commentarivm'

IN

ÊVANGELIVM se cv HD VM I o ANNE M,

Vm uita dodrina^ domini lefu Chnïti fam apoftolorum præ dicatione ac cçterorum Euangeliftar um liten's late per orbetnnbsp;elTetdiuulgataJoannes ille lefu amor e nobilts, poßremus omnbsp;nium hoc Euangelium fcribendum fufcepit,non tam ut Euannbsp;geh'cam hiftoriam texeret quam ut quædam ab alîjs obmiffànbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non indigna cognituadderet.Præcipuamautemcaufam fuif,

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcnpfen't hoc Euangeh'um, ut Chrifti diumi'tatê aflereret aduer*

turn ueluti malam zizaniam in bona fegete fuppullulantes, ria ^^*^*^^^‘^norum ÔC Ebionitarum, qui prêter alios errores doceanbsp;fuifle quàm hominê, nec omni'no fuiffe prius quàmnbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Expediebat autem in primis ut orbi's fci'ret fiC crederet

*^^1^'^1111 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerum deum QC uerum hominem fuifle.Quorum poftêa

amorem hominum in ilium excitandum facit : libentius enira cognita.Deinde ftimulos ad imitandum acriores fubijcit.Quisnbsp;nelTe æmulari quod ab angelo per Ipeciem tantum non etiam uere ge»nbsp;j^Pottçij ’ ^orrô utfunt ardua quæ præcipit, ita fumma funt quæ promittit»nbsp;^nocß non ignorari diuinam eiufdem naturâ, ut confidamus iliumnbsp;. pfæfidio futurum fuis, quos fîcdilexit, nec fruftraturum in pro«nbsp;t ^^‘^flnid uult nutu poflît effîcere. Superiores autem Euangeliftacnbsp;Pom Domini lefu pauca quædam ÔC breuiter attigerant,per miraculoanbsp;^^nni oftendentes ÔC opera diuina. Nam hanc opiner elfe faanbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus loquebatur inter perfedos, inter caeteros nihil fe feire

‘^nm,5lt;: hune crucifîxum.Forte nondum ferebat tem

• V nbsp;in) -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;myfterium uulgo docendo litcris clarius prodere,ne ridere:^ '

credere poiTent nec intelligere.Quanquam amp; alioqui tl' ^^QijK^’^^^jqnoties de rebus diuinis uerba faciunt 6^ parciflïme ÓC religionnbsp;^’^^i'iiii^^^^tjcopiolïores in his quae magis conducunt ad uitæ pietatem.Hærenbsp;temeritate apoftolus compulfus eft apertius alTerere Chrifto diuinbsp;gt; quemadmodum Arrianorum audacia copulfî funtorthodoxinbsp;dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijfdem definite, quum maluerint ab eiufmo=

y** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niendis abftinere,quæ longe fuperât humani captum ingent|,nec

autem Euâgelium,bonum,felix,amp; defy, nuncium falutis ÔC pacis, promilTum quidem in lege amp; propfiea

• V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum dominum faluatorem,hiftorice deferiptum

te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ pi’æ’iioatum autê ôô inculcatum per apoftolorum epiftolas»

t| '^^Oct^^’^S^^^nmdici poflît,utriuf(çTeftamenti canon facer,quamlibetpræ tünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oompledatur ad legem pertinentia Si ad mores fandos, amp; ad fi

gt;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufa dominus huicloanni cognomen

dicatur tonitrui, qui ueri louis tonitru Verbum quo uni« machina ut condita eft SCgubernatur,itainftauraturac renouasnbsp;'^i^re ac magnifiée in orbe fonuit ut nemo unquam uel darius uel ma

Aa

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

gnificeftrius.Proptcr quod domino pcculiaritcr dilcc^îus fc familiarius adeo infinuauit,0^ cognofcendum obtulit, tamfubuni’t^’^^nbsp;lucuienter prædicandum* Amon's enim indicium pronunciauit apolto i,nbsp;cens: Vos dixiamicos,quia quæcuncç audiui à patre meo nota fee* uobis. Fnbsp;cialibus ergo amicis fpeciali fe claritate inft'nuauitjut defcribi èC jsnbsp;do dare po tuer it* ÖrditurautemEuangelicamfuam hiftoriamnbsp;abfep prooemio:folis enim eledis Chrifti ouibus fcribebat,quae paftor*snbsp;cem per fpiritum fan's agnofeunt, Teftari de fuo paftore uoluit pro ^polnbsp;officio fuo, id^ fimplicifTime, cum fermone turn fcripto,abf(^ orationis anbsp;do uel fuperftitione.Quarc nemo hie aliud quam fîmplex ÔC apertum,Jnbsp;pum SC certum de domino nofiro lefu Chrifto teßimonium expeefet,nbsp;qui uerefpiritualesfunt,agnofcent» Spirituautemuacantesô^reprodnbsp;quamlibet arrificiofaorationefcriptauelrationeperfuadebûtur. Verunbsp;fine legitimo ÔC naturali ordine procedit feriptor Euangelicus,Pripe*P*^^j^nbsp;an genere dicit de diuinitate Chrifti ÔC humanitate,poftca totatn uita*”nbsp;doprofequiturjncipitautê ut Marcus debaptifmo,Vndequacdainp*^ .nbsp;de baptifmate Ioannis,inde de dodrina,deinde de quatuor pereg^ibaflOnbsp;ut quater uenerit Ierufalem,ftidis^ miraculis redierit uel in Galilæ^o* unbsp;dacac uiciniam.Poftremo proponitur paflîo SCrefurredio Chrifti. Vbi^^“nbsp;uidetur gloria Chrifti furgere SC crefeere, ÔC fpes noftra in Chrißu***nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

commendari^ fidelibus contra haereticos.

CAPVT PRIMVM,

tes tum demum coepiffe totum diuinum^ quod eft in Chrifto, quum nalcer « tur ex Maria uirgine, quod excxcati terrenis affedibus non aflequerentur dunbsp;uini confilij myfterium,quomodo deus ucrus humanitaté ucra afliimpferi***nbsp;idem effet utrunlt;^, neep quiequam interim decederetincommutabilinatur^tnbsp;diuinaCjSC conftaretintegritas naturæhumanæ, Vt autemrerum necintcl'*S‘nbsp;bilium cuiquam nec explicabilium aliqua cognitio pracbeatur fidelibus, abu*nbsp;tendum eft uocabulis rerum, noftro humano fenfui familiarium, quumnih»nbsp;ufquamfitin omnibus rebus conditis unde duci poflitcomparatio,qu3t2nbsp;«nguem quadretad ueritatem naturædiuinacjtacp quemadmodum arcafl^nbsp;teræ fummam illam mentem, qua nihil cogitari poteft nec^ maius neqpnbsp;deum uocann ita huius fi'lium, unicum fermonem illius,uel uerbum innbsp;fignificato appellant,Filius ein cum fitidem quod pater,tamen fimilitudiP^P^nbsp;trem quafi refert, ut utrun(^ in altero liccat intueri,patrem in filio, filiumnbsp;tre, Sed gignentis ac geniti fimilitudo, quac in Humana generatione mii

dis in'P^’'*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN IO A N N EM. C AP. I.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

**' lt;lco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius fih'o perfedi'fli'ma eft,fine aliquaquax

Nec eft alia res, quæplenius amp; euidentiusexprimatocx oratio, fermo,uel uerbum non mendax.Hæcnbsp;’¦^inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^P^cuIum eft animi, qui corporeis oculis cerni non poteft. Quod fi

^eler• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftri uoluntatem eflecognitam,nulla re certioreid fit aut

at,^3“^5’^^’^°‘^3tione,quæ exintimis mentisarcanis depromptaper aures \ °‘^c“'l‘:^ quadam energia animum loquentis transfert in animum aunbsp;inter mortales efficacior ad omnem animorum motumnbsp;fcribfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oratio. Quod fi adfit authoritas,oratione compendio præx

Hap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uelimus,Filius italt;^ dicitur, quod cçteris omnibus par ei un

perfonçproprietate difcernitur.Sermo dicitur,quod per hunc ’'Wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiiapte natura nulla ratione comprehendi poteft, nobis uoluit inx

caufam uoluit innotcfcere nifi ut ex ipfius cognitione aftequeremur.Non eft haec temporaria natiuitas,necferxnbsp;Nihil corporeum eft in deo,nihil tempore fluidum autloxnbsp;omnino initio,progrefl’ui, fenio,aut ulli muxnbsp;femper in fe eft,et qualis eft ipfe,talis ab eo fempernbsp;**^0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab aeterno,omnipotens ab omipotente, optimus ab opx

Of fç ’ ^*11$ deus à deo, ficut 8C æternS lumen de lumine æterno.Nec pofterix nee inferior æternæmenu's fermo æternus,quo fîbi femper uexnbsp;loqnitur pater. Etiam anteconditum hunemundum,nbsp;r®npf fîbi uni SC filio. Sibi nunquam no genuitfilium,fibi nunquamnbsp;U’dt9t-^F^^^^’'’nonem omnipotentem.Nonegebatille rebus conditis,cuiusnbsp;poteft accedere, fed exfua natiua bonitate condidit uniuerfamnbsp;n^ontes angelicas,SC humanum genus uelutnbsp;^loh pecudibus medium, utexrebusmirificeconditis,at^etiamexnbsp;W- ^^’^tiam, pietatem, ac bonitatem opificis colligeret.Quemadmodumnbsp;omnipotês, quicquid is fieri iuberetid protinus fadumnbsp;were omnipotens per filiS ac fermonê fuu codidit uniucrfa.Âtc^nbsp;® primû deprompfit fermonem fuum, per quem nobis ueluti loquuxnbsp;admirationem pulcherrimacmachinæ cognitum,innbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infînuaret. Multum igitur aberrant à uero,qui dei fermonem

promit,quemadmodum apud nos mens anx k^^*’iera •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^0 pater deus condidit uniuerfagt;

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditas.Sed craflîor eft illorum error,qui turn demum arx

tfîliumaefermonemeiuscœpifle, quum corporeus èuirgineMa b'^^^“’’’Q.næquid creatum eftinitiumfumpfîtin tempore.Sedfilius de»nbsp;Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cornel à pâtre ante tempora, uelpotius fine tempore, ex deo uero

tempore ab aeterno deftinato, ex Maria uirgine,ex homine Nam hoc modo uifum eft deo, nobis rurfumdepromerefermoxnbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^’^ttfamiliarius nofci pofïet,Impius igitur eft,qui coteUx

h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum nihil aliud fuifTe quàm hominem, aut qui coux

t P^t cæteras creaturas fuifleconditum. Eundem filium aliter gcx Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fermonem aliter deprompfît,femel in tempore,fed femper

fl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onine.Nam antequam haecuniuerfîtas rerumterreftriumSCcoe

pâtre aeterno fermo erat æternus, atep hic fermo ntnunquam àpatredifeederet. Siceratindiuulfænaturænbsp;' ^utiuxtaperfonæproprietatem effet apud patr€m,nec ficadhærereï

Aa X

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT ARI VM

patrf,qucmadtnodumacddens adhæretfubftantiæ, fed deus cratcxdco,deu» erat tn deo, deus erat apud deum,deus erat deus,ob communem utriufcÿ didnbsp;nitatis naturam» Duos per omnia pares, nulla res difcernebat nifi proprietainbsp;gtgncntts SC nafcentis, proloquentis ac depromptt proloquij. Sicut eratfilmsnbsp;unigenitus ab untco patre : fic crat unicus fermo ab unico promente. Sapien*nbsp;ter autem ufus eft nomine uerbt uel fermonis,alioqui potuiflet dicerejn phn*nbsp;cipio erat filius,0C craflbs iftos ofFendiffet multiim«Sed de uerbo datur cogita*nbsp;re aliquid fandHus î id eft autem,non dabis mihi durarionem aliquant uel tent*nbsp;pus ubi non fuerit filius,Contra Arrianos qui dicebantzErataliquando quan*nbsp;do non erat, Itai^ fi in principio fuit uerbö,fi apud deum fuit ante onines créa*nbsp;turaSjnecelTe eft ut ftt deus«

Hoc erat in principio apud deum. Omnia per ipfum fiufta funt, Gne ipfo fadum eft nihil,quod iadum eft.

Quanquam autem hie fermo erat deus omnipotês ex omnipotente, tamen perfonæ proprietate difcrctus non naturæ diffîmilitudine erat apud deunt pa«nbsp;crem, non in tempore prolatus, fed ante omnia tempora fentper ita pront* ccnbsp;à mente paterna, ut tarnen ab ca nunquam recedat, Net^ conditus eft a pa**quot;^nbsp;fed per hune fibi coæternum fermonê fuum pater codidit uniuerfa,quaffnbsp;condita funt,fiue uifibilia fiue inuifibilia : per eundem gubernat uniu^*^agt;^P^^nbsp;eundeminftaurauit uniuerfa, non uelut inftrumento Utens autminimonbsp;uteiufdem naturæ, eiufdem^ uirtutisfîlio, ut ex patre uelut aud*orr*** .nbsp;prodirent omnia quæcuncç funt,fed per filium quem fibi per omnia parenbsp;æterno genuerat, ac fine fine femper generat. Et hæc quideni eftnbsp;diuinitate filtj fententia. Nunc quiuoletexpenderelatius utperu jnnbsp;nia fada fint, is confulat ÔC alios feripturæ locos, unde difeimusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

manu dei SC confiftere, In fandorum quoeç cordibus operatur fenfibiluct^ us per uerbum omnia. In impqs quoep abfconditó confilio quod bonumnbsp;cit,quodóCipfumucrbumdciimpijsmalumeft, Quodfadunieli, ( tenbsp;ftinguunt (grillus ÓCAuguftinuscatholicoquocjfenfu. Vidchicamennbsp;notationes Erafmi.)

in ipfo uita erat 8c uita crat lux hominum, 6C lux in tenebris uce^ Sc tenebræ earn non comprehenderunt«

Non folum in hoc dei uerbo uel fermone uis erat,nutu fuo condêdi uifibilium SC inuifibilium uniuerfitatem, uerumetiam in codentnbsp;gor^omnium quæconditafuerant,utper eundem unumquodlt;çn^uonbsp;itigore ageret, fefe^ ui femCl infita,perpetua propagationc tueretur.Extnbsp;eft otiofumautiners in tanta rerum multitudinc, Sua cuicçherbæ atepa*'nbsp;uis indita eft, fuum cuieß animanti ingenium eft, Sed quemadntodum o*”nbsp;quæ condidit,fua prouidentia ui quadam infititia inftruxit ad adunt cu*^ Pnbsp;culiarem,ct ad perpetuitatem fui generisftta non reliquit pulchcrrimam hunbsp;mundi fabricam abfe^ luminc, Siquidem uteft fons uitæ ontibus,ita eft öcnbsp;lucis, nimirum patre per æternam natiuitatem in cum transfundentenbsp;diuinæ plenitudincm, adeo utfolus uitam reftituatetia mortuis,0f animotnbsp;quamlibet denfam nodem luce fua difpellar, Qiiod igitur fol eft rebusnbsp;rcisjhoc fermo diuinus,qui eft Chriftus lefusjcft mentibus mortaliuni,qt*y^^^nbsp;per peccatum in altiflimas tenebras ÔC morte collapfis, incfïâbilicharitatenbsp;currereftuduit.Prius enim uiuebant homines in ignorantia,peccatoru*^T^

IM I O ANN EM. CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

ûebrîs uerfatites,mutas ftatuas pro deo uiuo colentes,cæci’s animonfm ciipfdi tatibus turpiter immerfi,nec habebât cordis oculos,quibus æterna ueritas connbsp;^idtur, Infperferat deus animis hominum fcintillulamaliquamingenij petsnbsp;’P’cads, fed hanc afFedus corporales ÔC uitiorum tenebræ obcæcauerant. Acnbsp;prorfus tanta erathuius mundi caligo,ut nec Humana philofophianecMofaianbsp;legi's religio nec prophetarum faces hanc difeutere quiuerint. Tandemnbsp;'’^ftitfolillenofteraeternus, cuius inuincibililucinullacaligono cedit. Venitnbsp;utuitam reftitueret omnibus hominibus, non ludæis tantum, fed uni-J^fßsorbisnationibus,amp;r peccatorum abßerfa caligine redderetoinibus octinbsp;ƒ J ut per fidei lumen agnolcerent deum patrem folum colendum ac diligenanbsp;huius unicum filium lefum Chriftum. Sol hic corporeus no lucet ornanbsp;jjuus,habet enim fixas uicestuerum hæc lux fua genuina ui lucet etiam in crafnbsp;ujnis mundi tenebris, omnibus fcfe offerens utreuiuifeant fiC uideantæteranbsp;^hlutis uiam, quæ nulli non patet per fidem Euangelicam, Et quan^ mun«nbsp;, ƒ excæcatus peccatorum fordibus ÔC cupiditatum turpium caligine,nolit a»nbsp;^'^^teluniçfjQCjtamê nullishuius mundi, quantumuis denfîs tenebris,inqutnbsp;Solus enim ille purus erat ab omniuitiorum inquinamento,nec a»nbsp;te^*^knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wndicp pura Sgt;C illibata. Pugnant enim affîdue huius muna

tor uduerfus lucem quam odit, utoperum fuorum proditricem,amp; mul 111 ƒ®nbsp;nbsp;nbsp;extinguût uel obfcurant,fed aduerfus hanc uiuâ ÔC æternam

eftàludæis,àphilofophis,àpotentibus, rebus caducis totos dediderunt,fed uincit,lux eß,Iuanbsp;unedtjs mundi tenebris, femperç lucebit, nulli non fe communianbsp;Icfe præbeat lucis capacem.C^id autem facias his qui feientesnbsp;oblatamà fe depelluntc'qui inuitati adlucem,ultro clauanbsp;pçj.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neuideantc'Certe nihil ab eo fadum non eft,ne quifquam eflet ex

tijjj ^‘Ittminis. Eft igitur etiam indeploratis hominibus deifenfus QCillumia ”5 eti’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feipfos condemnent, qui quem agnouerunt, ei

lisjp-p'’^ ^uni, quem folum gratum fciueruntcultû,exhibuerint. At tantus iL udeft,ut uere dih'gere SC fufeipere deum poflènt. R.apit autê tranßnbsp;fijtrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatanæ, cui obnoxij funt, ut in corde dicant,Non eft deusjma

pSo uidentes cæci funt,bonum nec uidere ualentes nec am are.

iiomen eratloanncs.Hic uenit in

illuteftimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederêtper Mord erat iUe lux,fed ut teftimonium perhiberet de lumine.

fubito ill ud lumen mortalium oculis, ne magis etiam illos incredulitatem. Quis autem rem tam admirandam credidiflèt,nbsp;multis modis praeparaflet hominum mentes ad credulitatêt' Itatçnbsp;Potçj.^î^^^’^tus tam admirabili mundi fabrica declaraffe mortalibus SC omnûnbsp;bonitatem immenfam,at^eximiamergageanbsp;ftijç .’quot;^J^umeharitatem, neccontentus tot prophetarum oraculis,totuetuanbsp;’ ueluti præludere aduentum fuum : denicp misnbsp;*^°”’^ibus prophetis excellentiorem,cui nomen eratloannes,qui tamnbsp;laudem meruit inter homines ad id aetatis ufcp natis,nbsp;’’gt;114»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plufquam prophetici dignitatêangelus didus, attamen nihil

homo, plurimisquidem dei donis largiter inftrudus,fed quai Rberalitaris elTentjUon naturae humanac femel impartitæ.Hic tarnen innbsp;Aa 5

COMMENTÄRIVM

h(^ deleÄus ac mifliis eft a deo, ut luxta prophet/am quae de ipfo præeefleraf, telnmom'um prçberet de illo lumi'ne dnnno, quod humano corpore diflimula*nbsp;turn uerlabatur tn mirndo : non quod qui deus effet, 2C paterna uoce pracdica«nbsp;tus eft^ pus haberet hominis teftimonio, fed ut omnibus modis fefe inftnuaretnbsp;in ere u itatem mortaltum« foannem uoluit effr præcurforem lucis,quenia(Unbsp;mo urn uctrerfoil'sexortumpriusnunciatmundo,fuamprædicationcprapanbsp;raret animos hominum ad excipiendumlucemiamiam uenturam. Quoniantnbsp;au em peccata obftant, quo minus admittatur lumen coelefte, inuitaiiitloan»nbsp;es ad pœnitentiam, damans inftare regnum cœlorum. Primus cnimadlu«nbsp;tenebras fuas« Eratautem hicloannes ob eximiani uitatnbsp;lanctimoruâtantae ajîud ludæos authon'tatis, utdplerifqjChnftushaberetur,nbsp;quo magis uoluit huius teftimonio pro tempore commêdari ludæis, utftufntnbsp;humaiwmore irreperet in animos hominum, Alioqui folet qui minor e(imaanbsp;tons teftimonio commendari, Promiferat autem Ifaias, Chrifto ueniéte kicemnbsp;quandam eximiam exorituram his qui uerfabantur in tenebris amp; umbra mornbsp;tisjta^ priufquam Chriftus indar uiffèt miraculis, multi fufpicabantut Ioan«nbsp;nem effelucem illatn a prophetapromiflam, uerum præco tantum ueræ Iurisnbsp;ei^tloanries,nonipfalux, Chriftus igiturpro temporis difpenfationc abufus

^wthoritate loannis ad animos omnium Euangelica: Mei praeparandos,Eratquidem loannes Iuxquædam,nimir51uferna3rd«isnbsp;oC Iucens,ardens pictate,Iucens uitae fandimonia:fed non eratillalux quçnbsp;adferret, loannes non docebat corda, ficut uerbö dei uiuificum,nbsp;Iicut ipie Chriftus qui baptizabat igne 8i fpiritu.

Erat lux uera quae illuminât omnem hominem uenientem in hunc tnundum:

Sermo SC uerbum dei,de quo nobis in prsefentia fermoeß, eratillaluxue« ra,temper manans a deo patre fonte lucis omnis, unde lumen mufuatur quic-quid lucet in coelis Sgt;C in terra,ftue inter homines fîue inter angelostiî qua fciiunbsp;nUa ingenq,fiquacognitto ueri,ft quod fideilumen ab hoc (ontoproBcifdmr,nbsp;Q.uemadmodumabftpfolecæcusefthicmundus,itàabf£8haclucecaligantu-nmeri3,Mundus autem ubit^ régnante peccato amp;abomftiandiserroribus,unnbsp;di£^ ter^bricofus erat. Etin his tenebris fubinde emicuerunt uiri fandimonunbsp;pracce entes, ueluti ftellulæin denftflima nodium caligine, ac ceu per nebuanbsp;lam lucis nonnihiloftenderuntjfedfudacis tantum, autludæçfinio«nis: uerumnbsp;næc lux uera lucem impartit non uni tantum nationi, fed omibushominibusnbsp;prodeuntibus in huius mundi tenebras, ludæi lucem haneftbi proprie uind^nbsp;conati, quod his proprie uideretur promiffa,quod ex ijfdem amp; apudnbsp;eoidem luxta carnem exorta,fed ilia uenerat ut per Euangelicam fidemnbsp;Ic^etcordibus omnium totius orbis nationum, NonexcluditurScytba,nonnbsp;lndus,non Hifpanus,non Gothus,non Britannus,no reges, non ferui.Quafl«nbsp;luce, uenitilluftrandis omnibus. Quod ftquiperfeuerant in tc»nbsp;ne ris fuis,non lucis eft culpa, fed eius quiperuerfe tenebras amat,Iuccmbornbsp;ret, ucet aittem omnibus, ne quis excufationem poffit prætexerc,quum uo*nbsp;ft”^tt Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^reat,uelutiGquisimpingatmeridic,quodoculosne*

tn mundo crat,ôd mudus peripfum fadus eft, SC munduseum cognouû,

Semprt

confueuit, quum ipfe doceret æterna,excæcati cupidû ütonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnouerunt conditorem fuü. Tanta erat caligo mcntium

noï* ^gï^ofceretj fed ferpentes, boues,hircos,pora etiam uilius eft ligna ac lapides adorarent, eo conanbsp;i«b quicquid eraiu aut habebant acceperant, Affiieti tenebris abhornbsp;a liice,ac peccatis occaecati pro uita mortem ampledebantur»nbsp;propria uenit,amp; fui eum non receperunt;

carne indutus OC reuelatus, ubi familiarius fefepræa uerfans OC conutuens inter homines,non eft aanbsp;^fsidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui mundo huic fefe totos deuouerant.Nec adeo mirû eft,fi gêna

3cle . ^*^^ultores, ô^huius uitæcommodis oihia metientes,prophetaruni œ» , non agnouerunt Humana ipecie uiuentem, Illud magis mirananbsp;fttam gentem uenilTet, cui tot prophetarum Oanbsp;full ^^’¦^rpromiffus Meflîas, cui tot figuris fuerat adumbratus,cui tot facanbsp;^3tnçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quæ uidit ædentem miracula,quæ docentem audiuit.

g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) COMMENTÄRIVM

pa fefe tafttis bonis ultro ddatis orbarunt, Nec^ cuiquam lam dubium eflcplt;’‘ terat,quin iufto dei iudi'cio rclinqueretur æterno exitio. Deinde fadum cft,utnbsp;è di'uerfo magts Iiqueret quam infîgnis eflet di'm'ni' numi'nis benignïtas,qui fintnbsp;pliti promptaœ fide reciperent fermonemEuangelicum, Nam ideodeifiliusnbsp;ac deus ipfe fêk demifit ad humilitatem noftram, ut nos per fi'dem ad fuam fiibnbsp;limi'tatem eueheretlt; Ideo fufcepitin ie noftræ mortalitatis ignominiam,utnosnbsp;diui'næ gloriæ faceret confortes Jdeo homo ex homine nafci uolm't corporeus,nbsp;ut nos renafceremur Ipintuales, Ideo defcenditin terras,utnos fubueheretn»nbsp;cöelum, Reiedi funtob incredulitatem fupercilibfi fcribac Ô(. pharifei, reiedinbsp;funtelatireges acpotentes,reiedifunt targidi philofophi* Sedadhancfum*nbsp;mamdigni'tatem admifli funthumi'les, tenues, obfcun', idiotæ, ferm', barbarijnbsp;peccatores,quos mundus habet pro nihilo: à qm'bus nifaiJ exigitur prarter fyn*nbsp;ceram fidem, non eruditio, non generis nobilitas, nonMofàicæ legis cercnio«nbsp;nialis religio,fed quicuncç,cuiuicunlt;ç nationis, cuiu/cuncj condirionisjïcc^nbsp;peruntièrmonem hunc,his uicilRm hoe dignitatis contulit,utper fi'dem Si banbsp;ptifinum infiti Chniïojó^ illius nomen,gloriam beneßda profeffi,ßerentSCnbsp;ipGfätj dei, utquodChriftus efletpernaruram,ini fièrent adopn'one.Quid aunbsp;temhoc honore fublimiusfutqui prias erantßlij diaboli, hæredesgebennat,nbsp;perfolamßdem ßerencßlijdei, fratres lefu Chrifii, cohærcdesregnicoekftisjînbsp;Qui SiC credunt in nomen eins, hoc eß gaudent amp; gloriantur de nomine Chri»nbsp;ßi,tanquam de primogenito firatrum, quioptime deeofenuunttanquSdeßionbsp;redemptore SiC faasfadore, amp;utdeßliodei. Eifdem deditpoteßatem filiosdeinbsp;ßeri, dando eis ßdem^ qua nafeStur peripiritum iandum utßntßltj dei, nonnbsp;quodin nobis ßcqaxdam facultas naturæ conceffa, quapoßimuseßeprxdianbsp;diuino/pirituproaoßrapoteßate öt^ uiribus,

qui non ex ranguinibus,necp ex uoluntate carm's, nelt;^ ex uolunts^ te uiriffed ex deo nadfunt^

luxtacarnemnafcebamur omnesßlij irx, ex primo noßrxgentisauthore Ada m:fed per fermonem dei eximim ur ab infelici cogna uonepecca tons, ac iunbsp;xta fpiritam féliciter renafeimur per lefum Chrißü ex deo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demum

filios agnofeit deus,non qui per corporeum fernen aut coitus libidine na feuut turfilij Äbrahx,fed qui perßdem nafeuntur ex deo, hoc eß participes fiuntnanbsp;turxeius, amp;in eandemimaginem transformantur, quiparticipesßuntliicis,nbsp;iàpientiæ, ueritatisSCiußirixdiuinx,Notandum tarnen hoc eß, ut ante omnbsp;nia ixcula deusprxuidit eletßos fuos exdeo olim nafeituros, qaos amp;confcrbinbsp;pßtin h'brouitx,Etiam antequam huius ipiritusparticipes ßerent uel ßant,ninbsp;hilominusicriptifuntinlibrouitx, ßdipßnon funtinterim huius heatitudtinbsp;nts confeq ; ubi autem fpiritum dei acceperint, ÖC nouerint fe habere patternnbsp;in cœlis,S^ carnemfuam mortißcant, tune certifiant, teßimonium perhiben^nbsp;tefpiritu in corde, quodßntprxordinatiaduitam, Vndeuere fideles deearenbsp;non dabitant, Scriptara foletitaloqui, at experimurtneephoc tribuit fcriptu,inbsp;ra rebus externis, uelaqux, uelpani, uelalicairei,fedfpirituifandîo operandnbsp;in nobis illamßdem, qua nafeimurfilq deijnfeliciter nos genuerat primus Ulenbsp;generis author Adam, Genueratenim per prxuaricationem mortiaegehen^nbsp;nx. Et qui iuxta carnem nafeuntur non eadem iorte nafeuntur ex deo,nbsp;damenim regno nafeuntur, quidam ieruituti, Sednoaxgenerationisautlmrnbsp;Chrißuslefus, omnesadeandem dignitatem exxquo régénérât, utdepontanbsp;feraitute

IN 10 ANN EM. CAP. 1.

humiUtate mortaKtaris,pcr fidcm 8^ gratiam fiant fi«

uerbum caro fadum eft,8^ habicauit in nobis.

™ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homo transformatur quoda modo ad diuinæ naturæ connbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igt;lt;i

fermo diuinus fefe hac gratia dcmiferit, ut noftram carncm,hoC portale corpus affumerct ex. uirginc,duo qua^dam diflimih'a iungens in fe-I‘uf'”’^hominem.Quidhumana carne fragilius aut cotemptiusf quid deOnbsp;’’^lusc'Ne mireris hæcpotuiflecôiungûDeus eß quifecit,necdiffîdas ho-quum fie dilexerit nos,ut noftra caufa uoluerit fietinbsp;’^n fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus imaginarium. Qiiis enimamaret

eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fallax prçftigium rSed uerc corpus hominis aflumpfit, hoe

hominis aflumpfît, nee cam partem faftidiens qua morti fu« ’I“®”' minimum differimus à brutorum gcnere. Nec aiTum-ret h ^^'’^pus,mox depofiturus quod affiimpferat, fed quo certam fi'dem facenbsp;ænbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fucum affiimptæ, diu uerfatus eft in tern's, ûtijt,

mortuus eft,oculis confpedus eft,auribus auditus eft,inaa dignitas eflet humano generi perpetua,adnbsp;nobis, carnem humanam geftans diuinitas,atqp in ea iam glorifinbsp;ficio^patris omnipotentis.Quid autem hoc tantoberte-kr ’'oft ^xcogitari poteft C Fadus eft fermo amp; filius dei filius hominis, fra-e^ïtur p quandoquide ex oflibus noftris fit,nos quoep ob cotnrnunionemnbsp;hilçQ ^filt;l^idem fi'dem in eum habuerimus)utilt;^ erimus fill) deijR-om^y, Ni-concilier charitatem, quam fi cogitemus den pro nobis pec-^3rnem afttimpfifle, fadum hominem,humanitatem uniuiflefibi itt

• Dum uerbum carnem fadum dicimus,per carnem intelli-’''0rçJ'°^folumcutem olTa 8^quæ corporis funt, fed totum hominem,iuxta totum hominem nomine carnis denominatSed non fi-carnis uerbo utiuoluit,ut indicaretuilitatem no-ftabih benefîciû dei ad homines gratitudine maiore admirarcmur.nbsp;nobis,hoc eft inter homines conuerfatus eft, non in carncnbsp;infeaifumpfit,quemadmodumno«nbsp;î'*Pcep*'’^^’‘ncmaccepimus. Uhus autem caro aliéna eft SCfemper fuitab om«nbsp;Chriftus in corpore tantum utintemplohabuifletdiuinitatemnbsp;dicere Chriftum fi-atrem noflrum, Vbi igiiur fpesnbsp;p'^jt^'^portebat liber atorem noftrum efleutriufiç naturç participem,utparnbsp;P Engerer,partim deum quo($,ut fic deo patri fua dignitate per omnianbsp;b *s,Scidoneus per quern reconciliemur patri.

^‘^*mus gloriam eius gloriam quafi unigeniti, àpatrc,plenû gra

mortale corpus circumferret uerbum ÔC iêrmo dei,non care enimquifamiliaritercumeouiximus,nbsp;fumus, Vidimus efurientem, fîrientem,dormientê,flentcm,nbsp;audiuimus humana uoce loquentem, contredauimusnbsp;noftris, atcç omnibus argumentis uerum homine comperimus,nbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidimus diuinam ill/us gloriam, plane dignam unigenito fi-

angelorum cuiquam,nec prophetarum ulli,nec patriarchis pater unicumfilium fuS honeftare uoluit.nbsp;tem gloriam uidimus in sedendis miraculis, in promenda coelcfti do«

to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ comment A RI VH

dfrina,inuifionemontis Tabor, quando transfi'guratiis cftcoraoculis nofc'^* cum ctiam eadem uox paterna cœh'tus delapfa, filium unice cbarumnbsp;eft,quemadmodiimidem pater mbaprifino uoce fua fîgnoç columbaefil*^*’’*nbsp;illuftrauit,acrurfumantemortemrogatus à filio utfedanti'careteaclarit^t^nbsp;Ct gloria quam habuiflet ante mundum coditum, uoce coelitus demifla filii****nbsp;agnouit,Etclarificaui,inquit, QC clarificabo,Denilt;j uidimus in refurredioi’^’nbsp;nobis corpus palpabile quidem fed nullis malis obnoxii*’’*nbsp;cxhiberct, cum nobis fpetftantibus eueheretur in coelum. Nec his tanuimnbsp;busemicuitnobis illius gloria, ucrumetiam mors ipfa diuinae uirtutis bab^*nbsp;bat argumenta,cum uelum rempli fcinderctur, terra trcmcret,faxa rutnptf^'*nbsp;tur, aperirenturmonumenta,mortuireuiuifcerent, folobtedusfubitaw^^*nbsp;(ftem exhiberet mundo,dum protinus à ualido clamore animam exhalaftfgt;y^nbsp;luti fponte,non defedione uirium animam deponens, Hac morte tam admitsnbsp;bill glorifi'cauit eum pater, adeo ut ÔC latro fupplicij focius Si Ccntiirioä^o»nbsp;feerent ßUS dei. Et quanquam in tern's uerfans cum noftræ falutis negouu«’nbsp;ageret,malmt nobis modeftia? manfuetudinis àTobedienaæ exemplumexbi»nbsp;betCj quam fuam oftentare magnitudinem : tarnen omnis illius oratio,nbsp;facfta,geftus etiain ipfe ac uultus,declarabant ilium efteplenum omnibus dimnbsp;nis dotibus, plenû aeterna amp; irrefragabili ueritate^Nâ tametli deus alijsquolt;^nbsp;fandis hominibus largas gratiac fuæ ac ueritatis dotes imparuat, tameinhim^^nbsp;uelutin unicum filium, totum coelcftium donorum fontem transfuderat,utiftnbsp;uno eflet quod omnibus fufficeret, Ac talis nobis ufcR ad afcenfionemconfpcnbsp;dus eft.

loannes teftimonium perhibetde ipfo, 8^ clamat, dicens: Hi'ccrat cjuemdixi. Qui poft me uenturus eft, ante me faduseft, priornbsp;me erat.

_ Profequitur confequeter Euangelifta, quomodo primum innotueritmun do,cum antea nc a fratribus quidê fuis aliud effe crederetur quam homo. Vomnbsp;luit enim paulatim innotefcere,ne res tarn noua fidem inter homines non inuenbsp;ni'ret,fi repente fuiflet exorta. Ac multa quidem præceflcrant,quæ poteranta«nbsp;nimos mortalium ad credulitatem aliquo modo præparare, prophetarum auanbsp;thoritas, legis umbrae, angelorum in natiuiute concentus, paftorum pietas,nbsp;ftella^dex, magorS religio, turbatus adnouiregis femam rex Herodes cumnbsp;tota Hicroiblyma, Simeonis ô6Annæprophetiæ,denilt;^ quædâpræter huma»nbsp;næ naturæ modum ab eo gefta, quæ mater Si lofeph apud fe mirabantur quidnbsp;lîbi uellent: tarnen cum adeflet tempus quo iam ab aeterno deßinatum erat pa»nbsp;lam aggredi negotium prædicandi regni ccelorum, uifum eft, utdiximus,adnbsp;tempus Siloannis teftimonio commendari,non quodegerethominis teßimo»nbsp;niOjfcd quod fic expediret, uel ad inuitandam ludæorum credulitatê,quorumnbsp;nemo non fentiebat magnifiée de foanne, uel ad impiorum incredulitatem conbsp;arguendam, cum necilli de Chrifto teftificanu crederent, cui tantum alioquinbsp;nibuebant, ut eum fufpicarentur efle Mefliam natum, oraculis promiflum li»nbsp;“^~^’^^æ§^,^^*^^*^^diticae. Quumigitur loannes multos iam difcipulos colle»nbsp;giftet, plurimos quotidie baptizaret, fumma^ authoritate floreret apud om«nbsp;nes,praedicans inftare regnum dei,de lefu uero malignior eflet hominuniopi»

5 palamapud multitudineminculcatacrepetit, quod faepius deillo foerat teftiiicacus, ac iuxta uaticinium Ifaiac,quod praedixerat ipfttm fore uocem da.nbsp;mantis

IN lôANNEM CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il'

in deferto, parate ui'am dotnini', non tam pn'uarim apud difcipuïos fua apud promifcuam tnulritudinem,quæ quotidie baptifmi dodrinç^ granbsp;^^«equens adillum confluebat,SC tum etiam deftinatis animis aderat, utcersnbsp;gt;11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantiis fenriret de Iefu,clara uoce elamabat,dices: Hic eft

uobis antehac faepe loquiitus fiim, cui uos me per errorcm antepoa dicerem efTe quendS, qui me ætate ac prædicationis tempore fequcanbsp;j^^MtnuI^ multitudinis opinione foret inferior,is nffc anteuertitjamp;quiposnbsp;f'O’’ uidebatur,prior efle coepit: nec mirum,quum etiam tum me dotibus Oanbsp;prior effet,quamuis hominumiudicio uideretur inferior«

^tdeplenitudine eiusnos omnes accepimus, gratiam pro gratia, ’?Twt.ff.4 gratianbsp;nbsp;nbsp;ueritas per kfum Chriftuna

inquitloannes, fons eftomnis uetitatis Ôlt;fgratiaî. Nos proa sc prædicatores à deomiffî, quos uostantoperefuipiciris,nbsp;riuuli.Siquidcm hoc ipfum quod habemus,pro fuo quife^nbsp;unde promanatomnibuSjfi quid adnbsp;fuitinpatriarchis, quicquidinnbsp;Mofc,ab huius fonte profedû eft. Ego nihil aliud fumnbsp;uenientis. Hie uerus eftpræco, fimul ÔC author Euangelicacnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;ueram 8C æternam falutem confert omnibus per fidem, Huie hoc

K '^^gt;^us, quod prophetarum uocibus inftituti fiimus ad pietate, quod anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumus d malefi'cijs, quod ueræreligionisuelut urn*

per eundem offertur omnibus uberior gratia,quæ per SitUfyj’^^’^gclieam gratis condonatoinia peccata,ac mortem commcritis lar«nbsp;Nam Mofes cuius uobis eft facrofanifta authoritas,nuljinbsp;^or . *î^^ugt;i^hoc conferendus eft, Ille legis delator erat dumtaxat, non au«nbsp;»^^fficacem aufteram, QC rigidam,quac figuris ÔC umanbsp;^^llcrçf Euangeltj lucem poft uenturam,peccata proderetmagis

^gt;igt;tati præpararetuerius quam fanitatem conferret,promiffis inui P*^*^ feueritate legis gratia exhibita eft per lefum Chriftum, quinbsp;,X;7J«angelicamg ratis condonat omnibus omnia peccata. Pro umbrisnbsp;3 cuius ille non folum eft præco, uerumeriam author,nbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tradideritomnem poteftatem,Perhuncigitur Chriftum graa

quifponte legem quidam qui fub lege fuerSt,hi nonalieni à Chrifto fuerût,Trianbsp;^P’rftus Chrifti, ut quod inuiti faciebamus cogente lege, nondumnbsp;v'^tQ çjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corde, hoc nunc prompto animo praeftemus, donante id

’ Chrifto donando fidclibus. Non enim diuiduntur gratia 6C fpt nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c5ceditur,utauferatur omnino hypocrifi's per Chrifti fpia

fn'a* nbsp;nbsp;^’^terna quæcuncp opera quæ faciunt hypocritam, quo fpiritti

cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non eft enim ueritas in nobis abf^ipiritu,0C

U ^hr^n^ ^ccipimus abfcÿ Chrifto. Confentaneum eft ergo, ut qui benefia ^ggt;iofcunt, per fidem ampleduntur, filtj dei cenfeantur, QC ficutnbsp;deoeftjfîcetiai^gtin j1Ij5^

‘XçJ^”lt;^nîouiditunquâ. Vnigcnitus films qui eft l’n fînu patris, «»torfMa;

dida ÔC reuelata per Chriftum de gratia ÔC ueritatc,arcana funt

Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: COMM ENT ARI VM

del patris : hxc funt recondita diuinæ mentis confili'a quibus ilK jui« deo facere hominem, dCck hominibus quodam modo facere deos,w jgpiif'nbsp;fcereinfimis, ÔC infimaadfummafubuehere* Hacc nulli iieterui^^nbsp;nbsp;nbsp;^^af*

aperuit,quanquam illisaliquandoperangelos,per fomnia,per ’jjnli* dam fuæ lucisfcintillas aperuit» Namdeumuteft, nemo mortal^nbsp;betmagnus uidit unquam,nifiper çnigmata.Etquanquam MofijP^^nbsp;ó^prophetis aliquam fuorum arcanoriim portionemquadamtenus Pnbsp;tarnen hancgratiac S)C ueritatis plenitudinem folus unigenitusfiH^''®^g^jjj{ï*nbsp;qui fie ad nos defcendit fadiis homo, ut per diuinam naturamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpct

nu dei patris: ille nobis quod altjs per partes,quod per inuolucra,0^ ne fomnium uteunep fignificatum erat, craffi'usnbsp;nbsp;nbsp;explanatius abfipifljf

cnarrauitquicquidpertinebatada:ternam falutemconfequendam.ö autem aliud teftimoniS Ioannis,ordine fecundum,quod Chriftonbsp;luitenimEuangelifta uaria teftimonia præmittere,antequam opet^^nbsp;bis recenferet Per ilia enim teftimonia principio cœpit innotefccre Cnnbsp;populo reuelari»

C nbsp;nbsp;Bt hoc eft teftimoniu loannis, quando miferut Indæi ab

mis facerdotes 8C leuitas ad cum, ut interrogarent eum, Tu confeftus eft,amp; non negauit. Et confeffuseft,Quia non

, „«ne Quum aliquoties priuatimloannes ornafletChriftS teftimonio»^ ’.

iter urn fed palam qualis effet declarauin integri famuli fringes domini fui gloriam ludgis deferêtibus ufurparet,nec illri fraudaretnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjn,

nonignorabatearemfibi nonfolum authoritatis hadenus poffefl^?^ fed etiam grauem apudludaeosinuidiam allaturam,quimaluifrcnd°^ .nbsp;honoris deferre, cuius etiam natiuitas fuerat apudludæos Celebris, lt;1^nbsp;ris nobilitate eommendabatur: nam facerdotis erat filius,qui nouitat^nbsp;qui pilis camelorum, qui folitudine, qui baptifmo,qui difcipulo*'^’,^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ae»

tia,plebisadmirationeminfeprouocarat, quum Chriftus ob nerisjOb uitam ac ueftitum à populo nihil differ entern id temporisnbsp;temneretun Quum igitur fuperbis pharifxis no placeret humilisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-rgdica

ôi ob hocipfum cœpifïèntfubinuidere loanni, quod de Chriftobeno p ret, honeftiffîmamleganonem fubornauerunt, a Hierofolyma minis Unbsp;dbus S)C leuitis, ad offerendum ei fummam dignitatem,cupientes eumnbsp;ftantem, Mefftam fe effe in lege ac prophetis promiflum^Tunc ergonbsp;uit id quod faepe de Chrifto afferuerat: Si altero teftimonio non creditis, Pnbsp;tatisameconffdum effe teftimonium, cuius multos teftesproducerepoi ,nbsp;in medium adferam. Certum igitur eft principes ludæoruminito connuenbsp;ter fe deliberaffe, quifnam ille loannes efletf num effet Chriftus Æt uoluu enbsp;fuum collegium cooptare,utpote leuiticigeneris hominem, imô 66 facerdo *nbsp;lis»Ea tempeftate erat uulgatiffimus rumor de aduentu Chrifîi, iam iamnbsp;tere tempus illud, Erant enim impletæ hebdomadtc Danielisterat ablatum ce«nbsp;ptrum de Iuda,6lt; omnia confonabanc,in foribus effe Chriftum,amp; idipfu^nbsp;annes prædicabat, Ea propter ludçi inito confilio cogitabant,nû ipfemet C ri«nbsp;ftus effet, ÔC uoluerStinfuas partes eum trahere,cum effet plaufibilis P®,P? *nbsp;Sed fi habuiflent eum pro Chrifto uere, uti^ debebant non milfis nuneflsnbsp;difcere,fedipfî uenire. Idem aguntquodHerodes,qui magos mifitadqnæ’'

IN lOANNEM. CAT. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f$

dtim ludaeorum regem. Semper fufpeda funt ilia minißcn’a,quae tepido pcÄo reprogrediuntur. Non iinum 8C alteriim miferuntjfed iuftum numeru facersnbsp;dotumô^leuitarum. Magna haclegaüonefacßum eft difpenfationediuina,utnbsp;ludacipofteacumChriftumnonacciperent, minus eflent excufabiles, Scifeknbsp;lantur ergoaloannequifnam fit. Videmus principio blande agere facerdotesnbsp;'“•n loanne, ubi autem non fuccelfiflet ex eoriim fententia coepere lèùeriusnbsp;Quafi dicerent : Quæ dignitas tua r’Videmus uitam tuâjfandimoniamnbsp;) longe fecus doces quam cæteri facerdotes: cupimus feire quid fis, ut asnbsp;J*) äcerdotestedigno honore profequantur. Erant qui fperabant futur um uCnbsp;etiamfi Chriftus non eflèt, tarnen nomen tam honorifi'eum ultró delas

^iffîmisuiris infidiari, non^norabantquantus fuiflètorbis applaufus,fi Melfiæ nomen agnouifletjquod illi iam ultró bona pars ludaeorum trinbsp;exofnbsp;nbsp;nbsp;^g’^ouiflèt apud populum,habebant quo Chriftum ob humilitatem

»Cs ^’’'^^‘^^^derent: G non agnouiflet, habebantparatam calumniam.Ioans luitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignarus quod hæc odio Chrifti percontarentur, non ftatim apc

opinionem, fed falfam de fe fufpicionem,quç Chrifti gloriç po tia^co^fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officere,repulit,ac forti animo contempta falfi nominis glos

Chriftum,qui multis uidebatur efle.Necinficiatus debçjjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9“od erat, paratus indicate quis eflet ille cui nominis huius gloria

quorum altero eratopinionis propriaeiadura,in altero pharifais ^^Us n P^’'*^ulum. At uir integritatis incorruptæ, utro^ contempto,palamnbsp;^auçjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe efle Meflïam prophetarum oraculis 8C Mofi uoce promilTum,

adefleMeflïam,fednonfum ego,inquiens,fi'gnis alteri potiori deberi,qui tarnen illorum opinione contemnbsp;quot;^batur.

^tt)K?'^^^ogauerût eum : Quid crgofElias es tuÆt dixit:Non fum«.

fruftratiperguntfcifcitari,Siquod fummum eft,quod^ ßes,quum præter authoritatem fcribarum SC pharifaeOnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;authoritatem Sgt;C populum in admiratione tuirapias,non

pharifaeorum, certe debes efle ænbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Malachia propheta:Priufquam

d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenturum Eliam Thesbitem, qui reftituet omnia. Num igitur

loannes negabatfe Eliam efle. Non quod non effet aliquo mo* ^csbit ’ Eliæ præcurfor erat Chrifti, fed quod non effet ille Eliasnbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«^«rru raptus in aëra, quern in hoc feruari credebantmultii

R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pecundi aduentus Chrifti. Legerant illi prophetiam, fed no in*

^funt digni qui myfteriS hoc difeerent, quod animo maligno Qpouiam autem feiebant Mofen promififleprophetam quensnbsp;genre ludaica, quern audiri iuflerat,nec ignorabat quidamnbsp;«1? Pfonhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meffiam ipfum,ad haec nonnuUi iadabant aliquem è ue*

’'^uixifle,atlt;^ huncefleloannefufpicabantur,rogabant,num °P”^,^^.P’’°quot;’ii^us à Mofe, aut aliquis deniq^ è numero prophetaru,nbsp;fumeret cam authoritatem,lile ingenue amp;flus eft,fe nihil el*nbsp;^”'*^^^iiufpicabantur,-

ergoei: Quiscs, utrelponfunt demus his duimiferunt Bb

IN 10 ANNE M. CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ly

coiitttiOjtioftram crcdulitatem confirmam't.

Etinterrogauerunt eurn,amp;^dixerunt:Quid ergo baptfeas,G tu non D ^Chriftus, nelt;^ Eh'as, necç prophetarRefponditeis Ioannes,dicens:

§0 baptizo in aqua, médius autem ueftrum ftetit quern uos nefciris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

J. ,9-^a’^'^oqindemIoannemin fententiam fuam pertrahere nequibant blan niincfeuerttate nttiintur, quaff incrcpantes ilium, qua nam authorita» «».c.is.«nbsp;Y^ptizaret, cum id ffbi non conceflum eflêtà fummfs facerdotibus,quafi nt»nbsp;tihnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coceflum, Decebat, inqutunt^utordmaria autho»

fehocfaceres, quam plane uideris contemnere : ut appareat acceffîflèeos; ^utmeliores fièrent exhortaoioneillfus, fed ut calumntæ occafionem per»nbsp;tnquiuntjfumis ribiius baptizandf populum,fi nequenbsp;’'«lus es, quem uaticinia docent abolfturum peccata populf fui, nec Eliasnbsp;ujnbsp;nbsp;nbsp;præcurfor, nec eximius ille propheta, de quo Mofes c'Ad banc calum»

fçç ‘Q^Qnes manfuete refpondet, fed ita ut libere 6C fuam humilitatem agno profiteretur.MeuSjtnquttjbaptifmus tab's eft quainbsp;ftdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prædicatto, Nam quemadmodum prædicatto mea perfeda non eft,

animos Euangelicae pbilofophia?: ficbaptifmusmeus ^o’^Gatj nonabluit fordes mentfum,fed imagine quadam ue»nbsp;fijj. ƒ .*‘*^ipræparatrudes, ut fuperioris uitae pœnitentia praeparati, capacesnbsp;Meflias per fpiritum fuum femel abluet omnes peccato»nbsp;oninium qui crediderintipfius cœleftidocîrinæ^Non loquitur manbsp;minifterio,ut nos quoep rede fentiamus de noftro.Quanbsp;fiuç agitur baptifmus fit quafi in aqua, fiue facramêta exhibeamusnbsp;tarnen interim negatur comitari uirtutem fpiritus fandi,fed nonbsp;Guç^^^ætalligatamelemento. Nos uerba miniftramus, uel etiam elementa,nbsp;i(Jj^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit fine pants dominicus: ut autem ilia efftcaciâm quandam habeant,

’^tit à nobis præftolandum, fed à Cbrifto. Eafolius Chrifti dignitas, du A(ijjj^^°tes myfteriorum dei folum fumus,intra bos limites nos contineamus*nbsp;ltd Hunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Joannes, Is uero Cbriftus de quo quacritis,iam non procul abeft,

ftatin bac populi mulritudine,6lt; tanquam unus e numero po» medio ueftrum. Et ob id à uobis negligitur uel ignoratur,quodnbsp;æftimationem bumilis eft Sgt;C obfeurus, nulla pompa earum rerumnbsp;*tans, ex quibus mundi cultores æftimanthominem.Nondum illi ui»nbsp;5^erere uirtutem ac magnitudinem fuam, fed re ipfa longe alius eft

4^1' poft me uêturus eft,qui ante me fadus eft,cuius ego non

I. utfoluam eius corrigiam calciamenti.

^i^°^^*P°ptifiiudicio Só uobis fum uifus effe aliquidmagnt,adillius fub» F\^^’*’’t»hilftim.Is ipfe eft de quo dixeram,quodme pofterior bominum o»nbsp;tlignitate anteuertiflet. Cuius dtgnitati adeo non fum ajquandus,utnbsp;apud ilium infi'mimancipq fungar officio, uelnbsp;^^^^^mentorum illius foluturus. Hoc ergo loannes agit,ut omnesnbsp;**ltUL^'ttChriftum, QC agnofcant non fe fed Cbriftum, cut' noninuider,necnbsp;^^*^*^^*’gopwlt;^^^tfuaeparuitatis, quoties gloriaeCbrifti aliqutdnbsp;charitas id poftulat. Nemo femagis poteritinfamare, quam indt»nbsp;fentit quam par eft.Hac quoeg fententta quan«nbsp;finiplici, primo confitetur aliqutd Cbriftum efle fupra bomfnem,Ho*nbsp;Bb X

commentarivm

, mo ccrtc di'gnus eft, qui homini feruiat, quia ad m utua officia cohdiri Deindeomnemgloriam operum noftrorum danpnat, cumconfiteturl^*nbsp;gnum qui fermat,Pofiremopharifæorum fuperbiamreprehêdiunbsp;Vos fapientes ÔC fandi eum contemnitis que ego uobis prædico:uos rcg’'nbsp;ÔC facerdotium tenetis, cum ille fit à deo ordinatus rex amp;(. facerdos»

Hæc in Bethabara fada funt trans lordanem, ubi eratloann^ ptizans,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

' Tant magnifîcum teßimonium loannes praebuit de Chrifto cerdotibus, ac leuitis, tefte copiofa multitudine populi,id^ in loconbsp;mirum in Bethabara, qui locus haud ita procul abeft ab Hierofolyi^s ffnbsp;danem,propter aquæ paratam copiant,ac defertum proximSjBapaftsfnbsp;nitentiæ pracconi accommodus, quo quotidie folita eft magna uisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo*

diueriis ludaeæ regionibus confluere,dodrinaî gratia ôlt; baptifmijffa*”,^ annes amp; prædicabat QC baptizabat« Hadenus ergo de fecûdo tefiimofl*nbsp;fequitur tertium»

Altera die uidit loannes lefum uenientê ad fe,8^ ait: Ecee ccce qui tollit peccata mundûnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 cii

Q_uum iam c populo multi ftudiofe quaercrcnt,quis nam eiretill^5^/^^'(^ÿ, lus dignitati in tantum cederet loannes,omnium iudicio fummus “‘Z riffijfl*nbsp;ïefus poftridie redit eodem nec iam fe continuit admixtus turbacjnbsp;ipfum adtjt loannem, partim offi'cij gratia,partim ut fuum baptifîa^ oulu^’'nbsp;ret,ièdmultomaxime utillipracberetoccafîonê clarius etiamnbsp;teffificandi de Chrifto, ne adhuc ignotus hoc animo uidereturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuo^

quocaetcri,nimirum baptizandus autconfîtendipeccarigratia« , fpfpi* ab eo baptizatus eft,id humilitatis exemple datum eft,Cætcrumnbsp;caretur flli fuiflè opus baptifmo,aut aliquid in eo fuifle maculæjo^^^nbsp;undæ abluerent, femotus à turba loannem adtjt. Is admonitus fpirü^Tnbsp;fet agendum, confpicatus Icfum uenientem ad fe, uerfus ad populu’’’’nbsp;demonftrat illis lefum, ut iam de facie quo(^ notum mirari at^ amar^nbsp;feerent, QC ilium potius quàm fe fequerentur, illius ambirentbaptifff” P^|îjnbsp;quàm fuum, N am animi puritas fpiritu fando pleni, in ipfîs etiamnbsp;ipfo^ uultu relucebat, ipib inceflu, toto^ corporis habitu femetnbsp;quemadmodûexaduerfofuriofus ac uitijsobrutusanimusnbsp;poris imagine,Ecce,inquit,Hic eft ille quem pleri ueftrum uideruff^nbsp;ptizari,cumilium non purifîcarit Iordanis,fed ipfe potius lordanis a4nbsp;nbsp;nbsp;^pt

dificarit, Eftenimfolus omnium ab omni pcccatorumlabeirnmums.^^^pt eft puriffîmus ille agnus, quem deus iuxta uaticinium Efaiae fibinbsp;uidimam deftinauit, ad expianda peccata totius mundi,omnium uitionbsp;ncre inquinati,Qui autem peccatum tollit adfert iuftittam, idemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ppo*

lit uita^ concedit. Hie eft quem agnus ille Mofaicus adumbrabat,cmff gel’* xius cruor filios Iftael ab angeli uindicegladio tutos reddidit,fpfc 3^^° pcC*nbsp;noxius ulli pcccato,ut units idoneus fit uniuerfa totius orbisnbsp;cata tollere:aded charus dco,ut folus illius ira poflituertere in mifen^ ógt;ï:nbsp;adcomanfuctus Seamansfalutishumanæ, ut paratus fit pronbsp;poenas dependere, SC in fe recipere mala noftra,utnobis coferat luji önbsp;nbsp;nbsp;(gA

etiam loannes aliquo modo derogat fuo baptifmo. Aqua cnim non 3 nbsp;nbsp;yfift*

languis Chrifti,Certe quantum ad dignitatem attinet,fufficit is iangff* »

IN lOANNEM, CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Üy

care totiim mundum à peccatis : fed ut confcfentiac purificentur opus eft fpi'n'a tufanfro, qui operetur in nobis fidem illam,ut credamus nos fanguine Chrifttnbsp;ablutos,Et quotquotfaluantur à peccatis fuis ifto fanguine pun'fi'cantur.

Hie eft de quo dixi, Poft me uenit uir, qui ante me fadus eft quia prior me erat : ÔÔ ego nefeiebam eum:fed utmanifefteturinlirael,proisnbsp;ptcrea ueni ego in aqua baptizans*

Hie eft ille de quo prius femel atcß iter u ceu per ænigma dixi,efle quendam ime uentururn, qui dignitate SiC uirtate præuertens me reliquiflèt à tergo;nbsp;natiuitate Humana SC tempore prædixnbsp;^iiai deni(Ç QC authoritate pofterior, tame diuinis dotibus me longe prior eft»nbsp;necipfe prius quantus effet aut quid effet certo nouer am. Tantus enim eft,nbsp;fufpicitis,nullo modo fim ad hunc confer edits. Ille dominusnbsp;fornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;totius falutis, ego nihil aliud fum quàm famulus illius ac præcur»

^^»HEcbaptifmus meus nec praedicatio mea quicquam eft aliud, quàm praelus *111^dodrinæ 6C uirtutis, quam ille uobis eft allaturus. Nec in aliudnbsp;‘diffus fum,nifi ut prgdicarem pœnitentiamfuperiorum delidorum,nbsp;regnum coelorum, SC aqua uos tingerem,ut ille ueniens,nbsp;iârudimêtis huiufmodi præparatis,facilius innotefeeret, pofteanbsp;ulP'*”* fttiocg certis indietjs eflet à patre monftratus. Verfabatur humilis,nbsp;’ilnii ^’^^'rtftgnisinterhominesjuelutunus quiipiam èpopulomultitudintnbsp;^^gt;11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baptifmum, ueluti peccatis obnoxius.Et ut teftimonium fe

iniundSjUtmanifeftetur Ifraeli fuusredemptor,ob hanc ^ftria. Si quis uero ultra fcifcitetur,unde habeatlonbsp;^Hoci fciat Chriftum tantum effe coram deo,fequitur:

* Qpis uidi fpiritum de* E columbam de ccclo, ÔC manfit fuper eum. Et ego ne*

habitu corporis, nec Humana coniedura certum quiui cognofcc= unicus filius dei,8C agnus ille puriflïmus,pcr ftdem aboliturusnbsp;mundi : fed ex infîgni fymbolo cœlitus didicihuncefle,cui egonbsp;datus, Quod autem effethoc fignum, loannes palam aperuitnbsp;'^^^^iirem. Cum, inquit, ipfe humilitatis exemplum uolens mundonbsp;ö*io ’ Peccatorum turbac mixtus ueniret baptizandus,patcr ilium cœleftinbsp;j- °^eftauit.Nam ipfe uidi fpiritum fandum columbæ ipecie defcendensnbsp;^^rticem,ac manentem fuper eum. Ante id tempus non certo no*nbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ooiram eius, cuius effem ego praccurfor.Cum^ Hoc cernerem,praex

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi-iit mihijUt illi teftimonium perhiberem, tanquam huiufmodi*

^^rtior redditus, ut tacere eius teftimonium darum non debuex ^’^irrmam autem fimplicitatem ateß charitatêueneratChriftus nonnbsp;columbæ fimulachrum indicauit, quonbsp;^?*’ipr fimplicius eft SCerga pullos fuos a'ffeClus ardenrioris. Ihdicasnbsp;3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^0 ftiit lefum hunc fuiffeillum, in cuius perfona apud Ifaiam lex

^’ritus domini dei fuper me, eo quod unxerit me, ad annunciandum /’'“Samp;c.

Oçd

baptizare in aqua,iUe mihi dixit,Super quem uidc defeendentem ÔC manentem fuper eum, hie eft qui bapti*nbsp;Bb *5

^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t co MME NT ARI VH

eat in fpiritu fandto« Et ego uidi,amp; tcftimom'um perhibui,(juiahic tß filius det

Nondiimuenerat tempus quo palam uellet eum innotefcercpopuloJgi* tur qui fa'rcm afflatu patris iam adefle Meffiam, ne quid errons eflèt inperf*^nbsp;na,autncquid ambiguitatis haberet Humana coniedura,iseuius iuflu ru^lt;^5*nbsp;peram minifterium uos baptizandi aqua, certo figno me docuit,cuius indiciOnbsp;cognofceremquis effet ille,qui uos efticacibaptifmo baptizaturus effet,acpcÇnbsp;fpiritum fandû, quo plenus eft,conferret gratis omnibus fibi fidentibus rcmi*nbsp;fionem omnium pcccatorum.Etenim prius quam ad me ueniretbaprizandusnbsp;lefus, pater coelcftis fic me praemonuerac Hoc indicio certo cognofces filiutt*nbsp;meum,Inter multos quos aqua tinxeris, fuper que uideris fpecie columbædc*nbsp;fcendentem ac manentetn fpiritum fandum,eum effe fcito,cui poteftas cfl ba*nbsp;ptizandi fpiritu fando, Nam homo tingit aqua,folus ille coeleftiuirtuK fubla*nbsp;tis peccatisconfertiuftitiam« Hoc fignum quemadmodum promifctatp^t^’’»nbsp;tridi in baptizato,00 ideo mihi uidere datum eft,ut mco prçconio uosnbsp;gnofceretis ueflræ falutis authorem. Proinde quemadmodum 8ó ante tellingnbsp;tusfum,itaô^ nunc palam teftificor hunceffefiliumdei, undeuelutecotk*nbsp;fonte uobis petenda funt omnia quar pertinent ad iufiitiam ac çternam félicitanbsp;tem.Non entm patiar uos de me maiora fulpicari quam promereor, ncc buncnbsp;ignorari quern nouiffc falus eft^Huiufmodi teftimonijs loannes frequenternbsp;fum adhuc ignotum populo commendabat, fuamœ authoritatem in iHt^nbsp;lut in maiorem transferebat, ut pofthac fe defer to iflius adhaererêt magineno»nbsp;lllud interim agente diuina prouidentia, ut nobis in utrotjpararetur faliitamnbsp;exemplumEuangelicidodoris, Siquidem loannes nec tantæ gloriæuitronbsp;offerentis lenocinio corruptus eft, ut alienam laudem fibi uindicaret, nec la*nbsp;cerdotum ac pharifieorum inuidia deterritus,quorum ambitiofus Kuor amp;ani*nbsp;bitio liuida no fcrebat quenquam praeter fe magnifieri, tacuit Chrifti gloriam,nbsp;Eifcttgdÿ prlt;f«: nec fpédauit quid fibi coduceret, fed quid expediret populo, Doeês niiniru^nbsp;to, -nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangeltjpracconemnonfolumaduerfus luxumSCauaritiamjUerumetiäad*

uerfus omnem ambitionem ufep ad uitac contemptum animum confirmaiu® S)C infradhim habere oportere4Porro lefus Chriftus,dum uelut unusnbsp;nit ad baprifmum, dum inter loannis difcipulos fe uelut diicipulS gctfrnbsp;quum eftetomnium dominus, nos docuitper fummam animi deietîioneinacnbsp;modeftiamperueniri ad ueram gloriam : neep quenquam efle magißtnnt wo*nbsp;neum,nifi qui bonum geflerit difcipulum: neep quenquam oportere ad doceftnbsp;di munus prorumpere, nifi fuerit omnibus modis ipetfratus ac prebatus, aiçnbsp;hue ueluti diuinitus afeitus«

Altera die iterum ftabat loannes, amp; ex difcipulis eins duo.Et refpi* eiens lefum ambuIantcm,dixit;Ecceagnus den

Quo m^'s eluceateximia loannis integritas,no fathabuit populiftudiu^ à fediuertiffo in Chriftum, fuos etiam difcipulos quos habebatpcculiarcs,a ƒnbsp;alienatosChrifto ftudettradere, Nam poftridie quam haecquæmodonarrau^nbsp;mus adafuntapud populum, rurfum ftabatroannes,ö^ aderantmagifrronbsp;feipuli duo.Iefus autem illinc haud procul inambulabat,id^ fadrum eftnbsp;ne myftica fignificatione rei. Nam legis Mofaicç typum gerebat loannes,nbsp;ftus Euangelicæ profcffionis erat author. Lex igitur quae iam adfumtn^*’^ 'nbsp;«am peruenerat ftabat,ucluti no progreffura Iongius,fcd mox ceffatut^ qnbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adcerc*

IN 10 A NN EM» CAP. I.

ccremonias, QC Chrifto uenicnti ceffura, fiios^ difcipulos flit traditura,fed ^O’^ftanter teßificans de Chrifto ac fynagogam ueluti tradens ueronbsp;Po OjUt illius fit ecciefia.Chriftus obambulatjucluti fempcr in maïus progrefanbsp;cœlefiis dodrinæ difcipulos colligens, loannes igitur ftansgt;nbsp;e ƒ rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfeuerans ofRcio, ÔC omnia dextrcagens,quumintuitua

fci^^ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignarus fitire eum falutem humani genens,ac di

^^Puloscaptare idoneos fublimi dodrinæ,uerfus ad fuos difcipulos qui præa P^oiiaftaßantjUteos lefu meliori femagiftrotraderet,digitodemonfiransnbsp;agnus dei,dequo iam totics teftifîcatus fum,nbsp;olus tollitomiatotiusmundi peccata, Huic ego uos præparaui, Quifquisnbsp;baptifmum defyderat,quifquis amat uerani innocenuam,nbsp;perfedam falutêdefyderat,huius magifterio fetradatoporanbsp;9“*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuerant legis Mofaicat legis ipfîus tefiimonio

eft cxfide in fidem:quum pha j^pcrucrfo legis ftudio perfequuti fint eum, quem lex illis commendaratgt;nbsp;P audicrunt eum duo difcipuli loqucntem,amp; fequuti funt lefum»nbsp;refponfantfuo magiftro,fed fidem habentes illius lêrnbsp;’^tisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcurfore,fequuti funtlefum Euangelicæfa

Sequebantur autem taciti, flagrantes amore fublimiorisdoa loannis tefiimonio conceperant,fed interpellarenon aunbsp;nulla intercelTerat familiaritas.Iefus igitur intelligens quonbsp;’iutj.p H^’^rcntur, ut declararet quàm eflet obuius ijs,qui fynceris animis fixnbsp;Sitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrinam,non expedata interpellatione ultro fubleuat et

^^illorum uerecundiam,fic dicente litera:

ljjj.p^nuerfus lefus, amp; uidens eos fequentes fè, dîcit eiszQuid quænV F 9uod didturinterpretatum,magifter, ubtnbsp;uidete* V enerunt et uiderunt ubi maneret,nbsp;cum manferunt die illo:horaautem eratquafî décima»

Uçj pç^^^icatus dominus fequentes fe, non quod ignoraret quem quaererent animo, fed ut alfjs illorum afFedS Euangelio dignumnbsp;cupiditas,eCnbsp;accenderet. At illiipfo ftatim nomine profefli, fe tenen'defy»nbsp;^^bbi, inquiunt, ubi habitas;' Nimirum magifirum appellanxnbsp;ƒ'f'^^^pulos illius prontentur, 6C dum domicilium illius ubi fit percontanxnbsp;fubi'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;familiarius fecreriora quaedam uelledifcere quaefortaflisin

® didurus non effet. Hie dominus lefus deledatus illorum pio difeendi ^’^isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excufat infiantem nodem, non iubet eos redire pofiridie, nec fix

%it ^^tflomum fuam, fi quando peroportunitatem fe uelint inuiferc,fed ^d domefticum colloquium inuitat eos, Venite,inquiens,0^nbsp;illorum ardenn defyderio moram omnem molefiam fuanbsp;Î^M( Illilæn tam optato refponfo uenerunt,ac non folum uiderunt donbsp;commorati funt apud ilium, facro^ cxnbsp;Cti^^ ®4uio fic inflammati funt, ut non folumipfi fibigratularentur,{cd aliosnbsp;'*Sl fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confortium inuitarent, Porró quum adirent domicix

*’'*111’ ^’’^^^o^'adici ferme décima, iam foie uergentead occafum.Nullum oportunus efi difeendis tjs quaefpedât ad acternbsp;^‘Utê, femperç debet elTe parata dodoris Euangelici copia ; talem cnimnbsp;Bb 4

âo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commenta RIVM

decet effe, qui feChriftianac philofophiæ, quæ fola fupcrcili'um ncfdat,magû ürum profitetur.

Erat auiem Andreas frater Simonis Petri unus ex duobus qui aus dierant à loanne, Sc frquutifuerantlefum» Inuenit hieprimum fratreninbsp;fuum Simonem, ÔC dixit ei: Inucnimus Me(fiam,quod interpretatumnbsp;eft Chriftus.Et adducit eum ad lefum»

Horum, inquit, qui loannis hortatu fequuti fuerantlefunijaker erat An» dreas, frater natu maior Simonis Petri,cui licet natu minori lefus ob excellen»nbsp;temfideiardorem familiariterrefpondens,pollicitus eft pro confeflioneluanbsp;omnium nomine claues regni coelorum, óóeidem poft trinametiamneffatio«nbsp;nem,ter iterum amorem profeflöjCommifitpafcendas oues.Habctillud^y^nbsp;gelica pietas longe diuerfum ab ingenio mundano, fi quem egregiumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

' f S nada eft, non cælat alijs inuidens : nam multi non putant fe poffidere qu habent cum multis commune: fedgeftitfummum bonum alijs efle commnnbsp;Andreas tanta felicitate geftiens quod ex indicio loannis,nbsp;domeftico coHoquio lefu certum comperiflet ilium elTe agnu ilium coeknbsp;nbsp;nbsp;»

qui folus tollerer peccata mundi,ilium eile filium dei,reconciliatorem umc humani generis,iUum efle Chriftum à prophetis promiflum,amp;l tot iam tótunbsp;expedatum: utprimum nadfus eft Simonem Petrum fratremnbsp;ritiam in hoc magnoperc delyderabat, ut illi quem feiebat ingetinbsp;pedafle Chrifti aduentum tarn certac cognidonis felicitatem commumnbsp;Inuenimus, inquit,Meffiam ilium,quem redemptorem orbis prop^^ auodnbsp;ferant, Meflias autem Hebraica lingua fonat Chriftum, hoc eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;das

undio regum fit QC facerdotum. Solus autem Chriftus undus eft a «eOj ta eft poteftas omnis in cœlo ÔC in terra. Solus eft ille facerdos innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ j

cundumordinem Melchifrdech,qui fui corporis hoftiagenerimortaim uerfo reconciliauit deum, Simon lætus tam optabili nuncio, nee audi enbsp;tentus,geftit SiC ipfe uiderc lefumjlle iam domini lefu comitatem ac benignbsp;tem expertus ilico adducit eum ad lefum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Intuitus autem eumlefus,dixit:Tu es Simon filius lohanna/^ beris Cephas,quod interpretatur Petrus,

Non folum faciem hominis contemplatus eft Chriftus, in qua cebatpedoris fynceritas, fed animSpotius columbinafimplicitatep’^ænbsp;nbsp;nbsp;. J

Sd ob hanc aptum Euangelicae gratiac,deledatus fyncero illius affeun, i patris nomen indicat Ifraelitico more,iam turn declarans fibi nihdnbsp;fe,fimul^ piam animi fimplicitatem collaudat,ex paterni nominis argnbsp;2d ex commutati nominis ænigmate praedicit olim in eo futuram inuinbsp;foliditatem.Nam et columbam fonare poteft,etgratiam,iuxtanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p fcjele

dupltcem n n* Simon obedientem fonat, ftquidem ab obedientiaMo a^ gis gradus eft ad Euangelicam fidem, Igitur dominus eundem intuitus,^nbsp;frntem illius fimplicitatem amat, 2d futuram firmitatemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,'ni re

indicat, dicens: Tues ille Simon filius loannis, tuo fimul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenta*

fpondens, Sed ubi fides iftarobur collegerit, ut aduerfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiul*

menta poflït inconeufla confiftere, uocaberis 2d Ccphas,quod Syriac gatum^ uocabulum, faxum Latine fignifi'cat, A t($ hoe eratprimumt^^^^^^nbsp;tum ecclefiæ Chrifti,hoc erat Euangelicæ fcholac primordium,utcuninbsp;Petrus quoc^ frater uocaretur ad Chriftum, Qiii enim uere ^j*^0^eas,

IN lOANNEM, CAP. f, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

Ut Andreas hi non funt contend f«a falute,fcd inflammantur ut cupiät etiam plurimorum falutem, Multa in lefu laudem loannes iam dixerat,totus mudusnbsp;fufpenfus eratadChrifti expedationem, Danielis hcbdomadæimpktçcredeMnbsp;ur.Facile ofFenfus fuiflet aliquis in Chrifti perfona humili, ÔC nuUo famulianbsp;Jjoutentij qualia ludæorum plericp fpedabant,qui optabant talem regem Mcfnbsp;Salomonern fuperaret.

In craftinum uoluit exire in Galilæam, amp; inucnit PhiIippum»Et di^ ^^filefus: Sequerc me.Erat autem Philippus à Bethiàida duitate Ansnbsp;Qrcæ Sc Petri.

Poftridie inftituitlefus proflcifci in Galilæamjqua non alia ludææ regio e* ’kótemptior,quod ex ea nemo magni nominis unquam fuiiTet exortus.Cir«nbsp;®^uamtamêprimumexoriturâ Euangeltj lucem Ilaiacuaticiniumpraedixcanbsp;“*Pnm eft diuino confilio, ut ab humilibus,indodis S)C rudibus uianbsp;cfterili cotempta^regioneoriundiSjfiiâ auipicaretur ecclefîam, Namnbsp;Qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atcp Andreas, qui non uocati fequuti funt Chriftum,Galilæierant,

autem frater fratrem attraxerat ad Iefum,felix erat ecclcfiac nafcêtis au» ru^-^p’ *înæ conftatfraterna charitate concordia^ mutua Jefus igitur abituanbsp;^0 co •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comitatus iam duobus Galilaeis difcipulis,quo ueniret aliquati

i afcifcit ÔC alios duos eiufdem gentis ÔC nobilitatis.Repperit au« Xta 1nbsp;nbsp;nbsp;Philippum quendam, ortum è ciuitate Galilaræ Bethfaida,ea eft iu«

patria Andreac ÔC Simonis, cui nomen additum eft Pe« Rend”'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confortium omen habet Euangelicac concordiac, ÔC omnium

deba?”'/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unam ecclefiam uelut in unam ciuif atem coituras. V i»

Philippus,fed res totagerebatur diuina prouidena Uto pk ^l’Çterno decretum erat, quos uellet ecclefîæ primores efle Jtacj obnbsp;fum fj ' ”PP° 5 ‘^ixit lefus : Sequerc me. Ille nihil contatus,ilico fequutus eft Ic-lä multa ÔC loannis teftimonio ÔC popular! rumore cognoueratEf

J ^’^^tfermo loquentis,0C fuapte fponte promptus erat audientis animus.

Mathanael, dicit ei : Quern fcripfit M^fes in G » inucnimuslefum filium lofeph à Nazareth, ct dixitnbsp;poteft aliquid boni efîef Didt cinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'o c

[*tu^^^''’?^dmodum Andreas Simonem fratrem attraxerat, ita Philippus /am ’’lefyj §‘fteriolefu, quum reperiffctNathanaelem,qucm nouerat incredibi Ezech.}4./i}r/nbsp;Rac uenturi, 6C ob hoc in legis QC prophetarum oraculis D4n.ÿ. ƒnbsp;obferuare folitum, unde ÔC quando eflet uenturus, ut illi gau«nbsp;uerG ilium Mefli'am,nbsp;4^0 hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcripfit,quod eifet exoriturus propheta ex Ifraelirico genere,

uaticim'a tarn multa cccincrunt, is eft lefus filius lofeph, notior erat quam Mariæ matris. Deinde Nazareus uulgo di,nbsp;Q^ï^’^’^B^thleemilIius cunabulis fitconfe,nbsp;0 ’ditparentibus uerfatus fit ÔC educatus. Hoc ubjnbsp;t dthanael, fauct quidem lætiflîmo nuncio, fed offenditur icrupulo,nbsp;palam promittîtChriftum exoritu,nbsp;n ^l’nüid knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cerdus edoceri,dicitPhilippo:Num à Nazareth po,

°°”*^’^o’'iri,cuius non meminerunt prophetarum oraculafHunc HUumipfe Philippus ryd/s adhucôC praeter fimpliccmfidem nihil ha.

il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co M MEN TARI VM

bens cxpli'carc flott poffet, inuitat eum ad fontem ipfum,’nofl dubitans,quini uifo S)C auditolefu, ftatim fitcrediturus. Sidubitas, inquit,mihicredcrc,ueninbsp;ipfe ÔC Lilde, interim^ differ indicium de fcriptun's,non plane conueniêtibus,nbsp;ut uidetur, fortaffîs inteiliges fuo tempore eas non contradicere,utfimul Chrinbsp;ftus Sgt;i. Nazareus uocetur ÔC natus intelligatur in Bethleem ex femme DauicInbsp;fecundum carnem. Sic non ilico definiendum eft fideli iuxta fcripturarum in»nbsp;telledum,

V idft lefus Nathanael uenientê ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit de eo:Eccc uere Ifradi

ta in quo dolus non eft»

lefus nondummiraculis scditisinclaruerat, utcognitionererumocfuj®' rum fubindicaretdiuinam uirtutem fuam,conlpicatus Nathanaclem uenien»nbsp;tem ad fe, priufquam effet per Philippum de illo admonitus,aut antequam eunbsp;fet ab illo appellatusjuerfus adfuos difcipulos demonftratoNathanaekjE^^»nbsp;inquitj uere Ifraelita, in quo dolus non eft. His uer bis lefus fi'mul amp; colbi’“^nbsp;uitNathanaelis fimplicem credulitatem, 6C fyncerum cognofcendifHitf*^*”»nbsp;cum hi qui falfo fe iaiftabant Ifraelitas calumniandiftudiofoleanteffeciitt® *?nbsp;Sufpicantur quidam hunc Nathanaelem eundem elle qui amp; Stephanus, BO»nbsp;quidem ad apoftolatum ele(ftus,ied tarnen eruditione pietate prae mulus in»nbsp;figniSjUnde amp; fpiritu fando plenus didus eft, ut mutato nomineHcht^icoinnbsp;Græcum didus fit Stephanus ob coronam martyrij primam» Sednihü^^”®*^nbsp;certi affei ere oportet, nifi quod uerus 06 germanus Ifraelita fuerit, 8^nbsp;difcipulatuChrifti, öf multorum nominum, quorum unum donumnbsp;eft Nathanael.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, p .

Dicit ei Nathanael: Vnde me noftif Refpondit Iefus,amp; ufquam tc Philippus uocaret,cum effes fub ficu,uidi te.RelpoditeiN’nbsp;thanael,amp; ait ei:Rabbi,tu es filius dei,tu es rex Ifrad»

Nathanael intelligens lefum his uetbis ftgnificare fe no latere colloquimo quod de ipfo habuiffet cum Philippo,öf admirans unde hoc ad illius confei^B»nbsp;tiampermanaffet: nam lefum nihil adhuc fufpicabatureffe quam homing»nbsp;, V nde, inquit, me noftif lefus autem euidentius etiam declarans,fe nonnbsp;quantumuis occultas cogitationes, Priufquam, inquit, Philippus tenbsp;cum effes fub ficu, iam uideram te. Colloquium fueratduorfî,necj qui^B^nbsp;eratarbiter,quipotuiffetrenunciare. Locusexpreffuseft,öfinmyftcrioop^nbsp;ter nota ta eft ficus, primae tranfgreflîonis conicientia, unde difcedantopot^nbsp;qui uoluntChriftum agnofeere. Ex his indicijs palàm erat, ôf totius colloqBQnbsp;argumentum lefum non ignoraffe, cuius tarnen non refricatmentionenbnbsp;uerecundo 6C fîmpliciter percontanti uideatur exprobrareincredulitatê.nnbsp;fimulati^ audiuit Nathanael, cui perfuafumeratfoli deo eflè pcrfpicuacotnbsp;um fecreta, ôf homine maius effequod audiret, nihil iam offenfus fcrupulo^nbsp;(oci natalis uocabulo,plena fide teftimonium reddidit Chrifto,Rabbi,inqm^’nbsp;tu es ille filius dei, per quern pater decreuit liber are populum fuum,Tu cs inbsp;rex Ifrael,prophetarum uaticinijs olim promiffus.

Refpondit Iefus,et dixit ei:Quia dixi tibi, Vidi te fub ficu,creais,B’^ fus his uidebis. Et dicit ei: Amê amen dico uobis,uidcbitis cœlum apnbsp;turn, amp; angelos dei afeendentes defeendentes fupra filium homiB^*

Tampromptam ôf alacrem uirifi'demac profeflîonê,tam^Euangeh^^,^’ libenter ampledens cofirmat etiam Nathanaelis de fe opinionero, ôf

{ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN lOANNEM.”' ¦ GARî t

•llepr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hôcconçepifti fîdcm,quôd fîm P^effias’

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifrael, quiadixi, temihifuiffe uifum,tumcumeffes cum'

magnifiée de me fentis : uidebis olim euidentiora Eipuîo^nbsp;nbsp;nbsp;CTefeettua de me opinio, Mox^ léfus conuerfus ÔÔ ad reliques di

pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nullus adhuc de ipfo pro dignitate ièntiebat,ait;Illud habeto

4efçç ^’debitis aliquando cœlos apertos 8lt; angelos dei afeendentes ac fîlium hominis,Hoc ænigmate dominus lefus fîmplicem linbsp;^Perfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîdem,fed tarnen rudern adhuc,06 quae procul abeffet

’’'ira , ^°§’'itionefublimitatis Chrifti, excitabatad expedationêmaiorum ’*Ptr?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;his cognitionem fubhmiorum,Nam tametfi difeipuli uelit'

quiddam inChrifto maius homine, tarnen nona litçf ölB.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;credebant in eo plenitudinem diuinitatis habitantem corpora

«04^ î profeffus eft eadem,quæ poft Petrus profeffus eft,fed quia non* ceij^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, idcirco non audiuit nunc eadem quac ille audiuit, Propterea

“'^«10 noJ^ns honorifi'carelefum, appellauiteum regem Ifrael, regno terrenefomniafle, Terrenum autem eft Ô6 hua^nbsp;o knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habere in mundo : fed longe fublimius eft,regem eflè

öiftcoj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam angelor um, Id innuit cum ait, angelos ueluti fedulos mt

Quan ’ ®“‘^qutj ftudio furfum ac dcorfum comeaturos fuper filium hominis» difeipuli fermonem hunc lefu id temporis nondum intellenbsp;fernen recondiditeum in animos illorum, fuo tempore proa *nbsp;Poft onim cognouerunt apoftoli frequenter obfequijsangca^nbsp;regem omnium, quum Gabriel illius coceptum nunciaffe agnia ¦nbsp;^^^Ppat ^^^”do in natiuitate ceciniffe Gloriam in excelfis deo,quum fubinagt;nbsp;^ofephincolumitatem pueriprocurarunt, quum poft tentatioa«nbsp;, dum in agone fudanti iblatium exhibent,dum in 'nbsp;eß frequenter apparent, Rurfum quum omnibus fpedantibus fub?nbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^derant angeli promilfi reditus fponfores.Sed id tarnen po”

9^3 uenturus eftin nubibus, cum maieftate patris,cum uniuera exercitu,iudicaturus uiuos 06mortuos, actraditurusregnunX'

CAPUTH.

1^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuptiæ fadæfunt in Cana Galilaeæ, Sc erat mater 7^

R^M^ttuibL Vocatus eft autem lefus 0^ difeipuli ei’us ad nuptias» Et déficiente uino,dicit mater îefu ad eum: Vinû non habent»nbsp;?” ^ommoratus eft in Galilæa,quin ædito miraculo incipiebat declaquot;nbsp;uanum loannis de fe teftimoni um« Erat quidem leftis notior innbsp;^0 fçhf -^Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludææ regionibusjfed tarnen nihil adhuc praeclari deî

cum fratrum etiam ÔC cognatorum adhuc eflet maligna de ipfo 7*2 igitur ab adita Galilæa tertio,celebrabantur niiptiæ in Cana,id eftjnbsp;obaffinitatem uocatafueratmater Iefu,at(çhacnbsp;P ^ocatus eft lefus ipfe unà cum quatuor difcipulis, quos modo collc=nbsp;conuiuium incaluiiret,ac déficiente uino pudore periclitarcnbsp;‘l’-tod parum liberaliter apparaffet nuptiasjfimul^lnetus effet nenbsp;¦ ^*^’3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’¦edderetur parum hilare, folicitis hac de caufa conuiuis, mater le»

j^ti quadam folicitudine,cupiens huic incommode medér(,quum ^‘tisargttmentis at^etiara ex loannis teftimonio non ignorà^etuira'

±4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTAR IVM

tutém filq fui,audetiMumcompellare,diccns: Fili,uiniim non habet. tem audet eum appellare, materne crat authorftatiSjquod nihil præfcribitquinbsp;fieri uellet,reuerentiæ eft erga filium.Hic uero difcimus Chriftum fuos non banbsp;bere uelle ut angelos, fed beneditftionem habendam ftatum matrimonialemnbsp;propter inftitutum filiorum« Cibos ÔC uinum non efle prohibita à deo, contranbsp;pharifæos, qui à conuiutjs huiufmodi abhorruiffent,Falfum doccntjquidicutnbsp;nuptijs mundum impleri,cœlibatu cœlos, quafî tam paruus futurus fit numcnbsp;rus eledorum.Hilaritate modefta no offèndamur.Chriftus exorditur gloriamnbsp;in honefto conuiuio.Mater quo^ Chrifti defetftum fiC inopia indicat eximiamnbsp;filio, u t fuccurr at confundendis.

Et dicit ei kfus:Quid mihi et tibi eft muIicrfnondS ueni thora mes» ‘ Dominus lefus iam agrefliirus coelefte negotium Euangeltj, cuius folumnbsp;patrem authorem efle uolebat, non patitur ullam humanam authoritatciu^nbsp;mifceri.Non enim in hocgerebat miracula,ut fuorum cognatorumnbsp;feruiretjfed utapudincredulam nationem figniscorporalibusfpiritua»nbsp;tftrinac fidem præftrueret, Durius itacß matri refpondetjUonquod hanc» tnbsp;non unice diligeret,qui fic amabat uniuerfum hominum genus, fed utmit^nbsp;lorum authoritatem abhumanis affèdibus affereretjacdiuinaeuirtutitotanbsp;gloriam uindicaret.Ita£p nonabnegans matrem,fed ab huius negotij quodnbsp;rendurn eratauthoritatedeclarans alienam,refpondir,Quid rnihiteciimt^'^^nbsp;muller i Eft mihi tempus præfcriptum â pâtre, quando 6lt; quibusnbsp;debeam negotiumhumanac falutis, idnondum uenit.Hadenus tua^^ qhnbsp;me praebui morigerum, quod nunc reftat ex arbitrio patris gerendum eUjUnbsp;cxhumanopraefcripto. Alibi mater fuifti,pofthac mihi nihil aliudnbsp;mulier,quones ucrfor in patris negotio« Huius gloriaequotieseritferutcdu »nbsp;nihil opus erit tua interpellatione, ultró i^iam id quod res ipfa poftulabU,nbsp;beo tempus â pâtre præfcriptum.Sic ante matrem admonueratadhucpuöjnbsp;quod in populo difputantem interpellaifet. Sic rurfum admonuit,quumapunbsp;populum concionantem euocari iuiriiret.Omnibus modis in initïjs uanamUnbsp;detur declinare uelle gloriam, quod ferè in omnibus uideturobferuafTenum^nbsp;culis,negloriofulus uideatur. Alius cuiuana gloria cordieft,multis uerbis“’nbsp;gloriam ia(ftaret,ôô aureos montes polliceretur,Chriftus fimulat,ôô cættttsbnbsp;fcientibus hoc facit miraculum,ut cæteri uidentes cogitent,quis fitauthor ta^nbsp;ti miraculi.Non abfolute negat Chriftus,fcd affecftum reprimit noftra qu^nbsp;tem, ftgnifîcatæ uoluntati patris committcndn eiïè quod petimus: qu*^nbsp;ftea faciet quodtuerat poftulatus gt; fîgnificat no fe deferere,quanquâ noninonbsp;exaudilTe uideatun

Didt mater eius miniftris: Quodcunt^ dixerituobis,ßtcite« Erabf autem ibi lapideæ hydriæ fex pofîtæ fecundum purificationemnbsp;rum,capientes fîngulæ metretas binas uel ternas, Didteis hfusdn’P^^nbsp;tehydrias aqua.

Sendens dominus tempus adeflre,quo fuis innotcfceretminiftris,mami3t» utfexhydrias lapideas, quæ illic ftabantineum ufum,utfiquisiuxtaludaclt;^nbsp;rum confuetudinem lotione fc purgare uellet, haberet paratam aquae coP«*nbsp;am, quod ea regio fiticulofa nee ubiuis fontibus ac fluuijs irrigua fit,nbsp;rent aqua. Nimirum amp; hoe faciebat ad miraculi fidem, quod earn hydriarunbsp;folennis elTet «fus, nee alium liquorem unquam accepiflent praeterqua ^u^*

IN lOAHHBB» CAP. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If

^u'nS^ magnitude uaforum feciebat ad miraculifidem: namfingulæ capie« “ânt binos aut ternos cados, ut nec loco facile moucri poflent, Aduertendumnbsp;hie,ut mater non indignatur,non defperat,fed confiditfadurum quodnbsp;P^tiuerat.Iubetexpedare. Et ficutmater expedatjiubet^ audiri quicquid iufnbsp;^fitChriftus : ita nos expedemus, fiC orationi inftemus, cui committamusnbsp;’^iniasnoftras,qui obfequundat etiam cum negafle uidetur.

Gtimpleuerunteas ufcp ad fummum, diciteis Icfus:Haurite nuc, B 'Uferte architridino.Et tulerunU Vt autêguftauit architridinus aquamnbsp;j^”’utnfadum,amp;nonfdebatundeeflet,mmiftri autem feiebant quinbsp;^^ferant aquam, uocat fponfum architridinus SC dicit eitOmnis hos?nbsp;^‘^primum, bonum uinû ponit,amp; cum inebriati fiierint,tunc id quodnbsp;^^rius eft.T u autem feruafti bonum uinum ufep adhuc.

quot;aruerefamuli, Ô6utiuffifuerantimpleuerunt hydriasaquaufepadfum, elTet, quo plures haberet miraculi telles, iulfit uthaurirêtnbsp;haufîiTent ofFerrent architriclino,qui couiuio curando prænbsp;rjj knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partim quia fobrius: nam cui cura mandataeft apparatus,is cete

’Itci abftémiiis elfe confueuit, partim faporum peritus,8^ palati iuà ’lnor ^^^^^^s,maiore fîde pronunciare poter at de uino quant cæteri conuiua?,nbsp;palata tam multo uino uideri poterant obfurduifle. A r chitridinus aunbsp;gullalTet uinum ex aqua fadum, nec feiret unde effet haullum,nbsp;minillrorum elle fadum, quod taie uinum diftuliflcnt in exanbsp;'^^Q’auiuij,præter aliorum morem, uocat ad fefponfiim, difeere cupiêsnbsp;error accidiflet, Cæteri, inquit, qui lôlenne conuiuiumnbsp;conuiui) optimum quodep uinû apponunt, poil ubi iam ternitnbsp;’Içtej..-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtjudicant palato, 5C hauriunt intemperantius, apponunt id quod

“ contra uinum hoc quo nullum adhuc appofitn generolîus eft, conuiuij. Atcphacoccafîone reigeftæmiraculumpaulànbsp;^^^^sdimanauit, acpoftreexfamulis perquifîta,cognitum eftnonfoanbsp;uinum, fed etiam in uinum optimum. De hydrtjs nullanbsp;aquæfuiflent confecratæ.Miniftri aquam aquæ addideinbsp;quodinfuderanthauftum obtulerantarchi«nbsp;Hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnofeit taie uinum apparatum non fuifle. Itumcft ad

compertum eft eiufdem generofîtatis uino plenas elle,Hocmiracu quàm quod exquineppanibus quincp hominum milia pa»nbsp;^^niç^^^od mortuos fufcitauit, ÔC coelum ac terram ex nihilo condidit;ex easnbsp;omnia profîcifcuntur. Euangelifta autê nihil omittit quodnbsp;magnificandum miraculum, ut prorfus fufpitione carereoftensnbsp;^hemutatur panisincarnemChrifti.

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîgnorum lefus in Cana Galilææ, Si manifeftauit c

~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lefus aufpicatus eft in Cana Galilææ miraculorum

J^’P^^latin» prolaturus mundo diuinæ fuæ uirtutis argumenta.Nant dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perinde feria ôipriuatim geftum eft,ac propemodum

^‘¦°§’^3torum affedibus indultumeft, qui hoc contemptius fentiebât ü^'^Poconfanguinei propinquitateconiundi. Atephoefignunbsp;multis animaduerfum eft,fed poft maiorecû fideres mananbsp;f es, Interim tarnen difcipulor um fides qui aderant confirmata eft denbsp;Ce

ai6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MENT ARI VM

ïefu, qui maiora polKcitus præftirit quod promiferat Ncc famcn. hoe iïgtium, quo uelud prælufit adcætera, fuitouoium.Pn'mum enim fua præfentiauokntnbsp;honeftare nuptias præfcius olim cxoï iturcs, qui cas ut fpurcas damnarent,nbsp;quumres fitdeo gratiffîma honorabileconnubium, èC thorus immaculatus.nbsp;Deinde ueluti typo quodam nobis adumbrauit lefus, quod turn aggredieba^nbsp;tun lam enim tempus erat, ut pro infipida ac diluta legis Mofaicælitera,bibe«nbsp;tcmusgenerofumilluduinû Euangeliei ijpiritus, Chrifto uidelicet quod eratnbsp;ineffiicax 6C inutile nobis uertentein melius. Lex em ludaeis abfepChriftononnbsp;folum infipida eft, uerum etiam exitialis. Qui non crediderunt Euangclio ajlnbsp;hue bibunt aquam legis Mofaicæ, Qui crediderunt Chrifto,fpiritualis doefh^nbsp;nac mufto féliciter ad uitæ cœleftis amorem incalefcunt ae uegetantur. Necidnbsp;fadlumeftpriufquamChriftus fibi iungerct ecclefiamfponfamfuam, Adcratnbsp;»Ilie QC mater Iefu,fynagogæ typum gerens, cuius authoritas minuitutjadmO”nbsp;net tarnen de uino, fed ipfa non præfiat«Genuit tarnen nobis eum quinbsp;nollras fui fpiritus mero laetificat.

Poft haec defeendit Capharnaum, ipfe amp; mater cius, amp; fratrts difdpuli eius,amp; ibi manferunt non multis diebus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Hoc figno lefus in obfeuro oppido inter cognatos uirtutis fuæ nomaufpicatus,defeenditCapernaum, Ea ciuitas cftineadcmGalil^tag^'nbsp;tium,iuxtalacum Genczareth,finitima Zabulon QC Ncptalim,propK’'‘’E^2^nbsp;affluentiam 6C loci amoenitatem:interpretatur enim,oppidum iucunditanbsp;gratum,luxu diffluens et fuperbia tumens,Porró iuxta philofophiai”nbsp;licam quod altum eft apud mundum,hoc aibietftum eft apud deum,D^*^nbsp;und mater eius fratres ac difcipuli,atqp ibi commorati funt diesnbsp;Ullummiraculumeftæditum, Verum hocoffictj interim datSuideWtnbsp;SC cognatorum affedibus, quos iam circumferri diutius nolebatjUiw’*. .yjc*nbsp;greffurus maiora,nc quac gerebantur in gloriam patris coeleftiSjhinchP tnbsp;quam uindicaret affedtxs humanus.

Et prope erat pafeba ludæorum, Sc afeendit Icfus Hierofoly^^ J amp; inuenit in templo uendentes boues amp; oues amp; columbas,amp;nbsp;larios fedentes. Et cum fcciffet quafi flagellum de funiculis,onbsp;cit de templo, oues quot^ amp; boues, ÔC nummuIariorOmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

menfasfubuertit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-uo

Hucufœhabemusca quæad initium rcuelationis Chrißi ptroncnt’j.j^jf modo reueUtus eft a loanne, amp; quomodo congregauerit difcipulos ƒnbsp;nunc de profedione prima, qua afeendit Hierofolymam. Cognatijnbsp;pernaumrelidislefus quærit tempus ac locum idoneum, palam decnbsp;uirtutis Ôlt;S authoritatis fuæ,quam a pâtre cœlefli non afa hominibus acc rnbsp;Etenim iam inftabat celeberrimus ille dies ludæorS qui dicitur piCnbsp;Hebræis tranfîtum fonat.Hunc quotannis celebrabantob ueteris ninbsp;moriam, quod maiores eorum incolumes fuiflènt à plaga primogeninbsp;angelo, ÔC quod miraculofè tranfîfîènt ex Âegypto,pctituri terramnbsp;mi^am, Porto quod illi typo celebrabant hoc per Chriftum uere agenbsp;mirum ut homines per Euangclicam fidem relidis errorum tenebris,nbsp;rum caliginc, transferrentur ad innocentiam, ad lueem, ad in^^’'nbsp;Quum igitur id tempon's ingens effet Hicrofolymis hominum «e^unbsp;ad diem feftum ex cundis Syrix regionibus confluxerant,Iefusnbsp;nbsp;nbsp;e

IN IOANN EM. CAP. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'17

^tnafcendcns ad patris negorium, qui Capernaum defccnderatcognatis ob« ^qucns.Moxtemplum ingreditur qui locus religionis caufa à plurimis foletnbsp;«cquentari. Chriftus autem uerac religionis eratniagifter, Quum autem efletnbsp;templum, religioni dC cultui diuino dicatum, offendit illic non tcm«nbsp;P“ fed fori fpeciem,R.eperitenim illic permultos, qui inlocofacro fordidû atcpnbsp;etiam quaeftum exercerêt, ÔC relfeionis occafioncm uerterentin raplt;nbsp;’‘’•n.Siquidem hofpitibus ut effet quod offerrent,magno uendebant cues,bo«nbsp;?^gt;columbas, alia^ huius generis, quae iuxta ludæorum confuetudincm fo«nbsp;^fitofFerri,fiuedonari facerdotibus: fed interim padi cum faccrdotibus QC Lenbsp;eadem animantia accepta ab his qui obtulerant, rurfus ipßs uenditorinbsp;teuendcrêt,fed minoris,ut iterum cum lucro poffent altjs hofpitibus ueninbsp;^^^f.Itafiebat,utfpoliatis hofpitibus turpe lucrum fubinde exeodemanimannbsp;’^^diens, inter mercatores amp; Leuitas diuideretur.Quocp paratior eratnego«nbsp;€01^^'prophano mercatu fieri confueuit,aderat ôd nummulary fiuenbsp;‘‘ybiftae qm' minutiore moneta mutarent maiorem,aut aurum argento,autnbsp;uerterêt, atc^ h inc quocp quæftus eraÉnbsp;Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nee multum abhorrebant ab ufura, quam à ludæis fratribus collige«

fiiiô V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: eft enim mutuandis pecuntjs admodum ingeniofa aua«

‘ ?^*iiebant enim ludei ex regionibus longinquis,ut à Ly bia ôC Mefopota Italia,quia ludæi ferè per totum mundum difperfi, amp; eo tem«nbsp;Içj rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam Romae er ât, amp; in Germania: non fient hodie difperfinbsp;nbsp;exu«

félyp ^^'^'^^tiant iure ciuitatum,Confluebant,ut in Adis apoftolorum,Proa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;., ,»*

regionibus ad diem feftum. Hoc feientes facerdotes,ideo cura« .,, =. j n. ftitunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fioftias uenales. Hoc illis multo magis curæ erat,quàm ut rede in«’

fimilia hodie quoep deplorafe,donec ÔC agat.Tum autem ipfo fado docuit,quanta peftis ec«nbsp;Huifç jî^Ufpelucriftudium, ôô quantum ab hoemorboabeffeoporteateosnbsp;‘'ïtnçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangelicæ proceres profitentur.Contexuit fibi quafi flagel«

canes à domo dei profligaturus, magnaep indignatio« authoritate omnes illos exegità templo,negotiatores unà cum fu*nbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nelt;penimfolumeiecithomines,fedouesctiam aebo«

talium fordium hacreret. Quin ÔC collybiftarum aîs effudit in ter« prorfus effeconculcanda religio«nbsp;^iHc}Q,*5ultoribus. Docuitquotp fadofeiudicem tempIi,Sic quoep uidemusnbsp;iiiHf '^“’l^’cndum his, qui folam mattfuetudinem Chrifti ex Euangelio noue«nbsp;liceat condemnarc,filt; iufte pledere.Quia ein legerunt Chrinbsp;hflPç ®^damnaffe adulteram, ideo putantiudicia effe iniufta,amp; Chriftô nonnbsp;perpendiffe debebant, ubi uendentes ÔCnbsp;flagellatjn Chriffoergo notâdaeftmanfuetudo QCnbsp;ijs exercer feueritatem,ubi uidet nonnihil decedere paternænbsp;alqs,quia non uenit fibi uendicare regnum ternbsp;hoc mundo.

fttç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;columbas uendebant, dixit: Auferte ifta hinc,amp; nolite

negotiationis.Rccordati uero funt di

J *^ius, quia fcriptumeft:Zelus domus tuæcomedit me. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_pfal,egt;s,6

dixithis quiuendebantcolumbas: Auferteifta

’ ne ex domo patris mei feceritis domum negotiationis, Difçipuli uerO

Ce a

4.8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»' -gt;COHHE:NTARI:VJ^ ’ ’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

quutfi utderuntïèfum -, aHoquiplacidumacrnitemj hic taftfa’lèirenïateproflt* gantem eos qui rempli religion? fordido quaefiu prophanabant,recordati fun®nbsp;eius prophétisé, quam habet Pfalmus 6t\Zelus domus tuæ comeditme.Quafnbsp;cuncp emnarrantur ab Euangelifiis at^quo modoetiam dcliniatafuereinPf^nbsp;mis«Dautdem conqueritur, qucmodo fratribus amp; amicis exofus fuerir,qu^nbsp;plurimumoptauerit cultum dei uere rcparari,inde fibi magnam inuidiamelfcnbsp;exortam« Idmultouerius inChriftouidcmusefleimpletum. Nemoadeoft^nbsp;duit reparandac gloriac diuinac ae Chriftus. Imo hoc perpetuum erit quamdiiïnbsp;fteterit mundus, ut figloriam dei toto corde quæfîerimus, amp; ueri zelotes focdnbsp;mus,redarguentes religionem falfam, non defutmam inuidiam fiC perfequi^nbsp;tionem : quod uidemus in patrefamilias amp; magiftro, idipfum expedent difft*nbsp;pult Ô6 domeftictHoc nunc potiffîmum odiunt multi,dum cupimus expurgenbsp;tam domû dei : quod ubi tcntauerimus necelTum eft ut ecclefiafticorö pecf^tanbsp;detegamus. Quicquid tune agebant in tempio, honeftum uidebatiirö^P““nbsp;chrum Jn ftationibus populi circum templum, quç 6lt; ipfç dicuntur temping»nbsp;uendebantur facrificanda animalia,n6 facrificia ipfa,debcbat tarnen 0^ gt;P*^ *.nbsp;tio effe facra inuiöla ta, non poUuta facer dotum fcandalofa auaritia,non n^nbsp;nore quam tempore Samuelis, Et qui ueniebant ador atum in lerufalero?^® ®nbsp;bebant propter auaritiam facrificulor um impediri, ÔC ex auaritia grauari cumnbsp;impio fcandalo profelytorum,

D nbsp;nbsp;Refponderunt ergo ludæi, 8^ dixerunt ei : Qiiod lignum oft^ndts

nobis,quiahæcfacisCRcfpÔditIcfus, àC dixit eis:SoIuite tempi®*®” amp; in tribus diebus excitabo illud«.

ludxi quum audiflent quod domg patris fui nominans, pcculiad quadam ratione fc dcclararetfilium dei, uiderent^ palam tanta cum authoritatc l^uicnnbsp;tern in cos, qui uidebantur rem facerdotum atep religionis adiuuare,obftrepS®nbsp;ilii,dó dicunt:Si deus pater tuus eft,8lt; fi patris contumeliam uindicas, ademunbsp;raculum ah'quod, utintelligamus te patrisauthoritatchaecfaccrc* Siiftaiac«nbsp;authoritatc tua,temeritas eft: fi diuina,quod fignum profers uteredamus tibi^nbsp;lefus autem feiens eos calumniaturos, etiam fi quod miraculum aediderii, niflnbsp;adfubleuandamcgentium ncceffitatem, ut quod elTet diuinae uirtutis argUanbsp;mentum, idem efiet Ô6 humanac neceftitatis beneficium,fub ænigmateptotnunbsp;fit eis fignum, quod fi turn palam fuifleteloquutus,non erantcredituri,quai^nbsp;do nc turn quidem crediderunt quum effet exhibitum. Id erat fignum mormnbsp;fîC rcfurredlionis. Idem crat fignum Ionæ,quod poft multis æditis miraculis anbsp;adhueflagitantibus fignum de coelo promifit. Nunc autem idem rudibusad»nbsp;hue tedius etiam promittit, Sermonis occafionem templum in quo uerfabaiunbsp;tur pracbcbatjde quo ludæi fupra modum gloriabatur, Soluite,inquit, hoc eftnbsp;foluctis templum hoc, amp; in triduo excitabo illud. Hoc ænigmatisneapofiolinbsp;quidem turn intelligebant, fed cognita tandem refurredWonc, ex re compere,nbsp;runtfenfumorationis, lefus autem fentiebat detemplo corporis fui, quod illinbsp;per fuam malitiam morte effent foluturi,ipfe uirtute diuina intra triduum refunbsp;fcitaturus,Hoc ludæis non folum abfurde,uerumetiam impie didum uideba*nbsp;tur, Nam iubere folui tcmplum tantæ religionis impium crat, tarn operofam »nbsp;bricam intra triduum cxcitaredicftuuidebaturabfurdum,

Dixerunt ergo ludæi: Quadragin ta amp; fex annis ædifîeatum eft tem plum hoc, amp; tu in tribus diebus exdtabis illudCUle aute dicebat de tem*nbsp;plo

IN lOANNEM. CAP, II.

Plocorporis fui.Cum ergo furrexifletàmortuis,rccordati funtdifcipu ‘ dus quia hoc dicebat, amp; crediderunt icripturæ, ÔC fermoni quem di#

P Qualis erat illorum intelledus, tail's fuit refponfîo, Quadragiata,inquinf, ^‘^annis ædificatum eft, uix^ illud toi duces ÔC inriperatores extruere potucsnbsp;^“‘“inulos annis.Hichabet magnam quçftionemlitera de quadragintafex annbsp;j^’^^quomodo conftenuPlanè arbitratur Oecolampadius,Iudæos exaggcraiîcnbsp;ex inuidia : nam in fupputatione non inueniuntur tot anni, Apudnbsp;^atn ÔC Zachariam quod in fexto anno Darij templum illud abfolutum fucnbsp;Cum igitur hoc fcriptura teftetur fatis apparet ludæos auxifîe nuanbsp;l^^uni.Pcr Herodem alia acdificia,per^ reginam quandâMefopotamiæHeanbsp;facerdotes crcdla funt, quas turres fuis nominibus nominabantnbsp;utÀntoniana turris SC Herodiana, SC ita omnes annos in unû conieccanbsp;Iq ^'Qua autem ratione cogeremur aflentire ludæis, qui per inuidiam omnianbsp;^^^untur, nifî aliunde ex facris uel alioqui certis hiftorijs uerum dicere comanbsp;autem, Quadragintafex annis fudatum eft in hoc templo,poftnbsp;captiuitatem inftaurando, SC tu triduo excitabis illud Ad earnnbsp;'Xhi-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonrefpondet, feiens fe nihil profedurû fi fermonis inuolticrum

^®fæ^‘^^‘§‘'*5’^®‘^P’’æ^æ^donibusinftrult;fti. , . ‘potuerunt ferre mentionem mortis nec credere myftcrium refurreanbsp;tarnen hoc didum ceu fernen quoddam in animis auditorfî,fednbsp;pcotuïft«Siquidem ludæi eiufdem mcmorcs,hûc fermoanbsp;crimen obieceruntilli apud facerdotes impios, Difeipulinbsp;’“‘rab-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuerunt,tarnen recondentes in pedore, quid fibi uellet ad

tç,^ 5‘ut)donec perada refurredione fpiritus fandus doceret illos, Chriftû Huodnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuum ipfius corpus fîgnifîcafte. Id eratmultofacratius têplo,

uenerabantur Iudlt;ei, ut in quo inhabitaret plenitudo diuiniraa P^xeum illud templum uiolare facrilegium erat,at facratiffîmumnbsp;ueritifunt impie demoliri. Sedidemnbsp;uirgine Maria condiderat templum hoc, ab illis lôlutumnbsp;qUoj^^^P^ipturas cum fermonelefu, intellexerunt hoc elfe maximSfîgnum,nbsp;diuinitatem, Quanquam enim legimus aliquothoanbsp;'^^‘‘‘xilfe, nemo tamê præter unum dominum lefum excitauit feipfumnbsp;enim in fe habebat poteftatem deponendi animam fuâ, SCeananbsp;uellet, Atep his quidem initijs lefus excitauit totius lu®

P Sentis in fe expedationem,inftante die fefto,

W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hierofolymis in pafeha in die fefto, multi credidc

% ’domine eius, uidentes ftgna eius quæ faciebat, Ipfe autem lefus tifemetipftim eis, eo quod ipfe noftet omnes,amp; quia opusnbsp;teftimonium perhiberetde homine, Ipfe enim feie«nbsp;effet in h omin e,

içç^”’ P^*quot; aliquot dies pafchac Hierofolymis commoratus,fîgnis SC dodri ^^^^‘^afemina fideiEuangelicæ, multi fidemhabueruntdidisillius,nbsp;’isqu-filium dei quem fe efle prædicabat,magis commotimiracunbsp;^p’'P^^^hatquàm uerbis : nam ludæi non tam ratione commouenturnbsp;‘“Gs prodigijs.Cæterum lefus iam turn formam SC imaginé nobis often®

5

J nbsp;nbsp;nbsp;autcm homo cx pharifæis, Nlicodemus nomine, princeps

‘«aæorum.Hic ucnit ad lefum noâe,amp; dixit dzRabbi,^«««« —a deo ucnifti magifterïncmo enim potefl hæcnbsp;quæ tu facis,nifî fuerit deus cum eo»

Inter multos qui ex confpedis domini lefu miraculis nonnullam opin»* nem conceperant, crat quidâ nomine Nicodemus,fedæpharifaicæ,exconnnnbsp;ordmequi apud ludæos primores habebantur.Hic non ignoras eflepnwul*nbsp;tós fuiordinis aefedæ qui lefu fubinuiderent ÔCinfîdiarenturjadijtlefumn“*nbsp;Cie,redeclarans quod imbecillus,nonnihil etiam facillans adhuc eifetiP^nbsp;tnorc erga refum,quem hadenus admirabatur, ut tarnen nollet eiiis caùfa foænbsp;gloriæ laAuram apud homines facer e, nee eins gratia infuiordinismuidia»quot;nbsp;pertrahi» Metus autem eratpotiusquàmimpietas,8Cpudorhumanusuff^®nbsp;quam peruerfitas, Atcç hiepudor in quorundam animis tantam uiinhahef}'^nbsp;qui rem ^tritam pofTuntcontemnerc, affèdum huncgenerofîs ingenîjspoo»nbsp;limum infitum non poffunt uincere«Pudebat enim eum,qui inter ludaicçg^nbsp;tis principes dignitate præminebat,humilis lefu difcipulum fieri uel uideri:nbsp;mebatnecuiprimusconièffus iniynagoga tribuebatur,eijceretur efyuag^nbsp;ga.Iefus autem manfuetiflîmus dotftor, qui calamum contritum non conin’^nbsp;nuit, nec linum fumigans exringuit,non repulit timidum âtepintempefliuui®nbsp;Falutatorem, fed comiter excipit imbedllem quidem, fed malitiæ experte«’»nbsp;SCobiddignu qui paulatim udfublimioraprouehaturîftatimœquantui«^nbsp;cius miraculis confpctftis ptofcceritaperiês,hacpraefatione captatbeneut^^«*nbsp;tiam lefu. Rabbi, inquit, iam illud perfpetftum habemus,dodîrinâ iftam tua«^nbsp;non elfe talcm,qualis eft pharifæorum. Res enim ipfa loquitur,ipfam docend*nbsp;authoritatem non ab homine traditam, fed à deo.N ullus enim poteft hæcacde*nbsp;^miracula quæ tu profers,nifideum habuerit fîbipræfentem ÔCopitulanteVl»nbsp;Hanc opinionem de lefu Nicodemus utmagnifîcam acpræclaram propof«'!»nbsp;quum eftèt infra illius dignitate. Nihil enim aliud eum efle fufpicabaturnbsp;prophet^ique, cui deus faueret, 8C adefîetinaedendis miraculis,quafîfuap^^nbsp;îlirtute nô ça patraret, lefus autem nec hominis imperfedam de fe opinionef«nbsp;refdh^

IN'IOANNEM. CAP. Hf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI

»¦efellit, ftecftati'ffl fe i'adat quantos fit,fed blanda comitate docilem paulatim Ptouchi't ad Euangelicæ dodn'næ penitiora myften'a. ludæi qui tantum adhucnbsp;2qiiam Mofaicæ legis biberant,qui præter loannis baptifmum nihilnouerant,nbsp;adhuc guftarant uinu E uangelicæ dodîrinæ, necdum per fpiritö ÔC ignemnbsp;I ^ptizati flier ant, præter carnem nihibfapiebant, ob id ad Euangelicam phi»nbsp;‘°'ophiain,quæ tota fpiritualis eft,admodum rudes^Proinde dominus non ex»nbsp;P’^obrauit illi fuam ruditatem non animum utroçp claudicantem, Sgt;i. mundonbsp;“^o^fepartientem, nondum protulitillud, quod poft à prouedioribus difci»nbsp;P^lgt;sexigit:Quêmeipudueritad homines, huius SCmepudebitapudpatremnbsp;fedobfcuris didis elicit dominus ruditatem,ut paulatim erudiatjôc abnbsp;^^ftucarnali transférât adintelligentiam fpiritualem,nbsp;f ^efpondit Icfus, amp; di'xit ei: Amen amen dico tibi, nifî qui's renatusnbsp;denuo,non poteft uidere regnum dei.

^cfpondere,Hebræis Ô6 Euangeliftis non femper ad præcédentem quæ» °nèrefertur, fed eft idem quod dicere,etiamfi nullus fermo præcedat,Qiiannbsp;tedChriftus menti illius uideatur refpondifle,quafi' dicat î Tu me acanbsp;do(fjrinâineam,uideotefîmplicipedore adeire,necÇ exéoruntnbsp;^°9uiindignifuntcœleftibus donis« Oftendam ergo tibi quæ maximenbsp;lt;îennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primo utinnoues uitam tuam,ó(: nafcarfs fpiritualiter,qui haJ

’nteH uixifti. Difputatio eft de duplici natiuitate, Carnalênemo non ^P‘“^31em pauciftïmi, imó nulli nifi qui fpiritualiter iam nati funt,nbsp;bnitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inducitur igitur nobis rudis difputator,qui eraf

Oçyij^'^f^’^natiuitatem fciebat,eoruminftar qui nihil intelliguntquàm quod gçj^J^^5nunt,uel auribus hauriunt,amp; alia nihil putant efle,quum tarnen Ionnbsp;hiiiüfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fint quæ animo tantum percipiûtur quàm quæ ienfu.Itacß fi apud

Mil craffos loquaris defpiritualigeneratione uel manducatione,de car Chr(n^^l^§unt : fi de libertate fpiritus, arripiunt eâ quæ carnis eft,Dicit igiturnbsp;ideris ex illorum numéro efle,qui cupiût regnum dei,nbsp;®nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligunt quid fit regnum dei Jmaginaris terrenû regnum,qua»

Salomon, ÔC manfura facrificia ÔCcætera ludaicaî præterea nouerunt,hi regniï dei nondum agnofeût»nbsp;Mçff*nbsp;nbsp;nbsp;cognofeere uult quale fit regnS dei, quod eft in fpiritu nimirum

Car ntdenuo nafcatunQuinafcitur ex carne, fpedatfolû quæ funthu» ^'.^’’^oclohabeatquibus utatur,6Cindelittjs agat,putâs feefle beatum,nbsp;,ideo opus habetregeneratioe,utfîcuthadenus fpirauitnbsp;tol^jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc felicitatem fuam conftituat in æternis,ÔC deum præ omnibus

Ph’uj P ƒ ^Te eft, m in illo fit ferne dei SC fpiritus,ut incipiat aliter agere quàm éc fi^perbus,nunc poftquam afflatus eft diuino fpiritu feipfum huminbsp;de fe fublimia. Antea lucro addidus,iam fe emendat,6C elee»nbsp;S^bcitJtaagitur ille diuino fpiritu,ut iam totus alius uiuat,ut fie poflîtnbsp;’^^gnum dei»

Nfeodemus : Quomodo poteft homo renafei cü fît (èts uentrê matris fuæiteru introire,amp; renafdcRe«nbsp;Amen amen dico tibi, nifî quis renatus fueritex aqua Ô£nbsp;3ncto,non poteft introire regnum dei.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

^h’’^fîiclifcipulum, qui erat magifter inifrael, fedexpediebat ’^^tatijuttalisdialogusproponeretur. Chriftusderenouationcatiienbsp;Ce 4

JI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .COMMENTARIVM

mi loquitur, flic ad crafla refpicit,Cum igitur audit de fecunda per omnia effe earn fimilem primç,Magna abfurditas eft,ubi fcriptura lonbsp;rebus fermonibus uti,res diuinas comparare carnalibus Jta de mandunbsp;ne fpirituaIi:Nifi comederitis carnem filq hominis 8lt;c,craffulusnbsp;illam edere,necp cogitatfecum quid fitipiritualiter manducare,Noftrisnbsp;uiribus plane eft impoftibile ut renafcamur, Adeo infedS eft corpus iwnbsp;SC procliue ad peccatum, nifi indies gratia illuftremur mailnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy

tarnen tarn craftbrefponfooflfenfus lefus grauatur interpretari quid W ~ denuo fiue è fupernis, Veriflîmum eft,inquit,Nicodemequod dixi,Kenanbsp;dum eft ei qui uelit eflc capax Euangelicæ dodrinæ, Sed aliudnbsp;nus eft de qua loquimur. Non enim eft carnalis,fed fpiritualis,ncc conU^ Vnbsp;pagationecorporum, fed transformatione animarum,Nec hac 3,xi,nbsp;fus effîcimur filrj hominum, fed filîj dei, Itacp pro certo habe,quodnbsp;Nifî quis denuo natus fuerit per aquam ÔC fpiritum fandum,amp;^excarn3^^^^.j,nbsp;(piritualiSjdonodiuiniipiritus, non arbitrio uoluntatis humanæ,nonpnbsp;ingredi regnum dei, quod prorfus ipirituale. Simile nafcitur de fîmili*^ ;nbsp;carne nafcitur,nihil aliud eft quàm caroxæterum quod è fpiritu natuiu« ’ .nbsp;ritus eft,Quantum aute intereft inter carné 6C ijjiritum, inter corpus SCnbsp;tantopræftantior eft haec de quo loquor generatio, ea quat corpusnbsp;corpore. Qui iuxta carné nati, nihil aliud quàm carnem fapiunt,nihiinbsp;dunt nifî quod fenfîbus percipitur, Atqui ea quae nec uidenturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfa

funtjuim^ maximamhabent, quum caro fîtinfîrma ÔC impotens,Sp‘*^*jj^Qji go dei in corde hominis pro femine uitæ habetur, à quo effîcacia op^t^*'nbsp;ceditur, SC mortifîcandi defyderia carnis, ut fîc fît origo fpiritualis uit^’nbsp;generatio quædamnoui hominis fecundumdeum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, /pj

Quod natum eft ex carne^caro eft; amp; quod natum eft ex ritus eft»

Oportebatte Nicodemedtjudicare inter carnalia amp; ipiritualia, QM’ feitur ex carne quàm caroc’generalis loquutio eft,Iam non fubfifiau’^®nbsp;nali natiuitate,qua pueri nafeuntur in mundum,Nec poteft homodei^P«qp^nbsp;re quicquam nifî quod eft humanû,Carnales fumus, carnalia opcran’i’!’nbsp;bisipfîs relidi quid aliud $ peccatores erimus f Si quis affedus noftros 1^ gjnbsp;tur, plane inueniretnos carnalia fedari, fugere Iucem,amare nosipfo^ ƒnbsp;uero acceflèritfpiritus, SC deus aliquid genuerit, id fpirituale eft,nbsp;fpirituSjid eft dei,referunt imaginé fui patris cœleftis,ut fînt mifericordesjnbsp;di,puri SC fynceri. Taies nos uultfpiritus efle diuinus,fîannumerari uo*nbsp;mus populo dei.Nonopus eft utrefpicias ad initiû natiuitatis fpiritualis 4 -uidere non potes, expedes faltem opera illius fpiritus, SC ex ipfîs innotdfnbsp;biquiduelim.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. • ,«11^

Et non mireris quia dixi tibi ; Oportet uos nafci denuo.Spini^,^ bi uult fpirat, SC uocé eius audis, fed nefeis unde ueniat aut quô uanbsp;fîc eft omnis qui natus eft ex fpiritu»

Qiïum fît igitur alia nafeendi ratio, no eft quod mireris homini fecuO carnem nato uteifetfilius hominis, eidem fecund um fpiritum inuifibilitrinbsp;renafeendum, ut poffît elfe filius dei,qui fpiritus eft SC aptus regnonbsp;quod fpirituale eft non carnale, Quod fî nondum animo conlequcris,fünbsp;bi imaginem ab his rebus, quae cum fpiritualibus nonnullam habent

IN IO ANNE M.- CAP. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ

^öam, Sc tarnen corpofeis fenfibus perciptufttur^Deus fînipliciininufi eft ipi* titus,procul^ femotus ab omnibus fenfibus corporeis:led hiciaër quo ucgcta*nbsp;“'utiSC cuius tantam uim ÔC utilitatem fentimus quoniam ad noftra corporanbsp;foHatusfubtilior eft,fpiritus dicitur« At(^ hie ipiritus non cohibetur hominuntnbsp;^™trio,fedimpctu fuofertur quo uifum eft, per omnia fefe diffundens, mirifiinbsp;inferens rebus corporalibus,nonnunquam uitam adferens, nonnunnbsp;mortem,nunc tranquillus ac tacitus,nunc rurfus uiolentior,interim abnbsp;^fiente fpirans, interim ab Occidenre, interim ab altjs atep altjs mundi parti»nbsp;ƒ ÔC effedu fe prodit,ac uoeê illius audis,quum nullum corpus uideas,necnbsp;^ftuodmanibus poiRs apprehendere fends prçfentem, nec uides ueniêtem,nbsp;/'Guidesquo feproripiatabiens» Tale quiddam habethaecfpiritualisnatiui«nbsp;lunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mêtes hominum à dei fpiritu rapiuntur ac transformant

' * is ex effedu ineffabilis fentitur,nec tame oculis cernitur id quod agitur, ficrenati funt, non iam aguntur humane carnali^ fpiritu, fed dei ipiri»

’'^i uiuificat ac moderatur omnia,

£ ^efponditlSlicodemuSjamp;^ dixit eiîCluomodopo{runthpcfieri7R.e B

I nbsp;nbsp;nbsp;lefus:Tu es magifter in Ifrael,0C hæc ignoras^*

tçjlj. ‘Podemus adhuc craffîor, nonrepugnans quidem Iefu,fed fermonis in» ^t^3m exponi cupiens quæ audierat,dianbsp;^*'^?Quaradoe poiTuntifta fieri, ut homo corporeus renafcatur in fpiritö,nbsp;pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nafcatur diuinus C lefus ofiendês ea quæ cœlefiis dodrinæ funt,non

çæ'‘’pii'ationibushumanis, fedfidepoduscomprehendi,ÔCadhæcindociles L ^/nundiphilofophos, humanafapientia turgidos,ôiSpharifæos,quiliteratnnbsp;profitebantur, quum fpiritum legis ignorarent,fed hâcnbsp;^eth-’ quam pater coeleftis cælaret prudentes huius fæculi,amp; aperi»nbsp;effentÔCidiotæ, refponditNicodemo: Tunbsp;‘quot;Uinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Ifrael, Qi. profiteris te dodorem populi,ô^ hæc quæ potifïî»

(^oportebatfeire ignoras 1 Quantum igitur abeft populus àfpirituali do» fuçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantus populi dodor hæc no affequerisf Sed interim credidiffe pro

Ç ’^uod intelledu non poteft aiïèqui. Fides præftabit ut hæc fentias etiam «ideas, Etenim fi aëris huius naturam ÔC impetum cum fentias non po»nbsp;fç3§^nio confequi,quomodo confequeris hæc longe fublimiora,SC ab omninbsp;tïiçj^^®*’Poris femotiorafSiquidem diuina cum fint,longe fuperant humanas

^®^gt;nifi 5C ipfç fpiritu diuino afflentur,

tçn^'^ê amen dico tibi,quia quod feimus Ioquimur,8e quod uidimus ^’iiür,8c teftimonium noftrum non accipitis.

credas, qui hæc quæcœleftia funt, non folum afflatu fentiam,' quemadmodum prophetæ fenferunt, quorum de numéro tu menbsp;tç(^j?edis,fed comperta certa^ loquimur,et quod uidimus in cœlo,hoc uobisnbsp;iijal'in terris, Sed uos qui nondum eftis renati per fpiritum,hæc fpiri»nbsp;fidem ueftramperfpedam uobis nonhabetis,Cumquilo3nbsp;quàm dei eloquia loqui debeat, Sapientia dei thefaurus Chri»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦

iîrf .’^uifides uni habenda,Cum Nicodemo igitur etiam alios pharifços per ^pfi ignoratis, SC feientibus fidem adhibere no uultis,quæ eft ergo ex»

^«0 iieftraf

left- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uobis,Sc non credius,quomodo fî dixero uobis ccçlt;

^âjcredetisC’

COMMENT A RIVM '

- Vt Gcrö'óirafunt cœïcftîa quàm tcrreftria i'ta certi'iis ccfflufltur àb ds qui' eœkftes habcnt oculos, Hæc autem dicebat dominus lefus füb inuolucro,fi»nbsp;gnificans fibi diuinam efle naturam,quanquam corpus mortale circumtcrrcKnbsp;atcçhocteftimoniumquod ipfîtribuerat Nicodemus uelutmagnifies, quo«nbsp;à deo miffus effet, iuxta fenfum illius qui proloquutus eft, longe eft infra ipi^nbsp;us dignitatem, Siquidem Nicodemus nihil adhucaltius fentiebat defefii,nbsp;quod fic effet miffus à dco,quemadmodS cçteri prophetç leguntur àdeo mnn,nbsp;ic quemadmodumloannes miffus cratadeo: fed longe fublimius filiustnillasnbsp;crat â deo,qui femper fuiflet apud patrem antequam mitteretur,0f iam mm enbsp;fet apud patrem iuxta diuinam naturam,qua no recedit à pane, Quoniam au*nbsp;tern ad huius myfterij fublimitatem,quomodo in eodem diuina natura com«**nbsp;tfta eflet cum Humana, ut idem in terra ageret homo mortalis, amp; idem ap«« Pnbsp;trem eflet deus immortalis,quac hatftenus dixerat de renafeendo per aqn^mnbsp;fpiritum,craffiora uideri poteraht,fubiecit dominus Iefus:Si mihi terren* q* ?nbsp;dam adhuc uobis prædicantiob carnalem animi fenfum non creditis, q«®

' do credituri fin's,fi prædicauero uobiseaquae plane coeleftia funt, quæ nbsp;nbsp;nbsp;.

ipfe Sf uidi, Ô6 certius cognoui, quam quae uos oculis corporeis uidetisJ' malisquippehomo nonpercipit quae deifunt. Et fi deus loquatur aper« ’nbsp;nifi per fpiritum eius illuftremur, non capimus ilia, SC ftuftra inftiUann«nbsp;ribusnoftris.

Et nemo afeendft m ccelum, nifi qui defeendit de coeIo,fiHus ho’’’ ' nisquieftmccelo*

Qiiis hominum autangelorum tantus fuit, ut afeenderetin coelm”’’^ . ßia ac diuina contemplaturusjfi^ ipfam diuinam naturam uteftnbsp;tfturusf'Nemo prorfus afeendit in hoc cœlum ad tantamfelicitatem,nbsp;hominis,quiè cœlis defcêdit in terras,humanam fibinaturâunions,nbsp;nunc iam uerfatur iuxta diuiniiatem fuam in cœlisjfit' ubi^,nunquam anbsp;nitatis contemplatione feclufus, licet interim iuxta carnem hufflilisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gjn

rus uideatur in terris, Sed ita uifum eft diuino confilio,dei gloria per fi’«”” ignominiam dC humilitatem declararc mundo, ut homines relida falûnbsp;cadem m'a properent ad ueram atcß æternam gloria^ Quod fi' quisnbsp;neceflîtas compulit dei filium deftendere de cœlis, S)C in terris humilf*”nbsp;iedû uerfaric* Nihil aliud in cauià fuit quàm fumma charitas dei patr’S fgnbsp;nus humanum, cui feruando filium fuum unigenitum tradiditin mortt*«’nbsp;mortem iuxta mundi indicium probrofam : unum impendere uoluit on””nbsp;faluti, unde SC eandem carnem in fe recepit,quam àC nos habemus,excep’nbsp;lopeccatojconceptus eftenim àfpiritu fando,Defcendens autem de ccemnbsp;nem induens cœlum non reliquit,nec natura diuina fada eft deterior,nc*? .j-xtio commiflà eft naturarum. Manfît in dignitate patri çqualis, ÔC antenbsp;nbsp;nbsp;-f

conftitutionem ordinatus eftjUteledi omnes inipfo fandifi'candi effentj^’P Chriftumafeenfuri in cœlum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Et fîcutMoyfes exaltauit ferpentem in deferco ita exaltari filium hominis, ut omnis qui credit in ipfo, non pcreat,fed habestnbsp;tam æternam,

Non nouum eft hoc prçdidum,ncc fubitum,Hocipfum eft quod fii”’^ âdumbrauitMofes, quum pereunte populo ferpentium incurfu ferpei”^nbsp;neum fufpendit in ftipite,ut quicuntj flexiffent hue oculos fuosjincol”*”

IN lOANNEM. CAP. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^-

h*h *Quemadmodu igftur æncus ille ferpens fpedmen quident libnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beftiæjfed adeó ueneno carens,ut alios etiam ucnenotaÄos

deferto,quo confpicuus effet omnibus ad falutem:ita filium hominis, ut oines qui hue per fidem fuftulerint oculos,nbsp;Qu ¦ k °nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueneno liberentur, ut non folum Ifraelitæ, fed omnino quifa

1 ’s hominum fynccro pedore fidudam in illo collocetjUo pereat peceato oba ob«*^^ ’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’oi’tcni adfert æternam, fed per mortem unius innocêtis uitam

quibufdam ænigmatis dominus lefus affumpti P^’’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redimendi myfterium aperuit,nondum licet eaa

capad: fimul interim apericns quantum intereffet inter eos qui lea ’itünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leger ent, praeter hißoriam nihil animaduertentes,ôf cos qui fpi

’«nt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuerat mentio,fenfum arcanum fub feripturae tedorio ha

”'111^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tamê hæc fidei femina tum dominus lefus iniecit in aa

^Uih '^^’^odemijUt poft intelliger et,hoc non fortuito,fed diuino confilio gca bonum fernen exceptum in terram bonam,fidei frudum pronbsp;tempore, non folum in eius pedorc qui haec audiuit, uerumetiantnbsp;P^*^ Nicodemum referentem hacc erant permanaanbsp;filium hominis, QC quantum beneficium dei fit,nbsp;g ƒ ’ndicat profequendo his uerbis.

fuum unigenitum daret,ut i»ïalt;lt;ff.4aft Q \lt;lüi credit in eum,non pcreat,fed habeat uitam æternam.

erat tantam fuiffe dei charitatem erga mundum,deo rebel icdgljnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obnoxium, ut non folum non ulcifceretur admiffa fcclera,

tcniçj.^‘’^ctiam unicum e coelis demitterct in terras,atlt;p hune in morte, ôf mor

Co r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in hune crederet,non periret,fed per fi'dem Euangelicam ui

?.'i’’^‘'^tur aeternamî' Nominaucrat iam ante fe filium hominis,nunc bV^’gcnitûjUt fecernat cum à cæteris mortalibus, ut uere dicas Chriftumnbsp;mortuum. Ne dicas,Dcus dédit filium Mariae,qua4nbsp;® Mariæ,unus eft non duo.Ex quo eluceflît maanbsp;benefi'cij.Quid em maius in rebus humanis quàm dare filium,nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘PfiofiffimfijCui nihil eft comparabile pro humili et abiedo peccatorejT

dicitur, quia uerbum dei acternaliter genitum,8ó caput 0« ^eipçj ’Riorum dei eft, de cuius plenitudine omnes accepimus, ut 6C nos filqnbsp;’^’abnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î folus abfq^ peccato deiimaginem plene obnnet,

”°'hinis bcatâ anima in uerbo. Id adhuc clarius indicat per contrarium. fe4 ,ƒ J’^enim mifît deus filium fuum in mundu, ut iudicet mundum^nbsp;ç. ’^lüctur mundus per ipfum.

r* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;olim per filium iudicaturus eft uniuerfum mundum in aduen

H fb^’^Ojtamen hoc tempore,quod clementiac datum eft,non mifit deus fi ^ope,.ÀJ’’'utcondemnetmundum pro fuis fceleribus,fed ut fua morte muuanbsp;voletât falutcmgratuitâ. Etnequis fponteperiens haberet quodnbsp;(Xnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malitiæ, facih's aditus datus eft omnibus ad falutcm,per Chris

a S’^atiam 8C mortem : unde fi perimus non dei culpa eft,fed noftra. SXqnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«enturus eft iudicare mundum,cum in maieftate fua affiilgês uc*

Æ nâc ucnit ut iudicetur ÔCdamnetur à pcccatoribus,ut falueteledos. ^Q^editincum, non iudicatur;quiautem non credit,iam iudicîkC

56;v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ¦ C/OHMENTARIVM'^ 1

l’iis €ft,quia non credit in nomine unigeniti filij dei» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

Non exigitiir pro prioribus admiffîs fatisfaflio non legis obferuatio,not* çircumcifio fatisfacit, tantü qui credit illi tutus eft à condetnnatione, nîmirumnbsp;fliud amplexus per quod falus æterna daturomibus quantalibetpcccatorumnbsp;Urcina grauatis,fi modo poft Euangelicam profefRonem abftineata uitae prianbsp;ris flagitijs, dC iuxta dodrinam eius,cuius nomen profeflus eft,proficere nita*nbsp;tur ad perfetftam pietaiem. Porro quifquis non credit Euangelio, rantamdcinbsp;crgafecharitatemcontemnens,etfalutemgratis oblatamàfeierepellens,nihi*nbsp;Opus habettit à quoquam iudicetur, quum ipfe palam condemnetfeipfunijô^nbsp;æternæ pœnæ reddat obnoxium, hoc à fe repellens per quod licebat alîèqui u»nbsp;tam æternam* Deus per unigenitum filium fuum falutem omibus obtulit,idÇnbsp;perfidem, utillum falutis authorem agnofeamus ac ueneremur,ôôinilloco«lt;nbsp;usfelicitausnoftraefiduciam collocemus. Hoc qui reeufat fiCdeitam obunwnbsp;bonitatem aipernatur,£C filium quem pater honorificari uoluit contumdia^nbsp;ficitj SC mortem ipfius pro nobis obitam pro nihilodLicit,re nimirum ipfadec 3.nbsp;rat fefe dignum aeterno fupplitio» Quisenim non intelligit ilium meritoamp;^

' nbsp;nbsp;apte culpa perire, quiuolens8lt;fciensamplelt;ftitur idper quod peritamp;auer^*

tur id per quod falus poteratreftituit' Pura autem fides quae faluat, ftigat ad opera uere fan(51a«Non operibus falus tribuitur,nec pro peccads fans

•, ¦ nbsp;nbsp;: fadio paratur,nec iftis purgatorius ignis extinguitun

Hoc eft autem iudicium, quia lux uenit in mundum, dilexenin homines magis tenebras quam lucem: crantenim eorum mab opct^»nbsp;Error QC peccata tenebrae funt animorum, amp; peccata mortemnbsp;nam. Filius dei lux eft mundidux enim eft ueritas ,huic credere falus dt “^7nbsp;quum benignitate dei lux uenerit in mundum, ignorantia ueri ÔÔ innumeiisnbsp;uitqs caligaiitem,utcognita ueritate refipifeerent ac feruarenturjhomines manbsp;gis amarunt fuas tenebras quam lucem ccelitus miflam. Si perilnbsp;piedicum caelat morbum ne fanetur,nónne ipfe de fe pronunciat quod fuo u**nbsp;tio peritc* Sic homines mundo dediti,lucem oblatâ auerfabantur,quod malanbsp;fent ipforum opera, Vt enim is qui rem dedecorofam patrat,nodem ama^^cnbsp;folem fiigiqne prodantur ipfius fada:ita qui fibi male confetj funt,oderuntm=’nbsp;cem Euangelicac ueritatis, per quam produntur ea quæ turpia funt ut emen®nbsp;demur, Neepenim fanari poteft qui morbum amatfuum, Sibi difpliceatpe^o^nbsp;tor oportct,utdeo pl a ce at. Id eft quod fubditur:

f. Omnis enim qui male agit, oditlucem,8d no uenitad lucem, arguantur opera eius ; qui autem facit uehtatem,uenit ad lucem,nbsp;nifeftentur opera eius,quia in deo fada funt.

Cuius autem opera reda funt, is amat folem,ut ex rede fadis laudem niat.Ita qui fibi bene confeius eft, autcerte qui fanaricupit,necdiflimulatm^nbsp;peccata, Nam hocquoep ueritas eft,agnofcere tuu malum quod habes, 6^ ^m®nbsp;hire bonum quodnon habes,ultro fe offert Euangelicæ luci, utpalàmnbsp;pera ipfius, ÔÔ quae bona funt laudem habeant,quia non ex mundifpiriw,*^nbsp;ex deo profeda funt : QC quæ mala funt corrigantur. Carter urn qui ex leg’^/’,nbsp;feruatione fibi perfedam iuftitiam arrogant, cum intus madeant uitijsnbsp;qui inphilofophiæ præfidtjs,qui in huius mundi commodis felicitatemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

tuunt in magnis uerfantur tenebris, maxime fi hoc ex animo fentiant, maioribus etiam,fiquod fentiunt eife malum,excæcatt fuis cupiditatibu^^^^^

IN 10 ANNE M. CAP. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î7

tenent, QCquod uidêt efle falutiferum pertinaciter auerfantur.Agfiatus autemomnibus hominibus pudor aliquis, utnolintpeccatafuaiuderi,0^nbsp;onnterirecufent,ne prodeantinlucem, Hine funtfontes contentionum adnbsp;J^ottum ueritatis Euangelicæ,quæ prodit omnia,hinc gladius quern Chriftusnbsp;J Qi^ittitnon pacem:impietates enim reuelantur per uerba^Qui autem operanbsp;’’ ueritatem,exfpiritu Chrifti id agit,cui etreddit accepta,intenigens fe nihilnbsp;'Cogitate poiTe abfep deo. Ideo eadem opera iudiciu dei no refugiunt,fi'cutnbsp;‘^ndiuiri indicium domini non cum defperatione exhorrefeunt confifidenbsp;dei, Huiufmodi myfteriorum femina quædam dominus lefus recondianbsp;j^fatin pedus Nicodemi. Atc^ hie eft file Nicodemus, qui poftea authoritatenbsp;js^^patrocinatus eft lefu aduerfus pharifæorum calumnias,dices neminem ef:nbsp;^ondemnandum, nift perfpeeftis ipfius operibus : qui^ mortuo fepulturamnbsp;lofeph ab Arimathia exhibuit.

^oft hæc uenft lefus amp; difeipulieius in ludæam terram,amp; illic mora ^^'^rcumeis ödbaptizabau Érat autem Scloannesbapdzans in Acisnbsp;iüxta Salim,quia aquæ multæ erant illic, amp; ueniebantnbsp;nbsp;baptiza^

enim miflus fuerat Joannes in carcerem*

Op nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenerat ad lerufalem, purgauerat templum, etiam docuer at qua

’lien nbsp;nbsp;nbsp;P^’'§adone, fie tandem procedit ad aquas, amp; per difcipulos facit ue»

Qg J’^ptizarû De interno baptifmo loquutusmulta fuerat, tandem de fas loqui incipit, qui modus in tradenda ratione facramentoi^inbsp;’Uwenim probe quis indicate poflit interid quodfignasnbsp;41’od lignât,inutile erit fignum.Certum eft autem multos à difeipulis banbsp;rem non omnem intellexerant,etiam ne difeipuli,donee Chriftusnbsp;tçQ '‘^^’¦^ràmortuis. Inftituâtur ergo adulti baptizandi pro capacitate fua an=nbsp;W ^’^‘^’’umerum ecclefiæaccipiantur, fed propterea non oportet paruuanbsp;duç.”’^’’dare 06reijcere, Regeneretergo nos fpiritus fan(ftus,ut habeamus fianbsp;Sçjjnbsp;nbsp;nbsp;’«nclicebit intrare in ecclefiam dci,imó iam fumus in ea,ô6infcriptû

numero effe, neceflarium eft utexterno ° ° ^g^ificemus. Sed non eft noftrfl aliquod fymbolum facramentale inanbsp;¦gt;nbsp;nbsp;nbsp;quod à domino inftitutum eft confecraa

quo(Ç hic habetur aduerfus eos qui citât teftimoniû ex Mara bapj. ^’rhçojubi iubet dominus apoftolos prædicare Euangeliû tori mûdo ôônbsp;bjp^.^^'^^jquafi tune primum inftitutus fit baptifmus.Hic dicitur manifefte (pnbsp;reoæi^^*^’^led infra 4.cap.fe exponit.Fundus eft enim Chriftus longe nobilionbsp;bafp’^’Oquàm fi baptizaflet externetintus enim baptizatper fpiritum.Moraanbsp;ludça aliquanto tempore cum difeipulis,îjfdem initijsnbsp;P’'ædicationcm Euangelicam, undecœperat Joannes tprouocabatnbsp;Po^nitentiam Slt;: baptizabat. At(Ç id temporis baptizabat adhuc ÔC loanbsp;enim ab Herode conietftus eratin carcerem. Baptizabat auanbsp;Procijpnbsp;nbsp;nbsp;’U lordane, ut folet,fed in obfcuriore loco cui nomê Âenon, non

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnterpretatur autem Aenon Hebræis featebras uel fontes,un«

k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aquæ copia.Eo loci multi fe conferebant,8C ab

bapp; ƒ ptizabantur, Nonnulli confer ebantfe ad Iefum,2lt; à difeipulis illius p^^bantur.

quæftio ex difeipulis loannis cum ludæis de purifisr uenerunt ad loannem, à dixerunt ei;Rabbi, qui erat tecumnbsp;Dd

{8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cohmentarivm

trans lordancm, cui tu teftimonium perhibuifti, eccc hic baptizat, 8i • omnes ueniuntad eum»

Oru cft occafioneprædida muidia quædâ indilcipults loannisaducrfus [efuin,quod cum ipfe nupcr baptizatus effet à loanne, fe^ ueluti pro difdpu*nbsp;lo illius geflïfl[èt,ac illius teftimonio fuiffet populo commendatus, nunc repennbsp;tefefeæquaretüh',imó fe illi anteponeret,cuiusdifcipulifibifumerent,quodnbsp;hadenus folus loannes feciffct« Ac primum conatifuntpopulumàbaptifinnnbsp;, difcipulorum lefu auertere, perfuadere conantcs loannis baptifmum efRcatinnbsp;rem effe peccatis abluendis quam baptifmum lefuJd cum populo nonperft»nbsp;dercnt,adieruntloannem,querelam ad ilium deferentes,et exiflimantesillm”nbsp;indigne laturum et aliquo modo cohibiturum hanc æmulationem, A tq? hichirnbsp;manus affedus difcipulorum loannis profecit ad Chrifti gloriam,ó^cuidcnn^nbsp;us etiam loannis de Chrifto teftimonium elicuit. Defer unt autem rem hisnbsp;bis : Magifter, is qui nuper apud tefuit,cumbaptizares iuxtalordané,^^^^^nbsp;te baptifmum fufcepit,quem^ tuo teftimonio ornaras apud multitudtó^^*”nbsp;omnibus effet ignotus,nunc idem fibifumit quod tu,palam bapti'zans,nbsp;nines ad ilium confluunt» Ita futurum eft,ut per ilium authoritas tua

tur, Hæc difcipuli loannis ftudio quodam humano, cupientes fui prxcepto^'^nbsp;gloriam indies augeri, amp;:hac gratia Chrifto inuidentes,cuius authoritasnbsp;batur offedura loannis opinioni» Gloriantur difcipuli de magiftris.No^^^nbsp;gendum Chriftianis,unus eft nobis magifter^Si addidi uoluerimusnbsp;nibus,haud mirum eft fi faepe erremus cum ipfis«

Refponditloannes,ct dixit: Non potcft homo acdperetiuïc^^^'’^’ nififueriteidatumdeccelo»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

His auditis loannes fic difcipulorum fuorum prauo affedui mederi iW at,ut oftendcret fefe non folum non ægre ferre quod lefu gloria indiesnbsp;fuamobfcuraret, uerumetiam uehementer gaudere, femunus delegan’^”nbsp;plcuiflè, nunc adeffe Chrifti tempus, qui lortge fublimiora eflêtpraeft^ty*^ 'nbsp;Refpondit igitur hunc in modum : Quid humano affedu uultis in megnbsp;nïAn poftulatis ut meipfum maiorem facia quam firn f Non poteft hopi^^^nbsp;quam accipere nift fuerit ei datum coelitus, Hæc enim non ger unturnbsp;prxfidijs, fed authore deo, Quod muneris alle mihi delegarat iuxta 1^°nbsp;aneum, id bona fide pcregtPræcurforem geflî,prouocaui adpœnitentia’’^’nbsp;nuncians inftare regnû dei : aquæ baptifmo praeparaui multos adnbsp;(piritus ÔC ignis, indicaui quem pofthac oporteret fequi,6C unde faluttt^Pnbsp;dampetere«

D Ipfî uos mihi teffimonium pcrhibctt’s quod dixerim: Ego non* Chriftus,fed quia miflus fum ante ilium,

Si, inquit, mea apud uos ualet authoritas,cur meis didis fidem tis dpfi teftes eflis, quod non (èmel palàm profeffus fîm me non effe Chri 1nbsp;quemmultiputabanteffe, necin aliudeffemiffum,quàm utpræcurrcns'nbsp;nienti uiam ppararem«Famulus illius fum, aile dominus eft omniû.Qp^’nbsp;le iam innotefcit mundo, fua^ gloria mcam oblcurat, gaudeo meumnbsp;nium uerum effe,Nam illud unice erat in uotis,ut hue proficeretmeus

tus. Quanquam enim per miraculum natus fum ex parentibus prouco^^^jinbsp;tis,non tarnen fum extra fortem hominum reputandus, purus fum

Ce ille à quo habeo quicquid habeo. Ego non baptizo in remiffîonem

IN lOANNEM. CAP. til* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^

fum, fed die : non fum undus plenitudine gratiarum,fed de plcm'tudi'nc enis acc^i ut ilium præcur rerem.

« -, Qy* habet {ponfam,fponfuseft:amicusautcmfponfi qui flat 8Cau •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» gaudio gaudet propter uoce fponfi. Hoc ergo gaudiu meurtl

•’’’plctum cft.Illum oportet crcfcere,meautem minui,

p X^cmadmodum ei debetur fponfa, qui uere fponfus eftxaeteru qui fpon« “s *pfe nó eft, fed tantum amicus fponß,non inuidet fponfo fuam felicitatem,nbsp;praeripitilli fponfam fuam,fed ci gratulatur cui fauet ex animo, 6Ó aftat iUinbsp;’ *^agno^ animi gaudio audit fponfi uocem cum fponfa colloquentis,nbsp;cut nihil erat optatius quam ut ille tantus agnofceretur eire,quâtus eft,nbsp;definerem maior uideri quam eflem, gaudio perfundor intelligens remnbsp;Pf ‘Uccedere.Illu qui hadenus longe minor habitus eft quam eft oportet erenbsp;hlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maior fum habitus quam eram, decetminui.Sic expedit hominS

def t’ opinionem obfeurari, ÔC illius gloruindies augefcere,amp; à me æ ®ilium demigrare,ad cuiuspotentiam mea diluta eftnbsp;^j^2^^cax,tantoç inferior baptifmus quanto eft ignis aqua potentior. Vuanbsp;dunt cogitando perpenderent, qui pro epifeepo Romano conten«nbsp;Qjj fit caput ecclefîæ, quæ dignitas folius eft Chrifti,cui ÔC foil tribuenda,nbsp;libg ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt,non epifcoporum:igitur Chrifti dignitas femper ik

Am . ^^^da. Sponfa eft Chrifto propria,quam folus fuo redemit fanguine, •'Onnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amicorum fideles epifeopi, non faciat fponfo iniuriam,

dor • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclefia,non quærant quae fua funt,fed quçChrifti,Primus ho

lç)q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fponfi eft, alius eft amicorum honor. Gaudet loannes audire fe

p^j5j^tenifponfum, lamenim non loquitur per angelum uel prophetas,fed ^^^demperfiliumloquutuseft,quiplenitudoefttemporu. Hocnbsp;^’iiim rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidere cupiebat, QC omnes prophetae, qui expedauerunt res

Qy‘d aliud regnum Chrifti quam quod fponfæ loquatur Chris r ^^hriftus quidêexaltatus in cruce,loannes minutus capite,fedhocnbsp;’^’tiü'quoddefolftirijs comminifeuntur Chriftinbsp;fpedanda eft,uultdicere:Omnis glorianbsp;‘^^da eft,et mihi tanquam miniftro tenuitas afcribenda.Propterea nonbsp;Pi'ome contendatis.Id nobis quoq? fentiendum ÔC dicendum,

{^^^de furfum uenit, fuper omnes eft. Qui eft de terra,de tetra e(l, uenit, fuper omnes eft. Et quod uiditnbsp;^Ççnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc teftatur, di. teftimonium eius nemo accipit. Qui autem

Uj^’teius teftimoniumjfionificauitjäuia deus ueraxeft. Quern enim uerba dei loquitur,

terrena cedere coeleftibus, humana diuinis,imperfeda perfes profedus eft terrenus eft, terrena ac humilia loquitur.Quid Csnbsp;^jfii homo quam loqui humanai Caeterum is qui è coelo profedusnbsp;^ctlçj|^*^^^O”’nes,quamlibetctiammagnoshomines, Nos tenuemaurulamnbsp;*^^*^^’”haufimus, amp; ut poftumus teftamur.CaeterSillcquodin cœsnbsp;audiuit apud patrem, certiffi'mafide apud homines teftatur.Ac menbsp;’’'æriorem mirantur homines, illius teftimonium uix quifquam recipit:nbsp;f^^'ulus fum, de illo teftimonium requirunt, Ôi illius de patre teftknbsp;’’ccipiunt.Et tame fi quis mihi diffi'dit,difRdit homini:fi quis non erenbsp;4^1 filius dei eft unicus,facit deum mendacem Jud«ei patrem adorant, 8Cnbsp;Dd X

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT ARI'VM'

filnim ai) flfo ftitffum affidunt contümelia,fed omnis in fifi'um eontumcKateci dit in patrem.Quifqin's igitur accipit teftimonium filïj,is credês filio ccrtofo**nbsp;firmacdeumefle ueracem, qui loquitur in fiho,Fih'us enim quimilTusnbsp;tre,non loquitur Humana, fed uerba dei. Is folus loquitur fideli in cor, ut ob««nbsp;gnetur in pedore fuo propter certam fidem: quam eer utudinê dat folus Chr*«nbsp;fti fpiritus non ledio ièripturaruni uel dodor humanus, etiamfi fitloannt^nbsp;Baptifta, Etiamfi diu manferimus apud loannem, non tarnenobfignabuntufnbsp;pedora noftra fpiritu fando, qui non folum non fallit, fed certitudinom co««nbsp;fcientiæ praebet,ô6 conferuat in fandis.

Non ehim ad menfuratn dat deus fpiritum* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Chriftus non habet anguftam quandam bonorum menfuratn, in plenitudo gratiarS maxima abundantia,Nobis uariae gratiac conceflænbsp;alius hoc alius aliud donum à deo fortitus eft, Omnia autem iftadonai««”®nbsp;Chrifto funt.Deus dat fpiritum, id eft dona diuini fpiritus.Requieuiteni«« ‘P*nbsp;ritus domini fuper Chriftum, non parce fed omnia ei cotulitcharifmatadni«^nbsp;loanne uix fonticulus eft, uel aquae ftilla, propter quam non relinquatist«3’^^nbsp;plenifltmum, Adfontem non adcifternam uobis fucritproperanduin«^“®”’nbsp;quoep confequenter Chrifti domini ponit dignitatem,

Pater diligit filium,8^ omnia dedit in manu eius.

Nihil habetpater quod huic defit, ôf quicquid huic detraxerithotnin«''’* credulitas,id pater fibi detradum putat. Pater enim unicum filiSnbsp;ac rerum omnium fummam tradidit illi inmanum.Non fe fpoliansfn’P^^^Pnbsp;tia, iedhuic candem quam habet uirtutem com municans, Quicunlt;^^*^g® * *nbsp;uari uoluerint per folum Chriftum faluabuntur, indiciû diledionisnbsp;ter expreflit uoce audita : Hie eft filius meus diledus, in quo mihi comp’^“*»nbsp;«deft quern plurimum diligo. In quo fideles elegit pater,antequam fundatnen«nbsp;ta fæculi iada fuerunt, quos 8C de Chrifti manu nemo auferre poteft.

Qui credit in Iilium,habet uitam aeternam,qui autem incredulus elt filio,non uidebit uitam,fed ira dei manct fuper eum,

Euangelium hie explicat,quod prius dixeratNicodemo:Quicquid eofKf re uoluit deus humano generi, hoc per filium largitus eft.Offert autemnbsp;bus rem non mediocrem.Offert enim uitam teternam,fed per cum quittionsnbsp;uitæ æternæ folus, Sed huius tarn eximtj muneris fe redditincapacem,quite*nbsp;cufat accipere.Rccufat autem, qui non credit filium pofte largin' quod P®^^^nbsp;tur, fimuli^ mendacq pattern infimulat, qui per filium uana polliccatur. Ma*nbsp;gna eft igttur mcrces credulitatis, Ô6 atrox damn« incrcdulitatis.Etenim quii*nbsp;quis fiduciam fuam ponit in filio, iam habet filium, quifquis habet filium, ha*nbsp;bet uitam æternami Contra qui diffidit filio, quoniam ipfe fibi uelut oculos ocnbsp;cludit,ne lucem afpiciat,non uidebit uitam,quonia hçc lux uita eft hominuffl,nbsp;fed ipfe permanens in peccatis fuis,manetobnoxius ultioni diuinæ,hoceft æ*nbsp;ternæ mortijmprudenter igitur agunt, qui filium rclinquentes uel neglige«*nbsp;tes,alios fibi falua tores perquirunt, proftituunttutelares,in tcnebrisambulat,nbsp;Chrifti præconia rclinquentes,fandorum laudibus occupantur,0(f intcrcel«®nbsp;nibus falfb fe iuuari credunt contra uerbum dei 0^ rauonem redam.

CAPVT ini.

IM lOAMNEM, CAP. lilt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

HiT ergo cognouitlefus,quiaaudieruntpharifgi quod lefusplu Ä res difcipulos facit et baptizatquam loannesCquanquam lefusnbsp;non baptizare^ fed difcipuli eius)reliquit Iudæam,ôd abijt itc«nbsp;in Galilæam:

Didis huiufmodi caßigauit loannes difcfpulorum fuorum immodictim ct Sale ftudium, SiC malignam de lefu opinionem, tacite prouocaiis eos,ut fe ncanbsp;iam ilium fequerentur, unde omnibus petenda eflentomnia. Vt igiturnbsp;jognouit lefus , quern nihil omnino fugiebat, fibi quo^ contigjfle quod internbsp;omines folet eucnire, ut gloria comitetur inuidia,iamcp hoc male habere phinbsp;ƒ *os, guod plures alliceret difcipulos, 8ó plures ad ipfius baptifinum confluenbsp;ad loannis (Tamctfi lefus non baptizabat, iam turn oflendens præ*nbsp;arius eife munus Euangelizandi quam baptizandi, fed difeipuli eius)SC hocnbsp;tantum fibi fiimerent huius difcipuh',quantumuix fe#nbsp;^’atinloanne, cui plurimum tribuebant:partim ne magis cxacerbaretilloanbsp;•^ainuidiam, fiillis ueluti cotemptis illic diutius fuiflctcommoratus : partimnbsp;gratia à ludacis repulfa adpropha-Iudacam,iadis illic Euangelicac dodrinæ ruanbsp;Ijjjjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reuerti parat in Galilæam,unde ueneratXaborantes ergo inuidia

‘ndigni erant audire ueritatem, 8C digni ut lucem amitterent*

11^ ^P^’^febat autem eum tranfire per mediarn Samariam.. Venit ergo L Samariæ quædiciturSychar,iuxtaprædmrn quod dédîtnbsp;’ofeph fih'o fuo.Erat autem ibi fons lacob^

^eni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei'at domino à lerufalem per prouintiam Samaritanorum,ut pera

tisQ^^^^'lGalilæam. Samariam illam olim prophanæ gentes expulfis Iflaelb ^'ncnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regibus Aflyriorum, indudis in earn conuenis hinc atque

^ïud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multis afflidionibus eruditi diuinitus,aliqua ex par

religionem amplexi funt,deum unumcolere cœper unt,licet ritu ^*i91inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacob Abrahæ nepotem genus fuum referunt,quod is habitauca

^P“’^ Chaldaeos. Solius Mofi libros recipiebant, prophetas non Nomen autê genti inditum a monte Samor, in quo fleteraturbsnbsp;Ifraelitici metropolis fplendida,a qua urbe totius prouintiacnbsp;Samaritanos atrox ac publicum odium eratnbsp;buj ƒ Maicæ, ob memoriam per uim occupatæ regionisjSC incolarum fedùnbsp;UtQ ’\^iedorum, ritus^ in plerifc^ diuerfos.Sic em receperantMofi'legem,nbsp;fupereflênt multa uefiigia. Quû igitur uenifîèt in Saanbsp;[tipJ.P’^ouintiam adciuitatemquædidaefiSychar, aedeefleteibus î nam dlnbsp;’‘’'liantes domino,de comeatu nonprofpexerant: ipfe quidemnbsp;ƒ ^^ingreflus eficiuitatê,ne ludæis probabilem calumniandi anfam praenbsp;negledis fefe transferret ad gentes prophanas ÔC impias,nbsp;conuitijloco Samaritanum ô^dæmoniacumap«nbsp;pafliis efl abire in ciuitatem emendorum ciborum gratia»nbsp;partim ut reditum fuorSoperirctur; partim nenbsp;miraculi : nouerat enim quid eifet euenturum.Erat autem iLnbsp;dederat lacob lofeph filiofuo« Locus eratfacerac Celebrisnbsp;ob ueteris hifloriæ memoriam.Eratinibi fons quo6^,uelobnbsp;apudeam gentem, quod eum lacob,quo,Ut dixi,generis authore

Dd 3

4*- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comhemtarîvm

Icfus autcm fatigatus ex itînere, fedebat fie fupra fon tem. Hora au^ tem eratquafi fexta»

Dominus lefus ex longinquo fcflîrs hinere, quod pedes non eques aut ue« hieulis confeeerat, nobis iam turn cxemplum præbens, quakm oporteatdTcnbsp;Euai^eltj prçconem«Sedebatinic ut fedabat locus, fond imminês,ac udut exnbsp;aurafontis refocillationem captans« Er at autem hora fermé fextaiuxtaludæo«nbsp;rum fupputationem, cum iam fol uergens ad meridiem æftu fuo laboris molesnbsp;ftiam coduplicabat, Atephis indicijs lefus dcclarabatle uerum hominem eflè,nbsp;tjfdem affèdlionibusobnoxium quibus obnoxia funt corpora cæierorum ho«nbsp;minum. Alias fîccis pedibus fuper mare ambulabat,ut diuinum aliquid often«nbsp;deretznunc laborat ex itincrCjUt nofiras fragih'tates gufiaret in humanitate, .

Vcni't autem muh'er de Samaria haurireaquam» DiciteiIefus:Da mihi bibere» Difeipuli enim eius abierant in ciuitatem ut cibos emerér»

Acceflît intérim mulier quaedam Samaritana, ut ex eo puteo, cui aflîdebat lefus jhaurirctaquam, Cui lefus utftatimcolloqutj præberet argumentum, ÔCnbsp;ex hoc ipfo quod agebat mulier,uenaretur illam ad falutê, dicitilli : Mulier, danbsp;mftii bibere,Commodum autem interim abierant apoftoli,quod lefus illi quæ“nbsp;dam arcana didhxruseflctjçiuac apud altos dixiife petulanrius uideripoterat.nbsp;Qua quidem in rc dominus lefus ciuilitatis QC manfuetudinis cxemplumnbsp;'43uit Euangelicis dodoribus, qui peccatricê SC non unâ proftitutx pudicinænbsp;mulierem adeo non dedignatur alloquio fuo tam dementi,ut etiam pudoriitnnbsp;pudicaîfolitiidineconfulucrit« Volebat Chriftus indicarefceflêMdft'amjquinbsp;eo tempore expedabatur, fefe^ fonte elfe aquæ uiuæ,ô6 refrigerarcquotquotnbsp;ad ilium uenerint» Aflumit autem fîtim,utpotari cupiat à mul^rcula ifta,quænbsp;nonuenerat ea caufa utChrtftum requireret« ïta genres quænonquæfieruntnbsp;iuftitiam, per gratiam amp; mifericordiam iuftitiam confequutç funt,ut certo feianbsp;mus falutem non ex noßris meritis fed ex diuina mifericordia conangerc,Granbsp;tia failli fadi efiis« Sed ÔC uf^ hodic nobis Chrifius loquitur refrigerari à nobtsnbsp;cuptensjfîdenoflra 8C charitatisoperibustdefyderatenim falutemnoftram.E«nbsp;mebant apoftoli cibum non fine pecunia,ne fibi ufum pecunix indtgnum pu«nbsp;tent fideles ÔC apoftolici»

bibere a me pofeis, quæ fum mulier Samaritanaf non enim coutuntur ludæi Samaritanis«

Mulier e cultu lingua^ deprehêdcns lefum effe Iudacum,nec ienara quan topere ludaeifblcant abhorrere à conamertio Samaritanorum,adeo ut occurftxnbsp;quoq^ ÔC colloquio fe putêt contamtnari, admirata quod ÔC ultro compellaret,nbsp;amp; potum abipfa peteret, refpondit: Qui fit,ut tu ludæus cumfîs,quemadmo-dum e fermone cultu^ contjcio,praeter ludæorum morem à me multere Samanbsp;ritana pofeas potum,cum fbleatis uos ludçi a commertio noftro abhorrere,ne«nbsp;fas eife ducentes, fî quid habeatis confuetudtnis nobtfeum t'crat enim planet«nbsp;gnara myfterq deûHaud paruum autem mtraculum eftChriftû reltdis fudçisnbsp;genres uocafletnfuumpopulum« Odtj autem caufam multisfofèphusdeda«nbsp;ratlib«antiq«9, fub fînem,ô6 xRegum ly^Dtflîdtum tllud auxcratSanabalathnbsp;adminiftrator SamariætemporeDartj,cuius filiamaccepcratladdi fummus fanbsp;cerdos. Cut amp; templumacdificauttinftarHierofolymitaniinmonteCarifin,nbsp;ad quem ÔC ludæorum multi concurrebant ad inuidiam aliorum propter uxoanbsp;res alte«

IN IO ANNE Mi CAP. IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y

res alicnigettas» Hine fadum eft, ut templum hoc Samantanor«m,qui Si chimitæ dicebStur, à Sychem quæ amp; Sychar putacur metropoli,diceretur temnbsp;plum 8C mons tranfgreflbrum. His ergo ex caufis ludæi non communicabantnbsp;cum Samaritis«Cum^ domino uellent infigniter conuitiari,Sainaritanum uonbsp;caucrunt,

Refpondit lefus, ÔC dixit ci:Si feires donum dci,amp;f quis eft qui dieit Damihi bibere, tuforfttan petiftes ab eo, ÔC dediflet tibiaquamnbsp;^üam»

Dominus lefus qui no tarn fitiebat aquatn illatn, tametft uere iuxta carnis ’'^turam fitiebat,quam animarum falutem,fenfim pellicit muliercuJam ad co*nbsp;Snitionem Euangelicæ gratiac,refpondens hunc in modum per aenigma, quonbsp;accenderet in ea difeendi ftudium : Si nofles quam eximium fit donumnbsp;nunc uobis offert deus, ÔC fi noffes eum qui nunc aquae potum abs te pc*nbsp;potius petifles ab eo, Si is dediflet tibi longe potiorcm aquam ifta,uidelianbsp;^^^^quamuiuam.Hoc quum eifet didum de fpiritu quern haufturierant ere*nbsp;Euangelio, miru non eft,fi muliercula Samaritana no intcllexit,quumnbsp;tgt;u ludæus 5C Kabbinus non potuerit aiTequi quod aliquanto da«nbsp;q I *^Wat lefus derenafeendoafupernis, Quinille craflius etiam refponditnbsp;naîc mulier.Nunquid,inquit, poteft homo in uentrem matris iterum in*nbsp;îl’^^ii’nfîtfenex SCnafci denuofHarc autem cummagnificumquiddâconnbsp;darnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod dixerat lefus. Si feires donum dei,amp; fi nofles quis eflet qui

fç r ^^quam uiuam : non indigne tulit cotemni puteum lacobjde quo religio« irrifitmagnificamorationem Si hofpitis etignoti èc Iudçi,feclnbsp;nouum ac praeclarum oftendebat,honbsp;Henbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominum eum appellat, ut iam non humili de illo concepta opinio

mulierculae Samaritanæ exemplum difpenfatione diuinf P’^°lt;^u*’atum eft, ad coarguendam ac traducendam ludacorum peruer«nbsp;tantû non pracbebant fe dociles domino lefu,ut beneficia quoiçnbsp;dilit ^^'utaremdodrinam impiecalumniarentur,quum hæc muliercula cianbsp;Sr tt’anfuete refponderit ad omnia,doceri geftiens, adeo ut in aeftu corn«nbsp;^al'eius rci cuius gratia uencrat,penderet ab ore ignoti hominisnbsp;adij'’^'^*§enæ,de quo nihil adhucpræclari audierat. Nihil refpondetChriftusnbsp;mulier petiuerat.Omnia fert Chriftus,ut nos ipfius fruamur beninbsp;dü J^'^qua uiua donum eft fpiritus fandi.Eius dator eft filius dei. Cuius donbsp;^^aïi inuidentGentibus. Vbi fumma neceflïtas urget hominem non eilnbsp;’^^Ipedus perfonarum, Vbiep adfe nos uocat dominus, Venice om«nbsp;benignitatis caufam efle cur tam paucinbsp;^^'^ccedant, Euangelij praedicatio utiliifimaacneceirariajUtdeiliberanbsp;’’'^ximis encomtj s celebr etur.

ei mulier:Domine,ne(^ in quo haurias habes,amp; puteus altus aquam uiuamCNunquid tu maiores pâtrenoftrónbsp;K ? » qui dedit nobis puteum, S)i ipfe cx eo bibit, ÔC filn eius,S^peco*

noftra utilitate mulier illa tam craiTa eft,amp; ferè iocatur cum Chrü iadantia, quo commodius Chriftus fuam indicetliberali«nbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquit,tu mihi polliceris aquam hac præftantiorem,cum fons

®bis ceu praedarü munus datus eft nobis à lacob patriarcha. Si adeó non Dd 4

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commehtarivm

contempC; hatic aqua, ut ip(è de eo biberi t, SC fua omtua« InteM'in qtio^ w uas quidetn habeç quo haurias aquam,6C puteus profundus eft. Aliemgcna lacobnbsp;patrem fuumuocat, quia legem Mods agnofcebat,0C praedium quod lacob fi«nbsp;lio fuo dederat poffidebat. Sic argutatur Iudaice:Quid opus eft alia aqua,cumnbsp;banc a lacob traditam habeamuscQuid epus eft Euangelica dodrina,cum te«nbsp;neamus Molen Quid opus eftlacra dodrina, cumhabeamus fandospatresî’nbsp;N on ftatim diuina fapientia fe aperit, fed abfeondit aliquandiu eloquia fua, atnbsp;ftmus attentiores,quo poftea maiori defyderio ilia non derelinquamus.

Refpondit lefus, 6c dixit ci : Omnis qui bibit ex aqua haçGuetitc^ rum: qui autem biberit ex aqua quam ego dabo,non ft tiet in æternum,nbsp;(èd açjua qua ego dabo eftfîet in eo fons aqug lalientis in uita æternam»

V idens dominus docilem mulicrcm,quæ non magum fufpicata cft,aut'n* canfatorem,ledmagnum aliquem uirum,quern cum lacob, de quonbsp;fentiebat,conferendum putarct,non dedignatur illam paularim allicerc ad manbsp;iorem fui admirationem oftendês aquam efle Ipiritualem, de qua loquebatur,nbsp;quae non reßcerer corpora uel pecora, led animas. Qui biberit, inquit, exhaenbsp;aqua,quam uobis dedit patriarcha lacob, ad breue modo tempus fitim cotpo»nbsp;ris fedat,rnox recurfuram.Cæterum ut intelligas quanto magnificêtius lîi boenbsp;donû dei, de quoloquutus fum dono lacob, quantoœ præftantior aqua quantnbsp;ego polliceor,ifta aqua quç featet è terrç uenis,Si quis biberit ex bac aqua,quanbsp;illi ft defyderet datums fum,non firiet in acternû, nec unquam poftea fiti perùinbsp;çlitabitur, nec fubinde aliunde petenda erit aqua, fed femel haufta permane«nbsp;bit in co qui bibit, ÔC in eo gignet fontem perpetuo Icatentem uft^ ad uitatn a*nbsp;ternam. Hæc per tenigmata diccbatrefus,fciens mulierem nondum capacemnbsp;myfterq de fide, per quam datur lpiritus,qui femel acceptus nunquam deficit,nbsp;fed uft^ profi'eit,doneeprouehathominem ad uitam æternam.Nihil fatiat ani*nbsp;mam niftfolus deus, qui replet bonis defyderiumnoftrum.Hoc fideles expeflnbsp;untur in fe,quantum donum fit, quod filius dei pro nobis pafliis fît,à pcricufisnbsp;nos exemerit, tunc tandem latiamur de patris benignitate.Scimus nobis mbdnbsp;defutur um,pater dedit fi'lium, ÔC cum illo omnia concelftt. H«c fides doccG«*nbsp;dodi dicimus:Nunc dimittis feruum tuum in pace SCc, Qui ergo credit fib'«™nbsp;dei,pcr hauftum fpiritus uiuct : qui mandata dei reueretur, ÔC audit fermoncsnbsp;Chriftfthabet in fe deum habitatorcm, qui eft fons uiuusîfemtnarium uitîc ha«nbsp;bet hic ad fanda opera, alibi ad bean'tudinem peradam:non erunt talcs odoft,nbsp;Ipiritualibus incumbent fandis excrcitijs ÔC corporalibus.

Dicit ad eum muher: Domine, da mihi hanc aquam, utnon fidam, neep ueniam huchaurire^Dicit ci lefus: Vadc,uoca uirum tuum, Si ue*nbsp;C ni huc,R.efpondit mulier,8i dixit:Non habeo uirum, Didtcilefus: Benbsp;re dixifti,Quia non habeo uirum : Quinepenim uiros habuifti,8c nucnbsp;quern habes,non eft tuus uir:hoc uere dixifti.

Tanta eratmulieris fimplicitas, ut quumludaei foieant huiufmodiparabo* las finiftre interpretari,illa non intelligens quid eftet didum,tamcn credens ctnbsp;amans,diceret:Dominc, imparti mihi quæfo iftam aquam, ne fubinde reçut'»nbsp;rente fiti,cogar hunc adiré puteum, SChaurire.Haccquanquam erat era Ifatc«nbsp;Iponfio, tarnen animum arguebat ad credulitatem pronum.Proinde quoni^*^nbsp;non humilem opinionem conceperat de lefu, maioribus fuac diuinitatis arg*^*nbsp;mentis prouocat, ut magnificentius etiâ de ipfo fentiat, lefus igitur ueluti nonnbsp;coiQinu«

I

IN IOAN N EM. - CAP. Illi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

wmtnunicaturus rem tantantfi marito præfcnte, iubct utuirum fuum acccra wt,atcp illo comitata mox ad fe redeat.Hoc audito mulier exiftimans fefe apudnbsp;quot;omincin tantum loqui, muliebri pudore cupiens diffimulare turpitudtnemnbsp;«ain,Domine,inqiut, uirum non habeOjinfidans matrimonium,fed diflimuanbsp;^’^sftuprum. Hiclefus SCfuamdedarans diuinitatem,0C mulieris uitâcomianbsp;arguens,R.ede,inquit,dixifti,ribi non efle uirum.Etenim quum quincß uunbsp;‘^Qshabueris ad libidinem, nullum tarnen habuifti legiumû,at(^ hic ipfe quemnbsp;babes, non eft uir tuus legitimus : nihil igitur hic mentita es, Mulier ubinbsp;^’'fituitx fuæ domeftica probranon latere lefum hofpitem amp; Iudæum,qui ^dlnbsp;^’’’’abat ex hominum narratione fcire non poterat, non refilit ab illo pudefa«nbsp;^jHonirritata regerit contumeliam, fed magis etiam in illius admirationemnbsp;J*^animatur : quum fi quid tale lefus dixiflet pharifæis clamaturi fuerint:Maanbsp;damtonium habet. Quid autem hæc pia peccatrix Samaritanafnbsp;Dicitei mulier:Domine,uideo quia prophcta tu es.Patres noftri innbsp;^’^ntehocadoraucruntjSc uos dicins,quia Hierofolymiseft locus ubinbsp;^rare oportet.

P*^®^^*^**^ mulieris credulitaSjprimum tudæum dumtaxat appellatjmia Samnbsp;nbsp;nbsp;pcrinde tenacem religionis ludaicæ, quod præter aliorum morem à

hon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftularet potum:mox dominum appellat : nunc prophetici tituli

^’''^buit,quod ex fefe noflet alioru arcana.Mox^ omiflb de rebus hua ’lünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propheta fublimiora quaedam difcere, projponit

^Ue uelut inexplicabilem, de ratione adorandi deum, quod hic longe •^aretnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Samaritani,Quum enim utralt;ç gens deum eundem ado

‘I'is ƒludæi contendebant deum nufquam adorandum, nifi Hierofolya Hi (} !^'’’plo,quafi deus alibi non audiret uota precantium. Contra Samaritanbsp;G • diuerfa fuperftitione negabant deum uf^ adorandum nifi in monnbsp;’ q^iod is locus à Mofc decretus effet, ubi patriarchae benedicercntnbsp;9ltQ. ° ^^uanti praecepta dei, Quum autem utracp gens fuis ritibus deledata,nbsp;’^na?^'^^’*§‘^emcontemneret, mulier uelut è propheta talium rerum nonnbsp;*'^^*°*® fand-ior effet cultus,quafifequutura quodnbsp;k^(j^'’°§nouiflet.Aititacp,oblita fornicationum fuarum,06 dereligioneuernbsp;tçtiij^^^Oîquærit ut religio{à,dicens:Maiores noftri nempe à centum uel duanbsp;lan( Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupputando, in hoc monte foliti funt adorar e,nec alibi fas efle pu

j præfcriptione uetufti temporis perfuafî utentes, quum uos ducatis abominandum in excelfis ac lucis immolare,nec alibi fasnbsp;Ils deum,quam Hierofolymis in templo,quo gloriantur illi,quafi dcanbsp;fado cocludatur, Hac mulieris interrogatione,quoniamnbsp;P’^’^atem difccndam pertinebat, lefus aperit illi, prodito per Euananbsp;^Hifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero amp; fpirituali dei cultu,prorfus abolendam gentium fu

^’^^nijquæ de antiquitate ÔC more gentium argumenta fumit, deorum I'cligiouem abolenda,amp; Samaritanorum cultum, qui nec de deo^nbsp;ciil^*’ ^poftcijfed ceu præcipuum quendam dæmonem crederent, QC hunbsp;^æ*^onum cultum admifcerct, gentium impiamfuperftitionem deinbsp;’boHfji ignem aquae confundentes, ÔC ad illorum exemplum in lucis acnbsp;facra peragentes,5C ludæorum religionem,quæ pro temporis ratiosnbsp;«îtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hadenus craffa amp; carnalis,atc^ umbras quafdam uerac pietatis habes

pietatem ipfam,in melius profeduram,Et pofthac deum plca §nitum per filium 2C ipiritum fandum non foluminludaea,fcd toto ter

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM' -

rarum orbe cojendum,id^ in facratioribus templis quam crat illiidHicrofoIy mifanum, mdelæetin puris hominum animabusjquos ipfe deus fibi fiio fpiri’nbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'5*^ nidore pecudum delinicndum, fed fandis prccibus,

led pqs «otis, fed caftis affèdibus. Verum hoc Euangelicæpietatis rayfterium ^erturus, praefatur fidem,fîne qua nullus eft idoneus auditor Euangeliccdonbsp;Jcultor EuangelicæreIigionis»Fides enimfolapurificatcotnbsp;«a,reddit^ idoneaquibus credantur philofophiæcœleftis arcana. Hie tamennbsp;notanduni nobis duplicem efle religionemuina uerbo dei confi'rmatam,quamnbsp;equtuidebantureo tempore ludaei, 06 certa crat: altera opinionepatrumro*nbsp;Dorata, quam Samaritani habebantjpfa igitur gloriatur de paterna religione,nbsp;uolens tamen etiam comprehenfos, utuidetu4,patriarchas,quaßipfimagisil»nbsp;lo^equantur quam ludæi. Incertum tamen erat an perpetuoin hoc loco ado*nbsp;railent, nec lex aliqua conftituta utin loco ifto adorarenttimo apoftatea ue«nbsp;rchgione perfuaferât ita populo,poftea addiderSt fie panes confiituiife.N^’«nbsp;clt tutum fidcre exemplis patrum, quemadmodS continêtiæ obferuatarumnbsp;ceremomarum, tempora apoftolorS Sgt;C aliorum patrum fubfequedum, Abf?nbsp;del uerbo mhgt;lmtroducendum,HierofolymislocusolimeraMibi/ncoluinesnbsp;roanebantceremoniac ludæorum, quæ ideoinftitutæfunt, ut populus colle*nbsp;deum adoraret, ne fegregaretur.Multumadcharitatêproxi*nbsp;mi taciebat,utomnis Ifrael uno in loco fuafacrifiaa offerref,

Diateikfus;MuferCTcdemihi,quiau€ni«horaûuanalt;gt;«^P'quot; monte hoc neœ in Hierofolymis adorabitis paire. Vos adoraos quodnbsp;nelaHs,nos adoramus quod fdmus,quia falus ex ludæis eft»

Mulier,inquit,mihifïdemhabe,fîuereprophetâexiftimas,iamadefretcnu pus,quando Ô6 bamaritanorum impurus cultus abolebitur fi^Iudacorum car.nbsp;nalis rehgio nansferetur in melius:nem pofthac adorabitis patrem in hoc monnbsp;^quot;‘“5 quot;’°quot;”quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ætHM orbis ’ nctsHierofolymis,

Mos interim uobis in hoc praeftamus, quod deum per legem cognitum adora, mus quem confiremur omnium rerum ôôgentium dominum,necilliusquifonbsp;lus adorandus cftcultum aliorumdeorum cultucontaminamus, Vosadora.nbsp;tis quod nefcitis,exftimantes deum non eiTe deum nifî ludæorum ac ueftrum,nbsp;g talem ut dæmonum admittat confortium,cui folidebentur diuinihonores.nbsp;Hagludæos docuitlex, ÔC unius deicultui templum ipfius iuflu confirudumnbsp;^^°^^f”’P^*^P’“^’^^^^^aberetimaginê.Inftitutifuntfaccr.nbsp;aotes, ad hæcfacrorum ritus, uelut umbris quibufdam defîgnantes Euangeli*nbsp;Hocigitur uobis pr3efiamusrudæi,quodmeliusdedeoquainnbsp;uos ientimus, quod illius cultum nullo prophano deorum cultu contamina-mus,qiiod in loco ab ipfo deopræfcripto, quod ritibus abeo traditisillum colinbsp;mus.Qitanquamhæcinterim reh'gio,tametfî perfeda non eft,tarnen ad perfe-Cram pietatcm gradus eft. Et idcirco falutis inicium à ludæis profedum eft,quinbsp;promifla uenturi Meffiæ, qui per Icgem tenent figu*nbsp;^“^”S^^*^P*^tntis, Nunc tempus eft, utfalu religio gentiumnbsp;cédât fpirituali,ô6 umbræ legis cedant Euangelicæln-P , gn*^ îocus,ad reijciendas inutiles ceremonias,tum quod non efti’’“nbsp;‘s falus conftituta, turn quod deo ultra non placent, qui à nobis maiora nunCnbsp;Quodfîiftæceremoniæ à deo inftitutæceflarunttanquam inutiles,Ô6nbsp;taiiq«»™

IN lOANNEH. CAP. Illi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

tanquam umbra locum dederunt luci S)C uen*tati,multo magi’s ccrcmoftiç quas homo inuenit obtrufit, ut funt monafticæ ceremonial QC ecclefîafticæ,quæ cinbsp;tra dei uerbum funtinftitutæ, Aliæ ccremoniæafftimptac ex lege Iudaica,quianbsp;bus facerdotium illorum introducere tentarunt epifcopi,deo no placent, quianbsp;fubucrfo templo etiam ceremoniæ funt ablatæ,et pietatis ßudium furrogatumnbsp;ß^commendatum.

Sed ueni't hora 8c nunc eft, quando ueri adoratores adorabunt pa* ®«niinfpintu amp;^ucritate:nam èc pater tales quærit qui adorant eum..nbsp;Spiritus eft deus,amp; eos qui adorant euni,in fpiritu ÔC ueritate oportet »«ConiJnbsp;’'Notare.

, Wat nunc tempus imó iam adeft, quando ueri adoratores patrem adora^ ^ntnon in templis,non pecudibus,non rebus corporels fed fpiritu, non umnbsp;“¦is fed ueritate.Deus enim cum fpiritus fit non deledatur puritate corporalt,nbsp;templorum parietibus, nec pecudum uidimis, fed fpirituales adoratoresnbsp;à quitus adoretur iuxta fpiritum SC ueritatem» Hadenus ein fan's um»nbsp;ƒ Stfiguj-is Mofaicæ legis datum : pofthac ubicuncß mens erit per fidem Eanbsp;^’^Sdicamàuitijs pura, ibi templiimerit deo dignum: ubicûcp uotacœleftia,nbsp;uidimaquibus litatur deo.Nec tamê ideonbsp;^^Honias reqcimus,quas Chriftus inftituit,baptifmum ÔC cœnam:quiddamnbsp;nobis fignificant, non Chriftum adhuc uenturü in carnemjucem^ uenanbsp;nobis illuxiffe lucem. Et quoniam charitas deo omsnbsp;modis grata eft, ideo facrofantfta huiufmodi fymbola nemo charitate SCnbsp;interim fine utatur fiueno,femper deum adonbsp;ftbbatifmum fuum nec loco addidus eft nec temporûnbsp;tfleh • memor fuæ libertatis, uerum ubi charitas docuerit utendumnbsp;plu ^'^^‘^eniodi ceremonijs, nullus refragabitur. Non quærit deus tale tem»nbsp;Hierofolymis, qui in animabus hominum tanquam innbsp;eftjideo non opus tali loco:nam iftanbsp;hon ’V'^P^rfecftionem fonant. Deus autem adorari quærit abfcj omni fimulanbsp;^ö^modo perfediflimo,

^idt ei mulier:Scio quia Meflïas uenit,qui didtur Chriftus:cum er q^'^^neritjille nobis annunciabitomnia.Dicitei Iefus:Ego fum quilonbsp;^’^ecum.

ij. nbsp;nbsp;nbsp;lefu fermone tantum profecit fimplex ÔC patiens mulieris credulitas,

ludçum mox dominum,deinde prophetâ appellarat,nSc ipfum harnfufpicetur^Nam SC Samaritan! exMofipromiflîs prophetâ ilium exi«nbsp;^xpeâ-abant, è ludæis exoriturum.Ita($ refpodethunc in modum:Scionbsp;tijj uenturum,quemludæi expelt;ftant,de quo iam apud ludæos muLnbsp;uenerit explicabit nobis hæc omnia, quædenouonbsp;q'-iæq^â^os patietur ignorare.Hçc uero ufiçhodie opisnbsp;famatur apud ludæos, ut quicquid in lege SC prophetis obfcurumnbsp;® quoquam expofîtum, id per uenturum Meflîam expetfteturnbsp;EÎiam dicunt huiufmodi explicaturum Jefus ausnbsp;^’dti’ ft tantam mulieris docilem credulitatem,ÔC ardens cognofeendæ uc»nbsp;’ quamlibet peccatrix eflet,quale non repererat in fuis ludæis,nbsp;effet.ExpedaSjinquit,Meflîam uenturum,Hunc feinbsp;^uèjiam^ uides illum:nam ego fum,inquit,qui loquor tecum. Ego fura

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM ME N TARI VM

ille ipfe magifter, quem totus orbis expedat,qui arcana hominutn fognofcit, qui docet ueram religionem,amp; quid pater coeleftis requirat ab omnibus; nem»nbsp;pe utin ilium credentes habeant uitam etfalutem aeterna.TardeChriftusferenbsp;uelat,confciêtiam prius ingerit ignorantiac homini dC peccatorS agnitionem»nbsp;Deinde auellita falfa religione, ÔC ad ueram inducit;fic tandem apparet,ficplenbsp;rifcp uere cognitus erit Chriftus,ubi à fuperftitionibus fuerint Iiberati,tunc uenbsp;re docebitillorum corda,utipfum agnofcant.

D nbsp;nbsp;Bt continuo uenerunt difcipuli eius, S)C mirabantur quia cum mulie

reloquebatur:nemo tarnen dixit:Quid queris,aut quid loqueris cu eaï'

Simulhis didis aderant difcipuli, redeuntes ex oppido,06 prius quam açce derent, confpicati ilium cummuliercuIaSamaritanacolloquutum,mirabansnbsp;tur tantam illius bumanitatem : nemo tarnen aufus eft ilium interrogarc,quidnbsp;rei peteret à muliercula, aut qua graria cû ilia colloquutus efleL Certe id com«nbsp;modi accepitex colloquio domini, utfideiUuftraretur,£lt; Chriftum quern de«nbsp;fyderabat agnofceret Nunc iequitur quos frucrus fi'des ipfa afièrat.Nam quinbsp;fideiUuftrantur,feipfosabnegant, fua no quærunt,fed eaquæfuntChnfii*nbsp;Non eftenim otiofa fides uerain homine, fed agnito Chrifto contemptis pro«nbsp;prijs rebus hoc unum curat,ut gloriam dei prædicet.

Reliquie ergo bydriam fuam mulier,amp;abrjt in ciuitatem, r^’atib lis hominibus: Venite, uidete hominem qui dixit mihi omnia quæ^nbsp;cun«^ fedi nunquid ipfe eft ChriftusrBxierunt de ciuitate, SCueniebâtnbsp;adeum»

Millier ftupefada fermone domini lefu, nihil quidem refpondit,fed reliefta apud puteum hydriadam enim aqux fitis exciderat,guftata aqua quam promtnbsp;ferat Chriftus ) properatin ciuitatem, SC ex Samaritana peccatricefubhofadanbsp;eft apoftolarnarrat palam omnibus, utplurium confeientia fua ßdem conamp;'r«nbsp;met, Venite,inquit, uidete hominem admirandum, 8(. occultarum rerumnbsp;confeium, qui quum hofpesfit, amp; nunquammihi uifus,tamennarrauitmiliinbsp;fecreta mea quæ fecerim.Fieri poteft ut is fit Meflias.Nolitefidere didis meis,nbsp;ipfipotius facitepericulum,0dme non uanam eife comperietis, Videtc nuipftnbsp;fitChriftus, qui poteft occulta cordium cognofcere,uti£p plenus gratia. Eratnbsp;autem tempus utaggregarent feetiamalij populiad Chriflfi, quandoquidemnbsp;a ludæis negligebatun Quod uero hie fit,tenuis quædam figura eft èC umbra,nbsp;quod municipes ciuitatis illius ueniûtad Chriftum, audituri iermonem eius,nbsp;Ô6quæ fitconuerfatio eius;nam erat tunc magna expedario Chrifti.Prophetignbsp;iam impletæ erant, propter quod talia audiêtes auiditate uidendiegreffi funt,nbsp;in typo gentilium omnium,qui aliquando erant ad Chriftum acceiluri,SC cer«nbsp;tatim accurfuri.Ita pulchre praeludic Chriftus hac quadam figura»

Interea rogabant eum difcipuli,dicetes:Rabbi,manduca. Ille autem dixiteis:Ego cibum habeo manducare quern ups neftitis.Dicebant er*nbsp;go difcipuli ad inuicem:lSIunquid aliquis attulit ei manducare^

pum prædidum rumor em mulier fpargit inter ciues Sychar,interea difei puli fuipican tes ïefum iam fame cruciari,inuitât utcibum caperct,quem eine«nbsp;rant» De uino nihil dicitur: potandi enim erant ex puteo, Chriftus dominusnbsp;mru'um cum fuis diicipulis» lefus autem ubiep captans occafionem homines 3nbsp;corporaliumrerum cura adipiritualiumftudium euehendi, quemadmodumnbsp;mulicreni

IN lOANNEM. CAP. IlII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

lercm ex mentioneaquæ pellexerat ad cognitionem Euangch'cæ fidei,ita g ƒ ipulos adhuc rudes ex occafione cibi prouocat ad ftudium euangeh'zandûnbsp;nion ßtiebat aquam putei,S^ fi fitiebar,magis tarnen fitiebat homLnbsp;laeßrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affelt;?ïu mulieris quae uenerataquam hauftum capta

^^rmonis occafîo. Ita tametfî tue efun'r et fecund um carnis naturam, en maior quædam fames habebat ilium feruâdi generis humani,cuius granbsp;1^. general e coelo. Difcipulis igitur ad corporis refedionem inuitantibus,Mi3nbsp;cibus que edam, qui^ mihimagis eft cordi quàm ifte queninbsp;adfertfj^ Hoc didum quid fibi uellet admirantes difcipuli,nec audentes tanbsp;e pro reuerentia praeceptoris, ne quid offenderetur interloquenbsp;Iju^Qliid hoc fibi uuItfAn interim dum nos abfuimus alius quifpiam attunbsp;Patr'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Certe efuriebat cibum,falutem gentium,quas cupit adducere ad

•Hii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efurit nosipfos, ut nos in fe traijciat.Nos in ipfum muta,

*^us mores Chrifti per nouitatem uitae,patri obedientes cœlefti, •»lunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obediens patri fuit ufiß ad mortem,Qiîod maxime defydera,

'’fit eis lefus : Meus cibus eft, ut faciam uoluntatem eius qui mißt E fçjp’*'Perficiâ opus eius.Nonne uos dicitis quod adhuc quatuor mensnbsp;meffîs uenitC*

animos corum,quod prius obfeure dixerat dicit a=« ^ipr^ • ^’“'Q^'i'^d^uiftime mouetifte cibus corporum,eft alius cibus,qui minbsp;curæ eft, nimirum ut perficiam id cuius gratia me hue mißt paternbsp;pUjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft mea fames,hæc eft mea fi'tis,ut obeam quod ille mSdauit.Tetn

hominum pronæ mentes ad Euangelicam fidem flagitât operam corporum ftudetis,noftis inftare metedi tempus,nbsp;Hos^ àfemente fada quatuor menfes practerierint,quanto magis oportetnbsp;^''cgligere fpiritualis noftræ meiïïs tempusc’

uobis, leuatedculos ueftros amp; uidete regiones quia albæ meftem. Et qui metit, mercedem acdpit,8^ congregat fru«nbsp;hitam æternam,ut amp; qui feminatfimulgaudeat amp; qui metit;

iamflauefeens falcem et meiforum operaquaß fçgçjç^'fafîfuftuleritis oculos ueftros, Ö6 obferuaueritis humanarû mentiumnbsp;^P’^d Samaritanos S)C Ethnicos properantium ad Euangelicamnbsp;regiones undicß uelut albefeere ad meftem Euangelicam,nbsp;ftudium noftrum flagitare. Qiiod fi frudus fpes facile prouocatnbsp;Pîtrj ^doperam, quanto magis oportet uos alacres efte adhanc meftemnbsp;'§^tidam quæ ôô meftbri præmium in cœlis ampliftîmum parabit,6Cnbsp;^tçh Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''OU triticum in horrea, fed animas hominum in uitam æternam»

ohjUt pariter gaudeat S)C qui fementem fecit, ôf qui metit. V o hominum per Euangelium demeffîonem, quod itanbsp;hominfî præparati ac maturi, ut paruo neßotio fæpe ad unam an,nbsp;datç^J'ouem plurimi illud reciperent : quod cum alias tum in Samaritis iftisnbsp;eQpP^'^uitjdicente Luca in Adisîln Samaria acceperunt fpiritû fandum,nbsp;^g''ogia merces quam fpedant operarij,ut quàm plurimos lucrifa,nbsp;quorum falute lætentur.IIla meifis manfura eft in uitam æternâ,cumnbsp;hominibus 5C muribus, Confolatur ergo difcipulos quos ponbsp;'«felaborismagnitudo.

Ee

fo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ GO MM EN TARI VM

in hoc enim ucrbu uerum, quia alius eft qui feminaf, alius eft ^ui metiu Ego mifi uos metere quod uos non laboraftis;alfj ucro labora#nbsp;ueruntjô^ uos in labores eorum introiftis»

Vfu quoç uobis uenit quod uulgato Prouerbio did foIet:AIium eflequi fen't, alium qui merit. Plus eft fudon's in femente quam in mefle, profeinden»nbsp;da tellus raftro, farculo^ comminuendæ glebæ, lætamine ftercorandus aget»nbsp;iaciendum fernen, ocean du mac tuendum, reuellenda zizania: cæterumuWnbsp;»am feges maturucrit non magno negotio demetitur.Paratus autem frudus Icnbsp;nit laboris tædium.Cgterum hic fecus accidit quam in mefle corporali. Nat” “nbsp;licquoties iuxfauulgi Prouerbium ad alium deuenitfrudusmeflis quajnadnbsp;cum qui fementem fecera t,gaudet quidem meffbr, fed difcruciatur feminatonnbsp;Hie contra fit, nam fimul gaudet quifeminat SC qui meflèm colligit: neu»nbsp;ter enim caret fr udu fuo^ Ego uos mifi ad metendum fegetem,in qua uos nonnbsp;laboraftis, Prophetæ fuis laboribus fubegerunt arua SC mundum adhuc inttasnbsp;tftabilem fua dodrina præpararunt Euangelio* Vos nunc in eorum laboro^nbsp;fucceditis, SC rem paratam aggrediminijmundo fe iam ultro prxbente codeltnbsp;dodrinç ôô mortalibus in regnum cœlorum uel per uim r umpere conantibus»nbsp;ifum namcp deo fuit,ut tarn ludæi quam Graeci palam peccato obnoxij app^nbsp;rerent,at(^ ita tum manifeftum fieret omnem iuftitiam per fide lefu Chrilti da*nbsp;rf Laboraruntergoquicun«^ fîueapudludæos fiue apudGentesuer^docu^nbsp;runt, quia muftis uigiltjs uel nihil uel par um profecerunt« Cum atitem deo u anbsp;fum eft perfilium fuum uera iuftitia mundum donate,ita Euangelio^^^Pf*^^’nbsp;ri per fpiritum fandum coepit,ut breuilfrmo tempore ubiep folida iuftitw uigc-ret, uera^ pietate homines innumeri tarn Ethnici quam ludaci florerent.nbsp;Euangelio qu/a præce^entibus dodrinis feribarum SC philofophorumnbsp;entiae agitatæ defyderio^ iuftitiæ accenfæ fuerant, rede dicit dominus,Ap^nbsp;ftolos in laborem eorum qui ante populos docueruntintroifle, Vtitut^nt^nbsp;frequenter dominus allegortjs ac parabolis, quod aptéc fi'nt addocendinnt^*nbsp;diores,ad excitandum auditorum animos,adinfi'gendum tenaciusquaî^*^nbsp;diuntur, Hærent enim diutius, quæ quis cum attenuone percipit, iuxfa^“‘bnbsp;Plutarchi:Sufcipiat,inquit,oratio quæ tnftituitur ad moderandû animos munbsp;titudinis,forenfe dicendi genus, fententias,hiftorias,fabulas,metaphoras,qyrnbsp;maxime mouent,fimodice SC in tempore adhibeantur*

Ex ci'uitate autem ilia multi crediderunt in eum Samaritanorii,pf^^ pter uerbummulieris teftimonium perhibentis. Quia dixitmihion^^nbsp;quæcuncp fcci»

Dum huiufmodifermonibus dominus lefus cohortaturfuos difeip^osa negotium Euangelicum,res ipfa déclarât eflè uerS, quoddixeratde melfr «anbsp;albefeente. Nam in ciuitate mufti Samaritani crediderunt uenilTe Mefltam,nbsp;quum ilia nihil aliud efiet teftifi'eata de lefu nifî quod aperuiflet fibi occultanbsp;tx dedecora. Cæterum nec ipfum loquentem audierant, nec ullum uideratnbsp;ipfo miraculum. T am prona erat etiam illorS credulitas qui uidebantur a pf^nbsp;phetarum promiffîs alieni. Erat hæc fubita Samaritanorum conuerfio, pt^ »nbsp;dium uocationis gentium. Ideo uoluit earn dominus magnifîcâ elfe utiplnbsp;fuit,cum ad unius mulierculæ confeflîonem mufti ftatim créèrent.

F. nbsp;Cum ueniftent ergo ad ilium Samaritani,rogauerut cum utibi m

hereuEt maiifit ibi duos dies» Et multo plures crediderunt propter’^ moflcm

IN I O ANNE M. CAP. fill. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5I

moncm eius.Et mulieri dicebant : Quialam non propter tuaffi loque« lam credi'mus: I'pfi enim audiuimus, amp; fdmus quia hie uere eft faluatornbsp;mundi.

ProcurritmuItitudoSamaritanorum c ciuitateutocuh's cernerent de quo prædicauerat miiliercub.Nec minuit opinionem praefentia, necnbsp;®«enduntur humili cultu raro^ amp; tenuium ac idiotarum difcipulorum comûnbsp;^Ujquum ludæi tot uifis miraculis,tot fermonibus auditis,tot beneficijs affe«nbsp;‘^)Uelcalumniarentur ilium, uel conuiqs incefferent,uel faxis etjcercnt.De«nbsp;Samaritant ad mulierculac teftimontum obuiam procurrunt, non fuç gennbsp;s homini,quem nondum loquentem audierant, à quo nihil præclari geftumnbsp;*'‘crant,amp; precibus inuitat uturbis fuæ hofpitio dignaretur utt.Quid autemnbsp;^’Hentiffimus lefusf Nouerat ludæorum inuidiam,nouerat odium in Sama«

amp; nondum aderat tempus,ut illis ob inuincibilem incredulitatê repul lt;jemigraret ad genres. Proinde fic temperauitnego»nbsp;r ^jUtnecprobabili quadamfpecie præberet occafionem fuis querendifenbsp;eOjfibicp antepofitos Samaritanos,quum prophetia promiferit Mef.nbsp;ipGs uenturum effe , nec Samaritanorum piam credulitatem omnino de«nbsp;roƒquod per Samariam fecerat iter neceffitatis erat,quod ab ipfisnbsp;Spills commoratus eft illic biduum dumtaxat,humanitatis erat,quam nemonbsp;Çfcd*^rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iefu,multo plures illic crediderSt, 0;^ eorum

cth nbsp;nbsp;nbsp;confirmata eft, qui ex mulierculç uerbis præclaram opinionem con

lam^ plenum amp; uero ludaeo dignum teftimonitim ferunt de Hq, . ^^ntes mulieri : Tu pardus de illo prædicaras quam res habet,Nó enimnbsp;nituerbis addudi credimus hunc effe Meffiam,fed ipfi ex eius fermonbsp;lt;^ci'tumhabemus,quod hic eftuercMenîasille,Iudæis expcnbsp;alacnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adferetnon ludaicç genti tantum,fed totimundo.Hoc tarn

Samaritani SC fuam declararunt credulitatem, ®(lii •credulitatem coarguerunulefus igitur neludæis daretnbsp;inuidentiae materiam, fortaifts nullum miraculum ardidit apudnbsp;obiter ÔCrogatus ad eos diuertit, nec nifi biduo illorumnbsp;^^10 ufus eft, fed mox inftitutum iter peregit,ÖC proficifeitur in Galilæam.

ius ^^^uos autemdies exfjtindc,amp;abqtin Galilæam. Ipfeenimle« tJtatih.ms perhibuit, quia propheta in fua patria honorem non Mtrfia.lt;i

^uidem dominus in Galilaeam,quum autem tum haberetob« obçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patriam, no tarnen eo deflexit,non quod earn contêneret,fed quod

tUj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incredulitatem fuorum quibus fecundum carnem erat no

’quot;tr d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fperaret aliquem Euangelij frudum,£lt; prædicatio crimen

P^litatis conduplicaffet:nunc enim leuiore culpa diffidebantdodrinæ entern dominus quare non fe conferret ad fuos,oftêfurus quan«nbsp;®0è(. ufurpauit illud tritum uulgi fermone Prouerbium,Prophetam nuf^nbsp;ænbsp;nbsp;nbsp;patria,Sc inter cognatos fuos.Sic enim eft affedus

’ühf ^y^jUifamiliaritas contemptum pariat, ÔC pleræqj res illis non ob aliud Hitjjj. funt, quam ute longinquo uenerint. Vbi autem uerbum dei contem«nbsp;^^gt;11 ri-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annunciandum.Nocetualde externam confyderare dignita

° nioremur perfona, ad ipfum potius quod adfertur uerbü dei animum Umus. Humih'afecundü carné deus digit, ut fupba retjeiatet cofundat,nbsp;Ee a

¦jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

Cum ergo ueniflet in Gal»læam,exccperunt eum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

nia uidiiTcnc quæ fecerat Hierofolymis in die fefto: etenim ipß ad diem feftum» Venit ergo iterum in Cana Galilææ, ubi fecilnbsp;uinum,

Quum in GaÜIæa iam ob loannfs teftimonnim ob miraculum^ ,fc(, nuper «ediderat rumor fan's honeftus deillo fparfus eflet quutn conbsp;excepcrunt eumGaliIçi,præfern'm quod Hierofolymis uidiifent eum«^nbsp;tem ementes ac uendentes c templo, cætera^ quæ illic tum teftenbsp;gnacum authoritategcflerat: nam ÓC hiGaliIæi tum eonuenerantni^^nbsp;mam ad diem feftum, Nimirum hæc omnia condemnant inereduHw^nbsp;rifæorum, SC Euangelicam gratiam adGentesdemigraturamprxl^per^nbsp;mantam ad precationem muherculæ €redunt,alienigenam ad hofpit**^nbsp;trahunt, Mefltam mundiœ liberatorcm profîtêtur, quum nullonbsp;fuiilet dignatus dominus lefus,quæ neceflaria fidelibus non erat Ga*nbsp;(à ÔC legis imperita natio, apud quam nullus unquam extiteratpropP^^ ’ quinbsp;miraculis credere cœperût. Hierofolymitani facerdotes pharifæinbsp;uidebantur SC religionis apiccm teuere, SC legis penna præcellebaflfj . ^iiifnbsp;ôa tum diCla lefu peruicaciter calumniabatur« Itacß quo fibi quiflt;Jnbsp;clTe iuftior ac religtofior, hoc longius aberat ab Euagelica pietate,0^nbsp;queuidebatur iuxta indicium humanum longius abefle aprophrt^^^pj^h^’^nbsp;gis cognitione quae ChriftS promittebat, quo^ magis alienusnbsp;erat ad Chriftum quern lex promiferat propenfior,ac dodrinænbsp;pacior Jtalt;^ lefus Galilacam ingreflus recepit fe in Canam Galil«?^,^^nbsp;cs aliquot uerterat aquam in uinum. Id miraculum initio paucisnbsp;popular! rumore diuulgatum,nonnihil bonæ opinionis conciliau^*^^*^nbsp;lefujfed tarnen quæ non refponderet eius dignitatû Perpaucienin’nbsp;ilium efle Mefltam,plcricy prophetam effe fufpicabantunCanamnbsp;batlcfus,no utex miraculo tllic ædito laudem aucuparetur,fed uteXnbsp;te quam occulte fecerat, nunc meffem aliquam meterenhoc enim cratnbsp;le firiebat, hominum fidem Euangelio dignam« Et hic rurfum exofW«”nbsp;gumentum ludæis fuam incredulitatem exprobrandt

G Et erat quidam regulus cuius fill us infirmabatur CapharnaUl’'’|^ cum audifiet quia lefus adueniret à ludæa in Galilæam,abijt adnbsp;rogabac cum ut defccndcret ÔC fanarct filiu eius : incipiebat

Regulus ille prophanum aliquem Cæfaris nomine magiftratiiin g nec ludæus necSamaritanus,fedEthnicus, ÔC abomnircligionclud^f^^pff*nbsp;nus.Huic erat filius unice chants, qui periculofe ægrotabat in ciuitatcnbsp;naum» Is cumaudiflet quod lefus relid-a ludæa fercciperetinGalil^^nbsp;profedus è ciuitate Capernaum domi reliCïo filio uenitadnbsp;contendens, ut una fecum proficifeeretur Capernaum,ac fanaretVnbsp;Maior ante erat morbi uis, quam ut ad lefum ægrotus deferrinbsp;nim cœperatagere anima, cum abiret regulus, Erat aliquidfideinbsp;Io,fed multo minus quam decebathabere erga Chriftum.Inter propn^^nbsp;ftum æftimabat, putabat neceilariam ipfius præfentiam, Chriftusnbsp;quaquam auerfatus eft eum. Qui de corporalinbsp;xion funt abftmiles hutc regulo,quorum nemo tame negatgratiam,nbsp;potentiam,beiieuolentiam ubic^ effe, AcquenuncdcuseftChnto^-,.^.

IN lOANNEM. CAP. Il II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj

’^^oncm,quifuosnonreh'nquitctiamconfiitütusmcœlis.

’is h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prodigia uiderids,non credû

’•s ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcgulus: Domine,defcende prius quàm moriatur fill':«

^lüp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lefus: y/ade,filius tuus uiuit.Credidft homo fermoni

j”! dixit ci Iefus,amp; ibat,

adhuc imperfedam eflè rcgirii fi'dem, quinondiim credcfet ^•lonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contuliflètjquafimedicS accerfcref,autqua«

mortuo uitam reftituere,fed magis arguens quorundam ludço miraculis uifis crederêt,ait regtilo: lUorû, inquif,nbsp;nudo fermoni nullis miraculis confirmato cre«nbsp;hij i ’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creditis,nifî uideritis figna 8C prodigia.Regulus ut erat to»

quot;ict g nbsp;nbsp;nbsp;periculo filij morientis, nihil ad hune fermonê domini lefu reipon

IcfTçj nbsp;nbsp;^’^iftimaret huiufmodi colloquio tempus eximi, quum morbus poa

i ’¦’t properet uenire Capernaum prius filius:quafî fruftra uêturus, û poft exhalatam femel animamnbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diffi'cilius eflet lefu, anima femel elapfam reuocare quàm

corpore retinere. lefus itaep non obiurgata fide reguli, re ipfa polfe quàm ille pofte confîderet,Nihil,inquit,opus eft,nbsp;conferam Capernaum, abi, iam filius tuns quem morientemnbsp;ÔCualet. Hoc didononnihil confirmata eftregulifîdes:nam isnbsp;^’¦’tJonelefudomumproperat.

dcfcendentCjferuf occurrerunt ei,amp; nunciaperunt dû uiueret.Interrogabat ergo horâ ab eis in qua me«nbsp;fieri hora feptima rcliquit eumfe«nbsp;^i'go pater quia ilia hora erat in qua dixit ei kfus,FiIiusnbsp;domus eius tota.Hociterumfecundumnbsp;^'^lefus ,cum ueniflet à ludæa in Galilæam,

lætam nunciaturi patri de fi'lio,quomodo morti pro« folicitaret lefum,cuius opera nihil eftet opusînbsp;f?’’'tçr ^tiim puerum cafu quopiam conualuifte,ignari quid adiim ef:nbsp;lefum. Hic uero diffidentia reguli mixta fiduciæ fîdem aftnbsp;Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R-egulus enim certo fcirecupiens cafu ne an uirtutelefureua

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;famulis, qua nam hora filius cœpifter habere melû

feptima fubito reliquiteum febris,8C ilico ua fuifte horam,quafibidixifiet lefus,Abi domu,nbsp;certum habebat, non cafu fed uirtute lefu reuixifte puenbsp;K Qcatiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iho caruit hoc miraculum, quanquam in hominê Ethnicum

regulus credïdit Chriftum eftè Meftîam,ue« perfuafîonc Siexemplo credidituniuerfa familia,quâfrequennbsp;oportuif, utpote hominis opulêti SC magiftratu funeftf^nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populäres Ô6 cognatos multis æditis miraculis uix paiu

fîgnum fecit Iefus,quum re» Galilæam,ut prius miraculum quod ædideratin Cana rurfusnbsp;*lt;ihnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^Qiifîrmarct, SC hominis prophani exemple fuos ad fidem prouo

^’çpçjj nbsp;nbsp;nbsp;lt;^eu præludens per occafionem SC ludacos ob fuam incredulita-

, SC Gentes perfidem ad Euangelrj gratiam recipiendas.Mul» Ee ;

(4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cohmentarivm

ta aha figna fecerat Chriftus l'n Gahlaea,fed in Cana fecit hoc fecuttdS.Tana tum ergo de prima profedione annotauit loannes, nûc fequitur fecundûitcr,

C A P V T V.

Oft hæc erat dies feftus Iudæorum,8lt;: afcenditlefus Hierofo^» ly mam»Eft autem Hierofolymis Probatica pifcina qug cognonbsp;__ minatur Hebraice Bcdîcfda,quinc^ porticus habens, adis his rerum inittjs apud Samaritanos ÔC Galilaeos,lefus rurfum fe con-fert Hierofolymam ad diem fcftum,quis tandem is fuerit fine pentecoftcs ciuunbsp;dem anni, fine pafchafcquentis, uel etiam tabernaculorum^Elegit auté dieninbsp;feftum,in quo raaior populi congregatie jUt dodrinam fuam clarius manifeftîinbsp;ret,nolens doccre in occultOjièdubi omnes ludaeiconueniunt. Legem quoepnbsp;ut iuftam obferuare uoluit, frequentando folennitates lege inftitutas.Dihg^i^*nbsp;ter hanc hiftoriam Euangelifta deferibit, deinde ad diiputarionem cumluds^’®nbsp;defeendit, qua diuinitatem fuam non minus aftruit quàm ipfo miraculo-t*^^^nbsp;autem Hierofolymis pifcina fiue lacus quidam ,quæ Græcis dicitiir Probatt«,nbsp;nimirum a pecudibus, quod iîlic facerdotes hoßias immolandas abluere lolc*nbsp;bât: amp; ab codem argumeto Hebræis, hoc eft uulgari Hierofolymitarû lingif^»nbsp;quæ eratSyriaca, imperfeda Hebraica, didtur Bcthfeda fortalîîsnbsp;quafi dicas domS pecualcm.Lacus hic habet imminentes fibi quincp j^rticus,nbsp;Inhis iacebat multitudo magna languentium,cgcorum,dauaoruin,nbsp;aridorum,expedantiumaquæmotum. Angelus autemnbsp;dum tempus dclcendebat in pifeinam, amp; mouebatur aqua. Etnbsp;mus defeendiflet in pifdnam poft motionem aquæ,iànus fiebataqu^nbsp;cunc^ detinebatur infîrmitate,

lamp;aditicus ifte populus peculiumdei erat, promiferat fc habitaturû dio eius.Hinc quamlibet grauiter identidem ipfum offenderent, ut tarnen ƒ *nbsp;clararet quàm firma effet iua eledio,femper mira illi beneficia in regioneiUacnbsp;urbepraedabatpræalqs populis. Taie iam fuit ôôhaccquam Euangclißafcf”*nbsp;memorat falutaris laci c6motio,qua ftatis temporibus angelus domininbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

debat in pifcinâAtcç hçc iam tû erat imagobaptifmi,quo diuina uirtute ac c leftifordes morbi^ animarum quamlibet capitales femel abluuntur, qu^o^nbsp;ad elementum aquae bapuzatis opera cœlitus accefferit, Nec dubium en 9^’nbsp;bac occafione tum temporis ingens hominum frequêtia in eo loco uerfaretuGnbsp;uel corum qui ad fpedaculum conuenerant,uel eorum qui curam agebantnbsp;grotorum,in quincpporticibus decumbentiû.Omnes expedabantmotionenbsp;aquae. An femel in anno ea fada fit uel menfe, non indicatur,Certum *nbsp;fto crucifîxo defqffe hoc miraculum, ubi populus ifte contra deum occifonbsp;dei fie pcccauitjindignus tali miraculo, unde pifcina ifta fublata eft amp; miracn*nbsp;lum.Non autem omnes fed unus dumtaxat,ut intelligamus uirtutem fanannbsp;non naturalem,fed miraculofam,ideo tribuitur angelo qui mouerit aquam.

Erat autem quidam homo ibi, triginta amp; odo annos habens fîrmitatefua. Huneautemcutnuidiffetlefusiaccntcm,ô^cognon’nbsp;tjuia iam multum tempus haberct,didt ci: Vis iànus fierif

Ex omnibus his quo miraculum effet infîgnius, unum elcgitomnnii” jdme deploratum,ut qui morbo periculofo pene^

IN IOAN N EM« CAP« V« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒƒ

ßilTimo teneretur, poßremo qui maxime dciyderarct alienum fukßdium,amp;'as dcotcnuts eratægrotus, ut ncminê parare poflet à quo tcmpcßiue deferreturnbsp;‘naquani, Nee ex ea turba fanabatur quifquam præter unum, cui ccnhgifletnbsp;primum in aquam defcendere.Huius calamitas ad miraculi magnitudinem Canbsp;^atprofedura, eiufdem fides conducebat ad exempliim,Siquidem trigintanbsp;‘ïm annos rem habebat cum paralyfi,ut nos docerct nullum eik mor bum a nianbsp;’’'itam capitalem,quem non facile tollat baptifmi fpiritualis amp; diuina uis,quænbsp;ÔCfides in lefum. Hunc igitur omnibus deploratum paralyticum cum mifenbsp;^æordilïimus illelefus confpicatuseffet, folutismorbomembris iacentem,6^nbsp;r°gnouiffet malum hoc efïè deploratius, qued iam triginta totos annos detf»nbsp;^uiflettniferum, mifericordia tadfus, dixit illi: Vis ne falirus fieriç'uidelicet fi«nbsp;SiC tolerantiam circumfiantibus uolens ofiendere, præterea uim morbioanbsp;*^nibus confpicuam facere,fimul^ fubindicans neminem ab animi uitijs fananbsp;**poire,nifî morbum fuumoderit,filt; falutis defyderio teneatur«Ne£ß enim duanbsp;^wmerat, quin ille cuperetfanitatem, qui tot annis ob federal pifeinam perdanbsp;^^ffpefalutis,nec toties frufiratus fpem abiecerat«

1 ^ƒpond^t ei languidus; Domine,hominem non habeo ut cum tur B ^yuerit aqua mittat me in pifeinam: dum uenio enim ego,alius ante

Paralyticus non refpondebat ad id quod rogarat Iefus,amp;r tamê aliquid boa Uqi 1^^’^’^illius tam alacri interrogatione concipiens, oftenditfibinon deeflenbsp;diffidere ob morbi magnitudinem ac uetuflatem,quin delànbsp;^’^^rnarn poflet fanari, fed ait fibi deeffe hominis baiuli opem,pcr quemnbsp;^lij ^'^^^^P°’‘taretur in pifeinâ, fîmulatcç moueretur aqua:nam ubi feniiiïèntnbsp;M pifeinam pro fe quemcp properare,ut primus ingreflus falutis be«nbsp;ftra^*^*^^°^^5^riferret: ipfum ueromorbo tardum acbaiulodeftitutum,fru«nbsp;lacum, quum alius prius defeendiffet. Hæc autem para«nbsp;îç „ '^^rba eô tendebât, ut uerecunde rogaret Iefum,uti ipfe qui ualidus erat,nbsp;»Up,P ^^l’atur ex compellationemifericors, quum tempus effet fefe deferretnbsp;quidem non audebat palàm ab eo petere, tarnen expofîta necelànbsp;|.\iDindicabatqiud obftaretad falutê: nec enim nouerataegrotus lefum«nbsp;gj fefys J Surgetoile grabatum tuum Sgt;C ambula.Et ftatim fa*nbsp;r ® homo ille, amp; fuftulit grabatû fuum, amp; ambulabai.Era^nbsp;’abbatum in d ie illo«

folç^ °'^irtus lefus delecßatus hominis tolerantia, qui quod plericp calamitofi 'fT ^rociferaretur,non deuoueretfeipfum,nonexecraretur diem in quonbsp;ahçQ ƒ ’^r,necoffenfus interrogatione Iefu,an uellet fanus fieri clamaretfeicnbsp;commotus dominus tam pertinaciipe iàluns adinbsp;rutçr ^æjdenicp uolens oftendere fiC eos qui motu pifeinç fanabantur, fua uir«nbsp;in promptu effe folo nutu omnes amp; corporum Si animoruninbsp;tuum 6C ambula,Simul^nbsp;^Us . ° lanatus eft homo ut non folum liber eflet à morbo alioqui langui«nbsp;abf(^h '^“^^llis î quemadmodum folentqui medicorum arte fanantur,fed utnbsp;°”'’’'*® adminiculo fubrigeret fefe in pedes, lediilum fuum in humerosnbsp;frobuflus ledi fui baiulus ambularet,ac diuturni morbi mo«nbsp;domum referret. Eratautêfabbatum cum hæcnbsp;paralyticus, atque inde calumniae feminarium phârifaeis,qui quæ legisnbsp;Ee 4

• COMMEnTARIVM

crantcarnalia, 8^ non hifi ad tempus data nbsp;nbsp;locum, fuperflitiofc tuebantur,

n^Iedis tjs quae erant praecipua ac perpetuo duratura, Sabbatoru otium uio« laile nefarium eraf,ab illis uero proximum fraudaflè fabbato, nullius eratmo«nbsp;menti,Sabbato fuftulifle grabbatum impium uideri uolebant,inuidere miferonbsp;Nouerant paralyticum, feiebant multis annis decu«nbsp;buiile,conftabat eum iam efle ualidû, nec ulla mor bi ueftigia pracfeferentera,nbsp;.miraculo etglorificare deum debuerantj8C fanatogratularijnifiuerenbsp;lt;mpn fuiiTent erga deum,06 inuidi in proximum.

Dicebat ergo Iudæi,illi qui fanatus fiierat,Sabbatum eft,non licet a bi tollere grabatum tuum, Refpondit eis:Qui me fanum fecit,filemihinbsp;dixit, Tolle grabatum tuum amp;ambula, Interrogauerunt ergo cum;nbsp;Quis eftille homo,qui dixit tibi,T olle grabatum tuum S^ambula*

Adoriuntur ludæihominem quifuftulerat grabatum.et obiurgantperuef rereligiofi,Sabbatidies eft, inquiunt, cui debetur otium,non eft fas tibi tolktenbsp;grabatum tuum.ule non diflimulans beneficium acceptum,amp;^ lefu authoriß*nbsp;te criminis inuidiam àfedepellens,fîgnificans eum qui rem tantam uerbop’’^nbsp;cPr°T“‘'r’^°quot;’'quot;^^quot;'“’^^^^b^fO'”aioremuideri,refponditcalumnian-abusluda«s:lsquimefimpliciuerbofanumfecit,iuffitutgrabatofublatoaittnbsp;bularem, Hocaudito quumiamobmiraculumcrederedebuerint,nonfolnmnbsp;inuidebantfanato, uerumetiam reftitutæ fanitatis authori moliuntufin^^’^*nbsp;impingere,quodJnbsp;mel fecerut, CacKrum is qui fanatus fuerat, non nouer at de nomine lefuin,dcnbsp;»acte tantum noiTepoterat, fed turn quidem commonftrarenon poterat,quodnbsp;lelus loquutus paralytico ftatim fubduxilTctfefe à turba, param ne fuaptæi^»nbsp;ha magtsirricaretludacoruminuidiam, partim utipfo abeuntemiraculummanbsp;tore cum fide cognofeeretur, exeo qui fanitatis beneficium fenferat.Eratfan.nbsp;eta gloriano non in fuis uiribus,fed potius in ipfo cloriabatur leóulumport^nbsp;qui fanauerat. Facile ludæi coniedabant,cuius opera fanatus eifer,fed prneci-piuntne ieratjbi ergo humanæ traditiones erât ÔCdiuinæ Plus deoquan’l’*^'nbsp;minibus obediendum,amp;:magis fedarimentem legis oportetquam uerba Jamnbsp;cumiftegeftaretfabbatoledulum,eftofudaueritfubfarcina,tamenobferua.nbsp;batmentemlcgts,quiafandifîcabata:gIorificabardeumamp;:Chriiînn’d«iæ^nbsp;lerat, ludæi hærebantin fola externa quiete. Hi non obferuabantfabbatum,nbsp;quandoquidem non adeo curabantgloriamdei,necfalutem proximi qua«nbsp;deus ma^iiacit. Vnde ipfi ex diuino præcepto faciunt pharifaicum, Veruninbsp;alioqui eftet, Sabbatumerat, fiquidem impediretur pergeftationemIcdfibo*nbsp;nor dei,cui dies eftconfecrada. Indigne etiam iuiniretChriftus,indigneeriamnbsp;obtempe^ifet llle : fed quia glon'am dei maxime illuftrabat, rede ifte obteffl*nbsp;bumanædecaftimonia, paupertate,nbsp;obedwnfianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QC ad mente legis regulentur,Poftquam autem certi fiierimut

de rullu diuino, quicquid pharifæi obmurmurent deo magis pareamus quatn hominibus, Curatus ille animaduertebat admirabilem propheta ad minus ui*nbsp;rum dei, non præcepiflè quæ deo difplicercnt,qui fi tantæ erat poteftaa's ut di*nbsp;ambula, poterat dicere, Tolle grabatum amp; ambula.Callid^nbsp;auteamp;exinuidianonquerunt Quisteianum fecitç’fed Quis ille eft qui dix^nbsp;uttolleresledumfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

C nbsp;nbsp;Is autem qui fanus fuerat efiedus nclciebatquis effet, lefus aute

clinauk

clinauit à turba conftituta in loco» Poftca inucnit cum Icfus m tcmpio, ficdixit flli : Ecce fanus fandus es, iam noli peccarc,ne detenus tibi ali^nbsp;quid contingat»

yidetur is qui incolumis fadus in tctnplo orauft deo gratias cgifîè,ut doce at poft accepta beneficia ne ingrati fîmus»R.cde Chriftus illos inuenit qui gra^nbsp;tiiuncficut ingratis quç data wnt auferuntur,ita gratis dona multiplicantur»nbsp;Antea non nouerat Chriftum quantus effet, iam fe ille indicat ofiendens ci innbsp;quanto periculo fuerit,adijciês, Attende fedulo quantum beneficij acceperis,nbsp;ptopter pcccata incurrifti incurabilem morbû, adhuc peccarc pores, fed cauenbsp;lam curatus ne fias ingratus» Ob peccata immiti morbos non fol um lex ôc pro»nbsp;phetæjfed amp; hic Chriftus QC apoftolus teftantur,hCorj h Propter hoc multi innbsp;uos imbecilles ÔCc, Etfî enim quidam cum morbis nafcâtur,quos nondumnbsp;tudeantur meruifle,proueniunt tarnen ex parentum tranfgreflîone 6Ó agnatonbsp;P^ccato, Quos enim fuis deus morbos immittit,nonfolum in hocimmittit utnbsp;fie caftigatos reducat in uiam,fed etiam fæpe in hoc,ut in officio contineat,nbsp;a flagitij s arceat*

quum fanitatis beneficium euidentius effet quâm ut negari poffèt, tofg f ^ndius ut reprehendi poftet: quid ein fandius quam homini calaminbsp;tempore,darefalutêcorporisfillud tamêimpingunt Chrifto, quodnbsp;tolfigrabatum, quafi homo conditus efletob fabba®nbsp;Iça- ’ ’^on potius fabbatum hominis caufa rcpertum,aut quafi non oporteatnbsp;^ci ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubiep cederc prçceptis ÔC offietjs fandioribus.Quanta autent

l^ffi quod hominem miferandum fanafTet fabbato, cum ipfi pfof ’ ^idebantur legis tenacilfimi, non reuererentur afi'no in puteum delaanbsp;finenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fabbatif Inhomine fubleuato calumniatur offenfum deum,

itiol nbsp;nbsp;nbsp;auxilio non poterat fanari homo,in afino fubleuato non exiftimant

5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIV»

operor. Propterea ergomagis quærebanteumludæiinterficcrc,quia non folum foluebat fabbatum,fed amp; patrem fuü dicebat deum, æqua*nbsp;km fe facie ns deo.

Dominus lefus ut oftenderet fé fabbati dominum efle non fer uum, autho* rem non fubditumj iimul^ declararetludæorum calumniam,quamiinp*ng^*nbsp;bantfilioex patris aüthoritatefacientiquçfaciebat,ad ipfum patrem rccidcrc,nbsp;bis uerbis retundere cotïatus cft ludacorum calumniam: Pater, inquit» meusnbsp;cœleftiSjCuius uos uideri uultis religiofi cultores, qui^ uobis fabbati fuit a^nbsp;thor,cum orbe (éx diebus condito,feptimo requieuilfet ab opcre j non ita fclt;^nbsp;ligauitotio, quin queries uifum eft,poffîtquæuelitcperari,Namcûiniusiab*nbsp;batum adhuc duret, non ceflat tarnen ab opere,quo gubernat omm'a quæ connbsp;didit,quo fubinde res alias ex alt)s progenerat,quo collapfa refiitutuQueinau»nbsp;modum igitur ille ob religionê fabbati, quo dicitur ab opificio mundi conquicnbsp;uiffe, non definit quotidiebenefaeere mortalibus, ac rebus creatisnbsp;ita ego qui filius illius fum, ab eo 6C poteftatem SiC exemplum habensnbsp;di ea quç faciunt ad generis humani falutê,no impedior religione fabbaO, 9^®nbsp;minus ea perficiam quæ patermandauit« Qui fime damnatis ob fabbatu u*^nbsp;latum,cadem opera damnatis 8Cpatremmeum,quimihifilt;exemple*” . .nbsp;author haec agendi« Qitod fi ilium abibluitis,£lt; glorißcatisobfalutem honunnbsp;deplorato reßitutam,cur mihi fabbati uiolari crimen impingiris,ac nonnbsp;agnofeitis uirtutem fabbati religione maioremf Ego uitam miferotcih'^“’’“nbsp;mihi ob tantum beneficium mortem machinamini. His tarn facrisnbsp;nbsp;nbsp;‘Of

nibus tantum abeft, ut ludæorum furor fadus fit mirior,ut magis bati tumultuarcntur aduerfus illum,captantes occidendi occafioncm,Pgt;^0P *nbsp;rea quod iam non folum uiolaret fabbatum, fed amp; deum fibi tanqua proprio’nbsp;patrem ufurpabat,femet illi æquans in operibus QC authoritate faciedi qusc nnbsp;let« Dominus autem lefus intelleda illorum malitia,pergit illos darius expo» *nbsp;ta poteftate, quam à deo patre acGepiflct,detcrrere ab impia crudelitate,uc ic *nbsp;rnonem fuum temperans, utnunc fublimiaquædam loquerctur,diuinam na*nbsp;turam infinuans quam habebat cum patre communem, nunc humilioranbsp;dam admifeens, quæ naturam humanam teftarentur, ut fi illos non pclHcc^nbsp;ad amorem hominis afRnitas,ccrtc diuinæ uirtutis fublimitas cohiberct ab ina*nbsp;pia temeritate. Sic autem uindicat fibi conforrium poteftaris cum patre, ut nnbsp;tarnen cedatauthoritatem,

Refpondititat^kfus, 6^dixit cis; Amen amen dico uobis,non p®* teft filius à fe facere quiequam, n ifi quod uiderit patrem fadentem;^'^^nbsp;cuncç enim ille fecerit,hæc amp; filius fimiliter fadt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Queries de gloria dei agitur non cft cedendumaduerfarijs, fedma^® , fiftendumetiam cum periculo uitæ« Proinde noneftimpatientiaequodCnt ƒnbsp;ftus no cedit, fed zelus pro gloria patris refpondere etiam indignis^Graue cri*nbsp;men intentatur Chrifto, nempe blafphemiæ,quod fe patri æqualê dixilTet.^nbsp;ramini,inquit,quod operadi ibeietatem mihi uindicaui cum patre, lllud coanbsp;atc^ etiam affirmo uobis, filius qui totus à patre pendet,non poteft quiequ^nbsp;à fe facere, cum ex fe non fit, fed quod uiderit patrem facientem idem ÖCnbsp;citEftquidem uoluntas aepoteftas cadem, ied penes patrem authoritas,unnbsp;proficifeitur in filium quiequid cft aut poteft filius, Qiiicquid igitur fecen^Pnbsp;ter hæc eadem pariter operatur dC filius, ob æqualitatem communicatsf

IN lOANNEM. CAP. V.

ftatis per ftatûntatcmælernam. Inter hommes fæpe dégénérant âparentibusi Ûi), nec eadem Temper eft patn's ac filtj uolûtas, nec eadem facultas«Seciis hicnbsp;tes habet,Eadem ftint opera patn's amp;C filq .Qiianquam autem apud Ifaiam dicanbsp;turiGloriam meam non dabo aIten',Glon'am tarnen fuam creationis,ui'uifîeaanbsp;tionis, ludicijjfili'o concedit^quae opera plane diumam oftendunt gloriam. Eftnbsp;infuper uere filius lux ÔC fplendor patrisjiabet quicqm'd eft in fubftantia,6inbsp;•pfa fubftantia patris, nifî quod non eft pater, fed filius,folaproprietate perfo»nbsp;t'ait difttndus à pâtre non eflentia,ftcut amp; à fpiritu fando,

Pater enim diligit filium, amp; omni'a demonftrat ci quæipiê faeft, 8^ D *ttaiora his demonltrabit ci opera,ut uos nairemini..

Pater untee diligttfiltum,fui^ fîmillimum genuit,parem^ poteftatem ope tandt transfudit in ilium, omnia^ demonftrat filio facienda quæ facit ipfe,Exanbsp;• tiTiplar ab ipfo profîcifcitur, cæterum operatio communis utriufcß,Condidit ilnbsp;^ntundum, dC idem mundum etiam fabbatis moderatunCondidithominem,^nbsp;tneni ett'am fabbatis feruat hominem^ Qutfquis igitur calumniatur opera fîltj,nbsp;patrem afficit contumelta. Hçc quæ uidetts me facientem fabbatis,authore panbsp;pâtre præfcribente fa cio, Quod fî mirandum uidetur,at^ humants uirianbsp;«sniaius, dido reftituere fanitatem paralyüco, pater ad cuius præfcriptumnbsp;’“naettomnta quæ facit, declarabit quod fuo filio his etiam maiora demon«nbsp;tant opera, quo magis ettâ miremini,Nam longe potentius eft excitare mor«nbsp;aduitam quàm ægroto reftituere fanitatem,Et hanc quoq^ poteftatem panbsp;ttrtraditfilio^

pater fufeitat mortuos, amp; uiuificatjfic 8d filius quos uult cor^k refurredio,carnis animarum, Quâdo fcilicet renouamur innbsp;terf * .^^’^°litis accipimus fpiritum diuinum,utpœniteat uitæ priftinæ Jd panbsp;Scribam legem in cordibus illorum. Hoc ipfum facit QC filius^nbsp;à Da P*V^tlium mittit fpiritum fandum,Filius dicitfe mittere fpiritû fandmnnbsp;çj,nbsp;nbsp;nbsp;quot;le fpiritus nos alios facit homines, uiuos corâ deo ex mor tuis per pec

tgj'r’?’^taditergoperpetuam acpropriampoteftatem,utquemadmodum pa ftat° °nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tio fuicitat mortuos, QC ad uitam reuocaufîc amp; filius eadem pote

uitam reuocàt,Quicquid enim pater agit,per fîliu agicquica q«eni^*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoluntate patris agit, Eadem ergo eft patris filtjœ uoluntas,

^dniodum eft eadem ôô poteftas,

enim pater iudicat quenquam, fed omne iudicium dédit filioj , ficut honorificant patrem: qui non ho^fnbsp;fîlium,non honorificat patrem qui mißt illum^nbsp;authoritas eft iudicaremundumîrexenimeftacnbsp;tame hanc quoeg totam poteftatem impartiuit filio,nbsp;9''idf knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudicandiquicquidincœloeft, quicquidinterra,quics

Quemadmodum pater omnia condiditper filium, omnia per qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^** ßfium, oinia reftituit per filiumu'ta nihil iudicat nifi per filium,

n'Kdo^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fifius uiciifim patris maieftatem declarat,unde habet quic

P‘^’^ alterum cognito omnes honorifîcêt filium, quem« çQ ç ^^•’’ honorificant patrem,Par enim eft efle confortiû honoris inter quosnbsp;P°teftatis ac uoluntatis, Nolite putare quod patrem habeatis pronbsp;«obis, fi fitis à filio alienûQuifquis honoratpatrem in filio operantem;

6g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

idem honorât et fili'um ex patre operantem.Qiiifquis ante non honorât filiutn patri chariflimum ac fimillimum,idem nec patrem honorât,qui in hoc mißt il*nbsp;lum, ut per filium honorifîcetur. Nihil eih inter illos comune no eft, fîuequidnbsp;cft honoris ßue quid eft ignoininiæ.Qui filio difßdit,diflSdit patri à quo miCnbsp;fus eft in mundum,6C cuius uoluntate ac pracfcripto facit quicquid facit,8C pernbsp;quem mundo pater loquitur,ut proprio uerbo fuo amp; omnipotenti,quo omnianbsp;pater condidit,5C quo uult audiri ab hominibus.Quemadmodum non medio*nbsp;cre prçmiû erit credenti,ita non leuis erit pœna diffïdenti.Nemo ergo feipfiunnbsp;iêducat,quafifitreligiofus obferuator dei,fi filium non honorât, Ôl noneodetnnbsp;àmore colit quo ipfum patrem 2lt;c.Omnibus modis uidemus æqualem autho*nbsp;ritatem eflè patris amp; filij, ut deferatur idem honor patri QC filio Judiciû autcmnbsp;erit per filium,fi quis filium non receperit,condemnabitur:qui uero filio credinbsp;derit,is etiam patrem honorabit.Non eft autem iudicium hoc modo acc/pien* ,nbsp;dum,quafideus omnem poteftatemiudiciariam à fe reijciat,SC nonfîtcenfen*nbsp;dus iudex,Planè omnia nouit,nonrelinquet malum impunitum,fcdnon unitnbsp;folus habere illam authoritatem,ied cum filio et Ipiritu fando.Cui filio Chrinonbsp;déditomnem poteftatem, Vultfilium appellari deum,ôô haberipro uerodeo,nbsp;âlioqui non honorabimus eodem honore ut deum patrem.Deditautem eino»nbsp;men quod eft fuper omne nomen.Non tarnen cenfendum quafi ifiæduæ natunbsp;rx diuina humana fuas quoquo modo proprietates amiferint. Caromanetnbsp;caro, QC deus deus: filius Mariæ eft euedus in coelû cum gloria : filw® uerbumnbsp;ômnia eft in omnibus cum pâtre.

Amen amen dico uobis quia qui uerbum meum audit, qui mißt me,habet uitam æternam,amp;in iudicium nonnbsp;it à morte ad uitam»

Illud pro certo dico uobis, quifquis audit fcrmonem meum, credit ei qui me mißt amp; per me loquitur, iam habet uitam æternam:quifquis enim iuuiucanbsp;tus eft à peccatis, SC per iuftitiam uiuitdeo,deum habet, SC uitam æternaffl ha*nbsp;bet,nec huic metuêda eft damnatio mortis aeternæ,quæ manet incredulos?'«’*’nbsp;quæ iam habet incredulos, fed ablutus à præftinis flagitqs per fi'dem demig^^^nbsp;â morte ad uitam,PIus eft animam peccato mortuam reuocare ad uitam qu^nbsp;corpus exanimum uitæ rcftituere,Sed utriufi^ rei poteftatem pater déditnbsp;nempe uiuificare fideles,quod tune agit,fi audiatur uerbum Chrifti, deonbsp;datur qui mißt illum,h'cet aflequi inde uitam çternam Jam audire externS u^nbsp;lbum,non concedit nobis uitam acternam,necefîè eft ut corda noftra per dei ip^nbsp;ritum expergefada audiant internum magiftrum, audiantfpiritum fandum.nbsp;quamuis externum fpiritus fandi inftrumentum non fitnegligendum, ut 'nbsp;feamus ilium fermonê qui mifîus eft propter nos SC pairus,ut ineffabilem enbsp;ritatem dei ad genus humanum fentiamus credentes, Tranfijt,inquit,a mornbsp;aduitam. Non opuseft utquis deillo iudicetetiaminhacuita,nempede jnbsp;innouato per fpiritum dei.Antea filius mortis SC irç,non poterat fîbiperf^nbsp;re deum fibi eflè tam beneuolum, ut omnia dignaretur propter fc facerc,ôtnbsp;filium fuum qui pretiofior eft toto mundo daret in mortem. Nemo hoc crenbsp;dit hominum gratia dei non imbutorû. Non poterat fibi polliceri deinbsp;iam autem operatur opera bona, SC quaecun«^ facit,fponte agit S^ libéré,^,nbsp;fpiritu Chrifti purgantur peccata fidelium et animac reconciliantur deo,nbsp;gratis datur per Chriftum. Tranfeûtergo illæ pœnitentiæ ÔC purgatoria

IN I OA N N EM. CAP. V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;él

duda per auaritfam 8£ ignoranriS uerbi def. Nam dteunttOmnes fideles traoa feunt in purgatorium, infi'deles non tranfeunt. Cumnonuenireiniudiciumnbsp;«iud non fit quam nullum peccatum illis impiitari ad pccnam^Etfi quidam hicnbsp;puniantur,id fit non ut fatisfadant,ied ut humiIientur,SC alti illorum exemplonbsp;edodirefipifeant.

Amen amen dico uobis, quia uenit hora amp; nunc eft,quando mor«: audient uocem filq dei,0^ qui audierint, uiuenu

Hoc habete pro certiflimo,quod inftat tempus, imo iam adeft,quo mortui audituri funt uocem filij dei StTc. Exciti enim uelut à ibmno prodibunt enbsp;•epulchris loculis, ac mirantibus uobis declarabunt fefe uere uiuere«Sic rcanbsp;^*.^'fcunt àC znimx mortuæ,fi uocem audierint filij dei. Non audit autem quinbsp;**ndcns audit. Olim reuiuifeent ÔC omnium corpora defunda ad uocem filîfnbsp;®*)nuncin paucis aduitam reuocandis, acditoipecimine futurærefurredioanbsp;‘Sjidquodmaius eftagitur,ut adeiufdem uocem animæ reuiuilcant. Quamnbsp;internam uiuifi'cationem ludati non curabant,ut carnales ad corpor uninbsp;j_quot;urrcdionem obftupefeebant, ViderSt ergo refurgere plures,Lazarum feianbsp;funifilia archifynagogi,8CcumChriftus moriesmortuonbsp;^‘^O’^porarefufcitarct apertis monumenris. Quibus Chrifti operibus con®

^coantur Iuda:i,ut negate non poflent opera diuina.

. “’cut enim pater habet uitam in femetipfo,ficdeditamp;filio habere *gt;1?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftatem dedit ei iudicium facere,quia filius ho

fç nbsp;nbsp;nihil eft uita prctiofius,ita nihil eft diuinius quam dare uitam aut redde

nid nbsp;nbsp;eft quod diffidat quifquam poteftati fi'ltj, fi fidit poteftati patris.Nemû

Uç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,quin deus fit fons omnis uitac, unde fluit omnibus ut uiuant,fia

jj ÎJeoslisfiue in terris. Sed quemadmodum pater habet uitam in femetipfo, fonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Hit impartiat aut reftituat, ita dedit amp;C filio,ut in fefe totius uitæ

gt; fimul^ tradiditilli ius iudicandi uiuos SiC mortuos.Huius eni let ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paruerint ipfius dodrinæ,transferentur in uitam ata

’'iis Ck * ^“’^cra qui parère noluerint,addicêtur æternis fupplittjs.Tot teftimo ftti 'quot;^’^’ft^s aflerit fe efle filium dei,nempc patris uoce,Ioannis teftimonio ÔCnbsp;tandem Slt; ex operibus uiuificationis amp; iuftifîcationis,quandonbsp;'’iibfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fando corda renouât,SiC mortuos iuxta corpus refufeitat, brca

fcqu refurredurus à mortuis,quac res plane diuina erat.Promittit con

‘ enter 86 maius opus.

(fjprofitemirarihoc,quia ueniethorain qua omnes qui in monumen E r((f|?''^»3udient uocem filij dci,amp; procèdent qui bona fecerunt,in refur i4«4nbsp;’^nem uitæ: qui uero mala egerunt,in refurredionem iudicij.

'»î/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftatem elfe traditam homini nolite mirari, quum idem fît filû

C’’adit2 eft illi quod femper habuit cum pâtre commune: traditum, fecundum humanitatê uerbo unitam,ut Chriftus dicatur cornnbsp;Ujij- ’eationc idiomatum refufeitator mortuorû, propter naturarSutrarumepnbsp;perfona Chrifto. Interim uos date operam,ut per fidem digninbsp;^fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uita. Siquidem uenturum eft tempus,ut ornes qui mortui funt

, audiantomnipotentem uocem filij dei,at(ÿ ilico reuiuifeent corpo» ttçj ,3’^’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fucrunt 8C humo condiri prodibunt è latebris tcrræ,fortituri

’’fttatis aut incredulitatis diuerfa præmia.Nam qui hic bona fecerunt tum Ff

61 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. CO MM ENT ARI VM

• rein'uifcettt ad uitæ imniof tab's hæredi'tatem: rwrfus qui mala pattafunt, rcui«nbsp;uifcent ad æterna morris fuppb'da,Fons autem malorum omnium eft mcrcdlnbsp;litas, quemadmodum fons omnium bonorum eft fides,Non eft autem otiow»nbsp;fed affert fecum bona opera,nempe charitatis amp; mifericordiæ,Quidam opm^nbsp;ti funt bonos Só iuftos dumtaxat refurreduros, ut ludæi quida, Alt) diipliçetnnbsp;ponuntjUtChiliaftæ didiob'm, primo luftorum per mille annos,deindebono»nbsp;rum malorum, Sed una tantum erit generalis reftirredio,Qiiia autem Cbrtnbsp;ftus refurrexit, fatis ex eius refurredióe corroboramur,ut credamus nos quo*nbsp;que refurreduros, id^ ad imperium Chrifti, ubi ille uoluerit ut poterit eadetnnbsp;poteftatequa omnia condidit, Cum autem dicitur, Qiri bona fecerunt,inteUi»nbsp;git eos qui fidem habent,quac uere fandis declaratur operibus,

Non poflum ego à meipfo facere quicquam,Sicut audio,iudKO,öt iudicium meum iuftum eft,quia non quæro uoluntatem meam,fedu®nbsp;luntatem eins qui mißt me,

Nee eft quod quifquamcalumnietur filij iudiciu uelutiniquum, Sip^i’’’® iudicium iniquum effe nonpoteft,nec filij iudiciuiq,quod idem eft cutnp^i*'*nbsp;iudicio poteft iniquum effe, Necenim aliud iudicatfilius quarnquodpi^ *nbsp;pfitpatcr,Quimetuitpatrisiudicium metuere debet dC indiciumßlO*.nbsp;poflum à meipfo facere quicquam, Sicut à patre audio ita iudico,eo^ j.nbsp;iudicium meum,quia non eftmihi alia uoluntas quam quæ eft patriS)jnbsp;pado corrupta uolutas corruptum pariat iudicium, Probatio eflepoi^nbsp;hie dicit, eius quod fupra fibi fumpferat, Sua uoce olim omnes refur’’^^’ »nbsp;fimul^ eius quod hinc offendere poterat Iudæos,quafi fibiplus nimærénbsp;ret,occupatio. Cum enim nihil à fe facit, fed uirtute patris omnia,nbsp;crat,quod quaîcuncp pater facit,SC ipfe facere poflit,ac etiam in uitaiii nui»0nbsp;gotio mortuos reuocare,ftcut e nihilo antea condidit omnia.

Si ego teftimonium perhibeo de me,teftimonium meutn no rum. Alius eft qui teftimonium perhibet de me, amp; ftio quia ueruoi eunbsp;teftimonium eius quod perhibet de me,

Apud homines leuis eft fides illi qui teftimonium fert de feipfo,Si^ arfo^’ habetur qui fuaipfius uoce fibi magna uindicat. Quod fi folus egomthit«“®nbsp;fum, fit apud uos teftimonium meum uanum, Sed eft qui de me teftimoniuiunbsp;perhibuit, cui uos plurimum tribuitis in cacteris : hie parum uobis confiantesnbsp;non creditis, cum feiam uerum efle illius teftimonium,quia non ex fefenbsp;lit,fed ex afflatu patris. Non poteftis tergiuerfari no leue pondus habere apti“nbsp;uos loannis teftimonium,Ipfiuos graues uiros ad ilium mififtis, tanquaacer^«nbsp;tilfimo authore per cçteros homines cognituri,num ipfe effet Meflias,Ille noi*nbsp;uendicauitfibifalfam laudem, quam illi uolebatis tribuere,fed ueritatempi'^’“nbsp;feflus eft, palam teftifi'eans fe non efle qui putabatur, fed me effe Meffiamnbsp;tolleret peccata mundi,SCuitam daret mundo,Intelligi poteft SC de pants teln*nbsp;monio ueriflimo, à quo comendatus eft Chriftus in baptifmo SC monte,SC pailnbsp;Io ante refurredionê teftificatus eft pater, ut fit filius dileeftus, quamuisnbsp;ra mea idem uobis teftentur, quæ pater operatur in me, nihil apud me eftnbsp;certa funt omnia, Vnde SC hie Chriftus diuinitatem eotra ludæos potifltn’^nbsp;probat ex operibus et teftimonio patris,Nam alia teftimonia,ut loannisnbsp;pturæjdei quocß teftimonia funt SC fpiritus fandi, Tranfit ergo nunc adf^«^^’nbsp;dum teftimonium loannis, quod ipfe præftitit, cuius loannis apudluda^o^/quot;

IN lOÄNNEM, CAP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éj,

xima erat authoritas, redarguens eos quare illi non habeant fidem, de quo fequitur,

Vos mifîftis ad loannem, tedimoniu perhibuit ueritati.Ego auss F tem ab homine teftimonium no acdpio:fed haec dico, ut uos falui fins«;

Eius loannis Baptiftae teftimonium gt; cui tantum tribuebatis ut cum credcâ tttis MefTiam efle apud uos pondus habere deberet,præfertim cum à me nonnbsp;ßtprocuratum fed à uobisipfis exprelfum.Ego quod ad me pertinet,no opusnbsp;habco commendari hominis teftimonio,fed loannis de me teftimonium uobisnbsp;wigero, non ut ego pluris apud uos fiatn, qui nihil motor humanam gloriam,nbsp;‘^dutuos apudquos tanta eft loannis authoritas,credentes eidequo illetefti»nbsp;Wcatus eft,uitctis incredulitatis cOndemnationem ÔÔ per credulitatem aflequanbsp;pini falutem.Non ufepadeo contendo uerbis, quafi ualde eurem teftimoniumnbsp;*oannis,ôô quafi pendea ab humanis laudibus : abftt. Haec propter uos dicun«nbsp;^^’‘•Dignumueroeftutloannihabeatisfidem,ctenim

nie erat lucerna ardens èi. lucens. Vos autem uoluiftis exukare ad in luce eius. Bgo autem babeo teftimoniu maius loanne. Ope«nbsp;quæ dédit miw pater ut perfidam eaiipfa opera quae ego fado,nbsp;perhibent de me,quia pater me mifiu

4- '^gnusquidem eratloannes j fed lux ilia promiffamundo non eratFide tjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erat, lucerna erat, ardebat charitate,uita honeftiflîma,zelo pieta«

f Æ^^nitiæ ut alter Elias flagitia reprehendebat,abftç omni perfonarum rci f ^°4ucbatur regibus SC amicis,nemini adulatus,magna liber täte loquennbsp;gt; qui amp; me non laudalfet ft uanum iudicaftet, Vos autem Cum illius in«nbsp;adlucem ueram,qüæfemperilluminatomnem ho«nbsp;hune mundû, maluiftis ad breue tempus in illius luceglo«nbsp;obf’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueram ampledi lucem, quæ gloriam largitur pcrennem,ncc un^

ob ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P’'æluxit ille foli,mox ceiTurus 6C uero lumine emicante

Voluiftis ilium efle Meflîam qui fe negabat indignum qui fob ’'Unnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;calciamentorS Meflîæ. Cur ergo teftimonium illius apud uos

^On nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9’’°^ de me tulit, quum alioqui tam magnifiée de illo fenferitisî*

duj^ondeo à loannis teftimonio, fed tarnen optar em apud uos habere pon» niçj n P^featis ob incredulitatem. Et tamêfi illius teftimonio diffïditis,ego exnbsp;’^Ui'ü ^^’^dus habeo teftimonium, nimirum patris mei, qui maior eft loanne,nbsp;’^i's p^^nimoniumrefellinonpoteft. Nullum eft certius teftimonium ipfts fa«nbsp;Oihjj ^nuidetis eife dignadeo,fi uidetis à mefieri,fatis de me teftificantur,mcnbsp;’ ^^dnbsp;nbsp;nbsp;eo qui me falutis ueftræ caufa mifttin mundum*.

incredulitatem ueftram,meam^ fidem eleuetis, p’Pft mihi dumtaxat firn teftis,quum magna de me praedicem.

unquam audiftis,nec^ fpedem eius uidiftis,ô^ uerbû eius non jd’s in uobis manens:quia quem mißt ille^huic uos non creditis.

meorum teftimonium, ut iam non neceiTe fît didis cuiuf« ’pfinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confpieiatis.Quod fî ne hoc quidem increduli«

'Iç P æ lutis eft, audiftis apud lordane patris uocem è fublimi teftificantem Pernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum fpiritus fît,nec uocem habet quæ pofli't auribus huma

lis '^’P* ’ fpeciem quæ cerni poflit oculis corporels,Nam Mofi non ta« PParuit Qc auditus eft, qualis eft fuapte natura quemadmodum uos exifti»nbsp;Ff i

64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

maris ,(îc cnim foK filio uifus eft atlt;^ auditus : amp; tarnen aliqua uocc ali’qua fpù eie fe ueftris fcnfibus fnfinuauit, Loquutus eft propheris,per prophetas loquiinbsp;tuseftuobis^ loanni loquutus eft, per loannem uobis, Mihiuerouteftfuaptenbsp;natura loquutus eft, ÓC per me loquitur uobis.Quod ft non tergi'ucrfaminil«^nbsp;annis teftimonium palam fuifle r edditum, cur illi non cr editis f Si putatis Moflnbsp;prophetis uere loquutum ac uifum deum, cur his quæ per illos loquuti^ainbsp;non creditisC Promifit autem deus propheta uelle fe mietere, eum iam minumnbsp;quare non recipiris fcuius opera de ipfo teftantia negare non poteftis.

Scrutamini fcripturas quia uos putatis in ipfis uitam gternam habe rc,Et illæ funt quæ teftimonium perhibent de me, amp; non uultis uenirenbsp;ad meut uitam habeatis»

Certe creditis fcripturas effe profeAas â deo, quum^ in his fcrutan^«^ ligentcr admodum uerfemini atque in his fummam uitac fpem acfelirit^^nbsp;colloceris, tarnen quemadmodum loanni, cui in cacteris plurimum tribu*'nbsp;de me teftificanti fidem habere noluiftis ita fcripturis in eo quod eft o****”,«*”nbsp;caput non creditis :promittuntenim illæ uitam, fed perme. Teftifirat^*'* *nbsp;pater de me, ac promittit fe miffururn filium, per quem falus fit danda mo’’*nbsp;talibus. Sed quemadmodum audiflisloannem, nee credidiftis,audiftisuo*nbsp;cem patris, nee credidiftis: ita nee legis ac prophetarum teftimonium b^ret innbsp;animis ueftris aimlibros femperhabeatis in manibus, cum uerbaft’*’!’^’^nbsp;ore,tamen eum quem illæ literæ promittuntreijeiris eiquem pateriuxt^Pnbsp;phetarum promifla mißt non crediris» Cum^ non fit aditus ad uitam n* * Pnbsp;me, tot teftimontjs comprobatum, tarnen omnibus contemptis no uulos uenbsp;readme, utminimo negotiouitamhabeatis, Namcredidiflefilioq**^*’’*7nbsp;pater falutis eft ianua* Scripturis autem credere, amp; ex illis proficere,non c «nbsp;mnium« Animalis homo non percipit quædeifunt,Etfuntplerat^inm*snbsp;ChriftouaticiniaadmodûteAa, præfertimquû ex parte aliqua in alios qtiot?nbsp;quadrent,qui tantum Chrifti typum geflerunt. Quicunc^enimbonitatis^nbsp;infigniores miniftri fuere Chrifti figuram retuler unt,de quibusnbsp;ea prædixit, quæ in ipfis quidem partim apparuere, in Chrifto autem fol^nbsp;mum compléta funt. Quod uero adiecit. Vos putatis in ipfis uitam haberÇ^nbsp;nam,notauit præpofterum ftudium literæ legis, quo fine ipiritu ludaeinbsp;placebantjÔiC inflabantur externa feientia, qua content! erant quafi totumnbsp;tinuiflènt. Optimum autem eft ferutari fcripturas,amp; per fpiritum illuftr^ *gt;nbsp;alRci interne in deS, ad fuam gloriam clarificandâ, SC ad procurandu anim^nbsp;falutê. Aeterna uita datur tantû per gratiam Chrifti. Non facit feriptura enanbsp;facra hominem meliorem, nec prædicatio fine accedente fpiritu ÔC adflante»nbsp;G Claritatem ab hominibus non acdpio, fed cognoui uos qu^dunbsp;dionem dei non habetis in uobis»

N on eft quod teftimonio loannis aut prophetarum uener apud uos 1^ . nam gloriam,fed ueftrum exitium doleo,qui uobisipfis incredulitatenbsp;tam inuidetis æternam,fimul^adimo uobis omnem exeufationem,nbsp;dideritis. Tot teftimoniaprotuli, quibus uos altfs in rebus plurimam tribnbsp;authoritatem, in me folo cuius gratia feripta diAa^ funt omnia non reeirnbsp;Dei cultum ÔC amorem prç uobis fertis,prophetas per quos ille loquutusnbsp;neramini,ô£ tarnen àdeo promiffum, Ô6 operibus fe declarantem quisnbsp;namini. Hoc nimirum eft argumentum quod deum fida religione col***®^

IN 10 ANN EM. CA1gt;. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6$

oerc Jeutn diltgvtis, quem lex iubet ex tota anima totiscp uiribtis diligi jquunt fllius filium contemnatis, Incredulitas ergo ueftra no eft ex inopia teftium,fe4nbsp;ex inopia uerac charitatis in deum. Amatis gloriam humana, amatis pecunia,nbsp;iniatis uoluptates, 06 ad hacc abutimini fiifta religionis fpecie, Filium aute deinbsp;peifequimini,quod ea doceat quae pugnant cum iftis ueftris pr auis cupiditatûnbsp;^us,quanquam cum patris uoluntatc confentiunt.

Ego ueni in nomine patris mei,amp;: non accepiftis me;fi alius uenerit nomine fuOjillum accipietis*

Arguunt uos multa non ex animo diligere pattern. Etenim qui dili^'tcrc« Sc obtempérât, ÔC qui pattern diligit non poteft odifle illi ch ar iiftmu filium,nbsp;^quilegantctn amat, non poteft afpernari legatum, praefertim cum ego necnbsp;Sloriamnec regnum nec opes ambiam apud homines, tantum ambio gloriamnbsp;Petris,ÔCin hoc ambio,ut uos feruemini. Videtis opera digna deOjCt tameh honbsp;^inum gloria no mihi uindico fed patfi,cuius funt opera per me gefta.Qttumnbsp;‘gftur uider i uélitis religiofe colère patrem,tamen me, qui illius nomine ueni,nbsp;necaliud ago quàminepræfcripfît,nonrecipitis. Reciperetis autem me,fimcnbsp;*pfummagnificarem,fi adferrem thefauros,diftribucrem delitias.Si quis ueiie .nbsp;!^^lt;^arnales prœdicans libertates, ilium fequemini. Nonfolumdeantichriftonbsp;He fcripta funt, fed de omnibus qui terrena prxdicant pertinentia ad faftumnbsp;'luæftiim 6C luxum. Liquet impletum ex hiftoria Barcasba temporibus Adrianbsp;nijqui 5000 ludæor urn congregauitadbellumjprocarnalilibeftate recuperannbsp;^3)0C iudicio dei occubuerurit,idipfum alias fæpe faAum legitur.

Quomodo poteftis uos credere, qui gloriam abinuieemaccipitis, S^oriam quæ à folo deo €ft,non quæritisf

. Quàm eftis peruerfe increduli mihi, qui patris nomine ueniens fibi dei gio tiam arrogans, ’fuum^ non dei negotium agens, uobis adferat ea quæ pertra-^^nt in mortem æternam.Si uobis deus charus eft,cur illius gloriam quaerentinbsp;®^ftrcpitis fSi uitam æternam. amatis, cur authorem uitæ repellitisfSi impfiisnbsp;qui fibi uindicat deigloriam,cur recipitis qui dei gloriam falfo arrogatfibi^nbsp;Quidigitur fupereft, nifi ut fateamini fidam efle ueftra pietatem erga deumîTnbsp;^^ibisjCuItUjCeremonqs colitis deu,re uera odiftis. In ore eft templûdomini,nbsp;Jcplû dnijin corde eft pecunia Jn ore funtlex SC prophetç,in corde eft ambitionbsp;budis humanç Jn ore funt uerba legis, Dilige dominS deum tuum ex toto cornbsp;tuo,8c pro:dmum tuum ficut teipfum,in corde eft liuor ÔC odium SC homicinbsp;^ium, Veralaus eft, meruifle laudem apud deum. V era pietas eft,omnem gio«nbsp;ham deo transferibere. Quomodo igitur poteftis credere mihi nihil aliud praf«nbsp;dtçanti quam gloriam dei, quum uos contempta uera gloria,quæ à deo proficinbsp;Hur, uenemini falfam gloria apud homines, inuicem uobis adulantes, SC deqnbsp;Hm gloriam inuidentes, captantes falfam religionis fpeciem apud homines,nbsp;^'^ntempta fyncera confeientia quam intuetur deus i Venantes fordidum lu«nbsp;^'quot;umhuius mündi,perditis uitam aeternam.

Noltte putare quia ego accufaturus fim uos apud pattern, eft qui ac uos,Moy fes in quo uos fperatis.Si enimerederetis Moy(i,credelt;nbsp;*¦€118 forfitan ÔC mihiîde me enim i Ile feripfit.

Mirum non eft ft habetis deum iratum, cui tarn pertinaciter obfiftitis.NoIl putare, quod ego cupiens ulcifci contemptum me, uos delaturus fim apudnbsp;Pattern,Nihil opus eft me delatore,Mofes ipfe uos deferet,cuius authoritatetrinbsp;Ff 5

COMHENTARIVM

apud «OS faerofäftdam fingitis öf in quo fummam fidem collocatisj habefttcs pro oraculo quicquid ille fcripferit, Sed qucmadmodum ßde loannem uencranbsp;bamini cuius de me teftimonium non credin'sjquemadmodum fide ueneraminbsp;ni prophetarum oracula,nunc eum perfequentes quem illi promiferantjquemnbsp;admodum fide deum colitis, cuius opera non agnofcitis, cuius fih'umodiftis;nbsp;ita Mofen fide colitis,cuius authoritas uobis leuis eft in eo in quo maxime de»nbsp;^bat ualerc.Siquidem ille de me fcripfit,non folum Gen, j» Ô6 u,0i 49. fed SCnbsp;Deute, 18, ÔC Exod, io, Etenim maiores ueftri ofFenfi terribili uoce dei ôi igncnbsp;pernitiofo, deprecabantur nepofthacdei uocem audirent,autignemformidanbsp;bilem expcriretur. Deus approbauitpoftulationem ueftram,acquot;Mofi promifitnbsp;fe fufcitaturum de fratribus ueftris eximium prophetam ipfi fimilem,cuius uonbsp;cem placidam ac mitem nec territantcm minis,fed ad falutem inuitantem opornbsp;teretaudire,Cactcrum huius didis nonobtemperanti poenam comminatuscftnbsp;deus,dicens:Qui autem no audierit uerba eius quæ loquetur in nomine meo,nbsp;ego ultor exiftam,Rurfum qui prophetam audierit in fuo nomine uenien^*’’»nbsp;amp; ealoqucntcm quae deus illinon mandauit,cum iubet interficfiNemoigfiurnbsp;alius uosmagisaccufabit apud deS quam Moics amicus uefter, cuius fcripiinbsp;contemnins,llle me promifit placidum, mitem,6^ omnia quae deus uoluerit lonbsp;quentemttalis adfum amp; repellitis.llle iubetinterfici,qui fuo nomine ucnerit etnbsp;non fuo fpiritu loquitur : talem odio meicompledimini, utmagis congruentnbsp;tern ueftris deprauatis citpiditatibus,Non folum igitur eftis cotumaces in me,nbsp;uerumetiam in Mofcn ipfum, cuius promiflis diffiditis. Etenim fi fi^^^*”nbsp;refis Mofi, nimirum SCmihi crederetis, quern file promifît,fî^ cuius didis ere.nbsp;diiuifit.

Si autem illius Uteris non creditis,quomodo uerbis meis credetis^

Non igitur mirandum cft,fi meis didis non creditis,qucm palam ut humi» lern contemnitis,quum nec Mofi feriptis fidem babeatis,cuius authoritaté tannbsp;tam uideri uultis apud nos, 60 de quo tam magnifice fentitis, Huiufmodi didisnbsp;dominus lefus lu3^ ueritas coarguit aeprodidit fidam ludxorn rel^'onem,nbsp;aduerfius Euangelicae ueritati,ut quinectottantisçdcnbsp;ipfo teftimonijs commouerentur, nec benefadis ac benignis uerbis alliecf^tunbsp;tur,nec minis terrerentur, nec aeternæ uitae deiyderio prouocarêtur adfidem,nbsp;nec gehennae metu refipifcerent ab incredulitate,certe palam effet omnibusnbsp;eos fuomerito perirc, Atep hæc filoquutus fuiffet dominus lefus apudSamarfnbsp;tas autEthnicos, præfèrtim miraculis formoni fidem conciliantibus,conuerfinbsp;fuiffentad poenitentiam, AtHierofolymitçfcribæ SC phariiaei SC iacerdotes ni«nbsp;bil ad hæc refpondent,quæ refelli non poterant, perfiftunt tarnen inpam'cidianbsp;libus fuis cogitationibus, SC æternæ uitae beneficium offèrenti,mortis ftruuntnbsp;confilia.

amp; fèquebatur eum multitudo magna, quia uidebât fîgna quae ^x-^^f^ciebatfuperhisquiinfirmabantur*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Dominus lefus ad tempus cedens ludæorum infaniæ â fîmulatæ religion® opinione SC imperita legis peritia tumidis fe fubducens, reddit feiè fimplir^®’’nbsp;busjdenuo profi'cifcens in Galilæam: non iam rurfus in Cana, ied in eamnbsp;cft ultra lacum, qui dicitur Tiberiadis, ob ciuitatem Tiberiadê à Tiberio yæ»nbsp;fare

ƒ

IN IO ANNE M. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67

farcttoinmatam,lacui imminentem, ad eins occidentale littus.Illic habitabant •nagna ex parte genres, fed nonnihil in unius dei timoré initiatos,ut erat 6C Sanbsp;’ï'antani.Erat autemiam indicium ludaeos indignes haben’ uerbo dci.Huc ailnbsp;proficifcentem iequuta eft ingens hominum multitudo: partim alleda cuanbsp;piditatc miraculorum, quia uiderant eum infolita uirtute tollentê morbos hoanbsp;*’'inum:partimutabeofanarentur,qui morbis immedicabilibus tenebantur«nbsp;partim illius inhiantes dodrinae.

Subift ergo in montem Iefus,SC ibi fcdebatcum difcipulis fuis»

Quum autem uideret dominus tantum ardorem promifciiæ mukitudinis, ^tobliti commeatus fefe proculinloca deferta fequerêtur, iam miraculo fuosnbsp;®‘Cipulospraeparans, quibus uolebat id quod fadurus erat maxime comperanbsp;St infixum effe, nam adhuc rudes erant,in monté fubducit fefe, und cumnbsp;^æipuHs, ipfa re docens, eum qui populi fe paftorem profiteatur,quanquamnbsp;^profitfuis fefepleruncpmifcetctiaminfimis, tarnen nonnunquam oporterenbsp;intern ad fublimiora quaeda erigere,queries facro Audio aut precatione proanbsp;ocandiis eft animus ad rerum coeleftium contemplationem. Turba maner innbsp;loco, fell difcipuli comitantur Iefum,quod epifcopos oporteat à foranbsp;m’^^fiiporalium rerum curis uacuos efre,at(^ ea quç populus rudis miraturnbsp;te /f ^^’blimi defpicere, Itacp femotus aliquantulum à turba confedit in monnbsp;ig.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcipulis fuis,fed ita,ut turba effet in profpedu.Non enim opora

^Pi'copos àChriftorecedere, etiamfipopulushaerearin humilioribus.Etin ftudqs cœleftibus conquiefcendum:in humiliorûnbsp;fe/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;charitatis affedu pro tempore tradantur ambulandum potius

iit/?’^':‘’^‘Nec fic obledandus eft animus contemplatione fublimium,ut mul dusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis excidat^Nam epifcoporum feceffus in hoc ipfum adhiben

^»ütalacriores ôtinffrudiores redeâtadpopulicomodisconfulendum» Chrißtuices gerunt ad liberiores compotationes.nbsp;Olio ^’^^*^^tn,aleam,uenatum,aut fimiles uoluptates fecedere, fed in hoc ut innbsp;tilsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;negerijs craffioribus fatigatus purioribus uotis, continuis precia

’ ^^dsfludijsjfandiscolloqutjs adEuangelij munus inflauretur. ^^'^tautem proximum pafcha dies feftus ludæorum.

hacc ger untur in Galilaea,proxime infiabat pafchac dies îudçis Crelpmagis iam coueniebatillum uerfari Hierofolymis,nbsp;opinionem fibi uoluiffet conciliare. Verum ut imagine quadam renbsp;Eej|i?’^'ficaretfore ut ob incredulitatem Hierofolymitis aduerfusdeumrcsnbsp;htenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domus relinquefetur deferta, deinde prédira iam Euangelica pica

^^aturum omnem carnalem illorum cultum, atcp ibi demum pure celca pafcha, ubicuncß relidis mundanis affedibus,ad coeleflium rerumnbsp;tûLi ^’’'5ansferretur animus,maluit effe apud Galileos in defertis quam Hienbsp;ymis in temple.

oculos Ieftis,8^ uidiffet quia multitude ma centL^’^’^nbsp;nbsp;eum,didtaa Philippum: Vnde cmemus panes ut mandu

Hoc autem dkebattentanscum:ip(e enim feiebat quid effet

apertis oculis in populum uidiffet fupra modum numerofam Üdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præparat animos difcipulorum fuorum ad certam mira

primiim uelit eis notam QC animaduerfam effe cibariorum penus 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r* f

bf 4

COM M'ENTA RIVM

n'am,ac taiultftùdtnêque fubieda erat oculis eflemnumerabilê,8^panes quos tpfî fuis manibus porrigerêt lefu ac populo diftribuerctefle perpaucos, poflrcnbsp;mumcoplu'nos quosqdem è conuiuij reliquijs collegerantefle multos acplcinbsp;nos,ne quid uel non intelligerent, uel non animaduerterent,ucl pofl nonme.»nbsp;miniflent: noueratenimfuorumrudes adhuc QC obliuiofos animos, Aititaq?nbsp;Pfailippo, tentans illius animunijôô paulatim ad miraculi flituri fidem formas;nbsp;ynde, mquit,mercabimur panes ut fit ifti tam numerofç multitudini quodnbsp;danttltlxc percontatus eft dominus Iefus,non quod ipfe nefeiret quantum efinbsp;fet panum uel oblônq,fed partim ut quemadmodum modo didum eft,apoßosnbsp;(psattentos redderetad miraculi confyderationem,partim ut omnes difoerentnbsp;quam nonfoliciti fuerintdilcipuli lefum fequentes de commeatUjquam^ pJe»nbsp;beto uiliqp cibo contenti eflènt,

• Refpondit ei Philippus; Ducentoruhi denariorum panes non fuffi ciunt eiSjUt unufquifcp modicum quid accipiau

Philippus nondum expedans miraculum,tametfi uiderat ilium in nuptr|s aquamuertentem in uinum, quum éxpenderet quàm exiguum efîètipfis p^nbsp;TOniæ fubfîdium, ad haec quam ingehs effet hominum multitude, refpondiUnbsp;Domine, quid quaeris de panibus emendisç’ etiamfi ducentis dcnartjs emamiisnbsp;panes,uixfurfecerint, nondicam ad faturandos iftos,quiiamlongainediafoanbsp;meJici funt, fed ut uel paululum guftantes finguli famis periculumnbsp;IVlarcus narrat eos dixifle, Euntes emamus ducentis denarijs panes. Hucdilcanbsp;diönw peruenerant, ut quæcun^ haberent in ufum populi parati elTentexponbsp;here, Exeufat autem Euangelifta didum domini, quafi diceret;P'Ie putes Chrisnbsp;ftum perignorantiam quæfiffe, quumfcfrerquideffetfadurus,Rogatautefflnbsp;difcipulos, uolens commendare eis officium pafeendi, utm certiores reddan«nbsp;tur de fuis uiribus, quas inuenimus nullas efîè,tïaec à paftoribus requiruntufnbsp;prædicatoribus, utfeipfos cognofeant,ut panes habeantadpafcendumpo^nbsp;î rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini, ut fciatquam dodrinâ plebifint àllaturi. Sed

rrultralabor^turifumus inprofedunegotij Euangelici, finofiroftudionitas mur, fi non dederit dominus incrementu,humanis uiribus nihil proficiemus,

Dicitei unuscxdifcipulis Andreas frater Simonis Petri; Eftpner unus hic, qui habet quinçp panes ordeaceos amp; duospifresîfrdhæcqdnbsp;funt inter tantosf

frater Simonis Petri aliquato prüden tior,iamutcun(^adfpem miraculi animumarrexerat, fed nondum plena fidunbsp;cia, Viderat enim aquam uerfam in uinS,nec omnino diffidebat et panes pofiênbsp;crefeere, fed ad moderatam portionem, fic üt paucioribus minus,ex pluribusnbsp;plus accrefeeret, quum lefus ad panes creandos nulla opus haberet materia,nbsp;qui uel ex nihilo quod uult Só quum uult creat.Ait igitur AndreastEfi hic piunbsp;er quidam,qui habet quinq^ panes ordeaceos amp;c,Iefus ubi uiditillis non ignonbsp;tam ciborum inopiam, SC animaduerfam immenfom multitudinem animos il«nbsp;lorum crigere uolens adexpeeffationem miraculi, mandauitapofîolis,curarêtnbsp;tit populus difeumberet in graminetnam erat illic graminis multa copia.

ß C\'xit ergo lefus ; Facite homines difeumbere. Erat autem foenum multu in loco.Difcubuerunt ergo uiri numero quaß quinqj milia. Ae«nbsp;cepit ergo lefus panes, amp; cum gratias egiflef, diftribuit difçumbêtibus;nbsp;fimiliter

IN IO A NN EM, CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

Gmiliter amp; ex pifeibus quantum uolebat,

Populi quoc^ erat (implex fiduciajobedientis apoftolofum uocfbuSjquum nullum uiderent apparatum. Erant autem fermé quinc^ mdia. Acceptes ergonbsp;quintÿ panes ordeaceos lefus poftquam ex fuo moregratias egifletpatri,fregitnbsp;nadidit^ difeipuh's ut diftn'buerent populo,lam tarnen illos fingens ÔC formasnbsp;imagine corporali confuefeerent paßoresagere, SCfermonisEuangelicidinbsp;‘penfatores,animes gregis Chrifliani cibo fpirituali pafcere.Nam ille panis eftnbsp;Syide cœlo defeendit, uerbum dei patris,fapientia coeleftis ôd dniina,quæ ôônbsp;nitam æternam impartit auide uefeentibus. Hune tradunt quidam ac difpen=,nbsp;’ntucri ÔC non tantum titulares epifeopi populo Chrifiiano,fed non aliundenbsp;^UameChriflimanibus accepts, canonicam ueritatem deferipturis ecclefîafti

Necnifi grattjs adis patricœlefti, præmiflîs feruentibus orationibus ad ^um, cui conuenit acceptum ferri quicquid ad falutem humani generis pertinbsp;uelut ad authorem dominus lefus omnia referebat,quæcuncpnbsp;5«lit in terris admiranda. Nos interim admonens,ut ü quid in nobis fuerit e»nbsp;^^giæuirtutis, ne laudem uindicemus nobis, fed omnem gloriam transférasnbsp;proficifeitur quicquid uere laudem meretur.Iam quodfcanbsp;panibus idem facit de duobus pifclbus, diftribuens difeipulis,nbsp;L diflribuentismanus ipfius arbitratu crefeebat obfoniS,quantum feiea

Omnibus faturâdis fuffedurum, etiam uf(Çadlargamredundantiam,quo “or ofletmiraculi fides, Vtitur autem hoc uerbo etiam in Coena dominica,nbsp;«tanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quandam confecrationemîi/Ao^i'a/i, ut quidam expofuere,ut hic

fat P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumptum nomen‘€i9(aprs^/a$,quodgratiarum adionem fignia

iiem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agimus deo propter beneficia, 6C non folum propter paffîoa

propter liberationê à peccatis et à damnatione per Chriftû accepta, ^^9ütemimpleti funt, dixitdifeipuh's fuis.’CoIligitequæ fuperaucnbsp;çjjJ’^frsgmenta, ne pereant, Collegerunt ergo,amp; impleuerunt duodes:nbsp;Pif fragmentorum ex quincp panibus ordeaceis duobusnbsp;quæ fuperfuerunthis qui manducauerant,nbsp;multitude cibo repleta fuifîet, dominus alio quocß argumentqnbsp;miraculi, ne quis præftigium aut imaginationem eflenbsp;fuistColligite reliquias couiutj,ne quid pereat.Tannbsp;fuperfuifle faturis omnibus, utexhisnbsp;duodecim. In tantam copiam lefu benignitas auxeratexi«nbsp;panum ac duorum pifeium, obiter nos docens,nonnbsp;fcejinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauperes beneficentiam, fed multo magis eum qui pa

lîtç^’S’^ogis dominicicuramfufcepitlargiteroportere difpenfare QC fuppedis penu feripturæ diuinæ, quicquid ad erudiendos, admonendos,nbsp;ôcu Gildos QC animandos pertinet, qui huiufmodiindigent cibo.Poterimusnbsp;Hos ƒ ^âdo ÔC nos confirmare fpem noftram, quod dominus non relinquitnbsp;dafpç ’’’operire, potens eft nos pafcere,etiamfi fuerimus in deferto.Commensnbsp;apoftolis curam pofteritatis, ut conferuarent reliquias,utnbsp;°nbsp;nbsp;nbsp;!”•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populum pafterêt qui tune aderat, fed ÔC nos fecuturos

ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utilitatem ecclefîæ.Non quidem

P’^æ^eptum apoftoli acceperunt ut feriberent, fed ut prædicarent* ^t^f^Jonprohibuit, fedinfpirauit SC fpiritu adegit fando, ut feriberent fan*nbsp;'^ihomines.Non eft minus feribere multis,quàm fiorepraedices plurù

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTÄRIVM

bus aut paucis,Bonum eft fandia fcriberc,quemadmodum Sd fandla loqufDo na del in ipfius magnificationem 6d gloriam expendenda funtPofteritati con*nbsp;fulere fandlS. V t quifque poteft ita in ecclefiae aedificationem fimplici intenuo*nbsp;pie conetur»

Illi ergo homines cum uidiflent quod lefus fecerat fignum, dicebat; Quia hie eft uere propheta,qui uenturus eft in mundum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Porro qui faturati fuerant, quum non ignorarent non repertos fuinc quinq^ panes, eos^ ordeaceos,6d duos pifces,iamq3 tantum uiderent cophinonbsp;rum fuperefle, cœperunt magnificare Si magnifiée praedicare de Iefu,dicetcs*nbsp;Hie eft uere propheta ille,iam diu expedlatus, qui uêturus eredebatur in inut*nbsp;dum, Hocpiebis ingenium citius fentit beneficium uentris quàm mentis. V ƒnbsp;derant maiora miracula nec tarnen unquam tarn magnificum elogium iln *nbsp;buerunuSaturitas hanc uocem extorquere potuit,uerum gratiarumadionbsp;eumlaudedei. Nos quotç gratiarumadlionem de deidonis minime ncg**»nbsp;mus,Si uerefuerimuspaftieœlefti pane,agnofcemus ChriftS ilium eUeq^nbsp;Mofes ôd prophetæ dixerunt,non folum prophetam, fed uerum fid uniem^ *nbsp;demptorem èc faluatorem mundi fid noftrum,

Jefus ergo quum cognouiflet quiauenturieftent ut raperent Sd facerent eum regem,fugit itcrum in montem ipfe folus»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

lam uterantrudes adhuc fid craffî,Meflîam in hoc expédiantes, nt mundanum fibi uendicaret, confultarunt inter fe,utlefum raperent,'nbsp;gem conftituerent, ubertatem rerum,annonæ copiam,opes, libertaten’jnbsp;ra^ hufus mundi commoda fibi pollicentes,fi talis rex contigiflet Jenis aunbsp;qui longe aliud regnum ambiebat, qui^ in hoc uenerat ut nos doccret op »nbsp;uoluptates, et gloriam mundi contemnere, non ignarus quid agitat^ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fus fubduxitfefe in montem, undepafturus eos defcenderat,Subduxûau fefe fblus clanculum, fie ut non fentirent aufugiflê. Ad regnS uoçantibusnbsp;tim fubduxit fefe,ad crucem rapientibus ultro occurrit,euidens exemplar f *nbsp;hibenshisquiuices ipfius eflèntgefturi. Non enim poteft fyncere difp^’?*^^nbsp;fermonem Euangelicum, quifquis amat regnum fid gloriam apudho^“’^^’nbsp;quæ adeo non funt affedlanda paftoribus, ut etiam fi ultro deferantuf nignbsp;oporteat* Non enim conuenit regno cœlorum cum regno mundi,nbsp;do magis quàm luci cum tenebris, deo Sd mammonæ, fpiritui fid carni, cnbsp;fidterræ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cj

Vtautem fero fadum eft, defeenderunt difcipuli eius ad cum afeendiflent nauim,uenerunt trans mare in Capharnaum,cttenbsp;bræ iam fadlæ erant,8d non uenerat ad eos lefus*

Sequitur aliud miraculum,quo difeimus fîdere domino in medio rum,ô£ quàm abiente Chrifio tentemur fid probemur,tarnen non ^b^ß’^ynbsp;pore,gratia nobifeû eft fid auxilio, Difcipuli ergo cum diu expedaflènt donbsp;num in monte orâtem,iam^ uefpera appeteret,ne his locis defertis noxocnbsp;paret, defeenduntinlacum, uttratfcerentinciuitatem Capernaum:nbsp;domiciliumhabebatdominuslefus fidconfugium, iperantes forenbsp;nauigandum occurreret alia naui, uel in ciùitate eum offènderent,Qtt*\^5nbsp;tem adornarent nauigationem, iam erant tenebræ : nec interim uenit anbsp;diumultumcp expedlatus dominus lefus, non ignarus quanto fui jLfydenbsp;cruciarentur difcipuli, fed abfentia fua magis accêdere uoluit fuorum

IN 10 A NN EM. CAP. VI.

docere, quantum pen'culi fit nobisjquantx tcnebræ,quanta tern peftas immineathuius mundi, quoties à lefu feiungimur.AttJ interim matorinbsp;fiiiraculo paratur argumentum.

Mare autem uento magno flanteexurgebat. Cum remigaflenter^ C goquafiftadia uigindquinc^auttriginta,uident lefum ambulantemnbsp;fupra mare,amp;^ proximum naui fieri, timuerunt.

Lacus erat ingens, fic ut ab illis mare diceretur,cui nox hörrorem addidit, 8^neflmpl ex effet periculum uenti uehementes, 5gt;C qdem aduerfimagno tUanbsp;^ultuconcitabant lacum, tarnen defyderio magiftri fui audent nam'gare dinbsp;‘dpuli.Qiium igitur procul abeffentalittore iam remigio emenfi ftadia ui'ginanbsp;aut triginta,prope^ in fumma defperatione uerfarentur,aderatinexanbsp;P^datus dominus lefus. Videtenim per tenebras pedibus ambulantem fupernbsp;jjndas lacusjperinde quafi folidam terram calcaret. Habet autem etiam in tenenbsp;bris oculos Euangelica charitas,Só ibi nox non eft ubi adeft ChriftuSjnec tern«nbsp;pftas illic exitialis eft ubi in propinquo eft is qui ferenat omia. Qiium autemnbsp;•am faâus effet uicinus naui dominus,pauefadi funt difcipuli,fufpicates quoanbsp;numpev tenebras non certum perfpiciebat nodurnum effe Ipedrum, qualianbsp;*'^^’igantes nodu multa confpici credit uulgus.

. ^^Icautem di’citeisjEgofum,nolite timere.Volueruntergo eumacs ^psre in nauim,amp;^ ftatim nauis fuit ad terram in quam ibant.

eft ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;familiari metum omnem illis adimeret, loquutus

“fts:Ego fum, nolite timere, fignificans nullam quamlibet atrocem mundi quibus adeft dominus. Adeft autem omnibusnbsp;J. ulcp ad fæculi,qui fimplici firmaç fiducia pendent ab ipfo.Difcipuanbsp;admagiftri uocem, cupiebant ilium in nauim recipere,nbsp;rû ^^^’^illiinetuenteSj uteratillorurn imbecillis ac uacillans fiducia.CaetCanbsp;lefus demonftraret fuis, uirtute diuina geri totû quod gerebaanbsp;fuiffe fedatam, nauis quæ paulo ante hinc at^nbsp;(,5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aber at à li ttore,fubito appulerat terræ qua petebant.His argumen

^itas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc diligenter infixum eft animis difcipulorum,quorum credit

modis erat formanda confi'rmanda^.C^uod uero diftipuli domi iter urn in nauim, ÔC hoc indicium eft paruç fidei,quiànbsp;dominum fomniabat,adeó nos quoq? tardi inuem'mur,quannbsp;‘ideiti Chriftus non opus habebat nauigio, quin cum in medio maris do^nbsp;n^j^^^fletapudnauim,effet^diftantiamagnaadlittus, curauittarnendominbsp;momento nauis perueniret adlittus.Fidelis italt;^ dominus non fianbsp;ultra tentari quàm ferre poffunt.

turba que ftabat trans mare, uidit quia naui'cula alia non hifti* fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lefus in na«

Tik‘difcipuli eius abqffent: aliæ uero fuperuenerunt naues à ^hade iuxta locum ubi manducauerant panem,gratias agêtes deo»nbsp;geft^fomnino latuit hoeprodigtf : nam poftridiequàm hæcnbsp;qiræremanferatin ulterioreripa lacus,quum uidiflet quod ilnbsp;r^æ^*^^^“*culapræter unam,qua tranfmiferantapoftoli,quos cum ui«nbsp;àfittore, certum habebant cum illis non fuiffe nauim ingreûnbsp;^‘W«i,fed foios difcipulos abiffe, mirabantur quo nam ille fe fubduxiffet.

71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MEN TARI VM

quod ne mane quidem ufquam apparereqdiu multum^ defyderatus à popn« Io quern pridie pauerat,Sufpicantes autem ilium non diutius abfutunim afuisnbsp;difcipulis,qui prçceflerant dccreuerunt 8C ipfi traijcere,fi forte ilium in ultcrionbsp;V re ripa polTent inuenire, lam autem aderânt illic naues aliquot,quae uenerantnbsp;non à Capernaum, fed à Tiber iade, qua: ciuitas ÔC ipfa littoralis baud proculnbsp;aberatab co loco, ubi paßifuerantquinep panibus ordeaceis,0u affatim faturanbsp;tijgratias agentes deo,qui talem prophetam mififîet populo fuo. Hgc omnia dinbsp;, da funt,quo magis commendetur QC uerius agnofcatur miraculû,Cmnis tur*nbsp;ba dabat teflimonium, Chrifium abfq; nauicula mare tranfifle, unde ÔCualdcnbsp;admirabantur,Signanter autem addidit,dominum egiflegratiaSjCum ipfebç*nbsp;nedidione fua multiplicaflet panes : tarnen gratias patri agit, utq; nos diuinisnbsp;bénéfices ingrati non fimus, id^ non corde tantum agamus, fed uerbisnbsp;gnis addeigloriamamp;proximorumexcmplum. Praeter potentiam donnnn*Jnbsp;hoc ab Euangelifia tot miraculispraedicatam, utfidere nosillidoceret,»!^^*nbsp;quoq^ obferuandum efl nos beneficia dei fine tentatione non fatis eriidirejnccnbsp;dominum commendare, Quapropter nequaquamdcfpondendus eft animusnbsp;cum aduerfa inciderinc»Domini fumus,in bonum noflrum aduerfttat^s nobisnbsp;deus ut noflri amantiffimus immittit« Stupet alioqui ad diuina caro,neq pro«nbsp;fperis ita utaduerfisexcitatur : demum rede dei quoq; beneficia agnofdmus,nbsp;ubitentationibus defyderium corum in nobis extimulatum efl

Cum ergo uidiuct turba,quia lefus non effet ibi nelt;^ difeipuh dus, afeenderunt in nauiculas, 8c ucneruntCapharnaum quasrcntcskiuni«-Et cum inueniffent cum trans mare, dixerunt ei : Rabbi, quando huenbsp;ueniftiC

Qiium ha: naues adeflent ad.turbam tra{jciendam,nec lefus multum quç» fitus ufquam inuenirctur,confcenfis nauigtjs traiecerut Capernaum,ibiqu^*nbsp;fituri lefum, quod illic haberet domicilium,0^ quod feirent apoftolos eo traie*nbsp;cifle.Hic ubi repertus efl Iefus,uiderentcp ilium traieciflelacum,quumnbsp;nullam fuifle nauem qua potuerittraijeere, demirantes quopado tranftifl^nbsp;cum, rogant eum:Ma^fler,quando hue ueniflifeupiêtes ex ipfo tempo^*-^nbsp;ligere quomodo tranfiflet: fufpicabantur enim 6C hie rem miraculonbsp;quemadmodum pridie paueratimmenfam multitudinem Jam autem ardornbsp;le fuperioris diet refrixerat, quo conabantur ilium uelinuitum adregnujape*nbsp;re Jefus autem ne uideretur oflentarc uirtutem fuam, ad ea nihil refpondet,unbsp;tniraculum maiore cum fide difeerent ex difeipulis,nbsp;nbsp;nbsp;ex copertis argum^^*^*

Refpondit eislefus, 8c dixit : Amen amen dico uobis, quaerius me non quia uidiftis figna, fed quia manducaftis ex panibus,5^ fatuMt*nbsp;ftis,Operamini non cibum qui périt, fed qui permanet in uitamnbsp;nam, quern filius hominis dabit uobis:hunc enim pater fignauit deus^^

Refpondere hie 6^ non raro alias aliud non intelligatur quam libere loqu^ palam dicere Hebraeorum more. Cæterum affedum multitudinis nololunbsp;inconflantem,fed etiam craifum minime^ dignum Euangeltca dodhinaj^*nbsp;rigit obiurgan'one feuera, quod cum maiora uidiffent miracula, diuina uunbsp;tern teflantia, tarnen magis illos commouerit faturitas unius conuiutjnbsp;ternæ falutis defyderium, pluriftç facerent corporis pabulum, quo reip^^nbsp;pofl perituræ fubinde ad tempus fuccurritur, ac non multo magisnbsp;ilium cibum, fine quo périt in aeternum anima« Deinde quod de fe

IN rOÄNNEM. CAP. VI.

featirent, utexifhmarent ipfum inhocæderc miracüla,ùtmundaftSfègiium promentoreciperetà tumukuariamultitudine: qui non in aliud pro temposnbsp;•^isratione miraculis aliquot fpecimêpræbuit diuinæ uirtutis fuæ,^ ut per hecnbsp;4^æfenfîbus corporeis perfpiciebantur, fidem conciliaret fuæ dodrinæ,quænbsp;pollicebatur,quæ fenfîbus corporeis percipi non poterant, ÔC hacratione runbsp;adhuc amp;imbecillesgradibus quibufdâad fublimiorafubueheret, Quemsnbsp;’^'Hodiim enim fidus præceptor optaret û fieri poflet, difcipulum ilico capaanbsp;efle totius artis tamê interim fingit ac format ingenium rude quibufdamnbsp;®^entis,donee ad exadam artis cognitionem prouexerit,ut iam rudimentisnbsp;’s non fît opus^Et quanquam qui docet,no fine taedio infumit operam in traanbsp;^ndis dementis,tarnen hoc tædium fpeprofedus deuorat,modis omnibus adnbsp;, ut quàm minimum temporis in craflîoribus illis conteratur.Iefus itatpnbsp;‘^’cquoque fuam declararetdiuinitatem, quod non ignoraret illorum cogûnbsp;j^^’ionesquum uideret turbam ad fe rurfus confluere, fimilibus miraculis in»nbsp;‘intern,q^æ uentrem expièrent potius quàm mentem erudirent, ex occafi'oanbsp;Obi femel præbiri docet qui cibus illis potiflîmum fît expedandus.Loquuanbsp;autem in hanc fententiam, Profedo uerum eft,inquit,boc quod dicam,nbsp;me m3giftrû,non quod auidi fîtis meæ dodrinæ, quæ tota fpiritua»nbsp;éanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod humana leuia^ commoda uenemini,quæ uobis pluris funt

ç nbsp;nbsp;nbsp;funj longe potiora.Et nuncauidis ftudtjs me quæritis, non perinde ob

4uac uos ad fublimiora prouocare debuerant, fed hefterna faturitas uos ^°’^’’^ouet quàm admiratio diuinæ uirtutisnbsp;nbsp;falutiferæ dolt;îrinæ,cuni

ftim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrina magis uobis pendendum fuerit:ac remmagnarn exia

tQr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnum eft

alioqui periturum pafcere,nec décrit cibus inhiantibus Euangç Qiiin omnem curam conuertite ad eum cibum parandumjquinbsp;Qiienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cocodione, nec corporis uitam ad tempus breuc prorogat,

fhj^î’^^^niodum cibus panum mox récurrente fame,fed permanet infiopiine, adeo^ fubftantiali pabulo uegetâs animam, tribuens illi uttamnbsp;panem tam eximium dabit uobis filiushominis,fî uiderif uosnbsp;’Ppetentes ÔC fârnelicos.Siquidem hune hominis filium deus uoleris hunbsp;Vi( ?§cneri largiri ad falutem ac uitam çternam,in hoc peculiariter confîgHanbsp;’’’fbP tribuens in eledos omnes, ÔC miraculis illi concilians authoritatem,nbsp;Uç^j.'^tualem cibum imparttat omnibus auidis æternæ uitæ, N on enim in hocnbsp;«n^j. ‘îj tnundum, ut uel fibi paret honorem huiùs fæculi,uel alios mûdi comanbsp;, fed illud magis agit negotium, ut homines à fordidis curis euehatnbsp;ko ’’^^’tircrum cœleftium.Loquutus uero eft hic dominus de quotidiano cLnbsp;uocatjfed fub illo licet intelligere alia.Qiiicquid arripucanbsp;^’honbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofueris in illud,eft cibus qui périt, ôô qui non fuftentat perpetuo»

’iw nbsp;nbsp;nbsp;tantifeceris uel opera,uel quæcun^ magna uidentur,ut omnem fi

ponas, rede cibus quipérit, dicuntur^Vocatnos Chriftus fema ’lUoç ^’tta,ideft ad feipfum. Ipfeeft panis qui manet femper,uerbum dei,nbsp;^^t coelum Ô6 terram, ÔC quo totus fuftentatur mûdus fouetur^:fi illudnbsp;f’tle J ’^°fier fuerit, amp; traiecerimus in animum noftrum firma,effi'caci,6C uiuanbsp;'Ï^^.PQ’^timus femper uiuere» Vna Chrifti peribna utriufîç naturæ idioanbsp;uitam æternam, quod hoc loco filio hominisnbsp;J P*quot; 5 propter adiundam diuinam naturâ uerbi in humana naturaîquafinbsp;’ ^§0 quem habetis pro uulgari aliquo homine, dabo uobis hue cibum,nbsp;Gg

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MM ENT A RIVM

i

quem $)Cpater deus fibi obfîgnauit,amp;: incarnationis myfîeno mifîtmmSdiim, ut per prophetas dudum promiferat,amp; ut uerum ac proprium fuum filium ef^nbsp;lë declarauic, ÔC fegregatum ab aitjs dignitate, gloria QC potenria fîngulariternbsp;defignauitjUtfanAos omnes alios antecellatjfît^redemptor amp;lbencfadorhu«nbsp;mani generis S)C elecfîorS faluator, fpiritu fuo unxit fine menfura,in hoc ipfumnbsp;conftituens, uthoccibo myfiico QC cœlefti homines pafcatin uitam æternam.nbsp;Dnbsp;nbsp;nbsp;Dîxcrunt ergo ad eum:Quid faciemus ut operemur opera deiCRc#

fpondit lefus, amp; dixit eis:Hoc eR opus dei,utcredatis in eum quem mi* fitille.

Hacc rudis turba quum non intelligeret ac ne animaduerteret quidem, ta intenta uentris negotio,refpondit hune in modum:Quoniam admones nosnbsp;ut operemur cibumquendam quimaneatin nobis, adfercns uitam æternam,nbsp;' quid igitur faciemus ut operemur ea quæ deo digna funt, uitam promf^nbsp;mur acternamc’Quorum^atia te dicis uenifle in mundumfDominus nihilotnbsp;fenfus tam craflb refponio,pergit eos paulatim ad perfediora euocarcSi quç*nbsp;ritis,inquit,quod fit opus quo demereamini deum,qui ipiritus eft,6^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J*

bus deledatiir,non eft immolatio uidimarum,no ccremonialis obfif uatio lab bati,non lotiones,non ciborum deledus,non uefiitus religio,non caetera quacnbsp;corporalibus confiant ceremonijs, fed hoc efi opus quod à uobis flagitat deus,nbsp;ut credatis filio fuo quem ille mifît, per que uobis loquitur,in quo benedicuiunbsp;tur omnia,ut habeaus omnem uefiram fiduciam per me in deum patré. Siquianbsp;dem me mifît, ut promiferat faluatorem mundi,amp; tollentê peccata toousmunnbsp;dtFidemuero proprie non dicimus elTe opus quod nos operamur/od fpiritusnbsp;fandi operatic efi,ôô tradus ille patris, undio amp; illufiratio, cum impenfe pla*nbsp;cet nobis dei gratia per filium dei mundo promifîà et exhibita, ut fine cunda«nbsp;none de domini gratia præfumamus: quac certefiducia non nos relinquetouonbsp;fos, fed in Tandis operibus negotiofos,in quibus tarnen pro nobis nihil gloria»nbsp;bimur,fed4n Chrifio«

Dixerunt ergo ei : Quod ergo tu facts fîgnum,ut uid^amus amp; cred^ mus tibifquid operarisfPatres noftri manducauerunt manna innbsp;tOjficut fcriptum eft:Panem de ccelo dedit eis manducare»

ludæi intelligentes quod Chrifius pofceret fibi credi, ut^ magifirum ttt mnibus audiri,èduciam^ in fe reponi,rati hoe efle indignum ipfo,ut qtt'nbsp;dum ea figna feciflet,ut talis merito haberctur,nêpc ut Mofes,dicebant:Qp‘’^nbsp;fignum fa cis tuf quid ita pracclarum operaris utuidentes tibi adefie deum,om»nbsp;nibus uerbis tuis fidem habeamus fSemel pauifii nofirum quincj milia e qum»nbsp;que panibus Sgt;C duobus pifeibus, à Mofe autem duce fandifli'mo patrum no*nbsp;ftrorum circiter fexies centena milia pane dccoelo depluto,quem ideo fcripm*nbsp;racoeli SC angelorum panem uocat, aliti funt ton's quadraginta annis.T^^^^’înbsp;hil adhuc tu defignafla.Pracfiat igitur nos Mofis quam tuos difcipulos eflo,0c anbsp;uerbis illius potius quam tuis penderc. San's apparet hos non fuifle ex iHis qutnbsp;paulo ante uifo miraculo panum dixeranq Hie efi uerc propheta ilk,qui uc^nbsp;turus efi inmundum, uolebant^ hinc cum regê confiituerc: nam proph^^nbsp;ilium Mefliam feiebant promiflum populo, ut rex cius eflet,necp intclligob^^^nbsp;eum in fpiritu regnaturum, Videamus,inquiunt,æcredamus:ubiorcdcrc* *nbsp;tellexeruntpro fefe penitus dedere,6i0 ab co pendere cui credis : ficutMon^'nbsp;pulus credebatexiens de Aegypto, OptaiTentilli on'ofc cum domino

IN 10 AN N EM. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75,

amp; ab 1'pfo ïtnc laborc pafcf, uti populus olim in foh'tudine alitus fuit per mana. ' Dixit ergo cis lefus: Amen amen dico uobis^non Moyles dedit upnbsp;bispanem de ccelo, fed pater meus datuobis panem deccelouerum*nbsp;“3nis cnim uerus eft qui de ccelo defcendit,amp; dat uitam mundo.

Nonhæc tam craifa tam ingrata tam impia populi refponfio domini man« “«udinem defatigauit ab alliciendis illis ad cognitionem rerum fpiritualium:nbsp;oftentum efflagitât,quàfî prt'us nullum uidilTent miraculummec quodnbsp;“‘smiraculurn recipiunt, fed ceu præeuntes illipræfcribunt, cuius generis fi-fibi uelint ædi:deniq^ ex tarn multis quæ prifcis Hebræis exhibita legunnbsp;P’•‘jillud potiffîmum eligunt, quod ad paßum facit, ußßadeo de uentre folicitinbsp;lefus igitur diflimulans plebis ruditatem, fic paulatim ad fenfum rerumnbsp;P*rituali3 adducit: Si Mofis,inquit,ideo grauis eß apud uos authoritas, quodnbsp;Joanna uobis de cœlo dederit,atlt;p eum cibum ut cœleflê fufpicius, quod è cœnbsp;^cneritjdeo potius hacc debetur gratia,unde manna fluxit,amp;^ cui debetur o»nbsp;jj.L’.!^”i iniraculorum gloria. Neep enim Mofes hoc ex fe praeßare poterat,quinbsp;p. y aliud erat quam dei minißer : nec ille panis tametfi coeli panis didius eßnbsp;panis erat coeleflis. N eq^ enim ê cœlo uenerat,fed ex aèrenbsp;P wcbat,quemadmodum aues in acre uiuentes cœli dicûtur aues, fed panisnbsp;imaginem tantum habebat, Quemadmodum autem carnali poanbsp;0 deus per Mofen famulum fuum terrenum panem dabat corporalem : itanbsp;meus fpirituali populo per filium fuum cœleßem largitur uobis panbsp;QuTnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profedfum è cœlis, nec corpora modo fatiatad tempus, fed eis

Cor ^’^P^^’^^nt donat animorum immortalitatem.Panis ille corporeus erat,ôd dumtaxat ad tempus uitam proferebat, nec hoc quiequideratbej«nbsp;Porunico populo. Verum hic panis de quo loqUor,nec eß cor«nbsp;J nec ex acre depluit,n5 de terra gcrminat,fed animarum eß et fpirituanbsp;populo, fed toti mundo, quo reficiuntur animae fidelium ad uitamnbsp;’’tin ÄZ P^ndtam,quern anima capere poteß SiC defyderare ad fui fußentatio«nbsp;^'^’uificationem. Quod fi uos mouct author, pro Moie,quo gloriamini,nbsp;muneris authorem,profamulo dei filiu habetis dei.Simuanbsp;’ tantum intereß quantum inter corpus ôd animam,quantum in«nbsp;»nf •breui defituram Sd uitam in cœlis perennem. Significat autemnbsp;omnem cibum unde fußentätur homines, ne cogamur imanbsp;^ter fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimilaginem, fed uim illam ad aeternam animæ uita efiica«

df '^ftentatiuam, utperpetuo uiuamus,qui folus eft deifilius,per que créa« fîdeuotafide fufeeperimus uerum panem fufeipimus, uercnbsp;inßj Y^t^ni ad immortalitatem:fufctpi autem non poteft nifi fpiritualiter 6dnbsp;intern panis uerbum hoc cœlefte,çterna dei fapientia coniundïa eftnbsp;lt^ ^î'*^âtiChrifti,in qua aifumpta à uerbo uidemus dei ad nos beneuolentia.nbsp;nobis communicaret,cuanbsp;participes fuerimus, uticç Chrifto incorporabimur,ôderimus Uanbsp;uitam aeterna, ôd fpiritus ille qui Chriftumnbsp;nos.Totus autem mundus hie non intelligitur ntnbsp;fupra dixerat, Sic deus dilexit mundum, ut filiumnbsp;cçf(Ç j^^derit Ôdc. Darc autem falutem tori mundo utic^ folius dei eft. Mannanbsp;»iij.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuit ncc ulla alia creatura, Prodit entm is panis cœleftis et dtui

^’pfadiuinitatc.

Gg 2.

76 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MENT AR IVM

Di'xerunt ergo ad eum:Domine,femper da nobis panem hune

Hts auditis ludaci nee fie quidem ertguntur ad amcrem rerum cœlcftiuffl, fed adhue uentn's negotium fomniant, ft non id potius per contemptum amp;Cnbsp;fum dixerunt, intelligebant de pane quern priori die aeeeperant.Sicutmuliernbsp;Samaritana aquâpetebat, eum effet adhue rudiorjueuenirecogeretur ad hailnbsp;riendum, ita illi. Chriftus tarnen manifefte diftinxerat panem ilium, qui daretnbsp;uitam toti mundo. Illi uero faturitatem amabantpotius quam falutem,amp;fatuanbsp;r atorem ftomaehi requireban t potius quam fcruatorem animarum, lefus igi*nbsp;tur ut cxeuteret illis fomnium cibi corporalis, apertius eis explicat fc no loquinbsp;depanequtdentibus manditur, ÔC per gulaminftomachum traiedus corpoanbsp;ris famcm ad tempus fedat,(èd de pane cœlefti qui eft fermo dei patris,

Dixit autem eis Iefus:ßgo fum panis uitæ,qui uenit ad me,non efu* rict:8^ qui credit in me,non fitiet in æternum.

Ego fum pants tlle,uitæ largttor æternæ,Qut hune efuriens ad me eum^ in animae uifeeraper fidem efficace traiecerit,quod eft manducareChrinbsp;ftum J non efuriet rurfum, récurrente poft faturitatem famis molcftia,ftd peranbsp;manebitin eo qui fumpfit ufcp in uitam çternam. Et fermo meus fontem habetnbsp;aquæ fpiritualis, quæ per fidem hauritur,defyderio^ falutis per Chriftum fin*nbsp;tur,non corporaliter bibitur, Itaij qui credit in me non folum non efuriet, ue*nbsp;rum ne fitiet quidem in aeternum,Non oris hiatu fumitur hie panis coelefts etnbsp;iiitæ, fed animi credulitate me agnofeendo fuum faluatorem, amp; uitaon”^“*^nbsp;fidelium animarum,quæ cibo corporeo non utuntur,fed fpirituali,qnæ^ P’“nbsp;rituales cum fint,corporaliquocuncp reficicibo no uoluntnecpoffuntQ^o^nbsp;quot ergo diuinæ gratiæ participes fiuntnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in confeientijs fi'rmite*’ conlolai^

tur,non aliunde quam per Chriftum pafeuntur, Gratia enim per mur ad Chriftum accedentes,a quo tota fi'delium uita pende t,qu em adrr.odumnbsp;id experiStur fideles. Venire ad Chriftum eft credere Chriftum effenoftrutn,nbsp;nobis datum,et omnia nobis bona cum eo fimul conceffa,utfie animus impleanbsp;tur,alioqut inexplebilis quibufeuq^ externis, ea tenus, ut ne myfteriorn quotpnbsp;perceptio ipfa animam fatiet prius Chrifti gratia non fatiatam, Symbolis attc«nbsp;ftamurdefyderium gratiæ fiC pietatisucræ, quærere falutem amp;remiflîonemnbsp;peccatorum,quæ per fidem aflequuntur,quorum fides no cxtinguetur,quananbsp;doquidem in libro uitæ feripti funt, etiam fi ceciderint à domino reftituuntur:nbsp;fernen enim eorum perpetuum eft,fides feilicet in deum,quç eos iugiter ad menbsp;liora inftigat, àC ne in agnitam domini uoluntatem pecceni hortatur ac retra»nbsp;hitjièd utcarnis tentationirefiftatur femper,

Sed dixi uobis,quia amp; uidiftis mc,8ô non creditis»

Hæc ideo loquutus fum uobis, ut intelligatis uos ucftra culpa perituros,fî perftiteritis in ucftra incredulitate, Panis hic nuUi negatur à pâtre, amp; uobis o«nbsp;mnium primis oblatus eft,fed magis uos tangit panis interituri folicitudo, V i«nbsp;diftis me maiora præftantcm quàm R uos manna pauiffem, feliciora quoiç polnbsp;liceor, SC tamen non creditis me effe quem efle ex fa dis didis^ uidctis,quia ànbsp;pâtre mihi donati non eftis,

Omne quod dat mihi pater, ad me uenict ; amp; eum qui uenit ad me, non eijciam foras,

Nec tarnen otiofe miferit pater hune panem in mundum, ctiamfî uosper incredulitatem eum faftidieriu's. Non décrût quibus hic panis uitam æternamnbsp;fît

ÎN lOANNEM, CAP. Vr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

ßtallaturus, etiîiG totaîudæoru natio filiureiecertt, ob hoc ipfum 8^ in de5 ima pia,quodfih'um quem ille ad totïus mundi falutem mifît afpernatur : pater enxnbsp;meus non foliim ludæorum fed ÔC omnium Gentium deus eft.Ex me nihil ha=nbsp;beo,quicquid autê mihi dederit,cuiufcuncp gentis fît, hoc ad me per fîdem ue«nbsp;nier, etiamfîfîtàlegeMofai'ca alienum.Quilqui's autem admeuenen't,non eîfnbsp;ciam foras, atqp utinam omnes ueniant; uult eni'm pater quantum in (é eft omsnbsp;nés homines per fidem faluos fieri. Vos autem uidemini ex adultéra progenienbsp;£lt; non lucis filîj elfe, ad me non uenientes uel credentes ; fides enim indiciumnbsp;f ft flit or um dei,per quos deus augetfuam gloria, quos et uacuos non dimittet,nbsp;quia defcendi de cœlo, non ut faciam uoluntatem mcam,fèd uolunnbsp;*3tem eius qui mißt me. Hæc eft enim uoluntas eius qui mißt me, pa«nbsp;^iSjUt omne quod dédit mihi non perdam ex eo,ftd refufcitem illud innbsp;^louiflîmo die*

In hoc ipfum defcendi de cœlo,non ut faciam quod ipfe uolo,uelut diflên» ^ens a pâtre, fed quod uult pater qui mifît me,à cuius uoluntate ÔC beneplaci»nbsp;*0 mea uoluntas non potefl:diffîdere,quum fît eadem uoluntas.Haec eft autemnbsp;^’olûtas partis qui mifît me ut quicquid ille mihi per fidem tradiderit,nihil exnbsp;'° nepereaf me feruante, ne quod pater tradidit ad uitam, mundus rapiât adnbsp;’’’Qfteni, Quod etiamfi corpus humanæ naturælegemoritur, fupereft tarnennbsp;^ftor hominis pars, uiuens anima, atcß utrurfumtotushomouiuatper me,nbsp;. nit Sc iiiu J pater, ut corpus quocç defundum uitæ reddam in nouiflîmo dienbsp;^confummatione fæculi,ut deinde uitam cternam percipiat in corpore fîmulnbsp;anima,quatn hic uiucndo huiufmodi in Chriftum fide uiuere coepit, SC fern»nbsp;^'^nrus.Hic uero guftum tantum uitæ cœleftis utcum^ aftequitur, A«nbsp;ƒ? ^mego uiuifi'cus,ut credentes in me non folum no fînam per ire, fed reftunbsp;in die ultimo QC uitam dabo omni carni.

çjp ^æceft autem uoluntas patris met qui mißt me: ut omnis qui uidet .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^ credit in eum, habcat uitam seternam^ôC ego refufcitabo cum

“’quot;ouiffimodie.

ater per filium uitam largitur æternam omnibus, id^ non per legem Mo fîdem Euangelicam. Nihil agit pater nifi per filium,qui uerbonbsp;h’emnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôf adminiftrat. Proinde qui non agnofcitfîlium,is nec pas

*n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refîftit filio,refîftit et patri. Pater eft inuifîbilis,fed uidetur

• °’ Qnifquis igitur uidet filium QC agnofcit eum,ô(C illius didis credit, Ô6 fi fij^?Iynceraadhæretj non patietur ilium perirefilius, Sed etiamfi mortuusnbsp;fils ex uoluntate patris refufcitabit eum in nouiflîmo die, ut iam toxnbsp;iç^f^^nima corpore uiuat unàcumfiIiocuicredidit.Hancpoteftatempasnbsp;, utmortuis etiam uitam reftituat. His itacppræfcriptis fententijsnbsp;Chriftiincomparabilis dignitas/idei ueræpræftantia,imnbsp;t eledionis diuinæ,utnemoChrifto fîtimquâcrediturusnonnbsp;’pntre, filio^ donatus : fie nemo quoque illi donatus, non ueniet adnbsp;uenerit nunquam poterit ab ipfo auelli.Fortior namc^ is eft qui innbsp;quàm qui in. mundo.Non glorifîcantur nifi iuftificati, non iuftifi«nbsp;uocantur nifi prædeftinati. Hi autem ad uitam prædexnbsp;fjç . ® deo æternum uiuent certiflîme, nec polTunt perire conjxa decretû dei,nbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacile perfuadentur, ÔC fpiritu fando donatis renatis^ ex deo. Qui

Oîi hæc pariunt ignauiam, fed potius amorem in fe dei accendunt,6f ad Gg 5

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cohmentarivh

omncbonum excitant, Vtique quo matorem quifq? dei erga fe amorcm agno lcit,eo ardeniius ilium redamabit.Reprobi fi iftis offèndantiir jmirum nonelhnbsp;nulla enim re nonoffènduntur illi,Sacra fandis S)C eledis fcripta fiint,ïjs debetnbsp;lucide dare impartiri,iftis proficient facra dogmata,quae 6c' credentad falihnbsp;tem,quicquid inde ueneni more aranearum reprobi hauriant.

i Murmurabantcrgo ludæi de illo, quia dixiffec: Ego fum panisufc uus qui de cœlo defcendi, Sgt;(. dicebanttNónne bic eft filius lofeph,cttïnbsp;ius nos nouimus patrem ÓC matremfQuomodo ergo dicitbic, Quianbsp;de ccelo defcendiC

Hacc cum dixilTet lefus, populus qui hadenus cibi fpe fer ebat utcuncp feta monem, nunc pofteaquam uident ademptam fpem paftiis corporalis,uertuflanbsp;tur adcalumniam,8C quem faturi facere regêuolebant,nunc ut humilem con«nbsp;temnuntjatcg ut arrogantem criminantur,non adhuc quidem palam,fed int^nbsp;i'pfos murmurantes, præfertim de hoc dido,quod omnium maxime debcbantnbsp;ampledi,Ego fum panis uiuus qui de cœlo defcendi Jnhiabant enim cibo^oranbsp;poris,atcß hoc dido fibi uidebantur delufi,quum res longe præftanrior oßerrcnbsp;tur,quamilli expedarant, OiFendebatautem illos imbecillitas human! corpo*nbsp;ris,quod tantum cernebant oculis corporeis, quû etiam ex didis fiCrisq; diui»nbsp;nam uirtutem perfpicerepotuifTent, fi habuiffentoculos fi'dei, Nonne, inq«^nbsp;unt,hic eft filius lofeph fabri, cuius nos etiam de facie cognouimus pattern anbsp;matrem,homineshumiles6ótenuesî* Porro cumnuper fitapudnosnati''®^^nbsp;terris,homo ex'hominibus,quemadmodum nos, qua fronte dicit fcnbsp;fe de coelis fAut quem alium patrem nobis memorat,ut fe longe maiotem MOanbsp;feoftendat,6Cdeum efle pronundet,6lt; quod infe credentibus uitatnlatgwturnbsp;aeterna, feruet à morte quos uelit, 6C in nouiffimo die reftituat uitx beatx lemanbsp;per duraturæ, ut fe dicat panem qui de cœlo defcenderitfSemper in turba fontnbsp;tudiciauariafohifmata ÔC murmura, Multiceps beftia uulgus, Erantin turbanbsp;qui bene uolebant Chrifto, qui ad hanc dodrinam applaudebant,ad tanta mt*nbsp;racula mirabantur. Interim erant rudes quocp ingrati6lt;^pleniinuidia,quini«nbsp;hil perpendebat fecum, nifi quod oculis confpiciebant, ideo ortö eft murinun

Refpodit ergo lefus, ôd dixit eis:bjolite murmurare in inuicetnfoc^» mo poteft uenire ad me, nifi pater qui mißt me traxeriteum,ôô ego re»nbsp;fufcitabo eum in nouiffimo die»

Hæc illis inter iê muffîtantibus, lefus fubinde declarans fcfe non latere colt; gitationes hominum,ftiperiorcm fermonem explanatpariter amp; confirmât,ut»nbsp;lt;ens:Non eftquod inter uos murmuretisde his quç uobis loquutus fum.Weonbsp;fermo meus nonhæretanimis ueftris, quoniam obftatincredulitas,Videntesnbsp;non uidetis,6C audientes non auditis,ô6 prtpièntes eftis abfentes,Qiiifquis au*nbsp;tem ad me ucnerit, uitamaeternam afîequetut, fed fide peruenitur ad me.nbsp;non contingit temere, fed patris afflatu, qui quemadmodum per filium attra*nbsp;hit ad fe mentes hominum, ita fecretis infpirationibus fidei trahit ad filium,utnbsp;per utruntç ueniatur ad utruncp, Nonimpartitilletantum munus nifi uolenttnbsp;bus SiJ^auidis, Quifquis autem promeruerrt fuaprompta uoluntate pio^nn*nbsp;dio ut attrahatur à pâtre, per me uitam æternam confequetur,Nam ego mot«nbsp;tuum etiam ad^itam, utdixi,reuocabo,quum uenerit illefupremus dics,qnonbsp;cdnfummabitur piorum félicitas ÔC impiorum exitium. Rem magnamnbsp;qui mihi credit, fedlioc ipfum debet patri, fine quo nemo poteft credere. Neenbsp;tajnsn

IN lOANNÉM, CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

excufantur à cnmine, qui non credunt,eo quod non fucrunt at acti, Pater enim quod in ipfo eft pro infinita bonitate fua cupit omnes attra»nbsp;tarnen compeliere uult nolentes* Qui non attrahitur ipfe in uitio eft,nbsp;fe prana noluntatefubducituolentiattrahere,Humana difeuntur humaanbsp;r Hanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;philofophia cœleftis nonpercipitur,nifiarcanuspatris afflatus

’^datcor docile* Homines pi) auditis benefietjs dei per Chriftum immutana ’‘‘ofeiunt^ deum non effe fallacem,Qui ita tradus fuerit ilium fufcitabo.Tranbsp;j^^^'nautem uenire ad Chriftum eft eredere:credent autem, qui patris beneuonbsp;filium propter mundi ÔC noftram falutem miienbsp;'*Nihil tarn effteax ad conciliandum in nobis amorem dei SC fidem m cognûnbsp;r Chfiftn Porro ut hoc beneficium agnofcamus/necefle eft ut paternbsp;J. ^flet, Caro SC fanguis non manifeftant,fed pater in cœlisîquia fequentia G.

*^dicant mentem hanc efle uerborum illorû, eum^ de döno deiloquûHoc facit Ijcentiofos adfine frenopeccandum, fi agnofeanthaneboanbsp;^on aliundeprofi'cifci quàm à deo» Pater nos ad filium trahit,no eft idnbsp;j^^nusi libertate noftri arbitrtj» Qiianquam certum fît in homine uoanbsp;rebus aliquo modo liberam, in his uero quai funt gratiacnbsp;pendêt à deo, ut fît plane impiû hoc nobis adfcribere,Chriftns quoepnbsp;9(jnbsp;nbsp;nbsp;^^fî^itat bonos ÓCmalos, fed imptj licet reiriuifcant in carnCjnon tarnen

c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, fed ad miferrimam uitam, ut fatius fitillos nunquam natos effe $

'^Sarariddeo.

fcriptum in prophetis:Et erunt omnes docibiles den o^^Q^nimirum eft quod olim etiamfore praeditftum eftaprophetiszEteruntnbsp;®nbsp;nbsp;nbsp;dodi.Apud uarios id prophetas habemus,Efaiç i i.RepIeta eft ter

domini, ÔC 54* Erunt omnes dodi SCc^Hfere.juNon docebit unuG fpiritu meo efFundam fuper omnem car«nbsp;5^ ' næc eft dodrina dei, quando cor rede perfuadetur de his quae dei funt, *nbsp;hoftræ falutis, Proptereanon reijeitur apoftolicum minifterium : naninbsp;fatebuntur Chriftum elTcredemptorem, hoc fcribetur in pedoanbsp;ç(|nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utuerbum dei locum habeat. Verum omnibus fidelibus concelTum

ament, fed ut propterea fcripturam omnem pofli'nt enarrare non omnes.

qui audiuit à patre 3c didicit,uenit ad me,bJon quia patrem H^ifquam,nift is qui eft à deOjhic uidit pattern.

audiuitcorporeis auribus fermones meos,nifi prius intus alts (jtjj-^etam patris uocem,quæ mentem afiflatinfenfibili gratia fidei.Proindcnbsp;præbent idoneos hoc afflatu,hos ficattrahit pater, ÔC is demum ue«nbsp;tUr fio fuerit attradus. Deus enim fpiritus eft,nec auditur nec uideanbsp;^P*^*^*^^^*^*^®* Etftc uidifle fi'c audilTc falus eft:filium multi uidebunt SCnbsp;malo. Quin 5Cinterfilios deiillepatremuidebitaliquomodo,quinbsp;ut pattern quis unquamuideritnifi per filiuoftendentem.nbsp;dicemus pattern cui non eft filius fSC quomodofilium cui no eft panbsp;^otinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura nemo perfede nouit nifî folus filius, Primo hoc nobis

3gnofcamus pattern, quia præordinati fumus in numerS filiorum fîio fpiritu nobis communicauit,Sed tunc agnofeemus pa«nbsp;filium cognouerimus^, ÔC immenfam fuam bonitatem quam in filionbsp;fumus.

Gg 4

So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commemtarivm

Amen amen dfeo uobïs, qui credit in me, habet uitam aEternam,E* go iumpanisuitæ»

Excutite ex ani'mis ueßris fordidas curas huius uitç corporalis,adnitentes ut uitam æternam fpiritualium bonorum auiditatc confequamini. Excidatuonbsp;bis panis iHe,quo fatiantur corpora,appetite panem cœleÔem, qui uitam largtnbsp;tur aeternam«Is fide fumitur,amp;^ fides à deo patre efiimpetrada.Illud habctc pronbsp;indubitato,quifquisfiduciam habet in me,is iam habet uitam aetcrnam,quuinnbsp;fontem habeat immortalitatis.Ego fum ille panis,qui uitam prçfiat,non corponbsp;ralem ac temporariam,fed animae fiC çternam.Sed uirtus ifia in Chrißo eft,uernbsp;bum caro fatfium, quo uerbo mundus amp; conditus efi amp; fubfifiit« V ndc redenbsp;dicitur panis uitae id efifuflentaculum animarum dC totius mundü Fideliu*’*nbsp;efi ergo credere in Chrifium, non in quaecunep terrena peritura ÔC corpora«^»nbsp;quæbeatum non reddunt, quin potius conuer tuntur ad Chxiftum, non gïor**=nbsp;antur inpatribus, uel in eorum manna, ut fupradixerant. Patresnbsp;derunt fiCc, Huic obiedioni nunc uberius refpondet, Ô6 ponit difcrimen internbsp;panem quem iUi manducauerunt in deferto, ÔC intzr cœkftetn panemnbsp;ipfeeft.

Patres ueftri manducauerunt manna in deferto amp; mortui funtHic cft panis de cœlo defcendens, ut ß quis ex ipfo manducaueritnon mo*nbsp;riatur»

Manna quod per tempus aliquod ederunt uefiri maiores in deferto, 5^^*^ quam è cœlo defluxerit ut uos putatis,nihil tarnen aliud eis praeftititnbsp;nis triticeus aut ordeaceus«Ad breue tempus famen corporis pepu^tjO^®^*^^“nbsp;curfur am ac denuo cibum flagitaturam, non autem praefiitit eis immortaUta«nbsp;tem : nammaiores uefiri quamlibet felicesquotquot illo mannauefeebanturnbsp;mortui funt. Verum illi patres ex eis qui tunc habuerunt ueram fidem in C nrinbsp;ftum promiflum 8lt; uenturum,pro peccatis mundi fatisfadurum,quemaomonbsp;dum Mofes amp; reliqui,hi tune quocß uitam anima: habuerunt,arrant feilicetianbsp;(utis SC beatitudinis cœlefiis, fuo tempore perficiendæ : no propter externumnbsp;ilium cibum,fed propter fidem in Chriftum,qua 6C nunc faluantur fideles,nbsp;dentes exhibitum Chrifium abfiulifle paffione QC morte fua peccatamnndunbsp;ïfie enim panis confirmât omnes ÔC conferuat, Eadem ergo fide qua nos falualt;nbsp;mur SC illi faluati funt,eadem fide eundem comederunt facramentalitcrnbsp;nos eundem fumimus de exhibito Eucharifiiam celebrates cum fymboiis. nnbsp;autem panis falutis è cœlo efi«Non igitur necefie efi ut ullum manna flagitetisnbsp;de cœlo,quum panem habeatis uere cœleftem, præfentem ÔC paratumnbsp;qui uitam largitur æternam,fî modo fumatis per fidem« Hie Ibient ea quç C.nrnbsp;ftoipfipotiflimumquidemcopetunt etiam elemetis proprie attribuerc,qr’®nbsp;plane fideiChrifiianæ indignum efi, ut credamus omnes qui facramentalm^®nbsp;fignis aluntur habere uitam aeternam«Non hue fpedant uerba ChrifitSi Cnrnbsp;ftus à nobis creditur 6C uerefentitur redeptor humani generis, certe nobis onbsp;panis uitac, etiam fi fine fymbolis fic credamus.Ex Chrifto uitâhabenius,nottnbsp;iithocfacramentis proprie tribuamus uel pani,quia plcrofc^ uidemuspartift““nbsp;pes facramentorum corporis SC fanguinis Cltrifii, qui tarnen nonnbsp;ni à fide. Non enim contingit uita nifi tjs qui filij funt Abrahæ per fidem.C r^nbsp;ftianus facramenta percipiens dominicæ menfæ toto tunc animo intennisnbsp;in ipfum fpiritui pracfentem Chrifium,illi grattas agit:ne^ falus animat

IN lOANNEM, CAP. VI» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8l

uita in pane eft, fed in Chn'fto. Qui uere agnofcunt Chriftum flli fci'unt Chn'a ftum efle panem, hoc eft fpiritualc animae cibum fouentem 8C conferuantemnbsp;ipfam in uiram æternam ÔC cœleftem,E cœlo defcendit uerbum dei fadum casi^nbsp;ro,facrificium quocp pro eledis omnibus,pro quibus ÖC mortuus Chriftus eft*nbsp;Qui comederit hoe pado per fidem ex illo,non peribit,

Bgofumpanisuiuusquidecceïo defcendi. Si quis manducauerit cx hoe pane, uiuet in æternum, ôô panis quem ego dabo, caro mea eft»nbsp;pro mundi uita.

.. nbsp;nbsp;nbsp;^go fum panis ille, uitæ immortalis largitor, qui folus de cœlo defeena

î que uos offenfi corporis huius infîrmirate, nihil aliud efle putatis quàm Toa ÔC Mariç fîlium»Sum autê fermo Sô uerbû dei patris,cui qui crediderit ulnbsp;habebit immortalem. Si quis hûc panem cœleftem traiecerit in animae fuaenbsp;, uegetabitur 2C adolefcet in uiram çternam, Manducare enim alias eftnbsp;‘ratjeere cibum in omnes partes corporis, qui non alTuatur corpori fed agnaanbsp;faturdta hic manducare panem cœleftem eft tratjci eum intra cor,fieri^ coranbsp;'suitam acrccreationem, Cernere autem facramenta, tradare manibus,uoanbsp;r^repanem,non eft manducare Chriftum,fed corderenafei, QC uiuificari fpirinbsp;corde timere Slt; credere,per^ fidem ueram uniri Chriflo,id demumnbsp;p/'^.^^oducare eft Chriftum, Quod autem manducare fitcrederc,cxpofuicnbsp;rnius in principio huius eontionis,Qiii creditin me habet uiram æternam,nbsp;rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caro non prodeft quicquam,Significat his uerbis fe daturum corpus

JJ nbsp;nbsp;pronoftra falute,qüod QC uoluit à nobis per fidem manducari. Omnibus

inffefe exhibuit, per fpiritum perfuafît uc tu ^’^^’^*hxum fperarent, certicp effent carnis fuæ immolatione falutem ipiôanbsp;j^f”'partani,Sic datergo fuam carnem in cibüm,dum fidein carnis fuàî immonbsp;’°nein ætema falute certos reddit, ÔC tune ad æternam uitamillam refieünbsp;dubitamus nos propitium habere deum ôf patrem: atcçnbsp;taiîi^ •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or^r'^hus peccatis puri,Slt; ueraiuftitia pleni,æternam ÔCbeaa

pâtre uiuamus.Auxit præterea abfurditatem,quam in» d-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;panem ilium uiuifïcum quem tantopere commendaa

a • carnem fuam,quafî diceret, Videtur uobis plufquam abfurdum co qnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueniffè è cœlo, ÔC uitam largiri fempiternam in me credentibus,

y ut uos putatis,filius Iofeph,homo caro amp; fanguis, Vtdicâ uobis iqç eft uteuneß acceperitis, hic ille de quo difputo uiuificus panis, hæcnbsp;^hjOec percipere uitam alia ratione unquam poteritis,nifi per fidemnbsp;carnem pro peccatis mundi oblatam nunc interim offerendam,nbsp;EtenimChriftusuthomofiCcaro8Cfacrifi'cium

hiitj, P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;offèrens, mediator eft dei SC hominum : ideo cum adeo eius

offenderentur, cœpit ille adhuc humilius de fe loqui,ôf carné fuam ‘•^hum pafeentem in uitam æternam, àd intelledum prædidum,nbsp;’’Otiip ^^^^quot;'hishieponitur, Dabo,cumliterahabet,Panis quem ego dabo canbsp;‘^^ho pro mundi uita: primum Dabo fie accipiatur,Chriftusnbsp;cqqjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuam elerftis cibum uitæ æternæ promifît. Id autem facit,

docet, fe nos immolatione carnis fuæ redemiffe, Ipfe namq^ ditqrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^‘^^fîeans eft, qui in æternum fatiat ubi editur,cognofcitur,cre«

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poteft faluator agnofei nifi agnofeatur pro nobis fatisfeciffe. Ipiè

P^ßis dat nobis panem, id eft ipfe reficiens QC fatians mentent in uita æter

81quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVÎ5

nam, hoc nos ordfne refïcit ÔC fatiat,quod pn'mum dat fuam carncm/’d cfl do* nat fïdcm, qua fcimus ÔC deuote gaudemus pro nobis morre eius fatisfaâuro,nbsp;pro noftris peccatis carncm eins immolatam. Deinde dat nobis fe fecundû glonbsp;riam refurredionis, ut certi (imus cum regnare in hoc,ut nos plane ivi ftificet,nbsp;S)C reddat immortales ac bcatos» Sic pafcimur eo homine, QC per eum hominemnbsp;qui pro peccatis noftris mortuus cft QC creditur ab anima,refurrcxitç propternbsp;iuftifîcationem noftram«Hinc eo pcrducimur,ut QC ipfo deo,hoc eft diuimWnbsp;, élus qua idem eft cum pâtre pafcamur, hoc eft larti in omnibus alacrcs rrertnbsp;dei bonitate uitam fandam agamus« Haec autê per fr uitio deitatis,hîc nondumnbsp;plena eft,tum uero plena erit,quâdo extindlo per fpiritum Chrifti otnni in^no»nbsp;bis peccato,€rit in nobis deus omnia in omnibus,Dabo,fccundo didurndig^”nbsp;ficatmortem fuam, in quam cum corpus fuum dedit, uitam mundo reft'w*^nbsp;ut fit hie fenfus, Refedio qua reftciam meos, id eft qua animas rccreabo S^re*nbsp;uiuifcere faciam,pro peccatis alioqui anxias,mihi credendo,proderiteisnbsp;tarn æternam. Ea primum eft caro mea, corpus hoc quod dabo pro mund» •nbsp;ta in mor tern cr ucis. Hacc propter eos qui hinc probare conantur edi e^rnnbsp;Chrifti fic fubftantialiter, ut 0lt;S corporaliter in coena, etiamft no naturalist unbsp;localiter*Cum certo fit certius,per Edere, Chriftum nihil intcllexifle quam ernbsp;derc irt eum,Id bis expofuit,femel cum aitzQui uenit ad me non efuriet,amp;' flt^nbsp;creditinmenonfitiet. Et cum ait: Amen amen dico uobis,quodquiotedlt;rmnbsp;me habet uitam aeternam«Et iterum dixit,i!lum in æternum uidurumnbsp;I'pfum : ut uel puero liqueat, credere in cum ÇiC edere eum idem eflejJ}*** 5^nbsp;hoc allegoricos,illud fimplicitcr diciturjd quoep re uera notandumAhtnbsp;amp; hoc in loco SC in coena difteruifle de eadem r e, nempe de manducationsnbsp;nis fuæ fub nomine panis« Nifî quod in coena pane ufus eft ad plcnius- repre«nbsp;fentandum id de quo hicdocendo difleruit,amp; ad inftituendum memonaUno*nbsp;ui pafchatis,£C immolandi fui corporis,quod fiC in iymbolo facramctaliter ma«nbsp;nibus exhibuit difcipulorum*

Litigabant ergoludaEiadinuicem,dicêtes:Quomodo potefthkno bis carncm fuam dare ad manducandumf

Hoc fermonedominus lefus per ænigmata quaedam fubaperuitillis*”7^^ ria diuinitatis fuac,pcr quam fcmper fuit apud patrem deum, amp; mortis fuar qtianbsp;mundum erat liberaturus à mortis tyrannide, poftremo myftici cor{^ris, cunbsp;nifiquisperfideminfitus fuerit, amp; inhacferitficut palmes inhacretuiu,non 1^«nbsp;bebit in le uitam, Nec ignorabathorum fermonum id temporis nondum ci enbsp;capaces ludæos, fed tarnen hare myfteriorum iemina condita in animis bono*nbsp;rum futurum feiebat utolim enafccrentur,amp; frudum copiofum afferrct.Cuntnbsp;igitur hacc ill is abfurda didu uiderentur, nec auderent appellate dcminum,ornbsp;ta eft inter ipfos opinionum diftendo,altjs aliter arcß aliter interpretantibus qdnbsp;dicebatur. Etenirn quemadmodum Nicodemus non capiebat fermonem leWnbsp;decœleftirenafcentia, necSamaritana mulier intelligebat xnigma lefu dealt;nbsp;qua faliente in uitam aeternam:ita craftior populus difeeptabat qui fieri poflet,nbsp;ut homo daret carné fuam alijs edendam, fic utea fuffîceret omnibus adnbsp;actemam: inuitaratenim omnes ad edendum panem coeleftem, acdcnitpdixi^nbsp;carnem fuam efle panem,Quomodo uefcemur,inquiunt,hominis uiui catne,nbsp;nunquid uero carncm illius crudam edemus,ueluti redemptam pts tionbsp;lor Et certe funt hodic, ST fuerunt hadenus, qui ponunt modum inuinbi c j

IN lOANNEM. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85

minor em abfurdi'tatem admittentes quam illi, ut muftis qiiatßioftibus lïià in ^o§2fttur tandem quaerere ac difputare, fi non huiufmodi fua dogmatanbsp;iinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppofitum in adiedo, ut loquuntur, ÔC fint talia,quæ deo facere fit.

PolTibile ob im plica tioncm contradidionum multarum QC ridiculas diffia

C)ixitergo eis lefus: Ameti amen dicouobis,nifi'manducaüeritis F filrj hominis, Sgt;i. biberitis eius fanguinem,non habebitis uitamnbsp;^'lobis*

^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriflum loquutum fuifle in præfenti, cum noftdum inftituE

çj? fymbola cœnæ. Tum eo tempore quo iftis loquebatur,tenebantur Ca

-p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filij hominis, Quod certiflimum eft no de fymbolis illa efle dida,

^‘bum illum coelefl:em,nequaquam habetfs iam ui jçnbsp;nbsp;nbsp;uobis, Certi fumus uitam totàis mundipendere à Chrifto, maxime aua

^|. Bitarn fpiritualem.Si in gratia dei fanda ac iufta agere uöluerimus non id ^^•ïdehabemus quam per filium, fpiritu illius accepto, Caro illa amp; fanguisnbsp;humanitas uobis nunc eft admodum contcmpta, ideo uitam innbsp;Chriftum agnouifTent ut filium dei iam uitam habitnbsp;çgj. Noncalumniabantur ludaei hoc quod audiebantfeutantropophagosnbsp;bei ^^brifti efuros,nonid ex uerbis domini intelligebant,qui allegorias pro^snbsp;i^ijj^^^^bgebant, ut patet exrefponfionibus ipforum praedidisifed hoc calum-^^redJî^^'^^^’^æddixerat fe uenifle è coelo,eo^ effe deum,qui credentes innbsp;æternam,inde dice»nbsp;dec ‘, ^Qtïid ifie eillefus filius hominum quos nouimuSjquomodo iadat fenbsp;f quoip ex refpofione apparet eius ad difcipulos, quumnbsp;^^cnd'^^^^^^’^bbus, Hoc uos ofFenditfCumigitur uideritis filium hominis a^nbsp;’^bi cratprius ÔCc, Totius ergo orationis huius ftatus efl,oftendeanbsp;ilium mediatorem dei amp; hominum,qui uitam çternbsp;ôf donet, OiFendebat ergo hic illos inanbsp;bfetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tam carnis carnalis efus,^ quod fe Chriftû efle èC deum,uitæ fcia

affîrmaret. Hoc falfum de fe indicium hic fortius incre ’'ftnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Nifî manducaueritis carnem filij hominis ÔC biberitis eius fanguia

hojjjj’^Q'^babebitis uitam in uobis, Agnouit quidem fe filium hominis uilem humilem effcjfed fîmul quoçp indicauit quid in fe adeo connbsp;ueram habere eum qui non ederet carnem filij honbsp;’•'er ’ ^-bibereteius fanguinemîhoc eft, qui non crediderit per offerendumnbsp;illorum facrifi'cium fefe redemptum,amp; filium dei ac hçredem connbsp;‘quot;Sr ; Propofuit fiquidcm deus Chriftum lefum propiuatorium per fidemnbsp;eius,in oftenfionem iuftitiæ eius,ut fcilicet credentes eius fanguianbsp;Miti P^^eata expiata,faluemur,ôf gaudeamüs in fpe,dohati fpiritu uerænbsp;tandem Omni peccato expurgatos pleneiuftos reddent fandos ÔÔnbsp;’ b)e hac per mortem Chrifti fada redemptione SC fi'de in illam, qua folanbsp;infîgniter expendenda commémorâtnbsp;’nepifiolis Paulus,præeipue ad Rom,y,

taii?^‘*^anducatmeamcarnem,amp;bibitmeumfanguinem,habetuû • f ^^^’‘nam,amp; ego refufeitabo eum in nouiflTimo die»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*

accipienda manducatio carnis Chridiquàmquac fi'de fit, ^qua adiedione ait; Qui manducat liieatn carnem Ôf bibit meß fan^

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivh

giiincm, Non adiecjtper fidem,ficut nee in coena meminit faeramcntah's man ducationisjfed quamlibet cum fymbolo pani's offerret iUic eorpon's fui manottnbsp;cationem, tarnen addidit,Quod pro «obis traditur,6d ad calicem,Nouiim tcanbsp;ftamentum, ut aperte indiearet fe non de alia manducatione loqui quam quxnbsp;fit per fidem,utcun(^fymbolis panis ÔC uini uteretur«Certe fi uere edunt Chrlnbsp;üi carnem dC uerc bibunt eius fanguinem,qui edunt panem et bibunt calicemnbsp;in cœna Euchariftiaf, oportebit illos habere uitam aeternam, aut non edere renbsp;tpfa Chrifti carnem prout inftituit y fed tantum eius fymbolum.Sed ipfa uerbanbsp;cœnæ nullam nifi fideimanducationemdocent, ficut QC hoe loco» Ibi fiqm«nbsp;dem offerebatur difcipulis facerpanis Sgt;C calix, quibus traditus tune cftnbsp;bus carnis ôlt;potus fanguinisChrißt in confiituuonem noui amp; «terni fode-risjhoc efl in remiflionem pcccatorum, SC in cettzm humani generis cum deonbsp;patrereconciliationem» Iflidifcipuli QC uerecarnem dominiederunt, atc^nosnbsp;die edunt fideles, quia uere credentes tjs fefe redemptos,animis reficiuntur,uanbsp;de confortantur amp; fatiantur, ita ut nunquam flntefurituri,fed «ternam u«a^nbsp;beati uiduri, Hac enim fide,uel ore fi'dei percipitur nihil aliud quam qiicd^utnbsp;in uitam æternam ipfam animam fidelem» Id autê eft Chriflus ipfe,caronbsp;guis eius, agnita amp; cer ta fide percepta, ut indubitatum pretium redempnt’’'^nbsp;noflrae,quod cibus eft interni QC fpiritualis hominis iufti,qui fide fua uiuir,rm*nbsp;de 2lt;accipitrobur,utmorti ob Chriftumnon cedat, uiuaciter fanda‘’^”’’nbsp;operctur, gaudio ÔC pace perfruatur femper, teftimonium habens in tra luamnbsp;confeientiam hac fide efle fe fih'um dei, amp; coh«redem olim futurum,utomnunbsp;bus peccatis liberatus, amp; iuftitia cofummata donatus,beatus uiuatm «ternu,nbsp;Hæc eft noua landor um uera QC fpiritualis uita renouati hominis.Iamqi’*^nbsp;fpiritualibus rebus uerbis translatirijs fcripturaloqui cogitur, hancfilt;^uoatnnbsp;certam,robuftam,uiuidam,operofam, cibum alimoniam uocatanim^ndcanbsp;lis,firmiter et denote credentis pro fe Chriftum mortuum,ut fic reconciliata unbsp;deo»Hunc cibum anima percipit à folo Chrifto feruatore qui e coeIonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ct folus dat uitam mûdo,a quo folo huiufinodi cibus interniÓB hominis refeuKgt; fit petenda, qui 06 dicit: Panis quern ego dabo caro mea eft pro miindi uita» wnbsp;unus faluatornoftereft,omniafalutis noftrac mediaipfiuniccmpctimf^’P^nbsp;dat fpiritum,ipfe docet, pafcit,uiuificat, Ô6 inftauratqu«cun($ in coelo ftint ot •nbsp;in terra» Hunc ergo panem domini edentes Ô6 calicem bibentes in commun»nbsp;coena facra,domini uiuificam Ô6 reuera præfentis Chrifti memoriam celcbref,nbsp;mortem annuncient, communiter fidem profiteantur,cumgratiarumadion^nbsp;pro tantobeneficiOjfoedusChriftianacSC fraternæ charitatis renouent,utcon*nbsp;firmet unum corpus eccleflafticum cum Chrifto capite, undent membra^nbsp;fpiritum uegetantur, dum uno pane participant, Ô6 de uno calice bibunt fide«nbsp;les.Non utcorpus domini in pane Ô6 fanguis Chrifti effufus realiter Ô6 Mb nannbsp;tialiter uel corporali præfentia edatur, fed nec ut inclufumibiadoretur»nbsp;Chriflus fpiritufuouiuifîcoperfedrapræfentia nobifeum ufqj ad confummaanbsp;tionem faeculi, Ô6peculiariter quoties in nomine fuo conuenimus»Idfatis no«nbsp;bis eft, net^ plus poteft fcripturis probari, Quæcuncp falutaria funt,facra fen«nbsp;ptura non tarn docet quam inculcat»Dogma autem de praefentia coporaliCminbsp;fti in Buchariftia nullae feripturç explicâttnon eft ergo hçc traditio diuina.Necnbsp;de ea quicquamin hunc modum fanefli patres libris uelepiftolis tradiderunfgt;nbsp;fed fimpliciter noftram fententiam quam Ô6 ab eis didicimus,docuerunf.

Caro enim mea uere eft abus ; Ô6 fanguis meus uere eft potus ƒ qu» manducat

IN I OA N N EM, CAP. VI.

mandücat meam carnèm amp; bibit meum fanguinem, in me manei^S^ e« goiniUo,

Qiiemadmodiim cibus humanus traiedusinfiomachum acpcrmembrà digeftus tranfît in fubftantiam corporis, ut iam idem fît cibus homo uefcensnbsp;conta uice uerfa qui me comederitfpiritualiter, ÔC per fidê ueram ac uiuacem.nbsp;Ut didum eft fpiritualiter in me transformabitur. Porro cum fîm ipfe authornbsp;acprinceps refurredionis, non patiar mea membra diuelli à me.Sed quifquisnbsp;«nihi hac fide amp; fpirituali hoc cibo ÔC potù infinis fuerit, eum refufcitabo in nonbsp;uiflîmo die, ut quoniam totus mihi fe credit, totus etiam mecum uiuatïn æterisnbsp;num.Hoc non præftat cibus quicunc^ corporeus, nec manna quo uos gloria«nbsp;•nini,fed hoc præftat tab's efus,huiufmodi manducatio,credendo,et potus meinbsp;fanguinis.Proinde caro mea uere eft cibus,id eft uere mentem pafcitatqp uiuanbsp;fcmreddtt ad omnem pietatis funlt;ftionê,amp; præftat immortalitatis firmitatem:nbsp;languis quocp meus uere eft potus, qui confert uitam æternam animæ ÔC totinbsp;forpori refufcitando. Sicut autem uita corporis,quod alitur cibo quotidian©nbsp;lie deficiat ante diem, omnibus corporis membris communis eft,propter indianbsp;uiduani inter fe partium omnium focietatem, quod cum fînt diuerfa corporisnbsp;membra, unum tarnen corpus fit, quoniam eadem uegetantur animat ita qui

86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MME N TARI VM i

bum patrts incarnatum QC uiuifîcans, coeleftê uim habet,ut ucfccftti pet fidem Se credentimyfteriumtotum redemptionis per me perficiendæ det uitamæternbsp;nam, nondiffîmih'ter antiquis Tandis patriarchis QC prophetis nobis Chrûnbsp;ftum fequentibus 8C ueniffe credentibus*

Hæc dixit in fynagoga docens in Capharnaum, Multi ergo audien tes ex diieipulis eius, dixerunt: Durus eft hic (èrmo,amp; quis potefteumnbsp;audireC

Reproborum in hac fynagoga obftinata atrogantia merebatur magis cxcç cari,eledis autemnihiloberat,etiamfî quçdam nondum plané aiTequerentur;nbsp;denic^ nondum aduenerat tempus, ut Euangeliû regni clare omnibus annun»nbsp;ciaretur QC animis perfuaderetur« Pati enim priuiquâ glorificaretur Chrißumnbsp;oportuit« Non ergo apertius explicat quod eos offenderat,fcd magis inten«!’^nbsp;fola affirmadone tertio repetita contentus,Nifî quod hane tarnen rationed adnbsp;mifeuit, quod ut ipfe patrem in fe habcat, ac inde æternam uitam polÏÏdeat,iicnbsp;facile quoc^ hanc ei uitam impartiri,qui fibi fe addixifleu T urban funt ßaque,nbsp;ex difcipulis aliqui,diccntes:Durus eft fermo que loquitur,Nopoßcq^^”“nbsp;quamuiucrenifîedateius carnem amp;bibatfanguinem, SCquihocfec^*'*“*^**'nbsp;acternum uidurus* Quodfcpancmcœleftêdixerathadenus,forfîtanf^’^*P^nbsp;tcrat,quod uideri poterat propter dodrinam fuam,quç eadem fiC patris ßtdci,nbsp;id fibi tribuiflc:nunc autem carni fuæ,quæ quia aliud no eft foenuin,ut om»nbsp;nis caro,hoc tribuit, hic plus nimio uidetur fibi fumere,SC ita detraheredeo,

Sciens autem lefus apud femctipfum quod murmurarent î feipuli eius,dixit eis:Hoc uos fcandalizatfSi ergo uiderids fihumnbsp;nis afeendentem ubi erat priusC*

Cum Chriftus feiret apud fe, que nihil latebat, huiufmodi inter difcfpuîo» murmur coortum, dixit ad eos:Hoc uos oftendit quod tanta mihi fun’Ojl'^’®nbsp;tanta tribuo comefæ carni meaî,quod è coelo me panem uiuum defcenduic a anbsp;firmo c’ Si igitur fpedauer itis filium hominis rurfus afcendêtem ubi prius erat,nbsp;in lucem inacceffam perfedum diuinitatis confortium,quid turn demenbsp;tis f Gerte qui huius fpedatores fuerint,aut alias certo hoc cognouerint,‘ljj® nenbsp;quaquam uidebuntur quæ modo dico abfurda aut impoflîbilia. Quid ennbsp;tem quod difcipulos ofFendifle inquiritdd fane quod ftatim dominus fuä rclponbsp;iîone déclarât, non tam abfurdum impium aut impoflîbile efle quod dixerat,nbsp;ut putabant auditores difeipuli Jd uero eft quod dixerat,fe uenifle è ccdo,«^^nbsp;fe elle coeleftcm,8C diuinitatis compotem,cam^ alijs pofte impartiri, quamuisnbsp;homo effet, id eft caro ÔC fanguis, N am cum fe denunciat filium hominis cŒjnbsp;los afeenfurum, quid ex eo docere aliud uoluit quàm turn manifeftumnbsp;cœlo adueniffe, qui illud denuo afeendendo repeteretf iuxta ill u d praedionbsp;cap,5«Ncmo afeendit in cœlum nifî qui è cœlo defcendit,filius hominisnbsp;in cœlo^Offenderat igitur ôf difcipulos hofee, quod fibi homini arroganet aanbsp;re in fe credentibus uitam æternam, eo^ panem fe elle cœleftem uitalem,nbsp;qui ècœlo adueniffèt, hoc eft deus hominem adfumpfiffèt,Porrô quodyee^nbsp;fum fuum in cœlum indicauit potius quàm aperte dixit,ideo fecit,que)yno^anbsp;dum adueniffethora eius, utgloriam fuam palàm profiteretur.Hincnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â

li orattone,interrogans:Hoc uos offenditcHoCjinquam, quod dccere putatt's facio r ÔC aio è cœlo me adueniffe C09 deum e:fle,quamlic’nbsp;fitma hac carne tedus Ôf «eluti indutus fVidentur dura,adeo utnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

fcunpi*

IN lO-ANNEM. CA-Pn VI.

K impta quæ loquor î fi igi'tur fpedauen'tis filiS hominis tale afccftdefttcm ubi cratprius in cœlum,unde «enit,in quo 8C ucrbum patris Temper eft,quid turnnbsp;cenfebirisf Videborne etiam tumplura quam par fttmihi arrogalTeî' Inilludnbsp;tempus uolumus iftam difputationem difterre, T urn dabitur fpiritus,qui uiuinbsp;ficat èC uaa. intelligenda illuftrat,hoc eft quod dicit:

Spiritus eft qui uiuificat,caro non prodeft quicquam:

Caro corpus iftud meum quod ccrnitis, dum in ifta apud uos conditi0.f nc iierfatur, nihil conducit, non efRcit principale praecipuum^ poptcr quodnbsp;ueni, fubduci igitur earn oportet ex oculis ueftris,0^ ahum paracletum dari,isnbsp;ftiggevet dabit^ intelligere quae dixi uobis uti 06 fttnt fpiritus ÔC uita» De ijs ftanbsp;quidemloquuntur, quæ ipiritu 5)C dantur SC percipiötur,eotp uitam æterriamnbsp;adferut,quare nemo ilia percipiet,nifi fpiritum uiuificantem acceperitllle aiiinbsp;ait dominus,n5 ueniet nifi fubmota fuerit hæc mea caro ex oculis ueftris»nbsp;Ipfaenim caro adeo nihil proderit ad hoc ut eledi me agnbfcant,undé uiuant,nbsp;titetiam infra tempus à pâtre ftatutum impedimento fit SC arceat fpiritum uiidnbsp;ficantem, fi hie diutius relinqueretur, Quibus uerbis etiam dominus déclarasnbsp;tiit,quomodo manducari oporteatipfius carnem, SC quo nam pado ea uiuifisnbsp;‘^^tdminolarioportuitillam,ÔCrefurcere,adcœIos afcêdere, utuideremus intnbsp;•ttolationem eius profuiftè amp;expiaffepeccata.Sienim in mortemanfiffetjquonbsp;•ttodopotuiftet credi promundi peccatis omnibus effefatisfadum lt; nifianisnbsp;tttaduertiflemus diuinitatê omnia uiuificantem corporaliter inhabitarc in iftanbsp;tarne crucifixa«Non ergo aliaratione Chriftus pronunciauitinutilem fua carnbsp;tiem quam fi dentibus laniaretur, corporaliter ederetur, in ftomachS demittCsnbsp;tttur,ore perciperetur corporeo,Dubium enim non eft, intellexifie tam ludçsnbsp;osquàmdifcipulos,quod allegoricos dixiflet Chriftus carnem fuam uere ÔC utnbsp;uificiim cibum,SC ideó quoep offènfos,quod tam abiedæ carni arrogaref uirtunbsp;tem iiiuificatricem,Significare ergo uoluit his uerbis frudum ilium prouenirc

‘’tim falutis Qc uitc^nec nifi per earn nos faluari poÏTcjhoc eft fide in ipfum pro ttobis crucifixum, Vnde bene probatur idem corpus Chrifti non corporaliternbsp;in coena nee cibum efle animarum ut fiCjöC ut à miniftro diftribuitur facra*nbsp;^tntutn illius panis, fed tantum facramentaliter SC fpiritualiter,credendo pernbsp;‘''ud immolatum animas à peccato mundatas eflè SC fandificandas»nbsp;ttiit, is edit carnem meam,ÓC bibit meum {anguinem,ÓC uitam arternamihi co»nbsp;ptilatus lucrifacit. Qyii uero refpuit,perfeuerat in mor te,ob delida uitæ priftis

Sed funt quidam ex uobis qui non credunt» Sciebat enim ab initio

iaC. _

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' COMM ENT ARI VM

pterea dixi uobi’s, quia nemo poteft uenire ad me » nifî fuerit ci datum àpatremeo«.

, Refpuithune panem oblatum qui fermonibus meis non ercditScio quû bufdam hacc fr uftra dici,non ignar uSjCfTc quofdam inter uos qui fidem nô ha*nbsp;bent didis mcis,ô^ uitam oblatâ auerf?,ntes,fibi afcifcuntpernitiem.Hæcidconbsp;loquutus eft dominus lefus quem nihil fugiebat,etiam antequam hæcuerbafanbsp;çeret,qui nam ex difeipulis effent credituri.Qiiin amp; illud feiebat,inter duode*nbsp;çim diicipulos quibus apoftolici cognominis honorem indulfît,quos^ fibi pc*nbsp;culiariterueluticertiHimos amicosdelegit,unum fore quifeludæisproderetnbsp;ad necem. Hos igitur notas lefus quod quum cundem cum cæteris fermonemnbsp;audirent, 2lt; unus è duodecim ex eodem pane comefurus effet cum cxteris,exnbsp;eodem poculo bibiturus, tarnen non conîcquercntur uitam,quod panem cce*nbsp;leftê non fpiritualiter fed carnaliter ederent,ideo adiecinPropterca paulo antenbsp;dixi uobis, neminem poffe uenire ad me,hoc eß mihi ex animo credere,Si ß cnbsp;mihi committere toto corde, Sgt;C incorporaxi mihi utmembrum uiuenseorporinbsp;mco nifi fuerit ei datum coelitus à pâtre meo« Nihil efi hanc audiffenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*ƒ

till eß hoc corpus uidiffe 8C contigiffe, nifi pater coeleßis dederit oculos ndei, quibus falubrtter confpicior,nifi dederit aures métis cœlefies, quibus cum uUnbsp;du audior. Héce uerba lefu plena falutiferæ dodrinae non defeenderunt in aninbsp;mos corum, quibus mens erat terrenis cupiditatibus occupata, qui^nbsp;craffam Mofaicac legis rcligionem nihil coeleße capiebant. Quod auK*’’nbsp;gélifia pracdicat dominum non credentes nouifle, SC proditorem etiam mm a«nbsp;tentem, deterreat nos ab hypocrifi, SC confoletur fi quando ÔC inter nos hypo*nbsp;critac dcprehendantur,etiam inter uerbi minifiros.Tantum cautinbsp;eues cos amplcdamur qui lupi funt rapaces.

Ex hoc multi difdpulorum cius abicrunt retro,et iam non cum iUo ambulabanu

Auditis illis fermonibus quibus Chrifius defendebatopus effe hominmus manducatione carnis fuac, SC bibitione fanguinis,prætcrca fi'lium dei fe indite*nbsp;bat,SC nouo quodam parabolarû generc loqui uidebatur, SC ad fpirituah'a hornbsp;tabatur, qui cupiebantcarnalia, pertaefi noluerunt amplius ipfum fcquinbsp;abieruntjSC non funt amplius Chrifium confeflî,fed de eo cr ubucrunt,dctni»nbsp;nam uilipendentes : libertatem cnim carnis quærebant, qualcs Chrifium nonnbsp;fequuntur. Vcrum ex feptuaginta difeipulis plures fed non omnes defciue*^“^nbsp;ad tempus, qui pofi Chrifii refurredionem fefe iterum difeipulis addiderunf»nbsp;Ipiritum fandum expedantes. Vnde ÔC offenfi hic funt quidam etiam ex adm*nbsp;Â'oribus difeipulis Chrifii. Hi funt qui non edunt carnem Chrifii,

Dixit erço lefus ad duodecim:Nunquid ÔC uos uultis abireCRcfp^ dit ergo ei ^mon Petrus : Domine, ad quem ibimusfuerba uitae^îtc’'*nbsp;næ habcSjôC nos credimus ÔC cognouimus,quia tu es Chrifiusnbsp;us dei.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Dominus lefus iam tumformam exhibens Euangelicis dodoribus,neca iede laborat ut remaneant,nc,quod cçteri folent,uidcatur egere comitatu n onbsp;rum:ncc etiam conuitiatur abeuntibus,ne fuam gloriam quæfifie uideatur*^^nbsp;gis quàm illorum falutcm,nec tamén prorfus aliénât à fc,qui fortaflîsnbsp;ïç admentem meliorem conuerfuri erant, fed illis difcedentibusjUtoftend^nbsp;îllos fuo olfîcio offenfos abire, nec fermonê prorfus fuo frudu caritur^j

IN lOANNEM. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^

fi qui per fncreduKtatê fe redderent indignos cœlcfti dono,conucrfus ad duoa decim quos afciuerat fîbf peculiares teftes ac præcones omnium quæ gerebaf,nbsp;ficeltcuitillorum profeflionem, utncchos blanditijs retineret,ueIutifuS agêsnbsp;negoüum potius quàm illorum nec minis aut iurgtjs territaret, ne coaifli ma«nbsp;gis quàm perfuafi lefumfequi uiderêtur. Nullus enim ad fidem Euangelicamnbsp;compellendus eft,amp;Iefus mauult aperte defîcientem quàm fidum ac fucatumnbsp;lt;omitcm, Difcedentibus itacp cæteris, dicitlefus illis duodecim: Num'amp;: uosnbsp;«ultis abireî'Liberfî eft, nifiintelligitis ueßra referre ut permaneatis.Equidemnbsp;f upiomunus hoc coeleße omibus contingere per me, fed necauerfantibus dannbsp;dum efi,quia non promerentur,nec quifquam accipere potefi nifi fuerit âppeanbsp;Pensait autem appetat aliquis, hoc patris donum eft, Hic Simon Petrus fimanbsp;plicis 2C ardenus fîdei femper in lefum, totius apoftolicæ ecclefîæ perfonam genbsp;f^nSjCæterorum nomine magna alacritaterefpondet:Âbfit domine,ut te defcanbsp;f amus, alioqui quS fimus auidi falutis æternæ, qttum^ non ignoremus quàmnbsp;“igidafînt ea quæ docent pharifæi, quumcp audierimus loannem de te teftifîanbsp;fantem, ad quem alium abibimus lt; lolus enim loqueris quac uitam conferuntnbsp;®ternam,Non abiges nos femel admiflbs,qui nullum non recipis, necß nos çunbsp;pinius mutare dominum, mutaturi in peius quemcuncß delegerimus.Nos einnbsp;folutn tuis didis freti credimus,uerumetiam ex ipfis fadis cognitum habenbsp;*’’Wsô(:compertum,teefieChriftum ilium filiumdei,àquofolo Iperandafîtosnbsp;’’^nibus sterna falus.Quafi dicat : Non te habemus pro puro homine,nec pronbsp;^?'gari quopiam propheta,fatemur te efle Meffiam ilium promiffum àprophenbsp;)quern patres expedauerunt, filium dei uiuentis,id eft omnia uiuificantis,nbsp;S^ihabes squalem poteftatem à patre,a quo omnis uita fæculi præfentis 6^ fu,nbsp;qua uita initio loquutus eft: Operemini cibum permanentem in uitamnbsp;Apoftoli ergo dicunt fe hoc cognouifle, quod fit ille qui poffi't præftanbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QCcredentibus uitam sternam. An non fan's paucis ex uerbis

Pfædida intelligere polTumus Edere pane 8C bibere fanguinem Chrifti,quid jjMeftqu^jufnChriftum credere ut habeamus uitam sternamç' Videmusnbsp;^qiiam multi abierint, fed non propterea defperandum:manent pauci apucfnbsp;^ouiinum.Nec^ incaufa eftChriftus,nec ueritas dodrinçeius,ipfî fuerunt aunbsp;ûres fui mali.Inde confolentur qui hodie docent fideliter ÔC cum digna modenbsp;g. y ttamfi multi recedant,fieri poteft ut quo purius doceatur tanto plures dcanbsp;galant difcipuh\ Ecclefia melius habitura eft,fi fuerit purgata ab tjsulceribus»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in hoc paruo refiduo numero apoftolorû erit cribratio, de luda loquor,

SUafi etiam ipfe hoc crederet uidetur. De eledis audiuimus, nunc de repros ‘^‘egemus.

î^efpondtt CIS lefus: Nonneego uos duodecim elegi,8^ ex uobis u« diabolus eftcDicebat autem de luda Simonis Ifcariotis:hic enim e*nbsp;^ftaditurus eum,cum effet unus ex duodecim»

admirants eft lefus, audibus hominum capi uideretur, nec refpuit, ne quod uerum erat abne«nbsp;ij. ^ftdomnes adhortans,utin ea profeflîone perfeuerarent,qua Simon omnbsp;folnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ædidiflet, fubindicauit unum ex illis paucis futurum, qui non

quemadmodum cæteri difeipuli fecerât, uerumetiam paduS ta 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magiftrum fuum in mortem Jd autem tede fignifica

J ut nec ludam proderet, nec cui merito putaretur ultus doming hoc Hh 5

•9

9« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTAR IVM

conuitio pfouocatus,0^codem fermone redder ctomncs folicffos,nc fua culpa in tarn impiiim facinus prolabcrcntur. Qin'd,inquit, miramini iam aliquot di»nbsp;fcipulorum abtjflêç’ Nonne ego nos ut eximios ex omnibus non ex meriris uenbsp;ftris fed gratuito elegiç’ ÔC tarnen è tam paucis dC fingulariter diledis unus dia«nbsp;bolus eftjdelaturus eum cuius corpus ederit amp;C fanguinê biberit iuxta carncmnbsp;non fpiritumjCuius audierit fermoncm, cuius miracula confpexcrit.Nohte iginbsp;turdeficere abtjs quæ cœpiflis, quemadmodum illi fecerunt, quos uidiflisnbsp;abtjiïcjlèdfcmpcr ad meltora proficiêtes perfeueratc, donee effîciaminidignGnbsp;qui uefeentes fpiritualiter cibo dodrinaî meac cœleftis,per hanc in me transfornbsp;(natiuitamæternamconfequaminf Quid igitur profuit ludæoperario mira*nbsp;culorumC quid dignitatis altitudo ç'quandoquidem uera fide car uit, Igitur qu*nbsp;flat,uideat ne cadacEft Lucifer ê coelo eiedus, Adâ è paradifo,ôi ludas efu/”*nbsp;mo loco eXcidit^Quid mirumfi nos,non tantis priuilegtjs infîgnes,fecilebpa«nbsp;mur î'Bonum cft ut ambulemus in timoré domini, fiduciam illam colloc^*®nbsp;deum,ita portae inferorum nihil aduerfus nos funt pracualiturac. Intérim moa*nbsp;conuerfabatur inter caeteros abfiç offenfione, cuius confuetudo fi prauu^.^nbsp;Ici cacteris difcipulis,nequaquam ludam dominus toler aflet Non omnis idcnbsp;laudanda pàftorum patientia^Eos fine iadura aliorum ferre poflumus, de qnbsp;bus fpes cft emendationis. Diabolum autê uocat,quum organum eflêtdia^nbsp;liô^mcmbrum» Non aberrabis fi hominem malum 6C impium diabolut”^^nbsp;xcris,quia diabolo aliquo modo incorporatus cft« In hoc capitenbsp;feruabis quid fît manducare carnem Chrifti, credere in Chriftum cruci^^ »nbsp;lîmui mor tificari,6^ confi'dere,quod in morte uiuificet, haec P, M, lonbsp;nihil mouit domino cognitum eflè,folita impiorum indicatur obftin^^®*

CAP VT vif.

Oft hæc autem ambulabat Icfus in Galilæam: non enfin uok ^^batinludæam ambulare, quia quærcbant euin ludaei intersnbsp;ficerc.

Vbi dominus lefus huiufmodi fermonibus coeleftia quaedâ ÔC hominei”^ fora fonantibus, aediös^ miraculis fîbi magnam coflaflet inuidiam apud^wos,nbsp;quibus hoc erat contémptior, quod domeftice quoeç notus cflêt, exacerbaonbsp;autem inuidiam domus ac parentum humilitas,uerfatus eft in Galilça.rNonnbsp;nim illi iam tutS erat in ludæa uiuerc,quod cius regionis homines iamdudunbsp;uitæ illius molirentur infîdias,non quod mortem metueret lefus,aut no il»nbsp;rit in manu,quoties uifum fuifletjè medtjs infîdijs elabi,lêd hominis P^quot;^^nbsp;gerens difeipulis fuis imaginem quandam futurorum obiecit, quibus euennbsp;r um erat, ut ob ludaicæ gentis malitiofam incredulitatem ad Gentesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

re cogerentur, Docuit interim nos dominus, ut furori nonnunquam cede * mus: cumuidemusgloriamdei inde nullum fumereincrcmentum, tuncmnbsp;to fatius eft cedere,SCfe fubducere ab hoftium furore : nam en hoc exemplenbsp;uideamus in ipfo Chrifto, non eft imputandum alicui ex inferioribus.Temnbsp;periclitari laudabile non eft : ita ctiâ ubi gloria dei pofcit,pericula ftrgerc a *nbsp;nofum eft«Nclt;^ tarnen ita cefleratjquafî nunquarediturus, fed oportunonbsp;pore erat rediturus iuxta patris praeferiptum.

Erat autem in proximo dies feftus ludæorum, ergo ad eum fratres eius; Tranfî hinc^ôC uade in IndaeaiUjUt oC du^P

IN lOANNEM. CAP, VH, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9I

y tuiul’deant opera tua qugfads»NIemo quippe in occulto quid fedt,8d quærit ipfe in palam elTe, fihæc facis, manifefta teipium mundo«iSJecpnbsp;enim fratres eius credebant in eum»

Inftabatludæis dies cam primis feftus nbsp;nbsp;Celebris religioias, ob mcmoa

n’am patrum qui uitam agebat olim in tabernaculis, fubinde mutantes fedem per quadragmta annos exitus de Aegypto, antequam acciperet promiflionisnbsp;terrain, Typo quodam iam turn adumbrantes,qualem oporteat eflè uitam eoanbsp;^niquiprofïteantur Euangelicam dodrinam, Quoniam autem ad diemfe»nbsp;magna uis hominum cx uniuerfa Syria ac fininmis etiam regionibus connbsp;pUere folct Hierofolymam ob templi cclebritatem, cuius religio tarnen apudnbsp;^Anicos etiam erat uenerabilis, cognati lefu rudes adhuc amp;rhumanis affeëïfanbsp;obnoxijjfreti propinquitatis iure,confidetius quam par eft hortantur eumnbsp;'^eluti gloriac quidem auidum, fed fubtimidum,am'mo^ minus quam oporte»nbsp;Jet praîfentijUt ft fîderet fuis pracfidijs,non latitaretinter Galilaeos alienigenas,

Hierofolymis in media hominum luce frequentia^ præftaret eaquætam ?’^§nifice de fe fuiflet loquutus, Inftat/mquiunt,dies Celebris,relida Galilæanbsp;“'quaiam nimium diulatitas confer te in ludæam florentiffîmam rcgni par-P^.’^^ierofolymamtotius ludaicç gentis caputjibi licebitplurcs difcipulosnbsp;ƒ^ugcrc,fiuiderintomnesomniaquæfacis. Nullus enim fîuelithaberimaanbsp;facit in occulto per quæ parari poflît ab hominibus opinio,Si de coelonbsp;^cendifti, QC tanta potes quanta de te prædicas, fac ut mundo fis notus. Ne»nbsp;0 uero miretur hanc orationem cognatorum domini lefu carnalem, arrogannbsp;ctiam impiam,Siquidcm id temporis ne hi quidem tunc credebant ci,nbsp;q Hlli fratres, hoc eft arda familiaritate iungebantur,quorum aliquot tarnennbsp;‘'''apoftolorum numero Chrifti gloriam conftantiinme prædicarunt. Scianbsp;quidem Mariæ non fuifle filium alter um poft Chriftum uel ante, mos taanbsp;jç^^jJ^tpturç eft fratres nominate qui proxime confanguinei funt QCfamiliaanbsp;alti f credebant in Chriftum, adeó nulla eft praerogatiua,qua alt) praenbsp;•ïon j Î ï'O''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acceptfo perfonarum apud deum, non cognatio,

^ona,non opera,fides eft quæ commendat óó iuftificat,

tçth nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enipus meum nondum aduenit, tempus au^

ücftrum Temper eft paratum, bJon poteft mundus odifte uos, me ^'hodit,quiaegoteftimonium perhibeo deillo quod opera eiusnbsp;^funu

P*quot;® nbsp;nbsp;nbsp;fingulari manfuetudineleniter fuorum confidcna

tis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificans in eo quod pro falute generis humani gerebatin tera

iuris carnalem propinquitatem, fed totum hoe quoniam erat %nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Petris coeleftis authoritatc temperandumeffe, fe neemetueremor«

P*quot;® falute generis humani fufeepturus eflèt,nec affèlt;ftare gloa /““usmundi, cuius odium infeprouocaretueraloqucndo,óiS affedibusnbsp;tijfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contraria,Tempus,inquit,meum nondum aduenicid ubi hortabL

°P“^ ueftris monitis, quomodo quando me oporteat innotefee Patrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patris cœleftis pendet decreto,non ex humano confilio. Ego qui

ueni,meum quos^ habeo tempus, Veftrum autem tempos qui affedu dudi gloriam huius müdi quæritis, ÔC in me iuxta humanumnbsp;in^j^?’^lói‘iariuultis,fempcr paratum eft,Tutopoteftisircquó lubet, quadonbsp;uus uos ut confentientes fibi dnigit,Ego non uenor gloria apud munduni

Hh 4

COHMENTARIVM

hoc afFedii quo uos uenamini : nam glon'am patn's mei quæro, falutem ho« minum molior, T antum autem abeft ut apud mundum captcm gloria autlaiunbsp;dem,ut odium potius illius contra me concitem,diffèntiens ab illius cupiditatinbsp;bus,ac palam teftificans, quod mala funt opera illius,in quibus tarnen illefîâanbsp;pietatem fallàm felicitatem collocat,

B nbsp;nbsp;Vos afcendi'tc ad diem feftum huncïego enim non afcendam ad di#

cm feftum hunc: quia meum tempus nondum impletum eft^Hæccum dixiftetjipfe manfîtin Galilæa»

Habent,inquit,ludæi fuos dies feftos,quos tam olim abominatur dcus.Int« molant enim uidimas ingratas 0^ inuifas deo, quum manus interim habcantnbsp;fanguinis plenas : indiebus bis quos uolunt uideri puros S)C fandos, moliun.nbsp;tur neceminnocentibus. Mihi unus dies uere feßus eft fpiritualiter cclebran«nbsp;dus,quo pater deledatur, is nondum aduenit, ubi adueneritoccurramutoo*nbsp;Vos qui carnales adhuceßis,SCmundum fapiris,afcenditeadhuncfeßufnlt;^nbsp;cm:cgo non afeendo uobifeum ad ißum diem feßum: quia tempus meuwnonnbsp;dum impletum,Hisdióis dominus leßis ablegauitab fecognatosfuosßcunsnbsp;dum carnem, quorum authoritatem 6^ affedus femper folitus eßfubmouerc»nbsp;quoties Euangelicum eßet agendum negotium, quod quoniam totum patrisnbsp;arbitrio uolebat aßrribi non patiebatur humanis rebus inquinari. Sic matris aunbsp;thoritatem coercuit in nuptijs,ac rurfum à fermone Euangelico indign^tur fe»nbsp;fe per matrem SC cognatos euocari foras, ÔC aliquantilper inCanacommora«nbsp;tus cum propinquis ßiis,relidis illis aggreditur pracdicandi negotium, dcnitpnbsp;pendens in cruce matrem mulierem appellat, uelut in eo negotio matte*««onnbsp;agnofeens, quin amp;^puer adhuc duodecim natus annos, indignants utdetur,nbsp;quod illorumauthorüate ab his quac patris ipfius erant auocaretur»

Vt autem aftenderunt fratres eius, tune amp; ipfe afeendilad diemfe^ ftum non manifefte,fed quaß in occulto«.

Fratres domini exißimantes lefum nonuenturum ad diem feßum mctultx daeorumfoliprofedifunt,ipfe uerodifeendentibus illis remanfitin Galilæa»nbsp;Sic omnes adiones fuas temperans ac difpenfans ut nuc humanç naturat pt^^’nbsp;beret argumenta ne no uerus homo fuifle putaretur,diuinæ nunc uirtuiis pronbsp;ferret indicia ne tantum homo crederetur, Poßeaquam autem abijflentßatrcsnbsp;eius ad diem feßum, tunc profedus eß ÔC ipfe,ut fan's eßet perfpicuum,fe nonnbsp;tarn meat ludæorum abßinuiße à conuentu folenni quam ut fugeretcomité«nbsp;tumfuorumcognatorum,quos adhuccarnales nold^at Euangeliconego«®nbsp;admifeeri. Venit autem Hierofolymam, no oßentans fefe,fed uelutifurtimctnbsp;occulte, uidelicet magis irritaturus expedarionê fui, SC maiore frudu fuo teß*nbsp;pore proditurus in publicum. Nouerai enim animos pharifaeorum quod t^mnbsp;pridem hoc agerent clanculartjs confilijs,ut in die feßo per occafionem illimânbsp;nus intjeerent.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

ludæi ergo quærebant eum in die fefto, 8C dicebant: Vbi eft ilIeCb* murmur multus eratin turba de eo. Quidam enim dicebant; Quia bo*nbsp;nus eft. Ali) autem dicebant:bJon,fed ièducit tufbas,Nemo tarnen pa*nbsp;làm loquebatur de illo propter metum ludæorum,

Q.uum dominus adeßet quidem Hierofolymis, cæterum nonprodßef*^ publicum hominum eoetum^quemadmodutn confueuit]ludd;i obferuau^^^g

IN I O ANN EM. CAP. VII.

lain, fl iienifTet ad diem feftum: quiim^ defydcraretur illius confpedHS,quæi rebantinter fe, ubi nam effet, lamcp in eum uelut abfentem uartj fermones irtnbsp;populo ferebantur quod non effet eadem omnium de lefu opi'nio,nec cademnbsp;omnium ftudta, Nonnulli fiquidem populäres, qui miraculis ab illo æditis in«nbsp;terfucrant, qui fermones audierant, qui manfuetudinem ècongreffufuerantnbsp;cxpcrtijdiccbantlefum efle bonum uirum,0^ indignum in quern aliquid acernbsp;biusmolirentur, E diuerfo facerdotes ac pharifæi,quos iam pridem male urc*nbsp;tat Icfu gloria, negabant ilium effe bonum uirum, qui turbam uclutifedino-ad fe pellicerct, ÔC ab faccrdotum fcribatum ÔC pb arifæor urn reuerentia reinbsp;Uocaret, Hæcueroclancularqs fufurrtjs fpargebantur de Iefu,quum interimnbsp;®emo palam auderet de illo bene predicate, quum effent non paud qui benenbsp;^cillofentirent,Metuebant enim ludæorum proceres, quibus intelligebantlenbsp;effe uehementcrinuifum, quod ipforum authoritatem fuis didis fedis^nbsp;'ïidcretur imminuerc, Porro quod ad tempus latitauitlefus, manfuetudinis Cànbsp;•^atacmodeftiæ,ne liuorem pharifacorum nihil praeter occafionemocddendi

94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MH ENT A RIVM

fcrè à eonditô fa’culo, SC futurum üfq^ äd confummarioncm faecülhquaedodri na uera amp; quæfalfa« Nam femper cum uen's prophétie irrepferunthypocritatnbsp;èC falfî doëïores. Vndeoperæprctium, ut poffîmus inter nofcere inter ueros èCnbsp;falfos dodores.Haec ufcj ad undccimum cap.tradat,ut pulchrc uideantuf omnbsp;nia coiungi. Dominus itacp ut nobis manfuetudinis ac modeftiæ praeberet ex«nbsp;emplum,fufpitionê tam impiam leniter fubmouet, oftendens fuam dodrinamnbsp;no efle profedam ab homine, non quidê à daemone fed à deo,quem ipfî quotßnbsp;colerent, 6C cuius gloriæ deberent fauere, fi uere pi] uellent haberi, ipfum uc«nbsp;ro nec dodrinam quam admirabantur, nec gloriam cui inuidebant, fibi uindinbsp;care,fedtotum efle patris cœleftis cuius negotium ageret, Porrô cû legis a dconbsp;traditæ fcientiam perfedam fibi arrogarent,alios^ ceu indodos idiotas falh'dinbsp;rent, aequum erat utfîueretenerentfcripturarumfcientiam,agnofccrentdo«nbsp;drinam ab eodem profedam, unde lex erat profeda, nifi liuor amp; odiun’,P’'°*nbsp;priæ gloriæ ftudiû,quæftus amor,fîmiles^ cupiditates prauç mentis iudictumnbsp;excæcarent : nec enim deum fibi contrarium elfe, ut nunc aliud doceatpctnbsp;lium quàm antea tradiderit per legem,R.efpondit igitur lefus omniumnbsp;rum confcius illorum clanculario murmuri in banc fententiam:Mea doW^^nbsp;quamadmiramini undemihicontigerit, quumabhomineliterasnondidicc*nbsp;rim,non eft mea (nô enim nouam aliquam humanam dodrinam uobis aftero,nbsp;diuerfam à uoluntate dei ac mente legis à deo tr aditç) fed eft patris mdgt; ‘îV?nbsp;mifitin mundum,utmundus fedudus uartjs hominum dodrinis,amp;^‘'”E*’®^^nbsp;piditatibus excæcatuSj per me cognofcat illius uoluntatem, cogntt^m . ^1nbsp;£ur,ÔC fequendo uitam aflequatur æternam* Haec eft autem uoluntasnbsp;credentcs didis filtj,per quem illc nos docet amp; loquitur,falutem xternam a »nbsp;pifcaminijdquo minus uelintmulti,liuor,odium,ambitio,quaeftuSjC3cternbsp;cupiditates malae in caufa funt.Quod fi quis depulfamalitia fimplidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

kterit uoluntati patris obtemperar^otius quàm fuis prauis affedibus,is ta le cognofcet dodrinam meam no efle hominis, aut dæmonis nouS inuentu*^»nbsp;fed à deo profedâ efle,nec me quod loquor ex humano fenfu loquijfttl eXnbsp;te patris, cuius legatus fum«Homines qui fuæ gloriæ ftudent magis quàm d«'»nbsp;quo pluris fiant apudmundum,nouas acfuas dodrinas anteponuntdo^?nbsp;defiMalunt enim authores haberi dodrinæ humanæ, cuius tota gloria in^ *nbsp;dum ad ipfos redeat,quàm diuinæ dodrinç præcones,malunt^ ea docçteq ïnbsp;fpfîs gloriam ac lucrum concilient quàm quæ gloriam amp; honorem pariâtƒ£ »nbsp;' ac falutemproximo4Cæterum qui no quæritpropriam gloriam,fed ciusaqnbsp;miflus eft,hic omnia fyncere loquitur, nec huius dodrina uel erroribus obnbsp;xia eft, uel ambitionis,auaritiæ,liuoris,odij cupiditatibus uitiata,

Nonne Moyfes dédit uobis legem, amp; nemo ex uobis facit Quid me quæritis interfîcere 7 Refpondit turba, amp; dixit : Dæmonii*nbsp;habes,quis te quærit intcrficereC

Non aliud ego doceo quàm quod per legem uos docuitdcus,fî mentemrede intelligat,nec aliud fa cio quàm quod lex præfcripfît, Vobis Onbsp;me contemnitis facrofanda eft Mofîs authoritas : an non ille uobis tradidtinbsp;gern acceptam à deot* Legis obferuantiam uobis arrogatis,quû nemo ueßnjnbsp;fit, qui uere feruet legem,fecundum dei qui legem tradidit uoluntatem,nbsp;gis prætextu ea molimini quæ maxime punit Sgt;C deteftatur lex, Mihi bla l’nbsp;iniam impingitis,quia dei gloriam quæro magis quàm gloriam hominüP’*^^^

IN lOANNEM. CAP. VH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^

^5^* y*oJattoncm obrjcitis,qin' in fabbato feruarim hominem,quum uos fabba«' A,nbsp;nbsp;nbsp;l'on cohibeat,q«o minus exitium moliamini innocent!,nec innoccn«

wkim,uerumetiam benemerentic'An iftud eft magnificare Mofen quern mia ’ ptaffertis fAn hoc eft reuereri deum legis authorem,quern fitfta religione conbsp;execratur eum qui fanguinemfudit innoxiurnfNcc permittitnbsp;5^dendi ius nifi in maleficos,nec in hos nifi legitime conuidos 8C damnatos,nbsp;uero, qui miflus à deo,uoluntatem illius uobis iuxta legis mcntcm prædinbsp;meam fed illius gloriam quæro,qui non mihi regnum an topes aßnbsp;,^ogt;fed omnibus gratuitam falutem 0 Ibero, qui lædo neminem,benefacio omnbsp;tunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra lege molimini necemî' Hæc lefu uox duplici nomine per«

’’Dauit animos pharifteor um: primum quod animaduerterent clancularias li latere confcientiam illius,quem credebant faciliusnbsp;^dio tolli potuiflcjfi quod moliebantur fefelliftet:deinde quod illos qui le uinbsp;Pu?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfer uantifïï mos, legis impie uiolatac reos ageret apud poa

confcientiam infîdiantes innoxio fanguini,fed po« fidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metuebantjtatp ut ad tam imptj facinoris confcientiam con

manifefta conuitia confugiSt (qui mos eft improbis in miunbsp;nbsp;nbsp;deprehcnfts,quod excufari non poflit) Daemonium ,inquiüt, habes,

•ks nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deum iades dodrinac tuæ authorem, Deus uerax eft, tu dæmo«

^kindu mentiris,quis tibi machinatur necem k ^^^Pondit lefus, amp; dixit eis: Vnum opus fed,amp; omnes miraminunbsp;fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Moyfcs dedit uobis circumciftonem : no quia ex Moyfè eft,

iççp P^tribus, Sein fabbatocircumdditis hominê.Si circumdßonem Le«ft.ix,4 in fabbato ut non foluatur lex Moyfitmihi indignamimnbsp;hominem fanu feci infabbatof Nolite iudicare iècundum D«(f4.enbsp;Jilted iuftum indicium indicate»

dominus lefus non regeftitconuitium, nc f ’äderet furentibus, fed nobis lenitatis exemplum prxbens,manfuetcnbsp;htej,^’^^odcalumniabanturredditrationê. Siquidem quum ipfi legem uio*nbsp;uiolatac legis infimulabant,quod paralyticumnbsp;lutïj ƒ fiabbato. Ego, inquit,die fabbati unum quoddam opus feci,ne^ manbsp;*ton J^^Ofdidum, fedquofalutêhomini calamitoib contuli,quod uos quoeÇnbsp;fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;approbate, ft non fuiflet fadum in fabbato. Verum illi magis

qui hoc moliuntur in fabbato, quod quouis die fadum im« eft tanta fabbati religio quin his rebus debeat cedere quæ ma«nbsp;tQjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niomenti. Si quouis die piç funt. Hoc exemplum fi uobis ipfe Mofes,

tribuitis, ante me pracbuit,fi lex ipfa docet opus fieri poffe non uio-Slim ' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abfoluatis necefle eft, autfimul mecum damnetis SC Mo:»

ipfam,fi quicquid ille tradidit lex eft,Mofes enim uobis tradidit quod fimul cum lege nata fit circumcifto, fed quod an«nbsp;deo tradita patriarchis, SC hoc nomine maioris momenti uidenbsp;Huàmfabbatum, quia lege præceflèritac legis ueluti caput fit.nbsp;praecepitcircumcifionem, praccepit SC fabbatum. Vos innbsp;^*'^5“u’c*ditis hominem, nec uidemini uobis uiolare fabbatum ob cir«nbsp;putatis æquum ut cédât fabbatircligio,qucmad«nbsp;leuitac SC fzcerdotcs operantur ca quae pertinent ad remnbsp;) nec fibi uidentur uiolarc fabbatum, quod exiftiment id quod agunt

9$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTÄRIVM

fanAius cflTe quam utobfabbatumdebeatomittü Qiiódfiuos infabbatocif'» cumciditis hominem, ne præputio différât à uobis, nee hoc opéré putatis uiolanbsp;rifabbatum, cur meo opereclamatis indignabundi uiolatumfabbatutn,q«*nbsp;non unam hominis partem cur ar im, fed totum hominem feruarim in fabbatoCnbsp;Gircumcifio tametfi lege prior, SC legis quodamodo caputeft, tarnen perpétuanbsp;non efl^Erantenim homines deo chari,prius quam effet præputtj circumcifio«nbsp;Et erit tempus, quum deus auerfabitur carne circumcifos,mente incircumcianbsp;fost Caeterum proximo miferabili falutem conferre corporis ÔC animi,queniaanbsp;modum maius ac fanÆus eft opus quàm circumeidere hominem,itaperpenionbsp;bonum,ante legem,fub lege,SC poft legem,quia fuapte natura bonum eft,Cutnbsp;in fimilicaufa imô cur in caufa quod ad me pertinet, potiorê Mofen ueneram«nbsp;ni,meueluti nepharfj facinoris reum peragitisc' Non enimnuncdifputoi^nbsp;alteromaior fit, Sit uobis Mofes,uteft,uir eximiustfîm ego qualis uobis ƒnbsp;or humilis SC contemptus, tarnen fi rem fpedare uultis,aut uterq uobisnbsp;nandus eft ,aut abfoluendus utercç.Siquidem hoc quocß uos lex docet,utin*nbsp;dicando rem fpeeftetis, non perfonam: SC execrabilis eft,qui diuiti fauensnbsp;peremopprimit.Proinde nolite indicate fecundum perfone qualitatem,‘‘^‘anbsp;ipfa re iuftum ferte iudicium,fi uultis uideri legis Mofaicæ tenaces,H£ECnbsp;huiufmodimulta quum à domino lefu tammanfuete dicerentur,utanimunbsp;quamlibetferocem lenire poflent, tam uera,utà neminequamuis impudentenbsp;poflentrefelli,obricefcunt quidempharifaei, fed nihilo fecius perfiftu’^^*’^ ƒnbsp;malitia,nihilomitioraprementes animis fuis, quod apud multitudineui aunbsp;effet fie à fe crimen uiolatifabbatirefellere, ut inipfos crimen longe granbsp;fegerèret,

D nbsp;nbsp;Dicebant ergo quidam ex Hierofolymitis:NIônnehiceft Que

ruht interficereCEcce, palàm loquitur,ÔC nihil eidicunuNunquic cognouerunt principes quia hic eftChriftusC Sedhunc feimusunnbsp;fitjChriftus autem cum uenerit,nemo feitunde fît,

Tam arrogans erat pharifæorum fupercilium, ut hoc quoeç uellentautb^ ritati fuç tribui,ut innoxius accufatus,ueritatis caufam defereret potius qu®nbsp;aliquid ipforum gloriæ decederet, Etinuenit hoc hominum genus in popunbsp;multos, qui malint horum peruerfæ opinion! feruire quàm diuinæ obtemp^nbsp;re uoluntati,Quidam enim Hierofolymitaî dicebant: Nonne hic eft cui puanbsp;fæi SC feribæ machinantur mortem, ut qui modo creditus eft horum metu anbsp;tare,nec prodire ad diemfeftum fecce palàm intemplo SC libéré loquitu^^nbsp;in os,nec illirefpondent quicquam : quid fîbi uult illorum filentiumc'An p^nbsp;cipes perfuafi funt hune elfe Meffîam, SC nunc filentio confitentur quod pt*nbsp;oppugnabantCAtqui non eft uerifimile principes hoc fendre,fiquidem omnbsp;nouimusundehieprofedus fit:nó funtignoti parères eius, humilesamp;^id^^ »nbsp;non eft ignora patria,non fratres reliquiç cognati : cæterum Meffias ubi uenbsp;ritjita uenturus eft,utnemo feiat unde prodierit. lefus autem uidensnbsp;lorum cæcitatem,utcum prophetia prædixiffet è Bethleem uenturu Menia gt;nbsp;ubi natus erat lefus,reliquat prophetiarum in eum fignacompeterêt,nbsp;excæcati malitia, ob hoc ipfum fe negant eum feire quod fcirent,ÔCideonbsp;ftura mentiuntur ita uenturum ut nemo feiat unde ueniat, necoganturnbsp;agnofeere,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- c r • • ßCU«’*

Clamabat ergo lefusin tcmplo doccns,ôC dices; Et me IcitiSjtJ^^.j^

IN 10 ANNEN, CAP. Vlli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

de (im fdtis, 8c a meipfo non ucni,fed eft uerus qui miiit nie,quem uos nefcitis»

Dominus lefus cuius confcientiam nulla latent hominum fccreta, ut hanc multitudinis prauis afFedibus corruptæ infciciam coargucret, quae hoc fpon»nbsp;tenefciret quod fcirc poterat, nifi mala mens obftitiflet iudicio, uoce iam proanbsp;nunciat clanore ut non ibium à propinquis uerumetiam à toto populo poHîtnbsp;cxaudiri,qui in templo uerfabatur : nam is locus potifli'mum congruit prædianbsp;candæ gloriæ dei.Palàm docere cœpit qui effet,6C à quo miffus effet,nec à quonbsp;quam ignorari poffe nifî qui aut fponte mallet infcius efle, aut id quod feitetnbsp;^banimimalitiam nolle t profiter t Nos interim fuo fadroadmonens, utnorianbsp;•^unquam cedendum eft hominum malitiac, ne magis irritata peccet atrocius,nbsp;^auius^ dei indicium in fe prouocet: ita pofteaquam nihil non tentatum eft,nbsp;quodadillos corrigendos perttnet, ueliiti deploratos fuomorbo relinquensnbsp;eife, nec propter illorum obftinatam impietatem caelanda efle dei gloriam,nbsp;^^Pfoximi falutem negligendam. Si ideo,inquit,non uideor uobis ilIeMeflîanbsp;®squem ex prophetarum oraculis expedatis, quod feiatis undc uencrim,hocnbsp;’pluui uos docere poterat, me efle ilium qui fie uenerim, 6C ex eo loco fim oranbsp;*us,undeprophetac Mefltam uenturum prædixerunt« Audiftis loannis de menbsp;^’unionivim jUidetis miracula, auditis me ueritati perhibentem teftimonium,nbsp;’’uni rei ftudentem nifî glon'ac dei SC ueftrç faluti.Ita^ non poteftis me nefeire,nbsp;’'ui Ipôte quodfeitis neftire malitis. Etquomodo dicitis ita uenturfî Meflîâ utnbsp;^uiofciat undc ueniat, quum prophetæ ôd genus SC patriam ilfi'us defîgncntc’nbsp;uobis non ignota poterant ad prophetiç intelligentiam profîcere,quan^nbsp;refert illud feire, unde miffus fîm quàm unde prognatus. Ne id quidemnbsp;latere poterat,fî puris acfynceris oculis meconfyderaretis.Nec em êmunnbsp;P’^Q^dus modo fum, quemadmodum uos calumniamini, fed ab eo qui menbsp;U in mund um, ut refîpifcat ÔC fer uetur. Sum enim ab eo miffus, qui uobisnbsp;^^ucognitus, quodnecpconfpiciatur oculis corporeis,nec auribus audiaanbsp;percipiatur humano,fed in hoc miffus ab illo fum,ut per menbsp;. ƒcretis ôf illum,quatcnus ab homine cognofei poteft, Quan^ nec hune allsnbsp;binbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Feire poteftis,nifî pietate promercri ftudeatis,utipfe fui notitiam uo

* nefciunt enim ilium qui non obtempérant eius uoluntati. Non

’’'»atis eft uerbis tantum deum noffe,fî fadis ilium negens.

fcio eum, amp; fl dixero quia nefeio eum, cro flmih’s uobis men« O. Fcio eum,qui'aab ipfo fum,ÔC l'pfcme miflt.

°* uerc pattern nofee uultis àfîlio difeatis oportet. Ego folus uerenouicum ab ipfo profedus fum ÔC apud ilium fui prius quàm uenirêin munanbsp;miffus fum inmundum,utper medifeatis illum,ÔC faluifîtts uenbsp;tçj y^^ulitate.Nec enim à meipfo ueni quemadmodum altj faciûtfuæ ftudennbsp;Hçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quàm dei, fua docentes commenta,non dodrinam dei.N am

Öife nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nie mifît, ÔC quoniam quicquid loquor ex illoloquor,üeri funt

mei. His uerbis irritati primores, magis etiamfremebantanimis, authoritan's fibiuendicaret apud popuIum,6Cipiôs palàm arguenbsp;iter-p ^’æP^*^^^*'Fftatis,gefticbant illimanusinijcere. lamenimirainrabiemnbsp;luq.^i’^^’^^orabaturlentumilludconfîlium, quodccreuerant ilium clancu»

^tiiedio tollere: SC hoc eft quod dicitur:

^^rebantergo eum apprchendcrc, 8C nemo mißt in ilium ma«

li

98 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENT A RIVM

E nus,quia nondum uenera thora eius, Dc turba autem mölti' crcdidenit in eum, èc dicebant : Chriftus cum uenerit, nunquid plura fîgna factctnbsp;quàm quæ hic facitï*

Quum adeiTet autem prompta uoluntas impîj malefîcij, nemo tamêid tcnt poris iniecitilli manum ita uolente Chrifto quia nondum uenerat tempus anbsp;pâtrepræfcn'ptum,quofua morte mundofalutem pararet,Qucmadmoduninbsp;enim uolens mortuus eft,ita non nifi uolens apprehendi potiut Jn manu illinbsp;rat animos hominum cohibere quamlibet ferocientes, nec uUa poteftas homi*nbsp;num ualere potuiflet aduerfus ilium, nifi Gc uifum fuiflet illius immenfæ erganbsp;homines charitati pro mundi falute crucifigi, Sacerdotibus autem fcribis pha«nbsp;rifæis ac populi primoribus quos ob religionis profeffîonêac legis fcienu'amnbsp;oportebat in primis Chrißum agnofcere ob corruptos animorum affedus, mnbsp;impio confilio perfeuerantibus,nonuni plebei ac legis ignari,qui utminus hasnbsp;bebant aiithoritatis ac literarum,ita plus habebant bonac mentis,utcun$ tre«nbsp;deruntfermonibus acmiraculis domini lefu, nondum quidem plane pc“^j.nbsp;ïefum efle Meflîam, fed hue tarnen addudi rerum ab eo gefrarum magnitudianbsp;ne,ut perfuafibiles uiderentun Si hic,inquiunt,non efl Chriflus,quemadmo«nbsp;dum exißimant phariftei, mirandum tamê efl unde illi fuppetat tanta uis ædennbsp;di miracula, Etenimfîueniretipfeuerus Meflîas nûmaiora fadur us fitnbsp;hic facit,Dicuntur illi credidifle in Chriflû,fîcut de multis quoefnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legimus,

quorum tarnen fides nondum erat perfeda,pendens tantum à mitaeu^*®’“ 5 opinabantur Icfum efle Chriflum, fed an uere ilium cognouerinf, hoc non lisnbsp;quet,Miracula enim fola non fatis oflendunt Chriflum, quamuis fupra cap, y»nbsp;remittat ad opéra fua: fed ilia teftimonium fol um dant credentibus,6^ propternbsp;inßdeles fiunt. Fideles autem meliorem cognitionemhabentquàm exmiraciinbsp;Iis,quandoquidem 6C apofloli fecerunt miracula, fed in nomine Chrifli.Qpinnbsp;antichriflus patrator miraculorum prædicitur à Paulo ad Theflal, Opus eftnbsp;ergo nobis certiorefeientta quam folis miraculis,Vnum miraculum commennbsp;dat Chriflus, nempe refurredionis, per illud magis Chriflum agnofeimus.nbsp;Hi populäres inten« tantum in miracula erant, ideo imperfedius adhxrcbau

Äudierunt pharifæi turbam murmurantem deillohæcîamp;miferut principes amp; pharifæi miniftros ut appréhendèrent lefum»

Pharifçi cum fenioribus, quorum partes erant imperitam multitudinem ad Chriflum pellicere, pofleaquam fenferunt multos efle in turba, qui uideréturnbsp;in eum efle propenfîores, eo uefaniæ dedudi funt, ut quocuncß modo flatucsnbsp;rent eum eifeperdendum, quigloriam ipforum uidereturobfcuraturus,Tansnbsp;tapeflis eflambitiojteligionis ac dodrinacpractextu fucata,VerS interim nonnbsp;pudor aut pietas, fed periculi metus eos à facinore manifeflo coercebat,Subornbsp;nantigitur fatellites publicos, qui lefu coram populo manus intjcerent,ac ue«nbsp;hit nocentem captum adducerent,Iefus autem qui no^norabat quid illi clan»nbsp;culum molircntur,nec teneri tarnen poterat nifi uoluiiiet ipfe ,uerborum aeni*nbsp;gmatibus quibufdam illis fîgnifi'cat fore, ut ipfe fpontc fefe mor ti, ad quam ta»nbsp;menfruflra petebatur,offerret,interimtanto auidius uterenturipfodumadefnbsp;fet,Futurum enim tempus,ut fruflra defyderarcnt abfentem quem præfentemnbsp;perfequcrentur,pracfcrtim cum illis non eflet futura facultas eô confequendi,nbsp;quo fe fubdudurus effet: ibat enim in mortem,quô nondum illi fequi poterât:nbsp;redibat incœlumjQuô mortale corpus ilium perfequi non ualeret»

Dixit

IM lOANNEM. CÄP. VII.

Dixit ergo eis Icfus: Adhuc modicum tempus uobifeum funi,8^ ua do adeum qui me mifît.Quæretis me,6i no inuenietis,amp;ubi ego fum, infra tt.inbsp;uos non poteftis uenirc,

Breue,inquit tempus f eftat quod uobifeS uerfor, rcuerfurus ad eum qui •ne mißt. Tum ab fente requiretis, nee inuenieris. Plane enim moriturus fum, *nbsp;«tnoniamuosquiuiuitispoffitis me inuenire amp; fequt Quafidiceret:Itaeft,inbsp;bnifum inuifus oculis ueftris, breui abripiar per mortem à uobisjfi etiam masnbsp;xinic uelletis me ut adfîm uobis, ut uideatis miracula, iam abero,amp; ita abei o,nbsp;utnemo ueftrurn poifit ad me pertingere, Vcrus eft autê fermo Chrifti, quananbsp;^odicit: Adhuc parumamp;^c, NónnefemperubicjChriftus eftiuxta diuinitainbsp;•«n, hoe eft fecundum optima quod eft ChriftuSjfecundum quod prodeft faLnbsp;tandis 6lt; iuftificandis C'Ynde et palam teftatur corpus fuum humanum qualenbsp;ïffumpfit ÔC animatum, non fore amplius praefenSjUC quis craflum quid fomanbsp;*nct,quod corpus humanum fiC Chrifti corpus manens^óC eo ipfo creatuta alianbsp;Snaubi^ fît, cum immenfîtas foli deitati fit propria, nulli creaturæ,66 ideo innbsp;nnoloco Chrifti corpus eft* Vt fit ftultum gloflema, abeft quidê uifibiliter,adanbsp;^ftinuifibiiiter, Omnino corpore erat abfuturns ab eis,fed animo per fidem QCnbsp;poterimus femper habere Chriftum præfentem, qui fua gratia,inflüranbsp;auxilio 6^ gratiofa efficacia femper fuis adeft^Nec eft diuinitas ob id fepaanbsp;•ata a copore, nec nouns corpori locus circumferibendus nobifeum, nec cor anbsp;potaliter 0^ miraculofe à nobis comedendus,fed facramentaliter et in myfterionbsp;pct fidelem mcmoriam,ôi^certe contemp’atione fîdeûquamlibet hæc loquutionbsp;•inibufdam' placere non poffit cum fit propria* Obfeuritas autem huius fermónbsp;excitât inquirendi diligcntiam,Ôô certiorem inuenitfidem iermo rebus exnbsp;in hoc proficiebat,ut conftaretomnibus quicquid paflus eft doanbsp;*”quot;^US,confnItn naifum efle nro nobis non cafu.uolentem oalfum elTe non nc

^^’I’enius eumfnunquid in difperfionem gentium iturus eft,amp; dotftua g^ntesC Quis eft hie fermo quern dixit, Quæretis me amp; non inue^fnbsp;ubi fum ego uos non poteftis ueniref

Quum hunc Chrifti fermonem non intelligeret multitudo,difceptabat ina I ^^jQuid fibi uult quod dicitç'ô6c*Num fe clam fubdudurus eft,amp; aliquo innbsp;?dginquam gentium regionem iturus c' An fuftinebitrelida hac terra fandanbsp;populo fando inter impias ÔCprophanas genres uitam agere, quo nos nonnbsp;fequuturos fAut ita uagus errabit inter getes procul diflitas, ut à noanbsp;inueniri non pointe’ Quid enim alioqui fibi uult,Quajretis me ôôdHoc planbsp;. ^*uturumerat,ficutfecum hie coniedabant: erat enim dodurusgentes,quianbsp;. quaerebant occidere Chriftum, 0(. repugnabant fpiritui fando, indigninbsp;Poithac erant tanto magiftro, Vnde apoftoli relidis ludaeis conuerterunt fe adnbsp;I'dtes,tarnen ludæis principio erat praedicandum* Id ludæi pracfentiebant exnbsp;P’^ophetis, Chriftum expedationem gentium elfe* Ex Daniele fciebat res fuas

diflîpandas eiïe, Occæcatio ludæorum illuminatio Gentium prædidaerat» Nclt;5 tarnen potcrant fibi pollicen' mortuum Chriftum refurredurum, nihil tanbsp;kum ueniebat in mentem, unde par um dodi de hoc myfterio,huiufmodi dico»nbsp;bant uerba,

P In noüiHi'mo autcni die magno feftiui'tatis Rabat lefuSjamp;fdamabat, dicens;Si quts Citit^ueniat ad me amp; bibaG

Cum iam adeflet ultimus dies eius fcfti, qui fiimma frequentia fumma^ r« ligione celcbrari confueuit,odaua nêpe tabernaculorû,quo pcrado fuâquifcpnbsp;domâ repetere gaudet,ftabat lefus in templo,uelut ipfe quotp rclidurus ludainbsp;cam rehgionem,ÔCmagni feftidiem eximiû infigni ièrmone confecratjfîmul^nbsp;îter ingreffuris uiaticum paratEuangelicæ fidei.Neciam loquebatur tantumnbsp;aperte, uerumetiam intenta uoce clamabat, rem efïë declarans quam magnœnbsp;pere referret ab omibiis exaudiri, Pharifaei popuhim fimplicem fida frigidatpnbsp;religionedementabant SiC. humanis conftitutionibus illaqueatum tenebant,nbsp;ôf in lefuquidem multitude praeter miracula ferè nihil admirabantur, Cxte»nbsp;rum quoniam fpiritum Euangelicum nondum hauferant,non ita muJtum pronbsp;frigidis dodrinis omnes palàm ad fc inijitatjnbsp;fpiritum pollicendo, quo femelhaufto non folum ipfi fint ueram ÔC Euangdisnbsp;cam dodrinamaflèquuturi, uerumetiam in alios fua pracdicationecopiofam

ritjôtS agnoueritfilium dei aeternam fapientiam,qui fe humiliauitpropter nos, ille bibat de fonte illo,ut omnia defyderia fua fatientur.

aquæ uiuæ. Hoc autem dixit de fpiritu quem accepturi erant credentes in eum:nondum enim erat fpiritus datüs: quia kfus nondum eratgio«nbsp;rifîcatus«

Quiiquis mihi crediderit, auide^ imbiberit fermones meos, quemadme^ dumiubet feriptura demetcftifîcans,nonarcfcetincredulitate,fedhauftusdianbsp;uini fpiritus pariet in ipfius corde fontemperennem ÔCcopiofum, fie ut e me»nbsp;dio cordis illius emanet, non tenuis modo riuus, uerumetiam copiofa flumunbsp;na,quibus irrigetur ariditas gentium ad Euangelici profedus fœcunditatem.nbsp;Hoc acnigmate Icfus fignificabat fpiritum ilium uberem ôô copiofum, quemnbsp;poft eftent accepturi, qui in ipfum credidiflent,quo accepto mox apoftoli masnbsp;gnafiducia uartjs linguis orbi terrarum praedicare cœperunt Euangelicâphûnbsp;lofophiam, ÔC coelitus hauftum fpiritum, in omnium credentium animos diflt;nbsp;fundcrc, Quanquam enim id temporis nonnulli fi'dei rudimentaconceperât,nbsp;nondum tarnen cuiquam contigerat efficax ille Ô6 copiofus fpiritus,proptereanbsp;quod lefus nondû erat morte et refurredione glorificatus,nec in coelû afeendenbsp;rat conieflurus ad dexteram patris, unde fpiritu ilium miffurus erat apoftolis»nbsp;Ante peragendû erat crucis myfteriS, quod peragi non poterat nifî ad tempusnbsp;diffîmulata gloriaret illius diuini fpiritus capaces efle nô poterât,nifî prius mulnbsp;tis miraculis muftis^ didis ac fadis ad id effent forma«. Ad hue igitur fonte a«nbsp;quae uiuac dns lefus inuitat omnes, nec quen^ compellit nolentê, nee quenlt;]^

ttcludtt,modo fiticns uem'at. Vocamur ergo ad Chriftum,cum fitt 5)Cdefydex derio. Nifienim afFefl-us excitatus fueritöCdefyden'um nequaqua bibemus,nbsp;Qon uenfemus ad illa.lndicatur Chriftus ipfe feruator nofter e(re,explerc om«nbsp;*^iadefydena noftra,ad quem uenientes fideles effïdmur opérante in nobis fp»nbsp;•¦»tu fando, alios etiam ad Chrifti gloriam prouocabimus:is enim cuii^ pro fuanbsp;ptoportione diftribuit, alten' plus alten' minus, Apoftolis quineß talenta erantnbsp;fommittenda, quippe per totum mundum praedicaturis,contra tot hoftes for«nbsp;•»Us inftruendis, ld enim pro primitiua ecclefia maxime necelïàrium uideba«nbsp;ut apoftoli qui pufillanimesfuerant, firmius folidarenturpoft Chriftia«nbsp;^^enfionem.

ht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bethleem,Chriftus uulgo putabatur natus in ciui=

Q .^32areth,quod illic eflet educatus, nbsp;ibidem haberet parentes,quod^ a

cœpit prædicationis exordium, atlt;^ illic pleruncp uerfaretur, Porrd 5*‘ofolyniitac QC tribus ludaicæ ludaei, Galilacos ut Gentibus uicinos SC ad«nbsp;femipaganis habebant,quod nec legis peritia prîecellcrent,nec ul«nbsp;hi prophetam habuiflTentjde quo merito gloriari polTenuTribuiucnbsp;elïe MelTiam non Galilaeis, è femine Dauid, qui regiamnbsp;liç^'^^’’3tHierofoIymis, atlt;ç ita Chrifti uenturigloriam fibi uendicabant,quinbsp;inuidia corrupti,Dicuntigitur:Non eftnbsp;Her/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meftîam fi prophetias expendatis.Num Chriflxis ubi ue«

qui ^’’Qphetica fcn'ptura palàm dicit, Meffîam proditurum ex femine Dauid, hn?**^**^“*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludac'Quin SC natalis oppidi nomen addidit,docens

ciuitas Dauid, tribus luda.Quum igitur '»^Ifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;declarer eum proditurum è femine regio,familia SC tribu toti«

°PPtdo regio, qui conuenit hune uideri Meftîam qui P^’^^’^dbus, ex ignobilis regionis Galilææ obfcuro oppido nobisnbsp;îîi Ki^^^^dhuncmodum uariantibus fententns difeeotatum eft in turba de le

lol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ co MM ENT A RIVM

rnoda, makierCt fuis afFedibus feruire quam ilium agncfccre,Namfi fimplex fynceius fuiffet eorum animus, licuinet uel ab ipfo lefu fcifcitahtibus difcenbsp;re,quod inter fe difceptabant»

Qpidam autem ex ipfis uolebant apprehendere eum,fed nemómi^ fit fuper ilium manus» Vcncrunt ergo miniftri ad pontifices amp; pharunbsp;fæos* Bt dixerunt eis illi: Quare non adduxiftis ilIumC Refponderuntnbsp;miïiiftri.’Munquam fic loquuius eft homo,ßcut hic homo»

Erant in turba nonnulli,quos ufqjadeo liuor 0^ odium exca:caucrat,utdes fiinarintapudfe manus intjcere domino lefu« Cæterurn nihil habebatuiriuninbsp;humana malitia aduerfus cum, in cuius poteftate funt omnia. Satellites autewnbsp;quos fuac uefaniæ miniftros miferantjpharifæi, utlefum caperent,mutatisani«nbsp;mis redeunt adillos, cfFeratis animis expcdantes,utcaptumeumadduceJ'5’^‘^gt;nbsp;’ quo tandem odium in ilium fuum fatur arent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud interim miro diuino

confilio quod longe fuperat omnem humanam aftutiam procuratum eft quicquid moliretur pharifæorum malitia, id in ipforum capita rccideret,0^nbsp;ïefu proficeret gloriam. Imperita multitudo, Galilæi rudes,SamaritanijCana*nbsp;næi,Ethnici, commoti didis ac miraculis lefu credebant illi: foli fcribæ,nbsp;faci,feniorcs S)C facerdotes penes quos legis acreligionis totius crat profeffio,nbsp;non folum non commouebantur ad refipifcentiam,fed modis omnibusj edd^nbsp;bantur efferatiorcs. Supercrat autem amp; fatellites immite genus hommöA^“nbsp;omne facinus mercenarium,qui Icfu teftimonium honeftum ferret, 0^^ illoruinnbsp;immedicabilem caccitatem coarguerent. Non uiderant aedimiracula, tantumnbsp;paucaloquentem audierant,6t^ conucrfismentibus,contemptis pharifæo’^^’™nbsp;iuffîs redeunt ad eos non addudo lefu.Expoftulantibus cur no obiflcntnbsp;data,non excufant metum mulntudinis, non alia quae comminifci poterat caunbsp;fantur, fed ingenue fatctur,fe quidem hoc animo adilTe Iefum,ut cum captumnbsp;adducerentjfed breui fermonc, uer urn efficaci, fic uelut incantatos SiC transfernbsp;matos,ut quod decreuerant reludantibus animis efRcere non potuerini.Nunnbsp;quam,inquiunt,audiuimus hominem ficloquentem utille loquitur.Quispofnbsp;fithuiufmodiuiro manus uiolentas intjeeref Quod teftimoniumferripowitnbsp;in fynagoga,quod magis grauaret ac traduceret pharifæorum obftinatatn maanbsp;litiam pHoc illi totis uiribus agebant, ut fubuerterent dodrinam lefu,fed conanbsp;tuin diuerfumexeunte,dum modisomnibus extingueremoliuntur,confiranbsp;mantSifilluftrant.

Refponderut ergo eis pharifæûNIunquid amp; uos fedudi eftfsf nun# quid ex principibus aliquis credidit in eum, aut ex pharifæisfSed tur#nbsp;ba hæc quæ non nouit legem, maledidi funt»

Diffimulant illi furorem animi fui, ac miniftris minus quam pro cogitano’ num uefania loquentes : Quid accidit,inquiuntfNum uos quocp,qui noftriCMnbsp;ftis,ncc ad promifeuam multitudinem pertinetis, ab illofedudi eftist’ An nonnbsp;fentin's impoftorem eflefSi uerax effet,an no exiftimatis uiros eximios dodrunbsp;na ftmul ÔC authoritate praeftantes,illius fermones approbaturos fuiftefNuncnbsp;uidctîsnc quenquam ex optimatum numero, penes quos eft religionis authornbsp;ritas,aut ex pharifæis, penes quos eft exada legis peritia,fermonibus illius nr«nbsp;iffe perfuafumc' An uos mouet exemplum quorundam c media fece plebis no«nbsp;minurndfta turba rudis ac legis ignara,deo execrabilis eft» Hæcdiuina difpennbsp;faaone fic geftafunt, utnos certo doceremur, nihil pertinaeius obfiftcrc ueracnbsp;religioni

1

IN lOANNEM. CAP. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj'

rdigtom q«am eorum malitia, qui falfac rcligiom's imagine fucati fufitïöullum clTe capitaliorem hoftem Euangelicac dodrinæ quàm qui facras literas adfuosnbsp;praiios detorquet afFecfïus : nec uUos efle deploratius impios quam qui fpccicnbsp;pictatij, qui perfuaûone dodîrinae, qui publica authoritate muniti funt aducr«nbsp;jus Euangelicam ueritatem* Vcrum quicquid molitur hic mundus, omnibusnbsp;fuis machinis aduerfus cœleftem ueritatem cedit in gloriam domini noftri lesnbsp;*u Chrifti.Iam illud confydera prudens Ledor,nufquam eflê penuriam maiosnbsp;eorum qui Chriftianc ueritati ex animo faueant quàm inter religionis pronbsp;f^’^esamp;dodrinæ»

Dixit Nlicodémus ad eosjiïe qui uenerat ad eum node,qui unus za ex ipGsîNIunquid lex noftraiudicat hominem,nifî prius audieritabnbsp;cognouerit quid faciatf

In tam frequenti confilio pharifæorumjfcribarumjfenioru ac faeerdotum, ^®ncratquifpiam praeter unum Nicodemum, qui in tam fceleratis molitionisnbsp;Us innocenti domino patrocinaretur. Is erat ex primoribus fedæ pharifaicæ,nbsp;quidem ac caeteris fortaffîs indodior, fed mentis minus corruptac, quinbsp;^Juliidæorum nodu adieratlefum, quemadmodum ante narrauimus, alisnbsp;ab eo certius cogniturus fecreto colloquiotis ex eo congreiTu tantum pronbsp;adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^xilhmnret lefum uir um bonum, tametfl my fterium fermonis nort

P'^numintellexerat, Hic quum uideret eos gladiatorijs animistenderein ‘tiumlefu^atcp ita fauerct innocentiç,ut tarnen illorum umeret malitiam aunbsp;uritate armatam,moderatus eft patrocinium fuum, ea loquens pro Iefu,quçnbsp;quoeç uiro, fed nondum conuido dici poterant. Nos, inquit, legemnbsp;çym^^,ÎUur, quae ne maleficum quidem condemnat, nifî prius auditum,amp; exanbsp;in •nbsp;nbsp;nbsp;quæ egifîè dicitur uel dixiife is qui defertur, Saltê hoc tribuatur huic

j^duodcommuneefl:omnium, ÔCabipfalegedaturetiammaleficis. Relis «° ‘ores uolumus elfe Romanis Sè Græcis, quorû leges promittunt Ôô iubêt,nbsp;timnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiatur. Nos iuftiores cæteristquac iufîitia noftra, fi iudicaue

JJ botninem quem non audierimus c'Lex habet ut nemo condemnetur,nia JJ Uobus uel tribus teftibus, Deus quoeç cum arcana cordium optime cognoanbsp;’bnunqvjam tarnen iudicat ni crimina manifeftentur.

r f^^^’onderunt, dixeruntei: Nlunquidtu Galilæus esCScruta^f ƒ ‘^ÿturas,^ uide,quia à Galilæapropheta no furgit.Etreuerfî funtnbsp;in domumfuam.

'm H æquum tam ciuiîe Nicodemi patrocinium,quum non haberêt tjj hifcerejyt, non folum non refipifeunt aut placantur, fed ipfius etiam ausnbsp;conuiuo petunt hominem. Etiâmne tu quolt;^, inquiunt,nbsp;u»us esc' Turbae amp; imperitis uenia dari poterat, at non pudet te primatemnbsp;difcipulum elfe iftius impoftoris Galilaci,cui nullus adhaeretnbsp;Shi •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud homines ÔC apud deum execrabilis fTu qui legis cos

excutefcripturaSjôôfî ufquam comperies uel exortum 3 prophetam uel exoriturum, crede hune eflè prophetam. Haec pharisnbsp;•Unnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non folumeratimpia,uerumeuamftulta.NecenimNicode

lip? ^Ilirmar at elfe prophetam,fed quifquis eifet, non tarnen iuxta legem pub Ubi*^ °P°’'f^‘’^'^odemnari, nifî prius cognita caufa.Sed nullum eft indicium,nbsp;'Hontem occupauitliuor QC odiG. His ultro citro^ didis dimifîum eft con*nbsp;li 4

cilium, 6C fu5 quifcp domum abijt,dilata non mutata facrilcga uoluntatçtnoiu dum enim uenerat tempus kfu*

Dominus lefusiam imminente node conceffîtinmontemOIiiicti,inquo erat Bethania gratum domino hoipitium, quum Hieroiblymis locus non effetnbsp;quietisjllud interim nos docens,feceffiim couenire praeconibus Euangclicis,nbsp;nec ufquam minus eflelocum ueritatiquam in urbibus opulentis acfelicibiis:nbsp;ÔC tarnen hue quoiçfc nonnunquam confert Euangelicæ philofophiæ prxdi*nbsp;cator : non ut opes aut honores affequatur, fed ut profit alrjs,uel fui capitis pc«nbsp;ricuIo^Huc igitur poftridie diluculo reuerfus Iefus,non iam ftans quemadmonbsp;dum pridie,fed fedens docebatin templo,palam præ fe ferens,fe nihil meniercnbsp;pharifaeorum impias confpirationcs. Confluxit autem uniuerfuspcpulusadnbsp;tllum,partim fuperioribus miraculis ac fermonibus in admirationcm illiusad«nbsp;dudus,partim infidians 8C occafionem captans aduerfus illum.Qucniam au»nbsp;tem animaduertcrantin eo miram quandam erga plebeios humiles amp;' afflidcsnbsp;clementiam ac manfuetudinem, hinc unde eum debuerant amare, uenanturnbsp;anfam criminandi*

AdducuntautemfcribæS^pharifæi mulierem inaduheriodeprea benfam, ftatueruntcam in medio,amp; dicunt ei;Magifter,hæc inuliernbsp;bis huiufmodi lapidare» Tu ergo quid dicisf Hoc autem di«bantKn»nbsp;tantes eum,ut poflent accufare eum»

Lex Mofis feuerum exemplum ftatuerat aduerfus aduIteriS, nimirutnut fi qua mulier deprehenfa effet cum adultero uiro confuetudinem illicitam ba=nbsp;bere,populi manibus lapidaretur, Att^ interim uiri fibijpfis indulgentes faruienbsp;bant in mulieres, quafi ipG innocentes effent apud deum, aut a:ternas poenasnbsp;effent euafuri, fi quum grauiora peccarent non darêt pœnas Icgibus.Lex nonnbsp;punit nifîpublica crimina:fuperbiam,faftum,inuidiam,odium non punit,fednbsp;hacc magis execratur deus quam ilia quae punit lex, Adducunt igitur ad lefumnbsp;in templo iêdentêid temporis mulierculam in adulterio deprehenfam, Ipfifci*nbsp;licet iuftitiæ tenaces, ac legis ftudio feueri in criminofos,cum intus longe gra»nbsp;uioribus uittjs madercnt,MuliercuIam in medio fiatuût, utfi Chrifiifententianbsp;fuiffet damnata, decederet nonnihil multitudinis erga ilium ftudio,quod Icni»nbsp;tatemanfuetudine^fuapotiffimumpopuli fauorem conciliaffeufin abfoluißnbsp;fet quod futurum expedabant, habercntquod in ipfum intentarent crimen,nbsp;qui non ueritus fuiffet aduerfus Mofis conftitutiones adulteram abfoluerc,fpenbsp;ran tes fore,ut pro muliere tumultu coorto lapidibus obrueretur ipfe. Sic antenbsp;apud iudicem lefum peccatricem accufantipfi fceleratiores ÔC cximij peccatonbsp;res:Hæc,inquiunt,mulier modo deprehenfa eft in adulterio,Mofes autem fta»nbsp;tuit nobis legem, uteiufmodilapidarentur,Hanc igitur tradimus populo lapûnbsp;dandam,nifi tu difiêntis» Tu igitur quid cenièsdefus autem qui noueratarca«nbsp;na cordium, dC cuius confeientiam nihil omnino quantumuis occultum fiigicnbsp;bat, diuina fuafapientia ficillufitiUorum malitiam, ut peccatricem è mantbus

IN I O AN N EM. CAP* VIII.

Japidafttium cn'peret ncc abfoluerct tarnen, ne uideretur dcfogare legt Moa «’catjnecefTan'o maleficijs cocrccndis adhibttç, qui uenerat utlegcm confunianbsp;’’'Wet non abrogaret,nec rurfum codemnaret,quod tn mundum uemïTet nonnbsp;quot;’perderet peccatores, fed ut feruaret : fiquidem in his conftituttonibus qiiasnbsp;J^undus etiam pro conferuanda tranquillitate publica neceffario feruat. nianbsp;’’fl’niitaturus.

lefus autem inclinans fcdeorfum,digito(cribebatinterram. Cum îüteni perfeuerarent interrogantes eum, erexit fe, ÔC dixit eis:Qui fine O(Ut,t7,inbsp;Pfccato eft ueftrum, primus in illam lapidcm mittat. Et iterum fe inclûnbsp;fenbebat in terram.

Jefus fic ubiep moderatur fuam orattoncm,ut ncc probet admodum ncc int

J qnt fibi uindicarentfandimoniam, quum eflent longe fccleratioa ’landnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim quampublicismanibuslapia

•nfir P’^fluxerant, non occiderat maritum fuum,fed alteri uiro per carnis illi corporis fui copiam fecerat lege prohibitam,S(S illicitam quidem:nbsp;«ero pleniliuore, odio, cal3nia,auaritia,ambitione,fraude,toriuslcgis doanbsp;J qui folus omnium liber ac purus erat ab omni peccato,captabant adnbsp;bomnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flmus faciles in carpedis altjs ne de internis iudicemus

“'em,ne facile anathematizemus.Coniedurg faepe fallut.Non alios accu^

Io6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' COM MEN TARI VM

femus coftfcq ftobis maiorum peccatonim,uel fimilium ipiri'tiialnim.

Audiences autem hæc,unus poft unum exibant, incipientes à fenio hbus,amp; remanfît lefus folus amp; mulicr in medio ftans,

Adhocdomintrefponfum fibi qutfcpmaleconfcius acfibiquifcçmetucns ne proderetiir ( terrebantur enim èC fcriptura QC uirtutcdiuina} exibate tem»nbsp;plo,feniorfbus,pharifæis,ac fcribis/acerdotibus, caeteris^ primoribus prçcc»nbsp;dentibus, QC pofthos reliquis fequentibus.Namquiintereos uidebanturrdünbsp;gionis ac iuftitiæ columina, hi maximis uittjs intiis madebanc His digreflis,nbsp;qiiorû nullus erat abfcp crimine, remanfît folus lefus,qui folus omni culpau’«nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cabat* lam^ dementem iudice experta eft mulier peccatrix,eum qui nihil«®’

quam peccauerat, quum fæuos fuiflet habitura carnifices qui ipfî graijiorib«s flagittjs erantobnoxij. Horumigitur fæuitiam metuens mifera peccatrixfownbsp;remanfît apud folum Iefum,peritura apud feruatorem, peccatrix apudomnisnbsp;fandimoniæ fontem, Trepidabatex eonfcientia,fcd fpem bonam praebcbatinnbsp;lefu dementia, quæ fefe ipfo etiam uultu pra’fcrebat.Ätqj interim dominus aenbsp;lut aliud agens fcribebat in terra, utilli non domini minis territi,fed ipfot^mnbsp;confdentia codemnati fugilïè uiderentur* Incertum eft quidnam Chriftusu*nbsp;terram fcripferit, quidam exiftimant accuiatorum peccata, alij tcrrenicorp^nbsp;ris fragilitatem ad terrorem, alij indicium illos manens grauius, fupcrbiamil-lorum alij .Qui enim feipfos peccatores agnofcunt facile alijs condonanf.

Erigens autem fe lefus, dixit ei : Mulier,ubi fun t qui te accufabantf Nemo te condemnauitfQuæ dixit : Nemo domine» Dixitautêleius;nbsp;Nee ego te condemnabo» Vade,amp; iam amplius noli peccarc»

T andern credus dominus lefus, ubi uidet folitudinem ÔC mulitt^*® folam ac trepidam,blande compellans illam,dicit: Mulier,ubi funt qui te accufabat^nbsp;Num quilquam te condemnauitt'amp;c. Nec ego,inquit,futurus fum illis inde*nbsp;mentior, ut qui feruandis omnibus uenerim, condemnem,quam illi relique*nbsp;runt indcmnatam.Legis feueritas pœnam infligit ad terrorem, Euangelij gtanbsp;tia no quœrit morte peccatoris,ièd ut refîpifcat ac uiuat. Abi in quit, 5^ poflhacnbsp;noli peccare.Hocexemplo dominus lefus docuiteos, qui fepopuli paftoresôCnbsp;Euangelicos dodores profitentur, quanta lenitate quanta^ manfuetiidine denbsp;béant uti aduerfus eos, qui per infîrmitatem prolabuntur in peccatum. Cumnbsp;enim is in quo nullum omnino fuitpeccatum, tam dementem fe præbueriter*nbsp;ga peccatricem publicam, quanta debet éflè lenitas epifeoporum erga delin*nbsp;quentes,quum ipfî nonnunquam magis egeant dei dementia quàm illi in quonbsp;rum errata fæuiunt: aut fi non tenentur paribus uittjs, certe non funt omninonbsp;puri ab omni uitæ macula,certe per humanam imbecillitatem in omne uidumnbsp;prolabi poflunt.Interim tarnen non funt epifeopis diflîmulanda publica criminbsp;na ecclefîafticorum,fed ad emendationem punienda QC corrigenda cum Chri*nbsp;ftiano zelo charitate iunda» Hueufep hiftoria de adultéra muliere, quæ à pie*nbsp;rifîç creditur efîè inferta cum nihil indignum in ea legatur»

B herum ergo loquutus eft eis lefus, dicens : Ego fum lux mundiïqui fequitur me,non ambulat in tenebris,fed habebit lumen uitæ»

Ablegatis igitur delatoribus QC proditis fuis cuic^ fceleribus,admiira quotp peccatrice pergit lefus ex hac occafione fermonem inceptum pertexere, Tencnbsp;bræpeccatafunt. Qiiiuerifuntacfimplices,nec aliud uideriftudent^funt,nbsp;adeijnt lucem Qc liberantur à tenebris, quemadmodum mulier adijtlefum peenbsp;catrix»

IN lÓANNEM. CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï07

Catfix.Sed quia non {nfi'ciata eft quod comiferat,dcceflît îuftifîcata.Cotf a pria mores SCphan'fæi quoniâ nifti uideri uolebant,quûe(rentfcelefti,fugêre lucêj,nbsp;ne proderetur illor um morbus neue fanaretur. Hortatur igitur dominus lefusnbsp;omnesjUt quifquis fît obfîtus peccatis ad fe uem'at, modo ueniat fui poenitens,nbsp;^efequatur potius quàm pharifæos, qui cxci erMt duces çæcorum. Et nequisnbsp;confcientia facinorum no aufît accedere, paulô ànte docuit in adultéra,quàmnbsp;neminem ab fe fubmoueat qui cupi'at fanari, Ego,inquit,fum ïd ton orbi,noiinbsp;^olum Palæftinæ, quod fol ton mundo. Sublato foie taligant omnia fi'mul. lUenbsp;wtporibus prælucet, ego animi’s puris illucefco.Ille uitàm ac uigorem præbetnbsp;nmnibiis corporibus ego idem multo præfentius præfto animabus» Qui folisnbsp;àiiâu ambulat non impingit in tenebris, qui me fequituf meae^ fi'dit dodrianbsp;næ,non hærebit amplius in tenebris errorum criminum, fed purgatus à uianbsp;amp;illuftratus Euangelica dodrina habebitlucemueram, quæ uitam præonbsp;‘•^tanimæ. Mortuorum enim eft in tenebris condi,uiuorum eftinluce uerfaenbsp;Cogniu'o mei uita eft animæ ; contra peccatum ÔC ignorantia mei mors eftnbsp;Sterna.

Dixerunt ergo ei pharifæiî Tu de teipfo teftimonium perhibes,t.csr ’^otiium tuum non eft uerum. Refpondit lefus, amp; dixit eis:Etfî egonbsp;ƒ. ^nionium perhibeo de meipfo, uerum eft teftimonium meum,quianbsp;unde ueni, amp; ûuô uado» Vos autem nefcitis unde uenio,aut quo

liu ^^^^”’3§uifîcam licet ueriflîmam Chrifti defepraedicanoncm non tulit ïMnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, præfertim cum fe tedim notari fennrent,ô^ quicquid gloa

.7^accederetid fuæ detrahi putarent.Protinus igitur obftrepiint illi apud ^^ndinem,metuentesneipfîsdefernsfequeretur lefum. EtutfidemadLnbsp;fie jf*”’P^ugunt mendacij crimen: Tu,inquiunt,ipfetibi teftis es,acmangnianbsp;prædicas: fed nemini de fe teftifîcanri credi debet:eft enim arrogantisnbsp;fer ^^’^^^ftfuamiadaregloriam. Proinde teftimonium illudquodipledetenbsp;uerum* Ad tam atrox conuitium, fed quod magis officere poteratnbsp;ejï ? ’nultitudinis quàm ipfîus nocere gloriæ, lefus feuere refpondit: Verumnbsp;f^jj-'^^niens,inter homines, pondus non habet quod ipfe de fe perhibet quinbsp;fallere* Ego non folus mihi teftis fum, qui loannis de me teftimoanbsp;prophetarum teftimonium proferre poirum:SC tarnen fi nulnbsp;teftimonium, qui nullius egeo teftimonio,fî folus ipfenbsp;Içfç ^^ftificarer, tarnen fi fciretis qui fim,amp;r unde uenen'm,non pofîètis refel«nbsp;b^o’^umteftimonium oportet indijbiumuocare,quinbsp;poæfint quàm homines, SC ex humanofenfu defe prædicani,fallinbsp;uolentes etiam menriripoiruntjn me non eadem ifta cadunt* Nianbsp;Us ij?’? me loquor, ièd ex eo unde fum mÜTus, nec aliô tendo quàm ad illianbsp;gloriam,Illemcntiri non poteft,6C illius unius teftimoniûfansnbsp;autem abillo profeduseft,nbsp;op^ ftlius animo loquitur, mox ad eundem unde uenitrediturus,non

Ÿ humano teftimonio,quum ipfîs faiftis declarare fit in promptu quis pe,.^ °® autem excæcati liuore, quod fcire licet, uolentes nefcitis,6C quoniamnbsp;iudicatis, exiftimantes ex his quæ confpicitis in me cum cætcanbsp;communia,non animaduertitis unde uenerim nec quo uadam,nbsp;^nini non perfpicitur nifî fubmotis improbis affedibus animi fecundwra

IQS' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO WHEN TARI VM

fpiritum iudiccm, SC cx ijs quac facio quse^ loquorjColIatis prophctarum ora» €uh's,credulæ mentes uideant rem efle coeleftem non humanam,

, Vos fecundum carnem iudicatis, ego non iudico quenquam : SiC ß iudico ego, iudicium meum uerum eft, quia folus non fum, fed ego 8Cnbsp;quimemifiijpater»

V os quoniam mundanis affedibus eftis corrupt!/ecundum carnem iudu catis,damnantes impie in ueftrum ipforum exitium quod ampledi debueratisnbsp;ad falutem æternam Judicium igitur ueftrum,quoniam nó proficifcitur a deo,nbsp;fed ex humanis cupiditatibus, corrupturn eft ac falfum, Ego interim non iudi«nbsp;co quenquam: nondum enim iudicij tempus eft, fed conferendæfaluds.Etnbsp;menfiiudicaremde uobis, iudicium meS quoniam nondiflenut àiudiciodci,nbsp;uerû eflet^Non enim folus ferrem fentêtiam, fed ego fimul 8(. pater qui me munbsp;fit idem pronunciaremus, cum idê per omnia uelimus Jn caufis humanis pl«snbsp;habet ponderis apud homines pkirium quam unius iudicium:cafterum uniusnbsp;dei iudicium antecellit uniuerft generis humani iudicio«Si meum iudiciy con«nbsp;temnitis ut hominis,certe dei iudicium,etiamfi folus iudicet,non poteft«nbsp;temnerc, Quod ft dei iudicium non contemnitis, nee poteftis meum retjeere,nbsp;CÛ illius iudicio per omnia confentiens, nifi cómuni contumelia fimul unim(ÿnbsp;uelitis afficerc, turn ilium qui mifit, tum me qui miflus fum ab ilIo.Nihd ahudnbsp;foquor aut ago nifî quod ille mandauiu

Ët in le^ ueftra feriptû eft, Quia duorum hominum uerum eft. Ego fum qui teftimonium perhibeo de meipfo, teib^^®*nbsp;nium perhibec de me qui mißt me,pater.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Inter homines grauius eft teftimonium pluriumquàmpaucorum,at^ cundum legem ueftram apud indices non admittitur teftimoniS nifilt;^i’®’‘y^’nbsp;at(Ç interim plus habet pôderis, fi quis teftifleetur de altero quàm fi de feiplo»nbsp;Ce tarnen uitar i non poteft, quin inter homines fæpe falfa fint iudicia fel fa ƒnbsp;ftimonia,ctiamfi mille confentiant homines, fed homines tantum,udnbsp;errorem ignorêt uerum, uel quod affedibus corrupti, non fecundum reâumnbsp;animi iudicium, fed fecundum prauas animi cupiditates pronunciét, V erumnbsp;ubi uel unus de fe pronunciat, fi quod de fe teftifîcatur non ex fe pronunciat,nbsp;fed ex deo,quoniam deus nec falli poteft nec corrumpi,non poteft non uerumnbsp;efte iudicium ac teftimonium. Ego teftimonium perhibeo de meipfo,fed ex atinbsp;thoritate patris, qui 6C ipfe teftimoniuip de me perhibet, nec aliud de me ptO“nbsp;nuncio quàm ille teftifîcatus eft, qui me mifit in mundum, ut teftis fim uerita*nbsp;tis,quam ille folus nouit.Si meum teftimonium reijcitis,8C illius rerjciatisopo*^nbsp;tet,Si meum iudicium refeinditis, 2C illi contradicatis neceflè eft.Duo fumus,nbsp;fed duorumidem eftteftimonium,idemiudicium,Sed ex his duobus unuse gt;nbsp;qui fî folus effet, tarnen elfetillius irrefutabileiudicium.Quod fîquçritisqi’^”nbsp;do pater teftifîcatus fit de me: teftificatus eft in lege ueftra,cuius uoce agnoIcenbsp;ten's, fî quod feriptS eft incorruptis animis intclligeretis: teftifîcatus eft de mnbsp;apud lordanem, teftifîcatur ipfîs fadis quæ uidetis ab illo geri per me,dcniqunbsp;quum tempus eriteuidentioribus teftimonrjs meglorificabit,

Dicebant ergo ei: Vbi eft parer tuusfRcfpondit Iefus:Necp me tis,ne(^ patrem meum:fî me fciretis,forfîtan 6C pattern meum

His di(ftis quoniam ludæi fubinde audierant nomen patris unde mi fet,dC cuius authoritate fecommuniret,demiran.tur fîde lofeph fabro,cui

IN 10 A NN EH» CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to^

l/ustum iiuIgocredebatLir tammagnifi'ccpraedicarct: fideilto ft'oftfefttiebaf, cupiunt expifcari qm'snam effet alter ille pater unde ueniflet, 8C ad quem fret»nbsp;Vbi eftjinqiu'untjifte pater tuus, de quo tam mira prædicasdefus autem fubanbsp;indicans fe nondum illi's notum efle I'uxta diuinam naturam, quum nihil euninbsp;aliud fufpicarentur efle quam hominem, ÔC tarnen ut homini credidilTentatcpnbsp;amaflènt, nifî iudicium illor« carftalibus affedibus fuilTet uitiatum j eaeterumnbsp;iiecpatrem uere cognofci nifl per filium, nee filium plenecognofçi nifî cogttûnbsp;*opatre : non enim oculis corporeis cognofci filium, fed fide, nee patrem huanbsp;jnanis lènfîbus oftendi pofle, fed ptjs animis fpiritualiter infinuari, reiponditnbsp;quot;nnc in modum:Nelt;j me noßis nec^ patrem mcum,ö(^ dum me nofee nonuulnbsp;i’Mec patrem nofee poteftis. Mihi crédité, 66 menoueritts Ô6 patrem. Dicitisnbsp;Wdme nouiftis,quiapafriam,domum, parentes, Ô6 fratres nouiftis, Ät iftucnbsp;•^Pn eft uere nofle filium,quem fii plene nofletis,non poftularetis uobis exhibenbsp;patrem, fed cognito filio fi'mul 66 patrem meum nolTetis. Quifquis ignorâtnbsp;S^antacharitate Chriftus apud nos egerit, is plane netp charitate patris agnoa .nbsp;^ct.(^ui autem Chriftum uere cognouerit, quod ille propter rtoftram faluteninbsp;^^^erit, is accepto fpiritu dei patrem agnofcet,illo non cognito iriipoflibile eftnbsp;uere agnofceren'ta necefle eft defperare eos quibus filius fe non reuela .nbsp;Vbideibenignitascognolcitur ,quod deus beneuulthumanogeneri,nbsp;““Pdfilig mjßj ,'j^ mundS 06c.ibi uere cognofeitur pater eius^ mifericordia.

r ^æcuerba loquutus eft kfus in gazophylatio * docens in templo, C ^^0 apprehendit eum,quia nondum uenerat hora eius*

Uo ^^kfmodi fermonibus non intelledis dominus lefus uehemeter in fe pro Uj ^^^at animos pharifæorum,magnalibertatcdicens fe efle filium dei,lumen nbsp;palam docens in templo,quod dicitur in Euangelifs tofa ftrudura qugnbsp;extruda,multis atrtf s QC palarijs ac amplis porticibus,quænbsp;neefandumfandorum,nbsp;habuit quod diceret eos ignorare patrem deum,06 quafinbsp;fiisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gazophylatium autem dicitur frequentiflimus loa

conferrentur donaria facra,feruarentur^ donata templo, ueluti deo confecrata uertebantur in luxum 66 quæftum ianbsp;fllis • ^^pharifacorum. N mo tarnen iniecitilli manus, non quoddeeffetnbsp;^Ie^’’'’Pia uoluntas fed quod dei nutu non effet data facultas : nondum enimnbsp;n, J’^^ftempus quo decreueratpati Iefus,nec pati uolebatnifîperadadodrisnbsp;Îq’j,pater tradiderat difpenfandam ad hominum falutem, Obticefeenu»nbsp;PQ?§’^^riUis, fed impias ac parricidales cogitationes in animo uoluentibus,nbsp;confcientias,quouelfîc refipifee»nbsp;^üum agnofeerent illi nihil occultum elfe»

iterum eis lefus: Ego uado, amp; quæretis me,amp; in pecc^to nioriemini.Quô ego uado,uos non poteftis uenire»

i impietas impedire poteft quod ago iulTu patris mei.' Hoc Içjlj^P^tado uadoad eumquimemifît, ac turn me fruftra quæretis ôf abanbsp;éünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abitis,quem præfentem inceflîtis et inuidetis.Tune intelligetis

qui fîm, optabitis praefentiam meam neccontinget.Cæterû uos qui ueritatis ætcrnæ,fî perftiteritis in incredulitate,nbsp;moriemini. Nam fuo uitiopérit, qui falutemgratis oblatant'nbsp;’^^retjciqôC fîbimortem afcifcit,qui uitaefontem afpernatur.Ego uado^^nbsp;Kk

tlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MME NT A RIVM

non quo me ueßra compelh't impietas fed uolens eo uado quo uos ftoflpott* ftis tnfequû Hoc ænigmate dominus lefus multa fignificauit, pn'mum fe fpon«nbsp;tc iturum ad mor tern, deinde per mor tern amp; refurredionem euchendn in ca«nbsp;lum,quó nullus iuxta mundum fapiens euehi poteft. Hoc fermone quum nonnbsp;nihil terrerentur Iudæi,nec intelligercnt quid fibi uellet,non aufi funt tamcnilnbsp;lum percontarijfed inter fe muffitabantjUt fequitur,

Dicebant ergo ludæi : Nunquid interfidet femetipfum, quia diät» Quo ego uadoyuos non poteftis ueniref

Quid eft quod ille no femel iam minatur nobis fefe abitur urn quo nos non queamus infequit’ An ipfe fibi uim afferet, ac mortem concifcet,atqp ita fe no«nbsp;bis fubducet;' ludæi nihil minus agnofeere uolunt quam peccatum fuum, hocnbsp;eft peculiare omnibus impij s pcccatoribus, ideo hacc loquuntur ut tegantinuinbsp;diam mentis corum,0^ ut uideantur fandi,Et Chriftum non parum infamant,nbsp;quod maiuspeccatS eftdefpcrationc,qua quis fibi uitamabrumpituellaqueonbsp;uel ferro,omnibus modis mors ilia deformis, Tale quid imptj ludaei de Chrilronbsp;alijs inculcant,quafi dicant:Non eft mirum ut dæmoniacus ille homo fdp**^nbsp;tandem ftrangulet« Ita folent inpelfimam partem ea rapere qui funtinimtclnbsp;ueritatis.

Et dicebat eis : Vos de deorfum eftis, ego de fupernis fum* u®® mundo hoc eftis, ego non fum de hoc mundo» Dixi ergo uobis, quianbsp;moriemini in peccatis ueftris; ft enim no credideritis quia eg®nbsp;riemini in peccato ueftro»

Ad hoc tarn craiTum amp; impium murmur lefus omnium cogitation^quot;’ fduSjita refoonfum attemperat, ut quod diceret no intelligeretur, ni» ptta anbsp;morte 6CrcIurredionc,8C in coelum aicenfu«Nam illi nihil aliud fufpioantes enbsp;felefumquamhominem,nihil aliud diuinare potcrantquameum iturummnbsp;mortcm,at^ ita liberandum à moleftijs perfequentium, quum ille ft fignmoa«nbsp;ret écœlis profetftum iuxta diuina naturam, ac mox deuitfta morte reditutumnbsp;co unde fuerat profedus, Vos, inquit,ex hoc mûdo profedi mundum fapto»nbsp;iuxta carnalem mundi fenfum loquimini: ego non fum ex hoc mun^o pro»nbsp;fedus,fublimiora loquor quam ut uos poffîtis airequi,nec aflequemim unquanbsp;nifi relida incredulitate dociles uos præbueritis» Et ideo modo dixi uobis, etnbsp;iterumatepiterum dico,niftmalitiamiftam abieceritis moriemini inpeccansnbsp;ueftris, Vnica uia eft effugiendi peccatorum tenebras, fi lucem recipianszuni»nbsp;ca eft uia ad uitam,ft agnofcatis cum qui folus per (idem Euangclicam amortcnbsp;liberatQuod fi pertinacitcr recufetis credere me efle ilium per quem patere*nbsp;lit omnes uitam ac falute confequi, ueftra culpa moriemini in peccatis uemis»nbsp;Infidclitas ergo eft caufa mortis: ubi deiydcratur uera fides in Chriftö, ibima»nbsp;niseftomnisfapientia. Sine fide opera quamlibet in fpeciem bona, nihil pt®«nbsp;funtadfalutem,

Dicebant ergo ei: Tu quis esf Dixit cis Iefus:Principium qui amp; 1®^ quor uobis»

Nee hic ftrmo domini lefu defcendit in animos pharifaeorS,ullt;5adeo men« tes illorum excaccauerat hic müdus nimium adamatus, itatç malitioft penn cnbsp;quafi nihil hadenus uiderint aut audierint, unde fcire poflent quis cflet,dicunbsp;IcfutTu quis esdefus autem prçfcius illos calumniaturos quiequid refpo» * ’nbsp;fet,qui peruerfo ftudio fcifcitabantur,fimuleos iudicans digniores qui a»

IN IOANN EM. CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HI

qiiid effent ipfî quam cfuid effet ipfe, refpondi't hunc m modum : Cupiris fcire quifimc'credite.Non credetis autem niff craffos ÔC mundanos affedus abiece*nbsp;fitis,alioqiu' etiam fi uobis dixero qui ffm,ueftro malo dicam ; non enim folumnbsp;i^onreddeminimeliores fed cum iitis mali, multis nominibus hocreddemintnbsp;pciores : ÔC hoc ipfum quod nunc loquor uobis accedet ad cumulum condem«nbsp;*iationis ueffræ.Ego fakitem hominum fitio non exitium.De eo aute quod uulnbsp;go legitur,Principium qui amp; loquor,lege Erafmum in annotationibus,fecunsnbsp;dum quem hie fenfus tandem accipiatur, V t Chriftus nihil reipondere dignasnbsp;fit ad id quod interrogarant: Tu quis es Vt qui digniores elTent qui audianbsp;•^^Wqiiidipff effent, nimirSimpfj, rebelles,fcelerari,quamquis effetChriftus,nbsp;^uiinfidiabantur. Oecolampadius Confirm antis parriculameffedicit. Planenbsp;eft ut uobis loquor,

Multa habeo de uobisloqui Só iudicare, fed qui me mifft,uerax eft, quæ audiui ab eo, hæc loquor in mundo. Et non cognoueruntnbsp;S^iapatremeius dicebat deum,

. ^ulta poffum loqui de uobis, mulris^ nominibus uos condcnare,fed non uifiitn eft patri, qui me mißt in mundum, non ut ex malis fiant peiores, fednbsp;falutem, Verax eft pater quime mifit,hufc fi erenbsp;f d^ritis falutem confequemini.Credetis autem ei fi mihi credideritis, Mihi uenbsp;futo credetis, qui nihil loquor apud uos nifi quod audiui à patre mco,apüdnbsp;fyj antequam uenirem in mundum.Ille mihi mandauit ut uera loquar,nbsp;ritf conducunt feruandis hominibus non perdendis. Quod fi quis pcanbsp;luanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peribit, qui falutem oblatam fibi inuiderit, Tam autem erat crafla

,'^^orutn cæcitas, utquum toties memoraffetpatrem fuû,unde miffus effet, unde teftimoniS haberet, QC unde audiffet quae loqueretur,nbsp;. ’’^Stamen intelligerêt quod de patre coelefti loqueretur, quod nihil adhucnbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poterant fupra hominê.Nam hi fermones turn uelut femina con*

fç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in auditors memoria, ut turn frudS adferrent, quum iam omnia cC

^”’^pleta,quæ de lefu fcripferant prophetac. Expediebat adhuc hominêcre Sicnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^rageretur pro mundi falute fummu illud in ara crucis facrificium,

P^’^ quot;lortê fill) illuftraretur gloria patris dei. Hoc ^ktnfignificans dominus Iefus,ita loqui perrexit,

p pMt ergo eis lefus: Cum exaltaueritis filium bominis,tunccogno# D quia ego fum,SC à meipfo facio nihil,fed ficutdocuit me pater hpcnbsp;Siior.Ët qui me mifit,mecum eft,0^ non reliquit me folum,quia egonbsp;’^^placita funt eijfacio Temper,

n ^enigmatefubindicatfuturum,utper illos uolens in crucem fuflSgeretur, exaltaueriris,inquit, filium hominis, tunc demum intelligetis qui fim:nbsp;putabitis tunc deniqp cognofeetis uirtutem meam.Siquûnbsp;nonhumano modo geri,fed patris mciuirtute,ex cuius ar

Iq nbsp;nbsp;nbsp;uirtutegero quicquid in terris facio ad hominum falutem,neep quic^

qiior nifi ex illius iuffu et animo.Quan^ autê ab eo miffus fum in mundum, tarnen ab illo deferor fed ille femper adeft mihi, per me uobis loquens 6^nbsp;g^^tans. Summus enim inter nos eft confenfus natura: amp; uoluntariSjeflTcntiænbsp;j^.Poteitatis,Ille per me glorificatur apud homines fuper terram,dum inter honbsp;Iqj 5^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debeo, 8C fuper terram uideri.Ego uiciffi'm per illu fum,mita

^glorißcor,fed ille author eft,ego legatus,uerbum caro fadum.Cætcrunt Kk a

lt;11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 COMMBNTARIVM Î

optima fîdéfungor mca Icgatione fie ut quæ file matidauft,quäf^ illi funt creta perpetuo faaa*Mofes enim SiC Dauid quos fufpicitis multaloquuti fünf,nbsp;tnulca fecerunt ex uoluntate dei, fed ijdemnonnun^ ofFenderunt ilium fadisnbsp;fuis, Ego pro uoluntatis QC naturae idenutate nuf$ dilTentire etiam poffumanbsp;placito patris mei.Ä cruce SC requie incipietgloria mea, Refurgens à mortuisnbsp;ofiendam immenfam potentiam meam,Cœlum SC terra teftaturifuntme Chrinbsp;ftum elfe filium dei,Spiritum ubi mifero eritis à deo dodi multi ueftrßqui nSenbsp;klafphematis,Nihil adco conducet fidelibus quam meritum Chrifti et dignita*nbsp;tem optime nofee. Cum dicit patrem Iccum eue, intelligit omnem fuam uirtu»nbsp;tem SC dignitatem, ficut ÔC naturam communicafle filio,qucm SC incarnatumnbsp;nun^ deftituit, nihil abfcß patre fecit,qui SC quaerit gloriam filij, quin QC paternbsp;omnia dcditfilio;filius per omnia nos ducit ad patrem,iubet adorari patrem innbsp;fpiritu ÔC ucritatc,deo^ dare honorem per omnia,Pater hunc teftatur elTedilcnbsp;dum filium,per quem reconciliationem accepimus SC rcdemptionem,faduranbsp;obediens uft^ ad mortem,ut fic quæ patri placita elTent perfi'ceret femper,

Haec iUo loquente, multi crediderunt in eum,Dic€bat ergo kfus ad cos qui crediderunt ei,Iudæos : Si uos manferitis in fermone rneo,uercnbsp;difdpuli mei eritis,ÖC cognofeetis ueritatem,ÖC ueritas liberabit uos»

Hos fermones quum id temporis nullus ad plenum intelliger et, tarnen erat in turba non pauci,quibus hæc non impie dida uiderentur,at nonnulli Ip^onbsp;na ex his quac promittebat lefus concepta crediderunt illi,non tarnen perfecte;nbsp;rudes enim adhuc erät,fed tarnen Euangelicç dodrinac capaces, lam enimnbsp;dus aliquis iadus erat ad fi'dem, etiam fi nondum eo profeccrant,quo poft eratnbsp;prouehendi.Hos igitur hortatur dominus lefus, ut ineoquod utcu^coeperatnbsp;perfeuerarent,donee proficerent ad perfedam fui cognitionê. Fides enimboanbsp;norum etiam illa credit quac non intelligit,Pharifacorum malitia femper erat innbsp;peius profedura, V os,inquit,nc quid moueat fponte pereunnum exempluif*nbsp;Bene cœpifiis utcûlt;^ credere didis meis, à quibus fi uos non abducat aliorumnbsp;tncredulitas,et fi in eo quod cœpiftis perftiteritis,agnofcam uos germanes ucanbsp;ros^ difcipulos meos, qui cœleftem ueritatê profiteor, ac progreiTu temporisnbsp;cognofeetis omnem ueritatê, qui hadenus umbras Mofaicac Icgis pro ueris canbsp;ftis amplexi.Chriftus femper fouet infi'rmam fi'dem iftam,ut adolefcat tandem,nbsp;ÔC ut melius ipfe cognofcatur,Credebant didis eius,futurum aliquando ut ponbsp;tentiaefuæ prolaturus efletmaiorafigna. Quorum multi fufpicabanturChrt«nbsp;ftum gloriofe regnaturu,8C fe liberos fore ab omni dominio geniiIium,S(^ ocrtcnbsp;fide credebant in eum, Statim autem Chriftus adimit hanc fofpitionem a mennbsp;tibus eorum,diflerens dcfpiritualilibertate,nc feducantura falfis prophetis,

Rcfpondcrunt eitSemen Abrahæ fumus, 6C nemini feruiuimiis un .quam,quomodo tu dicis,Liberi critisfRcfpondit eis lefusrAmêain^n.nbsp;dico uoDis,quia omnis qui fadt peccatum,feruus eft peccati,nbsp;. ïudæi non intelligentes quod lefiis fentiret de liber täte dodrinç Euai^eli*nbsp;cae,quac non mutât ftatum fortunac, corpus eximens à iure heri,fed animu libcnbsp;rat à utttjs, à prauis ac mundanis cupiditatibus,a tyrannide diaboli,a fcruitumnbsp;pharifaicarum traditionum, à iugo legis iuxta carnem obferuandx,relpondetnbsp;indignabundi ; tumebant cnim nobilitate maiorum iuxta carnem:Nos,inqni«nbsp;lint, pofteritas Abrahac patriarchac fumus, ingenui ex ingenuis prognatb uccnbsp;folwn ingenui ueru SC nobiles, nec uUi unquam feruitute fcruiuimus, Qu^m

IN lOANNEM. CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;llj

^iturliberta,tcin tu nobis pron.''^t’s, quafi fcruifimus manumi'ttcftdiC’Hafcre^ Jponfio craffîtudinem dedarat genus î'idaicæ, quæ in rebus carnalibus poncsnbsp;bat fiduciam amp; gloriam fuatn,fpiritualiu n quæ nos deo comendant negliges»nbsp;‘ uritatem conftituebant in lotionibus corporis calicum acuaforn,quunianianbsp;*^uni haberent uittjs confpurcatumtalios præ fecontemnebant,quod præpuanbsp;b] pelliculam haberent amputatâjquum mentem haberent incircumcifam» ftanbsp;^unc efFeruntur animis,quod iuxta carnem genus ducerent ab Abraham,pernbsp;quafi magnu effet è fandis prognatum effe, quum apud dcu nobiles fint,nbsp;qui iindecuntç prognati,fandorum mores referunt.Proinde quum Icfus illosnbsp;ouobusnominibus taxaflet,SCquodueritatiseffentignari, ÔC quodfcruitutcnbsp;feruirent,prius diffîmulant,amp; ad id quod leuius eft ac minoris momenri ftomanbsp;cnantur,Siquidemignorantia ueri mentis eft uitium, feruum effefortünæ manbsp;lumeft,nonanimi. ïtacp’ dominus lefus aperte docet quamferuitutêfènferit»nbsp;Yosjinquit,indignamini,quod libertatcm pollicear, quum ueftra opinione fianbsp;I's liberi,nimiru ingenui filij Abrahae.Sed eft aliud feruitutis genus longe turanbsp;P’us calamitofius, à quo neminem afferitmaiorum quamlibet magna nobilinbsp;tas.Non habetis hominê dominü unde fitis manumittendi, fed illud pro certonbsp;quifquis c.ómittit peccatum, feipfum peccâto feruum reddit,nbsp;^^‘Uiiuris efte definitjs uere liber eft QC ingenuus,qui nuÈi turpitudinieft ohnbsp;^oxius,Hçc eft ingcnuitasjde qua merito gloriari poffïs apu'd deum« Cçterumnbsp;quifquis addidus eft peccatis,tócdiabolum habet dominum,amp; huius arbitra»nbsp;*u ducitur,agitur^ etiam fi genus referat ad patres fandiflïmos.Nó enim àlie»nbsp;Jiafanditas tollit pofterorurn feruitutê, fed fuis quifq; fàdis æftimatur» Hanenbsp;^bertatêno poteft impartire feruus coferuo, qui SCipfepeccato eft obnoxius«.nbsp;bed üle folus liberos, reddit Sgt;C ingenuos,qui folus nulli peccato eft obnoxius.

^cïuus autê non manet in domo in æternuin,filius autem manet in ergo filius uos liberaueritjuere lißeri eriti^.

Seruiis tametfi pro tempore quædam agit in domo/tâmen quoniam feruus uon haeres, non habet ius perpetuum,fed exigitur domo quû uifum eft do»nbsp;Filais autem quoniam hæres eft ac dominus domus,perpétua babetïusnbsp;eft: ab omniferuitute,uerumetiam alios po»nbsp;‘ftibertatedonare.Proinde fihanc libertatem defyderatis,non eft quod earnnbsp;®^pe(Fetis à Mofe aut patriarchis aut facerdotibus ueftris,quorum adminiftranbsp;ad tempus, neep quifquä herum fuit prorfus imraunis ab oini peccato,nbsp;quifquam ius habuit abolendi peccata,necp quifquä ad plenum nouit ue»nbsp;^tatem, Veryrn fi quis adhæferit filio, cui tota perpetpa^ domus tradita eft,isnbsp;yndecScß prognatus erit iuxta carnem, ueram libertatê fperare poterit. Nonnbsp;Abrahä uos liberos genuit,non Mofes,non facerdotes fuis uidimis uosnbsp;^ddütliberQsffi filius uos ab erroribus ÔC peccatis liberos reddident,uere ple»nbsp;/ ? liberi eritis. Non eft libertas nulli homini fubeiïè, impune peccare,quamnbsp;* L^.^u’gus mortalium fpedat,fed agnoïiifle Chriftum,SC fecura confeiêtia panbsp;iuuocaretubi fpiritu ifto libertatis nihil ex coadioe uel metu,fed hilari uuknbsp;quiequid facis. Ex metu inferni qui facit aligd boni, feruusnbsp;ob gratitudine operâtur,fciût fe patrê in coelis habere, et fi no repofitanbsp;lent aliqiia mérita,nihilominus aftridi effent diuinæ feruituti, nolût ingratinbsp;••^ueniri. lä fi confciêtiæ aftringatur humanis dodrinis 2lt; c5ftitutionibus,hicnbsp;’’’nibus modis erit conâdû,ut agnofeatur Chriftusiubi ein fpiritusibi libertas.

Scio quia filrj Abrahæ eftis,fed quæritis me interficere, quia ferrao B

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kk 5

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CÖMMENtARIVM

meus non capit in uobis» Ego quod uidi apud patrem, loquor, amp; no« quae uidiftis apud patrem ueftrum »facitis»

Vos «obis ifto nomine placetis, q? ßtis Abrahæ filij, Scio uos cfle progna* tos ex Abraham iuxta eafnenijfediftaleuis acpopularis eftgloria,8Comn*^nbsp;com«nis,qui ludaico nomine ccnfentur.Si iiultis uere uideri pofteritas Abra*nbsp;hac,amp; fandiffimi patris non dégénérés filfj,fadis dedarate uos efle illius filiosînbsp;nam hoc eft ingenuæ germanac^ prolis referre parentis ingenium. Abrahamnbsp;äded credidit deo,ut non dubitaric ad illius iuflum unicum madarc filinnbsp;quum per hune effet fibi promiffa numerofa pofteritas* Vos auteuidetequannbsp;turn abfitis à moribus patris ueftri, qui meipfum conamini interfi'cerCjnon ohnbsp;aliud nifiquodexcæcaticarnis acmundicupiditatibus, non affequimmiidr*nbsp;monem meum,qui fpiritualis eft. Abraham nihil hæfîtans de promiffis,quan^nbsp;réclamante natura, tarne credidit angelp, per quem illi deus loquebatur, Mihinbsp;quem uidetis, QC per quem deus uobis loquitur,maiora pollicens $ ôlim poW’nbsp;citus eft Abrahæ,non folum non creditis,fed etiam malitiofîs conniîjs nccé^^nbsp;chinamini.Noliteergouobis arrogare patrê Abraham: eius quifiçfihusnbsp;çud d,curn,cuius fada ÔC mores refcrt*Ego didis QC ftidis doceo me filiiim emsnbsp;a qt(o miffus fum, Q«od enim uidi SC audi'ui apud patrem meum,loquorjU^nbsp;item quaf uidiftis apud patrem ueftrum ca facitis*

Refponderunt, ÔC dixerunt ci: Pater nofter. Abraham lefu.szSi fill) Abrahæ eftis, opera Abrahæ fadte* Nlunc autem qu^eriüsnbsp;me interficerc hominem, qui ueritatetn uobis loquutus fum,q^’}’nbsp;diui à deo:hoc Abraham non fedt» Vos fàcitis opera patris ueftn*

Hoc didum domini lefu cum indigne ferrent ludæi, fîcrcfpondcntjUtœti uitium aliquod in Abraham conentur elicere: quod fi fieret,populn ad lapidesnbsp;prouocaffencEtenim cUmpalàm teftatus effet illorum effe malaoper3,a2dicnbsp;ciffet illôs ea facerc quæ uidiffent apud patrem fuum, nec alium patremnbsp;fcerêt quàm Abraham, taxatus hoc dido uidebatur patriarcha,qui tabs faifletnbsp;ipfc,quâleshabebatfilios* lefusautem needurius quicquâdixitinAbraham,nbsp;fed diuerfum ratiocinatur,ideo ludæos no effe fîlios Abrahæ, quodei^ch^tttnbsp;diiïïmillimi*Si ueri,inquit,uulus uideri filij Abrahæ,referte patrem fa^s,creinbsp;dire fermoni dei, quandoquidem ille ob infîgnem erga deum fîduciam lultinænbsp;promeruit elogium, Nunc cum fine fine iadetis patrem Abraham, tarnen menbsp;ftudetisinterficere hominê,ut nihil aliud firn quàm homo,tarnen innocentem»nbsp;Sc ideo uultis interficere quia ueritatem uobis loquor,nö quam ex m^ommi*nbsp;hifcbr,ied qua audiui ex dco, ut quifquis mihi difRdit,idem SC deonbsp;ceffe eft. At Abraham non agnofeet uos filios,qui rem impiam molimini, 8i.anbsp;illius moribus longe diffidentem* Qiiod fi quifcß eius eft filius cuius aemiuaturnbsp;fada, SC ueftra fada plurimum diffident à ndis Abrahæ, alißhabeatis patremnbsp;opo.rtet,quiicÿ is eft,cuius Ingenium exprimitis*

Dixerunt itac^ ei : Nos ex fornicationc no fumus nati, unu patrem habemusdeum* Dixit ergoeis lefustSi deus pater uefter effet,dihgcrci»nbsp;tis utiep me : ego enim ex deo procefli, 8c ucni:nec^ enim à meipio uelt;nbsp;nijfed iUe me mißt*.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;,

His didis ctiam irritatiorcs fadi ludæi, iam ceu præfagientes quo ten e e lêrmo domini lefu,SC quê patrem illis defîgnaret^refpondêt : Quem tu p^^

IN IO ANN EM. CAP« VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ilf

ilium nobis affignas qui parcntem adimis Abrahä/Nos ex Oupro non iumus prognati, liceat nobis de ixjcgloriari quod eft Omnium ludacorum commune,nbsp;qui non folumfumus pofteri Abrahæ, uerumetufilt) fumusdei,quilfrael apanbsp;pellatprimogenitum fuum, QC nos Ifraelitae fumus. Quod ft nobjs adimis paanbsp;tfemÂbraham,fîaliumpatrem tribuis quàm totius gentis noftrçcommunen»nbsp;patrem deum,non in nos folum fed in uniuerfam ludæorum gentem contumenbsp;liofus es. Hocrefponfum quum haberetimpiam impudentiam(quid enim im«nbsp;Pudentius quàm fe iatftarefilios deijqui fibi talium fcelerû eonfctj,quiœ filiumnbsp;‘l« captarent ad necem) feuerius retudit; Si deus, inquitjuobis pater ^et,hocnbsp;dlfiuerigermani^ cfletis Ifraelitae,menimirum diligeretis ueluti fratrê,comanbsp;•Huniparenteprognatum, ac patris mores exprimentem. Nee enim alimj exanbsp;pnmo quàm patrem deum, nee alterius negotium ago quàm patris à quo proanbsp;nbsp;nbsp;\

fclTi ÔC ueni in hunc mundum, Ne(Ç enim ex me loquor aut facio quic^:nccp 1 enim fpfe me legaui,fed ille me mifit quem uobis communem afleritis patrem.

Quare loquelam meam non cognofcitisfQuia non poteftis audire F «rmonem meum. Vos ex patre diabolo eftis,Ô^ defyderia patris ueftrinbsp;uuliis facere : ille, homicida erat ab initio, amp; in ueritate non ftetit,quianbsp;eft ueritas in eo ; cum loquitur mendacium, ex proprijs loquitur,nbsp;mendax eft amp; pater eius«

Sifiltj dei eftis, cur eiufdem parentis filij non agnofeitis linguamcius qui “ereeftfilius, ÖC apud patrem fuitantequam ueniretinmundum,nelt;pqui,c^nbsp;*®quiturnifiexpatris pracferiptof Curuf(^adeó non poteftis ferre fermonenxnbsp;?.^“”’)qu5 per me uobis loquitur deus ç' Si creditis deum ueraeê, benefi'cum,nbsp;? .^dferum,amicum pijs,inimicum imptjs,quû in didis fadisep meis nihil connbsp;P*eiatis ab hifee rebus degenerans, cur non agnofeitis mores SC ingenium pa«nbsp;?®^Quod fi cupitis audire nomen patris ueftri,cuius ingenium amp; fada referanbsp;’ yos nee ex Abraham,nee ex dco prognati eftis,fed ex diabolo,Huius geranbsp;eftiscuius ingenium 06indolemfpiratis,cuiuscpuoluntatiparetis.nbsp;ÔC ueritatem odiftis 6C innocenti neeem molimini:hoc diaboli patris uca

* ^xemplum eft.Siquidem illeprinceps etmendaeij SC homieidtj ftiit author, mendacio primes humani generis parentes pellexit in morte,non alianbsp;^Pj^ouocatus quàm inuidia félicitatis alienae, atep idem morbus uos quoq; ftianbsp;hominis innocentis SC benefici, Ille per fuam fuperbiam excianbsp;. ^eritate,5C fie excidit,ut non fit fpes ad meliora refipifcendi,fed perfiftensnbsp;- ”'31o,peccata peccatis accumulât, per uos nunc oppugnans ueritatem dei,nbsp;uos idem agens quod egit in initio mundi,quum principem humani gcanbsp;^^*^^^beret in morte, Quifquis igitur odit ueritate SC amat mendacium,nbsp;1q ^^darat quo patre prognatus fit.Quicuncp mendacium loquitur, ab ipfonbsp;^piturquifons eft omnis mendacrj, Qiiicquidilleloquitur, mendacium Io»nbsp;pj. ¦ 5 ÔC ex fefe loquitur, quia non folum mendax eft, fed pater mendactj acnbsp;y /^ps.Qiiemadmodum ediuerfo deus fons eft omnis ueritatis, SC quifquisnbsp;*tate ad dei gloriamloquitur,non ex fe loquitur, fed fpiritu diuino afflatus.nbsp;Ego autê fi ueritatem dico, non creditis mihi.Quis ex uobis arguctnbsp;Cue peccatoC Si ueritate dico, quare no creditis mihif Qui ex deo eft, ».lo4M«'inbsp;dei audit. Propterea uos non audios,quia ex deo non eftis.

Si uos ex deo prognati eftis,authore ueritatis potius quàm ex diabolo patre

Kk 4

Il6 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i COMMENT A RI VM

mendacîj,quum ego uen'tatcm cœh'tus acceptam loqtror uobfs, cur filîj Äbralt; hæ non creditis deo lt;: cur filfj dei non agnofcitis QC amatis dei uentatemf Si innbsp;didis meis ullum deprchenditis mendacium,fi in fadis ullum crimen,diffiditenbsp;fermonibus meis» Sed quis eft ex uobis omibus,qui mihi peccatu ullum poffitnbsp;impingereç' Vos qualcs fit is, ipfi uobis eftis cofctj.Quod fi à deo eft quicqd re«nbsp;dum eft ac uer5, necß quic^ in me poteftis cöuincere,quod à redo uero^ dif»nbsp;fideatjCur mihi diffidentes diffiditis deo,pr£fertim quum uos iadetis deifiliosc’nbsp;Quod fi uere gloriamini, dei fermonem agnofceretis: fin falfo,mendacem pa«nbsp;trê exprimitis, Quifquis ex deo prognatus eft, ut germanus fill us audit uerbanbsp;dei patris fui» Et illud arguit uos ex deo patre non efle prognatos,quia uerita»nbsp;tern ab illo profedam audirenon fiiftinetis»

Refponderunt ergo Iudæi,amp; dixerunt eizNIonncbene dicimus nos quia Samaritanus es tu, amp;dæmonium habesCRefpondit lefus.’Ego dgnbsp;monium nonhabeo, led honorifico patrem meum, amp; uos inhonoraj«nbsp;ftis me. Ego autem non quærogloriam meâ; eft qui quærat amp; iudiceh

Huiufmodi fermonibus magis etiam effèratiludaei,utfolethomin5 malioa rationibus conclufaadinianamaledida cofugere, refpondêttJSónnerededenbsp;tepronunciamusjid quod tu nuncre déclaras, QC comprobas noftram detefennbsp;centiam,Quod Samaritanus fîs,ac dæmonium habeas,quum ludçus uideri uinbsp;lis, Ô6 deum patrem iadesfAd tam infanam contumeliâquid refpôditdemenanbsp;tiffîmus lefust’Ad Samaritan! conuitium,quanquâmagniprobri loco habebanbsp;tur,tarnen quoniam nihil aliud erat quàm impotentis irçmaledidum,perindcnbsp;quafi fungum ilium uocaflent aut bulbum,nihil omnino refpondinSed ad dxnbsp;moniaci uocabulum intentatû refpondet, fed ita, ut non regerat maledidum,nbsp;quod in illos merito poflèt retorqueri,fed manfuete depellat ab fe.Nos intérimnbsp;docens,ut queries agitur de gloria dei,quories aduerfus impies,defendeda eünbsp;Euangelica ueritas, uehementes fimus ÔC acrestquoties nosipfi conuirijs incc(nbsp;fimur lenitatempræftemus, fieutnecadomnia refpondeamus,fedeatantumnbsp;â nobis depellamus, ad quæ fine periculo frudus Euangelici non poflcmiis ohnbsp;ticefcere.Referebat autem hoc ad frudum Euangclicum, utinfclligcretpoP“*nbsp;lus Chriftum,qu/cquid agerct non authore dçmone,fed deopatreaiithoreagcnbsp;re.MihijinquitjCum nulle dæmone commerriû eft : nec idee me iado de pâtrenbsp;deo, ut ex mendacio mihigloriamcociliem, fed ut per me pater apud hominesnbsp;glorificetur. Vos autê cum gloriemini uobis eundê deum efle patrê,tarnen menbsp;probris affi'citis,qui nihil aliud quaere^ illius gloriam,cuius uos eukores uidcnbsp;ri uuItis.Ego non aflêdo gloriam propriam apud homines, nec me ïçdit iieftranbsp;contumelia,fed uobis potius adfert exitiû.Eft enim qui quemadmodum ciipitnbsp;glorificari apud homines per me, ita me uiciflSm cupit habere gloria pipfiim,nbsp;no quodmihi uelilliopus fithacgloria, fed quod fie expédiât uobis,uteuiterisnbsp;mortem, ÔC aiTequamini falutê. Ego quidê ut non fum affèdator meæ gloriae,nbsp;quan^ gloria mea partis eft gloria, ita non fum ultor meæ contumcliæ,nec obnbsp;id tarnen exiftimetis uobis impune fore quod me probris affi'citis.Eft enim quinbsp;ô^quæratgloriammeam,ôfcontumeliam ulcifcatur,nifîrefipucritis.

Amen amen dico uobis, fi quis fermonêmeum fèruauerit,mort€ni non uidebit in æternum.

Nihil uobis proderit generis author Abraham, nihil Mofes, nihil facerdo^ tes aut pharifæi,nihil deus pater, ut uerbis gloriaminfiinud habetotepro certifnbsp;fimo,

qms obtcmpcrauen'tfermonibus meis,quemadmodum frequêtcr dixi, mortem non uidebit in actcrniim^Sola uia eft ad immortalitatem fides.Nibil dinbsp;w de uana fide,fed de illa,quam ft quis accepen't,ut eti'am iiitam fua emendet,nbsp;a innocentiam uitæ adiungat, ftudês bonæ uitae^St hoc fides operabitur in alinbsp;qiiOjille dicitur feruarc uerbiim dei.Nihil de uana fide,qua multi gloriantur etnbsp;dçmones habent,hic dicit,Qui uere credit ille liberabit animam fuam à morte,nbsp;id eft amaritudinem mortis nonguftabit, Quamuis uideatur hicmori,tamennbsp;wors lila potius fomnus eft ÖCimago mortis, Quia Chriftus refurrexit à mor*nbsp;tuis,etiam illi qui Chrifto per fidem uniuntur refurgent,ö(S qui fpiritus Chriftinbsp;participes fiunt,hi quocß æternam uitam poflidebunt, Sgt;C in gloriam refurgent,nbsp;Dixerunt ergo ei ludæi: Nunc cognofeimus quia dæmoniû habes«nbsp;Abraham morcuus eft amp;prophetac,amp;: tudicis:Si quis fèrmonêmeum Gnbsp;‘cruauerit, non guftabit morte in æternum. Nunquid tu maior es pa«nbsp;irenoftro Abraham,qui mortuus eftç'amp;prophetp mortui funt. Quemnbsp;^«pfum facisf

_Hoctam manfueto refponfo quum placari debuerintad crcdulitatem,ta=.

P’^o fua craffitudine, quod iuxta fpiritum didum erat de uita animx,de uü ^forporiinti interpretatur, SiC quod didum erat ad illos erudiendos, feditiofenbsp;’^pfauantadcontumeliampatriarcharSjUndit^ftudêtes aliquidinuidiacconanbsp;domino lefu apud multitudinem, Refpondent autem in hire modumÆxnbsp;J *0 tiio fermone cerrius etiam cognouimus te daemoniacum efle, furiöfuhi äcnbsp;y'^phatum niii hnr nromiffas ii’i-iiannk»»c fir.Tmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtiroH nrr laitdas

agnofeeretis illius legatum. Si uere cultores efletis, faueretis illius glo« '^ec eum afficereus contumelia,quem ille ucftrac falutis caufa mißt in munnbsp;‘»Verum ut falfa religione colitis eum,ita falfo uindicaris uobis illius noti«

namp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.i - commentarivm

ti’am.nie fpiritualis eftjCt uos nihil aliud fapitis quam carnalia^Ego nero quiue re fïlius illius futn,noui ilium, quod non falfo mihi arrogo,fed quod u er urn eftnbsp;loquor: SC fi negem me nofte ill urn, tarn fim futurus mendax quam uos eftts uanbsp;ni,profitentes uos fcire deum, quum deum ignoretis. Ab illo miffus funijSC asnbsp;pud ilium fui antequam uenirem in mundum Jtac^ noui eum,6C quicquidillenbsp;mihi mandauit feruo^Qtnfquis autem contemnit fermonem meum,deum connbsp;temnit, cuius nomine legatione fungor,id^ bona fide,Quifquis autem dei fernbsp;monem afpernatur,is necnouitdeum,nec eum habet pro deo*

Abraham pater uefter exultauit ut uideret diem meum, 8C uidit, SiC gauifus eft» Dixerunt ergo ludæi ad eum : Quinquaginta annos non*nbsp;dum habes,0C Abraham uidiftiC

Porro quod fine fine iatftatis patrem Abraham jCuius eftis diflîminimi,mi» liiqj conciliaris inuidiam,quod illi me praeferam, equidem nec meam lado manbsp;gnitudinem,nec illius dignitatem imminuam:illud modo dica, quod Abrahä,nbsp;quem uos miramini potius quam imitamini, quantus quantus fuit,tarnen ex*nbsp;ultauit fibi^ felix futurus eft uifus, fi contigiflet uidere diem meum* Ac uiditnbsp;qjuod optauitjSC magnopere gauifus eft uir tantus,contigifle fibi diem meum,nbsp;quern uos afpernamini. Hoc aenigmate lefus fi'gnificauit Abraham,quum pa*nbsp;rarer immolare filium Ifaac per prophetiæ fpiritum uidifle dominum lefum innbsp;mortem crucis à patre tradendum pro mundi falute, nec tarnen ob mortem m*nbsp;ter(çiïrum, fed poft triduum ad immortalitatem reuidur urn, Sicut ergo Abra*nbsp;ham olim cognouit ÔC lætatus eft in fpiritu fuo, fic manifeftum eft patres uete*nbsp;tis teftamenti in eadem fide feruatos in qua 6C nos,nempe fide in Chriftu,qutanbsp;Abraham credebat Chriftum uenturS, nos credimus uenifle* Ille,inquttjUonnbsp;inuidifletmihi hunc honorem, nunquam exiftimafTet fefelidorernquamumnbsp;contigiffet uiuere ilium diem,id eft aduentum, quo innotefeere mundo coept*nbsp;Chriftus mundû fuo aduentu illuftrauit, quod non potuit no effègratiftîmumnbsp;Abrahç,qui uidebat mundum obrutum uarijs idololatrijs* Quid autem ex^nbsp;mine Abrahç ad Gentes unquam peruenit quod benedidio uerius dici poffftnbsp;quam cognitio dei dodrinacp pietatis,id^ no nifi' per Chriftumdd certe quodnbsp;Abraham SCfandiomnes omnium femper maxime defyderarunt,non utgloanbsp;riofi' ipfi' effent in mundo, fed ut nomen domini dei fui,quem digne amabanf,nbsp;quaminaxime fandificaretur in mûdo, ut non minus reuereretur et amareturnbsp;deus ipforum à gentibus omnibus quam à feipfo* Huiufmodi enim funt uerennbsp;delium uota ÔC defyderia, SC gaudia, fi fciantfuturum*Huius ergo diei,huiusnbsp;aduentusChrifti, SCgloriædei, SCreuelarionis ueritatis, cum Abrahapromu*nbsp;fionem accepiflet, certus fa dus fe ifta uifurum,exultauitdignifnme:fic fanotnbsp;omnes longe plus ex fcriptura intellexerunt quam cortex uideatur literae inmnbsp;care«Et promiffiones ludaeis fadæ longe excellêtiore gloria impletæ funtnbsp;quis ipforS potuerit cogitare. An non gloria Abraham hodierna die clarior eftnbsp;ÔC fandior fama tunc cum uiueret,8C crederethacc futura,quae mundus uf(?nbsp;ad nos iamdudum et hodie cernit impletafHoc tantum myfterium non intellinbsp;gentes ludçi improbi,rurfus iuxta carnalem fenfum calumniantur,nihil aliudnbsp;fufpicantes lefum effe hominem:nec ante fuifle quam de Maria nafeeretur*nbsp;Nondum,inquiunt,annos natus es quinquaginta, ÔC Abraham ante totnbsp;mortuum uidiftifDe numero annorîï Chrifti non ita certum eft,utpleritp art»nbsp;trStur. Baptizatus fuit Chriftus, cum haberet annum trigefimSapudLucam,nbsp;£ed poftea tribus cum dimidio annis pracdicauit, lam ludaei augent numerun^

IN IOAN NÉ M. CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11^

tjuoduidctur ali’quo modo accederc ad quinquagefimS, alioqiit comodius db xiffent quadraginta.Irenaeus lib,i,aduerfus hærefes di'cit fe audiuifle à difcipunbsp;«S apoftoloru, Chriftum uigtnti annos prædicafîè. Plané nouum eft hoc nobisnbsp;cum non legamus apud alios authores.Dtcit qui loannem uiderint in Afia idnbsp;uidicafle,Sed non eft pcriculû fidei in hac re, Quædam etiam alia Itidati incir*nbsp;cumfpcc^ius loquuti ftint ÔC malignius. Verifimilius eft quod habet comunisnbsp;•oquendi modus,

Dixit eis kfus: Amen amen dico uobis, antequam Abraham fieref, ^0 fum.Tulerunt ergo lapides ut iacerentin eum.lefus autem abfeonnbsp;exiuit de templo.

Tandem dominus lefus ueluti prouocatus corum conuitijs fubaperit dim» naturæ fcintiUam,iuxta qua no nouit tempus ne(^ fa:cula,fed femper identnbsp;‘Uitante omnia fæcula, quemadmodu deus pater nefeiens tempus femper eftnbsp;quod eft,fine quacûcç obûbratione uiciflîtudinis. Sic ein loquitur Mofes:Egonbsp;film qui fqni, æternitatem Ô6 indemutabilem natura fignificaris.Paterno itacpnbsp;Uerbo ufiis fiIius:IIIud,inquit,etiam attç etiâ confirme uobis,licet nóndiï credinbsp;Iuris, Anteep Abrahâ nafeeretur ego fum. Ad hanc uoeê ueluti palam blafphenbsp;3 quod homo mortalis fibi uideretur acternitatem foli deo compctcntê ar»nbsp;*^‘^g3re,non amplius temperarut manibus, fed fublatis lapidibus aggrefli funtnbsp;faxis obruere, lefus autem fe deum profeirus,uthomincm quoep demon»nbsp;fitaret ceflît illorum furori, non quod illor 5 uehementiam metueret,qua illi irtnbsp;^auufueratcohibere, fed nos interim doces,ubi tempus poftulat,gnauiter acnbsp;‘Ortitcr clTe pracdicandam Euangelica ucritatem : rurfus ubi noftro fimus offianbsp;cio fundi,non effe fine frueftu prouocandam malorum uefania,Nouerat enimnbsp;lefus,non dicam craflæ multitudini,fed nec difeipulis perfuaderipoxnbsp;palam pratdicaflet deum QC hominem, ati^eundêfîmul SS mortalentnbsp;^ueiuxta corpus humanum,0^ immortalem iuxta natura diuinamjiuxta car»nbsp;in tempore natum hominem ex hominc,iuxta diuinam uirtutem ante ontnbsp;I’la tempora femper fuiffe deum ex deo. Hoc enim tam arcanu myftcrium ma^nbsp;cratmiraculis, morte, refur reAione, in coelum afeenfione, fandi fpiritus afnbsp;^tu filo tempore perfuadendum mundo ante tempus apertis uerbis no crenbsp;‘Uiris ingerendum, S ubduxit itac^ feie lefus illorû furori, ÔÔ clanculum egrefnbsp;templum,ipfo fado præludens futurum,ut Euangelica lux ab impijs acnbsp;JPyic fponte cçcis ludaeis repulfa,demigrarct ad Gentes: Qc illis qui fibi foli uinbsp;uebantur religionts cultores, relinqueretur fua domus deferta,alio confcrcntcnbsp;P®^^“)qui folus eft uerae pietatis author,Qui ut reliquit Iuda:os,SC euanuit,fi'cnbsp;*’’^0 quoeg oftenditfe uera dixifle de ludacistipfos quoep fæpius mentitos,qu5nbsp;fiomicidtj crimen agnofcerc detredantes, nwnc aftruuntfadis uerbaChrifti,nbsp;mendaciter negarant.

CAPVT IX. præterienslefus,uidithominemc%cuniànatiuitate,8finter A

Ilo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARrVM

non abhorrcns ab bis quac fucrant gefta in templo, Siquidc illic cum csecis fueü rat concertatio, fed animo caïcis non corpore, quod infelicifRmum eft cædtaanbsp;tis genuamp;:atlt;p hoc etiam infeh'cius, quod cum effent plus quam caeci,tarnen fianbsp;bi uiderentur oculati, ut non folum effent infelices,uerumetiam immedicabianbsp;les* Minus enimmifereratcaîcus quern Iefuspraeterfensuidit,qui corporeisnbsp;tantum oculis erat captus,, id^ a natiuitate ut medicis quidem effet infanabilcnbsp;malum, non etiam Chrifto,mentis tarnen oculos habebat,Hunc igitur cum cfànbsp;fet intuitus Iefus,ueluti miferefcens hominis ob infelicitatem, difcipuli qui menbsp;minerant quod paralytico fanato dixiifet, Vade,noli pofthac peccare,ne quidnbsp;accidat tibi grauioris mali, fufpicantes omne corporis uitiu ex animi uitio naanbsp;fci, SC calamitates tantas non abf^ peccato à deo infligi, id quod SC amici lobnbsp;difputabant, ÔC eft communis hominum opinio non uera, de hoc cxco iu'demnbsp;percontantur,cuius uitio accidiffet ut caecus nafceretur. Cum enim nemo pecnbsp;carepotueritantequam nafceretur, quifquis cummorbo uitio^ corporis naanbsp;fcitur, uidetur ob alienam culpam punfri,quod praeter æquum eflè uidcretur.nbsp;Rabbi,inqùiunt,undehuic tantum malum ut caecus nafceretur Cutrum exipfinbsp;us peccato âut parentumCRelponditIefus:Nec hic fuo peccato commefuitutnbsp;cæcus nafceretur, qui peccare non potuit cum nondum efïèt, nee parentesnbsp;ius Non enim punit deus liberos ob peccata parentum,quemadmodum docetnbsp;!ex,nifï filij parentum uitiaaemulentur« Nee huiccafu quopiam accidit exei*nbsp;tas uel ullius uitio, quemadmodü multa m uitis accidunt in uita mortaliy’^’ gcnbsp;nerali dei ordirtatione« Sedhuius infelicitas in hoe homine inciditdomintu°®nbsp;luntate fpeciali,ut per eum declararetur hominibus potêtia bonitas^ dei, cuinbsp;cacci tam per tinaciter reclamant. Qiio autem malum eft infanabilius, boe illUanbsp;flrior erit mali depulfi gloria. Nó permittit deus aliquid abftß caufaïn^mopusnbsp;deiïninocaecomanifeftandumcrat,ideodeoplacuit ut ftccaecus nafceretur,nbsp;Multum expedithoc fignum cogitare in aduerfitatibus, deus gloriftcatur p^nbsp;nos ft non obmurmurauerimus, etiamft non miraculum ex nobis faciat ; fed Wnbsp;patientes erimus opus dei in nobis manifeftabitur.

Me oportet operari opera eius qui mifttme, donee dies eft.’U^ß*® nox, quando nemo poteft operari : quamdiu fum in mundo, 1«^ futnnbsp;mundt

Ego in hoc miffus fum in mundum, ut procurem gloriam dei fadis huiuCgt; modijquæincredulis fidemfaciant meueraloqui, ut quicrediderintfanenturnbsp;â cæcitate fua,ÔC lumen ueritatis aciuftitiae uideant.Hoc mandatum mihign^nbsp;uiterexequendum eft quamdiu dies eft: nam luce folent homines operari,«nbsp;quid habent opcris: nox ein ad opus inutilis eft et tenebrac.Interim igitur dumnbsp;dies præfens operandi habet facultatem,quç ad falutem æternâ pertinent nonnbsp;eft ceffandum : uentura eft enim nox, cum iam fruftra uelint homines operarinbsp;nec poffînt: quamdiu fum in mundo,luxfum mundi.Si homines properantutnbsp;opus quod ob huius uita: ufum aliquem obeunt,abfoluantante folis occafum»nbsp;quant©magisadnitendumeftomnibus,ut dumme praîfentemhabent,pera-gant æternæ falutis fuæ negotium, cuius gratia fît à me quicquid interim ope-ror in hoc mundo. Quid enim aliud ago quam ut omnes per oculos fidei uideänbsp;ant ÔC agnofeant deS SC huius fîlium, quem mifit in mundumCBreui fum abi-turus,tum fruftra defyderabuntlucem,quinuncoperari noluerunt. Hoc er-ihone dominus lefus tede fubmonuit éos qui ader ant, ut abieda incredüina-te pro»

IM 10 AM WEH. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

te properarcnt credere filio dci quern I'uxta carnem non eflent di'utius uifurf, Porro qui aliter non poterant ad fidem adduci nifi ex audiris ipGus fermonianbsp;biis confpedis miraculis fruftra defyderaturi forent fublatum quem præanbsp;fentem contempferunt,amp;^ ad cuius lucem omnium ingeftam ocfllis,oculos fuanbsp;osoeduferunt» Quiueroobftinatisanimis perfifterent inipontanea caecitatcnbsp;mentis, eos utdeploratos 6C infanabiles aliquando relinquendos fuomaloinnbsp;îtternum exitium, uidelicet ingruente calamitate miferabili,quae pcrdcret cosnbsp;potius quam fanaret. Ad hacc olim uenturum horribilc iudicium,cum iam imanbsp;ptj fruftra cupient operari falutis fuæ negotium,nec licebit : nox enim ilia nonnbsp;patietur,cum diem in quo licebat neglexerintPorro dum quiftp in uita corponbsp;ffr eft, etiam poftfublatum in coelos Chrifti corpus,tame habet illius lucem exnbsp;’poftolis facris^ Iiteris,quacfacultatem praebent operandi quod ad falutepetanbsp;*’net.Cætcrum femel exundo corpore, iam illi dies fuus occidit, nec ampliusnbsp;Poteft operari,fed fuperiorum operum merccs eft expedanda.

Hoc cum dixifletjcxpuit in terram,8c fecit lutum ex fputo,amp; liniuie mtum fuper oculos fuos,nbsp;nbsp;dixit ci : Vade, amp; laua in natatoria Syloe, B

*luod interpretatur mifTus. Abqtergo amp; Iauit,amp; uenit uidens.

. Hæc tum obfeure dominus Icfus tardes ad credendum homines mctu futii ^xtiinulans,iam uero miraculum expedatibus difcipulis lefus expuit in teranbsp;^^m,acfputo commixto pulueri fecit lutum, idillcuitoculis cseci, paternum uinbsp;’lelicet alt; ftmm opificium referons, quo primum hominem ex argilla humorcnbsp;’’'äcetatafinxerat, Eiufdemautemauthoris erat, reftituerequodperierat,quinbsp;^ondider at quod no erat. Et maioris eft uirtutis farcire quod corruptum eft,^nbsp;S'gncre quod natum no eft, Sed interim huius malagmatis nouitas omnia aninbsp;attentes ac fufpenfos reddidit ad miraculi futuri confyderatione, fimul^nbsp;^^’^onftantemfiduciam arguit,qui nihil obmurmuratillinienti, fed fimplicinbsp;obtempérât facienti quod uellet, nihil addubitans de beneficie, quocunepnbsp;Odo daretur,Nec ftatim recepit oculos cæcus,fed ut erat oblitus luto iubeturnbsp;fad pifeinam Syloe, atc^ illic aquis proluere lutum oculis oblitum,quo fimulnbsp;ç^muftrfQr eflet omnibus cæci fiducia, nihil detredanu's quod iuberet facere,nbsp;^oiiitas fpedaculi,nec nonlon^ioris itineris mora plurimos euocaret miraanbsp;R l^^frfs,Caccus enim no procul a templo fedebat,iuxta uiam mendicans. Etnbsp;y Of fons eft,unde pifeina nafcitur,0^ eft ad radieem mentis Sion,dc cuius asnbsp;g‘^’snientionem facit Ifaias, qucritur^easfuiflecontemptas, non quod ex iLnbsp;®9uis quifquafalutem fit auequutus, fed quod diuinæ feripturæ typum gCanbsp;cum abfep ftrepitu mundanae eloquentiæ placide lenitcr^ fluant, tanbsp;. ^quoniam ex abftrufîs diuinæ fapientiæ cauernis fcatent,coeleftem uim hanbsp;Iq ’’^'^opellendi quamuis inueteratam humanæ mentis cæcitatem,6^ eos ocuanbsp;^periêdi quibus uidetur deus, quem uidifle félicitas cft,SyIoë namc^ Syriaanbsp;«nguafonat miflîonem, Vnus enim eft unicc milfus à pâtre, qui folus illuanbsp;qij^^ T’ontes hominâ,Fons enim Chriftus ille,ipfum reprçfentabat,qui nuncnbsp;$ in feripturis arcanis in uirtute latitans aperit oculos cæcorum, fi modonbsp;Ijj oognouerint caliginem. Plus quàm cæcus fiat oportet,qui uclit accipercnbsp;a Chrifto, Qiii mundo fapit,nimi3 abeft â Ipc iàpicntiæ cœleftisjqui fibinbsp;fftnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dignatur luto lefu occludi fibi oculos,non eft quod fperet lua

M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quumhuc ^ituruteratiulTusiretcæcuSjObmendicitatepi

§0 notiffîmus,quod talis eifot natus, dubium non eft,quin eiintem magna ' H

•m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-• '-commbutari-vm 1

«is populi admirabutida comitarctur, lutatis qcuIis ac bis f çcum mccdcfltcad aquas nullotniraculo nobiles : ubi uentum eft ad aquas, abluit lutum aboofanbsp;Jis,ac domumredijt apertis ocults dare uidens, Lotio ilia præftgnat internâlo*nbsp;tionem, utlaiiemur à fordibus apimarum noftrarum. Non lauabimurautemnbsp;nifi eognito Chrifto,illa^ eft uera loöo:alia externa lotio faller epoteft,internanbsp;nelt;ninem,Fruófus quolt;ç oftenditur fidci fimul dC obedientiæ,

Itac^ uidni amp; qui uideranE cum prius quia mendicus erat,dicebant; Nonne hic eft qui fedebat amp; mendicabatf Alt) dicebant, Quia hie eit»nbsp;Alt) autê,Nequaquâ, fed fimilis eft eijllc uero dicebat,Quia ego fum,nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;Qui prius eu nouerant ( nelt;^ enim par um multis notus efle poterat, quum

publicus eflet mendicus) quS faciem agnofcerent,oculos autem mutates con» fpicerent, dicebant: Nonne hic eft ille quern uidimus ante templum fedentemnbsp;iuxta uiam 8C mendicantem;’ Nonnulli dicebant: Is ipfe eft, Alij contra:Nonnbsp;eft ille,fed eft alius fibi fimilis,Diffentientibus illis inter iefe,caecus ipfe,Imo,innbsp;quit,fum ille idem mendicus ÔC ctecus à nariuitate, quern fæpe uidiftis,ui uoxnbsp;' quoqj agnita faceret fidem miraculo,llluminaa per fidem à Chrifto,ctiam in lunbsp;mine ambulare ftudeamus,ad quod primum opus eft confeffione, quat iungi«nbsp;turneceflariofidei: corde enimcreditur ad iuftitiam,ore autem fit confeflio adnbsp;¦falutem, innotefeunt autem maxime confeffîones temporibus tentationura,nbsp;cum ignis purgatoriuscxardcfcit,Proindefapicns dicit:Fili accedensadferuinbsp;tutem dei,para te adtentaponcm:Chriftus à bapitifmomoxducitur afpidt^i®nbsp;defertum tentanonis,Hic ftatim poft cçci illuminationem ortum eft diffidiv^,nbsp;utueritas diuinimiraculimanifêftaretur, alioqui pauper incognitusmafinct.

• V erifimile eft quofdam uicinorum malo animo inquifiuifîè,ut proderent phanbsp;rifaeis 0^ ftruerent infidias Chrifto. Erat enim explofum iam nomen Chrifli a»nbsp;pud ludafos, SClex promulgata de excludendo è fynagoga Chrifto 6^ fentqn»nbsp;bus, Ambulabat tarnen Chriftuslibere, Crefeebat fides tarn caccoquamalrjs,nbsp;quâto magis ueritas inquirebatur StT perfequebatur. Ego, inquit,fum ille olimnbsp;caccus,mifer mendicus,fed dei beneficio nunc beatus amp; alius,

Dicebantergo ei : Quomodo aperti funt tibi oculif RefpondittlIIc homo qui didtur lefus, lutum fedt,Sd unxit oculos meos,5^dixit miln,

• V ade ad natatoriam Syloe, 8C laua»Et abij,amp; laui,8^ uideo,E£ dixerfitnbsp;cizVbi eftilleCAitzNIelcio»

Nos,inquiunt,tc caccu uidimus,nuc uidemus apertis oculis cernentGyn de acciditjUt tibi prius claufi nuc aperti fîntoculiç'Homo ille, inqt, qui diciturnbsp;tefus,Iuto unxit oculos mcos,iuflit ut abiens lauarem in Syloa, Abij,laui,0i^ utnbsp;deo.Tune illi quacrentes occafionem calumnian di domina Iefum,quod tempenbsp;rato luto oculis inundo, nonnihil operis feciftet in fabbato, rogant ubinamnbsp;eflet ille qui hoc fcciflet,Is quCt relpondiflet ft nefeire quis elTetCnonem noue»nbsp;rat lefum nifi de nomine, de facie caecus nofee non poterat ) fimpliciter narra»nbsp;bat fadu,Et pars erat gratitudinis,qua nihil deo prçftare dignius poiTumuSjUtnbsp;grati fimus, omnia nos ab ipfo fufeepifle fateamur, qui uultgloria fua faluamnbsp;ante omnia,id fit,fi confiteamur ei beneficia fua,Chriftum efle faluatorem no»nbsp;ftrum.Qui uero placere deo uoluerint,huic mundo non placebunt,

Adducut eum ad phanfæos qui cæcus fiierat. Erat autê fabbatum, quando lutum fecit Iefus,amp; aperuit oculos cius» herum ergo interroganbsp;bant eum pharifad quomodo uidiflet» lUe autem dixit eis; Lutum ço*

IN lOANNEM.

fuit mihi fuper oculos,amp; laut,amp; uideo»

Quum refpondiffet fe nefcire qui's effet : non enfm in’derat refiim,adducut qui ex eæco fa Aus eft uidens ad pharifæoSjUt apud hos re fimpliciter naranbsp;•¦ata proderet lefum, quod uiolaffet fabbatum:nam labbatum erat cum illumianbsp;uaffet cæcum Chriftus dominus.Rurfum igitur pharifæi percontantur homianbsp;Ucmmouerant enim quomodo ex cæco fa Aus fuiffet uidens, Ille nihil metuesnbsp;Uniplicitcr ut res haberct narrabat, Lutum^ inquit, temper atum faliuainunxitnbsp;oculis meis, iuffus^laui in Syloajdeindeuideo, Semper obferuabantludæi,finbsp;poflèntChriftum in operibus contra legem reprehendere, Aegreferebantinnbsp;pdmis Chriftum fanare ægrotos in fabbato.Nam hoefaciebat Chriftus, ut gionbsp;^•adcimagis illuftraretur : neep agebat in angulo fua miracula,fed cS populusnbsp;^deffet. Et hic uidemus in cæco ifto fatanam non ceffarc,etiamft ad primâtenanbsp;^ationem fuccubuerit:multæ enim tribulationes iuftorum,dominus tarnen aftnbsp;fiftet illis, Vbi igitur populäres percontaffent cæcum quomodo fuiffetillumi«nbsp;*'atus,idipfum QC pharifæi faciunteadem malignitate,imô maiori,

Dicebant ergo ex pharifæis quidam : Non eft hie homo à deo, qui «obatum non cuftodit, Alq autem dicebant:Quomodo poteft homonbsp;P^ccator hæc figna facereCEt fchifma erat inter eos.

, Pharifæorum quidam dicebant : N o eft hie lefus à deo, tametft patre deum . ’Zeatin ore,Namfideum haberet talium operumauthorem,no uiolarethuanbsp;ufinodi faAis fabbatum,quod deus iuffi't obferuari:nefas eft uiolare diem fananbsp;.Um,cum huiufmodi facrilegis deus non habet gratiofum SC familiare corneranbsp;Sic illiperuerfe increduli, quoniam faAum tam manifeftu infîciarinonnbsp;^terant, necÿ tam beneficS damnare,ex dei religione mutuatur calumniam,nbsp;f ?5fus alij fanabiliores : Si hic, inquiunt,non effet deo gratus, SC ob uiolatumnbsp;?^batiini nefarius eflet, quomodo poffet hæc ædere miracuIaî’Res ipfa loquianbsp;^^æcpræfidio dei fieri.Nelt;$ enim hoc primum nunc ædidit miracuIum.Adnbsp;de lefu uariatum eftinter illos fententîjs, Voluiffent auocaffe ànbsp;Chriftum eum qui fuerat illuminatus, ÔC ex grato facere ingratû,Quafinbsp;uelint: Inimicus dei eft ifte,amp;:cotemptor mandatorum dei,quorS quodnbsp;^xintum eft, fabbatiobferuantiam contemnit:non eft ergo à deo miffus,quanbsp;^Uq5tandemrationeuifumacceperis,Cum Chriftusomniummaximefabbanbsp;obferuaret,quod eft inftitutum propter hominem. Quod Chriftus totiesnbsp;uera liber täte docuerat,non attendebant,fed pertinaces in fua malitiofa fennbsp;^’^^^permanebant,

Dicunt ergo cæco iterum : Tu quid dicis de ilïo qui aperuit oculos Ille autem dixit: Quia propheta eft,Non crediderunt ergo ludæi Dnbsp;quia epeus fuiflet etuidiftet,donecuocauerunt parentes eius quinbsp;8d interrrogauerunt eos, dicentes î Hic eft filius uefter, quemnbsp;dicitis quia cæcus natus eftfÔuomodo ergo nunc uidetC

e Pharifæi captabant ubiep calumniandi anfam, ideo appellant eu qui cæcus n ?^^‘^’'’'’*’'Q^iSt,quid fentis SC fateris de illo qui tibi aperuit oculos rtllud ucnbsp;^hantur, fi male prædicaffet de Iefu,quod non ignorabat illos uclle,habercntnbsp;obtjeerent illis,qui de lefu mediocriter fentiebant:fîn bene, fæuirent in ûnbsp;Pmm hominem,eijcientes de fynagoga.Mendicus autem fimpliciter et intrepinbsp;J pronunciat ex iam perfe Aiore fide, quæ SC crefeebat ex tentatione,dices denbsp;quid fentiret, Mihi, inquit, uidetur effe propheta, magnû quêpiam SC innbsp;Ll a,

’M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

figncm uff um hoc tftulo fignfficans, cufus ä: famam acccpcrat, Äf uirtutcm ad mirabikm in Ce fuerat expertus. Erantitacß permultf ludæi quibus perfuadcr»nbsp;non poteratjhunc effe eundem illumjqut nuper fediffet ad fores rempli mendianbsp;cans,a natiuitatecæciis,quum hune conftaret apertis oeuhs clare cernere, Vonbsp;cari funt igitur parentes, qui peculiaribus etiam indictjs fîlium fuum noflèpo»nbsp;terant, Arlt;^ hic malitiofa pharifgorum curiofîtas profîciebat ad geftç rei fidem,nbsp;fimul gIoriam,Dicunt igitur parentibustNum hic eft uefter ille fîlius,quemnbsp;uos dicerefoletis caecum fuiflenatumfamp;: quid accidit ut nuncuideatrMira ohnbsp;Ih'natorum pharifæorum duritfa, quibus nulla dodrina fufficiumanifeßefefenbsp;tetur caecum fuiiïè, nunc uidere^IUi contendebant fubornatû à Chrifio quem«nbsp;piam h uic ßmilem qui talia diceret« Et carnales nequeunt iudicare de fpirituaanbsp;libus« Spirituales contra poflunt iudicare carnales,Ideo no eft tnirumßludannbsp;omnia alia fufpicantur potius quam diuinum miraculum^

Refponderunt eis parentes efus, amp; dixerunt:Sa'mus qufahiceftfi^ lius nofter,ör quiacæcus eft natus,quomodo autem nunc ui'deat nefd*nbsp;mus, aut quis efus aperuerit oculos nos nefeimus ; ipfum interrogate',nbsp;aetatem habet,fpfe de fe loquatur« Hæc dfxerut parentes eius,quoniamnbsp;E tfmebanHudæosn'am enfm confpfraucrantludæi,utfî quiseum confi«nbsp;terctur eue Chriftum, extra fynagogam fieret* Propterea parentes efusnbsp;dixeruntjQufa ætatem habet,fpfum interrogate»

Parentes illi ümidi quibus res eratangufta dixni, fentientes phantoa”^ fam uenari calumniæ, cauterefpondent,Hoc quod habemus,inquiunf,indu»nbsp;matum teftari poffumus* Scimus hunc efle filium noftrum,fcimus caeaim fit«nbsp;’fi^tiatumj cæterum redditiuifus nec^ modum nouimus ne® auihorem. Hocnbsp;apfe certius quam nos teftabitur : nec enim puer eft, utnefeiatquidipßnbsp;rit.Habet ætatem,cx ipfo magis percontemini,ipfe de fe loquatur quodnouit»nbsp;Hæc dicebant parentes,non quod nefeirent quid accidiffet filio, à quo iam «arnbsp;rantedidicerant jfed maluerunt unum uenireinpericulum quam communinbsp;periculo muolui^m filio*Iam enim fudæi' confpirauerât,ut ft' luis änderet Ionbsp;fum profiter! Meffîam,eif ceretur e fynagDga,quod apud ludæos magni probrinbsp;loco ducebatur* Vnde 66apud Euangelfj profeffbres feueriffimum pœnacge-ft,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®nbsp;nbsp;nbsp;profefli'one degenerans in crimen aliquod inßgne prex

iapfus iuerit,a reliquorum confbrtio femoueatur,ut a cacteris deuitatus pudo« re reftpifcat,qui falubribus monitis corrigi non potuit* Sed hoc exemplum eienbsp;mentis fæuitiæ, quod in eos dumtaxat conueniebat adhiberi, qui fe uitfjs fuisnbsp;redderent execrabiles ac peftilentesjludaci uer tebant ad fuæ tyrannidis ßabilt«nbsp;mentum, quemadmodum 66 cæteris omnibus bene inftitutis adquæftûfuumnbsp;66 ambitionem abutebantur* Telum enim quod tantum in malos torqueridcsnbsp;bebat, ÔC eos quidêferuandos magis quampcrdendos,id uertebantincos,qu«nbsp;Chriftum profiterentur« Hoc metuentes parentes inuidiam teftimonij reijeionbsp;bant in filium: Äetatem habet, inquiunt, ex ipfo foifoitemini*Ex eo aute quodnbsp;confpirauerunt fudæijhanc pœnam contra eos qui confi'terêtur dominû Cfarûnbsp;ftumeflè, animaduertimus iam tumpaffîmpercrebuifle eum efle Chriftum,nbsp;»dtp multis tunc quoqj creditum, Videmus quàm fît intolerans ueraciuftitix etnbsp;eonfeflîonis hic mundus*Quae unquam maforinnocentia,modeftia, quacma*nbsp;lor in omnes offi'ciofîtas uifa erat in Chrifto omnibus confpiciebatur6huncnbsp;tamçn tanto potuerunt odio perfequi,qui in mundo erant optimi,ut euam ho«nbsp;na tantum

IN IGA NN EM, CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ily

Ha tantum de co ca^ iicn'ffi'ma teftantes,indignos fua commuftioftc habcrent, prætextu iuflitiæ ftudij^ dei,

_ Vocauerunt ergo rurfus hominem quifueratcæcus,ô^dixeruntci; gloriam deornos feimus quia hie homo peccator eft,

keuocatus eft is qui fuerat cæCus, ut fibi teftis eflet ac patronus, fimul^ B’otiæ Chrifti præco : totam enim pharifæorum malitiam lefus uer tere folet adnbsp;*uam gloriam. Cum enim fadum euidentius eflet, partim parentum teftimoanbsp;'^’Ojpartim ipfare, quam utdiffimularineganuepoflet, tarnen utfadi laudemnbsp;® Ghrifto quern oderant auertant,Quod ex cçco,inquiunt,fadus es uidens,nonbsp;“ afcribere lefu, cui nec debes, fed gloria iftius beneficij tribue deo. Nos enimnbsp;^^tum habemus, quod hie lefus homo fcelerofus fit, cui cum deo nihil eft comnbsp;lt;^ttij.Pharifaei feparare conabantur quod feparari non potcratjUidelicetgloanbsp;patris à gloria filij, 6C impietati fuée fummæ pietatis umbram praetexunr,nbsp;^’^lucillis fcilicetcuræ fit,ne pereat deo fua gloria, quum propriam gloria quænbsp;in omnibus diuinægloriæ négligentes, quam tarne prætexuntfortiter,nbsp;^blafphemiam ducunt ft quis' Chrifto bene uelit ueritatiq^ adfiftat.nbsp;^Dixitergo eis illezSi peccator eft,nefcio,unum fcio,quiacæcus cumnbsp;^‘‘^nijmodo uideo.Dixerunt ergo illi : Quid fecit tibirquomodo apeanbsp;’^’Uibi ocuIosfRefponditeis:Dixi uobis iam,0«f audiftis;quiditcrumnbsp;'^ültisaudirefnunquid Ssf uos uultis difcipulieiusfierif

Cæcus ad hæc fortiter fimul 06 circumfpede reipondet : An homo fceleraa niderintjde hoc pronunciare non eft meum,unum illud uerenbsp;7wipoirum,quod ipfa re coniperi me prius fuifle cçcû,nunc illius beneficionbsp;^'^ete.Hic qua pharifa:is nulla fan's idonea daretur anfa uel caluniandi lefumnbsp;ƒ '’^hominem facuicndi,circumfpedecaute^ loquutum, adfuperioresper*nbsp;. °’^tationes reuoluStur,undicp uenates unde lefum fpolient fua gloria:Qin'd,nbsp;^^'JHiiint, fecit tibi,aut quibus modis aperuit tibi oculos f fperantes fore, ut exnbsp;p3^*^r narrata aliquid deccrperent,unde perfuaderent hoclaudis non deberinbsp;Aduerfus tarn impudentem pharifæorum malitiam iam mendicus faanbsp;confi'dentior refpondit:Modo dilucide ficut res habet narraui,femel audianbsp;*®gt;qiiorfum attinet eadêrepetere cquot; Si animo fyncero perconfamini, iam remnbsp;£^Pofui,meo^ teftimonio quod à me flagitabatur fatisfeci : fin minus, iniquSnbsp;^’’iteadem iterate. An ideo tam diligenter percontamini fa di modum, ut renbsp;quoep uelitis illius fieri difeipuli, per quern deus tanta ope*nbsp;^^quemadmodum ego uirtutêillius expertus multl^ alg difeipuliillius funbsp;fcd^^ mendici confidentia pharifçi irritati,non refponfum reddunt,nbsp;^onuitium ingérât, id imprecantes homini uelutfummum malum,quo foanbsp;f^l^'^^crant ipfi quoep felices reddi, Ô6 à fe per abominationem depellêtes quodnbsp;uotis erat optandum, nifi tam animis eiïentcæciquàm antea corporenbsp;Ijj^^^fille mendicus Euâgel{fta,Si,inquit,uultis difeipuli illius fieridicam uonbsp;’«n minus, noneftis digni utenuncietur uobis quidfecerit.

Maledixerunt ergo ei,86 dixerûuT u difcipulus illius fis,nos aotem F difeipuli fumus, lgt;Jos feimus quia Moyfi loquutus eft deus,nbsp;^hcautem nefeimus unde fit. Refpondit file homo, amp; dixit eis:In hocnbsp;mirabilc eft,quia uos nefeitis unde fit, Ô6 aperuit meos oculo?,nbsp;öiïi’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^h'us difcipulus efto, nos talem magiftrû aba

^namur,qui Mofis fumus difeipuli, cum quo lefus ifte minime conferêdus.

LI 5

116 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄR IVM ’

Certurti efn habemns,quod Mofi Icquutus eft deus, qiiod^ quicquid nos do» cet ex deo doccat Jefutn autem iftum cur audiacnus,qui unde profeâus fitne»nbsp;(cimusî'Dçccatac probet nobis aiuhoritatem fuam ôi. fortaffîs credemus illûnbsp;Creuit inter difputandûmendidfiducia quum^fentiret illos omnibus tech«nbsp;nis moliri pcrniricm aduerfus lefum, tarnen fortiter contemptis omnibus péri»nbsp;cuUs illiuscaufam agit, ex miraculoredditiluminis colUges ÔC conuincêsnonnbsp;eflc obfcurumundcprofedus clTetlcfus, Âdmiror,inquit,cur dicatis uosnc*nbsp;fcirc unde fitIcfus, quum illud negari non poflït per eum mihi apertos ocu»nbsp;los elTe,quos natus etiam habebam claufosf

Scimus autem quia peccatores deus non aûdit,led ß quis dci cultor cft amp; uoluntatem eius fedt, hune exaudiu A fpculo non eft auditû quianbsp;quisapcruit oeulos cæei nati. Nlifi effet hic à deo, non poterat facercnbsp;quicquam»

Certc illud extra controuérfiam éfi,ncé üos diiTentitiSjdeum no audfrc uo» ta peccatorum, Vcrumfîquisillum pic colit, eiüs quem colit religioneuo«nbsp;luntati obtempérât,hune audit, Qüôd fi dèüs per îefum mihi caecitatêadein^nbsp;tametfi prarcipua gloria deo tribüirur, tarnen pius dei cultor amp; amicus deo fitnbsp;oportet,ad cuius uota beneficium tam infigne mihi præftitit,Nec enim uulg^*nbsp;re cft aut mediocre miraculum,quodin mefadlum uidetiSjmultamemoranWtnbsp;prodigia quçdcus olim geffît per maiores nofiros,fed fandos nonpeccator^nbsp;Verum fi repetamus ab orbe condito, quis unquam audiiwtextitiiTe quen$»nbsp;qui cæco nato aperuerit oeulos, SC depulfa perpétua node lucem infoderu.nbsp;Quodnifî Icfus ifie profedus enètadeo,nifideiuirtusilliadeiret,cxreu*uunbsp;omnino poflet efficere. Non eft humanarum uirium quod tarnen fadufu ccr»nbsp;nimus. Si quod de peccatore non exaudiendo in genere uelis intelligere, nonnbsp;quadrabit huic inftituto, Sed ludaei Chriftum pro infîgni pcccatore habebant.nbsp;Peccatores intclligit mendicus, quibus eft animus perfeuerandi in peccanSjS*nbsp;lias nullus mortalium abfcj^ omni macula eft pecca tor um. Qui cupiunt a pccc»nbsp;to dcfifterc, illi non dicuntur peccatores,amp; illos exaudit deus,Illorô deus pre-ce%exaudit, qui colunt eumtcolitur autem deus uera fide, cordis humifit^teö^nbsp;feruenti orationc,Qui cnim eft cultor dei,gloriam illius promotam cupitgt;’dconbsp;dignus cft qui exaudiatur» Adhuc tarnen err abat non omnino illuftr^tus in a»nbsp;nimo, Chriftum putabat fuis precibus impetraftè curationem oculorum lu^nbsp;rum, cum non precibus fed fua maieftate diuina fanitatem contuliftèt,dicinbinbsp;aile non eftet à deo,non potuiflet aliquid faccre, SC deus ncqua^ permififlèt utnbsp;me curarct. Hoc quod in me fadum eft,proficit in dei gloriam,quam illcnbsp;promotam»

Relponderunt, amp; dixeruntcijn peccatis natus es totus,ô^ tu nosf Et eiecerunt eum foras»

Hac mendici fiducia prorfus efferati pharifaei, quum iam ipes non cfletfo» re ut ille uel corruptus uel metu territus defîfteret à pracdicando Iefu,ad extre*nbsp;ma ueniunt, Exprobrant ci priftinam cæcitatem,exprobrant fortunae tenuita»nbsp;tem,quafi hæc illi ob fcelera fîntinflida diuinitus, quafi^ fcelerofus nafeaturnbsp;qui pauper aut cæcus aut alioqui uitiato corpore nafeitur. Tu,inquiSf,inpec*nbsp;caris natus es totus,8ô nos doces,qui religionis arc-em amp; legis profeflîonemte»nbsp;nemusÆtquipaulo anteftipem emêdicabas,hic apud tantos uiros audesp r-lofophariç’Ncc diutius ilium paffi funtdicercjôd pudebatfîc ab hominepaupc

IS IO AN NE M. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117

Ie ô^i'diotafîbi obfiiratumos. Eiccerunt igitiir hominem e fynagoça,uelut pij magiftri difcipiilum impium. Sed quos pharifaicum fuperdUum e fynagoanbsp;gaeijdtjChriftusrecipitinfuamecckfîam, Hadenus uidimus quomodoillcnbsp;®§'^cgic,tamctû intpfo tyrocinio neophytus,nondum fatis iniriatus,certaucritnbsp;pro Chrifto:nunc frudus defcribitur ÔC præmium quod eft confequutus.

Audtuit Iefus,quia eiccerunt eum foras,et cum inuenifTet eum,dixit G lilTucredisin filîum deiC R.e(ponditillc, ÔC dixitî Quis eft domine^utnbsp;^cdamineumî’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦(gt; n.

Abimpiorum communione fecludi iungi Cbrino elr, nbsp;ab his qui fuam in

ftitiam falfam ftabilientcs ueram dei luftttiam oppugnant damnari probari eft, ab bis qui fuac ftudentes gloriae Icamp;i gloriam obfcurare nituntur affîci contunbsp;’’reliafummç gloriae eft, execrabilibus execrabilem effe eftdeo char um efle,.nbsp;Audit deus omnesblafphemias, côfyderatconuitia,quae inparuulos fuos connbsp;nduntur. Ne putes hoc ignaro Chrifto fieri» Quantum ad hiftoriam pertinetnbsp;fieri poteft, ut quidam dixerint Chrifto, fed fpiritus interim ilia commendar,nbsp;riifciamus certaminis noftri infpedorem eflcChriftû: imô oportebat hoc extianbsp;’T'ülare nos ad bene agcndû.Renunciatû eft igitur lefu de fuæ gloriae praeconenbsp;quàtn fortiter fefc geffîflet apud pharifæosu'am enim rcs populi rumore fpargcnbsp;fi^tur^quod eiedus eftet» V t igitur nadus eft ilium obuium,non cafu fed proanbsp;Wdentia certa dei,quo fi'dcai illius faceret omnibus magis confpicuam, aft nh:nbsp;Heus tu, credisnc in filiû deidam enim apud pharifaeos profeffus fuerat iliumnbsp;’ deo profedum effe, qui rem tantam perfeciffet» Nec id latebat dominum Icanbsp;filin,fed propter alios elicit hominis profeffionem,exemplum procurans cæteanbsp;fis.Cæterum is qui cæcus fuerat,quum lefum de facie nondum noffet,magnonbsp;Utnê afïedu fie quoc^ noffe cupiens eum, que diceret filiû dei,Quis eft,inquit,nbsp;fik domine^ ut fi norim creda in illume' Crediderat in eû etiâ non confpedum,nbsp;hxc uox eft diffidentisjfed ardentis uidere tanti beneficîj autliorem»nbsp;Etdixitei kfusÆt uidifti eum,et qui loquitur tecum,ipfe eft. Atillenbsp;3it:Credo domine. Et procidens adorauit eum.

Dominus ïefus modeftis uerbis fignifîcans fe effe de quo loqueretur, aitî Qyetn uidere cupis iam uidtfti,ô^ qui nunc loquitur tecû ipfe eft,in que opor»nbsp;credere. Ad hçc ill e nihil contatus magna alacritate profeffus eft fe credere;nbsp;fimulq^ cum dido accidit ad genua lefu, ÔC adorauit eum,re nimirum ipfa de«nbsp;clarans quid de co fentirct. Certum hinc indicium,Chriftum effe filiû dei,Hocnbsp;proprium Chrifti, ut aperiat oculos caccorum. Non noftris uiribus Chriftumnbsp;J§nofcimus,Caro Slt;fanguis ÔCc. fed pater reuelat, Vtinaeffemus plurimumnbsp;‘Olicitide Chrifto, 6Cfe nobis certiffime propitius reuelaretllle initia cognitionbsp;tradityillc adhortatur nos in pedorc ad fui cognitionem,ille eft filius dei,faanbsp;Pæntia ÔC ueritas teterna. Vbi ergo fe primum reuelauerit Chriftus quam bcsnbsp;r^^fi^^us fit,quanta bona per ilium accepimus,quodipfc fit filius dei,credamusnbsp;^fifiduciamponamus ineum,utpoffitiuuare,Nüc per fpcculum uidemus ucanbsp;ritatem,aliquando facie ad faciem uifuri.

Et dixit ci lefusffn iudkium ego in hue mundum ucni,ut qui non ui ^tnt uidcant,amp; qui uident cæci fiant.

Dominuslefus quo magis huius exemple accendcretaliorum animos qui 5derant,Ego,fnquit,qui lux fum mundi,ideo ueni in hunc mundum,ut inuernbsp;tantur rerum uices, prodita nimirum per Euangclicam liiccm falfae fanditatis

LI 4

nS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/• -COM MEN TARI VM’Z

acfueafæ cognitiónis imagine, ut qui antehac non uidebant, uideant j ftfqirf nunc «ident,excæcentun Hocdidonotaüitlefus pharifseorum peruerfumiunbsp;dicium,qui quum fibi «ideretur folifrire,quid efle£religio,quid effet lex,quidnbsp;èffet iuftitia,turpius cæcutiebant quàm qtiiuis è media plebe,nimirum mundinbsp;cupiditatibus anïmi iudiciß offufcantibus, quS pauperculus ille cçais humiiisnbsp;èc. idiota quemadmodum donatus crat luce corporis, ita tarnen animo cernc»nbsp;bat,utipforum etiam pharifæorum conciliumueritate uincereuNequefefellitnbsp;huius fermonis aculeus aliquote pharifois, qui tum lefum animo non fynccronbsp;comitabantur,fed calumniandi potius anfam undi^ captantes.Hi no recede«nbsp;tes ab arrogantia, quo uelhonorifîcumdefeteftimonium extorquerent à do«nbsp;niino, uel haberent unde deferrent ilium apud pharifaeorum ordinê,dicQtilIi:

Et audierunt quidam ex pharifæis, qui cum ipfo erant, amp; dixerunt ci:Nîunquid amp; nos cæci fumusrDixit eis lefus:Si cæci efretis,non habenbsp;retis peccatum t nunc uero dicitis ; Quia uidemus, Peccatum ergo uc'nbsp;ftirum manet,

Dicunt ad Chriftum pharifætAd quam tam infîdiofam pariter ôf arrogan tem interrogationem fie relpondet ut oßendat eos qui fibi uiderentur admo»nbsp;dum oculati plus quàm cæcos effe : non enim corpore fed animo cacos effCjSCnbsp;hoc infanabilius effe cæcos,quod ftbi uiderentur oculati.Si uere,inquif,efffdsnbsp;cæci, ac mentis infciciam agnofreretis daretur uenia fimplicitali. Nunc ocronbsp;cum re uera carci fîtis,ô^ tarnen arrogatis uobis apud populum erudition’^ launbsp;dem, infanabiliter eftis caret Quemadmodum hie eæcus quoniam agnouicuûnbsp;tium, corporis affequutus eftlucem : uos cum exearcati cupiditatibus carnisnbsp;ueftræ fponte ueftra cæci eftis, fanari non poteftis, fed perfeueraris in pcccatonbsp;incredulitatis, quum idiotæ, qui prius ignorabant ueritatem,confpedhs mira«nbsp;culis auditis fermonibus meis, amota caligine lucem ueritatis amplcdamnnbsp;Qui fibi legis cognitionem arrogat, oppugnäs cum qui fumma eft totius kgis,nbsp;plusquam cæcus eft, tota^ errat uia. Hatftenusin umbra uerfatifuntemnes,nbsp;necullapatetadlucemuianiftperfidem Euangelicam. Populus ideo faciliusnbsp;iqfum recipit, quia non perindefibi uidetur perfpieax, amp; fi quid caligaf/udi«nbsp;tas eft uerius quam maIi£ia.Cæterum qui quum ipfi fint bis cæci,tanien fr pro«nbsp;fitentur doAores plebis, hoc eft duces cæcorum,pcrnitiofius SCimmedicabili.nbsp;us cæci funt Nam nee ipfi ueniunt ad lucem, amp; alios feducuni ob faffam opunbsp;nionem ac fpeciem eruditionis ÔC fan Aimoniæ»

c A p V r X.

Men amen dico uobis,qui non fntrat per oftium in ouile oui* um,fed afeendit aliunde,illc fur eft amp; latro»

___Pharifæiadquostuncloquebatur,occafîoneacccpt3acæciillu« minatione 8C pharifæorû murmuratione,c5 tales effent,cæcinempe et irremc«nbsp;diabiliter imptj,indignabantur QC inuidebant domino lefu, quod populfiadfcnbsp;alliceret, SC à pharifæorû ac facerdotu obedientia feuoearet. Qui cum aurhori«nbsp;tatem fuam honeftis rationibus tueri diutius non poflent, fucis,terronbus,ini«nbsp;fidijs,minis,impqs confpirationibus tyrannidem fuam contendebant défendenbsp;re,non feruientes populi commodis, quemadmodum par erat facere qui fe ponbsp;puli do Aores ac duces paftores^ profiterentur, fed populi malo fua captantesnbsp;commoda: id quod nunc quoep ut alias fæpe fieri credentes amp; pie eruditi afpicinbsp;unt cum dolore, QC defyderant plenis uotis eraendari Jefus ita^ qui prius mul.nbsp;tisftmilia

IN IOANN EM. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119

cis fimilitudinibus inuitauerat omnes ad fe, nunc pancm fe uocans cœleftem, unde qui ederet uiueret in a£ternum:nunc aquam iiiuâ,unde qui biberet conanbsp;ciperet in fe fontem aquæ falientis in uitam æternam:nunc lucem mundi,quacnbsp;üluminatomnium mentes:nuncfiliumaclegatum deipatn's, cuiqui crederetnbsp;falutem aeternam confequeretur. Hoc loco idem agit alia parabola,quo magisnbsp;ÔCaltius infideat animis omnium,quod eft totius falutis humanæ caput,Ncminbsp;nem efle pofte ducem ac paftorem populi, nifi pn'us ipfe fit ouis Chrifti ueri panbsp;ftoris omnium ouium,quæ collocandæ funt a dextris in die fupremo. Ouis auanbsp;tern Chrifti non eft,qui non eft membrum Chrifti:membrû Chrifti non eft,qufnbsp;Wiindum dih’git,qui gloria fuam anteponit gloriæ Chrifti.Porro pharifæi quoanbsp;niam fine Chrifto paftores efte uolebant, latrones ac fures erant non paftores,nbsp;quanqua fibi paftoris nomc ac fupercilium uendicabant.Hos igitur notansftlnbsp;liid, inquit, pro certo uobis affi'rmo,quifquis intratin caulas ouium,nonper o«nbsp;fiium fed aliunde irrumpit,uel tranfcenfis feptis uel perfoftis muris,is non pa^nbsp;ftor eft,fed fur eft ÔÔ latro : fur ut fraude furripiat aliquid, latro ut uiolentia pernbsp;dat.Qiiibus Chriftus non cognitus,qui altud Euangelium adferunt,qui crucinbsp;fixumnon docent, illi non ingrediuntur per ianuam.Qui feipfos ditat,qui fe«nbsp;clantur temporale commodum, qui à diuina gloria abducunt,iUi falfi funtpa»nbsp;ftores,Do(ftrina Chrifti tota nos ducit ad gloriam patris prouehendam.

Qui auiern intrat per oftium, paftor eft ouium.Huic oftiarius ape« oues uocem eius audiunt, amp; proprias ones uocat nominatim, etnbsp;«ducit cas.

Cæterum quiiquis intrat per oftiu, quoniam nihil doli meditatur ouibus, is paftor eft, ÔC huic per oftium ingredi uolenti aperiet is qui folus ius habet asnbsp;periendi oftium. Huius uocem quoniam ueri paftoris eft,agnofc«t Ô6 audiuntnbsp;oues, qijum ad latronis ÔC furis uocem incognitam expauefcant.Quanquamnbsp;enim ouis fimplex eft animal, Ô6 ab alieno pendens præfidio, tarnen agnofcuntnbsp;uocem paftorisjunde fentiunt ualitatcm,et horrent uocem Iuporum,unde menbsp;hiunt mortem, Paftor igitur per oftium ingrcflus in fepta,non terret oues, fednbsp;3gnofcitur,g^uiciflîm agnofcitfuas oues, adeo utnominatim etiamfingulasnbsp;^earenorit,ÔC illæ uocatæ parent uocanti.Vocantur enim ad pabulum no adnbsp;•auienam : uocantur arnica nota^ uoce, non protruduntur ultro parentes,nbsp;adducit in pafcua, quum^ iam edudæ è feptis fuer int quibus continebanturnbsp;prodeunt in liberos campos.

ttquS proprias oues emi(erit,ante eas uadit,amp; oues ilium fèquun« ^‘U’jquia fciunt uocem eius. Alienum autcm non fequuntur,Ied elFugianbsp;untab eo,quia non nouerunt uocem alien orum.

non aberrentoues, paftor ille uerus ac notus præcedit gregem fuum, præeuntem cofequitur. Non enim præcedit mutus,fed fubinde uoce fuanbsp;PfouocatQygg adfequendum, ÔC ab errorereuocat.Agnofcuntautemfuipaanbsp;uocem,ad quam fe dirigunt.Caeteriï paftorem alicni gregis non fequunnbsp;^ur,fed abhorrent ac refugiunt ab ignoto, propterea quod non agnofcunt niftnbsp;ptoprtj paftoris uocem. Hoc ænigmate dominus lefus taxauit pharifaEos,fcrianbsp;3s,facer dotes, ac primores populi, qui indignabantur, quod effent multi quinbsp;•nallentadhærere lefu quam ipfis qui fe duces credebatpopuli. Porro qui fuesnbsp;^antauthirciaudiebantillorum uocem. Cæterum qui ueræ oues doli exper-

gt; fimplices QC innoxij agnofcebat uocem domini Iefu,qui uerus erat paftor.

IJO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

cm’ pater oftiarïus aperucrat ofti'mn,ut eues fibi parentes adducerct in seternx lutæpafcua,

Hoe prouerbium dixit eis lefus: illi autem non cognouerut quid lo B queretur eis» Dixitergo eis iterum lefus : Amen amen dico uobis,quianbsp;ego fum oftium ouium» Omnes quotquot uenerut, ftires funt amp; latronbsp;nested non audierunteos oues»

Hunc morem Chriftus habet,utquac obfcurius in parœmîfs præmittit,po-ftea clarius explicet Jniînuauerat antea feribas amp; pharifæos non efle ueros do doresjfedcæeos c3ecorumduces,8C non tam paftores quàm fures,qui aliundenbsp;quàm oportet ingredianturjfuam potius quàm dei gloriam quçrêtes, Hoeftu*nbsp;pidi non intelligebant in fe didum,nimirum ob fuperbiam,S6de fe maiorafennbsp;tiêtes quàm oportebat, Aperit ergo quç tedius dixerat, ut amp; magis redderetatnbsp;tentos,8lt; altius infideret animis auditorum, quod per fîmilitudinem eflètinfî*nbsp;xum,Pro certiifimo cofirmo uobis,inquit,quod ego fum illud oftium, de quonbsp;loquutus fum, per quod oues ingredi ÔC egredi oportetjfi uelintincolumescfanbsp;fe: per hoc ingrediatur oportet qui paftoris munus uelit obire» Non enitn fansnbsp;eft intra fepta ecclefîæ quacuncç uia irruiflè, nô fatis eft ad paftoris utulum acnbsp;dignitatem quomodocuncp penetraife^Huiufmodi quotquot fuerunt, quiplt;n^nbsp;uerfis rationibus irruperunt in ouile populi dei, non pafeendi fed doininandinbsp;aat fpoliandi animo,quoniam per me qui fum oftiû ingreflî non funt,non iûntnbsp;paftores,fed fures funt,Ô6 latrones nimirum quaeftus Ôô faftus gratia,auid*?^nbsp;ty rannide uiolenti, Sed iftorum omnium uoces audierunt fues et hirci ud n®*nbsp;di,qui mundum hunc diligunt» Catterum oues atterna:uitæ pafeuis definatacnbsp;ôô Euangelici pabuli auidg,non audierunt uoeem iftor um,quod uerinbsp;non eifentjnec in eis agnofeerent uoeem Euangelicam, V ox enim no fonabatnbsp;paftorale quiddam, fed prædonis magis ac lupi. In folo Chr ifto faluari opottef,nbsp;per ipfum ingrediemur QC non per alium» Qui no fpiritu Chrifti loqunn funt,nbsp;id eft diutnojhos prophetas non audierunt oues:qui non ad dei gloriam perdunbsp;xer unt fideles,fed feipfos quæfierunt, QC de fuo fpiritu no fando loquuri funt,nbsp;fures fuerunt Jterum autem perftringuntur pharifæi, quibus unicum in uottsnbsp;eratjUt magno honore haberentur apud plebem, no anxij quomodo populumnbsp;deo conciliar ent. Quidam fuere qui aufifuntfe iadare Chriftos,utHctodes etnbsp;Theudas Iudas,altj^ qui multa milia feduxerunt. Etiam poft Chrifln quidamnbsp;aufîfunt fimilia, fed fures ÔClatronesfuerunt, Qi. perdideruntaliosfecum. mnbsp;fumma, quotquot non Chrifti fpiritu loquuti funt,illi non fuerunt ueri propncnbsp;tæ, interim tarnen non decipiûtur nifî qui dçcipi merentur,qui ueritatem nonnbsp;amant,qui idola cordis fui adorant,digni ut decipiantur.

Ego fum oftîum,per me fî quis introierit,fàluabftiir, amp; fngrcà^wi^ amp; egredietur,amp;pafeuainueniet»

Ego,inquam,fumoftium4No eft falutaris aditus in ecclefîamacrcgnucœlt; ïorS nifî per me,fîue paftor efle uelis fine ouis.Per me fi quis introierit,falutemnbsp;æternam aflequetur, nec erit illi periculum à ftiribus ac latronibus,fed hoc pa*nbsp;ftore tutus ingredietur in caulas,fruiturus otio felici contemplationis,egrcdie«nbsp;tur in pafeua, proditurus ad officia charitatis, nec deerunt ufquam pafcua,kdnbsp;materia ubicp dabitur benefaciendi, quo fî'mul ô6 alrjs profit,amp; i^e benefaensnbsp;in caulas redeatfaginationHabetis igitur unam notam, qua poflitis ouem abnbsp;hœdojuer um paftorem à falfo dignofeere» Qui mihi non credit,£lt; tarnen le ta«

IN lOANNEM., /CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»Jl-

cit popult pafiorcm, ab hoc cauendum cfl.Tum autcm uox prodct qualis qux loquitur non fapiuntdei gloriam, non popult falutem, fed propriam gio«nbsp;tiam,fed quæftum, fed humanam aftutfam, fed tyrannidem,ab hoc fibi caueat ,nbsp;oues:fur ein eft ôôlatro,non paftor,Slt;^ eo pernitiofior,quod paftorts perfonamnbsp;mcntitur. Quod ft uox non fans euidens erit indictum,obferua etiâ quid agar,nbsp;frudus fidei illius dare afpicies.Difcimus ex omnibus Chriftt de fe fermoninbsp;bus, ipfum efle unicum faluatorem,à quo S)C per quern uenit quicquid falutarcnbsp;dedis contingit, Sicquocp dati funtChrifto eledi â patre,utnequcant diuerfanbsp;^occntibus aufcultare animo pcnitius infequendo, etiamfi quandot^ ad tem»nbsp;pus illos fufpiciant ac errent,non tarnen fine fpiritus renifu id ht,Hicauteau»nbsp;ÔC fequi eft fefe addicere,fiue Chrifto ad falutem,fiue impoftoribus ad pernbsp;’^itiem.Qvjos autem pater donauitfilio,hi femper intuto^rfantur»

Fur no uenit, nift ut furetur amp; madet amp; perdat. Ego ucro ut uitam babeant,amp; abundantius habcanu

V Fur non in aliud uenit nifi ut furetur, nbsp;nbsp;e gregis alieni malis fibi turpe lua

comparer. Latro non uenit nifi ut lanict ac per dat,ac in gregçm cui pro. deheat tyrannidem exerceat. Tribus igitur argumentis h'cebit dignofce*nbsp;^^uerum paftorem amp; furem aut praedonem. St per oftiumnon ingrediatur,nbsp;eftfi me ^on agnofcat,per quern unumfalutis acternae fpes eft.Si loquaturnbsp;qux non congruant dodrinae diuinæ, uerbo dci,canonicæ fcripturæ.Si ipenbsp;alio quam ad ea quae pertinent ad dei gloriam, ad populi falutein,ad eccle*nbsp;fiæ profedum in fide amp; moribus. Horum ft nihil competit in me, ft pater apc=snbsp;•^uitoftiutn, fi loquor ea quæ cum legis ac patris uoluntate confentiunt,fi nuunbsp;quant uenor lucrum aut gloriam meam, fed patris obtemperans uoluntati,nianbsp;fitio quam falutem ouium,intelligite me uerum efte paftorem,ct agionbsp;authorem meum,uocem meam,et agnofcite ftudium meum.Qiii fe iadatnbsp;®^^paftores hocagunt,utexueftris incommodis fua comparentcommoda,nbsp;4'JiDUs tunc op time eft quum gregi eft peffime.

I Fgo fum paftor bonus» Bonus paftor anitnam fuam dat pro oui^? ipû4o.e bllsfuis^

Fgo per oftium tngreflus non tn aliud ueni nifi ut oues morbidç fanentur, tuae uiuant, ÔC uiuæ faginentur omni uir tutum genere. Bonus paftor ha»nbsp;b^^^^qui uiuit de prouentu gregis fut, qui bona fide reducit oues in fepta,quinbsp;•’^^ucitin pafcua,qui nihil foratur,nihil madat.Sed longe uincit hanc integrianbsp;paftor Euangelicus : non cnim folum non fpoliat gregem uti fur,non fonbsp;¦^uinonlaniat utt prædo, uerumetiam uitam fuam impendit pro tuendis ouLnbsp;busfuis, tantum abeft, utlucrigratialædat gregem fuac fidci commiiTum,autnbsp;b^fdat quodferuandum fufcepit. Proinde cæteri, qui fepaftores iadant,lupinbsp;P’^tnon paftores.Quod fi quaerttis exemplum ac fpecimen boni paftoris, egonbsp;paftor bonus,qui non folum ipfe nihil uenor commodi ex malo ^egis,uenbsp;^'^uietiam mea bona gratis confero, SC aduerfus eos qui gregem infeftat, uitamnbsp;^‘^Uitneâ impendo:hoc quod amicus non præftatamico præfto outbus meis.nbsp;potcft eife uerus paftor, nifi pur us ab omni cupiditate commodi priuati,nbsp;’?i^îuitæ quotç fuac contemptor, fi quando periculSingruat gregi. Multa funtnbsp;quæ falmem gregis infcftant.lta$ qui uerus eft paftor,8C cui grex ex aninbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• -

Jo curac eft,non ob aliud nifi quod amatgrcgcm,obtcmpcrans illi quiferuan dedit,non fpoliandum aut madandum,is fuæquocj uitædifpendiofalu-

.^défendit ouitttn»

ÎJA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR rVM

Merccnarius autem amp; qui non eft paftor,cuius non funt oues pro* priæ,uidet lupum uenient€m,amp; dirnittit oues ôe fugit,amp; lupus râpitS^nbsp;C difpergit oues : merccnarius autem fugit, quia mercenarius eft, Si. nonnbsp;pertinet ad eum de ouibus»

Contra qui mercenarius eft,fuicompcndfj gratia gregis curam fufccpif, etiamfîbona fide rebus tranquillisgregem procuraq tumen ünbsp;riculum,hoceft filupum uidcritirruentem,proditis ouibus fuæ uitacïuga connbsp;gfcgcm lupo difiîpandum ac dilantandum relinquit« Quid in caufàc'Nfinbsp;fill aliud nifî quod mercenarius eft,non paftor^Charitas uera non Ipedat mer*nbsp;cedê.Vbi mercedis eftratiOjibicharitasautnunaeftjautimpcrfeda.’ctfîquo^^nbsp;praeftatur officium, non prçftatur ex animo ucripaftoris,fugiente condiiÆrionbsp;paftore.C^uam ob remfQuia fubduda iuxta fenfum humanum ratione/aoiisnbsp;efle ducit perire gregem alienum quàm le uenire in capitis pcriculumlt;nbsp;nbsp;nbsp;^'5

quidem paulo melior eft his, qui ipfî lupos agunt in gregcm,paftorcs tncntiti» Sunt enim qui rebus fècundis fatis bona fidegrcgis curam agunt, fed taniéobnbsp;infigne periculum gregem produntlupo difpergendum amp; dilaniandum. Cogitât enim,Quid tum fi percât,mihi nihil perit,merces in tuto cft,SC finbsp;rit mercedis,hoc perire malo quam pro pecudibus alienis decertarc cum lupo»nbsp;reperietur alius grex cui mercede præficiar, fi hic périt fuo domino, Ne«?nbsp;gregis interitus difcruciat animummercenarîjn'tafït ut fîmul domino per«*nbsp;at,quod unice diligit,ÔC grex ueniat in exitium,qui feruaripoterat.nbsp;' Ego fum paftor bonuSjamp;cognofco meas,amp; cognofcunt

Non mirum igitur û talium paftorum uocem non agnofcuntoiiesEnatu gelicac,Non oues in culpa funt, fed paftorum malitia.N ec indignandum eft,“nbsp;quos pater attraxit me fequuntur, defertis paftoribus mercenarqs, furibus ÔCnbsp;latronibus» Sentiunt enim quod ego modis omnibus fum paftor bonus,ufqncnbsp;ad uitx difpendiû, Agnofco meas oues,uelut à pâtre traditas,cuius omnia meanbsp;funt, ac uiciflîm omnes attra Aæ patris afflatu paftorem fuum agnofcunt, dili*nbsp;gunt, 8lt;fequuntur,nimirum intelligentes fibi non eflefpem falutis,nifipaßo-rem fequantur, hoc eft obfcquantur,ôôobediant,SC ab info defendantur acpanbsp;fcantur» Chriftus ergo iierus eft paftor, oues funtfuæ: nihilominus elcâus adnbsp;paftoralem curam eo feruorcfolicitus fît pro ouibus,ut plus quàm pro fua falunbsp;te inuigilet illarum faluti. Id mercenarius non agit,adeft tantô uentris pafceiunbsp;di gratia, ex minifterio quæftû facit, ut^ magnus habeatur in populo,proprianbsp;uenatur gloriamn's non magnifacit etiamfî pereant oues,nihil in periculis prçnbsp;flatfolattjjfugit porius,non uultob illas periditari,Chriftus Colas tuen'poteftanbsp;falfîs fi'atribus,a lupis, a fanguinarîjs,à diabolo,qui ièmper quæritquemdeuonbsp;ret,cui proprium eft difpergerc» Veripaftoris officium amp; ftudiumeft, coadu*nbsp;nare,feAas præcauere, unicum dei uerbum prædicare, in ccclefîa una,in unonbsp;ouili,fubuno domino. Vbinoneftconcordia Ôdcharitas, ibidifpergunturo*nbsp;ues.Ex uarietate doArinarum feAg oriûtur, id fit,cum humanis traditionibusnbsp;reguntur ecclefîæ,nonuerbodei, ubi doArinæ proferuntur quæex uerbodeinbsp;fubftantiam QC fidem non inueniunt.

Sicut nouit me pater,amp; ego agnofeo patrem, animam meam po* no proouibus mcis» Etaliasoueshabeo quænonfuntcxhocouiÛ,^^nbsp;filas oportet me adducere, Sc uocem meam audient, amp; fîet unumnbsp;a unus paftor»

Me

IN lOANNEM. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï55

Me pater àgnofcit fîcut germanum filium fuæ^uoluntati per omnia obfca quentem, QC ego uiciffim agnofco patrcm,qui cupit omnes faluos fieri.Ex iih'anbsp;us mandato uitam meam j'mpendo faluti mear urn ouium,quas mihi fer uandasnbsp;tradidit, nec commntam utme paftore qm'cquapoffîtin eas hi'c mundus,autnbsp;hm'us mundi pn'nceps diabolus, Sed ut mei fint I'ncolumes, ipfe me tradam innbsp;mortem, Hac uia lupi uires fradurus,2lt; cues mihi parentes ex illius faucibusnbsp;erepturus, Nec patris uoluntati nec meæ charitati fan's eft,fi fernem has cues,nbsp;quas ex Ifraelirico populo primum feruandas mihi tradidit pater,latins fe por»nbsp;rigitmea cura,Sunt dC in aiqs gentibus oues difperfæ,ac Iuporum,fiirum QC lanbsp;tronum infidqs obnoxiæ,nec conquiefcam donee has quoq; ad comunes cauanbsp;bs reduxero,Et quanquam non audifit uoeem Mofis aut prophetarum,agnoanbsp;Eent tarnen et audient uoeem meam,fi quç fint oues faluti deftinatsc,N5 enimnbsp;natio fecludit à falute : quifquis audit uoeê filrj dei, qui tier us eft paftor, faluusnbsp;cnt,Hacftenus difperfus fuit dei grex ob multitudinem falforum paftorum, O=nbsp;mnes falutem pollicenturj2lt; fuam quifep uoeem habet, 8C alius alio uocat, intenbsp;timgrex deftitutus,huc et illucdiipergitur,uarqs^ périt modis. Verum fimulnbsp;atqî omnes audierint me, uoeem ueri paftoris agnofcent,amp;Sex omni terrarumnbsp;pbgaconuenient, Itacp fiet omniû idem ouile, nec erit paftor nifi unus. Extranbsp;quot;PÇoiiile qui fuerit, faluus efle non poterit, Hunc paftorem qui non agnouCsnbsp;exitium ibit, Atq; id ne mea culpa fiat,uf(Ç ad uitæiaduram ago bonumnbsp;Pftorem.Ouile hoc ecclefia eft fidelium, SC ouium non lupcrum,uel etiâ hocanbsp;®orum,ne quis ex hoc dido omnibus falutem promittere pergat.Impq uoceninbsp;^omini non audiunt,Ecclefiaftici audiunt,quia Canonicis fcripturis fidê præanbsp;y^nt. Chriftus unicus paftor eft,ille nifi pafcatintus,nihiladminiftraturforis,nbsp;‘s unicus eft magifter fidelium.

Propterea me dih'git pater, quia ego pono anima meam, amp; iterum earn memo tolh't earn àme,fed ego ponoeamameipfotpotefta Dnbsp;habeo ponendi animam meam, poteftatem habeo iteru fumen==nbsp;Hoc mandatum accept a patre meo.

Patri meo nihil perit,etiamfi pereant omnia condita:nullius enim eget, fed °°§ratuitam charitatê erga genus humanum mifit filium fuum in mundum,nbsp;“^omnibus fifieri poffitfalutem æternam conférât, Qitoniam autem codé antnbsp;®‘umquo pater, ideo me diligit unice, uelutifuum unigenitum filium, nonnbsp;^etcenarium, quia mea fponte pro falutegregispaterni uitâimpendomeam,nbsp;abeft ut ex gregis malo mihi commodum uener.Summa chantas eft aanbsp;P'^uhomines,fi quis ingruente periculo fe non fubducat.Ego plus pratfto,qutnbsp;^^Uolens amp; ultro in mortem dedam. Sunt qui infidientur uitæ meac, horumnbsp;^utianihil in me poflet,nifi mihi decretum eflet pro falute meorS ultro morsnbsp;^oppetere,Habentifti quidem uoluntatem homicidq,non occiderêt tarnen.

I wolentem,rgitur illinon auferent mihiuitam, fed ego uolens uitam impen - ’’^ouibus meis,mea morte uitam illis redempturus æternam.Ne crédité menbsp;ponte traderemeipfum in mortem, nifi uitam fponte depofitam mea uirtutenbsp;nt uoluero refumpfero,In hoc ergo laus eft ueri paftoris,quod ultro pro falunbsp;Ignbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morti femet obtj cit, quum in manu fit illi morte effiigerc fi uelit,N uL

çj nbsp;nbsp;nbsp;Ehontinum,quae mihinolentiuitam auferret,fedipfeuolêsearninpens

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nolint,ôf mortui non reuiuifeunt ad ut

’ Etfiquifi^ fibi manus adferre poteft,utfcelerata morte pereat,non poteft ‘ Mm

IJ4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENTA RIVM

uitam femel clapfam m corpus reuocare. tgo utn'ufcp rei potcßatcm habco,K animam hanc emittendi c corpore, ôC tandem in hoe ipftim corpus reuocandi»nbsp;Hoe fi uobis uidetur incredibile, ut uolens quifpiam altenam uitam ftia mortenbsp;tedimatjfic uifum cftpatri meo,qut me mißt in mundum,ut hac ratione procunbsp;rem negotium humanac falutis. Eius iuflïs uolens amp; gaudens obicmpero,quonbsp;cum mihiuoluntas efteadem, qui^ mihi poteftatê hanc impartit,utquod uo»nbsp;10 poffi'm, Adam primus per inobedientiam mortalis eft fadus,Chriftus obedinbsp;ens aperuit nobis portas uitæ.Et nos fi portauimus imaginé Adaeprimi, fcquanbsp;mur nunc Chriftum per ueramobcdienciam, qui eft Adam fecundus.Hsccftnbsp;autem obedientia, ut fiduciam habeamus tn Chriftum, Ita licet uidcrc qwal“nbsp;fim paftor, qua ratione ÔC quanto pretio redimam oues, ut nihil fublimius didnbsp;polfiuTale quid apud falfos prophetas non inuenietur,

Diflentio iterum faefta eft inter ludæos propter ftrmones hos» O’* cebant autem multi ex ipfis: Dæmonium habet amp; infanit,quid cum aunbsp;I ditisf Alij dicebant : Hæc uerba non funt dæmonium habentisî nun«nbsp;quid dæmonium poteft cæcorum oculos aperire7

Hæc quum proloquutus efletlefus, noua, inaudifa,âc longe fupraiiuJ^ rem hominum fenfum, rurfum in populo uariatum eft fentenms,Nampkft‘Pnbsp;dicebant, quodiam ÔC ante non femel dixerât, fiquandoprôdebatillorumfcanbsp;creta confilia, aut fi quid humanis uiribus maius diceretfacerétue, Dçmoniaanbsp;eus eftjô^ infanit: carent enim fenfu communi quæ loquitur, quid iftum muâtnbsp;audire;' Rurfus ait) dicebant : Hæc uerba non funtobnoxia malodxmoni:f^nbsp;piunt enim uirtutem diuinam,præfcrtim cum didis aftipukntur feda,Q.uaIisnbsp;eft oratio, talia funt fada.Loquitur excedentia fenfum humanum,fed idem fe»nbsp;citexcedentia uirtutem humanam. Num infanus éc malo dæmoni obnoxiusnbsp;poreft aperire cæcorum oculos Æxoculare uidétem dæmonum eft, fed ocuïosnbsp;aperire cæco nato uirtutis eft dtuinæ. Id quum conftet ab hoc efle fadiim,ne»nnbsp;profîcifcià noxiodæmone, cuius fada confia ta bénéfice deonbsp;prohcilci. Ad hanc controuerfîam nihil refpondit dominus Iefus,nos interimnbsp;docens, non efle femper contendendum cum improbis, fadis potius deda.nbsp;randum quid poifimus quàm uerbis, amp; nonnunquam malorum ftirori ccdmnbsp;dum cft,ncc un^ oportet Euangelicæ manfuetudinis obliuifci,

Facfta funtautem Encænia in Hierofolymis,ct hyems erauËtambu « labatlefus in templo^ in porticuSalomonis,Circumcleder5tcrgocumnbsp;ludæijôC dicebât ei:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animam noftram tollisf fî tu es Chriflus,

die nobis palàm*

Aderat dies fefius poft hæc,qui præbebat nouam congrediendi matcriam» Eum Encænia uoeât, ob templum poft ftii uaftationem ab Antiocho comma«nbsp;culatum, 8C altare prophanatum, denuo refiaurata QC. dedicata,meniè Caliêu,nbsp;die decimo,qui noftro Decembri côcurrit,ideo hyems erat, Nec huiefeftodeenbsp;ratlcfus,innouator legis acnoui altaris 8lt; templi,quod cft ecclefia, Hyems 2anbsp;tem erzt^ uiddicet tempus illorum animo conueniens,qui frigidæ Icgis ftudionbsp;adhærerent, amp;nondeni^ arderent Euangelica charitate, lefusigituriaminnbsp;porticuambulabat, quæ pars remplihabebatur, amp;rtemploprincipaliadhxre«nbsp;bat cum alijs mulds ædifîcijs,non aliter quàm monafteriorum ambitus,Â^ædi*nbsp;ficiareliquatemplo adhærent, ne nobis ludaci illudant,dumaudiuntalicubînbsp;Chriftum

IN lOANNEM, CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijy

ChrißS SiC ludæos fn tcmplo difputafle, ad quod fob’s faccrdotibus patebat 10« greflus.Erant ergo multae porricus, quaru hæc dicebatur uctiiflo nomme Pornbsp;«eus Salomonfs.lnambulabat autem Eiiangelicç legts author Mofaica tarn cefnbsp;tgtturinambulantem ne pofîètelabi cmxerunt Iudæi,muln's ilHusnbsp;olt;ais 8C fadis irritati,nec fan’s inter fe concordes, qui'bufdam malidofe calumnbsp;ntantibus omnia,quibufdam ex I’pfis fadis ac didis fufpiciennbus in eo quidsnbsp;«^Humana uirtutefublimius. Âdorti funt autem ilium his uerbis:Quouf(^nbsp;«•dis ambiguis fufpenfos detines animos nofiros, èC hac ambiguftate populinbsp;feditionem concitas fi tu es illcMeffîas,quem expedamus,dic nobis palam.

Refjîondit eis Icfus: Loquor uobis, Sc non creditis;opera quæ ego fado in nomine patris mei, hæc teftimonium perhibent de me,fed uosnbsp;ßon crcdids,quia non eftis ex ouibus meis.

Dominus lefus tametlî no ignoraret illos animo peruerfo per cotan’, quod ^fæpius audierant,8Cex fadis ipfis deprehendcrc potcrant,tarnen manßietenbsp;^^ipondet, magis erudire cupiens quam irritare. Quid opus, inquit,fuerit menbsp;naeipfo qui um toties profiter!, praefertim quum flprofifear,arrogantiam innbsp;J^5Prctcmini ucri teflimoniurnfSi mihi fidem haberetis,iam dixi qui fim:fi uernbsp;•nets no creditis,tarnen non poteflis ignorare quod ex me feire cupitis. Nulnbsp;efi certius argumentum quam ex fadis. Video’s opera mea,quæ uobis te»nbsp;••bus facio ex uoluntatepatris mei,non dæmonîj,quemadmodum quidam canbsp;^••dentur digna deo, crédité me miflum ab eo.Sed uos necnbsp;7ms nec didis meis creditis, eu ius rei non fum ego caufa, fed uefier anim usnbsp;‘•••yncerus minimeep fimplex. Qui fimplici funt animo, nulla^ mundi huiusnbsp;**'^litia«itiato, credunt uerbis meis, acuelutoues agnofeuntboni pafioris uonbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;ego uicilîîm illas, licet humiles iuxta mundû, pro meis agnofeo. V os

®Wenj ijçQ nbsp;nbsp;nbsp;agnoicitis uocem meam, quia non efiis de numero ouiû mca»

^^^jquarum fîmplicitas docilis efl,quum uos habeatis animos ambitionetura p^osjodio fermcntatos,liuore corruptos,auaritia infedos, uarijs^ mundi hiinbsp;®5upiditatibus uitiatos,quibus malis firepurgaretis animos uefiros, nimi^çcnbsp;^«iretis ÔC ipfî uocem meam,nec id gratuito faceretis: primum cnim uitaretisnbsp;quod imminct omnibus rebellantibus aduerfus dei filium:deinde uu

^uesmeæ uocem meam audiunt, amp; ego cognofeo cas,amp; fêquun« nie J ego uitam æternam do eis : amp; non peribunt in aeternum,ÔCnbsp;rapiet cas quifquam de manu mea»

. Ducs meæ illæ quamlibet iuxta mundiiudicium fimplices idiotar in exi» ®nabcuntibus his qui magni felices^ habentur in mundo, dû mepafioremnbsp;j^ofcuntjdum^ me ducem fequuntur,ex mea munifîcentia uirâ confequunnbsp;tïnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oucs funtfimplices, innoxiæ, imbelles, omnibus huius mundi

c ^ßdtjs deflitutæ,in has mundus omnibus fuis machinis ac uiribus infurger.. du knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatanæ poteflas,uteas rapiat de manibus meis. Mun

^Oabetpharifæorum authoritatem, facerdotum dignitatem,habet reges ara præfedos, indicés, tribunalia, carceres,catenas,uirgas,fecures,aculeanbsp;ternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terrorem conflantibus etiam animis folet immic

« : habet ex aduerfo opes, uoluptates, honores,dignitates, QC quicquid ania Os poteß quamlibetincorruptos corrumperc. His omnibus machinis utiturnbsp;^ndus, m extorqueat ones meas de manibus meis,fed me protegente nemônbsp;Mm 1

COMMEHTARIVM-

poterftcas mfhïfubdiTcerc. Qiiodmiindusmolietiir cedet fnbotiumouïuro» amp; in glortä patris mei, Non rebcllabimus armis,non ucnenis,nonregereniusnbsp;conuitia,fedabfcppræ{îdijs huiufmodi nouogcnercuinccmustamcn. Ordonbsp;profecfuum in Chrifti ouibus bic docetur, Audiiït primo uocê,amp; prxcipuumnbsp;donorum accipiunt credere audire^ uocem Chrifti:inde deo placercincipJót»nbsp;ut iuftificent«r,5lt;: habeantur inter ones Chrifti,fic agnofcunrur à paftore pro«nbsp;priacjutfiatfoediis inter paßorem fiC oueSjUtillis benefaciat, Gratia fidem fubnbsp;fcquitur, QC aderunt ßatim opcra:non illæoues torpefccnt,fed fequuntur pa»nbsp;ftorem,fides nimiruni operabitur per charitatem ad Chrifti exemplum, qucmnbsp;cnodis omnibus conabuntur refcrre, Vbi quot^ anima iiiftificata fuerir,ianifanbsp;ro incipit efle immortails per Chrißiim, cuius fpiritum fufccpit, quia rcfurgffnbsp;dienouiifimo,

F Patermeus cjuod dedft mihi, maius omnibus nemo poteß^’ pere de manu patris mei. Ego 6Cpater unura fumus»

Vnum illud praefidium quod mihi ad tuendas oues mcas deditpatet»^^' ius ac potcntius eft omnibus quibus müdus coorietur contra me ac n)eos.N€Cnbsp;fnedeßituec pater, nee ego meas oues deiêra, Quod eft in manibus meiSjidemnbsp;eft in manibus patris mei.Quoniam autem nulla poteftas mundi tanta eft,nbsp;poflitquicquam ex manibus illius extorquere, qui nutu poteft omnia :nbsp;nbsp;nbsp;de

meis manibus ullas res eucllere potcrit, quod ille feruandum tradiderit. patrem amp; me eft abfolutum poteftatis conibrtium, ÓC eadêuoIuntas.Ei^^”*quot;’nbsp;cadem potentia patris ÖC filtj, utritp eadem natura. Habere autem immenianinbsp;potentiam Só illam communem cum patre amp; uoluntatem immenfan^’*^^^™nbsp;affert ut Chriftus dominus etiam uerus deus fit, quia hoc folius dei prop’^’^'”'nbsp;eft, Vnde cotra Arrianos et alios Chrifti hoftes hare dida funt,qui diutnitaiemnbsp;cius conantur perderc. Non dicitautem unus fumus,non eft una perfona,ifdnbsp;unum dicitjfcilicet natura,uoluntate,potetia,bonitate ÔC maiefiatc.Si ueroeftnbsp;fedixeris perfonamunam, utrâc^fuftuleris,utnecpatremhabeas necfiliuni»nbsp;Vt ergo de manu patris nemo poteft eledos rapere, ita neep de manu Chriïu.nbsp;Dum igitur femper perfeuerant in manu Chrifti faluatrice,perire nunquapcfnbsp;funtjuecefte^ eft cas habere uitam æternam,

Suftulerunt ergo lapides ludæi, utlapidarentcum. Refpon^ftfis ïefus:Multa bona opera oftendi uobis ex patre meo, propter quod conbsp;rum opus melapidatisC*

Irritati his didis Iudaei,non ferentes quod toties habcrct in ore patre fuum, cuius praefidio tanta pollicerctur, fuftulcruntrurfus lapides, utlapidarentlcanbsp;fum.Nemo tarnen impcttjtillum, quod nondum ueniflet tempus quo deercuenbsp;rat extrema pati pro falute generis humani, fed placidis uerbis illorn furorcinnbsp;corrigere tentât, In publicos malefi'cos, inquit,populimanus lapidibus ad uLnbsp;tioncm folcnt armari : ego tantum bcneficiorum contuli in uos ex benignitatenbsp;patris meijdocui errantes,confolatus fum afflidos, paui famelicos,mancos rcanbsp;ftitui,leprofos mundaui, ægrotos fanaui, dacmoniacos liberaui, paralyricos Si^nbsp;contrados ercxi,febres depuli,omne morborum acmalorum genus profligaanbsp;wi,mortuos in uitam reuocaui,tota^ mca poteftas et authoritas quam mihi tranbsp;didit pater, iuuandis uobis impenfaeft, amp; impenfaeft gratis.In his omnibus,nbsp;quodnam eft illud quod uos dignum arbitrainini lapidationef' Si lapidatur bcanbsp;ncficus,quidfiecfcelerofis QC maleficisf

Refpoiu

IN lOANNEM. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»J7

Refpondcrunt ei ludæi : De bono opéré non lapidamus te, fed de blafphemia,amp;quia tu homo cum fis,feds teipfum deum»

• ludæi tandem hue prouocati, ut uel crimen proferrêt, uel amentiam fuam ' agnofeerent,ne nihil prçtexerentfuæ ucfaniac,Non,inquiunt,ob benefada fonbsp;Icmus quenqua lapidare, fed te lapidatione dignum exiftimamus,ob omniumnbsp;immaniffîmumfcelus blafphemiam, atqjhacinrelegis authoritatêfequimur,nbsp;quae iuffît huiufmodi faxis obrui.Quis enim diutius ferat,quod tu cum fis ho»nbsp;»no,fads teipfum deum, fubinde pattern tuum deum habens in ore, quafi nosnbsp;omnes filq dei non fimus, tucp uana quadam ac peculiari rarione fis det filius,nbsp;utttbicum patre fit return omnium confortiumî' An non hoc eft diiiinitatemnbsp;quandam arrogarefCæterum cum unus fit deus,quifquis hominû diuinac po»nbsp;teftatis confortium fibi arrogat,erga dei maieftatem iniurius eft ac rebellis.

Refpondit eis Iefus:ISlónne fcriptum eft in lege ueftra: Quia ego di G xi dq eftiscSi illos dixit decs, ad quos fermo dei fedus eft,8lt;S no poteftnbsp;felui fcriptura quern pater fandificauit 8^ mifit in mundum, uos dicianbsp;‘‘s,Quiablafphemas,quia dixijfilius dei fum7

- Ad hoc crimen intentatum ea temperatura reipodet dominus lefuSjUt bla *Pnemiæ culpam procul ab fe depelleret, deinde ut illorum infaniam uerbis a»nbsp;^ocioribus non amplius irritaretzet tarnen fibi fumma cum modeftia uendica»nbsp;’^^fjquod negate non debuit,quia nobis non ignotum efie uoluit. Vos,inquit,nbsp;*^'bt blafphcmie crimen impingitis,quod deum patrem meum appellem.Nonnbsp;fcriptum eft maius quiddam in lege ueftra , nimirum in Pfalmis : Ego dixf,nbsp;”*1 cftisjôdftiq excelfi omnes fSi deus ipfe dignitatem fui nominis impartijtrjs,nbsp;quos fermo dei fadus, non folum illos filios dei appellans,fed deos,non læanbsp;^/atnen unius dei maieftate, nec falfum eirepoteft,quod in diuinis literis pro»nbsp;^’îuineft: quomodo mihi blafphemiæ crimen intenditis,quod me,quern paternbsp;fatK^ificauit, ac mifit in mundum, ut per filium omnes fanditatem afle»nbsp;9^Çrentur,dixerim filium deic'Si dei colloquia cumhominibus ex hominibusnbsp;’fudeos aefiliosdei, nonferendum uidetur, fi me dixero filium deic'quifumnbsp;P fermo dei, qui^ apud ilium fui,antequam uenirem in mimdum, qui cumnbsp;^’'erum omnium habeo confortium fModeftS eft quod uerbis arrogo,nimi»nbsp;^’quot;quod amp; in alios plurimos fuo modo copetit ex authoritate fcripturar. Ar»nbsp;ergo domini huiufmodi eft:Scriptura que folui,id eft falfa efle nonnbsp;poteft iiocatdeos ad quos uerbum dei fadum eft, id eft quibus comiiTa eft po»nbsp;çJf’Sjdemandatû^ munus imperandi alqstquanto redius ergo ego me deumnbsp;ulium dei uoco, que pater fandificauit,hoc eft diuina amp; faluauice omniumnbsp;f °5^ft^tedonauit, in mundum faluatorem mifit, ÔC omnibus adorandS propo«nbsp;L ^^‘nutula adeo diuinæ potential participatio principes dignos facit uoca»nbsp;eif U *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malos:ÔC uos mein quo longe prçclarius diuinitatem uidetis di

p,J °^^^phemare,quod filium dixi me dei, unumen efîecum patre etprçditum ’’“'mpoteftate!'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

JJ bi non fecio opera patris mei,nolite credere mihitfi autem facio, 8C non uultis credere, operibus crédité, ut cognofeatis amp; credatisnbsp;me eft pater,amp; ego in patre.

q P fadis meis magis conuenit æftimarc quid tituli mihi debeatur. Si hç^^^^*o^or»uidentur efle hominemaiora, fi nondiuinæuirtutis fpecimêhanbsp;nolite credere quod fimfilius dei,quod eadê mihi poteftas per omia con*nbsp;Mm 5

IjS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ tOHMENTARlVM

iiem'at, Qiiod fi «tdcti’s dcum pattem in me proferentem iiirtutê fnam,fî didis mei? fidem habere non uulü's, eer te fadi's ipfis quæ uidetts oculis crédité,amp;nbsp;rogans habear,nifi longe plus fa dis pratfto quam mihi iierbis fumo.Eafifyncenbsp;ris animis pcrpenderias,fiet ut uerbi’s quoc^ meis fidem habeatis,non ampliusnbsp;dubitaturi,qmn pater in me fit,amp;^ ego in patre,quod uterc^ alten' indiuidua foanbsp;cictate cohçreat,dum ille per me quiequid uult operatur^Et ego ab illius exemnbsp;plo iuffu^ nufquam reccdo,ut qui mihi credit,illi credat:qui mihi répugnât,ilnbsp;li repugnet. Ego, inquit, fum in patre.Rcde accipimus utrancj naturam,nonnbsp;quod humana natura fit in patre, fed per diuinam natura etiam dicitur huma«nbsp;na uerbo unita elfe in patre, Ita Chriftus 8C filius dci eft in nobis,amp; nos fijmiisnbsp;infiliodei, Certum diuinam naturam non eflehumanam, fed ficutipfeinpa«nbsp;tre per naturam,fic nos in illo per gratiam, imó Slt; natura noftra per Chrifiinanbsp;Curam humanam eft in patre, Diuina natura aliquo modo eft in nobis,fîeoniunbsp;nicetur aliquid de fpiritu îàndo nobis, Dicit^itur: Credendum omnibus mo-dis,me elfe in patr€,ideft unam Ô6 eandem elîe patris 8C meam pcteltatcamp;'nasnbsp;turam unam,fcilicet diuinam, Verius italt;$ quàm quifquâ alius un$ fibus dcinbsp;ôfdeus uocor ôf fum, etiam ut homo, taceo quod uerbum patris fum, idemcpnbsp;cura pâtre uerus deus,Multo^ nunc uidetis fublimius patrem in me omnia asnbsp;gere, QC in illo me elfe totum,per^ eum uiuere, 8C cuntfta facerc,

Quærebant ergo eum appréhender e, amp; exiuit de manibus corum, Etabijtiterumtranslordanem in eum locum ubi eratloannesbapti«nbsp;zans primum,amp;^ manfît illic,

His auditis ludæi fermonibus, undecorrigidebuerant, irritatioros^n^^’» conati funt illi manus inijccre,perfeduri quod iam faepius fruftra tentar^lt;^^dnbsp;ïefus ut oftenderet multis modis fe uolentem palTur um, ubi tempus adeflet,einbsp;iapfus eft è manibus eorum,Iefusigitur quum fatis iJlicdocuiflêt,ceflîï^J^'quot;nbsp;pus malorum immedicabili uefaniæ, ac rurfus tranfmiffb lordane redrjt ad lo»nbsp;cura loannis, ubi primum cœperat baptizarc.Nam quemadmodum diximusnbsp;poft mutato loco baptizauit apud aquas Sichem.Hic igitur commoratus eftlenbsp;fus in deferto, uelutperofus ciuitatum impietatem,Quoties Chriftus uenitle»nbsp;rufalem ÔC docuit, totics ingrates illos inuenit pharifæos,fed ôd ad occîdêduninbsp;paratos, Vnde iufta cauià conuertit fe ad alios populos, Erat autemnbsp;rum,quæ pofteaeuentura erant,NamIudaca excçcanda erat,popuIusGenti5nbsp;illuminandus,Et quia ludæi firudum nullum faciebât, conuertit fe ad Genres^nbsp;quia nondum ucnerat hora mortis Chrifti, quam fibi delegerat fecundum fcrinbsp;pturaSjUt effet agnus in pafehate immolâdus,Docuit quo^ hoc fado, utftglonbsp;ria dei noftra fuga magis poteritpromoueri, multo fatius eft fugere quam m»nbsp;tempeftiuo more ÔC abftç frudu manere ôf perire, Abfintfallaces fuggeftionesnbsp;falfî pedoris, ne prætexamus gloriam dei præ timoré, Chriftianus ueriK edo»nbsp;dus à fpiritu fugam non meditatur:fin uero gloriam dei putat magis polTepronbsp;inoucri,non temere periclitabitur.

Et multi uenerût ad eum, SC diccbant: Quia loannes quidê fignum. fecit nullum,Omnia autem quæcunqp dixit loannes de hoc,ueraerant»nbsp;Ët multi crediderunt in eum,

Confluxerunt ad ilium multi è finitimis locis, quoru animos fama lefu er« monesauditi amp;C miracula confpeda accenderant, Atiçhosquidemprotinusnbsp;fpfc locus comonuit, utiefum quiiamfuifpecimê dederat,cumloanne,qucm

IN lOANNÈM. ' CÄft XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ9

|)rius noucrant,conferrent»Quum^ meminiflcnt loannê fiiiflc tft fumma aua thorttate,nec aliud tarnen prçdicafTe baptifmum pœnitentiç,ô(f nullis ædûisnbsp;tniraculis fantam opinionem fibi cociliaffe apud multitudinê, ut Chnftus elïènbsp;credcretur,C5tra lefum tot proditis miraculis déclara fle potentiä humanis manbsp;iorem uiribus, toties prudêtibus effi'cacibus refponfis os obturafle fcribis ÔCnbsp;pharifæis.Poftrcmo loannem ipfum toties tammagnifice teßificatum fuifle denbsp;lefu,palam confîtes quod ipfe non effet dignus qui calciamenti illius corrigianbsp;lûliieretjdicebant inter fefe:Ioanni cum nullum ædiderit miracuJum fides à lutnbsp;dais habita eft.Huic igitur multo magis fides habenda efîjqui tot prodigifs adnbsp;mirandis fidem fuis didfis cociliat» Etfi parum antehac creditum eft loannis denbsp;hoc teftimonio,tarnen nunc res ipfa déclarât, uerum fiiifie teftimonium ilfi'usjnbsp;cum plura præftet ille de eo fît poUicitus» Itacp partim ob teftimonium Ioananbsp;niSjCui non leuis erat apud ludacos authoritas, partim ob fermones diuinç fapinbsp;tntie plenos,partim ob fada diuinam uirtutê teftantia,multi crediderût lefunxnbsp;efle Meflîam,pharifa:is ficribis ÔC facerdotibus in fua malitia petfîftentibuSf

CAPVT XI.

^^iRatautem quidam languens Lazarus à Bethania, decaftello A Mariæ èC Marthæ fororum dus. Maria autem erat qup unxitnbsp;dominum un§uento,8^ exterfit pedes duscapillisfuis,cuiusnbsp;frater Lazarus infirmabatur*

Mox offert occafio,per qua maxime redderet illuftris Chrifti patris^ gloria, hmiil 5: ad homicidium irritaretur pharifæorû malitia, Siqiiidê dum apud lor»nbsp;danem comoratur lefus accidit ut in oppidulo Bethania morbo decumberetnbsp;^ddam nomine Lazarus,Hæc erat patria fimul 6C eius qui morbo tenebatur,nbsp;, duarum fororum,Mariæ SC Marthæ, Porro Maria erat illa quæ infi'gni amonbsp;^rga lefum teftimonio poftea, ut dieet, unxit caput illius in conuiuio accSnbsp;hentis pretiofo unguêto,ô^ capillis exter fit pedes domini. Vnde cum haefamunbsp;quædam amiciua intercedebat domino lefu. Per allegoriahic faanbsp;^luntexduabus fororibus duplicem uitam,quæ fit in ecclcfia,cum poenitentignbsp;fiatu fignificando per Lazarum, Contemplatiuam dicunt SC pradicam,qug tanbsp;ita nobis com mêdantur, ut nullus illas feiungere debeat,needfe eft utuanbsp;complecftatur fîdelium, Quæ enim effet ilia mentis ilïuftratio ÔC finbsp;heatitudo, quæ nun^ operaretur per charitatêf Vnde uiciffim hi qui funtnbsp;’tiecclefia, nuncuacâtcontemplationi utinftituantur diuinis, deinde çti^ de«nbsp;^ntfefe operibus proximo feruiêtes, V tricp tarnen pecca tor es fefeagnolcût,nbsp;d^pœnitentiæ ftudium non obmittentes,quod nemo uiuat abflt;^ peccato,

Miferût ergo forores eius ad eu,dicentes : Domine, ecce que amas, ’^hrmatur, Audiens autê lefus, dixit dsdnfirmitas hgc non eft ad mor^nbsp;pro gloria dei,ut glorifîcetur fîlius dei per earn,

P Quum Lazarus grauimorbo periclitaretur,forores fietæ familiaritate que tterat ipfis cum lefu, mittunt ad illum,qui nuncient amici morbum,nondubinbsp;quin pro fua mirifîca in omnes humanitate amico periclitanti fuccurrenbsp;’'Çt,bcce,inquiunt,ille que amas ægrotat,Satis enim putabat nunciaffeamansnbsp;ttjproinde nihil apprecantur,Quibus refpondit lefustMorbus ifte non eft capinbsp;tails,fed îdeo permiffus eft accidere,utper eius occafionêilluftretur gloria dei,nbsp;cthuius uirtute depulfo malo mutua gloria glorifîcetur fîlius dei. Fideles omesnbsp;Ço hnt pratditi ingenio, ut ftudeant proximorû calamitati condolere,pro uirilinbsp;Mm 4

I4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMM Efî-TARI VM

fucciirrcrcjintcrcederc orando, ut fi quis infîrmetur,ctia ipfi infîrmêttir.Sunt autem preces piorû pro nuncîjs ad domini mifericordiâ implorandam«Aberatnbsp;Chriftus corpore, adcrat nihilominus chan'tate ÔC prouidenua, nonignoransnbsp;interim quomodotlli eflctfucçurrendû* AfFedû Chriftus non aliénai ab ecdenbsp;fia,etiamfi longe abefle uideatur^Scicbat Chriftus quid effet fadurus«Suam dinbsp;uinitatem commendat intérim, quod antea praefciebat futurum» Sic Lazarusnbsp;moritur ad gloriam de», quia per Chriftum dei filium refuicitandus poteftatenbsp;diuina,ficœ populum ad unius dei agnitionem uocaturus» .

Diligebat autem lefus Martham,amp; fororem eius Mariam, amp; Laza rum» V t ergo audiuit quia infîrmabatur, tûc quidcm manfît in codemnbsp;loco duobus diebus, deinde poR hæc dicit difcipulis fuiszEamus in Ju*nbsp;dæamiterum».

Amabat quidem,fed paffus eftLazarummori,8d forores anxiari,nc nobis tndignum uideatur,ft quando boni uerae^ pietatis cultores,huius mundi calanbsp;mitatibus affliguntur,deo ueluti difîîmulante,uel quia fie expedit ipfis P’nbsp;tiuntur,uel quia fie conducit ad illuftrandam dei gIoriam,Non quod deus bu»nbsp;manis malis procurer fuam gloriam, fed quod malaquæ nobis iuxta conditioanbsp;nis humanæ legem cafûue obueniunt, uel in noftram falutem uel in fuam gloanbsp;riam hominum caufa uertere foleat. Non ignorabat morbum amicifuijcoa™nbsp;priufqua nunciaretur,fed ad miraculi futur»' magnitudincm difcipulor um aninbsp;mos expediebat prçparari. Poft^ igitur renunciatum eft lefu de morbonbsp;non ftatim profedus eft,fed eodê in loco biduû adhuc èft comoratusibaud quinbsp;dem negligens amici periculum, fed expedans copiofius argumentum xdc^nbsp;di miraculi,quo fimul ipfe paulô poft moriturus difcipulorum adhuc imbeciknbsp;lium animos ad fpem refurredionis erigeret» Difcipulis autem metu lacêtibusnbsp;quod nuper elapfus c manibus ludæorum, in deferto tutior effè uideretur, le-fus ait illis:Eamus rurfus in ludæam.Iam fecundummandatum patris redem»nbsp;pturus humanum genus, fumit animum redeundi in Iudæara,quani uis iHi iuanbsp;digni erant qui loues repulerantgratiam»Datexemplum iterum benefaciendinbsp;inimicis noftris ,nbsp;nbsp;nbsp;per omnia inleruiendi diuinis praeceptis. Délibérât autem

cum difcipulis, fed ipfe certus quid eflet fadurus uoluit pertentare animos co-rum,6C redarguere, ÔC aliquo modo miraculum infînuare quod fadurus crat,

Dicunt ei difcipuIi:Rabbi,nunc quærebant te ludæi lapidare,amp; ÛO“« B rum uadis illucfRefponditlefus: Nonneduodecimhoræ funtdiei^Sinbsp;quis ambulauerit in die,non oßendit, quia lucem huius mundi uidetjSnbsp;autem ambulauerit in node,ofl^nd»t,quia lux non eft in eo*

Audito nomine ludæae, difeipuli memores quam effet atrox pharifæonn” in j'llum odium, SC quoties fuftulüTent in »llum lapides, quoties conati fuincutnbsp;illi manus intjcere,non folum domino metuût, uerumetiam fibi» Nond« cnimnbsp;acceperant fpiritum fandum,8C lefum humano quodam affedu profequebannbsp;tunipft quoepob imbecillitatem à morte abhorrentes, dehortantur à repet^nbsp;da Iudaîa,SC dicnt:Domine,num excidittibi, quod ante paucos dies dlic ludçinbsp;lapidaturi te fuerant,nifi te fubduxifles fei rurfus ed ^ficifccris,manifefto pmnbsp;culo temet obtf eiens f lefus autem ainigmate formidinem illoru confol^us di,nbsp;fignificans nihil efte metuendum his, qui Chrifto adhærent,qui lux eft»nSd»»nbsp;Nox enim habet formidines,dies nefeit huiufmodi terrorcs,Nonne dies,mqr,nbsp;habet horas duodecim;’ Non ueniet nox ante tempus fuum, Interim qui qu^nbsp;ambubuer«

IN 10 A N NE M. CAP. XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

ambulatren’t in die,noti impmgtt,fîquidcm prçftat hoc ilK fol coftfpcdus,ut ui àçatuitetcpoffendiculaxcætcrutnquifquisfublato foie ambulatinnode,imanbsp;pingit,eo quod luce careat. Ego fuiii lux mundi, meiim dudum fequi uos parnbsp;tftjnon præi're luci. Nolite metuere ante tempus quamdiu uobis luceo nihilnbsp;eft periculi: uenict nox,quando à me femoti conturbabimini,

Hæc ait,ôôpofthæcdidteis:Lazarus amicus nofter dormit, fed ua do ut è fomno excitem eum* Dixerunt ergo difcipuli eius ; Domine,finbsp;dormit,faluuscrit*Dixerat autem dominus de morte eius,iUi autem punbsp;tauerunt, quia de dormitione fomnidicereu

Hocfermonelefusmiugataapoftolorumformidine,caufam apernprofcs ‘ftionis. Lazarus, inquit,amicus nofter dormit Stc,Difcipuli metu pcrturbati,nbsp;quutn fufpicarentur dominû non de morte fed de fomno uulgariloqui,rei{3onnbsp;^ent:Domine,fi dormir,non eft cur eo te conferasmam inaegrotis fomnus effènbsp;“^etredituræ fanitatis argumentum.Abhorrebat difcipuli à repetenda ludga,nbsp;^idcirco profedionis caufas quantum poifunt refecant. lefus autêpaulatimnbsp;P^æparabat animos fuorum ad miraculi futuricontemplationê.Nam primumnbsp;dormientem quam mortuum maluit dicere,ut iuxta facrae fcripturac con*nbsp;/*^tiidineni oftenderetfpem rcfurredionis.Dormiüt enim uerius quam mora

*^^tjqui reuitfturi quiefeut. Net]^ noftr um cuicç tarn facile eft excitare dor« *^*entem,quàm facile erat domino ad uitam reuocare mortuum,

Tune ergo lefus dixit eis manifefte:Lazarus mortuus eft,etgaudeo pfopter uos ut credatis,quoniam non eram ibi,fed eamus ad cum,nbsp;f^ifcipulis non intelligentibus quod de fomno öd expergefaciendo dtxic,nbsp;'^n^°§oofcerêt nihil rerû occultarû ipfum latere, aptius ait : Lazarus mortuusnbsp;£.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addiditquod iam ditftu magnificentius erat de excitando.Nam idfîgni

elfe maluit quàm explicatum, 60 præftare maluit quàmpromittere,Ua nobis parans exemplum modeftiæ, Qiioniam autem refponderat tjs quinbsp;loftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritinciarant, non efte letalem,fed in hoc accidiffèjUt per eum iL

ijj gloria dei S6 fill) ipfius,fimilc quiddam indicat difeipulis : Gaudeo, adfuerim,dum amicus çgrotat2Cmoritur,id^ ueftranbsp;tenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ïeftra fiducia, quam adhuc imbecillam uideo,confirmetur euidentio

U /’'ftaculo,Etenim fi me praefente conualuiflet ægrotus,poterat cafus uidert, interpellâtibüs fororibus excitaffem,Pharifæi qui nihil nonnbsp;qy^’!’^‘antur caufari poterant ftuporem fuifle non morte, Nam id acciditali»nbsp;in morbis nonnullis, ut corpora multis horis cofopita reuiuifeat. Nucnbsp;’^nrors fit ccrta,copiofius er it arguments credulitatis,Eamus igitur ad ills,nbsp;difeipulis profedio propter metum Iudæorum,qui penitus inhçnbsp;ternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illorum,06tarnenitineris caufampiamSCgrauemrefellerenopo

tg J^^’Quan^ autem lefus no ignarus quid turbaret animos difcipulorö, mca pj. ^*^n^d^fQp^JQ^.g hoc argumento lenierat,quod diceret fe Bethaniâire,nonnbsp;ftinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imbecilles terrebat etiâ loci formidati uicinia,Gaudifi Chri

Pep “ ptoficiamus in fide: quanto ein magis profccerimus,tanto magis pater pPjnbsp;nbsp;nbsp;glorificatunObferuandS quocp,qgt; Chriftus in natura fixa humana pro

*^cnf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naturae coferuat, quamuis iuxta deitatë fit ubi(^,Deitas im

fep^i ^ftjOinia implês,Iuxta humanitate Chriftus localis efttnamloco circum tiitj.o habere naturalem fitu mcmbrorS,propriS eft corporibus,Ita Augufti

’^doc3 abftulerisjiam weritatê corporis abftulifti, V nde q corpus Chrifii,

I

I4i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MMES TAR IVM

humanum cquidem, uarrjs tnlocis Cmul eflc dxcunt, illt naturas coftfoftduflt in Chn'fto, 8C prorfus tollunt naturale iierum fic humanum corpus, Cauêdumnbsp;oinibus modis nobis eft, ne pro uero corpore faciamus corpus phantafticum,nbsp;ut illi faciunt: id eft, cum fim hoc in loco,ne dicas me efle fimul in alio. Si in cosnbsp;Io,non in terra iuxta uerum naturale QC humanum corpus, Etft iuxta diuinitanbsp;tern fit ubique Chriftus dominus SC uniuerforumfaluatoracrex aetcrnusacnbsp;uniuerfalis,

Dixit ergo Thomas qui dicitur Didymus,ad codifcipulos : Eamus amp; nos,8i moriamur cum co, Vcnit itacp lefus,0£ inuenit cum quatuornbsp;C dies iam in monumento habentem, Eratautem Bethania iuxta Hiero#nbsp;folymam quaß ftadijs quindedm. Multiautcmcxludæis uenerantadnbsp;Martham Mariam,ut confolarcntureas defratre fuo,

Solicin's igitur ac moeftis difdpulis,nec audentibus tarnen detredaredomi ni iuffumjThomas qui Graecis dicitur Didymus,Latine Geminus,cafteris iwanbsp;bccillior, ait ad codifcipulos: Eamus Slt;nos,fiitaccrtum eft, ut moriamurnbsp;lo,quandoquidem illi haec fedet fententia, fefe fuos^ in manifcftum uitsr pcrunbsp;culum adducere, cum liceat utrorunq? incolumitati cofulcre,Profedus eft igi«nbsp;turcum difcipulis fuis lefus in Bethaniam, ac reperit Lazarum quadriduonbsp;iam fepultum, Aberat autê Bethania ab Hierofolymis ftadtjs plus minus quinnbsp;decim.Atqt hinc difcipulis ilia formido,at(5 hinc etiam occafio,quxfedtutminbsp;raculum plures haberet tcftes ac fpedatores, Siquidêob loci uiciniamccmpiunbsp;res eo confluxerant ex Hierofolymis,nimir um offictj graaa,ut Mariä amp; 1^^*nbsp;tham confolarentur de fratris deccffu. Quod offictj genus diuitibus ctianr nownbsp;noris gratiaprçftari cofueuitSciamus ÔC nos opus iUudmifericordiaedeo nonnbsp;difplicerc fi quis ex fratribus doleat, lugeat, ÔC mceftus fit, ut ab alio fubleue-tur,Non fumus ferrei, non caremus afFedionibus,ne{^ faxei fumus, fed carnanbsp;les,fed humani. Non funttamenaequales affedus in omnibus.Conandumeltnbsp;ramen homini propter amplitudinem fpei, horrorem muliebrem compdeere.nbsp;Ad claritatem miraculi defcribitur locus, tempus, fpedatorcs,amp;^ modus refu«nbsp;feitandi diligentiffime, Refufeitare quarto die indicat hominem perfedremoranbsp;tuum, de quo nulla fpes uitac eft.

Martha ergo utaudiuit quia lefus uenit, occurrit ilK: Ma ria autê do mi fedebat. Dixit ergo Martha ad lefum : Domine,fi fuifTes bic,frattfnbsp;meus non fuiflet mortuus:fed amp; nunc fcio quia qusccun^ popofeerisnbsp;à deo,dabit tibi deus,

Martha quæ fedulita te quadam obambulabat,ubi refeiflet ex quopiam ach uentare Icfum, ftatim non admonita forore prodijt obuiam illi,Maria dominenbsp;feia aduentus illius fefe continebat QC dolcbat, querelis inftans.Martha igijnrnbsp;ubi uenifletin confpedS lefu, nonnulfa bona fpe de fratre ad uitam reuocMOnbsp;cocepta flebili uoce dicitilli : Domine,nifi hinc abfuifles,frater meus non effetnbsp;mortuus : nam facile morbumdidodepuliffes, Quanquamnenunequidemnbsp;res eft omnino extra fpem, Scio enim quod quicquid à deo popofccris,nihil u*nbsp;bi fit nega turns, etiamfi mortuo fepulto^ uitam popofceris.Haec à Martha dunbsp;lt;fta funt,nec defperantc nee prorfus tarnen fidenti animo, Abfcntcm Chriftumnbsp;credere debebat fimiliter pofTe fuccurrere indigenti ut praefentê(id quod Cen«nbsp;turio credebat ) fed tame ChriftS credebatamicu dei, cuius precibus quicqmanbsp;peticricjdeus concédât,ut Helias SC Mq^s QC Samuel non fruftrati funt,

IN I o ANN EM. CAP. XI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I4J

Dick illikfus: Refurget frater tuus.Di'dtdMarthaîSdo quia refur gctin refurredi'one in nouiffîmo die.

Dominus lefus ut illius fidudam confirmaret,ait: Bono animo eßo,rcuiai uifcct frater tuus.Nec hæc promiffîo fan's erat animo Marthæjquac quod mifeanbsp;re fperaret fratrem reuidurum, non potuit non timere, V idebatur autem,nenbsp;quemadmodum nuncijs refpondens morbum non efle capitalem,ambiguo rçnbsp;fponfo fefellerat,ita nunc quocg lateret aliquid in illius di(fris,quod fpem ipfiusnbsp;eluderet, Scio, inquit,quod reuidurus fit frater meus, fed in nouiffîmo die, canbsp;tefurgemus omnes.Nam banc refurredionem futuram credebant ludæi fidcanbsp;ks omnes,praeter folos hærencos Sadducæostquin Ô6 Gentium fapientiores etnbsp;pijhiinc articulumfemper habuerunt pro indubitato, utpatetdelob ÔC amianbsp;ipfius,ut probatione non eguent,tam generaliter creditus à non tantû pifs»

Didt ei lefus : Ego fum refurredio nbsp;nbsp;uita : qui credit in me, etiamfi

^ortuus fuerit, uiuet : amp; omnis qui uiuit amp; credit in me,non morietur in æternura, Credis hocf Ait illi : Vtique domine : ego credidi quia tu Egt;nbsp;Chriftus filius dei uiui,qui in hunc mundum uenifti.

. Dominus lefus quo mulieris de fe fiduciam QC opinionem paulatim ad maa ’°’'aprouehat,fe^ declareteum efle, qui non foluma deo poflit precibus impenbsp;*^3re uitam mortuo, quod amp; ab alt)s fandis uiris fadum legebatur,fed ipfumnbsp;^nefontem fimul SC authorem omnibus uitæ SC datæ SCreddendac, nec ullamnbsp;’’'onem metuendam rjs,qui fiduciam SC fpem in ilium collocairent,propterea,nbsp;etiamfi mors accideret,nihil poiTet lædere fonti omnis uitæ adhærentem,nbsp;refpondet hunc in modumtCredis Martha, quod precibus meis impenbsp;poffîm à pâtre meo uitam mortuo fratri tuo.’credis quod frater tuus reuLnbsp;JJfnrus fit cum ceteris in nouiffîmo die. Verum hoc quoq? debes credere,quinbsp;Jp Santin nouilfimo die per me reuiduros,nec quenquam omnino uiuere,nbsp;dono meo, nec^ quenquam reuiuifcere, nifi per me,non folum iiixta moranbsp;Q corporis, quæ non magnopere formidanda eß, fed iuxta mortem animæ,nbsp;maxime metuendaeß. Egoenimfum ipfe refurredionis SC uitæfons:quinbsp;dcfcnbsp;nbsp;nbsp;fidem adhæferit, etiamfi corpore fuerit mortuus, tarne uiuet. Nec hoc

haK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantum didum accipe, fed quifquis omnino mortalium fiduciam

ççj ^^it in me,non morietur in æternum, etiamfi corpus ad tempus exanime ’^^niefcat. Martha, crcdisne quod dicof' Martha iam tota intenta fratri reui»nbsp;hrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admodum apte refpondit ad fermonem lefu’, fed tarnen in genere

teM æ’ nbsp;quam magnifiée de illo fentiret. Credo,inquit,domine. Ego credo

fît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilium filium dci uiui, qui promilfus à prophetis, ac multis iam

cxpedatus ueneris in m undum.

ßt cum hæc dixiffct, abqt Sc uocauit Mariam fororem fuam fllen« ?gt;dicens:Magifter adeft,8d uocat tc.IIla ut audiuit,furrexit dto,et ucmnbsp;i’ll * nondum cnim uenerat lefus in caftellum,fed erat adhuc in

® kco ubi occurrerat ei Martha.

fer didis Martha iulTa à domino redire domum, ac Maria fororem acccr» pçf^’*^’^ludufedato,iamalacris ac plena bonæfpei relido lefu domum pro*nbsp;ktnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibrorem ê turba circumfedentium clam feuocat, ei^ clanculum rem

^m infufurrat in aurem, Magißer, inquiens, adeß, SC accerfit te.Illa fimul

gt;44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

atcß cognouitaduemïe lefum, SC fororem uidèret alacn'orcm,conccpi't fiCipfa nonnihil bonæ fpei,tametfi iam fcro uidererur uenire Iefus,quem idco nonin«nbsp;terpellarant per nuncium facpi'us, quod fads effe iudicarent,fîperkulum ami.nbsp;ci nofceret, cetera illius arbitrio pcrmittentes.Maria itacç no temerc effe ratanbsp;adueniret,abfcp mora furrçxit, occurfura pn'ufquâ ingrederetur domum : fienbsp;enim expedlabat ad miraculi prodendi difpenfarionem, Expediebatenim adxnbsp;cfTe multos pharifæos, qui quanquam ofScrj gratia uififfent Mariam ob priua*nbsp;tamamicitiâ, tarnen oderantlefum.Hi uidelicctno comitatifuiflêntMariam,nbsp;fi cognouiHènt illam obuiam ireIefu,Fidei conditiones difeimus in hominejsnbsp;noncontentuscaufa fuæfalutis,fedetiam caeteros cupit participesfacercfuinbsp;gaudrj,fîC annunciare quanta bona de Chrifto expedet:id quod in multis alijsnbsp;locis licet animaduertere per Euangeliftam, Quod ftatim furgës uenit ad Chrinbsp;ftum, oftendit fideles no multas nedere moras uocatos à Chrifto,fedprotinusnbsp;vibi pulfauerit fpiritus eorum corda,furgunt ac fequuntur,

ludæi ergo qui erant cum ea in domo, amp; confolabantur cam, euw uidiffent Mariam quia cito furrexit amp; exfjt, fequuti funt eam,dic€nies,nbsp;Quia uadit ad monumentum ut ploret ibi»

Sufpicabantur quoderumpenteuidolorisiret ad monumentum,atepibi lachrymis fatiaretanimimœrorê, VolebatChriftus miraculum celebrari,pro*nbsp;pterea uocari iuffît Mariam. Amici fpedatores 6C etiam inimid adhibênnnbsp;to miraculo. Manferat nimirum in loco uel docens uel aliud quid âgés,ÔCnonnbsp;longe aberat fepulchrum,ut commodumfuerit fubfîftere ibidem. Vident« cûnbsp;to furgentem ludæi fœminam, putabant confolandam, nihil minus putantesnbsp;quàm Chriftum fufdtaturum Lazarumjiam in quintum diem mortuutnAnbsp;fepulchro quadriduanum.

Maria ergo cum ueniffetubicratlefus,uidenscum,ceciditadpedcs ciuSjSC dixit ei:Domine,fî fuifles hic,non eflet mortuus frater meus.

Maria celeriter progrefla reperit lefum nondum ingreffum oppidi mœ* nia,fed eo loco commorantem, ubiduduoccurrerat illiMarthauHirenimMa«nbsp;riam quam accerfi iuirerat,operiebatur,LoGum deligês ædendo mitaculo ido-ncum,quod illinc haudprocul abeflètmonumentum, ficut turn mos erat,ÔC o.nbsp;mnibus ueteribus iuxta uias publicas non intra mania defundorSmonuanbsp;menta ponere. Aliud autem interim confuluit auaritia monachorS 6C facerdonbsp;tum,quæftus quoep purgatorij excogitati,SC parentaliS ceremoniç apud Chrinbsp;ftianos pofierioris aeui. Hue ubi ueniflèt Maria, fîmulatc^ lefum coipicata cil,nbsp;ut erat ludus plena, accidés ad pedes lefu, lachrymabili uoce dixit idem quodnbsp;dixeratiôror, Domine, fi in tempore adfutfles, frater meus nonfuifletmortu*nbsp;us, amp; hoemiferabili luducareremus. Vbifimilirer uidet Maria fenfîfiè Chri»nbsp;ftum abfentem non æquepotuifle Laxarum à morte præferuare,quemadnio»nbsp;dum fi præfens fuiflet, Quamuis plus honoris impenderit procidendo ad pe»nbsp;des ÔC adorando, fed tarnen nihil tale expedabat,quod effet refufeitaturus La»nbsp;zarum fratrem.

lefus ergo ut uidit cam plorantcm amp; ludseos qui iienerant cum ea ploranteSjinfremuit fpiritu,amp; turbauit femetipfum,0C dixit: Vbipofunbsp;iftis eum7Dicuntci:Dominc,ueni SC uide.

lefus uidens Mariam totam in ludu effe, ludæos item qui illam comitaban turunà fientes, non philofophatur cum ea quemadmodum fecerat cum fororçnbsp;Martha,

IN 10 ANN EM, CAP. XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14y

Martha, cuifemota turbafiieratcolloquutus, ne£pqufcquaponîcctur,quiim iam locus ac tempus adelTetreprçftandi quod eratMarthæ poIh'citus.Pn'muninbsp;lafrcmuitfpintUjacfemetipfum turbauit,uidelicet humante naturç ueritateninbsp;præ feferens,mox diuinæ uirtutis indicium prolaturus. Non erant afFedus fiinbsp;can,quod animo inhorruitjquodturbatus eftjfed hocintererar,quod hos afièanbsp;dus in fefe recepit, non ex infîrmitatenaturæjfed ex rationis arbitrio.Nec éaanbsp;dem erat cçterorum flentium aclefu turbati ratio.Illi humano quodam afFediinbsp;mortem corporis deplorabant, lefus magis indignabatur peccatis hominum,nbsp;per quæ tarn multæ perirent animae, Turbabatur ob inuincibilemludæorumnbsp;mcredulitatem,qui corporis mortem flebant in amico,cum ipfi fecundum aninbsp;mamæternæ morti effent obnoxtj, nec deplorarentfeipfos. Ab hac morte eu»nbsp;piebat lefus omnes homines reuiuifeere, amp; indignabatur in multis perituramnbsp;dodrinam, miracula, ÔC mortem fuam. Poft^igitur horrore fpiritus 6ó animinbsp;Perturbatione, uultu, oculis, toto^ corporis habitu manifeftum fpecimen de«nbsp;differ humanæ naturæ, iîmul interim docens, non oportere huiufmodi affedisnbsp;bus fuccumbere,atqî ab his quæ uirtutis funt auocarijcohibita animi perturbanbsp;bone,dixit: Vbi pofuiftis eum i non quod ignoraret,fed ut à miraculo fecludeanbsp;•‘^’^oninem fufpitionem fuci.R.elpondentcognati:Domine,ueni £lt; uide. Nonnbsp;^noniodolocatus fuerit, fed utuideatfepulchrum, uthonefte corpus fepelie^snbsp;FbitVna amicorum confolatio pr3efertimludæorum,qui reîigiofiffime corponbsp;fepeliebantjUnde domino oftendunt fepuIchrum,Quafi dicancHonefte cifnbsp;^^nimus fepeliri in hac re nihil eft negledum.Nondum tarnen audentpeterenbsp;® domino, ut fr atrem r efufeitet.

, Et lachrymatus eft lefus,Dixerunt ergo Iudaei:Ecce quomodo ama E Quidam autem ex ipfis dixerunaMon poterat hie qui aperuiçnbsp;cæd natijfacere ut hic non morereturf

J, ^onproculaberatmonumentum,iamcp uelutadfepulchrumcommons ç ^b’^renouato dolore lachrymatus eft lefus. Fremitus S€ conturbatio præ«nbsp;. ’^atjindiciumdolorisinanimumirrumpentis, Lachrymæiam animi uubnbsp;’’^ti uidi^ ueluti fanguis eft, Sed hae lachrymae non ab animo uido proficianbsp;tcth ^^’¦•^onenim Lazaro mortuoimpendebantur, fed nobis,ut ilium credcanbsp;Lnbsp;nbsp;nbsp;Herum hominem fuiffè, ftmul^ difeeremus quàm miferanda,quàm des

»an nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animæ, quam tarnen homines perinde nec horrêt nec deplos

çj. ^’iüdæi uero credentes lefum non ob aliud fie affici quàm ob mortem amÜ fy^boemnhabueratconfuetudinem,Ècce,inquiût, quam unice dilexitLazanbsp;aij?’^^°biam fie flet mortuum, quum illi tarnen fanguine iundus no fit, EraCnbsp;»etnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoeç uerterent in ealumniam,quod lachrymis teftaretur amos ;

bon uulgarem erga Lazarum, dicentes: Nonne hic nuper aperuit oculos tn^**^!bdici,quo cum nihil erat illi familiaritatisfCur igitur no effecit,ne tananbsp;an^^’^’^bs morereturt' Si noluit, cur nunc lachrymis teftatur intempeftiuuninbsp;potuit id quod facilius eft, quomodo praeftaret id quod eft diLnbsp;Qüanbsp;nbsp;nbsp;^ogrotum faepenumero medicus in uita retinet,cæco nato nullus un»

p aperuitoculos.

»ït nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in femetipfo uenit admonumcntum:e«

F’deni^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lapis fuperpofitus erat ei, AitIefus:Tonitela*

dominus lefus iam uicinus monumento,quo plane doceret horrendu eflè Nn

i46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

ftatum hominis iaminpeccatis inucterati,quanta^ pœnitudinc quotlachry-mis fît opus,ut per dei mifericor diam refîpifcat ad uitam innocently,rurfus in« fremuit, ac femeripfum turbauit, in fe uidelicet exprimés imaginem rei,quamnbsp;in nobis oportet exhiberi, fî uelimus amalis quibus diu affueuimusrefipifcc«nbsp;re Jam itaiç uentum eft ad monumentum. Erat autem fpelunca cuius os faxonbsp;impofîto cratocclufum, SC hoc ad miraculifidem,ac præfligq fufpitioncmcx«nbsp;cludedam faciebat« Quæ quo certior etiam redderetur,fî res non ipfîus autdûnbsp;fcipuiorum fed cognatorum manibus perageretur, in quos non cadebat ullanbsp;præftigq fuperllitio, lefus ad cognatos conuerfuSjTollitejinquitjlapidem.Oanbsp;mnia uultefTe confpicua fpedatoribus,nealiqua fraus putetur ineflè miracu«nbsp;ïo,Cæterum icimus nos eflc fepultos in peccatis, SiC grauem lapidem nobis fu«nbsp;perimpofîtum.Non lapis grauior uel faxumquàm incredulitas ipfa,Netpcrcanbsp;dim us benignum deum, donee Chriftus uenerit, difeipuli lapidem mouean^nbsp;externa opera doceant, admoneant, adhortentur,ÔCita diieipuli aliquomodonbsp;£olluntIapidem,SC quicquid externum eft,non ignarus interim ipfe quidefletnbsp;fadurusjinternum opus fîbi referuat,quia folius dei eft uitam daremortius.

Dicitei Martha,foror cius qui mortuus fuerat:DomineJam feteU quadriduanus efi; enim, Dicit ei Iefus:Nônne dixi tibi, quoniam fî ûre*nbsp;dideriSyUidebis gloriam deif T ulerunt ergo lapidem»

Augebatmiraculicertitudinem ÔC Marthæ fororis fadi fimplidtas. îa»” enim oblita quid illi pollicitus effet [efus,ex lachrymis ÔC mœrore Icfu rcdicr^tnbsp;in priftinum affedum,ac penè diffîdentiam quandâ imbiberat, Verebatur au.nbsp;tem ne fublato lapide fœtor cadaueris offender et nares circumftantiS, nonaninbsp;maduertens quodquiinrefurredionefufcttaturus fît omnium corpora jamnbsp;tot fæculis in cinerem redada, poffet S/C recens putrefadum cadauer exdtare.nbsp;Domine,inquitjiam fœtechic enim eft quartus dies quod mortuus eßJefus ffnbsp;go mulieris uacillantis fîdem obiurgatiûcula fufeitat: An excidit,inquit,qtæ“nbsp;tibi modo dixi, Si credideris, futurum ut per fratris tui mortem inuftretur gæ«nbsp;ria deiî'Cundis igitur ad nouæ rei miraculum fufpenfî's iuffu domini lefufub.nbsp;motus cftlapis,Signanter autem addidit,Si credideris:nam credendbus bene,nbsp;facerc decreuit,incredulis omnia tandem in malum cedent, AÜj uidetunt miranbsp;culum,fed non gloriam dei, potius irafeebantur Chrifto. Opus quidem tri.nbsp;buebant deo, fed quafî abfqj Chrifto hoc fadum effet, cum tarnen paiff omnianbsp;agat in gloriam fil fj fui,

Icfus autem eleuatis furfum ocuIis,dixit:Pater,gratias ago tibi quo« niam audifti me: ego autem feiebam quia femper me audis,fed proptffnbsp;F populum qui circumftat, dixi, ut credant quia tu memifîftûHæc cû di«nbsp;xiffetjuoce magna damauit,Lazare,ueni foras»

Sufpenfîs mox omnium animis atiç oculis,dominus lefus fufpiciens in cœ lum,ut nos doceret,quicquid magnifîcum geritur à nobis,ad deum authorcmnbsp;oportere referri,fîmul^ declararet circûftâtibus, fe diuina uirtute facerc quic.nbsp;quid faceret, dixit: Pater, ago tibigratias, quod audieris uotum meum,nonqgt;nbsp;hoc mihi nouum fit aut tempor ariumtnoui enim quod quum eadé fituoluntasnbsp;tua mea^nunquam non audis fî quid abs te peto, nec enim ego quicquânbsp;lo quod tu nolis,fcd ob turbam circumftantem hac utor oratione,ut confpedonbsp;miraculo credant me extuauoluntate fecere quicquid in terris facio,quod^nbsp;fum abs te miffus in mundum, ut illuftrem apud homines gloria tui nonwis.

IM lOANNEM. CAP. XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I4Z ?

Hxcelöquutuspatn',magnauocenominatim fnclamas mortuumcuocatjLaa . 2are,prodi foras.Poterat dC folo nutu perficere, ut reuixiffet ac prodiffet fepulnbsp;tusjfed magna uox magnaé m'rtutis indictS eft, quapeccatn'x anima quae pro»nbsp;cul abeft à confpecrii dci, fepulta in tcnebris criminum,putrefacfta flagitiOwnbsp;rum inquinamentis,reuiuifcat S)C in lucem ueritatis prodeat.

Et ftatim prodqt qui fuerat mortuus, ligatus pedes 80 manus inftitf tis,8^ fades iUius fudario erat ligata.DixiteisIefus:SoIuitecum,et finishnbsp;teabire»

Nec mora,ftatim ad uocem inclamantis prodtjt fub omnium oculos qui fit eratmortuus SCfepuItus.Prodqt autcm corpore quidem fano, fed cum toto ornbsp;nâtufepulchrali, quo magis agnofcerent omnes huncipfumefle,quemantenbsp;tviduum ipfi tali cultu fepelierant. Erant enim iuxta funerum confuetudinemnbsp;pedes till uindi inftitis, ÔC manus fepulchralibus uinculis colligatac, turn faciesnbsp;eratobuinda fudario.Iam hoc ipfum mirum,no paulatim palpitaffe defundû, 'nbsp;S^uitæredeuntis præbuiffefpecimen, quemadmodum ferèfoletâcciderein aa

, quos à fandis uiris excitatos legimus, fed fubito ad uocis iuffum reuixit quadriduo mortuus, Sgt;C quod acceflît miraculo, uindus 5lt; obligatus repentenbsp;prodit ex altiffîmis fpeluncac latebris. Tumlefus ne quid deeffetad pleniffîmanbsp;•’’iraculi fidem,ait amicis:Soluite ilium,6Ó finite abire,ut motus 8C alacer incefnbsp;^us oftenderet hominem etiam ualere non folum uiuere. Poter at effi'cere lefus,nbsp;wtuinculafuaptefpontefoluerentur, fed dum omnia fuo minifteriô peragût,nbsp;’’’^nibus argumentis ÔC fuci fufpitioncm excludunt, Ô6 miraculi certitudinemnbsp;^^onfirmant^Sorores per alios morbum fratris abfente lefu renunciant : abfenanbsp;ièfu mortüùs eft, fepultus eft,fer uatus eft ufcç ad foetorê : folenni multorumnbsp;^cquentia fletur, forores ipfæ mortem renunciant, comité turba commonftranbsp;^’^iepulchrum,alienis manibus fubmouetfaxum,alienismanibusfoluitur,nbsp;M^iprodierat.HicnihiIrelidôeftincredulis,quodpoflentcaufari, Neclefusnbsp;inlîgni miraculo æditouerbSuIIum defe magnificum proloquitur. Nonnbsp;^probrat turbæ quod frequenter miracula fua foleant calumniari,non exigitnbsp;Sfatiam à Lazaro, uel abEleazaro fecundumquofdam,autâibroribusjndcnbsp;'^olligimus Chriftum quoep uere refurrexifle, Ô6 nos eife refurreduros.

Multi erao ex ludæis qui uenerant ad Mariam amp; Martham,amp; ui« quæ redt, crediderunt in eum : quidam autem ex ipfîs abieruntnbsp;®^pharifæos,amp;dixerunt eis quæ fecit Icfus.

^ulti qui uenerant offîctj gratia ad Martham ac Mariam Lazari forores, tam infigni prodigio, crediderunt ilium elfe Meffîam, adhérentesnbsp;’‘«’lis dodrinæ,cuius tam efficacem uirtutem confpedauerantNonnulli ueronbsp;p^uerfi Hierofolymamreferunt pharifæis quæ lefus feciffet iuxta Bethaniam;nbsp;^xdiuinis operibus femperquida melius habent, quidam uero detcrius.Namnbsp;“^rmn hic fehifina uidemus fidelium, ÔC eorum qui nihil aliud quam mortemnbsp;«‘¦ifti inedi tabantur.

P Collegerunt ergo pontifices et pharifæiconcilia, amp; diccbant:Quid ®c»musrquia hic homo multa figna facit, ii dimittimus eum fic,omnesnbsp;^•^edent in eum,amp; uenietRomani, amp; tollent noftrü locum amp; gentem»nbsp;^^cinore tam infigniter prodigiofo audito, pontifices 8C pharifxi,quinbsp;^odtuinae uirtutis tam euidenti declaratione lefum coleredebuerunt,amp;rdeonbsp;Sfatularijinuidia: ftimulis adi,iam fibi non tempérant amplius,fed impio con 'nbsp;Nn X

¦o

148 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ commentarivm

cilio contiocato, quo rcs kgitimis modts per agi uidcretur,confultaftt inter fe» fe,qua ratione tantis periculis pofli't occurri, Quum cnim priuati commodi rcnbsp;foeAus QCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morbus cos inrabicm ageret aduerfus Icfum,in omncs bene#

ncum, tarnen uiden' uolunt hoe negotium ad totius populi incolumitatem per tincre. Quid fuadetis faciendum, inquiunt ï'hic homo muita facit admiranda,nbsp;SC aedendis miraculis quotidic fcipfum uincit, Si patimur eum pergcre qua coenbsp;pit,futurum eft,ut quemadmodum nunc multi è populo magnifiée de iUo iên«nbsp;tiunt, ita mox omncs fint ilium habituri pro Meflïa, Quod fi fadum fucriqóCnbsp;huius rei rumor ad Romanos pcrueneriqludaicam gentem deferto Caefare denbsp;fciuifiè ad nouum regem fuum, qui non imorant, ab ipfis iam olim expedarinbsp;regem quendamfuæ gentis liberatorem, ixuient armis in nos,8^ fimullocutnnbsp;hunefandum prophanægentes occupabunt, SC totum ludaicum genus internbsp;netione delebunc Vbi licet uidere ludçorum infaniam,6(: quomodo omnia fc*nbsp;eus eueniantquàm confulant,adeó nullum efieonfilium conua dominum. Innbsp;fummisfacerdotibus SC pharifieis quaerenda erat maior religio SC iuftitia,fednbsp;ne mica quidem fapientiæ in illis apparet, Videbant anxtj opera fua redargui,nbsp;uolebant in fua pompa manerc, SC in fua tyrannidc,proptcrea Chriftus intole»nbsp;rabilis erat illis, nclt;]p uiam inueniebantnifi ut tollerent Chrifium, Hoc etiî ho»nbsp;die uidere licet,dum principes meditantur inania contra ueritatem, SC quo punbsp;tant maxime extinduros, eo ualidius reuiuifeit apud eledos4Cum^ Chrißusnbsp;omnino nihil docucrit pro feditione mouenda,ipfi tarnen perpetuofecum me»nbsp;ditabantur de Romano imperio ipfos obruituro, hoc tantum dmebât fok cor»nbsp;porah'a cogitantes*

Vnus autem ex ipfis Caiphas nomine, cum effet pontifex anni iBis us,dixit ds: Vos nefeitis quicquam nec cogitatis,quia expedit nobis utnbsp;unus moriatur homo pro populo,amp; non tota gens pereat*

Hacc cofultatio quum eo tenderct, ut practextu publicæ falutis occidercnir omnis falutis author Icfus Chriftus, tarnen Caiphac uifa eft fegnior ac dilutûnbsp;or,is cratpontifex anni illius: iam enim ea dignitas ueluti mox in totum defitunbsp;'ra perpétua effe deftiterat, fed in fingulos annos à principibus Romanis redûnbsp;mebatur uenale fàcerdotium« Is igitur qui fereligionis gerebatantifthem, ocanbsp;teris omnibus magis erat impius : increpat illorum ignauiam, qui kntis conanbsp;filijs adhuedeliberabant, aniefus effet occidendus,quod id omnibus rébus ohnbsp;miffts quàm primum effet agendum« Vos,inquit,qui fedetis confultantes, annbsp;occidendus fit ifte,qui talia facit,nequaquam uidemini rem ut habet perpendenbsp;rc,nec cogitatis hoc omnium interene, ut hic unus moriatur pro populo,poti»nbsp;us quàm hoc incolumi tota gens pereat.Huius quidem animum fi fpedes,fumnbsp;mam inuenies impictatem : fi autem difpenfationem dei, inuenies confolaao»nbsp;nemomnem in orbcfideliS* Taies hodie quoq; inueniuntur principes,quiex»nbsp;de afficiunt prxdicatores ueritatis,ut populus in maiori tyrannide confeientianbsp;rum rctincatur^Si poiTes unius iufti hominis cæde plurium hominum falutemnbsp;operari,non tarnen licebit,quanto minus Chriftum debcbanttolIercfDicunt,nbsp;alioqui erit ifti moriendum, quid mali fi præoccupetur i Sed interim deum oùnbsp;fendunt, cui iuftus homo curæ eft,à quo pendent omnia,cuius^ uult effe uin»nbsp;dex iuftus SC zclotcs»

G nbsp;nbsp;Hoc autem à femetipfo non dixft,fed cum effet pontifex anni Bfius,

prophetauit, quia lefus moriturus erat pro gente, amp; non tantum pro gente.

IN 10 A NN EM, CAP. XI.

gente,fed ut fihos dei qui crant difperfi,congregaret in unum,

Hæc oratio non proficifcebatur ex animo pontihcis, qui fceleratus erat, Sd plenus,fed ob facerdottj munus quodgerebat,prophetiçfpiritus pernbsp;pium uaticinium prodidit, fiiturum, ut lefus fua morte redempturusnbsp;cnet falutem gentis ludaicæ : nec hoc folum effedlurus, ut qui ex ludæis creditnbsp;diffentjipfifalutem confequerentur, uerumetiam ut qui inter Gentes erant dinbsp;iierfis regionibus toto terrarum orbe uitam agentes,fed in hoc deftinati, ut alinbsp;quando per Euangelicam fidem fierentfiltj dei, congregarêtur in unumj£lt; innbsp;communis ecclefiæfocietatêcoiret Indus, Âethiops,Græcus,Scytha, Britansnbsp;•rns, Vnde difcimus deum non raro affiflere principibus, ut nonnunÇ ignosnbsp;rantes optima conftituant, quç fi fomniarent nequa^ admitterentjnuenimusnbsp;ergo prophetiam efle donum, cuius participes efle poflunt etiam impff» Vt innbsp;dieiudictf multi dicent,Domine domine amp;c,Matth.7»Gentem difperfam totonbsp;orbe intelligit eas oues,de quibus fupra,quas oporteret adducere» Ideo aSt ocnbsp;eidendus dicitur,ut cogregaretur unaecclefia,0^ membra Chrifti difperfa uninbsp;rentur in unum corpus,quod impletum eft pracdicatione apoftolorum,

Ab illo ergo dic,cogitauerunt ut interficerêt eum, lefus ergo iam no palam ambulabat apud ludæos, fed abift in regione iuxta defertum 'nbsp;auitatem qug dicitur Ephræm,8ô ibi morabatur cum difcipulis fuis,nbsp;Hac feeler oft pontificis uoce confirmati pharifa:i, quod prius per occaftosnbsp;•rem fæpe tentauerant,nunc certo animi decreto ftatuunt,Iefum quouis paeftonbsp;de medio tollere, ueluti reipublicae confuletes incolumitati. Ac ne parum effetnbsp;••rrpium facinus impietatis fuco prætexunt»Iam caufam fe nados rati,quæ posnbsp;puliim etiam uniuerfum permouere poffet,ad palam ac legitime necandum lenbsp;fum,ceu toti genti ludaicæ pernitiofum,nec opus effet ullo crimine, quod in ilnbsp;Emintenderetur,necullanoua occafione» lefus igitur quern nihil fugiebat,nbsp;^•iamfîpharifæorum ac facerdotum deftinatam malitiapopulirumoradeumnbsp;non pertuliffet,hominem agens, quamdiu uerfabatur in ludaea à publico abftinbsp;•rebat,ne fur orem adderetiurori.Sedlongius fubduxitfefea uicinia urbis Hienbsp;rofolymæ, prophetarum interfedricis, ÔC concefli't in ciuitatem Ephraim,cuinbsp;nicinum erat defertum,ipfo fado defignans ludæis imptjs fuam fynagogam e£nbsp;relinquendam, ac nouum populum,qui non infrugiferis operibus Mofaicacnbsp;*^§rs,fed Euangelica fide niteretur,in ecclefiam effe colligendum, qui^ iuxtanbsp;wocis Hebrçæ prçfagium ex minimis inittjs crefeeret in immenfum.Hic igiturnbsp;fommoratus eft lefus cum paucis difcipulis fuis, qui tametfî mifere fîbi quoc^nbsp;•netuerent, tarnen non aufi funtdeferere dominum.Hæc autem regio non eratnbsp;ludæâ, neqj procul à Ierufalem,ut uno ferme die potuerit cum uellet rcsnbsp;^rreHierofolymam. Nam iam fecum deftinauerathoc pafchate uelleoccidi ÔCnbsp;tefurgerCjSC non in aliud tempus differ re»

Proximum autem erat pafcha Iudæoru,amp; aftenderunt multi Hiero •ûïymam deregione ante pafcha, ut fandificarent feipfos.Quærebantnbsp;«rgo lcfum,8c colloquebantur ad inuicem,in templo ftantes:Quid punbsp;tatis,qufa non uenit ad diem feftumC'

lani aderat tempus à pâtre præfînitum, quo Chriftus pro falute generis hiimani uidima immolaretur» Inftabat ein dies ille ludæis religioffffimus,quenbsp;Illi phafe, hoc eft tranfitum uocat, ipfo nomine fadi memoriam illis renouansnbsp;•e,quod olim fanguis agni poftibus illiti feruarit Hebræos à gladio angeli perisnbsp;Nn 5

1^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

mentts Aegyptios, ac tantum cas domos tran(êuntfs,quæ fangumc agni nota« tos haberentpoftes. lam itacp fub feftumquod proximo inftabat multi ediueranbsp;fis Palçftinæ regionibus fefe conferebant Hierofolymam ut illic kgitimis ritûnbsp;bus fantîKflîmumdiemperquàmpuricelebrarêt iuxta patrum tradidoncs adnbsp;quæftum ordinatas. Atcß ut intelligamus ludaica religione,quaî rebus uifibilianbsp;bus confiât,nihil effe magis irrcligiofum,dum magnafuperftirionc caucnt,ncnbsp;quid prætcreant quod à Mofe præfcriptum erat, fiue quod à pharifacis erat ad*nbsp;ditum, in omnium fandiflîmo die non abhorrent ab eo quod efi omnium imanbsp;ptjflîmum, nimirum ab effundendo fanguine hominis innoxtj. Quum igiturnbsp;adeffetfrequens muItitudo,ÔC plerifiß iam notus elTetlefus, qui folitus eratbunbsp;iufmodi feftis adeflc,demirabantur quod turn non adefTetjéc in templo fiantesnbsp;inter fe colloquebantur,quidnam euet caufae quod prêter morem lefus abeflètnbsp;àtantafolennitate,

Dederantautem pontifîces amp; pharifæi mandatu,Vt fi tjui’s cogno# uerit ubi fit,indicet,utapprehendant eum»

Arbitrabantur pharifæi cum pontificibus, Chrifium latere metu, nolle prodire in publicum,eam^ ob caufam cum authoritate mandaucrSt,utfiq«isnbsp;noflet ubi lateret Iefus,indicaret ipfis,Sufpicabantur clam afeendifle ad feftiuinbsp;tatem,amp;non longe abeflè,quia fuerat in Bethania.Ita omni modo iniiidia nonnbsp;celTatjChrifium præfentem no ferebant, abfenti firuebant infidias.His fanc^Hsnbsp;ritibus pontifices pharifæi religionis duces amp; legis magifiri præparabant fe-fe diei fefio,fed interim infeientes falutem totius orbis procura bann Defy^leranbsp;bantChriftum altj alijs rationibus,illi ad uitam,ahj ad mortem,Illicupkbat ui»nbsp;dere miracula,altj nihil magis odorant quam fic glorificari Chrifium*

CAP VT xn.

Bfus ergo, ante fex dies pafehæ uenit in Bcthaniam,ubi Laza rus Fuerat mortuus quem fufeitauit lefus.Fecerütautem etccc:^nbsp;nam ibi,amp; Martha miniftrabatXazarus uero unus erat ex dinbsp;feumbentibus cum eo*

Dominus lefus feiens illos certum confiliS cœpilTe de fe occidcndo,8(' iam i'nfiare tempus, quo uolens decreueratimmolari agnus immaculatus profalunbsp;te mundi,noluit latere diutius in eremo prædida, ad quam cum difeipulis alt»nbsp;quotdiebus confugerat, donee pafcha appeteret : fed uelutoccurrens ad uiói»nbsp;mam, feptimo die ante fefium pafehæ,quo ludçi foliti funtfplendidiore cocnanbsp;agnum pafchalem ceu prælibare,tefie Vulgario,reuerfus eft in Bethaniam,fi»nbsp;mul ut recentis miraculi memoriam renouaret, amp; refurredionis fpem difeipunbsp;lorum animis imprimeret, quos feiebatfua morte uehementer efle perturban»nbsp;dos,niic enimhabitabat Lazar us, quern ante paucos dies reuocaratad uitam.nbsp;Et locus ob Hierofolymam uicina celebrior erat, Illic igitur parata eft lefu clt;Xanbsp;n3,CoenariMartha miniftrabat fuo more ubi poterat lefu cum fuis difeipulis,nbsp;Etiamfi fecundum quofdam hæc coena tunc fuiflet in domo Simonis Leprofi,nbsp;quæ uerifimilior uidetur fuiffealia, de quo tarnen iudicent qui uolent amp; pof»nbsp;funt, Lazarus autem unus erat de numero accumbentiumineocouiuio,quonbsp;certius effet omnibus nonfuiflephantafma,quod pride uifus efletefepulchronbsp;domum abire,quum multis iam diebus uixiflet à morte,

Maria ergo accepit libram unguenti nardi pifticæ predofi, amp; unxit pedes lefu, amp; exterfit pedes eius capillis fuis, ÔC domus impleta eftnbsp;exodorc

IN lOÄNNEM. CAP. XII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyi

ex odore unguenti.

Maria nimirum foror Lazari, quae fingulari quoda amorc flagf abat in doa miniim lefiim, quum ob alia multa, turn ob recens in fratrem beneficiu,acceGnbsp;fit Sc ipfa ad conuiuium ac magnam uim unguenti cum primis pretiofi,quodinbsp;ex nardo generofiore confedlum erat ad librae mêfuram, efFundit in Chriftumnbsp;dominum difeumbente, tarn in caput quam pedes, adeo ut unguenti fragran-tia totam implcret domum, Nec hoc erat contenta mulieris inaudita charitas,nbsp;pedes quo(]^ perfufos fuis exterfit capillis.Non quod crederetlefum huiufmo»nbsp;didelitijs capi, cuius frugalitatem nouerat, led amor deuotus SC. impotens fuonbsp;indulgebat animo, nefcicns quidê quid ageret,fed tarnen hoc officio lefu mor»nbsp;tern acfepulturam praenuncians, ÔCeccIefiæ typum ger ens,quae fpretum à fyanbsp;dominum diuinis honoribus ampledferetunNon repudiauit Chriftusnbsp;hoc officiû,oftendcs mundis omnia munda, ÔC quia huiufmodi u^uenta nonnbsp;funtlege interdida,fed pro regions more ÔC ufu falutaria SC neccflaria.Quamnbsp;tiobile uero fuerit et quam pretiofum,hinc licet agnofcere,quia tota domus inanbsp;de fufeepit refragrantiam,unde no folum Chriftus refocillatus fuit, fed onxiesnbsp;qui cum Chrifto erant. Bona opera qua: ex fide fluunt, bonum odorem adfe»nbsp;tuntecclefiae.

Dixit ergo uhils ex difcipulis cius îudas ifeariotes, qui erat eum tra^s ‘^‘^rus:Quarehocunguentum non uenijttrecêtis denarrjs, datumnbsp;^ftegeniscDixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad euni,lednbsp;quia fur erat,amp; loculos habens, ea quae mittebantur portabat.

Wouit huius unguenti iaeftura difcipulorurn animos, fed praecipue ludac ‘^arioris ad alios folicitandum ad murmur:cuicum ut omnium deterrimo fuanbsp;ifient credit! loculi,ut uir peflimus rei peffîmæ difpêfator effet,folitus eft iuxtanbsp;’’’otem eorum qui pecuniam tracftat communem, inde fibi furtim fubtraherenbsp;*^onnihij,non fyiicera mente pendens à magiftro lefu,fed iam tS fibi peculiumnbsp;j^ofpiciens, quo uiueret ab illius confortiofemotus. Is igitur obmurmuransnbsp;^^riæ dixittQiiorfum attinebat rei tarn pretiofie facere iaduramt'Netç enimnbsp;^oniinus capitur huiufmodi delitqs,necp noftro conuiuio conuenit hgc magninbsp;Qiiod fidecretum erat fœminçlargiri rem charS,poterat donata ueiianbsp;^^’^pretium daripauperibus.Hoc nimirS fandius erat, ac magiftro nobisepnbsp;quum fimpliciter dicerent apoftolicacteri, tarnen Iudæ,quum fianbsp;effet or atio,longe diffimilis tamê mens erat. Nihil enim illi cura: erat pa«nbsp;negotium,fed loculos habebat, ÔCidquodfpontanea benignitas ami,nbsp;mififfet,mala fide feruabat, atcç hinc nonihil fuffurabaturfiam turn fpe.nbsp;^‘^nen de fe prxbens, quam non fit idoneus Euangelicæ dodrinæ difpenfatioanbsp;'^bcuius animum obfidet pecuniae cupiditas. Satis liquet propenfiores ad iudinbsp;^andum alios feuere SC condemnandum, ferè caeteris efle peiores.Nam quananbsp;J^^quisuirtutibuspraecellitmagis,tantominus cfttcmerariusadiudicanduninbsp;de rebus,quæ media funt, quæ poffunt elfe bona SC mala. Non expendStnbsp;^^nfores ifti caufam, quare quidfiat,unde neceffe eft ut prodantmalitiam coranbsp;'‘isfuiJudjj practexebatpauperes : facillimum eft praetexere pauperes,ÔCgIoanbsp;fiamdei,fedconfcientiadifcruciatur. Poffet alia ratione pauperibus confuli,nbsp;quamuis huiufmodi cenfores non reprehenderent. Interim ludaserit figuranbsp;Worum miniftrorum ecclefiae, qui qua: pauperum funt aut communitatis,innbsp;*uos ufus conuertunt.

Nn 4

Ijl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

B nbsp;nbsp;Dixit ergo Iefus:Sine illâ,in diem fepultur^ me^fèruaiiitiHud, Pau

peres enim kmper habeas uobi((;um,me autem non femper habens» lefus ita compefcuit murmur difdpulorum, ut tarnen ludac malitiam nonnbsp;proderetjSC fic patrodnatus eft Mariae,ut fignificaret fe fuapte fponte moritu»nbsp;rum Jd em maxime perfuafum effè uoluit oihibus dns lefus, fe no ex Humananbsp;uiolentia, fed fuo ipfius concilio mortem pro falute hominum obifre,quum uonbsp;luit ô^quâdo uoluit. Nolite,inquit,huius mulieris offido obmurmurare.Nonnbsp;perithaecimpenfa,fed fepulturçmeætribuitur hoc honoris, quem iftanuncnbsp;pra:uenit,quoniam turn nonerit ungendifacultas. Bene fentitis deme, quodnbsp;uiuus huiufinodi delitias femper reipui,mortem tarnen meam ac fepultura ho»nbsp;norificamefle uolo. Nolite hoc honoris inuidere mihi, quod mox abituro im»nbsp;V penditur, Vulgarium iftorum pauperum femper erit uobis parata copia,quo»nbsp;rum inopiæ poifitis fubuenire, mei breuis erit copia: proximum eft enim tem»nbsp;pus cum à uobis fum abiturus, nempe corpore abfens ero, non diuinitateucinbsp;gratia.Corporaliter Chriftum non habemus, cuius uirtus folis inftar cœloinfinbsp;dentis diffufa eft in animas fîdelium,ôf operatio ipiritus Chrifti,

Çognouit ergo turba multa ex ludæis quia illic eft, amp; uenerut non propter lefum tantum,fed ut Lazarum uiderêt quem fufdtauit à mor*nbsp;tuis. Cogitauerunt autem prindpes facerdotum ut amp; Lazarum interfinbsp;cerent,quia multi propter ilium abibant ex ludæis,ÔC credebantinnbsp;lefum.

Quoniam Bethania propter uiciniam abHierofoIymitis frequcntabatur, Lazarus ob nobilitatem ac diuitias multis cognitus,propter recenrismira»nbsp;culi famam multis eratnotior, non latuit lefum efle in Bethania:moxç corn»nbsp;plures ex urbe eô confluebant,partim utiefum uiderent,cuius fama maioremnbsp;inmodumauxerat taminfîgnemiraculum,partim utipfum etiamLazarumnbsp;confpicerent, quem audierant excitatum à mortuis.Suadebathocinfitamorânbsp;talium tngentjs curiofîtas.Porrô facerdotum ac pharifaeorum animos ßc excænbsp;caueratliuor SC odium in lefum, ut iam illorum malitiæ non fatis effet occiderenbsp;Iefum,fed de Lazaro quotj tollendo cogitarent, in quem ne fpecicm qu’tl^nbsp;minis ullam intêtare potcrant. Cæcum, quia fortiter patrocinatus fuerat apudnbsp;ipfos gloriælefu, eiecerantê fynagoga:nunceô malitiæ creuerat illorum inui»nbsp;dia,utLazarum uirum nobilem ac potentem,à quo nulla fado didóue fueratnbsp;unquam prouocati,6Cin quern ne fingere quidem quicquam poterant,uolue»nbsp;tint occidere, non ob aliud nifi quod multi ludæi commoti tarn euidenti mira»nbsp;culo defcifcerent à confpiratione pharifæorum,ÔC crederentlefu.

In craftinum autem turba multa quæ Oenerat ad diem feftum, cum audiflent, quia uenit lefus Hierofolymam, acceperunt ramos palma*nbsp;Wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procefteruntobuiam ei, amp;damabant: Hofanna, benedidus

qui uenit in nomine dommi,rex Ifrael.

Poftero die quum ingens hominum turba quæ feftidiei gratia Hierofoly» mam conuenerat,refciflet lefum relida Bethania aduenire Hierofolymam,honbsp;noris gratia ei obuiam prodierunt, decifis ab arboribus palmarum ramis,qui»nbsp;bus incedenti uiam infternerent, Nam hæc arbor uidorum erat corona ac tri»nbsp;umphalis,perpetuo uirens,procera SC afcenfu difRcilis,fed frudu fuauiffimo,nbsp;genuina quadam naturæ ui infurgens aduerfus onus impoflt«. Acclarnatum

IN IO ANN EM.*’ CAP. XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155

eftautem quemadmodum populus folctpubh’cum teftart gaudiumjiHud quod «ft in Pfalmts : Ofanna falus QC faluatio fit ab illo qui nobis expetftatus uenit innbsp;nomine domini, ut fit rex Ifrael,ôC Melfias promiflus maioribus,expeë}atus ànbsp;poftcrisjfedanobisnûcreceptus 8Cagnitus,fîlius Dauid,rexlirael. Alij Euannbsp;g«ftftæ hanc hifioriam latius defcribunt,quomodo Chriftus duos tniferit difcianbsp;pulos ô^c, quae non carent myfterqs,uer urn ab aiqs diligêter defcriptalibcnternbsp;obmittitloanncs.

Et inuenit Icfus aleUum,amp; fedit fupcr eum^ficuc fcn'ptum eft : Nloli Matth» «? n ^oicre filia Zi'on,ccce rex tuus uenit fedens fuper pullu afing« Hæc nonnbsp;^®§nouerunt di'fcipuli eius primum ftd quando glorificatus eft lefus,nbsp;^nc recordati funt quiahæc erant fcripta de co,amp; hæc fecerunt ei.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q

Dominus lefus femper antehac humilis, SC omnis gloriae mundanae con, ^f^ptor,tum noua pompa uoluit uenireHierofolymam,Nadus enim afiniminbsp;’uftdebat illi, quum folitus effet antehac peditus iter conficere, partim utfuosnbsp;^occret quam cflet inanis huius mundi gloria, partim ut Zachariae de fe uatianbsp;^^uiutn confirmaret. Scriptum eft enim :Nolitimcre filia Sionamp;cTalisnimianbsp;pompa decet regem Hierofolymac fpiritualis^quæ eft ecclefia, Haec tû quinbsp;^äpoftoli non intellexcrunt,opinantes hæc agifortuito, fedpofteaquàm mornbsp;'’’¦«ftirredione miffocp fpiritu fando glorificatus eft lefus, turn rem geftamnbsp;lt;^um prophetæ didis conferentcs,animaduerterunt hoe de illo fcriptum ftiiffe,nbsp;^Uod aedamatum eft à turba,quod^ ipfe fic adueniens geifit.Erant enim ple»nbsp;qui talem expedarent regem, quales habet hic mundus,Hor um expedaanbsp;ouem Chriftus irrifam effe uoluit, demonftrans regnum Euangelicum man-‘‘^tudine coelcfti^ dodrina conftare, non huius mundi præfidijs,Qiiorû igûnbsp;tex eft Chriftus, illi nihil habent quod nmeant fub tanto rege tam^ po«nbsp;P''tt.Eccemira eft eius familiaritas,non unit abefle à tc,uenit tibi,in tuam utianbsp;In tanta humilitate dignatus per omnia nobis fieri fimilis affumpta fernbsp;*^fUîa,ut nobis acceffus pateret ad ipfum, Quanquam apoftoli ante Chriftinbsp;Jquot;‘yonem SC glorificationem crediderint eum Meffiam effe,no tarnen feriptu«nbsp;. ‘’ïtelligebâtdeChriftointerpretandas per fingula, donee miffo fpiritu fan«nbsp;° ’pertus eft illis fenfus ut intelligcrent fcripturas: quam SC no erubefeit Eanbsp;^2'Hfta fateri ignoratiam, maxime de hac triumphali pompa Chrifti, quamnbsp;J ^^liarias prædixerat propheta. Facilius enim prophetæ intelligûtur poft imanbsp;promiflbrumquàm ante:unde SC ludæis ignotæfuntfcripturç, quinbsp;jj.nbsp;nbsp;nbsp;adhuc implenda expedant, nos luculenter exponimus,quia quæ præa

r^^'’’ytdudum,iamimpleta effe abundanter oculata fide fcimus,ÔC promiflà ^^^'^useopiofe*

* «ftimonium ergo perhibebat turba quæ erat cum eo quando La uocauit de monumento, amp; fufdtauit eum à mortuis.Propterea

Qouiam uenit ei turba,quia audierunt cum feciftehoc fîgnum» iiisrnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infigne populi ftudium excitauerant muln, qui pridem adftierât '

^^^«thaniam, quum dominus lefus excitaret Lazar um è monumento, SC 1 od oculis fuis confpexcrant cæteris narraranu Et hinc tam frequens homianbsp;honbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prodierat obuiam Iefu,quod ex his qui uiderant cognouiflent

« ‘^fîgne miraculum ab illo proditum,quale non erat auditum ab orbe con« Id quia palam diuinam quandâ uirtutem præ fc ferebat, honos quoep ex«nbsp;‘Utójqual^ nuUi prophetarum fuit exhibitus, huiufinodi honoré paffus eft

iy4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comme'^ntarîvm

fibi ifnpfcttdipTöxinius morti,adcónfolaöonem difcipuîorum Sé implcriotinp prophetiarum. Ali} Euangeliftæ depuerisdicunt, quorum confeflîonepharfanbsp;îgi potiflîmS funt confufî,nimirn inuidentes Chrifti glon'çjUt folent perpetuo»nbsp;Phan’fei crgo dixerût ad lèmetipfos: Videtis quia nihil profîcimusî'nbsp;ecce totus mundus poft eum abfj U

Eares ÔC glonfîcatio Chrifti à rurbis,facerdotum ac pharifæorumaninws propemodum in defperationem adegit, nec tarnen ab impio cœpto reftpifcôt,nbsp;fed inter fe commurmurant, dicentes: Videtis quod omnibus machinamennsnbsp;aduerfus ilium nihil proficimus, fed quo magis obfiftimus,hoc magis ôC illiusnbsp;authoritas inclarefcit, SC populiftudium accenditur, Antea paucos habebatdinbsp;fcipulos,eccè nunc totus mundus defecit à nobis ad ilium, ut nobis iam non lanbsp;tis tutumfîtpalàmillimanusintjcere. Haec ideo dicebantimpij pharifaci,qii®nbsp;fe mutuo cohortarentur ad maioribus prçfîdijs dolis^ adoriendum doming*]’nbsp;lefum, unde non prius peregerunt hoc facinus,nifî magno pharifacorum,i^*=nbsp;barum, facerdotum, ac feniorum coniènfu, plebe quo^,ut eft animi mobins,nbsp;ijfdem accenfafurrjs,adiunda SéPilatipraefidis authoritate,nec finedolotaanbsp;menper ludamproditoremaddito* Ht îunt autem frudus inuidiae,ut aliénanbsp;gloria crucientur» Gentium credulitas Ô6 defydcrium erat fîgnificanda, fed^nbsp;portuitantea ludæosexcæcari quâm Gentium uocationem fuccedere. Eaifanbsp;gnificata quolt;ç eft per afellam,fuper qua fedit Chriftus* Germen Chrifti erumnbsp;pebatjô^magi fîgnifîcauerâtuenturû Chriftum,ita Græci hoc loco ueniebât*

Ërant autem quidam gentiles, ex his qui afeenderant ut adoraient in die fefto,Hi ergo accefRrurït ad Philippum qui erat à Bethfai^a Ga#nbsp;hlææ,amp; rogabant eum,dicentes:Dominc,uoIumus lefum uidcre.y

D nitPhilippus,ScdicitÂndreæ. Andreas rurfum amp; Philippus dixe« runtlefu«.

Tantus erat id temporis fauor populi erga lefum,ut Ethnici quo^gt; Ç|ui tell gionis gratia uenerant Hieroiblymam, utillic adorarentjUidendileiuftffy*^^’nbsp;rio tenerentur*Tanta enim erat eius rempli ueneratio,ut è longinquis en'am renbsp;gionibus eo religionis gratia multi proficifeerentur, lam turn aute imago quaenbsp;dam futuri praebebatur, quod ad eccleftam, cuius typum illud templum gercsnbsp;bat, genres antea idololatræ concurrerent,ö^ lefunt à pharifæis reiedum debisnbsp;ta religione complederentur* Hos igitur cum ingens haberet defyderiS uidennbsp;di lefum, de quo tarn admiranda audierant(pudor autem obftabat,quo minusnbsp;ilium adirent: cupiebant enim ills non folum obiter in turba uidere,fed cornunbsp;nus etiam falutare, SC loquentem audire)adeuntPhilippum,cui ob patriaeuicinbsp;niam(nam erat natus in ciuitate Bethfaida,quaceft Galilææ gentium)crant nonbsp;ti,utisfibiaditum aperiret ad lefum, Significabant enimfeilliusuidendim^nbsp;gna cupiditate teneri, Philippus rem Andreae communicat eiufdem ciuitatisnbsp;collegaetnam is maioris erat apud dominS authoritatis, quod primus omniS efnbsp;fet uocatus. Ambo igitur adeuntes lefum, exponunt illi quofdam elfe non lu-dços,fed Ethnicos,qui tarnen illius uidendi defyderio flagrarent, ft dignareturnbsp;eos admittere.Icfus ante ubi cognouit ex difeipulis Ethnicos quolt;ç fui uidemnbsp;didefyderio teneri, quum tarn impiefperneretur apharifaeisacfacerdotibus,nbsp;hac occafione cœpit dilcipulis fuis aperire mortem fuam, ôé quantum ilia fruanbsp;dus eiTet allatura,non folum ludaicæ genti,fed uniuerfo mundo,quod quemanbsp;adfliodum unius Lazari fufdtati miraculum non folum ludaeorum plurimos,nbsp;uerunu

IN IOAN NE M, CAP* Xlfc

uerumetiam Ethnicos ad amorê ft«' pertraxerat: ita mors ipßus 8^ refui'retîîto omnes todus orbis nariones effet attradura.Indicatetiam Euangelifta,quomonbsp;doinfitifuerintmam deus uti uokn't apoftolorum miniften'o ad uocandas gennbsp;tes.Sicut afinum dominus adduxit per apoftolos, ita delegit eos per quos gen^nbsp;tes Ô6omnes adexemplum effent uocandt Erant profely«,ô6 altj qui mancbâtnbsp;in ritibus gentilium, qualis Cornelius Cacfarienfis uiri ptj alioqui non luanbsp;dæijhi^ agnofcebant uerum deum citra ludaicam fuperftidonem: nolebat fcanbsp;fe adiungere omnino ludaîis, Aliqui audierant de uero deocx fcripturis philonbsp;fophorum,8C uanum deorS cultum ncgligebant, Hiq? auditis miraculis Chrianbsp;fti,accenfiutuiderent Chriftum, Etiam maxima multitude Gentium ludaeisnbsp;iefe adiuxerat, Vndc ludæi qui hodie funt,interti omnino funtjan filij fint Aanbsp;brahæ ncc ne,folum autem in carne glon'antur^Nam cum rediere à Babylone,nbsp;‘'lagna acceffît multitude genuum,ÔC Nathinei gentiles magno in numero re»nbsp;dievuntjqui fuerantGabaonitæ:fic de feruis Salomonis,Hoc defyderium om«nbsp;nium gentium mirabantur apoftoli à principio, neqp commertium cum genti.nbsp;bus habere uolebâcpræceptum enim acceperant, in uiam gentium ne abirêr,nbsp;Vnde communicant confilium alius alio quafi rem nouam,eos quibus nonnbsp;promiffi'o aduolare ad lefum,

kfus autem refpondit eis,dicens: Vemthora,ut clarificetur filius ho *^inis. Amen amen dico uobis, nifi granum frumenti cadens in terrainnbsp;*’’ortuum fueritjipfum folum manetjG autem mortuum fuerit,multumnbsp;frudum afFert,

Diicipulis exponentibus Ethnicorum pium affedtim, refpondit lefus: Au ’Gillis ludæos acclamantes, Benedidus qui uenit in nomine dominfi Videtis

alias loquutus eft,fed hie uidetur repeterc,

1^61 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K ' .CO MMENT A R IVM

ac riiortibus ,'ïs non amfttit uitam quam impcndit, fed feruat cam, pro mortaK bretu^acmfferauita perennem ac felicem uita recepturus inrefurredione.nbsp;Sic qui feruat granum tritici, perdit, ÔC alioqui pcriturum; qui uero defoditinnbsp;terram,is demum bene iêruauit,paiiló poft cum lucro rccepturus quod perdisnbsp;difle uidebatur.

Si quis mihi miniftrat,me fcquatur:amp; ubi fum ego, illic mfnifter meus erif.Si quis mihi miniftrauerit,honorificabit eum pater meus»

Non eft quod uos perturber mors mea,quac quondam erit etiam imitanda, quofttis SCgloriæ ô(SimmortaIitatisconibrtes,qui mortis imitatoresfueritis^nbsp;Ego uelut author Euangelici negotfj uitam meam nolens impendam pro falusnbsp;te mundi, pro^ patris mei gloria. V os eritis eiufde negotrj miniftri,ueftra pracnbsp;dicatione per uniuerfum orbem fpargentes quae feci quaeue docui. Quod mihinbsp;autem machinantur pontifices QC phariiaei,hoc uobis moliêtur impij,quimun!nbsp;dum huncmagis diliguntquam deum,quidum uitam hancftulteferuantpersnbsp;dunt uitam æ tern am, gf in mortem aeternam fefe praccipitant.Si quis fe profisnbsp;tetur difcipulum meum, fiquis miniftrum, dominum fequatur oportet: parnbsp;eft enim miniftrum à domino non auelli,nec in lætis, nec in triftibus.Quos hasnbsp;buero confortes ac focios afflidtionum, eos non feiungam à confortio félicitasnbsp;ris:fed ubicunep ego fuero illicerit 2lt; minifter meus. Me quamlibet à mundonbsp;reiedum, tarnen pater euehet ad gloriam. Quod ft quis fe mihi fidS miniftf un»nbsp;pracbueritjhunc pro temporis malis, proç ignominia qua apud homines affcsnbsp;dus eft,pater æterna felicitate uera^ gloria decorabit. Agnofeet em pater nonbsp;me folum,fed unici filij miniftros etiam agnofeet, 8C ft'milipræmio dignabitur,nbsp;quos ft'milia paflbs nouerit.Sic decretum eft apud deum,utquotquot peruensnbsp;turi ftntingloriam,non fintperuenturinifi per crucem, Meus,inquit,difcip«nbsp;fus non proponat ftbi bonos dies in hac uita, quod uelit in delirfjs uiuere,ut osnbsp;innia pro fua fententia procédant. Chriftus huiufmodi promiffîones no dédit»nbsp;Hoc autem in fe compleditur fummam uirtutê, ÔC fugam omnium uinorum»nbsp;Qui fuis affedibus renunciauerit noninfolefcetfuperbia,ne(pirxft’enarelasnbsp;xabit,necpgloriæ mancipium erit,fed erit mitis,fuauis,2lt; per omniarelucebStnbsp;in eo exempla Chrifti. Ex uita licet uidere gratiam Chrifti in hominibus.Ne crnbsp;go te pigeat laboris ôdcrucis ferendæ,ampla funtprxmia, habes fpedatoremnbsp;deum pattern, idem erit ac ft deo patri miniftraueris» Ego enim aliud non quae«nbsp;r,o quam gloriam patris.

. Mtincanima mea turbata eft. Et quid dicamf Pater, faluifica me ex hac hora» Sed propterea ueni inhanc hora»Pater,clarifica nome tuum»

Habetquidem præfens afflidio cruciatum fuum propter humani corpos ns infirmitatem,fed hanchumanæ naturae trepidationem uincere debet confynbsp;derata multor urn falus, confy derata uitae perennis felicitas,quæ breui cruciasnbsp;ttiredimuntur. Quod ft olim fenferitis naturam ab intentatisfuppliciorum acnbsp;mortium terroribus abhorrentem, nolite protinus ab Euangelico negotio irasnbsp;refaire, fed uincathumanænaturæimbecillitatem animifortitudo,fempernbsp;à cœleftis patris prçfidio pendentis.’quin ôi mihi ob inftantem mortis diem fennbsp;tioturbatam animam.^ Video grauiflîmâtempeftatêimminere. Quiddicam:^nbsp;aut quo me uertam An optemperabo corporis imbecillitati mortem horremnbsp;tis fan ad mundi præfîdia confugiamf an amore uitæ meæ mundi uitam neglisnbsp;g^m.t’Nequaquam. Ad patris uoluntatem meaccommodabó.Dicetillin^tur^nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infi'rmitas

IN 10 A N NE M. CAP. XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»57

•nfirmitas mortis horrorc conturbata,Pater G Gen' poteft faluum me fac ex hoc tnftantt periculo mortis, Sed mox adder humanæfalutis auida chan'tasjmd Gnbsp;expedit ueniat optata mors,quando uolens ac feiens iuxta fpiritus uoluntanbsp;ïcnijquænunquam à tuadiffèntit, memctobtuliinmortem,Tupræftautmeanbsp;ßiorsmea^refurredio darum reddat nomen tuumapud omnes orbis natiosnbsp;te cognito tegloriGcantes falutem aeternam confequantur, Ita Chriftusnbsp;Wuendi exemplum præbet,ut omnia in gloriam dei faciamus.Item ßpatimur,nbsp;gïoriam dei incr efcere optemus : neceflarium erit Chriftum fequamur patietianbsp;Ga, innocentia, charitate SCc,

Venitergo uox de ccelo,dicens:EtclarifÏcaui,amp; iterum dariGcabolt; T^iirba ergo quæ ftabat amp;audierat, dicebat tronitruum fadum efïc» Enbsp;Alq autem dicebant:Angelus ei loquutus eft.

Hæc ubi fublatisin cœlum oculis precatus eG dominus Iefus,uenit uox pa Gis e cœlo,dicens:Et darum reddidi nomen meum,etpoRhac amph'us illuGranbsp;Go Jam enim tot miraculis indaruerat apud homines per Glium fuum,fed pOsnbsp;Gffîmû refufcitato Lazaro, moxcp audurus erat gloriam fui nominis apud omnbsp;Ges orbis nationes,p crucê, per refurredionë,p_ afcenfum in cod«,pcr fpiritusnbsp;miffîonêjper apoGoIorü prædicationê.Porro turba quæ non procul Ga«nbsp;^^fjquum audiGet uocem cœlitus emiiïam, quoniam par um fuerat attêta,necnbsp;‘^GsconGabat adquem eauox pertineret,uariabat fententtjs. Quidamenimnbsp;jnterpretabantur tonitruum fuiffe, quod uidebatur auditum ; uox enim ènu=nbsp;Gibus prodierat, Rurfus alij benignius interpretabantur, dicentes : Angelusnbsp;^iufpiam ei loquutus eG,

Refpondit lefus, amp; dixit: Mon propter me hæc uox uenit,fed prosf P^^fuos. Munc iudicium eft mundi, nunc princeps huius mundi eqdcnbsp;foras. Et ego G exaltatus fuero à terra, omnia traham ad meipfum:nbsp;autem dicebat,fignificans qua morte effet moriturus.

- Dominus lefus quo magis eos redderet attentes 6C gloriæ fufpitionem ab ‘^dcpelleret, Hæc, inquit, uox, quænectonitruieftnecangdi,fed patris,quinbsp;P’^eces meas exaudiuit, non uenit propter me, qui noui patris animum in me,nbsp;propter uos,ut intelligatis mihi cum patre conuenire,Slt; quicquid facio illonbsp;^’ÔiorCjUeGrç falutis caufa facerc, AudiGis quid de morte mea promiGtpater,nbsp;J^GncinGatextremacoIIudatiofatanæ,quiprinceps ud tyrannuspotius eftnbsp;GGius mundi, qui per peccatum hadenus in morte detinuit omnes qui diîigûtnbsp;Gunc mundum,N une mundi caufa protrahitur in iudicium. At redarguta faLnbsp;Gatedarefcet ueritas, ÔC princeps ille mundi mortis author, dum fe uidoremnbsp;per mortem depdletur à fua tyrannide, Condonabitur enim omnibusnbsp;PÇccatum per Gdem Euangelica, Eo fublato Gadæ funt uires tyranni,qui nonnbsp;’'io tclo fortis eft potens,Et quemadmodum ille qui uicifte uidebitur,fubitonbsp;P^uetur à regno:ita ego qui uidebor extindus,exaltatus à terra,omnia undiqjnbsp;P^ftraham ad me, mihi iure uindicans,quod hadenus ille per tyrannidem oc»nbsp;^^pauit. Trahit 8C totus Chriftus, quando fuo fpiritu immiffo,corda ad fe tra»nbsp;•tper Gdem charltatem,Porró quod Chriftus dixerat,Quum exaltatus fuenbsp;•quot;o a terra, quoniam fermo erat anceps,SC tarnen ad rem exprimendam accom»nbsp;•Godatior,mortis genus quod erat obiturus GgniGcare uoluit, Etenim qui fufßnbsp;Runtur in crucem in alto pendent,quo procul ftntomnibus confpicui:Gmul^nbsp;Gbmonuitueteris hiftoriæ,quæ narrat xneumferpentem,Chriftitypû infub#nbsp;Oo

158 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commenta RI VH

limi ftjpite fufpenfum,omnibus qui ad ipfum uertcrent oculosjqiiamuis ginquojcontra letifera ferpentium «ulnera praefentê opem attuliffe. Et tarnennbsp;eranttn turba, qui quoniam mentio morris præceflerat, dtuinarent illutn denbsp;crucis fupplitio fuiffe loquutum,propterca dicitur:

Refpondit ei turba:NIos audiuimus ex lege,quja Chriftus manctin æt^’’numîôe quomodo tu dids, Oportet exaltari filiû hominisfôi quisnbsp;cft ifte filius h 01111111'87

Rariocinio contendunt ilium non efle Mdïîam, qui fcpracdicaret moritu« rum ôi: crucifigendum quod intelligcbant per Exaltari non obtufo ingenio.nbsp;Tribuit em fcriptura Meffîç potcftatê 8C regnum aeternû.Sic cnim feribit Dasnbsp;niebPotcftas eius poteftas aetcrnajquaê non aufcretur,à: regnû eius quod nonnbsp;corrumpetur. Etprophcta Micheas:Egreflus eius ab inirio,à diebus aetcrnita»nbsp;tis.Et lfaias:Et pads eius non erit finis, Quin ÔC Pfalmorum prophetiaprco’itnbsp;ritei facerdotiumaeternum fecundumordinemMelchizedech. Lcgem turbanbsp;uocat non folum quincp libros Mofis, fed prophetas quotç QC Pfalmos,quitusnbsp;utifolebanc. In mulris autcm locis habetur Chriftus perpetuo regnaturiiSj^’’*nbsp;de ôf dicitur,Regni eius non erit finis.Semper ergo ludæi refpuentes uerbutnnbsp;crucis de rcgno loquuntur Meffiæ, 66 dicunt : Nos ex lege cognouimus quodnbsp;Mcffîas cum uenerit non fitullum habiturus fi'nem.Quid igitur fibi uultquodnbsp;ais,futurs ut filius hominis exaltetur à terra f Quod fi exaltari à terra mon'cft,nbsp;S)C fiquoties dicisfilium hominis, teipfum uis intelligi,autnon morieris,autiknbsp;le filius hominis non eft Meflîas, fi' uerum dicit propheta. Verum non erant iknbsp;(a diuerfa inter fe,quantum attinet ad naturam humanam moriebatur,fed fie,nbsp;ut terria die refurredurus eflet:manebat autem diuinitas illæfa,proprcrca mornbsp;tem non guftauit quo ad diuinitatem. Hocmyfterium eft fidei,in quofiimmanbsp;falutis exiftiqnon mirum ludæos non intellexifie,

Dixit ergo eis lefus: Adhuc modicumjumen in uobis eft« Anibula P te dum lucem babetis, ut non uos tenebræ comprehendanriSf quinbsp;bulat in tenebris nefdt quo uadat. Dum luçê haberis, crédité in lucem,nbsp;wt ftli) lucis fttis,.

Ad prardida qironiam animo maligno dicebantur non refpondit lefus.’po tcrat enim refponderc fe non hominem efle tantum, uerumetiam deum,öi iu»nbsp;xta corpus humanum fe moriturum quidem,fed mox refurredurum, nec häcnbsp;mortem obftare regni pcrcnnitari,quod no eftmundanum, fed fpiritualc. Sednbsp;necilli capaces erant horum myfteriorum, nec tempeftiuum erat illa prodere,nbsp;Tantum hortatur eos,ut omifla cæcitate mentis, defînant obftrepercluci ueri«nbsp;tatis,præfcrtim quæ mox effet auferenda.Non quod lux Euangelica foret un»nbsp;quam aboicnda, fed quod ipfius dodrinam non effent ex eius ore pofthac au,nbsp;dituri,nec uifuri miracula peragentem,quæ lucem illis pracbere poterantad renbsp;fipifeendum. Ad breue, inquit, tempus lumen inter uos ueriâtur.Quaredumnbsp;huius lucis eft copta,ambulate proficientes in melius,dum eftoccafio,ne fubünbsp;to fublata lucenoxoccupet, lam^ fruftra deiyderetis ademptum, quod nuncnbsp;oblatum afpernamini.Qui fequitur cxcos affedus animi fui,in tenebris ambunbsp;Iat,ncc feit quo uadat, dum^ fe credit pie rede^ facere, impingit in mortem.nbsp;Ego futn lux mundi, qui mihi crediderit non aberrabit à uero.Qui nodis funtnbsp;filij, lucem refugiunt. Vos igitur t^diu lucem habetis uobifeS, crédité Iuci,ut finbsp;lij lucis eflè uideamini.Qui credit uidet;quinoncredit,uidens caccus eft.

Hase

IN lOANNEM. CAP. X(I.

' Hæc loquutus eft lefus, 3c. abrjt, 8C abfcondit fe ab ci's. Cum âütem tanta fîgna recifletcoram eis, non crcdebant in eum,ut fermo Ifaiæ im- ^-o»»’*®***nbsp;pleretur que dixit: Domine, quis credidit auditui noftrofSc brachiumnbsp;domini cui reuelatum eftf

Non cft amplius id tempons loquutus lefus eis^ne furorem illorum quem fciebat ad omne facinus efle promptiffîmS, magis irritaret,fed abif t,6C abfcon«nbsp;dit fefc ab illis,uelut abfentia fîlentioç fuo mitigaturus illorum effèratam infa«nbsp;Biam:fîmul ÔC nos obiter admonês exemplo fuo,ut quoties cum obftinatis resnbsp;lt;ftgt;nec ulla fpes eft profîciendi, cedamus ad tempus,ne no folum nihil frudusnbsp;’^lt;feranius,ucrumetiam alios reddamus fceleratiores.Qiiid enim ludæorû illonbsp;lum animis deploratiusc'Cum tam multis tam^ cuidentibus amp; inßgnibus mûnbsp;faculis fub oculis illorum aeditis,dominus lefus dicftts fuis fidem certiiïîmâ connbsp;«lialTe debuerit,tarnen perftiterant in incredulitatc fua, nimirum liuore,odio,nbsp;•nuidia,ambitioe,auaritia,cæteris^prauis animicupiditatibus excçcati, Atq^nbsp;Jjuiufmodifuturos quofdamiam olimlfaiasafflatudiuini fpiritusprædixerat:nbsp;Domine,inquiens,quis credidit uerbis noftrisfet brachium domini cuireuelanbsp;eftfSiquidem ideo non profpiciebant in fadis lefu uirtutem diuinS, quianbsp;”’31itia fuaexcæcati non credebant.Quamlibetenim audiuiiïent miras dodrinbsp;’'3s,uidifrent incredibilia miracula, omnia tarnen haîc in uanum funt ada,nianbsp;”iïo meliores euaferunt,uere digni ut eijcerentur in tenebras exteriores, Abif tnbsp;ab indignis, qui tanta figna uidentes perftiterunt in fua impictate.Si tantû loanbsp;S^utus fuüTet Chriftusnbsp;nbsp;nbsp;no patraflèt miracula tanta,minus giclitati fuiffent;

auditis tot dodrinis,ÔC uifis tantis miraculis,nullus eritexcufationi locus,

Propterea non poterant credere,quia iterum dixit IfaiaslExcæcauit pculos eorum, amp; indurauit cor corum,ut non uideant oculis, 8^ nonnbsp;^tdligant corde, amp; conuertantur,ÔC fanem eos,Hæc dixit Ifaias, quannbsp;^0 uidit gloriam eius,amp; loquutus eft de eo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ado.is^

. Non poterant credere, quoniam prauas cupiditates nolebantabijccre. Et “Otrurfus prtedixit Ifaias: Excæcauitoculos eorum, ÔC indurauit cor eorum,nbsp;uideantoculis,neu cordeintelligantSCc, Videntesenim nonuidcbant,ôdnbsp;JMligentes non intelligebant, ÔC aduerfus fuam ipforum falutem omnia mo»nbsp;**^luntin cum, à quo folo falus crat fpcrâda.Hacc olim prædixerat Ifaias, qu3nbsp;®‘flatus arcano fpiritu, uidit oculis propheticis gloriam filij dei, quam olim innbsp;^ptpore humano effet habiturus: amp; quod uidit uaticinatus eft,ôôquodiUe ua»nbsp;î*^inatiis eft, nos fadum credimus, Etiam aetate Ifaiæ ferreas ccruices proféré»nbsp;’utludæi,undc SiC arguit eos fequenti capite, quod non fatis,illos moleftos efnbsp;bominibus,fed et deo.Cum audtunt certiftîma oracula,tamen adeo funt ob»nbsp;‘UUatijUt deum audire nolint,Qui igitur fie in fpiritum fandum peccant, pla»

*ndigni funt curatione, Quod agebatur tempore prophetæ, hoc uerius im» Plctum eft tempore Chrifti, undc Euâgelifta exponit de Chrifto. Etiam Ifaiamnbsp;^®*unt de Chrifto intellexiffe plerit^, Vidit,inquit,gloriâ deûSciamus QC pro»nbsp;Pbctasamp;Mofen præter fenfum quemhiftoriaoffert, continerc infeabftrufanbsp;9Uacdam,quæ nobis poftea per apoftolos deteda funt in Chrifto implenda, Vinbsp;”‘t autem dominum exercituum, Chriftum ipfum,qui unus 6C idem eft in ue»nbsp;^çri lege SC noua, Vidit fedentem fuper folium excclfum, Séraphin fenis alis,nbsp;^uibrias quoc^ ueftimenti, fumum autem implcrc templum,quæ funt omnianbsp;apparatus Qc gloria Chrifti, ibimanifefte ficut ô^indedicationeSalomonic»

Oo X

cohmentarivm

tempU,6f cumdaretur lex.Chriftus uifus eft,uerbum dci ïoquens Sfauditum, dominus angelor urn, ut quæcunc^ ibi deo aparêti tribuuntur fimplicitcr, hacçnbsp;fint Chrifto tribucnda per myftcrium,

Veruntamcn ex prindpibus multi crediderunt in cum : fed pro* ptcr pbarifaeos non confitcbantur,ut è fynagoga non efjcerentur.’dik*nbsp;xerunt cnim gloriam hominum magis quam gloriam det

Non tarnen horum incrcdulitas exdufit aliorum falutem qui crediderSC» Nam multi crediderant lefu, non folum è plebeis, uerumctiam è primeribu«,nbsp;fed tarnen primorcs non audebant palam profitcri ob met« pharifaeorum, quinbsp;decrctum aediderant, ut quifquis fe profitcretur difcipulum Chrifti fubmouc*nbsp;retur è fynagoga,excomunicaretur. Porrd qui dignitate præminent apud mu*nbsp;dum,nonfcruntignominiam* Nondum enimerat illorurn firma perfeda^ß«nbsp;des,fed tarnen erat tum iam aliquod Euangelicæ mentis rudimêtum,bcne fen»nbsp;tire de lefu', licet timor ac pudor obftaret, quo minus id praefe ferrent, Alijs lianbsp;uor obftabat,alqs auaritia,alijs ambitio,quo minus toto pedorc Chrifto adhxanbsp;rerent, cuius grana funt omnia contemnenda, Sed quoniam fpiritusfandusnbsp;nondum erat datus,qui robur euangelicS abfolueret, multi timide credebant,nbsp;magis adhuc diligentes gloriam hominum quam gloriam dci. In fynagoga loanbsp;cum habere honorariorem magnificum erat apud homines, fed ob Chriftó exnbsp;impiorumeijeifynagoga gloria fuiffetapuddeiim. Sed in hominibus naturanbsp;imbecillibus timor ô^infirmitas facile ueniamimpetrat,Cacterumquiftclß^=‘nbsp;rant excatcati prauis cupiditatibus, ut fcelerata confeiêtia rcclamaretChrifiogt;nbsp;populum ab hoc auertercnt,infi'dias tenderent,denicj mortem machinaretur,nbsp;bos pcrire nccelTe fuit,quia feruari noluerunu

G nbsp;nbsp;lefus autem damauit, Sd dixit; Qui credit in me,nô credit in me,fed

in eum qui mifît me*Et qui uidet me,uidet eum qui mißt me,Ego lux in mundum ueni,ut omnis qui credit in me,in tenebris non maneatnbsp;nbsp;nbsp;'

Aliorurfustemporelefus prodiens inconiped« Iudæor«,qu3ianifiirOa rem illorum mitiorcm effe fad« oportuit, quo magis hortaretur omnes ad crcanbsp;dendum, nec ullam excufationem reliquam faceret ijs qui fuaptc malina perLnbsp;rcnt,oftendens quantus elTet firudus credentibus, quanta permties in fua inanbsp;credulitateperfiilentibus, damauit6Cdixit: Omnes profitemini uos crederenbsp;deo,atqui cum à deo fim profedus,nec quicquam dicam aut faciam nift illo aunbsp;thore,quifquis mihi crediderit, non mihi credit,qui ex me nihil ago, fed ei quinbsp;me mißt in mundum, Mundus tenebris errorum Qi uitiorurn plenus eft, atlt;5nbsp;ideo à patre qui fons eft omnis luminis uelut à foie radius defeedi in mundum,nbsp;ut difeuftTis crroribus,fublaas peccatis, lux effem mundi.Per fidem autem apenbsp;riuntur cæcorum oculi,ut lucem «ideant,nec amplius impingant in tenebras»nbsp;Hue igitur fpedat omnis mea dodrina,huc mlracula,huc quicquid feci faduanbsp;rusuc fum, ut qui mihi credit, amp; In me fiduciam omnem collocat,non mancatnbsp;in tenebris,fcd illuftratus cognitlone uerltatis, purgatus ab omnibus priftina:nbsp;uitai uitijs, lucis dudu per Euangelicam pietatem proficiat in uitam æternam.nbsp;Et ß quis audierit uerba mea amp; non cuftodlerlt,cgo non iudico eu:nbsp;nonenim ueniutiudicemmundum,fed utfalulficem mundum. Quinbsp;fpernit me,6f non accipit uerba mea, habet qui ludicet eu; ferm o quemnbsp;loquutus fum,nie iudicabit eum in nouiflimo die^

Si quis

Si qin's audierit uerba mea,ncc his obtemperauerit,huic adeo nihil profuc ritadfalutcmaudiflc, utob incredulitatem grauius etiam exitium fit habituanbsp;rus. Non quod ego fim ilium condemnaturus : non enim in hoc ueni, ut con»nbsp;demnem mundum ob illius fcelera, fed ut per fidem purgatum mundum faisnbsp;num faciam. Nec tarnen effugict horrendum iudicium,fi quis iermones me osnbsp;auditos rcicccrit ac fpreuerit,Nunc quidem nihil obmitto,quo cundos ad çternbsp;nam falutem pertraham, nec quifquam meo uitio periturus eft. Sed quifquisnbsp;falutem oblatam afpernatus fiierit,eum hie ipfe fermo,quem nScloquor, con=nbsp;demnabit, 2lt; coarguet in nouiffimo die, quod fuapte malitia perierit.Inuitauinbsp;præmîjsjdeterrui fupplittjs,allexi benefictjs,excitaui miraculis, neminem à faanbsp;lute repello,aditum cuiuis facilem ad uitam aperio.Quid igitur in extremo dienbsp;practexet is, quitotmodis prouocatus ad credulitat€m,in fiia cæcitate perfeuenbsp;raucritc'Vniufcuiufcp confeientia redarguet unumquencç et perdet.

”lluam gloriam autqugftum quae uolunt comminifeuntur, nec aduerfalegi ^Q’^eojfed quæ lex adumbrauit typis, promifit uaticintjs,præfto.Sed pater quinbsp;^ftlegis author,6C unde hue profedus fum,mihi præfcripfît quod dica,8C quoanbsp;dicam. Huius igitur mandatis quum in omnibus obfequar, quomodonbsp;f^teftis ilium honorare, quum eius legatum afperneminit’ Quodautem mihtnbsp;’’'^ndauit.non ob aliud mandauitnifi ueftri charitate, ut credêtes his auæ per

Oj ^te diem feftu pafchæ,fciens lefus quia uenit bora eius ut tran A feat ex hoc mundo ad patrem, cum dilexiffet fuos qui epant innbsp;mundojinfinemdilexitcos*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lhm.«.«*

KU

j.“y^ntatum,quo potuiffent ad meliorem mentem reuocari.Iam fupererat,ut di ‘quot;‘Pulos fuos, quos peculiariter felegerat, quos breui elfet relidurus, quos^nbsp;®Uerat morte magiftri fui uehementer exanimandos, aduerfus ingruentemnbsp;'quot;'J^peftateminftrueret,atcßextllorumanimis penitusreuelleret illas Euan»nbsp;S’^^^puritatis peftes, liuorem, odium, faftum, ambitioncm,atq;his diuerfosnbsp;^‘^^dus infereret, abfolutæ charitatis indicia proferens, cuius exemplum mu«nbsp;inter ipfosamore æmularentur, tuminauditæ manfuetudinis SC humilû.

Ilt;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT ARI VM’

tatis formam præbens, quo fefe uiciffi'm mutuis ofRcqs præuemïcfttjta^ pn« die pafchæjquodj ut didum cft,Hcbraeis phafe,id eft tranfttum fonat,cuin fcianbsp;ret dominus lefus, qucm nihil fugiebat, iam adefle tempus,quo ÔC ipfe fefti dunbsp;ei uoicabulo rcipondens, tranfiret ex hoc mundo, 8C ad pattern unde fiicrat pronbsp;fedus rediretjCum femper dilexiffetfuos difcipulos,quos utdomefticosctaminbsp;cos peculian'ter fibi dclegerat qui nondum crant exituri è mundo, fed ingensnbsp;6^ longum ccrtamen habituri cum mundo, perpetuam erga illos charitatê de=nbsp;clarauit.Nec inftans mortis tempeftas afFedum quem gerebat erga eos excuftnbsp;fix,fedin ipfo digreftu potiifimum exhibuitrari cuiufdam amoris indicia, nonnbsp;quod eos minus dilexerit antea,fed utquæ difceffurus impreffîffèt animfs iHoanbsp;rum tenacius hærerent, Sciebat Chriftus tempus tranfeundi ad patrem^uxtanbsp;patris decrctum non iuxta arbitrium ludæorû. Et quatenus erat filius dei/««nbsp;per eft in ftnu patris, fed humana natura unita uerbo, quanto temporcin hu«nbsp;militate nondum gloriofa 0^ immortalis tamdiu non accepit æqualitatê poteflanbsp;tis cum patrc, amp; tanto tempore dicitur non tranfiiTe ad patrem,Alij Euangcli«nbsp;ftae interferunt inftituuonem cœnac dominicæ,in qua dare beneficia dei nobisnbsp;commendantur, quando feipfum nobis tradit, facit^ fefe effe noftr iim,ut pernbsp;ipfum uiuamusjfadus eft frater nofter, communicans nobis de fpiritu fuo,tranbsp;dens quoep carncm fuam in mortem pro nobis.Sic,inquam,in finem dilexir funbsp;os, in quibus omnibus fumma beneficia dedarauit, Qiiod maius beneficiën»nbsp;poteft dari quàm quod animam fuam pofuit pro ouOjus fuis r Tamen in comanbsp;etiam quaedam indicia fuæ amicitiæ oftçndit edendo cum difcipulis, SC lauan^nbsp;do illorum pedes amp;c.

Etcœna fada, cum diabolus iam mififlet in cor ut traderet eum lu^» das Simonis Ifcariotes,fciens quia omia dcdit ei pater in manus,ct quianbsp;à deo exiuit SC ad deum uadit,furgit à ccena,amp; deponit ueftimenia fua,nbsp;SfC cum accepiffet linteum,prgcinxit fe» Deinde mific aquam in peluim,nbsp;ÓC coepit lauare pedes difdpulorum, extergere linteo quo eratpræ«nbsp;dn dus«.

Poft^ igJtur fuprema ilia amp; myftica cœna parata eflèt, in qua dato corpo« ris 86 fanguinis fui facro fymbolo, perpetuam fui memoriam padurus erat,ÓCnbsp;amiciriac nullis un^ modis interimoriturac fœdus fancire conftituerat, quuntnbsp;non ignoraret hoe fuggerente diabolo iam agere ludam Ifcarioten, ut fe pro«nbsp;derer ludæis capiendum, cuius mentem fîcauaritiæ peftis occuparat,ut tantanbsp;magiftri ex fe lenitate comitate^ non poftet à nephario freiere reuocari,quQ^nbsp;feiret quod pater nihil horum pateretur interire,quac fibi frruanda tradidifiet,nbsp;fibi quoep confeius eftet quod mox ad pattern effet iturus unde profedus erat,nbsp;turn ut omnem ambitionis affedum penitus eximeret ex animis difcipulorumnbsp;fuorum, furgit à cœna iam inftruda, pofitis^ ueftimentis, quo plane miniftrinbsp;gereretimaginem, accepit linteum, eo^ fe præcinxit« Mox ipfe mißt aqua innbsp;peluim,ct abiediftimam iuxta mundum officii fundionem aggreffus,cœpitlanbsp;uare pedes difcipulorum fuOrum.Docuit autem hoc cxemplo, oporterehuminbsp;It Sc moderato animo inueniriprædicatores ueritatis, quando foletilluftribusnbsp;uiris crudelis arrogantiac morbus contingere, qui in eos qui nihil præclarumnbsp;habent in uita non facile ingreditur, Qucm uero exteri admirantur,is folet caenbsp;teris fe facile anteponere« Solet quidem hoc officij iuxta morem Hebrxorumnbsp;praeftarihofpitibus ÔC amicis, fed hoc quod Chriftus geflit, nonfolumhabcbacnbsp;exetnplum

IN I O ANNE M. GAP. XIII.

exempliim abfolutac modeftiæ, uerum etiam typum intelligentfæ myfticæ : nù minim eos qüi fefe accingerent ad prædicationis Euangelicæ munus, qui doanbsp;minicæ menfæ participes efle uellent,oportere puriffîmos efle à terrcnis affèdinbsp;bus,fed banc puritatem nemini contingere, nifi domino Icfu fua bonitate foi snbsp;des omnes imbecillitatis noftræ detergente, qui folus expers fuit omnis macusnbsp;læ, qui^ fie uerfatus ert inter homines homo, ut nihil humanæ labis ex comanbsp;mertio uitæcontraheret» Nccputemus folû diabolum malas cogitationes imanbsp;mittere,quafi non etiam à nobis fuam trahât originem, Eft in nobis uetusAanbsp;dam,ô^ caro noftra procliuis ad malum,de fuo thefauro proférons fpinas SC n inbsp;bulos^Inde diabolus incenfor, dum animaduertit noftram ignauiam ac neglianbsp;gcntiam,tam promptulos ad praeuaricandum dei uoluntatem,8C tardos ad uianbsp;tærenouationem. Qua occafîone data fatan fuis modis omnibus intendit quonbsp;nos perdat,Stipula parata incendio in nobis eft,SC innatæ affèôiones malæ.Innbsp;terim tarnen improbus ludas tam atrocia uoluens in animo, in numero difeûnbsp;pulorum incedit, fertur, 8C cognofeitur exemplum malæ farinæ inter fantftosnbsp;^xiftentis.Facfta autem hic Chrifti quid fîgnifîcentnon decetcontemnere.Spi:,nbsp;fttumfandumpoftea mifîtdifcipulis,docuitillos uerbumfuæfapientiæ,quodnbsp;bcetappeiJare aquam uiuam, earn mifitin uafa teftacea, ccepit lauare minores

Nam noftra falus non aliunde quàm à Chrifto, Pafliis eft, Ita induit lins îctim.effudit fuû fanguinê, Etiam hodielauitfuos ÔClauat, quando commun»nbsp;^atipfisdefuofpiritu. Sic purificamur, quando participes efficimur fpiritusnbsp;fui gt; tiinc etiam tergimur. In primis tarnen uoluit docere fimpliciter, ut muruonbsp;fouirent fibijpfîs, uthumiles fint,ne quis fe arbitretur fuperiorêquàm ut pro»nbsp;ximo debeat miniftrare,Nemo Chrifto fuperior,

Venit ergo ad Simonem Petrum»Et dicit ei Petrus;Domine,tu mi pedesfR-efpôditlefuSjSC dixi't eftQuod ego fa cio, tu nefeis monbsp;foes autem poftea»

Qiium tandem dominus omnium qui in cœlo SC qui in terra,omnium præ fous ÔC omnia fibi tradita habens à pâtre, feruili hoc habitu præcin(ftus,nudusnbsp;pdiiim geftans ueniflet ad Simonem Petrum,eicp procumberet loturus pedesnbsp;quot;busjcxhorruit Petrus inauditum humilitatis exemplum,hinc fuam agnofccsnbsp;‘’^becillitatem, hinc domini dignitatem confyderans, quam ex miraculis exnbsp;^'J'^irabilidocftrina utcun«^ perfpexerat,etiamfi nondum ad plenum diuinamnbsp;*^*llonaturam cognouerat,nondum uideratrefurrexilTe, nonduminccelosnbsp;afcendiifej nondum aflîdere dextrum patri coelefti,nondum toto o/be diuinisnbsp;bouoribus coli,fed hæc poft cognita magis commendar tint exemplum tam inxnbsp;bgnis modeftiac. Petrus igitur hoc animo refugiens à magiftro lauari, quo ba»nbsp;ptifta detredauerat eidem impartiri baptifmum, dixit: Domine, quid iftuc eftnbsp;fei quod paras f Time mihi lauaspedesfNoui qui firn, ÔCnouiquisfîs.Mox^nbsp;edanti refpondit lefus: Sine me Petre quod facio facere, Non leue eft,nonnbsp;®*^^ofum eft quod ago» Hoc quid fibi uelit nondum quidem intelligis, fed poftnbsp;*’^foliges,ÖC tune cognofees quod ego nunc ago tibi fuifte neceflarium» Gertenbsp;quantum fit opus Chrifti, SC quanto myfterio plenum,ignorât carnalis homo,nbsp;led perfede cognofeit fpiritualis. Si dixeris homini nondum rcgencrato,quodnbsp;lilius dei faeftus fit pro nobis caro, ludæus ualde fcandalizabitur,Græcus om^nbsp;nino irridebit, animalis homo non percipitSic huiufmodi res eft indigna ut tanbsp;lis lauit pedes talium,Sed nemo diuinum confilium reprehedat: tanta eft enintnbsp;Wmiferosnosmifcricordiadci»-

Oo 4

|64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentârivm

Dici’tei Petrus : Mon lauabis mihi pedes in æternum« Refponditei lefuszSi non lauero te,non habebis partem mecum.

Ne hoc qui'dem refponfo, quoniam non mteih'gcbat cocrcitus Petrus,ma. gis etiam réfugie,dicens:Nun^ patiar ut tu tantus mihi tali laues pedes.Deminbsp;ntis autem ut hanc uehementem recufationem, licet ab amore proficifeentemnbsp;£Creuerentia,uelut clauumciauo peneret,minis cohibuit,quandonondume.nbsp;rat docilis Petrus,dicens: Quid mihi reludaris Petreffi non lauero te,non po»nbsp;tes elle confors mei.Äut lauaberis,aut à menfæ foederis^ mei confortio femo.nbsp;ueberis, Purus fit oportet quem admittam in meum contuberniü* Hocautemnbsp;dixitlefusnondelauandis pedibus corporeis, fed deimitationc taminfignisnbsp;modeftiæ, de puritate mentis, qua oportet efle fummam in his, qui dodrinamnbsp;Euangelicam profitentes, ecclefiafticigregis curam fufcipiunt.Etiamfinotannbsp;ta myftcria præfigurata fuiflent ifta lotione,8Cfi nulla alia caufa Chriftus lauifinbsp;fet quam ad probandam obedientiam difcipulorü, adhuc tarnen non debebantnbsp;obftrepere præceptori, Decetenim in omnibus utexhibeamus nosobediêtesnbsp;Chrifto.Hic enim difeenda nobis ex litera eft obedientia. Tune autem obfequ*nbsp;mur uerbis Chrifti, quando mentem uerborum ampledimur, fic^ nen abuti.nbsp;m ur:etiamfi literam federts, amp; mentem literæ contemnas,non habeberis pronbsp;obediente,

Dicit ei Simon Petrus:Dominc,non tantum pedes meos,fed amp; ma B nus Só caput. Dicit ei îefus; Qui lotus eft, non indigetnifî ut petits lasnbsp;uetjfed eft mundus totus.

Petrus qui feruido quodam in domino amore tenebatur,dura fîquidem eft amanti diuorttj mentio, tametfi turn non intelligebat quid fibi uellet ferme le.nbsp;fu,tarnen cum audiretfore,ut ab illius fccluderetur confortio,quem unice dili»nbsp;gebat,fubito uehementior etiam fadus eft in admittendo quàm antea fuerat innbsp;rccufando.Domine,inquit,potius quàm abs te diuellar non folum permitto tinbsp;bi lauandos pedes quando ita uis,fed ôf manus ÔC caput. Vbi difcimus,caucnnbsp;dam quidem temerariam loquutionem, quac tarnen fi excideritetiamfiprobenbsp;didum uidetur, fi tarnen appareat melius non contendamus,fed quaprimumnbsp;quod melius eft ampIedamur.Prçftat uerbis peccare quàm magnarum rerumnbsp;detrimentum incidere. Ad hæc dominus, Qui femel lotus eft,non opus habetnbsp;ut denuo lauet, qui fubinde conta du terræ fibi nonnihil colligit fordium.Hocnbsp;nimirum ænigmate fignificabat dominus lefus Euangelico pracconi non fuflS.nbsp;cere omnem illam puritatem quam omnibus præftat baptifmus,fîC Euangelicçnbsp;fidei profeffîo, nifi pedes, id eft affedus animi fubinde purgentur ab omnibusnbsp;inquinamentis huius mundi, à quibus tarnen uix quifquam purus elfe poteftnbsp;homo,nifi fubinde per Chrifti mifericordiam contagium ex hominum confornbsp;tio uel commertio contradum ftudeat abluere. Prima quidem noftra lotio eft,nbsp;fi deus per fuam mifericordiam alicui no imputât peccatum.Qui mifericordianbsp;dei aferibitur in album filiorum dei, QC annumeratur eledis,talis eft fîlius dei,nbsp;datus Chrifto,pro quo paifus eft,ô6 fanguine ablutustattamen nihilominusnbsp;opus habet ut pedes illius abluantur, hoc eft affedus quibus graditur animus,nbsp;quifuntquotidiepurificandi,quando inhac uitafine prauis cogitationibusnbsp;fubfiftere no poffumus.Opus eft^itur fpiritu fando,qui eft uiua aqua,amp;' uernbsp;bo dei, ut purificentur quotidie afredus noftri, qui facile maculantur, dS gau.nbsp;demus ineptijs, facile irafcimur,aegre damus petentibus,6lt; huiufmodi,quç ta.nbsp;men

raencxopcrefpintirs diluuntur, dû de talibiis dolcmüs,fiC abominamur quica quid eft impium pro pun'tate mentis quç eft in filijs dei,illuftrata done fpiritusnbsp;fuperiore porttone raiionis, ut femper renitantnr pram's affe(ftifaus,amp;^ peccatanbsp;impugnent per fernen fpiritus quod pullulât in eis.

Et uos mundi eftis,fed non omnes.Sdebat enim quifnam effet qui tradcret eumjpropterea dixit,Non eftis mundi omnes..

Vobis igitur,inquit, non lauo rurfum corpus reliquum,tantum pedes aba luo.Eftis enim mundi, tametfi non omnes. Hac exceptione dominus lefus taanbsp;’tauitludac ifeariotis confcientiam:nouerat enim à quo foret prodêdus ludgis.nbsp;Tanta erat lefu manfuetudo, ut cognitum nec proderet cæteris, ncc à lotionenbsp;pedum fecluderet,nec à facro conuiuio,nec à facramentorum corporis 5gt;c fananbsp;guinis communione repelleret,tantum tangitipftus,quifibinotus erat,confeinbsp;fntiam,ut uel fic reftpifcerct, pofteaquam intelligeret fe non latere dominum,nbsp;quem deftinaratprodere. Adhunc ita^ dixerat, Mundiquidem eftis,fed nonnbsp;oinnes.Non eratludas ex filijs dei, propterea nihil proderat iili purificatio pe=,nbsp;dum,quia nonlaueratfuos affedus.Qiiamuis dominus no obmifitmedijs pliinbsp;fibus ipfum adducere ad pœnitentiam,femper tarnen renitebatur : fuo ferebaanbsp;itnpetu, à fatana incifatus ad opus malum. Vide ne confîlijs malis confenanbsp;^‘as.Ablue turpem cogitationem,ne fias ludæ fîmilis.

‘ï’oftquam ergo huit pedes eorum, amp; accepit ueftimenta fua, cum fecubuiffet iterum, dixit eiszSdtis quid fecerim uobisf Vos uocatis menbsp;’^^ifter amp; domine,SC bene dicitis,fum etenim. Si ergo ego laui pedesnbsp;'^cltrosjdominus amp; magifter, et uos debetis alter alteriuslauare pedes..

Hoc igitur officio perfuneftus lefus erga duodecim apoftolos fuos, recepic ^^ftiinenta fua,ÔCcum fuis accubuit, cœnamfumpturus. Sed interim exemanbsp;l’Juni modeftiæ, quod illis exhibuerat, rurfum infigit.illorum animis, ne pernbsp;®bliutonejn poffet elabi,quod cum primis erat neceiTarium.Ait enim,[nteUigtnbsp;jj^^^quidfîbi uelit, quod uobis omnibus laui pedes eV os appellatis me magianbsp;y^tres eftis ÔC cond’erui,multo magis non grauabimini mutuis offictjs inuicemnbsp;’bruire. Namideo tantomaior exemplum hoc uobis exhibui, utpudeatfiraanbsp;'^*^‘nfratrem,Sf conferuus m conferuum fumere tyrannicum fupercilium,nbsp;^^^urnipfequîmerito mihipoflîm huius dignitatisfaftigiumuendieare,me»nbsp;ufque adlauandos pedes ueftros abiecerim. Nec eft quod quifquamdtanbsp;‘^^Âmiîp eft abicAum eft. feruile eft auod aso.Ouo ouifcB maior eft.hoc fe

|66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MMES TARI VM

de di'gmtaté ucßra quafi nemini debeatis fcruire, fed ob id coftßituti eß«, Ut omnibus feruiatis,fîcutcgonon detrcdauiferuirc alijs,Exemplum,inquit,dcnbsp;di uobis.Sunt quædam in quibus ncquaquam dominum pofTumus imiiari, utnbsp;funt mirifica opera:fed patientiam,manfuctudincm,modeftiam ex medifcite»nbsp;ut faciaris.Etfi non pofTumus tarn abfolutas praeftare uirtutes, tarnen conuenitnbsp;ut obedientiam,quod in nobis eft,praefiemus.

Amen amendico uobis,non eft feruus maior domino fuo,netç^ poRolus maior eR co qui mißt cum* Sih«ecfdtis,beatieritis,ßfeceri«nbsp;tiseagt;

Illud certe ncgari non poteft,quod communi quolt;^ fenfui certiffîmum eft» Non eft feruus maior domino fuo,ncc qui legatus eft ad negotiû alienum obe*nbsp;undum maior eft eo à quo legatus fuit. Me dominum agnofcitis,ôô poßhac manbsp;gis agnofcetis,Mcieftis apoftoli,egolegatiois fum author. Turpc fueritigiw*^nbsp;uobisjin gregem uobis crcdcndS aut etiam inter uos turgercfaftu,fæuireuio«nbsp;lentia,quum me tam mitem, tam modeftum dominum ac magiftrum fîdsnbsp;perti.Hoc quoniâ nûc intelligitis,fi poft feceritis, beati crins, iuxta doârinamnbsp;meam,quam frequenter uobis iterans inculcaui, ne qua pofttt elabi.Non pro«nbsp;pterea quis colligat, quod ex operibus magis quàm ex fide falucmur.Poires amp;nbsp;tiam diuitem nominate beatum, qui erogat, amp; nemo erogatmultas opes niunbsp;quidiueseft: itaille qui iam beams eft propter fidem, Seinhabitantéfpirimm»nbsp;impellitur ad opera charitatis, quæ beatum declarant QC fandum, Efusnbsp;bulatio non facit hominem uiuentem,fed ftgnificat uiuum amp; oftendit.

Non de omnibus uobis dico,egofcio quoseIegerim«Sedutaditn* pîeatur fcriptura : Qui manducat mecum panem,leuabit contra me calnbsp;C caneum fuum. Amodo dico uobis,prius quàm fia^ut cumfadtumfue*nbsp;ritjCredatis quia ego fum,

Hæc autem beatimdonon eritomnium ueftrum.EIegi quidem uos omnes ad apoftolici nominis honorem, fed nonomnes refpondebunt huius munerisnbsp;dignitari.Beaa' fttmrifunt, quimeum aemulantes exemplum, fiingentur apo»nbsp;ftolico munerc.Sedeft inter uos, qui in tantum hoc non æmulabitur in francsnbsp;ÔC conferuos fuos, quibus hadenus acquatur,ut in me quocp dominum ac ma«nbsp;giftr um talem ac tanmm fit eredurus cer uicem. Sed hoc fore iam olim praedfanbsp;xer at Pfalmi uaticinium:Qui comedit panem mecum, tollet aduerfum me cabnbsp;caneum fuum. Quia deus ita futurum praeuidit, non folum finem,fed ca quacnbsp;ad finem refpiciunt, 6lt; neceflè eft ut talia impleantur, non quod fcriptura pernbsp;fe cogat uel uerbum dei, fed oranino hoc quod deus praeuidit,id nccefle eft utnbsp;contingaf. Culpa hominum erit peccantium praua fua uoluntatc,non dei,quinbsp;iubet bona adiuuat, Pfal. 41. Propheta de falfis fratribus fui facculi primuo»nbsp;conqueritur. Nulli un^ prophetae fuerunt in populo dei,qui non expertifuntnbsp;fuos inimicos.ïtem:Omncs qui pie uiucre uolunt amp;c,Si non ab exteris certcanbsp;domefticis,attamêmultograuius certameneft quod patimur abamicis,quifenbsp;fimulant,^ ab inimicis,quos uitare poiTumus facilius, V ndc Chriftus fubindcnbsp;conqueritur, oftendens nobis quocp adfuturum dolorem quem ex falfis frani»nbsp;bus expertus eft. Propheta figura erat 8gt;C umbra perfîdiæ,quae obuentura eratnbsp;Chrifto.Nemo unquam tantæ dignitatis fuit quantae Chriftus,nemo tam innonbsp;censjfamiliaris, blandus fuis. Vnde grauiftîme peccarunt, turn ludas tumlu-dati,qui edebant cum Chrifto panem, Se eum proflraucrunt ueluu pofiu's pedi

IN IO AN N EM. CAP. XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7

bus ad impellendum ad cafum, Quotquotetiam in ecclefiam Chirifti' peccant, 8^ de pane domini com unican tes teftantur fe fratres, ÔC tamê contra ccckfiamnbsp;latrantjtlli in ipfum Chriftu peccant. Qui indigne manducaueritjid eft expersnbsp;charitatis fuerit,reus eritfanguinis domini.Iam,inqiiif, nunchoc uobts praedinbsp;co futurum,prills^ fiat, ut quum uideritis fadfl quod fcriptura prædixit, créanbsp;datis me effe illfl de quo uaticinata eft: nec quic^ in me fernere geri,fed diuinonbsp;confilio negotifl hoc omne temperari. Qtiemadmodfl ante beams eft quifquisnbsp;meiim exemplum imitabitur: ita infelix erit qui proditor em illum,quifquis eftnbsp;tnalueritæmulari. Nam habiturus eft ÔC ille multos olim aemulos fua? malitiar,nbsp;quibus chariot erit pecunia quàm nominis mei gloria, quiiç fub apoftolici no«nbsp;minis honore proditorem agent apoftolici muneris ; hoc fibi epifeopi didumnbsp;putent amp; ecclefiarum redores.

Amen amen dico uobis, quiaccipit ft quern mifero, me accipit:qui Mrfrciw.d autem me accipit,accipit eum qui me mißt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lkw.io««

Quo maior eft autem huius muneris dignitas,hoc grauius eft crimen,pro« feffionis honore ad proditionc abuti.Namillud profedo uobis confirmotQuifnbsp;quis recipiteum quern ego mitto,meipfum recipit:amp; quifquis merecipit,reci=nbsp;pfteum qui me mißt. Quemadmodum enim egopatris apoftolus non aliud a«nbsp;goqiiàm ex uoluntate patristira uos qui mei eftis apoftoli,fi bona fide quod uonbsp;bis mandatum eftexequemini,ficaptjs omnibus recipiemini, ueluti me pernbsp;uos loquente quemadmodum pater per me loquitur, nihil aliud docentemnbsp;quod ille pracfcripfit. Chriftum prædicantes dum utmêbra Chrifti fufeipimusnbsp;propter inhabitantem fpiritum Chrifti in illis, fignificamus QC nos effe de memnbsp;bris Chrifti,8lt; ecclefiafticos. Minifier regis adfert mandatfl rcgis,fed mentemnbsp;fpiritum régis non habet in corde, quemadmodum legati Chrifti illi,qui re«nbsp;guntttr fpiritu Chrifti. Vnde liquet quanta poena illorum fit,qui ueros Chriftinbsp;tn/niftros perfcquantur,amp;f uere Chriftum occidunt,qu0 illos occidunttquam«nbsp;uis Chriftus no uere patiatur,fed pati dicitur adhuc in membris fuis.Tanta di«nbsp;guitas eft miniftrorum dei, à qua ludas excidit, QC omnes qui falfi funt ffatres,nbsp;quitollunt calcanéum aduerfus Chriftum.

Cum hæc dixiflet Icfus, turbatus eft fpiritu,amp;f proteftatus eft,amp;^ di«f Amen amen dico uobis,quia unus ex uobis trader me. Afpiciebantnbsp;adinukem difcipuli,hæfîtantes de quo diceret.

Hæc cum dixiffet lefus confolans animos fuorum, mox quo magis cos à pïoditoris exemple deterreret, quoepuehementius urgeret proditorem ad reftnbsp;pifeendum,turbatus eft fpiritu uelutexhorrensexitiumillius, quifuaptc ma«nbsp;litiafibimortem aeterna tendebataccerfere. Et quod ante dixerat rurfum cumnbsp;alfeueratione teftatur omnino futurum. Etiam,inquit,atq; etiam dico uobis,(pnbsp;unuseuobis, quihicpaucieadem inmenfamecflaccumbitis, me proditurusnbsp;«ß.Hicfermo toties iteratus expergefecit animos difcipulorum, quos alioquinbsp;moîror ingens occuparat, ob prædidS domini deceffum.Confolabatur unumnbsp;quenep cætcrorum fua confcientia,quod unus notaretur futurus proditor,fed!nbsp;perturbabatquodadiecerat, Exuobistnecdubitabatquin quod dominus prænbsp;dixerat futurum, aliquando fieret, QC tarnen nemo poterat de alio tantum fufpinbsp;cart nefas, uidelicet ex fuo animo cæteros omnes aefttmans, nifi quod interimnbsp;fiifpeda effet cui(^ humanç naturç imbecillitas. Solus ludas fibi confcius,nec.nbsp;«xhorr uit, nec pudefadus eft, nec ueritiis eft facris epulis intereffe, potuit

|68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

interim ferre ocuïos domini fui, cui nouerai non ignotum efre,quid fecum agi taret in animo, Tanta erat auaritiæ peftis,£lt; adeó libuit abuti iam nota domininbsp;lenitate. Itacp cæteri difcipuli mœrentes ac foliciti uiciffim fe contuebantur,finbsp;quod indicium ex uultu poffènt colligere, quem bic fermo lefu noiaffèt : nonnbsp;dubium quin ilico fæuituri in eum, qui tam impium facinus animo concepifanbsp;fet, Ardebatquidem hic animus Simoni Petro, quo nemo feruentius amabatnbsp;dominum, fed ferè parum bene fucceflerat hadenus audacia, quam illi fugge»nbsp;f ere folet amor in magiftru, Audierat ante, Vade poft me fatana, non fapis canbsp;quæ dei funt, Audierat modo, Non habebis partem mecum,

Erat ergo recumbens unus ex difcipulis eius in finu lefu, quem dili* gebat lefus. Innuit ergo huic Simon Petrus, amp; dixit ei : Quis eftdenbsp;quo dicitC

Cum uehemêter Simon cuperet hac folicitudine liber ari, eer to^ nofle taiu ti facinoris patratorem,nequaquam paiTurus eum admifceri conuiuio,non aunbsp;fus eft tamê ipfe percontari lefum quis eflet ille proditor quem notaret, fed nu»nbsp;tu ftgnificabat difcipulo cuidam,quê dominus familiarius amabat,at^ id tenianbsp;poris recumbebatin pedus domini,hac familiaritatis indulgcntia mccrentem,nbsp;atep exanimatum ob inftantem ipfius mortem, confolantis ac rcfouentis,ut fcinbsp;fcitaretur quisnam eflet de quo dixiflèt lefus,

Itat^ cû recubuiflet ille fupra pedus lefu, dixit ei: Domine,quis eftC Refponditlefus : Ille eft, cui ego intindum panem porrcxero^ ßtcumnbsp;intinxiflet panem,dedit ludæ Simonis Ifcariotæ,Bt poft buccenâ,intronbsp;mit in eumfatanas»

Difcipulus ille ut accumbebat in pedus lefu, fecreto dixit illf, 6(5 pto ftngua lari charitate fua diligenter interrogauit, Quisnam eft qui tantum audebitlacinbsp;nusdnterim fefe excufant, dum diligenter quacrunt quod ipft no funt,Icfus ernbsp;go illi clanculum refpondit : Is eft cui ofFulam intindam porrexero,Cum^panbsp;nem intinxiflet iuri, dedit offulä ludæ Simonis,pulchre temperans negotium,nbsp;Nam difcipulo quidem indicat quis proditurus fit, tarne non permitot ludamnbsp;periclitari, Detinet mentes difcipulorum ne attendät de quo dicat. Hoc quoiçnbsp;indicium debebat ludam à facinore fuo deterrere, ut pœnitentiam agcret, fednbsp;obduruit homo, öf deterior fadus eft, non erubuit, nec refipuitinfelix prodi*nbsp;tor,fed perfrida fronte, contempla^ domini confcientia,fpreta tanta lenitate,nbsp;accepit de manu domini fignum amicitiæ, quem mox ob exiguum pretiS eratnbsp;proditurus. Satan maiorem poteftatem habebat in eo. Quafi diceret: V tcuncßnbsp;uelis deterrere me ab hoc fado, mahebo tarnen in inftituto meo,cxigam quodnbsp;propofui, V nde QC poft acceptam buccellam fatanas totS illius animum occuanbsp;pauitjSCex impio reddidit infanabilem.

Et dicit ei Iefus:Quod facis,fac citius,Hoc aute nemo ftiuitdifeum« bentium,ad quid dixerit ei, Quidam enim putabant,quia loculos habenbsp;bat Iudas,quod dixiffet ei lefus, Eme ea quæ funt opus nobis ad diemnbsp;feftum,aut egenis ut aliquid daret. Cum ergo accepÜTet ille buccellam,nbsp;exiuit continuo,Erat autem nox.

Dominus lefus ubi uidebat deftinatamiudæ malitiam,ncc pudore necme tu fledi : iam enim pene proditus erat,nec abfuiflet à periculo,fi lefus illö pro-didiflèt, ablegateumàconuiuio, QC patrandi facinoris poteftatem facit,quodnbsp;iatn

IN lOANNEM» CAP. XIII.

iam certa uoïuntate concepta patrarat,Quod facis,inquit,fac citiusjd didlum folus ludas fibi cofdus intellexit, cæterorum acciimbentiû nemo fenfif,quamnbsp;ob rem hocdixiflet lefus. Nam uteft minime fufpitiofa probitas, non poteraCnbsp;hæcfufpitio defcendere in pecftus cuiufquam,ilium cui dominus tot amcris arnbsp;gumenta præbuiflet, quem creditis loculis communibus cæteris quodammoanbsp;dopraeferre uifus eft, qui uicinior accumbebatin eo conuiuio, cui modo buCanbsp;cellam intindam prorrexerat dominus,tam immane facinus aufurum,ut eumnbsp;ad mortem prodereuQuidam autem fic interpretabantur, quod dixerat lefus.nbsp;Quodfacis fac citius, quoniînouerant ludæ traditos efleloculos, dominumnbsp;admonuftTcjUtemeretaliquid earum rerum quibus adcelebrandum diemféanbsp;ßum opus eflet, aututegenis daret aliquid:nam hoc frequenter folitus eratilltnbsp;roandare lefus,nos interim ad benignitatem in pauperes inftituens ÔC extimuanbsp;lansJudas autem accepta buccella diflîmulatocp domini dido,protinus exiuitnbsp;c eonclaui. Non enim decebat iam, ut qui fe totum tradidiflet fatanæ,ie^ fefu:nbsp;toties praîftitifletimmedicabilem, amplius intereflet collegio fandorum. Eratnbsp;3utem nox, tempus arguens mentem illius auaritiç tenebris excæcatam,qui ienbsp;fubduceretaluce,6ó ad opus principis tenebrarumadeó feftinaret,utnectemnbsp;poris intempeftiuitate commotus facinus conceptum prorogaret.Non defucanbsp;•^atilli Ô6 anteapraua uoluntas, ièd nondum à lefu fuerat data facultas, ut hicnbsp;quocp palam eflet, neminê aduerfus ilium quicquam ualiturum fuifle,nifi ipfenbsp;^oluntatiimpiæ poteftatem feciflèt exequendifado, quod animo deftinauca

^ptobos in ecclefta,quamdiu alt) s funr ignoti,fi innotcfcunt,tolcrari non pOa *^’^unt.Tanta autem erat ludæ hypocrifis, ut difcipuli nihil tale de illo fufpicasnbsp;f^ïitur,fed ob fuam fimplicitatem ea quæ Chriftus loquutus eft interpretanturnbsp;’neliorem partem, qui candidarum mentium mos eft,ut omnia in bona par*nbsp;cxponantn'ta diicipuli non attenderut ilium efle proditorem.Et ex hoe lo»nbsp;^oclare uidemus Chriftum cum diicipulis fuis habuifle loculos.bona commua

ceptum uobjs mando, ut quemadmodS ego uos dilcxi,fic uos inuiccm diljga=« tis.Non exercui tyrannidc in uos,no afFedairi gloriam,nó quæftS,non quic^nbsp;humant commodt mefliit ex uobis : ueftrâfalutê amaui et amaut gratis,à ufc^nbsp;ad mortem amaui, ftquidê banc anima uolens impendampro uobis,fie amp; uosnbsp;inuicem dtligite,Cçterorum dtfcipuli titulis,cultu,certis^ conftitutionû obfernbsp;Vationibus dinofeuntur, nihil iftarû rerû à me didiciftis, una nota eognofeentnbsp;homines quod germani mei dtfcipuli fitis, fi talem charitatê mutuam habucri*nbsp;ds inter uos, qualem ego uobis omnibus præftiu. Rarû eft hoc inter mortales,nbsp;fed hic eft frudus bonæ arboris, quo difeernitur, Nouum mandatum dicitur,nbsp;Quia innouatum, alioqui recapitulatio legis eft 2gt;C plenitudo. Chriftus autê hâcnbsp;legem dat charitatis, 8C innouat,dat^ fpiritum fuum utperfici pofltt,quod eftnbsp;ßerinouacreatura, Attendentes igitur quomodo amatt àChriftoaccendimurnbsp;fpiritu fando, ut mutuo diligamus, Aliqui putabât olim fe fan's feciffcjfî nonnbsp;offenderêt proxtmos:iam charitas requirit,ut etiam benefacias, neq^ uulgarianbsp;l^enefîcia exhibeas,fed magna ÔC eximia,Si Chriftum cum charitatê Mofî con»nbsp;l^rsjille de libro uiuentium optabat deleri quàm non faiuum fieri popuIS,Chrinbsp;uero pro faluteeledoru omnium mortuus eft, ÔC tot« fe præftitit, Vnumnbsp;’’’andatû dicit, fed omnia compleditur in unon'ta 6C alia mâdata interptemur,

Dicitei Simon Petrus : Domine,quô uadis^Refpondit Iefus:Quô uado,n5 potes me modo fèqui, fequeris autem poftea.Dicit ei Pes?nbsp;ï*'Us;Quare nô poiïum te fequi modof animam meam pro teponam,.

Petrus qui totus flagrabat amore domini fui, quanq^ morte eius iniquo fe« J'^bat animo, tarnen quoniam femel audierat,Vadepoftmcfatana,non aude«nbsp;b^teadem de rerurfus interpellare.Sed illud difcruciabat animum amantis, qgt;nbsp;file dtuelleretur ab amicis,negaretur fequendi facultas. Eft entm ingensnbsp;lobtiutn fi quem uere diligas in omnem fortunam quoquo terrarum fe uerte^nbsp;perfequi.R-Ogat igitur Petrus t Domine, quo uadis ut non liceat te confe«nbsp;'l^’i^Tumlefusz^ud uado no potes in præfentia me confequi,fequeris tarnennbsp;Poftca.Petrus nondum intelligens quid fibi uellet hic fermo lefu, quu de mor*nbsp;ientirct fua,ad quam perferendam illi nondu effent idonet,Dominc,tnquit,nbsp;'l^îrenonpoffum te fequi f quid periculorum protcrccufempan*,quiuitamnbsp;meam paratus fum tibi impenderet' Hanc uocem fortiorem uiribus ex«

17» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

di'dus à me fidem apud te non promcrm't, Quo ego uado uos non poteflis me icqutnunc,necproculabcftexpcrimentumjllud ccrnfli'mum habeto, prius^nbsp;gallus hac node cantet, hoe eft primo galheinio,ter me negaturus es. Tantumnbsp;aberitjUC tua uita mea polïïs rcdimcrc.Hzs ucrbis dominus eohibuit Petri mainbsp;gniloquentiam licetexamoris magnitudineprofîcifcentem, fîmul^cafterosnbsp;admonm't, ut in periculis non fîderêt uiribus fuis,fed afliüêtia diuini muncris»

CAPVT xnii.

T ait difcipulis fuis: bJon turbetur cor ueilrû^Crcditis in deiï, ÔC in me creditejn domo patris mei manfîones multæ funt.Sinbsp;quo minuSjdixiOem uobïs; Qûia uado parare uobis locuniinbsp;Exhoefermonequinouamquandam amp;atrocem tetnpeliatem imminercnbsp;fîgnificabat, qux Petrum quoi^ forriflîmum omnium ad tantum erroris adigenbsp;reCyUteadem node ter dominum effet abnegaturus,cum uehemcnter eifenta»nbsp;nimo perculii difeipuli, ac Pétri exemplo fîbi quiftp metueret, dcmcntiflîmusnbsp;præceptor orationc blandiorc cofolatur difcipulos fuos perturbâtes ac mœrennbsp;tes:Erunt quidem, inquit hæc omnia quae prædixi, ucrum non eft quod obnbsp;ca defpondeatis animum autperturbemini. Atroeia quidem funtquac fient innbsp;me,quatœpoft acdêtur in uosjnec me fugit quanta fît imbecillitas humana: nanbsp;turXjfed fi ucftram omnem fîduciâin me collocaueritis 8C in deo,noneft quodnbsp;ullos hominum impiorum infultus formideus : deus enim omnipotês eftAnbsp;nus plus poteft omnibus quæ uos impugnant.Certc illi fi'ditis ctiam iuxta Monbsp;faicam dodrinâ.Quod fi illi uerc fîditis, mihi quoep debetis fi'dcre,Rclt;fiâ cniranbsp;Cdes in deum patrem eft,ô^ in filium incarnatum patri confubftanaalem,quianbsp;fi[lius,fîcut 8C in fpiritum fandum ab atterno procedentem ex utriftp in unitatcnbsp;naturx diuinx. Vincam ego per ilium, ÔC uos per me uincctis,fî ueftris diffiflnbsp;prxfîdtjs in mefiduciam omnem ac fpem fi'xeritis, neemors ipiâ uos poteritdlnbsp;ftrahere, Quemadmodum eritis aliquando confortes afflidionum,fîc eritis ÔCnbsp;coronx confortes.Primus ipfe certandi uincendi^ formam ac fpecimen exhi«nbsp;bebo.Per me dabitur uobis robur, per me dabitur glorixconfortium, tantumnbsp;mihi cofidite.Iam in domo patris mei manfîones multç paratç funt uidoribus.nbsp;Nec enim unimihiparata funt prçmia,ncc folus Petrus me fequuturus eft,fednbsp;omnibus qui mihi per charitatem ac fidem Euangelicam adhxferint fua cuiipnbsp;prxmia parata funt.Quod nifî certo feirem iam paratas elfe uobis manfîones,nbsp;quæ uos breui ex huius mundi tumultibus exemptes recipiant in æternæ uitçnbsp;felicitatem, iam præmonuiffcm uos me ideo prxcedere ad patrem, quo uobisnbsp;quocp,quos à me diftrahi non patiar,illic parem locum.

Et fî abiero amp; præparaucro uobis locum, iterum uenio ôf accipiam uos ad meipfum, ut ubi fum ego amp; uos fîtis» Et quo ego uado fcius,^nbsp;uiam fdtis.

Nunc quoniam certo fcio,fuam cui^manfîoncm paratam eife in regno pa tris mei, de præmio non eft cur fîtis ibiieiti, tantum illud agendum, ut fortiternbsp;certetis. Quod fî maxime abirem uobis paraturus locum,non eft tarnen quodnbsp;deftituti uideamini. Rurfus enim ad uos uenturus fum,ut uos totos ad me recinbsp;piam, nuf^pofthac à me diftrahendos, utiam ubicuniÇ fum ego fîtis amp; uos.nbsp;Non eft quod diffîdatis uos eo peruenturos, quo ego non prxcedo. Siquidemnbsp;amp; (citis quo uadam, nec uiam ignoratis.Nam hoc xnigmatc dominus fubindinbsp;cabat.

IN lOANNEM, CAP. Xlfll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,17^

càbatjfe profi'cifci ad patrem,fed per mortem cruds. Optabile crat quod adiba tur,fed uidebatur iter inamabile.Hoc difcipuli nefdre non poterant,totics aiunbsp;ditum à domino,fed mœror QC obliuio fadebat,utquod feiebant nefdrêi. lamnbsp;non eft ut dubitemus de Chrifto, quod nos redemerit. Dicit:Non relinquamnbsp;uos,nam SC refurgam, ÔC inuifam uos,ad me aifumam, id eft fadam partidpesnbsp;gloriæmcæ : etiam hoc maximg confolationis didum eft, Confiditis in deum,nbsp;qui tanta bona dabit,etiâ in me confidite,qui uobis uiS paro ad æterna ga udia,nbsp;Didt ei Thomas:Domine,nefdmus quo uadis,et quomndo pofTunbsp;Wus ui'am fdreCDidtdlefus: Egofumuia, ueritas,8c ui ta: nemo uenicnbsp;patrem nift perme. St cognouiffetis me, 8C patrem meum uttqp co«nbsp;gnouiflensjôc amodo cognofdtis eum,SC uidiftts cum.

Thomas auiduscertocognofeendiquonam efletabiturus dominus,Domi •'c,inquit, quum nefeiamus quo uadas, qui polTumus nofee uiam f Imo utröi^nbsp;*'efcimus,quodaisutruncpfcire nos. Hocuehementi quidemfedrudifermo«nbsp;Thomas ueluttcompellebat dominum utapertius diceret quonam eflet a^.nbsp;®fturus,quod omnes iamdudum mifere cupiebant difcere.Iefus autêfuos pannbsp;j^timerudiens ac fingens, docet quidem quod fciredcfyderant,fed tedius ad«nbsp;*’^cgt;ut altius inhaerefeeret quod uix tandem didiciiîent, nirnirum fe relidanbsp;plt;^ttalitate redire ad patrem, unde uenerat ante^ corpus mortaleaflumpfif«nbsp;I fi ad patrem autem nulli patere aditum nifi per filium, qui iblus uiam in cœ«nbsp;ios aperiret,qui folus coelefti cognitione fidem hominum inftrueret,folus efîècnbsp;^niortalitatis fons, cui quifquis inhæreret, huic non effet formidanda mors.

fit,inquit,Thoma,ut neges te nofee uiam :'nifi forte me totum adhuc igno ’‘^.Siquidê ego fum uia, ueritas, ÔC uita.Iam dixi me redire ad patrem,ad hûcnbsp;^itum folus omnibus aperio,0C quoniam ad hunc fide uera ac uiua,fimul^ fanbsp;“s deo dignis peruenitur, in me habetis exemplum,tum autem quoniam finenbsp;nemo peruenitad patrem,ex me didiciftis ueritatem. Quod fi interim pernbsp;jH^’batanimos ueftros formido mortis,fcitote certam uobis immortalitatem ef«nbsp;^d^um ego fim uita.Tantum quo ego pratcedo uos fequamini: quod ego do«nbsp;crédité SC tenete : quod polliceor,certo fperate.Si quacritis quo uadam,adnbsp;eo : fi uiam qua confequi poflitis nofee cupitis, nemo uenit ad patremnbsp;J per me.Proinde noftis utruncp,0C quo uadam,0C qua fit iter,nifi forfan menbsp;fUm ignoratis. Etenim fi me cognouiifetis nirnirum SCpatrem agnouiftetis,nbsp;^^iamaliquopadocognouiftispatrem, quemuobis ignotum effecreditis,nbsp;^^^ cognouiftisfolum ex legis inftitutione ucrumetiam uidiftiseum. Videli«nbsp;^”oc aenigmate dominus îefus fubmonuit fuos, patrem quidem inuifibilcmnbsp;®gt;ncc inuifibilem tantum cor poreis oculis, uerumetiam animo iuxta fuamnbsp;illnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfpici non pofte, fed tame quodam modo uifum fuifte in filio, dum

in filio confpiciunt imperantem uentis QC mari, imperantem dæmontjs, propellentem morbos, quamlibet immedicabiles, uerbo mortuos ad ui«nbsp;«uoeâtem. Sed hacc myfteria nondum alfequebatur apoftolorum ruditas.nbsp;ta ^^’?^*'pcrindequafiuerumnon effet quod aaominodidum nonintellexenbsp;f’itageftiuntuiderepatrem, imaginantes fiepoffecofpicipatrem, quem«nbsp;lt;^oriipilt;^icbat filium: tanta adhuc erat illorS fimplidtas, quanquamnbsp;filium uiderant,qui corporeis oculis illun^ afpexerant

bi Philippus:Domine, oftende nobis patrem, 8c fufficit

Oicit ci Iefus;Tanto tepore uobifeum fum,Sc no cognouiftis meî’

Pp 5

commentAR IVM

B Phih’ppe,quiuidetme, uidetamp; patrem. Quomodó tudicis t Oftcnde nobis patremf Non credis qui’a ego in patre,amp; pater in me cftr

Philippus cactcris auidior difcendi,Dominc,inquit,ais nobis uifum ciTc pà trcmjimo utinam hoe nobis largfaris,uth'ceat eonfpicere patrem tuijm, fatisfanbsp;dum effet uotis noftris, nee quiequam defyderaremus: audiuimiis quidem denbsp;eomulta,tantiimfupcreftafpedus« Tam rudern Philippi poffulationcm dominbsp;nus corroie, dicensï Philippe, tantum iam temporis uobiicum uerfor,SC non*nbsp;dum eognouiftis mecNon idco me nofti quia faciem uides,fed quoniam uirtunbsp;tem amp; ueritatem meam intelligis, Hæc non uidetur oculis corporels, fed ant*nbsp;mo cernitur,Quum ffm igitur imago patris, iUi per omia ffmilis,me^ ex amp;disnbsp;didiss iamnofee debueris, longe perFedius quamolim pater in igne agnitusnbsp;eft ab liraele inmonte Sinai (porro nouilTe uidiffe eft ) qua frÓte mihi dicis : 0«nbsp;Rende nobis patrenVQuafi qui me uiderit,non idem uiderit Ô6 patrem meumi,nbsp;non quod non alius fit pater quàm ego,Fed quod inter duos nulla fit diffitnilitunbsp;do iuxta naturam Fublimiorem« Si ratione confequi no potes qupd dico,uidetnbsp;etiam qui credit, Audifti me loquentem,uidifti me miracula patrantetn,amp; omnbsp;nibus bencFacicntem, amp; dei ad homines clementiamoftendentêbenefîcijs po«nbsp;tentiae diuinattin his nimirum patrem audifti, patrem uidifti, Annondum ere«nbsp;dis quod infeparabili naturae uoluntaus ÔC uirtuds confordo pater in me eü,6inbsp;ego in patres

Verba quæ ego loquor uobis, à mcipfo non loquorîpater ante in me mancns.ipfe tadt opera. Non creditis, quia ego in patre,8^ pater innbsp;me eftf Âlioquin,propteroperaipfa crédité.

Quicquid loquor exillius animo QC Fpiritu loquor, quicquidFacio ex illius fententiaracio. Semper italt;^ Fum in illo propter indiuiduam naturae uolunta*nbsp;tis^ Focietatem 6C unitatem, 8^ ille Femper in me per me Ioquens,per me mira^nbsp;culisFuam déclaras uirtutem.Necenim ex me loquor quicquam,quodillepernbsp;me no fimul operetur,Quomodo igitur tu Feparas infeparabilcs, 8C altero connbsp;fpedo alter um deFyderas conFpicere, altero cognito credis ignotum altcrum?nbsp;An nondum uos quotj caeteri creditis omnia patris effc quæ per me dicunturnbsp;aut gcruntur,0F nullum inter nos duos effe diFcrimenf Hoc mihi toties docennbsp;ti credere debueratis: SCfi didis meis parum haberetis fidei, certe Fada quæ ui»nbsp;diftis deo digna amp; homine maiora, uobis fidê Facere debuerant,patris effè quitnbsp;quid ex me proficiFcitur.Si pater ipFe uobis loqueretur, non aliud uobis quàmnbsp;ego loquor loqueretur : fi pater per Feoperaretur, non aliud operaretur quàmnbsp;ego operor. Eadem nobis mens eft, eadem uoluntas,eadem uis natura,pernbsp;me ipfe loquitur uobis,pcr me agit quæ placent uobiFcum.

Amen amê dico uobis,qui credit in me,opera quæ ego fado ipfe fadct,ÓC maiora liorumfaciet,quia ego ad patrem uado.

Hoe crédité,hoe tenete, hoe animis ueftris infixum habete, Quod fi Feccri» tis,nihil detrimenti uobis adFerethuius corporis fiibdudus aipedus. Oculis finbsp;dei melius cernetis abfcntem, 6ó quod nunc uidetis patrem permeagentem,nbsp;cut modis omnibus inhæreo, idem agam per uos, fi mihi per fidem QC chariia»nbsp;tem inhacFeritis, fmo clarius etiam exeram uim meæ diuinitatis, pofteaquaninbsp;hanc infirmitatis Fpeciem uobis Fubduxero. Imo quifquis Fe mihi iunxeritpernbsp;fidem Euangelicam, quemadmodum ego per naturam à patris confortio nun.nbsp;quam

IN IOANNEM. CAP. XlIIb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7y

quam fefSgor, is per me maiora quoc^ faduriis eß quàm ego facio,quoties gio n'adcipofcetmiraculum: nam ipfeper uos operabor,quemadmodum pater Osnbsp;peratur nunc per me, Quoniam autem (ic expedit hominum faluti,utredeamnbsp;ad patrem,uos in uices Euangelicaefundionis fuccedetis.

Et quodcunep pctieritis patrem in nomine mco, hocfaciam,ut clari ficeiur pater in filio.Si quid petieritis me in nomine meo, hoefadam. hX«*m?c

Nee hoc folum fiet,fed quicqutd alioqui pctieritis à patre per nomêmeum, quod ad patris mei^ nominis gloriam pertinebit, hoc faciam,ut per uos quoepnbsp;giorificcr apud homines,quemadmodum pater hadentis per filium eß glorifi®nbsp;®atus.Ne uos igitur perturber abitus meusjiuxta carnis difpefationem migra.nbsp;J»us in cœlum, qui lucri quoep non parum efl uobis alluturus.Tum maximenbsp;«um uobis adfuturus ad omnia, quae faciunt ad ueram falutem,quum hoc cor.nbsp;Pufculum uobis fubduxero, Qi. ad patris dexter â fuero fubleuatus in gloriam,nbsp;* antum petite quod uoletis, audiet pater uota ueflra, Qi ego patronus aflidu.nbsp;Wsapudiliumcfficiam, utquicquidpetieritisimpetretur.Etenim ut illenihilnbsp;*’'*hinegat,nihil petenti nifi quod ad illius gloriam facilita nihil uobis fum ne.nbsp;8’turus, hoc agentibus quod ad mei nominis gloriam conducct, Suggcret einnbsp;^obis fpiritus meus quid oporteatpetere. Non iftuc efl Euangelicac charitatisnbsp;’’gunicntum, ob meum abitumdifcruciari: ficenim homines exanimanturnbsp;difeeflum amici, cuius mox funt oblituri. Multi magi amp; philofophi fecerucnbsp;^^’’ia,nullus tarnen aufus efl dicere difcipulos’ fuos maiora faduros opera poflnbsp;^Oftem fuam, Chriflus uirtutem concedit difeipulis faciendi miracula,undenbsp;^promittiuEt fi non loquamur de caecis illuminatis Qi mortuls fufcitatis,fimi.

, maximum tarnen efl, quod per apoflolos totus murtdus addudus efl Chriftum^ad ilium, inquam,quem ludæi crucifixerunt, obftante toto munnbsp;dogt;iinpcratoribus,populo,philofophis,haereticis,Iudæisjamp;Gentibus.Praeteainbsp;äpoftoli homines uiles, illiterati, contempt!, illi tarnen mundo perfuaferûr,nbsp;/^’’cderent fe faluandos per Chriftum, qui fubadus efl in cruce.Ego,inquit,nbsp;^.^’m.Hic quo(^ afRrmat fuam diuinitatem Qi authoritatem maximam,exaiinbsp;.’^^petcntiumprcces, quod non efl alterius quàm fummidci. Nonnegarimnbsp;alias res nobis concedi per Chriflum,fi rogaucrimus,quac en'am no Ipe.nbsp;proximo adcelebritatem fui nominis, fi quidemilla nobisnbsp;J. funtad uitam aeternam. Dignifumus utexaudiamur,fi ucrafiderogaucnbsp;^“Sjtuxta illud,Petitc Qic, Proinde euamfi aliqua re opus nobis fuerit, ea^

^onducat nobis ad falutein noflram,pater non denegabit filqs fuis,

ïïih’gids me, mandata mca feruate.Et ego rogabo patre,S^ alium P^Mitum dabit uobis,utmaneatuobifcum in æternum,fpiritum ueri

» quem mundus non potefl accipere, quia non uidet eum, nee flit t Uos autem cognofletis eum, quia apud uos manebit, amp; in uoanbsp;‘quot;’serit,

Sime ucrc diligias,quemadmodum egodiligo patre, ipfaredeclaratechaa ueflram: declarabitis autem,fi feruaueritis praccepta mea, Itanbsp;’^’^^^otcftjUtquemadmodum pater amatme,nihil^ negat,ita uos quoœpernbsp;d’ugatjobfequentes iuflïs meis,quae eadem funt iufla patris.Sic expemt to-Pp 4

176 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. COMMENTÄKIVM

tins orbis faliiti, ut hanc pracfentiam uobis fubducam,ncc tarnen abiensdefiü tiiam uos defolatos» Imo fi perftnertds in amore mei,fî mea iufla feruaucriosinbsp;cxorabo patrem poftcaquam adillum i'ncoelum iuxta carnis difpenfanoncmnbsp;rediero,£^ illequi mihi nihil negat,aliumconfolatorem mittet uobis,qui femelnbsp;, miflusnunquam abeat à uobis, quemadmodum egonunequod ad corporisnbsp;præfenttahl attinet à uobis diuellor, fed perfeuerabit uobifeum in æternuhi.Isnbsp;5. .. - . erit fpiritus meus ac patris,qui uos ex carnalibus reddet fpirituales,amp; iftum afnbsp;fedum humanum, quo me nunc profequimini, uertet in amorem cœleftem,nbsp;quiep uobis arcanis afflatibus fuggeret omnium ueritatemjquäc nuc ueluti pernbsp;romniumacnebulamintelligitis. Hoc mei pignus erit uobis peculiarc, Nantinbsp;ego interim bonis ôômalismemetexhibui communiter, nequis exeufarepofinbsp;fetfe non in ui ta turn ad falutem,Cçterum fpiritum ilium,quoniam cœlefiis eftnbsp;Ôf uerax, mundus hic qui terrenis ÔC falfis bonis inhiat, non poteft acciperc,nbsp;Quam ob rem non poteft i Quia quum habeat oculos craffos, qui non amantnbsp;nificrafla terrenacp,non uidctillum,necnouit ilium: tacitus enim illabeturarnbsp;cam's animi fenfibus ,ficubi federn congruarepererit. Vos autem fi fprétis hu»nbsp;lus mundi pracftigîjs, uera bona fedabimini, cognofcctis inum,quoniam nonnbsp;folum uenietad uos, quemadmodum ego ueni uifibilis, fed amp; permanebi't a«nbsp;àpud uos, ita uerfabiturapuduos, quemadmodum patronus apüd clientem,nbsp;fedinintimis animorumueftrorumlatebrishabitabit, fe^ ucftrofpirituiccnanbsp;glutinabit, ut unus fpiritus efficiatur in omnibus« Is quum infîtus erit praccornbsp;dqs ueftris per omnia uos comitabitur, Neclongum erit interuallum, quumnbsp;hic uicarius confolator ad uos uenturus cft« Quare non eft quod exanimeturnbsp;cor ueftrum filioli, quos utcuncp genui fermone cœlefii, 6C rudes licet foueo,nbsp;donee adolefcatis adroburEuangelicum«

Non rclinquara uos orphanos, ueniam ad uos, Adhuc modicum, amp; mundus me iam non uidet. Vos autem uidebitis me,quia ego uiuonbsp;uos uiuetisjn illo die uos cognofeetis quia ego fum in pâtre meo,ôônbsp;«os in mc,amp; ego in uobis,

Quan^ ad tempus abeo, nec amplius mortalis cum mortalibus uidurus fum,tarnen nec interea relinquam uos orphanos,mei^ folatio defiitutos,Rurnbsp;fus enim ueniam ad uos prius $ remigrem ad patrem meum, me^ ueftris ocunbsp;lis fum exhibiturus, uero quidem fed non iam mortali corpore,quo uos paula»nbsp;rim à carnis admiratione et amore prouehâ ad fpiritum« Nihil enim magni fît,nbsp;ft corpus hoc perpetuo uobis attredandum uel côtempland« pracbuero,quodnbsp;imptj quo(p uident in fuam ipforum per nitiem« Exigu« itaep tempus eft,quumnbsp;me mundus hic non uidebit« Mors enim QC fepulchr um fubtrahet me conipe*nbsp;dibus illorum, uos tarnen reuifam, me^ uobis rediuiuum exhibebo.Nunce»nbsp;nim mors hæc diftrahet uos,nec impedietquo minus uos inuifam« Viuâ enimnbsp;ctiam poft mortem, ô^nonfolum ipfeuiuam,fed etiam uobis uitam perennemnbsp;conferam« Et interim ubi rediero, uiuus offèndam uiuos,at£Ç ita meam uitamnbsp;impendam uobis,ut uos fitis incolumes«Tum plenius intelligetis, quod quemnbsp;admodum nulla res diuellere poteft à me patrê, nec me à patre,ita me quo(^ uOnbsp;bis fie agglutinatum eflèmutua charitate, uos^ uiciifim mihi,utnec mors pofnbsp;fit nos diftrahere« Vos tantum curate, ne ueftra culpa diuellamini«Obicurita,nbsp;îem in uerbis illis fîdelis bene intelligit, quomodo Chriftus fitin pâtre, ô^quo«nbsp;modo in nobis, 8C nos in Chrifto. Geminam enim Chriftus naturam hgbct,di-uinam

IN 10 ANN EM. CAP. XIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

uinam Qi. humanam, per diuinam acquah’s eft patri, pe r humana nobis. Eft igia tur in patre fuo, quia eiufdem naturæ ÔC potentiæ cum pâtre. Eft di. in nobis,nbsp;quia homo nobis fîmilis,ô^ communicans nobis fuum fpiritS. Sicut pater comnbsp;municatnaturâ diuinam filio,ita cum filius deus âf homo fit,quatenus accepitnbsp;diuinum fpiritum,eatenus nobis eundem impartitus eft : ita nos quotp fumusnbsp;in ipfo,quia participes fpiritus illius, ÔC ita unum corpus efficimur cû Chrifto,nbsp;Sic cum fcriptura unitatem nobis comenddt filtj cum patre, non folum de unisnbsp;tatcanimorum,fcd etiam de unitate id eft naturæ, dignitatis,gloriæ,glt;poteftanbsp;lisintelligendum. Sednon erimus omnibus modis Chrifto fimiles,qufa nofu»nbsp;mus naturales fîltf, fed adoptiui per Chriftum,eiufdem tarnen fpiritus capacesnbsp;erimus, fed modo noftro. Si itacp uideris Chriftianum ucrurn, in corde tuo asnbsp;gnofcas uidcre tcChriftum in illo,8lt; ilium in Chrifto.

Qui habet mâdata inca amp; feruat ea, ilk eft qui diligit metqui aufem diligit mcjdiligetur à patre meo, ÔC ego diligam eum,a manifeftabo einbsp;uieipfum,

V cram charitatcm arguet obferuatio prçceptorum meorum. Nec enim ex diligit, q iufla negligit domini fui. Nec fan's eft accepifte præcepta meanbsp;uifiquis meminerit, nec fufficit meminifle nifi fer uentur. Hæc qui præftat ilknbsp;uete me diligicnam ob abitum meum excr uciari non eft ueræ diledionis argunbsp;'’’entiim.Ego qui uere diligo pattern,omnia illius iuffa feruo,feruabo® ufquenbsp;3d mortem crucis. Nec eft quod uos territentmea præcepta uelutiauftera, denbsp;‘^I’cndis iniurfjs,de tollenda cruce,hæc omnia condulcabit cbaritas,nec décrienbsp;mefoIatiß.Etenim quifquis me diligit, diligetur à patre meo, ÔC ego diligainnbsp;eum, nec un^ ilium deftituam, fed reuifam eum, mcç illi palàm intuenduni-exhibebo , quo certius fit me non periflè fupplicio crucis. Nunc omnibus menbsp;^nfpÎQendum exhibeo, turn nemo me uidebit nifî qui in amicitia perftiter it,nbsp;autemobfcurius loquutus eftdominus lefus, non folum indicans quodnbsp;•^^diuimjj à morte fefe frequenter præbiturus effet amicis fuis contuêdum,fcdnbsp;'^3mquodperfpiritumfuumfemetinfinuaturus effet illorumanimis,acpo=.

*^cmo uenrurus effet in gloriam patris omnibus cofpicuus. Dices autê; Quis niortalium feruauit mandata deif unus impleuitChriftus.Noftrum itero —nbsp;gSquotidie ad hoceniti titilla feruemus: quotidianum noftrum ftudium,fîexnbsp;profîcifcatur, imputabitur nobis pro impletione : in hoc enim dei charita»nbsp;declaramus uigere in nobis.Non diço fi ita feruemus, ut meritum inde nonbsp;/s ’«iputandum fpcremus,fufficit feruo ftudium aftiduum feruandi mandatanbsp;°kini fui.Sed plane oftendemus nos fidei SC charitatis in deû expertes,fi uitanbsp;km ftudia nulla in nobis deprehenderimus, fi mandata dei non cogitauertanbsp;^^jfîpro illorum obferuantia deum non affidue imploremus.

C)icit ei Iudas,non illc ircariotes;Domine,quid faftum eft quia mas» ? ^ftsturus CS nobis teipfum, ÔC non mundo.Refpondit lefus,6C dixitnbsp;quis diligit me, fermonem meû feruabit, ÔC pater meus diliget eu,nbsp;^ucum ueniemuSjôC manfionem apud eum faciemus,nbsp;to î knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifcariotis,qui huic fermoni non interfuit,fed alter cognomens

J ,^°beus,quum nonfatis intellexiffet fermonem domini,uerûmœrorcmea perturbatus fufpicaretur dominû fie appariturû amicis, quemadmodumnbsp;ktircs ac fpedra noefturnis fefe tenebris nonnun^ offer tint, autqucmadmonbsp;k in fomno uifa quædam occurrunt,ad terrorem uerius ad folatiumjDoa!^^

17« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentärivm

mine, j'nqui't, quid accidft quod quum nunc omnibus fis confpicuus,tSc non fis appariturus mundOjfed nobis dumtaxatÆt quomodo potcris nobis effc uinbsp;fibilisjfi cæreris fueris inuifibilisflcfus autêquoniam fciebatfuos nondûcapîunbsp;ces efie eius myftertj, quomodo rcfurgat idem corpus quod fueratmortuö SCnbsp;humo conditum,fed iam immortaleredditum fui^ iuriSjUon aperte refponditnbsp;ad id quod rogabatur,fed ad id fermonê reflcdit,quo magis oportebat illorumnbsp;animis infixum effcjquo iam præpararentur ad fpiritualem coeleftemcp demi«nbsp;ni copiam, quandoqwidem nec ilia qute poftrefurredionem erat exhibendanbsp;poffet diuturna efie« Ideo, inquit,non exhibebo me mundo,hoc eftindifferen»nbsp;ter omnibus hominibus bonis SC malis SC iuxta mundi corruptioncm uiuenti.nbsp;bus,quia non me ifte mundus diligit, nec feruat mea præcepta.Si quis uere di«nbsp;iigit me, non de abfentia mea corporali mœrore tefiabitur amorem fuum, fednbsp;feruandis præceptis meis,6C hunc ego uiciflim diligam: SC quern ego dilexero,nbsp;diliget hunc SC pater,nec ab eo diudlemur un^,nec folum ego reuifam memonbsp;remiuflbrum meorum, uerumetiam pater ego^ per communem fpiritum adnbsp;cum ueniemus: nec ueniemus tantum mox abituri,fcd manfionem apud cumnbsp;faciemus, nufquam ab eo digreffuri, quod fecundum fpiritu fit SC perpetuumnbsp;Sc effieax. Corporalis coniundio finem habeatoportct,utcontemptis his quaenbsp;temporariafunt,eaconfuefcatis diligereSCappretiariquae funtafterna.Sinonnbsp;dum ad nos uenirc poteritis, nos inuifibili modo fed cfficaci ueniemus ad uos,nbsp;pedoris uefiri confecratum fide SC charitate tempIS inhabitaturi,Trcs fumus,nbsp;fed ita unum, utqui unum diligit tres diligatoportet,qui unum habet,ncminenbsp;careat, TantS adfit charitas, 6C feructur foedus, quod uobifeum modo padusnbsp;fum,id nos uobis ficconglutinabit, utnecuita nec mors nos pofflt dilhahcre.nbsp;Si membra polTunt à capitc diuelli, nos feiungi poterimus. Non diligitautemnbsp;Chriftum, qui mundo addidus eil;qui cÓtcmnitfermoncs dci,is contemniturnbsp;a deo patre,necp eximium illud donum recipiet, fcilicct fpiritum fandummonnbsp;eft enim eius templum in quo deus manere poifit. Licet autê nunc fideles Chrinbsp;ftum cognofcamus SC diligamus: agnofcimus tarnen folum tannin umbra SCnbsp;figura per fidem,poftea facie ad faciem contemplaturi.

D nbsp;nbsp;qui non diligit me, fermones meos n on feruatEt fermonem quem

audiftis,non eft meus,fed eius qui mißt me, patris*

Multi funt qui fe predicant diligere deum patrem,8C legis praecepta ferua» re uidentur,fednemo uerc diligit deum patrem,fi filium oderitautcontemnat,nbsp;Contemnit autem quifquis praccepta mea non feruat: quifquis autem negligitnbsp;præcepta mea, negligit SC dei praccepta, Siquidem id quod docui uos,non eftnbsp;fie mea dodrina,ut no fit eadem patris, fed potius patris eft quàm mea, hoc eftnbsp;hominisuelHumana:à pâtreenim proficifeitur quicquid pofliimautdoceo,nbsp;nihil agens nifi ex illius authoritate,à quo milTus fum in mundum,ut hçc doccnbsp;cerem quæ doceo,quç mundus capere non poteft, ficut nec fpiritum fandum,nbsp;quamdiu manetmundus, hoceft homines mundani addidi rebus humanis,nbsp;Quin potius perpetuo mundus Chrifti uerbû irridet, SC habet pro fabula,ideonbsp;non mirum patrem non locupletare mundum fpiritu fando,uel eidem manifenbsp;ftari Chriftum,

Hæc loquutus fum uobis, apud uos manens, Paraditus autem ipilt; ritus fandus quem mittet pater in nomine meo, ille uos docebit omia,nbsp;fugger« uobis omnia quæcunœ dixero uobis,

Atç

IN 10 A N NE M. C.AP, XIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179

Atc^ hec quidem pro ueftro captu loquiitus fum uobis, mortali's adhuc uer fans apud mortales, moxreuifam uos dies aliquot, immortalis cS mortalibusnbsp;confuetudinem adurus,confolandi,docendi, monêdi^ ueftrigratia, Nee menbsp;clam eft, quod hæc quæ nunc loquor ac mox à morte loquuturus fum, non adnbsp;plenum fin's intellecliiri, quod adhuc carnales firis ÔC rudes,tarnen non fruftranbsp;dicuntur à me. Nam ubi corpus hoc à uobis fubduxero,ueniet uobis in nomianbsp;nemeo petentibus alius confolator: non corporeus,quemadmodum me uideanbsp;fis,fed fpiritus ille fandus fpirituum ac mentium fandificator, quem pater uonbsp;l^is miffirrus eft mihi uicarium rogatus à uobis in nomine meo. Nec egebitisnbsp;pofthac mea praefentia corporali,quae pro tempore data eft hominum craflituanbsp;d*ni,quo per gradus proficerêt ad perfediora, Nam ille fpiritus, quoniâ meus

Qcpatris, omnia quæloquoruobisrudibus adhuc 6C parum capacibus,ad obliuiofis, fuggeret in memoriam, amp; quæ prius non inrellexeratis effi'cietnbsp;^ttintelligatis, necp quic^ uos patietur obliuifci, necç quic^ finet ignorare qdnbsp;falutem pertinet, ex obliuiofis redder memores,è tardis dociles, e fomnolennbsp;fis uigiles, ex mœftis alacres, ex terreftribus cœleftes. Tantum perfeuerate innbsp;^aritate,memores præceptorummeorum. In epiftolafua Joannes dicit: Vnanbsp;«io docet credentes, quidnam faciendum fit : non ut omncs difciplinas teneaanbsp;fiS)amp; quicquid in omnibus fcholis docetur, ut quidam nugati funt de ceremoanbsp;fils Slt;humanis epifcoporum conftitutionibus SsCconcilias, uel ut aliudquip»nbsp;ham elTet dodurus,fed quæ fcitu funt necelTaria ad falutem, uult dicere, cœanbsp;‘®ßidodoreimplebo,quifacietuos àdeo dodos,

Pacem relinquo uobis, pacem meam do uobis:non quomodo mu« fifis dat ego do uobis»

^on uos interim exanimet tumultus huius mundi, quem in me uidebitis '^ofin',olim amp;C in uos cooriturum, SufRciat uobis quod abiês pacem relinquonbsp;fi°bis,quod pacem meam do uobis. Qui meam habet pacem hunc nulla mun»nbsp;fi^ïcmpeftas poteft fubuertere,Habet 06 mundus fuam quandam pacem,et hisnbsp;^l^os amat dat pace fuam,fed hæc inuida pax eft, Mea pax quam uobis do,uosnbsp;^*^nciliat deo.Quis autem noceat ei qui deum habeat protedoremc'Pax quamnbsp;^bis relinquo, mutua concordia coglutinans uos redder fodalitium ucftrumnbsp;aduerfus omnia quæ poteft mundus aut fatanas huius mundiprin»nbsp;*^^P^‘Qiiid igitur eft quod tantopere uos exanimet abitus meus,qui commodinbsp;nonnihil uobis eft allaturus f Dabo uobis folidam ac femper duraturamnbsp;Ô6felicitatem qualem ego poflïdeo, Mundi huius félicitas temporarianbsp;minime fyncera,quia ftulta eft huius mundi fecuritas, MSdus fic datpaanbsp;fugiat homo cr ucem. Non eft illa pax uera. Crux eft approbatio huiusnbsp;P^^*s,8Cgloriatio huiufmodi pacificorum.Necg erit exofa uel inüifa crux fidcanbsp;quam Chriftus dat illa exuperat omnem mentem.

Non turbetur cor ueftrum, neep formidet» Audiftis quia ego dixi Vado et uenio ad uos,Si diligeretis mc,gauderetis utiep quia uanbsp;Q ad patrem:quia pater maior me eft»

Non igitur cor ueftrS turbetur, ne^ metu percellatur.Iam audiftis, Ô6 quo ^^gis credatis iterum atep iterum dico,quod abeo quidem ad tempus,fed moxnbsp;^fiituriis ad uos interim effi'ciam ut uos reperiam incolumes, Hæc tempeftasnbsp;me folum nunc defæuiet.Mox ubi patrem repetiuero,rurfus adero per fpirinbsp;’fi«! confolatorem» Per eundem aderit pater, nec unquam à uobis diuelle^

l8o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

mur,donee nobifcum tori fîtis in regno coclorû. Mceretis quod abeam, Ätqui fi me uere dili'gereris,nimirû gaudereris ueftro fimul SC meo nomine,quw nonnbsp;abeo quouis,ted ad patrêredeo,apud ilium maiora uobis impetraturus,quananbsp;do pater maior eft me,unde profîciicitur quicquid uobis impartio,Simihime»nbsp;tui ris meaep gratia mœreris magis eonueniebat gratulari,qui fubducar ab hisnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;mundi malis,SCad patn's remigrem conforrium:fin ueftra caufa doleris, meus

abitus uobis magnam adferet utilitatem, Arrius inde argumentum accepitfug hærefeos, quafi Chriftus fecundum diuinitatem minor fîtdeo pâtre,fed fermonbsp;ifte nequaquam fie eft exponêdus, Qiiandoquidem in ahjs loeis diuerfum in«nbsp;uenimus Jmo totus Euangelifta ineumbit,ut pater SC filius æquales fint.Qua«nbsp;fi dieauïuxta humanam naturam,id eft qualem me uidetis, pater fortior Sf manbsp;ior me eft. Vos triftamini. Si ueri amiei efîeris,gratulari debebatis demaioridinbsp;gnitate mea, Vado ad dignitatem patris, ÔC transférer me pater ad tam excel«nbsp;lentem dignitatem, quam fum habiturus, quam SC habui antequam mundusnbsp;fieret cum apud patrem eflèm uerbum deus, per quem omnia creata funt SCnbsp;fubfiftunt antefæcula natus SC patri æqualis.

Etnunedixiuobispriusquàm fiat,Utcum faâum fiicrit, credatis« ïatn nonmultaloquor uobifcum:uenitenimprinceps mundi huius,SCnbsp;in me non habet quicquam» Sed ut cognofeat mundus quia diligopaanbsp;trem,ÔC fîcut mandatum dédit mihi pater,ßcfacip«.

Hæc omnia fcio me uobis loqui non admodum attentis, nec admodum in« celligentibus, Sed ideo repeto ÔC inculco, ut ubi quod dixi rerum exitus corn«nbsp;probabit,tum credatis SC reliqua omnia fore uera, quç poft euentura prædixi,nbsp;Poftluc mortalis cura mortalibus non multa loquar : infîat enim tempus,quonbsp;diftrahar à uobis corpore, Adeft p fuos iàtellites huius mûdi princeps ille fata«nbsp;nas, fummis uiribus aggrefliirus me, utprorfus etjciat SC extinguar, fednihJnbsp;ab eo periculi eft : nam in me nihil habet iuris,6C dum fe maxime uidorem eflenbsp;confidet, fe iridium proftratum^ comperiet, Non habet illeiusnifîineosquinbsp;peccato funt obnoxtj,Quoniam autem mundus uitfj s obftridus eft, in mundinbsp;cultores habet tyrannidê,Nec enim morior coadus, necobuHumfariti^Sjfednbsp;utmea morte redimam mea membra à peccatis mortis^ tyrannide, Hocmihinbsp;mandatum eft à pâtre meo, SC quod mandatum eft, ex illius facio fententia,Innbsp;fumma, his uerbis indicatie proximum efle morti, iam^ appropinquate fata«nbsp;nam. Videbatetiam Chriftus in fpiritu, quanta folicitudineludas ohambula«nbsp;bat in aulis principum SC fummorum facerdotum,utcolligeret cxercituffl,cuinbsp;traderetChriftum, Diabolus uenit inhisquibusdominabatur, Nonfentien«nbsp;dura cum Manicheis qui putabât dæmonem principem huius mundi, utneganbsp;rent mundum a deo bono conditum,fed à malo.

Surgite,camus hinc*

Satis iam diu fumus in hoc accubitu, tempus eft, ut quoniam uolens exe« quor iuflTa patris,obuia uadam inftantimorti.Surgiteitacp,et eamus hinc. Do«nbsp;minus lefus uidens difcipulos muftis animo cofternatos,parrim raœrore quodnbsp;uiderent inftare mortem domini, quem amore quidem humano fed uehemen«nbsp;tiflîme diligebant: partim metu malorn,quæ illo digreifo fibi uidebant impen«nbsp;dere, turn autê fomno grauatos, quem SC nox conciIiabat,ÔC augebatmœror,nbsp;addebat 6C feflîo torporê animis, furgere iubet, ut uel fie excuiTo torpore red«nbsp;derentur adeaquædiduruseflèt alacriores, fîmulç per aenigmafubmonct.

IN lOANNEM. CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8l

fam efle tempus,ut animiim erigant ab afFedibus terrenis ad ca quæ funt cœle ftgt;a,à corporalibus ad fpiritualia, à mortalibus aid jmmortalta,à temporartjs adnbsp;acterna, V oluit QC illud effè impreffum mentibus illorum,fe qiu'cquid paffurusnbsp;effetpræfcïum ac uolenrem pari, uolente quidcm ita patre, à cuius uoluntatenbsp;uoluntas ipfius nufquam difiidercr. Voluit fuos quantum imbecillitas huma»nbsp;na ferebat telles ac fpedatores efle fui fupplicij. Eocp frequenter in hoc fermo«nbsp;nc repetit mentionem abitus, quo paulatim afliiefcerenttolerâriae,fed interimnbsp;niulta admifcensIblatia,quæ doloris acerbitatemlenirent, quod abiret qui«nbsp;dem, fed breuircuerfurus adeos, quod abiretad patrem, quod inde milTurusnbsp;effet alium confolatorem, qui perficeret quod ipfe cœpiiret,quod ipfe quoquenbsp;nnà cum patre uenturus eflet,SC manfîonêapud illos fadurus,quodhacctem«nbsp;peftas non eflct eos abforptura. Quid quod SC in alium abducit locumf Quodnbsp;•s in quo turn erant manifeftus elTet ÔC quoniâ audierant,iam adelTe principenbsp;buiiis mûdi, fibi metuebant à communi periculo. In alium itatp locum uelut i=,nbsp;pfis tutiorem abducit, ut cætera fidentioribus animis audiant,Denicp prædicitnbsp;^uodipfi tandem elTent eodem fequuturi,quó nunc ipfe præcederct,Nunc renbsp;dff adeum fermonem quern penitus oportebatinfîdcremêtibus illorum,quonbsp;jponuerat illos,ut perfeuerarentin charitate,0^ obferuandis præceptis fuis,nenbsp;î^ouitiofefediftraherent à confortiopatris filijSCfpiritusfandijàquoIudasnbsp;*am fc diuulferat,fed permanentes in fœdere domini fui didis obtemperarenr,nbsp;“da pro fua uirili imitarentur,Hoc autem non pofle fieri nifi per feuer arent innbsp;eonfortio fpirituali filij.Nec fibi tarnen fiderent interim,autquicquam fuis ui«nbsp;•¦ibus arrogarent: nihil enim illos ualituros unquam nifi domini beneficio,unanbsp;profluit omnibus quicquid ad ueram falutem facit, id quo magis intellige«nbsp;tenacius meminiflent, adhibita rei noriflîmæ fimilitudine uitis ac pal*nbsp;“'ffumcxplicat.

CAPVT XV.

Go fum uitis uera,8^ pater meus a^rfcola cft.

Vt,inquit, penitus intelligaris quam nihil fit uobis pcriculi,fiper l' ftiteritis per fidem inmeo confortio : quantum autem fit periculi, ßnbsp;déficientes à fœdere quod uobifcum padus fum diuellamini,memcnnbsp;°^^quod ego fum uera uitis,uos palmites,pater autem meus agricola eft.Egonbsp;pd radix uel flirps uitis fum, uos membra mea ceu palmites è flirpeprognati»nbsp;x^^^me plantauit nimirum qui genuit. Ab hoc ßirps eft profeda,uos à ftirpe,nbsp;.“patrem uelut ad fontem redit torius benefictj gratia, qui quicquid uobis larnbsp;^j^^^per me fpiritum fuum uobis largitur.Succus autem ftirpis, qui palm»nbsp;Oils quoep dat uitam ac fr udificandi uim,fpiritus eft,patri mihilt;ç communis.nbsp;® “ttne patri connedit, ita uos quoep mihi copulat.Palmes igitur quifquis minbsp;‘adhatrens meo® fpiritu uiuens frudum ftirpe dignum attulerit,hunc paternbsp;repurgabitfuperuacuas amputans cupiditates,quo frudum adferatco*nbsp;Moren, a?gcneroCorem.

^mnem palmitem in me nonferentem frudum,tollet eum : amp;om *^c^qui fert frudum,purgabit eum,ut frudum plus afferat.

Qui mihi quidem inhæferit per fidei profeflionem,chariratis autem Euan« frudum nullum adferat, hunc pater amputabit â uite, uelutonerofumnbsp;‘nutlie membrum : fruftra enim eft in uite, qui frudum non habet,fed folianbsp;ntuin, lam uos quidem hadenus purgari mündig palmites eftis, per fermo-Qq

181 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHHËSmiV»

nem meum eut crcdtdift^s, fed pofihac magis etiam purgîdi,quo copiofîoreitt frudum proferatis. Nunc fatis eft tnfitos efle ftirpi,undc per fidem uûamhauanbsp;ria«s«Date operam,ut maneatis in me,filt; c^o uiciffîm agâ m uobis ex mepen»nbsp;dentibus, utmultumfrudumafFcratîs, fie amcpurgaô,per crueemfctlicetÔCnbsp;aduerfitatcs,q«ae cft altquanto amarior, QC iudici'o quoep fuo,quo probat quaanbsp;lis quiflt;^ fîi,Omnis enim tribulatto in utflitatem eedec eledis talibus,ôf no pernbsp;mittit ultra nos ten tari dominus quàm ferre poffumusjôi purgat palmitem frtinbsp;giferum utmator fit frudus inillo* Vnufqutfij uitis palmes poteft appella»nbsp;ri, ut 8C tn Chrifto membra, Eadcm entm natura noftra cftquæ amp; Chrifti,im.nbsp;planta« propter naturam, quianoftram naturam aflumpfîtChriftuSjquipri-mogenitus eft uniuerfæ crcaturac, qui candem naturam habet cum fuis palmlnbsp;«bus, quos fucco diuini fpiritus fui foecundat, ut frudum bonorum operumnbsp;proférant. Licet autem ex frudibus cognofeere qualisfuccusfîtinarbore:fîcnbsp;ex noftris operibus apparet quales fimus.

lam uos mûdi cftis propter fermonem quem loquutus fum uobis. Manctc in me,amp; ego in uobis.

Non habeo iam uos inter palmites aridos amp; infrugiferos, qui nullum fint frudum prolaturi, fed per fidem mundati eftis aliquo modojô^ per fermonemnbsp;fideiquemfumloquutus, ideoôôfrugiferi, Qtii credunt manent inChrifto,nbsp;funt^ puri QC capaces fpiritus fandi,fi tarnen perfeuerarc pergant à Chrifto ronbsp;ties moniti, ut multum frudus adferant,ex fide uiuificantc animum per fpiti«nbsp;tum Chriftj,per quem in Chrifto manemus,

Sicut palmes non poteft ferre frudum à femctipfo, nifî manferit in uice : fie nec uos nifî in me manferios.

Quemadmodum palmes fi diucllatur à uitc fua,non poteft ex fc frudum ul lum {àccrc,quod quicquid habet fucci trahat à ftirpe: fie nec uos poteritis ulli»nbsp;us boni operis frudum æderc, nifimihiper fidem acdilcdioncm adhæferins,nbsp;unde uobis proficifeatur oportet quicquid ad uerâ æternâ^ facit faluté. Nun«nbsp;quam autem fucci mei participes erius nifi per fîdcm.Cap,6,fupra eadcm dieftnbsp;ijfdem uerbis, Qui de illo pane manducauerit amp;:c,Nam fide manemus inillo,nbsp;fie ipfe per fpiritum fuum operatur in nobis charitatis opcra.Quid eft mancrcîTnbsp;Adferre multum frudus, no fua natura,fed ut accipit àChrifto cffîcaciam pernbsp;fpiritum fandum, ita erit fertilis ÔC frugifer. Hic quoeç manifefteapparet,nisinbsp;hil nos pofte noftris uiribus,nifi gratia diuinitus fubminiftretur, connacosnbsp;qui nimium tribuunt arbitrio humano. Quid habes quod non accepifti ç' imonbsp;ne cogitare potes fände uel pie,uel exordiri, uel progredi, uel perfeuerare.Oanbsp;porter initium medium ÔC finem deo tribuerc,quicquid bonum uclfandû,hocnbsp;omnino huic fond accepta referenda eft,Pcccamus autê non nifî noftra culpa.

Ego fum uitis, uos palmites : qui manet in me, amp; ego in eo:hicfert frudum multum,quia fine me nihil poteftis facere,

Nec Mofes nec ullus prophetarum uitis eft,fed ego fum unica uitis ilia,cul inhæreat oportet quifquis frudum falutis uolet proferre, Huius uitis uos eftisnbsp;paimitcsjcui gratis eftis infiti,gratis purgati,fed unde ucftra culpa pofîîris exdnbsp;dere. Quare uobis hoccurandum, utmihiperpctuoiungamini,EtenimquiCinbsp;quis manet mihi coniundus,me fibi uiciffîm coniundû habens, meo^ uiuensnbsp;fpirituUiic afpirante pâtre copiofum frudum profert,fibi falutem aeternam luanbsp;crifaciensjôe deojcuius gratta fiunt omnia,gloriam apud homines concilians,nbsp;Ec

IH lOANNEM, CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18^

Etilltus gloria mea cft gloria, per quem largin'placuit quicquÏdlargitur homi nibus adfalutem acternam confequendam« Hocigitur mementote,quod abfc^nbsp;meiu'hil boni poteftis facere. Generalis fententia eft, qui non rarus feripturænbsp;eft mos,ut fententiam fubiungat,quac multis locis congruat, tarnen in propofinbsp;ta materia maxime. Ex noftris uiribus nihil poflumusjmaxime in Euangeliconbsp;profedujó^ nifî infîti Chrifto fuerimus, nihil plane elRciemus.Quó fi refpexe^nbsp;rirnus nos, qui uerbi domini difpenfatores fumus,utiqj memores ofRcij noftrinbsp;erimus.Si non unicus fcopus nofter Chriftus eft, ÔCü non ipfe poflîdet pecftoianbsp;noftra,fruftra laborabimus. Si addicfti hifce terrenis rebus uel uanam gloriamnbsp;fedabimur, non admodum ftudiofi erimus quomodo frudum multum afFera=nbsp;mus,fed frigide de rebus Chrifti loquemur. Et Chriftum hue fpedare fequen=nbsp;tia conuincent.

Si quis in me non manfcrit,mittetur foras Geut palmes,et arefcet,5i colligent eum,amp;^ in ignem mittent,amp;^ ardeu

Qiiod fi quis palmes fuo uitio fefe à me ftirpe rcuulferit, is non fois nullum, ædetfruÂum, fedquemadmodum palmes inutilis falce amputatus exarefeir,nbsp;•nox^ collcdus cum reliquis farmentis exfedis in ignem conîjcitur utarde»nbsp;ita deftitutus fucco fpiritu^ meo emoritur iuxta mentem, eriamfî uiuat iu»nbsp;Xta corpus. Et poft hanc uitam fepar^tus irrecuperabiliter à uite, conijcitur innbsp;•gnem æternum,fempcr arfurus ad fuum fupplicium,qui nolueritin uiteperanbsp;wanere frudus æditurus felicitatis æternee, Multo grauiftîmS eft etjci c regnonbsp;deiquàm èprincipatualiquo, SCproijciinæternS ignem,flagrarc^perpetuo:nbsp;hancç pœnam minatur,nifi quis in ipfo manferit, Perfîdorum hominum nonnbsp;cfit alius frudusquam ut gloria dei innotefeat, Itac^ primo minatur non ma«nbsp;’'cntibus in ipfo,fecundo nunc allicit promiffîonibus pracmiorum.

Si manferitis in me, 8^ uerba mea in uobis manferint, quodcuncp üolüçfitis petetis,amp; fiet uobis,

Manebitis in me fi fermones mei manferint in uobis, fi quæ creditis tenues *^*ds,fiquæ tenetis fadis exequamini. Hoc fi feceritis non eft quod ullas homi=nbsp;num procellas metuatis,Slt;fi nondumadeo corporc,tamêaudietuos pater,auanbsp;diâ 8C ipfe,fi quid uolueritis petatis, amp; quicquid petieritis impetrabitis,Quemnbsp;^^niodum autem ex uobis non habetis unde poifitis afdere frudum,ita non denbsp;nctis benefadorum gloriam uobis arrogare. Omnia ifta comendant nobis pernbsp;*^«erantiam,quod fi taies futuri fumus, 66 in ueritate Chriftum fequimur,pronbsp;*”ittit ipfe omnes preces exaudiendas:quia non nifi optima petut boni, SC quænbsp;dubitant placcredeo, ÔCquæ fpedant ad gloriam dei. Terrena non nifinbsp;cumeonditionepetunt, SC femper fuam uoluntatem diuinæfubrjciunt.Sumanbsp;“'a frlicitas,quando uoluntas noftr a confentit cum uoluntate diuina,

Inhocdarificatus cftpater meus, utlrudum plurimum afFeratis, amp; B ^«îdamini mei difeipuli,

-. Quemadmodum ego non quæfîui gloriam meam, fed patris unde profîcia fritur quicquid fum aut polfumtita SC uos omnem benefadorum et gratiam etnbsp;ploriam ad patrême^ refertis. Per hoc apud homines illuftratur gloria patris,nbsp;fi uos uiderint quàm plurimum Euangelici frudus adferre, Quicquid enim exnbsp;nobis mihi accedet gloriæ, id redundabit in gloriam patris, cui laudem parietnbsp;’pud homines,fi uiderint uos difcipulos germanes elfe filios,nô quod nos haanbsp;“Camus opus humana gloria, fed quod fie expédiât humani generis faluti,quanbsp;Qq a

-f84. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEN T AR IV M' ' •

fin'tnus.Chantatis eft no ambirionis, q, pater ftc fliuftf an’ cupft apud homcaesl

Stcut dilexit me pater, 8^ ego dilexi uos. Manete in diledionemea« Si præcepta mea feruaueritis, mancbiti’s in diledione mea, ficut egonbsp;præcepta patris mei feruaui,amp; maneo in eius diledione.

Quemadmodiim dilexit me ftirpem pater, itidem QC ego dilexi uos palmfa tes meos.Hoc tarn ingens bonum gratuite donatum magna folicitudinc fcruanbsp;te,nc ueftra negligentia uobis pereatNon peribit autcm,fi quemadmodiim e»nbsp;go ufiç ad mortem perftiti in charitate patris, femper illius gloriæ ftudens, itanbsp;uos,ft perfeueraueritis in charitate mca.Perfeuerabitis au£em,fi præcepta nonnbsp;pharifæorum,nonphilofophorum,nonhominum quorumcun£ip,fed mea fer»nbsp;uaueritis, neep uos ab illis ulla mundi res feu blanda feu formidabilis potent dinbsp;ftrahcrc, quemadmodum ego conftanter ad morte iifqj feruo iufla patris mei,nbsp;non reccdens ab illius charitate,fed fadis ipfis declarans mé illius erga me chanbsp;ritati charitate mutua refpondere, Vtigitur patri gloriofum eft talem habereflnbsp;lium germanu ac fefe dignum, ita gloriofum erit unicuiqi ueftru quod uos ha»nbsp;beamdifcipulos obferuantes fermones meos amp; operum îèdatores»

Hæc loquutus fum uobis, ut gaudium meu in uobis fit,amp; gaudium ueftrum impkatun

Hæc tametfi molcftiam habent admixtam, tarnen ideo uerbis uobis tocut* co,ut quemadmodum ego non quæfiui gaudium huius mundi,fed in hoc gaunbsp;deo,quod obfequens iuffis paternis diligor à patretita uos non petatis folad’g*.nbsp;à mundo,fed meo gaudio gaudeatis,fi quando meis ueftigijs ingredientes am*nbsp;gemini, idc^ gaudium maneat in uobis, femper augefeens in mains melius«^,nbsp;donee impleatur in perpetuam immortalisuitæfelicitatem« Erit uobis medqsnbsp;in malis magno folatio mutua charitas. Sic Chriftus omibus modis oftendit $nbsp;tenero affedu fuos diligat* Quid mirS eft, ft adeo de falute ueftra gaudeat,quinbsp;etiam pro uobis paflus eftî*

Hoc eft præceptum meum, Vt diligatis inuiccm,ftcut dilexi uos,

Pharifæorum uaria funt præcepta, multa funt amp; Mofi,unum hoeeßpr^fc ptum propric meum, quod omnia compleditur quæ doceo,quod omnia congt;nbsp;dulcabitquæ inciderint triftia, ut ea charitate uos mutuo compledamini, quanbsp;ego uos fum amplexus* Repetitfæpe mandatum fuum, ne quis difcipulorumnbsp;diceretjQuod eft mandata tuum,etin quo tibi parebimust'fiabes, nonpoffuanbsp;mus tc fequi, ardua funt quæ à nobis exigis* Ideo folam fidem cum diledionenbsp;iniungit, Dilige proximum tuum propter Chriftum, quos et ille dilexit,qui ianbsp;pfius funt quoqj propria membra. In hoc præcepto omnia alia recapitulantur.nbsp;Eft enim adimpletio legis charitas, quæ leges omnes interpretatur, fîé cum fianbsp;defcripturam uniuerfam.Quod charitas præfcribit amp; approbat,licitum eftôinbsp;bonum: quod contra eft, illicitum Ô6 prophanum.Sic,inquit,dilexi uos,prjornbsp;ego uos dilexi* Si falus proximi poftulat,etiam no dubitabitis periclitari: aliasnbsp;uirtutes Chrifti SiC dilec^'onem impoflibileeft allequi*

Maiorem hac diledionem nemo habet,quam ut animam fuaöï po* nat quis pro amicis fuis*

Amorcm meum non tantumdidis fed fadis etiam teftortnec enim uulgaa rem,fed eximium, ÔÔ quo maior elTe non poteft inter homines,inter quos nuLnbsp;ium maius eft indicia charitatis,quam ft quis uitam impendat pro amico : namnbsp;fua cuitj uita chariflima eft* Pecuniam aut operam qui impendant fortafli's re.

perientur

pcrtcntur permulti, qui uitam impendat amico rartrs eft. Ego plus præflo qui pro inimicis etiam uitam impendo modo fiant amici. Et interim amicos honoanbsp;ris gratia uoco J quosmeo iurcferuos appcllarepoffem, Huie tantæ charitatinbsp;addi nihil poteft,qua mortuus eß pro nobis Chriftus,cuius memoriale inflituanbsp;ta efl cœna dominica, non quod maior fitmanducatio carnis quam ipfius piQnbsp;Co pro nobis, quam apoftolus mandat annunciari per ccenam.Parû erit quicanbsp;quid boni fratribus facimus,fi comparemus ad ea quae Chriftus prior fecit.

Vos amid mei eftis,fi feceritis quæego prædpio uobis Jam non di cam uos feruos, quia fcruus nefdt quid fadat dominus eius. Vos autenbsp;dixi amicos,quia omnia quæcunqp audiui à patre meo, nota feci uobis«.

Vos ego non pro fer uis fed pro amicis habeo, fi quemadmodum ego uolês obtempero iuifis paternis,ita uos alacres ac lubentes peregeritis quæ praecipfonbsp;tiobis.Qui legis cultores funt merito ferui uocantur, quoniaex prçfcripus ua»nbsp;tijs pendent, ac metu potius quam ex animo quod præfcriptû eft faciunt. Vosnbsp;aiitemquos à legis feruitute uocaui ad libertatem Euangelicam, pofthac nonnbsp;appcllo fer uos,fed amicos, ut quos mihi non neceffîtas iungit,fed mutua chartnbsp;*as,Seruus enim nonintelligit auidfibi uelit dominus, tanrum nuodiuffus eftnbsp;quia metuunt magis quam amant. V os autem idcirco dixi amicos,quia feme!nbsp;onine confilium animi mei communicaui uobis, ut non fit opus fubinde nouisnbsp;ptæceptis hominum.Quicquid pater uos per me feire uoluit, hoc tanqua fidisnbsp;^’dcis impartif.Certa funt quae uos docufinec enim alia docui quam quæ audinbsp;patre meo.Mea præceptaillius præcepta funt,quæ feruantes illi quogp eri»nbsp;pro feruis amici.

Non uos me clegiftis, fed ego elegi uos,8lt;f pofiii uos ut eatis amp; fru:^ C ^üm afferatis,et frudus uefter maneat,ut quodcunc^ petieritis patremnbsp;nomine meo,det uobis.

Quo magis intelligatis quantus fit honos huius dignationis erga uos, non '’Os me ueftris offieijs prouocaftis ad amicitiam, ut debiti fit redamare, aut ubnbsp;^oueniftis adamicitia, uthumanitatisfitredamare,fedegocum eftis ferui Ica

Si alieni ab amicitia dei, uolens ultro elegi uos ab omnibus, nihil prome ritos : Qc in hoc delegi, ut mihi infiti per mutuam charitatem,quaerga me nonnbsp;quot;^eretis,nifi prior ipfe dilexiifem uos,femper in melius proficiatis.Quemadanbsp;’’’odutn palmes fucco uitis femperalitur,latius fefe propagine ipargês: ita uosnbsp;^iiocßperomnesorbisregiones copiofum Euangelij frudumproferatb,atc^nbsp;profitis altjs,ut frudus uefter uobis quo(^ maneat incolumis. V itis em uuLnbsp;S^ris alt)s frudum ædit,eum^mox periturum,ôi ideo palmites eius temporaanbsp;t’utn frudum ædunt,quoniam adhærent uiti perituræ. V os quoniam adhærenbsp;'’simmortaliftirpi,frudum adferetis nunquamperiturû, fed uos incolumemnbsp;Perfedurum in uitam æternam.Nec interim eft quod dicatis, Ingens eft labornbsp;^bire mundum,docerc genres, perpeti malor um odia : quid falarij, quid præanbsp;quid præmij nobis decerniturt' Valeant iftamundi præfidia, Hoc uobisnbsp;^’rrniuin præmiorurn ac præfidiorurn loco fit, quod quicquid petieritis à patrenbsp;’’'nomine meo,daturus eft uobis. Quid eft facilius^petere;' Quid eft autem

186 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commëntarivm

quod flic non poffïtlargiric' Qiiid eft porro quod flle mca caufa non ueh'tç'Nec funt dura iuffa mea,

Hæc mando uobi's,ut diligatis inuicem» Si mundus uos odit,fdtotc quia me priorem uobis odiohabuiu Si de mundo fuiffetis, mundusnbsp;quod fuum erat,diligeret, quia uero de mundo non cftis, fed ego eleginbsp;uos de mundo,propterea odit uos mundus»

Quid dulcius quam amare mutuum t’Qui tam funt imbccilles,quos no for tes reddat amor mutuus t'Quid tam trifte, quod non dulce reddat mutua charinbsp;tasï'Ne^ uos illud moueat, quod dum mecum habetis amicitia, dum inter uosnbsp;mutua charitate cohacrctis, cum mudo difli'dium SiC ftmultatem habebitis. Imonbsp;iftuc ipfum ueftros animos confolari debebit, quandoquidem hoc argutncntonbsp;cognofcetis uos effe uere meos difcipulos ÔC amicos, nimirum aliènes à inunanbsp;do,qui totus in malitia fitus eft, quum uos coelo deftinati fitis^Neuideaturio«nbsp;dignum uos in mudo perpeti, quod ego prior uobis fum perpeflus*Odit ÔCmenbsp;mundus,nonquodmerear, fed quod arguam ac prodam illius malefada,doanbsp;cens ca quæ non congruunt mundanis affedibus, Nouit ille fuæ fedionis hoanbsp;mines,eos^ compleditur ôf cuehit ut fimilis amat fîmilem,ôlt;: mala feabies aanbsp;mat commode fcalpentem* Infelices igitur, quibus hic mundus blandus eft SCnbsp;amicus» Nam hoc arguit eos aliénés effe ab amicitia dei quæ fola uere (dicesnbsp;reddiuQuod fi uos oderit mundus, agnofeite meum exemplum,amp;: uobis ipfîsnbsp;gratulamini, quod à mundi confortio fîtis alieni, fed adhæreatis contubermonbsp;meo^Nam hoc intelligetis ex odio mundi, quod mearum partium fîds,Etenitnnbsp;fi pcrtinerctis ad mundum, fi diligeretis ea quæ funt huius mundi, ß doceretisnbsp;ea quæ congruunt cupiditatibus mundanis, mundus agnofceretuos,acuelu3nbsp;ti fuos amarct:quoniam autem non ea fedamini quæ funt carnis,ftd quæ funtnbsp;fpiritus,non inhiatis bonis terrcnis,fed coeleftibus,ideo uos odit mundus,nonnbsp;quod odio digni fîtis, fed quod malo SC impie diflîmilcs* Antea cum crafîîs icanbsp;gis ceremonqs perfedam iuftitiam conftitueretis,quû rebus fluxis intenti nuLnbsp;lo coeleftium rcrum amore tenebamini, mundus uos amabat,fed pofteaquamnbsp;ego uos ab ifta fadione feuocaui ad Euangelicam ac cœleftem dodrinam, misnbsp;hi^ ueluti palmitcs infeui ftirpi, cœpit odifîe uos mundus,non ob aliud quàmnbsp;quod eftis mei, Atqui no alto nomine felices eritis,quàm quod mei eftis dC pronbsp;me aduerfa fponte toleratis,

Mementotefermonis mei,qucm ego dixiuobis:bJ5 eftièruusmjts ior domino fuo» Si me perfequuti funt, 8c uos perfequentur:fî fermernbsp;nem meum ièruauerunt,amp; ueftrum feruabunt»

Nolite mirari quod innocentia ucftra non tuebitur uos ab odio mundi,fflc mentote quod dixi uobis:Non eft potior ferui conditio quàm dominfînec meanbsp;me innocentia tueri potuit ab odio mundi, quæ maior eft ueftra,nec meam donbsp;drinam uerin funt aipernari, nec mets benefîctf s miteftere potuerunt,6^ à crunbsp;delibus cœptis reuocari, Quod aufî funt in me,qui dominus fum ac magifter,nbsp;multo magis a udebfît in uos» Si me tot infîdtjs perfequuti funt ufîp ad mortemnbsp;longe probrofîflîmam,fi tories conuittjs inceftîuerunt, SC uos difcipulos meesnbsp;perfequentur, imô me perfequentur in uobis» Si meis didis obtemperabunt,nbsp;obtemperabunt SC ueftris.Sed quemadmodum meam dodrinam non tulerSt,nbsp;ita nec ueftram ferent, quoniam eadem docebitis quæ ego doceo^Sic dum faftinbsp;diutn

\

IN lOANNEM, CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

diiim prædicatoribus nafdtur QC tædium dum nullum fruAum conlpidunt, quin ôiS perfonæ quocp ob uerbum contemnuntur, cogitandum ipfîs en't fimi.nbsp;le quo(Ç Chn'fto domino ÔC apoftolis contigifle. Set uus in hac re non crit felicianbsp;or ôibeatior domino fuo, fed potius conditio eadem^

Sed hæc omnia fadent uobis propter nomen meum, quia nefciunt cum qui mißt megt;

Quicquid contumeliarum in uos ingeflerint, id in me fadum arbitrabor, Quicquid enim horû faduri funtin uos,odio nominis mei faciêt,Mihimalcdianbsp;rent quû uobis maledixerint, me reijciêt quû uos reiecerint, me cçdêt quû uosnbsp;racdent,Quicquid enim in membra committitur,hoc ad capitis pertinet contirnbsp;*neliam,Et in me facerent i ft a, fi præfentem haberent.Nûc quoniam in me nonnbsp;poterunt,in uos fæuient. Porto quemadmodum omnis contumelia uobis ilhanbsp;ta ad me pertinet:ita quicquid aduerfum meum nomen committitur,ad partisnbsp;”ïei contumelia pertinet,quemfî uere nofcerent ut fibi nofce uidentur,nequaanbsp;^wam tantis probris afRcerent filium. Arrogant fibi pietatem in deum,2lt; in fianbsp;liiim funt imptj.Petunt falutem à deo,ôi^ filio moliuntur exitium Jadant fe fer»nbsp;^are dei præcepta, ÔC filq præcepta quæ tradit ex authoritate patris refpuunt»nbsp;‘^’^antlegis fcientiam,6C eum quem lex prædicat non agnofcStAdorant mitanbsp;trntem, amp; eum quem mißt infedantur. Nefciuntigitur deum,quem fe nofcenbsp;S^oriantur.Et tarnen hæc ignorantia non excufabitillos in die uindidæ. Nefcinbsp;^’^tquidem,fedideo nefciunt,quia nolueruntdifcere Jdeonolucrunt difcere,nbsp;Wamagis dilexerunt fuam gloriam quàmgloriam dei.

SinonueniflTem Siloquuiusfuiffemeis,peccatum non haberent: D autem excufati'onem non habent de peccato fuo. Qui me odit, ôinbsp;meum odit*

Quod pater fecit in ipforum falutem, hoc fibi fua pertinacia ucrterSt in cua æternæ damnationis. Etenim in hoc ueni,in hoc milTus fum,ut omnLnbsp;fi fieri poifet impartirem falutem æternam. Si non ueniffem ipfe, qui fumnbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;2c quo nemo maior mitti poterattfi non fuiifem eis loquutus omnia,quç

Poterantillos ad meliorem reuocare mentem : fi non feciflem ea quæ uel faxea î^tda poterat ad credendum impellere, leuius certe perirent, nimirum ab hocnbsp;’}rredulitatis crimine liber £, cuius acceffio magnam farcinam adder eoru exû

Nunc autem, cum nihil à me fit omiiTum quo feruari poterant, cum ipfj pttiuacibus odtjs pugnarint aduerfus eum qui falutem gratuitam offert, nonnbsp;.^oentq^Q purgent incredulitatem fuam. Si quis odio profequatur ignotum,nbsp;* habet inuifum quem nunqua uiderit,utcuncp uidetur ignofcendum. Me uLnbsp;^funtetaudierunt, uiderunt omnibus benefacientem,audieruntea quç deonbsp;’Spafuntloquentem,0C tarnen oderuntob ea ob quæ debueratamare. Portonbsp;i“‘fquis odit me, non poteft non odiffe pattern meum, è cuius authoritate loanbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquor, cuius uirtute facio quicquid facio.

bi opera non feciffem in eis, quæ nemo alius fecit,pcccatum non ha ^’’cntrnuc autem Si uiderunt,0C oderut amp;mcamp; patre meu. Sed ut imnbsp;quot;^^tfermoq in lege eoru fcriptus eft: Quia odio habuerut me gratis*.nbsp;Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbis folum illis loquutus fum, uerumetiam facftis, illi excæcatinec

L^biscredideruntnecfadis. Ethocipfum illis aggrauabit damnationis maa lenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obuia dei bonitate tarn pertinaciter funt abufi. Si non ædidiflem ina

filos miracula, quæ nemo prophetarum ante me prodidit, fiue magnitude

Q.q 4

l8g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

nem fpedret aliquis fine mulritudinem, ea^ omnia fto in terrorcm illoriim/ed in fubfidium afflidlorum,non tenerentiir hoc peccato longe grauiffimo,Nuncnbsp;ante 0^ audierunt SC uiderunt tanto^ magis oderunt, non tantum me qui Io«nbsp;quutus fum SC feci, fed SC pattern meum,qui per me loquutus eft,per me uirtunbsp;tern fuamexeruit,Mofennunquamuiderunt,et tarnen admirantur,prophetisnbsp;creduntquos nunquamaudierunt» Me,quem cominus confpexerunt, quernnbsp;audiuerc loquentê, quemexperti funttot modis beneficum,auerfantut,necnbsp;hoc contenu morte afficiunu Et interim prætexunt piëta tem in deum pattern,nbsp;quum qui uere pattern amet, non poffïtodiftè filium^Quanquam haec non acanbsp;cidunt for tuito,quandoquidem hoc quod ifti faciunt, Pfalmorû uaticinia quænbsp;tenent SC legunt futurum olim prædixerunt, uidelicet, ut pro benefadis quianbsp;bus debebatur gratia, maleuolentiam reponerent ï fic enim illic loquor per osnbsp;prophetae: Nongaudeantfuper mequi auerfantur inique,quioderuntmc^anbsp;tis«Tolerabileeft, fi quis prouocatus oderit aliquem : utcuncç poteft ignofci,flnbsp;quis ignotum oderit: caeterüquis ignofcatilli,qui SCnotum SC benemerenteninbsp;odio profequatur i

Cum autem uenerit paraclitus (quem ego mittam uobis à patre)fpi ritum ueritatis qui à pâtre procedii,ille teftimonium perhibebit de me:nbsp;ÔC uos teftimonium perhibebitis:quia ab initio mecum eftis,

Cum perfundusfuero omnibus quæmihi mandauitpater, iam^ uenerit confolator ine,quem fi'cutantepollicitus fum mittam uobis àpatreprofîcifceiinbsp;tem, qui eft fpiritus f^geftor ac dodor omnis ueritatis, ille declarabif omnianbsp;quæ dixerim, quæ geflerim,ex quibus liquebit SCmea bonitas SC ilIorumoblÜnbsp;natacaecitas, Ille docebit nihil in me fadum quod non ante prædidumfîtinlianbsp;bris ipforum quos legût SC non intelligunt, Vos quoq^ qui nunc eftis imbecilanbsp;les,tune confirmatiores mei fpiritus afflatu teftificabimini apud omnesdeme,nbsp;propterea quodordine uidiftis quægeflerim, audiftis quæ dixerim, Quemadanbsp;modum ego cer ta uobis retuli,nimirû ea quç uidi SC audiui apud patrê meum,nbsp;SC quæ uobis affatim fîdeliter^ propofui 8C propono, ita SC uobis fuggeret ipianbsp;ritus, nimirum SC ipfe proficifeens à patretita SC uos non dubiarum rerum fednbsp;omnibus fenfibus compertarum telles eritis, Erunt autem qui nec uobis haanbsp;bituri funt fîdem, fed non ob eos qui fuapte culpa pereunt, deferenda eft falusnbsp;aliorum.

CAP VT XVI.

I nbsp;nbsp;nbsp;loquutus fum uobis, ut non fcandalizemini. Abfcp lyna*

SI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facient uos.Sed uenithora, ut omnis qui interficit uos,

H arbitretur obfequiu fe præftare deo : ÔC hæcfacient uobis,quia non nouerunt patrem nec^ me.

N ullis periculis oportebat deterreri à profeflîone ueritatis Euâgelicæ, qua mundus quidem omnibus machinis oppugnabit, cæteriï oppimere nunquamnbsp;poterit,quæ deo authore nititur« Videtis quæ in me mundus moliatur ob pro*nbsp;fefltonem paternæ ueritatis: ad fîmilia perpetienda necefle eft utpræparerisa*nbsp;nimos ueftros,Hçcideo denuncto uobis euêtura,neputetis delicatam elfepronbsp;feffîonem Euangelicam, aut turn animo confternemini, quum ifia uobis præ*nbsp;ter expedationem acciderint. Minus enim offendunt mala quæ præuideris,nbsp;ad

ÏN iOÄNNEM. CAP. XVI.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189

ad quç obfîrman’s animum antequam incurrant.Non fallam iïos,nec in malis, quæ necefle eft Euangelq gracia pcrpeti,nec in præmîjs,quæ manentgnauiternbsp;fuo perfiin(flos muncre. Hoc primum occurret iiobis Euâgclij prædicationemnbsp;aufpicantibus. Qui rdigionis arcem tenere uident«r,qui legis cognition? pronbsp;fitentur, pontifices ôôdodorcs, magiftrinoftri, uosuelutimpios QC execrabi=nbsp;’es fubmonebuntèfynagogis fuisjquod apud iftos eft probrofiflî'mu.Mox nonnbsp;boc eruntcontenu, uenietur ad carceres SC flagra, denit^ res eo procéder, utnbsp;quifquis interfecerit nos, exiftimet fe uicftimam immolare deo gratiftîmam,nbsp;Ptætexent enim impietati fuse pietatis imaginem,ac ueræ pietatis dotftores imnbsp;pietatis reos peragcntu'ta fiet,ut non folum dura perpetiamini,uerumetiam utnbsp;‘•iiptj malefici^ perpetiamini, Sed ne uobis curæ fit quid mundus de uobis iuanbsp;•dieet,confoletur uos exemplum meum,recordantes quod ifta mccum,quod^nbsp;’’lea patris^ mei caufla patiamini, Noftra hæciniuria eft, noftrum erit ÔC uoanbsp;biscertantibus opem fuppeditare, ÔC uidoribus praemialargiri,8C illis obfîftcanbsp;•^^jde^ pertinacibus pœnam fumere ne uos quicquam de uindida cogitetis»nbsp;enim ifta committent in uos quod fures ft tis,aut maledici, aut alioqui talinbsp;bus digni malis, fed quia nondum ad plenum nouerunt necß me necg patremnbsp;J?^itn,Error admixtus fæuitiæ faciet,ut illorum etiam miferefcat, nec tam exinbsp;yiiuetis fupplicio perdendos quàm dodrina feruandos« Multos enim incitabicnbsp;JJï Uos religionis ftudium, magis errantes iudicio quàm alFedu^Hi refipifcent,nbsp;‘••tiulatcp per uos innotuerit pater meus orbi terrarum,ftmulatcß ueftra prædianbsp;^ätionecognouerint meam dodrinam 5C fpiritus fandi uim,

Sed hgc loquutus fum uobis,ut cum uenerit hora,eorum reminifca ’’’^nijquia ego dixi uobis»

Seio uos efle moeftos ob difcciTum meum, ftec erit addendus mœrori mce« f °’’gt;fed expediebat de his præmoneri Uos,ut quum inciderint uobis hæc mala,nbsp;‘ortitev 2C infra dis animis perferatis, dum uobis ueniet in mentem, quod hæcnbsp;®ninia prædixerim cuetura,quod exemplo mei,quod ab impqs,quod ab ignoanbsp;J’^ntibvis ueritatcm, quodmeapatriscp meicaufapatiamini. Necuos moueatnbsp;^oniinum de uobis iudiciû, contentos redi confcientiaiquin potius iuxta dosnbsp;*^*nain beatos uosipfos iudicate,quum pfequuti uos fuerint homines, quumnbsp;tnalum dixerint aduerfum uos,mentientes propter nomen meum. Eqcinbsp;ç fynagogiSjfed hoc ip fum arguer ueftra nomina fcripta effe in cœlo,nbsp;bîæcautem uobis ab initio non dixi, quia uobifcum eram.Et nuncnbsp;ad eu qui me mißt, amp; nemo ex uobis interrogat me; Quo uadisfnbsp;quiahæcloquutusfumuobis,triftitia impleuitcorueftrum» Sed Bnbsp;'§0 Ueritatem dico uobis,expedit uobis ut ego uadamtfi enim no abiesnbsp;’^^»Paraclitus non ueniet ad uos:fi autem abiero,mittam eum ad uos,

H^c omnia fcicbam uobis euentura, fed tarnen initio quum uos mihi iuna 5his de rebus filui,no ut fallerem uos,fed quia nondû erat tempus: nec einnbsp;?'î^hcuiuis tempori conueniunt. Corporis huius pratfentia pro tempore foanbsp;tiRibecilIitatemueftram. Nuncquoniâinftattempus, utfubducaràuobis,nbsp;POrtm'tnos palàmpræmoneriquid fitisperpeifuri, quopaulatim confuefcasnbsp;corporalis præfentiæ folatio carere, pofitocp affèdu humano fumatis fïrmianbsp;’nagis^ mafculum animi robur, nec fîtis fîmiles pueris, qui femper pendêtnbsp;»^‘Uurnatrum,exanimati,fîquandoconringat àconfpedu parentumauelli,nbsp;°^ui uos ladar e falfa fpe, nec tamê alieno tempore uolui confternare animos

190 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM EN TALI VH

ueftros,Datum eft quod oportuitimbedllitati uefiræ, egi^ pro tempore con« folatorem QCpatronum, inhortatorem uel mdtatorem. Nuncabeundum eft,nbsp;Ôl quum ueftra cauffa potiffimum abeam, utfubdudo corporis huius confpe-du proficiatis ad for tier a, tarnen hic fermo fie exanimauit uos,utnemo rogecnbsp;aut cogitet quo uadam, quum non oporteat uos difcruciari quod abca,fcd gaunbsp;dere potius quod abeam ad pattern unde profedus fum, iam non abfuturus anbsp;uobisjfed aliter uobifeumfuturus« Nelt;^ ueronefeiebam quidefletoptabiliusnbsp;ueftris affedibus, malebatis hac mea confuetudine perpetuo frui uerum egonbsp;malui uobis lo^iquaeconducuntquam quæiuuant,malui uos cognitaueri«nbsp;te ad tempus affici mœrore quam non proficere ad firmitatem uenturæ temp«nbsp;ftati parem futuram. Et idcirco palam quod euenturum nunc prardico uobis,nbsp;me rdidurum uos,amp;me fubdudo uos mulca paffuros*Quibus perferendis utnbsp;fitis idonei,expcdit uobis,ut interim fubducar ab oculis ueftris.Nifi enim fub*nbsp;moto carnis confpedu, SC carnali praefentia cœperitis effe fpirituales, fpin'tuanbsp;lis ille confolator,qui uos fortes redder SC inuidos,n5 ueniet ad uos«Siquidemnbsp;illi uos prçparauijille perficiet quod à nobis cœptum eft in uobis^Denitpper**nbsp;lum femper uobifeum futurus fum : SCpræfentius abfens adero quam nunc adnbsp;fum præfens,Non enim in hoc ueni,ut femper uobifeS agam in terris,fed ideonbsp;me deieci ad ueftraminfirmitatem, ut uos eueherêin cœlum,Sic uifum eft connbsp;filio paterno, difpenfads temporum uicibus paulatim uos SC gradibus quibnf-dam ad eaquaeperfcdafuntpromouere,Acquum eft autem,utanimosquot^nbsp;ucftros ad paternam difpenfationem accommodetis.Omnia uobis contingentnbsp;noftro beneficiOjfed ueßrum eft adniti,ut noftri beneficij fitis capaces.Etcniinnbsp;fi perpetuo manferitis in hocaffedu, inquo nunceftis, confolator illecodeftisnbsp;non ueniet ad uos,nimirum nondS capaces fui muneris.Quod fi abiero,uoslt;çnbsp;negleda corporali praefentia praeparaueritis animos ueftros fublimioribusdonbsp;£ibus,quas fpiritus ille uobis deferet, tum ueniet ille confolator à me miffusdnbsp;patre, nun^ uos relidurus, nec unquam uos deftituiturus, nec in uita nee innbsp;morte, nec erit inefficax.

Et cum uenerit, ille arguet mundum dc peccato, 8C de iußitia A iudkio:de peccato quidem,quia non crediderunt in me.

Non eft fpiritus illiusmeiaducntusinelRcax, plus cfficietpernosquamG» go nunc praefto,non quod nonfiteadem potentia,fed quod fic expédiât humanbsp;ni generis faluti,negottf partes in tempora partirûEgo arguimundum, illepicnbsp;nius SC euidentius idem elRciet, Sic enim cóuincetmundum,utnifirefipucritnbsp;credens euangelio,nullam fitprorfus excufationehabiturus.Nam utilli niincnbsp;noftrae carnis infirmitas pracbet offendiculum, ita nonnihil præbere uideatur,nbsp;quod pofli'tincredulitatipraetexere, VideruntIairum,uideruntefurientcmfiCnbsp;fitientem,uiderunt humilem SC contemptum,mox uidebunt afflidiï, capnim,nbsp;cæfum,SCmorientem deni^.Caeterum ubi perfedis omnibus quae ad carnis dinbsp;fpenfationem pertinent, uiderintreuixiflè,uiderintfublatû in ccelos,uiderintnbsp;miflb Ipiritu uos fubito fados intrépides mei nominis praccones, uirtutes adanbsp;mirandas emicare, ad nomen meum inuocatum exilire daemones,reftituiclaunbsp;dos,fanari aegrotos,reuiuifcere mortuos,denitp nihil non euenifle quod a' pro«nbsp;phetis eratpraedidû, nihil erit reliquû excufationis imptjs SC incredulis. Turnnbsp;enim mundus triplici nomine couincetur inexcufabiliter, Primum de pecca«nbsp;to,mox de iuftitia, deinde deiudicio^De peccato omnium maximOjquodç cænbsp;tera

IN lOANNEH. CAP. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19»

(cf a pcccata omnia compleditiir coarguetiir : quia quu uidcrint cofentire pro phctarum oracida cum euentis,cum confpexerint tot hominum milia profitcanbsp;rinomen meum,qiium uiderinteos quimihicredideriinr,accepto fpiriru fananbsp;doloqut iinguis ignotis, clarefceremiraculisjrelinquere fuperftitionem Tudainbsp;carumtradttionum, ampledipietatem Euangclicam, deteflari patriS cultuninbsp;fimulachror urn, fed uitæ pietate colere patrem cœleftem, pro nihilo ducere ternbsp;rcna commoda, totos ad cœleftia rapi,quid turn habebit mundus quod prætcsnbsp;xatobftinatç fuç incredulitatifSi nihil eritomüTum à pâtre qui mifît,nihil à menbsp;quimiiTus fum feruandis omnibus, nihil à fpiritu fando, quem utriij mÜTurinbsp;fumus,nihil à uobis,quibus ut organis fuis utetur ille cœleftis fpiritus, quid futnbsp;pcteft,niß ut omnes intclligant eos incredulitatis fuæperire uitioc' Qiium^nbsp;ptofpexerintprophanas genres per fimplicis aquæ tinduram, ac met nominisnbsp;infideprofeffîonem,ablLnàpriflinaeuitæpeccatis,etinnocentia donari,palàninbsp;ctitillosuolêtes acfciêtes in fuis manere fordibus,amp;f peccata peccatis addere,nbsp;de iuftitia ucro,quia ad patrem uado,amp; iam non uidebitis me;nbsp;Coarguetur ÔCdefalfo uindicata iuftitia. Nunc enim utcuncp prætexuntnbsp;obferuationemlegis àdeo traditç, iadantobferuatas maiorum conflitutioncs,nbsp;P’^stccxunt à raaioribus traditam religionem,ieiunia,fabbata,preces,eleemofynbsp;’’^SîCultus, id genus alia, quæfpecimen habent iuflitiæ; cæterum ubi uide«nbsp;fpiritus illius uim admirabilem noncontingere nifi his qui profeffî fuerintnbsp;’^omeameum,contingereetiamgentibus fine legalium obferuatione, quiddsnbsp;^entinterim, qui fibi iuftitiam ex talium obferuatione uindicantt^Frufti a glo»nbsp;•^^abunturapudhomines defalfaiuftitiaquieumreiecertint, perquem unumnbsp;^^tacontingitiuftitia. IditaeffetumpalàmeritmundOjquumfpiritusilledeanbsp;' ^brarit,rne non efle mortuum, quem in crucem fulFtxerant, quem fepelierât,nbsp;fed redifTe ad patrem unde ueneram,apud ilium uiuere, Sgt;C iam inuifibilem g€nbsp;‘^blatg ab oculis humanis maiora præftare per uos meo fpiritu afflatos, quaninbsp;P’’ælcns in terris præftiterim. His rebus fiet, ut illorum inluftitia coarguatur,nbsp;alibi fibi fpem iuftitie pofuerunt quàm in me,et dei iuftitia fiat illuftris,quçnbsp;ona fide præftiterit humano generi quod olim per prophetas fuos erat pollicinbsp;^its,id autem mox futurum eft.Profi'cifcor enim ad patrem per mortem,nequcnbsp;Uobifcû fum hoc uifibili corpore uerfaturus, ÔC tarnen fentietis me uiuuninbsp;potentem,nihil^ non præftantem eorum quæ fum pollicitus.

de iudicio autem,quia princeps hui'us mundi iam iudicatus eft* . Quin 2C de iudicio coarguetur mundus,quum paflîm hominibus à pecca^nbsp;p^^tiinnocentiamuitæ refipifcentibus, à craftîs Mofaicæ legis ccremonijs adnbsp;*^^angelicam pietatemfefe conferentibus,à dæmonum et fi'mulachrorum cuUnbsp;f^ïta ton's totius orbis nationibus fefe conuertentibus adcultum patrisfili)nbsp;pvitus fandi,palàm fiet principem huius mundi, qui hadenus per pcccatuninbsp;®^tcuit tyrannidem, iam fuis ipfius armis ui(ftum,eielt;ftum,condemnatum^

J ut qui mortem meam procurauerit, per quem peccata mundi tolluntur, P^^'quem conferturinnocentia, perquem donatur libertas Euangelica, pernbsp;quetn datur immortalitas ; turn apparebit fuiftè triumphum, quod uidebaturnbsp;’§nominia, fuifte uitftoriam, quod putabatur exitium. Quum enim daemoanbsp;pafTim eijcientur templis, quum ad fignum crucis cum profeffîone fi'dei innbsp;pie eitilabunt,quum ad nominis mei in fide confelïîonem amp; inuocattonem reanbsp;Cliquent diu poflefla corpora, nonne manifeftum er it principem illorum effè

condemnatumfNónnc confpicuum crit,8C unnicrfum illnis cultum ófi'dolox rumpraeftigia cumimpijs ritibus damnanda per Euangclicam ueritatcm,ünbsp;pfum^ fatanam huiïis mödi pn'ncipcm damnatum ac uidum ut quipofthacnbsp;talia fequi maluerint,ftipendia mortis çternç potius reportaturi fintquam pic»nbsp;tatem praeftituri, ÓC quam me( quem deus ueluti uidorem in regni fui confer«nbsp;tium fubuexerit omnibus, innocentiac ac uitae authorem) déférant.

Adhuc multa habeo uobis^dicere, fed non poteflis portare modo« Cum autem ueneritillefpiritus uentatis,docebituos omnê ueritatem:nbsp;non enim loquetur à femetipfo, fed quaecunc^ audiet loquetur,amp; quænbsp;uentura funt annundabit uobis.

SuntÔCaliamultaquae uobis potcram dicere,fcdnon eft huius temporis ea promcre, nec uos adhuc capaces eftis ob imbecillitatc,ncc adhuc paradantnbsp;huius meç legationis fundionem.Ea Ipiritui uenturo referuo.llle ubi ucncri^nbsp;reperietplenioris fcientiaccapaciores,nimirum perada mortis, refurredionisnbsp;fiC afeenfionis meat difpêfauone.Non eritfpiritus uanus authumanus,fed fpt»nbsp;ritus crit meus, hoc eft ueritatis, is uos docebit omnem ueritatcm,cuius nuncnbsp;ad plenum capaces non eftis.Loquetur dC file uobis,fed tacitis amp; arcanis flati*nbsp;bus. Non aère moto feriet aures corporis, fed occulta ui mouebit intima men*nbsp;tium.Nec loquetur incerta,fed quemadmodum ego nihil loquutusfum,quodnbsp;non audierim apud patrem meum, ita ille nihil fuggeret nifi quod acceperit anbsp;patre ÔC à me. Nec folum aperietuobis omnem ueritatem derebus praeterins,nbsp;tier umetiam quotics res poftulabit,quac poft futura funt prxdicet uobis ante$nbsp;eucniant:eft enim non folum omnipotensjfed etiam omnifeius.

nie me clarifîcabit,qiua de meo acdpiet,amp; annundabituobis*Onte nia quæcunc^ habet pater,mea funuPropterea dixi,Quia de meo acd#nbsp;piet,amp; annundabit uobis*

Ille per uos illuftrabit gloriam nominis mei, quemadmodum ego per mor« tern QC refurredionem mcam illuftrabo gloriam patris. Nam quemadmodumnbsp;in gloriam patris proficit quicquid à megeritur,a quo fum aquo accepi cmnbsp;nia,ifa in meam gloriam proficiet quicquid fpiritus ille per uos gclTericnihil e«nbsp;nim uobis fuggeret diuerfum ab his quæ ego accepta a patre tradidi uobis.O*nbsp;mnesdodrinæ quæ à gloria dci Ô^Chrifti abducunt, certum quod non fint ânbsp;fpiritu fando : qui Chriftum proprie glorifîcat,futura dieet, fed omnia ceffuranbsp;funt in gloriam meam,tantum abeft,ut diuerfum dicat à patre SC filio.De meonbsp;autem accipiet, de ilia plenitudine quæinmeeft,ut’in capitedeilla uobis di*nbsp;ftribuam.Quæ enim cognoui apud patrem,illa uobis per fpiritum rcuelabun*nbsp;tur,quæ nunc utcarnales intelligere non poteftis.Nihilintcr nos,hoc eft internbsp;diuinas perfonas in unica deitate,non eft commune omnium quod non eft in*nbsp;eommunicabile. A patre profi'cifcunturomnia,ied nihil eft illius quod idênonnbsp;fit meum. Nec quic^ eft patris aut meum,quod fpiritui non fit commune. Pernbsp;ilium igitur ego uobis loquar, quemadmodum per me loquutus eftpater.Quinbsp;mihi credit, credit patruqui fpiritui crcdit,crcdet utri^ noftrum.

Modicum iam non uidebitis me, itcrum modicum uidebi* tisme,quia uado ad patrem. Dixerut ergo cxdifcipulis eius adinuicem:nbsp;Quid eft hoc quod dicit nobis. Modicum amp; no uidebitis me,et iterumnbsp;modicum amp; uidebitis me,et quia uado ad patremfDicebat ergo.’Quid

IN I O ANN EM. CAP, XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^$

cß hoc quod nobis dicitjModicumCnefdmus quid loquitur»

Hifce tot rebus confirmati fortem animumfumiteaduerrumtempeßatem imminentem, QC in rebus afflidis feruate uos fequundioribus quae fequentur,nbsp;Breue tempus eft quod orbabimini confpedu meo, quo nunc fruimini. Poftnbsp;cxiguutn enim tempon's fpacium rurfus reddar oculis ucftn's, utpaulatim afanbsp;ftiefcatis carere corporis huius confpedu,qui uobis inutilis eft,Nam ad patrênbsp;, maiora uobis largiturus quam corporalem pracfenn'am, ubiuobis conanbsp;ipicuus efle defiero, Tantus autêmœror occuparat id temporis difcipulorumnbsp;animos,ut tones iterata nec intelliger êt nec meminiflent, Qu5 enim dominusnbsp;ks indicaret his uerbis non admodum obfcurc fe per mortem ac fepulturamnbsp;abfuturum à confpedu fuorum,fed rurfus poft triduum eodem quidem corponbsp;iam immortali uidendum efle fuis, ut aliquot dies confirmatis diicipylonbsp;f urn animis fefe reciperet in cœlum,ut fublato confpedu corporis, quod illosnbsp;non patiebatur eife fpirituales,promererêtur fpiritS ilium cœleftê, qui animasnbsp;niuificat folidat dC ad facrofanda opera perfîciêda reddit inftrudum : nec poftnbsp;®^pedarent corporalem domini prçfentiam,nift quum fupremo die fefe femelnbsp;^ßendetomibus totiusorbis nationibus,iudicaturus uiuos ÔC mortuos. Turnnbsp;Rnod didum erat non intelligentes difcipuli mulTitat inter fele : Quid fibi uultnbsp;fermo, Breue tempus eft quod me non uidebitis, 8C rurfum breue tempusnbsp;S*^nquod me uidebitis,quoniam uado ad patremfQuomodo uidebimus qui /ènbsp;nbdiicit ad pattern f aut quid fibi uult hoc breue tempus,quo fui nobis uiden«nbsp;Ïj^opiam adimet : rurfum aliud breue, quo fui nobis uidendi copiam facie£lt;nbsp;'^bfcurus^inqufmit,efthic fermo,necintelligimus quid loquatunnbsp;p. Cognouit autcm lefus quia nokbant cum interrogare, dixit cis:nbsp;9^hoc quæritis inter uos quia dixi : Modicum non uidebitis me,8d

i^’sS^flebitis uos, mundus autem gaudebit,uos autem contriflabimi triftitia ueftra uerteturin gaudium»

Clominus intelligens quod haberent in animo percontari fe quid fibi uelkt jnbsp;nbsp;nbsp;dixiiTet, præuenit illorum interrogationê,ut quemadmodû folct,oftcndc

j^^nbi notas efle quamuis arcanas hominum cogitationes, Rurfum hoc cona ii p^’kquit,animos ueftros,quoddixerim:Äd breuetempus fubducenduminbsp;^'^bis mei confpedum,rurfus ad breue tempus reddendum uobis meiconfpenbsp;quod perpetuo non expediat apud uos mancrc, quemadmodum nuncnbsp;magis in rem ueftram eft, ut abea ad patrê, Quod dixi uerüTimumnbsp;’’nftat tempus,quum uos ob ademptam hac noftram confuetudinem ludu,nbsp;^^fore,lachrymis conficiemini,defpondcntes animum,uelut omni pratfidionbsp;I ^^tuti.Contra mundus uelutui(ftorgaudebit,exultabit, fed breui commutanbsp;‘•itiirrefym uices,Nam mundigaudium uerteturin mœrorê,ô^ ueftermoe:nbsp;Ç ƒ uertetur in gaudium, Vt enim mea mors uos difcruciabit,ö^ ludajos afiîcianbsp;»quot;efurredio uos alBcietgaudio, contra autem conturbabit ludacanbsp;•Quare breue iftum mœrorem for titer tolerate fpe mox iequuturigaudij,nbsp;Muller cum parit,triftitiam habet,quia uenit hora eius ; cum autem ßnbsp;^^Pcrerit puerum, iam non meminit prefluræ propter gaudium, quianbsp;l^’tus eft homo in mundum. Et uos igitur, nunc quidem triftitiam ha«nbsp;^^hs:iterum autem uidebo uos, amp; gaudebit cor ueftrum, amp; gaudiumnbsp;^hrum nemo toilet à uobis»

Rr

194 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR IVM

Quemadmodum grauida muh'er grauitcr difcrunatur, m'tcns ad partum, ÇOS dolores magno tolérât animo, quod fciatnon fore diuturnos,06 ex eo moxnbsp;confequuturam ex acdita prole uoiuptate : nam fimulatcç pepererit quod paranbsp;turiebat, tanta eft uoluptas, quod mater fit fada nouac prolis, ut non memineanbsp;rit doloris,quern in nixu pcrpefta eft, imo gaudet longam lætitiam emptam fianbsp;bi dolore breui : itidem uos quocp hoc exiguo tempore quod inftat, uehemenanbsp;ter animo diicruciabimini, ÔC iam nunc dolorc magno tenemini, fed poft diesnbsp;paucLilos ubi uidor me uobis exhibuerorediuiuS, magno gaudio perfundcanbsp;tur cor ueftrS,quod quern mortuumluxiftis,uideatis irnmortalitate donatum«.nbsp;Ludus erit breuis, fed gaudiû perennc,Mors cm tranfit,manetimmortalitas»nbsp;Fnbsp;nbsp;nbsp;Et in illo die me non interrogabitis quicquâ, Ameii amen dico uo«

bis, fi quid petieritis pattern in nomine meo, dabit uobis» Vfqp modo non peciftis quicquam in nomine meo»Petite amp; acdpietis,utgaudiungt;nbsp;ueftrum fît plenum»

N une multa funt de quibus animus geftit interrogarc mc*Tum adeo faus» fatftum crit animis QC oculis ueftris, ut nihil amplius exiftimetisinterrogandff»nbsp;(ngensenimgaudiSexcutietomnemanimi moleftiam,nelt;j quic^ practcrcanbsp;nota ueftra requirent, ubi plus uidebitis exhibits quam lperaueritis,aut opta«nbsp;re fitis aufi.Et tarnen pofteaquam fucro fublatus à uobis in cœlum,nihil eft uonbsp;bis defuturum» Quid enim ncilius quam petere à patret’Quicquid autem ab ifnbsp;Io petieritis in nomine meo,dabitur uobis.Quid opus uobis eftalijs præfidijsenbsp;Pater unus poteft omnia, ÔC ille meis amicis ac meo nomine petettbus nihil eftnbsp;negaturus.Hadenus obftitit uobis praefentia corporis,quo minus peticrids aanbsp;liquid ab illo dignum meo nominc.Nondum enim toti pendetis à praefidtjs coenbsp;leftibusjfed ab hoc corpore uelut humano pendetis affedu,Pofthac petite fubanbsp;latis in coelum animis, ubi feitote, me praefentem fore patronum, Sgt;C quicquidnbsp;poftulaueritis, impetrabitis, utiam gaudium ueftrum,quod pofthunc,inquonbsp;nunc eftis, moerorem, ex reddtto uobis mei confpet^u continget, fierplenumnbsp;atc^ perpetuum» Non enim erunt tunc uices mœroris ÔC gau^, ex fublata amp;nbsp;reddita met copia iuxta corporis infîrmitatê, fed freti femper uobis parato cœ,nbsp;left/præfîdio,fcmper præfentem habentes confolatorem,amp;: confukorcm fpirû.nbsp;tum,iugi confeientiæ gaudio fr uemini, in lattis pariter QC triftibus dco grattasnbsp;agentes»

Hæc in proucrbfjs loquutus fum uobis» Venit bora cum iam non in proucrbqs loquar uobis, fed palam de patre meo annudabo uobis»nbsp;In illo die in nomine meo petetis»

Hæc interim obfeurius ac ucIut per çnigma loquutus fum uobis, nondum quid dicam ad plenum intelligentibus» Sic enim obfequendum eratimbecillijinbsp;tan' ueftrac, ut uos quoep difeatis aliorum imbecillitati gererc morcm.Sed uenûnbsp;et tempus,quum hoc corpore mortali fublato, uobis iam firmioribus, ac mœ-rorepofito magis attentis, loquar de patre meo palam, SC abftp parabolafuinMnbsp;iioIucris»Nunc enim uobis quod palam etiam dicitur, ob animum imbecillemnbsp;06 curis occupatum ueluti parabola eft» Tandem SC per Ipiritum meum certonbsp;renunciabo uobis,quid uelit pater meus.Non enim decet uos ignaros elfe uognbsp;luntatis paternæ»T urn quidê tacite loquar, fed certa loquar,fed aper ta loquar,nbsp;Qmodo uos petieritis»Sed turn hocquoep fuggeretlpiritus cœlcftis,quidpetcnnbsp;diimfit,autquoniodo petendum in nomine meo» Qiiodfifeceritis,etiamftnbsp;quid

IN lOÄNNEM. CAP. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19$

quid effet arduum ac difficile, tarnen pater, in gratiam meam pctCntibus non negaret.

Et nondico uobis quia ego rogabopatrem de uobis.Ipfe enim pasf ter amat uos^quia uos me amaftis,amp; credidiftis quia à deo cxiui.

Nunc non hoc dicoquafifiemeo interuentu fin's iinpetraturi, quemadmo ab homine principe nonnunquam impétrant homines patrocinio cuiufanbsp;plain qui grariofus fit apud principem, quod alioqui largiturus non effet, nifinbsp;hoc donaret eius grariæ,qui pofîulantis preces commendat.Imó pater,tametfinbsp;rogat amari per filium,per quem omnia uoluitlargiri mortalibus,tamen uolêsnbsp;aclubensalioqui uotis ueftris annuet,nonfolumobamorem quemhabeteranbsp;g3filium,uerumetiam quem habet erga uos. Non cnirn fic amat filium,ut uosnbsp;*^on amet, fed quofeunep amatfilius hos amat 66 pater, Amat igitur uos, nonnbsp;operum ueftrorü gratia,fed ob id, quia me mutuo diligitis, quia creditis quodnbsp;3b ipfo profedus fum,Nam hoc eft amare patrem,amare filium, amp; hoc eft erenbsp;lt;lerepatri, credere filio. Non creditautemqui negatilium apatre ueniffe,quinbsp;*'egatillum ex authoritate patris diccreacfacere omnia,

Exiui apatre amp; ueni in mundum: iterum relfnquo mundurn,amp; ua^ ^oadpatrem»

. Antequam uenirem in mundum, affumpto quod uidetis mortali corpore, cram apud patrem,fed ueftra caufa ueni in mundum,ut uos in ccelum euenbsp;quot;^m.Nuncrurfus obitis his quæ mandarat pater ueftra gratia, iuxta corpO:snbsp;prtefentiam relinquo mundum,06 ad patrem redeo.Quicquid autêhic gerinbsp;Jî^rautgereturjUeftrçfalutis caufa geritur ac geretur.Difcimus humanitatemnbsp;^brifti cum diuinitate glorifi'candam, ut eadem perfona,cuicp adiuntfta eft disnbsp;'^.'^bas,adoretur,poftquam Chriftus in coelos afeendit: ut habeamus fidem ponbsp;^‘7lt;nuni fundatam in duobus,ut Chriftu credamus ueniffein hunc mundum,nbsp;^^de quod deus exaltaueritillum.Qui igitur Chrifti humilitatem SC eius exanbsp;^bationem rede credidcrit,utiq’ de Chrifto rede fentiet, neceffeep eft ut confianbsp;j^tur uerum deum ÔC hominem Chriftum effe,refurrexiffe eum,6C paraftenonbsp;uitam aeternam credentibus ÔC amantibus ipfum,

Dicunt ei difdpuli eius:Ecce nunc palam loqueris, nbsp;prouerbium q

^bjluni dicis : nunc feimus quia fds omnia, Sc non opus eft tibi ut quis ^^ht€rroget:in hoc credimus quod à deo exifti»nbsp;r . hfis uerbis animatiores fadi difeipuli, nonnihil fibi placere cœpernt, quafinbsp;uiribiis fuftinere poffent imminentem domini fui morte, refpondent hûcnbsp;JI ’’’Odum : Ecce quod in pofterum te fadurum polliceris, hoc iam nunc præanbsp;^^^’Nuncenim abfep parabolarum inuolucro palam eloqueris quid fis faduanbsp;quicquam præterea rogemus. Nihil enim te fugit. Si ifiisnbsp;I. bs animi noftri mœrorem exemifti,ncc eritopus alijs fermonibus.Non duanbsp;^^«^usenim, quin quod inftat,fpegaudij futurifimus conftantibus animis lanbsp;. b‘Et in hoc deniqj uere credimus,quod à deo profedus fis, quodarcana-cornbsp;b’^uoftrorum penitus habes perfpeda,

J P^^Q’ondit eis lefustModo creditisÆcce uenit hora,8c iam uenit,ut

’ pergamini unufquifcp in propria,8C me folum relinquatis:0C tarnen c 0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pater mecum eft*

art nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominus lefus, cui mos eratacriter ubi(^ coercere, fi quid humanæ

®§3ntiæ,ambitionis, aut fîduciac fenfîffet in animis oboriri difcipulorfî fuo»

R.r X

t»

1^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENT A RIVM

rum, quo plané difcerent diffidcre fuis uin'bus, quitus nihil potcrant, fed totJ penderêt à præfidqs dci,patris,rctudit cam arrogantiam, quod quum nondumnbsp;intelligerentquid dixiflèf, quum nondum uere crederent, nondum erantpa*nbsp;res inftantibus procellis, tarnen fibi uendicarent quod erat precibus poftulananbsp;dum à pâtre,reipondit hune in modum:Quid ego audioc'Qiiod ego poft pollûnbsp;ceor iam fîrmioribus mea docfrina,amp;facri fpiritus afflaru fadis,hoc nunc uoanbsp;bis arrogatis ante tepus, quafî uirtutis humanæ præfidij s poffiris omnino quicnbsp;quam. Imo iam inftat tempus, quo dcclarabitis quàm ex uobisipfîs fîtis imbe»nbsp;cilles. Non enim non folum fortiter perferctis tempeftatem imminente,fed menbsp;deferto folo in manibus fatellitum, qui me rapient ad crucis fupplieium, aliusnbsp;aliófugietis,adeó metu perturbatis animis,utnon modomihi non fitis adhefunbsp;ri,fcd ne eonfortioquidem mutuo uobis inuicem auxilio fclatiotp futiiri, dumnbsp;fibi quifq^ timebit, ne alterius indicio prodatur, aut in periculû ueniat,quan$nbsp;mihi quidem ueftro praefidio non erit opus, Ab omnibus quidem amicis meisnbsp;deftituar,fed tarnen defolatus non cro,quia nun^ me deferet pater,

Hæc loquutusfum uobis, ut in me paeem habeatis.In mundo preamp; furam habebitis,fed confîdite,ego uicimundum*

Hæc ideo loquor uobis, ut ucftris diffifî uiribus in me conquiefcatis.Mun« dus magnis tumultibus coorietur in uos,quemadmodum nûcin me coorinir.nbsp;Sed raagno fîtis animo,memores quod ego uici mundfl, Ex me fumetis exefflanbsp;plum,à me fperabitis auxilium, Vineetis ÔC uos,fed per me, Vefirapte quidemnbsp;natura imbecillcs, fed meo fpiritu fortes 8C inuidi futuri, quum tempus Si rcsnbsp;poftulabit,In mundo quidem paeem habituri non eftis folidam, fed tantum innbsp;me gaudium Si felieitatem habebitis,Non uos moueant afiîidiones uarix,pcrnbsp;me poteritis uincerc,Iam prior mundum uicûmorte enim mea mortem fum ocnbsp;cifurus,infernS expugnaturus,Nulla in re poteft uobis fidelibus nocere mun»nbsp;dus,fedomnia funt uobis inbonum celTura, No eft in poteftate mundifîtum,nbsp;ut fîdeles affligct,nifî quantum deus permittit,Licet impugnet mödus, tarnennbsp;in utilitatemcedeteIedfis:ficut8Cmors Chrifti nobisceffîtadfalutem,Nonfûnbsp;mus ergo pufillo animo, fed bono,fcientes omnia ceiTura in noftramfalu^^*”*

CAP VT XVII.

nAec loquutus eft lefus, amp; fubleuatis oculis in cceIuni,dixit:Pa ter,uenit hora, darifica filium tuum, ut filius tuus darificet tc*nbsp;Huiufmodi fermonibus poftcaquam lefus partim cofolatus elfetnbsp;difeipulos fuos, partim erudiflet öi inftruxiflet aduerfus imminente malorumnbsp;procellam,quoniam admonuerat fi'duciam no effe collocandam in uiribus hu-manis, fed præfidio cœlefti, uoluit ôf ipfa re docere fi.ios,ut ingruentibus affl£«nbsp;dtionibus mundi, non alio fpedarent quàm ad patrem cozleftem, unde totosnbsp;oportet pendere,qui cupiuntdïc pares tolerandis perfequutionibus.f^'tur atnbsp;tollens oculos in codum, quo nimirum ipfo corporis habitu doceret,quo foretnbsp;intendendus animus, huncinmodum loquutus eft: Pater,nuncadeft tempusnbsp;mihi femper optatum, glorifica filium tuu apud homines morte 6ó refurreÂ'oanbsp;ne, ut uiciffîm filius tuus te glorifîeet apud uniuerfos mortales, ôi utertp per alnbsp;terum innotefcat.Sic enim expedit ad humanigeneris falutcm, ut mndus pernbsp;te cognofeat filium, ac uiciffîm per filium eognofcatpatrem,Totus in hocconnbsp;fpiraucratmundus, ut filium huncdeiabîjcerettanquammendacem Ôôigno.nbsp;tniiuofum. Orat igitur ut ipfe glorifi'cet, ÔC ut glorifîcatio fîlq cédât in gloriamnbsp;patris»

IN I O ANNE M. CAP. XVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197

pa tris, Nam ubi mundus agnouerit tantam charitatem in mi'ttcftdo filio, tunC pater per filium glorificabitur,

Sicut dedifti ei poteftaté omnis carnis, ut omne quod dedifti ei,det «is uitam æternam» Hæc eft au tem uita æterna, ut cognofcant tefolumnbsp;deum uerum,amp; quem mififti lefum Çhriftum.

Sic tibi iiifum eft pater utfilio traderes poteßatem uniuerfi generis mora *alium:nec in aliud hanc tradidifti poteftatem,nifi ut omnes fakn redderentur 'nbsp;à morte liberati uitam aflequerêtur æternam^Placuit enim tibi quicquid larnbsp;amp;ris hominibus per filium largiri, per cuius mortem donas omnibus,fi uelinr,nbsp;'’itam æternam.Porro uitææternæ fons eft,ut utrolt;^ alterum illuftrante per finbsp;dem cognofcant utruni^juidelicet te,qui folus uerus es deuSjUo folum ludçoanbsp;•¦umjfed omnium orbis nationum, unde proficifcitur quicquid eft ufpia boni,nbsp;cum quem pro falute generis humani miftfti inmundum lefum Chriftum,nbsp;que donas quicquid tua bonitas donare unit hominibus, ut utricß noftrumnbsp;habeant gratiam,tibi uero author! fummo omnium,mihi qui ex tua uoluntatenbsp;^nc?fionem hanc uolens ac lubens perago. Non enim poteft falutem cofequi,nbsp;^^i patrem honoret contempto filio, aut qui filium ueneretur negleóo pâtre,nbsp;^Hm utriufiç fiteadem gloria. Non hic Chriftus loqiMtur de hiftorica cognitioa

Chrifti uel patris,ut in ea cofîftat uita æterna. N am ÔC fatan nouit Chriftum ^lium dei,6^ multi hoc loquuntur,fed non ex corde, Slt; non tarnen funtparticinbsp;P^s uitæ huius. Sed de ea notitia loquitur,quæ trahit ad amandum deum,adœnbsp;Ponendumfiduciam in deum. Hæctalis cognitio tam hic quàm alibi beatos ranbsp;Ex haccognitionefides nafcitur per prædicationem uerbi diuini. Nomûnbsp;autem patris primum commendatur deus ipfe,non folum nomen peribnæ,nbsp;‘Cd ipfe deus pater omnium creaturarum. Vnde oratio quæ fiic fît,dirigitur adnbsp;*'^îamdiuinitatem,quæ eftuna, ÔC in tribus perfonis fulÆftit, amp; no tres diuininbsp;î?fes,nec tres dq,fed unus deus. Non fuffi'cit autem folum cognofcere deû,nianbsp;^^ü'am uiam qua peruenitur ad deum, cognofcas. Vnicus eft deus adquêrcanbsp;P*lt;^iendum nobis. Via autem eft Chriftuslefus, à pâtre deo milfuSjper quemnbsp;pater declarauitmifericordiam fuam.

,. Ego te clarifîcaui fuper terram,opus confummaui,quod dedifti miâ^ /quot;ïtftdâ.’amp;nuc clarifica me tu pater apiid temetipfum, claritate quamnbsp;prius quàm mundus fieret apud te,

. ^adenus ego miraculis 66 doCtrina mea nomen tuS illuftre reddidi in ter, ^’^jhadenus obtj quod mihi mandaras,promptus ac paratus ad id quod fuper,nbsp;^*kNon quæfîui gloriam meam, fed tuam,uerum deieci memetipfum ad fum,nbsp;J^^’^ignominiæhumilitatem, uttuinominisgloriam illuftrarem apudhomi,nbsp;r^^’Nam tua gloria nun^ in fe mutatur, nec eges gloria apud homines,fed il,nbsp;® °pus eft tua gloria, ut ipfis innotefcas.Et nunc mi pater,tu uiciflîm effîce,utnbsp;J ^’^dusintelligatmetotum receptum in earn gloriam, quam habebamapudnbsp;Pfius quàm hic orbis conderetur.Propter corporis imbecillitatem adhuchtinbsp;’*kcr de me fentiunt homines, de te uero magnifiée fentiunt.Tua gloria ficutnbsp;, ‘^fenecinitiumhabetnecfinem,itaneccrefcerenouitnéedecrefcere.Necnbsp;corporis aifumpti imbecillitas imminuit gloriam meam,quâ femper ha^nbsp;^’’^^*nper ex te natus, fed abs te conditus eft mundus per me,ut eflent qui conbsp;^olcerent,mirarentur etamarent potentiam,fapientiam,ac bonitatem tuam.

«ne rurfus eft tempus, ut quod conditum eft, tua bonitas reftituat per mci

Rr 5

198 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT ARIVM

Reßituetur autê,fî cognon't mundus quanta fît tua chatitas cf ga genus huma num,cuius feruandi gratta fîlium unicum in mortem tradideris,quanta potctlnbsp;tia, qui diaboli tyrannidê fregeris, quanta fapientia, qui tam mirabili confilionbsp;mundum abs te alienum ad te conuer teris Jada funt huius rei fundameta.Ex*nbsp;ponit nunc quid fît dar ificar e,

Manifeftaui nomen tuum hominibus quos dediftimihi de mûdo: B tui erantjS^ mihi eos dedifti,amp; fermonera tuum feruauerunt,

Glorificaredcum eftmanifcftare dei nomê hominibus. Venir Cbriftus, ut prædicaret gloriam patris fui,ut ex ipforum cordibus ipfum maximi facerent,nbsp;8C illius refpedu omnia négligèrent, Manifeftatum eft autem nomen dei,nonnbsp;Omni mundo,fed cis qui dati funt. V t intelligamus diuinâ præcedere praedeftinbsp;nationem. Nam ille ell ordo falutis, ut deus ante omnia præuideat quos fit fahnbsp;uaturus,hoscp dat Chrifto,à quo fint fpiritum falutis percepturi,EfFeci,inquit,nbsp;utnomentuuminnotueritijs, quos afflatu tuoexemptos àmundo mihitradi»nbsp;difîi,Nonenim poteranteximi huic mundo, non poterant inferi mihi,nifi tuanbsp;gratuita bonitasafflaflèt illorum animos, Tuierant quos condidifti,tui étantnbsp;quos huic negotio deftinaras, QC eos mihi docêdos ac formâdos tradidiftûN^^nbsp;inanis fuit in illis tua benignitas,ncc inanis fuit operamea.Credideruntdodrinbsp;nae meaî,qua eos docui, nec folum crediderunt,fed hueufe^ perftiterunt increnbsp;dulitate, obtempérantes meis fermonibus ? Nam hoc cognitum SC perfuafumnbsp;habent, quodludæi credere noluerunt, quod quicquid docui, quicquidg«^»nbsp;ex te authorc profedum eft, tua uirtute geftû eft, N ec enim aliud eis tradidinbsp;abs te iradendum acceperam,

Nunc cognoucrunt quia omnia quæ dedifti mihi, abs te funt: quia uerba quæ dediffi mihi, dedi eis, Etipfî acceperunt,ÔC cognoueruntuenbsp;re quia à te exiui,amp; crediderunt quia tu me mifîfti,

Sermonem igitur meum que pharifaei fpreuer unt, hi uelut â te profedum receperunt, cui credentes ucre cognouerunt quod abs te profedus fîm, abs tenbsp;rniftus ueni in hûc mundum, Hadenus profedum eft in eis,quod perfuafumnbsp;habent me Meflîam efîe,tot fæculis expedatum, quem tu ad falutem omniumnbsp;credentïum mifîfti in mundû, N une quoniam eos relinquo iuxfâ corporis connbsp;uidum,uiciflîm illos tuç bonitati comendo feruandos ne deficiant,fedfemp innbsp;melius proficiat, Sciunt cui debeant acceptû ferre fuam falutem, fciunt cuiusnbsp;præfîdijsnitidebeant, Extependent, Nonhictribuit falutem operumimplcanbsp;tioni,fed fîdei,quia fæpius teftati funt apoftoli in fuperioribus,credere fe Chrisnbsp;ftiim exiuiftè à patre,ïta autê conftitutû eft à dco,ut illi qui crediderint in deu,nbsp;habeâtur in numero eoru qui feripti funt in libro uitæ,uticp fi ucre crediderint:nbsp;no enim loquimur de uana fide 6C ftulta.Hucufij præmüTafunt illa,exquibusnbsp;dignitatem Chrifti cognofeimus. Deinde licebit intelligere quantum ualeat a-pud patrem,Opus fidelium eft feire quem miferit deus,nempe Chriftum,Omjinbsp;nés eledi dati funtfilio, filius nihil neglexit, Quis ergo dubitat Chrifti precesnbsp;non efle acceptiiïïmas pro ijs qui dati funt illif

Ego pro eis rogo, non pro mundo rogo, fed pro his quos dedifti mihi, quia tui funt. Et mea omnia tua funt,amp; tua mea funt,6c clarifica*nbsp;lus fum in eis.

Ego pro his rogo quos à mundo fubdudos tuos effe uoluifti,uttuabonitas quod cœpit in illis perpetuum ac propriü eife uclit.Pro mundo nunc no rogo,nbsp;qui

«

IN 10 A N NE H. CAP. XVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I99

mall's ciipiditatibus excaecatiis eft,pcrti’naci'tcr r cclamat dodrinç meæ/ibi ipfîfalutem gratis oblatam inuidens. Pro his rogo qiios miliiferuados tradidcsnbsp;ras,qm'a non funt huius mundi, fed tiii funt, amp; aduerfus diaboli malitiam nonnbsp;poffunteffe tuti,ni'fi tuo perpetuo praefidio,Tuos igi'tur tibi pater comendo,utnbsp;perpetuo tuos effe uelis,quemadmodû ego gpetuo tuns futn.Etideo mei funt,nbsp;quia tui funt, quod inter nos fit rerS omnium comunio, Qiiicquid ein meumnbsp;eft,idem âStufi eft: quicquid tuum eft,idem eftnbsp;nbsp;meum.Comune fibi medias

•oris Ôd del rcgnS effe ftgnificat. Nunc em per hominêChriftû fuper omnia ex altatum cunda reguntur QC inftaurantur, fed non nifi, quia hie homo à uerbonbsp;afliimptus eft, Sc idem Chriftus,hoc eft deus fimul SC homo eft,Quare,quianbsp;ftotnoChriftus regnat, cunCta^inftaurat, dei uirtus eft,Quanc^ uideatur hienbsp;peculiariter decledis loqui. Hi ita comunes funtpatri SC Chrifto, quod uthicnbsp;•'on affumat faluandos, nifi quos deus in hoc digit, ÔC quofeunep deus elegit,nbsp;eosfuç fidei concreditos Chriftus habèat ac faluos reddat,Quemadmodû autenbsp;•u mea dodrina glorificatus es apud homines,ita ego per horS fide glorificatusnbsp;ftiui qui mihi conftanter adhaefen'nt, pharifaeis ÔC fcribis obftinate reclamantianbsp;^us,Succèdent enim hi quodamodo in uices meas, ac me fublato de terris,noanbsp;•••cn utriufcß noftrum celebre reddent per uniuerfum orbem.

Et iam no fum in mudo,0C hi in mundo funt,8c ego ad te uenio.Pa fände, ferua eos in noie tuo qs dedifti mihi,ut fint unu ficut et nos-Pcregi praedicationis meæ munus, in quod ifti fuccedunt,iam^ no fum innbsp;*p3do,quern mox relinquo:cæter5 hi mei loco manent adhuc in mundo,fparanbsp;•uri per uniuerfas orbis nationes quod à me didicerut. Ego uero relidis illis adnbsp;Uenio totus, Ipfi erunt in mSdo,id eft inter hoftes aduerfarios fuos,qui ipfosnbsp;°uinibus modis perfequentur:opus igitur habent defenfione. Corpore abfututnbsp;ftim ab illis,unde neceffaria eft illis noftra defenfio,non fol3 ob dignitatemnbsp;’’’^^fed ob ipforumindigentiam illos tibi o pater comendo, ut tuos ferues. Panbsp;fancle,ferua eos in pracdicatione tui nominis, quos mihi docêdos tradidiftf,nbsp;'^•cadoceantquætumedocereuoluifti. Sic enimuere glorificabitur nomennbsp;*'°ftrum per illos, fi quemadmodum nos inter nos eadem uoluntate ficut natunbsp;^potentia confentientes,uter£p alterum glorificauimus;ita SChi nuf^ à nonbsp;'^diffentienteSjilluftrereddant nomen noftrum in toto terrarum orbe.Qincanbsp;9’^^enim illidocuerint,quicquid fecerint,quoniâintelligetur à nobis efle pronbsp;^ffSjad noftri nominis gloria referetur, Pater honorificauit Chriftu filiû fuû,nbsp;filius patrem:fic qui funt difeipuli Chrifti,honorificat deum patrê,paanbsp;ƒ• iftipartiendo diuinam gratiam uiciffim fuo modo glorificat. Non eft unitasnbsp;nos fideles praccife ÔC deum, qualis inter deS ÔC Chriftu,qui naturalis filianbsp;*^cieft,fed quanta ad fuppeditattonêgratiae,aliquo modo ÔC nos fumus un3nbsp;^unideo, cum nos illius gloria folû quaerimus,SC ipfe nobis adfit fuo præfidio.nbsp;-, CümefiTemcumeiSjegoferuabameosinnommetuo. Quosdedi*nbsp;’’’’•hijego cuftodiui,ÔCnemo exeis perqt,nifi filius perditionis,ut feri ppf..osgt;nbsp;P‘^’’aimpleatun

Ijß Qpamdiu cum illis cgi fccundum corporis confuetudincm,ctiam corpora '•s ofRcijs ftudui illos feruare,ueluti tuos SC abs te mihi concreditos,et hadenbsp;continu! eos infœderenoftro.Quotquotmihitradidifti,hos traditos bonanbsp;cuftodiui, neeçquifquam ex hoc côtubernio pertjtpræter unum,qui licetnbsp;fy ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen non erat,fed perditioni natus erat, quam ipfe fîbi

pte uitio uolcns accer fîuit.Nam à me nihil eft preterit«,quod ilium ad mea

4

loo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'CO‘M MEN TARIV5S

tem mcli'orê reuocare debucn't.Nec id qufdê fortuite obtigi't, fed hoc fore lani olim fcripturadiuinaprædixerat, ut amicus ÔCdomefticus conuidor pecunianbsp;redemptus proderetin mortem dominum ac magißrumfuum.Verö tuofaiùnbsp;do cofilio fit, ut huius quoeß pernities proficiat ad publicam falutem,dum pernbsp;hunc procura tur id fine quo falus non poterat contingere, dum^ paratur ex«nbsp;emplum, quod admoneatunumquen«^ ineoperfiftere quodcœpit, ne quodnbsp;gratuita del bonitate collatu eft ad confequendam aeternam falutê, ipfe fibi fuanbsp;culpa uertatin exitium «ternum4lt;^emadmodum aute in dominu ca^ut fan«nbsp;dor urn competit quicquid de afflidionibus fandoru fcriptum eft, imo in ipfonbsp;cópletur,ita confequens cft,ut non quadret tantû,fed QC impleatur in hofljbusnbsp;Chrifti quicquid ufpiam fcriptum eft de hoftibus fandorum«

C nbsp;nbsp;Nunc autem ad te uenio, amp; hæc loquor in mundo,ut habeantgau«

dium meum impletum in femetipfis*

V er urn ut hadenus hæc æterno tuo confilio perada funt,ficuti uoluifti ita perfundus hisquæ mandafti,relinquomundû,5C ad te uenio« Sed interim ahinbsp;turusjhæc loquor apud te, non quod dubite de uoluntate tua,fed ut hac orationbsp;ne confoler Ô6confirmem mcos,ut intelligant fe tibi fore curç,poftea$ mei cornbsp;poris fuerint orbati præfentia amp; conipedu,ponant^ mœrorê,quod intelligâtnbsp;me reuidurum,mox gaudeant ubi me confpexerint rediuiuum, demu ubi Ufanbsp;derintfublatum in cœlum QC acceperint fpiritum ilium coeleftem, tuifin’^’f acnbsp;mei uicarium,concipiant gaudium non temporarium quod è corporis redditinbsp;nafcatur afpedu, fed perpetuS ac pcrfedu,quod illis femper fuggeratfpin'fijsnbsp;nofter inhabitans eorum pedora,ut iam non aliunde pendeant quam à fiducianbsp;noftri,reda^ confeientia« Graues perfequutionum tempeftates exciwb’^*'^nbsp;los mundus,propterea quod mea dodrina non conuenit cum huius mundi cunbsp;piditatibus^Degaudiopleno in feipfis,nota,non illud fuerant habiturinifi pernbsp;fpiritum fandum:nifi enim quis fpiritu fando præditus fir,parum Içtabitur denbsp;profedu gloriæ Chrifti SCdeûMundani homines non ualdegaudentiitnuhosnbsp;uiderintfierifandiores,imôdolent potius« Difeipuli autem Chrifti tunc perfcnbsp;dum gaudium fortiti funt,quando Chriftus æqualis patri habitus cftAg^^quot;*nbsp;fi'eatus per mundum uniuerfum opera amp; morte ipforum.

Ego deefi CIS fermonem tuum, amp; mSdus cos odio habuit,quia non funt de mundojficut ÔC ego non fum de mundo«

Siquidem homines inhiant rebus terrenis Sgt;C caducis, ego doceocoeleftia, Hanc dodrinam abs te mihi traditam tvsdidi illis, quam aipernante mundo hinbsp;pauci amplexifunt^Et ob hoc mundus hos uelut fui defertores SC ad uos tranfnbsp;odio periequitur,non ob aliud nifi quod nobis adhærent, mundo renunnbsp;ciantes,Habet hic mundus fuas illecebras ad tempus blandiêtes,habet fua ter«nbsp;riculamentaminastp, quibusfortemetiamanimumirangit» His tueturfuamnbsp;fadionem, SC noftram impugnat« Aequum eft igitur acnoftræ benignitatis,nbsp;ut qui a m^undi partibus defeiuerut ad nos, fe^ totos nobis crediderunt, toti^nbsp;pendent a nobis, curç fint tibi,quo mSdus intelligat tutiores eire,qui fe noftrisnbsp;tradunt præfîdqs quam quinitutur auxilrjs mundi* Simplexillorumerga nosnbsp;fiducia meretur coeleftem fauorem, amp; odium in nos mundi,noftri caufa exor«nbsp;turn prouocatnoftrâergaillos beneuolentiam*Non enimideo funtinuifimö«nbsp;do quod fures fint,aut homicidç,aut raptores,aut impoftores, fed quod immunbsp;nes funtà uittjs huius mudi, ab ambitione,auaritia, liuore fraudulentia^pha«nbsp;rifaEorum,ab idololatria, à turpitudine,cætens^ wijs, quibus paflî'm laboratnbsp;mundus*

IN lOARNEH, • CAP. XVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi

mnndus.Dem'q; ideo odtt eos mundus,quod (prêta dodrina phanfa(ca,fprcta ftultafapientia miindi,fimplici creduKtate pareant meis decretis,quemadmo3nbsp;dum me quoc^ miindus odit,quod tüae uoluntati paruen'm^ NS me folum odttnbsp;tnundus, fed nomêquoqj meum ac memoriam odit,mea^ caufa profequeturnbsp;O-dio quicun«^ contemptis humanis dogmatis fequêtur fimplicê ac puram doanbsp;lt;!irinam Euangelicam, propterea quodlongedmentiantàcupiditaribus eoijt,nbsp;qui toris ftudqs ampleduntur eaquæfunthuius mundi.Scimiis Chriflum fra»nbsp;^cmnoftruminmundouerfatum,fednonparticeps peccatorum noftrorumnbsp;fuit. Verum alienus erat ab omni macula peccati, ira non ex mundo fuiffe inanbsp;^clligatur.

Non rogo ut tollas cos de mudo, fed ut férues eos à malo.De mun ^0 non funt,(îcut amp; ego non fum de mundo*

Nunc ego perfundus meo munere feiungor à mundi confortioîfic ein exa P^dit^Nolo auiem adhuc il los effe mihi comités,nondum eft tempus, ut et if ftinbsp;^ollantur è mundo,donee ôf ip(î perfundi fuerint (îbi delegâdo munere. Hocnbsp;^^tumrogo,ne uiuentes in mundo mundi uitqs containincntur,ôô â nobis denbsp;‘^ifeentes reuoluantur in mundi fadionê:id enim fine tuo præfi'dio uitare nonnbsp;P^terunt, totinfultibus impetiti.Mihi adhaerent,mei palmites funt,mea memanbsp;funt: ita fit, ut quemadmodum ego fum alienus à mundo,quoniam adhacanbsp;J^otibi, ita 2C hi(intàmundo alieni,quoniam adhærêtmihf Homines quidemnbsp;jHutSifpeccatores, fed non addidimoribus huius mundûfuntem fiitjno munnbsp;huius,fed dei,crucifixi mundo,ficut QC ego,hofpites,non ciues huius mûdûnbsp;Sandifica eos in ueritate. Sermo tuus ueritas eft*

, Qiiemadmodum ego me purum fçruaui ab inquinamentis mundi, ita tut ?^puros (êrua ab omni mundi contagio. Idfiet,fituopraefidioperfeueraueanbsp;ueritate, Mundi fapientiaplurimS habet falfîtatis admixtum, Mofaicanbsp;’’erum umbris eft inuoluta, fed tuus fermo que ego docui,pura ueritas eft,nbsp;habet fucos,non habet umbrarum fumos, Hanc ego ptirefyncere^ tradinbsp;l’^itiamno fît opus tot inter pretamentis, totconftitutionibus pharifaicis, totnbsp;j^horatis philofophorum fophifmatis : fola dodrina mea fîmplex QComnibusnbsp;“^iajfi modo accefferit credulitas,fufficit ad æternam fclicitatem,

. Sicut tu me mifîfti in mundum,ita amp; ego mifî eos in mundû.Etpro ^§0 fandifîco meipfum,ut fînt amp; ipfî fandifîcati in ueritate*

. Qiiemadmodum ego tuus,utfîcdicam, miifus QC apoftolusbonafîdegefîî ^*11 negotium,abs te mifliis in mundum,nulla ex parte corruptus ex mundinbsp;ƒ ^tagio,fed mundum potius ad meam attrahens puritatê,8C hos met uice mitnbsp;'’'tnund2,utquod à me accepcrunt,pure fyncere^ doceant,non ftudentesnbsp;gloriæue fuæ, fed uoluntati tuae, quo per horum teftimonium pluriminbsp;P5^ftahantur ad nos,6ôà mundo feparêtur,qui totus in uitijs eft.Huius rei granbsp;’^etiietipfum uidimâ immolo tibi, ut amp; hi purgati à peccaus puri perfeucanbsp;prædicatione ueritatis Euangelicæ.Non enim potell pure predicate donbsp;*^**1301 meam mundo,qui mundanis affedibus fuerit obnoxius,

I Ns pro eis autê rogo tantû, fed nbsp;pro eis qui credituri funtper ucr

. nbsp;nbsp;eorû in me,ut ornes unum fint, ficuttu pater in mc,amp;cgo in te,ô^

’Pfi in nobis unum fintîut mundus credat quia tu me mifîfti* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D

J Non pro his tantum rogo, qui pauci funt, fed pro omnibus qui per meam ‘‘^^nnamabhis pr£edicandam,modo renunciaturifunt,ÔC in mefîduciamo«

lol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENTA RIVM

miicm coMocaturi, Siccnimfiet,utquemadmodum tuis inhærcfts fermonibus abs te non diuenor,quemadmodum ht mets præceptts i'nhærentes,à me non dinbsp;uellenturjfed uelud palmttes muent in nobts, uelutt noftra membra noflro aninbsp;mabuntur fpiritun'ta SC cçteri,qut horum dîÆs t'nhçfen'nt,quæ ex me acceptanbsp;mundo tradenqmihi tnfîti per me ttbi iungantur, ut totum corpus fîbi conne«nbsp;xum cohæreatjte radtce,me ftirpe,fptntu fparfo per omnia membra,his Ô6 quinbsp;pernoscredtturifunt palmidbus peruntuerfum orbem longe late^ difFufîs,nbsp;Ego ni'htl poffum fine te, ht nihil poterunt fine me^Quod abs te accept hoc in ilnbsp;los transfundoper fpiritum nobis communem, ut quemadmodS tu uim tuantnbsp;exeris in me,ÔC ego tibtindiuulfus adhaereo: ita 8C nos uim nofiram exeramusnbsp;in his nobis indiuulfc adhacrentibus, ut mundus horum concordi dodrina,honbsp;rum miraculisjhor um caftis moribus commotus, credat me profedum abs te,nbsp;èC quicqutd per te geffî,rcdeat in. gloriam tui nominis,intelligat mundus amp; innbsp;his effe fpiritum noftrum, miraculis alijs^ uarîjs argumentis exerentcm uimnbsp;fuam, Parum effet, fi non tribueremus Chriftomaioremunitatemcum pâtrenbsp;quàm antmorum,qualis eft inter amicos^Sic enim deus dilexit Abraham amp;ifgt;nbsp;le redamauit4Sed imitas hæc eft naturæ diuinac cum pâtre, ôC eiufdem honorisnbsp;participatio,6C hæc omnia ante mundi initium cum apud deum effet deus,uernbsp;bumin fuo tempore incarnandum.Sed amp; eiufdem naturæ Chriftus nobifcumnbsp;eft, quia uerus homo, per quem Qi. nos diuinæ naturæ inferimur per gratiam.nbsp;Sic fumma bona nobis Chriftus tmpetrat,ut gloriæ fuæ fi'mus participes.Gauanbsp;dent apoftolt fuis priuilegîjs, QC faneftt alij maximo in loco exiftentes corâ Chrinbsp;fto^Omnes nos in domino fumus, nemo alterum defpictat,cumad unumenunbsp;nés corpus perttneamus*

Et ego clan'tatem quam tu dedifti mihi,dedt eis,ut ßntunumficut et nos unum fumus. Ego in eis Sd tu im me,ut fint confummati in unum,nbsp;Sgt;C cognoffat mundus quia tu me mifîfti, 6d dilexifti eos ficut amp; me dfi»nbsp;lexiftû

Qiicmadmodum gloriam quam mihi apud homines ædifa miracula pepe* f ere non mihi uendicaui,fed patri transfcrtpfi, quem authorem femper pmfeßnbsp;fus fuma'ta gloria quam ifti magnificis geftis fibi parabunt in pofte^,quoniamnbsp;fuo nomine nihil agent, fed omnia referent ad noftri nominis gloriam,mûdusnbsp;intelliget talem effe concordiam inter illos ôô me, qualis eft inter me SC te. Egonbsp;per fpiritum meum agam in illis, quemadmodû tu in me per naturæ unitatemnbsp;notitiam SC uirtutem ueritatem tuam exeruiftûita fîet utipfi quoo^ uelutuniusnbsp;corporis membra, uni adhærentia capiti,ÔC code uegetata fpiritu,mutua con*nbsp;cordia inter fefe cohæreant, ut undicp fit abfoluta per feda^ concordia in cœ»nbsp;lis SC in terris, Abrogat dodrinæ fîdem opinionum diffenfio,Si concordes do^nbsp;çebunt idem quod ego docui, fi uita refpondebit dodrinæ, nimir um mundusnbsp;intelliget non effe dodrinam humanam, fed profedam à me,quem tu in muiunbsp;dum mififti,Intelliget SC illos tibi charos effe,uolutati tuæ obtêperantes, quemnbsp;admodum ego tibicharus fum,nufquam defledens ab animo tuo, ConuineStnbsp;hæc omnia dida nos ualde diligi à deojid^ noftras cofeiêtias exhilarate debet,nbsp;Pater,quos dedifti mihi,uolo ut ubi fum ego et illi fint mecu,ut uidcnbsp;ant clan'tatem meâ qua dedifti mihi, quia dilexifti me ante conftitutio«nbsp;nem mundi«

Cupio utquemadmodum hi quos ex mundo fublatos ttadidifti mihi,utfua turt

IN lOANNEM. CAP. XVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj

tiiri fimtimitatores afflidfonum QC ctvicis meæ, ita fint SCglon'ae confortesnic quemadmodiim fpedatores fuerunt meæ humditatis, ac teftes erunt fuppfici)nbsp;mcijita fi'nt SCglon'æ fpedatores, quam mihi his mail's defundo datunis es,ticnbsp;etipfi difcant per afflidiones tendere ad æterna gaudia,per ignomi'niam ad I'mnbsp;inortalem gloriam proficifci'.Non eni'm eft noua gloria quam mihi datums es,nbsp;nec eft noua charitas qua me diligis, fed ideo profers apud homines argumenisnbsp;ta tug erga me dilcdionis,ut qui mei uolunt efle,fimili uia ambiant amorê tuû,nbsp;finiilibus fadis ad cœleftem gloriam enitantur* Diledi tibi funt ante mundumnbsp;conditum,quos tuo amore,quos tua gloria dignaturus es. Nemo Chriftum arnbsp;gnat iniuftiaæ uel immifericordiæ, fi obftinati ifti, qui nunquam pcenitentiamnbsp;agunt fuper peccatis fuis, tantorum bonorum non fiant participcs,quia Chrianbsp;ftum fontem omnis pietatis noluerunt recipere, Sua culpa igitur priuanturnbsp;*js bonis,

Pater mfte,niundus te non cognom'cego autem tc cognoui,e£ hi co gnouerunt quia tu me mififti. Et notum feci eis nome tuum, Si notumnbsp;faciam,ut diledio qua dilexifti me,iii ipfis fit,8c ego in ipfis,

Pater iufte,a me nihil eft præteritum, quo minus innotefceres omibus,fed ”'wndus magna ex parte fuis uittjs excgcatus noluit te agnofcere,quia mihi tenbsp;dçcenti noluit credere,Ego uero purus à mundo te noui,et cognitum prædicanbsp;Nec omnino fruftra fuit mea prædicatio. Per me cognouerunt amp; bi, quosnbsp;hoc delegeras,quod abs te profedus fim,tametfi pharifæi clamitant me pro«nbsp;Mutn à Beelzebub dgmoniorum principe,Sed ut tua bonitas me miferat fer-Randis,fi qua fieri potuiffet, omnibus,ita tua iufh'tia non patietur ob quorun»nbsp;dam incredulitatcm fruftrari uota credentium,Dodi,potentes,religionis proanbsp;tuam dodrinam fpreuerunt,fcd hi rudes,humiles,indodi per me recepenbsp;tunt notitia tui nominis efRcaciam^,ut magis ac magis eis innotcfcat,ut fumanbsp;fia charitate qua me complexus es, compledaris QC illos, atlt;]^ illi uiciflim pleanbsp;edo(^j pgjf fpiritummeum SC nos rcdament,0i fe inuicem mutuabeneuoanbsp;f?hafoueantactueantur,Siccnimeruntinuidi aduerfus omneshuius munanbsp;* tymultus, Hucuftp produda eft oratio domini, in qua indicauit quantæ dianbsp;|’^*Utis fit apud deum pattern fuS, ut cognofcamus quam efficax fit eius petianbsp;Q'Nunc exorditur Euangelifta paffionem dominicam,

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CÄPVT xviii.

Acc cum dixiflet Iefus,egreflus eft cum difcipulis fuis trans tor A rentem Cedron,ubi erat hortus, in quern introiuit ipfe amp; difcinbsp;puli eius,

P ^uiufmodi fermone pofteaquam dominus lefus confirmaflet erexiflct^ Lkc«»*-animos, SC gregem fuum fuo patri commendaffet,quo plane declaraa difcipulis fuis fc uolentem ac lubentem pati quæ pateretur, ultro proficifcianbsp;J ®^uiamijs,a quibus crat capiendus, Nox enim eratintempefta, SC nifi noanbsp;P . oco deprehenfus capi non poterat,Ab eo igitur loco quo hæc loquebatur di

. pulls egreffus eft, ôi. tranfmiffo torrente cui nomen erat Cedron ab obfcua ÔC nigredine nomen habens, contulit fe comitatibus difcipulis in ortumnbsp;. .^^‘onibus idoneum 8C fecretum, ad radices montis Oliueti, quern torres dianbsp;(at nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non ignorans ludam eo uenturum cum armata cohorte

^hitum, quod ludas qui prodebat ilium non ignoraret, nempe quod domi«

Io4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MH EN TARI VM

nus lefus frequenter multa nolt;fle eo fe folitus fit fubduccrc orandigratfacum difcipulis fuis, Nox enim in hoc captata eft, ne quis tumultus orii etur àpopu*nbsp;lo,filt; armata manus adhibita eft,ne lefu comités obfifterent,quo minus capercnbsp;tur,Hoc eft quod Euangelifta fubiungit,

Mdttb. xff. e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sdebat aute et ludas qui tradebat eum,Iocum,quia Icfus fircquenter

Mar« i4,e nbsp;nbsp;conuenerat illuc cum difcipulis fuis* ludas ergo cum accepiiTet cohort

tem,amp; à pontificibus amp; pharifacis miniftros, uenit illuc cum laternis et fàcibusamp;armis*

ludas ex difcipulo lefu fadus proditor, SC ex comité redemptoris fedus la« tronum dux, cum cohorte quam acceperat à pontificibus amp; pharifacis,quibusnbsp;padus erat fe tr aditur urn ipîïs in manus lefum, uenit in or turn, ubi cum di^’nbsp;pulis or abat dominus, Ädduccbant autem fccum faces ac iaternas,quo poflccnbsp;intenebrisinquiri dCagnofci, non fine gladijs QC fuftibusaduerfusuimdifd«nbsp;pulorum,fi quis forte conatus fuiflet defendere magiftrum amp; domina fuum.

Icfus itaq^ fdens omnia quæ uentura erant fuper eum, proceffii oC dixit eis: Qpem quæritisfReiponderunt ei; lefum Nazarcnum, Dixitnbsp;eis lefus; Ego fum« Stabat autem amp; ludas qui tradebat eum, cum ipiisgt;nbsp;Vt ergo dixit eis:Ego fum,abierut retrorfum, amp; cedderuntin teiram»

Dominus lefus quern nihil fugicbat eorurn quae gerebantur,ut plane docc ret fe QC praefeium QC uolentcm pati quae panebatur, non expedato illonim adnbsp;uentuproccffi'tillis aduenientibus obuiam, ultropercontans quern quatto^^t,nbsp;ne per errorcm manus inijeerent in aliquem difcipuIorum,Quum^ refpondifnbsp;fent,fe lefum NazarenS quaerere,refpondit intrepida uocezEgo fum ille quemnbsp;quaeritis, Aderat aute fimul ÔC ludas cum cohorte,qui paulo ante perfidi ofeu»nbsp;li fymbolo prodiderat lefum,quum haec loqueretur dominus, nee prodens in«nbsp;cerim à quo prodebatur,necfaeuiens uerbisinconduditiammilitumcobor«nbsp;tern, ut ad extremum uflt;^ raanfuctudinis exemplum praeberet fuis difcipulis.nbsp;Ad hanc autem lefu uoeem. Ego fum, territa cohors,rcpulfa eft in tergum,Sdnbsp;conciditin terram,non ferens dominicac uocis uim,Nonnudorum uerborumnbsp;uirtute proftrauit milites,fed potêtia diuina uoluntateç fanda et efficad,qua«nbsp;fi dicendo : Confiteor quidem me hominem propter uos fadum,6i in ueftraranbsp;falutcm,ucrum ut cognofcatis me non purum hominem,ftaam agnofcetis uirnbsp;tutem meam:caderis enim retrorfum, Apparebat in Chrifto fumma humilitas,nbsp;non tarnen fine excellentia diuinitatis ÔC inuifibili uirtute, qua illos proftrauit»nbsp;Bnbsp;nbsp;nbsp;Iterum ergo interrogauit cos : Quemquærinsfilliautem dixerunt;

SttpM J7.e nbsp;nbsp;lefum Nazarenum» Rebondit lefus: Dixi uobis,quia ego fum; fi ergo

me quæritis, finite hos abire» Vt implerctur lèrmo quem dixit ; Quia quos dedifii mihi non perdidi ex eis quenquam»

Vbi recepiifent animos, ac rurfum pararent adoriri Icfum,iterum percon tatus eft eos, quem quairerent, Quum refpondiftentquemadmodum refpon«nbsp;derantfe lefum Nazarenum quçrcrc,rurfum intrepida uoce reljjondiclam dinbsp;xi uobis, me efle ilium quem quæritis: quod fi me quaeritis,in me unum uobisnbsp;facio poteftatem, hos finite abire, in quos uobis per me ius non eft in præfen«nbsp;tia, Hocideofecitlefus,utdariflîmoargumento declararet nullauicapipo«nbsp;tuiire,nifî fe capi permififlèt,pofteaquam femel et iterum fola uoce perditam etnbsp;armatam militum ma num unà cum impudenti proditore fubmouiifet, att^ innbsp;terram

IN lOANNEM. CAP. XVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10$

tcrramproßrauiflet. Porro quemadmodumfuicapfcndi fecitpotefiatem, ita. non idem fus permi'fit in difcipulos, quia prædixerat earn tempeftatem id temanbsp;poris in fuum unius caput fæuituram,reliquos deijciendos quidem,fed in co litnbsp;mes futures donee eos reuiferet. Interim éé boni paftoris imaginem praebens,nbsp;quifuigregis incolumitatem fuae uitædifpendioredemit.Si apoflolideprehennbsp;fi,propter imbecillitatem fideijpericlitati fuiffentnon folum corpore,fed SC antnbsp;mo defeciflent, cum iam adhuc effentteneri neq; fpiritû fortitudinis accepifanbsp;fcntjcuftodit illos.Prius nihil defuerat abfeß marfupio dimiffîsjôC uiatico,6C tanbsp;men confolabatur à Chrifto: fic nSc quoep noluit eos grauiter periclitari.Cumnbsp;Petrus ad uocem mulierculæ deterritus fuerit, ÔC alt} fugerint, quid fadluri e»nbsp;»¦ant, fi capti fuiffentcum Chriftof

Simon ergo Petrus habens gladium, eduxit eum,amp;percuffitponti ficis feruum,0C abfeidit auriculam eius dextram.Eratautem nomen fernbsp;'’OjMalchus.Dixit ergo lefus PetrozMittegladium tuum in uaginam^nbsp;Calicem quern dedit mihi pater,non uis ut bibam illumf

Simon Petrus qui peculiari quodam amore domini fui flagrabat,quoniam ’’’agnifica quaedam de fe fuerat pollicitus,quod fuæ uitæ difpendio redemptu^nbsp;effetuitam domini, quum uideret armatam cohortem inijcere manusinnbsp;, oblitus eorum quae dixerat illi dominus, fubito calore percitus eduxitnbsp;Sbdium, nee fan's expedlato domini iuffu percuffït feruu pontificis Malchumnbsp;*'omine,fed idu fruftrato tantü auriculam abfeidit illius dextram, domino nianbsp;^irum Petri manum moderante,utleue uulnus eflet, cuius damnû tamêmoxnbsp;malenitatereftituit.Paffus eft autem dominus futurum ecclefîæ fuaereSloremnbsp;hiinc errorem pio quodam affeSlu cadere, quo certius efficacius in pofteanbsp;’‘^rneximeretomnem ulcifcendilibidinem, ac ius armorum in totumexcuteanbsp;*^^f5pofteaquam 6C ilium obiurgaffet,qui nondum accepte interdieffo pium donbsp;'’’mum pio affedu aduerfus impios tuen' pararet Jefus itac^ uim quidem milianbsp;di'mna uirtute cohibuit à Petro, fed interim difcipulum iam ad reliquumnbsp;flagrantem obiurgat, dicens: Qiiid agis PetreÆxciditne tibi quid prianbsp;quiim me dehortareris à morte, audieris, uidelicet didlus fatanas,6C à teranbsp;feqm' {uffus Quorfum expromitur gl adius f A n ut mor tern meam impedianbsp;gt; fluam uolens SC ex authoritate patris fubeof Crucem meâ imitari te decet,nbsp;’ïon depellere.Reconde igitur enfem tuum in uaginam,res Euangelica no aginbsp;^^’’eiuftnodi præfidijs.Si uis in meas uices fuccedere,non alio gladio pugnananbsp;^^merittibi quàm Euagelici fermonis,qui uitia amputat, homines feruat. Annbsp;bibam hoc mortis poculum, quod mihi pater tradidit ebibendumf Quoanbsp;’’Iodo fi'et, ut unum fimus omnes, quemadmodum ante rogaui,nifi quemadanbsp;ego ad mortem ufqj pareo uoluntati paternae, ita SC uos obtemperen'snbsp;y’’æceptis meis c' Amputata eft auricula, ut iam non fit facerdotium apud illos,nbsp;non audiant uerbum domini. Deinde nomê Malchos,quod eft rex uel rcanbsp;Pl^gt;n,indicatperituram regiam dignitatê ÔC facerdotalem populo ludçorum,nbsp;iam perieratfub Herode. internofeendum eft inter officia apoftolorum SCnbsp;^^giftratuum, priuatorum hominum SC eorum qui publicis muneribus funanbsp;^^ntur.Si Petrus dixiffet: Amici quid agitis,quare capitis hominem innocenanbsp;^;2C declaraffet fuam charitatem,ut quis pro fratre folet famam uel lu'tam lunbsp;^’’ijtuncquotjnonmeruiffetredargui. Sedquoniam alienomunere funginbsp;^pit, id eft gladio uti, qui permiffus ei non eftjmerito reprehenditurn'ta quinbsp;Ss

Io6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivh

feipfos uindicant contra leges publicas, uel etiam alios gladio defèndere uoa luntjubt opus eß uirtute uerbi,hi lam nequaquam excufan'poterunt.Nolcbatnbsp;Chn'fius regnum paran' per apoßolos, ficutper Mofen domxnus fecit, Qiiifuanbsp;authoritategladium capiunt,pereunt;magilîratuidatus efigladiusjhi nonpcanbsp;f eunt,quia ininifin dci funt éc iuüitix,

C Cohors autem èi. tribunus nbsp;nbsp;miniftri ludæorum comprehenderut

Iefum,amp; ligauerunt eum,6lt;adduxerunteum ad Annam pnmum:erat iitf cnim focer Caiphæ, qui erat pontifex anni illius.’erat auiê Caiphas quinbsp;confilium dederat ludæis, Quia expedit un um hominem mori pronbsp;populo»

Hoc fermonc cocrcitis a pugna difcipulis,cohors militum Qc horum tn'bua nus uni cum minifln's quos addiderant pontifices ÔC pharifaei impias manusnbsp;iniecerunt in lefum, ac facinoroforum in morem ligatum adducunt primo adnbsp;Annam pontifîcem Caiphae iôcerum : Caiphas autem erat fummiis illius anninbsp;pontifex,de quo prius didum eß,quod reliquis ambientibus quid eflèt facienanbsp;dum de lefu,propter munus quod gerebai prophetico fpiritu afflatus,fuaferatnbsp;eum omnino tollendum è medio,quod fie expediret in comune,ut unius bom*nbsp;nis morte totius populi falus redimeretur. Ad huius igitur generum primo de»nbsp;dudus efilefus, utillius oculos optato fpedaculo paicerent,at(^ in huius xdi»nbsp;bus examinaretur, fi qua criminis ipeciem in eo poffïnt reperire, Quanquaoinbsp;cnim animos haberent parricidales,tamen ob metum populi SC præfîdis fiudcnbsp;bantiuflitiaî fpeciem aliquam prærexere.Sed impiam hominum afiutiam diuinbsp;na prouidentia uertitinfilij fuigloriam, Dum enim fie capitur, fieducitur abnbsp;Anna ad Caipham, à Caiphaad Pilatum,à Pilato ad Herodem,ab Herode rurnbsp;fus ad Pilatumtdum â multis examinatur,ac multis nominibus accufatur,onvinbsp;nés innocentiæ fuæ tefles fecit ac profeflbres, etiam inimicos,Nullum aCt eeranbsp;tins innoeendæ teflimonium quàm quod ab inimieo ueritas extorquer. Quamnbsp;uero no dederint æquitatis pontifi'ciæ fpccimê,Iiquet clarius ex hoc quodpro^nbsp;ditionem innoxtj pecunia redemerunt.Pcr condudam armatorum manSinernbsp;mencepcruntnonreludantem, fedtantSaedito fpecimine uirtutis fuar,fîuo«nbsp;luilTet uti.Sponte fe præbentem alligarunr,ducunt non ad iudicem,fcd ad hoanbsp;ßem ueluti prædam oflentantes, atep ibidemum crimen obijcienduquanidir«nbsp;Quum prophanarum etiam legum æquitas nemini manum inijciat, nifi priusnbsp;criminis inuidia uehemens grauet aliquem, Elegans antithefîs eorû quæ Chrinbsp;fins paffus efl, ôi eorum à quibus nos liberati fumus.Nos eramus obnoxij uinnbsp;culis peccati amp; mortis.Chriflus autem ideo uindus efl, ut à uinculis peccarci?^nbsp;noflrorû etmalar um confuetudinum liberaremur.Scrui eramus peccati,efficinbsp;m ur nunc liberi per Chrifii uincula.Ita in toto proceffu hifioriæ licebit per an»nbsp;tithefes allegoricum fenfum elicere, Ducitur ad Annam primum,utnos apudnbsp;dominum abfoluamur, ne ducamur ad terribile tribunal aeterni iudicij.lra omnbsp;nem uiolentiam pro nobis palTus efl, ut ab aeternis pœnis liberaremur.Obfer»nbsp;uandum quaedam inculcari hic quae apud alios non habentur,quafi ada elTentnbsp;in aîdibus Annæ facerdotis,cum ada fint in domo Caiphæ,in domo eius ponrfnbsp;ficis,qui erat anni illius. Vulgus fentit apud Annam fuifle quod Petrus nega»nbsp;uit,nos de loco negationis parum curatumuidemus ab Euâgeliflis,fed de nu»nbsp;incro amp; forma cum occafionibus,

Sequebatur autem lefum Simon Petrus,et alius difcipuIus.Difcipu lus

IN IO ANNE M CAP. XVIU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to7

autem.illfjcrat notus pontifia,ôd introiuit cum lefu in atrium pond fids:Petrusautemfi:abatadoftiumforis» Exiuit ergo difapulus alius Mäith.zff.gnbsp;S^i erat notus pontifici,amp; dixit oftiariæ,SC introduxitPetrum.Dicit er

Petro ancilla oftiaria:t^unquid et tu exdifa'pulis es hominis iftiusC ^Jcitine;NIon fum.Stabant autem ferui amp; miniftriad prunas, quia frinbsp;Süs erat,Sd calefaciebant fe: erat autem cum eis amp; Petrus,ftans,amp; cale*nbsp;^dens iè*

, Ad pontifîcem dum ducerctur lefus, Simon Petrus quanquä à pugna proa ”*Ditus,tarnen adhuc nonnihil Adens uirtuti fuae fequebatur lefum unà eu alionbsp;^iiodam difcipulo, qui pauló ante fuper cœnam accubuerat in pedus leAi; isnbsp;^^oniam erat notus pontifici, fretus hac noutia aufus eft ingredi ad atris ufœnbsp;^Utn Iefu:Petrus quoniam ignotus erat,non aufus eft intro confequi,fed reft^nbsp;loris ad oftium, multum interim degenerans ab ilia fortiffima uoce,Ego aninbsp;meampono pro te. Et tarne adhuc aliquid reftat animi mafeulûnam amonbsp;trat quod aufus eft ad oftium ufquefequi, quum cæteri alius alio ferecepiC,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;: cæterurn quod non eft aufus introire, erat formidinis ac mox fequuturæ

®^§ationis praeludium. Sed alter file difcipulus uidens Petrum non confequf, ^donuit ancillam oftiana,ut eum qui ftaret ante oftium introduceren Quodnbsp;effet fadum, mulier intuens Petrum, QC quafi per fomnium nofeitans,nbsp;5^od aliquando uidiffet eum in comitatu lefu, præfertim quum ab illo fuiflecnbsp;.^‘‘Usintroduci quern feiebat effedifcipulum. Num tu quo(^,inquit,difcipuanbsp;cs iftiys hominis,qui modo captus adducebatur« Ad hanc uilis mulierculænbsp;^°cem,quac tarnen nihil fæuum aut formidabile præ fe ferebat, quum Petrumnbsp;j^nferretcum eo, quem no impetebat,quumfcireteffeIefudifcipuIum,Só itanbsp;nominaret hominem, quafi mifereretur illius potius quam indignarcanbsp;jp^'jfubito oblitus omnium quæ tot uerbis inculcarat fefus, oblitus tarn magnfnbsp;/lPollicitationis,negauit fe effe difcipulum lefu.Hæc nimirum eft prima pronbsp;ft.po uolentium principum aulis fefe addiccre, abnegate fe difcipulum Chrfa

’ ”umilis,0£^ ipfius ueritaffs^ Sic ingreffus Petrus mifeuit fe miniftris ac feruis p^*ficis,qui ftabant ad prunas, 8C ob ftigus intempeftæ nodis calefaciebantnbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum illis calefaciebat fe, fperans fe ita pofle latere,expedäs interim

exitum effet habiturum quod agebatur de lefu.Nondum enim omnem defugiendç mortis abiecerat,quan^ ita metu percuffus,ut nec illud ei uenbsp;jJf ‘*1 mentem,quod dominus modo praedixerat futurum,ut fortis ille pollicinbsp;K.°’’5diuuaretdominum fuum« In tentationibus probanturqui uereamicnnbsp;*‘^ipuli Chrifti etiam inter tentationes fefe amicos oftenderunn Afflido iu»nbsp;anv •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amicorum compaffio, Mœror ingês,fi quis in ncceffi'tate ab

relinquitur, Difeimus per Chriftum pro ueritate patiendum ptjs.Quis Uknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuerit non probatur,opinio eft fuüTe Ioannem,non admodu pro

Per* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alapfu fecurus no fuit,quis de fuis præfumeretuiribusfSem

rimoreambulandum : déficientes à Chrifto per infirmitaa fufdptendi funt, fi qui per malitiam relinquendi. In difeipulis no fuit fidesnbsp;otutn extinda,in luda nihil fuperfuit fidei,fpei,uel amoris^Qui per infirminbsp;Chrifto,po{runt multo fortiores refurgere,ideo non ilico connbsp;^olnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangeliodefi'cientes per fi-agilitatem: non offendit tarnen pios,

fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangelicam non promoueri,quanquam non audeant palam pro»

Petrus antea paratus ire in carcerem, is ad leuem puellæ uocem negat^ Ss X

Io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MMES T AR I VM

quid fi fuiffet raptiTs ad cciileû ç’nemo ergo pfumat, muïto minus defperâduni»

Pontifex ergo interrogauitkfum dcdifcipulis fuis amp; dedoârina D eius,Refpondit ei ïefus: ego palàm loquutus fum mundo,ego fempernbsp;docui in fynagoga 6^ in templo quo omnes ludæi conueniunt,amp; in ocnbsp;culto loquutus fum nihitQuid meinterrogasfinterroga eos quiaudienbsp;runt quid loquutus fîm ipfîsjecce hi (ciunt quid dixerim ego»

Annas pontifex quo fpeciem aliquam legitimi iudicij præberet,fed rc ucra hoc agens,ut ex uarijs lefu refponfîs aliquid excerperet quod illi criminis uiccnbsp;poffet impingi,multa percontatus eft lefum de difeipulis fuis,quales eifentjunnbsp;de effet eos nadus,ÔC in quem ufum eos colligcret,ôi quid illos docuiffet dansnbsp;culum, ïefus autem intelligês eum non acquiiudicis animo percontari,quo ucnbsp;rum cognofceretjfed fraudulcnter uenari quod criminaretur, fîC in difcipulosnbsp;interim anfam captans, quos ïefus adhuc uolebat effe in tuto,nihil refpôdit adnbsp;pontificis iniîdiofas interrogationes, fed à fuo fuorû^ tefiimonio relegat eumnbsp;ad teftimonium publicum,8C teftimonium etiam inimicorum,quo nullum poanbsp;teft elfe certius innocenti,Cur,inquit,me rogas,quid in occulto docuerimme»nbsp;osfMea dodïrina non fuit feditiofa, ne($ clancularia,ego palàm loquutus fum ’nbsp;mSdo,cgo femper quod docui,docui in fynagogis ueftris,docui in templo die«nbsp;bus feftis,loco Sgt;C tempore celeberrimo, quo ex omnibus Syriae partibu^un»nbsp;dilt;j ïudæi conueniunt:nihil autem in occulto loquutus fum quod idem nonbsp;làm docere fim aufus» Toties audiuit me populus,toties pharifæi,quid nSonbsp;taniÇdefurtiuaclancularia^ dodrinapercontaris fquin illos interrogas,qult;nbsp;me publice docentem audieruntdUorum er it certius teftimoniû,qui miWnu«nbsp;la familiaritateiundi funt, plerit^ etiam oderunt.Referant illi uelinimid quidnbsp;docuerim: fciunt enim plurimi,nec difficile erit inuenire teffes dodrmas mex»nbsp;Videtur quibufdam id adum éc didum in domo Caiphac, ficut 8C omnes trèsnbsp;Petri negationes« Duo praecipue inter multa interrogauit pontifex de difeipu»nbsp;lis SC dodrina cius» Non interrogauit ut melior fieret,fed ut codemnaret,ideonbsp;doccri non merebatur» De difeipulis nihil refpondit,de dodrina ut innocentifnbsp;fimus libéré refpondere potuit. Peculiare omnibus bene docentibus,lucê nonnbsp;fugere, paratis refponderejndicium uerae dodrinae eft lucem nonformidare»nbsp;Mudus hic capit pro malis ÔC bonis auditoribus» Clanculartj dodores funt fuanbsp;fpedi» De dodrinae ratione Chriftus non tacet quoties inquiritur, cum de re«nbsp;liquis non femper refpondeat»

Hæc autem cum dixiffet, unus affiftens miniftrorum,dedit alapam lefu, dicens:Sic refpondes pontificicRcfpondit ei Iefus:Si male loquu^nbsp;tus fum,teftimonium perhibe de malotfî autem bene,quid me cædisf

Haec cum dixiffet ïefus, docens interim pro ueritate nonnun^ fortiter qui dem,fed abfcp conuitio refpondendum efïè, quidam è miniftris pontificis qutnbsp;forte proximus aftabat, non diffïmilis fuo domino,is uolens tueri dignitatê fuinbsp;pontificis aduerfus libertatem ïefu,quemadmodum Petrus uolês tueri fui ma«nbsp;giftri incolumitatem aduerfus uim militum,no expedato iuffu fui domini, imnbsp;pingit alapam in faciem domini ïefu,conuitium addens ÔC pontifi'ce Ô6 fe famunbsp;lo dignum: Siccine tu refpondes pontifîcic' Poterat dominus ïefus ÔC hune in^nbsp;pium pontifi’cem perdere,8Chunc impadorê alapæ cohibere,nifî uoluiffèt foisnbsp;cxemplg exhibere quàm fint præpoftera,quam^ peruerfa mundi iudicia. Honbsp;rum enim fpedator affîdebat Petrus, qui uilis ancillæ uoeê ferre non poterat,nbsp;quum

IN lOANNEM. CAP. XVIH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I09

quutn dommiis àfamulocæderetur. Porro dominus lefus qui manfuetiffime fc geflit aduerfus omnes iniun'as, nufqua feuerior in eos qui titulo fpecie^nbsp;feligionisoppugnarentueramreligionem,non tulittacitusalapam qui cruanbsp;cem tacitus pertulit. Prxfidebat pontifex, examinabatur uind us lefus,iudicifnbsp;fpecies eracEtapud Ethnicum iudiccm auditur uiciffîm ÔC interrogatur reus,nbsp;apud pontificem pro refpofo dabatur alapa,0^ dabatur ei qui iudex eft futurusnbsp;uiuorum S/C mortuorum. Refpondititaiç lefus liberequidem,fedmanfuetifti3nbsp;*^e:Loquor apudiudicem eirefpondeo rogatus : hie rationibus agitur etiamnbsp;apud Ethnicos, no alapis.Si quid male dixi,doce:fin nihil maleloqimtus fum,nbsp;tu iudicis minifter in iudicio tacente iudice nihil refellês me uerberas ^aunbsp;quidem lege erat facerdotes honorare,fed aeque neceflarium facer dotes efnbsp;fefantftoSjUtdeus eft.Arbitrantur pontificumfamuli,nifiquis per omnia aduanbsp;^etur illis,eos conuittjs afficere.Alapa fymbolum eftimpudêtiæ, qua caedebannbsp;olim qui uanius nugatius aut impudentius quid loquuti eranr. Neceffarianbsp;^tatChriftirefponfiOjnefacerdotemcotempftffe uideretur. Contempto cnimnbsp;^acerdotio contemnitur qui inftituit facerdotiu,amp; deus, cuius efle creditur faanbsp;^crdos.Nemo tarnen puniendus nifi de malo conuieftus. Satis apparet faccrdonbsp;*^•^1 magis confufum fatfto adulatoris Chrifti refponfione. Sunt etia alia aeftanbsp;Caipha, cû interrogaret eS, an efletfilius dei,quæ tan^ ab alijs narratanbsp;Joannes omittit.Nunc iteru tranfit ad alias negationes Petri, ut doceatur Chrtnbsp;«Us futura tamluculenterpraenouifte QC ueraciter prædixifle.

Et mißt eum Annas ligatum ad Caipham pontificem. Erat autem oitîion Petrus ftans ÔC calefaciens fe. Dixerunt ergo eizNunquid amp; tunbsp;^’^difeipuh’s eius esfNegauitille,amp;dixit:lSlonfum.Diciteiunus ex fer gnbsp;'^’spontificisjcognatus eius cuius abfeidit Petrus auriculam: bJónnee^nbsp;te uidi in horto cum illof Iterum ergo negauit Petrus,nbsp;nbsp;ftatim gaLî

Annas quan^ pro fuamalitiagaudebatlefumeirccaptum,tamêquoniam ’'‘oilexpifeari potuitexeo, quo uel probabiliter conuinceretur, mifiteum,utnbsp;l^atuindus adCaipham pontificem generum fuum« Sedintereadumfieftatnbsp;^ftUs ad prunas,6lt; fe calefacit,nimirum, uthicdicitur, in domo Caiphaî,ad3nbsp;»«‘Xtus turbæminiftrorum, erant inter hos qui ex notis Petrum uteuneß nofeinbsp;dicerent illr.Num Ô6 tu ex huius difeipulis es,qui fie tradatur à pontifianbsp;^^?quot;^î^etrus confpedo tam immani fpetftaculo, magis etiam exterritus, rurfumnbsp;^^§3uit fe difcipulum lefu Jam enim fenfît iHos ex pontificis interrogationedenbsp;^‘Oipulis etiam comprehendendis cogitare. Hac negatione Petrus arbitrabasnbsp;'^tfe futurum à periculo liberum, quemadmodum fefe explicauerat ab oftiaanbsp;*3.Sed quo magis agnofeeret quàm nihil poftet ex fuapte natura et uirtute,feanbsp;^^^3tus acofortio domini fui,ftabat in reliqua miniftrorum turba.QpidâfaUanbsp;pint's propinquitate coiundus illi qui paulo ante in orto cum cæteris auden^nbsp;tcniïaratinijcere manus inlefum,percuftus erat àPetro,amp; auricunbsp;t,r .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuilcftatus,hic diuino confîlio fubornatus eft, ut ulcifeeretur cognas

^iiniuriam, fed re uera Petri temerariam de fe fiduciacorrigeret,Non cons ^•^tus enim unica Petri negatione, quoniam pugna,quanquam in tenebris asnbsp;jn^'oeerat eum infignem. Quid, inquit negas te efte de numero difcipulorumnbsp;‘usfAn non te modo uidi his oculis in orto cum lefuf Ad hanc uocem penisnbsp;^exanimatus Petrus, deuouit feipfum,ftnofcei hominem. Etilico cecinitnbsp;Ss 5

lio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVH

gallus.Nechoc figno quod dominus illi prædixcrat, Petrus ad fcrcdïjt,necre3 diturus crat, nifi dominus efficaci contuitu fuo reddidiffet ilium fibi, tacitocgnbsp;afflatu prouocaffet pœnitentiæ lachrymas« Tot modis doccndus crat apoftoanbsp;lorum prim us, fiCecclefia: docQor, ut in omnibus fibidifRderetjóC cx uniusdosnbsp;mini fui præfidio penderet*

Adducunt ergo lefum àGaiphamprætorium^Eratautem mane,8^ ipfî non introierunt in prætorium, ut non contaminarêtur/ed ut mannbsp;ducarentpafcha»

Qu um igitur apud Caipham totam nodcm examinatus cflet uflt;ç ad dilu« culum,nec quicquam in co repernim effet fccleris, ob quod capitc pledi pof'nbsp;fet,abædibusCaiphac pontifîcis deducunticfum ad Pilatum, ut innoxij fan»nbsp;guinis inuidiam in cum deriuarêt. Ac lefus quidcm,ut erat uindus per cohoranbsp;tem condudam dcdudlus cft in praetorium præfidis : cacterum ipfî ludæinonnbsp;ingreflî funt prætorium,ne contaminarentur,propterea quod comedendus efnbsp;fet illis agnus pafchalis ucfperi eiufdcm diei, ad cuius cfum puri uolebantacgt;nbsp;cedere,perucrfa nimirum religione, qui fe crederêt præfîdis,quia ludæus nonnbsp;eratjinnoxia domo prophanari, quum ipfî tot ar tibus molirentur necem hominbsp;ni nihil commcrito,imd tot modis bene merito,

Exiuit ergo Pilatus ad eos foras, âf dixitjQüam accuGitionem aff^r tis aduerfus hominem huncCRefponderunt 8C dixerunt ei:Si non effetnbsp;hic malefalt;ffor,non tibi tradidifîemus eum, Dicit ergo eis Pilatus: Ac«nbsp;cipiteeum uos,amp; fecundum legem ueftram iudicateeum.Dixerunt ernbsp;go ci ludaei: bJobis non licet interficere quenquam, Vt fermo lefuim«nbsp;plcretur quern dixit,fignificans qua morte effet moriturus»

Pilatus ubiuiditnouam iudicfj formam,captum amp;uindumantcquameCi fet auditus à indicé,armaiam hominum manS,prodijtforas,ipfeconraminan«nbsp;dus eorum alloquio qui fibi iam uidebantur puri. Prodtjt autem, ut ft fieri poftnbsp;fet placata ludgorum ucfania,liberaret innoxium. Mittitis,inquit,hunc ad menbsp;capite pledendum. Ätqui noneftmoris Romani, quenquam afficereftipplf«nbsp;do, nifi conuidum decriminecapitali. Quod igitur crimen huic intenditis?nbsp;Refponderunt îudæi:Sit tibi fatis pontißeum ÖC pharifæorS authoritas.Si nonnbsp;effet üle maleficus, quæ noftra eftreligio,non tradidiffemus cum inmanus tuanbsp;as.Pilatus fufpicans, id quod res erat,effe aliquid priuati odtj propter legis fu»nbsp;perftitionem. Si quid eft, inquit, quod ad meiim tribunal non pcrnncat,uelutinbsp;fi uiolatum fabbatum, fi guftatæ carnis fuillæ, fi quid liberius didîum in Mo»nbsp;fen,prophetas, tcmplum, ueldeSucftrum, aut fi quid huiufinodicommiffuinnbsp;cft quod ueftra lex punire iuffît, quum non fit alioqui Romanis legibus uco»nbsp;tum, ipfi folliie ad uos hominem, 8C iuxta legem ueftram iudicate ilium.Egonbsp;Cæfaris nomine praefidem ago, fi quid aduerfus huius leges commiffumeft,nbsp;quod capitali fupplicio dignum fit,adferte,6ó legitime conuidum affi'ciam fupnbsp;plicio, cacterum ueftrae legis quaeftionibus me non admifeeo. ludaci uero tarn«nbsp;etfi quouis modo cupiebantextintftum lefum, tarnen metu practexunt religio»nbsp;nem,ne mox darentpœnas iudici, quod innoxium öf indemnatü occidiffent,nbsp;fimul^ nouum fupplictj genus affetftantin illo, quod tarnen apud ludæos eratnbsp;omnium probrofiffimum. Nobis,inquiunt,non eft fas interficere quenquam.nbsp;Ifta dicebatimpudensnatio, quæ totprophetas occideraqfibi blandiens quafinbsp;effet

IN 10 A NN EM. CAP. XVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lH

efTct ab homtcidio itnmunis, quum innocetem tot modi's adigcrcnt ad necem. Animum habebant homicidam, linguas habebant homicidas, conduxerantnbsp;prodttorem, conduxerant cohortem, conduxerant falfos teftes,confinxerantnbsp;felfa crimtna, urgent ac terrent ludicem, SC fibi uidentur ab homicidio pur j,dûnbsp;qui uefcantur agno pafchali, non ob aliud nili quod ab ingreflu prætorîjnbsp;^elecontinirifTent. Hæc autem fada funt, utperfpicuum effet,nihil fceleratiusnbsp;peruerfa religione, fimul^fieret quod lefum futurû prædixerat, per ænigmanbsp;^gnifîcans qua morte foret moriturus, quum diceretjQuum exaltatus fuero anbsp;^crra,omnia traham ad me, ut omnino intelligeremus, non folum mortem illinbsp;fonftitutam fuifle, fed deledum etiam mortis genus. Sic perpetuo mendacesnbsp;f3ciunt,renunciant fuis priuilcgtjs,quando non in fuum commodum cedunt,nbsp;•îïordicus autem uindicant ut fuis defydertjs fatisfaciant»

Introiuitergo itcrum in prætonum Pilatus, amp; uocauit kfum,6c dû *ùei:TU es rex ludæorumf Refpondit lefus: A temetipfo hoc dicis,annbsp;tibi dixerunt de meC Refpôdit Pilatus: hjunquid ego ludæus fumrnbsp;Gens tua amp; pontifices tradiderunt te mihi» Quid feciftifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*'***

Pilatus pofteaquàm auditis ludzeorum uocibus intellexiffet inter caîtcra *'®lcio quid obtf ci lefu de regno affedato, nec in lefu fpecie quicquam apparcnbsp;*^^quodhutccrtmini facerctfidcm, rurfus ingreffus eft prætorium, forts relûnbsp;iurba,SC accerfito priuatim ad fe lefu, ut abfcp tumultu ex homine,quod exnbsp;^’^Icuquoc^liquebat probo 6Cprudente, quid effetexpifcaretur, dixit: Tunenbsp;rex ille Iudæorum,quem dicuntur expedaref Hoc unum diligenter exquianbsp;’^‘^Pilatus, quod caetera non pertinerent ad rem publicam : cæterum hoc crianbsp;’’^^ûiiideretur SC ad Cæfaris maieftatem SC ad publicam tranquillitatem pertianbsp;?^’'e.Exquirit autem non quod credat, ied ut ex reo fuppeditaretur quo refeknbsp;®*’ßtludacos,lcfus autem tametfî non ignoraret hoc effe falfo delatum à ludçis,nbsp;^^odin Cæfaris contumeliam alfedaret regnum, tarnen ut ludæorum malianbsp;detegeret,SC Pilati fubleuaret æquitatem,longe meliorem pontificibus etnbsp;Pyarifæisj tanietfîprophanus effet, SCludaicæreligionis contemptor, refponanbsp;V trum hoc ex te coniedas, quod regni fîm alfedator, an ludæi hoc npmianbsp;^’^edctulerunttibiç' Pilatus SCfuam apperiensinnocentiam,6Cludæorumnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nequaquam,inquit,hoc ex me coniedo,ne(p quicquam in te uideo

Q'^gruens illicrimini, ludæorum eft ilia de uenturorege fabula.An meputas ,;^ludæLim:'Gens tua calumniatrix,SCtui pontifices tradiderunt temihi,mo

Omnibus agentes ut occidaris.Sed quoniam non eft Romani morts indema ^tum occidere,fî falfum eft affedati regni crimen,quid igitur commififtit*

Refpondit lefus î Regnum meum non eft de hoc mundo: lî ex hoc ündo effet regnum meum, miniftri mci uticp decertarent,ut non tra^ Gnbsp;Iudaeis:nunc autem regnum meum non eft hinc,

Qj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quonia m Pilatus fîmpliciter fcifcitabatur ut liberaret innoccntem,rea

ƒ “liperænigma dignatus eftrefpondere, docensaliudregnigenuseflè,de ^’°prophetæ fuiffêntloquuti,longe fublimius hoc regno mundano,quod hiinbsp;legibus humants præfidtjs coftaret,quod nihil pofTetntfî in corpora,fednbsp;J ’*^§num cœleftc,quod mundi regnum no affedaret,fed contemneret,nonnbsp;®«ret,fed proueheret in meltus.Regnum,tnquit, meum non eft huius gene*

Ss 4

Ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVH

ris,cuius eft regnum Cæfareum, Hoc terr enum eft,ffleum uero ccclefte,Nihil igitur afFedo, quod afFedhatum lædere poffît Caefaris maieftatem,Si meum re«nbsp;gnum efFet huius mundi, non hæc in me mundus impune facerct;nirnirurn hanbsp;berem SC ipfe more cæterorum regum armatum fatellitium, haberê lateronesnbsp;ac ftipatores, haberem inftru(ftas copias* Hæc præfîdia decertarent armis pronbsp;me,ne ludæis hoc quod moliuntur in me impune liceret, Nuncpaucos habeonbsp;difcipulos, S)C eos imbelles ac tenues, ipfe inermis SC imbellis,uidelicet alijs ni»nbsp;tens præfidqs,eo quod meum regnum non fit terrenum* Miniftri Chriftiangenbsp;li funt,regnum Chrifti in fpiritu eft, per tempus iftius uitæ dum dominatur innbsp;cordibus fidelium per uerbum fuum:fic^ egit 6C agit regem Chriftus* Vbi ue«nbsp;ritas innotefcit, ÔC locum inuenitapud mortales,regn5 Chrifti uidetur* Qucdnbsp;fi Chriftus uoluilFet aduenire ut imperator, no defuilFent coeleftes angelid minbsp;lites, quorum unus fufFeciiîet contra omnesludæos* Non eft regnum Chriftinbsp;fitum in exterioribus, SC in ullo dominatu terreno uel potentatu, item ne^ innbsp;cibo Sc potu uel externis ceremontjs,fed in ueritate,

Dixit itacjp ci PiIatus:Ergo rex es tuCRefpondit Iefus:Tu dicis cjina rex fum ego» Ego in hoc natus fum,8c ad hoc ueni in mundum,ut tcftinbsp;moniu perhibea ueritati: omnis qui eft ex ueritate,audit uocem meam»nbsp;Dicit ei Pilatus:Quid eft ueritasC

Hocænigma quum Pilatus homo prophanus non fan's intelligeretjaudift fet tarnen lefum non prorfus abnuere régis nomen,fed regni genus difting“^nbsp;re,dixit:Ergóne uerum eft, te regem efFe alicubi, quodcuncß fit iftud regnigCanbsp;nus,quod ad nos non pertineatt’Hic lefus ferio rogatus à iudice,an aliquo monbsp;do rex efFet,quod uerum eft, modefte profefFus cft,Tu,inquit, dicis meregéefanbsp;fe.Totidem enim uerbis mutata pronunciatione confirmât quifquis interroanbsp;gat.Non eft meum infi'ciari ,quod uerum eft, prgfertim cum in hoc natus fim,nbsp;ÔC ideo uenerim in mundum, non ut fallam mendacio, fed ut teftificer uerita»nbsp;tcm.Cuius fimplexeft animus,nec huius mSdtcupiditatibus obcæcatus,agnonbsp;feit ÔC audit uocem meam,PiIatus autem nec hacc quæ dicebantur intelligens,nbsp;nifi quod arbitrabatur rem ad fuam cognitionem non pertinere, nec tarnen danbsp;retur idonea refponfio à Chrifto, qua ludæos uel placaret uel abigeret,quumnbsp;interrogafFetjquid efFet ueritas ilia de qua loqueretur,SC cuius teftandæ gratianbsp;uenifFet in mundum, non expedato refponfo rei, rurfum prodtjt foras ad luanbsp;dæos* Interim tarnen notandum eum efFe ex ueritate SC de regno Chrifti, quinbsp;uocem Chrifti audit, quam SC Chriftus annunciauit, qui dixit fe uiam uerita*nbsp;tern SC uitam,0C nemo uenit ad patrem nifi per me*Mundus abhorret ab ilia uenbsp;ritate, Chriftum efFe faluatorem noftrumtuultenim alios faluatores*Super ilianbsp;autem confeffione ædificata eft deiccclefia,hoc Chriftus prædicauit,SCmiracunbsp;lis teftatus eft* Hoc credunt oues Chrifti,quos deus prædeftinauitjUtefîent fianbsp;lij dei* Quærit Pilatus, quænam fît ilia ueritas, cui utteftimonium perhiberet,nbsp;uenit in mundum* Sed indignus erat qui edoceretur, qui etiâalias Chrifti doanbsp;drinas non magnifaciebathypocritarum more*

Et cum hocdixffTctjiterum exiuit ad eos,8C dicit eis:Ego nullam in« uenio in co caufam* Eft autem confuetudo uobis ut unum dimittä uo«nbsp;bis in pafchaîuultis ergo dimittam uobis regem ludaeorumfClamaue^nbsp;Kordnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runt rurfum omnes dicentes: Non hunc,fed Barrabam.Erat autê Bar*

LM* n.b fabas latrot

Quid

IN ÏOANNEH. CAP. XVHI. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±15

Quidmultis opus eß,tnquitfexanu'naui hominem,nec uUuminuenio crL. men in homine capitis fupplicio dignum, Nec ideo præfidem hic ago nominenbsp;Cæfaris,ut innoxij mea fententiacondemnentur : cæterum etiamfi noxiusfitnbsp;uoblt;s,quod ego non comperio, tarnen æquum eß, utfi uelut innocenti nolitisnbsp;parcere, tarnen ob diei feßi religionem ueluti nocenti uitam condoneris,Eß aunbsp;tcm hic mos apud uos,ut in hoc feßo pafchæ quod à uobis omnium fandiflîmenbsp;colitur,unum aliqucmènocentibus condonem uobis flagitantibus, Veßrumnbsp;igitur erit è duobus eligere, Barrabam nobilem latronem,Slt; publicae tranquiknbsp;litatis conturbatorem,àut hune lefum hominem meo iudicio innoxium,quemnbsp;quidam dicunt elfe regem ludaeorum, Prxßat enim,ut hic etiamfî aliquid adanbsp;luifîtjfentiat ueßrac folennitatis gratiam, Vultlsne igitur,ut hune uobis condonbsp;ncmfNon enim expedabat præfes tantam ludæorum uefaniam, ut palàm factnbsp;iiorofum notæ^ audaciç latronem lefu manfuetiflîmo SiC innocenti præferrêt,nbsp;A.tludæi magno uocum confenfu clamaruntomnes:Noniflum uolumus no.

donari,fed Barrabam,Certum eß,Pilatum multo plura loquutS fuifle cum Chrißo quàm Euangelißa defcribat,Quia autêcognofcçbat Pilatus innoceuanbsp;^cmChrißum, fui omet) eratChrißöliberare, nec pati,ut tanta perfidialudçoanbsp;•'Wnigrauaretur, Etquiadefes initio fuit, ultro quoc^^lapfus eß,SCmagis atepnbsp;*’^3gis à iufiitia defledere cœpit : ita enim fieri folet, Vnde 8C ßatim Chriflumnbsp;fonfert latroni,2lt;rlatronem dimittit,Chrißum uero innocentem ad flagella raanbsp;ona fpinea coronat,ludibrîjscp traducit coram populo, id quod iuflû i«nbsp;^’lt;^etnnequa$ decebat. Et cum poiTet Chrißu eripere amp; dimittere,uult tarnennbsp;^ondonare ludæis, quafi per mifericordiam liberet Chriflum,ÔC non per iuflianbsp;abfoluat, quod per fe no caret magna culpa, Videtur hæc confuetudo denbsp;*°Çrando reo in pafehate non fine myfterio efle introdutfla, Agnofeebant luanbsp;obnoxios fe fuüTe morti in Aegypto, fed diuina mifericordia liberatos, Saanbsp;humanum genus codemnatum erat, ÔC in uero pafehate Chriflo pronbsp;mortuo liberatum, Igitur expatrum traditionibus, qui agnofeebant innbsp;humanum genus liberandum efle, à uero ÔC immaculato agno dimittcanbsp;^’^tnoxiumquendam. Regem autem Chriflum uocat Pilatus per contemanbsp;gt; quafi dicere uellet : Apparet fatis quàm mifera gens fint Iudæi,qui nonnbsp;adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nadi funt. Fit autem ludæorum unanimis confenfus in peccato

''-hrifli maximam ignominiam amp; dolorem, qui folet cadere in generofa pe^ {j ƒ 3 cS prçfer untur indigni dignis:quanto maior efl,fi innocentiifimus connbsp;éc praeferatur iîlifceleratifltmust' Licet quoep hic uidercingeniumnbsp;'^%qui femper fîlios dei condênat, QC peflîmos quofcç fuo fauorc profequit.

CAPVT XIX«

Vncergo apprehendit Pilatus lefum, flageIIauit:Et milites 7^ pledêtes coronam de fpinis, impofuerunt capiu eius,amp; uefte MaffE i7«cnbsp;purpureacircûdederunteum,et ueniebantad eum,amp; dicebâtî Hilt;rc.»;i6nbsp;— ludæorum,amp; dabant ei alapas«

abl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi tentatis omnibus ( N am lefum amp; ad Herodem per occafîonem

jjç^8^’'at,nullum non mouens lapidem,ut uel à reo femet explicaret,uel abfol innocentem) perfpiceret fefe nihil proficere apud fur entern ludæorû poanbsp;iuxta morem Romanû iuflîtiefum cædi uirgis, Porro milites qui ade«nbsp;gç ƒ3trio,quorfi plerofq^ ludæi ad fçuitiac minifleriû conduxerant,de fuo innbsp;‘0 multâ crudelitatem adiecerunt folenni fupplicio.Nam cæfo ludibrtj eau

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

fa indiixerunt clamydctn pupiiream,6Ccoronam è fpmis cofttortam inipofuclt; runtillius capiti, tradita in manu fceptri uice arundine,mox uclut regnS affe«nbsp;datum exprobrates homini humili contcmpto, ueniebantad eum,óf flcxisnbsp;genibus dicebant: Aue rex ludaeorum, Quin óó fadem illius confpuebant,ôdnbsp;impingebant alapaSjadomneludibrtj genus fefe manfuetiffîmepræbentererSnbsp;omnium domino, quo nos,qui cum nil fumus,tarnen animos excelfos ac præ-feroces gerimus,doceret Ienitatem,et in malis tolerantiam,Hæc autêpalTus eftnbsp;Pilatus fieri in Iefum,ut ludæorum odium hac hominis afflidione placaretSonbsp;let enim populi furor,fi fuerit aliquoufiç debacchatus in eum in que fertur, fu«nbsp;bito conquiefcere, praefertim fi ludibrium additum calamitati pro inuidioionbsp;reddat miferabilem eum qui palTus eft,

Exiuit iterum Pilatus, 8^ di'dt eis : Ecce adduco uobis eum foras,ut cognofcatis quia nullam inuenio in eo caufam,Exiuit ergo lefus foras,nbsp;portans coronam fpineam, amp; purpureum ueftimentum* Et di'cit eis:nbsp;Ecce homo,

Praefes iterum prodrjt foras,tentaturus an poftet multitudinis faeuitiain mi tigare,Ecce,inquit, adduco uobis hominem foras,uteius fpedaculo fafietisoanbsp;culos ueftros,etintelligatis quomodo tradatus fit in ucftram gratiam,qu» egonbsp;nullum crimen inueniam in eo, Prodtjt italt;^ lefus iulTu Pilati, ficut eratornaanbsp;tus,uindus,cæfus,confputus,geftansfpineamcoronam,Ôfueftêpurpuream,nbsp;Slt; exhibens eum Pilatus, ait: Ecce homo adeft,Edudio ifta ad populum adde«nbsp;bat Chrifto multum doloris Ô6 pudoris,quæ tarnen pro nobis pati uoluit innO’nbsp;centiffimus,non ignarus fuæ dignitatis. Loquitur autem Pilatus populo, ut uinbsp;deant nequa^ elfe regem. Quis enim putaret hominê fie flagellis diieerptum,nbsp;ferè homini non parem, referentem faciem potius leprofi:quis,inquam,pt^nbsp;taret ilium elTe regem f Non eft uerifimile aliquid metuedum de illo,qui fie eftnbsp;humiliatus, Itacontemptibiliseft Chriftus ö^populusdei coram hoc mundo,nbsp;ut ferè non fint fimiles hominibus.

Cum ergo uidiffent cum pontifices amp; miniftri, clamabant,dicctcs; Crucifige,crucifigeeum*Dicit cis Pilatus: Accipite eum uos,amp; crudfiginbsp;te:ego enim non inuenio in eo caufam.

Hoc fpedaculo quo quantauis Barbarorum feritas poteratmitefcerc, non folum non funt mitigati ludæorû animi, fed magis etiam accenfi funt,ut quodnbsp;hadenus fuccefriiret,pcrficerent,Metuebant enim pontifi'ces,ne fi tarn atrocianbsp;pafTus dimitteretur, poftuerfis populi tum concitatiftudijs, in ipforum capitanbsp;recideret huius immanitatis inuidia, Pontifices itacß cum fuis miniftris infanonbsp;tumultu clamabant : Crucifigeeum.Pilatus intelligês ex captatamifericordianbsp;nihil eife fpei,metu tentât furorem illorum coerccre: Ego,inquit,iuris adminunbsp;ftrator fum,non alieniodij uindex,8^ nocentes legum authoritatepunio,nonnbsp;fum innocentiæ carnifex,Hadenus facuitum eft odio ueftro,non ultra fæuiaranbsp;in innoxium, Qtiod fidecretum eft ilium in crucem agere, nolo hoc meö prae«nbsp;toriumimpiariinnocentishominisfanguine, Vos hominem ueftro periculonbsp;abducite,et fi uidetur crucifigite,Ego non foleo crucifigere nifi facinorofos,rnnbsp;hoc nullum inuenio crime cruce dignn, Nam quod de regno obijeitur crime,nbsp;in hunc talem non competit, Nec fan's eft reo crimen obijcere,nifi certis argu«nbsp;mentis probetur quod obiedum eft, praeiertim quoties de capite hominis agi«nbsp;tur.Haec tota res non legitimo more,fedper tumultum geritur,

Reiponderunt

IN lOANNEM, CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiy

Refponderunt ei ludæi : Nos legem habcmus, fecundum legem B debet mon,quia filium dci fe fecit. Cum ergo audiflTet Pilatus hunc fers:nbsp;nionem,magis timuit,amp; ingrefliis eft prætorium iterum, amp; dicit ad le^nbsp;fum: Vndc es tuClefus autem refponfum non dedit illi.

ludæi cum audirent praefidem tanto ftudio patrocinantem lefu, nee omnia îio cômittcndumducerêtjUt aliquo pado lefus elaberetur è manibus, crimennbsp;comment! funt,quod apud iudicem imperitu legis graue uideri poflèt: Quan®nbsp;4uam,inquiunt, nihil comiferit aduerfus leges Caeiareas, tarnen nos legem hanbsp;l’émus à deo traditam, quam Caefar etiam nobis reIiquit,0C fecundum hanc kanbsp;gem commer uit mor tern, quoniam fe fecit filium dei, èC fibi diuinitatem arro=nbsp;S^nsjin deS fuit blafphemus. Hoc cum audiflet Pilatus, nec eflet in prompt«nbsp;4«od illis refponderet,reduxit lefum in prætorium,SC ipfe ingreirus,iterum alnbsp;‘Qeinutus eft ilium,cupiens expifeari quid effet hoc quod obijcerent,et quomonbsp;do poffet refelli. Rogat igitur primum unde effet, utcognita gentis origine rcanbsp;Jelleret quod affedaffet uideri filius dei.Quanquam apud Ethnicos tumfabuanbsp;poetarum eratproditum, ÔC uulgo credebatur, quofdam ex deo SfC hominenbsp;^®^os femideos haberi. lefus autem feiens Pilatum hacc omnia tentare,quo tannbsp;”^^uitam illilucrifaceret,necignorans futurum,utomnibus tentatis obftinanbsp;'yiidæorumfurori cederet,neuideretur omnia conatus ut elaberetur,noknsnbsp;^Y^ortem adadus fuiffe, nihil omnino refpodit præfîdi. Nam quod hadenusnbsp;J‘Ponderatjinnocentiam fuam teftatam efte uoluit, mortem autem uolens acnbsp;^bens oppetere decreuerat. Si Chriftus non alia ratione dixiffet fe filium dei,nbsp;’ * per adoptionem commune alijs fandis,nequaquam occafionem ludaei acanbsp;piffent accufandi, fed fan's claret quod uerum dei filium fedixerit. Hoc eftnbsp;^Malum ludacis atcç omnibus arrogantibus ingenijs, qui diuina folent æftianbsp;iuxta rationem eoriim,quafi eadem filiatio in diuinitate, ut in h umanitaanbsp;3J. tauien filius dei 2lt; non feipfum fecit,fed ab aeterno femper à pâtre eftnbsp;uerus deus. Pilatus quoep, quia nimium deflexeratà iuftitia,£lt;inno3nbsp;''tern Chriftum flagellarat,indignus erat cui Chriftus turn arcana reuelaret.nbsp;^^pamdocuit nos Chriftus tempus effeloquendiamp;tacendi, ne margaritasnbsp;^Heiamus ante porcos,SC fandum canibus.Iam ante edodus erat,Chrifti renbsp;non effe de hoc mundo, SC ad quanta miffus effet, fed non expenderat,nbsp;^°^dignus cui nunc refpondeatur.

Hfcit ergo ei PilatusîMihi non loquerisfnefcis quia habeo poteftas: cruciftgere tc, 8C poteftatem habeo dimittere ter Refpondit lefus:nbsp;/^onhaberes poteftatem aduerfus me uUam, nifi tibi datum effet defunbsp;P^’*»Propterea qui me tradidit tibi,maius peccatum habet,nbsp;L ^ilatus admiratus hominis filentium in capitis periculo,quum iudicem hanbsp;^^tamfauentem, uteum adrefpondendumprouocaret: Curmihi, inquit,nbsp;U,*^^lpondes in capitis tarn præfenti periculo conftitutus fAn nefeis mihi iusnbsp;3c necis effe in te C Sum enim præfes huius regionis, ft forte nefeis, SC exnbsp;4^j3^oluntate pendet,utrum fuffi'garis in crucem,an libereris à caufa. Ad hçcnbsp;tu •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lefus eorum quæ expedabat præfes, qui ad caufg defenfîoneîn

k P’^bstinftrui, pro indice futuruspatronus. Verum quoniâ eares fpeciem Qu , quafi non uolens pateretur, nihil huiufmodi, tantum de poteftatenbsp;Pilatus arrogabat, refpondit, fubindicans nec illi liberum effe abfoLnbsp;‘^»quttm illius poteftas feruire cogeretur furori ludatorum, nec iUos autem

nee ipfum qufcquam in fc ualiturum,nifi fponte uolens^ patcretur.HabcSjin quitjtu qutdem poteftatem iuxta leges humanas, fed in me nullam haberes ponbsp;teftatem, nifi permiflum effet ab eo cuius poteftas fuperat omnem humanamnbsp;poteftatem.Et faues tu quidem innocentiæ,fed tarnen aliorum improbitas alionbsp;uidum te rapit» Propterea populusludaeorum, quihuius mortis author eff,nbsp;fua^ uiolentia iudicem propellit ad hominis innocentis condemnationem granbsp;uius peccac V idemus difcrimen in peccatis,licet ex eadem radice ueniatGranbsp;uius quipermalitiampeccat quamqui ignorantia: hi ueniam merenturjllinbsp;non Judæi nouerant miracula,uitam iuftam fiC innocentem,ideo magis peccanbsp;runt,Pilatus utEthnicus neep fciebatlegem, nee quid permilTum inilla,excuanbsp;fatur à tanto, fed non ab omnû Oportebat iufte iudicare, non grarifican' partinbsp;aduerfariæ cumdamno alterius« Confolationêhichabent fandiomnes,6^mi*nbsp;niftridei, utfeiant citra uoluntatemdei nihil contingere.Suam uoluntatedeonbsp;confecrant 6C fubtjciunt,eam ob caufam magis confiantes,et parientia ampbönbsp;ripræditi funt»

C nbsp;nbsp;Et exinde quærebat Pilatus dimittere eum» ludæi autem clamabat,

dicentes:Si hunc dimittis, non es amicus Cæfaris;omnis enim qui fe rc gern facitjcontradicit Cæîàri* Pilatus autem quum audifiet hos fermo;«nbsp;nes,adduxit foras lefum, Sd fedit pro tribunali, in loco qui dicit Litbo;»nbsp;ftrotos, Hebraice autem Gabatha» Erat autem parafceuepafchæho’'’nbsp;quafi fexta.

Hoc audito Pilatus, quum intelligeret hominis nbsp;modeftiam innocent

tiam,ôôludæorum malitiam,ôô fuam æquitatem non elfe reo ignotam ƒ magis fauebat,quod uideret en nec mortis periculo comoueri,tentabatomnesnbsp;uias utaliquopadolefumabfoluerec Idfentientesludæi, quodcrimenilludnbsp;prius ex lege intentatum negligeret præfes, nec ceflaret hoc agere modis offljnbsp;nibus ut lefus dimitteretur, ad prius crimen redeunt, quodoftenduntnec ipfinbsp;iudici tutum negligere. Si nihil, inquiût,ad te pertinet quod peccauit in deumnbsp;noffTum,certehocad te pertinet quod peccauit in Cæfarem:quifquisfîbiuinanbsp;dicat regnum iniuffu Caefaris, Cæfaris læditmaieftatem : atifle fe regem facit,nbsp;quod fi hunc abfoluis, non es amicus Cæfaris, qui faueas Cæfaris hofti. Hæcnbsp;quum audifret,occlamantes coniuratos pontifices ac pharifæos,reliquat mulnbsp;titudinem,tametfînonignoraret effe uaniffîmum quodintentabatur,tarnennbsp;quoniam perfpiciebat implacabile facerdotum pharifæorum odiu in lefum,nbsp;tummirum primorum aepopuli confenfum inunius hominis pernitiem, fî-mul^ uideret lefum innoxium quidem, fed humilem ac tenuem, fibtjpfî deef«nbsp;fe,cogitans interim ÔC illud, apud Cæfares multos quamlibet falfî criminisin*nbsp;uidiafuifTe periclitatos, iam^ uifus fibi fatis adnixus aduerfus côfpiratos toti*nbsp;us gentis primores acpopulumadunius humilis hominis tuendaminnoceminbsp;tfam,decreuit illorum odio feruire,fîc tarnen ut lefum condemnando abfolueanbsp;ret, amp;fuaminnocentiam præfatus, imptj fadi inuidiam in ludæorum capitanbsp;referret.Produdus efl: igitur lefus foras ueluti reus, quum in eo condemnâdonbsp;nullius legitimi iudicfj fpecies effet obferuata, Pilatus fedit pro tribunali,in loanbsp;CO ædito,ut omnibus effet confpicuus,cui hinc nomen Hebræis Gabatha,Grçnbsp;cis autem dicitur Lithoflrotos,quod lapide flratus effet. Sic enim conueniebatnbsp;folennem ac publicam effe lefu condemnationem, ne quem lateret eius inno=.nbsp;centia.Sic enim condemnari abfolui crat, Traditus efl lefus ad crucem,fcd innbsp;ludæos

IN IO ANN EM. CAP. XtX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±1^

ludæos pronundatum eftà iudicejam autem appctebat tempus,utfuxtafeftt dtei rarionem innoccns fanguis pro mundi faluteimmolarcrur. Erat enim pa»nbsp;rafceue pafchæ, hora ferme fexta, quo magi's urgebantludæi dniinæ difpcnfa=nbsp;tiom' per ignorantiam fubferuietes, utmaturefuo^ tempore peragerctur hocnbsp;facrifidum,

didt ludæis: Eccc rex uefter.IIK autem damabant.’TolIe tolle,cru afige eum.Dicit ei's Pilatus: Regem ueftrum crudfîgam^Refponderutnbsp;pontifîces:t^on habemus regem nifî Cæfarem. T une ergo tradiditeisnbsp;iKum,ut crudfigeretur.

Pilatus itaeç iam iudicis habitu confpicuus populo, e tribunal! demonftrat ds regem, ut uel ex ipfa fpecieliqueret quàm in eum non competeret affedaténbsp;tyrannidis crimen qui fie affedus tantam animi tranquillitatem tantam mansnbsp;fuetudinem prae fe ferret, Eccc,inquit,rex uefter. At ludæi nihil aliud fitiêntesnbsp;fanguinem innoxium,clamabant. Toile toile, crucifïge eû.Placebat lunbsp;dæis ignominiofa mors, fperantibus fore, ut cr ucis ignominia prorfus abemtanbsp;labile redderetlefu memoriam, nec ullum poft exoriturum,qui nomen illiusnbsp;extindi profîteretur. Pilatus irridens illorum pertinacem infaniam,Quid,nbsp;*^quit', An regem ueftrum tanta afficiam ignominia, ut fufftgam in crucemCnbsp;doc dedecus recidetingentis ignominiam, quæ regem fuum ad crucem adeinbsp;8^it.HaEc uox Pilati quanquam non profecit lefu, tarnen prodidit ludæorumnbsp;^alitiam, ÔC extorfit fer uitutis inuifæ publicâ confeffîonê, Meflïam negantes,nbsp;noceftregem,quem àprophetis promiffiim muftis fæculis expedarantjCæfas

’’cgnum quo premebantur mifere oderant, tarnen odijs efferati publiée Mef ftiutn abnegant, Ô6 Cæfarem dominum agnofcuncNon habemus,inqui3nbsp;J regem nifî Cæfarem.Tanta erat uleifcendi libido,ut ultro fefe in æternamnbsp;. ^^itutem addicerent, quo lefum libertatis authorem extinguerent. Pilatusnbsp;’S’tUr uidens omnia fi-uftra tentari, tradiditillorum arbitrio lefum,ut crucifixnbsp;Vides quomodo irridetur regnum Chrifti ab Ethnieis, qui ignorantnbsp;9iiale fitregnu in fpiritu : quicquid illis dixeris d». ueris uirtutibus, ridiculumnbsp;j’^’^ japudfuperftitiofos autem alios 0^ ludæos eritoffendiculum maximum»nbsp;fiunt ludæi regno Chrifti, digni autem qui Cæfaribus feruiant, iäm innbsp;'Mnium Sé quingentefîmum annum,et adhucdiutius,donec,fîdeus uoluc

’’^gnum Chrifti agnofeere èC amare cœperint,

Süfceperuntautemlefum, ÔC eduxerunteum. Btbaiulansfîbicru^ D '^’^jcxiuit in eum qui dicitur Caluariæ locum,Hebraice autem Goîga:»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz.rf

® » übi crucifixerunt eum, amp; cum eo alios duos bine amp; bine, medium

^cceperunt milites lefum produeftum è prætorio, que duxerunt ad locum ^Pplietj,qui erat extra ciuitatem, ut locus quocpreiponderetfi'guræ.Nam uLnbsp;ibaVnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confecrabatur teftamentum, extra fepta populi immolabatur.Huc

hn' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indutus ueftibus,quo magis efletomnibus probro,quifaue

ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humiliter erucêbaiulans:nam Slt;hoc procuratum eftà ludæis,

deeflêt,Quin QC locus infamis deledus eft,in quo ex more

^fîfupplicio pletfti confueuerunt, paffîm iacêtibus extintftorumoflîbus,

^ftus execrabilis, nimirum præ fe ferens cui rei dicatus eflet, ex re nol bonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uulgo. Et ne quid fupereifet ignominiæ, procuratum eft fiC

^’ludæis, ut fîmuîalij quocpduopalàmfacinoroficrucifigerenturcumic«

Tt

fUjUt noccns ex flagitiofonxm conforti'o æftimaretur uidcfctur^ cfimcfl cfle commune,quibus erat commune fupplirium. Vt^ prorfus adillorumfocietanbsp;tem pertinere uideretur,fîcordinarûtludçi cruces,utmedtus effet lefus, hincnbsp;atcphincfcptus latronibus.Sed nefcithumanis fordibusinqiu'narifonsomnisnbsp;puritans,illuftratur etiamhominum probris fons omnis gloriç.Crux ante pronbsp;brofa per ilium fada eft triumphale fîgnum,cui mundus inclinât caput in glo«nbsp;riam crucifixi, ÔC memoriam falutis,cuius myfterium facrofandiflimum ado«nbsp;rant angeli,quod tremunt dæmones, Inuenitillic condemnatus,que ex latro*nbsp;ne faceret paradift ciuem,tantû aberat,ut fupplirij focietas contaminaret Chri«nbsp;ftum,Pro nobis eft mortuus Chriftus, morte fwa omniu ignominiofiflima do«nbsp;cuit noSjUt humanam gloriam calcaremus, ÔC praefentem uitam non tanti facenbsp;remusjfed obedientes effemus deo ufcp ad mprfemtinterim expendentibus nonbsp;bis quanta Chriftus ignominia paffus fît,ô^ ftmul quanta conftantia ÔC charitanbsp;te mortem pro uita noftra fubierit impetranda, ut farisfaceretpro peccatis no«nbsp;ftrisjflC coeleftem pattern mundo conciliaret, Qc ftcfpem noftram confirmaret»nbsp;Paucis dicitEuangelifta, Vbi crucifixerunteu. Quanti fuerintcruciatus nonnbsp;oftendit, necp admodum ad rem pertinet utrum tribus id clauis confedum fitnbsp;an quatuor, miod ueriftmilius eft, fuppedaneo affixo cruci,cui dominus infi«nbsp;ftebatcruci affïxus, utuetuftiffîmacoftenduntfiguræ,

g^ront ludæorum, quia prope ciuitatem erat locus ubi crucifixos eit le^ fus.EtcratfcriptumHebraicc,Græce,amp;Latine.

Ne quid autem ad iufti fupplittj fpecimen deeffet, additus eft ex more fuus cui^titulusj quiamp;perfonam indicaretamp;: crimen. Pilatus autem cumcæterisnbsp;fuos pro meritis addidiflet titulos, cruci domini fefu titulum hunc iuflit aifigi,nbsp;lefus Nazarenusrex ludæorum, quo nimirum ipfa etia infer iptioneteftatantnbsp;facerct öe ludæorum malinam ÔC pendentis innocentiam in quem is titulus innbsp;xtaludæorumaccufationemnoncompetebat,6^tamêiuitaidquodapudprænbsp;fldem fuerat ipfe profeffus, maxime competebat.Siquidem ludæus Hebrçis fonbsp;nat conntentem. Erat autem eft uere rex ac liberator omnium profîtentiumnbsp;nomen ipfîus,quibus largitur confortium regni cœleftis.Hunc titulo quo ma«nbsp;gis grauaret inuidiam ponnficum QC pharifæorS curaueratPilatus tripliei lin«nbsp;gua icribendum,Hebraice,Græce, QC Latine, quarum prima eratillius genosnbsp;peculiaristalteræduæobfreques Grçcorum Qc Romanorum commertium ficnbsp;erant inue(ftæ,ut pleriiç ludæi etiam Hebræam ignorantes, Græcorum uelLanbsp;tinorum idiomata haberent tune in ufu, imo non tam Hebraicam loquebâturnbsp;ibidem quam Syriacam, differentem ab Hebraica, utltalicaàLatinaiHcbraî*nbsp;cam enim non nift dodi intelligebant, Chaldaicam uel Syriacam omnes illiusnbsp;regionis incolæ,quæ materna fuit amp; Chrifto SC apoftolis. Cautum igitur eratànbsp;præfîde,ne quifquam hominum hunc titulum ignoraret,fîue Ethnicus effet ft»nbsp;ue ludæusjindigena uel peregnhus,

Dkebant ergo Pilato pontifices ludæorum : Noli lcribere, Rex

-- nbsp;nbsp;nbsp;''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. T-,.,nbsp;.

IN lOANNEM. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119

legebant, ÔC pleric^ lefu Nazarenf nomen agnofeebant. Quant« autem ^Wuiflet ab affèdato regno plurimi nouerât, qui uidcrant illû abdere fefe,quSnbsp;’’egnum pertrahêdus effet.Expedabatur ante iiulgo ludæis rex ille promißnbsp;^saprophetis, quemipfîMeffîamuoeât. Hoccumnégliger«Pilatus,tarnennbsp;‘quot;’prudes eum dédit titulum, qui maxime demonftraret omnibus quis efîet iknbsp;qui pendebat. Pendebat enim uererex illeregum, qui morte fua debellabatnbsp;^3boli tyrannidem,qui uere rex erat,ô6 femper futurus eft fidelium omnium,nbsp;omnium fæculorum Sgt;C gentium.Tropheum ergo potius diceres quàm cru»nbsp;^om,Qijujn omnia uiderêtur ignominiaî plena pontifîcqs SC pharifæis, tarnennbsp;quot;æcinfcriptio mouit eorû animos, quod honorifîcêtior effet uellent: tantumnbsp;impijs ftudium abrogandi nominis, eut uni debebaturomnis totius munanbsp;Scoria. Aguntitaeç eu præfide demutando titulo, ne fcribereturjRex ludçonbsp;futtijfcd quod fibi nomen hoc ufurpaffet, Prçfes autê qwanÇ imprudensjilludnbsp;tarnen præludebatfutui^,ut falutiferi nominis proîeflîo, quâ falfo didi lu,nbsp;dît abnegarat, ad Gentes credulas,hoc eft ad ueros ludaeos fideles Melît'æ fubnbsp;d’tos demigrarer.In ceteris igitur hatftenus morigeratus illorum odtjs,negauitnbsp;“dtic fe titulum mutaturum, Quod fcripfi, inquit, fcripfî. Siquidem in remnbsp;quot;quot;’nium erat occidi Chriftum, fed r urfum in rem omnium erat,nominis illiusnbsp;S'oriam toto orbe celeberrimam reddi,cuius profeffîone falus omnibus defersnbsp;’^^‘quot;fjinuitis omnibus impijs Iudæis,q«i nun^ deftiterunt pro omni ui'rili fuanbsp;obftrepere gloria: Chrifti, ÔC perfequi cultores eiusnbsp;nbsp;nbsp;apoftolos omnes,donec

’’’’^rrimo fato no iblum templum amp; Hierofolyma,fed St gens ipfa tanta elimia cftj 3^ funditus eradicata,ut tanto têporc radices agerc nun^ âf nuipiamnbsp;foto orbe ualuerit, fed pro fpreta Chrifti gloria extrema portent in toto muanbsp;®°’gnominiam,iuftiffîmofimul6Cftupendoiudiciodei. Experiuntur ÔC fendnbsp;“.quot;t imperium Chrifti,in ipforum damnum Chrifti gloriam,experimêto fennbsp;P^'Jtes quod prophetis futura dicentibushæccredere non uoluertint. Etiamnbsp;totannis exules funt poft Chriftum,quot fuerant promiflæ terræ haeredesnbsp;ƒ ocolçjimô ferme, ut liquet,pluribus. Ab illo ergo die quo crudfixus eft doinbsp;î^’^Us,incipiebat regn« Chrifti ad quod latronem fufeepit, propterea tiiulusnbsp;^quot;’ufmodi abolendus non erat.

- Milites ergo cum crucifixiiTent cum, acceperunt ueftimenta cius(amp;f quatuorpartesjunicuic^ militi partem)amp; tunicam.Eratautcmnbsp;^^dicainconrutilis,defupercontexta pertotum. Dixeruntergoadinuinbsp;.* Non feindamus earn, fed fortiamur de ilia cuius fît. Vt feripturanbsp;”®Pkretur,dicens: Partiti funt ueftimenta mea fîbi,amp; in ueftem meamnbsp;’^æcrunt fortem.Et milites quidam hæcfecerunt.

Ergo cum hoc titulo fuffîxus effet in crucem dominus lefus nudo corpore, ^.“^quot;ladmodum mos erat,milites quicrucifixerant eum,ex confuctudine par.nbsp;‘^bantur inter fefe ueftimenta lefu : nam hoc illis cedebat ueluti in opéré præ,nbsp;’fquot;’’.Quum autem eirentquatuor,reliqu« ueftitum, quoniam ex uarijs par«nbsp;*ogt;rs erat confutum,fic diffueruntjUt fuam quifq; portionem ferret.Supereratnbsp;tunica, ueftis nimirû interior, et corpori uicinior, non ilia quidê confuta,nbsp;’ta contexta à fummo ufe^ ad imû, ut diffuta futura effet inutilis. Vifum eftnbsp;militibus,uthæc non fcinderetur,fed ei tota contingeret cuicunt^ fors fa-quot;let.Hæc autem tametfî prophanis animis à militibus gererentur, tarnen im»nbsp;ptiidentesfubferuiebant uaticinioprophetaru,ut hincetiamagnofeeretur isnbsp;Tt i

ïlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

efle,de quo pdixcrat fpin’tus diuinus in PfaImis:Partiti funt inter fe uefiimcna ta mea, QC fuper uefte mea miferunt fortes. Et hæc quidê gefta funt à militibusnbsp;adhuc uiuo pendente domino, Ludus ille per fortes huiufmodi opprobrofiffianbsp;mus erat,quafi pro re aliqua uili QC contempla ludcbâtjita quae Chrißi erant uinbsp;débantur illis contemptiuima,

Stabat autem iuxta crucem Icfu mater eius, foror matris cius,Ma ria Cleophæ, et Maria MagdalenctCum uidiflet ergo lefus matremnbsp;diCcipulum ftantem quem diligebat, dicit matri fuæ: Muiter, ecce filiusnbsp;tuus« Deinde dickdücipulo; Ecce mater tua,Et exilla hora accept teamnbsp;difcipulusin fuam»

Quac nunc fequuntur, dolorem Chrifti grauiorem reddunt,Pati enim tam cotumcliofa ÓC dolorofa coram amiciiRmis,quos fcimus nobis optime udle,ó^nbsp;nobifcum dolerc,aliquid addit triftitiç,Ita hoc loco conugit:nam quis doloremnbsp;quem mater Chrifti hauferat ex afpedu filtj cótempti,SC uarrjs modis cruciati,nbsp;fatis exprimcretf' Is,inquamjdolor cr uciat etiam Chrifti pedus,Habet tamé Knbsp;hoe fuum myfteriö, ut fciamus ChriftS non folum in fe pati, fed in fuis dikdis,nbsp;qui ftant iuxta crucê,amp; participes funt crucis ChriftijUtmereatur cum illo ui*nbsp;umpharc amp; regnarc. Stabat, iriquit, iuxta crucê magnanimiter fpiritu fandonbsp;pedus eius digne confirmante 6C confolante,ne quis nimium SC indignum uirnbsp;gini ludum adferibere uelit, ÔC ueluti defperabundac fîmiIem,SciebatfaIuatOanbsp;rem mundt filium dci,fic patri placere,poft triduü refurreduijz in gloria d^glonbsp;rificandum,accepte regno ÔC poteftate in cœlo 6C in terra,Non autem hoc finenbsp;miraculo erat. Non omnino proxime ftabat, fed ut uideri ÔC audiri poftetinbsp;Chrifto,Vbi SC difcimus,ut mutuum nos cÔmendemus,alter alterius curage«nbsp;ratjinferioris potens cura non abrjciat,Difcipulus Chrifti amici fui patrocinionbsp;deftituebatur, ambo autê audiunt à Chrifto, ut fe mutuum habeant comenda«nbsp;tosthoc utilius difeitur allegoriæ, Matrê earn uocat generali nomine, filiumnbsp;ramen nominans,non minus pedus afflixit fi matrê dixiiret.Difcipulo autênbsp;dicit: Putas tibi ablatum amicum,habes iam matrêmeâ,illa non minus officionbsp;fa erit in te ego fui, Abfiç dubio fi Chrifti fpiritus in nobis fuerit femp ille ex«nbsp;citabit aliquos,qui noftri gerent curâ. Ecclefîa cômêdatos habebit, qui Chriftonbsp;diledi funr,SCqui præ altfs Chriftû diligunt: illi etiâ ecclefîae ædificandæ SC pronbsp;mouêdæ maxima habituri funtcurâ,quæ mater fideliû dicitur,Chriftus denicjnbsp;præceptumdecolendis parentibus etiam inmortis articulo uoluit oftenden«nbsp;dum docere exemplo fuo,

F Poftca feiens Icfus quia omnia confummata funt, ut côfufflmaretur Pp!.ffs.enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcriptura,dicit;Sitio. V as autê pofîtum erat aceto plenûJIIi ergo fpon«

giam plenam aceto, hyfopo dreumponentes, obtulerutori eius«Cuni ergo accepüTet lefus acetum, dixit:Confummatum eft.Et inclinato ca#nbsp;piie,tradidit fpiritum*

His peradis quum lefus feiret nihil fupereife quod ad legitimam uidimam pertinerct, ut hoc quocpaccederet, quod prophetia prædixerat:Dederôtine.nbsp;feam meam fel SC in fiti mea potauerût me aceto, clamauit decruce Sitio, Solêtnbsp;autem qui hoc fupplicif genere moriuntur, uehementer difcruciarifi'ti,uidcli«nbsp;cetfanguinep uulnera corporis exhaufto,Nimii^ SC hocfaciebat ad dedaran«nbsp;dam humanæ naturæ fupplictj^ non fîmulati ueritatem. Aderat autê illic uasnbsp;addo uinoplenum,quod fitiêtibus porrigi folet ob morte acceIcrandâ,Militcsnbsp;igitur

IN lOANNEH. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

fgttur fpongiam acido uino impletam, S/C impofito hy fopi ligno admouerSt ori cius.Simulatcp iiero guftaflet acetum Iefus,dixit:Confummatû eft,fignificansnbsp;»tc peradum facrifîciû iuxta patris uoluntate. Ac mox indinato capite reddLnbsp;Qitipintum.Multa alia commemorantur àcæteris Euangeliflis, quæ Ch rift usnbsp;J^quutus eft cum latronibus, quomodo orauerit^? crucifixoribus SiC txznfgrctnbsp;loribus,deinde ut clamarit fe derelidû à pâtre. Hic loannes defiti meminit, innbsp;uidetur ludæoi^ ingratitude amp; malitia, qui ne potum quid? aquæ admininbsp;ftrabant, fed pro refocillamento obtulerunt acetum, ita ut etiam linguam eiusnbsp;uulnerarint, ne nihil effet alienu in Chrifto acruciatibus, Addidit:Confummanbsp;eft.Nihil enim reliquû eft uel obmiffum, quod oportebat fieri pro redemanbsp;ptione humani generis. Sacrificiû Chrifti facrificium eft perfediflîmû, non eftnbsp;wtdenuo madetur, femel fatisfecit,óó confummauit facrificiu femel,unica ilianbsp;®blationc reddidit fandificatos in perpetuS, eos qui ei fi'dunt ex corde. Quodnbsp;capite indinato tradidit fpiritum,declarat uere fuiffe honiinê,ne(Ç aliumnbsp;paffum quam ipfum Chriftum,multis modis declaiauit adiedis uerbis,In ma»nbsp;tuas pater comendo ipiritu meum,qucmadmodû Sgt;C fideles omnes deo pa®nbsp;fiium comendant fpiritu, qui funt unus fpiritus cu Chrifto. Dicens autemnbsp;*’'adiditfpiritum,oftendit uoluntarium facrificium,8C fummam adnos charitanbsp;^^i^jUt pofuerit animam fuam pro ouibus.

lüdpi ergoCquoniam parafeeue erat)ut non remancrent in cruce cor POfa fabbato(erat enim magnus dies ilk fabbati) rogaueruntPilatum,nbsp;längerentur eorum cruranbsp;nbsp;nbsp;tolkrentur. Venerunt ergo miIitcs,0C

Pdtni quidem fregerunt crura,amp; alterius qui crucifixus eft cum eo. , V idemus iter urn præpofterâ ac peruerfam ludæoi^ religionê. Innoxiumnbsp;*^^i^emeritum fceleratis odijs imptjs modis adegeruntin cruce, nihil deterritiànbsp;^^^immanifacinoredieifeftireligione. Cæterum de tollendis ècruce corpoanbsp;fuperftitiofe laborant ludaei.Pilatum adeunt,utipftus iuffu crura frangenbsp;pendentibus,quo mors accderareturjdeindecadaueratolleretur ernesnbsp;’^jUe confpedu fui diem feftum funeftarent. Erat profeftum diei magni, quinbsp;“apparatufacroi^î Græcis dicitur parafeeue. lam homines religiofi pcradonbsp;Cfudeli facinore,perinde quafi re bene gefta,ad Mofaicam uidimani purenbsp;^^firandam intenderät animum, ignari quod pafchalis agnus ille uerus iamnbsp;‘^limmolatus. Adeo pefiifera res eft pietas in rebus corporalibus fita, quaenbsp;I animi pietate coniunda non fit. Annuente igitur Pilato, milites utriufcßnbsp;^*’onis crura fregerunt,quos adhuc uiuentes repererant.

r Ad lefum autem quu ueniftent, ut uiderut eum iam morfuum,non ^^§erunt eius crura,fed unus mifitum lancea latus eius apcruit,0^ con«nbsp;cxiuit fanguis amp; aqua,

. Quum peruentum effet ad lefum, uidentes iam exanimê, fuperuacuS pu* , non fregerunt illius crura: nâ in hoc frangebant, ut cito morerctur quinbsp;aftabat inter milites quidâ,qui quo certior effet mors dominilenbsp;Mancea perfodit latus eius, ac protinus ex uulnere 4)fluxit fanguis SC aqua,nbsp;. ^gno myfterio déclarantes, quod eius mors nos ablueret à peecatis, ÔC qgt; easnbsp;!*^uitä nobis largiretur aeternam. Nam baptifmus confiât aqua,in fanguincnbsp;eft hominis:prçter natura autê eft,ut è corpore uulnerato fluat aqua,fîcutnbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;Corpore mortuo fanguis.Chriftus autê crucifixus ftatim à pâtre glorifica

omnes conàtusludæoijtirritabantur: fîcuttitulus quêcogitabât Tt 5

41Î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR IVM

immutare immutatus non cfl:,ita illor urn confilia non fuccelTeriintrnuidi'ïe Si odtj illoi^t cratjUt cófringerêtur crura dni lefu, fed diuino cofih'o cftimpeditó.

Et qui uiditjteftimonium perhibuit,ÓC uerum eft teftimonium cius, Só illc feit quia uera dicit, ut 8ó uos credatis.Facta funt enim hæc,ut forinbsp;ptura impleretur: Os non comminuetis cx eo» Et itcrum alia fcripturanbsp;dicit:Videbunt in quem transfixerunu

Qui ocuh’s fuis hæc fieri confpexit,hacc teftatur, feimus uerum eflè illius te ftimonium.Nouit Sf ipfe dominus Iefus,q, tefiis ille uera prædicat,nequis ue»nbsp;ftrû dubitet credere quod alioqui uiderctur incredibile, Hæc ante tametfî cafunbsp;geri uidebantur,uidelicet qgt; pro cruribus frangendis latus illiperfolfutniîtjta»nbsp;men diuini confilî) difpenfationegefta funt,ut bac etiâin parte prophetaiji oranbsp;culis rerum euêtus refponderetNam inter cæteros ritus quibus in Exodo Monbsp;fes docet celebrandS efle phafe, nominatim Si illud præfcripferaf,ut agnus il»nbsp;le ficoccideretur, ne quod os illius côfringeretun Hac nimiiji nota dedarabatnbsp;lefum efle uerum illud phafe, cuius imaginé agnus ille Mofaicus geiTerauRurnbsp;fus per Zachariam fpiritus ita loquitur : Videbût in quem copunxernt. Namnbsp;olim cum codé corpore uenturus quo pependit in cr uce, tametfî iamgloriofo,nbsp;tarnen ueftigium uulneris oftendet omnibus,amp; fontem fruflra apertum incre»nbsp;dulis exprobrabit, cuius profluxu fanari potcrant^Non caret honeftis cogita»nbsp;tionibus,fi quis expendat Chriflum aperuifle fuu Iatus,ut penetremus ufq^ adnbsp;cor illiusjficcp fummâcharitaté agnofcamus,Ecce uides pedus illud diuinû,ccnbsp;plenu amoris,unde ifta quç altjs tue uidebanf fortuite euenifle,multa in fe connbsp;anebâtmyfleria,quç Chriflianus magna cugratitudinefecûexpendct.Confîrnbsp;mat hoc fadu morientes,ut fentiant 6C in morte uitam elfe,et uitam noflram innbsp;deo abfeonditam cfle,modo credamus in Chriftum,etiam cum mori uidemur.

Poft hæc autem rogaui't Pilatum lofcph ab Arimathæa (co quodef fet difcipulus lefu, occultus autem propter metum Iudæorum;ut tolle*nbsp;ret corpus lefu» Et permißt Pilatus» Venir ergo,amp; tulit corpus lefu»

Certa iam morte multorû experimento coperta, fupererat ut fepultura re» furredionis fidem multis modis confirmaret. Chriftus autêquemadmodûoranbsp;nem uitâ humilem elfe uoluit,itafepulturâ uoluit elfe magnificâ,no ut nos do»nbsp;ceret fepulchri cura agere, fed ut peradis ijs quç pertinebât ad difpenfationemnbsp;humilitatis,iam ad refurredionis gloria præluderet»Tum autê honos uiuo ex»nbsp;hibitus, non caret uel fufpitione uel periculo, cætei^ honor qui ultro deferturnbsp;mortuo,certiflîmumefl:uirtutisteftimoni3» lofeph igitur uir nobilis ac potes,nbsp;Arimathienfîs patria,qui Si ipfe fuerat difcipulus refu,ièd occultus ob metfi lunbsp;dæorum,qui legem fanxerât, ut quifquis fe profiter etur difcipulû Iefu,fubmonbsp;ueretàfynagoga,adqtPiIatû,cuinotuserat,pettjtœabeo, utfibilicerctdecrunbsp;ce tollere corpus Iefu,Pilatus explorato prius an efîètmortuus,permifît.Âbtjtnbsp;ergo lofeph ad crucê,ô6 corpus depofuit, Multa aliaapud alios Éuangeliftas lenbsp;gimus,ne(^ opus uthuctrahantur. Id fpedandû utmortuo Chrifto gloria eiusnbsp;manifeftari flatim co2perit.Nam Si multa alia miracula contigerût, Aperiebannbsp;tur monumenta, uelum rempli fciiTum eft,amp; petræ amp;c.Et qui antea occulta rfnbsp;propter metum ludæorum diflîmulare omnia compulfîfunt, illi iammagnonbsp;cum honore Si fumptu Chriflum mortuum publice fepeliût,ut uideamus mornbsp;fern Chrifli uirtutem dare timidis,quo certa fiducia eum confiteantur»

Venit autem amp; Nicodemus qui uenerat ad lefum node primum, fc rens

tens mi'xturam myrrhæ amp; aloé’s quafî libras centum. Acceperunt ergo corpus lefujCt ligauerunt illud Unteis cum aromatibus,ficut mos eft fesnbsp;pelire ludæis»

Acceffît interim funeralis adiutor officrj 8{. ilk Nicodemus, uir inter phari fæos præcipuæ nobilitatis,amp;; ipfe clancularius lefu difcipulus,qui prius nocîtinbsp;Ueneratad Iefum,quemadmodu narratum eft,uitans pharifæoi^ inuidiam.Hinbsp;Icicntes quodliuor fokat à morte conquiefcere, freu' fauore præfr'dis, audentnbsp;•^lortuo fupremum honorem exhibere,quem uiuum palam conuenire non aiinbsp;lt;lebant,Attulit autem Nicodemus unguentum ex myrrha Slt; aloë mixtum,adnbsp;libras ferme centum, quantum corpori magnifiée condendo fufficiebat, Sublanbsp;tum igitur corpus lefu communi officio, unditj aromatis obkuerunt. Sc obli»nbsp;linteis circumligarunt,ne deflueret unguentum.Nam himc in modu mosnbsp;kea regione talia minore in pretiofuntquam nobifcum.Myrrha ÔC aloë plurinbsp;profuntcorporibus confer uandis,ne ftatim putrefcant.Morem hunc fcanbsp;P^liendi fufceperunt à patribus, contefiantes fidem refurredionis.Non nuncnbsp;®pus eft ut talia impendamus corporibus, fed ira terra: demandentur, ut refuanbsp;‘^itandafperemus.

Erat ante in loco ubi crucifixus eft, ortus, amp;in orto rnonumentum ’^ouum,in quo nondum quif^ pofitus erac. Ibi ergo propter parafée«nbsp;Iudæorum,quia iuxta erat monumentum,pofuerunt lefum»nbsp;Sepultus eft dominus in orto, qui proximus eft loco crucis. In orto erat monbsp;*'umentum nouum, nuper è folido lapide excifum,in quo nullum adhuc cor*nbsp;pus ftierat reconditum. Et hxc tametft eafu geri uidebantur,ad fidem refurresnbsp;yionis faciebant. Non enim poterat fuffoffum uideri fepulehrum,quod in folinbsp;^^rupefuerat excifum, nec alius credi noterat ex eo refurrexifte in nno folus

corpus fubduceret : nec hoc contenu, faxum ingens quo claudebatur os Jîjonunienu obfignarunt. Innumera pra:terea infunthuic hiftoriæ paftionisnbsp;P‘^fifti,quæ non fine magno frudu pietatis ab ekdis perpêdi poffuntffed qui»nbsp;eoriim que dominus nobis dixit fecit 06 pertulit curiofitas fanda fuerit,ijsnbsp;ft ilia occurrent : in propatulo enim pofita funt. In his ergo inquirendis Ô6nbsp;®xcutiendis ftudiofi fimus, miffisblafphemis nugis, quas fomnioij: præconesnbsp;ƒ uic fandiffîmæ hiftoriæ affuerût, quafi uero no fupra c^ fan's fit ad fummumnbsp;^^Pplicium fuiffent quæEuangcliftæ conferipferint. Qiiod nobis eo perpen»nbsp;^^udum eft.ut non dubitemus nos iam eo a morte in æternam uitam affertos,nbsp;Urli.'.,--nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r.,.

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

lit, ut peccatum tante fyncerius deteftemur, quod fuit caufa tand fupplicij in fi lio dei QC faluatore noftro.

CAPVT XX.

--autê fabbati Maria Magdalene uenit mane cum adhucte^»

nebræ effent ad monumentum.S«: uiditlapidem fublatîiàmo numento» Cucurrit ergo amp; uenit ad Simonem Petrum, amp;: adnbsp;aliurn difripulum quem diligebatlefus,amp; dicitillisïT ulerut dominumnbsp;de monumento,amp; nefcimus ubi pofuerunt eum.

Cçteris quidcdifcipulis partim defperatione perculfis, partim lud^oi?« me» tu delitefcentibus,nulla eratcura funeris: cxtei^z difdpulas aliquot eadebäbe»nbsp;bat iôlicitudo,quæ tenueratlofeph et Nicodemü,fed diei feßi religio continuenbsp;ratillas ab opere parandoi^t aromatum.Porro fimulatq; praeter ÜTetfabbatSpa«nbsp;fchae,nodu paratis unguentis primo die fabbatum ilium magnûfequenre,hocnbsp;eft dominico die, priufqua plane illuxerat,Maria Magdalene uenit ad moniunbsp;mentum» Quae cum uidüTetfaxü quo fuerat occlufus aditus monumenti,fub*nbsp;motum,amp;patereièpulchrû, nihil aliud Cufpicata eftcorpus nodu üiißefiibnbsp;latum adiuftamfepulturä:nam illicpro tempore pofttum fuerat corpus, uelurfnbsp;mox iufto funere decorandS, Perturbaris enim morte domini fpes üla reüine»nbsp;dionis excideratomnibus.Refiltjtergo amonumento nondS infpedo Marianbsp;curriculo uenit ad Simone Petrn, apud que erat foannes, difcipulus quemnbsp;diligebatlefus aitep ad eos: Sublatus eti dominus à monumento,necfcioqudnbsp;tranftulerint eum qui fuftulerunt, fnMarco ÄfLuca quædam quæ hicomiflânbsp;funt habemus,hic^ folum de una Maria, in Marco de tribus legimus, Summonbsp;diluculo ueniuntadortûauroræ, loquentes inter fe,Qiiis reuoluetnobislapisnbsp;dem ab oftio monumenti,ö(r cum circumfpicerent,uidentlapidem amotu, Vnnbsp;de appareteandem eflehiftor/ä, licet hic de fola Magdalena loquätur.Eratadanbsp;modum ofßciofa QC alacris,qu?e etiam diem ipfum prguenit officio fuo,curatu»nbsp;rafunus Chnüi,amp;:deploratura magiürum fuumAltj Euangelitodeterrcmonbsp;tu fado habent,amp;’quomodaangelus remoueritlapidera, rerrueritcufiodesnbsp;ut aufugerent.VoxillaNefcimuSjpracter hocquod fodales foeminasfehaberenbsp;fubindicat, ut no fola uenerit,quid aliud fonar imperfedam ßde^Vng^nonnbsp;ludxi fuftulerant,qui appofuerantcuftodiara, araici iiero honoratum optabaCnbsp;dominum,proinde inconiyderata uox eratNefeiraus,

Ext)t ergo Petrus ille alius diicipulus, Sgt;C uenerutad tnonumétu» Currebantautê duo ftmul, amp; ille alius difcipulus præcucurrit citiusPenbsp;ß tro,5C uenit primus ad monumentum^ Et cum feinclina{ret,uiditpoß^nbsp;ta linteamina,non tarnen introiuit,

loannes uicitPetrum curfu,priorcp peruenif. Reperies anteoßium aper» tum, non eßingreßus propter formidinêguide, fedcircumßexo corporefuonbsp;profpexit per monuments, fi uacuum eßet,uidit^ corpus eße nulls, fed linteanbsp;mina relitßa aromatibus oblita,quibus corpus fuerat obuolutum,ßmu]^fudanbsp;rium quo contedum fuerat caput feiir,non admixtS linteamintbus,ßd conuonbsp;lutum ôi^ieparatim poßtSt ut facileligueret corpus non eße fublatS a ßiribus,nbsp;gut tofum corpus uteratobuolutum, potius abßuhßentcum aromattbus/in»nbsp;teis ÔCfindone, ß non ob preaum rerum,certe ob id quod non tantum habuiftnbsp;fent

IN 10 A NN EM. CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lly

fcntottj ad detrahenda corpori unguenta quouis ui'fco tcnati'us tnhafrcntta,Sd fuo quxqj loco digerêda. Hcc erat prima qualisqtialis refurreÄionis fpes,oblanbsp;ta primoribus difcipulis y qui et dominum fequuti diligentius Sgt;C perfeuerantianbsp;us leguntur,ideo prae aitjs confolantur.

Venit ergo Simon Petrus fequens eum, amp; introiuit in monument tum,8c uiditlinteamina pofîta,amp; fudariu quod fuerat fuper caput eins,nbsp;non cum lintcaminibus pofîtum, fed feparatiminuolutum in unum Ionbsp;corn. T une ergo introiuit amp; ille difcipulus qui uenerat primus ad mo«nbsp;numentum, ÔC uidit,amp; credidit: nondücnim fciebant fcripturam,quianbsp;^portuit eum à mortuis refurgere»

Mox amp; Petrus fuguenit, qui cognita re ex Ioannc,Ut tardior fuerat in cur« [Wjüaaudaciorfuerat pariter SC curiofior inueftigando.Nonenimcontentusnbsp;•nmonumentom profpexiffe, etiamingreffus eft.Hunc confequutus eft SC a!nbsp;^«tdifcipulus ille profpcdor,qui folus ingredi no audebatjfed focius adiudusnbsp;’demit formidinis partê.Iamcp certo uiderunt cominus,quod alter ceu per umnbsp;“tatn uideratj nullum ufquaefle corpus, fed corporis exuuias, fie detradas acnbsp;f^PofitasjUtnon à furibus per tumultü, fed per otium fartum uidcretur.Non«nbsp;tarnen credebant eum reuixifle, tantu illud credebant elTe uer3, quod dûnbsp;^etat Magdalena, corpus fublatum d monumento.Quanquam enim audieratnbsp;^^efu,quod refurredurus effet, tarnen ea no infçderant penitus animis eoïj^,nbsp;. ^quid inhæferat,idmetus ac tumultus criîcis excufferatNondum enim pcnbsp;J’tus intcllexerant fcripturam propheticam,quç certo prædixerat futuïF,ut Ienbsp;«s inoreretur,ÔC die tertio reui«ifceret.Praedidum autem fuerat in Pfalmo denbsp;”dfto,quod caro illius noneflet uifura corruptionem.Etiam in lona præfi'giinbsp;tribus diebus in uentre ceti iacuit. In omni tarnen fua praedicationenbsp;^’tenderat fibi nihil impoffibile ob uim in fe diuina. Et de hac futura tertia dienbsp;^‘Uvrecîione fæpe loquutus erat,quæ tarne nondû rede pceperât ut oportuit.

Abierunt ergo iterum difeipuli ad femetipfos. Maria autem ftabat C *^onumentum, foris pîorans»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M4tÂ.î8.(lt;

te fA^^^^unt duo difeipuli unde uenerant. Maria autê incredibili quodâ amo .'‘^lyderiocp domini fui no diuellebatur à monumêto, mortuû quærens,quênbsp;'^'^^xerat, èC exanimi corpori cupiens offi'ciû exhibere,poftea$ uiuen«nbsp;negatum eft. Stabat autêforis iuxta monuments, nihil aliud ploransnbsp;jj.^’^'t^umfpedans èC planens miferiâfuam,ôf abfentiam dilecfri, ÔC illius amanbsp;litnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affulgeretinueniendi corporis. Redierant difeipuli ad

a ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iterû congregarifatagebant, QC quiprius utoues difperfieräqiteijt

^j^^iiantur. Interim defyderio fatigata uenerat adfepulchrum Magdalcna,uc confolationem de mortuo acceperat, ita utraep ipenbsp;iam nefeiebat uiuum ôf amiferatmortuum. Nam quamuis aliquid au*nbsp;doiK^’ tamêfolatium fideifentiebat, fie domino uolente.Gaudetenimnbsp;Hannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defyderia piorum fanda, ut uberius confolentunßcut et Ca

(1 nbsp;nbsp;nbsp;non audiebat,ôf aliquandiu finit nue Mariam plorare,quo dulcior po*

^‘’’ilîtconfolatio.

flerct, inclinauit fe profpexit in lîionumcntum, ôê uû angelos in albisfedentes, unum ad caputnbsp;nbsp;unum ad pedes,

Pofitum erat corpus lefu»

116gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentärivm

Inter plorandrt autem quum ingredi non auderct, obliquato capite itcr utn introfpextt ÔC ipfa in monumcntum, uidit^ duos angelos blanda læta^ fpecienbsp;fedentes diuißm, alterum ad caput,alterum ad pedes loci ubipofitufucratcor«nbsp;pus domini Jam hie afpedus laetiis QC alacer ac placidus fepulchri,nodis èC fonbsp;litudinis aliqua ex parte pauorem adimebat plurimS folicitæ mulieri, cirinonnbsp;fuffecer at femel acceffilTe ÔC introfpexifle, fed defyderantium more quserebatnbsp;ubi nihil inuenire fperabat, uidebat quomodo fe res haberet,an prius forte de*nbsp;cepta fuifletjideodigna habetur angelica cofolatione: angeloru enim officiumnbsp;eftminiftrare eledis Jn albis autê apparent,«elut congratulantes humano ge-neri,6C fefta célébrantes continua pro trinpho domini fui, de morte Ô6 fatana.nbsp;Cum igitur non fola corpus plane abeffc uiderct ut antea, nunc autem adeflenbsp;angelos, mulier fit mente confufa, ut remomnem minus attenderet,ideocon«nbsp;folatur ab angelis.

Dicunt ei illi:Mulier,quid pIorascDicit eis:Q^i’a tulerut donw’num meum,5i nefeioubipofuerunt eum«.

Angeli ut mulieri ucl mulieribus confolattone affcrrcnt,pro tnoerore tanto ultro compeIlantflentê,Mulier,inquiunt,quid eft quod ploras/Turn ilia uebenbsp;mentia quada amoris ebria. Quia fuftulerunt,inquit,dominu meum de fepuUnbsp;chro,nec fcio ubi pofuerût cum. Suumdoming appellat, ÔC. mortua etiânumnbsp;amat,nihil adhuc fperans de refurredione, acque parum promota in huiufinc«nbsp;di fide ut apoftoliprimores, quo fitminus mirandumdefideitarditateinfininbsp;nis,quum etiam apoftolos toties inftrudos de refurredionc ficut amp; de paffio«nbsp;ne confpiciamus ignaros fcripturarum,6lt; immemores uerborum Chriftt

Hsec cum dixilTet, conuerfa eft retrorfura, amp; uidit lefum ftanté,amp; D non feiebat quia kfus cft«Didt ei kfus;MuIier,quid plorasfQÿê quæ*nbsp;risfllla exiftimans quia hortulanus eflct,dicit ei:Domine,fi tu luftuliftinbsp;eum,dicito mihi ubi pofuifti eum,amp; ego eum tollam»

Du hæc loquitur Magdalena,ex angeloru uultibus fufpicata eft alique afta re à tergo, 0lt; non expedato angeloi^t refponfo retrofpexit, QC ilico uidit lefiiranbsp;ftantem, que angeli fuerant uener3ti,n5 tame agnouit Maria quod Icfus effet»nbsp;Äpparebatein humili fpecie,ne fubito fua tue propria SCglorificata fpecie connbsp;fpedus mullere expauefaceret.Vt igitur animumadderetilli,blandius appebnbsp;lat eä eifdem uerbis quibus angeli, Mulier, quid ploras t’Qiiem quaeris hue 6^nbsp;hue circumfpedansfllla fufpicans quod hortulanus eiret,cultor ÔC cuftos einsnbsp;loci inquoeratmonumentum,erat autêinorto,muliebri fimplicitate dicitilU:nbsp;Domine,fi tufuftulifticum,dicito mihi ubi cælaueris eu, ôif ego tollâ ilium, honbsp;norificentius^ tradabo tufeceris, Sufpicabatur enim amicus quifpiâ ohnbsp;ludæoijt metum curaflet corpus clanculum afportadum, ne ueniret inmanusnbsp;Iudaeorum,ac fecus tradaretur uellet, Si,inquit,fuftulifti illum^Non ncmi*nbsp;nat Chriftg,quafi' omnibus affedus fui effent cogniti.Dicit Ilium, mortun feilinbsp;cetjô^in orto tuo fepultu,propter ilium adfum,quihicpofitus,fitu baiulaftiinnbsp;alium Iocum,fortaflis offenfus quod uicinus orto tuo,uel alia ob caufam,ne ofnbsp;fendaris,ego tollam corpus illius. Hucuftp autê Chriftus loquutus fuit ut ignonbsp;tus,nunc quidem le manifeftat,quia fan's defyderior urn excitarat in ilia,

Dicit ei lefusîMaria. Côuerfa ilia didt ei;Rabboni,quod didtur ma gifter, Dicit ei kfus;bdoli me tangerejnondum enim afeendi ad patremnbsp;meuni

IN lOANNEM. CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II7

meurn, Vade ante ad firatres meos, 8^ die eis: Afcêdo ad patrem meum E patrem ueftrum,deum meum SC deum ueftrum»

Dominus lefus delediatus tanto defyderio muhens, uoce lam nota 8C fami liari compellat earn, Maria. Ad hanc uocem notam fubi'to artendens quis efletnbsp;9wdoqueretur,conuerfa^ ad eum,i'am enim reflexcrat fe fortafli's ad angelos,nbsp;adeofubitis afFedibushuc óóillucimpellebaiur, agnouitlefum, fubito^gauanbsp;^ioraptafolitotitulo compellat difcipulapraeceptorem, Rabboni,quod Syrisnbsp;fonat Magifter meus, fimul® procidens uoluit ofculari pedes ilh'us, memornbsp;adhuc ueten's familiaritatis.lxfus ante feiens illam nihil adhuc magni de Çe fen«nbsp;^te,quan^ iynceriter ac flagranter amaret, à contatiu corporis prohibuit. Vinbsp;debatenim Maria rediuiuum, fed no in aliud reuixifle putabat,nifl ut more foanbsp;confuetudinê ageret cS amicis ex mortuis uiuus, ignara q? iam corpus ge,nbsp;ftaretimmortale,maiore ueneratione tradandum, quod nec impqs un^ exhianbsp;^nit dominus,neccuiuis atcredadum permifit, quo paulatim in totum abdiunbsp;^ftet ab amore corporis.Noli,inquit,me contingere,corpus idem eft quod peanbsp;pendit in cruce, fed iam immortalitatis gloriofa prærogatiua condecoratum.

• * Ulis autem affedus adhuc fapit carnem, quia nondu afeendi ad patre meum,nbsp;quod cum fecero mittam uobis fpiritu confolatorem,qui uos perfedos redder,

fpirituali confortio dignos. Satisfitinterim tuo defyderio,quod me con ‘pexeris,quodÓ3 loquêtê audicris, fed abi potius ad fratres meos ob morte meânbsp;‘^elblatos,amp;: hoegaudtj quod ex meo afpedu es adepta primum illis impartinbsp;^®gt;his^ meis uerbis adnuncia quod in hoc reuixi, ut dies aliquot cS meis comnbsp;’’’otatus terras relinqua, ÔC afeendam ad patrem mihi ÔC uobis commune.Dcanbsp;punant igitur terrenos affçdus,ô^ animû ad fpiritualia cœleftiaqj erigant. lamnbsp;’^unc incipit fumma mea gloria,qua çqualis habebor cum patre meo,qui eft ctnbsp;pater iiefter per me.Ego natura filius dei,uos gratia ÔC adoptione. Vade,inqf,nbsp;fratres meos.Si igitur fratres cius fumus, eundc QC patre habeamus. Afcen«nbsp;’^Ujinquit,ad illu, ut fedeaà dextris illius,fiC ita nunc erit deus uefter,ut fit feanbsp;‘^us ueftrum æternû cum deo.Dic fi’atribus, iam præceiïifle tempus humilitaanbsp;’’leae, dîfpenfationis peradæ in carne mea, iam non feruiam ultra,nó aderonbsp;'^ta carné fanguitiem, fed in fpiritu fiC diuinitate gratiam meamimplorannbsp;^‘uus.Stc magnifice uult prædicari fuam refurredionê ÔC afeenfioné ad patrê,nbsp;^^amuis ab eo nun$ iuxta dettaté abfuerit. Corpus illudfuû uerû animatumnbsp;‘fr'iinitati unitû, fînitû tarnen iuxta circumfcriptionem loci, exadis diebusnbsp;fuæ,ut omnia adimpleret, tranftulit illud in cœlum extra hune corruptinbsp;. *frni niundû, confedens ad dextrâ patris dominus omnium,rex ecclefiae fuæ,

• * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidelium, ibi manens ad confummationé fæculorn. Et fi'cutnbsp;P frnseratcœlofecundum humanâfubftantiam,quum adhuc eflêt in terra,nbsp;pUdereliquit terram afeendens in cœlum fecundum eandem, præfens tarnen

uriibus in hoc mundo fecundum diuinitatem et effïcaciâ.Difcimus ergo hic, ^^poft^coguouimusmyfteriumpaflîonis Si rcfùrrcf^ionis^ quo nobis feruianbsp;eft, ut excitemus mentem noftrâ,ô^ quae furfum funt quaeramus,ubi Chrinbsp;ns eft in dextera dei fedens,ubi aequalem habet poteftatem cum patre,

Venit Maria Magdalene annunciâs difdpulis. Quia uididominiï, dixit mihi.

Dbtemperauit igttur Maria, Si reuerfa ad difcipulos renunctauit fe uidiflè ^uminum, Si quac iuiferat fuo nomine referri, retulit, ut ingens quidem fola*

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MEN TARI VM

tium ex co caper ent, quod cos lam fra tres appellaret, SiC ipfi prarpararentanis mos ad defy derf iim rerum acternarum atc^coeleftium, quod corporis fruitionbsp;iam non fit futura diuturna iuxta carnem«

Cum ergo effet fero dieillo, unafabbatorurn,8lt; fores effentclauQ, ubi erant difcipuli congregati propter metum ludæorum, uenit lefus,nbsp;ftetitin medio, èC dixit eis: Pax uobis» Et cum hocdixiffet, oftenditnbsp;ei manus amp; latus.Gauifi funt ergo difdpuli uifo domino*

Qimm his atcpaltjs quibufdam apparitionibus dominus lefus paulatim elt; rexiflet animos fuorum ad alacritatem,SC fpem peradte refurredionis,codeinnbsp;illo die qui primus erat fabbati, quod pafchale fabbatum fequebatur, cum iamnbsp;effet uefpera,effent^ difcipuli congregati clanculum, qui ob metum ludæoijtnbsp;luce non audebant conuenire,ingreffus eft lefusjCum fores fuiifentclaufæ obnbsp;metum Sónodu, ôf afTiftcns in omnium confpedu médius,quo pauoremiHisnbsp;omnem adimeret,blande notacp uoce falutauit eos, dicês:Pax uobis.Et ne fpenbsp;drum effe fufpicarentur, aut aliud corpus, oftendit eis in manibus clauoriifflnbsp;ueftigia,Sf in latere militaris lanceçcicatricem.Hac falutatione atcp hocfpe^anbsp;culo confirmata fides eft, amp; ademptus moeror,6u exhilarati difcipulorum anianbsp;mi.Nam id eis pollicitus fueratlefus,fore utintra breue tempus illos reuiferet,nbsp;fui^ confpedu reddito, mœrorc abfterfo cor eorum exhilararetSimul^ oomnbsp;monefeciteos eius quod dixeratjfutururn, ut in mundo mœrorem habcrcnf,nbsp;in ipfo pacem.Congregauo illa difcipulorum docet nos charitatemjü onim nonbsp;bis defuerit fratrum cura, adum erit de fide, Fuerunt difcipuli periolitad pro«nbsp;pter Chriftum, Cum enimludæinonpolTentfçuire inChriftum, fgeuioruntinnbsp;difcipuIos,Qiii participes crucis funt, illi ueræ refurredionis Chrifti myßorionbsp;confolabuntur.Pacem imprecando,fuo more falutando,uult diccre,Iam nihilnbsp;timete,omnia uobis pacifica erunt,licetludaei fæuiant,omnia tarnen funt in tunbsp;to,Proprium ueri corporis cft,ut aliquo modo circumfcribatur,Iooo fcilicet,etnbsp;habeat membra organica,manus amp; latus amp;c.Si corporaliter adeft corpus,ad«nbsp;funt diuerfæ pofitiones SC locatio, nifi qui uelint fingere corpus non eiufdemnbsp;generis cum noftris corporibus. Hi cum gloria Chrifto putant afcriberc,fiquinbsp;tales funt, detralnmtpotius, ueritatem humanæ naturædiflîpant,miraculanbsp;maxima ôf innumeraponunt fine omni authoritatefcripturæ,credenda im«nbsp;ponuntfi'delibus,quæ funt contra fenfum communera,6Cfcripturarum facra«nbsp;rum tam dodrinam quàm exempla, ut ipfis taliadocentibus potius crederenbsp;compellamur quàm uerbo dei SC rationi redæ pariter,

Dicit ergo eis iterum : Pax uobis : ficut mifit me pater, 5C ego mitto uos,Hæc cum dixi{ret,infufflauit,ct dixit eis; Acdpite fpiritû fàndum:nbsp;quorum remiferitis peccata,remittuntur eis; 6c quorum retinueritis,rc#nbsp;tenta funt*

Exhilarates igitur apoftolos quomagis confirmaret, denuo pacis ominefa lutat eos,dicens:Pax uobis, fîmul^ mandat cum authoritatefumma prædica«nbsp;tioncm eorumquæuiderantSCaudierant, Sicut, inquit,mifîtmepater,ÔC egonbsp;mitto uos. Ego bona fideglorificaui nomen patris,uos fimili fide confentiêtesnbsp;inter uos, patris meumcp nomen prædicabitis. Ad hanc fundionem preparate animos ueftros,quandoquidê ego perfundus mea legatione repeto patrem,nbsp;inde uobis miffurus largiorem fpiritus fandicopiam,interim SC ipfe uobis pronbsp;captu ueftro fpiritum fandfl impartie, fîmul^ cum dido infufflauitin facièm

IN 10 AN H EM. CAP. XX.

fllorum,impartttus fpin'tum: addidit authon'tatcm remittendipcccata cundis hominibus qui per Euangelicam profeflionem ÔC. dodrinatn baptizati iungcanbsp;rentur fibi,per^ uitac prioris pœnitudinem uere refîpifcerent» Non igitur micnbsp;titillos ad honores hiiius mundi uanos,uel ad diuitias conquiredas,fed ut imianbsp;lentur Chriftuminlegationefua, QuæfiuitChriftus ouem perditani,eritôC a«nbsp;poftolorum illam quærere, reducere ad agnitionem unius QC ucri dei,uiueanbsp;uitam fandam aciuftam. Vnde fan's apparet,non efle fucceflbres apofioanbsp;^rum qui fua quærunt, delitias,opes,faftum amp;c,OfRcium apoftolicum eft,0lt;nbsp;uerorum epifcoporum,gloriam dei ante omnia quaerere,amp; quam plurimos adnbsp;dcum ducere uerbo QC exemplo. Hoc ut efficere poffînt,promifît indodis illisnbsp;contemptibilibus coram mundo fpiritum fandS, cuius robore hæc poffîntnbsp;®fficere,comunicans de fua plenitudine fpiritum difcipulis,ut orbem doceant^nbsp;fortiter agant. Flatus autê illequo funt afflatiper Chriftum apoftoli,fignum )nbsp;interni QC fpiritualis afflatus,quo donum fpiritus fandi percipiebant,ut efnbsp;Jent corde docili, illuftrato Só forri, ut digne fungerentur fuo officio. Non fuienbsp;balitus ille fubftantialitcr fpiritus fandus, fed indiciS erat maximi illius doni,nbsp;^wod Chriflus datums erat fuis apoftolis, ÔC poftea ecclefiæ fuse. Adhibuit exanbsp;*^fnum fignum, ut in cœna ultima, in qua panem ÔC uinum dedit,0^ praetereanbsp;^«iam fpiritualem prj s credulis imparticbatur. Eft QC deus ipfe fpiritus fannbsp;, funt dona en'amfpiritus fandiquæ diftribuuntur, ut agamur pijs motisnbsp;quot;DusôCaffedibus ad prompte obfequendum uoluntati diuinæ, Antea quo(^nbsp;'‘°nünus promiferat apoftolis claues ecclefiæ, eafdem nunc illis concedit,nonnbsp;apoftoli ipfi proprie remittant peccata,quod folius eft dei, fed per fcriptutnbsp;^ftnfumconfolati ÔC inftrudi certificant fecundum eandem fcripturam ÔCnbsp;dei,06 annunciant remiifa efle per dominum. Sicutnec apoftolorumnbsp;P’^Qprium eft damnare,fed certo pronunciare fecundum uerbum domini damnbsp;,’donempcrfidorum, Vbicertapromiifio annuciaturper miniftrum, ibipernbsp;^‘gratiam 8^ fpiritum fandum remittuntur peccatatfic apoftoli prædicaruntnbsp;fidelibus remifla elTc per Chriftum, qui faü'sfecit pro nobis,fi tarnen Önbsp;in Chriftum uiua in nobis fuerit,ut abhorreamus peccata,8^ defyderc:!nbsp;jj ^sfandimonia.Dantur hie apoftolis claues, per quas iiidicant,qui ad ecclc*nbsp;pertineat, QCqui non. Interna deo comittimus,qui fcrutator eft cordium.nbsp;in ecclcfia funt cam audiunt, charitatem zelant, crimina odiunt, ifti uticçnbsp;alieni à fide, nec à fpiritu fando, illis remittuntur peccata,hi audiuntnbsp;^nt dei ÔC credunt, patiuntur^ fe fecundum illud inftitui ad uoluntatemnbsp;’gt;ciii credunt per fcripturas, SC miniftro uerbi propter deum obediunqfan*nbsp;^**^oncnti ecclefiae totius nomine,

Ç *^homas autem unus ex duodccim qui dicitur Didymus, non erat quando uenitlefus.Dixerutergo ei alf) difeipuli; Vidimus dosnbsp;autem dixit eis:NIift uidero in manibus eius fixuram clauo«nbsp;mittam digitum meum in locum dauorum, ÔC mittam manumnbsp;inlatus eius.non eredam,

difeipulis congregatisinunum,folus aberat Didymus, Latine geminus, ànbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod Hebræis

içj.Scjninum,Nam is unus erat è numero duodecim,quos dominus peculiari=, Pljl ƒæS^rat ad munus Euangelicæ pracdicationis. Is igitur ubi uenifret,difcianbsp;Studio geftientes renunciantilli quod uidiflent dominum, Thomas fufpinbsp;Vu

ÎJ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• CÖMMENTÄRfVM

catus îHos ïudifîcatos fuiffe aliquo phantafmate, ncgat fe creditinrutn, nifi tefîi bus oculis fûts,ne oculfs qutdem fuis fidem habiturum,nifî confpedis inmanfnbsp;bus clauorutn rccentibus ueftigfjs manu quoc^ lateri lefu admota,deprehen4nbsp;derer lanceae uulnus, Ati^ haec l'ncredulitas apoftoli difpenfatione diuina proanbsp;fecit ad fidei noftrac fïrmitatem, Difci'mus illis C hr iß um fe reuelare, qui ipfîusnbsp;tenentur dcfyderio, qui fe alijs iungunt üera charitatc QC participes crucisnbsp;dolorum funt, Thomas enim quia minus feruebat, propterea feiundus à difcunbsp;puIiSjamp;^Chriftumrefurgentemcumalqsnon uidit, ubi autem SC ipfe defydcanbsp;rium uidendi Chriftum habuit,ôd difcipulis fe iunxit,paris gaudij quotj comanbsp;pos fadus eß. Vnde fie fequitur.

Et poft dies olt;fto,iterum erant difeipuîi cius intus, amp; Thomas cum eis»Venit kfus lanuis claufis, amp; ftetitin medio,amp;dixitcis.’Pax üobis,nbsp;G Deinde dieft Thomædnfer digitum tuum hue, amp; uidc manus mcas.ôônbsp;affer manum tuam, ÔC mitte in latus meum, Ôi noli efle incredulus^^^^nbsp;fîdelis»

Quum poft dies otfto rurfus in unum conueniflent apoftoli furtiuo cogreft fujingrefliis eft dominus ut antea claufis ianuis, ftansq? in medio fuoij: faluta«nbsp;bat eos folito noto^ iam more: Pax uobis, Mox uerfus ad Thomam,cuius in»nbsp;credulitatem nouerat,is qui nihil nefciebat,quam quoniam feiebat non ex manbsp;litia quemadmodum pharifacoi}t,fed ex imbecillitate humana proficifei/an^renbsp;dignatus cft.Quando non fan's eft tibiThoma,inquit,audifle a tam multis,quinbsp;uiderant ÔC audierant, nifi tuis fenfibus omnibus certa fiat fides,infer hue diginbsp;tum tuum in uulnera clauorum,óó infpice uera fern' ueftigia,admoue manumnbsp;tuam in latus meum, SCcontreda lanceæ uulnus, 8i pofthac noli alijs in rebusnbsp;effe perindc incredulus, fed fidem habe promiflis meis, quamlibet incredibilianbsp;busiuxtacommunehominumfenfum, pofteaquam uideris hoe eflecertum,nbsp;quodtibi uidebatur incredibile. Verum contactu folo non fadus fuiflet Thoanbsp;mas credulus, nifi fuo ilium fpiritu Chriftus illuftralTet. lila nobis hoe confe.nbsp;runtjUthabeamus ueram fidem, Cum proprio filiofuo deus nonpepereit, fednbsp;pro nobis omnibus tradidit ilium, quid non fperabimust' Sis tu fidelis, ÔCquænbsp;promifta funt deus utiqj præftabit. Definat Chriftianus ab incredulitatc,ÖC o,nbsp;tnnia faiuaccdcnt.

Refpondit Thomas,amp; dixit ei : Dominus meus, amp; deus meus»

Tantum poteft coelefiis amp; diuina illuftratio, SC diuini fpiritus infufio,mox ad unicam uocem Chrifti, non utobftinati SC pertinaces qui ob malitiam nonnbsp;credunt,ftarim alius fit Thomas. Pharifæi nullis miraculis pottier untadduei,nbsp;SC fi uidcrent Lazarum refufcitatum,non tarnen mouebantur, praepediti lunbsp;uore Sc inuidia, Non dixit elTe phantafma uel deceptionem, fed ftatim plenamnbsp;confcflïonem protulit, SC quac fufficit ad falutem confequendam:fatetur iliumnbsp;quem tangitfuum dominum elfe SC deum elTe.Humanitatem tangebat,ÓC di.nbsp;uinitatem credebat. Corporis enim contadus,quod pependerat nuper in cru-cemortuum,teftabaturuerum hominem refurrexiffe,et occultorumconfciennbsp;tia diuinam uirtutem 8C naturam arguebat,

Dicit ei lefus: Quia uidifti me Thoma,credidifti: beati qui non ui# derunr,ÔC crediderunt»

Non reprobat fidem Thomæ, fed alios præfcrt, qui abfq? contadu corpo. ris fidem recipiut» Eft enim etiam ille gradus fidei non rcprobandus,ut aliquidnbsp;fupra

IN lOANNEM. CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijl

•^ra id quodfenfu percipimuSjCognofcanius^Multi funtqin'optât pofle con ^ngere corpus Chrifti,fcdnonfunthi fequendûAbducitnos domtnus àfenfûnbsp;•’“s noftrxsjUtcredamus uerbis illius, amp; rebus olim gcftts,Nontamêquasuisnbsp;^^gas ex hoc loco aftruere QC ampledi uelimus, quafi creduli efle debeamusnbsp;JP omnibus quae fenfu non percipimus» Vt infacramento panis miracula adanbsp;^^¦mint plurimi, hac fola ratione,quia non uidemus,R.atio fidei argumentumnbsp;Qttoddam eft,0(^ firma perfuafio rerum non quidem apparenaum,fed in uerbonbsp;^^’ manifeftum habentium fundamentum, eo modo quo illud credere obliga«nbsp;fidelis, Quoties autem fcriptura de fide loquitur, fere ea refpicit qua: falutinbsp;^oftrac neceflaria funt,unde confirmamur de beneuolctia dei erga nos Jta prænbsp;^xit dominus apoftolis,pofthac futuros efle credentes refurredionem,non e«nbsp;uifo Sc contatîfo eius facro corpore,

Muka quidê et alia flgna fecit lefus in confpedu difcipuloru fuorîî, A'J? no flint firipta in libro hoc, Hæc autê icripta funt, ut credatis,quianbsp;‘Cuis eft Chriftus filius dci,8d ut credêtes, uitâ habeatis in nomine eius,nbsp;* Multis quidem QC altjs indices dominus lefus declarauitdiuinam naturamnbsp;, ac uirtutem apud difcipulos fuos, miracula multa geflît,quæ non funtnbsp;'^cfcripta in libro hoc,fed quædam ab alijs referuntur Euangcliftis,quædam uinbsp;^^uoce narrata funt ab his qui uiderunt 6C audier unt. Non enim curg fuit omnbsp;JJiadefcriberejquod erat immenfum.Qui iftis non er edit, neque alijs uarijs teanbsp;^‘montjs S)C conieduris,quibus fe probauit ÔC Chriftum dominum, 8C ueriflianbsp;p crefurrexifle,credet. Et hac quoqj fcriptura abutuntur quidam quafimultanbsp;prætermiffa in fcripturis, quae neceflaria fint noftrac faluti, 8C propterea Oanbsp;Portinfle ilia à paftoribus epifeopis amp; conciltjs adiungi SC fcribi,fapientiâChrinbsp;P Scfpiritus fandi in ecclefiam fidem defyderates uaniflime, Ponit autem hienbsp;^mmam fidei,quæ in hoc eft,quod lefus eft filius dei,i Joan.i. At id eft confefinbsp;Petri, Matth i6.0Cloan,6, Vbit^ enim paucis uerbis Euangelifta: oftendStnbsp;P^ci fummam, lefus quidem humanitatis eft nomen,filtj uirginis Mariæ Js eftnbsp;^iftus Meflias, qui promiflus eft per prophetas, undus in regem,qui^ fucanbsp;^^‘‘Urus erat Dauidi,SC regnaturus in aeternum Jlle igitur rex liberator eft huanbsp;^^ni generis, unde SC dicitur eftœ SC uere filius dei. Si credimus in Cbriiiimnbsp;oredimus,et in uerum deum, V num deum adoramus etiam Chriftum adonbsp;'^•^tesjeiufdem naturse SC diuinitatis cum patre, fecundum id quod alTumpfitnbsp;*‘^hiram humanam, cum natura humana de uirgine fumpta SC benedida illianbsp;3nitna uerg fint creaturæ,perfonaliter diuinitan ÔC uerbo dei unitac,Nec taanbsp;g cnfimpiiciter ÔCnude funt credêda,quando ÔC fatan idipfum credit,nectalisnbsp;^ci nuda cofeflio faluat, fed indubitabilis fiducia in ipfum talem Chriftum fa!nbsp;, ®^orem nobis datum à patre ex infinita bonitate fua, nullis meritis exigentianbsp;bantam gratiam, Huiufmodi, ait, fi fidem habueritismeidifeipuli,continsnbsp;setUobis ilia beantudo, quam promifi non uidentibus quidem, SCtarnen crcanbsp;entibus^Qpemadmodum enim ille paflus eft mortem,0C uiuit immortalis,itanbsp;“os profeflione nominis illius perfeda et uiuaci,uitam æternâ alTequemini,nbsp;CAPVT XXI.

Oftea manifeftauit lefus fe iterum ad marc Tibcriadis.

Apparirio haec numeratur cum alijs fexta : prima enim fuit cum Magdaleneuthortulanus apparuit,confpicuus apudfepulchrum,nbsp;cum illam angeli aUoqueretur;altera dum illis feeminis in uia occur«nbsp;Vu 1

!ƒ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM HEN TARIVM ’

rir,diccs:Äucte; tcrtia duobus euntibus in Emaus:quaf ta dum undccim difö« pull's abfente Thoma uifus eft: quinta poft ocfo dies pfente Thoma:fextaduirtnbsp;abeuntin Galilæam in montemubi conftitueratillis lefus: feptima ad mareT/nbsp;beriadis, de qua hic loannes loquitur,quanquam SiC aiix multæ fuerintChrifl^nbsp;manifeftationes poftrefurredionêper quadraginta dies,apparendo fiC loqucrtnbsp;do de regno det Frequenter enim illis apparuitcolloquenSjUonnun^fiCunanbsp;cibumcapics, ne qua fufpitio poflctanimis illorum inftdere,quod præftigiuninbsp;autfpedrum fuifletquod uiderant : nec tarnen interim perpetuo eonuerfaba^nbsp;rur cum illis, quemadmodS ante mortem folebat,nec eadem familiaritate eumnbsp;illis agebat,nec omnibus cofpicuus, quiapracdixeratfefuis appariturum,nonnbsp;mundo, ne fuis quidem confpicuus, nifi quum uellet, lam enim immortalirasnbsp;uenerandam quandam fpeciem ac maieftatis plenam præ fe fcrebat,ut eonfir-mata illorum fide corporis confpedum in totum ab eis fubduceret, lam^nbsp;ritualiter apud fuos uerfaretur« Italt;^ rurfus exhibuit fefe confpiciendum äift*»nbsp;pulis fuis iuxta lacum qui dicitur Tiberiadis, propter urbem à Tiberio nomennbsp;îôrtitam. Verum præcipuis tunc ie difcipulis manifeftat numero feptem,quinbsp;inter cæteros quocç dignitate excelluifîe creduntur«

Manifeftauit autem fic» Erant autem fimul Simon Petrus amp; Tho^ lt;nas qui didtur Didymus 8d Nathanael,qui erat à Cana GalilææAnbsp;li) Zebedæi,amp; alij ex difdpulis eius duo»

Difcipuli qui latitarant ante Hierofolymis, quo tutiores eiTentàphafi^æ’s, rcceperantfefc in Galilæam, erant^fîmul aliquammulti,nimirum Simon Pc«nbsp;irus ÔCc, Cum enim nondum datus eflet promiiTus fpiritus fandus, liolebantnbsp;otio fuo cuiquam oncrofi effc : nondum illis prædicationis mandatum datumnbsp;fie fuerat,ut iftis diebus frudû aliquem parère fperarent, fed fuo artifîcio quodnbsp;olim exercucrant parantfibiuidum, fîcut in initio Euangcltj adnotatum eft»nbsp;Vt ôiS nos difeamus uitare otium, ne cui iîmus onerolî per noftram fegnitiem»

Dicit cis Simon Petrus : Vado pifeari» Dicuntei: Venimus amp; nos tecum« Et exierunt amp; afeenderuntin nauim,amp; ilia node nihil prendidcnbsp;B runtMane autem iam fado ftetit lefus in littore, non tarnen cognoue»nbsp;rût difcipuli quia lefus eft.Didt ergo eis Iefus;Pueri,nunquid puimen«nbsp;tarium habetisC Refponderunt eiî Non, Dicit eisjMittite in dexteramnbsp;nauigq rcte,Sc inuenietis,

Quoniam præiîdio domini fuerant deftituti,per quem ali confueucrantab amicorum ultronea benignitate, quibus prædicabant SC beneficia conferebat,nbsp;minime otioiî« Petrus ad priftinam artem reuertitur, quo iîbimanibus uidumnbsp;pararet, necuiquamgrauiseflet, aut inotio cuiufquam liberalitatealeretur.nbsp;Non enim licebat prædicare, nec æqum eflê iudicabat, ut qui non feruiebat E«nbsp;uangelio,uiucrct ex Euangelio«Longe alia confeientia quàm interim facerdo«nbsp;tes èc monachi cum cæteris multis.Sub nodem igitur,quoniam luce nondumnbsp;fatis erat tutum prodire in publicum,uel quia fie oportunwm tempus exiftimanbsp;retcapturæ, aitPetrus: Abeopifeatum, Cæteriuero: Venimus ôi nos tecum,nbsp;ut pifeemur. Vnà fîmul itac^ egrefli domo confcenderuntnauim, ac totaqui«nbsp;dem ilia node fruftra laboratum eftpifeando. Nihil enim ceperunt,quoloanbsp;eus daretur miraculo, fimul uelut ænigmate fignificaretur inanêefle operamnbsp;Euangcliftæ,nifî Chriftus hominis conatum benefortunet, Vbi ueroiam dilft

- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xiflèq

IN lOANNEM. CAP. XXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijÿ

xifletJefiTs fterit in littore, non tame agnouerunt eiim difcipuli,par tim ob ins leruallumlongius, partim obluccm adhuc ancipitem partim quia noluitftasnbsp;tiniagnofci dominus.AlIoquutus eft igitur eos lefus alittore:Pueri,inquiens,nbsp;Jjum quid habetis obfontj Illi quum ne uoce quidem agnofcerent dominum,nbsp;ftdfufpicarentur alium quempiam effe qui ueniflet adlacum mercaturus pisnbsp;ftes,refponderunt Ce nihil habere quod illi uenderêt, qui nihil cœpiflent.Tumnbsp;‘^ûiSjUt paulatim declararet quis effet,lacite,inquit,rete in dextrum nauigij lanbsp;^uSjSCinuenietis, quod hacftenus non potuiftis.Pifcandi uero artificium figusnbsp;ram gerit pifcationis fpiritualis. Sicut in pifcatione non eft pifcator urn ut plusnbsp;res capiant pifces,fed potius diuininuminis,ipfi uocant fortunam,et no iubennbsp;Chrifto fruftra laborant, 5i. iubente deinde Chrifto mittûtretia,fed in dextranbsp;fide,multitudinem^ pifciS extrahunt. Nihil prædicando proficitur,quamsnbsp;diunó cooperatur fpiritus fanctus, Chrifto iubente multos lucrifacimus, nonnbsp;®^te,IIli tota node nihil ceperunt, quia nondum adfiftebat illis Chriftus. Hæcnbsp;Suocj uita copara tur mari fluduofo fiC procellofo: aeterna uita r edius littcri ft,nbsp;’’julatur,in quo ftat dominus lefus.Pueros uel puellos benigne nominat,fi fornbsp;^^agnofcant. Plane autem Chriftus eft, qui efurit noftram falutem,Aliû enimnbsp;J^*buni habet quem cupiat,Hunc fibi uult affèrri per apoftolos dodrina apoftonbsp;¦j^a adducendo fideles, Pulmentarium uel obfonium dicitur hie quod fimul Csnbsp;Y^r ad panem, fiue carnes fiue pifces.Nec^ erat Chrifto curæ de pifcibuSjfednbsp;^lliidebat ad prædicationem quia Chriftus cibus eft fidelium.Dextera autemnbsp;Pars eft gc melior, quando omnia in gloriam dei aguntur, dum non fpedannbsp;quae ftmt huius uitac,

, Miferunt ergo, amp; iam non ualebant illud trahcre præ multitudi'ne P^^ciuna, Dicit ergo difcipulus file quern dih'gebat lefus, Petro:Domi«nbsp;eft, Simon Petrus cum audiftet quiadominuseft,tunicafuccin# Cnbsp;^tfe(eratenim nudus) Só mifit fe in mare, Alrj autem difeipuli nauigionbsp;J^nerunt (non enim longe erant à terra, fed quaft cubitis ducentis)tra^nbsp;^^ntesretepifeium»

P-ar uerunt iubenti, nam tçdium fruftra infumpti laboris, ÔC auiditas capis ^’^di fpem addebat, Mox tanta multitude pifeiû capta eft, ut onuftum rete uixnbsp;P^rtrahi poffet ad fcapham, Haec uidelicet erat imago multitudinis hominum,nbsp;S^^poftapoftolica prædicatione ex omnibus totius orbis linguis ac regionisnbsp;^diungenda erat ecclefîæ. Ex nouitate fadi attentior fadus difcipulus illenbsp;^^cm diligebat lefus, agnouit Iefum,mox^ Petrum qui totus eratin attrahennbsp;reti,fubmonet, quod dominus effet is qui è littore flans iuffîffet laxare rete,nbsp;diffîmilis, ut intellexiffet elfe dominum, oblitus eft refis SC pisnbsp;fç arripuit interulam (nam antea nudus eraCSC impatiens moræ coniecitnbsp;.'filaeum, attp ita peruenit primus ad dominum.Cæteri uero difeipuli nauisnbsp;S°^fcquuti funtper breuius fpafiû,fimul trahentes rete pifeibus onuftum,nbsp;f ?*pifcatura fidelium fucceffèritjdiuina utilt;ç uirtus agnofcitur,fedab his disnbsp;Q^PulisquiChriftum diligunt feruenter, S/C quos ipfe uiciffîm diligit,unde posnbsp;j^^ainaius defyderium oritur uiuendi cum Chrifto præcipue paftoribus talisnbsp;Paulus fuerunt. Apoftolorum igitur officium erit,ubi obnbsp;conuertant ad Chriftum, illi fuum honosnbsp;feti *”’P^^‘^^”fibus. Qui uere difeipuli Chriftifunt, nonmagnifaciuntpræsnbsp;^^m uitam, tantum utperueniant ad Chriftum, Inuenimus quoep etiam hiçnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vu î

154 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

fidei iran'etäte in apoftolis, cumaltj altjspracftantiorcs fint. Félicitas hofîraeft fieri cibus Chriftt. Nc«^ folum pro fe foliciti funt, fed pro his quos cepcrant,utnbsp;fecum trahant ad littus quietis aeternægt;

Vtergo defeenderuntin terram, ûiderun t primas pofitas,ctpifccin fiiperpofitum amp; panemtDicit eis lefus: Afferte de pifdbus quos pren^nbsp;didiftisnunc,.

Miraculo nouö operatur nunc Chriftus quicquid uult,fubito creat 66 pnr« nam ardentem,ac pifeem uel aflatura;quod ipfum magni miraculi res eft,cumnbsp;folo diuino iuftu talia apparîtur, unde diuinitas Chrifti agnofei poteratNet^nbsp;hoc caret fuo myfterio^Magnus utiq^ frudus eoiji qui laborauerût in mari hu«nbsp;»US uitæ.Oftenditetiâ Chriftus exemplo fuo,quid alios oporteatfacere,ncmpcnbsp;ut pafeant fibi concr édita plebem: magnS quoej gloriâ efte apoftolicis uitiSj^dnbsp;ducerefideliû magnam multitudinê,de quo 6C Paulus in dno gloriatur,Eimaanbsp;gna laus eft his dodoribus quifideliter ÔC cS frudu hborauerûtin uerbo dnû

Afcendit Simon Pctrus,amp; traxit rete in terram plenû magnis pifo* bus centum quinquaginta tribus.Bt eu tanti eflent,no eft feiSum rete«nbsp;Auxit miraculû hoc quoep, quod cum effet tanta muftitudo pifeiû magno«nbsp;rum,rete tarne non fuiffe feiffum onere, Res adumbrabat hümilem eedefiam,nbsp;iuxta mundû imbecillem ÔC anguftam, tarnen omnes orbis partes nado«nbsp;nés complexurâ praîfide QC aufpice Chrifto domino« Quamuis multafchil®^/nbsp;ta de hærefcs, tarnen nemo ex prçdeftinatis ad uitam ex hoc rete labitunl^’®^*^nbsp;deus qui fui funt,amp; ifti audient uocem paftoris fuia'ra femper eft una quaedamnbsp;ecclcfia,quacmanebitindilcuffa, etfi haeretici multû laborent« Adhèrent capitinbsp;Chrifto in primis,deindc membris,id eft omnibus credentibus.Eftenimp^’'pcnbsp;tua concordia uere piorum« Quod fi hodie quidam difeordes fuerint,fi ex nu«nbsp;mero eledorum fucrint, redibunt cum altjs ingratiam antequam inde uocen«nbsp;tur,ut mancantin ecclefîa fidelium«

D nbsp;nbsp;Diciteis ïefus: Vcnite,prandete«Etnemo audebat difcübentiu inter

rogare eum:Tu quis esCfcientcs quia dominus eft. Et uenit Iefus,S^ cepit panem amp; dabat eis, amp; pifeem ffmiliter.Hoc iam tertio manifefta«nbsp;tus eft îefus dilcipulis fuis,cum furrexiftet à mortuis.

Iam uero uteertius ctiam daretfpecimen, fe uerum effe honiiné,nonphan tafma, qui ueritatêfui corporis oculis uifus,auribus audituSjamp;Tmanibus con«nbsp;tredatus approbaret,cibum etiam cum illis capere uoluit.Inuitauit igitur fuosnbsp;ad prandium paratum. DifcubucrQtdifcipuli fed taciti.Maieftas enim immer«nbsp;tail's iam corporis ademerat illis folitam fiduciam.Agnofcebant quidem. demi*nbsp;num, fed auguftiore iam fpecie. Nullus igitur aufus eft eum interrogarc,quisnbsp;nam effet,quod ex re feirent dominum eff'e,licct fpecies corporis effet immutanbsp;ta, Acceffîtigitur refus ad conuiuium,amp;:fuomorediftribuitillis panem mani«nbsp;bus fuis fradum, ffmiliter de pifeem, Édo docens fuos,quos paftores ecclefiaenbsp;delegerat, utEuangelicum gregem facra dodrina, fed ab illo tradita ac paratanbsp;pafccrent, Hicerattertius dies,quo felefus per interuallafuis confpiciendumnbsp;exhibuit. Neqt enim affiduc cum eis couerfabatur, Signifîcat autem ille panisnbsp;cœleftem panem,quo Chriftus feipfum datin a’ternum cibu,quo cibo pafeun«nbsp;tur etiam angeli,nempe uerbo aeternæ fapientiç,quod cognouiiTe gaudium eftnbsp;omnibus amp; beatitudo fpirituum, Etiam alijsdifcipulis Chriftus apparuit, fednbsp;colledim. Verum illas tres apparitiones loannes p©fuit,quibu5 etiam ipfe pratnbsp;fens

)

IN 10 A NN EM. CAP. XXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijç

fens adfuftjtton negans interim quod fæpe aiqs quocp ui'cibus apparuent.

Cum ergo prandiffent, dixit Simoni Petro lefus: SimonIona,din^ gis me plus nis;Dicitei:Etiam domine,tu fcis quia amo te.Dicit ei;Pas Enbsp;Iceagnosmeos.

Perado prandio dominus lefus uelut explicans quod fado fignificarat,Pe feo pafcendas cues fuas committit, fed ter ftipulatiis amorem fui,utinculcaretnbsp;snimis fuor urn neminem effe paftorcm idoneum gregis Euangelici, nifi qui tanbsp;fem amorem gerereterga fuæ cuftodiæ crcditos,qualem Chriftus lam præfiitenbsp;fatcrga fuos pro quibus impenderat uitamfuam.Petrum autem potiiTîmumnbsp;^poquitur,quo memoriam abnegationis aboleret,fignificans ilium in Euangenbsp;‘feo minifterio principem locum habiturû, qui charitate in gregêdominicumnbsp;piæcelleret cæteris. Per huncigiturquem nouerat cacteris ardentioris animi,nbsp;Jjoluit omnibus apoftolis 0^ horum fuccefloribus fpecimen ueri perfedi^ paanbsp;quot;Oris exprimere,Solet autem ÔC alias Petrus uelut os efle apoftolorum, amp; pernbsp;quot;^nc audire uoluit dominus quid cæteri quoc^ profiterentur.Siquidem huiusnbsp;^oceæditatotius eccleßac profeflîo, iam pridem promerueratfponfionem cla®nbsp;^mmrcgni coeleftis. Indem Só tum huius uoce uoluit ædi fummæ erga fé chartnbsp;^ätis profeffîonem,ut per unum cæteri cognofcerent,qualcs ad curam domininbsp;gregis deberêt afrumi.Simon,inquit,Ioannis,diIigis me plus quam hif Nonnbsp;f°gabat hæc dominus uelut ignarus fe plurimum à Petro diligi,fed pcnitus in®nbsp;efle uolebat animis fuorum, fumma erga lefum charitate opus eife ef,nbsp;3^^\gregis dominici curam fufciperct,pro quo dominus ipfe crucis fupplitiumnbsp;^oilfet. Petrus autem iam fadus iblito circumipedior,de cacteris qaidê quan«nbsp;amarent dominum non refpondet, quod aliorum animos explorâtes nonnbsp;'^oeretjdefua unius confcientia refpondet, cuius dominum eriam teftem au®nbsp;5dducerc.Qiiantum,inquit,aliorum quifij te diligat nefcio,ego amo te donbsp;, nec hoc ignarus interrogas, tu qui nofti fecreta mentium humanaruro,nbsp;'^'^quod amê te. Turn lefus: Si amas me,inquit,utprofiteris,pafce agnos me®nbsp;mihi chariflimi funt,6Cpro quibus uitam meaimpendi, ac talem pracbcnbsp;illos, qualem ego me præbui erga uos. Hoc erit argumentum perfedinbsp;’^ganie amoris. Videmus quid requirat dominus inhis,qui altjs funtpræficianbsp;ji^^bnempeinfignem charitatem, citra quam utiqj nihil proficient paftores.nbsp;j.nbsp;nbsp;nbsp;fi fui ipfius curam gcflerint magis quam ecclefiac QC concr editor um, nuk

ç P^anda erit utilitas.Pafcendi funt autem agni pabulo uerbidei.Paßoris eft habere gregis, ducere in bonapafcua,defendere à Iupis,curare morbknbsp;cihnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colligunt hie quidam monarchiam Papæ,ut fit folus princeps prin®

rit rv ’ huiufmodi authoritatem uel potius tyrannidem cum Petro accepea iibnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rife Chriftum plus altjs, uerbum del calleatplus alfjs, fpiritu fando

fltalijs,humilior fit SC zelofior ad Chrifligloria plus alqs,folt quot;’ne maiore feratur plus alfjs in profedS gloriæ Chrifti SC iâlutê animan?,nbsp;primatum ut tali libenter alp omnes concèdent,Etnbsp;talis præ alfjs in mundo fuerit,uel in natione,is alfjs praterit authorianbsp;Parnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proficiet in dei gloriam, SC ecclefiae profedum.Quamdiu autem apa

ralibus qualibufcuncg epifcopis amor mundanus,non eft ut de huiuft ƒ cliqua taif dignitate glon'entur, imo tanto minus gloriabuntur quantonbsp;Quomodo autem pafeere polTunt eccleflam uerbo dei, qufnbsp;fidem uel dodrinam, podus arma, uentrem, delitias, fa«nbsp;potentiam faeculi fpirant.

Dicit d iterum : Simon Iona, diligis me f At ilk; Etiam domine,tu fcis quia amo te.Dicit ei:Pafce agnos meos*

Qiu'a hancrem ferio commendatChnftus,noncontentusfcmeI dicere,fed iter urn Sgt;C tertio oftendit dominum uelle prælatum ecclefiac eximia ilia charita«nbsp;tepræcedere reliques : deinde committit eues, utfeiatquantus fibi thefaurusnbsp;commendetunSis, inquit, paftor, utpabulum prouideas,amp;: paftor quiàlupisnbsp;cuftodiat ac defendat»

Dicit ei tertio:Simon Iona, amas mef Contriftatus eft Petrus, quia dixit d tertio, Anias me,amp; dixit ei;Domine,tu omnia nofti,tu fcis quia

Toties iterata domini interrogatiofcrupulumacmœroreminiecitPetro» Quanquâenim fibiconfeius eilet quoduehementer dominum amaret,tarnennbsp;poft tarn magnifica promiiTa ter abnegatus dominus, faciebat utipfefibüatnnbsp;quo(Ç diffidereu Buenerat enim in Petro, ut lapfus effet faluti,qui modeftiamnbsp;docuiffet, ac dedocuiffet fui fiduciam, qua nulla peftis capitalior Euangelicænbsp;pietatf Refpondit igitur fyncere quidem, fed timide ac modefic,iam tota fidu«nbsp;cia translata in eum cui foli fidereoportet: Domine,cur hoc toties interrogas,nbsp;quum nihil tefugiatfScis ipfequod amen te»TumIefus:Pafcc igitur oues me*nbsp;as, Sc in has déclara quanti me facias^Boni paftoris exemplum ex me furrjcStB»nbsp;go pro ouibus meis uitam meam impendi, tu quoc^ uftp ad uitæ capitis^ l'adHinbsp;ram fidum ages paftorem ouium meaijî, Meæ funtquas meofanguiner^d«*nbsp;mi, nuncrediturus ad pattern tibi pafeendas committo» Paftorem igitut âgesnbsp;non dominum: 8Cpafees utferues, non madabis aut deglubes ut perdas^Sie*nbsp;go tibi ter charus fum,erunttibi charæ,quas habeo charSîîmas^Hxc dominusnbsp;refus tanta diligentia uoluit effe inculcatadifcipulorum fuorum animis,quodnbsp;non ignoraret exorituros, qui non amorc lefu, fed fui commodi gratia curamnbsp;populi Chriftiani fufeiperent, uel arriperent porius, qui nro naftoribus agerêt

---- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

quid fibi uellet ter iterata diledionis profeffîo.Qiii pro fdute gregis dôminici contemnit facultates fuas,ncgligit honores huius m5di,negligit aïFcdus fuos,nbsp;magnum quidem de fe fynceri amoris argumentum præben

F nbsp;nbsp;Amen amen dico tibi, cum efles iunior dngebas te, 8C ambulabas

ubi uokb'as, cum autem fenueris, extendes manus tuas, 8c alius te ein* get,amp; ducet quo tu non uis^Hoc autem dixit,(îgnifîcans qua morte cianbsp;rificaturus eflet deumgt;

Qui pro falute gregis non dubitat uitam fuam in diierimen adducere,is ab folutæ charitatis certiffîmum documentum deditjd olim Petrû fadurum fub*nbsp;indicare uolens,aiebat: Illud etiam atcç etiam tibi confirmo Petre,præftabis alinbsp;quando quod nunc profîteris. Non eft autem delicata profeffîo«Cum enim ef*nbsp;fes iunior,ÔCiuxta corporis uires malorû tolerantior mollius habebaris. Namnbsp;ipfe tibi cingulum tuo arbitratu foluebas aut addebas, ac liber ambulabas quonbsp;cuncp lubitum effet» Verum ubi fenueris,iam iuxta corporis uires imbecillior,nbsp;durius tradaberis, nimirum animo iam fortior. Nam porriges manus tuas, SCnbsp;alius cinset te.dudurus auo nolis» Hocænicmatelefus ftgnificabatquo mor-

éft ad crucem, quam utlibenter pertulit ob immenfam chan'tatcm crga domii Mum fuß,tarnen horretimbecilli'tas carnis ÔC humanæ naturæ.DicuntPetrumnbsp;R-Omae crucifixum efle 8lt;c* addunt quod oran't caput fuiim demitti uerfus hij,nbsp;wum, neeredlo capi'te Chrifto domino fimiliter crucifîgerctur.Suntmagni ÔCnbsp;ùetercs,qui dicuntPeuum capite quoq; amputato obijfle. Nihilde hacre cerss.nbsp;tum hiftoriæ probabiles tradunt,fed fama uetus e Romanis in miiltis incerta etnbsp;frrationabilis difleminata fuit in bis ÔC alijs rebus,Sunt qui no kuiter moti connbsp;tendant Romam nunquam uidifle, ad minus non præfuiiTe tot annis,ÔC huiufnbsp;thodi multa opinantur, Crucifixio autem ut mors fît ignominiofiffîma, quanbsp;Petrus quidam alq apoftoli incerta hiftoria occifi dicuntur,gloriofa tarnennbsp;cß 8C beata poft Chriftum paffum eis qui ilium fequentes crucem fîmiliter por=inbsp;hnt 2lt; ferunt. Et ideo neutiquam timendum,quandoquidê propter Chriftunnnbsp;fi fiierit, gloriofa erit, dum pro eo morimur, qui antea pro nobis in crucc fuitnbsp;tnortuus.

Et cum hoc dixiffet, dicit cùSequcre mc»ConüCrfus Petrus uidit îL lum difdpulum quem diligebat Iefus,fequentem, qui amp; recubuit in cocnbsp;ba fug pedus eins, amp; dixit t Domine, quis eft qui trader teî'Hunc ergonbsp;Cüm uidiflet Petrus,dixit Iefu:Domine,hic autem quid?

Prædida loqutus eftlefus, 2C cœpit ambulare dicit^ PetrotSequere me. R-urfus ad fuæ charitatis ac mortis imitationem inuitans. Petrus ubirefpexifîsnbsp;fittloannemdifcipulum, quem unicediligebat, amp; dominoeæteris charioreinnbsp;fiemper fuifle feiret, ac tum non iuiTus fequeretur, Petrus proximus rogat do«nbsp;*niniim quid de illo futurum eflet, lam enim de fuamorte cognouerat,ÔC feirenbsp;^^’pitjan hune mords fuæ comitem efTethabiturus. Nam hoc fibigloriofum acnbsp;uehemens dominicæ erga fe charitatis indicium efte ducebat, quod lefu moranbsp;tem effet imitaturus.Dicit ergo: Hic autem quid:’fcilicetpatietur,uel quidfîetnbsp;^cipfo.Ille, inquitjquem tam familiariter diligis,qua morte fuccumbet? fi mianbsp;fii hune honorem concedis,ut feiara quo genere mortis moriar.Hane cwiofîtanbsp;^^niChriftus nonprobauit: quæ nonadædificationemfaciunt,nepetamusànbsp;Ehrifto,Petrus ipfe,SC quisquis fideliß pro fe fit folicitus, ut fic uiuat innocenanbsp;06 pie, ut féliciter ÔC fände moriatur in Chrifto, V t funt autem uarij exitusnbsp;^‘ßipulorum, quibufdam felicius in domino quiefcentibus,6lt;^ abftpgrauitoianbsp;*’^^nto,alijs ad duriora tormenta raptis.Qiii tarnen aifumuntur ut pafcantgrenbsp;S^fndominn. animum fuum inftituant, utnaratifint-ne dinina’imluntatirea

158 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT IN IOAN.

pulos rumor,quod difcipulus ille lefu dikdus non eft morfturus ufolcnta mor tCjfed pcrmafurus in uita donee rediret dominus iudicaturus uiuos ÔC mortu«nbsp;os, quod omnes turn breui futurum opinabantur, Tametfi lefus nondixeratnbsp;cum nonmoriturum,fed Petri curiofitatem retundens,negauit ad ilium pertùnbsp;nercjfi uellet eum manere ufcp ad aduentum fuum.Ob librorum mendum hocnbsp;loco irrepftt error quorundam dicentium,Ioannê effe in paradifo cum Enoch,nbsp;cum tarnen loannes fub finem dicat fe moriturum, ut fithæc fententia quaffnbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corredio fic opinantium,ut non Sic,fed Si legatur Chriftus dixifte, Si cu uolo

manere donee ueniam quid ad tcî’

Hie eft difcipulus ille qui teftimoniû perhibet de his, amp; fcripftthgc: Scfcimus quia uerum eft teftimonium eius. Sunt autemamp; alia multanbsp;quæ fecit lefus, quæ ft fcribantur per fingula, nee ipfum arbitrer mun«nbsp;dum capere pofte eos qui feribendi funt libres.

Non fcripfît hic difcipulus ab alijs audita,fed quibus ipfe interfuit,nec om« nia tarnen commemorauit quæ dixitetfecitlefus.Etenim fî quis ea fîngulatimnbsp;conetur enarrare, immenfa uoluminum uis nafeeretur, tantum autem literisnbsp;proditum eft, quantum ad falutem confequendam fatis eft, Supereft igitur,utnbsp;his credentes,ô^ lefu ueftigtjs inhærentes,contêdamus ad immortalis uitç prænbsp;mium.Noftrum eft non obliuifci didorum ac fadorum Chrifti,fed ftudiofiflîanbsp;me reuoluere hos libres Euangelicos,fpiritu fando didatos per facros apoft(^nbsp;los SC Euangeliftas, ferutari^ in eis pofîtum thefaurum in miraculis 6^ dodrunbsp;nis Chriftilefu, ut hic purificemur fide, QC eius uiuifîcauirtute confequamurnbsp;ineffabilia opera Chrifti 8C myfteria,hic quidem pro modulo capacitatis ôê fta«nbsp;tus noftri,pcrfîciamur autem in agnitione perfeda Chrifti in cœleftibus per dinbsp;ledum faluatorem noftrum. Cui cum pâtre QC fpiritu fando incarnate uerbonbsp;gloria fit in fæcula fæculorum. Amen,

FINIS,

.1