm ciuitdtem dominienbsp;M iUic bdbitent,de qud fxpe diximus. �lorum de�derio (quad uere c�dmornbsp;efl,quid j�iritus poftuldtpro �iniHs n^yc.^mifcrtusdeus^mittit eis Eudnff*nbsp;liumjiter fdlutis grdtiJm,qu� eftfdcictds pdcis confeientidru,gratis nulnbsp;to meritorum rej�eihi-Atqi hi �unt g�tilesjid e�:,peaTitoreStpublicdni ernbsp;' ineretrices,quimdggt;w de�deriouerbum�titimt�tltitis,efurientes er�tien*nbsp;tes iuflitidm,qu� fe habere non uident, id quod chrtfli mifericordid hodienbsp;/ nobis cordm uidere dedit^l� non pojfumt non Iduddre dei mifericordidntt
Confiteantur domino mifericordix eius, 0^ mira/ bilia eius filijs hominS� Quia fatiauit animam inxnbsp;nenij�caniniam efurientem impleuit bonis. Sedennbsp;tss in tenebris Sc umbra mortis,uindlos in mendi/nbsp;citate �C ferro, Quoni� exacerbauer�t cloquia dei�nbsp;Se conGlium dei irritauerunt.Et humiliatum eft itinbsp;laboribus cor eorum,languerunt �cnon erat qutnbsp;adiuuaret ? Et clamaueruntad dominum cum tri/
-ocr page 645-IN PSALMVM CV�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5gt;5
tularcntufj^ ex ncceflitatibus corS Ubcrauit cosgt; Et cduxit cos ex tenebris ct umbra mortis et uitvnbsp;cula eorum dirupit�
Confitedntur dominoed c^,ldudent dominu mifericordite eias.^o NifertcoriU fiiihe no/ir^ laudat dominu,fed eins mifericordi�.ideo iuflitiirij hypocri� Uxdant dcS.nbsp;foli uideitfur lMd(ire,n� lAuddnt,fed cordis fui fomnid cy ido�dfe�nbsp;qu�tur.Publicani uero O'p^oreSttiM conuerfifenfer�it eius mifericordi�^nbsp;Idud�t (S' fdnilific�t nom� eim.Et mirdbiliA eins qiuficit pro fdlutehotninbsp;nu/ci,cofitedtur domino filijs hotm.i.Ad filios hoim,uel dpud filios hotnt,.nbsp;N�fi wtelligiiis,Mirabilicieins flijshaim,fci exhibita,C0�te�tur domino.Fenbsp;lix ftc legit,Mdniflkiit uel celebr�t(fciltcet boies redempfi) domino mifenbsp;ricordi� etUf,(S' mirdbiliet dus fili)s homin�. Exacerbauerut eloquid dti�nbsp;fe.DeficerStab eloquijs dei,(S' confiliu dlti�imi blajpbemauerut,
^.^nguerunt.fe. Corruertsnt.
Grmtite erg) agend� deo,^ut di�tim eji,fitiMit tinimdm,qult;e fe udcu* Secwidd libea am inuentt bonis, (S' prxtcred,^ eti� futiduit (s impleuit bonisCquemdd* rdtio�iufiitiffnbsp;tnodum Mariacanit)qui fedebant��tenebris cr timbramortis,Efai.e.9.in carnii^nbsp;pauptrtate,ubi omnia defictebant,(S' f�rro imdc exire non Ucebat.Nam utnbsp;mfia dicitur,portie jercie erant (irue�ies f�rrei.Qj� quaretnhitc de�ieraanbsp;ta mala incideri�t,fic declaratur.(iuia,mlt;juit,dcf�cerutdb eloquijs dci,(Sfnbsp;tonf�ium alti�imi blaJfhemauerunt.Habuerunt (nim uerbiim deij�d abanbsp;ieeerunt,quodprimiillinonhahuertmt,
Seeund�i erg) periculit efi,quando cognofeentes leg�,quisrul per legis opera iufli�cart,quod impo�ibilee�,ut diciturRo.g.Aft.ljnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�lfa
put�t fehabereluc�jc�reuera fedeant intenebris (S' umbramorti5,umflt tn paupertate (s uinculis�rreis,utuidcs Eo.y.quia Chrifium caput no hitnbsp;ient,uer� lucem,uitam,ctbu,diuittiis,ltberation�,licet maxime fibi�aberenbsp;uideantur.Hifunt Iudei,id e�/ancaili,fuis operibusnitentes^lios d�nannbsp;tes ezc Qtti di� ubi auduit fua opera nihil ejfe,f:x fola in Chrift� fide pernbsp;deu iu�i�carigratti,c0temn�t,irrident eloquia dei,(S' cofilt�. (S' adinuennbsp;tiones humanos mag!ti�cientes,cc�ltu dei/d e�,EuaHffliu Chri�i ignorannbsp;tes blif�hemant.doneceontcratur�uefran^turcor eoru (s hypocritica.nbsp;ceruix laboribus (S' operibm fuperftitiofts,quee deus no m�datiit (ut hadt^nbsp;ifidemWftm� cxperti fwnwf)(xnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantis abi�^ut ^dc� co/dentiara
-ocr page 646-COMMENTARIV� POMERANI
fe�itidntttr,ut mdgif ^uocf; inde torquedntur uexentur Gr infirtHfftiur GT corruMt,dum nemo eft ddiKuet.Tunc grdudti llt;iboribiu,Ho tdm 'mnbsp;corpore qudvi in conftientld^per dittindm clementid refiptftcntes,dbie�inbsp;Udnd iUd fiducid defiderditt grduit huiuf umcuU liberdtion��id quod eft cUnbsp;tndre,ut fuprd di�it)Gr confequutur er grdtid cr pdcem/ecundu illud,litnbsp;ftificdti ex fide,pdc� hdbemuSfGrgloridmur ettd 'm tribuldtioibuift^Ot^f.
Confiteantur domino mifericordix eius,�c mirabi lia eius filijs homin�. Quia contriuit portas xrcasnbsp;Slt; ueftes ferreos confregitSufeepiteos exuiaini/nbsp;quitatis eor�, propter iniufticias enim fuas humi/nbsp;liati funtOmne efcam abominata eft anima eor�.nbsp;Sc appropinquaucr�t ufq^ ad portas mortis. Et clalt;nbsp;tnauerunt ad domin� cum tribularentur, �c ex ne/nbsp;cei�itatibus eorum liberauit eos. Mifit uerb� fuumnbsp;Sc fanauit eos,�c eripuit eos ex interiti�ibus eor��
Sufcepit Grc.FeliXilnfipientciduid trdnfgrcftionii fuiCjGrddeliitit JuisddfliSi fterunt.
Hic grdtite dgfndc deo dpud quet� poftibile eft,quod dpud homines eft' impo�ibile^Vidtth.lo.Erubeftitnt bypocrit{e,qui fuis utribits aliquid tribitnbsp;unt ftueitiftiti�,Portie arete hic fimt gt ue�es ftrrei,'mdurdtio GT exc�cdnbsp;tio^unde non potes emergere,nift miferdtionibus O' ntirdbilibus dct. Et nenbsp;dubiteSfddditurfSufcepiteosCquemddmodum omnes fuftiperefoletjccrte'nbsp;non iujks)ex uid iniquitdtis eoru,qui dlidm qudmdci uidmfecuti,iuftitidni'nbsp;dei non cognouerttnt.Voluerunt enhn dUi uid qudm per Chrift� iuftifiedenbsp;rij7oc eftffud iuftitidfidebdnt,qu� cft uid 'miquitdtis Gr'miuftifid,propternbsp;qudmddeoderermquebdnturftudijsocon�li/sfuiStQuienim fudiniuftinbsp;tidm ftdtiiercuolunt,iuftt!te del nonfuntfubieiH^neq; cfte poffimt,Ro,to,nbsp;Inhdiic tenMionem(ndm hue ndfurdpropenfd eft)fblent quoq; incidere*nbsp;� priori fentdtionefiueddmndtione liberdti,ide�,quimerdgrdtidprit�nbsp;iuftficdti f�erimfyid quad dccidit Gdldti�.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
Sed uide qitje mdld nos dgitent^t non fruftrd monedtfub'mdcfcriptttriP
-ocr page 647-IM VfAlMVM CVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;07
tffeuigtUndu,Tertium tjlpericutum,lt;iudgt;tdouere tuftificdti, ilui/uM iu� Tert� liiere� �itiM(qu^ueree(feitt cordmde9iniuftitif)nonfequtmtur,lt;}tiiiugiterpd tiaifecuritd*nbsp;fcuntur ucrbo dti, ut per ga nt ex fide in fidem,deuirtutein uirtutetnjinci teearnAli^nbsp;piunttederehuius mdnn�cale�iSfUt ifra�littein deferto,quetniidmod}inbsp;Piiulta fcribtt Corinthijs.ldm ftturi efiisdam diuitct e�t jitn fine nobitrenbsp;gndtK�^c.�ic nonminiM periculummortkeft,ini�mdiw,ubidedigni�nbsp;tur dbum ^egrotnf JkmAchus,qu� ubt �melkut cibum non habet�ie enirnnbsp;ntobldtuicjuidem cibutiuttMt. Etbcdti pr^dicdnturefitrientes,diuitetnbsp;ucro dimittimtur indnes. Verum hie quoq; refipifeentes per grdtidm,medinbsp;eitmmdccipiuntfdlutis.lAiffocnim uerbo fuo^Uberdt cos deuti morte.Fitnbsp;cit enbn per �iritum fuum,ut quod ��diunt uerbiim,fdpi�tt rurfut.vndenbsp;hie uides nihil cjje,q, hdbentut cibtrni Uerbi dei fcribendo,legendo,docen^nbsp;^o,priedicdndo,dudiendo,nifi deut eundem mittdt in covdd. noftrd,Gr �l�nbsp;dtu fuo fdpidum �ctdt,
Confiteantiir dommo mifcricordi'x cius,amp;mirabf Iiacius filqshominum.Etfacrificcnt d facrifidutnnbsp;laud�Sj�c annunciet opera eiusinexultadonc.Quinbsp;defcenduntinmare I'nnauibus facientes operatio/nbsp;ncminaquis multis. Ipfi uidcr�t opera dom�ni,�cnbsp;mirabilia cius m profiindo. Dixit �c ftetit fpiritusnbsp;procellae et exaltati funt fludus eius. �feendut ufq^nbsp;ad codos Sc defeendunt ufq� ad abyiTos, anima co/nbsp;rum in malis tabefeebatTurbati funt,c�moti funtnbsp;tan^ cbrius,�c omnis (apientia corS abforpta eft^nbsp;Et clamaucr�t ad dnm c� tribular�tur, Sc ex necePnbsp;fitatib us eorum eduxit eos. Et imperauit procellx,nbsp;amp; ftetit in auram,dc filueruntftudus eiuslt;Etlxtatinbsp;bnt^filuer�tctcduxiteosinport�uol�tatisiuxgt;
-ocr page 648-5$S COMMENTARIVS POME-RANI
�V, � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tur�xitifunt.^e.Conterenturuel ctrcugyrlt;iiunt,lt;luodAfitediciturde
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttettigine cdpitis ebriorum.Et imper duit proccU^,^;- fktit,fcilicetprccel
ia'ut duramjidefi/omnuitdtd e� 'mbldndiorem d�rem.te.Locduit turbin nem in trdnqutHitdtem.nbsp;nbsp;nbsp;Itt portam uolutdtis fult;e,id efi,quo ipfe deut uo
lebdt.te.lnre^otunfuolimtdtiseorum,idefift^uo rpfi uolebdntor defide rdbdnt.Hic e�und dei er fdn�brum uoltmtdi,
Lduddredo� ^duddredoti�nwminmt('eri(:ord^sermirdbihbiKeiut,e� eioffirrefd minami tri�ciam ldudii(de t^uo dlibi diximut) ut quicqw.d efl iuftithe cr fulutii einbsp;Arroges^nihil tibi,C7 dnnuncidreoperd eiui non hominumter boc in exul*nbsp;Mionejidcfl^grdtidramddtione er Uticid J�iritujjdnd�, Id quod hic nid�nbsp;ttt��e dicitur.
Qudrtdlibe� nbsp;nbsp;Qjtdrtampericulumuidetur nonddom�tespertinere,fedddeostdnt�,
rdtio pritpd� ^ui nduibui defeendtmt in mAre,ut operentur in aquis multis,Tdmet� non tiam, ignorcm pericttlum ndutirum gubernatorum ad omnes quoq; pertineanbsp;fe,qui in nduiftvnt.Efl dutem i�orumf qutbusprsedicdtio uerbi committi�nbsp;tur,cr regimenecclefu,dd pifcdndoshomines inmlt;xrihuiusmundi,int��nbsp;fiquds multiUfid efi,popu�oSiUtdhbididu.vbidlqsfunt odor mortis,dliisnbsp;pdor uitie^�is fcdnddltvm ez fhdticia. propter crucem pruedicdtdm, his detnbsp;fapientid,propteruerbd uit� �ternie.l�ic infurgit Ihtim hypocri�s,crfii�nbsp;�in p!etd{,qute non f�rtfud codemndri.lnfurgit fhiltd fuperfiitio,qu^ fc pernbsp;hocoifeqiaumputdt pr^fldredeo/mpirgitmdni�fl�impietds ,cr toiumnbsp;iti�ror� regnum d dextris CTd�rii�ris,pPdl.f o.ficut Pdulus defe feribitnbsp;y,.�orinth.io.itdut�epc def�crent de uitd,utPaulus quo^ i.Corinth.i.nenbsp;�ddnt in fe.Uic exettatje 4 deo prore�^,ttdues nunc indltum fluihbus effinbsp;runt, nunc rurfum inprofitndtim demittunt,itd ut nuUohumdno eon�lionbsp;po�it periculo occurri, ddco omnid nonnunq con�induntur ,ut nu�d j�esnbsp;fitpromouendi P.udngelif,imo per manendi lUius^quod tdm promotiim e�.nbsp;^icomnisfaplentid no�rd, er quicquid ^erbi dei erfidei'�tit'tn npbis,ui^nbsp;deturnos dcperere.tJon e�hic uul^repcriculum,ubi omnid uidenturdenbsp;J�erationis plena, Dormitenimmnduiculd lefus, donccctamoreexcite�nbsp;tur,cuius folius e� dominari pote�dti ntdris.er motum fluihiwmeius mtti�:nbsp;gdre.Cuiusm egregtum habes excmplum Matth, 8. quie hiflorid adeo huenbsp;quddrdt,uthoclocopo�ituideric�epriedtihl.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.;-u j
inhdccld!�equoq-�mt�iquipijfuntprincipes,erdlq,quibt^pnblic,f committuntur�tniHones.ni omnes grauem perfecutionem,er mttndiodi
� ttm fu�ittebunt,�pietdti Eudngeliclt;e ddhlt;tferint,ut debent,figlddiliure
-ocr page 649-IN PSALMvM CVl.
ff�
Cr pote�nfepro innocenti^wcontr� noicios, nullo perfottdrum rej^c�it feile u� �terintfCluod efl eorum offict/. Sed rurfum experienturffpe mife^nbsp;rtcordem dei prot�gent is rndniim^ut tdnto dmplius mdgntficent dei mife�nbsp;ricordidm, lt;j!�tnto fluilus mfurgentis marisnbsp;periculum prlt;ejentius.
fleritnt anteturlgt;tttiores,i3gt;
?
Confitcantnr domino mifericordixciuSj�cmirabi lia eins filtjs hominum. Exaltent e� in cedefia pleznbsp;biSjSc in cathedra feniorum laudent e�. Pofuit flu�nbsp;mina in defertum,amp;:exitiis aquarum in fitim.Ternbsp;ramfrudiferamin falfugincm,a malicia habitantnbsp;um in ca.Pofuit defertum inftagna aquar�,et ter/nbsp;ram inaquofam in exitusaquarum.Et collocauitilnbsp;lie efuricnteSjCt conftituerunteiuitatem habitationnbsp;nis.Ecfcminaueruntagros et plantaueruntuineas,nbsp;et fcceruntfrudum natiuitatis. Et^benedixit cis etnbsp;multiplicatifuntnimiSjCt iumenta eorum non mbnbsp;nuit. Et pauci fadi funt et uexati funt a tribulationbsp;ne malorum et dolore. EfFufus eft contemptus fu/nbsp;per principes coruni,et errarc fecit cos in inuio etnbsp;non in uia. Et adiuuit pauperem ex inopia, et poznbsp;fuit ficut oues familias*
I� �tim.Ye. Siccitdtem. Btflcertmt fruihimndtiuitdtis, id efl, geniiini niturdlcm,^uem natura flgt;iritus produxit in hominibuSt no natura, hunbsp;mana,lt;iutepoft Aditpeccatum nihil bont potefl aut habet. Fe. Etfleeruntnbsp;flugeSfUt uideax ex Heb. nthil eff : necefle, ut nos tori^uearnutnbsp;defluiiandtiuiMii,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
-ocr page 650-COMWEHTARrvS POMERAN�
Effufia eA contemptut/inde m uulgptif codicibut legendum cont� ptio iwncoittentio.fe.Effudit contemptum zyc.
fintntd liberA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;congrcgdtione populiji:^ in cdthedra preflfyterorum,id eji,[entori
tw, Nf rxctd^^ do^orum populi hudetur deut,ut eiut Optra fy mifericorditt non hu* tnaniotraditiontszySinbttiofalucrii prjedicenturtQj^ciui mifericer*nbsp;du oput ell,non foludb errore in uiam ueritatif ad iujhtilt;e minna cr ha*nbsp;bitationem regni calorum reducers, cr � prafenti periculo liber are, fednbsp;etiam 'm gratia lam priofenti conferuare,ne lt;iui gloriamur nos effe popu*nbsp;lum dei,zyre�kgloriiinur,fibabemuieiutuerbum,rurfuM nobis^reli*nbsp;(h ibijciamurjtt lud^i.
Qjiintu ergo periculu m)net,ne nbsp;nbsp;nos excidamus ficut ludtei excide*
runt,lt;juemadnu)duhoclegisK.o.U.Laudaturenimhic mifericordia dei,f gentcs receptie funt,tudieis ad infidelitatem reie(lis.Pofuit,in^uitJiumi*nbsp;na,id ejl,ubi prim erant flumina, i�a j^irituffdnfh, gratianbsp;nbsp;nbsp;ty doArtni
prophetarwn,pofuit,in(iuam/n delertum,id efi,ficit inhabitabilem terri sy derelifktm.Et exitun^uarumjid eft, ubi priusflucbant aquie,pofuit innbsp;fitimjd ejl,ficcitatem,terram primoperibus ex fide fanilis fiuihfiram innbsp;fkrilitatem,Uihil enimiUic ma�t prie ter hy pocrifim lt;y uanam fuperflitionbsp;nem, Hoe �^m efl propter maliciam zy infidelitat�inhabitatium in eagt;nbsp;Contra,Pofuit defertumjid efl,defert� prim gentilitat� in flagna aquanbsp;rum,id ejl,dbunde iUic �citfluere gratiam Euan^licam, do�rinam fidei,nbsp;inte�igentiam �ripturarutn. Ef ferw� prim �ne aquain exttmaquaruinnbsp;de qua re lege totum caput Efa.i^. ynde dixit Chri^s ludjeis, matth.tUnbsp;Au�retur � uobis regnum dei,ey dabitur genti �eienti �u�lus eim.
Et additur,Et eo�oeauit l�ic gratiam efurientes,id eft,peantores;reu �is [aturis.Et con�ituerunt ciuitatem habitationK,id efi,eccle�atn congrenbsp;gauerunt, cy pr^dicando ledificauerunt, quemadmodum fequitur uerbisnbsp;metaphoricis,quibm �licitat temporalis defcribi folet,Et feminauerut f!*nbsp;mine uerbi dei agros cordiu/m,ty plantauerut utneat, inquibm pater agrinbsp;cola eli,chri�m uitis,cred�tes pi^lmitesjicut Paulm �e �ciffe fcrtbtt.i�Co*nbsp;rinth,},Et�ceru�tfidei�uShim,altj trige�m�,alij fexage�mivm,.aUj een*nbsp;te�mum,Etbenedixiteis,ctambenedi�ioneres ty corporales (y�)iritu*nbsp;ales proueniunt,cr multiplicati funt nimis,Et iumenta eorumjid efi,ani*nbsp;males hoimnes,qui fidem�mtilant,ty non mteUigunt ea quie deifunt,nonnbsp;magis quam equm er nut�mJ^�la,mquam,non minuit,fiquidem oportet amp;quot;nbsp;ZfJianiacrefeereuf^adme^em,
Etpaud
-ocr page 651-IN PSALMVM CVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;oi
f' ^tpduci/a^jiint^c.Hocnoninti:�'2,ideperfecutionem4,rtyr^i,lt;iuA Auildnon mitunutd c�ccclcj�a,durum cji ex co t^uod fldtmt priecc��^Etnbsp;tumentd eorum tionmituiit�dc]i,!nulti �di fuut animales qui imer eosnbsp;erant crqui no mine eorum cenfebdntur. Capit enim ecdefu deficere, ubinbsp;pjflut ucrbi dei c�pit deficm, ubi licet multn pr^edicata fini, di]putdtlt;tfnbsp;lcriptd,noit timen merum dei uerbum, fed imniixtd eft z'Zlt;tnid^dninMlis ilnbsp;Id or mundi(dpientid, pbilofophid,qugt;eddmijfd femelcon�rinAuit,quodnbsp;dpofloli Chrifli maxime damn aierumt, nempe dodrtnam pfcudapofloloenbsp;rum quie docet ex operibus legis iu/h�cari contra Euangdium gtorilt;e mdanbsp;gni dei,quod eft uere negdre Chnftum e/fe fil�am deinitr mortu� �dlji reanbsp;furrexijje�^ro nobis.Et tarnen tadtltum e� admixtione philofophi� deanbsp;Coran rem ChrifHanam/cdfruflus tamftro prodtditdrhoremAlliccxpeanbsp;runt omnia f�rere fe�lis,contentionibM,dcmde humanis conflituticnibut,nbsp;fed kuiter prima�quemadmodu fokt diemontum meridianum)donee ornanbsp;nidrepktd fini fuperflitionibiu cr dodrinis humanis extmdnfidecrchd,nbsp;ritate^Ormifereuexatte cofeientUhominii,ZJ-ered� impietates.E� enimnbsp;prodituramquandoq^mudifapientidmc^carnis prudentiam omnrsfir�nbsp;dpofkli pr�dixerunt,Et Chriftus,AbHnddbit�nqiiit,iniquitas, rejrigefeetnbsp;charitas multorum. ci�id eft tniquitas ni� infidelitas,cum luftitid nihilfitnbsp;nifi fidesi Hoc eft,Erit tempus quando extin^ arbore, id eft, iuftitid ilianbsp;fidei,peribit quoqs infidelttatis frigore fruiius eius,id eft,chantas,quit utnbsp;tim nufqua uidetur�ta ne dubita fidem perijfte.Vides itdi^ qug fiterit trinbsp;buldtio mala cr dolor.
Sed unde quefo huec omnia maid uenerunt{Ejfudit,mquit,deus cont�a ptum fuper principes eorum Vr'meipes populi deifunt Epifcopi ZJ do^nbsp;res quos deuselegit ad pr^edteandumEuangelium, ficut dicilur pfal.4.^.nbsp;Conftitues eos principes crc.Principes entmin fcripturis fapientes poanbsp;tentes uocantur.Super quos, quia reU.^ Euangelio alia qtitefierunt,cffuenbsp;dit deuscontemptum, ideft,contempfit eos ztr rehquit fibi, zy errare fecitnbsp;In inuio er non in uia, quia negle�o Euanfflio uera uia fuas traditionesnbsp;flatuerWitt.Ciuodiamdudurnextratiiamerraruntiam pene totus mundusnbsp;clamat.Et praiterea principesfeculi omnes fire fanguinem fitiunt,z^ iniunbsp;ftitii,dolus,attaricia Ztr hypocrifis ubic^ regnant.Hon enim poteft aliud fienbsp;f rt in regno in�delitdtis.
V�gt;i nunc funt qm' dicunt patres noftros per tantii tempus errare non fotuiffef At aiunt. Ergo nullus interim faludtus eft lAbfit, De�� nouit qninbsp;amp;E
-ocr page 652-tot COMME'NTAR�VS pomerani
fwnt fui,^uid0cet,cr mittens uerium [mm fatiAt fuos elei�oSjZ^ doet�n cordibm ubi le^m [tum [ertbit fecundu llieremilt;im,et� tnfidelitxt Z!r im*nbsp;piet^is in hypocri� regnet-ltd credo dltlt;iuos feruatos in medio etidm �dbynbsp;lonis, Gr in medijs Sodomis, ut Loth, er in medio firndeis drdentis, ut tretnbsp;pueroSffecnmdi� Ddnielem.Q^indoiiuidem fic dicit dominus,Ezcch.^^�nbsp;Eccf f g) ipfe retenir � oucs meets ^yc.Et in lodnne, Erunt omnes �toMotunbsp;Toi,id quod hic nMgn� con�oleitionis uerbo additur.Et adimit [tue exetltdnbsp;ttitpeiuperem,idcfl:,mi[ertim GTddfliilumpopultvmeib inopiet�ueddflifHnbsp;one confctentiee,doeendo [uo [�iritii er reueUndo rurpim Eua.n�liu gloanbsp;riteGrgrdti�fu�,Gr pofuit�cut oues�m�ieu [tue progenies[uds,hoc e�,nbsp;pdflorem [e eis exhibuit. (i�i uerfiis nobis hodie [ertbendus eft dureis lite*nbsp;riserc.
Videbunt redi ct Ixtabuntur, ct omnis i'niquitas obturabi'tos fu�. Quis fapiens et cuftodiet haec�*nbsp;et intelligent mifericordias domini.
Einis pfdlmi oflendit non ml^rem hic effe prophetidm. Videbunt,in* quit,hd�c omnid redti,id e�,wfli luflitid �dei,hoc e�,credentcS,Gr Itetdbunnbsp;tur,Amen. Et omnis in!quitds,id eil,miu�itid �ue 'm�deliteu oppilabitatnbsp;[mm,idefl,ne uerbo quid� ppterit bis contrduenire. id quod kodie(Chrinbsp;fto gratiei)uidemus,meiius �rte ui�tri [unt po�tri-Sdpiens ucro,td efl,^i*nbsp;ritu dei dodlus non dnintdlis homo cuftodiet 'm cordefuo iftit dei bene�cid,nbsp;GrfoU [dpientes,idfidelcs,intelliget deimifericordids hic deftriptd/fnbsp;Hac qtioq; eptphonemd,,(^is fapiens czf-i� fine ofeas ddiccit,
PSALMVS CVII�
Titulus. Cantium Pfalmi Dauid�
SVHmA. Pfdlmii^effechrifti,deindeCTnoftriim,expfdl.^i.er.$9' intelliges.Ex his cnitn duobus compo�tus eft,
PArat� cor men deus,parat5 cor nie�,canta/ bo etpfallam in gloria mea. Exurge glorianbsp;inca,exurge Pfalteri� ct citharajcxurgam diluciv
-ocr page 653-IN PSALMVM evil.
��gt;1
Io. Confitebor dbi In populis dne, pfallam tibi in gcntibus.Qaoniam magna eft fupcr c�los miferfnbsp;cordia tua,�cuflt;5 ad nubes ucritastua.Exakarefiinbsp;per coclos deus,ct fug omne terra gloria tua.Vt li/nbsp;bereturdiletfti tui, falu� fac dextera tua ct exaudinbsp;me.Deuslocutuseftin fando fuo,Lxtabor�lt;parnbsp;tiborSicima, �cconuall� tabemaculor� dimetiannbsp;Mens eft Galaad ct mens eft Manafres,et Ephra/nbsp;im fufeeptio capitis mci.Iuda rex mens, Moab Ic^nbsp;bes fpei mex.In Idumxam extehdam calciamcntnnbsp;me�,mihi alienigensc (ubditi funt.Quis abducetnbsp;me in ciuitate munitionis�aut quis deducet me ufnbsp;in Idumxam�'Nonnc tu deus qui repuliftinos,nbsp;�c non egredieris deus in uirtutibus noftrisfDanbsp;nobis auxilium ex tribulatione, et uana falus ho/nbsp;minis. In deo faciemus uirtutem,�cipfeadnihilumnbsp;deducet inimicos noftros.
PiiiriLtuc9rmeu,m,gt;ionrepetiturmflelgt;rlt;eo,Cdntdlgt;ocrp[alllt;iminglo� rid mediid eSt^in ^udiocr florid qua gloridbor tu domino.TeliXfnbsp;Cdntdbo pfiUdin etidm o glarid med. Exurge ndblum cithdrd,excianbsp;tdbo durordm. Geut locutut crc.Fe. Dr/w locutuf e� infdnfHtdte fud,txulnbsp;tdbojdtuiddtn Skhem,lt;2^ ud�em Sueloth mttidr. Spei.Ee,Lotionts.
Mihi iJc.Ee.Super Plnlifljedm iubildbo. Nonne erc.Fe.Nonne deus oblitus es no�r�er non egredieris civm exercitibut nofiris. Et udrutfdltanbsp;hominis,Fe.Q^omilfn ud/utds [dluf db homiw.
EB 1
^04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTARIVS POMBRANl
PSALMvS CVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
Titulm. 7rjolt;rKsA�U(n�Dauid Pfalmus�
S V M M A. Pfdlmm cfj'r Chri� nbsp;membrorum eiut,contr�, bld�he�
tudntes chri� gr At um primis ludaos comprehendentet �dcrucifigett dum le�m,quor�dux�itludAS,notumeAex A�l.i.Preitered con�itontnbsp;nem mAledichonem hdnc qujehtc de�rihitur ucni�e�pi.rees,ut non du�nbsp;btumlit idem iudtdum uenturu fuper eos qta fimihter contrA Chriflum denbsp;lmqutint,ideft,mAntpfl3.m Eudn^ltf glon^ dei p:rfequuntur ueritdtem,nbsp;bld�hemdntes 'm�deliter quod ipfd ueritdte c�uinare no poffiMf dut bonbsp;Peadtu in�i nd confcientidimpugndre. Quod� ignordtesddhuci^tu� deo ob�quiumnbsp;rttam�dnihiin pra�iit�ciunty-icM quando^ pro bond uoluntdtc fud miferebitur eit. Sinbsp;�tprdpfdl.o� �gro�id L^u�reittc}(quod de multis timemui) prudentes cr �cientes �eianbsp;umt,quemddmod� ludwi multi,imprimis phuri�i principes populijunbsp;dicium quod hiC �cribitur eos mdnet,id efl,c�citds m�tis, ut pdlpent etidmnbsp;in meridie,l'icut lex dicit,cr fiant contrd doir�nu fimper crc. quid dicuntnbsp;d diabolo ejfe quod uerum e[Je in fitis cordibus ne^re non poffunt. Aff;nbsp;hitc eflblajfihemia irremifiibilis m�irii�fant^im file mAnififidm er odifi�*nbsp;fie er perfiequiitmtdt� tdnqu�impidm er qu^d diabolo l'.trem. Sic enfinnbsp;habes �Aarci ^C^U'bla�henid�ferit tn�intumfian^ium non habebit remifinbsp;fiionem in ieteriium,fied reuserit ieternideli�li,quoniam .licebAnt,�iritumnbsp;immundum habet. Verum hoc indicium ut efl horrendi�imu ita er oecultifinbsp;fitmum nobis efl,necdatur nobis ftrrefintenti�nifi dequibusiam Idtdinlenbsp;gimus.lcarco non debemuscejjare,orarepro cis,dabit proculdubio nobisnbsp;quofidam deusexillis,quiomi�.to eius iudicio nondumhoc bldflhemiieiudnbsp;dicio damnatifimtjamet� quodaduerbder opera attinet cor� oculis nonbsp;flrisuideri pofiint mcidil}e.Egoaute,mquit,orabam erc.Chnflusergoinnbsp;pfdlmo toquitur,quem nimc audidmus.
DEus laudeni me� ne tacuens, qui�a os pec Caton�s Ct os dolofi fuper me apertumeft�
Locuti funt contra me lingua dolofa, ct fermons bus odij circ�dederunt me et oppugnauerunt menbsp;gratis. Pro eo ut mediligerent,detrahebant m�h�.
-ocr page 655-IN PSAL��VM CV in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;05
ego aiife orabam. Et pofuemt contra me mala pro bonis,Jodium pro dde�tione mea.
Fe. Dem la tdis m.lt;e tw taceas. ld ejl,Tu dcut 4 quo cfl ontnis Litu mca ne di�imules 'miuriam qu� mihi irrogatur.
Cluid pihr propter tnu v uerbum quod pr^edieo lgt;la/�hemta ia^tur in nie, dicor �cdu�vr populi zxhxreticus, hic omni dolo fucanbsp;agint,ut talis credar qualem ip� �ciumt,ciim tarnen nihil male de eis merinbsp;tut fim^imo bene,nam eos Eu�^lio tuo fanare ttolut,z^prlt;�tereapro pernbsp;f�quentibus orabam�ant� a'eerat,ut eis male Hellem.
Confti'tue fuper eum peccatorcm,�c diabolus ftet adextris cius. Cum iudi'catur exeat condenatus,nbsp;�coratio eius fiat in peccatum.Fiant dies eius pau/nbsp;cij�c epifcopatum eius accipiat alter. Fiant filij eiusnbsp;�rpbani, amp; uxor eius uidua. Commoti emigrentnbsp;filtj eiusScmendicent,ericiaturex habitationibusnbsp;fuis, Scrutetur f�neratoromn�fubftantiameius,nbsp;' �c diripiantalieni lab ores eius. No fit illi adiutor,nbsp;ncc fit qui mifereaturpupilliseius.Fiant filq eiuSnbsp;inintcritum,in gencratione una deleatur nomennbsp;cius In memoriam redeat in confpeftu domini ininbsp;quitas patrum elus,-�lt; pcccat� matris eius non de/nbsp;Icatur.Fiant contra dominii femper, �c difperdaturnbsp;cx terra memoriaeius. Pro eo non eft recorda/nbsp;tus faccre mifericordiam,�cperlecutus eft homincnbsp;pauperem �C inopem et compundu corde ut occi/
EE i
-ocr page 656-Hi
COMMENTARIVS POMERANI
deret Et dilexit maled��i'on� amp; ucniet ei, �c nolu/ �t benedidion� �c elongab�tur ab co. Et induit manbsp;ledidion� ficut ucftimcnt�, �c introiuit ficut aquanbsp;in interiora eius amp; ficut oleum in ofl�a cius. Fiat cinbsp;ficut ueftimentum quo induitur,et ficut zona quanbsp;fempcr prxcingitur.Hoc opus a domino eor� quinbsp;crimin�tur me,et qui loqu�tur maligna aduerfumnbsp;animam meam.
Cogt;Mtwti.Pe.lti�nbtlefud^cnturcrc.iJf�,iwerti{hith(eftt(edi^M, �ifcidnturexhdbitdtMnibittfttii. Fc. I�jajrd�f exdeudftdttonibui fitis^dnbsp;tfi,ubi omnii qnteipforum funt tu�dU �erint^imiuirunt prie pAupcrtnte,nbsp;� forte illtc fit dliquid refidid. Scrutetur f�nerntor.Te.Perddt exi�or.nbsp;Adiutor.Fe.Attrahent uel prttjlAns mifericordid.Vidnt fi'ij eiut in int�rimnbsp;turn Fe.Sit noui�imZdminterift�,in gineritione dlterddcledtur nemennbsp;corK. Piint contrd don�nufemper. Pe, Sint m� conjfeciu domni fempeffnbsp;(fcilicetpecaitd pdtris cr matris uel ipfifilijddpiiniend�)^pcrinu.t(fci*nbsp;licet domitius)de ferrdmemoridm eoriun.
De rndiedim nbsp;nbsp;nbsp;Horr�dn funthtec qu�nobiffcripti fwt ut uidedtur iudiciu dei in cos
onibus^pbe* perfequ�tur chri�� ble�hem�tEiungeliu Euifi^�j pro�ffo* ticK,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cond�ndnt,ut tue ludlt;ei.Vie i�itft qtundoep Jpus dei in fdn�is, im� ia
deo pro fdnfKs cotrd eos itd precdtui �erit,qui dd tetnpia multd pdtienttd utitur,tttdlibi diximut.No rdro iftdf ntdledi�iottes in prophetis uides. Spinbsp;rititi eitim deiprofrtfententid ddinndtionii in prophetis,ubi dd dmdritttnbsp;dinem cocitdntur prophette,quid bldjjthemdtur uerbu dei quod prjedicdt^nbsp;qui hd�ienuf,ut fuprd d.'du,pro perf�qu�tibui ordre folebdiit.Sicnbsp;nbsp;nbsp;chri
ftuf orduit pro trdnfgre(foribu4,cr ordre docuit,qui tdme dixtt^'V^e uobit fcribit phdrifei,hypocrit� erc. Dm ergo i�di dirdS legii cr execrdti*nbsp;, j oneffprophetidx eff'e fcito quibus indicium dei pridicitur inuerbi dei bldfnbsp;phemdtores ez pradiatorum eiut condemndtorei.Sic enim hie concluditnbsp;nin^ eiifc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chri�utittoc eft o-put quod fet eis d domino,qui �lfo daufdnt meortndle
di�d bldffhemidt iddunt dduerfut dnimdfid e�^uitdin med,hoc eft dd*
-ocr page 657-IN PSALMVM CVIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�07
UtrfM tUe.lJliuero imprimis funt ex numero horHmiiledii^orum,ejuihis u -rbii dbuti folentcotrA jitres zfr nefeio quos a,lios,ZX nihil noru�: tufi fiMnbsp;ledi�^M^'eenMled:ilionis filifyC^ui fecundii nomen tjuod habet, deber�tnbsp;beneii�honem omnium gentium,([ua nobis per chrifium contint, hoc ellnbsp;EuiingeIiu,m,prtedicare.AbutHtur hisfcripturis, iudicio dei �t utfuainnbsp;contra fe prof�rant fententiam hie defiriptam.
Peuuforej� inipius,lt;ltiiconflituitur fuper eum populum (nam deuno a dextru homine no lo(luitur,ut ttides m cotextu)eAdiabolus,qut hie � dextris eins intp^,nbsp;flAre di;itur,td efl:,effc fufeeptor eins, quemadmodu f^pe Itgis deum fiirenbsp;� dextris pij or pauper is, cr u-t infra Hides in fine pfalmi.
Cumiudteatur Qrc.Qjitdam conuertuntur � deoubi iudicium del fen^ ciiiudteatur� ferittt !:y lex eis reuelatafri;rit,impij aut� defreraut, Cuius exemplum eftnbsp;ludasiHeeptfcopus ctrapojklus,quiargentumchrifto pratulit diabo�nbsp;lus erat cor� deo, qui apofhlus uidebatur hominibus, lod�. a. Cuiusnbsp;nbsp;nbsp;ex�
plum fuftt omnes impij Itidiet,qui ne iudicatt quidem 4 deo re�pifrere po tuerunt,fed defrerantes excitcatiperdurant.
Ordtio�t eis in peautu,dum no agnofeut errorem ettam� depree�tur Ordtio pecu iudiciu (J poena cr damna rerit crc.quibus hoc c^citatis additur,utmei� catum,nbsp;piant orare deum contra E�d�ge/(/ facriprofrj]ores,fctlicet ut deus impienbsp;agit contra fuam uer!tat�,contra feipfum,quibus alibi dicit,Exifrmafri ininbsp;que q, ero tui frnilis Qrc.�^�id magismiferum iHis quibus ar ipfa oratio renbsp;putaturinpeazitfrquianonefloratto fideitVndempfal.iT.clamaueruntnbsp;Hee er at qui faluaret,ad dominum nee exaudiuiteos arc,
Fiant dies eius pauci,id efl,pereat quaprimu regnum ar uita eius,cr lo Epifeopatum tut cj' offreij nomen quod occup�t accipiat alter. Stc uiathias in locu luda eius i^c,nbsp;fubrogtus efl,gentcs in locum ludaiorit. Stcnbsp;nbsp;nbsp;hodte fiat ut qui peccato*
reshabenturfubrogenturmlocum fanilulorum,qui nihil aliiid funt qua Euangelq blafrhematorcs.Et certe ita iam coram deo ߣlum efl. Amen,nbsp;Chriftus dictt,Aufrretur d uobis regnum dei ere.
Fiant filq eius orphans lt;:jc.id cA, pa tres cr mariti occidantur filif eqciantur c fuo regno.cr faenerator,id efl,qui ali�na bona libenterrapit,nbsp;q�t cxaAor dicitur ex liebrteo(qudles tunc erant Romani cr Romanorumnbsp;miUtesUuficratquicquid po�idet cr quicqd fu� ftbi labor thus uidebaturnbsp;congregaffe.tiemo i�ius cr poflerorum eius mifereatur id quod cr neftr^nbsp;gentes in miferos ludjeos fiiciimtfed male Deus quid� cos damgt;Muit,fednbsp;Itos malefiicimweosperfequcndo,quemidmodu oimi(e condemnaue*
-ocr page 658-lt;�� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARrvS POMERANI
runt omnes gentes,lt;iute ludlt;tosperfecuU funt non deo obfeijuendo fei certe cum nu,lu confcientilt;i,licet dcu(itduoluit per ipfdt fieri, ut legis iltnbsp;Efdii,iiieremid,'E,zeehiele tS'e.
fiint Mti eiui in mteritu G'c.id eflfirei� peredt memond eor!i,ut mtl^ lius 'm terrd�nt e�inu,tionis,utqui dnte regndre uidebdntur idm ne ciui*nbsp;tdtemlt;iuidem,nepdgutn guident uniim 'm toto mundopo�tdeant. Ciuoinbsp;timett/npiusueniet fuper eum.Sicen'im tiimarunt.tie fvrteuenidnt RctMnbsp;niCXC-cthodie, Si pr^edicdtio Rudngelif itd pcrrcxertt,perdernuf ontni^nbsp;noftrd,non fiit hdbebunt filij noftri,fidtres etj confdnguineiAtd impietds 'mnbsp;fitd comodd re^tciens retinere unit uerb�� quod uelociter currit ubi deainbsp;iHudcmtferit,
imqui lt;K memoridm crc. Timednt hoc qui fe credituros dtcunt queniddmod� pirentu.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crcdiderut. Deut u'mdicdt mtquitdtem pdtrum 'm filios (ut dicit
,lex)m tertum cr qudrtdm generdtionem,ubi �nnlem inuenerit 'miquitdt�, Q�i tiero deficiunt ab m�delitdte patrn,idm corunt �l^ �en funt,fed filifnbsp;dei.Chriftuflud�is dixit, Vos impi�t� mcnfurdm pitrumiieflrorumcyc.nbsp;Et peautu matriseius non deleatur,repetita efl fententia, ni� deimmuddnbsp;conceptione CT ndtiuitate mtelligM CT certe non mdle,quemadmodu Chrinbsp;fiu� dixit Iud�is,^ifi credideritis^e^�im,'tn peanto ucflro moriemini,nbsp;fiant contra dominu femper,Hccc ejl iwui�ima, exctccatio utmexpidanbsp;btle�it peantii coram deo.,quemadmodu fupra diximus.Et iftiomnidmanbsp;'ledii^ iiejurunt�eper eos, � eti� contra co nfitentiam ut befli� farocio*nbsp;res irruerint abfq; mifericordtd 'm Chrifiumnbsp;nbsp;nbsp;Chr!fiianuw,nthjl male me
ritum �ed bene uolentem falutiomniam,quem iam deus pauper�,'m�pem, ex corde trifiem ficerat, nempe expo�twm ad crucem, qu�admcdum alibinbsp;queritur. Quo�i�qiiem tupereu��perfccuti(tint exc.Hic dicimtiUileanbsp;' onescxedtulileonum,De�idereliquiteum,per�equtmini cxcomprehen^nbsp;ditc,quianoneftquteripidtcxc.
Et dilexit etc. Renedi�l:onem Euan^lif qua m'.mdar'ntur credenles db omni peaato CX fi�rent fill/ dei reges ueri cx fiacerdotes exc.no�uerut,nbsp;habebunt erg� confi^tonem coram mundo cr nw/frf�dfo^f w asternafticonbsp;ram dco qu� que/�erunt.jnaledi�ione circumdabuntur ut uefiimento.t^nbsp;'mtertus replebtmtur ed ut aqua qua bibitiir,ex ut oleum qttod persiadit innbsp;offd ex corporis membra Hoc opus � domino exe. 11lt;lt; ficiet pro f'ua ueritdanbsp;te deus,ne fscuri fint aduerfarii dum uident imbeetfiitatem iUoru quos petnbsp;*�' fcquuhtur,non ipfi fed deus pro eispugnabitexcgt;
El tn
IM PSALMVM CV�n�
lt;09
Et tu domine fac mec� propter nomen tuuwi, quia benigna eft mifericordia tua.Libera me quiapau/nbsp;per amp; inops fum ego, cormeum conturbatumnbsp;eft intra mcSicut umbra c� d�clin�t ablatus fum,nbsp;cxcufliis fum ficut locuftx. Genua mea languerutnbsp;prx ieiuniOj�e caro mea immutata eft propter olenbsp;urn,et ego fadus fum opprobrium illis.Videruntnbsp;me,mouer�t capita fua. Adiuua me domine deusnbsp;meuSj�cfalua me fecundu mifericordiam tuam.Etnbsp;fciant^ manus tua hxc,�c tu fecifti earn. Maledi'nbsp;cent ipfi,�ctu benedices qui infurguntin me con/nbsp;fundantur,feruus autem tuuslxtabitun Induanturnbsp;qui criminantur me pudore,�c induantur ficut diznbsp;ploide confufione fua� Confitebor domino nimisnbsp;in ore meo,et in mediomultorum laudaboeum^nbsp;Quoniaaftitit a dextrispauperis,ut faluamfaceznbsp;ret experfequentibus animam mearn�
IwwHUtd ejt propter oleum.Fc.Exdr uit d p'mguccitiK uel oleoAielrue umiignificdtmd:teincontrdx�ffe,lt;iuiddberdtp'mguedoliueoleum,].mrconbsp;quod nos legimus fic mtcHigprc potes licet cod^hus.Cdro mcd tmmutdtd ejlnbsp;propter oleum non quodcomederdm fed quod nonhdbebdm. Signifiedtnbsp;enimfe nihil pingue ediff \ dimi in dnQcflid, mentis etidm negleilus cibus�nbsp;tit deftccre corpus^
Defcripto iudicio diuerfdriorum^mifertcordii! dei profc O' fuis fintili ?er tribulatis fnuoatiUt ex mdlis liberdtus glorificetur,cof�fis dduerftrijs�nbsp;Hic nuUd mtr ltd humdiM uidcs/cd fo Ium dei benignitdtem, qu� nos libes
-ocr page 660-6l� COMMENTARIVS POMERANI
Ydt re^icicui in fu^m mifericordidm Z}quot; t� np�rdm mopi�in,
Sicut timbrd cxc^Sic dbit^his funt ut dinpltiM n��t tmhi locut bl inSdlt;f, ^uctnddmod� umbrd per�cum declbidtdd ue/^erdtn ^c.Etdbie�us �Mnbsp;uclut feduihr,uclut pc�is lo{:tiJhiru,lt;}Uie utnto rdpt^e cx d^rii ubinbsp;on-iitid proijciuntur 'm mdre,qud pefltnt lociifldmm Germdttitun normtf,nbsp;fed 'm librii fdcrisnbsp;nbsp;nbsp;prophetifftpc legii. ltd Chriflidni hdhcntur nonfo*
Ium 'mutiles ut umbrd,f�d cMm twcentes,ut locuflx c.
Gentid (yc.ld cft,corpus meum deficiebdt dum no libuit edereproptet dolorem dnimi quo crucUbdr dd bldj^hemidm corum ,dd ciecitdtem eoru,nbsp;V per�ecutioae eortvm grdudbdr - 'viderimt ?scgt; Pfdl. 2I. Alt;/j���t ergonbsp;itd cum glorid ddiuud ut fentidnt dduerfdrij no�ri tudm mdnum qj- potet�nbsp;tidm effe qute flt;euidt ineos,qult;eglori�cet nos les'tu�ctfii edm tndnuntnbsp;, fiue potentidm,
�^comunxita j^nledicent (:yc, Hdbent hic quid Udledt ipforum excominunicdtio amp; �ikt �ilmind contrd Eudngelij proft�ores. Ce�dte c�ci, ue�rd mdkdi�kitnbsp;proftjjores, dirneCnihil ent dliu d twflis)�usit no�rlt;e bcnedi�liones,qu� ne turbd-re qiadem nos debent, tdn tu dbeft ut nocednt. Brd ti e�is�mqtiit, ewm mdlenbsp;dixcr'mt iiobishotnines, ey dixcrintomne indium dduerfwm uos mentien^nbsp;tes propter me,Gdudete orc^ Ef pr^tered qiticquid mentiuntur ztf detrd^nbsp;hunt nobis qui mdleuoluntEudngeUo,fuo tempore conuertetur nobis i�nbsp;gloridm,Expeamp;mus tdntu pdtienter dei ben�gnitdtem.
Con�tebor z:;c.ldefl,liberdtusgrdttds d^m prxdicdbo mifericor* didm tudm in populis,ut mnotc�:dt ubilt;^ Eudngelium gloriietUie,qui dei�tnbsp;cis perfecutoresnbsp;nbsp;nbsp;glortfictu Chrijbint tuu,qut deponis potentes de fedc
er exdltds humiles,qui Idudem medm non tdces,etid� ignominidm contrit me id��et uel totus mimdus,ut tdndem obfirudtur os loquentiumnbsp;Amen,
PSALMVS CIX.
Titulus. DauidPfalmus�
'Pfdlmtvm el�e de chriflo,nottmi e� ex ^^Atth.^l. ubi nemo phdri�eor^ potuit reJ�ondereChr/flo ne uerbo qu!dem,qu.i rdtione Dduid uocdretnbsp;ebriflum�gt;441,^ dominumgt;cum tdmen�lius Duuidis in prophetis�eribdtufnbsp;quemddmodit e? ip� confitebdntur. Citdtur quoq; hmc.�.Cor.i��.Oporlet,nbsp;'tnqu!t,regndrc chriflit donee pdterpondtomnes mimiccseius �tb pedesnbsp;eius- Et in Epsflo 'rf dd Heb. cerfe non humdnd mterpretdttonc exponitittnbsp;fierfuf�:trdu(tdomint(s t�-non paenitcbit cum
-ocr page 661-IN PSALMVM CIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�ϻ
S V M M�. Chrifli ergo regntvm wox 4 glorificationejut �eeldrit line sdcer PefrM,Ail.t.hiedefcribitufi^umCTfdcerdotium,�ternum t^uodJj^tritnnbsp;die pt neceffeefljVtro^ chriftm eis'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e/l credentuan e^' dcimndtio per
fecutorum,utenttnregnum depndit fdndhf^itdzs fdcerdotium pro c� ��fercedtf, neutrum uero fit cum commodo l)ldfigt;hcmdtttium,qu( irruen^nbsp;tes in ueritdtem impingant in Chriftum petrdtn fcdnddlt cr Idpidem effinnbsp;fionis eS'c.Ad hdncdutem gloridm Chriftum per cdliccm pdfiionis perueanbsp;itiffe ultitnta uerfia decldrdt,fecundHillud,c:gt;portttit pdti Chriftum cr itdnbsp;intrdre in gloridm fuam.
Dixit dominus dominomeo,fede adextris meis^Donec ponaminimicos tuos (cabclnbsp;lum pedum tuor�. Virgam uirtutis cmittet tibi donbsp;minus ex Sion,dominare in medio inimicom tuo/nbsp;rum.Tec� principatus in die uirtutis tux in fplen/nbsp;doribus fandorum tuorum, ex utero ante lucife/nbsp;rum genui te*
chrifttMfiliiKeftDduidi5fecunducdrnem,B.om.�.es-DomittUiDduta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
dis non folum fectmdu diuinttdtem,fed etid fecund�t regium dignitdt�esquot; -, fdcerdotiu-Sine dubio enim filius hic pdtris dominus eft,qudndo pdter rexnbsp;tdntii cdrndlts eft ejideo mortdlis.Vilius uero rex Ifiiritudlises'ideo aternbsp;nus^quemddmod� E.fd.s.dtcitur.es'repetiturdb dngelo,Luca,t. Super fonbsp;liMn Dduid es fuper regnu i�iusfedebit^^ut confirmettUud non mundditd,nbsp;potentidjdut diuitijs, dut cdrnis iuftitid zs fdpicntid, fid ludtcio ZJ iuftitidnbsp;Herd dmodo es ufq; 'm fempiternuAnfirmu erat regnu Hduidisnbsp;nbsp;nbsp;o por a
tebdt per filiu Chriftu confirntdri^zs pr^tered mdledid� erdt nifi ei bene diceretur per hue filiu Dduidis fdcerdot� ZJ ucru M-clchizedec, epa benenbsp;dixit Abrdh^ ZSquot; omnifeinini eius,id eft,otbus Abrdhte fide per uniuerfumnbsp;orbe fecutiSi^u^ddmodu promiffum erdt. In ftmine tuo benedicentur cunnbsp;dixeogndtiones tcrrx.AdhxcDduidregndbdt in terris. Chriftusdute renbsp;Zttdt in dexterd del piltris,ut hie dicitur,dixeptd omni poteftrttc zs�m ecelonbsp;SiS in terrd,ut fit rex regum zs don�nus domindntium.Cur erg) non dominbsp;�(� Dduidis eft,fine lt;iuo DMidii regnum au��� eft,or fine quo Dduidi �ton
i.
-ocr page 662-�U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAH�
e�[lt;diK,^ 'm (^u� rej}gt;icitinf pro/ni�ionej DAt�dt�die Mide ipfeip^s^ regnum exdltAretur 'm icternumi
Hie twn fenietipfum glori�cduit,ut erubefcdt op'mio potentiie,fdpi�ti� no�r�,imo ^otnnis dmbitio humdtid qu� fe pr^firre dlijsftw�nbsp;Rcgtm clrifli det er mortificdtioni relu�kltur,fed is glo�ificduit eum^qui dixit dd eum,nbsp;Sede d dextris meis^id e�,rex efto ut cgi fuper otnnidnbsp;nbsp;nbsp;'m calo er 'm ter
rd,Mdtthmlt,de^uo diximtts er Pfdl.s, er.71. �ubetur ueroCedere tiS dd cdput ne uidedtur effefttprd deum,lt;iuii chri�i cdput dcus.i.Cor'm.ii.fje^nbsp;dd�niftrdin,ne uideretur eitts glorid minor glorid dci,�ed dd dexter dm,idnbsp;tfi�n potioribiis bonis pdtris,ut lequdUtds �gnificetur. A dextris er^jrc^nbsp;^ndt,cuiusregnuefl ]piritudle,ndm �niflrd tempordlid �mt,ut Alibi dixiatnbsp;tnus,licet er ipfd et�ibiedki �nt. Sic 'mterprctdtur Pdulus, proper quodnbsp;er deus iHusn exdltduitercgt;^er omnis l'mgud con�tcdtur, dominus le�utnbsp;cfi 'm glorid dei pdtris.
Roe regmvm e�,q, chri�us 'm nobis timcit mimdMn,peccdtum,Sdtdna, �m�ros.Rex enim Chri�us non ef�et � u'mcerctur 'm fuis, quibus er ipfe di*nbsp;Xit,Con�dite,c^ uici mundum.^on poteib�iperdrt Chri�us 'm nobis,quenbsp;ddmodum legis dd Ro.8.Nlt;tt�;ci!� regnum e� m cleSisomnibus,dtqiddelt;fnbsp;hoc regnum eft ipforum eledhrMn,E,phe. x. quo ip� quoq^ 'm Chriflo er cunbsp;Chri�o regttd,nt,z^ reges�mt er triimtphdtores funtfuper omnem mudinbsp;Lilium 'mter potentidm,peadtum,mort� er 'm�ros.inter qu^ntdld uiuimus er pugnd*nbsp;f�indstnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;musjimo regndmus (queddmodum hic chriflo dicitur, domindre 'm medio
mlmicorwm tuorum^ne fecurus unqudm �sde tc,m chriflo dutem fecurus, Omnes enim qtti pie itolutuiucre,in Chrtflo perfecutionem pdtientur.Prtlnbsp;firdoptdmus ut db 'miquisuel db 'miquitdte er peantorum turbd non impenbsp;tdmur.Suffictt nobis grdtid dei qua dbforbetpeccdtimi omne,fi non wilt inbsp;nobis dii�rre�mulu cdrnis noftrx dngel� Sdtdn�,qui(oris er intus oppunbsp;gndt.Domiiidmur enim per Chrtflum,fed in medio ddhuc 'mimicortvm,donbsp;nec pdter deus pondt omnes inimicos noflros er qiiicquid pietdti in Addnbsp;dduerfdturfcdbeUii pedum noflroru in refurre��one noui�tmd, tune pri*nbsp;mum uidebimus omnid Chriflo er Chri�idnis fubiedtn, qult;e er nivnc fivntnbsp;fubie{bi,fednonduuidentur,tunc'mfultdntcsdicemus,AbforptdeSlmorsnbsp;in uiidorid.vbiefimorsuiihrid tudi ubieRmorsdculeus tuusit^unc dutenbsp;interimuerum e�quod 'm Cdnticisflonfus dicit, Sicut lilium 'mter fltndSnbsp;ficdmicdmed'mterfiliss.mdloscr^ iusidtodocendo,'mcrcpdndo,bondnsnbsp;toauerfdtioneiH oflendendo,non oflindendofcdnddlis�tem pro eis orrffl*
-ocr page 663-IN PSAtMVM CIX.
do,nonllAt�)nib^ciendo,itii Umtn^utalij fianttiton tu impletdticoftjenti� M,ut u�reper Chn�ij^iritiin regnurepo�is i^ui peantores uenit ut �dluosnbsp;ficeret. Quoi fi contctnpferint beneuoletttem, erit ^udnio contemnerenbsp;non poterunt,lt;^Mndo fcdbeUivm peium tuoru erunt, id efi,iejpe�i�imitnbsp;^ut hic di cdputfeiere uidebdutur. Tu tdntum'cdue^e uind{ces,dominw ��ct^ltdiccf*nbsp;wniKdbit,qui dicityEgo pottdtn (ut tu hic tnibiuindiddm permittiu�ni*nbsp;tuicos tuosjcdbcOum pedum tuormn,
Virgdmuirtutis Qfc.Chrifiusfideregtidtuf^ dd iudiciumtdeindeiit �tternumdbfji fidereueldto deo^ut uidedturdbfc^ lt;�nigmdte�cicdd �ei^nbsp;emjpddnio cidre uidebitur Chriffi regnum effquot;regnum dei,id quad nuncnbsp;interimJfintu�deicredttur^hocfciliceteit quodfuprddudiuimui.Sea Uuitcper/tde
4 dextrts meis,donec crc.cr.tCorwt^.CfHn trddideritregniwi Verum non obmittit quoq^pfdlmus dicer e,undec�perit hoc regnum ernbsp;tnyflerium 4 feculii dbfconditum,primum reueldri;virgdm,inquit�d e�,nbsp;ffeptrum uirtutifjd efl,pote�tilt;e er exercitut�ue rcgni tui, emittet dominbsp;ftut,iion tu ( utdei oput uidedtur foliui,etidm ubi chrifiui deferibitur, utnbsp;pudefidnt iu^itidrifi Exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim c�piteuulgdri EudngeUujquod �x Sioitt '
e�feeptrum Chrifii,quoocctditur impiut er tmpietdtis regnum.Efdiie.U, i,.Thcjfdlon.i.de quo pfdL44:Vtrgd diredionis uirgdregnituLSecudZnbsp;iUdd Bfd.De Sion exibit lex,tj Uerbu domini de Hierufdlem.'Videpfdl.unbsp;Quad feeptrum nift dominut emittdt,extrufis operdrijs in mefTemfud/riinbsp;�rd omnid tentdmut,er finefru�u mdnebit negoctu nofiru.Vbi uero eminbsp;ferit�enelferemus,ndmfru�rdemittinon poteft uerbum dei,Efd.ssgt;
Hepotentidueroergloridhuiutregni�nquoper liberdm thdrltdtem Tecu princie fpontdneum corfubiedu�efipopulus,duminterim inimictfubte�teffe pdtusnbsp;talunt, etidm hoc ddditur ,Tecum ,o chri�e^erit principdtUi(fie enim hicnbsp;^�Xk debere reddt pr�cedenttd omnid pofiuldnt) in die uirtutis tttie�d c�nbsp;in t�porefortitudiniser regni tui. �dm in tempore infirmitdtis tute�jocnbsp;eil in uitd mortdU feruus potius eriser uideberis noui�tmut uirorum quinbsp;princeps.Atq; hunc principdtum er potentidtn regni Chri� e�e in cred�nbsp;tibut,cidre fubditur.In �lendoribus jinquit,fdn{lortim,id e�fm HuminAnbsp;Hone er glorid cognitionis dei in omnibus credentibus.
ExHeb.dutemfic,Populi tui �ontdnei offer ent in diefortitudinistuie, hffendortbus uel deCoribus fdnditdtis.VefPopulus tuus erit obidtionesnbsp;�berdies erc-Vel�opidus tuuscum obldtionibusliberdlibus erc.Quodnbsp;legimus�dem ent fic.Principdtufd- populuf regni tui erit teeu�d c�.
-ocr page 664-�lt;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POMER�NI
j^ontdn:U!,noncontrite crc.�iuo i^uiddUudjigni�cdturlt;^uapo^u�a'flU chri�inon legis populuml�tur�,qui co^turbcne�cerejhoceA,hypocrii^nbsp;ft legemfimularefed populii �jontitne�. bonlt;e uolunt(ttis.i.quijpiritu deinbsp;dihiSjfeip�tno�irAt deamp;^^a,lijshberlt;ifubdAturouj;�cMtchiiritdteinbsp;tx utero e^c.nbsp;nbsp;nbsp;Q^id ueto �bi uult,(luod dominui dddit dd Chrt�um fimmt die�ifix
utero Ante luci�ru. genui telLibetbocloco libere �ne dliquo periculo euA ^ri per udridS intirpretdttoneStUt dt:dm qu� mihi uel foldhoc loco uidenbsp;Genui db dtur re(iuiri,Vul^ hoc exponut de Chrifii diuinitdte.Ex utero,id efi,exfcnbsp;Eterno, creto diuinitdtis me� genui te dnte luci�rivnt�d e�, dntc dngelicdm ndtuanbsp;tdm,qud� luci�r �gni�cet dngelum,id quod putdnt ex Efdi�Cdp.l4..ctmnbsp;tdmen iliic luci�r �elld �gni�cetur^cui compdrdtur rex Edbylonis 'm gloenbsp;tid regni fui,nec hic aliud �t 'm Gr�co,qudm ^uarfo^o^, quae e� �e�d m�nbsp;tutind,. I� tdmen i� hdc fententid pe�imt iuudri, ut 'mtelligdtur Chri�ni,nbsp;^uis 'm tempore ndtus�terd refurredione regnduerit 'm dexterd pdtris,nbsp;non tdmen e�e noum deut fed ex �ib�Antid pdtris,Hniu cum pdtre deta nd�nbsp;tut dnte luei�rum^d e�^dnte lucis huiut ui�bilis credtionem,proculdubi9nbsp;db aeterno.Nihtl enim ncui in diuinitdtis daidit netturd.Hec dbhorret dferinbsp;pturd,g, Uterus metdphorice deo tribuitur^ut eA Z}quot; E/((.4�.Qj{i portdmi
. m d meo utero ^^ui geflAmini d med uulud,
tSenui ex nbsp;nbsp;y er um ([uid prohibet etidm i�omodode chri� humdnitdte 'mterprc^
tdritTu quem Dduid uocdt dominum�mm,qui rex es in dextrd med, expe ildns^ut mimici tibi fubijcidntur,in quorum medio domindris,qui populSnbsp;hdbes �onfdneum,qui i�d omni-d d me dccepi�,ut deo in�rior, nempe hoanbsp;mo,Tu,mqudm, uerus homo ndtuscs,ut�c uterus�ue uulud,�ue matrix innbsp;primdrid daipidtur �gnifirdtione. E^,mquit,non uir dliquis dut uirife^inbsp;men,^nui te meo�intii ex utero mdterno,ex unl'M uir^ned, dnte litci�anbsp;rum,id e�,dntemundtcon�tuttonem(id quod pertmet dd diuineim preanbsp;de�nd,tiOKem)usl,dnte luei�rum�d e�,dnteortu diei,'in noiie enitn chrinbsp;fius ex utero ndtiis fcribitur,tuclt;e.i.Quo �gni�cdtum eii,in medijs tene*nbsp;bris uemffe limt�Eudgelic�fecund� illud Efdiie,Populus q�idmbuldbdtnbsp;'m tenebris,uidit lucem nMgnS ztrc.�iiuod implctu cecinit Zdchdridspdtetnbsp;lodnnis.tllumind,re,inquit,^s qui in tenebris cr umbrd mortis fedent crc,nbsp;GenuiddopB Audi� ndtiuitdt� diuinitdtis Chri� ex pdtredb icterno,ditdi�eiuinbsp;titne.. tidtiuitdtemfecunduhumdnitdtemexmdtre �nehumdnej femineintem^nbsp;pore,Cur non dddimus etidm tertidm Chri� generdtionem, quee e� ddop^nbsp;folftmbKmUminizrpT�tiiriiWti iuchri�i
-ocr page 665-�N PS�LMvM CI�^.
fblum^fe� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpore dm i^u� e� ecckfutHiec non tdtn geiiefuti^
eslquH regcwrAtio,qt(�iMipittnbdptifmo nojiro,ft:d perficiturinrcftil' re�tione futurA.Fitcnitnh�cexjjiiritupini�o nutiuitmjcdtoti/piritusnbsp;eri no paff'im m,donee c�ro (y fdnguif,id cfi totm Adiigt;�,tlkoleAtur. Tztcnbsp;rtiim non folum anintd ffiritualis critffed hoc^uoq; corpm animule refurnbsp;^ctffnrittule.
Hune quoq; chriffus re^nerdtion� nob� fuo bdptifmo offendit, non ipfe indtffrct ad diluendti peantd etid ffcmtd� cdrnem de fpiritttnbsp;fdn{lo exutr^ne conceptmerdt,ffd dd diluenddpcccdtdnojlrd^oidpro*nbsp;pter nos ffcit.vnde iOicduditur uox qud� de idm ndto filto, Hrc e� filimnbsp;num dileilm,m quo tnihi bene compldcut. Vtnon dubitemm nos quoq^ innbsp;idptifmo ffiritm i^dqti� ddoptdri in regnum CT hiereditdt� lucis c? �osnbsp;ejfe dile�os inChrifib dtledio.Ef /tc�tbdptifmmChrifliperfid nopotuitnbsp;nifi ibforptd mortdlitdte qu� propter nos ddfiimpferdt,ficut nee nofier.llnbsp;leenim no/bn' erdt.Vnde dit Lucie.it. Bdpttfmo hdbeo bdpttzdrt, ey quo�nbsp;modo codrtor ufi^dum perficidturilccirco chriflm refurreflione comptenbsp;tddtidttdpdtre,utcitdtPdulufhinc Ad-iyfUiusmemestUfe^hodiegeenbsp;tuii te,ut diximm Pfdlmo. i.
De hdc er^Chrifii cjmpleU glorificdtione Uc Pfdlmm loquitur, qu� admodu uidesipfim context�tid quoq; requirere.Sed uth�c regenerdtionbsp;natur � noftrteefi �.necmprehenfibilis, tta quoq^ uide ne carndlem uterum.nbsp;imd^nerii,ne dicdx cum Nicodemo,t^unquid potefl homo iterum iu uter�nbsp;inatris introire Cf naficii ^�irdbili dei potentia Cffioecuditdte Chriftut po�nbsp;qua interijtregenitm e� glorificdto etidm corpore dd uitdmimmortdl�^nbsp;ficut ubiq;�re Pdulm pr^edicdKAtq^ hoc e� quad idem Pdulm dit, Rom.i.nbsp;Qai decldrdtm e� filim dei 'm potentia fecnndu ff intim fan�lificdtion�nbsp;tx refurreflione mortuorum .Et Col. i. Prim'^genitm ex mortuis dicitur,
Dieit er^,P.x utero,td cHex f�cunditate med qua omnid produce,ge nui te,fi:iliretdd immortdlem uitdm. Itaq^ idm fecundu hominem quoq^ esnbsp;filtm dci 'mmortdlisex utero meo genitm.iioncnim decet ut ex utero mconbsp;immortdlimortdlemfiliimproducdm.3enui,mqudm,dnte lucifiru,id e�,nbsp;Ante confftutionem mundificundupriedeflindtionem. Velante lucifiru,nbsp;id c�,dnte ortum dtem dntequa lucifirtHucefccre f'olet,ut 'mtelli^mm hocnbsp;ipfum de temporerefurre�Honis d}rifii,dppropinqudntepo�morteeiusnbsp;tertid diefecundu Euan^lium.
vides itaq; chri�m quado dudit,Sede 4 dextris mets,audit quoq;^x
FF 4
-ocr page 666-git nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTARIVS POMER�NI
utdro'dfite luciferu genui teSic zir nos in Chrt�o per bdptifrn� incafitntM fiertfilij JehDedit,in^Hitie�pote�Atefiltof dcifitriijs quicredutinno^nbsp;mine eius,lt;iui non crc. fed per�ciemur in refurrc�ione nouiffimd, qu�donbsp;ubforptd mortAUtdteomne quod m nobis deo dduerfumefl er it d nobis dUnbsp;eni�ifnult;n,nihillt;]^ erit in nobis fiue 'm corpore Jitie Attima,quod non perti^nbsp;nedtdd diuindm generdtionem,dt^ idea immortdlem.Sic.l.lodn.5. Chdrifnbsp;fimi nunc filij dei fumaSyZir nondum dppdruitquod erimuszyc.E.tRom.S�nbsp;Expe�dtio crcdtura reueldtionem �liorum dei expeildt crc. Nor ^�0^nbsp;ip� primitidx J�iritus hdbentesmtrd nos gemimusddoptionem �liorti deinbsp;expe�dntesredemptionem corporis noJiri.Spe enim fdlui ߣli fumus.Sbnbsp;cut enim Chri�us uere rex erdt,fed ddhucin mortdli corpore rex non uidenbsp;idtur. I tdtp er no sucre'm chrtflo reges fumus er domini omniu, po�mornbsp;tem uiui�cdti,conrefufcitdti,cofed�tes 'm dexterd pdtriStUtdicitur Ephe^nbsp;i-Sed hicc nonduM dppdrent ni� �det,tdeo addit iStc, Grdtid e�is fdludtinbsp;per�dcm,erhocnonexuobis.
tides do^ nbsp;nbsp;At^ hic uides qudtn mdgnumJ�iritus dei 'm nobis operdntis ne^ciunt
num dei. �kutcrcddmus h.ec itd hdbere, i^ute nemo credentiumfdtis credere pote�, V t erubefcdnt mcreduli,lt;pii �dem p'utdntrem effe�ctlem er pene conternbsp;ptdm.sicenimdiciturEpbe.i.Quicredimusfecundu operdtionempotcitnbsp;ti� uirtutis eius gud deus operatus e� in Chrifio,fufcitdns i�iiM d mortuisnbsp;er con�tuens dddexterdm'mcoele�buscrc.
Hocdut� quod legtmus,Ex utero dnte luci�rum genui te, udriele^tnt Ex HfP�nbsp;nbsp;nbsp;liebrteo.Lyrdnus�c,'Exmdtricedurorie tibi rosddolcfcentite tuje.vbi
licet 'mtelligere mdtricemduroriepro�ndumdiluculum,mquoChri�ut innoudtus refurrexit.Eelix dutem�c,Ex utero ortuse� tibi ros generdtionbsp;nis tU�.Vbiintc�ligere licet,Ex utero tneo,quemidmodum er feptudgmtdnbsp;dixerunt,Ego genui te.Vel �c,Ex unlud proie�bis e�, uel egre�fus e� tibinbsp;rosiuuentutistU�Rose�ftxcunddtiocaleflis,fecundu i�ud derefurre�nbsp;�ione.i. Cor'mth.t^. qudlis caleflis tdles er calc�es. Velfic. Ex mdtre uelnbsp;tx ntdtrke diluculo uelut durordfurrexit tibi.Vel �c,Ex niAtrtce diluculonbsp;fuper durordtn tibi ros ndtiuitdtis tuie .'Super durordm,�gni�cdt,uel dntenbsp;aurordm,uel plufqudm durord,ut uel tempus uel gloridm refurreitionisnbsp;�gni�cet.
' Iurauitlt;^ominus�cnonpoenitebiteum,tuesfaccr dos in xternum keund� ordinem Mclchifedcc
-ocr page 667-IN PSALMVM CIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�*7
H4(3ftitu ClrijiuM regent in PfalvM uidimm, nu�c uero fuKerdote amp; chriftta rex �pontificem quoq; tudriim tiidec(mt(i,Rex e� defin�or[ko r�t. S deer dos pltt �j-facerdof,nbsp;tutoreflincoit^e�hidei.vtr�lt;J} nobischri�mcfi.Q^od �uelleuiterinnbsp;te�igercmusJtotA nos'mdc� proijeeremus fiducid,tion dmdbiSftton timebifnbsp;deu,dtlt;^iideo contenes ni� intuedris eius bonitdt�, ni� eius ntdiefintem.nbsp;Hicglorificdbis eu. At eu caperis dmd.n$ er timens glori�cdre eUttpfe tenbsp;feruibit^ut nunq trdddris in pdj�ones ignominilt;e, quie c�tm^nt deti nonnbsp;^.lori�cdntibus uie�q^ cognitum, Ro.t Afg; hic hdbes chrifiwn qui fdcer*nbsp;dos no e�et ni� �u�eret nofird peautd.3.ex non e�ct�i uinceretur in tuis.
Porr� inte�eiius fdccrdot� hiiius Cix regni pidne e� Euan^Uti. Sdcera dot�im enim�gw�cat per �tl� n�fericordi�m nos iufr�cdri nu�� pl�^inbsp;tteeffeiu�itidm proprtdmin nobis Sicutcnimquotdnnis interpelldbdt fdanbsp;ter dos legis,it�non continue non interpell�t pro nobis Chrifius.B.egttuninbsp;nute e� dduer�u peccdti,mortis Cf in�rorum tn�ultum er quiequid impitnbsp;gri�t defin�o,itd ut umcdmus er regnemus^lioqut reg^s non effemus.
lus primogeniturte e� nunc fdcerdotiwn Chrifii�num, in quo hdbemus ius�deundt�d deum er intcrpell�ndipro nobis er pro �dtribuseti�tn ininbsp;tnicis,�d per le�im chri�um qut e� primo^nitus in nwltisfidtribus, pernbsp;^uemh�bemus dcce�um�d deum,qui e�medi�tor inter deumer hotnianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
9umdeuserhomo,.P.tlicetutrun^hdbedmuserregnumer�dcerdotiumt tdmen fdcerdotium l�ud Chrifli(quo mJl�m muiorem hdbemus con�ol�tioanbsp;�em)pr��rimus,per quodno�r� omni�pdtri deofuntdccept�.ltdq;quodnbsp;olim di^bim e�,Exod.i9.Domui Idcob er omnibus�lijs lfrdel,td e�^crenbsp;dcntibuStVoseritismihiinregnum f�cerdot�lecr gentemfdn�dm,nuncnbsp;chrtflidnis dicitur omnibus,non r��s Ulis er uniliSj� Petro.i.Petri.i.otnanbsp;tiibus,inqudm,utdit,qui�liqudndo nonpopulus dei erdnt^nuncdute�m^nbsp;populus dei,qui aliqu�ndo non n�fericordi�m confecuti^nunc �utem mi�nbsp;fericordidmconfccuti.Vos,mquit,genuse�iscle(lum,re^le fdcerdotium,nbsp;gensf�niitl,populus dcqut�tionis,ddprlt;edic�ndum uirtutes eins qui � teanbsp;nebris uos uocduit 'm ddmirdbile limtefuum,d d of�rendu ho��s no ui�binbsp;les fed �iritudles 'm �gt;iritu ubi uult deus,quij�iritus e�, �dordri qux hoanbsp;fliiefuntdaeptie deo per lefum chriflum. Nonne Petrus ueru fdcerdotiumnbsp;�gnouit 'm omnibuscredentibus,qutbus dedit prxdicdreuirtutes dei qudfnbsp;in ip�s opcTdtus e� deus,utpr�dtc�nt quod 'mtusfentiimt, er of�rrc hoanbsp;�ids uerds in�tritu^qu�s deus uidedt no hontof Nemo tibi pr^dicdbit Eu*nbsp;^eliu quii�ud nonh�betinpe(kgt;re,quinon r�fus�t � deo,id e�circucifut
ff 5
-ocr page 668-�8 COMMENT�RIVS POMBRAN�
cor(leperfigt;iritumlAn�iK,Exo.io.amp;Ko.�.z^PhiL^.O�.tin�uicodetgt;}^i ritu,ut wn�to eu docedt de omnilmt.iAo�.i.Etunffliam enbn non eft litenbsp;yd/ed JpiritUi,qHetn(idmod� m'Hierctn{d,clt;(.ii,Doffunni priedixit,r)abonbsp;legetnmeint m uifteribta eor�t in corde eor� ftribdm editi,(y ero eis innbsp;deum,Gr ipfieruntmihiinpopulum.Et non docebit c^c, Eruntenim ontnbsp;n�s j'ax��i^id eft,do�t Ipiritu dci,lo,6,De unihone chriftidni regninbsp;Crftcerdotij diximui
iurduit, lurauit igitur dominut O' tto p�tufebit etvm oc- Esc regid chrifti pote ftite fuprd didl� eft,Dixit don�nui donuno meo oc-de fdcerdotio dut� dinbsp;citur,ltirduit domtniu Oc.Vt hic turdmentu uidedf no foli� prom^ftion�,nbsp;^udnq O de regno dlibi iuret lt;luo^ detis,Dc ftu�u uentris tuipond fupernbsp;fed� tudtn.Qit^ dito nos omnino con�r(iidntfE.eb.6.r)iffci�ime enim cre^nbsp;dit noftrd imbcci�itds chriflum effe fdcerdotem quifefe pdtri pro nobis ofnbsp;ftrdtcrdtorofdliu,tor,utdicitur lleb,j.o-i-lodn.t,lt;iui (it propicidtorinbsp;iimnoftru/m,Eo.i.Thronusgrdtiseyileb.^.fdpiefitidfttftitid,fdn�iftcdtio,nbsp;Oredcmptionoftrd.l. Cor.l.breuiter,utfuprddiximus^medidtor nofkrgt;nbsp;�mrco diuind clementid iurdt,ut nihil de eius bonitdte difttddmut.
fHon pQHua Et non p�nitebit eumjideft,niimq hoc ipfivm mutdbit,ne quid hic uere tebit, antur eonfcienti-e pe(ai,tK uexdtithoc fdcerdotium Chrifti dliqtundo ceffttnbsp;�turum.Sic dut� l�i folct fcripturd uerbo poenitendi cti dewm ue� pai�terenbsp;ttelnon pcenitere fcribit,ut ttidcs Gen.o.Penituiteu/m oc.ideft^nmtdvitfinbsp;�um Odbolere uoluit quad dnte ftcerdt,
Eternits fds Se^itiunturucrbd iurdmenti dei.Tu Chrifti es fdcerdos.non dd teifiptts, eer dos,nbsp;nbsp;nbsp;ut qui moriuntur fticerdotes legis ex Eeuitico genere,quos tunc oportebdt
plures elfe, quid per mortem cdrnis non potuerunt permdnere, fed es fd^ Sdcrificiu. cerdos in �ternum.Vnde cz Chriftus in lt;eternum fdludre poteft, dcccdensnbsp;chrifti, feinetipfum dd dcu/m,fentper U'Mcns,dd interpelldndu pro nobis,ut di^nbsp;citiirHeb.y.lntroiuitenim hiepontiftx nofter unicuso teternusin fdn^nbsp;^fdn�hriemnonnM,nufi�lA,utntinc uultui dei dppdredt pro nobis,quinbsp;tmicd obldtione corporis O fdnguinis fui femel incruce fdnfhficduitinnbsp;aternum eos qui fdnfhficdntur.'tion enim nunc eft dlid obldtio pro peccdnbsp;tismqudfterestete fdludndum,necdlius fdcerdos conftituiturqui off�rdtnbsp;hune fdcerdotem zy pontificem �ternum,ut hlt;ec clariftime feribuntur lienbsp;br�,'7,9,o lo,l�cignordntqui hodie turpiterfine cognitioAedei(.quinbsp;InaoedHo cognoftitur nifi per chriftim)de inuocdtionefdn^rii diglddicintur,nbsp;(dn^lorii, Quasiitlerrogirepojfamcaw Pdulo,i,C�r,i,�^unquidPduluscrucifixui
-ocr page 669-IN PSALMVM CIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf� .
tfl pro uoiisldut in nomine PdiiU idptizdtieJHs iChri�iMt^defi^ uniU � Chnfio dicuntur,aoc e� qui�iiritu dei pcr/�fi chdritdt� hdbent in cordi�nbsp;bwi,KQm.^gt;qM confortesChrifiifunt,Pfdl.44: ndmbdptizdnturignicrnbsp;/^irttufdn^(o,qi(ie e� un�ho per qudm feimut omnid qt(� feire oportet^denbsp;qtu.i.Corin.K�luiunxitnos,deusefi,quiobftgnAuit tus^z^ d�dit ptgnusnbsp;^ritus in cor dibits no fir is. 1fti fimt qui dictmt Apoc.i.Qr.5. iefm chrifiusnbsp;e�teflis �delis^rimogenitus mortuorum zj princeps regtim tcrrie,qui dinbsp;lexitnosZT Iduit nos�peccdtisnofiris infdnguinefuo,z7ficitnosregesnbsp;z:^fdcerdotes deocrpdtri fuo^z^rcgnAbimusfuper terram.Qjiicuqieranbsp;go te db hoc nomine cTdbhoc conforth diuidis, zy inetpis glo�dri inno^nbsp;mine fdn�kru'm,ficis chrifium diuifivm^tdit,i,Qor,i.Pdultis,z^ chriflumnbsp;perdis qut diuifus effe non potefi.
�Hon cr^ nunc ofi�rturpdtri chrifius d nobis in miffd,idquod nulld miffit^ feripturd aicit,fed mdnducdtur d nobis quicit^ eum deftderdmus in fdcrdnbsp;nento pdnis ztr uimjccundii chrifti inftitution� in memoridm mortis eius^nbsp;idefi^�tus obldtioisfiue fierificq femel fi�hin cruce.Kemoridleergs ehrtnbsp;fheA ifta, uMnducdtio,zy teftamentum quod nobis uifibilc rehquit eden^nbsp;dum bibendum perfidem,in remifioncm pecedtorumnbsp;nbsp;nbsp;fideiconfir^
ndtionem quoties uoluerimus,ut uifdgt;ilifigno intrd uifeerd nofird recepto idmoneremur ddhuc eum femper effe nobifcivm, qui uifibilt fiecie dbqt innbsp;coelmn/icut dicit Mdtthxi ultimo,Bcce ego uobifeum fum ufq^ dd confumnbsp;ttidthnem fcculi.
Secunduordinem Aelchizedec uel feeundumoremtAelchizedec^no Melchizedet^ fecundu ordinem uel ntorcm Adron, hoc efi non Leutticit zy cdrndle eritnbsp;bocfdeerdotiu,cui neeeffe fitdlios fubro^re fdcerdotes,uel propter quodnbsp;Keeffe fit plures fierifdeerdotes,ut in legequdndo moriebdntur ftcerdo�nbsp;tes zy mortdles homines erdnt,qudndo neeeffe erdt dlijs morientibus dliognbsp;fuffieere in locum def�n�h �.�um,ut non dicdm q, ne Leuiticwm quidem hocnbsp;cfje potefijcum tu Chrifkfs ex ludd fecundwn cdrnem, ex qud trtbu nenuanbsp;nnqud fdcerdotio fecundu legem f(n3useA,ilt;on,inqiidm,tdleeritfdceranbsp;dotium tuum,dbrogdbitur enim fdcerdotium quod numc fuccefitone uicdnbsp;fid ferudnt homines qui mori poffunt,fed,Tu es fdcerdos in lt;eternii quentnbsp;ddmodum i/telchizedec,cuius fdcerdotijf�n�lionem nuHus dnte ipfum hit.nbsp;iuiffeU�tur, null�sqi fucce�iffe,Puilfc enim le�tur,capiffe dut defqffenbsp;^onlcgitur,zy foluser dt,ut hune unwn fdcer dotem chrifiian diq^eunde
-ocr page 670-�ld nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMT�RIVS POMERANI
ieiernwin pr��gnirct,qta etUm ut fitcetdot accepit deatttitf abA^f�hitui ut lt;tb w/iriore c^c.�dba quid J^tntuf hoc loco uelit^netnpe Chriftumnbsp;ccre � ter num f(icerdotem,nibil enim hic uliud dicit,licet plurd indicet -d�nbsp;tnen�nit M.ef:hifedec.
tiijioridt �Videcimut crg) de Nlelchiz^dec hijhriiimtquiefcribttur Genefis.l4,A� 'ucro Melchizedec rex Sitlem protulit pdnem amp; uinum.Et ipfeerdtfdcernbsp;dot deidItilfimifO'bcnedtxiteijGt dit, 'Benedi�u� zs-C� ^t eidem dedit ipnbsp;fe Abrdhdm decimADt ex omni fpolio.
yides l�ic lAelchiZfdec regem Sdlem,(y^ fdcerdotetn dei,regem dd hoi tniaes zy fdcerdotem dd dcum.Rex protulit Abrdhic lt;i e ^e lt;/e quinq; regurttnbsp;feuertentipdnem Cf uinuM utreficeretur.Sdcerdos benedixit Cf fdlutentnbsp;ntmeiduit eidem Abrdhte cordm deo dltiffimo dtq^ddeo uice dei, crifloMnbsp;tninc deveptt quoq; db Abrdhdm decimdt. Quod protulit pdnem er uinu/ntnbsp;regium erdt munut,non(kcerdotdlefdcrifieuvm,cr corporibm confuluit,nbsp;Ciuoduero benedixit fdcerdotdlc erdto^ciu/mregidntditfinte longe ex*nbsp;cellentiui.
Rex iu�itice. nbsp;nbsp;nbsp;Sie er chrifiut^quem in hoc Pfilme j^iritut dei Kielehizcdeeo d�imti
idt,rex eitdd not,erfdcerdot dd deum fed propter not,nempe inter deii Cr hominem deitf Cr homo medidtor t tiuiitt dutem regntvm nott cil de hocnbsp;miido dut in clcmentn huiui mundi,Ut iuflitidrij noftri fingunt,fed cjl Meinbsp;chizedcc,id ejl rex iufitije perqu�m iuflificdntur credentet itt cr�fcdntexnbsp;fideinfidem^utiflA iu�tidregnent crextruddntomnem iniufiitidm to^nbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;timf} regnum Sdtdn�,donec pondntur omnet mimici eorum fcdbe�um pe
ikfX pdcit, dum ipforiim.Efl lt;{uoq; rex Sdlemdd efl,ptieis,pdx �nim indiutdud conus efiiufliti�,qucmddmodumRom,S�dicitur,luftificdtiexfid� pdcem bdbe^nbsp;mut,pdcem,mqudm,nonhuiiK mundi,fed c�nfcientidrwm,qudmPduluinbsp;optdt triumphdre in cordibits noftris, Quod dut� Melchizedec folut lcgi^nbsp;Aeternus, turf�ijfe cr rex'cr fdcerdot,dbp^ initio cr dbf^ fine^dbfc^ pdtre zy dbflt;pnbsp;VMtre, cuiut generdtio inuefli^n non po�it,quod dd fcripturdm dttinet,nbsp;fuprd diximui,cr id imprimis hic Pfdlmut uidetur po�uldre,qui �cit Chrinbsp;ftum primu regem,deinde fdcerdotem lt;etcrntim,ut erdt Melchizedec.
Pdtte cr Uinu, nbsp;nbsp;nbsp;Hit chriflus protulit ftobit )nd,nnd 'coelefie,pdn� fcilicet fui fdcri Budn^
gelij,quemidmodu Moyfet inierpreidtur,iyeut.i,r)edit tibi cibum mdn^ ndCre.qu� pdn� �dere eji odere Chriftum intdrnAtu,qui f^ritu editur nonbsp;dentibusjio.i.t^o Moyfet dedit uobit pdneni de coelo zjc. Protulit aobff
-ocr page 671-IM PSALMVM CIX.
O' uinum,lt;iuod eft idem uerbum J^iritujfattih quo inelrUniUY eordd,amp; infapienti�imd lUdm ftulticidm abducuntur,quod fui obliti,dei fdntu fininbsp;memoresquibiberint.Sic crinPfiLii. Pdrdfli inconffeiiu meo menfintnbsp;aduerfta e�i qui tribuldnt me.lmp'mgitd�i oleo cdputmeuWfO' cdlix nuuinbsp;inebridns.Et Prouer.?.Sdpienti!i mi�ii ntieijs dd infipientes locutd e�,venbsp;nite comedite pdnem nuum, ey bibtte uinum quod mifeui uobis. Reimquitenbsp;fiulticidm uiuetis,O� dmbuldte per uidf prudenti^.Et cdntieorum.^Conbsp;ffiedi�uam cum melle meo,c^ btbt uinum mcit cim Id�e meOj Comedite dminbsp;ci bibite, or inebridmini chdri�imi, jfio pdne amp; uino uerbi dei iu^ternbsp;nobtiopmefi^qui iugiter^ttgumur 'dre^biK ^ntiumcr exercitu tene�nbsp;brdrum,ut non deficidmut, ut Id�t re�ctdtnur, ut integros licedt redire innbsp;pugndmdtq^ddeo uiihrum er triumphum. Qtiemcibum nondccipimuinbsp;ttifi per hunc noflrum regem^qui dit,Pdtr� nemonouit nififiliu! CJ cut uoanbsp;iuertt filiuireueldre.De quo PetruijVerbd,mquttt uit� leterne hdbe^ do^nbsp;inine,dd quern ibimiut
Verum no ignorduitqui cordd condidit qud infirm� �muiflde,ideofi^ gnd externdfemper dddidit quibus confirmdretur fides noftrd in pramifianbsp;fiones cr uerbd dei.Etideo nobis quoqiexternd fdcrdmentd dedit qud,fifi^nbsp;gilld,quibusfud uerbd,quie (unt uelut fcripturd,fed in corde fcriptd,lmbe^nbsp;ciHitdt� fideinoflr� cSfirntdret.Siglld finefcripturd nihilfimt^fcripturisnbsp;Additd fide uerbisfcriptisfiiciunt.Verbd non funt propter figlld,fed fi�lnbsp;Idpropter uerbdAnuerbis totduoluntdsdecldrdtur,fedtdmenfideiimbenbsp;ciUitds fi^Uum quoq; pofluldt.a^cdicimuscontrdillos qui prie fdcrdm�^nbsp;to euchdrifliie,ilt;t uocdmus,uerbum dei negligunt CT contenunt.t^on fieiesnbsp;urcdm dliquem Chriflidnu,ut fexcenties in os ei intruddx fdcrdmentu pdnbsp;ttis cy Hint ficut etidm multos ex noflris non uides inde fieri meliores,ut finbsp;ddnt deo deiimqi timednt.PdcicsdutemChriftidnumfipnedicesci Euangenbsp;lium fdlutif,modo deitshocipfumillic�rtu/net,
Protuliti^tur C}- hlc nobis,qui edere folemutpdnem amp; uinum bibere Uerbi dei,M.elchizcdec nofterjd efl,ChrifliK rex nofler,rcxiuliiti�,rexpitnbsp;cis,pdft� er uinu in fdcrdmento corporis er fdnguinis fut, quod ipfc uocdtnbsp;tcflumentu �ternum,memoridle fiii,remi�ionem peaamp;toru fi in fide fumdXnbsp;qudntueunqi infirnM,modo non fit nuUd^modo no hdbeds cu/in �udd dlidntnbsp;cduffdm fumendiqitdm ut Ubererisdpeauto er redconfeientid. Protiilit,nbsp;i)iqudm,qttemiitdmodu lflckhizcdecprotulitp(inemC!}'tdn'd'm,ntmpedit
-ocr page 672-COMMENTA�rvS POHERAN� edendtm ^3' bibend�,noniid fdcrificMd�,dicens, Aaipke amp; tn�td�CdiC,nbsp;boce�' corpus n�f�Ac�pUe^bibite,�iic e/ifdnguii m(iit.Uoc�citc,id e/fnbsp;�dit� bib(te,(itiQties uolueritM,tAntu in mei memorid, ut fit memorid fd^nbsp;crificij mei unici cr eterni^qtiod cg) fdcerdos leternin nue femel fdcrificd^nbsp;re pro uobfi pdtri uolo in remi�ionent peaittoru/in uefiror^.ld lt;juod dixitnbsp;Pduluipf�oi'tefft doimni dnnuncidbitis donee uenidt.idofiri hodiemortentnbsp;domini non dnnunctdftt,ncn pr^dicdnt Eudngeliu,quod e� renti�io pead,nbsp;tortvm per Chrifii fdtiiߣlionem,fed omnid dgunt in filent io contrd chriflinbsp;inflitutionem zydpof^hcdm do�rind,dpertenimii�gnificdntesEudngennbsp;liumidmfilere dum ex fdcrdmentis nundindtiomm �eimitf,
Ne^gt; zlt;cro ignora t^uid cdndnt noftri,riempe^ tHelchizedec pdficm t�num obtulitutfdcerdos,id eft,fdcrificduit deo pdnem er uinum,dicen*nbsp;tes^Sdeerdos in^eternum chriftui dominai fecandti ordinem t�elchize*nbsp;dec pdnem er uinum obtulit.Ciuod cum ex fcriptiird non cdt}dn(,necejfe.nbsp;e^i,ut fit ex bwmdno cdpite fidum er mentitivm.Modefiiui i�d dicerem,ni*nbsp;fiipfi ue�ent fe ex feriptarii illdfumpfiffe,qu�d e� proprie menddciivin,nbsp;quad uel mdxime ddmndt feripturd. Efb) uenidm ddremus ijs i^ui Idtinis conbsp;didbuifedudifunt in quibui legitur,Eratenim fdcerdos dei dlti�imi,^udnbsp;rcquicfb ex uerbo protulit uel pdrticipio pro�rens,^uod Idtimredele*nbsp;gunt,ficcrunt nobii obtulit uel o�erensiEt ubi hoc �cerwntnon interpre^nbsp;tAtiftmt,obtulithoininibus,lt;lu�fententid ucrd�ilfet,fed dixerunt,Ob^nbsp;tulit deo,id e�,�crificduit, quie fententid iOic non e�, Dcbent tdmen Ulisnbsp;errorem i^ui textu corruperutfcribentes,Erdtenim,pro,Et'erdt,id ^uodnbsp;uelpuerpriimm litcrKttebrdicii initiutui uidet,ne quii nteob�ura. di^nbsp;uerticuld qu�rerccdu�etur,'trt uel in hoc uno uidedi,iluim non licedt�li^nbsp;rifcT dgere in f :ripturii �ne lingudrum peritid. Et licet hoc donum linguanbsp;rum non detifirituifdndus omt�bus,tdmen debent ddhoc�ucri,^uidacenbsp;(tnt er difednt ne omnino�tinnuUii,utqutnon hdbent^alioriioperd utdnnbsp;tur,^on obfeurum e� ho die ^ui hominesfint,qui clamant Idicos no opotnbsp;tere legere liter as fdcrdijZiT hierefim gignere lingudrum peritidm Zirc.nbsp;tiihil i^tur moror quid interpretentur ex eo quod ipfi finxerunt,fed dt�nbsp;tendo quodip�textuihdbetfcripturlt;e.t^amquodinldtinis nunc codicilnbsp;bui le�turfirat enirn fdcerdos dei dlti�imi,qudfi ad hoc f�eritfdcerdos utnbsp;pro�rret pdnem zy uinum,non fie in Hebrteo, ut diximas. Z^uod fi no^nbsp;iknonersdh crtde ueliUeronymotuo,qui m�ebrdlcii quie�ionibuff^
-ocr page 673-IN SPALMVM CIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfij
ffgt O� legfftdii dit. Et Melchizcdecrex Sdletn protniit pdtitfH (3�ttiniif ipfifdccrdos dei excel� benedixitei. Sed i^uid dttinet nwltu dicerenbsp;cumfcriptura cUrijJime dicitt regent protuliffe pattern l�quot; uinum iwnfd^nbsp;cerdotem,ficcrdotetn dut� benedixi/feiquje fuprddixintta�
Eterdt[deerdosdeidlti�imicr benedixit AbrAh�,dKens,Eenediiliit Behcdi^M^ C^c.Vides fdcerdotdle officium defcribi ineoq, benedixit,id e�^,bond prenbsp;fdtut e� in conffieiht domini Abrah�,cr eidem Abrdh^ fdlut� nunciduit,nbsp;^Ud Abrdhdnt fide dccepit,ttt 4 deo ntiffidm per os i�ius que non dubitdbdtnbsp;fdcerdot� eff�dd dlti�imi.Bcnediehone pertinercdd Chriftum tcfidntuvnbsp;omnes de chrifio proim�iones,quemddmodu in hdc dperte uides,lt;3eit,i2jnbsp;In feminetuo benedie�tur cuttdeecogndtiones terrte^Semcn hocAbrAhte,nbsp;rnterpretdnteEdulo,rAchriffius.tiic Abrdhdm qut tdntuserdttit hdberctnbsp;dci promiffiotKsi!::rdppelldretitr 4 deo pdter multdrum gentium�m�riornbsp;decldrdtur Nielchizedeco .Si�e u�denimcontrddidione (utditEpifi.dinbsp;lieb,)quod minui eRdmeliore bcnedicitur. Erg) omnes d Melcbizedecanbsp;fdcerdote in AbrdhS. bctwdi{li�tnt,qui erdnt ex Abrdhdm egreffiuri u�jtnbsp;dd chriftu,ndm i�eper ^�elckizedec benedi�{or�(ut hic ci. ii�itiffidndui)nbsp;�gnificdbdtur. Erg) cz Leui qui tucddhuc O At in lumbisfiue cdrneAbmnbsp;h� per Melchizedec benediilus efl.Vndeuidere licet [dcerdottii Icuitic�nbsp;lon� m�rim effiefdccrdotio Chn�i quod per Melchizededfdcerdoti��^nbsp;gnificdbdtur,nd per hocoportuit l�i ben�dici,dtq^Adco Abrdh� er tottgenbsp;nerinbsp;nbsp;omnibui per uninerfum orbem gentibui fecundu dci promi�ione-�
Qjiid uero Cbrifliu cA fdcerdos i letern� bcnedidt ut Melchizedec^ confequttur protinus Chrifluin itternu benedkere er fdludrcubi eiui uevnbsp;bum ffiiritu fufeipttnr, dtq^ddeo �terndm e ffie benedi�tion� qui unkd ob^nbsp;Idtione in cruce femel fdn �tificduit in �ternu fdndi�cd tos, or non iterumnbsp;[dcrificdtur l�e fdcerdos quifetpfum fa.crifica.ttit deo femel pro nobis ho�inbsp;dm er obldtionem grdtam in odor em fuAuitdtis.lmper�fium �cisChri�inbsp;fdcnficiuwi fi repetendum duxeris qudft iHud priui er unicum no fufficidf^nbsp;tit impcrfi�kl erdnt fdcri�cid ueteris legis qu� neceffe crut fccund� dies,nbsp;tnenfes (S'dnnos repetere,ut docet Epiflold dd H.cbr�os,lt;i:^rcstpfd declctnbsp;fdt.Veteres qui fficrunt temporibut Apojk�orum uicini non dgnouiffe fdanbsp;cri�dumin �erdmento pdnis eruini,mAni�lk uelex iUdEpifloldpdtet,nbsp;qu�ubi qu�rithuiui noflri fdccrdotk fdcrificiwm ne und fylldbd quidei�nbsp;meminit pdnis er uini,cum tdm� omnid qu�dd (dcerdotium Melchizedecnbsp;pertinent fdnfhffimd, ciirio�tdte perue�i^rit,meminit uero fapefdcn�esj
-ocr page 674-fcOMMENTARIVS POMERAMI
UMci,per�iU,lemel obldt� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tedium fire u[^ inculclt;it,ne ^uid nUud it
UcinteUi^es.
Debdc chrifii bcnediSHone lt;eterttA meminit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fient ZSquot; de
rc^i gloria cr potejb,te^diccns^'Pr�ueni� eummhenedi�hot�bm dulce^i dinii crc.Quoiu�dabii eivininbenedidionem 'm feculumfeculi oc- Si eVnbsp;g) bettedicend�finnt cunihecognationes terrte 'tnfimne Abrahte^tdeji^nbsp;per hunc benedtdorem Chrifttem^necelfie ed omnes cognationes terne effenbsp;fiibmalediiih cr neminem dd benedidionem uenfre,nifi per huncunicumnbsp;Chrifium.t�igntficdto ergo nunc liberum hominii drbitrium,uires c;- tu�nbsp;fiitidmhumdndm utuoluerte�iper hunclt;eternu)nfdcerdotcm m�regnuntnbsp;henedidionis 'tnduikis nonfitcris�ub �ternd mdledidione tn Addm dap�nbsp;pta 'tn leternu ntdnebis.At!]; htec hd�ienui de Melchizcdec dt�i;ddeo chri�nbsp;fis O'rc� o fdcerdote.nunc qteoq-iudicem 'm Pfitlmo uideamui.
Dominus a dextiis tuis confregit in die irx fux rc
gesJudicabit in nationibus,impleb it ruinas,con/ quaflabit capita in terra multorum.De torrente innbsp;uia bibet,propterea exaltabit caput
Implcbit ruin.ii.Velix,Congre�.uit cddduerd, uel impleuit cdddueri� but^uel impleuit udlles,percu�it cdput fuper terrdtn multdm.
Hic iudicem uidemut fuos protegent�,o'mimicor, de quibuf fiuprd di� ��umefl,horrendeddmndntem,idquodexperti funtlud^iz^multi dlifnbsp;tieriidtirepugndnteSfComplebitur dut� 'm nouifiimo die.Vndcdit prophenbsp;td Gduid dd de�yllle dominiii qui efi d dextris tUK pereu�d in die ine fuiienbsp;veges^qui 'tn diegrdtilt;eeum fufetpere regem o fidcerdotem uoluerunt.lu�nbsp;dcx erit inter gentes.lmpleuit cdddut ribw^id eft,ubiq; occiditdduerfiiri�nbsp;os,percu�it capita,id eft regef, uel caput, id eft pr'tneipcm qui erat fupcvnbsp;ierram multam uel multorumJubditorumjdeft diabalum o mundi po�nbsp;tentes Eud t^lif hofies o totum Aiitichrifti regnum.
Ter crucem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quaifo unde htec omnia Chrtfto,regnum fiilicet facer dotium O iu�
ad gloria, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;torrente,inquit,id eft,de cali epa�ion�gt; in bac uia,id eft merta
liuitd bibet,propterealtd fublimabitur.Etitdper multas tribaldtiones oportet mfroiretnregnu.Quidhoc aliud eft qua quod Paulus dicit, Phil,nbsp;i^Humiliauitfeiwtipfumoc,
pfaltnui
-ocr page 675-IN PSALMVM CX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;15
PSALMVS CX.
T/t�Z��. Halleluja.
S V M M A. Opcrlt;l dt�i er creitionii O' redemptlonii (ut ciuocii PfA�mo pfalmo.lo).) hie nidgnificdntur,td efl,quictiuid un^uSficit deta,Qrnbsp;frtetercd promi�iones dei^cx quibus folis,� ctedimui,fdlud,murj}ic pr^dinbsp;cdntur ej�e or uerdces eo iu�iejd e�, qudt impo�ibile e� non impleri, utnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
fit fimmd,Ciuicquid �cit deut,uereficit eo iufie,quicquid promittit,uere promittit amp; tu^,non ficut homigt;ie$ quiamp;foi^zy uerbo fittunt or �lnbsp;luntur.Veru omnid operd eiui Cf promi�ionesfdlutiftrd folum funt timennbsp;tibufeum,id efi,qui intelligentes fequuntur id quod credunt.
COnfitebor tibi domine I'n toto corde mco
in confilio iuftorum �cc�gregatione.Ma/ gna opera domini, exquifita in omnes uoluntatesnbsp;eius.ConfciTto 0lt;magnificcntia opus eiuSj�ciuftinbsp;tia eius manet in fcculum fecult
I� confiUo.Velix,lnJecreto. Exq�ifitd err. id efl diligenter db ipflo deo fi.dhigt; qucmddmodu ipfe uoluit.Sold bond uoluntdte ficitfud operd nonbsp;lis.Velix,Exquifitdab omnibus cupientibused,id efl,diligenter obferudtdnbsp;db omnibus quibus pldcctquicquid deus fleit, impij enim folent no mdgninbsp;ficdre^fed dccufdre operd dei,cr fud id�klre. Sic quoq; leges dpte ex He*nbsp;hr^o�xquirendd omnibus dejiderijseoru/m,id efl,tdlid flint operd domi^nbsp;�iqueedignd funt,utexquirdnturomnidcflderio cordiseorum,fcilicetnbsp;ilt;ijhrum.
Impijhypocriittpr^edicdtionem operum dei contemnunt ezflu uolut pflt;tdicdri.lccirco pr^dicdbo domine tud operd mdgnd in confilio (o eonnbsp;Z�^e^tione iuftorimi,id efl,credentium,qui fud operd nihil ejfe feientes tudnbsp;percupiwnt dd (dlu^em. Tuum opus efl confl�io,id efl, Idus O' mdgnificennbsp;tidfloc efl,quicquid tuflcis,ldude dignum eft o mdgnificu/m, operd no^nbsp;flT^dfuntudnitds.Etiuflitidtudqudtu iu�ficds hon�nes leterndcA�ii�tidnbsp;h^dnd cordm tuo iiidicio confl�re non potefl. Alijs non mdle, quod di^nbsp;O.ur�onfi�io tyc^ficpldcetinterprctdri,^eonfl�tonoflrd crmdgnifi^
-ocr page 676-�69 COMI.�iENTARIVS POMERANl
centi�. qud wAgni�umui dcuni fit opm d�,id eft,q, ncn pofftmui con�teri dco,idejiJdudAre deumzymAgnifictlrefnifihoctpfum in nob�ipfeej�cinbsp;At.Simpliciter uero quod dtxintiM,d�cit (e pradicAtur� opera dei qucx manbsp;gnd fti/nt latide digna fiuc in calo�uc in terrd,�ue extra nos [tue intranbsp;nos. Et in�a dicit,Opera manuu/m eins neritaf Zt/ iudicium,
Memon'ani fecit mirabiliiim fuorum mifericors et fnifcrator dominus,efcam d�dit timcntibus fc.Mcnbsp;mor eritinfeculum teftamenti fiii,uirtutem operanbsp;fuorum annunciabit populo fuo.Vt det illis hxre/nbsp;ditatem gentium, opera manu� eins ueritas �ciivnbsp;dicium.Fidelia omnia mandata eius confirmata innbsp;fcculum feculi,fada in ueritate amp;(. xquitate.Redemnbsp;ptionem mifit dominus populo fuo, mandauit innbsp;xternum teftamentum fuum, Sandum amp; terribilcnbsp;nomen eius,initium fapientix timor domini. Intelnbsp;kdus aut�bonus omnibus facientibuscum,lau'nbsp;datio eius manet in feculum feculi�
�nfe�eihis mteUeibis bonus omnibus fiici�tibusea,fcilicet m�data�d efi,quicquid bonus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deus ad nos fuo uerbo demandauit,quor� aliaprlt;ecipiunt�ciendaGrno
�cienda,alia tant� promittumt qu� nihil exigunt nifi fidem,qult;e ubi �te� ru etiami�a complet,crquicquid dc�ierit propter earn non�nputatur.iinbsp;quod�c Paulus dicit,P,o.S.�!iihilcr^ nunc damnationise�qs quifumt innbsp;Chrijh lefu,quinonfecundii carnem ambulat t:yc. Hxne fidem uocat hicnbsp;inte�cihim bonum,id eft,quifapit fecundii dei ucrbum,zy� ab omnido�rinbsp;nahumana habet confeientiam liberam.�cmo ergo �cited,id eflamplc�Hnbsp;ttir ^Uie deus mand�t, qult;e deus promittit,qult;e deus operatur, nifi habeainbsp;intelle�u boniem,ideft �demfine fide enim eft impolfibile placere deojGPnbsp;quiequid no efl exfidc,pcaattmefifCuiusboniintelle(ias^defi fiddihii^K
-ocr page 677-IN PSALMVM CX.
d� iu�ith efl non humdnd^mdnet t� fecttlum feculi-
TeflAmentumZ3' mdddtd uocdthicPfalmtK imprimiideipronti�iontf, quibtK�credisetidinrehqudqu.eu'.tdterpr�cipitnon tibidijphcebMtt. ..�nbsp;Sic ex Pfdl.lo^.Memor fuit in fcculum tefinmenti fui^ uerbi c^uod mdndd-nit in mille gcnerdtiones^Qjiod difpofuit dd A.brdhdm,ex iurdmenti fui ddnbsp;lfddc.Etlh,tuitillud Idcob in prxceptum, ex �frd�li in teflumentum lt;eter^nbsp;ttimi,dicens,tibi ddbo terrdm Chdnddn erc.Vromi�iones n�q; dei hoc mdnbsp;ddtumincludunt ut credMflUod e� omnium mdnddiorum fu,mmum,finenbsp;^uo omniddlid funt nthil-Hoc e� enim primu in lege mdnddtum�^ fumnbsp;dominus deus tuus ^ui eduxi te de terrd Aegyptfque no hdbito quic^uidnbsp;pro intpletione mdnddtoruftccrii hypocrifts efi er impietd^.
i�ud igturHdllelutd in hoc pfdlmo commenddt nobii uerbd, operd ex siemoridle, fedemptionem dei,ut timedmuscum ex creddmusin eum.Aitcr^,Niemo=nbsp;ridm,id efl^memoridle fielt mirdbilitim fuorum dnte fiidhrumexc, Expo=nbsp;nunt de fdcrdmento euchdrtflije,(iuod relilt;}uit Chrifius in numoridm omninbsp;umquage�tt pro nobis in homined/fumpto prlt;ecipue mortis,dicens,llocnbsp;ficitein rrui comemordtionem,quidfetluitur,'E,fcdm dedit tim�tibus fc^dlifsnbsp;enim hdne efcdm non dcdit,lt;jui fi dccipiiint^dd ddmndtionem fui doi'piuntnbsp;qifod ipfis non ddtum eft.'E.t quod ddditur dd idem jpe�ht, Memor erit innbsp;feculti tefidmenti fut,id eft,huius,utuocdmus,euchdriftije, de qud dixit,}iicnbsp;cdlix nonum tefklm�tum eft in meo fdnguine exc.Vi rd fimt htec omnid exnbsp;certe pldcentj� non in externum folum fdcrdmentu oculos defigdmui,fcd.nbsp;vn fidem fdcrdmenti,id efi,in ipfdm memoridlis huius ex te�nmen'.i rtm.
Verum noshxc Idtius exponemusfd quod pftlmus requirit qui dc om^ tiibus dei opertbus loquitur ex omnibus dei mdnddtis,fiue, ut dixi, uerbisnbsp;ex promtffionibus ex de redemptione fempiternd^ Vtdlid operd ercdttoanbsp;tiisex prouidentije diuirne inpdtribut dnttquistdcedm ,mirdbilid operdnbsp;redemptionis ex Aegypto foletferipturd pr�dicdre,cuiui mcmoridle erdtnbsp;Jillum dzymorum,fiftum tdberndculoru,item,lex lUd ddtd in monte Sind,nbsp;item,totd terrd Chdnddn qu� fcribitur fluere la^ex nuUe �Vndehic di^nbsp;cit,P.fcdm dedit timentibusfe,omntd enim neceffdrid corporis ddifeiuntur Efcdin dedit,nbsp;qui quieruntdnte omnidregnu dei er iuftittdm eiusficut ex in dlio pfitUnbsp;tno dicitur,t:iihil deefttimetibuseu,xyiuites egueriit'exc.'tiocquoq^numonbsp;tridli uoluitcognofei deus inter gentes,nili infirorum tenebra ubiq; omnidnbsp;oaupdjfent,Sicenim Pdulus loquitur, Ait,t,i..Dcus in pnetcritlsgenerdti^
CG X .
-ocr page 678-COMMENTARIVS POMERANl
onibtK dia�fit ornms petites m^rcd� uia fuxt.'Et quidem nottfinete�tM� nio femetipfiim rcliquit,bene�cicns de ca:lo,ddns pluuids tempord fittnbsp;(h�rd^implens cibo O' laticid cordd eorum.
Prlt;etered deus timentcsfe fuo pafcit uerbo o EudttffUo,feciindu iHud^ Efurientes impleuit bonis ezc.Et non in folo pdne uiuit honw oc.Contrdnbsp;Hero deferit cotemnentes.ut Amos.'a.Emittdm �metn ere. ^^unqud enintnbsp;qui non timent diUm inte�igcnt opera det^te�amentum gratiaquot;, pronu�ionbsp;�es O' Eu�gelium pacis. �fli opera d� O uerba fide fiufeepta fine cosnefiAfnbsp;ftwt nobis memoriale perpetuimt,q deus bene�ueat nobis utcunq- diuersnbsp;fum naturteappareat.Nant eius promi�iones babemus quibus credimus onbsp;credentes faluamurJUon enim immemor poteji e�e fini tcflam�tijd e�,fixnbsp;deris nobifeum miti.�Hdm quo padh fiet ut po�tt �emetipfium neuere deus?nbsp;Ipfeen'mt e� hocipfum uerbuftn quod promitt�do locutusedtnobis.Qjtoinbsp;uerburm deniq; pro nobis caro�dlumedl,fummum facramentum,certi�t^nbsp;mum �gnivm o pignus noflr^ falutis, qnomodo enim non cwm illo nobisnbsp;omnia donauitf.
Hoc �vmmum facramentum�d e�,uerbum caro �dlum,e�ca esl timens tibus deu,id e�,credetibuso�fiuapeaAtadgno�entibus,qui i�o panefolonbsp;fecredunt refici.Quod faerdmentu qui iton timent deum nunq edere pofrnbsp;fumtjsti�Aclare uides io.�-Ediaut� facramentu hoc edere,credere Chri^nbsp;flum pro te carnem O' fanguinem�dlu o utrucfi in rem tue falutis expenbsp;di�'e.Si itaedishabesuitameternam.Sdcrdmentum ucroexternumpanisnbsp;Cruini �ue corporis O fanguinis Chri�ijhuius tantu fignum edl,quod�ne.nbsp;hoc indigne fumpferisad tudicium.Ciuapropter cenfeo n�qu� uel docennbsp;dum uel fcribendu e�e de externo euchari�ie facramento,�ne i�o dc quo^nbsp;diximusCquodreceptum quidem ediab oculis no�rism cxlum,fcd tarnennbsp;Jemper fua uirtute prefens edltimeUbus deum)ne fctlicet facramentu finenbsp;fideample^uideamur.
Hubes itaq; quodnam�tmemortale dei quo declarauit uerbi fui ueri^ tatemhomimbus,ad quod O'pertinent omniaoperadei incxlooin ternbsp;ra,O'pr�terea queer^ fin^los nos exhtbet,O'maxime que fielt pernbsp;Chri�umille mifericors dominus o qui compat�ur noflris infirmitatibus,nbsp;per que omnia nos admonet ftiijm� fi nos obliuifcimur admonet fcipfunt'nbsp;ntfit mifericors, quemadmodum fequitur, Ntemor erit in fecultim tefiA*nbsp;menti fui.Sic o Pfalmus.io^Memor�it infecuhin te�Amcnti fui
-ocr page 679-IN PSALMVM ex.
6X9
Ef rur[iim,Ke)m)r fiiit uerbt fdn^ipii crc.Et Maridcecinit,S!ifce{):tlfrii elpucrumfuum recordAtia milericordi.efu�.Sicitt locutui eft (yc.
Virtutem operumfuorum dtinZcubit populo fiio,tiihil prodeAimpijs uidereoperd doinini^quieuidentes noiturdenty�cittol'tm ^nAegyptOi^^tnbsp;tM,ririibro,mdefcrto,m terrdChdnddm,fient e? uideruntiudiei innbsp;Chttfto inciirnAto/icutcrquotididnAquibuf prouidet Qy cibti ddtnobis,nbsp;ut jiliii tdcedmus,quemddmodu Pfdl.iy .ftriptum eji.Non mteUexerunt j�nbsp;opera doimni zy m opera manutt citu,Populo dat� fuojd cft,credentibuinbsp;daininusdnntincid.bitiid t[l,[uo uerbo decldViibitzyreucldbitnon fiolnmnbsp;operdfud,,fed etid uirtutem aperum ft(orum,ut ftentidnt m corde quid openbsp;rd deipoftintzyquid fibiuelint,ut exmirdbiUbus operibns diftditt fiderenbsp;ey timere qiti pr�tered omnem fdlutem in eis operdtur.Ui non norunt opcnbsp;fdb'dmdnd/eddeimd,gntficdre.Atq;,utdit,Annucidbit,ideft,ddhoc itlosnbsp;fie docebitfuo ftgt;irttu,vt detillis,id eft fuo popiilo,bdreditdtm gentium,nbsp;ttonidm terrdtn chdnddn,qu� tunc poftidebatur qtundo Pf'dimus fertbe^nbsp;bdtur,fed gentes conuertenda codent uerbo, quod dominus dnnunc�abitnbsp;populo puo,ddfidcm,quetnddnu)du in dlio Pfdlmo ftiritudle jemen Idcobnbsp;loquitur,Subiecitpopulos nobis zyg�tes fub pedibus noftris. Elegit nobisnbsp;Ij^editdt� fudtn zyc.EftduteproprichiiredttMgentiu in ftiiritu benedi^nbsp;mo Hid de qud promiftutn e^,lnfemine tuo benedicentur cunft� cognatlnbsp;ones terrlt;e^
Operd tndnuu eius ueritds ez iudiciumjd eft quicquid�cit uere� cit enitn �ciiS,tm�dhypocrifts,nulld�dldcid ehin opere dei/e�quedd�nbsp;ritodu ipfeueritdx e^litd uere�ctt,zy promilja uere pr^ftAtJudtciu quosnbsp;3gt; t^quiequid �ctt�umiuftus eSiin omnibus uijs fuis ey fanitus in omni^nbsp;ius operibus fuis,qui populum fuuin fdludt,dduer(drios pietdtis iu� conlt;*nbsp;drmnat.Udpopulus deifentit de omnibus dei operibus,nepc,effe ueritdtenbsp;Cf iudicium.lmpijomniaqueedei funtnon dcmfdrenonpojfunt utcunqinbsp;^ypocrifi dt�imulent,rttdximecum res ex uoto non fuae�erint. Simile iu^nbsp;dicium hdbent pij demdnddtis dei omnibus qu� ad nos mandduit fiuepronbsp;^ifit,fciltcet uerd effe creduntfiue,ut hic dicifur,fidelid,id e/l, fuo tem^nbsp;pore prieftdndd,confirmAtd in teternum,id eft,qu� menddcid fiert no pofisnbsp;fiint,qult;e �dbt funt ey promijfd in ueritdte dei ez aquitate, uere promtfftinbsp;fiint ez iufte,quid deus itd uoluit,zy Idco non poteft no uenire beneficiumnbsp;promift�im.lcarco additur de fide promiffionum fierudtd,Redemptio�emnbsp;^fit dominus populo fiibftd eftfCredet{�bus,quosutol{m ex Aegypto,itlt;dnbsp;GG J
-ocr page 680-�P
COMMENT�RIVS POMBRA���
amp; fetfiper ufq; ad confummation� nttvndi lib�r�t ex peanto^mortesrin� rii per �efiim Chrifitvm dominu nofirum^quia m�dauit tejhmttiMrn zj plt;inbsp;ihim nobis promiffum in �tcrnwm,utcredamus nunqu�im'twm�re.
San�ium cr^ terribile uel ucnerandum nomen eiui ne cont�natniii eins tiidicia,quia inittum[apientUtid eft tterie cognitionis dei,efi timor donbsp;tninifquo tr�pides ad eins opera or mouearis ad eius uerba.Bic additur,innbsp;te�e�his bonusjid efl ippi fapt�tia ^ult;e e� fides, cuius initium eft timor donbsp;mini.Duoenim htec comendantnos deo,i!:yper h�c confitemiir domino innbsp;toto corde, quemadmodu Pfalmus in principio promijit, fei'icet timor CTnbsp;fides,i�a ne quid nobis arrogemiis,l}�c ne quid dedei promijfiis zs-beni^nbsp;gftitate diffidamus.Porro intelleihis bonuseft omnibus fiicientibuseum,idnbsp;rft,qui confttentur ztr ftquuMur id quod intell�^ntfiue credut.'Vide quanbsp;fupradiximus.
PSA.LMVS CXI.
Titulus, Hallellua.
S VHHA. TimordominicomendatuseftPfalmofttperiore,Hi�cuirrtt* mentis deum beatitudo lt;7 in rebus externis Zir in jfiiritu deftribitur,
BEatus uir qui timet domi'num, in mandatis eius uolet nimisTotens in terra ent fernennbsp;eius,generat�oredorumbened�cetiin Gloria amp;dtnbsp;uitix I'n domo e�us,�c luftiti'a ei'us manet in feculnnbsp;fecnli.Exortum eft I'n tenebris lumen redis,mifertnbsp;cors �e miferator �e iuftus* lucundus uir qui mife/nbsp;retur Sc commodat, difponet fermones fuos in iuznbsp;dicio,quiain xternu non comouebitur. In memoznbsp;ria xterna erit iuftus,ab auditione mala non time/nbsp;bit.Paratumcor eius fperare in domin�, confirma
-ocr page 681-IN PSALMVH CXT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*5�
tum eft cor ciuSjUo timebit,donee defpiciat in�mi'/ cosfuos�Difperfit d�dit pauperibus,iuftitia eiusnbsp;manet infeculum feculi, cornu eius exaltabitur innbsp;gloria�Peccator uidebit�c irafcetur,dentibus fuisnbsp;fremet �c tabefcet,defiderium peccator� peribit�
G/or�.Fe/jx,Vf�erfrf� uel copid. lucunduf uir.relix,Bedt!ii uir. ^ead.toruidcbit.telix,lmpiiiiuidel;it, i:)ejideriumpeccdtOTii,Ve,De�anbsp;derium itnpiorumgt;
J-onge dlid�Uettdx ledtitudo in feripturii prtedicdtur lt;i!td munduf �^intens do� fotnnidt^ut diximmVfdlmos.l^dm bedtm uirhtc dicitur,qui timetdomi=^ minum,,nbsp;num,qui confeientid det pduet dd uerbd eiiK, dd operd ittdicid ciits,nihiLnbsp;confultdt,nihilmolitur,nihil dudetuelloqui uel dgere,qucd noriteffenbsp;contrd dei prteceptum laquot; uolmtdtem qu� cognofcit m uerbo ciiK,fempcrnbsp;uidetdominimi prafentem, otnnidtentdt, loquitur,�citut incon/�e�unbsp;ciut,nott terrore impiorivm,dutl'ui lucri cupiditdte,dut�uoris lominum.nbsp;honort�ue dmbitione recedit d iufio, femper etidm� uitdm ei dufir^ fentitnbsp;eum di�eipulii Chri�i,oportet pluf obedire dco qu� hominibm.VliriC pro�nbsp;fielt ut tuiSa refiddt qud �olo deo,ut mdxinu etium huita uittc bonKabivnnbsp;dct,quemddtM du Abrdhdm,ut proximo etidm inimico bene uelit,bette nbsp;fidt zyc. Hoc eAquodddditur,ln nunddtis aus uolet nimis. voluntdtentnbsp;hdbebtt in lege domini,quemddmodu Pfdlmo primo diximut,aon fic hy^nbsp;pocrit� iu�tidrij,qui cum hdbednt deos dlienos in conjfic�u del, qu^erena
in fuii iu�tijs fdlutem,�cile recedunt uel terrore uclfuo lucro ucl ho tninum �uoreor dignitdtii dmbitione db eoquod uidebdntur dpprobdanbsp;fe zyc.�dbes itdq} hocuno uerfu drborem bondm dcfcriptdm,id efi,bedanbsp;tum uirum,qui timet dominum eitr in mdnddtiseius uolet nimii, qud deferinbsp;ptione ut non po/funtcomprehendi iu�tidri�itd nec^ quicdrndU libertdtenbsp;fefehodte Ettdngelicos gloridntur er impurd uitdfcdnddh funt Eudngeanbsp;lioglori�dei, Cruxenimhicdeferibitur Q^dbnegdtio fui,qudgt;nunduinbsp;lnfiltcitdtem,[cripturd dutem certdm bedtitudinem cordtn deo effe pron�nbsp;eidt.videdmw nunc huiuf drboris �uibtm,
Potent in terrd erttfemen,id efi,filijeiui,generdtio re�hru, id efl,ttme Pilij timetltii ^umdeumhetfcdiccturddomtfio/dcfi^tnulttphcdhitwut mboniicqta df�w�
-ocr page 682-iyj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
f orw fithiibedt Gr in bonis jpiritusabud�t,Timens deu eruditfilios fuos GT �niilidm,ut Epifcopusjin domo [iilt;i(qwmeidmodu Uge prjeceptum efl)nbsp;f� Omni ptetdte,cdftitAte,fobri(:Ute,breuit�r in ttmore dci. Suntergo ucr^nbsp;filif timentts deiim,qui Gr ipfi timcnt detim^ubi non tdm und cdro qud undnbsp;pictds r�/picitur,ut filij etidm �nt nonfolum quosg�nueris mudofid etidnbsp;quos p�r ucrbuni g:nu�ris deo. Hi potentes erunt in terrd O' benedteen^nbsp;tur,quemddmodum gt Chriftuf dicit,B�dti mites quonid ip�po�idebuntnbsp;Potcntid, terrdm. Et M.drid,D�po�iit potetes defede Gr�Xdltdttit humiles. Primitnbsp;Diuitiif. nonejlinopid timentibiKdcum,Pfdl.y). GT i^. Deuienim�ifben�dtcitutnbsp;quintitcunqs modicum fdtis�t, gt liotd con�cientid eo utdntur,�:ientesnbsp;omnis credturdipforum�t,Gr omnem credturdm ip�s�ruire in fdlutem,nbsp;ut diximusPfdl.s.�oneftpotontidinterrenis bonisqutchuic po�itcom^nbsp;pdrdri,dutdiuiti�qult;e fimiles cffe po�int,Dei/nde �orum uitd GT conuer^nbsp;fd lonem nemo reamp;culpdre potefl,Gr bonu con��um U�l db Ulis folispe^nbsp;n ur ne quid tentetur contrd deum.Qjia gtorw quibus quofo r��bl{scol^nbsp;tin^tlPratcred�inj�iritum re/�icids f otetttesfunt per Chri�um dduer^nbsp;fum mundum,Sdtdnam;peatitum,mortem,ut nulld credturd �t qu�po�itnbsp;eos fepdrdre d deo.Et licet cord oculis cdrnis h�c potentid per firmds crttnbsp;cis obfcurcfur,tdmen uidebitur cidre ubi impij de terrd perditi �crint,utnbsp;dlidsdtxtmus.ldeoddditur,lu�itideiusquid deie�mdnet in fecttltvmfectinbsp;li,utcunc^ d mtmdo dd tempus ddmnetur.Non �c iuflitid hypocritdru,qui�nbsp;ubi iudiciudei fenferitccfi�erenoquit,Gr iudicdtd(quodhodie uidemuf)nbsp;uerbo deicon�nditur.
tumen, nbsp;nbsp;Exortum efl GTc.td efl,ubi dlij in tenebris GT errore pereunt,rc{hs,id
efltimentibusdeum,exoritur lumendeus,qui e/l miflricorsGT tntferdtof GT iuflus. tsi� inteUigds bedttmi i�um uirum exoriri lumen dlijs,quos deuSnbsp;unit re�i�cdre GT liberdre d tenebris erroru,qui uir eflmifericors gt minbsp;ferdtor GT' iuflus,ndm,ut fcquitur,mi�retur pdupcris,ddfli�i,errdntis,amp;nbsp;comoddt nil fudm operdm.Gr infi-d, Difler/t dedttpduperibus,}wn mi�ifnbsp;Gruigilqsmortuoru.,nonpinguibusGr crd�isuentribuSjGT ociofls clericnbsp;cis. iuflitid euis mdnet in feculum feculi.^idm i�e �uibts tuflitt� dgno�seturnbsp;in extremo iudicio,quddo dicetur,Efluriui GT dediflis mihi rndducure Gy(�nbsp;Sic gt- Chriflus dd difcipulos dixit,Vos eflis lux mundi. Sicut comoddmuinbsp;indigenti pdnem corporisjitd quo^i errdnti lucem qud dedit nobis deUs:nbsp;^ermonesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Drflonetfermones fuos in iudicij,id efl,quid uoluntds flontoned e� in
� mdnddtisdel,dirigetquoq^omnesfermonesfuosiniudicio utnflilloqud^ turn ft
-ocr page 683-IN PSALMVM cXri.
tur nifi iudiciim,id efi,lt;iuod iu^um reilum eilfecundt� uerlum de^Et idea ubi,quemddiwdu diilivm eH^ita �terit pium cor,piti opera, pif ferma.nbsp;nes,non commouebitur iUe beatus uir in leternum, id efi,�xut in deoft3,bit j/jonnbsp;du/m impettmt eum omttef mfidine Saianje or mimdiperfecutiones.Ndnt in uebitur,nbsp;twmarid isterna ertt coram dco,deut nuqu� dm obliuifcetur qui fidit eo,nbsp;quddoqi ad t�pm oblituf uideatur,Ab auditione malajd eH,quandonbsp;dudicrttftbi aliquid mali intentari non timebitjbabet enim cor quod pantnbsp;turn eft^erare in dominum, utc�q; aaiderit,donee dej^iciat, id eft,deor^nbsp;f wn uideat,utfcabellum pedum, inimicosfuos, qui propter tuftitiam eu/ntnbsp;perfcquHtur.Significat aut� hlt;ec oratio,ut alibi indicauimui,donee uideatnbsp;ultionem in inimicos fuos,id quod fiet tandem,ft non alids,in extremo tusnbsp;dtcio.Tunccornu,tdeft,potentiaeiui(Pfal.l-7.) exaltabitur 'adeo ingloanbsp;fia.Quagloriamnbsp;nbsp;nbsp;exaltationemuidebit impiusGf inuidebit,iraftetUTf
tabefeet doloribm fiis.Saptentiie.s.Stabunt iufii gJ'C�
Defiderium impiorum,id efl,omnii conatuf or ftudium eoru,omniscx co^tata reli^o cr adinu�ttones^peetmie ftudiu,potentite GT iuftitilt;e fomsnbsp;nium,conatui extinguendi Euan^lij,peribit,ubigloria apparuerit timennbsp;tium deum.Epiphonemdnoncontemnendum,Htnihtlmouearisfiquadoq;nbsp;uideantur impi] confequi q^U� uolunt.Sic Gf proueniLDefideriivm iuftoriinbsp;tantu bonum,Gr expeilutio impiorum fttror.'Vide g!' ijh Pfal.je,
psALMvs cxrr,
Titulut. Halklui'a.
S V M M A. LrfKj deo ubiq^ cdnitur g}' in c�lo G�' in terra q,fuos mira� biliter exaltat.
LAudate pucri domi'n�, laudate nomen do/ mini, Si't nomen domi'ni benedidn, amodonbsp;�cufq^�nfeculum. Afolis ortu ufq^ ad occafum launbsp;dablie nomen domi'ni\ Excelfus fuper omnes gen/nbsp;tes dominus, fuper coclos gloria eius ? Quis ficutnbsp;dominus deus nofterqui in aids habitat,�c huminbsp;HH
-ocr page 684-�34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMMENTARIvS POMER�NI
lia refpicit in coclo �lt; in terra. Sufcitans a terra ino/ pem,et c dercore erigens pauperem. VtcolloceteSnbsp;cumprincipibus,cumprincipibus populifui. Quinbsp;habitare facit fterilem in domo matrem de filijsnbsp;l�tantem.i�Hfamp;.4dd��r,Halleluia.
Puen.Pelix/erui.Ciuis f�cutz;!-c.Pelix,Qjiis ficut dominus deus no/lcif feexiUdtuthixbitet,quifehumilUtut rejjiicidtin calo Gr�tterr(i,idnbsp;efi,cu hdbitetin alti�imis uel fuper omniditdmen demittitfe ut uidedtnbsp;fint in calo er in terrd.
Peccdtores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humi�es qui non fentiut fe nifi peccdtores prouocd
* ni loco,in omnibus g�tibus,^, is fit qui idm mdgnifc�tur d gentibusjd cjl peccdtoribus^qui in Chrifio fuo u enit,ut peccdtores fdluosfdceret.Cuius Unbsp;cet glorid fitfuper calos, id efl fuper omnid,tdmen ex eius mifericor^nbsp;did comunicdtur etidm infimis fiue in calo fiue in terrd,ut glorid dei et�nbsp;pr�diceturinterris.Omnescnimpeccdueruntcr egent gloriddei.�iecnbsp;e� dutem glorid defde qud ipfc folus gloridri poteR,q, omnidfecerit,nosnbsp;nihifqua glorid hypocrite luAitidrij noffe non poffunt,nempe ^noniu^nbsp;flos,nondiuites,non potentes cr �r tiles quterit qui eius mifericordid nonnbsp;indigent,fed in terrd idcentes e�Tn luto,dffli�lds confcientids, mifcrqs ernbsp;pecedfis preffosquos erigit,utglorifleet cum principibus populi,td efi,utnbsp;fdcidt ex cis principes er potentes contrd peccdtum,mortem er in�ros,etnbsp;fdcidt doilores populfApoRolos er priedicdtores,qui contempti�imi ui^nbsp;dcbdnturfm� reges fdccrdotes leternos in regno calorum, qui erdnt dnbsp;deodlieniinregnotenebrdrum.Vt�ctdtgentilitdtem,quieerdtdnte fte�nbsp;rtlis,er deo non pepererdt flliosperfldem erfru�um fdlutis pcrchdritdsnbsp;temjjdbitdre in domo dei er ecclefid fdnilortim,er exultdre de filifs idtnnbsp;deo multiplicdtis,qu�ddmodiim P-fdids propbetdt,cd.s4.ex quo citdt PdUnbsp;lus,Gdl.j^.Atqi hic uides nihil dliud qud grdtidm dei commenddri in pecednbsp;toribus,quifoli deo gloridin drrogdntiu�ificdtionihef exultdtionis
-ocr page 685-IN PSALMVM CXin PSALMVS CXIII.
Ttiulus Tui�iK 'm Heb,
SV JA Vi A.. Hic ejl hytnnui exultd�onis de benefic'ijs liberdtioij ex Acg� pto cr introdudionis in terrant promi�ant,^u� otnnia 'm figura contingenbsp;bant illis.Vnde benedi�io dei hic prtedicatur non [olum fuper ill� populitnbsp;f�d^fuperfiliosetut.Jiosftmtuffem�Abrahiez^lfra�l perfid�.Vndenbsp;additur^Non mortui olim m deferto,item, non occtfiper Romanos ludai,nbsp;item non alij quiinterierunt in fna 'mfidelitate, item^non tUi qui'm peccatitnbsp;fuis mortui funt�icetuiuant uita animali,laudabunt te domine crc.
N ex�tu Ifraelis ex Acgypto,domus la cob ex populo barbare. Fa�a eft lu,nbsp;dxafan�bficatio e�us,lfraclpoteftas eiznbsp;us. Mare uidit �c fug�tjordams conuerfus eft re/nbsp;trorfum. Montes exultauerunt ut arietes,�c collesnbsp;ficutagniouium. Quid eft tibi mare lt;jfugifti,�cnbsp;tu Iordanis,lt;j conuerfus es retrorfum� Montes,nbsp;exultaftis ficutarietes,�c colles ficut agni ouium�*nbsp;A fade domini mota eft terra, a fade dei lacob.nbsp;Qui conuertit petram inftagna aquar�,�lt; rupemnbsp;in fontes aquarum.
ta�aefl 1udiea.Rflix.Pailus ejl Judas in fan^lttatem eius,Jfiaelpote� fi�tes eiuSjid efl,Tunc ludam fanili�cauit � quo propter regntim pofiea^�^^�ie/{luanbsp;i�icadco eonflitutum omnes rndai dicuntur. Tune ifra�lcm, id ejl,om^nbsp;nem iUupopulu.�rte fecit fuperomnestnimicos eius.Sandificatio dei ornbsp;�rtitiido dei tunc erat in ilia populoAtafimplexfent�tia uidetur mihi hocnbsp;locohabert,nam ZSquot; fequentiaindicant orema deurufeciffe. V!on fatisaptunbsp;mihi uidetur,q, ad fandificationem tcmpli referunt, Q^ad regnum decentnbsp;tiibuum magna potentia prlt;editum,
�i�ori� liberationis ex Aegypto fubinde 'mcu�cat nobisfcriptura,ut difcaPUfloria libera mus fidere deo^certi �,oporteat nwucri coclu qj terra, regno, pcrirc,tnaretioisex Aegya
-ocr page 686-COMMENTARIES POMER�NI exianriftnotcs er omnes creciturtu mterire,iintequd unut periref qui ieonbsp;fidit,JAiire,inquit,uidit uenientem Ifra�lem er^^t^id c�, ce�it tnn�nbsp;itum pr^ebuitjlordMis inexordium �ti �ntis retrogre�tt^ e^lerfluere denbsp;fijtjUt�cco trdn�ret ifrdil iie�igio.Iofue.iMontcs�ltMcrut ut dricterfnbsp;colles �cutdgni ouium, quad mteUigunt dc fcopulis torrentis Arnott,nbsp;Num.ii.quiqi/d� exultdnteser [dlientes demi�runt fe 'mtorrentemernbsp;trdn�ni�erimtl�rdeletn.il�c omnid�ne quid hic �ibi homines drrogenty�nbsp;(kl funt propter prte�'ntidm dominiqui e�detM rdcoamp;. Q�i prteter tidttinbsp;rdm credturdm �citferuire �delibui,ut etid ubi opui e^,p�trd duri�imiinbsp;liquiddtn euomdt dquduttExo. l7.NM.i0.
Alius Pfalnius in Hebr�o�
Non nobis domine non nobis, fed nomini tuo da gloriam.Super mifericordia tua �c ueritate tua,nbsp;nequando dicant gentes,ubi eft deus eor�� Deusnbsp;aute nofter in coclo �c in terra, omnia quxcucj uo,nbsp;luit,fecit� Simulacbra gentium argentum �c aur�,nbsp;opera manu�hominum.Os hab ent �c n�loquen^nbsp;tur,oculos habentScnonuidebunt.Aures habentnbsp;�cnon audient,nares h ab ent �c non olfacient.Ma'nbsp;nushabent �cnon palpabunt,pedes habet nonnbsp;ambulabunt,non clamab�t in gutture fuo. Similesnbsp;illis fiant qui faciunt ea, �comnis qui confidunt innbsp;eis.Domus Ifrael fperauit in dominum,adiutor 5^nbsp;�tedor eor� eft. Domus Aaron fperauit in dnm,nbsp;adiutor �c protedor eor� eft.Qui timent dnm fpc'nbsp;raiierunt �n domin�, adiutor �eprotedor eor� eft*
-ocr page 687-�N psalmvm c�tiit
��ttnterrd,noneflinllcbr�o,ledmGrlt;tco, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ...
Udtura propettfacfl inly^�cri�m,ut fibidliquid iu�tilt;e m�get,id, GMAloli quod e� impiimt.ldcircof)recdndtMn,ut Idle cor det,utomnidiUi �ramui d^^�nbsp;dcceptd,qui omnid/�cit,z:rgloridm non iwiii,�ed non�ni fuodet de mifenbsp;rie or did,ld efl�cneficijs nobis pr^�tis,^^ ueritdte fud,id efl, promi�ioninbsp;bux feriidtis,ne fidt^ut ob �nigxdtitudin� 4 deo dereli6li,bld�hement getetnbsp;deum noftrtvin,qua� non hdbedmus deum, qui ex edr� ntdttibus nos po�itnbsp;ltberdre,c� tdmen dem nofler �t 'm coelo,cr �cidt omnid qult;euult,e:^ HUnbsp;twwidoldmortud,nihil po�mt.Perednt�irdier exceecdti, qui �ciwnt ed,nbsp;Zif omnes qui con�dut i� ew,Do/Mi� dutem ifrdel Adron,id efi,Hebr�einbsp;zrr leuiticum genus,er prietered omnes qui timent donunu,�ue [udlt;ei �uenbsp;gentes�erdnt in dominum uerumddiutorem erprofei^hrcm,
Quod impi/s gentibus er�timdgnes md�:tdin�er fa:mininlt;e,er�lite, idoU� boe�unt no�ris iu�tidrifs obferudtiones trdditionum humdndrum�mquUnbsp;lus ob�erudtis �crdntf'dlutcm,in non obferudtis de�erdnt,Alius confiditnbsp;i� pldttd er cdppd erc.Alius eti�m eo quodedit,er in uentrem mittit ernbsp;CdCdt,ut �ercordridnt hdbedt iu�tidm,ni� chri� itd loquentt,non credds.nbsp;Qui uero lu�tidtn no fe�idntur,dlid hdb�t idold,nempe dUdritidm,dmbitionbsp;nem,fruores erc.d quibus tarnen er i�tnon �untdlieni.Tdlid regndnt boa^nbsp;die,eriidhuc mirdmur gentium �ulticidm gentibus gentiliores.
�lius pfalmus inHebrxo�
Dominus memor fait noftrijbencdi'xi't nobis.Bc' ncdixi't domui Ifrael,benedixit domui Aaron.Bcnbsp;uedixit timetibus dominum,paruis cum magnis�nbsp;Adi] ciat dominus fuper uos,fuper uos Sefuper filinbsp;OS ueftros.Bencdidi uos a domino,qui fecit cocl�nbsp;�c terram. Calum cali domino ,terram aut� d�ditnbsp;V filijs hominum.Non mortuilaudab�t te domine,nbsp;nelt;j omnes qui defeenduntin infem�.Sednos quinbsp;uiuimus bcncdiccm� dno,amQdo uflt;� in fecul�^nbsp;HH 5
-ocr page 688-lt;$� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIES PO'MERANI
1� Viei.ddditur. H alleluia. Qtti ufuimuittion e� in Heb, tdineu prater fententidm.
Hominus me* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribudmutjed nomini domini tribudmMgloriS/}tc
morbenedicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;com�ddtur,Dominttijin(iu�jmemorfiat noflri, recordd*
tusfcilicet neqipdorunofirorune^meritorUffedmtfericordite fua,tJ tieritdtn futt,iit diximin pfdLlo^.. Et bcnedixit nobis.i. duxit nos fuis do*nbsp;nis,'^ in rebus externis cr in lUumindtioe metis fiueiufliftcdttoe.Ahoqui etnbsp;in tilts GT in his mdn�jfemasin noftrd mdledi�lione cr impietdte,quSddmonbsp;dit mdnent quotquot � deo no benedicuntur per lefum Chri^u,lt;iui eRfeminbsp;iUud Abrdha,in quo benedi cendafunt cunita cogndtiones terra.
Adijcidt GTC. Bond imprecdtio jjius eil. Adijcidtfiueddddtddhuc do* minus benedi�ionemfudfuper uos o i�rdel GT Adron^or pratered quotenbsp;quottinutis deitfuper uos,inqHd,Grfuperfilios ue�ros, dequibusfuprdnbsp;p[dl.it'.Benedilt;ai fitis uos d domino,qui fecit oid,guberndt oid,cotinet oldnbsp;que non noriit gentes GT iuHitidrij hypocrita confidentes idolis fuis mor*nbsp;Ccelu, call do tuis gt inutiltbus.Becit,inqud,calit cr terrd,fed calu eft domino cali ,idnbsp;mino^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,catu �biferuduit^qui donunus call cft,terrd dute dedit filqs homintvm,
Gen.l Domindmini pifcibus ntdris GTc. Q^dm uero intuftc poftidednt ter* rdm,id eft,credturdm fub calo impq,diximus pfdl. S.Hinccidre confequi*nbsp;tur,q, deus qui dedit homint terrdm, ut diftondt de equis Gt dfinis^ ut dr etnbsp;Gr pdret^qua dd uiiil!(dtttnent,ut gubernet�milidm fudm Gt ciuitdteSjUtnbsp;iudicet de rebus externis etidm gtddio,Grfdcidt,quicquid in mAnus ueneritnbsp;l/nodo non contrd deiim,qHi dedit tcrrd,q,iinqudm ille deus non dederit ti*nbsp;igt;i,ut diftonds �ecundu tuum iudiciu de calis,de regno calorum,de rebusnbsp;jfiiritus,qua dd iuHitidm pertinent, undejfieresfdlutem, que etidtn uidesnbsp;� calls pluerc,emittcre folem,tondre,ut uult.Ndm hie dicit,no fdcids quodnbsp;tibireflumuidetur,fi:domnidfecivndtvin uerbummeimi.V�ergo trdditionbsp;nibus humAnis,qua fuis fomiujs tu�itidm dei Gt regntm caloriim compd*nbsp;tdntjignordntes de quibus dffirment.
Uon mortui Gtc-uide fuprd in fummd,Gr pratered in pfdl.s.
PSA MVS cxirrr.
Titulus nullus in Heb.
S V M M A.l.iberdtus ex horrendd tentdtione horroris mortis Gf inftro* rivm�de qud alibi diximus) hiegrdtidsdgit liberdtori. Ex fcdcdutem tentdnbsp;tione rctrdhitfold recorddtio benefieij mifericordia^nobis per dcum pra^nbsp;ft�tr.�onu^tfft'fifttttfdninidinfdti�e^
-ocr page 689-IN PSALMVM CXnil.
D�lcxi,quom� exaudiet domi'nus uoce ora tionis mex.Quia indinamt aure fuam minbsp;hi,�lt;in diebus meis inuocabo. Circ�dedcr�t menbsp;dolores mortis, �epericula inferni inuencruntmc^nbsp;Tribulatione amp; dolorem inueni, �c nom� domininbsp;inuocabo.O dne libera animam meam,mifcricorsnbsp;dns iuftus,�c deus nofter miferetur. Cuftodiesnbsp;paruulos dominus,humili�t�� fum amp; liberauitme�nbsp;C�uerte anima meain requiem tua,quia dominusnbsp;benefecit tibi.Quia eripuit animam meamex mornbsp;tc,oculosmeos alachrymis,�c pedesmeosalapfu*nbsp;Placebo coram domino in regione uiuentium�
Verbi hxc[unt fidei tentationes mortis cx wjiror� cxpertit,gr�. Expeftd�des titfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non fit derclinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi nuximc derelifkiin fe uidebit O' nuUdm,
Similid Chrifttu pd/fuf cfi,ut dtximus Pfdlnw.n.Dtlexi^in(}uit,idefl,con� cupiui dofninuM duxilidtorem, quontd non dubium^exdudiet inuocdn�nbsp;tem.ld ^uod pote� ofc fcddi ex }iebrlt;�o,Concupiui ut exdudidt donti*nbsp;nut oc. �^uod dutem cxdudiet dtdici etid ex prioribus tentdtionibttf,quilt;lnbsp;inclinAuit durem fudm mihi,ideo femperinuocdbo.Subdit uero'm qudneanbsp;ce�itdte fiierit,dicens,Circumderunt 0c.Pfdl.i7.Sed ego inuocdbo pc,Onbsp;domine libcrddnimdm medmjde� me,mtfericorsqui necc�itdtibus no^nbsp;firiscodoles^Oiif�^f defindis opprelfot,o proculdubio deut no�trnbsp;pc 'muocdntibutmifencordidm prxfldt. Quieu�odit pdruulos,tdcftfitcnbsp;fdpienttlt;enon innitentes o omnid deo ut pdfri committentes dum etidtnnbsp;omnibus prcmumtur mdlis. Eg) bumilidtus fumjd eft, deici�us o mult isnbsp;Wdlis ddfli^s(no enim hie utrtutem fignificdt uocdbulum humilitdtii')o�nbsp;liberdutt me.Reuertere dniniA med con'oldtione ftnritus dcceptddd pdcetnnbsp;cor dis,quid dominus bene�cit tibi, tuis uiribus nihil hicrefirre po tes de�nbsp;ceptum.Quid eripuit te ex morte �m qud 'm leternMn mdnpffes dejperdtdt
HH 4
-ocr page 690-COMME-NTARiy�, POHERANI
oc�los nuosd bchrymis ne dmpUuf fledM ddmndtioitein ,pecleilf}e09 4 Idpfii ne porr� rudnt inmortemorinfiros. Pldcebo corarn domineidnt.nbsp;recepM in grdtidm etid du/m ddhnc hic uiu� in terris, quemd�modU dlibtnbsp;fdtis diximus de terrd uiuentiwm z^c.
PSALMvS CXV.
Hic Pfalmus cum Pfdlmo preecedenti unus eft dpudHebroos, SVMMA. Verd�desloquitur([uodfentitjccircomdgnospdtituriit^nbsp;fultus, uthicuidcdtnus qu� nihil �musordei benignitdtcm nos ferudntisnbsp;dgno�:(imus,ut nos i�i permfttdinus,quicquid propindre uoluet ir, ut itd finbsp;i'ii te�emur cordm totd ecclc�d �dem qu� cordc tenemus,
GRedidi',propterea locutus �im, ego autcm gt; hum�l�atus futnnim�s.Ego aut�d�x� l'n ftunbsp;pore nieojomnishonio mendax.Quid retr�buatn 'nbsp;domino pro omnibus qux retribu�t mi'hf�' Calicenbsp;falutaris acdp�am,�lt; noni� domini inuocabo, Vonbsp;ta mea domino reddam coram omni populo �lus,nbsp;preclofa�n confpe�lu domini mors fandor� eius*nbsp;O domine ego feruus tuus,cgo feruus tuus �c fiUnbsp;us ancillx tux.Dirupifl:i uincula mea,tibi facrificanbsp;bo hoftiam laudis.�c nome domini inuocabo. Vonbsp;ta mea domino reddam coram omni populo eius,nbsp;in atrijs domus dominion medio tuiHierufalem,nbsp;�nb�eb.ddditur. Halleluia.
Chriflidnus a�eilus �� uitd qult;e e� in cruce hic de[crib!tur,Credidt,in* quit,corde proptcrcd confijjus�im er pr^dicduii�udqttod credidi,finbsp;cundu illtid,Cordc creditUr dd iiiflittd,ore dut� con��io �t dd fdlut�.�y^nbsp;pocritie ueroloquutur quad no credivnt�. qnodignordtjicet tMxtnte de
-ocr page 691-�W PSALMVM CXV.
fiie glorbntitr.Verum hac fide$ z}- confi�io mAgnos pititur m[ultui,amp;^ crucetn co^tur�/reperfecutionibutO'horrendKtentdtionibufad dej^enbsp;rAtioncm eci� ufq^ ud uiu �orporii, ud falutis ctnimie, ut Pfilmui lt;}uolt;J}nbsp;fuperior dixit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccjkftfiue,utcR 'm Hdgt;.prlt;ecipitlt;itione^idet homo
udnitdtem effe ez nw/tddcium cr hypocri�nt fiultiddm,lt;jtlt;icquid e� htt ntAtti conAtus, etidm cumcdro �m fledern optimA er fdttdi�imA nwhtur,nbsp;fecundu i�ud Efdi�fimniscdrof�niim ezc. utfolui dem mAnedt uerdx,nbsp;quemddmod� dit Pdulm.Tun'c appdret mcnddciivin effie, qiiic^uid humd*nbsp;��^cogtdtione� nobii finxerunt de libero arbttrio, O'de uiribm humdnisnbsp;Viuftitijsedrnii.�iUietentdtio �Uliiefl nouisf^iritibm,utdif:antnonnbsp;confidere'mfe.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Liberdtmuero dicit,Quidreiribudtn^ domino liberdtori O'bene�dhri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�lutiSi
cum nihilhAbedm^nihihjiexmepo�itni'Cd'icem�dlutisuel (AlHdtionu,id cfiyi^utcquid dominm mihi prop'mduerit,dcapidm,jicut de cdlicedidue�nbsp;P/dl.iS.�oc eft,totum mei�ipermittdmtO cum muocdbo ,ne dmArum bt^nbsp;bendo cAlieem dc�cidm.Sic de fud pd�tone chr^m dixitdd Petru, Cdlic�nbsp;que dcditmthi pAter,no tmutbibdm i�umiVocAtdut cdliccfdludtionumjnbsp;quid per erucem itur dd gloridm,dum certi fumm q, nihil nobis dcridit ntAnbsp;li,^^ bonA uoluntdte pdtris,qui per hoc operatur gloridm neiflrdm,votAnbsp;medjiue,ut itd dicdm, deuotionem medm id eR, fidem medm,qudm cordenbsp;teneo, teflnbor confitendo oprlt;edtcdndo o perfecutionem pdttendo ddnbsp;gloridm domini^cordm omnipopulo dei,tttglorificetur dcm,O'exemplonbsp;meo con�rtetur populm,ne �mfcdnddlo uerbo deifi tdcere ccepero,uel �nbsp;cordm hominibm ne^iiero,quod credidmihtl rejbt,fi etidm cdlicem bbnbsp;iendOfO uotd h.ec rcddendo�n mortem quotidie trdddr, o ddmnenturnbsp;omnidmed,ndmmors omortificdtio fdniHorum dei, efl preciofd, 'mcon^nbsp;/�edlu domini,u tcunq^ no�rd crux �mu'ndo deridedturyO turpt�imA tuanbsp;dicetur.�AH erg) eA,ut hoc loco tuum cdlicem o pdtendm fomnies^dutnbsp;tuAuotdmond�i.d,utO�P[dl,ztdiximm. De�dchicdgitur o fidei con�nbsp;��ione,0' cruce qudm dem nobis imponit,ut cum Chriflo oc�ddmur^ �cutnbsp;Ofdndhprophetieoc. Cludm crucem mtwdm pro mAledidhhdbet,�dnbsp;demei benedtcit,ut �t prectofd cordm eo morsfAndhrumeim�d cfljllo^nbsp;rum qui credimt 'm eum.
Eg��rtms tuus o�Hus dncitl� tU�.videP�dl �5 De ho�id fiuefdcrb ficio c�i�j�onisuelldudis,P�dl.il.odlibi, Qtioduero dicit,lndtri/serc�nbsp;nihil Aliudeftfdu�m quod dixit^Cordm omni populo eim.in dtrtjs domm
HH 5
-ocr page 692-COMMENTARrVJ POMERANI domini,id eft,m ecck!i(if(indhrum,uii dominut habitlt;it/m nudio tui �die^nbsp;rufdletn^o ciuitdt fandkijd efl^ecclefid dei uiueittii, iti qtu fitiiiiinhdbit�tnbsp;crc/ecundti illud, Luceat lux ueflrd. comm hominibiu, ut uidednt opcrinbsp;ucflrd bonA,Z7 glorificent putrem ucfirtim,lt;lui in coelii efl�t ijui me fott^nbsp;fi^ui �tetttcoram hontinibuf crc,
PSALMVS CXVI.
E^^/c Pfdlmutdpud Heb.prdcedenti dntteditur,
S VHM A. PfdlmumhucinterpretdturPdtilw5,P.o.l^.docens,^genleS fxfoli milencordid honorditt deum.lud�ei dut� etid ex promi�tonibui.
LAudatc dominum omnes gcntes, laudatc eum omnes popuU.Quonia confirmata eftnbsp;fuper nos mifericordia eius,et ner�tas domini ma'nbsp;net in xternum. i� Ht6rlt;�o ddditur^ Halleluia.
Hicfin^ldfin^lisredde.Ldiiddte dominumomnes gentes,qtioni(lgt;it confirmdtde� fiipiTttos mifericordid etus.Gentes enim qu� non hdbebdntnbsp;ordculd dei�ut lud�i)ex fold mifericordid dcceperunt fdlutem.fuditi etinnbsp;exigerc potucrimt fdlutem,quid tencbdnt promt�iones cSquot; eloquia. dei^utnbsp;diatur Rom.j.Vnde hic,Lduddte,incltat,etmi omnes populi�d i�jud^i,nbsp;(quitue popidifol� dppe�dbdtur,ctetcris ut imm�dis reli�lis,uide Pfdl t-qutd ueritM promi�ion� er te�dmenti dei mdnet in ieternum,Vides tdm�nbsp;5 nelt;pgentes,ncq; ludiei de meritis fuis gloridntur,i�is ex fold mifericor^nbsp;didpreeflitit grdtidm�is etidm promifit,fcd non propter ipforum meritd�nbsp;imo exeddem mifericordid erc.
PSALMVS CXVlb
Titulus nu�us 'm Heb.
Pfdlmum effe de chri�o notum eH ex Mdtth.it.ubi ipfe chri�us citdt, Ldpidem quemrepr'bduerunt egt;c-^tPetrusqudndo dicit,Ail.x. Dextenbsp;rd i^tur dei exdltdtuf z^c.^ir^SiHunc prm cipem erfdludtor� deut exdhnbsp;tduit dexterd fud erc.uidetur re�exilfe dd uerfu/m,qni e� 'm hoc pfalmo,nbsp;Dexterd don�ni �cit uirtute,Dexterd domini exdltduit me erc.Prteterednbsp;in hoc pfdlnto e�filix illddccldmdtio puerorum, in die pdlmdrum tnum^nbsp;phdtori nofiro dccldntdntium,Ob�ecro domine fdlud nuncfibfecro dotlti*nbsp;tie bene proj�erdre nunc�enediflus qui uenit 'm nomine domitii.
-ocr page 693-�N PS�LMVH CXVir*
S V M M �. chrifias ergo cum [ui eccle�i liberiti i morte,glortitur de die re[urrefhonis,(lui e�ieter/tut,�uede nouitdte uitte id teternititenttdinbsp;cens,Confiten�ni ore�
Onfitemini domino quoniam bonus,qna
% j nia in fecul� mifericordia cius. Dicat n�c domus Ifrael quoniam bonus,quoniam in fecul�nbsp;mifericordia eius. Dicat nunctlomus Aaron quoznbsp;niam b onus,quonia in fecul� mifericordia eius. Dinbsp;eantnunc omnes qui riment domin� quoniam bonbsp;nus,quoni� in fecul� mifericordia eius. De angu/nbsp;ftiainuocaui domin�,�cexaudiuit me in latitudi/nbsp;nem.Dominus mihiadiutor,�cnon timebo quidnbsp;faciat mihi homo.Dominus mihi adiutor,�cegonbsp;defpiei� inimicos meos.Melius eft cofidere in donbsp;minum,5 confidere in hoiem. Melius eft cofiderenbsp;in domin�, � fperare in principes. Omnes genresnbsp;circumier�t me,�c in nomine domini uindicauiitinbsp;cas.Circumdantes circumdederuntme,�c innominbsp;nc domini uindicaui eas.Circumdeder�t me ficutnbsp;apes fau�,et exarfer�t ficut ignis infpinis,et in nonbsp;mine dni uindicaui in eas.Impulfus euerfus fum utnbsp;caderem,et dominus (ufeepit me.Fortitudomea etnbsp;laus mca do min us, et fa dus eft mihi in falut�. Voxnbsp;cxulutionis et falutis in tabernaculis iuftoruui*.
-ocr page 694-lt;44 COMM�ENTARIVS POMBRANI
Dcxtcra domini fecit uirtut�,dextera domini cxt altauit mcjdextera domini fecit uirtutem. N� monbsp;riar fed uiuam,�e narrabo opera domini. Ca fti gasnbsp;caftigauit me dominus, fed morti no tradidit me�nbsp;Aperite mihi portas iuftitix,ingreflus in eas con^nbsp;fitebor domino.Hxc porta domini,iufti intrabutnbsp;ineam.Confitebortibi quoniam exaudifti me,�enbsp;fadus es mihi infalutem.
Q^onh�? boniK,in Hebr^o tant� cR m primo uerfu,cr non in fcquett tibus,vindiclt;iut in ejx.telix,PcrimAm l�M. fduum,non c/i in Heb. ut fit finbsp;militudo nb dpibui impetentibui hominem. Et sxarfcrunt, Fe.ExtM^enbsp;funt ficut Ignis fiiinuru. Subito incenditur fitr crcpdt ignts finnarum, qudfinbsp;omniA confiimpturus fit,zy fftbito rurfum extingi^itur, num ubi�lin cdrpnbsp;fcrit in ipfds figt;indx fucci plends nihil poteft.
Impulfiis euerfus ('ivm.'Pelix,lmpeUens impulit me (fcilicet dduerfiiriuS populus gentium.)
Ulife�icor dtd Opinio iuflitu� meritorum hivmdnorum bld/fihemid e�in deiim,folti comendAt no^ Autem mtferia humAnd expertA dei benignitAtem coinmendAt er mAgnifi^nbsp;t� deunitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cAt dei bonitdtem or mifcrtcordtdm.Ele^nter ucro dicit,Dedn^fiid inuo
CAui dominu/m,z^exdudiuit mein ldtitudincm,id eft,ut exungufiideduce ret me in lAtitudinem.Vide pfALiy-
ViduciA humA nbsp;nbsp;nbsp;Dominus miht ddiutor CiTc.Sicuf omnis fiduciA in homines udtiA efl,itlt;i
nA er timer ^uo^ omnis timer humdnus uAnus efi,Homines enim ut Adiu^udre non pof tMnAfwit,nbsp;nbsp;nbsp;fimt,itA neq; nocere, Omnes gentes,id eft, quotquotfiunt ignorAntes dei,
mpetumt quidem,ut ludxi Chriftum, fed tdndem uirtute cogintur idcere fub pedibus noftris, ubi deusuoluerit fefe prodere fuo in eds iudicio, dutnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi glorificAuerit nos cum Chriflo,ut diihim Pfdl.\o9,'vnde hie Ait,Chrifti
confortiumfirtitudo meA,per que uinco er uindieo,cr Idus med fine cdn^ ticum meum,quem ldudo,Qscui g^dtids d^,eR dominus, qui �,lt;i{useft ml*nbsp;hi fdlus or liberdtio xterndJccirco uoxgrdtidrumdibonis or liberdtioniinbsp;Auditur,ubt iufti hdbttAnt,qui pradtcditt Eud,ngelium,id eli, dei miftericofnbsp;diAin O' botntAtem,quemAdmodu pfid-ccepit, Confitetiiitti,dicAt tiuc crC�
-ocr page 695-IM PSALMVM CXVir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4�
Qtjfrf Jexterd domiitiexercuit fud potentid, dexterd domini glorificdUit me,lt;iuein ntdnui impioru fubucrtere occidere uoluit^Atq; itd pfitdicd^nbsp;tur gnttiiydum doininui amnu �ciffe dtcitur,Gr liberdlje cr gloriftciffCfnbsp;ubi oli erdiit dcfperdtd. Impij ucro de dexterd fud gloridntur,fed cd replenbsp;td eH inii^uitdtibiis tnuneribui,Pfdl.i^zj�{dngnine,Epil.aon erg) m�nbsp;ridr,ciuemdd}nodum dducrfdrij uolucrimt,fed uiudm,crpriedicdbo dlifr,nbsp;nonop�rdhominti,Pflt;il.i6.fed operddet,utdiilu'm,lt;iutmddmoduPfdl.9,nbsp;dicitur,Qui exaltdi nw de portii mortis,ut dnnunciem omnes Iduddtionesnbsp;tudt m partis Sion.Cdfli^ns qttidem a�i^uit me dominus^tton hoflinbsp;li mdnti,fedpdternofldgeUo,licetperSdtdndm ZS- iniquos,fedmarti nonnbsp;trddiditme.Sic fldgelldtomnem filium,quem recipit,Z3- oportet pdti^ut itdnbsp;intremui cum Chri/io m gtortdm,}ieb.li,
Rperite mihiportdx iu�iti�.tftdordtio fignificdt,dc� dicds^ Aperidtur pt^cgnum iu�i^ fnihiport�iu�itite.Det deusgrdtidm, ut iuflitid dei mdni�fla, fidt mustdo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dperidtuT
quiddhuc tenetur intrdportds ez ciuitdtes rmrtis or tenebrdr��. Eft dut� iuflitid dei �perfidem, qud fold iuflificdmur or exdltdmur � partis mortis.nbsp;lngre�us,inquit,in eds confitebor domino,pr�dicdbo er confitebor grd^nbsp;tidm dei fdnfUficdbo itd nomen eius.Vnde dddit.l1,�c portdfiue h^ec ci�nbsp;uitds ejl domini,iufli,id efl,foli credentes intrdbunt in edm, ut illic crefcdtnbsp;in regno lucis z^- cbritdtis filij deidUic Iduddbo te in ecclefid mdgnd,pfdt.nbsp;ii.Cr.'y9.quonid bonitdt� crmifertcordid exhbuifli mihf qu� pr�dicdtiitnbsp;tUPudn^Ujfdnfii.ldquoddi�ueftquotfi pfdl.Uo.Cofitebor tibidominenbsp;in toto corde tneo,in cofllio iufioru Zit cogre^tioe mdgnd opd domini ZS'C.
Lapidem qiicm reprob auerutit xdificantes hic fa/ ftus eft in caput anguli, A domino fa��� eft iftud,nbsp;eft mirabile in oculis noftris/Hxc eft dies quanbsp;fecit dominus, exultemus �c Ixtemurin ea. O do/nbsp;mine falua nunc,o domine bene profperare n�c, benbsp;nedieftus qui uenitin noic domini. Benediximusnbsp;nobis ex domo domini,deus dominus �e illuxitnbsp;nobis. Conftituite diem folenne in condenfis ufqg
-ocr page 696-14� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS - POMERANI
ad cornua altaris.Dcus meus es tu �c confitebor ti bi,deus meus es tu�c exaltabo te.Confitebor tibinbsp;quoniam exaudifti me, �c. fadus es mihi in falute�nbsp;Confitemini domino quoni� bonus, quoniam innbsp;feculum mifericordiaeius�
verftu,Con�tebor tibi quoni� Qrc.hoc loco 'm Hcb.twn eft,fed fupri. llicdecliircit�r,lt;lu�fnlteticiiChriftiQr po{gt;uUdeiinbocpfalmo,n�penbsp;VMUllt;egt; chrifto glorificuto,!!:^ regiw c�lorum ereifto. Omitto uero hieftbuUntnbsp;Zy mendAcium de lapide reprlt;fbato,qMndo �dificabatur templum Salo�fnbsp;montf,qtt� omnino ftmilis eft ftmnte cum eo mendacio,quod impud�tes honbsp;mines finxerutftupidis,ftitltis cr exciecatisiiuditortbus,de reprobato prinbsp;mum ligno fana�crucii, qult;e medaciacr�milta oportuit nos fufeiptre,nbsp;quia diledionem ueritatis,non fufcepimiK,ut ftltii ftercmus.i.Thejf, t.Prinbsp;tnUfUtdeamus quid hoc loco uclint uocabula. Lapid� cr icdificantes.Aedinbsp;ficantes 'm fcripturis dicutur dodhres^qui doilrina bona deb�t^dificarenbsp;populum,ficutdeftru�hresuereftmt,qui prauisdoidrmis hominescor^nbsp;rumpunt. Efdt�,4Sgt;.Venertmt ftrudhres tui, deftcuentes te qt di�ipattanbsp;tes�teexibimt.Sic,i.Cor'mth.3.Dei ^dificatio eftis,tmufqutfqi uideatquonbsp;modo fupcrlt;ediftcet,i^.io. Cmnia mthi licent, fed no omnia iedtficant,i^nbsp;Lapis. prophetatjjominibus loquitur ad ^dificattonem erc.Ldp� auteittnbsp;de quo hie dicitur,eft chriftus,quem Paulus petram uocat.i..Cor.io.E.faiiinbsp;lapidem offtnfionis,pebam fcandal�,Danicl laptdem abftiffum de montenbsp;fine manibus,qui impleuerit totum mundum.
Reprobos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lapidem reprobdueruntiedificantes,id eft,h gis doi^res pha
uerunt. trif�i,qiii quauiserant dcftrtidoresfquidcnim icdificar�t abiedo ifto lapi^ de)tdmennomine �diftcanttum,tdeft, bonoru do�hrum fefe uenditabant-Reprobauerunt,qMaiuftittam nonperMeffiam,fed per opera docucrut,nbsp;cu tarnen de illo didti effet,tn feminetuo benedic�turtun{ΣCognAtionesnbsp;terr�.cr Efa. r� cog�it(oHe fui iuftificabit ipfe luftus feruos meos mubnbsp;tos,ey miquitates coru ipfeportabit Sic hodie quiuoliit effe odifican^nbsp;tes,�dific�t fuper arena no fuper iftu lapid� utrtftulti,dum doi�t iuftitiainbsp;humanas,neuntes tpfo �i!h or dodr'ma Chriftum effe iuftitiam noftranf�nbsp;fan^fii:atio)Km,fapietiti�,redemption�,quis uana nomina, ei rclinquant
-ocr page 697-IN PSALMVM CXVn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf 7
illiuftji idea reprolum duxcrwnt hu^c lapident, ut tandem adegerititin cruccm.tJofiri tjuo^ ultimo dignes fupplicto iudicant, qui contra pharilt;inbsp;fuctu tradittones dociierint 'm fblo tflo lapide d;dificandMn, quem fecun^nbsp;dii Efaiam dominai ponitm fkndanientis Sion,cr preeter quem,utait Paunbsp;lui,nemo aliud �tndamentu ponere pote�.Sed deus ita fua n�fericordia ^3quot;nbsp;iudicio ord'mauitjUt quicrcdiderit 'm hume lapident, non confundatur^ZPquot;nbsp;qui non crediderint,imp'mgant,off�ndantur cr cadant,Efa. g.
Hic�(hts eft 'm caput angili,lapis angalaris,conitmgens duos paries In caput tes�eiens utraq;,id eit,lud(eos e^gentes imim,dblato 'mimicitiarivm pa an�di,nbsp;riete,legemandatoriim,qu� erat 'mdecretis,qui paries feparabatlud�osnbsp;�gentibui,uthoc ablato,m quo uane gloriabantur Iudiei,uiderent cr ag^nbsp;nofeerent fe effe aque ac gentes peccatores,ut hie lapis condat fiue itdifi^nbsp;eet duos 'mfemetipfum, 'mtmtm nouum hominem, at��kl pace rcconcianbsp;het ambos 'm uno corpore dco per crucem,id efl,per iftAm impiorwm dosnbsp;ihrurn reprobationcmiquod admirandtvtn efi dei confilium.) t^ani nuncnbsp;per ipfutn chrifium habemus accejfum ambo 'm uno �iritu ad patrem,utnbsp;facerdotes deo per Chrifttim facer dotem accepti, ut h�C legis Ephe.i.nbsp;VnJe confequitur, � nos gentes non fumus amplius abalienAti, ut ante �.nbsp;republica lacobfue ifra�lis� femine Abrahie� teftAmentis CT promi�iosnbsp;ne dei,� populo Sion (3 Hierufalem/ed prope�iti fumus per fanguinentnbsp;crucis Chrt�, ^3quot; lt;^iucs fanikrum ^3 domefiici dei ,fuper�dificati fuper �nbsp;�ndamentam Apojhlorum Z3 Prophetarum,ipfo fummo angelari lapidenbsp;Chrtfto tefu�n quo omnis �dificatio con�ruiki, crefeit 'm templum,fansnbsp;(him in dominait totum templum porteturabi�o uno lapide,qui 'm�innbsp;damento efl,Z3'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angilaris e(l,non ed cnim 'm alio falus^cr nos ut las
pides uiui fuperlt;edificati mutuo nos itiuemus ^3 portemus fuper iflud fos lidum�abileqj e3 �ternum �ndamentum.yides itaq^ quanta gloria chrinbsp;fit quantadignitasZ3lud�orumc3gentium fecuta efipofl illam tedifisnbsp;cantiwm reprobationem. Sinamusergo (3 hodieillos reprobare home lasnbsp;pidem,qui eft folus dei lu�tia^idebimus deimirabilia, non eft manus dosnbsp;tniniabbreuiata.
Sic Z3 Petrus hwnc locum exponit, dum dicit ad lt;edificantes illosqui populiprincipes erant,Gr qui feniores e3fcrib� 'm Hierufal� Qr facerdonbsp;tes,Aft.4.Hiceft lapis quireprobatus eA� uobis �dtficantibus,qui �Slusnbsp;eft 'm caput ingHU,Z3 non ed'm alio aliquo falus,t^ec en'mt aliud nos.
-ocr page 698-^48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
tnenelbfub calo datuhominibu^jm quo oportcat nos [dittos fieri,Dcfindt er^ fitrere,qui nahmt twsex [oU 'm chriftit fide iufiificdri,non noftrd dtfnbsp;�rmd e^,fedprophctdrit,chrifli,ApoJklorum,cuiIfiiritiis ddt tefiimoni�nbsp;m cordibus credentium,dum 'mterim tuftitidry tGi inomnibia 'mcerti dbefnbsp;rdnt d uero,'Vide ifia, prxcldrc in Eptfiold Petri primd,cdp,t.
A domino fi�htm eAiftud^titreprobdtus i�eldpis fieret cdputdn^U� potentidcerte deihic in Chrifio decldrdteieAre[urgente,Bo.�. Ephe.l. CTnbsp;tnijcricordtd atq^bonittu 'mnobisliberdtisex regno mortis c^tenebrd^nbsp;rttm er 'mtroduSis in regmim lacis O' cldritdtis filij [ui Et c^ n�rdbile innbsp;oculis noftrts,quid. cdrotdlid cdperenon poteft,o/[iritus non d�finitnbsp;Admirdri,[unt enim tdlia mquje,utdit Petrus, defiderant etimmangeUnbsp;. .. projfiicere,
H^cefidies
I
Beitediximits uobK,
Hlt;ec e� dies,[c!ltcet, poftqudm hic Idpis dnte reprobdtus fi�btseflin cdpiit dn^li, qudm ficit dominus. M.dgnd huius diet preerogdtiud,^, �SiAnbsp;�deofcribitur,qui ficit omnesdies,(edhdncfin^ldriter ficit,ut[itleter*nbsp;1M,O� nunqudm utdlij dies declinet 'm no�em. ltd enimfiecijfie hdne dientnbsp;dicitur,quemddmodum [uprd dixit,A domino fiiihtm efi iftud.E� dutentnbsp;tempus grdti�, tempus nou� uit�, tempus refiurreilionis, tempus duxilijnbsp;deiocxduditionis, tempus exultdtionis o Ixticite �ternlt;e, quid filij ddnbsp;O h^redes fifhfitmus, prtecipitdtd morte o peauto in [empiternum, Onbsp;dbldto opprobrio nofiro o ldchrymis,ut dictturEfidi.t.i'i. De quo templt;tnbsp;re oEfiute.^p.In tempore pldcito exdudiuite, O in die [dlutisduxilid*nbsp;tus[urn tui.Et f� pfidlmOfHodie [i uocem eins dudieritis oc. Hm�c nimc il*nbsp;lud projfierum Hofichidnd fitteO[dnnd,,id efljdlud ob(ecro,jfiirttus �hrifiinbsp;cldmdt pronobis,onoscum pueris iUis perchrifium deo dcclarndmuf,nbsp;dicentes,O domine[dlud nunc,o domine bene projfierdrc, o profiter nonbsp;bisefio nimc.tiuncenim cft,utinterpretdturPdulus,tempusdcccptumO�nbsp;dies[dlutis,reueldto Eudngclio,quod erdtdb teterno dbficondittim. Bene*nbsp;diihts fit qut non 'm nomine [uo,[ed domini uenif, ut benedh�ionem dfic*nbsp;rat omnibus gentibus.
Etnosbenedt(lidbenedidh,benediximus,ideft,[dlutem perEudngc* Hum ntmciduimus ex domo dci,ex regno lucis, in quo nunc hdbitdmus,be*nbsp;nediximus,inqud,uobis,qtubus didtur in Pfidlmo, Cofitemini domi)w,qaonbsp;nid oc.Deus dominus o lUuxtt nobis,td eft,reuelduit[e nobis per Chrifit*nbsp;fli�ttniW hdc die o tempore lucis.ldcirco fi,cite diem[olenem, diem hdnc
-ocr page 699-!N P�ALMVM CXVIir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�4�
jlt�w licit dominiK,^fliunm reddite,f�ibblt;itum i�ud fempiternuw deo dgi te,qt(od foil norivnt credentes, in condenfujd e�,frondibut coroniStnbsp;^uemddnwdum in fcanophegifs olimficbut. Qjtti figura �gnificatur Uti^nbsp;(id Gf gdudiu �iritiis,de quo dixeriit,Exultemui cr lietemur in ea.Et hocnbsp;^l^fi dd cornud dltdris,id efi^non idin extra templum^ ut fcitnophegia fie^nbsp;bdnt,fcd in tcmplo dt^ adeo per totum templum, ut ubiq^ per toium deinbsp;templwm^quie e� ecclefid fdn�hrum cr(ut�tpra dixerat)domus don�ni,nbsp;ubi e�benediiboj!^ unde benedicimu(dlij$,fit fi�A fempiternd^ heticia.
Pfophetlt;e bbenter dUu dunt ad res external cz iueundis figuris liidut, dum�iritualia defcribunt,ldcirco er hie quando dicitur, vfq; ad cornuanbsp;*itdrisfignificatur,per totum templum,quafi dicatur de templo Hierofo�nbsp;binorum,cr de al tart,cuius anguli fupremi cornud uocabdntur, Exo.jS.nbsp;(um tdmen de iUo non dicatur,nifi etiam ex lapide cr capite anguliexternnbsp;not resficere uelis.Eelixdutem ex ludaicis commentaries (ut mdicauit minbsp;hi no�er Auro^llus)ficlegit,Vincitedgnum finibus ufq;dd cornua altd�nbsp;tiifZy refpexit in oblationcm agni,qu(e 'm ��is fiebat 'm templo, quod ut*nbsp;cunc^ pa�et trdhiad chrt�um,nifi non bene quadraret,ut dicdturifie ag*nbsp;nusu'meiri �nibus po� glorificationem. EfChalddicd trdnsldtio habet,nbsp;interpr�t� eodem Aurogillo,vinciteu'mculis agnos ad diemfi�u,ubi ag*nbsp;nos ddditwm e�,qHod non e� in tiebrneo textu, yt uei hoc uno toco uideanbsp;as,qudm non-deceat rermquere,quod uerbum dei mani��t dicit, adhtenbsp;rere commentdrqs hiMnanK,propter fent�tiam, qua: tibi magii arridet.lnnbsp;liebr�oproprieuocabulim,q^uodponitur,�gnificatdiemfolennem�uenbsp;�fliuitdtem.ld quod hic couenit quo^,qudndo cz fupra legis. H^ec e^ dianbsp;ts qudm ficit domintK,exultemus C^c. Siuc ergo nunc legas, Vincite diemnbsp;folennem condenfis,utdlluddturadfiondes,fiue,Vincite diem folennem 'nbsp;�nibus,uta�udaturdd ��enfa tap�ta uelfufpenfas fiondesjilld fententianbsp;manebit^qu� diximws,ni��rte quid melius hic uideas, t^am ut certus ps denbsp;quo ��o dicat,addit,Deus meus es tu cxc. nempede con��ione cz glori�nbsp;catione dei,qutd bonus cr mifericors f ft in ieternum,A men,
PSALMVS CXvHI,
Titulus nidlus 'm Hebrteo.
Hebritihabentuigintiduasliteras,cr'mhocpfalmo �vnt uigintiduo o(hnarq,quoru/mfiguli p�romnesuer/us ab und liter arum'mcipiunt,utnbsp;II
-ocr page 700-COMMENTARIVS POMERARl
fciii� hic CO MC: i,quic!jiiid uf^id cfi f.lt;crArt( liter arttm pue fcrtplurdrum, Q^ka�^. lt;liioddd hominis attinetperjtciiotwm.Deindeoiloneirium numerud�nbsp;refurre�ionem re ferre Ucehit, Chrijius odnud die refurrexerit, er diesnbsp;rejurredtonis �ue tempui i�nd ^rdtite,de quo diximus pfdlmo fuperioretnbsp;non pcrtinedt dd hos �eptem mtendi dies,qut uer^unt in no�em, C!r qudifnbsp;(ejf-fbunt e�fe dies.�dm Ulorum hic funt uoces, qui cu/m chrijk refu�nbsp;feiidtiy difeuni i/iinouitdte uitte, gt;ionfectendu mundi cleinentd cor dm decfnbsp;dmbuldre.
Per duo inteUi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfalmus cuiufq; potiiu medititioni relinqitedits csl qudm exponen
^itur pfdlmtts fuperudcdneisuerbis.Sunt tdmen duo per qult;e inteUigitur.AlterumyUt fcias hic roguri deum,ut uclit nos duccre,docere er retinere m uid fud,preenbsp;ceptOylegc er uerbis.Alterum,utfcids quoq^ deumhicro^riyUtubidefd�nbsp;lutenolirddgituryCuflodidt nosddodrinis hominiim er trdditionibui.}c^nbsp;circo femperhichdbetEmphdfim pronomenTunsdut�mile,utlextud,nbsp;uid tudyte�imonid tudyiuflificdtiones tUiC erc.ut dntitke� femper co�tes tenbsp;, dbomindri legeSyUidfnyteflimonidyiufiitiM,iudtcid humdndyqueeetvm ditanknbsp;InteUeihiSd exd�metropugndnt.Cdroenimnonintelligit qult;edei finit.Etuidemusnbsp;ieo pfdl.il. nos cra�i�ime effe fedudhsfub Ipccic qudfifdnditdtis, dumfecutifumus iunbsp;dicium cdrniSyid eflyfenfum humdnum �ue rdtiondlem hon�n�. �^icquidnbsp;humdttd prudentid fit in re fdlutis,id tibi femper fuffic�lum efh.y ultenimnbsp;dcuSyUt fe fequdmurynonnoftrdcon�lidyquemddmodum AbrdkdmfecutMnbsp;eil e�,nefciensquo tret. Vndehic fubnide dicitur, Doce me iufli�cationeSnbsp;tuM.Vtcidm diri^ntur ui� meedd cufiodi�dds iuflificdtiones tuns. quot;Vidtnnbsp;iu�ificdtionum tudriim inflrue me erc.ut interim erubefcdntyquiputdnt fenbsp;omnid fcircyer omnium uolunt effe mdgiflri^er d nuRo moneriyCum uidednbsp;m�Mfdndvi fic femper ord�e,qiid� nihil fcicrinTyfemper peanfores fkerint,nbsp;femper errduerintyid quod in fine �c dicitury Errdui �cut ouis erc. �ciUnbsp;quot;dberrds imo peris lupis obie�ius,ni� d�idue tc ducdt pdfiory er docedt mHnbsp;gi�tr dciK per lefum Cbrifium dominum nofirum.
De uerbis per nbsp;nbsp;nbsp;Porro� qu�ndcq; hic uerbd perfiilte contierfionis inuenis, ut e^ltllud,
fiiUonis, Serudui munddtd tud er tefiimonid tudyquid oes uie melt;e �m conff eflu tuOy uide ne immutes uerbd ffiritus uerum cogitd quid deo debedSy er 'mgeminbsp;�Cy^ in tenon �mueniSyquod dicis. Atq; ltd dum non potes uere hoc tibi co*nbsp;rdm deodffercreyuere tdm�poteris'm his uerbis ofi�rre deo fdcrificiii cottnbsp;tritt cordis.aon tdm� uideo,cur qui fide iuflificdtus e�yifki non uere dicdt^nbsp;�1 nihil ddmiMtiottis fit ijs quifunt m Qhrifio lefu.yerH htefuis lacis.
-ocr page 701-IN PSALMVM CXVIIL
pfiiltHOi�iuocetmterjperfefunt,crlucentutpdcU incoe*texuMC^e, Ioilexdomini,uitt,tefiimonii,tni(nd�tiifiuflifictttiones,iudictd,iu�itid,(er�nbsp;tnones,elolt;luid,uerbd,mirditlid,ueritdttordindtio, quie omnid fir� in id�nbsp;tendunt.Significdnt enim del benepldciti,^^ quicqaid deutuel comminAnbsp;tiif uet promittit.�tctle �ieritquodi^ fuo loco dtfccrner equid uelit.
Pnmi tresuerfui qiup titulut funt totiui pfdlmi. A qudrto dutem uerfu finem to tuts pfalmi,pius jpiritudlis homo dd deum loquitur.
Aleph IS!
Ead immaculad in uia qui ambulat in lege domini.Beati qui fcrutatur teftimoniaeius,nbsp;in roto corde exquirent cum. Non enim qui ope,nbsp;ranturiniquitatem,in uijseius ambulauerunt Tunbsp;mandafti mandata tua cuftodiri nimis, Vtinamnbsp;diriganturuixmex ad cuftodiendas iuftificatio/nbsp;nes tuas� Tunc non confundar, cum refpexero innbsp;omnia mandata tua.Confitebor tibi in diredionenbsp;cordis in co � didici indicia iuftitix tux, lufti/nbsp;ficationes tuas cuilodiam, non me derelinquasnbsp;Ufquequaqp,
Scrutdntur,id e�,diligenter obferudnt. fe.Cu�odiunt. Non enim ezc, J^dtttudo �^ tclix,Non enim operatifuntiniqmtdtem Q^c.qux dlid�ententm eliqudmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deum^
ttoflrd.DMdrtinus tdmen trdn�ulit,ut notlegimut.
Bcdtitadincm tribws prtmis uerfibui langedlitcr qudm fdptentes mun ii,utpfdlmo prinui diximtM,dtfcribit.ln reliquo ucro pfdlma pofluldt,utnbsp;i}dncbedtitudinemdpprehenddt,ZJdd�nem u�q; fequdtur,necumoperdnbsp;rijs iniquitdtis.extra. dei uidmdbcrret,z:r dbijcidtur,Bcdti,inquit,n� dbtt�nbsp;ddntesribits^honore,uoluptdte,fruorehominum,corporis fdnitdte,�ed
U i
-ocr page 702-lt;51 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTARIVS POMERANl
imwAculdti m uid,id efttcouerfatione, qiu perg�t cr cor dm deo eordM boibut.l�n bedtitiido e� fides, cju� purifient cordd,ut diximm pfdlmo.t4*nbsp;enim uocdbultiHebrteii Thcntimim^jid� nos letmus immAculdti,(lttdfinbsp;iicM,mtegrifiue perfidiefitni,Credentibus enim nihil deejl, Hdbent eni/gt;fnbsp;iam per ChrijliMn omnid,0'fdnim doUrindm fidei feqtientes,nihilddniitnbsp;ttiMthumdnorivm figmentoruM,wtde ifln int�grit� minudtur.Qj�duteittnbsp;Tefiimonid, immAculdti�ue integri�de,illi ambulant in lege domtni,ScrutiH�nbsp;tur uelcuflodiut teftinwnia,idtfl,mandata dei,q^ult;t ipfe^uiueritax e� pronbsp;prio ore tefiattuefi.ln toto corde non ore folttm dut hypocrifioperumnbsp;�lu�runteivm, t^onoperanturiniquitatem (utMix habet) quia operanturnbsp;omnid ex fide,lnuijs dei ambulant Afin, omnia poteflfides,�neqM impo�inbsp;bile edi ficere leffm,quie cor requirit cordis aff��um,Contrd,qui ope^nbsp;rantur iniquitatcm(ut nos legtmus)non ambulauerunt in uijs eins. Arbornbsp;enim ex fruibi hic cognofici debet .Ne� htcfolum de fru�bi loquor,qui abnbsp;dlqs dijudicaripofiit,fedetiami!y multoampliusdeeoqui latet,quiellnbsp;amor fiii,contemptus dei,cr omnium qu� dei funt,utcu�q^ pietatem finutnbsp;let,nifi q,hicaff�ibis,ubi j�intus de: no innouauit cor,ddeo profiindus cft^nbsp;ut � carne depreh�dinon po�ithypocrifis.Prauum enim eUcor hominiStnbsp;dixit Hieremias,(:!7 infcrutabile ni� per dcani.De operarijs iniquitatis di^nbsp;ximusdlibifiepe.Rdtdelifententid,�ititlt;^qu^d nonefi:exfide,peant�( efi,nbsp;bac efi,ubi non efi i�d fidei iittegrit^w fine fanitas, de qua diximus^illic nonnbsp;potefinonregnarepeantivm.
� K/
Tumandaflicrc. Viso domine amp; pf^ecipis tua mSdataeufiodirin�mif uel inultumfed eg) �o� pojfum hic refiondere iu� uoluntati, Hypocritenbsp;dutemfi�s uiribus nonfolwn heec fe putant pof}eimpl�re,fedetiam multdnbsp;alia add�re,qu(e preecepta nonfiiint,Z}� non uident cordis fui prauitatem�nbsp;Idcirco non celfabo de�derare in con/fieibi tuo.Vtinam dirig^ntur qj- re^nbsp;ih incedant ui� met,id efi,dff��us cordis mei er omnis conuerfatio medtnbsp;non feducantur ali�na doitrina,alienis mandatis,alienis iufiificationi^nbsp;lufiificat�oes, l)tK,idefi,fi{h's mendacibus,ut pofitm cufkdire iufiificatioes fuas,id efinbsp;tuam uoltmtatem �ue mandata,qu� non feruatur,nifi � iufiificatis per te,nbsp;proprie autem iufiificationes deifunt uerba promifiionii eius,quibus cre^nbsp;dttis,� deo iujUficamur,qucmadmodu mettdac'ijscreditis,damnamiir,uidenbsp;ita acdpi nonnunq mandata,pfalA04..Ciui fie orat, certe fentit,quid deusnbsp;exi�it � nobis, cy agnofiit fuam ex fe damnationem, non tarnen ignor�tnbsp;unde petatfaluttm,ut fiiritu accepta [atisficiat legi �ue diuinie uolunU*
-ocr page 703-IN P5ALMVM CXVin.
lt;5gt;
li.Ttedtiettitn lt;jui efuriunt ^-fttiuntiu/htidm C7c.
t�mc noncon^ndurmcohj^eilu tuo^^ fanShru/m dngelorMn crpi crum hominu/m^t^ddeo etidtn tdndem in co/^eihi itn{gt;ioru,ueritdt enintnbsp;in �ternu Idtcre non l)otefi,cu rejpexero in omnid^quic tu practpifii^con�nbsp;temptfs nunddctjs humdndrum trddttionivm, lt;iui��iuiddfdlutem,ut fenti*nbsp;Mtt,fequuntur^nonconf�ndinonpoteruntfUbituo iudicio Cfjpirituir.^nbsp;tult;e in cos fuffldueriiy^fd.^o.Tiwc confitebor tibinbsp;nbsp;nbsp;glorificdbo te^dire* '
^5 d te uijs m�s^re�t�cdto per te corde two,non hypocritico corde,^udn judicidi do tu docucris me iu�i�cdtiones tu.iSa�ue iudicid lu�itite tu^^id efi, ednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjjj
tU9 iudicio �ued�imdtioni diuin^ domine probdntur^qu^ certefwntiudi Cid tu�iti�jiuih, iu�i�cdntii,(iult;e nemo poteft mtcBigere, ni� deo reue�nbsp;Idntenbsp;nbsp;nbsp;docenie^utjimus etornTanloi .Nifi enim mteHigdf dei uolutdtenr,
ut �ciss quid db ip�i re�um iudicetur,unde iuflificeris^ non poteris confite ri ei re�o cordc,ludicid humand i� re fdlutis,id eft,qu� ipfis hominibut renbsp;�d iudicuntur dd fiilutem^non fient iudicid iuftitilt;t, fed miquUdtis er innbsp;delttdtis,qutbut feducdriinbsp;nbsp;nbsp;erres, Ho enim uult deus^ut bontinwn/ed ut
fuA fequdmur iudicid.
lu�i�cationes tuds cu��didtn,�tu me non dereliquerisdb omni pdrte, quid cnim�netcpotero fiicere. Con�tnddnturhic qui liberum drbitriwmnbsp;idilnnt ZT nires humdmu. Dereliquit etidm deus fdn�hs fitos 'm poenu�nnbsp;tentdtionibus, tw pcrfccMtto�iamp;t�,ttt uidetur^fed non dereliquit eos nimitnbsp;uelufquequiqs probdt enimeos,utdurwninigne,nondbijcit,Dereliquitnbsp;dHtemnimis,quos'mtentdtione�ueextrd tentdtionem trddit fuisdff�ili�nbsp;tuf.ut uel terrore uel cupiditdtedem dbqcidnt,�cut de �Us dicitur dlibt,nbsp;�t dimift eos fecundu de�dertd cordis fui,ibunt'm dd'muetionibus fu�.l^nbsp;quod hic ordt,ne fidt,�et dutem ys qui fibi fifi,nihil tdle uerentur.
Beth� Q
uiamfuam�incu
ftodi�do fermoncs tuos.ln toto corde meo cxqui fiuite,nc rcpcllas me a madads tuis� Tti corde mepnbsp;abfcqndi cloquia tua ut no pecee tibi� Benedi�tusnbsp;CS domine, docc me iuftificationes tuas �In labi�s
-ocr page 704-COMMENTARrVS POMERANI
mci's enundau� omn�a l'udic�a oris tui. In ui�a tcd� mon�orum tuorum deledatus fum fient l'n omnOnbsp;bus di'nitijs* Inmandati's tufs cxerccbor�c confi'nbsp;derabo m'as tuas. In luftificati'otnbus tufs m�ditanbsp;bor,non obk'uifcar fermones tuos.
NerepeUiU me,Yelix,�iefici(!4 tnt erure.M.edititbor uel ddefktborfc cunduFelicem.
Em�ditio ddo nbsp;nbsp;Sen fut cr co^Utio humuni cordts m tndld protu funt ab ddolefcentti
lefeentii� nbsp;nbsp;nbsp;fM.f!lihilergo boni inuenkt�� ndturd.Qtio�todo erg) emnddbitddolef*
cens uidtH fudmiRef^ondet.TunccorrigetMdm fudm,qudndo fufeeperit fermones tuos.�eu qudntd Mifrid/i incideritin trdditiones humdndtfdunbsp;uult emenddre uitdm,qiu fentit fe in cofeienttd �riudri, nifi rurfwin Eud/fnbsp;gelicd ue�tdte retrdhdt eum diuind, mifericordid,
�n Mo corde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toto corde meo cre^C^i in cdrcere e�,dutfubmerfonts periculot
tnco amp;c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toto corde cldmdtnbsp;nbsp;nbsp;de�derdt liberdri ,neq; dliquis deum toto corde ex*
qiiirit fuie inuocdt,nift itdfudmfentidt nece�itdti,fiue pro fefwe pro dlijs� Hcergo putdueris e�egloridtionem indigndm cordm deo,diceret in totonbsp;corde meo exquifiui te. Ipfum periculitm te docebit in his uerbis nihil effenbsp;hypocrifeos.Quod igtturpericulum hict ipfduerbd fdtis dccldrdnt. Nut�nbsp;lum fentiunt grauius periculu fdn�i,qud q, uident uerbd det,qu{e fufeepe*nbsp;runtimpitgndri iugiter d prudentid cdrnis fult;e,nondum plene mortified*nbsp;l�,d mti�do,d Satdnd,omnibus impietdtis drgumentis in occulto, cr pr^*nbsp;tered bldndicifs,zy cruce in nidni�fto, quotquot enim pie uolunt uiuere innbsp;chrtfiojperfecuitonem pdtientur,cr hic timent, ne perddnt quod diligtintnbsp;fnper durum topdzium,fuper met erfi.uum, Sciunt tdmen fide fe perdenbsp;renon pojfe^deo ferudntCtfed rurfiim tintent fibi^ dum faunt multos deinbsp;iiidicio decidiffe, qui ftbi dliquid l�debdntur. Dtcunt erg), Intoto cordenbsp;meo exqui�ui te^ne repeOdS me d nidnddtis tuis, ne dcrelt�ius d te abijcisfnbsp;in operstionem erroris,ut creddm nxnddcijs'Jjominum, te enim non repelnbsp;lente,uentut cr udnitds fiint omnes dduerfdriorum inipugndtion�S,bldtt*nbsp;ditiie,�itnie,Z7 ffiecies i�d fi�te pietdtis cr fdpientilt;e,
in cordemeo,non in libro dut fcientid fine memorid,folum ddhoc,ut f^hridrer 'm conffiedu tuo, qudfi dliquid effem prlt;e cateris ,fi hypocrifim
-ocr page 705-IN PSALMVH CXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�5$
opcrum le(iucrcrtUt pharifem il}c i� Luca^ud ut coram homnil�tM lAibre poffcm iw dlilt;iuid fcire,Z2 legiscjfe do^rem,fed dd hoc in corde into ahnbsp;fcondi uerbiiorMtui,exlt;juibuttud uoluntM cognofcitur ,ut nonpeccet�nbsp;contrd te,ut non ddmittdm quod tuis uerbis aduerfetur,utcwt^ ego pec�nbsp;cemcontrdhumanAS trddittonespropter ucrbumtuum,quod pricfircndanbsp;e�etidm omnibus angelis.
Verumhtc femelmoneo rudernle�hrcm,cumddmndmuitr((ditioncs Trdditiones humdndStiUds nos ddmudve^quds ddmndtomnis fcripturd^ nempe phdri* ddmndU,nbsp;fiicM lt;1::^ AntichrifiidnM,id efl,omnes ilU$, qu^ jine uerbo dei uolunt Ibnbsp;gitrecon/c(c�tiiM hominum, qu^efecundH I'dulum funt do�rin^ ddmoanbsp;niorum czc.
Bcnedtilus fis tu domineese. Abfeondi quidem eloquid tudin corde meo,fufcept quidem uerbum tuum,fed nift tu, qui cs omnis benedi�lionisnbsp;dutfhr,bened!xeris mihi,n(in dugebiturhoc uerbum fiuehjec eloquid tud innbsp;me,non inteUigdm,im� dmtttdm,qudndoquidem hdne gloridm tibi feruds,nbsp;ut fisunus ntdgi/kr nofler incoelo,idefl,mtjsqult;e fdlutis cr J^irttudlidnbsp;funt, Cdro cr fdnguishic nihilreueldt.Qji^odfiitd ora.t,qui hdbet mdndd^nbsp;td dei,Z}' qui dbfeondit ed in corde fuo,id efi,cuilex idmj��d efl fliiritudanbsp;lis,que ncflrapriefumptio efl,ut non oremus d deo intelligentidm,ut feidanbsp;mut qu�flt uoluntM deibonA,pldcens cr perfrildi
In Idbijs t^cAfld omnid fequutur flionte nbsp;nbsp;libero ffiritu,ubi deus doa
ciierit, tiJ dbfconditum in corde f�erit uerbum dei. Enuncidui,inqutt,lda bqs meis confitendonbsp;nbsp;nbsp;priedicdndoflue docedo omnid iudicid tuo ore no
bis reueldtd,non tdcui timor� hominuni,dut comodo meo tud uerbd, tud uo lmttdt�,id efl,ed quie tuo iudicioflue,ut itd dicdm, fflimdtioni probdntur:nbsp;No igitttr dicit hie de iudieijs dei occultis,quie ut nemo cdpit,itd nemo enunbsp;cidre potefl,fed de iudieijs oris dei,id e{l,de uerbis,qu� ipfe nobis reucldsnbsp;uit,qu�aquenefciremus,uifiipfereueldjfct,neergoJflerdtote cognitur�nbsp;uoluntdt� dei,nifl in uerbo eius. Et addtf. I� utd teftimonioru tuorujd efl,nbsp;quddofequebdr teflimonid tud,^uifus fum et deleiihtus,qudfl in oibus diuinbsp;tijs,pfdl,i.Sed in lege dotmni crc-pfdl.t3,Dcflderdbilid e?c.I� uid trdditionbsp;nuhunidudru nihil inuenies,nifl uexdtion�eSfci�tidru.Sed quid de cruceinbsp;fi.eflgt;odet Chriftus.ln mudo prejfurd,inmepdc�hdbebitisSeqiiitur,ln mSnbsp;ddtts tuis exercebor uel loqudr,uel certe inter pretdbor ztx explrcdbo,ut ipnbsp;fd uerbi tui explicdtione mteW^t glorid nitidi Z}- dditiu�tio h�jnd fefe conbsp;flsndi,^coflderdbo uia tuds,utperflim,utcofitedr or doce�,utuutdfea
-ocr page 706-COMMENTARIVS POMERANI
cundu iHud quod A te dtdici. Htc ccrte crux refiit,fi itd uoluerii eX^licdiK ttcrbd deifCr rej^icere no in uidt bominu,fed t�t�i in uids dei. Et ftricterednbsp;addit,ln iu�i�cdtiortibus uel flitutis tuii mediubor uel ddeikibor (itidenbsp;tneditdri pftlmo.t.) non obliuifcdr fermones tuorjid A corde meo nottnbsp;recedent uerbd tud,qu* funt un� mthi del� ite.tttec omnid,ut dixi,funt ilnbsp;tic ubi f�iritut fiurit migifter,lt;lui trabt cordd Riorum dd otnne bonum,(fnbsp;emnemd�uo�untdtem.
Gimel
j^Etribue fcruo tuo,uiuani amp;c cuftodiam fcrnio nes fuos. Reucla oculos meos, �c confiderabo mPnbsp;rabilia ex lege tua.Incola cgofum in terra, no ab/nbsp;fcondas a me madata tua. Concupiuit anima meanbsp;defiderarc indicia tua in omni tempore, Increpaftinbsp;fuperbos,maledidi qui d�clinant a mandatis tuis.nbsp;Amputa a me opprobrium amp; contcmptum,quianbsp;teftimonia tuaexquifiui.Etenim federSt principesnbsp;�C aduerfum me loquebantur,fed feruus tuus exernbsp;cebatur in iuftificationibus tuis, Nam teftimonianbsp;tua meditatio mea eft, amp; confilia mea iuftificatio/nbsp;nes tux,
RefrtftKe. nbsp;nbsp;nbsp;Cd{gt;tdtores i�i meritorum m fcripturds irruunt, ut itntnundi porcifO�
ftdtim uki dudiunt uerbum r�tribu�, infirunt, er^ e� meritum humanunt� Contra quos dicimut.Qjiid habet quod non dccepi�t cr� meritum humdnbsp;num e�,non e�grat'u d�,Ro.4.QgM dirimet ifldtn pugndmiPrimu quodnbsp;meritum be iaibtrt dices,ubi omnia petutur d deo,ut uidesfDeinde,Refrinbsp;bucre in hit orationibut,qutedd delt dicHntur,zir de deo,ubi retribuit pijf,nbsp;nihil aUud�gni�cat qudm reddere cofoldtionem pro affliihone,im� �m�nbsp;pUciter pr^e�dre beneficia, ut pfiil.ii^. Pro omnibm qute retribuit mihi,amp;nbsp;pfdlnut
-ocr page 707-IM P�XIMVM CXVIIL
�57
p/�l.ta�. IJoli obliuifci omws retrib�tiotus eiui, cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f�tide tfiihi
itticium filutdris tui-i^uin et pro peccatu didturreddere beneficiu/m,ut �rditimMt/iflt comngt;endetur,ut e/l Eflt;t,^.o.Sufceptt de manu domini dunbsp;pUcittpro omnibut peaat� fuis. Quod autem fan�imeritumhabent,fcinbsp;non fuum,cr retrtbuetur unicuiq^ iuxta opera fua,ft quis hoc iant uelibnbsp;fine alibi dixtmws.
R�tribu� igiturjmquitjid e^,tuis beneficijs^tua gratid,tua confolatione nte ajfce^ ut confirter e^,cr confitndanturucritatis aduerfarij,et tunenbsp;ttiuam (J- euflodiam uerbu/m tuumjtd quad mihi non licet fine tua retribu�nbsp;tione,ideSl,grdtia.Reuda oculos meos,qui alioqui,quodex meefl,fum innbsp;tcnebrisjgnorans dei et diuin^e uoluntatis,ct � te iriumindtus confidera�nbsp;bo et intelligim mirabtlia, quie funtin le^ tua, uel ex Icff tua,id eR^exnbsp;uerbo uoluntdtis tu�. Mirabilidcerte funtomnesdei uoluntates rationlnbsp;humante mcomprehenfe,lAirabihterenimdeducitper crucem ad glori�^nbsp;per mortem ad uitam.Vultenim utfluhificata noflrafapientiafpfum qua�nbsp;fi claufisoculis^ut Abraham ficit,fequamur,ct tantum mircmur,q,fic agitnbsp;Hobifcu^mirabilia profiih hic uidebimus. Alioqui noftra confilia et pro�nbsp;utdentie nobis femper cedunt in malum Quanto uero amplius 'aiclarueritnbsp;tibi h^c admtrandafilt;tritus fic ducentis dp�rina,tanto magis admirabe�nbsp;fatiare non poter is. Contra humana do�rina quanto amplius utde�nbsp;tur,tanto magis Hilcfi:ii,et tandem inucniturijfe do�rina damoniorumt.nbsp;ibi hypocrifis detedu fiierit.
Incola etc pfaL^ti-Aduenae^ fum etc.Vt maxime multa in terris qui dam fan�iutdeantnrpo�iderejtamen nihil coram deo indicant fuam ejfenbsp;h^reditatem prteter uerbum dei,pro quo folo orant,ut affequantur er innbsp;^Jernum pofiideaitt � dco reueLtu.Sic in/ra.Htereditate acquifiuittjbmo�nbsp;tiia tua 'in �ternum,qutaexultatto cordis metfimt. Ait er^,lncola eg) fumnbsp;in terra,n� an^lui fum,fcd fragflis homo,mdo(bs,paHper,dtfigt;i (bis^quinbsp;hodie hx fum,eras abeo,no abfiondas � me mandata tua,qua: fine te reue�nbsp;lantenemo inte�igit^quiefolamecu hincabcunt,uthlt;treditas xterna.
. Coneupiuit anima mea defiderare,id efi,nonfatiata efl defiderio,fld de
',ad ludicia tua,id efl,ad ra quit tuo iudicto pro�
^anturfiue que ubiplacent,ut uel hoc loco uideas,quid indiciafigm fi et. telix Confi-a�aeflanimameaprlt;edefiderioergiiudicia luain omni ternnbsp;porc.sic er infla- Deficit in falutare tmm anima mea etc. Sic dum ptrfe�nbsp;^Mionem fuflimt anima tarnen defidcrio tenetur uerborum def ,fcieni
KKx
�$8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT�RIVS POHERANI
iJlud,Bedti ^ui efuriunt O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oc^Tud enim iudicid �unt pra
iHif,qui timcnt te contn fupcrhosU ( ^i,cot:teiripto�es legii tute O fdiu ros t�os �tn0kilos,quos increplt;ifli,id e^,iudiciu eis comrnindtus es. Bt ntdnbsp;lediStnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decltndnt � uifs tuis.Ciuis er^o piorumnen mdlit promi�i^
ones tu.a o ienediiUonem ohfequentiuAn tibi?
Aufiri me opprobrium o contemptum,quie pdtior propter'uerbum tium,lt;luod derelinquere nolo,Btenim federunt in eonfilto fuo er iudicionbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principesjd e�,mundi (dp:entes,potentcs o lufli fectvndum /�eciem,fcri
rrtn P � pturdenmpfmcipesuocdtprmdriosuiroso^pudhomineshonordtos. Et dduerfum me Iolt;juebdntur(qnim dperte defcrtbit.qui �nt pietdtis dd^nbsp;Kerfdrii) Sed interim fidelis,dum�ccondemndtur,exercetur,uel potiui'ntnbsp;terpretdtur fiueexplicdt iu�i�cdtiones dei^non cef�it d uerbo propdldn^nbsp;do,!it �ipcriortodhndrio diximtu^Ctuid dit,Teflimonid tud �tnt meditd^nbsp;tio mcd�ue delechtio med,cum (iutbdscoituerfor,quibus ddbtereo,otiinbsp;pmt con�lid med uel con�Udrij mei,�ne quorum con�lio nihtl fi,cio,dwm.nbsp;dlijtqutbtuodio ejl eudttffltcd ueritds, confuhdnt cum principibus ddgt;nbsp;t�eperdendtvm.tcl!X,Btidmte�monid tuddcleikitioncsmefjtttri cott�nbsp;�lij meu
Daleth
pauimento anima mea, uiuifica mc
fecundum uerbum tuum. Vias mcas cnunciaui exaudifti mc,docc me iuftificati�es tuas. Viam iu'nbsp;ftification� tuar� inftrue me,�c exercebor in miranbsp;bilibus tuis. Dormitauit anima meaprx triftitia,nbsp;c�firma me in uerbis tuis. Viam iniquitatis amoucnbsp;a me,�e lege tua miferere mei. Via ueritatis elegi,nbsp;iudicia tua non fum oblitus. Adhx� teftimonijsnbsp;tuis dne,noli me confundere. Viam mandatoruin
tuoru cucurrijcum dilataili cor meum.
-ocr page 709-IN PSAIMVM CXV�If.
*5�
H/c ttiJefe licet quid patiatur piet4t,(^ quint non re�iicUt m fitd ttf,fed potiui dgncfcitpeaata�u, z^rpeUt doccri iufli�cdri z^ teneti^nbsp;neJuccumbdtinfidelitiiti,dicem,Adh^�t pulueri dfiitnlt;t med^premortynbsp;idceo 'mterrK,urgeoriid mortem,Muificdmefecttndu ueritim tuum^doanbsp;�rindf nurt� eg) /f^Kt nolo. vi.u medt enuncidui,id efl peanta nted cordtnnbsp;teconfifluf [urn,nihildliudcomm tefcio me quim peatitorem. dliter de �enbsp;�entiunt intpij ey iuflitidrij i�i.Et exdttdtfti me,qut cor contritum zy humhnbsp;lidtum non deflicis.Docemeitiflificdtionef tude, ne fequnrhomin�tiuflificanbsp;tiones enuntitM^Et tune exercebor uel pottui(ut dixt fuprd)explicabo minbsp;fdbilutud,dequibuf �uprd, DormitauitJdngujdd�ikiefl,uellique�ihinbsp;efl,id efl^c�pit deficere priCAnxicttltednimA mcdjdntd efliniurid,zy te�nbsp;meritds �� baflihemid dduer�riorum,et hic mibipereundum efl^ni� dd�t.nbsp;Confirms me, ut petflem 'm uerbii tuis, zy no de�eidm dd menddeid eoru.nbsp;Vidm miquitdtis uel potius �l�itdtis �ue menddc^, id efl,do�lrinlt;e,qu� nonbsp;rfl uerbii tuum,dmoue 4 me,zy fecundu lege tudm mi�erere mihi,id quoinbsp;fignificdt ex tieb.qud� dicds,per mi�ericordidm tud dond, mihi legem tu�;nbsp;Ntdm uerttdtis uclfidei elegi,t udicid tud(utciilt;^ iudieqs zy op'mionibus cdrnbsp;RK zy mundi urgcbdr)non �um oblitut,�ed ettdm deficiens ro^ui te,ut innbsp;eis perrMnerem,
Adhe� in tentdtione non humdnis�ed tuis teflimonijs,domine, precor, tte me cddere permittds,ut con�nddr,�e dic� dut �eidm,unde con�nddr,nbsp;id quod iHt in prtmis eupiunt,Extrd uero tentdtione�tic iti t�pore con�old�nbsp;tionisc�i dihtd�icor meu(p�al.4,) cucurriuiim mdnddtoru tuoruvn,c�nbsp;�equebdr te f�iritu tuo trd�us.Hoc efl,Dum bene mihierdt per te,nbsp;dd te currebdm,non deficiebdm,ut quiddm propterftlicitdt�,id quod mihinbsp;ttune 'm tentdtione diflicile efl,cr,� no ddPis,impo�ibile, Eg) ddhereo dinbsp;hue per te teflimonijs tuis uteuHCfl,tu nolime con�ndere.Ee. dut�fic,Vidmnbsp;numidtorti tuorum percurrdm,cum diUtdbis cor meum,idefl,ubi rurflimnbsp;me Itctiflcdueris currdm qui numc ddhtereo zyc.
He
J)Ocemc domine iiiam iuftificationS fuarum, exquiram earn femper. Da mihi infelledum �enbsp;fcrutab or legem tua, amp; cuftodiam e� in fofo cop
-ocr page 710-��F nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COWMENTARIVS FOMERANI
�c mco. Deduc me in femita mandator� tuorum, quia �pfam uolui. Inclina cor meum in teftimonianbsp;tua,�c non in lucrum. Auertc oculos meos ne uidcnbsp;ant uanitatem, in uia tua uiuif�ca me. Statue feruonbsp;tuo eloquium tuum in timorem tui. Amputa op'nbsp;probrium me�quod fufpicatus fum, quia iudicianbsp;tua iucunda.Ecce concupiui mandata tua,in iuil�nbsp;tia tua uiuif�ca me�
Dore wlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fet^udr iuftificdtiones tudf, cr tune ext^uirdtn edi
fernher,uelutmllebritoefi ufqiinfinem,(iuodnon poteroni� itedo* ilus.Tu dd mihi mh�c�um, pfdl.t. f crutdbor uel cuflodtdtn leg�tn tu^nbsp;dm^Zycu�odidmedmtotocorde^UoijHi finetedoi�ore l�umindtorelinbsp;tera mdnet literd, Dcduc me 'm /emitd ntdnddtorum tuorum, ut non errentnbsp;per mdnddtd hominum, id quod fiet,nifi tu me deduxi ris, ut pdflor ouei�,nbsp;quid i^fdm uolui dilexi,te fcilicetidm oj^erdttte tuo 'm me^ititu,ut bd^nbsp;ieiimuoluntdtem inlege tud,pfdlmo.i. Veruminhocnonconfido,qudfinbsp;idm hdbedm omnia, dut qudli ex me per��tre po�im, ne�rte uincdnt menbsp;cupiditdteshumante. Tu'mclindcor meumdd teflimoniatud, crnoninnbsp;duaritiam ud lucrum�u: ne queram med,quod certe fine tuo jpiritu �ei*nbsp;dm,(ir�cit omnii hom�,utcimq^ hypocriji quedam ad tempuf di�tmule�nbsp;mut,ibfconddmui etiam nobis.Die nod�q^ nobis precdndum,ut non �uo�nbsp;re hominum aut terroredduerfariorum,dut no�rocommedo quocun^,nbsp;de�eidmus d ueritdte,dutcontrdueri confcientiamhomiitibm ddulemur�nbsp;dltoqui nonperffiei.
Auerteoculosmeosne uidednt uanitatem,tnter uanahic uerfamur, iantivm precemur dcum,ut concupifeentiam malt auertat � nobis^ne uidenbsp;dmus midierem dliendm,durum,domum,rem qudmcuni^,dd concupifeettnbsp;dam cam. Htc uidebis quam nullus fis,nifi deus auertat tibi oculos, nenbsp;concupifcas. prjiterea hic perp�tua ma,nebit pugna carnis erJfiritus�nbsp;dum iUd contra deum concupif�t,hocpergrdtiam ref�ente.tmprtmisue*nbsp;ro maxime 'm�fla eft/fedes illa er hypocri�s pietatis fapientu bumae
-ocr page 711-IN PSALHVM C�CViri.
qudm d�tiin e� de falute tud, ni� deut duertdt ocuIoj,m wr in fo* lum dct^crbu de�gdttCrdtclt;a,ln uu tud uiuificd me,certtiKfum^indlie�nbsp;nduutunmori nonpoffum^utcunq;mihimentiendo fdlutempromittdt.nbsp;Ad hoc udtet quod ddditur.Stdtue miht fcruo tuo uerbum tuum, ut te timenbsp;dm,id efl^non�dm fecurus tui cr contemptorf ltd confimu, me per ucrbSnbsp;tuum,ut uerbo do^t tui timorem no dbijcidm,quem dbijccre docent do*nbsp;Hrinte httmAn�,qute timere docent cr trepiddredd ifid figmentd hominumnbsp;{ub j^ecie tinuris dei,quod ddmndt dcutfEfd, i9.Timucr�t,inquit,rne do*nbsp;Prints ntdnddto hominum,ideo crc,
Amputd opprobrium meum quod [uj�icdtui �vm uel timw,Timeo nc �Mddlizdtui dut mihi dereli�us cdddmjboc tu deui qudfoprohibc.Cdd�tnbsp;ftrte qui fie non timent,quid,inquit,iudKid tud iucundd, iucudumficerit innbsp;tii ndrure,qu� dulciord funt fuper mel or fimim.Ecce concupiui ntdnddnbsp;td tud^ut tdndem po�im per te dffequi,qui hdnc uoluntdt� dedifii.ihec c�nbsp;iufliti�e�tries.Vndedtt,lniuJUtidtud,nonmedduthumdnd uiuificdme,nenbsp;fegno mortis dpprehen ddr. c iu�tid fides efi,qud iufhis uiuit tyc. lufii*nbsp;ti� hiimdn� funt ex dodnnis d�moniorum.
Vau
lcr me m�fcricordia tua dne,faluta/
re tuum fecund� uerbum tu�.Et rcfpondeo expr� brantibusmihi uerb�,quia fperaui infermombusnbsp;tuis.Etne auferas ex orc meo uerbum ucritat�s uf/nbsp;qucquaq^,qu�a �n ludicqs tui's fperau�. Eteuftodf/nbsp;am legem tuam Temper in fcculum �c in feculum fcnbsp;culi.Et ambulabam in latitudine,quiamadatatuanbsp;cxquifiai.Et loquebar in teftimonqs tuis coram renbsp;gibus,�C no cofundebar.Et meditabar in madatisnbsp;tuis qux dilexi nimis.Et leuaui manus meas ad manbsp;data tua qdilexi,�lt; exercebar i luftificatioib^tuis.
KK
COHMENTARIVS POMERANl
Verti 4 qu'rnto uerfu,dmluhbitm,loquelgt;lt;iir,conliindcbdr,Med�tAlgt;dfi leudui,exerccbdr,pot!Uim�ituroex'fieb.legeris^
' Tud mifericordid, uenidt fuptr me,l�ne qud nikilfum^line qud nu�d ope^ ra dcceptdfuntjtuum fdluure fiue tud fdltts uct�dt fuper me,ndm nuHd, openbsp;rd,null� utrcs me fdludre po(Jiint,fed foU tud fdlut, quiee� fecundu uer^nbsp;bum timm,quo prtefcrip�fii cf promififti nobts fdlutem. Et ca exprobrdttnbsp;iibin miht non contenddm,non reger dm tndlediiia mdledilhs, permtttd/nnbsp;eis quad poffuntjrefpondebo dutem eii uerbtm,dicdm eii, �tr�s hdbet,ifenbsp;ritdtem corum eis non negdbo,non committdm,ut tdcendo uerbum negd�nbsp;re Mdedr,ferudto tdm� prlt;ecepto,fte nidrgiritds dd porcof dbijcidm.Ciuidnbsp;f^erdui in fermoniiut tui!,m tuis promi�ionibus^ut non timedm confiter�nbsp;rterbum propter exprobrdntcs. Hoc tdntS obfecro, ne hoc uerbum cou�fnbsp;fionis tuie,ex ore mco peredt nimis,dgnefco fijgilitdtcm medm, cr qui fininbsp;ex me,ji me deferds^gito ne dum frdgilitdtemed treptdo cr non �dtis du^nbsp;deo,ne omnino mutus fidm, dut contrdrid dicdm, dut certe non permitte,nbsp;Mmed culpdperddm uerbum quod dedifli^fecumdum i�udfimni hdbcniinbsp;ddbitur,quidut�nonhdbet,cr quoduideturhdbere,dufiretur db eo. Quidnbsp;inquitjm iudicijsjid eft^uerbis tuis,ut [uprd dt�lum,j^erAui,qult;e fi du�rdSnbsp;mihi^nuUdJ^esefireliqud,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Si uero iflAm,qudm dixi, grdtidm mihi prje�iteris, euflodidm legem tu* dm iugiter or in teternum,cr dmbuldbo fiue conuerfdbor in ldtitudine,iinbsp;� rfljf^iritus libertdte cr liberd confeientidfine mentis dif :eptdtione,qudinnbsp;Idtitudinem hypocritio non norunt,cr quic�i^ ueritdti dduerfdntur/uMnbsp;�n credturis ey mundi elenientis,ut Pdulus uocdt, iufititu er peccdtd colllt;9nbsp;cdntjdum deum non titnent,timcntuero^ ubi non e� ttmendum,fciUcet tknbsp;mdnddtis hominum zs'c. Ambuldbo in �dtitudine, quid mdnddtd tud dm*nbsp;plexusfvm.VbienimJfiritus dominfibi libertds,ubi uero �irituserroris,nbsp;funt!3�do�lrinied'�moniorum,ibinihtl nifiddflifho �gt;tritus,cruexdtionbsp;confcientidrum.Et loqudr te�monid tud cordm regibusjid e�,mdgnis,po*nbsp;tentibus o-fdpientibus^or non con�inddr,ddeo,fcilicet,mdni�flum efl tiefnbsp;bum tuum,ut conuinci nonpo�it,non e�e uerum,tdmetfi eius con�fionemnbsp;totus qu^rdtmundus.Etmeditdbor ^iue dele�tabor t^c. Et leudbo mdntlSnbsp;inedSdd mdnddtd tud, ut exequdr erf, ut �renue pergdm in eis, ne fidmnbsp;fiultus illeinprouerbifs,qui mdnum dbfcondit fub dfee�ld,Etexercebor ueinbsp;expitcdbo potius iu�ficdtiones tuds,ut fuprd di(btm,
-ocr page 713-IN PSALMVM CXVriL
J^�Em�co
Zain ,
uerbi CUI feruo tuojn quo mihi fpetn Hcdifti� Hxcmc confolata eft in humiHtatc mca,'
quiacloquium tuu uiuificauit me.Superbi inique agebant ufqucquaq^, a lege autem tua no d�clina/nbsp;ui.Memor fui ludiciorum tuoru a feculo domine,nbsp;^confolatus fum.Triftida tenuit me pro peccatonbsp;dbus dereli'nquentibus legem tua.Cantabiles mi/nbsp;hl crane luftlficadones tux in loco incolatus meunbsp;Memorfui In nocle nominls tui domine,amp; cufto/nbsp;diui legem tuam.Hxc fada eft mlhi,quia luftificanbsp;Clones tuas exquifiui,
jjieritd domine dpud me non fumt,memento Untupromi�ionismihi nifibAberem,�dm de�ieraffemJjiecJ^ct unica me confolatde�innbsp;hunulitdte,id efti �ffvchoite or tentdtione med, qudndo mors cr dej^erdtionbsp;tioluerunimedbforbere,quid eloquiu, id efl,ucrbu promi�ionis tux d menbsp;cteditu itiic uiui�cduit meft:^ re�urdre mejicit.Superbi cr con t�ptores le�nbsp;^if tu�,fuperbientes fud pot�lu,fdpi�tid,iufiitid,iniilue d�bdnt cotrd me^nbsp;�^cdlufer�t db omni parte, curantes omni�udio,ut J})ecie bonamecxtridnbsp;ddt d tiid rei�AfVdios alioru a meo uerbo dlien�t^e^ aut perfliti � uia tud,nbsp;iitemor �i iudiciorum tuorti/m,id cft,uerborum tiiorum,e:y eorum,qtlt;tenbsp;tu iu�a, iudicas ab xterno,non enim font tran�torid tud uerba, qui promitnbsp;its nobis fdlutem ante tempora xterna^ut dKitur,Tit.l. licet nobis in temanbsp;pore,quando uis,reueles eandem promi�ionem,ut credentes per earn fdUnbsp;uenwr, tion deprehendi unqiid aliqitcm effe a te dereltiium,qid iudieijsnbsp;tuis ddhxfit,e:^ bxc recorddtio �at cofolatio med.Sed rurfum triflitid ob�nbsp;feditmepropter imphsderelinqucntes legem tudm,Gr quxrentesfuantnbsp;fiatuere iuflitidm,qui ufquequiq;iniqueagunttt^^tUiidunt ueritati.Htcnbsp;uidet quod chrtftw dicitfin mwndo preffuram^m me pdcem habebitis.
-ocr page 714-COM.MENTARl VS POMERANT
CdntMeS Hel cdntica erant mthi iufiijvdtiones tuie,in loco ^UO dduenA fum cr perfgrinui^ �(S' obnoxiM iwurue iniquorum-, ut Abrdhiittfnbsp;ifddcer fdcob^erunt,Cu,menimontniddduer[entur,mhil foldcijii^con�nbsp;foldtionii eil ntihi pr�ter tuum uerbum^quod cdnto,m quo gdudeo, er tuenbsp;Wcte. oble�hr.Et!dt}2 no�e qudndo homines crapuld uino fepulti, dormiwntnbsp;oblititui,qitdndodbfq;pudore prccdrefolentdlij,uel certe no�k^idefi,nbsp;in tentdtione cr per[ecutio)te,quddo poteflas erdt tenebrdr{im,m(nwr foinbsp;non�nis tui,id efi,tciKUocdut,ut duxilio elJes,O' non rece�i} le^ tud,Connbsp;trd fociimt,quidd tempus crcdunt,O� in tempore tentdtionis retrocedunt,nbsp;H�ee lex foiki efl mihi,uelfiiiht eil med, ut hecrcditdte po�idedm, ut in�d,nbsp;Hfredttdfe dcqu�iui tefiimonid t:yc. quid iu�ficdtiones tuds per grdtidtnnbsp;exqui�iui Uelcufhdiui.Licebit ct itd legere. Rocfoilum e� mihi,id e�,ifldnbsp;gXdtid^ut non obliui�cerer tui mihi contigit,ndm dlid grdttd idm prxuene^nbsp;rdt me qud exqui�ui uelcu�odiui mdnddtd tHlt;t,Nort cadit in noik,qui uer�nbsp;tum dei cu�odit er exquirit,ut diximus p�dl.^o,
Cheth
POrtio mea es tu domine, dixi utcuftodiam le gern tuam. Deprecatus fum facicm tua in toto cornbsp;de mco,miferere mci fec�d� eloqui� tu�.Cogitauinbsp;uias meas, �c conuerti pedes meos in teftimonianbsp;tua.Paratus fum St no fum turbatus,ut cuftodiamnbsp;mandata tua.Funes peccatoru circ�plexi funt mc,nbsp;�c legem tuam non fum oblitus, Media node fur/nbsp;geb� ad c�fitend� tibi fuper indicia iuftiti� tux�nbsp;Particepsfum ego omnium timentium tCjdccuUonbsp;dientium mandata tua� Mifericordia tua dominenbsp;plena eft tcrra,iuftificationcs tuas doce me�
No� lidbt 0 dlidtn purtem foue blt;ertdttdt�jm ^uu confodum praeter
-ocr page 715-IN PSALMVM CXrill.
If Joigt;utte(pf^!.i$ )iJcirco dixi,id e� in ammo mihi per gratidm fudHiJh tui ciijkdire Icgi tuam.Abimd�t alij alijs rebui, fuperbtantjd po�int,nbsp;lacbnt diuiiiiii,potentiamjjipientiatn,ii!�iiiam,merita Verum undenbsp;iflud habeam,non ignora. ldcirco,DeprecatUffum�ciem tua,m,uel in connbsp;jpc{hi tuo �rc.te enim no ddnte,n{hilacapio,nihd trtfco,im� pcrdo quodnbsp;i}dbeo.M.i[erercmei �icut promi^t�i,Cogitaui uias meat, quat malat depreanbsp;iiendi,quemadmodum �icnt omnia �u iia humana^ubi falutem quaruntnbsp;neiierbo dei,crconuerti pedes meos � utjs meis in te�itnonia tua,ut ambu^nbsp;tarem in eis. Grjeci nunc legunt, Cogdaui uiat tuat�fed hebra:um dare in*nbsp;dicit^no�c Grtecos tran�uliffe.ldeoqi iam paratus fumJis' no fum turbanbsp;tut,propter aduerfarios,aut regnum Satan�e oppugnans,Vel,ut �elix haatnbsp;bct,Beflinaui, cr don difluli cu^direpriecepta tua. Non difluli^utiUiquinbsp;putantfe p�nitentiam agere poffe,quando fibi prie�ituunt, deum diU^enbsp;P�jre,qiiando ip� uoluerint,ut maxtme interim in mala uoluntate ad temanbsp;pus durarinl:,qui error eft hominum deum ignorantiumt No� diff�rre autnbsp;eft fide cr fidei confi�tone perdre.
funes peaatoru circumplexi funt me,uel,utFelix,Congregitiones int piorum depr.edat.e funt me,td eft,multa mala miht mtulerunt,cr ftede fanbsp;p!entilt;e amp; pietat� hypocrifi cz blajfihentia in uerbum dei,multorum cor�nbsp;da auerterunt � me,non tarnen tdeo deferui legem tui,Etiam media nodenbsp;tut fupra) furgebam,uel furgam ad te inuocandurntylaudandumproanbsp;ptor indicia iuftitilt;e tuatutfupra)quie nobis credentibut per mifericordiinbsp;O� paterna liberattonem reudafti. Parti ceps ego orc.id eft,uideo miki connbsp;tingere propter iuftitiam,quodfan{iisomnibutcontingft,quiedl in tnbunbsp;latione confolatio mea,i�ain fi compatimur cr conregnabimus.ti�fericornbsp;dia tua domine plena eft terra,dcqua gaudemut/ed ab omnibus fir icon�nbsp;temnimur quod dolemus,Vtcun^ fit,Tuiuflificatiottestuat doceme,nbsp;Teth U
�Onitatem fccifti cumferuotuo domine fecun dum uerbum tuS.Bonitatem de difcipli'nam de (cPnbsp;entiam doceme,quiamandati's tuiscredidi.Priuf/nbsp;�^humiliarcr egodeliqu�propterea eloquium tu/nbsp;um cuftodiui.Bonus es tu,de in bonitatc tua doccnbsp;KK 5
-ocr page 716-COMMENTARIES POMERANl mciuftificarioncs tu�s.MultipUcata eft fu� me int'nbsp;quit�s fupcrbor�jCgo aut� in toto corde meo fcrugt;nbsp;tabor m�data tua. Coagulat�eft ficut lac cor eor�,nbsp;lt;go uero legem tua med�tatus fum. Bon� mftii $nbsp;humiUaftl me,ut difeam �uft�ficati�es tuas� Bon�nbsp;mihi lex or�s tui fupercbiliadas auri�c argent!�nbsp;- Grdfii� tibi ago bene fieu praflitifll feruo tuo luflificeindo i peccdt^tnbsp;redimendo d pericul�,fcctind� uerbum tnum, id efl,promi�ionem tudtn,nbsp;non f�cund�i mtriu med. v t dut� 'm grdtidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exhibuifli perfifiere po�im,
tu doce me quod bonum efi,cr difciplindm,id efi, illud 'm quo erudidr,ut mteUi^m tudm cdfb^ttonem ts' crucem elfefdlutdrem,z3-jiientidm,utfcinbsp;dm quid defit mihi D.Mdrtinutfic trdnsftrt,Bondm ordindtionem cz ��*nbsp;te�tffntidm doceme.yeccff'arid certe ordtio,qud illi non ordnt,qui fiid prunbsp;dentid fefie dpte omnid ordindre putdnt cr mtelligere,idcirco pofi pdulu*nbsp;lumcdduntomnUfqute deo uelHtignordnteordindtdfunt,qu.�fiiuflittdtnnbsp;promittmit o- fiilutem,cti nugno hominti pernicie dd tempuf perfiftunt�nbsp;Ordndii er^, ne erroribiK nojtris nos permittdmur^ quos ntfi cruce doHinbsp;f�erin!ut,n� 'mtelligtmtu,mtcrim integrd nobu omnid piitdmus, du neftrtinbsp;fequimur uolutdte.Hoc eil quod dddttur,Priu]qud humilurer,id eft,de^�nbsp;cerer 'm cognition� peauti.i^ deinde m cruc�, eg) ddiqui ct nihil timui,nbsp;fecurusdet cz tgnor�s,tiimc dut� dodus, humilutipne eloqut� tuu cufio*nbsp;dtui,idm dgnofco,q necej/driit fit tuum ucrbu crc. tdcirco qui bonus esnbsp;bvnigniu docemeiuflificdtiones tiids. Multipbcdtde�c^c.Fe.ApplicUnbsp;erunt mihi menddcitmi fuperbi,id cft,fudt meddces do�rinds obtruferuntnbsp;mthi cont�ptoresleg� tu^,e^diitcm toto corde meo fcrutdboruelcufionbsp;didm maddtd tiid,ut tud uerttdtei�oru menddcid extruddm ObflinAtifimbnbsp;coir eoru 'mcrdfidtii eft uelut codgulitm lddis,ueluelut ddeps,nulld perfiunbsp;fione uerbi tui dijjoluutur,ddeo placent ipfis,qux ddiniieneruntfibi.bgonbsp;uero'm lege tuddeledkitiis fum.Beneurn mihihimilidflime,ddeo necef�nbsp;fdilidm cr utilem tam dtico crueem cr cafligdtion� tudm,unde iam cognoanbsp;fco meipfum peautor�, ct^ te deum fdludtorem,Vt,inquit, ex humilidtionenbsp;tud,qM fnt deiecifli qt permifiifli,ut tentdrer,difcd iuflificdtiones tudXgt;Ctr*nbsp;teidtnmeliofefimibilexoriitui,qudomnesmiindid'tuitM,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
-ocr page 717-� IN PSAtMVM GXVni. lod
Anus tu� fccerunt me �c plafmaucrunt me� da mih� intellects,ut difeam mandata tua.Qu� ti/
nient te,uidebunt me�c l�tabuntur,qma in uerba tua fperaui.�ognoui dne quia iuftitia ludiciatua,nbsp;^ueritatc tua humiliafti me, Fiatmifericordiatuanbsp;ut c�foletur me, fccund� eloqu�um tu� feruo tuo�nbsp;Reniant mihi miferati'ones tux �c u�uam,quia lexnbsp;tua meditatie mea eft.Confundantur fuperbi quianbsp;�uiuftc iniquitat� fecerunt in me,ego aut� exerce'nbsp;bor in mandatis tuis. C�uertantur ad me timentesnbsp;te,�^' qui nouer�t teftimonia tua. Fiat cor me� im/nbsp;tnaculat� in iuftificationib^ tuis,ut n� confundan
Tud credturA fum,tu me mtut or meute no(ii,qu4m nihil ftm,ni� miki-dederii intelkil�t tuorum uerborum.Qui tintent te,lt;ingeli,f.ilicet,fd,n(H, ^Higiiudentfuper uno peccatore p�nitentiam agente^cr homines pij qtanbsp;per chdritiitem non ^udent fuper iniquitdtejim� con^udentueritdti,uisnbsp;^ebunt (dlut� mt� cr ^udebut q, tentdtui perfliti m �^e uerbor� tuoru.Ailnbsp;^fdrij aut� met uellent me perijife. Idm uel tentdtione cruce doibts^�nbsp;iudicU tud funt tu�tidjd eil,�^ per uerbd tud cr tudm bon� er^nbsp;uolwntdt�jiue per ed qu� tu iudicds bonA,nos iufti�cdx, modoeredoifnbsp;utcreddnttts nos iudieijs tuis cdfligatioe crudis. Et ueritdte tuei^nbsp;id efl,pcr ui rbum tuu humilidfli me,ut nunc non fuperbefentidm de tne.Ponbsp;tf� legere,Et fide tut humiltd/H me/d e^,eognitionetui,fed idem e�.nbsp;� Q�w �erJo humilidfli me,tiid mifericordid rurfum confoletur me,feanbsp;eundii eloquui feruo tuofii�ium,id eftflcutpromiffti n�hi feruo tuo.Tuitnbsp;tntferdtionibus uiudm,no meis operibus,uteripidr d morte CTdejferdtio*nbsp;tte,quu lex fine uerbumtuu meditdtto fiue dele�idtio med c�.Hrfc und dttiinbsp;i^hordferitdbor^ Conflinddtur cont�ptores legis tu�ff:^ ^primu depreheis
-ocr page 718-COMMENTARIVJ POMBRANI
ddntur roru menddcid^V proddlurucr�i tuiiuflitiii,quilt;i ex [oio odio [ecutl[unt me,cr mendacid iaiSdueruttt �m me, zy uerbi mei eonjr�tonem,nbsp;E.go autem nihil minuf exercebor uel explKiUgt;o(ut [upra)mandata tua.llnbsp;Iff autem conftifis conuertantur rur[tim ad me tim�tej te, (y qui noueruntnbsp;uerbum tuum, quos iUi mendacijs[uit auertcrant � me. vcruw ex me nihilnbsp;perfifitreimmaculato cr intcgro corde non poffitm^nifi per te,Ernbsp;go ob[ecro,fiat cor meum immaculatwm [lue integrum in iuflifieationujtdnbsp;eft uerborum tuorum,fide,ut non conftndar cadent in confteiiu aduerjdnbsp;riorum meorum db tpfa uerbi tui fide (y ueritate.
Caph J3
J^Efecit in falutare tuum anima mea,�c in uerbi tuafperaui.Dcfecerut oculi mci �n cloquiu tuS,dinbsp;cetes,qualt;io cofolaberis me^Quia fadus fum ficutnbsp;uterinprumajuftificationes tuas no fum oblitus�nbsp;Quot funt dies ferui tui,quadofacies de perfeque/nbsp;tibusmeiudiciumc'Narraucrunt mihi iniqui fabunbsp;lationes,fed nonut lex tua domine. Omnia mandanbsp;ta tuaucritaSjiniuftcperfecuti funt me adiuua me.nbsp;Paulominus cofummauerunt me in terra,ego aufcnbsp;non dereliqui madata tua. Secundu mifericordiamnbsp;tu�uiuificame,�c cuftodiamteftimonia oris tuu
A�fni4 mta deficit in[aluUrc tuum,id eft,elangvit nimio defiderio [alutii or libcrattonis tuje,qu�admodu alibi, Concupifcit v deficit animinbsp;mea m atria don�ni.Et no deftci q, ftutim non adfiiit [alutare,uel [altu tud,nbsp;[ed fteraui in promt�ioni tua.El�guerut er oculi mei,defiderStes uiderenbsp;fromt�ion�,cr dic�tes,qu�do tand� o domine c�fiolaberit meiperfiecutienbsp;one pdtior,er noncelfiat regnu Satan� impugnareuerbu tuu,0- amarititnbsp;dine trifiitiajypter impietate pcrfecutionnfitilut [um,fi(itt uter uini amt
-ocr page 719-) .IR PSALMVM CXvni.-j
�Ik
pfet ex corio ��us,tn pruittA,uel potttu f�mo,id eft vnufilii ftHutfum coe ram mttndo,non ftuor mundi gaudij$ (^c.fed luftificationes tuas Mtt fwnnbsp;oblitus,(lu^fuMtobleiiitio mcacrconfblatio,ubi mihi redditurlux tuje,nbsp;prefentiie. Quamdiu o deusferuus tuus ifti fuftinebit�quando iudicabi$nbsp;pro me contra iniquos,qui narrauer�t mihi �bulationes zj-mendacia tretnbsp;riitionum hivmanarum,ut a,bducerent me � tua ueritate^el, ut eft in Hebr.nbsp;fidertmt mihi ftiperbif�ueas,id eft,in mendacia fua aftu c^infidijs me pre*nbsp;^ipitem dare ftudebant. Ctu�,inqutt,�bulatio�esuel�uet,uel potius narnbsp;rationes nonconueniebant cum lege ftue uerbo tuo. Omnia cnkn mandatanbsp;taafiir.t ueritas,cr non�bulationes crfiuelt;e ftue deceptiones. Contra lu�nbsp;fiitiam perfecutifunt me,adiuua me, ut non tam meam c^ua tuam defindasnbsp;flt;tulJam.Ad nibtlum ftr� redeffrtmt me fuper terram,fuprA,�ihiS fum ft*nbsp;fut uter in �mo,fed e^ non dereliqui mandata tua,quod unum iUi requi*nbsp;rebant,nempe ut ne^rem cr deftcerem � uerbo tuo. verwm non cA hocnbsp;rueae uirtutis.Tu uiuifica me liberando me � morte,qua nwnc t�neor,ne pe*nbsp;ream ad uoluntat� perfequentm,fectiMdu mifericordia tuamjnon fecundunbsp;nxrita mea,crtiinc cuftodiam uiuificatus � te teftimonia tua tare.
coclo.In gcnerationcniamp; gcneratione ueritas tua, fundafti terram'�c permanetOrdi'nati'one tua pernbsp;tnanct di'es,quoni'am omni'a feruiunt tibi.Ni'filexnbsp;tua effet medi'tati'o mea, tunc perqffem in humik'/nbsp;t�te mea. Inxternum non obliuifcar �uftification�nbsp;tuar�,quia�n eis uiuificafti me. Tuus fum ego,fabnbsp;uum me fac,quoniam iuftif�cationes tuas exqui�znbsp;ui. Me expe�lauer�t peccatores ut pcrdcrent me,nbsp;teftimonia tua intellexi. Omnis confummationis?nbsp;liidi finem,latum mandatum tuuhi nimrs.
-ocr page 720-COHMBNT�RTVS POMERANI
- SumwAofhndrifhuiui eft.'Verbo doniinifubfi�uittomnid oMlu^t fiuc caltftid �ue terreftrid, quo ergo ilio uerbo ego pcffum fdludri,qudntnbsp;quo creantur or port�tur omtttd,H^b.l.[n teternum er perpetuo, mquitfnbsp;uerbum tuam^id e�:,uis er potentid uerbi tui pertMnet,erdgit 'm calefti*nbsp;tut rebiu^quo primit conditee funt.A mundi con�itutionejUfy dd eiuf cottnbsp;fummdtionem permxnet ueritdf er fides tuiuerbi, quo omnid codidifli'^gt;^nbsp;wfibtltd enitn dei per ed qu�fritafunt uifibilid con^iciun tur.^undd�i frtnbsp;rlt;lt; tuo uerbo fuper dqu(if(pfidl.ii.)er permdneLTud ordindtione er'wfi^nbsp;tutione fiue leg; permdnet dies^qu� creifli erordinAfh,ut femper poft no*nbsp;recurrdt.Verum ex Heb.fic legitur,ludicijs tuii permdnent hodtefi^inbsp;eftfCoelum er torrd er ueritdt uerbi tui,quo conditd fimtey ^iberndnturtnbsp;ufi^ nuc eiidm permdnere uidemtu tudieqs tuisjid cft,fecur,dZ ordindtio*nbsp;nem er bond uoluntdt� fdpiettti� tute.Q^ontd omnid tuo uerbo obediurtt*nbsp;Quid er^ impi/quterimt dliud uerbumiE^ folu �lo uerbo ferudbor,qt(Onbsp;cg) coditus furnier omnid,quod nifi effet meditdtio uel deleikttiones me^tnbsp;idm 'm humilitdte, id eft adfliihone perijifem er deffierdffem. Huiuf nun^nbsp;obliuiftdr,ni� uelfm obliuifeifdlutis mene quid per ipfiim uiuifica� me (Jnbsp;uit� reftituifti er mftificdfti nK,ubi oid erdnt de^erdtd, Tud credturd fiitn,nbsp;er prxteredferutis tu�s,qui tuo Uerbo fidofdluiim me �c,quonid efuriuinbsp;ad tuMiuftificdtiones.lmpij'mfididbdntur mthi,e^ expeilubdnt Idpfu/m erquot;nbsp;mortem med/cd per uerbd tud qute 'mte�exijtutui fia er tutus ero, ne fedunbsp;tar er cedam quibufuis malis.
Omnis conf�mmdtionis Omnium quie pofjfint finir't intellexi fi^ nem,id eft,q, aliquindo trdnfibunt er pertiut,ut omnid humdna fiue dtndnbsp;rd fiue dulcid, Hon femper ergo durabuntaduerfdriorum �npietates,necnbsp;femper piorum cruces.Verbum dutem tuum Idtum nimis^quid durdbitiitnbsp;�ternu'm,pert'mgens d fine ufq^ ad finem �rtiter er diffionens omnid fud*nbsp;uiter.Sdp.^.Kelinqudm ergo quod trdn�t,ne trdnfedm cu/m eo^ er ftiio iti-eo^quod dur�t 'm telernum.
Mem
XI ksem tua dnc,tota die medi�tati�o
mca eftSu� i'nimicos mcos fapiente me fecifti ma d�(o Cuo,quia in xcern� me� ekt Sug oes doceces
-ocr page 721-IN PSALHVM CXVHI�
me �tellcxi,qui'a teftimoiu'a tua mcd�tati'o mca eft� Super fen�ores �ntellexi,quia mandata tua exquifinbsp;ni. Ab omni uia mala prohibui pcdes meos,utcu'nbsp;ftodia uerbatua. A �ud�cqs tuis n� dccUnaui',quianbsp;tu leg� pofuift� mih�. Quam dulcia faudbus me�snbsp;cloqu�a tua,fupcr met or� meo, A mandat�s tuis in/nbsp;tcllexi,propterca odiui omnem uiam iniquitatis�
Multli dilexi le^m tuS^told die,id efl iugiter,meditlt;itio uet explicatif fUca cJi.i.cogt;Mr,�tt eam produci altfs 'm lu:em.Senttoen'it� beneficiu uerbinbsp;tiii,lt;luod m ieternit me� efi,lt;luod�Atui nun^ dimttt�nd�i.N4 pcrUtud faanbsp;^iens or mtellig�s �ilns fimt plufqu�in 'mimici mquot;ei,plufqu�m o�s qui uo�nbsp;^tb�i me doccre,plufqH�m fen�ores fiue TTf�o'�uT�joL intm�i enim uerlZnbsp;dei no hibent,quod efl folum fapientia, �cr4,cr qui me docent lcg�,m orenbsp;^abent,cr uerbu proponut,non fententU quam no mtelligiii-Jittr� habetnbsp;ito flum �. deo,^^ feniii,exp:rientt�crfapienti� fibtarrog�tfed nifi habenbsp;^titerb� dei,Cir to re^tur,efl cor � deo merafltuitas.verbimi a�t domininbsp;fiue legfm deiin corde feriptam fapientes fleere i�os,qui parutili funt,ZTnbsp;edhucignor�tes/ab'mdeteflntur liberProuerb.Salomoniifit utdere licetnbsp;^u�m infaniant alij libidinibus,alij auaricia,al�j 'muidii.alii c^dibus,quantnbsp;ftui�t quid� exctec�icontra, EuangfltH,quamfloltdifiatfuperflitton�butnbsp;C tfaditionibus hivmanis,qu�m nihil mte�ig�t reru diuinaru,qu�m 'mep*nbsp;j�nt,ut cz pueri O' anus eos merito ndeant,cu tarnen ipfi mterim time�tnbsp;fua potentia,diuitijs,fapientia,tuflitia,cr nihil mtcllig�ntes,cupiant ut noStnbsp;reliib dei ucrbo,td e� dei fapientia,'redamus,quemadnwdu ipfi credunt^nbsp;fed ita oportet fieri,quemadmodum chriflus dixit,M.atth.U,Conflteor tibinbsp;pater c�li tetr^e,q, abfcondi/H hitc � fapientibus cr prudentibws,:^ r�*nbsp;uelaflieaparuulis.lta pater,quontam ficplacitu f�t ante te crc.
Sed quemadmodum feriptura damnatciecitatem,ita qnoq; lUoru terne -, fitatem,quifeuidereia�iint,O' non minusalifs c^ci flmtji.mo cooper�turnbsp;ut homines 'm errore perft�tre uelint, in quorum numero rtmt,qui hodienbsp;rtuelato Euangplio Uber t�te carnis,contcmptu dei cr fcandalis mfit*-
-ocr page 722-COMftBNTARivS POMERAHI
�t�nwMjrfe Eudfifflio cum ntjgno Euanfflij fc4nddlog,lorilt;tnttir,cotitrlt;!l. totdm dd legtm^�iue uult,ut timcM deitfZy' rutioncm hdbeds proximi tuitnbsp;De fciinddlo phdrifdico hie non lo^uor.tioriwt hi quodjtt Pdulutdit,fci^nbsp;enitd infldt,chdritdd dutem �dificdt cypromouet Eiidftgelium,ne fcilicet,nbsp;noftrd libertdte perddmut dnimdin frdtrif,pro qud Chriflus mortuusnbsp;TTdles lundum fciwnt qaemddmodum feire oportet.Libertd$ chrifiidnd li*nbsp;bertdS confetentidrum cfl,qu�e iOic efl,ubtJ^iritut domiiti efl^dlij nef�unt,nbsp;de qutbw dffirmdnt.Vide ergo hoc loco^qui fit dff��us tlliut,lt;iui mdnddtonbsp;Cr uerbo da eritditui eft fuper dlios,ut diximui.Ab onini,in(iuit^uid mlt;ildnbsp;prohibui pedes meos,etidm d J^ecie rndli,ut PduliK dit,uteuftodtdtn mdtf*nbsp;ddtd tud.A iudidjs,idefb,uoluntdte tud non declindui,ut iretn extrd uidiUnbsp;iiiftitt� tu^t^uid tu legpm 'm corde dedifti mihi,ut me jpiritus trdhdt,ju ue�nbsp;limmdlum Hjeceftmeduoluptds fuper omnes mundidelicids. Ex uerbonbsp;tuo do{his fum,�on utglorier fy mdgnus uidedr cr fequur medm uolun*nbsp;tdlem(lt;iuemddmodum nunc quiddm)ied utodto hdbedm omnem uidm ininbsp;quitdtiSfUt timedm deii,^ ftd^m ei foli,medm cdrnem cdftiffm ez fenfuHtnbsp;damnem^cf-proximi curdmhdbcdm.
Nf gj uero 'm hoc pfdlmo neglt^ndu,quod D.Mdrtinus dnnotduit,Sci^ endujcilicet,^ fubinde hie lt;jui ordt,gloridtur fe mdnddtd dei exquiftuilfcnbsp;to(o corde^dilcxiftejcbftodiffe crc.tttdmcn contrd fub'mde ordt,ut cufto^nbsp;dire^cognofcerc^diliffre cr�cere ed poftit ey uelit. Qjtifibi contrdridnbsp;uidentur.verumfic dcctpito Qudndo fecompdrdtdducrfdrys,qui ipfuronbsp;ob ucritdtem perfequuntur,tunc merito cr re�r gloridtur fiidm utdm ejfcnbsp;bondm cr iuftim,Sed �bfecrdt,ut in hdc uid dci mdnedt,ey corum deo mnbsp;ed crefcdt cor dm quo nemo fdtit luftus eft.
HumiUatus fum ufquequacj domine, uiuifica me fecund� uerbum tunm.Voluntaria oris meisbenenbsp;placifa fac domine, 5c indicia tua doce me. Animinbsp;mea in manibus meis femper, �c legem tuam non
-ocr page 723-IM PSAtMVM CXVIII* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;7$
fum oblitus.Pofuerunt peccatores laqueum mihu Sc ex mandatis tuis non crraui Haereditate acquiznbsp;fiui teftimonia tua in xtcrn�,quia exuitatio cordisnbsp;mei funtinclinaui cormeum ad faciendas iuftificanbsp;tiones tuas inxternum propter retributionem�
Sine kgp Of uerlo tuo omnid fant in tenebris ey errore,tuu/m uerbum mutent feijucns crrdre non poffimi.i.Petri,i.lccirco iurduicrfldtu�ut ntd=nbsp;in tuo uerbojperpetud Ie ff w uoto me objlfmxi dd tuum uerbH,fi udnbsp;nerbd do�lrindi hominitdeflexero periuruinbsp;nbsp;nbsp;in�delisfidm^c^� iura
tnento mead trdditiones hcmtdndf obflrinxero idm magis in conj�c^ tuo periuruf fum er in�delis,ettdm feruando quod iurdui^ndm iurdui ferudrenbsp;^feruoedque tuddmnds^fd.t9.l^dtt.l^. (jfum fimilis�lerodi^qui nenbsp;periuriu fieret,occidtt fdniHfiimum lodnnem.Sed o domine dim ifiud lusnbsp;*nen fequor omnej tenebruru me petunt infiditefZyhumilidtUifum ufquesnbsp;^Udc^.Tu uiuificd meficundu promijfionem tuum.
yoluntdridorismei,nonfignificdntfolu ordtionem Ifiontdncd crgra tidrudbhonem eor� deo,fed potius ed qute jfionte offvro oremeo tibi,dumnbsp;libere doceonbsp;nbsp;nbsp;confiteor cordm hominibut, quod credo in g�oridm tudm
non in comodvm mewm,dum non neg) tudm ueritdtem,fiic ut h�cpldcedni nonfoluttbi,fedetidm iHisquidudiuntingloridmtudm.Hxcefluerd Idusnbsp;zr fdnSificdtio nominis eitis,qu� nonlduddtur db hominibut cr pecusinbsp;nidm meretar,quemddmod� noftri phdrifjei interpretdntur Idudem dei,nbsp;fed omni iniuriie pdtet,�\u� proptcred dicituruoltintdrid,Kon folu uonbsp;iuntdrio ZSquot; libero Jfiiritu fidt,fed ettdm q, liberos /fiirituf,C^ confcientidsnbsp;ficiut trdditionibus humdnis non obfiri^s.Etiudicidtud doce me,ut 'mtwnbsp;fide tenedm qUie uoluntdrid ore med proddm,
Animd med in mdnibus meii femper.Grteci ttuclegttnt,ln mdnibtts tuis, fed corrupte,fcntentid quidem bond fed qute non efi in hoc loco.Hoc dutenbsp;fignificdtur, lugiterin periculo uit^e uerfor uideor mihi reliShis internbsp;^duerfdrios,qudfi idm dnimd med,id e^,uitd med (it in mdntbus meis cr nonbsp;in mdnutud ex qud nemo rdperc potejl,Bt cum ltd mecit dfftur,ut d te relinbsp;�US uidedr uel mihi,tdmen leffm tud non fum oblitus,lmpij infidids mihinbsp;fdrduerutfud dodrind amp; hypocrifi ut deficcr�,deceptus,^ tno ucrbo,e^
-ocr page 724-COMMENTARIVS POMERANI
�.7/C/M ntdnfi in uU tuoru f�d/tJdtoru,^!iifi�teternu hitreditdio cotttefgt;fd anni dlid.h�reditdtciut fuprii)^uiA{�liicar ineum l^tificdre cr pdcificd�nbsp;re pojj�whduim mdndM homin� nihil dliud funt qud confcientiiiru uexAnbsp;tiones.^t iccirco,lnclinMi cor nteu ut fcquur uerbu tuwn in xternu orc-
Propter retributionem,ciuod cx grlt;ecis legitiir,intellige retributioncnt non lt;lUdtn meritis meisreddes o deiK,fed quam red det quid prontifi/li.Ali9nbsp;qui uides j fotiu P[dlmiii declArdt tneritum humdnu e�e nihil cordm deo.nbsp;Vtnon dicdmq,hocexPleb.efimdle redditum.�dm exHeb-legitur^vfipnbsp;in ceilcem uel u(q,m finemAndicdt eti� Felix legi quoq; po�e,vfip i� pr/�*nbsp;�!/{0�,er hic idem e�et,'Vfj; in retributioncmfid eA,donee dppdredt quidnbsp;pietdf dccepturdfit O' quid impietdx mereiturcordm deo^dum reddidtr�nbsp;uniouK^ iuxtd, operd [ua.
Samedi �JJ� jN�quos odio habui, legem autem tuam dilcxt�nbsp;Adiutor meus �e fufeeptor meus cs tu,in uerba tu2i
fperaui.Dcdinate ame maligni,�e ferutabor man' data dei mci. Sufeipe me fecund� eloquium tu�nbsp;uiuifica mCj�c non confundas me ab expedationCnbsp;niea. Adiuua me �c faluus cro,�e med�tabor innbsp;ftification�bus tuis femper.Spreuifti omnes deficinbsp;entes aiuftificationibus tuis,quia iniufta cft cogvnbsp;ratio eor�.Tranfgrcdicntes reputaui omnes peccanbsp;tores terrXjideo dilexi teftimonia tua.Confige tunbsp;more tui carnes meas,a iudictjs enim tuis timuL
Qudreiniquot odio hdbedtfubditur.Lc^m'dutem,inquitftUdm dilexi^ tinde notum e� propter iniquitdt� odio hdberi d pijs mtquos,q, perfequu^nbsp;tur le^m cy ueritdtem dei,quos certe dmdnt pif dd hoc,ut conuertdntur�
Quts enim piorum non ucHet omnes impioseffe piosi Adiutor amp;fu[
-ocr page 725-IN PSALMVM CXvin.
�75
nuiU f� iUfUelex Heb.Ldtibulum mewm fcutivm mevM es tu, ([Uod cogtufco ex uerbii tuism 5�^ fiducidm niedtn co�ocdui. DecUnAteergo �nbsp;ifiemAligni,iltu uultii me auertere�uiAdei,Z!rfcrutabor uel cuflodidtftnbsp;mMddtd dei m(i,non Audidm ueftru confilU ZSquot; mAndata.Sufcipe meo dosnbsp;ti}ine,fine quo hie nthil pojjitm, fecundu promi�ionem tUAm, or uiudm (utnbsp;efl in Heb.jnoit deJ�erAbo,non fucaimbdm morti,z9-Agito ne pAttar cofitanbsp;fiarepulfAm quiexpe�h quod promififli.AdiuuA me amp; tutui era ab aduernbsp;firijs,zs- meditAborfiue deleila.bor in iuflificAtionibu^ tuis[emper, quodnbsp;iwn pofjinn ni� tu Adiuneris z^ cfj�ceris.
Spreut� zs-c. Hi uerfus in dicAitt pios ex Abielhone implorum fiert per damfApientiores,quemAdmod� in Prouerbijs dicitur,Pc�ilenteflAgetiAanbsp;tofipientior erit pAritulus.Spreuifli,inquit,uel(ex Heb.)conculcAfli defcanbsp;rentes tuum uerbu,fcilicet eum fa.1 infittuAtwm, quad no erit pofthAC utilenbsp;ttifiuteie^him conculceturdb hominibus,id quad hodieuidcre licet, qu�tnbsp;i^iiiflAe^l cogtAtio eortMn,uel (ex Heb.) quiA falfitds efl cogitAtio eorimt,nbsp;eogitAtit nihil Aliud qu� utlhttUAnt aHas iufliti�s ziT iuflifiationes poftquinbsp;iiufiificAtionibus ztrfkttutis deirecejJerunt.Vtcunqp hubeAntur Apud hoanbsp;ittiaes fAnSi,ego uerbo dei do�lus impios i�os in terrA reputAUi trAnfgrefnbsp;fores mAndAtortvm del in Hebreo Autem Ad detvm dicitur,VelutfcortAlttnbsp;(uelpur^mentA domus)ciecifii omnes impios in terrA,eieci�i � regno tuonbsp;qui uel foliregmtre uidentur. Ideo his fcilicet iudicijs tuis do�us, dilexinbsp;tefiimoniAtuA.Bonume{imihtliAre�te,neproffieritAs �mpiortvmqujeAdnbsp;tempusuideturAuertAt me�te. Aufirquafo �tnecArtiis fecurttAtemzynbsp;^^'tfige cArnes mcAS tui tifnore,id efi,effice ut te timeAm fecundu uerbumnbsp;*^�t,utfuprA,StAtue feruo tuo eloquiiim tunm in timor� tui. In Hebrlt;eo.nbsp;UUt�fic dicitur,HorripilAuit pr� terrore tuo cAro meAjd ell,tremui Ad iunbsp;^e� tuA itnpiosfie horrende Abqcis etiAm i�os qui fun�i uidebAntur.Anbsp;tU'iici/senimtuistinMb ludicijs,inquit,uel dequibusiAm dixit,ueluerbisnbsp;^^WfepefuprA fecundu i�ud EfA.ult.Ad quem refpiciAm nifi Ad pAupernbsp;zir contrituni ffinttt ty trementem fermenes meost
pEci
Ain
iudi�dum �uft�t�am, non tradas me cal�/
*^wntibus mc,Sufdpe feruum tu� in bonum, non
LL 2
COM�iENTARiVS POMBRAHl
t
calumnientur me fuperbt Oculi mei defeccruntiti fa�utare tu�,�lt;in eloquium luftitix tux� Faccumnbsp;feruo tuo fecundu mifencordiam tua, �c iuftificatinbsp;ones tuas doce me.Scruus tuus fum ego, da mihinbsp;intelledu �e fciamteftimonia tua.T empus facien/nbsp;dl eft domino,diflipauerunt legem tuam Jdeo dPnbsp;lexi mandata tuafuper auru �ctopaz�on. Propte/nbsp;rea ad omnia mandata tua d�n'gcbar, omnc u�amnbsp;�niquam od�o habuu
iudicium f�cere e� ddintMre ddtnnSdd�u�itidm f�eere efl Iduddre IdU� ddndd. Hoc �ci�nquit^Z^ proptered impetor cdlumnijs dduerfdrioru, nonbsp;trdddi me i�lii,id eft,f�c ne djfequdntur fuii menddcijs quad quterunt. Stifdnbsp;pe feruum tuiim dd bonum,id efi, definde me dd gloridm tudm C/fdlut�nbsp;nedm zy dliorum.Ex lleb.fic,Spondepro f�ruo tuo 'm bonu,id efl,m loconbsp;tneo I�A,eflo udt pro mejgt;e iUi ftperbi qui iu�um non dudiunt^fed ftids opinbsp;ttiones uiolenteruerds credi uolwntfoii menddcijs me uincdnt,e^ no funtnbsp;pdrillisjtudutmcueritdfpcr teuincdtZirconf�nddtillos.Si enimdeuspronbsp;ttobis quis contrd nos? dut quis dceufdbit eleShs dei?
Oculi mei eldnguerunt dejiderdntesuiderefdlutem tiidm qua promis fifliin uerbo tuo quo credito iulHficds,ddeo pre�'runt me cdltvmni� fupcvnbsp;tor�.Tu mijcricordtdm exhibe feruo tuo, id eji, qui propter tuu nunctuittnbsp;quod ei mdnddfti dffligitur,cr iuflificdtiones tuds doce me,neunqud db eiinbsp;deciddm.Tu dd mtellcilum teflimonior�i tuoru,fine te non intelligim nc$nbsp;tenebo.�dm tempus efi domino deo ut�cidt,ut non dmplius di�imuletddnbsp;impiorii cdltvmnidJS cr piorum mil'eridf,quid di�ipduerunt legem tud,�d^nbsp;tuentes leges O'trdditionesdlids,hic non tdmnoflrd � deuscduffdd^turnbsp;qu� tud. Ideoquidcdlumnids dudioodi�ipdtionemlegistuie utdeo,nonnbsp;de�cio ut multi (�dnddlizdti, fed dileximdnddtd 'tudfuperdurumold^nbsp;pidem preciofum multum, qu� lucrd uideo db dlijs quieri, O direxi utdtnnbsp;meddd omr�d mdddtd,omn�m(j^ uid iniquitdtis fiue �l�tdtiijid efi qu� n�
-ocr page 727-�M PSALMVM CXViri� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�77
efi fecunJ� uetlum tuntn^odio hdbui.Hinc inttUige lt;juod fuprd dixit,ltti ^uosodiohnbui,
Phe 2
Irabilia tefti'mom'atuajdeo fcrutata eftea anima mea* Declaratie fermon� tuoriini illuminanbsp;bit�c intellcd� dabit paruulis*Os meum aperuinbsp;attraxi fpirit�, quia mandata tua defiderabam�nbsp;Afpice in me �c miferere mei fecund� indicium clinbsp;ligentium nomen tu�.Greflus meos dirige fecun'nbsp;du eloquium tu�,�cnondomineturmei omnis ininbsp;quitas.Redime me a cal�nqs homin�, amp; cuftodi�nbsp;mandata tua. Faciem tua illumina fuper feru� tu�,nbsp;�cdoce me iuftif�cationes tuas. Exitus aquar� deznbsp;duxer�t oculi mei,quia n� euftodier�t legem tua�nbsp;KrMlid certefunt tcflimoniii tM don�ne(ut fuprd in Uterd Gitnel)ideonbsp;fcrutdtd efi uel ctiflodiiiit ed dnimd med.Decld�dtio ucl(ex lieb.)o�ium fernbsp;^num tuoruntjd c^,^iidtido primu dperiuntur,ut pdldm fiat nabis quiinbsp;tontinedtf iUumindt pdruulos, cz tune primum qud ntdxime excacdt mdanbsp;g�o�,Mlt;�ttfc.ii.O� meu dperui zy dttrdxi Jfiritumjid efl,fldtum amp;durdtnnbsp;tiitdlem,id efl,cupienter defiderdui uerbum tuum,ut comederem cr intrtinbsp;uifeerd trd^cerem ifliimpdnemuitlt;e.Ajficeinmein iflis mtfcrijsubiimpesnbsp;tit me otnnis inqiittds,cr tniferkordid fine beneficium liberdtionis prefldtnbsp;fecundu iudicium,id efl,fecu/nd� quad bonum uidetur O* operdtnr dbnbsp;lisqui diliguntgloridtn tudm,nonfeciundiiiudiciumi�or�qui non timet,nbsp;ttdm hi tidlent me perdttu,Greffus meos dirige fecimdu tud uerbd,ut in tMnbsp;nan med uid dmbulem, cz nt�ld iniquitds ueldn^fiid dominetur mei, qtuenbsp;damindtur i�is uexdt iUorum confeientldf qui etidm inJfieciem opttmcnbsp;tuuuntfwe fide uerbi dei.
O
-ocr page 728-lt;7� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GOMMENT�RIVS POMERANI
Edirne me � cdlumnijs bldj^hemijs hominum,ut non cdddm in op^ probriwn crfitinddlum piti�tur uerbum tuum^ tunccuflodiim mdii^nbsp;ddtd tun. Tudm/iciem illumind,id c�.tudm prafentidm cum lumine conflt;fnbsp;Idtionis er iUumindtionis tuee exhibe fuper me in bis tenebris cdlumnidrttnbsp;menddciora contrd me�ut pfdlmo.^.)cy ifto luminefiiciei tu� doce tninbsp;iuflifiedtiones tUdi.Oeuli mei,intermt dum non ddes, dum dudio cdlunifiidinbsp;. uideoexto�ihypocrifim,cogtnturinldchrymdi,lt;luidnonctiflodierut�lnbsp;fiilicet i�i cdlumnidntes,legem tudm,imo,ut fuprd dtihim, di�ipduerittnbsp;gern tudm^vide ne intelligdf,fion cuflodiern�ttjcdicct ociiU, ndm er m�dnbsp;Icgii^Tdbefcere me�eit zeluf matf,lt;luid oblitifmt uerbd tud inimici nieigt;nbsp;Hoc eitpij cordis fignum,flcre fcilicet ubi dgitur contrd legemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tdnt9
feredmdtG^c.
Zadick 2*
J Vftus es domine,�C reda indicia tua. Madafti �uftitiam,teftimoniatua�c ueritatem nimis.Tabenbsp;fecit me zeins meus,quia obliti fnnt neiba tua ininbsp;inici mei.Ignitum eloqninm tnnm uebementer,nbsp;fernus tuns dilexit illud.Innior ego fnm �c cotemnbsp;ptuSjiufti�cationes tuas non fum oblitus. luftitianbsp;tua iuftitia in xternum, lex tua ueritas. Tribu/nbsp;lationes �e anguftia inuenerunt rtie, mandata tuanbsp;meditatio mea eft. luftitia teftimonia tua in aeter/nbsp;num,intellelt;ftum da mihi uiuam.
lu�ius es domine fwebos fufdpiensfiue iBos dbijeiens, qui non potes Helle ni� quod iu�um efi, ut mdxime iudicio cdrnis diuerfum uidedtur�nbsp;Kin^ Cr^^^�^�^noneffepoffimtomniduerbd tUdquie nobis comififlifetnbsp;udndd CTcredendd,quemddmodu hoc toto oihndrio fubinde inculcdtur,nbsp;Re{ki,ini^MtJ(idicid tM^id e�^uerbd tud, ni� vnteUigdf, Reihitn tudicitM
-ocr page 729-IN psalmvm cxviii.
fftwn ^�0 ftilMs cr dlt;ininxi/ed in idem redit. item,ignitMn uel tgne exi^ minit'-vtn^utdrfftttwn eloquiimttuivm,ideSi,iu�um ex purum.quod ncnnbsp;permtttit(emifceri do�irinMhii/nuinis,vfal,u.Eloquia, domini eloquut cdsnbsp;fin, exc-ttem,�ufiitin, tM eft ii/ftitia, ^ternd^iufttiti hominum quid iniujl�i eflnbsp;f^ordtn deo pent,eft dutem tuflitid. dei qud, tpft luftificdtexc�-t lex tudueri^nbsp;ids eft Jeffs humdnte in rebus ft ir it us Jim t menddcid ex doilrin� d^mo^nbsp;tgt;iorum.ltem,luftitidfumt teftimonid tud in .tterniemjdeRJuntceternd iunbsp;ftitid.W.�c omnidexponuntprimumuerfum. impijduiemftc conh'd uerbdnbsp;ueritdtem dei pugndM qudfi ftnt iniuftn^tmo hoc tpfivm pdldm fiitenturtnbsp;dum clicunteffehxrejimftedullionemftldfthcmidm in detvm,prohibttioanbsp;ftem bonortvm opfyivtn,quid docent non ferudreftdtutd mdiorivmjd eii hoanbsp;minimi ddinuentiones,qu�illis multo uidenturdd lucrum ex dmbitionentnbsp;^otnodiores qudm dei ucrbd,dtq; ddeo ddmndnt detim qudfiiuftum qui td�nbsp;les hierefts(ut bldfthemidicunt)nobis dedit ex nimis mdndduitutferudanbsp;*'einus,quemddmoduhic dicitur,Tu nimis mdnddfti iuftitidmtudm,teftimonbsp;^id tud ex ueritdtem ttidm,ut quifquis tud uerbd non ferudrit uel dd dlieninbsp;luftitidm exfiducidm deflexeritfoluus effe non poftit.
Tdbeftcit exc. id ell,dolore ex dnguftid dnimi perij in meme tipftgt; uia deo eos qui me in dnguftidm cogtint oblitos tuorum uerbarumjd efl,mtlanbsp;lo dgi timor� tui.llli ftniores hdientur ex honordti ex quibus uel folis�counbsp;fil�d petdntur exbonie ordinAt:ones,e^ dutem lunior hdbeor dd nulld cottnbsp;fil�d ex bonu regimen dptus,ex qui non poff m docere,qui potius debedtnnbsp;��dire feniores,ficut hodienobis dicunt,uos uiiltis fdpere fuper fenioresnbsp;^'lt;tfuprdinliterdMem)hocefl,utdit,Contemptus ftm'exhomo nihilinbsp;*Pud eos, tdmen in 'fto contemptu non film oblitus iuflificdtiones tuds, utnbsp;^^ficiendo dpudeos mdgnuthdberer.'E.tidmin tribuldtione O'dn^ftid
in toto corde mco exaudi me domi'
�^ejiuftif�cati�es tuas requiram. Clamaui ad te fal/ me fac,�lt; cuftodiam teftimonia.'tuaTrxucni
-ocr page 730-COMMENTARIV� POMERARI �i� �mmatuntate �lt;clamau�,�nuerba tua fpcrau�nbsp;Prxuencr�t ocuk' mci ad d�luculum,ut meditzrct^nbsp;eloquia tua. Vocem meani aud� fecund� m�fericotnbsp;d�am tua domine,fecund� iud�ci'um tuuni u�u�f�canbsp;me. Appropinquauerunt perfequentcs memiquPnbsp;tati,a lege autem tua longe recefleruntPrope tu cSnbsp;domine, �c omnes uix tux ueritas. Initio cognou�nbsp;ex teftimoni^s tuis,lt;j in setern� fundafti ea�
I� pcriculo efi qui fie orat,ne propter iniquttdtetn perfequenti� Cf colf trdrid docentitvm perddt dauerljum,quod dili^it fuper omnes mundi de^nbsp;licitK Cf diuitidf,Hoc efi,q, cldtndt Mo corde,quod defideriumfol� ex4�*nbsp;ditdominiK,utdiximits Pfdl.s^^prteuenit 'in immdturitdtejid e�/ur^'^nbsp;antedliosin ^ntempe/i!^no^�edd cldmdndumtoto corde^qudndo oinffi^nbsp;quiefctvnt,q, prteuenit ettdm uigildndo dnte dilucul�,ut'mediteturfiucf^nbsp;tiusexplicet (S'decldretpofled dlijs eloquid dei^utcidre ttite�igdtur ddttfnbsp;tidre omnid quee funt homin� Cf comenddre folitts dei mifericordidmnbsp;iudiciu.EtitdddditfVocem medm dudi ut me fdlues db iflo periculo fecU^nbsp;dum mifericordidm tud,non fectwd� iuftitidm medm qud non dgnofco.lDfnbsp;pijfudm iufli�dm dgnofcu�tt,dei mifericordid tgnordnt.SectvndZ iudiciufflnbsp;tu�jid e{i,lecund� quod tibi bonum uidetur qui mifertcors es,Z7 no fecU^nbsp;dum quod bon� uideturbo�bus qui uolunt me perditu,uiutficd me Cfcgt;
AppropinquducrunfCfi^.Jd eil,qudnto dmp�iusdccedunt ddfudx l(^ quxrentes deum nunchienune dlibi,nunc in his operibus, nue in dlijs �ittfnbsp;fide uerbi de�,td quod ejl iniquit�s mdximd cf ne^tio dei dltt�imi/cili(f^nbsp;ofculdri mdnumfudm^lob.yi.tdnto mdgisrecedunt Cfclon^ntur dl(^nbsp;tud dt^ ddeo (dlute.lmpij uerbu/mdei in pijs perfequuntur,^^ qudnto d/n^nbsp;pliui fuis excogitdtis tuflitijs fuM confeientids iu�dre contenderint tdntlt;tnbsp;dmplius fuis pcccdtis immerguntur Cf exc�cdntur.
Prop� tu es domine,nihil opus eR,ut alibi qu�rdris qudm �n uerbo tult;f quod tu prop� exi/kns nos doces,fecundu i�ud Ro.io.ex Moyfe,Prop� (finbsp;uerbum tuum in ore tuo er �i cortfe tuojhoce� uerbum fideiquod prlt;edi*nbsp;cdmusci�lt;ilt;'i^fi}ll er^loliciti�musfiue^rouentre jiue pro[dlute,fiuef^gt;�^
-ocr page 731-�N PSALMVM cxriir�
ifltlo�es j�ue ^uiefclt;int,dominifs props cfi,Philip.4.Et oMHct uine tUitl�a Ve promi�iones cruerbdtuA funtueritdx,te er^pr^[ente,pafii}re,duce,nbsp;pfomtffore,^uomodo errabtmufi dutquomodo nou trrdbut qui d le^ tu4nbsp;ion^ receff'^runtiE^ initio uel prim� hoc per te didia ex uerbis tuii,dutnbsp;(fi tndlii)de uerbif tuis�ue teftinwnqs,q, flibilifli ed in le ter num,quid uerianbsp;^^fimtz^uerittKdominimdnetinlt;eternum,tnenddcid Zit ddinuentionesnbsp;^untdnie qudndoq; confiindentur ut pereant, intti� erg) dodlrin^e pietatisnbsp;ffitttfeidsuerbum domini manere in (Ctertium,qua jententid nobis indtcdnbsp;twr fidetn ejfe fundamentli fitlutis Qui feituerbu domint mdnere in �eter�nbsp;Vi/im nuUofanddlo dut putatis f^ccie retrocedit Qtc,
Res
Ide humiKtatem mea �e enpcme,quia legem tuam non fum oblitus.Iudica I'udi'dum me� �c rcfnbsp;dime me,propter eloquium tun uiuificame^Lonznbsp;ge apeccatoribus falus,quia luftificationes tuasnbsp;non exquifier�t.Mifer�cord�x tux multx domine,nbsp;fecundum iudicium tuum uiuifica me. Multi funtnbsp;qui perfequ�tur me �e tribulant me, a teftimonqsnbsp;tuis non declinaui� Vidi defipientes tabefeeba,nbsp;quia eloquia tna non cuftodierunt. Vide q? man/nbsp;data tua dilexi domine, in mifericordia tua uiuifi/nbsp;ca me.Principium uerbor� tuor� ueriras,in xtcpnbsp;num omnia iudicia iuftitix tux�
VtVe dommeddfliStionem mc�,non perjiikre pofium in,fide uerbi tiih dico impugndtur ifln fides intus cr�ris,nifi tu me eripias,qui uides quidnbsp;pdtidr,quid le^m tudm non fum oblicus,non fuit in dnimo deficere dd /e�nbsp;gtx C uoluntdtem impioru.ludicd pro me du tUt iudicdnt contra me,mu�nbsp;im tudm ueritdtcm non intelligit,fed ddtnndt�udtciwtn erggt; hic folim dei
-ocr page 732-�8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARtVS POMERANI
ejt,uldecl4ret cr iudicet inter ueritat� (S' hypocriftm,ut h�C cou�iHditOf 4�.im illii pdldm fit.Propter elojuium. tuu^id e�,promi�ionem tu� cut ere�nbsp;iio,uiuificd me erc.Lowge eflfalut ab impijs�fu^ra in litera Cophyn� lt;}uiiinbsp;fcccduerunt(,lt;iws enim non agnojcitfepeccatoremi) fed ^uia lu�ificatio�nbsp;nes fiuejierba tua,lt;juibiti creditis iu�i�cantur impif cr peccatores^non exnbsp;qui�eriit.tiemore^rccufat.t^am ntifericordiio tM mu,ltlt;e dotnine,pro�nbsp;pter ^u.ix cz ro^^ut fecundu iudicium tuum uiuifices me. t/iulti quidei�nbsp;funt blaj�hcmi orperfecutores met fed propferea � teflimonifs tuis non renbsp;ce�i.v^idcfipientes�ue(exiieb.)prtetcrgfedientes^dedi,contemnsntesnbsp;Cgt;- nihil curantes qua dei funt,qua tarnen maximeadeospertinebant.D�nbsp;plices funt hic hofles ueritatis,quidim perfe^uutur^quidam pratergredi�nbsp;untur.Et tabefccb�jd efl^dolui CiT dolore in meipfo perif cz affliflus fuMnbsp;fuprd,Tabe�citme e^c.ltem,�xitusaquarum cregt;-
Vide mandata tua dilext domine q, nuUo terrore uolui de�cereab tris ad mandata �y uolimtates hominum.ln mifericordia tua redime me inbsp;tnorte,fiuc lapfu cr def�eratione. Principium uerborii tuorum efi ucritiUrnbsp;id idl,primu quod de uerbis tuis feireoportet efi utuera credantur,quem�nbsp;udmodum cr funt,fupra,lnitio cognouicrcjuel principium eorum efl ue�nbsp;ritas,nam exte deo ueracierqui es ueritas,ceu �nte fluunt.Contra initiunbsp;tierborum fine doHrinartvm hiemanarum inrefalut�efl �il�tas er men�nbsp;dacium^quippe �gmenium bwmani cordis. Potes et legere, Caput, id edtnbsp;fimma uerborti tuorum efl ueritas.Caput autem humana do Arina utcu^nbsp;fanih�ima apparcat efl fllfitoi, Btquia ueritas funt permanent in ater�nbsp;numfltprainlitera coph.
Schm
PRi'ndpes pcrfecuti funt me gratis, amp; a uerbfs tuis formidauit corme�. Lxtabor ego fuper clo'nbsp;�uia tua,ficut qui iriuenit fpolia multa. Iniquitatenbsp;odio habui �c abominatus fum,legem autem tuanbsp;dilexi. Septies in die laudaui tc fuper indicia iuftPnbsp;tix tUte.Psx multa diligentibus legem tu�,�lt;noQ
-ocr page 733-IM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxvnr.
�85
eft eis fcatiJal�, Expcdabam falutare tu� dom�tic �cniadata tua dilex�.Cuftodi'u�t anima mea teftiznbsp;Mioniafua�cdilcxit ea uehcmentenSeruauiman/nbsp;data tua �iteftimonia tua,quia omnes uix mcx innbsp;confpedu tuo domine�
Pmct fe� qui dtcantur fu^rd iiximui tw U ter a Gi md,tmd e hic u�detur quod Chriflui dicit,Qjiod hominibuf alttim efl^nbominAtio efi dpud deu,nbsp;^finci[)eSfinqiiit,id eji iudiccs^rcgcs,feniorei.plebis dodDres,^- honerd^nbsp;propter fdpienti� fanSitAtcm,per(ccuti fiwtnKgrdt(f,id eft^fine mdnbsp;^^^P^,fed cor meum non tdm t�os�rmiddu� qudm uerbd tud�portuit hicnbsp;pltti obedire dco qua kominibui.Vtcunq^ ucro i�i perfequdntur O' in trhnbsp;fiitidtn ddigdnt,tg0 ^udebo de uerbis tuii/icut qui deuictis hoflibiif oeatnbsp;pdt�olidmultdfdilexienimed�tpcrilurii/motopdzion.Sic o-Efeti�.o,nbsp;dicitur de grdtid Chriflidndytictdbtvttturcori te ficut qui Itetdturtnmejfe^nbsp;ficut exultdnt ui�ores cdptd predd f�d qiundo diuidunt �iolid.
�niquitdtem oc.fuprd,lniquos odio hdbui o^-Ex Hcbr�o^Ealfitdtetn odio hdbui, id e�,mettddcid fubuertentium dei uerit�tet�,ut de dhjs menanbsp;ddcibuf tdcedin quos eti�. mundta iudicdt.Legein dut� tudm ddeo dilexi utnbsp;fepties,id cfl,f^pe tn die grdtidi effrim fibi $ dederis nobis iudicid iufliti'cnbsp;tult;e,id efl,q, reuel tris nobis uerbum tuum quo cr�dita iuflificdmur. ltd Seanbsp;phe� dccipitur il! fcripturis fine numerui feptendrius,ut in Prouerbqs, Se*nbsp;ptiescddetiuflus,ideflJepe.P(cil.il.Pur^tum feptuplum,idefi, multiplinbsp;^iter.�ion hic defeptem horis cdnonicis dicitur quds tu legis non ut grdtianbsp;dgtu deo deddto fuouerbo, q,nebisreueldrit fudm uoluntatem,fedUtnbsp;tuobeneficioecclepdflico,quiditd �tcris, Eeneficium ddturpronbsp;pter officiumyO officium preeflindum propter beneficium ue�propter ernbsp;dinent ecclefidfiicum.liicdut� dtcit,Septies i� die IduddUt tepropter iudianbsp;fid luftittic tut, fed o domine multi hodie hordt i�ds cdnonicM legunt uetnbsp;permur/nurdnt qui nefeiunt quid dicdnt, o pnmifunt ex iBis quiiudicidnbsp;iuflitilt;etult;e perfequuntur,
miexi legem tud,Qr fepties grdtidt m die egi pro ed ddfd.Na pdx nuil tde/l dUigentibusedm,qui dibgint lege certe�iritu deihdbentiufificdtinbsp;per fid�,dlioquidiligere nopofficnt,utd�ibi diKimuf,uelpfdl.i- ergopdecnbsp;MM 1
-ocr page 734-lt;84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�Nl
fclt;(5c�f,Ro.5.Plt;(ccm,f�^�(tw,efMW 'm tribttldtione^ut ibidem dicitur. Coft trdjiion eft pdxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit dominui.Et }wn eft i�K fciinddlu,id ell,in nul
to fcdnidUzdntur ut receddnt d uero. tidm pdtienter f�runt ntdld dlio^^^f portdntpeaa.tdfrdtrum^miiltdinterpretdntur 'mbonimt,etidm ntini�ll^nbsp;peccdtd fcr Idpfuf bominum ipfis 'm bonum cooperdntur. Confrd impijfnbsp;lu�itidrijs i�a hypocritis omnid etidtn optitnd cooperdntur 'm tndlum,nbsp;etidm ex ueritdte dei fcdnddUzdntur cy 'momnieo �^uod ipforum 'mftitu*nbsp;tis dduerfum efi,�cuthodie uidemu^.De quibm dicit Chriflufj Simte�lllt;tf}nbsp;Tied fimt O' ducci ciecoruM.Scdnddlizdntur o 'mfirmi (^ui nondum dili^nbsp;gt��'e fdtispojjunt legem dei,horumrdtionem iubet nes hdbereChri�uinbsp;crdpofloli.
Expeikibdm m tentdtione fdlutem fiue liberdtionem tudm don�ne,lt;^ Vndnddtd tud dilexi,id efl,m tentdtione d uerbis tuis no de�ci,fedipfd ud^nbsp;mihichdriord�ferut.Cuflodiuitdnitnd med teflimenid tud o dilexit ed �f*nbsp;hementer^nu�is minis dut bldndicijs,nu�d cruce dut perfccutione ed de�r^nbsp;uit ut deficeret dd te�monid O' do�rinds humduds. Serudui ed, quidfcie^nbsp;bdm me omnid d^re te prefentc O' d�iciente.Hoc impt^ non credunt.
Tau !n
Ppropinquct dcprecati'o mca cora tc dnc, im xta eloquium tuu da mihi intelled�. Intret poftunbsp;latio ftiea cora tc domine,fecund� eloquium tuumnbsp;cripcme.Erudabunt labia mea hymnu cum docunbsp;eris meiuftificationes tuas.Pronunciabit linguanbsp;mca eloquia tua,quia omnia mandata tua iuftitia,nbsp;Fiat manus tua ut faluet me,qm madata tua elegi�nbsp;Concupiui falutare tu� domine,�c lex tua m�ditanbsp;tio mea eft.V�iuetaia mea �claudabit te, �c indicianbsp;tua adiuuabunt m�. Erraui ficut ouis qu� perrjt,nbsp;quxre feru� tu�,quia madafa tua n�fu m oblitus^
-ocr page 735-�M PSALMVM CXVin.
Audi JofUtne hymttttm oratiottem tne4m,cr dlt;i mihi inteHeiluftt fe� cundum uerium tuMn,ut fapiens fim fecwtdu te,zy ficundtvm elo^ttitvnhnbsp;id eil,promi�ioneift tMtn eripe me,ne confentidm iudicio Cf cottftlio mattnbsp;liS,gt;unim,Ttinc cru^b'.mt cx corde producent labta mea laudcm tuinbsp;Cf pTtedicationem gratilt;e tu�,cum docuerii me iuflificatioes tua!,quia ni/inbsp;tu docuerts alijs eruitare non poJfum,Tunc etia pronunciabit lingua meanbsp;�ff (ex �leb.)ref^ondebit intcrro^ntibus eloiiuia tua,quia omnia mandatnbsp;ta tua uel promi�iones tU� funt iu�itu^d eil,non folum iu!�a,fed etiam,�nbsp;tiicrcdimtu^iuf�ificantiajdequibui nonmihi erubefcendumfiinterro^rnbsp;autfi dicere oportebit.
quot;Vcniat mihimantK Cf'auxiliumtuum^utUberet me^quia� mandatit tuis recedere nolo,de�ideraui falutem Cf auxiliuM tuwm,Cf tua efi de*nbsp;leiiatio mea ettam in tentatione Cf perfecutione. Viuet anima meafCertutnbsp;fum�nonfuccumbamaduerfarijs,�^non tradar in dejjierationem Cf mornbsp;tem,^non dominabuntur mei impije do�rinie,^ perjhbo manu tua cf ftnbsp;lutari tuo adiutut �Aelius autem legeriSfViuat anima mea o domine per te^nbsp;Cf,Tune laudabit te,gratiai aget CfpriedicabitlaudemtuamCf eloquianbsp;iujbtiie tu�,contra omnes errorum do�rinas^uttui cognitio laut alijsnbsp;ituulfftur.TE,t iudtcia tua,id e^l,tua uerba mihi reuelata adtuuabunt Cf adnbsp;fcoc mccon�rtabut,iudiciajmlt;iuam,lt;iuibM illMninas Cf feruas credentes,nbsp;de�ruii Cf exc�cas impios aduerfarios.
Sed nwtc uideamut ^uam nihil iu�itilt;e fbi arrogpt qui hic loquitur, fed detomnemgloriam deo.^rraui,inquit,quodexme eft,cfinuia wftiti�.nbsp;�Sgt; we continere non paff'im,ftcHt ou� qu� periff,qute fne duce Cf pajk�nbsp;fedirenon potefi,Cf quanto amplius ftflinarittanto longiut recedet inbsp;E^famp;amp;lupis reddetur obnoxiajtuquiere feruumtuu,ouem fctlKetfnenbsp;tfpaflore perditam,quia mandata tua non fiim oblituf,qult;e tarnen fequinbsp;^tenerefinetenonpoff'um,
AduertequodaitD.Martinut,hunc Pfalmumpertinere dlt;f primtt Je� cef)ttHn,q�o� docet honorare fiue colcre deu.Hic �ntim oriuntur duonbsp;diuerfipopuli,pij fciuntdeumcoU fide,Cfinnullare �dereoportere,fednbsp;db omnibui elementis mundi uacuum effe�ris Cf intus,ut foli deo maneatnbsp;gloria in ffgt;iritunofiro,Kypacritie hocignorant,cf multisopeributpu*nbsp;tantfe colcre deum,unde augentle^svfiatuta,qu� impediuntfidcMnbsp;fiuefiduciamin deum.lnde fit ut omnia qu� tentant finedei uerbo fiantnbsp;tantra omnia dei uerba^loquia�e^m,mandata,te�mottta,Ht nemo huiutnbsp;MM �
-ocr page 736-�8lt; COMAIENTAR�Vr POMERAHI hydr^e cd^itd numerdre quedt^quid in fuii legibut O' o^eribut ddinUentionnbsp;ttiiin fudrumperpetuohterentoc^
PSALtUVS CXIX.
Canti'cum graduum*
ifium titulumhabenthic quindccim Pfdlmt,dequtiu!multd �iuldit^ tur �nefcriptur�,ut decldrcnt,quoi nefciunt^qumdccim grddut. Eg) d�f�nbsp;fitnpliciter �entio hisgrddibiu no omnibus or dine qiu� priefcripto (ut quinbsp;ddm hic fefe tarquent^fed fin^lis afcendi dd deum,fi f^eris itd dfjr�us utnbsp;uerbd fondiU.De numero quoq; nthil ltdjordndivin,qudndoquidetn plureSnbsp;pfdlmt itd potuijfent mfcribi,potttiffent cr pduciores,
S V M M A. verum in hoc prtmo Ffdlnto graduf efi fine quo non ifcen^ ditur.�emo enim uid dgnofcet fdlutis ntfi in turids tentdtiones er dd�i�i*nbsp;ones'mciderit.Q�ienim ueredmplediturfd�ut� do�rindnio confite�nbsp;tur,prtedicdt O tuetur(id quod Chriftidnorum efi)continuo hdbebit con�nbsp;trd fe Idiid iniqud o lingudtn dolo[dm,quo mdto nffjil grduius iw hoc inc9nbsp;Utu quo hdbitdtnus inter impids ^tesocontrddidlore$,
Ad domin� cum tribularer clamaui exaii diui't mc.Dominc lib�ra anima meam a la/nbsp;bfjs iniuftis amp; a lingua dolofa. Quid dctur tibi dcnbsp;quid apponatur tibi ad lingua dolofamr Sagittaenbsp;potentis acutxcum carbonibus defolatorijs^Hcunbsp;me quia incolatus meus prolongatus eiljhabitautnbsp;cum habitaculis Cedar,multum incola fiait anima |nbsp;mca. Cum qs qui oderunt pacem eram pacificus� (nbsp;cum loquebar illis impugnabant me gratis�
Qf{!�f detur oc.fecum loquiturjq.d.O dnimd tned quodmdiut income dmnpolfettibidccideredd tj�udquodpdterisdlingud dolofdiEelix.Qtfidnbsp;dibit tibi iitid dddet tibi Imgudjrdudis�d efi!,qu id dmpliut tibi tuicff^
-ocr page 737-IN PSALMVM CXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;87
�pt^lJet^iMiMttwcuitUitgiudolofii Defolatorijs.Ve.lttniperonvMtC^i dicuntur nimis diu �uereignem.
He� me (^c.TeliXtUei mihi ([uiii incola�a llethrunlt;ejhalgt;ttauicum ten �torijsfcytharum.Sccutus eUhic Felixludlt;eorum interfgt;retationem,qui ifinnbsp;iegtnt �rtecontraEuropteos amp; Afiaticoi,id efl, contra Romanum impenbsp;vtum f�' aliofgentes in quibus nunc funt dif�er� cr coguntur male auditnbsp;fcA.ndicat tarnen idem Felixfic ex �eb.poffelegitV� mihi quia incola�iinbsp;^iutiut,habitauicum tentorijj Chedar.id quod plan� nihil aliud efi quamnbsp;^uoi noslegimut.Vcrumquafcuq^genteshic interpretatuf�erit eadetnnbsp;fcntentia manebit,nempe q, populus dei inter ffntei,id efi,impiot male aunbsp;dit,ut interim taceam de lingua dolofat
Ktiltum incola crc.Hoc initium eiluerfus in ��eb.Fe.fic,Cjtia plurimu ^abitauit ipfa anima cum odto habente pacem. Ego pax^ej cum loquar,nbsp;ip�adbeUum�
Defcribit inpfalmotentationeiH qiiatnpatituriugiterin hoc mundo Tentatiolin-�ui corde conceptam dei profitetur ueritatem,id quod Chri�anum opor� tet.i^amorefitcon��toad falutemtCr,Qjiitte^ueritme coramhominhnbsp;bus crc. In qua tentatione fe nihil remedy habere ait, quaut clamet ad dotnbsp;lmnum,quem non dubitat exauditurum, alioqui quis non deficeret �uer�nbsp;lodeifUtdiilum pfalmofuperiorelEflautem hlt;ectentatio dumuerbumnbsp;�fi con�teris er fequeris,aUenus � doltrinaerconuer�atione imptorumnbsp;mter quos uiuis,q,flAtim�rijs Satans agitata infurgunt cotra te labia ininbsp;^tia er lingua dolofa,illa bla�bemant,damnAnt eredfla doHrinis diuer�nbsp;F� fub �ecie fanfhtatis feducere nititur. Ab utralt;^ parte uiolentia e� cuinbsp;^�ris uiribus re�flere non licet,ni� deui exaudiat clamanter,
Quid quiefo tribulationis addi potefi ubi �c impugnatur falus per litt tgt;tam dolofamf(de uiris fanguinum er dolo�s feepe diximus) Qu�doqitinbsp;diabolus hic potens acuta er igniia iaaila habet linguas uenenatas honbsp;minum auertentium � ueritate,Ephe. �.Hiec iacula ni� �cuto �dei non reanbsp;^les,zr ho�es tarn potentes non r�p�t�s ni� contrarias telis,�cilicet chrinbsp;fii uerbis qui e��rtior,dcquibws pfal.4.4.Sagittlt;e tu^e acutte, Alioqui te*nbsp;la potentis Satanieignea fecu ad�runt carbones ua�atorios, id e�,omnianbsp;txurentesnbsp;nbsp;nbsp;un�amp;ntesut nihil�dei �t reliquum,
erc.Magna ad�iftio pif �iritus e�/ic de/�e�u er exulem hat fitare c�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chedar�defi,cu Uifma�litisC^it enim chedarfiliua
MM 4
-ocr page 738-iHot erQgt; fe exulem nimiwm dtn f�iffe orejje dicit,(2' omni iniurite expo* fituM,qui gentiles funt,^ui ciirndlesfivnt, tdntii de cdrndlibus obferudn*nbsp;ttfsCficutHifntd^l decdrne Abrdh^) gloridntes,bld�gt;hetndntes fdndin do*nbsp;drindm fine cduffd, necum pdcificis guident pdcem bdbentes, i^uos nemonbsp;perfequitur fidelis,(iui neminem nen pojjunt non odijfe fidelem^id c[uoclnbsp;hodie cordm uidemusjtiderunt olim fdn^,wfuri funtcr po�eri^mundutnbsp;nidnebit mttdus^non ^eremus ex hominibus meUord. tropter uerbu enif^nbsp;fieuiunt, Cwm,inquitjlo^uebdr iUis era
PSALMVS CXX.
Tituliu. Canticum graduum.
S V M M A. Hicc �m/m confoldtio ddfli�i dnimi fuprd defcripti.Si* cut lofdphdt dixit.t.Pdrd.io.Cum ignoremus quid dgere debedmuijjaefonbsp;Ium hdbemus re/iduiut oculos noflros dirigdmus dd te,
Euaui oculos mcos in montes,undcuen�ct
1 ^auxilium mih�^AuxiHummcum a dno qui fecit cocluni �� terram. Non det l'n c�motionem pcnbsp;dem tuum,nelt;]g dormitet qui euftodit tcTcce nonnbsp;dormitabit ne^ dormict qui euftodit Ifrael� Do/nbsp;minus euftodiet te, dns protedio tua fuper manunbsp;dexteram tuam.Per diemfol non uret te,nclt;5^lunanbsp;per nodem^Dominus euftodiet te ab omni malo,nbsp;cuftodietanim� tua dominus^Dominus euftodietnbsp;�ntroit� tu� amp;: exit� tu5, amodo �e ufq^ in feculu�nbsp;montes dicit calos.Sic infld in dlio pfdlmo^Ad te leudui oculos meotnbsp;^ui bdbitdt in coeUsit�on det^ne^ dormitet,e^ ex �eb.iflti mdHetn legi ito
-ocr page 739-IH PSALM VM CXX.
o,�5oit dibit,nelt;^ dorntitibit,lt;iuSuis figtinordtionit btne precdntis
Wint deo iwn mdle conuenidt,
^idei uerbd funtficulos meos direxi dd clt;xlo$,'pet�ns ut diuittd m ten mihi ddfit clementid,qult;e certe dderit fuo tempore, ztr efficdx erit�nbsp;^empe dlim ^t� �cit ccelumnbsp;nbsp;nbsp;tcrr�.Qiui deut � dnimi med(fic enim feip�
confoldtur ^uifiducidm hibet in dominivm)non permittet ut Ubdtut ttws d uid neritdtii utcutp impngneris regtw Sdtdn^ er impijs hyponbsp;^it�.�Je^ is qu�cuflodit te dormitdbit,utmdxime ad t�pus dormitdrezynbsp;^^�imulire nobis in tentdtione uidedtur,(iu�ddmodu dlibi diximut,Exitr�nbsp;qudre obdormii domine,Eae ^ui cufiodit lfrd�l,id efi,populu credent enbsp;fi^�,fioit uel dd modicu cldudet oculos tdnt� dbe� ut dormidt, twn folet isnbsp;^^iiui�i populi fui,fed diligenter intueri omnid ddiuudre,mdxime tuenbsp;deferuiffeuidetur.lUeipfe qui jic cujkditpopulmn fuum diedc no�nbsp;^�eu�odiet quoq^ te,lt;!^proteget te uMbrdfud(ut e� in l�eb.)fuper mdnunbsp;dexter dm,ut pugndns dexterd tud eontrd dduerfdrios non heddris,nbsp;^�^ftUiilnereturdexterdtM.
fcr diem orc.�d e�,d�^ulgente luce confoldtionis dei non exto�ieris,no ^ii �curus er negltgens dei. Rurf�mq^ ddueniente tentdtionii noile non Sol,lundnbsp;deqcierif,nojtcddesdtudindeum fiducid. Alioqui quomodo lundureti wnuret�nbsp;Aut certe no drro^bis tibi iu�tidm in die cum fol cidre �lget,cum extrdnbsp;frucemgdtides beneficid deifintiens,neqi drro^bis tibiiu�itidm in no�lenbsp;^^dndo lu/nd cidrelucet,cKin cruce gdudes er�rtiter�treuideris.Vtr�nbsp;^enime� imp�vm,fibi fci�icet tribuere er fuis mentis er uiribus quodfo^nbsp;^i�s deie�.Sic lob dicit,cd il,Siuidifolem cwm�lgeret er lund inceden^nbsp;cldre,er Utdtum e� in dbfeondito cor meum, er ofculdtus fum maniinbsp;^^dm oremeo,qu(e e�Mquitdsmdxtmd er ne^tio cotrd deum dlti�imu.
^oc mdlo fdndi fecuri effe non polfunt,nifs deo ferudnte. Qt(i�dt,ui�
ne cdddhl�elix pro uret,legit,percutiet.
Itttroitwm uero dicit erexitum, id e�,�ue d�n�fwe �ris�i�ris,hoe e� ^bicunc^ �eris,�ue in fitsdgt;ulo �ue in pdfeuis pd�or tuus te ouem non defe^nbsp;^^t.sicut lodnnis.io. dicit Chri�tu,Per me � quis introierit 'm regnu calo^nbsp;^i^fiuefldbulum ouium,quie e� eccle�d fdn�lorMn,fdludbitur,er 'mgre^nbsp;^ietur per fidem,er egredietur per chdritdtem,lt;!:^ pdfeud 'mueniet,duge^nbsp;Guntur enim 'merementd �ugftm iu�itilt;e
-ocr page 740-t�a eOIIMSNTARIVS POMERANI PSALMVS CXXL
Tttulm. Canticum graduutn.
S V M M A. S�6 typo ciuitdtis llierufil�,ubi erdt templu,lt;lt(o ter dfccit deb�t tribui domini�ue luditi �fliuo gdudio fin^lis dttn�/icut legis pncnbsp;ceptum,Deut,ls,ubilt;^uo^relt;juirebdturiudicMcrlex fiquid difficilenbsp;dtnbiguwm in relilt;^uis urbibtu iudicdri non potuit^ut legis Deu.17. Sub tynbsp;po i�Ofin^Ud^def:ribit ecclefidnttUtfepe dlids. Proptered non tdm ciuitdnbsp;tem dicit q ciuitdtis �militudinem,ttt �gurdm 'm dieet. Hierufdlem, 'mquit,nbsp;tJieru/dI� ^Ute qult;e (edi�cdturut ciuitdsjcuius pdrticipdtio �mul uel qu� coiunih e� ip�nbsp;tedi�cdtur* �muLHoc e�t^on i�d tHerufdlem lt;IU� m� diuifd e�, quec oeddit prophenbsp;tdt amp;� ldpiddtdpo�olo$,fed qu� mutud chdritdte �bi ut mebrd unius cor*nbsp;porti conne{litur,lt;iu� cum deo unum eil,m qud ��i heticid cofeientite denbsp;retniffio peauto es- dondtd dei hlt;iereditdte,m qud re�um iudiciivm e�.^dfttnbsp;^iritudlis homo dijudicdt omnid. Extrd (^ud omnid funt error ibui plendgt;nbsp;Attimdlis enim homo no percipit crc. Hlt;ec e^ domw er duld regid �duidnbsp;in ^udregndtChri�us,l.uc�.l.t^ Efd.9. Hie eflpdx iUdt^ute non hdbebilnbsp;finem,lt;iudm (uthic uides)�bi nwtuo eines hi�us Hierufdlem �f precdntutnbsp;er pr^edicdnt,
LActatus fum inter cos qui dixeruntmihi, in domum domini ibimus.Stantes erant penbsp;des noftri in atrfjs tuisHicrufalc^Hierufalemqua�nbsp;aedificatur ut ciuitas,cuiu5 participatio fimuLlUuenbsp;cnim afeender�t tribus, tribus doniini,tcftinioni5nbsp;Ifrael,ad confitend� nomini domini� Quia illicfe/nbsp;deriit fedes in indicium,Cedes Cuperdomu Dauid�nbsp;Rogatc qux ad pacem Cunt Hicrufal�,�c abundannbsp;da diligentibus te.Fiat pax in uirtute tua,�c abunnbsp;dantiain turribus tuis.Propter fatres mcos amp; pronbsp;ximos meosloquebarpac� de te. Propter domum
-ocr page 741-IN PSALMVM CXXI. d�miiii dci noftri quxfiui bona tibk
tn
Indtrijs.�e.lnportM. Cuiut pdrticiplt;aio uelconfortiumfimuLfeliXt Qji^coniunchc^ipfifimul. In uirtute.fe.in antcmurali, TurribiK^nbsp;felix,Pdldtijs.
Ele^nti�imd. hxc efl defcriptio mutuic chdriMis in ecde�d fdnikgt;ri(,
^udcmut non folum de noftro fed etidtn dliorum profi�u^ut omnes , f^inemur tndicio O' itflruihone uerbi dei,Qr pax dci exultet in cordi=nbsp;but noflris^Amen.Sic wg) dit fidele cor,fiuc fidelif po[gt;ului, Lietdttos fivmnbsp;ff^ter eos qtios dudiui djfitrdre dddominum,ut relido tenebrdru regno insnbsp;amp;� ^derentur indomtvm domini,ni templu funihitn eiui,uli domtnm hdbi�nbsp;M lux fdndoru,^ui dixerttnt dd mefln domu domini ibimut.Stdntes eratnbsp;P^det^d e�jdffi�ut noflri in partis uel in ingre�ibus tuis a Hicrufdlem cjnbsp;Wti� dei,Pfdl.s6. Properdutmus in Hierufdlem,properdrunt o dlif�ed cunbsp;pifnuinos amp;� dlios progredi uf^jin domu dei,id e�tetnplu,Pfdl.4i.ttt fi*nbsp;decrefcentes propius dcceddmusddfdnUnfdndorwm Non cnint putdmwsnbsp;tioscomprehendiffe.Phtlip.i.P^t nonprogredi in uid dei eft retracedere.
Hierufdlemfinqudmtquie adificdtur uerbo dti�ut de ^dificdtione dixi intts Pfdl.U7gt;) amp; conftruitar ex Idpidibus uiuis^dodis zif illu/mindtis i donbsp;niino,Pfd.s^gt;�^phe,i. i.Pet.i.Aedificdtur,inqudm,ut ciuitdsdhqud j� frrnbsp;fis ex Idpidibus Udrijs er ftrtibus m�ris O turrtbus oc.cuius pdrtkipdtionbsp;fimul,ubi dum ^udetunwin membrum con�Ludent omnid,divm dolet^connbsp;dolent omnid,feruiuntfiibi mutuo,mutudsfirunt nece�ttdtes cr infirmisnbsp;^ites^lterum dlteriits eft non fuum.Citiicquid difeors eft, quicquid ftrrenbsp;poteft dlios,quicquid iintdre non unit non pertinet dd iftum tlierufd*nbsp;^^^�utcunq^glorietur fepertinere.
quot;Vndeiedificdtur ut ciuitdsfquifit ut pdrticipdtio eius fit fimuUiHuc ent, ^itfit^dfeenderutfcilicetfideCnon dliter dfeenditur dd edm ciuitdtemnbsp;^^�*'plimi')tribus,no qult;ecui^ fed tribus domini,qute funtex numero filiounbsp;dei,funtexele�hs det,reffnerdtteftiritu,qUie tribus funt teftimoniivitinbsp;^[fd�liijteftificdntur enttner fide eropeftbuscordm deonbsp;nbsp;nbsp;cor dm homiu
fdbusfe efle uerumfernen lfrd�lis,quid dfeenderunt illuc dd confitendu no f^ini domini,utfitniUficdrent nomen dei,grdti'ds d^ent fdludtori co fitennbsp;donbsp;nbsp;nbsp;priedicdndo gloridm ef iuftitidm dei. tdpides erg) buius ciuitdtis
V*^t tribus dominiit3' opus in hdc ciuitdte eft fundificdtio nois dei. Quid **^^filt;iciuitdt�[ederutfedefdd difcernendumiudiciMn,illiciudices fitper
-ocr page 742-COMMENTARIyS POMERANI
fede$ [ederunt.fcde!,w^udm,j�u�iudice$ fuper domu DMidJd e^,fuptf fimilidtn chrifli,ut fupra, di{liimtlt;iuiexfemine DduidniitM,rexe�4 deonbsp;con�itutut[uperSion ^c.Ppil.i.��ic ettim(bltim reibtm eft iudiciumpefnbsp;verbum cr Jpiritum det. Vnde Chrijhis dixit difci(iulK,'Vos qut reliqui�iinbsp;omnid cr fecuti eflif me,m re^nerdtione ctim federit filiui hominii in fedenbsp;tn�iefidtis [uie,fedebitii cr uos fuperfedes iudic�tes duodecim tribud \frdnbsp;el. Alt nefcitis�dit Pdultu}^ C dn^los iudicdbimut.Pt nobis dicitur,Pro�nbsp;idte]^trittK,num ex deo fint.Uem,tte �imus �ciitpdru^tlifluihidtes er cifnbsp;cum�rdmw omni uento do{lrinlt;e,in nequitid er dPiitid hominum,dd cir^nbsp;civmuentionem error is.H^c eft igitur bene iodificdtd ciuitds,ubi concordanbsp;ciuiumeft er re{lumiudMum,mq^udm pro^erdtur adnihildliud tftt'dtitnbsp;(td confitendumnominidomini.
R.o^te qune dd pdeem ftmt Hierufdlcm. Grteci uunc legtvnt th/j ;ffoult; e�oiXi!/j.,c[udft ciuitds Hierufdleftt rogindd proptered dccipiendd quje pd^nbsp;cif ftint,^ute feutenta lon^ dbeft db ijs qute fequantur. In ffnitiuo frggt;nbsp;uel ddtiuo dccipe liicrufiilem,Pt�cilefititlibrdrijs�rte Tuvponerepronbsp;T�cruelT�l.Effententid eft,Vos tribuf domtni ^ui dfeenditis er dfeendiftifnbsp;in Hicrufdlem^ogite,beneprecdminitOptdte cordtn deo i^Uie J�eShntdinbsp;pdcem er dd proftilum huittt ciuitdtii HierufdlemtUos mutuis precibm innbsp;ioc regno iundte,cr defiderdte ex deo grdtidm per t^uem lt;edificid iftd fur*nbsp;gunt er cofummdtur.Etftc dicite(coniun^o enim^CTjreik ex Reb.omitnbsp;titur.)Abunddntidfiue proj�eritdsfit omnibus � Rierufdlem qui diliguntnbsp;te,mdledi(lio erinftltcitds omnibus quiperfequuntur erudftdnt te. Pidtnbsp;pdx dei in robore er m�ris tuis er dbund�itid in pdldtijs fiue turribus tuif�nbsp;vt pdx fit intrd te,crrobur/fitritus dbunddntUq; grdtidrum er uefbi deinbsp;tiu^tur ijs qui tibi minifterio uerbi priefuntjut hic dduerfdnus exercituinbsp;ftihil dliud uidedt qua propugndculd�rti�tmd amp; cboros cdftrorum.
Propter ft-dtres meos er proximos meos loquebdr uel potius loqudr,id e�,pr�dicdbo pdcem de te,uel loqudrpdcem in te.Rieceftchdritdtis ndtU*nbsp;rd,ut propter proxtmum non po�istdcere Eudn^liumpdcis quod bdbetnbsp;iflft Rierufdlem ldern fequiturdlijs uerbiStQutefiui uel qu/erdm tibi bon�nbsp;er fclutem propter domum domini dei noftri,id eil,templu/m fdnibim deinbsp;^uodeftin te^ quo deushdbitdt.Roc eftpropter elefhs qui funtfrdtreSnbsp;tnei er templum Ifiirituffdnllt, It� chdritds hic non que fud funt qudf^nbsp;fedqu^dliorMn,
-ocr page 743-IH PS�LMVM CXXII,
PSALMVS CXXII.
T/faft�. Canticum graduum�
5 V M M A. Serai er incill� dum fudm agnofcuntculpdin uel dum wiu� fiiint pdtiuntur �b dlijs potcntiorib vt er ditioribm, non aliud norunt rc'*nbsp;fitgium qua dominum dominam^quoru mantts inuocant ut uel parcantnbsp;^tbnquentibtaueldefindant iniuriam fufiinentes. Ita nosfolum dominienbsp;^itbemus re�tgitim pfal.14^, Oculi omnium in te j^erant domine (S',nbsp;lu da efcam iUis in tempore opportumo.Aperis tu (se�
D tc Icuaui oculos meos qui habitas in coe
.Ecce ficut oculi feruoru ad manus domi norum fuoru. Sicut oculi ancillac ad manus domi/nbsp;�ixfuae,ita oculi noftri ad dominS deum noftrumnbsp;donee mifcrcatur noftri, Miferere noftri dominenbsp;hiiferere noftri,quia multu repleti fumus defpedi/nbsp;otie. Mult�repleta eft anima noftra opprobriumnbsp;abundantibus amp;c. defpedio fuperbis�
Qai i� hac neee�iute efi ut uidedt dnim� fudm repktdm dej^e^one^ eft,ut dicit,�ii!im opprobrium dbunddntibws diuitibus, potentibuf,fdanbsp;inris�nflis es hypocritis (s de�gt;eaionem contemptoribus uerbi (S iudinbsp;dei,{s norit quid h�cfibi uelint.Experierii hdne tentdtionem � mordianbsp;tenucris er confrljus fiter is dei uerbum,
psALMvs exxirr.
Tituluf. CantiCLim graduum Dauid,
S V M M A. Cra�/ tentdtionees periculo mortis es mfirorum defim^ft ^�te dicimus,ExtittBicorpore es ddmndti in jeternu fiii^emus,dut iUd tettnbsp;tdtio nos obruiffet nifi dominus nos liberdjfet.
Ifi dns fuiflet in nobis (dicat nunc Ifraelgt; ni� dns fuiflet in nobis� Cum infurgerct
-ocr page 744-tM- eOMMEMT�RlVS fOMERAN�
homines contra nos^uticj ui'uos deglut�ffcnt nos� Cum irafceretur furor eor� contra nos, uti'cj aquanbsp;Jemerfiflet nos. Torrente pertran�ui't an�a noftra,nbsp;utiq^ pertran�ffet anima noftra aquai'ntolerab�l^�nbsp;Benedidus dns qui non d�dit nos in pr�damdeunbsp;tibus eor�. Anima noftra ficut pafler erepta eftnbsp;laquco uenanti�. Laqueus contritus eft �lt; nos lib^nbsp;rati fumus. Adiutorium noftr� in nomine domin�nbsp;qui fecit coclum St terram.
Torrcnf� pertranfittU ata. neflrajd e�^ peruafimui per torrent?ai^uif ttel per marerubru,uel per lordan�.'Vtitj; pertr���etaia no�rd pera^i^nbsp;alioqui 'mtolerabil�,fci auxilio dei^t�tu enim licerct er hcuiffet per dettgt;nbsp;Sed hfc inepte uerfa fu/ntad pfalmi fententi�.Felix aptefic^Torr�s traiffnbsp;fttper anima no�r�Cid cUfuper nos)ttic tran�jfent fttp anima no�f^nbsp;a^Utc lelatte.Hoc eil,t^i� dominui �dj�et in twbii in aquis pcrij�emuinbsp;fiamp;iri uetei'isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;olim(,ut z^femper fol�t) dixerut,�fin� dominua in nobif/'^
li^ationis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certofdunt domintiadeffe,erUberati �tentationeii�^
pr�dicant mifericordid. Qua uero prophet� aUudat ad hifloriaa ueter(^ ueli�epfalmui d�clarai. ldqd'�cdmpe,Vopuluii�eifraeliticiKi^uinbsp;popnlii^ dei cen�ebdlttr ifia. femper potuil edntare �c,tao�rum genui ��nbsp;tum perij�et ul ne unut quid? ex nobis fupereffet, t^iundo perfequebdtti�^nbsp;nos Phdrao cumfuis,zy nos per mare rubrum �tper cdpita no�rd eteual'^,nbsp;trdn�uimus^nMrtem ob oculos uidentes, ni� dominus�i�et in nobts,lt;P**nbsp;tiberduii nos � duriKimis inimicorum uinculis reruitute.
-ocr page 745-JM PSALMvm cxxiiii�
tfwpfonJtWjCr populuf dei tenMioite purifiaituf of fuiitt infirmiutent rxpertiif,lt;iuxilio deiutamp;�r periudtt ad rcgnum.
Expertin cr^ m tentatione nihil humante uircs,nihil humana aalend totifilia^cum gratiitrumafbonec^prtedicationetnifcricorditedei^quam CTnbsp;^lijs uultcognitam^dicit^Hifi dominus /iaffet in nohis vc.Benedi�us dot*nbsp;fninwxiuinon permi�tnoi ai^uis fubmergi,attt dentibta impioru leonumnbsp;tiorari,autlaqueo inilt;iuitatis er infidiarum eoru teneri^ut neq; apertauitnbsp;tteq; infidiie latentes fub pietatis J^ecie potucrint nos � deo feparare,tantienbsp;mluit iRc 'm nobk cuiut nomen 'muocauimuttnec mirumjipfeenim ^citcx�nbsp;Iwm er terram,ut habeat omnid 'm manu[ua CT nos CT nofira,er nemo po*nbsp;ttfi rapere ex manibus �'��.
PSALHiVS cxxint
Titulus. Canticutn graduum�, r V M M A. Racejl rata 'm deum fiducia,credere fcilicet mm quam dixnbsp;^inusderelmquetg�rantes 'm[ejtt per aduerfarioscadant � deo,
QVi confid�tit i'n dnm,ficuC mons Sion no c�moueb�fur in xtern�,qai h abitat in Hicnbsp;^rufalem. Montes funt circu eam,�e dnsnbsp;fft cirenm popul� fuum, amodo Sc uf^ in feculd..nbsp;Quia no dimittet dns uirgam peceator�,fuper fornbsp;ictn iuftor� ut non extendant iufti ad iniquitacesnbsp;^anus fuas.Benefac domine bonis amp; re�is corde*nbsp;^cclinantes auf in obligati�es abdncet dominuanbsp;c� Operantibus iniqnitatem,pax fuper Ifrael,
QSt confidut in domino erunt fiabiles�cutmons Sion e� �Abil!s,Hodi *noutbitur 4 fidu:ia dei qui habitat 'm noua Hierufal�,ln cuius circ�itu funtnbsp;ngt;otes,!d e�,inac�ffa hoflibus locajboc efi prote�tones dci/icut Pfal. i4.'7*nbsp;^lt;ntiam con�rtduit [eraa portarwtt tuaru crctAtq^has proteiHones d^
-ocr page 746-�� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMER�Nt
ticetinteUiffrednfflor� cuftodi,-i/;.ticbA.Rdminiftritor:j fiMt gtttti.ff.Et ecce mans plenus etjuorunbsp;nbsp;nbsp;currtium tgneorum in drcuitu.Hi^
lifei.Vtcun^ ifiA dccipi!u,dotniniduxilitim �gni�ciitur,id quod dddituf' Et dominus,inquit,in circuitu populi fut ucl e� circum popultt fuwm-Si^nbsp;Cfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifle pduper cldmduit crc. Cdfirdmetdbitur dn^lus domini dr*
cum timentes eum ^c.
Verumhtecex VLebrao cldrius Icguntur pCfOtii con�dunttn dotnitt^ ficut mans Sion,no cotm)uebitur,m ^tern� hdbttdbitflierufalem montctnbsp;in circumitu eius,cf dominas z^cAn primo uerfu per �ebrdifm� ponitK^�nbsp;Commouebiturzyhdb�tdbitipro comouebunturnbsp;nbsp;nbsp;hdbitdbunt'Et �mt bi^
fimplices�militudines.Sicut mans Sion no pote� comoueri�ta qui in do* tnino con�dunt.Et�cut montesfumt incircuitu �lieru[dlem,undc dicutUfnbsp;montdna ludaa^Luc^.i itd dominus in circuMitu populifui.Qjiidjmquittnbsp;non dimittet Z^c. Q�^ e� dei confoldtio m cruce no�rd,fcilicet q, quduiinbsp;tiir^peccdtorum ucluir^ impietdttsucneritfupernos,Grttrferitnosueinbsp;tndni��nuiolentidueld�ud^monijmmdidnijutrermqudmus dei uerbu/H^nbsp;erfiducidm indeit dbne^mus dei uerttdtem,tdmen dominus non eoiif^nbsp;de�erit nosutextendumus mdnusno�rds ad iniquitdtem,ideii,ut focit*nbsp;mur operdrijs iniquitdtis.Etidem optdt hic f�iritus in Pfdlmo pro nobis,'nbsp;tenSjBene�cjid �{t,tudbenig�ttdte Zirbene�cijs dde�o bonis (3- replis cofnbsp;de,id cSl,tibi �dentibus ne cdddnt d, te.Suisigitur dominus dderit.Quinbsp;fern declindnt � uid redn nolentes dudire uerbum dei,in obli^tiones lt;��*nbsp;ptetatis,quibus implicdntur zsr excecdnfur ut exp�cdri nequedne,1 �os db*nbsp;ducet dominus zsrdfe dbqciet cu omntbus operdrijs miquitdtis,qult;indo di*nbsp;cet,Difcedite d meomnes,qui operdmini iniquitdtetn,PdX�t fupernbsp;ieifidl, Contraction e� pax impijs dicit dominus.
ESA.LliiivS CXXV,
Tit�lus. Canricum graduum,quot;
SV MM A. Po�Cdptiuitdte AegyptidcdmZirdntccdptiuitdtem Bdbylo* nicdm hic Pfdlmus fcriptus e�,poffet crg� uideri pr�dixiffe de redulhon^nbsp;ludd ex cdptiuitdte Bdbylonis,ut legis in Efdrd,ni� quid dignius hicnbsp;tnus nobis o�entdret.Deliberdtioeer^ agitur qud, liberdti fumus per Cbnnbsp;tJo�raredemexcdptiuitdte peccdti,mortis,legis,dequd dlibidiximus,Cdptiua�lt;*nbsp;ptiaex captie cdptiuitdtem zsrc.Heccfii�d BdbylonicdCdptiuitdsex qud hodica�nbsp;uitatc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mirando dei bcncfido kberamur per uerbum EuansUcMn,quod iam tio*
en
-ocr page 747-JN PSAtMVM GXXV. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9^
^'�^^ttc^Ji:itmtateir{ii�isJ}orrettdi�imh,itlt;iutftiiporetcnedmurddmi* ^�^^tesundetiimf^itoi/njj)erdtumlumendd�ilg��t,critiiorbcmillufiret , ,nbsp;^tirfum renoueiur i�itd. Populuf lt;ltti dmbuldbdt tn tenebris uidet lucentnbsp;^gndni crc.Et Luc�AAlliimindre ijs qui in tenebris z^c. Veru folutis dbnbsp;'^captiuitdie re�dtcrux,fed hlt;ecducit ddgloridm,tdquodfin�pfdlminbsp;�gt;dbet.
CVm conuerfcn't dns captiui'tate Si'on,fa(fl:i fumus fient confolati\Tuncrcplct� eft gaunbsp;�io os noftr�, amp; lingua noftra exultatione� Tuncnbsp;^lcent inter gentes,magni�cauit dns facere c� eis*nbsp;Magnificauit dns facere nobifcum,fadi fumus lxlt;nbsp;tantes* Conuertc dne capti�itat� noftram,ficut tornbsp;tentes in auftro.Qui fem�nant inlaclirymis,in ex/nbsp;�ltationc met�nt.Euntes ibant �c f�ebantiaeientesnbsp;femina fua. Venientes a�t uenient c� exultation^,nbsp;portantes manipules fuos*
Cl�od legimas,S�cut confoldti,ex ileb.iegitur,Sicutfom.nidntes.}jlAm fuim tdin mj^crdtdnt cd^tiuitdtis nofir�folution� qux hodie nobis do^nbsp;ffnnus ojkndit,qu(s fdtis credere potefiiSomnidntes nobis uidemur pr� ddnbsp;gt;ffirdtione,qud� no uere i�d dgdntur.Sunt enim mdiord cdptu noftro poflqnbsp;ontnid crdnt dej�crdtd.Sicut Petrus putdbdt fe uifum uidere qui tdm� uerenbsp;iibi.rdbdtur�cdrcere,A{l.ti,�lic gdudio exultdtioneconji�ionisdiuianbsp;n�fericordiie prlt;edicdtionis uerbiEudugelict impletur os no�nmtfnbsp;Mcuq;fjeuidtcontrdmundusO'regniMnSdtdn�.
Tumc dicent O'C, Grdtid liberdtionis Chrtfli tdntdefi, uf efidtn predict tiir in gentibus,Qr dicdtur d ptiblicdnis zr pecoLtoribus. Hiunc populu dil�nbsp;git deus.De hic cdptiuitdtis folution� lege,P.fi^t.Hi�clibcrtds captd quinbsp;dem eil,fed nondum�qudntu dd nos dttinet)perjciki, dum ddhuc fumusiitnbsp;inortdli clt;irne,quiproptcriugiter ordndum,Conucrte domine cdptiuitatenbsp;�ofirttm �cutconuertis torren tes dufiro ftdnte,'rorrentesttiuil�us pleiti
-ocr page 748-gpg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTARrVS POMERANi'
Sicut torrctes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftri�idufiro tepido foluimtur c? rurfumflutd, Sicfiigo�c i�
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidtlitdtisiquM cbdiitiitiifiu�bim edcre non potuimtti) hdiknia detenti,
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pdiinuifUt rurfum cdlore ljgt;iritu( falutii nobii fludtit dquie grdtidru
tuffdnfii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utrbum fiuimnbsp;nbsp;nbsp;liquc�det cd,fldbit J}gt;iritii^
eiitt iO' fluent dt^ute. Cdnt, ^.Surgc dquilo nbsp;nbsp;Ktni dufler,perfld hortu meit
crfludnt dromdtd i�iiK,
Hdnc tdmcn non efle cdrnis libertdt�(quemddmodu cdrndles foinnidt) fe^ueniidcldreiiidicant. Qt}i,mt}uit,femindnt amp;c. vidcruciizy mortifl^nbsp;cdtio cdrnii e^l �s qui femindnt flemen uerbi dei,id efl,qui prtedicdntnbsp;fltenlur dei do{lrindm,ut uel hinc coUigM quodndm opuf flit huuK flolut^nbsp;cdptiuitdtis,prlt;edtcdtioflcilicet crconfi�io uerbi dei ut CX dlij liberentuf�nbsp;Verum hunc fletwm perflecutionii Cf Idbortofldm flemindtionem, tne�iife*nbsp;quitur cx �hci�imd, ox lt;eternd,, hic ingdudio coflcientienbsp;nbsp;nbsp;pofl hdnc ud^
in ^ternd dei�uitione Qxc,
PS�LMV5 cxxvr.
Titului. Canti'cum graduum Salomonis�
S V M M A, No/�rjrt� drbitriwm.noftne uires,noftrd prouid�tid,confli(i^ cx ftudid udnd flunt^qud ubi experimur,cont�pto fldbbdto iuflorum cxnbsp;�vru dei,nihil inuenimui nqi pdn� doloris/d efl, uexdtion� confct�Mru�
TV I� dfis xdificauen't c�om�jn uanum labo J[ rauer�nt aedificltes. Nifl dns Guftodientnbsp;ciuitatcm,in uanum uigilauita�ftodi�s.In uaniiinnbsp;eft uobi's ante luccm furgere, furgi'tc poft^ fcderinbsp;tis qui manducah's panem doloris. Cum deden'tnbsp;diledi's fuis fomnum,eccc bxrcdi'tas domini filijgt;
mcrces fru�us uentris* Sicut fagittx in manu po' tentiSjita filrj excuIfor�.Beatus qui implebit defi'nbsp;dcrium fuum ex ipfiSjn� confundentur c� loquennbsp;tur inimicis fuis in portis*
-ocr page 749-IN PSAIMVM CXXVL ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^9
CtMtdm cldre�ntinfcriptttr{sfententilt;e,gt;nirortd)nencontrdfUdo^
fere tUos^qtiifcriptnrtefe�ciurd pro�ffbres, ni�. nMtttfijksfe�cfunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^popit
nihil mtelhgunt[cripturdru,qt(i tim clurd c^cis octtlii non uident. Th itd tem dcape.Scripturd dupliccm defatbit populum. Alterum uelercm,^tiinbsp;fimt iujhttArii,^uis operibut qt infltiiec^huindHie prouidentMnbsp;nbsp;nbsp;fapten^
t�� fidcntet,qui rdtionem fecuti nott uerbimt dei,^ecie fdnflitdtis c^�pi tnttlt;e o- deapiuttt er decipiuntur. Quibin nu�d ntione perfnddere po^nbsp;tes fdbbdtu illudJ�iritudle effe dontino deo fdndificdnd�, ut ceffimnt dbnbsp;nperibttsnofiriSfUt operetnr �� nobis fud operd deus,ut detno nofird montnbsp;Hibuf(ficut ordmut) jiit tiolimtdt,ut morti�catd cdrne noflrd,id efl^uolttnnbsp;tlt;itehumdnd,uel(ut dominui didt)dbnegdtis nobilipfts,non /�irttunefiro
/�irituhutuf mundi/ed �gt;iritu dei ducdmur.Q^i tdmen nfi^ddeo mbit promouent^ ut ctidm hoc ipforum prouidentidip�s fepe ceddt m ntdlum,nbsp;er diuerfam longe euenidt qudipHcagitducrunt,(lwd ut in omnibus perinbsp;^nlofum eft�td 'm re fdlutis etidm ddmnofum.
tiuic ueteri populo,lt;iHi nihil minus cogitdt qud fe ejfe ueterem^dicitur, fimt omnes uires,proHidentiit cr condtui uefiri, wji dominus lt;edi�nbsp;f^uerit,ni� dominusuigildueritcr cuflodierit. vdn�t er penitusnibtle�,nbsp;^ntdgno negocio ddoperdsfurgitis erperuenitis dntediem (�eutiUq^uinbsp;te liodif quidem totius �bi quietem permittimt,ut fud litcrd duort fe�en�nbsp;titr)qui ddhuc non uultis federe,id e�, quiefeere qt fdbbdtum dgere,hocnbsp;e� domino omnem folicitudinem zy cur dm committer e er uentris er fdltsnbsp;tifdgnordntes omnid 'm mdnts dei funt,qui implet omne dnimdl benedictnbsp;^ione 'm tempore opportuno, fed nunducdtis potiuspdnem dolorumjdnbsp;^�iUexdtii ue�rds confcientids dodrinis operum quo nwtq poterunt uo9nbsp;feddere de fdlute certos. Hoc oid idmdudu experti fumus cu mutiere duonbsp;decim dnnos profluuium fdnguinispdtiente,quo fcribitur multd pdffdinbsp;medicis er omn� in eos expendijfe �cultdte er tdm� femp peius hdbuiffe,nbsp;Telix hoc cldrius ftc,Vdntmi e� uobis diluculo proueni�ttbus furgerCfnbsp;retdrddntibus federe,comedentibus pdnem dolorum.
Alttrupopul�idefcribit fcripturdnouu/m,lt;juifuntdile(li deiernoui ^��es.ijilij deii�rendti,quos deusipfe po�idetoterndhorcditdtequi�gt;unbsp;dei dgu[ur,qui(ut no hoc di�imulemus) funt horeditds Chrt�i, er quos inbsp;pittrelocomercedisdcceptt,�cutditEfd,g.�cceego erpuerimeiquos de^nbsp;dit mffii dominus 'm�gnti er portentu ifrd�l erc.Et pdter dd fili� pfdl-t^nbsp;fo�uld d me erc.Etiteri� Cbrifius�o,t7^Q^sdedi�i mihie^ cujb. t�'e*
NN �
-ocr page 750-700 comi�entarivs pombran�
Df quo popttlo h te ait,Cum dederit dile^s fuispiinn!t(id quad peTtl^ ''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;net ex Hebr.�d tterfum prieccdentctgt;j)'iel, ut t'ehx legit. Sic ddbit dileflo-
fuo fotnnum.Voterii CJ' legere,Ccrte dal!ite:e;c.id ejl,req!item ZJ quietent � dubit dtleiiis fuii,tit eejjent�ldboribuifuie, qu�ddtmd� er ip[e domiltUinbsp;Sdbbdtu opes infdbbdto requieuitdbontniopere quodpdtrdrdt.uideHcbr.^.Ettdmeitnbsp;ribitsplcnit. todnttedicit,Pdtermeui ufq^ modo operdtur CT ego opcror.Sicer/l'lf^nbsp;tudlis homo inueniet hie fdbbdtu negociofi�mum. Semper cnim dg�te deOnbsp;fluihts producetfpiritudles. No� enim torpene eft in hamine tlleftiritufnbsp;dei,fed uiudx er ejftcdx fldmmd cH diuinitdtis in templofuo multd agett^nbsp;tis.Hiec ergo non prohibent bond operd,fed nihil potiui dliud uolunt qu^nbsp;bond operdfid cft,ftu�lus ftdei intut in pedoreuiuentis. Tdeedntergo qu^nbsp;tnultd de operibiK gdrriimtqux non intelli^nt.Sine hoc enim ftintu nettnbsp;poteris ni� mdld operd �cere,er qudniuctinq; in jpeciem fdn�hm opufftnbsp;erit tdmen peadtum eft,ni� Pduliu non rt �e dixerit, C^uicquid non eft ettnbsp;fide,peantum cft.Sdbbdtum eilut tuiUd tud operdfreidf, qult;e�intpecedtitnbsp;Cr dd ueterem homine pertinent,ftcidt uero operd dei,qudefMtt impriftiltnbsp;fides,uteft Iodn.6.Deinde fideifttlt;�us,id eft,operd non�miildtlt;echdrHinbsp;tii,qu� non tdm tu qud ip�e chrifliftgt;iritm idtn in te operdtur,qudndoqui^nbsp;dem �ne me,mquit,nihil poteftis�eerc.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addit er^,E.cceh.ereditdt domini fwnt filij,id eft,nontdle uetuf popu^
tut qui eft populus operum, non ftlij fed ftrui,fiii/,inqudm,funt, id eft,re* cens ndtiex jpirituquinon �nit eos ueteres fteri^quitoti pendent ex pd*nbsp;tre deo.lAcrccs,fcilicet dominieft ftufbts uentris,ideft,rendtttlliexuterOnbsp;dci cr noui�lij,no populuflegis,fed grdti�.P.t eft repetitd fent�tid,CiJit^^nbsp;enim dixerdt hicreditdtem idm mercedem dicit, cr quod ftlios idm ftuilttnbsp;uentris,zirmox ftlios ddolefccntidrHftueiuucntutis,ex liebr�a,vt ex hiinbsp;omnibus mteUigds non ueteres homines effe cr populu legis, fed nouos honbsp;mines GTpopulumgrdti�,ftliosnonferuos�
. iltftlq fumtftcut fd^tt�in mdnupotentis principis uelmilitisdlicti* iut.�on enimfequmtturdoilrindm udndm pdnem dolorum,circudili orttnbsp;ni uento do(lrinte,fed hdbentes uerbum uit� ftrtes O' uegeti fiti o eott*nbsp;uerfdtione o dodlrind uulnerdnt cordd inimicorum r�gis Chrifti,ttt dici^nbsp;turpfdlmo.^^.dliosutconftnddnturde fud neqtiitidqud nituntur ftib�nbsp;uertere ueritdtem,dlios ut cognitd refipif.dnt ueritdte,f{cut.t. Corinfh.�nbsp;Deo,inquit,grdtid, qui femper per nos triumphwm dgit 'm chrtfto �eftt,i3fnbsp;�doremcirc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
-ocr page 751-IN PSALHVM CXXVII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^701
V iJtOtc effe non dliim qua ucrbidei pugtum/Lre ddditur.lbidn confi�t . dcntur,m:iuit,ide�,noitfulgt;zriibuturqua�m{nddces,culociuentur,idefifnbsp;U rbodffnt eit tniniicispiis,id eft,ucrbi cidnerfaYipjnpcrtd,idefi,locopUnbsp;bl'. co,uel in iudicio cord ijutllii/ictitdiximni de portu pfdl.sgt;.Vcl in poranbsp;ttijd eR,u!:i dduerprij inud�rintciuitdte neflr^ falutis, ut fit metdphortlnbsp;^b hofiibut^ctuinittintiir perportdt irrutuperc etc, Tdnt feilieet potenfetnbsp;�intiflxfd'^iitce fine fiUjiuucntulis, t^uos nos le^imus filios excujjbru(ii.nbsp;^nod ex lieb.lieet,dnnotdnteVelice')id c�, filios �ue pofleros iHoriinbsp;i�jicxcu�i funt,id elt^dbieiii 4 deo,Pro populo enint ueteri,fitij, id c{i,n9nbsp;^^iliifubrogktifiunt^quifunt Apojhti cr ChrifHdni omnes� quoru nume^tnbsp;f�eriinti�i,qui olim ante chrifii ndtiuitdt� jfiiritu Chrifiiillumind,nbsp;^crdnt,f�d httc grdtid nondu erdt pdldtn reueldtdt nt Pdulus fiepe ficribitynbsp;ndidRpbe. SicKtdtt.i.lttultidborienteerc.fi.lijMt�regnietc, CZ.il.nbsp;^nfiretur d uobis regnum dei,er ddbitur Qtc.
Bodtuf erg) honta,qM bnpleuit defideri� fiuu,tiel ex Hcb.phdretram fiu ^gt;n(utp�rfkt metdphord)ex ipfits,td efl,ex uerbo do�rind cor it,ut pofnbsp;fi�t lt;� ipfie ejfefiliut iuucntutis,erpotens effe bl opcre dei er fermone erct
PSALIAVS CXXVII.
Titiilus. Canticiim graduum*
S V M M A. Timentis deii bedtitudo in Idboribus mdntMimfin Kxore 0* ^�beris,in Ifiiritudli ttterndlt;� dpud deum grdtid,bic deficribitur.
BEati omnes qui timcnt domi'n�, qui ambu/ iant in uijs eins. Labores manu� cuar� quianbsp;^anducabi'Sjbeatus es Scbcnc tibi erit� Vxor tuanbsp;�cutukisabundansjn latcribus domus tux. Filqnbsp;tui f�cutnouellxplantxoliuarum,in circuitu m�fxnbsp;tu�.Ecce ficbenedicetur homo,qui timetdomin�..nbsp;Benedicat tibi dominus ex Sion, �c uideas bonanbsp;Hierufal� omnibus diebus uitx tux. Et uideas f�Unbsp;os filiorum tuor�,pacem fuper Ifrael� ,
NN $
-ocr page 752-iot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMEST�RIVS POMER�NI
Oritid timen� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domnum cx Ambulut �m uijseim, primum bedtut efi lien
t� dtum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;etern.e,Deindc ne h^ec corpordUd quid! d�funt J^pter
quot;qu�,quid �c deo pldcetjiibordt quids fuii mdnibiiK,Cieteru curS, cr folici� tudinedeorelinquit,M.dduubitergo dd^cientedeo,exldboremdnuu,diinbsp;ilif uelfrufird Idborit^uel certe ca mdgnd dntmi mole�i pdrtif ututur-Sanbsp;H en'm qui timent deum contenti funt prlt;efentibut,isr quiete dnimifruun�nbsp;tur,qudtucult;^ dederit dtus,quU foli dgnofeut fe benedi�iotu domini refnbsp;Pratered domus tibus hde benediflion� daipit d deo,utillic (hdbere�nbsp;uxor pudiod lt;Md necejfdrid cogerdt, oii domus pdrietes repledt, ne domutnbsp;ttu �t udcud^i^ �Uos fru�i�fd gtgndt pdtri dile�hs,cr dd eunde domininbsp;tmor� in�itt(edos,qtdb uscrip�s proui det deuf,ut po�int pif:i de men ftnbsp;pdr�tis,qu� circufla,nttUt tuue�^e pldnttc oliudru^benedicente eis domitu�nbsp;Mdgnd e� dei proHidentid,^, ndtis pueris,mox fuj�cic Idc 'm ubere mdtriStnbsp;ut certe �mus,q^ qui �c 'm ip�o exordio uitlt;e prouidet, 'm reliqud uitd no�tnbsp;deferturusAn�delis dut dictt^Pnuper fum,� duco uxor�,und� uiudintAgiinbsp;uero mifer ero,�} fu�epero ex ed �lios. Qsid� uero deus ignoret ft hdberenbsp;uxor� �lios,quos ipfe creduit.Prim�,inquit,qu(erite regn� dei,Z!S'hlt;ecnbsp;Old ddif�entur uobis.Huc pertinet quod Tobidf dixit,Pilij mi,pAupcr� quinbsp;dem uit�gerimusjjdbcbis multd bond,� timueris deum.i�t pfdl.a.Tinutenbsp;domin� o�s [dH^ eius,quont� nihil dec� timentibuscum ZS'c.p�dl.M.Po�nbsp;tens in terrd erit fernen eiuSygenerdiio re^ru benedicetur. Glorid er diuinbsp;tt�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hlt;� diuitids no interpretdre Itixu fupcrfluitdtefed fu�tctenl�
eit pietdte.i. rimot, 5. Q/fi� er itnpif luxuridnt flt;tpe muddnis bo nis,ut dtibirn pfdLia.quos no imitdndos �c legis pfdl.^ s. Ne lemuleris e�nbsp;qui proj�eedtur in uid fud,hoimn��cienti iniu�tiM erc.De fuf�cietid dutnbsp;er benedidione domini,ut cUbond Utiq; confeientid credturis uti licedt,nbsp;quemddmodU didturX.Timo.^.ibidem fubditur. HJieliiK e� modtet�� in�nbsp;flo eyc.tioncon�ndentur in tempore mdlo zycAunior�ierc.
Sequitur benedi�io dei fine multiplicdtio grdti� fuper eu,qui timet do minu,qudm/�usei imprecdtur cord deo. Nultiplicet,inqtiit,te m bonis CTnbsp;�gt;user corporis domnus,quihdbitdtmSion,ide�,in loco fdudo fuo.Al�nbsp;ludit enim dd id,q, tue deus in Sion colebdtur,G- pr�fens fecundu prondfnbsp;frone credebdtur,qute nuc e�eccle�dfdnib)ru,ut tue uere erdt.Etuidenbsp;dS pro��u ciuiu aierufdle,i.grdti2 populi deifemp, qud. dugefcit �dc ueTnbsp;bt dei,ty oibus dduerfdrijs fuperior euddit,Et uidcds longjetius �lios �lio�nbsp;r� tnorittnt iS�duus gdudens de nepolibm .eqult;edcttttiinStibusdeu^em
-ocr page 753-tN PSALMVM CXXVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7'�5
pe 4 teinfiitutisju augeat dominai domu c^�milid fuS. TS-pifcop� teIxi led tixor,filfj,tupotesnbsp;nbsp;nbsp;totd f�iKih^i,ut tud domui pldn� nihil dUudfit q
ecclefm ucra det.Hiec ignordt,qui det cond�ndrut nutrimonid^fccutijptis errornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do�rittdx dtemonioru/ed dcccpcrimtniercedem Judm, trdditi
'ftt reprobdttt mtnt� �^c.Benedi�i0n� domini impiettu ignordt,proptcrtd gt;10 potefl n� cont�ncreed qu�dei ftwt,Gr dlidm �btfdnUitdte adinuotirenbsp;^ud deut ignordtffed fittifjut exitut decldrdttin�lidtcr. Prlt;etered, induit,nbsp;(quod pr� oibut corpordlibui beneficies optdndu eft)uidedi pacem fupernbsp;(fird�lfid eftfgrdtid mifericordiatnf�pet populu dci,undepax confcianbsp;eft aternd.
biitcqu�diximut,ttihdbetpfd�mi huius intelltgtntid,qu� fi uolueris d�io cogert inuttis iterbis,itt cpuofda uideo defipere,uide quid efi�ceris.Spinbsp;^itum dittntf�qu�rere,qudfi Jpiritus fit fingere,cr ficripturds dd dlietiumnbsp;�nfum uoientestorquere.Spirttum pfdlmi uere hdbebfs,fit poUs credere,nbsp;^'ecomniditdnobisdeumprouidere.
At dicis,tion omnes hdb�t uxores,filics,nepotes ej-c, ^efipondeo.Vton qudm 'mfiliciter,multi no hdlednt uxores. Hoe loco dictmtK de timenbsp;(ilui deum.qui fi hdbent uxores,fii filios crc.deiu eis benedicitfi uero non,nbsp;^itlgt;ent,non tdmen fine benediSionedut prouidentid dei fiunt,c^ quiequidnbsp;hibent,pro diuitijs computdnt.Sunt enim grdtifemperdeo,crcotentifudnbsp;forte.Hnc 'm ittis,que dd uiihim dttinent,mdgis pdcefi-uuittur,qud qui in�nbsp;amp;ntibtK torquenturdiuities.Lucie.li,lion in dbunddnttd cuiufiqude�uitdnbsp;ex ijs qult;e po�idet ere. Hds eorpordles dei promifiionet contemtterenbsp;^ondebemus,credits eitim iufiificdntjUtdliieeyc,
psALMyr cxxvni.
Canticumgradinim�
s V M M A. Populus dei amp; quifq; fidelis grdtidt dgit deo,q, d iuuentu� *e}gt;d eji, ex quo prtmu cognouerit desim, oppugndtut di dduerfidrijs dei,nbsp;ut excidcret d grdtid �erbt,non tAmen fiit expugndtut.
SAepe oppugnauerut me a iuuentute mca,di cat nunc IfracL Sxpe oppugnaucr�t me a I'u/nbsp;nentute mea,^ non potuer�tin me, Supra dorfumnbsp;mctt fabfou�r�tpd�fcSjprolongaucr�t im'qiuta
4
-ocr page 754-?7lt;�4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POME RANI
tcni fuam.Dns luftus conciditceruices peccatoru, c�fundantur amp;c�uertaiitur retrorfum,onincs quinbsp;odcrunt Si'on,Fiant fient f�num tcdor�,quod prt'nbsp;uf$ euellatnr exaruit� Quo non impleuit manutnnbsp;fuam qui nietit,�c finum fuum qui manipules collinbsp;git.Et non dixer�t qui prxteribant,benedidio donbsp;mini fug uos,bencdiximus uobis in nO�c domini�
Suprti dorfam crc.Fe. Supra dorfum meuaraucrut arantef, prolofi^^ tterut fulcum fu�tid cll,longo u�ilnerc profeiderut dor[unt meU^miriinbsp;dis me opprefferumt. Selt;iuitur,Dominus iufius concidtt ceruKe$,idnbsp;perbias peautorum. Fe.Dominusiuflus concidit iugum impiorum,fcilic(tnbsp;quo nos premebant,perqt�jcseoru,ncn funtaffecuti quad quitrebant.
Sine cruce non uiuimus,fed qii�admod� di^m e� Paulo,fufficit nobif gratta dei,n�Hirtus 'm 'mfirmitateperficitur.Stamus tenente deo,cr refutnbsp;gimus erigentedeo.Dilig�tibus enim de�omniacooperantur 'm bon�. ititnbsp;precatur uero /}gt;�s confii�on� i�is,qui oder�t grati� populi dci,cr fiore^nbsp;re uoliit quafi ucraces,iufli,fin{h,quoru flos,mquit,fru�tis C7 optra,quaKnbsp;t�cun^ uirida, fiant ficutf�num te�hirum,quod quia radicem non habet,nbsp;aret^antcqeueHatur (qui enim no creditjamiudicatus eft)t:^nulio ufuie^nbsp;tttdl�q; fruilu colligitur(ubifciUcet mefis cr cofummatio mundi uenerit)nbsp;fed irrideiitiir cti� ut jhiltifi qui coUigerc tcntauer'mt,quafi utile �lt;turti/tiigt;nbsp;nemo ex prlt;etereutius dicit tilis,qui fie colliQint,3cncdi�io domini fitpnbsp;per uos, nos benediximus uobis 'm hoc �abore 'm nominedomint^id eft, q^nbsp;uul^ dictmt, no diximus uobis,Proftciat crc.lta fit tilts ,qui multafteerenbsp;vo!unt,multam iiifiitiam ia!htnt,qitafi aliquid fint,tarnen fine radice fidehnbsp;Stne me,mquit,nihil pote�is feere, qui tand� ^ubi palam fUum fteritnbsp;efte 'mftuatum,cie3i conculcantur ab hominibus e:^c,
PSALMvS CXXlX.
Canticum graduum;
JY M M A. Duw alijfecureuiuMtt,^oltvmcorcontritum e^�humilitt� fifentit efft in profttndK. nie le �rtisfides,qua adbaresdei promi�iomnbsp;adimmbitt
-ocr page 755-TH PSALMVM CXXIX. � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO�
^�iu�diitcIitHAntent.Ci^i enlm promi�t rctui�iomm paniicntijte^ dU Mium tcntAto^�Ucrc c[uid ueritd^ eft non poteft,
E profundi's clamaui ad te domi�ne,dom� ne exaudi uoccni meam ? Fi'ant aures tux
attendentesad uocedcprccatfom's mc�* Si iniqu� fates obferuaueris domine, domine quis fuftine/nbsp;l�it�'Quia apud tepropiciatio eft,amp;propter nomenbsp;fu� expedaui te domine, Expc�lauit anima meanbsp;b uerbo eius,fperauit anima mea in dominum, Anbsp;^uftodia matutina uf�^ adnodem,a cuftodia ma/nbsp;Mnafperetlfrael in domin�. Quia apud dominanbsp;*�iifericordia,�e copiofa apud deum redemptio.Ecnbsp;�pfe redimet Ifrael ex omnibus iniquitatib^eius,
(iuid dpud erc.Fe/jXjQ�� dpud tepropicidtio, ut tit�cdris(id cfl,ut ^^derundum �t nomen tuum,dum nos peodt�res dgnofcimiis te redeinnbsp;f^'^retn')'E,xpc�ku� dominum,expe�kiuit dnimd tned,z^ in uerbo aus J�eanbsp;^�^�d.Animdmed'm domino(fcilicetexpeiktuituelfperdiat'fuprdobferu�.nbsp;mdne(id efi^plufqu� lUi tpui mAne obferudnt ahqudm retn expeSktntes,nbsp;Hdim cupiuMt mdxime, nefcilicet db alifs prieripidtur) obferuates mdite,nbsp;^P^rct ifrd�l in dotnino,quoni� apud dominum mifericordid crc�nbsp;eft quod hic in uerbuIdborcmuSftdKtieKi hoc attende qui tahdnbsp;^^dtiudicio deipremitur.Si,inquit,iniquitdtesobferuMeris domine zt^ctenbsp;^lofus /�eris iudex cordis noJiri, quiJlubit corn itidicio tuoiquis permanenbsp;Heinde q, � fide non deficit,dicit enim, Qjtid apud te z^c. ti:d miferi^nbsp;^orda no deficiet,tud,promi�io nonpotefi ejfem�dax Qic. tion itdqs hiccnbsp;hpocriticd efi ordtio,nec feruiet pro de fin�t is.
A cfflodid GTc.td efl� primo diluculo ufqpad fine dieifiloc efi totd die heiu�ter^DecuflodiJsfiueui�lijsdiximw.pf'dlmo.i^t ' �nbsp;00
-ocr page 756-�^OS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARrVJ POMERANl
; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PSALMVS' CXXX.
Titulut. Canticum graduum Daui'd. S V M M A. Cor �erepium Z!rfefecortim deoa^nofc�s nihil cfjcni�nbsp;cdtum,hic defcribitur,
Omi'nen�eft exakatutn cormcum/ne^ clad funt ocuh' mei.Neqg ambulaui i'n ma
gnis,neq^ in mirabiUbus fupcr me, Si non hum�l�' ter fendebamfed exaltaui animam mc� S�cut ab/nbsp;la�latus eft ad matrem fuam, ita r�tribu�s in an�/
mam meam� Speret Ifracl �n dominum amodo �c in feculum*
Sinonji^c.Ye.Sinopofi�C!�hnmiliMi(uelficifilcre)a.nitMmme4m. ^erd dniminbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primu de donii dei tument,deinde eti� nugm, �ibi drro^nt
m�juetudo. fpiij �,0f( p� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tdntu dbeRut dlicnd, fibi drro^nt^ut ne in doi
nis qttidem dcceptis fuperbidnt,W.ecprime uerfUfilldfecundo notdntuf* Titi�dntur quidem in corde fen�tt glorie, delci�ntt honore exhibita ,fcdnbsp;hicperdur^to corde non p�r�llunt,im�protinutdd fereuerfiagnofcitittnbsp;peadtum fuum,de nu�d fudiuflitiddut fdpientiddpud [e�eglorio�.�uUdl^nbsp;enim iuflitum in fe inueninnt,nihil dgnofeunt fe effe nifi peecdtum.Hi uernnbsp;dteere poffiint^ Domine utcuq; mihi [epe dcciddt fenfut udne glorie,td^nbsp;tnenreuerfufddcjr,nihil nifi in�picntidmcrpeantum inconj�c�u tuonbsp;Uere dgnofeo.
Tdlishomo non�e dltquideflimdt,non cotendit,non�e dlijtprefirt,no alios�cd fciudicdt,omnes exequo diligit,Kom.lz.aon phufdperequitnnbsp;oportet fed fdpere ddfobrietdtem fectendtl menfurdm dei,prout Mticiiilt;jtnbsp;d�dit deiif.Ephe Subie�li intticem in timor� dei.
Sequitur q, dein nondigndturfud grdfid quifuperbiunt. Si,mquit,noit pcf d ZS' hwmilidui dnimdm medm,ficut dbldSatw puer e� dd mdtrcm pi*nbsp;dm,q�e ne^tci Idc, itd r�tribues tn dnintdm medm, fciUcet dencgtndo �nbsp;^^dtidntjlloc c{l,aon erit mihi bonum fi me exdltduero,que funtuerbd �nbsp;^dei timentii deym.Dcus ctidm�ios,�(qHid homines fwft)dlicubifeexdltd
-ocr page 757-IN P5ALMVM cxxxr�
Keriitt,ttntdtionibui O' dJuerfismuUisdeprimt^uttKSi^to cottfoldtionii bi^le de fe dcf^erantes grdndefcdnt in deo/icut aaidit Ddutdt. x.Rcg.i 4;nbsp;w numerdtione popnli,ubL dicitur,Percu�tt Dduidem cor eins poflqud nunbsp;�terdtus eRpopulut.P.t dixit Dduid dd dominum,Peccdui udlde in hocnbsp;^,fed precor doti�ne,ut trdnsfirM 'milt;iuitdtem ferui tut,quid jhdte egi ninbsp;fgt;tii-ibitu,mdimtjjii/m quident e^lpeccdtMn,fed ultio fccutdefl crretribunbsp;dohorrendd^cr protinus n�fericordid cr ce/Jdtio d pld^.lccirco utcii^nbsp;ttbimdter,td ell,diuinAntifcricordtd Idcnegctcr tcdbijcereutdedtur,td^nbsp;fMenJperdto dmodoc^tifq; infeculum,certuiq, tibidd �lutent Idc denennbsp;^turjeuidd�lutem dnted d4bdtur,Non te de(eret nMter,modo nustrcmnbsp;^iwueris Q^Ct
PSALMVS CXXXL
Tituluf. Canticum graduum�
S V M M A� Populns dei udrieddfliilut precdtur dominum deum,ut me tnincrit pietdtis Dduidis olim tdm pij regif,tit ucnidtChriftm ex femine einbsp;*�gt;propter promi�ionem Dduidi�ftdm Ztr ir/uperturdmentumdddittvMnbsp;(qu�duotmpo�ibileeAut �lldnt nos,ut diAum Plal409,Z!r dlibi)utfl!l,~nbsp;tudt regnum Sion fiuc�litvin Dduidis in dternum.
Videsignur poflDduidhimc Pfdlmti cr �dum Zircdntdtwmiut difed-, �ins zy nos plend fide tn nofiris tenebris ity ddfltdione defiderdre chriftunbsp;liberdtorem,dicentes,Aduenidtregnu. tUum.Sicut enimiUihdbebdnt prennbsp;�li�ionem j uenturus effiet Chri^us ex (emine Ddutd ut confirmdretur renbsp;grtiwn luddm �tcrnum/ic zy nos promi�ionemhdbemui q,nobisfempernbsp;ndfiiturus efi.Utdtth.ult-Ecce ego uobifeu/m eye,
Sdlomonis igitur uidetur pfdlnMS,qui po(itd In templo d (e adificdta �rcd domini,dteit z.Pdrd,6.Apcriiintur qu^fo oculi tui,ey intente fint ditnbsp;fes tu�dd ordtionem qut fit inlocoifio.�unc igiturconfiurge dominenbsp;deus in requiem tudm tu ey drcd firtitudinis tult;e. Sdcerdotes tui dominenbsp;deus indudntur fdlutem,ey fiinili tui Uteiuur in bonis,Domine deutnbsp;tneus neduertds �ciem Chrifii tui,Nt�menio miferico�diarvm Dduid /�rlt;nbsp;�i tui.
MEmento domme Dauid omnis manfuc
tud�nis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iurault .domino uotum
00 3.
-ocr page 758-COMMENTARIVS POMER�MI uouit dco lacob.Si {ntro�ero i'n tabernaculum do^nbsp;mus mexjf� afccndcro inledum ftrati mci.S� dedcnbsp;rofomnumoculis me�s,amp;palpcbris meisdorm�tanbsp;tionem,�lt; requiem temporibus mets. D once inuenbsp;niam loc� domino, tabernaculum deo lacob.Ecccnbsp;audiuimus eu in Ephratha,inuenimus eum in camnbsp;pis fylu�, Introiuimus in tabernaculum eius,adoranbsp;bimus ad locum ubi fteterunt pedes eius. Exurgcnbsp;domine in requiem tuam tu amp;c area fandificationisnbsp;tux.Sacerdoces tai induent iuftitiam,Sc (andi t�inbsp;cxultab�tTropter Dauid feruum tuum non aucPnbsp;tas facicm Chrifti tui.
Qk/ z�r4�it.�M�c a pro 0 in grtecis uiictur,librlt;iriorum errore.Et re^ qiiiem temporibtumeiifid eR,ctlpitim(o,tidie(lume�lingrlt;ecofuperflttefnbsp;ndm 'm Heb.non e�. Eoc nudiuimui cttMt,?iu7HV id eRedm^grieci nunc lenbsp;gunt,fed tiiillo fenfu,nihit ett'mt pr^ee�it dd quos refirM.^^ecpldcetq,Lynbsp;rdnui re�rt Edntdd drcdm,deqiidpofldicit!ir,mHlta minusq,Ephrdthjtnbsp;pro Ephrdim dccipit,Et pr^cedentid exigunt ut de loco tdberndculi reuenbsp;�dto iftA 'mtelligM,ut dicemus, Adordbimus dd loc� ubi�etcrunt pedetnbsp;eius,ide^,uerfus drcdm ,ubi dominus federe inter cherubim fecundu pro^nbsp;mi�tonem dtcebdtur.Ee. Adordbimus fcdbellum pedum cius.Vide Pfdl.9 ?�nbsp;Sdnilificdtionis.Ee.�rtitudinis.
De comemordtionenominis fdn^hru diximus Pfd�mo.-79.�llorH diitlb comemordtionem utdes,quihdbebdtit promi�ionem,ut Abrdhdm,tfddC,nbsp;Idcobdc Hduid.ut quiordnt non propter fdn^s dut fdn�hrumiuflitidinnbsp;ttrgednt deum fed propter pron��ionem i�is�ildm.ld quod'mfequetibutnbsp;cldriia U!deb!s.iurduit,mquit,domigt;ius Dduid ueritdtem ezc.
QuitUTduit �ijc.ciuodDduid dcfiderdiierit adificdre templumlegift 2jlt;cg.7.Q�olt;i � i�o iurdinento �j'uoto dfirinxerit,hicfolum leg^f
-ocr page 759-IN PSALMVM cXX2n.
^l^ex hoe beo dicitstephanw A�.y. Diutd inuenit^dtiSMcoj^tl^i dominijZ^ petijt ut itiuenirct tdberndculu deo ucob.Salomon Mt� tedifi^nbsp;Huit iditemplu z^'c.youit Dduid fe no dormituru dut q^uteturn mdotMnbsp;fud donee reueldretur eilocui templi �durijnimirMn ex�tdnte in ipfi hocnbsp;^^iderium deo,
E.ae dudiuimus eu^id e�,locu tdberndculifwe tepli dei �-c,Locik Dlt;(� ^di reueldtns efl in tpfl t�pU loco,quddo ce^dnte pldgd dlic obtulit cre,nbsp;dicens,Hlt;ec efl donna dei crc.i.Pdrd.it,Erdt dutlocia Hierufdli in drennbsp;^fetindfiuehorndn lebHfleiinmonteMorid.i,Reg.ult,l,Pdrd,il.i.Pdr.j.
(ft beta immoldtionis ifldc, Gen,it, Vbi quod nos legitnta vifion�jit ^eb.eft^lAorid. Hic aut jignificdturDduid�in Bethleh�Sdlomont er alqsnbsp;de loco tabernaculi prophetdiflfiue de loco tepli dei.No q, locue elflt f�tunbsp;in Bcihk hen],(ed q, illic Dduidde loco prophetdrit,id quod dlibi no lenbsp;ii^-Qid tarne legis reueldtdDduidi^qualitereedtficdndu e�et t�pl� gjoietnbsp;fo diflonedd/icutipfeaiLi,Pdra.2g. Oiauenerunt feripta in maiui donbsp;^ntidd me^ut intelliffre twiuerfa opera exemplar is. Sic olim liloyfes otlt;tnbsp;ftcitinpriori taberndculo fceunduexemplar quodmonftratum efliUi innbsp;*gt;^ntefixo.t^.A�l.7.aeb.s.Significabaturenimaliudtemplu tedifican�nbsp;du/n per chrflum quod non iransftrrctur ut taberndculu Moyfi,non de^nbsp;ftfuerctur,ut tcmplum Sdlcmonis,fed ftdbilejhret in tetern�,de quo pro^nbsp;P^ieintelli�tur,quod legisdn ,pphetia t�athan.i.Rcg.j, ynde gy Efd,6o,nbsp;^loru libatti ad teuenict,dbies,buxusnbsp;nbsp;nbsp;pinia ftmul, ad ortidnd� loeunt
ftnUificatiois melt;e,Z3' locum pedum meor� glorificabo crc.
^ph�dta e�'? Bethlehem notu eft ex Gen.iq.Hanc aut�f�i�e patria Dd ^id c�flmt ex.l.P.eg.ls.Hinc Lucte.i.Bethlehem bis dicitur ciuitas Hauid,nbsp;q, arx qtioq; Sfon di��a eft ciuitas Dauid poftq ipfte ceptt eama.Reg.^,nbsp;inuenimus cusnjciltcetlocu templt dei, in campis[ylu^e,ideft, in fortenbsp;^bus Beniamin ubi erant multie arbores flcut exponunthoc loco comennbsp;^^ijHebraici.aam Hierufalem ubi tedificatu eft templu eflin Beniamin,nbsp;nt uides lofue.lg.qua� dicat,Sic reuelatu eft nobK,ut in Iuda,ubi eft Bcth^nbsp;^(h�, in Beniamin ubieft Hierufal�,fitdominifan�Hficatio, Qtilt;e du�nbsp;^ibus flmul di{llt;e fwnt regnum luda.
'introibimusflctlicetparato loco in tabernaculum fiuetcmplum eius,(3' *dorabimta ad propiciatorium faniium dei. Tu domine tient in requiemnbsp;inam,id eft,in templum in quopromiftfti te habitaturu nobtflu,tu,inquam,nbsp;amp;drca m fua habitai tvafltnflifiatiOf de citiw propidatorio loa
-ocr page 760-yU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
uerbum,fer quad credentes fin�ificiimiir,ttem lt;iuo ddofStes fide per tef(in^ificdmiir,dMn exdudimur.Tunc ubi tlidccefferif itddd no�fi^nbsp;cerdotcf tui circunddbuntur tud iu�itid,ut iuflificdti per te ticrbum fdlutitnbsp;rede priedicent,Grfdn(h tui,id cft i^uotiluot tibi credunt,exu�tdbivnt Mnbsp;pTiefintidii^uerbo tuoexhildrdti,l�lt;eciuftitii miniftrorum uerbi tuiiC^nbsp;ligttcid fditilorum tuoru,nifi tu exur^ns U�nid5,tUilld erit,
De chrtfto CT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prophet�ubi de jfiiritudlibui loquu/nturlibcnterdHuduntdd ui^
Cbri�i t�plo. hune pfdlmu cdntdtum conflamp;tin templo dd multos dnnos,^Mit do certe non prccdtum efl ut drcd uenirct in templimi. In dliud erg) teni^nbsp;plum dum de uifibili fcribitur,rej^icitur,ut fuprd didum Potes er^ dccinbsp;pere Iiduid,qui promi�ionenbsp;nbsp;nbsp;lurdmento dei, ut in boe Pfamo dieitiir,
certijicdtus erdt de Chrtjio exfe ndfcituro,defiderduerit fcire loeu/m c bd bitdtionem couerfdtionis Chrifli regii,tiel idem defiderduerit Salomo t},Z7nbsp;reuelutu fit 4 deo,^ eius locus prima futurtis effet in Bethlehem ubi ndfee*nbsp;returjecundu dlidmlt;iuoi^ prophetidm,Gr deindeincdmpisfylu�,id elb,nbsp;inter gentes,dd quds Jfiiritu uenit pofiqud eH glorificdtUi. Sic dlibi,TWienbsp;exultdbunt omnid lignd fyludru crc. vt fideles hicglorientur fe ingrefifinbsp;ros 'm ecclefidm fdnddm chrifti,quie eft uerum det templu,ia' ddorututosnbsp;dd propicidtoriu Chriftum, per quern pdter remifiton� tribuit peantoru,nbsp;E.ft enim thronus gr4ft'(e,Heft.4.Ro.j.Ef orent,Vtdeus ipfemhdncrcqttinbsp;em fui templi uenidt cu drcd,id eft,humdnitdte Chrifti in qud eft fiindificiinbsp;tioetus,ideft,oisplenitudo diuinitdtis corpordliter,qud fdndificdmurtnbsp;Tilt;c fdcerdotes,mquit, tui crfidnlft tui,id eft, credetes qui fitnt genus re*nbsp;giwm fdcerdotdle mduet iuftitidm,no ueftes Adron,non pompM illds extefnbsp;neis,tnterndm ueftem oportet efife ubi ftiritudleeft noncdrndle ftue utfibilenbsp;fidcerdotium,cr exultdbunt tud/cilicet iHfitid,qute eft per fide, l�tificdti�nbsp;riducid prosnbsp;nbsp;nbsp;Propter Dduid crc.tion propter meritd dut fdnditdt� iyduid,fed pro
tniftionu dei pterpromifiion� itti�fld(utfcquentid hdbent)tero^mus,ut nonduertdt erdtur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d nobis fiici� chri� tui,fed mittds eu nobis uidendu fide, ut cdrnem eius ui
dentes dgnofcdmus eum.P.fd.en'm.sifcribitur, dbfeoditus unltus eiuspro pterformds crucis.vide,y.Reg.u,qud fiepe dicdt dominus fie nondbldturUnbsp;omnem mifericordidm propter Dduid fieruu fiuum. Et omnibus promitti*nbsp;tur,Bfd.slt;i-^tfiridm uobificu/m pdflum fiempiternu, mifiericordids Dduiinbsp;fideles. Ecce te�m populis dedi eum ducem de preceptor� gentibus.Eccenbsp;gentemqud nefictebds Gfc.Huiuspromi�ionisfiducidhicordtpopulns,^nbsp;vrget deiwi promiffione�iki fient dij�itnw Pfiilgt; s 8�
-ocr page 761-IN PS�LMVM CXXXI. lurauit dominus Dauiducr�fateni�c no fruftrabinbsp;tur e�j dcfruduuentris tuipona fuperfcdem tua�nbsp;Si cuftodicrintfiltj tui teftamentum mcumetteftinbsp;*^om'a mea hxc quae docebo eos.Et filij eora uflt;^nbsp;in feculu fcdcbuntfuper fcdem tua.Quoni'ameleznbsp;git dominus Sion,d�git cam in habitatione fibunbsp;H�crcquies mea in feculiim fcculi,bic habitabonbsp;9nonia elegi cam Vena tionemeius bcnedices bc/nbsp;hedicam, pauperes eius faturabo panibus� Sacer,nbsp;dotes eius induam falute,et fandi eius cxultanoenbsp;exulta bunt.IIlicproducam cornu D2aid,p2r�ai lunbsp;cerna Chrifto meoJnimicoscius induaconfufioznbsp;He,fuper ipfum ante efHorebit fandificatio mea�
7�
VfBArtojKWjgrieceSHjotv.Q�; utdMtn interpretati funt errorc untM ^^tcr^fedu^iifunt x�S'^Pp�o dcciptentej, Pe.yi�iumucl ahumnbsp;ffMicum.
Prodticlt;im,7elix,Germiniire/�ddi}t.Super tpftimcrc.Fe.Super ip�im dut� florebit diddenM eius^d efl,corond, regni eim.
lurduit crc.A^.7.Iege,i,.Reg.7.cr pfal.g^.Htcturdtneitiumderegno Odnti ^hrifli legis �cutPfdlrM,lo9.de Chri� fdcerdotio,quifrdus efi ex fetninenbsp;^duidis fecundii cdrrum Ro.tVidePfdl.lo9.Qr Efd.9.Si cujbdierintnbsp;^ittdnt ([uidd �lios Dduidiscecidijfe 4 regno terreno,lt;jt�d non ferudtd eAnbsp;conditio fed certe mdnet dei uerbti�um oes in Chriflo femine Dduidis crenbsp;dentes regndt in �terni{,O� feriidnt tejkhmentu dei Qr te�monid eins qUicnbsp;ipfe �itfuo eos docet.Qtionid ele�t dominus Sionfd efi^eccle�dm CT re^nbsp;Z.num, Dduidis,utbdbitetQrrequiefcdt lUic in teternn. Atc� bic utdes Sion .nbsp;tffe eleiit� d deo^no fuis meritis fdludt�. Cuius uendtion� fitte etbuw uidtiatnbsp;Hel uiibtm�d ejl^dnem uit� uerbwm dei, deus fud benediltione efficdcent
OO 4
-ocr page 762-COMMEMT�RIVS POMBR�N!
fielet 0* multiplicmbit. Cuim pitupere�^'d efl,lt;iui 'm ed ndfliilis cofc�ettt�fs (furient O' fitient iuftitidm/dtnrabit dem pdnibM fiue pMeiUo uitie. Cu*nbsp;iutfdcerdotium regile 'mduet filute ieteriu,td eftyChriflotO finiU,id efl^nbsp;fideles eius ^udebunt de remiffo peauto o dotMta uita ^terM,
iUiejid efi,m ed Sion producet deut cornu Jd efi,potentid Dduid. Tue en'nn primu erif potens regnu Ddutdis,dd qud prior potentid,utcu^ md^nbsp;^nA,nu'ldfiitficutO�L!iCted.dicitur,Eterexitcornu filutisnobis 'mdo^nbsp;mo Dxu'.d pueri fui.ltlic pdrduit lucernu eo gloridmjd efl, Eudngelicd lunbsp;cent fuo chrifio,ndm regn� lucis cA,depulfls tenebris regni tenebrdr�. Cu^nbsp;ins inimici omiKS,id efl^dtterfirij Eudngelijinduentur con�ifione,du quinbsp;in regno funt fdnUi uefientur iu�itid ofilute^ut fuprddi{lMn.SHperip*nbsp;fimt dute glorid regni dei filgebit in �ternum.
Uncj^db itto loco quo dicitur^lurduit dominut Oc.up^ 'm �nem pfiln� bdbes ntdnififidin dei pro mi�ionem o lurdnwntum de teterno templo,fi^nbsp;ferdotiojo Tegno 'm Dduidisfemine Chrtflo,
PSALMVS cxxxir.
Titulus. Canticum graduum Daufd�
S V M M A. Pducis uerbis hicf�iritus expre�it grdtidm comuntonis m� irorti chrifli,dddenSflt;i^onid idicubifrdtres bdbitdnt in unum nundduitnbsp;dominus (^c,
ECce^ bonS 5^ � iucundS habitarc fratreS in un�. Sicut unguentS in capite, quod dc/nbsp;feendit in barbam,barbani Aaron* Quo d defeen'
ditinoram ueftimenti ciiis,Sicut ros hermonqui defeendit in montes Sion * Quoni� illic mandauitnbsp;dominus benedidion��c uitam uftj in feculum*
V nguentu.Pe.Vnguentu optimu� De hdc grdtia le^ totS epifloldnt tfntritdft Jodnnis.Q�idquicfoiucudiusilld,pmi�tone.!iidtt.i^.vbi duo ueltres
� St duo exuobis cofinfir'mt nbsp;nbsp;nbsp;JUihil er^ glori�tur de Eudngplicd grdtid
chdritdte funt udcui.Quid ent gloridris de cdpite m�bris no coh^esf
bk� Adroih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reby/s c�pdrdt hstne �fdtiifidternte unititiSf oleofcdtcet
-ocr page 763-IN PSALMVM CXXXIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?lt;gt;
i'^inltij�cdtioit�s amp; rori�rtili�imo, quifactmddt tcrrdnt.Iie oko ftiitfH/i ^^tionis,^uodeilfdn�udotnino legii Exo.^o.quo cofecrdtwefi Aaronnbsp;filijs 'm facerdotM^Qr omnia (^Uie erant 'm t�plo.y ndc hic dicitur,tmg^nbsp;optimum e�lffum fuper caput Aaron (Exo.zp.cz.Lcwttg. ) ^noinbsp;P^^imum 'm barbam^dc'mde cr 'm reliqumn corpus ufcj^ ad fimbriam 'mfirionbsp;ueflimentieiusfluxcrit.ttic�gni�cabatur Chriflus, 4 quo capite ung*nbsp;^ntwinilludj^irituffdnSi,qHo (uthabet lex)caro hominis non ungitur,nbsp;^ffiuxtt primu 'm barbam.i.'m ittos qui propius on eius adhteferut, ut Aplt;gt;lt;anbsp;fiolos:zydlios,quosper fe fine hois mini�erio docet,� quibus doc�tibusjbocnbsp;ffl,demittentibus idud imguentujiuit 'm reltqua Chrifti m�bra ufq; ad fim*nbsp;^riam.i.m�bra noui�ima.�eb. i^Salus cu mtfiu acccpi/ftcnarrari per doanbsp;^nu,abeis qui audierut'm nos cofirnMtaeft,cotefiiintedeofigniscr paranbsp;^^ntis O' uarijs uirtutibus O' jfirituffanili diflributtonibuf/ecundu fuSuonbsp;^^tat�.Taliunguento coparatur h�c ult;inittu,fiquide,ut dicitur Ro,^,Chanbsp;dei diffiifa e� 'm cordibus noflris per�gt;um fanilu,qui datus efl nobis,nbsp;io!:lis.i.EffiMdamfnquit,deflu meo fuper omnem carnem.
Hermon aiit efl mens trans lordanem,ul efl lofue.it. � quo loca quoq^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Herww�� �
Xtet/uHerwwrt��� dicMttur,ut alibi diximus.dicituren'im lofue.l}. Omn� tnontem Hermon O'c.Et ultra lordanem loca effe pafeuis uberrima uidenbsp;��lt; heef ueI �tM.ii.Ros ergo qui lUic cadit, dicitur optimus. Et idem res,nbsp;W ita dicam,non numero fedfleciejd efl,jequefaectmdws,cadit fuper monnbsp;tes Sion/iue fuper montana ludjete.Hiec uero, quid opus efl pluribus agenbsp;rejeum tota terra fcribaturfluere la��e o meUeiHuic rori gratia hice flaanbsp;terna comparatur^quiaros iHeflirituffanlH �coelisdemiflus,htcomnianbsp;f9Kundat,E)eusenim charitas efi oc.Sic derorecceli loquitur Efaias.Roanbsp;ratecoeli defuper O'c. De f�cimditateergo fliritushie additur, C^uoniinbsp;She mandauit dominus bettedi�honem,0' fecundum corpus O' fecundimtnbsp;fliritu/ittfCrprlt;etereauitam teternam.
PSALM VS CXXXIII.
Titulus. Canticum graduum,
S V M M A. Excubias leuitarum 'm templo fiue tabernaculo domini^ legis Htiim.is.EtuerbahicfonAiitquafiipflidicatur^utnoau orent O' benedianbsp;fantdomino,obetteprecantes populo coram deo, dicant. 'Benedicattibinbsp;o papule dei dominus ex Sion O'c.Sed ut fiatpfalmus noflert dictmus om^nbsp;ttet(eruoseflideifqui�deconfli,ntiflmnt ineccle�A, Chrifii.,ZirfiAtH etHnbsp;oo
-ocr page 764-eCcc nScbcnedi�cite dno o�sfer�i domi' ni.Quiftati�sfndomo dni, in'atri'js do/nbsp;mus dci noftri in no�ib�,Extollite ma/nbsp;nus ueftras in fanda,5c benedicitc domino ? Bene/nbsp;dicat tibi dominus ex Sion,qui fecit cod� et terra�nbsp;in fdnikijd eft^erfusfdndta, fdn(loriim,^u� nunc funtdltd.i.no mdnunbsp;frUdfiieb.si.ubi efi ilhtd propicidtoriu Chriftusfine quo iuiUdpropitidtiOtnbsp;fcUx.Ad [dttditdte.Sed tdetti eft.Ktliqad ex fuprd di�ii funt notd^
PSALSiVS CXXXllil, Tttuluf. Halleluia�
�VMMA. Ldusdeiquioperdturmirdbilidnunc amp;dlhnoperdtust/li cOlio fur jumnbsp;nbsp;nbsp;in terra deorfi/m.
Audate nomen dnijlaudateferui d�m^ Qui
ftatis in domo dni,in atrijs dom^ dei noftn'�
Laudato dominu quonia bon^ eft domin�, pfallife nomini ei^quoni�bon� eft,Qu�nia l�cob elegitnbsp;fibi domin�, Ifrael inpoiTefl�on� fibi� Quonia egonbsp;cognoui^magn^eftdnSj�cdns nofter prx o�b^nbsp;dqs.O�a quxc�t� uoluit dns fecit in coclo �e in ter/nbsp;ra,in mari amp; in o�bus abyiTis. Educes nub es ab eX/nbsp;tremo terrx, fulgura in pl�uia fecit* Qui produciCnbsp;u�tos ex thezauris fuis,qui pereufl�t primogenita
-ocr page 765-IM PSALMVM CXXXIIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m
Acgypriab hoic uf^ ad pcc^gt;Emifitfigna Scpro/ *^igiain medio tm Aegyptcjn Pharaone amp; in oesnbsp;feruos eius.Etpercuflitgetesmultas, �c occidit re/nbsp;�csfortes,Scon reg� Amorrxor�, �c Og rege Ba/nbsp;fan,et o�a r�gna Canaan� Et d�d�t terram eor�hx/nbsp;*'^d�rafem,hxred�tatenilfrael populo fuo�
liluddt nbsp;nbsp;nMgnifient open dei,impietdi fitn opern,^M de re afie
^^diximuf.LMdaturer^hicdomiitui�,piocorde,prim�^infebonutefi OperddeiiM ^�^zymifcricors,t^^bonuzixiucivnditefl:ciuf twm�.i.intiocdtio orglo dnnddtnbsp;nia in ontnitribuldtioe.Et^ nos e�egit in peculiu fibi,no nofiris mentisnbsp;^ninius dde�,cr cognouimia ipfo doe�tejjuc unu effefol�i ueru de�. Denbsp;*'^'leq,isejlqui otd frcit�n cexlonbsp;nbsp;nbsp;in teirrd,fecu�du fud uoIutdt�.Et pvtes
^^^lifinguldrtd bene field prtefldtele�iscotrd Sdtdnce cr impietdtis regnu,
Hebr^eis prie�tit cotrd Phardon� nbsp;nbsp;g�les dlins lt;p(M expulit � terris,
pfo eis hdbitdre fi�t illos,��ic nolatds cr operd noftrd nihil funt,ubi dos ^^iafiicit �id infidlut� nofi:rd,Hinc ocs fiducU dlien^ qutefimt dij gentinbsp;ar hypocritaru ddndntur,tdntu uult/fius, ut budemtanbsp;nbsp;nbsp;bcnedicd�
^^fiuegrdtidsdgnmusdomino. Quot�dldcobcj'e.Exo.i^.Quod de ^bisrcpetit Petrus.tPet.i.cr pfal.46,Elegit nobis h�reditdt� fu� ere.nbsp;^gndbitdeitsfupcrgenfes lt;!:irc.Et'Chriftt(t,Ego,inquit,uos clegi dem�enbsp;^�^�iteatis Cffru�l� affivratis^z^fruiltis uejkr mdnedt.
Qjtid ego cognoui ere.fides defcribitur,qux�feeundu primit pr^cept� ^Udeu dgnofeit ttm�do,cred�do,fid�do,cr no habet in cojpe�lu dei deanbsp;^fdlienos.Sed undccognouitiEx operibus,lt;fu�admodu feqtur,Ro.i.lntaa.
Edue�snubescreddqd�fieri uidemus,du udpor�humtdii CfibilidCTCt **^fublinKtoUit,cuius den�tasfoie obumbrdt,utpluuias depluat feeundu i^ubet^nbsp;iioluntdt�,no feeundu philofophic� rdtion�,td qd�uel.i.P.eg.t^, uide*nbsp;licet,ubt oratibe prophete dfc�dit � man nubeculd,Gr feqturgradis plunbsp;^idfpofiqno plueratannis tres O' me�busf'ex,(iuoddutdddttur,fiilgiirdnbsp;plitui�ficit,Cignificdt deim idea fitlgunbus territare mundum,ut po�td Eulgurdtnbsp;pluat,�eut fir� fit.Ipfo fidlo indicans legem o Euangeliu,dum territat etnbsp;beneficia pre�iat. Eelix legit,fi{lgura in pluuia ficit,id efi, pluit, et fimulnbsp;P*lStriofiendit, Et dddit^quiproducit uentosdethefauris fit�fidefl^eK
-ocr page 766-f COMMMETARIVS fOMERANl accuUisfuii lt;iuc) nenw accedit. Sic Chriftut loh.^.Sptritui utgt;tnbsp;cr uocem eiw Audis cr ncfc� twde uettidt dut quo udddt. Tdcednt ergonbsp;fhilofophicd fomnid de origine uentoru/m.Operd dei uidemiK,perueJHgA*nbsp;ve n� poffMnut,qud fent�tid fi indigne doipis^dic mihi,o philofophe, qu^nbsp;�t fubflAntid dnittjie tiu, qud te re�iqud coprehendcre putdf.
Et dedit terrdm c^c. Sic erin finemundi mpij de terrd pcrdeftfur,ut iniuJH poffejjbres,er decldrdbitur otnnid e�e iu�orMn,fi:ut diximiKnbsp;t,Omnid^itPduluf,in fi^rdcontingeidnt iUk�
Domine nennen tuum in xternum, memoriale tti' urn in generatione�e generarionem ? Quoniam iu'nbsp;dicab it dominus populum (u�,�e in feruis fuis coflnbsp;folationem accipietSimulachra gentium argentflnbsp;Seaurum,operamanuum hominm Os habentnbsp;iionloquentur,oculos hab ent �e non uideb�tAfl'nbsp;reshabent�cnonaudient,neqgenim eftfpiritus iflnbsp;orecorum� S imites eis fiant quifaciuntea,�coin'nbsp;' n�s qui confiduntin eis* Domus Ifrael benedicitcnbsp;, dno,dom^ Aaron bndicitc dno. Dom� Leui bnd�nbsp;citedno,q timetisdnm b�n�dicit� dno, Benedi(�l^nbsp;dns ex Sion,qui habitatin hierufal� Halleluia�
Domine nomen tuum w ieternum,nominA er glorid bominum er pertbunt,non�nd idolorujid efljudnie 'm credturde er operd. humdnd fidu^^nbsp;ci� tdndem non�dbunt,Nomen er �ntd dei leternd e�,credturii er opertnbsp;iutfemper nos dei ddmonentibus.De memortdU dei,�uprd pfdlMo�
Ciuonidm iudicdbit domin�t populum fuiMn,id e�,tudex erit in popU^ tofuo.Fe.Ciuonia tdci�cctur dominuspopulufu�.Vtuidesstudicui e�e,pnbsp;populo miurt� pdjfo,nocotrdpopulu.Sed quid dep{loribusilnferuis,in*nbsp;quit,fuis confoldtion� dccipict uel paenitebit eu�d eil, miferebiturnbsp;torui�,amp;- liberdiit �Of,ts- � peatitif er 4 manu AduerfirioruM�
-ocr page 767-IN PfALMVM CXXXV.
SimuUchn ^c.pfdl.ii5. Benediatu z^c.idcB,lMS ZTgrdtur^ �!Ho lit domiiw ex ecctefufdnaoriiM,lt;iult;e hlt;AiUt milierullt;ikm,idnbsp;tAdem ecclclid,ut itl templo fandofua,
PSALH.VS CXXXV.
Titulus nttUus in Hebr�o.
MA, �.Piird.to.czd�/tZfepedocetur,utcA)ttent,lt;luonidminp;cu mifericordid eius.ld quod mdgnte confoldtionis uerbum eR.Te enintnbsp;cddente^non cddit dei miftricordid,dlioquinon effet ieferndgt;SenjpeTnbsp;iilA mdnct,ne unq deffcres,dtq; bdne ipfdtn deus operibus decldrduitnbsp;^xordio mundi uffp huc,nec decldrdre ceffdt vn fin^lis nobis. Sic dut�nbsp;deipriedicdntur iy mil�r�cordid,utpfdlmofupertore.
COnfitemitii domino quoniam bonus,quo niamin xternum mifcricordia eius.Confiznbsp;deodeorum,quoni'ami'n xtcrn� mi'fericopnbsp;cius. Confitemini duo dominorum,quonia I'nnbsp;^tern� mifcricordia eius,Qui fecit mirabili'a mag/nbsp;folus, quoniam in xternum mifcricordia eiusgt;nbsp;Qyi fecit coclos in intelledu,quoniam in xternumnbsp;*^ifericordia cius. Qui firmauit terra fupcr aquas,nbsp;9^onia in xtern� mifcricordia eins� Qui fecit lumiznbsp;�^^tia magna folus,quonia in xternu mifcricordianbsp;�*us.Solein poteftat� diei,quonia in xternu miferinbsp;^�flt;^ia eiusXun��c ftella inpoteftateno(3:is,quoznbsp;�lU in �tern� mifcricordia eius.Qui pcuflit Aegypnbsp;*^*ncu primogeniris eor�,quoni� in xternu miferinbsp;^ordia eius.Qui eduxitlfracl ex medio eor�,quoznbsp;in xternu mifcricordia eius, In.manu ford �c
-ocr page 768-7IS comment�rtvs pomerani bracliio cxcclfo,qm in xtcrnummifericordi�a eins�nbsp;Qui diuifit mare rubr�in diui�oneSjqfnin xternanbsp;mifericordia eius. Qui perduxit Ifrael per medii�nbsp;eiuSjquoni� in xtern� mifericordia eins. Et cxcu�itnbsp;Pharaone �c uirtute eius in mare rubr�,qm in xternbsp;n� mifercordia eius. Qui gduxit popul� fu� in de'nbsp;ferto,qm in �tern� mifericordia eius.Qui percuiTitnbsp;reges magnos,qm in xtern� mifericordia eius. Etnbsp;occidit reges fortes,qm in �tern� mifericordiaei^�nbsp;Seon regem amorr�or�,qm in �ternum tnikdeofnbsp;dia eius.Et Og rege Bafan,qm in �tern� mifericofnbsp;dia eius.Et dedit terram eor� h�reditatem,quoni�nbsp;(n �tern� mifericordiaeius.H�reditat� Ifrael feruonbsp;fuo,quoni�ln �tern� mifericordia eius.Quoniainnbsp;humllitatc noftra memor fuitnoftri dominus,quonbsp;nia in �tern� mifericordia eius.Et redemit nos eXnbsp;inimicisnoftris,quoniam in �tern� mifericordia einbsp;US.Qui dat efcam omni carni,quoni� In �tern� minbsp;fericordla eius. Confite mini dco cocli,quoniam innbsp;�tern� mifericordia eius.
KifericordU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e{l,ut fud ndtura inuitet nos dd fe.Deus deorunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no dlid ft
dut tudlu�itid con�dlt;is(edini�o folo,fectindu,m primum prjeceptum.Do^ minus dominorum eA,ut pr�tor eum nihil timcdS,Lucte.iz.lpfe�icitnbsp;iiUd foli{S,ne tu cogttcs,te tudm fdlutem tuis operibus confequi poire,lt;iuinbsp;fine deOfUe uetitrcm ^uidem ho die fdtidre potes QrCiOmnid^uoc(ftt$ w
-ocr page 769-�N PSALMVM CXXXVr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7lt;^�
^rtfTK/��f dei opera,0' mifericordid domini plend cfi terrdtPfiil.^sddo tnines ium�tdfdliubis domine crc.Silcdt cr^ hypocri�s^ddglorid dco^nbsp;'^uonid in sternum mifertcordid eiuf.
Qj�ficit calas in intelle{hi,id eft,fud prudctid.Qui�rmduit crc.pfdl�
Qj�ft�t liMnindrid ijc. Gen. tSolem in poteftdtem diet,id efi,ut domi* ndrctur,prieelfet diei,O' inuflriorem redderet diem, no �ceret diem,lt;iuinbsp;idm erdt dnte conditumfolem�cut neq; lund dutfleUte �ciu/nt tw3em,iinbsp;lt;Juod noscogitinte�igerefdcrd hiflorid conditi m�di.Quipercu�it Acgy*nbsp;ptiim{3-c.pl'dl.-!7.cy.io4..
In hivmil!tdtc,id eft,ddfli(Hoe �iT oppre�iane nofiri. Qui ddt e�cdm ont tttcdrni.vtMm uel ex hoc tdnt cUro beneficia dgno�cercmw dci mi�eri�nbsp;fordtdm,pfdl,lo^.Omntd d te expeikint z;yc.
PSALMVS CXXXVI.
Tliulus nu�'di 'm Heb,
S V M M A. Cdptiuitdt Bdbylonicd de�cribitur,de qud legis in fine Reg�, Cdptiuitd^ Blt; ��lt;�fine Pdrd.�n qudlugens populiM imdetur db impijs Bdbyloni�,Cdn bylonied,nbsp;^dte,inlt;iuiunt,nunc,ZT'ludite 'mftrimt�tis muficis/icut 'm Hierufdl� �olebdnbsp;^if.B.cJfiondetpopulut dei,Abfit,ut ^udid Bdbylonisfequdr,oblitus ciui^nbsp;^dt� dei,obliiii�cdtur met deui,fi obliui�cdrVlierufdIe. dbfit, ut dei cdrtnintnbsp;bus tmpioru er irridentiu dures oble'�em.'l ndentdld pr�dicit hoflibus,nonbsp;foluBtibylonijs�ed etid idumlt;eis,qui defeenderutdb Efdu,ludlt;e� uietni,nbsp;iuiddcdfiimfrdtru.i.gcneris ideob l^tdtifiint,dicetes,'E,x'mdniteerc. Hinbsp;pdulo pofi dbdufli�untper iidbugodono�or rege Bdbylonis, Et nonnbsp;i�ge 4 cdptiuitdte Hierufdl� udftdtd efl Bdbylonper M.ados Perfds, itdnbsp;^tet pdrutili dHider�tur in ocuf Bdbylonioru erc.Efd.i},et.t4;et Hier, sbnbsp;SVper flumina Babylom's illic fedi'm^ �c fleuinbsp;mus,du recordaremur Sion. In fah'db^i'n me
dio ci^� fufp�cii'm^organa noftra.Quia illic interro gauerut nos, qui capt�uauerat nos uerbacaticor��nbsp;Et qui abduxerat nos,Hymn� cantate nobis ex canbsp;ticis Sion. Quo cantabimus cantic� domini in ter/nbsp;�a aJicna�Si oblitus fuero tui Hierufal�jobliuioni
-ocr page 770-COMHEMTARIVS POMERAMT t�ct�r dextcra mca.Adhxreat lingua mca faucib*nbsp;me{s,fi nonmemincro tui� Si non propofuero Hi'cnbsp;rufalem in principio Ixticix mcx�
� n filicibui uel fuperfulices in nudto Babylonis fujji�dimui orgiM fird.Vc.cithdTM wjlrds. Qjto fjgnificdtur eoi ttohdbuiffei�icnbsp;fed fub diuo mdn�ife,^' res corum fujjienfds dd fdlices, qu� i�ic fnnt.iliii^nbsp;tnultis fluminibus dbunddt Bdbylon. In terrd dliend, cu pr^ceptu hdbtnbsp;dmusm Hierufxl� Iduddndi dominu,no in Bdbylone.Obliuioni deturnbsp;terd med,i.peredt duxiliu meti^ut n� flt tnihi dettSddiutor,obliuifcdturnKlnbsp;tnifercri deus.Adhxrcdt lingud med frucibus meis.i.nuitui fidm^et peredfttnbsp;uerbd or is mei crc.fi no propofuero et pr�tulero Hierufdl� dnte initia oi^nbsp;li�ticitemelt;e.i.fi no Hierufdl� mibt ebdrior f�erit q omnislteticid,qud in
, . iylonedflequiliceret,Be,Sinoextulero'tiierufdl�fupcdputllt;eticilt;enK^\ CdpttUt dnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuntl.'hntiir rshfiiiitstfCde dm divimUSbEilHere OteUl
qiieritjirridemur db impijs,qui cdnticu dominid.uerbu dei bdb�t ludtbri^�t qd�qu�dotji uol�t dudire,ut bldjfibem�t, fed pr^eceptu bdbemus^ne proijnbsp;cidmus mdr^rttds dd porcos,item,ne obliti ccxleflis Hierufdl� uoluptdti*nbsp;bits BAbylonis.i.buius mundiobrudmu,r,ubi quifq; qu�rit Jud^non qute detnbsp;funt.Sunt enim qut etid dmdnthuiusciptiuitdtis impietdt�, tdntii dbefiAnbsp;cupidnt liber druSicut quid� impff ludiei,qui quid terrend incaperdnt pefnbsp;fiderein Bdbylonis cr Affyrioru regno,in Kadis crin Perfis, non cupi^^nbsp;bdnt in Hterufilent reuerti, ctidm libertdte d Cyro rege Perfdrwm dondlt�nbsp;Idcirco dicitur.l.Bfdrlt;e. l.Et omnis cuius fufeitduit deus jfiiritum ere-Memento dne filiom Edom,in die Hierufalc^Qj?*'nbsp;dicufjCxinanitCjexinaniteufq^ ad fundametaeius*nbsp;Filia Babylonis mifera,beatus qui retribuet tibinbsp;tributione tua qua rertibuifti nobis. Beatus qui t�nbsp;nebit allidctparuulos tuos ad petram�
I� Jie Hieriifdlem,idefl,in tempore cdptiuitdtis Hierufdlem. Exinttftt teucludflAtecrc. imitdtioeft idumteorumcohortMtiumBdbylonios,tt^.nbsp;quid fdlui relinqudtur in Hierufdlem^
-ocr page 771-IN PSALMVH CXX^fVn� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?*�-
fHilt;i'�tilgt;ylonifeflipfsiB�{gt;ylon,cofnmodiut uerojieerettirfili^i^y hnjicutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di�iur,^ult;e pdtrem deH dgnofccre deberet,fei
^citur^dum filid Sior.ftifcipitur.
' Bedluf,id eft,henediamp;utlit lUe pjpului, ^u� ad hoc mtfcrit deutet ui� ftn tibi reddatfdtut adiuuet manut eius^ut ita pereatfieiticniibut ho�ibu^^nbsp;nepdruttlifquidem,lt;iuibu( 'm bcUo parci folet,pdrciiturf ut non fit tibinbsp;l^ts reli^tu�mnibui oaifis,lt;iuo ampliuf exurgatnbsp;nbsp;nbsp;crefcdt in rcgttu. Sit
uoiiis orandum^ut impietatii AntiChn�idKie regnugt;n,lt;ii(od not mifere P^f�it,c�tndgnisfuifGrtninoribtiff:andalis,pcr reuehtuEuM^lium innbsp;ne par null i^uidetn fuperfint,lt;iuiiiis rurfimt crcfcat Gr multiplinbsp;contra not/edfiat quad pfil.9.fcribitur. Qg-wrfwr peaxlum dliut,nbsp;non muenietur,peribitis gentes de terra dliM, tio ipponat ultra fe manbsp;tgt;dficare homo fuper terrdm,A}nen�
PSALKVS cxxxvir. Titidut. Dautd.
H^ce^iuox hominis uerecredentfs.Con�teturenhnJd e�, ^dit deti in toto corde.Hacefl fides,Et pfdlit deo in conjfeihi fiue pra ^idet.nbsp;f^ntiadngelorii,�ue(ut Felix habet) deorum, id e^^iudicum, principu O�nbsp;^^git(utdltbioiknfum)dequtbus infrd dicitur.Ucece^confiintis�deico�nbsp;intrepidd uerbi crcditi prtedicdtio.Tdlis ofjvrt deo iugiter fdcn�nbsp;Idudii pro grdtid Eudngelicd toti orbi terrdru reueldtd per Chriflu,nbsp;de ed hic propheidtur^GT ordtur uto�s re^s Gr regm, Miidi,lt;}U� UK�nbsp;uerbUfpajito ffipcrcilio cdrnis,dgnof�dHt gloria del, quis hoc non , .nbsp;effe uerxcharitdtislld quod hodie maxime neceffarium efl,ut pro renbsp;(y- in fublimitdte mundi con�itutis,orcmiiS. Talis homo ceitus e�, 51nbsp;gt;Uilla tentatione defer turns fit eum deui. Si,inquit,dmbulauero ezc. Seitnbsp;dr�� oiaquaeiutfunt curare,no meritojed grdtiaet tnifericordia,nbsp;CO nfitcbor tib i domine in toto corde meo,
�C in cofpedu angeloru pfallam tibi, Ado/ rabo adtemplufandum tn�,etconfitcbor nomininbsp;tuo. Super mifcricordia tua et ueritatc tua, quonianbsp;niagnificafti fupcr omne nomen fandu tuum.
-ocr page 772-vic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;POMBR�NI
y FVimtt� uerfta �� Grlt;eco iu integer eft, ([uetnAdinoiiu fcripftO�pH HeT^ IcguHt, Quoni�Mdi�otniua uerbd orif mti^�iGr^ecif lt;iuidem cft�nbsp;fed in fccundo uerfu,fK,Qj^oni�t(udif�omnid uerbd of is mti,lt;idordbonbsp;Remplit eire.Qnaot ordtion�,cum omnino m Heir^o no fit, ut no fit uerifinbsp;fnile primes interpr�tes edtti in Gr fciitr(inftulift'e,iyinepte praeter fentinbsp;ti�m(tdie�!ifit,penitiureiect,indicdns Urnen loe� eius,ut h�beitfibi,^t^nbsp;voluerit,lt;juod prophetd nonfcnpfit,utuide4SconflArelfiirtttlt;(finflifen*nbsp;tentidntf'jux hic grdtids dgft deo,de reueldto orbi Eudngelio, id eft,ut di*nbsp;eitde tnifericordtdc^ ueritdte d� nebii e3�}ibitd,^grdtis fdluduit fecudiinbsp;fudm promifiionem(ut dlibt d{ximus')CXaonidm,inlt;iuit,mdgnificdfti nomSnbsp;ftn�umtuum fiuperomneuel fupcromhid,pfdl.i.�iiidmddmirdbilec^nbsp;nomentuutnmttniuerfdterrn,
T^udngeliu eft felix,lt;:ij�gt;nidm ntdgniftcdfti fuperomne nomen tuum eloiiuium tuu/ifi^ florid diii. eft,hdbes quidem,o deuf,miiltd nomind cr fimdm de multis inter hominbsp;nes,ut p� credtor,guberndtor,proui(br,iudex,fdlMtor, Cf quiequid denbsp;te dietpoteftj�d hiec nominA nihil effent dpud nos, mi�tim enim credereenbsp;nuseffe uerum dei nomen, nift mdgnificdffes eloquium Gf uerbum tuuiPinbsp;mini^io quidem homintijid eft,^pcftolorum,Cf dlioru,fedffiiritu Chri^nbsp;fti tui,fuper omne nomen tttum.Ver quodeloquium tuum,id eft, Eudnge^nbsp;lium fdndu,reueldtd eft nobis,Cf exhtbitd mifertcordid ey ucritds tta,d(^nbsp;ndeo glorifiedtum tdm dpud homines, quodeunq^ nomen de te dietpotcfti^nbsp;Ver ftulticidm enim prlt;edicdttonis uoluit cognofci deus �-c.tCor.i.
In quac�(]^die inuocauero ceuelodterexaudrm^ multipliabisin anima mea uirtut�. Confiteantur-
tib� domine omnes reges terrje,quia aud�er�tonx nia uerba oristui.Et cantent in uqs domini,quo^nbsp;magna eft gloria domini . Quod excelfus dom�nbsp;nus �c humilia rcfpicit,amp;alta a longe cognofeitrnbsp;j Fe. I� qud die inuoedui te,re^ondiftl n�h� Reffiondifti mihi pro Bxdu�nbsp;iiifti tne,quemddmodu felix foletex Bebreeo. In tufs, tJunc Grieci legutgt;nbsp;'^Uid,ideftcdnticis,pro oJ'ctiQ,ideft,uifs, Ethtmilid cycFe.Et humilnnbsp;,ttelde^effumrefi^icietjcrcxcclfumdlongcco^ttofcettnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(g
-ocr page 773-t W PSALMVM ^
' ' ifb g�ditd tttd,� dofti�ne^noiis exlibitct.ccrtifumas,fetnper exMlt ,^oi inuoc�tcs,Tiiiis i� animA mritfirtitudincm, v ednd� lt;iKgtiis,utpofnbsp;fimtibiconfiteri intoto corde mtOj Cf'pfdUere tilt inconjpe�bi deorum.^nbsp;Gbfecro ut pmnid regnd mtMdi confitedntur tibt cf fdit�ificcnt nom�n Ordre pronbsp;t�um,qtult;i dudieruntel�tiuidoris tui,exctifdtiogt;um non {}dbcitt,Eudngeli re�bm,nbsp;�w dudiemnt^RontJo.fer� fit,ut reges Cf principes cf honordtt in popicnbsp;lo perfcqudntur Cf contcmndnt Kudngelium, ubi dudierint, id quod ho�nbsp;^e�idemui,quiincrepdntur pfslmo.i.�t ntntc reges intclligite Cfc. ��f;nbsp;n'rco chrij�dnd chdritds pofluldt, ut pro eis imprimis oremus, ut refipif�nbsp;tentes d didbolildqucis,confi;edntur dco fiu�Idtidcnt deur� incordibuSfnbsp;otnnem gloridm ei refigndntcsfid quod eft credere, cdntent in u^s do� ^onfitedntmrnbsp;gt;fiini,nondmplins idminuijsfuis.Sdpicntidcnimhuntdndmultos ftulti� don�no regesnbsp;ficdt(yexclt;ecdthodie,utfequdntHr fudsuids,cfquicquid ipftsfdndum, Cfcdntent, gjnbsp;tifthi!n,pium t;ideti(r,hoc itd uolunt hdberi, Cf crcdi db omnibus,ddeo fiul. gt;�dgnd eft gl�nbsp;f,ti cr c�ci,ut O' reliquos omnes ftuUos o cecos putent, quos uolunt ni= rid domin�nbsp;ift}il'dUudcredere,qudmquodftultisip[orum cogitdti�nibtureilumuide�t3'c.
, tur,non qttod ref�um uidetur uerbo dei. Nox dutem hic precdmur d deo,
�trcg� terre dudiio uerbo oris dei,ceddnt, Cf cdntent inuijs dominyd . ^,confitedntur�tidm cordmnmndouidsdomini,id eft, quicquid exuersnbsp;bis dei que dudierunt,cognouerint deo pldcere per lefiim Chriftum domi
gt; nuni noftrum.Sunt enim hodie multi fJicodei�i,qui qussprobdnt Eudnge� liu,tiinaretdnienhumdnononconfitenlur,crdifiimuldnteiimpuncfinut quot;^ynbsp;tpprimi dci uentdtem ; Tfiligusttenim mdgisglortdm bomintim, qua dei, ,nbsp;nbsp;nbsp;1^,.
iuodqudtnimpiamfit,quispiorum nonuidcti Proeisergoordndu,tttdc�i teptdftus utrt!{te,cdntent in uijs domini.Cdntent uero quod fequitur,ftinbsp;mdgnd cAglorid domini(de qud pfil.i9.)Hon tdm ntdgnd, glorid renbsp;v,�^gt;quos cor�m deo oporiet fe pead,toresdgn6fcere,cr omitem gloridm lt;nbsp;ftpientie,pot�tie Cfiuftitie drro^re deo. Et cdntent j excclfuse�domi�nbsp;nus non reges er mA�ftrdtus,utcunq} miniftriiuftitie in externiscr ensi�nbsp;libus rebtfs d deo fint ordindti,cr q, humilidjd eft, dbic�ki mundo er conenbsp;temptd refticit dominut,ut exdltct er glorifitet, ne bicdliquid ucrednturnbsp;ignominiefi Eudngelium confiteiintur,ne fiigidntcrucem,id�ft,dliorumnbsp;s^ntemptum er odium CT perfecutionem, quid etidm ipfos reget ut dliot,nbsp;ubi fic contempti uidentur, dominus reftiett, ut fuo tempore glartficet,nbsp;etiim cordm muHdo,cordm regibus,cordmreg}w infirorum,cordm fe ernbsp;Mgdlsfuis, tdttlum comrfiittdnt hinc cduffdtn deo,Etcdnt�t gi dltd,id eft^
PP X
-ocr page 774-^4 COMMENTARIV� POMERARI
�ipcrios er conteinptoret cognofeit, ne putent (e btere poffquot;\lt;fueln �Ait Utet,fed cognefeit i longeJjoc efl dd ddmndtionem,taH dd fdlut� eogtto*nbsp;feit.Longe en'nn 4 peantorihutfalut/icut contrd,luxtd ejl dominainbsp;tribuldto font corde crc.Ati^ itd optdmui,ut reges zr fgt;riefides,catempldnbsp;fin gloridfgloridnt cdntentfo�iui dei,qui dicitfGloridtn medm dltcri nt�nbsp;ttdgt;�.�UmomnespevMerant,zyegentglori(i dei czc.
Si ambulaueroin medio tribulationis uiuificabis �ie,fiiper iram inimicofum meor� extendifti ma^nbsp;num tuam,dc falu� me fecit dextera tua. D ominusnbsp;rctribuet pro me,domine mifcricordia tua in fecttnbsp;lum,opera manu� tuarum ne defpicias.
R'rfff tutd ejl, nbsp;nbsp;Commodim ex HeL IfgM.ExtfrtJ� crficiet. Vbi tdlls e� dei IdOt
�r cdnticu,ut diximut,crux non deerit,fed �des tutd e�,dicens�i etid fi* ero 'm medio umbrie morti5(.pfdl.zi.)uiui�cdbis me,con�rtdbis,liberdJgt;ihnbsp;nedef�eremfne trdddr 'mmortcmZ!rco�i�one,qudmdduerfdrifueritdMnbsp;mihilt;iult;erunt,Tucontrd irdcundidm er�trorem eorum extendes nuf�*nbsp;tu�,ut non Opus fit mihi de uindiihcogitdre^qui interim potius debeo pronbsp;Ordtio chda eisrogdre,Tuddexterdliberdbit erglorificdbttme.Turetribueshofiibainbsp;P��� wcjfgonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ulcifcar.v erum hoc obfecro,Tud mifericordu e� teterndi
^uefa ne de�neids opera manuit tudrum,id e�,nos homin:s, ^uos tudtnt* ttuficifi�ue nos,guos idi� tuis uerbis iHumind�i ,fiue reges er priucipeftnbsp;pro quibus cum tpforum regnis, er fubieiiis hominibtu oramus, fine etinntnbsp;ittimicos tto�ros ddhitc contra glori� Eudngelij tut irdcundos,ut quos crenbsp;dfii omnes^ids dd tui cogmtionem peruenire^ut co�tedntur tibi,t:^caXnbsp;tent tibi^tUm 'm con/�e�iu deorum.
psATMvs cxxxvrii.
Titulus. TTjooXtAwirjeDauid Pi�lmus,
� VM M A. Pfdlmus nobis defiribit diuindm prouidentidm ergd nos A utero matris no�rlt;e,^ nos er noflrd font'm manu dei,er ^fanibs mirdbinnbsp;liter glori�cdt er mu[tipiicdt,prxtered impij perlt;amt,^uid hdnc �deMnbsp;lieiergt/ios prouidenti� non bdbeat.
-ocr page 775-IR PS�tMVM CXXXVIir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;715
o mine probafti me amp; cognouiR� me, tu. cognouifti fefl�on� mcam amp; refurr edi onenbsp;meam. Tu intellexift� cogitat��es meas de longe,nbsp;fenu'tameam �efumculummc� �nuefti�gaftLEtomnbsp;n�s ui'as meas prxu�dift�, qu�a n� eft fermo in l�nr-guamea. Ecce due tu cognouifti' 01a nouiftima ic ,nbsp;antiqua,tu formaft� me amp; pofuift� fuper me manunbsp;tua.Mirabilis facia eft feientia tua ex me, c�forta/nbsp;ta eft,n5 potero ad cam. Quo ibo a fpiritu tuo��cnbsp;9UO a facie tua fugia c Si afeendero in c�l� tu illfcnbsp;fSjfi defe�dero in infern� ades. Si aflumpfero pen/nbsp;meas diluculo, habitauero in extremis ma/nbsp;ris.Etiam illic manus tua dcducet me,ct tenebit menbsp;dextera tua. Et dixi,forfitan tenebrx conculcab�tnbsp;^CjCti� nox illuminatio mca 1 delicijs mcis. Quia,nbsp;tcncbrac non obfcurabuntur a te, �c nox ficut dies *nbsp;*^luminabitur,ficut tenebrx illius ita�c lumen bunbsp;^us.Quia tu poiTedifti renes mcos,fufcepifti me exnbsp;^tero matris mcx.Confitebor tibi quia terribiliternbsp;*^agnificatus es,mi rabilia opera tua,�e anima meanbsp;^�gnofcit nimis. Non eft occultat� os meum a te*nbsp;SUod feciftiinocculto,amp;fubftatia mea in infimisnbsp;Imperfcd� m�� uider�toculi tui,�e in libro '
PP gt;
-ocr page 776-� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- T. -, 1
tft� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS P��ER�NI
tuo oes fcribctur,dics formab�tur,�cnemo �n cis�
Futiicalum pcfuitfrohitredaiiitejicut Sioyfti in dntico dixit,�dcoi f�ruculut h�reditniseiui,�inibiu enim metkbStur agros fiuepoffe�iontinbsp;�ingilorH,ut tft in libAoiue,qtt��dmBdti{ifal.i^.diximui.Fe.Aaubitii minnbsp;circ�dedi�i^id �ft,non folu fcmitam mtS,f'ed eti� atxubit� tneum drcudeanbsp;di�ijd efi,j!ueantbtilab��ue i^uiefcebam^fiue peregrinabar fiite domi ernnbsp;polji�ione med,tu ader as ciratqua^ oia mea ^yuideitscr dirigens�nbsp;Prtet�di/h.Fe.ExplorAfli.�iiaii non (ft fermOj nue in Grtecis inuenitKTnbsp;^Tioifpro 7i�yK,fed male.Feftc.Q^ia no eft fernto inlingta mea,ea( donbsp;r^inecognouifti totum tpfum.RetroZTMtt�rmafti me, er pofuiftifupefnbsp;^c.id eil,adeoobftruafti me,ut dum adhuc non lo^uor aut loqui pojjMnbsp;fu noris omnia qu� dt�urus/im.��abes enim ut alia, ita er linguam medi^nbsp;in manu tua.R.etro ej- ante�rmafti me,id eH,lt;^uicquid meu eft, tu�rmafi�nbsp;^gocrnofttquidfttinmets-c.
, Eti�nox iliiminatio mea,feilicet,te prafente femper,ut uideof nihtllatet,nein tenebrisqiiid� (y abftonditis. In deltcijsmeis,id e�,mibinbsp;Mbommi qj- ^udium.Fe,Et nox lux pro me,id eft,in commod� metint.
, Quiatenebrx orc. te. Eti� tenebrteno habebunt tenebras apudte,amp;^� iux �cut dies illuminabit�fcilicet oculis dety�miles fiimt tenebrje luci. l�,nbsp;^odtlos tegimus,re��ftinu l�fant eft,�cut tenebrte iHitu,fcilicet no�tsft^nbsp;eyluinen huiutjcilicet diet,apud dett non eft diftirctia no�is er dietnbsp;Suf�ipiftizyc.te.operuifti me, uel orditus es me in utero matris mt^�nbsp;lt;^is non afficieturfenfu bonitatis dei� refte�ure caperit in uterumnbsp;ternivmjin lt;iuo i�e adftut,ut effingeret nosiAdqtiodetiam refticiunt,lt;iu^inbsp;fequutur. Confttebortibizyc.Fe.C(lebrabote,^uoniamterrtbiliter(^nbsp;mirtftee�rmatus ftint,id eft,terrorem er ftuporem er ammirationem no^nbsp;bisincutit,lt;juando reeordamur, tanta maieftas ad lutum noftmm efftit^:nbsp;gFnd{im,de/eenderitin uterum matris noftrlt;e,zy tam�tam pulchrumnbsp;culum �ccrit,utipfi nos nonfatis nos comprehendamus, quider qualisfi*nbsp;mus.Qttodnoslegimus,Terribilitermagnifteatuses,ecgt;dem tendit,nent^nbsp;pe^ deus ex fuis operibus frgi HO� ( ntfi cicct ftmus) mirabilisnbsp;nbsp;nbsp;jhipert^
dittttobisappjiret.
Quodjcilicetosftciftiinocculto,idefl,inuteromatris.te.Quoniaiif �flus ftm in occulta,id eft,propterea non latuit te os meu, gi fiebam innbsp;culto uteri latibulo.
-ocr page 777-IN PSA LM FM CXXXVin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.�^7
f^b��,ntid med iii in�mii terrig, f��ic�t, non efi occulta � tejdc�^o� -, t ^^cbat te�tifiintiameAjdum adhuc in tend Idtere uifd c�, dum nondiit^nbsp;^idelhn^j. in Addm.vid^ fub�dntidm medm in limo tcrrlt;e^nte^ me fice^nbsp;J*quot;� in Adam ex �uto,cjuemddmodtt minerdt dlij i� terra uidet^^til^ non �|�nbsp;flttanq longe adhuc di�imilii efi i�a {imtlitudp^ �e. formdtus fuminnbsp;quot;^firioribut tirrte.vbi fi �olucr/i in infiripra uel infime terric inter firetannbsp;f^^fetd sinternd cldtiflrd uteri foeminei,per me Itcebit.
Imperfii�um meum.re, infirme meum,id efl, dum cidhtic eraminfirmis imperfi�uSfrtempe idmiam concept{ts,tuuidi�i me,qwNdo,feilice�,nbsp;^fmo me Mdit,qu�do piter meut ootntwm nutrit fecretoru confciut^tgnoainbsp;T^uit fibtfilitim ndf�turum,qudndo mater mea ne fenfit me quidem adbu�nbsp;libre) tuo omnesferiben turfid cj�,tibi cognil i fivn t omNes,etidntnbsp;dntequS ndfi:untur,at^ adeoantequ� concipiuntur, ^elix. Et inlibro t^onbsp;Pmnia l�a fcr{bentitr,fcilicet,quee futit nofird, ett�m anteg apparent-Hocnbsp;ciuod addit.Dies firmabuntur,lt;i:^ nemo in cit,fcilicet diebuStddbuc e�,nbsp;^fl,in diebut,tiM ueniunt inorbem,)^tifunt tibi i�i,lt;jut adhuc in iUit dinbsp;fbui nonfuntJjocefijtunofiieotantequ�fint.
Q^idm lucundum quam confolationis plenum fit fiir� cr credere^ dentif ^^nia/unt in manu detiC:^ omnid di�/onuntUr � ico orc.diximut pfal=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergafin�
*^ioi.Verivmhocipfum turn tibifilutdreeii,cum non cr�dit gtnerd�i,ut gtlof* *t�cant, fide,fid in temetipfohlt;ec omnid per deumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te curet^ tibi proe*
fiideat (yr.Vnde dixit Augtfiinut,liabetcur dm tui^ui ffcit,qui habuit p/t ^dm tui antequ� effcs.Sicergo p(almum le�to,Dominequid miferetorianbsp;^iteboranxiutjCff-folieitut de me,eumfcidm,q, non/oltim generaliprouianbsp;omnid cures/ed etiam feorfimi me,quippe qui omnia mea cr opeanbsp;*�lt;* Ztrco�tdtiones G-uerbd,t(itdm Gr mortem medm,fe�ionem er dmt�anbsp;'^tionem medm explord�i antequde(]rem.ld quod eredo,ndm ratione tmanbsp;dd hanefeientiam perttngere non poffwa,ddeo confirtata efi crexaltata,nbsp;tarnen tdntuefi ex me uel de:me,quomodoueromte�liffr� aliaquinoitnbsp;capio fiientidm,qu{e efi de meiTu iam me adeo tenet ac ducis,ut nuUut fitnbsp;iocut,ne^ f� ceelo ne^ in terra nelt;^ m infirit neqi in mari ( etiam fi uelutnbsp;auicula mdiluculo, quando adhuc nemo uideret fiigientem,auoldULro ad.nbsp;/xtrema marityinquo liceat effifinetua prouidentid.ne in tenebritquidemnbsp;frofindt�tmit.Qui etiampoffedi�renet meatjid efi no�iomnesadftfiusnbsp;ineos^ut tdeeam alia, er in uteromatris me finxifli^nthtlq; quod meum ei^nbsp;tibifidtaccultimi/tiam antequ�minhancbuiut mwdi lucemprodirem*
-ocr page 778-7� COMHENTARIVS POMERANI
id'ijtioJnunc ttniM me^ cognolcit nimif,id e�/upranAturdm perfideW� ' Nd� �M libro tuo omnid fuut firiptd. Et dies ueniiit, in quibits nondu ftvntnbsp;^ui pofindfciturt fuHt,ettdmtn ante omnid eoru ncfli. ��.id imtur h^c ttbnbsp;ittntini� ut omnid non folum qute ucntrit (unt,fid etidm qu^ falutii funf,nbsp;fine Utd �ue trifltd dcciddnttcommittdmiu nuniit�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no$ �rmiut*
ntnt,^ern4nt,d{Ti�tnt crc.'Vide pfdl.it.
Mihi z�tcm mmis honorati funt amici tui deus,ni
mis confortati funt principatuscorum.Dinumet'i bo eoSj�cfupcr arenam multiplicab�tur,exurfcxinbsp;amp; adhuc fum tccum.Si occidcris deus peccatofcS�nbsp;uiri fanguinu declinate a me.Quia litigatores efti^nbsp;ad difceptatione8,accipientin uan� ciuitatestuas�nbsp;N�nequi oderut te domine odi,amp;fupcrinimicosnbsp;tuos extabcfcebam.Perfec�o odio oder� illos,in*
micifadi funtmihi.Proba medeus�cfcitocormc um,interroga me et cognbfc� femitas meas. Et
(i uiainiquitatis inme�t,�i deducme� uiaxtcrn^,
Ee.lA�)i autem qudm honordbiles fif�fimt dmi� tut dews^qudm
plicdti uclcon�rtdttfunt principes eormn. Peccatores.Fe.lmpiu^� ..
Q�i Ittigdtorcsffiis dd dtfceptaioties,idefi, uos uiri funguiitiM ttdgt;f aliud �citis,qudm quod contenditis ey liti^t� cortra ueritdt�, unde�'nbsp;untdntur duditorcs^ut incipidnt dtfceptare 'm dnimis, ignor�tes quidnbsp;ddnt,i!y quid fcqudtttur^td efficitis ue/ird cotentione ttihtl dliud qu� ueX^nbsp;4fto�e� co�fcic�{jdr�i�,0d�tcw/�^ �iri fdnguinam,diximuip�i4-^nbsp;d�ibLFelix,�^onidm loqu�tur de te in fce�ere^idefi,de te quid� loqueu*nbsp;tur,quA� qui deimt dgwfcdiit,Z!r eius uerbum hdbednt iUi uirt fdnguintu/u*nbsp;fed in fcelercyid eft dolo cs hypocri�tUtfit dliud nihil^o detu,cord tC} qunbsp;bl�j�bemidfid quod pradicdtion� tui uolunt uideri, qui te oderunt^d cj tnbsp;tuam aeritdtem pcrfequuntur tyc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .
-ocr page 779-IN PSALMVM CXXXVin.
7tsr
�' Aecipkntmuaitum ciuitdte$tujix,ideAnihilcfficient,inutileierut,uhi f�erint tuis ciuit4tihus,id eft,tuis hon�nibus/iue in terreno regiminbsp;ttejiue in]piritu4lt,fuis enim proMdentijs,fu4 fdpicntia,fud potentidjud iunbsp;fid untenan deojdcirco corrupti comimpunt,cr fedu�i [educunt,nbsp;^�^rdntes,^ nifi dominus cuflodierit cuitdtem eye. Quid enim utiles fitsnbsp;funt,quiuerhum dei nonhdl)ent,Grtdmen loquumtur de deo,fedut.nbsp;�^lereilndicdt felix^ey ftc legi poffe ex Heb.Bleiidti funt fi-uflrd dduer�nbsp;tui.^uod edndem hdbet fententtdm,td e^l,mutiliter prlt;eldtifunt dlijs.
ffi dntitbefis dd illud,lt;iuod de pijs fuprd dixit,iitmis c��rtdti fumt pr'm uel principdtus eorum,
Semitds.fe.cogitdttones,tni^uitdtis.'Fe.Affliilionis,fedin idem'tendit, ^�tTd hypocri�m enim ordt,nefit in ipfo occultd uid iniquitdtis uel ddfitHinbsp;^nisfid eA,unde pofted reueldto iudicio pojfet ddfligi,ut non dicdm,^ hynbsp;Pocrifis merd ddfliilio ey uexdtio efl confeientidrum, licet dd tempus uhnbsp;^^dturpromittereconfoldtionem fed filfdm,
Qjii hdne dein-gi koj prouidentidm credunt ey pruedicdnt/unt dmici Amici dei, ^fi,lmpifuerolt;!yhypocritlt;eiufticidrijnon crcdumt^eycontrd docent eynbsp;^lt;gt;ceriuoluMt,idcircofiwtuerideidduerfdrij,Qtiiigiturhdncfidempro^ . ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
^denti�deihdbet,ntmis honordtdmicos deiey mdgniflcit,quiedndem fl hdbent, lnimicosuerodei odioperfidh cr confuinmdtoodio hdbet,nbsp;^^s propter pietdtemjbos propter impietdtem, Ncin hoc efl perfondrtinbsp;^ceptor,fed iudicio dei cruoluntdti confentlens dmdt,quos deus dmdt,nbsp;odio profeiiuitur,lt;iuos deus odio profcquitur,im� qui oderunt deu/m,nbsp;^^tcntddmodwM pfdl,^^fcriptum efl,r)ilextfliiuftitidm (y odifti iniqiiitdanbsp;dlibifAd nihilivmdedudhiscflinconflcfitu eiusmdlignus,timens
dutem dominum giorificdt,
Aiter^,quihd�enusdeprouidentider^fedei dixerdt.Amemdximi fi^t dmici tui deiis,qui totdm fiducidm conijeiunt in te,tudm crgi fc prosnbsp;***dentidmdgnofcentes,quorum regnwm ey regidpoteftdsdufftur�� cres Pduciprimu,nbsp;^it,contrd omnem inflrorum poteflamp;tem,qui primum pree pducitdte namenbsp;potuerunt,id quod dicit,iyinumerdbo cos,id ea,pduci primum erunt,nbsp;^^emploftt populus ille ex Abrdhd,quem pofl deus multiplicduit,utciflrd.nbsp;^�^li,amp;drendm mdris.ttem.bnbulusiUeexChriiln.aui brimu frdtiM Abn
7$o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
rurltim f�tur�,ut pducm dei po()ului,cui idm reueldtur Eudn�Uu crcfcdt in tHdgnu nugt;}terimi,�i� dem fuo iudtcio i�o extreme (inteuorterit,de(iudnbsp;dixit,Vilius hominis cum uenerit,putM inueniet fidem fuper temmi
H( (lt;�/� [ciuntf�ue luetd �ue pro/�erd dccidlt;int,omnid. fefe ex mdnu ht ttigni putris dicipere,(iuorum hlt;ec utcunq; tententur uox eft,Exurrexi amp;nbsp;adhuc,o domine,tecum Jumficut tumecum es ab utero etidm mdtrisjttdnbsp;Cf e^ fiducid, tecum fum,amp; exurrexi,poftqudm Idpfus uidebdr dduer�^nbsp;rijs perfeiiuentibus,(iui c regnojSdtdttie erumpentes,hoc unum agebdntnbsp;tus ciT �ris,nee^ ejjemtccum zS'c.Tdlts enim fides fine impugndtiontnbsp;non mdnebit.
. Exurrexi cr ddhuc tecum fiim,rgt;e chrifio exponunt, id quod er utrdq; dmpleitimur mdnu, modo non de folo expondnt. tn Chrifio ettintnbsp;ntdxime htec dei prouidentid nobis oftenfit efi,de quo omnid erdnt prlt;edidnbsp;�djdntequdm ndfcerctur,er in quo nos deus elegit,etidm dnte mundi cortnbsp;ftitut:onem,ut dicitur Ephc.l.
Impif prbui- Tufew fidem non hdbent impij.Suis enim fiudijs,cogitdtiontbus,opcri^ dentidm deinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confidunt,ut mdxime qudndoq^ dliud uerbis dicdnt.Im�hdtfd
oderunt fidemhdbentes er docentes impugndnt,bldjfihemdnt ercAndignu enf�t ludtcdnt ut omntd operd ipfioru condemnentur,er folum dei opus pricfifdnbsp;turMeritd enhn qu^erut,quibus pro meritis debetur d�ndtio.vnde didt�nbsp;Si oedderis deuspeautores ucl impiu.i ficaperisiudicdre,qui ddhuc difiinbsp;�Mlds,non uolo cu uobis,qui uiri fiinguinum e�s,id e� mdle uultisdinidinbsp;dei,hdbercconforttum.Cluid liii^fores efiis err.ut fuprd diximus. H�nntnbsp;domine qui omnid no�,e^ ut uehementer dmo er honoro tuos dmicosfidnbsp;uehementer odituosinimicosildcirco er mihiinimicifiint,quidnbsp;tiunt mereptobdre er ddtnndre omnid qu�fiint ipforum,
Contrd nefird. nbsp;nbsp;Erobd ero.t^ecefidrid certe ordtio,in qud uides,q, qui htc ordt,qu!S out*
hypoerifint, gt;rilt;t committdt deojin cuius mdnu fimtomnid,quis feidt fie dili^e iu�t�t er odiffe miquitdtem,tdmen nihil fidens fibi,ueretur deum uidere(qui oitfnbsp;nid hdbet in mdnu,etid inficrutdbile er prduu cor nofiru)quod ipfie nondttnbsp;uidet,ne �rte ddhuc in fiiiritu fiuo fit dolus er hypocri�s,ut diximus p�t�nbsp;^.Probd,{nqutt,me,id efl,cognofice omnid med,ne permitte memihi,qu�*^nbsp;ddmodti dloSyde quibus dicis,Et dimifii eos fiecundu dejiderid cordis eorw�nbsp;erc. Et uidefi quid in me ldtet,quod me dbducdt d uero in dandtion� mei�nbsp;er de duc me in uid tud,dum uid med no n mdld efifienon potefifi mihi relin*nbsp;qudr,Udlt;^ qui capitfide dicere,Domine probdfi me ercddic ordt,ne^eiil
-ocr page 781-IN PJALHyM CXXXIX.
7)*
^oc�plwmf�cetece^et, ut qui coepit,perficiiit. In quo uides qu'^m dment, q^�m defiderent pq hune det prouidentittm,quippcfine qud fdlui cjfeaonnbsp;fofiint.
PS�LKVS CXXXIX.
Titului, �KfotfniXivo'i^ P�imus Dam'd*
� V M M A. A utrii fanguinu pent liberuri^qui nituntur abdncere d uid ui cr mjidifs.Verbtm dei extinguere nituntur, hdbentetdcutM Unnbsp;amp;(dx fKutf'erp�tes,cr uenenum ujfiidum fub Ubqi. Afiutu enim cdlliditdtenbsp;l^duili cr feducentes docent,cr obloquuntur contra dei uerbwm, ut fer�nbsp;iHe in pdrddifo,quoru indicium no ceffabit.Udm caput cr fivmma curnbsp;^^dationis,qiu me circudant, eR labor labioru ipforn, doHrina filfa crnbsp;^^lt;tj^hemia i/n gratiam dei,qua doHrinaetiam per inuidiam feipfos confitnbsp;^unt,Et hic labor operiet eof,^ cofitndet confitfione teterna, (trc.quia uirnbsp;^^guofia crc.contra,iuflDrum lingua confitcbiturdomino,lt;!2' re�li corinbsp;^abitabunt,reie�it blaffihemii in ignent teternivm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
Rl'pe me dne ab bomfne malo,a ui'ro I'mquo cripeme.Qui cogi'tauemt I'niqui'tate in connbsp;dejtota die conftitiiebant prxIia.Acuerunt linguanbsp;f�am ficut ferp ends, uenenum afpidum fub labijsnbsp;^orum.Cuftodi me domine de manu peccatoris,�cnbsp;�b ho�businiquis eripe me. Qui cogifaueruntfupnbsp;pUntarc greflus meos,abfconder�t fuperbi laqueznbsp;^nimihi.Et funibus extenderunt laque� pedibusnbsp;*^eis,proxima femitx fcandala pofuer�t mih i. Di/nbsp;^idnOjdeus meus es ta,�X2adi dnc uoc� deprecanbsp;^ionismex. Dnedne uirtus falutis mcx,ob�braftinbsp;fug caput mc� in diebelli.N�tradas mednea d�finbsp;4erio meo pd�ri,cogitauef t c�tra me,ne derclinqs
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.Q. *
-ocr page 782-7}i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARrVS POMERAMl
me,ne forte exaltcntur. Caput drcum�t�om's cof5 labor lab�orum �pforumopeneteos.Cadentfupetnbsp;eos carbones �n ignCjdeijcies eos �n mifertjs,�lt; nonbsp;fubfiftent Vir l�nguofus non d�r�getur in terra,u�/nbsp;rum �niuftum mala cap�ent ad intcr�t�* Cognou�nbsp;faciet dominus indicium inopum,�c pro cauflknbsp;pauperum. Verum tarnen iufti conf�tebuntur no/nbsp;mini tuo, amp; h ab itab unt recli cum uultu tuo.nbsp;PedibiK�neis,nonellinllebrlt;eo,
. No� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me domine 'm mAnia cr poteflatem peccatoris, � defidert^gt;
id efi,prieter defiderium meum,fiue quad non defiderojimo contrartum eX te peto t:!fc.Pe,iie per�eidi domine de�deria impij(id eft, ne permittenbsp;pio,utper�cidt 'mme(luodHelit)cogitdtiones eitKneconfumme$(ide^�nbsp;per�ciiu\cxdltdbuntur (�ilicet dduerfdr'ij,� per�eeris de�dertd impij-)nbsp;Cdput circumi�onis eorvm,lt;iui eH Idbor Idbiorum eor� operiet er coffnbsp;�tndet eosjd eil,fummd omnii be�i cr impugndtioii, qud me db omni pdfnbsp;teimpugndntfefiiUe Idbor IdbiorivmUuo me dbduccre nituntur� fidue�nbsp;in deum,fed tdndem m mdlum ipforie.Fe.Cdput ucl pr'mcipem circu/mdditnbsp;tium me ddfli�ho Idbiorum eitot operiet iHum uel t�os�d e�, qui pr'meeptnbsp;efi illorum,qui mcimpugndnt,con�indet eum ucl eos ddfltiho Idbioru^qtidnbsp;contrd me mtitur uel nituntur,
Cddent �uper eos cdrbones in igne,id efi, cdrbones igniti, Tieijeies eoS in mi�erqs,idefi,nonfubleHdbiseos,utpios, ubi 'm miferijs�ter'mt,er noitnbsp;�ub�fient/cdicet te deijciente.Fe. Cdden t fuper t�os prune ignis,proijcidnbsp;(deuf)tllos 'm�uedt,non rc�trgetfid efi,in defierdtione eiernd mdnebut-'Virum miufiumnuld cdpient dd mteritu.Fe.virum miquitdtis er md^nbsp;Ium uendbitur 'm expulfioncs,id efi,ut expelldtur 4 regno dei,quemddnt�nbsp;dum nos lcgiinat,dd 'mteritum,id efi,ut 'mteredt.
Propter EuAn nbsp;nbsp;Ciuid pdtidtur,qui itd de�derdt eripi,feipfum prodit,n?pe pugnM uef
gelium dducr borum er bldfihemidi in uerbum dei,er rndnififirtm uim,er occultdx 'm�di fdntur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ds,ut deferdt dei uerttdtem,er dli) qui dudiertmt,db ed quoq; duertdntur,
de qud �ententid diximut pfdb^.pfdl.^5gt; crj� dlqs �re omn^ui�'m qui^r^
-ocr page 783-IN PSALMVM CXXXIX.
rr�if ttf nece�iUti piti,^ui uultejfe pwStid eft^no defercre dei uerlii. intuit,me domine ib i/s qui nihilhabcntfidei^qui huma/tM fequun�nbsp;tur cogitationeSfhoc efi quod ip�$ tonS cr conudum uidetur, no det uer*nbsp;cogitduerut lt;tduerfumme,cui dedi� tuum uerbimi,tniquiteite$ innbsp;^ofde,tametfi ^er hypocn�m,ut uul^ impondntjtmulent tu�tiunt quitfinbsp;^fit me perfequAntur/ine ceff'mtio nein fur gehint contra, me er prtefentemnbsp;Cr ibfentem,contrAdiccbant mihi,oiloqueb�turmfiro,m domibwfmpitnbsp;^^icfs concionibta,er �� alijs coUntionibut. Acuerunt Ungutes fuat, non fo�nbsp;nu,ledi�tisj^ed eti� argtm�tis quafi ueriffer�sripturis qua� pro fui mAnbsp;^��^iitf�cut ferpentes ad mordendum cs intoxicandum, morfus non tarn nonbsp;^i,quim toxicum illud,quo auertutur multi �ueritate,qui� ab hlt;ere� cfnbsp;dimnatado�rina.venenum a�idumfub labijs eorit, quis uerbum dei ernbsp;^�tiam fupra linguam fimulent,ut diihtm pfal.�.
Culiodi me domine^c ueniam in poteflAtem horu impioru, ne affequaii [�^T inmc quad uoIunt.Qjii nihil altud confultant^qu�m ut me extrudantnbsp;* nia tua^er fuperbi,id eft tui contemptores,qui fuo hypocritico er pharinbsp;f^cofupercilio prtef�runt diuiniSjpo�terunt mihi laqueum crth�dias in�nbsp;*^a uiam tuam,m qua ambulo, ut ud in�dijs fidte fanditatis aut detortAnbsp;h'ipturte aut longue confuetudinis aut mendaciorivm mtraculorum captanbsp;*^gt;ttr�t,utfcquercripforumcrrores,relid{) Chnfto Chrifli^ucrbo,quie�nbsp;^�t^ueritateruita.
Ego hic quod unum er debui er potui per te, ad te oraui^ qui es uirtUt unici�rtttudo falunsftueliberationismeA^z^�ihisesin tempore imnbsp;P^gnationis mex obumbraculu [uper caput me�jid efl,galea falutis meA.nbsp;^�o� tradas mc pote/kttieorum, ne exaltentur er glortentur contra te,nbsp;^^uerbi pro�ffores,id quod un� quarunt. Scio perfidem,q, tand� labornbsp;rHe dolor labiorum eorum,qui efl totum quod aguntcr caput fiue fummanbsp;prolij eorttm,operieteos, Et cadent in ignem teternum er buratrum illudnbsp;hierna; de�erationis.iiam uir linguofus,qui lingua uenenata,er in uerbunbsp;blaj�hema,tota diecon�tuitprielia aduerfus det pro�ffores, non dirinbsp;t*�r,njfcj7 re�um aget in tcrra^utcunq; f�ecie fanditatis per hypocri�mnbsp;ad tempus homines,quemadmodu chrtfius dixit. Vos iu�ficatis uosnbsp;^^^mhominibus,deusauti nouit corda ueflra,vtruminiu�um,qui deiiunbsp;ritiam non agnofcit,utcttn^ fuam fequatur,mAla capientad interitu Atetjnbsp;****n,Capietur 4 laquco,quem alijs �ntuit iiixta uiam,
quot; ^fciog^pauperesamp;adfls�ksprofcno deferetdominus,fed tudicabit
Q.Q.J
-ocr page 784-COMMEMTARIVS � POMERANl cdu/fain eorii contrd infenfc(tof,cr iufiijid eft,credentes grdti^iX dgefttnbsp;rdtifO detM,noinini tuo,Qi- in con]j)c�u tuo hdbitdiunt in ^crnum (jc�nbsp;PSALMVS CXL.
PfalmusDauid,
SV ni A. Superio�i pfdlmo contru litiguM uenemtiU precdtm uero pro fm Ungud precdtur,ut inomnibui [eruetur deo,ut pure deum in^nbsp;uocet,nonlo^udtur f!cutifiip^,twnexcufetpeccdtd ficuthypocritte.nbsp;lingud ordt quo^ hic contrd capitd [tue principes fedudionis, utperedtthnbsp;^ui perire uolunt dei ueritdtem.
DO mine clamaui ad te cxaudi me, attende uoe� deprecationis mex d� clamauero adnbsp;te. Dirigatquot;quot; oratio mea fi cut incenfum in c�fpc�Unbsp;tuo,elcuatio manu�mear�fitfacrifici� uefpcrtinu�nbsp;Pone domine euftodiaori meo,�coftin circ�ftan/nbsp;tix circa labia mea, N� declines corme�in uerbanbsp;malici� ad exeufandas excufationcs in peccatis.nbsp;C� ho�bus operantibus iniquitat�,�c non c�muninbsp;caboe� ele�lis eor�.Et corriger me iuftus in mif*^nbsp;ricordia �c increpabit mc,oleum a�t peccatoris nonbsp;impinguet caput mcum.Qm adhuc oratio mea innbsp;beneplacitis eor�,abforpti funt iuxta petr� iudicesnbsp;eor�.Audient uerba mea, quoni� poten tia fuer�t*nbsp;Sicut cralTitudoterrx erupta eft fuper terra,difl�panbsp;ta funt ofla noftra fecus infern�. Quia ad te dominenbsp;domine oculi mei in te fperaui,non auferas animanbsp;melCuftodi me a laquco que ftatuer�t mihi,�; a
-ocr page 785-tt� PSALMVM ext. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7�$
feandal�s operantium iniquitatcm. Cadent in r�ti�a culo eor� peccatorcs, fingulariter fumego doneenbsp;tranfeam.
Exdudi me,Fe,Fe^n(lddnte. Eto�ium i^c.Ec.Cuflod�m fuper ojlivffA ^iiorum. meorum. Adexcufinddscrc. Eelix,Vt cogitent cogitAttoncs titnbsp;��wpietdte.No� communicAbo cum eleliiftorum,id efl,nihil comnurtijhdnbsp;'^tbo cum ill�,guostpfi mAgnificiunt,uel in neutro.iion cocupifcAnt,q^u�nbsp;'pfi pricfirunt.Fe.Uon commedAm ex tocundis eorum. Et corr/get ^yc,nbsp;efl,dA grAtiAm^ut Ubenter AudiAmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me mifericorditer increp�t
ficundit uerbum tuu,AdulAtio Aut� impif no demulceAt me,ill� niAlo durd hune dulciA,illic tnim mifericordiA eft,hlc deceptio 0- fcynbsp;fochps.vcr� Felix�c^Percutiet me tuflut mi�ertcordtA, er redArgtet menbsp;ole� cApitK,no prohibebit cAput meu.Hic nihil de oleo pe�ntolrK diciturfnbsp;�'d tAntit demifericordiA oleoiufti.CiuodenhnFelix legit,oleum cApianbsp;tUyAuro^Uwnojkr trAn�ulitnobK,Vnguetimtprim�,uel optimum,uelnbsp;princtpAle, qud� dicAf, cApitule fiue regium. Oleum erg) optimum uocAt^nbsp;H�od Ante dixit miferteordiAm iufii,Gt hoc oleum dicit feltbenter Admtffitnbsp;rum,du Argtiet,no prohibebit,mqutt,cdput men. Qjioni� Adhuc orAtionbsp;nieA 'm beneplAcitis eoriidd efl,e^ Adhuc no ceffo orurc pro efs,ut couemnbsp;tAntur,cr contru eos,ut pereAt regnu SAtAnie,cuiiK miniftri funt, utcun^nbsp;fe �ngint Angelot Ihck.N� ceffo,mquAm,orAre in beneplAcitiseoru,id eft,nbsp;du interim Uli no cejf tnt � [ua mdliciA cr Adinuetionibm fuii,qult;ie eit benenbsp;plAcent.Fe. Quoni� Adhuc gy orAtio mcA inter mdlA eor!l,id eli,dum inteanbsp;firn ip� in malis perdurant.nbsp;nbsp;nbsp;Abforptifunt eye. ifta uerba dederut quia
bufdAm occa�one interpretAndi hie de iioyfe gy Auron, qui peauuerunt iuxtA petrAmtid eli,Ad AquAi contrAdillionii. Cum tarnen nihil dicAturAlinbsp;nd,qu'imdeiudicio deiin AduerfArtortiprincipes,quiduces funtmA�icije.nbsp;ludices,inquit,eorum abforpti funt,id e� occi�,tuxtA petram/d e�,ubi denbsp;petrauel rupe proie�H �unt,id quod clarius tx Hebrieo uidere licet. Felixnbsp;fic,OiflrAhAntur fuper acumina lapidum indices eorum,id e�,per A�gt;erosnbsp;lapides tra�iinpArtes minutas difirahAntur.Auro^Uus autem na�er �c,nbsp;^emittantur�id e�,prlt;�cipitentur)per locos rupis indices corum. Hac fianbsp;^ra orationis nihil aliud fignificatur, qua ut pereant principes gy ducesnbsp;er doibres erroris gy mAlici�,qui faciwnt ut uerbum dei fufiineat calumanbsp;1liamgirp.erfecuti9fKmt EptentiafiierwntiFedtiCWtdAerunti
-ocr page 786-7J4 COMHENTARIvs POMER�MI
Sicut crd�itiido terr�jid eff'oifd tem,(lUi� hitte tnie proijci^ tur (^c.Fe.v�ut feind�s findens temt�,td e�,ficut arator drundo difnbsp;ijcit terrdmfic dijfierfii fitnt ofia noflrd fecoi infirnumjid eli,ibie�i er ^ifnbsp;fipdti fu,miis,cr traditi in fnortent,^ult;ift nung redituri ad uitdi�, dttm inte�nbsp;rim dduerfirij�ciuitt nobis qux uolut. Cddent in retiaculo eorii,id efitnbsp;operdntium tni^uitdtem peemtoret uel itnp^, hoc efi,Tu domme fermbisnbsp;me 4 Id^ueofiiie retidculo eorum,cddent Mtem in iSud impi�qui tuum uernbsp;ium dudire nolunt,ndm eos oportet fieduci perfedu�bs. SinguUriter [uk^nbsp;e^,id (Jl,liber fiim ab eis per greitidm dei^ne incidam i� retuculum CT Unbsp;queum eor�,donec migrem ex hdc uitd. Felix fic^Cdd�t in retid(id e/ljOpenbsp;rdntis iniquitdtem mutdto numero)imptf {imul,donece^ tranfeam.
Ordtio pro nbsp;nbsp;n�� ignoransiuftusqudm mdld res fit lingua fibi dercliiki 4 deodar
Ungud^ ctidtn in pijs non po�it �rtiter confiteri uentdtem, dtlt;^ ddeo tjimm noit po�it nt�i idlktre zsquot; ddulari ztr negarc/iifi dem ipfiem cuflodidt. Sic ordt,nbsp;Exdudi me domineimtocdntem, Ztr ordtio med pldcedt in canjfiedtititonbsp;odore fifduitdtis/Kut thm er incenfum in lege, Exo.y). Vnde er Apoc.nbsp;Aliifsdngelus fietitdntedltdre,hdbensthuribulumdureuz:rc.Et qudttdonbsp;eleuo ntAnus meat ( (in i eft gefim ordntiu)dcceptufit tibi uelut �dcrifictMnbsp;uejfiertinu in odor em fuduitdtis�xo.iO.Roc dat� oro,ut cuflodids ztr fieptnbsp;ds lingua medm circtiqud^, ne corme� incipidt ueUeexcufidre qult;t impUnbsp;filmt,quemddmodum�ciunt qui operdnturiniquitdtem(pfidlmo.^.)quornnbsp;non probdbo ne optirtM quidem,utcunci; Jfieciem fidpicnti�,glori� ztr iu�nbsp;tilt hdbednt,qu� ipfi ntAxime probant,zsr pro ele�lis habent. Audidm po^nbsp;tius iufium ex mtfiericordid me iacrepdntem, melim eft enim huim dudirenbsp;uerbum durum,qud iUorum fudue, ne fiim ex dlis qui fiunt ex contentione,nbsp;er non dudiunt ueritdti,R.o. t.
Qtionidmddhucztre.ldeft,no cefto oriire,dutllt nonceftdntfiequifiud, quieipfisbenepldcent,n3 qutc benepldc�t deo.Pr�cipitentur in morte du^nbsp;ces eoru,qui impediut z^contrd nitimtur omnibus uirtbus, ne dudidntutnbsp;uerbd med qu� deifiimt,Et tucficilicet dbldtis cdpitibm mdlis,qult;eprinci^nbsp;pes fimt in perleeutioncEudngelif,dUdienthoies uerbd med,quid tucunddnbsp;Crpotentidfiimt,ncmpedei,ficutPdutmdieit.t.Cor.io.ArnMmihci�noanbsp;ftr� no cdrndlid fiimt,fed pot�tid per de�(,dd deftruilton� crc.Tdlis ueronbsp;lingud finecruce haben nonpoteft. idcircodddit,Sicutcrd�itudoore�nbsp;Ne ftdndd� Qu�m aut nihilfitbi fidant pif,quifientiuntfieiUQter uerfariin periculo,dinbsp;lizetnut, ximus in fitte pflt;tlnti,ii3,ynde z3�hicordtinfi_ne,neldqueo cdpidturdb�
-ocr page 787-!M PS�IMVM CXLI�
fc�ttJito O� IcMdiilii operdriortvm miquitdtis. QflW enlm fine Je9 po/ftt fffe tutui,dum M piji non uid�tur nififirtniecrucii fiue imfionis CX dej^tnbsp;^ionn,tn impijs dut� omnid florentid cor� mMtdo,qult;e funt dtuftilt;e,pot�nbsp;hlt;M�inum,opinio fdpienti�z^fttn�liMit, ijuibtu �rmis hodiOyUtnbsp;Fiores hypocritie,ttd mdgif conj^icuifuut cordtn mundo? Conferuet nosnbsp;^wifcdnddlisi�iSyAmen.
PSALKVS CKLL
Titulut. Eruditi�rum Dautd,cum ef��t i in fpelunca oratio. i.Reg.tt.
HA. SicutDduidexomnidnguflidficutchri�usexmarteo'tna ff^is(poflq dtomni duxiho de�erdtu eA) liberdtut cft,�c cr nos liberdbi*nbsp;^fymodo Ipes nofird portio noflrd �t dominuiylt;iui cducetnos ex cdrnbsp;^^ednguj��,peantor�i or mortis,in Idudem er gloridnt fuS,id quod omanbsp;iufli(qui de nobis foliciti fu�t,fiue dngelifiue homines)expe�a,nt.
O cc mca ad domi'num claniain',uocc mca � \/ ad domi'num deprecatus fum. EfFiindamnbsp;Coram eo deprecati'onem meam,tribulations mcznbsp;cora eo annunciabo.Dum dcfecerit exmefpinbsp;ritus meus, amp; tu cognouifti femitas meas. In uianbsp;^ac qua ambulabam, abfconderunt laqueu mihi�nbsp;Cofidcrab � ad dextera �c uidebam, no erat quinbsp;cognofceret me.Perfjt fuga a me, �c non eft qui rcnbsp;Attir�t anima meam. Clamaui ad te domine,dixi,nbsp;^Ucs fpcsmea,portiomeain terra uiuentiu.Attenznbsp;ad dcprecationem meam,quia humiliatus fumnbsp;himis. Libera mea perfequeribus me,quia confornbsp;Cati funtfup me. Educcx carcereaiam mea,utc�fifcnbsp;�r no� tuo,mccxpe(ftat i�fti donee r�tribuas mihu
Q.Q. 5
758 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVS fOMBRANI
' d5 de�cerit cc.Fe.Dum m�rore operictur in tne^irltUf
fxp�iiant t^c.id efl^iufti dc�derant liberntionem mei,i�-.t�on ceffant deft* derdre,donec tribuiM mihi,ideft,reddMconfoliitioii� pro mcerorc. FeMenbsp;tircumddbunt iu�i(id efl,mih� congriititldbuntur)cwm retribueru mthi-AdiutoTfolutnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic dit,lt;iui in prioribtM duobuipfdlmislocutuieft,cum non fttmihi dit*
deUf� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ud reliqutim,dd domtnum cldmdba,ubi deficerie jf intus meus,ut nihil M*
dedm ob oculos, nifi dej^erdtion� cr tnort�fTu domine no� him
tuum tterbu cuptdm feqiii,ZT ecce in uid dbfconderut mihi Idqueii, ct fcdtt ddld me impugndnt (de qutbus pfdl fuperiore ) Hic fiu�rd re�iciebdt� iinbsp;dexterd,id eji.dd duxilidntes dmicoscrutcinoiqui deferucrutme,ttetninbsp;cx mets �tebdtur �bi dlit^uid rei effe mecu (itd enim fit Fudn^lif confilf�nbsp;Yibut,ubi crux dccelfitrit,dnte multi utdentur �uere.)Sed quidf�gere nonbsp;licet,ZSquot; nemo ddiuudt iufktm cduffdm,qui dnim� medm,id cft uitdm tutet*nbsp;retun Adte ergo unicum re�gium cldmdui,dicens,Tuesjfia med,ubi omnbsp;nes me d�f�r�t,ubi inimici oppugndnt,tu es portio,pdrs Grhareditds nte^nbsp;in terrd hde,Hbi ddhttc uiutmui,Mh refirt,^ omnid med miln dufiruntur,}nbsp;nihil me liber dre potefl,(liii ddhuc omnid fdlud hdbeo,dum te hdbeo porti*nbsp;onem cr huereditdtem medm,pfdl.l^.De terrd uiuentium,Pfdl. z6.z^c,
PSALMVS CXLII.
TzfK/iK. Pfalmus Daiiid,
�SVHMA. HicceflfirtisprecdtiOfQfdrdensinpriefentdneoddmndtio nis pericu'O defiderium,ubt nu�ummeritum,nulUm iu�tidm in teinueniftnbsp;fed omnid de�erdtionis plend,recorddris ucro, db initio mudi deus mi*nbsp;rdbilid 'm fdn�bs fuis operdtus efi, amp; nun^ deferuit inuocdntes,cr plendnbsp;fiducid po�tlds zj tu duxilium,dic�ns,^on duertds crc.
Domine exaudi orarionemmeam,auribus percipe obfecration� mea,inueritatctuanbsp;exaudi me in tua iuftitia.Et n� intres in iudici� eunbsp;feruo tuo,quia non iuftificabitur inconfpedlu tuonbsp;omnis uiuens. Quonia perfecutus eftinimicusaninbsp;jnam me�,humiliauic ad terra uitam meam.Colilt;?
-ocr page 789-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN PSALMVM CXLILnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7�
caui't me in obfcuris ficut mortuos feculi',5^anxfa/ t�s eft fupcr me fpi'rirus mens, in me turbatiim eftnbsp;Cor meura. Recordafus fum di'erum antiquor� me#nbsp;^itatusfumin omnibus operibus tuis,in facftismanbsp;*^uum tuar�meditabar.Expandi ad temanus melt;nbsp;^Sjanima mea ficut terra arida ad te. Vclociter exznbsp;^�di me dominejdefecit fpiritus meus. Ne auertasnbsp;^acicm tua a mej�cafl�mulabor defcendentibus innbsp;iac�, Auditam fac mihi mane mifericordia tuam,'nbsp;Suia in te fperaui, Nota fac mibi domine uiam innbsp;qua ambulem,quia ad te leuaui animameam. En'/nbsp;peme de inimicis mcisdominejad te c�fugi,doccnbsp;Uie facere uoluntatcm tuam,quia deus meus es tu�nbsp;Spiritus tuus bonus deducet me in terra rc(fta,pronbsp;pter nome tuum dne uiuificabis me in iuftitia tua�nbsp;Educes ex tribulatione anima mea,�c in mifericornbsp;dia tua difpcrdes inimicos meos. Et perdes o�s quinbsp;tribulant aniam mea,quonia ego feruus tuus fum�
Hic JutHd hypocrt�s eftcr opinio meritorum pue tu�ilix, ubiiudictp ici te fent� urgcri,lt;iuAfi dereliihis fis d deo in minibus l�oru qui oderun tnbsp;xentiteni.SoU ucritMjid eft,dei promifiio,qtiS uerbo dei tenetnus^ti^ iuftinbsp;tii dei,qud nos gratis fine weritis iuftificdt,hic ddiundnt,uii fieuii Sdtdn^inbsp;fign�mAudicium dci nemo fdnihru fiiftinere poff�t,niji mifericor du fdl�nbsp;turet,id eft ueritdg ^.iuftitid dei,ndinnewo in conffieihieius iuftustnueninbsp;eturjn cuius conftgt;e�hi ne aftrd qitidem mundd funt^i;:^ in dngflis [uisre^^nbsp;'pent prduitdtem.^Cl((od.uero iufti funt qui credunt cr
UuHdnieritd noftrdt
74� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVJ POMERANI
dcifuMt per Chrijlum^du nait imputdttfr pecatS,wput(tfur dSt 4 deo iu�i t(d,ex fe aut� mhil funt niji priores cr pc�af� ipfumt^o.-j.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[ent�tU
fitii cidre ddmnAt omnii bumdna, tn iudicio dei^ ut Undent crubefcdM no-firi iuftittdrtf.
Qj^onidperf�cututtycSnb �xciecorporilMpcrfecutionii defaiiitj^ ritiul�,dic�s,lnimicut n� falte pcrfecutia e�, fed etiS dffecutut proflriidtnbsp;in p�Sfitt terror� mortK,cr arceri trddidit,ttHde per nos no liceat exift,nbsp;ubi fumui ftcut mortui fecul(.i.ficut lUi ^ui ad morte feru�ttir in carcerefe*nbsp;KecordatM c�ndS mimdZfUt mtido omdantur. Sed uidef^em rcdeunt�.Betu,m^utt,nbsp;fum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ero de tc deiis,qui ab initio no folu oia creafii,fed er mirabiliter o�a g�*
bernas,eymirabiliaopera/icis'mfanilis,qui norutoueffe mmanutud� liun^enn� muocates deferui�.ldcirco cg) qu�lt;^ manus mtas expandi adnbsp;te dcfider�s gratt� er red�ption�,ficut terra arida defiderat � te itnbrentgt;nbsp;Velociter fucmrre,aliolt;ii� moriendu mihi e�,er i�iam J�tritws ipfe 'm bo^nbsp;carcere me dejcrit,no eft mthi alioiiui ^s uitje,'l!ion auertax erc.pUht7gt;nbsp;13CUS do^Ttnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vacmeaudire mane.t.exortente rurfum die confolationis tute poft ruf*
�em tentationis,pfal.^.erc.�otamfticmibiuiam 'mlt;iuaambulem,finett etiimnon poffum nifi errare,er 'm errore manerc,pfil.M .qutaadte leuo*nbsp;ui anim� mc�,pfaL �4. idem fubdtt, Docc me fticere uolimtate tiiam,ut inbsp;mca abftineam,ut fecundu te uiu�,qui per te fum creatus. Htec nb e� pha*nbsp;rtfxoru oratio,er � talia dtcere iiidentur,nihil aliud eft o hypocri�s.tiecnbsp;aliud � prtedi�lis eli ([uod fe^uitur.Spiritus tuus bonus.i ftiuffan�us de*nbsp;ducat met�itura enim bic deprecatiue ponutur)in terra reibt er'm uia itt*nbsp;�itiie,m ^ua manere non poftiim,ni� ftiritu tuo duce.Propter nome tuum,nbsp;non propter iuftiti� er m�rita mea erues me ab hac morte, er iuftificabis *nbsp;pdb,ercon(ortabii,ne te negem.ln iufiitia tua nb mea autbumanaeducetnbsp;anima ex hac tribulatione portaru mftri, craduerfartoru ueritatis. Et'mnbsp;mifericordia tua, non meis meritis aut operibut u'mdicabK 'm aduerfariotnbsp;meoSf^uotquot tribulantme, quia firuus tuus fum, propter te impetor,nenbsp;dem gloriam tiii,ut � te cadam,non tarn mea qua tua cauffd agttur,ade�tnbsp;uel propter te.
PSALMVS CXLIII, Dauid.
S V M M A. Hiec eft gratiaruma{lio,q, licet uilis bomo, tarne uirtute dei �rtis fticrit contra �Uos alienos, id eft,iUos, quinonfuntde forte dei,quinbsp;toqutMtKf MttiMein/d eft^docein cotttra dei ueritatent, amp; dextera eotd�
-ocr page 791-IN PS�LMVM CXLin.
74�
iexterd �llitdtisjd efl,n{kil boni �citmti zg- quicquid boni �cere uiden9 iur,efi merd hypocri�s,qui bonis buius t�poris,cr orndtt fuMt amp; dbundSt,nbsp;�i quod fudtn a�intdnt bedtitudinent,dmn interim qui non loqnuntur tid^nbsp;tfitdtem,fed ucritdlentiGr operdntur iuflitidm,crucem portant,
BEnediftus dns deus meus qui doceC manus meus adprxlium,digitos meos ad bellum�nbsp;Mifericordia mea refugium meii, fufceptor meznbsp;^s�c liberator meus.Proteftor meus �e in ipfo fpcnbsp;�^�ijqui fubditpopulum meum fub me. Dominenbsp;S|uid eft homo quia innotuifti ei�aut filius homiznbsp;'�i�s,quia reputas e�rHomo uanitati �milis fadusnbsp;^ftjdies eius ficut umbra praetereunt.DomineincUnbsp;�^ac�los�e defcende,tange montes �cfumigab�t�nbsp;^ulgura fulgur �cdifl�pabis eos,emitte fagittas tunbsp;^s�cconturbabis eos.Emitte manum ab excelfo,nbsp;^dpe mede libera meexaquis multis,�i: exmanunbsp;^^Hor� alicnorum. Quorum os locutum eft uanitanbsp;�C dextera eorum dextera iniquitatis.
^gt;tbdit.relix.Protegit. lnnotuifiici,id e�,dedifli et tuicognittonent in ^^bo tuo. Pelix,Agiwrctseum, Coelos, Felix,Coelos tuos, Iniquitdtis,nbsp;^^li^,�lfitdtis,
gloria deo (dit fides exercitdtd) per quern fetnper fitm omnibus dd^ ^/�rijs ueritdti5fuperior,ne conumcantuerbivm dei quod hdbeo, nedcfinbsp;ad illorum uerba,qu� fiimt uanitas cr men ddcium fiue fbmnia huma�nbsp;ad illorum opera bona^ut uocattt,qu� funt iniquitds,�l�tas crby^nbsp;^�^fifis,pfiil,t^,-Dextera eorum repleta cfi muncribus.Nec mirumfi uernnbsp;it funt uanitds,^ dexterd,id eft^pera in (fieciem bonafuttt�lfitd/St
-ocr page 792-74* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POME RANI
ndnt ^uomodofruilus effet cor dm deo honus,utcu^ m�tidttir hominibutt tilij dUeni. cum ipflt;e arbores twn fintbon^i Sunt ettim filij alieni^d efl^no de familienbsp;dei,lt;iui tdmen fc fiUos glorii!Lntur,de quibui Efa.i. Eilios enutriui ZJ exdl*nbsp;tdui, ipfi dutem ffreuerimt me cre, ubi lege totum cdput, ut inte�igdS lt;li*^nbsp;�nt�li/ dlieni,nempe qui fe populum dei gloridntur,Qr tdmen impie colt*nbsp;trd deum qu�rut ex operibus ftis iuflitidmf qu� eff dexterd iniquitdtii,(^nbsp;tdlid docent,qute eff do�rind, udnitdtiszs�menddcij,do�irind dtemoniof�^nbsp;in hypocrifi loquentium menddcium, cz eduterio notdtdm hdbentiimttoi^nbsp;feientidm.
Qjtifubdit uel protegit populum meitnt fub me. SUut udnd, eJlreguK^ tmmdi potentid,ni/i deus ipfe fubddt cy protegit coru fub eis populos ,it^nbsp;Udnd, eh tud, doilrind,, ni� deus ipfe,licettuo mini�erio, erudidt dudttorts^nbsp;Vnde gloridmur dlibi, Subiecit populos nobis, cr gentes fub pedibus no*nbsp;firis.fJeqs uel nojlrte cdrni doinindbimur,nift deus fuo ffiritu edminnbsp;fubegerit.
Ciui ifld, dicunt nihil potentite^nthil uiriu,nihil fdpient�je, nihil iuffitif fibi drro^ttt. Vtindm nofiri regesnbsp;nbsp;nbsp;principes fie iflum pfdlmum legeTd
Principumpi poffent,utDduid rexille,cuiusfiduciderdt deus,ufpopulus eifubderetttfi orii pfdlmus, er fub eo protegeretur,utnondudiret os loquens udnitdtem,nbsp;nbsp;nbsp;non fu�*
peretdexterdm �lfitdtis. Vtindm nondudirent contrdEudngelitimgl^* ri� dei menddees dlos,qui fine uerbo dei exfigmentis humdnis pr^efcribulnbsp;rdtionem mentit� fdlutis,Gr qu� fit finiftrd eoru tdceo,corum dexterdnbsp;dexterd iniquitdtis cr �lfitdtis,frudus quid� funt in ipfis ddeo noti hodifinbsp;ut nuttdm hdbednt excufdtionem,qui eos fequuntur c�ci c�cos,ut dmbonbsp;fiuedmcdddntZS'c,
Domine quid erc.Hrfg�^ effhlt;ecfidei ddmirdtio,q deus tdntdwdicff^^ noffri curdm,quiftmus udnitds er umbrd,fic in omnibus hdbedt,pfdl.igt;ubinbsp;cr diximus de filio hominis,qui hic quemuishominem figni�cdt,qui utrt*nbsp;putdtus fit ddeo in Chriflo,ibidem di�him efi,ndm inAddm omnid perdit^nbsp;ftmt,qu� prius in ipfo credtionis exordia dcceperamus. Vdnitdt� ueronbsp;pfdl.3S dppe�dthominem.
Domine inclind, c^c.A�udit elegdntiffime dd terror�montis SinA,^lt;gt;** Signofcebdnt fud hypocrifim,qui dixerunt Exo.l�.Cundkl qu� locutus e�nbsp;dominus,�ciemus,fed ubi defcendit dominus dec�lo fuper montem,�gt;*�*nbsp;gdnte �tonte ^micdntibus�l^ribus, er fdgittis, id eff,�lminibus difiut^nbsp;rentibus(pfdl,76,n.3�7.)dixerumt,t!ion loqudtur nobis,dominus ne
-ocr page 793-IN PS�LMVM CXLIII.
74J
lt;W�r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nioyfcs dixit,tiolite timere,ut etiim probdret uos uettit de^
terror eiuseffetmuobii,cr nonpeccdret�.Sicif�imonteseiuilo� ^uuMur Udnitdtem or dextera hdbent tniquitdtis fiue �l�tdtis,cr 'mtume^nbsp;fuo Itbero drbitrio qudfi po�int ficere oia. �eidnt que deut pree�nbsp;^epit ZS' infuper plurd ddddnt ultra dei prteeeptd,cr fidtmt fuis opeributnbsp;utdt fecuti,no poffumt dgnofcerelt;luiftnttCluid doceSt,quid dgunt^niftnbsp;^ofninut defcendat Cftdn^t eos,ut�mu/m fe ejfe ui de�t qui oculos excecnbsp;fe dUoru lumen id,{lttdbdnt,ut territi �dgure tuo,� deut,dtffugidtnbsp;ddundtidmplius d,d contendendu contra deiuerbu,ZT td�li tuisfagitnbsp;^onturbentur er cddatab impid. fud�ducid.Htc efi terrortudicif dei 'mnbsp;^�itf!:ientid,qu� precdmur ex deo impt/s omnibus hypocrttis,ut uel �e dg�nbsp;^feentes dei iuftitid er fudm relmquentes,n{in dmpliut�ntfi�eri potefi^nbsp;dlieni,fed �lij dci.A. quibus dlienis fepe pfdlmipctumt utliberemurtUtnbsp;fflt;�l-ig�er. ^i.Dedquis multis.pfdl.17.er.sS.
�^eus candc� nou� cantabo tibi',i'n pfalten'o deca/ c^ordo pfalla tibi. Qui dat falutem regibus,qui rcnbsp;^imit Dauidferu�fuum a gladio maligno.Liberanbsp;�e eripe me ex manu filior� alienorum, quori�nbsp;oslocut� eft uanitat� amp; dextera eor� dextera ini/nbsp;9�itatis.Quor� filq/icutnouellx plantationes ftanbsp;^ilitx,iniuuentute fua.Filixeor� compofit�,circ5nbsp;Ofnatx ut fimilitudo templi.Promptuaria eor� pienbsp;��a cru�lantia ex hoc in illud.Oues eorum f�tofaenbsp;^lgt;undantcs in grefl�bus fuis,boues eorum crafl�,nbsp;^on eft ruina macerix neq^ tranfitus,neq^ clamornbsp;��i plateis eor�.Bc3t� dixerunt populum cui hxcnbsp;f�ntjbeatus cuius eft dominus deus eius�
I� pfditerio decdchordo,�edn nnblo cz decdchordo^videhunc ue�
-ocr page 794-744 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEMTARIVS POMERANI
fiM pfiLy t. Q^i dat fdlutem ere. mutdtd efi per fond g,rdint)tdticd,id Viihrid dei lt;l�*lt;^d Helgt;rlt;eM efi tml^re.Hicuerfiu docet ui�oridm non drmiSfinduftrid-efit potentia exercitns confijkre,fed dono deif^uis iUa, nontvn^ etid ipfi de*nbsp;ut iujjerit olim ddhiberi^ne credturd dei fit tndnis,ls enim efi^qui du^tnbsp;ritii principum,pfdl.7^.qui ducitddnihilum o�s tribuldntes nos,pfdl-5^�nbsp;Sic dixit ludds.i.Kidchd.^, iion in multitudine exercitws uiihrid bedi enbsp;fed de coelo�rtitudo efi�xemplu uero dddit. Ciuijnquit^redimit Dduidnbsp;feruumfmm,de glddio mdltgno Sdulis or AbfdloniSfZtr multo ntdgii Sd*nbsp;tdnce,quieum d fiducid in deufepdrdre nitebdtur,lt;iui Cf in ddulteriunt amp;nbsp;homieidiu conieilum teuere fiuftrd tentduit^nec pr�Udluit,poft^ mcitdU�nbsp;eivm dd numerdndu populum contrd �/cKWj.tPrfrd.it
Qttorlt;wn filij z^c.Defiribit profiierttdtent impiorum,lt;lUte efi ip/orUi^ Prof^eritiM. perditio,Prouerb.i. ndtn non dgnofeunt dcum in beneficijs,im� h�c ipfi*nbsp;rum impietds efi,^ tdlibut confidut^Cf iudicdnt fe tdlibus cdrere non pofif�nbsp;nifi cum fummd inftlicitdtefer^ infummdm infiliettdtem inciddnt neeejfinbsp;efl,ctim coguntur tdlid deferere,uel in morte. Pij dutem� �milid uidentufnbsp;hdberej.on^ tdmen di�imiliter hdbent,adm dominut efi deut eoru,idnbsp;fold fiducid,utcunlt;]^ de i�ts rebut dcaddt^Cf dgnofiuntfefc ex benediilio*'nbsp;ne dei po�idereretftdcirco,ut cum trdnquiUitdtepo�identJtd er fine do*nbsp;lore dmittunt,�cientet,q, nihil decedit,ubi dotninu tenuerint omnid ddittenbsp;er po�identem. ViHjjmquit^cor� funt ue^ti cr pulchri,ut noue�te pldtttinbsp;tioncs,fililt;e orndtlt;e,quemddtnodum teniplum orndtur. Promptudrid ddeonbsp;plend fimt^utex dlijsdlid licedtreplere.Ouesdbunddntfatu,crmdgnonbsp;numero cum uoluptdteJ�e^hntium egrediuntur ex edulis,boues pingdofnbsp;fimt,Pdries uel domut ucl hortorum non cddit, ne^} dliquis trdnjil limttofnbsp;hortorum^Cf�epesdgrorumtUt dlquid ddmni pdtidntur,ne^ cldmormi*nbsp;ferilt;e Cf ddflii�onii duditur in pldteit eorumfed chored,tympdnttm,cdr^nbsp;tnen er cdrnis l^ticid. �^uid er^? Bftne impietdt ifld hdbere^Nonfed itit*nbsp;pietdt efi,cy totd ipforum ddmndtto,^, non in deo/ed in tdlibut ddfirtpfi^nbsp;runtbedtitudinem.Bedtumjnquttfdixeruntpopulum cuihtecnbsp;dutem pronuncio,Bedtut cuiut efi dominut deut eiut,pfdl.ii. Hon igdtf^nbsp;bdbent deu,qui uentris fui cdufd cfdmbittoniigrdtidtne uel uidiut uel op^nbsp;ttio dpud homines er exiftimdtio mtnudtur,uerttdtem dei er contemnuttlnbsp;er perfeqti.untur,er fi dicdnt fe fidere deo,menddcium CT hypoert�snbsp;quid illis,qu� timent perdere,fidtvnt crc.
Ex Ucbfifo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huncloc� ex Uebrxo legutquidd putdt dtid effefententidm^qui^r
hie noli
-ocr page 795-IM PSALMVM CXLIin, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74�
pro^^ius impiarufcd piorumdefcribAtuTlt;luiTgt;uttdl�ddeutde� ^t,lt;luos uelim ddigentim leffrefcripturM^Qr non Ihtim pronuMcidre denbsp;^uod ipfis uideiur,pUn� eadem fentcntidejliu Heb.qu�uif dlid ordtio*nbsp;figurd.Tdix fictransjirt.
^fdine me or eripe me de mdtui fiUorum dlientgfn�Cid eft,ddtilterie qu� Mitill uerd ecctefid fed nomine)quoru/m os locuttvm eft udnildtem,(y de�nbsp;^^^deorumdexterdftilfitdtis,
^onidmfilifnoftri ftutpUntuU duUxmddolefcentid fud,fililt;enoftr�i ^dut dnguli teffeUdtt dd fimilitudinem templi,
noftrifdentredunddntes�ui�u 'm uicium,oues ncftrlt;e milid-pro* ^�fcenteSfZy contend mtlidfftterdntes'm uicisnoftrii.
^^itesnoftri�rtes portdntesonus,non eftconfi-ddio^c^noneft ftciens non elt cldmor in pldteif noftris.
^(itm populus cui fie eft,bedtus populus cuius dominus deus eins�
Qh� nonuidetimpiortluocescffe,Qu,onid filijnoftri z^c,uelexipfdpne fifione qud dicitur,Qj{oru os locutum eft Udnitdtem,fi:ilicet qult;e fequitur,nbsp;filij noftri crcizydddunt 'mfine,Bedtus cuife eft,id cA^quiiftdnbsp;^gt;nnidhdbet,fed ftiritus dicit,TSedtusqui dominu hdbet deum,ut mdximtnbsp;^ihil horumhdbedt qute 'tmpij pro bedtitudine ddmirdntur,
PSALMVS CXLIin. T/fKZwf. L3QS Dauid.
*V M M A. Ldus dei de mirdbilibus eius,mifiricordid,amp;regno miferi* ^^fdie aus lt;eterno,qui cum prouidedt omni credturte,imprimts tdmen ti^nbsp;E^^ntibusfe.
Xakabo tc deus meus rex,�e bcnedi'cam no mini tuo in feculii �c in fecul� feculi.Per fin/nbsp;guios dies bcnedicam tibi,�c laudabo nomen tuunbsp;*n fecul� et in fecul� feculi. Magnus dns et lauda/nbsp;^ilis nimis,Ct magnitudinisciusno eft finis. Genenbsp;fatio et generatio laudabit opera tua,etpotenfiamnbsp;tttam annunciabunt, Magnificentiam glorix fam
RR
-ocr page 796-74-� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERANI
ftitatis tux loquentur,amp; m�rab�l�a tua narrabufit* Et uirtutem terrib ilium tuor� diccnt,amp; magnitudinbsp;ncm tua narrabuntMcmoriam multitudinis fuauinbsp;tatis tux eru�ab�tj�c iuftitia tua exultabunt.M�'nbsp;I ferator �c mifericors dominus, paticns et multuittnbsp;mifericors* Suauis dominus uniuerfis,ct miferati'nbsp;ones cius fuper omnia opera eius�
' Sdnl�tdtii.'Fe.tHiigntl�centiie.'Et mirdlilid tui ndmlunt.Te.'Et ucrU niirabilium tuor� loqudr.Se enim �citunivm ex Idudantibut^quific capitanbsp;Exdltdbo te zs-c.z!rrurfu/m,Etmignitudin� tudtn ttdrrdio.iAemori�nbsp;Ee.�Aenwridm mdgn� bonitdtii tuielo^ucnturis- mJ�tidmtiMfn cdntd*nbsp;btint.Suduii.fe.Bonui,
Exdltdbo(mquit qui gu�duit q fudutf fit dominut^Gf fttdgni�cdbo cred toremcr^i�rndtor� Grproutlor�z^pdtrentmeu^cuiuimAgnificentidnbsp;ynde iditt dei ^�. ,jumeradtCUiutoperd,potentM^tndgntficentid J^lendoriibene�et^nbsp;in experts,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ho�bm priefiitoru^iHirdculd flupendd,mttltttudin� mifericordi�,iufi*
tid qudiuflificdtimpin,pdtientid qudexpeikitddpoenitentia,miferdtioef qutbutcondoletnece�itdtibut ddfli�brucr peccdtorS CT fubuenit omninbsp;credturie,Pfdl.mo^.f^hicm�d,Oculi omniumcre.de operiiuiPfdt.9ttnbsp;Pfdl.lof. Pfdliiji.demiCericordid Pfdl.toi.cre. demirdbiliiuf, P�il,io4�nbsp;crc.lfli,inqud,omnidfemp Iduddbut holes er pr^edicdbut dlifs,nunq enhHnbsp;deertitpij d condito mundo ufq^'m �tum crufq^in tetern�^qui dgwfedntnbsp;fide hitc oid,expcrti dei benignitdte crc.utfdnHifieent nom� dontini corinbsp;mudo er dn^lis dei uel inuitis partis mfiroru^qud contrd d eondito m�^nbsp;dou�q^ in finem fdtdguntfUtpr�dicenturoperd humdnd,mettddctdfigndtnbsp;iuflitite hominu,cr ddndt�ill�trdditiottes,qu�d �ducidmdeuduertuntfnbsp;quie �ducid e� nobis per kfum chri�um dominum no�rum.
Confitcantur tibi dne omia opera tua,et fandi tut bcnedicanttibi.Glori� regni tui dieet, et potenti�nbsp;tualoquetur. Vt notafaciat filqs homin� potenti�
-ocr page 797-�H PSALMVM CXLlriI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;747
gloria magmficcti'xrcgni tui.Rcgn� tu� te gnu omni� feculor�,ct dominatio tua in oigeneranbsp;fionc amp; gcnerati�c.Fidelis dns inoib^ uerbis fuis,�nbsp;fandus �noibus operib� fuis. Suftcntat dns o�snbsp;cjui corrunt,etcrigito�s allifos.Oculi omni� in tenbsp;%gt;cr�t,cc tu das efc� illor� in tge opportuno. Apcznbsp;*�18 tu manu tua et impies omne a�al benedidlionc,.nbsp;luftus dns in o�busut]s fuis^et fandusino�b^ openbsp;ribus fuis.Propc eft dnso�bus inuocatib^fe,oib^
�
*�^Uocantibus fe in ueritate. Voluntatc timenti� fc ficict et deprecation�eor�exaudiet et faluosfactznbsp;cos, Cuftodit dominus omnes diligentes fe,eCnbsp;oi�ines pcccatores difpcrdet. Laudation� domin�nbsp;foquetur os mc�.etbenedicat omniscaro nomin�nbsp;f�nde cius in fcculum et in feculum feculi.
^tddis dontinut m omnibut uerbu fuit,id e)i,promifftt �delittrprie�it, ^iiodcomtmnatur �ne dubio uenietimpiji.lnomnibtu uerbis ucrax e/lnbsp;*gt;t omnibus opeributfu^s fin�us eil,nih� enim freit miuJk-Veru hic to^nbsp;^�^tiierfus noncAhoclocom Hebr^o. Pecattores.Ve.impios,
Opera da magnifteanC deum dit ab omnibus cr��turis mirabilis nbsp;nbsp;ba cof,��ia
^�cusprjedi:atur^ca:ltim,terra,mare,fol^luna^temporum ttict�itudines,�fi^fif^ Pf^tdentia lila 'm omne creaturamfreo c��tentur er magntficant eu,fednbsp;folt fanfh,id efr^credentes agtiofctint,in quorii cordibus er ore eft iflnnbsp;�pcru. dei omnium pr^dicatiofru 'mterim impius dteit 'm corde fuo, no efrnbsp;hypocrita �taoperaerhitanafiudia no dei agnofcit^dcu nominatnbsp;faluator�qut falut� fuis tribuit opibits. SanSipricdicat gloria regninbsp;deiis'm regno fito,qd�ell muifibile in fanflis,gratis dtmittitpA�,gr4nbsp;*i� ^�frruat er �^atis freu �lios ei regw [m haredes, ernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oia freit
tiB. i,
-ocr page 798-74t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMESTARIVS POHERANI
ut toUdt noiii ontnem gloridndi de twfiris uiribtu dut drbitrio mdieridtHt tit gloridip�foli cojiet.Sic pfdl.l�.C�li endrrit glorid dei. inregw uironbsp;tredturdru uifibili omnid �cidt er qu�td cu gloria foil non uident txcje*nbsp;cdti.Et potentid tuam fdn�li prtedicdbut,qud, omnid �cii,dij�oniiJerudS,nbsp;^ud impios premis, fideles erigis, Ad hoc ucro iflnm gloridm regni tut CTnbsp;potentidm tudm pr�dicdbut,ut filijs hominum ddbuc cdrndlibi/t �rnbsp;fentenidm fequentibiis ttotdilld�cidnt,lt;iuo er ip� �'n numero de'mde�it*nbsp;�orum hdbednturconucrfi dd deum,dgnitd eins ,cr glorid er potentid,nbsp;ius regni non erit finis per �efum Chrifium dominu nofir� huius regninbsp;rtdem,cwin ^uo nobis deus pdter ommd donduit.
Ijhi diitcfunt ^Ute�n�i crediit er pr�dtcdt,certe ntbil nifi Eudngeli^ cd,nempe dominusfufientdt omnes erc.Sufitntdt,m(iuit,dominus omnitnbsp;qui Idbutur ne Idpfu confrin^ntur,ne pereant in tentdiione du UbutitUfnbsp;quidefednondumlapfi fimt.Pfdl.io, CMncecideritnocoUideturquidd^nbsp;minuslupponitmanufiidm. Qgi� er ne dej�ercs eii�� p-a^his fiierisipf^nbsp;crigitrurfumdllifos,co�dpfos erconfra�hs.t^ecmiruft itdd^t eit fanftisnbsp;erelefUs�nqueeti�rejfiiciivntomnid ut efcam dnipiant ex benediihoitenbsp;mdnuseius,folt impij neuentr� quidemcomiiiuntdco imprimis hy pocri*nbsp;tdrit usilgus,Pfdl.lo,.Omnid 4 teexpe�hint cri^.Vel ifin dei prouidetidigt;tnbsp;omnes credturds admonerenos deberet,ut permitteremus omnid deoamp;nbsp;uentrem er uitam erbonorem ty falutem.
lufius dominus in omnibus uijs fuis,id eft,iu�e omnid dijfionit,licet octi lis humanis hoc no uidedtur,iccirco tentantur f�pe pijnbsp;nbsp;nbsp;blajfihem�tint*
pijpropter dei iudicia.Etfitnihis e(l fan�iist^ manet quiequid tande dtfiue pios tnbulando er impios ad tempus exdltdndo, fiue hos exciecditnbsp;do er damnando er glorificando. Prop�eft omnibus inuoc�tibus nonbsp;hypocritaru more fed in ueritate,id efl, fide promi�ionwm eius. Ordtionqnbsp;enim fidei uoedt Chriflus,cui promittit femperexauditionem.Vndedddidnbsp;tur,Voluntatem timentiivm fe�eiet crc.Ad c�mendationem uero dei etidnbsp;pertinereindicat impiorum damnationem dum dicit,Et omnes peaatorefnbsp;dijfierdet qm nunc interim non ceffant hdne pr^dicdtioncm crconfi�io*nbsp;nem fanfhrum impugnare ui,�dude er hypocri� erc.
- Lduddtionem erc.Concludtt q, coeperdt er fummam pfalmi dicit. nihildliud pr�dicabo,qundcmagnifjcetur dominus, utcon�ndaturglifnbsp;rid humdiid e}' damnentur omnid noflra. Atq^ hocip�imdefidero fieri abnbsp;fmni cdrne/d efi,ho mine fiue potiusab omni credtura in ieternurr.,Anten,
-ocr page 799-74gt;
IN PJALMVM CXtr.
PSALKvS CXLV. Titulut. Halleluia.
�V H M A. LMt dei,^ infolo deo rcge Jtterncj^dnduin pritt fipilgt;ut,potentta/apieatitt aut iu�itid dementorum huiut mtmdi.
Auda anima mea domin�jaudabo dnm in
X ^uiu mca,pfaUa dco meo cpdiu fum, Nolitc conhdcrc in principcs,in filios homin� in quibusnbsp;*^0 eft falus. Exibit fp�s eins �c rcucrtctur in terra
ilia die peribuc ocs cogitationes coru Bcz
^tus cuius deus lacob adiutor eius,fpes eius indo ^inu deum fuu,qui fecit cocl� �c terra, marc �lt; oianbsp;9113c in cis funt. Qui cuftodit ucritatcm in feculu,fanbsp;cit indicium iniuria patientibus, dat cfcam cfurictinbsp;flbus.Dominus foluit compcditos, dns illumin�tnbsp;C3CC0S. Dominus crigit allifos,dominus diligit iu/nbsp;ftos.Dominus cuftodit aduenas,pupillu �(. uiduanbsp;fufcipictj�c uiam peccatorum difperdet.Regnabitnbsp;dominus in fecul� deus tuus Sion, in generationcnbsp;generationc* 1� Hft.drfc/uMr, Halleluia�
I� �lios homin�. Ff. In filio hois in (juo no c/i fulutjd ([uod conucnirct Ut legeremus propter ucrfum fequent�fExibit J�us ei;ii,fci filij hois crc.
Tidelisfolu in deli habet fiducie fiur^durr, alij �dimtprincipiluSydtni ftdudd ^if,/iiuorehoininim pectmi�,potentid,boni6opmbus,lt;lU�omniA [u/ntdijnbsp;^�eni qui nihil iuunre poljimt ubi dei iudi�um confcicntiam prefferituelnbsp;tfbi mori�d� cft.Vnde ait, Domin� mAgni�eabo don�c ha i tusftcdt in me^nbsp;St�ltifumt qui dliam habcut �duci�^ui p-r 'ipej j;; [ online^ qui hox
RR gt;
75lt;'' tO��iwENTAR�VS POME RAMI
dit fuut er ds nwriutt tur,exetmte enim Jjiiritu reJewtt eorpord ht (errdtfi un Je defumptd ItvntjtMic peribit omnis conAtm eor�,cr nemin� adiuud*nbsp;re pofftviit qui �c tp� pereut ut puluis er umbrdtqu�do neceffe efi cr�gt;eittnbsp;iUoT� �eri dej�erdtionequi ipfis ��itt,ut uidcM quod dtettur titer e.i7*nbsp;Vidlediflus homo qui co�dit in hote crponit cdrn� brdchitvm fuut^dd�nbsp;tMM recedit cor eiut erc.Beatus uero efi qui deu hdbetfiducia fud^qui utnbsp;fielt omnu ltd O' did hdbtt in ntdnu er nos er noftrd o omnia potefl(utnbsp;Alibi de�decredtionis diximus)Cltii in.eternu ferudtueritdtem^tdeflsdnbsp;qu� nobis promittit, ut maxime uidentur qu�do^ diu diffirre^ ut probetnbsp;an uere dtltgimus e� O perflemus in eius uerbo.is p'ugndt pro iniuri� p4nbsp;fis,dat efcam er m�tis er uentris fed efunentibu�, id efl, de�derantibiu(ti*nbsp;tpfOfddt quoc^ impijSyfed hi ho c non credimt, Soluit c�peditos in peadtitnbsp;ry errore per aerbu Eu�^lij fui, er pratered etid compeditos'er uin�bfnbsp;fecunducarne,�ddgloridmfuderfdlutehominuuiderit liberdtion�rutnbsp;firi pirtinere,dlioqui �cjoluit in mente uterin cdrcere er in marte libersnbsp;tdf� nan dmittdmus.ill'Mtinat clt;ecos,nd lume rdtionis hie nihil eft,pfdl-it�nbsp;qui er hoc ipfum qudndoq; in oculis cdrnis o/kndit,ut c? cdro uiJedt fW*nbsp;elfeiUumiitdtoremercreddt.ErigitdRifos/upra pfalmo fuperiore.Diltg�nbsp;tiijhs,id (ft,credentes,quos ipfe �de iufli�cduit. Cufkdit dduenaSjpupltl*nbsp;iu,uiduam,id ejl,omnes a.uxilio humdno dcftitutos,pduperes,tentdtos,ptdnbsp;fdtores,pre{fos ui potcntioru,principum,hypocntdru fuds iuflitias de�n�nbsp;denttum, cotra dei uerbum erc.Et uidm impiorum dif�erdet qui fequututnbsp;quod [ibi redu uidetur non quod det uerbo,pfdl,l.uid impiorum peribd-Rlt;'g�4^lt cre.O Sion tuns deus.i.tudillA�ducidqult;e detueilin teteriutnbsp;regndbit,er^ O in ^ternu ltd fuccurret er fdludbit, qu�ddmodu di�umnbsp;efl,dum rrges,principes er �lij hominu er humdnd oid tn quibusflulti ctnbsp;fidimi,in quibus no ehfdlusjid efl ddiutorium,manere non pojfunt QTC.
PSALMVS eXLVI.
Titulus, Halleluia,
SV MH A. Bonuer fdlutare eik pfdllere domino er fdnftifcdre nemetl eins,qui fuos ^dificdt ly cogre^tutcui^ confrd�hs er difl)erfos,qutnbsp;uit etid ex noie qui fint fui.Qjii cum prouideat ettd lumentis CT uoluenbusnbsp;tceli(pdter,inquit,uelkr cceleffis pdfcited)mdxime�bicompldcet meistenbsp;diligtt eos qui timent eum erfletdnt m mtfericordid eius, racHisdlhnbsp;fuis conflduntuinbusflddKeniinequuidd fdlutem,pfdl.it.
-ocr page 801-IN P�ALHVM CXLVϻ
'75�
LAudatc domina quon�a bon� eft pfalmus; deo noftro �ucunda f�t laudatio, Aedificansnbsp;HierufalemdnSjd�fperfiones Ifrael�s cogregab�t*nbsp;Qui fanat contr�tos corde, �c all�gat c�kitr�t�onesnbsp;coru.Qu� numeratmult�tud�nem ftellar�,etoibus
noia uocat.Magnus dns deus nofter magna *iirtus c�uSj�c �ntell�gent�x e�us non eft numerus*nbsp;^ufc�p�tmanfuetos dns, humili�t au te peccatoresnbsp;^fq^ ad terra. Pr�dn�te domino in confefl�one,pfalnbsp;litede� noftro �n cithara. Qui oper�tcoclumnubiznbsp;^us,amp; parat terrx pluuia.Qu� producit �n monthnbsp;^gt;usfocnum herb�fcru�tutihomin�.Qui dat�unbsp;*^cntis efcamipfor�/�c pullis coruorum �nuocantinbsp;bus eum. Non �n fortitud�ne equi uoluntatem hanbsp;bebit,neqg in tibijs u�ri beneplac�tum erit ei.Bencnbsp;plac�t� eft domino �n t�mentibus eum,�e in eis quinbsp;op�rant in mifer�cordiam eins,
Fe.Lit�rfdfc domiftK,quanta bon�efipf�Uere deo nc/tro,quonia iucwt ^lt;('gt;n,decora efl laut.lu quo indicat Pfal.ois bont ration�/iue utile fiue de^inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ittj�tMrios
^^^bile�ue honefli�^e�k$,in eo co��ere ut laudes dcti,deitnifericordiS^ ^fgt;tignitat�,opera otnnia comendes,tto tuas uires amp; iuflitias.P.t certe Pfalnbsp;totus mantfi�e opera dei mi�ericordiam primurn. in elcd{DS,demdenbsp;*** onines creaturas cSmendat,Gr uires carnis ctim omnibus operibus corinbsp;abijcit,dKens,Domtnus omnia f�citjnos nihiLlp�e tedi�cat Hieru�a^nbsp;non tam terrenam,qu�m c�tefiem adhuc tarnen w terris agentem,
(Ufteni fuo uerbOf�cut de adificatiane dtximw P/almadij^
-ocr page 802-75* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVS POMERAHl
Dij|gt;er{�oi�s ifraelii �5 um cdrnalis (juS J^irituAlis congreg^hit/unttiut dijperft �lij dd,^uorum multi idhuctenentur diaboli Idqueit donee uerlxfnbsp;Euangelico miferente deo fb�uuntur.rie quibuf Io.VtfiUos,inquit,deinbsp;erantdi/�erficongregtretmunu.Qjii�indt cotritos�dfli^os fiueuiiinbsp;nerdtos corde,No� efi in tuo drbitrio ut ponM mterorem,timor�,dolortiHtnbsp;vnuiduntiOdiwm^grdttttdte confcientiiCfdn^ftidm mort� is-c.fed dominB^nbsp;fdndtfolii contritos cordetZy'cotti^t o�d imlnerdeorum,quoru nuJlum tftnbsp;coRtgtre potet^utfexcenties perhypocrifim tentduerii,ut erubcfcdt tdtt*nbsp;dent de tuo liberodrbitrio.Qui numerdt multitudinentfte�drum,id ^uoinbsp;fjomini no licet,minusuero licct quod ddditur,vocat o�s jkUdf fuis notbu^fnbsp;^Uddo noftri mdthemdtici uix dlilt;iuds cognitM hdb�t,lt;luM mdxime itnpt^nbsp;frijs uocdt CTtniignis nebulontt zjmeretricZ gentiliu netbus.Signilici^nbsp;turdut� per �t�dd de��i qui uerbo uUa luc�t in tw�k CT tetubris huiUi w�*nbsp;fij ntttndi^Pktlip.i .quor� ontnid omniu notd feriptd funtin libro uitd,^^nbsp;uit enim dominus qui fintfui.Atq;hicuerfusprohibctnohisiudicdre dli^nbsp;os,ueros enim Cbriflidnos rwuit deus,nifi mdni�fld fint fldgitid^quit certtnbsp;nos noiudicdmus,fed i� iudicdtdfwnt,Gdl.s.Kdgnus dominus nojler,��*nbsp;menfus CJ' i)icoprehenfus,Gr mdgndfud uirtute cz potentid �cit omnidnbsp;tiusinteUi^nfiiie crfdpicnti^ noeft finis,nemo enim eSprehenderepotefl�nbsp;^udre itta, itd dlid dliter �cit,cr tdm� omnid bene cy iu�e.Uuius pot�tiit 0nbsp;fdpientu det nihil dgnofeit cdro,cr du optimd efldd fudt uires rejficitnbsp;fudm fdpientid,m quibusexc�cdturddhuc dmplius.SpiritUdles uero nusiqnbsp;ddmirdri z^pTiedicdrehds det uires ZSquot; prudentidm deftnunt^Zir quSuist^nbsp;dgnofcdnt,tdm� coprehendere no poffunt^id quad ne dngelis quid� ddtttnbsp;ell,Sufcipit crfufltntdt mdnfuetos dominus,id eil,qui mortifcdti in tentdnbsp;ttonibus didicerut non fuperbe de fe fdpere crfeejfeexfe ddndtos.Dcijcdnbsp;dut impios in terr�^qui de fe priefumtmt c^noddnt iuflitu glorid dco.
Prlt;ecinitedomino c^c. Hd�knus quid deus d^t in ele{hs,K�pc old qu^ fdlutis funt,qu� operdrij iniquitatis hypocrite per fed^hiros fe putdtfednbsp;dd Cdlenddt grd;cds,'dm quid d^ter quo per mfericordid prouidedt di^nbsp;oibus credturis defribit^it itnpif holes uel ipfo ntiiitf/h pp(re difcdiitft^nbsp;liitcm comittere deo fine quo ne uenlr�quid� pdfeere pofftir^,Mdtt.6-di*nbsp;cenSfCdnitedomino in l4ude,omn� glorid eiarro^te^vfiHiteeiina'thdrti,nbsp;td e�jgiudio ffiritus. Q�i operiendo calos nubibits pdrdt tcrr.f plu'.'idm,nbsp;utproducdtf�ttu(z:y herbdmferuitutihominu non cft hic in Hibr�o,fednbsp;P[dl,io},ut cddnt iumentd cr be�ite terrie,Gett,t.Q^in z:r quibufddm diii*nbsp;mdntihKt
-ocr page 803-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V �
IN P SAL il y M �XLVI�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7�J
fiidfilibiu di tempus nulla �boftrudl ultdm ut puQn caruotuiftitocdtilh � bui uelpotiiis cldmdntilus,ut ucl hocexewplo difcamus deu non dcfercrenbsp;^uacun^i nece�itdteinuocttntcs. Coruos excluders cr dhijcere pullos dn^nbsp;tc^Udm plumefcdnt not uni efl, interim diunt pafei rore,mihiueri�mile e�nbsp;nuHocibo interim pafei fie ip�sprouidentedeo.
Ex his omnibus fie concludit pfiilmus.Cum deus^ut di�u efi�ue in rca busfiilutis ,fiue in r�bus corporis omnia ficidt,cofequitur nos nthilficcrefnbsp;oinnes uires carnis, ommia op�ra nofiraeficmhil, nifi deus benedicat utnbsp;*lt;�6or noRcr firdtfruiiwm dum operamur fecundttm uerbit dus, ut non nonbsp;firafed dus op�ra fint Et fi dlitp�d arrogduerimus noflris uiribus er openbsp;tibus idm ignomini� Oquot; iniuriam fidmus deo omnia �eienti, vnde uiderenbsp;��ceat eptid fiidant iu�tiary Hi G-operdrij iniquitatisin confi)e�u,dd,lt;}uinbsp;operibus fuis quiCrwstiuflitiam.Sic ergo aif.��on mdgis benepldciiS efinbsp;domino irnttbijs uirijide�firtitudine G uiribus himianis,qu�inf�rtitudinbsp;^cequi,quiadhuc�rtior efihomine. virescarnisnihilfuntapuddeum,nbsp;tttuel hoc crafib exemplo quad ^iritus ddducit tandem erubefcantbumdanbsp;igt;drumuiriumdjcrtores,videeadempfal.3^gt;
PSALMVS CXLVI�.
Hicpfalmus in Heb. unus eR cumfuperiore.
S V M M A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efi dominus qu� d tuti fumus in regno dus G�
dbundantcs,ubiuerbo fuo r�gn�t amp; miraficit.
Auda Hicrufalcm domina ^laada deumtu� Si'on.Qaon�aconfortan�tfcras portar� tna/nbsp;vOm � bcnedix�t filtjs tnis inte. Qui pofuit fi/nbsp;tics tuos pacc,�c adtpc fram�ti fatiat te, Qui emi'tti'cnbsp;doqui� fu� terrx, acbdtcrcurretfermo eius � Quinbsp;datniuemftcut lanam,ncbulamf�c�t ciner�fpargiunbsp;Qui mirtitglaciem fuamficatbacccllasjantcfadetnnbsp;fn'goiis eius quis fufbnebit^ Emitter ucrbnm fuamnbsp;^�iquefadet ca^flabit fpiritus eius �c fluent aqux�nbsp;SS
-ocr page 804-7�4 comme N tari vs POMERAN� Qui annunciateloqai�fuiimhcob, �aftidasnbsp;dich fua IfracL Non fec�t talitcr omn� nationi, �anbsp;d�dafuanonmanifcftaaftci's* Halldaia.
J. m�i ^i^i*^lt;igt;fi-fe,Prui}Mni,qtioduocAiulumhicfolttinconuenit.
xE, nbsp;nbsp;Pot�tiAUcrbi dei hic defcribitur O' regttu dci in terris.LMdii, inquit,
fum 4 �eo nigrufilent ciuitiisfinild Gf �tions Sien, in quo d�us ipfc inhlt;ibUdt,id e�, ecclefid dci uiuentis,i[gt;fiLm deum tuu^qui tuas cortaf tnuniuit O'�rtifici�nbsp;uit uetbofuo Gf j^irituelducrfus portM mortis Gf in�ror�,pflt;tl.9, qui�*nbsp;li/s,id efi,ciuibiis tui(,in medio tui be)tedixit,id e�,eos duiiu inteUig�tianbsp;grdtiiruI�iritu��nUi dituuit l.Cor.1.(^1 in omnibus finibus tuis co�ituitnbsp;non mitndifedfu� pdc�,ut pdx eius triumphet in cor dibits �debu, Qgt ttnbsp;�dipe �umenti, id e�, delicdto pMcfui uerbi, cuius figura erat manndinbsp;Deut, 3,fiitut,ut uiu/u non infiolo piine,Grc,ied hoc uerbu tune eius ucr^nbsp;bum efl,tu�c�citfi-uil� cm� ipfie emittit,cuip� mittitprophetus zyprif*nbsp;dicAtores,tuncuelociter,inquit, curretfermoeius ,fiibito cnim uerbo deinbsp;purent quibus hoc mittitur, quippe quo omnid conditdfiunt, sic cnim ditnbsp;Efidide Non reuertetur uerbumeumddmeudcuu,fed�iictquiecuii^nbsp;uolui, Gf projficrdbitur in ijs,dd qute mi� illud,.Nemo impediet hoc uerbunbsp;quad deus emittit,ficd curret ueloeiter, Quis non uidet hodie dominit rurnbsp;jfitm emifilfiefiuuuerbu, contrd quod totus mundus c? omnis mundipotennbsp;tid ey� hypocrifis fiierit^fedfi-ufird, Gfci Ed uidemus qui ne cogitdre qui^nbsp;dem potuimus, tantum abefi ut nos hanc grdtidm meruiffie fientiamus,
Citti ddt niuemtGrc.�iffeiiuuerbi dei pulcherrima fimilitudine deficri* lit,�siens uerbu �mil�durlt;e,qult;efoluit quegelu conflriddfiter unt-V/idenbsp;hicuides dominum indurdre o rurfiumlique�cere,ficutfiolem,il}ud�b�nbsp;ficntidihocprue�entid. Dominus enim, id efl,illeJfiiritus dei,qu: ignis e� etnbsp;u'Uixfldmmdin cordibus crcdentiu,ubi deferit ngs,quid rejiut nififrigidinbsp;tds Gr indurdtio ty de�gt;eratio,in alijs minus�n dlijsplusUd qd�hic figninbsp;ficdtur in niuc qua c-idere�:it deus ut Idnam, in pruind qua^argit deusnbsp;fiuper domos,drborcs, dgros ut cinerem,in gldciegrandinea qua deuseidnbsp;cuidtur ut bucceUdspdnis^tyin�igore hybernoquo omnid torpet Glquot;in*nbsp;durdntur,quo etiam occiduntur homines �� dnimdntid. Kic ne putes md*nbsp;num dei abbreuidtdm,cmittituerbiimfuum(ndm per hoc omnid�cit) ernbsp;uirtute�ttonijnbsp;nbsp;nbsp;du�rifitijid e�fitu ^ir�n�dri�i omn�fiigorc con�r�
�d
-ocr page 805-IN PSALMVM CXtVlII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7H
lt;Sx rejoluit iti dquaflucntem,iU ul dei cognitio rcdcdt fo/l errcrem, cofla foldtioddfliilif mtntibut posinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcuirefccntiiwspc�infidelitds
ttt hyemem omntbui me�is cr fru�us producatur falutit, Vide pfal. n5* ' Q�j dnnuncidtiCtCt'�i� enim ipfe doccdt,fiu�ra hemittes docercpr^nbsp;fiment. Olim dem reliait otnmbm gentibus uerbiifuum mdtu�flauit cr�anbsp;dentibm ludlt;eis. Sic cyquot; nu^c quo^infsfolumuerbwni deimim��i'.tur ernbsp;^ilu uoluntds qui eimuerbo cred�t (y obediut. Hoc ell,qui per fid� dignenbsp;fMtt qui idcob cr ifrd�l uocenturf
PSALMVS CXLVIII.
Titulm, Halleluia.
S V M M A. Hlt;c e� km dei ab omnibm credturis, primum etele�imt de'aidctcrretiif�
LAudatc dominnmde cocKs,laadatec� in celfis. Laudate eu omnes angel� ei'us, laudatenbsp;e� otnneis Uirtates eiasgt; Laudate e� fol amp;(� lunbsp;laudate e� omneis ftell��t Ionien. Laudate eumnbsp;Coll c�loru, �t aqua q�x fuper codos eft landet nonbsp;Oien dom�ni. QUi'a l'pfe di'x�t �t falt;Ha funtj�pfe man/nbsp;^anit �ccreatafont� Statuit eain �ternS �c Infecu/nbsp;lQnifcc�ll,prxceptumpofult�c non prztcnbunt.'
Virtutes^uel HcS. Exercitm. Stellte ey lumen. Ertflelhe luminittid cil lucemes.Quia ipfe,eyc,Ex Heb.tdntum legitur.C^uonidm ipfe mannbsp;^lt;tuit(ycredt4funt.
No� pr�teribunt/cilicet cveatd�iudpYteccptum.EeUxiEt non'prtetea nBitjid e�jTlud pr^cepttan mdneb�, eyc.
Omnes credturte Iduddnt deli,e{Vin nos edrucofempldtione udmirdbil� ^fSprtedicamKs^idffftes omnibia (relt;(tWfi,puidet,o�s dirigit,qtilt;M mi
SS
-ocr page 806-COMHENTAEIVS POMERANI �dbihter creduit, in quibus u�demus idem uerbu cjuo conditiefurd ddlttcnbsp;uigcrc,iiuod � ueldd motncntu in eii ce�dret idin tm�iefldlin} ejjcnt:prieenbsp;ccptwmjnquU, pofuit eis t^uod mdiKbit.Vnumquod^jKufocit o/�cium ddnbsp;uoluntdtemconditorist Quaddut� dicit :Lduddtedomin�decalti, mbilnbsp;aliude�,qudmIduddte dominumuoscaleflid ,�cutinfid-.ldudatedotni^nbsp;num de terrd,id eft,uos tcrrend.Sed dddit:Stdtuit cd in itternu c^'c.Denbsp;caleftibus �jlwm intcllige.de quibus Jolis di�um eil,ne etidm cdnes,drdconbsp;tKS,(3- dlidmdn�urdin lt;eternumybinc drguds.uidePfdl-Si.ZT' to^.Omnidnbsp;ucro�vttt in mini�rriu hominis conditd i^ui folus�u/ird uoluntdti dei re^nbsp;�flit , reliqud omnid cum gdudio �^onteferuiuw cr obediunt uerbo cott^nbsp;ditoris, id quod e� tiere Iduddre dominum.
Laudate domin� de terra) dracones �co�sabyfl� �gf�is^grando^n�x^glaaes/pi'ritus procellar�, qu9�nbsp;faciuntuerbum eius. Montes omnes colles J�gnanbsp;frudifera amp;(. omnes cedri.Beftix �lt; um'ucrfa peco^nbsp;ra ,reptilia amp;c, uolucres pennat�* Reges terrx Scnbsp;mnespopuli,principes �lt; omnes iud�ces terre.Iu�Cnbsp;n�s �i u�rgines, feniores c�iunioribusbudcnt no^nbsp;men domini) quia exaltatum eftnomeneius folios:nbsp;Confefl�o eius fuper terramnbsp;nbsp;coc�um )nbsp;nbsp;exaltabit
cornu populi fui. Hymnus omnibus Candis eius/i^ lijslfra�l, populo quiappropinquatei. Hallcluia^nbsp;Gldcies. Felix, Vdpor. dttinethoclocoindicdrcineptidsi�oYutnnbsp;qui ne printd quide/n grdmmdticcs rudimentd noruntf qui�ciunt ex drd*nbsp;conibusjidcfi ferpcntibu't^jefcio quos d�dcones,vj}gt;igt; itum proceUdru,nbsp;qui efi uentus turbinis, i/itciprcldutur commotionem�u�uum ntdYis.
iicutfuprd cale�id iubenlur Idudure dem�,quod tubere nihil dliude� qud^l�iritus df� qui loquitur in V�almis dele ildlur in fuis crcdturis,qu�snbsp;admodu diciiUi P�il.foj.Liftdbitur dominus in operibus fuis, ltd nunc tunbsp;bentur
-ocr page 807-PSALMVM CXLIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y$7
lt;luo^ Uuddre terrejirii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiunt fuper terrdm.�tnpiettU ejl ft
^eaturagloru deioblitd ddfudntgloridmdefie�iatjdiiuod folus honto ^emplo Slt;itAnlt;etentiitfedinfi:liciter.Qtiid,mquit,exdltdtu/ihcft nomennbsp;fiimdnbsp;nbsp;nbsp;glorid ciuf foliiu. i�i Utu debetur qui cfi fupcr omnid deut be�
gloriiU
tgt;edi(lus,confi�io,id e��dut eiut fit fuper terr Am z^fupef coeitm,Ut nihil ilori� credturd fuit uiribus,operibut,iufiitije ddfcribdt/ed deo omn� gionbsp;fidm tribudt i[libdtdm,qui exdltdbit cornu,id eii,potenttdm Zff iu�itid po�nbsp;Pulifui,id eA, credentium B �ieiet,i5 exdltdbit. Hoc cornu interpretdturnbsp;Lu�(e.l.pdter lodnnit Zdchdridt Chrifium mundi redemptoremtdicent,Etnbsp;frexitcornu fdlutisnobitindomo Dduidpuerifuic^c.'vtewnqiuerodlijnbsp;nondudidnt cr obedidittuerbo dei^utldudent crglorificenteu.Hymnuftnbsp;id eA,ldUt dei fit omnibut fdn(b$ eiutjid eA,fdnilificdtis db eo ftue ered�ti�nbsp;hus^jilijs ifrd�lfecundMnfinem Abrahte,populo qui dppropinqudtei,fci�nbsp;licet �de,VLeb,li.Oportetdcccdcntem ZJc.
PSALMVS CXLIX.
Titulut. Hallelui'agt;
SVMMA. Hitceji Idutdei execclefidfdiiihriim.quilielimdeo de�e* tntffo peccdto cy dondtd teternd uitd,glddiof dncipites^id eA,uerbu/mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Glddif dttcit
^itufhdbent infud potefldte fiue mdnibut,quo fupprimut iudicdnt om* f nem mundi potentid,iuflitidm,fapientidm,ut cdddtSdtdUte regtiit,nbsp;quot;^luut e� enmt ferma dei crc.z. Cor.io.Armd ncfirte militilt;e cyc. Spirit��!
homo per uerbum dei^quod continet,dijudicdt omnid,ut non po�it Sd� Idler efub per fond dn^li lucif,^^ occidit Antichrifli regnu/m ifio gid�nbsp;^io qui procedit ex ore Chri�i ex utrdq^ pdrte dcutut,quem Pdulut J�iri�nbsp;lumorif chrifli dixit,
Canute domino canticH nouS, laus eius in
ccclefia fanftor�, Lxtetur Ifracl in eo qui fc tit eum,�c filtj Sion exultent in rege fuo. LaudenCnbsp;homen eius in chorojn tympano �e pfalterio pfabnbsp;Unt ei, Quia bcncplacitum crit dno in populo fuo,nbsp;ss
-ocr page 808-COMMENTARIVS POMBR�Nt
cxakab�t manfuetos in falutc. Exultab�t fandt in gloria,Ixtab�tur in cubilibus fuis.ExultationeSnbsp;dci in gutture cor�,�c gladii andpites in manibusnbsp;corum. Ad fadcnda uindidani in gentibus,incrc/nbsp;pationcs in populis. Ad alligandos reges eor� innbsp;compedibuSjSc nobiles eor� in manids ferreis utnbsp;fadant in eis iudidum confeript�, gloria hxc critnbsp;omnibus fandis eius^ HalleLuiagt;
Hoc crf/zlicMMtwoMM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�t ttlibi diximui,fed t�hid cuntKUm efl in etett
�a, fitn�hrum,qtii dictmtur ifrdel^�lij Sion,f)o[gt;uliu dei,inMfueti,fdnilfr qui giudent in domino non in fuii meritis,diuitifs,dmicii Grc.lduddnt no^nbsp;men eiuf, id e�,priedicdnt eiut gloridm er mifericordidm in choronbsp;e�giudioJ�iritui er libero dnimo.Llt;eticid erg) fidet cordis efl,cdnttcUK*nbsp;er Iduico��io oris efi.At(Jidd htecddmonet nos hicJ�iritus.Qjtiijinquittnbsp;tene^ldcebit�bidominusin populo fuo,idell,credentibuser confitentb�nbsp;lux,er glorificdbi t mdn�uetos,id e�:,J�iritu eruditos er tentdtione,ut idtn.nbsp;mortt�cdti non fuperbe de [e fentidnt,quemddnugt;du hypocrtt�,in quor�nbsp;J�iritu ddhuc e� dolus,exdltdbit,inqudm,uel glon�cdbit in fdlute,fecu/n^nbsp;dum i�ud,quife humilidt exdltdbitur,er in t�d exdltdtione fiue glorict deinbsp;exultdbunt de remijjopeanto er dondtdh.ereditdte,er Itetdbutur in tnbinbsp;libus fuis,id eR,confcientijs,cum contrd non �t pdx impijs.Pfdl. 4 .er-4��'nbsp;Exdhdtiones �ue Idudes del funt in gutture eorud e�,pr�dicdnt gloria,nbsp;del qu� cof�ndit omnid. huntdud qudntdcuq; �ecie �lffdnt fdnditdtix.
Ghd�incipb nbsp;nbsp;EtgUdijdncipitcs�uM inmdntbuseorum,ide�,quifqi hdbetuerbiuflt
tes utfuprd� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�ud,ute(�cdcitcr dgit per iHud uirtutc�iritujfdn�i.CXlSf'^'^'^
� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uid�turhdbere erfeireuerbujednonhdb�tinmdnu,ide�,nihilperillui
efficiunt,ticei;enim fudx ip�oru con�eientius dcfinderepoljuntcotrdin�t tus regni tenebrdru,qutd nonduiRiuerbo cred�t,quod tdm�deie�euidittnbsp;Quid crggt; cfficercnt per uerbum pro dUjsiSdnili dute hdbent in mdnu diinbsp;uindtcdndumin ^ntesjd eR,Lldj�hemos,dd increpdndupopulos,td enbsp;peccMtcf �lioSiCid aUi^ffdii reges �7 nobiles eorum^id e�,prineipeStdiA
*�
-ocr page 809-IN PSALMVM et� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7�gt;
dicio,lt;iudndo iudicdbu/ntfdnfh mundum cum chrijk.
Aduertehic pulchrum ordinem.Primum, Benepldcitum efi domino in Aedifiedtio d populo fuo,Gr exdltdt mortificdto$,Sud enim bond uolimtdte nos fufeipit �tnddmeto dinbsp;^glorificdt^De�mdeexuUdbuntfdndi z^c.nempe credentts [edccepiffe ftuntnum�nbsp;^ondi domini.Sequnntur pofi hoc,ExdItdtiones dei in ore eortim,non cxdlnbsp;fdtiones operum hununorii z^c.lnde glddijdnetpites in mdnibus. Reg��nbsp;dei non eft in fermone,fed in uirtute,dum uerbum dei primu efftcdxnbsp;^ft in nobis,demde in duditoribtn,tertio contrd re�ftentes �ueSatdn� fiuenbsp;Coniines. At^ hic dddit,Glortd hlt;ec erit omnibus fdnlHs aus, id quod nuenbsp;propter crucis�rmds mudus non u!det,donec reuektur glorid filior� dei.
PSALMVS
Ttf��JM. Halkluia�
V M M A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in credturis Qf in ecclefidfud,nunc in f quot;ipfo Idua Jnftrumeittd
^�^^�tr,q, fdnihis eft erfdn^Uficdns�rtis er�t tificdns,mAgnus er mdgni muftcd^ fiodns.Atq^htecIdus ucnittxmdgnoftiritus ^udtoinfidelibus,qui hlt;ecnbsp;dgnofcunt,de'.i.m,ftilicetfoSu efte fdn�ugt;n�rtcm,iindgnum/e ueronbsp;PrciutoreSfimbecilles er nihil,tdnwn omnid hdbere fe in deo, qui cn'mt dd�nbsp;^�^et deo,unus f�irttus e� cum deo.HiCC eiluerd bus dei, er fdnSU�cdtianbsp;*^minis eius,fiue cottft�io er pradicdtio ftdei,er fiducie in deum,cx hilds
perJpiritumfdnSlunt cordejdquadudrijsinftrumetitis mu�eisolimfta i�^ificdbdtur,ut diximus dlibi,uel pfdl-si.
Audate dominu in fandis eiusjaudate e�
I (n �rmamento uirtuti's cius. Laudate cu in ^irtutibus ei'usjaudate ea fecundu multitudi'netnnbsp;^^lagnitudinis cius� Laudate eu in (ono tubxjaiv
-ocr page 810-COMMENTARIVS �OMER�NI
date cumin pfalterio Sc cithara.Laudatc eS in tym pano Sc chorojlaudate cum in fidibus organe�nbsp;Laudatc cum in cymbalis benefonantibus, lauda/nbsp;tc cum in cymb alis iubilationis. O mnis fpirituSnbsp;laudet dominum� Hallcluia�
eiuf, Hieronymus^Liuddte dominum 'm fini�o eiui.Velix, Ldudite domii^^ i�finilitAte eiuftUt uidtAX^quod legimut eff� tteutriim,�n fdndi!nbsp;infdniiii fin�br�,uiil}dbttlt;it,qitemddmodu diximut'mpflt;tl.t'7.mligt;f^�nbsp;Tdmen dptiushicltffs'm finguUriylnfuLnikuelfdnUitdte^qutmddrM^^nbsp;pfdl.^o. Deut locutut ejl'mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuo^ne quid dliud hicinterpret^^*
qu�m quodprophetd 'm Hebrteo fcripfit,StAtim en'm ut dudiermtiUif^^* Ibrum muocatores biebdberi in prophet(t,Jn �nfh) uel 'm flt;tn�iit(ite,gt;^nbsp;hdbeuth'mc quad pro fedicdnt.d^butJi'mterpretAriuoluero,!� fdn^^nbsp;id eil,in Chrifio,quie��naitdscriullitUdei�{lusttobii,lndignejife'gt;^*nbsp;Crtndlent quod ip� cogitdnf,ne fcilicct perddnt dltj nummos,dlq fu^nbsp;ritd^qutefibi ex fdnilti congregdnt.t^tc� contendimut cum eii,ne leg�tufnbsp;1}ic,infdn�iseiut,mdfculino ffnere,qudfi hicdliquod periculumnbsp;feripturit crfidei non tolerdndum/um non tgnorem domintmi Iduddrt^nbsp;nobii 'mfdn�iSfid eil,credentibut,qui hu nobi�um degunt^dum uideW*^nbsp;eonm operd bond,qult;e �nritut dei per cos efficitjecundum dlud,Videi'^nbsp;opcrdueflrd bond,Z!y glori�centpdtrem uefirum,qui'mcoclii e�Adetitpnbsp;cimut,dum Iduddmus deum propter ed^qute db exordio mundi�cit 'utnbsp;�is,ut'm A.brdbdm,Dduid,ApoftDUi,mdrtyribus,qui non fuit merititp^,nbsp;Udti noipoljumusipforum meritisfdludri(id quod tdmenneji^nbsp;�ngunteymentiuntur inignominid Cbrifli)fed excmpld nobit ip�nbsp;fiti ftmt,ddconfirmdnddmfiducidmnoftrdmfnon'mipfos �d'mde�,dii/K^nbsp;boc �trdmus nos peantores,per grdtidm dei^quod tlh per grdttdtn dei dC*nbsp;C�pcrimt,tion 'mqudm boceontendimus,fed �ntim ubidudiunt, Lduddtfnbsp;dominwm 'm fdn^lis eius�ne mente 'mfirunt,�r^ �n�i funt'muocdndifi^nbsp;timnis feripture ignerdntes^bi defdn�is dicitur,fi�tim nibil dUud co�*nbsp;tdntf qudtn fdnihs de�n�os, ��d iUd fdnitorum^zs' fu�rdgid bord^nbsp;rum cdnonicdrumfe:sr,quds uocdntflitdnids,ne femel quidem wdentef�nbsp;quod ubi^ uidere dcbebdnt^nempefdnUos dici credentcs,qui bic u�iuift
-ocr page 811-I N P S A L H V M CL, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^1
^itde dicilttr eccle�dfdndorutn^utpfdlmo fupmore, �quot; camut�o fdnffaa
Pdulut Ephe,� 1 u�ct ordripro omnibusfdn^lis et pro fe, ^inflii^inquit^quifuntin terrddus. Etcbrifiusdidt,lodn.l7.Pdterfdnnbsp;^i�cd eos in ueritdte,in mwndofu�t,fed de mundo nonfunt.Si de honorenbsp;fiiidorum quteris, quis unqudmputduitinfdndos ejjebldfi)hemdndim inbsp;ttiiofic nos dicimusMihi dut� nimis honor dtifunt dmici tui deus,zjc.^^osnbsp;�'��c honordmusfdndos� fidem iUorum in Chnflum no�pfi habuerimus.
uiderint quid hottorefdn�oriim quterunt-bios pr�ter detmt neminem ^tfuocdmus,per lefimtChriflum domittum nofirum deivm hominem,in�nbsp;^erdeum O' homin� medidtor�, qui ponti�x pro nobis in dexterdpdtrisnbsp;'^fgndnsintercedit pro nobis^o dduoedtus eApro peccdtis noflns. Mir�nbsp;ifsro quod non etia infirundLduddte etem in tympdno, ergo tympdn�i e^lnbsp;^gt;JUocandum, ergodetympdno��u�mt celcbrdndd,ut tdce� quod ctiamnbsp;*^�df co�gerwntferuire memorijs fdn�lorwm, cum tdmen c hri�us dicdt,nbsp;^ooficite in gt;nei comemordtionem ,fed �ndmus eos fi nolunt dudire, nosnbsp;per h�c uoluimus eis f�ru ire�
Sic igitur infeipfo dominus hiclduddri O fdndi�cdri iubetur:Ldudds tdus deiin dominum in fdn�titdte dus quid fdn�lus efi,0�fo�us fdn�lus,ex quo folo feipfo,nbsp;fdn�lificdmur, noftrd fdn�litds o iulblid mhil tfl, Lauddte eum in frmdanbsp;^nto uirtutis fiue potentU dus, id efl, indelduddte eum quid firmdmei: snbsp;efi in/irtitudine o potentid dus, non dd tempus durdt,fedfrmd O'nbsp;^ternd efi., humdnie dutem uires tuhil funt, mhil pofiunt �Sine tne, inquit,nbsp;^hil potefiis fdcere� Ad tempus fiducid no�rorum operum nos filiere pernbsp;^ypocrifim potefi,fed non efi firmdmeniu in uirtute hdc,dd indicium enimnbsp;deiconf�fiere non poterit. Lduddte eum in uirtutibus dus, non in uirtuti*nbsp;bus O'uiribushumdnis,ttt dixtmus. Lduddte eum fecundu rnultitudinemnbsp;��tgnitudinis dus cuius no e�finis.pfdlmo.144,Mdgnus enim efi O launbsp;ddbilis nimis,Pfdl. 47 ut �on opus fit dlium quierere quem laudes, ut nonnbsp;tgt;pusjit limere gt;k hic non finis mdgnus fit dduerfus Sdtdn� O' mundi pocnbsp;itutidf}i,oc.Lduddte eum in fotu tub�,O'C. id tfi,pr,edicdtc eMn,cdnitenbsp;eius mife.icord d omnibus,non tdcete,fed b.bcro fiiontdncc^ corde confinbsp;tf ��if�i quod credilis cor dm dUjs,inuenietis per deum qui dd uefirum cdn,cnbsp;ticum Odd uefirds Ubiis refigt;ondcdnt O' fdltent� Ciu^od fi quos olfi-tide^nbsp;dt Uefirum cdnticum,ueftri moduV,ucfird pradicdtio O' confifiio, O ncenbsp;^oficiitqui rej^ondedt,qui fdltcl,uos dccufdbitis etcumchrifio dicetisi
-ocr page 812-7 COHMENT�Rivs pomerani
tdmentMii)itt�CriwnplMxi^s,tibijs cccinimiu V nonfiltd�is, Cecittil in hoc Pfdlterio et Dduid^utindm cdiitemui cftwi eo, dutfdltem ddJ^iritutnbsp;�dei cdnticumfdltdre per ChriRum licedt,Amen�
Sumntdnon horwnmodopfdlmorufedamp;totiuipfdlterijddditur.
Omtiis Ipir�tQs la�det dominam� Hallelnfa.
Cdro eH citcd fSquot; ignordns dei, iccirco non dltingit dd ed ^ult;e �n hoc li* iro cdnuntur. Qupmodo enimlduddbit domnwmquidoimnMnignordtlnbsp;Spiritum ergo nece/Je efi dd hdnc Idudein inuitdre, qudndo^iuidetninfpi^nbsp;ritu amp; ueritdte idt� ddordtur pdter non w monte dut Hicro^bwM- ���lt;�nbsp;ty ex Heb.z^ �c Grlt;e. quod nos legimut, Omnisf^iritu�,�gnificdt omninbsp;quodJpirdtjid eil uiuit, q, d, Omnis uitd dngelottt cr hominu/nt
Cr (^uicquid hdbet ^irdculum uitte deu dgnoJcdt�ut diximas) �quot; gforidmjoli tribudt, qui uitd efl omnium, fednbsp;eredentiumuitd^ternd perlefumChri�inbsp;fiundominumtu�rum,
Anftnt
-ocr page 813-^^avctarl�quot;
VM tOlt; POMERANI IN
bnm pfdlmorum,^wd idfa recens �ccc�it,
PSALMVS PRIWLVS�
Bedtos dicit,^ui audiunt uerbum dei er cu^diut iHud. Atios cu'iv fuis triditionibus dicit cjje Sdtdme etidntfi fingSt yeligiones angclor�,nbsp;���s etidm eum fM do�r�M cr regno confrndendos, quid bi�pietia corSnbsp;�et omnibuf hominibtK, ucrbum dutem domimmemfur� m itternitm�
E A T V S Oir qui n� amboht in con filio impior�, ncc ftat in nia pecca*nbsp;torumjucc f�det in c�fcfln illnforu.
Scd in lege domini cft ooluntas cinsj�e mcditatarlegemciDs dieacnbsp;iode, Hic eft ut arbor plantata iru�usi
p�^ri�os aquarum, quxdatfrudlumfuom tempore foli� eins non marccfcit.etprofper� cftquic
�^�^id ipfa facit. At impq non font talcs, fed potins comn�adiio. P^palea qo�ucntus difpcilit, Ideo non permanentnbsp;in iudicio, nclt;� peccatorcs in congregationcnbsp;J'^^orum � Qooniam nooit dominos uiam iofto/ tromt�ia�nbsp;antcmimpiorum pent,
5^^^^do uer�u certi accipe prin� uerfus fententMm. Siquidem bede �^�cit�dbere uoluntdtem in legejd e� uerbo domini^e^f hdnenbsp;*ii)jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocdtionifectMd� hdneferuire iugiter. Mde
remi�ionem peccdtorivm,zir nos e�e deo nce �gt;ifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecMtdum Eudngetiifiue deipromi�ionem.Ereuiter
dei�yifcgj'f fi�cgpt�fmf cr�dita Cobferudtonu�dm dicit e�e
-ocr page 814-�7lt;S4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A V C T A R I V S P O H E R A N I
quad confilitiM impiorum amp; uUm pecc^iforu fe�umiBufirum dicit,nfCe/�ecilmtellrgsrecjjefineuerb�dci.nbsp;nbsp;nbsp;Cor.fili*
tttn itaque impiortim efi, qutectcnque doUrittA fine uerbo dut contrd ilt;er* tu/m deidb hon�tubiii cxcogitata, quid impijuoliwt confitlerchomimbuSnbsp;qudfi cultu dci Ztf rcligionefdti�d^tndxime per Icgem operu contrd fidentnbsp;in C briftuw; VU dutent peccdtoru eH,qudfeducuntur omneS iUi qui coltnbsp;filium impiorum dinple�unturt fine iudicio (quid uerbum dci non nou^nbsp;runt)finunt fe duci db impijs mdgiftris, utnbsp;nbsp;nbsp;mdgifler ar dtficiptdui cdtt
dmbo in �ucdm cdddnt.Uic eil ntdximus numerus hon�n� in ntundo, qu'^ dile�ion� ueritdtisnonfuficipiHnt,ideo neee�eeilut creddnt metiddcionbsp;i. Tcfidh U Etuidc quidPduhts pnedixerit.i.Timo. 4-.non tdtn denbsp;firis qudtn de difeipulis erroriside�cient inquit d fide, dttendentes fiiird^nbsp;bus errorisnbsp;nbsp;nbsp;do�lrinis ddimomorum in hypocrtfi,id eft jfiecie fdn�d do^
centi� menddtiuw, lt;^c. Hdbesitdq; tndgiilrosimpu re�igionis eu dudd confilium impiorum, hdbes (3quot; fiultos eor� difiipulos, cum dudis uidm
� cdtorum.lUifiudmordicus tenent, Q;r oderunt perfequuntur fynccruV* deiuerbum,hi uerolibenter errori cr impietdtipropterfidnddnj fiiecid�^nbsp;objequuntur,nec finunt fie corrigi uerbo dei,t^ quttrentesfiudtn ftdtvct�^nbsp;iufitidm,iafidtite dei non fiuntfiubicili. Rotn.sgt;.Mdnent �go peccdtortS,C^nbsp;moriuntur in peccdtofiuo, Cf deteriusin confeientidperpetuo habeittt�^nbsp;confilio impiorum,tdnttim dbefiut indeiuflifidiit,quid iufiitidmfidei fitter^nbsp;mi�ionem pcccdterumfiud iuflitid excitcdti non dgnofii ut. �^ihil prodejl^dtnbsp;gdrrire multddc dutoritdte hominum, de multitudine errdntium, de lon^
. gitudine temporis,Cf c.lnuidpeccdtorum Cf in certdddnindtionedmlit* lds,qudr, do dmbulds fitne lege,hoc efi fitne uerl o dci, quid hic fiiiriius fii*nbsp;�us ttbi bcdtitudinem ne^t. videuero qudntdfioltcitudine ffiiritusfidif*nbsp;�usin pfdlm/fid nobis depingdt Cfexprinidt Jficeiem fdn�d impietdthtnbsp;nefifiecie d ueritdte deficidiS.Confi�liivm uoedt non lhdtitidm,quid tdles cotifnbsp;fi�idrij,id efi do�lores,fidpientes hdbentur,Cf coram do�rind hdbeturfi*nbsp;pienttd Cf religio. Deinde uidm dicit tion �rror�,quidfidn{ii hdbeidur qutnbsp;confiilitvm impiorumfiequuntur. lt;i)uis hicfiubfit}kt,cum uiderit imp�tm do^nbsp;�rindm hdsglorids hdberei Atfiolusfiiritusfidn�us perreuelatumtwbiinbsp;dei uerbum detegit impietdt� Cf ddmonet �c hdc �drud, ut Mus mundus,nbsp;decipiMur,diccns;Cotifit�ium quidem efi,fed impioru,Cf idet quidem efi,nbsp;fed pe{cdtorvm,bedtus qui his non dccedit,dut qui db his receditj qui^^
-ocr page 815-J N P5ALMVM PR�MVM.
uer�/um d� ibi twn efl/ed ucrbd zr bumdtta trddi tones, ddfdlute cxa togitdtte,q�a efl ipft�imd impietds,no bcdtitudo ut fingitur,fed certd ddtnnbsp;nitio, ut dit Pdulas, in fiypocn/t docentiu mcnddtiutn, crc. Sed quifuntnbsp;iSuforesf KeJ}gt;ondeofunt qui opus ucrbui� dei ludibrio t}abent,utanbsp;cunquedliudfimulent cordmhominibus, neuidcdnture�e LucidniciVnbsp;plM� hthei ZT ontnis religionu ftuefrl�e fiue uerlt;e cotemptores, id quoinbsp;tf^refunt,qudlis erdt Herodes, circumcifus quidetn CS Icgdlid ludteorumnbsp;externe obferudns/cd uulpis,queinddmodum C hrillus eum tioinindt,qudenbsp;ies crdnt Saduclt;eire[urre(tionem cdrnisnegdntes. Mdtth.tSiUt etquid�nbsp;� Corinthijs l Cor. l^.�is Epieureis utina non plenus e�et mundus, quinbsp;�buldm e�e ludicdnt quicquid de pietite dicitur: im� utindm non e�ent tunbsp;^es inter eos qui dodhrcspietitisfefe idikintz?' qui fdpienti�in� uiden-iur;itcm inter nobiles ZT populoru redores.Crede nuhi. Non omnes fco�nbsp;��'e Papdm dmdHt, qui proPapd a^rc uidcntur, z^ rudn^liu glorilt;e deinbsp;bersfin uocdnt ,fed ut cotnmodum bitefnn ui�im�eritferuiunt homtnie
Sunt ergo i� iUuferes dfitperioribut impijs alij impij, Nlt;tm iSifud ��icgEKt c?-�indiatem crcdi uolunt, quos fccuti principes O' reliqu� pecsnbsp;edtorumu�lgus, drb�rdnturfe etidm obfequium pra�re deo � quem pionbsp;interficerint.iii uerouulpind finwldtionem in lucro hdbentes, Ztr piesnbsp;^teniZtrmpietdtemdpud fcocculteeodemlocohdbcnt, Verumjiepe�tnbsp;exiUis hi fierifolednt, dum �uum confilium certo deiuerbo confrndi ZTnbsp;ddmndrifcntiunt, quodip�fiuebonum �ue mdlum fcrudtumue�ent^ nenbsp;^rrd�euidedntur,nefud comodd dmittdnft Sic olimfiebdntiDufores pfcusnbsp;doprophetee �r uulgus eorivm, id efl principes,nobiles ZT plcbei eis ddhenbsp;t^fntes,quddofdn{li prophets obijciebdt eis ntdmft��imd uerbd ex Mofenbsp;rontrd cor� idololdtrici.Kic licet confcientiie confitfienbsp;nbsp;nbsp;uidie c�ent,tdme
sldmdbdnf.tflefcilicet cultus dei tdm fdnihis, mhil e�et ? Condemnemiu ftr eecidamui prophctds herefim docentes, ZTc. An non iHufores �untnbsp;pfsn�pes�dcerdotumzr�endtus plcbis,quiconfultdnt,Iodn.Ut Quid/isnbsp;iimufthic homo multd�gndfi�t, � non ob�tcrimus omnes credent in eu,nbsp;O' uemcnt Romdni zr tolicnt noStrumlocum ZTgentem, ZTc. dudcons
jcien�d qudjo dederunt nnlihbiu pccunidm ut dicerent corpus �eflt frrto �flpulchgt; o dbldtum, id quod diccrcnt fe uidi� dormientes? Vides uero
quipcrfinatidi� iSufiircs pcrdunnt mi�o in dpo�los �iritu fdn�h de ecelo^dancc deus cos Ud/ht o horrende perdit fer Romdnos.Koc iudict*
TT
a V CT ARI VM po mer an �
MW del uo!uerufif,hoc O' fcorft'c nc�riuoluftt. NdW rtfieJato dd uerbo, ui�i cpifcopi,(Acerdott$,papi�:ci trundchifiK uerlS ^uidcm hinbsp;bent Mt mMditH 4 deo lt;juofu� confcienti� cor� dco cofolentur cr con�rnbsp;mtnt pro fuis liruisnbsp;nbsp;nbsp;ejf�is cultibusnbsp;nbsp;nbsp;reb'gioniius, �:y mffarH dbomi
mtis ficri�cys. Arripiut ficn biblii in nanti,id quod tdnd� ni�tc togun� tur,uident ueriUtem ubi^ obuidmnbsp;nbsp;nbsp;in octdos incurrentern,nolunt uidee
rc,qult;eYunt tdntu/mdliqudm J�eciem, qud perfuddeatfuo uulgo errorem, quindo fibijpps pcrfuddere non po�unt. An non ifli funt tUufores � Intetnbsp;rim colunt deum fuum Mdo�m, ut pruedixit Ddniel, duro �j- drgento (Jnbsp;Idpidibus pritciofis, cr ddordnt didbelunt Mdtth(ei4-gt; cddentr: iueronbsp;deo,cuius uerbun non hdbent^fedperfcquuntur t ndm non e� cultus deinbsp;qui fit ex dodrinis mdnddto hominum Mdtth. 15. E/i. ap. �deo d�ditnbsp;eis didbolus imperid fnundi,regnd cr diuitidit,non tdmen fine uoluntdte etnbsp;iudido dei,quentddim)du pronut tit didbolus.Htec omnid tibi ddboft pro^nbsp;cidens ddorduerii me. Vddemmondlkrid uidequdtn diuites,qiid�enbsp;trdnquilli, qudm fudues fint mendiantes in regno pdpifiico, ut ex h� ui�nbsp;U�imis qudntd fil mdieflds, ey dbunddn�i dliorum leflimdre pofiis.Ethdinbsp;omnid funt menddcio Sdtdne pdrtd, dlioqui nos r,e^ de rebus ne^ de diuinbsp;tijs mdle loqueremur, potefintem uero 4 dco ordindtdm colenddm etid�tnbsp;docemus exuerbo dei.Atifii contrddewm gloridtn qutcruntcf ucntren^nbsp;colunt.Phil.Jfedglorid eritincofufianeejdeusipforuperibit. Cl�pfinbsp;ddm nunc deus ex hoc Antichrifii cdptiuitdte per Eudngelii} liberdt,qui^nbsp;ddm uero indurdntur per confilium impiorum, dlif ut dixifiunt idtn dggt;d*nbsp;td ucritdte illufi)res,indxime multi pnefides eorum cr qui eis ddhierenttOquot;nbsp;prohibent prlt;edicdtionemiupiliie Chrifii cr glor�ie dei,utudlde incomtnonbsp;dim,cr dicuntuidentibus(uto Efd.30.)Holiteuidere,z^d/fiicientibitftnbsp;nelite d/picere nobis ed que rcihi funt. Loquiinini uobis placentid, uidetenbsp;uobis dcceptioncSfdeclindte d uid,relinquitefemit�, cejfet d nobis fdnSiUnbsp;Ifid�lis, C^e. Adcofecurifiuntnunc ijbiHufores, dumnumddtiifui!nbsp;tyrdnnideet bldjphcm�s explodumt dei uerbum CT pcrfequuntur (dngu^nbsp;nom mnoxium,quitfi idm fit ilie deus mortuus,qui(fi hoc credis)propler ptnbsp;osudfiauit imperid AjJ�riorwm,PerfdrMn,Grecorim,P.omdnorum,ifnbsp;non cejfdbit nunc percutere uirgd oris f�t, id eft, Eudngtlio fdn^ regtt^nbsp;Anlichrifti et bld^hemids eiui,mfi in^rim Pdpd cum fuis fuo ipfius con^nbsp;Ho dliud mdbim etidmfibi pdret,denec eum,id eft,bldftgt;hemum regnu eitn
-ocr page 817-IN P 5 AL M V M P R I M V M;'
�^ole4f dominut twf�tr Ic�ts c hri�ui iUu/lrdtione dducittuf fui, tit Tdulia fT''itdixit,utfecundum prophitid/n Ddmclis, detur otnne regnum pofulunbsp;�ndhruminfeculdftculoru, Annen. AnnoiBuforcflpdpdifieCletnensnbsp;fuii fecrearifs,qui mi�ts legdtis (^Uteris pron�fk Conciliit pro ecclenbsp;cocordid,no tdnun idle qudle promiffum erdt in Camitip Auguflunii?nbsp;in Uteris fefi impetrdjfetimo extorfiffe db optimo clcntensinbsp;U�inio c�fdre Cdrolo, CT idmdudumfe hoc drdentibus uotis defiderd�e^nbsp;qui udlde fiUdtfdlutem dmmdrum. Pdulo pojl dum ConciUum expc�denbsp;��I's Pdprf rfti� dd GdUos efficit, ut iUicfdnguis cffunddiur conftf[oriimnbsp;Chriftj.Hoc folum uoluit iflc illufor. Hdbes bond ccclefid,quod ndm fitturanbsp;Uli �t ConciliumPdpi�drum.Citii dut� hdbitdt in c�lis irridcbit hos illuonbsp;fores, �r dominus hofcefubfdnndbit,t�ic loquetur dd ipfos in irdfud z^c..
amp;ic Paulus etidm omnes hlt;ercticos er prdUte do�lrinie mdgiflros deferi bit i�iufores,non tunc quidem qudndo docere incipiunt,quidfieri potefl utnbsp;confil!oivtpiorum�ntprlt;eucnti,dutin�pientererrent, fedtuncqudndonbsp;femel dt^ itcrum uerbo dei fuut ddm�niti,tunccn'm dit,certus effe debes,nbsp;^u�d tdlis h�retictu peccct et dgdt mdld confeientid fuo ipfjus iiidicio coitnbsp;demndtus. Tit. J. Nos mdgni�cdinus hodie ex infiitutionc dmflt diuinanbsp;fderdmentd,quie deibonitds per Chrifiumtwbis confeerduit ctr dotiduit,nbsp;Uirum dutem quim nosirridednt Andbdptifl^ c;- dUj trdducentes nes runbsp;diplebecuhe.Elementum inquiunt non potefl hicc �ccrc,hlt;tc efl corum fdnbsp;pientid qudm nemo dnt� nouit,tdceo eorum r cliquas bldflihcn�M, non pe^nbsp;cdnt idm ignordntid �� ctdtdte, ut �rte in principio qudiido prafud J�i^nbsp;Yituofltdte inuidid nihil dliud potuerunt uidere in t hrifli fdcrdtnentisnbsp;qudm quad Turcd dut brutum uidctfed peccdnt nunc contemptu cz ifi��nbsp;(toneflueirrif�onecontrddgnitdmueritdtem.Quotiesdudtcrunt legenbsp;runt noflrd,qu�d quie mdgni�ce pradicdmus de fdcrdmcntis non fine ucrsnbsp;io dei pnedicdmus. Siquidem glorifieamus infdcrdmetitis chrijiiuerbumnbsp;CZ inflitutionem Chrifli,id ipfl non ignorant, tdmen pergunt mentiri consnbsp;tra nos qudfi docedmus qu.e non docemus, cr cdluwnidntur, et cdufdnturnbsp;multd defolo clemento, ddeo dpud hofcef�iritus uerbum et mdnddtu fluenbsp;infiitutio tante mdieftdtisqua condita funt omnia, nempc Chrifli, nihil eft,nbsp;Maniflflum ergo efl quod funt iUufores fuo ipforum iudicio condemnatinbsp;tS' mala confaenUd agentes, verum tu caueflgt;eciem,quemddmodum denbsp;esonflho er uid dixfiiam hic efl confeffus ct,ut uetus translatio habet,Csls
TT i
-ocr page 818-�AVCT�RIVH POMER�NI
tiedri, non in Mgulo eos dgere au dis ,fed in mim�erio puhlico Ucl eccle� fu ut S-idticieos, uel potefiatis ciuilis ut herodem, non te moueat iSudcn�nbsp;tium autoritas,ut deficias a lege fiuc uerbo dontini. Uabes itaq; quodnantnbsp;fit confilium impiorum,cr quis confefius i�uforu/myi�ud uocat chrfius �fnbsp;mentimpharifieorum, huncautem jnmcntuM Saduceotum er Herodif�nbsp;l�atth,l6,Marci g.Ef exponit Lucitit. Cauetedfirmento phirifieortirotnbsp;quad efihypocrifis� Qttiaut ab bis fedu�hribua feducife patiuniurnbsp;in uia peccatorum� qua nifi rec�dant ,{ed potius magiftros fecuti perrexenbsp;rint ad priecipitium uadunt lt;etcrnte damnationis .Kicenim cfl huim ui^nbsp;terminus, �os omnes pfalmusinfineuno uocabulo impios nominat,nbsp;opponit iuftos qui uerbum dei amant crfiitentur,id efi,crcduntper uetbunbsp;in dey/m, ut uideas bic confirmari quod exfola fide iufli fiumus coram dco,nbsp;Siquidem bic nuHa beatitudo, nu�a iu�itia e�, qu�m amare er mt ditari lenbsp;gern dei,Fidcs eft cx auditu,auditus autem peruerbu/m dei-.fiufiusfine ditnbsp;bio fequetur,erc. Hiec rurfim bic in principio ex pfaln� uerbis manif^ftf^nbsp;admonere uolui,ut feias quid tibi in pfalmisat^ adeo in totafacrafitipiu*nbsp;ra (cuius hie pfialmus breue argumentu eft) de pietaiis atq^ impictatis de*nbsp;fcriptione expeikindum fit. t^am fcriplur� contra bypoirifin res eftycraf*nbsp;flora autemuitia etiammumdusiudicat. Sic entmaitQbriftus deinuulg^iffnbsp;(to Euangelio. SpiritiM fan�us cum ucnerit arguct tnundum de peccitonbsp;infidelitatisnbsp;nbsp;nbsp;de luftitiatZT de iudicia, Porr� bac b�atitude tibifide ere*
denda eft^onfenfu metienda, non cnim impij firentfua confilia^uiam O' confeftiim damnari,id e�:fuamfidem,iufticiam er iudteiuquemadmoduranbsp;CbriHus dicit: Beati qui perfecutioncm patiuntur propter iuftitianii eje,
Ideonon permanentimpij iniudicio. ludiciumbicftgnificat officium iudteandt ftue regendi poteftatem, ut in fcquenti pfalmo, Erudinuni qui ii*nbsp;dicatis terram,id cft,iudices ftue redres eflis fuper terr am Eft ttaque hienbsp;fimplexfententia. Sedudhres tandem patefiunt per legem ftue uerbu do*^nbsp;mini quod conj^urcarunt cr conculcarunt, er feparantur ex ecclefia O^nbsp;congregatione iuftorum ut palea � tritico,ncmo eos ampUus audict:rc^*nbsp;res uidebanturffiedlupi er uulpes erant in ecclefia.Sic peritregnupbarinbsp;feorumapud ludios credentes, CT upud nos regnum Antiebrifficum p(t*nbsp;piftarum. Sunt quidem ad tempus arbor inuidht ffiednon manent, contrinbsp;pij iudicantur effic puhtisfed manent palma,(uius ne filium quidempcrit,.nbsp;pfial.si^ln�iittiiigt;'^bntAfiorcbit,Q'c,
PS Al.
IN PSALM VM
P S A D M V S
De�ufirditeo cottA(uaduerjarioru ne Chri�us regnct'JpfedUtetn nd� turdlu filiusdei tydeus uerus cui con�dendunt fit ( utinfineffdlnii di^nbsp;(itur) confiitutus eil rex in cede fid quie caepit 'm ludad zi^' dildtdtd efi in^nbsp;amp;ntes per totum orbent terrdru itd^ quem perfecutifunt ittduti cr genanbsp;^ci zy principes terric, bic eil rex ludtcorwm cr ffntium,Z!f dotninuf donbsp;fuindntitun.Bedti quiconfidunt 'm eum, t^uid filiui dei ttAturd eft, cr demnbsp;Xerui,fed 'mterim eft etiam exfemineCduid natusfiecundunt cdrnePow.l.nbsp;^lioqui quontodo perfecution� patereturdb 'mfidelibus,dut guonwdo oficunbsp;Hindus proponeretur fidclibusilAdledicli uero quihuncfilittm dei 'm infidenbsp;Jitutc perdurdntes uoluer'mt experiri irdttvm.Hdin conftitutus eft d deo ius.nbsp;^ex uiuorum ZSquot; mortnorum. Ado. la.
OVare tamukuantargentcs^amp;rpopoli'mc/ confiUum ditantur fnania .Confurgunt reges terrxnbsp;principes confultant fimul aduerfasnbsp;^ominum, �c adnerfus Chrift�eins. � D�rompa/ cotmnindtionbsp;hias �incula eorum, �c proijciamus � nob�s fnnesnbsp;coru. At hab�tator cocli ridet, et dominus fubfannatnbsp;cos. Aliquandoloquctur adeosi'n ira fu3,eti'nfaronbsp;fefuoconturbab�teos�Ego autemconft�tuiregem confirmdtionbsp;�^eumfuperZi'onmontem fandom mecm. ��Prx/nbsp;dicabo ftatutam qu�d dom�nus d�xitad me. ' Filixnbsp;Osmensestu^egohodiegeno�te. PoftuJa�me,�Cnbsp;dabotibigentes hxreditat�) etpoflefl�onemtuamnbsp;tcrminosterrx.Conteres eosfeeptroferreo, et utnbsp;�eftam confri�nges eos. None ergo nos reges era Exbortduone
Qite domino in timor�,^ ex�kate in tremore-Ofeu turchrifti^^ Janiini fili�,ne fiat ut irafcatur, et nos pereatisin nia,
TT 3
AVCTARIVM POMER�NI
Prow/^w qQoniam brcui exardefcct ira cius, at bead omn� wxm confidant in eum.
4. DirumpMius.j Incoinentdrijslzcibtecuerbiie�efidcliuwimliici^ iet� dduerfdriaru Chri�i detejhntiu,fed melius dices ejje uerbd canfult�nbsp;iiam impioru, Dirumpdmus umculd earujid efl^domitu etChri�ieiuStCJi'nbsp;�udngeUwn,cbrifli^ Vberdtionetn iUdtn ittcrndm uocdntuinculdnbsp;^uid fubdi ndunt utfdluentur,nbsp;nbsp;nbsp;Eudngeliwm nonferuit cupiditdtibus G
feduihom ipfirum. Sic hodie dicunt:Prius perdemusterrds noftrds G mines qudm l�di� doilri�tdin fufcipidtnuStGc.Et uide bic dntitbefimnbsp;forum con�liorum, I mpij confultdnt, dirumpdmus,^c. D� dutem con�'�nbsp;bum e�.Ego conftitui regem meum,Gc.Eibus meus esl�jfgo fcorfifnbsp;te,Poiiuld ii mCjCrc. Con�lium domim mdnet in Sternum, pfdl.)3. oottti*nbsp;nus di�ipdt confilid^ntium,Gc.
b P�dicdbo/l�tutu.] Stuc decretum,idc�,Ego rcxcon�itutus 4
er Jecrc�if,�fcfi mordborfldtutd G decretd,G omnid confiliddduer�* riorumiqudsbldj^betnidsaecelJe efiperireirridentedeo, Sicmiod�^^nbsp;fepe dit .iicut mdnddtum dedit mibi pdter fic �cioiitem,�c loquor btnbsp;do-.item,quod feimusloquimur, arquoduidimus tefldmur, GC-tutam uero dei pdtris d me pr^dicdudum efl quod dotninus dixit ddnbsp;lius meus es tu, ego hodie genui te, pofluld dmeet ddbo tibi ffntes,nbsp;Hdnc di^lionem �ue boc dicere pdtris,boc conftlium etfidtutum dei, 5��*nbsp;ego fum �lius dei nunc ddtus toti mundo in fdlutem confidentibus innbsp;beo pnedicdre non in lud^d folum,fedper totu inundumjut in�lio coffin
-ocr page 821-f: filins meus es tu.2 Ccrii�imum boe tefiitnoniutn c� de �hrifli diui� ^^^^e,quemddmoduin cpijkld dd �tir^os dicit, Cuiunqudm dugelommnbsp;df K$, �i�tKS meus es tut Siquidem fuprd dnge�iedtn ttdturdm nen tt�nbsp;'lt;tnitur dliudfuperius qu�m ndturdlis dein. Efi dut� t�i Ch�ifiui,ergo e�nbsp;^turd deus ^et qudmuis homo ChriRus J efus fuprd dngelos fit,tdmen hoenbsp;tffit nifi hic homo�mul deus e�et dufflorum crcdtor. omnid cKimnbsp;P�^ipfum�ildfwtt,t^ fine ipfofiiflum e� nihilquod�t�um e�. Admoanbsp;��to hic obiter le�or em,fiue no^rd Icgdtfiue ueterdferiptd piorum^quannbsp;^�fit mentio, niMc diuinitatis, nuw humdmtdtu Chrijh doit�ni qui deusnbsp;�3' homo e�, ne occupetur udnis cogitdtionibus difeerpendi Chri�um, idnbsp;fepirdndi diuinitdtem db humdnitdte,ne tandem dmittdt totum Chrianbsp;Gr humdnum quidddtnfibifingdt de tdntd mAicfi:dtc, incomprehennbsp;�^ili my�erio, ,Chri�o in und per�nd deo C!r homine, qid cruci�xus �-^oytuus, refu�itdtus e� dcceptd omni pote�dte in c�lonbsp;nbsp;nbsp;in terrd,fupcr
�gt;nnem principdtum potefldtem etidm dngelicdm,fuper omne nemen ^gt;i[olum in hoc�eculofed etidm in �turo nomindtu, Gr fedet in dexterdnbsp;Ntri� donee omnes inimicifubijcidnturfubpedes eins,qui eA cdputeccle^nbsp;I�* O' omnid in ommbus ddimplet. Ephe, 1. Noi ut ueteres quoque uer^tnbsp;qudndoque Idbordmus dum de dudbus in Chrifb tidturis loquimur�ednbsp;hic e� incomprchcti�bile ZT ine�abile huius unitionisfdcrdmentum^nbsp;quo lodnnes dicit: Verbum cdro fd�um efl,tutius loquimur uerbis fierinbsp;Piurg�n{l�,qud;utcunque duds tuturds in chri�o�tedtur,tdmen uerbisnbsp;fepdrdt infepdrdbilem, ut enitn ipfie fiepdrdri non pote�, itd neuerbKnbsp;quidem eumficripturd fepdrot^quernddmedum er ipfc Chri�us ditt Newwnbsp;^ficendit in coelum,nifi qui defeendit de coelo,filius hominis qui e� in ceclo,nbsp;uideritis fi�um hominis dficendentem ubi erdt prius, Pdter cldri�cd nbsp;eldritdte qudm hdbui priufiqudm mundus �eret dpud te. Philippe qttinbsp;'^^^ftme,uidet0�pdtremmeum, noncredisquodegoin pdtrecr pdternbsp;e�t p,om, I,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deigenitUf efilexfemine Dduid fiecundum cdrn�i.
-ocr page 822-77� �VCT�RlVil P O H B R � N I �
hic tint et� addeniio,fccun(luin cdrncmf�tcatur duns nnturns in Chri�v, tntnenne fcpnretueluerboperfonam chrijii, dicit�liumdci^nitarrttxnbsp;femine Dlt;tttid,et�c^Mtur, Q31 decldrntus c^l filius dci, CXc. Ici�cmi� iJ�nbsp;Hoc �ow'fjc uocibunt eut� ,id cil fi�i(mIgt;Midis, domnus iuflificdtornbsp;nofler. �-tE^ti^ si-(^oggt;ntionefuiipfeferuits meusiuHusiuflificnbitplu^nbsp;rmos.Ndfft peccdtd corum portdt,lt;yc.kge et Efd, It.Sic et lAofesfcribdnbsp;deutn proinifi^c Kobis qu� d i� femine Abrnhe benedicendefunt cun�inbsp;cogndtionestcrric Etiusdtemporedpofklorumftcloquimurctfrtetnurnbsp;infymbolo de Chrijk. Credo in lefum Chri�um�lium pdtris unicum,do^nbsp;nunum )waruin,qui conceptus eil de fpirttufdn�o, ndtus ex Miirid uirgi�*nbsp;ne, pdfftisfub Pontio Pildto crUci�xus, nwrtuus etfepultus, defeenditi^nbsp;in�ros,Tertid dierefurrcxitdmortuis,Afcenditdd coelos,fedctdd dextenbsp;rdm dei pdtris omnipotentisAnde uenturus e�iudicdreuiuos etmortuos�nbsp;Qusm tbi quefo �temur conceptutn,ndtim,pdffjm,'mortuum,fufcitdtid t*nbsp;limn pdtris unicit domin� no�ru,Sic enim dicitnus:C�uifcilicctfiliuspdtTi!nbsp;unicus,dominus nofler conceptus cft de J�iricufdnih,ndtus ex Murid^i^'�nbsp;Qnejpd�tis,O'c.�tiem dutem fi-temur ibi regndrefuper omnia, et iudic^nbsp;turiim,nifi eundem filiu dei natum ex uir^ne, crucifixu'm,morHiu�tinbsp;refufcitativrr.i
ll�c nunc dili^ntius admoneo, c�m legis communicdtiones idion'Atu dutdUeofes, quiCpo�unt aliquo modo pie dici,tdmcn pr�ter cofuetudtncntnbsp;fi:riptur�,nerd(idris dli�,contrd gloriam Chrifli et certam inchrifh k�nbsp;C7 hominefalutem.Nam periculam e�,ut d;xi, neamittas tuispulchris conbsp;�titiombus totum ChriH� dum partes eius queris qui md'.uifib�is c�.vknbsp;d'mus quofddm,quiut impie negdrentaobisin�itutionein Chrifli dcfdcr^nbsp;mento,CT pro corpore chri�i quod Chri�us ibi ddt dd edcnd� in fui corn*nbsp;memorationem,ficerent nobis fignificatum fiHum, mentitii corpus, qud�nbsp;uero tale tradatur pro nobis et profit nobis, er fanguis�dlus fine aSegofinbsp;cuse�undatur pro nobis in rcmi�ionein peccatorum,ct multti profit :dU^nbsp;debdnt blaj^heme a�'ercre,carne!n Chrifli non prodeffe quiequ�, er ridknbsp;cule hiterpretdri lodit. g.Cdro mea,id c��iuwtas mea uere e� ctlus,erC�nbsp;Quo alijcadunt et tu caderc potes, nifi�sintus fan�us tc co�ruet in uernbsp;bo Chrtfli Spirituo�fieripo funt'is no�ra pr�fumptionc, So��aut�paupenbsp;res Jfliritu uere fflirit� dei habent,ct glorificant da uerbumfiquidem crenbsp;dunt omni uerbo dtfet nihil nwrdntiir qu�didi�cdorc^/fiiritus d'/flutato*
-ocr page 823-IN P S A L M V M S E C V N D V M, 771 � ffs fJ�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t�deles dutcm effe wn �ojjur.t.yioi dutem crefcdmus h
^ognitione dotnini nofiri Icfu Chrifli qui dccepit nomen fuper omne name, ^^fcidtnut que i� Chri�o dotidtd funt nobii^ Qtti fidelii cji, utcunq; ddbucnbsp;f�Tdre po�it, Urnen gloridm prddicdtionis Eudngelq et in�tti/tioneChrinbsp;fti defdcnmentif contemnerenon potefi,tdntumdbefiut cupdpiflis bldl�nbsp;pben et, cr c��� Andbdptifiu infbtutionem Sdcrdntentorumfiiirituoputenbsp;Pfruertdt, vtinam folum C hrifiumnbsp;nbsp;nbsp;hitnc cruct�xumfcidmits effc ncflr�
f'^ptentidm,iuflitiAin,fdn(bficatio�em Cf redemptionem^quiiwn in aliqu� ^�guluni coeli retrufus efl/ei quod humdntt cogiutiones tun cdprut.proenbsp;picidtorium tu�rum efi CJ-fedcs g�dtite,n6n in templo Hiero�lymorumtnbsp;^tpropiciatorium Mopf quod per^t, fed paratum'ideofatutetredfttepianbsp;f'fw omniiMpopuIorumcrgentium, Cf lud^orum ubique, utcecinitnbsp;^itneontDatiecnonpoterisexprimerehocineffabtlemptrium � yfexbwm.nbsp;f�ti'0 fiiitum efi, da gloriam deocr cdptiud omnem ttitebeHum in obfequianbsp;�W Chrijh. IJtutcredeo^ Chri^lus ndturdfilius dei efi, ndturd dcuf,nbsp;^uiibicdcdpit non folum tudteosin Zion, fed etiam gentes uf^ adextrcsnbsp;^itnundi,hoc regnii foli dco debetur, hocfolum intenfi quodfilius dpd*nbsp;dccipit,ficut er lt;2 pdtre ndfcitur, et prlt;etered tndnififie hie pronuntidnnbsp;*lt;tfbedti,quiconfiduntinfiliH,qUiegloridfoliift det efi.Hoc Chrtfita�nbsp;odn. 17. Sicut, o pdter dedifti filio potefidt� omnif cdrnis, ut omnenbsp;^ttod dedi/h ei det eis uitd ttern�. Htec efi ditt uiU tetcrnd,ut cognofcat tenbsp;folumueritdeUiCr qu�mififii tefum Chriftu �t�,tuierdnt C7mhicos dedinbsp;fit, ite pro his rogo quos dedifii mihi qtdd tui funt. E t tned omntd tud funt,nbsp;Cr jt�4 medfunt. I tem,pdter quos dedifii nuhiuolo ut ubifum ego et ilh fintnbsp;ut ttidedt cldritdt� med qu� dedifii mihi, quid dilexifii me dnte cofiitunbsp;^�on� mundi. HdncChrifii cldritdt� contcmptorcs uerbi dei,etfelhrij htenbsp;^etici uidere no poffunt^ dtfcipult d�t Cbnfit uid�t,utcunqi r.uc inJficeuh^nbsp;Cf ad cdndem itndginem trdns�rmintur � glorid in gloridm Idnqud 4 rfonbsp;'�^fifi�iritu.i. Corin. 1, idem quod hie in pfutmo.pater cldmet fuper Chrinbsp;flum bapiizdiu ddfiuentd lo danis. Hie efifilius meus dilc�u^. in quo mihinbsp;f�enecomplaeui,quiequid dixer!t,quiequ!d ficerit, quicquid lhtucrit,qtticnbsp;paffitsfitetit,mihi placebit,tiulius cultus,nuUd do�tind, nuUd religionbsp;^tt aliquid pneterhuncfilium, quifquis extra eumf�ei it,quifquis ew tiernbsp;f�-im non fufeepcrit miledidut efio, fubira deimanedt, ncn potefl tmhinbsp;pldcerc qutfiltu meutnfufiepent, fufiipitautem qui cite; uerbtiferudt
VV
-ocr page 824-774 AVCTARIVM POWER ANT
Cf edens ewm e/fe fiUH dei cr /ifautorcm mundf, tjuemadmodum w mont� pAter Addit.HMtcaudtc.ethic.Reges inteWgite. OfiuUmini�liu nepe�nbsp;redtis in ui a ue�ra, ^u� uos uiAtn elfe putAtis non trrorem, religion� no�nbsp;uAnitAtem tiuctnAdmodum de uiApcccAtoru d (Stum e/l p[Al.i. Pciijt rei^nbsp;gnumzyfAcerdotiii ludxorStperijt RoniAnoru impcriiZqUiC tonfeienMnbsp;tiMK mttuit PApAm caw puppis fuisi PercAnt (pd penre uolunt, SegnuMnbsp;filij dei �ibit HI lt;e{ern�m.Nifjd pTojictunt tumultUAnees gentes^O'c- QS*fnbsp;potefl pfAiUAlere contrAfiliu dei � pAtre conjiitutumfupcr omniA regemfnbsp;d Egohodiegenui(�.2 Ideft MturA cr coeternmmikipatries/ilius,nbsp;quem hodie apud me genui ubi fempcr eji hodictwe cR in deoaut hcri Afdnbsp;eras y fed ejl ibi una cr perp�tua dies qu^e femper efl hodie .Indio ituquitnbsp;hodie quod in me sternum eft genui te. In me non c� nox,non agchAnt mnbsp;tenebris ante condttam mundt tucem ? Semper apud me eft hodie, iwnft^nbsp;mile quidem diebus fitculi,}ed lt;eternum, immenfurn, tncomprchtn�bile,nbsp;tnejfabile howinibus, Semper cs mihifilitts, Aeterniu ego patcr,^teri,uf�inbsp;habeofiliam.Sieut non ftdt quando non eram deus pater,ita nunquamftdtnbsp;qitando tu nen,erM dei patrisftlius cr deus filius. S''lt;{�idem i� priwipionbsp;quando omniacreAta inceperii}it,erat uerbuw.cr uerbum erat apud dcu,nbsp;deus erat uerbum, hoc erat in principio apud dcum. Omnta per ipfi^nbsp;fiiflA funt,cr fine ipfo��um efl nthil quod��wm eft, Qjiod loannes di^nbsp;eit. Erat ante principium,cr erat apud deuw,nbsp;nbsp;nbsp;erat deus,per hoc egret
ditur extra omnem creaturAm,^ ingreditur in iOaf tenebras leternitatis, ubi lux cR in deo,(^ itternu hodic,ubi omnis fliflicicr.tia^ ubi nuDa re indtnbsp;get dcus,ne^ coelo tte� lerr^^czc-E� ita^ ineputfliui meus exmea/ubfla�^nbsp;tia non aliundegenitus^uerusnaturAiJ tternus deus,dtus dedeo,lumegt;t-de lumine,deus uerus de deo uero, gemtus nonfa�us, oi^oma-tQ' patri,.nbsp;per que omnia�da funt. Et licet homo fidus detedus fis,fl{ius patri obetnbsp;diens,ut lumultuentur aduerfum te gentes, con/uUent pi tncipcj, confli*nbsp;retuniuerf�s ofbis aduerfus gloriam tuam, tarnen rurfum gloriflcabotenbsp;ea gloria quamhabuifliapiidmepriufquammundusf.eret. Foflula �mfnbsp;Cr dabo tibi gentes, utomnes glorificentfiltum fleutgloriflcante^nbsp;patrem, ucrumejje deumfllium patri loqualemcr co^ternumfediunbsp;falutem pro nobistraditumcrcderites cr pr^edicantes, C''c.SicettamhScnbsp;locumplalmiititcrprctatur Auguftinus i:yfireomnes. Qttanquam, i�^nbsp;qtiit,per hoc quidem dteit^Hodie, poflit etii ixtelligi dies iBe quo C
-ocr page 825-� N P s A L M V � II.
Jic�ndum lon�tut� Mtus efl,tdn}en quia bedic pnejcnti�n: f�gftifcat, dl^ ^fternitdtc nequeprsetcnlum quicqudtn cft qua� e�e de�erit, tuque �ianbsp;turum qud�nondu fitted pr�fens tantu, quid quicquid ntcrtiuefifempcrnbsp;diuinitut dccipitur de lt;eternd generdtionefdpietitM dti, InteHigit / u�nbsp;2fi�i�u(exhisp[dlmi ueriiiilldtn itterndmde (.htiflc�liodti coteternanbsp;veritdtem,quod geiurdtio filij�niper �a,tuc pritterit itec fitturd (ft, quidnbsp;*ternd eftAdeo dixit genuin tuttcuum putdrelur fcilicet,nc uideretur iticenbsp;tgt;tjc, Hodie dutem dddidit, ne prteteritd generdtio uiderelur. Ego Innbsp;l��iorihtM comentdrijs nieis hdnefententidm kotutnuerbortm, ^gohodienbsp;^enuite qudm nunc dixi non fufeepi/ed dlidtn exfdcrii literii u�lui, qudmnbsp;dum mdico neglige trdSkire quod prfcedit. Yiliiu meui es tti,id quod td^nbsp;^en mdxime trdAdtwn oportvit dd gloridin Chift, relinquo tdtnen ibi utnbsp;otnnibutChriftidnis ttotiim,t3' trd�h folum ^d uerbd. Ego ho die genui te,nbsp;quieuoloithcnon de (CterndiHd O� inejfabili f lij generdtione di�h,fed denbsp;feueldtd gloridfiUj deipo/l refurreftionem per inuulgdtum Eudngeltit hanbsp;die,id eft w tempore grdtU, de quo fcriptur�ftepe meminerunf, ut ftc tn�nbsp;^elligdtur,ftlius tneuf es tu ftmpliciter db eterno ci �eternusjed hoc munanbsp;do igiwtum�it omnibus�eculis. Kodie dutem, id eft,nunc In mut: do poftnbsp;pd�ionem genui te,ideR,genilvm i me,hoceft,uerumfilium deiper inuulnbsp;idtum Eudngelium decldro, dtteftdntibui mirdculif j quemddmodumnbsp;^fdidf dixit JiliiK ddtus eft nobis. Eilius quidem db eterno ,fed idtn ddtusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
nobis poftqudm pdruulus tidlus eft nobis,Z2' idm uocabitur deus, pdtcr f�turiftecuU, Crc� quidnted non habebdt dpud kos nomen. Sic O' dngc^nbsp;dd Mdri�tn. Quad, iKquit,cxte ndfeetur fdn�um uocdbiturftUus dei,
�b leternofilius deiidm uocdbitur filius dei, O rurfum. Etftlius dlti�imi Uocdbitur.^t^ftiittidicit-.EtuocAbitur nettun eiiu Emdnuel, Honftetnbsp;tur.cprimum EmAnuel,feddbhoinimbusuoabitur o dgnofcelur.tcre�
Etuocdbunt eum dominus iufliftedtor nofter.Viec oninid de uero qui� demfiUodcidicuntur, fcddccldrdto in mundo. Uunc primogenituM etcnbsp;tnortuK uocdtfcripturdfO licet hoc ftmpliciter inteliigi poftit,quod C hri�nbsp;fiuspt'mus refturrexit duior ipftc refturre�ionis atque ddeo ipIdncHrdnbsp;feftirre�l!o,tdmen ego nulidm dhdm fententi im uolui in cotnnuntdrijs qu�nbsp;^incPduli, Kom, f. Q/{i decidrdtuseUftlius deicuwpotentidJccur.dumnbsp;jftititumfdnHificdtionis cx eo quadrefttrreK�dmertuis Quodergolc�*nbsp;gi� nie dixifte,tnihi non uideri hoc de telcrnd Qhrifti generdtione did!um,de
VV i
I
-ocr page 826-77� ^VCTARIVM POMERANI
folo ucrbo genui,inte��c�lum uolo, quod tiwi dc decUntto filie inttrprtti* bj.r ex fcriptura ut dixi, propter ddditumtiduerbiu/m hodie, queir.adir.o*nbsp;diMt me mhil iliud ibi trA^Are uides,qua fenlentii � tibi probiturhiibc^nbsp;tiitdc confirmer,ego Alter� qmm fitpri dixi mAh, quid tion d;cit,decllt;irigt;^nbsp;te ^mtu/ed ffnui tc,ntfifiibaudiiif genui tefcilicet tnundo per deeldrAtionbsp;�em,quU fequitur pofluh �me,G^c. Impi a Aut� fententiA fiierit,fi mcA u(fnbsp;bA fic Accipiiu,boc non e^e diilam de Chrifii diuinitAte, nemp� hoc totuw�nbsp;Vilius meus es tu,cS'c.t^Am ctiAin fi hic non Adderetur.Vgo hodic^nui ltgt;nbsp;tAmenfilius meus es tu, UAturAfiliuw cr diuinitAtem eius ucrAm crnbsp;tjAm nob� certifiime tefiitur, quem fcqucntiA dominum omnium ojkndutnbsp;t^^iudicem, cs^beAtipronuntiAnturquiconfiduntincum: crpratercdinbsp;�uc de decUrAtofilio,fiue de non declArAto mteSigAS iUud,Vgo hodienbsp;nui te, quis non uidet diuinitAtem fili/ declA�Ari ? Certi�imum ergo hic t�nbsp;tefiimomu lt;eterniie uer/tq^ diuinitAtis Chrifti,quAndo dicit deus: FiiiwJnbsp;es tu,utcunque Accip�AS lUud, Ego hodie genui te ,quod0- ipfum Ad idetttnbsp;uer� diuinitAtis teflimonium pertinet, et�Am fi tAntum de declArAto dci�*nbsp;lio AccipiAS.nbsp;nbsp;nbsp;SedA�s: Argument a tUA cr fcripturie in comment Arijs cio
tAt^folum probAnt AlterAm expofitionem de declArAto filio dei.Refiion* deoiVerumcfl No�enimtuncAliuduolebAminhisucrbis Egohodieg�onbsp;nui te. tiuncAUtem ofiendo pAUcis quoni� l�A non obfint Ad cxpofitiotteifgt;nbsp;quAm nwtc dixi.Vrimum q i�d dixipericulum efie, ne qutsputetfili�uefonbsp;bo genitu,quiA pnecedit. Dominus dixit Ad me,uAnum eflc^no opus er itnbsp;mihi iUo timor�.Deinde Aduerbium ho He longe diucrfum efi in his orAtionbsp;nibus Hodie reuelAturChriflus,reuelAtur EuAngeliu,ci� hodie pAter deufnbsp;gignitfil'um dcum,ilhcenim tempus efi, hicfi dclt;eternA iUa v inefiobiifnbsp;generAtioneinteHigistempusnone/i. Q^iduero dtcemus Ad cit.t'onemnbsp;PAuli, Aihrum ij? Refiyondeo, H^c etiAm iHic potc^ efie fententiA PAulunbsp;Ntcejje er At Icfiurn rcfufcitAri, non meiner e in morte, noncorrumpi eitifnbsp;corpus^quiAfilius dci efi,id^ probAt nemp�filium dei efie exp/Almo,crC�nbsp;De loco ex epifiolA Ad Hebroos fupr� diximus,ubi Admonui ne difcerpMnbsp;(.brifium,C!-c,
P S AL K V S lit.
Titulus : PfAlmus D4�id cumfitgeret AbfAlomfiliumfitum.
Qtiemddmodumfides fe erigit promifiiombus dci 'm fummA tentAtioitt
-ocr page 827-IN P 5 A L M V M T E R T 1 V M. 'm
'^dnJo uidefHUrd dco dercliSi, ut Dauid iu feditinne AbfbloKt's.Siuc rx� ^uit dorKidm, ftue uigile�] conferuM mt db ho�ibus, in te fccurus fum,nbsp;dioqui perirem per eos.
DOmineq��ni multi funtqui affli'guntmc, Perficutio amp;� multi mfurguntadoerfnm me. Multi diGutnbsp;de anima mea, no eft ei Talus in dec, Sela.
Tu aurem domine fcut� es prome,glorificans me, tentdtiofidei. �texaltans caput mcom. Voce mea ad dominum fW�.nbsp;clamojctipfeexaudit medefandorrontefuo, Sela,nbsp;Egocubo�cdorminoeteuigilO) quia dominus fa*' Kirdfideifeanbsp;ftentatme. Non timebo centum milia populorum,nbsp;quicirenndantme. Exurge domine, falua me deus ordtiofidcUnbsp;meas,qaonia tu pcrcutis in maxi li oes aduerfantesnbsp;��ihi,dentes impioru confringis. ApuddominS eft Promi�itinbsp;^�lus.ct tua eft benedidio Taper popul�tnum, Sela,
Of'�'o Seid, ut quibufddtnuidetur;,gt;uhildliud eHqudm ettcliticduers J�s completio, quemadmodwm dpud latinos dicier pro did : nam certuntnbsp;^^,qu�d Selanihiladdttfententtie.C^od ucro quidam Selacon�rmantisnbsp;^tim�ciunt quemadmodum Amen, �efeio quarationefidant. Ego pernbsp;^daadmanerilcdorem putoutnuditeturiUud quad proxime pracedit,nbsp;efi,attenddt et bene explicet. Ham credo buius didionis uim expreffamnbsp;w btbrito p'al. !gt;� ubi legimuf. tn operibus manuumfuaru comprebenfutnbsp;f/i peceator, ibi additur in Hebreo non folu Sela, fed�c^ Keditatio Sela,nbsp;iiieronymui ibi mterpretdtHr,{Aeditatione femper, quemadmodu/m Selanbsp;pro femper acciperefalet,Qtioduero non ad fequtntia,fedad prtecedennbsp;da re/�ieidt inde notu e�, quid nufqua 'm prmdpio uerfus pomtur,prietesnbsp;rea in hocpfalmo in fineponitur p�idini,ubi idfcquentia rej�icere no po^nbsp;dfl,quianiMfcquitur.
P S A L M V S IUI.
pfalmtti Dauidad prtecinendum�dibus.
admo d� apud nos dUquis legit uel praanit Ic^one, ucl epifiola
VV �
-ocr page 828-�719 A V C T A R I V M P O M B R A N �
ttel EMngelia,C7cogreg4fio re^ondetpofiet lt;iVlt;juo cMticOtpr^f^t^^ autem nonnunqu� fid:but uel orgdno,id quods^ dpud Hebritos fiebiitjf^nbsp;Konfineadditisuerbis. N4�^dej tingensfimu�cMebdtueib^f�tcr^)^nbsp;quad udde nutltS nfficit duditores,quemidgt;nod!i uides w bifior'u tbfii 4nbsp;Kcg.4. Sic iy Dduid cithdri cecinit,id quad dte/nontS Saulis�rre no plt;^nbsp;tuit. Alq uarie hof titulos er alijs uerbis �terpretati�tnt Sequitur argtf^nbsp;tnent� p/�lmi.Palmus e� confolatio cotrafcandalu fidei^quodntfUsnbsp;impifs bona contingunt.Jere,iS.Interim deusmirilicat fandu fuuim uelߒ^nbsp;dos fuos, id e� mirabiliter eos in medijs periculis er morte fub cruce�^nbsp;udtsripit,confoldtur,corroborat,glori�(at, breuiter perfidein uerbt^nbsp;femper�eit inutdos. impif uero hypoenta uanitatc et mendacia,qua� fdnbsp;JiMM deifequuntur,fecure irrident pietatefub cruce laborant�f�r carni^nbsp;proprietdte excacantur^
CVminuoGo exaudi mc dcas mfticiz mcJf? qui confolaris mc in anguftia. Miferer^nbsp;�nci,cc exaudi orationc meam� Vos prind'
Qrado�dei. l�dbe� deum
rdtrcuh
Jipofirophe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
doccnsinfide= pcs uiriquoufq^�g�on'a mcacntopprobriocqaarc ifj fcypoenuf. diKgi'tis aanitat�ctqu�r�tfs mcndaci�� Scb^Cognonbsp;cl�^^7lt;iim�s^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^**8^ fandos fuos, dn�
�e� doOrbtd quotics clamo ad e�. Si irafcitnini nolitc pec^ mcdqud giori carc,1oqnhTiinic�cordibas ucftds incobiKbas QC'nbsp;fisodeum. ftrisccexpedatC;,Scla.Sacrificatcfacrificiai�ftin�nbsp;fpcratc indnm� Multi dic�t, qais oftcnd�nob�nbsp;b LeuA,Grc,-i bonum^attadne^Ieoafnpcr nos lumen nultns taunbsp;ideii,hddri Tuledftcas cor mcum, dnm ilK frumento �t muftonbsp;uultu rejoice
nos.
In deo dtMS.
abundant. In pacefimulcubofii dormio,qaoniata folus domine fecurum habitare me facis*
P s A L w V s V. Tit. rftdmiu D4wd 4d priodnendum pro bitrediMiius.
hareditdt� htbent d deo qui no dgnofeut, idefi,bonis tentporsX bus abundMl et bonoribus ut fitpetiori pfilmo di�u cft, �? pttteredfuinbsp;iypocri/i
-ocr page 829-�N P5ALMVM Q^VINTVM. Ty�
^ypocrifi co'Mtnt dei uerb� cxc^c�ti pioi uthxreticos condemK�t,amp; pro fuis iulhtijs et imp�o cultu �terni hieredit^itefibi po�iceiitur,lt;luii in tdntifnbsp;[cdndilis coftfleti Pior�t aut efi hecrcditdt,qui in hocpfdlmo doccntur^ �^uinbsp;�fit tuti dduerfus hds j�ecics Gf Sdtdnte Uruds, Gt' fimul nobis indicdturnbsp;gndntS itegocif fitfidei dduerfius infidids dutiipti haflit. Ndne induit coin�nbsp;^eniibo tibi �mntd ordtionc fidei Mus ero per di� cr omne tempus,nbsp;VErba mea auribus pcrci'pc dnc, attende menbsp;ditat�oncmca. Aduertc ad noce chmor�snbsp;mei/cx meus et deus meusjquia ad te oro*
Mane andi noce mea, mane parabo me tib� et obfcr vofuw. iiabo�Qnoman�csdeus caip1accat{mp�ctas,malp Tdlesfiento^nbsp;ciofus n� moratapud te.Ia�latores n� c�fiftct cora f^ypocrinbsp;ocqI�s tuisjodiftiocsoperarios iniquitatis Perdisnbsp;loqu�tcsmcndaci�,fangDtnan'� etfubdo�umabomi entes,qudcun^nbsp;natur dns.Ego a�t �nmuJtitud�ne mifcricordixtox qutundej^e^nbsp;intro�boi'n dom�tu�,adoraboadtcplDmfan�b�imnbsp;tu� l'n timor� tu�. Dnc dcducmc in ioft�tia tua pro/nbsp;ptcr inimicos mcos^c�plana ante me ui� tua, Quo.nbsp;niamanihiiccrtieft inorccor�, interioracor�fantnbsp;maftitia/cpukhr� p�tes eft gottur eor�,tarnen linnbsp;guis fuis blandianuCond�na cos dcus.ut fruftrentnbsp;c�filqsfuisj^pptcrmnltitndin�pr�narication�fuar�nbsp;expclle eos, qaoni� irritant te. Lctcnc uero ocs quinbsp;c�fidihnt inte, in �tcrn�ouent qaia^tegis eos^exalnbsp;tcntintcqaidiligunt nomen tu�. Quonia ta diie benbsp;nedicis iufto, bcneuo�entia oclat fcuto coronas eu�
4 Ntfetl certi,t3quot;c.lid e�/o�rind eor�fii�t inqui�tas cSfieientids, duitt duent tdntum op�ra cr non dei gratiai�.
P s A L M V S vr.
Ti'ftt/�;. pfdlmusOduidadpr^ednendumogdocbordo,
VV 4
-ocr page 830-K�cfiimmaangufiia er dej^trutio deferibitur, Cr t�ir.cn muocdtfidt�k mifericordi� dei, ergo prorfm ��dc non d�fiat,tdn:ei/i hoc�tf- fi uideaiuftnbsp;netnp� quid fit penitus d deo dereliHut-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;htc comnienddtia gntti^t
er confiiu�o liberi urbltrif per exempl� experientid!,contrdiuiiit�m amp; dogmata impiorS,qut operibus fifi gloriantur'mmtmdo CZ perfe^uuntufnbsp;prophetat gratis populum.
DO mine nein fnrorctno argoasme, nclt;� fn ira tua cor�pias mc.Mifcrere mei domi'nbsp;ne quon�a infirmas (bm, fana me dne quo'nbsp;n�am c�turbata funt o�a mea. Et anima mea turbatanbsp;cft aalde/ed ta dne quoaG�^Connertere dne et ef�nbsp;pe ani'mam mea, falaa me propter mifericordia tua�nbsp;Qaoniam non eft �n morte memorfa toi � m infernonbsp;quis gratias aget tibi^Laboro gemitu meo,madcfanbsp;cio tota node ted� mcam Jachrymis meis rigo Rranbsp;turn meam. Sqaalct prz triftitia facies mea, et inocnbsp;tcraait,d� andiqg tribulor * Difccditc �me o�s opc'nbsp;rarij iniquitatis, quonia audit dns uoc�fletus mci�nbsp;D ns auditobfecration�me� dominusfufcipitora^nbsp;tion�mea* Erubefcantetconturb�tur ualdeomne�nbsp;inimici mei, aertanturinfuga�c crubefeant fubito�nbsp;Refifiratiofidei kidicansquare turbatia fiterit,nenipej'ptcr hypocritenbsp;et Satan�fuad�tes g effet f rditio�is,hter�ticuSt no babes deu exaudieni^^
VH.
P SA L Ml V S
Tit. innocentia Douid^ De qua cccinit domino, propter uerba Rethio� pafilij Icntini.
Dauid fuos calumniator es haiuit^nos nefiros, feditiofi dicimur cr bt* rctici,odio habemur ab onn�bus, canamtu et nos domino banc innocentia.
utglorificet per nos deus uerbtifilij fuiinecclcfiafan�a tui in regn�.tiotSenim effe debet ecclef�te Cbrtlh,quadnbsp;nifi rcfipifcant^male pedbunt, ta Itidiei perurant.
Domiiid
I N P � Al M V M J IpriHV�.
Domine deus meus in tec�fido, falna meex Omnibus pcrCcquenttbos me erue me�nbsp;Ne rapiant�t�co anima meam, �(. lac�rentnbsp;dumnoncft quiernat Dnedeus meus fi feci hoc, fi contentionbsp;liacciniquitaseftinmanibus mcis* Siretribuimal� promi�ioAonbsp;pace hal��t� erga me.aut afflixi eos qui me fine caufanbsp;pcrfequuntur� Per�qnatur inimicus anima meamnbsp;^comprehendat, �c conculcet ad terra uitammea, (iuemadmssnbsp;gloria mc� in pu�ucrc collocet. Scia. Exnrge do 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sauif^t
*ftinciniratua,bcelenarec�trafororestribulanti�
et excita mihiindicandi poteftate qua mihiprsc Reiieieiix 5cpifti,utc�gregatiopopulor�circundcttc,^ptcr hoc tranfluUt.nbsp;*pfam in alt�reucrtcrc.'^Dns cft index pop�lor�jonbsp;^icamedncfccund�inftici�mca,�t fecund�hanc
{.lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i. e I lt; .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- /iituttofie in rf
�nnoccntiamea.Colummecqo�iomauciaimpiora, fgt;of'a ctdirige iuft�,tu cm deus iuftus probas corda et re iusdeccp:usnbsp;*�cs.Scut�meueft3paddc�,faluantcre�:oscordc,nbsp;^cuseftiudex iuftus, �tdeusc�minans quotidicnbsp;Nific�ucrtantur,gladi�fa�acuit,tcnditarcn,ctdi/ que ego n�quenbsp;*�*git e�. Et f�per ipfum parat tela mortifer a, fagittas diius,fed dominbsp;^iiasaptatad pcrdcnd�.Ecccillepartnritiniquitatc,nbsp;^�cepit Iabor�,�cpariet remnihili. Lae� excidit etnbsp;^fi�dit e�,etincidit in fouc� quam fecit C�uertetor
1 ^abor eins in caput eins, et iniuria eins defeendet in ^�crticcmcius. Gratias ago dno pro inftitia eins,Scnbsp;pfall�nominidnialtilTimi. psalmvs viip
P�tlmut DAuid idigt;rtecinendumfuf)er Githith, Giibitbin�rumtntiimuftciieJJeMlunt, Chri�i nome� euutgdtur per
V V 5
AVCTARIVOTPOMERANI
Sungeltudd glorii deipdtrif iu totd orie ferrdru, cv ore w�ntiu �rnttu, m cofitfionc c deflrufhon�iBoruqui dntmd utndicdndi ird�t connbsp;tri Euingcliu ChriHi con�j]ores,llic na armu et pat�tiajed f* orrnbsp;tiuittjUt did�i efl,fiupendo cor� oculit fideliu mincuU^tedificitur itouunbsp;hn�,tuuus mundiUtquod regnS dei,regnS C hrifii,regn5 ccelor�, Cfnbsp;fidfiin{hdppeUdturfHicnou�lumen/piritutfdn�i eflluHd crflg{l�ifoi^nbsp;iu�tit iBumnutt.Hic ipfe Chrifim folefl,pMliJ^er tenebrH,cr igncmirV^nbsp;pd�ionn obfcurdtui, quido d deo omnibut credturii derelidm uidebdnbsp;tur^fed pdul� pa� glori�cdtut 'm dexterd pdtris ttomen dccepit fvpnbsp;Hotr.e ephA.ut pi'dl.z,dixmtUi:Omm potefldte dcceptd m cceio et in
Regnti chri�i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ominc dominacor noftcr,^ admirabilc
/�rt�/twfcw rt I nbsp;nbsp;nbsp;1 nome ta� i'n nnincrfa terra,qn�tib� gratias
l^n^tdi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cocIo.Ex Ofc infatiti� et ladentiu
uthne dej�e^ fort�tocl�n�, ^ptcf �ii�micos tDOs, Qt dcftroas Oor�uei inui:* initni'c� cc oltore.C^oniauidcbo c�los tuosnbsp;fwporttf �j/f� d�gitor� tnorD,!un�etftclIasqBetafundafti.Quilt;^nbsp;MouMnSduf.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memor cs cius, ctfili�s hominis quo^i
Nwiarex. Qifitasc�^ Dercl�d�pa�l�fpcr�dcofinesc�jacglo'' ria et decore coronabis e�. Dnm c�ftitaes e� fopefnbsp;opera manu� taar�.omnia^abiecifti pedibas eiQs*nbsp;No dee� cferi Oucs Ct boDes anincrfas,etrcliqDas beftias campt*nbsp;Volacres fob coclo ct pifccs in mari, et ea qaxpef^nbsp;amb�l�t femitas maris.Domine dominator nofter,nbsp;qua admirabils eft nomen tunm in uniuerfa terra.
F S A L M V S �X. Tittdtid, Pfdlmiu Dauiddd pratcinendum deJpcciofd iuucntute.nbsp;Speciofdiuuitusfuntchri�dni^fiue quiq^fidclcsdcandito miido,ciueinbsp;regni SAe�iitCde quo diSti e� pfdlmo �tperiort)qtii j�intudiilttt drm� �fnbsp;tes�wt teBdtores^dti�dou'mcentef, uttyrdnni perednt,eccle�d mdnedtnbsp;ff uaret�os uoratorcf, uebttt normt percundS e� aduerfdrift tte^rif,utnbsp;/emperperierfUft. Regn� lt;i�te hri^i crCbri�tdnorii^tetertiiiiin.nbsp;hiegrdtidi dgit (ccle�dfZrc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grdtus
-ocr page 833-I N P SA L M V H NO N V H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7W
I^atiasago �ne ex toto corde mco,narfoo�a Gr�w!�4�-� mirabilia toa, L�tor ctexolto l'n tc,pfaflo no/nbsp;nini tao ahiflimc. Qood �m'micos meosaer^nbsp;t fti in fugam,corrucr�c et pcriernt cora te � Qaon�nbsp;tQ agi $ l'adic�n �c caufam mea^ fcdes fnper thron� io/nbsp;ftus index. Increpas genres et perdis �mpt�,nomennbsp;corn deles in �tcrnfi ccfcmp. �nimicor �gladi) dcfecenbsp;���tpenitas, cinitatei eaeitifti,pcri}tmcmoriacorSnbsp;cuipiis. Dnsa�tinxtcrn�fedet,paraukfed�faaadnbsp;�odicand�.Etipfcindicabit orbe tcrrxfaftifl�mcj�cnbsp;gQbcrnabk popnics xq aifl�me.Et dns eft protcdionbsp;paQpcn's5^te�io in t�porctribQlati5is.ldcircofpc/nbsp;fantin te qui noucr�t nomen ton, qnoni� n� dcrelinnbsp;qois qo�r�tes tednegt; Pfailitednohabitat in 2ion,nbsp;ann�ciatc inter popnlos opa eius. Qnoni� recorda� fdutur�Hosnbsp;eteftrequii'csfanguiniseor�,n�obliuifcitclamor�nbsp;panper�� Mifercre meidnc, aide qnonia affligor abnbsp;odientibus me, qui exaltas meexportis mords. Vtnbsp;enarr�o�s laudes tnas inportisfili� 2 ion, exalte innbsp;falnatione toa. Demerf� font genres infonc�qoafe/nbsp;ccr�t, pes eoro captas cft reti quo font ini�diati. Itanbsp;dns innotefeit^ cft indicia faciens,impins illaqocainbsp;ope mann� fuar�,Mcditatio Sela. C�nertanfimpi^nbsp;adinferni5,ocs genres qn�obli�ifc�tnr dci. Qnonianbsp;nonobliuifcctpcrpetno panpcris,fpcsmi(cror� n�nbsp;pcritinxtcmn.Exnrgcdncnc innalefcathomo, indinbsp;ccntnrgenrescor�te.Dacis dncdo�orc, utcognonbsp;fcantgcntcsqa�d homines font. Scia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mr,�re,
P5AiHV5 X SECYNDS HEBRABOJ� '
r- �... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
-ocr page 834-fxtor ^et ifiat� exanbsp;poAulition�,
}1iec tft luui�ifM tyrmnit Antichri�i 'm ecclepd fiib Pdpxtu cor{gt;^ rdliter j^irituMter ud�Mte EuMgebu, c ed quie Chrtflifunt, tdmdtnbsp;'�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubreligiofbnomineChrtjh, Danielcnimcr Pdulusnondbbi fe�ur��ue
regnaturu Antichrifl� pr^edicunt qua in tetnplo dei,ubi no curabit deSp^ frit fuor�fid colet deii eAodfim,id e� prd�dioru aura er arg�to ernbsp;diburpriecio�f.Certe Papa c�fuo regno no uult deS pauperu�d e�,htn^nbsp;bum er a�iiibru, fedfua ita uult�atuerc,ut prie�dia�nt,ne indigeat aK��nbsp;xibo dei. Gratis igitur hic e� querela, quodfub AnticbrifranafedufboiKtnbsp;blaf^hemii er pcrfecutione deus diu uidebttur cccle�� deferui�e^quand�nbsp;omnes doflrinte^oinnia opera hypocritar� copar ata erunt ad blaj^heniii*nbsp;dum deu,ad fe glori�candos zy ad uexandum pios,crc,
Varc domine ftas � longe occoltas te I'o irempore rribulationis Donee fopcrbi'tnbsp;impias I'ncendit pan per, confpiratiexconbsp;**'gitacncqu{nas. Qnom�glon'atimp�usnbsp;de defidcrio anime fue.ct auar ns benedices fibi blaf*nbsp;phematdnm.Impius prxfopcrbia irx fnxiiihilmC'*nbsp;toit, nihil eft in omnibus cogitationibus eins. Vijfnbsp;fuis pergitomni tempore, fublata font indicia toanbsp;cofpedu eios,dc omnibus aduerfarfjs fuis agit connbsp;fidenter.Dicit in corde fao,non mooebor ^cro finenbsp;nom eft maledidionc, dolo amp;fraude^in lingua eiosnbsp;labor eft et dolor. Sedet in infidijs atricrom,in oc^nbsp;colds interficit innocent�, ocoli eius pauperes ob'
toit, nihil eft in omnibus cogitationibus eios.Viif fuis pergitomni tempore, fublata font indicia toanbsp;cofpedu eios,dc omnibus aduerfarfjs fuis agit connbsp;fidenter.Dicit in corde fao,non mooebor ,cro finonbsp;Quemadmo malo�generationcin gcncrationcm. Os eius pk^nbsp;iam{lt;lt;tromnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;....
circa publican uiaslatetAin
He Aniichri feroant� Infidiator in occolto ficut leo in fpciunca, IbamdoHrina {nfidiatoratrapiat miferum, Strapitmiferomcorunbsp;et intus aj tern ttahitcom in rctc fnu.ConteritjOppnmir, proftet'nbsp;fioistfidiatur. nit turbam paupcrum oiribos fuis. Dicit in cordenbsp;Qremm'bac fuo^oblitus eft deus, abfeondit faciem fuam ne on'nbsp;quam uidcat.Exurge dominedeosjeua manu toatn,
He obf�uiTcan's miferorom* Quarcblafphcmabi't im pius denn?)di�cens in corde fuo,qti�d hxc tu non renbsp;quiras�T Vides autem,quoniamt� laborem �cdolonbsp;rcmconfideras.inman�bus tuis hxc font, tibi com/nbsp;Hiittit paaper,tn es pupilli adintonConfn'ngcbra/nbsp;chiam i'mpq,�c maliciam require,tunc I'mpietas eiusnbsp;ultra non inuenietur. Dominus eft rex in xternumnbsp;�t femper^pereant genres ex terra eius � Dcfider��nbsp;niifcror� aud�s dnc, cert� eft cor eor� qu�d aur�snbsp;fua att�d�t. Et quod tu lud�cas propnpillo ctpaupc n/c�����nbsp;�'c, ut n� amp lins tyrann�fet homuncio fuper terra.
P s A L JM V s XI.
: pfulmus Dduidu lt;id pnecinendum,
(Montra hlt;ercticos v phdMticof J}gt;iritus fecure irridentes fdMtn dos ^rindnf uerhi dei conjrffores, quorum iudicium ut nuttqu� itd ne nuncnbsp;^lt;fidemcef)dbit-In dominum inquit confido^os confiditif in operibus. Htnbsp;/��f duo cultus dei piorum cr impioru db initio mundi, Propter Xim adnbsp;cfi,�duci�m in dominum, occiditCain Abel fiatremfu�^zsc, Itaq^nbsp;Pfdmus efi i�e confolitio eorum qui lubordnt propter fidem.
N dominum conf�dO) quomodo fuadeti's an�mx cuitm d�
�*-ccce�mpn tendant arcum,parantfagi'ttamfuam *upcr neruum, otfagittentin obfcuro rectos corde*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eSmet
Etfundamentadeftruunt,�qui'dfaceretluftas^rDo datcom�pto Hiinuseftin templofandofuo, fedes domi'ni eft �nnbsp;c�lo,ocuU eius attendant palpebrx e�us probant �nbsp;filios hominum. Dominus probatiuft�,fedimpi�nbsp;diligcnt�iniurias odit anima eins � Plactfopcr im
-ocr page 836-A V C T � R I V M P O H E R A N1 pios falg�rajignem folph�rjetoentos ;^occllarunbsp;�rit portio calids coru� Qaonia i oftas cft Hns lU'nbsp;ftitias dih'git, qd* rcdu eft attendant faciei illofO�nbsp;4 Q�djCj^CtjHiintefiseflimpiorutn^utPfil.^, Quisofiendituo^nbsp;iottturJ Scilicet hic hiereticuXi hic�ultuf uei docerettnbsp;b �Uorum, id c� iuflorum. 3
P S A L M V S XH.
Titului. Pfdlmtts DMidis lt;idpritcinendu/in ogdochordo.
Contrd impios do�bret, qui obfeurdto dei uerbo dt^ dde� Abicibgt;ߑ^ tuditiones (S' cultut dei �dbs iwbis nugttdfecuritdte nugm�cdttkG'nbsp;cle�dm miferc iffligunt.Sufcitdt aiit deut femper in ecclefid^ut olim, fnbsp;phetdStiU nunc dolores qui hds �npictdtes rcUgione dngeloru uulgonbsp;lt;�tiit pyodunt er euertunt, erc,
Accufdtio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aluadomine,qnoniamdefiernnt fan�li,
^kni'amdcfeccr�t fideles in ter filios homin�n^* Jkj Vana loquontnr nnnfq�ifque cam proxi'n^^nbsp;fuo �C adnlantnr �docent cx dinerfo corde. Eradicdnbsp;dominos omnia labia adnlatoria, et lingaammagn�^nbsp;Ioqaam.Dicant,Iingaanoftrarcgncmas,noftrun]nbsp;Promi�io. cftdiccrc,qois noftridominatur: Propteroail�i^,nbsp;Tcrbii e� nus miferom et gementem panper em,nunc exu rgani)lt;^�nbsp;'^tZdoarinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clominas,parabo falutc,c�fidutiadocebituf
Eloqdadominifunt ejoqnia para, funtargent�
�e/m�-ipfiic i'gnc probatnmi'noafctcftacco.probatumfepti'�s*
�OS�, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- z,
k
T u dne ferua ea, �t cuftodi nos �'gcncrati�e hac in xtern�.Nam circumquaej cmnia plena cr�t impij^inbsp;ubi iftt * perditi rcgnaucrintinter filios hominumknbsp;4 Perditi.]Turpet cruentritferui,^ Urnen uolut e�'e rtligionis,crf�nbsp;PSALMVS XI n.
Tituluit Pfdlnius Dduidis dd py^dtundu/m. �rdtietin priudtd tcnUdoecotU^irit� triflllf,ubi C9r tri�tUbordi
-ocr page 837-IN FUL! DECIH VMQ.X^XRr7M Iff et �itgu�'d cofdentM.Btec tenldtio fruui�ima efi,et,pprie i J*nbsp;**nd iufrretc tiobit ueibS filutit.tiihumant tentatioiut no co peruemf�.
ufqac dnc obKuifccri's mci pcrpctoo? ufc^ abfcondes facie taa mc^Quonflt;|nbsp;folicitus ero in anima mea gt; anxias in
Corde mcoquotidicC qnoofcjexakabitnr inimictfs nicQs fupcr mc^Rcfpicc qu�fo et exaneii me dominenbsp;deus mcus^ilinmina oculos mecs ne obdormiainnbsp;niortc, Ne dicat inimicesmeus prxualoi adnerfasnbsp;cutn^nc hoftes mci exuket de lapfu mco. Ego a�t fpenbsp;foin mifcricordi�tuam,cormcCcxuItatdefaluaquot;nbsp;�ionc tua.Cantabo domino, qooni�mihi bcncfacir,nbsp;a tOumia ]lde� exhtlara�.ciime�i^an [quAlorc tri�tit obfiwat�-PS�LMVS XHII.
'^itulus, pfalmus Dduid ad prteinendum.
�gt;^uretis pfdJmui, confiiUtio totius tnundi Rotn.i- qu6d nuHusf.t iufiut, s.'��d C fcrij�o ami�b ncnfitfdlus aut gratia Jed otnma peccatunbsp;nbsp;nbsp;damnae
Vidc� hic quifint qui non agwfiant dewn, nentp� natura omnes hotni '�^^dotninu inquit twn inuocant, quomodo enim inuocabtitinqu�min crenbsp;^^ntt^om.^o.�i quamuis multa dicant de dco, de Chrifio tarnen itt cordenbsp;^�^unt,no e� deus,id eft, nonfidunt eisu bonitate,patr� efte non fentiuttetnbsp;^�popul�feduiuntG�deuorantqutrentesfuacruentr�colentes. Sednbsp;eft ifte popubu dei,quando nuHui eft iuftuifiuper terrS,ut hie dicitur,nbsp;^ffiinionio ett� dei de coelo refticientis �r corda ommu 'mtuentisi Rcftionnbsp;gratis populus eft non natura out operSjNatura otnnes damnati funtnbsp;pe�imi, priores aut l�i �untqui religiones fibi fingut er eu�ut deifinenbsp;*terbo dei. E ledi aut eripiuntur pe r C hrifiu wn perfita opera, ex prafennbsp;ulo nequ�.Galat l Col i fedperfecutionempatiuntur�fandulis quinbsp;�rati� dei non nouerunteti�fiuocaiuliigratia in ore habeant etiaift fidenbsp;lesnofuisoperibusft�i/oliJ�ciutbonufiiperterr�fecund�ucrbSdet O�nbsp;fii uocation�in fine oratut utliberatio Cb�ip uefuat,tuncexultabunttidtnbsp;^cottftiehtitft�e^
-ocr page 838-788 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/VCTARIVM POME RANT
Till. A(/o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leit �nCpi�ens in corde fno, Deas nihil eft/
mneoput bo� | Ipcrditi f�Ht �cabominabilcsftadfjs,non num rc^robi. J a|�qqyf fjciat bonum * Dominas denbsp;cocloprofpicit faperfilios hominam, utnideatnafl^nbsp;fit aliquis intelligcns qui requirat dc�.Omnes decHnbsp;nancrunt,inutiles fimnl font, non eft aliquis qui (i'nbsp;ifip dStiiuic ciat bonum^ne anus quidem* Nonne hoc cognofee^nbsp;re opor teat omnes opcrarios iniquitatis:* qui cornernbsp;�^itvmdeiiT duntpopulummeumuentris fuicaufa,Domina^�nbsp;toMoperd, autcmnoninuocac.Ibipaucntes metuunt, quod donbsp;ndfimiouitate. minus adcftgenerii�ftorum.Vosridctis''confiH^nbsp;pauperis,fed dns eft fiducia eius. Vtina d areturnbsp;Zion falus Ifrael, amp;(. dominus folueret captiuitatemnbsp;populi fortune cxultabit lacobjxtabitur Ifrael*nbsp;d Confilium.} lde�,doHritidi�exucrbodei,fuprd^uid�ceretwflii^�nbsp;P S A L M V S X V.
Titulust Pfilmus Dttuidis.
Ante d'�um eft, Keminetn �cere bonum, tufi fit uliquis ex populo per Chriftutnfiinbbificdtus.Uypocritje Mtcm mhil plus ta�dtit quint bon^nbsp;opera, erfeefte populunt del eius^ �ir.iliam.liic autetn pfalmus interro^,nbsp;gdt deunt,at ex dei ref^onfb dutoritatem pbi conciliet,qui ndnt fint fUjnbsp;h�)edcs,quibusfignii dbhomimbus, qui eordd uidcrenon poff�nt,co^^^nbsp;fidntur, Rc/pondetftiiritus fdniius, ej defcribit uer� bona operd, itlnbsp;�u�usftdei,quos nemo pr^ftdt,ntfi qui credit 'm chrtftwnitqui folus (fifi*nbsp;lus 1fird�l,redemptio er beticid populi fui. Alij omnes funtoper dt ij ixiqit'��nbsp;tdtis, mdxime uero tunc cumfefuis �udijs iuftificmre pr^fun,unt, tt(c. I*'nbsp;Duo homines dfcenderunt,t^c.
Ominequis habitabitin tabcrnaculo tuo; aot quis morabitur in monte fando tno^nbsp;Qui graditur integer, �lt; operatur iofti'
-ocr page 839-� N P s A LM V H XVI.
Ci3iT}j�^ �cx corde loquirorucritat�, Qgi'l�'ngtiafua trrepreJjena non detrah�t, nec facit proximo fuo mal�, nec igno/nbsp;tnim'a affic�tproxim� fuum* Qui defpic�t reprobumnbsp;timcnres autcm dominum glor ificat qui quod iuratnbsp;proximo fuo pracftat. Qui pccuniam fuam non dat Ne quisfuperisnbsp;3d ufuram, �cmunera contra innocentcm non acci/ .nbsp;pit.hxcitaq�cfaciens nonamouebiturinxternum�
Exarlt;ie,C7c.] Id e�,docetuerii CZ ex bond cofdentid.t.The�.Z, hThejf.^: PSALMVS XVI.
/uretimDdt�dis.
Tituluf (ndicdthuncpfalmumDduidempeculi�riterdmdjje,quidefcri Hofiinguiffie CbriHi pd�toncm cr rcfitTrcfUonemtZT quibuf profit ncmp�fidetibm crificiorit/ednbsp;dutem ijs ^�{/�w fiduntfdcrificijs.Uic cjl tertius pfitlmut de Cbn.'�r. fneia, qui plda
Eruamcdcus ,quoniamconfido intedixidoz minOjtues dornincs/proptertenoncftmihinbsp;bcnc* Pro Tandis quifuper terra font �^pro
magnifie is er ga quos eft omnis noluntas mea. Ad sliuma�c acc�l�rantes multip�icabnnt dolores fuosnbsp;non libabo libamen eorum cum fangainc,nec aflu/nbsp;niam �� nomen eor� labqs meis. � Dominus eft porznbsp;tio hxreditatis mex �c calicis mei, tu fuftentas forznbsp;temmcam. Sors ccciditmihifuper amoena, hxrediznbsp;tas fpcciofaobuenitmihi.Laudo dominum qui connbsp;Tuluitmihi, nametiam nodibus caftigant me ren�snbsp;tnei. Pono dominum in confpedum meum femper,nbsp;quoniam �dextris meis eft ne amoucar.Idcirco J�tanbsp;tur cor meum, exult�t ��gloria mea, �^caromcanbsp;rcquiefce�fecurc.QuoniamnondereIinqaes animanbsp;XX
1^9 -ftV CT ARIV H P O MER AHI
mcam in inferno ,nccpcnnittcs otfan�ns tons cof'* rumpatur* Notam mini fads oia oitxjcoi � te abon^nbsp;' dancta eft Ietidarum,ct ad dextram tuam iacundit^nbsp;tesinxternum,
lt;t Propterte,cfc.] Ide�,p4tiorttftauolente. Phil.i.fa�ufp^f^ ebediens uf^, z^c,
b Homen.'i Id t�,quicciuidipfi docent,crc.
c Reprabtitis ijs qui operibus legisfidunt t glorUtur de domino, quod fun�oS) id efi, cr�dit�s iH� acceperit h^reditsui.pfil, x. Po�nidinbsp;d Glorii.] I d efi, Canticum ucl Ungud qua deum glorifico�
P S A L M V S XVIL
Tituliis. Oratio Dauidif.
Contra�lfos doihresztr hypocritas qui humanis doHrinis deifi�o auertunt i dei uerbo,iMmici cruets Chri�,inimalia iientrif,boiK*nbsp;nes huius non �turai uitlt;e,his Papatuf ho He abundat, cte. vteur^nbsp;feccdtores,tamen iu��ima efi caufa nofird quod amamus uerb�m,O'nbsp;propter peccatd nofira, fed propter uerbum futnme odio habit nos adiicfnbsp;farij, Htc ordttdumfirtiter ut in uetbo pcrmanedn:us.
Xa�di domine ioftitiam, aufcalta clamorct� meBm,aDribus perdpc orationemmcanonnbsp;ex. lab ijs dolofis�Tn pronanda in caufa mca�
ocoli tui uidcant quid nam re�um fit� Tu probas cor me�,ct uiGtas nofte, ign� examinas me, �lt; nihilnbsp;inuenis, ftatui ut non tranfgrcdiatur os mcam, � Etnbsp;ego conferuo me in uerbo labiorum tuor� ab opennbsp;bus homin�,in uia latrom's� Suftenta greffas mcosnbsp;inueftigrjs tuis, utnonlabanturueftigiamca. Adnbsp;tcclamo deus, ut me exaudias, inclinaauremtaatnnbsp;mihb�c audi ucrbamca*Exhibe*�mirabilitermiferi/nbsp;cordias tuas faluatorcrcdcntium^c�tra refiftentesnbsp;dexcra^
-ocr page 841-IN P S AL K VW XVir� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VW
^xtfxtax* Cuftodi mc ut papilUm ocuii',protege fl�cfob ombra alarum toarum, A fade �mp�or� quinbsp;�le uaftant, ab �nimids mets qui animam meam dr^'nbsp;Cumquat^ impetuntPingucs coramconfpirant,osnbsp;^or�loqu�tnrfnpcrb�am, Irincranoftra obfidcnt,nbsp;oeuHs fois obfcroant, ut nos �n cerram dcijdant. Vtnbsp;{co paratas adpr�dam, �c utcatulus leonis habitasnbsp;inoccnItis.Exnrgedominc,pr�occapaenm,�cpro/nbsp;fterne eam,cripe animam meam ab impio per gladinbsp;Utntuam. A'uirismanus tuxdominc^nirishuius GUdiusj^irinbsp;Qitx,quorumportiocftinhacuita.quibus rcpksnbsp;Qcntrcm'�cxthefauris tuis, abundant filqsjCtrcUn/nbsp;Aaont reliquias fuas paruulis fuis. Ego autem in iu?nbsp;ftitia uidebo facicm tuam, fatiabor cum �c�igilaucnbsp;1*0 fimilitudinetua.
a operahotnitiwmuitMd�^tregnetueriutndd. i
M�tter ,3 ld efl, ubi etitim oniniauidentur deJ^erata.Sic folel deus ,fic eti2 reddidit nobis Euangelium.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c viri manus dei, quos deus
fuitna�upercutict,tgt;fiil.U,licb,lo. d ExThefaarisJSiueocs ^Itis tuis. Qtfiarte/cisundeproueniant tarn multa bona,quibusntundusnbsp;dlituret abuitddt^miriibililer deo fuggerente onnticLfrHmentu,uinu,C}-c.
e EuigiUuero.] id e�, alacer ero, non dormitauero in uerbo Cf fide ^fta.ComplcbitUT hec cuigiUtio in refurredione-
PSALMVS XVIU.
Adprlt;ecinend(vtn Pfitlntus Dduidiiferui dotniai,qui locutus e� domino uerba canlici huius,qu(i}ido Itberduerat cum dominus ex nmnu o�nbsp;^niummimicorumcius,Gr�x minu Saulis, dixit: Diligo, cre,
Hicuidetaruliimusfiti�ep�lmus Dituidis aut certs ddfinem uitlt;e�^ �Hy t.Reg* �s-'i-. Uil� pxeem ab iducrfAri/swnhabuitufq^dd fine Ulte.nbsp;Gratirtt itaque agit dontitio, quo d e� liberdtuf niirdbihter ex peif xutione
-ocr page 842-AVCTARIVM POMERANI
grMi�imd Sdulis er generit eius, Alfdlonis�tij, Pdiaflinorum,iyriortit Amo!iitdrum,Moabitdrum,iduwieorttm,fedUioJorunt lud^orum, ZS'nbsp;tcrcd cx fKaligi�tdte inobedientiumfubditorum, qui bonii tudgt�rdtibuSnbsp;fiepe plus negotij�ciunttlicctfi,cere non uolunt uider(,quiin extrdnei ko^nbsp;fies.Hune pfdlmu plus mdgiflrdtus,quem luccffc eflfepe uexdri pote� pronbsp;fe dicere,nbsp;nbsp;nbsp;ex prlt;ecedcnttbus liberdtionibus �rtiter f�erdre quod deuf
fuo oj�cio porr� fit djfuturus, itdcriDor� pfdltnus cfl qui Idbordnt tu uer bo dei,er fuflinetit ittfultus Sdtdnic er fdteBitum eihs, td cfl, tyrdnnorti/��nbsp;pontificum,phdrifeorum/eihirum,Lucidnicorun},feditioforum,fldforiintnbsp;frdtrum.Similiter er cuiufq^ fl delis pfdlmus efl in benefleid fibi et ecclef�^nbsp;Chrifli�iktrelflicirtttis.Ego in comentari/s deChriflointerprctdtus/uiii^'nbsp;Tunc dutem pfdltntm utilitcr, cr cum mdgiwflu�u de cbriAo ititcll^i,^�nbsp;cumfub nomine ecclcfie Chrifli per becuerbdgrdtidsdgis, quodecelffldnbsp;femper triumpbdt in Chriflo contrd tyrdnnos,bercticos,fr^os frdtrcs,p(lt;^nbsp;cdtivm,tnortem er inferos, H^ec repudidtis iUisquiinuitatinonerdntdi^nbsp;gw coniduio nuptidli, fit cdput C7 t{o�K�4 gentium tn Chrtflo �fite (7nbsp;mine omniu/ccundum iBud uerbum C bri�^iiierctriccs er publicdni pr^^nbsp;cedent uos in regnum calorum.Auftrtur d uobis regnum del, id efl,ucrbi^nbsp;fdlutiSit�- ddbitur genti fiicientifi-uiius eius^'Vcnicntdb oriente cr db oc*nbsp;cidente,er recumbent cum Abrdbdm, tfddc cr Jdcob in regno cocloriiO^fnbsp;filij dut� regni eijeientur in tenebrds qute extrdfunt, ibi eritfictus ejnbsp;dor dentium, id quod amp; ^fdidx fic dicit'.Querunt me,quidnte ignordb^nbsp;me, inueniunt me qui dntcd non me quterebdnt, o f. Ep.65� Sicut DdUidnbsp;non [alum ludlt;eorum fed etidm multdrum gentium rcxfiflus eii qudsfiifgt;^nbsp;iugduituthdbet hiftorid -InfuddUtem poflcritdte,id eft, Cbrift^ftdttsnbsp;dominus ommtim,boc eft, Dduidis regnum eternum. Qjtod autem bicnbsp;fepelegrs iuftitidmidiidricordm deo,no phdrifdicdprefumptio cft,flcditonbsp;ritdtis erfidei conft�io, tJdm dd cdufdm hoc pertinet propter qudtn pdtinbsp;mur pcrfccutionem,qu� cdufd non tdm noftrd eft qudm dci, tdcoq^ iuflifit^nbsp;md eft, cr peccdtum ejfet hie non confiteri,non gloridri,�!t cr pfdlmofluptnbsp;riori cr mfeptimo pfalmonbsp;nbsp;nbsp;f�epc dl'ds, dltbific dicit: Exurge deus iudi^
Cd cdufdm hi4w, c^c. S c Oduid d dco reX elci�us CT un�us iuftifiimdm hd bet cdifdm contrd Sdulem cr contrd dlios qui nolebdnt cum regndre. Sienbsp;prophetic,(ic dpofl: li,fic Chi iftus cdput neflt urn ,fic nos iufiifiimdm hdbe^nbsp;aus cdufdm,de qudftneie gloridri u poffiumus CZ dcbcmus,proptcr detnbsp;utrbvm-
-ocr page 843-In psalmvm xviir.
79i-
Hfrttt�! pd�i quidem/ed t�meitfanper triumpldntcs inCbrifbXw� �o 'w nos rt�pidmus.eilijs orationtbus opus eR,qudtn hdc grdtiarum cfl-.c�nbsp;�f 51� fc!cltgit�rj�cf?gt;pc his^lamp;i�ercre mei dcus,crc,r)e psofundis^ore.nbsp;I^imitte nobis d�bita, crc. Praterea, in boe pfaimo 4 uerfu fcpiimonbsp;iduerfum dccimumfextti dcfcribitur grandis tempe�as cx borrer.di dcinbsp;tM qud uif�biliter olim deus perdidit Aegyptios,ct fuos ifra�lttas cx per�nbsp;fccuiione impi/�imi P baraonis liberauit.C uius Ui erattois prophctafiepenbsp;ffiemnerunt aut gratidf agentes, autfidens con�rtantes, qu�d dcum baanbsp;btant qui fuos gloriofe bberat perdens aduerfarios, Ita bic. Sic inquit crnbsp;tne deus liberauitconfltfis eis' perditisaduerfirijs. Similiter babes innbsp;*�0 Exurgat, Deus inquit cS egredcreris in coj}gt;eiiu populi tui cu per traisnbsp;fires in deferto, crc.lta Oquot; Cbrifhis infra pfal. it,in cruce liberationis panbsp;^rimmeminit dicens.ln te frerauerunt patres nofiri,crc.alt;ec uifibilia iuanbsp;^icia exercuit deus pro fuis contra impios,ne dubitit pifr cr nunc fibiadanbsp;^ffe deum, neue fr erent impi/fe impune cotemnere dcu/mnbsp;nbsp;nbsp;fanihs eius,
�If W4Xf?Bf non turbituifibiliter caelum, terr am concutiat cr nure .Ham Propbetteexbachifloria ftcerunt aUegoriam, que tarnen non aUegoria,nbsp;frd ucritas cR in cordenbsp;nbsp;nbsp;confeientia impiortim,quibus intus efl botrena
�^4 tempeflas cu ira deifubito cos perdit. Sic Efaias cap.ii.Babylor �s coca turbatuin,tcrram nwtam,lumen [olis,lune flellarum amilfwm,crc,nbsp;^rfcribit, cum tarnen hec teinpeflas in coelo nonfritrit^fed tantum in deanbsp;H�tratisanimis pereuntium. Ham interim aduerfarij lAocdi Gquot; Perfeuia,nbsp;^res lumen babent exultantes in gloria dci,ut dUc dicitur.Kic nata efl etnbsp;�448cgort4 qua prophetetenebras uocat miferiam^et lumen redemptionbsp;cz filicitatem,Ktibi, Exorti�� efl in tenebris lumen re{lis,Gc.ofluinbsp;po/frs quam borrenda tempe/las in defreratione occupct tyrannos,nbsp;^�ereticos Gomnes pbanaticos friritus/cditiofos Gomnes qui ueritatensnbsp;^^nitam impugnant, cum fubitaira dei,quem contempfc)unt,eis pereunnbsp;^��flne�.Ho�ucruntbenedihionem G elongabitur ab cis,Sed�at(s indiennbsp;�!f[�ntcntiam g ufum p�almi, reliqua in commentari/s.
Ih'go�tcdomine, fordtudomca, Domine petramca �c torris tnca,liberator mensj,nbsp;dcus mcosjfidocia mca coi fido, feut� mc*nbsp;�lt; cornu (alucis mex �t protedio mca.^ Laudagt;�nbsp;XX
-ocr page 844-^iJSr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTARrVH POMERANT
bo et inuocabo dominum, Slt; ab inimids me�s Kbcf cro * Funcs mortis cingcbant mc, torrentcs BcKalnbsp;tcrrcbant mc. Fanes infern� cingcbant mc,occapa^nbsp;bant me iaquei mords. C� anxius fom inaoco do^nbsp;minurn, et ad dcum meam clamo, de ipfe exaadi'tnbsp;tcmplo fuo Docc mca, �t clamor mens ad confpe�:�nbsp;eins peruen�t in aurcs c�us. ** C�moacbatur �c connbsp;trcmifcebat terra, fundamenta monri� conenfla monbsp;ncbantur,qnando l'pfc �rafeebat. Afccndebat fumu�nbsp;ex naribus cius.et ignis c�fumens ex orccius, ondenbsp;folgura accendebantur. Inc�inabat c�los de defernnbsp;dcbat,et caligo er at fub pcdibus eins, Et uehebatufnbsp;fuper Cherub et uoiabat, uolabatfapcr pennas ucJ�nbsp;tGrum,Tabernaca�umfa� circamfc fecit tenebras�nbsp;�e atras ac denfifl�mas nobes,ibi latcbat ? Pre folg�'nbsp;re qui erat coramco nubes diaidebanf, grando ibtnbsp;erat et ardetiafalgara. Etexcitabattonitrn in codonbsp;dnSjCt altiflimns tonabat, grando ibi erat et ardeivnbsp;da falgara. lacalabaf fagittas faas et didlpabateo^nbsp;falgaramnltiplicabat et cotarbabatcos. �Etapp^^nbsp;rebantcfPQfionesaqoar�,etdcnadabatDrfundafflCj�nbsp;ta terrx, abincrcpationctua domine, � ff atu amp;c fpi '*nbsp;ritu nariumtaar�. ' Mifit de cxcelfo et fufeepit m�nbsp;DtSxwle. attraxit mc ex aqais maids ? Eripnitme ab inimicisnbsp;meis potentibos, abodio habentibus mc qaimcnbsp;crant fortiores. Qui me occupabant in tempore af* Inbsp;ffi�ionis me�.dc dominus fadus eft fiducia mea�Ecnbsp;cduxlc mc inhtitudine, cripuit mc ,qa{a dilcxitmc*nbsp;Domini�*
-ocr page 845-IN PSALMVM XVHf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Jf
dominas bcncfacit raihf fccandum wftfdam tnca, ^rcdditmihl fccundum puntatc manoum mcar��nbsp;Quia cuRodio nias domini, nec impia s fam cotranbsp;dcQm m�am.Q�oniam omnia iura eius font in con/nbsp;fpcda mco,�c mandataeius no abijcio � me. ** Sednbsp;�utcgcrfom coram eo, ct caueo � pcccato mco � Id/nbsp;citco reddit mihi dominusfecundum iuftitiam mea,nbsp;f�^cundum puritatem manuum mcarSjquxeft coranbsp;^culiscius. Apod fan�timfan�ns csjamp;apad in/nbsp;^egrum integer cs,0c apudmundum mnndus es^ctnbsp;^pudperoerfomperuerfos cs .Qnoniam tu popu/nbsp;afflidum faluas jCt oculos cxcclfos humilias*nbsp;Quoniam to illuminas lucernam meam 5 dominosnbsp;�Jeus meus illumin�t tenebrasmeas* Quoniampcrnbsp;^econtcram copias militarcs, �tperdeum meamnbsp;^fanfiliam murum. Dei uia integra eft, eloquiado/nbsp;���ini igne font examinata^feutum eft omnibus confinbsp;^entibus in fc.� Quis cnim eft deus prxtcr domin�,nbsp;�Jitqox eft fiducia prxter dcu noftrumrDcnsprxnbsp;^ngitmcfortitodinc,0t facit integram uiammcam*nbsp;^ccit pedes mcos ut ceruor�m,�c fuper excelfa meanbsp;ftatuit me* Docet manus meas prxliari brachianbsp;�^ea tendere arcum xrcum, Et tu das mihi feoturnnbsp;lutis tux,�lt; dexfera tua confort�t me, cum autemnbsp;�umilias me magnificas me. Dilatas mihi oiam, DecmiHiunbsp;oacillent tali mei� Pcrfequar inimicos mcos denbsp;fomprehendam cos, iiC non reuertar nifi dcletis
. Conteram cos, nc� poterant rcfiftcrc mihi.
-ocr page 846-AVCTARIVM POMERANI
cadcnt fubtus pedes incos,^ T u enini undic]� ci�ngc' re me potes robore ad prxl��,ta potes mihi fubijccnbsp;rcqui infurgunt contra me�Efficis utinimici mei ucrnbsp;tant terga mihf,ut difperda odio habetes me. � Cla'nbsp;mant Sc non eft qui faluct ^ad dominum, fed non tcfnbsp;fpondetcis.Comminuacosut uentus pulueremjUtnbsp;lutum platcarumabijciamcos.*� Tu eripis me �con^nbsp;tradidionibus populi, facis me caput gentiun^nbsp;popultis quern non noram fcruit mihi. Solo audit�nbsp;facit quxuolo, filq autcm alicni negant me,filij alie**nbsp;ni contabcfcunt, Sc eniti cupiunt � uinculis fuis. Vi*nbsp;Epilogur. nitdominusSc glorificeturqui eftfiduciamea,
cxabetur deus falutis mex* Deus qui datut uindic^ me J et fubdit populos fub me. Qu i eripit me de ini*nbsp;micis meis, et exaltat me ex qs qui infurgunc aduef/nbsp;fam me, auftoiniuriamfacientetufaluasmc. Progt;'nbsp;pterea gratias agamtibi domine inter gen tes. Sc nonbsp;minituo pfallam. Quodmagnam falutem exhibe^nbsp;r�gi tuo,ct bene facis Chrifto tuo Dauidi ctquot;fenii'nbsp;ni eius ufquc in fxcolum.
a. Affi�iitindev/mcrconji�iofidciexexperieniia. b
U�[uccitmbere,gloriire de domino. UteeJ� ors pioru. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Rctnt^
ftw uerum hi tribulitione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Digreditur igt;:ore dliorum propbe
tdrum,defcripturus rnodit quofolet deus p:os liberare, nemp� perdendo impios potcnter,ut hie de fiegyptij recolit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Supra crlt;tntdqu^gt;
Cr in�-d ex terra dccurrcbdnt dqu^e, qudndo Aegyptif fubmergebdn* tur, quemadmodiMdpud nos filbtsfitpc exundat ebullienttbus utputonbsp;dquisquindoetidinnonpluit. f llt;l'�t,crc.]gt;^uncdpplicdtddfuinbsp;Hberdlionesexemplumpritdi�dm. g tionfumfcdiliofusinrc*nbsp;' gnumtUt Saul cum/uis calum/iiatur/ed obediens uerbo mandito tuoi
-ocr page 847-I N P S A L M V M XI X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7P 7
iHipcrfequuntur�Sicnimc^Nonfum hcereticus,�r�. N(wo dedco re�cfcnM,ni��delis. P�pifltecumhodieaudiunt dcam amp; deinernbsp;fgt;�m,dicutttfiercu! ejfe,hterefin cr diciboluw,lt;juid ip� tales funt,Gfc,
i Omnes homines in periculofunt dej}!erdti�it)}i,lt;^uiii talis eft dem eoe fUtn. Quam�ducHhabebat S�uUetiamfolebat deofacrificirehypoaitinbsp;^api�is non proderunt mammon CJquot; tyrannilt;iuibusconfiduntt
k Facis utpopulus adbcereatmihi. Quandoautem deusuult punire principes excit�tfeditionem ej difcordias.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l Vides h,ec did de
feditio�s ludteisijuipopulusdeie�euoleb�t. m Deodijscyins obedientia populifui,^ui uel mhil uel ctvm murmure aliquid�cit,t:!r twbisnbsp;les�tnt�epc nebulones contra bonos principes. Hec e� enim firtuna boanbsp;no�um prittcipum, quia non po^funt non multos offendere dum multos�crnbsp;uant.Sic Dauidi plus al�qui gentiles fiierunt fideles qu�m ludtei .Sic gensnbsp;tes Chrifiofubduntur.PfaK i. El papifiie nunc oderunt Euangeliam.crc,
n Hoc fernen ufque in Chri�um rej^icit leternwn regem,
P S A L M V 5 XIX.
T�tKjKj. pfialmus Dauid ad prlt;ecitundum,
Po�em erquot; ego inferpretari�suncpfalmtimejfecon��ione et gratia^ i^on� quod deusfefe hominibus reuelat,primu per opus crelt;�ionis.Coelinbsp;inquit enarrat,Grc, que enarratiofid efi,jfie�acula calefiianota funt totinbsp;niundOfdeinde�io populo ut olim erant Iudei,per legem datam,uel etiamnbsp;ipfi Ade,Abrahe,ziyc. per uerbum fuwm.Lex inquit domini integra,crc.nbsp;Kt e�etfententia. qu�d deusiper opus quod in creaturis uidemus maximenbsp;toele�bus,f^ per ucrbu fuu innotefcit hominibus ad gloriamfui. Et quodnbsp;Paulus hinccitat,Rom.lo. In omnem terram,crc po�em codemrefirre^nbsp;nempinon de predicationeEuangelij per pr�dicat ores noui te�amentinbsp;diiliim e�e fed de ifla annunciationc coelefliu creaturarum quas uidemus,nbsp;que clamant cr teflantur mirabilem, c benefi.cum detmi toti mundo, ernbsp;omnium linguarwn hominibut, quafi Paulus hoc uclit,nonquid non audicanbsp;runt ut po�ent excufarif^elfiondet no,quiaferiptu e� in omn� terr�,Z!rcinbsp;Coelcflcs creature mirabilis caruordo clamant inuniuerlamtcrramnbsp;diuimtatem erfu/mmam creator is bonitate, ut nemopo�it exeufare quafinbsp;non audicrit de deo,quemadmodu primo capite dicit. id quod de deo �o�nbsp;^nofcipote^ manififlwrt eft apud eos,Dcu( enim eis pateficit. siquidem
-ocr page 848-AVCTARIVM POMERANI
quit fuMt M/tbilia eitujid ffl,teterM eiut potentM m diuinitif, fi( ne mu�di dum per operii i)ttelligtmtur,peruidentur�m hoc ut fint 'mexcu^nbsp;fMes,p�optereei qu�d cum deum cogrioucrint, non ficut dcum gbrifi^^nbsp;uerunt, neque grutifiterivnt, fed uinifimt per cogiutiones fit^nbsp;obtenebmtum cfi infcienc cor eorum.Cum fe crederent efifefdpientafitd^nbsp;ti�iBi funt, mutd'ieruntck ziorinni knmorttdK dei, Cfc. vides (judm plt;9*nbsp;quid hic dicereuolunt, (irrcprehenderenosqudndouerdm necefidrid�^nbsp;intcrprctdtioncni inducdmus,non uident quid po�it eis opponi,neque^nbsp;tendunt quid contcxtus pof�ulet. Sdnfb�imd quidet� efifententid qui di^nbsp;xi ,fed ut ego iudico ex dlijs fcriptune locis confirmdndd.
Pfdlmiis dutcm mdnififlt dtcit de Eudngelioper totu/nmundumitiuub gdlo. Ndm Pdu�uscitdteum, Rom. lo. non de)fieildculiscoele�bus,fi^nbsp;udlde mdni�fie de uerbo uocdUfine de EtMngelio pr^edicdto in totonbsp;do per prtedicdtores dd hoc miffos. Hoc efi,inqttit,ucrbum fidei quod notnbsp;prtedicdmuSt ttem,quomodo dudient fine priedicdntet quomodo prtedici^^nbsp;tunt nifi mittdntnriiicutfcriptum e�.Q�dm Jpeciofi pedes dnnuncidntinnbsp;pdcef�,dnn(ntcidati(m bond. At non omnes obediunt Eudtigclio. Rfdianbsp;enhn dicit : Domine quis crediditMiditui noftroi Ergofidcs eft ex duditUtnbsp;duditus dut�per uevbum det. Sed dico, dn non MdieruntfAtqui in otnntmnbsp;terr dm cxiuit fontts corn, CZ w fines orbis tem utybd eorwMttS c* Qi?^nbsp;quiefo uidebit qui hicnon uidetde Eudngelq prtedicdteribushdc ciMdnbsp;l�tdd Col. 1, dicit: De 5MJ ftiedudiftis perfermoncm ucrdctmEudngei^inbsp;quodperuenit ad uos quemadmodum ZS' in toto mundo eft.cS' fiuBifcitfnbsp;ficut sn uobis ex eo die quo audifitsnbsp;nbsp;nbsp;cognoui�u gratiam dci in ueritd�
tc,(^c. Ef I. Timoth, j. Citracontrouerfiam magnum cftpietdtis myftt� rium,maniftftatwn in cdrne,iufttficdtum in ftgt;iritUf uifum dngelis,prddicienbsp;turn geritibus,crcditMn in mundo,receptimi in gloria. Prttered Z!^ Pftl�nbsp;mus ipfe cxprimit fe dieerc de uerbo dei prlt;edicato cr uoluntdtc eius ne�nbsp;bis per tottvm mwtdum reuehita. l.cXt inquit, domini integra, ZJC, Nf*nbsp;que hoc dicit de uerbo dei tunc in uno orbis angulofolis tudieis reuelsto,nbsp;de quo alibi. Non^eit tdliteromni nationt cr indicia fiidnon manift�nbsp;flat cis, nififcquentia ci�� pnecedentibus hie dicas non eohttrere. Exigitnbsp;enim contextus ut uerbum dei de quo hie diciturfit reuclatum toti mundonbsp;adglot iam dei, verbum autem dci morefcriptun uocat Ic^ffn dei^ ut
ffdlvtt
�N PSALM VM SfX.
^Jslmo f. �nlegeJtminiusluntds eim, cc- quemd�moJiaa Clr�^ut ^Pfdlmo citdt dicens : iicutinlcgeeorumfcriptwm (ft. Odiohdiuerkntnbsp;grdtii. Q^od dutem non de lege tiofn diCdtpfabiiUS ,fed de t mhsnbsp;�elio, de quo Rom. 5. Gloridtio excli/d efttt�n per legem operum/ed pernbsp;^emftda, ioc retamp;ut rba pflt;dntt per fe cldmant. Siquidem duodecn�nbsp;fiTlt;^tus ligtti uitit Apoc. ii,id efljtcrbi dei(quod nunc legem,nutte mdnddnbsp;^nunc dei iufitidt, crc. appeUntfUt et �ut pfdlmo Bedti �nmdeuldti ) bicnbsp;^tfcribtuftur, certe lange dli^ quim lex Koftt prteftdre poteft^
Primu/MtEudngelium integrum eftfdludre patent homitiet, lex iut� di neminem deduccrepotefttllelgt;.7gt; Secttndo,Eudngeliuutnbsp;^ftigerdt dnimds.Mdtth.il. VeniteddmeomnefjCrc. Lexdutemtersnbsp;t? deteriusbdbere/icitcognitione pecati, E^om s O'7.
Tertio. Eudngclitim eft certum,id c ft,eer tos nesftdt dc�snd noluntd ^deiergdttos. Lexrelmquitincertos odubios,0'trddttiones humdnd:nbsp;^lt;igis hoepneftinh dJidrto.Eudngcltumftipientificdtpdruulos,nbsp;sft,fu(e fdpientia tionintutentes, ut cognofcdnt in C hri]h deum effe pdenbsp;^tmfituin,qudrdtione neque dicmones, neque impi^ homines cogneftuKtnbsp;^stimutmdximemultd de dcoloqudntur, quemddmodum Chriftusdtt,nbsp;^thtei tl. Ahfcondiftihiecdfdpientibuso' 'uitelligetitibtiS,0'reueldftinbsp;pdruu�is. Pdtrem netno ncuit, fiUut,nbsp;nbsp;nbsp;cuiuolueritftlius rcueldre,
O� dlibi. Ego fumuid^ueritds cr uitd. fHemouenitdd pdtrem nifi per me. ^txdutem�citfiigereideo,ut Addmfedbfcondit'ut pdrddifo,o tudainbsp;fi^gerunt circd mantem Sind. Siquidem lex e� cognitio pcccati non cogninbsp;dei.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinto. E Kdwgf �iaw eft rc(�um,id e^l,eompendivm dcee=
^fttdi dd dewm, Rom, Lex hdbetdnjrdfius o dmbdges,necpcrducit. ^ibetenhn conditiones mpoftibiles^Si ftceris,oc. contrd quod promit^nbsp;^t lodnnes Bdptijh, Efai� 4o. Curud erunt direiki, o dftgt;erd uite pldenbsp;Sexto. EudijgeliianUtiftcdtcorddpdcdtisconfcicntqs,qu�nbsp;fitted refrigerdttefuut ut diauft(prd,ide^,coepcrunt reftiii drc. Lex d�tnbsp;^J^crdrefticit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Septimo. Eudngelium eft purum, id �ft,(ynceros
ftsito fine hypocrifi, quemddmodum Petrus dicit: Concupifiite Ide^ eft ftne dolo, ut non contdminetur u�is hominwm tretditiombus crnbsp;'^pinionibus contrd uerbum. Lex dutem qudndo non �cit dejperdtos�tinbsp;^^P^^fumentes, o maximos hypacritds qui fe putdnt pr^ftdre pofte le�cnbsp;� Qitduo. Eudngelium ^mindt oculos, id eft, praternbsp;YX �
-ocr page 850-i09j A VC TARI V M P O M ER AN I
cognitionem dei quod pdtcr eji,dc quo fitprd didum�cit etidnt iotninen-uidentcm mtclligenteniquiddeoplaccdt inomntbus omniumhomiriit conditionibus ,/icit difccrnercj^irititf, dijudicdre do�rindf er outt�d, utnbsp;Pdulus dit: pirituilK homo dijudiedt omnid, O' ipfe d nemine iudicdtur�nbsp;Lex dut ut mdxime mdtidct qu� iuflu funt, tarnen ucldmen habet i, Cor J-quod nifi per Chrifium duferatur obfeurabit omnia hypocri�f et ignorditnbsp;tia. Quicquid cnim unquam homines priefliterunt,quicquid unqua de uir�nbsp;tutibus Idudauerunt Jpecies erat twn ueritas, mhil enim de uoluntdte delnbsp;inteUexer�t in talibus, Siaefide enim impo�tbile e� placere dco.Pcr�denbsp;autem omnia dco placent qu� �eimus ex uerbo eius etiam legist Hotio*nbsp;E uangeliii e� purus o eligas o dccepfus cultus dei. Timor cnim dei culnbsp;tus deidppellatur.ioan.i�7.Ujcce�uitaeelernautcogno�ittcfaliideuUtnbsp;rwm, er quern n��� lefumChri�um, Rom. 11. ObfecrOi czc. Lex duteiunbsp;nunc hoc,nu'nc iUud iubet^o homines nunc hoc, nunciHudprte^ant, lucnbsp;fat�dut/yncere,crfiicicndinoneRfinis,necunquamfeimus quandoautnbsp;per quid deo pldceamusfid quod tentatio er peccatum nos docebit.Dcei*nbsp;mo, Euangelium permanet in fieculum �eculi in uitam letcrndm.t ex autemnbsp;idcfi,damndtio Icgis etmaledt^Ho credentibus aboletur prie gloria cogninbsp;tiChri�i Corinth, j. Rom. 8. Nffci/ wnc damnationis, oc, vndecinio,nbsp;P,udttgeliwn efluerum^ id efl, flcituerdces o rede docentes homineSgt;nbsp;Lex autem nonfito quidem uitio,fed uitio cecitdtis hwmdnlt;efledt mendd�nbsp;ces hypocritas, ut docedttt uel inuitd lege per legem flue opera Icgis tuifnbsp;iuflficari, qudinfanidpergunt ,0 docere quod per opera er leges tri^nbsp;ditionum humdndrum iuflficamur. iyuodccimo,Eudngeliumfemper iufl*nbsp;ficat,nihil Hi eR quod no a�iduo purget � peccatis,omnia lUic er prediednbsp;tio er facramenta fle�ant ad iuflficationem flue remi�tonem peccator�tnbsp;quot;Heb. sgt;, Aeterna redemptioneinuenta Rom. 8. Chriflusfedetindexterdnbsp;patris er interpell�t pro nobis. Lex autem tantum iuftitias carnis habet,nbsp;quas er ipfas tarnen requirit deus ab ommbus, fed non iuflificant cordittnbsp;deo.tierito i�tur pofl hec additur.Dcfiderabilia, ere. id e�, prifcioflusnbsp;eflEuangeliumflttei�afan�la uerbanbsp;nbsp;nbsp;promifla deiquamomnes mundi
O' diiiitiie erdelitilt;e.Stimina,ut inprincipio pfalmi dicitur,Eudngeliu de* finittue eR prddicatio gloriit er opi ru dei.Noh enim prjedicatur tn Euditnbsp;gcliofludia noftra/ed peccatd,malanoflra,erignoi}iinia noHra, ut Chri*nbsp;flus dicU : Spiritusfaitflus arguet mundum de peccato infidclitatis,cr dfi
-ocr page 851-IN PULMVH XIX,
amp; deiudicio.Redi�t eitim EuMgelium tr.undi gloriS itt nihiEi,^ gloria/H dei dicit nosfolo�iKguine Chri�i fuluosfoihgt;s. Qgidutemfubnbsp;^efunt, Rom. 3. omncs pronuncidntur effc peccdtores cr Udcdre glorianbsp;Sed quit efl quiEuMgelfjuerbd�ctoti mundo inuulgdtd (yeomennbsp;^itdfl^dpitfRej^ondetiSerMis tuui domine,id eft,quitibifiibijcitur.tiatnnbsp;*lij omnes damnat Euangeli�i O' mfaniunt contra Euangetij proftflbref,nbsp;^i3Plt;^,lttcru inde habet?Cautus,inquit^cfl per ea,id eflferuatur inlomnUnbsp;tentatiombut per Euangelium, ut non pereat uel aducrps uel infantanbsp;ff^riorii doHrina^ Etpraterea habet maxima comoda qua; fupra defcrinbsp;P�^funt,(y uitam lt;eternam � deo promiflam. 'Verum hic adrnonct necejfanbsp;*�'0 ffalmus de periculo dicens : Error� quis intelligit ? eye, nefidamusnbsp;^lgt;ii ip{is,ut iUifitciunt (ptij^ecie ueritatis propter aliquam pulchram amp;nbsp;^^tioniplacentem opinhnem, quam putant efle inflmdum J^iritiu fanfH,nbsp;Pdtitn deficiuntiuerbo chrifli, adfedo! perditionis. Sic (y alibi in Pfal*nbsp;oratm�Proba me deus (y feito cor meivm,(yc. Maxime ita^ hic oran^
, ut conferuemur 4 fuperbis, id efl, ifedufhribus quifliiritwm iaikttft omnia prafumunt contempto deo, ut po�int efl� twui autorcs contranbsp;uerbum. Hi proprieflint f�perbi, de quibus alibi * increpafti fupet bos^nbsp;*^dcdi{li qui d�clinant � mandatis tuis. Abhis fitutierimus^omniahicnbsp;^fltlmus promittit nobis integrafty do^rinam ty confl�ienem ey oratienbsp;noflram deo placituram.nbsp;nbsp;nbsp;Diligentius utuides hune pfalmum nue
*�ierprctdri ttolui, qu�deadem qua nunc dixi etiam alibi expofttionis uie effe pofliint, (y qu�d in his omnis facraferiptura ty dodrina comprenbsp;^fnditur.Hemouerocumhicallegoriamflgt;iritusfan(h (quahiccAueranbsp;^pofltio )indico,putet me negare, quod ccelorum maieSlaSidicrwm ac noanbsp;tttci�itudo prodit omt�bus hominibus gloriam dei, ut maxime cce�nbsp;agnofeant �y omnis natura imper^ non glorificent deum, inuocentnbsp;gritids agantfUt dixi ex Rom. i� Kam nifi (y hoc uerum efl�tundefiianbsp;*^fretur ifla fliiritus fanfti a�egoria (y fan�lA pii�ura? Deifla laude cr�asnbsp;*gt;*rlt;tr!i c�lejbii alibi pfatmus flepe decantat.Extendens coelu fleut peRemtnbsp;^c.uem Laudatc domi�u de c�lis,(ycttgitur hic pfalmus cantat ncuum
-ocr page 852-AVCTARIVH POHERANI
PS ALM VS XX H.
Tit. Pfalmus Dauidit ad (gt;rtecinendim de cerua mane a^itatd-pfatmus efi ualde notuj de chriflifalutifira pa�ione refurrefHottCt 0- de ecclefia cx ludieit (2quot; s^ntihus Chrijhcoftgreganda perEuangeliu-Prudus pa�ion� et refurre^onis Q hri�i fft gu� d fumusj^�atres Cbrfnbsp;fli ad glorificandum dcum.tiarrabo,inqtut,nomcn tuu �-atribus meis,i^lt;^�nbsp;fine qua gratia omnes homines funt peccatores, ej vacant gloria dei.Ad�nbsp;uerte^ Sicut Cbriflus pa�us cfl,ita ecclefia mifere uexatw amp; carne �quot;nbsp;fifiritu/cd fi compatimur etiam conregnabimus. Rom. g.
DEus^tneasdeas mcas qoarc mc dcrcKqoi' ftiCeiolo qu�d�fedlongc eft faluatio mc3�nbsp;Deus meus per dicmclamo�t non rcfpoi'nbsp;dcs,nelt;$ fiko per nodcm*Ta autem^�fandus esjh^/nbsp;bitans interludes IfraeUntc fperaucr�t patres nonbsp;ftri,et fperantes eripnifti. Ad te clamauerun t Sc fa^nbsp;uabantur, in tefperaueruntctnoconfundebantur�nbsp;�'Ego autemfamuermi's et non homo,opprobn� honbsp;minuet dcfpe�ioplebis/Omncs qui me oidentdenbsp;rident me/inguntnr et iaiftant caput.Conqueratufnbsp;dominons eripiat eom,ralaet eum fi diligit eu. Quo**nbsp;niam tu extraxifti me de neutre matris meac, fiducianbsp;mca ab uberibus matris mex. Super tc^iedasfumnbsp;ex utero matris,ab utero matris mc� tu es deus nie/nbsp;ns.Nelongefias�me,qnonia tribulatio proximonbsp;eft^quoniainnoncftqui adiuuet, Circundcdcruntnbsp;me taurimagni,boucs pingues obfeder�tme. Ape/nbsp;ri�nt adnerfum me os fuum,ficut leo rugiens et rapinbsp;cns. Sicht aqua effufus fom, diflbluta funt omnia of/nbsp;(a mca,ficut catra liqaefeens fa�um eft cor men in-*nbsp;tra
-ocr page 853-�N P S A L A� V W XX rr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;807
trame. Aruittanqu�teftafortitadomea, etlingna tncaadhxretfaucib�smeis, et l'n puluercm mortisnbsp;repon�s me Nam circundedcrunt me canes,congrenbsp;gati'o prauor� obfed�t me, perfoder�t manus measnbsp;�lt; pedes mcos. N�mcrar� omn�a ofla mea � i'p� uc^nbsp;ro refpicientes �ntucnf me. Sibi diuidunt ueftimen/nbsp;ta mc3,et de tanica mca forti�rH:ar. Tu aatem domi/ Re^rreS�.nbsp;ne ne longe fias, forti'tudo mea ad aaxilium me� fe/nbsp;fiina.Eruc �gladio ani'mam meam, expoteftate cagt;nbsp;nis derelidammeam. Salua me ex ore leonis.et� cornbsp;nibus umeormam Hbcra me. 'Narrabo nomen tuSnbsp;fiatribus mets, l'n medi'o ecclefi� glorificabo te. Qn�nbsp;timeti's domin� glor�ficatceum omne fernen lacobnbsp;glorificetcum,omnc fernen Ifra�l reuereatureum*nbsp;Qn�a n� neglcx�t ne^ defpexit affli�fionem paupe/nbsp;ns,non abfcondit fac�cm fuam abeo, �c clamantemnbsp;sdfeexaudiu�c. Tepr�dicaboinecclefiamagna,�uonbsp;ta mea reddam coram �llis qu� t�ment e�?� Edenc afinbsp;fi�dl ut faturentur etglorificabunt dom�n� qui rc/nbsp;quirunt eHm,ui'net cor ucftr� l'n xtern�.In recordanbsp;ti'on� uen�ant uniuerfi fines terr��tconucrtantur adnbsp;^nm,ct adorent cor�eo o�s cognationes gentium�nbsp;Quonia dno cft regn�,ct ipfe dominai inter gentes*nbsp;Edent et adorab�t o�s�pingacs quifuntfuper terra,nbsp;genuafledent cor�eo omnes qniinpulucreiaccnt,nbsp;ct qnimiferam uita uiaunt� Semen eins feruictei, denbsp;^�opr�dicabiturpofteritati. Ventent et praedica/nbsp;�Unt iufticiam cius pop�lo gcnito,qa�d ipfe tacit
-ocr page 854-104 A V CT AR IV M POMERANI
feil. c fdniH�ime mugnificiilnutt fitum ftin�ludi'tMn amp;
0it,propter det tterbum nbsp;nbsp;promi�ionemt Deus iUic erut, cr tumen
P S A L M V S XXL
Tiluluf, P�tlmttsDuuidudprtecinendunt. larfieorton regnum cr uncHofucerdotulis zsquot; res.ulis refbicebut inChrt
fittentur eum in coda regnure ttbi^, fed in templo inueniebunt eWM. N�* i��ejw�r,�fctt�^�e�ti�/�r, nifi infuouerbo. stulturutio alwdiuu� �M*nbsp;^ni�centius fomniut, czc�nbsp;�um dominum,in quo cr�nitur, de hoc ergo domino ncftro le�t Cbrnatnbsp;hie pfulmus prophetut aterno es- rege CT fucerdote .Rex e� quod omnidnbsp;fub fc hubcns�deles de�ndit.Sucerdos,quodupuiputrem profuis intf^nbsp;pcUut.Rom, S^Uuius uduerfurios luditos uidemusnuferrime perif/fe�'���nbsp;iiter O' tyrunws alios cr h/ereticos,pupi�aiudtcium eodem feekre con*nbsp;trufettrgent,�mititercruliiefe{i.e perditionis. t^olunthuius regts CT �nbsp;cerdotis benedidionem o elongdbitur ub eis ut in alio Pf�lmo diciturquot;*nbsp;Deulio rege ut muximeetium fundo,ut Duuide,Ezcchid,crc.hic pfdlmnsnbsp;non pote� intc�igi.aum rex hic defcriptus uiuit in �ternivm, cr non habetnbsp;fucce�orem,uer�t quarto, o con�tutus e� � deo ut fit benedtdto ictetnUtnbsp;uerfu fexto,crc, Q^undo uutem cofiut hune pfdlnium e�e de Chri�ogt;nbsp;uertendum tibi e� ne refficius in Chri�um ut in priuutum aliqutm uirutd�nbsp;de cuius perfonu mugnu dicdntur, ut nos hudenus de Chri�o mugnu dixi*nbsp;Mus,licetuef� turnen fine fiu�lu,mfi cu o ud nos qui per�dem Chrt�o i^^nbsp;eorporumur pertinerefeiumus. Regem ituque hic legis quem �ne refftenbsp;Mte�igcrc tun licet. Regnumfiue ecclefiu Chri^ per Chri�um eeternin�*nbsp;aternu e�,per Chri�um beHe^citur o fundi�eutur o omnibus ubundutnbsp;itdut er dlijs benedidionem dure po�itpnedicutione Euungelqt 'ni Chrionbsp;fto hetdtur�rtitudine'cr protcfhoneEuungelij,petit o uccipit qua uultnbsp;h�bet omniu cum gloriu confeient�, in medio etidm t) ibulutionis cr ini�nbsp;micorum, er�gt;e confifiet in mifericordiu dei in ^ternun:. Sic tradu huncnbsp;pfdlmum er ftmiles,et gdudcbis,ut difeus ufitm Chri�i, er no folu mdgni*nbsp;fice dc eius perfond dicerc.
DO mine in fortitudinetaa Ixtatnr rex^� 0^ de faluationc tua exult�t uehem�tcr.
quid defiderat cor eins das ei � �e quicquid
tcfo
IN F��AL'HVM XXr. fccrogatnonc�ncgas. Sela* Qaon�amobf��s c�tnnbsp;benedidtionibas bonitatis, ponis coronam anreanbsp;fiiper capnt eias. ' V�tam petit abs te,�c das ci longinbsp;t�d�nem d�eram perpetnonbsp;nbsp;l'n setern�� Magna eft orMtm
ciglor�ai'nfalHationetaa, lande �t d�cor� cxornas cum; Qnon��conftit�i'se�utfitbenedi'di'o�nseter/ sdcnd�tattrnbsp;num,Ixtificas eumgaudio nnitns t�i,Qnoniamrex nw,nbsp;Iperat in domi'nnm, �f per mifericordiam altifl�m�nbsp;non commouebitnr � Inuem'et manns tna omnes �nCnbsp;tnicos tnosjdexteratna inneniet omnes qn� te ode/nbsp;runt. Aeftnare faci�s eos ut cl�ban� l'ncenfnm qnannbsp;cio refp�cies. Dominus in ira fua abforbcbiteos,�cnbsp;deuorabit eos ignis*Frudum eor� de terraperdes,,nbsp;i�men corum � filij s hominnm* Quoniam inclinanbsp;�erunt fnper te malum, cogitanerunt confili� qnodnbsp;pcrficerenon potncrant�QnoniamefRcies eos 'hti/nbsp;tnemm neruos taos tendes adnerfus ��ltos co/nbsp;rum. Exaltatednein fortitndinetna, etcantabimusnbsp;3c pfallemas potentiam tnam*
4 t^onc�dlidjdlusCaliberdtionifiindeoperChri^u, nbsp;nbsp;nbsp;b Petite
nomine meo ZT dccipietis. c Regn'M� dei in C hriflo sternum, d lion putant aduerfirijfefc inueniendos,feje ejjeinimicos dei,it!itm�nbsp;tos chri�i,cuin per/ceiuunlur E �duge/iuw, pKfiirtt non re^icere detm,fednbsp;rc�piciet.ludxi pericrunt,non quid Cbrifium occiderut ,id quoinbsp;potui/J�t cis ig!U)fci,quid multi talcs faludtifuut prtedicatibus Apojklis/ednbsp;quid EUMgcltu gt;1011 fufcepcrut^ [cd cum ciusprofijj�ribus perfccuti fumt.nbsp;fddcanthocncllridduerjiir^, c Htt�jeri�w.]Ilt;tf^,ttt/f�pfrp�'*snbsp;nuntur oHcri�us er tni^ bobcat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Ner�o$, �t,] ld e�tomtubnf
(tnatibus corutn ref^s^er eos retrorpttnetges, ezc�
-ocr page 856-�91
1� �MM� loco*
pwe.
Omwamp;Mtlitis
AVCTARIVM POMERAN�
Cbrifiut dux huiuinegotij.
CO cU quot;� cnarr an t gloria dcG �i. opera manou eins ann�dat firmament�.Dics dici annuHnbsp;ciat,�lt; nox no�i reuelat. Non funtloqucl?nbsp;nelt;�fermones,qnibasn�andiataox cor�.Inomn^nbsp;terraexit��normacor�,�lt; in fines orbis tcrr�ucrbJnbsp;eor�, foil pofuit tabernac�l� in eis. Et ipfe tanquai^nbsp;fponfus^pccdcns de thalamo fao,cxaltat dt�irnbsp;nos ad carrendam nia* Ab cxtrcmo cccli egreditjnbsp;carfa circumics cod� redit,Slt; nihil eft abfcondit�anbsp;Ergano� me^ calorecias*Lcxdni cft int�gra, recr�as animasnbsp;tue.qud�defe- fti'moni� dni cert� cft/apienti� prxftansparuulis'nbsp;direda,corIxtificantia,pr�cept�nbsp;dni paru cft, illuminas oculos.Timor dni pr�clarc^nbsp;cft permanens inxtcrn�,inradni funt�cra, f�mul^^nbsp;infta.Defidcrabilia magis qanr� pnriflim� aemulnbsp;tum,$cdulcioramagis qn�mmclifan�. Etferuosnbsp;tons cantns cft g ca, et qni euftodit ca^mnlr a reciplnbsp;et.Errorcs qs intelligctc� ab occnitis mcis m�danbsp;A fuperbis coferna feru� tn� ne dominentmihi, t�cnbsp;integer ero,et immnnis � delido magno^ Complacsnbsp;ant tibi eloqniaoris mei,etmeditatio cordis meinbsp;rara te.Dnef{dncia mca.et redemptor mens*
(( Chrifius dicit:lte ado�sg�tespradicdteEudngclitiomnicredtur^� b Normdfiueregulifiibricdiiti�.llucreJ^txitPAulm x.Cor.lo,nbsp;mtnfuri reguhet�fc.Kifunt terminiuocdtionifpue epifcopmtus- Q^ofdinbsp;pcit dpolh}l9!tdliofnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rer, g c.Ephe.4.
F *S A L M V S XX.
TituluSt Pfdlmui Dduidadpr^cinenduM^
PdidusddtMiiet ut oremus pi'0 indgiPrutunoliro etiiiu pro tempte rit
-ocr page 857-IN F U L M V H XX.
.�o5
riittone a�huc hnpio I. Timo .x. uel(^rof^ter nosipfosCfquot;^tloh ^.Mjtranqui�� cr quiets uitdmfui �N degamus ctt omni pietatenbsp;^oneflAte,deinde ettam propter eos qidfunt m mtigifir(itu,quii deus�rtenbsp;ws conucrtet dd fe quindoq;, qui nu��S hominii condition� 4 falute txclttenbsp;^it. No� cBim e� acceptor perfindru^ut iIlicfequitur,Sei iic Pfdlmus, tttnbsp;*itrbit te�dntur, pro pio mdgi�rdtu ��us e^, qui dgnofcitfu� mnifitrioMnbsp;dei,cr idcirco dctt i}i::ocdre potefi,credens dd�re eufuo cr � fe mdnnbsp;^to negotio qudlcs md�firdtus idiuerunt tue tudai/cd rdroMc ut mulnbsp;*^princepipdtidturabalienis cr dfuif(utdi�u e�Pful. lt.)tdmen uel innbsp;ffiiulitione exdudit eu dcui,etftifcipit omtioties eius uelut bojli� s pingulfnbsp;�tudi.nic ergo deus rcgndt,ordindt,pugndt uel ir,uitis port� infer or um*nbsp;^ouerunthdcktittsdliquotdnnishuncpfdlmuoptimi principes Sdxoniicnbsp;^lei�ores,qMbus propter Eudttgclili Cbri� fir� totus mundus infinfus c�.nbsp;^onfirtet eos Chriflus dominus, et�cidt ut piosfubfe habeaut nMgi�rdanbsp;^��5, pro qu'.bus huncpfdlmtmt cdttdmus amp; oremus.
EXandiatte dominas in tempore tribulati'o/ n ['s/ protegat tc nome dei lacob. Mittat tibinbsp;ex fanduario aaxiliam,�cconfortct teex Zinbsp;Memor fit omnis facrifiefj tni,�c holoca�ftamnbsp;^umfitpingue� Sela. Dettibiqaicqoiddefidcratnbsp;tDum,�t omne con�Uom tnum impleat.GIoria/nbsp;qued feroas nos, b(. in nomine deinoftri crigenbsp;���us Qcxill�^implcat dns oes petitioncs tOas?Nancnbsp;^ognofco,qa�d dns feroat Chriftnm fnnm j S: exaunbsp;^5 earn in codo fando fao, potens eft falas dextrxnbsp;dlli fidant enrribas equis nos aotem nomi/nbsp;dnidei noftri recordabimur, Illi proftrati funtnbsp;^5orrncrunt,nosaat�credic�fiftim�s. Salua do/nbsp;*^^ne)Cxandiat nos rex cum clamamus.
Mdgnd commen ddtio mdgf�rdtut quod deus uult ordri pro eo CT ��'�^�we�H�gerit� b i/^nc^amp;f^no�rdeon�lido operdfuntni�nbsp;XT 4
-ocr page 858-W �VCTARIVM POMERANI
4 Irt uerbo dereliqui/li.'] SwmtnA eli plt;t�ionM,Cffummd b Saniluf �, id fft, Nonmihi iniuriam, qui Idudirisinnbsp;fo tuo qtt�d non defer� g�rantes W te.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Ckrifl�S cuir.fuii �
1}oc mundo non hdbetedm l^ecicmf(ipienti�,it^tie, potcntUi^tiigt;gt;^^^ homines etMmtmj^iffimi fed ne homo quidemeA, cre,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d omivf
qui,crc,Pd�ionemcomititurbUjfhemudduerfdrior�. e vidsl^ quodiamdudumuofuerdnt. f Kortuuspromittitfeprtfdiciiii^^quot;nbsp;Eu�tngeliupertotummunduwt. g Vouidcoquod�tmihidettSF^nbsp;cundum prim�prieceptum,qudndo hoc prtedico d�ijs^tuncfoluo dco tioi*nbsp;��4,CZc. h EdentexmeisuotiStide�ipresdicdtionc.Eu^Z^^f^nbsp;non folum falutem docet uterndmfed etidm rede inflituit omnes ornttf�*''*nbsp;hominumeonditiones. i Pinguesfuntdiuitesi^potentes,mpgt;*^'^nbsp;reidc�tesfunt pituper�S,ct de/pedi utfequitur .Ois hi ddorabutC^^r***nbsp;P S A L M V S XXIII.
Ti7�Ikj, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dawdis.
lucundi�imd dUegorid pafloris cr o�w hic qui/^fidelh priudt�m tide agit dco de omnibus s:^ corpontlibus ffiritudlibus benefici/f*nbsp;Dominas cftpaftor mcas,nihflmihi dccHf*nbsp;Inf(xcnndis pratis me pafc�Gct dedacitnbsp;adaqoas recreates, Reficitanimammean�,nbsp;dirigit me per femitas redasj propter nomen fuutu*nbsp;Etiamfiambulanero in nanetcncbrofa,nontimcbonbsp;mal�,qQonia ta mec�es^ airga toa�cbacolas ttiQSnbsp;me confolant�r. Paras menfam coram me adaerfojnbsp;hoftes mcosjOngis olco capot me�.�t rcples calicenbsp;mcnm.Benignitas certe �c mifericordia fabfequet^'nbsp;tor me omnibus diebcsoit� mcx,�t babitabo in donbsp;modomini perpetoo�
a Virgd Cf bdculus pro oue contrd lupos e�uerbum,htec e� et menfi-Sunt dut hic fin�litudines ex lege,de menfd propofttionis et pafcdli, de �* iiionibus fdcer datum, regum er udforum templi,decdlicibus libdminununbsp;b Eeni^nitdStty-c.^f^licetutmdnedmwve�boiei.
-ocr page 859-IN PSALMVM XXIHf;^ PSALMVS XXIIII.
tilului. Pjdlwut Dauidfs,
� Prophetid inftgnis de ^entiitis uocdndis db/^ le^efuprd pfdL tfi hie lud�tis dut Gentil�, fedinnocens mdtiibut er mundo corde,nbsp;fuprd Pfdl.iS. Hie turn folomludeeorum/cd er gentium deusefi Rom.3�nbsp;C�udndoergoomnidfuntdominiChrifli,Pfdlnw 8.utreger,prifieipes,ponbsp;puli,ciuitdttJ, dgri,pecord,uolucres,erc.Kolite refi/tereuos potentes (ynbsp;fin�uli huic regi er regno glorite dei,in quo eR innoccs mdnibus er mu�nbsp;�Io corde,e c/ed dildtdte etdltdx �citeportdsflt;eculi,ut ingredidlur Euditnbsp;gdium Chri�i,er 'm eo Chriflus rex gloriie, nolite per cotemptum dicere:nbsp;Qt�K e� tflerex glori�cum fuis pifcdtoribus, erd ipfc enim peruddit CTnbsp;eonfirmdt regnumfuum ex ore'm�ntium Idilentium, er itd deflruit tninbsp;nicum er ultorem.Lege cddem ddmoncri Pfdl.
DO mini �cft terra amp; quiequidin eaeft, or/ bis terrarom St habitantia in co. Qnia ipfcnbsp;ad maria funda�itenm)�lt; ad flumina prx/nbsp;parauit eum. Qnis afeendet inmonte domini�* autnbsp;A�is ftabit in loco fando eins Innocens manibnsnbsp;mundo corde, qui non exaltat ad uanitat�animanbsp;fuam,necdoloiarat* Hicaccipiet benedidionem�nbsp;domino,iuftitiam�deo falutis fu�,Hxceft gencnbsp;ratio quscrentium enm,quxrcntium^ faciemtua la/nbsp;cob, Sela. Dilatate portas, �c altas facitc ianuas innbsp;oiondo,nt ingrediatur rex glorix. Qgis cft ifte rexnbsp;glorixceft dominas, fortis �c potens, dns potes innbsp;pr��o.DilatateportasjCt altas facite ianuas in munnbsp;do,ut ingrediatar rexglorix. Quis eft ifte rex gloznbsp;riaec�eftdns:3ebaoth,ipfccftrcxglorix. Scia.
Ci�id effent ciuitdtcs et pdgi,imo omnii dnimetntidfme dqutsi�^e *��^0 efi ordindtio, curd er prot�dentid dei, erc,.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Regnum dei
-ocr page 860-feparaiemareliquotrundo. e Aduitnititem ] ad infanit dodrino!, quibitt phattatici inflM atum� fuam langueitleinbsp;caquteflianesinutilef,Qri, d tiicietntUiim.2ldtft,dei�cisntO'nbsp;frxfentiam,lt;�M erat 'm populo Iacob,cj- tiu�juam alibi.
P i A L M. V S XXV.
T�uluf, Dauidit,
Oraiio cuiuf^ �deliiut deus remittat peccata^iuflificettdoceatjducii conferuet in uerbo, contra -aduerfarios tyrannos ly^hartticosuerbi^^nbsp;perfecutores o* cottculcatores,
D tcdnc'^ leao animammcam. Deas meo^ in te confido,non confundar, ne I�tenturnbsp;mic�mci'aducrfusnie. Namomnes qaitcc*
p�dant nonconfunduntnr, confundantur ante qui ��fruftrafnntc�temptorcs. Notas facmihi domin�nbsp;Q�as tuas,et (em�tas tnas doce nie.Dirfge me in nednbsp;t�te taaet doceme.q�ia ta es deos falutis me�,te ex^nbsp;pedo qaotidiegt;Meminer �s dne miferation� taarai�^nbsp;8( mifericordiar� taarum ^qax �fxcalo perpecti^nbsp;font. Pcccator� antem iaoentotis mes dlt; tranfgf^^^nbsp;(tfgt;nam mear� ne memineris Jed fecand� mifericoi^nbsp;diam tna memento mei dnepropter bonitatc taarn*nbsp;Bonos et redos eft dominos, proptcrcadocct peCnbsp;catores in oia. Dirigit afflidos rcdc,amp;f docet affli'nbsp;Erfg�� �ieo� dosoiamfoam.Omnesuixdnimifcricordiafuntctnbsp;aeritas, coftodietibos pad� eius ct teftimonia eius.nbsp;Propter nomen toom domine propicios efto deli-*nbsp;domco,qQodmuItueft. Qois eft homo qui timetnbsp;dominureom docebit uia � fccicdam. Anima eius innbsp;bonis habitabif^et fernen eiospoifidebit terraAr-*nbsp;canu�
-ocr page 861-IN gt; I A LM VM XXVlh canom dnf eft apod timcntcs c2 et cognofc�feeosnbsp;fadt'�palt;�himfij�. Ocnlimeifcmper obfernatdnm,nbsp;qai'aipfecnpietextaqaeo pedes meos. Refpicemenbsp;^mifereremei,qnia dcreli�ns ic afflidos fnm. Af/nbsp;flidiones cordis mci audx fnnt, ex angaftrjs meisnbsp;lt;^t�pc me Refpice affl�dion� meam et laborc mean?,nbsp;^remitteomniapeccata mea. Refpice q multi funcnbsp;�nimici mei.qui iniquo odio oder�t me. Cuftodi aninbsp;gt;^am mea ct eruc megt;non cofundar quia fpero in te�nbsp;�Integritas et reditudoftructmc, qaiatecxpc�o,nbsp;Nedime deus Ifra�l, ex omnibus affli�ionibns fuis.
Ib
o LfKoJlJ f/�/rftefuj^iro,te expe�o.�Videturfumpt�igefiuordntiii Vlt;ileu�tt}iiinHsuelfdcrificttntiuquileunnthcfiiMt b Irufird.JIdcJt,nbsp;rfudm fiuU� fdpientU cr iufiiti�, cr quid confid�t in udM potentiSnbsp;ddhicictitif inundi contrd dei uerbu.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Al^ ignordnt dei uolunta
*'^'gt;gt;,ctii��bipldccdntdcfdpietttid,f:^c. d Pd{lii,Erodeusuefiert mihipopttb�.No hdbebis dtos dlienos.Ego�tm dominus deus tuus jwnbsp;t Vt integer�m itt uitd sy domina.
P S A L M V S XXVI� Titulus, Dduidis.
fi ielii oi oculos perpeluo ponit mifericordidm dei er/�quitur UerUa �Ucrbi dci,dbflinct^ ib co quad uerbo dei repugndt in doiirind cr culnbsp;, lt;ptemddmodum olim pij templumsydltdre deiubipriedicdbdtur,nbsp;^^Icbdtur deusfecun dunt pnefcripttim uerbi dei obferudbantg er nuncnbsp;^'^sngctimn dudiunty�^cipiunt fdcrdmenfd,feruiuntfu�ttocdtioni feeun^nbsp;uerbum Chri�i. A dhieres inquit altari tuo domine^ubi duditur� ere.nbsp;hypocritic mdgndm �tnfiitiitcm ��nntcs propter�udsnbsp;^�^�tiones er cultus deifi��os^ ut olim altdrc dei er tcmplunt cr leg� tu�nbsp;properdntes, ut impij ifra�lit^ eultumnbsp;'^�^�f�eipientes, utnucdpudaosfudftrdditiones^religiones cr N�Pnbsp;'�.otlio amp;(ditgelij mdgn^cdntes.m quieun^ tdndem^ecie appdredt
-ocr page 862-�git AV CT A RIVM Fei�! ERA N T
funt homines ai/^ �dt pleni odio dei,pleni inuidia et Acerbitate tiduer/df proximum^ttni,fuhdo�,pr(iui,imlgt;i/,itt ptec�tisfuis {gt;ereuntes,uirif(inguinbsp;ttnrij,fcelcrlt;iti,uentris mttmnanit cultores ft^uernddmodum hit colorianbsp;bus hic depinguntur qid domum,lt;llure eis' pr^edicalion� dei non diligsnd,nbsp;1S diligentes cohdemnntfiderwit,ferfc^uuntwruthxretKos. Petit erg�nbsp;bfc �delis ab his hypocritis (S corpore er Animo liber Ari, 1 d�rcofrcilenbsp;des 'mnocenti� de qud hic dicitur Ad cAufAtn pcrfecutionis pertinere.nbsp;�ropter uerbum dei mfAniunt hypocritte �y tyrAnni es hiretici ,fiiAS op�nbsp;niones pro uerbi dei ddor Antes. Alioqui quis gloridbiturfe elfe �ne ptt^^nbsp;to cor � deoiNon iuflific Abitur, inquit,in cojjieilu dei omnis uiuens, quent^nbsp;Admodum beec etiAin AnnotAui PfAl. -y, �? p�tl, 1 ?�
IVdica me domine,qaoniam innoc�s fum,in do^ minnm fpero,ideo non cadam. Probamedominbsp;ne tenta me, ign� explora renes meos �c cornbsp;meum, Quonia mifericordia tua ante oculos meosnbsp;eft,�c ambulo in ucritatc tua � Nonfedeo cumuirisnbsp;iianis,ncc communioncmhabeo cumcerfntis.Odinbsp;ccclefiam malignoram,�e cnm impiis n� fedeo� Sednbsp;lauomanus meas in innocentia, ctadhxreo altarinbsp;tuo domine* Vbi auditur uox gratiar um adionis,etnbsp;prxdicantur uniuerfamirabiliatua. Domineloc�nbsp;� domus tux diligo,et locum ubi habitat glorificationbsp;toi. Ne auferas cum pcccatoribus animam meam,ctnbsp;cum �iris fanguinarrjs uitam mcam.Qu{ ftudcntfa/nbsp;cerefceleftcjet muneral�benteraccipiunt.Eoo autcnbsp;in innoc�tia ambolo,rcdime me ctmifcrerc mci. Pesnbsp;meus reda incedit,incogregationibus laudabodo/nbsp;minum.
A Domttt deiescongregAtiopopulideii�ice[lubiuerium deiefl.ili �enim hAbitAt amp;� Auditur deus non cultus BaaI amp; IrAditiones humAn^.
PSA�n
-ocr page 863-IN PJAIMVM XXVlb P � A L M V 5 XXVII.
Tilulu!, DMtdis.
fidelis contemnit omnes adueridi ios fiducia protcfhonii dci, hoc dute Tolumfolicite ordt^ut po�it nMnere in domo domini,id eflj�ic ubi prtedi*nbsp;cdtur uerbiiM dei amp;� deus glorificdtur fecundum fuum uerbum,ut ibi po�nbsp;hictutusfit quetnddmoduMhd�tnus contra tcfics tnenddces,id eft,fi,lfisnbsp;doihres,�lfum contra deum fine dsi uerbum tcflificantesfiue docentes.
Ominnseft�Iaxmea,ScfaIas mea.quemtp mcbo^ dns eftfordrudouitxmex, qucmnbsp;formidaboddeo maligni �choftes adacr/
(antes mihi obiinaadunt me, at edant carn� meam, impmgant cadant. Edam fi confiftantadaerfamnbsp;mccaftra, non timet cor meam �C fi exnrgat adacr/nbsp;(urn mcbcnamjpfc erit fidaciamea. Vn� oro�do/nbsp;tnmo,hoc reqairam^nempe ut maneam I'n domo donbsp;nimi omnibus dicbus ait� me�^at aideam amoenamnbsp;CQltnm domini, �c aifitcm tcmplam eins, Qaom�amnbsp;abfcondit mein tabcrnacalo fuom tempore malo,nbsp;occult�t mcintcntoriofao,�cfaper '�petram cxaltatnbsp;Ole� Et nunccxaltabit caput mcum fuper l'm'micosnbsp;nicos qui circum me faut, idco facr�ficabo in tento/nbsp;^ioeiusfacrificialaudis, cantabo�t laudemd�camnbsp;dom�no* Audi dne uoccm meam c�m clamo,m�fcrenbsp;rcmci �t cxaud� me.�: Tu� hoc didum agnofcit cornbsp;oicam,requiritc facicm meam,�dco facicm tuam donbsp;^�nercqui'ro. Ne abfcondas facicm tuam � me, nenbsp;^btjc�as in irafern� tuum, tu cnim es auxilium me�,nbsp;dcrcli'nqaas me, ne d�feras medeus falutis mcx.nbsp;Quoni� pater meus �c mater mca der clinquant menbsp;zz
-ocr page 864-A VC T A RI VH P OM E R A N I dominas aotcmfnfcipitme� O Rende mihi domingnbsp;uiam taam, �c dcdoc me in femita rcda propter ini^nbsp;micos mcos. Ne tradas me aolantati inimicornn�nbsp;meoram, qaoniam infargant contra me teftes mennbsp;daces^�ccalnmniantnr confidentenEgo antem cre*nbsp;do meuifaram bona domini in terra uinentiem�nbsp;Expcdadomin�,confortare �c roboretorcor to�jnbsp;et expeda dominnm*
lt;t I.�x.] vt cognofe� putr�-.fthit} ut lib�rer 4 nulii tfirtitudo, fiftdm.Contrd hiec arrn4 mhilfunt ph4ndticij}iiritu!,pfcudoprophet�nbsp;tyranni cumfuo Sitdna. i Petrd Jidcfidrx^Arxfuprdpetril�n�nbsp;ddtd olim erdt �rti�imu prit�dum, unde ifid metaphord dccipitur c[uotiffnbsp;deuspetrdinpfdlmisdicitur,cre^ c ldefi,mte�tdtioneprdUiedo(irinbsp;tue Ctfim cultus dei, hlt;ec cH cofolalio med;,eiu�d confeientiu mcd fjuefidt^nbsp;cordis mei tihi domine obijeit hoc diilutn �ue uerbum tuum, tjuod dM^-Requirite freiem medm,id ell,non dbite dHo dd dlids do�rinds dd dlio^nbsp;cultus del, qudntumcunq} /�eciofrs, cr 4 mult is dmdtos ,fedmedmfrci(^nbsp;requiritcftd me uenite ubi ego fum per uerbum meum, tidm ibi uere inuc*nbsp;nitur dcus,non dlibi. Sedqui hocfrcit,pericu!is mundi et tentdtionibusnbsp;tdnieobnoxiusefl,utrumhdbctdeumprote{ior�, i yiuentiutH-^nbsp;id efl, proj^ere per deum dgentium^
P S A L M V S XXVHI.
Titulus, Cduidis.
Sdul,Abfdlon,dli),ut bedic dduerfdri) Eudngeli/^ypocriU erdntpe�' mi,flngentes uultum, intuspleni erdnt odqs .iiccr omnesh^ciirij,nbsp;preteredphandtici/�iritusdei operd contemnunt fudtdntumdgniflc��'^nbsp;cr quicquidipflexcogitdruntXontrd quoi hie dicitur. Quonidm nonnbsp;tendunt in operd domini,(^c. His iudieio dcicerto pereundum luuimus,nbsp;quemddmoditm femperfrdum efl^Ordt igitur hiefidelis qui 4 tailbus odianbsp;hdbetur,ne cum ipfls out per ip�os quemddmodwm uoluntperedt, ntc pronbsp;f� folum,fed etidm pro populo fult;e curie mandata flue pro ecelefld ordt, fdnbsp;indicdt ultimui uerfus.Aduerfarii enim onittid tto/ird per dere quaritnt.
-ocr page 865-IN PiJllMVM xxvni. '�f
D tc com chmo domine fidada mca ncfilo as mihijnchocfilenno tuofimiJis fiamijsqoinbsp;dcfccndontin infernom/Audi uoce dcprc/nbsp;cationis mex dum clamo adte, dumcxtollo manosnbsp;*^casadfandoariumtuom. Ncfimol comprchcn/nbsp;lt;ias me com impijs et cum operarijs iniquitatis, quinbsp;joquontor amice cum proximo fuo, et malum ger�tnbsp;wpc�orcfuo. Da eisfccundumopusfuom,ctfc/nbsp;condom malaftodiafua, daeis fecundum opus ma/nbsp;noom fuarom, redde eis ut merentur, Quoniamnbsp;non intendunc in opera domini, etin opusmano/nbsp;Urn eiosjideodeftruct cos ct non xdificabit eos.Bcnbsp;Oedidus'fit dominus, quoniam audioitoocem de/nbsp;precationis mex* Dnseftfortitodo mcact feutomnbsp;nieujinipfomipcratcor mcam,et adiotos fam,ctcxnbsp;oltatcor menm,ctcantico mco gratias ci agam.Donbsp;oiinos eft fortitodofuorum, et fortitodoqaafaluatnbsp;Chriftumfunm? Salua populura t��,ct benedichxnbsp;feditatitux,et pafee cos jet cxtoliccos in xternom*
4 Non uolo alibi te ejutrere cotra uerbS tuu ut�(pri,aobis in Cbriflp babittu dcttitibi tfi fdn�udriu cr propiciatoriS, cre� b A duerfarijnbsp;fiolStnos perditos cjje,malcdi�h: e Jci,p�rir efrme cibi cr uerbifipidtot.
P S A L M V S XXIX.
Titul'M P�tlmiu Ddtttdis,
Prophetuus Pfilmut deEuangelif mi�eflitetquodialet o nnespote�d tesgbr�m dare fob deo,cuiuse� iufiitufapientiafirtitudOypatcntiatCrnbsp;arffdt mundam de peccato in�delit(itfs,de iu��ia iudicio. I ta uddit fu�nbsp;per �iMMtid cfi,populoi r�gna,cr con/ringit cedros� id efl,fuperbilt;ttnnbsp;O* iUj^tU^ mundh ca!Hiwuet oftt)M loca, Aggci i, exuritpriedieatiotienbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZZ i
-ocr page 866-8llt; �vctarivm pomerani ptxniteftlU,commouet etiam AbfconditM timidat cerudt.aperitnbsp;fibiuidm^mhil cfi dbfconditum 4 calore tiuSfPfiil. t�. Vbiucro glorianbsp;nis fuccimibit,refurgunt homines fide mdgmficdrum promifiionum E �;lt;�*nbsp;gelifii^ uirtutej})iritus dei C hri^ filio dei incorporati in templo, idnbsp;ecclefid fdnild qut efi regntvm ccelorwmyomnes^dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludai ZT
potentes er infimi, dicunt deo gloridm m Chrifio lefu domino ncftro, �* dnted erdnt ddmndti peccdtorcs or udcdbdnt glorid dei. 1 fcifcdet, td efigt;nbsp;regndt dominus ChrifiuttUt�cidt diluuium grdti� quo feruentur credeti*nbsp;tes,hoe diluuiwm efifdcrum bdptifind quo plures funt bdptizdti per totfi^*nbsp;culd qudm in diluuio iiio� perieruntA.Petrii.Sedebit dutemfid efitreg�^nbsp;Ut bic rex nofter m uternum, amp; ddbit reffw fiue populo fiio firtitudine�*nbsp;^iritus contrd perfecutiones cr a�inds doihinds amp; contemptum fuptf*nbsp;borum,amp;�ciet populmnfuum proj^ere dgcre.
AFfertc'^ domino nos pot�tes,aiFcrtcdominlt;� gloriam �c fortitndin�. AfFcrte dominonbsp;riarn nominis fni,adorate dominnm in ornJ^nbsp;tn fando. Vox domini fnper aquas, deus gl�rixto^nbsp;natjdominnsfupcr aqnas multas. Vox domini enfl�nbsp;pOtentia,aox domini cum decorc. Vox domini coi�nbsp;fringitcedrosjdominus confringit cedros Libani�nbsp;Etexilirccas facit ut uituIum,Libanum �c Sirionotnbsp;polios nincornium.^ Vox dni fccat ut flammxigniS�nbsp;Vox domini concutit defertnm,uox domini conco^nbsp;titdefertnm Cades . Vox dominieoentit cernasnbsp;detegit fylnas, Sc in templo eins quiflt;$ ipfi dieet glo'nbsp;riam.Dominns fedetad faciendum diluui�, Sc fedetnbsp;dominos rex in xternum. Dominus fortitudinetnnbsp;populo foodabit.'quot; Dns benedicet populo foopacc�nbsp;4 �neommentdi^sexempUfcriptur^pofuiundeifl� d�egoriitp*^nbsp;tnuHttnr^ gt; fMetpopulumproJfieredgere,
PSAJ^
-ocr page 867-IN PSALM VH XXX.
�17
P S ALM VS XXX.
Titulus Tfdlmus qui cdntetur de dedicdtione domus Dduii.
Tiomus dpud Hebrteos dicebdtur dedicdri quiindo poR ^dijicdtionent b'�iiimt inhdbitdbdlur. Ii�tid hdbitdndi�rtefolent�dliqudprecdtione f!Tnbsp;^onuittiodmicisexhibita ccepcrut. Deut. lo. Qttise� homo quiledi�cduUnbsp;^om�nou�^et non dedicduit e�, udddt cr reuertalur itt domu fui, ne�rtenbsp;*^ridtur i)tbcUo,amp;lt;ilius dedicet ci,De domo dut Dduidis legis t.Reg.^,nbsp;^iuid hdbitduit i� dree ZioniS:^quot; uoeduit ei ciuitdtcm Dduid. E t ledificduitnbsp;P^ygirii d Me�o cr intri�fccus,Et ingrcdicbdtur profci�s diq^fuccrcfcetnbsp;dominus deus exercitiu erdt c� eo. Mifit quoq^ Hiri rex Tyri nunciotnbsp;*d �duid C7 tgnrf cedfmd adpdrietesnbsp;nbsp;nbsp;drt^ices lignofum drtifices^ U
fidum,cr lt;edificduerunt domum Dduid. Et cognouit Dduid qu�d confira ^�^Sfet eum dotninusregem fuper Jfid�l, cr qu�d cxdltdjfet regnum eitunbsp;populumfuum �frd�l, f:^c, Etcdp*7^ Edihim efl dutem ctvmfediffctnbsp;m domo fud, Cf dominus dedijfet ei requiem undiq^ db initnicisfuis, dinbsp;dd Ndthdn prophetdm : Vides quod ego hdbitem in domo cedrina,nbsp;drcd dei pof�td efi in medio peUitim. Ex blt;jc hif�orid cr ex uerbis pfalminbsp;^^dere licet,qu�dhic grdtins dgit Dduid, qu�d liber dtus efi ex horrendifiinbsp;^^perfecutioiubus CT tentdtionibus Cf terroribus, quibus prttmebdturnbsp;'�^�Sdule, qudndo exul dgitdbdtur Cf qult;erebdtur dd mortem, �unc dut�nbsp;*dificdtfil)t dom�cedrin�fiue regidm, in populo dei,ubi cultus Cf uerbiinbsp;t Cf prlt;etered fecundum dei promifiion� rex ek, cfc.Efi igitur hicnbsp;^i^lmus gredidrudflioqu�d,expeccdtisexmdnudduerfdriorH,totterronbsp;�^'is Sdtdnlt;e,trifiicijs, bret�ter ex infiris csquot; morte, dd confoldtionem eynbsp;reduxitnos deus.videtur qudndo^ deferuiffe deus, fed quemddnbsp;ydtnti Chrifius dicit.Kerwm uidebo uos Cf g�udebtt cor ueftrum, et gdstnbsp;^muefirtvm nemoto�etduobis, Eac uici�itudinedeusinhdcuitdfuosnbsp;^^feeteyc.
Xalto te dne quom'a exaltafti me,nec deleda ri facis i'm'micos meos fup me. Dne deus me/nbsp;US C� clamaui ad te,fanafti me. � Domine edunbsp;jfticx inferno animamme�,nia�meferaafti alqs -'^ccndentibus i'm'nfernum. Pfaih'tcdno uos fan��
Z2 3
-ocr page 868-IfS jSVCTJJR�VM pomerani
ci�as,S^ grattas agite in fcfto fando eias.Qnon�atn ad momentnm eft ira ci'as, et aitaMcfidcrium cios�nbsp;Per ucfperum darabit fletus, fed mancredit I�tic�a�nbsp;Ego a�td�xi'in profpcr�tatcmcanon cadaminxtefnbsp;nutn.Tucnim domine bcncplacito tnofortificaftinbsp;montemmeam,fed ubi faciemtoam abfcondifti,fa'*nbsp;dus fumeonturbatus � Ad te domine clamabo, do'nbsp;minamobfecrabo.Queatilitas eft in fangninemcOfnbsp;obi mortuns fuero f nunqnid puluis gratias aget ti'nbsp;bi,�c annnneiabit acritatem tuamt* Audi dominenbsp;tnifererc mcGdominc cfto adiutor meus. Connerti^nbsp;ftiquerelammeam in chorum ^exuiftifaccummcihnbsp;Ql�i-Ufuprd �c cinxifti me Ixticia. Vt pfaliat tibi gloria mea et n�nbsp;fileatjdne deus meus gratias agam tibi in xterniim�
lt;t Exerrore,exdcf}ierdtio}tciTterroribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Hc^*
�jh,m me�iorid,id efl.in ftflo quindo de deo pritdicdtur, cdH�tur, O'c-
c De�derium.J Id e�,vonfe} iof�ii dile�iso�enditirdm, non morte nuit fed bonwn licet dliter dppdredt.
P S A L M V S XXXI.
Pfd�mutDduidddprte�nendanit
Chrifitef fideler per omnem uitditt intus terroriiut ut fitprd di ilume�, extrd bldffihcmqs CT perfecutio tibus cr cantemptu proptefnbsp;uerbudcidgitdntur,crtdmert dcusUberdtCfcofoldtureosjuttS'ipfi*^nbsp;es tnbuldtos cottfoldri ,G-dd fidem exhortdri pe�irt, t. Cor. 1. Q�^nbsp;iaquitimmenfdefi,t^c.utcunquefubcrucefiepeliiorentfideles, tdmeitnbsp;deus dde� pro^e^r er con/o/lt;lt;for,�t dlibi. Secun dum multiludincm dolenbsp;rv/m meoru/m in corde meOtConfoldtionestu^lcfti�cdMerttttt ttnimimtMttnbsp;tidKdttende'memmbust^bnfpfilmtf,,
Inte
B.
-ocr page 869-IN P 5 Z 1 M V M XXXh
N te fpero domine non confnndar l'n xtcrn�m, iuftitia tua Kbera me. Inclina adme anrcm tnamnbsp;cito lib�ra roc cfto mihipetrafortis, etarxm�ntnbsp;^3,iitmcfalacs* Qgia tu cspetra mea etarx mca,pronbsp;Ptcr nomen tcom deduc me �c dirige me ? Edac menbsp;bqaeo quem abfconderunt mihi, quoniam tu esnbsp;fortitude mea. �n manos tuas commendo fpiritOmnbsp;�^cam^redemifti me dnc deus oerax^Ego odi obfcr/nbsp;Nantes naniffimam � uanitatem, in dominum antemnbsp;O�sro. Exckcamp;'. l�tor in mifericordia tua, quoniamnbsp;*'crpicis af�it�ioncm meam, et cognofeis in necciTi/nbsp;^atibussnimammeam. Nec tradis mein manus ini/nbsp;fed ftatuis in loco fpaciofo pedes meos.��Mifc/nbsp;��ere mei domine, quoniam anxius fum, contabefei Jnbsp;Pfactriftitiafacies mea, anima mea�t uentcr meus*nbsp;Qponiam confompta eft prse m�fticia nita mca, Stnbsp;^/^nimciprxgemitu. Corruerutuircs mcxprxde/nbsp;H'�o mco,et ofla mea contabuerunt, Ita omnia funtnbsp;*^ihi aduerfa,utet uicinis meis fimmagn� opprobrinbsp;terrornotis mies ,me foris uidentes fuginntnbsp;ObJiuioni ex corde traditus fum ut aliquisnbsp;*^ort�os, fadus fum ut uasconfradum. Quoniamnbsp;�^Qlti criminantur me, ita ut qnifque terreatur^con*nbsp;f�Itant fimul aduerfum me nt auferant anima meam^nbsp;Ego autem in te fpero domine, et dico, tu es deusnbsp;*^eos Jn manu tua funt t�pora mca, eripe me ex ma/nbsp;inimicor� meor� et �pcrfcqu�tibns me*��Illaftranbsp;t�a fuper feruu toum falua me mifericordianbsp;ZZ 4
-ocr page 870-3 to �VCTARIVM P o � eran r
�tua Domine non confundar quomainuocote,con-' fundantur autcimpf) ct Cleantin inferno. Mata fiatnbsp;labia mendacia,qaxloqauntar aduerfus iuA� per/nbsp;tinaciter/uperije et contemptim Quonia immenfanbsp;eft bonitas tua, qua repofuifti timentibus tc, ct pa'nbsp;lam exhibes qs qui in confpedu homin� confidantnbsp;in tc. Tu abfeondis cos in abfeondito apud te � ca'nbsp;iufeunque faperbia, abfeondis cos in tugario � con/nbsp;centiofis linguis* Benedi�asntdominus.qu�dad/nbsp;mir abilcm mifer icordiam exhibait mihi in � cinitatcnbsp;monita. Diccbacnim in fnmma anxictatc proic^nbsp;ftus fum�c�fpc�u oculor� tuor�, et tarnen audifttnbsp;uocem deprecationis mex qaando clamaba adtc�nbsp;Diligitedomin�omncs fan Ai eins, nam credentesnbsp;caftodit dominus,ct agenti faperbe rctribuit abtinnbsp;de, Animoforti eftote et confortetnr cor ocftrnnij
omnes qui cxpcAatis dominum.
4 �vdniutemfupr^i^iPfdl/tndee�tribuUtiot b Dixit berdtum 4 nidlis. htm explicdt in quibus ntdlii f�eritt quid odio bdbet ui*nbsp;ni�imdm udnitdtem, in/dniu contrd dei uerbutn doUrinmx cultus dei�*nbsp;ihstZrfequiturdeu/muocdntem. c Hiecfidespote/lcontetnitt*nbsp;redduerfdrios. dnbsp;nbsp;nbsp;Id eft, iuciM dta dppdret mihi ddiutorio Oquot;
{bldtionc contrd Sdtdnte terrores, e Ciuitdtem munitdm died quditcun^ fccuritdtcm contrd dduerfdrios,ut Pfdl.^o,
P S A L M V S XXXI�.
Tif�/�r, EruditioDdUidis.
Ndgnitudlnem peccdti et iudiciu deine nnouithypocri�s humiM�deo fuis bonis confidit, er fdtis�ciionibus. Hic dutem Pfdlmus non fufird uo^nbsp;cdtur Eruditio^quid longe dliud docet,nemp� qu�d mwtduf cum omnifuinbsp;fdpientid et iu�itid ignordt hdnc e�e bedtitudine�iteri ddtnnution� no�fitnbsp;crede^f
-ocr page 871-IKt P'ALMVH XXXII
�quot; creder� remi�ioftem pecc4torum,pro i�td detim omttt o}ntusfan!b,Ut
^Atidein pudefidnthyfiocritiequifdnhituin�tnt, Santos fuos,id e�,ere� ^fntes non folum libert� deus,fed etiam porr� confcrudt.Udncgrdtid hd�nbsp;^u^pudpdtrem in Chrifls lefu donrinonoflro, Rom^ 4..
I A Eatusille eftcui remiflaeft tranfgrcfl�o, l^cm' conted� eft peccatum. Beatus homo eftnbsp;�1/cui non imput�t dominas �niquitatejn cuiusnbsp;^^iritu noneft doIus/Quamdiu enim tacebam con/nbsp;^3baer�t ofla mea ab eiulatu meo alTiduo. Nam ma/nbsp;tua die ac notftegrauis erat fuper me, ita nt uer/nbsp;^cretur humor meus in ficcitates xftiuas.Sela Jdcirnbsp;^0 peccatum meum tibi fateor, �tiniq�itat� meamnbsp;*^on tego. Dixi confttebor tranfgreiTiones meas donbsp;�^ino,ibitumremififti iniqnitatepcccati meh Sela*nbsp;hac orabitte quift^ fandus in tempore oportonbsp;^o,cumitaqginundationes aquarummultarom ae/nbsp;�^crint adeum non pertingent* To esprotedio meanbsp;^banguftiaconferuame, utliberatus gloriaripoPnbsp;cum gaudio. Sela. Inteiledum tibi dabo �c do/nbsp;^ebo te uiam quam ambules, diriga te oculis meis*nbsp;Nolitefierificut equus St mnlns,quibus non eft in/nbsp;^cllcdus,quibas chamo etfreno in maxilla opus eftnbsp;^um non accedunt ad te, Multx plagx font impio,nbsp;�erantem autemin dominum mifericordia circun/nbsp;^abit. Lxtamini de domino �texnltateiufti,�tgIonbsp;*'�miniomnesqai rcdoeftis corde?
gxi A VC TARI VM P OME RAN I P S A L M V S XXXIIL
Pfoj�^uitur fincm fupcrioris pfdln� V 'wcipit eifden �re tier�!, flosz^vei�oiuociins tosquibui rentilfdesltrdnfgre�io, non imfutitnivnbsp;feccdtum,f�^c, Hiscommenddtmagnified grdtidrutndflioncfierbtimcrnbsp;opus dci,contrd do�rindtfConfilid 0 operd hutndm. vtrbii dtiftwt dusnbsp;dod -in� zy promi�io�es,opus dei efl quod exhibet mifiricordidm�ue t�nbsp;�ifiedtionem credentibus,cr contemptoribus iudiciumjni�ericordidm autnbsp;ub!q^ e�e dicit,�uecorpordl(dotnnid i� mundo bene�eid ergd omaesnbsp;turds rej�icids,�uej�iritUdUd er eternd iUd dotid per inuulgdttim Eudu^fnbsp;liurn. Ncctmrumlt;ju�d tdmmirdndd prlt;edicdnturdeuerbo dei^u�drs^nbsp;�lum fiter de operibus dei uet promi�is dei quid fidelid, id e�, cert*nbsp;funt,lt;iudndo uerbo domini calum er terr�fSSquot; omtud coditd futit,(^ f�'��nbsp;f�rudntur. No� ergo contrduerbd er operd deimetueijddfunt tyrdnno^nbsp;rum uerbd er con�lid, qua omnid deus bdbet in mdnufud, ne �cidnt opditnbsp;quoi ip�uolunt, fedquod don�nus uult. Bedti igitur er popului e�enbsp;pradicdntur qui ex uerbo eropere dei de� dgnofcerc er eifidere ttoruui}nbsp;hi uer�deu hdbent, dum interim dlif humdnis doilrinis etfiducid�toru�^nbsp;operu^er �dueid principwmpereunt,utnoflri Pdpi�a, Siedtd bedtisnbsp;d�crit ne dd ui�� quid� er tutcldm corporis utcunq^impctdnturomnitlt;*f^nbsp;mdlis qstcmddmoduar, Chri�us dicit: Erimu quaritc regnum deier iu�^�*nbsp;etus, er hacomnid udijcienturuobis.
EXa'tate lu fti de donii'no, reiHoru decora f�*-laudatio.Gratias agite domino citharajpftP v'crio decem chordar� pfallitcci. Cantate��nbsp;canticum noaum,bene pfallite ebordis cl cumiobl'nbsp;lo QuiaueraxcftuerbumdnijCtquicquidprom�t''nbsp;rit certo pr�ilat.Diligit iuftiriam ctiudici'um,mil^''nbsp;ricordia domini plena eft terra.� Verbo domin� c�nbsp;H fa�iifunt, et fpirituoris c�us omnis cxercitas co-*nbsp;rum.Conrinet ficut in utre aquas man's, et ponit innbsp;abfconditis abyflbs. Timeat dominum Omnis terra,nbsp;metuat cor�eo qu�cquid habitat orbem terraru�nbsp;Qi�oniat�
-ocr page 873-IN PSALKva XXXH�. �2� Qoonbm c� �pfe d�cit fit � e� ipfe mandat rcs adefT*nbsp;Dns difli'pat confilia genr��, et mut�t cogi'tata popanbsp;lorum. Confil�� autem dn� in xtcrn�mmanet, cogvnbsp;tati'oncs cordi's eins perpetuo rnan�t. Bcatus ergonbsp;cftpopulus cuius deus eft dns, populus qu�elegitnbsp;h�reditatemfibi- D ec�el�profp ici t dns, uidct o�snbsp;filios hominum. E ftabiii chrono fuo ,rcfpicit fupernbsp;omneshabitatores terrac �Ding�tquo uulrfingulonbsp;rum corda,entendit ad oninia opera eorum. Nonnbsp;laluatur rex per magn 3ni petcnriam, et gigas nonlinbsp;berat mukitudineuiriumfuar�. Nec faluatcquus,nbsp;nec lib�r�t magnitudo fortitudinis eins. EcccocuKnbsp;domin� refpiciuntad timenteseam,adillosqaifpc/nbsp;tant in mifcricordiacius. Vteruat� morte animasnbsp;�orum^et alat cos tempore famis. Anima noftra ck'nbsp;pedat dominum, quoni�adiutor�cfcutumnoftr�nbsp;cft�Qniad�coIxtatur cor noftr�, et innomenfan/'nbsp;dumei�sfperamus. Sit mtfericordiatuadominefa/nbsp;per nos^quemadmodum fperamns in te.
lt; Gen. �. Dixit deus, t:^c, E tJ^iritus domini firebdtur fuper dqu�s, f�itgregcnturdqult;e,Z3-c. b ldefl,quicquidcogitdntuertitqu�nbsp;�f/fuuk.
P SALMvs XXXIIrr.
TitKfwj, Pfdlnjus Dduid qudndo mutduit uultum cordt� AbU melech, qui dbiecit eum, tpfe dbqt.
^nf�gnis conf�ldtio nbsp;nbsp;grdtidrS dbiio^qud fuo cxemplo prouocdl omaes
utinuocentc^bene /percnt'atdfflilUonibus quds oportet ftpefu^ ^�trefilios dei, qt�d dngeU dei cdfird bdbent circum nes,id efi, exercitusnbsp;Rdd t.
-ocr page 874-�14 'AVCTXRIVM P o M E R a N I
del, amp; dduer/driot tuceffi efi iudicio dei perire, t�ntwm twf timedtntit O' reUgiofe coldmus deum,exfuo uerbo,fecund(im primum priecept(im,dbf$nbsp;hypocri�fidefyncerd, cduedmus menddcetdodrindt qult;eloqutintufnbsp;dolifm/ecundmn prteceptum fecundum, firdtniu^ d� uoluntAt�, nonnbsp;murmurentus contrd deumfub cruce, id quod efi ucrum ftbbdtu dgcrcfi*nbsp;cunduM tertiam prlt;eceptwm,quemAdmodwm ordtnust lint uoluntasnbsp;efi,non SAfdn^euolufttAffUS pdpi�nrum/eibirioru,tyranttorttm, nenofii^nbsp;quidcin,[ed tudpdternd ergd nosuoluntdifidt, qui nihilukquodnon�^nbsp;commo dum dut fitlus nofir d,ndm pater nofier coelefiis es, �� tui dngeli ne^nbsp;bis feruiunt ad tuendum, credimus etiam p conterantur ofia iu�oru/nitnbsp;tarnen nu�wm eorum periturum, id quod reptrre^o iHa nouijiima declif'^nbsp;bil,n� omnes capiUi capitis nofiri numeratifunt^ crc. Deinde etia in p^^^nbsp;uiuamuscu proximo non reddentes malu promalo/ed,t:^c. fecund�pf�^nbsp;ceptafiecudie tabuhe.Egrcgius efi ita^ hicpfalinus quifid� et uit� crpro^�nbsp;tefhonciniufioruin deficribit^es�malitiam Zf dainnationctnimpiorupf^finbsp;cutortwHtScriptura iam mj lue c efi, ifi pfalmi nuc no leguntur folu ut antftnbsp;fed etiam inteHiguntur ,vinhis deus totiesadmonetur amultispdelibnlnbsp;fuepromi�ionis. ytinam uiderent aduerfarij ueritatis quod nam indi('^nbsp;ex hoc iam eis immineat, nam httc nunc deus audit cr libenter audit a�i^nbsp;duefibi ley cr cantari non orc folum,fed etiam corde er fide,
BEnedicam domino omni temporc, laus eins iugiter erit in ore meo. De domino gbriabi^nbsp;cur animamca, utaudiant afflidi Scexhil^'*nbsp;rcncur.Magnificate dominum mecum^etexalterno^nbsp;nomen eius fimuh Quando qux�ui domin� refpon^nbsp;dit mihi,et cripuit me exomni pauore meo. Quinbsp;fpiciunt ad e� ^illuminantur, et non confunditur u�lnbsp;tus corum. Cum hic pauper clamaret audiuit dominbsp;nus, et ex omnibus afflidionibus cripuit eum�'� Ca'�nbsp;ftrametatur angelns domini circum timentesnbsp;�lt; cripit cos�GuftateSc uidctcqa�mfuauisnbsp;minusy
-ocr page 875-IK PS4LHVJW 5C3�^Iiri� jfH ft�i�sjbeatus eftm'rqu�conf�diti'neam.Ti'mctedonbsp;mi'numuosfand�e�Ds, qai'a nihil deeft timentiba?nbsp;som, Di�itesad inopiamrcdigcntur et efuri�t,qu�/nbsp;rcntibus autcm dominum non d�crit ullumbonum�nbsp;Adeftefili),audite me, timor�dominidocebo uos;nbsp;(^is eft homo qui nult f�liciter niuere,�et dies habenbsp;r� bonos c� Prohibelinguam tua � malo,etlabia tuanbsp;oe �oquantur dolum. D�clina � malo et fac bonum,nbsp;quxrepacemetfedareea. Oculi dominiattenduntnbsp;ad iuftos.ct aures eins ad clamorem corum. Vultusnbsp;autem domini attendit ad mala facientes, ut delcatnbsp;Oicmoriam corum de terra. Cnmclamant iufti do/nbsp;minus auditjSc ex omnibus aduerG's eripit eos. Pronbsp;pceft dominus confradis corde, �t contritos fpir�nbsp;to lib�r�t. Multasquidem funtafflidioncs iuftijfednbsp;Sx omnibus his lib�r�t eu dns * Cuftodit omnia olTanbsp;siusj�tnc onumquidem ex his frangatur. Malumnbsp;aotemoccidet impium,�tquiodio habent iuftumnbsp;delinquent � Redimit dominus animas feruor� fuo/nbsp;tQm,�comncs qoiconfiduntin eumnon delinqu�t�
lt;t iSuM�Mntur.J Ide/}, confohtionem ^ccipiunt er prote?iioircin ^itdchildritii^uidtus. b ExGen.^i. Cdflrideifti/itth�c,erc,nbsp;El �xo. i4-.Angeluspr�ccditcifir4 lfrd.�l,erc.It�m fiigUmiKlfraclem,nbsp;Continus pugndt prociscontrdnof^EtElifetu dixit dd�multit Plum funtnbsp;^lgt;(fcum (ju�m cum illi{,z^c. ob/crud qu�d hic Pfdlmus loquitur de euftonbsp;^�ddngelorum�eb.i. c Idmcontetttioe^.l�ypocrit^perfecutonbsp;*�� tolwMf inttndi,dlios uocdntb�reticos,fed cum dotninuscce^eritiifnbsp;^�Wetuncuidebitur.
A44 5
-ocr page 876-su
AVCTARIVH P O H E R A NI
P S A L M V S XXXV.
Tttliluf, Dduidff,
Semper{�vnt in dulis prindpum impij dUtjui aoitles qui uetttr�f� fi oblaqu�tur iujiis optimit uir� ut nt d^crimen conij�it,nuxiim tnbsp;hoc agunt impij pr^dicatores eorum, eS' dofhres, in primit contri pro^nbsp;phetdi Cf f�nceros uerbi dei do�)rct,Cf omncs gui ueritdtcm amdnt. 0nbsp;con�tentur, guos tuceffe efi mulu puti, gueifMdmodum agebatur Wnbsp;Slt;tttlis contra DMidem, O' apud principes contra prophetas, apo(bloftnbsp;martyres quemadmodu/m impurifimi nebulones, qui tarnen magni uidertnbsp;uolunieg,erdntdpud cictnenti�imtvm Cttftremno/irum Cdrolum quttttttH^nbsp;contra nos qui (zuangel�tmC hrifli o uerhum deifyncere doc �mus,nbsp;fuc�erantnoi negare deumShriftum^Mariam uirginem, cotemnere^^l�^nbsp;fli Sacramenti o totam religionem,pcrmittere noftris �irta,adulterianbsp;fldgitid omnii ,fcd dco pugnante pro nobisfempiterna conf�fione co� ��nbsp;fitnt m con/�c�u C^efdrcte maieflatis perpublicam ofanih�imam no�''^nbsp;do�riniecon��ione,inCom(tijs Au^�d:annodont(ni.MD XXXC?�^nbsp;Igitur chri�iit hic cum Dauide o propbetis, et martyribus,o quif^nbsp;lis dicitf Domine deus pater calcRis hocunmnuerbum die tantum iticot^nbsp;de meo. Salus tua ego fum.Jidc�dutufaluuf et Utus cro,certus qu�d ptfinbsp;bunt aduerfarij hypocritie, Cf f�
COntende'*donMnc cum contendentib�is cum^impugnaimpugn�tcs me. AppreheO^nbsp;de fcutumetlanceam,et exurge in adiato^nbsp;rium mihi.Educ lanceam, et occurre pro me adocr*'nbsp;farijsmcis ^dicanimx mexjfalustuaegofum.Sof''nbsp;fnndantur pudore et afFiciantur ignominia qui infi'nbsp;diantur animx me�. Conuertantur in fugam^Sfnbsp;fandantur,qui machinantur mihi malum * Fiant tan/nbsp;qaam palea coram uento� et'* angelus domini exig�enbsp;eos� Fiat ui a eorum tenebrx et lubr icum, et angdusnbsp;donuniperfequacareos� Qconfamf�necaara clamnbsp;teten
-ocr page 877-IN P S ALM VH XXXV.� *^^tenderantmih� adintentam laqaeamfuOtn, finenbsp;�^ufa foneamfeceruntan�mxmee Obruaturdcimnbsp;prouifo quifque eor�)�lt;Iaqucus que clam tetenditnbsp;�Tenatcnm^c in eodem ipfeobruatur. Anima autenbsp;���caexukctde domino,et Ixtetur defalnati�ccius�nbsp;Omnia oiTa meadicant. Domine quis cft fimilisli/nbsp;tuen�meripis pauperem ab illo qui fortioripfonbsp;'ftgt;paupcrem et afflidum � direptoribus fois. Sur/nbsp;gentesteftesiniqui, obqciuntmihidequibas nonnbsp;fi�m mihi confeius. Retr i buunt mihi malurn pro bogt;�nbsp;�'OjOt anima mea fit quafi nihil unqnam bonifru�Pnbsp;ficarit. Egoautemeum infirmieffentjindnebamfacnbsp;^ni,af�l!geb� me ieiunio, et oratio mea in finu mco jjnbsp;*�ertcbatur. Quafi pro proximo, quafi pro fratre excortie.nbsp;�^coagebam, quafi lugens matrem triftig incede/nbsp;^am. Ipfi antem de meo incommodo Ixtantur et connbsp;�**cg3ntar, congreganturc claudi aduerfum me denbsp;*nipronifo,mordentet non ceflant. Cum fjs qui hy*nbsp;Pocritx funt ct derifores propter cibu frendunt fu/nbsp;per medentibus fuis.Domine quoufc� afpieics^eri/nbsp;Peanimamme� �tomnku corum, ct derelida meamnbsp;^catolislconum. Gratias agam tibi in Ecclefiama/nbsp;���a,etin populo mukogloriabor dete, Non gau/nbsp;'icantfuper mc qui aduerfantur mihi fine caufa, necnbsp;^o�is irrideantmequi odcr�tmefruftra.Qpiaconnbsp;f�hant nt noccant,et concinnant dolos aduerfus cosnbsp;HQipaccmquxf unt fuper tcrram.Et dilatant os con
Aaa 4
-ocr page 878-avctarivm pomerani trame, �t di'cunt: cDgecDgc, hoe noluerunt u�defcnbsp;oculfnoftrf. Vides hxcdomi'ne.nefUas.dorn�nenenbsp;proculabf�s� me. Excitarc ct ?igilaadiudicandamnbsp;pro me, �e ad caufam meam deus meus et dominusnbsp;meus. ludicapro me fecundum �uftitiam tuamdo/nbsp;mine deus meusjoe gaudeant fuper me. Non dicantnbsp;incordibusfuis : cugeeuge,hocuolebamus,nondpnbsp;cantjdeuorauimus eum. Erubefeant et c�fundanturnbsp;fimul,qai exultant de malis meis, induantur ignoininbsp;nia etpudore^qui gloriant contra me? Glorienturnbsp;potius etex�itent quibus placet innocentia mea,nbsp;iugiter dicant,magnificetur dominus qui bene uulcnbsp;feruo fuo. Et lingua mea praedicabit iufticiam tuamgt;lt;nbsp;�� afl�due te landab it.
rf Timednt�pol^initiduerfirijpietdtKbdfpreccSi b Ut fuprdferuiuntfidelibus, Of exigunt impios dducrfdrio!,ut hic dicituf^nbsp;c Cldudi,qui�mul deo a- diabolo fendre uolunt uentris C!' ^lorl^nbsp;cdufd^eldudicdntes in utrdn^ pdrtem 5. Rfgi 8- Phil. 3, HcZ,. f.
d Siue. Quiuoluntittjutt�medtniidefi,lt;iwgiudentlt;^t(�dciufd�}(^ tuindt cz fuperior cuddit.
P S A L M V S XXXVh
Titu�uSi Pfdl/nus CdUidisfcrui domiai dd pr^ecinendu.
Contrd hypocrifds Dduidifepim rcs efl quim contra tnenifflo^ f�cutorer, nanj iUifunt hotum acttleus, cr bldjfgt;hemdnt inirunt irrgt;tcdiigt;nnbsp;licet fdttdhi J^eciecordnifedulHs deiiteritdtet�, tdmen nihil profii�Vf'huonbsp;impio cotidtu NiJia mifcrico�did tua deui tibi�i^ efi, lt;ju� ctiamnbsp;nbsp;nbsp;tfiulddfii
Mdntidfent'unttiyubiqncefitteritdiopirum tuoi tun Horna t� cnutrbi tR� is��.�g414,ci�d�w i{{i( txcrctSiKlit prefitidr�ffM,Seliautemh0�ftnbsp;jfffj
-ocr page 879-IN PSALMTM XXXV �.
Mf�^uostuiboniti�edigrUirls (Xtnifericordidfine iuJUtii tudiu�i�cdntur, Ofubtegminealdrum tudrumnt fuUi[ubgdUindindonto tudd^ud te,idnbsp;tu hdbitdx �dutidm bdbebunt. Kdbitds dutem ubi prued�dtur tuum.nbsp;f*erbum,non in excelfis contrd Icgem^dut ubi docentur tdittUftn trdditiones,nbsp;bumdiite, zj obf�rudnturfi�li cultus, iBic eA ucrd uitd, confoldtio ZJ pdXtnbsp;^tdque uelintinolint bnpij nebulones, regnum dci fldt iwniotu: in fine ordtnbsp;^^denterfedduerfushdspeflescuftodiri, qudsin principio grdphicedetnbsp;pwgit.
DIcoincordemeo,fcelas impij efTe nimium non eft timor dei coram ocuh's eins. Blan/nbsp;di'tur fibi apndfefe,uti'niquitatemfuam ftanbsp;t�atj�c ali'os deformet Dodrina oris eins obeftnbsp;*��endac�am eft, non a nit doceri ut bene agat. Ini�u'nbsp;fiam meditatan'ncubiKfno, �lt;perftatinu�amab,nbsp;�^ec ncreturullummah'cixgcnns. Domine miferi'nbsp;�^ordi'a tua abi'que eft qu�m late pater coclum, �c ne/nbsp;**1138 tna nbicuni^ uidentur nnbes, luftiti'a tua ftatnbsp;�c�t montes de�,ettua I'urautabyfl'us profunda.Honbsp;*^�nes �^i'umcnta curas domine. Quom'ampreci'o/nbsp;^^eftmifen'cordi'a taadcus,qa�dfilii homi'numfubnbsp;^cgmine alar�m tnarumeonfidunt. Inebriantnrcxnbsp;abundant! copia domus tuX) �teeu torrente uolu/nbsp;Ptatib�s tuis potas eos, Quoniam apud te cft fonsnbsp;'^^t�iSt�'nluminctnoo�demus�umen. Extendemi/nbsp;^cftcordiam tua fuper cognofccntcs te, iuftitiam
cr reiftos corde*Non mcfuppl
cr
�het manus impiorum non deturbet me� Sed ibi ca/ operarq iniqoitatis �atexpeUantur�^nonconnbsp;bftant�
-ocr page 880-avctarivm pomerani
b Inluini��
NO 1� indignari ma'i'gnis, nelt;$ inuidess opc rarijs iniquitads. Quoniamtanquamfoc^nbsp;n�m nclociter faccidcntar Se ficut olas ainbsp;Eitlgt;ort4tw. ridemarccfccnc. Sperain dominum ctfacbonaiH)�nbsp;permanein terra,�lt; quxreuid�^�de�itcr.Deleda''nbsp;rc in dno, is dabit tibi quiequiddefiderat cor tnum�nbsp;Commictcdominoftatomrcrnmtuarum, �c fpef�nbsp;incnm,ipfc omnia redeenrabit� EtcducctquafilQ'nbsp;men iuftitiam tBam,ct iara tna qna� meridiem.nbsp;peda dominum et operire enm, noli indignari oir^nbsp;CU i profpere fuccedit cum facit nequitcr. Define abnbsp;ira etdcrelinqacfarorc,noliindignarinccc ipfeina'nbsp;cPM�K�t�'o. lefacias.Qaoniammaligni extcrminabantur,cxp^nbsp;dantes autem dominom haercditabnnt terra.
hnc paolnlom reftat et non crit impins, turn refp�' cics adlocamcins et ipfe no crit ibi? Affl-di aoteinnbsp;hxreditabunt terram, Sc deledabantur in muka p�nbsp;ce.�mpinsminatar iofto,�c ftridet fuper cum dend'nbsp;b�s fuis. Dominus autem irridet eum proJp*^^^nbsp;enim qooduenit dies cius.Gbdium ftringunt imp^
�ctendunt arcum fuum^ot dcijciant aff�idum et
IN PSALM VW XXXvn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�U
perciTijCttroddentreda incedcntes. Scdgladias cor�tningrcdictur incordaipforam,ct areas corunbsp;confringcrar � McKus eft modic� infti qn�tn copianbsp;niakorum impiorom. Qaoniam brachia impiorumnbsp;confringentur, faftentat aote iaftos dominus. Nogt;nbsp;uitdominosdies corum qui funt incegri,et pofleiTionbsp;corum in acternom manebit. Non confunaentur innbsp;tepore malo,et in diebus famis fatis habebijt. Quianbsp;impi] intcribuntj�� inimici domini, ' ctiam fi fucrintnbsp;Dt pratum amocniiTimum, tarnen euanefeent ut fti/nbsp;mus. Matnatur impiosetnonreddit, iuftus auremnbsp;niifericors eft et tribuit ? Qaoniam benedidi ab conbsp;hxreditabunt terram^ malcdidi aotem ab eo exter/nbsp;niinabuntar.'A domino greflus airidiriguntar,�cnbsp;diligit niam eins. Si ccciderit non abfjeietur 5 quo ni/nbsp;2m dominus tenetmanumeius.^iunior cgofuietfc/nbsp;nuijctnnnquam uidiiuftumdcrelidum, nee fernennbsp;ci�s mendicum.lugitcr mifcricors eft et commo'nbsp;dat,etfcminieius bencdicetnr� Define�maloctfacnbsp;^onam,�� permane perpetuo. Quia dominus diK/nbsp;git^ius, et non derelinquitfandos faos,inxtcrn�nbsp;conferuabuncur, fernen autem impiorum extermhnbsp;f^abitur.luftihxreditabunt ter ram, et habitabuntnbsp;in xternum fuper cam. � Os iufti meditatur (apien*nbsp;^iaiujct lingua eius docet ius.Lcx enim dei fui in cornbsp;de eius cft,non labuntur greffus cius.Obfcruatimnbsp;plus iuftum,�c qujerlt ocdderc cum, Sed dominus
-ocr page 882-f�t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTAF.IV.M POMERANI
non dcreliqu�tcnmin mana�Uins, nec damnat ��m cum condemnatur, Expcdadom�n�ct cuftodi �Pnbsp;am dus, Sccxakabitteuthgeredkatepofl�deas tcr^nbsp;ram,uideb�s impioscxterm�nari, Vidiimpiumaalnbsp;dcferocem,cxtcnfametuircntcm,atlaur�uindcm*nbsp;� Prxtcr�ui locum,et ecce^non eratibi, �nterrogaa�nbsp;de eo et na^qaam l'nucniebatur ? Cnftodi�ntegr�ta''nbsp;tcm amp;c intcnde xqu�tati nam taf� tandem bene er�t�nbsp;Tranfgreflbres aut� delebuntnr fimul,etimp�j tan^nbsp;dem extermmabnntar� Salas ftalt;$ eft loft�s � dominbsp;minOjhi'ceft fortitudo eor��n tempore tribulationnbsp;nis. Et dominas aderit eiset eripieteos, cripieteosnbsp;ab imprjsjet faluabit eos^quia fperant in eum*
d Fidclitcr.] Id efl,tu}n contrd deunt MtJtQtnines, ^c.
b Promi�io etidm de rebus po�idendis. c Tridbicp�O* mittuntur.Verbum fuwm tibi defindet deus, tutdbitur corpus, dabit ut�ugt;nbsp;JmpijomnidperditA\uolunt. d Qccupdtio qudproitiittiiui�itfi^nbsp;dbiinde,nonobftAnteimpiorumopulentidfcdnddlofii. e Opuleifnbsp;tid O' glo rid impiorum p�rit,inopid piorum ditdtur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Occup�*
tio,:lU!dpij potiusuidenturdercl!'nqui,ricutimpij cxdltdri, g In��* or.crc.] Exper�'ewfM, h Ius.]lde^i,quodd;quue�. t Doct^nbsp;uerbum dci, hoc non fu�inet impietds.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k No� gu�d non po�i^
po�ed nomindre smpios ubi perierunt,fed ^u�d �c pcrierunt,ut turpe noi^ men hdbcdnt, eo pldn� non pnt in reputdtionc dpud homines quod pdulPnbsp;dntc f�erunt, nec ultrd pritfint offici/s publicis ,utnunc dpud Chri�dK�Snbsp;fxlct Antichri�idnus pdpd cumfuis Eudngclij perfccutonbus, oc,
P S A L M V S XXXVUI.
T(f�f��, T?fdlmus Dd�idis pro commcmo rdtioncZ Id efi, ddfe dccufdit^ dum O deum Iduddndum. Hfc e^fdnSd�delium commemordtio.
Rurfum hicficut o Pfslmo�cxto fenfus peccdti eP; o horrendd /jgt;c* dri
-ocr page 883-IN PSALMVM XXXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�35
�r4 iudicij dei, unde cr ipfiim corpus p�rit abfumitur, Hi infiri Oquot; ^rs fiunt^ inde gmuiores quod noAri deficiunt i nob^ ttdtierfiirifnbsp;^i�ciwitJeditioJbs^biereticos^diimnAtos, ut hie intus er extrd nos prlt;e�nbsp;^^�dt Sdtdnfuis mortifiris telis. Interim hypoct itx iaAaiit contrd pios, (�nbsp;^lftfdnAos CZ eccle�dm. Su�entdt dutemfe prophetd er quifq^ fidelis Cfnbsp;l^cfdt latum exitum^ Q�pnidm inquit te domine cxpeAo, erc^nbsp;Domine ne l'nfnrore tno arguas me, ncc^ �nnbsp;ira tua corripias me, Quom'amfagittxtuxnbsp;infix� funt mihi,etmanus tua grauis eft funbsp;per me. Non eft fanitas l'n carne mea prx c�mina/nbsp;^�one tua,neceft pax ofl�bus meis pr�peccato meo*nbsp;�Quoniam peccata mea fupergreiTa funt caput me�,nbsp;St ft'eut onus graue grauata funtfug me. Putruer�tnbsp;St corr up t� fun t cicatrices mc�,pr� infipientia mea*nbsp;Curuus et depreflus nimium, et tri ft is tota die incenbsp;^0. Quoniam lumbi mei ariditatepleni funt)et nonnbsp;eftfanitas in came mea. CoIIifus etcontritus fumucnbsp;hementer,eiulo prxpalpitationccordis metDoniinbsp;��e coram teeft omnedefiderium meum,ctgemitusnbsp;*^eus � te non eft abfeonditus. Cor meu tremit, de*nbsp;^cliqueront me uires mex,�� etlumen oculorum meonbsp;f Om non eft apod me. Diledi et amici mei ftant � renbsp;gioneconfpicientesplagam meam, St proximimcinbsp;Dougins recedunt* Et qui quxrunt animam meam la*nbsp;9Qeumponnnt,etquiqnxruntmaIa mihiconfultatnbsp;9^emadmodum noceant, St fraudes afl�due machi/nbsp;��antur.Ego aotem tanquam furdus non audio,et �*nbsp;mutos non aperiens os foam, Et fnm ficuthomonbsp;aodiens, et non habens in ore foo redargutio*
-ocr page 884-�j4 4VCT AR IVM POMERAMI ncs.Tcautcni domine cxpedo^ta exaudi'cs dominanbsp;dc�s meus. Quia cogito, ut�nam non gaudcant ffl**nbsp;per mcjfi cni'm uadllaretpcsmeasjmiru quamglo^nbsp;pijtpitiendii riarentur contra me ? Quoniam ego ad patiendumnbsp;fadus fum,et dolor meus �ugiter eft cor� me. QuO'nbsp;m'am�n�qu�tatem mcam fateor ����tfoli'c�tusfumdrnbsp;peccato mcowlnimid autem met fecure uiuunt etponbsp;tentes funt, et qui me fine caufaoderuntmagnifnnr.nbsp;Et qui rctr�buunt malum pro bono �nfurgunt aduefnbsp;fum me,ob id folum quia fcquor bonum. Ne derch'nnbsp;quas mcdom�nc.deus meus ne rec�das ame.Fcfti'nbsp;naadaux�liandummihi domine falus mca.
4 Peccdtum cfi importabile pou dus, qu�m gr�uatm ergo�tit l�c tjiii peccdtdportduittotiusmundidgnuidei^Efd.53. b lde�ficlt;(^nbsp;mea twn e� hilarii ,fed tri�tiie tenebris obdu�zitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Ne permit*
tds domine hdne gloridm aduerfarijs, d Hon po�ivm fecurvi peccdtum contemtiere ut bypocryticum uulgus�densfuis operibut, (dit'*nbsp;bus^/dtisfi^tiombuf�
P S A L M V S XXXIX.
Titulus, P�dmut Deiuid dd pr^dnendim pro leduthu�.
Hic pttts non dliudfilentium pbi optdt et precettur, quim ut non bli!* pbemct,'un obmurmuret deo offenfus grdui fcdnddlo,qu6d impij fecure^nbsp;�liciter uuunt/uprd t'fdl. �J pij dutem mdlis preniuntur, potius aut�nbsp;cogitet de fuofincer quid interim fibi defit,id quod i�i fecuri egregie counbsp;temnunt,?^ thefdurizunt iniufle, or dudre retinent, ignordntes dd quemnbsp;hicperuenturd fint.Pduluf,quiuoluntdiuitesfieri imp�cdntfe multis minbsp;Us.crct gt;. Timoth. 6^ int�rim oderuntcrperfequuntur fideles ut pi �i^nbsp;mos.Exitus dutem docebitubi fit remifiio peccdtorum,deus pdtcr, confioUnbsp;Ho cz uitd leternd^ e t �une doit�ne,!nquit, qun e� ffics med^ in te fiiero.
Statui
-ocr page 885-IN PSALHVM XXXIX.
STatul meconfernarcjUt non deh'nqaa lingua mca.Frcn�adhibeoorimeo/dnm uidco im/nbsp;pium coram me. Obmutefco fikntlo ,�t non
ik^piam coram me. Obmutefco fikntlo, et non *2dogaadla,ct dolor meus contorbatme.Cor me/nbsp;*inilnccnfum eft Intra me, Si cum hxc coglto anknbsp;*�ios �ftuat, et lingua erumplt In banc uocem. Dogt;nbsp;�^Incdoce me quod fine hablturus fum^etulta meanbsp;�^�mcrum dlerum, et quod breul hlcnoncro.t Eccenbsp;menfuram palmx fcclftl dies meos, �t ulta meanbsp;��fnlhilumcft coramtequam nihil font omnesho/nbsp;*^lnes,Ct tarnen fecureulu�t. Seb. Vt umbra per/nbsp;ftanfennt, ctoanls fefe torquent, thcfaurlzant quxnbsp;*�norant quls fit hablturus.Et nunc domine qux eftnbsp;TCs mca^ In tc fpcro, Ab omnibus peccatls mels erlnbsp;pc me, opprobrium Infiplentl ne facias me. ' Tace/nbsp;�t non aperlam os meum, quia tu rem curabls, mppisti pfthnbsp;^�noue�meplagas tuas, egoenlmpene exanlma-fumprxplaga manus tux. Cum corrlpls hombnbsp;propter peccatu, confumltur pulchn'tudo elusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x
�^cut�tlnea^qu�m nihil eft omnls homo. Sela. Audi ^��atloncm mea dne,et attende ad clamorem meum,nbsp;�^cfileas adlacrymas mcas,qala etpcregrlnuset cl/nbsp;tuus fum,fient omnes patres mel. Def nc � me utnbsp;*�cfrlgcrer, priufqua abeam et ampllus hlc non firn.
13� AV CT A RIVM POM ER/ NI
J Abrdhdm,tfdac,tdcob promilfdtn terra non po Ad. J. Dduid dutem omnidpo�idet er rex. ed, tdmennbsp;pdrdt,ut uideds quo loco hdbedntfdnBiomnidf mdximenbsp;ijfci omnid gt;�hil,qHteetidm pdulo podnoftrd nonerunt, no�nbsp;permdnentem ciuitdtem, vct t�ihtl intulimus iH huncfnundu/)n,lt;y^�
cr prophetK promt�i, qui uenturus erdt excdrne Dduidis,ideo ritus ut ZT dbbi itd er h:c C hridwm nobis producit loquentem defud p^r
fione.Et prophetdt ntdni�fle C hrifius,quod ipfe folus per�eidt dci uoln^* tdtemerlegein,er bocelJegloridturfcriptu/m in libro Kofis ^ubiprotnd*nbsp;titur fernen tnulieris contriturum edputferpentis, er fernen Atrlt;thlt;lt; bentnbsp;didurum otnnes gentes, ut dufirdtur tndledidto per iHud fernenfobunnbsp;fubideet totus mundus, zrc. Et dbijeit dc dbolct idcirco ueterem legeitt cdnbsp;fuisfdcrificijsesrfdnditdtefiueiufbtid, utperqult;euoluntds deinun^udntnbsp;compl�ta efl ? I detreo non nofird opera aut fdcrificia nos iuflificant cord^nbsp;deofed ipfe Chrifius folus pro nobis (ut ait) omniafrcit.Atque ita ittfltndnbsp;nouum teflamentum^utiuflitid fidei pr�dicetur in ecclcfia mdgnd,id efl,nfnbsp;toto mundo, er non iuflitia facrificiorum aut operum noflrorum t qudnbsp;dituerfu qudrto)tdntumfiiperboserbypocrififdndos�cit,ut qui noctnnbsp;fidunt 'm dcum er gratiam eius,fed mfuamfidamfanditdtem er ntcnddnbsp;ces dodrinds,uerbo dei damnatos: inde contra dduerfarios or at.
EXpedaaifolicitcdominUjCt inclinauit fe m�' hij�c aud�nit clamorc me�. Et extrax�t me exnbsp;fon�a horrenda �t ford�doluto,�t ftata�tfu/nbsp;pra petram pedes meos,�t gradiar �noffenfe. Et de/nbsp;dit in os me� canticamnoa� ad laudem deonoRro,nbsp;fdquod multi oidcbnnt, de dominum timebunt, innbsp;cum4 fperabunt ? Bcatns eft Oir qui pofuit domina
-ocr page 887-�H PU�VH Xt.
(pern fuam,ctnon ucrritur ad fupcrbos et mcndada Caftantes. Domine deus meus magna funtmirabpnbsp;lia tua et confilia tua nobis exhibita, nihil eft fimilcnbsp;(ihi,ann�ciabo et loquar deeis, licet Gnt innumeranbsp;l�ilia? Sacrificium et oblatio non tib� placent fed aanbsp;fcs aperuiftimihi, ne holocauftum quidem ois autnbsp;lacrif�cium pro peccato.TuncdixhEcce oenio inli/nbsp;l��'ofcriptumeft de me. Tuam uoluntatem deus menbsp;fponte facio,et Icgem tuam habeo in corde meo.nbsp;Praedicabo iuftitiam tuam in Ecclefia magna jecccnbsp;^onpermittam obturari os me� domine, hoc tu no/nbsp;fti-luftiti�tuanon abfcondo in cordemeo,oeritatenbsp;tu� et falut� tua enarro^non abfcondo mifericordianbsp;toam et neritat�tuam in Ecdef�amagna * Tu autemnbsp;dne neprohibeas miferationes taas�me,mifericornbsp;^iatna�t aeritas tua femperc�fernent me, Quoni�inbsp;^ircnnde^crnnt me mala innumerabilia, apprehen/nbsp;Ocrant me peccatamca'* ut non nidca,foperar�tnu/nbsp;�^crocapillos capitis mei.�i cor me� dcreliquitme.nbsp;Placeat tibi domine uteroas me,feftinadneat menbsp;3diQQes�ConfandantureterubefcantrimQl,q|aiqQ�nbsp;rontanima meam ut interimant c�, nertantur in fiinbsp;Sam,etpadcf�ant qui malemihi oolontTerrean^innbsp;ignominia fna,qui ita infultant mihi,coge eagc.ExaInbsp;tent et Ixtcnf inteo�s qoxrentes tC)�lt; qui falut� tuanbsp;�Jiligut dicat femper^magnificef dns. Ego enim fumnbsp;pauper et afflidus/eddnsfolicituscftpro me,ad/nbsp;ifltor meus �cliberator meases tn j deus meus nenbsp;t�iorcris,
-ocr page 888-858
AVCTARIVM pohebaki
a Cbrifiut poft pa�ionem cum fuis dicittN�rraio nofr. en luitm iKsmciSiPfil.'ti:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b V,eprobinturueflriiyetiamquietxltie^
eimus, er bedti pronunciantur �k� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uaium dei, id cflfiuAngcl'*^
Chrifli quod Chrifium tiobis offert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piitrit uolantat� er
pletionem. c Attguflii er foipetuf ia regn� Cbrifti propterue^^* con��ionci�t d 1 d e�,ut pra dolore wfus dcficiat mibb
P S A L M V S XLI.
TifK/iw, P�ilmus Dauidis id prlt;ecinendum.
Rurfutn hic Chriflus tiwre ppilmorS loquitur, amp; primum beato! pro^ nunciatquinonddh^ent pevfecutoribut �tisnec fcandalizdntur crii(f�nbsp;fed potiui cruei�xo ddhtrent c pietdti licet conte/nptie ef affiihf,nbsp;frtciur peccitum,quod tunten non�cit/cd pro nobis luit,er no�riiinepnbsp;bin grdtid fuwmficit er aboleuitfCr grduiter queritur contrd ddu'er�ri^^nbsp;cdlamnidtores er donte�eum proditorem ,fedfe glori�cdndum pernbsp;temJUos Mtem perituros prtedicittHunc exitum certe idbelunt etidt�nbsp;firi dduerfdrij er cdliiMttidtores cumfuis Lucidnicis dduldtoribuj,(^nbsp;�duddbitur fud mercede qui Euangel^ pre�fforem �ntduerit,dia de�ti^^nbsp;rit,uel qui fufeeptrit prophetdtn, id e�, pnedicdtorem nomine propb(t^gt;nbsp;dmn dlijodcrunt^erfequuntur, CTc.
BEatus�iHccft qni folidtus eft de egenojn mala Iiberabic cum dominus. Dominus ca^nbsp;ilodi'cE cum �t �itam conferuabitei, et fdl'nbsp;cem cum faci'ct fuper terram,ct non tr adet cu uolun'nbsp;tan'im'micorumfuorum. Dominus rccrcabk earnnbsp;quando seger dccumbit,tu mutas omnem segritadjnbsp;nem.Egodixijdominemifercremetfana anima m^anbsp;quiapeccauitibi� Inimicimci dicunt malum contranbsp;mc,quando morietnr ctperibit nomen eins lt; �cce/nbsp;dit ut cxplorCt corde pernerfo, quxrit quod calflgt;nbsp;mnictur,rcccdit�lt; detrahit� Simabdaerfummefa/nbsp;(or
-ocr page 889-IM P S JI LM VM nbsp;nbsp;XL�.
furrant omncs qaimcoderanj:, etcogttantmaluni contra mc. ConfiJiuBeJiaiftatncruntaduerfunimcnbsp;C�m facet non refurgec. Qnin ct amicus mees cni fpnbsp;deba,qm meo ui'd�tabatci bo/npplantat me.Tu a�tnbsp;dominemiferere mei'et reftitue me, et r�tribuae�s.nbsp;Per hoccognofcomeamariabs tc,quod noni'ub�anbsp;J^�t�n�m�cusmeusad�erfum me. Me aut�fuftentasnbsp;propter �nnocentiammeamjCt ff at��s me inconlpc*nbsp;tuo l'n �ternum. Benedidus f�t dns deus Ifra�lnbsp;perpetuo et in �ternum. Amen Amen.
** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promi�iones Chri�oCf chri�idttii ddh^irentiut
totus mwtdus cotttemnit,ridetj bUJjgt;hemdt, perfi^uitur ^Udfi pt�ie propter Eudn^elij confi�ionem,
P S A L M V S XLII.
Tiftt/Mf, Eruditiofiliorum Kordh^dd pr^cinendttm.
De�� fdtt�hsfttos �c cdfiigdt Ht rur�tm coHfoletur,int�r'nn terrores iu^ dei quot�entiunt duget Sdtdit, CT wp� infultdnt. vbi nunc hdbentnbsp;rxHni deum i/h htcreticifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omaid Gr CbriAui expertus efitSu�gt;irdt itd^
^^c�dclisitthit confeientite terroribuset Sdtdttief^cflris,ddrepig�rfuM confoldtionem uerbi de�tCnpit enitn ftbi hinc concedi grdtidm^ut po�:nbsp;f'tUlutcumbetfidbiredd��ddei'mtetnplumubidHduurucrt�det,ubinbsp;^idetur cultus dei fecundum eitu priefcriptum, ubi promi�t deus fefe exdunbsp;ditur� i�uocdntcs,hoc uer� efl dppdrere cor �freie �ue pritfentid debUdmnbsp;uer� deus ddefi non alibi. Nos �m C fcri/fo qu�erimus deum ubi pritdicdanbsp;^^ffyncere Eudngelium^trdduntnrfdcrdmentdfecundwm Chr^^ itifiitutionbsp;^ein;ttbi �wt qui Eudngeltci dtndnt,qui ordnt,grdtids dgunt,Grc.Gr� nonnbsp;�diter licet^elfub tyrdnnide pdpie uelfub Turcd exfdcris Uteris nos ip�osnbsp;^nfoldmttr,ibi deus pnefens loquitur nobifciMit.
Vemadmodum ceruus c�amans anhclatad aquas recrcantcs,it� anima mca damas angt;nbsp;H^hdat ad te deus, Deom fitit anima mea,nbsp;Bbb 2
-ocr page 890-|4fl A y.c T A R IV M P o H E�R A N I dcumuiucntcm, quado ocniaet uidcbo faciem dci^nbsp;Lacrymxmex fane meus cibus die ac node,danidinbsp;citar mihi qaocidie,abi nunc eft deus taus:* Haec atlt;nbsp;tendens eftando apud me animam meam, cupioi?nbsp;tranfire cam maleis! ad domumdei, cam gaudioS^nbsp;gratiaram a�ione inter multos fefta c�l�brantes.nbsp;Quare triftis es anima mca �t tumaltuaris intranbsp;expeda deum, quia futurum eft, ut grattas agamnbsp;ei quddfua � fade me laluat. Deus meus anima meanbsp;triftis eft in me, propterea memor fum tui *� innbsp;ra lordanis �t Hermonim, 6lt; in monte modico *nbsp;fufiones tuxftrepita irrunntabyflb aliaaliam pro^nbsp;uocante, omnes fludus tai St undxfupcr me traivnbsp;fcnnt.Indie prom�lt dominus mii�ricordiamfuanhnbsp;�cnodepfaUoci etoro ad denmuitx mex�Dicoaonbsp;deam petram meam,quarc oblitus es meifquare tnnbsp;ftis incedo d�affligitme inimicus^Contumelixa^''nbsp;uerfummeinimicorummeorum ceu gladius funtinnbsp;oflibus meis, dum dicuntmihiquotidie,ubi n�ceftnbsp;deus tuus�'Quare triftis es anima mea et tumultoa-'nbsp;ris intra me-rexpeda de� ,qniafutur�eft ut grattasnbsp;agaei quod fua facie me faluatSt cft deus meus.
rf Irfcw fol e� nube le�m reueldtui,ita deus,fed hic artis r� tie iudiccsfecund� i}ubem,Klioiju( de�gt;erabis de fiitura claritettenbsp;tudmnodettitimebii. b �^undo,turbo(tnim�t:^fu�gt;iroddue1nbsp;iicottfoldtionem. c Fdct'f ] ldeli,cogttitionefiii(Jpflt;^f'^^^^nbsp;per uerbumt:^fidel� mteinploubihdbittit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Interrd fud^�^
rui� e� uerbum, proiut�io cultus dei uerus.'Ei dicitur terrd Jorddnift ^uid pernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lordMh�Mit,amp; terr^tietmoKim ma^norwi
-ocr page 891--, r.. in P S AL M VM' XLHI�
funt in uictniii �ordunit, ^uibut compdr�tus mous Zion paruu� ludctur. e Eff�fiones,(^c. M in tndri rubro hnpi/s At^pt^sfiebdt,fcd domi�nbsp;nutttouitpi0sextentationecriperc,crc. z. Pet. z,
P S A L JM V S XLlIh A d idem argumentum pertinct,
IVdi'camc dcas �lt; litige pro me contra gentem non fandam ^�uiro dolofo �C ini'qno lib�ra me,nbsp;Q�om'am ta es deas forutudini's mexgt;qaare menbsp;rcpelKs i qnare trift�s incedo dam affligit me �ni'mi/nbsp;cusc'^Emi'ttelacem taam et aentat� taam ut medegt;nbsp;dacant�^ perucm'rcfac�ant ad mont�fandum tu�;nbsp;�tad hab�taculamtu�, Vtingredi'ar ad altaredei,nbsp;ad dcom l�ti'dx et cxukadonis mex, �t grati'as tibinbsp;deus agamcRhara,qu� es deus meus. Quarc trift�snbsp;cs anima mca et tumultuaris �ntra me expeda de�,nbsp;^u�afutur�eftut grattas agam ciqu�dfuafac�cmenbsp;faluat ic qu�d eft deus meus.
lt; Verbo dei opt�t confolationem. PSALMVS X L 1111.nbsp;Titulut, Eruditio filiorum Korah ad prtednendum.
Populus dei non fuis uiribut dut fuaiuflitiaf dit fed dto, n�fuamfcd dei ^^fdt� tuetur, ideo a muitdoipfo perfccutionem pdtitur. Qgdrc mquit �nbsp;qui nunqu� tuos deferutfli nunc nos deferis, czdltas dduerfartoSfnbsp;Attfi hic uidetur in�rmitas carnis in fan�iis nonr.ihilobmurmurantisnbsp;^*lt;duijs dei.
DEus auribus noftris aud�u�mas,patres no/ ftr�narraucruntnob�s opus quod opera/�nbsp;tus es in diebns corum ol�m, Tu manu taanbsp;Sentes extirpaftijiUos aatcinfcruift�,c5friuiftinbsp;Bbb 3
-ocr page 892-AVCTARIVM POHERANI pulosjllos antcradiJataf�. Noncn�mper glad�umnbsp;faum pofledcrunt terr am, nec brachinm fuumfaluanbsp;uiceos/cd dextera tua et brachium tuum �et lumennbsp;uu�tus tu� ^quoniambene uolu�ftieis. Tu deusrexnbsp;meus CS, qui promittis falutc lacob.Per te inimlcosnbsp;noftros profternemus, lu nomine tuo fupplantab�nbsp;mus infurgentesaduerfum nos/Nonenimproptefnbsp;arcum meum confido, �c gladi'us meus non faluatnbsp;me* Sedtu faluasnos ab�nimicisnoftris,ctconfonnbsp;dis cos qui nos oderunt^De deogloriabimuriogi/
ter, et nom�n� tuo grattas agemus inxternum. Sela*nbsp;Quare ergo n�crcpclliset confund�s nos,necegt^nbsp;deris cum exercitlbus noftris^Cogi's nos tcrgapf�nbsp;bere ho fti, e t pr aedantur noftra qui oder�t nos. Vnbsp;eues deuorarifacis nos, �c difpcrgis nos inter gen
tes. '� Vendis populumtaum nuUa pecunia, dcnull�nbsp;prxcium inde accipis. Efficis nos opprobriumnbsp;nis noftrisjnbfannationcmet l�dibrium qs'quici^nbsp;cum nos funt. Fccifti nos fabulam gentibns, motonbsp;capite irrident nos populi. Aff�dne c�tumelia mihinbsp;uerfatur aboculos, �c. pudor occup�t mihifacicn^nbsp;totam. Propter uoeem cxpr�brantis�t c�tumelianbsp;af��cientis ,qaiauidco cor�m inimicumetukorem.nbsp;' Hxc omnia uencr�c fuper nos,nec tarnen ob�tifu-'nbsp;mus ta{,ncc perfide egimus c�tra padum tu�.Nonnbsp;rccei��tcor noftrum nec dcclinarunt grcfliis noftfbnbsp;�aiataa.Vt nos ita conteras inl9co��draconam,�^.
cooperias
-ocr page 893-IN P5ALMVM XLIH�. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�45
coopcn�asnos tencbr�s horrenc��s.SiobKncfl�nias ��ominis da noftri^ ant expandi'�emus mannsno/nbsp;ftras ad den ali�na. Hocccrtedcns rcqnircrct,n�cnbsp;3Qt� ipfc noait abfcondita cordi's. Propter te enimnbsp;^ccidimar aflldae, xfti�mati fumus fient ones defti'nbsp;*^atxmadationi. Excitaredomine, qnaredormisfnbsp;^igila,ctnc repc�as nos itaperpetno. Quarc facienbsp;fQam abfeondis, oblitos afflidionis noftr� et op/nbsp;PrdTfonisnoftrxf �Qnoniam deprefTa eft sd terranbsp;2nima noftra, adhacrct terrx aenter noftcr.Exurgcnbsp;3diQDa nos, et libera nos propter niifericordi� tua�
lt;t ldeRJercnii�ci�stua,bocefl,fiuortygrAtid, b viti rcs mhili.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Q�iitp�tterbodei adhitrent contrit
*^lt;iditiones hurntutd f:sr fi�hi dei eultusddeo pittiunlur db 'impiit,
d Drdcoftum,] td e�, uenenoforum tyrdnwum. El tenebrds di�t ^�'�bulitionem more Hebrteo.
e No� proplcr twt.Tuu enim uer f Proftratifumus 4d temm.,
VS -x.lv.
fierfequunturin nobis.
P S A L K
Titulus, Epithibmium cr eruditio fiUorum Kordh de refis dd pracinendum.
^ofie hic funt rexfiionfus reffnd�ionfd cum pompd eorum.Nuptie quot;^cf�nt�iiritudles cr eruditio hetifitmd de Chri�vnbsp;nbsp;nbsp;ecclef�d/uprd erus
d�donem cr ittteBeflum humdnum etidm regum etidmfdcerdotum, etidm (�^dofopborum.lnnumeris ergo confoldtionibus hic pfdlmus nobis plenutnbsp;de Eudngelio Cf regno Chrifli,
MEditatur cor menm nerbum bonnmj^pfal^ lo de rege qnod feci carmen. Lingna meanbsp;cft calamns feribx peritifl�me feribentis*nbsp;�Speciofiores forma inter filioshominnm,gratiofanbsp;Bbb 4
-ocr page 894-X V C t A KI V M P O M E R AN I font labi'a taaproptcreabenedicittibi dcns i'n artci*nbsp;nam. Acc�nge gladinm toom foemori tno 6 fortifli/nbsp;me^ornatns laude et decore. Sis feli'x in decore tuo,nbsp;proc�d� propter aeritatem,� afflidos luftifices,nbsp;�i prxftablt tnirab�Ha dextera taagt; Sagittx tux fontnbsp;acutx,at popaU coram te cadant �n medio inim�conbsp;rum r�gis. ' Sedes tua deus perp�tua �c xterna e�',nbsp;feeptr um regni tui eft feeptrum rc�itudinis. luftPnbsp;tiam diiigis et odio babes impietat�, proptereaun/nbsp;xitte deustuus oleo Ixticixprx confortibus tais�nbsp;�Myrrh�etalo�n St cafiamfpirant omnia neftimennbsp;tatua,cumincedis expalatijs eburneis inmagnifPnbsp;centia tua.Filixregum incedunt inornatu tuo aftatnbsp;fponfa ad dextera tuamornataaurooptimo.' Audinbsp;fUia uide et inclina aurem tna^obliaifcerepopuli tui.nbsp;�c domuspatris ta�Et placebit r�gi d�cor tuus,qaOnbsp;niamipfeeftdominus tuas, earn adorabis? Ec bl�3nbsp;T y ri muneribns aderit, diuites plebis coram te dc'nbsp;precabuntur. Tota gloriofa eft intus filia rcgis,a�*'nbsp;reo indutaueftitn.Vcftibus uariegatis perducitar-ad regem, et foeix eins uirgines fequentes earn aC*nbsp;fcrunturtibi.Af�crQntarcaml�ticiactcxuItatione�nbsp;et ingrediuntur in palatium r�gisInloc� patrumnbsp;tuorumfoccedentfilq tui, quos c�ftitues principesnbsp;fuper omnem terram.KMemor ero nominis tui in ogt;nbsp;mni generatione et gcncrationejdeo gratias ageot-^nbsp;tibi populi perpetuo et in xternum�
-ocr page 895-IN PSALHVH XLVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�4f
d nbsp;nbsp;No� tttt Jgdgt;-f ciKo car men, fed de fummo ma�flrdtu ct regno gra
tig, b Kontiil!ieflMofeso-lcx,nosomnesdefirmesfumut,per Chrifli Idbia bencdicendi. Pfdl. tl.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Domimre in medio inimis
coruitituorum,ueliitt nolint, e in regno ChrifirechficdmurCT iu�i�cdmur, f Hypocrifts pukhrd efl fed fcetet, uirtutibus ausnbsp;tem ChrijHnbsp;nbsp;nbsp;don� J�iritus fln�i ut ueflimentis fumus bonus odorcbri^s
jH. g HjcMcrt�� Z}quot; fides nobis mdnddlur, nuBi patres hic dudiendi funtaut confilia contra uerbum Chri�, Abrogatio hiccflte^nbsp;gis ueteris populi,alluditHr ucro ad lege coniugif Relinquet homo pa^tnbsp;trem er matrem, erc, h F�ia Tyri ] Id efl, gentesfua offerentnbsp;ecclefig, dabunt minifiris Euangelij pauperibus. varij coloresfuntnbsp;Kariadonaccclefigadgdificationem data Ephe 4* A/iox deditapoftolos�nbsp;i In locum, z^ c.'] / brogat legem ueterem patrum, ZUquot; ftatuitfilioriinbsp;nouum regnum fubfilio dei tfal, tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k Mcwor,crcJ ut coepit car
fnen ita finit.Uic erit unicus dei cultus hunc celcbrarc rege, Abeat FHofes, fhilofophid,traditioncs,ZTc. Po� hunc cultum eritfinis mundi,
P S A L M V S XLvr.
Tilulus Canticum filiorum Korah de iuuentute dd prg cinendum. De iuuentute fupra pfal, 9,nbsp;Grdtidrum dHio htc efl populifidelis, quad lerufalem 'm medio gentiunbsp;po�tam cum populo ludgorum deusmirabilitcrcontrd totumundum de^nbsp;findit er fuum uerbum ibiprgdicari�eit, Gentes totius mundi uocattursnbsp;^idum mdte, populum autem iBum er I erufitlcm riuulumfiuc�nticulumnbsp;^fi iucundum, iBic omnid turbdta funt uel 'm confcientia,er neceffe efl tannbsp;^rntmare uel maximum exiccdri, nifi non perier'mt potentcs,tyrdnni, htenbsp;^�tici,regnd infurgentia contra dei uerbum. Kic dutem omnid trdnquiBdnbsp;f^t 'm conjeientia coram deo, er aqug Siloe uddunt cum filentio. Efa.s.nbsp;^ominus efl dofbr,ddiutor,proicaor, nihtl msrdtus omnid drma aduer^nbsp;�ffioi u quifunt 'm toto mundo,utcun^uc primant populum dei. Emdnuelnbsp;efl. U4 er nunc ifle pfalmus nofter e�. Ecclc�am deus mirabiliter de�nbsp;i^udit er chriflusdomindtur'mmedio 'mimicorum,�iudfcdturigineprteanbsp;^lt;^lt;ittonis Euangelij er dondtionislfiiritusfdnfti, dum interim tyrdnnor�nbsp;' ��Ititia, pdpifldrum bldflihemid,felldriorum impictds,nobilium ru�conbsp;��*�� contemptusfeuit,fed nthil efficit contra fiinticulu ifium eontrdj�ona
Ccc
-ocr page 896-! AV CTAK IV H POWERAN I film r�gis tternf,quos tundem neccjje eStferire, t �id oportet ornnesnbsp;micas fieri fc�beUum Chrifli, donee infiiturd refiurrelhoKe ncwfiin.us kcfnbsp;ftis mon defiruatur.
Eus noftrafiducia eft etfordtQdo,adiutor intribulationibus oalldis quxnos occupanbsp;ucrunt. Propterca non timemas,etia fifub/nbsp;uertatur terra et prxcipitenrar montes in mediumnbsp;mare. Licet tumultnentur et ftrepitnm edant aquaenbsp;maris, et prxtcmpeftatceiuscadant montes. Sela�nbsp;Nam interim ciuitas dei cum fonticolis fuis iucutvnbsp;daerit, *ubi fandnmhabitacnlum eft aitiflimi. Dc'nbsp;us eft in medio eius� ideo ipfa immota c�fiftet,deo$nbsp;adiuuat eamfummodiluculo. Trepidant gentes.canbsp;dunt r�gna, diOToIuit terra / ubi ipfe �dit uoe� fu�nbsp;Dominus ^baoth nobifeum eft^ deus lacob eftnbsp;prote�io noft ra. Sela. Veniteet nidete opera dotninbsp;nijqui has defolationcs effecit fuper terram.Comp^nbsp;feit bella per totum orbem.arcum confringitjance^nbsp;amcomminuit, Sccurrus comburit igni. Silctcetnbsp;cognofeitequod ego fum deus, glorificabor internbsp;genees �e glorificabor fuper terram, Dns Zebaothnbsp;nobifc�eftjdeus lacob eftprotcdionoftra� Scla�^
4 16t eft uerbum det �quot; confoldtio Jjiiritui tohitru. Pfal,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tdnge montes, c^c. Sic pr^dicatio reueldns no^
ftrdm immunditiam omnidUdftdt zy terret Promiftio autem Eudngelijtt^^ rigdtiococltftise^i. c silete.] lde�,cejft(teitWf}ultu,C^cgt;
PS ALM VS XLVII.
Tituluf, PftilmusfiliorumKordhddprtecinendumt . f rophetid de chrifto ^ui 4 nwrte glorificdtus dfeen^t pritdicdti^
-ocr page 897-IN PS�LMVH XLVn. �4fw t/lomnilu!gcntibtM.Uicnonflrcpitunidroiorumdudii, fedp�dtfum C!quot;nbsp;^fdli�odidm,td efi, priedicdtionem E udugelij conf�ionctn dquot; ^rdtidsnbsp;i'umaflionem.
OMnes �popuR plaudi'te man�bas 5 �ubib�� ico hilar� uocc. Quoniarh dominas akifl�/nbsp;mus terrib��is efh^rex magnus faperomncnbsp;terr�*Sabfjdetpopu�os nobisjcr plebes pedibusnonbsp;ftris.'�Eligit nos hxreditatem, gloriam lacob qaemnbsp;diligit Scia. Afcendit deus cum iubiloj�e dominasnbsp;cam dangore tub�, Pfallitejpfallite deo,pfallitc, pfa�nbsp;litc r�gi noftro. C^onia dcus eft rex in omni terra,nbsp;pfallite ci quot;prudenter. Deas eft rex fupcr genres jdc*nbsp;Ds fedet fuper federn fandam faam. Principes pop�nbsp;lorum congregatifunt, ut fintpopalus dei�bra/nbsp;^am,quoniam deosapud potentes tcrrx achemcrtnbsp;tcrexaltataseft*
�t EtpMescr principes necejfecj�elfcdliciuosChril�idHoSt
b fidelesnuncfuittper chrifl�populus det Abrdh�,glorid ldeob,ii ^'l,hlt;ereditdsdei^domimniu/ndi,Rom.^.P'diz.siquidetn tuangeliubdenbsp;^ent, Kunc comp�etn/m cR cjuicquid pdtridrchis promiffiem efi.
s: Prudenter.3 Ncmp� ut pr�dicdtione ucrbum diligenter irdcktis, Cf ineo perfcueretis, non cldmetis confiife quicquid uifamf�eritut prtCKnbsp;fidRiprtedicdtores.Hicuides ctidw principes�Ros Chrifiidnos.
P S A L M V S XLVriI. TituluSf Pfdlmuscdntici�liorumKordh.
idem drgumentu cum Pfdlmo 4-6.Sicut inquit dudiuimuStO'c.duem^ ^dmodtim domine protmfiflt hdbemus tcrr�, ciuitdtetnfdnRum, templum,nbsp;^�iefcrUtuintdRu in medio gsntiStatius mitdi tn/urgentiu dduerf�emtws.nbsp;duthic ortinus Ht deut iicclefid zy �udngcltii conferuct dduerfus totnbsp;�dilt;ity.�dnnori(/c!ldrioru,d{iboli,lt;jc.qwtn4dm�d�promifitet priefinttnbsp;lt;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccc i
-ocr page 898-S4S AVCTARIVM P 0 M E R A N I
Agnns eft dominas �lt; ualde glorificata� �in c�a�tate dei noftn'.i'n monte fando fuo�nbsp;Mons Z�on cft utfpec�ofamgermennbsp;de gaudeat tota terra, ad latera aqullonis fita cft du*
tas regis magni, Deus notas eft itipalatijs eins protedor eius cft� Quoniam ecce reges congrega/nbsp;ti funtjSe f�mul prxtergrelTi, Viderunt hoc et admPnbsp;ratifuntjC�turbatifuntct metupcrcuin,terror inoanbsp;fit eos ibi, Sc anguftia ut parturiente. Vcnto Notonbsp;conteris naues maris.Sicut aud�uimus ,fic aidemusnbsp;in ciaitatcdominiZebaoth, inciuitate deinoftn�nbsp;deus fuftentat earn in xtcrn�. Expedamas deus m^nbsp;fericordiam tua in medio tcmpK tui Vt nomen tu�nbsp;deus ita et laus tua eft ubique ufqae ad fines orbisjnbsp;iuftitia plena cft dcxtera tua. Lxtetar mons Zionnbsp;St exultent filixluda,propter iuratua. Circondatcnbsp;Zion�c ampledimini cam, numerate turrescius�nbsp;Attenditeadmurumeius,etex2ltatepalatiaeias,atnbsp;quot; hocenarretar apud poftcros. Quoniam hic deus�nbsp;cft dcas nofter perpetao et in xternam, ipfc dcdult;nbsp;cit nos ut iuuentucem�
lt;( lit cfi eiasuerbum C7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�h ipfoprttfirlptus,ili�mociitur
cxdudit,non firt hoc Mus mundus/cd ipfc tcrret fiangil (XfrcitUfiGquot; terrd cr ntdri impugM/itesfdnUwm d� popultim, id cfi, crcdentes, iru*nbsp;�rdfepe reges qutefierunttnd�uinlerufdlem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b i^oniteddex*
celfd CT dltdrid prohibila uerbo dei. c Vt iuuenlutein.1 Id e�, ucrbopergrdtidntfquemddinodum pdrentescurdnt iuuenMein, non Utnbsp;cdritifix per legeiMgt;coieiionem,iuguldtionem,
VSAli.
-ocr page 899-�4#
IN PSALi�VxM XL IX. P S A L M V S XLIX.
Pfalmus filiorum Korah dd pr^cineiidu/ffii
Pfitfiitio huius pfdlmi ntdgnd promittit 0- udlde dttentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dudilo
fentt'Vnd re tdntum opuf eA, nctnpe ut hdbedniui deum pldcdtum, dlid �tnid ddi^cientur nobis, tniindus dutem cr optimi qu q; in mtatdo, hoc unitnbsp;�idxime contemnunl dtq; ddeo ignordnt,quitrutit dutem mdinmond,glorianbsp;^gt;n,potentidm,uoluptdles,per quit pereant,qute dd redemptionem dnitnenbsp;qud indigent nihiludlent. Interim cr dei cultorcs uidcriuolunt,fcd nemonbsp;pcodiohdbetuerdm pictdtemcy deicultorcs,n/qiminusbene/�citindis Ctdrius hie oanbsp;^entibus, ZIS'C. Confoldtur itdq; hlcPfdlwus nos cr confirnidt contrd grds tnitid babesnbsp;tti�itn�fcdnddlum mundi quod impij, contempiores dei, infirni, omniu, qudinincotnenbsp;fiorent opibus�uore,glorid, potentid, longitudine^uitlt;e,nomine,�milid, mcntdrqs,nbsp;^gt;nicitid,totus eisdrridet tnundus,lt;jc.
AVdite ^hxcomnes popuh'jattcndi'teomncs qui nunc ui'uin's � Et plebei et principes, un�nbsp;diues cumpaupcre�Os me� loqueturfapiennbsp;tiam,ctcorme�inteli'igentiam. �udiemusparabo'nbsp;lam, cantabo cithara paradigma meum � Cur time/nbsp;femin tcmporcmalo^quando iniquitas conculcan/nbsp;finm me circundat me^Qui confidant in res fuas. Scnbsp;gloriantur de maltitadinediuitiaram fuarum, Ncnbsp;frater qaidemalique redimerepoteft, aatdaredeonbsp;Ondepiacetur, Namnimiurequiritredemptio anbnbsp;*i��eoru, ideo nihil efficiet in xternnm/Licet dia ui osidprodejinbsp;lt;�at et Fepulchram non uideat. Tarnen nidere licebitnbsp;�jo�d tales Sapientes moriuntur, quemadmod� pe/nbsp;feuntinfipientes etftulci, etrelinquentalrjsdiuitiasnbsp;�ias. Sic agitar apad eos � domus quidem eor � per/nbsp;pctoo darant,habitacula eorum perftant,et ipfi no^nbsp;fhinis honore fruuntar faper tefram. Tarnen non
Ccc J
-ocr page 900-AVCTARIVH POMERaNI
\ �
� �S'
l�. �
� �S'
permanent i'ntal� honore, fed hinc cxccdunt at menta.H�c�pfor� aiaeft�pfifl�maftulnc�a/ettamcnbsp;hanc pofter� eorumorefuoc�mendant, Sela. In in-'nbsp;ferno iacentut oues,mors depafcit cos � fcdiufticpnbsp;to dominabantur �is,et corum fiduci a pcribir,{n in/nbsp;ferno manebunt? Dcus a�t redimct animam meatnnbsp;exmanu�nferni,quiafufcepitme. Sela, Neitaqucnbsp;mireris cum diues fit homo,et magna fit gloria do^nbsp;mus eius^nam cum interierit nihil �umetfecum, nelt;5nbsp;fcquetur eum gloria eius.� Interim beatum fe dicit innbsp;hac fua uita,�t commendat alios cum fe bene curant.nbsp;Atque ita fequunt fuos patres, et non uident lumennbsp;in xternum. Breuiter cum homo in honore eft et nonbsp;habet intelledum,hincexcedit ut iumenta�
d fritfrti� proph�tie ] No� f�l necejjarium ut hiec Icgas i� perfo�^ Chrifli.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Cottcio. Timedntpotius iduerfay if met, quitus non
prodertvntopescon�lidtitmicittiejZy^c,] c Licet,cj'c xe uiudtf non cogitet fe moriturum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Domus.'] I d e/i,progenies
filif,)ini;lid,e:iJ�c, c Hon celebxJintur,non ttmentur ut anted.
g Dfjfj Bc� expe�dt du
Quia non habet Herburn dci.
ut Ubirct [itos � tyranmde, v dttpacem in loco ubi tyrannide premetdn tur,im� dat eti� gaudere in bonis cr gloria eorum ,fcd carne noflrie dcUS
144. Bratttw dixerunt, etc,
P 3 A L K. V 3 L.
Titulus, Pfalmus Afaph,
Pfahnus efi fiii�ui contra impios cy ob/linatos hypocrite Jhtuentcs ttt fliliam operum damnantes iuJbtiamfidei.Lex in monte Sind data tru/iunbsp;pit ex lerufalctn (lue Zion per circuitli in omnes gentes ceu eborufeationt
-ocr page 901-IN P S A L M V M L
fird iu�iti�. e� nihil ctimfacri�cijs (y quicquid nos fiimus dut po�iMiUS, tdn tum (itluf e� fi dcus^tuui e� deus/ecundum primupr^ccptu,hoc r�,pd�unbsp;dci;Ero deus tuus. Uiecfitnt uoUtud tibiprte�dndd, hoc e� uerd religio^nbsp;^ypocrit� dut emqui �dnfli�imi e�e uolunt fub nomine uerbo dei pe�inbsp;fnifuttt,per htec fud iptirentes, trdditiones cy fifhs dei cultus comenddttnbsp;tfs,nthil obfcrudntes legis dei qudm tdmen tndximeidflant. Itdq^ ludicivmnbsp;� lt;Jei quod hic defcriiitur �t prlt;edicdt!one cy reueldtionc legis, qudotnnidnbsp;tio�rd condcmndHtur hypocri�s pcrit. Cifcernumtur dutcnffdnfb deinbsp;^ui �erudnt dei pdilum db hypocritts qw fdcri�cqs, id tfi�uis opcribus connbsp;fidunt.Hi�dii^b funt populus lAe�i�, Htc Pfdlmusnon tdm de extremoiunbsp;dicio cR qudm depr^dicdtione legis prodiunte ex Zion, qud deus iudici^nbsp;omnem hypocriftn cy ficit cogn^ccre peccdtd ut cz pfdl, 9-^,
DEus, domin' s ilfcfortis loqoirarjCtnocat ccrram aborta folts ufcj ad occafumeius.nbsp;� Ex Zion fpkndere indpic pulchcrrimusnbsp;lplendordei�Vcnit dcas noftcr et no filer,ignis de/nbsp;uorans pracccdit coram co,ct circa ipfum eft tempenbsp;ftas aalida� Adoocat cce�nm et terra, ut '�iudicet po/nbsp;pul�mfuum� Congregate mihifandos mcos.quicunbsp;rant'quot; padumrae� plus qu�m facrificium.Et annan/nbsp;tiabuntcodi iaftitiam c{us,qaoni�deus iadexcfi'*nbsp;Scia� Audi populemi,egoloquar, Ifracl egotibite/nbsp;ftificabor,cgo deusjfam deus tuus. Non propter fanbsp;crificia tua arguo te,qa�do eti� holocaufta tua funtnbsp;^ffiduccor� me. N� accipia ex domo tua raur�,antnbsp;cxxaaKs tuis hircos.Quoniam meefuntomnes fer�nbsp;fyJuar�jpccudes in montibus,ubim{llen�inccdunt,nbsp;^ognofco omnia uolatilia monti�, etquicquid ani*nbsp;^anti� incampisag tcorammceft. Siefurir�nonnbsp;Ccc 4
-ocr page 902-�ft AVCTARIVMPOMERAN� tibi di'ccrem,mcus eft enimorbi's terrxct qu�cqu�dnbsp;in I'pfo eft. Nunqaid mandocabo carn� tauror�,autnbsp;fang�inem hircorum potabo^dlmmola dco facrific�nbsp;um Iaud�s,et redde �kiflimo uota tua. Et inuoca menbsp;in die tribulationis,tanc eruam te, et tu honorifica/nbsp;bisme./Impioantedicitdeus,quare tu annunciasnbsp;ftatuta mea, et nominate audes pad� me� oretuo�nbsp;�Cum tarnenoderis difciplina, et retro abijcias uernbsp;ba mea. Cum uidesfurem curris cum eo, et c� aduPnbsp;teris c�munionem habes. Ostu�exundatmalitia,nbsp;et lingua tua concinnat dolum. Sedens l�qucris ad-*nbsp;uerfus fratr� tu�,�c filio matris tu� detrahis.g Hsccnbsp;facis et taceo,cxiftimas quodero tibi fimilisjarguanbsp;ucro tCjet ftatua hxc ante facietuam.lntelligiteh�cnbsp;nos qui obliuifcimini deine fiat quandoq^ utrapi^nbsp;ctncmo eripiat.Sacrificans laudcmhonor�t me,ibinbsp;EpipboMfW4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendameifalutemdei,
d , ibicfiuerlii'ct cttltus gloria dci, b }ttdiccl,idcfi,rcglt;it,lt;^ ' Uet,liicrct 4 didbolo, hominibuSin;orte,peccAtis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c PJ�iu dei, quod
ipfe uult ejfe deus tiofler, uotu twjlru efl qiiod ipfum babeatutis dcu er ip�foU fiddmus, ipfu/m {ttuocemus,pT�dicett:us, nou co�ddinus iuflicifSnbsp;noflris.llocitdc^uotufecundumpA{lue��des,prin:opr�cepto mafiddtd�nbsp;d Itnmold,esc,ld e�, credcme e�e dc�wum, er bocconfitere,nbsp;e Ecce dei uerbd hdbet impius er docet (cd mdle,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Hotd
tionpotefldb�neredmdloopcrc,fidlteuolutdte. g Impijomnej flimdnt deii probdre qu^e ip� probdnt,edqidppelldnt �iirit�es uerbu dcitnbsp;iudicdntdc�ddmndrepios. P S A L. Lf.
Tttuluf, PfidlmusDduidisddpriecinendu,qudndopropbetd HdtbdnueHitddtumubiingrelfiisfiterdtddBdtifdbd.nbsp;Inboce^re�ff pfdlmo rclin�iuere uoluit Dduid populo
-ocr page 903-� N P 5 A L M V 51 nbsp;nbsp;1!.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;���
do�lrin� de uen rcUgiotte.l�oIlri multd dixeru�t de peccdtis,ficenitcn tid cr grdtid,lt;{Ute non intcllcxerunt. Kon cnim itd potuerut docere de pcenbsp;ftitentid ut hic pfdlmus. P�nitentidm operutdntuintcllexerunt,dicentcstnbsp;Pcccdtum committitur cogitdtione,locutione opcre^ Hic dut dicitZ Ecce innbsp;fttiquitdlihusconceptus fttm, Cfc.Hon intcUc�hpeccdto noninteVcxcrtcntnbsp;Sf'itidin,non 'mteUeUdgrdtid docebdnt operd,induecucullu,curread[an^nbsp;idcobujCfc.reco�'ge o�s annos ttios in amaritudine aninite tuie, crc.nbsp;^U�d confcientid inde dccepit confolatione^hinc uel prlt;efumend(mt ucl di �nbsp;�gt;erdndu erdt.Sit ergo pfdlmus de p�nitentid,fed de uerd pKntt�tid,qu�nbsp;ffl timor dci prim�,deindefidutid. Proponitur aut� excmplup�nitentiiSnbsp;^duidis,quemddmoduct Pdulus defe dicit.Pui blaljgt;hemus,fed mifericornbsp;didm confecutus fiem^crct Docct igitur quid �tpeccdt�,qu� peccdti origonbsp;^uim horribile ddmnu fit lapfits A d�, ludie,quomodo confequdmur remifnbsp;fionem peccdtoru,non fol�j�lhr��ifed eti� in ndturd corruptd Cf infum=nbsp;*nis uiribus corporis cxdnimi hitrentium utfidt noua lux, crc In fine oratnbsp;proecclefiautturcserdt,utadfitdominus lerufalcmfiu�cubu confieranbsp;^et.Oremus CP gt;U)S ut deusfudccclefit�^dfiicetuetbo Eud'-gelifi mifiis ddnbsp;^oc bonis prtedicdtoribits, turn et nos offerimus facrificia iufiu i�fiolocaunbsp;fk, iuflitite, obldtiocs iufiiti�,iuuencostuftiti�,idcfi,�ciemus quifiq^fecundunbsp;nocdt'on� fiuam que deus fito ucrbo mdndauit, zp certo pldccbunt omnidnbsp;tloflrd dco in iu/bciafidei.
Mlfcrere �me� dcus, fecundum mifericordi� taam. Et fecundum mu�titudina miferationbsp;num tuar�jdele pcccat� me�, Mult� lauanbsp;hie ab ini'quitatc mea, �peccato meo munda me.nbsp;��Quom'am tranfgrcffiones meas ego cognofeo jScnbsp;peccatum me� coram me eft lHgiter^Tibifonpcc/nbsp;cam', etmalum coratcfec�, ut l'uftus maneas inucr/nbsp;bi's irreprehenfibilis cum lud�caris. Ecce ex fem�/nbsp;ne �mmundo formatas fam, �c l'n peccato concepi'tnbsp;me mater mea. Ecce neritatemdil�g�s qaae eft in oc/nbsp;colto J occultam fapicnti� toam mam'feftas mihi*nbsp;Ccc 5
-ocr page 904-�VCTAKIVM pomerakt
Expia me hyflbpo ut monder, boa me ut plus qu�m nix albus fiam. Aud�re me fac gaudi� et Ixtitiam^otnbsp;exultcn t ofla qu x t u contrioift i. Abfconde fad� toanbsp;� pcccatis mcis^et omncs iniqu�tates meas deIe�Cofnbsp;mond� crcain me deus, etfpirit� noo� ��ftabilem^nbsp;da mihi� Ne proqdas me � fade tna,�t fpiritum fangt;'nbsp;�:umtuum ne auferas � me� Redde mihi confolatiO''nbsp;nemfoa falute.etfpiritus fortisfuftcntetmc. Doce/nbsp;bo enim tranfgrcflbres oiastuas, utpcccatoresadnbsp;tcconuertantur. Libera me �peccatis,quibus morsnbsp;debetur�deus qui es deus meus et faluator meus,nbsp;utlinguamealaudetiuftitiam tuam� Aperi dominonbsp;labia mca,ut cs meum annuntiet budem tuamuQuo^nbsp;niam no deledaris facrificio�alioqaidarem,nechonbsp;locaoRomtibi placet. Sacrifidadeo accepta fnntfpjnbsp;ritus contribulatus, cor c�tribolatum confra�lunbsp;deus non dcfpidcs.BencfacZionfecundumgratbnbsp;tuam,xdificamoroslerufalem. Tune acceptatibinbsp;cruntfacrificiaiuftitix, holocaufta oblationes,nbsp;tune ofFerent fuper altare toom iuucncos.
d sinofli deusirdfeitur,noffe deies o hoctnfid.Sdcrifrcid deo, dllt;bi:3ette[gt;lidtumcfldominofitpertimenlescS. b Lcxmeuccufdtnbsp;premit peccatit/entio irdm dr:^ ffe,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c ld efl: Tilt folif�/m
tor.lie intell'.gitur folam aibtdle pcccatu. Tibifoli tribuo iuftitidnt dUjt tnnilus non trilito, at fint uerifermones tui quitus per ces leges P�^�nbsp;tni�ionesgritixte^rts nos e�epeccdtores et ipfi�imii pecedt�,nbsp;tentiim iudicant cr condemtidnt iuflicidrij,mult{i bond in fe itiueni�tet�t^,nbsp;rationem deprccdnt� Ad optimd,fcd iu domine uincis. No diligishyp�^�'^nbsp;fin�edueritdt� 'm oeculto, id eftfin corde etuerd, AUlidn cuiuf^ifitunbsp;er
-ocr page 905-IN P s A L M V M L L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SV5
dolits. i Stdbilem ucl crrtu,iti csl.,qui Jfiiritus certus fit infide de fit iuie per deu^nec duiitet ditt udci�ct propter diuerfts opiniones^dodrinM,nbsp;�'c.Beatus qui ita certiiet cofiant� iti uerbo deiJfiirit� hdbet, Totui munnbsp;dut Mfti�t opiniontbuf.non nidnct in eerto deiuerbo (y quifi^ deJfiiritttnbsp;glor jlt;(�r uel ccclefij, Sptritw autfirtii fiue principdlit dut rcgiust�ftnbsp;fitut dntmofu� fmpertcrrifut,qu� titfi deus dedcrit cedettius contrd c�ficienbsp;fntiidihierfiir�sueritdtis. p S A L. LU.
'^itulm, Eruditio Dduidis dd priecinetidu,qudndo Doeg Iduin^eus uca nitcrindicduit SdulidicensiVenitDduidin domwn Abmdech.nbsp;Doeg interpretdtur Solicitusfcilicet dd nocendum. iduwitus fiue Edonbsp;niitd,id eft ruffus,quidfidnguindrius e/l.Tdles funt cr hodic uiperie iwfiritnbsp;foUciti mendjici doflrint et homicid� cof�ijs fuis dduerfus Eudngeliu Cbrinbsp;j�i.Nd pdlereorii didbolm eflmenddx Cfquot; bomicidd perpetuo,todn.S.Connbsp;hdijhrii perfididm er crudelitdti er principu tyrdnnidem cSfioldtur nosnbsp;bicpfdlmus dicens cos pcrituros,nos dutem tndnfurosin domo dei,ere.
OVid gloriaris tyrannede�im'una.tniferscor diadeiaclhucprxftoeftaflic�uc.lniuri�conbsp;^^^^gitatlingua tua, �lt; profcindit menda/nbsp;cijsj�t nouacula acuta. Loqui ftudesmalum potiusnbsp;qu�mbon�jfalfummagisqu�muer�. Sela. Loquinbsp;ftudes quiequidad damnu pertinct, lingua dolofa.nbsp;Proptcrea deus ^deftruette funditus,etc�terettc,nbsp;�c euellet te dehabitaculo tuo,5lt;^ er adicabit te ex ternbsp;ta uiucnti�. Sela. Videbunt hoc iufti et timebunt^SCnbsp;cum ridebunt. Ecce uiru^qui non credidit deum for/nbsp;titudinem fuam, fed fidutia habuit in multas diuitiasnbsp;ftiasjCtfortis erat ad faciendum iniurias. Ego autemnbsp;croindomodeificutoliuauiridis jconfido enim innbsp;mifericordiadei perpetuo et in �tern�.Gratias tibinbsp;ago in �terni�, q�ia tu ita efficiSiCtexpedabo nomenbsp;mHm,quia hoc pUccLcoram fandis tais.
-ocr page 906-8^lt;� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTARIVW POMERANI
A iniuridjUtiwcctU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b CefirueWj�dcfl^aufirlpotcnttd
duloritAtem tuAm. Conterct ut tiihil fias, EutUct ex ecclc�d lt;7 expo^ iitid,ut nemo fubuenidt.^rddicabitjUt nuUitreliquiiey nuUi pofleri, nuBinbsp;bri tuiin menwridhomitiiitn cr dutoritdte�iper�nt.Qjidtuordutepld^dfnbsp;di�t.Non bdbedt domumyreSylocum in ciuitdtCyin regionen
P S A L M V S Lin.
Titulud, Eruditio �duidis dd^rtcinendum dlterndtim: fupr� P/dli^-
Dlcit infip�ens m corde fuo Deas n�h�left� Perdirifuntetabom�nab�les ftudqsjn�eftnbsp;al�qui's quifac�ac bon�.Deus de calo pro^nbsp;fpici'c fuper filios homin�, ut uideat num fit aliqui'snbsp;intelh'g�s qui requi'ratdeum, Omnes declinauer�f,nbsp;inutiles fimul funt,non eft aliquis qui faciat bononi,nbsp;ne unus quidem. Nonne hoc cognofcere oporteatnbsp;omnes operarios iniquitatisrqui comedunt popu^nbsp;lum me� uentris fui caufa.domin� aut� n� inuocanc*nbsp;Ibi pauentes metuunt ubi non eft metuendumjquo^nbsp;niam deus difpergit ofla�exadorumj tu confondisnbsp;cosjdeus en im c�temnit eos. Vtinam daretur exnbsp;onfalus IfraeljCt dominus foluerctcaptiuitatcmponbsp;puli fuutunc exultabit lacob^Ixtabitur Ifrael*
a Exdihres funt qui ui ar legibwt exigunt db hominibus iujbtidf�, lunt eoipcr opcrdiufiot�cere, quemddmodumducciinbeUofuoStnib*nbsp;tes cog�r� cr db eif exigere folent utprtefientfud operd,
P S AE lAV S Lllir.
Tituluf, Erudit O Tgt;duidif dd pnecinettdwin�dehbus, qudttdo uene* runt Siphlt;ei cr diccbdnt Sduli y Dduid db(condit fe dpud noSynbsp;Pdtitur �delif propter ucrbum crmmdxitndxuenitdnguflidiy Ptidnbsp;ergo �ti defin�onem Ardcnti ordtioney ultionem contrd tdntdmfeuid^nbsp;mdlitidtn,
De��
-ocr page 907-IN PU LMVH LV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t$7
DEus � per nomen tu� falua me, ct per potem riamtuafndicamc. Deus audiorationem,nbsp;meam � attende ad uer ba oris mei. Quonianbsp;f�per bi infnrgunt contra me, et homines fxui qux/ supetiifuiiunbsp;ftintanimammcam.etnon proponuntdeumin connbsp;^pcdumfuum. Sela* Eccedeusadiuuatmejecdomi/nbsp;Jills fuftentat animam meam. *� Retorquebit malitianbsp;m aduerfarios meos,per ueritatem tua dcftr ue eos*nbsp;l�une cum gaudiofacrificabo tibi, et gratias agamnbsp;Nomine nomini tuo, quia gratiofum eft. Quoniamnbsp;^xomni tribulationceripis me,ita ut uideatoculusnbsp;�Ucos undegaudeat in hoftibus meis.
4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hdf CTfimilcs ccde�iC or�t'ones dduerfdr^
Nff4f�. fc Verbum deioccidit er perdit dducrfdriosuerbi,lo *�nffii,Sermo guem dixt iudicdbit eum in noui�imo die. Sdul in Dduidenbsp;P^�equcbdtur promi�ionem deu.
P' S A L M V S LV.
Erttdj�io Dduidii dd prlt;ecinendum �dibus,
fideles hie ordnt er mdximccottqueruntur,cu,m impreedtione barren dimndtiottis cotrd impij�imas iUos hypocritds, quibut plenm e� nunnbsp;P^hqui twr�t fimuldre et di�imuhre omn/d.et tdm� od^s�ruent er pefinbsp;qult;ecij hdbent i� corde dduerfus proximum. Bis multo meliores�atnbsp;iuitmeos. Sed indicium dei ut nunqudm i�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itd ne nunc ^ui^
'^^�idormitdt.
AVdi deus orationem meam j et nc auerferis preccs meas* Attende ad meet exaudi mcjniinbsp;ferrime trementem et ciuIantem*Quia clami/nbsp;inimicus, et impins fxnit, quxrnnt noccrc mihi,nbsp;�^ualdc oderunt mc�Cor me� trepidatinme, et for
-ocr page 908-�5? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A V C T A R r V M P O H E R A N I
mi'do mor CIS ccciditfuper me. Timor et tremor uafcruntmcjcthorroroccapaaic me. Dixtatinamnbsp;den tar mihi pennx ut columb�,ataaolem in locatnnbsp;tatior em. Ecce j ita procul hinc aufagerem^et mane/nbsp;remin foIitadine�SeIa. Feftinaremeuadere,�turbinbsp;ne et tempeftate/ Finde lingaas eoru m dne et perdenbsp;cos,qaoniam uideoiniuriam et contentiones in ci^nbsp;nitate. HccilHcintra moros circome�tdie acnode,nbsp;intra ipfam*� dolor eft et labor.Iniuria r�gn�t ibi,ccnbsp;non ceflat in plateis eins mendaciumetdolus.Si inknbsp;micus meus malediceret mihi, tolerare, etfi magnanbsp;tadaretquime pal�m odio habet abfeonderem menbsp;abeo, Atto homo es confors meus, dux meusnbsp;notas mens. Mutuo fimni et amice agebamus, et innbsp;domodeiambulauimus an�� Mors fubito occupa^nbsp;biteosjct dedefeendentin infern�tuacntes,quonianbsp;mera malicia intus eft incongrcgationeeor�. Egonbsp;autem ad dcu clamabojct dominus faluabitme. Vcfnbsp;fpere et mane �e meridiec�qnerar,�t ciulabo, �tnbsp;diet uoc� mea� Redimit anima meam � pracUan tibusnbsp;contra me data pace, licet maid fint aduerfarfj mei.nbsp;Andiet deus et humiliabit eos qui Temper eft. Sela,nbsp;quia non mutanturnec deumtiment� 'Qaiainfjcpnbsp;unt manus Tuas in pacificos eios^dc prophanant pa-*nbsp;dam eins. Butyro mollins eft os eorum,ec tarnennbsp;prxlium eft in animoeorom. Sermoncs eorum Cuntnbsp;oleojeniores, St tarnen f�nt gladrj. Reijce in domPnbsp;' �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hum
-ocr page 909-IN P�L�iVAf ' LV I, �'
nom ' foHcicndi'netn tnam �lt; �pfc pro te carabi't,�c nonCnet perpetao turban iuftum � Tu autem deusnbsp;illos prxdpitabis in profun darn foneam,fanguina/nbsp;fij etdolofinon perucnientad dimidiuuitx^accgonbsp;Qjcrointc.
ilt; vtfeipfosconfiinddntCf^deflruiintfuis con�lijt. b
.ld efi^merd mdticid ^ud feipfos cr dlios gmuditt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Hoa
proditor,periculumittfrlftsfrdtr(bu!, twccti��imi ho/ks quos �^(retwnlicct,(Tc. d ObflittdtdmAlicid. e Optimoiuinbsp;''�speYfilt;iuunturamp;infimdntl}t(refeo!t f t.Pet.^.Omnemfonbsp;^�tudtnem, � tde�l,^uic^t�d fiituuntmfuduitdfed�firosc�nbsp;�^�peruefiifHh
P S A L Hl V 5 JLVh
Tittdut, Aureum Dduidit decolumbd mutd inter d�iemtf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
qudndo cdpiebant eum P hiUfljei in Gdth,
Wefi,Dduidem opertebat tdcerc CJ' mutum effe ut co�umbdntt non *^(ufnre �dulem coriin Pdleflifiif,C}'c^l^Mtd licetfiigiens Sduleincr eiusnbsp;^^^plices tarnen pro fi habet uerbuin V protn �ionemdeiguoficonsnbsp;certo fiett feelcilum regem � Saulem autem rcprobAiim. Si.nbsp;pro nobis eft ijuis contra nos critiCaluninientur hodte c perfiquannbsp;^l*^nos dduerfai ij tuangelij crfi�l� opinionibus impijs ex rdlione huradnbsp;^��^^^flatigfnoshdbcinus certumuerbum deiti^Ct
Mifererc mei deus^quoni�am demergit me homo, affidue impugnans��coardat me.nbsp;Demcrg�cme�nimici mei afTidue, �^quo/ quot;nbsp;multi f�pcrbe bellig�rant aduerfumme? Quan/nbsp;timor inuadit me fpero in te. De dei uerbo glo-*
*^3bor,indeum fperabo etnontimcbo, qnidenim �^ihi faccrctcarOr Afl�duc uerba mcaimpugnantj �
-ocr page 910-xisa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTARIVM POJ�ERANT
omncs copitadoncs eorum font ut faciat mih� Confpirantet infidiantur,ct*obferuant calcancumnbsp;meam, at comprehendant anima meam. � QQ�cqailt;inbsp;pefl�me fad�tbenc habet,fed todeas in ira hofce ponbsp;palos pr�cipita � Etnamera fagas measrepone ia^nbsp;crymas measinatrcmtanm,ccrt�tonameras. T�cnbsp;�ertentarinimici mei infaga, cumdamoexpenotnbsp;qn�dta es deus me�s.Dedei acrbo gloriabor, do*nbsp;mini aerbnmcrit gloriatio mea, Indeum fpcrabonbsp;etnontimcbo, qaidenimfacerctmihihomo^nbsp;nota deus uoni tibi,qn�d tibi gratias agam.Proptcnbsp;rca quod cripuifti anima meam � morte,pedcs nie*nbsp;os �lapfu,at ambulemcoramdeo in lumine quot;uiacn*nbsp;tium.
d Demergit.JKctdpliordutPfal.g^- nbsp;nbsp;nbsp;b Codr�dt ]
dngujtidscogitnecudddi�. c Impiorum f�mmdfccuritds^ d Auredfcientidt^ confo�dtiocertdtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Oblerudntut�d*
dntmecddere. f Q^emddmodumamp;Cbriliud dicit^quOnter^* cit t Of irbitrdbitur fc obfei^uium prafidrc dco, Qui nes odcrunt optbn^nbsp;hdbctttdpudtyrdnnost^yhypocritds^SeddtutnumerdtldcrymdSttojif^^�nbsp;utpefird tosconfolcturtyintu^^s perddt, g Vides hlcnbsp;que�tddmoduPfdl,tt.uouetChriftus,�!idrrdbo,�s-Ct hnbsp;tesfunt qui f�liciter uiuuftt,lumen cH ipfdfe�icitds.vt dmbulem cord dcOtnbsp;id eflyin uerbo cs- cultu dei, bond confeientid, inter cos qui dco grdt'^^nbsp;dgunt.
PSALMVS LVII.
TMkI��, Aureum Dduidis dd prlt;ecinendum,ne periret cum �igeretmetu Sdulisin j�eluncdtn.
Pene dd idem drgumentum pertinettiJosbic cotiquerimur de lubultf^ nibus qui pios propter uerbum dci pe�iinc in duiis dpud tyrdnnqs trddu^nbsp;cwnt,(ed incidunt in�uedmfudtn, in fine dddit bdne propbetidm^Sdid
-ocr page 911-! I N P s A L M V M L VI !? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g�
luilt meregndrefed perditu, fed tx me fur get regnunt meiuoprigdicdtiH f��quot; mifencordid �' ueritM dei omnibus gentibus per totu mundu, tant�nbsp;*bcfi ut Dduid nonfitrex, Hoc in (.hrifi�ij Dduidis regno copletur,ubinbsp;mirificd Idus dei efi Dduidts pfdltenum,
MIfcrcre mei deus, mifererc mei, qaon�a in te confidit anima mea, fub umbra alarumnbsp;tuarum confido donee pr�tereat iniuria*nbsp;Qamo ad deum alnfl�m�,ad deum qui reftituit me.nbsp;^ittit de C�cio et faluat me ex opprobrio demergennbsp;fis me. Sela J Deus mittit mifericordiam fuam.Cumnbsp;3nima mea iaceo in medio Iconum, Glq hominn funtnbsp;flsmmXidentes corum funt lancc� �t iagittae,�e lin*nbsp;�iia cor� gladius acutus. Exaltare fuper coclos deusnbsp;�lt; fuper omnem terra exaltetur gloria tua, Laque/nbsp;�m parant grefl� bus mcis, et deprim�t anima mea,nbsp;Coderont mihi foueam, fed ipfi cadunt in earn* Sela,nbsp;^aratum eft cor me� deus, paratum eft cor meumnbsp;^dcantandum�^pfaIlcndum.Eoigi�agloriamea,cmnbsp;SHa pfaltcrium et cithara, diluculo euigilabo. Gra/nbsp;fias tibi aga domine inter populos ,pEl am tibi in/nbsp;jer nationes. Quia mifericordia tua ubic� eft qu�m Giorinmednbsp;�^fepatet c�lum, ueritas tua ubicunqg uidentur ffprd*pfdiif,nbsp;��obes. Exaltarefuper coclos deus, �i fuper omnemnbsp;fi^iTam exaltetur gloria tua.
. lt;* VtubiquenMgnificcturmifericordidtudqudbenc�cistuii^tyue tud qud pr�flds qu� promifijli gt; ne perp�tua hnpune impij in idedntnbsp;^'�idtem,dum glot(� fult;e cr uentri feruiunt,
P S A L M y S LVin.
Aureum Dduidis dd prlt;edttend(mi,ne perired
Ddd
-ocr page 912-fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A VC TA RI V M P o ME R AN 1
pfdlmus conJoUtorim iduerfus iHos Murdtos Ijertt�os CJ^ phdttdth cosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui erroresfues pertindciter de/induftt, qui obturdnta dures
fuis, c�ci V qudfi dttoniti neminem dudiut horribibd pijs minudntur, fitnoflro tempore Thomas Monetdriiu fiat, fedirrttuf eorumconatui,nbsp;iucMtdis hie ftmilituiiiubus defcribitur, uteurq- id tempus nos priemantgt;
NVnqu�dm�ti'eftisutnonloqaaminiquo^� luftum eft, �C ludicctis quod xquum cft^nbsp;uosfilij hominum^� Eciamex mzUtiafad^nbsp;tisquod I'muftumcft, �cpcrg�dsmanib�sucftnsnbsp;facere iniuria Pcrucr�funti'mpq ��ab uteromatn�nbsp;fux,errantab utero matris fuxmcndaccs. Furor cOnbsp;rum eft ut furor ferpent�s,ut afp�dis furdxquxob*'nbsp;cur�t aures fuas.NcaudiatuoccmueneficijCtincan'nbsp;catoris optime �ncantantis.Dcus c�terc dent�s co^nbsp;rum in ore ipforum, confr�nge domine molares ca'nbsp;tulorum leon�. ' Diffluentut aqua quxprxterflaitinbsp;d�rigunt fagittas fuas,fedipf�franguntur.Contab^nbsp;feentes pereunt utcoch�ea ut abortiuum mulied^nbsp;non uident folcm, Priufquam crefcantfpinx neftf�^nbsp;in rhamnom,ira florentes rapiet uos. Lxtabitur �O'nbsp;ft us cum uidcrithanc uindilt;ftam,�clauabitpedcsnbsp;fuos in fanguine impq ? Vt dicat unufquifqp,nbsp;frudus eft iufto j certe deus ad hue eft iudex fup^nbsp;terram*
d HonexcrroretantUfidquodinl�ebrdocil'.lncordeueleueoriS' b Ab utero,id efl,ttAturd funt pcruerp,nec � fud mald naiurd rfcf
y t pojfunt iudicio dei,cotemnunt enim omnem incantatiofi� uerbi dei de* tiec pereunt eu multis, c PrimoAnundatioquteuidebdturomitf^^nbsp;fifbuerfwd pneterfluit c? deficit, Pxpedi uidebis, Secundo,Cor,atust^_^,
-ocr page 913-TXT PSALMVM LIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8JJ
ifriti ertmt.Tertio,Cochleit fui�t,quie cornibus ntindtur,fccl tnoWculd fuiif, ^ipfd inter rependumcoUtquefcit. Qjtdrto,Vtcruiii prcmut ut abortiuS,nbsp;kdparfuriunt montes, tidfcetur ridiculus mtw. Quinto, Cum�nnd nidtu^nbsp;ff feit in rhdmnum, dgricold fuccidit c2, qu� uidebdtur lacer dturd multos*nbsp;Sicdntequi uixmedio itincre peruenidnt quo uolunt ird dcidbfumet eos,nbsp;IdludtisiuRis. d tn fdnguine,ctc.^ ld e�, uindiild Hf'WdJornbsp;^Udm dbquii de�derdrepo�it, ut pround guttuld fdtiguinit qtue de�derdnbsp;fi po fit ndtdre polfes infdnguine.
P S A L M y S LIX.
T/fttfw, Aurcum Dduidis, ne pcriret, quum mi�t Sdul qui obferudrent domum eius ut occideret eum.
SpiritusChriflihorrendumiudicium prlt;edicit ludteis qu�d�uditgeliu dbnegduerint in exemplum dli/s. f xulesnuncfunt,udgi inter gentes,persnbsp;eu�i ciecitdte,�rore dmentia,gt;uhil docent autloquuntur qu�im bldffhenbsp;mids in (. hrifium. Vt�imelici canes circumeunt ciuitdtem, quterentes cih�nbsp;Cr tdmen no inuenientes, itd ipfi ad uej�erdm ftue in fine mundi pe� tetdsnbsp;tem dpo�clor� deferentur, exules CZ rtctorr� pd�im udgdbuntur fub altenbsp;�i� cr duri�iinis mperij(, de und terra in dlidm, angulum queren tes ubinbsp;furfitm reliqtdds regni dut duc� mueniant fed frufird, twn enkn faturabunnbsp;turjed ufqi adfinem mundi durabunt fine duce, fine regno, fine fdcerdosnbsp;ttOjCr detrudentur in infirnu. Secundum hifioriaetiam pfidmus efl Dauisnbsp;dis or antis cr prophetatis contra reliqutas Saults, qui amiffo regefuo ex�nbsp;terminatifunt, ty errabant inflar biantium canum^ut poflent contra Da*nbsp;uidem refiitui^donee fitnditus perirent,
ERi'pc me ab �m'm�ds mc�s Deas mens ,6i ab �nfurgent�b�s fame protegemc.Enpc me abnbsp;operarijs iniqui'tads, ct � uiris fanguinum falnbsp;Ua me, Qgiaccce domine ipfi infidianf animxmexnbsp;congregantar contra me fortes,finemea culpa autnbsp;peccato� Nam fine mea culpa currutet accinguntur,nbsp;excitarc inoccurfum me� et afpice*Tu domine deusnbsp;Ddd i
-ocr page 914-g�4 AVCTARIVM PO ME RANI
Zebaoth deus Ifraelcaigila,et uif�ta omnes genres, *non mifcrans eis qui font �n malitiaobdurati. Sela*nbsp;Ad uefper� uic�fl�m ipfi ululent ut canes, et c�r umonbsp;ant in ciuitate. Eccc colloquuntur fimul, gladij funtnbsp;in labqs eorum,*� quis audiretc Sedtu domine der�nbsp;debis cos,etfubfannabis omnes genres, Cumfornbsp;tiorcs me font ad te rcfpicio,quia deus eft protedionbsp;mea.Deus prxftatabundemihi mifericordiam foanbsp;deus ef��cit utuide�quod deledet in hoftibus mets*nbsp;Ne occidas cos, ne huius oblinifcatur populus mc**nbsp;us, feddifperge eos fortitudinc tua domine fcutoipnbsp;noftrum,etprxcipitaeos �Dodrinaeor� nihil al^nbsp;nd qu�m peccat� eft, c �e perdur�t in foperbia fo3�nbsp;amp; prxdicant nihil aliud qu�m blafphemias et coi�'nbsp;tradidionem.Deleeosinira, dele eos utnihiljinf,nbsp;�^cognofc�t qo�d deus dominator eftin�acoboljnbsp;que ad fines terrx. Sela, Ad uefperam uiciflimip^^^nbsp;ululent ut canes,et circumeant in ciuitate. Difcurr�tnbsp;ntcomedant , ululent cum non fuerintfaturati.Eg��nbsp;aut�cantabo fortitudinc tuam � �emanegloriabofnbsp;de mifericordia tua, quia tu es protedio et r�fugianbsp;me� in tribulatione mea.T ibi pfal�am �fidutia me3�nbsp;quia tu deus es J3te(ftiomea,ctcs mihiclem�s deus�
d ldeSl,nopUccittibiitnpiwcoruni connue,fedirrituw�c.
b Qjiis au iiret f Sic agunt quafi tiullui fit dcus quiaudiat ne cogit�t quidcfnqMndoq^mAlitidmfittifnrcueliindttm^ c Perguntinf^nbsp;prtefumptionet d Uoncxpcihiottduejf er um, deut cito fuccttfnbsp;ret^Cr omttid erunt proj^erlt;i,non efuriam,S!rc,
-ocr page 915-IN PS A LHVM LX,
P S A L M V S LX,
1'�tttltt�, Aurcum lgt;Midiiddprlt;ecincnduit],lt;iddocendum dedurcdroa qudndo ieU� gelferdt contra Syrios Mcfopoldmite, rs- contrd Synojnbsp;Zobd, qudndo lodb reucrfus percu�it duodechnniilid idusnbsp;tnicorum tnudUefdlis.
Aured Rofd e� monile fiiHum infldr ro�e, quo nomine hic dppcHdtfu� ^fgnutn quod diuinu er 4 deo ddtum monile cfl,Tempore Sdul� er poli*nbsp;Ha religio male habebant, pgnum iUud/alutis area foederis anted inbsp;** hiliflais captum. nunc dutem � tempore Saulis neglc�� erdt, 1 Par* i3,nbsp;Brattas itd^ agit Dai�d quod nuncrcligio reflorefeit, area in homine efl,nbsp;^lgt;i exdudiuntur inuocantes fecundum dcipromiflioncm,ibi loquitur deus,nbsp;'d e�, dci uerbum er cultus ibipredicatur amp; eft, er regnttm optime ha*nbsp;^tt,fubic�is fibi terris qudxpatribuspromiferat deus. omnia diuina ernbsp;^iflima fententia e�, No; etiam per hunc pfdlmum gratias agimus, quodnbsp;fredofigno er prop'iciaforio Chriflo dilatat deus cccUfliam in gentes fo*nbsp;Id mifericordia, uide infi-a p�al. loS.
Eus quinos iratus rcpuKfti et difperfifti'/c uertere ad nos, � Qui commou�ft� et hiare
X�X fecifti terra,rcGeeftfluras eius quxexcom ftiotione male habet. Oftendiftipopeb tuo dura,nbsp;potaftfnos�'ui'noundeuaciilamus.Attamendediftinbsp;oietuentibus te fignum, quod en'genres tuti effent.nbsp;Sela. Vt Iiberentur diledi tui, falua dextera tua Se �nbsp;cxaudi me/Deus loquitur in fanduario fuo undenbsp;cxulto,partiborSichcm,uanem Suchoth dimctiar,nbsp;Mcacft Gilead^meuseft Manaffe, Ephraim eft fornbsp;titudo capitis meijudaeft ^princeps meus. Moabnbsp;eft ' oJia ablutionis mihi, fuper Edom profcram cabnbsp;ccum mcum,Philiftxaiubilatad me.QnJs deducetnbsp;Olein aK�juamfcinitatcmnianit� quis dcducctme.
-ocr page 916-A V C T A R � V M P O M E R A N I
�n ali'qnam � do�tatcrr! mcnir�c�qnis dcducct mctift? m EdomcNonne to deus,qui rcpclh'snos, gUcccgrcnbsp;deris deos in in fid�tianoftrorumexcrcituom�amp;anbsp;nobis aoxiliom in tribolatione, qoia oanacftfalQSnbsp;qux expedator ab homine. Per de�dcfignabtmasnbsp;fortia,ipfeconcalcabit inimicos noftros,
a. Alla�oddterrlt;ett}otum, h UonutnocjUodUti�cdl corfj�^ mintsjed dmuri�imo potu qucmddmodum Chrifiut er proph�tie cdb�'nbsp;ccmuocdnt,z^c. c Deus loquitur, crc.] Felix crmmufilixre�^nbsp;uel princeps qui exultdt, quod in regno fuo � locofdn�o deus loquitur,nbsp;efi,qu�dibif�ncere uerbum deicr Fudngeli�chr^priedicdtur.lhieitiigt;gt;nbsp;aercinChriJb prop�cidtoriohdhitdtexdudi�s deus. d Pr'mcepi*^nbsp;lde�,inludde^�irpsregidfecundumpromi�ion�. e olld,er(Jnbsp;td e�t Modbitlt;eettdm fientfubditi met.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Ciuitdteni munitduo^
cdtquicquidfecurume�crfecurufrcit/uprdPftd.iL g der is,Grc.] No� nofirdfed tud uirtute�cis quicquid�ci) pro nobis.
P SALMVS LXL
Titulus, pfdlmus Dduidis dd prtecinendum �dibus.
pfdlmus contrdho�es populidei protndgifirdtibusGrregeuttbnott dei Cf fidecrefcdnt cf ontnid dgdnt, ne Re�gt;. di�ipetur feditionibusnbsp;beUis.Omnes mutdtiones mj Rebuj�.funtpericulo�e. Deus ergo inuocii**nbsp;dus e� pro conferUdtione politidrum,ut Cf pro eccle�d, Cfc,
AVdi deus clamor� mciim, attende ad depr^^ cationem meam.Hic infr� fuper terram da^nbsp;mo ad tcqoando anxiom eft cor meom, dc'nbsp;duc mefuper petra cxccIfam.Qaia tues fiduc ianbsp;torris fortis contra hoftem.Habitaboin tabcrnacnnbsp;lo tuo inxternom, etconfidam fub uelamento alarynbsp;tuar��
-ocr page 917-�N PSALMVM LXIi; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��7
ttiar�. Scla.Quom'am tu dcus audis� uora mca,ct ab/ Unde d�tas eos qui ti'mentnomen cuum. Tribuis renbsp;�ilongamuicam,annosperpctuoduranres.Vt fede sedeat,id(^,nbsp;3t pcrpctuo coram deo,mircricordiam et ncritatemnbsp;oftendeci,quxferucnteum. Sicfietutcantemno/nbsp;uicn tn�inxtern�,utperfolu�nota meaquotidic,
lt;( Void, nemp� qu�d te Idudo cr �tuoco, ut dcum, id e^uoduauemu�
^ritno ()r^ecepto,ut tn ultimo uerju uidet,
P S � 1, H V S LXII.
Tt�w�iK, Vfdlmui DM�dis dd pr^cinendum pro kduthun.
Idithuff folemui legere,uidc w commentdrijs PfttL3s. qui eflio-Egrc S'it fid� commenddtio iduerfus omnes cdfus, CT� fxtcnwdfto fidudae in hoanbsp;'tiner qu�dpliiueudnitas ormhilefl. Stulti�imifwitquiconfiduntprinonbsp;ibu� opibui cr hdc�ducid noccnt honiimbuit
Nima^mca tantum patienter expcdat de�, qui mefaluauQuia ipfe eft fiducia mca, falusnbsp;mea^protedio mea, utn�prsecipitetmema/
^nmquantumcuncj magnum.Quoufque uos omnes infidijs pctitis unum ut occidatis/quemadmodumnbsp;paries minitans ruinam,ctmurus diruptusfTant�nbsp;animo habcntrl� dcfjcere,ftud�tmcndaciO)Orcnbsp;^enedicuntj corde aut� maledic�t. Sela � Sed animanbsp;U�ea tant� patienter expedat de�, quoniam ipfe eftnbsp;fpes mea � Ipfe eft fiducia mea, falus mea, protedionbsp;U�cantn�cad� Apudde�eftfalusmea,gloriamea,nbsp;AUi eft petra fortitudinismex� Fiducia mea eft innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
lt;icum/ Sperate in eum uos populiomni tempore, tffhnditecoram co corda ueftradeus eft fiduciano
Ddd 4
8lt;SS A V C T A R J V M P O- M B R A. N T
ftr2lt; Sda. Homines aatem font uanitas^qufoetpfa� �ipui U II � fruftrantur gt; fimul �pfi omnes fi pond�rentnbsp;tur font l'pfa uanitateuaniores.NoKte itaqnc fpera/nbsp;rc in rapinam et �niuriam, noUte adh�rere aani'tari,nbsp;diuitixfiaffluantjnolitecor eis affigere. Vnum locunbsp;tus eft deus quod fxpeaadiui,qu�d fobs deus po/nbsp;tens eft.Et quod tu domine mifericors es, ideo red^nbsp;di's fsn�cu�que fecundum ' opera fua�
d Permittit'mterimdeuioinnidO�expcddtMxi�ia. i Q� fubito opprimit incjulos, c Confidtre 'm homines etid potentes 0quot;nbsp;ntdximos nihil efi tindem ni� udnitds. d iHi orando proponitenbsp;tnnid ui/lrd eiidtti fecretds nece�itdtes (ix de�derid, oninetnjolicitudird^nbsp;ucflrdm proijcietites 'm eimt. e Opus lufn tft ^uod confid�t Wnbsp;�t (� hoc Pfdhno uides,is�ne dubio db impioru operibus nequilijsnbsp;pinebit ? Op�s dutem miuflorum esl quad perfequuntur C oderuntnbsp;Propter '.(� operd hos deus deijcict per fudm potentidni, cr iDum exdll^^nbsp;bit per fudm mifericordidt�,
P S A L M V S LXIH.
TituluSf Pfdlmus Dduidss qudndo erdt 'm deferto ludeit.
Dduid pro�igus propter Sdulem C)- Sdulitds dgit m deferto, Udldcdd deum,id e�,cupiens e�e iDicubi prlt;edicdtur colitur deus i�nbsp;COd deo eh�o, �2Z prophetdtcontrdhofles,fe^regempronuntidtuel'gt;�hnbsp;nolint,propter dei promi�ionem.Hoc pfdlmo uti po�imt hodtc quifubnbsp;rdnnidepre�t non po�itntire eoubipradicdtur Eudngetiunbsp;nbsp;nbsp;mini�f^'^*
tttr Chri�ildcrdmentd, Con�ddnt'm deum,donee pro Sdule deturdU^�^^ Vditid.
DEus tues deus meus / maneeui'gi�o adtefo nt te anima me2,caro mea defiderat te in tcfnbsp;ra deferta et arida ubi non eft aqua. Ibinbsp;fpicio ad te habitantem in fanduario tuo? uiderecunbsp;pieO5
V
-ocr page 919-IN PSALMVM LXIHT.
pj'ens rorciradl'nctn toam ctglon'am tuani.Qai'a me** ^or eft mifericordia taa qu�m uita,labia mea laodatnbsp;(c. Ibf utinam laadarcm te per omnem uicam meam^nbsp;^Ucuaremmanus meas in nomine tao.Hxccfletdulnbsp;^cdoec delicixanimx mex, cam ce laadarcm exuknbsp;^sneibas labi]s�Cumcabomemor fum caecum eat/nbsp;S�loloquordctc. Quia cues adiutor meas,etglori/nbsp;�rfub ambra alarum tuarum - Tibi adhxrct animanbsp;dexteratuafuftentatme� Ipfiaeroutobruantnbsp;^�xrunt animam meam/ fed defeendent fub terra�nbsp;^uent in gladiam,cibus aulpium erunr. Rex autemnbsp;S�udetdedeOjper quemqnifquis iuratlaudabitur,nbsp;���ia obcurabitur os loquentium mendacium.
� Mme cum Curgo cr uefperi cum cubitum cOyZ^c-^ctidm ad Uteram ^^^�ocanttuidcPfal. 5� b yfhiiuf�rwcst^^deusadoraris�rnbsp;^'ficaris^id cH, in loco cultus dci utUem e^e.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 14 efi^ in �ueam
Alij infepulti �d� ebunt G 4�ris locerdbumtur. d iura deum,id eft^ conflanter adb^erc dei ueritati, mendaccs peribunt.
P S A L M V S LX 1111.
Titulus, Pfalmus Dauidis adpr^ecinendum.
Contrd nimii diabcli mahtiam orat,zx contra per�di� tnundi ctia do ^*Ptcoru,contrauirulcn!os detractor esmifunt m aula,quemadmodunbsp;�^te tales agunt contra ucritatis pro�jfores. icd Saul,Abfalon, Achitoxnbsp;OofgjCzc pcricrunt,pertl)iit tjb, nani iamdudu fuis conatianbsp;^^�bijpfis malumcacartint Perge deus,^uiaip�pergere non de�nutit,
Vdideus uocemmcamquia conqueror, � ter rib ill inimico cu ftodi uitam me�. Abfeonnbsp;.. deme �congregationepraaornm.�multitanbsp;*nc opcrariorurn iniquitacis. Qui account linguasnbsp;E f e
I
-ocr page 920-igt;j9 A V c T A R I V M o M E R A N I faas utgladiam citn'gunt u�ruicnta uerba fua ecu fa^nbsp;gittas. Vt �occDkcfag�ttentintcgrum,fub�to�acalt;*nbsp;lantur in cum mhil timentes . Audaces funt malisnbsp;fuis conatibus, confukant quemadmodum laque-*nbsp;os ponant,�cdicunt, quis uidebiccos -r Excogkantnbsp;nocendi modes et c�lantjaftutiflimifunt cordc pro/nbsp;fundo.Scd fubito fagittabit cos deus,Sc fentient pbnbsp;gamfuam. Ipforum lingua prxcipitabitcos,utirrknbsp;dcatquifquis uidcriteos* Omnes homines quolznbsp;quot uidcrintdicentjOpus dei eft hoc, et intelligentnbsp;elTcopus cius. L�tabitur iuftus de domino ctconfinbsp;det in cum. Sc gloriabuntur inde omnes qui rcc^tonbsp;funt corde�
4 Occulte,id cSljbondJ}gt;cde, ne ^cdntur tyranni uel homicidte,fc^ iujle O' dd honorem 4ft �i4clt;tntHr �ctrt qudfi contrd bitreticosnbsp;tiofoSiCumtdmcndgdntcontrdinnocentes^O'c- -
P S A L M V S Lie V,
Tituluf^ p[dlfiiw cdntici Dduidis ddfgt;r�cinendum.
Grdtidrum diho quod deus ddt fuum uerbum cr prtedicdtoresbono! eonferudtreligioncm o uerum dcicultum,ddt bondspoliUds crpilt;c�,f�*nbsp;(iodit ifeditionibuf o beUis, quibus omntd pe�ime hdbent o diuind 0quot;nbsp;humdndfddt tempordfiugifird, o omnid ddijeit nobu. t�wndus htc detnbsp;ieneficid non dgnofcit,uerbuin o uerii dei cultum odio hdbet,fudfigmeri^nbsp;tdfequitur/eilarif noudS doilrinds qutrunt. Mobiles o potentes dodri�nbsp;nd hodie Ludngelij dbutuntur, o pdeem cr tond quieddt deus iudicdntnbsp;fuis cupiditdtibus ddri ut fint Sodomd esr Goworrd,crc. I n commentdrsfinbsp;bite expofid, ut qutddin dlid,tdntum de fiiiritudlibus,fed uideo etidt�nbsp;cent,bo�dm politidm, pdnem quotididnH eje dona dei de qutbusfeM��^nbsp;srdtids deo dgdmus M propbetxfiiciunt,
Tnbodi'
-ocr page 921-IN PSAI��VH IXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�71
Ai
TV laadan's deus in Zion � dum pax eft^red di'tur uot�./Kad�s preccsj�dco adteomnisnbsp;carooenk. Iniquitatcs noftr�grau�tnos,nbsp;fed tu propidus fis pcccatis noftn's - Beatus illecft Religta*nbsp;lt;?ocm to eligis et tibi afiumis ut habitet in atrfjs tuisnbsp;��fatiabimur bonitate domus tux fandi tempH tuunbsp;Exandi nos deus falutis noftrx admirabili iuftitia,nbsp;qui es fiducianfij ad extrema tcrrxetadmarelon/nbsp;ge habitannum. Stabilies � montes tua uirtatc/ac/nbsp;tindus potentia. Compefcens tempeftatemmarisjnbsp;frcmitumfluduomcius, �C tomulcnm populorom.nbsp;Vc timeat in illis extremis habitantes � 'fignis tuis,nbsp;to exhilaras qnicquid mouetur mane �e uefperi. Vi/nbsp;fitastcrrametlrrigascam,et uarieditas cam, �fonti oeconomU,nbsp;colas deiabond�taqois, prooenirc facisfroment�nbsp;eorumjta cnim coras terram, Solcos eius inebrias,nbsp;arata das homedas, imbribos mollcm reddis eam$nbsp;germini eins bcncdicis* s Coronas ann� bonis tois,nbsp;�c oeftigia toa ftillant pingoedinc.Etiam habitaculanbsp;defertipinguedine ftillant, et ce lies circomquaqocnbsp;Urifunt. Pafeoa operiuntur gregibos,ctualles ab/nbsp;Ondant frumento, iubilatur et cantillator.
tf Heft. Stkntio,i� efi, quMdo omn�in pAceper dfttw dgunt, tuAfe prlt;etitclt;ttur,deiMcolilur,4rtet, honefliU GT politiafl(frent,agricu[tura eu*nbsp;fdturfGrc.Itemfilentiouel pjice,qudttdoindduer�s no murmurdmui counbsp;trd deunt^erc, b Vbi dei uegt; bu cR Gf eiut beneficid dgnofeuntur�nbsp;c lAontet enim funt reges potentes, regnd, urbes, erc.
d Accin�us ut perp�tua bene�icidSijuiiidniod� potes O' de�nddSt jt Signd O merd mirdculdfunt t^udndo deus dat pdc�,prohibct tur*
Cee i
-ocr page 922-I AVCTARIVM pomerani
bits,tue monctur t�- hominet et pecorAwpM, a^nf ntitne et uej}gt;eri ubi uolunt,iii quod in bcBo no licet,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f tonticulusdcicfiterriicfpo
puluidei,Pful,46.uelpotiiKcuiuf^domusi g Coro�4ijCZc ]I�� fitutii udricttu efl grdminis cr herbdrit, odorit uerno tempore, me�is hd�nbsp;bet frumentufequMtturfru�us drborii cr uindemid, Cfc. Hlt;ec efl iucunenbsp;diflimd dnni corottd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h Vefligid, czc.l J d eft, ubi deus udditfti^
dexter ddeil ibi omnid bene proueniunt,
P S A L M V S
Titulus, Cdnticum pfdlmi dd prtecinendumi
Vt per mare rubrum d tremendd crudelitdte fbdrdonis itd ftepe dild populum fuum Uberduit, ut in libris iudicum cr Rrgum legis, quernddmonbsp;dum Cf- hodie eccleftdm mdxime uexdtdm. �tdquc horum beneftciorum eftnbsp;hie generdlis grdtidrum dllio,
IVbi'latedeo omnes regiones �.pfallite ad gloria nomini eins,cum glorialaudatee� Didce deO).nbsp;qu�m admiranda fnntopcra tnay fruftrabuntarnbsp;per re inimici toi prx magnitadine potcntix raac�nbsp;O mnis terra adoret tc �t pfallat tibi gt; pfaliat nomininbsp;t�o� Sela, Veniteetuideteoperadeiqnioperead/nbsp;mirabilis eft inter filios honiinum . Conuertitmarcnbsp;in��aridam, per flumen tranfiturpedibus, propternbsp;hoc Ixtamur de ipfo� Ipfe dominatur fua potentia innbsp;xternam,,ocali eius obferuant populos,defcrtoresnbsp;dei�'noncxaltabuntur per femetipfos* Sela. Vos ponbsp;puli bencdicite deo noftro �c proclamate landcmnbsp;cius. Quiconferuatanima noftram innita,neeper/nbsp;mitfit uacillarcpedcs noftros. Quoniam probaftinbsp;nos deus, examinaftinos utargentu in igne. Indu*'nbsp;xiftincsin obfidionem/mpofuifti onus fupcrlum'nbsp;bos noftros, Inucxifti homines fupcr caput noftr�
-ocr page 923-IN P SAL M V M LX7L pcroen�m�s im'gnemetin aquatn,ettaednxffti'nosnbsp;in refrigerm, Idcircoi'ngredian'ndomtim tuacumnbsp;holocauftisjctperfoluamribiaotamea. Qax pro/nbsp;inifer ant labia mea, St locutus fam ore meo in tribunbsp;iatione mea, Holocaafta pingaia ofFeram tibi ineennbsp;fis arictibiiSjOflferam boaes cumhircis. Sela. Veni/nbsp;te,auditeomnes qaitimetis deam,narrabo quantanbsp;feceritanimxmex, Ad ipfumoremeo clamauijnbsp;glorificaui earn lingua mea. quot; Iniafti conatas � mihinbsp;confeius eflemmon audiretdns.Ideo audit deas, Scnbsp;attendit uoci orationis mex* Benedidas fit deus,nbsp;qui non reqeit orationemmeam^et mifericordiamnbsp;fuam�me,
A irriti erunt coHdtui contra deunt licet aduerfarij�nt potenti�imi. b Aridemfub�^ntitle, ut GeHt 1. �otum eftmiraculum marii rubri,nbsp;amp; quod tranfierint per lorddncint 1lt;lt;lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tandem obflat pijs �ue ign�,
fiueaqua�cdliberanturper deum, defertores autem utcunque exaltentur timen non efficient quod uolunt. c tlon exaltabuntur,! ideR,nbsp;ttonuincent ut maxime hoc conentUTtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d omniitribulatiohic�gnis
ficatur Cf uarif generis. Ineptifiimi autem thcologi hincfuum iSuduolunt defindere purgatorium animartvm corpore exutarum, e Heb.tnianbsp;�fuitatemfi uiderem in corde mco.Ego autem�c uolui reddere ut certifiianbsp;tnam redder� fententiam.iiam iniquitatem uidere in corde,n�hilaliud e�nbsp;^lt;t�m fludere malis con�lijs ut nequiter agas,tales non exaudiuntur,ut honbsp;^ienofiri papiflic�imt Satanec cum ommbutfids orationibus, quia fludentnbsp;P^rfequi cr odcrunt Euangelif coitfifjbres. Alibi, Oratio dus fiat in pecanbsp;^'^tum.Alioqui quis non efl fibi confiius alicuius pcccati antca �ilii
P s A L M. V S LXvlI.
TituluiS, Pfialmus cantici ad pracinendumfidibust Prophetia de regno chrifli jfiirituali^in quo pnedicabitur Euangeliumnbsp;gloria del flue gratia amp; remiflio pcccatorum, non in tudlt;eafolwm,flednbsp;Eee 5
-ocr page 924-f7 AVCTARIVM POMERANI
ino�tgfrtfMjlWMkltimo Non �idt qi,vJgentes circumcidentur �quot; (�f rent Icrufaletn ut[^rofelyti/ed matul^ut gentes, tarnen IdudAiut^tyt�nbsp;E�s mifcreat�r noftriamp;bencdicat nobis�nbsp;xinumi'netUDlt�mfuum fupcr nos. Scia. Vtnbsp;cognofcamus in terra uiam'� dus,intero^
mnes genres falut�eius, Gratias aganttibipopu� deus jgratias aganttibi populi omnes.Lxtentur ctnbsp;iubilent popnli, qu�d iudicas popnlos iafte,et pO'*nbsp;pulos in terra dirigis ? Sela. Grattas agant tibi po^nbsp;puli deus, gr atias aganttibi populi omnes. Terranbsp;profer t germenfuum jbenedicatnobisdeus, deusnbsp;nofter. Benedicat nobis deus,cttimeant e� omnesnbsp;ufque ad extrema mundi�
(t idt^.UltuO�pergratMtnappiireatnolit, b Tuam^nntM 1tiineiuf,reli��oilcbrdifmo. c PerEuangeliuiudicdt deut crdiMnbsp;natomn� �ypocrifin, cr effidt ut gentes gratiof dgant pro mifericordUnbsp;V bene�eio Chrijli tHocldudiafdcnfiaum amp; uer� gr atu deo t�-fumntVfnbsp;deicultur,
P S A L M V S LXVHI. Titului, Pfdlmui cdntici Dduid� dd prtecinendun.
Kon uulgdri po�mdtc,fed �nguldri etidm phrdfi hd�enus non fdtif lt;�* f f �ciSa, prophetd udlde dldcer inJ�iritu omntd gefld regni Chri^ ordintnbsp;prlt;edicit cr deferibit, nempe refurrefhonem amp;quot; djcenfionent Chrifli,reuenbsp;Idtionem l}gt;iritut fdn�ide c�lOf etni�ionem dpoflulorutn ey Eudttgd^nbsp;prtedicdtorutn,regnum]^iritudlegrdtiiecrremi�ionis pcccdtor�,itt^f�lt;^nbsp;Chrifltu prtedicdbitur deus uerus, ty liber dtor d morte. Tune regnum amp;nbsp;ficerdotium ludlt;eoru ey omnis iUe cultiu Icgit dlirogdbitur,cumJpiritult;t^nbsp;le cy nouwm Cbrifii regnunt per EudngeHunt prlt;edicdtuuenerit,^uod eonnbsp;ft�et non in uiribus humdnit, non in multii mtlibut equitunt cr peditStfi*^^nbsp;in mini�erio (S' potentia uerbi, iH induit dabtt dominus uerbumnbsp;^ntibusuirtutemultdf�yc,
Exurga�
-ocr page 925-IN Pi�IMVM LXVHL I7I
EXurgat � deus, at dfffipentur inimici cias, �c qui oder�t c� ftjgiant� fade e�us. Sicut pro/nbsp;pellitur fumus propelle eos, ficutliquef�tcac/nbsp;ra cor� �gneC�c per�ant impq aduentante dco. loftinbsp;autem l�tcntur et exultent coram dcojct gaudio de/nbsp;ledentur.Cantatedeo.pfa�li'tcnominieias/pr�pa/nbsp;rareu�ameiqai aduehiturfuaai'ter,dominas nomenbsp;ci�s cftjCxultate coram eo. Qui pater edorphanoznbsp;ram et fadex a�duarum, ipfe eft deas m hab�taculonbsp;fando fao� Deus, qui ex foli'tarijs familias facit,nbsp;qa� educit a�ndos opportano tempore, fed defer/nbsp;tores permanent in arido.Dcas campr�ibaspop�nbsp;lotao.etgradicbanspcr foli'tadincm, Sela� Terranbsp;trcmait,etcoelifudaaerant propter prxfent��haiasnbsp;dei Sinai,propter pr�fent�amdci qui eft deas Ifra�tnbsp;Nunca�tplauiam uoluntatcbona effundisodeas,nbsp;�t hxrcditatem taam qa� arida eft r�cr�as. Vt ani/nbsp;lualia taa habitare po�lnt �n ea jtu�s bonis pauper�nbsp;confolan's deus. ' Dominus dataerbum,ct excrci/nbsp;turn magnum Euangel�ftarum,. Reges excrcitaamnbsp;maxime foederantur/et pulchn'tado dom�s di'uiditnbsp;fpoli'a* Cumcaftrametami'n� fpecieseft ,qua�fplen''nbsp;dor alarum columbac,qax fplendent ut argentumnbsp;�c aurum* Quando omm'potens diftribaitnbiqucnbsp;reges inter eos , tune obfcuritas crit ferenifl�ma�nbsp;Mons dei eft mons fragiferus ,monscamulatusnbsp;frugiferus* Car exilitis uos montes cumulati�'In
Eec 4
-ocr page 926-874 A V C T A R I V M P O W E R A N I hocmonte deo beneplacitumeft habitare, hie do/nbsp;minus habitable pcrpetuo. Currus deifuntmultanbsp;millena milia, dominus eft inter ecs in fando Sinai.nbsp;Afcendiftiinaltum,captiuamduxifticaptiuitatcm,nbsp;a�cepifti dona pro hominibus, quot;etiade��r tores, itanbsp;ntdominUs deus ibidemhabitet* Benedidusfitdo/nbsp;minus quotidie.aggrauat quidem nos deus/edfaPnbsp;uatquoque� Sela* Deus nofter eft deus ad faluan/nbsp;dum J �t dominus qui dominus eripit�morte, Ve/nbsp;rum deus c�teret caput inimicorum fuorumet^ uernbsp;ticemcapillijquipergunt perpetuoindelidis fuis.nbsp;Hsec tarnen dicit dominus,�^Ex pinguibus adducanbsp;aliqoos,addocamaliquos ex profundo mari� Ideonbsp;pes tuus tingetur fanguine inimicorum, �i. lam /nbsp;bentipfumcanestui. Videbitur deus quemadmo/nbsp;dumincedas, qUemadmodum tu deus meus et rexnbsp;meus incedas in fanciuario. Prxceduntcantores,nbsp;fequunturinftrumenta muficain medio iuucncula'nbsp;rum tympana pulfantium. In congregationibus be/nbsp;nedicite deo domino propter �foneem Ifrael. Ibi do/nbsp;minatur inter eos Beniamin paru ulus, principes lu/nbsp;da cum extu fuo,principes Sebulon, principes Na/nbsp;phthaluDcus tuus c�ftituitregn� tuum, hoc deusnbsp;confirma nobis quia�pus tuumeft. Propter tem/nbsp;plum tuum quod eft in 1er ufaIem,ofFerent tibi regosnbsp;munera^^Increpa beftiam qux eftin arundineto?nbsp;congregationem taurorum inter uitulos populos.
-ocr page 927-IN PSALMVM LXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;877
cogcntcmproptcrargentum l'pfed�fl�pat populos qui bella del�derat. Venientprincipes ex Aegypto,nbsp;Aethiopia extendet manus fuas ad dcum. R�gnanbsp;tcrrx cantate deojpfallite domino� Sela, Qui uehi/nbsp;tur in coclis ubic� ab initio,cccedabit quot; tonitruofuonbsp;uires, Date�fortitndine dco, magnificentia cius innbsp;Ifrael eft,et fortitudoeius in nubibus * M irabilis eftnbsp;deus infan(fiuariofuo,ipfe eft deus Ifraeljipfedabitnbsp;�irt�t�etfortitudinepopuIojbenediiftusGtdcos.
d PrtediceturEudngeUumintototntvndodaiihipcrChriflawmcr^ tecrpeccdtOjitdperibitregnu/m Sitdnie,et dgnof.etur pdtcr orphanorut.
b l^oncurrubellico,fedtriumphitli,noittli/lofesfeipergrdti�^orc, c Exfolitdrijs, crc.] ZSquot; in mundo ut uidemus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in regno c brifli,
^libL Ziiii hdbitdre�eit flerilcm,O c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d ludiei ct dlij bU/bhc=
ntdtorescbriftipluuidm cz f�cunditdtem Jjiiritutfun^ � cala non fen* iientjideo peribunt. e id eft dpoftoli ZT Buingelicipnedic�to*nbsp;fes concorditer docentes, qui per Eudngclium ZSquot; uerbi mintfterium per*nbsp;petuo regnum diiiboli,peccatum,mortem, inftrnum, omnem mundi iufti*nbsp;fidm ZT fipientidm oppugndnt : inftd uocdntur cdntorcs er muftci, quodnbsp;prtedicdtione fdnchficdnt perpetuo nomen doinim in monte Zhriftgt;,id eft^nbsp;^cclefitt ZT in montdnis cius,id eft^pdrticuldribus ecchfqs,ubi deut bdbi*nbsp;ilt;tt, ZT eft regnum calorum,et cu^rus triMUphdlis dei. interim recldmdntnbsp;exiliunt montes cumuldti, confifj fud gloridfed ftuftrdtnbsp;f Pulchritudincmftueorndmentum domus,iiebraiuordntuxorem,nbsp;^'^imd certd coniugij commenddtione. Hie ecclefidfttonfd Cbrifti intcUi*nbsp;^itur. g vt argentum zirdurum,ideft, colorerubcoziTdlbq,nbsp;^Uemddmoium exereitus utdeiiir propter drmd z^ uexiOd.
h Etidm dejertores,Chriflushdbet omnidinmdnuctidm fuostnimi
J qui uelint nclint coguntur ChriftuM cumfuo regno ftrre,cui di�u eft: ^omindre in medio inirnicorumtuorum. i yerticemcdpiUtire*nbsp;^num er fdcerdotium Iudd!orum,quid permanent in incredulitdte.
k Ex pinguibut, id e^l, ex lud^is qui diuites zy mdgni erdnt d deo
Eee
-ocr page 928-f?� AVCTARIVM FOHER�NI
l liic�nspopulid�e�rt gnum Chri�i quad ctxpit^ebullit,cxundtif,crefcit. leru�lem miter nofirinbsp;Gdl,4gt; m tdlfosdoi^rescwmfunfeilis. n Tonitruo,nbsp;ilt;i eA,pr^dicdtioni,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o tortitudinemfid efijregnwm, i(ifc do*
minus uc�er,
PS A L H V S LXIX.
Titu�us, Pfdlmu! rtduidis de ro�s dd prlt;ecinendum.
Dc Chri/� pd�ione er ludais perituris dtque dbrogdtione legis cr m teris tePumenti per nouMtt, Siqutdem hjec i� perfond Chri�i dicivntur denbsp;rofisjd e�,regtto dei ex ludieis CT gentibus cottgregdndo, Uel de Chri�gt;nbsp;er �}onfd ecclefid.
SAIuamcdcas, * quoniampcracnerontaqaa� ufqae ad animam mcam.Demergor in Intutnnbsp;profunduni ubi fundus no eft,fum inprofun'nbsp;doaquarum etflu�as inuolauntme� Defatigacusnbsp;fam damando,raucxfadxfunc fauces mexgt;defti(Qnbsp;nntmeoenii mci,dam expeftodeum nieum.Qainicnbsp;(ine caufaodio habent plurcs funtqu�mcapilli captnbsp;tis mei ,qai iniufteaduerfantur adperdendumnbsp;fortes font, *� exolnoquxnon rapui. Deus tunoftinbsp;infipientiammcam,�t pcccatamean� telatent. N�nbsp;confundanturin me qui expedant te domine dom^nbsp;ne Zebaoth non ernbefcantin me qui quxrunt tenbsp;deus Ifra�tQuoniam propter te fuftineo opprobrinbsp;umjOperuit confufio faciem mea. Extraneus fadusnbsp;fumfratribus meis , �^ignotus filqs matris mex�nbsp;� Zelus enim domus tux abfumit me, gc opprobrianbsp;exprobrantiumtibi cadunt fuper me? Etfleo gt ieiunbsp;nij s me affligo, gc hoc ipfum probro uertitur mihi#nbsp;Indui
-ocr page 929-�N 9 S A IKV a tXlX�
Wu� facc�m, et ob hoc fadus fum et�am fabula fllfs� ^oqaantur demcqui fedent'in porta,et canunt denbsp;*^cq�i potant qi'num �n tabcrnis. Ego autem oro adnbsp;domine,quia tempus gratix eft deus fecundumnbsp;�^�ltitudinem mifericordix ru�, exaudi me fecun/nbsp;^um fidelem falutemtuam, Eripemedeluto ut nonnbsp;^emergar, utiiberer ab odio habentibus me �lt; exnbsp;Ptofundoaquarum Nefludus meinuoluantctab/nbsp;^�r.Exaudi me domine,quoniam benignaeft miferinbsp;^ordiatua, fecundum magnitudinem miferation�nbsp;l�arumconuertere ad me. Etneabfcondas facie tuanbsp;�feruo tuo, quoniam anxius fum, uelociter exaudinbsp;Accede ad animam mcam et li bera earn, propternbsp;�nimicos meos cripe me. Tu nofti opprobrium me*nbsp;��nijignominiam et pudorcm meumjn c�fpedu tuonbsp;f�nt omnes aduerfarq mei. Hoc opprobrium fran/nbsp;^itanimummihi etxgr� me facit expedo miferan/nbsp;aliqnemet nullus eft, confolantem et non inuc/nbsp;�Ipfi nero dant mihi fel ad edendum, et acetumnbsp;�dbibendumquandofitio, Fiatmenfacorumeoranbsp;^P�s Iaqocus,rctribntio,decipula. Obfcurent oculi
P ------------------------------1�
yccre, Effundefuper eos indignationem tuam, et ira ^��i'oris tui compr ebenda t eos. Fiat habitatioeorunbsp;peferta,ct non fit quifqua qui in tabernaculis corumnbsp;��^habitet � Nam perfequantar que tu pcrcafliftigt; �C
-ocr page 930-ggo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A Vf T �R I V H POMERANI
*' �a�'t�t qu�d dolorc �olner� tnos affids.RoantJ� peccato inpecc3t�,�ut nonpernemacadtuamnbsp;tiam.Dekantar de l�bro uiuenti�,ut cum �aftis nonnbsp;adfcribantur.Egouerofum pauper et dolens, falusnbsp;tu a deus protegat me � Laudabo nomen dei c� cannbsp;t�co,etmagnsficabo eucumgrat�ar� adione. Hocnbsp;placebit dno plus quam oblatus �uucncus cornuanbsp;producens et ungulas ?Vident hoc pauper es et laC'nbsp;tantur, et inuetcorquaerent�umdeum. Audit en�mnbsp;pauperes dominus,et n� defpicit ui'ndos fuos�LaUnbsp;dent e� cocKet terra et maria, �e omnla qux mouentnbsp;l'n e�s.Quom'amdeusfaluab�t Zton,etxdlficabitcPnbsp;uitates luda, ut habitet Ibl et hxredltarlo lure pol��nbsp;'-deanteam.Etfemen feruor� �lus hxredltatepolT�dcnbsp;bit ea,�c qui dlllgunt nomen �lus permaneb�tln ea�
a liis uerbfs ddumbrut viigentes terror es mortis �s' infirni CT ttem iHnm Chrifli itiejfabilcm, quem pro pecedtis noflris pertulit.
b Alieiid pecedtd nonfud tulit,dlicKum debitu/m exoluit. Piec efi i)i/ipientidcrpeccdtd,P/dl. 41. e Cdufdperfecutionis iodtt,^*nbsp;d Cijiicquid�t pro eis irrident O'crucepiorumexhildrdntur*nbsp;c In portd,'] I d e�, in loco publico iudicioru/m fedentes funt nidgff^nbsp;O potentes, �n tdbernis bibentesfunt uili�imi ncbulones o impium �uinbsp;gus. f Expre�dhifloridpd�ionisChrilli. ; g ExcieWt''�nbsp;ludieorum o dbie�io dmiffb regno et fderi�eio �ne uerbo dei dtque ddconbsp;,�ne dco nuc�cnt.vcrbu dut quod uid�tur�bi hdbere e� eis Idqueus, Onbsp;h bios inquiut fiimus bedti o deo dccepti,quid deus nos no percuttt-i 'Vtnon,oc,�ide�,nihilpermitteeise�eiu�um, k Abro�nbsp;gdtio legis O in�itutio noui cultus dei,Eic p�rit glorid circuinci�onist�'^nbsp;bdtd,fdcri�cid,0'c.erigiturueronouuso'lt;eternus cultus,fdcri�ciumnbsp;dis,pr(cdicdtio Eudngeli�tnnoud Zion et Eccle�js Chri�i.
-ocr page 931-IN P�ALHVM IXX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tg|
P S AL MVS LXX.
TitullUt P/dlmut Dauid a� pr�cittendum pro comme tnordtione. fuprdis^nbsp;Ordtio contrd boficsEcdefia: z!f piorS.
DEus ad enpfendamme domine adad�naan dam me fefti'na. Confondant et ernbefcantnbsp;qai qnxrnnt anima meam^ uertancur �n fu/nbsp;gametpudcfiatqm'a malem�hinolunt. Vidflim �pfinbsp;*gnomi'n�a afHdantar, qui �ta infultant mih�, enge,nbsp;^�ge. Exaltent �c Ixtcntnr in te omncs quxrentcsnbsp;fe, �t qui falotcm tuam dih'gant dicant fcmpcr, ma/nbsp;gnificetur dcus.Egoaatemnim pauper et affli'das,nbsp;fefti�na deus ad me, adintor enim amp;C. liberator meusnbsp;es tu, deasmeiis ne morer�s.
P s AL a V s LXXI
Propheld 'm tdntis tentitionibus petit perfcuerantidmufque ddfinem, i{Uod cr ijutfij} �delii ordbit. Potes or pfdlmum Itgere j� perfona ecclenbsp;qult;e idm in ultinid fcneild dgtt,cjudndofunt,ut Paulus prxdixit pcricuenbsp;^�/d tempord Et D4��ff� Verity� mquit opprimetur v abundabit miquienbsp;, id quodfatis experti fumus per Mdhomcth ns Papam luftro mdgntnbsp;'*�lt;do. Scd nunc deus qud� ex iri�ris (S de aby�ii terrte iterum nos rcdu^nbsp;red �to Euangebo quod prd:dicdt dei lufliti�, dci mirabilid � Swnt enimnbsp;[^mpora no�ra temporanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cr tienoch, de qutbu! uulgdres fermones,
**^ifunt, quad cuertcnt AntiChnfiwm Cf omnid : e�ituenL
IN refpero domincj non conftndar in xtcrnnm* (ufti'natua Hberame eterue me , inclina ad menbsp;aurcmtua, dtfalaame.Efto mihifiducia forns,nbsp;9uo perpetno confngiam,qa(promirifti auxiUari
-ocr page 932-i�i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A V CT ARI VM PO MERAN I
mihi, quia pctra mca ct arx mca tu cs gt; Deus mc�s eripcmedemann impf),dcmanuiniqpicttyranni.nbsp;Quia tu es fiducia mca domine domine fpes meanbsp;� iuucntutc mca ? In tc confifus fum ab utero ma^nbsp;tris mex, tu extraxifti mc dc uentre matris.mex,nbsp;tc prxdico femper. Tanquam prodigium fadusnbsp;fummukis, fed tu es fiducia meafortis. Rcplcatornbsp;OS meum laude tua amp;(. gloriatua quotidie. Ne ab-*nbsp;i)cias me in tempore fenedutis, cum defcccrintu^nbsp;resmex, ne dcrelinquas me� Quia inimici mcilo/nbsp;quuntur contra me, et quiquxrunt animammcamnbsp;confukant fimni. Et dicunt, deus dcrcliquitc� perfcquot;nbsp;quiminictcomprchenditeeum, quia nemo eftquinbsp;eripiat,Deus nc longe fias � mc deus meus ad aoxi^nbsp;hum mcumfcftina.Confundatur et pereant quiad^nbsp;uerfantur animxmcx, opcriantur pudore et igno^nbsp;miniaquiquxrunt malum mihi. Egoautcm iugitcfnbsp;cxpcdabo,et adhuc amplius tcpr�dicabo. Osnbsp;annuntiabit iuftitiamtuam,etquotidiefalutctuam,nbsp;quar� no noui numeru. Ego incedo in potcntia dogt;'nbsp;mini domini, folam cclebro tuam iuftitiam. Deo�nbsp;docui fti mc � iuuentutc mca, ideo annuntio mirabknbsp;liatua Etiaminfcncda ctcanicie ncdcrerelinqu^snbsp;medcus,doncc annunticm brachium tuum gcncfS^nbsp;tionibus,cc potentiam tuamomni pofteritati.nbsp;tiatuadcus*quot; aka eft qui facis magnalia deus qojsnbsp;cftf�milistibi'� Tu cnim facis mc experiri tribulati�nbsp;ne�
-ocr page 933-' �N PJALilVM LXXf.
sHcs multas ct graues, �e rurfum m'uificas me. Si He abyflis terre reducis me. Valdeglorificas me,ct rurnbsp;fum confolaris mc.Idco^ gracias ago tibi pfalterionbsp;pro ueritatc taa deus mcus,pfallo tibi cithara � fan*nbsp;Ifra�lis lt;� Labia mea ct anima mca qua rcdcmifti,nbsp;exultant Si pLliont tibi. Quin ct lingua mca quocunbsp;die mcdicatur inftitiam tua, quia confufi et contcm*nbsp;p� fadi funt qui quxr ont malum mihi�
4 I� trihuldtionefentiunt dduerfurij deu nos defcruilTe�tentur erg� deum�ujfc nobtfctm.,^uemddmodum Saul dixit ad Dauid. Scio qu�d do�nbsp;quot;nnus tecum efl. �ieoc^tna�aconfcientiataiesperfequnntur noscpec�nbsp;^ant 'm/^irit�fdn�u. b Propter hoc fuflineo aduerfarios qui p� onbsp;fnaiuflitiacropcribufzelantcsiufiitttedctnonfuntfubie�i,Rom 9,et 10�nbsp;c Alta.Pfal.i6. lu�itiatuaftatficutmontesdei. Incognitatfint�nbsp;deus earn reueletJuo uerbo.
PS ALM VS LXXIU
Titului, Salomonis.
prophetia de Cbriflo cr eius graiiie regno in totum mundtim diUtando,t^ de tbrogando cultu ueteris Icgii, quia gentes incircunctfenbsp;^dorabuntreget� Chnflucr laudabunt priedicutioneEuangcUj,id quodnbsp;ffit facrificium Qrfumntus cultus noui teflamenti.Ergo c hie rex naiurtnbsp;deus efl. Nim htc adoratio zj- ntuocatio foli deo d�bita efl cultus priainbsp;^fummiprtecepti.
DEus indicium tuum da *rcgi, et iuftitia tua filio r�gis� Vt adducat populum tuum adnbsp;iuftitia, ec eripiac affiidos. Adducant monnbsp;tcspacem populo,ct colles inftiti3m.��Patrocinabi-'nbsp;tor populo afflido etfaluabit paupcrem, ct contonbsp;f � calumniatores.� Timebunt tc donee eric folct lu
-ocr page 934-tE4 avctar�vm p o M E R A K 1 nacun�^lis fxcuIis.Dcfccndetfirat plauiain nc�J�s,nbsp;ficut ft�lx irn'gantes terram. In dicbus ctus florc^nbsp;biciuilas ccabunciandapacis^donccampHasn� f�tnbsp;luna. Ecdominab�t�r�mari uftj ad marc gc *� flu/nbsp;mine ufque ad termines orb�s terrarum. Coramnbsp;fledent genua qui funt in defertis,ct inimicieius pulnbsp;ucrcmlingent.quot; Reges man's etinfu�ar� muncra 06-fcrcnf,regcs Arabum et Sabxor� dona adducent�nbsp;Et adorabunteum omnes reges, omnes gentes fciuinbsp;ent ei? Quia liberabit paupere clamante, �c affliifl�nbsp;cui n�eftadiator.Miferebiturabied� amp;(. pauper Gnbsp;�e animas pauperumfaluabit.Ex fraude �einiuria renbsp;dimetan�mas eor� jCtpracciofus habebitur fanguisnbsp;eorum coram ipfo.^ Viuet, �c dabitur ci aur� exnbsp;rabia/t orabitur cor�coiugitcnqcotidie ipfe pr�'nbsp;dicabitur. Super terram in ucrticc montium crit ctgt;nbsp;piaframcnti.fru�us ciusuento mouebitur utliba'nbsp;nus,et floreb�t in ciuitat ibus �t herba in agris. No �nbsp;men cius durabitin xternum^quarndiu folmanfcr�tnbsp;�quot;propagabitur ad poftercs nomen cius,et benedPnbsp;centur per ipfum, magnificabunt cum omnes gen'nbsp;tcs.Bcncdi�us fit dominus dcus,dcus Ifrael,quif3nbsp;citmirabiliafolus. Etbenedidumfitgloriofum no^nbsp;men eius in xternum �etrepleaturomnis terraglc/nbsp;ria cius, Amen, Amen�
i Rexcr /jlius rcgiijid e�, DMidif, cert� uerus homo cfl. Ac�^ii Mtem iudidum dei cr iuflitiitn dei,ut iuft:pcct populum cr de�nd�tup*nbsp;Has dei,ccrt( uerui dem decltntur, duia.innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit.Glorid mc� altcrt^
noit
-ocr page 935-IN P S AL�JH VM LXXin.
daio. c Adducdttf, crc.] �dtfl^ubiqueinuulgdbitur Puntige ^titn Pdcem dicit contrjt homicidium SdUn-e/uftitiam contra mendactumnbsp;^/�lfaindo{irinagt;�,loan.S. d Patrocinabitur,0'c~']Rtxcritnbsp;flt;iuperum,indemundusfcanddlizatur, e Timcbuntte,O'c.lidnbsp;^fl�rcgnui�uderitubi^}C}'fegt;fiper, f Vc�usuclpellem.iudi.e�nbsp;^fimumad lud�os,deinde ab his Euangeltum ibitad gentes,
g nbsp;nbsp;A flivmine,idcdl^lordanejibiinctpiet, Efa.i.Luc.ultitno.
h Ex omnibus nationibus aliqui fufcipient E uangelium etiam reges fr prlt;efides,zr dabunt munera eorporalia, zy /^iritualia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Rca
X�� crit mifericordite erga miferos, lib�r�t � peccato nbsp;nbsp;tyrannis, pareil
Pcccatoribus,non affligit nos^pneciofos nos habet. Mundus longe aliter de ��otji ittdicat propter crucem cr j^eciem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k viuet.'jid eft,mdnc
cum fuo regno,uelint nolint.Dabitur, cjc.Ecclefia etiam habebit cum ftis mini�ris undealatur . Impi/ nebuloncs fub nomine Euangelij hodienbsp;^apiut^unde fchoU,prlt;tdicdtioncs et cura pduperufunt conflituend^.Oranbsp;^tur corameo,id eft,ChrifttKubii^ adertt,ut CZ Simeon aitl Quodparasnbsp;antefiiciem omnium populorum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l Super, GTc.'ild efl, hortit
*Sri prata circa ciuitates ftorebunt,id efl, uerbum erit ubi^ nbsp;nbsp;udri/s mos
^exccletur,crChriftianifiorebunt, Sic tremuhefiabunt ubi^ Euanges ^fi'Uges,ut Mouentur cacumina infinitarum arborum in Itbano monte.
m Propagabitur, cre� ide�, non ceffabitpruedicatio noir.inis eiuSt *^1 enim moricntibtts ali/ fuccedent,
FINIS ORATIONVM DAVID FILII ISAI,
P S A L M V S LXXIII.
Titulus, PfalmtisAfdph.
^gregiu� Pfalmuscontra maximum lUudfcandalum t/u�d hnpi/flor�t. Ml mundo de�iciti funt et male habef}t,il]is uidetur deus �uere, his adsnbsp;'*^fari.�i�icqwd iUi �atuuntfapientia CZfan�itds e(i,horif do�lrina damnbsp;^'^ahtrefis eH-Ciuishicconfifieti Ettamen benignus e��topopulo,idnbsp;*ygt;credentibus deus,id ciuod mteUigam inqutt non in tentatione,jcd quan
^ontempto fcandalo ingredior in fandudrium dei,id e�, quando audio ^kgo uerbum dei cr uideo quid deus loquatur de impi/s, cr re�iicio hinbsp;^ias ZT iudicia dei, inde ab initio mundi � primo Cain, crc. interim egonbsp;^^piens er ignorans,cr ut iumentu�dus fwm apud te,dc�gt;itior quidemnbsp;'^^femper tecum fum,amp;c,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pff
-ocr page 936-ggi A V C T A R IV M POMERANl
CErte Deus eft Ifra�l� bencficus j fiqu�s
* mundo corde. At mei pedes labi c�perat� uelut �n l�brico collapfus fcrc fui(Tem*Qu�^nbsp;excandefccre c�pi aduerfus �adatores,quandonbsp;di l'mp�os efle Fortunatos. Non en�m eft ill�s per�c�^nbsp;lum mortiSjfedfirmifuntutpalanumah'quod.Nof^nbsp;agunt�nmolcftqsut alq homines,necfkutreliquinbsp;homines flagellantur Jdeo gloriofa eft iadanria co^nbsp;rum,�lt; orn�t eos iniaria eorum.PcrCon3mfu2c(flt;^''nbsp;funtut^pinguem uentrem, faciunt quicquidcog�-*nbsp;tant^Contemn�t omnia er caSumniantur, loquantufnbsp;�(. calumniantur foperbe. V er ba eorum cocleftia hagt;nbsp;bcntur,didaeorum accepta funt fuperterram.Idc�nbsp;acceditcisoulg�s,quia fruitur�'aquis eorum. Etnbsp;cnnt,quifiatuc ��iftos cognofcatdeus f qui curarttnbsp;iftos altifl�mus�''Eccctalesfuntimpii, hifuntfort�^nbsp;nati in mundo et aftcquuntur diuitias Ergofcilicetnbsp;fruftra abftinuitcor me� �malo, etlaui in innocentnbsp;tia manus meascEt fuiflagellatus quotidie ,et adeftnbsp;increpatiomei' quotiesdies oritur c Fer�dixiflci��nbsp;ut illi, fed ecce ita reprobaflem o�s filios tuos quot'nbsp;quot unquam fuerunt * Conabar huius rationemin^nbsp;nenire/ed hoc difficile mihi erat� Donee ingredcrcj*nbsp;infanduarium deijCt intenderemin nouiifimaeor�.nbsp;Profedo in lubricis ponis eos.et pr�cipitas eos adnbsp;interitum� Qu�m fubitopereunt, adnihilumredPnbsp;gantur,etfubitis terroribasintereunt� Vtfomn�'nbsp;um coi
-ocr page 937-�N PSALMVM LXXin. �87 bm ca�g�lanris ^c�temptatnfac�s domine �n c�aitatcnbsp;'imag�nem eorum. Tamcn int�rim me male habetnbsp;in corde,et pung�t in renibos mcis.Proptcrea qu�dnbsp;hic oportet me efle infipient�, ignarum,ct �t iumen/nbsp;t�m coram te� Attamen ego Temper maneo apud te,nbsp;quia tn tenes manammeamdcxteram. Deducis menbsp;iccandnmconfilium tau, et tandem cum gloria fufci/nbsp;pis me. Vbi te habeo, nihil mihifunt ccelum �t ter/nbsp;fa � Etiam fi mihi def�ciat corpus et anima, tamcn tunbsp;^cusperpetuo es confolatio cordis mcietpoflefl�onbsp;*��ca� Qgoni� ecce qui defici�t �te peribunt, perdisnbsp;�tnnes �qui feortantur contra te� Mihiautem iucunnbsp;^Umeftadhxrerc deo, etponerein dominudomi*nbsp;*inm fiducia meam, ut annunti� omnl?. qux tu facis.
4 MundS cor efi quod ndheretfyncero nbsp;nbsp;puro uer�o dei, p/�l. 18.
O' b. Alioqui quis gloriiibitur fe mundum hdbere cor? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Pm�
Id eji,diuites,potentes in honore,idfo infldntur et eminereeu Piunt prlt;e alijs, quicquidfr�unt Mt dicmt magni�t^ita. ut eoru glorid cynbsp;^^perbid qui� f�lendidus quiddm uefiitus orndtus �t,lmgud eorum re�nbsp;uult ht ccelo cr in tcrrdj?�dl. ix� ^uicquid uero d�ij uel dicunt ueljinbsp;^^Untfaetct�rnihtldpudeos cfl.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Aquisjldefi^dcleildturdo�
rdtionis, cultu �{lo,ct quod ibi noft efi crux,qu�domnid glo�iofd ex P^ufibilid�nt. Item quod ex diuitibus uulgutfuo ldborcui^litdt,e^c.
d i�os�cilicetquiiu�itidmddcoj�erdntt e Eccf,czc.3 Fers i^i�udm defcriberctentdtionem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Qt(oties,eTc3 lu�ifemper
*�int in p�ijitentid, mdne dpud femetip�ssfefe increpdnt,� quid contra, ^^bu/m dei priori die ddmiferunt^ Contemptores dutem fccuri�wtt
Pro 'qce ergo omnein�olicitudinemtirnn in dcum,P/dl,
* DeJ�iritudliJcortdtionc qudndo pro uerbo dei fu�eipis dUd do�ria AdhiCrcre, ut mulier mdrito ddh�ret, Gen. Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b tu
^gt;^,uidelicct longe dliter qu�m pij metuunt cr impijJ�erdnt.
-ocr page 938-ggs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTJIRIVH POMERANI
PSALMVS IXXIIIl
Eruditio Afdph,
Oratio contrdho/ks ([ui lerufakm,fAniluarititn,omnesfynagogit5 cr loca dci in terra urbesq^ ipfoi uaflabant, conuitiantes interim bluj^hemtnbsp;contra deum ifra�l^quap populo fuoadcjje non poffettEAautem pi ophenbsp;tia de ijs qua: pojka�fla funt ludais per chaldlt;eos,(y deinde per Antio�nbsp;chum E piphan�, bsunc Turca cam Mahometb Gr ncjkr A ntiochus Pap^nbsp;ccclefiam ueram^uerbum dci cum chrijb Sacramentts GT omnia d uinanbsp;fcre iarndudum uaflint, pro fyncero uerbo reddito nobis ueneno diaboh*nbsp;O Vare nos dens rcpellts perpetuo, et ni'mi'�nbsp;excandefcis aduerfus gregcmpafcaxtu�C'nbsp;Memor efto cogregationfs tax, quatnnbsp;olimtibi acquifi'aiftiettib� hxreditatemredemifthnbsp;�emont�s Zionubi habitas. Conculca i�los pedibusnbsp;tuis ut pereat perpetuo, omniauaftauit inimicas if*nbsp;fanduario*Ruginnthoftes tuiin�domibus tuis,nbsp;ponuntin easidolafua. Palam aidenturfuperiusOiinbsp;care fecuresjquemadmodum quando in fylua arbo^nbsp;res exciduntur.Et perdunt illic omnem fculptum oPnbsp;natum ,fccnrietbipenni. Incenduntignifan�iuari�nbsp;taum,prophanant ufquc ad fundum habitation� nOnbsp;minis tui.Dicunt in corde fuo, deprxdemur eosnbsp;mul, combaruntomnes domos dei in terra. Sigrt^nbsp;noftraiam nonuidemus ,noncftampliDshicpro^nbsp;pheta necdo(Qorquinos doceat.Quoufqg deus coHnbsp;tnmelias iadabit aduerfariusjCt in inimicus blafph^nbsp;mabitafl�d�c nomen taum f Quare aaertis manun*nbsp;raamwet dexter�taam�^'f�nQtuoperpetaof�cdeDs
-ocr page 939-IN P�ALMVM LXXinn 889 eft rex mens � fxcuKs prioribus^qui op�rai omnenbsp;falutcm qux fit frper terra. Tu diuidis mare potemnbsp;tia tua,tu confn'ngis capita ^draconum in aquis.Tunbsp;conteris capita cetor�, das cos efcani populo quinbsp;eft in deferto, � Tu fcaturirefacis fontes et torr�tes,nbsp;�trurfum rapi'difl�mos fluuios cxiccas. Tuus cftnbsp;di'es,et tua eft nox,ta ord�nas curfum fyderuin Sgt;(. fonbsp;lis. Tu ftatuis cui'cunque terr� terminos, xftatemnbsp;hiemem tu facis.Mementohuius quxfoq�odininbsp;hiicus contumelia aflF�cfc dominum, et populus iniftnbsp;piens blafphcmat nomen tuum. Ne tradas beftixnbsp;animan? turturis tux�etne obliu�fcaris penitus aninbsp;Hialium tuorum afflidornm. Refpicc ad focdas,quianbsp;terra ubique mifere uaftataeft et domus d�flipatx.nbsp;Ne abeat pauper cumpudore, nam p au per es et af/nbsp;Ridi c�l�br�t nomen tu�. Exurgedeus,defendetuanbsp;ipGus caufam, memor efto opprobriorumqu�intenbsp;iadantinfipientes quotidie.Ne tradas obliuioniuonbsp;Cesinimicorum tuorum, infultatio aduerfariorumnbsp;t�orum afl�due fitmaior�
4 Domuf deifunt ubi dei uerlum docefur, ut (une erdttt in duitatie ^^tilynugog^iudtorutn. b 'vtolinwdtbdm�ideutnperoj^erdnbsp;p�itfentem. c Sinus dei cfl tcmplum ubi deus congregdt popunbsp;fuum Gf docetf^uetniidmodum miter in�nufuo�uet et luddt pucru.nbsp;d Drdeones Cf ceti funt Tyrdnni, ut Phdrdo cum fuis principibusnbsp;e Tufcdturire,Cfc.3ldeil,deuSi!edi�cdtciuitdtesCfcon�nbsp;rcgnd.'R.urfumqi ipfe efi qui ed deflruiU f Turtur Cf dnimdnbsp;^fitttt grex, fit in principio pfdltni.
-ocr page 940-AVCTARIVM FOMBRXSr
P S A L M V � IXXV.
Titulift, Pfdlmus cr cdntii um Afiph,iteperiret. (i^id�dcmusCecurishypocritis fudmdutoritdtem fub nominenbsp;�xcontrd Euxngdiu/m id^Kntibusfquid tyrdnnis hdnc impietdtem def�n*nbsp;dentibm? quid phdndtic� �iiritibusfuii cogitdtionibus confidentibuiit^t^nbsp;tus uu�t eiudire dut fciro Idchrymds ecclefiie mfcre �dccrdtix ey dffli�ie-^^nbsp;lis iudicdbit breui hdnc impietntem,qui �cit montes tremere^ (:}� �inigdrenbsp;ut mont� :indolim,ui�tdt�dto temporc imp�os,ftttcrimferudtcolumnlt;iinbsp;terriCfid cflip�os,qui uelut humeris dodrind or ordtione mtindumfufrit*nbsp;tdnt,quemddmodum Pdulus uoedt ecclefi� columndm ueritdtis.
G lianas 'dbi ag�mus deusjgratiasagimas.c� narramns m�rab�Katua quod^�prope eftnonbsp;nen tuum*Nam ftato tempore,ego �afte�onbsp;d�cabo,Terratrcm�terquotquot hab�t�t�nea.eg�nbsp;autemconfirmo�'colomnase�us. Sela. Ego d�xinbsp;iadafores,noKte gloriar�, et ad �mpios nol�te lada*'nbsp;re potentia,nol�te pronnnt�are ereda cera�ce.Qaa^nbsp;f� n�h�lfit metnendum uel ab ortti,uel ab occafu, uelnbsp;� mont�bus qui funt � n deferto.Nam deus �udex eft,nbsp;qui hunchum�l�at et ilium exaltat. Cal�x en�m cft �nnbsp;manu dom�n� plenus fort�u�no,ct��potumdatexeonbsp;fed omnes �mpq btb�c �ta ut etfecem exhaur�ant.Atnbsp;ego prxd�cabo �n fecuI�,pfaUam deo lacob.Et coti''nbsp;fr�ngam omnem'potent�am�mp�or�, utexaltet�fnbsp;potent�a�uftorum*
d Eccle/id per uerbum iudicdt impies cofirmdt pioi nomine dei, a deus dde� ecclefiie contrd ncbulones hypocritds,ideo hic ecc�cfid qud�nbsp;ddm loquitur in perfond dei,ut mos cft prophetis, qudndoi^ cuM prlt;efitionbsp;Hc:aiec dicit dominustZtyct qudndoque etidmfine pree�tione,ut hic*
l Prope,Gfc.]Cit}idfl!Uimdudit,iuudt,fdludt.fufi�tdt, c Colum ndf,c^c.]Pif colremifcunt cordm dcofid ipfe confirmdt eos: impi/fecurenbsp;dgunt
-ocr page 941-IN �SALMVM LSCXVR
tgUHterpereUttt. d PotudatHdelitexcttliccpd�ionisdflriluit fingulit/{d�xfcrUitturimpijs,l.Petri4^. e PotcntiiHtKi. ornu�nbsp;P S A L lA V S LXXVI
Tifttl��, p�ilmtit Cantici Afiph dd prtednendum �dihut.
Idem drganientum cum pfdL 4^ quod �erufdlcm de�nfd eflfepe md Zttis mirdculiSiUt contrd Senndcherib,zyc quemddmodu hodtc pro ccclt�nbsp;fid deus pugndt dducrfus�rcntes Tyrdttnos (y Utereticos. Hunc nutudt.nbsp;iidtn dttimos principum aufirre potcfljunc glddins in mdt.unihil efiiiottnbsp;po�umus utnci,mfi cum unit deus gui dttimos dduerfdt iorum habet in ma�nbsp;fui.idguodhicmaximapioru/mconfblatione dicitur. Qutn zy didbo�nbsp;lusfitroreardens inn�s animo di gcitur ubifentitfefcutofideircpcUi.nbsp;NOtus cftin luda deus, in Ifrael magnifica/nbsp;tur nomen eius.In Salem cfttentor��e�us,nbsp;et habitatio cius i n Zton.Ibi confn'ngit fa/nbsp;gitt�s arcus,fcutum,gladi�et bellum* Sela, llluftri/nbsp;or et potentior es �montibus prxdac, Prxda fiant fanbsp;perbi et dormi�t, et omnes airi bellacores manibusnbsp;defic�ant. Ab increpationetua deus lacob, fomnonbsp;obruantur,etequi,et currus � Tu terribilis es, quisnbsp;confiftet coram te ubl irafceris-r Cumfacis audir�cnbsp;CocIo iudicium,terra pauet et quiefcit.Cum exurgitnbsp;3d l'udicandum deus ,ut faluet omnes aff�idos fupernbsp;Urram* Scia� ��Cum iratus corrip�s hominem, agnonbsp;fccris eflequiparatus fis etiareliquos per iramcor/nbsp;h�pere. � Voueteetredditedno deo ueftro o�squinbsp;circ� ilium cftis,afFerte manera terribili.^Quiaufertnbsp;3nim� principibus, �t terribilis cft regibus terrae*nbsp;a Kiontespriedefunttudgnd r�gna zy principatus, utAlfyriorumtnbsp;^'ihylonU, Aegyptiortim quieui zy rdpind dliosfubegerunt, zy lt;td fe ra'�nbsp;b Idefi,homines uindiit^mtudmHidentcsmetuutfibhnbsp;�ff 4
-ocr page 942-ttft AVCTARIVM POMERANI
c Voucte quod �tuefltr deusfecuttdum p�imivm (gt;rteceptum,lt;ynS uouctefin�Kautlt;ilienlt;iuotlt;i. d Cgt;ui4u�rt,ijc.]Algt;litlodtum9nbsp;mhil efl mdniu GT glddius.
P S A L M V S L'K^amp;VII.
TUuIm, P/dlmus Afiph pro Icdutbun dd pr�ednendum.
HorrorcJ iudicij dci defcribit, etfito ex�plo prophetd nos docet qucni^ ddmodum in tdlibtu tcntdtionibus re�iiremus,nempe ut contrd udndinbsp;flicie O' pduoriscogttdtioncs o f�eldncholids,lt;iuibus tdmcn cleSii tn�renbsp;fepe ucxdntur, rc�idds ucrbum o opcrd dci^ quodfetnper dffiifUsnbsp;i�iterddfiiit o /ccuros dduerfdrios perdidit,
VOce mea ad deern clamojad dcutn clamo et exaudit me.In die tribulanonis me� queronbsp;dom�nnm.manusmeanocle�extenditurctnbsp;non quiefcit, non enim admittic confolationem angt;nbsp;ma mea In trifti'da memor fum dei in anguftia cor^nbsp;dis mei^�loquor. Sela. Tencs pa�pebras meas ad uinbsp;gilandumjdebilitatus fum ut loqui non pofl�m. Co^nbsp;gitodies antiquos,annos prxteritos. Recorder nonbsp;depfaltcri] meinet loquor cum corde meo, �^pcrfcrunbsp;tatur fpiritus meus.Num in xternum abfjciet dominbsp;nus j et non ultra habebit bona uoluntat�erga noslt;nbsp;Numdefecitpenitusmifericordiaeius.etpromifllonbsp;habet finem�' Num oblitus eft mifereridcus ctprgenbsp;ira mifericordiam fuam recondite Sela/Interim ta^nbsp;men dixi,ita fruftra excrutio meipfum,dcxtera alcii/nbsp;fimi hxc mutarepoteft ? Ideo memor fum oper� donbsp;minini) memor fum prxteritoru mirabilium tuor��nbsp;Ecloquorde omnibus operibustuis, etloquor denbsp;ftudij�
-ocr page 943-TH PSALMVM tXXV�Ib f� ft�dijs tois/ Deas fanda eft ma tua, nbi'eft deusnbsp;potens ut tu es�Tu cs deus facicns mi�ab�lia^notaninbsp;fccifti inter populos potcnn'ani tua. Redcm�ft� branbsp;chiopopulumtuumfih'os lacobct lofeph. Sela. Vinbsp;dcrunttc aquae deusjoiderunt teaqu� et doluer�t,nbsp;�eabyflitumuicuatxfunt� Atrx nubcs cftudcruncnbsp;aquas,nubcs tonitru�s concrcp�ernnt, etiacubtuanbsp;difcurrebant. Toni'traumtoum undtt^ aud�ebaturnbsp;l'ncoclo, f�lgurafplcndorcmi'aculabanturfupcr ter/nbsp;ram^contremuic�c mouebatur terra. Inman'eratnbsp;�ia tua,et fctnitx tu� l'n aqu�s plun'mis, et tarnen uc/nbsp;ft�g�'a tua n� cognofeebantur. Deduxiftf pop�lumnbsp;tourn�t gregeniouium,pcr Mofen et Aaron,
lt;t ExtcnJ�urinoralioKe, l l.o^uor,ftonor9folunt ,fedlo ^uoreMmtxpromiiHonilttideif (xfcriptvue^ffi�miiC^ hlkrijsadnbsp;oonfo�dtionem,fit infraxt loquor de, c PerferutAtur quentanbsp;^imodumfequitur:tiutfiin�tcrnum,�'c. d Interim, Cfc.'i Auranbsp;hentid, e Bene omnid�cit, etidm fi d�iud homines iudicent.nbsp;^inHdfid efifdb/conditd eft t�d eiuf,ddns uitdm in morte,prope exijkns uinbsp;deiur rece�ijJe.Hiec non cdpit rdtio, ninis fimibl occultd fuiihnbsp;f DemirdculisinAe^pto,ulgt;i{iquteuerfefuntinfdngMnetn,dedcsnbsp;^untrdnds,ibi mirte tempefidtes in dgriStCfc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Dcwrfrwrua
hritrdfifitu.
P S A L M V S LXXVin.
Titulus, Eruditio Afdph,
Exuctcri hiftorid docet fderc deo,z�- qudm ddfit deus in pericut� cor ports cf dnimt �dclibus, qudtn uindicet incredulitdtem contemptorunbsp;i uerho dcirecedentiugt;n,fecunduinprimu prteceptum. Fgo firm deusnbsp;^flotes,crc.liocprieceptum contemnere dd tempus po�itnt impififed tdnbsp;^'^on experiri co^untur per totum mundum.Pij uero hdient egregidm ibinbsp;Pfomi�ionem^
-ocr page 944-A VC T AR IV JH POME RANI
Vfcuka mi popuic �legem mca, inch'nate an^ res aeftras adnerba oris mef* Aperiaad pa/nbsp;rabolas os me� et eloquar oUm gefta. Quxnbsp;aadiuimusetnouimas amp;(, patres noftri narraucrutnbsp;nobis. Vtnonoccnltemus filijs corum qm'pofterinbsp;erant, fed annuntiemus laudes domini et fortitudenbsp;nem cius ^et mirabilia eins qcx fecit. Statuit teftimonbsp;nium in Iacob,et legem pofuit in Ifrael, qux manda/nbsp;uitpatribus docercfilios fuos, Vtpoftcridifear,nbsp;fill) nafeituri obi adoleuerint narrent ea filijs fuis�nbsp;Vt ponant in dcum fpcm fuam, ct non obliuifean/nbsp;tur operum dei,ct mandata eins coftodiant, Ne fiatnbsp;fimiles patribus fuis gencratiocontumaxet inobe/nbsp;dicns,cuius cor non fuit ftabile, necfideliteradhac/nbsp;fit dcofpiritus eius. � Filq Ephraim armatiegrediennbsp;tes eum arca,dcfertores fafti funtin die belli. Nonnbsp;feruauerunt pad� dei, ctin lege eius noluerunt ^/nbsp;bularc, Et obliti funt operum eius, �c mirabili� eiusnbsp;qux oftenderateis. ��Coram patribuseorum fecitnbsp;mirabiliain terra Acgyti, incampoZoan. Diuifitnbsp;mare et tranfmi�t eos, ftatuit aquas quafi murum^nbsp;Doxiteosfub nubeperdiem, etnodu praecedentenbsp;fplendore ignis. Dirupit petras in eremo, �c pota/nbsp;uit eos aqua abunde.Eduxit riuos ex petr a,ut deflucnbsp;rent ueIntflumina.Ec tarnen adhuc addideruntpec/nbsp;cata contra e�, et exacerbauernnt altifl�mnm in de/nbsp;ferto, Et tcntaacrnnt deum in cordibus fuis, ut cx�nbsp;gerent
-ocr page 945-�N PSALMVM LXXVII7. gerent efcas an�mabusfuis.Etlocati funt c�trac�eunbsp;d�centcs : Deus fciKcet pararee menfam in defertO�Tnbsp;Ecce,pcrcafi�tquldcmpetram, utflucrent aqux�cnbsp;riD�emanarent.Quon-iodoa�tpoteritpanemdarc,nbsp;�e parare carnes populo fuo^Hocaudiens dominusnbsp;iraexarfit,�e ignis accenfus eft inlacob,�e ira afeennbsp;dit fuptr Ifra�kQuod non crediderunt in deum^necnbsp;Iper auerunt in falut� eius ? Et mandauit fupernis nu-'nbsp;bibus ^�cianuasc�K aperuit.Etpluitcis manna adnbsp;manducandum, et panem cocli d�dit eis. Panem amnbsp;gelornm manducauer�t, et cibum mifit eis abonde�nbsp;Flare fecit Enrum fob calo, et c�mouit potentia fuanbsp;Africom. Etpluitfupcr eos carnes ut puluerem^�cnbsp;tiolucres ut arenam maris. Etcadcrcfcciteas in me/nbsp;dia caftra eorOm ad habitaculacorum, Et comede/nbsp;rnntetfatoratifunt nimis^et fatisfecit copiditati eo/nbsp;rum. Cam aflt� cxpleflent capiditat� fuam^et adhucnbsp;inde ederent. Ira deiafccnditfupcr eos.�c occidit ronbsp;buftos eorum,etproftrauitfele(ftos in Ifrael. Vitranbsp;bxc omnia peccaucrtint adhuc et non crediderunt *nbsp;per mirabilia cius. ' Idco moriebantur nihil aflecuti^nbsp;�cperomnemuitamaffligebantur. Com occideretnbsp;cos quxrcbanr eum, �c diluculo reuertebantur adnbsp;denm.Ec rccordabantur deum efiefiduciam fu am,cenbsp;deum altifl�mam redemptor� fuum/Ee ore fuo adu/nbsp;bbantarei,�lt;lingua fuamenticbanturci� Sedcornbsp;corum non erat candidum erga e�,necfidcliter per/nbsp;Ggg 2
-ocr page 946-tfS XVCTARIVM POMERANr fti'ternnt in pado eins, Jpfe aatem erat mifcricofsnbsp;ctpropitius fiebat pcccatis eoram,c�non difperdPnbsp;dit eos, et fxpe aaertit iram fna nee accendit totamnbsp;iram faam. Recordabatar enim qa�d caro funt, aennbsp;tus abiens et no rediens � Sxpe adiracundiampro^'nbsp;uocaueranteum in deferto ,ec exacerbauerant comnbsp;ineremo�Sabinde redierant adtentandamdenm,ecnbsp;irritauerut fan�� Ifraeiis. No recordabant manosnbsp;eius,dieiqaaredemeratecsab inimico, Quemad/nbsp;mod� feciiTet f�gna fua in �egypto � dc mirabilia fuanbsp;in terra Zoan.Vbi aertit aquas eor�infanguin�,ncnbsp;biberent ex torr�tibus faisJmmiGc in eosomnisnbsp;neris mufeas qu� depafcebant eos,ec ranas qa� per^nbsp;der�t eos. Et dedit bracho germeneor�,et fata eoronbsp;locufte, Percai��t grandincuites eor�,et ficomorosnbsp;cor�,pruina.Pcrdidit grandinc ium�ta cor�, et grcnbsp;ges eoromiaculato coditas ign�. Immifit in eos angenbsp;los malos in furore iraefux, qui frementes,aindi�nbsp;ardebantjCtmaia tbi faciebant.Etipfc pergebant iranbsp;fua,etnon pepcrcit occiderc animas eor�, et iumen^nbsp;ta corum pcftc corripuit. Occidit omne primogc^nbsp;nitum in terra Argypti� primos hxrcdcs in tabernanbsp;culis Ham. Et rnigrare fecit fient oacs populumfu�,nbsp;etdeduxiteos utgregem in dclcrto.Et deduxiteosnbsp;fecurc ne timerenr, inimicos au tem ipforum op�raitnbsp;marc� Et adduxitcos in termines fandos fuos adnbsp;montcmhunc,qacniacquifiuicdextcraeias.Etciecit
corant
-ocr page 947-IN PSALMVM LXXVIII. g�? coram CIS genres,ettradidit eis pofleflloncs diftrpnbsp;buendas,nc habitarcnt tribes Ifrael in tabernacnlisnbsp;illar�, Ipfi ucro tentauernntet exacerbauernnt deiinbsp;altiirimum,�rtcftimonia eins non cuftodicrunt. Etnbsp;retro conuerfi cotemnebant omnia or patres eor�,nbsp;fadifant inutiles utarcusprauus�'�Etadirac�ndi/nbsp;am prouocauerunt eum fuis excelfis, �c fuisidolisnbsp;cum irritauerunt. Hocaudi�s deus ira exarfif,ct ablt;nbsp;iecit Ifra�l uehementer. Ita utrepudiaret habitacu/nbsp;lum fu�in Silo,tabernac�lumubi habitauerat internbsp;bom{nes.Etdedit�poteftatcm eorumincaptiuitatcnbsp;�c gloriam eorum in manus inimici� Ettradiditgh/nbsp;dio populumfuum,etexcandefcebatadaerfus hxrcnbsp;ditatem fuam. Robuftamiuuentat�eorum uorauitnbsp;ignis,et uirgincs eorum manferunt innoptx.Sacernbsp;dotes eorum per gladium cecideruntmec fupercratnbsp;�idusc qux lugercnt. Et expergefadus eft dominusnbsp;lanquam aliquis � fomno, tanqu� potens aliquis iu^nbsp;bilatprx potato uino. Et pereufl�t l'nimicos fuos innbsp;pofteriora,opprobrium fempiternum d�dit eis.Rcnbsp;puilt etiam tabernaculum lofcph, �t tribu Ephraimnbsp;nonelcgit. Sedclegit tribum �uda, monte 2^ion quenbsp;diligit.E^t xdificauit fanduarium fuum excclfe,at ternbsp;tam qux perpetuo confiftet. Et elegit Dauid feru�nbsp;io�m, ccaulis ouium accepit eum* A ladentibusnbsp;O�ibustuliteum.utpafccret populumfuum lacob,nbsp;^h�reditatcmfuam rfraeJ.Etpaaiteos�deliter,�cnbsp;'^�mmaprudcntia gubcrnauiteos.
-ocr page 948-8p8 AVCTARIVW POWEKANI
lt; Lege uocat hic do�rinAtn �t ucrl�u dci niorcfcriptunf.^ic et Slt;i^ monfuM doUrindmlegem er pwioltK uocatjd tfi fapientid diikiqui^nbsp;iutinfliMdturt�tAnoflrd,Prouer.%erct b tiicnoneficlimdH*nbsp;dwm.Pdtrcs pdtret,crc. c AnteregefgubernAculdtoubuttrinbsp;bus Ephrlt;iim,port(infdrmd cr dreum. Sed fitperbi erdnttwn con�dentefnbsp;deo,ideo dbldtd eft eis potefldi, deftrulta e� Silo, er rurfum inluddYC^nbsp;gnum er dei cultus ere�usefttUt er uidebismfinePfdlmi. d lifnbsp;die beHi,ftgitificdt hic,in tempore tentdtioMS,periculietncce�itdtis.Exlrdnbsp;quod cuilibetlicet effe�rti, e Hon dff�quebdntur promi�ionesnbsp;dei, non dcceperunt terrdm er gloridm promijjdm,crc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f uypo
cri�s fdnda pofl mdni��um contemptum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Ab hoc loco in H(
breo tot uerfiK ufque ddfinem Pfdlterij �equuntur quot db initio prtece�cf runt hue ufque ,fi quem dele�nt hacfuperflitiofd numerdtio, erc,
h Excclfdnotd�tntcxhi�crid, i Pote�ntem.'ildefi^drcdi^ foederis qudfidebdnt, ��'�.
P S A L M V S LXXIX. pfdlmus Afdph.
IdemdrgumentumcumPfdl. �74. Stet:^ Efd.ordtcdp, �j. ezc,
DEqs genres ucnerunt in heredit�rem tuami prophanauerunttemplum fandum tuum,nbsp;redegerunt lerufalcm in aceruos lapidum�nbsp;Obiecernntcadauera feruorum tuor� nolat�ibasnbsp;fub coclo ad uorandum,carnes fandorum tuor� be/nbsp;ftfjsterrae. EfFuderuntfanguinemcorum tanquamnbsp;aqoamper Gircumitum�erafalem,etnon erat qui fe/nbsp;pel�rct.Fadifumusopprobri� uicinis noftris,fub/nbsp;fannan'o et illufio f^s q ui circum nos funt. Quoufquenbsp;domi'nci'rafccris fine modojCt cxardcfcct�cut i'gnisnbsp;tratua�Effondcfurorem tnumfuper genres qusetenbsp;noo
-ocr page 949-IN PSJIIHVH IXXX.
non no�crnnGctfaper r�gna qu� non /nuoeantno^ mentuum. Quia deuorarunt lacob, �ihabi�acolanbsp;ejus naftauerunt. Ne memineris iniqintat� noftra/nbsp;rumpriorum/cftinanobis mifcrer�,qu�a tenues fa/nbsp;difumus ni'mis� Ad�uua nos Deus faluator nofternbsp;propter gloriam noministu�,lib�ra nos et ignofeenbsp;pcccat�s noftris propter nomen tuum. Quare dieatnbsp;genres,ubi nunc eft deus eorum-r Innotefcatpotiusnbsp;inter genres cora oculis noftris ultio fanguinis fer/nbsp;tiorum tuorum qui effufus cftJngrediatur fub con/nbsp;fpedumtuum gemitus captiuorum/fecundumma/nbsp;gm'tudi'nem brachij tui conferuafiiios mortidefti/nbsp;natos. Et redde uic�nis noftris feptuplum infin� eo/nbsp;rom,contumeli�am domine qua te affecerunt. Nosnbsp;autem populus tuus et eues pafeuae tux grattas aginbsp;tnus tibi in xtern um, Scprxdicamus laudemtuamnbsp;perpetuo,
4 idefi,lt;iui(lu^eruntur dd moriew^donec omntt interednt,
P s A L M V S LXXX.
Titultd, PfdlmuiAfaphdedureirofdddpr�cinenduitt. 'Vide/upr�
Cotitrduicinos Philtfl{eos,Syrof,v^odbitds,�domitdf^ (^Cttfuetnddmo
O' nos hdbemus hafics Tyrdnnos�pi/copos,ntondchos,0�c. Patra ^funt hoc pfilmo contra htcrcticos.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^num ifra�l.
PAftor Ifra�lis aufc�ifagt;quieducis ��lofephuc iutoucs appare qui fedes fuper Cherubim�nbsp;Excita potcntiamtuam^ qui es coram Ephranbsp;^.Beniamin et Mana�e,et ueni ad faluandum nos*
Ggg 4
-ocr page 950-900 AVCTARIVM POHERAKI
Dcas confolare nosjlloftra facicm tuani et fa�ui cri mas.Dominedcas Zebaoth,qao�fqg irafcer�s connbsp;traorationempopuktui^Cibas eos panctachrymanbsp;rum,ctpotascos mcnfura magna lachrymis plena�nbsp;Expofu�ftinos malediccnt�x uianorum noftror�,nbsp;et in�mici noftri fubfann�t nos� Deus Zebaoth connbsp;folare nosjlluftra fac�emtuact falui er�mus. Vitetnnbsp;ex Aegypto tal�ft�,eiec�ft� gentes et plantaftica.Panbsp;rafti ui� cor� ea,et ext�dift� radices eius ita ut impienbsp;ueritterram� Coop ertifiint montes umbraeius^�^nbsp;ram�s eins'^cedridei. Propagafti germetie�as uflt;5nbsp;ad marcjCtnftj ad'�flamen ramos e�us. Quare ergonbsp;deftrax�ft� fepem eiusjUt aaftente� qaotquot pr3Cgt;nbsp;tergredi'antarf Eaertcrant earn apri fylueftres,�^nbsp;feracagreftes depaftxfanteam, Deus Zebaoth r�gt;*nbsp;nertcreobfccro, refpiccde c�loet�ntaere et u�fitanbsp;��temhanc/Eti'ntegraferuaqaamplantauitdexte*'nbsp;ra taajet qaam conftanter elegift� nbkRerpicc uuhnbsp;tu tuoetincrepa,utf�tfinisi'ncendiorumctuaftauonbsp;n�s* Protegatmanus tuapopulum dexterxtux,nbsp;homines qaos conftanter elegift� t�b�Et non d�fcc/nbsp;demus � te u�u�f�ca nos et nomen tu� inuocab�mus�nbsp;Domine deus Zebaoth confolare nos, �lluftra fa/nbsp;c�em tuam et falu� er�mus,
(( lofcphcfiregnumifnel, b Qt�es,zixc.'ilde({,fuper propiddtoriuwfedcs,retro ^uod cdflrd blt;e tribus collocabdnt.Nu,t. fo�nbsp;tefl cr�inpliciter�c trdnsf�rri.Excitdpotenti� tudtn cord Ephrdim,cre�.nbsp;Uis nominibustotum ifrd�lfignificdt,to quodfiteritpcr lofephferudtiisnbsp;W Ae^pttO/
-ocr page 951-�N PSALMVM IXXXr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90|
itt^Aegypto,ut ffilmofcciucnti.vide mconnncntiirijs. c CedrijCc.! Id cfl,regnum dildtdtu eft ufque Libnnunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d f lumen dicitrEuphrua
tem, c Hebrdtfmos hicLdtirercddtdi, ncbic expands fiii�hoa minis de Chrifio.
PS A L M V S LXXXr. Titulus, AfiphddpriecittendumfuperGithith pfal.S.
Cantiewn�� tdberndculorum, quo ddmonctur populuf ut munedt �n Herocultu dei�eunduprimuprlt;eccpt�tEgofum dominus dius tutts^�^c,nbsp;Sed ficut tune licet fub fdnbti�imis prophetis cr pnsdicdtoribus populusnbsp;dlio Idbebdturjtd nunc.ut no mirerisfub Pdpiflis perdita�iffe omnidnbsp;quifyncerum uerbum ut non inte�igebdnt itd doeere non poiuerunt, �d.nbsp;omnid repleucruntidololdtrid zs dboininationibus�d do��rtnd, ut qui/q;nbsp;fcqudtur cogitdtiones cordis fui. Erat et olim i/h miferid,ndm hie p�lmusnbsp;grdtids dgit dco defiugibus colleil:s,impij a�t /�cerdotes ex heuitie aliudnbsp;docebdnt,
Exaltantes laudate deum fortitud�n� noftra, lubilate deo lacob ? Aflum�tcpfalmos, �c af/nbsp;fertc tympana,{ucundas citharas et pfakeria�nbsp;Clangite in nouilunio tuba in diefeftiuitatis noftre�nbsp;* Quia hic eft mos in �fra�l et ftatut� dei lacob. Hocnbsp;ftatuit ad teftimoniuniin��Iofeph,c�megrederen/nbsp;tur ex terra Aegypti,ubi audierant � lingua incogninbsp;tam.Et ipfe amouerat ab onere humerum eorum manbsp;naslt;J eoramliberat�erant'^� teftis. ' Cuminuoca/nbsp;fes.in tribulatione liberaoi te, �lt;:exaadiui te ubitenbsp;obruerattempeftas, explorauite apudaquas con/nbsp;traditfbonis. Sela. Audimipopule,�cteftificabornbsp;dbi,lfra�laudimc. Nefitintedeus extraneus ,ctnenbsp;adores deam alienum � Egofum dominus deus tuusnbsp;qui cduxitccx terra Aegypti, dilata cstuum et invnbsp;5
-ocr page 952-foi AV CTA RIVM POMERANI p�ebo iHud. Scd popu�ns mcas n� audit uocem ffre5gt;nbsp;et Ifra�lnoncupitmc/Ideodcreliquicos �n opinio/nbsp;n�bus cordis fui',ut ambulcnt in confilrjs fuis, s Si po/nbsp;pu�us meusauclirctme, �(. Ifraclin unsmeis ambuUnbsp;ret, Na!Io negotio inimicos eor� pcrder�jCt uerter�nbsp;manummeani contra aduerfarios eor�. Et qui ode/nbsp;runt dominum fruftra conarentur aduerfus enm,nbsp;*borum autem tempus eflet �xternum* Et cibaremnbsp;eos medulla tritici, ex petra melk faturarcm eos�
a Cl�t'ii hic cftmos^ crc.3 Valde pulchrum cfi qu�dtiHegdl uerSunt amp; mdtidatum�ue autontAtem dei, �ne quo non efl cultus Aut ��um outnbsp;gdudium dci. b lofeph uocAt popuium, quid per lofcph 'm Ae^nbsp;gyptofiicritferuAtus. c Li�g�4,�.] Mt/cn'itc/� �crpr�Mtgwo�nbsp;to populo ling'iA, d A te�is, uel hoc dicit quid lAteribus co*nbsp;quendii feruiclAnt, uel potiui quid liberi nAti coAfli fiintferuire coquinffnbsp;in auIaregis cf Apudnobiles ceuui�A mAncip�A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Cum inuocAt
res, crc.] Hlt;ec efl contio dch f 1 dco, OcHudiciumhoc dei ho die no metuitur g Sipopulits^crc.iOccupAtio.Impif dicut:Egrc^nbsp;gi�m fcilicet hAbemus deuin,efurimus,occidimur,Zil G Rejpondct. Efi panbsp;nAWcredulitAtisueflr^,t^c, h Horum AUtem, id eA,populinteinbsp;tempus e�ett i Aeternum.2idefi,in�etertium non p�rirent menbsp;feruAnte, ubunde hAberent omniAt
P S A L H V S IXXXII.
Titulus, pfAlmus AfAph,
Pfi�mus confolAtorius contrA tyrAnnos et Impios reges Ac mdgiflrAtut qui pupi�os cz uiduAS opprimumt, uerbum dei coniemnunt AUt etiAm op�nbsp;primuiit,tAntum Abefi,ut pro poli�A, pro bonis prAtdicAtoribus etfebolisnbsp;folicitifint l fidnturuero fuprAmodumhodtequidiudtuM futem o�ciunbsp;uerbodeiprobdri, Gf quid honordndi funt, cr dq uocdndi hdbendinbsp;propter dci potefldtem cr officium quod gerunt. Sed 4ck$ hic dicit: vert�nbsp;ffidem f�t DfxtjJdefltucrbomcoconfirmdwuefirAmAuU�ritgt;ttcm, frdnbsp;quAndo
-ocr page 953-IN PULWVM LXXXIir. POj
^uindo vw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officium,h�� contrdrium �,citistuos non ut dij/ed ut
homines ntorietnini,crct Dfwj efi iudex ubique in terra.
DEas � ftat in congrcgatione de!,et tudex eft inter dcos, Qaoufque iudi'cabitis iniq�c,nbsp;�t perfonas impiorom pr�feretisTSela� Innbsp;dici� prxftate pauper i et pupillo,afflidom egenunbsp;iure defcndite. Eripitcdefpc�lumetpaupcrem,dcnbsp;manu impiorum liberate cum* Sed admonerinol�tjnbsp;contemnnnt,pcrpetuo ambulant intenebris, ideonbsp;cadunt omnia ^fundamcnta regionis� Egodixi qui/nbsp;dem: Di) cftis nos etfili) altiflimi omnes. Sed tarnennbsp;fient homincsmoricminijctficutaliquis tyrannusnbsp;prxeipites peribitis*'' Exurge deus iudica terramjnbsp;quia tua eft bxreditas inter omnes genres*
d Stdt incrcpdtfuo uerbo er docet qui iudicent nomine dei, ut Gen, 6. No iudicdbit dut rixdbitur f}gt;iritus meus in homine 'm ieternum,iclnbsp;efl,drguuntur uerbo d �}iritu,dgunt mdld confcientid,non contenddm cumnbsp;frtfem{ier,t3�C.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Vunddmcntd-Ji Jd efi, Icgcs, folitiie, honefids
dries, do�rindfdcrd peffum eunt ibi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Exurge, erc.^ Idefl, tu
�� dominus omnium ubique, non lUi tyrdnni qui tud potefidte dbutuntur, Sdtis pd�ifumus db i�is,curdto uobis mel'orcs r(ihres regnujd qttodnbsp;d{bes,quid tu es dominus,crc.
PS ALM VS t XXX HI.
Titu�uSfPfdlmus cdntici Afdph.
Idem drfftmenium cum Pfdlm. 8o. Eccle/id etiam ut olim Nartiones-, ^dnicheos,arridnoso'dliospdffdeff, itdernuncfe�ie perditionis dutnbsp;^^ntdut mJ�mMt Euangelium ^lor�e det.Qrandum rrgo btsuerbis.
-ocr page 954-^o4 AVCTARIVM po HERA NI
Eas ne taccas qoxfo neque �tafikasjneqnE feras atnpi�us deas. Qu�a ecce in�m�c� tiRnbsp;fremant, etqo�oder�t tecxtoUunt capot�nbsp;Callfde confptrant contra populum toom ) et confulnbsp;tant adoerfus ^abfc�ditos toos. Venitci'nqai�t^ex*'nbsp;tirpemuseos nt nonfint populus, ut non memoremnbsp;tur nomen Ifra�� ultra. Quia confilio unani'miter inPnbsp;to contra te f�dus pepiger�t. Tabcrnacula Idume^nbsp;orom�t Ifmacl�tarum, Moabitarum�t Hagarita*nbsp;rum, Gebal�tar�, Amoni'tarum et �malechitarnni,nbsp;Philiftxor� cumTyrqs, Edam AlTur �ungitur �ll�s,nbsp;ueniunt auxil�ofilqs Loth, Sela* Fac ei's ut Madianbsp;nidsjUt SiflarxjUl lab�n ad torrent� Kifon, Qui pe^nbsp;rieruntinEndor,ctfadifiintftercusterrx*Facprinnbsp;cipes corum,ut Oreb et Seeb,omnes duces eoroninbsp;ut Scba �cZaImana.Qu� dicuntjOccupemus oti'urenbsp;habitac�Iade�Deas meus faccos inftab�lcs ut tuivnbsp;bi'ncm,utftipulamcor�uento. Sicuti'gnis combu/nbsp;ritfyluam,etftcutflamma�ncenditmontcs.ltapcrfr'nbsp;quere eos tempeftatctua, �c turbine tuo perturbanbsp;eos Impie faci�s eoromignominia,^atquxrant nonbsp;mentuumdomine.Erubefcantet conturbenturaiTunbsp;duc magis,ct confundantur et percant.Tunc cognonbsp;fcentqu�dtu nominetuo folus uocaris dominos,nbsp;altiiTimus inomni terra�
d Ahfconditi qui tn �dc uiuunt mundo incogniti hier�ticiflii iiti,Col. uitd ueflrd dbfc�nditd cH cum Chriflo in dco� bnbsp;non po�int impune perpctuo contcmncre wnen tuunn
-ocr page 955-�N. PSALMVM IXXXIIII.
PU LM V S LXXXIIIh
pfiilmtufiUorum KombtHd priecinen^ dumfu^er Githith,
Ardenti�imo tt dulci�imo a�i�u erumpit 'm hud� n�ni�trij uerbi deit ietti �mquit,qui hAbitiint,O'c,liAbc�t alij al�s co�gt;lAtione$ �r �dant opianbsp;but/dpicntiAipotenlia, cor nvu et cdro med exultdnt 'm dco uiuo,lt;iu�d pernbsp;fierbum cognouer'mt de�^quodfivm m ucrd ccclefid licet pduperum er d�linbsp;^rum,ndm tneliiu e� ibi e�e 'mfimum,qudm 'm �indgogd er pdldt^s imenbsp;piorum�vmmunitRegnd mutidi er opes i potefidtc didboli er mortii dutnbsp;iterroribusiudicij deinemin�eriperepo�unt, fed dominusptruerbumnbsp;ddt grlt;itidm er uidbridi�. Nouimus hdne e�ie unicdm con�gt;ldtione,dgerenbsp;Mt eccle�d�dnfhrum ubifyncere prtedicdtur uerbum, id quod hicpfdhr.tanbsp;optdh
OVam lucanda fiint habi'tacula tua dne Zez baoth. Anima mca anhelat et amorc depeznbsp;ad atria dni � Corpus Sc anima mcanbsp;exaltant in dco niuo** Auisenim inucnitfibi dom�nbsp;�lt;hirundonidumubircponant pullos fuos) altar ianbsp;tua domine Zebaoth qui rex meus es et deus meus�nbsp;Beatifuntqui habitant in domotua,pcrpetuolandanbsp;bunt te� Seh, Beatifuntqui teagnofeuntfortitudiznbsp;Uem fua^ct ex corde poft te ambulant. *� Qui tranfeznbsp;�nt per uallc fletus, et faciunt ibi fontes,et do�orcsnbsp;tuuhabenedidionc ornabutur,' Ibuntdeuidorianbsp;ad �ic�oriamjUt�ideafqu�ddeas eft in Zion.Dncnbsp;deus Zebaoth audiorationem meam,attende deusnbsp;lacob. Sela. Dcasfcntumnoftrumafpice^refpiccnbsp;^regnum Chriftitui. Quia mclior eft dies unainaznbsp;(rijs tuis qu�ui mille alibi^malo elTeoftiarius in do/
-ocr page 956-fed .AVCTARIVM POHERANI mo dci mei gn�m diti habi�arc in tentorijs l'mp�or��nbsp;Qu�a^foi�i fcutumeft dominus dens, dat ^gratiainnbsp;S)C gloriam dominas,nulluni bond d�crit ijs qui am'nbsp;bulant in intcgritate. Domine Zebaoth,beatos eftnbsp;homo qui inteconfidit,
A iti ego non uoui nidu ct tutum dfylttm quim ubiprlt;edicdturfynce'. c tuut� uerbum ueras c/l cultus fcctundum tuim uerbuin.UdbcdUtnbsp;txcelfdnbsp;nbsp;nbsp;idololdtnds, CTfiilos cultusprduds opintones de deo,
i Qgi trdnfeunt,(^c.] Hine inde trdn/eunt,nucdd hos,nunc dd tUob Cf docettthomines uerbum dei fecundumfudm uocdtionem.
c Qontri. regnit SdtdHte et mfdnis doHrinds^ f^dulus, Qtu femper pt^ uos triuniphdt in Chrifto^ d ttegnum: Heb./idem ,fed qua efl/^*nbsp;cics regii mfi regnumi De�nde domine hoc regnu ut mdncdt inteco tuu,nbsp;ubi tud lex ell,tu� promi�iones,tuus culius.QMd licet interim /it cuiush^nbsp;bet Chri/h /iue regts qui pro tempore ungitur,tdmcn etidm rfi cr proprianbsp;e� iiltus Chri/h quern expeUdmus, is rexcritin aternum, quemddmoduitfnbsp;ihdterrduocdturterrdtmdnueliSf�fd. 8. e Sol quid iUuniitt^^nbsp;fiue docet, feutum quid confoldtur CT protegitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Grdtiim,id c�gt;
f�uoretn pro odio or contumelid. mundt.
PS ALM VS LXXXV.
Titulus, pfdlmus �liorum Kordh dd pracinendum.
Deus merito cd/Ugdbdt populum iDum iudicio fuo dd tempus fubtri* hens uerbum,rc�e docentes,ueros prophetds, bonosfdcer dotes csnbsp;tds,cr di�ipdtd feditionibus pdce uitid non pducd erdnt in Rep. cy MXginbsp;firdtibus,dcce�itnbsp;nbsp;nbsp;metus beWtet di/�cultds dnnona. Nim eiupnodipl^^
ga fir�fefe mutuo excipiunt,fecundum comindtion� primi pracepti, i hie ordtur, ut deus uelit rurfumferudre, turn eccle�dm, fuw R emp. ditf^nbsp;/ynceros uerbi miniftros,per quos ipfe loqudtur nobis, V tindtn inquit dU^nbsp;didm rurfum loquenten dominum deum,ideR,utindm rurfum uerbuttfnbsp;dei pure pr-tedicetur,neuel pi/ cbucrtdntur dd flultitidm,id eii,n e d/fi�'^nbsp;uibttf
-ocr page 957-IN PSALM VM LXXXy. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9
fuiuf fr4nglt;intur,cr impitienti�, cy bld/}gt;hemetjt dcum, fed flor ente res 1�gione ej poi!tid,U!gcdt inter homines pax cr concordia,ueritas (y iufiisnbsp;tia, �yc.etiam benedicantw fl u�ui territ Gr agrorum ey uinearum, ut iu.nbsp;fidmGTpiamuitam duccntcsinhocfltculo cxpcHemusaducntum ghri^tnbsp;ntagni dei�
DOmincquipropi'cius fuifttolimterrx t��; Si redcmifti captiuos lacob� Q�i rcmififtinbsp;I'm'qoitateplebi tuxgt;et operai'ftiomnc pecnbsp;catum corum. Scla. Quifedaftiomncm iramtuam,nbsp;aucrfus � furore irxtuac.Conrohrenunc ctiamnosnbsp;dens faluator noftcr j ct cefTa ab I'ndignationc cotranbsp;nos concepta. Nunqnid in xtcrn� irafceris nobis Scnbsp;pcrgcs ira tua perpctuof N� fc�icct recrcabis noslt;nbsp;nt plebs tua Jxterardctc^ Oftcndenobis dominenbsp;gratiam tuam.ctfaluanos ? VtinamaudiremdomPnbsp;num deum loquentcm.quod promitteret paccm picnbsp;bifuxctfan�isfuisjne�ertanturad ftultitiam.Vexnbsp;f untamen Talus eius adeft timentibus i pTum^ut habinbsp;let �gloria in terra noftra. Vt mifericordia et ueri/nbsp;las mutuooccurrantfibijiuftitiaetpaxfefe oTcuIennbsp;inr.Vt ueriras Taper terram germinetjCtiuftitia denbsp;coeloproTpiciat.Vt dominus etiam benefaciat no*'nbsp;^isjundc terra noftra det germenTuum. Vtiuftitianbsp;^nram eo perTeueret Si expedita per gat greflibu^nbsp;Tnisi
. lt;� elorid, crc.3 omnid reile cum laude dgant^cr hontities feflt di '^^ntfflorente religiont lt;?� politiaflub fotu ceelo.
-ocr page 958-00* AVCTARIVM pomerant
P S A L M V S LXXXVI. Oritfio Dauidts.
Ordre dpud pios c�fummu�dcicxerdtiuincr cultusfutnmuf dei.'H� Dduid tdntus utr Q} dco dilc�as inliemmis dngufti� fuis ordt contrd SdU^nbsp;lemtAbfdlonetnjC^rc. Vt dut� hdiem cxetnplum quo:nodo �deorcs, uidcnbsp;^udin dcfigdt 0cuhs in prim� pr^ccptum, No;.' inquit eft fiitiilis tui in dijtnbsp;dominc^ztrc. ltd nosdpprehetifo ucrbopromi�totiis eijciamus cx ccr^nbsp;dibus dubitdtioncm utuej� ir.uocdre po�imus.
INcKna domine anrcm tnam etcxandi me,q�ont am afflidos et paoper fum ego. C�ftodi animanbsp;meamjquoniam�fandus fum,falua fcruumtuumnbsp;mi deusjcoftdentcmin te. Miferercmeidne, qucnPnbsp;am ad te clamo aflidue, Lxtif�ca animam fcrui tui,nbsp;quoniam ad te domineleuo animam mcam. QucnPnbsp;am tu dominebenignus es etc�emens,ctmulfcmminbsp;fci icors in ocs teinuocantes. Attende domine or a^nbsp;tioncm mcam ,ct aufculta uoc� deprecationis mcac.nbsp;In dietnbulationismexinoocotCjqu�cfocxaudiaJnbsp;mc.Noneftfimilis tuiin dijs domine,nequepoteftnbsp;quifqu� imitari op�ra tua. Omnes gentes quafcuivnbsp;quefecifti uenient et adorabunt eoram te domine,nbsp;�eglorificabuntnomcn tuum*Quod itamagnus es,nbsp;�efacis mir�biliajetqu�drnfolnsdcuscs. �ocemcnbsp;domine uiam tuam ut ambukm in ueritatetua, con'nbsp;tinccor meum^'in nno/it timeat nemen tuum. Gra/nbsp;tias tibi ago domine mi dens ex ce to corde mco,nbsp;glorifico nomenti�uminxtcrnum. Quiamifcricor/nbsp;dia tua magna eft fuperme,ct eruiftianimam mcamnbsp;ex
-ocr page 959-�K P SALM VH LXXXVFL
909
ex profundo inferno. Deus fupcrbi �nfurg�t aducr fum mejetcatustyrannorumqn�n't ani'm^mmeamnbsp;�t non proponunt te ante confpcdum fuum. T u a�tnbsp;demine deus mifericors es et clem�s, patiens et mulnbsp;tum mifer�cors et fid �lis. Refpice me et miferere metnbsp;for riG'ca feruum tuum fcrdtudinc tua^et falua fiKumnbsp;'anci'lrCDx. Aede ^fignualiquod fauorisergame,nbsp;ut u�deant qui me oderunt et confundantUGquod tunbsp;ades mih� domine et confolarls me�
d Sdtidus, potefl ctium hic mtcUigi per Antiphrdfit� ddmndtus ZT conteMptus,tithiereticus, h Inuno.] �icfl,ittuerb0tuoutmenbsp;continedm i� timor� tui, hoc efi, uerd rcligionc Oquot; cultu,dliie doUrime dienbsp;J^crguitthomines c^�aiitfe�df,lt;iuemddmodutn dicitzhrifiuf Quinonnbsp;to�lgttmecumdi/^crgit, c Ancilliie,idcfl, congregdtion�CTnbsp;eccle�ie tult;e qut tibi feruit, cjudndo dl� dd cxcclfd currunt, uerbum tuu/�nbsp;eontemnunt,z^c. Gdl. lerufdlem qu^fitrfum e� muter noflrd cft.
d Signum,ut contrd gloriationem impiorum tefie exhibeds nobisjut �fl ipfi dicdnt. Kdnus domini e� hlt;tc. Amen.
P S A L M V S IXXXVH,
TituluSf pfdlmus cdntici filiorum Kordh.
j nbsp;nbsp;trophetid de regno Chriflifub nomine Zion CT terufdlcm, quemddmoe
dum prophetis nwse�.In hoc regno ndfcituros dicit homines omnium nd tionum,id quod de terrend I erufdlem inteHigi non poteft.Hitc ndtiuitds fitnbsp;per fernen Eudngelifitodn.l.Quotquot dut receperut eum,dediteK,z^anbsp;quemddmoium czhicdif.Gloriofd prtedicdntur in teociuitds dei,Z9- de
' fnutuo pfd�entibuSfid cfl,Eudttgeliuprjedicdntibus etcofitentibus deum^ pdtrem in thrifto glorificdntibusfie dicit, Etcdntores,z^c,
F/ndataeftlpfa fuper montes fandos,dom!lt; nus amatportas Zlonmagls qu�momnla�tanbsp;bernacula �aeob. Glorlofa prxdlcantur In te,nbsp;nhh
-ocr page 960-� nbsp;nbsp;nbsp;AVCTARIVM POMERANI
6 cmi�tasdci� Sela. PrxdfcarifaciamRahab etBsj' bylonijUt cognofcant me, ecce Ph�lift xi ctTyri] c�nbsp;Acthiopib�s nafcuntur �bi. In Zion dicetur, quodnbsp;quifquenafcitnrmea, ctqu�dipfe aldl�imusxdifi^nbsp;catca/Domin�s pr�dicar�fadetomnibusHnga�s,nbsp;qD�dquidam ex CIS nafcuntur ibi. Sela, Etcanto/nbsp;res at in choreis,omncs alternis canent in te.
4 TdberMculn Idcob funt priedicdtio legif/dcrificid,flt;iccrdotiu,r^^ gnum, maxima i^uidem crad tempus 4 deo 'mflituta, id quodnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;papi^
Ci GT iufbliiriie traditioncs gloriari hodie Hon po�unt, fed tarnen dthgd dominus plus portas Zion, quo uerbo abrogantur ueten. t^ am hac nou�nbsp;diligit quafi iUis repudiatis uteunque pro ratione temporis olim pulchrif �nbsp;Pricdicitur itaq^ hie aliud regnum in terris fiiturum, aliam priedication�,nbsp;iliud uerbii Zionis per totu mundum,cuius murus iUic fitubi fimturmutt*nbsp;dus,etiam fuper ma ria CT ultra infulas, Maceria autem qu^e feparat alios inbsp;ludieis,dequa dicitur Ephe, 's., toHetur. vnus crit populus,nihil erit l(Xgt;nbsp;non obflibit gentiltfmus, erit politcuma ncuum, nulla opera difiinguent,nbsp;nuUa perfona,ut Paulus ait : tnChriflo non efl mafculus neqifamina,tjcgt;nbsp;Kontes funt magntc urbes cr regu dittones,coDes flue monticuli funt parnbsp;Uit.EabylonEfi.iZ. monsdieitur.Montesautemfan�t d�unturquifan�nbsp;fhficatifunt uerbo fide.Portie Ztonfunt templaflue ciuitates ubi pra^nbsp;dicatur Euangclium,illd glortofa, crc.Etnota quod portas flue ciuitatentnbsp;Zion dicitjid eA,fiindatas CJ' qult;f non migrant alio,! aeob autem dtcit ta*nbsp;bernacula quie transfiruntur. S.ic tieb, n. Ciuitateflindamenta habent�
b Gloriofa fcilicet defalute per Chriflum,in qu� etiam angeli defl* derint projflicere,ut ait Peirus, c Ciuitas dei.^ Ham licet l��a uenbsp;lus 1 erufalem fan�a flt,tarnen hiec dei eR ubi eft pol'teuma call, ubi deusnbsp;ipfe rex eA, conful,iudcx,pater, d Dominus priedicari,�^c�'i gt;tlnbsp;Heb. efliDominus pnedicarifiteiet in feripturis populorum. Pgo Lutherunbsp;fecutusfententiam exprefli, dominus pnedicari freiet omnibus Unguis.O*nbsp;mnes enim populifcribut non alifs uerbis qu'am quibus loquuntur. Reni�nbsp;fcentiiChri�i iam predicatur amp;-fcribitur ubique,
psau
IN PSJilflVH IXXXVKI. fri�
P S A L M V S LXXXVill
Titulm, P�ln-ui cdiitici filiorumKoriihMcl prttciiten dutn de itifirmiute il�i^hruin.nbsp;Eruditio tieMM Efrahitlt;e.
Pe^�imc hic Pfdlmus de w�rtnit4te affairutn mferibitw, fiquidew ^per^otmChriflif^ omnium fdniloru cxprimtt iDm imejfdbiles trifUtiMnbsp;pMores,quonidm cordd tdngunturfcnfu ira; dci cr peccati id quod etnbsp;Chriflo accidit non propterfuel ,fed propter neftra peccata qua portduit.nbsp;Hie Satan exaggerat iram cr attenuat gratiam, hic eft in/irnus,tencbroKnbsp;futn,umbra mortii,lacus,pro�indutn. Ha per dei confolatianeni dtfbulfis,nbsp;iam mors none^l morsfed gaudentes morimur^Paulus banc moe�ieiam etnbsp;terrorem uocat Colaphum satana-Hac redundant m corpus CT inducutnbsp;inaciem,palloremCf de/�rmitatem,ut fepeetiam Pfalmiteflantur.Etutnbsp;hieperfi�ituideasinfirmitatem affli{lorum,hic Pfalmuspropter con�ielanbsp;dinem aliorum pfdlmorum hancfolam tentationem defcribit non adieitnnbsp;confolatione aut libcratione, ni� quod uno cz alt era uerbo uocat dominSnbsp;dcum faluatoremfuum.
DOminc dcas qai cs falaator me�s, dicac node clatno cora tc. Acc�d�t q�xfo in connbsp;fpedamtu� oratio mca,attende ad clamo/nbsp;rem mc��� Quiarepleta eft cruciatibas anima mea,nbsp;�t ui't3 mea inferno appropinquat. Aeftimatus fumnbsp;com rjs quidefccndunti'n infernum fum fient homonbsp;non habens adiatorium. laceo inter mortnosdere*nbsp;Iidus,atintcrfcdiqniiaccntinfepcilchro,quorumnbsp;non esmemor amplius, qui �e � manu tua feparatinbsp;font. Pofuifti me in lacum inferiorem, in tenebras etnbsp;in profundum. Furor tuus opprimit menbsp;nbsp;nbsp;cundis
fludibus tuis premis me�SeIa. Alienafti�mcfami/ liarcs meos,feciftime abomination�eis,captus iagt;nbsp;cco,enadercnon poflum� Faciesmeadeformis eftnbsp;Hhb I
-ocr page 962-fil AVCTARIVM P O M E B A S I prx affli'dione^te �nnocodominc quotidtc, expan/nbsp;do ad te manus mcas/ Nunqui'd inter mortuos fa^nbsp;c�es mirab�lia�autdcf�nd� furgent et gratia^ agentnbsp;tibhSela.Men�onefiet l'nfepulchro nnfericordiacnbsp;tuXjCt ucntatis tux in perditione^ i\ anquid cognonbsp;feentur in tenebris mirabiliatuaf ant iuftitia tua innbsp;regioneobliuionis Verum ego damo adtcdomi-'nbsp;ne,et mane oratio meaacceditadte. Quare repellisnbsp;domine animammeam, et abfcondis faciem tuam �nbsp;me-r Pauper fum ego �t deficio propter repulfion�,nbsp;feroterrores tuosutferedefper�.Furor tnustran/nbsp;fitfuperme jterrores tui opprimuntmc� Quotidienbsp;ficut aquacirc�dantmCjetfimul circudantme. Lon/nbsp;geabalienafti�me amicum Seproximumj �efami/nbsp;liares mcos,proptcr hanemiferiam,
A Babeor udut ex numero coru gui mortuifunt,qui manu cr auxili� tuum non reguirunt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b No� c� colblatiofed derideor in pa^ icfic�
c Conj�rua nohii uitam ut te laudemus. lion e� in morte gut mentor fit tui,Z3�c,t:ion mortuilaudabunt te domine,
P S A M. V S LXXXIX. Titultu, Eruditio Ethan Efrahitic.
Prophetiainfignia de regno Chrifli ex Dauideorituro,fccundum dei promi�io!}cf,guaf hic uehementer urget cr propomt eoram dco, guandonbsp;mdet propheta Ecclcfiammi^erc ua��ndam per Antiehriflianam fedu*nbsp;dioncm cz tiaflaf'onem^ne deus dc^erdt C hri� regtium,guod etiam hacknbsp;tiusfubTurca abominittone papali uer�jerudtum efi uteunguc miferenbsp;Ajii{lum,tta ut perdtturn metucrc posentfandi.iUa^ promi�ienes er uerinbsp;tatem dicit e^c prtepardtam,lt;edi�catam, immotdm in ccelir, utcung^ f�pernbsp;terrdm�epe aliud appareat. in hoc regno, guod in cccIk efje dtcit, guemenbsp;admodum uo a^ur regnum calorii,prlt;cdicaturper Euangelium calcfiitnbsp;iujhtisi ttcn bti/mindjt^c.
Miferi
IN PSALHVM LXXXIX. �lj Ifericordias dominiinxternum cantabo,nbsp;�C pcrpetao annunciabo ueritate eius orcnbsp;meo^Ec dicO) quod xterna^mifericordianbsp;xdificabitur, l�in call's ftabilicsueritat�tu�.Pepigi
faduscum cledo meo^iuraui Dauidiferuomcojn aeternum propagabo fernen tu�,ctxd�ficabofcdemnbsp;tuamperpetuo. Sela. Er prxdicabuntcalimirabili'anbsp;tua domine, �(. ueritatem tuam ineccicfia fan�lor�.nbsp;Namquisinnubibus �quabitur domino, autquisnbsp;inter fi Kos deorum domino erit fimilis Deus ualdcnbsp;potens eftincongrega[ionefandorum,etmirabihsnbsp;fuper omnes qui circ� cum funr,Domine deus Ze/nbsp;baoch,quis eft ut tu potens dominus-retueritastuanbsp;circum te eft. T u dominaris fuperbienti mari, tu fc/nbsp;das motum flu�u� eius. T u percutis et occidis � Ranbsp;hab, tudifpergis inimicos tucs forti brachio tuo.nbsp;Tui font call,et tua eft terra, tu fundafti orbem ter/nbsp;raeetquicquid eft in co Aquilonemet Auftrum tunbsp;creafti,ThaborSlt; Hermon iubilant in nomine tuo.quot;nbsp;t�otens tibi eft brachi�/ortis eft mantis tu3,ct fob/nbsp;h�mis dexteratua.luftitia et iudiciumeft confirma/nbsp;flofcdistu�, gratia et ueritasfunt coram facie tua.nbsp;�Beatus eft populus quinouiciubilare, ambulab�tnbsp;domine in lumineuukus tut f De nomine tuo exult anbsp;^�ntquotidie, etiuftitia tuamagnierunt.Quiatunbsp;gloria fortitudinis corum,et gratia tua exakabisnbsp;^ornu noftriim. Quia dominus eft fcutumnoftr�,nbsp;Hhh 3
-ocr page 964-5�4 ZVCTARIVM POMERANI
amp; fandus Ifra�lis cftrcx nofter � Aliquanc�olocu^ tus cs per uifion� fando tuo ec dix�fti �exci'taui po/nbsp;tcntem qui adiuuet, cxaltaui elcdum cx pkbe mea�nbsp;Innern Dauidfcruum mcum,oieofando meounxinbsp;cum* Manus mca c�firmabi't cum, ct brachiummc�nbsp;confortable cum * Nonprxualcbunt inimici aducr/nbsp;fus cum,ncc tniuftt delebunteum.Sed ego c�dam conbsp;ram co aducrfar�os ecus,cc od�cntcs eumafflig�*Vcnbsp;ritas autem et gracia mca cum �pfo ernnr,ct in nom�''nbsp;ne mco cxakabicur cornu cius. Extendam etiam fu-'nbsp;per mare manu ei'us, et fuperflum�na dextera eius�nbsp;Ipfe ira nominabic me, tu es pater meus, deus meusnbsp;ct fiducia fa loans me. Etegoprimogen�tum conftPnbsp;raameum, alti'fTimum inter reges terrxJn xternumnbsp;conferuabo eigratiammcamjetfocdus meum firm�nbsp;erit ci.Dabo ei fernen in xternam,ct federn etus fer/nbsp;nabo donec crit coclum. Si autem dereliqucrint filijnbsp;eins legem mcam,etiniudicf)s meis non ambulauc/nbsp;rint�Si ftatnta mea prophanauerinf,�lt; madata meanbsp;non cuftodicrin t V ifitabo nirga pcccatum cor um,nbsp;�c uerberibus delidum eorum*� Scdmifcricordiarnnbsp;mcam non auertam ab co,ncc mendaeem faciem oc/nbsp;ritatem meam.N on prophanabo f�dus meum,nccnbsp;mutabo quod egreflum eft ex labq s meis. Scmcl iu/nbsp;raui per fanditatem mcam, non mentiar Dauidi�nbsp;Semen cius inactemumerit ,ctfedcs eios coram menbsp;ficut fob Sicut lona ftabilictor in xternom, fieutnbsp;teftis
-ocr page 965-IN PULHVM LXXXIX. si5 tefti's cocicftis�cn't ipfc fiddi's.ScIa, Ta aatemrcpclnbsp;Us �C abqcis, �c I'ratos cs aducrfus Chriftum tuum*nbsp;^Diflbluis fadus ferai tui, amp;(. concalcas ad terratnnbsp;diadcma cias? Dirais omnes muros eius,�c de/nbsp;molirifacis munitioncs cius. Depr�dantar enrao/nbsp;mnespraetergredientes, fadus eft opprobrium ai/nbsp;cinis fuis � Exaltas dexteram aducrfariorum eius,nbsp;lactificas omnes inimicos eius. Abftuliftiquoque uinbsp;res gladq eius, non das duidoriamin prxlio.nbsp;Deftruis* mundiciemeius,0tfedcmeius deijcis innbsp;tcrram. Abbreuias dies iuuentutis eius, �c operisnbsp;cum confufione. Sela. Quoufquc domine abfcon/nbsp;deris perpetuo, exardefcctut ignis furor tuus^nbsp;Mcmorefto qu�m breuis fit uita mea, quare fru/nbsp;ftracreafti omnes filios hominum Quis eft cnimnbsp;cx aiucntibus qui nonnideat mortem, qui animamnbsp;fuameraat ex manu infernif Sela. Vbi funt domi/nbsp;ne priores mifericordix tux, quas iurafti Dauidinbsp;�critatetaairMemor eftodomineopprobrfj feruonbsp;rumtoorum quod porto infinu meo, illatum ab o/nbsp;U�nibus tarn multis populis. Quo te blafphemant ininbsp;niicitui domine , quo blafphemant conculcantnbsp;Chriftum tuum, Benedidcs fit dominus in xter/nbsp;num, Amen, Amen.
-ocr page 966-01� nbsp;nbsp;nbsp;AVCTARIVM POMERANI
(t lAifericordid nel grdt!d,'oin. t.Grdtid V ucritds flt;tr hfut�.
i I�ccelis,quidChriflircgnumnoncfitefretiumtii^raltenti f tt�fed cahjk O in nnbibusjd efl^t PUdto dicitiVlon de hoe mundo, fe*nbsp;cetfitinmundo,iun, 17. tthitnmundofunt fed de mundo non funt.
c Rdhdb e� Aegyptus^ut Pfdl. ij amp;�gnificdt 'itperbum, dnbsp;nbsp;nbsp;lubildnt.] ld rfi, Md tcrrd floret cy iu'undd efl btto prouentu.
e idefl,quihdbetiucundumconfcientifsueTb�dei, f vides fligtdtidexpromtflione deicreditd. Ht:; nonf dituroperibuSiCtc,nbsp;g Rcgtt�/� corpord'e erdt proniifliim lud,eisficut etdlid cum legitnbsp;conditioneelferudrent legem, fi effent obedientes C!quot; pij, fleutnbsp;nbsp;nbsp;omnit
regnd mund dijlribiiit dctM,qu�rurfu'm dufirtpropteriniquitdtes, Opet dutem immenfie regni C fcri/ft, nempc remii^do pcccdtorum, dondtio ffiri�nbsp;ttK,wdhrid mortis, didboli,ej-c.promittuntur cr offiruntur fine conditionbsp;ne legis grdtis propter chriflum td�tu,indignis er nihil promeritis, qutenbsp;e� tilgens confoldtio CT fold certificatio conjcient'dru.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h infide
litds lUorumfidem dei non pote� eudcu�re, Rom nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inbsp;nbsp;ipfe erit
fidelts.'] f d c�,certum er indubitdtum fignum grdtia nobis, ficut teflis cce le�is, id e�, dreusfiue iris, qudm deus pofiiit Noe te�em ittcrni foederlt,nbsp;Gen. 9, k PoRtdntdspromi�ioncs trdgicisuerbis deplordtproiinbsp;pbctd regni Chri�^d eil, ecelefitc ruindt et uajhtioncm per dbomindtio�nbsp;nem Antichri�dndm,qudm dpofleU pradixerunt,quie dd confoldtion� no^nbsp;bisfubpdpdtuprc�isfcriptdfunt,certi quadpdpdlis CT t�dhumetiimpienbsp;tds tdndem to�etur, er quodtdmenecclefid fub ipfis non p�rit, erc,
l nbsp;Munditiem,crc. id e�,omnem eius orndtum cultum dei Eu4n*
gelio fdnih er uerbo dei inflitutum,
PS A L M V S quot;XC.
Titulus, nbsp;nbsp;Ordtio Mofis uiri dei,
Vlofes hic docet unde ndmfit origo mortis,qudre tdm harribilis peend tnfliiid fit uniuerfa hominum generi, nempepropterpcccdtum, Sub tdUnbsp;ird omnes homines ex Addm ndfluntur zS'mdior cH redfus qudm hu/mdndnbsp;mensedpere pOj.it.Hoc aut�prodi ffc nunc nobis dicit utdgnofcdmus quinbsp;fimus,humiliemurcordm deo er chriflumfitinmus.
Domme
IN P S AL H VH XC.
gt;17
DOminerefugi� ta es nobi's pcrpetQo� Pri ofqaam montes fi�rent ant crearctur terranbsp;�t mandas es deus ab xterno aft^ in xter/nbsp;' num/Qui fa Cl s hommes morhetdi'ci's^ reacrtimm�nbsp;filfj hommam.Qaoniam mille anni font coram te fi/nbsp;eut dies heftcrnaqaxprxterijt, �eficatnigilianoznbsp;�urna�Rapis eos ut impetum aquar�jomnas funt,nbsp;�t fanum fubito flacccfccns*Quod manc floret et fanbsp;bitoflaccefeitad nefper�facciditaretcxarefcit. Pernbsp;iram ta am i ta pcrimas,ct per fororem t�um ita hincnbsp;rapimur. Quoniaponis iniqaitates noftras coramnbsp;te,��incognita peccata noftrain lacemfub confpcd�nbsp;t�am Jdcoomnes dies noftri elabuntur per iramnbsp;t�am,annos noftrosfinimus ntlocotion�. Dies an/nbsp;noram noftroram font feptaaginta anni^antfumm�nbsp;odog{nta,�qnibas optimi funt molcftiaet labor�nbsp;tranfitns cnim celer cft, et qaafi aaolamus/ Verumnbsp;quis credit tam potentem efle iramtuac�etquis me/nbsp;tuit tantum furorem tuum^ Docc nos ut fciamus nanbsp;�Herumdieromnoftrorum, atincedamuscorde fa*nbsp;picnti.Rcucrterc quxfo ad nos domine, et mifcrcrcnbsp;ferais tais. Replenos manemifcricordiataajCt laa*nbsp;dabimus etexultabimus candis diebusnoftris.L�nbsp;tifica nos rurfum poft diutarnasplagas,poftqaamnbsp;dia pcfl�ma experti fumas/Apparcat ferais tuis o*nbsp;pus tuum,et gloria tua filqs eor�. Et dominas dcasnbsp;Hofter fit p�lchre fauens nobis, et dirigat opus ma*
1* t II
-ocr page 968-�U AV CT A R IV H P OMBRA NI nuumnoftrarnmapadnosjCt fpfumopus manuoinnbsp;noftrarnm dir�gat.
tf A�if moriufttur^t�^�icccJufttffer uerinm dei^ idcirco no�rd uK^ ei comparatii, nihil efi. h l'tcogntt�.] Id e�, peccatum Ad^nbsp;ftueoriginalem cScupifcentiamadueifus deum,^fMfitutignorcttn deus,nbsp;ilajfihemetur eitu uerhum ad omne malum �� mfanam do�tinam po^nbsp;rati fimu!,^0m. $. Huie peccato debetur mers. �t tarnen mundus hoc pecnbsp;citum ignor�t fiue non agnofiit,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Verum,crc.]lde�,^t!�dhie
fit tua ira,er quod tarn magnum peccatumfit quod mereatur tant� iratn�
d AppareatfCrc.l Opus dei uocat Uberationem � pcccatii per firnen Abrahlt;e Chri�um expe�atti/m.�t dirigat,erc. Jd e�, interim qu�d hic uienbsp;uimus gubernet tus tota uita, confiruet religionem er politiam ctficdfatnbsp;OOS ab h(erefibus,beUis, fcditionibu!,e^c.
PSALMVS XCl.
Valde commendatus debet e�e nobis hic Pf�lmus,^odmagnifict com mendat nobtsfidem im dcum, er hanc ait e�e inui�� contra omnia mala.nbsp;Sunt hic egregite dei premi�iones,contra omnia mala tentationesfit^nbsp;cit autemmalorum quatuor�ecies. Primun nulunt e� timor no�urnus,nbsp;Scripturaa�lilhoneset tcntationesfolet uocaretctiibras, er confilatie*nbsp;nesluccm.Acerbi�ima ergo iDa er borrib�ia odia, Cainicum iBud�uiiunbsp;nocendi quod in cordibus pharifateis latei,atroces l�las minas,hofliles infinbsp;dias.pcricula er damna er reliquos terrorcs, quos Saun femper excit�t'nbsp;contrauerbumdei,uocathictimoremne�urnum. Secundummalum,c�nbsp;fagittauol�s in die.Etfunt manififii l�iclamoi es,bla�hcmilt;e,conuiti4,enanbsp;crationes,quibushypocrita er Ty rannt palam exagitant et damnant uefnbsp;bum dei er dodrinam Cbri�i,cuiufmodi]unt bu�a er uere buUa papales,nbsp;edi�tt regum et principum,kbc�ibla�hemietu:rulcntifophifiartim,ficri^nbsp;pta phanaticorum hominiim,Anibaptiflirum,erc- Tcrtium,Peflis fiufi�^nbsp;brssfirpens 'm tenebnsjitnt doli, tcchli^e, artfi, da JScnian�ca,fadera,nbsp;con�irationes clancularM, con�iia occulta, quaaducrfai �putantfe uelnbsp;ab ipfius del oculis ab�conderepo�e, quando mtuniur eucrtcre C dele^nbsp;repios,cr omnem uer,epictalis dodrinam. Quartum, lAorbtu autpe�i^nbsp;leittiauaflansin tntridie,eflipfitmopus manifi�tepcrfecutionis,ubitalctnbsp;BO*nbsp;id
-ocr page 969-IN P5AIMVM XCr. St? itl, agunt iti cxiliuni pios^dirifiuui loM. cm tit gencrefupplicioru irunbsp;Achter tosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acuerdm ecclcfidtnhorriiil tcr Ka�dntcr ucrlum
fiindttiu extixguereconJtitttr. Uacitd J-Utheruffimplicif�imcir.Krpretct* tur cr fcriptune �icr� Gquot; cxpericntiie h^ec expo�tio confond efl.nbsp;OVi habitat fub proted�onc alti�imi, et fubnbsp;umbra omm'potcntis commoratar, Dicitnbsp;^^j^^dommo,mcaficluci'a,mea arx, mi deusnbsp;quo fido. Quonia ipfclibcrat medclaquco ucnatis,nbsp;i�peftcnoccnti. Permis fuis cooperiettc,amp;fubnbsp;all's e�usent fidudat�a,�ueritasciuseftfcatumnbsp;protedio. *� Vtnon dmcas tcrroreranodurnumjfa/nbsp;gittamin dieuolante. Peftcmmtencbris obrepen/nbsp;tem, morbum i'n mendie uaftantcm.Etiamfi cadantnbsp;circa latus tnum mille, 6c decern milia circa dexteranbsp;tuam, tarnen nihil horumtetanget. Im� oculis tuisnbsp;cofiderabis, et qQemadmodam retribuatur imp ijsnbsp;oidebis/ Quoniam dominas eftfiduciat�a,altiili/nbsp;mns eft refagiam tuam � Nonoccorrettibi malum, �nbsp;�cplaga no appropinqoabittabcrnaca�o tuo/Quonbsp;niam angclis fuis mandauit de te, ut euftodiant te innbsp;omnibns urjs tais^ Vt manibns portent tejncofFen/nbsp;lt;las adlapidcm pedemtaam/ Super leonem et oipenbsp;ramambalabis)Ct coculcabis catulumlconis et dra/nbsp;concm.Quoniam me concupifcit.eripiam eum, no/nbsp;Bit n omen mc�, idco protcoa earn � Ina ocat me ideonbsp;ego exaadiam earn, cum ipfo fum intribnlationc,crinbsp;ptam eum et glorificabo eum, Longicadine dieramnbsp;fatiabo cnm,ct oftendam ei falatem meam�nbsp;r� *
-ocr page 970-�t� � V C T A R I V A� P'O H E R A N I
d yferiltutiiue�uerbwm et pronu�io gratiie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Hac�gni
ficMtomnisgenerisntiiUquetimeiimiKpropter uerbumquod fatenwr^ uiolentUmtiniwidtn�nt�dtis, dolos, c^c, c Quoniam dominusnbsp;cflfidudd tMdJEx Ueb.Qjtoni�tu es dominefiducid med.Sed quia htec e�nbsp;dpud nos durd mutdtio,d prtecedentibus Z!r feiju�tibus tdmfubitd dpoflronbsp;phe recedere fldtim per ger e qud� cr ^utefequwnturdd deum dicdn^inbsp;tur�d iptod nemo non uidet dliter hdbere,commodiim duxi hitc effurine�nbsp;flrdpbrdfi utcontextaicohieredtiMdemeoscommentdrios. Hoc cz dhufnbsp;fici.Lutberumfeculus. d Hice�tertiusP�ilmusqMcu�Ddtiedn*nbsp;geliclt;ememinit,nMgndne�rico�)ldtione. c Super leonem,zyc.')nbsp;omnem uim amp; in�dids rurfvM �gnificdt,
P S A L H V S XCII.
Titulus, p�ilmuscdntdndusmSdbbdto,
Gdudet grdtids dgit de prlt;eciofo thefduro (S' cognitione puri uerbi amp; promi�ionu de^um interim flulti hypocritie�igido corde contrd pienbsp;tdtis do^rindm id�itdnt nomen eccle�te, ut olim itd crnuncv�ihs deinbsp;cultus,cum nihil minus�nt qudm de eccle�d ,�;d pefles tantum affligcntesnbsp;uerdm cccle�dm infdnd do�riitd cr tyrannidctUi florent dd tempus,cumnbsp;fdnfH cr rcUgiofl dppeUdntur dutoritdte magnifunt, fed tandem funtfdlnbsp;tsi�tuatum, ere. Ef Epicureosqui i� occuUo rident pietatem,fiium manetnbsp;iudicium,GS flulticid eorum nota fiel, lu� aut diit� nidlis Uixati floreburtt-dpud dominum perp�tua.
BOnum eft grati'as agcre domino, et pfaiJerc nomini tao aldflimc/Annandaremane mi/nbsp;fericordiam tuam, �lt; fub ucfpera ocritatemnbsp;tuam, Decachordo et pfakerio, et cantico citharac*nbsp;Tu cm'mfads domine utJxtus canam opera tua, �cnbsp;ego prxdico fada manuum toarum . Qu�m ma/nbsp;gna font opera tcia domine nimis profundx funtnbsp;cogitationcs tu�Jnfipicns hoc non credit, et ftultflsnbsp;non caratcalia* Impi^uirentut gramen, St f�orentnbsp;Omnes;
-ocr page 971-TN PS4LHVM XCIH, omncs'opcrari) tnfqai'tatis, donccintcrcantpcrpc/nbsp;taocc in seternuin. Scd tu domine alufTimns es, �Cnbsp;cris in xtcrnam.Ecce enim inimici tul domine,eccenbsp;im'mici tai penbnnt, ctdifpergentur omncs opera-rrjfni'quitatis.Cornnautemmencxakabi'tar,atum/nbsp;corm's, Ct Ungar o�eoreccnti, Etocalus meus dele/nbsp;dabitur dei'ni'mici's mei's, et auris mea de mali'gm'snbsp;obnitendbus contra melt; luftns at palma florcbit,nbsp;fient cedrns Iibani fuccrcfcet, Plantati in domo do?nbsp;mini matrijs dcinoftri florcbnnt, Eti'a fi fenucrint,nbsp;fioreb�t, fruftiferiet alacrcs eront. Vtannnncicnt,nbsp;qood laftns eft dom{nas,mcafidacia /etquod inPnbsp;quitas in eonon eft,
a Mifericordidm uel gnthm, quod tdtn lene�custs.'Vcritiitef�, ti tfl,fidem,qu0dteiin�dus ^ucruxtsinpntrti�is.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro�indte,
id e�, tt�rabile!, nemigt;e quibuf nos iuuat itu ut nemo hoc totnfre�jendcre iut J�erdre po�et.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 1 c�.Utus er o, Mdtth.e, Cirni ieiunAtis,
d Et quod iniqiat�s,Cfc.'i No� rej�idt perfon�s ticq; de�ndit impi� tM�tm�d quod turnen putunt impij, PfxU 5. No� kj, CZc*
P S A L H V s xcm.
Sub�guru creutiluundidiufn nonum mundum proponit, de quo di i�muSjP�ul. 8. er 19. nemperegnum Chri� dtldtutum in totum tnunduMnbsp;per PuMgclium^RefifluntflwmiiiiitymAriufedfru�rUtiiquidcinEuMianbsp;gelium orndt domum duUm dei�ue hoc regnum calor��dude er grdnbsp;tidrum uRionc, ptmmo dei cultu, nonfdcrifici/s pccudu/n, cdndcldbro ernbsp;dli� Kofdicis orndtibus. Abolitd legeueteri,f)icfunt omnid notu^ flumi^nbsp;tid dUter in commentdrijs/ed htec �/npliciord uidcnlur. lSilt; turnen bubentnbsp;fimiliu, pfui 93�
li j
�11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A VC T A RI VH PO ME R A NI
Omin�s rex eft �c gloria ornatus domi^ nus eft ornatus et regn� orciitus eft qu�mnbsp;late patet mundus^quod ita parauit ut connbsp;fiftat. Ab eotempore ftabilis eft fcdes tua, tu es abnbsp;aeterno,Exaltanturflumina domine yfluminaexaltatnbsp;fonitum faum,flumina exaltant flu�os fuos .Magninbsp;quidemfunt fludus maris etfonitus terribilis, fednbsp;multomaior eft Dominus in excelfis.�Verba tnanbsp;funt dodrinacerta,fanditas eft ornatus domus tu$nbsp;domine in xternum.
lt; Vt dlu tdcedMjtio indignelur dli^uis l�dneus iic itd ucrf�m ejftt Verbd tudfunt doilrind certd. Ndtn bac non efl dlid fententid qudinnbsp;biiuerbiicxp^imitur. Tcfiitnonid tudtredibilid ucl�delid ��afunttd^-jnif,n^ quad hac^ut multd dlid, wque db interpr�t�, tuque dle^hrefdtisnbsp;ir,tetl!guntur.Teliimonidfuntuerbddei,?fdl. I2, cr Pp/m.up. �j-c, O*nbsp;ffwi� 4(r� doifrina fu�t dubitmlienet eonfeien tidrum C7 infidelitdt^
P S A L H V S XCIIII.
Of�cr4lK or4fio dj�ifti contrd Cditus �tief�tesfdnguitunt Bdbelis,qid uolunt ejfcpopulut dei rKfic,ut olim imp ij reges in ifrdel/dcerdotes,pro^nbsp;pheta.Sed certus(uim,inquit,dotnine quod tibi non ddkaret cdthedrd inionbsp;quitdtis,crc. yteunque /e uocent ecclc�dm,tdtnen non funt tufi uiri dolo�nbsp;crfdnguinum,PfdLs, Nondeusuolcnsimpietdtemtucs,(^c. Subip�^nbsp;quidem c^ful imperio eorutn dj�igitur teclr�d, �ed ip� deeccle�d Witnbsp;�tnt.
Domine deus cuius eft ultio/deus cuius eft ultioappare� Exaltare iudex terrx, reddenbsp;nicem ibperbis � Quoufque impq domine^nbsp;qaosfqueimpij fefc*� oftentabunt �Etloqoentorfa/nbsp;fhioft�
-ocr page 973-IN P S AL JA V SU XCIin. ��j ftuofe,amp; gloriabunturotnnes opcrari] iniquitati's;nbsp;Populum cuum domine contcrunt,�lt; hxreditatemnbsp;tuam affli'gunt. Viduam �^aduenam ocddunt,�cnbsp;pupillos interficj'unf. Et dicunt non uidet Domi/nbsp;nus,necattend�thxc deus lacob* Intcli�g�tc �nf�pPnbsp;entes �n populo, et uos ftult� quando cr�t�s pr�den/nbsp;tcs'T Qui plancau�t aurcm non audirct�' autqu� fin xi tnbsp;oculum non u�deret Qui caft�gat genres non ar*nbsp;gueretf qui docet homines quod feiunt � Sed dominbsp;nus nouit cogitationes hom�num ,qn�d uanxfunt.nbsp;Beatus eft illc quemtu dominecaft�gas, etper legenbsp;tuamdoccs enm* Vtpat�cnt�am prxftet�nd�ebusnbsp;mal;s,donecparetur �mpio fouea, Quon�am nonre/nbsp;pellet dominus populum fu� ncch�reditatemfuamnbsp;derelinquet� C^oniam futurum eft ut quod iuft�nbsp;eft maneat iuftum, et huic adhacrebut oes qui re�bonbsp;font corde� Quis ft a bi t mecum aduerus malignes;nbsp;qu�s accedet ad meaduerfus operarios iniquitatis;nbsp;'Nifi dominus adiuuarctme,fcr�iacerct anima meanbsp;in ' Qlcntio.Diceb�jUacillat pes meus,fed mifericornbsp;d�a tua domine fuftentabat me. De multis anx�usnbsp;cram in cord,e meo, fed confolationes tux r�cr�a/nbsp;bant animam meam. s Certe nunqu� conuen�et tibinbsp;cum cathedra mocfticiarum,q�xlegcm male inter/nbsp;pretatur.Accingunturaduerfus animam iufti,�cfannbsp;guincminnoccntemcondemnant* Atdominus eftnbsp;protc�io mca,deus meus eft arx fidueix mex. Hic
Ift 4
-ocr page 974-914 nbsp;nbsp;nbsp;AV CT ARI VM PO HER AN I
retorqucbit in cos im'uriam ipforum, et delebi't eos propter malitiam ipfor�, dominus deus noftcr dc^nbsp;Icb�teos*
Il idcfi,ueniut uidedris tuos de�ndtreultione.sic fxMo/fcitdt Pdu lusgt;Mede/lultio, b oflcntdbuntjc�icetuerbis,qucniddmoduninbsp;domittidut tyrdftni quos timedmicSinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c i. Corw. 3. SdpienttM,-
nc hi �x numero hominumfe excisercntt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Ad tempus iuflitidop
frimitur C? uidetur pcriturdi e Nonpote� ejjepr^�d o m/i dominus. f In filentio.2 f d eH^w inferno ubi omnid (Uent er f�*�nbsp;�emfuutnhdbent.VergiUus.'Vinbrds^filentiu. g ldcfl,cer^nbsp;IM� fum qu�d tu deus non probds impidin eSquot; bldj^hemdt� do�rindm ,fcionbsp;quodtufidnguinem Idcbrymds Hdbel repofees^z^ uerbum tuum in �iegt;inbsp;did morte ferudbis er glorificdb�,Cdthedrd m�fticidrum e� ubi non docenbsp;tur�ncere lexfiue uerbum deijed itdut nuUd cofeientid certificetur, C7(�
P S A L H V S XeVi
A^citnosddcogno�cenddf diuitidsgrdtiiedei, qu^eer olim pdtribus': er nunc nobis contigerunt in Chri�o femineiUo promi�o,qucmddmodta�nbsp;tgregie epi�old dd Hebneos hunc Pfdlmum de tempore grdtilt;e interpre�nbsp;tdtur. In �ne ddmonet contrd incredulitdtem �e peredmusut infid�les pd�nbsp;tres,
Enitc, cxuItemCis domino, lubilcmus fidu/
cixfalatisnoftrx.�Veniamus fub confpc/ dum eins cumgratiar�adione, ct pfa�misnbsp;iubikmus ei. Quoniam dominus eft magnus deus,nbsp;amp;C. rex magnus fuper omnes deos. Quia in manunbsp;eins cftqnicquid prod�cit terra,et altitudines monnbsp;tiumipfius quoquefunt. Quoniam ip�us eft marcnbsp;�cipfeftcitillud,ctaridam manos eins parauemnf�nbsp;Venice adoremus �c genua �edamas; �c procida/nbsp;mD�
-ocr page 975-IN PIALMV� XCVI� mas coram domino qui fecit nos.Q�Ia Ipfc eft detr�nbsp;nofter, et nos fumas popnius pafcax dus et euesnbsp;manus dus � Hod�e � uocem dus audleritls noUtenbsp;indurare corda �cftra,at flebat l'n Menba,ut In Mafnbsp;fa l'ndcferto� Vbitentauerunt me patres ueftri, ex/nbsp;perd font St uiderunt opera mea^ Vb� quadragintanbsp;annis moleftafult m�hi gcncratlollla,et di'xi',popu/nbsp;lus eftperpetu�errans corde gt; et qui mas mcasfci/nbsp;re noHnt. Vtlurarem�nlra mea ^non intro�bunt Innbsp;requiem meam^
4 Ne p/�r�dcos duttdn dem cMflum deum negef, i^uemdda modum nunc quiddmphdndti� exrdtione hitmana non exuerbo crnbsp;tu dei�duntfhic deus cut iuiilun dum cfl,crc, c/l C hrifius dominus n/fler,nbsp;iadiccrhericrinf�culd,'tlcb43. Hicefipajbrncf�rr,todnt lo. Hjmjcnbsp;dudite,dicit pdtcr.Bunc deum uerum amp;� N^e�idm tentduerunt in deferto,nbsp;id quod mdnifeflis uerbis dicit Pdulus, f. Cor. lo. De Me^dnbsp;nbsp;nbsp;Mcribd le^
ge,Exodi 17. fed Ldtinitrdnsldtores Me ficerunt dppeUdtiud nomnd. fignifiedt tentdtiancm, tJleribd contentioncm quid ibi tentdueruntnbsp;Cr contentiofifi(eruntcontrd.donui:umnbsp;nbsp;nbsp;mimfirum eim Mofen^
P s � L M V S XCVI.
KiccdnldturregnumChri�izT^udngeliam pradicdtum omni credtu rt^LinguiSipopulis, regnis,fyluiSffluuiJs,fintibus^ arboribus pr.edptturnbsp;ut coldnt detvm.crc. Hic efl nouum cdnticum Z3 omrudnoud in nouo tc�n�nbsp;mento pue pddo dei,non per tHofen fed per f dem.
CAntate dominocanticum nounm �cantate domino omnes incolzterr�. Cantate dominbsp;no et laadate nomen dos, predicate de dienbsp;J� 5
�
l
-ocr page 976-�15 ZVCTARirM POMERANI
in dkm�falutem d'us. Narrate inter gentes gloriam eins,inter omnes populos mirabiliaeius.Quonianinbsp;magnusxft Dominus �c laudandus fupra modumnbsp;admirabilis plus quam omnes dij*Quoniam omnesnbsp;dq populorum funcidola. Dominus autem c�losnbsp;fecir?Gloriaet decor eft inconfpeduciusjCfFicacianbsp;ethoneftaseftinfanduario eius/AfFerte dominonbsp;DOS familisc populorum,afFcrtc domino gloriam�^nbsp;cfficati�. Afferte domino gloriam nomini eius, ad**nbsp;ducitemuncra.etintroiteinatriaeius.Adoratc�^Donbsp;minuminornatufandOjtimcat eumuniuerfa terra�nbsp;Dicite inter gentes,qu�d dominus eft rex, �t para/nbsp;?itrcgnum fuumqu�m latepatetmundus utconfi'nbsp;ftat, Se qu�dipfeiudicat populos iufte. Lxtentufnbsp;codi,exulta terra, tumukueturmare quiequid innbsp;eo eft, Gaudeat ager et quiequid in eo eft laudentnbsp;uninerfx arbores infyluis. Coram domino^quiauc/nbsp;nir,quia uenitiudicarc terramJudicabit orbemter/nbsp;r3ciuftitia,etpopulos fuaueritate,
4 No/j /d/ttl� legif, ^Uit iu�ifictire non pok�:, non fdlutem deoru ^ui mhilfunt. b v bi aus pnedicutteruerbZ Gr creditor iUicefinUcfditnbsp;��ttiriu eius,(bi omnid fiwt glorid et decor, id eft, pldc�t dco CT eft hldrisnbsp;confaentii,e:y agnofcunt hominesfc erroribui explicdtos, ibi eft ejftcdcidnbsp;fiue�rtitudo, id eft, remittitur peccdtivm ,fumus filij dei,deftndimur, hd^nbsp;bemud pldcatum dcumet uititm �terndm,lex inefftcdx eft,d� nihil poffuni�nbsp;ibi esi cr honcftiss,omniwn hominum conditioitibus per uerbum rcamp;ciit^nbsp;ftitutis Gf confirmdtiSjfoetent hie trdditiones humdnte,
c Affcrte,ide^,trib(dteei,�ihildrrogdteuobi(, d ittorndtit fdtt
-ocr page 977-IN �SALMVH XCVII. JX7 fin�o.] Etct�icii omnes pofulos facer Jotes^ �4 tfl,adorare iw uefllutfanbsp;cerdotalibuscnatadeoinconfcicntia,pfal. iio.l.Petri i,
PS�LMVS XCVII.
Coh^ret proximo rfalmo^nec hic pfalmtu tam de extrema indicia tntis minil quim de terrore confcietttiarum propter peccattim. Nd�� Chri/lufnbsp;fuum regnuwffiirituAlefhbilitper Euangelium. Euan^elium autem camnbsp;ren��ione fimul pnedicat pcenitentiam CZ fiilgura eiw, Gquot; tomtrua ter�nbsp;rent orbem terr arum, ej cor am eo montes quafi clt;era coram igne deflu*nbsp;ttnt, �d.cft,Qhriftusper Euangelium deprimtt,huWiiliatc^ dainiMtoMti�nbsp;humanam fMSH�ntem,fiipientiAmcrMresmiwdi,t^Am folus Chriflutnbsp;efi fapientia, iufit�dfanBificatto cr redemptio wfiri � dco ct coram dee^nbsp;neque ad falxtem efl aliud nomen[ub coelo datihm hominibus. Cum iflif autnbsp;bombus Euangelij cr montibus mundi,fimuHntercuntregtiuludteoru,amp;�nbsp;totui i� ' culttis tegiSjCrquicquid non efl Chriflui etiam apud nos. ipfe utaitnbsp;Pauluf,primatum tend in ommbus.unus tantum mediator dei �r bomionbsp;num,lapis^t ait Daniel,abfciflts de monte implens terram, CZ conterensnbsp;emnia reliqu.t r�gna, z^c,
DO minus eft rex, hinc exultet tern, Ixtcn/ turinfulx quocquotfunt/ Nubes 0lt;cali/nbsp;go circum earn funtjiuftitia ct iudicium eftnbsp;confirmatio fedis eins,ignis ante ipfum prxeeditj Scnbsp;incendit circumquaque inimicos cius, Affulgentnbsp;f�lgura cius orbi terr�,aidct ct terretur terra.Monnbsp;tes folnuntur ufcxra coram dominocoram dompnbsp;natorcuniuerfx terrx, Cocli annuntiant iuftitiamnbsp;cias,etBidentomncs popuh'gloriameius. Confun/nbsp;daotar omnes qui femiunt fculptilibus, etgbrian/
-ocr page 978-Av CT A RIVM P O MER ANT tur dc{dolis,adoratccum omncs dij. Hoe audit Zinbsp;on.ctlxtatur et exultant filix �uda, propter guber/nbsp;riKula tua domine* Qnia tu domine es a�tifiimus �tinbsp;omni terra-, n�mis cxaltatus es fuper omncs dcos*nbsp;Qui dih'gic�s dominum odi�o habete malum, domPnbsp;nus eu ftodit animas fan�orum fuorum.de manu imnbsp;piorumliberabit cos�Luxexoritur iufto,ct Ixticianbsp;rjs qui redo funt corde. Lxtami'ni iufti de domino,nbsp;^etgratias agite prxdicantes fanditatemeius*
lt; Prlt;edicatio poinitentit. chriftui dicit � Cum uener� paradetuf, �rguct mundum de pcccdto zy de iu/htia de iudicto, itapercimtnbsp;ihimici eius quiddm uolentes alij nolentes, PfdL tto. Concc pona�}, deminbsp;nare in medio inimicorum tuorum^tyrdnnorum,��teret(cort!m,pcccatoru,nbsp;mortit, inftrorufn. Occidit ne�rd ut nos per ipfim uiuificegt;nur,alt;ec efi henbsp;ticid iufi fine lux cr gdudtum eiut, utcunquefub cruceftepe laboret.
b Vel. In conimemordtionefdnblitdtis eius,id e�, infi�o ^Udndo con tteniente ecde�d pr^dicdtur/nnditas eius,ut
P S A L HI V $ XCVIII.
Titulus, Pfdlmus.
PuY�im de propd^dndo uelpropagdto regno Cbri�i, �yqu�d funid MUS cultus dei e� non fdcrificarc in lerufalem/ed cognofeere Cbri�um,
CAntate domino canticum nouu | quia miraj* biliafacit,uidoreftdextcrafua et brachionbsp;landofuo, Notificatdominus falutem Cas,nbsp;�coram populis reuelat iuftitiam fua. Recordaturnbsp;gratix fux ncritatis fux domui ifrael, fines uni**
Bcrfc
-ocr page 979-IN pniHVH XCIX� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;919
oerfxtcrrx aident falatcm del noftr�InbiIatcdomi no uos omnes terrx cantate, predicate ct pfallite�nbsp;Pfailite domino citbaris, citharis ct pfalmis. T ara/nbsp;tantaris ettabisjubilatecoradominorcge. Tumulnbsp;toctur mare ct quicqaid in eo eft.orbis terraram ctnbsp;habitantes inco.Flumina plaadant, et omnes moh/nbsp;tes exultent coramdomino,quiaucnitiadicare ter/nbsp;ram,iudicabitorbemtcrrxiuftina ctpopulos xquinbsp;t�te�
4 Sudm contrd iu�iidmmutidi (s P S A L M V S XCIX.
Ex6orf4tto populiucterif ddreligiofcconfcrudndam cultti primipnea cepti,Ad iMddndwmfalicet dcum,Ad perfatcrandum 'mfide,utfrcituio^nbsp;fes,AAron cr Samuel crc. licet infamatcontra ipfostottu mundus pre�nbsp;pter religionem � �^ufquam imenicbatur tunc deun uertu nfi tn iUo terrtenbsp;angulo, m� in tdbernaculo or propiciatorio iuxta uerbutn cr promil�umnbsp;deifCfc. hoc erdt tunc regnum dei inter homines. t\unc dut� (. hrtfluf ecanbsp;clefidm Zion ueram in toto mundo r�gnant gubcrnat,cr fedens ad dextenbsp;ram maie�atis in excel�s, inde�nenter e� propiciator zy propiciatoriumnbsp;Kofirum,�-cmat interim totut mundus cunt Satandfuo aduer�ts mimfirosnbsp;uerbi cz Eudngelij amatores, c* c,
DO minos eft rex, idco tumultoantor populi fedet faper Cherubim, ideo commouetarnbsp;mundns*Dominus eft in Zion magnusjetnbsp;cxcelfus fupcr omnes popolos. Gratixaganturno/nbsp;mini tuo magnoetadmirabili.qnod fan�� eft/ Rc'nbsp;gnum regis bains quod inft� eft diligitjtu das xquinbsp;tatem, prxftas��iudiciamct ioftitiamin Iacob.ExaInbsp;t�te dominam deom noftrQm,adorate ad fcabcllum
-ocr page 980-pedum eius,qaoniamipfe fandas cft.Mofcs amp;C As** ron inter facer dotes eins, et Samacl inter inuocanquot;nbsp;tesnomen cius, inuocabant dominum �cipfe exau-*nbsp;diebat eos. Per columnam nubis loqnebatur eis,cu/nbsp;ftodiebant eius teftimoniact praccepta quxdcde/nbsp;rat eis,Dne ta es deus noftcr,ta exaudiebas eos/tunbsp;deus propicius fuifti cisctiamtunccum corripercsnbsp;f�dacorum * Exaltatcdominum deum ueftrum,nbsp;ador ate ad montem fandum ci us,quoniam fandusnbsp;cft dominus deus no ft er*
4 fftl,5-t^ondetKW9�entitnlt;^it4ietntuei^lt;S'c. i ludiciait V iujhtiiimjd efl,fgt;onum regitneitjitt nuii dAmnentur, iouA �licitcr pernbsp;�deumfuccedint. c SicutlAofenty AAronexclufititerrApr��^nbsp;m^d^ec tdmenfudm grdtidm duerti� db eit fed rcmi�t peccdtd, V/dl. i�,nbsp;amp;i dutem dercli^Hcrint,
P S A L M V S C,
TituluJ, pfdlmtugrdtidrumdc�oniu t^Krfum de regno �brifi er laude del per tw�
IVbilatc domino omnes incol� terr�, feruitc do/ mino Ixti �plaufu accedite fub confpedum eius�nbsp;AgnofeiteqQod ipfe dominus eil deas,ipfe fecitnbsp;nos de non nos ip �,ut firn a s popebs eins ecoues p3nbsp;fcoxeius � Ingredimini portas CLOS corn gratiaran*nbsp;adione,�in atria eins cum hymnis, gracias agite ei,nbsp;laudate nomen eins, Quoniam benignas eft domi^nbsp;�usjXCerna cftgracia�us et eeritaseius perp�tua�
-ocr page 981-IN P FAL M V H Cl.
�3�
4 jiiiffeinEcckfiapcrtotym inundumprtedicdturamp;'UmdatUf.
P S A L M V 5 CK
Tttltluf, tfalnuK
HoilriMUiildetucejJarupro nutgifiratu^ne principes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctiS ptto
tres�milids fujfinednt implos mUcos crferuos,cxemplo Dauidis. Boe efl canere de gratiti flut mifericordid O' deiudicio gu�d Dauid e� clemetisnbsp;O' mfericors lgt;onis,0' corripit iniu�gt;s. O' quod�tnilid e� ieneficA O' uinbsp;tat maluM. Boc totum eerte e� imputandum deo cum grdtiarum afhone,nbsp;(iffd uero Dduid propter hdnefudm gratiam fiue mifericordidm et pro�nbsp;pter boc fioi iudiciS iti fubditos maxime 'm aulicos fuos ,paffus �t, te�U e�nbsp;Abfolon,Achitopheljioab,0'C. y bi ergo dem principi �� re�oribus nonnbsp;dat,ut exerccdt hanc grdtiam erga pioJ O' boc iudiciu ergd rniu�os, certtnbsp;mtnquatn cdntabitur boc cdnticwmjed erit in aula ,�ue etiam in domo iHanbsp;execralio o contentie,aut etiam patibulum et rota. Vulgo�re omnes inanbsp;terpretamur hic tn^ericoi dtam dei O' iudiciu dei cantari/ed Cea�dgrienbsp;tias agit de fua tnfericordia er iudicio,qu^ dedit ip� dedit,oc-
Mlfcricordfam et i'udiciam cantabo,domine dbi pfallam Prtrdcnter ago In Integritatcnbsp;ergaeosqulpertincnt admeambolo fidenbsp;liter in domo mea.Nonftadcorci Iniqu�jodl tranf/nbsp;greflbrem, ncc fuftlneo utapud me maneat. Cornbsp;peruerfum cogo rccedere�me, malignum non a'nbsp;gnofeo. DifFamantem fecreto proximum fuam dpnbsp;fperdo , nec fero elatum ocalis �i ulrum faperbonbsp;corde. O euK mel attendant ad fideles In terra, ntnbsp;habitent mecum,�c Int�gr� ambulantes adlungonbsp;tnihi feruos. Non permanct In domo mea qui fraa/nbsp;dem fadt, qui loqnltur mendaclnm non erlt fex
-ocr page 982-'F�t AVCTARIVM PO HERAN! Kxapndmc?Manc delco omncs impios haias tetf�nbsp;atcxtirpemomnes opcrarios iniquitatis cxciu�tatcnbsp;domini.
A Grdtids uo�o dgerc deo qu�d cita dotw ego exerceo mifericorditt ergd mfo� cr iudiciu,lt;iuc)�ddmoduimfequentid hdient. b Mane-Jnbsp;Ide�, (kdinj ubifciero,no cxpc^ ad ue�ierajd c�^diu �rcnSfdonec pr^nbsp;fides prlt;e�Bi impi/ (y ali/ fenti�ciant ali/s multa damna CT� iwcelt;i�6nbsp;ut�upidi aut dementati principes uel negligentia uel�uore,uel timor� fonbsp;lent conniuerc ad taliafatis impie, Tarnen Dduid paueos cogebatur�r^nbsp;re,ne fieretfeditio in regno, cotra quos tarnen mandauit iudiciu Salomoidnbsp;iwflr�ttriw.j.Rfg.x.
PSALM VS CII.
T(7k/��, Oratio affltlli,cum trt�ise�, crfuam qureelant ejfundit eoram domino,
Orant patres ueterif legis pcrte�pcccatorum or mortis,ut regnu grit tia ucniat in Chri�o promi^um^t uclit dominus ledtficare Zionjiarare Idnbsp;pides or cdlcem,ut tandem gloria fud w C bri�o appareat in omnibus rf*nbsp;gnis,or cripidt uin^s expeccato or morte, undelati conuenientes grd�nbsp;tias agdnt or feruiant in uerd or �iirituali Zion, abo�ito ucteri tr�amen*nbsp;to, tidm extrd Chri�ivm quid e� apud nos aliud quam dcicilio uirt� in uidnbsp;er abbreuiatio dicru,id e�,miferafbreuis, a�li�auita, quafidelts nehincnbsp;rapiatur po�ulat ,Sed in regno eius e� lt;eterna uita�nc fine, quia ipfe e�nbsp;qui �it ante c�lum er terram qua ipfe �ctt,or qult;e ipfe rurfum injhurd�nbsp;bit, idco ipfe e� extra or fupra omne tempus or anni eins non habent �*nbsp;nem,*un e�ibi mors, Uoc regnum or nos optamus. Adueniat regn� luugt;nbsp;Amen,
DO mi'nc andi oration em mea,ct clamor mc' US ad fcueniat. Neabfeondas facicm tuamnbsp;� mc,dum tribulor inclina ad mc aurem t��nbsp;C� inaocote,aelociter exaudi mc/Confumpti cnimnbsp;f�nf dies mei ueluti fumus, et ofla mea ut torris adunbsp;fta funt.Percuirametarcfa�um eft cor meum fientnbsp;feenutn
-ocr page 983-IN PSZLMVM cil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;3J
fannm,ita at eti'am obl�u�fcar comcdcrepancm me/ um�Oflamea adhxrcnt carm'mcx,prxciolatu amp;c.nbsp;gcmitn. Sumficat onocrotsLs in deferto, ficutno/nbsp;daa in aaftatis loci's. Vigilo, et fumfolitana aais innbsp;tedo.Qaotidie contamclia aflP�ciantmc inimici mei,nbsp;Ct qui fojent infultare mihPpcr me iurant. Quia cinenbsp;rem ut panem comedo, et mifceo poculum meu cumnbsp;fietu. Propter comminationem �ciram tuam, quianbsp;eleu�ns mead terram allififti. Dies meiiicut umbranbsp;tranficrant,etegoficut foenum arefco.Tu autemdonbsp;mine in xternum permanens,etmemoriatui perpenbsp;tub, tu exurgens miferere 0ion,qaia tempus eft minbsp;ferendicius,ethora adeft. Quoniaueilent feruituinbsp;aedificariearn,et uidere lapides eins, etcalcem para/nbsp;ri. Gentes timere nomen tu� domine, omnes regesnbsp;terrae glon'am tuam. Dominum xdif�care Zion, �Cnbsp;apparere ingloria fua. Ipfcc�uertit fead preccs de/nbsp;-, relilt;ftoram,etnonconremnit preces eorum. ' Scri/nbsp;bantur hxcpofteris,�tpopal�sqai creabitur lau/nbsp;dabit dominum. Quia profpicit defuo fando excebnbsp;fojdominus profpicit de cocIo interram. Vtaudiatnbsp;gemitum uindi, �c foJuat filios morti deftinatos. V cnbsp;prxdicent in Zion nomen domini,�e laudcm cius innbsp;lerufalem. Cumconueni�tf�mulpopuli�t regna,utnbsp;ferniant domino. Ipfe aut�deqeitinuiauiresmeas,nbsp;9bbrcniat dies meos.Di'co,mi dcus^nehincfuftulcnbsp;-fis me'* in dimidio dier � mcor�, anni tui perpetu�
Kkk
-ocr page 984-Ik V C T A R r V M P O M E K A K I
durant. Tu antca tcrramfundafti',0: opera mrnru tuarum funt coclulpfi penbunt/u autem permancs,nbsp;ipfi omnes ueterafeent utpannus�mutabuntur ut ucnbsp;�iment� c� tu mutaueris cos. To aut� femper idemnbsp;permancsictanni tui fine carebut. Filrj feruor� tuo^nbsp;rum permanebunt, et fernen eor� corn te felix er�t.
d Gnuex teftationcs redundant in corpttt. Hie nec ciitK fuauK e/i, nec[onusiuuat,folitudo quteritur, Vc. Salomon, Spiritus triflis cxicciltnbsp;o^Jd ltetn,Spes qu,e difirtur a�ligit anima. b Permeiurant.2tdcfi,nbsp;maledicunt cr male imprecantur alijs/um tnco nomine eis exemplurr. malenbsp;diHionis Fiat tibi ficut lU hier efeo.qui omnibus tnalis obnox us eft, dif^c^nbsp;ream,nifi etiam Jaciam tibi,utfit tilt. Haue f ana quam hic pij propter uernbsp;btmijdum gloriaChn�i non apparetfiujhnent ad tempus ab tmpijs.,comminbsp;natur deus perp�tua fire bnpifsubi tandem iuduio deiconfiifit fiiertntGquot;nbsp;pre�i, Efia. Ft derelirrquctii nomen ucflriem populo mco iniurametitnbsp;tum. c ScribanturtVc.2Fiempeutpredicentur,Pfdl,i7. d lifnbsp;dimidio-Jld eA, du/mfecurus fiuni er mhil metuo ut t).undus,PfaL is,
P S A L M V S Cllf.
Ti/�/iK, Pfialmtu Dauidis.
lueundagratiarwmalho deommliu benefi.ciis dei fiiiritualibus et cor* poratibtts,que lUiolim er nos numeperChrtftum accipimus, non propttfnbsp;nos,(cdpropter pa�um dei,tantu/m hj fcoc pailopermaneamus,id efi,creanbsp;damus in eum, er jhideamui etus uoluntati re�ondere qui non (ieit nebisnbsp;quot; fccitndum peccata noftra, ne fimugt; fuperbi er contemptores per aoflrannbsp;iuflitiatn er hwmanam fanihtatem, id enim direck CT fimpbeiter c(fiet colt inbsp;tra pa�um dei,ut e� in primo precepto.
BEnedic anima mca domino,Si qciequid intra me eft benedicat nomini fando eius. Bene/nbsp;die anima mea dominoj�t noli obliuifciomninbsp;um beneficiorum eius.Qui remittit tibi omnia pec/nbsp;cata tua, et fanaco�s infirmicates tuas. Qui redimitnbsp;ab interi
-ocr page 985-I IN PSAtMVM Cin.
ab �nter�tu uitam tQam,et coronat te gratia et miferi cordia.Q�itcrepletconfoIationeutpuIchrafiasjCtnbsp;aJacrcni facit nclut ? aq uilx xtatem tuam � Dominusnbsp;cxh�bct I'ufti'tiamctiudicium, omnibus iniun'am panbsp;tientibus. Notas fecituiasfuas MoGjfiIqs Ifraclftunbsp;diafua* Mifericors ct clemens eft dominus, patiensnbsp;�C multa mirericordia ? Non perpetuo contcndet,nbsp;nelt;5 in xtcrn� fcruabit odium� Non fecundum pec 'nbsp;cata noftra facit nobis, neq^ fecunduiniquitatcsnonbsp;ftras retribuit nobis. Qu�m emcoel� terra altius eftnbsp;tarn pr�ualet mifericordia crga timentcs eu. Qu�mnbsp;longe abeftoriens ab occidcnte,ta longe feck � nobis iranfgreiTiones noftras.Qpemadmodum paternbsp;mifcretur fi'liorumjtamiferetur dominus timenti-umfe� Ipfe enim nouitquod nam 'figmentum fimus,nbsp;meminit quod fumus puluis � Homo in uka fua eftnbsp;(icut foenum,floret ut flos agri* Cum uentus inuadknbsp;cum,non eft ultra, 0^ non cognofck eum amplius Ionbsp;eus eius. Mifericordia a�tdi�i eft ab xternoufi^ innbsp;xtern� fuper timetes eu,etiuftkia eiusufqg adfiliosnbsp;filiormlis q cuftodiunt padu eius, et memorcs funtnbsp;tnandatoru eius ad fadendu ea.Dns in coclo parauknbsp;federn fua,ctregn� eius omnibus dominatur*^Bencnbsp;dicke dno uos angeiieius,uos potentes milites, quinbsp;Cxcqtu'minimandatum eius, ut audiatur uox uerbinbsp;eius.Bcnedicitednouos uniuerfiexercitus eius,nosnbsp;tniniftrieius quifacitis uoluntatem eius.Benedickenbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kkk 2
-ocr page 986-avctarivm POJHERANI domino dos uniuerfa opera ci'us in omni loco dominbsp;nationis eias,benedic anima mea domino*
lt;t Viudx duif e� d^uila ut wfum efi, quoidutctn iic Jicifolet de re� uoudtioncttufciodnuer��t.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Contendet.'iidefl,indignAbtturt
c figmentum .]tdefl opta uel lt;edificiwi� frdgtle breui durdturu� d vid�turtrdherepfiilmuddChri�umjdpoflolos,Euangcliumcftc^nbsp;tlefidmiUbi tdlif ^ratid uer� rcgndt.NuBd er.im jilui extrd Chriflwmt^
PSALMV� ClUI.
GrdtidrumdBio Udlde iucundd de omnibut bene�cijs credtionis et pro� Mdentite,quod deus mirdbiliter emnid credt,di�gt;onit,curdt. i ed foldp deinbsp;fitteJpirituf ifld iucundd�gt;e�ldcuUuidet^ aegligunt^Rotn, L
BEnedic anima mea domino, domine, mi dc�s gloriofus es uchementer �lande et decore esnbsp;ornatus.Lax eft ucftimcntnmtnom qnaucznbsp;ftiris, extcndis coelum nt tcntori�* Snpra iltud �cisnbsp;ex aquis teftudin� eins, nubibos nt curru ucheris,nbsp;et ambulas fupernenti pennas. Qnitnos angelos fanbsp;cis ucntos,ctminiftros toos igncamflammam.Quinbsp;fundas terram fnpcr bafes fuas,nt c�fiftat perpctuonbsp;�C in xternum�Operis earn abyflb fient neft imento�nbsp;fnpra montes Rant aqn�. Sed ab increpationc tuanbsp;fuginnt 3 fonitu tonitrnituiprxcipitantnr. Snbli^nbsp;mes font montes et campi fubfidunt in loco que funznbsp;dafti cis.T crminum pofuifti quem non tranfgrediznbsp;entur^neque rorfum poflunt operire terram. Scatn/nbsp;rircfacis fontes in c�uallibns, nt inter montes float�nbsp;V t potent omnes beftix agri, et extingnant ferx f'znbsp;tint
-ocr page 987-IN P SALM VM CI ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PJT
t�m fuamJ�xt� fcdcntuol�cres f�b c�lo,ct cantant interfrondcs.T�irn'gasmontes ex nabibus,�^ re^nbsp;plesterr�fru��bus quos tufacis. Producisfocnumnbsp;�umentis,etin ufamhommumfegctes ^uteducas panbsp;nem ex tcrra^Et uin�lxt�f!cetcorhomin�s,et faci�snbsp;fplendcatoleojctpanis cor hominis confirmet.*�Vcnbsp;fiat arbores domini plen� fucco, cedri Libani quasnbsp;ipfeplantauit. Ibiuol�cres nidificant, �cardeado/nbsp;mum habet fuperabietes.Montes excclfi damis,pcnbsp;trxfunt refugium cuniculis. Facis lunamaddifcer/nbsp;nendum tempora/ol nouit occafum fuum. Facis te*nbsp;nebras utfiatnox turn pre feront fefeomnes beftixnbsp;fylueftres.Catuli leonumrugientes ut pr�dentnr,�Cnbsp;quxrant� deo efcamfibi. Cum oritur fol r�fugi�t,nbsp;�f. cubant incubilibus fuis. Tune egreditur homonbsp;ad opus faum, amp; ad agriculturam fuam ufque ad ucnbsp;fperam/Qu�mmuItipIicia funt op�ra tua domine,nbsp;ca omnia fapicnrer ordinafti, terra plena eft bo/nbsp;nis tuis^Mare illud msgn� et latumeftjibi font reptinbsp;lia abfque munero, animalia pufilla cum magnis Pernbsp;ipfum franfeunt naues,ibi font cetimaximi quos fornbsp;mafti ut ludant in eo.Hxc omnia Czvpcdat te,ut desnbsp;eisetbom in tempore fuo. Dantete, illis colligunt,nbsp;aperiente te manum tuam omnia fatiantur^bono�nbsp;Auertcntcaut�tcfacicmtuamtnrbantor, aufcrsfpinbsp;ritum eorum et deficiunt arque in puluerem fu� re/nbsp;hertunturEmittis Ipiritum tuumetereantur � yonbsp;Kkk 5
-ocr page 988-A V C TAR I V M POM E R A JJ I nouas faci'em ter rx. Gion'a domi'ni eft xterna jdominbsp;nus delcdatur opcribus fuis. Refpicit terramettrenbsp;mit ipfajtangit montes et fumigant. Cantabo dominbsp;no doneeuixcro,et pfaliamdeo mco qu�m diu fue-'nbsp;ro.Bcneplaceat ei cloquium meum, ego gaudeo denbsp;domino.Finem habeat peccatores in terra,et impf)nbsp;amplius non fint,benedic anima mea domino. Ha-*nbsp;leluia�
4 Ve/lem dciuidemMS qud feft o�rntiit nobii,id efl,crcdturdru,ir, oe ntntmn ddmirdbilem dijio/itiontm. Catam plenum efi lumine,uide or di*nbsp;netn,lux primit credtd cfl,Gen. I. �fcfu�entdtur c�lum columnis dut ird*nbsp;bibus,confl)icuu,m cfl,ut extenfum dliquod itntorium ? Nntcs uidenfur, utnbsp;cdtnerdtd u�udi},Ctne f�nddmento columnis, uenti uolunt fine pennis,nbsp;etngeli qudndo emittuntur uentut dpparentes, ut uentus,^ utflimd, crc.
b Arbores domini uocdt eds,qui� mjyluisfiuntfqiiie nonfunt pUntdtte mdnibtts humdnis. c Id principiopfalmusccel�dc/�npfit.Deindenbsp;terr dm cum fiuilu fuo, ([udm foecundetur � ccelo, cum hoc epilogo amp;nbsp;epiphonemdte.Quimniultiplicid, esc, t^unc de tmtri dicit es jruilu,nbsp;wirdbilibw eiuf, in htec trio.fcripturdfolet diutdere mundumicalumfcilt*nbsp;cet ttrrdm er mdre, d Bono.lid efl,gdudentfdturdia,
P S A L m V S CV.
Grdtidrum dftio de benefleijs populo I fr del cxhibitis, quid pdilum flee Xdt deus cum eo, non quid iuflus fiiit^id quod pfalmofequenti uidebis,legenbsp;Deut, 9.
Gratias agite Domino St predicate nomen cius, annunciate inter populos ftudia eius�nbsp;Cantate cum et pfallite ei,n arrate omnia m^nbsp;rabilia eins, Laudate nomen fandum eius, ixreturnbsp;cor quxrcntiam dominilm, Qaxritc dominum Stnbsp;fertitn
-ocr page 989-IN wsAfMVJ� CT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''quot;i�r
�fortitndi'ncm ci�S5q��n'te faci'em eius fempcr. Mez mcntote m�rabili� eius q��fec�r,prodigior� �inbsp;bor� ci'us.Vos qui ferneneftis Abrah�feruieios,etnbsp;filq lac ob ele�liei'us, Ipfe eft dominus deus nofter,nbsp;ipfe ludicat i'n uniucrfa terra. Memor eft�� in xtern�nbsp;foederis fui'jUerbi quod promifit in malta poftcrita/nbsp;tis milia perpetuo. Quod pep�g�t cum Abraham,etnbsp;luramenti fui cum Ifaac. Et hoc fpfum fecit ehe iusnbsp;lacob,0lt;fadus xternnm�fra�l. Dicens,ti'bidabonbsp;terra Canaan/ortehercditatis ueftr�.*quot; Cum erantnbsp;pauci amp;(. propcc�tempti,etinca terra peregrini .Etnbsp;mi'grab�c de populo ad populum, ex uno regno adnbsp;populum ah�.Non permifital�qu�nocerceis,etcornbsp;ripuit propter eos reges. ��NoKte tangere Chriftosnbsp;mcos, et i'n prophetas meos ne litis ini'urq. Et uoca/nbsp;Ui't famem fuper terra, et abefle fecit omneannona*nbsp;��Prxmifttanteeosuirumjutferuusuenundatuseftnbsp;lofeph, Conftrinxer�tcompedepedes eius,ferro
gt; afflida eft uita eius.Donec ueniretuerbameius,�c
gt; eloquiumdominiuelutigniprobauit cum.Tuncminbsp;fitrex �cfoluiteum,princeps populor�dimifiteum.nbsp;Conftituitcom dominu domus fux,5lt; dominatorcnbsp;fuper omnia bonafua� Vt inftitueret principes einsnbsp;fecundumfu�inftitut�,etdoceretfenioresfapientia.nbsp;Etintrauit Ifrael in Aegypt� ^et lacob pegrinus fuitnbsp;in terra Ham.Et auxit popul�fu�uehem�ter.et for/nbsp;tiorcs fecit cos inimicis ipfor��Peruertit cor illor�
*F4lt;� AVCTARIVM POMERANI �todi� baberentpopulom ipCus, Sc dolos mcdrtagt;nbsp;rentur aduerfus l'eruos ipfUis. Mffic Mofenferuutnnbsp;fuutT!)AaronquemeIegcrat,Hixd�dcr�tfignaeiusnbsp;inter iUos,�t prodi'gi'a�n terra Ham.M�fit tenebrasnbsp;cal�gine inuolu�t omnia,nonfuerunt immoriger�nbsp;fermonibus eins ? Mutau�t aquas illoruminfangu^nbsp;ncnj,et occidit pifces eorum-Produxit terra eorumnbsp;ranasjn ipfisetiampenetralibus regumcorum. Dinbsp;xit, et prodqtomnis generis mufca.pediculiinomninbsp;bus finibus eor�. Immif�teis propluuia grandine^nbsp;I'gneni flammantemin terra eor�. Etpcrcufl�tuitesnbsp;corum et ficulneaseor�^etconfregit arbores inter/nbsp;minis eor�.Dixitquolt;j!,etucnitlocufta,etbruchusnbsp;abflt;^ numero* Hxc uaftauerunt omnem herbam innbsp;terra eorum, uorauer unt frudus agri eorum ? Ecnbsp;percuflit omnem primogenit� in terra eor�, orrncsnbsp;primos bxredes, Et eduxitillincfuos cu argento 0^nbsp;auro,etn�eratintribubus eor�quifqu� infirmus*nbsp;Lxtataeft Aegyptus deprofe�lione eorum,quiatinbsp;mor propter eos cecidcrat fuper ipfos. Expan dit nUnbsp;hem ad tegendom,ct ign� ut luceret no�lu. Petier�tnbsp;�e coturniccs adduxit,et pane � coclis faturauit eos�nbsp;AperuitpetrameteffluxeruntaquxjOtfluerenttofnbsp;rentes in terra arenti.Quoniamemor fuit uerbifannbsp;�ifui,quod promiferat Abrah�feruofno. Sicitalt;5nbsp;cduxit populum fu� cumcxultatione, et cledcs fuosnbsp;cum Ixticia. Et d�dit eis regiones gentium, bonanbsp;populorum
-ocr page 991-�H PJAIHVM cvr. y4I popnior� pofl�deront? Vccuftcdiancftat�ta das,nbsp;�c legem dus feruent. Halelu�a.
4 tortitudinem eiui.] |4 efl, non�dite ucflrit uiriluf, non triiuite difs�rtitudine fed dco,cuius�rtitudo �quot; icnefic� hic Icgutituft Vetf�rnbsp;titudinem id e�, regnum eiia. v b Kon propter uos,fcd propternbsp;faedu!fuS�citomniii,PMlusifidcliscfidettt. e Et titmen hi paunbsp;ti erant ecclefid dei. d fibrahdm,lfttitc V Iscob uocitChriflosnbsp;fuos,td c�,qui cord mundo non erant uncH nrj; in rege�, nc^; facer dotes,nbsp;tSquot; tarnen cor� deo erant-.o^ prophetas uocat,(iuia ucrb� dei habebant etnbsp;docebant, lt;y huic credeb�t-.hiec fides eratfpirttus cr unHio cot�, de quanbsp;t.loan.i, e Vtm�tuerct,mcrurfusin�tu!turcurusdci pernbsp;iofeph in Aegypto peruerbum dei,pojl tanta t�pora � dtluuto Noe.A qu�nbsp;tttltupo�ea readunt intam turpesrebgionescridohlatrias ut rideantnbsp;etiam gentiles poctie aHia cr cepas cr 4p'w adorari,cs^c.
f Hon ut dcficerent 4 deo,utfcquenti Vfal. legis, quemadmodum ho d'.e fibi Euangehum datum putant,utfine panitcntia uiuMl banc uit�, (fnbsp;turpiter agant cr rapiant alienatCfc.
P S A L M V S CVT,
Gr4f�r�Mi4i�7�o et con��io omnium peccatorupopuli i/rael, uttdecla turn euadit quoi dominus bcne�citeis no propter �terita,fed propter feenbsp;lius no nen fuum, Niera gratia c�.
H A L E L V I A.
Rati'as agite domino, quomabcnignns eft-, quoniam in �ternum perfcucrat mifericor/nbsp;ira dus.Quis eloqui potent fortia fada do
mini, auc omnia eins laudabilia opera prxdicare* , Bead funt qui cuftodiunt mandatum, ct faciunt iu/nbsp;ftc perperuo. Memento md domine fecundum granbsp;tiam populo tuo promiflam, exhibe nobis falutcmnbsp;tuam, Veuidvamus profperitatemdedoru tuoru,nbsp;Lli
-ocr page 992-,4� A VC TARIVH POMERANl
�c. Ixtcmnr dcfucccflu popnli toi, �c gloriemiir com hxreditatetua. Peccauimas cam patr�bus noftris,nbsp;iniafte egimus, impij fuimus � Patres noftri �n Ac^nbsp;gyptonolucrunt intelligcre mirabiUa tua, non fuc/nbsp;rant mcmores multx mifericordix tux,fed inobcdinbsp;entes fuerunt luxta m arc, nempe I'uxta mare rubr�;nbsp;Ettamcn faiuauit eos propter nomen fuum, utno/nbsp;tarn facer et potcnti'am fuam/Et commmatas eft manbsp;fl rubro ct cxiccatu eft, et deduxit cos per abyflumnbsp;tanqua per al�quoddefert�. Et faluaait cos de mananbsp;odi'entis, Sc redemiteos demanuinimici^ Etcoope/nbsp;ruerunt aqux adocrfarios eorum, utneonus quidcnbsp;rcKquns facrit.Tunc credcbant uerbis cius, ct can/nbsp;tabantlaude eins. Sedpaul� poft obiiti funtoper�nbsp;eiusm�expecftauer�tconfiii� eius. Et cocupifcentianbsp;cxarfcrant in defcrto^ct tcntaacrunt de� in folitudinbsp;ne? Ipfcaut� d�dit eisquodpctcbant,�c m�fitadeonbsp;abundcjUtctfaftidir�t.Etfcditiofifaeruntaducrfurnbsp;Mofenin caftris, adoerfus Aaron fanlt;ft� dni. Apcr/nbsp;ta cft terract deglutiuit Dathan, et coop�rait con/nbsp;grcgation� Abiram.Etcxarfit ignisin c�ta coramjnbsp;flarama c�bufl�t impios. Fcccrunt uitul� in Horeb,nbsp;ct adorauerantc�flatile.Et mutaucrunt* gloria faa*nbsp;infimulachr� bonis comedentis foen�. Obiiti funtnbsp;dei faluatoris fui^quideGgnaaerat magna in Aegy/nbsp;pto, Stupcnda intcrra Ham, tcrribilia in mari ra/nbsp;bro� Et dixit (e deleturum eos, fi non Mo6;s ele�asnbsp;eius
-ocr page 993-IN PSALMVM -CVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MS
ei'usobftitiflet naftationi, adplacandumi'ram cius nc ipfos difperdcrct. Et contcnipferunt terrain donbsp;fidcrabilem, non crcdiderunt uerbi's eins. �t muivnbsp;mnraneruntin tentorqs fuis, non obcdierunt uo/nbsp;cidomini.EtcIeuauit ipfc manumfuam contra eos,nbsp;Qt profternerctcos in deferto. Etut proijccret fc/nbsp;men eorum inter gentes,�tdifpergerct eos in re*nbsp;giones, Ipn praeterea ^adhxferunt BaalPcor,�i cagt;nbsp;mederunt facrificia mortuis dps oblata. His ftipnbsp;dps fuis ad iram prouocauerunt cum, �c f�upt pla*nbsp;gain eos.Acccflit autemPinchas Scdpudicauitj�Cnbsp;plagaceflauit.Ethocreputatum eft ci ad iuftitiam,nbsp;perpetuoetin xternum. Rurfum irritauerunt eumnbsp;iuxta aquas cotentionis, S^ male aiFcccrunt MofeUinbsp;Namuexaueruntanimu eius, itautquxdamuerbanbsp;�cxcideret ci. Adh�c, no delcueriit populos, qucm^nbsp;admodum Dominus prxeeperateis. Scdc�mifcu�nbsp;runt fe gcntibns,�^ didicerunt opera corum. Et co*nbsp;lucruntfimnlachra cornm^etfada funteis fcandal��nbsp;Etfacrificauer�tfiliosfuos Sefilias fuas dacmonijs*nbsp;Et cffudcrunt fanguincm innocentem, fanguincm �nbsp;liorumfuorum, �filiarumfuarum ^quos facrifica*nbsp;�crnnt fimulachris Canaan, ita ut pollucrctur terranbsp;reatuefFufionumfanguinis �Et inquinatifunt opcri*nbsp;bus fuis, Sc fcortati funt ftudijs fais� Tunc exar*nbsp;Gtiradomini inpopulum fuum, Sc abominatuse�:nbsp;bxreditatcm fuam. Et tradidit cos in manus gen*
LII a
-ocr page 994-�44 AVCTARIVM POMERANF
tiuiDjUtdominai'cntur cis quiodio habeb�c eos, Ec oppreflerunt eos inimici eor�, huiniiiati lunt fubnbsp;tyrannidecoratn. Sxpeliberauitcos,fcd ipfiexacernbsp;bauerant c� confiltjs fuis.et paiici fa�i funt propcernbsp;tniqoitatcs fuas. Et uidit anguftiatn corum^cum aa^nbsp;diret quer clam cor urn. Et recordabatur foederis fuinbsp;quod pepigerat cum eis, etpoenituit eumfecundumnbsp;tnulcitudinem mifericordiaefux. Et redire fecit cosnbsp;admi(ericordiamfuam,coramoninibus qui capci/nbsp;DOS tenuerant eos� Salua nos domine deus no Rer,ccnbsp;�ongrcga nos ex gentibus,ut gratiaamp;agamus nominbsp;ni fahdo tuo.�epr�dicemuslaudemtuam^Bencdi/nbsp;dus fit dominus deus Ifracl ab aeterno ufc� in xtePnbsp;num,�lt; dicat omnis popuIus).Amen. Halleluia..
4 Contra,inf�licesfunt coiempforct,ut hic Pfalmat Jeclardt. Agnt* fcetespcccAUiibfoluitimfericordiAddfCotemptorcsno�rt. b tionnbsp;chimdtur hic patres {gt;dtrcs,crc, c Qudfidiccretddmdre,tufcili^nbsp;cetobflar.es populomeo ne tranfedt. d Honhdbcnlcs murmurant,nbsp;hdbentcs�flidiunt,id quodc� proprium infidclitati. e GlorUmJnbsp;ide�,deumuerii.liucreflgt;exitPdulu6,Kom.l. f Tcrtam.'ildefl,nbsp;iHam ^ua.m promiferat deut . Vtinam inquiunt manfljfl mus in Aegypio-,
g Adhaftruntutconiunxconiuff,(juemadmodum deus dixit.hrlin� ^uel homop. trcm mairem,^^ adhrnb l r^orilu^. Nos ut�ottfa folinbsp;dco marito^dhererc'Jebemus, non forti' i ut infd dicitur cum dijs alicanbsp;ttis. h txadeicnt,c^c.tum io t.tlt;m Je pctrdhacuobis aquinbsp;c� erepotcrimusf Et dixit don.irus ad h o tn fiaron.qutdnon creditnbsp;diflis mihi utfarfltficaretis mc coramflijs ijrail non introducetii hos po^inbsp;pulos inter'am quam dabo cis.
P S A L M V S CVII.
KicPfaltnui e� generalis i^ratiarumailio proMrioetiam corporali auxtliti
-ocr page 995-IN P S ALU VU CV It. �45
tunilio Cf liberAtioae omnium hontir.um ctiam ttf�ddiumgentium lt;y luv dieorum,qttemlt;idmodtim Cf VmIm Thioth.t. Leusefl fduatornbsp;omnium hon�num/ed maxime�dcltum^ P/al. id, Uomiues cf lumtntd eunbsp;rdf domine, Quim pracioj�, zye. Hoc ddiutorium uni gcntcs apudnbsp;Udrios deos,quos ired�t udt jfi moramp;if pcr�ulu pnt/^ �of,noi chrinbsp;fiietni in errore Cf Turet hd�enuf apududrios fdn�o� idem eodcm nu donbsp;qux�uimus. Sdiidut Leondrdu�liberdutt UH.�hs, Sebdibdnus contrd pc�nbsp;/Fez� fuccurrit, Gcorgoriui in bcl}oiuu:t, krdfiniu dctduit fuot eultortSjnbsp;Chriflophorus G Nicoldiu in mdri cf dquM dif �ierunt,c^c. Hdcrdtionenbsp;omne dei duxilium difliibuerunt fditdis, ut gentesfuis difs fub [umnunbsp;loue dgentibiu, Cf fiirto cf rapind dbflulcrunt idco gloriim, eut fait hicnbsp;ffdlmuf tribuit cf^X^^tidS dgit.
GRat�3s^ag�tcdom{no,quoni�benignus e�', quoniamin �ternum peffcucrat m�fericor/nbsp;dia dus 4 Di�dtc uosquiredemptieftis pernbsp;domin�jquos redemi� detribulationc^Ecquoscon*nbsp;grcgaui't ex reg�onibns ab oncntcjocci'dcntcj aqu�*nbsp;lone �c mari auftral�.*� Erraucruntin folitudincnbsp;inu�o, neci'nuenerunc ciuirateni �n qua habi'tarcnt*nbsp;Famcm pa ticbantur amp;i. fitim,ct anima corum in ip�snbsp;defcdt.Etdamauerunt ad dominum in tribuiationcnbsp;�lt; ipfe ex arguftijs corum liberauit eos.Et deduxitnbsp;eos per uiam redam, ut irent in ciuitatcm in qua ha�/nbsp;bitar�t. Grattas agantdominode mifericordia fua,nbsp;�ede mirabilibus fuis quje facit erga f�iios homin�.nbsp;Quia fatiat animam �tientem � t animam efurientemnbsp;replet bono. = Sederunt in tenebris ctobfcuro, uin/nbsp;dineruo et ferro. Quia mandatis dciinobcdientcsnbsp;fucrant j et legcmaltiflimi blafphemaucrant- Idco
LU 3
-ocr page 996-XrCTAR�VH FO�ERASI affl�dutn eft cor cor� rnifcrla, ut dcficcrent nccclTetnbsp;qinfuccurrcret.EtcIamauer�taddnni�ntnbulan'o/nbsp;nCj�c l'pfcex angaftiis cor� liberaaiteos ? Et eduxi'tnbsp;eoscxtencbr�sctobfcuro, �cuinc�laeor� dirupiGnbsp;Gratias agant dno de m�fcricord�a fua.et de mirab�nbsp;l�bus fuis qu� facit erga ftlios hom�n�.Quia confr�nnbsp;git portas xrcasjct uedes ferrcos c�m�nu�t/ Stuldnbsp;aff�igeban^ propter tr anfgrefl�on� fuam,et propternbsp;pcccata^fua. Vtfaft�d�retomn� efc� anima eor�, amp;C.nbsp;l'pf� eflentmorti uic�ni.Et damaueruntaddnm in tri 'nbsp;bulanoncjct�pfe cxanguftijs eor� l�bcran�teos.Minbsp;fituerbamfu�ctfanauiteosjCten'pu�teos nemorc*nbsp;renturgt; Gratias agant dno demifericordiafaa, etdenbsp;mirabilibus fuis qu� facit erga filios homin�. Et fa/nbsp;orificcntgratiaruma�ion�, et cnarrcnt opera eiusnbsp;cumcxultationc.cQaimareingrediunfnauibus,�cnbsp;ncgotianf in aquis uaftifllmis. Hi cxperti funt opc/nbsp;ra domin�etmirabilia eins in mari. Dixit,etcxcita/nbsp;iiittcmpcftat�maxima,q�iaflodusmaris exto�lun/nbsp;targt;Hiciam afcendcbant in cocl � iam deicendebantnbsp;in abyirum,utpr� angufti a rabefceret anima eor�.Ia.nbsp;dabantur et motabantur ut ebrius^ita ut nihil c�filqnbsp;cffctrefiqu�.EtcIamauer�taddnm in tribulationc^nbsp;et ipfecx anguftrjs eorum liberauit eos� Et reddiditnbsp;pro t�peftatc tranquillitat�,�t fubfidantfludus manbsp;ris.Hoc fado i�lentio Ixtati funt,et ip Ce deduxit eosnbsp;in porta �t cupiebant* Gratias agant dnodemii�rinbsp;cordia
-ocr page 997-,1 JI P s A L M V M C V1L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4?
cordiafua, et de un�rabfli'bas fais qux faci't erga fili/ Os homin�. Et exaltent c5 �necc�cGapopnh',etin connbsp;fefl� fenfor� predicent �um J Torrences exiccab�ne'nbsp;et fontes featurire defier�t, ut fertiles ante terra �amnbsp;null� frud�ferret, propter malitia hab�tant�uminnbsp;ea. Ipfe aut� quod crat ficc� di'tauit aqua,et in aridonbsp;fecit fontes. Et collocauit illac cfurientcsjUt paraf�enbsp;ciuitat�inquahabitent.Etfcminarentagrosetplannbsp;tarentuineas,et collig�rent annuosfrndus.Etbencnbsp;dixit cisutmultiplicarcntur ualde,ttiumcntaeor�nbsp;nonparuo numero cflefecit. Imminuti funcautemnbsp;iter� et humiliati � uiolentia et coartatione maligni�nbsp;Cum cfFunderet contemptas fuper principes, et o/nbsp;mnia in errore et deferca iaccreat. ^d ipfe protexitnbsp;pauperem abafflidione,etauxicfamili� eiusutgrc'nbsp;gem ouium. Hxc uidebunt redi et laccabuntur,et o-ninis iniquitasoppilabit os fu�. Quis eftfapiens utnbsp;h�c obferuetflta dem� agnofc�t uaria beneficia dn�nbsp;d si ^uif hicaUegor�isrequrituide�tmeos caVHmenurios.. Priffldtnbsp;Hero iic uidere quod ucr�d bibent, fyc. b Frimi fivnt qui pducnbsp;per� cr tniferi[unt,non habentes domuin, �dgi, non uidentes qut po�intnbsp;c Secundifunt,quicdptiuipropter deliSn putiiuHtur�
i Tertiffunt�ultijid cfl, deum non timente!,[ed in peccdtii uiuen� iet,^idconiorbitpoftedconficiuntur. f (i�lt;�^^^*f^tftiHi�guitidetnbsp;ptricuidmdriiexperiuntur^ f Qtiinttfunt,qui�eriUtdteterrtepunbsp;niuntur,cr rurfam dei dono pbiuidm ej fiuHus terr�recipiunt.
g Sexti�vnt quiucl tyrdnnos�ufiinent uelfedilionibus premulur.Uo ceffant imp^ mdgijlrdtus 4 tyrdnnide^ pofledfeditioft dues iudicio deinbsp;f^vnt migi�rdtacontenipt�jtuneidcetpoUtid etotnnid.Liberetnos deusnbsp;f�iimtfericordtdO'tion u�iislt;ttwfiifctft4dmod(uii meremurtAmeth.
Ltl 4
-ocr page 998-�41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� y C T A R I V H POMERANt
F S A L M V S Cvm.
^TiUdof, f'ftlfMuscdntidDauniii.
Ex T7gt; O� Pflt;dm, 6o. hunepfdmumnuclligts.
Aratum cftcor meum dc�s, ad canrandutn et pfallcndum ctiamgioria mca. Euigila pfal'nbsp;ten�ctcitharaj diluculocuigilabo. Gratias
tibi ag�m domine inter populos pl'allani tibi intet nationcs**�Quia mifcricordia tua ubiqueeft qu�mnbsp;late patet coclum^et ueritas tua ubicunque u��dcnturnbsp;nubes. Exalta rc fuper c�los deusy�lt; Eiper omnemnbsp;terram cxaltetur gloria tua * Vt liberentur diled�nbsp;tui,faluadcxtera tuaetexaudime^Dcus loquiturirtnbsp;fanduariofuo undccxulto,'partibor Sichern, ual/nbsp;km Suchocdimcciar. Mca cft Gikad,meus eft Manbsp;nafle, Ephraim cft fortitudo capitis mei, Inda eftnbsp;princeps meus Moab cft olla ab�uti�is mihi, fupernbsp;Edom profcram calceum nxum/upcr Philiftxos iunbsp;bilabo.Qtiis dcducet me in aliquam etutratem muninbsp;tamrquis deducct me uflt;j in EdonicN�nnc tu deusnbsp;qui repcllts nos necegrederis deus in fiducia ro/nbsp;ftrorumcxercit�unt�a nobis atixi'iumintribulanbsp;donc, quia uana cft falus quxc) pc�atur ab homi'nbsp;ne Per deum def gnabim.is fertia, ipfe concElc:.bitnbsp;inim'cosnoftros,
d Glorid.�iirjlrutnentotnuf�cociuodcutnglcnfcoi b tnum rc]p!cit in regnum i fcrf/��nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro/irtl( ontrriaJud per taium mufi
Jum-Mox fuunt iHuJ te pord�e r�gi um comnientldt d^deo dccrpt�\linde tdnde.-n'Mdinternum lt;. hrihregttii fitprodituru.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Pdrt!bor,Gc 1
Idefi^recenfebuc^uospepulotper deum iibcdmfubditet rga
psal^
-ocr page 999-IW t s � L IA V a
CIX.
�4P
5 A L H V s CIX.
Titulut, � pfilm�s DdMdif d�prtedner.dum, OrdttainperJ�HliChrt/kcStrd luddpreditor�et ludjeos crttcifxoret,nbsp;eptifUf prteditit mterit� O�Murdtion� dduerfut deS qM/iilduiderr.uft
Eu5 qui cslaus mca,nc f accas.Quia apcroc runt contra meosluumimpi'um etfraudo/nbsp;lentum, etloquuntur adutrfum me lingu�
dolola. Verbis va odioprofc�lis undiqueaggredi/ untur mCjCt pugnant aduer fum me fine caufa. Pro dinbsp;led�onc mca aduer fantur m�higt;ego autcm oro. Rednbsp;duntmihi mal� pro bono, odi� pro dile�ionc mea�nbsp;�Conftitueimpiosfupercumjct Satan ftet�dextrtsnbsp;cius.Quifquis docctur abco,huius uita fit impia,�lt;nbsp;oratio ciusf�tpeccatum. Fiant dies eins paoci,ctofznbsp;ficium dus accipiat alius? fiant filqeius orphani^�Cnbsp;uxor eius uidua �. Errabundi eant filii cius et mendiznbsp;cent, �tquscrant uidum ut quideuaftatifont. ExU/nbsp;gat fccner ator uniuerfa quxhabet, et alieni dir ipi�tnbsp;bona cius.Ncmo ei bencfaciat, aut miferea�ur pu/nbsp;pillis eius.Eradiccnturpoftcricius,ingenerationcnbsp;fccunda deleatur nom� cius. J n mcmori� redcat ini/nbsp;quitas patrum cius coram domino,ct peccatum ma/nbsp;tris cius non deleatur. Sinthxc coram domino fern/nbsp;permet mcinoriacorum abolcatur fupcrterra Pro/nbsp;ptcrea qt �d non cft recordatus facer e mifericordi/nbsp;am,fed pcrf cutus eft ^hominem affiidum et paupcnbsp;rcm,etanimoconferuat�,uteumocciderct Voluitnbsp;t�aLdidicnemct uenictei � noluit benedidion�nbsp;quot; �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III 5
-ocr page 1000-A V.C T A R tv M-P OM ER AN gt; c�ongabitur ab co. Et induit maled�dionc tanq�atnnbsp;inter lus ueftimentumjqu� �ntrauitininterioraei'u#nbsp;ficutaqua,et fient oleum l'nofla ei'us.Hxcfiat ei ficiitnbsp;ueftimentum quo operiatur ,et ficut zona qua femlt;nbsp;p'crprxcingatur. Sicfiat�dom�noijs qui aduerfancnbsp;mih�j�t loquunturmalaaducrfus am'm�meam.Tunbsp;autemdomine, domine efto mcc�propter nomennbsp;tuumjqui'a tua m�fericordtaeft c�lblatio mea,cn'pcnbsp;me.Quta pa�per fum ego etafflidusjCor meumeonnbsp;cuflumeftintrame. Abeo ficut umbratranfiens,Scnbsp;fugor ut locuftx.Genua meanutantprxi'c�un�o,ccnbsp;caro mea macilcntaeftnonhabenspinguedine. Etnbsp;fum opprobri� �llis,uidentes me l'adantcaput. Ad/nbsp;Gsquxfom�h� domine deus meus,faluamefecund�nbsp;m�fericordi'am tuam. Vt agpofeant hancefle manunbsp;toam, qu�d t U dnc h�c facis. Cum ipfi execrantur,nbsp;tu bcned{c,cum infurgunt aduerfum mcconfundannbsp;tur/eruus autem tuus exulccf.�nduantur aduerfarijnbsp;meiignom�nia,ctopcriantur ut ueftimcntoc�fufionbsp;ne/ja. Gratias agqm domino ualdeorc meo ,ctprxnbsp;dkabo eum inter multos/ Qnia adeft pauperi � de/nbsp;xtF�s,ut faluct cum ab qs qui damnant uit� eius.
A SumnA.Aduerfiriortido^rind uitd,difeipiaid,ordtitgt;J�tddmnitA. b lloc/i�lntn cfl lud� eutfucee�it Hldth�M. Hoc (y luddieo populonbsp;�dum eft cui lucee�it ccclefid gentium.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Poil quddrdginta dns
not db ocee�ione Chri[li perierunt luJ^ei.nott dmpliut hdbit regnu/dcer� dolium, deum.nott dieuntur nunc populut dei,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d Homin�, Cbri
flum cuinfuis ut dntcd prophcldt piot, quetiiddmodum etidm hodiett� ftrt /icM,nthil ueriti ddmttdtioneni horrendem ItttUet �(gt; . enbsp;n�m^dettfwnpotefl
-ocr page 1001-IN m i JIT A ex P S A L M V S CJL
Tiluluf, Pfalmus DMtd.
Praffhetid MiJe infignu O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de c hrt^,fictiiAdinodut� fittm
tttt fit tternut rex tO' fiicerdos, er cm pater dederit cmue iudicium, �* quod deebrdiitur uerus ejje deus in dextem dcifedenf fbedtor cr ora�nbsp;t�r pro ttobis, id quod ejl eius facerdotifpcrpetuvm officium^ alolita legenbsp;Vfacerdotto Aaron ut lati�imefimul cr fanf��inte btec mterprcMmnbsp;autor epi�vIteadHeb.
Ixit dns dno meo, fede � dextn�s meis ,do/ necpon�inim�cos tuosfcabell� ped� tuo/nbsp;f�. Sceptr� regn�tuicmi'ttetdnsexZion,nbsp;dom�narc�nmedioi'nimicor�tuorum. Spontancatnbsp;oblati�cs oflFeretdb�pop�Ius tuns tcporeui'don'�nbsp;ru� in ornatu fandlo,ex utero aurore ros crit dbipanbsp;ftcn'ras tua. lurauit dns et non p�nirebi'tc�,ta es fagt;nbsp;cerdos in xtern� fecond� ordin� MeHlt;izcdek�Dnsnbsp;qui eft � dextris tuisjpcrcutict in die ir�fu�rcges.lonbsp;dicabit inter gentes, plena erunt loca occiforum canbsp;daueribus, percutietcaput magnarum regionum.nbsp;Detorrenteinuia bibet.proptcreaexaltabitcaput�nbsp;' d 'Varieinterpretatuf e�,cr iafiatushicuerfits er abalijscrittetinbsp;bis,fed h�ce� fententia Popului Chri�i,id efl, credentes efferent Cbrifionbsp;cr deo patri non coa�ae fine legis,fed liberales et uolnntarias obla�ones,nbsp;netf}pe�)irituale5,t. Petri t, tempore ui�orM,idejfquand�pnedeabtanbsp;tur Ptuangelium cr triumphus Chrifli fuperate peccato (2quot; mortc,ubi(ocsnbsp;p�rit dilatari regnum Chril�adgentes I� ornatufanilo,id eft, habebuntnbsp;ii credentes CT facrificantes uefiesfummi pontificii indutas, de quibses aHnbsp;bit Sacerdotes tui induantur iufhtia, Vides omnesC hri/hanos effefacer donbsp;tcs 'm ur�co fteerdote (. hrifh ut infr� dicitHr. Stpofieritas tua o chrifienbsp;�rit ros uel quafi ros ex �tero auror�,id efi,anle attror� exort� cad�sfuOanbsp;ttisyfixcundusjtetificattspafcua cr agrosXbrl�ianino deficiettfedfiaren,nbsp;tewsentaperf^iritAfefenivltiplicabunt,
-ocr page 1002-A V CT ARIVM POMERANI P S A L M V S CXI.
Ordti trunti^o populi ifra�l 'm��v pafchte cum dgnum edcrent,ut dp pdret,qu� tdnun otnntlus CT nobis communis efl, fitpi�dcm hic commeti�nbsp;ddntur ommd opcrd dci,maxime uerbum/accrdotiumicultus,lex^ax, n*nbsp;popul!,dc/infjo,gratta Non inquitut hypocrita/cd fx folo cordegrdtidSnbsp;ago domino,�ue in conjilio,id cfi/ecreto fitte in congregationejid tji ptanbsp;blico iufloruni cjuia hlt;ec laus operum dciinter 'tnfideles ut non tntel.ignbsp;itafxtct pr^ fau^tate CT opinione operum huntanortur, Dei opera �uninbsp;m.jgna/cd i�tcubi attcnduntur, mirum quanta tbiiucunditas (T gratiatnbsp;ruma�ho, Qutcquid ipfcordmat eji iaude Cf hanore dignum, ZT ifiiugt;nbsp;flitiatetei na,quiauerbo dcifan^hficatumcfi, Cf quicquid fecundum hcCnbsp;fit efiopus pulihcrritnum placens dco, utile hominibus,confirmans �os,CTnbsp;ueceff ! cfl cffe iultitiam teterna impij auti m cultus non � deo ordtnati tur^nbsp;pesfuntmconfiici�u dei CT aitgclorum CT crcdcntium, quos necejjc cflnbsp;perire � Inflituitfuicommernorationemper efcam agnum pajchalcm, pernbsp;lierbum,perfacrafnenta,itempercibu etiam corporalem ,fcd apud timii.nbsp;tesfe,alijbdnc comemoTation�ignorant,ut maxime utantur del multis d�nbsp;nis etfiicramentis ab ipfo inflitutisXurhiecomniaficiti ^uia mquit.nunwrnbsp;efi in tetern�ifader is fltijid cH,promi�ienis fidee.Sed ne fimiles excacatonbsp;t)iutido^B.om-l nonattendamus ai opera deicrobliuifcamurutimpij luenbsp;diet, Pfal, lo6, dat nobis fuu uerbii quo opera fiia nobis perpetuo inculcatnbsp;ad confirmandufidem noflra. Annuntiat 'mquitfirtiafii�h populo fuo,utnbsp;noci per in^dcUtate dcfici�t � promiflionc ut impij patres fed accipt�t hasnbsp;r �dit�t � gentiu 1 lit acceperut terra Cana.in expuljis geutibus, nos autemnbsp;cum CM a cipititus htercditat� mundi Abrahtepromifdm,Ro. 4 quteflpanbsp;ter multar�gcnti�fpfal 4-7.C�spopuli pt Mdite,Cfc.Pergituerofummenbsp;comendarc opera dei et mandata quod funtucritas nonbypocrifis, quodnbsp;funt iufla,non auertentia � fide ut opera tnonacbalia Cgt; itfltliariot urn ,fednbsp;ccrtificantia cos quod htec �eientes placean.us deo ct man�t in atcruum,nbsp;iieque enim folum wtellige hie opera dciqute fua perfonafiat, fed etiamnbsp;qu�(ufitcK per cum,nimirumfceundum mandatum CJ uerbum dus, Ec�nbsp;demptionem mittit fiepe populo fuo, CTredimtteumnonfolumcx Aegynbsp;pto, fed etiam ab omni periculo mentis CT corporis propter aternamnbsp;fix das'nobifcttn mttum . 1 {cq^ quia bee fielt,folem eius nomeninde apud
� nos debet faubtificariium.tia. Titneanus LieumcT fictmus feeumdum uerbum
-ocr page 1003-INPSALMVM CXir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;05�
iteriuM eius ^uicquid �cimus, dgnofamn honitatcm eius nbsp;nbsp;liius no�r^
erit m sternum dpud deunitCofiternptores fu� iuflitifs i)fldntur,fed Idu� dem non haient dpud dcum^de quibws alibi dicil pfalmw� incrcpaf Jupernbsp;ios^tnaledifh qui decUmint � mandatii tuit, �abes totwm pfalmum.
H A L E L V 1 A.
GRati�as agodno ex toto corde mco, in con�
lio iuftorum �c congregatione. Magna f�nt opera domini,qui attenditea deledaturcis*nbsp;Quicquid ipfe ordinat eft laus �lt; decor, et iuftitia yellMdalUenbsp;ciusmanctinxternum. Memoriaminftituitmirabi erdnorum,nbsp;lium fuorum clemcns et mifericors dominus.Efcam lt;nbsp;dat timentibus fc,inxtcrnum memor eftteftamen/nbsp;tifui� Annuntiat populofuofortiafadafua,utdetnbsp;cis hxreditatem gentium. Opera manu� eius funtnbsp;iieritas et iU ' )�omnia mandata eius funtfolida. Sta/nbsp;biliafunt perpetuoetin xternum, et fiuntfimplicinbsp;corde et redo op�r�. Redemptionem mittit populonbsp;fuo ,promittitfocdus fu� inxternum efTemanfurii,nbsp;faadum ettremendumeft nomen cius, Timor dninbsp;init�umeftfapientix, hxceftprudentisC lutaris ilUnbsp;qui ic exercetinhisjlaus cius manet in xtcrnuln.
4 /� rgo quicquid fecundum mandala da�t t etiam talc efl, quale tfl tnandatu.quemadmodum additumiunt non ut hominum mandata coaflenbsp;fed � nphet fidcli corde,non op�r� ad blaflgt;kemandum,id tfl,unde crtnbsp;daf teiulli�(ari,qucmadfnodumboc tribuunt hypocr;tlt;e operibus Itgumnbsp;lu�nanarnm,3Ut etiam diuinai-um^fid op�r� redo quia dcUj uult cr prounbsp;Mmopiofltnt.
P S A L M V S ex I T.
Commeadantur enim bie timentes deum propter h�:,
-ocr page 1004-gt;54 AVCTARIVM POHERANI �njimfudmuitdmt c confoldtio eetcrnd promittitur contrd omnemd�tMnbsp;qtiodhic uel patiuntur uel nutuunt, Mdxime conifnenddt firtem fidvcidntnbsp;^orum qudm hdbtt in grdtum dei, quod ta-rore twn refiliunt d iu^htid (idnbsp;quod ucrd fi des cfl) donee uidedntfitos hojks perire.
HA LE LV IA.
Eatus eft uir qui^rimet domi'num, qaiualdc dcledarur mandans eins. �� Potens fuper ternbsp;ram crit lemen eins, generationi rector� bc/nbsp;nedicccur. � Diuinx�e abundantia erunt in domonbsp;ciusjCtiaftitia ciiis manec in �cernum. Intenebrisnbsp;lumen exoriturredis �clementc, mifericordc et ia/nbsp;fto � Beatus eft qui mifericordia mouetur et mutuonbsp;datjficcuratfuas resut nemini incommoder. Quianbsp;in xternummanebiGin memoria xternaeritiuftus�nbsp;Cumplagafuturanuntiatur, nonmetvit, �quidemnbsp;cor cius conftanter fperat in dominum. Fir mum eftnbsp;cor cius,non timet,donec tandem uideat qu� uult innbsp;hoftibus fuis.Difpergit St datpauperibus) iuftin'anbsp;eiusmanetinxternumjcornucius cxaltabiturcumnbsp;gloria.^ Hoc uidebit impiUs ct dolebit, frendet den/nbsp;tibus fuis amp;(. tabefcct .quodcupiuntimpq nihil eriu
4 Timet,id e�,colit, Mdti d�tis dei^nvnfdcrificijs dUt�udijs proprijs, i Potens,] 1 d efl,durdbit,regndtit uel inuitis Kinucis,immortinbsp;Us eritiujhrwm progenies etidm in terrd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Diuitiie,lt;^c ] Res
itidm tenues iufhrum dppelidt �iiritus fdnUus diuitids, propter benedi^ 8iohem,(juidfdtif hdbent. Impiorum opes uocdt in prouerbijs Correpo�nbsp;nem, propter miledtHionem. Pietds hdbet promi�ionetn preefentis uU^nbsp;tS f�turie,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d �edtus,crc.2 Aliend non lfdit,fudcurdt iup�,bi^
^iptric�rdieun uolo t^enfdcrip�umfdicit dominus,
-ocr page 1005-IN P�ALMVM CXI�,
e HoCjCZc.] No� effidct quod (Ogitat coMra �tfiwin, uetiSdei au bic credit uiuit creflin ittcrtiHm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Swnnu,diiut�(J}9nort�j,
Mlu[gt;tiitem,definfwnem,nonutn]undus,f�d � deopctety noli talilgt;utconfidere/ed,Z!rc.
P S A L M 7 s CX�ir,
C�mmendAtio C praphetid de regno Chrifli, qui mortuos uiuificd^t exAltat �fiercore pAUperes,mfa;ciidos fertiles factt^cotrifuperbos deifcit^nbsp;ut crliAnnd miter ^nnaelisce�nit,aQc�at W.teromnes gentcf quintnbsp;lite pitet ca[(im,id quad cr ipfe dicit. Omnis quife exiltdt humiliibitur,nbsp;trCfVidcs etiim quim non open niomchalii hic, fed politici er oecono�nbsp;mificommendet, deo dinteuirosqui pnfint e^- fortumiite itofin.
H A L e L V I A.
LAudatcuos ferui dominum, laudatcnometi domini. Sit nomen domini bened!�5,�x hocnbsp;cempore ufquc in �ternum ? h folis OFtu ufejnbsp;adoccafum, benedidum ficnomen domini. * Exccamp;nbsp;fuseft Dominus fuper omnes gentes,^ gloria eiusnbsp;cft ubicunegeftcocl�. Qu is cftficut dominus dc�snbsp;noftcrfquiinakis fe coIIocauir.Ettamenhumiliarcnbsp;ipicitin cocIonbsp;nbsp;in terra � Qui eleuac ex puluerc de?
fpedum, et e ftercorcereptum exakat pauper�. Vt Tedere faciatcumcumprincipibus.cumprincipibasnbsp;populifui.Qui habitare facit fterilem in domo^ut fitnbsp;Iseta filiorom mater. Haleluia,
i Qa� prauilet dijs gentium, cr omnisfidued bwntini nihil eli.
b Gldrii,crc.liilt.$,operu!tc�los g'oriicius. c Q^elcv int,t��c,2lnpolitici O oeconomici,im�etiim inccclc�a^
P S ALM VS CXHll
Gntiirumalho pro libentione ex Aegypte, erc. antild, ut uidetur ai�flo pifehte. No^ quotidiehoc pfilmo Chrifk benedicimut, qui educitnbsp;Kot per mire id�erforum huiutftculi nolentc carne �r t^abolo tx mortenbsp;Cr peccatif in uitam ttternant.
-ocr page 1006-GVmegredere^ Ifrael cx Aegypto, domus lacob ab alienopopulo/Factus cft �udafannbsp;duan'umeiusjfra�lregnum ei�s.Marc ai/nbsp;dit et fugicjordanis abrjc retrorfum. Montes fub�nbsp;It�rant ut agm^colles ut pulU ouium Quid accidebatnbsp;tibi marequ�d fugifti fet tu lordanis quod rctror^nbsp;famabf)ftif Vos montesqu�dfubfilqftis ut agni�fnbsp;�os co�cs ut puIKoufumt' Coram domino mouebanbsp;tur terra,coram deo lacob Qui mut�t petram in ftanbsp;gna aqaaram,ct filicem i'n fontes aquarum.
4 ide�,ficcrdotiumcy rcgtjumdedit cit, b BtecOMMa� Iklfunt 4 �xie dominiuel L�rj.m domino, Jicut runcafud nos 4 Acte no�nbsp;�r4 non �git lex C pcccitumynec uerbum per nos oritur. Qijid ntdfiicienbsp;domini h^cfierent, cum totd terra moueatur etiam vfcp ad JeditionciK amp;nbsp;ferfccutionem 4 rcuelatione dei per uerium omnia mutantisf
PSALMVS CXV.
(3rati4r(vnta^o,qu�ddeusuer� ffl 4JiKfor, dij nihil'untAdeoorJ.Ko nobis-iijc. Kon rejpicc iuPitiam er dignitatem nofiram,ahoqui nunquantnbsp;iuuabit erimiu populusabfquedeoutgent ks,fedrefpii.egloriamo'nbsp;nomen tuum,iiuo prttdicaris uerus,uiuus,cr abundefaluans dtus. Sccun�nbsp;dum hoc nomen uclis agcre pro nobis er non fecundum nlt; men nc�riMjnbsp;quo uocamur cultores dei,facri�catores, eantores, teiunatcres, bonortsMnbsp;operum ��ores, C7c.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;talta nomina pi ffunt es- gentes habere,es
h�leis profuntt
NOnnobl's domine non nobis,fed nomini tuo da gloriam, de gratia exhibita et uerigt;nbsp;t�te tua. C�r dic�t genres, ubieft deus eo/nbsp;rum'T^Dcus aut� nofter eft in coclo, qnicquiduultnbsp;efficit. Simubehra ueroilior�funtargent��^ a'�*'��nbsp;.gt;!.!nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opera
-ocr page 1007-INPSALMVM CV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 $7
opera manuum honn'n�. O s habent non loquun/ tur^oculos habentnon uident, Aures habent�Cnbsp;non audiunt^ares habent �e non olfaciunt, Manusnbsp;habent�e non palpant, pedes habentet non ambn/nbsp;lane, necloquuntur per guttur fun� Hi$ rimilcs fnntnbsp;quihxcfaciunt,etqai in eaconfiduntjfracl autefpenbsp;ret in dominum, bice ft auxilium �e feutnm eorum�nbsp;Domus Aaron fperetindominum,hiceft auxiliumnbsp;feutum eorum. Qui timet dominum fperent in do.nbsp;minum,hic eft auxilium feutum eorum. Dominbsp;nus memor eft noftri et benedicit nobis, benedicitnbsp;domui ** 1 frael,benedicit domui Aaron.Benedicit tinbsp;mentibus dominum, pufillis cum maioribus. Bene/nbsp;dicat uobis deminus adhocamplius,uobisetfilqsnbsp;ueftris. Vos eft is benedidi domini, qui fecit coclumnbsp;et terram.Coclum qu�m uaftum eft domini eft, ter?nbsp;ram autemdcditfilqshominum.Nonmortuilaudanbsp;bunt te domine,n;qg omnes illi qui defeendunt in�finbsp;lentium Sednos benedteimus domino,ex hoc tern/nbsp;porein xternum, Hallcluia.
A quot;VAnA eil omnis�ducid que )wn efl Mi deum uertaa,Primtim prace ptwm.lion habcbisdeos dlietws. b Similet.] I'defltreprobicr biulinbsp;k$ dd omne eptu bonum etiam fl tnultwm glorietitur deoperibus bonifynbsp;Timoih. I. d lfli�[.Regn�iil.AAron,fdccrdotiun], Ti)nentcs,(}ut�nbsp;cunijuc dffitdi per totum Mundum, e Silentium,pfdl. 94,
P S A L M V 3 exVI.
GrAlidrumailio,'quod deu^ precetexdudit,et ex dngttflid mortis (S flrorum eripit, de qud grauifliniA CT/^MtUAli�imd tentAtione pducis cotnbsp;gniw, plwcsfa�ifunt'^pfdltni.
Ximnt
AVCT/RHM POMER�NI
Mo quod dominos audit uoccm et obfecra^ tionem mea.Quod inclin�t ad me aur� fuam�nbsp;(deopertotam uitam meam inuocabo eum�nbsp;C�nxerantmcfunes mortisi etanguft���nferniap/nbsp;prehendcrantme,i'ncider��n tribulation�etangu/nbsp;ftiam. Sednomendni l'nuocaui, �dnelibcra animanbsp;meam.Dnseftclem�set i'uftus,et deus noftereftnbsp;mifericorSfDns cuftoditfimplices,cam fdccumbonbsp;�pfe faluat me.� Redi � anima mea ad r ranquillitatemnbsp;tuamjquiadnsbenefacittibi.Q�oniamtuen'pu�ftinbsp;animammea ex morte, oculum meum �lachrymts,nbsp;pcdemmeum �lapfu*^ Ambulabo ergo coram do/nbsp;mino in terra oioentium,
�t 9[iil.3'7�Siceciderittton(ilijcictur,^Ct b Pofihiicbent bibeio per detim eum iU�, quibeateuiuuttt erepti�fuis nialis.
Qji� [equanttir cohterent bi Utebneo et� pfiiltno prlt;ecedentiXot:qucri� turfe pttti,quufuif dem et d�i tieritdt� co�tetur, omn� uirti t� fiductinbsp;bomiuu menddci O' ftlfdnt feiens, id quod mundux fajbnerc non pote�,nbsp;undefitutinfa prtmdntur,omnibus mdlis,o fapeinanguflijs tr�pident�nbsp;Sedcontmhitcomnidc�/oldturfefe^quodcertofcituerbui'imm o de�rinbsp;tidt� e�'eueri,ideeq;gt;pergit.Sicdut dicit: SiiUipotdreme uolunt ex cdlicenbsp;irte fu^tdceipidm ego cdlice grdtiit o fdlutb, o �isitudliter mt btebridsnbsp;bOiCr per prttdicdtion� potabo inde omnes quotquot mecum bibere, amp;nbsp;huius confoldtionis f x aerbo participes ejfe uolunt�Hic f ft no�rr cdLx quonbsp;O feruimui deo, w glorificdmics nomen eins, rcddin.us uotd no�rd,nbsp;�empe UQta primi priecepth fecundum quodfufeepimus c�w ut fit deus nonbsp;fier,cr uouimus nos ipfu/mbonordturos,prtedicdturos et tnuocdturos Ko�nbsp;funt h�cuotdmonacbdlidjUt er Pfdhu.deuotls Cbrifli btdicduimus.Hicnbsp;I rurfii/m muenieStUtfiepe diids,qu�dfdcrificium grdtidrumdfbonis, prtedi^nbsp;edti� uerbi dti,con�fiio wminis eiw^fit uerus dei cultiK,Grc�
Credo
-ocr page 1009-IN P^ALMVM CXVL
CRedoj�idco loqoor.cgo aut afHigorm�mi's. Egodi'xi intrcpidationemcajOrnnts homonbsp;�(i��mcndax�Q9idretnbuadncgt;,pro omni/nbsp;bus erga me benefadi's. Cah'ccfalutarem acci'piam,nbsp;et nomen dnf prxdi'cabo^ Vota mea dno reddam conbsp;ram omnipopulo eins.Pr�ciofa eft coradhomorsnbsp;fan�lorum eius. O dhe ego fum feruus tuus/fcruusnbsp;tuus/iHus ancillx tu�,d�rup� fti ui'ncula mca,Tibi fanbsp;crificabogratiarumadi'on�jetpr�di'cabonomedmnbsp;Vota mea dno reddam coram omni populo cius, Innbsp;^trijs domus dominijinteolerufalcm. Halleluia*
4. Rom lo.Cordc crediturtidiufliti�,orefitcofifiio adfiilut�. Sequitur fiue crux.Prtetered iitcidut etia fiin�i in horrendtu teutdtiones etnbsp;teepiddtionci.lbi uidentomniA efiefilfitiit�,quibtK cofidunt homints,bocnbsp;poftedexperti docent exueriodei.nbsp;nbsp;nbsp;b MenddXtJCottfidereinbomia
item tan^m nihil dliud cfl quim udnitdx^P/dl. 6z.
P S A L M V S CXVII.
Propfcffw de Cferiffo.Ro.�s^u�d Mus mtwdut eu Iduddrc et colcre de bet,prte�itd omnibus mifcric�rdid fiue grdtid,et exhibita promi�ione patrinbsp;busfii^,itd ut nwte in regno chrifii fit reini�io peccator� exuitd lt;eternd,nbsp;gdudium et cofoldtio regnet cotrd peccdtu,mort�,didbolu et omnia mdld.nbsp;LAudate dnm oes gentes,pr�dicatee� ocs ponbsp;puIuQuoni�mifericordia eius regnat fupernbsp;josjCtuehtas domi'ni mxternum.Halleluia^.nbsp;P S A L M V S CXVII I.
Ulaxime egregius pfdlmus CT prophetid de Chrifiidnii er cfe Chrifid lapide anguldri,P.phc,t, ad tempus rcprobdto,i. Pet, i, quemadinedumnbsp;^riftutipfe interpretdtur p�dlmiuerbum Matth, li. SicCrecclefid re�nbsp;probdtttrcrcon�rmisfit imdgini filijdei Rom.t.�dgrdtiasagit defa^nbsp;twic diuerfarijspereuntibuf,ctpergitpropaganddinciuitdtes er r�gna.nbsp;Aperitc inquitntihi portdis^crc, quia rej^icit itt lapidem reprobatwmjfcinbsp;Mmnt t
-ocr page 1010-9U ATCTAR�VM P O M E R � N I gityt/�cdftt��, 0� ducem prlt;tccdentem Chnfiuvn,�ib �.C�' glori�tur denbsp;dieexulUtionisquintficit dantinus, de dicreuelatiCuirige�ij ^dieucrenbsp;fi�D,id quem omnet prophetlt;e rej^exerunt.
GRatias * agi'tc domino,quonia bcm'gnus cflj quoniamin xtcrnumperfeuerat mifcricor/nbsp;dia cius.Dicat nunc Ifrael, in xtcrnum pepnbsp;feueratmifericordiacius. Dicatnucdomus Aaronnbsp;in xtcrnum perfcuerat mifen'cordia cius. Dicat n�cnbsp;qui timcnt dominum, in xtcrnum perfeuer at miferinbsp;cordiaeius. In tribulations inuocaui dominum) ic,nbsp;exaudiuicmedominus reddita confolatione,domt/nbsp;nusmec�cft.nontimcbo^quidfaccrctmihihomo�nbsp;Dominus mec� eft utfaluctmc,, �ccgouideboqdnbsp;uolo in hoftibus mcis. '* Bonum cft c�fidcrc in dominbsp;num,et non fpcrarc in homines, Bonum eft confidenbsp;re in dominum,5c non fperare in principes. Omnesnbsp;gentes circundant me,fed in nomine domini diflecanbsp;bo eas . Circundant me undique, fed in nomine do?nbsp;mini diflccabo cas. Circundant me ficut apes, 5c2rlt;nbsp;dcntficut ignis fpinarumj fed in nomine domini difnbsp;fecabocasImpcHor ut cadam, fed dominus faJuatnbsp;mc.Dominus eft fertitudo mcajCt pfa'mus meos,t5Cnbsp;falus mra. Cantaturc�gaudiode uidlcrja inrabci*-*nbsp;naculisiuftorum, dcxrcra domini obtinetu;(ftori�nbsp;Dextera dominiexakataeft, dexfcra dlt; mini obt�nbsp;net uidloriam. Non m.oriar fed i)iuam,ct narraboo/nbsp;pcradomini.Caftigatquidcmcdominus,fedmortinbsp;non
-ocr page 1011-IN rSALMVM CXVIIL non tradit me. Aperitcmihi portas luftitic.ut ingrefnbsp;fus I'n eas grattas agam domino Hxc eft porta cio/nbsp;mi'nijiufti intrabunt in earn Gratias ago tibi ,.qu�dnbsp;affligismCjCtrurfummefaluas. Lapis queinrepro/nbsp;banrxdificatores,fadus eft caput anguli. Adomunbsp;no fadum eft iftud, ct eft mirabile i n oculis noftris.nbsp;Hxc eft dies quam facit dns, extskemus I�temurnbsp;in ea. O bfecro domine falua, obfccro dneda profpcnbsp;rumfucceflum. Benedidus fit qui uenitin nominenbsp;domini, benedicimus uobis qui eftis ex familia do/nbsp;mini. Dominus eft deus qui illumin�t nos, ornatenbsp;diem feftum frondibus , ufque ad cornua altaris.nbsp;Deos meus es tu, St gratias ago tibi ^mi Deus egonbsp;prxdicabote. Gratias agitedno quonia benignusnbsp;cft,quonia inxternu perfeuerat mifericordia eirs.
4. Inperfondeccle�^lcgcoitinid. b Bonum Hoc cdro non intclligit,qutd crucem non cdpit,et�ne cruce non fiditur dco,fcdnbsp;cdrofentit�.Bonum efl �dere homimbits. 3ed homines nefeiunt leldri,pri'nanbsp;cipes non pol/unt iuudre.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Promi�iones dci hdbet fidis cede�
ftie,qu�dperituri�tntdduerfdrij,cyc. Q�oddicit dij߀Cibo,i-gt;o de gtudio fedttiofo dicit�ed def de CJquot; uerbo dci I pfc. 6. C hriflin dicit : Dabouobisnbsp;os cr fdpientid cuinon poterunt re�fitre onines aduerfarijuefm, Verbonbsp;tioflro pent didbob cr Antichrijlidnum rcgtium, hoc�cit dexterd dotnininbsp;quemadtnoJum h:c additur, Apcr/tc, e^c, Ilt;/ efi, pcrciuitates ZX r�gna,nbsp;ubi deus habet !~uos elecios, licet pro tentpot e impios, pcrgain 1 uangdio,nbsp;inuiiis partis infes orutn Sed iu�t mtrabtisit in hanc po^ tarn, id cfl/yncerinbsp;dodvres co�i�ores�dci. Student ctiam in ufn^id e�, p 'eudo.ip0,fhli CTnbsp;fc�ht ij intrare/. Ifa doflrina,fed afeendunt aliunde ut fin es cr lairones,nbsp;qui obfit^ tum (y latrocinium iudicandifiunt. iodn, le. No� audit runt casnbsp;tuts MdgniconfioldtiohodieCtfictnpcrccclefue.lrrumpunlquidcni,fidnbsp;tton ludncbunt.itifipie/uideoruintutdfittoiiuubus hominikus.
iistntit $
-ocr page 1012-avctar�vm pome rani
PSALMVS CXIX.
Bffic /��g�s cfi bic pfalmus, ordlione, confolutione, io�rhid, grdlide rumdchonc pletiusidd hoe �Mxitn�/d�liu, ut prouocet nos nd ucrbum dei,nbsp;^uod nmUis tterhis commenddt, interim detcrrctis nes d-^�s dochribuStnbsp;� frfttdio O' eontcmptu uerbi, ideo^ inter cenfoldtorios pfdlmos pr^e-cipuuf eft. Siq^ttidcm hoe uttum in ecclc�d efl necc�'dr um, nemp� hdberenbsp;O dudire f�ncerum uerbum dei, Inde ej�cdciter �equutur, ordi-c, doecre,,nbsp;confoldri,grdtiM dgcrc,prophctdre, den colere, pdti,ficere quicqnid de�nbsp;pidcet o didbo'io diflihcet. vbidutefncoiitcmniturdui�flidituruerluim,nbsp;nonfunt h^e, E � ubi non �yncere tierbum prt�dicdtur,ihi flint qui dem mul�nbsp;ta ordtioncs,do�iriniC, confoldtioneSjgrdiidrttmdfliones,cultus deijpd�ionbsp;ties, propheti�/ed in j�eciem fllfle,o nihil utiles, quid religio didboli eflnbsp;omnid immundd reddentis fltd h^refi o flt'fd doilrinii. Idea qudndo htutcnbsp;pfdlm��ueilpdrt� eius lcgis,diligetcr ob/crud Efnphdflm i� diflione Tuus,nbsp;tud,O'c, ut femper antitheftfeids hoc dici contrd do�rinas o trdditionesnbsp;ty opiniones humdnds.
Q^ttdrius T Eatifuntquiini'ntegricateuiannf,qu(ambu/ L r*^lantinlegectomi'ni� Bead funt qui cuftod��tnbsp;JLzceft�mon�ae�us,qn� toto cordequxr�t eum�nbsp;Namqni innqs eins ambulant, non operantur i'ni-*^nbsp;qui'tatem.Tupr�cepift�manc�atatua feruanualdc;,nbsp;Vti'namdirigatur totauka meaad feraanda ftatutanbsp;tU3*Tuncnqn pudefio,CGmrefpi'ci'o ad omnia prx'nbsp;cepta tua�Gratias ago tibi re�o corde.quod docesnbsp;me iura iuftitiaetux. Statuta tuaferuo, non dcrclin/nbsp;quasmeunquam.
1 j nbsp;nbsp;nbsp;Quo fiet ut adolcfces inculpate ambulet'feruan'*
* douerba tua. Totocordemeo quaerote, nefinas meerrare� prxceptis tuis. In corde meo conferuonbsp;eloquia tua,utn�pe�cem in te.Benedi�lus fis tu^doznbsp;minej docenie ftatuta tua, Labiis meisnarrabonbsp;mnia
-ocr page 1013-IN P5ALMVM ex IX- �sf ttin�a ilira oris tui.De uia teftimoniorum tuoru gaonbsp;deo/icatdeqaibufcunq^diuitqs. Deraandatis tuisnbsp;diflero, fit rcfpicioadfemitas tuas ? Inftatutis tuisnbsp;me obledo, non obliui fcor uerbor um tuorum*nbsp;Benefac feruo tuo ut uiuam,5lt; feruem uerba tua* 11nbsp;Reuela mihioculos,utconfiderem mirabilia in legenbsp;tua.Peregrinus ego fum fuper ter r am,ne abfeondasnbsp;� me prxeepta tua. Con tufa eft anima mea prx deft/nbsp;dcrioergaiuratuaomnitempore, Increpas fuper/nbsp;bos,maledilt;fti font qui errant � mandatis tuis. Auernbsp;te�meopprobri� et contemptum^quiateftimonianbsp;tua cuftodio.Etiam principes fed�t �c eloquun^ connbsp;trame,atfcruusmus difleritdeftatutistuis, Teftt/nbsp;monta tua font obledatio mea, et font c�ftiiar ij meu
Adhxretpulueri animamea, r�cr�amefccund� l�ij. uerbumtu�.Vias meas narro,et tu exaudis me,do/nbsp;cerneftatutatua. Viam mandatorum tuor� facmenbsp;intelIigerejetdifleramdemirabilibustuis.Prxm�nbsp;rore tabefeit anima mea, c�forta me fecundum uer/nbsp;bum tuum,Viamfairamamoue�mc,et legcm tuamnbsp;faue mihi, Viam ueritatis elegi, luratua propofoinbsp;mibi. Adh�reo teftimonijs tuis,dominenefinas menbsp;pude fieri. QUando tuconfolaris cor meum, curronbsp;uiam mandatorum tuorum.
Oftendemihidneui�ftatutor�tuoru,Htcufto/ y. diam ca ufquc infincm. Inftrueme ut euftodiam le/nbsp;gern tuam, fit feruem earn toto corde - Deduemeia
-ocr page 1014-gt;64 AVCTARIVMPOMERAN! fctnits'pr�ceptor� tuor�jqu�a placet eamih�.�nd'nanbsp;cor meuin ad teftimonia tua,ccnonad auaritiam�nbsp;uerte oculosmeos ne refpiciant aduanam dodn'/nbsp;nam, fed r�cr�a me in nia tua. Serous tuus prxccpt�nbsp;tu� credat cfle uerbum tu�,ot time�tc. Aucr te � menbsp;opprobri� quod metuOjqu�a �ucunda funt �ura tua,nbsp;Ecce dcfidero mandata tua,recr�a me luftitia tua*
VI. Domine contingantmihimifericordi�tu�jfalus tuafecundumeloqniumtuum, Vt refponderc poPnbsp;fim opprobranti mihi, quia fpero in uerbum tuum.nbsp;Et ne collas ab ore meo uerbum ueritatis, quia fpe/nbsp;ro in iura tua. Scruabo legem tuam afliduc, perpe/nbsp;too�C in xternum. Et ambulo cumgaudio,quianbsp;mandata tua quxro Loquor de tcftimonrjs tuis conbsp;ram regibus, nee erubefco. Et deledor prxeeptisnbsp;tuisj�camoea.Etleuomanus meas adprxeeptatuanbsp;qux amo,ct diflero de ft at ? t is tuis.
? 11. Memor efto uerbi tui feruo tuo,in que d mefacis fperare. Hxceft confolatiomeainafflidiionemea,nbsp;quiaeloquium tuumrecreat me. Supeibi d�ridentnbsp;me, non tarnen � lege tua dcclino. Demine quandonbsp;recorder quemadmod�iudicaueris �conditomunnbsp;dCjConfolationemaccipio.Ardet animus mihi comnbsp;tra impios ,qui derelinquuntlegem tuam. Statutanbsp;tua funt mea carmina,in domo mea. Memor fum donbsp;mine node nominis tui,�t feruo legem tnam.Hiceftnbsp;meus thefaurus,quodmandata tuacuftodio.
Pixi
-ocr page 1015-IN P ULM V M ex IX. �MS
Di XI, domine hxc e r te ha reditas mca, qu�dfcp v i u. uo uerba tua. O bfecrn coram fade tua toto corde,nbsp;miferere mei fecundum cloquium tuum. Recogitonbsp;uias meas,etc�uertopcdcs meos adteftimoniatua.nbsp;Feftinoet n� dif��ro,feruarc pr�ccpta tua. � Cater/nbsp;uximpiorumdeprcdantur me,at legis tux non oblinbsp;uifcor.Medianodefurgoadgratiastibiagcndum,nbsp;propter iura iuftitix tux. Adhxreo ijs quicunq^ tvnbsp;men: tc.etferuant mandata tua.Doniinemifericor/nbsp;dia tua plena cft terra, doce me ftatuta tua.
Benefacis feruo tuo domine, fecundum uerbum i x. tuum.Bonos mores ��fcientia doceme,q�iaman/nbsp;datis tuis credo.Priufquam humiliarer erraui,nuncnbsp;autemeloquium tuumferuo. Benignus es tu et benenbsp;ficus,doce me ftatuta tua. Superbi cxcogitat aduernbsp;fum mcmendacium,cgo autem toto corde euftodionbsp;mandata tua.Cor corum incraiTatumeftficut arupnbsp;na, ego autem dcle�lor lege tua. Amoquod humt/nbsp;liaftimejUtdifcamilatutatua. Meliorcftmihilexnbsp;oris toi,qu�m multa milia pondo auri et argent!.
Manus tu�feceruntmc�i parauer�tmejnftrnc x me U t difeam prxcep ta tua.nbsp;nbsp;nbsp;i timent te uident me
�t lxtantur,quiainucrbumtuumfpero. Sciodomi* nequdd iudicia tuafuntiufla,etconfultohumiliaftinbsp;mc.Sit quefo mifericordia tua c�folatio mca,ot pro/nbsp;mififti feruo tuo. Contingant mihi mifcricordix to�nbsp;nt uiuam,quiadele�or legetua, Vtinam confundan
Nnn
-ocr page 1016-fis avctarivwpomerani
tar fupcrbi qa� mcndacio d�primant me,ego antem diflero de mandatis tuis. Vtinamadhxreant mibinbsp;qui timent te,et noueruntteftimonia tua. Perfiftatnbsp;cor mcum integrum inftatutis tais ut non confumnbsp;dar.
X1. nbsp;nbsp;Anima mea anxie defiderat falutem tuam, fpero
inuerbamtuum. Anxiedefiderant oculimei quod promififtijdicentes,quando confolaberis metQuisnbsp;fum ficut u ter in fumo, ftatutorum tuorum non ob/nbsp;liuifcor. Quamdiu feruus tuas expedabit quan/nbsp;do quxfoiudicabis perfecutores meosf Superbief/nbsp;fodiunt mibi foueas, qax non funt fecundum legemnbsp;tuam gt; Omnia prxcepta tua funt ueritas, mendacionbsp;perfequantur me/alaame. Fecerunt mei pen�con/nbsp;fummationem in terra, ego aotem non derelinquonbsp;mandata tua. R�cr�a me fecundum mifericordiamnbsp;tnam, at fer uem teftimonia oris tui.
3t I !� nbsp;nbsp;Ver bum tuum do mine per fi ftet in xtern � qu�m
latepatetcoclum. Veritas taaftatperpetuojparafti terra et per fiftit. Secundum uerb� tuum ftant quo/nbsp;tidic,quoni�omnia feruiunttibi � Nifi lex tua fuifletnbsp;c�folatiomea, m�rore perqflem inafflidionemea�nbsp;In xternumn� obliuifcar mandatorumtuor� ,qui3nbsp;per ipfa r�cr�as me � Tuus ego fum, falua me, quianbsp;mandata tua quxro. Me obferuant impf) ut perdantnbsp;me,teftimonia tua aduerto. Omniumrerum uidi�i^nbsp;nem,prxceptum autem t�um finem non habet.
Quoniaro
-ocr page 1017-IN PSALMVM CXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;�7
' Quoniam dih'go legem tiiam,quGti'di'c de ea difTe x 111. ro. Sapienciorcm metacis ininiicis mets prxceptonbsp;tnOjquiain xternum metisthcfaurus eft, Dortiornbsp;fumomnibus docentibus me, quia teftimonia tuanbsp;fancdifertiomea.Plus incelligoqu�mfcm'orcs,quianbsp;mandata tuacuftodto * Cohibeo pedes mcos abo/nbsp;mni uia mala,ut ferue uerbiim tuu, A iuribus tuis nonbsp;dcclino,quia tudoces me. Eloquia tuafuntfaucibusnbsp;meis,mcllc dulciora,Mandata tua intelligentem menbsp;faciuntjideo odi omnem femitam mendacem�
Verbumtu�cftlucernapedimco, �e lumen pro fcmita mca, luro �t prxftabo, nempe feruatur� menbsp;lura iuftitix tax.Humiliatus fum ualde, domine re?nbsp;cr�a me fecundam ucrbum tuum.BenepIaceant tibinbsp;domine uoluntarix oblationcs oris mei, amp;(, iara tuanbsp;doce me/ Animam mea in raanibus meis porto femnbsp;per�c legis tux non obliuifcor� Impfjponuntmihinbsp;iaqueumjCgo autem � mandatis tuis no abcrro. Ac*-terna hxreditasfuntmihiteftimoniatua, quiafuntnbsp;cxulcatio cordis tnei. Incline cor meam ad faciendanbsp;ftatuta tua perpetuo fie in xternum.
Odrinconftantesfpiritus.ctlegetuamamo.Tu xr� cs latibulum �t feut� mcum,in uerb� tu� fpcro.De/ ,nbsp;clinate�mcmaligni,feruaboprxccptadeimci. Su?nbsp;ft�ta mceloquio tuo ut uina,et ne finas me pudefierinbsp;fpemea. Suft�ta me ut faluus fim, etdclcdabor ppc/nbsp;tuo ftatutfs tais. Tu c�culcas o�s q errant � ftatutis
Nnn
-ocr page 1018-Ml Ave T AM VM PO MER AN t tui�,qu�a fraus corum eft mcndacium. Abrjeis ccsnbsp;impios fuper terram ut fcon'am, idco amo tefti'mo/nbsp;nia tDa.Exhorret caromea timor� tuiyttimco pro/nbsp;pteriudiciatua.
X V I. nbsp;nbsp;Facio iudidum et iuftitiam,non tradas me tyran/
nidicalumniatorum mcoru* Patrodnareferuotuo confolarc cum, ut non calumnienturmcfupcrbunbsp;Anxiedefidcrantoculimcifalutem tuam,0t promifnbsp;fionem iuftitix tux* Facer ga fcruutuumfccundumnbsp;mifericordiam tuam,et ftatuta tua doce me� Seruusnbsp;tuus ego fum,inftrue me,utcognofcam teftimonianbsp;tua. Tempus eft ut fadat dominus, laccraront legenbsp;tuam.Ideo amo prxeepta tua, plufquam auru ob/nbsp;rizum. Atque ideo inomnibus mandatis tuis redanbsp;incedojomnem oiam mendaeem odi.
XV n* Mirabiliafuntteftimoniatuajideoeuftoditeaa/ nima mea. Cum rcuelantur uerbatua Ixtificant, �(.nbsp;intcJIigentia dant paruu�is. Os meum aperio �c d�finbsp;dero prxeeptatua, quia fufpiroadca� Connertercnbsp;ad me et miferere mei.quemadrnodummifereri fo/nbsp;les iis qui diJig�t nomen fuum. Veftigiamcafolidanbsp;fac in cloquio tuo, nuHam iniquitatem finas dominbsp;narimihi. Redimcme�calumnia hcminom,etferuanbsp;bo mandata rua, Facies tua Juceat fuper feruumtutJ,nbsp;�i docc meftatuta tua* Riuiaquarum,ciefluxer�t abnbsp;ocu�s meis,qu�dnonferuafur !cx tua.
XVHh. luftusCSdncjCtredumeftucrbumtu�m. Scrip man/
-ocr page 1019-IN P S A LM VM C3CJX. mandaftiteft�moniai'uftitixtu�j�^ucritatcm/fercnbsp;perdid�t me Zclus meus, qu�d aduerfarr) mci ucr*nbsp;borumtuorumobkuifcuntur.Eloqu�um tuum bcncnbsp;cft i'gneprobatum,�lt;feruus tuus amatipfum. Par/nbsp;�us futn et contemptus, mandatorum tarnen tuorSnbsp;non obliuifcor.Iuftitia tua eft luftitia xtci'na,�lt; Icxnbsp;tua eft uericas. Angufti'a et tr�bulatio occupaucr�cnbsp;me,reddeledormandatistuis.Iuftit�a tcft�monio/nbsp;rum tuorumxterna eft,inftrue me amp; u�uam.
Clamo toto corde,exaudi me domine,ut ftatata x i x\ tuacuftodiam.Inuocote, faluamcjutfcruem tefti�nbsp;monta tua. Summomaneaccedo�cclamo,�nuerb�nbsp;tuum fpero. Ante d�luculum eufg�lo, ut difleram denbsp;cloquqs tuis. Audi uocem meam fecundum mifer�/nbsp;cordiam tuam domine, r�cr�a me fecundum �us tu�,nbsp;�n�aderenituntur me fceleftipcrfecutores mei,lon/nbsp;ge funt � lege tua. Tu autem propc es dominc) �t o/nbsp;mnia pr�cepta tua funt ueritas. lam ante noui,quodnbsp;tu teftimonia tua fundafti in �ternum.
Videafflidionem meam �lt;eripe me, quia legis xx. t�xnon obliuifcor. Age caufammeam �c lib�ra me,nbsp;recr�a me cloquio tuo. Longe eft falus ab impfjs,nbsp;quia ftatuta tua non quxrunt.Mult� funt mifcricornbsp;dix tuse domine,r�cr�a me fecundum iura tua. Mul/nbsp;ti funt qui perfequuntur�c tabulant me,tarnen nonnbsp;decline � teftimonijs tuis. Video contemptores Scnbsp;doleo,quia eloquium tu� non fer uat� Vide domine,nbsp;Nnn 5
-ocr page 1020-'n9 �'�CtXR�VM POMER�NT
man data toa amoj recr�a me fecandum mi'fcn'cord� am tuam. Ab �n�do oer bum taam fu�t ueritas,omnianbsp;iura l'ufti'ti'xtu�perfeucrant in xtern�m.
XX I. Principes perfequuntar mefinecaufa ,ucrba a�t tua metuit cor meum^Gaudeo de eloquio tuOjUt quinbsp;accipit fpolia multa. ^Mendacium odi et abominor j-legem autcmtuamamo.Septies ind{elaudotc,pro/nbsp;ptcriuraiuftitixtux.MuItapaccfronnturamantc�nbsp;�legem tuam,et non fendent offendiculum ? Expcdolt;nbsp;falutem tuam domine ) �^facio fccundum prxeeptanbsp;tua. Anima meaferuat teftimonia tua ) Ct amatea fc/nbsp;rio. Seruomandatatua�ctcftimoniatua^quiao�nbsp;Oix mex f�nf coram te.
Admitte domine querelam mcamfubconipe�� tuumjinftruc me fecundum uerbum tuu. Intret ob^nbsp;fecratio mea ante te,crue me fccundum eloqui� to�.;nbsp;Laudabunt labia mea,cum doces me ftatuta tua, Lonbsp;quetur lingua mea eloquium tuum,quia omnia pracznbsp;cepta tua dint iufta. Adfitmihi manus tu3,quia mai�nbsp;- datatuaeIcgi.ConcupiofaIutcmtuadominc,etdelcnbsp;dor lege tua. Viuat quxfo anima mea ut laudettc,ernbsp;iuratuaadiuucntme.�Sumficutouiserrans �t per/nbsp;dita,qaxFe feruum tuam,quia prxeeptorum tuor�nbsp;non obliuifeor,
, 4 Col. 2t l^enugt; Kos�eprc�etur,tTCi- lgt; Sckniiiitnfiuci�� telligentidt�,difcrimen ucru, utfdmm quidpldcedt dto quid dt�gt;ltccAt, qHi.,nbsp;(ointnodus fim ali)f,tiulgo diferetion� uocant. x. PcM. c ytrentnbsp;idUtBigit ex pcBe^�u, quo oleum uel uinum, uel dqui portdiuin� mfurutgt;
-ocr page 1021-! nbsp;1-N F � A L M VM * XX-Xx:
f^rltircfceiH. d Animlt;iitt(nmlt;inibtap!gt;riire,efldger�inpericK* iouit^d^geetid/mudicumitti. Reg if.cr if- Ittconfldtt^nbsp;tesflgt;iritus font, qui fcinper aliquid Houiudexcogitantucl fufcipwnt,nbsp;tun permdnent �t certo dciucrbo,quemddt�odum h�reticifolt nt.
f l^oa�lumiufnrecorddnt�f,fedetiittKitdcontcmneHtesqui� ntd hm unqudm �crit dei ucrbum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Hypocritds non candidat,
h id e�,non errabunt, neque auertentur uelpcr uim u� per a�unu
. t nbsp;nbsp;tiemo me curat nifi tu pa[kr.
� S A L H V S � CXX.
Titulus, �anticuffi teditiorit lo�,
(iumieciittpfalmifequenteshunctituluiin habent, creanticagtaduK. tm ob hoc uac�ntur,nimirum �calijt titulum intcrpretantibus.iudico uc^nbsp;ro hune Muliem nihil pertincre ad interpretationi/np/almorum iflorun;^nbsp;fed tantum ad cerinunias tudaicat, quas ut non eji neceffc ita non po�u^nbsp;mus o nnes feire quae liber� fif erunt�ue tnedi�,id e{t,nen pr�fcript� qui�nbsp;dent � deojci tarnen non contra dci uerbum orduiatipn�fcd pro ucr�nbsp;io, opinamur ergo hos p/abnos �rte per maiores Leuiiof in leditiori temnbsp;pli loco cantatos, queniadmodum apud nos quandoque cantatur coram alnbsp;tari quod uoiamus, quemadmodum lednr afeendit pulpitum gt; ut Icgat'k�nbsp;�ionem,prtedicator contionem, ttem pueri no�ri quifolcnt cantarcfupcf.nbsp;terram cum uulgo afeendunt in precipuisfiftis cum cantoribus muficit in'nbsp;locum editiorem i uulgo �parati ut canant,t^am qua hic � pluribus uar�nbsp;diila�vnt de quindccimgradibut,non libet coitimcmorarc,crc.
Kcfech �tnt uicina; gentes,qua ad �iptcntrienefunt ip� lerufal�^ ubiii. fuAt Tartari.K.edar�tnt Arabes^ierofolymne ad orient�.Ty pus a�tfuntnbsp;�mnium hoflium er hareticorum qui aduerfantur tcdte�a.uiefcch Chri�nbsp;flianorum e� l^'urcd, qui eyy originem ducit � Tartaria. Et Kcdar �mtnbsp;iAahometh er Saraceni. Nam ex Arabia orti�int. Ui cum fuo Alcoran�nbsp;multislocis Euangeliumopprefferunt, er ignii iUempiae doilrinte haudnbsp;aliterat^incondenfisiuniperoruminmagnamflammamerupit. Sicne�nbsp;ce�e e��eri,quia ut Paulus ait,dile�ionem ueritatis non �t�ceper ut, crc.nbsp;niep�almus orat Cf queritur contra�lfos do�ores^quimo) t�ra do�rinbsp;ni uttinerant ut uiolentts telis, er eorum uenenum di^unditur ut ignis in 'nbsp;ntbo tumperorum,qui�cde accen�dur c? ingentem �cd ignem, ut qui.. Jnbsp;G. �_./nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N�� 4
-ocr page 1022-gt;71 AV CT A RIVM POMERANI
pmguli efi crignh cdpix. Nott di�imilittr uulguf cdf�x efi�!flt;e do�tvt u� (^uid hic conucnit humanlt;e rationi} contra deiueruatem, (^ucniadm�nbsp;dum Paulut dicit de prurientibm aurtbus.
Ad domi'num in tr�bulat�onc mcaclamo, Slt; exaudi't me. Domine libera animam meam �nbsp;labijs mendacibus, � lingua dolofa * Quidnbsp;poterie in te linguadolofa c* ant quid cfficiet �* Eft utnbsp;acutac fagittx potentis, ut ignis in iuniperis. Vxhnbsp;mihi quod aducna fum in Mefech �habito in tabcr/nbsp;naculis Kedar. Longa eft animxmexh�c morain/nbsp;ter cos quioderuntpacem^Ego feraopacem,fed c�nbsp;loquor ipfi belligerantur,
vides hie linguM dolofas hotnicidiK,�oan.f contra littgxam pacis.
P S A L H V 5 exxr. Titulus, Canticum teditioris loci.
�onfolatur hortatur ut 'm fide pcrfi:uerentus,auxiliiim dci certo ade tit tentatu cr uexatis.
LEuo oculos meos ad* montes,undc uenitaux xiliummihi* Auxilium meum uenit � dominonbsp;quifecitc�lum�eterram. Nonfinet uacilla-'nbsp;re pedes tuos,ncquc dormit qui cuftodit te. Eccenbsp;non dormitat neque dormit cuftos IfracL Domixnbsp;nus cuftodit tcgt;dominus eft umbraculum tuum fu/nbsp;per manum dexteram tuam. Ideo neque fol in die Ix/nbsp;dette,nequelunainnoifte* Dominuscuftodiattenbsp;ab omni malo, cuftodiat animam tuam * Dominusnbsp;cuftodiat ��introitumtuum exitum tnum jcxhocnbsp;tempore ufque in �ternum�
-ocr page 1023-IN PS4LWVM CXXir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7I
� Konies dicitZionuhierdt templumsonlrdidoloUtridSMontiu�,. fecoriwM, Bethduen, (:^c. Alibis KiUdt tibi aUxHiwin defdnfh. Uos C hrianbsp;�uim propicidtorium bdbcmtu , pdrdtum dntefreiem omnium populorumnbsp;lit Simeon cednit. b introitum c^ cxitiim,id eji ,totdmeonuerfiinbsp;tionem ludm domi gt fir if. 3-Rfg, 3.
P S A L M V 5 CXXir.
Titulus, Cnnticum Dduid in ledttiori loco^
Lietd grdtidrumdflio pro uerbo dei ii dco ddto in cerlo loco I eriifuient, certis minijirif Lcuitis cr regibus, ccrtii difiipulis tribubus ifrd�l , Ndwnbsp;^uiemiferidfituerbum deiubique ([Uterere cx non inuenire, nir.os 8.nbsp;pern funtfilij ifrdil currentesfrufird ddfud idoldiOquot; nos currentes ddfdanbsp;{Ia imc) cxecratd locd,ultimus curfus erdt dd didbolum in ntotu�erium.
GAadco cam mihi dicftar, � In domam domP ni ibi'mus* Et ftabunt pedes noftri in porti'snbsp;ruts lerufalcm, Ierufalemeftxdificata,utfitnbsp;ciuitas quo coueniatunQuo afeendant tribus, nem/nbsp;pc tribas domini adprxdicandum populo Ifrael,nbsp;adgratias agendii nomtni domini. Q^ia illic fedentnbsp;fedes adiudicandum/edcs domus Dauid.Imprccanbsp;mini profperaciuitatilerufalemjbenchabcat qui dixnbsp;liguntte.Sit pax intra muros tuos,amp;: profperitas innbsp;palatfjstuis.Propterfratres meosetamieosmeosnbsp;imprccabor pacem tibi. Propter dom� domini deinbsp;noftri quacram bona tibi�
4 Nbi doceturuerbum dei dudituribihdbitdtdeus, ibi efl domus dei,unde ccrtegdudendu esl ; facile dUbifeduccris perfe�ds perditionis.nbsp;Hoflrd terufdlem cR ecclefa,Cdl. 4.Hcfc. |x,Cbriflusefl templum, loenbsp;cus,dltdre,propicidtorium, cor dm quo Cf-dquo, apud quern uerbumnbsp;^eriwUi dudimusper EtMngelif miniftros tsrfidcrdmferipturdm,
Knn 5
-ocr page 1024-Myc T JlRfVM' ^OMESANI P S A L M r S CXXIII�
Titttlus, Ctinlicum xditiortt loei,
' Xyrettio fifuttl proph�tie, quad detis nuferctur affli�o populofko (T �delihus qui i gentiius^ propri/f fr^tribuf {doloUtr�, ifedif perdition-ftif[uperbi�imepropterfdndtndodriuitm contetnnuntur tS' londemmn-tur,Mt (T�tpri uides pftl. lx. �� 14. Nf^wc/o/�� pipifi^ qui de nultitunbsp;dine gloridnturjcd ctidm nejlri nabiles, q'iifideles Euingelif ntintftros oenbsp;mniprobre coatdmindnt cr conteinptifiimos ducunt� qudhdoquefua mernbsp;ceie^ hdbebunt. tidm ordtioncs eccltfu ntmc intclliguntur, f:3 lt; deonbsp;Mdiuntur,f3'c.
JL D teleuoocalosmeos, habitacorcoclorum, XjL Ecce/icutoculiferuorumrefpici�t ad manunbsp;jLJldoni�norum fuor�,�cutocul� ancillxadma^nbsp;num dom�nxfux, ^fic oculi noftri ad dominum de�nbsp;noftrum, donee mifcreatur noftru Miferere noftrinbsp;domine,miferere noftri,quiamultumrepletif�mu�nbsp;defpedione. Mulcum repleta eft anima noftra^quxnbsp;ejlopprobri� contemptoribus 0lt;defpc(ftio fuper'nbsp;bis.
4 Ejtpeduntes dcfinfionemGrduxiliMSt.
P S A L M V S CXXIllI. Cunticum Dduidis m itditioriloco.
-Grdlidruwddio qu�d deus pducosfuoset dejfi(dos,ut di�um cd, eripit. � Idqueo cdlumnidtorum et mdlcuolorum,qui ntuki uclut mdre pducos ob*nbsp;ruere uidcnturti^ ut lupi nos uordturijcd deus ntdior eft,(3 c, Htee quotinbsp;dreexperimur,
Nlfi dominus adefTctnobis^dicatn�c Ifra�l, Nifi dominus adeflctnobisxum hominesnbsp;infurgunt acjuerfum nos. V iuos d�gluti/nbsp;rent nos,cum furie ira eor um in nos � Aqux obru.c/.nbsp;rent nos,fluun tranfireptfupejr anim�no.ftr�.Tran ,nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firent
-ocr page 1025-f �-R PS A LM YM �XVr. . �1^ Rrentfupcr an�manoftram,�q�� m'mis altx�enedinbsp;dus fit domi'nus, qu�d non dac nos prxdam dentiznbsp;bus corutn. Anima noftra euafit ficut auis ex laqueonbsp;aueupi'sjaqucus ruptus eftetnos liberifumus. Ad/nbsp;lutoriumnoftr� eft ih nomine domini, qui fecit ca�*nbsp;lum�tterram,
4 A�ufiitadhUiridmPhdrMnKC^ tMristKbri. PS A L M V s eXXY.nbsp;Titttluf, Cdnticum�ditioriiloci.
GrdtidrumdRio qu�d tdndent deus non fufiitet uiolentidin imptorS d� �orum ZT re^brum contrd uer� fideles qui reik docent, i� dominuntnbsp;fiiee�nttne hi tdndein fiitigdti deficidnt dd lUos.Sed benc�.iet fuiStdefidhnbsp;rebus dUtem cum fuis peruerfis uijs^nuegifiris difcipulis infirct iu'dicitnbsp;utn.Koshuius exempld nefiro fcculo uidimus'm phdudticii J^iritibus tfirnbsp;fe�K perditionis.
Vi confiduntin dominum n� labentur, (�d mxternumpermaneb�tficutmons 2ion,nbsp;^^In circumitu lerufalem funt montesjCtnbsp;dominus eft in circumitu populi fuijcx hoc temporenbsp;pique in xternum. Quia non permanebit fceptrun\nbsp;impiorum fuper fortcmiuftorumj�^neextendant ipnbsp;fti ad in iuftitiam manus fuas. Benetac dne bonis SCnbsp;redis corde. D�clin�tes a�tadprauas uias fuasex�nbsp;get dns c� operarfjs iniquitatis.at paxfit fug Ifra�i.
tf Sorte fi�r editdt�,teYr�i,hoc efl,pdrud et del^e�dcoru cogregdtion�-, P S A L M V S CXXVt.nbsp;Tituluty Cdnticutn�ditiorislaci^
Grdt{drumdiHo.pro fijlutd cdptiuitdt� Babylomcd, de qudprophetdtur, tu in dfiliihone defigt;erent. 1 � fine �cit pfidlmu nobis contmuneni,dicens�i(nbsp;�porterefitnibs dffligi propter uerbutn ut glorificentun
-ocr page 1026-'9^� �VCTARIVM PO MERA NI
Vni�fol�en't dominus captiuos 2^ioncrfgt; mus ficut fomniantes � Turx replcbitur rifunbsp;OS noftrum, �t lingua noftra gloriationc�nbsp;tuncdicctur inter gentes, magna fecit dominus 'er/
ga iftos. Magna uti�^ fecit dominus erga nos j'dco Ixti fumus* V ertc domine captiuitatem noftram,fi/nbsp;cut exiccaft i** aquas in auftro. Qui feminant lachry/nbsp;mantes, exultantes metent. Abtuntes fient Sc por/nbsp;tant prxeiofum fernen) redcuntes autem gaudio plcnbsp;ni portant manipuios fuos,
a Id cfl,tiintum erit gAudium ut non cApiAmu! ZT nixcredAmnr, er finiUStiudfifomniuM llt;ttumwdcAmus,ut Petrus Aii.lt. b Ae^utnbsp;dd Au/lrutnfunt nwre ruLrum . AliJ quemlibethictorrenltm inteHigunt,nbsp;^ui dufiro d�iudli fldnte cxiccatur,
P S A L H V S CXXVII.
Titulus, Cdnticum Sdlomeuismaditieriloco,
Do^lrind, qu�d politid bond er acommid funt mtrd dond dei CT tdtt tUMiexmdnueiuspendent.Sienimipfenon ddtpdccm et bonum regimen^nbsp;non prode/l u�d fApicntid,ordinAtio,lcges,bellungt;,crc. td pAcem/erudn�nbsp;dum^^.t�non dcdentfuccelfuin tibi cum Hxore,^liis,�inilid,omnis c�r4nbsp;O'ldbor nibilfunt^
Nlfi dominus xdificauerit domu, frnftra la^ borant qui xdificat earn. Nifi dominus cunbsp;ftodierit ciuitatem j fruftra uigilatqui cunbsp;ftodit cam. Non prodeft uobis manefurgcrc et feronbsp;cubitomirc,etmagnis curis panemedere^namdilcnbsp;dis fuis dat etiam dormientibus. � Ecce filq funt do/nbsp;num dominijCt frudus uteri eft munus Sicut fagitr�nbsp;in ma/
-ocr page 1027-�R PJALMVM CXXVI�r, gt;7T in mana potcnds ,ita funt adokfccntes. Beat�s cftnbsp;�irqaihis plena habet pharetram,non confundun*�nbsp;tur,fi qaado res crt't eis c� aduerfarijs fuis in porta.
4 Eecf fiUj.crc-} Ilt;f e�tfi-uflrd confidttis Mon no dco.cum etii ip� fi!^,propttr quoi Uboritii non fint in tMnu ueftn/ed deus dit coi, cr iunbsp;nenei�!hs eidculdtur eos huncddhdnc, l�uw ad dlidm condition� cr nunbsp;trit eoitficut uos.Bedtui qui tales agnofatfuos filios, nen p�d dco ddtoi ctnbsp;i deo curdndoi cr nutriendos, kic tantim folicitus erit ut itiflitudtfilios itjnbsp;�iworf tyfiducid donti�i,mn oput cft ut miferis curis cr Idboribiu confianbsp;oidtur propter tpfos. I^dm deus ent pater cr patrorMs eoruin etiam co��nbsp;tra aducrfdrioi.tiutriet ty deftndet eos,ddbit eis uiHum ty pacemji�ui�nbsp;desPfdlmofequenti.
P S A L K V S CXXVIIl.
Tituluf, Canticuwitditiorisloci.
Confoldtio maxime comendans conditionem coniugif,ne reftdeiant e�n iages,curdfn,ldborem cr rcliqud�fidia qult;e ibifentiuntUr/cd clement entnbsp;dei uoluntatem ,qu�dd deo ad hoe credtifimt fCrquod coniufftim � deonbsp;inftitututn eft y benedi�X Idcirco fe d�igii deo in coniugio,cr plura boienbsp;nafibi dari qudm iUa incommodafi(nt,nwdo id credamust reHe^ uit� no*nbsp;ftrdm inftituimut deuM tinsentes . Uam quod impijs diuerftm accidit nottnbsp;mirum eft. Apud nos omnes baiknus tsundchalem impictatetn coiugi� drfnbsp;prlt;etilt;limas,cre.
B�arus eft quifquis timet dominum, ct ambu �at in urj s eius/Exbbore manu� tuar� ui��nbsp;.ubebis,bearus es,ctbcnetibierit.Vxortuanbsp;erulicut uitis frudifera in latehbus domus tu�j�cnbsp;fi�n tui ficut plantulx oHuarum in circumitu men/nbsp;fx tux. Ecceficbenedicituruiro, qui timet domin�.nbsp;Dominus bencdicet tibi ex Zion, ut uideas f�licitanbsp;tem ferufa�emxundis diebusuitztus. Et uideas f�/nbsp;11 JS filiorum tucrum, pa�^'m fuper Ifra�l.
-ocr page 1028-gt;78 � r C T A R I V M P 0 M B R A N I
4 Klt; �fitperioripfalma nonfalordttdum ftntidt^crc. Timcft bit ficn tan rfl cxhortatto ad laterem qu�m prtn��io.Prima cog�atio e�nbsp;coniugum, �Kde itiueniismej^ondet^ Deiu benedicetuefiro labori/at�nbsp;bati. bitif cy botta confcientia.Dc�s�ciatut bodie uideamus Cbrifiumainbsp;^clepamftiamfyscera doilrina pietate C pace reuerftm,
PS A L M V S CXXIX
Tttuluty Cantieum t�tiorK lac�
Gra�jtrtimafbe ifra�l�s de uarijs lib�railar.ibu^, de quitus i� libro �!;� dicum (y Regunt legis,etprephetatur oinncs aduerfariospopub deieti�nbsp;mmc periturof utfcenum teibrum quad turet quafi aliquid�iiurum ,fed.nbsp;atnte maturitatem exarefcit abfque� u�tt cr dei benedi�ione, videat frzcnbsp;gentes a duerfarif tuflri cum �t�is perditiar.is. C bri/tiani man�t perp�tua,nbsp;SAcpcoppugnauerunt me�iaacntute mea, di'nbsp;cat nunc IfraeL Ssepe oppugnaucruntme � lU/nbsp;uentntcmca 5 fednonprsEualucruntm�h� Su/nbsp;pra dorfum meum arabant aratores prolonga/nbsp;bant fulcumfuum, Domi'nus qui�uftus cft, di�Te/nbsp;cuit funcs imp�orum� Vtinam confundantur �c in fanbsp;garouertantur omnes qui oderunt Zion. Vtinamnbsp;fiant ficut foenum tc�orum, quod exarefeit ante/nbsp;quam euellatur. De quo non impict manum fuamnbsp;mcflbr,* ncc brachium fuum coUedor manipulor�.nbsp;Nec ul I i P rxtereun tes dicont,fit benedidio domintnbsp;fuper uosjbencdicimus uobis in nomine dominu
a Quemadmoium iRicbomincs folent bette priecari, uiit�deitt�tt gff Sfftf preuenijj�,(y cum gaudio coHigif cre,
P S A L M V S eXXX. Titulus, Cantieum eeditiorisloci.
Oratio uer� Dattidica^tatetur eiiim nemin� coram deo iuflum ejfe aut pfr prupria op�ra �* iujbti�m, fed folum per grati� amp; remi�bnbsp;nei�
-ocr page 1029-IN PSALMVM CXXX. �7gt;
�mw pecc^HorUiti i Jeo prontijJdtn.Udc gritid, tterio cr pironil�wvefefe {oitfoldturddmonct totum ifra'clem utidcm fentiM cr/�eidt, neinp�nbsp;tredettt gu oddpud dominufit propicidtoriu redeitiplio,ctqu�d ifraSinbsp;per cum folum amp;� non per dliud liieretur d peecdlo, id efl, per retfii�ioninbsp;(dlioqui non effet grdtin) iuflus tyfdluus�tt, prater hoc perp�tua rndfie�nbsp;bit in profundis non confjftet cordm dco.Vides Dduidem aeti�i�emnbsp;tndgiflrum cr doihremfdcriefcripturlt;e,(iui hitcHexit quid �t: Semen tnu^nbsp;Herts conteret cdputfcrpentisfien. 3. �t infeminc tteo benedicentur cutienbsp;ܣcogndtionestcrrlt;e,Gen. lx. C?*!. Cl�d: dute promi�iones 0'proenbsp;phelite funt in ho: uerfu, Etipferedimet ifrael^ crc-ddqnem uer�uta f�cnbsp;totus pfdlmus rej�icit.
EX profnndi's.,clamo ad te dotni'ne. Domine audiaoeem mea, attendant antes tnx aduo/nbsp;cemobfecrationis mex.Si peccata I'mputaucnbsp;ris domine,domine qo�sfubfiftet lt;r Quia apudtc regt;nbsp;mifflo eft peccatornm/ut ti'mean's. Expedo domi-*nbsp;namjexpcdatanimame3,5^ fpero muer bum eins�nbsp;Expedat anima mea dom�n�, � uigilia matuti'rta uflt;5nbsp;adm'gili'am maturinam* Speretifrael in dommamjnbsp;qm'a apud dommnmcft mi'fen'cordia 0^ mnltipFexnbsp;redempti�o. Et I'pfe redimetifrael ex omnibus pec*nbsp;cads C�US�
�� d Vt timedr is,td efl :^ne�cif{i domine,lt;}uodtibifoli�erudfliiufii�cd tionem,dlioquiomnes te contemnerent Uidiorpdrsinccdit inmeniprtcanbsp;fumptione, utPrdncifcdni,amp;c. Hdturd legis efl�ccrefuperios, t.nbsp;Col.z. Pduciftvnt qui in dejperdtionts cdfum incidiit,fed hi iuuari poffunt.nbsp;AUffunt prlt;efrach mdomiti,ut uidemus in pdpdtu. Publicdni C pecedt�nbsp;res cotttterfi gloriflcdnt deum.
P S AL M V S CXXXI.
Titulut^ Cdnticutn Dduid in eeditioriloco* Doflrindcontrd pretfltmentes cr �uperbos fdtt6hilos,pr�e�amentes ernbsp;ooti�dentes de egregi/s fu� dei cultibus t�- fud fdn^tdte ^non dt i;�
-ocr page 1030-gt;80 AVCTAR�VM pom era N I
�ij�iottf ^cccdtoriim,ut docctCupcrior pfedmM,(luA�hic d�cdt Hon po�* fum tti mdgni�cc incedcrc z:r gloridri med fdn�itdtcut lUifiauntqui�dinbsp;�cdnt�tpcr�cip�os.Col- �dinquotieshocut honte tentahjnf,et tun fitnnbsp;dibdut cor mcum ncq':e dcqu'cfccbdm infoldgrdtidtdccidebdt ttuhiquodnbsp;acctdildbld�lntopucro, Amittcbdm cnhn nutmtnSgrdtit Cf promi�ion�nbsp;� dei,cldmdbd uexdbdr die dc no�e, Pfdl. 3 t� non potui quitfcere i� mednbsp;confcientidAdcirco hec �tmmd ftn^ dodrint,i�rd�l qttifquchomenbsp;con�idt Cf �^erct in deum, er�ducidi� habedtin�ildm grdlii eins. Hdncnbsp;tndtnmdm uide ne d!nitldi,ndm promi��is chrtjint inde/ugitur.
DOmincnoncftfoperbumcormcum, nc^ elatifuntcculimei. Ncqueambulo i'nma/nbsp;gnis,qoe tnin's mocifs finr fupra me.Quan^nbsp;do non pofui ct filere feci animam meam,ablaftaba/nbsp;tur anima mea, ut poer abladatur � matre fua/ Spbnbsp;rct Ifraelindominum,ex hoc tempore ufquein xternbsp;nom�
lt; 'Huncdrticultvtnignordntiufhtidrij, twnfynccrc fdilitcr tre� dtintfeiktrii omnes CZ opindtoi e$ hiertt ci,
P S ALIAV S CXXXHb
Tituliu, Cdnticum icditiorif loci,
Ordti�,qudSdlomonuclpopuluf ifrd�lordtut conferuttur�ieerdo� tium er regnuntfide�,ordtpro �iiritudlierfecuUri regimitie,Muocd*nbsp;mut,hoc cft.pro ferudndo uerbo dei er pdee. Vbi eniw htec duo bene bdenbsp;bent,quidquitfo deeflf Vndecimoucro ucr[uincipitenandrequemdimenbsp;dum htec ordtio non�olum cxdudttd�t, fed ctiamutrttrq; dntepromi�u/ntnbsp;d deo er iurdinento ^rmdtum, nemp� quod deut in letuldlemrcgnum eynbsp;ficcrdotium ferudre uult, er ip�c ibi hdbttdre CT iUic dure omnem benedinbsp;�ionem CZ grotwgt;cr vnimicot con�indcre,modo ipfi permdnednt in prteenbsp;ceptis er obedicniid dei,qut e� conditio Icgii ddie�ajut di�um efl,Pfdl�nbsp;eno sgt;8. legeiHtc,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Mcnicnto
-ocr page 1031-IN P JA r i� V H CXXXll. �O
EmentodncDaui'dj��^ omnt� affli�tonb cius.bQui lurairit domino, uot� uouit fornbsp;ci lacob K Non introi�ooin tabernaculamnbsp;domus mc3r,non afccndam fuper ftratumledi mei,
Nondabofomnamoculismeis, autpaJpebris mcis Uel dormitattoncm Donee inneniam locum domi*�nbsp;no/tabcrnacula Forci laccb.Eccc,audiuimus de conbsp;loco in��Ephrata, inuenimus ilium in campis fyluo/nbsp;fis.Introibimus intabernacula cius, 0^ adorabimusnbsp;cora fcabello pedum eius. Exurge domine in requi�nbsp;'taam,tu et area �fortitudinis tux Sacerdoces tui in/nbsp;'duanturiuftitia^ctfanditui exultent. Neauferasnbsp;�hancfaci� Chrifti tui, propter Dauid fcruumtu�.nbsp;Dominus iurauit Dauid ueritatem. ab ca non aucr/nbsp;tctur,fro�tum uentris tui ponam fiipcr federn tnam.nbsp;Si cuftodierint filq tui padummcnm,etteftimoni�nbsp;trcumquoddocebo eos,etiamfilq corumfedebuntnbsp;fuper federn tuam ufc� in xternum. Quoniam Zionnbsp;cicgit dominus,iilicdelcdatorhabitarc-Hxcrcqui/nbsp;es mea efe in xternum,hic habitabo, quia amo eam�nbsp;Annonx eins benedicam, pauperes eins fatnrabonbsp;panc.Saccrdotcs eius indaamfaiutc,etfandieiusnbsp;cxultabnnt. Ibioriri faciam cornu Dauid,paraninbsp;lucernam Chriftomeo. Inimicos cius induamcon/nbsp;fufionc,fuper ipfumautemflorebitdiadema cius.
a Mttltd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e/i DttuiJ perfecutione SdNlit O* feditioforttm,
h Tic Kidttitr iuujfe c5 folicitta erat de t�plo tdificidoA, Reg, 7.
Ooo
-ocr page 1032-t �* V � T A R 1 V M P- O H E R A N f
Mtem ed fhrd� qud ws �ici ^ut ; N�� qwe�um done: hoc cj�* ciitn, Cfc� Sdlaman hoc uotumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cnbsp;nbsp;nbsp;TjB crn^t�/� fali*
cet prius lt;y pofleriut�uefccundum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dnbsp;nbsp;nbsp;E phrata ifl
JlcthlcemGen. 35. quo nomine hicappc�ittregiium nbsp;nbsp;nbsp;prof ter Biwii
ephraUum, quiregnu iu: eiurando 4 deo occepit promt ffunf,proptcr ^uc. CT lt;lt;rx 2�o� appcUatur ciuitM DMid. i, Reg.5. cum Umen notiuiUtcnbsp;piitirnd hiereditdtc�t eiiu ciuitM Bcthh�, Lucte i. Audimiu ergo inquit^nbsp;Cc. idefl ,nuncpr,edicatur uhiqueuotum er promi�ioncm deiococul�nbsp;tut di i Deut. u. impleti,quod�:ilicet in regno ludd efl,ubi Dawd Ephrdnbsp;Uuscumfud po�eritdte rcgn{it,non e� dlius-locus qu^rendus. lerujdlemnbsp;outcmcdmpum fyluo�im poetice uocdt,qu�dexfybta Libaniefltedificatd^nbsp;ty arbortbiis Libaniplend.unde domusconfiru�dfunt, quemadmodumnbsp;er Zdchdrtds dielt:Aperi Libdne portds tUds,erc- Dicit hic itdque. No�nbsp;iiHiwtt� nunc in Gilgdl c^ dddlia locd quo trdns�rebdtur tred. Audimusnbsp;tnm �tibilcmprtediedn locum. Sit deo grdtid^ c^.e.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Eortis e�
reuif�rtitudo e� eiusregnum. Infii regi:� uacdt diddemd�ue corononu � Hd/tc�ciem,ide^,�itumrcgni,de�ndccontr4tyrdnn�s cr�edionbsp;ti9fos,�tprd Pjdlma ?4.
V S A L K V s cxxxur.
Titultis^, Cdnticum Dduidis m leditiori loco.
Dodrind SSquot; exhortdtio ut inter �et coKcor�tcr et Amict uiudmut, mj regiwine�iirttudli er flt;eculdri, t��t uttd doilriru. uegt; bi dei � er concor�nbsp;did lurd. Concojrdid regni (rfdcerdotifrdrum er in�^ne dei dorum e�^nbsp;Concordid�dcerdotif �gni�cdtur unguerto/dcirdotdll~ Corea did regninbsp;rore Hermon co,tdnqudre�tcrd ct re tSmuni utrdqj tdmen moUi�utdd,nbsp;prtciefd itKundi. vbt hrec e�concerdi^,ibi deut hdbitdt cu omni grat'*,nbsp;bcnedi�ioneetuitd.vbiiute,..� difeord:d zr/edd-fibi habrdt d dbolus etnbsp;Wort cum omntbui mdlis. ibi fdcerdoiium poliuuur.b.erclibui, regntvmnbsp;�cd�tioiibii:^^
ECce CjU�m fit bonom �t i�cund�m, quod fra? tres cohabitant concordes. Sicut unguent�,nbsp;optimum, quod � capite Aaron fluit in einsnbsp;totambarbam,�lt; defluic inutftimen� cius* Sicut
IOS
-ocr page 1033-� TJilHV� -cxxxni�. �
^ros H;nTion qui dcfccndit eiia l'n monrcs Zton, quoniam ilKc proinitnt don^inus bcncdidioncmnbsp;��tam,perpctuoct thxcernum�
4 Ro� Herwon,id e�.'^luicidit�iper Motrtei Hermeftm, Mditetidm/upermontAnA icruftiem^nonidemnumero, fcdtdcmj^tcie^nbsp;fuiuis,fixcunduf juper optitnAin terrdin. iyc. (jua(ign^cdtur diuerforinbsp;locorunt,ciMitatum, prtndpAtMim concordii qudporux r� cref(unt,f^e,
P S A L M V S CXXXIH�.
Tituluf, Cdnticum itditierii loef.
Doilrind^udexhortdfurpre/lyferotcr uerbimini�ros, vtftdeliter �iniaijirent domino, Idudent, pr^dicent, inculcent ucvbitm die de tti�e,nbsp;qutmddmodum Pdulus Timotheum ddmonet,ut�delilcr pagdt fuooffi*nbsp;cio,non nwrdtus quod multi�unl contemptoret er ndfiibulds fe conucr^nbsp;tunt, ere. Ndmuii eddit uerbum, cddit utrun^ cr fldtiu J�iritudlit cr ft*nbsp;culdrK,errores r�gn�t,deus recedit, diabolus ddeft. V bi dutem mde�lJinbsp;incukdturucrbum,fbi ddtcredtor cali el lerrf perp�tua benedi�ianfm,nbsp;er propter uerbumfuumddletidmindtgn� iti^dtis multd'bond. Hienbsp;pfdlmuscdniturpd�oribus,priedicdtoribustepifcopis u omnibus ecclenbsp;ntint�rts.
ECcc,b--ncdicite domiRO omnes ferai domi/ ni,q(nno��u flatisindomodomini. LcuaCenbsp;manas ueftras in Sandaario, bcncdiciccnbsp;domino. Bcncdicat tibi dominos ex Zien, qui fecitnbsp;calumet terrera.
P S A L M V � CXXXV,
idem drgu'ncnium e^ ,�ed dpertioribusuerbis, quad prt�ylf*'' {enter debent tnculcare prooti�tones cr beneficia dci populo-exbibitd. ,nbsp;�hL�LyiA.
D-O� *
-ocr page 1034-fg4 �VCTARlVM POUERANI
Audate nomen dom�ni .laudateuos fertndo' mini�Qu� ftatis indomodoniini,inatriis do/nbsp;.nas delnoftrL Laudace dominum,quoniani�.nbsp;benignus eil dominus, pfaii�cenomi'nic�us, quoni�
fiiauccfti.Quon�amIacob elegit f�b� dominus,Ifra�l in pec�lium fuu.Quia ego noui qu�d magnus eft donbsp;minus,�t dns nofter pr�omnibus drjs.Qmni a qu�/nbsp;cunque uult facit in coda et interra ,,in mari et in o/nbsp;mnibus abyfl�s* Qui elcuatnubes ab extremo terr�,nbsp;qui fulgura�mulcum pluuiafacic, quieducituentunbsp;ex occuitis locts�iis. Qui percuiTitprimogenita innbsp;AcgyptOjct hominum et animalium .Etmifitfigna,nbsp;amp; prodigia fuper te Aegyptean Phara.oncm �c innbsp;mnes.feruos eius �Qui pcrcufl�tpopulos multos, �c.nbsp;Qccidit reges potentes.Sihonregem Amorrh�or�,.nbsp;et Ogregem Bafan , et omnia r�gna Canaan. Et dcAnbsp;ditterram corumhacreditatem ,baereditatemirra�Lnbsp;populo fuo.Domine nomen tu�perfeucrat in xter/nbsp;num,mcmoria tui domine perpctao.Quia dominus ;nbsp;M'udicabitpopulum fuum,et feruisfuis miferebitur�.nbsp;Simulachra gentium funtargentum et aurum^ppe*nbsp;ra manuuhomin�. Os habentetnonloquutUGOcuAnbsp;l�s habent et non aident�. Aurcs habentetnon audi/nbsp;ont,neq^ eftfpiritus inore eor�.His fimiles funt quiinbsp;hzc faciant,�tqui in ea confidant. Domus Ifra�l bc;nbsp;ncdicat domino,aos pofteri Aaron b�n�dicit� d�^nbsp;mino.Vos poilcriLeai benedicicedotnino,uos qutnbsp;ciniedamp;
-ocr page 1035-1' IK P Salm TM cxxxvr/. �s�; fefh�Ctisdominum bcncd�ci'te domino. Bcncdi�usinbsp;Utdns ex Zion,qui habitat in Icrufal�m. Halleluia.
4 ludicibiL2lde�,eritibiiudcxa're�or,prlt;edtcdbU,doctlgt;it,(iT�-. gur^.Qgftntlo hoc/icit:, certo d�clar�t fe/eruis fuis effemfericordcmarnbsp;fiuere.vbi hoc nonf�cit,i,d eft,curdt per bonos mitti�rosffiicerti�imeiT^inbsp;deiefi,crc,
P S al MV S. nbsp;nbsp;C XXX Vh.
Et hic tertius pfdlmoi tdem argumentum habet,Gquot; pr^eferibit pre�y�-. terts quod prtdicare debentfolamn�liricordiam eins,quamfa�is d�cidanbsp;TMit.��c enim non effieciffient do�iinte G opera botninum. Hlt;ec doilria^nbsp;nafe fudt ia populo purdmfid�m cr mteUigcntidi� de gratia Gquot; renti�ie^nbsp;ne pecedtoru/n contrd/eilOs G contrafuperbos iu�tidrios� CbrifiiM uer� gt;nbsp;in bdc prtedicatione gratilt;e latet abfconditus, gc, .
GRatias agite Dominoquonia benignos quonia in xtcrnumpcrf�uerat mifericordiainbsp;dus . Gratias agite d�o d�orum ,gt;quonianiinbsp;in.xternum pcrfcuerat mifericordia eius. Gratias,nbsp;agite domino dominorum,quoniam in xtern� per/-feuerat mifericordiacius. Quifacitmirabilia ma/nbsp;gna folds �quoniainaeternum perfeueratmifericorznbsp;dia eius.Qui fecit cocl�s�prudentiordinatione,quo/nbsp;niam in aeternum perfeuer at mifericordia eins .Quinbsp;cxpandit terram fuper aquas,quoniam in xter numnbsp;perfeuerat mifericordia eins . Qui fecit l�mtnarianbsp;magna, quoniam in xternumperfeueratmifericor/'nbsp;diaeius. Solemutprxfitdiei, quoniam in xternumnbsp;perfeueratmifericordia eiubv Luna et fteUas ut pr�/nbsp;�ht no�ij quoniain actern� perfeuerat mifericordianbsp;009 3
-ocr page 1036-.�f�t ' AvCTAR�VM PO MER A NI cius.Qiii pcrcufilt Acgyptuinin pn'megcm'n's e��tnbsp;quoniamin xrcrnumperfeucratwifcnccrdia cius*nbsp;Ecinderdux� Ifracl,quoniamin xternum pcrfeuc'nbsp;' r-ac mifericordia cius. Per potentem manum bra^nbsp;, C'hium extentum, quoniam in xternum perfeueratnbsp;mifcricordia cius. Qui diuifit mare rubrum in duasnbsp;partes, quoniaminxternum perfeueratmifcricor/nbsp;dia eits.Etpcrduxitl fl ael per medium eius, quoniquot;nbsp;amin xternum pcrfcucrat mifcricordia eius. Et cx^nbsp;cufl'itpharaoncm et exercitum eius in mari rubro,nbsp;quoniam in xternum perfeuerat mifcricordia cius.nbsp;Qui duxit popnlum fuum per defertum,qooniam innbsp;xternum pcrfcucrat mifcricordia eius �Qui per euGnbsp;fit reges magnos^quoniam in xtcrn� pcrfcucrat minbsp;fericordiaciu5\Etocciditrcgcs potentes,quoni� innbsp;xtcrn� perfeuerat mifcricordia eius. Sihon regemnbsp;Amorrh�or�, quonia in xtcrn� pcrfcucrat miierf/nbsp;cordia eius. Et O g rege Bafan, quoni� in xternumnbsp;pcrfcucrat mifcricordia eins. Etdcdit tcrracor�hxnbsp;rcditatcm,quoni� in xternum pcrfcucrat mifcricotnbsp;diacius.Hxrcditat�ifraelferoofuo, quoni� in x ternbsp;num perfeuerat mifcricordia eius. Quia memor fuitnbsp;noftri in affli�i�e noftr3,quoni�in xtcrn� perfeucnbsp;rat mifcricordia eius. Et redemit nos ab inimicis nonbsp;ftris,quoni�in�tcrn� perfeuerat mifcricordia eius.nbsp;Qui dat efc� omni carni, quoni� in xtcrn� perfeue/nbsp;rat mifcricordia cius. Gratias agite dcococli, quo/nbsp;niani inxternum perfcucratmifericordia eius.
PSAL�
-ocr page 1037-IN FSAtMVM nbsp;ex XXVI hnbsp;nbsp;nbsp;�8V
F SALM VS CXXXVH.
OrtftioBM��ordw i�Bd[gt;y�one,qut{(or^rjtpro Ieruflt;ilem,idrfi,pro uen iedei (ytt�mjkrto ueibtCf cultifreddendo,q lemiferctiimitieebantjdnbsp;^odmprimKdolttp^/. interimg^udent Idumaic^it rident , fednottnbsp;impune ft ent cum �iibylonif s,ut no�ruduer�trij, cccle�atn nufere l�.nbsp;ter Antes,zy^uerbumdei Z}quot; inlhtuu Chri�i conculcantes^
Ad flumi'na Babylonts fediraus SA ffeotmas, cum recordabamur Zion. Sufpendcbamnsnbsp;c�tharalt;s noftras adfaliccs,qu�funt:ibi'.^uianbsp;i�ic lulfcruntnos cantarcqui capt�uos cenebantnosnbsp;Sa letos efle in cialatu noftrogt;cantatc nobi's aliquodnbsp;canticumZion.Qui' cantaremas canticurndomin�,nbsp;in terra ali�nai Si obliuifcor rui lerufalem �obliuio?nbsp;ni detur dextera mca. Adhacreatlinguamea palatonbsp;tnco fi non memor fum tut, fi nan focio lerufalcmnbsp;(ummam Ixtiti am mcam� Memor eft o domine filio/nbsp;rumEdomin die lerufalem,quidieunt, uaftatc,u2�gt;nbsp;ffateomniaufque adfundum eins. Tuuafiatafilianbsp;Babel, bcatus illc crirqui reddertibi quemadmo;*nbsp;dumfeciftinobis.^Beatuseritquitenebirparuuloenbsp;tuoSj�c aUidctadfaxum�
4 DeCyroregePerfarum,
FS A L M V S CXXXVIIL Titulm, Dauidis,
erAttAnima^o de omniHberAtioneabinimkh^etoptAt utuenut C bvi pirignum,pr�dicensfire,utetiAmrt�;sfiifci^Anteiusuerbum amp; �tennbsp;^laamiamp;mde^ratMfii^Ant,
-ocr page 1038-A Vf T A R I V M POWER � N I
GAatias ago tibi totocordcj� coram dfjS pfal/ lam cibi, Ador abo ad templum fandum tu�,nbsp;Scgratias agamnominituo,propter miferinbsp;cordiam tuam amp; ueritatem tuam, qaoniam fuper o/nbsp;mniag�oriofumfecifti nomcntu� uerbotuo Quo/nbsp;cunque tempore inuoco te exaudi me, da magn� fernbsp;titudin�animxmex. Gratias aguntribi domine o/nbsp;mnes reges terr�^quia audiuntuerbaoris tui-Etcannbsp;tantinuijs domini,qu�d magna eft gloria domini,nbsp;** Quoni� excelfus eft dominus 5lt; humilia refpicir,nbsp;�t ruperbum eminus cognofeit. Cum ambulo in me/nbsp;dio tribulationis,r�cr�as me, etextendis man� tua.nbsp;contra iraminimicorummeor�) etfaluas me dexte/nbsp;ra tua/Dominus perficiethxcpro me. Domine minbsp;fericordiae�Externa^ opus manuumtuarum nein/nbsp;termittas,
A ldefi,cordmAngeliscr coram fili/sdci b CbrifliregnU ejl federe 'm Alto,o- �mfimosc^ dejjie�h! iuuAre,afflifh5confoldri, peeeitquot;nbsp;toref liberare.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Oratio ne defftat dominus'm Cbr^ftutmfxr^
ficcreo^uSfMnent
P S A L M V S CXXXIX. Ti�u/kx, Pfalmus Dlt;mi4 ad prtecinendum.
GratiarumaHio magni�cans de�, quad cui^ ttoflrum fua prouidentia pater eft esr mirabiliter regit mos.noflra opera,uerba,cogitationes,ubi(klnbsp;mus,mcedimus,dormimus,uigilamuf,at^ adco in matris utero^ubt �rmanbsp;uit nos, er prlt;efcrip�t termin� uitA noflr�,qttafi hie dicatur. t^on e� m honbsp;minis fapientia aut pote{htc,uita no�ra,a�ho,cogitatio,quando er quonbsp;undeueniatjed tantum deifapientia e� opus.Quid ergo�ctunt impifnbsp;hoc non credentes,fcd fuis operibus feiu�ficantesi Nolunt auerti, ct indenbsp;apud deunt meritufn, g'oriani^ honor� habere uolunt,qui tamenne-uernbsp;bum
-ocr page 1039-/
9i9
IN PSZLMVM CXXXIX. iuw quidcm cxfe�cere pojunt, ne umm tjuidem bonim cog'tdtion� cX.nbsp;p 'Oprijs uiribiis concipere^ ignomntcs quid utterint jdciMt,ctircnt, uiudt,nbsp;loqudntur, cogitent. Tdlesno tpolfwttrc�l�loquiuel doccrede dcocrnbsp;epcribuf eius .Domine conferud mt ne cum cis errent, Cf probd me Cf pU�nbsp;rificd ctr meiim,ut mAnedin in uit rei�n qua durabit in aternum.
DOm�ne'�tucxpIorasme,�^ nofti�mc. Siue Ccdeamjiue furgamnofti, longc ante i'ntel/nbsp;Kgis cogitationem mcam. S�uetranfe� fiucnbsp;CU bcm CS circ� me,Sc u�dcs omnes uias meas. Quianbsp;ccCc non eft aliquod uerbum in lingua mea,quod cunbsp;domincnoncotum noris. Quarante �c. quxpoft fa/nbsp;ciam tu difponis, et tenes fuper me manum tuam�nbsp;Talis cognitio admiranda mihi etfupra me cft, nonnbsp;poflum alTequi earn Quoibo �fpiritu tuof�lt; quo �nbsp;facie tua fugiam f Si afeenderem in coclum, illic es,finbsp;ftra turn facer cm in infcrno,ctiam illic ades � Si aiTu/nbsp;merem pennas aurorx, �lt; habitarcm ad extremumnbsp;mare, Tarnen illic manus tua dcduceret me, Sc teneznbsp;rct me dexter a tua. Si dico,tcncbrge poflunt occulta/nbsp;rc me, tune ctiam ipfa nox cft lux circum me, Namnbsp;netenebrx quidcmfunt tenebrof� apud te, �cnoxnbsp;lucet ut dics,tenebrx funt utlux.Quia in tua poteftanbsp;te babes ren�s mcos, agebas fuper me in utero ma/nbsp;tris mc3e.Gratias agotibi qu�d mirabilitcrforma/.nbsp;tus fum, mirabilia funt op�ra tua, id quod animanbsp;mea bene nouit.Non era t occulta tibi orf� mca quannbsp;doinocculto formabar,quandofingebar ^infr�innbsp;terra. Adiiucinformcm me uidebant oculi tui,et o�s
P PP
-ocr page 1040-999 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AVCTAKfVM �POMERANf'
cdi'es futuri/quor� nullus adhucaderatfcn'ptierant in iibi'o tuo. Qu�tn itatj tnagnificx func cora mc conbsp;gicationcs tuxdeusjquamgrandiseftfummaear�.nbsp;Sinumerarcmeasjfuperarentnumerumarenx ma/nbsp;ris/cumeuigiloadhuc tecum fum.Vtinamoccidasnbsp;deus impios,et fangu inarq d�clinent � me� Loquunnbsp;tur enim de te blarpheme,�c exaltant fe fine caufa quinbsp;oderuntte� Ego eer te Dneodi odiohabentes te, �Cnbsp;male me habet qu�dinfurgunt aduerfumte, Serionbsp;odi il I os, idco inimici funt mihi�� Inueftiga mc deusnbsp;explora cor me�, proba mc et experire qu�mfimnbsp;affedus� Etuide num agam in uia aliquamala^ et de/nbsp;dueme inuiaxterna�
4 Q^miuciMdu^eiiacu�iieiinuenitinfeipf�� b Ttnett�-cl artifix tenet minu fiiper opusfuu^ut per�cieit,utfiicut ^odrcliqua e�nbsp;c Si Hol�rem ut �urord, qUlt;t uoUt celcrrime ex �t dies ,�t meridier,nbsp;�t Hei�erd donee �dt crcpufculum ucj�ettinum, uideatur in extremanbsp;nuri qud� cubttum ire.Hoc efl/t perttolarem totu calum ut�ol^non umennbsp;abe�et mihi manus tua, neq^�ne manu tua hoc poff�m, o c
d lu�a} ld e�, occulli�imemnutrifuteroiitactiamuti^aoraret uelipfamAter,qui�ngerts,cxc.i'. Kachab.j, e BloesdieStCXc.'Jnbsp;IJ e�faebas antequam uiuerem quam diu ui�urus effem.
f Cogitationes,C3�CtHoclocoturbarunt pulcberrimum contextuM� quitran�ulerwnt. AmidtuitCrCfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Cumeuigilo.} idc�.etiam
dormientem Cf horrendi�imi�epefomniantem eu�idis, id quod expert ge�lluscumgraliarumaliioneagnofco, bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m*
KtMc neee�aria nebis oratio. vilt;le PfaL l��
P 5 A L M V S CXt.
TituhiSf Tf�almusDaHidadprtdnendumt
Oratio (otitrdfupcrbos pr^it^entesJanHukf^ui Mitfilum �tub.
-ocr page 1041-IN PS'ALMVM CXtZ- �ft lt;tos Id^tteos fcdtiddli ponuntitiuid rcitAccntrauerium dei,f{d ttidmnbsp;mindntur O' tnfd-iiunt uioU i.tid contrd omncs qui errorrm ddmndntonbsp;uitdnt. Ordtur hie itiqucKc�dt quoduolunttfcdreciddt potius in cdputnbsp;ipforunit quemddmodunt�ebdi ^hdraoni in mari rubro, quern temptftdsnbsp;prciecit in maretitd oomneos prduum proijeietur, o �dclcf milttcbuntnbsp;COT am deom lt;eternum.
ERi'pc me domine ab hom�ne malo, � uin's int/ qu�s cuftodi me. Qni corde cogicant mala,etnbsp;aff�dac infti'gant ad bella. Exacuunt lingua�nbsp;fuas UC ferpens,�ipereum uenenumeftfublabijs conbsp;rum. SeIa.Cuftodimedomine�manuimpt),�uir�nbsp;iniquis conferua me, qui cogitanc fubuerterc grePnbsp;�is meos. Abfcondunt fuperbi laqueum mihijCtfu/nbsp;nesextendun�ucfintrete,iuxta uiam pedicas pon�tnbsp;mihi. Sela. Ego autem dico domino, tu es deus me*nbsp;Ds,attendedomincuocemobfccrarionismcx.Do/nbsp;mine domine fortisfalus mc3,tuprotegis caputmcquot;nbsp;nm t�pore belli. Ne permutas domine defideria fuanbsp;impiOjUCconfortes nequitiam eius,ne inde cfFerantnbsp;fefc.SeIa.Afffid�'o5deqaaconfuItantaduerfarf} mei,nbsp;cadatfupcr caput eorum.� fpfeef�undet fupercosnbsp;flamm�es radios, ign�prxcipitabiteos inprofun*nbsp;damtcrram^utnunquam emergant. Ori peruerfonbsp;maJefucccdct fuper terram,uir iniquus et malus ftinbsp;gabitur�^^prsccipitabirur. Namnoui,qu�d domi/nbsp;nus fufeipict caufam afflidGetius pauperis iuftificanbsp;bit.Eriu�i gracias agent nominituo,�^relt;Sipermanbsp;nebunc coram confpe�u t�Q�
-ocr page 1042-AVCTARIVMPOMERANI
4 id efl, flilgure amp; toKttru deturhA�t eat ht terrtlm, i/tficbdt Uotti (J inilittbus eitu ht ntdri rubra.
P S A L M V S CXLl. Titulus, Pflilmus DMtdff,
Oral ut conferuetur db impijs prophcth flue do{hrilus,qui ddu'dntur uli minis nthil efficiunt. Mdlo httjuit 4 bonis do�oribus drguiiCf medm iunbsp;flitidm dumndri.quMt db iDh lduddri,e:^ ft propt er ed crux flrendd cfl, tdenbsp;men ntdloconfldcrehi dominum. C^uid dduldtorideoru do�rinn tandemnbsp;eld IdpidesiUijd occideiurjdefl/ubitocddet O� nihilerit. Tuncuidebiturnbsp;quim diHdra fit eorum do�riitd qute dulcis dppdret, CZ timdb lis fltnbsp;med doHrind tju�dnidrduidctur, E� perduc�turfud deilrind,lt;jud ut presnbsp;prio reticdpientur,ego dutem liber perlrdnflbo.
DO mine ego ad te cbmo, feftina ad me, at/ tende uoct me� cum inuoco te. V alcat co/nbsp;ram te oratio mea fient in cenfum, eleuationbsp;manuummearum f�cntfacrifidam uefpertinnm.Cnnbsp;ftodi domine Os mcam,ct conferna labia mea. Nonnbsp;inclines cormenm ad malum , ucRndeamimpietatinbsp;cum operarfjs iniq uitat is ,necomedam q u�oeneplanbsp;cent ipi�s. Percutiatme iuftos mifericordia et increnbsp;pet me, hociucondum erit mihi nelut unguentum f�inbsp;percaput meum, quia pergo orarene ifti mihi noecnbsp;�nt .Dodores eornm prxcipitentur impingentesnbsp;in petram,tunc audietur dodriria mea qu�d iucun/nbsp;da eft.Difperfafuntoflanoftra ufqueadinfemum^nbsp;quemadmodum aratur et difijcitur terra.Quia ad tenbsp;domine dominerefpiciunt oculi mei in te fpero, nenbsp;exturbes anima meam * Cuftodi me�laqueo quemnbsp;pefuerunt mihi, et � pedicis operariorn in rquitatis�nbsp;Codant impij fimulinretiafua^pr�teream a�tego.nbsp;FSAlo
-ocr page 1043-/N PJXLHVM CXI//.
P S A L M V S CXLJI.
Titulut, Eruditio Dduid adorandam, ^uado er^t inJ^ieluncd.
Qrtitio cdptiui inter/�lfos doffores, quiuiuerdm^detncr idt�mima pugnuntjd quad uulgare er at apud ifra�litar, nemp� quo d prophetas uenbsp;ros perfecuiifunt propter uerum cultum amp;� uerbivm dri, ut efl in hif�orifsnbsp;eorum,(T Chrifitu teflatur Matth.$. cr ij, cr Stephanui A�uu J. Subnbsp;Achazer tefabelomnes bonipropheU tetnporeEliieoccultabdntur,crnbsp;tempore Arrhif fideles epifeopi exules fiebant. Ndw diabolus uerbum ZTnbsp;minifiros eius non fiuflinet,eyct
VOccmcaaddomi'numclamo,obfecro do/ mi'num uoce mca. Effundo coram eo doquinbsp;um mcam, �c aper�o coram co affl�d�onemnbsp;mca. Cumfpi'n'tus mens inanguft�aeft,foKci'tus esnbsp;pro me, fn m'a qua ambulo abfconduntlaquc� mihi.nbsp;Rcfp�ccaddexteramctDi'de qu�d �U�c nemo agno/nbsp;fcitmcjftigcrc nequeo,nemo CoUdtas cft pro animanbsp;mca. Ad te domine clamo et dico,tu es f�ducia mea,nbsp;tocs hxrcditas mcainterra ninentinm. Attende adnbsp;qucrelam mcam,quia affligornimis,lib�ra me�pcr/nbsp;fcc�toribus meis,quia prxualent mihi. Educ �ex carnbsp;ccreanimammca,�t gratias agam nomini tuo, tunenbsp;congregabuntur ad me iufti cum bcnefcccris mihi*
a Ex carcere.] If/�, ex necefiitate (y angujUa qua tewar. P S A L M V S CXLIll.
Titulus, Pfalmus DawdiSt
Oral pro gratia (y remi�ione peccatorum in anguffia confcientiai, in ^amanguftiamurgent ty coguntaduerfarijgratia, exa�hreslegis,co�nbsp;gentes in tenebras, id efi, dejperationcm ey mortem �mportabiUbusfuisnbsp;cneribus ey operum do�lrinis,quM ne uno quidem digitulo ipfileuare uonbsp;lunt, Matth, ij.
-ocr page 1044-994 A VC T A RI V M P O M E R A N 1
Omine �aud�orat�onc mcam, attende ob/ ft�crationi mex propter uerit atem tu�^exaunbsp;di me propter iuftitiam tuam, Et n� intresnbsp;�n ludici� cum teruo tuo, quia nullus qui uiuit indus
eft coram te�'� Quia perfequitur inimicus animam meam ) conquaflat ad terram uitam mcam, collocatnbsp;me in tenebras fient fxculo defundos. Et anxius eftnbsp;in me fpirirus meus ,contabuit intra me cor meum�nbsp;IMemor autem fum fuperiorum fxculorumi loquornbsp;deomnibus operibus tuis, amp;(. dico defadismanu�nbsp;tuarum.Expandomanus mcas ad te,anima meafititnbsp;teutarida terra. Sela. Citoexaudi me domine, defpnbsp;cit fpiritus meus,ne abfcondas faciem tuam � me,nenbsp;fimiLsfiamdefcendcntibus infoueam. Facmeaudi/nbsp;re'^manemifcricordiam tuam, quia intefperojnotanbsp;fae mihi uiam qua ambulem,quia adte domine leuonbsp;animam meam.Eripe me abinimicismeis mi domi/nbsp;ne,adteconfugio. Doccmefacerequod placit� Ctnbsp;tibi,quia deus meus es tu,fpiritus tuus bonus dedunbsp;catmeper uiamplanam. Propter nomen tuum do*nbsp;mine recr�a me, edueex tribulationc animam meamnbsp;propter tuam iuftitia. Et perde inimicos mcos pro/nbsp;pter mirericordiamtuam)pcrdcomnes quitribul�tnbsp;animam meam,quoniam ego fum feruus tuus.
4 yideigratia deipue^^rntfericordid notconfi/hre toram des non iu fe,qKcmadniodum tngi�t, omnia op�ra d�pttoratrfianf�r. si^uidemnbsp;ad frit omnliutf�ti�ii patribis ex d�c�lioneet gratia cr no fx (�rr qtetnanbsp;�dmodum ty Petrut didtiAdonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Qniaper/�^uitur, crej
Hoc
-ocr page 1045-IN P SA LM V M CXLHir. 99$
Vac ordine percuni ntiferi ,�igien(cs ftcrfcquiiuy iduerfariuf, camprr* J}cndtt,conculcAt,proijcit in carcercm tcnebrafum ibipcrrun dum cjiuulnbsp;nerdtoG�CAptnio,nijircdimAturqaAmprimttt�, c Manc.jidnbsp;itmparitionfcro.
P S A L Ki V S C X LI H K
TitulKSf Pfalnius D^uidit,
ira tranjti�Sed dominus h�c�cit,quifuo fitlgure�dt de�/erata trepi dantia corda be�antium aduerfartorum er timentiacorda mfubditis,ubinbsp;fictangit montespue populos multos utcogantur timere coram co, tunenbsp;nugi�ratus�cile gerit bella contra hcflrs, �cilegubernatfubditoSi Poflnbsp;hlt;ec or4t contra proprium populum damnans mereduhtatem eorum,tlt;lantnbsp;fopulus tPrael,quia dicebatur populus deifupra medum cf�rebatur, eratnbsp;inobediens/cduio'us,Auarus,inuidus,infidelis.'S!etum e� quam male ege�nbsp;r'mtergaiAofenfDauidem, alios reges. Etquamuis uiderent Dauidentnbsp;pugnaremanu (y n�raculis deiuti�ojen, tarnen ne pilo quidempcbantnbsp;nwliores. Sic fcntiebant,quid nobu multa pnedicanlur de dto,de�dc^ uti�nbsp;nam habeamus pulchros�lios, domos, pecora, poffc�ioncs, tranquiUitAsnbsp;tem, htec e� bcatnudo. Interim ctiam habebant multos impiosprophetasnbsp;qui talem beatitudinem docebant,zy hmc exi�mandum populum dei,nonnbsp;ei�epopulumdci quiptbcrucelaborat�epe.ltaqueait � Domine quimeltenbsp;lera�i de gladio Cioliath, ey dedi� mihi, ut a�� regtbuspepe uiiloriam,nbsp;d �nde ctiam me ab hoc impie ey �lfopopulo.qui neque dcum^neque rexnbsp;gem ueretur, neque curat quo opus habcatmagt�ratus pue mbcBo�,puenbsp;in pace. Apni Htnt cr porct qui ruhil curant nip fuum uentrem, (y peri�nbsp;(ulopus e� tailbus prete�e, qu�m prteliari aduerpis extraneos.
ppp
A y C T A R I 'v H P O M � R A N I �
Enedidusfit dominus fiduciamca, qui do/ cet manus meas prxliartet digitos meos ar/nbsp;matradarc� Mifericordiamca amp;(. arxmca,nbsp;protedio mea et liberator meus, fcutum meum, cui
fidojquiobfequentemfacit populumme�mihi.Do mine quideft homo qu�dfolicitus es proeof�t filunbsp;Os hominis qo�d reputas eum^Homoeft ut res ni/nbsp;hilf, tempus eins fiait ombra abit. ^Domine inclinanbsp;c�lcstuos etdefcende, tange montes utfumigentiinbsp;lacularefulguret dii��pacos^emittefagittastuasj�^nbsp;conturba eos. Mitte de excelfo manu tuam et eripcnbsp;me, lib�ra me ab aquis multis, et de manu filiorumnbsp;alienorum. Quorum dodrina eft uanitas^et operanbsp;corum fallacia funt. Deus,tibi cantabo canticum nonbsp;uumipfaiiamtibi pfalterio decachordo.Qui das ui/nbsp;doriamrcgibus,etredimisDauidferuumtuumdcnbsp;gladio mortifero maligm'* Redimeetiam me et cruenbsp;me de manu filiorum alienorum, quorum dodrinanbsp;cftuanitas, et op�ra eor� fallacia funt/ Succrcfcantnbsp;filq noftri in adolefcentia fua uelut plantul�, etfilixnbsp;nodrx utfculpturis ornata triclinia etut palatia,nbsp;Sintpromptuaria noftra plena,expromentia anno/nbsp;nam nunchancnunc illam. Oues noftr� producatnbsp;mille foetus et centum milia in pagis noftris. Bouesnbsp;noftrifint fortes admult�labor�^null� damn�,nul/nbsp;lum periculum/nulla querela fit in plateis noftris*nbsp;Beatus eft populus cui hxc conting�nt, fed reueranbsp;Ulepopulus beatus cd cuius deus eft ipfc dns*
-ocr page 1047-IN PS/IMVH
CXLV.
4 id tjljftlminetuoquiitidoque percute eos. i Alieoo$fia lios uocit, quint ipfi uolunt pra:dput cffefilij dei, cr tdtnen funt dlieni amp;nbsp;�;gt;urif plui qudm gentilc$, qui deumlabijs honorant C cor eorum longenbsp;eft ab eo, (JC. c Sicloquuntur (j optdnt impq, qui non confianbsp;diintindoMinum,utillcdiuejinEudngelio. i Quereld,ne eicanbsp;eidat nobu mftUatdf,pcftii, negritudojpLtgd/ed omnibiu dbundemus,fr*nbsp;(uri (J gdudentes hdbcdmiu omnid qult;e cupimus.
P S A L lA V S c:XLV. Tituluf, Lius Dduid.
Grdtidrumdflio pro regno Chriftifitturo. Uiciisculcdt iUud ntdxiinu� opus quod tft Iduddre deunt,etusfirtitudincm (j regnupmedicdre.CluUnbsp;Chrifti firtitudo (jrcgntm e� db/conditifub cruce.Si non pr^diationCfnbsp;dodriuA ar conftftione euulgdtur,nemo de eo uel cogitare dliqutd poteft,nbsp;ut non dicdmfcire,Htnc dutem ndturdtn hdbeteiusftrtbudofiuepoteftdsnbsp;(jregnunt, quo i tpfe erigit Idpfos/olicitus eft pro affli{lis,quod peccatoanbsp;res iujlos.mortuos uiuos�cit. I mo ipfe eft qui omnid nutrit, qui inaocdtioanbsp;nemfttnibrumJuorum exdudit,facit qu� uolunt, deftndit eos,eripit^ Cr Ct
EXakabo te mi deus rex, �^bcned�cam nomi/ m' tuo perpetuo ef I'n xtcrnum � Quondie be/nbsp;nedicam tibi, prxdicabo nomen tu� per/nbsp;pewo Ct I'n xternum. Magnus eft dominos et ualdcnbsp;iaudandus j�ei'neffabiks magnitudoeius. Genera/nbsp;tiogcncrationipracdi'cabitopcratua,etpotenriamnbsp;tuam dieet, Gloriofam maieftat�decoris tui ,�t ad^nbsp;miranda faAatua loquar. Vtdieantur fortia fadanbsp;tua,etnarretur gloria tua.V�tcelebretur ingens bo/nbsp;nitas tua,ettua iuftitiapraedicetur. Clemens et mi/nbsp;fcricors eft dominus, longanimis �e mlfcricordianbsp;tnagnus.Benignos omnibus eft: dominus et mifere/
-ocr page 1048-95? A VC T X RIVM PO ME RA Nr '
tor omnium operum fuorum�Granas aganttibi Ho mine omnia opera toa, et fandi tui bcnedicant tibi.nbsp;Pr�d�cent glori am regni tui, �t loquantur potcnttanbsp;tuam.Vtnota fiatfilijs hom�n� potentia tua,ctg�o/nbsp;r�ofa maieftas rcgni tui. Regnum toom eft rcgnumnbsp;aetcrnum,��t dominatio toa perp�tua eft. Suftentacnbsp;dominus omnes cadentes, eterigic omnes proftra/nbsp;tos. Oculi omnium te expedant jCt tu das cis efeamnbsp;ipforumin temporefuo. Apcris manumtuam,ctfa/nbsp;tias �beneplacitoomnequod uiuit. luRuscftdominbsp;nus in omnibus uqs fuis, �c fandus in omnibus openbsp;ribus fuis. Propeeft dominus omnibus inuocanti/nbsp;bus fe,omnibus ferio inuocantibus fe. Beneplaciwnbsp;timcnti�fe facit, �c audit clamor�cor�, et faluateos�nbsp;Cuftodit dns ocs diligentes fe,et o�s impios difpcrnbsp;dct.Laud�dniloquetorosmc�amp;bencdicatomnisnbsp;caro nomini fando eius perpetuo et in xternum.
lt; Benepiidto ] Id cR,dd faturiuti et Abunde,ut bcncfgt;laceat ippt, ttiim fi dudrus dliquit dliud qu^rdt, cr dlitcrfit dfir�utt
PSALMVS CXLVI.
Gratidritmd^Jio, fimul docens non pr'mdptbut duthotKinitus,fed dco . fidenduntfCdra cr tnundus dittcrfum j�dt. Ndtn dettf folus in omni nrccjiinbsp;tdte luudre potefi et iuudt,duxiliuin hominum fiUit, ^Udndo ne tpfi guidentnbsp;ttel Had hord defiid iiitd fecuri fient,
H A L E L V I A.
t, Auda anima mea dominum, landabodomb numper omnem uitam me�,pfallam deo meonbsp;]u�m diu hic fum .'�Nolite confiderc in prinznbsp;Cipe�.�omines funt,iuuare non poiTunt, Abibi�- fpi*nbsp;ritus
-ocr page 1049-IN FSALMVM CXLVIL gt;5� riras hominis �c ipfi refolucntur in tcrram ondcfa/nbsp;di funtjtunc pcribunt omnia confiiia eorum-Beatasnbsp;illeeftcuiusauxiliumeftdeuslacob, ctcuifpes fitanbsp;cilin domino dcofuo.Quifcdt coclnmjterram,ma/nbsp;rc Sc quicqoid in cis eft, quifidemferuat in xtern�.nbsp;Quiiudicatpropatientibus iniuriam, quidatefcamnbsp;efurientibusjdominusfoJuituindos.Dnsuifumtrbnbsp;buit cxcis,dns crigit proftratcsjdns diligit iuftos*nbsp;Dnscuftoditperegrinos Scpupillos ,fuftcntat ui/nbsp;duagt;',ctuiam impior�'�retrudit.Dns eft rex in xternbsp;nunijcft deus tuus �Zion perpetuo, Hallcluia.
4 Q�!/Jjcm fuiincoliocixt mbomiues.^SiusfuLutrtunturomn� con filia nihilerunt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Rctrttdit.] U efl^ ditterfuin�cit cons
tnrium dut ^uod moliimtur,
P 5 A L M V S CXLVIU
GrdtidrumdRio pro udrijs bene�eijs cr inirdbilibut dd, primupopulo Ifrd�l cr tcrufdle,tt!de omnibus indigentibut exhibitii,qui cti� ddt plaui�nbsp;Cr pdbulivm ommbtu dnimdltbus, ncc finitefurireMiculds,ne inutiles gianbsp;dem coruos multo minus hominef,md)iime aut� iBos qui con�diwt miferi*nbsp;(ordid dus (S' tun arma cr equis.
H A L E L V I A.
Audate dominum,quoniam bonum eft pfab leredeo noftro^talislaus iucund a eftet deconbsp;ra.Dominus xdificat Icrufalem ,ct congrc'
gac,eiedos Ifracl.Sanatconfrados cordc^etalligat dolores corum.Nomerat ftcllasxt nominar omnesnbsp;fuis nomintbus.Magnus eft dominus nofter Sc manbsp;gna potentia cius, incomprehenfibilis eft fapiensnbsp;admimftratio cius,I?ns cn'gicafflidos,ctdeijcitim
loot AVCTARIVM POME RANI pios ad terram. Akcrnis cam'tc domino cum gratianbsp;ruma(fi:i�one,pfallite dco noftro citharis. Qui tegitnbsp;coclum nubibusjct parat tcrrxpluuiam,quiprodu/nbsp;ci'therbam in montibus, Qui dat ani'matibos efcamnbsp;fpforum,polKs coruoruminuocantibus eum. Nonnbsp;magnifacit fortitudinem equi,nccdeledator crurigt;nbsp;bus robuftorum. Dominus dekdatur timcntibusnbsp;fe,qui fperant in mifericordiam eins.
Coht�ret in Heb. eu pr^cedenti Pfalrno. Dominus itiquit, in primis d�it icrufdlcm fut hibitationi, ubi dus uerbum e�, pdcemfiument� et omniunbsp;ubundc.Quid lerufdlem i�aclprtettertshubentuerbum dei cul�nbsp;tu/meius,(iutRentes nonhibent,idcircoi�teplurt mirAbtlidfitatibinbsp;dgnoficuntur quotidiand l�d mirdcu^a,pluuict,mx, pruind,grdnde, glaeies,nbsp;Crc.dpudgentescy impiosquiuerbumdeittonhabent htc centemnuu�nbsp;tur,ideo nu�tvm opus dut miraculu dei pofjunt uidere,ctidm fi tdlibusfen�nbsp;fibiliter quotidie obrudntur, quid nihil feiunt de deo qudndo non dudiuntnbsp;dut curdnt eius uerbum�
LAuda lerufalem dominum, laudadcum tu� Zion, Quoniam ipfe confirm�t uedes portanbsp;.'um tuarum bencdicit ftl�js tuis in te. Curatnbsp;finibus tuispac�^medullatriticifatiatte/Emittit elonbsp;quium fuum tcrrx,uelociter curritfermo cius.^Datnbsp;niuemficut lanam, pruinamficut cinerem fpargit*nbsp;Proqeie grandincam glaciem ficut buccellas,coramnbsp;frigorc eius quis fubfiftctf Rurfus uerbo fuo � quonbsp;fiunt,fpirare facit uent� fuumet fluunt aqu�. Annunnbsp;tiatuerbafualacob, IfraeliftatutaStiurafua. Nonnbsp;fecit fimiliter ullisgentibus, neciurafua manifefta/nbsp;nit ds, Halleluia.
-ocr page 1051-, IN MALH7M CXLVHI. Io*i . lt; idtfttf�tiulfutpluu�/okmttempcfiit�emittit^t^quicquid^puinbsp;iwuHlt,efficitfuouarbo�t.tim. b lilt;�cfuntperfe[eiucn�da�Knbsp;(klinlii deif� ^utsiHegprum reqMrit,uidcdt bi commcntnrifs.
p S A L M V S CXLVni.
Grdlidrltmd^lio ddimwent omnes crcdfuydf bi calo er m terrd ddldu dandum dcum,ntdxime fdn�os dafilios ifidilquiferuiunt tijd efi^ hdb�tnbsp;tterbum er cultum eiu^^^otd ^u�d h:c pjdbnui confirnidt entnes conditionbsp;nes d dco creatdt ut bondt ct lauddndd(,reget,indices,fenci,if/ucncs.t^ainnbsp;fi conditio Regum er ludicum effet mdld, cz lt;/co non dcceptd,nen peffetnbsp;deus per hdne lauddri.vbi dutem funt reges er indices, ibi etia �iMjubsnbsp;iitifferuitli^orcSttnilitcSfOpificeStrulhci.cineSyerc.Bt ubifunt fenes cgt; tunbsp;itenes,ibi etidm funt coniuges,filif er�mililt;e,Oninidfunt laudunda er bonbsp;tid, er decldrdntftiutn crcdtoreni effebonu^. Ef omnid merito deberentnbsp;effe mer^e lingult;e er perpetuo prtedicdre tdntdin bonitdtem dei. v is dutinbsp;feire qudm bonu (iuodqjit,cogitd de quAcuniji rcuolucris, er die. Sinonnbsp;effet dqudjbl,lt{lor,niulicr,a c. E t uidcbis qudre deo gjrdtiafint dgendt,
H A L E L V I A.
LAudace dom�num uos cocli, laud�te e� in ex/ �clfis Laudatc enm uos uniucrfi angeK eins,nbsp;�audace cum uos uniuerfi excrcicus cius.Launbsp;tlate eum folnbsp;nbsp;luna, laudacc e� ftelJx lucenccs, Lau/
3�cc cum uos cocli undi'quatj jecaquxfupercoclos� Hxc laudenc nomen dommig quia �pfe iubecetercannbsp;tur.Cont�neC ca perpecuo et in xcernum, ordfnat eanbsp;ne aliter eant. Laudate dominum fuper terram, uosnbsp;ceci et omnes abyf��.Ignis,grand6,nix St uaporstornbsp;bo,quz faciunt� fccundum uerbumeius.Montes etnbsp;omnes collcsjarbores frudiferzecomnes cedri.Benbsp;ftiz�c uniuerfa pccor2,rcptiliaet uolucres� Vos rcnbsp;ges terrz !lt; omnes populi,principes �c omnes iudi
-ocr page 1052-, A V C T A R I V M fO MBR A N I
� cestcrrx.Iu�cnescto�rgi'ncsj f�ri�s compsrouh's. Laudent nomen rfomint, qutaei�sfQhusnon' cn�x/nbsp;cclfcmcfljauscius i'mpletcalumctr�rram. Etipfcnbsp;cxaitatcornupopulifui, laudent omnes fandieius,nbsp;fihi Ifra�ij populus fcruiens i'pfL Halleluia*
4 Secuniiuin^'ildcft^qt�cquidififciiultt
P S A L M V S CXLIX.
(Srdtidrumi^ho de bene�djs quod deu! clcfnenter et ex mifericordld ' fopi^lttmfuum �e}Tidt,cr tpfifciuntfetalctn habere dt�. unde nuittogaunbsp;denduni e�.l�auteni htecgratia retni�io peccatormn, ideohic ifatn usnbsp;fropriepertinetadneuum teftamentum, nam et if/e uocdt cant�tm neuSnbsp;' quodcandtur r�giZion^quem pr,ediecnt in cubihbttf fuif, id cH, m ealc* ,nbsp;fijf fuis quo c�ngregdntur, quenmdtnodum Efaus tonpia et altarid uocatnbsp;tubtlid,uel le�os, ubi ifid�l fcortabitur,idcfl, idololatriain commtttebat.nbsp;Item hocct�mpertinet ad twuwm tefhtnentum, qu�d debent haberedcanbsp;t�t gladios in manu ad corripiendum gentes, uinciendum reges, ulcifcen�nbsp;iumfecundumfcripturam,qult;e uerbafonant ludaico a/j��u cz Mjfcc�wfnbsp;tico homicidia (3-fedttiones. Sed hjtc efl ultio infc^ ipturis protnt��nbsp;fernen AbrahiC per�uatigelium �nrilualem gladt um proflratur�mefti�nbsp;omni terra idol�lttriam,t(y^ omwiiregivm ijfapientum fatilhtat� captifnbsp;naturitm in obfequium Chri�i Corin, to.
H AL EL VIA.
Antatc dcmino canticnm noaum, cccIcGa fandorum laudet cum. Lxtetur Ifrael de eo
X.�^quifecitipfum jfilii Zi'on exultent de rege fuo. Laudent nomen eius choro, tympan�s et citha/nbsp;ris pfallant ei'.Quia dominus deledatur populo fuo,nbsp;fduat afflidos cum gloria. Exultent fandi etglonfi/
cenfj
IN P S A L M V M Ct, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4005:
ccnt,5^prxdicent in cnbilibus fuis.Os corumexal tet deum ,ct gladios acutos habcat in manibus fuis,nbsp;Vt ulcifcantur inter genres, corripiant inter poptunbsp;los,reges eoramuinciant cathenis, er nob�es eor�nbsp;compedibus ferreis. Indiciutnin eos cxerceantdcnbsp;quofcriptiam eft. Hxc gloriaerit omnibus fandi*nbsp;eius� Haleluia,
p s A t M V s Ct.
Grxlt;Mriwwlt;lt;ffio primum pro populo ifra�l fcripu dd Iduddndum d'e^ tim,qu�d dtdii eis fuum (anHudrium^firmdmctttum �rtdudinii CH^,id eft,nbsp;kiibitdlionemfuAm,fttlwmfuum cr drccmfudm 'mlerufdlem jUbi o�rndit-fudm petentidm cum multis mirdbilibus�ilis. Etiieminat'm�rumentii munbsp;�ca lud^orwia,quibusutcbdnlur 'mltiudtbttsdrijcddpud ne$ Qhri�idnofnbsp;bite muficdfunt pridicdtio csquot; Eudti^clium.
H A t E L v I A.
LAudatede� in ftnduarioeius, laudate eum infirmametofortitudinis eius. Laudatceumnbsp;obfortia fada ci'us,laudate eum propter ma*-gnam glon'am eius. Laudate eutubis Caudate eumnbsp;pfaiterijs �ccitharis. Laudate eumtympanis �cchoznbsp;ris,laudate eum fidibus St fiftulis .Laudate e� cymnbsp;balis fonoris, laudate e�cymbalis bene fonantibusinbsp;Omne quod fpirat laudet dominum, Haleluia.^
I 1 N I I P S A L T E R I Ji,
-ocr page 1054-J I Q, V � T T R �NSISNIS COM-mend^tio Pf^ltcrij Dduidis per Do{bretn MMra tinum Lutherunt*
V L TI ex Qeteribas et fanftis patribns, Pfalteri� prx omnibus rdiquis feri ptu?nbsp;r� libris, magnifi�e eommendarune, amp;(.nbsp;mireamare fe Pfalmos teftati funt.Et p/nbsp;quamuis paruus,necindig�cafcitici)s laudibus Danbsp;uidici Pfalmijipfi abundc commendantfefc, et planenbsp;hic uer�eft, quod dicitur gt; opus c�l�br�t artificem.nbsp;Mcam autem operam huccontuli non ut inftitue*nbsp;rem Pfalmorum Encomium, qui per fefe laudati funtnbsp;fatis, fed UC de hoc opcimo libello uccunque meumnbsp;oftenderem pijs indicium ? Superioribus annisupnbsp;dimusinfinitos libellos/edeos ualdeinfulfos �c inenbsp;ptos circumferri,quibus fub honefto amp;c plaufibili cinbsp;tulo ( Legendxenim �c exemplainfcripti eranc fan/nbsp;dorum) aniles nugx bc impudentifl�ma mendacianbsp;conrinebantur.Eiuimodifcriptis iuxt�ftultis acim/nbsp;pfjs fie eranc refer ta omnia, uc int�rim Pfalmi,in te/nbsp;ticbris ncg�ediiacerent,utneunumquidcm Pfal/nbsp;mum haberemus commode rcddit� autintelled��
feAo commendari mererur omnibus , hic libellus
Quia tarnen hic liber Dauidis canebatur in Omni/ bus templis 3c hora ri] s precibus,�tot milibus frc/nbsp;quentabatur Ea ipfa quamuis fn'gida tradationcnbsp;Pfalmor� aliquis tarnen odor uitx oblatus eft, pie/nbsp;fisqg
-ocr page 1055-? SA L T � R II �X ylD'H. ioO^
nTcjbonx mentis homi'nfbusjCt �tcanqneex�er/ bis illis etiamnonintelledis/emper aliqnidconfolanbsp;tionis et aarnlx fenferunt � Pfalmis prj, ueluti ex ro/nbsp;feto,Ieniter fpirantis,Haad aliter atqacper amoenif/nbsp;fimum pratum ingredienti, e� qui ignoret herbar�nbsp;amp; florum uini) fuanis aliquis odos ad nares pernc'nbsp;ni�t. De Pfalmis breuiter meam dicamfententiam,nbsp;Eqnidemnullum putolibrnm, cxemplorumauthi/ Hijhnlt;e�iii�nbsp;ftoriarum fub coclo eflc) qui Pfalterio confer ri pofnbsp;fit.Proindc,fiuotis adhuc�deoimpctrarideberet,nbsp;ut omniaqu� in omnibus ueris fandor� hiftorqs^nbsp;cflcnt optima amp;(. fele^iflima, undique excerptanbsp;colleda^ breuifl�me aptifl�me in unum compingenbsp;rentur libellam,hocquodi�ccxoptimis, cxipfoflo/nbsp;rererum in totafcriptura,�fpiritualifl�mo aliquonbsp;�(. fummo artifice fingi aut conflari poflet, hoc haudnbsp;du bie futur � elTet talc Dauidis Pfalteri�,aut huiusnbsp;Pfaltcrij fimilimum*Nam hicinuenies, nonuniusnbsp;tantum fandiuitam, fed quomodo caput omniumnbsp;fandorum Chriftus f �lle enim in pfalmis depidasnbsp;cft) aff�dus fuerit,quomodo adhuc omncs creden/nbsp;tes,rebus triftibus iuxt� acfec�dis affedi fint,qao/nbsp;modo fe erga deum, erga amicos iuxta ac inimicosnbsp;geflerint,quomodo fein uarqs pcriculis et afHidio/nbsp;nibus, in medio tentationum incendio,etmaximisnbsp;nccelTitatibus habuerint.Vitraaut�hoc,quodegrc Do�rittlt;eMnbsp;giasdodrinas etpr�cepta pietatis c�pleditur ,uel
-ocr page 1056-iMi iN SIGN I S COMMEND �TI� hoc nomine debebat eflenobis charifiimum Pfalte*nbsp;cfcnJliM 'm riam,quod tarn manifeftas propherias, de morte �lt;nbsp;pfilmis. rc(�rrcamp;ionc Chrifti continet, quod tam egregiasnbsp;promifl�oncs de regno Chrifti, decurfu Euangeiq,nbsp;ParudBihli^^ deftatutotius ecclefixnobis exhibeLProinde^iurenbsp;parua Bibliadixeris Pfalterium^n quo omnia, quxnbsp;in totis Bibiqs explicatius cradita func,mira et iucunnbsp;diffimabreoitate,inelegantiflrimum Enchiridion conbsp;ada funt. Si deus ipfe c coclo porrigeret libell�, q uenbsp;diuina uoce commendaret^qu�m eiTes hunc habituenbsp;rus in delicqs, qu�m arrepturus auidc ? Pfalterium,nbsp;pfdmi�rmd ncdubita, ipfefpiritusfandusjtanquamfiliolis palt;nbsp;fuittprecum. terformamprxfcripfitprecUjhocEnchiridion ipfenbsp;fuis difcipulis concinnauk,colledisexemplis �iCganbsp;raitibus affedibus, quafi multorummili�,quor�nbsp;folus ipfecorda uidet ec nouit. Si totam Bibliam igunbsp;tur legere non poflesjEn fola ledione Pfaltcr ij gt; ncnnbsp;modo pietatis fummam,fcd�c omnia fumma, etfpunbsp;Sdn�loru wr- l'itualifl�mas expcrientias habes. Prxtcrca amp; hxcnbsp;idcrtgiaut pfalmorumpr�cipua uirtus eft: Cum in reliquis fertnbsp;'mpfiimii, ptis �C hiftoriis, opera tantum �C corporalis exer/nbsp;citatio fandorum defcribantur, admodum paucasnbsp;inuenias Hiftorias, quxficuerbajuoccs, St fermoznbsp;nem (quicharader animieft) nobis deferibat in fannbsp;dis.Ibi igitur piarum mentium delitium poteft eftenbsp;Pfalteriumjibiadco iucunda lediofunt Pfalmi,utnbsp;ex cis non modo opera fandorum/ed fingula uernbsp;base
-ocr page 1057-gt;�XtT�R��
ba Si �oces,fcd �e gemi'tos ctconoqai�a,qnibas cor� �gt;co �n tcntat�onib�s l'axt� acconfolationibus ufi,nbsp;fintcognofcas, ficuc qaamufs mortu�fmt, tibi ta*-mcn�n pfalm�s adhucuiuant et loqaantur.Ah'xigpnbsp;ti�r Hiftorioix amp;(. cxcmpla fandorum qox operanbsp;dcfcribunt, fi Pfakerio conferantur, mutos nob�snbsp;fandos proponunt, amp;omraa �b� muta funt. In pfabnbsp;mis ucro, quia uoces func �n fide orantium omn�anbsp;o�unnt, omn�a fpirant�lt;uiuos nob�s alacres, aefi/nbsp;de�afFcdu, �n mediis et�am afflid�on�bus credosnbsp;exhibent fandos. Muturnhommcm^potiusmor/nbsp;tunmtruncnmqu�m hom�ncmd�cas, �^nullarehoznbsp;mo�rcl�qu�spccud�bns atqacfermon�s ufa dtfeerznbsp;n�tnr F�guram hom�n�s, fi art�f�c�s accedat �ndn/nbsp;ftr�a,ncl faxum acc�p�t, bc rel�qa�a �Aoyity ficednntjnbsp;b�bnnt, fie et�amfenfuum utuntur organ�s at lt;5 nos,nbsp;adtolerandosautemiaborcs fnnt et�am corpore uanbsp;l�d�or� Sermo folus hom�nem d�fcern�t � beba. I snbsp;antem ment�s charader eft amp;c fpecuIum.Cnm �g�turnbsp;fermonem, uerba bc noces fandorum deferibantnbsp;Pfalm�, �pfornm mentem nob�s dcp�ngunt � Nonnbsp;en�m fam�l�ares �Has dt nnlgatas noces fandorumnbsp;dcfcr�buntpfalm�, fedpathet�cas �llas �^ardent�flTpnbsp;masjob�magno ferio�n �p�b parox�fmo tentat�on�,nbsp;qnafiin quad� acerr�ma Inda Iacob,cor fu� non co/nbsp;r�ni am�culo, non coram hom�ne. fed coram Deonbsp;fuo cfiFuderont. Pfalm� �g�tur non modo opera et uo
Ctqq i
-ocr page 1058-loo� INSIGNI� COMMEND AT I O ces fandoruni ,fed ipfam abditiflimum cordis ipfo-*nbsp;rum thefaur�jintimos animi motus,�lt; af�edus cor/nbsp;dis exprim�t Vultus ctos Dauidis quo uarias illasnbsp;serumnas et pericula^quibus deus c� cxercuit ,pcr/nbsp;tuleritjuidcre uelles. Lege pfalmos, qui tibi non taunbsp;tum externum^fed et interiorem ilium Dauidem ex/nbsp;preflius reddunt, quamiprefefecor�m,ullis uerbisnbsp;defcriberepotuiflet. Quid igiturprxPfalmisfuntnbsp;reliqux hiftorix,qux opufcula tanti� et nefcio quxnbsp;miraculafandor�,decantant^ Nondumcor et affo�nbsp;ttus uideo^etiamfi opera miraculauideara^
Quemadmodum autem longe mallem audire Dat uidem aut fimilcm fandum loquentc, qu�m. uidercnbsp;illius corporalia exercitia, itaadhuc omnium maxi/nbsp;meoptarim, intimas cogitationes Dauidis etinti/-mumilludccrtamen f�dci cognofcere� Hoc autemnbsp;prxftant pfalmi opulenter,ut ex cis cognofcere pof/nbsp;fimus,quomodofandiintentationibusanimatifuenbsp;rintquo ardoreuerbor� animifuiafFedus exprcpnbsp;ferint. Cor cnim humanum non aliter habet atq� na/-uicula,in medio mari,qux ex omni parte pcriculis Ctnbsp;uentor� expofita fit ludibrio.Hinc cnim animos nonbsp;ftros folicitudo et mctus fut�rimali, �cluti fubitanbsp;tempeftas exarmat. Illinc pufillanimitas et cordisnbsp;moeftitia, ueluti altis fludibus nos opprimit. Moxnbsp;fiducia rerum fecandaramgt;plcnis carbafis in coclumnbsp;nos toUit� Rarfu^fecuricas bonorampr�fentiunT�,.
prxtcr
-ocr page 1059-i P s 4 L T a R I 1 D A V 1 D I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ii}09
pr�terfpem nau�c�bni fcopuloilHd�t. Tot l�gitur hums uitxd�fcnminaxmfmod� mille per feula, facilenbsp;nos acu�t et excitant, facile docent, ex �nt�mi's fufp�nbsp;rare Difcenbus,torum cor effunderc, et toto mendsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
ardoreciamareadeoelum. Longeardendores que/ reJx funtcorum,qui ucre dolent,quam qui an�mf annbsp;gufti'am fimulant tan tu Longe abcnoGexcitatfor,nbsp;fcruendorctnultu etuerbfs, cttotoon's geftuefi,nbsp;�squ�ex cordegaudet,qu�m qui ffmulate tantumnbsp;frontem exporngit. Hinc Germanice dfcitur.nbsp;gebet nicht vonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� quando tr�ftes rident ,aut
Ixd lachrymasuiexpn'munt. Pfalmorumuocesex ueriset�iuisprorumpuntafFcdfbus ? Bonaautemnbsp;pars pfalmorum eiufmodi pathedca funt �i arden/nbsp;dfllmorom af�eduum uerba gt; omnis generis tenta/nbsp;ti'onumetafflfdionum. Nufquami'nuenfcs feifems Grdt�rumnbsp;aut fignif�candus expreflum gaudenti's et exultan dchonctinnbsp;dsanfm�af�edum, qu�m pfa�mos gradaruma�lfo/nbsp;ni's feu pfa�mos laudum. Ibf enfin fn fandorum cor/nbsp;d3,haud aliter atcj in paradifum aut in apertum ccc/nbsp;lum licet rcfpicere,quanta ibiuarietatcfubindeexonbsp;rianturamocniilliflofculi^�c micantifl�mx fte�kilx,nbsp;dulci�imorumcrga deumet illius beneficia affeiffti/nbsp;Hm.Econtr�nufquam inuenies fignificantioribus Q�ereUianbsp;uerbis defcrfptam mentis anguftiam, animi do!o/nbsp;f cm et n:ocftici3m,quam in pfalmis tent ationiim feunbsp;;quei\larum,ut Pfalm.ff^�c fimilibus.Ibiipfammor/
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.qq 5
-ocr page 1060-lot* insignia cohmendatio tem,i'pfammfcrnum,ufdcs fuisdcpid�coloribos^nbsp;�bi omnia u�des atra,omnia tridia,confpeduirxd�nbsp;fes amp; timor flinxetdcfpcrationis* Sicetiamubi dcfpe^dc timo/nbsp;nff�tn�, j.g loqtjuntur pfalmi.fic fuis natiuis uocibas hos afFcnbsp;dus dcfcribuntiUt nullus Dcmofthcnes,nullus Cbnbsp;cerOyhocexprefTurus fuerit, uiuidius aut fclicius�nbsp;Nam,ut dixijhocpr� cxtcris fcriptis proprium hanbsp;bentpfalmi,utfandieos noninuentu loquutifint,nbsp;non ad amiculum.fed coram deofuo^ct ut cora ocu/nbsp;Ils dei. Hoccnim inprimis affedus acuit ct aecedit,nbsp;hocomniaofla,omnes medullas ueluti excitaf,cumnbsp;Cordt� dco creaturafcriOjCoramdeofuoloquitunQu�doali�snbsp;amicu�o aut homini conquerimur noftras neceflita/nbsp;tcs,non fic ardent,non fie uiuunt,non fiexftuanto/nbsp;mnia affeduumimpetu.Pfalterium igitur, quia aff�i*nbsp;dus continet,libellus eft, omnibus Chriftianis ,ficnbsp;accommodabilis,utquilibctuerc pius, in quacunqpnbsp;fit tentatione,in pfalmis uerba etaf�edus inueniar,nbsp;qux ad fuasafflidiones non aliter quadrenr,qu�mnbsp;fl hodie,de tuis proprijs afflidionibus hxccarminanbsp;fcripta Se condita eflenu
Hocipfum autempoteftmagnxefletibi confola Tee/ftmeof� rioni,quando pfalmitibiualde placent . Extat uoxnbsp;trtunione fan^ Quintiliani: ls fci3tfeprofcGifle,cuiCiceroualdcnbsp;iiorurn decide: pforfau nott incpte hoe torfero � Is feiat fenbsp;rdfj f/d mt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infacris,qncDaoidicacarminaualdeco/
iblantur.Qoando enimfimiliter afficeris, quando
ncrat
-ocr page 1061-� S A L T E R I I D A V 1 D � i' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(�U gt;
nerui Sc fides pfalter if/in'iilr affedu et motu am'mi tut pulfxret�nmunc.certificar is^te cflc in congrcgatio/nbsp;nc eledorum dei, cum cundem m modum affligari'snbsp;quo ipfi afflidi funt,c� fimikfide affedu orcs,quonbsp;ipfi orar�t .Incr�dule et fn'gi'do ledori, infipidifuntnbsp;pfalmi'.Poftrcmo,PfaImi,parsca font,�'n nita fando/ imitatittM.nbsp;fum,quamomni� tutiffimotmitcns � AKa exemptanbsp;SeHifton'xjquibns non uoceset uerba, fed operanbsp;tantum fan�orum dclcripta funtjmulta habent, qu�nbsp;non poflimus im�tari in fand�s, ut prodi'g�a et uirtunbsp;tcs.Plcra($ et�am opera ctufmodi funt, otc�tra p�ri-cnium graue non pofl�s imitari, ut qu�fedas ibae/nbsp;refes excitant, �t ab unitatc fpi'r�tus auocant, ut in.nbsp;Mon achat U uidimus. Pfaimi autem � fedis auo/nbsp;cant,ad nn�tatemfpiritus,docentt^ rebus fccun/jnbsp;dis retinere timorem, aduerfis uero fpem non ab/nbsp;qcerc, �tficucrumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idemfapere, fi*
militer affed� eflccum omnibusfandis. Infumma,
�( ficerncrccupisChriftianameccIcfiam,uclutiineIe/ scclef�dnbsp;gantiff�ma tabuladepidam,uiuis amp;fpirantibusconbsp;Ionbas,tum Pfalterium accipe in manum.Hoc enimnbsp;tft�ipurifltmi fpcculi uice fuerit, quod tibi repre^nbsp;fentetueramecclefisc, iin� fip�usfis�, ctiam tuhpfi/nbsp;Qsimaginem, ut iuxta iilud fapientisnbsp;ucr�teipfnmnofcasjm�d e vm �tcreaturaso�s� nonfitmitinanbsp;Proindc uigilcmus, ut hoc nofiro fxculo t pro hacnbsp;rcuclationc uerbi, pro inenarrabili hoedono Dei
Qjiq
-ocr page 1062-.�HJISSIλ C O A� A� E ,N D A.T r.O gratiGmas. Vtamor his cant�s doms adg'oriadci',nbsp;�fcommodutn proximi, ncnoftrx ingratitudinisnbsp;graues poenas demus. Nam,nonita ante multos an/nbsp;nosjdurante�lla barbarie,quantus thefaurus fuifletnbsp;habitusjiuelunumpfalmum hab��flemus,beneco/nbsp;gnitum aut �ntelle�um�ctnc unum qu�dem habuvnbsp;mus. Nunc autem beatifumus �n tanta opulen�'a, Etnbsp;beatiocuH, qui uident quxnos uidemus, etauresnbsp;quxaudiuntquxnosaudimus, Sedquammetuo,nbsp;ne cum lud�is in deferto, manna faftidientes, dica/nbsp;mus: Naufeat anima noftra fuper cibo illo leuiflimo.nbsp;Verum,indicium fuum portabunt uerbi c�tempto/nbsp;rcs,quicunquefuntilli,qucmadmodum Ifraclitxiunbsp;dicium horrendum portarunt � Nos antem feruetnbsp;�t prou ehatin cognitione uerbi fui,Pater mifericornbsp;diarum,et deus totius coCoJationis^per lefum
Chriftum dominum noftrumjcui laus et gloria ,pro hoc PfaUcrio,ctomni/nbsp;bus donis^quibus exccllennbsp;ter ditauitnosylnfxnbsp;cuIa,Anien,
Corrc�ori
-ocr page 1063-l�lgt;
C o R R R C T O,R I V M A V T O�.
inter/egffJ'^uMJofcMrrcrunfc E^Mtcnt numcrui.pdginarum,
14 hy^ocritd[cribehy[)ocriticii.
3t ihordisjcribecorda
ibid. Comm deo feribe cordm mundo,
51 Circunddflifcribccircundedi�t
45 RumpdnturilidfcribcRumpdnfurutilid
4$ Ndw defiliohominiiloiiMturqui[cmpcrmdnctminordcOjC^Ct Sic
* nbsp;nbsp;CT thcologi folcnt loquhfithdndfWt.Aequdln pdtrifecundum diuta
t�tdtem,minor pdtrejecundum humdnitdtem, Vtdutcmfd^�intcma gd!, lege quie/cripfiin Au{ldriopfdl. i.. Kdmuerbum cdro�ilumnbsp;efi Et ChrifiuftdntS de tempore exindnitionis fu� dtcit.Quidpdternbsp;tudiorntt c�^de quo Crhic certi�ime ex Hebrito rficitur.Dnthdtt'mnbsp;pduli�ter d deo fines eum -, dt glorid cr d�cor�corondbis eum. Do�nbsp;minum con�itues eum fuper operd ntdnuum tudrutn^omnid/ubicc^ .nbsp;pedibus eiuifCrc,
5t Fc/ix Conueridntur peccdtorcStfiribc. Conuertdnturimp^,
54 Antic fcr'y�Hw/cnfcc AntiCferij�,
56 qu�firturfcribe qudfirtur
87 Jcribc. Hebneum Ut dudict
83 lt;J�ierlt;tt{Xlt;tKdit�J�
Obfederunt,
�* SiUgit credentes
96 tempi fluofiaqi der
104 ficutuiks, Ephe, 6,
I08 fcocdtffrwpotfritif
110 C7(jUtdfcod.�cprlt;ed�4�dMH
litf Kerfidtiiroboculoi '* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
155 fcpard;e
I40 profiinde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
-ocr page 1064-Ipl4 '
erra t a.
1 ��gt; OMiwfo/�i diitus fuM'Unijuim mgt;rfuitf i corde�
xjj Oportet uero ut earpat oppo�lt;tf umbrlt;e,d-c, Re�liU'imd quidem tft htecfententiiif^ud uolui ijwd ex Grlt;eco ciUtepijhU nd Uebr^eanbsp;os^e� trihere ut idem eiftt cum eo ^uod legitur in Hebr^Offednbsp;men cerium ejl epi^lam nd tiebneos corpus nccipere pro corponbsp;re Chri�i pro twin immoliito,ttnm iu exponit Pfitlmum^ Ecce nd^nbsp;fum,ut �cinm deus uoluntatem tuim,per qunm uoliuitntemfdn^anbsp;fentifumus per obUtionem corporis lefit Chri�i femel pern�im.nbsp;Ui uero concittMre licebit corpus cr Mres. Kon efi iamnltud fn�nbsp;erificium pro pecentis quilm corpus Chri�i^ hoc no fit meu �tfi pernbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuresjd eft, nuditu Euingeltf, de quo in pfnlmo fitbditur, Annun^
tidbo iuftiti�tu� in ecclefin migM,crc- Nam hie certum eftomttiA fncrificinefte nihilubiunuschriftiisuenitflt;icrificium,fyc.
f^^uentii tucecUriui dum interim twnuidetmundus
37J qutnubiquefonuii
187 Etrex wrfgnK�/�perotMtic�rffOf
3o8 C7 w uirtute tuiiudici me JI� Ot�tlC^KOl/tC(t�gtt
31? Vclwt cochlea qute liquefit per get 335 profiretur
358 MO4toB4lt;(WKf(O��ftftf�.
R, A
54? ^'JiiliuJhoJieimpedif ..j,;v c.
?5l nbsp;nbsp;nbsp;clttmtint tantum
ibiJ� inquoirridtntMraducrfar�.
J5i commouebunturomnesre/^identef, j54 guiaeitcrcdidimui
gt;^quot;7 Apert(fuerbiiinu!tiiturpof)ulut ibid� Dicitedcoquimtcrribilid
3i-j p�lmurn effc, o c- Ego bic ut CT alibi more tbcologorum, ctiitu quorunddm do�orum ucterumaccipio flguramy 1. Cor�M. to. Hlt;cnbsp;dutemfigurto noflrt fiterunt, qud� figura�gn� l�tc fit rei p�ft uen�nbsp;turlt;e,cutn potiuf Hhcfigurte fint quic exempla. diculur, Tdmenfennbsp;tentia quam hic dixi pr�ter hoc confi�t fiibi et uera efi�nbsp;tranfiulific quod uulgo legimus.lnhabitare dominum dcuw, id e�,nbsp;quod inhabitat dominus deus^
589 nbsp;nbsp;�o� recfptKrinbsp;nbsp;nbsp;W! morte
ysgt;i quicujhdiebantanimammcamconfidtaueruntfimuk
4oj quando de omnibus regibusfecundum
4jo Accedet homoer cot dltum
4�X finiuternmjordiKUm uincere nequeat
458 uocem dederuttt nubecuhe
440 percufiitenim pudenda plagd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
451 �f non auditafit i�ic
^^7 qui quanta mala iliicficerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
404 ethane cordis latitiamdeo non off�runt
Ibide quoportabaut
4d5 utnthil minus filer ar etur
469 nbsp;Ro. 15.
470 nbsp;Pfalmus�cilenofiererit /�
Icbalputoaliquempopulumdifiutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v
quemadmodumdeceti/adomodd
19tfn.i4*
-ocr page 1066-ioU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E R R A T a'
�497''e�iupromi�ionumueritt
^�i Kt (pp WW pfr rfcfw� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
'H{ecau!emJicfeMngel^cfiihcre�lent{tgt;Ut'' lt;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
55-1- '03 ltdprccdnJo�rgrt� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� . � ct A
�55� nbsp;nbsp;diwm.cffw meui ne perim^j me ifidimidio^ierumeorum, in gene
ratiottegourationiwiatimlui.
'551 ��fcoroHdffeiwiwyfr/corrf�
56 5 gui tcgit diquii
S75 CiU�ritcJiciemeiu'gt;femper
57lt;! �' Ut tx�emineeorim Undent
Ibid� fine quofideif�ndumento Ibid� utfiucrAtioneinnbsp;58p irrifdKfiuwtfowdt/d^m �nbsp;Indco/�ciemusuirtutcnt
lt;}3 alfumpferAt fie ncc no�tr ibid� quomodocoAr�or
QjteibiuAru dicuturdeuetbit. Ex Utero dntc�ucifrum genuite^ nibtl pertinent ad hune locum,fed in Au�lario certam ey trantlatinbsp;tion� cr expofition� aide huius uerfuStTecu principiu in die, C) c.nbsp;Fr-etered quitdam hic medferipu uideutfdn� inuU'.gds fecwiduntnbsp;em qute dixiin Au�irio in Pfdlmumfccundum.
In texfu exGrlt;eco lege�c. ludicab�tfntt�tionibuf,replebit cedaue rilus, conqudlfabit, (yc, qua.fi difox^ replebit omnia cadauertbu^,nbsp;tiemp� ocafiidducrfarq^, qui nolunt hune reg� rcgnarc fuperfe^
.'��v
618 Felix intcbe�us bonus omnibus (�cientibus et 016 iuflificationiseyexdltdtionif^tyc..
64� circunf/d�Ui ciriundederuntmeft�^muomine domini nindicaui in cas,
fedundetn
-ocr page 1067-E R R A T A..
tf44 fedtdndetn tfi�lte cogtmtur
645 Caf�igdns quideifi cd�igduit fine mentis difccptdtionenbsp;per grutidtn tudm �dtui cufiodirtnbsp;Ibidem contemnitur quad dolemmnbsp;66y (y ueritdte humilidfli menbsp;Ibid, Etfidebumilidjlimenbsp;�75 falicetutfdrtnfii,tudtMnnbsp;6-]-f quid continedntnbsp;Ibid, uidetur crj^ereltur nb ifiis
701 utcertifimus
703 twlentes torquere
708 wtt�c��irpro2r�!jarlt;fcK
7��. � Tit/t ungu�to copdrdturhitcuftiUt ^717 LundmorficUdsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�
ref�fiime ucr/um cfi
617 ttbtfi uolueris injiriori 73t fieipfios confumuntnbsp;754 cr hypocrifisfiiritjed.
-ocr page 1068-BASILE AB EXC VDE B ATH EHR! C V S
PE T RVS, COMMVNIBVS IMPEN
SIS IOAN. BE BEL I r. MENSB
AV GV ST. an. M. O. XXXV.
-ocr page 1069- -ocr page 1070- -ocr page 1071-