-ocr page 1-

COMMENTARIVM

INACTAAPOSTOLORVMSER»

MONEM LVCAE EVANGELISTAE SECVN* dum,Chiionradi Pellicani Rubeaquenfis»


POSTOLICORVM Adorum illuftris ac ncceiïarfus Ilt; ber, primordia apoftolicacccclefiae conttnens,non omnium a«nbsp;poftolorum ada, fed quacdam Peen, multa autem Pauheom«nbsp;pleditur j utiliffîma tum uerba dodrinasç in primis, tum gc«nbsp;fta ÔC exempla,ne extra duodecim apoftolorum numerum af«nbsp;fumpti ad apoftolatum à Chrifto iam régnante authoritas nca


Sligatur,aut uilis putetur.Cuius in orbe Chriftiano Celebris et fandiflimus fr« ignorari non debuit,qui non minus fed amplius caeteris laboraffe cogno«nbsp;’^^ur. Quanquam QC cacteros omnesapoftoloscertiflîmumeftperquàmdilûnbsp;S^nflime laboraffe, 8C apoftolatuum fuorö officia magnopere orbis totius con«nbsp;'^^tfionercddidiffeconfpicua. Quandoquidem liquet inomnem terramexianbsp;'’’ffefonum Euangelicæprædicationis ipforum, Quorum tcmporibuslatiffianbsp;*’’^peruafitChrifti Euangeliumadextremas quaft^ orbis nationcs climata,nbsp;’^^peRomam,Hifpan{am,Germaniam, Galliam,Indiam, Acthiopiam,Aeanbsp;^yptum öd Aphricam nonfine apoßoJorum ÔC difripulorum fuorumingcnttnbsp;^“ore öd ftudio, domino coopérante, öd iermones ipffirß confirmante iequenanbsp;^^usfignis. Quorum fingulor um gefta profedusœ fi tarn diligenter fuiflentnbsp;f°'^fcripta ut hoc libro per Lucam cernimus fada Pauli, multa Chrifti domianbsp;’’ïagnalia nota certius forent,quæ nunc apocryphorum feripturis obfeurioanbsp;’eguntur öd tncerta.Quç uero hic lcguntur,grauiffimæ authoritatis funt,ö^nbsp;ptieantur,öd ad falutarem orthodoxam dodrinam maxime neceffaria,non aanbsp;^piritu didata quam facrofanda reliqua Euangeliaffi'quidem öd Chrifti uir«nbsp;perada funt omnia apoftolorum opera, öd fpiritu fando infpirati apoftoUnbsp;^^ciierunt, quæ hoc libro tradantur firmiffima Chriftianæ fidei dogmata.Dcanbsp;hoc uolumine Chriftus dominus iam exaltatus in cceleftcregnö,cla3nbsp;Pärnus triumphus peradus non tantum Chrifti in coelum fcandentis,ödconanbsp;ad gloriam patris, fed apoftolorum omnium de multis gentibus illuanbsp;ui(ßoria,qua eliminatis erroribus Öd fatrilcgis cultibus dæmoniorû, Chrisnbsp;ƒ Euangeiium öd uniuerfale perpetuum^ regnum peruafitorbeuniuerfutnnbsp;.^’’arumnit iam intelligi clariffime detur Chrifti domini gloriofa diuinitas, c«nbsp;hiimilis humanitas tarn eft indigne tradata à ludæis, pro quorum falute uenbsp;faeßis fermonibus^ fefe animarum illis redemptorem exhibuerat, fefcnbsp;fenderat diuinitatis uir tute omnipotentem, in uita pariter ac in morte.Quinnbsp;?^frendens in coelum, fpiritum fandum fuum mißt apoftolis fupernaturalinbsp;ültratione donandis,linguis ad Euangelizandö, uirtute ad patrandum glo«nbsp;miracula per nomen Chrifti dominicrucifixi« Docent prophetæ paffimnbsp;^Uiæ regnum uniuerfale öd æternum, quod nifi diuinum effe non pouit,Donbsp;htdiffundendum in orbem terrarum fidei certitudinem ac fandimoniam,utnbsp;humero dominum colant, öd fiant à dco dodi, Gentes faluandas,nbsp;ffiaelitico fando populo coadunandas in unitatem fidei Ö^ charitatis, non

aa

-ocr page 2-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commêntarivwi

folumludæorum rcliqutas, fed gcntilium populos Chrißo obedituros,Vnde ÔC iam perfecta oftendötur hoc libro, quæ prophetarum oraculis promifla Icanbsp;guntur« Euangelicæ quoq^ dodhrinæ fundamenta locantur hoc tn uolumine aanbsp;poftohcis muln's fermonibus, Hutus ergo Iibri author amp; fcriptor eft Lucas Eanbsp;uangelifta ex Anttochia Syrta:,cutus per omnes eccleftas apoftolorum tempoanbsp;ribus laus uigebat medicinæ artts tam corporalis quam fptrttualis profcfanbsp;for cgregius,amp; Pauli apoftoli comes indiuiduus,fpirttu fando plenus.Qiii ponbsp;ftea^ tn Achatae partibus cum Paulo Euangeliu prædicans,illud ipfum quq^nbsp;îiterts commendaffet, plurima fupplens de incarnationis uerbi hiftoria ab airjsnbsp;prætermifta libro primo, apoftolorum quocç Petri 0^ Pauli atfta hoc fecundoHnbsp;äggteftus eft fcribere ftilo erudito SC fimplici, propter quod ÔC coniving^^^nbsp;dus priori potius uidet ut interpoft'to loannis EuSgelio dirimatur, quod no*nbsp;luit ex prima librihuius fentcntia continuatum priort Qiiandoquideni amp;hicnbsp;liber pars eft dodrinae Euangelicæ non ignobilisXompledi Euangelicaot bûnbsp;ftoriam uoluit duobus uoluminibus,quorum utrun«^ adeundêfcripfîtTbw»nbsp;philum,ÔC pofterius aufpicans,prioris facit mentionem,in quo defcribitur granbsp;num frumêti folo condttum, quomodo enatum fuas paulatim opes protulerit.nbsp;Quod nifi per hunc Lucam cognouiffemus, quibus modis Chriftus terras rclinbsp;querit, ubi SC quo loco,quibus modis aduenerit promiffus ille fpiritus,quibusnbsp;itMtijs ecclefia coepcrit, quibus rebus polluerit, quibus creueritrationibus,nonnbsp;ne bonam Euangelq partem ignoraffemus^Hoc ergo maiore ftudio conuenif,nbsp;ut Chriftiani fuæ gentis exordia cognofcere ftudeant, quo poftea^ cognii“*”nbsp;habuerint quibus rebus adoleuerit ecclcfi'a, rjfdem intelligant iam coHapfamnbsp;pofte tutius tnftaurarL

CAPVT PRIMVH.

RIM V M quidcm fèrmoncm feci de omni bus, Ô Théophile, quæ cœpit kfus facere SCnbsp;docere ufcç in diem qua præcipknsapofto*nbsp;lis per fpiritum fandum, quos elesitjaflum^»nbsp;ptus eft»

Sermonem prtorem baud dubielibrum Euana gelicum uocat, in quo complexus eft lefu Chriftinbsp;uitam Sc dodrinam, altius rem exorfus $ caeteri,nbsp;nimirum à concepnone loannis Baptiftæ,qui doanbsp;mini praecuribr fuit, de^ Chrifti domini coceptio



he natiuitate SC pueritia quae dam attingens» V erum non dixit ie omnia adno« tafte,fed de omnibus,nimirum ordinem ac feriem indicans rerum,potius cp ninbsp;hil efte praetermiftum.Alioqui diflentireta Ioanne,qui negatmundum fore canbsp;pacem uoluminum,fifingula quae dominus dixit ac fecit fcriberentunSiue aunbsp;tem Lucas habuerit amicum quendamTheophili nomine didum, fine hoc uonbsp;cabulum generaliter pro quouis deiamico ufurpet, certe hoc libro uoluit nonnbsp;tam unum plures homines diuinai^ rerum ftudiofos,de rebus neceflarijs adnbsp;falutem docerc, Quan^ autem dubium non eft, quin tota lefu uita fuerit unisnbsp;cum exemplar abfolutac pietatis, tarnen obmiftis his quæ in medio gefta funt,nbsp;tranfilr)t ad loannis baptifma conferibendû: ab eo enim tempore potfflimS doanbsp;minus Icfus cœpit agere negotium falutis humanç^Huius autem negorij fum*nbsp;ma duabus inrebus confiftit, Infadis,hoceftin ædendis mtfaculis,in toleran«

-ocr page 3-

INACTAÄPOST. CAP, h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

do fupplicio er Lid's, in refurrecfïione, in quibus nihil eft exhibita per ills quod non uel in lege fiierat adumbratS uel à prophetis promiflum. TS in didis,qui-bus orbi tradidit nouam ÔC Euangelicam philofophia,ut ab eodem peteremusnbsp;animaijz noftrarum falutê rationê quoqi ÔC exemplum pie uiuendi.Hai^ om»nbsp;nium rei^ feriê proièquutus eft Lucas in fuo priori libro ad eS «ftp diem ^tionbsp;poftea^ rediuiuus à morte, præceperat duodecim apoftolis fuis,reliquis^ fe*nbsp;ptuaginta difcipiilis, quos ante mortem peculiariter in hoc munus delegeraf,nbsp;nt accepte poftea fpiritu fando, quern ÔC turn illis infufflans in faciem eoijijimnbsp;partij t,£C poft copiofius ècœlo mißt, abiremin orbem uniuerfunjjacprædica«nbsp;rent Eiiangelium, no ludæis tantum, uerumetiam cundismundinationibus,nbsp;iuxta prophetaijî prædidiones multiplices receptus eft in cœlS unde ueneraf»nbsp;quibus amp; præbuitfeipfum uiuu poft paftîoncm fuam in multis ar«nbsp;BUmentis, per dies quadraginta apparens eis,amp; loquens de regno dei,nbsp;Modis omnibus confirmanda primS erateorum fides,per quos decreueracnbsp;admirabiliS geftorum fidem fieri cuntftis mortalibus, Hoijî caputeratjUtper,nbsp;fijaderetur omnibus,lefum Chriftum uere mortuS pro mundi falutc,uere reuinbsp;*iflè tertio die, non imaginario corpore uel fpirituali,fed code illo, iam tarnennbsp;glorificato fiC immortali, quod mortale geiTerat in terris,quod exanime condLnbsp;fuerat in fepulchro« Proinde no fatis habuit, femel exhibere fe rediuiuumnbsp;^i^cipulis fuis,fed frequenter illis apparuit per quadraginta dies, hac de caufanbsp;^oitimoratus in terris, Nifi enim refurredio Chrifti certo conftet,nihil confia»nbsp;^itin Chriftiana religione,SiChriftus non refurrexit,inquit Paulus,inanis eftnbsp;prædicatio noftra,inanis eft ÔC fides ueftra 66c,Etfi Chriftus no refurrexit,necnbsp;®'ortui refurgent, ÔC qui obdormieruntin Chrifto,perierat,Si denitp Chriftusnbsp;’'onrefurrexit,profelt;fto nec afeeditin coelum,necfedet ad dexterapatris, necnbsp;fpiritu fan(fium,nec regnum eius porrigitur per totS mundS.Ad hac igi»nbsp;declarandam refurredionem Chriftus per quadraginta dies multis appari»nbsp;tions argumentis ufus eft, ut patet ex Euangeliftis amp; Paulo,fic ut etiâ plufquanbsp;S^ingentis fratribus fimul apparuerit in monte Galilææ,ubi illis Chriftus connbsp;‘Wtuerat locum,dicente angelo: Ecce prçcedet uos in Galilæam,illic eS uidebi»nbsp;Jî®»Vifus eft ÔÔ lacobotpoftremo difeipulis in monte Oliueti, unde in cœlu af»nbsp;‘^mptus eft, V arie ergo fefe difeipulis rcuelauit, oftendens eis manus, pedes,nbsp;’friSjiuffit^ contredari quo certi effent fe no fpedrum quoddam uidere. Ali»nbsp;^riando etiam unà cum ipfis uefeebatur. Semper autem cum ipfis loquutus eftnbsp;quot;^egno dei,ut eiufdem rationê plene intelh'gerent,ne carnale amp; mundanumnbsp;’’^bitrarentur futui^,fed fpirituale,çtern3,uniuerfale,ôô diuinS, Vnde amp; fcri»nbsp;P^uras explicauit illis propheticas, de Mefli'a prxfcriptas Qi regno coeloi^ cumnbsp;Si: Pfalmis,afferens fibi datam effe poteftatem in cœlo ÔC in terra fuper omnbsp;creaturas, quam nonfitadminiftraturus carnalibrachio acduilipotentianbsp;Pfo more regum huius fçculi,fed peccatorum remiflione donanda,donis fpirjnbsp;fandi confirmado fideles,confolando confeiefias fignis ÔC miraculis, dumnbsp;®Pus fueritopprimendo impios, fubleuando credentes 66 pios,animas faluan»nbsp;uiuificando in uitam beatam ac æternam in cœleftibus, Hæc eft, inquam,nbsp;P^itualis maieftas,qua Chriftus regnum fuum occupât in homines ,66 admi»nbsp;*'lytat in fua, quæ eft eledorum ecclefta,cui etiam fubiedi funtquamlibetim»nbsp;Ptl.Fide autem huic regno inferimur in Chriftum,quem regem fateri et fen tirenbsp;^Oguntur tarn tyranni quam fandi.

Et conuefcens,præcepit eis,ab Hicrofolymis ne difcederent,fed e»» tw« i4*g

aa a

-ocr page 4-

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

pcäatcnt promifTvonem patris« Quam audiftis, inquit,pcr os mcum:

No autê confpicuus apparere uoluit Chriftus illi's diebuSjUifi fuis.Ätt^ bis non foln prœbuit fefe confpiciendS oculis, audiendü auribus, contredandumnbsp;manibusjueruetiam familian'ter cum ilHs uiucns,cibö una cepir,quo no aliudnbsp;uiui corporis certius indiciü, Interim mifcuit frequenter cum illis colloquiumnbsp;de regno dei, reuocans illis in memoriam quæ geflerat ac docuerat ante mor«nbsp;temjUt tandê agnofcerent,nihil non euenifie quod ille praedixerateuenturumnbsp;fibijfimul monens quid in pofterum efient uel faduri uel expedaturi,Quan$nbsp;cnim illis iam tradiderat authoritatê Euangeltj prædicâdi, tarne uetuit,ne moxnbsp;promirent ad tarn ardui muneris ftindionê, nec difcedercnt ab Hierofolymis»nbsp;fed illic congregati, fimul uacantcs iciuntjs, hymnas, ÔC precationibus, exp^»nbsp;darent fpiritü fandum, que ante^ moreretur promiferat illis altera confoJa^®nbsp;rem à patre mittendü.Ego,inquitjpoIlicitus fum ore meo,nec addubitaiequmnbsp;pater bona fide pracftaturus fit quod illius nomine promifi, Eadem eß enim panbsp;cris ÔC mca uoluntas,Spiritü,inquam,paracletS que mittet pater nomine meo,nbsp;ille uos docebit omnia, 8C fuggeret uobis omnia quaecunt^ dixi uobis JUcnbsp;monium perhibebitde me, amp;ducet uos inomnem ueritatem.Huiufmodi pronbsp;mifltonesChriflierantde fpiritu fando mittendo,dequofequftur,

Marc. 1.4 Luc« Î.C

Infra i.a thCtlfiflt

quia loannes quidem baptizauit aqua, uos autê baptizabiminiQ’’* ntu fando non poft multos hos dies»

loannes quidem baptizauit aqua,fîmili baptifmo quo poftea apofiolibapti zarunt,etquo utitur ufcç hodieecclefiazbaptizauit ein in nomen dominilefu,nbsp;que praedicauit ChrißS eflCjSCagnSdei tollentêpeccata mundtCuißnbsp;deret,infiliufcilicet,uitâhaberetæternâ,amp;vetniflîonêacciperetpeccatorumnbsp;per fidem in ChrißütSic^ fignis huiufmodi amp; exhortationibus promouebananbsp;tur homines ad pœnitentiâ priorum delidoi}î,8C ad credendn Chrißo,qui prænbsp;dicabatur futurus.No ergo fuo nomine loannes baptizabat,fed Chrifii demi-ni.Qui ergo baptifmü illud ex fide fufeeperunt, confequuti funtipiritum fan»nbsp;dum,Chrifio patre deo authore,non Ioanne,qui minißer tantSeratablutionbsp;nis SC dodrinçacuerboF!i:feruus loannes erat,Chrifius dns:falutis cooperarianbsp;us,minißer etprædicator eratIoannes,Chrifius uerofaJuatoripfe.Vndecumnbsp;dicit loannestEgo quidem baptizo uos aqua,ueniet autem fortior pofl me,quinbsp;bapuzabit uos fpiritu fando SC igni, nihil aliud fignifi'cat^, Ego quide faluosnbsp;ueftræ præco fum amp; minißer, alius pofi me reuelabitur, qui falutis erit authornbsp;ac magifler,Iefus ipfe Chriflus,is eß qui falutis dona largitur,qui incremetuninbsp;dat fpiritus,qui faluat animas, SC uiuificat gratia 6C influxu diuini fpiritus,quênbsp;ego no largior, fed ille, Quod autêipfe Chriflus author falutis fit,declarabiturnbsp;celeberrimo figno, quando mittet de coelefiibus ignem, formis lingua^ in dienbsp;pentecofles, quo tunc alio baptifmo donando admirâdis donis pluribus SC manbsp;gnificis fpiritü fandum mittet difeipulis. De quo baptifmo hic Chriftus loquianbsp;tur,dicens: Quandoquide pofthac cœlefte negotiS aggrelTuri eßis prçdicandinbsp;Euangelicam in toto mûdo dodrinâ, non mediocris oborictur uobis ob id pernbsp;fequutio.Proinde opus eft,ut uirtute cœlitus donanda a me côfïrmeminimulanbsp;to fortius fpiritu illo accepto nuperbaptifmate loannis ÔC aquæ,Vtautêpaanbsp;res fitis tanto negotio, id noçihumanis uiribus fi'et,fed præfidio diuini ijpiritusnbsp;ftngulari. Hadenus tantû prælufum uideri poteft rudimentis illis carnalibus,nbsp;loannes aqua baptizauit quidê,fêd huiufinodi Ipiritu dare non potuit,nec tannbsp;tum

-ocr page 5-

IH A C T A A P o s T. CAP. !?

fortitudmis illuHranonis donü, Praedixit autê tak fuo tempore dadiim a Chriftojad quê pracparauit uos, S)C alios fuos difdpulos,ad pœnitentiâ exhornbsp;tando,qma in ianuis eflèt coeloßt regnn, inftituendu per ChriftS dominü.Noanbsp;Jia uobis dodrina eft opus nouo^ fpiritu eo^ copiofo coelefti QC igneo, eo uosnbsp;ßaptizabimini poft paucos dies. Hic baptifmus igneus eft,quem loannes darenbsp;l'on potuit, fed à me dandû prædixir, Siquidê de me ferens teftimoniû,aiebat;nbsp;«k uos baptizabit in fpiritu 06 igni, Huic uenturo tam copiofo fpiritui praepa^nbsp;catc animos ueftros fobrietate,pijs uotis,ftmplici certa^ fiducia,quo fitis organbsp;commoda per uos uim fuam explicaturi fpiritus,

Igitur qui conuenerani, interrogabant eum,dicentes;Domine,n in tempore hoc reftitues regnum IfraelC

Nondu illi depofuerant fomniû illud de proferendo re^o Ifraelitico, ideo dominû percontâturjueluti mox abiturjî, an protinus à miflb fpiritu fanefto reanbsp;^ituturus effet regnû populo Ifraelitico, Ô6 an ftatim effet exhibiturus orbi manbsp;kftatem fuam. Nondû enim intelligebant cuiufmodi futuijî effet regnum illin}nbsp;spirituale, Petrus in monte cupiebat conftitui regnû, Cæteri quoef audiêtes denbsp;’’efurredione Chrifti mentionê, ftatim feifeitabantur de regno,Hic rurfus auanbsp;‘^ito fermone de mittendo fpiritu, redit illis in mentem regnûffperabant ein foanbsp;’’CjUtorbistotius imperiû transferretur inpopulûludæoi^, Etomninofutuj^nbsp;tratjutregnaret Chriftus de tribu luda filius Dauid in toto orbe,fed Ô6 Ifraelianbsp;tæ in fpiritu S6 fide domini fièrent orbis in Chrifto, no fuis iuftittjs uelmeritisnbsp;*^ec uiribus,fed gratia Ô6 fide, Vbi fibi quifquâ diffîdens, fidere cœperit Euananbsp;gelicis promiflîs Chrifti, iam iuftus conftituitur amp; amicus deo,ncceffario mifenbsp;ricordiâ confequutus. Hoc regnû fpiritus ubi^ collapfum praecipue apud luanbsp;^*os,quioperibus legis fefeiuftificandos crcdebant,Ô6 meritis operumfaluannbsp;^'3s,reftituit Chriftus in orbê per EuangeIiû,Hoc no intelligentes difcipuh',feanbsp;’icitatem quanda mundanâ fomniabant,quæ eos liberaret ab omnibus maloijtnbsp;P^fequutionibus: quod ante fine mundi nullihominû etiâ fidelibus non conanbsp;““gct.Hanc autê difcipulo^ r uditatem curiofîtatê uel timiditatê Chriftus nonnbsp;äbtjeitjUt alios fibi deligat aptiores, Vt quidam morofi 86 difficiles facere folêt,nbsp;non uitia propter amicos tolèrent, fed amicos propter uitia reijciant 86 derenbsp;'i’ïquant, Chriftus autem qui uenit ad feruandos non ad perdendos homines,nbsp;“cram æquitatis regulam in difeipulis feruat,

Dixit autê cis: bJon eft ueftru nofte tempora uel momenta,quæ pa B kr pofuit in fua ipfîus poteftate:fed accipietis uirtutê fuperucniêtis fpisnbsp;•¦’lus fandi in uos,86 eritis mihi teftes in lerufakm, amp; in omni Iudæa,amp;nbsp;^aniaria,86 ufe^ ad ultimum terræ,

Ôominus lefus nec reijcit tardiores difctpulos, nec uitia eoijt arguit,fed ad “«neftperagitc. Vos huius rei nihil aliud eritis ^miniftri,progreffum 86 exianbsp;tum permittite patri cœlefti. Non igitur ueftrû eft noffequo anno,quo menfe,nbsp;qua hora uenturû fit regnum Ifraeliticû, qualia ferutantur Aftrologi ftulte eu»nbsp;•^’ofî.C^uicquid pater uoluit uos feire hoc uobis impartij:têpus illud uobis nonnbsp;’pcriii,quia pater eius arbitrium uni fibi feruauit, quo femper uigiletis in offianbsp;cnietomnino regnû dei,quo ptjs et impijs fua pro fadis praemia tribuen

Sdutem plenius érudit, Tempus aût illud dns ideo uolebat fuis incognitû efle.


aa

-ocr page 6-

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cohhentarivm

tur, in cuius aduentum oportet fempcr efle paratos. Qiian^ 8C interim exeretnbsp;fe regnö fpirituale,tn quo aflercndo deus ucftram rcquirit operam,de pracmijsnbsp;ipfe uidcrit. Proinde omiflo ftudio cognofcendi quæ no oportet,parate uos adnbsp;id quod inftat, Cui rei quoniâex ueftris uiribus impares eftis, fpiritus fandusnbsp;ita ut fum pollicitus cœlitus effundetur in uos,robur animis ueftris additurus*nbsp;S)C quicquid uos docui reuocaturus in mcmoriam, fuggefturus etiâ û quid prçnbsp;terea fuerit opus cognitutcuius fuggeftione dodi,prçftdio^ roborati,eritis minbsp;hi teftes,primû Hierofolymis iuxta prophcta qui dicit : De Sion exibit lcx,e£nbsp;uerbum domini de ïerufalem,mox per omnem ludæa,deinde per ludææ fini«nbsp;mam Samaria,poftrcmo per uniuerfas orbis nationes, quâcunqp genres humanbsp;tcrram incolunt,Omnibus enim ex aequo ueni,omnibus mortuus fum,oninbsp;ntbus offèrtur Euangelîj gratia, Rcgnauithadenuskxôôueritas apudludae«nbsp;os,Euangelij autêregnum tamîâtepatere uult pater ^late patetterraijî orbis*nbsp;Quibus paucis uerbis explicat Chriftus,quibus uiribus,quo exercitu,qiio gcsnbsp;nere expugnandi apoftoli debellaturi fint orbem, ÔC fubieduri obfequio Chri«nbsp;flf, Vnde quo(^ cognofci licet quale fit Chrifti regnS, Accipietis,inquit,uirtu«nbsp;tem fpiritualem ÔC cœlcftem exercitum mittam uobis dona fandi fpiritus,lo*nbsp;quemini uarijs Iinguis,afdetis miracula,omnem ueritatêcognofcetisjanimun»nbsp;habebitis infiradum in omnibus aducrfis,

Etcum hsec dixifîet, uidcntibus illis deuatus çft, nbsp;nbsp;nubcs

eum ab ocults eorum*

Difcimus hinc articulum orthodoxae fïdei de crcdenda domini lefo Chrifti âfcenfionë,qui habcti Afcendit in cœlum,fedet ad dexterâ patris, Ediixit enimnbsp;difcipulos fuos Chriftus poft refurredionê fuam quadragefimo die foras leruanbsp;falem in Bethania,Sf fublaris in altum manibus benedixitcis.Etfadô cft,cumnbsp;benediceret illis, receflît ab eis, QC ferebatur incœlum,Haec Lucas in Eoangeanbsp;Iio,Sic Marcus:Poftea$, inquiens,loquutas fuiflèteisjteceptus eftincœlum,nbsp;SCconfeditàdextrisdci, loannes Éuangeliftarefert, dixifleChriftum Mariaenbsp;Magdalene: Vade ad firatres meos,amp;: die eis, Afeendo ad patrem meum Ôd pa»nbsp;trem ucftrS,dcum meû amp; deum ueftr3,EtPetrus dicebat:Dextcra dei exaltaa

tus, ôf promiflîonc fpiritus fandi accepta à pâtre effiidit hocquod nunc uideanbsp;tis.AdEphe,quoq? Paulus: Afcendit,inquit,fuper omnes coelos,ut omnia im»nbsp;plcrcuDauid quo(]p prædixerat de Chrifto: Dixit dominus dno meo,fede à dcanbsp;xtris mets,Donee ponâ inimicos tuos fcabellum pedum tuorfî.Et alibi: Afcen»nbsp;difti in altum, cepifti captiuitatê,accepifti dona in hominibus.Hâc autê afeen»nbsp;(ionem domini aliter feripturis edodi nô intelligimus fadam ut Chriftus donbsp;minus fecundum illud corpus quod fufeepitex uirgine, quod crucifîxum eft,nbsp;quod fepultum,quod^ per refurredionê immortalitate donatum eft amp; clarifinbsp;cat3,poftaliquant5 temporis fuftulitcum anima feliciffîma, utraepdeitati unira,à qua nunc| deferta funt uel deferentur, in ÔC fuper omnes cœlos in beatitu-dinis maximç ftatum,quæ ci conuenit in gloria patris,ut illi omne genu curucnbsp;tur cœkftium terreftriB 6C inferorum,ad locum paratû omnibus fandis animanbsp;bus, amp; facris illis corporibus, quac cum Chrifto refurgentc refurrexerunt, 86nbsp;cum eo afeendiffe cred3tur, ubi SC fpeculum fit felicitatis aetcrnac omnibus fannbsp;dis animabus ÔC angelis,Nec tamê fine diuinitate uerbi,cui humanitas eft uninbsp;ta in unitatem perfonæ,afcendit:quç tarnen diuinitas nufpiam loco circumfcrinbsp;bitur uel tenetur,fcd ubicp adeft,operatur,6f uiuifi'cat uita ipirituali,6Cfuo monbsp;do,hoc eft perenniter QC folide ÔC iuxta intçUediuâ animam fubftantiali, quan

do

-ocr page 7-

IN ACTA APOST. CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

do in ea lu’m’mus, mouemur, SC fumus.Cui foil intime propne^ conuenitima menfitas: SCinxtafiibftantiâ ubilt;]^ eflenullipoteftcompeterecreatiirée^Cuninbsp;itacp tam anima Chrifti ^corpus creaturæ fint, fi«: partes fubftantiæhumanænbsp;uerbo unitæ,xxbic^ effe non pofliint, ut eft ipfa diuinitas,qiiæ licet fibi human«nbsp;tatem iftam alTumpferit, humanae tarnen naturae proprietäres non abftulit,fcdnbsp;ßmiles noftris efle uoluit abfep peccato. Sic eft ergo fuo in loco Chriftus,in dexnbsp;tera dei fedens,cum patre regnans gloriofus amp; omnipotens pariter 6C omnianbsp;feiens,ut luxta corpus ÔC anima elecftis fit omnibus beatitudinis ipeculum,co3nbsp;fatn apparens ôf exiftens in cœleftibus,ut tarnen iuxta deitatêhumanitati uninbsp;tam perfonaliter,omnia cum patre et fpiritu fando impleat,operetur,8Cregat*nbsp;Vtficut in diebus carnis fuac degebat in terris ut homo, omia tamêregebat utnbsp;^eusjóC adimplebatoinia: fic nSc fecundS hominê coelos inhabitat,fecunduinnbsp;^Hiinitatis fuae potentiam omnibus dominarur, rex Si feruator omnium in fenbsp;’^edentium,iudex etiam rebellium, accepta huiufmodi poteftate à patre in cocnbsp;’o ÔC in terra, Quae nos fimpliciter credentes fecundum fcripturam, non ualcanbsp;’’lus intelli^erc, nee ex fcripturis canonicis ecclefijs probate üéc doeerc, illucfnbsp;^tinftidomini corpus eandem animam cijm uitalibus membris fuis, fine qui»nbsp;“Us non fubfiftit, no aliter afeendifle coelos ut fadum inuifibile impleatnonnbsp;*’i*nus omnia facrofanda diuinitas,cui eft perfonaliter unita,ut ubicuntç fîtnbsp;^^usjibi QC Chrifti corpus: multo minus hac rarione intra uel cum pane,âC quinbsp;“Usiibet panis ipfîus particulis infinitis in locis efîe, fic corporaliter Chrifti cornbsp;P%uteft in cœleftibus,uel utfuit cum difeipulis afeenfurus in cœlum,praeternbsp;‘°lam inuifibilitatem eius ÔC apparentiam, Tradit quidem uera fides uerbß carnbsp;Hem fadum,Chriftum quoeç unam perfonâefîe uerû deum ÔC uenz hominem,nbsp;communicationê idiomatS quod dicitur de uno etiâ dici de alio, fed nonnbsp;P’opterea eundem eftendi modû conuenire utrifcp,quâdo quod creaturæ pro«nbsp;eftjdiuinitati conuenire no poteft, nec econtra quod diuinitati propriumnbsp;’)ÔC uelutiloquStur,modus intrinfecus ut eft immêfitas,ôô implere per elfennbsp;praefentiam SC potentiam, nulli poteft creaturæ competere,fed tantû diui«nbsp;J'Hatijquæ deftinguitur ab humanitate Chrifti ficut creator à creatura,quamlinbsp;fibi per gratiâ unionis unitæ perfonaliter, Legatur Auguftinibreuislibernbsp;Felicianum, qui fummatim hanc rem demonftrat, quâ fparfim in omnibusnbsp;His libris conftanter femper docuit,et a quo etiâ SententiaR^ magifter cum fuanbsp;jchola non diftentit, Sed iamdudu piguit in re tam certa 6C fcripturis probabi«nbsp;J’^ffeduS pertinacia digladiari, de qua re alibi, SC alij multa SC iblida,nos hæcnbsp;’*Hplicifîime SC abfcp uerboijeobfcuritatedocemus, Nec intelligere ualentes,nbsp;doccre audentes re ipfa Chriftum illic elfe iuxta humanitate ubi eft iuxtanbsp;'‘’Hinitatem, quod illi abfcç fcripturaijt authoritate contra orrhodoxorum om«nbsp;fententiam nobis credendû obtrudere uolunt,quafi id probari fcripturisnbsp;uel ulla ratione confequi, Implet diuinitate fua Chriftus omnia,ficut SCnbsp;^’’ätiameritis SC falute, non autem præfentia corporali, ne non fitcorporeus,nbsp;uerbum caro fatftum, nec^ multiplicentur miracula, ÔC ea quidem alTiduanbsp;Pi'æter neceflitatem, contra totius canonicæ feripturæ morem ÔC experien«nbsp;dogmata fandorum omnium,

. Cum^ intuerentur in cœlum cuntem illuni:ccce duo uiri aftiterunt illos in ueftibus albis,qui 6C dixerunt;

, Quû dominus lefus tedus ferretur in fublime, perfîftebât difeipuli dcfi'xis ’^œlumoculist Vfijadeônon poterantaudliab eo quêunicediligcbât,licetnbsp;aa 4

-ocr page 8-

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

adhirc imbcdlIes.Expecîlabant autc quid nouæ rci oftcnderetur e fubfimi. Ad* funt igitur repente duocœleftisaulænuncq fpecie Humana, quâlibet pro ufunbsp;fcripturæ utri dicantur,hoc eft uirorS angelicç fpecies amp; figuræ,reuera autemnbsp;angeli.Ne quis fie feripturç eortici inhaercre pergat, ut côtendere fe deberc punbsp;tetjueros Slt; eorporeos fuiffè uiros qui apparuerant; ficutcontendûtpanêcflcnbsp;Chriili corpus èc uinum fanguinê, quod nos negate nec uolumus necpofiii*nbsp;mus,additionem autê præter feripturâ tenta tam non agnofcimus,ut dicamus,nbsp;tiel dicenti credamus,panê efïè fupcrnaturaliter uel naturaliter Chrifii fubfiannbsp;dale corpus,quamlibct non quantitatiuc ÔC localiter, quod omni rationi amp; exnbsp;perientiæ certiffimæ contradicit. Dicimus autê fimpliciterpanemeflecorpusnbsp;Chrifii,quomodo is pants cœlefiis fîC corpus Chrifii pro nobis crucifixûnbsp;«fiurn cibus elTe potefi animæ,ô6 hoc uinum animæ refrigerium defolat»,13ffi^nbsp;cans confcientiam.Quod quomodo fiat nemo ignorât,tantû fi contentionis h*nbsp;bido ablegetur, ÔC fcripturæ facraî ufitatiflîmus tropus attendatur,quoangclinbsp;ifii duo uiri ueredicuntur,quan^ reuera nonfuerintnifi forma,reprçfeniauonbsp;ne,€C ufu diuinitus ordinato« Etant duo cœlefies nuncrj,fpecie Humana,ueftenbsp;Candida apparentes.Specici maiefias iucunda excludebat horrorê. Candor ucnbsp;ftis congruebat nuncio eius qui properabat ad gloriam.

Viri Galilgi,cjuid ftatisafpicientes in ccelû;Hickfus qui alTumptus cftàuobisincœlûjfîcucniet quemadmodû uidiftis eûeuntcincœlû*

Cur hic fiatis defi'xis in cœlum oculis f Hic lefus fublatus à uobis, redtjtin cœlum iuxta unitâ uerbo dei humanâ naturâ, in qua tantopere mortah's ui*nbsp;fibilis mundo apparuit, ÔC in terris cum hominibus conuerfatus eft fccundumnbsp;prophetarum oracula, Redijt, inquam,unde uenerat iuxta naturâ diuinâ,fibinbsp;naturam huiufmodi humanâ unientê 60 afltimentem, QiiemadmodS frequennbsp;ter ab illo audiftis,quod profeAus eflet à patre,et quod uobis in mundo reltdisnbsp;rediturus effet ad patrê iuxta affumptâ naturâ quam in coelû euexitad foliumnbsp;regni cœlefiis ôô terreni.Quamlibetpolliceret ÔC reuera præfiet,ut fit cum fuisnbsp;fidelibus præfens futurus fempernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad confummationê feculi:quodiuxra di

uinitatem, gratiâ,uirtutem,Ô£: influxum, affifientiâ amp;gubernationcm intelli* gi debere nemo efi quiambigat, id^ modo non ufi^adeô ineffabili,fid confernbsp;mi co quo nun^defuitpatribusetiam in folitudine, ubiconfcquebatureospenbsp;tra,petra autem erat Chrifius nondö incarnatus, nec iuxta corporalem prçfennbsp;tiam,fed iuxta dtuinâ,quam multipliciter porrentis ac fignis,benefictjs Ô6 uin*nbsp;didis adeffe compcriebantcertiffime, fiCfuturus aliquadotn benedidahumanbsp;nitate promittebatur patribus amp; prophetis. Quid hoc catholico dogmate firn*nbsp;plicius,clan'us,certiust'Dum contra quç opponStur fic inuoluta incerta amp; in*nbsp;credibilia fint,ut ne ab ipfis quidê fui dodoribus intelligi pofïïnt,multo minüsnbsp;perfuaderi fcripturis,rationibus,uel exemplis, no folum externis à noftra relt*nbsp;gione,fed fidelibus, amp; in canonicis fcripturis excrcitatis.Non efi autê hic Chrinbsp;ftus dominus raptus in aêra, quemadmodö Hellas, fed receptus efi in regiainnbsp;patris,illiconfefrurus addexteram. Confpexifils, inquiunt, lllum uifibili qui*nbsp;dem QC iam immortal! corpore profi'cifcentê in cœlumzfic olim rediturus eft,utnbsp;iudicis fpeciem agnofcant,quihicferuatoris fpeclêagnofcere noluerunt.Nónnbsp;redibit humilis, fed èfublimi multa cum gloria fefe ofiendet oculis omniö.Paunbsp;ci uldtfiis euntem, redeuntê uidebunt uniuerfi.C^uando ÓC apparebit fignumnbsp;filtj hominis in cœlo, 8Ó tunc plangent omnes tribus terræ,ô(: uidebunt filiumnbsp;hominis uenientê in nubibus cum uir tute dC gloria multa, quando amp; angelosnbsp;fuoa

-ocr page 9-

IN A C T A A P O S T. CAP» h

fuos mittet cum tubæ uocc magna, fîCcongrcgabit eledos cius.Quo tune fügt ent contemptores dei 5)C iudicioiji eins fQuin Sgt;C nifî taies refîpuerint,ueniet iLnbsp;Jis dies domini,fîcut fur in node,dum non fperant,ôô hora qua nefciuntjdifTeanbsp;ïabit® eos, S)C ponet partem illorum cum perfîdis. Poft Chriftum autem in cœnbsp;luin alcendent fideles ele(fti,per fidem in ipe non pudcfacienre;et cû Chriftonbsp;•¦^gnant hic quidê in fpiritu,tnc uero participes effedi gloriæ fuç fn cœleftibusnbsp;^ternaliter exultabût cohæredes Chrifti dni QC regni ipfius, ut eadê cum ipfonbsp;bona poffîdeant,cuius funt unius corporis membra, à quo uitâ participât gr a*nbsp;hæ 6C gloriæ« Quanquam autem fol us Chriftus, qui defcenditecœl© afcenfuanbsp;dicatur 8C in cœlum, quandoquidem præter Chriftum nemo propria uir*nbsp;hite,iuftitia èC meritis cœlum affequitur uel afeendit, interim tamê in Chriftonbsp;^icendunt,Chrifti^ uirtute ÔC iuftitia omnes quotquotin ipfum credunt, Omnbsp;his enim qui credit in eum,non peribit,fed habebit uitam æternam,

T une reuerfî funt Hierofolymam à monte qui uocatur OIiucti,qui iuxta Ierufalem,fabbati habens iter»

Didicerantreditumfuidomini non expedandu, iuflîfuerâtprædicareEa ^angeliû per uniuerfum orbe terraiji, non quidem ftatim ab ifta die,fed ut connbsp;^fterent antea aliquandiu Ô6 feder ent Hierofolymis, ut illic accepto cœlefti fpinbsp;’¦‘tu, féliciter aufpicarêtur cœlefîe negotiû« Paruerûtigitur difeipuli, ac relidonbsp;Pliuaijt monte,cuius hofpitio dominus ante mortem fueratdele(ftatus,reuerfinbsp;Hierofolymâ« Absft autêlocusmontis tllius undeChriftus afeenderatabnbsp;bîierofolymis itinere fabbati, hoc eft ferépaft'us bis mille« Ab hoc monte itn eftnbsp;crucis ignominiâ,ab eodê itum eft ad gloriâ,Ex hoc in profpedu eft Hieroanbsp;‘°Iytna,5Cin hoc fedens defleuerat excidiS urbis.In hac interfedricc propbetanbsp;dominus pfïmo tioluit exoriri lucê Euangelicâ, uel quia fie prædidS eratnbsp;^prophetiSjUel ut eriperetur illis omnis prçtextus excufationis,alioqui ob fuanbsp;’’^credulitatê funditus perituris« Amabilius erat apoftolis fufpicerein cœlum,nbsp;^^opræcefleratdnsjUerû ob utilitatê proximi fepe defeendendû eft ad neceflanbsp;niagis iucunda nobis« Profedo eo rerum ttatu qui tûc inter ludæos erat.


‘ w ipfius tarnen Chrifti tufcla, ad cuius uocationem tranfibant,tuto illic funt S^'^Uerfati, Sic quêctrncp deus adpericula uocat,huic pollicet acpræftat auxLnbsp;’*«môCfalutem.ExemplumfuntMofes,Samuel,Dauid,Helias,6^alij*nbsp;. Etcumintroiffentjincœnaculumafcenderûtubi manebat Petrusnbsp;^îoanes,8C lacobus 8C Andreas,Philippus amp; Thomas, Bartholomf# Qnbsp;bs ÔC MatihæuSjIacobus Alphæi Simon Zelotes,SC ludas lacobi»nbsp;Noniterum otiofe nobis commendantur apoftolorum nomina. Sunt enimnbsp;uodecim apoftoli hi, qui ab ipfomet Chrifto in hoc uocati funt QC ordinati, utnbsp;oç^rinam ueræ pietatis ÔC dei germanum cultû, primum quidem in hidæam,nbsp;einde in totum terrai^torb?fpargerent,claues^ regni cœloi^ omnibus defernbsp;^*^tgentibus,ecclefias dodrina fundarent,etterminos regni Chrifti proferrêtnbsp;J ƒ’^S^los mundi.Vnde ÔC ipfos Chriftus uocatlucem mundi ôt fal terrç,connbsp;^ftando auditoribuSjUtqui eos audirentChriftS audirent, qui fpernerêt ipfosnbsp;‘^‘pernerent. Quibus SC clauium poteftatê dédit remittendi pcccatain terris,nbsp;”‘ide Se in cœlis remiffa certiffime crederentur, quod Euangelij Chrifti prædi

-ocr page 10-

lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-commentarivm

caü'one S^^dodrina cxcrcctur, quæ tantopere confiïmata eß Ipintu Chrißi,8C miraculorum fignis,utfi angelus de cceJo ah'ud Eiiangelium prçdicet,fidauesnbsp;alias ingerat apenendiccelum uel claudendi,anathema habeatiwXum tgiturnbsp;apofiok'ca dodn'na tantx fit authon'tatis in ecclefi'a domini, ut fola firmiter erenbsp;denda fit, öd ad falutemconfèquendam in Chrifto fufficiens QC neceßaria,dbnbsp;gnum efl, ut ÔCapoftolorum nomina non /pernantur, non ut eofdem ceu decsnbsp;tutelares fuperfiitiofe colamus autmuoccmus, cum deus folus adorandus fit,nbsp;qui ÔCfolus efi omniufuffîcientia, èC fpcs falus, cuius ad nos amor paternusnbsp;omnino efiinefiimabiJis nuUa proportione refpondens charitatt fanâoijtnbsp;omnium, lêdutdodrinæillorumcredamus, amp;eorumfic fequamurucfii'gia»nbsp;UC tpû Chrifiû fei^uuti funt.Summa uero prçdicattom's ipforû breutoraffîgn^nbsp;ri non potefi, quam tradiderunt folum fefum Chrifium peccata noßra expi*nbsp;afle,amp;rnos per fidem in Chrifto uiuâ remiflïonê confèqui peccatorS, uitamnbsp;arternam, Qux uiuens fides abfc^ dignis uere bono^ operum frudbbus ineffenbsp;nonpoteft« Quiuero lacobum Âlphçi aliam faciuntepifeopum HierofoJy»inbsp;¦ moïîî,2Ccpiftolç authorem canonicæ, cuiprimas dederintPetrus Stalij in connbsp;cilio,qua fi de apoftolorum hoc cœtu non fuerit^ nefeio quid fequantur ucl citanbsp;détint, Satis uidetarciare, buncAIphçi lacobum ßratremquocpdominißiif^nbsp;«ocatum,et alias luflum cognominatum.Quomodo enim primatam apoftoli-cum deculiffèntin codlio apoftoli,ei qui apoftolus no fuiffètfSimd uero Zelonbsp;tes ts cß^qui Hebraicedidiuseß Cananæus, quia ortus de utco Canaf iu quonbsp;Chriftus aquâ in uinû conuerterat^Et ludas lacobiminoris dicitur etiâ alijs conbsp;gnominibus Thaddaeus ScLebbæus, quofacilius facrorumLedorBibliorumnbsp;credaspropriorum nominum uniuocationem Sfpluralitaquxtnußostamnbsp;ftudiofos quàm curiofos Ledores inuoluit ÔC impedit^^

Hi omnes erantpeifeueran tes unanimieer in oratione, cum muHeri bus Maria matreleCu^ôdfratribuseius,

Manfitabantin eodem cœnaculo mulieres aliquQt,qux pio ßudio fequutç dominaproßeifeentem Hierofolymâ, défais facultatibus miniÛrabanc fnteenbsp;bas état et b'Jaria mater leiu cum aliquot non paijcis illius cognatiSfqui ßatresnbsp;dicuntur domini more Hebraico,Hic miht paulifper contemplator eccleû'^ nanbsp;feentis primordia,PIacetciuitas ferufalem.qux Hebrçis fonat uiû'onem pacis,nbsp;Hon habitâtIerufalê,quibushicmundus eßpatria,necafpirantadtranquilliinbsp;tatê uitxcoeleßis. No habitant lerufalê, qui mente habentmûdanis cupiditad^nbsp;bus turbulentâjn talia pedrora no fefe recipitfpiritus fandius. Plaçait ôdcaenanbsp;culum,qux pars eßfuperiorxdiä: naminßriora domus uel tabernx uel offîcinbsp;ax folentaccapare. Procalautêà fordidis caris oportetabeße,quifeparatba^nbsp;bitaculûdiainofpiritui, Hxceßilla fandia congregatio,quâex omnibus dele^nbsp;géra t dns le fus, hocerat cœnacalS, prim S Eaa ngeliex eccleßp domiciliS, Nacnbsp;uidequidhic agatur. Non rixis auefabulis otioüs teriturtempus, federanto^inbsp;mnes ananimiter perfeuerantes in facris precationibus,Non eßeccIefiaCbri=inbsp;ßi, ubinon eß ebaritas et unanimitas.Non funt deogratæpreces, ubino eßßrnbsp;maconcordia,Necmereturaadiriniû'quiperfeaerâteroraaeritJdemoratEjnbsp;uangelicacongregatio,Vbialias oratopes,alius optât morte inimict,abus Ionnbsp;gxuitatem,alias régna, alias aliud,ibinon eßecclefiaßica deprecatio,Ädaponbsp;ßolicum autêcœnaculum conßuebät ôdreliqui difeipuli, Quifquis^têuultnbsp;baberidißipulas Iefa,ad eccleüe conibrtiâ aggregetar opor tetJam aûr memonbsp;rabilè exemplûhinccapimas quo monemar, ut in afßidiionibus oremus

!

I

i

I

I

-1


-ocr page 11-

IN ACTA APOST. CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

in oratibne perfeueremus, etiamfi non tnox uotis lioftn's pro noftra h'bidine *atisfiat,Non ueniebat fpiritus fandus primo die,fed nec feptimo,perfeiierantnbsp;ï^tncn,óó promiffîoni Chrifti de fpiritu facræ fortiter orando confidunt,.

In diebus illis exurgens Petrus in medio fratrum dixit(erat autê turs ^ahominum fîmulferè centum uiginti)

lam conuenerat hominu fideliS ÔC Chrifto crircifi'xo credentiu intra ipfam *^*crofolyma miiltitudo plus minus cents uiginti, Taexiguus erat numerusnbsp;W Chriiîum toto pecf^ore diligebant. Hie Petrum ut fidS paftorenijqui uehe*nbsp;Renter cupiebatgregem EuangeiicS accrefeere, cœpit folicitudo quædam denbsp;’•JJminuto numero apoftoloi^, quos dominus lefus duodecim elegeratJudasnbsp;^'nlfcariotes extindus z duodecim fecerat undecim.Hic quoq? confydera connbsp;^Itationis ecclefîafticæforma.Qiium numerus difcipuloijt adeiTetfrequentiC,nbsp;”îius,Petrus epifcopi perfona agens aiTurgit in medio confeiTu difcipulo%ncnbsp;concordi confenfu Itatueretur quod ad inftauranda integritatem ordinis a=,nbsp;Poftolici uidebatur pertinerejam em eatenus fide fuerant confirma«,dS prec»nbsp;operiuntur fpiritS, ut non aliter agere delibcrentcf’fi nec fudaeiChriflurnnbsp;’^^^^^Querentur, nec aliquidipfi periculoïjt expedêt,Tantâfîdei certitudinemnbsp;^‘‘^cit oratio, Exorditur autê à feriptura diuina, Nimii^i hinc oportet proficifeinbsp;^^ntionê ecclefiafticä, QC quiequid in apoftolico cœtu uel cocilio definiendumnbsp;^“^^^itur uel ftatuitur, Sed neep quiequam decernitur, nifipraemifla concordtnbsp;^^precationedoquutus eft autem in hunc modum,

. Viri Fratres, oportet impleri feripturam quam prædixit fpiritus Gn pfal.^o.e P per OS Dauid de luda qui fuit dux eorum qui comprehenderuntfe loanus.!«nbsp;conumeratus erat in nobis,amp; fortitus eft forte minifterij huius»

Viros nominal pro reuerentia et coftanna in omni bono,maxime in profef p'^’^efidei deChrillo in magnis periculis: nihil honeilius de illis dicerepotuißnbsp;appellate uiros, nimiijî fortes animofos^ in uera pietate defendenda connbsp;®^otGmundü.AdditFratres,pro charitate 06 modeftia,non feprçferêdOjfednbsp;etfîdelitatê conteftando:quid ein iucundius fratris appellationein uenbsp;-^tchaberiamp;^dicic' Tales decetefleChrifti difcipulos uiros amp;fratres, Fidemnbsp;ç p^inprimisfuadetfortifltmSaccertiffîmâinfacrâfcripturâ, ut neutiq^ denbsp;‘delis debeat uel pofli't ambigere, undedicit. Oportetomnino impleri proanbsp;^fariim feripturas Mofis amp; aliorum omniS,quin ÔC Dauidis typum per omnbsp;çj|^pf»formari,Slt; exhiberi in Chrifto,quod Dauid in fpiritu implendS didicitnbsp;’’’inChrifto Sfeiusmêbris omnibus fi'delibus, Vndeueroauthoritatêafleanbsp;J. ^tafitfacrafcriptura,quæpcr antonomafîâ feriptura dicitur,ftatim oftêdir,nbsp;^fns; Spiritus fanêfus author eft tonus fcripturæcanonicæ, Sgt;C non ipiritusnbsp;ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humanus, qui uanus eft gC mendax,fed fandus fpiritus,quo infpira^

homines Ô6 prophetæ futura credenda, fperâda,facienda docuerunnnec w'odopoteft, nec prorfus falli,Dauiditaçquâlibetpeccatornbsp;dei,ad omnem fi'delium pofteritanbsp;’Pf ’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifto reuelauit fecreta implenda, qualia in typo gerebantur per

Uj ^’’^.Non igitur tam Dauid audiêdus eft ôf prophetæ nbsp;nbsp;fpiritus fandus de»

’per illorum ora loquens SC fcribês, ut nemo diffidat de impletione omnium iâcris fcripturis,Qiianquam autem Pfalmus ifte fexage.nbsp;L ^^’^onus iuxta Hebræos generalis praedidio fît de ludæis illis Chrifti crucinbsp;, ^’^ibus SC perfequutoribus, de^ rcliquis Chrifti membrorumhoftibus, Pca

-ocr page 12-

Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

tl'us tarnen apnffime hoc generale dicfiim accommodât ad ludam, quem ta« men proinfigni modefti'a quam ex proprio fuo lapfu didicerat, non appellatnbsp;furem, proditorem, latronem, parricidam, quod tufte potuiffet SC uerc: nonnbsp;enim propriam exciderat mentem quoad uixit, fe quoquc perfidum SC ahne«nbsp;gatorem magtftrt fut extitiftTe, fed fimpltciter nomtnat diicem eor um qui com*nbsp;prehenderunt lefum , grandi quidem flagttio , fed non per ipfum exagge*nbsp;rando. Ingratitudinis tarnen uitium diflimulare non debuit, quia ex tarn mul«nbsp;tis fidelibiis Chrifti difcipulis connumeratus fuerat cum apoftolis,6C atqualcmnbsp;cum alijs poteftatem euangelizandi,miracula operandi,bapUzandi,ÖCpecfa*nbsp;ta remittendijfuo modo accepcrat, au fus tarne fuiflTet prodere talem tantumçnbsp;magiftrum,orbis Meffi'amfandtiflima, certilfimum dei filium fummumçnbsp;omnium prophetarû at£p fandiffimorum hominum, Vtrt' ergo fratrcs,tnquir,nbsp;non oportet uos humanis confiltjs quicquam tentare noui, fed quod olim fpirinbsp;tus fandus per os Dauid praedixit de fubrogando quoptam tn locum ludae ne*nbsp;celTeeftutimpleatur« Nam ÔC hoc pracdidum erat in Pfàlmis futurum, utillcnbsp;perfidus defcifcens à domino ÔC magiftro fuo,locum uacuum faceret fucceflb*nbsp;ri« Dominus enim lefus ex omnibus duodecim pecultart'ter felegeratapofto*nbsp;Ios,quos omnium quægerebat ac docebat uoluit elfe teftes, Hos omnes uide*nbsp;tis adelTe excepto ludalfcariote, Nam SCilium dominus lefus cooptaueratinnbsp;numer urn duodecim, atcp apoftolict muneris confortem efle uoluit. Verum isnbsp;deferto confortio praeceptoris ac noftro malutt efle dux fceleratorum militum,nbsp;qui comprehenderuntlefum,quàm lefum ducem fequi, SCfbrtem tcnerefide*nbsp;hs mtntftri,aut apoftolorum effe foetus»

Et hic qui'dem poffedit agrum de mercedc iniquitatis, 8C fufpenfus crepuic médius,SC difFufa func omnia uifeera eins»

Impij confilij fuit tnfelix exitus non aliter quam Achitopbclis prodttoris Dauid perfïdiffîmi. Smuidem excaecatus auari«a,triginta argenteis uendiditnbsp;Sc prodidit innocentiflimum dominum SCmagiftrumfuum. Deinde dudusnbsp;fadi pœnitentia, retulit impiam mercedem, SC abieett ad pedes faccrdotum,anbsp;quibus fueratcondudus. Ipfcmagts memor fceleris futquam lefuclementiatnbsp;fl bi car nifex fuit : nam laqueo guttur præligauit, ac fufpenfus crepuit médius,nbsp;SCefFufa flint omnia uifeera etus. Quid uero hoc mortis genere horribilius?nbsp;Nunquid non uei^ hoc eft, deum effundere tram fuam fuper proditorem, utnbsp;Pfalmus is loquitur,SCfurorem irç dei comprehendere peccatorem, effleereçnbsp;ut habitatio impij deferta fiat,ut non fit qui inhabitet,hoc eft neminem ex libe*nbsp;ris uel amicis habeat fuccefloremt’ No fimpltciter infelicifltmus ludas, dtuinonbsp;iudicio fufpenfus pendet ex trunco,fed SC crepat médius,SC efFunduntur uifeenbsp;ra omnia. O abominabile fpedaculum, o horrendum dei iuftum^ indicium,nbsp;nobis exhibitum in exemplum, fi agnitam ueritatem dei pro auaritia pecuniaenbsp;uel gloriac propriæ quifpiâ prodere non uereatur, fi no ftatim quis à peccato renbsp;fipiat,fi in Chrifti mifericordiam minus quam neceiTe eft fperetur,fi totprçuiacnbsp;admonitiones SC dehortationes à malo inftituto contemnantur,0C ex certa manbsp;litia peccetur,non ex fragilitate uel ignorantia, fi poft tantâ acceptam gratiamnbsp;Sc fundionem in contemptu perfeueretur SC odio, impudentia eft SC auariria,nbsp;quæ multos ad laqueum parat. Vide ergo Iudam,SC time:afpicePetrum,6Chanbsp;be fiduciam. Ille contemnebat admonitiones, SC refipifcentiæ totoportunita*nbsp;tes SC caufasjeum igitur poftea ad refipifeentiam afpiraret, non potuit, fed pe.

rîjt»

-ocr page 13-

!N ACTA AP O ST. CAP. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

frjt.Hfcucro in tcmporeadmom'rionem excepitjSC oportum'tatem reßpiTcetia dæ non neglcxit:cutn igi'tur falute i’ndigeret,falutem eft confequutus.

Et notum factum eft omnibus habitantibus Ierufalem,ita ut appeU bretur ager illejingua eorum, Acheldema,hoc eft ager fanguinfs»

Infelix ilia pecunia, quam abiecerat ad pedes facerdotum,eorundem cot\ß. ^io collocata eft emendo agro,in quo fepeliretur peregrini,propterca quod ne*nbsp;bs effe ducerent,prerium innoxij fanguinis prodiri inferre fandificatis munenbsp;Biblis ingazophylatium, Hæc facer dotum acpharifaeorum impf a religio fecit,nbsp;ÔCludac facinus amp; ipforu impietas innotefceret magis, 5)C omnibus qui tumnbsp;’gebantHierofolymis, adeó ut ager ille uulgata,hoc eft Syriaca, lingua,quasnbsp;ïundudæorûeratSCHierofolymitana, diccreturi^TaA^Ç^Hacheldemah,hocnbsp;ager fanguinis. Si igitur dominus deus tam horrendo publicocp fupplicionbsp;*wdam iudicauit, qui difcipulus erat ÓC eledus, unus ex duodecim, SjC figno« -•¦«tn patrator,peccatum fuum agnofcens, impietatem fuam confi'tens,trigintanbsp;•’^ddens argenteos, pretiS appretiati, quanta grauitate puniet ab infantia crûnbsp;«linofos, peccata non agnofcentes, fed defendêtesSC iadantes, Chriftum fubanbsp;bdeinfuis membris pcrfequêtes,amp; impofturis perpetuis ftudentesï'

Scriptum eft enim in libro Pfalmorum ; Fiat commoratio eoru dcs pp. ffg.c bfta, amp; non fît qui inhabitet in ea. Et epifcopatum eius accipiat alter» ' Pp»io8.6

Pfalmo,utdidumeft nbsp;nbsp;nbsp;fpiritus fandus prædixerat de ludaeis, qui per tü

’‘.’cibus odtjs Chriftum perfequuti funt,nec uoluerunt refipifcere totprouoca ''benefictjs. lam in luda uidemus impletum, fuo tempore complendum Sgt;C innbsp;^^teris.Sic enim habet prophetia,utibilegitur,cuius explicationem quoc^uianbsp;fuo loco.Amiftt enim infelix ludas lociï apoftolici muneris : indem toLnbsp;olim templum,facerdotium^,fcribarum SC pharifæorum authoritas unànbsp;ipfa Hierofolyma, Expellentur impij ludæi, 6C fuccedent in illoijï locumnbsp;'’.f’^dfraelitæ,qui mente circumciß non carne,Meniiam agnofcant quêilli cruanbsp;'^‘‘^’^erunt.Prædidum eft QC hoc multis prophetarum uaticinijs, 6C ipfi audiutnbsp;dominumlefum hæccumlachrymis uaticinantem deciuitate Hierofolyanbsp;P ®tum. Reftatinterim,ut SC in ludæ locS aliquis fubrogetur.Prædicit SC hocnbsp;p^nius io8. Etepifcopatueius accipiat alter. Noftra enim fundio nihil aliudnbsp;^^Huàm ut dominici gregis curam gcrentes, non uerbo tantum SC iadationenbsp;.ad gloriam ÔC quæftum, fed de dodrinæ Euangelicæ pabulo iHi profpianbsp;?’tur.Deferuit illelocum fuum, nec tarnen ob idfraudandus eftgrex ftiis paanbsp;^dbus^necminuendus eft numerus, quem dominus omnium primum inftianbsp;..•^jadditocognomine peculiar! ut apoftoli uocarentur.Hosenim perpetuosnbsp;j^’.^otum ac fadorum fuorum telles elfe uoluit, quos ob id alßduos SC dorne»nbsp;etiam habuit conuidoresjid uero eft quod lequitur in oratione Petri.

Oportet ergo ex bis uiris, qui nobifcu funt congregati in omni tem P’^‘'Pgt;quo intrauit amp; exiuit inter nos dominus lefus, incipiens à baptiGnbsp;loannis ufqp in diem qua aflumptus eft à nobis, tefterefurredio«nbsp;cius nobifcum fieri unum ex iftis»

bif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquem in ludæ locum fubrogari ex multis illis, qui perpetuo no»

fg^^P^uerfati funt toto hoc tempore quo dominus lefus pcragens negotium tisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docendo 8C miracula faciendo,nos duodecim eledos ex mula

uoluit. Sc afledatores perpetuos,quocuncß fefe conferret,uia a baptifmo Ioannis,cui mox fucceflitjufcj ad eum diem quo fefe recepitnbsp;bb

-ocr page 14-

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

in cœlum,quo nobifcCt poffît effe infignior, cum authoritate certa tcftis ido« neus,oculatus non tantum aun'tus omnium quæ docuit Slt; geffît dominus, fednbsp;præcipue rcfurredionis tan^ reli'qua oinia Chn'ßi myfteria cóprobantis. Neenbsp;enim omnibus apparm't femper difcipulis poftrefurredionê,fed iam iftis,nücnbsp;illis,a: bis dumtaxat utplurimü,quos peculiariter ad apoftolatû felegerat,utcfnbsp;fent publici 8)C quafi luratt teftes perfedo numero, qui pro negorij tantt' mûdonbsp;perfuandêdi magnitudine plures efle debebant tantum feptem uel duo,quûnbsp;bus Euangeltj ueritas QC refurredionis certitude in toto orbe crederetur,amp;o«nbsp;mnibus fïdelibus commend aretur« Sub refurredionis autê nomine totS Euannbsp;gelt) negotium comprehenditur: ut qgt; lefus Chriftusdei filius author uitxó^nbsp;mortis uenerit in mund«, ut obedientia paflîone ôf morte fua expiaret mundinbsp;pcccataprctiofofuofanguinc fufo amp; afpcrfofandifîcandis,necidfolfî,fedutnbsp;ex mortuis triumphans afeenderet in cœium,amp; fpiritum fandum mittetet,in«nbsp;greffusin gloriam patris, QC accepta poteftateomniin cœlo QC in terra,ut om«nbsp;nés qui credunt in ipfum iuftificet Qi. faluet,amp;S ad uitam fempiternâ ac bcatamnbsp;perducat,qua praccefltt ipic,primitiaî refurgentium ex mortuis,qu3 fuerit pronbsp;peccatis mortuus,rcfurrexcrit^, utin patris maieftate regnet femp, 66 pro no«nbsp;bis interpeller unicus Ô6 fummus facerdos* Ad talium ergo teftiû tefiimonia idnbsp;unum neceflario fequi debet, utfîrmam nos adhibentes Üdem Euangelio pernbsp;hos prædicatoomnemnoftramfi'duciam inlefum Chriftum collocemus, quonbsp;à peccatis 66 morte liberati falutem confequamur, Necfuitinanishaecconrionbsp;Petri,ma^o ftudio excepta eft ab ecclefîa,in qua habitabant unius uoluntatisnbsp;Ô6 moris landi apoftoli fine inuidia 66 ambitione,attenti ad gloriam dei ampli«nbsp;ficandam 66 ad Euangelium prædicandum,quod à Chrifio iuflî fuerant,

Etftatueruntduos, lofeph qui uocabaturBarfabas, quicognomiss natus eft Iuftus,Ô6 Mathiam»

E numero feptuaginta difcipulorum duos feledos S6 dignos ftatucrût, Io« feph idem eft Ô6 Barfabas, cui ob infignem morum integritatem cognomêturanbsp;eft additû Iuftus,ac Mathiam,ut ex his duobus quos tequabat religio,uter ma«nbsp;gis placuiiretcœtui,is fufeiperet apoftoli munus, Cognouerntexemplisæquanbsp;iibus pares efle, quo cacteris præferendos efle non dubitauerunt:alterum ueronbsp;præferre alteri non hominu crat,fed dei. Immoratur autê Lucas in laude Barfanbsp;bæ,quia pro laude Mathias habet quod forte eligitur. Ideo lofephi lufti laus eunbsp;mulatur,ne uelutindignus repelli uideretur.Volunt quidam hune Barfabamnbsp;in pofterioribus Barnabâ appellari,unde 66 cum Paulo poftea ad apoftolatumnbsp;afliimptus eft cap. ij. uerS ut dubin eft, fie quoc^ uidetur incer tius.Interim ta«nbsp;men difeimus admiranda dei iudicia, ut is qui tanta pietate coram hominibusnbsp;fplendet,ut 66 hinc lufti cognomen fortitus fit,eum tarnen negligi,Mathiamçnbsp;præferri,forte à domino modcranda.Qui ut honeftus quidem fuerit,no tarnennbsp;tanta fpecie honeftatis coram hominibus præditus fuit quanta lofeph.Itac^ Manbsp;thias qui hominum fama lofepho poftponitur, iudicio tarnen dei præponirur,nbsp;ut timoré inde dei difeamus, 66 non ex hominu tantum fama pendeamus, necnbsp;polleatnimis authoritas delata ab hominibus:Ô6 ne huiuimodi criftas tollat,56nbsp;fiducia fuæ famæ alios faftidiant, fed magis ex hoc metuant, quia gratuita deinbsp;munera haec funt,gratis^ collata ad incertum pler untj fînem.

Et oranteSjdixerunt : Tu domine, qui corda nofti omntu, oftendc lt;3u€ clegeris çx his duobus unw,accipere locum minifterij huius 86 aponbsp;ftolatuSj

-ocr page 15-

IN ACTA APOST. CAP. f. ßolatusjde quo præuaricatus eft Iudas,ut abi'ret in locum fuum.

Apoftoli landi fuo difRdentes iudicio, comuni prccatione dominn rogauc flintomniû moderatorem, ÔC præcipuefortium,quæ à fandis pioßu^'o abic^nbsp;‘nperftitione Sgt;C curiofitate fiuntjfed ex neceffïtate ÖC fide in dei uniuerfale pronbsp;Widentiam,præmifraquo(çhumiIiprece,fiCferuêtizelogloriædei,dicêtes:Honbsp;^^ines qui indicant ex his quæ cernunt ÔC audiunt, falli poiTunt iudicio,fed tunbsp;domine, qui foins infpedor es cordiû, ex. quibus homines uereboni funt autnbsp;•’^alijue graueris aliquo figno declarare tuis famulis, utrû ex his duobus elegenbsp;im pleat numerû duodecim apoftoloi^,acfuccedatin fundionê tantimunbsp;”^tis unde ludas excidit,abiturus in locS fuû,in quem tu non ignorabas iliumnbsp;Abitur um, cuius oculos nihil fugit, Nee enimilletua culpa defecitàtuo confernbsp;'*ogt;qui nihil non fecifti quo refipifceret,ne(^ tu falfus iudicio afciueras defedunbsp;*'uin,fedita nobis estpedire uiderat tua diuinafapientia, ut illoproditore filiusnbsp;pro nobis immolaretur, Slt; proditor nobis effet exemple,ne munus nobisnbsp;fiadits Sc comiffum ofcitantes SC fecuri teneremus^Paucis quidê uerbis oraUanbsp;iit5tur,0Caudiuntur:utexemplo huiufmodi difeamus orare in creandis pienbsp;f itnç magiftr atibus,in deligendis ecclefîç miniftris,in matrimonio contrahennbsp;quæ fingularia quædâ dona funt dei,non nifi fide SCoratione impetranda.nbsp;Et dederunt fortes eis,amp; cecidit fors fuper MathianJ,amp; annumera«»nbsp;tüseft

cum undecim apoftolis.

„ Poft hanc à talibus precatione itum eft ad fortes iuxta Hebreorum morem» ,enim et à Gentilibus lonas forte prçcipitatus eft in mare,fic lonathas deprenbsp;beiifus eftguftaffe mefNondS ueneratfpiritus fandus,SCadhucaIiquas ludanbsp;’‘^ireliquiashabebantapoftoli,quibus tamêreligiofeutebantunTametfiforanbsp;periculofæ non funt,quæ utricunq; fauerint,probum et idoneum defignatgt;nbsp;ƒ fc totum negotium creditum eft fortibus: fuffragijs funt eledi duo probatiGnbsp;/’^’jinter hos ambiguitatem eledionis fors finfft, quænec ipfatemeritatê haanbsp;5*'epotuir, cuius euentum moderatur precatio.Sors igitur hæc, quçnihil fuitnbsp;‘nd declaratie uoluntatis diuinæ,defignauitMathiam,quan^ lofeph præsnbsp;‘^ognominis comendatione etiam lefu propinquitate per matre comedabaanbsp;tarnen huic prælatus eft Mathias, quo nos docemur in eligendis epifeoanbsp;^‘^gt;quibus credenda fit Euangelicæ dodrinæ difpenfatio, adeó nihil effe tribunbsp;Nntn humanis affedibus SC carnis nobilitati uel profapiæ, utinterpares poanbsp;f illi fauendö fit, que nihil humanæ rei comendat,ne quod per occafîonê eftnbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trahatur in pernitiofum excmplum, Subeft SC in nominibus nonnihil

^'^onditioris dodrinæ, Mathias donatione dominifignificas,Iufto præfertur, adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pharifçi ex operibus fibi uindicabat. At nulli minus idonci funt

. ^ifpenfgtionêEuangelicam quàm pharifæi. Qui gratum dei donum per fia ^^‘’^agnofcitEuangelicamacprædicat, isdemum dignus quifuccedatinuianbsp;3poftolorum,Nec indignatus eft luftus fibi præferri parem,nec fibi placuitnbsp;^^^bias additus undccim apoftolis, ut facrum ilium numerum abfolueret, ÔCnbsp;°ptitnus in peffimi locum fuccederet.

CAP VT II.

cqmplerentur dies pentecoftes, erant omnes pariter in A modern loco.

Tranfadis à domini refurredione iam diebus quadragintanouê, expedatus ille dies quinquagefimus, qui ludæis quoej iuxta legê lætusnbsp;bb 2

-ocr page 16-

, COMMENTA'KIVM 1

ac uençrabflts erat ac celeber, quo lex demini in monte Sinai prodfta fuitmuL tis prodigtjs et uifionibuSjquinquagefimo die ab egreflu filiorum Ifracl de Acanbsp;^ypto ab occifo agno pafchali,cuius cruore incolumes euaferat ÔC diuites. Honbsp;cnim quinquagefimo die prodita fuit lex uetus, inferipta lapideis tabulis : nucnbsp;uero in monte Sion in cccnaculo prodita eft lex noua Chrifti amp; fidei,per fpirunbsp;tumfandïum inferipta cordibuscredentiS, Vtrobic^ loci fublimjtas, utrobiq^nbsp;ignis,fed nihil illic aliud horrida folitudo eft ÔC defertö, mons fumans ÔC ar»nbsp;dens amp; terrens, quern populus etiam attingere prohibetur, nimi:^ craffus acnbsp;terrenus, timoré QC terroreregendus, quandoreijt fpiritualiumnondumeratnbsp;capax : hie in uifione pacis intra Hierofolyma in monte Sion, intra domu con«nbsp;cordiæ,orationis,8C fidei,lex Euangelica,amoris,fîdei,Ô£^ remiflionis,lex Chrinbsp;fti daridebebatin peeftora apoftolica per fpirkû fangum,donum linguai5i,foranbsp;titudiniSjConftantiae, di. uirtutis, contra omnes aduerfitates ueritatis diuirtuanbsp;tis,quo dono confirmati magnifiée multa fiducia pratdicarent Chrifti euange«nbsp;iium,06 dilatarcntproferrent^ regnS Chrifti di charitatis inorbêuniuerfum.nbsp;Alibi populus difeors obmurmurat, hie in eodem conclaui quieti unanimesçnbsp;deprecantur expeÄantes coelefte donum,promifliim ipiritû fandum iuxta uanbsp;rias donationes ipfius» Erat is dies pentecoftes, deledus huic coelefti negotio,nbsp;quemadmodS di locus montis Sion, in que nouem iam diebus ab afcêfîone donbsp;mini frequenter foliti fuerant orationis caufa uentitare,Cæterum ubi iam adefnbsp;fet præfinita à deo dies quinquagefima, fimul omnes magno confenfu animo»nbsp;rum di orationis conuenerant in idem ccenaculu, accepturifpiriiSt^o^^^^^’’’*nbsp;Vbi animus eft humih'bus ac Ibrdidis curis occupatus, ibi non habet locS diuinbsp;nus di fandus fpiritus^VbipeduseftdiffidijsjOdijsjacrixis tumultuojiim,ibinbsp;non eft locus fpiritui fando*

Et faâus eft repente de cœlo fonus,tan^ aduenientis fpiritûs uehe* mentiSjôi repleuit totam domum ubi erant fedentes»

Dum omnes fimul colledi in unum locum difeipuli eumlt;^ fublimê inmoii te Sion, concorditer credüt,orant,ac expedant, ecce fubito uenit e fubJimi donbsp;num dei. Repente fiquidê è cœlo uenit fonitus,quaXï uenti magno impetu fefcnbsp;ferentis, ac jmpleuit totum cœnaculum,ubi fedebant placidi ac quieti.No eratnbsp;iiîe Boreas è nubibus frigus afpirans, net^ erat Notus è paluftribus locis tepo»nbsp;rem pcftifcrS adferens corporibus» Flatus erat cœleftis,inde ueniens quo pro»nbsp;fedus fuerat ChriftuSjUitam aeternam infpirans animis,robur di alacritatêad»nbsp;dens animis infirmis ac pufillis. Hic fonitus fideles non terruit,fed omninani»nbsp;mos expergefccit ad expedationê promiflî fpiritûs. Datum eft hoc fîgnû auri»nbsp;bus,datum eft di mox altcrum oculis.Suntenim hi duo fenfus in homine prac«nbsp;cipui. Erathie fonitus nuncius di pracco aduentâtis fpiritûs, miflî àdeopatrenbsp;per Chriftum apoftolis, qui ipfîs donaturus effet facultatêloquendiuartjsamp;^nbsp;prius incognitis linguis, collaturus tanta animi in prçdicâdo Euâgelio Chriftinbsp;celfitudinêjUt pifeatores potêtiffîmos quoftç mûdi monarchas,5C ipfum quoCÇnbsp;fatanam mûdo imperantê, minime formidarêt aggredi uincere di opprimere.

Et apparuerunt illis difpartitse linguæ tanquam ignis, feditç fuper finguloseorum»

Apparueruntlinguæ ueluti ignea ipecie,fefein fîngulos difci^ulos diipcr «entes : atcç ut intelligamus donum hoc foreperpetuû,uniufcuiuflt;^ capiti ali»nbsp;iquandiu ii^debant,Huiufmodi lingua^ donum fimplicis di limpidi démentinbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forma

-ocr page 17-

IH ACTA APOST. CAP. lï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

forma fignificat6t,promiferatapoftolis dominus apud Marcû quod nunc præa flat, ut hac forma linguaijt intelligamus uirtuofiflîmâ aÆ'onê diuini fpiritus,etnbsp;apoftolicæ dodrinac puritatem fimplicem ÔC conftantem«Difledac quoq; cranenbsp;ad fignificandum donoijî uarietarê, quibus imbuebâtur fînguli difcipuli iuxtanbsp;fidei gradum S)C deiliberalitatê, fortaflïs non eadem menfura Só agêdi ardore,nbsp;In ignc autem apparin't fuper fingulos fpiritus, fed per feipfum loquebatur inanbsp;terius^Et nec^ ignis deus, neep fonus fuit, fed per hoc quod exterius exhibuitnbsp;quod interius gerebatur expreffit. Ignis ein ut uritjpurgat,calefacit, ÔC illiimûnbsp;nat:nc fpiritus exuritpeccatajpurgatpedorajtorporêexcutit,ignorantias ill«nbsp;Utat, Omnes enim quos replet fpiritus, ardere fiC loqui facit, ardentes ex fe,lo*nbsp;quentes de fe, unde S)C oftenfum eft ubiep dilatandâecclefîam,ôf uarijs linguisnbsp;Euangelifi pracdicandû. Quamobrem SiC no modica fpcs eft fideliu, hoc quoqtnbsp;^^nipore datum defuper lingua» donum,et earundê difleminâdi in totum or-I’enioportunitatê ÔC facilitatem imprefrurai}tarte,quac amp;ipfa inter præcipuanbsp;fpititus diuini dona non immerito computatur. Spem dat difleminandi legiti,nbsp;Euangelq cognitionem in omnes genres : longe^ ad felicius pace omniumnbsp;populo» promouendâ, ôi. charitatem cum uera fide,qua arm is bellicis S/C quianbsp;^ufeunep exercituu impedimetis.Quid ein facilius hoc medio perfuaderi ternbsp;^3rum orbi ueritatê ÔC dû gratiam per Chriftû,quod fpiritu fando inflati egiftnbsp;‘^nouimus paucos Chrifti difcipulos in non multis temporibus,fed igne chartnbsp;^ö's imbutos amp; fi'deic’Quibus ubi caruerimus,no proficiemus. Vita ÔC fide nonbsp;‘«a minime reformata,quid in alijs tentaremus Ç'

Et repkti funt omnes fpin'tu fando, amp; cœperunt loqui uarijs lin^

Suis prout fpiritus fandusdabateloquiillis*

Idem fpiritus def afflauit omniu animos,idem ignis accendit omniS pedus lod«. i.d ^Jinguam:necmora,uifibilefignum,uis donicozleftis eftconfequuta. Ornes Suprai.anbsp;'iuotquotaderant,uelutifubito tranfmutati in cœleftes homines,acrepleti fpi=nbsp;fando cœperunt loqui diuerfis linguis, non quas didiccrant ex hominumnbsp;^®^loquio,fedquas cœlitus illis indideratfpiritus.Nullum hominis membrumnbsp;P^ilentius mala Iingua,nunum falubrius bona. Cç te» ad cœleftê dodrinam,nbsp;omnium lingua» genres difleminandâ, opus erat linguis cœlefti dodrinanbsp;”UbutiSjtumEuangelicæ charitatfs igniflammanfibus, Eratigitur hocpræcftnbsp;PuiimfîgnûEuagelicæfidei, quod dominus illis promiferat,Linguis,inquiês,nbsp;’'‘quentur nouis. Qui calumniâtur, qui obtredât,qui conuitiantur proximo,nbsp;3^’ peieranr,qui loquuntur obfcœna, linguam habent no igne cœlefti,fed ge»nbsp;ƒ Unæ inflammatâ.Qiii difputant de rebus mundanis,nondft acceperuntlinanbsp;gUam cœleftem, nondû idonei funt ad prædicandû Euangelium, Sine linguanbsp;fpiritu uox no profertur. Spiritus autê cœleftis uocem ædit cœleftem,Linnbsp;^uaimbutafide ÔC charitatis igne rapit QC inflammat auditorum animos:frige£nbsp;plïarifacorum,ôô tantum fæculariter eloquentium, neminê affïcit quannbsp;erudita phijofophorum 8lt; rethor um lingua.Donum hoc inflammandinbsp;^Pietatem corda e cœlis proficifeitur. Difcipuli aliud no funtquàm organa,nbsp;uocem ædit fpiritus fandus, Hoedonû ncc homo dare potefthomfni,

• .* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partitur,fed deus impartit unicuiqt,fi'cut ipfi uifum fuerit.Cui

piofius impartierit,is non habet cur alter um defpiciat,fed habet cur alacrius prodefle multis,Ilt;es eft uehemens fpiritus,rcs eftuiuida amp; irrequietanbsp;^‘s,rqon4ormitant amplius apoftoli,q«emadmod»m dormitabât ante mor#nbsp;bb 5

-ocr page 18-

|8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

t€m domini : non latitant amplius,quemadmodum lantabant poft reftirrcdioa nem. Proftliuntinpubllcum, paflïm ac palam prædicantomnibus gratuitamnbsp;falutem per fiduciam in lefum Chriftum,paulô ante crucifixum.Tctum inuaanbsp;dunt orbem terrarum ad ipfum Chrifto ftibiugandum iuxta praedidiones pro«nbsp;phetarQ, illum^ diuifum in tot nationes,linguas,religiones,philofophias,moanbsp;resjimperia,principatus, nulla autem aliafieti Sgt;C inftrutfti armaturaquam ijai«nbsp;ritus fancri, quo funtimpleti, hoe eft admirandis donis QC uirtutibus inftrudi,nbsp;SC operationibus fancris.Loquutos autem fuifle uarijs linguis aliud non eft^nbsp;Hebræis Hebraice,Parthis Parthice, Afiaticis Afiatice loquutos fuifle, Græeisnbsp;Gracce, SC omnino omnium nationum linguas nouiire,amp; dixiflc,ad quas fpirinbsp;tus diuini inftindu mittebantur manifefto miraculo óó non negando, Non feanbsp;cic deus miracula nifi manifefta,ó(^ multis cognita,ut multis profit.Contra na«nbsp;turam uel naturae curfum deus non agit nifi ad mir aculü,quo uti uelit ad fuamnbsp;agnofcendam potentiam amp; bonitatem: quale fuitmiraculiim, diuerfisloquinbsp;linguis eos qui nunquam didiciflTent, non ut unum corpus naturale uel glorifinbsp;catum fit in multis locis nullo fciente uel fentiête,aut proficiente in fide uel monbsp;ribus, fine omni neceffîtate uel ufu. Aliud quotç miraculum erat,loqui magnanbsp;lia dei publice, palam, multa libertate,nullo timoré in urbeHierofolymainui-tis principibus feribis SC pharifaeis, nempe Euangeliü Chrifti ab illis crucifix/,nbsp;SC quod refurrexerit à mortuis, SC iiiftificatio fit omnium credêtium in ipfutn»nbsp;Eadê^ replicant SC inculcant homines nup tarn formidolofi,ut ne mutité quunbsp;dem aufi fuerint ante paucos dies, idtp agunt eo tempore quo maxima ludato«nbsp;rum muldtudo iuxta legem conucncrat,

Erant autem in lerufalem habitantes ludæi, uiri religioft ex omni na done quæfub cœlo eft.

Erateaciuitas eo tempore theatrum idoncum huic aufpicandae dodrinar, fiquidem ob urbis celebritatem,ó^ ob ftudiorum facrorum ff equenriam,ob fc*nbsp;ftorurnreligionem, ÔCipfum feftumpentecoftes plurimi turn agebantHieroanbsp;folymis, non fokim ex omnibus Syriæ SC Paleftin^ par ribus, uerumetiam exnbsp;omnibus regionibus quocun^ illos uel bellor urn tempeftas difpulerat, uel ca»nbsp;fus aliquis diduxcrau Inter quos erant plurimi,quibus cordierat pietas,amp; relinbsp;gionis facræ zelus,ut eodê quoi^ tempore Saulus erat atc]^ Gamaliel fimiles^«nbsp;Huiufmodi multi aderât legis zelatores et ftudiofi fuo rêpore ad Euangelrj pronbsp;pagationemeledi à domino, SC afTumendi de proximo.Hafo autem audientesnbsp;ac uidentes,partim obftupefcunt,ignorantes quid fado fit opus,partim aducrnbsp;fantur pro rei nouitate, SC uidentpauperum uirorum audaciam,quos SC ebricnbsp;tatis accufant« Ex omni nationeadfuiflecompertum eft,nempeludæos ôôpronbsp;felytos, quando uartjs difperfionibus perpeflis iamdudum SC crebro per Te»nbsp;glatphalafTar SC Salmanafar, Nechaonem Aegypti regem, Nabuchodonofornbsp;quoep, SC Syrix reges Antiochos, tandem SC Romanos: de quibus eleganternbsp;Vadianus nofter Sangallenfis Confulin facra geographia fuatquin SC antenbsp;ultimam captiuitatem, ftatim ut Romani Antiochi temporibus SC poflca, fu»nbsp;daram populi Romani prouintiam fecerunt, SC domefticarum diflentionum,nbsp;fadionum, SC tumultuum nullus elTet finis, cæteras quoep prouintias dinoninbsp;Romanx fubiedas immigrate cœperant. Qui tarnen ad hune modumlparfinbsp;cum eftènt, auitæ fedis SC religionis memores fingulis annis Hierofolymam fanbsp;crorum matrem uel dona mittere,uel ad feftos dies aduolare,uel ftudiorum fa»nbsp;crorutn

-ocr page 19-

IN ACTA APOST. CAP. 11.

norum gratia inhabitare confueucrimt ad tenipus,queinadmoduin amp; Saulus Tharfenfisillicconfiftendoprofecit.

Fada autem hac uoce, conucnit multitudo, amp; mente confufa eft, lt;iuoniam audiebat unufquifq^ lingua fua illos loquentes«

Huiusreinouitasubiper omnes effet uulgata,conucnitpromifciiamulna tudo populi,perplexis animis quarrens quid hoc effet nougrei, quod quum exnbsp;Um diuerfæ linguae regionibus effent colledi,tamê tum unuiquifcp fie intellcanbsp;kiffet illos loquentes, quafi non una quapiam omnibus, fed fingulo cuicç fuanbsp;^nnaculafiiiffentloquuti. Habet quideHebracorum lingua iuxta regionumnbsp;'liuifionem fua diferimina, maxime uero Syriaca, qua tum utebantur ludaei,nbsp;exconfinio diuerfarum gentium,uel alio quopiam cafu. Nam ÔC lefum Sa •nbsp;l^^ritanamulier ludaeum agnouit ex proprietatcô^dialedisIinguaî,fîcutôCnbsp;®ßiariaPetrum,quemadmodum öi. Graecorum lingua in quinep fpecics eft dûnbsp;‘Jucta.Nec minor differentia eft in Germanica et caeteris gentium linguis.Pornbsp;’^^hic de ludæis loqiii uidetur, quorum pleric^ non aliam tenebantlinguaninbsp;ßüameius gentis apud quam etnati erant^Hinc non raro ludaei in Græcia na»nbsp;Graeci dicuntur, SCRomac habitantes Romani.Seddeopinioneplurium cirnbsp;^^hanc quaeftionem, qua lingua fuerint loquuti apoftoli,amp; qualiter intelled«nbsp;Maeis omnium nationum, nos communiorem fequimur, aliam nonconanbsp;*^ncntes,

Stupebantautem omncs,8f mirabantur,adinuicem dicentes: Non B ’^^ccce omnes ifti qui loquuntur, Galilæi funtramp; quomodo nos audû


Pmnes uehemens quaedam habebat admiratio, atc^ inter fefe diiputabanf, H^ifieret quod nec auditum un^ fuerat,necp in hiftoria ledum,dicentcs:Ecccnbsp;5^nouam« Nonne iftiomnes qui loquuntur, patria Galilæi funt, fimplices,nbsp;fgt;r ’ omnium ludacoijecontemptoresc'Qiii fit igitur,ut tarn multi diuera


ibi minorem Armeniam Galatiam ÖC Paphlagoniam : antêa quot;generatim didh Syria amp; Leucofyria,in qua ludaeorum plurimi habitabât, admonbsp;pacificanationc. Pontieç gentes in totütn uocatæ funt iuxta tradum Euo.

bb 4

-ocr page 20-

xini man's, rcgnumquondam Mitridatis regis maximi. Afîam intclligit prœ prie dicram intra minorem Aiîam ad Occafum proximam mari, compleden.nbsp;tem in mediterraneis Aeoliam ôô Lydiam,fupra Ephefum et Smyrnam, quamnbsp;ÔC Hieronymus fpecialiter Afîæ nomine uocari tradit, inclufam fcilicetßithynbsp;nia Pàmphilia QC Lytia, Galatia 8C Aegeo mari : ne quis uel maiorê Afîam ter«nbsp;tiam or bis par tem uel generaliter minorem arbitretur hic allegata. Phrygiamnbsp;faciuntmaiorem SC minorem. Mâiorem inter Galatiâ 6C Lydiam longo fluxunbsp;incedentem,donec ad Pamphilios Lytios amp; Cares pertingatur.MinorêTroa«nbsp;di fuperiedam,S^ ad Galatas ufcp ingredientem,fînitimam Myfîæ ctBithyniç,nbsp;Pamphiliam olim Mopfopiamdidam, quoniam Mopfî uetus regnum fuifîet,nbsp;ambiendo paffîm contingit Lytia amp; Phrygia, Cilitia ÔC Pamphilia. Aegypo rcnbsp;gnum nemo ignorât,cui proxime iunda eft Cyrenaica Pentapolis, ludæis manbsp;gno numero habitata antiquitus. Non défunt quoep ludæi, qui Romae fedemnbsp;habent, partim genere ludæi, partim profelyti,hoc eft ad ludaicam rcligionemnbsp;conuerfî. PraetereaCretenfes Arabes ludæoshabuerunt colonos. Ex qui-bus tot nationibus,ex tam diuerfîs conflati linguis,inquiut, Audimus ÔC intelnbsp;ligimus illos loquentes, non res ufîtatas aut humanas,fed fublimia,fed magni-fîca,fed deo digna,fed facratifîîma.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Stupebantautem omnes,etmirabantur,admuicem dicentes.’Quid nam uult hoc eflef Alrj autê irridentes,dicebant:Mufto pkni funtiftL

Ad hune modumquotquoterantreligionis amantes, rei nouit^tcpctcuL diiTerebantjdicentesîQiiid fibi uult prodigium bocî'Non reprehendut quodnbsp;aflequi non poflunt, quemadmodum folentpharifafi, fed inquiruntacdifeercnbsp;cupiuntquod ignorant. Exdiuerfo qui iudictj erant iniquioris ac praecipiris,nbsp;irridentesjdicebant: Muftoexpie«funt. Dicashosefte difcipulos pharifac^nbsp;rum, qui dicebantde Iefu,D£emonium habet.Eteft omnino ebrietas uehemêsnbsp;furoriperfimilis. Fitautemforfîtan,utperfiirorem aliquis diuerfîs loquaturnbsp;linguis,quas nunquam didicit, fed nullus furor hoc præfiat,ut cmnes quod Ionbsp;quaris intelligant. Hæc illi quidem ludibrtj caufa diibant t’cæterum nihil ue-tat nonnunquam ÔC iocando uera dicere, Prorfus expletierant nouo uino,nbsp;quod dominus noluit committi uetuftis utribus. Vetus enim Mofaicae legisnbsp;uinum defecerat in nuptijs ecclefîæ, ac frigidus 06 infîpidus legis fenfuspernbsp;Chriftum uerfus eft in uinum nouum,inrdligentibus tonus legis £6 prophetarum fummam Ô6 fcopum efle ft'dem in Chriftum, SC charitatem in pr oximum,nbsp;Infipidum etdilutum eft,quicquid carnale efltuiuidum effleax ac fapidum eft,nbsp;quicquid eft fpirituale. Bibebantautem afFatim de calice cœlefti, de quo dicitnbsp;PiàlmographustCalix meus inebrians quam preclarus eft. Etfî licet res totogenbsp;nere diffimillimas inter feconferretuulgaris ifta temulentia quatuor respradnbsp;pue gigntt in hominibus, profert in apertum quæ latebant in corde,inducit obnbsp;liuionem præteritorum malorum ac fpelaîtorum exhilaratanimum, additro-bur ufîç ad uitæcontcmptum, poftremo ex infacundis fadtdifertos^ lam mihi uide, an non ftmile quiddam nouum illud fpiritus diuini muftum genueritnbsp;in apoftolis, quod metu cælauerant, quod in occulto didicerant, nunc profc-runt in uulgus,ac iuxta domini uaticinium praedicant in tedis.Obliuifcunturnbsp;ueteris ludaifmi, acuelut iam natinonmemineruntuitae fuperioris, necrc-cordantur afflidionum, quibus territi dominum deferuerant. Nullis pratfî-dqs humants inftrudi necpracfidestiment,necreges, necconcilia,neccar-ceres.

-ocr page 21-

IN ACTA APOST. CAP. II.


11


ceres, nec tormcnta, nec mortes,femper alacres ac lætt prömfHis Euangelicis«. Denicß qui prius erant pifcatores ÔC idiotæ, mox eloquentia cœlefti coarguûçnbsp;fupercilium pharifæorum, conufncunt enthymemata philofophorum, opprianbsp;munt uim rhetor um» Nihil autem difßcilius quàm uerba facere apud multituanbsp;dinem, quæ quum Temper eft belua muhorum capitum, turn uero præcipue,nbsp;quoties ex uarijs linguis ac nationibus colleda eft.

Stans ante Petrus cum undecim leuauit uoce fua,et loquutuscft eis:

Hie mihiconfydera Simonem Petrû fubitoexpifeatorefadtum orarorem, quot;^umultuabatur multitudo,quod turn fatftum eftjid Temper eft Tuturu uTc^ ad ßnbsp;mundi.lbi demS boni paftoris offîciû eft,forti animo prodire in medium,nbsp;ut uiolentia coprimat obmurmurantcs,nec ut conuitia regerat,fèd ut connbsp;ftanti magis quàm feroci animo,per TacræTcripturæ teftimonia depellatcalmnnbsp;’'*am,et Chrifti gloriam aflerat.Petrus ùaeÿ qui prius in cœnaculo Turrexcrar,nbsp;^’^pleturus numeijz apoftoloij^,nuncrurTus afturgitapud confuTam hominumnbsp;*^ultitudinem,do(fturus eos qui dixeranr,Quid ftbi uult hoefet os oppleturusnbsp;qui dixerant,Mufto pleni Tunt.Non eft autem neCeftèjUt epiTcopus Temper

Tpiritus. Aftitit coram tanta multitudine,adiunxit undecim diTcipulos, praefidium, Ted ad conTortium,intenditoculos in populum,ignotus adnbsp;^'^otuni,extulit uocem, ÔC nihil præmeditatus loquutus eft illis,iam hoc prat»nbsp;tilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docuerat dominus.Nec pro Te loquitur ,Ted paftor gregi patrocinaa

’^’hecagit humants argutqs,Ted diuinae Tcripturac praeTidtjs, SiC ratione TenTu g^'’”^uni approbata. lam expedat attenta multitudo contionem.Attêdamusnbsp;’^°s,quandoquidem hæc omnibus dida Tunt.

-ocr page 22-

11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

Eft fortaflis quod admircmim',no eftquod calumntctur ali'quis.Proindcquot* quot adeftis, præbete mihi aures paulifper attêtas,ó^ rem ut habet cognofdteïnbsp;id enim ueftra omniû refert Non ein hi Galilæi quos mihi uidetis affîftere,muanbsp;fto funtebrtj, quemadmodû quidam exiftimant, quû fît hora diei tertia:nullusnbsp;autem diluculo folet efle ebrius» Quod autê in me in comitibus meis conUanbsp;git,nonebrietate uini, fed plenitudinefpiritustnonhumana comeflationejfednbsp;diuino miraculo contigit Nondu tertia hora præterijt ab exortu folis:fîc enimnbsp;fupputantludæidieihoras ac nodis,ut patetex Euangelio,

- loei i,g

Sed hoc eft quod didum eft per prophetam loel; Eterit in nouiffi* mis diebus, dicit dominus,efliindam de fpiritu meo fuper omnem car#nbsp;nem,amp;prophetabunt filq ueftri S)C filiæ ueftræ, amp; iuuenes ueftri uifîo#nbsp;nes uidebunt,amp; feniores ueftri fomnia fomniabunu

V idete in his impletS quod olim deus promifit futur urn per loélem prophe tam. Audite prophetiâ,et agnoicite promiflt fidem.Nolite calumniari,qui remnbsp;infolitam uidetis,fed ampledimini potius gratia diuinitus uobis oblatam. loëlnbsp;cnim afHatus diuino fpiritu,uidês futurü ut deus qui diuerfîs temporibus Moanbsp;fi ÔC prophetis aliquot impartierat fpin'tü fuü ad ueftra falutem, tandem milfonbsp;filio fuo unico uerbo incarnato, 8C apparente in humana natur a,fpiritum eunnbsp;dem copiofiflîme effunderet, no in unum atcj alteijj, quemadmodû uidetis totnbsp;fæculis paucos extitifle prophetas,fed in omnes totius orbis nationcs,qiiæcûlt;^nbsp;fyncera fide reciperent hunc lætum nunciû, quem ipfîus iuflu uobis omnibusnbsp;adferimus, fie prodidit cœlefte uaticiniû:Erit in nouiffîmis diebus,dicit domûnbsp;nus,efFundam largiter de fpiritu meo fuper omnem carné, fubito prophetasnbsp;bût fill) ueftri ÔC filiæ ueftræ.Pauci hadenus uifîonibus futura uidcrût,paucionbsp;res per fomnia dominû audierût Ioquentem,paucæ mulieres, pauci pueri diuinbsp;nis reuelationibus illuftr ati funt Nunc auté diebus nouiffîmis quibus manifenbsp;ftabitur Euangelium lefu Chrifti,ô^ totus mundus ad unius dei ueracognitioanbsp;nem ÔC cultum uocabitur ac perueniet iuxta prædidionem prophetica,ô6 gctinbsp;tiumexpedationem promiflam dudum patribus,effundam dona fpiritus mei,nbsp;amp;C cognitionêmyfterioi^ legis meæ, no fuper unû aut alteiî?,fcd fuper omnemnbsp;carnem, fuper omnes homines,cuiufcû(p ftatus conditionis autfexus fuerint.nbsp;Nam fié fill) fié fi'Iiçueftræ,hoc eft pueri adhuc fié penè infantes prophetabunt,nbsp;fié nomen domini inuocabunt, Dauidis filium Meffîam uenifte confitebûtur,nbsp;clamantes,Ofîanna filio Dauid,benedidus qui uenit in nomine domini, fié exnbsp;tera multa,ut manifefte comprobê me nec ætatem puerile nec fexû muliebremnbsp;contemptui habere. Deinde iuuenes ueftri uifîones uidebunt,feniores fomnianbsp;fomniabunt: ut plane nullam ætatépræteream, fed nec abtjciamferuos fié an«nbsp;cillas,qui alioqui inter homines fordidæ conditionis fié fortis contêptæ haben«nbsp;tur:nam fié illis impartiar dona fpiritus mei,ut prophetét,ut toti orbi declaremnbsp;me non elfe perfonaijî refpedorem.Id^ futuijî eft no folum de apoftolis femelnbsp;in petecoftes die,fed de oinibus quotquot Chrifto funt credituri,qui hic quoc^nbsp;omnis caro dicunt,fîcut fié leremias dicit:Poft dies illos, dicit dns, dabo legemnbsp;meâ in uifeeribus eoijî, fié in corde feribâ earn fiée, fié non docebit ultra uir pro«nbsp;ximum fuû,ôé uir fratréfuû, dicens, Cognofee dominû.Omnes ein cognofcétnbsp;me à minimo eorum ulque ad maximum fiée, Quod igitur in die pentecoftesnbsp;paucis difcipulis claro miraculo contigit fiéinceptumeft, hoc deindeperfîci«nbsp;tur, fed abfcp manifeftis miraculis in omnibus Chrifto credentibus.Quomodonbsp;autem uifîones uideantur à fidclibus,et fomnia fomnientur,ex prophetaïjt uer

-ocr page 23-

IN ACTA APO ST. CAP. II* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ij

tgt;is difcitnr SiC tntelltgitur, quiuerbis legjs Sgt;C fuoijt temporumdefcribStres Ea wangelicas, Sicut enim genres in Chriftum credere^eft ÔC didtur apud illos oanbsp;genres affluere ad monrê Sion, SkC Chrifti regnû exrendendum in rorumnbsp;orbem,eft apud eofdë facrificari in onii loco, QC offerd oblationê munda nominbsp;^i dei ; fic hie apud loelem in Chriftum credences, SiC ab ipib ialuandos,eft eosnbsp;^aberc propherias uifiones S)C explicariones diuine uolflratis cerriffimas,quodnbsp;’Xe dicit, fpirirum effundendû efle fuper omne carnem fine deledu æraris uelnbsp;*^us. Ad haec fer uos ac ancillas fore parricipes huius fpirirus, aliud non eftnbsp;ogt;nnes cuiufcun($ condirionis homines per fidem in Chriftum lefum deS coanbsp;8nituros, qgt; fir peccarorum remiflbr,qgt; parer fir cœleftis,amp; coUarurus credenrinbsp;“Us hæredirarêbonoïji cœleftiû, qui fir folus colendus amp; adorandus.Hæc quinbsp;^edeocognofcir, uereinftiruruseft, óóhaccognirione haberuiramærernam,nbsp;'^'cente fcriprur a:Hæc eft uira acter na,ur cognofcanr re folum deum uerum,ôcnbsp;HUem mififti lefum Chriftum,

Et quidem fuper feruos meos, 8^ ancillas meas in diebus illis effun« de fpiritu meo,0^ prophctabut,amp; dabo prodigia in cœlo furfum,nbsp;°^^§na in terra deorfum, fanguincm amp; ignem ÔC uaporem fumi,SoInbsp;^uiiüertetur in tenebras, amp; luna in fanguinem,antequâ ueniat dies do^nbsp;’^ini magnus amp; manifeftus*

.. Nullus eft maior dies domini,ncc illuftrior nec clan'or dies Chrifti domi l^i^Ucifixi S)C refurgenriSjôC mundo per Euangelium innorefeetis, Deutóumnbsp;die peccatum,recuperata eft iuftitia,pietas, ÔC uera religio, eo die fuccuanbsp;mors, uira fuperauitjianua paradifi cœleftis aperra eft,inferni portæ clau«nbsp;die deuirfta funt omnia mundi mala, 8C omnium bonoij^ hæreditas partanbsp;^hriftocredêtibus, Vtautemilluftris ac felixeft ifte dies fîdelibus,ficinanbsp;^dulis amp; impijs terribilior nullus elfe poteft.Hac enim Euangelij prædicationbsp;Chrifti myfterqs confunduntur Iudaci,impi), 06 increduli omnes pudefianbsp;Ô6 excæcantur, ne uideant ueritatem falutifer am fed illis fol mundi ChrLnbsp;tenebras uertitur, in cuius fignum obfeuratus eft fol in morte Chrifti,nbsp;uelum rempli ruptum eft, terra commota eft,petræfciflæ,monumentanbsp;all)s uerbis exprimurur hie prophetico more à loël propheta,dumnbsp;jj^’^’’atÔ6prædicit prodigia furfum Ô6 deorfum, ignem Ô6 fanguinem,fumfi Ô6nbsp;JjP^remjdeliquia folis S6 lunæ.Huiufmodi prodigia præceirerunt,66 comita«nbsp;^Ut diem domini magnum,illuftriffîmum atq? terribiliflîmô,quæ dies dominbsp;Chriftum effeda gratilfima fuit elelt;ftis,quando per Chriftum effèdû eft,nbsp;. Pûitu fando donati libéré nomê domini inuocare cœperint er aufi fuerinr,nbsp;^dinuocando faluari«

erit:omnis quicunt^ inuocaucrit nomen domini,faluus crit, D

i omnis qui inuocat nomen domini faluatur,fed qui in ueritate Ô6 ex fi Rowi»»”'* de ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueritate, quando per fpirirum fandum creditur quod

0 nbsp;nbsp;’i'ilèricors clemens auxiliator in afflidionibus Ô6 faluatonEx qua fide

fto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini inuocauerit, faluus erit,qua fide etiam renaicitur in Chri

IV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adopdonem accept© fpiritu, per quern clamatAbba pa«

eft ergo gratior deo cultus quam inuocatio fyncera ex fide, qua inuoa ® Pfoteftatur credere fe deum elle fumme bonum,clemente,liberalem,om«nbsp;faluatorcm ÔC redemptorcm,breuiter, omnium bonoru audionbsp;’ ^sc deo tribucrc, ulia de deo credere, eft nomen domini inuocare, deo

-ocr page 24-

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

credere, QC credendo domino iuftificari, quod cft ÓC falutem cofequi;quicnin* fie credit,ei parata eft falus»

Vi'ri Ifraelitæ, audite uerba bæc: lefum Mazarenum, uirum appro* batû àdeoinuobisuirtutibusôCprodigrjs amp;ßgnis quæ fecit deus pernbsp;ilium in medio ueftri,ficutuos fcitis,hunc definito confilio amp;præfciennbsp;tia dei traditum, per manus iniquorum affligentes, interemiftis:queninbsp;deus fufeitauit folutis doloribus inferni, iuxta quod impoffibile erat tenbsp;neri ilium ab eo*

Qtiemadmodnm fit nomen domini inuocandum nunc audite uiri riraelt« tæ,ô^ quod reliquum efthuius orationis diligenter aufcultate. Plçn'cp nouiftisnbsp;lefum Nazarenum,quem uirum deus olim omnium propheta^ óraculispro-miffum exhibuit uobis, eum^ uobis commendauit multis ac magnis miracu»nbsp;lis ac prodigtjs, quæ per ilium geffït in confpedu uefiro:fiquidem diuinitas c«nbsp;rat in illo, Rem loquor uobis non ignotam, fiquidem fama miraculorum eiusnbsp;peruagata eft non folum per uniuerfam ludaeam, uerumetiam ad nationes ÔCnbsp;ciuitates finitimas» Quoniam autem ipfe peragrauit totam hanc regionem, Uanbsp;bic^ uerbo fanans ægrotos,reftituens debiles,illuminans cæcosjmundâs lepronbsp;fosjcfjciens dæmones, fufeitans mortuos, plericß uidiftis quæ narro,nihil ho^nbsp;geftum abf($ diuino confilio. Sic uifum eft deo feruare mundum, Huncigiturnbsp;talem quum accepiifetis, non cafu aut fortuite,fed ex certo dei confilio aeprænbsp;feientia traditum in falutem Ifraeliticæ gentis, per manus impiorum militumnbsp;fuffi'xiftis in crucem amp; occidiftis, Siquidem milites nihil aliud erant quam mfanbsp;niftri facinoris: caeterum occidit quifquis ad mortem adegit,Res apertior eftnbsp;ut negari poflit^Hunc à uobis interfedum, ita uolente deo qui aeterno fuo connbsp;filio tradiderat occidendum, idem iuxta prophetarum oracula tertio die eunanbsp;dem reuocauit ad uitam,ut quod in hoc fadum eflet uirtute diuina,idem fperanbsp;rent futurum omnes qui crediderint Euangelio.Siquidem illc uoluntatipatrisnbsp;obtemperans patienter Ôi fponte tulit ignominiam cr ucis, tota fi'ducia falutisnbsp;collocata no in humanis quibufeunqp pracfidijs,ied in dei mifericordia,amp; ideonbsp;per ilium liberatus à doloribus mortis SCinferorum, quos uthomo quidem giinbsp;ftare potuit,caeterum ut immunis ab omni peccato teneri uinciri^ ah illis nubnbsp;lomodopotuit: mors enim ac tartarus non habent perpetuum ius,nifi in cosnbsp;qui peccato funtobnoxij, Proindeutdeglutire potuitillum mors, ita deuora»nbsp;turn tenere non potuit, fed tertio die coada eft reuomere, quemadmodum cc-tus reuomuitlonam. Deus igitur ideo uoluitinnoxiûhaecomnia pan, utpernbsp;ilium nos omnes SC à peccatis SC à iure morn's redimeret, fi modo totam fidu«nbsp;ciam noftram ad exemplum lefu Nazareni indeo collocemi^s. Quod aute innbsp;Chriftocapite geftum eft, hoc idem fubinde inmembrisquoc^cius impletur.nbsp;Nihil enim aduerfi accidit ptfs citra bonam domini dei noftri uoluntatem, Etnbsp;aduerfarij neepotentianee fapientiafua quicquam mail inferrepofl'unt,nifinbsp;definito dei confilio,quorum omnes numerati funt pili: in circuitu enim rimcnnbsp;tium fe deus angelos mittit,utipfos defendant:SC ut alius Pfalmus habet: An«nbsp;gelis fuis mandauit de te,ut cuftodiant te in omnibus uijs tuis,

pfat,iirgt;e

Dauid enim dicit in cum : Prouidebam dominu in conljjcdu meo femper, quoniam à dextris eft mihi n e commouear: propter hoc læta«nbsp;tum eft cor meum,SC exultauit lingua meau'nfuper ÔC caro mea requie^«nbsp;feet

-ocr page 25-

IN ACTA APOST. gt; C A P. 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ly

feet in fpe j Quoniam non derelinques animam meam in inferno, ncc E dabisfandumtuumuiderecorrupuonem. Notas mihi fecifti uias ui#nbsp;tæ,replebis me iocunditate cum facie tua.

HæcuerbaèPfalmoDauidisiuxtarationemHebræorum i6,fumptafunt, ubi Dauid in fua perfonaomnium^ iuftorum, maxime nero in perfona Chrûnbsp;qui caput eft iuftorum omnium, fic uaticinatur, 8e dicit, ipfum fecundumnbsp;bominera fic loquentem inducens, Prouidebam dominum coram me fempcr,nbsp;Sentio quidem grauiflimos mortis dolores, deftitutus diuinitatis inhabitantisnbsp;P^xfidio adhoram paflionis 00 mortis:fentio,inquam,morris crudelemtyran«nbsp;in me fçuire, amp; affedare meum interitum, certo tarnen confido nun^nbsp;[^turum,ut mors me captum retineat, ut alios homines. Siquidem femper ha«nbsp;beo dominum ob oculos pofttum, cuius uerbum femper contemplor cogi«nbsp;^^jcuius uoluntatem implere defyderoris mihi femper à dextris eft,me fua femnbsp;per défendit uirtute, cuius e^oquotÿ à dextris fum, utimpleatmihi quod eftnbsp;Ponicitus,dumdixit,Poftula a me amp; dabotibi genres haereditatetuam,6C poßnbsp;feffionem tuam terminos terrae : et iterum, Dixit dominus domino meo,fede ânbsp;dextris meis, Donee ôCc. Promifit enim deus pater lefu Chrifto filio fuo, ora.nbsp;’'iurn gentium dominium, 8C uidoriam de omnibus aduerfarijs fuis, gloriamnbsp;P^tri aîqualem, A dextris itaqj deminus eft,dum in afflidionibus fuccurritjfe«nbsp;^'^’ndum illud, Cum ipfo fum in tribulatione, dominus mihi adiutor,auxilia«nbsp;^%protedor,petra,robur,faluator,fcutû,cornufalutis,eleuator,etrefugium:nbsp;S^ifieret ergo, ut commouerer, SC in morte perirem cldeo^ caro mea requie»nbsp;'^et in fpe^ Etiamfi corpus meum morti fuccumbat,non tarnen peribit in mor«nbsp;^^fedbona in fpe requiefcet. Quandoquidem óó animam mea no derelinquesnbsp;inferno, Defcendam quidem moriens ad inferna,utplane periffe uideanSe«nbsp;Pnltufæ quidem tradar,ut pro aliorum hominum conditione cómuni efca uernbsp;’’'ibusfuturus puter,fedno putrefiam,nunquam ein commutes,ut fandus tiinbsp;^»ntfilius tuus quem fandificafti,qui te glorificauitobediêtia crucis,qui fan«nbsp;bficatio credentibus conftitutus eft, iuftitia redemptio, ut corruptionifiatnbsp;^bnoxtus amp; putrefadioni.Quin potius. Notas mihi facies uias uitac.Reducesnbsp;niorte ad uitam,effïcies ut tertia die refurgam ex mortuis. Nam apud te thenbsp;^^rus laetitiæ eft, in tua fita eft poteftate æterna félicitas SC perfeda béatitude»nbsp;^^ia igitur talia mihi beneficia es collaturus,ineffabili cor meum afficitur gaunbsp;'‘‘oerga tuamliberalitatem, non poffum no eftegratiflîmus,Enarrabo linguanbsp;bonitatem tuam, nomen tuum ÔC gloriam omnibus prædicabo, in medionbsp;laudabo te. Vide fi placet fuo loco.Nos quotp fideles SC grati,fi in Chri

^*r»crediderimus, obfequium^ ei dignum præftitcrimus,cum ipfo quolt;j ue 'iit^emus, Prouidebam dominum coram me femper, cum fequêtibus didis»nbsp;. Vin fratreSjliceat audenter dicerc ad uos de patriarcha Dauid, quonbsp;biaoi defundus eft, amp; fepultus cft,amp; fepulchrum eius eftapud nos,nbsp;.in hodiernum diem. Propheta igitur cum eftet, 8C feiret quia iuresfnbsp;*‘^ndo iuraffet illi deus de frudu lumbi eius federc fuper fedçm eius, ppi.iji.cnbsp;Pfouidens loquutus eft de refurredione Chrifti, quia nec^ derelidus

^’n inferno,necp caro eius uidit corruptionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ppf.tr.e

f. Portaflrs erunt qui hanc prophetiam proprie ad ipfum Dauid pertinerefu P‘centur,non ad Iefum.Scio,inquam,quàm magnifiée fenriatis de patriarcha

cc

-ocr page 26-

¦16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦' COM MEN TARI VM

Dauid, ncc immen'to ita fentitis. Fuit enim et ille fandus ac deo diarus, 82 Chriftidominitypusinmultisualde,nonautem inomnibus, Vtautemlibcsnbsp;requoduerutneftloquar apuduos uiri fratres,non tantum eft tribuendumnbsp;patn'archæ Dauid,ut illi quod eft Meflîæ aflcribatur. Res enim ipfa loquitur,nbsp;hoc uaticinium nec in Dauid nec inquenquam alium patriarcham autprophcnbsp;tarn proprie pofte coinpetere,Siquidem id quod nemini ueftrum igno turn eft,nbsp;Dauid defundus ac fepultus eft, nec unquam reuixit, quado fepulçhrum eiusnbsp;eft apud nos in hodiernum uftp diem,nihil aliud habcs quam oflTa defundi exanbsp;nima ficca^.Proinde uaticinium hoc no de feipfo prodidit Dauid, qui fciebatnbsp;fefe morecætetorum fepeliendum corrumpendum in fepulchroiuxtacor»nbsp;pus,Cacterum quS effet afflatus prophetico fpiritu, nelt;^ nefciret futuru quodnbsp;deus ipfi iureiurando confi'rmanet,uidelicet ut Chriftus tribui luda promiflusnbsp;dudum iuxtacarnemexipfiusDauidis lumbis exifteretnafciturusiiixtama»nbsp;tris minifterium, ae iuxta fpiritualem ÔC myfticum fecretumoj dei fenfumfedcnbsp;retfuper thronum eius,regnaturus fuper to turn Ifraelem in æternum, pracfcunbsp;us uaticinatuseftdehis, quae nunc uidetis inlefuNazareno perada,quiftnenbsp;controucrfia iuxta carncm genus duxità ftirpe familia^ Dauid. Porro quumnbsp;conftetlefum in hac utta nihil affedafte regni mundani,nec unquam fedifleinnbsp;folio Dauid, fed extrema fuiffe affedum ignominia,liquet aliud quoddam rcinbsp;gnumfuiftc promiflum,cuius nullum effefi'nem pronunciant oraculaprophcnbsp;tarum,nempc diuinum, fpirituale, immortale,uniuerfale,82 coeleftc.Non poanbsp;tuit ergo federe in folio Dauid, ft femel occifus nunquâ re’uixiflet. Refurrexitnbsp;igitur, 82 nunc fedet in folio Dauid, hoc eft in m aieftate poteftatis perfedæ fuanbsp;per omnes fideles Ifraelitas, maxime iuxta fidem 82 fpiritum. Quod regnutnnbsp;accepit à patrc Cbi promiftiim ante faecula, qui dominus eft omnium quæ innbsp;cœlis funt 82 quae in tern's. Hoc nimirum erat quod Dauid afflatus fando fpianbsp;ritu praedixit,82 quod pracdixit hoc fadu eft longe gloriofius quam fenfus caranbsp;nalis poffituelaeftimareuelconcupifcere. Olim autem 82 propediem uidebt*nbsp;tur,0i nunc eiufdem regni 82 régis gloria innotefcere incipit miflb ipiritus fannbsp;di admirabili dono, quod fentitis, magis autem credendo darius^ cognofceanbsp;tis, 82 totus id quo(^ mundus fatebitur.

Hunc lefum rcfufcitauit deus,cuius nos omnes teftes fumus.Dexte ra igitur dei exaltatus, S2promiflione Ipiritus fandi accepta à pâtre,eft«nbsp;F fudit hoc donum quod uos uidetis Ô2 auditis.NIon enim Dauid afcen^nbsp;Pptiop,« ditin ccelum,didtautem ipfe:Dixit dominus domino meo,fede à dex#nbsp;tris mcis,Donec ponam inimicos tuos fcabellum pedum tuorum.

Quanquam anima lefu defcendit ad inferos, no tarnen illic detenta eft,fcd detentas potius liberauit : ita corpus illius tametfi fepulchro conditum eft exaanbsp;nime,tarnen illic non computruit,fed deus qui mentiri nefcitin promifli's,anianbsp;mam ab inferis reuocatam reftituit in corpus. Huius rei nos omnes quos hienbsp;uidetis adftantes, teftes fumus, quifamiliariter cum co uiximus, quifrequen*nbsp;ter ab illo audiuimus,quod et crucifigendus effet iuxta prophetas,82 tertio dienbsp;refurredurus.Mortis ôôfpedatores 82auditores nosfuimus,refurrc(ftionistcnbsp;fies nos fumus, quibus frequenter apparuit, non folum uifus ÔC auditus, ue»nbsp;rumetiam manibus contredatus: agnouimus uocem,agnouimus faciem,uidtnbsp;mus 82 contredauimus ueftigia uulnerum,denilt;p cibum una nobifeum cepit,nbsp;Utuerum ctidem corpus effe feiremus,quod conditum erat in fepulchro. Itacp

-ocr page 27-

ÎN ACTA AP o ST. CAP. II.

Jpii per homines deiecflus erat ufcp ad extremam ignominiam,hunc deus extu quot;tinfaftigium coeleftis QC æternægloriæ, quam olim patefacict uniuerfîs homtnbsp;’l’bus in fine mundi,nunc interim uirtutem diuinam apud uos exerens, occulnbsp;ui fpiritus fanA', quam à patre nobis promiferat quum adhuc ageret in teranbsp;¦^•s.Hunc reuerfus in cœlum, illinc nobis largiter effiiditiuxta prophetiam loenbsp;J 6^ hinc eft illud miraculum uobis infolitum,quod uidetis ÔC auditis nos loanbsp;S^entes linguisjquas uos ex diuerfis linguis conflati pariter intelligitis. Porrdnbsp;^^emadmodum prophetia refurrecrionis non poteft accipi de Dauid ficuti donbsp;’Animus : ita quod de afeenfu in cœlum, de® confeflu ad dexteram dei patris,nbsp;perenni prædidum eftjnon poteft ad Dauid pertinere, quemadmonbsp;ipft pharifaei confefîî funt cum domino difputâtes.Necç enim Dauid unanbsp;S^atn afeenditin cœlum rediuiuus, ÔC tarnen ille fpiritu prophetico afflatus ficnbsp;^Quitur in Pfalmo myftico : Dixit dominus domino meo, fede à dextris meis,nbsp;?c.Iraqj palam eft in hac prophetiajfermonem eiTe dei patris,qui leftim filiumnbsp;P^uidiuxtacarnem, dominum iuxtafpiritum SiC diuinitatem euexerit in cœanbsp;ut regni confortem fibi afli'dere iuiferit.Quid eft enim Sedere à dextrisnbsp;aliud quam in cœlos afcendere,cœlos penetrate,fuper omnes cœlos euadenbsp;^jOninia implere omnipotêtia fua, adeo^ æqualem deo patri honoré gloriamnbsp;^•iiaieftatem polTidereç’quaî deDauide uerifi'eari non poirunt,fed de dominonbsp;^^uidis filio Mefli'a promiflb, faluatore eleeftoru omnium, Manifefte ergo Pcanbsp;^^sex hoc Pfalmo docet Chrifti regnum, non terrenum fed cœlefte, V trancçnbsp;*'®liiram eiuseuidenter aftruit, humanam quæ deDauidjdiuinam fecundumnbsp;eft ad dextram patris, in una Dauid filius,in altera eiufdê eft dominus:nbsp;Qc fubiungit,

Certiflimeergo feiat omnis domus Ifrael,quia amp; dominum cum 8C ^»riftum fecit deus,hunc lefum quern uos crucifixiftis*

Pro comperto itaq^ habeat uniuerfa gens rfraelitica,quæ patriarcbaru pro® ’quot;ifliones ÔC prophetarum prædidiones ignorare non debet, amp; Meflïam tan»nbsp;ûm tempore expedat, hoc tempore credit uenturum iuxta Daniells caLnbsp;à Gabriele didatum, quod deus hue lefum Nazarenum filium Dauid,nbsp;uos fuftuliftis in crucem, euexerit ad regnum cœlefte,quod^ ilium exanbsp;^’bitevû of dominum uniuer forum, amp; Mefliam,hoccft undum ilium regem ftnbsp;totius domus Ifraeliticæ,omnium colentium unû deum,ucrû deuntnbsp;^braham,Ifaac,óó Iacob:quem uos Dauidis filium nomine Mefîîae tot faeculisnbsp;à prophetis,hadenus Só in hoe tépus expedatis quidem,fed quumnbsp;l^^portentis Sgt;C faluberrimis miraculis dC fandiffima dodrina uobis innotuifi.nbsp;^odire cœpiifis, óó ex odio innocentem crucifixiftis. Cuius in uos innocétisnbsp;?’'guinis reatum £C uindidam fponte fufcepiftis,ói^ in pofteros uefiros coramnbsp;iudicante ilium innocentem ÔC dimittendum.In ipfo impleta funtjfiCclanbsp;^’^debiturilluxüTeuobis quiequid unc^ maioribus deuenturo Meflïa proanbsp;j. ’ßiim legiftis in lege 86 prophetis,quem nos prædicando teftamur refurrexifnbsp;mor tuis, afeendüTe in cœlum,oftendifle maieftatem mittendo fpiritum fannbsp;5 cuius in nobis dona infolita perpendere poteftis, uidentes dC audientesnbsp;loquimur,Hæc prima eft Petri publica contio,in qua breui quodam comnbsp;P^ndio nobis ob oculos ponit articules fidei Chriftianæ de domino noftro leftinbsp;. Yifto,quem dicit à deo in hue mundum milTum, paffum à Iudæis,mortuumnbsp;J .^pultum, ad inferos defcendilTe, ÔC rediuiuS refurrexifle ex mortuis,afcenanbsp;‘fe in cœlum,fedifle ad dexteram dei patris omnipotentis,2lt; donum fpiritus

cc i

-ocr page 28-

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENT ARI Vfl

fandi inter homines cfFudiflc, quo perfidem aflequimur pcccatorû remiifioa nem 8C falutem æternam.

His auditiscompundi funtcorde,amp;dixeruntad Pctrumamp;adreli* quos apoftoloszQuidfaciemus uirifratres7

Hæc infignis memoranda amp; fideliter cxpendêda fidcitbiis Petri oratio, ter rorem iniecit animis auditorum,fuafit $gt;(. perfuafit ex artificio no oratorio, fednbsp;diuini fpiritus inftru Aa,qui ubi uult fpirat,6^ corda mouet cledoiji.Erant ccr«nbsp;te fibi confcij quod apud Pilatu iinprobe damairent,Crucifige,crucifigecuin,nbsp;Tolle,toile,dimittc nobis latronem Barrabam, Chriftum occide: 8C iam agnoanbsp;fount ex prophetia datum illi rcgni confortium ad dexterâ patris, cuius nuncnbsp;experiuntur uirtutem ÔC potcnuam,donee omnes inimici eius fubijeeretur icanbsp;hello pedum eius. Vltorem ergo metuunt iam regnantem,quern exodiooccianbsp;derant beneiacientem.Eft autê hoc initium falutis,agnofcere culpam,0i forminbsp;darecommcritam poenam. Ita^ corde copundi, dicunt Petro acrcliquis apoanbsp;fiolis:Quid faciemus uirifratres^Beneres habet, quum animus fibi male conanbsp;feius non defperat,fed quaerit remcdium.Dominus uero non abfq; caufa fcelcanbsp;ilifltmos peccatores ad primam Petri contione conuertit ad poenitcntiâ,ut no»nbsp;quoep peccatores fpcm habeamus remiffîonis,8C refipifcentiaecxemplum exßnbsp;de imitemur, Ordinê quoep iuftificationis perpedamus ex hoc fado.Cmniumnbsp;primo Petrus comonefacit admiffl tati criminis in Iefum;dcinde explicatquisnbsp;fitIcfus,Meffîas fcilicct,etomnium creaturarum dominus 6Crex,ad dexteramnbsp;deirefidens. Audientes igitur homicidac crimen amp;^agnofcentes,compungunanbsp;tur corde, terrore maximo afficiuntur.Id quod quifej fecum coniedarc poteft,nbsp;qui magni criminis fibi confeius eft, SC immenfos confeientiæ terrorcs ferre conbsp;gitur.Cain firatricidam perpetuus terror infequutus eft. Parricidas furor amp; a«nbsp;mentta faepe exagitat.ludam proditio coegitad laqueum. Dauidem qualia tornbsp;menta in confeientia diuexarint perpetuo, abunde teftantur Pfalmi. Quanto»nbsp;uero horrores putemus fiiiffe in illorum cordibusjqui fe agnofeebant iam reosnbsp;homicidt} MeiRae et filij deif Atqui terrores huiufmodi comunes funtpifs ct imnbsp;pfjs, in medendis autem confcientiac terroribus maximediftinguuntur.Imptfnbsp;enim defperanr,dci bonitatem non credentcs,Chrifti mérita ignoratestptj connbsp;uertuntur per fidem ad dominS, à quo quacrunt fuoi^ terrorum remcdin,unanbsp;de Qi hie Petri auditores quaer unttQiiid faciemus fratres fNon quidem omnesnbsp;hoc dicunt,fed qui compundi erant corde,qui fcripturar crediderant,qui fidcinbsp;quoep donum per minifterium uerbi acceperant, qui ad uitapracordinati erât»nbsp;Non poniifi'ces 8i pharifæi,qui inde peiores abibant.

Petrus uero ad illos; Pcenitentiam(inquit)agitc,8^ baptizetur unuf quifep ueftrum in nomine Icfu ChriHi in remiflioncm peccatorum ueænbsp;ffrorum.’amp;f accipietts donum fpiritus fandi» Vobis enim eftrepromif^nbsp;fio, Sc. filqs ueftris, SC omnibus qui longe funt,quofcunqp aduocaueritnbsp;dominus deus nofter.

Hie Petrus manfuetipaftoris imaginem exhibcns,quid facitfNo fecuitcon uitijs,non exaggerat admifrum,non repellit ac differt, non prçferibit uidimasnbsp;amp;C holocaufta,fcd côpundis paratum oftendit remedium,nihil diftinguens in«nbsp;ter eos qui lefum erucifixerant, SC inter eos qui non eonfenferat impio facino«nbsp;ritnullus enim eoi^ crat à peccato immunis. Ait itacp: Poeniteat uos uitae prioanbsp;tis,Sgt;C tingatur unufquifqp ueftrum aqua in nomine lefu Chrifti, Qi. huius gra»nbsp;tuito

-ocr page 29-

IN ACT A A P OS T. C A P. II«

tuito bcneficio dabitur uobi's rcmiffio omniS peccatorum ueftroi^t,Dcindc pu ris ac purgatis dabitur donum fpintus fandi,quod uidetis efFufum in uos, Ncnbsp;quis expendat fua mérita, gratuits eft totS quod datur,tantS adfit fiducia ftmanbsp;plex S)C fYncera, Ad uos pofteroscp ueftros peculiariter pertinet prophetia loë»nbsp;Us,quos filios ÔC filias,quos feruos et ancillas appellat. Crédité promifîbri deo,nbsp;accipite gratis quod promiftum eft,Necaduos tant5,quieftis gentis Ifraelfnbsp;Ucae,pertinet promifli'o prophetiæ,uerumetiâ ad omnes gentcs,quac procul adnbsp;Funt, fimul QC à cognatione generis Ifraelitici,0C à cognitione dci,quofcunqucnbsp;dominus deus nofter ex fua bonitate dignabitur aduocare ad hui'us doni conanbsp;Fortis, Indicauit amp; hoc prophetia fubijciens,Et omnis qui inuocauerit nomennbsp;dominijfaluus erit,Nec inuocat autem quifquis dicit,Domine domine,fed quinbsp;•nhuius mifericordiafpemomnemfalutis coUocatPrçdidumeft idem ab alijsnbsp;kopheris, fore ut Euangclicus fermo penetraret uftp ad terminos orbis terræ«,nbsp;^andauit SC nobis dominus Iefus,utuobis primum annunciaremus hanc granbsp;dam, deinde genres ad eandem uocaremus, Siquidem hacc uocatio non eft exnbsp;^eritis hominum,fed ex gratuita benignitate dei,

Alqscriamuerbis plurimis teftificatuseft,8Ccxhortabaturcos,dis Q ^^hszSaluamini à generatione ifta praua.

His altjs^ plurimis uerbis Petrus teftificatus eft illis de Chrifto, proferens ^tftimonia prophetarum,6C cum his confer ens ea quæ iam eucnerant, Dodrianbsp;addit exhor tationem, q^uo magis cxtimularet hæfttantes, Agite fratres,inanbsp;9uit,ampledamini tam inngnem tam obuiam dei erga uos benignitatê,Noftisnbsp;9^erelas omniS prophetaq^ de peruerfttate ÔC duritia gentis Iudaica?,qua fcmanbsp;Pri fe praebuit rebellem domino deo fuo, at^ huius miniftris ad falutem ipfoijtnbsp;’’'Iflis.Quoties reftitit Moftf quotjiphetas occiditfquoties fuis fceleribus proanbsp;?°lt;^auit iram deif 'V nde iure domus exaiperatrix appellatur,ac uitis conuerfanbsp;amaritudinem, quæ pro dulcibus uuis dedit cultori fuo labrufcas, Queftusnbsp;'^‘dem Ioannes,appellans illam progeniem uiperarum, Necpraro idem queanbsp;’‘Js eft dominus lefus, offenfus inuincibili peruerfttate multoi^,qut uidcntesnbsp;’ï^’^uidebant, audientes non audiebant,intelligentes nonintclligcbant,Saluanbsp;Y^mdodrinam afpernabantur,beneficia miraculoi}^ tribuebat fpirituißeelnbsp;^^oub.Proinde nation? peruerfam appellauit SCincreduIam, cui fles exitiuntnbsp;'^^Unciauit,quæcæderet,occideret,lapidaret,crucifîgeretomesàdcomiflbs;nbsp;p^me uero ex eis pharifæos, pontifices,facrifi'culos,facerdotes,quilonge aanbsp;p’’’'iuftificationis SC remiflionis peccatorum uiam populo inculcabat quantnbsp;modo à fpiritu fando edodus SC nug Chriftus edocuerat, Traditionesnbsp;J ^quot;^anas tantS crepabant,lotiones,facrifi'cia,oblationes,prolixas orationes,tcnbsp;^'Uajtan^ opera fatisfadoria pro peccatis,interim de fide Abrahæ,de fMucianbsp;P^enitentia Dauidis,de promiflione benedidi feminis,inquo deus omibusnbsp;benedidionê promiferat, nihil dicebant, fed oblatâabiecerSt,Doceanbsp;^Petrus aliam iuftificationis ration?, Chriftum agnofcere,peccataodire,deinbsp;^*öam implorare, in ChriftS credere, ftgnaculS filio^ dei ÔC remiflionis pecanbsp;çjjotum,nbsp;nbsp;nbsp;mortificationis baptifmS fufcipere in nomine Chrifti,ut fic fide in

’’Iftumiuftificati SCpurgati accipiant ÔC ipfidonSfpiritusfandi,Talcs noa quoc^ pharifæos SC facerdotes docemur agnofcere SC fugere, qui per m aanbsp;opera remiflion? peccatoi^t docent, auriculari confeflione,mifla]^ cele-oratiónibus, ieiunqs,ÔC peregrinationibus ad fandorum li«nbsp;Contra quos hodiequocj Petrusloquitur, ut dicat: Subducite uos

cc 5

-ocr page 30-

Jo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?1 commentärivm ’

fratrcs abîmmi'nente utndida deijcxuitc huiufmodi pcruerfitatê phanTaicam,' quædum fuam tiietur iufiinam,impie rebellât iuftitiædci.Per fidem acfimplûnbsp;cem obedientiatn parata uobi's eft omnibus falusæterna. Tumdemumcritisnbsp;ueri Ifraelitæjtum eritis ueri filtj Âbrahat,tum eritis fideles ludæi,fi Meffïam etnbsp;regem ueftrum in ccelefiibus regnantem, QC pro peccatis mundiintercedêtcmnbsp;agnoueritis, Eximitc uosàgenerationeifiacarnaliamp;prauajquæ per fuam in»nbsp;credulitatem perire mauultquàm feruari. Vos renalèaminiinnationem fpirt»nbsp;tualem ac cœleftem,q«æ feruatur per fi'duciam erga lefum.

Qui ergo receperunt iermonê cius,bapuzati funt,ÔC appoHtæ funt in die ilia animæcfrciter tria milia*

Hafc nimirum crat cloqucntia pifcatoris,non ex praeceptis rhetorum eont parata,fed cœlitus infufa,fi^ ideopotês £lt; effîcax. Hic erat ille gladius,qui per«nbsp;tingit uftp ad diflet^onem animæ amp; fpirittis,cuius acie compunda funt cordanbsp;fidelium îudæorum. Hic eft primus iadus retis, quo pifcator hominum traxitnbsp;copiofammultitudinem.Hoc erarfemen ubicpfpargendum Euangelici fcrmonbsp;nis, quodiuxta dodrinam Icfu no defcenditin animes omnium, di. tarnen hicnbsp;protinus reperit terram bonam,quæ frudum aedidit millcnum.Baptizati funtnbsp;enim et appofiti numero difcipulorn,qui turn erant perpauci,ferè ter mille. Hinbsp;nimirum funt Euangelici prouentus Felices primitiæ. Res noui teftamenti hicnbsp;quoep congruit cum figura ueteris. Mofes quinquagefîmo à pafthatedic iuflîcnbsp;cclebrari primttias,hicquinquagefîmo die non fpicarum fed animarS primitienbsp;domino cofecrantur, lamaqua perdodrinam ac fidem purgarat ab omnibusnbsp;peccafis,iam hauftus erat cœleftis ille fpiritus.Nûc confydera quid agatin illisnbsp;fpiritus diuinus:nec enim eft otiofus quum fîtigneus.Data eft gratis innocen«nbsp;tia,gratis data eft fpiritus fandi gratia, Supereft, ut curemus ne quod gratuitonbsp;largitus eft deus fua bonitatc,nos noftra incogitâtia perdamus.Hæcrudimen«nbsp;ta funt Euangclicæ pietatis, hæc eft uelut infantia primac regenerationis innbsp;Chriitum. Quod hadenus traditum eft, dodrinæ lac eft, profîciendum eft adnbsp;folidum cibum. Vtruncp cibum debent habere paratum Euangelici paftores;nbsp;fie enim mandauerat illis dominusdte, docete omnes genres,baptizantes eos,nbsp;docentes eos feruare quæcunq? pf æcepi uobis.Docete baptizandos Euangcli.nbsp;philofophiïcrudimenta, quibus nifîquis crediderit, firuftra tingitur aqua*nbsp;Docete baptizatos, ut iuxta dodrinam meam uiuentes femper ad perfedioranbsp;proficiant. Et hadenus quidem de Chriftianæ ecclefîç renafeenoa per uerbumnbsp;fidei acceptum, cui adiedum eft baptifmi fîgnaculum, Nunc uideamusquosnbsp;fr udus noua ilia fides Euangelio habita,ÔC donum fpiritus fandi per fidem ac«nbsp;ceptum proférât uel protulerit in renatis*

Erant autem perfeuerantes in dodrina apoftolorum, amp; commun! cadonCjfradione panis,SC orationibus.Fiebataût omni animæ timor:

Qiii fc iunxerant numero difcipulorum, perfeuerabantin dodrina apofto lorum. Namhincprofedus eftubcrrimus, atep infumendo fymbolofoederisnbsp;nunquam rumpendi, quod till communionê uocabant, id à domino traditumnbsp;erat huiufmodt. Frangebatur panis, ôf ex co cuicç dabatur particula,atq; hocnbsp;agentes in memoriam dominicæ paflîonis agebant gratias diuinæ benignita«nbsp;ti,qui per unici filrj fanguinem ipfos expiaiTet à peccatis,qui per eiufdem inde«nbsp;bitam mortem ipfos cooptaiTet in hæreditafem uitae æternæ, Addebantpurasnbsp;preces, quibus rogabant, ut regnum domini lefu indies latius propagaretur,,nbsp;utilliu»

-ocr page 31-

IN ACTA' APO S T. CAP. H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

Ut tlliiis glona per iiniuerfum mundiim inclarefceret, ut l'ilius uolufttati ubic^ obtemperaretur ,‘ut qui fidem Euangelicam femel eflent profeffî ,facra dodrisnbsp;nacœlefti^ graua quotidie proficerent ad meliora, atcß ita concorditer internbsp;ipfos uiuerent,pacem habentes cum fratribus,ignofcentes iniuriam, fi quid efnbsp;fetper humanam fragilitatem admiiTum, pacem habentes cum deü,qul fc mifenbsp;ricordem praebet qs qui fe mifericordes exhibent proximo, ut quotidiano nuanbsp;auxilio confïrmati fubfîftcrent aduerfus omnes fatanæ incurfus, doneenbsp;poft longa certamfna daretur æternumpratmium. Hæ turn erant uidimæamp;:nbsp;l^crificia Chriftianorum.MiracuIum autem linguarum,Pétrit tam uiuidanbsp;^ortatio, tot hominum fubitanea mutatio, tanta uitæ nouitas, efficiebât, ut iamnbsp;timor quidam corriperet animos omnium fîbi male confeios« Perfpicieban tnbsp;quot;imrem non elïè confpirationis humanat,fed uirtutis cœleftis.Siquidem apoanbsp;ftolinon folumloquebantur omnium linguis, uerumetiam multaprodigt'ofanbsp;quot;liracula patrabant,unde Ôlt;C dicitur,

Multa quoc^ prodigia amp; fîgnaper apoftolos fiebantinlerufalem, nietus erat magnus in uniuerfi's.

Inuocato per apoftolos nomine domini lefu multa fiebartt miracula Hiero ^lymisjfanaris morbis, profligatis dæmonijs, 6C mortuis excitatis. Hic metusnbsp;magis etiam occupauit animos omnium, Erat hoc aliquod initium reßnbsp;^ftentis populi, fed ante omnia fpiritus ille coeleftis mutuam beneuolentiamnbsp;^concordiamgignebat in omnibus quos afflaucrat, Nimirumhocpeculiarinbsp;‘§*10 lefus iufferat agnofei fuos difcipulos, ft mutua charitate conglutinarenanbsp;Talibus notis tunc manifeftabantur Chriftiani, renati rcccns ex Euangcanbsp;‘fta apoftolica^ dodrina,Hodie non alia re pleritp probare folent fidem fuam,nbsp;'ï^^mfingentes tarnen non habent, quam efu carnium fextis ferijs, negledisnbsp;^’^^ounijcontemptu ieiunq, 8^ totius propemodn religionis faftidio : cum ger®nbsp;’’’’tii frudus fint, mor tificationes omnium fenfuum, odium concupifeentiæ,nbsp;iræ,indignationis,maledicentiæ,turpiloquentiæ,mendacîj,inuidiæ*nbsp;jç^'pdijamus uifeera miferationum, comitatem, modeftiam,manfuetudinem,nbsp;g^^tatem ÔC fuper omnia charitatem, his rebus teftanda fides eft Euangelica,nbsp;Pfofitenda, ijtt fa ciant credentes certam uocationem fuam, ut morum fan«nbsp;'täte nomen domini 8C Euangelica dodn'na glorificetunCaîterum cum tananbsp;ÔC dodrinæ nouitas omnes homines in lerufalem attonitos redderet,manbsp;I'^^formidine comprehendebantur, ne quicquam aduerfus Euangelio ere®nbsp;jj^’^tesauderent, autmaliquippiam inferrent,Domino ficopérante,ut omanbsp;tatn itulgus quam magiftratus rcuerentia ÔC maieftate illius populi, qui exnbsp;ptîtigeiÎQ renafeebantur, àuiolenta perfequutione ab initio deterr eren tur«.

hoc dominus, ad fignifi'eandum omnes eos mundo formidabiles fiitUa . Müi uocationem diuinam fi'dcliter fedarentur. Ad id accedebant prodigianbsp;taErnbsp;nbsp;fîgna,quæ per apoftolos ædebantur,donec Euangeltj maieftas uenca

L tfts probata redderetur pro omnibus fæculis futuris. Quo nunc compro Iq °^confi[rmato Euangelio nemo miracula requirat. Siquisueromiracuanbsp;j^^tinicuptduseftàfexador, producimus ei miracula ab apoftolis gefta,quianbsp;h ƒ ^’^^tlwtitis,quandoquidem qui talibus non credit,nec noftris miraculis fucnbsp;tfiquam crediturus. Sequitur:

Omnes etiam qui credebant, crantparitcr,amp; habebant omnia com ’’tiia, Pofleffiones ÔC fubftantias uendebant, amp;diuidcbant ilia omlt;nbsp;cc 4

-ocr page 32-

commentarivm

nibus,prout cuiq? opus eràt,

Quotquot crediderantEuangeliOjfrcquentcr aggrcgabant fefcinunum locum,non ut in una domo habitarent tria milia Chriftianorum, qui iam credinbsp;derant, fed conueniebat plerunq?,mutuis colloquijs fefe confolantes 8iC exhor«nbsp;tantes.Multiiam erant, ÔC quotidie augebantur, citra^ deledum perfonarumnbsp;admittebantur omnes, qui credebant ex animo Chrifto,iuuenes,fenes,foEmi«nbsp;nae,uiri,ferui,liberi,pauperes,diuites,fîne cuiufcunqj iniuria uel damno,Tan.nbsp;ta uero concordia tarn difpares copulabat Chrifti charitas infita cordibus co^,nbsp;ut quod inter germanosquot^rarum eft, omnia haber ent inter ipfos commitnbsp;nia, Quo^ paratior erat uel effet inter omnes communicatio,quibus crâtpræ«nbsp;diaalienæ poifeffîones,eas,utabflt;paliorumgrauamine concordarcnt, diuen«nbsp;debant, attp ex preno collcdo impartiebat omnibus, prout cuitp opus crat,itanbsp;utnecegerent qui nihil pofti'debant, ncc abundarent qui multa poftcderant.nbsp;Sic autemlargiebanturnonquafi defuo, fed quafide comuni. Namuerachanbsp;ritas nefcitrcrum proprietatemtnec inter illos uidetur fuç quiftp rei dominus,nbsp;inter quos idem eft animus. Vix autem illic inciderepoteft egeftas, ubiquifcpnbsp;paulo contentus eft,«bi nemo otiofus eft 8C prodigus,amp; ex communi iînguli»nbsp;diftribuitur non pro libidine, fed pro neceflitate. Nihil horum prxfcribebantnbsp;apoftoli,fed ultro praeftabat charitas plus quam ulla lex Mofts aufa eft exigere.nbsp;Euangelica ergo paupertas non eft, obmiftis omnibus rebus proprijs 8^ laborinbsp;bus mendicare otiofum aliena,fed non effc auarum,nó confidere opibus, nonnbsp;difflcilem efle ad impar ticndum,diuitem efle in bonis opcrtbus,reconderc fibinbsp;fundamêtumbonum in poftcrum, utPaulus docet.Sic pauper erat Abrahamnbsp;lob SC Dauid,ac ftmiles.Non eft ergo neccffariff,ut facilitates uenditas in comnbsp;mune conferamus,fcd ut auaritia SC impofturas fugiamus,liberaliter pro uiri«nbsp;bus pauperes adiuuemus, ficç noftra omia cS proximis comunia habeamus.

Quotidie quocp perdurantes unanimiter in templo, frangentes area domos pancni,fumebant cibum cum exultatione ftmplicitatcnbsp;cordisjcollaudantes deum,amp; habentes gratiam ad omnem plebcm.

In têplo quotp dicato orationis loco quotidie magno anipioilt confenfu per fcuerabant,deprecantcs orantes^,ut dominus SC fidem ÔC charitatê in ipfis aunbsp;geret, ut ecclefiam fua recens condita confcruarct,6f quod coeperat adhuc innbsp;paucis,in pluribus copleret,errantes in uiam reduceret,cafcos corde lumine ftnbsp;dei donarct.Grauas quoeç agebât deo,ac mutua confabulatione femet exhor«nbsp;Cantes,alios^ quofeun^ polTent ad EuangelicS fœdus allicientes. Deinde to«nbsp;todietalibus ftudtjs perado, per fingulas domos frangebantpanem,atlt;ç inuûnbsp;cem capiebant cibû incredibili gaudio, ac fynceriiftma fimplicitate cordis,col«nbsp;laudantes deu,cuius beneficio tantamfuerantgratiam confequuti. Hanepa-nis fradionem quidam putant fuifle dominicam coenam, quat quia tunc no innbsp;templo fieri potuerit,fingulac domus fingulæ ecclefîac efficiebantur.Fiericertcnbsp;id potuit, fed rationabilius eft non alibi in uniuerfali 8C comuni coetumen-lam dominicam diicipulos celebrafle. Id uero SC in templo non minus fieri po«nbsp;tuit^ epulæ facrç de pacificis facrifi'ctjs,quç fiebât in loco facro,maxfmc quodnbsp;SC infra y.cap.fi'deles dicuntur unanimiter fuifle omnes in porticu Salomonis,nbsp;quo in loco pro epulis facris Sacrameta corporis SC fanguinis celebrate, SC cœnbsp;nam dominicam peragere potuerunt fine impedimento pro tempore, quandonbsp;Ct ibidem additur,Cacterorum autem nemo audebat coniungere fe illis,fed manbsp;gnificabat

-ocr page 33-

IH ACTA APO ST. CAP. IT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj

^ifîcabatcos populus. Haec ergo panis fradio uel in porticu Salomonis fada intelligi poteft ut facra fuerit,ucl in priuatis domibus domefticarim,fi quotidianbsp;*^erat8Celeemofynarûlargitio,uel quotidiani uidus difthbutio,ne quis cgcanbsp;fct uel mendtcare cogeretur fidehuni.Id 2C ueteribus non fans certum eft hab«nbsp;*U’ngt;quiinterlinear! glofla addiderunt ad panem explicandi gratia fandS uelnbsp;^otporalem.DecIinare tarnen co uidentur, ut templum fucritlocus fandus o*nbsp;•¦ationijgc priuatç domus comunes fuerint uidui.Cum exultatione cibû fumenbsp;“äntjdominu hymnis ÔCgratuUtionibus collaudantes,nbsp;nbsp;in honorem ac me»

'’’onammagiftrifîcuiuidâ ut SCfruduofafuerituelutiChriftoinipfis uiucn» ^camp;pcr gratia:influxum manente in cis adomnimodSfandimoniam. Et ftm:« .nbsp;Pleiter fine fuperftitiofo delcdu pharifaicoç fcrupulo in cordis unanimi cha»nbsp;•'*Ute concordes,gratias agentes deo, cuius benefieijs fpiritualibus QC corporanbsp;fruebantur. Apud uniuerfam uero plebem er ant fauor abiles dC gr atioft«.nbsp;?lt;uis enim non amaret homines innoxios,omnibus benefacere paratos,in quinbsp;uidebant tantam dei uirtutem cum tanta modeftia tanta^ lenitate coniuanbsp;C Huiufmodi erat exordium ecclefîæ, ÔC Felicia aufpicia gaudiorum fpiri*nbsp;SC Concordia: Chriftiana:, Non poteft non effe concordia ubi eft fpiri«nbsp;^sille pacificator omnium.Non poteft non efiegaudium ubi pura eft confeianbsp;^^^*aj6Ccerta de promiffis Euangeltj fiducia. Notanter auteaddit Ad omnemnbsp;y^ein,quan^ amp; hoc quoep figurate dicitur,omnes pro pluribus. Quadoqui

amp; pontifices magiftratus^ cum pharifatis SC fcribis, ficut in perdendo le« ƒ* ’lufquam non adfunt,ita hie in felicibus aufpieijs nafeentis ecclefiç nulla honbsp;fit mentio. Quorum pars maxima in fua inuidia tabefcebat,coadi uidercnbsp;commode uitare uel impedire non poterant,

Dominus autem augebat qui falui fièrent quotidie inidipfum.

Hoc eft dominus apponebateos, id eft adaugebat quotidie in ecclefia nua /'^‘^Utneorum qui falui fierent.Nullus quidem adhoccontubernium coadusnbsp;nulla uis continebat eos infœdere Chriftiano. Sponte perfeuerabât,quinbsp;^j.^^flerät,6C dominus indies alios atcç alios fuo trahebat fpiritu,0C uerbo pra:«nbsp;I /^tionis apoftolicçjcxemplis^ innocentiffimæ uitae,quos deftinauerat ad ûnbsp;^^iTi.paulatim emergentegrano ftnapis, late fuos ramos fparfuroper orbemnbsp;q ‘^erfum. Huiusuerofententiæ ultimamdidionem Graeci referunt ad fe-Knbsp;nbsp;nbsp;capitulum, quod SC gloiTator ordinarius non obmifit,diccns:Ecce altca

ÇS ratio fic incipit,Inidipfum autêPetrus SCloannes SCc. ad hunc fenfum, dominus quotidie praedicantibus apoftolis ecclefîæ fideles auger et,afeennbsp;*^t in templum SCc,

CAPVT Ilf,

I® Etrus autem loannes afeendebant in templum,ad hora ora A SI tionis nonam,

Simul, ait,cum alijs Petrus SiC loannes duo procercs apoftolicior *'^°do fpiritu fando donati QC per fidem in Chriftum pcccatorö remiffio«nbsp;'Jeb ^°''J^Quuti,in^ Chrifto iuftificationem fuam poiïîdêtcs certiflime,afcennbsp;} nullofatellitio regio, multo minus papiftico,innbsp;publica conuiuia,ad fpedacula publicorS ludoi^t afeen«nbsp;q ^ 3dhoramorationisnonam,cumalij ludere foieant ebrtj ueldormirc. Adnbsp;«lei afcendunt,primum, ut domino obedirent iubêti femper orandum:nbsp;'^'‘^»ut fides orationibus tanquam fomenusaccenderetur:poftremo,utiri

-ocr page 34-

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

templum ubi erat magnus hominum conuentus afccftdcfttcs, occafioncm ca» ptarent iterum praedicandt de lefu Chnfto,glon'ain^ nominis eius üluftrandünbsp;Primus enim iadus Euangelicç retis féliciter cccideratOmnem ergo lapidemnbsp;mouetjomnem captatoccafionemjUtdenuo uerriculo prædicationis cöclufosnbsp;fideles efFedos perdeigratiam ad nomen Chrifti pertrahat, Etecceoportunanbsp;fe ad id conficiendum offert occafio.

Et quidâ ui'r qui erat claudus ex utero matris fuæ, baiulabatur;quê ponebantquotidiead portam rempli, quædiciturSpeciofa,utpeteretnbsp;eleemofynam ab introeuntibus in templum»

Sedebat pro têpliforibus quidam populo notiflÏmus mendicus,qui fuerat claudus ab utero matris,Tantum autê erat corporis uitium, ut à baiulis gefta«nbsp;retur.Huius calamitas,utfitjmultos alebat.Nam eum ad quacftumexponcbatnbsp;quotidie ad portam rempli, quam uulgus Speciofam uocat, ut ab ingredienrf«nbsp;bus (namhæc eratfrequentiffîma) peteret eleemofynam,Hicautem pharifaco«nbsp;rum ôô facerdotum fîmul ôi. magiftratus negligentia monftratur.Gum enim lenbsp;ge dei pratcipiatur,Omnino indigens SC mendicus non erit inter uos: SC utlexnbsp;iftaobferuaripofletjordinaueratdominus de decimispauperum, tertio annonbsp;in ufum aduenarû pupillorum ÔC uiduarum» Id uero nihil curabat, hocfolumnbsp;agebâtjUtmentha SC cyminum,hoceft omnia tam magna qua'm minima redenbsp;decimarentur» Quæ uero ad ufum pauperum ordinata erant, ea pro fua libidt«nbsp;ne ad ornatum rempli, ad urbes muniendas, SC ad ciuiles ufus transferebant»nbsp;Vnde impleta eß mendicis ipforum regio,argumentum SC fignum propinquinbsp;iudicij diuini fecundu legem» Sed ÔC noßrac regiones impletae mendicis,oflenanbsp;dunt proptnquum dei iudicium imminere nobis ingratis SC immorigeris,pauanbsp;perumœoppreflbribus» Quiaautem comuni Chrifliani orbis SCmagiflratusnbsp;confenfu ciuilis cotradus fadus eß è decimis,nulli priuata remeriiate licet connbsp;uellerehuiufmodi ordinationem,dum tarne interim pauperibusfecundum Icanbsp;gern digne profpiciatur, ne uel numerus augeatur otioforum,ucl pauperes SCnbsp;infirmi fua neceffîtate priuêtur» Vbi funt mendicantes argumenta eß nullamnbsp;dignamhaberi curam egenorum» Vnde SC dominus maledidt huiufmodi re.nbsp;gionibus SC populis multipliciter»

Is cum uidifTet Petrum amp; loannem incipietes mtroi'rc in templum, rogabat ut eleemofynam acciperet»

Habet fu3 ingem'um mendicitas,nouit eos qui templum ingrcdiuntur,aut fic eße affedos, ut libenter dent eleemofynâ,iam ^pofito pietatis SC deo gratiflnbsp;candi affedi, dum fciunt dominü non exaudire mifericorditer orantes,nifi SCnbsp;ipfiproximos indigêtes exaudire dementer uelint, id^ non ignorari ab omnianbsp;bus:aut fic afiedos uideri uelle,uel erubefcere,fi' no benefaciant indigêti dumnbsp;poflîmt»Sic enim perfuafum habent mendici, no eße locum SC tempus oportitnbsp;nius homines ad eleemofynam compellandi dum ingrediuntur facra ad do-minu inuocandö» Is ergo mendicus SC claudus ubi uidiflet Petrü ac loannemnbsp;ingreßuros templum,comitatus autêindicabat illos eße alicuius pretij,SC uubnbsp;tus ipfe benignitatem præ fe ferebat,petebat ab eis eleemofynam.

Intuens autem eum Petrus cum Ioanne,dixit:Rerpicein nos. Atille intendebatin eos,fperans fe aliquidaccepturum ab eis.

Hic fpiritus fandus fubmonebat apoflolos adefle tempus aedendi miracu« li« Itac^ Petrus una cum loanne defixis in claudum oculis, id quod fubindicatnbsp;afièdum

-ocr page 35-

IN ACTA APO ST. CAP. Ill,

affedum pi'am ferium Petri erga pauperes.Docet^ hie fpiritus quid deceat contionatorem SC miniftrn uerbi dei. Haec eiw'm propria duo funt officia apoanbsp;ftoli feu epifcopi,pure docere uerbum dei,SCger ere curam pauperum,no connbsp;tcmptim tranfire fed attente refpicere SC perquirere indigentes,ad Galatas 2^.nbsp;T'antumutpauperum memores efremus,Afpice,inquit,Petrus in nos,uolensnbsp;•^iinirumhaciuffioneattentumredderemendicum,ut probeaduertat unde,nbsp;‘luomodo, SC quo nomine ei contingat fanitas, ut poftea fciat cut gloriam darenbsp;^beneficium accepturn ferre debeat. Adhuncergo apofioltfntuitum, SC adnbsp;^3nc uocem iadus alacrior mendicus,intendebat oculos in illos,fperans futuanbsp;•’unijUtaliquidab illis acciperet. Stipem flagitarat,ftipemexpedabat,integrianbsp;Tätern membrorum non aufus eft emendicare, quia non fperabat illos pofte danbsp;tarnen animus illi nefcio quid bonacrei præfagiebatjfic ilium domino exanbsp;^’tante, qui ad fui nominis gloriam hunc illo tempore hoc loco non per ipfumnbsp;^oininum in humanis agentem, fed per apoftolos in Chrifti nomine fanadumnbsp;^^creuerat prouidentia fua, qua cunda fubordinat hominum fada ac uerba,nbsp;‘¦^ftituta SC euentus.

Pçtrus autem dixit: Argentum 8c aurum non eft mihi,quod autem , hoc tibi do:In nomine lefu Chrifti ISIazareni furge,8c ambula«.

Turn Petrus magnificam illam SC uerefummo Chrifti uicariodignamuoa f^'nacdidit, dicens : Argentum SC aurum quod tu expedas noneftapudme,nbsp;autem non ex meo, fed coelefti benignitate ad manum eft, quolt;^ tu ma«nbsp;gis egesjhoc tibi do:In nomine lefu Chrifti Nazareni furge et ambula.Hic omnbsp;maxime obferuanda potentia nominis Chrifti,hoc eft uir tus potentia SCnbsp;’’’3’eftas Chrifti, ad cuius inuocationem continuofitquod promittitur ingensnbsp;p’’’3culum. Nihil enim aliud Petrus intendit fuis uerbis quam ut dicat,Ipfe lenbsp;^^Chriftus uel diuina ipfius potentia effi'ciat ut furgas SC ambules. Chriftusnbsp;^'^‘tnfolus , utin terrahabuit poteftatem remittendi peccata,ficeadem hie in»nbsp;J'^fataàPetroclaudum fanat.Nonquodhæccorporea uox humana SC creatanbsp;egerit,SC robur adminiftrarit, fed deiomnipotentia qua omnia gerun»nbsp;’‘^am naturalia quam miraculofa. Quod autem dicit,Qiiod habeo,non finenbsp;^§na humilitate dixit,fciens fibi in hoc minime gloriandum,quafi no à Chrianbsp;f°^fceperit, SCadeiufdemnutum uoluntatem SC gloriamdifpenfandiiffladnbsp;*^em credentium.Chriftum proprie nominal Nazarenum,quod nomêiamnbsp;quot;°fificatumeratàcruce, SCodibileimpîjspharifæis,cuius uim SCpotentiamnbsp;fentire uel inuiti debebant, quo definerent tam glor iofum perfcqui, ue!

uirtutem fuo extremo malo experiri. Surge dicit SC ambula,plcnam falua ofiendens in his duobus:ambulatio enim fanitatis probatio erat.

hj apprehenfa manu eius dextra, alleuauit eum,8C protmus confoe B yïiae funt bafes eius ÔC plantæ.Et exiliens,ftetit,8c ambulabat:et intranbsp;ftb's fn templum ambulans 8c exiliens,6c laudans deum,.

^ine mora protinus confolidatae funt plantae eius ac tali, fic ut non ægre afa ad porredam manum apoftoli, fedexiliens confifteret pedibiis fuis,nbsp;Atille laetus tam infperato benefi'cio, una cumnbsp;51anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft fepta rempli quo uulgus ingredi confueuerat,ambulans

be nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ae præ gaudio faliens ac geftiens, deum^ laudans unde nouerat hoc

effe profedum.Deienim beneficia cæl are, ingr a titudinis cft:homi cuicuncj creaturæ aferibere uel elementisjimpietatis eft.Conftlio autem

-ocr page 36-

jé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM Amenta RIVM

dci fadum edjUtper ißud miraculum,non homines apofioli,minime uero Pc» trus,qui Chriftum iuramento SiC cxccratione negauerat præ rcliquis apoftolis,nbsp;fed nomen lefu Chrifti Nazareni amp; eius dotßrina Euangeüum^ glorificaret,nbsp;S)C illuftraretur,diuina^ Chrifti poten tia, cuius uirtute miraculû iftud faAumnbsp;erat, non merito ucl iultitia Petri, Sic enim digit dominus imbecillia in miin«nbsp;doadfuagloriofafa(ia,utnong!orietur coramillo ulla caro, Ita^ quoquifqinbsp;abiedior eft apudmagnos ÔC contemptior,hocmagis confidat quoddeocuracnbsp;fit pauperum ac humilium patrono,pcr que gratia dei illuftretur.Quin SC claunbsp;dus ifte quadragenarius, deo SC hominibus inutilis uidebatur, nccefle habensnbsp;abaiulis tantoperebaiulari, obpaupertatemmendicare, nullodiuinominiftc»nbsp;rio aptusjfed proximis moleftus, fit tame tarn inutilis homo tandem deo ÔC todnbsp;Chriftianæ ecclefiæ tam commodus ÔC utilis, ut per ipfum nomen Chriftiquonbsp;fanitati reftituitur gloriofiflimum fiat, ut multi hoc moti miraculo fidem Chrûnbsp;ftianam ampledantur,Proindeex hoc mendico difeamus,neminem quantumnbsp;uis abiedum contemnere, neminem faftidire: etfi enim quifpiam nobis uidca«nbsp;tur inutilis, deus tarnen nouit quid per eum fuo tempore boni promouere de«nbsp;ftinauerit.Difcamus denic^ de deo bene confidere in prolixis noftris calamita«nbsp;tibus,lNemo enim qui in deum credit, SC bonitati eius per Chriftum fidit,pudenbsp;fieri poterit.

Et uidit pmnis populus cum ambulantem,8C laudantem deum,Co gnofeebantautem ilium quoniam ipfe erat qui ad eleemofynam fede«nbsp;bat ad fpeciofam portam templi, ÔC impleti funt ftupore ÔC extafi in conbsp;quod con «gerat illi,

Totus populus qui frequens adcratin ternplo,multo tempore confpicatus eft hominem à baiulis geftari folitum,nunc ambulantem alacriter fuis pedibusnbsp;aclaudantem deum, Agnofeebat autem ilium omnes efle eundem hominem,nbsp;quiquotidie folitus effet federe ad portam fpeciofam mendicandigraria, Vi»nbsp;dentfubito mutatum, audiunt agente deogratias. Quibus ex rebus uchemêsnbsp;quædam admiratio ftuporep corrfpuit animos omnium, Ambulabatfrequen»nbsp;tius,ut SC agnofceretur,ÓC pro tanto miraculo deus glorificaretur,8C Peni pracnbsp;dicatio celebrior 6C admirabilior haberetur:ad hoe enim feruiunt uera miracunbsp;Ia,ut uerbum domini ÔC prædicatio Euangelij certius credatur, SC à pluribusnbsp;commendetur,GratiarumaAio neceffariaeft pro acceptis cœlitus omnibusnbsp;beneficijs.Nó poteratignotus haberi,qui ab utero matris claudus agebatqua»nbsp;dragefimum annü,Nonmirum fi admiratæ funtturbac tantümiraculû, quodnbsp;clarius erat quam ut ab aliquo poffetinficiari.Fide potius quam extafi SC ftuponbsp;re impleri debebant: audientes in Chrifti folius nomine, quem crucifixeranf,nbsp;tanta fanitatis gratia hunc affedum manifeftiffime, Patet hic ingentj humaninbsp;ftupor,infcitia, SC uecordia, quibus à fatana dcmentatur,Quoties antea uide»nbsp;rantludæi Chriftum multo maioramiraculaoperantem, nuncànatiuitatecænbsp;cum illuminantem, paraliticos fubito fanantem, leprofos curantem,mortuosnbsp;fufeitantem f horum omnium nûc ex ftupore obliti miraculum hoc in extafimnbsp;capiunt, SC ftupore maximo ÔC cum admiratione obftupefeunt, Petrum SClo»nbsp;annem ftupidi afpiciunt,contemplantur, SC admirantur,hoc quiequid eratmtnbsp;raculi illorum poteftati aut uirtuti ucl iuftitiæimputantes. A tq; ira palam figntnbsp;ficant fe nihil aliud fapere quam quodfenfibuspercipiunt,iudicia^ipforuinnbsp;tantum inclinare, quo præfens rerum euentus inclinatur, V nde cum Chrii^nbsp;ftus

-ocr page 37-

IM ACTA AP o ST. CAP. HI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

ftus cxcrceretmiracula, admirabantur utdi'ufnu hominem,à phan'fæis autem Upturn, qua^ potentia QC uiribus deftitutum,ut abiediflimiim latronem adnbsp;lt;*uds fupplicium poftulauerunt,Dcnicß præfens miraculum quod coram ccrnbsp;*^cbant, non Chrifto fed apoftolis tribuebant. Sic Chn'ßiani quoc^ fancrorumnbsp;^era nonnunquam miracula non ad diuini nominis glon'am ampledebantur,nbsp;Jed in admirationem fandi affurgentes, fandum inuocant ÔC adorât, Sicut foanbsp;lunac^ beneficium non optimo maximo Gentes tribuebant acceptum, fednbsp;‘¦•’eaturis illis,fic fatana illudente mundo,

Cumteneretautem Petrum amp; Ioanncm,cucurritomnispopulus adporncum quæ appellabaturSalomonis, ftupentes, Videnjinbsp;Gütern Petrus,refpondit ad populum:

Quum uiderentPetrutn loannem, qui tum ut apoflolorum primores t’Jeriftç innotuerant:nam his adhærebat qui fuerat claudus, amp; per hos fibi connbsp;prædicabat fanitatem, fa dus eft totius populi concurfus ad illos, Erantnbsp;inporticu quæ dicitur Salomonis, in qua folitus eft uerfari Iefus,uerusnbsp;’quot;5Salomon,in qua nonnunquam difputarat cum pharifaeis.R.ei nouitas om»nbsp;animos perculerat, Petrus igitur animaduertens ludaici uuigi ftupo»nbsp;in concionem prodit,orarione fua uecordiam illorum corrcdurus,exhor«nbsp;^^tiirus quoiç, utrefipifcerent,6C caufamtantiportentinon ignorantes,in noanbsp;’’'en Chrifti domini credant,utper ipfum falutem confequantur,

Viri Ifraelitæ, quid miramini in hoc, aut nos quid iniuemini,quafî *'oftra uirtute aut poteftate fecerimus hune ambularef

Cur,inquit,uiri Ifraclitç,fuper hac re tantopere uos habet admiratio,quaß Jjebis fît infrequens ac rarum uidere miracula, aut quafî non maiora uideritisnbsp;'^erioribus temporibus c'Nos uero cur intuemini, quafî noftra uel uirtute uelnbsp;ï”etatefitefFedum, ut hic claudus uobis omnibus notus nunc ambuletf Nonnbsp;butnanS negotium quod geritur, netç nouum eft quod uidetis,fed olim pernbsp;^’¦Qphetas ueftros à deo promiftum. Nos homines fumus,non ualentes ad ftaanbsp;noftram uel imum addere cubitum,non poiTumus efficere,ut ipfi fîmusnbsp;pbaîgritudine tuti,quomodo ergopofîemus noftris uiribus totannis claudumnbsp;’’’lu redderef' multo minus noftra iuftitia autmeritis eff'ecimus,utnuper clan

Hune ambulet,Nolite ergo ftupidi ludæi noftrç uirtuti acceptum ferre hoc J’'tutnmiraculum,qui ingenue fatemur,nihil prorfus in hoc opéré noftræ in,nbsp;dandS aut adîcribendum iuftitiæ,Deus eft qui propter Chriftum fuumnbsp;nos fua organa hæc fua non noftra uirtute peregit, Ei foli debetur laus ÔCnbsp;^^fiarumadio,

Ûeus Abraham,8lt;f deus Ifaac, amp; deusiacob, deus patrum noftro^ glorificauit filium fuum lefum quem uos quidem tradidiftis amp; ne* Marei, tf-bnbsp;^ftisantefaciemPilatijiudicanteilIumdimittû Vos autemiàndumnbsp;iüftum negaftis, ÔC petiftis uirum homicidam donari uobis:authos qnbsp;Uero uitæ interfeciftis, quem deus fufcitauit à mortuis,cuius nos tenbsp;JJ fumus.Et in fide nominis eius hune que uos uidiftis amp; noftis,conÂnbsp;.^•^auit nomen eius,et fides quæ per eum e A,dedit integram fanitatemnbsp;in confpedu omnium ueftrum.

. Vos religiofe colitis deum Abraham,deum Ifaac,et deum Iacob,quos glo« ^ini uos habere patriarchas ac generis authores, fed huius dei à patriarchisnbsp;dd

-ocr page 38-

3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' tOMMENTARIVM

cult! filiiim ad tios ueftræ falutis caufa miffiim, humili fpecfe, quo magfs eum amplederemini, fimilem uobis faaffeciftis extrema contumelia, Cæterumnbsp;ille filium fuumhumana maliua deiedum fua ui'rtuteglorificauït, ut multis aanbsp;ïqs modi's ita hoe quoq; fado per ill urn fub oculis ueftris atdidit innumera mtranbsp;cula, docuitcoeleftem dodrinam,His tantis benefictjs uos nihil commoti,poftnbsp;multas contumclias tandem tradidiftis ilium in manus impiorum,ut occidere«nbsp;tur.Quum^ Pilatus homo Ethnicus óó à cognitione legis amp; cognirionc patri«nbsp;archaröalicnus, pronunciaffet ilium abfoluendum ut regem ueftrö,utuirumnbsp;fandum fîC iuftum, uos quiexprcphetis dcbebatis illumagnofcere,palam Sónbsp;conftanter abnegaftis eum apud praetorium praefidis, dicentes;Nonhabemusnbsp;regem nifi Cæfarem, Tantocp odio faeuiflis in ilium,ut malueriris ad uefträ po»nbsp;Huladonem uita donari Barrabam latronem Sgt;C feditiofum,qui uitam alijs ah.nbsp;ftulerat, quam Iefum,qui uitam omnibus adferebat.Homicidaeimpetraftis ui«nbsp;tam,authorem ac principem uitac immortalis ad mortem adegiitis.Scd huncanbsp;wobisintcrfedum deus author omnis uttæreuocatum àmortuis donauitim.nbsp;mortalitate,Cuius rei nos teftes fumus,quibus fefe rediuiuum exhibuit confptnbsp;ciendum,audiendum,óó contredandü,quem amp; in coelum uidimus afccndcn.nbsp;tcm.Pracceflïthumilitas, quam ueftra omnium caufa affumpferatnuncfubucnbsp;dus in gloriam à patre, uirtutem fuam exerit per nos,qui nihil aliud fumusnbsp;teftes eorum quae uidimus 6lt; audiuimus. Ac per fiduciam quam habemus innbsp;nomine eius,hunc quem uidetis ambulantem ac nouiftis fuiffe claudS natum,nbsp;deus reftïtuit integris pedibus. Nihil hic nobis laudis debetur,nc^ noftris mc.nbsp;ritistribuendumcft, nechuius quireftitutuseft, fed,utdixi,deus nemenfiltjnbsp;fui uoluiteiTegloriofum apud omnes, in quo uultomnes fuaponere fiduciamnbsp;Si fpem uniuerfæfalutis, Haec fi^ducia reftituit huic ex natiuitate debiÜ mêbronbsp;rumintegritatem in confpedu omnium ueftrum, Hæc non folum arguent iknbsp;turn cfle uiuum, quem putatis mortuum,uerumetiam declarant omnem falu«nbsp;tis (pem in illo collocandam.

Et nunc fratres fcio quia per ignorantiam feciftis, ftcut principes ucftri. Deus autem qui prænunaauit per os omnium prophetarû iuo^nbsp;rum pari Chriftum fuum,impleuit fîc.

Non eft quod defperctis fratres, permilTu conftlio^ diuino ftc fadum eft, PeccatS ueftrû aliqua ex parte excufatignorantia humana: corporis enim im«nbsp;becillitas obftabatquo minus agnofceretisillius diuinam potentiam, quam nenbsp;principes quidemueftri perfede nouerant, Quam fiprænouifrenr,nunquamnbsp;induxiiTent in animum, omnis gloriat principem in crucem fuffigcre,Sic expcnbsp;diebat humani generis faluti,ftc deus ab atterno definierat,ficper os propheta.nbsp;rum omnium prædixerat futurum, utMeflias quem redimendis uobis poftre.nbsp;mo milTurus eftet,extrema pateretur.Non eft mendax deus,quem promiferatnbsp;(e miflurum miftt,quem uoluitoccidi, fic ut uoluit occifus eft.Hanc uidimamnbsp;uoluit immolari f peccatis omniu expiandis. Per uos immolata eft,no fine culnbsp;pa ueftra,fed quae fitremittenda,fi modo pœniteat erroris,ita fiet,ut quod omnium bono peccaftis uobis quoep cedatin bonum, Atrociftimum quidem pec-catum eft quod deft'gnatum eft in Chriftum, non tarnen ad morte eft, pro quonbsp;authore apoftololoanne non fit orandum,neceft in fpiritum fandum, utfitirnbsp;remiflibile, fiquidem commiiTum eft in hominem, ÔC per ignorantiam, quænbsp;con quidem minuit magnitudinemcriminis, fed argumentoeft efle remiflibile,non

-ocr page 39-

IN ACTA AP o ST. CAP. HT* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

lc,fto firaptc natura, fed per lefum Chn'ftum, per fi'dem in ipfuni. Vndc pro »duerfartjs illis Chriftus orauit in cruce pendens,dicendo; Pater, remitte illis,nbsp;Ticfciunt enim quid faciuncEt Paulus:Eram,inquit,blafphemus,perfequutornbsp;uiolentus, fed mifericordiam adeptus fum quod ignorans fecerim per increnbsp;duHtatem.Et de principibus ait:Si cognouiflent, haudquaquam dominS glo=nbsp;•¦‘æ crucifixiflent* V t autem maior fpes ueniae aperiatur, addit Petrus, Deuninbsp;bonum artificem ut peflimo ex hominum malo fciat perficere bonum optinbsp;Etenim per omnes prophetas retrofæculis prænunciatum eft,Meflîamnbsp;^auidi promiffumjnon regio fallu óó pracclara huius mundi pompa,fed huminbsp;“53tc,manfuetudine, contemptu, afflidionibus,contumelijs,conuittjs,flagel»nbsp;“S,cruce fiC morte alRciendum,

Pcenitemini igitur amp; conuertimini, ut dcleantur ueflra peccata, ut lt;urn uenerint tempora refrigerq à confpeéludomini, ÔC miferit eü quinbsp;Praïdicatus eft uobis lefum Chriftum,quem oportetquidem ccelum fu Dnbsp;‘^’pere uft^ in tempora reftitutionis omnium quæ loquutus eft domi«nbsp;per os fandorum fuorum à fæculo prophetarum*nbsp;, Pacilis uobis eft 8C parata uenia, tantum poeniteat uos malefadorum,nonnbsp;tantum, fed omnium, 8C ad uitac nouitatem conuertamini,lefum quemnbsp;P’’*Usnegaftis profiteaminiregemac principem uniuerforum,quem utnocennbsp;damnaftis agnofcite omnis innocentiae fontem Qc Iargitorcm,quê ad morsnbsp;*®’^adegiftis crédité immortalitatis authorem.Nunc ueniæ tempus eft,propC3nbsp;^interim ad poenitentiam,amp;^ inuenietis mifericordiam,ut quum denuo ucanbsp;uiuos QCmortuos,amp; pater quem femel mifithumilem ueftranbsp;'^^’^ajdenuo miferit fublimem in nubibus,bona fiducia fuftineatis facie illius,nbsp;^^ïtcrribilis ÓC intolerabilis erithis qui non egerint pocnitentia.Ceterum quinbsp;credentes in nomen lefu, quem 6óprophetac uobis ante multos annosnbsp;^’^*dicarirnf.amp;r nos iuxta nronhetarum uaticinia deillo teftificamur.ooeniten


quot;•iUUlll W**5*J****« .o..-..».. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VtO Atv SA. I UlISjUCt VllllXla

Rediturus eft lefus Chriftus,at no eft ftatim rediturus,Oportet enim per uniuerfum mundum praedicari dei Euangelium, interea ille glorioanbsp;jç? J^‘uit,fedet^ ac regnat in coelts ufq; ad tempus illud de quo praedixit loei QCnbsp;^^^hchias,quo reftituentur QC confummabuntur omnia perfedis cundis quænbsp;loquutus eft per os fandorum prophetarum fuorum omnium,quotquotnbsp;à fæculo.Omnes enim de hoe uno uaticinati funt futuro,per quem cœ

-ocr page 40-

4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMBNTÄRIVM

tiontSjComparationehuius uitæ,quæ eft ipfiffîma lachrymal^ «alh's,8^ calami tatum omniû fentina,et piiteiis jnfeliciffîmus.Quandoquidênihileftinrebusnbsp;humanis firmutn ftabilc uel beatum, quando propter peccatum pn'mi homûnbsp;nis makdida eft terra, 2C cum laboribus cibus comeditur,fpinas et tribulos ternbsp;ra germinal. Tunc uero implebitur uereilludEfaiætObliuionitradenturprionbsp;res anguftiac, creabuntur cœli noui QC terra noua, amp; lerufakm cceleftis ilianbsp;folium gloriæChrifti dei dC hominis ponetur gaudiû ÔC exuitatio, in qua nonnbsp;audietur uox fletus uel clamoris, mors ibi ultra no erit,omnis lachryma abfternbsp;gctur ab oculis fancftoru, ut non immerito tempus ill vid dicatur hie tempus re«nbsp;frigerationis S)C reftitutionis omnium,liquidé tunc Chriftus perfede omnia ûcnbsp;ordinabit, ut pij benedidionibus perfruantur, impij maledidionibus aetei nisnbsp;fubijeiantur.

Mofesquidem dixit: Quoniam prophetatn fufeitabit uobis domi* nusdeusuefterdefratribusueftris tanquamme,ipfum audietisiuxtanbsp;omnia quæcuncp loquutus fuerit uobis. Erit autem:omnis anima quænbsp;non audierit prophetam illum,cxterminabitur de plebe»

Mofis grauiflîma eftapud uos authoritas, liquidé hoc duccreliquiftisAca gyptum,peragraftis defer turn, accepiftis legem.Atquiis uobis hunclefum Nanbsp;zarenum quern occidiftis promifit, italoquens inDeuteronomio i8. cap.Pro«nbsp;phetam exciubit amp;c, uide huius prophetiac fenfum fuo loco, AgnofeiteMoftsnbsp;uaticinium,agnofciteuerumMofen,agnofcitc,inquit,IefumChriftumnatumnbsp;eftirpe Dauid, z tribu luda, in ciuitate Bethleem iuxta prophetarum oracula.nbsp;Hoc duce deus uocat uos in liber tatem aeternam, per h une defer t noua legemnbsp;fpiritualem amp; Euangelicam, per hunc offert remiffîonem omnium peccatoi??,nbsp;ac falutem æternam, Hunc ab omnibus uult audirnaudit autem quifquis cro«nbsp;dit.Quicuncß crediderit,faluus erit: quicunq? recufat credere, eiedus eftconanbsp;fortio nomine® Ifraclitarum,peribit irrecuperabiliter. Extra lefum enim nullanbsp;eft falutis fpes.Si creditis Mofi, ampledamini lefum,quern ilk uobis commennbsp;dauit fuo uaticinio. In Chriftum ergo credere,non eft à Mok deficere,fed Mo»nbsp;fi obfequium pracftarc, fupplicium exterminium^ animæ effugere, ac ueramnbsp;falutem confequi.

Et omnes prophetæ à Samuele, amp; deinceps quiloquuti funt,etiam annunciauerunt dies iflos»

Nec Mofes tantS de lefu Nazareno MelRa uaticinatus eft, ueru Siomnes prophetæ,à temporibus Samuelis ufcp ad loannem Baptiftam uaticinia prodianbsp;deruntjdefcribentes illius natiuitatem,do(ftrinam,miracula, afflidiones, ignonbsp;ininias,crucem,fepulturam, refurredionem,afcenfum in ccelum,emifli'oneninbsp;fpiritus fandi in uniuerfos credétes, quorum nihil non uidetur efle fadü,proanbsp;pagationem Euangelij per uniuerfum orbem terrarum, domini^ reditum gionbsp;riofum ad confummationem mundi.Sub Samuele primum cœperuntprophcnbsp;tarum fcholae,ante quern ft quidam prophetæ erant,nondum erantpubliceccsnbsp;lebrcs,nec ordo prophetaijt antea inftitutus,nondum erât filij, hoc eft difeipu«nbsp;ii prophetaRi. Omnes ergo à Samuk propheta ufe^ ad noftra tempora quotiesnbsp;prædixeruntbenedidionem dandam per fernen Abrahæ Si Dauidis,totics eanbsp;fignificauerûtquathis noftris temporibus impktafunt in Chrifto.Adhçcquo»nbsp;ties prophetac regnum Si facerdotiS Meflîæ cekbrarunt, SC laudibusexo^ä«nbsp;runt,in h^c certe tempora refpexiffe conuincuntur, quibus uerus ilk

-ocr page 41-

IN ACTA APOST. CAP. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4l

l^fusNazarcftus regnum fuu cftaufpi'catus, quiSCperpetuoeßrcgnaturus* ^laqjfiprophetaijiuaricinrjsfidemadhibcns, crédité etiam inlefum Lhrifium;nbsp;^ciUo entm prophet» uaticinati funt, illius regnn a:ternû,uniuerfale,beatum,nbsp;*pirituale,cœlefte, SC diuinû defcripferut, priuf^ homo natus eßetin mundu.

Vos eftis filq prophetarû Sgt;i teftameno,quod diTpofuicdeus ad pa^ Gaw.u. noftros, dicens ad Abraham : Et in femine tuo bcnedicentur om*nbsp;^csfamiliæterræ*

Si igitur uos eftis filij propheta^,de quo noniniuria gloriamint,nc diffidite ^’¦omiflis illorum:fi fihj patriarcharum,intelligite ad uos pertinere padfi quodnbsp;pepegit cum Abraham,dicens:Et per fernen tuum benedicftioneni confcnbsp;Wntur omnes familiac terrac.HSc benedidionênon prçftitit in Ifaac,qui mörnbsp;Willis cft, nec reuixit, fed in lefu Nazareno, cuius typum geflit Ifaac,fpontenbsp;^^tofferens adimmolationem, quemadmodum Chriftusobediens patrimaanbsp;^^tuseftincruce«Hoc eftfernen Abrahæper quodnon tantum omneslfraelinbsp;J*Uerumetiam omnestotiusorbisnationes,ficrediderintEuangelio,libera,nbsp;®^ntur à maledidione peccati, Sgt;C hanc benedidionem confequentur,ut acce,nbsp;f^Ocoeleftifpirituuocentur filtj dei uiuentis. Et non minus gratum deferentnbsp;uero ÔCunico cultum quam prophet» 6ópatriarch» ipfi,qui fperaueruntnbsp;. frediderunt in promifliim fernen Äbrah», ex qua fide iuftificati funt,00 feitnbsp;p‘^tem funt perpétua confequutûita et uos,fi in Chriftum credideritis,uer amnbsp;ƒ ütem iuftitiam SC fandificadonem confequemini,qua fide frudu teftamensnbsp;percipietis »ternum,

Vobis primum deus lufcitans filium fuum, miftt eum benedicetem ^öbisjut conuertat fe unufquifqp à nequitia fua.

Huiufmodi autem dei promiftio pertinet quidem ad omnes mundi natioa tarnen hoc honoris uobis haberi uoluit,ut uobis primis omnium ofFer,nbsp;iuxta Mofis prophetiam de gente ueftra fufeitaret ac mitterct uobis,nbsp;quemlibet prophetam, fed unicum filium fuû lefum,qui deferret benedianbsp;. *®ncm Äbrah» promiflam à deo.Hæc eft autêbencdidio,ut unufquifq; ere®nbsp;8c parens Euangelico fermoni, conuertat fe à malitia fua, aclefum faluanbsp;I ^jPfoRteatur authorem. Nec interim uobis timendum erit, ne Mcftias ibnbsp;‘efiis uos non agnofcat, propterea quod abnegaueritis eum coram Pila»nbsp;j^’^reieceritis.Venitenim Chriftus lefus ideo in huncmundu,utpeccatoresnbsp;p ^os faciat : quorum cum uos in eum primi fueritis,in primis ad uos pertinetnbsp;|^?fiftus,maxime quod filtj eftis patriarcharum SCprophetai52,ad quod pro uonbsp;^bdaefLinthmufmodi promiflrioes,de benedidionibus lefu Chrifti,propternbsp;ƒ d uoluit quoep ut uobis primu refurredio 5C regnum Chrifti aufpicatû an,nbsp;^^^‘arctur, utcredentes in ills promiflas benedidioncs,iuftitia,fandificationbsp;j . »fedemptionem perfedam QC falurem perpetuam confequaminfiQiran^nbsp;abnegatione ueftra Chriftum reieceritis, tarnen feederis diuini ueritasnbsp;a Patribus initi firma femper durabit uobifc5,adhuc obuijs uos ulnis Chri,nbsp;ijj ƒ ‘^feipiet, minime excludendos,fi peccatum agnofcêtes ueftrum in ipfum

•^di faluatorcm Chriftum dominS uere credideritis.Hadenus Petri oratio» CAPVT Illi.

^^Oquentibusautem illisad populumfupcrueruntfacerdotes A ÔC magiftratus templi amp; Sadducæi dolentes quoddocerêt ponbsp;pulum, amp; annunciarent in kfu refurredionem cx mortuiSiS^nbsp;dd 5

-ocr page 42-

41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR irM quot;

infeccruntiti cos manus, amp; pofucrunt cos in cuftodiam ufç^ in craßfe num:erat autem iam uefpcra,

Dum Petrus cœlcftis orator,ÔC loancs illius collega his atlt;p hinïifmodi fer« monibus exhortarentur populü ad ampledendS Euangelium, nemini palpannbsp;tesjfuadêtes tcftituonio prophetai^t, terrcntcs formidtne futuri nidicq, rurfumnbsp;(ententes ac pelliciêtes facilitate paratæ ueniæ, ac certitudine promiiTæ falutis,nbsp;colloquium falutiferû interrumpût fuperuenientes facerdotes ac magiftratusnbsp;templijcumcphis Sadducaet, quales omniû impatientius audireconfueueruntnbsp;uerbi detueritatem, Sacerdotes ac magiftratus hoc habebatmale,quodhomûnbsp;nés idiotæ in templo regnarent ac docerent populû,in quo no oportebat loquinbsp;nifirabinos pharifacos ac feribas, quod^ tam magnifiée pracdicarent de fefu,nbsp;quem ipfi ueluti nocentem ad mortem adegerant, cuius nomen abolitum elîènbsp;cupiebant, Sadducæos autê illud peculiariter urebat quod pracdicarent lefumnbsp;a morte reuixifle, quod^ per hune omnibus pollicerêtur refurredionê. Namnbsp;Sadducæi ncc angelos crcdunt,nec animas fuperftitescorporirefufcitandorenbsp;uniendas, proinde mentionêrefurredionis nonferunt. Hicrurfus oritur pu«nbsp;gna pontificum impioijt aduerfus Euangelium, quod lefus fuis difeipulis præ«nbsp;dixerat fore, Sed quemadmodum malitia quo magis obludata cft hoc magis il«nbsp;luftrauit gloriâ Iefu:ita quo magis rebellant aduerfus Euangelij præcones,hocnbsp;uehementius erumpit uis Euangelicifermonis« Nonhicdifputatur,fedinijcianbsp;untur manus in apoftolos,pcrtrahuntur in carcerê,produccndi in diem crafli»nbsp;num: tunc enim appetebat uefpera« Non decrat im.pia uoluntas facerdotibus,nbsp;inibi ftatim occidedi lefu difcipulos,fedobftabatrurfum metus populi,amp;quç«nbsp;ritur prætextus nephario fceleri, ut quod facerent iure facere uiderentur. Sednbsp;quemadmodum in Chriftum nihil ualuit illo^ malitia, nifî poftea^ tpftnbsp;uoluinita et in Chrifti difcipulos nihil potuit illoijt confpiratio,prius $ ueniretnbsp;ilia dies,quem cuiq^prçfcripferatcœleftis paten Chriftus enim excruit poten-itiam 6C gratiam fuâ in difcipulis,hutus dtutno fpiritu freti libcrepublfceœ ma-giftratum aceufare audêt in ea ipfa urbe,quod iniufte damnauerint Chriitu donbsp;minum.MiiTi quippc erat ad praedicandû Euangelium,id uero no potcrâtfyn»nbsp;ccriter adnunciare,nifî etiam oftenderent eum iniufte damnatum*

Multi autem eorum qui audierant uerbum, crediderunt î amp; fadus cft numerus uirorum quinc^ milia»

Non fuitinfrugifera contio duoi^ apoftolorum, licet interrupta per facer-dotes.Multi ftquidemex his qui fermonem apoftolicû audierant perfuaftere-diderunt.Crefcitfagéna,dilatatur granum fînapis,fpargit fe uis Euangelici fer menti, lam numerus credentium accreuerat uiq^ ad quincp uiroRî milia, Agnonbsp;fee populärem remefleEuangelium,qua cumraroconuenithuius mundimanbsp;gnatibus, Agnofee fucceiTum EuangelicS, primores ducuntur in carcerem,nbsp;nec obludantur ipft, nec tumultuatur populus,nihil aliud dodus quàm obedinbsp;re 5gt;C fidere Chrifto, Quo magis apoftoli uinculis conftringuntur, eo liberiusnbsp;Euangelium redditur ,Pharaonis tyrannide Ifraeliticus populus augebatur innbsp;immenfum, Pharifæi Chriftum adegerunt in crucem, à qua Chriftus regnuninbsp;fuum inchoauitfcliciter,0lt;S propagauitfines imperq in immenfum,Gen tihnmnbsp;exquifitior crudelitas illecebra magis fuit Chriftianifmi quàm extir patio. Chrtnbsp;ftianorumconftat fanguinem fernen effe Euangelicifirudus. Et noftraætatcnbsp;quo magis ueritans Euangelicaepraedicatio impeditur minis principum,00 fo-phiftaium

-ocr page 43-

IN ACT A APOS T/ CAP. 1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

PhiQarnm mah'ttofa uafn'tie,eo magis promouet,0(S in diuerfas orbis partes dif ^•^inatur et fpargitur.Difcant ergo principes,durum effe aduerfus Aimulumnbsp;^^Icitrare.

Faótum eft autem in craftinum,ut congregarentur principes eorum ^^cniores amp; fcribæin Ierufalem,amp; Annas princeps facerdotu ÔC Caûnbsp;Phas amp; Joannes ÔC Alexander, amp; quotquoterant degenere facerdota«nbsp;‘•Et ftatuentes eos in medio, interrogabant; In qua uirtute aut in quonbsp;“ominefeciftis hoc uosC

Poftridie coit fceleratum cocilium, nuf^ concors,nifi ad perdendS lefum, pM opprimendâueritatem.Conueniuntfacerdotes cum têpii magiftratibus,nbsp;populi feniores cum fcribis Hierofolymitanis. Ad hçc Annas fummusnbsp;Pontifex, SC Caiphas ob affînitatê hüte adhærens, præterea loannes SiC Alcxannbsp;P turn inter facerdotes præcipui,denic^ quotquot erant ex genere facerdotaanbsp;‘•^tep hæc ipfa primorum tam anxia diligentia fan's argin't rem no efle uulga®nbsp;^^jin qua coercenda tam funt foliciri. Quid em eß quodfibi metuâtà paucisnbsp;®°fcuris ÔC indodis hominis damnati ÔCcrucifixidifeipulis^Producutur z carnbsp;Petrus SC loannes,ftatuuntur in medio tanep rei.Quis idiota non obßupcnbsp;confpedo concilio tam frequenti tam^ magnificof Magno faflu cofidcnbsp;^^^tpontifices et facerdotes religionis proceres, turn magiflratus deinde iêanbsp;“'otes populi, nihil aberat authoritatis.Inclementia uero amp; iniquitatê iudicio*nbsp;iam uiderant in præceptore fuo lefujCt tarnen adftant ferenis 8C intrepidisnbsp;!?‘’’dbus,Nimit5i dominus lefus illis hæc omnia prçdixerat euêtura,et animosnbsp;aduerfus huiufmodi cafus armauerat. Hic mihirurfus agnofee exemplSnbsp;quo damnants eßlefus Jnterrogatione captus eß.Percontatur igianbsp;hi de claudo reßituto:Qua uirtute aut quo nomine facin's ißudf'Poteräcnbsp;templo feifeitari prius^ eos ducerent in careerê, poterant cum ipfo pO«nbsp;didiciflejquandoquidê Petrus huius fadi dilucide reddit rationê.Sed manbsp;^ftut aufpicari à contumelia. Nee poß quæritur ueritas,fed lædendi captaturnbsp;Erat hoc argumenta mox defituri facerdotij, quu plent uittjs nihil ha«nbsp;^’¦^tquo tueréntur authorttatêfuâ, nificoniurata cocilia,carceres SC mortes,nbsp;P Tßcrepletus fpiritu fando Petrus,dixitadeos:Principespopuhnbsp;‘5hiores audite,fi nos hodie drjudicamur in benefado hominis infirm»,nbsp;‘J tJ’Jo ifte faluus fac'tus eft,notu fit omnibus uobis ÔC omni plebi Ifra*

9uia in nomine dni noftri lefu Chrifti iSlazareni que uos crucifixi^ ^gt;c}uê deus fufeitauit à mortuis, in hoc ifte aftat coram uobis fanus,

Fetrus apoßolus qui ad minas muliercule ancillç ter abiurauerat dominu, °niam expauefeit, necobortis tenebris obfiupefeit, no uox faucibus hæret,nbsp;‘’’’irum alius iam fadus.Tunc enim Petrus humano fpiritu dudus fjollicebanbsp;'ir ingentia,ac mox oblitus temere promiflbrum fugit SC peierauinhic autemnbsp;P^iius fpiritu fando, fortiter atq? ex tempore caufam perorauit, admirabilinbsp;P*'Udentia temperans orationem, utnec liber tas exiret in conuitium,necleni3nbsp;^^faperetadulationem autmetum, fed hue tenderer totius didionis apparasnbsp;^SjUt per lefum falus conngeret omnibus. Non uenerat in apoßolos ipiritusnbsp;uacuus, fed innumeras fecS aduexitdotes,noritiä linguai^, uirtutemnbsp;pperädi miracula,intelligenriä coi?2 quç à Chrißo dida fuerât,conflantiâ fidei,nbsp;‘^^uciam SC libertatem loquendi,fapientiam aduerfarijs rcfißendi,gaudium innbsp;^«uerfis,manfuetudinemincalumnijs, benignitatê ad hoßes,Petrus ita^ huenbsp;dd 4

-ocr page 44-

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTA RtVM

inmodumloquutus eß: Principes populi ÔC feniorcs audite. Equidem demira« bar quam ob rem eflemus iuffi duct in careerem, quum nobis nullius eflemusnbsp;facinoris confeij quandoquidê principes no nifi ob malefada folent hominesnbsp;in carçerem ducere. Nunc fi, ut uideo,nullum crimen intenditur,necpmalefi.nbsp;cium obijcitur, de beneficio collato in hunc hominem antea debilem amp; contranbsp;dumjnunc fanum integrum examinamur,non grauabor uobis redderera«nbsp;tionem, Eflenim hoc noflri muneris, omnibus placide redderc ration? de fidenbsp;Euangelica, fi quis cupiat difeere. Proinde notn fi t omnibus uobis qui primo»nbsp;res eftis, nec uobis tantum, fed SC uniuerfo populo Ifraelitico. Qiiodein docc»nbsp;mus ad omnium falutem pertinet, fiue principû fine plebeioi^:quod hic queinnbsp;uidetis adflare nobifeum membris integris SC fanis,quum omnibus notum fit,nbsp;antehacàbaiulis geflari folitum, beneficium hoc nec arte magica,nechumananbsp;uirtute, neenoflris meritis fueritconfequutus, fed per inuocationem domininbsp;nofiri lefu Chrifii Nazareni, que uos ante dies paucos per Pontium Pilatumnbsp;adegifiis in crucem. Verum hunc deus fufcitauità mortuis, 8C iromortalitatcnbsp;donatum præfecit uniuerfis. Itat^ nunc nominis illius uis idem agit in fanan»nbsp;dis SC feruandishominibus, quod ipfepræfens agereconfueuitin terris.Niminbsp;rumhocefiquod prædixitPfalmi prophetia de lapide ab hominibusreijcien»nbsp;do,fed à deo fubuehendo*

P/y.IIT'i

M4rc«iz«4 Lucic 10* cnbsp;lf4»lS»dnbsp;i.Peti.4nbsp;Row.i)*g

Hic eft lapis qui reprobatus eft à uobis ædifîcantibus,quifatßus eft in caput anguli, amp; non eft in alio aliquo falus. Nec enim nomen aliudnbsp;eft fub coclo datum bominibus,in quo oporteat nos iaiuos fieri*

Vosipfi qui ædifi'candi fynagogam officium tenetis, uos ilium ceu repro» bumlapidemeiecifiiSjfed à deofadfus eft caput anguli,fuo roboretotum xdiftnbsp;cium ecclefiae ex utro(^ populo Gentium ÔC Ifraelitarum aedifi'eandae complc»nbsp;xurus.Per hunc pater cœleftis offert falutem omnibus,nec eft cui^ ullafalutisnbsp;fpes nifi per lefum. Scio apud uos graue ac iacrofandam effe authoritatê Mo»nbsp;fis patriarchal ÔC prophetarum,fed ita uifum eft patri,utper folum filiû fiiumnbsp;omnibus fit parata falus,unde SC lefum appellari uoluit, Nec enim datu efi ali»nbsp;ltd nomenfub coelo, necdabitur aliud per quod oporteatfaluos fieri. Ncneftnbsp;igitur quod miremini tantum in hoc claudo ualuiffe nominis huius inuocatio»nbsp;nem, quum luiius uirtute fit parata falus æterna omnibus ipfum inuocaiibus*nbsp;Is dominus lefus Chriftus lapis erat, ad ardificium ccclefiac SC fpiritualis templinbsp;longe accommodatifftmus, ftquidem angularis SC fundamentalis, de quoEia*nbsp;Ecce ego mittam in fundametis Sion lapidem angularem, lapidem probatum,nbsp;pretiofum,tn fundamento fundatum,hunclapidemimprobiaîdificatoresjponnbsp;tifi'ces,pharifaei,fcribæ, ÔC Sadducæi cum arripuiffent ut ædificio templi apta»nbsp;rentjUifus eft illis omnino incommodus, deformaturusep totum ædificiS,quinnbsp;SC deftrudurus.Ipfi enim ædificabant fuum templum dodrina operum,merianbsp;tishumanæiuftitiæ,circumcifîone,fabbatis,lotionibus,facrifi'cijs,decimationinbsp;busjlongis precationibus,hypocriticisieiunijs, SC altjs id genus operibus.Do»nbsp;cebanthifee operibus expiari peccata, iram dei mitigari, gratiam deiconferri,nbsp;perpétua felicitate donari. lefus Chriftus longe diuerfa docebat,peccata expianbsp;rifideinfe,oblationefuifanguinis incruceeffundendi,utquicunlt;çinipfuntnbsp;crederet,remiffîonem affequeretur peccatorum et uitâæternam:qui uero nonnbsp;crederet,iam condemnatus eflet. Verum longe alia funtiudiciadeiquamho»nbsp;minum.Lapis ifte quem illi reprobauerunt,fadus eft in caput anguli, A demi»nbsp;no fadum eft iftud ÔCc. Clamauer unt ædificatores pontifîces:Reus eft mortis,nbsp;deus

-ocr page 45-

IN ACTA AP OST. CAP. Illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$

deus ipfumconftituic author emuitæ. Clamaiicruntfaccrdotes, Tolle,crucifix gc:deus dixit per prophetam de domino Clirifto,Sede à dextris meis,donee ponbsp;nam ôôc,C!amauerunt fcribç,Nolumus hune regnare fuper nos:clamat dominbsp;nusjintende profpere procede régna, Clamauerunt pharifçi, Non habemusnbsp;’’Cgem nifi Cæfarem: clamat Petrus, Non eft in alio quopiâ falus,nec aliud no®nbsp;eft fub cœlo datum hominibus,in quo ôôc,Qiia una Petri uoce omnia omnbsp;niiim religionum acdificia euertuntur,et folum illud ftatuitur quod fundamennbsp;ïiiin lefum Chriftum ponit, Delentur omnia nomina ad falutê confequendamnbsp;®xcogitata,utunum celebretur nomen domini lefu Chrifti. ludæus nomen ccnbsp;hbratfacrificiorum,circumcifionis, Sii. baptifmatum : pharifæus proli'xas pre»nbsp;^^Sjphylajfteria lata,lotiones,etieiuniaele(ftitia:philofophus uirtutes fuas polinbsp;**^as:altj Miflas pro peccatis,peregrinationes,indulgêtias,preculas,confeffîo=»nbsp;J'es5iciunia,fefta,fandioruminuocationes, ÔÔ id generis innumeracumuotisnbsp;’^idhflimis, cum folus lefus Chriftus nomen illud fit quod deus hominibus denbsp;’^‘hutin eo faluentur. Hum lapidem tarn pretiofum aeftimauit dominus,ut an»nbsp;Solarem ipfum lapidem fecerit, qui in primis totum templum,ut folidum fun=nbsp;Ramentum fuftineat,deinde duos parietes templi ludaeos ÔC Gentes connectâtnbsp;'^tcnus, ut ex utrifc^ unum conftituat. Difcimus ex hoc Petri fermone,mira=^nbsp;non ordinanda nifi in gloriam QC maieftatem nominis Chrifti.Nec elTe in»nbsp;^^ftiores uel pernitiofiores perfequutores Chrifti et fui Euangeltj quam eos quinbsp;^5^clefie ædificatores etprimores iadi tant,fed Slt; nullo opere,merito,iuftitia,nbsp;^’'¦tute,pietate confequendam falutem, fed folum per nomen lefu Chrifti, pernbsp;^laniipfius paffïonem,fanguinem,mortem,refurrelt;ftionem,fidem^ in Chrisnbsp;7'’^gt;qui à patre conftitutus eft propitiatio pro peccatis omnium facculorum,nbsp;falutis unice pofitam in fide lefu Chrifti.

, Videntes autem Petri conftantiam amp; loannis, comperto quod ho? C eflent ßneliteris amp; idiotæ, admirabantur, SiC. cognoftebant eosnbsp;^'^oniam cum lefu fuerant, hominem quoep uidentes itantem cum eisnbsp;curatus fuerat,nihil poterant contradicere.

_ Haec ubidiuinofpirituimbutusloquutus eft Petrus, utelediffimumorga ^eritatis et Euangelij,quotquot erant in eo concilie perfpeefta libertate connbsp;loannis, quæ fefe etiam ipfo uultu proferebat,iam^ compcsnbsp;? ^ütquod homines eflent illiterati ac plebeij,admirabantur unde tantum fisnbsp;, undc tantum eloquentiæ,unde prophetarum cognitie,deniep ccvperücnbsp;fç ? ^gnofcere quod fuilTent alTedatores lefu, quem per inuidiam occifum fuifnbsp;'Pfi fibi erant confetj. Magnü fcrupum inijciebat animis illoj^ tam imperteranbsp;j^'^plebeiorum SiC illiteratorum hominS libertas,quos nee domini fuppliciumnbsp;conciltj fplêdor authoritas uel tantillum commoueret.Connbsp;ipfum adftare toti populo notum,qui natus infigniter clannbsp;u,.p3tn alacriter ambularet.R.es erat pa(ftafubito,nec in occulto,fed pro temanbsp;‘Oribtis, non magicis artibus, fed inuocatione nominis lefu, quem illi ianinbsp;jj. ^^bantextindum. Fadü erateuidentius ut negari polfct, nee erat calumnbsp;’Jdi occafio.Quid enim fauorabilius quàm miferogratis dare fanitatemCnbsp;j ,.*^fferunt autem cos foras extra concilium fecedere, óó conferebantnbsp;**'uicem,dicentes: Quidfaciemus hominibus iftisfquoniamquidemnbsp;fedum eft per cos, omnibus habitantibus lerufalem.’ma:*nbsp;ƒ ell^ôC non poflumus negare. Sed ndamplius diuulgetur in po D

-ocr page 46-

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co mhehtamvm

puïum, cominemur eis, ne ultra loquâtur in nomine hoc ullihominu.

Nihil nunc refpondcntapoftolis: nec enim erat quod refpondcrcnt,quan« doquidem quod fadum erat,ncc refellere poterant,nec probarc uolebant.Pronbsp;inde iuiRs apoftolis una cum fanato è concilio fecedcrc, confultant inter fefc,nbsp;conferunt^ confilia,dicentes;Qiiid faciemus hominibus iftis quamlibet literanbsp;rum rudibus ac plebeijsf quandoquidem hoc infignemiraculum per illosjedi*nbsp;turn efle notius eft omnibus habitatibus lerufalem quam utinficiari poftimus.nbsp;Si negemus fadum,nihil aliud lucrifaciemus quam impudentiâ:fidamnemusnbsp;ac puniamus, uidebimur inclementcs ÔC iniqui,ac magis etiam populo in nosnbsp;irritabimus«Nihil fupereft, nift utmitioreconfilio utcntes curcmus nemalumnbsp;hoc utcunc^natumlatiusfcrpat,acdiuulgeturin populum, Solent enim huiufnbsp;modi peftes femel natae ft exagites inualcfcere, latius^ graffari quatn ft negli»nbsp;gantur.Confultum itaqp uidetur, ut abflineamus à fuppliciOjfed atrocibus munbsp;nis territemuseos,nepofthac cui^ hominumnelt;çlud«coneqpalteriusnatio»nbsp;nis uerba faciantde nomine lefu. Hæcfcntcntia qua nulla dici potuitflultior,nbsp;placuit tori conciliojô^ in hanc itum eft pedibus magno conftnfu.Iam confpe*nbsp;xerantconftantiam ÔC forritudinc apoftoloi^, uidebâtrem elTe notam toti po»nbsp;pulojintelligunt nomen illud Icfu tarn efficax tam^ falutiferum efte, quanamnbsp;igitur fronte iubent ac fperant pofte fupprimi, pracfertim quum ipfts per idemnbsp;nomen liceataiTequifalutemacternamc'Nimirumtaliafunt confilia pontificûf,nbsp;facerdotum,princip5,ac primoru,quoties humane fpiritu cogitur conftlium.nbsp;Sunt SC illic nonnunc^,qui quid redum ftt perfpiciant, uerS id ft fcquantur,uinbsp;dent parata iadurâ fuç gloriç, difpêdiô rei,aut aliud huius generis incomodû»

Et uocanteseos jdenunciauerunt ne omnino loquercnturnecdocc rent in nomine Icfu«

Comprobata fuffragtjs omniû hac fcntcntia,rcuocantur apoftolijdenûcia» tur illis totius conciltj nomine,ne cui mortaliû uel clàm,uel palàm,uel publice,nbsp;uel priuarim,ueldomi,uelforis doccrentlefu dodrinâ, aut omnino mentienênbsp;cius nominis facerent.O ftultam mundi fapientiâ, extindum in fepulchro ret»nbsp;nere non potucrunt,ô^ nomen quod femper à morte folet inclarcfccrc, conatunbsp;tur fepelire. Sed femper eoi^t qui uocanti dco obfcquûtur aduerfarij,omnibusnbsp;fuis armis priuantur.Saul uane nuncios miftt ad Ramatha, ut Dauidê ad nccênbsp;comprehenderent,quin tandem ipfe quoc^ Saul ad prephetas illos perueniensnbsp;mutata mente coadus eft prophetarc. Et Elias ab acerbiffîmo hofte Achabnbsp;non occiditur, fed quæ non uult audire cogitur.Et Elizei perfequutores angenbsp;lo excæcante ab cius nececocrcentur. Ducit cnim dominus confiliarios tan$nbsp;prædam, QC indices ftupidos reddif, uincularegum diftôluit, amp; cinguloligaCnbsp;lumbos cor um: ftc dominus ftultos reddit eos,qui diuinæordinationi refiflüt,nbsp;ÔC putâtes fe uerbû dei impedituros uel perfequuturos fuis armis fpoliatCon«nbsp;fidenter ergo SC intrépide diuinæ uocationi feruiendû. Etft enim aduerfarij innbsp;nos fremant,infaniant,grauifttmaquædam minentur,citra tarnen domini uo«nbsp;luntatem SC patris coeleftis nepiloquidemlaederepotcrunt.

Petrus uero amp; loannes refponden tes,dixerunt ad cos:Si iuftum eft in confpedu dei,uos potius audire quàm dcum,iudicate;n5 eriim poßnbsp;fumus quæ uidimus amp; audiuimus non loqui.

Vbi magna cum authoritate recitatum eft conciltj dccretum, forriter qui« I dem Petrus Sc loannes fed citra contumeliâ reiponderût;An iuftum fîtin counbsp;fpedu

-ocr page 47-

IN ACTA APOST. CAP. UH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

fpcdudci iieftris l'uffîs obtemperare potius quam dei, uos qui Icgis præcepta Generis indicate. Sic deus per ora prophetarum futurum praedixit, fic Ghriftusnbsp;^cifilius nobis præcepitjfîc fpiritus cœleftis, que ille fe nobis à patre miflurumnbsp;ptomiferat, animis noftris ditffataefuggerit, ut ad falutem omnium praediceanbsp;nomen domini lefu Chrifti, teßificantes quae uidimus amp;audiuimus,Sinbsp;Ruodred-um eftiudicaueritis, fubmittetis Slt; uosipfos iudicio diuino:fin fecusnbsp;^idcquam de nobis ftatueritis,nos certe non poflumus non loqui quod oculisnbsp;vidimus,quod auribus audiuimus, QC quod deus omnibus hominibus praefeanbsp;^^udus uult apud omnes pracdicartRefponfio haec fuperiori apologiæ ferme linbsp;IVtenimignis tedus magisaeftuat,itafpiritusfandus, cuiuspotentianbsp;Pj^nierant, ab hominibus oppreffus magis uires fuasexerit, Antea car ceresnbsp;P‘Us irritarunt apoftolos ad confitendum Chriftum quam ad negandum.Nûcnbsp;’’'inæpontfgcum ÔC principum ita animos apoftolorum accendunt QC inflam«nbsp;J ut palam ÓÓ ingenue in ipfo fenatu recufent,fe imptjs eorum præceptisnbsp;^wcrfiis dominum obedituros : tantum abeft, ut minis territi uocarionem de*nbsp;Pfaedicationem Euangelij deChrifto lefu fint abnegaturi, DÜèrte autem adnbsp;ƒ nt In confpedu dei,fiquidem noruntinconfpeduhominS confultius,pruanbsp;tutius uideri, multitudinis opinionem fequijad mores huius faccul*nbsp;n *|3ccommodare, magiflratus praeceptis indiferete parère, iniufium uero fiCnbsp;habcripublicam alio:^ reh'gionem damnare, fibi foli pietatemarroga«nbsp;^’«pientum opiniones defpicere,ôi:iufra magiftratuû examinare. Aliud eftnbsp;confpedus, aliud hominumjn confpedu SiC iudicio defnbsp;‘Uin eft, fapientum feita compledi, amp; iuffis magiftratuum obfcqui,fi illi exnbsp;fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dogmata fua proferunt, ÔC ft non impia, licet nonnun^ iniqua,

. Y^rnenciuilia praccipiunt. Rurfumquocßiniuftiflimum eft,opiniones cars tu ^âpientiæ contra fpiritus fandi feita fedari, St imptjs mandatis magifiraanbsp;. ^duerfus præcepta dei obedire. Lex enim iubet,ut foli deo feruiamus.Doanbsp;’’'ntHjinquit, deum tuum timebis,amp;^ illi foli feruies.Tantifper igitur homininbsp;eft principibus ÔC magiftratibus feruiendum eft, dum in illis deo fer uinbsp;Cum autem illi mandauerint quod à feruitute 06 obfequio dei nos abanbsp;quod principes, fed quod deus iuirit,ut foli deo fetanbsp;Ut Noneftiufturandum quodcunc^ homini præftitum tanti habendum,nbsp;. ^fget contra obfequium deo debitum.Quid funt enim principes nifi min*nbsp;^^ßqui poteft corpus Ô6 animam perdere in gehennam, luftum eft ergo 2lt;nbsp;neceifarium, ut principibus impia mandantibus non obediamus,feclnbsp;^^^S’sdeo. Quid autem ad huiufmodi uerba apoftolorum principes refpon«nbsp;’'^^ueterem cantilenam repetunt,66 prioribus minis alias addunt.

illi com minanteSjdimiferunteos,non inueniêtes quomodopu« E omnes glorificabant deum in co quodnbsp;Annorum enim eratamplius quadraginta homo in quo faa:nbsp;ftierat ßgnum iftud fanitatis«

mafculo tam^ libero accepto confultores illi nihil aliuJ îf ’’^'^initantur,acterritarcconantur,0deploratum confilium,non habentnbsp;perfuadeant, non habent rationes quibus coarguant, nonnbsp;ç^^^^tteftimonia icripturarS quibus doceant, Tota authoritas immuniseft,nbsp;^‘quot;'fdam impiorum confeientiam, Cupiebatpunire innocentes, ad«nbsp;Peruerfa uoluntas, fed principes metuunt plcbeios,magiftratus priuatos.

-ocr page 48-

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comhentarivm

tam multipaucos, armati inermcs, dodi indodos, impif pios/alfaces fimplt, ces. Non habent apoftoli fatellitium, non coniuratos digm'tatum ordines, fednbsp;habent quiddam quod nulla poteftas mundipraeftare poteft,utdicât:Innomianbsp;ne lefu furge ÔÔ ambula. Ad benefaciendum potentes funt,adlaedendum incr«nbsp;mes.Ita«^ apoftoli ex eo concilio turn quidem dimifli funt minis onufti,Non canbsp;nim primores depofuerant animi malitiam, fed difFerebant,occaftonem aliaranbsp;uenaturi.Non enim inueniebât rationem puniendi eos, id^ ob populû quemnbsp;deo contempto metuebant. Omncs enim laudibus uehebat id quod fadum e«nbsp;tat in claudo (anato.Ethoc quotpfadum euidentius erat apud omnes,qucd isnbsp;in quo proditum eft hoc miraculi, natu maior erat quadraginta annis.Sicnaanbsp;tus eratj 2C tot annis oftentarat mendicus fu2 malum,ut nemo ealumniari poûnbsp;fet uitium fuifle ftmulatum uel leue. In his uero duobus apoftolis libere dimißnbsp;fis, difcamus pratfentaneum efle deum omnibus amp; auxiliatore,qui propter dinbsp;uinam uocationem difßcilioribus periculofts^ fundionibus ecclefiafticis obtjnbsp;ciuntur : QC quomodo fapientum huius ftcculi argutiasnbsp;nbsp;ftultam fapientiam

euer tere poteft ÔC pudefacere, omnem^ principatum erigentem fe contra Ea uangelium infirmare folitus eft, amp;:imbecillemreddere,adeom nihil cis praeternbsp;uaniffîmas minas relinquere»

Dimiffî autem uencrunt ad fuos, amp; annunciauerunt eis quanta ad cos principes facerdotum amp; feniores dixilTent, Qui cum audilTent,!!«nbsp;nanimiter leuauerunt uocem ad deum,6c dixerunt:

Difcelfum eft à concilio, quafi re bene gefta,6C prudêtiflî'me compofita fe. curi domum abeunt. C^uid enim duo indodi pifearores contra tot pontificumnbsp;eç principum minas auderent tentarerPetrus autem loannes dimiflî à concilio , redierunt ad fuos in cœnaculo congregates, iam de euentu folicitos,ar(pnbsp;illis expofuerunt rem omnem ordine, quid obieciffentprincipes,quid ipfîre^nbsp;fpondiffent,Hic uero mutua charitas gaudia cumulauit. Gaudebantdifcipulinbsp;dimiiTos apoftolorum proceres,gaudebant apoftoli gaudium hoc difeipulis donbsp;mini benignitate contigifle.Sicdeus omnia temperat fuis famulis.utnbsp;bus mifceat,quo poffînt fuftinere,ut^ uiciflîm pro lætis agantgratias,pro tri-ftibus dominum deprecentur. Cœtusitaq? pofteaquam audilTetnarraticncmnbsp;apoftolicam,magno confenfu fuftulit uoces fuas ad dominum,cuius fceneficionbsp;coepifletfuccedereres Euangelica.Non territi confuluntapoftolis,utpraedicanbsp;tionem nominis lefu Chrifti intermittant, ÔC ad pifeationis fax artes redeanf,nbsp;quas fine periculo exercere liceret, quemadmodS delicatiores aliqui Chriftia-ni cenfuiflent, fcilicet non eife contemnendam totpontificumprincipumnbsp;authoritatem,quibus etiam ex mandate legis diuinac obediendum eflet, licercnbsp;in corde fîdem in Chriftum tenere 8C coferuare,etiamfi ob magiftratus uiolen-tiam palam confiteri nonliceret,non eflèdeum tentandum, necijjonteobeunnbsp;dum periculum. Hæc mollior Chriftianus ccnfuiiret.Sed non eft aliter obediendum magiftratui quàm fîpia,iufta,S^ æqua præcipiat,quin SCiniquaquoçnbsp;fi non impia QC contra dei legem.Quemadmodum dominus præcepit, ut nonnbsp;folum corde non fureris,uel occidas,uel adulterium defignes, fed etiam in openbsp;renihil perpètres î ita non folum præcepit ut cordecredas deum autfidem ubinbsp;“^§as,fed ut orc quoep confitearis Chriftum.Et id uel maxime turn agendum,nbsp;cum impia magiftratuum mandata Chriftum ÔC iuftitiam fidei perfequuntuGnbsp;Caeterum à fanda ilia apoftolorum ecclefia longiflîme abeft omne prudentixnbsp;carnalis

-ocr page 49-

IH ACTA APOST. CAP. II11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

carnalis,fimiditatis,tcmentatis,amp; Itcenttac ßudiunijqui folurn qiTæruftt uoca« tionis diuinæ SC quæ deo placent Hudium, SCfefe uertunt ad arma fpin'tuah'a,nbsp;ad preces unanimes,dicendoî

Domine, tu es qui fecifti ccclum nbsp;terram, mare, amp; omnia quæ în

^is funt, qui fpiritu fando per os patris noftri Dauid pueri tui dixifii: Quare fremuerunt genres, amp;populi meditati funt inaniaf Aftiterut renbsp;terræ, principes conuenerunt in unum aduerfus dominum, amp;nbsp;îduerfus Chriftumeius»

ApoftoIiôCdifcipuIi inexordio precum fuarumomnipotcntiatndeicomlt;s ’^tmorant,fignificantes fe à domino poftulaturos quod non nifî omnipotentnbsp;eius confici poteft«Dominc,inquiunt,deus omnipotens,qui uerbo tuo ccnnbsp;^idifti cœlum, terram,mare, Sgt;C quicquid in. his eft, cuius fandiffîmæ uoluntatinbsp;’^ullauis hominSpoteftrefîftere, cuiusæterna décréta nulla poteft hominumnbsp;^onfpiratio Iabefadare,quod nûc fieri uidemus,hoc olim ipiritus tuus fandusnbsp;P^tospatriarchac noftriDauid tuicultoris proloquutuseftfuturum, dicens:nbsp;Quare fremuerunt amp;c. ut habet Pfalmus fecundus per totumde Chrifto exponbsp;’^^udus,cuius intclIedS uide expofîtum fuo loco« Ex quo Pfalmo apoftoli pcanbsp;^fionis fuæ narrationem formant, ôf indicant earn perfèquutionem quam Pfalnbsp;’’’Us commemorat,iam in Chrifto eirecompletam,dicentesî

Conuenerunt enim uere in ciuitate ifta aduerfus fandum puerum J’hm lefum quem unxifti, Herodes Ôd Pontius Pilatus, cum gentibusnbsp;populis Ifrael facere quæ manus tua amp; confilium tuum decreue=înbsp;^Unt fieri»

In hac ciuitate quæ pietatis habet profeffîonê, aduerfus omnis pietatis maa l’IIrum ac dueem fandum filium tuum lefum,quem tu unxifti undione cœlenbsp;r’?5onucneruntterrenireges,Herodes ÔC Pilatus unàcumimpijs gentibus,etnbsp;Ifrael, imptjs confiltjs agitantes, ut ea facerent quæ tu inuincibili uirtutenbsp;amp; æterno confilio tuo decreueras, ut ad falutem humani generis fiei enf»nbsp;jV’I^nis autem confpirat aduerfus filium tuum lefum abs te miiTum, is conanbsp;aduerfum te.Etecce rurfus coit concilium firequens primorum aduerfusnbsp;nome filtj tui lefu.Quibus ordine per orationem narratis,petitioneranbsp;’’’atn deinde ex animo SC non diftrada mente exponunt,dicentes:nbsp;. Ët nunc domine, refpice in minas eorum,amp; da feruis tuis cum om*

lt;îucia loqui uerbum tuum,in eo quod manum tuam extendas ad fa *'”îtes àC figna amp; prodigia fieri per nomen fandifiltj tuilefu»nbsp;». ^üuero, aiunt, quemadmodum lefum ab illis interfedum excitafti à moranbsp;in cœlos ad regni confortiS fubuexifti,irrifîs illorum confîltjs,ita nunçnbsp;afpice in minas illorum ne præualeant, fed da feruis tuis robur ac fiduanbsp;jj^’’'iUt fumma conftantia proloquâtur fermonem Euangelicum, qui tuus eft:nbsp;J .’’hotninum,nimii52 nobis abs te per filium tuum delatus in terras: 5C quemanbsp;ijj.’podumclaudifanatimiraculum plurimos attraxit ad profeflîonem nomianbsp;I^ftijConiuratos autem aduerfus lefu gloriam principes terruit, ita amp; in ponbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adfit illis manus tua omnipotens,utfanandis Ô6 altfs acfimilibus miraa

II, ’^ ^‘^prodigtjsædendis per nomen fandum filij tui lefu, clarius aclætius Ca I ^IcatEuangelij tuigloria, fruftra frementibus his qui tibi tuo^ filio rebelanbsp;’’V idemus ut non pétant apoftoli uel ambiant h umanas dignitates, no car

ee

-ocr page 50-

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

naîes pcteftatcs aut magiftratus, non diui'tîas poßuhnt, non gloriam popub« rem,non nominis fui famam,fed tantum fiduciam confitendi ÔCproficicndi innbsp;Euangelio Clirifti,uirtutem ædendi miracula,nô alium in fînem quàm ut Chrinbsp;fti domini nomen ôôgloria per miracula inclarcfcat,ôt^ oppreffîs hoftibus ueri»nbsp;tatis regnum amp; maieftas Chrifti promoueat,quodini pater Pfalmiillius oracunbsp;culopromififfeintelligebant: fie 2C noftris orationibus formulas fîngamus exnbsp;Pfalmis Dauidicis, ad quas fpiritus diuini magifterio perquam aptiffîmi funr,nbsp;S/C in huiufmodi ufum confer ipti*

Et cura oraffent, raotus eft locus in quo crant congregates^ replcti funt oranes fpirîtu fanâo,ô^ loquebantur uerbura der cura fiducia*

Hacc ciim unanimiter effent precati,comotüs eft locus in quo erant cogrca gatûnam eo fîgno dominus indicabat preces exauditas,ac uota rata fore.Nihdnbsp;enim tam effîcax deprecatio confentientis ecclefi'aî« Siquidem magna uis fitnbsp;oportet,quç terram immobilem concutiat,Non erat hoc inane fignum,ilico rcnbsp;nouatus ÔC audus eft in omnibus uigor fandi fpiritus, adeo ut no folum ob minbsp;nas prindpum non caelarent Euangelicam doÂ-inâ,uerôetiam liberius ac fornbsp;tius, ac etiam plures quâm ante pracdicarent nomen domini lefu.Hçc eft enimnbsp;natura profedus Euangelici,ut fîcut croeû 6C alia nonnulla per iniuriâ feliciusnbsp;proueniunt,ita aduerfus opprimentêmundS magis infurgat ÔC eludetur4Huanbsp;iufmodi miraculo ôf fîmilibus cofirmauit dominus promiffîones fuas de exairnbsp;ditione precum, QCreuelauit fefe maieftate fua, in omnibus pioiji orationibusnbsp;præfentiffimû effe,amp; eoi^ precationes clementiflîma bonitatefuftipere.Multçnbsp;iiint enim promiffiones diuinç q? uelit deus credentiu preces exaudire,Inuocanbsp;me,ait,in die tribulationis, fiC eruâ te, 8^ honorificabis me:8Clfaias:Erit ante^nbsp;clament ego exaudiam,adhuc illis loquentibus ego audiam. Etquicquid peticnbsp;.ritis patrem in nomine meo amp;c« Veruntamê tentât nonnun^ dominus oran«nbsp;tes dilatione auxilq, ut fides probetur« Iterum dicuntur repleti fpiritu fände«.nbsp;Qiian^ autem fpiritus fandus perpetuus fît credentiû inhabitator,tamêdonanbsp;ac uirtutes eius non femper manifefte fentiuntur« Habebant quidê fpiritu fan»nbsp;dum apoftoli antet^ nunc quoep orarent, fed erant in afflidionibus 2^ timorénbsp;ob minas ÔCdécréta conciltj,cogitabantimminentes captiuitates,carceres,uinnbsp;cula,torturas,8C mortes« Vxores quoep amp; liberos deflebât,ita ut præter nudasnbsp;dei promiffiones nihil habebant folatij, ut ferè abfens tue uideretur paracletusnbsp;SC confolator diuinus«Âb oratione autem fada exerit fpiritus fandus uirtutesnbsp;fuas in eis, animat iteijr SCinflammat,utomni mœrore abiedo lætitia noua fpLnbsp;ritus perfufî,Euangelium de lefu Chrifto liberrima fîducia prout poftulauerâtnbsp;pracdicarent, uoeationem fuam profequentes fideliter.Sic agendum ptjs confitnbsp;tutis in afflidionibus, ut ad diuinas promiffiones feftinetur,unde fiducia orannbsp;di SC exauditionis captetur«

Multitudinis autêcredentiura erat cor unu et anima una,ncc quif^ G eorura quæpoffîdebat, aliquid fuura eiTe dicebat, fed erantillisonvnbsp;nia communia*

lam intra paucos dies accreucratingens numerus profîtentium nomen fe=gt; fu« Et ut intelligas hanc conipirationcm non eflè humanam, inter tam multosnbsp;nulla erat ambiuo,nulla inuidia,nullçrixæ,nulla cotentio,fed tantus eratconnbsp;fenfus, tanta tranquillitas,ut diceres,omnibus efle cor unum SC anima unam«nbsp;lam enim defîerant fiio quifiÿ duci fpiritu, qui tam uarius eft in homûiibuSiUtnbsp;ægrc

-ocr page 51-

IN ACTA APOST. CAP. IIII.

*gfc reperias duos gertnanos, qui inter fefe confentiant : fed uno fpiritu lefu f^untur omnes* Hine ille tantus confenfus tot hom in um, alio qui fexu,ætateynbsp;•^rtunis inter fefe diffimilium, ut non folum ilia effent omnin communia, quaenbsp;‘ne difpendio impartientis comunicari folent,quod genus funt dodrina,conanbsp;admonitio, confolatio, exhorta tio,uerumetiam facultates,quæ difpenanbsp;n’opoffefforis communicantur altjs,amp;:ideo uix inuenias qui fuftineanthicefanbsp;‘^liberales. Inter hosautemharumquoep rerum tanta eratc5munio,utnemonbsp;his quæ poffîdebat,ueldiceret aliquid effe fuum.Proindequi de fuis facultanbsp;hhus impartiebat, nihil gratiac repofeebat ab his quibus comunicabat,quod idnbsp;H^od dabatindicaret effe eius cuius erat opus, fic^ raptor 6lt; iniquus uidereanbsp;quid apud fe detinuiffet,quod fr atris egeftas poftulabat«Hanc uero fide»nbsp;Jnmin Chrifto fummaconcordiam ac pacem prçdixer at dominus per Ifaiam:.nbsp;cum exiturum effet uerbum domini de lerufalem, conflaturi effent popultnbsp;S‘3dios fuos in uomeres, ÓÓ lanceas fuas in fakes, Nec leuatura fit gens contranbsp;Sintern gladium:óópoftea:Egrediente uirga de radice Ieffe,habitatui5îlupunxnbsp;agno, ÔC pardum cum hœdo accubiturum. Qui itaep fidei effîcaciam cuni

^hitu fanefio affequutifunt,ut qui uere renati funt in Chrifio,hi libéra ab affe , ‘n opû terreftrium anima affequuntur, qui paratus fit cas omnes uel in com»nbsp;’hutte conferre uel diuendere,ut detur egêtibus magis, fi dominus iufferit,ueinbsp;dimittere hoftibus.Étcnim diuitiæ quoep donum dei funt,eas^ poflînbsp;here licet,fed in domino,fecundum illud:Diuitiæ ß affluant,nolite cor apponenbsp;^^gt;fcd in eis domino feruiatur qui dédit,

P Etuirtute magna reddebât apoftoli teftimonium refurredlionis hChriftidomininoftrijamp;gratia magna eratin omnibusilfis, Neq^nbsp;^hirrt quifquam egens erat inter illos.

. Spiritus fanórus gaudioafficiebatapoftolos inaffli(ffionibus,addebat^fia ^heiam libéré praedicandi Euangelium de lefu Chrifto,multa quoeç alia operanbsp;^‘urtprimû quod magna uirtute, hoc eft ftupendis miraculis SC fignis uerita»nbsp;ƒ ht teîurredionis Chrifti confîrmabât,Hçc enim in primis erat teftimonio minbsp;ƒ ulorum perfuadenda,Nam morientem plericp uiderant,fepultum non paunbsp;j^’’^ouerant,Efi: autem refurredio lefu Chrifii fidei noftrç fcopus,Nam fi Chrinbsp;hs nô refurrexiffet,inanis Sô fuperuacanea effet fides noftra,amp; adhuc in pec»nbsp;^hseffemus,QuemadmodumergoChriftusrefurredionem fuam apoflolisnbsp;?’'hs reuelationibus coprobauit, ita apoftoli quotp poft acceptum fpiritS fan»nbsp;huijuarijs earn miraculis confîrmare ftuduerunt, qua confirmata totû Euannbsp;peccatorum remiffîone per Chriftum, de iuftificatione fidei, quæ innbsp;hæreditate cœleftiû bonoijr confîrmatum eft, Difeimus quoegnbsp;s tam paruas effe opes,quç non fufficiât multis,fi ex fide adminiftrentur*nbsp;enim pars eorum qui bona fua in commune conferebant,tenues ÔC uixnbsp;lu fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erant, unde ÔC fub his fortiflîmis ducibus nouus ille popiu

^clicifljn^e degebat,concordia fartiente quod deerat facultatibus.

J Qpotquotenim pofleffbres agrorumautdomorû erant, uenden^s ®^fferebant pretia eorum quæ ucndebant,amp;^ ponebantante pedes as»nbsp;^quot;olorum:diuidebatur autem fîngulis prout cuicp opus erat.

fçj, ^®trum loco habebantur apoftoli,ideo ad eofdêpretia rerum uenditai^ ad» I ^bantjSc abijciebât ad pedes ipfo^,utillorum arbitrio res communis diftri»nbsp;hfetur. Quanta autem erat fimplicitas in his qui pretia poffeifionâfua^ ad»

ee 2.

-ocr page 52-

•yl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ COMMEHTARIVlî *1

ferebantj tanta erat fy ncen'tas in bis qui diflribuebant, Rara eß inter petunia« rum difpenfatores fides. Hic nulle delccfru perfonarum pro cuiufcj neceflïtatcnbsp;diflribtirio peragebaturjUon accipicbatquiuis quantum uolebat,fcd nee ad a«nbsp;liquemluxum uel iners otium,Vndcdifcimus iuxta Paulum charitatidiligennbsp;rcr fiudere,etcommunicationis non obliuifci,diligenter quoc^ curare,ne qui»nbsp;otio uacet, qui mulcarum more nihil boni effîciat, fed aliorum benefada infîanbsp;ciatjôC egere paratus non fit, cum abundare tantum defyderei.Ex aequoenimnbsp;apoflolus didicit abundare Sgt;C pati penuriam. Prout, inquit, opus erat,non iónbsp;cundum perfonas munera,fed fecundum indigentiam,

lofeph autem qui cognominatus eß Barnabas ab apoßolis f quod efl interpretatum,filius confolationis)Leuites,Cyprius genere,cum hanbsp;beret agrum^uendidit eum,amp; attulit pretium, amp; pofuit ante pedes aponbsp;ßolorum*

Hiclofcphquoniam magnis dotibus inter caetcros eminebat, obgaudium quod ex huius accelTu contigit multitudini,didus efl ab apoftolis Barnabas,ctnbsp;multis exemple fiiit,ut Euangelicam imitaretur libcralitatem,Quum enim hanbsp;beret fundum in Cypro, uendidit ilium, ÔC attulit pretium,ac depofuit ueludnbsp;rem uilem coram apoflolorum pedibus,Tanta autem erat apoflolorum iandi»nbsp;raSjUt hinc fibi nihil decerperent praeter cæteros.Cû ig/tut liberalitcr fuas qua»nbsp;habebantparuas opes ex fide communicarent, tantam benc'didionemdomminbsp;confequuü funt, utnullus inter eos egens inueniretur. Melius efl, inquitDa*nbsp;uid,modicum iuflo, fuper diuitias peccatorum multas,Sunt quoqt apudSalo»nbsp;monem qui largiuncur ÔC tamenditefeunr, quin uiciflim magnas op« haben»nbsp;^s dC parci,pauperioresfi'unt»

CAP VT V.

If autem quida nomine Ananias cum Saphira uxore fua uen« diditagrum,amp; ßaudauit de pretio agri,conßia uxore fua,S^ afnbsp;^^ferens partem quandäm ad pedes apoßolorum pofuit.nbsp;Qiiemadmodum Barnabac fimplicitas multos commouitad liberalitatis ac»nbsp;mularioncm, ita paratum eflexemplum ad deterrendos omnes, ne quis inn^nbsp;gotio fpirituali quonini^ fi-audulentiam admifeeret, Amat enim fpiritus fim»nbsp;plicitatem cordis, et odit omnem fucu ac fimulationem. Sic inter duodccim a»nbsp;poflolos paratum efl exemplum Iudæ,ne fibi quifcp fideret, fed omni folicitudinbsp;ne perfeueraret in officio. Erat autem inhacmultitudine uir quidam nominenbsp;Ananias,parum refpondens fuo nomini, propterca quod ipfe parum refpon»nbsp;deret gratiæ dei, Huie erat uxor nomine Saphira,marito fimilis, Ananias igi»nbsp;tur quum uideret aliorum fimplicem ac fpontaneam benignitatem apud onianbsp;nes laudibus uehi,gloriæ fludiofior quam pictatis,uendidit agrum fuS,ac pre»nbsp;trj portionem aliquam detraxit ac iepofuit, id^ confeia amp;S approbante uxore,nbsp;ueluti particns pccuniam,ut altera parte mercaretur laudem et opinionem picnbsp;tatis,fimulcp penfum ecclefiaflicæ fiipis alteram fibi fer uaret, fi quæ neceifitasnbsp;incideret,nimirum diffi'dens fpiritui fan(flo,magis^ fibi profpiciens quam fra»nbsp;trS contuberniOjfic cogitäs apud fefe: Si cacteri periclitabuntur fame,mihi ceenbsp;te profpedum cft,Hacc cogitatio nec erat toto pelt;ßore fidentis Chrifto,quipol-licitus erat,nihil defuturum quærentibus regnum dei, ÖC iuftitiä eiustnec eratnbsp;habentis cor unum amp; animam cum caeteris, fed fui curam habentes indebitamnbsp;reponebant übi,non fimpliciter nec animo pio ac fideh' alqs fuccurrendi,lèdiùnbsp;bifolis

-ocr page 53-

IN ACTA APOST. CAP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎJ

bt foil's ex I'ncrcduh'tate aiiaritia, quas feqiiitur mendacium S)C impoftura,af icrentes agriim non plan's uenijffe quam pro pecunia præfentata.

Dixit autem Petrus ad Ananiam : Anania, cur tentauic fatanas cor luum mentiri te fpiritui fando, èi. fraudare de pretio agrifNonne ma^?nbsp;pens tibi manebat, et uenûdatum in tua erat poteftatef Quare pofuiftinbsp;’n corde banc remfNon es mentitus hominibus,fed deo,

Quum igitur ex pretio diuenditi agri partem aliquä pretij attuliflet ad pca ‘les apoftolorum, Petrus a£0atu fpiritus diuini, quo plenus erat, intelligês ho»nbsp;*^inisimpiamßmuIationem,ait:Änania,quum te femel fpiritui fando dedicanbsp;’‘s,quü^ huius uim tot argumentis perfpexeris, cur rurfus impleuit animumnbsp;fpiritus fatanæ,ut mendacio uelut illudens fpiritui fando,qiii falli no ponbsp;^eftjfurtim detraheres de pretio fundi tui, SiC iftud omnium pernitiofiflîmû exanbsp;^plum induceres in hanc congregationemC Si nos nolentem impuliifemusnbsp;‘eaduendendum agrum tuum, eratfortafle cur fimulares, nunequum ultrónbsp;‘eceris quodfecifti, quorfum attinebatbenignitatis exemplumfucofimulationbsp;’'isuitiarec'Nónne prorfus tibi manebat fundus tuus, fi uoluiflest'Nónne etianbsp;Pofteaquam uendideras licebat totum pretium feruare tibicLaudatUr eoRz firnnbsp;Pbcitas, qui fponte quod habent proferunt in mediS : nemo uero cogitur à noanbsp;Dis ld facere,fi nolit. Vnde igitur induxifti in animum tuum facere fucü in hoenbsp;^egotioc’Non es mentitus hominibus,fed deo.Quod fi deum credis poife falli,nbsp;’’’ipiede illo fentis; fin credis ilium nihil latere,autcontemnis illius iuftitiS,autnbsp;Putas fauere fraudulentiæ.Difcimus non eifeChriftianoSjin quibus no eft cannbsp;'iDr ÔCfîmplicitas üla cordis. Nec^enim fides eft fine frudibus. Vides autêhicnbsp;turn in exordtjs ecclefiæ fuifle, qui Chriftianû nomen prætexerent, cumnbsp;minus efîènt quàm Chriftiani, Gerit^ hic Ananias typum omnium eoijtnbsp;9‘nuafrefi^ callideuerfantur:uerienim Chriftiani prorfus ignorant omnê uaanbsp;nbsp;nbsp;’

1‘iciem ÔC dolum cordis.Difcimus ex his quotp uerbis,impoftores et calumnia ’Ores mendacijs fuis peccare nonfîmpliciter aduerfus homines, fed potius ad»nbsp;’’5’fus deum, SC non tam proximos quàm feipfos decipere. Qui enim mendaanbsp;^’0 contra proximum peccat, contra domina deum fuum peccat:hinc Dauid;

erdes omnes quiloquuntur mendacium.Fraudaflede pretio dicit agri. Frait ?^Dtnimirum qui opes etiam proprias aut ex auaritia reponût, aut mendacionbsp;quot;’^quièuera inopia mutuum petunt abnegant,autludis,fcortationibus,ebrienbsp;î’’gt;bus,SC alijs id genus fceleribus perdunt, hi,inquam in fuis quoep ipfoi^t opinbsp;p’^sfiuntfures 6CfacriIegi.Nônne,ait, prorfus tibi manebat SCc.Satis hoc per«nbsp;’P’eueindicat, Chriftianos non necefle habere facilitates fuas in com une con»nbsp;^’’Ojfed pofte eas in fua adminiftratione retinere,modo illas retineât fine mennbsp;^otjs 8C impofturis, amp; ex fide adminiftrent egentibus iuxta ordinem chari®nbsp;’’tisôCChriftianæfraternitatis.

. Audios autem Ananias hæc uerba, cecidit SC expirauit.Etfadtus eft B ^•^ormagnus fupcr omnes quiaudierunt. Surgentes autem iuuenesnbsp;^oucrunt eum,amp; efferentes fepelierunt.

, .Sendens Ananias animi fui fraudulentiam nequaquam fugcre apoftolos, O’utgarionetam feuera perculfus fubitoconcidit Ô6 expirauit.Perijtunus,ucnbsp;ultorS faluti confuleretur. Nam huius fadi rumorubipermanauit ad cætcanbsp;Os,omnibus magnum terrorcm iniecit, ne quid fimile auderent aduerfus fpt»nbsp;‘turn fandum.Iuucnes autem furgentes amouer unt cadauer, ÔC datum fepc^

ec 5

-ocr page 54-

f4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ co MM ENTA RIVM

lierunt, Nonmerebatur fortaffis fepiiltiirâ, fed amoiïcndus cratjAefuneßarcf puram ac fandam congregacionem.Fortaffis fuccurret bic alicui demiran’ Pcanbsp;triauften'tatem in Ananiam qui tanta knitatedudû ad ueniam inuitar/teos,nbsp;qui crucifixerant lefum,tribucns igncrantiae quod fadum erat,6C ofFerês pee»nbsp;nitentibus falutem æternam.Hic ob paululum pecuniæ detradum à benignianbsp;täte fæua obiurgatio, nee ulla ueniæ fpes ofienditur. Nimirum dominus lefusnbsp;qui per baptifmum uniuerfos homines inuitari iufferat ad falutem, codonatisnbsp;peccatis omnibus, paucorö cxitio docere uoluir, quanto grauius fit poft acccanbsp;ptam Euangeltj gratiam ac lucem relabi in peccatum.Non iam per incogiran«nbsp;tiam aut infciciam, fed per deftinatam fimulationem.Sciebat autêpræcipuamnbsp;Euangelieæ fynceritatis peftem ex hypocrifî ôlt;^ auaritia nafcituram,ô6ob id innbsp;ipfo ftatim eeelefiæ nafeentis exordio ædiium eft exemplum infigne,per quodnbsp;admonerentur omnes, neminem euitaturum uliionem diuina,quifquis Änaanbsp;niam imitaretur, etiamfî hic nô ftatim nocentê fua pœna corriperecnonenimnbsp;hic agebatur deiaeftura pretij,fed de diffldentia ergadeum,de irrifionefpiritusnbsp;fantftûPetrus autê non inflixit poenam,fed obiurgationis infudit acrimoniamnbsp;ut fanaret, Illeueronecprorumpens inlachrymas, necpœnitentiæuocemæanbsp;densjultione diuina pereuflus eft. Ac mira dei dementia pereuflus eft corporenbsp;unus,ut feruarentur in anima multi.Iuftitiae exemplum çditum eft in eum quinbsp;pertjt, mifericordiæ donum efFufum eft in plurimos, qui huius exemple caue»nbsp;runt à peccando.

Fadum eft autem quafi horarum trium fpatium, amp; uxonpftus ne# feiens quod fadum fuerat,introiuit. Dixit autem ci Petrus;Dicmihi,fînbsp;tanti agrû uendidiftisCAt ilia dixit:Eiiam,tanti.Petrus aufê aitad eamjnbsp;Quid utiq? côuenituobis tentare fpiritum dominicEcce pedes eoruxnnbsp;qui fepelierunt uirum tuum, ad oftium, amp; efferent te. Confeftim ceci#nbsp;dit ante pedes eius,8C expirauit Jntrantes autem iuuenes,inuenerunt it*nbsp;lam mortuam,amp;: extulerunt amp; fepelierunt ad uirum fuum,

Intercefterattrium ferme horarum interuallum, eoceconiunxAnaniæ neiciens quid accidilTet marito, ut homines ferè domeftiea mala fua rcfcilcuntnbsp;ultimi,ingrefla eft,confcia fraudulentie mariti,falfæ laudis portionê fibi queçnbsp;uindicatura,cuius impijs cogitationibus refpondens Petrus,aiuDic mihi muanbsp;lier,num tanti uendidiftis agrum, fîC non pluris quàm hochabetpretiumt'Ilianbsp;nimium marito fimilis impudenterrefpondit: Etiam,tanti uendidimus. Tumnbsp;Petrus illûQuid ira confpiratum eft inter te ÔC maritum tuS, ut mendacio terianbsp;taretis non nos, fed fpiritum domini,quem uidetis operantem in nobisf Quoanbsp;niam autem tibi libuit elle fociam marito in hacimpia fimulatione, cris amp; fupanbsp;plicij confers. Êcce pedes eorum amp;c. Seuerum fane exemplû, fed falutiferum,nbsp;nec farpius quàm femel ab apoftolis proditum.Quanquam Petrus,quo nihil tanbsp;' ratmitius, non hocinflixitfupplicium,fed afflatus fpiritudenunciauit.Petrusnbsp;tum inftindu diuini ipiritus feiebat quid eflèt adiini,ôi quid eflet futurû.Deinbsp;us autem quem nihil iugit,poenam fumpturus eft de his qui fucoilludunt uirisnbsp;apoftolicis,etiamfi talcs fint, utfalli poffînt. Necenim hoc donû fpiritus,auodnbsp;tum aderat Perro, perpetuum eft oihibus.MiJto feeleratiores plane eranrHie-rofolymis. Ananias autem 8C Saphira erant de Familia domus dei,amp; in populonbsp;dei cenfebantur,ab his igitur incipit indicium dei,ut cbferuemus quis futurusnbsp;fit finis aliorum. Si ergo dominus tam crudeli iudicio familiäres amp; domefticos

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuos

-ocr page 55-

IN ACTA APO ST. CAP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TV

fuos affidt, quid Get extraneis QC hoftibus fin'sÆcce, ait domfnus per Tcrcmia ad genres, in cim'tate in qua inuocatum eft nomê meum ego incipio affligere,nbsp;amp;UOS quafi innocentes 8Cimmuneseritisc'Noneritisimmunes, Gladium canbsp;Win inuoco Stc.Deinde leue mendacium,ut uidetur, abfc^ iuramento deiignanbsp;tarn atroci poena ple(ftitur,ut difcamus quantum pœnaru mereatur periunbsp;homicidium, latrocinium, ôd alia id genus horrendafcelera, Etenim htnbsp;dtio tnendaces coniuges repentina morte conciderunt,non ut omnes aut mennbsp;^aces aut fceleratifiatim àdeftgnato flagitio fimiliter repentina morte pereât,nbsp;ut terribili hac poena ad refipifcentiam ceteri inuitenturjaut ft non reftpueanbsp;’‘*%ft?iateofeuerius fupplicium ipfis immincre,quo ferius ucnit,tarditatem^nbsp;^wpplicïj grauitate fore compenfandam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Et fadus eft tiinor magnus in uniuerfa ccdeGa, Si in omnes qui au^f ^ierunt*

Nunc uide mala ex re bonum frudum,Ex duorum iufto interituiuxta cor pys(nam de animarum utriufcp falute non eft praecipitanda fen tentia in utrainnbsp;partem,minus uero in illarum æternam damnationem) ingens timor obornbsp;eft per uniuerfam ecclefiam credentium, quin ÔC alios qui nondum credit»nbsp;^^’’antjhuius exempli terror inuaferat, Boni hoc fupplicio admaiorem pieta^nbsp;^^*^inuitabantur:mali autem in fuis fceleribus terrebantur,SCrefîpifcentiæ adnbsp;’’’onebantur, Vnde paucorun) fupplicio difcamus omnes fapiendi fandiusnbsp;®fcaGonem,

Per manus aute apoftoloru fiebat figna 8^ prodigia miilta inplebe, q

Multa Sc magna miracula prodebantur per apoftolos apud populum,quo P^dpicuum efletomnibus, rem non effe uirium humanarum,fed uirtutis dim*

Per manus, inquit, apoftolorum,non per manus omniS tunc credentium l^debanturhuiufmodiprodigia, adeo^ hos tantumædidiftelegimus miracu=nbsp;p^ui minifterio prædicationis fundi funt, utapoftoli, Stephanus,Paulus, SC“nbsp;pEuangelium delefuChriftopraedicantes. Itai^ hac tantum caufaproditanbsp;^’^tinfracula,utnouum minifterium Euangelq confirmaretur.Inuehebantcanbsp;J^apoftoli inorbem nouam dodrinam,0C publice nunquam auditam, deiitnbsp;*ü'a fidei, de Chrifto deo SC homine, de legis ceremonialis abrogatione, SC denbsp;'’nfto crucifi'xo colendo. In cuius folius nomine falus inter homines dareturnbsp;.^•^•marum , in quo oporteat nos faluos fieri. Huius ergo nouæ dodrinæ figil=»nbsp;^’’^ô^confîrmatio eflè debebant miracula omnipotentiæ diuinæ, quibus nenbsp;f'^Sdus quidem de cœlo defcendês contradicere poftet, uel perfuadere de connbsp;J^tio.Non uane autem additur, Prodigia fada in plebe,quafî non fie fada frenbsp;pctiter fuerintin magiftratu, SC inter pharifæos, pontifices, ÔC fcribas,quodnbsp;ç'^^Wninon fuerit tantafïdes Euangelio SC apoftolis, ut uel defyderarintmirasnbsp;ueladmirarica potuerint, falutemœconfequi, præterpaucos exmultisnbsp;®’’^aratione,eledos à Chrifto,

erant unanimiter omnes in porticu Salomonis,

Un nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhaeferant SCprædicationiapoftolicæ,uerfabantur

3iiitniter in porticu, quæ dicitur Salomonis. Non cm iam latcrecupiût,fcd ^^PUs crat, ut candela impofita candélabre luceret omnibus ingredientibusnbsp;j^’}'^’’Ti,Erat autê porticus Salomonis locus orationis et dodrinæ uulgi,quannbsp;y, ”'*pfum tcmplum non admittebantur nifi facerdotes SCleuïtæ, Si tarnen adnbsp;ud ufiÿ tempus omnia obferuauerunt légitima pr fini tcmpli, à cuius fanditanbsp;êe 4

-ocr page 56-

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTÄRIVM

te pofterius in no panel’s ncc modicis inferius ÔC ignobilius fuifle lcgitur,quäli betftieritinmultisqiïotÿgloriofîiis. Circum utrun«^ autem templumunditpnbsp;porticuserant, 2lt; deambulatoria pro plebe: quarum unacratdidaSalomo«nbsp;nica,in qua frequenter prædicaueratChriftus, in qua nunc quoque difeipulinbsp;populum alloquuntur.Nona Salomone aedificatam, fed in eiufdê fundamentnbsp;tis ab Herode reftauratam, amp; prifconomine honoris gratiacognominatS, utnbsp;Salomonis porticus dicatur in hoc libro,in qua porticu conueniebantfrcquChnbsp;ter fideles ad orationem,prædicationem,ôô menfam dominicam,Quandoqube^nbsp;dem 0^ altjs in porticibus epulæquocp folennes QC feftiusc à populo cekbrabannbsp;tur iuxta ritum uetußum éc legalem,

Cæterorum autem nemo audebat fe coniungere illi's; fed magnifie» bateospopulus,

Caîterorum qui nondum dederât nomen in baptifmo, ut inter Chriflianos qui tunc difeipuli dicebantur, adnumerarentur, nullus audebat fe illis iunge«nbsp;re. Videbantenim populum deo facrumefle,filt; admirabilê fignis fiC moribus,nbsp;ideoep óóreligione quadamabflinebant ab illorum cogreffujquemadmodumnbsp;propnani folent ab his quæ templo dicata funt temperare.Nec enim oderat cosnbsp;populusjqui charitate amp; modeflia fupereffluebant, fed ob infignem dei uirtuanbsp;tern in illis refulgentem fufpiciebat amp; reuerebatur.Quan^ amp; Ananiæ Sapbt»nbsp;ræcp exemplum multis incuflerat terrorem,ne quis fidïe femet adiugeretNonnbsp;nulli uitabant congreffum non alia ratione quod pharifçorum et ponrificumnbsp;cenfuras metuebant, qui prohibuerant, ne quis huic fe fedæ nouæ addiceret.nbsp;Omnes tarnen glorificabant eos, interim paffî humana, cum fortiores iefe exanbsp;hibere debuerint. Nos uero nulla inutilis uerecundia uel metus retardet,quonbsp;minus fidelium collegio aggregemur,fed eandem dodrinam Euangelicâ cumnbsp;fiducia capeßamus, ut folum Chriflum dominum nofirâiufiitiam èC falutemnbsp;uitæ^ exemplar perfediflîmum credamus QC xmulemur,

Magis autem augebatur credentiu in domino, multitude uiroruni acmulierum:

Magis ac magis indies accrefeebat multitudo credentifi domino, uirorum fimul ac mulierum, Cœperat augeri primitiua ecclefia,primu quidem ex Chrinbsp;fli LXX. difcipulis,qui ad Chriflum redierant pofl afeenfionis etapparitionisnbsp;diem, ubi quingentis uifus fuerat, deinde ex aliquot Peni contionibus fupranbsp;quinep milia iam erant : hand dubium quin horum exemplo, Audio,alloquio,nbsp;familiaritatCjCOgnatione, SCafflatudiuinifpiritus indies uehementeradaudJnbsp;fint numero S)C merito.Quorum plurimi flau'm in diuerfas mundi regiones rcanbsp;deutes pofl folennia paffi'm huiufmodi omnia gefla rcferentes,non paucos adenbsp;gerintaddefyderium audiendiEuangelium ab apoflolis, dC apoflolorum mulnbsp;tis difeipulis, quorum plurimi fine aliqua mora conati funt Chrifligloria ebucnbsp;cinare,Slt;^ adimpletas dei promifliones in Chrifto paflim difperfis inorbem lu»nbsp;dæis melioribus praedicare.

itautin plateas eqcerent infirmes, S^fponerent in ledulisac grabat tiSjUt ueniente Petro faltem umbra illius obumbraret quenquam ille*nbsp;rum,0d liberarentur omnes ab infirmitatibus fuis.

Hanc autem quâlibet confcifam fententiam non commodius clarius Qi Am plicius intelligemus quam fi uerfui undecimo continuemus, inter medics tresnbsp;pericopasjparenthefis locoIegentes,utfitfenfus,Multa QC magna prodigia A««nbsp;bant

-ocr page 57-

IN ACT A APOST. C AP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

plebe apoftolerum opera,ôf uirtutc dniina per eofdert di'(pcnfata,eatc ettam in plateas eijcerent credentes et pij homines infirmes fuoSjCt pronbsp;^iuerent in leórulis QC grabatis,ut ueniente Petro faltem umbra illius obubranbsp;qucnquamilloi|ï,amp; liberarentur omnes à fuis morbis. Nimirum his exhibinbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominiIefu,qui de difcipulis dixerat,Et his maiora faciêt.Con

fimbriæ lefus fanauit quofdam,umbræ contadu fanatum neminem legi« **?^s.Quid uero uanius umbra, SC quidem Petri, defedoris nuper SC abnegatonbsp;•’‘sc'Sed nihil cfFecit umbra,fed Chrifti uir tus,et fidei efficacia merebantur faninbsp;^5^gt;n,credentibus fermonibus Euangcltj per apoftolos prædicati, uthuiufmonbsp;ÿ^nis qualibufcunqj certe magnis ÔCinæftimabilibusPetriprædicatiodelenbsp;approbaretur. Non minus quam eummiraculum deoflibus Elifaeinbsp;^Qftitum conta ó:u refufcitantibus,non tam prophetçfandh'moniâquâm fideinbsp;pratdicationis cius certitudinem comprobare debebat ordinatione diuina,nbsp;4'iaEhîccoperabatur,nonquæcuncp uis Humana quamlibet fandïa.Propriaernbsp;njiraculoïjt ratio non eft,ut iuftitiam miniftrorurn teftetur,fed officium ÔC önbsp;’^^‘Ueritatem quam pracdicant hi per quos deus miracula operari dignatur,nbsp;homines.

Concurrebat aute 8C multitude uicinarum ciuitatu Ïerulalem, afïc* *’^htes ægros amp; uexatos afpiritibus immundis^ qui curabâtur omnes»nbsp;. Indies latius fefc fpargebat miraculoiji fama, quibus deus omnipotens hocnbsp;J'hpcr ludaicum populum ladauit, alioqui rebellem atc^ incredulum ÔC durçnbsp;u^nids adeo utex uicinis quo^ ciuitatibus magna uis hominum accurreretnbsp;I *^rofolymâ,adducês fecum uartjs morbis obnoxios, SC ab impuris fpiritibusnbsp;platos, qui fanabantur omnes.In tarn admirabili rerû fucceffu conuenitob«nbsp;^^Uarc inuicîîam apoftolorum modeftiam, qui nihil hincfibiuindicabantglo«nbsp;**gt;fedlaudem uniuerfam in nomen domini lefu referebant.Miraculorum aunbsp;planter um caufa poft dei gratiam 6C uirtutem alia non fuitquam fides elc«nbsp;^®’^ntn,8C uocatorum in Chriftum, quae defuper larga dei bonitatemultis da«nbsp;ƒ ^ür ad gloriam Chrifti, ÔC ad propagationem Euangelicç ueritatis,qua femelnbsp;^^eiierat mundû implere, SC docere genres uniucrfas,id^ initio fumpto iu«nbsp;prophetas ex monte Sion SC Hierofolyma,inuitis potentibus ÔC fapietibusnbsp;mundi,adeo^ ipfa Hierofolyma ÔC magiftratu eiufdem. Earn ob rem fonbsp;ƒ*tatiflintfpiritus hominum ad adducendum aegrotos, qui Chriftinominenbsp;'^^ocato fanabantur miraculofeàprædicatoribus Euangeltj Chrifti.

Exurgens autem princeps facerdotum ÔC omnes qui cum illo crat,’ D Jl'^scefthærcfîs Sadducæorum, repleti funt zelo: ÔC inieceruntmanusnbsp;^poftoloSjôC pofuerunt cos in cuftodia publica«

I .Qus hunc in mods féliciter inclarefceret nome lefu Chrifti,fefe^ quotidic diffunderet Euangclicæ do Arinæ firagrantia,no tulit uerac religionis in«nbsp;^'nentum falfç religtom's uel fuperftitionis antiftes Annas. Huie prater caetenbsp;Potiffimum adhærebant qui pertinebant ad fedam Sadducæorum, quodnbsp;({^^‘•‘pna tcftificatio apoftolorS erat de refurredione domini noftri lefu Chri«nbsp;»ex qua totum Chrifti myftcrium pendebat, SC erat totius opcris redemptio«nbsp;colophon SC confummatio. Quae res mitiores feccrat pharifæos qui refurrenbsp;aflerunt aduerfus Sadducços.Decretum quidê ftierat,ut res orta diflînbsp;j^^^Mtione confopiretur. Sed malitia uicit confilium, ÔC furor metum excufltt*nbsp;*nxfacQ.^otujn pnneeps comotus zelo fatanæ, und cum Sadducaeis manus

• »

-ocr page 58-

58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

iniecit fn âpôrtolôs,ac pofiierunt illos non lam in pn'uato carccre,uelut cxami ’ nandosjfed in publico,tan^ manifcfto fcelere deprehenfos.Deledus erat car»nbsp;eer infignitcr munitus, ne qua poffent elabi, neue per tumultum plebis cripi,nbsp;Orauerant iam ante fandri ÔC deo diledi apoftoli,amp; exauditionis fignum acce»nbsp;perant terræmotû, ideo nunc non terrentur, fed confidunt,utcunq; contrarianbsp;appareantpromiffîs dei : perfeuerantia neceflaria eft,fides nonfalliturindeff,nbsp;ex fequentibus claretdomini circa fuos fandos confiliu, qui per aduerfitates,nbsp;perignesÓÓaquas perueniuntadrefrigerium,magnanimiter dei difpenfationbsp;expedanda eft.Sic fuos patientia exercet,confirmât,libérât ab omnibus manbsp;lis« Quid fequitur indef

Angelus autem domini per nodem aperiens ianuas carceris/tedu cens eos,dixit:ïte: amp; ftantes loquimini in teraplo plebi omnia uerba uinbsp;huius»Qui CU audiflent,intrauerun£ diluculo in templ5,amp; docebâU

Euangelicus fermo nee uinciri nee includi poteft humanis confilïjs.Domfa nus enim lefus qui fuoijt protedor eft, SC paftor fuarum ouium,no dormit neenbsp;diu diffïmulat,mifit angelum fuû,qui nodu referatis carceris foribus eduxit ilnbsp;los« Ne quid uos perturber facerdotum malitia, quin potius tanto conftantiusnbsp;qua coepiftis pergite, Ite,0C in ipfo templo ftantes predicate populo quicquidnbsp;uobis praedicandum mandauitapud uniuerfas orbis nationes«Erataliquandonbsp;tempus,quû fe uetaret prçdicari Chriftus«Nunc adeft illud tempus,dequo uonbsp;bis dixerat:Nihiloccultum quod nonreuelabitur,8Cquænuncin auremaudinbsp;tfs,prçdicabitis intedis, Hac exhortationcangelifadi animatioresapoftoli,d«nbsp;luculo ueniuntintémplum, atlt;j ex more docent frequentem multitudinem»nbsp;Nunquid non eft hoc deum refpicere ad minas aduerfariorum,quod orauerâtnbsp;apoftoli angelum confblatorcm mittere, uindos liberate, educere,monere utnbsp;pergat prædicare ueritatemf Ari hoc non eftfiduciam loquendi acciperc,8C irtnbsp;prçdicatione Euangelij pergeret’Quomodo clarius oftendi pofler,fe à dominonbsp;fuifle exauditos,quamlibet aduerfa ferenda fequentur t^Quanto contemptiorinbsp;ÔC fortiori captiuitati apoftoli traduntur, tanto gloriofiori libertati reftituStur«.nbsp;Hie enim mos eft domini dei noftri,ut finat impios aliquantifper exaltari,6C fianbsp;deles detjci,ut illi grauius detjciantur,hi uero admirabilius exaltentur«Praeuaanbsp;lent hic apoftolis pontifi'ces,utuinculis conftringat illi,hi diuexentur,Sed puanbsp;defiunt confequenter illi in fua potentia, apoftoli autêglorificâtur apud deumnbsp;SC homines« Vart) funt autem diuinæ liberationis modi, qui SC à fi'delibus crcanbsp;duntur,SC domino commendantur,interim accepta fpiritus diuini confolatioanbsp;ne,ut etiam in eculeis SC craticula fandi felices fint,SC beatitudine fua apud honbsp;mines SC deum minime fraudatos intelligi pofîînt«

Adueniens autem princeps facerdotum SC qui cum co crant,conuo cauerunt concilium ÔC omnes feniores filiorum Ifrael: ÔC miferut ad carnbsp;cerem ut adducerentur»

Summus pontifex ignarus quid geftum eflet nodu per angelum,adiundis fibi Sadducaeis,et quos habebat in hac caufa certos fu£ fententiç fuffragatores,nbsp;uenit in locum conciltj« Eo couocatum eft uniuerfum concilium facerdotum,nbsp;magiftratuum,una cum toto ordine fenioru gentis Ifraeliticæ« lam enim habe»nbsp;bantur contumaces apoftoli, SC inobedientes maioribus,ob qua illi fadi irrita^nbsp;tiores,decreuerant atrocius aliquid in cos ftatuerc, Atq; hie interim confyderanbsp;Ledor, malitiofam impudentiâ facerdotum,qui cum nihil haberent quod me»nbsp;rito

-ocr page 59-

IN ACTA APOST. CAP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y^

^to crimi'narcfitur in apoftoKs, tame frequent/ confih'o peragunt qincqufd h'= crattmpi'um, hoc ipfo I'uftum èC relt;fr3 uidcretur,quod totius connbsp;confenfu decretum fuiffet.Id fem per ab imptjs contra pios præfumitunfîcnbsp;raro innocentes oppreffî leguntur^Hac uia in conciltjs aliquando difputanbsp;^Unteft cum hacreticis. Sic ad tempus falfitas uicit, perieruntfandi,fed imptfs,nbsp;’^on deo uel ecclefiae« Nunc iUi primores gaudent fe occafronem nados contranbsp;^poftolosjnon folum maieftatis pontificiæ contcmptores,fed praefrade contiunbsp;’’’^ceSjCt public^ pacis turbatores.Quis iam iftos captiuos de illoi^ raperet manbsp;®*biisfq^uis carceresinfringeretpublicosfquis ornniShominum defritutos annbsp;^iliodefenderett’ Career cum ommni diligentia claufuseft,cuftodes pro foanbsp;^^j’USjUt feruentur ad dira fupplicia,interim publice in templo EuangeliS pracnbsp;’*^tur ab eifdem, quos occidere deliberabat pontifices, Domino ftatuente denbsp;*Wis feruis ne pericliteneur.

Cum autem ueniflent miniftri,amp; aperto carcere non inueniflent ib ®s,reuerfr nundauerunt, dicentes.’Carcerem quidem inuenimus clau^ Enbsp;cum omnidiligentia,amp;cuftodes ftantes anteianuaszaperientes aunbsp;neminem intus inuenimus*

y bi magnifiée fuo quifep loco confédéré proceres, miffî funt uiatores,qui è carcere edudos fifierêt in confeflu, Ventum eft ad carcerê,reperti funtnbsp;^^ftodes ad oftium carceris excubantes, apertum eft oftiu,ingreffî null« apo=«nbsp;^dutnrepererunt, nee ullumueftigiûqua fuiffentelapfî, Itac^miniftrireuer finbsp;‘Concilium,quod uideratrenunciant, Carcerem,inquiunt,inuenimus fumsnbsp;ß? diligentia claufumjÔ6 cuftodes adftantes ad oftiumzcæteijz ubi patefado Oanbsp;*0 fumus ingreifi, neminê illic offendimus. Non hinc occafio ratio^ fumenanbsp;j^*cftdocendijapoftolos ianuis claufîs exijfle,nbsp;nbsp;nbsp;nequa^ apertiSjUt necefîe ha

ƒ ^nius quçrere uel docere,quomodo duo corpora in eodem loco efle poflînc, ** id non contradidionê implicet, amp; fit ut ipfi loquuntur,oppofîtum in adicanbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aperuit carcerem, miniftros fomno obruit, uel cæcitate affecit,ut

^‘^ierint exifle apoftolos.Non funt abfiç patente neceffîtate exponenda: (cria ^^•¦«multiplicando contra amp; fupra naturam miracula,maxime non omninonbsp;j^^nifefla amp; publica,Quç creata potentia 6C angelica uirtute (ieripofliint in tanbsp;^^jUon funt contra naturæ curfum retjcienda in unius omnipotentiæ fupernbsp;ç-^^falem uirtutem uel adionê, Hac in parte non pauci nec parum peccafût,nbsp;I ^dibrio expofueruntftmplicitat^fidei ÔC fcripturaij^facrai^jufi^adfcanda

^’'S^ns ÔC pernitiofifîîmS exteroi52,quin ÔC ad perturbationê ecclefîafticoa '^ïdum tam crebro arguitutjdeus hocpotuitjCrgo fadum eft,

J« autem audierunt hos fermones magiftratus templi Sf principes ’^^rdotum,ambigebant de ftlis quidnam heret*

uchementer omnium animos, eorum præfertim qui ma erant templi acfacerdotu principes, iam^ ancipites concilrj ambige«nbsp;Kjj ^^norfum haccres efletcuafura, Paulo ante tormenta,flagella,gladios31a«nbsp;fç ^^’^cruces cum fumma arrogantia fpirabant:nunc anxtj timent,6lt;fpudosnbsp;°^funduntur, dum interim dominus omnia fie adminiftrat,ut hoc faduntnbsp;fedandadei uocatione confolatio, amp; impioruminperfequensnbsp;Quid ein pios magis à fedanda uocatione diuina abfier«nbsp;Chnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;timor aduerfariorum, quando ÔC hic metus etiam Petrum adegitad

*^nu‘ negattonem,alio5^ ad fugam apoftolos f Difeamus ergo metum abtjcc

-ocr page 60-

6o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

rejamp;fpropn'æ falutîs Slt;f commodi defyden'a non fcdan,quando hic deus dócet hoc fado, exclufo timoréalacriter uocationêdeifequamur.Quid hicaduerfaanbsp;rios quantumuis atrociaminantés aliudmanetquàm pudor extremusfQijosnbsp;dominus irridet incœlis habitansSlt;fubfannat.Loqueturadeosinirafua,6^nbsp;furorefuo conturbabit eofdcm,Maledicentilli hoftes ueritatis,tu uero benedi«nbsp;ces ó deust Qui infurgunt in me confundentur, feruus autem tuus lætabiturnbsp;amp;c,Ambiebantperterritifacerdotes quidnam facerent deapoßolis dominû

Adueniens autem quidam nunciauit eis,Quia eccc uiri quos pofut* ftis in carcerem,funt in templo ftantes,amp; docentes populum,

Intereadum fîcperturbatione 8Cconfufionehærent,dum cohfultant,duni trepidâtjinteruenitquidam, qui trifii nuncio magis etiam illorum animos per»nbsp;turbaret,Ecce,inquiens,uiri illi quos heriinclufißis carccri,nunc Rant in tentnbsp;plo ac docent frequentem populum.Quod hic pontifleibus erga omnes apofionbsp;los cotigit,pofleaeuenietHerodi régi erga folumPetrum conijciendumin carnbsp;ceremjdcpnomirandum* Chriflus dominus nofler àpontifîcibusdamnatusnbsp;eßadcrucem,6Coccifus,qui tarnen contra omnium opinionem 8C expedationbsp;nem refurr exit à mortuis, QC regnum accepit à pâtre cœlorum SC terræ, Quog«nbsp;quot igitur ptj funt, non terreantur à pietate aduerfariorum fæuitia, fed teneanbsp;antfolidepietatem, pro qua feiantmanere eosfalutemcertiffîmam,aduerfari»nbsp;os auterti extremam conftifionem, Itaqj cum audirêt in concilio peflilenti^ ië»nbsp;dentes, apoßolos in templo Rare acdocere,quid fecerêtî'Non erat tutu in tan»nbsp;ta populi frequentia manus uiolentas in eos intjcere,non erat confultum armanbsp;la manu irruere in totam multitudinem,proinde quod tutius,aggiediuntur»

T une abqtmagiftratus cum miniftris, amp; adduxitillos fineuiztime* bant enim populum, ne lapidarentunEt cum adduxiflent illos,ftatuc*nbsp;runt in concilio»

T um ex facerdotum fententia magifiratus rempli, quoniam ad ipfos perti« nebat curare ne quid fieret in templo fecus quàm oporteret,abeût in templiimnbsp;adiundo fibi fatellitio miniRrorum aduerfus uim populi. Reperiiint id quodnbsp;erat nunciatum,fiantes illos in templo, ac frequenti multitudini contionantesnbsp;de lefu. Non tarnen inijciuntmanus quemadmodum antefecerant,Videbantnbsp;enim numerofam multitudinem,ac metuebât ne fi quis tumultus fuiflet exor*nbsp;tus,lapidarentur,Sed nec talis erat ilia multitudo ut uim pararet,nec taies apc*nbsp;Roll ut ui defendicuperêt. Aderat infrada animiconRantia, fed abfqj ferocia»nbsp;Vident eos per quos pridie fuerant dudi in carcerem, nec fibi tarnen metunt,nbsp;nec fugiunt, nec brachium populi appellant uel poRul3nt,SC auxilium contranbsp;magtflratum : needeniq; fermonem Euangelicum interrumpunt, donee ma»nbsp;giflratus illis placido fermone perfuaderet ut uenirent in concilium.Paruerutnbsp;apoRoli,ne publicam potefiatem uiderêtur contemnere. Dominus enim nonnbsp;docuerat illos, ne Rent uocati, fed intrépide loquerentur. Ventum eR ergo innbsp;concilium,Ratuuntur in medium tam magnifi'ci confeiTus duo pifeatores.

Et interrogauit eos princeps facerdotum,dicens : Præcipiendo præ cepimus uobis ne doceretis in nomine ifto ; 8C ecce repleftis lerufalemnbsp;dodrina ueftra, amp; uultis inducerc fuper nos fanguinê hominis iftius»

Annas facerdotum omnium princeps magna cum authoritate nec minore fupercilio fie eR exorfus : Nonne proximo concilio ex tantorum uirorum aU:»nbsp;thoritate etiam at($ etiam præcepimus uobis, ne pergeretis docere populum,nbsp;auc

-ocr page 61-

tN ACTA APOST. CAP. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6t

sut ullam nominis lefu, quod abolitum eflc uolumus, mentionem faccrctis a« pud ullum hominem,nec exterum,nec Iudçum,nec publtcc,nec priuarim c' Etnbsp;cccc contempla totius authoritate conciltj non folum no filuiftis,uerumeriamnbsp;tanto uehementius prædicaftis,adcô ut impleueritis totam Hier ofoly mam ue*nbsp;ftra dodrina,rumore eorum qug facitis ad finitimas etiam ciuitates per uagansinbsp;te. Vultisigitur malitiofoftudio nobis impingereinuidia mortis hominis ifti«nbsp;Usfprçdicatis enim palam ills per nos occifum,id quod negari non poteft.Eunnbsp;dem prædicatis iußum ôf fandum,amp; à deo probatum,filt;in nomine illius ardianbsp;dsmiracula, nos uidelicetapud multitudinem traducentes,amp;condemnantesnbsp;*’upietatis,qui talem ad mortem adegerimus. Haec erat oratio fummi pontifianbsp;^s,quç nihil aliud habet iuftg defenfionis,tantum authoritate tcrritat,ut quodnbsp;Ucrum erat,SC ob falutem omnium omnibus prædicandum,ob impiorum gloanbsp;•¦iam fileretun Nunc contra audiamus pifcatorem Sgt;C EuangelicS pontificemnbsp;fortiifime quidem,fed admixta manfuetudine refpondentem,

R-cfpondens autem Petrus6^apoftoli, dixerunttObcdireoportet magis quam hominibus»

Magnifiée pontifex,inquit Petrus,magiftratus,feniorcs,reliqui^ uiri prae ^^5n',qui confidetis in hoc concilio, nos ueftram authoritatem nequaquä conanbsp;^fninimusjfed authoritatem diuinam humanæ præferimus, id^ nos efle fadirnbsp;•‘osrefpondimus, quum nobis interdiceretis,ne nominis lefu mentionem facenbsp;J'^uius.NecÇ puto quenquam effe in hoc concilio, quiputet aequum eire,ut obnbsp;dominum interdira negligamusiufla dei,8C dum metuimus iram uefiram,inanbsp;^tramus in iram dei. Si ueftra iufla confentirent cum uoluntate dei, libenternbsp;uobis ÔCilli fatisfaceremus. NSc cum interdießa ueftra prorfus pugnêt cumnbsp;dlisedieftis, quoniamutrifqjfatisfacere non polTumus, malumus obedire dconbsp;S^àm hominibus,Neep cuiquam inuidiam per nomen fefu conflare cupimus,nbsp;omnibus conciliate falutem, Vobis quoc^p etiam magis expedit,ut ueftramnbsp;Authoritatem fubmittatis uoluntati diuinçquàm ut nos hucadigatis nolentes,nbsp;Utdim'næ uoluntati repugnemus.Nulli non patet remiffîo peccatorum,fi ucrinbsp;*5tem Euangelicam ampledens refipifeat, Ea fie habet,quemadmodum an*nbsp;Uobis expofuimus.

. Deus patrum ueftrorum fufeitauit Iefum,quem uosinterefni’flis fu# ‘pendentes in ligno* Hunc principem amp; faluatorem deus exaltauitde«; pnbsp;fua,ad dandam peenitentiam Ifracl,amp; remiflîonê peccatoruffitScnbsp;fumus teftes Horum uerborum, amp; ipiritus fandus quem deditde*nbsp;Omnibus obedientibus fibt

. C)eus patrum ueftrorum quem uos nobiieum colitis, 6C nos uobifcum,cxa fUauit à mortuis lefum filium fuum, quem uos interfeciftis,fuffi'gentes in cru*nbsp;ƒ Ul, Sic enim erat defi'nitum diuino confilio, fic erat praeditftum à prophetis,nbsp;aknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falute mundi mortem obiret, Hunc iuxta corporis imbecillitatem

.“«ominibusinterfedum deus reuocatum abinferis fua uirtute fubuexit in AUc gloriam,ut omnibus dux eiTet QC falutis author,fed prçcipue populo Ifranbsp;I ‘^'eOjUt per hunc effet omnibus parata remiffîo peccatorum omniû, qui ma*nbsp;’’uin fuorum agentes pœnitentiam, nomen illius profîferentur,Âtqj horumnbsp;dicimus nos fumus teftes,qui priufquam moreretur domefticam cum illonbsp;®muetudinê egimus, 8C à morte rediuiuum frequenter audiuimus, uidimus,nbsp;^^ontredauimus,donee omnibus nobis uidentibus afeenderetincœlum.,nbsp;ff

-ocr page 62-

él nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'CO MMENT AR I

Quod fileire pondus apud uos habet noftrum teflimonnim, teßificatur idem fpiritus fandus, quem, ut uidetis,effuditin omnes qui obtempérant Euangcanbsp;lio.Äuditis nouas linguas,uidetis ædi miracula« Nihil hic noftrum eftjefu fpûnbsp;ritus eft, qui per fuos miniftros exerit uim fuam,ut loquamur uartjsIinguis,etnbsp;in nomine Chrifticlaudos fanemus, leprofos mundemus, cæcis uifum redda-musjcuiusetiamnominceffîcitur q^ecarceribus mirabiliter liberemur« Quisnbsp;autem negareteum uiuerc, ÔC fumma poteftatepræditum eße, in cuius nomi-ne tanta fiunt miraculat’ Nos igitur ipfi amp; miracula noftra tefiificantur quacnbsp;deus agit per nos, lefum fufcitatum à morte, dC nd rerum omnium dominiumnbsp;exaltatumefte,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦

Hæccum aydiflent, diiïecabantur:amp; cogifabantinterficereillos,

Kæc ucrc apoftolica oratio, qua: uel tcrrere debuerat illos metu fupplicn, uel allicerefpeparatæfalutis, magis exafperauitillorum animos,adeo utiradinbsp;rumperentur, SCinter fe confultarent de occidendis illis, lam afîueueranthoanbsp;mfcidio faccrdotes, ÔC laniandis pecudibus in templo,ad nihil aliudprofecerâcnbsp;nifî ut facilius amp; homines iugularent. Nulla hïcmentio fcripturædiuinæ,nuLnbsp;la dodrina, nulla ratio, tantû fie iubemus,fîc uolumus,autobtempera autmobinbsp;fere.Is eftftultorum mos,ut reda monentes etiam citra contumeliâ omnem filnbsp;rore fatanac perciti, morte in eos meditentur.Quo ergo fœdior eft imago ftüLnbsp;torum,hocmagiscauendaeftfîdelibus, Sed nunquid omnes quiinconcilionbsp;pontificum fueruntjftultitiæ etinfaniæ morbo labor auerunt?

Surgens autem quidam in concilio pharifæus nomine Gamalicl,fe gis dodorhonorabilis uniuerfæ plebi, iuffît foras modicum apofto«nbsp;los fecedere:dixit^ ad illos:

Sedebat in co concilio Gamaliel feda pharifæus, ad cuius pedes Paulus a-poftolus legem didicit, uir ob infignem legis peritiam ac fingularem prudena tiam fummoinpretio habitus apud uniuerftim populum liraeliticum.fs ubiuinbsp;dit illos tendere ad perdita confilia,furrexit ac pofiulauitut iuberent apoftolosnbsp;paulifpereconcilio fecedere, Infi'gne exhibuit prudentiæ fuæfpecimen,quodnbsp;cundäter deliberate ôiSremotis partibus feu reis fententiamfuampronunciaq.nbsp;Alt) enim apoftolis adhuc in concilio præfentibus præ iræ fuæ impotetia eruranbsp;pebantjdira fupplicia in apoftolos ftatuentes,quo amp;^prodebantftukitiam,Vt«nbsp;difti,inquit Salomon, hominem uelocem ad loquendû,de ftulto magis fperan»nbsp;dum eft quàm de illo, Poftquam igitur illi è concilio feceflîflênqdixii Gamalirfnbsp;ad illos:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

V»ri Ifraelitæ, attendite uobis fuper hominibus iftis quid aduri tis. Ante hos enim dies extitit Theudas,dicens fe efle aliquem,cui con*’nbsp;fcnftt numerus uirorum circiter quadringentorum, qui occifus eft; SCnbsp;omnes qui credebant ei,di(ïîpati funt,amp; redadi ad nihilum*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

V iri lfraelite,noliic præcipitare concilium,neep lemere decernatis cuius uos poftea fruftra poeniteat, fed etiam atque etiam uidete quid ftatuatis,nbsp;de hominibus iftis. Ex prçteritis fumite confîlium,quid in futurum ftatuatis denbsp;hominibus iftis, Nonrepetam prifea exempla, ueftra omnium memoria ge^nbsp;ftum eft quod dicam, Superioribus hifee diebus extitit Theudas magusnbsp;poftor, quife iadans apud populum ac prodigiofapollicens,fatis magnum hq,nbsp;minum

-ocr page 63-

IN ACTA AP o ST. C A P. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éj

^inum numeriim attraxit in fuam fadionem fere ufcp ad quadnngcntos.Sed «U1US reijquoniam erat ex Humana malitia,fuit infelix exitus.Siquidem QC denbsp;Modern fumptum eft fupplidum,Slt; omnes quotquotilli adhaeferant,parrim in»nbsp;^rfccri funtjparrim capri,ita difli'paris omnibus tota eft fecfta redadra in nihilû.nbsp;Perfuaferat hie Theudas ludæis multis, ut acceptis eorum facultatibus ipfumnbsp;fcquerentur ad fluuium Iordanem,aflerens fe prophetam, uelle præcepto fuonbsp;diuidere fluuium, SC præbere facilem tranfttum,ficutquondam mare rubruinnbsp;J Mofe diuifum fuerat, 6C lordanis à lofue quondam. Que Fadus ludxoijz prænbsp;fts impediuit,prçueniendo inftitutumrmiiïa enim equitum cohorte fuper eos,nbsp;•’'ultos peremit, plures uiuos cepit, Theudamcapitis obtrScatione muldaanbsp;^•t.Euentus rei declarauit, magi conatum non fuiffe ex deo,ideo facilhme poanbsp;Hlitimpediri,

Poft hunc extitit ludas Galilæus in diebus profefTionis, 8C auertit Populum poft fe,ÔC ipfe perqt: et omnes quotquotconfenferunt ei,dûnbsp;^Ptrfl funt»

Addam exempliï aliud de luda Galilæo, qui dieftus eft Gaulonites.Hic eo ^'npore quo ex edido imperatoris Romani nouus ÔC inauditus antea cêfus Inbsp;“^gulis ludæis exigebatur,adiunxitfibiSaddocum Pharifæum,quo adiuuannbsp;^^niultos ad defeeftionem ä Romano imperatorefolicitauit, dicens,cenfumnbsp;'^adrionem huiufmodi nihil aliud efle quam ipfiflîmam feruitutem,et quo honbsp;’'«ftiore fpecie libertatem tueretur docuit fol urn deum principe ac dominum,nbsp;^Rinium dicendum, nec ullum hominem pro domino agnofcendum.Qiia renbsp;^^edïumeft, utmultifermonibus eius perfuafi maluerintfubiremortêquàmnbsp;^ORianum imperatorcm aut eius praefides agnofeere pro dominis, eisqj tribunbsp;*^111 foluere. Huiufmodi ergo grata uulgo fuadens,multos obtinuit fedatores,nbsp;quia partim ambitio partim carnale libertatis defyderium,non autem fpi=.nbsp;dei huius negorij author fuit, pertjtipfe ludas,ÔC omnes quotquot paruesnbsp;^^ntei difperfi funt.

Et nunc dico uobis,difcedite ab hominibus tftis,amp; finite illosïquo^’ fi eft ex hominibus confilium hoc autopuSjdiffbluetunfi uero exnbsp;eft,non poteritis diftbluere, ne forte ÔC deo repugnare uideamini»nbsp;Proinde mihi fic uidetur,cofultius facietis fi temperetis ab hominibus iftis,nbsp;’’^finatis illos, quando neminem adhuc lædunt. Quoniam fi hoc quod incœ®nbsp;Ptantaut moliuntur profedum eft ex humano confilio,difli'pabitur fua fpon=.nbsp;’^^findeus eft author iftius negottj tarn admirabilis,iam im piSfuerit uelle dÜT»nbsp;quod authore deo geritur (quid ein hoc aliud eifet quam repugnare deo c')nbsp;pi*nprudêtiæ fuer it, uelle conari quod no poflitis efficcre. Quis ein refiftet uonbsp;^ïvtatt dei ('An nefeitis quarê Mofes SC Äaro in Äegypto inchoauerintC Norinbsp;^^texPharao toris uiribus conabatur earn impedireffed quo magis illeimpeanbsp;*ebat,eo magis peragebatur. Et lofephfi fratres impedire fatagebant à regno,nbsp;^^ifdemfuis medtjspromouebant in regnum domino fic ordinante. Si ueronbsp;.^fapoftolorum negotium ex hominibus eft, hoc eft prudentia humanajaua«nbsp;ambirione,tunc fruftraneum erit praïceps^ fupplicium. Aut enim fuanbsp;Ponte negotium iftud diffbluetur, aut fi ampliores uires receperit,a Pilato SCnbsp;Hs prçfidibus opprimetur:fi uero à deo excitatum ftierit,nihil perfequutionenbsp;^tcædibus ueftris aliud efficietis quam fucceffum eiufdê.Quid uero hac Ga-Shells fentenriapruderiusjdefumpta ex ipfiifimo facrç feripturæ animo,qu»nbsp;ff a

-ocr page 64-

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

lèntit omnes humanos conatus cofilia propoßta opera ptidcfien', foïum air«' tem deiconfilium ÄT opus confiftere,

Confenferunt autem illi, Etconuocantes apofloIoSjCæfis denuncia ueruntne omnino loquerentur in nomine Iefu,amp; dimiferunt eos.

Hæc ergo Gamalielis fentctia tantum ualuitapud condlium,utdecretutn de occidendo difcipulos difFerretur in aliud tempus«Et hadenus itum cftpedinbsp;bus in Gamalielis fententiam,non ut in totum abftinerêt ab apoftolis,furore etnbsp;tnuidia fuperati, fed ut conuocatis fimul omnibus duodecim, accæfis dcnun«nbsp;ciaretur,ne poftbac ullamentionê facerent nominis lefu.Et hac nncpocna connbsp;tenti,dimiferunt illos, fperantes futurum, utquididis ac minis nonparuerât,nbsp;cruciatu corporis admoniti faperent,aeftimantes apoftolos in fpeciem humilesnbsp;acplebeios, ex Barbarorum ingenio,qui plagis emendantur. Verum cxhuiufnbsp;modi malis robur colligere fokt uigor fpirttus Euangelici,

E11111 quidem ibant gaudentes à confpedu concilq,quia digni habiti funtpro nomine lefu contumeliam path

Apoftoliagnofcentes ueriim eflefermonem quemdixeratfefuSjquodef» fcnt in ius uocandi, quod in fynagogis flagcllandi, non ob ullum maleficium,nbsp;fed ob profelîionem falutiferi nominis,alacres ac gaudentes difcedebant à connbsp;fpedu conciltj, uirgar urn ignominiam,quam al tf putabant efle intolerabilem,nbsp;fibi gloriae ducentes, quod deus agnofceret fuos apoftolos, quos hoe bono*nbsp;re dignatus effet, ut pro nomine filif ipfius contumclia afficerentur, Memincanbsp;rant autem quod ante praedixerat illis lefus, Gaudete amp; exultate,quonia meranbsp;ces ueftra copiofa eft in cœlis, Nee folum donum dei eft credere in Chriftum,nbsp;fed etiam pati pro nomine eius« Si enim cum Chrifto patimur,óóunà cum illonbsp;glorificabimur, amp; perpétua cum Chrifto felicitate perfruemur, fempiternoepnbsp;honore ab omnibus aflSeiemur creaturis. Tantisbencficijs donatur,quipronbsp;Chrifti nomine patitur,ut apoftoli nunc, olim prophetæ»

Omni autem die nonceflabant in templo amp; circa domos docentes amp; euangelizantes Icfum Chriftum»

T antum abfuit ut hac pcena ac principu denunciatione rcdderêtur fegnio res ad prædicandum nomen refu,ut alacriores etiam reddin',èC publice in temanbsp;plo,amp; priuatim in ftngulis domibus incelTanter doccrent,quaî acceperant a donbsp;mino Iefu,ac lætum nuncium omnibus adferebant, hunc efle uerum Meflianinbsp;per quern oporteret omnes faluos fieri. Quæ enim præcipit deus, inuitis omnfnbsp;bus etiam inferorum portis urgêda funt, inculcanda funt,amp;S perfeucrandum*

c APV T VI»

NI diebus autem illis crefccntc numero difcipulorum, fadum eft murmur Græcorum aduerfus Hebræos, eo quod dcfpice*nbsp;rentur in miniftcrio quotidiano uiduæeorum»

Per id tempus quum indies accrefeeret numerus difcipulorum(fie cm turn uocabantur, qui poft Chriftiani dici coeperunt ) obortum eft murmur Grarcosnbsp;rum,non corum qui de gentilitate conuerfi ad Chriftianifmum fuerant,quadonbsp;nondum Euangelium ad Gentes fueratdiuulgatum, fed ludxorum illo^jquinbsp;non in Iudæa,fed apud Gentes pafli’m in Grçcia nati fucrant, Hierofolyma annbsp;tern habitantes,autreligiom's autftudij gratia.Caufa murmuris fccundfl quof»nbsp;damexpietatenataeft, Quum cnim mulieres aliquot circumducercnt apolt;

«

-ocr page 65-

IN ACTA APO ST. CAP. VI.

ftoK,qiïç nil's miniftrabant, Grçci dolebant non ide honoris haberi fuis uiduis, Wtquotidiano minifterio liceretapoftolis ac difcipulis inferuire^ Hoc cni'm dunbsp;gnitatem interpretabantur. Alij adferuntcaufas aliasjquia fciliccc Græcorumnbsp;^^‘^“æjgenus mulierum,utdefpe(?ium acdereli(f}um,ita queruluetmorofum,nbsp;J?^8^‘ge’'eritur, ÔC aiqs ab apoftolis expenfa praeripiennbus,uidum ftium nonnbsp;fetis confequerentur.Non enim integrum erat apoftolis,præ fuo negotio præsnbsp;lt;h'candiEuangelium,accurate inquirere,quid cuic^ deeftet.Quu igitur in quonbsp;ftdiana difpenfatione ÔC œconomia aliquibus minus deftribueretur,ortum eftnbsp;•^urmur Graccorum aduerfus Hebræos conquerentium quod cum ipfi æquenbsp;*3cultates attp altj in commune contulilTcnt, ac eundem Chriftum conftanternbsp;^onfiterentur, inique tarnen uiduæ eorum tradarentur, 8C ita negligerentur,nbsp;^tnecelTario uidu carerent. Id erat non leue peccatum murmuris contra apoanbsp;ftolos,fi'cutamp;^olimIlraelitarumcontra Mofen. Defcribitur autcmhocrecetisnbsp;^flidum ecclefîæ militas ob caufas, tumuteius occaftone res geftæ à Stephaanbsp;comuniter narrentur,tum ut fentiamus ipiritum fandû non ita regenerarenbsp;Pios utnihilcarnis ÔC fanguinisautfragilitatisrelinquat,tumuthofpitaliumnbsp;Siibernatio deftgnetur,non abftmilis huic apoftolicç,ubi nunc Chriftiani opesnbsp;fuas in comune conferunt,alius plus,alius minus,alius nihil,inter quosnbsp;^’tari difficile poteftoccafîomurmuris,odiorum,8Cinuidiarum,dequibusexanbsp;P^rientia docet. Vbipartibus utrifcp, hoc eft diftribuentibus SC recipientibusnbsp;^xhortatio neceflaria eft,dequaaltj,quâdo ab utrifip partibus comuniter pecanbsp;®5ri foletjdum hi queruli funtiugiter,etmelioradefydcrantquàm accipiant,etnbsp;’^‘Jpenfatores quocpgrauiter nonnun^ peccâtinæqualitateaffed3ta,dum cuanbsp;J^^ntmagis cenfuum augmenta et priuata comoda quam opera pietatis,ad qugnbsp;inftituti, ut quam fideliffime agât, ÔC æqualitate diftributiua adfint officionbsp;^’^cleftaftico.

Conuocantes autem duodecim multitudinem difcipulorum, di'xe« ISIon eft æquû, nos derelinquereuerbu dei,5C miniftrare menfts»nbsp;P Vtintelligamus quantopere difpliceat bono paftori quâlibetleue diffi'diiî,nbsp;^atim duodecim apoftoliconuocata difcipulorum multitudine,quoplus habenbsp;î'^^authoritatis quod omnium confenfu decretum fuilTet, huncin modum uernbsp;“^tecerunt: Videmus nefcio quid murmuris ortu inter nos minifterio mulicanbsp;Prouidendum igitur eft, ne nos huiufmodi curis leuioribus identidêinanbsp;’^•¦pellcmur, nimirum altiorifundioni deftinati. Nobis iniunxitdominus,utnbsp;’^^ceremus Euangelium, Non eftigitur probandum,ut nos obmiiTo delegatonbsp;’’^Unere pracdicandi Euangehj miniftremus menfis. Quemadmodum enim innbsp;^orpore uaria funt membra, ac fuo quodcp officio fungitur membru,ifa tumulnbsp;Qcconfufio uitari non poteft in tanta multitudine, nift diuerfæ fundionesnbsp;Varias perfonas diftribuantur,ftc tarnen ut omnia referantur ad u till ta tê uninbsp;^^fîcorporis.Necenim oculus fibi uni profpicit, fed omnibus membris : necnbsp;”'3nus fibi tantum laborant, fed toti corpori,

Confyderate ergo fratres,uiros ex uobis boni teftimonf) feptêjples» *^^sfpiritu iàndo ÔC fapientia, quos côftituamus fuper hocopus^Nos Bnbsp;orationi 8c minifterio uerbi inftantes erimus.

-ocr page 66-

’ COMMENT AR IVM

fli'onis Eiiangclieæ.Nos uero per illos quietiorcs fadf,hi's quae proprfe noßra«‘ rum funt partium incumbemus precationi, amp; adminiftrando fermoni dodrünbsp;næEuangelicae. Illi curam gerant pafcendor um corporum,nos animis ueftrisnbsp;pafcendis uacabimus,Eteni fi nos œconomiç opera damus,negligitur interimnbsp;praîdicatio Euangeltj,« publicæ orationis omcium:fi uero predicationi âC oranbsp;tioni operamdamus,negligitur interim œconomia,itautmultis fuç portionesnbsp;nonacqualiterdifpenfentur« Non quidem impiû eft adminiftrare iitrunqj,fcdnbsp;difficile eft utric^ fufficcrc in tanta hominû frequêtia» Nec nobis eft integrum,nbsp;Euangelio alijs delegato utfoliœconomiac operam demus« Abdicamus ^iturnbsp;curam domefticam, ÔC alt) s à uobis deligendis committemus, nos autem Euannbsp;gelij pracdicatione^orationçdefungemur, Quan^ autem ciuiliaóóccclefi'a«nbsp;ftica officia ex ordinatione dei ab codé poffînt hominc pie geri ac tradari,quianbsp;tarnen difficile eft ab eodem utri«^ officio pro fua neceffitate fatisfaccre,ideo aanbsp;poftoli abdicato ciuili munere id folum retinent quod eft uere apoftolicum,adanbsp;miniftrationem Euangeltj, Slt; publicac orationis.Qua in re praecipue uidemusnbsp;quam longe à maioribus apoftolorum diftent noftri epifcopi, principes natio»nbsp;num,qui tarnen audentfeiadare apoftolorum efle fucceflorcs, Nam apofto«nbsp;liretinuerunt id officia quod minima habet honoris Qc uoluptatis, plurimumnbsp;autem laboris periculorum 8)C tacdq. Epifcopi autem noftrorum temporum ab*nbsp;dicato SC altjs delegate prçdicandiEuangelij officio, præfîdes prophanos agS^nbsp;retinent id quod plurimum habet honoris 6C maieftatis.Etid tolerandum qui.nbsp;dem,fi non interim genio 6C uoluptatibus indulgent: infuper^quod eft into.nbsp;Ierabilius,fynccram Euangeltj prædicationem ad quam obligantur,prohibée,nbsp;imo ferro igni altjs^ tyrannidis fuç inftrumentis prolèquuntur,Obfcruâdumnbsp;quoep ex uerbis apoftolorum, quales illi deferibant difpenfatores opum eccle»nbsp;fiaftica^, V iros,inquiunt,fpedatæ probiratis,6C integri nominis SC famæ,pleanbsp;nos quoep fpiritu fando SC fapientia,qui fpiritus fandus non folum prophetasnbsp;facit,fed uariorum munerum ÔC uirtutum autlior eft, qualium multae ncceffa.nbsp;tix func in huiufmodi difpenfatore.

Et placuit lermo coram omni multitudinc. Et clegcrut Stephanum uirum plenum fide Sc fpiritu fando,óc Philippum,ôc Prochorû, amp; Ninbsp;canorê, ôC T imonê, amp; Parmenam,6c Nicolau aduenâ Antiochenum.

Hæc apoftolorum oratio placuit uniuerfæ multitudini,nuna hic locum ha. bentecontentioneuel ambitione, omnia tranquille peraguntur SCfimpliciter»,nbsp;Apoftoli fuadenteligcndos œconomos, obfequuntur auditores fumma animtnbsp;beneuolentia, eligûtcp uiros feptem,ornatos t)s uirtutibus quas apoftoli in bu.nbsp;iufmodi difpenfatoribus requir£bant,Stephanum fpedatç fidei,ÔC plenum fpinbsp;ritu fando. Hic primus ponitur SC iblus laudatur,ut in uno omnes îaudentur,nbsp;aut quia primus martyrtj honore fuerat decorandus, Nicolaus autem religio«,nbsp;ne profelytus, patriaAntiochenus.Sunt qui hune putantauthoremhærefeos,.nbsp;quod non tarnen probatur, SC fi fît, adftipulatur quotp eledioni Chrifti,qui SCnbsp;ïudam habuit inter cledos apoftolos, nequis nimium hominum eledioni defenbsp;rat, uel communitatem obferuare tantum earn uelit,in qua nemo fît impius,utnbsp;mundum exire cogatur,

Hos ftatuerunt ante conipeflum apoftoloru ; ÔC orantes impofue«*^ runceismanus*

Hos

-ocr page 67-

IN A CT 1 A P OS T. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67

Hos fic eleAos ftatuerunt in confped^u apoßolorum,ut illorum aiithon'ta* tequodfadumerat, comprobarctur.Apoftol» uerofufis ad deiim prcdbus exnbsp;oiore,impofuerunt illis manns.Nam hoc ritu primum delegebantur facra mûnbsp;niften'a,exemplo fumpto à domino Icfu,qui quibiis benedicebat,folitus eß manbsp;numimponere. Quod fi quis roget, quid opus fuerit his ntibus ad defignadosnbsp;minißros, qui menfæ curam agerêt,fciat prophanam quidem eße fundionemnbsp;tfadare pecuniam, maxime communem, fed quærequirat fidem non uulga®nbsp;fenijóó animum incorruptum. Teflis eß ludas, quern auaritta corruptus anianbsp;oius ad domini fui proditionem adegit. Turn autem, quoniam præfcribebancnbsp;Sf alîjs quid in huiufmodi negotijs oporteret fieri, addenda erat amp;: authoritas,nbsp;Qiiomagisomnes illis tanquam apoßolorum foctjs 06 adiutoribus parerenf,nbsp;Practereadifcipulorum conuiuia nonerat qualia erant uulgi, fed magna cumnbsp;fcligione capiebatur cibus, quoties capiebatur. Hoc cnim decetomnem fidcj,nbsp;’fm,qui dei beneficia QC datorem agnofcit QC ucneratur, ut æquum eß,Omnisnbsp;panis fraâ-us fanóh's Chrifli difcipulis repræfèntabat fadum domini in ultimanbsp;coena cum ipfîs exada,cuius nunÇ obliti funt quoad uixerunt,8Cita in mémonbsp;fiam rcuocabant ôiSrepræfentabant traditum pro mundifalute corpus domi»nbsp;^*’Omne uinum communiter bibitum admonebat fanguinis dominici in cru»nbsp;cfFuft in remiflîonem omnium peccatorum, Denii^ dC corpus ipfum domianbsp;um in ccclefi'a publice facramentaliter adminifiratum, amp; fanguinis quoiçnbsp;•pfius dominici facramentum per diaconos adminißrabatur multitudini. Et finbsp;9uando uacabatper minißerium, pracdicabant ÔC ipfi Euangclium ueluti aponbsp;‘’olisproximû

Et uerbum dei crcfcebat, amp; multiplicabatur numerus difcipuïorum lerufakm ualde:multa etiam turba facerdotum obediebat fidei.

Maximum hoc quo(^ dei opus cenferi debet, quod aduerfantibus ac repua S'^antibustantis ÔC totmagnatibus Euangelico profedui, adeo^ inuiris infe=»nbsp;î^fum portis,non iam unus amp; alter,fed magna turba facerdotum,qui prius etnbsp;®ium Chriflum ad crucem adegerant,6C difcipulos eius extremo odio fuerancnbsp;^^•’ofequutijiam fe in Euangclicæfidei obedientiam tradebant.Ex quorum minbsp;exemplo Euangelîj perfequutores imptj à perfequutionefua deterreanbsp;^’^tur haud parum, palàm fentientes quod aduerfis fuis cônatibus curfum Oanbsp;f’^'^um dei adiuuantpotius quàm impediunt, amp;C quod non hominibus,fed deonbsp;*^fiftunt , qui nolentibus uoîentibus ipfis confilia fua fortunat ÔC exequitur:nbsp;9uin Sc ex hoc feAo maxima dei clemêtia obferuatur,amp;: admonitio nobis proanbsp;^'^itur, quâdo uidemus eis facerdotibus qui prius Chrißum unigenitum deinbsp;ium perfequuti funt ôC occidcrunt,8C ab initio Euangelîj pracdicaticontra a«nbsp;P®ftolos infidias funtmoliti, nunc confertur à deo donum fidei OC cognitionisnbsp;, ut S)C ipfi per Chrißum habeant remiflîonem peccatorum, 6C falutemnbsp;^nfequantm-.ytgi^nos homuntiones longe omnium iniufliflîmi,rcmittamusnbsp;noftris fua in nos delilt;ffa,præfertim cum illoi^ in nos delidum nonnbsp;P'^'Gtefle tam graue quàm uel facer dotes in deum deliquerint, uel nosipfî adlt;nbsp;^•¦Hisdeumpeccauerimus. Intérim^ ad huiufmodi exemplum oraredifcaanbsp;'j’s pro noftris quocp facerdotibus amp; epifcopis 3 quorum multi ex ignorantienbsp;P ®§îlitate carnisjdum mundum nimis diligunt, dennentur in odio ueritaa,nbsp;buangelicæ,quam nondum plane fortaflîs inrelligunt,ad quam propediemnbsp;'®‘^«ertendi funt, nimirum etiam epifcopi,fine omni dubio citius,ut uerbum.nbsp;n 4

-ocr page 68-

69 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

dominifacramcanom'camfcripturam praeuia orati'one perlegen'ht diligenter ÔC attente cum fide, öi. fummi pontifi'cis authoritatem nullam efle crediderincnbsp;contra aliquod dei uerbum, cum intellcxerint dC uoluerint deo magis obedircnbsp;quamhominibus,cumcogitauen'ntofficij fuiiuramenta,ô^neceiTariasftin«nbsp;diones, ut uel in hoe tantum perfuaderi fe finant,fi non poteft fieri quod uellcnbsp;mus, utindominicâmeffemoperatores dignos ÖC idoneos mittant, Óóadeamnbsp;quos pofliintdiiponantac praeparent, hoceft ut collegia fa era canonicorü uelnbsp;proborum monachorum facris incumbant ÖC canonicis fcripturis difcendis S£nbsp;docendisjUt ecclefijs pracficiendi,ipforum tandem ftudio informentur amp;: plannbsp;tentur,ÓC qui iam praedicantEuangeliumillorum patrocinio 8C authoritatedcnbsp;fendantur ab impijs ueritatis oforibus,

Stephanus autempknus gratia 6^ fortitudine faciebatprodigiaamp; ligna magna in populo.

Inter diaconos autem peculiarius emicuit Stephani pietas SCfandimonia: quem quidam exiftimauerunt alio nomine Hebraico didum Nathanaelcm,nbsp;hoe eftdonum dei, uel à deo datus : ex primo autem martyrio didum Stepha»nbsp;num coronatum, Vtcunt]^ id habeat,nihil affirmamus abieplégitima authori»nbsp;tateinhisquæ finepericuloignorantur, Siefehabuit óógeifithic Stephanusnbsp;in delegato fibi ab apoflolis munere, ut ob infignem morum manfiietudinemnbsp;gratiofiifimus effet apud uniuerfam multitudinem credentium, ergarebel*nbsp;lantes Euangelio fortem S/C inuidumanimumpræftabat, adeo utapoffolieaanbsp;fumetiam uirtutum æmulus in nomine lefumulta magna^ miraculaæderetnbsp;apud populum,Cum enim fumma fide Stephanus commiffum fibi munus monbsp;dicum SC temporale fideliffime adminiffraret, maiora à domino beneficia conanbsp;fequutus eft, gratiam ad homines pios amp; impios, fortitudinem quoi^ SC inuianbsp;dum animum tolerandi aduerfa, quæ partim à morofis ecclefîafticis ob annoanbsp;næ difpenfationem prouidam et fidelem,partim ab aduerfartjs fidei accidebat.nbsp;Qualis fane fortitudo opus eft fpiritus fandi, proinde à dno poftuIanda,Porronbsp;inter prodigia quç Stephanus in populo aedcbat,no minimßeft quod iêquitur^

Surrexerunt autem quidam defynagoga, quæ appcllatur Libertia? norum,8c Cyrcnenfium,amp; Akxandrinorum,8c eorum qu» cranta Cinbsp;heia amp; Aßa,aifputantes cum Stephano:amp; non poterant reftftere fapUnbsp;entiæ amp; Ipiritui qui loquebatur,

Semper eximiauirtus ad fefetrahitinuidiam,quemadmodum Cæcias nua bes.Exorti funt aduerfus Stephanum quidam è diuerfis fodalitatibus ftudiofonbsp;rum ludæorum, qui facris literis incumbebant 8C prophanis in eade urbe me«nbsp;tropolitana regnt ludaici, quarum una uocabatur Libertinorum fynagoga,conbsp;rum fcilicet Iudaeorum,qui licet in Gentium difperfionem capti crät,fefe tarnenbsp;uel pecunia Romanis data,uel oificijs fideliffimis fe SC fuos filios à feruitute alinbsp;fertos ingenuos fecerant ÔC liberos,quos hic,utuidetur,Libertinos uocat,quanbsp;lis Sc Saulus tune erat, ciue Romano patre nobilis» Alia autem ludæoïjîgymanbsp;nafia à prouinttjs nomina fortita fuerant, utdicerentur Cyrenenfium, SC Ale«nbsp;xandrinorum,SC Afi'anorum,aliorum^ qui uenerât iliac à Cilicia 8C Äfia SCc,nbsp;Nam inhæc loca Syriac uicina potiffîmum difperfi ludæi,Hierofolymam cole«nbsp;bant,frequentabant,SC metropolim religionis pro ftudio habebant.Hi,inquif,nbsp;omnes uelutconiurati, coorti funt aduerfus Stephanum, diiputâtes aduerfusnbsp;illumjnter quos deni^ cum fere nihil alioqui conueniret, quemadmodum SCnbsp;apud

-ocr page 69-

IN ACTA A PO ST. CAP. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isf

apud nos irartæ Rint fecRx in gymnaftjs, quorum unicum ftudium eft ab inuia cetndiflentirc. Hoc tarnen inter omnes conuenit, quod unanimitcr pietatemnbsp;Chriftianam nunc oppugnent, ac Euangelicæ ueritati reRftant.Hi ergo Ria Canbsp;fuditione confidentes,Stephanum inuadunt,cum ipfo de ratione uerç fldei dinbsp;gladiaturi.At res longe alium exitum habuitquàm fperauerant, Non enim ponbsp;tyrant quamuis multi,refiftere unius iuuenis fapientiæ ac uigori pedoris,pro3nbsp;pterca quod fpiritus fandus quo plenus erat, per ilium loquereturjn quo do*nbsp;•ninusdeus comprobauit, quod diligat ftulta fecundum mundum, ut pude®nbsp;f^ciat fapientes. Deinde ueritatem promiffîonis fuæ opéré configna uit,ubi di®nbsp;’fcrat:Dabo uobis os Ô6 fapientiam amp;c,Nee tarnen ficobflruxit Stephanus osnbsp;^duerfariorum, ut nihil contradixerint, fed quod uerifimile aut probabile nt«nbsp;I’ll refponderint, quamlibet, ut fit in huiufmodi contentionibus, non obticue«nbsp;fint,fed fe uidores iadarint, minime uero refipuerint, quin ueritate deftituti,nbsp;mendacia 06 calumnias fefe conuerterint,

Tune fubmiferunt uiros, qui dicerent fe audiuiHe eum dicentê uer-“ablafphemtæ I'nMoyfen amp; deum.

Hie agnofee morem improborum, Vbi ueritate difeedut imparcs,ad men« ^^cia confugiunt,06 uidi fapientia fpiritus ad diabolicas fraudes fe conuertût,nbsp;“^bornarunt enim uiros quofdam, qui dicerent fe audilfe Stephanum prolo«nbsp;Silentemuerbablafphemiæ inMofenacdeum« Nullum autem crimen apudnbsp;‘Udaeos capitalius quam blafphémiç,nec apud populum atrocius.Hic agnofeenbsp;^dor,4Tiachinas fimiles aduerfus femulum,quales fuerant aduerfus dominSf,nbsp;»nborrtânturfycophantæ, ne uideantur ipfî uelle dolorem ulcifcifuum,quodnbsp;^^ifputatione difccffilfent impares. Quacritur crimen atrox,Ô6 malitiæpraete«nbsp;’^^ur religionis ftudium.

Commouerunt I’tacp plebem, amp; feniores,amp; fcribas:06 concurretes *^®puerunt cum,amp; adduxerunt in concilium,

Ab his igitur fubmiffis fyeophantis concitatus eft populus unà cum fenioa J°Usacfcribis aduerfus Stephanum, adeo ut concurfu fado rapuerint ilium,nbsp;^pertraxerintin concilium. Facile turbaturbatur,mobile uulgus à fediciofisnbsp;^^iiiintbus, cauteapud ipfumloquendum 66 agendum. Reuerebantur anteanbsp;P^quam honorifice, nunc ad mendacia Ô6 fyeophantias uertuntur in contra«nbsp;.’^iiHiquemadmodum 06cum Chrifto egerant.De fenioribus 66fcribis non minbsp;^{V’Mui fuæ antiquæ fidei Ô6 ftatui nihil uolebant decedere, nolebat in aliquonbsp;/yquifie, morem parentumreferebant, impatientes ueritatis, perfedæcp acnbsp;pietatis.Per tumultum concitarunt fe mutuo Ô6 concurrunt,ut infani ecnbsp;.’^5'iies furore perciti, pro multis contra unum.Rapiunt uiolêter,ô6per iramnbsp;iiiuidiam ilico occidendum,nifimagiftratum timuiflent Gentilitium: addunbsp;' knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noninuitum trahunt ad fuum ludaicum concilium,Chriftiante pie

^linfeftutn,

. nbsp;nbsp;nbsp;ftatuerunt falfos teftes qui dicerent : Homo ifte non ceflTat loqui

aduerfus locum fandum 86 legem : audiuimus enim eum dicens; quoniam lefus Nazarenus hic,deftruet locu iftum,86 mutabit tra^nbsp;’^’Oncs quas tradidit nobis Moyfes.

J. Hieprodeunt malitiofe fubornati teftes,ueiuti contra Chriftum antea ege« qui teftes fuamperagerentfabulam, ac dicerent: Hie homo nullum facitnbsp;^‘’leuomendiblafphemias aduerfus locum nobis omnibus fandum açue»

}

i'

A

-ocr page 70-

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. commentarivm

nerabilem, contra^ Mofîs legem nobis à deo traditam. Audiuimus enim cum dicentem quod ifte lefus Nazarenus demoliturus fit locum hunc,acmutatu-rus inftituta,quç tradiditnobis Mofes,Stephanus ex reuelatione apoftolorumnbsp;dixerat, à lefii prædidum efTe futurum, ut templum hoc Slt; urbs funditus abnbsp;hoftibus dirueretur obgentis incredulitatem« Hoc didum deprauât ad calumnbsp;niam.Dicas hos eofdem efle,quilefum accufantes,dicebant:Âudiuimuscumnbsp;dicentem,Defiruam templum hoc, aliud in triduo excitaturus.Cum igitur fienbsp;fe habent mores uulgi, non eil quod ftudeas auræ populari, fed cnitcrepouus,nbsp;ut uerbo dei credas, SC gloriam tibi compares apud deum.Sic enimfiet,utper«nbsp;petuo bene audias,amp;gloria nunquam peritura fruaris.

Et intuentes cum omnes qui fedebantin concilio, uideruntfàdem «us tanquam faciem angeli»

Adhanctamatrocem criminationem nihil commotus eft Stephanus, fibî bene confcius,utin ipfo etiam uultu reluceret mentis innocentia.Res enimeftnbsp;pauida,fibi male confeius animus.Hgc conftantia frontis ftatim coarguit calunbsp;niatorum impudentiam, Etenim hi qui confidebant in eo concilio,intuentesnbsp;cum,ôô obferuantes, qua fronte crimen obiedum exciperef, Videbanteum a-deô non deîjciaut exanimari, utfacies illius quiddam hominemaius amp;angelinbsp;cam quandam alacritatem fimul ac maieftatem praî fe ferre uidereturgt;

CAP VT VH.

fi.

æixit autem princeps facerdotum: Si hæc ita fe habentfQuiait: Viri fratres amp; patres audite:

Princeps facerdotum ut hic quotp fpeciem legitimi iudicij exhibe« ret,quemadmodum fecerat in condemnando Chrifto domino, percontatus eftnbsp;reum,nunquidhaberctquod adhæcrefponderet, ôd an crimen obiedûagno«nbsp;fceretç'Quanquam enim illi condemnaturi erât Stephanum,quicquid refpon«nbsp;difletjimô iam antea nondum auditum damnauerant, Qc à domo fua iudiciumnbsp;attulerant, tarnen uolentes, ut didum, iuxta legem uideri agere Sf damnare,nbsp;dant ei locum refpondêdi adaccufationes,utpoffîntuulgopr^tcnderc fucumnbsp;aliquem legitimi iudictj,oftendere^ per tinaciam illius hæreticfiCum non tan«nbsp;turn lex ftatuat audiri partes, fed ut caufa iufieiudicetur fatis audita fiC difeuf«nbsp;fa, Poftquam autem S tephano dicêdi locus eft datus,diuino afflatus ipiritu hisnbsp;cœpit appellate nominibus, Viri fratres et patres audite,Taies nunc uocat, §snbsp;pofteanominatproditores â^homicidas, Sedpro officio ciuilitatisamp;publicænbsp;honeftatis, hoftis etiâ in medio bello folennes titulos hofti tribuit. Et Chriftusnbsp;quoep iubet,ut beneprecemur deuouêtibus nos,quanto magis uultut eis nonnbsp;inuideamus folennia cognomina, quç ipfis publice honoris gratia tribuuntur,nbsp;ne ab exordio irritatinô audiant,uelira permoti iudicare, etiamfi uellent,nonnbsp;poflînt,abalienati animo,non fine culpa loquentis,

lt;Sene.uȎ

Deus gloriæ apparuit patri noftro Abrahæ cum effet in Mefopo* tamia,prius quàm moraretur in Charran, ôd dixit ad iIIum:Exi de teranbsp;ra tua, amp; de cognatione tua,amp; ueni in terram quam monftraiuero tib^nbsp;Peculiareeftgentiludaicæ principia orationis ô^caufæ occafiones altiusnbsp;repetere, id quotj hic caufa Stephani requirebat, 6ô ad naturale requirebaturnbsp;rhetoricam, quæ ex fado fumit inuentionem 8C. difpofitioncm,non tantum exnbsp;arte, Aceufatus erat uerba dixiffecontumeliofa in Mofen,deum,templum,8Cnbsp;legem.

-ocr page 71-

IN ACTA AP OST. CAP. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71

Occafio data erat, qiifa templiim dixerat no uerum nee duraturum,ex •'gis opertbus neminem luftificandum, fed fide in deiim per Chrifium, In hacnbsp;3utcm fententiam uidetur loquutus ab exordio, Viri qiiotquot adcftis uel geanbsp;‘'crefratres, uel ætate ac authoritate patres, qui padenter audiftis calümniananbsp;^^s,auditeamp;fueriiatipatrocinantem«Nosnecindeü, necinMofcn,necin temnbsp;hoc contumeliofi fumus, quotquot Chriftum confiremur,fed cum Mofenbsp;^Oïilentientes dei gloriam prouehimus actemplG fpirituale, quo deus qui fpianbsp;eftpotiffîmum deledatur, quemadmodum diuinitus iuHi fumus extruianbsp;Jpus.Non eft blafphemia hoc pro uiribus agere quod figuris adumbrauit Moanbsp;‘^^gt;quod prophetç deifpiritu afflati prædixerunt,quod dei filius cb id in terras

SCorfus eft, amp; fuis perfïciendum mandauit,quod fpiritus fantftus ad faa omnium gentium, nuncper eos quicredunt E«angelio,peragit,Sedinxnbsp;eft ÔCblafphemia,uoluntati dei tam benignç tam peftinaciter obliuftari,nbsp;x^od quidem hæc natio non nuper facere ccepir,fed iam olim facereinftituit,nbsp;facere definit, Vt nec mirû nec iniquû uideri debeat, fi eueniat quodnbsp;Mumprophetædixerunt, Ôônuncquocp lefusNazarenus futurum prædianbsp;^’^îOempe ut hoc templum quo gloriamini, hæc ciuitas in qua regnatis,faceranbsp;Qc lex quibus abutimini ad quæftum ôô gloriam uefiram, à uobis aufenbsp;hæc gloria transferatur ad eos qui per fidem Euangelicâ pure deumnbsp;'°*^nt, ac legem in fpiritu SC ueritate obferuant fe^ ipfos præbenttemplumnbsp;^quot;^utn ac fantftum fpiritui fando. Hue quum tot modis deus maiores noftrosnbsp;Pf°Uocauerit, tarnen fpretus eft utfeitis abhocrebelli 6C pertinacipopulo, Vcnbsp;r''j'’'àprimo gentis huiuspatriarcharepetam cuius obedientiam etfidêpcr:^nbsp;^^am iuftitiam utinam imitarentur hi qui fe iaeftant filios fuos,Deus cui debenbsp;omnis gloria, quem^ nos uobifeum pie colimus,olim apparuit patriarchynbsp;Wo Abrahæ, quum effet in Mefopotamia,priufquam comor aretur in Charnbsp;I ’^’Ubiauditis menoneflecontumeliofum nec in deum nec in patres,qui il»nbsp;f ^gnofeo SC confiteor deum gloriæ folum SC optimum, SC ab omnibus ado»nbsp;Cuius Abrahæ temporibusnondumeratlex nec templum, attamennbsp;°faham deo acceptus erat, QC per fidem iuftus coram deo, Aliud igitur effenbsp;fP°^^etquoiuftificamur, quàm legem SC templum:quodautem fit illud,nuncnbsp;^üitemus, Dixit deus ad Abraham: ExideterratuaSCc,inlibroGcnefeosnbsp;’Pgt;te li,

Tquot;üncexqtde terra Chaldæorum,8c babitaui'tin Charran»

Q, ^pparet hoc didum ad Abraham, poftquam cum pâtre profedus eft ad eßnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chaldæorum, quæ eft pars Mefopotamiæ, in cuius limitibus

P Charran, Stephanus ueroindicat didum Abrahæ priufquam ueniflètad ?*'ran, quod facile foluitur,ut femel feriptum bis fueritdidum:utprincipionbsp;*^em Abrahamum cum parente profedum intelligamus in Charran, dein»nbsp;Chanaan migrarit,Porrô prçcepto adieda eft promif

^icentur uniuerfæ nationes terræ, V nde autem Abrahæ contigit tantus dei gratiafqui adhuc cum pâtreidololatra feruieruntdijs alienis, nihil adnbsp;tak^oï^dum circumcifi'onem acceperat,nullum ex»nbsp;templum,facrificia nulla legis nondum datæ, Vt fatis darum fît Abrahanbsp;. deo charum fuifle SC accep.tum nullo ipfi'us merito, fed gratuita dei de»nbsp;mifericordia,qua ille immeritum,ÔC in medijs idololatriç fordibus ianbsp;^^cm complexus eft propter unigenitum fuum fîlium, quem è femine Abra

-ocr page 72-

ƒ tOMMBMTARlVM

hamipropftiarioncm pro pcccatismundi'daturus erat Infuper promifîtibrr, ut ipfe benediceretur,ctm femme fuo omnes genres benedicerentunCui proanbsp;miflîont Abraham (idem adhibens, imputata illi eft ad iußttiam, ita ut benedi«nbsp;di'onis frudum qui eft remiflîo peccatorum amp; iuftifica«'o,per nullum aliud o«nbsp;puSjHullo men'to uel facrifiao praeterquam fidei propter fernen ex fefe olim nanbsp;feendum,dominum lefum Chriftum acceperit«

GwMutl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et inde, poftquam mortuus eft pater eiuSjtranftuIit illum in tenam

iftam,in qua nunc uos habitatis*

Rurfum hinc tranftulit illum deus in hanc terram, quam uos nunc incoli-tis,id^mortuopatreilliusThare,ob cuius iènedutem diftulerat cmigratio« nem iuxta diuinum ordinem quem fequebatur certo cqgnitum per uerbS dei,nbsp;denuo fide fuffùltus promifîîonum dei, tam de terra pomdenda quam de ièmi*nbsp;ne in infinitum multiplicando,cui contra ipem in ipem crediditNam non fia-timintroducebaturin terra, quin amp; inrrodudus neceflîtate famiscrjciturde«nbsp;nuojdeiuerbum fequens exfide^Denic^ nô habebatadhucfîlium,iamfenex,nbsp;cui tamê tanta feminis benedidio, hoc eft multiplicatio promittebatur contranbsp;naturae curfum, fecundum qucmdeliberis procreandisdeijjerarecogebatur,nbsp;fed ad promiffîonem dei non hæfitabat ob incredulifatem, fed robuftus fadusnbsp;eft in fîdcjtribuens deo gloriam certa perfuafîone concepta,quod is qui prominbsp;ferat idem poflêt uellet^ praeftare,id quod illi ad iuftitiam eft imputatum.

Et non lt;Jedit ilIi hxnditztem in ea nec pafium pedis:fedrepromi(îe dare illi eam in poffèffionem, amp; femini eius poft ipfum,cuni non habenbsp;retfilium»

Tranftulitautem dominus amicum fuum Abraham in terram iilsm utho» fpitem aeperegrinum, nullam illibic tribuens hæreditatem, adeo utnepedisnbsp;quidem ueftigium in €â poffîderet, nifipretio redemptum,6lt;i id tantummodonbsp;ad fepulturam uel neceflîtatem aquarum ÔC fontium, Sed pollicitus eftdeus fenbsp;daturum huius terrç pofleftîonêpofteris illius poft eius obifum,quum id tentanbsp;ports Abraham nondShabcretfilium, Jdquum uidereturincredibilc, tarnennbsp;Abraham credidit, SC deus præftitit, Vnde fatis liquct,patriarfhâiftum fuifnbsp;fe deo charum, ÔC coram ipfo iiiüum nullo fuo merito,nullo facrificio,tcmplo,nbsp;uel operelegali, cum nondum efletlexfcripta,fed fidetantûinprcmiflîoneranbsp;dei,Quo modo ÔC nos lâluari poterimus ôi iußißcari ßducta in deum per Cbrinbsp;ftum,qui eßßdelium propitiatio SC fandßßcaaojtußißcaao béatitude,nbsp;Gewtif^enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Loquutus e(i autem ei deus:Quia erit fernen eiusaccola in terra ahe

na,8lt;f feruituti eos fubijcient, Si male tradabunteosannis guadringea tis J gentem cui ièruierint,iudicaboego, dicit dominus : poft haecnbsp;exibuntjS^ feruientmihiin loco ifto»

Qiiemadmodum ÔC in exteris quæ prxdixit Abrahe dominus uerax reper tuseft, ficetiam ineoquodconfequenter eidem loquutus eft;Erit femetuumnbsp;peregrinum in terra aliéna Sf genres apud quas peregrinabuntur poßerituinbsp;annisquadringentistriginta,amp; fubijcient iÛosinferuitutem, inclementernbsp;tradabuntiilos. Tandem eripiam illos à feriiitute, acgentem cuicunqr ieruie^nbsp;rint, ego iudicabo ÔC ulcifcar, dicit domin us. Deinde liben à ièruitute hominanbsp;feruientmihiin hocloco. Exeonamcp tempore quobxcdeuspromißrAbraanbsp;hx ufqt ad defeenium lacob in A egyptuiUf anni fuerunt ducentiquindecimj^nbsp;defcenüf

-ocr page 73-

IM ACTA APOST. CAP. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

dcfrenfu lacob ia Aegyptum ufcp ad egreffum Ifrael ex Aegypto, aftni fimilû ïcrduccntiquîndedm. Seruierunt autem in Aegypto tantum anni's centumnbsp;quadragtntaquatuor. In Genefi cap. ly. quadnngenti tantum numerantur,nbsp;ExodoôC hicadduntur triginta. Sæpe autem maior numerus ponitur pronbsp;»winori, ubinon diligentia numerandiquot;, fed niimcri magnitude intenditur,nbsp;Et non fuit hic Stephano cura calculandi de numerisjfed comprobandi tot an»nbsp;Ois patres fandos deo dilediflîmos fuifle, cum nullû haberent tabernaculum,nbsp;facer dotiura,ar cam, QC facrificia,ficut nec legem Mofaicam,aut ceremonias Icnbsp;^iticas.Iufti ergo erât ea iuftitia,qua QC Abraham fide in promifRones dei,nonnbsp;emibufeunep operibus legis,

Ct dedit illi teftamentû circumcifionis, amp; fic genuit Ifaac,amp; drcum=: Gene. i7.i ^dit cum die odauo:amp; Ifaac,Iacob:amp; Iacob,duodedm patriarchas. Gene.u^i

Ne quis obtjeeret ex circumcifione iuftos fuifle, quam à deo iniundam A= “faham accepit, uno uerbo Stephanus ueram circumcifionis rationem explûnbsp;^atjdicens: Qiio fibi magis deus populum fuum alTereretjdedit Abrahæ uelusnbsp;fifignaculum foederis circumcifione. Quod explicatius profequitur Paulus,nbsp;^Uomodo,inquit,imputata eft Abrahæ fi’des ad iuftitiamc'cum eflet in circumnbsp;®*Gonc,an cum eflet in præputiot' Non in circumcifione,fed in prçputio,Et fi»nbsp;Snuin accepit circumcifionis fignaculum iuftitiçfidei,quç fuerat in præputio,nbsp;haij circumcifio non eft iuftitia, nec fignum iuftitiæ,fed fignum foederis 6C te»nbsp;Gairienti eius, quod deus cum Abraham amp; femine eius pepigit, nempe fe forenbsp;^^utnfidentium fibi, qualis fuit Abraham SC fernen eius iuxta fpiritum, Quosnbsp;®fnnes benedidurus fit ÔC iuftifi'eaturus in promiflb illi benedido femine Chrinbsp;^o.Iamquemadmodum circumcifio no iuftifi'cauitAbrahamum,ita neciufti»nbsp;Glt;^auit filium eius Ifaac.Sed circumcidit eum odauo die,non ut per earn iuftifinbsp;^arctur,fcd utfignum habereteius feminis, cui benedidio fuerat promifla, SCnbsp;per Chriftum exhibenda. Et Ifaac genuit lacob, SC lacob duodecim patri»nbsp;^‘¦‘^hasjqui omnes circumcifi fuerat, ut filtj Abraham, 8C promiflionis fignumnbsp;•J^bentes,expcdarent benedidionê in Chrifto filio Abrahæ ÔC Dauidis.Quodnbsp;” 'gitur circumcifio omnium operum fandiflimum non iuftificat, fine quo ncnbsp;**'0 tecipitur in cathalogum populi dei, quanto minus quæcun^ reliqua legisnbsp;®Ptra S^ ceremoniæ.

Et patriarchæ æmulantes, lofeph uendiderunt in Aegyptum: 6C c« B

deus eum eo:8C eripuit eum ex omnibus tribulationibus eius,amp; de=: ^'tcigratiam Sc fapienriam in confpedu Pharaonis régis Aegyptiorû,nbsp;^^onftituiteumpræpofîtum fuper Aegyptum 6c fuperomnemdoanbsp;fuam.

Inter hos patriarchas non pauci crant, fed maximus numcrus,imo pro tau ^onines, qui parum memores diuinifoederis, graui inuidia moti funtin fra*nbsp;fandum SC innocentem, quæ non fecus atlt;j homicidium iudicio damna*nbsp;diuino,utfitpeccatum dignum morte, Quodenimhominumconfpediinbsp;homicidium, hoc diuino iudicio eft inuidia, Eapermoti necem quotpfratrfnbsp;p^abant, qui certeconatus SCfi nonfucceflerit, pro operecomputatur,ut SCnbsp;Pfifratres pro fi-atricidis habendi fint, quanquam ipfum non occiderint.Ac»nbsp;ƒ heruniquotç mendacia 6C impofturæ,quibus pattern fun in cælanda impie»nbsp;deceperunt. Quid quod Ifmaelitis efferis gentibus ucndidcrut,quod quidnbsp;faliud quamquouis uitæ mpmento QcciderefVnde SC inter Ethnicos malucnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg

-ocr page 74-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentärivm

runt quidam fuo fe gïadi'o iugularc quam redigi in fêruitiitem,fado fi'gni'fîcaft tes feruimtem morte duriorcm:2lt; lex del diciuQui furatus fuerit hominem,ó^nbsp;eumuendiderit, conuidusnoxae morte moriatur Juflifi'cati funtergopatriar»nbsp;, chae non circLimcifione, quam potius fuo crimine fordidarunt,non facrificijs,nbsp;non templo, fed fidetemifTionis peccatorum luftitiam funt alfequuti, fide ingt;nbsp;quam in Chriftum promifTum. Nee aliquam un^ iuftitiam habuerunt,quamnbsp;quodiniquitaseorum per fidem in Chriftum ipfîs remiffà eft, VtigiturChri.nbsp;ftus uera eft benedilt;ftiOjiuftitia,amp; fandificatio, ita fides in Chriftû uera amp; per=tnbsp;petua eft religio,qua cœleftia bona cófequimur. lofeph quocß deo gratiflîmuinbsp;fuifte uidetur ex tot benefictjs,antc omnem religionem legis aut templi aut û«nbsp;cerdotîj, A fratribus enim uenditus Ifmaelitis,ab eifdem Aegyptio principi,itanbsp;à deo feruatus eft,ut omnia adueria incolumis euaferit.Poftea quotp ob adultenbsp;rium falfo intentatum in careerem coniedus,domini gratia cum gloria libera^

tur. Quid obfecro cgit lofeph,utnon folum liberarit eum deus, fed etiâin prianbsp;cipem totius domus principis illius,imô ÔC Äegyptitotius proueheret.

Venit autem fames in uniuerfam Aegyptû amp; Chanaan,amp; tribula# tio magna:amp; non inueniebant cibos patres noftrû

Qiiæ Stephanus compendio narrat, ea explieatius lege à nobis ac altjs tra® data etiam paucis inlibro Genefeos, Quod uero hic de fame in terra Aegypanbsp;Si Chanaan, de profedione lacob una cum familia fua in Aegyptum dicit,nbsp;ed refpicere uidetur, ut auditoribus æftimandum relinquatur, quo merito la»nbsp;cob hoc beneficium à deo fuerit confequtus,ut famis iniuriam una cum familianbsp;fua euaferit, cum nondum ftaret Salomonis templum,in quo pro fame expel«nbsp;lenda orandum Salomon ftatuerat, 6C dominus quocß promiferat exauditio«nbsp;nem cæteris paribus.

Gfn’.4a«lt; Cum audiflet autem lacob effefrumêtum in Aegypto,mffitpair^s GcAf. M noßros primum : amp; in fecundo cognitus eft lofeph à fratribus fuis,amp;nbsp;manifeftatum eft Pharaoni genus eius.

Milfioncm hanc duplicem pro ncceflitatc famis cuadenda propterea récita re uidetur,ut intelligant,non folum dei gratiam uigere in f udara in templo Hienbsp;rofolymis,quae cæteris regionibus meliornoneft,cum fit Aegyptus longe fer«nbsp;tilior patria. Etgratiam fuam deus æquelargiturfidelibus fuis in Aegypto Sinbsp;Afîa,in Aethiopia Si Europa, fîcut in ludaca.Et ne fato SC fortuitu femel fadanbsp;famis neceflitas credatur, additur,iecundo miflbs fratres pro alimonia.In quanbsp;feeöda profedione agnitus fit tandem fidelis lofeph perfidis ff atribus,qui eumnbsp;ex perfidia in deum,8i inuidia ad fratrem prodiderant,et neci obtulcrant,Quinbsp;tarnen fiducia in deum nullis operibus legis ctiä inter impies perftitit deo gra«

tus, non fuis meritis, fed fide promiftbrum dei, qute primö credidit,deinde ex«nbsp;perientia didicit excidere non pofte.

Mittens autem Iofeph,accetfiuit lacob patrem fuum,8i omnem colt; gnationem fuam inanimabus frptuagintaquinep.

Non dubitauit fandus lofeph euocare patrem cum tota cognationeex ter« rapromiffa fterili 8i famelica adgentiliumacidololatrarum regionem, intel«nbsp;ligens Sicertiftimccredens, implendas eftèpromiftîones AbrahçSCfeminife«nbsp;das,quamlibet uideret omnia cotra fpem geri, Confifusenim de dei promifti'snbsp;«erifîimis, euocat patrem cum feptuagintaquinep perfbnis, ut obmiflis omni«nbsp;bus exeant terram peregrinationis 8i fepulturæ patrum fuorum, Si ueniantinnbsp;Aegyptum«

-ocr page 75-

IH ACTA AP O ST. CAP. VU.

^cgyptum. Hic iterum de numéro perfona^,quæ animae dicuntur Hebraico •dioüfmo,quomodo numerâdçfîntjUt Iitera confier, in Genefî dC Exodo uideanbsp;^ur,ubi proprium hæc locum habent,8C per nos funt tradata utcunrp.

Et defcêdit lacob in Aegyptu: amp;. defundus eft ipG ôi. patres noftri,

Propter promiflîonem cui lacob firmâ fîdem adhibebat,dominus ipfe deus Emiliam eius complexus eft, ÔC cum ipfo longe ante famem lofeph filiû innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ne.ro.lt

Byptum occulta rerum adminiftratione traxit, quo is fertiliratis tempore non propter habitatores Aegypti quàm propter familiam lacob fruméta reconnbsp;Ueret,ôc uenturae fami confuleret.Et non erat in Aegypto huiufmodi templö^nbsp;Ifraelis facrum,in quo lacob dominû deum fuum huiufmodi religione luanbsp;Qsica ueneratus eft,nec tamê in Aegypto impius fuit, nec deo ingratus. Locusnbsp;JJon mutauit illius pietatem, quam ibidem cum filqs feruauit, donee uiuebat,nbsp;eft huiufmodi facrificiorum cultus, propter quêfadores iufti reputâtur,nbsp;•«d fîdes in fernen Abraha: benedidum promiflum, QC exliibitum interim.

Et translat! funt in Sichern, amp; pofîti fun tin fepulchro quod emit Gcffe.xM ^oraham pretio argent! à filqs Émor filrj Sichern.

Hoc loco obqcietquifpiam, ut maxime lacob in Aegypto plus 8if fàndus *’'^nferit,noluit tarnen in ea fepeliri, nec ipfe nec lofeph filius. Sed iuramentonbsp;exegerunt à pofteris, ut transfertentur ipforum corpora in terram Cha»nbsp;??^n,nimirum altjs fandiorem.Sed nemo exiftimet patriarchas fepulturâ am«nbsp;quot;‘UifTe in terra Chanaan,quiacrediderintfanditatis aliquid habere cam ter«nbsp;præ reliquis,ut mortui ibidem felicius tumularent.Sed fîdes in promiffîoanbsp;dei folicitabat eos,qua credebat illac redituros fuos filios,iuxta quod Abranbsp;feiebant promifftimtquin amp; eandem fîdem hoc ipforum iuiTu ftudio fufeitanbsp;fupiebant SiCconfïrmare, ut neutiquâdeçàdubitare poflent.Sed dehacnbsp;I ^^Uideas in proprijs locis in Genefî. Quod uero hic dicitur de patribus tranfnbsp;in Sichern, ôf de fepulchro quod emit Abraham à filijs Emor, fîmpliciternbsp;'^^elligendS eft,SC fine praîcifîone,quando Synecdochen nouimus totius feri«nbsp;locutions comuniflimâ elfe 6C haberi. V nde 8C Stephanus uulgo loquesnbsp;^ffientibus feripturâ uulgi quoiç fequitur lo^uutiones.Duas cnim narratio«nbsp;coniungens non tam ordinem hiftoria: quam caufam de qua agebatutjin«nbsp;^Mit.Etenim fan's cóftat lofephum translatum ad Sichimam, quam illi paternbsp;fratres dederatpropriam. Ideo in libro lofue eius legütur ofla ibidem fe«nbsp;fortaffïs aliorum quo(^,quorum patriarcharum ofla translata funt,utnbsp;j ' opinio ludæorum, SC ibidem fepulta pariter. Abraham autem cum Ifaac SCnbsp;^oob fepultus legitur in Cariatharbe cum fuis uxoribus,præter Rachelem,innbsp;§*¦0 empto ab Emor patre Sichem.Hic dicitur à filijs Emor filtj Sichem.De nonbsp;•num uero propriorum uariationibus non eft quæftio fcrupulofîor inflitu«nbsp;oa quod multi SCcommunitcr binomij fuerint SC trinomq,SC unum nomennbsp;^Itis in cade cognatione conueniens. De qua re SC Stephanus fcripturarum

Ore loquutus,parum fuit folicitus.

Cum autem appropi'nquarct tempus promiffiom's, qua confefTus C ^^^deus Âbrahæ,creuitpopulus 8C multiplicatus eft in Aegypto,quo Exolt;i,i.lt;lt;nbsp;^ufep furrexit alius rex in Aegypto,qui non feiebat lofeph.

V ult Stephanus confequenter docere quod res eft, ueram religioncm ac fi non eife fîtam in templo illo lapideo,8C diuinis corporalibus^ fiC ceremo«nbsp;^hbus eius cultibus, fed in fide promiifionum dei cer ta 8C deuota, per quamnbsp;gg i

-ocr page 76-

yé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT A R IV'M

iufti'da paratur animse gratia apud deiitn. Pollicitus autem fuératdominus Abrahæ,mulnplicandam pofteritatem eius ficutftellas cœli amp;arenam maris,nbsp;SiC in eius femine quod Chriftus eft,omnes genres bcnedicendas.Qiiam quo^nbsp;promiffionê iureiurâdo firmauerau Cuius gratia 00 ueritate fic auda eft Ifrac«nbsp;litica foboles in Aegypto, ut infra trecentos ad plurimu annos ex feptuagintanbsp;perfonis prognati fuerint fepues ferè cêtena milia.De qua re uide initiûExodi^nbsp;quod hunc locum fan's déclarât,fi'cut ÔC fententiam fubfcquentem»

Hie circunueniens genus noftrum, afflixit patres noftros; ut expo«* nerent infantes fuos,ne uiuificarentur.

Cum Pharao rex Aegypti animaducrteretlfraelêfubindemagisacmagis multiplicari, timens ne ab illis tandê opprimeretur,de internetionegentis coninbsp;fultatjifraelitas adultos duriflima premës tyrannidCjdeinde obftetricibus mannbsp;Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dans,ut Ifraelitarum mafculos in partu prçuocent,aut recens natos exponant

interfedioni Jn qua tam grandi 6^ maxima tyrannide nihilominus incolutnes ' feruati ftxntifraelitç, non propter facrificia corum,templa,amp; ceremoniasqua»nbsp;lefcuncÇjfed propter iuftitiam fidei in patribus,6C propter ueritatem dei,qui utnbsp;mentiri non poteft,fîc non potuit in fe fperantes derelinquerc,fed fecit pro granbsp;tia fua quod ad falutem fuorum fuerat neceffarium.

fixodiMt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bodem tempore natus eft Moy fes, Si fuit gratus deo, tjui nutritus

eft tribus menßbus in domo patris fui»

Hoc tempore natus eftMofcs,aduerfus quern ifii falfo me predicant prota lifle blafphemiam, is fuit gratus dco, qui non paflus eft ilium perirc,fed furtimnbsp;enutritus eft tribus menfibus in domo patris fui,non indigna rcligione parenanbsp;tum eius, qui ex fide ucra in deum contra régis edidum Mofen reccns natuninbsp;incolumen conferuaucr unt,ut non eum interficerent,fed fe potius mortis perinbsp;culo exponerent» Crediderunt enim diuinis promiffîonibus de genre Ifraelim«nbsp;ca,in tempore pracordinatoliberanda,quod iam propinquS fperabancQuS^nbsp;iniantem cer nerent praeter folitum furama’pulchritudine praeditu, ipiritus in*nbsp;ftindu intellcxerunt, hunc fore IfraclitarS liberatorem futurom.Qua fide ocanbsp;cultatus eftMofes tribus mcnfibus,deinde fi'ducia conieda in deum, quum alinbsp;ud fieri non poflet,ad pueri parentum^ falutem expofitus eft in fifcella bitumtnbsp;he lira in flumen,comendatus^ eft clemêtiç dei,quç fidelibus no deeife poteft.

Expoflto autem illo, fuftulit eum filia Pharaonis,amp; nutriuit cum biinfilium»

Cum tanta fitfi'dei in deum effi'cacia, ut fupra naturalem uirtutem magna« lia poflît,neceflario fentiendum eft,fîdem folidam in promiiTa diuina uerametnbsp;germanam efle religionem, per quam falutem aflequimur SC iuftitiam Jtaqj ufnbsp;deus manifefte declararet clemêtiam fuam, abft^ templo SC facrificijs efiecit,ucnbsp;Mofes in aquam expofitus mirabiliterferuaretur,matri^fuçrurfusladandusnbsp;traderetur, SC non alteri mulieri. Defcendente enim prouidentiadei filia Pha«nbsp;raonis,utinfluminelauaretur,puerumcontigitinueniriinfifcella,aperiri,fu«nbsp;feipijSi in filium adoptari,ut eflet futurus regni Aegyptij hacres,nurritus ino»nbsp;mni fapientia Aegypdorum,pofens in fadis ÔC didis.

Bteruditus eft Moyfes omni (àpientia Aegyptiorum: 5cerat potes in uerbis amp; in operibus fuis»

Clariffîmi tunc crant Aegypti) in fapientia 6C dodrina, in religions quoejr fuperftitione infigni prac reliquis gentibus.Etenim magno numero dodi SC fa«inbsp;cerdotes

-ocr page 77-

IN ACTA AP O ST. ' CAP. Vfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

cerdotcs multi rcgijs doni's foucbatutjUt patet ex facn’s liten's,00 à tempore foa feph non defecerat fuperftitio QC fapienti'a eti'am uera inter inultoSjfed ut fit aonbsp;creiieratin immêfum, ut fati's liquet ex Pharaonis maleficis et incantatoribus,nbsp;qui multa SiS admiranda myfteria naturae perueftigauerant ftudtjs fuis,ita ut dtnbsp;uinaquocp miracula obfcurare tentarint non raro, Vt uideamus Mofen illisnbsp;romparatum ÔC præ talibus laudatum infignem fuifre,etiam in naturalium re«nbsp;fumperitia, quamadaugebatdiuinagratia, QC fides anatiuitateinfufa,5lt;^pro3nbsp;Uidentia dei, quæ hunc uirum ad magnifica ordinauerat ab aeterno, ut uidertnbsp;poflttjCundem mundi hiftoriam ab initio,no folum diuinitus rcuelatam fciuifi:nbsp;fc,fedetiam quantum naturaliter 6^ ex maiorum traditione olim cognitû fuitnbsp;3pud prifcos omnino nihil ignoraffe, quod cognitu fuiiTet ab alt)s* Hie diciturnbsp;potens fuifle etiâ in uerbis, cum ipfe tarnen fe elinguem amp; balbum fateret, fednbsp;sb heri ÔC nudiustertius, ex eo nempe tempore quo colloquia dni fuftinuerat»

Cum autem impleretur ci quadraginta annorum tempus, afeendit in cor eius ut uifitaret fratres fuos filios Ifraet

Verifi'mile eft etiam ipfum,dum uerfaretur in aula Celebris QC potens, non •'tglexiftefuos parentes ÔC cognatos, fed tandem quadragenariSinuifiiTe dilûnbsp;ê^ntius fratres, ueluti fi detur occafio fuccurfurS, ut tunc forfitan decreuericnbsp;”itotumrelinquereaulam, 6C abdicate feab officqs SC honoribus aulicis, rcanbsp;J^Uens pofthac uocari reginac filius, fed miferorum SC opprefforum frater fidcsnbsp;’ilfimus» Fides nimirû in deum talis erat in Mofe, qua SC iuftificatus eft,ut detnbsp;^onfyderatione SC fratrum mifericordia inftigatus,malueritin obfequiu dei fanbsp;ttidire regnum,paupertate SC contempts eligere, filis fe reginæ recuiàre,^ innbsp;®pere deo grato SC fratrum obfequio impedirifpotius eligens fimul mails afficinbsp;populo dei temporary's peccati commodis fi-ui,maiores arbitratus diuûnbsp;probrum Chrifti quam Aegyptiorum thefauros^TantaMofes fidefrueba»nbsp;in deum, cui cupiebatper omnia gratificari, fuccurrendo populo dei, quanbsp;’’’ouebatur,utlfraeliticus malueriteffe haben' regis filius uel amicus. Ethçcnbsp;®’nnia agebat ante acceptam à domino legem,ante facrificia SC tabernaculum.

Et cum uidiflet quendam iniuriam patienté, uindicauitillum;amp; (ca ^’^nltionem ci qui iniuriam fuRinebat percuffo Aegyptio.

Spirabatcharitatem erga genus fuum. Inter hos uerfatus quum uidiflet IG f^elitam quendam affici iniuria ab Aegyptio, iam turn ftatim boni ducis indoanbsp;exercens,ultus eft Hebraei caufam interfedo Aegyptio. Quando iam nonnbsp;^atinter priuatos homines connumerandus, quibus occidere no licet,fed in»nbsp;Î5‘'’nagiftratus Seduces iam erat à domino defi'gnatus,futurus paftor fuipopunbsp;’’’Quan^ SC de aula regia hadenus exiftens,muneris fui credebat,regis nomtnbsp;ƒ üindicare opprefforum iniuriam, fi iuftitiam, ut debuit, colere uoluiflet: utnbsp;fit neceflaria longe quaefita excufatio Mofis in hoc fado, unde SC Stepha»nbsp;^^excufat,

Exiftimabat autem intelligere fratres quoniam deus per manu ip fla ^aret falutem illis. At illi non intellexerunt.

Exiftimabatjinquitjhoc Ifraelitis fuis fratribus iamdudS innotuifle,fcientf î’^natiuitatisfuæordinem, SCdiuinam circa fe difpenfationem, parentibusnbsp;^’^onomnino tacetibus, quod deus per iftum ftatuiffetferuare popuIS fuum,nbsp;^ctnptum à feruitute Pharaonis. Atq? hie Mofes lefu quoep Chrifti figura gcanbsp;^bat,quein deus uerc delegit redimendis omnibus à feruitute peccatorû. Car-gg 5

-ocr page 78-

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MM ENTA RIVM

terum qucmadmodû hoc Ifraelitæ non intellexer unt de TefUjita ftcc twm in Mo fe intcllexerunt. Scruîuit ergo Mofcs uocationi fuæ. Et exemple Mofîs magûnbsp;ftr atuih'cet ut pledat fontes, at no licet priuatis propria temeritateutalterumnbsp;defendendo alterum trucident» Et nunc uidebimus quam gratiam propter be*nbsp;nefada fua Mofes apud pojRïlum fuum inierit.

Exodii,c

Sequent!’ uero die apparuit illis litiganubus: S)C reconciliabateos in D pace,dicens:Viri,fratrcseftis:utquid nocetis alterutrumf

Reliquerat Mofes propter populum Ifrael aulam regiâ, in qua fummis ho* noribus frui potuiff€t,et in maxima ueneratione haberi ut filius regis: adiunxcnbsp;rat fe populo Ifrael, apudqu^necefTceratingloriS ab omnibus Aegyptijs con»nbsp;temptum ÔC egenum uiuere» Hue accedit, quod periculo uitæ fuæ uindicaue«nbsp;rat Ifràelitem ab iniuriatore,fpecimen^ exhibuerat fe miffum ad liberationeinnbsp;ïfraelitarum, pro quo refertur illi ftatim nuUa gratia, fed inuidia, contumelia,nbsp;proditio,fuga,ôô exilium»

Qui autem iniuriam faciebat proximo, repuliteum,dicens:Quis te confbtuit principe!« amp; iudicem fuper nos 7 nunquid interficere me tunbsp;uis,quemadmodum interfecifti heri Aegyptiumr

Die fequenti poft^ Aegyptium impiû occidiiTet, cum uideret duos ex fra» tribus Hebraeis contendere de rebus nefeio quibus, iterum accedit fundurusnbsp;ofScio magiftratus, ad quod fe natum intelligebat, QC à deo inftigatus per fpiri*nbsp;turn zeli iufti Ô6 fandi, enitebatur pacifîcare fratres, Atretjcitur improbe cumnbsp;graui contumelia, Num me,inquit ille,Iatrocinio nunc perdere uis, ut hcri pernbsp;didifti Aegyptiumdta impius ille Hebræus fuitproditionis reus et autliortpronbsp;ditus eft enim coram rege, ut cogeretur fuga fibi falutê quacrcrc, SC in exiliumnbsp;proficifci,nc à rege occideretur»Caeterum quemadmodum Moiès omnium fi*nbsp;deliter obeuntium fundiones fuas forma en. Ce is impius Ifraelita contumelionbsp;fus SC prodiior, Cmulachrum ferteorum qui male uoJunt ÔC faciunt minifirisnbsp;ecdeiîaîin fpiritualibus 8C temporalibus» Quorum fortuna eft pro fummis la*nbsp;boribus SC fumma fide fummam reportarc inuidiam»

Fugit autem Moyfes in uerbo ifto; amp; fadus eft aduena in terra Ma dian,ubi generauit fîîios duos»

T ametfî uideri poffît Mofen hanc fugam timoré carnis inijftè, ne occideî tur à rege, tarnen uerifimilius eft quod ex fide declinarit, intelligens ex nimianbsp;malitia Ifraelitaïjî adhuc uigente,nondfi tempus liber ationis ipfoi^,fed tarn in*nbsp;gratos homines diutius exercendos efle» Ideo ne deum temeretentaret, SCfe*nbsp;ipfum inconfulto adhuc SC ante tempus exponeret, SC fine frudu,feuitia régisnbsp;declinauitconfuItius»Sed SC par fuit parère difeere, quam imperarepræfumc*nbsp;re»ExempIumhuius quocßin Saul,Dauid SC Chrifto primo humiliatis,utexalnbsp;tarentur gloriofius»Sic qui uolet reda ad imperium pergerc,non ambitiofe il*nbsp;lud defyderetjfed fer uitutem ad quam uocatus eft diligenter feruet: fic cnim fitnbsp;ut qui fupra pauca fuerit fidelis, fuper multa conftituatur, Sentiens igitur Mo*nbsp;fes rem non efle clam, fibi metuens ab Aegyptijs, fugit in terram Madian,ubinbsp;genuitduos fi'lios»

Exadîi.é

Et expletis annis quadraginta, apparuit illi in deferto montis Sina angelus in igne flammæ rubi, Moyfes aute uidês,admiratus eft uifum»nbsp;T antam feruitutis prorogationê demeruit ingratitudo quorundS,nondumnbsp;(âtis humiliatoigt, quibus reliqui non erant abfîmiles» Et nondû Äegyptiorura

-ocr page 79-

IN ACTA AP O ST. CAP. VH.

^ccata impleuerât menfura fuam. Mofes quoq,’ fenedutê grauiorêgerere de» “«batjtanto populo praefici'endus.Exercert th paftoralibus debuit,qui auh'cusnbsp;*“wat, ante^ tanti populi paftor fieret. Odogenan'us prima à domino uocaf,nbsp;’ainmortificatis omnibus fenfibus,5C experientia diuturna paratus ad tantamnbsp;‘undionê legitime obeundâ. Sads liquet quid fequatur,dum iuucnes præfi'cianbsp;^ntur ecclefq's.Tentauerat ante 40, annos offîciû delegâdû fine frudu,amp;f cumnbsp;’’'ulto periculo, ideo nunc expedat domini certam QC claram uocationem, denbsp;4^3 lege Exodt î/quæ hic defyderas.




^’^s.’SoIuc calccamêtu pçdû tuorûHocus em in quo ftas,terra fanda Quid fîbi uelit rubus flammeusjquid uox domini,quid nomenclatura def,nbsp;S^idcundatioMofis,eius terror acaccufario, quid calceamentorum folutionbsp;’’’^perata, quid loci fanditas, omnia quidem obferuatu digniifima leges cumnbsp;^’^plicatione aliqua fuo loco in Exodo.

Vidés uidiafflidionê populi mei qui eft in Acgypfo, Ségcmitû co E *^^audiui,8^ defcêdi liberare eos.Et nûcuenito,amp;mittâ te in AeçyptÎJ*


idololatris.Tamê dignatur eofdc dominus nominate fuû populum,nó ob ^^Çfuncp mérita tam fua patrum, fed ob gratiam liberale eledionis,qua pracnbsp;^^niebateos,8C immeritos iam uoluit liberare, fiC implereiam tandêquod pro»nbsp;patribus,cuius promiffîones exciderenon poflunt. GemitSquocp uûnbsp;. ÔC miferetur grauiter opprelToiji in luto et latere,g delicatius nutriti,nun$nbsp;’’S^muilTent ad dominû,nonfacrifîcât,non têpla extruunt,no legem teuerennbsp;ôf feruant nondû latam, fed folam dei gratia expedant, Defcenderedeum,nbsp;d apparere QC propitiari,at(Ç annuere uotis,inclinare ad preces.

, Hunc Moyfen quern negauerunt,dicentes:Quis tc conftituit prin« iudicemfhunc deus principem amp; redemptorem mifit,cum manbsp;angeh' qui apparuit Uli in rubo.

- Inglorius paftor Mofes in folitudine nulls templu habebat,facfifici3 null« ^^’ebaterat ramplnnaenmniffdeo accentiflimus. ita ut manifeftis ficrnicz-ln^


3

gg 4

-ocr page 80-

So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co M MEN TARIVM

II» 14«

Hi’c eduxit illos faciens prodigia amp;(. figna in terra Aegypti, in ru* bro mari,amp; in deferto annis quadraginta»

Mofen quidem à fuis etiam contemptu, ÔC à Madianitis fufceptû,utgrcges pafcerct,dominus deus euexi't, QC ducem conftituit,pn'ncipem amp; liberatoremnbsp;populifui.Et adfuit illi uirtus angelijquac non alia quam diuinafuit,qua condinbsp;ditmundû, ôiSordinat uniuerfa, uerbû patris ÔC filij dei,qui apparuerateidemnbsp;Mofi de rubo flagrante, Huius ope populumfuum eduxitex Aegypto,aeditisnbsp;multis prodigtj.s dc miraculis in terra Aegypti,mox in mari rubro,deinde 66innbsp;deferto per annos quadraginta, Quod fuitMofes unipopulojhocuereeftle-fusNazerenus omnibus ipfius dudu fequi uolentibus. Notant quo^dignu,nbsp;hie uerbo Stephani omniû prodigiorum authorem fieri Mofen,quo in eS pro«nbsp;prie nihil competat miraculorum,fed tantum uirtuti diuinç. Sic tarnen fcriptunbsp;ra ôôfandiloquuntur, utafuefcamus ad canonicas intelligentias uerboiKdeinbsp;ôd facræ fcripturæ,ne mordicus ipfiffimam literam urgere uelimus.

Exodt 1(7.4

DeHt.i3.€

Hic eft Moyfes qui dixit filijs liraehProphetam fufeitabit ûobis de* us de fratribus ueftristan^ me:ipfum audietis,.

Commendat Stephanus Mofen,et legem quolt;^ latam per Mofen.fndicat^ fe Mofîs decretum obferuare, prædicando lefum ChriftS elTe iuftitiâ noftram,nbsp;quem et ipfî nuncludaei rciecerint,ut illi tune Mofen,Qui ut à deo conftitqtusnbsp;efl liberator populi ex Acgypto,fîc nunc Chriftus libérât eledos de peccato SCnbsp;morte, Mofes uero non folum legis minifleriS inftituit domino iubente SC tra»nbsp;dente omnia per angelum,fed et de alio perfediore minifterio uaticinatur,pcrnbsp;quod uera cotingat iuftitiâ,de qua cofequêter dicitur, Hic eft Mofes qui dixitnbsp;filtjs Ifrael: Prophetâ fufeitabit uobis deus uefter è fratribus ucftris,fimilê met,nbsp;ilium audietis. Hic uero lefus Nazarenus eft ille, que ego prædico,no Mofennbsp;retjciensjfed eius fequens authoritatê et dida,Sentiens ein Mofes minifteriuranbsp;fuum diuinS quidem elfe,fed inefficax ad iuftitiam,prædicitfore aliû ad quemnbsp;à fe auditores legis remittit. Prophets, inquit,fufcitabit dominus de gente tua,nbsp;SC de fratribus tuis, fimilem mei legislatorem, non natura neep gratia,quandonbsp;Mofi Chriftus fuit longe fuperior, ficut SC angelis.Ponet quo($ deus uerba fuanbsp;in os eiusjloquetur præcepta dei, Eius uerba qui no audierit,ego ultor exiftâ»nbsp;Eft enim Mofes aliquatenus fimilis Chrifto,aliquatenus diffîmilis. Similis quûnbsp;dem,quia à fuis reiedus,ôôà deo receptus,ita SC Chriftus.EtiîcutMofes mira*nbsp;culis confirmât fundionê fuam, fie SC Chriftus,Diffîmilis uero,quia Mofes honbsp;mo tantum fuit, Chriftus uero deus SC homo, quia uniucrfali ppetuo regnonbsp;donandus in cœleftibus SC in terra, Etquia inMofîs dodrina perfiftendun» adnbsp;literam non cft,fed à Mofe ad Chriftum migrandum,rn Chrifti autem dodrinanbsp;femper eft perdurandum, non alio fpedandum.Dicitenim Mofes deChrifîo,nbsp;Ipfum audite:qui certe dixit:Qui in me credit habet uitam aeternam,Sequiturnbsp;alia Mofîs commendatio.

Exodi 19.4

Hic eft qui fuitinecclefîa infolitudinecSangelo quiloquebatcim monte SinarS^ cupatribus noftris,quiaccepit uerba uitæ dare nobis»

En confiteor fponte ut debeo, Mofen non folum remotis arbitris in deferto cum angelo colloquutum de rubo, fed etiam palam uidentibus SC præfentibusnbsp;patribus noftris couerfatum elTe, His addo quod per angelum à deo acceperitnbsp;legem, quam fateor non folum authore deo latam,fed etiam fermonem uiuumnbsp;eile,hoe eft fuadentê iufta, pia, fanda,honcfta,ÓC ad uitam acternam ordinata.

-ocr page 81-

IN A Ct A A POST. CAP. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

fi lilt obcdiatim Docet enim Chn'ftum uitam mundi, docet fidem,pcr qua per« uenitur ad uitam : earn qui reueretur ÔC diligit,is uita aflequitur aeterna. Auoanbsp;cat autem amp; à peccato omni, quo impcllitur tranfgreffor ad mortcm,Non ta«nbsp;niendateiusobferuantia uitam, fedeum uitæfontem docet SCpromittit,undenbsp;tan^ à faluatoris fontibus aquæ falutis bauriuntur,SC Chriftum iuftitiam omanbsp;nium piorum promit ÔC commendat credentibus ut digne dicatur lex uitac,nbsp;quâlibet carnis malitia, amp; peccati dominio praedominate in noftro mor tali cornbsp;pore,etiam occidere dicat, ueriflime terrere, amp; perditionem promitterejntcanbsp;fim tarnen non facet Euangeliumgratiæfadum ad patriarchas SCprophetas,nbsp;temper creditum fidelibus, ueteris ÔC. noui Teftamenti eledis, Docet^ qua innbsp;domino complacere, amp;confcientiam inueris dogmatibus confirmarepof»nbsp;finius,fide SC gratia non abfente,

Cui noluerunt obedirc patres noftri : fed repulerunt amp; auerfi funt F cordibus fuis in Aegyptu, dicentes ad AarontFac nobis decs qui præs exorfinbsp;’:edàt nos: Moyfî enim huk qui eduxit nos de terra Aegypti, nefeimusnbsp;^uidfadumfîtei.

Tanta uero cum eifetdignitas fanditas SC autboritas Mofîs, tarnen patres *ioftri noluerunt obedire illi,fed repulerunt eum,6C obliti à qua mifera feruitu»nbsp;JefiiiflèntliberatijConceperunt animo defyderium Aegypti, utrelido duce fanbsp;''«ifero SC redemptore, (prêta lege uiuifica redirent ad mores idololatrarum.nbsp;baep colloquente Mofe cum angelo, dicunt Aaroni:Fac nobis deos,qui præcenbsp;®ântnos SCc.ut legere licet Exodi ja.cap«

Etuitulûfeccrunt in diebus illiSjSC obtulerunthoftiam fimulachro, ^lætabantur in operibus manuum fuarufti»

Maiores noftri nun^ necMofiobedierunt, nec legem obfcruarunt:quin abfente Mofe SCcontemptofaditios dei cultus inftitueruntfibi: uitulum auanbsp;’^ciinijcui in honorem dei facrifi'cantes,maximam ftbiiuftitiäex eo pollicebananbsp;Atqui hoc non erat deum colere, fed domini præceptum uiolare,datfî pernbsp;Adexemplum enim Aegyptiorum, qui bouem Apin adorant,fecerutnbsp;quoq? uitulum,at($ huic exanimi deo immolauerunt hoftias,fpreto deo uknbsp;^ente,cuius mifericordia feruitutem effugerâu Et in tam impio facinore quafinbsp;’'ebene gefta faltabant ÔC epulabantur, auerfantes deum uerum, qui condidicnbsp;’’’liuerfa,exultantes in dfjs mulas,quos ipfi fuis ftbi manibus confecerant,

Conuertit autem deus, 8C tradidit eos fcruire militiæ cceli, (icut fcri^?

eft in libro prophetarum : NIunquid uidimas ÔC hoftias obtuli^ S mihi annis quadraginta in deferto, domus Ifraelf Et fufeepiftis tasnbsp;^ernaculum Moloch oC fydus dei ueftriRempham, figuras quas fecknbsp;‘^’s,adorare cas.Et transferam uos trans Babylonem.

His rebus offenfus deus auertit fefe uiciffim ab fill's, SC paifus eft illos obfca i’ll animo fuo, ut tandem exemplo gentium colercntiam no unum deum, fednbsp;otam cceli militiam,folem,lunam,ftellas,Martem,Mercurium,Venerem,Saanbsp;V’'num,quibus impiæ fabulæ diuinitatem tribuunt, quum (int corpora à deonbsp;jjOndita, ut feruiant ufibus hominu.Non poteft negari quod loquor,nimiruninbsp;ft’^odftomachaturdeus per Amos prophetam, dicens cap.y^Nunquidnbsp;'Mimas Sc hoftias obtuliftis mihi annis quadraginta in deferto domus Ifraelnbsp;^'’pro templo dei ueri amplexi eftis taberuaculum Moloch, id eft idolum Am

-ocr page 82-

81 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

monitarum ac fydus de» ueftri, quod Græcts non Hebræfs Rempham didtur, ftellam ah'quam fign»ficans,Luc»ferum ucl Venerem,quem colunt Sarracenûnbsp;Haec muta fimulachra uobis finxiftis ut adoraretis,contcpto uiuo uero^ deo,nbsp;qui folus condidit uniuerfa, Quoniam autem in his eft animus ucfter,transfe«nbsp;ram uos per ÔC ultra Damafcum in Babylonem,ut denuo feruiatis idololatrijs;nbsp;de quo uide annotata in Amos fuo loco« Arbitrer, ait Stephanus, fads effe de*nbsp;monftratum, nos Chriftianos nec blafphemos effe in deum,quê pure colimus,nbsp;nec in Mofen,cuius prophetiam ampledimur,fed illos potius, qui ueftigia manbsp;iorum imitantes,amp; deum contempferunt olim in Mofe,6C utrunq^ hodie con»nbsp;temnunt in lefu Nazareno. Aduerfus legem autem nos nequaquam blafphe.nbsp;mi fumus, qui quem lex deftgnauic, quern prophetac omnes promiferunt,am«nbsp;pledimur«SedilIi potius qui patrum impiorum ingreflt ueftigtjs,a quibus connbsp;tempta eft lex per Mofen lata,nunc afpernantur legem Euangelicam,quamo*nbsp;mnibus tuliclefus Nazarenus,quae Mofi legem non abrogat,fed perficit«

Exo Ji If.li

Heir. t. b

Tabcrnaculum teftimonq fuit patribus noftris in deferto, ficut di* fpofuit illis deus, loquens ad Moy fen ut faceret illud fecundu formamnbsp;quamuiderat«

Clariflimis confequenter feripturæ teftimonifs differit de tabernaculo SC templo,oftendens fe nonfuiflecontumeliofum in templS, etiamfi prardicauc»nbsp;rit templum Salomonis non efle uerum templum illud,quo deus concluditur,nbsp;nec cultum eius efleueramiuftitiam: quantumuis Mofaico tabernaculo ere»nbsp;do confecratOjdefcederit columna ignis uel nubis amp;c« Exodi jç.Non cnimnbsp;adhocinftitutumeftillud tabernaculum,utperpetuoduraret, fed tantum adnbsp;dies Dauidis, Vnde £C Mofes iuftus eft illud cS uafts parare ad exemplar quodnbsp;eiinmontemonftratumeft, quod non uerum tabernaculum,deumcomple»nbsp;dens eflepotuit,SC iuftificarc uel miniftros illius uel populum,fed umbra tan»nbsp;turn fuit fie figura ueri tabcrnaculi, quod fuit Mofi in mote monftratum« lefusnbsp;nempe Chriftus,uerbum incarnatu, uerum diuinitatis tabernaculum, in quonbsp;deus corporaliter habitat, QC per quern deus foedus cum fidelibus intjt,ut quilLnbsp;quis in lefum Chriftum crediderit,confequatur per ipfum remilfionem pecca«nbsp;torum SCuitam perpetuam« Non ergo fe deus uere cocluferatintraMofaicumnbsp;foederis tabernaculum, nifi in propitiatorio facro quafiin fignoquodam prat»nbsp;fentiaegratiofæ,fed quod fignificaret Chrifti humanitatem,in qua deus habita»nbsp;turus eft'et,amp; in quo Chrifto uera iufiitia coram deo SC foedus peradu SC Jeter»nbsp;num per fidem pararetur« lam ut tabernaculum non ueritas fed umbra fuit,itanbsp;SC illius omnia uafa SC facra,cultus^ totus perfediorum bonorum fimulachranbsp;cxtiterunt,quemadmodum teftatur epiftola adHebrJcos,EfEjfiocrgofangui»nbsp;nis non beftiarum, fed Chrifti domini pro peccatis eft uera expiatio,iuftitia SCnbsp;falus,SC is quidem cultus femel peradus eft ac perfedus«Noftrum ante eft Eu»nbsp;chariftia peragerc,hoc eft gratias deo quas poffumus referre, SC iugiter memo»nbsp;riamrecoleretantibeneficij cum firuitioneipiritualiuera etfanda totius my»nbsp;fterij, quod uerbum dei incarnatum exequutum eft in benedida humanitate,nbsp;nafcens,prædicans,gratiam teftans,patiens,moriens,8Crefurgês ufi^ ad afcennbsp;fionem eius,quarum omnium facramenta crédita 8C uenerata in animo,cibusnbsp;funtfpiritualis animæ faluandæ,ô^ potus in uitam aeternam,ut altero facrifîcionbsp;minime egeamus«

lofucittÂ

Quod amp; induxeruntyfufcipientes patres nofiri eu lefu in pofTeffio« nem

-ocr page 83-

IM ACTA AP o ST. CAP. VH.

hem gentium, quas expulit deus à facie patrum noftrorum nbsp;nbsp;nbsp;in die^

r\«__I'x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-


Öauid, qui inuenit gratiam ante deum, Sgt;i petqt ut inucniret taber«» haculum deo lacob»

Tabernaculum illtid Mofaicum aeternum non fuit, fed uetuftate contabuit ’Ï'totum : materiale enim erat tranfttorium,paratum ad tranfitiones,donecnbsp;^äbilelapideum extrueret, Interea tamen temporis illud ampkxi funt patresnbsp;^oßridiire lefiT - iniTPYpriinrin noHeffioncm aentinm. minenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j4zgt;tTC o


^/olatam,qui illi præfert Euangcliû : ita nec teraplum hoc uiolat,qui prçfcrt hli templum fpirituale, quo magis deledatur deus. Aequum eft enim, ut um«nbsp;“’¦Ç cedant ueritati,quç nuncfefe profer t in lucem; par eft,utquodcarnalceft,nbsp;^edat fpiritualibus. Nimirûhacceft immutabilis dei uoluntas,amp; huius reigra«nbsp;miût unicum fîlium fuwm in ter ras, mißt fpir itum fandû, ut ad omnes gen^

-ocr page 84-

g4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

tes permanarct lux ucn'tatis Euangelicæ» Vos autem mordicus tuen tes quod carnaJe eft, rebelles eftis fptritui farufto Sgt;C deo,qui uos lam ohm dixitduræ eernbsp;iiicis populum.Et uobis uidemini Ifraeh'tae Ói. Glij Abrabar,quod præputij pelltnbsp;culam habens circiimcifam,qu3 èC cor habeatis incircumcifum öi aures,Poftsnbsp;hac uen fantfiltj Âbrahç,qui cor habentrepurgatum ab imptjs cupiditatibus,nbsp;qui aures habentobedientes praeceptis dei,ac repurgatas à craffitudine fenfusnbsp;carnah'SjUt/ênfum /piritualem legis (jueanc perdpere,

G nbsp;nbsp;Quem propherarum non funt perfèquutï patres ucftriV EcoedJe^f

runt eos qui prænunciabant de aduentu iuiii, cuius uos nunc prodùo^ res 8c homicidp fuiftis:quiaccepiftis legem in difpofîrionc angelorum,nbsp;noneuftodiftis»

Quema'dmodum autem patres udîtiob crailîtadinem mentis Laurium hebetudinem femper rdiiterantfptrûui iândo^, ira amp;: uos nô degenetantes abnbsp;ingeniomatofumjnuncfpintumiandum oppugnarenondefiftitistprideminnbsp;tefuNazarenOjguem famxiibsin crucem,nucin apoftolis illius. Et ut dieamnbsp;quod res eüj uospatres ueftros fceleribuslonge fuperaûis, Illiolim amp;' fempernbsp;perfequuti funt prophetas,qui adnunciauerût aduentum iuiîiilliusiefu Cbrünbsp;Îîi,qiji folus eiîiuiiitia noftra, quifadus eft pro nobis peccatâ, utnos eflèmusnbsp;iiiiittia deiin illo^ Vos autem huius iuiii proditores eiiis SiC homiddx,mterimnbsp;gloriaminide Iege,amp;:minimumapicemIegisnonobferuaris,Etfuntquidêhgcnbsp;Stephaniuerba dura, fednon uirulenta conuitia,autimpotentisanimicontu«nbsp;meliæ.Non eüStephanus óblitusmodeflixChriilianxad eos quos Gatresôfnbsp;patres appella liera tab exordio, pro quibus orat inter lapides mpritur us,ncnbsp;ûatueretillis dominus hocpeccatum, Offi'ciûefl, non conuitiumtueritas, nonnbsp;impudentia: zelus fpiritus eft, nonimpotens carnis ira, Maledidus eft omnisnbsp;apoflolus,ecc}eûaiîesj3fprxlatus,qui peccatoribus adulatur,amp;^abincrepationbsp;ne prohibetos fuum, utpeccatores non ducanturin agnitionem peccatcrumnbsp;fuorunij ideoep fandi StephaniuerbaSdiappareant/ono uocisconuitia car»nbsp;nis,quia ramen prooifictj uocationepontißcesalloquituripßiGGiUpi^G^^^onbsp;di uerba funt.

Audiences autem bxCfdifTecabantur cordibus ruis,amp;/îridebScdea tibusineum^

H.Tec oratio tam liera tamcp libera iiehementer condtauitanimos omnium quierantin concilio,adc6 utrumperenturillorum corda ac dentibus Griderêtnbsp;in ill um, Sicut autem illi audita iieritate magis cxci,nbsp;nbsp;nbsp;propoßta increpatione

magisCurioßredduntur: itaferefierifoletj utomnes imptj ex auditu ueritatis obßinatiores, Ôf ex increpatione peiores reddantiir,

Cum autem efCetpIenus CpirituCando, intendensin ccelum, uidit gloriam dei, 3^ lefum ftan tê à dextris uirtutis dei. Etait: Ecce uideo ccamp;tnbsp;losapertos,amp;ßlium hominisdantem à dextris uirtutis dèC

Sentiebat Stephanus Cibimortemparatam, uidebat pontißces ôfaifecJas eorum in eins necem confpirafre,habebatmorte ob oculos Cues pofitam,nuf^nbsp;patebateuadendi uia,Inimici eius erantpotennffimi, e quorum manibus noànbsp;poteratelabi. AmiciapoûoH ôfcxteri Chriiiianiimpotentiores erantquamutnbsp;e manibus eorum eripere poffent, Cum igitur ab omnibus dereltdus effet,hocnbsp;foliimreliquumhabebat, utoculos fuos dirigeretin dominül^um Chriûim,nbsp;pifius gratta uindus erat,acßtuottfuißätim egregie compos, Cum enimeiict

-ocr page 85-

IN ACTA A P O S T. CAP. Vll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85-

plenus fpin'tu fando,mtentis in cœlum oculis uidit glon'am dei,6lt;f lefum ftana tcm a dextn's dei,SC ait QCc, Dextera hie dei intelligitiir diuina facrofant^a maanbsp;^ftasjô6 omnipotentiæ uirtus et adio.Sedere autem ad dexteram det,eft æquanbsp;lem cum deo habere gloriam, potentiam, honorem, SC omnia bona:unde tunenbsp;Stephanus Chriftum dominum etiam corporalibus oculis uidit, fibi apparenanbsp;tem in gloria fe digna,fpe(^ro gloriofo,prout poteft ÔC uoluit,quando prodeft.nbsp;Non eft enim iic alligatus Chriftus iuxta corpus gloriofum uni loco, ut no pofnbsp;fit apparere 6C efle quocuntç in loco uelit, quamlibet pro conditione creaturaanbsp;rum Sc ueritate humani corporis,omnibus in locis uel fimul in multis efle nonnbsp;poffît,nec uelit, Alîjs uero modis adefle poteft opem fuâimplorantibus,Slt; auanbsp;’tilio indigentibus, qui iuxta diuinitatis fuæ uirtutem ÔC naturam ubiqj eft, QCnbsp;oinnia operatur cum pâtre ôi. fpiritu fando, humaniiate fua manente incorriinbsp;pta ÔC immutata,ne non fîtprimogenitus omnis creaturæ,amp;^conformis fratrianbsp;^tis, quorum eft fpeculum beatitudinis fiCerit, in corpore animadiuinitatenbsp;fiypoftatice unitis. Quia autem Stephanus primus fuit qui poft mifliim fpn ianbsp;fandum propter Euangelium Chrifti mortem paflus eft, ideo ei Chriftusnbsp;teiielauit ante mortem cœlefte gaudium, regnu felicitatis aeternte,ita ut re ipfanbsp;fenferit. Id quoep propter nos fadum eft,ut certiredderemur quod Chrianbsp;«Us regnet feliciflîmain uita,parata credentibus iUi,utno pereamus poft moranbsp;, fed uitam cœleftem uiuamus. Hic operæpretium eft cofyderare formamnbsp;«uius iudictj.Erant propofita crimina, Refponfum eft ad omnia, A iuuene pronbsp;^udafuntteftimonia legis Ôô prophetarum,folidis rationibus euida res eft,Ninbsp;‘^tl didû eft de deo nifî pie, nihil de templo contumeliofe,ôlt;^ tarnen illi difrumanbsp;Puntur ira, ô^furentium more frendentdentibus, Adeononferuntimminuinbsp;S'oriam fuam,ôô prædicari gloriam eius, cuius unius gloriam uult deus apudnbsp;®uines prædicari.

Exclamantes autem uoce magna,continueruntaures ftias,amp;impe^: hitn fecerunt unanimiter in eum. Et efjcienies eum extra ciuitatem, Ia=înbsp;pidabant:

SiMofen aut Abraham extuliflet, tuliflent, lefum uiuere,lefum ftareà dea ^tris dei iuxta uaticinium Dauid non ferunt, fed prorfus iam in rabiem uerfinbsp;’^uerfusfermonem tam falutiferum obturant aures fuas, SC infanis uociferaanbsp;^onibus magno confenfu omnes impetum fecerunt in Stephanum,Hæcfuncnbsp;®tgumenta,hæ funt fcripturæ,6C rationes probabiles,quibus illi pontifîces Stenbsp;P^anum erroris ôô hærefeos conuincunt, nimirum, clamor, impetus, lapides^nbsp;*^’’1 enim ueluti conuidum damnatum^ blafphemiæ,eijciuntextra ciuitasnbsp;^*iigt;hac tantum in parte memores legis Mofaicæ,atque illic eum lapidabant,

telles depofuermit ueftimenta fua fecus pedes adolefcentis, qui ^ocabatur Saulus,

Ex alio quoqj, ut uiderentur agere iuxta legcm,neceire habentteftes primi •^pides inStephanum intjeere, iuxta illud Deut, ly.In ore duorum uel triumnbsp;^^ftium peribit qui interfîcietur: manus teftium prima interficiet eum amp;c,Hâcnbsp;J'unc illi legem feruant, alioqui præuaricatores totius legis. Quid ergo huiusnbsp;‘^gisobferuatio aliud eft quàm impietatis ÔC fcelerisin totam legem corn miflînbsp;PfÇtextusf Sic enim literalis obferuatio legis prçtenfa,fî fpiritum legis neglexenbsp;hs,nô eft nifi iniquitatis operculum. Quo uero lapidatores teftes iniqui eflèncnbsp;carnifîcinam expeditiores,depofuer unt ueftes fuas apud adolefcentcm,cuinbsp;h h

-ocr page 86-

commentarivm

nomen erat Saulus, qui tum ex pharifaeorum fchola adhuc per ignorantiam ac patn'æ legi's ftudto fauebat impiæ caufæ,exiftimans (e deo placere,fi blafphcminbsp;hominis lapidationem quàm maxime promouifîet, Sed quomodo inter hæclenbsp;geflïtfandiffimus Stephanus;’

Et lapidabant Stephanum inuocantem, ôC dicentcm;DommcIcfu, fufeipe fpiritum meum»

Non reludatur,non conuitiatur,non iadat innocenü'am,non imprccatur uindidam,fed eum que uideratinuocat. Domine Iefu,inquit,fufeipe fpiritumnbsp;mcum,Âgnofcis difcipulum Chrifti,cuius ad exemplar uiuit QC moritur,Comnbsp;mendauerat in cruce deo patri fpiritum fuumzfic Stephanus commendatChrinbsp;fto fuum fpiritum,hoc eft animam ad dei fimilitudinem creatâ,hominis uiram,nbsp;cupiens pofthac in Chrifto uiuere, QC perpétua pace in domino perfrui, cûbcanbsp;nedida humanitatc Chrifti in paradilb confiftere, ôC in coetu felicium in deo»nbsp;Proinde inter rotatus faxorum iamproximus morti, non inuocatquenquaninbsp;fanlt;ftorum,fed folum Chriftum dominum, intercedente pro omnibus credemnbsp;tibus in ipfum. Is eftnempe quimortem uicit,6C fuanos morte uiuifi'cat,quidinbsp;xit: Vcnite ad me omnes qui laboratis ÔC onerati eftis,Slt; ego refîciam uos,

Poftiis autem genibus, clamauit uoce magna;Domine,ne ftatuas il lis hoc peccatum. Et cum hoc dixifîet, obdormiuiuSauIus autem cracnbsp;confentiens necieius,.

Teftatus iam fueratfuam fidem in Chriftum, dum orauit ut Chriftus fpiru turn fuum fufcipcret,nunc déclarât charitatem QC candidum animum fuum ernbsp;ga aduerfarios fuos,6óprecatur,ut dominus aduerfarqs fuis ignofcat,amp;^ peecanbsp;turn quod nefeiêtes in ipfum defîgnant, dementer remittat Sic enim Chriftusnbsp;docuit,Diligite,inquicns, inimicos ueftros, ÔC oratc pro tjs qui Ixdunt ÔC infcanbsp;dantur uos QCc, Non autem remittit errata Stephanus fuis infedatoribusalianbsp;raüone,quâm utgratum fefe exhibeat erga benefadorem, ut obediateius pracnbsp;ceptOjà lt;^io per gratiam alTequutum fe fperat remiflîonem pcccatorfî, Eccumnbsp;hoc dixiffetjobdormiuit in domino Jn quo quifquis moritur,non moritur,fclt;fnbsp;obdormifeit, poft placidam quietem ad immortalitatem reuidurus. Hoc affcanbsp;du decet mori,quotquot uerc Chriftiani funt, Ita^ Stephanus fuo refpondrâinbsp;nomini,primus omnium martyrtj coronam merui^ÔC Euangelicifacrificîj prinbsp;mitias domino obtulit,

CAPVT viir.

Ada eft autem in illa die perfèquutio magna in ccdefia,qup^ rat Hicrofolymis, amp; omnes difperlî funt per regiones ludæænbsp;______J amp; Samariæ,præter apoftolos,

Ërantineamultitudine quibus nondum perfuafumeratlefumeflcfîliuffl dei, atc^ hic error aliqua ex parte criminis atrocitatë eleuabat,licet eos no excanbsp;faretab homicidio, quod excaccati fuis cupiditatibus,ulcifci malueruntquàinnbsp;difeere ueritatê.Nulli tarnen minus excufabiles quàm pontiftees icribac ôd phanbsp;rifæi.Erant rurfus qui fîmpliciter errabant,crcdentes fe facrificium gratum oamp;nbsp;ferre deo quod eos qui legem àdeo traditam conarentur fubuertere,tollerentenbsp;medio, Cæterum Euangelica charitas exeufatea quoc^ quæ non pofluntexciinbsp;fari. Intereosautem qui citra malitiamerrabanf,eratSaulusTarfenfîs,ado-kfeens,Mofaicæ legis ftudiofus,qui poft ex lupo fadus eft ouis, ex perfe-quutorefa^yiffîmofaduseftacerrimusaflcrtor EuangeJica: libertatis, Âtqucnbsp;ipfc

-ocr page 87-

IN ACTA APOST. CAP. VIII.

ipfc quidem tunc nullos lapides coniecit in Stephanum,uerum aflenfus eft his qui Stephanum damnarant ac lapidabant,atc^ hoc animo fer u a uit il I or um ucanbsp;ftimcnta, utin tnultorum lapidantium manibus effet unus, Nec unius mortenbsp;Contenta fuit ludæorum malitia, fed mox ingens perfequutio oborta eft aduernbsp;fus ecclefiam, quæ erat Hierofolymis, fie ut omnes per uarias ludaeæ amp; Sama*nbsp;•¦iæ regiones alius alio difpergerentur, praeter duodecim apoftolos,qui cacterisnbsp;animi robore præftabant, nec in hos quicqualiccbatludscorura malitiæ,qucmnbsp;^dmodum nec in alios, nifi permiffu domini lefu.Permiferat hoc dominus Icanbsp;fus,ut urgente perfequutore fugerentdeciuitatein ciuitate (nec eratiftud tarnnbsp;formidinis apoftolorum quam diuinaedifpenfationis ) ut ueluti late fparfis fe^nbsp;*hinibus cito proueniretcopiofa meffis EuSgelicae profeflionis.Soli duodecimnbsp;^poftoli ueluti paftores non ceflerunt huic tempeftati,fcd conftantibus animisnbsp;perfeuerauerunt Hierofolymac adlongum tempus,

Curauerunt autem Stephanum uiri timorati, amp; feccrunt plandum niagnum fuper cum,

Stephanum infami coram mundo mortis genereextindumeurarunthoa heßc humandum uiri quidam pietatis cultures, quod intelligerentillum prêternbsp;’’’eritum per fubornatos teftes oppreffum. Hoc ftudio lofeph Nicodemusnbsp;^urarunt funus domini lefu. Stephani uero mors iuxta ludaeorum morem inanbsp;gentibonorumludu plandu^ celebrata eft.Nam apud Chriftianos mors pronbsp;Chrifti gloria oppetêtium plaufibilis eft ac triumphalis.Et ft quid eft ibi lachryanbsp;Alarum,non impenditur ei qui mortuus eft,fed uel occiforibus fibi gehennamnbsp;’ccerfentibuSjS^ in tarn iniufta caufa praeualentibus contra pios, uel gregi neanbsp;^effario paftore deftituto,fuam plorando pietatem praedicant ÔC teftantur,

Saulus autem deuaftabat ecdeftam, per domos intrans:6C trahes ui fos ac mulieresjtradebat in cuftodiam,

Saulus qui in lapidatione Stephani zeli fui fpecimen oftenderat,magno o* dio concepto in Chriftianos, non aliter quàm lupus fàmelicus laniatac diflipatnbsp;amp;’€gem ouium,ita coepit deuaftare ecclefiam dei,perfequens fugitantes,inqutnbsp;pns laritantes, obambulans per ftngulas domos, ÔC ubicunep fenftffet ille quinbsp;*cfuni Chriftum profiteretur, irruebat, uiros pariter amp; mulieres pertrahens innbsp;^^rcerem, uidelicet fteuior ipfts facerdotibus ac fcribis, quorum nullus adhucnbsp;*'®gotium exhibuerat fexuimuliebri. Id agebat iuuenis pioquidêaffedu,fednbsp;Pcruerfo iudicio. Et ideo fteuitiam illius dominus remperabat,ne cuius fangutnbsp;’'e contaminaretur, Quam Qi. ipfe fuam crudelitate poftea ingenue fatetur Tianbsp;•^otheo,Eram,inquit, prius blafphemus perfequutor ÔCuiolentuszôd ad Aanbsp;gfippam : Multos fandorum ego carceribus inclufi QCc, Miferrimam diceresnbsp;^edefîæ conditionem fub hoc perfequutore fuiffe, nifi deus maxima beneficianbsp;^cdefiac per hanc perfequutionem contuliffetjde quibus fequitur.



cofpeximus, domini bonitatc uincen* hh X

-ocr page 88-

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

te humanam impictatem, ut Chrifti regnum inuftfs Chn'fti hoßibus magnifi« ce augeatur«

Philippus autcm defcendcns in ciuitatem Samariæ,prædiabat illis Chridum*

Inter Chriftidifcipules Philippus Cratefcptem diaconis unuSjOrdinepro» ximus Stephane Js proftigus difpenfationc diuina z Hierofolyma defeendit innbsp;ciuitatem Samariac, quæeadêSebaftedicfta eft, Peruenerateodem ôfanteiamnbsp;rumor quidam de lefu N azarcno erucifixo, de quo Philippus illic cætera çiræ«nbsp;dicabat, quomodo criicifixus tertio die refurrexiflet uiuus, ÔC immortali a pa-tre regno donatus,deinde per quadraginta dies uerfatus cum difcipulis afeenanbsp;diflet in coelum,atcp inde mifîifet fuis difcipulis fpiritum fandum, pofthacoranbsp;nibus paratam elfe falutem quicrederentin nomine illius,

Intendebant autem turbæ his quæ à Philippe dicebantur,unaniniitf ter audientes,amp; uidentes fîgna quæ faciebat,

Populus Samaritanorum (nam à populo femper eft primus Euangclij pro« ucntu$)magno animorumeonfenfuinrendebat fjs quænarrabanturàPhilip=«nbsp;po ludæo, de. Chrifti difeipulo, Erat enim oratio fauorabilis, quæ pollicebaturnbsp;omnibus falutem: turn autcm didis fidem aftrucbantmiracula,quæ multa pernbsp;Philippum aedebantur: accedebat propenfîo aniraorum ad Chriftû dominum,nbsp;quem aliquoties audierant prædicantem,SC prophetam magnum,de opinion«nbsp;multorumMeflïamcrediderant, utpatet ex Euangelio fecundum loannem»nbsp;lam autem implebatur quod prædidum fucratper Ifaiam:Leuabit dominus finbsp;gnum in nationes ÔCc,auferct zelus Ephraim amp;hoftes ludaperibSt. Ephraimnbsp;non æmulabitur ludam ÔCc,EtIcremias:Rurfum ædificaberis uirgo Ifrael,adanbsp;hucornaberis tympanis tuis 8Cc, adhuc plantabis uineas in montibus Sama»nbsp;riac ô^c.quia erit dies in qua clamabunt euftodes in monte Samariæ,ô^ in monnbsp;te EphraimtSurgitc dC afeendamus in Sion ad dominum deû noftrfî,Et cæteranbsp;multa quæ obliuioni ferme tradita fuerant, deus autem non obUuifcttur uerianbsp;taris fuac.Nunc enim Philippe prædicantein Samaria Chriftum,impl€tur uarinbsp;cinium,dum multi aegroti illic mirabiliter fanitatem per nome lefu Chrifti cor»nbsp;fêquuntur, dum magnum fit gaudium in Sam aria.Hoc eft enim magifteriumnbsp;dominijUt de pcflîma re optima conficere ualeat,

B nbsp;nbsp;Multorum enim habentium,fpiritus immundi clamantes uoce mas

gna,exibant. Multi autem paralytici amp; claudi curati funt.Padum eft er go gaudium magnum in illaciuitatc,

E mulris qui poffîdebantur ab impuris fpiritibus, ad inuocarioncm nomia nis lefu daemones exibant, magna cum uociferatione déclarantes fefe non exinbsp;re fponte, fed compulfos utrtute falutiferinominis, Quin de paralytici copluanbsp;res ÔC daudi fanitatem funt aflequuti. Has ob res ingens gaudium ortum eftnbsp;publicitus in ea ciuitate,Quo longius receditur ab Hierofolyma,quo^ propt»nbsp;us acceditur ad Gentes, hoc uberior eft Euangelici feminis prouentus, Vidcnbsp;quantum profeccrit ludæorum facuitia,Philippus ex diacono fadus eft apoftonbsp;lus,amp; pro paucis Hierofolymitis totæciuitates ampleduntur dodrinâEuananbsp;gelicam.Tantae bonitatis eft dominus,ut nihil mal» permitteret credenribus innbsp;ipfum acciderc , nift uellet optima quseuis beneficia per illud malum ipßsnbsp;conferre,

Vir autem quidam, nomine Simon qui ante fuerat in duitate ma»* gus.

-ocr page 89-

IN ACTA APOST. CAP. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

gus,feduccns gcritcm Samariæ, dicens fe efle aliqucm magnumîcui au »cultabant omnes à mini'mo ufc^ ad maximum dicentes:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirtus

deijquæ uocatur magna. Attendebant autê cum,propterea quod mul to tempore magtjs fuis demcntafîet cos.

Grauior eft pernities ecdeftae ab his qui fe iungunt ecdcfta: non fyncero a^ , qiiàm ab his qui palam ecdefiam perfequuntur. Et huius nobis aedfanbsp;tum eft exemplum, quo magis caueamus lupos, ouilla pelle tedos. Erat apudnbsp;Samaritas uir quidam nomine Simon, impoftor, Slt; praeftigiarum artifex, quinbsp;Pn'usquàm eó perueniret Philippus, magicam artem exercuerat in ea ciuitate,nbsp;^lt;^fimulatis miraculis prodigijs^ dementarat Samariç populum alioqui fupernbsp;ftuiofum, ÖC addæmonum præfugia propenfum.Hisfucisfe uenditabatapudnbsp;fimplicem ac fuperftitiofe credulum populum, iadans fefe magnü quempiamnbsp;^fleprophetam, cui aufcultabant omnes à minimo ufcß ad maximum.Nihil aiinbsp;tetn fecerat in nomine lefu, SC ideo ftupefadi prodigijs, quæ illc uel praeftigijsnbsp;Gmulabat uel dæmonum auxilio patrabat,dicebant:Ifte eftuirtus dei,quæ uoinbsp;^äiur magna.Non prædicabathic Simon Samaritis,dubiaefideihominibus QCnbsp;•uftabilibus legem Mofis,fed fuas fuperftitiones:nec prædicabateis Chriftum,nbsp;feipfum,dicens fe elfe magnum ÔC praedpuum ueritatis dodorê Jtacp præànbsp;^’^s fuis efficiebatjUt omnes Samaritani eifidem adhiberent. Veniête autemnbsp;\^ilippo,6C Chriftum pr£dicante,patrante^ immenfa miracula,multos Samanbsp;titanos eo perduxit, ut à Simone mago déficientes, Chriftidodrinam amplernbsp;^rentur,fignis confirmati et prodigijs multis,ÖC baptizarentur tammulieresnbsp;Ruam uiri fecundum quod dicitur.

Cum uero credidilTent Philippe euangclizanti de regno dei’: in no *^ine lefu Chrifti baptizabantur uiri ac mulieres.

Is ubi Simon uiditin Philippe praefentiorem uirtutem edendi ucra miraca ’^per inuocationênominis lefu, ac Samaritanum populum ab ipfo abalienasnbsp;tum credidifle Philippo,qui laetum nuncium omnibus adferebat de regno dei,nbsp;nomine lefu Chrifti, nihil magnifice de fe prædicans, quemadmodum fcanbsp;Simon, fed lefu gloriam miraculis illuftrans, fed omnibus falutem proanbsp;•’’Utens,qui accepte baprifmo nomen illudprofiterentur, uideret^ plurimos,nbsp;tüm uiros tum mulieres baptifmum accipere, tandem credidit SC ipfe Simon.

Tune Simon et ipfe credidit:8C cu baptizatus efret,adhærebat Phi# C Jppo* VidensetiamfîgnaôCuirtutes maximas fieri, ftupens admira#nbsp;oaiur.

CrediditSimon non quidem ucre, fed hypGcritfcc,ÔC baptizatus eft,cœa adhacrere Philippe, non tam amore lefu quàm auiditate laudis ôf gloriæ^,nbsp;P agicarum enim artium peritiflîmus perfpiciebatin Philippe nihil agifim.ianbsp;ubiis fucis. Proindequum cerneretper ilium quçdam aedi nonleuia miracula,nbsp;^Ualia funt fer ê magorum, ut draco uolitet, aut ferpat culmus,fed uerbo dei eqnbsp;•^•datmones, uerbo fanari paralyticos, uehementer ftupefadus admirabatur,nbsp;•luanam arte aut uirtute fièrent ift^. Voluit ergo Philippe familiariorfieri,abnbsp;toep difeere artem ædendi talia, quac magicas fuas artes excedebât, ut ita à Pfii#nbsp;^’Ppo edo(ftus,maiorem gloriam inter Samaritanos confequeretur. Perfîmilesnbsp;untSimoni mago,qui fimulantfe credere nunc Euangelio,non aliam ob caua

' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hh 5

-ocr page 90-

qa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

fam quàm ut miihitudini placeant, ÓCfamam ac glonamfuam nonamfttant, aut inde quocg fuum quaeftum adaugcantex ecclefiafticis diuirijs«

Cum autem audiOent apoftoh' qui erant Hierofolymis,quod rece« piflct Samaria uerbum dei:miferunt ad eos Petrum ÔC loannem*

Vbi rumor lam pcrtuliffet Hierofolymam ad apoftolos,qui ibirefcdcrant, Samar iam pérPhilippum amplexameflefcrmonemEuangelicumjgcntêcrafnbsp;fam^nec omnino puram ab idololatn'a, uchementer gauifi,miferacad illos Pe«nbsp;trum 0(: Ioannem,ut per hos comprobarctur 5gt;C abfolueretur,quod per Philij^nbsp;pum fuerat cœptum, Non quod dubitarent de légitima prçdicatione Philippi,nbsp;led quia auxilio illi cupiebant effe,maxime quod fcirent Simonis magi malitianbsp;fiC dolos, amp; ut communibus uotis impetrarent fpiritus fandi miffîonem baptinbsp;zatis in Chrifto, hoc eft dona quaedam fpiritualia ÔC facra,quæin primitiuaecanbsp;clefta nccçflària crant,pro dilatatione fidei amp;(. confirmatione eccleftarum : nonnbsp;tarnen erant neceflaria omnibus ad falutem, ficut gratia det 8C peccatorum reanbsp;miftiOjincorporatio^ in membra Chrifti,qua£ in baptifmate conferebantur Icanbsp;gitimebaptizatis.

Qyi cum ueniflcnt,orauerunt pro ipfis,ut acdperent fpiritum fan# dum^Nondum enim in quenquam illorum uenerat, fed bapti^ati tannbsp;turn erant in nomine domini lefu»

Apoftoli cum perueniiTentSamariam didiciflent^ quod plurimi per Phi* lippumeffentbaptizati, 0(^Chriftum induiffentdodrinæuerboSCfacramen»nbsp;co,gratias egerunt deo,Philippus autem SC qui cum illo erant rogauerunt aponbsp;ftolos pro illiSjUtacciperentfjjiritum fandum, Qc qui per baptifmfi iam eflentnbsp;à peccatis purgati,ecclefîç Chrifti incorporati,et legitime edodi Euangelium,nbsp;copiofius etiam donum dei linguarum nempe , QC alia quaedam acciperentnbsp;quemadmodum acceperant illi, qui primi in coenaculo fpiritum fandum accenbsp;perantNondum enim in quenquam illorum uenerat donorum reliquorS c(amp;nbsp;leftis participatio, fed baptizati tantum erant in nomine domini lefu. Erat ba«nbsp;ptizandi poteftas delegata fortaffts tantum diaconis, fed impofltio manuû pernbsp;quam coferebatur fpiritus fandus,ut in die pentecoftes,fere fobs apoftolis fer*nbsp;uabatur aliquandiu ad profedum eccleftae,

, Tune imponebant manusfuperillos, amp; accipiebant fpiritu fanâu»

Apoftoli ut erant rogati à Philippo,imponebant manus bapuzatis in nomi nc Chrifti, SC gratiam dei aflequutis per Chriftum, SC inferti gremio ecclefiaf,nbsp;quot; ÔC ftgno uifibili accipiebant fpiritum fandum,hoc eft donum prædicâdi Euan«nbsp;geIium,SCmiracula confi'ciendi,uigorem denii^ igneum addentem animis,adnbsp;proficiendum in ecclcfia»

Cum uidilTet autem Simon quia per impofttionem manus apofto# D lorum daretur fpiritus fandus, obtulitcis pecunia, dicens:Datc SCmi#nbsp;hi hanc poteftate,ut cuicucp impofuero manus, aedpiat fpiritu fand«»nbsp;Quum Simon uidiflet, nuper ex malo mago fadus nihilo melior Chriftia«nbsp;nus, quod apoftoli per impofttionem manuum conferrentcoelefte donum,nenbsp;quid fibideeffet ad oftentationem et qugftu,obtulit ei pecunia,diccns:Dare minbsp;hi quocß huiufmodi poteftatê donâdi homines fpiritu fando. Exiftimabat ma*nbsp;gus apud omnes omnia poirepccuniS,necignorans oporterefticerc fumptun*nbsp;qui quærit lucrum, mer cari uult quod pluris reuêdat, Atlt;^ hic rurfus aliud fe*nbsp;minarium exittj grauis in ecclcfia, Ananias ÔC Saphira dederantpoenas fimmanbsp;tionis»

-ocr page 91-

IN ACTA APOST. CAP. VI».

* Hom's,Erat SC hoc cxemplu ftatim acriter repellendu,quod fi rcc/peretur,Chri ftianae pietatis fynceritatcm penftus eflèt ftibucrfurum,Chriftianifmus non eftnbsp;mercatura,utprctto emas fpiritum fandSgrattam ÔC rcmiffîonê,8C poftca pliinbsp;gt;¦*5 reuendas,fed eft gratui'ta grati'ajquç omnia gratis à deo abfq^ nllo uel pretionbsp;udmerito exhibentur SC accipiuntur, Omnes,inquitlfaias,fitientes uenitc adnbsp;^quaSjCtqui no habetis argent« properatc,emitCjet comedite SCc.abftç ulla conbsp;Hiutatione uinu et lac,Gratia,inquit Paulusjeftis feruatiper fi'dêu'd^ no ex uonbsp;tis,dei donum eft,non ex operibus,ne quis glorietur,

Petrus autem dixit ad cum : Pecunia tua tecum fît in perditionem: quoniam donum dei exiftimafti pecunia poffîdcri. Non eft tibi pars,nbsp;Heep fors in fermoneiftoicor enim tuum non eft redum coram deo,

Petrus cæteris omnibus commonftrans, quid epifeopis aduerfus Simonis imitatores fit faciendû,refpondit:Satius eft utifta tua pecunia,qua perdere ftunbsp;des alios, pereat una tecû, qui iam tua fponte perditiflimus es,ut qui putes do»nbsp;Hum dei,quod ut file nobis ex fua benignitate gratuito Iargitur,ita uult ut alijsnbsp;gratis impar tiamus, redimi pofte pecunia. Cum hoc negotio quod ex fimplicinbsp;^rga dcum animo 8C fiducia geritur, nullum efle poteft tibi confortiû aut com«nbsp;•Hunicatio nobifcum,Quamuis enim aqua tindum eft corpus tuum,tamêcornbsp;Hium non eft redum coram deo. Quod fi perfeueraueris in ifta malitia,nihil tlnbsp;profuerit baptifmus. Loquitur uero hæc Petrus, non ex priuata temeritate,nbsp;f^dex publico officio SC Apoftolico,quod eft no tantum peccata remittere,fcdnbsp;^dam retinere.ContempIare uero Romanenfium Harpiarum ftatum,ÔCinueanbsp;H*es hac Petri fententia to tarn iftam cum fuo pontifice fynagogam una cu fuisnbsp;®pibus eftecondemnatam, qui dei donum peccatorumremiifionem ÔC induLnbsp;8^ntias,abfoluuones,difpenfationes,elediones, SC quid nonfnumerata pecua

Omnia largiuntur,Poftremo oftenfo peccato,ct pronunciata condemnatio Hisfententia,oftenditPetrus uiam,qua Simon etfimiles poftintfibi parare pecnbsp;f’fircmiftîonem,SC effiigere condemnationem,dicens:

Peenitentiam itaqp age ab hac nequitia tua: ÔC roga deum,fî forte re ’^’ttatur tibi hæc cogitatio cordis tui. In felle enim amaritudinis,SC oblinbsp;E^tioneiniquitatis uideo te eife,

Poeniteat te iftius malitiæ tuæ, ac deprecate deum,ut fi fieri poftit,rcmitta3 tibi tarn enorme crimen, nondum quidem opere patrat5,fed tarnen ita connbsp;'upturn animo,ut per te non fteterit quo minus patraris,SC omnifi pernitiofiflinbsp;exemplu in ecclefiam dei induxeris, Puris ae fynceris animis donS minftianbsp;“'‘Ipiritus comittitur, Te uero perfpicio cor habere minime fyncerû,fed amaanbsp;felle quæftus SC ambitionis infedu, SC ob id iniquitatis uinculis obftridum,nbsp;^quibus ut abfoluaris multis tibi cumlachrymis eft inuocandus deus,SCo«nbsp;’^^Hdus,ne te feriat diuinae irac uindida,quam tanto facinore prouocafti.

Hefpondens autem Simon, dixit: Precamini uos pro me ad domi« ut nihil ueniat fuper me horum quæ dixiftis,

p Hie Simon metu teritus potius quam fadi uera poenitentia dudus, didt Vos potius prome rogate dominum, ne quid eorum quae dixiftis acci»nbsp;^rmihi. Videmus duos Simones inter fe compofitos,in altero demonftratumnbsp;quid fit execrandwm,in altero quid fit imitandum, Nec tarnen aliéna inter»nbsp;hb 4

-ocr page 92-

COMMENTARIVM

peHati'o uakt,nifi is pro quo interpellatur refîpifcat JntcrccditMofcs pfoPha« * raone,fed is fit induratior,Samuel fruftra pro Saul intercedit.Et leremias pro*nbsp;hibetur orare pro populo pœnitentiam refpuente»

E ' Et illi quidem teftificati nbsp;loquuti uerbum domini, redibant Hi'ero

folymam,0^ multis regionibusSamaritanorum euangclizabant* Pofteaquam Petrus amp; loannes teftimonio fuo comprobaflent SiC confutu«nbsp;ma ffent Philippi prædicationem,multaq5 docuiflent de his quæ didicerantànbsp;domino lefu, reuerfi funt Hierofolymam,atlt;^ obiter multis uicis fiC oppidulisnbsp;Samaritarum pracdicabant Euangelium,nunqua non agentes quod illis mandatum erat à domino» Expugnata hoc padfo armis Euangelicis per apoflolosnbsp;Samaria j recepta^ in obedientiam Chrifti ÔC confirm ata, tempus erat aliasnbsp;quoeÿ regiones fubdendi iugo Chrifti, Quando Me Hi am conftat regnare debenbsp;re à mari uftp ad mare, QC â flumine ufq? ad terminos or bis terrarum. Ad quosnbsp;Chriftus apoftolos mittens in fi'dem confequenter accepit omnes populos. Idnbsp;uero non aliter fit quam praedicatione Euangeltj, Qc per folos imbecilles Chrifti difcipulos, nullo huius fae culi praefidio munitos. Qiianquam autemChriftinbsp;regno obediant, manêt tarnen fubditi fuorum magiftratuum ciuilium,imo hisnbsp;multoobedientiores in rebus ciuilibus, fiper fidemin Chriftumdidicefintmanbsp;giftratum eiTe dei ordinationem.

Angelus autem domini loquutus eft ad Philippum, dicens:Su^c, amp; uade contra meridiem, ad uiam quæ defeendit ab lerufalem in Ga*nbsp;zamîhæceft deferta.Btfurgens abqu

Oblata eft alia prouintia adpraedam Chrifto domino obtinendam, Phi« lippo profedus Euangelici fitientiflimo, Bonis enim femper benefaciendida«nbsp;turoccafio. Angelus dominifubmonuitilium,ut ad meridiemludaeacproficfanbsp;feeretur, per uiam quæ ducit ab Hierofolymis Gazam, quæ nunc deferta eft,nbsp;uicina mari,urbs plim potentiflima Palçftinorum.Confeftim uero angeli mannbsp;dato Philippus obfequitur, ut agnofcas alacritatê epifeopo dignam quoties adnbsp;Euangelium alliciendus aliqin's.Non euriofe quærit, quid ubi quomodonbsp;gendum fitilli,ftatim angelo uocanti obfequitur.

Et ecce,uir Aethiops,Eunuchus, potens Candaces reginæ Aethio« pum,qui erat fuper omnes gazas eius: uenerat adorare in Ierufalem,amp;nbsp;reuertebatur fedens fuper currum fuumjegens^ Ifaiam prophetam»

Quemadmodum in fabulis Choragus, ita hie angelus perfonarum exitum amp;C occurfum temperat, Commodum enim eodem tempore iter ingrelTus eftnbsp;uir quidam Eunuchus, corpore quidem exedus,acparumuir,fed animo ma«nbsp;fculo,gente Aethiops,cute nigra,fed mox niueo agni immaculati uellere con«nbsp;ueftiendus,ac natiuam pellem baptifmi lauacro mutaturus.Præfedus Canda«nbsp;ces Aethiopum reginæ, qui præpofîtus erat omnibus gazis eius, Audis gen«nbsp;tem effoeminatam luxu,plane^ dignam quæ foeminæ pateretutimperium.Lilnbsp;xum aluntdiuitiç. Is uero Aethiops præfedus autdynaftes Candaces, fiueil«nbsp;lud generale nomêfuerit reginaRz Aethiopiçjfiue noter eâ proprie,quç Aethi«nbsp;opibus imperafle legitmulier uirilis,altero capta oculo, fidelis certefuit, quianbsp;thefaurorum cuftos,fiCpiusquoqî,quiaorandi caufa tantum iterconfeceratnbsp;Hierpfolymam,ubi orationis domum nouerat etiam dei oraculo conftitutao’*nbsp;Tanta huius rempli iam erat celebritas, ut genres etiam e longinquo eo fe con«nbsp;ferrent cum donis et obIationibus,Hinc fàcerdotum ftomachus in eos qui dicenbsp;rent,

-ocr page 93-

IN ACTA APO ST. CAP. Vllf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95,.

^^ntjhoc tcmplum ah'qirando demoh'endum»Pius crat animus Eunuclii,fcd ev ’’^Dat,qui religtonem quçreret in templo ludæorum, unde iam migratura eflec

Gentes.Quum itaqj domum reuerteretur, fedens in curru,nec hoc tempus ^bull’s autfomnodabatjfed amore reh'gionis legebatifaiamprophetam,nobisnbsp;Qftendens ubi fit quaerendus Chn'ftus dominus : no enim in templis latitat,fednbsp;**^facris libris.

Dixit autem fpiritus Philippe : Accede, adiungete ad currum F ^utn. Accurrens autem Philippus, audiuiteum legentem Ifaiam pro^nbsp;Phctâ,ô^ dixit:Putasne intelligis quæ legisf Qpi ait:Et quornodo poGnbsp;*^ni,finonaliquisoftenderitmihirRogauit^ Philippum utaicende^snbsp;federet fecurn.

Vbi iam hie occurriflet difpenfatione diuina Philippus,rurfus fubmonuit fpiritus,dicens: Accede, èc adiunge te ad currum iftum.Quum accurriGnbsp;*^tadcurrum Philippus, audiuit Eunuchum legentem Efaiamprophetam,nbsp;agnofeens religionis ftudium in Ethnico quoep QC alienigena,aitilli:rn=«nbsp;^^ligisne quaclegist'TumilletQuinampoffîm, homo prophanis negotijs dedi

, nifi fit qui mihi fenfum abftrufum exponat prophetæC Rogauit^ Philipa Püiti ut currum confcêderet, fibi^ affîderet, quo commodius colloqui liceret«.nbsp;^onfeendit Philippus ÔCaifeditEunucho. Hic mihi confydera imaginem Eanbsp;**®ngehci doc^oris, SiC popiili gentium cupientis Chriftum difcere.Non poteftnbsp;no ingens elfe profedus,ubi alter auidus docendi accurrit,alter difceiianbsp;I * cupidus inuitat ad confeiTum SC colloquium. Non faftidit ignotum SC huminbsp;^•^squod fi egiffetjChrißi cognitionem confequutus no fuiffet, ÄmpleCliturnbsp;^§ohumaniter,fatetur fuam ignorantiam modefte SC ingenue, docericupir,nbsp;^tempus redimere facris negottjs ÔCcontemplatione rerum diuinarum : Ionanbsp;S^alterius inftitutihomogentilis quam noftrifuntprælatiecclefîaftici SCmoanbsp;’'^^hi,qui omnia tentant ad otium,SC ad tempus fallendum,etiamfi quando penbsp;’^®§tinantur ad fandorum limina fiCc.

, Locus autem feripturg quam legcbat,erat hic.’Tanquam ouis ad oc if4ilt;erj3 ^Gonem dudus eft: ÔC ficut agnus coram tondente fc fine uoce,fic nonnbsp;^Pcruit OS fuumJn humilitate indicium eins fublatu eft,Generationem

quis enarrabitfquoniam tolletur de terra uita eins.

Nihil hic agitur fortuito,omia moderatur SC temperatdeus.Eunuchus im-Bi^^dens in eumprophetae locum inciderat, quilefum Chriftum depingebat» autem hicjTanquam ouis ad occifionem dudus eft SCc.Hic aliud non di-^tiir quam quod Efaia: yjj'nuenies expofitutn fuo loco,

Refpondens aut Eunuchus Philippe dixit : Obfecro te,dc quo pro ^Geia didt hoef de fe, an de alio aliquoC Aperiens autem Philippus osnbsp;indpiens à feriptura ifta,euangelizauit illi lefum*

. Hunc locum quum Philippus relegiflet Eunucho,ine magis etiam fuccen-auiditate cognofeendi de quo propheta loqueretur,ait; Obfccro te,de quo P*’opheta hoc dicitc’ de fe an de alio quopiamfVide docilem Eunuchü, Äudie-’^^^Efaiäipfum, iuflu Manaflç régis fedum lignea ferra,quod tarnen ut apo-’^yphum fic certum non probatur, Nec ignorabat hoc habere prophetiam, utnbsp;^od de hoc uel de illo didum uideretur iuxta fenfum hiftoricum, frequenternbsp;pertineret iuxta fenfum abftrufiorem, Docilis eft autequi ficinterro

-ocr page 94-

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR lŸM

gat. Philippus itacp libcnter dodurus auidum, apcruit os fuum, exorfus ab hoc prophetæloco, fummam Euägclicaedodrina: illicxpofuit,nimirum quodnbsp;hic effet filins dei,p€r quem dcus decr€uerat,ac per prophetas fuos promifcracnbsp;fe falutem datur um omnibus in illo fiducia collocantibus,quod^ hac de caufanbsp;uoluit ilium affumpto corpore humano rurfum nafci ex uirgine Maria. Porronbsp;cum utratp natiuitasfitineffabilis,fiuequa fine tempore naicitur à patre,fiuenbsp;qua fine uiri opera per opifi'ciumfpiritus fandi natus eftde uirgine,fichuma«nbsp;nam naturäaffumensjUtdiuinä non amitteret, propheta id cernens fpiritu flunbsp;pefadus, dixit: Generationem eius quis enarrabitf Deinde quod hic effet illenbsp;uerus agnus pafchalis, cuius morte pater deftinaratnôlftaelitas tant«,ueruinnbsp;uniuerfas nationes à feruitutepeccatoiji QC ab æterna morte hberare, Etideonbsp;tradidit ilium in manus facerdotum,fcribai5î, pharifæo^, primorum popu*nbsp;li,per quos dudus eftad Pilatum pracfidem,utabcocrucifigcretur.ApudhScnbsp;quoniam mort pro falute noftra uoluit,nihil refpÔdit ut abfolucretur, fed ouwnbsp;in more omnibus ludibrijs QC afflidionibusfemetipfumpraebuit. Cælauitcninbsp;illicmagnitudinemfuâ,acfemethominû caufa deiecitadfummâhumilitatem»nbsp;ludæi uero nihil aliud cum elle ^quod uidebatur rati, condênauerunt ilium,nbsp;amp; ad mortem adegerunt.Nimirum hoc eft quod propheta ait:In humilitate iitnbsp;diciumillius fublatumcffCondemnatus eft innocens,qui olim fublimis etex-celfus rediens iudicabituiuos amp; mortuos.Deus autem fi'Iium fufi reuocauitadnbsp;uitam tertio die. Hinequadragintadies uero proprio clarificato^ lilt;^^t uifibilinbsp;66 contredabili fed impaflibili corporeuerfatus in terris,amp;fubindefefecftcnnbsp;dens difeipulis poftremo uidentibus omnibus fublatus eft in coelum. Rurfusnbsp;decimo ab afeeniu die mifit fpiritS fandum ècœlis, qui afflauit animos,86 lin«nbsp;guas apoftoIoi^jUt intrépide praedicarentlefum NazarenS iaiutis Ä uita; prinnbsp;cipem omnibus totius orbis gentibus, non per legem Mofi's, fed perfide SC ba«nbsp;ptifmum, fi credatur remiflio peccatoRt ÔC iuftitia poftpeccatorum poeniten«nbsp;ttam à domino in illius lefu Chrifti affequedi fola gratia. Nihil eft herum quodnbsp;non fit in lege Mofis flguris defignatum,quod non à prophetis pra:didö,qucdnbsp;non ab ipfo lefu traditum ac promiffum eft.Sed SCper fingula capitaharû fen«nbsp;tentiarum uide expofitionem proprio in loco,

G Et dum irentper mam,ueneruntadquandamaquam:8CaitEunult; chuszEcce aqua,quid prohibetmebaptizarif

Hac ergo prædicatione de lefu Chrifto audita â fideii 0^ auido ueritatis Eu nucho uiro religiofo, 8C dei fauorem ambiente,qui iam non uacabat fpiritu picnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

tatis ÔC fando, uberiorcm fcientiaefalutaris gratiam largitur, praeftans intdli« gentiam prophetiae 6C fidem,propter quam fubinde baptifmum ambit SC ponbsp;ftulat,uolens quocß obfignari 6C confi'rmari externe ftgno, dicete Chrifto:Quinbsp;crediderit SC baptizatus fuerit, faluus erit, Baptifmus igitur fignum illud eft,nbsp;quo fides obftgnatur,SC communionis Chriftiante facraraêtum ÔCproteftatio,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

ut credamus beneficia dei in nobis per Chriftum accepta ad nosipios pertine« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

re,unde SClauacrumdicitur mun^tionis,regenerationis,SC renouationis per ' fpiritum fandum, deidono fufeeptum, utlatius propagetur ad opera fanda, ’nbsp;Chriftiano 8C fi'deli non indigna. Hine fan's probatur,baptizari peffe SC debeanbsp;re eum qui credit in Chriftum,fecundum fcripturas inftitutus,6C poftuJans ficnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

ri de numero ecclefiac ÔC fi'delium, qui fidem acceptam per fpiritum,qui loquitur in fcripturis ÔC dodoribus à deo miftis, Sed non propterea fequitur neminem nifiadultum,et pro fe confiteniem SC credentem pofte bap tizari,quu con

ftec Î

-ocr page 95-

IN ACT Ä APOST. CAP. VIII.

pueros quoc^ pofle faIuan',SC capaces efle fpiritus fandijUt loannes Bapti» *‘3 2lt; caeteri. Qui deo placent âf à Chrifto benedicuntur,ut falui fiant,ft non filnbsp;®cadhuc propria fecundum tempus quod à fpiritufandononeftdefinitum,nbsp;^üum uni citius intelligcntia concedatur quam alteri,fine qua fides non eft,falnbsp;aliorum fidem {pondentium,6C fperantium certo fuo tempore crediturumnbsp;Puerum,quales 8C apoftolos certura eft baptizafle, quoties totas familias Chrinbsp;‘‘Odedicaruntamp; inferucrtintecclefîæ Chrifti per facramentum ablutionis fa-^æ.Quæ QC ipfa,ut hie probatur,non eligenda eft aut confecrâda,quando hicnbsp;P*'ophana aqua etobuia qualifcunq? fuffecitbaptifmo decreto, amp; confeftionenbsp;^hilippi ÔC approbatione Eunuchi iam credentis, fpiritu pleni, Fuitenim isnbsp;®’ptifmus exhibitus iuxta uerba 0^ mentem domini,

Dixit autem PhilippusjSi credis ex toto corde,licet,Etrefpondens, ^^tîCrcdo fih'um dei elïc lefum Chriflum,

TujinquitEunuchuSjfidêdocuifti, ôiCego credo, ôdcupiobaptizari.Quæ obftat quo minus baptizer ftatim aqua præfentefTum Philippus,Nihil obnbsp;modo credas his quæ docui ex toto corde. Haec una flipulatio intercedicnbsp;adulti. Turn Eunuchus alacriter refpondit;Credo lefumnbsp;^^eChriftum ilium à prophetis promiflum, ÔC filium dei, per quem omnibusnbsp;®ffertur falus acterna. Hic uero uideamus quàm fimplex exigatur SC fuffîciat finbsp;^^sincatechifmoChriftiano. Similialegimus inadis fandæCeciliac, SCreli-fîmilibus geftis martyrum plurimorum. Credo, inquit, filium dei efle le-Chriftum, eum nempe de quo Ifaiæ prophetiam intelligo praedixifl€,diui-’''tusnatum,pafrum,crucifi'xumfponte pro peccatis mundi, ÔC refurrexifle ânbsp;*^ortuis, SC federe ad dexterâ patris. Longe aliter habente hac inftitutione ba»nbsp;^^’2andi,ct Chriftiano catechifmo, quàm habeatille in quo ante^ doceatur fianbsp;apoftolica,oratio dominica, ÔC decem præcepta,exigitur àpuero quoqj,ucnbsp;in facramentis cœnæ contineri corpus Chrifti corporaliter, fubftantialinbsp;^^^prçfentiah'ter, ut contents reale in cotinête, licet id miraculofe fiat. Quamnbsp;^onfeflîonem nemo un^ uel intellexit uel exegit à neophito qualicûtp.Et quisnbsp;perfuadebit ludæo uel Sarraceno baptizâdo, etiamfî credat iam uniuerfisnbsp;jS’’*pturis.Clare probatur,panem efle corpus Chrifti,SC uinum fanguinem exnbsp;.^ipturis, fed additiones hai^ declarationum minime, quac SC neceflàriac nonnbsp;gt; fed fuperftitiofæ, SC hominum pernitiofa adinuenta : fed de hoc alias alijnbsp;dominus uideritquo fpiritu haec agantur.

J, Et luffît ftare currum: ôC defeenderunt uterc^ in aquam, Philippus Eunuchus, Sc baptizauiteum.

^ox audita cofeflïone Eunuchi credentis lefum efle Chriftum filium dei,4 ^’^Qphetis promiflum, per quem omnibus offèrtur peccatorum remiflîo SC eternbsp;^^\alus,Philippus iuflîtfifticurrum. Superbum eratuehiculum,acBarbaracnbsp;præfedo dignum. Sed defeendit,SC omnibus ornamenris iemet exuit,

Uult efle baptifmo initiandus. Vterc^ defeendit in aquam, SC Philippus ba-A ^^uitEunuchum, pauper diuitem,humilis potcntem,IudæusÂethiopem, f uullus hic perfonæ refpetftus,omnia conueniût,fi conuenit fîdes dCcon»nbsp;'^’Us in lefum Chriftum. A baptifmo nec Eunuchus eft nec Âethiops,fed no-’ ^’’catura in Chrifto regenerata aqua SC fpiritu,

« Cüm autem afcêdiÎTent de aqua,fpiritus dominirapuit Philippum, âhîplius non nidit eum Eunuchus. Ibat autem per uiam fuS gaudêsv

-ocr page 96-

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MME NT ARI VM

Caeterum Philippnm limul ac egreffus eft aquam, f apuit ilium fpiritus do-mini, necamplius uiditcum Eunuchus, nec defy der auitdoóorem fuû,femel perfede afflatus fpiritu fando per baptifmö fpiritus ÔC aquæ. Quod didiciffetnbsp;lefumChriftum, perfecit iter fuum, ut ôf apud Aethiopes fuos Chriftinomennbsp;prædicaret nouus apoftolus cum magna authoritate 6C fiducia, tanto miracu-Io confirmatus, amp; fcripturarum intelledu* Vt non fine nouo miraculo quodnbsp;Eunuchusablatopraeceptore nihilo minus in itinere perrexitgaudens,iuxtanbsp;Jllud Pauli : luftificati ex fide pacem habemus erga deum per dominS noftrumnbsp;*' lefum Chriftum, confcientia pacificata fide in Chriftum, Is Eunuchus quotpnbsp;Aethiops furget in iudicio nobifcum ÔC codemnabit nos propter noftra: fide»nbsp;imbccillitatem aut incredulitatem,

• Philippus autem inuentus eft in Azoto:amp; pertranfiens euangcliza bat ciuitatibus cund:is,donec ueniret Cæfaream»

Angelus depofuit Philippum in proxima ciuitate Azoto, unde uenerat, Hine profedus ubicunqj occurreret uicus aut oppidum, prædicabatEuange-hum,doneeueniretCæfareamPalæftinæ ubihabebatdomicilium,Videmusnbsp;ex his quantus fuerit frudus perfequutionis in 1erufalê aduerfus Euangeliumnbsp;ortæ:primum Samaria ab exule Philippo difeit Chriftum,deinde Euangeliumnbsp;totam Aethiopiam inuadit per Eunuchum, poftremo etiam in urbibus Palac-ftinæ Chriftus adnunciatur. Non ergo damna funt aduerfa QC afflidiones,icdnbsp;inaximac utilitates piorum SC fandae ecclefiae.

CAPVT IX*

Aulus ante adhuefpiransminarum amp; cædisindifcipulosdo mini, acceflit ad principem facerdotum, amp; petij t ab eo epifto«nbsp;^^las in Damafeum ad iynagogas:utfi quos inueniflet huius uifnbsp;uiros ac mulieres,uindos perduceret in lerulalem*

Inter hæc Sauli fæuitia non fefe continebat intra muros urbis Hieroiblymi tanæ,uerum ubi perfpexitper diifipatos difcipulos latius etiam fpargi dodri-nam Euangelicam,magis ac magis fpirans, iam no minas tantum ac carceres,nbsp;fed cædcm ôf mortes aduerfus iflos, adtjt fummum pontificem,quo magis attcnbsp;rereteos,armatus authoritate,ct petijt ab illo epiftolas delegatorias,non folumnbsp;inciuitates uicinas, inquibus iam exercuerat fieuitiam fuam,fed ufq? ad Damafeum procul ab Hierofolymis diffltam, Phœnices ciuitatem, fcriptas ad iy-nagogas ludæorum illic agenrium, ut his ex authoritate fummi pontificis opi-tulantibus,quofcun(^ deprehendiffet huius damnatæ hærefeos,fiue uiros fiucnbsp;mulieres,eos uindos perduceret in lerufalem.Hæc Saulus animo fimplici monbsp;liebatur, iuxta domini didum, arbitra tus fe gratum obfequium præftare deo.nbsp;Et ideo non paftus eft ilium innoxiorum fanguine pollui, fed èmedio curfu fenbsp;üitiæ quem inftituerat, ftatim ab initio reuocauit. Satis autem liquet ex uerbisnbsp;fadis èc literis Pauli,quod ad obferuantiam legis attinet,iuftiflîmum omniumnbsp;ludæorum fuiffè, quando nullus alius tanta honeftate in pharifaifmo uixerit,nbsp;SC contrariam fedg fuæ religionem tanto zelo perfequutus fit,Non contentusnbsp;Hieroiblymis fandos comprehedere, SC fententiam ferre ad eos occidendum,nbsp;fed etiam perfequitur in exteras nationes,ut deleat Euangelium,SC fandos trunbsp;€idet,utuelut publicum incendiS extinguat,Videmus autem quam idoneumnbsp;fefe præparauerit hac fua legali ÔC pharifaica iuftitia ad accipiendum ueram illnbsp;ftiuam.

»

-ocr page 97-

IN ACTA APOST. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

ßitiam,prorfiis niliihChriftum enim iuftitiam perfequi'tur omnibus uiribiis.

Et cum Iter faceret, contigit ut appropinquaret Damafcozamp;^fubito «rcunfulfiteum lux de ccelo. Et cadens in terram, audiuit uocem dicennbsp;ïein fibi:SauIeSauIe,quid meperfequerisf

Quum lam pene contedo itinere non procul abeflet à ciuitate Damafco,fix ^ito circunfulfitillum lux, inuadit^ illu Chn'ftus,multo atrocius quàm quif^nbsp;’^tro crudelis in itinere quenquam adoritur, ut ipfum ad fidem fuam adducatnbsp;Chriftus,longe uehementiore inftantia quàm egerat cum Zàchæo, Magdale»nbsp;’'agt;Petro aut latrone» Quandoquidem peccatores magis idonei funt ad fufcianbsp;piendum Chriftum quàm fanëïi legis autiuftitiarij, qui fanditate operum Icanbsp;Sis inflati funt. Non quod legem obferuafle à deo præceptam bonum non fît,nbsp;nifî obferuetur graue infert fupplicium,non mala fed bona exiflens in fuonbsp;Senere: fed ut difcamus nullam humanam iuftitiamelTe præparationem adnbsp;Chriftum, qui nobis gratis conceditur abfcp operum meritis, ut gratiam fi'deinbsp;ï^oftræ non acceptam referamus induftriæ noftræ uel uir tuti,fed merae diuinænbsp;gratie 8C mifericordig per leftim Chriftum. Vnde datus eft nobis Paulus fpecunbsp;diuinæ dementiæ in quo relucet mifericordia dei,qua deus omnes pecca«nbsp;*ores in Chriftum credentes completftitur : prius tarnen horribiliter concutit,nbsp;ferribiliter detjcit, dC increpat uoce grauiflima : Saule Saule, quid me per»nbsp;^equerisc'

Qui dixit.’Quis es domineÆt ilIeÆgo fum Iefus,quem tu perlêque ,.cor. if.b •istdurum eft tibi contra ftimulum calcitrare.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x.cor.«.«*

Saulus demiratusquisnam ciTetille fublimis expoftulator, tam^ potens, ^ubitans angelusne quifpiam eiret,andeus, timiderefpodit : Quis es dominefnbsp;'ï'uniilIexEgofum lefus ille Nazarenus, quem tLimortuumcredis,quandosnbsp;Ruidem crucifixum à ludæis, quum uiuam regnem in coelis.Meos autedLnbsp;fr^ipulos meum^ nomen perfequens, me perfequeris imprudens. Verum nûnbsp;^il agis : durum eft enim tibi aduerfum ftimulum iatftare calces,Non enim re-‘^(ftaris hominibus,feddeo,cuius uolStatinemo poteftreftftere.Bisigitur pecnbsp;^3s,amp;^ nihil profe(fturus,SC tibi malum accerftturus.Qui enim EuangeliSpersnbsp;^uitur, ôôhuiccredentes,potius feipfumperfequitur, ôd fibimetipfinocet;nbsp;‘rtftimulum non lædit, fed feipfum qui contra ftimulum calcitrat. Sic Pharao,nbsp;fie Sennacherib, fie Antiochus, fie Herodes, qui lacum quidem aperueruntnbsp;effoderunt, fed in foueam inciderunt quam fecerant. Illi uero fie funt à deonbsp;‘^eie(fti,ut intentent: eletftos autem detjcit,utexaltet:itaperdit,uteos falueuitanbsp;’^ovtificat,utipfos uiuificet;ftc Paulum deqcit,utmaiorimiraculo exaltet.

Et tremens ac ftupens dixit: Domine, quid me uis facerefEt domi^ ’’Us ad eum: Surge,ac ingredere ciuitatem,amp;l dicetur tibi quid te opor«nbsp;^ïtfacere.

Hac uoce audita Saulus tremês ac ftupefatftus dixit: Domine, quid me uis bcere; Hæc uox erat fîmpliciter errantis, non per malitiam, fed per ignorauanbsp;tiam. Tales docuifle fat eft. Sed expediebat deijci fuperbn ex legali iuftitia, acnbsp;Ktocem in alios : terreri fpirantem minas 6C cædem, ut docilis fieret.Turn doanbsp;^inus ad illum:Surge, 8lt; ingredere ciuitatem, ibi doceberis quid tibi fit faciennbsp;^^m.Sic percutit dominus,ut fanet'.fîc deijcit,ut erigaufic exoculat, ut illuminbsp;JJeuSacuus ille præcipitatus eft,mitis 60 ad obtemperandum paratuSjiuiTus eftnbsp;‘Urgere,

ii

-ocr page 98-

9« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentärivm

B Viri autcm illi qui comitabantur cum illo, ftabant ftupcfadi, audU entes quidem uoceni,ncininem autem uidentes.

Paulus cum coram rege Agrippa hiftoriam fuæ conucrfîonis commemoa rat, ait : Cura omnes nos decidiffemus in terram, audiui uoeem loquentem adnbsp;me.Illi quidem feruierant,parati ad uoluntatem domini obedii e. Verum fîdonbsp;minus iuxta carnem iubeat peccare, non eft obediendum, Superioris domininbsp;lus femper eft cxceptum.Nullum padum inferiori magiftratui delatum tam e£nbsp;ficax eft, ut eximat ab öbedientia débita fuperiori magiftratui. Parati obedirenbsp;Sauli fuo domino uiri ifti aduerfus cœleftem dominum, nûc femet iuuare nonnbsp;poflùnt.Et Saul ipfe quem nunc fuorum adiuuaret,qui ne feipfum quidem adnbsp;iuuare potcft,fed egetfer uorum fuorum auxilioî*

Surrexit autê Saulus de terra,apertis^ oculis nihil uidebat.Ad ma« nus autem ilium trahêtes,introduxerunt Damafeum» Eterat ibi tribusnbsp;diebus non uidens,amp; non manducauitneep bibit»

Comités Sauli in hoc itinere ftabant attoniti,audientes quidem uoeem Pau lo loquentisjcaeterum neminem uidentes.Saulus autem fpiritu recuperato furnbsp;rexit. Primusaduirtutemgradusefterigi. Etecce rurfum aliud miraculum,nbsp;quumoculos haberetapertos,nihil uidebat. Comités igitur manuducebantil-lum in ciuitatem Damafeum. Nec ftatim admilTus eft ad donum fpiritus fan»nbsp;di,quo præfcriberetur exemplum pofteris, non cuiuis ftatim imponendâ eflênbsp;manum, fed teiunio prccatione prius explorandos acpræparandoscatechuanbsp;menos. Quemadmodum igitur apoftoli decem dies fédérant Hierofolymis exanbsp;pedantes fpiritum fandum, ita Saulus Damafci commoratus eft triduum,ni=snbsp;lîil Uidens oculis corporis, fed interim illuftrabantur oculi mentis,nihil corneanbsp;dens,fed interim cœlefti dodrina faginabatur animus. De quo triduo ad Coanbsp;rinthios fcribit: Noui hominem, inquit,in Chrifto ante annos quatuordecim,nbsp;an in corpore nefcio, an extra corpus nefcio,deus nouit amp;c. raptû fuiflè in pa«nbsp;radifum,0(f audiuifle arcana uerba, quæ fas non fit hominiloqui.Ibidem enimnbsp;tunceumdocuitEuangelium delefuChrifto, quodpofteaprædicauitinfumanbsp;ma Concordia £lt; æqualitate cum cæteris apoftolis. De quo aufus eft dicere:Eanbsp;tiamfinos aut angelus ècœlo prædicauerit uobis aliud Euangelium praeter idnbsp;quod praedicauimus uobis,anathema fit. Quale certeid eft,fatanicum nempe,nbsp;operibus iuftificariMiflarum, ieiuniorum, peregrinationum,uotis fiCdeledunbsp;ciborum SC dierum.

Erat autem quidam difcipulus Damafci, nomine Ananias:8c dixit ad ilium in uifu dominus: Anania, Atille ait:Ecce ego domine. Et do«nbsp;minus ad eum : Surge, 8C uade in uicum qui uocatur Redus:amp; quaerenbsp;in domo ludæ Saulum nomine,Tharfenfemrecce enim orat,

EratDamafciiamdifcipulus, fic autemturn adhuc uocabantur,quirecea piflent dodrinam Euangelicam,nomine Ananias. Hunc delegeratdominus,nbsp;per quem Paulum impleretfpiritu fendo. Itacp compellathuncinfomnispernbsp;uifum, diccns : Anania. Ille contra,mox intelligens à deo fe uocari,refpondit:nbsp;Ecce ego domine,uidelicet animum uere Chriftianum,et ad omnia iuifa promnbsp;ptum indicans. Turn dominus ; Surge, ÔC abiin uicum qui uulgo dicitur Re*nbsp;dus ÔCc.Is uero Ananias quis fuerit,Paulus alibi exponit dicens:Ananias qult;nbsp;dam uir pius fecundum legem, teftimonio probatus omnium illic habitantiumnbsp;îudæorum.MultieniminDamafco SC in omnibus urbibus Syria: totiusfu^^^nbsp;cum

-ocr page 99-

IN ACTA AP OST. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9 '

fuisliabitabant family's, fie inter Gentes difperfi, Quorum unus bonoraa ^*or,Iudas nomine,uel,utalijs placet,defamiliatribus luda, Ananiasdiciturnbsp;pfophetico fpiritu dar us, cui non hac tantum uice in fomnis dominus loquu»nbsp;eftJubetur autem accedere uir fandus ad Saulum iam conuerfum,fed exanbsp;in extafim raptum aliquantiiper,etrefumpto animo amp; fenfu orantem»nbsp;*gt;eligiofus enim erat Saulus, amp; timens deum, zelator legis fuper coetaneosnbsp;’uosjideo ad Euangeliumconuerfus,eodem zelo diuino pro agnita ueritate etnbsp;Chrißomiliiauit,quopriuspropugnaueratludaifmn, Siccertenoftrisquoq^nbsp;^‘ebus uidemus eos qui in religione faditia uel papiftica fine deuotione amp; re»nbsp;¦ Jjerentia erant, contemptores rerum diuinarum,ac fine timoré dei,hi quoçp innbsp;‘«feepto Euangelio fine profedu pietatis cernuntur ut plurimum, Qiiemad»nbsp;’’’odum 6C tuncreligiofeconuerfantes, bona^fide domino complacuiflecreanbsp;'Jentes,inobferuantiafuperftitionumdiligentes,nunc agnita ueritateardenanbsp;8C fynceriorezelo proficiunt.

Et uidituirum Ananiam nomine, introeuntem 8^ irnponentem fi« manus ut uifum recipiat.

Eodem tempore quo Ananiæ loquutus eil in fomnis dominus de Saulo,Io Solutus quoep éc per uifum eft Saulo oranti dç Anania, quem per uifionemnbsp;’•^gredidomum uidit, fibi^ manus imponere quoreciperctoculos, Itadomianbsp;’'Us mutua uifione utrunque alteri præparauit, ut prius fint fibi inuicem notinbsp;9uàm fe uideant. Impofitio autem hæc manutim non erat fimilis illi,quae fadanbsp;^ueratab apoftolis in Samaria baptizatis, fed ad curationê tantum oculorum:nbsp;”011 enim erat apoftolus hic Ananias, Verum id non afleuerandum, quumnbsp;pottier it etiam difpenfatione diuina hac manuum impofitione accepiffe fpirianbsp;'Um fandum,

Refponditautem Ananias: Domine,audiui àmultisdeuirohoc, Quanta mala fecerit fandis tuis in lerufalem : ÔC banc habet poteftatemnbsp;^principibus facerdotum, alligandi omnes qui inuocant nome tuum^nbsp;Ananias ad Sauli nomen iam obfæuitiam in Chrifiianos célébré territus,nbsp;^fpondit: Domine, ex multis audiui de uiro ifto,quantis malis afflixeritfananbsp;*^lt;gt;5 tuos Hierofolymis: nec his contentus, nunc hue quoq? peruenit armatusnbsp;Pontificum fummoß: fæuis diplomatis,ut in uincula conijciatomnes qui inuonbsp;^.^utnomentuum, Rurfus ad hæcdominus:Scio,lupumillumrapacemtimeanbsp;oues,atqui nihil eft quod metuas : ego enim lupû ilium uerti in ouem man«nbsp;’’’ttiftîmâ, proindefacintrepidusadeas. Ego enim ilium mihiuelutorganumnbsp;^figne delegi, ut uehat nomen meum apud gentes,apud reges,ac filios Iftael,nbsp;x.uod hadenus fecit non malitia fed zelo patriæ legis fecit, amp; fîmpliciter er»nbsp;^Us iudicio, fpecimen præbuit qualis propugnator fit futurus Euangelij mei,nbsp;^^denus armatus pontificû b u lits, minis, 8C uinculis pugnauit aduerfus metnbsp;’’ouiints profeftbres, pofthac armatus meo fpiritu, amp; accindus gladio fermo»nbsp;quot;is Euangelici, longe fortius belligerabitur aduerfus ofores mei nominis, pronbsp;'^uius gloria multa facuiora perferet uoicns Ç modo parat uobis.Ideo fequitur.

Dixitautem ad eum dominus: Vade,quoniâuascledioniseftmitf G uiifte, ut portet nomen meum coram gentibus amp; regibus 8^ filqs lira«nbsp;d:ego enim oftendam illi quanta oporteat eum pro nominemeo patûnbsp;Difeimus no folum impios,fcd et fandos hoc morbo timoris laborare.Tannbsp;il X

-ocr page 100-

loo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO M MEN TAR IVM

cc ucro clcmcfitiç dominus eft,ut non fihat fuos hoc morbo pen*rc,fed pharma cum admouet,quo morbum curat, diuini auxilij polftciranonem. Ananiamcrnbsp;go confolatur, fiCdicit: Multæfunthoræ diet,alius nunc eft quam erat nuper,nbsp;repentine mtitatus eft ad mentem meliorem. Ab utero quidem matris mihi or»nbsp;ganum fegregatus eft, nunc primum ueroreuelandus, utportetnomemeumnbsp;coram gentibus,0C regibus,amp; filijs IfraetNomen uero meum eft,ut lefus uoccnbsp;tur, Slt; intelligatur efle fapientia,iuftitia,fanlt;ftifîcatio,falus,ô(f redemptio,uita,nbsp;fii^omnebonum^Hoc eft,minifter critEuâgelq apud Gentes Si Iudços,coramnbsp;priuatfs hominibus ÔC regibus.Sic enim infra coram Agrippa exponitur,utrenbsp;feet Chriftum dixifle : Ad hoc apparui ribi, utconftituâ te miniftrum ac teftemnbsp;eorum quae uidifti, ÔÔ eoruminquibusapparebo tibi,eripiens te à populo SCnbsp;gentibus,in quas nunc te mitto SCc.

Et abqt Ananias, ÔC introiuit in domum:8c imponens ei manus,di xiuSaulc frater,dominus mißt me lefus, qui apparuit tibi in uia qua ucnbsp;niebas:utuideas,amp; impleahs fpiritu fando»

Potuit quidem Chriftus fine alicuius minifterio Saulum conuertifle facilli* me,uifum reftituere in paradifo raptum, amp; implere donû fpiritus fandi,ac fianbsp;mul baptizare,fed maluit ad haec uti officio amp; opera minifteriali prophetac A»nbsp;naniae, ne quis externum minifterium contemnat quod dominus ordinauit,nbsp;dû per apoftolos prædicat, miracula facit,baptizat,8C daemones fugat, Sicufipnbsp;hodie SC femper in ecclefia Chriftus exerit uirtutem fuam, ÔC agit in omnibusnbsp;omnia, fed minifterio fandorum: imo nonnunquam ÔC non raro malorum, ncnbsp;fibi quicquam arrogent miniftri,qui praeter uerbi minifterium nihil pofrunt,ccnbsp;adminiftrationem rerum facramentaliû, quibus dominus fua affiftitiuxtapronbsp;milfionem SC inftitutionem fuam infinita potentia, qui folus animarum magi«nbsp;fter Sc dominus eft, cui foli acceptum referatur quicquid in animabus pafcen«nbsp;dis agitur uirtutc occulta. Abijt quidem Ananias obediens uerbo domini, in*nbsp;troiuit,manus impofuit,loquutus eft ex uerbo domini,uifionem aiitem no rednbsp;didit alia uirtus quam diuina, 6C ipfius dei gratia ÔC dementia ; quin SC fpirirtinbsp;fando Saulum impleuit,non Ananias,fed Chriftus per uerbum ab Ananiaadnbsp;miniftratum. Sic per miniftros fuos dominus agit fua in omnibus,ideo^ nonnbsp;flint fandi dei homines contemnendi, fed nec ultra menfuram donationis ex.nbsp;altandi.Quid enim habet quod no accipiunt, tarn in efle quam in operec' Nonnbsp;eft ergo aliquatenus negligendum minifterium uerbi,et officium apoftolicumnbsp;minime contemnendum.Viderint tarnen apoftoliSCpratdicatores,ne ludçponbsp;tius affimilentur,amp; Simoni, quam Petro 6C Paulo,

Etconfeftimceciderunt aboculiseius tanquamfquamæ,8Cuifunî recepit:Sc (urges baptizatus eft.Et cum accepifTetcibûjConfortatuseft*

V ix haec uerba dixerat Ananias,deo obediens, SC ilico uirtute Chrifti deci* deruntab oculis illius ceu fquamae quædam, ut uifum reciperetMox^ furgönbsp;baptizatus eft. Deinde fumpto cibo poft triduanum ieiuniû corroboratus eft.nbsp;Siceximius ille dux Euangelicus, 6C aliorum quorundam apoftolorum gio-riam,utfic dicatur, obfcuraturus, per humilem difcipulum antefpiritum fan-dum accepitquàmbaptifmum» Nihil autemnonordinegcritur,quodgeriturnbsp;iufTu domini lefu, quern Paulus habueratCatechiftam,Sic enim tradideratponbsp;tcfbtê apoftolis,utnihilo fecius fibi feruaretnegotfj totius fummâ authoritatc.

Fuitautê cum difcipulfs qui erant Damafci,per dies aliquot. Et con tinuo

-ocr page 101-

IN ACTA APOST. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lol

tinuoingreftuseft fynagogas,prædicabat kfum quoniam hie eft bus del.

Saulus repente fadus alius, uerfatus eft dies aliquot cum difcipulis, qui e« f^nt Damafci. Neemora, præuaricator ftatim fitmandatorum pontificis, eoanbsp;dem ftatim in loco proftlire cœpit ad munus à Chrifto delegatum, EtingrelTusnbsp;fynagogas ludæoi^ palàm ac libéré praedicabat,afleuerans lefum Nazarenumnbsp;cflefiliumdeijper quemunumfalus omnibus offèrtur iuxta prophetarum ua«nbsp;hcinia.Si aliaquædam Paulus in paradifo didiciffètjalia queq? prçdicaftèt.Sednbsp;hoc erat maximum eorum,quçad iàlutem confequendam nobis neceffaria feinbsp;ïu eranuduo ilia,lefum Nazarenum uerum efle Meflîam, patriarchis promûtnbsp;km, 6C à prophetis prædicatum: ô(. quod Meffîas ifte fît uerus dei filius. Vndenbsp;ludæi dupliciter impie fentiunt de utroq;,negant ueniftè Mefliam,negant finbsp;h’um dei,Dauidis filium adhuc quidem fperant, fed regnaturum more regumnbsp;ïerreftrium, ut ipfî liberentur ab externis fuis hofiibus,SC omnibus alijs natio«nbsp;^'bus ipfîdominentur, Qcféliciter imperentmundo,répondant^ nationibusnbsp;grauamina quibus tanto iam tempore funt fua culpa oppreflî.

Stupebant autem omnes qui eum audiebani, amp; dicebant i Nonne D ^ic eft qui expugnabat in lerufalem eos qui inuocabant nomen iftud;

hue ad hoc uenic ut uindos il!os duceret ad principes facerdotumC

Varie ludæi affïciebantur adnouum illudmiraculum Pauli conuerfi ad ^hriftum.Qui ptj erantuix audebant credere hæcnarrantibus,6C fufpicaban»nbsp;Jur rê dolo agi,unde S)C fugiunt eum:pars uero eo^ qui rei ueritatem agnofee»nbsp;hant,glorificabant in Paulo deum: pars autem eorum qui magis nouas res eu«nbsp;f^bantquàm religionem uelludaicam uel Chriftianam, attoniti mirâtur quidnbsp;hhi uelit hæc fubita mutatio.Gaudebant iam ante ludæi, Sauli fæuitiam rumo«nbsp;eognofcentes,quod talem haberent Mofaicæ legis propugnatorem:quS ucanbsp;[o audirent ÔC uiderent tanto ftudio prædicantem nomen lefu Nazareni,miranbsp;“^tur quid homini accidiflet,dicentes:Nónne hic eft ille Saulus,qui nuper monbsp;omnibus oppugnabat Hierofolymis eos qui inuocant nomen hoe, cuiusnbsp;’'uncpræconem ÔC buccinatorem agit ac modo hue hoc animo profedus eft,nbsp;quos hic deprehenderet uineftos adduceret ad fummos pontifîces,illorumnbsp;^’^bitrio pledendos fQiiid fadum eft, ut tam fubito ludæum exuerit, QC à Mofenbsp;'^^ficiens,profeflbr faeftus fît crucifixij:'

Saulus autem multo magis conualeftebat, amp; confundebatludæos habitabant Damafci affirmans quoniam hic eft Chriftus.

Saulus fuerat haeftenus offïcio cotr a Dauidem, quia Dauidis filium,quem ®’*inibusfueratmodiscrudeliftïme perfequutus. Sed ex coopère iamChriftinbsp;®’^ini prædicator effetftus, ôô magnorum operum patrator, digne cœpit à fi«nbsp;^dibus Paulus uocari. Adeo autem nihil eft territus iftiufmodi uocibus,utinanbsp;’‘•es maiore collecfto fpiritus robore confunderet ac perturbaret ludæos habi«nbsp;’®ntes Damafci,conftanter affeuerans,ac feripturarum teftimontjs docensjle«nbsp;Nazarenum quem ante per ignorantiam perfequutus efîet, nunc prædi«nbsp;^^•quot;et efle uerum Meflîam orbi promiffum, nec alium exoriturum undefpe«nbsp;^nda fîtiudæorum liberatio.Id inuifum maximeIudæis,quieum coram Pila«nbsp;/^•^egauerant, ÔC non nifî fæculariter gloriofum QC diuitem optabant, crucifianbsp;agnofeere morte illis erat acerbius.

Cum autem implerentur dies multi,conßlium feceruntin ûnum lu«

i i J

-ocr page 102-

lot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARfVM

dæi,ut cum interficerent. Notæ autem fadæ funt Saulo inßdi'g eoruni» a.cor.ii.2 Cuftodiebant autem amp; portas die ac node,ut cum interficerent.

Id quu Paulus dies congt;plures an fus effet Damafci,magno gaudio difdpita lorum, magno fremitu eorum qui nondum crediderant tandem ludæiconamp;nbsp;lium inierunt, ut ilium per infidias occiderent, O nationem homicidam.Paifanbsp;lus difputabatj docebat,SC ludæos legis ipforum teftimonijs uclutifuoiugulasnbsp;batgladiojlli nihil habebantpræterconiurata c5ciliajcarceresjflagra,ôi^moranbsp;tes, Verum promiferat hoc dominus fuis, ne pilum quidem de capire illorumnbsp;pcriturum,nifi permiffu patris.Nondum uencrat tempus ut interircteximiusnbsp;ille bellator Euangelicus,multa erant illi pro Chrifti populo depugnanda pracanbsp;lia,frequenter periclitandum inacie, multac regiones acciuitatesfacradodri.nbsp;nafubadaefubiugum Chrifti uocandæ. Proinde uolentedeo ftgnificatumcftnbsp;Paulo, quod ludæi ftruerent illi infidias, adeo ut 6C nodu dC interdiu afleruaanbsp;rent portas, ne qua poffet clabi,quin interficerent eum,Ad hoc facinus äbute«nbsp;bantur opera præfedi regis Aretæ, ut fi partim profeciffentinfîdiæ clancula-riæ,palam tarnen ac ui occideretur,

Accipientes autemeum difcipuli eiusnode,permurum demiferiïl cum,fubmittcntes in fporta,

Difcipuli nolentes interire perire fibi tam fortem propugnatorcm,quan to minus ipfe fibi mctuebat,tanto digniorem exiftimabant quiferuaretur.Ita^nbsp;oceukarunteum, ac nodufportæ impofitum perfunemdemiferûteumemœnbsp;nibus. Sicnonnüquamfugiutamp;ftrenuiduces,ur, iuxtaprouerbium,iteruninbsp;pugnare ualeant, Etó mire uerfas indiuerfum rerum uiccs, Latitatac fugitatnbsp;qui pauló ante minabundus perfequebatur : QC Pauli uitæ confulunt, quibusnbsp;ante cædem machinabatur. Patitur quidem infi'rmitates iuftus etiam poft ma«nbsp;gnitudines reuelationum fine culpa. Sed longe uerifîmilius eft hanc fuga nonnbsp;ex timoré proprio, fed fratrum tenfatam,utdidûeft,HabebatPaulus uerbumnbsp;domini,quod portaturus effet nomen Chrifti,non folû coram filtjs Ifrael,ied etnbsp;corâGentibusôC regibus. Ex quoi^î uerbo^ Chrifti fide intellexitfibifugienanbsp;dam præfentem mortem, ut non tarn pauidus dicendus fit quàm cautus fuifle»nbsp;Nec infi'delis timiditas, fed fidelis prudentia eft,iuftis conatibus te feruaremfanbsp;nifterio adquodadeodeftinatuses. Quod autem difcipuli fe periculo expo,nbsp;nunt capitis propter Paulum, fan's perfpicue indicant quæ fit uera Chriftianacnbsp;charitatis ratio,

E Cum autem uentflet in lerufalem, tentabat ic iungerc difcipulis: amp; omnes limebanteum, non ere dentes quod effet difcipulus. Barnabasnbsp;autem apprehenfum illum,duxit ad apoftoIos.’Sf narrauit illis quomonbsp;doinuiauidiffet dominum,amp; quodloquutuseftei; amp; quomodoinnbsp;Damafco fiduciahtcr egerit in nomine lefu.

Paulus cum ueniffetHierofolymâ,ac fefe tentaretadiûgeredifcipuhs,qu£« bus uetus ille Saulus nimiS notus erat, Paulus nondum innotucraf,mctuebâcnbsp;omnes uelutoues lupum, no credentes illiquod efletdifcipulus,nimi^ memonbsp;res quanta fæuitia folitus fit perfequigregem Chrifti.Sufpedas igitur habebâtnbsp;infidias fub difcipuli titulo latitantes.Barnabas autem leuites,de quo memora*nbsp;uimiis antea,cui cognitS erat quod cratgeftum in Paulo,adducit ilium ad aponbsp;ftolos,quibus rem omnem expofuit,quomodo profi'eifeenti DamaicS apparu-iffet domidusjôd quomodo illi loquutus fit, ÔC quomodo repente uerfus in alianbsp;uirutn.

-ocr page 103-

IN ACTA APO ST. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj

uwum,fortitcr ac libère praedicaflet Euangelium in nomine dni lefu, Gratulati ^untapoftolijfuo^ teftimonio Paulum gregi commendar unt,quia fortiter egifnbsp;*5^} exponendo quidem fe periculo, fed illud prudenter cauens, ut non flmulnbsp;‘Cciim quoep in periculum contjeeret aduerfarios.

Et erat cum illis intrans amp; exiens in lerufalem, fiducialiter agens iit *^orninc domini.Loquebatur quoep geniibus: et difputabat cum Grænbsp;^sn'lli autem quærebant occidereeum.

Hierofolymæ conuerfatus eft aliquot diebus,confuetudinê habens cû apo ‘lolis ac difcipulisjôi illic libere profitens,ac praedicas nomen dni,quod per eranbsp;^orem fuerat perfequutus,id^ no folS apud Hierofolymitas, nihil ucritus aponbsp;conuitium, quod à pontificibus defciuiflet,uerumetiâ Gentibus quæ Hienbsp;•^ofolyma: turn ob celebritatem urbis agebant, Ôf in Arabia quotp ad qua ibat,nbsp;ludæis apud Græcos natis 8C conuerfantibus praedicabat ubicçChriftum,dînbsp;‘Putans cum illis, SC ex ipfis legis teftimontjs docens lefum efteferuatorêmunnbsp;^i. Illi uero non tulerunt hanclibertatem, SC aduerfus difputatorem invnkftumnbsp;^onfugeruntad folitum praeftdium, quærentes uiam qua Paulum interficeret«.

Ç^od cum cognouiflentfratreSjdeduxerunteum Cæfaream,amp; di ’'iiferunt Tharfum,

Summam difcimus in Paulo fuifle charitate in proximSjfumma quo(Ç pic« ^tcm ac obedientiâ erga deum.Qiiç ein maior poteft efle charitas quod Pauenbsp;’Us non fols maximo uitæ fuæ diferimine petat ut in lerufalê SC ludaca maneacnbsp;ludæi's falutê fua prædicatione impartiatur, uerûetiâ cupiat efle anathemanbsp;® Chrifto, tantû ut ludæi à falute Chrifti no excludant f Summa quo^ notaturnbsp;^uedientia, qgt; quos SC uita ÔCfalute fua chariores habebateos ad uocationê SCnbsp;’J’^ndatS dei relinquit, SC ad Gentes à deo alienos profïcifcit ad deû conuertennbsp;^°s fuopericulo.Nec otiofum eftquod deducitur à fratribus Icrufalê,quandonbsp;P^darant ipfi quoep ftudiû SC amorêfuû ad Paulû,quê non aliter euftodiunt SCnbsp;^’’uât^ utfuû patrêjuel gemma aliquapretiofiffimam^Sic ein diuino fit ordianbsp;’’^ut fi tu ardenter proximû in Chrifto amaueris,te quoeç cotra multo fummonbsp;^u^ore in Chriftoprofequentur.DeduxerûtautêeûCçfareâ Philippi,quæ ciuÉnbsp;eftPbœnicis, atep hincrurfus emiferût Tharfum in Cilicia, ubi natus erat*nbsp;, Ecdefla quidem per totam Iudæam,ÔC Galilæam,ÔC Samariam ha^nbsp;“^^at pacem, SC ædificabatur ambulans in timoré domini, ÔC confoia^nbsp;^’one fandi fpiritus replebatur.

Error Pauli profedus eft Euangelijiinterea mitiore faefta tempeftate perfca SUütionis quæ ftieratorta, congregatio difcipulorû fparfa per totam ludæam,nbsp;'^’lilaîam,8CSamariam,inquibusregionibus potifltmumdocuer at dominus,nbsp;^dn quibus primum iuflerat predicari fermonem Euangelicum,fatis tranquilnbsp;5^gebat,mutua concordia fe confirmans, SC negleôis hominum minis,atqucnbsp;augefcês ædificabatur, uerfans cum timoré domini,ÔC inter afflidionesnbsp;^^lorum fpiritus fandi confolatione replebatur. Hoc nimirum eratquod illisnbsp;jPi'omiferat dominusdnmundo afflidionem habebitis, in me uero pacem SC fonbsp;Qui nolentibus uolentibus perfequutoribus imptjs, quandocuncp fibinbsp;,’ium fuerit,ecclefîæ fuæ pacem poteft reddere ÔCtrânquilIitatem,Sic in omninbsp;ptjs uicaria eft fucceflîo hyemis 6C æftatis, ut quo grauioribus premanturnbsp;’uidionibus,eo gratiores confolationes fperare debeant, Aedificabantur au=.nbsp;ciîi ecclefiç,non lapidea templa,quum uix palàm loqui auderent difcipuli,fed[nbsp;ii 4

-ocr page 104-

»o4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

per prædicationemEuangdtj er eden tes ubicçconfîrmabantur, 8^ confolatio« nem in aduerfis fentiebant, qui fuerant increduli, per prædicationem ad fi»nbsp;dem Chrilti conuertuntur,amp;rdifcipuli auditores in timoré domini conuerfan»nbsp;tur, Aedificant parentes ecclefîam, fî bene liberos infh'tuant, ÔC paterfamiliasnbsp;fuamfamiliam dodrina 2Cexemplis,Paulo dtcente,Deifumus cooperarij, de»nbsp;agriculatiOjdei ædificatio eftis»

F nbsp;nbsp;Fadum eft autem, uc Petrus dum tranfîret uniuerfos, deueniret ad

fanctos qui habitabant Lyddæ*

Accidit utdum Petrus a po ft oî us ftrenuuspaftorecclefîæfibicommiiTæa Chrifto, per agraret regiones omnes,nunc hos nue illos accederet, Apoftoloi^nbsp;enim erat hinc inde regiones pagraresdodfores amp; epifeopos inftituere.Dodo«nbsp;rum autê Sdepifcoporum erat, in fua duitate in qua inftituti erant manerc,donbsp;nee fpiritus euocaret dni,ut èé ipfi prædieâdi Euangelij gratia circuirêt, SiePcnbsp;trus pro munere fui apoftolatus proficifcitur per ecclefias praedieans EuangCanbsp;lium Chrifti, $)C miraculis prædieationem confirmans. Sic ergo fadum eft, utnbsp;deueniret ad fandos qui habitabant Lydda\Ea eft urbs in Palæftina,non proanbsp;cul à loppe ciuitate littorali. Sandi uero hic dicuntur no authoritate Romananbsp;eanonizati,amp; ad uenerationêcledi poft mortêjfed qui in Chriftö credêtes fannbsp;dificantur,Sd exercent fe in operibus uirtutum,fide ineisexiftentenon uana»nbsp;inuenit autem ibi hominem quendam, nomine Aeneam, ab annisnbsp;odo iacentem in grabato,qui eratparalyticus. Et ait illi Petrus:Aenca,nbsp;fanet te dominusTefus Chriftus : (urge, (ferne tibi. Et continuo fur^snbsp;rexit. Et uiderunt eum omnes qui habitabant Lyddæ, amp; Saronæ: quinbsp;conuerii funt ad dominum,

Petrus memor prsecepti dominici, quo iulTerat ut in quamciinq? domû in« greflffuüTentjfanarêtaegrotosTnonenim conuenitillic efie morbos corporumnbsp;ubi adfunt media animoi^, aitilli:Aenea,fanet te dns lefus Chriftus Ôlc.Nounbsp;fenuendûeftjOmnes paralyticos in nomine Chrifti corporaliter fanari,aut nonnbsp;efle pios,qui non in nomine Chrifti corporaliter fanant uel fanantur.Vnusnbsp;aker infirmus oraculo per apoftolos fanatur in nomine Chrifti, ut potentia E»nbsp;uangeltj de Chrifto manifeftetur, ÔC reliquoi^ infirmoi^ fîducia erigatur, om.nbsp;nium autem fides confirmetur. Vbi ergo uiderStprefentes uirtute nominis le«nbsp;fu fubito fanum elfe, qui tot annis decubuerat,quotquot habitabant Lyddæ Sinbsp;Saronæjid eft oppidû in littore Lyddæ uicinum, conuerfî funt ipfi ad domi«nbsp;num, ac profeflî funt nomen domini lefu. Ita falus corporis uni reddita, muLnbsp;tos pellexitad falutem animorum.

In loppe autem fuit quædam difcipula nomine Tabitha,quæ inter« pretata dicitur Dorcas, Hæc erat plena operibus bonis amp; eleemofÿnisnbsp;quas faciebat.

Poft Aeneam fanatum Lyddç nunc in loppe mortuam millier em uitæ refti tuir,no ut Petri gloria nominis reddatur nobilis,fed ut nomen glorificctur do«nbsp;mini Iefu,de quo prædicabat, quod quifquis crediderit in ipfum,habeatremifanbsp;(îonem peccatorum,ôi: uitam æternam.Erat hæc mulier plena omni genere bonbsp;norum operum, turn præcipue charitatis offices, qutbus fubleuabat egentes,nbsp;Difcipula eratEuangelio credens,ex qua fideoperabatur fanda,quædcopla’'nbsp;cere feiebat, bonis ex frueftibus bonam arborem declarando, non hypocriticisnbsp;Operibus,fed quæ à domino funt pr£cepta,0^proximo utilia.Vnde 5lt; inexem

-ocr page 105-

IN ACTA APO ST. CAP. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wf

plum hæc Dorcas captanda cftfidelibus,utnon niida fide glon'cntur,quæ uca ’’a non eft fi fuen't oti'ofa.

Faclum eft ante in diebus illis, ut infirmata moreretun Quam cum G buiflentjpofuerunt earn in cœnaculo»

Cur non precibus impetrauit fandra mulier,ut aut infi'rmitate non compte •'cnderetur, aut infirmata no moreretur, fed fanitatem rccipcret,non dubiumnbsp;9uin Chriftum infirmata inuocauerit, fed quia fa nd} a erat,ideo orabatpro uo»nbsp;’Mutate diuina,dicens;Fiat uolutas tua,libera nos à malo.Exaudiuit ergo cuntnbsp;^^us, non pro carnis expedatione j fed pro fpiritus fapientia,ut ab ægritudinenbsp;^^mortem,de morte rediens ad uitam, exauditionemfuam manifeftius amp; clasnbsp;^*U8 demonftraret, fieret^ ipfa fpecimen admirabilis auxilij. Lauant autê earnnbsp;rharitate more ludaicOjUngentes earn. Alibi enim mortui lauantur,alibi unnbsp;§untur,alibi terraobruuntur,alibi cremâtur. Nec hi diuerft mores quicquamnbsp;’’’ortuis conferunt uel auferunt,tantum declarantftudia uiuentium,SC regioanbsp;confuetudines fecundum tempora quoqj mutatas. Deinde reponutcanxnbsp;’•'coenaculumjfortaflis ut paulo poft effèrantfepeltendam.

Cum autem prope eflet Lydda ab loppe, difcipuli audientes quod Fctrus eftetin ea,miferunt duos uiros ad eum,rogantes : Me pigriterisnbsp;'^^nireufcjpad nos»

Oportune nunciatur Petrus Lyddç in proximo agcre, unde ex magna fpe ’^reuiuifcentia Dorcadis fepulturam differUrtt,amp; miflts nuncijs obteftantur,nbsp;Ueniens confoleturafflidos.Petrus impigreueniens inducitur ad ccfenacuanbsp;^*U,commendatur ei charitas defundæ fœminæ,oftcnfis tunicis ad ufum paunbsp;I’^fum ab ipfa paratis,flctibuscp affèdû teftantur,amp;: Petrum rogant, utin tarnnbsp;P*3ntuliere declarer potentiamlefu Chrifti. Qui fi mortuam tantis bcncficqsnbsp;p.’^^ftquuti funt, quantis officijs uiuentem coluerutf Sicenim prouidentia detnbsp;.’Utqui deo obediat, proximo iuxta uerbu dei benefaciat, ubi(^ SC fempernbsp;”^Ueniat qui pro ipfo foliciti fint,et omnia bona ei cuplant, Non eft igitur ut cir

poft mortem obfequia, uiuis benefaciendo deo obfequere,6C proximo fuca '^fre egenti dum potes.

Exurgens autem Petrus, uenit cum illis.Et cum adueniffetjduxerut in ccenaculum ; ÔC circunfteterunt ilium omnes uiduæ flentes, ÔCnbsp;^oftendentes ei tunicas 8C ueftcs,quas faciebat illis Dorcas.

l^ctrum circufteterunt omnes uiduæ, quaru commendatio præcipua tum neceflitatibus fandoi^ inferuire.Addebatquoi^ lachrymas, quas no tarnnbsp;l^^’^debâtdçfuncftæ quam cgenis,quos ilia fuis oificqs folita eft refocillarc, lamnbsp;j^^^ipfum erat orarefudifle lachrymas,Non comemorat beneficia mortuç tiernbsp;^’.^ÖCcontendationibuSjfedfadis, tunicas oftendfit,alias^ ueftes,quas tegena

® Eneftis parauerat Dorcas.Benefaciendi ftudium mors interrupera t.

Eiectis autem omnibus foras, Petrus poncns genua orauit;amp; con« ad corpus, dixit : Tabitha, furge. At ilia aperuit oculos:amp; uifonbsp;^ö'OjrefedinDans autem illi manum,erexit earn.

.HiePetrus memor exempliIefu,quumfiliam archifynagogæ fufcitarct, eieda turba flenti3,iuflit omnes cxirc foras: nam uiduæ tantum flebanr»nbsp;autem obftatprecationi.Simul ne fexus infirmus commoueretur exur»nbsp;cadauere, noluitquempiam adefle,fed folus flexis genibus orabat.Nonnbsp;femper adeft uigor fpiritus, per quem æduntur miracula* Fufis precibuy

-ocr page 106-

io6


COMMENTARIVM


amp; conccpto fpiritus robore coniierfus eftadcorpus,6if aK;Tabitha,furge.Prç ter eaquæErafmus annotauit,dici poteft, Petrum ufum uerbis Chrifti,quidigt;nbsp;xit ad puellam, Talitha kumi, ut facilis fueritmutatie h in b. Ad hanc autemnbsp;uocem illa uelut expergefada, uidit Petrum, ód eo eófpedo refedit. Petrus ue.nbsp;ro porreda illi manu erexit eam,iam uiuam ÓC alacrem.Sic ad pietatem erigennbsp;di funtimbecilles, Orandus primum deus, utillorum mifereatur, deinde do«nbsp;dïrinaiincrepatione, exhorta tione compcllandifuntfedulo 5gt;C fideliter,poftresnbsp;mo porreda manu ad perfediora fubleuandi.

EicumuocaffetfandosèCuiduas,aflïgnauttcam uiuam. Motum autem fadum cft per uniuerfam loppen; S)i. credidcrunt multn'n do«nbsp;minum,

Quum Petrus reuocaflet in coenaculum,quos exire iuflerat fandïos 6t ui« duas,quióóipfiorantes expedabStmifericordiam domini,exhibuit mulieremnbsp;uiuam.Ea res uulgataeftper uniuerfam duitatem loppen, ac muhos pertra«nbsp;xit ad confeflïonem nominis lefu. Nam hiceft prædpuus miraculorumfru«nbsp;dus.Neep enim alioquimagnirefert inter totmilia uidffim nafcentium aemonbsp;rientium unum autalterum in uitam reuocare,pauló poft iterummoriturutn»nbsp;Fadum eft autem ut dies mukos moraretur in loppe, apud Simo^nbsp;nem quendam coriarium»

Hac occafione fadum eft, ut Petrus com pi ur es dies comoratus fuerit lop« pe.Vbienimlibentius agatpifcator hominûquàm ubimagnus numeruscon«nbsp;fluit ad fagenamc'Diuerfabatur inierea Petrus apoftolorum princeps,tantisçnbsp;miraculis clarus Ô6 pollens,apud opificem quendam coriarium,nomine Simonbsp;nem.Exemplum noftris magnis prælatis QC fandulis.

C A P V T X.

A

deum femper.

Nondum apoftolorum quifquam ad gentes diuertcrat,fed per occaficnem attradus eft Aethiops Eunuchus: quibufdam tarnen Ethnids profuit apofto-lis fuilfe uicinos.Siquidê in Cæfarea florêtiflîma Palçftinæ ciuitate, quæ priusnbsp;dida eft Turris Stratonis, uir erat quidam nomine Cornelius, Centurio de co«nbsp;horte quæ dicitur Italica. Nam cum tota Syria in qua paflïm habitabantludei,nbsp;in poteftatê Komani imperatoris bello redada eflet,difponebantur prçfîdia minbsp;litum in uartjs ludææ locis, uthuiufmodi obferuationeludæi in officio SC obe«nbsp;dientia continerentur,ö(^ ft quid feditionis oriretur,armis illorum opprimerennbsp;tun Varias autem appellationes habebant cohortes, alia uocabatur Augufta,nbsp;alia Italica,alia alio nomine.Italicæ uero cohortis Centurio fuitCornelius.Sednbsp;quum fit alioqui nulla fides pietas^ uiris qui caftra fequuntur,hic tarnen Cen«nbsp;turio maximæ pietatis fuifle prædicatur, Qiianquam enim effet ex profeffio«nbsp;nemaiorum Ethnicus, ex officio militaris, tarnen uelutambiens Chriftianif«nbsp;mum, pius erat amp; metuens deum. Qualis erat ipfe,ralis erat SC uniuerfa illiusnbsp;familia. Fit enim fere, utpatremfamilias imiteturreliqua domus. Duabus rebus potiflîmum declarabat animum Chriftianifmo dignum,multa munifi'cen-tia fubleuans egeftatem plebeiorum, fiC affîdua deprecatione ad dominum.nbsp;Deum uerutn agnofcebatjhoc didicerat apud ludgos uerfans.Sciebat huius fa

uorem

-ocr page 107-

ÏN ACTA APOST. C A P. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I07

Uorcm potiflimiim conciliari bénéfices in pawpercs erogandi's affi'dui'tate precandt, Supererat iit habenti daretunQuam prorfus difli'milis fin'thk Cenanbsp;tun'o noftraubiis militibus ÔC ciuibusî' ÔCc,

Is uiditin uifu manifefte, qiiaG hora diei nona,angelum dei introe^ *intem ad fe,amp; dicentem fibi: Cornell. At file intuenamp;eum timoré cor^nbsp;reptus,dixit:Quis es dominer

Impijs noftris mihribiîs ÔC ciuibus apparet fatan, QC effi'citur pracceptor eoa ’’unijcui et obfeqiiuntur fponte.Cornelio autê apparet angelus erudiens eum,nbsp;tjHîd facere debeat,Nô eft hæc uifîo nodu fada uel in fomnis,fed interdiu Cornbsp;’^dio uigilante S)C orante fub cœnæ tempus:per uifum enim manifefte uiditannbsp;gelum dei uenientem ad fe, ÔC nomine compellantem quafi probe notiim,Cornbsp;Mi. Cornelius autem intuitus angelum, QC ex ignotæ formæ maieflate metiinbsp;^orreptus,dixit:Qiiis es domine;’

Dixit autem illi : Orationes tuæ amp; eleemofynæ tuæ afcenderunt in ’^emoriam in confpedu dei. Et nunc mitte uiros in loppen, amp; accerfenbsp;Sirnonem quendam qui cognominatur Petruszhic hofpitatur apud Sinbsp;’Tonern quendam conarium, cuius eft domus iuxta mare.’hic dieet tibinbsp;Suid te oporteat facere.

Non, inquit, perierût tuæ prcces amp; eleetnofynæ,qüas ex fide in den quent Mes crebro agis, quibus ex deuotione uera inftindu diuini fpiritus,à quo Oanbsp;Me bonum, folicitafti diuinam mifericordia. Quod enim in pauper es refoeiknbsp;Mdos collocafti, hoc deus fibi patitur imputari, Slt;f illorum nomine, qui graanbsp;referre non poiTunt, ipferependetpræmium. Nequanquam igitur apudnbsp;*'nmcmorem collocafti tua bcneficia,fecifti quod ille uoluit,quod iubet fides etnbsp;^haritas, quod communis fenfus non improbus didat agendum,quod fuggeanbsp;ipiritus diuinus, ille uiciflîm tibi quoep faciet quod aiïïduis precibus flagttanbsp;‘“’Êxaudiuitdeus tuas pi eces, quoniam aures tuænonfueruntfurdæpaupcanbsp;^‘Bus.Nunc igitur hoc eft agendum abfque contatione, ut quod fupereft per^nbsp;**ciat in te deus fuam munificentiam. Mitte uiros aliquos in ciuitatem loppen,nbsp;^^percosaccerfe Simonemquendam,apudmundum nonualdenobilem,aanbsp;Paddeum picrate darum, cui cognomen Petrus. Hic diuerfatur apud Simoanbsp;pem quendam loppcnfem, arte coriarium, cuius domus eft uicina mari. Exnbsp;hoepetro difees, quid tibi fit faciendum, ut faluus fias.Iam ante à ludæis inftianbsp;Mus creditur de unius dei fide, ÔC cæteris decalogi mandatis,fed QC de fiducianbsp;^‘^elium perpétua, ÔC expedatione gentium omnium de future Meffi'a,SC filionbsp;^ei incarnando:qua fpe ÔC expedatione eledi non caruerunt,quamuis multisnbsp;Mindum fatan 8lt; in hoc articule erroribus inuoluerit. Vnde enim alioqui totnbsp;^eoritm genealogiædotfilq deorumc'nifiquia ab exordio mundifuitexpedaanbsp;M aliquando dei filius incarnandus: quod non tantum ludæis per prophetas,nbsp;cd 8c Gentilibus Sibillis eft annSciatum multipliciter,unde ÔC lacob dicebat,nbsp;Mpfeeritexpedatio gentium. Vtnonfi'tanxiadifputatioobcut^a,quemosnbsp;Mfinefidetn ChriftS Centurie deoplacuerit. Qiios em deusinomibusgentinbsp;ßus elegit, hos 06 fandificauit,06 per gratiam ÔC fpiritum iuftificauitfide fpe dCnbsp;fharitate,quibus digne deus colitur apud omnes nationes.

Et cum difceftiflct angelus qui Ioquebaturilli,uocauit duos domc^ B fticos fuos, Sc milité metuenté dominû ex his qui illi parebât. Quibus

-ocr page 108-

to8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. COMHENTARIVM

cum narraflTetomnia.mifît illos in loppen,

Euanefcente angelo ft a tim mtttit Cornelius duos e fuis domcßicj's,fimul^ militem ex bis qui fibi adhærebant fpecrarc pietatis amp; fidei^Nccp enim tota tannbsp;tum domus imitatrixerat religionis Cornelianæ, uerumetiam inter milites e«nbsp;rant, qui ducis religionem imitarentur,qui unum deum crederent,amp; uencra»nbsp;rentur, qui per deigratiam iuftificari cuperent QC fperarent,qui ftipendfjs fuisnbsp;contenueflent, qui publicæ pacis ftudiofieffent, qui neminem concuterent,*nbsp;fedgenti dC terræ tranquillitatem procurarentpro omni uirili qui impiorumnbsp;ludæorum inuidiam, fanguinolentiam, rebellionem,fuperftitionem odiflent.nbsp;Fides uera fimplex eft, minime curiofa : habens enim uerbum dei ,ÖC fentiensnbsp;intra confcientiam,non ambit admirabiles reuelationes, fed contenta eft mininbsp;fterio Sc organo humano diuinitus oftenfotnon refpicit perfonasjfed uerbum:nbsp;propterdotßorum uilitatem non contemnit uerbum dei : fimpliciter uero fidenbsp;Sc operibus obfequium deo pracftat, fide, inquam, uerborum dei, non hcmftnbsp;num.Nonenim fidei eft credere omnium dilt;ftis,fed quae uerbo dei claroprobanbsp;ri poffunt: nonhominumopinionibus, fcdfolidæfcripturae,quae dicit,panemnbsp;effe corpus Chrifti in cœna dominica,SC uinum fanguinem.Corpus auteChrinbsp;fti pracfentialiter adeffe pani uel in pane corporaliter, uerao} Humana fubftan«nbsp;tia,etiamfi id non naturaliter fiat,fed miraculofetid ubi fcripturis facris credennbsp;dum probauerint hi qui nos Sacramentarios hoc in loco uocant,no folum créanbsp;demus,fed gratias agemus docentibus. Interim credemus ÔC confitebimur doanbsp;cebimus^ fimpliciter,8C bona fide cum orthodoxae fidei celeberrimo S. Augunbsp;ftino, cui nemo Scholafticorum quoq; unquam aufus fuit contradicere, Coranbsp;pus Chrifti humanum, SC nunc immor talc, finit um, ficut 8C Chrifti anima nonnbsp;manducari ab anima poffe,nifi fide,no effe praefens cœnæ dominicae nififacranbsp;mentaliter,uirtute,gratia,confolatione fpiritus, ÔC ut cibus animae fidelis ad uinbsp;tarn æternam, non minore fi'udu quam turn nobis profuit cum in cruce penanbsp;dens moreretur corpus, 5C fanguis teftamenri effunderetur inremiflîonêpecanbsp;catorum.Pro his gratias agentes, 8C faluandos nos credentes Sgt;C iudific^tos, leanbsp;gitime Chrifti facramenta colimus SC tratftamus. Non uenitincarnemChrianbsp;ftus,ut corporaliter illius caro cibaret, fed ut pro nobis omnibus patiendo faanbsp;tisfaccret.Praefentia tali in ccena fidelibus prefens eft Chriftus,qualis prodeflenbsp;poteft. Nolumus aliter folem nobis præfentem effe quam ut eft in ccclo corpoanbsp;raliter, nobifeum autem ufu SC opera, falute SC uita. Spero nihil horiim etiamnbsp;apud dodfum SC piumBrentium negari, quantumlibet nos Sacrametariorumnbsp;titulo infignire credatur, qui de facramentis iuxta fcripturas loquimur SC fcrûnbsp;bimus,SC contra confcientiam nildocemus, neefratres traducimus,fed ad chanbsp;ritatem augendam propenfi fumus. Vtinam non magis hominibus credaturnbsp;in hifee dogmatibus quam uerbo dei, nos fimplicitati ftudemus,curiofi non funbsp;mus,nec fcripturis facris increduli.Sed docere non poffumus,quod uel probanbsp;re fcripturis uelratione confequi non ualeamus, ncc per fuadcre fidelibus.

Poftera autem die iter illis fadentibus,6d appropinquantibus duita ti,afcendit Petrus in fuperiora,ut oraret,circa horam fextamlt;

Hæc quæ prædidfa funt,fa(fta funt uefperi.Poftero uero die profedi funt Ic gati Corneltj. Appropinquatibus autem ciuitati afeenderat Petrus in fuperio-ra domus, utoraret circa horam fextam. Iterum oraturus fugit frequentiam,nbsp;petit fecretum,ut commodius fides ÔC affedus pius fefe ualeat explicate, Nonnbsp;nos

-ocr page 109-

IN ACTA AP o ST. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

nos exißimemus fan's orafle, fi publfcæ orationi interfumus, fed fentiarnus fn ccclefia orationem hanc tantum doceri, utpoftea earn priuattm amp; domi exeianbsp;ccamus,Quanquam ÔC in publico orari poffit, fi mens fibi à diftradionibus canbsp;ueat, claufis oculis corde furfum agatur : ad quod non prodeft picturarumnbsp;uanitas, QC facn'legium idolorum, quibus oratoria multorum hodie exornan«nbsp;tur, uthabcantfenfus lenoci'nia fua, quo minus penes femaneat cuiperfonasnbsp;rum multitudo ÔC uarius ornatus cum fpedaculis ad uanitatem non fufficit.

Et cum efuriret, uoluit guftare» Parantibus autem illis^cecidit fuper «um mentis exceflus: SiC uiditccelum apertum,amp; defcendens uas quodnbsp;dam uelut linteum magnu, quatuor initijs fubmitti de ccelo in terram,nbsp;in quo erant omnia quadrupedia amp; ferpentia terræ,amp; uolatilia cceli,

Quum Petrus ad fextam horam inter precadum efuriret, uoluit fumere cia bum poft longam inediam.Att]^ interim dum paratur iulTu Petri cibus,raptusnbsp;«ftfpiritu.Datur hocpotiftimumorantibus óóieiunis.Saturis enim ÓÓ ofcitananbsp;ribus non referantur arcana dei, Viditautem ccclum apertum,atque inde uasnbsp;quoddam ueluti linteum magnum, quatuor initijs alligatum,e coelo demitti innbsp;tcrram» Nam in linteis olim apponebanturcibl« In uafe erat cmne genus quaanbsp;drupedum Sd ferpentium, quæ uiuunt in terra, ac uolatilium, quæ uiuunt innbsp;’«re immunda mundis admixta, Nimirum hie erat cibus ludæis abominauanbsp;dus,fed quern lefus efuriebat,quumdifcipulis adferêtibus cibum diceret: Egonbsp;ribum habeo comedendum quern uos nefcitis«Hæc,inquam,uifio altera erat,nbsp;’^ôCornelio utprior,fed Petro oftenfa,quaindicatur,gentes abfi^ profeffionenbsp;^otius Mofaicæ legis recipiendas eile« Quandoquidem apoftoli quotj ab initionbsp;ièntiebant, quod genres quidem impiæ QC idololatrac ad Chriftum quidemnbsp;’d peccatorum remiftionem per Chriftum recipiêdæ eirent,fed fi prius circumnbsp;tifione fandificarentur,et legis mundida purificarentur.Tuncenim pofte eosnbsp;Participes efte bonorum Chrifti amp; uitæ æternæ.Sed qui ante Chriftû iuftitiamnbsp;^^aneftitatemper legem Sc opera habet, quid is opus habet Chriftof' Vtergonbsp;•’’onftraretur gentes abf(Ç profeffione legalium recipiendas efte ad communionbsp;*J«m Euangelij, primo reuelat hoc deus uifionibus, deinde fcripturis. Efurieanbsp;batPetius nonfolum corporaliter fed SC defyderabat falutem non folum luanbsp;daeorum, uerumetiam Gentium, omnium optabatfelicitatem, id etiani precisnbsp;“JJsquotidieambiebat.Inter orandum autêinciditin mentis exceftum,in quonbsp;Ycnditurquid agendum.Videtcœlumapertumdefcendens^ uas quoddamnbsp;Pænum animalibus mundis SC immundis, prohibitis lege ab efu SC conceffis,nbsp;quot;gnificantibus Gentes multas impias SC credentes.

Ët fada eft uox ad cum: Surge Pctre:occide 8C manduca. Ait autem y «trus : Abfitdomine: quia nunquam manducaui omne commune ÔCnbsp;”hniundum»

Admirante Petro quid fibi uellet hoc fpedaculum, infonuit uox quae dice» illi : Surge mada ÔC uefeere. Quanqua autem dominus admonuerat fuos,nbsp;Euangelium impartirent omnibus Gentibus,tamê quo facerent id cum manbsp;Jorifiducia,denuo monitus eft uiftone^Petrus itacp tanquam Iudçus,adhuc abnbsp;irrens à cibis lege uetitis,ait: Abfît domine,ut è cibis talibus uefcar«Nam ha»nbsp;'^«nus mihi feruata eft religiofe maiorum lex: nec enim hadenus comedi quicnbsp;9uid prophanum eft aut impurum. Quod uero de ratione ciborum immundonbsp;l’nr fentiebatjhoc etiam fentiebat de recipiendis gentibus in religionê SC cornnbsp;kk

-ocr page 110-

110

COMMENTARIVM munioncm Euangeltj,mfi pn'us abnegata gcntïKtate ci'rciimddcrentur,8C Monbsp;fen quo ad ceremonialia eriatn profiterentur,quando opinabantur ludæi folosnbsp;feóócircumcifos effepopulum dei\ Nefdebat adhuc Petrus dbos prohtbitosnbsp;tantS ad tempus ob pçdagogiam, donee Chriftus reuelarerur,nce neceflanamnbsp;drcumcifioncm, nifi Abrahæ fecundum carnem filtjs, ÔC his qui uelintin reanbsp;publica Ifraelitica uerfari, Caeterum pofle Ô6 ineircumcifas Gentes efle dei poanbsp;pulum,fi in deum crediderint: cuius rei exempla funt plurima.

Et uox itcriï fecundo ad eum:Quod deus purificauit,tu comune ne C dixeris^Hoc fadum eft per ter,Et ftatim receptum eft uas in cedum,

Eadem uox quæ prius fonueratloquuta eft: Quod deus purifïcauit,tii ho* monedixerisimpurum« Hocdecibis immundis didumdeGentibus eftintdnbsp;I^cndum:nam ÔC de cibis Paulus dicit:Deus creauit cibos ad fumendum cumnbsp;gratiaruraadionefidelibuSjS^ his qui cognouerunt ueritatem,quod quiequidnbsp;creauit deus bonum fit,ÓC nihil reqciêdum fi cum gratiarumadione fumatur,nbsp;Sandificatur enim per fermonem dei ac prædicationem,Gentes uero fandifi*nbsp;cantur per fidern, ficut Abraham,qui pater eft fidei omnibus gentibus.Qugnbsp;proprias quoep ciuiles leges habent fecundu tempora amp; nationes,quas ut nonnbsp;reijcit Chriftianifmus, modo fint aequae ÔC iuftæ, ita fidem requirit ex qua folanbsp;luftificantur.Quo autê certior effet uifio, tertio idem uifum eft SC didum, rutsnbsp;fum^ receptum eft uas in coelum. Non repletur autem coelum his beftijs,nifinbsp;prius purificatis«Quid autem aliud funt peccator es quam animaltaimmunda:nbsp;purificantur autem ad cœlefte tabernaculum transferenda per fidem inlefumnbsp;Chriftum, ut fiant fanda»

Et dum intra fehæfitaretPetrus quidnam effet uifio quamuidiffet; cccc,uiri qui miffï erant à Cornelio,inquirentes domum Sinionis,aftitfnbsp;teruntadianuam»

Dominus deus finemuifionis Petri ad aduentum SC praefentiam legatoi^e Cornelij fic connedendo difpenfat,ut uideatur altera manu Petro uifionem Oanbsp;ftendiffe,altera legatos ad domum Simonis duxiffe»Omnia enim a domino re«nbsp;diffïmo ordine adminiftrantur, quamlibet nó raro præpoftere SC confufe gcrinbsp;multa uideantur, Hicicgati Cornelij mandata diligenter exequuntur,ftantesnbsp;ad ianuam Petri»

EtcumuocafTentjinterrogabant fi Simon qui cognominatur Pc# truSyiUic haberet hofpitium»

Stabant honefti SC prudentes uiri, nimirû Ethnici, ad oftium Simonis Co« riartj, nolentes irrumpere alienam domum fubito, fed euocato quopiâe famu«nbsp;lis,rogabantfiillic diuerfaretur aliquis Simon,cognomento Petrus,Nolebantnbsp;ïudæis habitantibus molefti effc,qui fe exiftimabantcongreffu ÔC familiaritatcnbsp;Gentium contaminari,Difciplina quotç non eft contemnenda, fi quâdo excmnbsp;plariter docetur in facris, quamlibet humilis, quando SC Chriftus dominus alt«nbsp;cubi docct,quomodo accumbendum prudenter ad cœnam,ÔC Salomon huiufnbsp;modi multa non dedignatus eft tradere 8C Ecclefiafticus»

Petro aût cogitante de uifione,dixit fpiritus ci:Ecce uiri très quaerut te«Surge itac^ ÔC defcêde,8c uade eu eis,nihil dubitâs:qa ego mifî illos».

Priuf^ id effet Petro nunciatû,effe qui quarrerent ipfum, fed tantum apud fefe reputaret quid fibi ucllet uifio, dixit illi fpiritus: uarijs enim modis deus lo«nbsp;quitur fandis: Ecce tres uiri ad ianuam ftantes te quaerunt» Surge itaepA^^nbsp;fcende,

-ocr page 111-

!N ACTA APOST. CAP. X.

fcendc, ac uadc cum ilh's nihil hçfîtans:nam à me miffî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligcs quid fî

hi uelit uifio de qua miraris.Si hie Petrus fuiflet curiofus,ôô parum refignatus deojremurmurans refpondiflet:Ego uifionis interpretationem require,tu menbsp;Uero mittis ad Ethnicos : num funt tibi chariores quam tui apoftoli,ut umbrasnbsp;^poftolis nobis oftêdas, Ethnicis autem ueritatemc'Nihil huiufmodi loquitur,nbsp;ad uiros defeendens alloquitur eos.

Defeendens autem Petrus ad uiros,dixit:Ecce,ego fum quern quæ^s ritis.’quæ caufa eft propter quam ueniftisf

Non iadat Petrus uifionem fuam,fed exigit à gentibus confeflïonem,Nec tnim Euangeltj gratia debet obtrudi faftidientibus,nec auidisnegan,SicutPçnbsp;trus de intelligentia uifionis folicitus,priuf^ illam aflequeretur, iufliis eft à fpinbsp;•¦fiu ut Erfmicos accederet, cum illis profeefturustita fi nos obfequamur manifenbsp;ftis dei praeceptis re ipfa tandem omnium diuinorum myfteriorü cognitionemnbsp;affequemur, QC confiliorum dei. V identur hie multa fcriptoris Euangelici uernbsp;ha S)C fententiæ,quæ potuifTentjUt uidetur,pauciflimis explicari potuiiTe.Poranbsp;*¦0 fpiritus fandus author feripturæ facræ non deledatur multiloquio non nc;,nbsp;^«flario uel inutili, Cu ergo in defcribenda hac hiftoria de Cornelio loquax fit,nbsp;®Ppareteam rem maxime feriam QC neceflariam tralt;ftare,quam operæpretiumnbsp;fit probe cognitam habere.

Qui dixerunt:Corneh'us,centurio,uir iuftus amp; timens deum,amp; te^ ftinioniumhabens ab uniuerfagenteludgorum,refponfum accepitabnbsp;îngeïo fando accerfire te in domum fuam,amp;audire uerba abs te.

Defcribit Petrum exiffe ad illos,ac aduetus cauia explorata, hoipitio eos re ^^piffe,Cornelius, inquiunt, officio centurio, fed tarnen uirintegris moribus,nbsp;^t^metuens deum, fpeeftatus acprobatus,non tantum apud fuos,uerumetiamnbsp;teftimonio totius ludaicæ gentis, monitus eftoraculo fandi angeli, qui illi apanbsp;paruit, ut te accerferet dom um fuam, 06 audiret te præfcribentem quid eflet fanbsp;^*^ndum,utfalutem affequatur.Ex quibus uerbis dare liquet, fideles fuilTe panbsp;hter^uniusdeicultores hos tres bonos uiros. Siquidemlaudiducunttimerenbsp;^cum,placeremelioribus, Ô6 unius dei cultoribus,quuipfiEthnicieflent.An-gelos autem loqui Ethnicis,fatis probabat Petro,non effe diferimen deo in pernbsp;‘onis, neminem immundum,ctiam in præputio,quê dominus emundaflet,annbsp;gdos habere fuos 66 curatores etiam gentiles,66 integra régna, ut 66 ex Danienbsp;^^poterantdidicilfe Iudæi,nifi inuidia prohibuiftet.

ïntroducens ergo eos recepithofpitio. Sequent! autem die furgens, D Pfofedus eft cum illis : Ô6 quidam ex fratribus ab loppe comitati funtnbsp;'Um. Altera autem die introiuit Cæfaream.

Apparet Petrum iam primum uifionemintcllexiffe,06 nuncincipere Gen tium auumptionem : alioqui enim ficut antea Petrus abominatus fuerat cibosnbsp;••pntundos, ita necç Gentes hofpitio recepiffet, nimtrum ne illor um conuidixnbsp;üiolaret feniorum traditionem,ô6 à Gentibus contaminaretur. Erat quoc^^ ue«


-ocr page 112-

Itl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTA RIVM

tem omnium gentium. Petrus itaqj poftridie profcAus eß Caefaream^comitan tibus aliquot Chriflianis ex ciuitate Ioppe,qui tefles eorum effent qucgcrerennbsp;tur:fiquidem praefagiebatillis animus nefcio quid lætæ rei futurum,

Cornelius uero expedabat illos, conuocatis cognatis fuis neceCa farfjs amicis. Bt fadum cft, cum introiflet Petrus,obuius uenit ei Cor^nbsp;iiclius:.2lt; procidens ad pedcs eius adorauit eum,

Cornelius interim auidus falutis expedabat reditum fuorum cum Petro, conuocatis 2C cognatis fuis ÔC amicis praecipuis quo fimul ÓC fadum hoe plu»nbsp;res habereiteflcs, Qi. beneficium ad plures diffundcrctur.Iam uero quum Cennbsp;turionisdomSaccederetPetrus,Cornelius exhilaratus honoris gratiaobuianbsp;proceffif, ac próeumbens ad pedes eius, adorauit eum, nefcio quid maius ho»nbsp;mine fentiens de illo. Sic oportet Chriflum uenerari in miniflris ipfius fed itanbsp;ut ne dei gloria homini tribuatur. Qua autê re inuitatus eff Cornelius,ut tan»nbsp;ca ueneratione exciperet Petrum ludæum, pifcatorem,profcriptum àludais?nbsp;Non alia quàm quod uerbis angeli fidem adhibuit,intelligens Petrum miniftcnbsp;rio fuo non folum principes huius fæculi, fed etiam angelos fuperarc,uerbaçnbsp;eius non tam humana effe quàm diuina,non corporalia nunciaturum, fed çternbsp;na, Proinde reuerentius eum excipit quàm antea angelum: adorat autem nonnbsp;Ethnicorum more idola pro dq s adorandum,fed ut digniorem omnibus faecu»nbsp;li principibus dei fummi minfffrum,

Petrus uero eleuauiteum, dicens: Surge, 8^ ego ipfe homo fum. Et loquens cum îUo, intrauxt, 8^ inuenit multos qui conuenerant: dixitçnbsp;ad illos:

Petrus exemplumpratbens quàm oporteatChrißi difpenfatores abeffcab omni ambidonc, quam^ nihil fibiuendicare laudis obhaccquscChrifli uir»nbsp;tute et nomine ger unt,non paffus eß Centurionem proßratum humi adorare,nbsp;multo minus pedes porrexiffet deofculandos.Proh pudor in pontifice,filt;^ ignanbsp;uiam ffukam, ne dicam Satanicam fuperbiam, Sed amplexus erexitiHumjdûnbsp;cens: Surge, homo cum homine loqueris, Ifluc honoris deo tribue, cuius egonbsp;nihil aliud fura quàm miniflenlam^ familiaritcr confabulantes,fimul ingreflînbsp;füllt. Vbi uentum eß ad interiora domus, Petrus reperit illic muUos congr^nbsp;tos.Iam hinc copiofioris fruAus fpes oflenfa eß auaro paflori, Vbiconfediffetnbsp;igitur,ficorius eß:

Vos feitis quomodo abominatum fit uiro ludæo coniungi, autac* cederc ad ahenigenam:fcd mihi offendit deus, neminem commune autnbsp;immundum dicere hominem : propter quod fine dubitationc ueniac*nbsp;F ccrfitus.Interrogo ergo,quam ob caufamaccerfiftis meC

Euangelicus orator Petrus,ßatim fimul 6C comitum fuorum occurrens oamp; fenîxjôc Centurionis familiæfiduciam confirmans: Vos,inquit,feitis noneflenbsp;fas homini ludato adiungere fefe in domeßieam confuetudinem,aut etiam adi«nbsp;re alienigenas diuerfæ religionis 2C incircumcifos. Ego uero quanquam ludæ»nbsp;us fum, non ueritus fum id facere, haudquaquam contempta gentis meæ reli«nbsp;gione confuetudine, fed dei fequutus authoritatera, qui mihi per uifionen«nbsp;oßendit,non oportere quenquam hominem,cuiufeunep nationis fit,impuru»nnbsp;aut abominandum ducerc,quern deus non habeatpro impure, Ille enimnbsp;fandificat omnia, Ita^ deiiuffu fretus,incontantcr hue adueniper uos aeccr»

-ocr page 113-

IN ACTA AP OST. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II5

ßtiis» V eftriim igitur en'texponere,quam ob can fam acccrfiueritis mc^Omnu biis loquitur Petrus, utomneslucrifaciat, intelligens inosinhocconuenißejnbsp;yt fimul audirent fermonem Euangelicum, Vt fcïtè paftorê agit Petrus c' Nonnbsp;J^partit myfterium Euangelicæ dodn'nae nifi profeffis auiditatcm difcendi,nbsp;^on erat per fe malum, nec adeo prohibitum familiaritatem ciuilem haberenbsp;^Um Ethnicisjtamen quia conuidus ludæorum cum Ethnicis multorum malonbsp;fum occafio erat, ftatuerunt feniores, ut ludæi Gentium familiaritatem fuge«nbsp;J^tttjerat^ hoc ftatutum publica difciplina inter ludæos, ne fi familiarius cumnbsp;^entibus conuerfarentur, impietatem, idololatriam, fiCturpes Gentium mo»nbsp;•¦es amp; colloquia impia imitarentur. lam tune autem ludæi non uitabant Genanbsp;^5® eafdem ob res, fed quia exiftimabant fe populum fandum,Gentes prorfusnbsp;® deo abiedas, deumcp tantum efle ludæorum deum,non item Gentium.Proanbsp;Jj^de metuebant, ne fimpliciac ciuili focietate à Gentibus fordidarentur.Qiianbsp;fuperflitione tenebatur adhuc Petrus, adeo ut fentiret familiaritatê Gentiumnbsp;ftigiendam efle,ut nec Euangelium ipfis prædicandum fît,nifî prius circunnbsp;fifione purificentunSed quia hanc fuperßitionem correxit in eo oraculum dianbsp;'linum, ideo nunc faeßum fuum excufans, indicat fe non temeritate quadamnbsp;’’’riorum uiolaredifciplinam, fed admonitione deioftendentis nullum homianbsp;communem aut immundum dicendum effe.Atcp hacexcufatione fubinanbsp;dicatconfuetudinesquidem bonas obferuandas efle, quatenusfuntdifeiplianbsp;’'^îquod fl efle deflerint, 8C in fuperflitionem degenerate cceperint,tum uel cianbsp;ha peccatum uiolari polTunt. Vnde fiC efus carnium ante pafcha,ô^ antedominbsp;’'ham,difciplina olim exiftens, nunc uero fuperftitio facia, merito contemnianbsp;hh. Interim tarnen notandum,quod fl quis fentit fe uel pifeibus, uel uino, autnbsp;‘Peciebus fumptis ineptum fieri ad orationes amp; fpiritualia facra exercitia,huicnbsp;’^onfultum eft, Uta talibus abftineat: id quoep de fabis amp; lentibus fentiendum,nbsp;*4Ue utde carnibus, quæ temperate fumptæ modeftiam Slt;temperantiam haanbsp;^^ntmagis quam uenter diftentus fabis, rapis, ÔCcaulibus, ut hadenus boninbsp;phoque monachi folebant, quum non tarn quantum edas quam quid expenanbsp;dendum fitChriftianis omnibus.

Et Cornelius ait : Die ab bine quarto, ufque ad banc horam,orans E 'fam bora nona in domo mea, amp; ecce uir ftetit ante me in uefte candidnbsp;ait : Cornell, exaudita eft oratio tua,amp;: eleemofÿnæ tuæ commetnbsp;'horatæ funt in confpcdu deû

Antea fîmpliciter admodum exceperat Petrum,nunc fîmpliciter SC mode« ‘fiflime narrat ei caufam uocationis,^ grattas agit quod aducnerir,tacite inteanbsp;*¦*«1 excufans quod uocauerit eum, ac non potius ipfe acceiTerit eundem. Di»nbsp;^henim fe ab oraculo admortitum elTe, ut mittatlegatos ad Ioppcn,amp; accerfatnbsp;’pfum:alioqui enim fe nô tam inciuilem, nec tam ignauS f uiiTe, quin ad ipfumnbsp;Pfofedurus fuerat Jeiunium autê fatetur egifle SC diuturnû ex affedu religioanbsp;’dSjquo afficiebatur.

Mitte ergo in loppen, 8C accerfe Simoncm qui cognominatur Pea ^s:bic hofpitatur in domo Simonis coriarij iuxta mare.Confeftim ernbsp;§0 miß ad te,8c tu bene fecifti ueniendo.

Quis fuerit tantus affeeftus qui permouerit ad tantopere ieiunandum, non ^hidem exprimitur uerbis, fed ex re gefta perfpicitur.Nam cum angelus ei apnbsp;kk 5

-ocr page 114-

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- GO HM ENT A RIVM

parct, Slt;^ iubet uocari Petrum, ut uerba dei audiat ab i'pfo,ut tandem inten/ge-retquæ religionum certior eflet uel probatior dco,quâdo tune alia eratrelïgio Gentium,aha ludæorum, alia inter ludæos Pharifæorum,alia Sadducæorum,nbsp;alia Eflenorum, alia nuper exorta Chrifti difcipulorum, quarû unaquæt]^ ue»nbsp;ritatem ôlt;^ felicitatem polIicebatur^Sitientiffîmus igitur ueritatis Cornelius,ucnbsp;tam tnquirit rationem religionis,non Humana prudentia,fed fpiritualibus prenbsp;cibus,id^ côfequutus eft, ut angelû dominus illi mifèritpariter amp; apoßolum.

Nunc ergo omnes nos in côfpedu tuo adfumus,audire omnia qug cunc^ tibi præcepta funt à domino»

^o,inquit,nihil moratus,mifi ad te meos,non aufurus facerc,nifî ab ange lo iuiius. Et tuæ pietati gratiam habeo,qui non fis grauatus hue uenire.Nuncnbsp;igitur ornes hic adfumus fimplici ac fyncero animo, cuius dcû teflem fâcimus,nbsp;cupientes audire quæcunc^ tibi funt præcepta à domino, ut nobis exponcres,nbsp;ïd cm angelus mihi pollicitus efl,qui præbuit hâc fiduciâ, nec dubitamus quinnbsp;id fadurus fis,quando tu quoej diuino iuflu non dedignatus es nos colloquio»nbsp;Audiamus igitur et nos Petri contionem,ex qua difeemus eam religionemuenbsp;râ efle,quae fentit lefum elfe ChriflS, SC per illû folû remitti pcccata credêtibus»

Dntf.io«lt;l

3.Paral. 19.C lobi^bnbsp;Sopten.nbsp;Ecctiju bnbsp;Ronia.ztbnbsp;Galit-z^bnbsp;Ephe.^.bnbsp;Colo/Pj.dnbsp;t.Pct.lt;.c

Aperies autem Petrus os fuu, dixit: In ueritate compcrio,quia non eft perfonarum acceptor deus: fed in omni gente,qui timet eum amp; openbsp;ratur iuftitiam,acceptus eft illi»

Petrus cognita fynceritate illorum, 6C timoré dei aducrtens,audiens^ an» gelum domini id negorij inchoafle de domini uoluntate, uirum^ Corneliuinnbsp;uere pium SC dei fidelem,aperuit os fuum, utloqueretur facra ueneranda Ô6 dinbsp;uina uerba: cœpit^ loquiinhSc modum: Reipfacomperio quod apuddeumnbsp;non eft refpcdus perfonarum, fed in quauis gentc,quifquis timet ipfum SC amnbsp;pleditur iuftitiam,hic acceptus eft illi,poftea^ uideo uos alienos à noftra lege,nbsp;tarnen uerum ac unicum deum nobifcumcolere, facris precibus quotidianasnbsp;illi immolare uilt;ftimas,SC fubleuandis pauperibus illius fauorem ambire.Faccnbsp;re enim iuftitiam plerunqp in feripturis aliud no eft quàm largiri ciccmofynas,nbsp;fuccurrere egentibus, adiuuareoppreiTos, uindicare pupilles SC uiduas,alterinbsp;deferre quod nobis Optamus fieri. Hæc eft iuftitia quam deus probat,SC exigitnbsp;ab omni gente, quamlibetfera QC barbara. Ea qui caret,nihil habere poteft un»nbsp;äe domino commendetur.

p Verbum mifit deus filijs Ifrael, annuncians pacem per lefum Cbrf* ftum: hic eft omnium dominus. Vos fcitis quodfaiftu eft uerbum pernbsp;uniuerfam ludæam, incipiens enim à Galilaeapoft baptifmû quod prænbsp;dicauit loannes: lefum à Nazareth quomodo unxit eu deus ipiritu fannbsp;lt;fto 8c uirtute, qui pertranfijt benefaciendo 8C fanando omnes oppreC»nbsp;fos à diabolo,quoniam deus eratcum illo,

Hæc eft omnium prima contio quæ poft reuelationê Chrifti ad Gentes in* circScifas defide in lefum Chriftum habita eft.In qua cum Petrus fidê in Chriinbsp;ft urn doceat, eo ipfo alias omnes omnium gentin religioncs condemnat Jnirionbsp;autem comprehendit Petrus pauciflïmis totius Chriftianæ religionis fumma,nbsp;cum ait : Quan^ deus olim pollicitus per ora prophetaiji fe miiTurü Meftiam,nbsp;hoe eft Chriftum,nunc tandem prçftitit quod promiferat, fignificans filtjsffranbsp;cl non iatn per propheta,fed per unicum filium fuu lefum Chriftu,cfferenänbsp;per

-ocr page 115-

IN ACTA APO S T» CAP. X.


Ilf


perfidem ÔC obedientiâerga eum quem mifît,aboliüonem pcccatoî^jamp;frccon eiliationê erga tpfum: tarnen quoniâ idem cfi omniû deus, non folû Ifraditicænbsp;gentiSjUult hanc gratiâ omnibus cfle falutiferâ,omnibus inquam quicûc^ créanbsp;duntEuangelio. Needubito quinhuiusreifamaper uniuerfamludæSdiuuLnbsp;gata,pcrmanarit ad uos quocp.De lefu qui peragrauit omnes ludæç regiones,nbsp;hortans omnes ad pœnitentiâ, teftificâs adefleiam regnumdei.Aufpicatus eftnbsp;autê potiflîmum Euangeltj praedicationê à Galilaea, poftea^ baptizatus eflet ànbsp;ïoanne, qui præcurfor eius fuit,ac palàm teftimoniû de illo perhibuit,quod leanbsp;fus Nazarenus effet agnus dei qui tolleret peccata mundi, quod^ deus Meffîanbsp;fuum unxiffet fpiritu fando, quem columbae fpecie uelut e cœlis defcêdentemnbsp;ÔCmanentem in illius uertice uiderat,quod^ is effet folus,qui baptizaturus efnbsp;fet omnes credentes,non aqua quemadmodSipfebaptizabatjfed uirtute cœlcnbsp;fti.Hanc enim dominus lefus ipfîs fadis declarauit,obambulans per omnes lunbsp;dæorum regiones opitulans omnibus, non folum docendo philofophiâ Euananbsp;gelicam per quâ fanantur animi,uerûetiam fanandis ægrotis,eîjciendis dæmonbsp;nibus,mundandis leprofîs, excitandis mortibus,deni(ß fubleuandis omnibusnbsp;quos diabolus tenebatoppreffos. Hic enim ut fol us erat immunis ab omni pecnbsp;eatOjita folus potuit diaboli tyrannidem, qui regnum habet in eos qui peccatonbsp;funtobnoxq, franger c. Deus enim erat in Chrifto homine,uirtutem fuam exeanbsp;•¦ens,cui nulla poteftas fatanæ poteft refiftere,

Etnosteftesfumus omnium quæ fecit in regtone ludæorum mfalem, quem occideruntfufpendentes in ligno» Hunedeus fufeitauicnbsp;tertia die,0£ dedit eum manifeftum fieri non omni populo,fed teftibusnbsp;praeordinatis à deo, nobis qui manducauimus amp; bibimus cu illo poft*nbsp;quam refurrexic à m or tuis»

Hæcomnia quum fint uulgata peruniuerfamludæam,nondubitoquin Uobis etiam audita fint et crédita,Cacter um quo certior uobis fit har urn rerumnbsp;fides, nos qui cum illo quS adhuc mortalis inter mortales uiueretjperpetuamnbsp;3c domefticam confuetudinem egimus jteftes fumus omnium quæ geffit in omnbsp;Uibus regionibus ludæorum, atque etiam Hierofolymis,Quem fummi pontLnbsp;fices feribæ pharifæi, confentientibus primoribus ÄT populo occiderunt,fufnbsp;fixum in crucem, pro totbenefieijs peffimam gratiam referentes,Sed deus cu-»Us permiffu hæc omniafada funt ad falutem humani generis, tertio ab obitutnbsp;^creuocauit ilium in uitam,ac donauit immortalitate, Adconfi'rmandam hu-»Us reifidem, exhibuitfemetipfum uiuum audiendum,confpiciendum,mani-uibus contredandum, non toti populo,quemadmodum fecerat ante mortem,nbsp;fed certis teftibus, quos ante deus in hoc felegerat, uidelicet nobis, quibus frequenter apparuit, pofteaquam refurrexita mortuis,quadraginta dies uerfansnbsp;*u terris, qui^ comedimus ac bibimus cum illo comedente Ô6 bibente, ne quanbsp;dubitatioanimis noftris hærcrc poffetde ueritate corporis fufeitati»

Etpræcepit nobis prædicare populo amp; tcftiScari quia iplè eft qui q Conftitutus eft à deo iudex uiuorum amp; mortuorum»

[uam autem afeenderetin coelum, præccpit nobis ad hoc mynus fe-

ledis, ut palàm omnibus prædicaremus, teftificantes quod ipfe fit unus quem deus euexit in fummam poteftatem, ut in fine mundi fit iudex omnium uiuo-mortuorum.

kk 4

-ocr page 116-

116 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHHENTARIVM

Huk Qtnnes propHetæ teftimom'um perhibcnt, remiflTionem peo catorum^accipere per nomen ci'us omncs qui credunt in eum,

Interimofferturomnibus certum ac facile remedium, Etenim quod nos de »llOjidcp de codem magno confenfu iam olim teftificati funt omnes prophetæ,nbsp;quod hie umis fit Qi. folus, per cuius nomen danda fit remifîîo omnium pecca»nbsp;torum,non folum ludaeis, uerumetiamomnibus per uniuerfum orbem natio»nbsp;nibusjilon per opera, quibusfiduntIudxi,fedperfi'dem,quacrediturEuangenbsp;k'OjSó per Euangelium Chrifto, Hacc eft fumma totius praedicationis Euangclinbsp;cacjhacc eft bafts Chriftianç religionis,uidelicet quod remiflio peccatorum connbsp;tingat credenti in Chriftum, non propter ulla opera hominum uel earn a lentnbsp;quameunep iuftitiam,fed propter lefum Chriftum per fidem,

Adhuc loquente Petro uerba hæc, cecidit fpiritus fandus fupcr om nes qui audkbant uerbum,

NondumfinicrathuncfermonemPetrus,eccefpiritus fandus ftgno uifibi li delapfus c coelo uenit fuper omnes, qui audiebant Qi credebat uerbis apofto»nbsp;li, Donis ein fpiritus fandi multis Qi uarijs donati funt omnes fubito,ficutaponbsp;ftoliindiepentecoftes, apparentibus difledislinguis uelutiigneis, Qi fedentunbsp;bus fuper fingulos,

Etobftupueruntcxcircunciftonc fideles,quiuenerantcum Petro, quia amp; in nationes gratia fpiritus fandi efîùfa eft, Audiebant cnim iUnbsp;los loquenteshnguis,8lt;f magnificantes deum,

Earesobftupekeit ludaeos adEuangelicafidem eonuerfos,qiftfduitafc foppe cum Petro aduenerant comités, u t teftes eflent eorurn quæ gererentur,nbsp;admirantes quod in Gentes quoep qui circuncifi non erant, effufa effet gratianbsp;fpiritus fandi,Exiftimabâi enim q, ad folos Ifraelitas pertineretpromiffio proanbsp;phetarum,quum prophetac nominatim prædixerint, deifpiritûeffundendumnbsp;inomnes,quicuncp inuocarent nomen domintSignû autem quod oculis indenbsp;rant,res ipfa cofequuta eft : coeperunt enim omnibus audientibus Jcqui ua j rjsnbsp;linguis, laudibusferentesbenignitatem dei, Hoeftgnum tarn euidens datrntnbsp;eftcircuncifis quiaderant,ncpoflhacdubitarentetiam incircuncifosuccuenbsp;adChriftum:datum eft ôî Cornelrj familiaribus,nequiddubitarcilefe per e rcanbsp;dulitatem æquatos ludæis abfcpiegis præfîdio.Inuerfus eft autem ordo difpenanbsp;fante deo,Catechumenis primum datur baptifmus, deinde per impoftttonemnbsp;manuum fpiritus fandus: hie abfcç manuum impofitione prius datus eft fpii i=.nbsp;tus fandus, ne dubitaret apoftolus quod leuius erat addere, pofteaquam deusnbsp;id quod maius eft ultro largitus effet. Vndedifeamus iuftifieationcm uerânulnbsp;lo prguio bonorum operum merito,fed per fidem Chrifti donari.Agnofcamusnbsp;quoc^ dementia dei, qui credentes in Chriftum itafauorefuocompleditur,utnbsp;reputeteos iuftos,fandificet^ donis fpiritus fandi, perpétua^ falutê cóferat,

T une refpondit Petrus:Munquid aquam quis prohibere poteft,ut non baptizentur hi qui fpiritum fandum acceperunt fîcut amp; nosf

Turn Petrus uelutexconiènfu|Iudæorumfedurus quod deftinarat,ait coa mitibus fuis:Num quis prohiberepoteft,quo minus aqua baptizentur hi,licetnbsp;incircumcifi, quiiam fpiritum fandum receperunt, quemadmodum Qi nosinbsp;Baptifmus enim ex inftitutione Chrifti interprété Paulo eft lauacrû régénéra«nbsp;tionis acrenouationis fpiritus fandi, Qi emundationis a peccatis,per quedde»nbsp;us faluos facit credentes. Gentes autem iam ante per fidem régénéra tas,

-ocr page 117-

IN ACTA APOST. CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H7

fpintum faftdtxm renouatas efie, manifeßc comprobat donum fpirftus fandi •nirabih'terinipfasillapfum, Proindenullofure poterant à baptifmo exclud/«nbsp;Quienim iam poffidet pottorem QC præftanriorê partem facramena,cur à par-ticipationeuilioris partis excluderetur;’

Et iuflit eos bapti'zan in nomine domini ïefu Chriftû

A (Ten tien tib us illis iuffit eos baptizari in nomine lefu Chriftf.No quidem *'ccefle habebantiam baptizari,ut regencrarentur fpiritu fando,neccffariumnbsp;tarnen erat ordinationi dei parère, qui præceperat apoftolis,ut bapttzarêt omnbsp;t'es genres, ÔC omnes credentes baptifmo fubiecerat,dicens:Qin' crediderit ÔCnbsp;baptizatus fuerit,faluus erit,quando Si baptifmus fymbolum eft populi dei,ô^nbsp;quo uarîjs afflidionibus tentati in fide Chrifti regenerantis confirmentyr. Vis»nbsp;autem mirum Gentium ardorem in Euangelium de lefu Chrifto«

T une rogauerunt eum,ut maneret apud cos aliquot diebus*

Quum bis rebus féliciter peradis Petrus adornaret redire Ioppen,rogaue» flint eum,ut apud ipfos diebus aliquot commoraretur,cupientes plenius edo,nbsp;eeri de præceptis Euangelicis, Obtemperauit Petrus fed rogatus^Nouerateinnbsp;ïndæos uix laturos domefticam confuetudinê adam cum incircûcifîs,Quan*nbsp;^iiamautem magno fideifpiritu donatus quifpiam fit, tarnen propter uariasnbsp;tentationes quae fubinde oriuntur, nccelTarium eft externum Euangeltj minûnbsp;fterium,ut huius irrigatione fîdes conferueturjà: tentationes fuflôcentur»

CAP VT Xl»

Vdierunt autê apoftoli Si fratres qui crant in îud^a,quoniani A Si genres receperunt uerbum det Cum autem afeendiffet Pe^nbsp;trus Hierofolymam,difceptabant aduerfus ilium qui crant exnbsp;t^’fcuncifîone, dicentes: Quare introifti ad uiros præputium habentes,

manducafti cum illisf


Huius fadi rumor permanauit ad cæteros apoftolos,qui manferant Hiero ’dymiSjS^ ad fratres qui erantin Iudæa,quod Gentes quoi^recepiflent fermonbsp;nem dei.Id enim eominus latere potuit,uel quod Centurio ipfa muneris digntnbsp;täte nobilis erat, uel quod multi fîmul baptizati funt, uel quod ludæis teftibusnbsp;•.^fadum effet (nam Eunuch us folus fine tefte baptizatus eft in uia, ueluti fuft.nbsp;‘iiratus Euangelij gratiam à ludæis) uel quod in ciuitate celebri Palæftinæ.Pc:»nbsp;ttus autem no ignarus futurum,ut res hçc diuulgaretur, nec defuturos fudeosnbsp;Syi fadum reprehenderent, cauit omnibus modis, ne iure poftet reprehendi,nbsp;Deoquoep huius animo fubferuiente,in quo ne quid hçreret fcrupuli,uifîo ternbsp;Exhibita eft.Rurfus per fpiritum difeit adeffe legationem à Cornelio, Earn nonnbsp;ftatim admittit in ædes, ne ludæus uideretur affedafte commertium cum Èthanbsp;îquot;cis,fed pro foribus compellat, Si adhibitis teftibus rogat,cur ueniftentjudçanbsp;J? qui aderanthoc feifeitatur potius quàm fibi. Deinde ubi cognouit utrinq? renbsp;’pondéré uifiones,non proficifeitur iilo nifî adtiundis fîbi ludçis aliquot probanbsp;t* fidei,quibus teftibus Si quoijt cofenfu res gereretur,quo poft ex teftibus fienbsp;tçntaduerfus obmurmurantes patroni. Rurfum ubi uentu eft ad aedes Corncanbsp;non ftatim ingreftus eft uelut auidus colloquij,fed mißt qui denunciarêt adnbsp;eflè Petrum, ut per occurrentê Corneliu induceretur, non ignarus quanto fttrnbsp;'liofuerat excipiêdus.Prociditad pedes,adorauitPetrum^Hçc ludæis qui ad-tfant arg«ebâtadmirandâanimipromptitudinê,Rurfus ijfdcpræfentibus rOa

-ocr page 118-

11$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

gat,qua ob effet accerfitus, ut plus haberet fidei apud ludæos comités nam tio ex ore Corneltj audita.Poftremo fpiritus fandus ultro miffus eft, nôdû effunbsp;fa precatione,nec impofitis manibus,nec dato baptifmo. Ac ne fie quidê baptinbsp;zauit illos, nifi compellatis qui aderant cir cumcifis,ac tefti ficatus,non effe in»nbsp;tegrum illis negate baptifinum, quibus deus impartiflet fpiritum fandum,nbsp;HæcnimirumeratPetriilla paftoris Euangeltea prudêtia« Noueratingeniumnbsp;ludæorum quam fibi placebant ob recifam pelliculam, quam auerfarentur in«nbsp;eircumcifüs.Proinde nihil non facit quo uitaretoffendicuIum.Cupiebat Gen«nbsp;tes uenire in Euangelïj confortium:cacterum abfque difpendio gentis ludaicacnbsp;C fieri pofTet, Itaque cum accidiflet, ut Petrus rediret Hierofolymam,quo lamnbsp;rumor de baptizato Cornelio pracceflèrat difceptabant aduerfus ilium bi quinbsp;ex circumcifionefuerantamplexi dodrinam Euangelicam, dicenteslCur in«nbsp;greffus es aedes incircumeiforum praeter inftituta maiorum, nechoc conten«nbsp;tus,etiammenfamhabuifticumillis communem, quicibis uefcunturlegeMonbsp;fis uetitis^

Incipicnsautem Petrus, exponebatinis ordinem, dicens:Ego eram in duitate loppe orans,amp; uidi in exceflii mentis meæ uifionemjdefcen*nbsp;densuas quoddamuelutlinteum magnum, quatuor initfjs fummitdnbsp;de cœlo, Sc uenit ufque ad me* In quod intuens, coniÿderabam amp; uidinbsp;quadrupedia terræ beflias reptilia uolatilia cœli.

Hic non decebat Petrum effe mutum, fed ab initio repetens ordinc rem o« mnem,uthabebat,expofuit,dicens:Equidem non aufim uiolare legem à maionbsp;ribus traditam, fed eius authoritatem fequutus fum qui maior efi lege. Ego e«nbsp;ram inciuitate loppe ieiunus,ac precationi uacans, nequis inane fomnium fitnbsp;iffe fufpicetur« Quum^ ftimulante fameiuffiffem apparare cibum,interim ra«nbsp;ptus fum, SC in extafi uidi uifionem huiufmodi. Vas quoddam inftar magnilinnbsp;teijà quatuor angulis alligatum e coelo demittebatur,acueniebat uique ad me.nbsp;In quod cum intendiffem oculis famelicus, confyderabam quid effet cibi. Atc^nbsp;ibi uidi quadrupedum uariagenera,turnnoxiasbeftias,pr£Etereauolatiliuranbsp;ac reptilium diuerfas fpecies,a quarum efu lex iubet nos abflincre,

Audiuiautem 8C uocem dicentem mihi: Surge Petre,occidc 8C man ß duca, Dixi autem ; Nequaquam domine; quia commune aut immun«nbsp;dum nunquâintroiuitin os meum* Refponditautem uox fecundo denbsp;ccclo;Qupdeusmundauit,tu nccommunedixeris,Hocautemfàâuninbsp;cft per ter;amp; recepta funt omnia rurfum in ccclum»

Haec contemplanti uox etiam iniônuit, contantem ad edendum exhortas, quaediceretmihi. Surge Petre,madaac ueicere, Cui turn reipôdûAbfitdominbsp;ne:nam hadenus nihil impurum autimmundum ingreffum efi in os meum*nbsp;Hic uox iterum audita, ita refpondit : Quae deus purincauit,tu homo cum fis,nbsp;ne dixeris communia. Ea uifio ter exhibita efi ad confîrmationem animiPetri,nbsp;utcontraconfcientiam affuetæ legis auderetuerbo dominiperreuelationeranbsp;audito credercjid^ fequi 6C prædicare ecclefiæ contra Iegem,ut uidebatur.Denbsp;inde recepta funt in ccelû omnia illa,quæ mihi uidebantur abominanda.Hancnbsp;uifionem commémorât Petrus coram fratribus, ut probet diuinitus fibi oficn«nbsp;fum effe, Gentes noneffereputandas immundas,fîinChrifium credani,etiâfinbsp;non

-ocr page 119-

IN ACTA A POST. CAP. XI.


119


non circScidantur, St autem non funt tmmundaCjquid uetat cum flits congre* dtç’quid prohiber quo minus pro filijs dei per Chriftum agnofcantur j*

Et ecce uiri tres confeftim aftiterut in domo in qua eram,miiri à Cæ farea ad me, Dixit autem fpiritus mihi ut irem cum illis,nihil hæfîtans,.nbsp;V enerunt aute mecu èC fex fratres ifti : Sgt;C ingreflï fumus in domu uiru

Vifioni fubiSgit mandatum fpiritus, Ecce,inquit,reuerfus ad me,d0 meo Cum animo uerfarê,quid fibi uellet hæc uifio toties exhibita,meftatim fubmosnbsp;net fpiritus, adefle pro foribus domus in qua diuerfabar, tres uiros è Cæfareanbsp;miffos ad me.Iufltt autem idem fpiritus,ut irem cum illis nihil hæfitgs.Obtemanbsp;peraui uifîoni,ÔC iuflîs fpiritus fandi, profedus fum Caefaream,non folus,fednbsp;comitantibus hifee fex fratribus,ut eflent tefies omniS quae gererêtur iiolûtatcnbsp;dei,Quid ein facercmj'an non obedirê mandato fpiritus i potioremne tudicarenbsp;naditionê maioi^ noftro]^,quç uetat congrelTum cum Ethnicis,^ prat ceptumnbsp;fpiritus,qui mandabat, utcum Gentibus congrederer f Certedeo obediedumnbsp;niagis eft quam hominibus,

Narrauit autem nobis quomodo uidilTetangelu in domo fua, ftan tem 8c dicentem fibi: Mitte in loppen, amp; accerfe Simonem quicogno^nbsp;niinatur Petrus,qui loquetur tibi uerba in quibusfaluus eris tu,amp;: uni^nbsp;üerfa domus tua. Cum autem ccepifiTem loqui, cecidit fpiritus fandusnbsp;fuper eoSjficut amp; in nos in initio.

Poft mandatum fpiritus recêfet Petrus apparitionem angeli, quiapparuit Cornclio, iubens ut ad ipfum fe uocet, rs,inquit,omnibus audientibus narra=nbsp;nit Cornelius, quomodo paucis ante diebus quum ieiunans 6C orans eifetdoanbsp;•ni fuæ, uidilTet angelum clara luce aftantem fibi uefte præfulgida,dicentê ipfi:nbsp;f-orneli,mitte è tuis loppen, qui accerfant tuonomine Simonem, cognomen«nbsp;^Petrum,is loquetur tibi,per qugfalutem aflequaris,6C tu SC tota domus tua,nbsp;^go uidens hinc 8C hinc confentirc uifiones, turn animaduertens illorum lyn«nbsp;Ceram auiditatem, exorfus fum illis exponere,quæ dominus lefus per nos uo«nbsp;’nit prædicarfNondum finieram fermonem, SC ecce fpiritus fandus delapfusnbsp;^ftecœlis in illos,quemadmodum delapfus eft initio in nosjctcoeperunt loqutnbsp;narijs linguis,quemadmodum nos tum loquebamur.Quia uero angelus præanbsp;jlixeratCornelium à Petro auditurum illud per quod feruetur ÔC ipfe SC fami«nbsp;eius, aliud nihil intelligimus quàm Euangelium delefu Chrifto, Non enimnbsp;•nandauerat angelus apoftolis, utMofen prædicarent, fed ut Euangelion an«nbsp;nundarent omnicreaturac, utquicrediderit amp;baptizatusfuerit,faluusfiat:nbsp;9ni uero non crediderit,condemnetur,


Hoc fîgnum Centurion! ÔC fuis fadum de fpiritu fando illapfo, palàm ar= guebat illorum fidem approbari deo. lam^ res ipfa me docuit, quid fibi uelletnbsp;^fonis ænigma, quod uideram,Hæc nimirum erant ilia quadrupcdia,reptilianbsp;^uolatilia,quac nos circumeifî abominamur,fed deus per fidem purifi'carcdc«nbsp;^cuit, nec uult quicquam à nobis haberi pro immundo,quod per fidem Euan

gclicam fandifîcatum eft.Simul^ recordatus fum uerbi,quod dominus nobis


-ocr page 120-

110 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

dixit afccnfurus in cœlum: loannes quidcm baprizabat aqua,uos autem bapti zabimini fpiritu fando. Et nos quidem tingimiis corpus aqua, fed aqua nonnbsp;confert falutem, nifi fîdes impetret à deo baptifmum igneum«Quum igitur resnbsp;ipfa loqueretur, illos iam baptizatos elfe eo baptifmo quem promiferat do»nbsp;minus lefus,quum eandem gratiam effe collatâ incircumcifîs per fidem,quamnbsp;nos accepimus, non ob mérita legis obferuatæ,fed ob credulitatem,qua confi«nbsp;fifumusdominolefu,egoquiseram quipoflem uetaredominumf Aniamànbsp;domino fpiritubaptizatis negarcdebui baptifmum aquæ, quæ nihil aliud eftnbsp;quàm fignum gratiæ diuinitus conferendæî* Atc^ iam gratia præcefleratcitranbsp;noftram operamn'ta^ negare baptifmum aquæ quid aliud fuüTetquam impronbsp;barequodfecifletdeusr’Atqjhæceftapologia Petri plena efRcacilîimis argu«nbsp;mentis, quibus probauit ex re gefta per deum iuftum fuifle urgentes etiâ abfq?nbsp;circumcifione reciperentur ad communionem Euangelij,plena item manfiie»nbsp;tudine ac modeftia»

His auditis tacucrunt:8^ glorifîcauerunt deum,dicêfes;Ergo S)C geti tibus pœnitentiam dédit deus ad in’tam*

R.elt;fte per Salomonern dió iim eft. Mollis refpofîo frangit iram.Qiiia enim Petrus fadum fuum ita argumentis défendit, ut interim non obliuifcatur coanbsp;mitatis Sgt;C modeftiæ, non folum frangit morofitatem eoru qui aduerfus ipfumnbsp;difceptabant, fedefficit etiam,utglorificentdeum,amp;:diuinamclementiâcomanbsp;mendent,dicentes:Igitur ipfa res docet quod deus non Ifraelitis tantum,fed etnbsp;Gentibus conceftît pœnitentiam,ut uitam aflêquantur æternam, Atç quinbsp;dem Euangeltj primitias ex Gentibus Petrus adiunxit ecclefiæ. Nam antehacnbsp;nullus id aufus eft præter unum Philippum,idcp angelo monitore«

Et illi quidem qui difperfi fuerât à tribulatione quæfada fuerat fub Stephane,perambulauerunt ufqp Phcenicen Sii. Cyptum 0^ Antio*nbsp;chiam,nemini loquentes ucrbum,nifi fobs ludæis»

lamilliquos perfequutionis tempeftas à Stephani morteortadifperferat, peragraruntuicos 2C urbes ufcp ad Phœnicen,Ô£: huicoppofitam infulam Cy«nbsp;prum,præterea Ântiochiam,quçPhœnicenàCiIicia dirimiqapud omnes prçnbsp;dicantesfermonem Euangelicumab apoftolis acceptum,nemini tarnen aufinbsp;prædicare nifi folis ludaicæ gentis,nonid quidem inuidenfia,fed religione,punbsp;tanteseftenephas fandumdare canibus,quod dominus uetueratfieri» Etuixnbsp;eft res ulla quç nobis turn fententtjs turn exemplis in fcripturis if equentius in«nbsp;culcatur quàm nullam calamitatem tam magnam pofte populo dei accidere,nbsp;quæ non fit caufa alicuius maioris boni,quod dominus per calamitatem perfi'anbsp;citTali autemnos fumus ingenio præditi,utquàm primu oritur afflidio,moxnbsp;animum defpondeamus,0ircam finiftro oculo afpicimus timentes exitium, Vinbsp;deamus potius hicEuangeliumuna ciuitate eiedum,amaximis regionibusnbsp;cxcipi»

Erant autem quidam ex cis uiri Cyprij amp; Cyrenæi, qui cum intro* iffent Antiochiam, loquebantur amp; ad Græcos, annunciantes domi*nbsp;num Iefum»Et erat manus domini cum eis;multus^ numerus creden*nbsp;tium conuerfus eft ad dominum.

Obferua ab initio tunc uarias fuifte opiniones inter eosquiEuangelium annunciabant. Aliqui tantum ludæis prædicandum Chriftum cenfebant,ciranbsp;cumcifisfcilicet, legemagnofeentibus QCprophetas,qui Chriftumpromùnbsp;fêtant»

-ocr page 121-

IN ACTA APOST. C A P. XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hi

fcrant, Alrj Cyprij ÔC Cyrenenfes, etiam Graecis 6^ circundfls prædtcandum Chriftum afFirmabant.Hxcdiflentioparui ab initio momêtt fint habita,quan«nbsp;do tam inter ludæos qiiàm Gentes tnagnus numerus diuina prouidêtia granbsp;da ad dominum conuertebatur, fed poftea exardefeentibus ftudijs, ÔC quibuf.nbsp;dampraefrade docentibus, nificircûcidaminiChriftus uobis nonprodeft,tannbsp;ta feditio erupit, ut apoftolis magnû negotium exhibuerit,donee earn conten«nbsp;donem publico concilio fopirent. Paulus quoep hanc quaeftionem in omnibusnbsp;ferèfuis epiftolis tradat, Cauendum ergo in omnibus dçdrinis ecclefiafticis,nbsp;ttcuel leuifltme uerbis contendamus. Veritas enim eontendendo amittitur,nbsp;’lon inuenitur. Et contentio parit contentionem,unde nafeitur inuidia,maleanbsp;dicentia, ÖC malæ fufpitiones. Charitas ergo operiat diffentionem, ne in con»nbsp;tentionem erumpar«

Perucnit autem fermo ad aures cccicfîæ, quæ erat Hi’erofoIymis,(uÄ per iftis; Sc miferunt Barnabam ufep ad Antiochiam»

Fortiter apoftolicis uiris Chrißi nomen prædicantibus cupiofîorquoc^ho •tïinum numerus credens Euangelio conuerfus'eft ad dominum,Cuius rei ru»nbsp;ftor peruenit ad aures ecclefiae quac erat Hicrofolymis. Hac de caufa per apo» .nbsp;^olos miflus efteo uir apoftolicac fynccritatis,Barnabas leuites,genere Cyprünbsp;ds,quipræfens difpiceret quidillic agerctur. Etlï ex uoluntate dei fadum eflcnbsp;tomperiflet, authoritate apoftolorum comprobaret. Tanta erateautio inrecünbsp;P’cndis in Euangelium Gentibus,non quod id non magnopere cuperentapOanbsp;ftolijfcd ne uel ut temere fadum,in pofterum à ludçis refcinderetur,uelfibi panbsp;tUtti fiderent Gentes,quafi legis opus habercntpræfîdio.

Qui cum peruenifTet, uidifTetgrariam dei,gauifus €ft:amp; hortaba ^dr omnes in propofito cordis pcrmancrc in domino ï quia erat uir bonbsp;düSjamp;plenus fpiritu fando amp; fide. Et appofita eft multa turbado«nbsp;diino.

Barnabas ubi peruenifTet Antiochiam, compcriflet^ perfidem abfq? legis P’’ofe{rioneGræcos eandemdeigratiamconfequutos quam ludæi acceperât,nbsp;*’’3gnopcre gauifus eft, augeri munerû credentium, adhortatus eft omnes,nbsp;confiantes in eo propofito perfeuerarentadhærere domino. Erat enim uirnbsp;“Onus, ae plenus fpiritu fandofidc^. ftaj^fadumefthuius prædicatione,uCnbsp;^’’gens præterea multitudo adiungeret fe priori numero profitentium domianbsp;Audis Barnabancredentestam ex ludæis quàm ex Græcis ad perfeue»nbsp;tantiain non ad circûeifionem amp; ad legales ceremonias exhortatum effe.Nonnbsp;fyffîcitféliciter incœpifre,nifi SiC in fide perfeueraueris.Perfeuerantia autê eft,nbsp;’'on in errore, fed in ueritate, quæ alia non eft quàm Chriftum efTe iuftitiam fùnbsp;’’clium.

Profedus eft autem Tharfum ut quæreret Saulum:qucm cum inuc ’’’ffctjperduxit Antiochiam. Et annum totum conuerfatifuntibi in ccnbsp;docuerunt turbam multam, ita ut cognominarentur primumnbsp;^ntiochiæ difcipuIi,Chriftiani.

. Quandoquidem Antiochia uteina eft Ciliciæ, inuitauit eum ipfa loci proa l^’n^uitas, ut quæreret Paulum,ad hoc negotium præ cæteris idoneum,uideltnbsp;Chrifto deledum, ut nomen illius illuftraret apud Gentes ÔC reges terræ.nbsp;^amhuncHierofolymisfugtentem deduxerant difeipuli Cæfaream Phœnûnbsp;^®^,unde profedus eft Tharfum, Qiiem cum illic inuénifTet, perduxit Antioanbsp;11

-ocr page 122-

lit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

chiam,quod in ciuitatc frcquêti Si celebri,fed zx Grçns ludæis^ confufa,fpcji rarer frudum copiofiorem per apoftolum, ad hoc munus praccipue à Chrißonbsp;deledum. Simul itacp uerfati funt Antiochiac totum annum in ecclefia credennbsp;tium,quae illic ex Grçcis Si ludaeis fan's numerofa confluxeratxui ex dodn'nanbsp;amborum uidelicetPauli Si Barnabæ, acceflît etiam magna uis hominü,adeónbsp;ut qui prius dicebantur difcipuli, fuppreflb ob inuidiam Chrifti nomine, pri*nbsp;mum Ântiochiæ ex authoris uocabulo dici cœperint Chriftiani j nomine quianbsp;dem ampliffîmo Si pleniflîmo confolationis in omnibus aduerfis, Chriftuseinnbsp;Graecis eft, Meffias Hebræis, undus autem nobis, Vngebantur autem regesnbsp;amp; facerdotes, Si ab initio fpiritu fando inungebantur uifibiliter omnes initia-ti Chrifto, cuius eo ipfo fratres effîcimur Si confortes regni eius,quandoquidcnbsp;SC membra fumus Chrifti. Ei Chrifto domino Si regiquiferuit,non ferait,fednbsp;dominatur. Si regem agit in Chrifto. Proinde Chriftianis conuenit,utfattnacnbsp;fugiant feruitutêjfedentur regiam Chrifti uitam,id quod non eft aliud quàm Unbsp;bere in iuftitia ambularc Si pietate.

In his autem diebus fuperuenerunt ab Hicrofolymis propbctæ An tiochiam : Si furgens unus exeis nomine Agabus,Ognificabatper fpi*nbsp;ritumfamemmagnamfuturam inuniuerfo orbe terrarum, quæfactanbsp;eftfub Claudio»

Temporibus illis ueneruntAntiochiamex urbeHieroiolymorumprop^® tæ quidam, è quibus unus nomine Agabus, qui furgens in congregadone fî»nbsp;gnifîcauit illis ex afflatu fpiritus magnam famé futuram in uniuerfo terrarumnbsp;orbe, Ea acciditfub Claudio Cæfare, qui fucceffît Caligulæ. Exornauitecclewnbsp;fiam fuam Chriftus, Si uenerabilem fecit multis Si clariftîmis donis, non tantum apoftolos dando,fed SC prophetas non uulgares,qui ex priuatis reuelatto-nibus futura praedicerent, utEÎaias ÔC leremias Si fimiles,iuxta illud Pauli adnbsp;Corinthios: Alios quidem pofuit deus in ecclefîa, primû apoftolos,deinde pronbsp;phetas, tertio dodores ÔCc. Sic nunc in ccclefia Agabus prædicit de fame,ad-modum memorabili ctiam in prophanis fcriptoribus.Eft autem huiufmodi fames uulgareimpietatis fupplitium.

Difcipuli autê prout quife^ habebat, propofueruntin minifteriutn mitterc habitantibus in ludæa fratribus; quod Si fecerunt,mittentes adnbsp;feniores per manus Barnabæ amp; Sauli.

Quoniam qui Hierofolymis agebant, partim tenues uenerant ad Euange-Itj profeflîonem,partim quod habebanterogauerât in commune, partim ob fi« dei in Chriftum profeflîonem per facerdotes fuerant fpoliati bonis fuis,ideo a-poftoli conftitueruntjUt ex collatione eorum quibus fuppetebat praecipue,quinbsp;ex Gentibus acceperant Euangeliu, colleda pecunia mitteretur in fubfidiun»nbsp;Chriftianis in ludça habitantibus, ftc tarne ut nemo cogcretur ad conferendS,nbsp;fed utquifcß uolens ac lubens pro modo facultatS fua^ largiretur: id^ faduntnbsp;eft, ut fuerat conftitutum. Ea pecunia miifa eft Hierofolymam per Paulum SCnbsp;Barnaba ad feniores,ut illot^î arbitrio diftribueretur quibus erat opus.Hocde*nbsp;mum pium Si Chriftianû eft propofitum,n5 auaroij: morccoaceruare frumeitnbsp;ta,ut famis ea tempore cariflime extrudant,ÖC alienis malis ditcfcant,fed pio^nbsp;more paupcrcs uelle uirili iuuare. Quàm uero in hac re fidelis fueritPaulusnbsp;faris patet ex epiftolis fuis ad Romanos Si Corinthios, ubi nSc rationibus hör-tatufj nunc feripturis, nuncexemplis« Vt fi ludati Gentibus communicarintnbsp;fpiria

-ocr page 123-

CAPVT xn.

Odem au tem tempore mifit Her odes rex mantis, ut affligeret A quofdamde ecclefia.

Dum in exteris Gentium regionibus Chriftf nomen 6^religio au



getur et agit féliciter, domi hoc eft in ludæa noua perfequutio ineboatur. Vidc tatiir Chriftiana fides poft Stephani mortem pacem aflequuta, breui temporenbsp;•Her em en ta plurima accepifle.Sed ecce oboritur obftaculum non !eue,nó iamnbsp;3 pontificibus ÔC præfîdibus uel pharifaeis, fed ab Herode rege,qui cognomincnbsp;Ägrippa,filius Äriftobuli,qui à Claudio impetrauituteflet rex Samariæ Sgt;C Iilnbsp;dacæ,qui Si loannem decollauerat,Ô6 Chriftum alba uefte amidu ludibrij cauànbsp;laPilato remiferat.Dolens hominum hoc genus indies increfcere,ô^ nomê leanbsp;lu regis ludæorû per multas regiones inclarefcere , exiftimauitillud fua quoeçnbsp;•¦eferre, ut ea fadio glifeens extingueret,nimirum fatana per organa fua molianbsp;^nte quod antea fuerat molitus,fed ad nihil aliud proficiens,nifi utiefu nomennbsp;•¦edderetgloriofius* Her odes igitur regaliter 6lt; crudeliter âgés, mifîtarmatosnbsp;Satellites fuos, ut affligeret aliquot de ecclefîa, excongregationeprofi'tentiunanbsp;*^omen domini lefu Chrifti,rerum omnium dominé

Occidit autem lacobum fratrem loanm's gladio. Vxdens autem quia placeret ludæis, appofuit apprehendere ôd Petrum. Erant autem diesnbsp;^ymorum.

Qui autem loanne decollato didicerat amputare ceruices pio^î hominum, •(e libéré ueritatem profïtêtium, iniecit manus in lacobum apoftolum loannisnbsp;fratrem, quod is tum inter apoftolospræcipuæ authoritatishaberetur,buncnbsp;conftantem in praedicatione nominis Iefu,gladio pledi iubet, Hanc crunbsp;^^litatem ubi uidit efle non ingratam genti Iudaicç,adiecit facinori facinus,acnbsp;quot;ctrum quo(Ç inter apoftolos præcipuum iufïît apprehendi,fperâs fore,ut fubnbsp;Jpoto paftore grex facile diflïparetur,quo nimirum confilio fudæi dominum fcnbsp;prius occiderant,abflinentes ab apoftolis^Qiio minus tarnen Si hune fh«nbsp;occideret, obftitit turn quidem dies azymorum, apud f udæos eximie relianbsp;81ofus,quo tempore lefum etiam uertti fuerant ludæi occidere. Atep hæc eft lunbsp;^^ica religio in obferuandis diebus feftis,Non ucrentur litare populo innocennbsp;frs hominis fanguine, fed uerêtur uiolare feftum diem,quafî purqs fît ab homianbsp;^idio qui iam decreuit occidere.

QuerncumapprehendifTetjmiut incarcerem,tradens^ quatuor Sl^aternionibus militum ad euftodiendum, uolens poft pafeba produnbsp;^^teeum populo.

Quis exiftimaflet tune Euangelium Chrifti diutius duraturum, occifo faà ^obo illo, cuius uerba erant uelut tonitrua,amp;^ comprehenfo Petro inter apoftonbsp;’os primario, cui oues pafeendæ fuerant commendata:t'Non poterat humanonbsp;‘Jigcnioliberari de manibus Si car cere potentiffîmi regis, uindus duabus caanbsp;l“cnis, duobus accubantibus militibus propc eum, quatuor quocß militumnbsp;^Uaternionibus, hoc eft fedecimmilitibus,carccrcm undi(ÿcuftodiêtibus,iamnbsp;damnatus regis fententia ad mortem : nihil autem obftabat quo minus plede-fetur præter dies azymorum,inquibus nephas eratocciderequenquam.EtuInbsp;detur quidê ecclefia cum Euangelio peritura his duobus pereuntibus,fed me«nbsp;quiddam dominus profpicit.Sanguis enim lacobi gladio-Herodis eff«fusgt;

U a

-ocr page 124-

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MME NT ARI VM

irn'gatio eft ecclefîæ,quæ refrigerator fanguine martyr urn: ftc Sf captim'tas Pe tri illuftratio eft nominis Chrifti, Non per mißt deus ut ambo apoftoli primarijnbsp;unaocciderentur, ne ecdefia nimis tentaretur,amp;: hoftes nimiS fibigratularenanbsp;tur,SC fideles imbecillioresfcandali quippiam paterentur. Decreuerat Heroanbsp;des exadis feftis diebus hanc uidimam producere populo fitienti fanguinemnbsp;innoxiorum, Qualis populus talis rex* Interea nec Petrus recufatcarccrem,nbsp;pr acmonitus à domino hæc euentura,ne difcipuli tumultuarentur aduerfus imnbsp;piam tyranni uiolentiam,memores dominum praecepifle ut bene precarenturnbsp;ctiam ipfos perfequentibus* N on fufficiebat Herodi career, non geminae catcanbsp;nae, nec unus militum armatorum quaternio, uidelicet ut crudelis impq regisnbsp;diligentia proficeret ad cumulandam Chrifti redemptoris gloriam.

Et Petrus quidê feruabatur in carcere* Oratio autem fiebat fine in* termifTione ab ecdefia ad deum pro eo.

Ac Petrus quidem fic aflcruatus,diem feftum agebat in carcere,interim ec defia difcipulor urn folicita de fuo paftore, non definebat diurnis ac nodurnisnbsp;precibus rogare dominum pro falutc Petri, Haec funt fidelium arma,hi gladtj,nbsp;quos Chriftiani parauerunt ad liberâdum fuum apoftolum,oratio ex fide,quçnbsp;nubes pénétrât, ÔC animum omnipotentis expugnat,Sic pugnat Mofes,fic Sa»nbsp;muebNon eft mirabile difcipulorum preces cœlum recludcre potuiflCjquçPcnbsp;tri carcerem recluferunt, ac liberatum libéré eduxerunt.

Cum autem produdurus eum eflet Herodes, in ipfa node erat Pe* trus dormiens inter duos milites, uindus catenis duabus : amp; cuftodesnbsp;ante odium cudodiebant carcerem,

Cumpcradis diebus feftis Herodes eflet ilium produdurus ad populum, commodum ea node quæ diem educendi praecedebat,Petrus dormiebatinternbsp;duos milites,uindus duabus catenis: cacteri milites obfidcbât oftiumcarceris,nbsp;cxcubias agentes, Qiiæ omnia faciebant ad magnitudinem miraculi,quod ocanbsp;clufis undi(^ ianuis angelus domini omnibus infetjs 6Cimpotentibus ôiperternbsp;refadis Petrum eduxiuSic enim potens eftChrlftus fideles fuos in media mor»nbsp;te feruarc, SC per mortem ducere in uitam perpctuam,id quod multo maius eftnbsp;ac potentius quàm claufas portas mirabiliter aperire, SC per illas captiuumnbsp;educere.

Et ecce angelus domini aftitit,8C lumen refulfit in habitaculo:percuf B foep latere Petri, excitauit eum, dicensjSurge ueIocitcr,Et ceciderunt canbsp;tenæ de manibus eius,

Difeufla caligine tarn careen's quàm nodis, admirando lumine angelus it luftrauit habitaculum,Comprobatur^ hoc figno quod tametfi career obicuri«nbsp;täte fua formidabilis fit, tarnen credentibus in eum per lefum Chriftum fernpernbsp;aftantangelidei, SC illuminant tenebras anxietatum,cofplendorequemoculinbsp;fidei cernere poffunt. Cum ipfo fum, inquit dominus,in tribulatione,eripiamnbsp;cum SC glorificabo eum: SC alibi:Immittit dominus angelum in circuitu timen«nbsp;tium eum,SC eripiet eos,Si quis igitur in carcere fuerit pro ueritate uerbi dei etnbsp;Chrifto, fidei oculis has promiffîones infpiciat,profedo clariflimS coeli lumennbsp;in obfcuriflimis careen's tenebris uidebit, Nec minus miraculum eft ex una annbsp;geli percuflione catenas excidere de manibus Petri,Quae em ulla humanapo«nbsp;tentia tarn effieax eft, ut queat uno motu ferrea uincula fic confringere, uiminbsp;dum^ liberum redderef Voluit hoc fado deus oftendere quamfiragilis fixera

-ocr page 125-

IN ACTA APOST. CAP. Xll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t±y

ftis humana potentia contra uoluntatem dei,

Dixit autcm angelus ad eum.’Prgcingere, SiC caicca te caligas tuas. Et fecit fîc. Et dicitillizCircunda tibi ueftimentum tuum,amp;fequere me. Etnbsp;cxiens fequebatur eum, SC nefciebat quia uerum eft quod fieba t per annbsp;gdum:exiftimabatautem fe uifum uidere.

Miraculamox maiora fequuntiir, ut Petrus angeloperomnia obiequens, ueluti in fomnis præ anxietate mentis pedibus fubligatis foleisjinduto^ pallionbsp;angelum fequitur,carcerem^ euadit firmifltmis munitS obicibus.Cum^ nonnbsp;dum intelligeret hæc uere fieri quae fîebant per angelum,fed exiftimans fe uidenbsp;re uifionem,quemadmodum antea aliquoties uiderat, certior ftatim fit per uernbsp;ba angeli SC per potentiam per miraculum eximentis à tanto periculo, Quodnbsp;hie dicitur,Caliga te caligas tuasjuerius diciturjSubliga fandalia tua,

Tranfeuntes autem primam amp; fecundam cuftodiam, ueneruntad portam Ferream quæ ducitad ciuitatê,quæultrô aperta eft eis.Etexe=;nbsp;untes proceflerunt uicum unum;8c continuo difceflit angelus ab eo.

Falluntur non folum cuftodes carceris,ied ÔC uigiles urbis.Portæ enim ana gclicauirtutefponteparent, quamlibetferis SCobicibus munitae.Tamftupenanbsp;dahæcfuntdeimiracula, utnec Petro coram ilia cernente,6C per portas profi'anbsp;eifcente credibilia uideantur. Nefciebatjinquit,uerum elfe quod ficbatper annbsp;gelum,fed putabatfe uifum uidere.Mirabile Petro erat, quod hoc têpore Chrinbsp;ftus uelletipfum tarn ftupêdo miraculodemanibus hominumliberare. Declaanbsp;ratur hoc fadlo Ringens etinæftimabilis fit dementia diuina erga fideles fuos:nbsp;poteft enim deus cumulate facere ultra omnia quæ petimus aut cogitamus.

Et Petrus ad fe reuerfus, dixit ; Nunc fcio uere quia mißt dominus angelum fuum, eripuit me de manu Herodis,Sc de omni expedatio*nbsp;ne plebis ludæorum.

Angelus euanefcens reliquit Petrum in uico ciuitaris liberatum,qucmada •nodum SC fubito adftiterat. Circumfpiciens autem Petrus,ac nofcitans ciuitanbsp;fis partem in qua erat, reuerfus ad fe,dixit;Nunc uideo tandem non efle fomanbsp;ntum quod geritur, fed dominus miferius fuorum mißt angelum fuum,ÖC eri«nbsp;puitme decrudelitate Herodis, qui me ludæis immolare decreuerat,8C plebisnbsp;auidam expedationem elufit.Liberauit autem deus Petrum,non ftatim carcenbsp;ri niancipatum,fed dum diutius fqualores tulifleciam enim extrema nox erat,nbsp;poftquam ad fupplitium capitale fuerat producêdus,adeo^libcratio eins prænbsp;foribus eft, cum altum fomnum dormitaret, nihil^ minus quam libcrationemnbsp;lam fero cogitaret. Qua re declarauit dominus, tum maxime adefîè auxiliû dûnbsp;Uinum,dum defperatur de humano.

Confyderans^jUenit ad domum Mariæ matris Ioannis,qui cogno minatus eft Marcus, ubi erant multi congregati ÔC crantes.

Qum deliberaret Petrus in uico pauidus quo potiflîmum fefereciperetin tutum, huius reilætitiadifcipulis fuis impartiturus,petijt domum Mariæ,quænbsp;erat mater loannis, non eius qui frater erat Iacobi,fed qui cognomento didusnbsp;eft Marcus,in cuius ædibus erant multi congregati fimul orantes pro libera tionbsp;ne paftoris.Præfentium enim rerum calamitas cogebatpios,ut SCnodu ad oranbsp;fionem in unam domum conuenirent.Nam eo tempore ecclefia in anguftifs e®nbsp;fat,ut prorfus peritura uideretur, Proinde quod unum Chriftianiin tam afflû

Il 5

-ocr page 126-

116 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c o M M E N T A R 1 V M

dis rebus poiïunt,hoc agunt,ad orationcm conneniunt,dominGcp prccantur, utfiquidemipfe ecclefiam fuam fupra firmam petram lefum Chrißum fîliutnnbsp;fuum fundauerit, non tantum licenttæ tyrannis permutât,ne aedificium ecck»nbsp;fiæ penitus excindant»

C nbsp;nbsp;Pulfante autem eo ad oftium lanuæ, proceflîtpuella ad uidendum,

nomine Rhode. Et ut cognouit uocem Petri, præ gaudio non aperuit ianuani,fed intro currens nunciauit ftare Petrum ante ianuam,

Piilfus hic Petri haud dubie difeipulis alijs in domo orantibus ab initio aL flidionis ÔC tertoris argumentum erat, Quando enim primarius apoßolus casnbsp;ptiuus erat ad morte, alter autem iam occifus, quid aliud quoins momenro innbsp;mentem ueniebat expedanda captiuitas Sgt;(. capitale fuppIitiûÆxiûimabantnbsp;iam adefle carnificem cum lidoribus, utad unû omnes trucidentur, Reliquisnbsp;ergo omnibus fummo in timoré amp; mortis expedatione confidentibus,prodi)Cnbsp;puella,ut fubaufcultaret quid eßet rei, Qiia ut Petrus fenfit uenifle ad ofiium,nbsp;admonuit utceleriter aperiret, Illafimul ut cognouituocem Petri,flupefadanbsp;infperato gaudio, non aperuit ofiium, fedintro recurrens nunciauitPetrSfiaanbsp;reproforibus. Illi uero non ignari quàm diligenter Herodes cur aflet Petrumnbsp;aireruandum,refponderunt puellac: Erras.

At fill dixerunt ad eam.’lnfanis.llla autem afRrmabat fle fehabere.II li autem dicebantîAngelus eius eft.

Puella conftanter afleuerante rem fic fe habere, quidam dicebant: Non eft Petrus,fed angelus eius,quiuocêillius exprimit, Perfuafum em eratfuncuit^nbsp;angel urn efle cuftodem 06 airedatorê,qui nonnun^ ipfîus hominis imaginemnbsp;repræfentaret.Admonet, defendit,præferuatàpericulis,ab exitio,àdgmonîjs,nbsp;à cafibus aduerfîs, dum uult dominus mifereri, Cui feruiSt,filt; adminiflratorifnbsp;fpir itus funt propter eledos, à quoß^ præfentia ficut ÔC à diuina uereeSdari dcanbsp;bethomo,ne uelfuperbiat uellibidinetur corde aut corpore,prçfentibus amp; in«nbsp;tiientibus angelis : unde ÔC lacob patriarcha: Angelus qui eruitmedecundisnbsp;malis;2lt; Chriftus:Angelieorum ôôc. SimiliainÙaniele, Tobia,amp;^liidicibus.

Petrus autem perfeuerabatpulfans. Cumautêaperui'fftnt oftium, uiderunteum:amp; obftupuerunt. Annuens autem eis manu ut tace«nbsp;rent,narrauit quomodo dominus eduxiftet eu de carcere; dixit^tNIunnbsp;ciate lacobo amp; fratribus hæc.

Quum non defilieret Petrus pulfare fores,aperiutofiiGjngrelTum Petrum uidcrunt fieobftupuerunt.Et eccefubito fummus timor in fummum conuertinbsp;tur gaudium,extrema triftitia in fummam letitiâ repente mutatur.Sic deus ponbsp;teft cumulate benefacere ultra omiaquæpetimus,autcogitamus,Tanta eft denbsp;menriadomininoftri,quodnonfolum fuos àmorte feruatjfieEuangeliûChrianbsp;fti defendit,fed reftituit etiâ ipfum Petrum liberû fie incolumem.Cum itaq; domus perftreperet gratulantiô uoçibus. Petrus manu innuitillis utfilcrêt,fieaiinbsp;fcultarêt taciti,ne quis ex infolito gaudentiS ftrepitu no deprehenderet qd‘ acnbsp;eiderat. Vbi ucro conticuifTentjCxpofuit illis ordine rem omnê,quomodo do-minus per angels fuum eduxiflet ipfum ècarcere.Hec,inquit,facite,utfciatlanbsp;cobus frater dominijs eratepifeopus Hierofolymoi^)cçteri^fratres,uthuiusnbsp;gaudq nobifeum participes fint. Sic deus optimus lætis triftia, amp; trifiibus lajranbsp;tempérât, ne detjciamur animo, Hæc uero Petrus uult fieri,utnomen diuinænbsp;ckmentiæ Ô^potentiæ omnibus comendetur, ut omnes Gentes fciât quàmnbsp;prope

-ocr page 127-

IN ACTA AP OST» CAP. XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IÎ7

propè fit dns omnibus extrema neceffîtate laborâtibiis,5C ipfum in ucritate in=. uocantibus, uttp ex ipfius liberatione confolationê recipiât Fratres, 8C cæteri dinbsp;fcipuli dni.Sic ein decet,ut amici profpera amp;: aduerfa communia habeant.

Etegreflus,abfjtinaliumlocum. Fadtaautem die, erat non par ua turbaiio inter milites quidnam fadtum efTet de Petro»

Nota erat oinibus Herodis crudelitas, ideo Petrus miracuJofe liberatus do minS tentare nondcbuit etiamfi de hac re angelus nihil monuifTet» Non funcnbsp;irritandi tyranni,fuga confulat fibi quifcj ubi nihil fperare poteft boni qui patinbsp;tur gfequutionesjdonec à domini fpiritu aliud doceatur»Humana funt captannbsp;da media ad falutem,dum exitium noftrum nihil promouere poteft ad gloriatnnbsp;dei,Alio in loco deus æque fuos habet clecftos uthic» Verum undio hæc doceanbsp;bit et fides in domina,non deferit fpiritus Chrifii fideliter dno feruire ciipiêtes»nbsp;Herodcs autemcum requifi(reteum,etnoninueniiret,inquifitioncnbsp;falt;Sa de cuftodibus,iuflit eos duci;defcendens^ à ludaea in Cæfaream,nbsp;’bi commoratus eft»

Quum diluxiflet,milites quibus eratdelcgata cufiodia uidentes catenis ina ’egris et foribus claufis elapfum efle captiuS,no mediocriter turbati funt,adminbsp;•quot;antes quid adum effet de Petro. Herodes autem quum requifiuiffet Petr urn,nbsp;ptodudurus ilium ut condênaretur, nec effet repertus in cai cere, examinatisnbsp;^uftodibus iuffitillos duci in carcerê, fumpturus de illis FupplitiCf,ubi uacarer.nbsp;yerum Herodis rabiem deus fuorum mifertus coercuit,fimul QC apofiolorumnbsp;•ncolumitati confulens militS, Non em decebat utPetri falus occafioncextnbsp;’n præberet innoxfjs.Si tamê fuerût innoxij,ôô non more militû crudeles,amp; Fonbsp;beitatores principû ad apoftoloij^ diuexationê. Alioqui Fi pœnas dederunt Fuacnbsp;^’cgligentiæ, qua non admiFerût,Faltêaltjs in criminibus rei impietatis tandemnbsp;’deo iudiciS tulerut. V trunq^ ein poteft credi,utetmaxima Fua culpa impiumnbsp;’egè adiuuerintjUt innocens occideret;8C ut impius Herodes impeditus Fueritnbsp;ûe fàceret de militibus quod uoluiffètjpræuêtus iudicio domini,de quo Fequit.

Erat autem iratus T yrrjs 8d Sidonrjs, At illi unanimes uenerunt ad D perfuafo Blafto, qui erat fuper cubiculum regis,poftulabât pa«nbsp;quod alerentur regiones eorum ab illo.

Incidit interea cauFa cur Herodes proficiFceretur CçFaream Palçftinç.Erat ^nim inFenFus Tyrijs Sidonîjs, iam^ deftinabat bellum inFerre eis. Verum illsnbsp;bacre cognita conFentientibus animis ueniunt ad eum,SC perFuaFo Bîafto,qujnbsp;pfacFedus erat cubiculo regio petebantpacem, eo quod necefFariam Fibi duccanbsp;’’^ntuicini régis amicitiam, propterea quod quum Tyriorumamp;Sidoniorumnbsp;°pulcntia potiffimum effet ex negotiatorum commerttjs, plurimum compenanbsp;capiebant expacatis regionibus finitimis.NecFinegrauiiadura bellum fuanbsp;î^’pcre poterant, intermiffa libertate exportandi SC importandi, Audis que resnbsp;’•^tcrdumcogatuicinos uclintnolint pacemhabere. Aliafiquidemregioaltcanbsp;pws auxilio eget,ÔC quod alteri deeft altera Fupplet,alioquin nunquam no beknbsp;® effent inter Finitimos magiftratus. Nos ueroproximos diligamus,non tarnnbsp;uentrem quam ob Chrifti charitatem.

Statuto autem die Herodes ueftitus uefte regia, fedit pro tribunal», ^’contionabaturad eos.Populus autem accIamabauDei uoces,etnonnbsp;bominis»

His Fic rebus compofitts quu in Folenni quodam Fefto quod uotiuum cele«

II 4

-ocr page 128-

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- cohmentärivm

brabatur ob Caefan's ali'quä for tunam, uel alia de caufa, fi no ob pacem im’tam iam præfcriptam,S)C eodem die, falte fefti gratia conuenerant totius prouintiacnbsp;proceres fecitndo die fpedaculo]^,quç multa ædebantiir^Herodes i'gi'tur dumnbsp;c fublimi contionaretur ad populitm, indutus uefte miro artificio cx argêto aiinbsp;ro^ contexta, poft^fob's fulgor exceptas fi'nu regiæ ueftis,ex repercuffu ue«nbsp;luti fulgur quoddam minitans perftrinxerat omnium oculoSjacclamatS eft abnbsp;adulatrice muItitudine:Dei uox no hominis, quafi uiderentin illo aliquid ho«nbsp;mine maius. Hæc adulatio populi facpe facit, ut pro regibus habeat tyrannos,nbsp;dum illis tribuunt diuinitatem, qui uix hominis uocabulo digni funr, At(^illinbsp;uiciflim adulantur populo fpedaculis, ludis obfcoenis, nonnun^ 8C cæde ho-norum uirorum quemadmodum ante in cæde lacobi commendaratft popu«nbsp;lOjôô feftum natalis fui confecrauerat cacde fandiffimi Baptiftæ*

Confeftim autem percuiïîteum angelus domini : co quod non des difTet honorem deo;amp; confumptus a uermibus,expirauiu

Adulationem hanctamimpiam Herodes non refpuit,noneftexecratus, fed homo miferabilisamp;Smoxperiturus deus haben'gaudebat. Aderat autemnbsp;mox ultio diuina» Protinus enim in ipfa cotione percuffit ilium angelus domi«nbsp;ni,quem refpiciês uidit à tergo aftantem,eo quod homo fibi ucndicalTet honoanbsp;rem nulli creaturac communicabilê» Subito^ dolore morbi correptus,quo uixnbsp;alius uel fœdior ucl cruciabilior,uermibus corpus illius erodentibus intra paunbsp;cos dies cruciatus uimortem obift Alt) tyranni pleruntp àfeditioh's 8^impijsnbsp;feruis fuis occiduntur.Et quan^ id fupplitq crudelibus tyrannis iuHc accidar,nbsp;tame illegitime infertur.Hic aSt tyrannus quo inclarefcatdiuinitus ilia tu iudûnbsp;cium,ab angelo dni percutitur, Altj mortui à uermibus abfumûtur, hicadhucnbsp;uiuus arroditur. Id uero non eft femel mori,fed mori toties quoties nouns uer«nbsp;mis enafeitur.

Verbum autem domini crefeebat SCmuItipIicabatur*

AdhuncmodSfublatodominicigrcgis perfequutore Euangdicus fermo crefeebat ac multiplicabatur» Vetus dei iudiciS eft ufitatu,ut populi fui remnbsp;fortunée, tyrannos aStetperfequutores populi fui internetionin^^^fdduidesnbsp;in Pharaone 60 Ifraelitis,in Babylonijs 6C Iudæis,in pharifçis 5^ Chrifto,in Annbsp;tiochis Ô^MachabæiSjin Gentibus Qi. Chriftianis.Quidergo tyranniperfequenbsp;do ecclefîâ aliud agunt ut foueam fodentes incidant in earn t'Caueat fibi prinnbsp;cipes hoc exêplo ab adulatoije uocibus, no eft illis capitalior peftis adulator,

Barnabas autê amp; Saulus reuerfî funt ab Hierofolymis expleto mi# nifteriojaflumpto Ioanne,qui cognominatus eft Marcus*

Barnabas autem ô(f Paulus defundfi hisquæreceperantàfratribuscurana da,tradita^ 5C per apoftolos diftributa pecunia,quæ miffa fuerat in fubfidiumnbsp;egentium, reIiqueruntHierofolymam,acrepetuntAntiochiam,adiundofibinbsp;comité Ioanne,cui cognomen erat Marcus«

CAPVT xrtf*

^^Rantaute in ecclefta,quæerat Antiochiæ,prophetse amp; dodo« ^^reSjin quibus Barnabas Simon quiuocabaturNiger,etLunbsp;^^cius Cyrenenfis, amp; Manahem qui erat Herodis tetrarchæ col*

ladaneus,5^Saulus*

Quanto magis ludæi tuebantur fuam religionem ludaicam, hoc eft fupcr-ftitiofam, Qc Chriftianam perfequebantur,eo magis ludaica una cum fuis cub toribus


I

-ocr page 129-

ÏH ACTA ÄPOST. CAP. XIIf.

toribus deficiebatjChn'ftianifmus autem proniouebat inter ludços Gentes. Vt cnim inundanttum aquarum moles magno impetu progredienSjfi obftaciinbsp;iumoccurratuiolentius irrumpit, aut ft paululum cohibeatur impetu maiorinbsp;progrediturtfic Euangelij curfus diuina pluuia mcrefcens late fe fpargitper Osnbsp;tones fines terre,amp; quo magis curfum eius impedire uolncn's hoc latius diffiinnbsp;detur.Hoc ergo capite apoftolatus Gentium defcribitur,quem Petrus priuatanbsp;fpiritus reuelatione inccpcrar,uialt;^ patefecerat.Effluxcratiam Antiochena ecnbsp;clefia, fic ut haberet aliquam multos prophetiæ dono pollentes,rurfus alios donbsp;cendi gratia præditos, inter quos erat Barnabas QC Simon,qui Latina uoce di»nbsp;dus eft Niger,praeterea Lucius patria Cyrenenfis,06 Manahen, qiu ftierat fi»nbsp;toul à puero enutritus cum Herode Tetrarcha, à cuius familiaritate defeceratnbsp;ad ChriftS, Sed inter hos praecipuus erat Saulus, omnibus apoftolicis dotibusnbsp;cxcellens unus.

Miniftrantibus autem illis domino,8^ ieiunanribus,dixi't ilKs fpin» tus fancftus; Segregate mihi Saulum öd Barnabam in opus ad quod aU

eos

Porro cum omnes hi magno ftudio feruirentecclefiç commodis,dotes fuas ad omnium falutem öd Chrifti gratiam fideliter impartientes, quo non aliud fanbsp;frificium eft deo gratius, ieiunantes interim, ut puris etiam precibus adiuua»nbsp;tentecclefiaeprofecftum non folum officio, fpiritus faneftus motus illorum uo»nbsp;lis per prophetas fignificauit quid fieri uellef,dicês:Segregate mihi Barnabamnbsp;Saulum, duos ex omnibus præcipuos, ut incipiâteo fungi munere ad quodnbsp;illos potiffîmum accerfiui, uidelicet ut dodores fintGentium, late^ per hosnbsp;diffeminemfermonem Euangelicum, Fadum eft quod iuffit fpiritus, feparatinbsp;fiint ab all)s Barnabas öd Saulus, ut omnibus effet confpicuum qui deligcren»nbsp;tur.De facrificandi uerbo hoc loco notandum,Epaphroditum à Paulo dici Li»nbsp;turgon, hoc eft miniftrum fuæ neceffîtatis. Vnde minifteria ecclefiaftica quænbsp;lune hierin t dare patet, Colligebantur eleemofynac, difpenfabantur legitimenbsp;indigentibus per diaconos Jnterpretabantur feripturæ diuinæ,de Chrifto connbsp;donabantur. Coena quocß dominica peragebatur iuxta inftitutionem Chrifti»nbsp;Public^ orationes ad deSeffundebantprout ratio têporis poftulabat.Hçc erâtnbsp;“tinifteria facra,et cultus ecclefîafticus,hoc dicitur faerificaffe prophetas 6d donbsp;^ores in ecclefîa Antiochena, quod trâflatio uetus rede dixit Miniftrâtibus.

T une ieiunantes 8d orantcs,imponentes^ eis manus,dimiferunt iL ’os.Etipfî quidem miflî àfpiritu fando, abieruntSeIeuciâ,ôd indena^nbsp;üigaueruntCyprum.

Iciunio fuo non uolebantexpiarepeccata,fedaptiores eflè ôd fieri cupiebâc ^ddodrinamfacramperdpiendam, Ôd ad cœnamdominicam,ôd adfundêdasnbsp;pieces, ut percipi poflîntmotus fpiritus diuinftundeôd hic dicitur,illis ieiunannbsp;libus ôd orantibus fpiritus fandi impulfu manus impofîtas.Cum enim concornbsp;di precatione fauorem dominiimploraffent,ut munus quod aggrederentur fcnbsp;liciteruerteretccclefiae, qui præminebant inter illos authoritatc impofucruntnbsp;fllis manus, ac dimiferunt quocunq; fpiritus fandus illos ageret profeduros.nbsp;Primumitaqi impulfu fpiritus Barnabas ôd Paulus abieruntSeleuciam,ideftnbsp;Antiochtæ promontorium:atcp hinc nauigaueruntininfulam Cyprum.Eft aunbsp;tem Seleucia hacc Pieria cognomina ta. Hic uero notandum ut publice fibi ne»nbsp;luo ufurpet Euangelizandi officium, ecclefiafticum^ minifterium, nifî pri««

-ocr page 130-

Ijo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

authoritatcpublicacopvobctur óómittatur. Exemple qnoq^ Sauli's qui efiatn eledus regnum non fibi ufurpauit, nifi populx confenfu afliimptus« Et Dauidnbsp;non temere arn'puit etiam mundus,fed domini difpenfattonem expedauit.

Et cum ueniflentSalaminam, prædicabant uerbum dei in fynago* gisludæorum. Hab ebant autem Só loannem in minifterio,

Cyprum celebern'mam infulam peruenientes apoftoli, cum appuIiflèntSa laminem ( ea eft Celebris eius infulac ciuitas, quae primû occurrit ab oriente)ibinbsp;praedicarunt, non fabulas humanas,fed fermonem deqnec idfurtim,fed in fyanbsp;nagogis Iud3eorum,quoF?e ibi magna uis erat ob Syriam uicinam«Habebat auanbsp;tern huiusmuncris confortem loannêcognomento Marcum, quern fccumadnbsp;duxerant ex Hierofolymis,Hoe honoris ubitj tributum eftludaeis iuxta Chrianbsp;fti mandats, ut primS illis deferretur Euangelium, nc gens querula amp;C morofanbsp;clamitaret fe defpedam, quum ipfa perpetuo ueritatem SC Chriftum defpiciat,nbsp;ad fabulas autê fuas arredas teneat aures, ÔC traditiunculis fuis mordicus aisnbsp;hæreat,in quibus mire fibi placent, 8C religioft putantur

Et cum perambulaflent uniuerfàm infulam ufe^ ad Paphum, inuc^ neruntquendamuirum magum pfeudoprophetam ludæum, cui no«nbsp;men erat Baricu, qui erat cum proconfule Sergio Paulo uiro prudete,nbsp;Euangelizando ludæis amp; Gentibus totam infulam peragrar St,donee per«nbsp;uenerunt ad Paphum ciuitatem Veneri facram,nam hacc eft ad occidentale lanbsp;tus Cypri poftrema,Hicinueneruntmagum quenda nomine Bariefun’sq’^^^nbsp;dicas lefu (ilium, natione Si religionis profeifione Iudæum,amp;: huius prætcxtunbsp;fibi falfo uendicantem prophetiç fpiritum Js adhaerebat cius infulæ proconfulinbsp;Sergio Paulo, uiro alioqui prudentu Nam hoc hominum genus fefe magnanbsp;turnamicitiamfoletinfinuare,quocorruptis illis grauiorem perm'nem inucsnbsp;hant rebus mortalium*

B Hie accerfitis Barnaba Si Paulo, defyderabat audire uerbum deu Reftftebat autem illis Elymas magus ( fic enim interpretatur nomen e«nbsp;ius)quærens auertere proeonfulem à fide*

Ecclefiam prius perfequutus fuerat rex Hærodes gladio et carccribus,nSc pfeudoprophetarum dolts mendaeijs SCimpofturisimpetitur,circSdatalupisnbsp;crudelibus,amp;fimul aftutifli'mis uulpibus.Cum accepiffctproconful Euangelinbsp;cam dodrinam difteminariper CyprS,non folS non obftitit illijUerSetiam Barnbsp;nabam Si Paulum accerftuitadfe', cupiens ab illis difceredodrinâcœlcftem*nbsp;Sed Euangelioproficientirefiftereconabatur Bariefus, lefu feruatoris inimianbsp;eus, ac ueritati fefe proferenti obnitebatur, falfttatis artifex: Si apoftolis uerisnbsp;prophetis repugnabat Elymas, quae uox etiam magum fonat Si pfeudoprophenbsp;tam,Videns enim proeonfulem auidum cognofeendifermonis Euangelici,6Cnbsp;intelligens pofthac non fore locum fucatis artibus apud eos, qui iblidam uerûnbsp;tatem didicifeent, conabatur proeonfulem auertere,ne fidem haberet didis a«nbsp;poftolor urn, ut hoc genus impoftoruminfinuat fefepræcipueprincipibus, utnbsp;principibus deceptis potentia fulciatur, Si faciliorem decipiendi aditS habeatnbsp;ad uulgus« Veri autê prophetæ Si apoftoli,tametfî non tam fubditis principtnbsp;bus fefe ofFerat,no tamê adeo imbecillis eft ueritas, ut ad fai defenfionê quçratnbsp;gladiS princip3,fed falutem potius ipfoi^, V t autê cognofcatur potentipr^ftnbsp;dio praedicatio uerbi dei innitatur,fequitur miraculum Pauli circa magum*nbsp;., Saulus autem qui ÔC Paulus.repletusfpiritu fan(fto,intuens in ew’”»nbsp;dixit:

-ocr page 131-

IN ACTA APO ST, CAP. XIH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp

dixi'tî O plene omni dolo amp; omnifallacia fill diaboli, inimicc omnis iu ftitiæ, non definis fubuertcre uias domini redas. Et nunc eccc manusnbsp;domini fuper te,amp; eris cæcus,non uidens folem ufc^ ad tempus*

Saulus qui idem didus eft Paulus,non tulithominê fpfritu fatanç plenum, malitiofis artibus pugnantem aduerfus fimplicem ueritatem, fed toto pedorcnbsp;concepto diuini fptritus impetu,defixis in magum oculis,aitini:0 plene omninbsp;dolo omni^ uerfutia, refercns patrem tuum diabolum,qui prius fraudulentianbsp;ftia mendactjs^ pellexit hominem in exitium, o omnis iuftitiæ 8c fynceritatisnbsp;hoftis, in hoc declarans te efte filium diaboli,ftquidem ille primus ademit in-noccntiam homini, tu renafcenti iuftitiæ bellum indicis.Nec tibi fan's eft hadenbsp;nus illufifle fraudulcntis artibus tuis hominum ftmplicitati, quin nunc etiamnbsp;pofteaquam deus uultperuniuerfum orbem ueritatem Euangelicam,qiiæfy„nbsp;cum nefcit, illucefcere, tu tarnen in tua malitia pertinax non definis reImfJarinbsp;uoluntati diuinæ,magis tuac falfac gloriæ ac turpi quçftui confulens quam mulnbsp;torum tuæ^ faluti, Vt autemintelligas aduerfus Euangelicam ueritatem nihilnbsp;Ualerc dæmonum artes, eccc iam nunc fenties illius potentiam,cuius uolunta«nbsp;ti répugnas.Prophetam ôf uidentem te iadas,quum ft's cæcus animo. Hic uernbsp;ba dcdifti hominibus,qui iudicant ex his quae uident,Deus autem qui nouit cçnbsp;citatem cordis tui, mox eripiet tibi oculos corporis, ut omnes te uideant uercnbsp;caecum,SC indignS qui uideas hunc folem, qui Euangelicae ueritati nunc munnbsp;doexorienti bellum inftitueris.Hæc erit ultio diuina donee reft'pifcas*

Et confefti'm cecidit in eum caligo tenebræ, ôf circumiens quærc bat qui ei manu daret* T une proconful cum uidifiet fadum, credïdif,nbsp;^dmirans fuper dodrina domini*

Vix ea dixerat Paulus, quin fubito corripit magum profunda cæcitas, ac ^oxoculorum, adeo utattonitus aberraret,quaerens aliquem qui ipfum porre

manu duceret. Hæ c ada funt tefte ac fpedante proconfule.Qui quum ad-•^iraretur præfentaneam uirtutem dodrinæ cœleftis, cuius uis tam facile pro» h'iuilfet fumos magicos, credit, SC Chrifti nomen profeffus eft,pro^ falfo pro-pheta Bar Iefu,uel dei Meflîa, quod Elimafa fîgnifîcat, am plexus cft ucros leftinbsp;Chrifti difcipulos, SC Chriftum domini.Erudierat ab initio Paulus in uia ucri-tatis Chriftiana manfuetudine tam Sergium proconfulem quam Elimam, fednbsp;^’’ant auditores diffimiles.Sergius quo plura audiebat, eo reddebatur fi'delior:nbsp;*^agus autem tanto fiebat obftinatior,utuere apoftolus dixerit, ueritatê Euannbsp;gclicam his quidem efte odorem uitæ ad uitam, illis autem odorem mortis adnbsp;’Mortem. Sed nihil in mago Paulus profi'ccre fe uidês,tandem exemitgladiumnbsp;fptritus. Arma militiæapoftolicæ potentiadeo addemolirionemmunitionumnbsp;amp;c. Quod autem magus non perpetua,fed ad aliquod tempus duratura ctecianbsp;Pte afficitur, declaratfupplida corporalia,non elfe perditiones fed admonitioanbsp;ttes ad poenitentiam.

Et cum à Papho nauigaffet Paulus amp; qui cum eo erant, uencrunt Pergen Pamphiliae* loannes autem difeedens ab eis, reuerfus eft Hie«nbsp;•“ofolymam*

Hæc ada funt Paphi, à qua ciuitate quum nauigationem inftituiffet Patt» Ws cum fuis comitibus in Afiam minorem, uenerunt ad Pergen, ea ciuitas eftnbsp;Pamphiliaî, Non eft, inquit Vadianus nofter,utperfuadeam«s nobisauthSc

-ocr page 132-

Ijl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commenta RIVM

Lucæ aut coßmiles alios fcripturæ locos rede accipi aut intelligidocérîuc pof fe fine pertinenteregionum cognitione, quam tarnen ex dilfgenti demonfira«nbsp;tione,8C apto Cartarum ufu difcere paucis menfibus fludiofi baud multo labofnbsp;re poflint, modo huic diligentia acceflerin Sic 06 aliæ difciplinæ humanæ nonnbsp;à ftudiofis facrarum rerum difcipulis, uteft arithmetica,amp; fpbçnbsp;ræ cœleftis intelligentia,cum linguarum peritia ôô rhetorica.Qiiac omnia præ«nbsp;fupponuntur in his noftris commentarijs aliorum, minime tarnen ftudioiîs

Illi ucro pertranfeuntes Pergen,uenerut Antiochiam Pifîdiæ;amp;inlt; grcHi iynagogam die fabbatoruni,federunt»

Paulus fie Barnabas cum dimififlentMarcum, uolentem matris uctulæ ÔC uiduæ curam non negligerc Hierofolymis, dC redire,nihilo fecius quû lufiraßnbsp;fent Pamphiliam peruenerunt Antiochiam Pifidiæ ciuitatê, quod dicitur propter Antiochiam Syriaî,quæ cognominata eft Epidaphne, in qua nomê Chri-ftiani primum exortum eft.Haec autem Pifîdiç Antiochia alio nominedida eftnbsp;Romanorum Cæfarea. Hæc ueroPifîdia olim dida eft Lycaoniaô^ Phrygia.nbsp;Confunduntur enim plerun«^ et regionum fines cum nominibus.Proptcr Annbsp;tiochos autem quorum multis annis florentilTimum in AfîarcgnumfuilTeconnbsp;ftat multae paffim Antiochiae extitcrunt.

C nbsp;nbsp;Poft ledioncm autem legis amp; prophetorum,miferunt principes

nagogæ ad eos,dicentes: Viri fratres,fi quis eft in uobis fermo exhorta tionis ad plebem,dicitc.

Honefti erant ludæorum mores in fynagogis fuis,nihil cum confuftone fie bat, illic legebatur, nihil cantabatur, Sedebant quidam audientes taeiti,altj le-gebant, altj ledionem interpretabantur, ÔC plebem è ledione exhortabanturinbsp;nec quifquam no uocatus aut iniufîus ad id muncris irrumpebat. Qui aliquidnbsp;didurus erat, expedabatuocationemprincipûfynagogæ, Vndequum Paulus de ordinationibus ccclefîæ feribit ad Corinthios, dicitî Si alij fuerit reuela-tum aflîdenti,prior taceat.Maxima autem eflet confufio in ecclcfia,fî cuiquamnbsp;pro fua libidine liceret publici dodoris fermoneminterrumpcrc, Docetergonbsp;decêtem amp;honeftum ordinê inter dodores amp; interprctes.Intelligimus quoepnbsp;hoc loco quid in fynagogis ludæi publice Icgerint.Poft ledionem,inquit,legisnbsp;fie prophetarum,id quod poftea Paulus teftatur,dicens: Voces prophetarum,nbsp;quæ per omne fabbatum leguntur, unde etiam ecclefia hunc morem in primisnbsp;habuit, utlegem fiC prophetas leger ent in ecclefqs.Poft xditioncm autê Euan-geliorum fie epiftolarum cceptum eft lediones duas haberi,unam ex ueteri lege aut prophetis, alia ex Euangelijs fie epiftolis apoftolicis, donee peruentumnbsp;eft ad cantum,refponforia,legendas,amp; organa,8e aucupia Jn hanc ergo fyna-gogam ingrelft Barnabas fie Paulus, confederunt cum cacteris audituri ledio-nemlegis fie prophetarum. Ea quum eflet recitata, netp quifc^airurgeret,pri«nbsp;mores fynagogæ uidentes ex cuitu ludaicæ gentis eiTe hofpites qui aduenerat,nbsp;Ct ipfa fpecie probitatem prç fe ferentes,per uiatores denunciauerunt,quandonbsp;quidem eflent ludaicçgentes,ft quid haberet quift^ illorum quod docendiautnbsp;exhortandi caufa uelletloqui populo,loqueretur.

Surgens autem Paulus,8e manu filentium indicans,ait: Viri Ifraeli* tæ,5e qui timetis deum,auditc,

Paulus cœleftis orator didurus alTurrexit, manu^ mota filentium indicés multitudini.

-ocr page 133-

IH ACTA AP O ST« CAP. XIIÎ.


temptor dei haberÉ Nemo autê uerus eft Ifraelita,nifi qui credit in lefum Chri ftiïtnjfraeli promiiTum, Paulus itac^ ludæis Chriftum explfcaturus eo ipfo donbsp;cet,quomodo uere ïfraelitæ SC timen tes dei efficiantur.

Deus plebis Ifrael elegit patres noftros, Sc plebem exaltauit cum eG ExoJ. i.a fent incolæ in terra Aegypti, amp; in brachio excelfo eduxit eos ex ea,nbsp;per quadraginta annorum tempus mores eorum fuftinuit in dcfcrto,

Narratio fequitur paulo j)lixior,ÔC altius pro more repetita, donee ad pro« pofitionê perueniatui',Deus,inquit, gctis Ifraeliticacprotedîor, patres noftrosnbsp;ôC hune populum fibî præ cæteris elegit, adeô, ut quum in Aegypto duram fernbsp;dirent ferlïitutem, agente Pharaone ne crefeerêt, ÔC qui fupereffent laboribusnbsp;opprimerentur,prodigiofismiraculisexaltaritillos aduerfus opprimentemty • . ¦ • -rannû,eos^àferuituteeduxerit,nondolisautpræfîdtfshumanis,fedbrachio .nbsp;iiio fublimij ut omnes intclligerenteam gentem effe charâ deo« Quum^ edu«nbsp;Xiffet eos, magna lenitatepcrtulit mores illor um in deferto, annis ferme qua«nbsp;draginta, fubinde rebellantium SC obmurmurantium Mofî. Nec tarnen extre=nbsp;•nam ultionem exercuit in eos,ut pofteris illorum præftaret aliquâdo quod pa«nbsp;triarchiseratpollicitus, Vtenim uerax deus inueniretur in fuis fermonibus,nbsp;•î’aluit immeritis benefacere,ÔC peccatoribus ignofeere,^ pollicitis fuis nec fa«nbsp;dsfacere nec fidem feruare»

Et deftruens genres feptem in terra Chanaan,forte diftribuit eis ter ram eorum,quaß poft quadringentos SC quinquaginta annos; 8c poftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

Poft annos quadragintaab exitu Ifrael de Aegypto deduxit eos in terrant promiffionis, ac deletis feptem gentibus in terra Chanaan, forte diftribuit dlisnbsp;terram Chananeorum, id^ poft annos ferme quadringêtos ÔC quinquaginta»nbsp;Elixer at ad Abraham dominus : Erit fernen tuum accola in terra non fua, SCc»nbsp;Etitem ait Gen,2.i.lnlfaac uocabitur tibi femê, Ab exortu ergo huius fominisnbsp;ad exits Ifrael de Aegypto fuerunt iuxta ExodS anni quadringêtiquinq^,nbsp;his adde quadraginta annos in deferto, ÔC quinque in terra Chanaan, quibusnbsp;peradis uidetur terra quieuiffe à praelqs, éc fors miffa tribuum hærcditatibusnbsp;terra diuifa, ut inuenias annos quinquaginta« Quanquam numeri huiufmodinbsp;allegati non fint femper cum praccifîone accipiendi,unde ÔC non ubicp adamufnbsp;iùn quadrat huiufmodi fupputationes,uulgari enim modo loquunt fandi«Totnbsp;4^0^ferme anni numerantà ducatu Mofîs uf(^ ad Samuelê ^phetâ, fub quonbsp;tegê poftulare cœperunt,de quo fubditur« Hoc autê arguments erat animi di=nbsp;Uini,uehementer erga noftra gentê propenft,Ita^ parta rerS tranquillitate, denbsp;dit illis indices, quorS moderatione tranquille uiuerent, uft^ ad Samuelê pro«nbsp;pheöi,qui fuit iudicSultimus« Huiufmodi aStbcneficijs pædagogiam quandanbsp;tnftituit deus in hac gête ufep ad ChriftS,Quemadmodum alias Paulus feribit,nbsp;Oïanifeftum effe Ifraeli propter Chriftum benefadS efte, ut ea gens incolumisnbsp;adgenerationem Mcffiac fecundum carnem feruaretur« Poftremo quo Paulusnbsp;commode à narratione ad propofitionem defeendat, addit de Dauide, dicens?

nun

-ocr page 134-

Ij4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO M MENT ARl VH

s.4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cxinde poftufauerunt rcgem:amp; dedit illis Saul fihutn Cis,uiruni

uKeg,s,,caot4 tribu Beniamin annis quadraginta*

Sub hoe Samuele poftukuerunt à deo regem,difuadentc propheta : qun^ perfifterentefflagitare, deditillis Saulemfilium Cis, e tribu Beniamin, quêobnbsp;fuperbiam QC inobedientiam dominus repudiauit, ne fuccederent in regno iÏ=gt;nbsp;lius filtjjfed ad tribum luda deuolueretur:quemadmodum ïacob moriturus benbsp;nedicéndo ludcT prædixeratSic enim diuina prouidentia fueratordinatum abnbsp;initio. Itac^ fub Samuele iudice integer rim o, OC fub Saule tandem deprauatonbsp;cgeruntlfraelïtæ annis circiterquadraginta.Cæterum qua caufa Saul regnonbsp;amotusfît,quomodoDauideledus,quomodo regnum adminiftrauerit,quo»nbsp;modo dicatur omnes uoluntates feciffejgrauiter toties peecans, non cii husnbsp;ius loci differere, fuo loco tradata funt, quando SC Paulus ideo tantu cius nScnbsp;mentionem facit, ut oftedatMeffîam iuxta promiffionem Dauidi didamiamnbsp;uenifle,0!:: non alium hinc expedandum ludaeis Mefliam,

Pf«ïm.8S.k

D nbsp;nbsp;Et amoto illo, fufeitauit illis Dauid regem : cut teftimonium perhi*

bens,dixit, Inueni Dauid filium lefle, uirum fecundum cor meum, qui faciet omnes uoluntates meas.

Non hie aliénants eft animus clemcntiflimi dei à gente fua,quam femel dca legerat,fed pro malo rege que flagitationibus impijs extorferant,excitauitillisnbsp;regê Dauid,cuius pietati deus ipfe teftimoniû perhibuit,dicens;Inueni Dauidnbsp;filium Ieire,uira fecundum cor meum,qui meæ uoluntati parebitin omnibus.nbsp;Quern admodu enim deus iratus pro grauiflima uindida dat populo ftultfî ÔCnbsp;impiuprincipe:itapropitius acrecociliatus projfubmoto maloregedatpium,nbsp;deo^ morigerum. De cuius femine decreuerat Mefliam nafeiturum, non exnbsp;tribu Beniamin,uel de pofteritate Saulisjfed Dauidis.

lp.«. 4

Katth,}4it Mtirc. i. anbsp;Lucte

Huius ex femine deus fectindum promiffionem,eduxit Iffaeli falua^ torem Iefum,prædicante loanne antefaciem aduentus eius,baptifmuninbsp;pœnitentiæ omni populo Ifrael.

JOittttliC n4r.i4

Dauidi promifer at deus filium, qui capefleret regnum Ifrael, cuius regni non eflet finis: quod de Salomonico regno confiât minime intelligenda,cuiusnbsp;ftatim regnum diuifum eft fub Roboam fi'lio, nun^ quocß redudtim fecundunbsp;carné.Nunc quod prophetarum oraculis fiepe diu^ promifllim eft exhibitumnbsp;eftnoftris temporibus. Ex Dauid enim ftirpequemadmodûilli pollicitus erat,nbsp;produxitfaluatoréifraeliticæ gentis,Iefum nomineïefpondenterei. Hiclefusnbsp;feruator quemadmodû promiffus erat à jophetis, quemadmodu defignatus eftnbsp;typis ac fi'guris legis,ita priuf^ aperiret fefe mundo,praedicatus ac demonftraanbsp;tus eft à loanne Baptifta, qui 8C ipfe iuxta uaticinium Efaiæ prarcefli't aduentfinbsp;eiusjinuitans totû populû Ifraeliticum ad baptifmum, ac poenitentiam priorisnbsp;uitac,palam damans iam inftareregnû dei.Potuiflèt Paulus teftimonia ducercnbsp;à mir aculis qua: a:didit Chriftus, qua: SC à Chrifto a:déda an tea praedida funt ânbsp;J5phetis,fed maluit uti teftimonio loSnis Baptifte. V nde apparet PaulS oratioanbsp;cehabuifle apud eos quoejiudgos,quiloanne Baptifta utjJphetâfulpiciebat»nbsp;Cum impleret autem loannes curfum fuum,dicebat: Quern me ar^*nbsp;bitramini effe non fum ego : fed ecce uenit poft me, cuius non fum df#nbsp;gnus calceamenta pedum foluere*

Cæterû ubi loannes implefletpropemodu curfum fuum,inhoc tantu à deo miftusj

-ocr page 135-

IN ACTA APOST. CAP. XIII.

mifTus, lit prætu'iis effet uenturo fer naton', fn huius aducntS animos hômi=» num praepararet,atcß ob infîgnê uitae fandimonia â multis crederetur elïè Chrinbsp;ftus, palam hunc titulü à fefe depiilit, ÓC illi cuidebebatur tranfcriplït, dicens:nbsp;Quid me putan's effe ChriftS f Nihil aliud quam nuncius illius fum: tarnen isnbsp;quem uos per errorê me effe creditis baud procul abeft« Nam is mihi fuccedet,nbsp;tempore pofterior, fedpotentia dignitate^ tantomaior, ut egofim indignusnbsp;qui uel foleas foluam à pedibus illius,quod inter homines infimi minifterij créanbsp;ditur effe^Qiiod enim in illo infimum eft, hoc fublimius eft eo quod in me maanbsp;Ximum eft«Non igitur rem fubitam uobis annunciamus,fed feruatorem tot facnbsp;culis promiffum generis noftri principibus, tot aetatibus à maioribus at(Ç etiänbsp;à uobis expe(ftatum,à loanne,cuius fummafuit apudludæos authoritas,agninbsp;tum,ac teftimonio publico ludæis omnibus commendatum,utetiam protenfanbsp;tnanu ad lefum diceret:Ecce agnus ille dei,qui tollit peccatum mundi, ôCc* Etnbsp;poftea : Super quern uideris fpiritS defcendente ac manentêfuper eum, hie eftnbsp;quibaptizatfpiritu fando^Quibus SC altjs uerbis teftificatus eft loanes, lefumnbsp;effe ueru ilium Meffiam,per prophetas de femine Dauid promiffum«Tantç aitnbsp;tern fuit authoritatis loanes inter omnes Iudços,ut no folu prophcta,fed et ipfenbsp;Chriftus exiftimatus fit.Nec quifquS un^ inuêtus eft, qui probabiliter potuifanbsp;fet uerbo loannis contradicere,quanquam id inuidi pharifei iæpe tentarint»

Viri fratres,filq generis Abrabam,amp; qui in uobis timent deum, uo bis uerbum falutis huius miflum eft.Qy^^nim habitabant Ierufalem,ecnbsp;principes eius hunc ignorantes,amp; uoces propheiarum, quæ per omnenbsp;tabbatum leguntur, iudicantes impleuerunt : nuUam caufam mortisnbsp;inuenientes in eo,pctierunt à Pilato ut interficerent eum,


Vos igitur uiri fratres,qui legem ampledimini, qui jjphetas ueneramini, quiep genus ducitis ex Abraha,cuideus promffit fernen,per quod benedidio^nbsp;netn confequentur omnes gentes, fi uere eftis filtj Abrahae,fi' uere rimetis deu,nbsp;Abrahte patris ueftri pietatem in hoc referentes, agnofeite falutiferS hunc fer.nbsp;*^onem,quem uobis adferimus,SC ampledamini iam exhibitum,quod patriarnbsp;pvodrjt Chriftus « Ne uos moueat exemplS Hierofolymitaru, ac principS eiusnbsp;Wrbis,qui non agnofeentes Mefliam à deo miffum, nec intelligentes uoces pronbsp;phetarum,quæ tarnen apud illos per omne fabbatum lcguntur,codemnato Ie»nbsp;fu, per imprudentiam impleuerutquod erat a prophetis praedidum Sic enimnbsp;definifum eratdiuino confilio', fic omnium prophetarum uocibus prædidumnbsp;ctat,ut unus immunis ab omni labe peccati, uelut agnus immaculatus pro pecnbsp;can's omnium immolaretur Jtacp quum facerdotes, pharifæi, feribæ, populi^nbsp;primores,unà cum ipfo populo tentatis omnibus,nullam in eo caufam inuenianbsp;*'ent,cur occidi deberet, tarnen improbis clamoribüs flagitarunt à Pilato, ut ocnbsp;cider et eum, Sic^ fadum eft,utludcci uel Hierofolymitæ minime eabona connbsp;fecutifuerinr,quibus tamê maxime S)C promiffa fuerant SC deputata, ut^ fiantnbsp;priminouiffimi,SCnouiffimi primûNobis curandû ut aliéna infania firuamur,nbsp;^præfentia dei beneficia nonfaftidiamus,fed grato animo fufdpiamus, ne obnbsp;tngratitudinem à nobis ablata ad alienos transferantur.

Cum^ confummaflent omnia

lt;umdeligno,pofuerunteuminmonumentO4Dcus autê fufcitauitc« mm

-ocr page 136-

Ijé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MM ENTA RIVM

LU^,i}4 Io(tn.i9*e

Mitrci.«?» LMC.Z4.nbsp;104/1« 20«

mortuis tertia dieî qui uifus cft per dies multos his qui iîmul afccnderat c5 eo de Galilæa in lerufalê, qui ufc^ nunc funt teftes eius ad plebem,nbsp;Quum^ imprudentes populi maiores confummaflent omnia quæ deillonbsp;prædida fuerant à prophetts,depofîtû de cruce pofuerunt in monumento^Pornbsp;ro que uolentêhominûmalitia neci dédit, huneeiufdêde» potentia iuxta proanbsp;phetarû oraculafufcitauit àmortuis tertio die. Acneputetis eflefomniû quodnbsp;narrOjUifus eft, auditusjcontredlatus, 8C agnitus eft corpore rediuiuo per diesnbsp;quadraginta difeipulis fuisjqui ipfum proficifeentem Hierofolymam, utmorcnbsp;retur comitati fuerunt à Galilæa, qui ferê omnes adhuc fuperftites funt,ferêtcsnbsp;apud populS fidele teftimoniS,de his quç uiderûtoculis,quç audierûtaiiribus,nbsp;quç cotredauerStmanibus.Hæc probatio couenitcû eo,qua alias utit Petrus»

Et nos uobis annuciamus eâ,quæ ad patres noftros repromiflîo fa=s da eft:quoniâ banc deus adimpleuit fill}s ueftris refufcitâs lefum, fîcutnbsp;amp; in Pfaimo fecundo feriptû eft:FiIius meus es tu, ego hodie genui te^nbsp;Äddit huic Paulus fuû ac Barnabæ teftimoniS,dicens: Nos quoc^ fungêtesnbsp;exipfîus iuffuferuatoris apoftolicomunerejteftifîcamutjquod ^miffîonêquânbsp;olim deus fecit Abrahæ ac Dauidi patribus ueftris pfede impleuit excitatoicanbsp;fu à mortuis,Hic eft enim ille filius dei natus ex uirgine Maria iuxta corpus hunbsp;manum, de quo pater ipfe teftificatur in primo Pfaimo myftico, dicens: Filiusnbsp;meus es tu,ego hodie genui te,Qua uoce quid aliud nobis deus ^mifît, quàmnbsp;quod uelit mitterefilium fuum in carné, in quo patri ita complacitu eft, «tnbsp;ipfum habeamus iuftitiâ,fandificationê,et redemptionêÆt quid ea uox aliudnbsp;eft,^ quod baptizato lefu de cœlo auditum eft à patre:Hic eft filius meus diksnbsp;dus,in quo mihi coplacitu eft,hue auditec'Qiiod igit patribus quonda promifnbsp;fum eft,hoc adnunciamus nunc in lefu Chrifto refufcitatoimpletum effe.

Quod aute fuicitauit eum à mortuis, amplius iam non reuerfuru in corruptione,itadixit:Quia dabo uobis finda Dauid fidelia, Ideoç Sinbsp;alias dicittMon dabis fandum tuum uidere corruptionem»

y.Rfg.î.î*

Quod autê fufcitauit eum à mortuis,pofthac non redifurfi ad corruptionê, fed immortale futurs,ita promifit olim per Efaiam prophetâ: Dabo uobis fansnbsp;da fidelia, Non fuiflet autê feruata pado fides, fi lefum non reuocafl'et ad imsnbsp;mortalitate,Sic enim promiferat Dauid : Semel iuraui in fando meo, ft Dauidnbsp;inentiar,icmen eius in fempiternS manebit, thronus illius ficu t fol in confpenbsp;du meo,0f ficutluna perfeda in æternS, 66 teftis in cœlo fidelis, V idetis autenbsp;iam neminêà ftirpe DauidprogenitS, teuere folium eius, fed ChriftS defignasnbsp;bat hæcprophetia,qui dexter affidet patri,fortitus regnS, cuius non erit finis»nbsp;Attp hac ipfa de re loquitur 66 Pfalmus ly. Non pmittes utfandus tuus uideatnbsp;corruptionê, alioqui quomodo in çternum regnarete'Quod Pfalmi teftimonianbsp;no poteft de Dauide ipfo intelligi,ftcu t et Petrus moftrat in prima fua cocione»

Dauid enim in fua generatione cu adminiftraflet uoluntati dei, dor F miuit,86 appofitus eft ad patres fuos,86 uidit corruptionem» Quern ucnbsp;ro deus fufcitauit à mortuis,non uidit corruptionem»

De Dauide,inquit,non poteft intelligi hæc prophetia,quê conftat cxpletis

- uitæ fuæ annis, regno^ fîmul ac uita pro portione temporis à deo præfcripti tranfada,uolente deo mortuû,66 additum numero maiorum, qui omnes fimi»nbsp;liter mortui funt,Quod fi corruptionê uidet qui moritur, fepulchrS eius quodnbsp;in hodiernum diem, apud nos extat,continens illius ofta^ clamitat eum paftumnbsp;corru«

-ocr page 137-

IN ACTA APOST» CAP. Xilt

torniptioncm^Non igitur in. hunc competit uaticinium, fed in eiitnquêuobis prædicamns,quem deus priuf^ corpus fentiret corruptionenijexcitatû à mor»nbsp;tuis,donauit immortalitate*

Notum igitur fît uobis uiri fratres, quod per hunc uobis remifîTid peccatoru annunciatur,ab omnibus quibus no potuiftis in lege Moy:*nbsp;fî luftificari Jn hoc omnis qui credit,iüftifîcaturlt;

Lex cnim imperfeda eratiuxta carné, nec potefat abolere omnia criminal fed quæda puniebat,nec omnibus gentibus fubueniebat Per hunc autê lefumnbsp;citra difcrimen perfonaru aut criminfî ofFertur omnibus iuftitia ÔCinnocentia,nbsp;fi modo credant euangelq promiffîs ? De ipfo enim fcriptn eft:Iuftificabit ipfcnbsp;iuftus feruos multos, 6C iniquitates eorn ipfe portabif.Et paulo antedpfe uuinénbsp;ratus eft ^pter iniquitates noftras, attritus eft, SCc* Vnde difcimus qgt; Chriftusnbsp;pro peccatis noftris fua paffîone fatisfecerit, éc peccata remiferit : rcmifli'o autnbsp;peccatorû iuftitia eft credentiû.Proinde credentes per Chriftû iiiftifîcantjquosnbsp;per legem iuftifîcari impoflîbile eratNulIum enim opus humanû fiue ceremo»nbsp;niale fiue politicum fiue morale tanti meriti eft,ut propter ipfum peccata remitnbsp;tantur,hoc eft,homines iuftificentur,fed tantum fî credamus in Chriftum*

Videte crgo ne fuperueniat uobis quod didu eft in prophetis: nbsp;nbsp;nbsp;AèacuctiS

fîete c5têptores,amp; admiramini difperdimini: quia opus operor ego in diebus ueftris,opus quod non credetis fî quis enarrauerit uobis»

PofteriOr pars continet comminationem4Gauete,inquit,né in uos incidat, quod per Habacuc prophetâ incredulis rebellibus euangelico fermohi cornnbsp;•uinatur deus: Videte contemptores amp;^obftupefcite ac dilperite, quonia opusnbsp;®§o operor, 6ôc«Quis hadenus credidit hominê nafciturum ex uirgine f Quisnbsp;tredidifletpermortemunius cûdis gentibus parandam immortalitatê i Qtu'snbsp;Cfedidiflet occifum ÔC fepultû,intra triduû reuidurû ad immortalitatcm f Hocnbsp;opus incredibile,deus qucmadmodu promiferat,operatus eft his ueftris têporinbsp;l’us^Nolite efîe contemptores,nolite difperdi per obftihatâ incredulitatem,fednbsp;oredentes ampledamini uobis gratis oblatâfalutê. Âlioqui licet credatis urbênbsp;fandam lerufalê, nequa^ pofte uaftari per exteras gentes, minime tarnen egonbsp;üanus uates, uaticinor per genres ineircuncxfas de longinquo uenientes cuninbsp;*nagno impetu urbem earn folo æquandam,templum dominicomburendû,acnbsp;Uos captiuos abducendos ad extremes termines terrae « Haec eft autê fentenü'anbsp;Habacuc,qua Paulus applicat ad fuuni inftitutum,hortando Iudaeos,ut Chrisnbsp;ftum fide ampledantur,alioqui fîmilia maiora palTuros»

Exeuntibus autem illis, rogabant ut fequenti fabbato loqucrcntur fibi uerba hæc.Cum^ dimiffa effet fynagoga, fccuti funt multi ludæônbsp;colentium deum aduenaru,Paulum amp; Barnabam; quiloquetinbsp;teç fuadebant eis ut permanerent in gratia dci.

Paulus miftb prædicationis fuae uerriculo in mare fynagôgæ Antiochenar, 'ad quâ cofluxerant no ludaei foin,fed QC Gentes, quibus alioqui cfi ludæorn fy


mm $

-ocr page 138-

Ij8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

tem Gent is pet/tio quid aliud déclarât, quam ingens dcltdcriS audiendi cuafli gcliûfTale enim poft fe dulcedinis uoluptatis defideriS reliquit ueritas præ»nbsp;dicarionis euangelieæ, fîcut fub nomine fapientiae dicitur : Qui ædunt me ad-hue efurient, SC qui bibunt me adhuc fitient, Quan^ 2lt; qui ex fide euangeliunbsp;audiunt omnium diuinorum bonorum participes amp; haeredes fiunt, interim tanbsp;men audiredefiderant uerbum euangeltj,perjquod tanta bona eins promittunnbsp;tur, Quare poft^ hie Gentes femel guftauerSt dulcedinem bonorum Chrifti,nbsp;e concione Pauli, implentur quidem bonis cœleftibus, fed quo maiora Sf gra-tiorafuntilla bona,eo ardentius petuntSC audiunt uerbum.

Sequent! uero fabbato pene uniuerfa ciuitas conuenit audirc uerbS G dei. Videntesautem turbasludæi,repletifuntzelo, S^contradicebancnbsp;his quæ à Paulo dicebantur,blafphemantes*

Proximo fabbato iam non ludaei tantum amp; profelyti,ied tota ciuitas conuc nit in fynagoga,ut audit et fermonem euangelicû, Caetera ludæi pleri«^ exiftianbsp;mantes apoftoloru gloria fu3 effe ignominia SC infamiâ, qui^ fibi perfuaferantnbsp;hanc euangelij gratia non efle ^jmilTam nifi foils his qui iuxta carné elTent filtfnbsp;Abraha, ut uideruntconfluxifle promifcuâmultitudinéludæorû, Profelyto»nbsp;rum ac Gentium,ftimulante animu liuorc uehementer indignati funt, contra»nbsp;dicétes his quae dicebatur à Paulo,nec à blafphemis interim uerbis téperantes»

Tune conftanter Paulus amp; Barnabas dixerunt : Vobis oportebat primum loqui uerbu dei:fed quonia repellitis illud, Sgt;C indignes uos iunbsp;dicatis æternæ uitæ:ecce couertimur ad Gêtes, fie enim præcepitnobisnbsp;dns, Pofui te in luce Gentium, ut fis in falutê ufc^ ad extremum terræ„

Horum obftinatam malitiam ubi perfpexiflent Paulus amp; Barnabas,memo res quod dominus mandaftet apoftolis,utficubi reperiflentqui reijcerentoblanbsp;tarn euangelij gratiam,exirent earn ciuitatem, ctiam puluere pedS in contumanbsp;ces excuflo,Iibere dixerunt: Fundi fumus officio noftro: nam iuxta praeceptanbsp;domini lefu uobis omnium primis annunciandus eratfermo euangelicusihocnbsp;honoris habitum eft uobis à Chrifto, Cæterum quoniâ ipfi tantam gratiä ultronbsp;gratis^ delatam retjeins, SC indignes uos iudicatis aeterna uita, ecce conuerri»nbsp;mur ad Gentes : nee id facimus authoritate priuata, fi'c fuis præcepit dominusnbsp;ïefus,uteuangelio praedicato per Iudaeam,deinceps prædicaretomnibus gen»nbsp;tibusjufiß ad extremes fines orbis terrar5,Prædidâ eft SC hocolim per Efaiantnbsp;prophetam,Fore,utIefus Meflias promifTus non tantum adferretfalutem gennbsp;ti ludæorum, fed uniuerfîs mundi nationibus. Sic enim in prophetia pater Io»nbsp;quitur fiIio:Pofui te in lucem Gentium,utfis falus ufcß ad extremS terræ.Chrtnbsp;ftus enim fuit non folum aflumpturus ludæos, fed etiam illuminaturus amp; falànbsp;uaturus Gentes,Nemo autem illuminatur ac faluatur nifi per euangelium : fi»nbsp;quidem eft potentia dei ad falutem omni credenti,

Audientes autem Gentes,gauifæ funt, amp;glorificabantuerbum do mini:SC credideruntquotquot erantpræordinati ad uitam æternam.

His auditis gauifæ funt Gentes,non quod gauderent de ludacorfî interitu, fed quod mifericordiae diuinæ gratias agerent, qui ludæorum incredulitatemnbsp;uerteret in ipforum falutem. ludæi blafphemtjs incelfabant dodrinam falutifenbsp;ram, Gentes fubitornutatæpromptiffimis animfs ampledabantur 8C glorificanbsp;bant fermonem domini.Cui credideruntex gentibus, non quidem omnes,ftdnbsp;quotquot diwinamifericordia deflïnauerat ad uitam æternam, Ad qua nemonbsp;pertingit

-ocr page 139-

IN ACT A A POST. CAP. XIIlT.

pcrttngkftifiadcouocatus ueleledus« Hacc cftautêpraîci'piia gratftudo qua dominus propter beneficia fua oblata requirit,ut credamus euâgelio Icfu Chrinbsp;fti,per quod beneficia fidelibus ofFeruntur, per quod etiâ bona fama de nortiûnbsp;Ue dei fpargatur,undc etiam increduli conuertantur ad dominum.


Difleminabatur autem ucrbum domini per uniuerfam regionemgt; ludæi autem concitauerunt mulieres religiofas dc honeftas, èi. primosnbsp;ïconium.Difdpuli quoc^ replebantur gaudio Sc fpiritu fando. l«»

Diuulgabatur fermo dominicus per uniuerfam illam region?, Porro ludæî Gcntibus inuidentes, concitauerunt mulieres religiofas (nâ his facih'us impoanbsp;fiitur fimulata fpecie pictans)£C honeftas jquo maior effet authoritas : t5 primanbsp;flos uiros illius ciuitatis, ac per hoc comouerunt perfecutionê in Paulû 8lt; Barnbsp;nabam,0lt; expuIerStillos à fi'nibus fuis. Hic obiter animaduerte Ledor ludafanbsp;fam arte excitandæ feditionis in eos qui fynceriter prædicantlefum.Liuor prjnbsp;*uum incitât fide religiofos : mox dolor erSpit in conuitia : deinde per matroanbsp;fias graues ac rcligioni deditas fufcitatur feditio, per matronas excitantur prianbsp;*iiores,Sic etjciuntur apoftoli. Paulus autem 2C Barnabas excuflb puluere peanbsp;dum in illos,profedi funt Iconium, Lycaoniæ ciuitatem. Difcipuli quocß lætinbsp;defuccelTu euangeltj replebantur gaudio amp; fpiritu fando,Euangeliû potentianbsp;dei eftjfalutem confer ens credenti: ubi illud repellitur,ibi omnis benedidio cefnbsp;fat ÔC falus; ubi recipitur, ibi félicitas 8C gaudium in fpiritu fando fubfequitur»nbsp;c A P V T X III u

nAdum eft autem in Iconio ut fimul introirentfynagogam lus A dæorum,amp; loqucrentur ita, ut crederet ludæorum a Graeeosnbsp;rum copiofa multitudo.

Qiiamuis ab Antiochia apoftoli ciedieffent,non tarnen euangeliS Chrifti f^ollapfum eft fiC coculcatS: apoftoli quoi^ uno loco expulfijUo mox defperaucnbsp;funt, fed fortius infteterunt Ô6 felictus ^fecerSt, longius ^ferentes pomeria innbsp;^gno Chrifti,ad quod deus abutitur inuidia ïudæorS,ô^ perfecutione fideliS..

ibi quocp quêadmodû fecerant Antiochiæ prçdicabât euangeliS lefu Chri ftfjficut copioia multitudo crederet, turn ludæorS, turn GrçcorS.Ethicrurfusnbsp;fudaicus liuor feditionis extitit author:quanto enim apoftoli magis ggunt connbsp;fulere Iudæis,Slt; toties male excepti, tame redeuntes ^jdeffe cupiunt: perguntnbsp;famen illi pro ingenio fuo perfequi, quibus non cedit apoftolorum quolt;^ ingenbsp;fiiutn, nihil de fucceffu uocationis fuac defperant, nec ludaeos omnes propternbsp;^dmixtos malos odio perfequuntur uel fugiunt,fed in Iconio ingrediunnir fyanbsp;flagogam pro fuo more,amp; ibi Chriftum adnunciant. Sic quifquis légitima ha=nbsp;fict uocationem, etiamfi non fentiat felicem fucceffum, tarnen non defperet denbsp;fuccefru,fed quod fui offi'eq eft fideliter urgeat.

Qui ueroincreduli fuerunt ïudæi,fufcitaueruntamp; adiracundiam concitauerunt animas gentium aduerfus fratres.

ludæi nolentcs obtemperare fermoni euangelico, non fan's habebant ft ipfi perirent, uer urn utplurimos fecum pertraherentin exitium, concitauerunt SCnbsp;corruperSt animos GenriS aduerfus eos qui crediderât : fed euangeltj negptiSnbsp;0^ B aduerfa ÔC ^jfpera crefeebat SC inualefcebat, magis aSt per aduerfa à Chri«

mm 4

-ocr page 140-

I4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MEN T A RIVM

ßo apoßolis prædtda,Ego,inquit,emitto nos udut ones inter medics Iupos,irt multa pati'ami'ni pro euangelij forte, Quæ tarnen no eidem foli accidit,ueruninbsp;ctiamomnibus bonis confiltjs conatibus ÔCoperibus. Semper enim fatanincönbsp;bit, ut bona impediat,mala fortunet, Proindc quicquid boni te fa Aura decreuenbsp;risjprius para te ad perfecutionê, ne te ilia intutö ÔC negligent? adoriatur, SC ênbsp;bono mentis ftatu deturbet, ut hie quoque apoftoli redduntur animofîores exnbsp;perfecutionibus»

Multo igitur tempore derrtorati funt fîducialiter agêtes in domino, teRimonium perhibente ucrbogratiæ fuæ,dante ligna amp; prodigiafieifnbsp;ri per manus eorum#

In hacluAaperfecutionisïudaiCae Paulus SC Barnabas diu comoratifunt Icontjjfornter rem gerentes praefidio domini,qui gratuite beneficio j qüod pernbsp;euangelin omnibus offerebat,tefiimoniû phibebatmaius humano teftimonio«nbsp;DabatenimhocobfeurisÔ^infirmis euangeiff prædicaforibus,utpcrmanusnbsp;illorûæderentur fîgnaamp; prodigia,quædeclararcntrcm exditiinauoluntatcnbsp;gertQüo cnim magis ludæi ièrmonem gratiaî dei extin Aum cupiunt, eo illusnbsp;ftriorem reddit ilium Chriftus minifterio apoßolorum ædendo miracula,ut le-fe deus tanto confirmetpraîientiorem efle auxiliatorem, quo maior ôfgrauiornbsp;cfl afiïiAiOjSC impiorum irtiqua àemulatiô,

Diuifa eft autem multitudo ciuitatis: amp; quidam quidem erant cum Iudæis,quidam uero cum apoRolis»

Noflra quo(p tempcßateßmilis euangelißaru fors eß,ut homincs diflïdere faciat iuxta uerbu Chrißi,ö^ turbas maximas excitet in rebus humanis,utfidcnbsp;imbeeillibus ingens præbeatur oficndicuIum,fîC aduerfartjs ualdeidonea eau-fa calumniandi euangeliû,quafi in regno Chrißi SC paeis perpétue huiufmo(Wnbsp;inimieitiæ locu habere non debeant. Et certe author feditionS ÔC diffîdiorfî nonbsp;Chrifiusjfed fatan,quæ exoriunt in mundo ex euangeltj annunciatione, donbsp;niino tarnen permittente ut ele Ai ^bentur, Nec tarnen intermittêda efi do Arùnbsp;nac Chrißi difleminatio: nullu enim incommoda tam pernitiofum efl,quod nonbsp;à maximis euangeltj comodis iuperet, nec tanti momenti debet haben' pax SCnbsp;tranquillitas, quâlibetptjs fit continuo opfanda, utadillam retinendam euan»nbsp;gcltjprædicattofitintCrmittenda,ProindefiuefraAus illabaturorbis,inconfefnbsp;fione Chrißi nominis eß perfeuerandum,

Cum autêfaAus effet impetus Gentßium amp; ludæorum cum prin* dpibus fuis,ut cotumelijs afRcerent amp; lapidarem eosjintelligentes connbsp;fugeruntadciuitatesLycaoniæ LyRramamp; Derben, S^juniuerlàminnbsp;circumitu regionem, amp; ibi euangelizantes erant« Etcommota eff omlt;nbsp;nis multitudo indoArinaeorum»

Quû tj qui erant ex Gentibus iun Ai ludacis ac primoribus ciuitatis impetS facer êt in apoßolos, ut uim illis adferrêt ac lapidarêt eos, illi re cognita 4gt;fuge-runt Lyflrâ ciuitatêLycaoniæ,quae Pamphiliçpars eß,Hçc autê apoßoIorQ funbsp;ga no eß inobedientiæ,fed obediêtiæ,quando Chrißus dixit:Si uos pfecutifuenbsp;tint in ciuitatê hac,fugite in allât. Sic aût fugerc no efi pauere morte, fed caue-rc:ncc timidiuocandi funt,fcd cauti,Quemadmodû enim in belle fugereinterim turpifltmu efi,finondn debellatû efi, SC uiAoria nondfî ftet ab hofie : interim prudentiflîmum fi nulla ipes uiAoriæ à tua parte reliqua fît, Ita in certami-ne euangelici negottj impium efi fugere, fi euangelicam ueritatê abnegaueris«nbsp;Prüden»

-ocr page 141-

fN ACTA A P O S T» CAP. xrrn.


i4r

Pnîdettttffîmiïm autem eft fugcre, fi nondum coprehcnfiis matiifefto Qi ccrto difcrtmini te abfcj? impietate fubtrahasjuc deum tentes, te^ ad peragendô mianbsp;ïîifterium à deo commilTum ufc]^ ad fuum tempus referues.

Paulus autem Qi Barnabas morabantur Lyftn's.Et quidam uir Lylt;* ftris infirmus pedibus fedebat, claudus ex utero matris fuæ : qui nun«nbsp;quam ambulauerat.Hic audiuit Paulum loquentem»

Peragrantes intérim finitimâundicp regionê, ubit^ feminantes fermonem! cuangelicSjUt hac fuga non tâconfultû fit incolumitati apoftolorû, qua euananbsp;§elio propagando.Pracdicauernt autêLyftris euangeliu Chrifti, ut^ mortuusnbsp;fit pro peccatis mundi,refurrexerit autê propter iuftifîcatione crcdenuu, S)C utnbsp;contingat per hune Chriftû remiflîo peccatorû,non per opera legis. Paulo auanbsp;tem uere annuneianti apud Lyftras euangelium de lefu Chrifto, comode offernbsp;tur auditor quidam debilis pedibus,daudus ab utero matris, quinunc^ ambu»nbsp;buerat.Docebat autem Paulus Lycaones, quomodo nos natura debiliores adnbsp;âmbulandum in uia pietatis,expiare peccata poflîmus,ô^ falutem confequi n5nbsp;Uoftra iuftitia,propofîtum autem habeamus Chriftum, in quem Sgt;C per que crcnbsp;dentes iuftifîcentur omnes,ô^ perpétua falute donerttur.

Qui intuitus eum, amp; uidens quia fîdê haberet utfaluus fîeret, dixit tï’agna uoce:Surge fuper pedes tuos r€dus,Etexili]t:amp; ambulabat.

Audiebat hic claudus PaulS loquentê de Chrifto. Paulus uero intuitus ho ex ipfo uultu perfpiciens ardorê Qi uotum illius,quod cofîderet iè pernbsp;toornen lefu prædicati mebrorum integritate aiîèqui pofte,dixit clara uoce: Erinbsp;ge te in pedes,fimul^ eu dido exiltjt claudus amp; ambulauit.Miracula huiuimonbsp;tfi per nomen Chrifti ædita fîgilla funt SC confirmationes ueritatis euangelij denbsp;•¦einiflione peccatoruma'd quod Chriftus perfpicue fignifi'cat dum dicit ad phànbsp;tificos: Vt feiatis quod poteftatem habeat fîlius hominis in terra remittêdi pec»nbsp;^3ta,tibi dico paraIytico,furge,2Cc,


ttidiffentrem tam prodtgiofam, nam claudus eratomnibus notus, ÔC fimplici tterbo fubito reftitutus eft fanitati perfedæ,fublattis in altû uocibus,Lycaonicenbsp;^’eebant: Dtj fumpta hominu fpecie defeenderunt ad nos. Eaperfuafîo magisnbsp;tnfederat animis LycaonS ob fabulam de loue SC Mercurio, quS homines effenbsp;tîiderentur âLycaone exceptishofpitio, unde nomen ibrtiti uidentur Lycaoanbsp;^es.Barnabam itacy qui fîngularê quandâ author itatê prç fe ferebat appellabâtnbsp;*ouem, Pauls uero MercuriS,quod is eftet dux fèrmonisîpropterea quod Gennbsp;tes crederent Mer curium efle deorum nuncium,6C eloquentiaî prefidê.Ineptcnbsp;^uidem homines ifti apoftolis ob miraculS diuinitatis honore adfcripierût: Ionnbsp;§e ueroincptius,8C impietate maiore nos in fandis haefimus, ÔC propter miraanbsp;^tila à fandis aedita adhuc in terra uiuentibus, fandos inuocare, fandis fefénbsp;deilouerp. JVin Gnr^î-nc Mtininm in likpratnrpc rnnfiflprp . Etniiifl nnlr-rr,

-ocr page 142-

141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMEHTARIVH

mus^Cum fint ftobi’s à dco propofiti fandt,no ut tpfos colamus 8^ Inuoccmus, fed utcxempla pietatis i'mitemur,quibus etafFetflS deierga nos cognofcamus,nbsp;amp; ad fequendum uocauonê dei inuitemur, Vnde Ô6 Paukis ai'cldeo mifericornbsp;diam fum adeptus,ut in me primo oftenderet Chriftus omnem clementu, ÔCCtnbsp;Et alibi:Eftote imitatores mei fîcut ÔC cgp Chrifti, Qiii ergo fie fandos fufpicianbsp;unt,utinipfismi{cricordiamamp; clementiamdei agnofcantjôf ipfosinpieratcnbsp;imitentur, hi præftant cultû,tam deo Tandis gratiffîmum« Fabula de loue 6ônbsp;Lycaone noti'or eft quàm ut adfcribatur, fuo loco ab ignorantibus inuenitur,nbsp;Sacerdos quo«^ loms^qui erat ante ciuitatem, tauros amp; coronas annbsp;te l'anuas affèrens,cum populis uolebat facrificare,

Sacerdos quoiç louis qui habitabat in fuburbano ciuitatis Lyßrenfis, tau« ros Sc coronas adfcrebat ad fores ædium,in quibus erantapoftoli utillis facrifinbsp;caret.Nam tauroru caede crcdebant potiffi'mum delcdari louem.Coronis au«nbsp;tem facris folentornari turn facrifici turn uidimæ, Comitabaturaufcmproini«nbsp;fcuahominum multitude. Hie fan's dare uidemus ftultitia populf undefuccrcnbsp;uerit,nimirum à facerdotum ignorantia,ftultina,auaritia, adulatione SC fupernbsp;ftinone quæRuofa:quando SC noftris temporibus mira uidimusfacerdotSftu«nbsp;dia in promouenda idololatriajinfingendis miraculis, infabulis prædicandis,nbsp;in populo decipiendo,in contemptu uerbi deijin otio inerti, SC in cominiicen«nbsp;dis a ucuptis per fas SC nefas,ex quibus libidinofe uiucrent.

Apoc.i4»b pjaLsotC

Quod ubi audierunt apoftoli Barnabas 5C Paulus, confeifTs tuni^ cis fuiSjCxilierutin turbas,damantes 8Cdicentes:Viri,quid hæcfacitisCnbsp;Et nos mortales fumus,fîmiles uobis bomines,annunciantes uobisabnbsp;his uanis conuerti ad deum uiuum qui fècitccelum 8c terram, 5C mare,nbsp;8C omnia quæ in eis fiinr,

Paulus itacp SC Barnabas ubirei caufam fcifcitati didiciiïènt,quod ipfi's pro dtjs habitis diuini honores pararentur,non tulerunt tantâimpietatê, ut honornbsp;deo debitus transferretur ad homines, fed confeiffîs ex ludæorû more tunicisnbsp;profilierunt ad multitudinem,damantes ac dicentesî V ir i,cur ifta facitis^Nosnbsp;non fumus dtj ,fed homines uobis fimiles mortales, ijfdem miferijs quibus uosnbsp;obnoxtj,adeô non expetentes à uobis hunc honorem, utpotius in hoc uenerknbsp;mus ad uos,quo nobis authoribus ab iftis falfi's dtjs, quos profanisiacris hadenbsp;nus colitis,qui uel homines funt uita defundi,uel ftatuæ inanes,uel daîmonesnbsp;noxijjconuertamini ad deum uerCt ac uiuS, qui condidit codum 5C terram, SCnbsp;quicquid coelo,terra,mari^continetur, Etquidem homines imptjdiuinûho*nbsp;norem fibi tribui non folum patienter ferunt,fed SC ardenter ambiunt,idquodnbsp;indicantreges quidam SC imperatoresEthnici,certemultis adhucuiuis, tan$nbsp;dqs facrificatu eft, E iufdem infaniæ eft, ft quis dei beneficia ftio ipfius merito,nbsp;iuftitiæ,fapientiaç SC fortitudini adfcribat,ut ferè plena fit uita mortaliû idololanbsp;tria. Nihil aute pium animu magis terret SC obftupefacit,^ fi fentiat honore di*nbsp;uinitatis aut creatoris creaturæ tribui, aut poft fata ab hominibus in diuos re«nbsp;ferri cupere,uel canonizari Romano more,quod eft facrilegium deo SC homünbsp;nibus abominandum.

qui in præteritisgenerationibus dimifit omnesgentesingrediuias fuas.Et quidem non fine teftimonio femetipfum reliquit, benefaciensnbsp;de cœlo.dans pluuias,ÔC tempora frudifera,implens cibo 8C lætitia cotnbsp;da eorum,Et hæc dicentes,uix fedauerunt turbas ne fibi immolarent.

Vnw»

-ocr page 143-

ïM ACTA ÄPOSr* CAP* Xltlî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l4f

Vnus eft deus omnium conditor ÔC gubernator,i's nunc poftulat cognofci j coli^ ab uniuerfîs orbi's nationibus,utomnes per ilium falutêæternam confe-quantur^Nam fuperioribus fæculis ueluti diffîmulans,paflus eft omnes gèresnbsp;fuo quâcp more uiuere,ut poftea^ cognitum elTethomines fuis ipforn prefidrjsnbsp;non polTe faluos fieri, omnes per fiduciam in deum ac per euangeliû filij ipfîusnbsp;feruarêtur, Qiian^ autem plericp mor taies effent à uero deo per error ê alien/,nbsp;uaria errorum fîmulachra pro deo,autres eonditas pro conditore colentes,ta=.nbsp;nien non ftatim exeruit in illos iuftam ultionem, nec deftitit illos perpétua fuanbsp;benefîcentia ad fui cognitionê 66 amorem prouocare. Nam qui mundum connbsp;diditinufumhominum, idemècœlo demiffapluuia fœcundat terram, facit^nbsp;nt annuus prouêtus uberem copiam omnium rerum ad uitam hominû facien«nbsp;tium profundat,ut affatim ciborû uario nos gcnere reficiat, dC uiniliquore ex.nbsp;hilaret corda noftra, Nec enim benefiet' adolebitis dqs ucftris, quos haCîenuîinbsp;colitis,louijCereri ac Libero, fed deo illi quem uobis prædicamus, Docent hisnbsp;Uerbis fuis apoftoli, ne fibi fed deo gloria déférât, cultus ÔC adoratio,qui foinsnbsp;fit auxtliator in neceiïîtatibus, nec^ quêquam pro deo hominem colamus, hoc'nbsp;cft,ne confidamus in aliCuius fandi gratiam uel uirtutem, ihterceffîonem uefnbsp;tcconciliarionem. Adhuchodie clamant fandi quiadorantuf fiCinuocanturpnbsp;Viri quid facitis fnos dû miferi uiueremus non fandos aliquos inuocabàmus,.nbsp;fed folum ucrtim deum,hunc uos quoep inuocate,in hune lôlüm credite,ille fonbsp;lus placatum uobis patrem rêddet.Docent quoiç humiliationê cordis, ne ^tiidnbsp;per arrogantiam agamus, ut fentiamus nos tjfdem malis quibus altj obnoxiosnbsp;^e,æque ut altj homines carnis nos fragilitate circundatOs. Docêt quoeç nos,nbsp;tjuod fitapoftolicummunus,annunciar6 uidelicet, utàcreaturarûcultu con=nbsp;ûertatur mundus addeum uiuum omnium creatorem, Cæterû Paulus £lt; Barnbsp;’^abas non meminerunt in hac cÔcione lefu Chrifti, fed tantû dei, Ineptû enimnbsp;fiiiffet illis unius dei fîliû inculcate,quibus nondfi perfnafum erat unû iblû ue=inbsp;f um glt; niuû deum efle^Per gradus ergo à principio ducunt illos in cognitionênbsp;wnius domini noftri lefu Chrifti,quando ad beatitudinê uerâ ptinet, ut no foisnbsp;^lt;^us pater,fed etiâ filius cius lefus Chriftus cognofçatur.Hac cocione apoftolinbsp;ïainetfi diffîculrer admodû, compefeuerunt tamê turbas,ne ipfis immolarenU

Superuenerunt autem quidâ ab Antiochia amp; Iconio ludæi t ëc pera fuafis turbis lapidantes Paulum, traxerunt extraciuitatem, exiftimans: tgt;Cor,ivfnbsp;eum mortuum efle»

Difeimus irrequietum amp;Cindefeffum fatanæ conatû contra euangelium ^pûftolicos uiros,quomodo infidiatur euagelio Chrifti. Item inconftantiffimanbsp;^ulgi rnobilitatem,ut quouis dodrinæ uento circunducatumiariam humanaçnbsp;gloriac fortunam: rerum humanarû uices, Paulo ante pro deo habifo paraban»nbsp;*ur hoftia:,nunclapidatur, abijcitur: obid autem huic étant infenfîores, quodnbsp;^loquentia fua plurimos alliceretad Chriftum, Similia exempla nobis propo*nbsp;^tferiptura uniuerfa,maxime in Dauid,Daniele,Chrifto^domino»

Circundantibus autem eum difeipulis, furgens intrauit ciuitatemi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• gt;

portera die profedus ert cum Barnaba in Derben/'

Clementia dei erga fperantes in ipfum quomodo melius oftendi poffet, ficferuandoPauIû» Lapidibusobruitur, totmortiferos idusfuftinet quotia«nbsp;pides cxnpit» Qiia; quid aliud funt, quàm Paulum bis morte afficeret'femel la-Pidibus, èc iterum uiolenta extradione faucij » Inter haec tarnen extrema uit»

-ocr page 144-

ï44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ’ CO MMEETTARIVM ’’ i

peri'cu!a,i'mó inter has mortes fèruatiir Paulus incolumis,Quis non admonca tut hoc exemple, ut in rerum pen'culofo difcrimine,de dementi honitatedeinbsp;66 auxilio bene fperetjquot; Libérât enim deus fuosde omnibus ncceflitatibus eo-rum, Vnde 66 Paulus Timotheolcribens, has fuas afflidiones producitin exanbsp;cmplum,concludens:Sed ÔC omnes qui uoluntpie uiuere in Chrifto lefuperfenbsp;curionem patientur, Paulus ergo reuerfus per dei gratiam Ô6miraculum ad lenbsp;furrexit, ÔC clam in^relTus eft ciuitatê, ac poftridie profedus eft una cum Bar«nbsp;naba in Derben,quo primum ire decreuerat,

euangelizaffentciui’fari i'lli, S6 docuiffent multos, reuerli funt Lyftram Ô6 Iconium, amp; Antiochiam, coftrmantes animas difcipulorï^nbsp;exhortantes^ ut permanerent in fide, amp; quoniam per multas tribula*nbsp;tiones oportet nos intrare in regnum deL

Quum^ in Derben ciuitate euangelium prgdicalTent, multa^ docuiffent, ueluti iado femine fermonis euangelici,reuerfi funt Lyftram, Iconium,66 Annbsp;tiochiam,confirmantes animos dilcipulorum, quos ubit^ multos conuerteratnbsp;ad Chriftum, exhortantes utperfeuerarentinfide, nec ullis terroribus adducenbsp;rentur à fiducia, qua femel collocaflent in domino lefu, nec offenderent quodnbsp;audiffent Paulum Lyftris effe lapidatum, quoniam hanc uiam fuis oftendiffetnbsp;Chriftus, ut per multas afflidiones intrarent in regnum cœlorum, Adeo ma«nbsp;, gis folicitus erat Paulus, ne per occafionem malorum, quae ipfe patiebatur ahnbsp;impijs, imbecilles alienarentur à Chrifto, quàm doleret fua caufa, Exemplumnbsp;interim exhibens epifcopis,utgnaros agricolas imitando, no fathabeantplannbsp;taftè aut feminaftèjfed aduigilent etiam,ut quod prouenire coepit, féliciter adonbsp;lefcat.Exhortatur autem fideles ad perfeuerantiam in fide. Per multas,inquit,nbsp;tribulationesoportetnos intrare in regnum coelorum,quæ damnarionfuntnbsp;fedlucra,66 ad coelum compendia, non impedimenta, Merces, inquit,ueftranbsp;multaeftin cœlis,quam Chriftus uiam dedicauitperueniendi adregniim.

Et cum conftituiflent illis per fingulas ecclefias presby teros,66 oraf fent cum ieiunqs commendauerunteos domino in quern crediderunt,nbsp;, Qiioniam euageltj profedus id poftulabat, utapoftoli per uarias regionesnbsp;uagarentur, d.eledos populi fuffragtjs per fingulas ciuitates presbyteros præ«nbsp;fecerunt illis, ut abfentium apoftolorum uices gererent, fada^ communi de»nbsp;precationecumieiuhiocommehdaueruntillos domino,utinilloproficerentnbsp;quern femel effent profeffi',Hæc ada funt Antiochiæ quae eft in Piftdia, Vbi dinbsp;icirnus morem initiandi presbyteros, quos alias fcriptura cpiicopos,aliâs paftonbsp;res uocat,non aliter quàm orando, êligendo, 86ieiunando publice in ecclefianbsp;cocorditer Ô6 attente,Nulla hie mentio fit undionis, nulla indelibilis charadenbsp;ris,fed ardentium precum,minimis ceremontjs adhibitis. Nunc multi funtepinbsp;fcopi in ceremontjs, nulli in orationibus, nifi hypocriticis 66 uerbis conceptisnbsp;finefpiritu,

T ranfeuntes^ Pifidiam,ucncruntin Pamphilia, 86 loquentes uer# s«fr4 t}»lt;tnbsp;nbsp;nbsp;bum domini in Perge, defeenderût in Attaliam, 86 inde nauigauerunt

Antiochiam,unde erant tradin’ gratig dei in opus quod compleuerunL Peragrata ea regione fimili modo,66 Pamphiliam peragrarunt, ubity feminbsp;nantes euangelium, ubi feminatum non fuerat, 66 confirmantes eos qui femdnbsp;crediderant,donee redirent Pergam, Et hie rebus ordinatis peruencrunt Att^nbsp;liam,ea ciuitas eft Pamphiliaclittoralis, Hincfoluerûtrurfus AnnochiâSydç,nbsp;unde

-ocr page 145-

IN ACTA APOST. CAP. XIIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;145'

unde pn’mirtn foluerant, delegato à fenioribus muncre prædicandi Euangelq inter Gentes, ac perimpofitionem maniium precarionem S)C iciunium coms.nbsp;mendati fuerant gratiæ dei, ut illius praefidio féliciter cederet quod aufpicaanbsp;bantur.

Cum autem ueniflent amp;^congrcgaflentecclefîam,retuleruntquantf tafeciffetdeus cum ilh's, quia aperuilFet gentibus oftium fidei. Moratinbsp;funt autem tempus non modicum cum difeipulis»

Cum fefe recepiflentin Antiochiam uelut rationem corum geflerant feddituri, conuocata congregatione credentium retulerunt omnia quædeusnbsp;cum ipfis egiffetjoftendentes quomodo deifauor adfuilTetipforum conatibus,nbsp;qui Gentibus aperuiflet oftium fidei, per quam abftp legis onere falutem afleanbsp;quantur* Videmus ergo apoftolos nihil tribuere fuædiligentiæinduftnæg^^nbsp;fanditati uel uiribus, fed totius boni offi'etj fui prouentum domino ÔÔ diuinaenbsp;gratiæ retulerunt acceptum,

CAPVT, XV.

BOT quidam defeendentes de ludæa, docebantfratres:Qtiia nis ^jftcircunddaminifecundum moremMoyft,non, poteftisfals

Commoratt funt autem Paulus 8C Barnabas multo tempore cum difeipua lisAntiochtæ, quod in urbeceleberrimaeflet numerofa congregatio credenanbsp;hum ex uartjs hominum generibus conflata, quæ indies reddebatur numeroanbsp;fior, lUic autem apoftoli gaudebant commorari diutius,ubi fr utftus erat copioanbsp;ßor. Quoniam Hierofolymitæ cæteri^ qui earn Syriæ partem incolunt, quænbsp;proprie ludæa dicitur, tenaciores erant legis Mofaicæquàm cæterijquodlonanbsp;gius abeflent à commertio Gentium, quod^ templo uicintores minus ferebâtnbsp;Gentes ad Euangeltj confortium recipi fine legis obfer uatione, quam non inanbsp;telligebant prodita luce ueritatis fuo modo abrogandam,quod ad umbras figiinbsp;ras et ceremonias attinebauHuius generis erant circuncifîo,fabbatorum otia,nbsp;delecftus ciborum, feftidies, ueftium difcrimina,uot3,teiunia,fugamorticinoanbsp;rum, quæ omnia craflb populo erant ad tempus indi(4a,ut aftuefcerentobedianbsp;redeo, donee Euangelio prodita ueritatis dariffîma luce rerum umbræ ce®nbsp;derent, ÔC idololatria eliminaretur ex mundo, ud amplius ludæos non alliceanbsp;gt;¦« ad fui fequelam, ut olim SC femper eifdê placuerat, à qua cancellis legis Monbsp;faicæ arcebantur uel inuiti, Proinde qui non intelligebant legem elle fpirituaanbsp;lcm,contendebant id quod erat â deo præfcriptum, à patribus traditum,à maanbsp;ioribus tot fæculis obferuatum, perpetuum efle debere* Hæc perfuaflo no tamnbsp;^afeebaturex malitia quàm ex fuperftitione legis, qua dumualde ftudentferanbsp;'larejfubuertunt.Nam hic zelus prim um inftigarat SC Paulum aduerfus Chrinbsp;ftianos* Itac^ quum rumor eorum quæ gerebantur Antiochiæ, ubi ex publiconbsp;confenfu Paulus SC Barnabas profedi in Cypr um, 6^ inde in Pamphiliam paanbsp;*àm fine deledu prædicaflent Euangelium dC ludçis SC profelytis ÔC Gentibus,nbsp;nullam exigentes legis obferuationem,permanairet Hierofolymam ufc^, quianbsp;dam e ludæa uenerunt Antiochiam, nouam inuehentes dodrina à Pauli Baranbsp;nabæ^ dodrina diuerfamtdicebantenim his qui ex Gentibus crediderant;nbsp;Nifi circuncidamini iuxta ritum à Mofe præfcriptum, non poteftis falui fieri.

Fada ergo feditione non minima Paulo amp; Barnabg aduerftis illosgt; nn

-ocr page 146-

146 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ COMHBNTARIVM

ftatuerunt ut afcendcrcnt Paulus amp; Barnabas amp; quidam alq ex aïijs ad apoftolos amp; presbyteros inkrufakm,fuperhacquæftione»

Hoc erat initium pugnæ, legis carnem mordicus tenentium aduerfus eos, qui fynceram ac fpirituakm Euangelij libertatem fequebatur, quæ contentionbsp;nunquam non eft inter Chriftianos futura^ Et ideo deus hacexoriri paflirs eft,nbsp;quo magis intelligerentomnes Chrifti difcipuli quam exitialis res fit,ceremoainbsp;nijs nixa religio.Horum dodrinae in fpeciem religiofç,re ipfa pernitiofîffîmæ,nbsp;quum Paulus ÔÔ Barnabas uelutEuangelicælibertatis flrenui propugnatoresnbsp;fortiter refifterentjorta eft uehemens feditio, dum apoftoli fynceritatem Euannbsp;gelicaî dodrinæ quæ fpiritualis eft, teftimontjs prophetarum fortiter tuenturnbsp;aduerfus fuperftitiofos legis aflertores,dum^hi cotra ftudio legis à maioribusnbsp;traditæ conantur Gentes fub idem iugü trahere,nefciêtes interim quanta con«nbsp;tutnelia Chriftum afficerent,cuius gratiam crederentpræfîdio legis egere. Etcnbsp;nim qui legis erat author,idem poterat abrogate legem, tametfi non abigat quinbsp;perficit,Hoc bellum multo pernitiofius erat Euagelio quam Herodis aut alioanbsp;rum principum fæuitia,propterea quod ueram pietatem falfa pietatis imaginenbsp;oppugnabat Jtac^ ne difeordiæ bellum glifceret,conuocato difcipulorum conanbsp;cilio uifum eft ut Paulus ÖC Barnabas altj^ ex difcipulorum numero nonnuUnbsp;li proficifeerentur Hierofolymam ad Petrumjalios^ apoftolos QC presbyteros,nbsp;qui tum ueluti metropolim eccleftarum Hierofolymam moderabantur, ut illonbsp;rum authoritate quæftio nata diflblueretur* Nam adhuc authoritas præcipuanbsp;manebatin co loco, undc prodierat Euangelica dodrina,SC penes eos quiexnbsp;delegatione kfu Chrifti prædicationem primi fuerant aufpicati«

Illi ergo dedudi ab ccckfia, pertranfibant Phcenicen amp; Samariam, narrantes conuerfîonem gentiumîamp;faciebantgaudium magnum omnbsp;nibus fratribus«.

Paulus Qi. Barnabas prokdi funt honoris gratia dcduccnte illos difcipulo-rum multitudine« Cum^ facerent iter per Phœnicen acSamariam,narrabant ubiep quomodo feGentes conuertiflent ad deum, adco non diffidebant fedisnbsp;fuis apoftoli,ut ultro paflim commemorarenu Nec hoc animo proficifeebâturnbsp;Hierofolymam, ut ex apoftolis difeerent, redéne feciflent hadenus anfecus,nbsp;fed utmaiorum authoritate tumultus infirmorum compefcerctur« Quotquotnbsp;autem in his regionibus crediderantEuangelio, magno afficiebantur gaudio,nbsp;tantum aberat utiudæorumexemplo mouerent feditionem, Reijcitur autemnbsp;Concilié gene= hæc quçftio de circuncifîone,adeo^ de legis totius obferuantia ad apoftolos etnbsp;ralis definition presbyteros in lerufalem, non ut de ea iuxta humanâ prudentiâ,iuxta longamnbsp;confuetudinê, iuxta rationes carnales, uel iuxta poteftatis amplitudinê amp; uo»nbsp;luntatis apoftolicam authoritate, fed iuxta uerbû domini, ÔC teftimonia facrænbsp;feripturæ cognofeant, Habebant enim teftimonium fpiritus fandi, donari co«nbsp;gnitione rerum fpiritualium,amp; facræ feripturæ, adeo^ diuina authoritate mutnbsp;nere prædicandi Euangeltj Ô6 interpretandi fungebantur, Vnde 6Ó non iudt»nbsp;cant apoftoli in hoc concilio iuxta humanam fapientiam, fed fecundû teftimoanbsp;nia fpiritus fandi, Ô6 facram canonicam feripturam. Proinde nec Paulus necnbsp;ait) Chrtftiani décréta huiufmodi concilij detredarunn Quo exemplo admosnbsp;nemur,utquæcun(^ teftimontjs fpiritus ÔC feripturæ nobis a maioribus proponbsp;iiuntur,ea tan^ diuina oracula excipiamus*

lt; Cum autem ueniflent Hierofolymam,fufcepti funt ab ecclefta Si ab apoftolis

-ocr page 147-

IN ACTA APOST. CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

ÄpoftoKs Sifcnioribus,annundantes quanta deus feciffetcum illis*

Porro ubi peruentum effet Hi'erofolymam, Paulus Barnabas und cum fuis comitibus humaniter except! funta cogregati'one quç erat Hierofolymis,nbsp;fimiliter ÔC ab apoftolis ac fenioribus, quibus congregatis exponebant quomonbsp;lt;lo Gentes EuangeliS recepiffent, qgt; Chn'ftus Gentes amplederet abfc^ obferanbsp;Uantialegalium circuncifione, ut fuum quo^ populum,id^ multis miracunbsp;ïis confirmaffet fiC oftendiffet:addentes quocp de diffidio oborto in ecclefia Annbsp;tiochen« contendere quofdam de obferuatia Mofaicæ legis, neceffana ad remifnbsp;fionem peccatorum, iuftificationem QC falutem. Sefe^ ob hanc caufam ab ecanbsp;elefia ifta legatos ueniffe adapoftolos ôiTpresbyteros in lerufalem, ut cum illisnbsp;de ifta quæftione difpicerent»Qiiid ergo fitfdifli'dium Antiochiæ exçitatû miaanbsp;iore pietatis fpecie Hierofolymis fouctur à pharifaeis,

Surrexerunt autem quidam de hærefî pharifæorum,qui crediderut, B dicentes : Quia oportet circuncidi eos, præcipere quoq^ feruarelegemnbsp;Moyft^Conueneruntcp apoftoli amp;f€niores uidere de uerbo hoc.,

Ha relatio quum plerçcg multitudini probaretur,exorti funt quidam è fctfta pharifaica qui iam crediderantEuangelio,fedft'c, utarbitrarenturEuangelqnbsp;gratiam abfcp legis adminiculo non conferre falutem,proinde neminem Gen»nbsp;dum ad Euangeltj conforuum admittendum,nifi prius impofito legis Mofaicgnbsp;iugOjà quo Gentes uehementer abhorrebant, Cæterupharifæipræcætcris uûnbsp;deri ftudebant legis tenaciores, hi ueluti legis dodores affeuerabat eos qui exnbsp;Gentibus erant recepti circuncidendos cfte,at^ eifdem pra:cipiendum,ut feranbsp;uarent legem Mofis, non intelligentes lege à nullis æque uiolari atcç ab his quinbsp;ftudio carnis negliguntfpiritum legis.Hicrurfus orto tumultuCquàm feditiofanbsp;fes eft fuperftitio)conucnerunt apoftoli ftmul cum fenioribus,confulturi quidnbsp;bacinreftatuendumeffet. Quumenim effent auidiffîmilucridominici,meanbsp;luebant ne plericp ex Gentibus odio legis alienarentur à Chrifto. Rurfus nonnbsp;arbitrabätur probabilem caufam effe dandamiudæis,qui legis uenerationemnbsp;amaioribus traditam altius imbiber ant quam ut fubito poftet reuelli, utab Eanbsp;Uangelio defcifcerêt,quafi pugnante cum lege fanda.Hic quocp uidemus eos,nbsp;qui maiorem ueritatis fpecicm habebant falfa fentire ÔC à ueritate longc abeffe;nbsp;qui autem uerefentiebant,uidebantur procul abeffe

Cum autem magna conquifitio fieret, furgens Petrus dixit ad cost Viri Fratres, uos feitis quoniam ab antiquis diebus deus in nobis elegitnbsp;per OS meum audire genres uerbum Euangehi,amp; credere.

Quühinc atcpillincprolatisteftimonijs argumentisincanduiffetdifee» ptatio,num obferuatio legis Mofaicæ quo ad ceremonialia ÖC purelegalia om,nbsp;itibus modis obferuanda fit à credentibus fe faluari per Chriftum,ct peccata renbsp;uiittijCt à Chrifto iuftificaric'Petrus affurgens hitc in modum loquutus eft: V ianbsp;ri fratres, quid uos difeeptatis ueluti de re dubia,quafi penderet ab hominu ar»nbsp;bitrio probare uel improbare quod iam deus ipfe probauit, V osipfi feitis quodnbsp;ante aliquot annos hoc idem mihi accidit in Iudæa,quod nunc in Gentium re»nbsp;gione fatftii calumniaminü QuS enim ob Corneliu cC fua familia baptizatumnbsp;fimile murmur effet natum inter uos,expofui uobis remomne, quomodo nonnbsp;authoritate priuata, fed iuffu dei adierim Cæfaream,ut Gentibus etiam prædi-carem Euangelium dei,cui credentes falutem affequerentur.

Et qui nouit corda deus, teftimonium perhibuit, dans illis fpiritum

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nn 2,

-ocr page 148-

|48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comment ar IV M'

fandlum Geut amp; nobis, 6^ nihil difcreuit inter nos amp; âlos,fide purifîcâs corda eorum,.

Quum an te effent inctrcuncin,qui tum audiebant fermonê Euangclicum, amp;^ab obferuauoneMofaicælegtsalieni, tamendeusqui noxftimathominemnbsp;ex habitu corporis, fed ex affe Au cordis, quod ill e folus nouit,manifefto teßianbsp;monio declarauitfibi probari fidem illoijj inter audtendS effufo in illos fpirininbsp;fanAojfic ut linguis Ioquerêtur,quemadmodS Ô6 nos,etiam ante^ à nobis ba»nbsp;ptizarentur,nihil diferiminis faciens, quod ad Euangelij gratiam attinet,internbsp;illos incircunciibs S)C nos ludaeos. Nam fide purifi'eauit illorû corda,palam de»nbsp;clarans nobis banc gratiam non effe collatam præfidio legis,fed commendationbsp;nefideû Necenimdeus infunditfpiritum fuumimpuris, Âtillinihilhabebâtnbsp;præter fimplicem fidem,fed ueram,quum in illos ueniret ipiritus fandus, nonnbsp;dum circuncifos, nec altj s legis operibus paratos,ex quibus iufiitiam non funtnbsp;confequuti, fed per gratiam dei: ut uideamus nullû effe apud deum diferimennbsp;in credentibus circuncifis ucl incircuncifis, quando aeque per fidem purifica»nbsp;tur negledor legis,ut obfcruans ÔC circuncifus*

Nunc ergo quid tentatis deum, imponere iugum fuper ccruices dis« C fcipulorum : quod neep nos,nec^ patres noftriportare potuimus$Scdnbsp;per gratiam domini lefu Chrifti credimus faluari,quemadmodû amp; iUunbsp;Qiium igitur palàm deus declararit uoluntanrem fuam,ut Gentes abfqp le»nbsp;gis onere per folam fidem rcciperentur ad Euâgelij confortium,cur uos deumnbsp;tentantes prouocatis illum,dum praeter illius uoluntatem conamini tam grauenbsp;legis iugum imponere ceruicibus difcipulorum, qui ha Aenus huiufmodi le^nbsp;non affueuerunt, quod neep patres noftri neq? nos fub lege nati portare ualui»nbsp;mus V Quis enim noftrum legem feruauit ad unguemV Non igitur eft quod exnbsp;obferuationelegisfperemusfalutem,fedconfidimus nos forefaluos pergra»nbsp;tiam domini noftri lefu Chrifti, hac in parte nihilo potiores Gentibus, quibusnbsp;idem donum uoluit impartiri gratis,fide purificado corda,quoplaceant domtanbsp;no,ôe ex qua prompt! fiant obferuare legem 8C uoluntarij, ftudium adhibêtesnbsp;adimplendi ex eadem fide pro omni uirili fua. Quod fi non fuccedatjfciuntta»nbsp;men per fidem fe non fuis meritis, fed per Chriftigratiam mérita faluandos»nbsp;JNon interim ignorantes, ceremonialia legis, Sôquæ tempori,Ioco,perfonis^nbsp;tantum alligata funt, non effe æterna, nec omnibus impofita Gcntibus.Quinnbsp;ÔC fanAi ueteris Teftament» libertate fidei freti,in talibus frequenter difpeniaCinbsp;fe leguntur. Non fie autem in his dei mandatis,quae fidem ÔC charitatem refpianbsp;çiunt, fie naturæ legem fequq ntur,in quibus nulla difpenfatio uel abrogatio lonbsp;cum habet

T acuit autem omnis multitudo, amp; audiebant Barnabâ amp; Pauluni narrantes quanta deus fecifTet figna amp; prodigia in gentibus per eos»

Pétri fententiara diuinam comprobaueruntomnes auditores, ucnerando filentio fuo,qua fie coercita eft tumultuofa difeeptatio inter pharifæos,8e diuernbsp;fa fentientes* itaep multitudo iam quieta audiuit æquanimiter Barnabâ fie Paunbsp;lum, exponentes quot miraculis ac prodigijs per ipfos inter Gentes æditis de»nbsp;us teftifîcatus effet fîbiplacere, ut Gentes ad Euangelij confortium abfcplega»nbsp;bum fie ceremonialium onere reciperentur, quemadmodum fie ante Peiroinnbsp;Cornelij domo Chriftum pracdicante, miffo fpiritu fanAo declararat animumnbsp;fuum« Qtiin ôe exreliquis operibus legis omnibus iuftitia nulli contingit, ftdnbsp;tantum

-ocr page 149-

IN ACTA APOST. CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144

tantum ex fide propter lefum Chn'ftum, qui 8^ propitiatio pro peccatis nofiris 8^ cordium purificatio, Vndc ÔC narrant apoftoli,qualia deus prodigia aedide®nbsp;rit inter Gentes per ipfos, Quibus apoftolicam dodrinam approbauit de gra*nbsp;tuita remiffione peccatorum per grattam lefu Chrifti, declarando Gentes tamnbsp;acceptas efle ipfi per Chriftum extra circuncifîonê funt accepti fideles ludçinbsp;in circuncifione. Qua ergo neceflitate eflent Gentes ad circuncifîonê cogêdi,nbsp;ÔCadalia legis onerapeculiariter Ifraelitis tradita, noGentibus,pro^pnuatisnbsp;quibufdam caufis multiSjquas fans conflat in Gentibus conuerfls caulam nonnbsp;habere uellocumf

Et poft^ tacuerunt, refpondit lacobus, dicens: V iri fratres.audite nie, Simon narrauit quemadmodum primum deus uifltauit furnere exnbsp;gentibus populu nomini fuo» Et huic concordât uerba prophetarum,nbsp;fleut feriptu eft : Poft haec reuertar,nbsp;nbsp;reædificabo tabernaçulû Dauid, awo; s* «

quod decidit,amp; diruta eius reædifîcabo,amp; erigam illud,ut requérant cæ teri hominum dominum: amp; omnes genres fuper quasinuocatu eft nonbsp;men meum,dicit dominus fadens hæc»

Hi cum finem dicendi feciflent,lacobus cognomento luftus QC fi'ater domi ni didus, in quem apofloli tum præcipuam Hierofolymis authoritatêtranfluanbsp;lcrant,aflurgens illorum orationem approbauit, hunc in morem uerba facies:nbsp;V irifratres,quoniam caeteris qui dixerantpraebuiflis fîlentium,præbete 8ê minbsp;hi diduro,quod fadum uidetur optimum.Simon Petrus narrauit modOjquodnbsp;nos omnes feimus efle ueriflimum,quemadmodum per ipfum primS deus mianbsp;fertus humani generis, refpexcrit calamitatem Gentium idolorum cultui dedinbsp;tarum,ut ex his quoep qui uidebantur non efle populus,fumerct fibi populumnbsp;acceptum una nobifeum inuocantem nomen eius. Quod per PetrS coepit de«nbsp;ns,id per Paulum QC Barnabam latius prouexicQuod autem ab his fadum aunbsp;^imus,id olim futurum prçdidum efl uaticinijs prophetarum,quorum Amosnbsp;ita loquitur fub perfona dei:Pofl haec reuertar fiC inflaurabo taber naculum Danbsp;nidquod collapfum eft, ac ruinas eius acdificabo denuo,0C erigam illud,ut re»nbsp;Snirant qui reliqui funt homines dominum, omnes^ Gentes fuper quas inuonbsp;fatum eft nomen meum,dicit dominus, faciens hatc.Huius lociexpofitionemnbsp;Quaere Amos cap, 9.

Notum à f^culo eft domino opus fuum. Propter quod ego iudico, non inquietari eos qui ex gentibus conuertuntur ad deum, fed fcribercnbsp;ad eos,ut abftineant fe à contaminationibus flmulachrorum,0dfornic4nbsp;tione,amp;: fufFocaas,amp; fanguinc..

Quicquid deus pollicetur fe fadurum, hoc abfîç dubio perquam amplifl?« me facit. Ante^ enim mundus effet conditus,illi definitum erat quid quo tem»nbsp;pore fadurus eflct. Non poteft autem no efle optimum quicquid file ftatuerit.nbsp;Quoniam autem uidemus hæc nunc clariflime inchoari 06 fieri quod ipfc pro-niifit,ego cenfeo non efle repugnandum uoluntan diuinæ, nec obftrependumnbsp;his efle,qui ex Gentibus conuertuntur ad cultum ueri dei Ifrael, ut uno humenbsp;ro colatur dominus in uniuerfo orbe terrarum, in ÔC fub regno Meflîæ promifnbsp;fi dudum, QC nunc quod feimus 8C fatemur exhibiti, Nec eis imponendS onusnbsp;lcgis,quum Euangelica fides omnibus fuffi'eiat ad falutem.Tantum adtnone-antur, ut ob imbecilles quibus nondum perfuaderi poteft idolum nihil efle QC

“ nn 5

-ocr page 150-

Ï^O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co HM ENT ARI VM ' •* '

idoliiimmolätamcarnem nihildifFcrreà carncqiiali'bct qiiac uenditunnmad cello, Slt; ob quofdam qui fcortationem ideo non credunt efle peccatum,quodnbsp;uulgofiat, nee legibus humam's durius puniatur,abftineant ab inquinamêasnbsp;fimuIachroRï,nec immolantes nee uefcentes ex his quæ funt immolata,abftinenbsp;ànt àfeortatione, Rurfus ob Iudatosquofdäfuperßitiofiores,quibusnonduinnbsp;perfuaderi poteft omnia munda efle mundis,abftineant ab animante fufFoeatonbsp;ÔC fanguine. Non quod hæ res faeiant ad faliitc animar,fed quod eharitas ad idnbsp;hortetur,ut ad tempus mos geratur imbecillitati fratrü quorunda, donee profinbsp;ciant ad perfediora Jtaque mutuis obfequijs alatis inuieem fraternam eoneoranbsp;diam,Loquitur autê hie lacobus de non uefcêda carne immolatitia* Vt auteranbsp;nullt licet colere idola,ita ludatis prohibitum erat ne uefecrentur his earnibus,nbsp;quat tdolis aut dijs alienis fucrant tmmolatac;quin dC in Deut^cap.y^dicit: Seulnbsp;ptilia deoijt igne combures. Non concupifees argents 6C auru quod in eis eß,nbsp;nee aflumes ex eis tibi quic^,nc oflFendas,propterea quia abominano eß deminbsp;nidei tui SCc,Carnes uero idolis immolatatnon ideo prohibentur edi,quia imänbsp;purac fint, fed quia hoc obflat concordiac 6C mutuae eharitati, ludicabantur eirtnbsp;uefcentes tdololatrae efle, dC nondum uere conuerfos ad Chrißum« Hoc igiturnbsp;decretum tantifper ualuit,dum infirmitas fetenttç proximt id exegit Jdê quoçnbsp;de fuflôcato QC fanguine accipiendS« Horum efum lex Mofîs grauiflîme uetuilnbsp;mulusin locis» Apofloliautemcharitatis tantum caufa Sô ad tempus interdiinbsp;cunt,ne fi Gentes coram infirmis ludacis uefeantur fanguine autlufFocato,o£inbsp;fendantur fratres inChriflo, fîC autunàedantludæi aduerfanteconfciêtia,autnbsp;ad difeordiam prouocentur« Scortatio quotç feueriter prohibita eft:Nefîtmcanbsp;retrix de filiabus Ifrael nec feortator. Quantum autem fpiritus fandus feorta^nbsp;tioniaduerfetur, perfpicueexplicat Paulus i« Corint* 6» Ideo nuUarationcudnbsp;occafione potuitlicita haberi uel honefla«

Moyfes cnim à têporibus antiquis habet in ßngulis ciuitatibus qui cum prædicent in fynagogis,ubi per omne fabbatum legitur*

Hæc uero ait lacobus Gentibus feribenda iudico,ut fidei ÔC charitatis ratio ncmhabeant,ÔC ex fraterna condefeenfione abflineâtàtalibus.Noneflautemnbsp;opus, ut ludæis feribamus de talibus, ôf quid ipfi feruare debeantNam illi ha«nbsp;bent Mofen, qui infingulis ciuitatibus legitur, quem ÔC audiunt, ôipoflunt,nbsp;debent^ obferuare, fi tarnen iuflificationis medium no talibus tribuant obferanbsp;uanttjs,fed fidei in Chriflum»

T une plaçait apoftolis amp; ienioribus cum omni ecclefia, eligere ub ros ex eis,amp; mittere Antiochiam cum Paulo amp; Barnaba,ludam,qui conbsp;gnominabatur Barfabas,Sd Silam uiros primos in fratribus,fcribentesnbsp;permanuseorum»

In hanc fententiam quS ab omnibus itum cflet pcdibus,uifum efi apofiolis ac fenioribus,fimul^ toti congregationi, ut ex eo numero deligantur aliquot,nbsp;qui Paulum ÓC Barnabam Antiochiam comitarentur« Deledi funt autem duonbsp;fpedatac probitatis,Iudas cui ob morum fandimonia cognomentum addituninbsp;cft Iufli,amp; Silas,ambo primariam integritatis laudem obtinentes inter fratres«nbsp;Quan^ autem Paulus ôi Barnabas multæ authoritatis eflent, quia tarnen ad«nbsp;uerfarq eoiçî amp; ipfi præcipui erant, foli ipfi ueluti aceufati impietatis parum ü*nbsp;dei obtincre poterant apud dodores circuncifionis, amp; illoi^ difcipulos,fî ahfçnbsp;Uteris ôfcollegis fententiam apoflolorum recitaflent. Haec huius gerendine«

-ocr page 151-

IN ACT A AP OST. ' CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifr

gotij prudcnttafermteriamdignefapientiacfpiritiis, 2lt;cfl dci donum, quod amp; feriiit oportune uerbo det Quan^ non cguitPauli dodrina ullo hominum c»nbsp;dam fandiffi'morum apoftolorum teftimonio« QiiiEuangelium prædicauit Uanbsp;bicp non fecundum hominem,nec ab homine acceptum, fed per reuelationemnbsp;ïefu Chrifti* Accipit autem hie legatoijî teftimoniS propter aduerfatios, Si pronbsp;pter infirmos in fide, ut illi authoritate apoftolorum,quorum dodrinam iada-bant,compefcerentur,SC pij in uera fi'dei dodrina confirmarentur:fic Chriftusnbsp;quoc^ non reiecit teftimonium loannis Baptiftac,

Apoftoli amp; feniores fratrcs,hi's qui funt Antiochiæ amp; Syriæ èC Ci E ïiciæfratribus exgentibus, falutcm. Quoniâ audiuimus quod quidamnbsp;ex nobis exeuntes, turbauerunt uos ucrbis,eu€rtentes animas ueftras,nbsp;quibus no mandauimus:placuit nobis colledis in Unum,cligcre uiros,nbsp;amp; mittere ad uos c5 chariffîmis noftris Barnaba Sd Paulo, hominibusnbsp;qui tradiderunt animas fuas pro nominedomini noftri lefu Chrifti»

Hæc epiftola eft apoftoloijt Só feniorû ecclefiæ Hierofolymitanae ad Antio« éhenos, in qua fraternitatis epitheton Chriftianos admonet fidei fuæ in Chrûnbsp;ftum,ÔCcharitatisinproximum4 Suntenim Chriftiani omnesfratres in Chrisnbsp;ftojut SC feamorefraterno compledantur,amp;f cohæredes fe Chrifîi credanf,quinbsp;eftnatura filius detPerftringunt autê in fuis literis pfeudapoftolos,qui falfg donbsp;drinæ nomen SCauthoritatêapoftolicâpraetexunt. Ex nobisjinquiunt,exun3nbsp;tes,quibus non mandauimus,dum prædicâtfalfo opera Icgis iuftïfîcare,ÔC ncsnbsp;eeflaria efle ad placandum deum« Videbat enim ueros apoftolos legem Mofisnbsp;diligenter obferuare inter Iudaeos,pueros circuncidere,SC legts opera nonobsnbsp;fiiittere, unde colligebant uera efle quæ prædicabant : quum id apoftoli nun^nbsp;docuerint.Non minore impietate hypocritaî quo(^ in Chriftianifmo docuerûtnbsp;ab exemplis fandoijt operum iuftificationem. Qui cum opera bona multa pronbsp;fatione temporis ÔC loci egiflent, non tarnen iuftificationêpofuerSt in talibus.nbsp;ßtoperis cuiufcunt^ boni uis SC anima, non ê fpecie externa, fed ex gratia deinbsp;per Chriftum Si ab animo operands pendet.Ornniû autê fandorum feientia etnbsp;Opinio non alia fuit,nec aliud docuerunt quod benedidio dei non conringatnbsp;iiobis propter opera noftra,fed propter feme Abrahæ promifliim propter Chrinbsp;ftum per fidem^Et quod huic qui credit in eû qui iuftificat impiS,imputetur fisnbsp;des fua adiuftitiam, Obferuauçrunt autê apoftoli legalia quædam:prim0,ncnbsp;Uiolandis publicis ritibus gentis ludaicæ in qua uiuebant,pacem turbarent,SCnbsp;kgem fadis improbâ teftari uiderentur, ut^ diuina: uocationi feruirent,6C uonbsp;eationiobfequerentur.Frudum autê impiæ dodrinæ dicût elfe turbationê,laanbsp;befadationê,et deftrudionê confcientiai?^ bene inftitutai^t in uerbo dni.Redonbsp;quoq; ordine feribit : Vifum eft fpiritui fando SC nobis.Noftra ein fentêtia nonbsp;debet fpirituifando praeire, fed ipfum fequi. Certi aûtfuerûtdefpiritu fando,nbsp;lïon tantu ex orarione præmifla,fed SC ex feripturç intelledu,quç eft ipfîus fannbsp;di fpiritus certiflîma didatura. SecundS quâ fl quid defîniat in ecclefîa, quodnbsp;babeat caufam charitatis,aut aliâ piam rationê,non eft detredandû.Nunc ausnbsp;tem eccîefîafticæ quædâ obferuatioes, ut maxime initio pijs rationibus fuerintnbsp;•nftitutæ, tarnen cû tempore degenerarunt in abominabiles abufus multos SCnbsp;intolerabilesjpietate tota conuerfa in quçftum, cultu dei uerfo in pompa,difcfanbsp;plina autê ecclefîaftica in luxû : quin SC huiufmodi multa SC grauia exigunturnbsp;a tyrannis impijs, tan^’ fatisfadiones pro peccatis,quarum obferuantia neceC»nbsp;Uria fît ad falutem,trangreffîo fît peccatum mortale.

4

-ocr page 152-

«î* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' commentarivm

Mißmus ergo ludam Silam, qui 8d ipfi uobis ucrbis rcamp;rcnt ca* dem« V ifum cft enim fpiritui fahdonbsp;nbsp;nobis,nihil ultra imponere uo*

bis oneris quäm hæc necefîària;ut abftinearis uos ab immolatis ßmula F chrorum,8d fanguine,8^ fufFocato, £orniutione, à quibus cuftodiennbsp;tes uoSjbene agetis, Valetc«

Summa eft epiftolae, V ifum eft enim fpiritui fando, QC huius infiindu noa bis confentientibusjue quid oneris uobis addatur praeter haec quae uifa funtnenbsp;ceffaria:primum uidelicet,ut abftineatis abbisquacfunt fimulachris immo-lata, ne uefcentes uideamini fuperftitioni confentire, quam femel abnegaßis:nbsp;deinde ut temperctis à fanguine animâtis,ÔC à pecudc fufFocatajquibus kx ue«nbsp;fei prohiber: poftremo ut abßineatis à feortatione,quam Gentes fibi putant eGnbsp;felicitam

Uli ergo dimiffi defeenderunt Antiochiam : Sf congregata multitu* dinetradideruntepiO:olam»Qpani cumlegiffent,gauifi funtfuperconnbsp;folatione Judas autem Sf Silas, amp; ipß cum effent prophetæ,uerbo plunbsp;rimo confolati funtfratres,amp; confîrmauerunt.

Non eft alia dodrina quae eonfeientiam noftram padficat quamEuangc« lis de lefu Chrifto, in quo apoftoli tradiderunt quod cofequamur remiffione«*nbsp;peccatoije ÔC falutê,non propter opera legis, aut mérita ope^ quamlibetbono-r um,fed propter lefum ChriftS per fîdê^Gratiflïmae igitur fuernt literae apofto«nbsp;licae fratribus Äntiochenis antea per impiä pfeudapoftoloije dodrina turbatis,nbsp;SC magna ex his confolaaonêacceperunt,Iudas autem SC Silas quum eflentöCnbsp;ipfi prophetae,periti facrarum literarS, quod deerat epiftolæ iuxta mandatumnbsp;apoftolorumfupplcuerunt, copiofo^ fermone cxhortatifuntfratres,6Ccon«nbsp;firmauerunt animos illorum,ut in bene coeptis perfifterent,

Fado autem ibi aliquanto tempore, dinuffi funt cum pace à fratrb bus ad eos qui miferant illos» Vifum eft autem Silgibi remanerejudasnbsp;autem folus abqtlerufalem:

N on fubito redieruntjed infteterSt diligenter priuatim SC publice,ut con« fcientiælabefadatæad plenum confolidarentur,6C crederent ucrbis apoftolo«nbsp;rum,SC conquiefccrent in dodrina facra SC fana Jd uero non uno SC altero dienbsp;fieri potuit» Dimiffi dicuntur à fratribus, qui eofdem ad aliquot tempus uelutinbsp;renitentes tenuerant auidi dodrinarS.Cum pace dimifernt,pacificatis utrin^nbsp;fratribus in fpiritu Chrifti, ÔC ueritatt's agnitione. Silæ uifüm cft fpiritu fandonbsp;folicitante,rcmanere Antiochiaï:Iudas uero folus redij t Hicrofolymam»

Paulus autem SC Barnabas demorabantur Antiochiæ, docentes,8i! cuangelizantes cum alqs pluribus,uerbum domini»

Nihil hic otio ignauiac uel delitijs datur, non inutiliter terSt apoftoli têpus apud Antiochena ecclefiä,docent ÔC euangelizant uerbS dei,obcunt graue SCnbsp;laboriofam prouitiâ,ièd utile QC neceffariä,dco^ gratiflima.Huiufmodi dodrinbsp;na clauis eft, qua portæ regni cqzIoijî aperiStur, ut quifquis huic fidê adhibcat,nbsp;perpetuâfelicitatêingrediatunNihil ergo potius ducSt apoftoli earn dodrGnbsp;nam non frigide docerc,fed inflate, urgere SC inculcare.Nec hoc agSt tantumnbsp;Antiochiæ,uerumetiam in omnibus altfs ecclcfi|s,docendo promifeue ludeosnbsp;ÔC Gentesjomnibus annunciando falutem,qu9e gratis offertur credentibus E«nbsp;uangeliOjhocdlfcrmonidei»

-ocr page 153-

IN ACTA APO ST» CAP. XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyj

Poft alicjuot autem dies dixit ad Barnabam Paulus: Reucrtcntes ui G Gtemus fratres per uniuerfas duitates in quibus prædicauimus uerbumnbsp;domini,quomodo fe habeant.

Hoc illud eft quod Paulus ad Cortnthios dicit: Incumbit,inquit,mi]hi quoa tidiana cura omnium ecclefiaiji, quts infirmatur amp; ego non infirmor ^qtiis oLnbsp;fenditur ÔC ego non uror cExemplo igitur Pauli unufquiftp fuæ uocationi dilfanbsp;genter feruiat, feiens earn feruitutem cultum efle deo gratiftîmû» Quanquamnbsp;autem hoc quod de fedanda fua uocatione dicimus,in Paulo imitandurn fit, ilnbsp;lud tarnen quod nunc fequitur, non nobis imitandurn proponicur,ne(^ etiamnbsp;exaggerandum nimis, diffentiunt etiam amici, SCirritantur mutuum, Sc nonanbsp;nunquam ad tempus prouocantur. Cum difdpulos quos in Cypro amp; Pamphinbsp;lia reliquerat reuidere deftinaflet in animo per fîngulàs ciuitates in quibus praenbsp;dicaueratfermonem dei, idepBarnabae indicaret fado utile.Placuithoc confûnbsp;lium Barnabae,fed eius profedionis comitem effe uolebatloannem cognomennbsp;to Marcum,de quo dicitur

Barnabas autem uolebat fecum aftumere et Ioannem,qui cognomi nabatur Marcus. Paulus autem rogabat eum ( ut qui difeeftiflet ab eisnbsp;de Pamphilia,amp; non iflet cum eis in opus) non debere recipi, Fada eftnbsp;autem diflenfiOjita ut difeederent abinuicem,

DiflentiêsinhacrePaulus à Barnaba, exiftimabateum Marcuih non effe fecipiendum in eius negotij confortium, qui pridem fuafponte defeciffetabnbsp;ipfis, nondum expleto negouo quod inftituerant, amp; è Pamphilia renauigaffetnbsp;Antiochiam.Haec difeeptatio ufepadeo inter eos incaluit,ut quum neuter alte*nbsp;fi uelletconccdere,uterc^ ab alterofeiûgerctur.Non quod inter tantos apofto*nbsp;losullainterccderet amarulentia,fed uterep contendebatobtinere quodarbi»nbsp;^’’abatur expedire negotio Euangelico. Atep interim non nobis exemplum pa=nbsp;fabatur, ne ftatim exiftimemus damnandum quod à nOftra diffîdetfententia»nbsp;on obeft fententiæ uarietas,modo concors fit animus ad prouehendu Euagcnbsp;Iftim.Ex apoftoloi^î autê diffîdio deus iîlud ^pcurabat,ut fegregatis duobus du*nbsp;obus latins etiâ proferretur Euangeliû ff perfeucraffent in priftino collegio.

amp; Barnabas quidem aiTumpto Marco nauigaret Cyprum: Paulus liero eledo Sila profedus eft,traditus gratiæ dei à fratribus»

Barnabas adiundo fibi Marco in Cyprû nauigauit, ubi ôd natus erauPau* lus uero adiundo fibi Sila ( qui deo uoknte fiC ordinante fanda diffentione 8dnbsp;prouocatione quæ inciderat,iuftis utrintp intêtionibus,in hocrefederatAnnbsp;tioehiæ, ne Paulo deeffet collega fandus, ÔC propheta graui quoeç authoritatcnbsp;præditus ) dimiffus à fratribus QC commendatus gratiae dei profedus eft quo*nbsp;ciincp uocaret fpes oftenfa profedus Euangelici.

Perambulabat autem Syriam amp; Ciliciam,confîrmans eccleffastprac o’piens euftodire præcepta apoftolorum amp; feniorum.

Paulus quoeç Cilicia peragrabat, in qua 8C ipfe natus fuerat,6lt;f proximam Syria,ubiepeonfirmans cœtus difcipuloi^, quos illicparauerat,^ auges quodnbsp;inftituerat,praccipiês illis,utquod apoftoli feniores^ ftatuiffentHierofoIymisnbsp;fugienda fimulachroi^ communione,de fcortatione,fufFocato, ÔC fanguincnbsp;l^tuarent, alioqui liberi à Mofaicae legis ceremonialibus oneribus.His in Cdi»nbsp;peradis rurftitn perucnitDcrben,deinde Lyftram,

-ocr page 154-

iy4

COMMENTARI VH CA P VT XVf»

Er uc ni tau tem in Derben amp; Lyftram» Et eccc,difci’pulus qufe I dam erat ibi nomine Ti'motheus, filius muheris lud^æ fidclis,nbsp;patre gentib'.Huic teftimonium bonum reddebantqui in Ly*nbsp;ftris erant amp; Iconio Fratres, Hunc uoluit Paulus fecum profidfci:amp; al*nbsp;fumens circuncidit cum propter ludæos qui erant in illis locis, Sdebäcnbsp;enim omnes quod pater eius erat gentilis.

Erat in Lyftris difcipulus quidam ex re nomen habensjdidus Timotheus, quafi dicas,deo pretiofus, natus ex imparimatrimonio,Nam matrem habebacnbsp;uiduam, quæ ex ludaifmo uenerat ad Chriftum, patrem habuerat Ethnicum,nbsp;Huius Timothei probitas omnium fratrum teftimonio prædicabatur, qui Ly»nbsp;ftris agebantSCitemIconij.Paulus itacp nihil aliud fitiens quam per omnemocnbsp;cafione indies latius proferri regnS Euangelicum, undequa^ uenabatur huicnbsp;i'doneos negotio,non aliter quam ambitioft reges,in hoc intenti, ut diuonis fugnbsp;termines proferant,nihilmagis habentcuræquàm utduces etprefedos rebusnbsp;gerendis aptos afcifcant.Porro non fan's eft ducem Euangelicum mediocribusnbsp;dotibus elfe præditum, necfan's eft inculpatis elle moribus, fed oportetetiamnbsp;bonorum omnium teftimonio commendatum effc,ne rumor malus etiamfi uanbsp;nus fit officiât Euangelico negon'o,Timotheum igitur amp; infigniter probum ÔCnbsp;omnium probatorum teftimonio comprobatum, Paulus cupiebat habere fua:nbsp;profedionis comitem, Ät^ hunc fibi adiundum circuncidit,non quod crcdcanbsp;ret circuricifionem conferre falutcm,quam iola fides adferebat,fed ne quid tuanbsp;multus oriretur à Iudacis,quorü in illis regionibus erat magna multitndo, Ma-luit in Timotheo admittere iadura pelliculæ, quæ nec addita facit iândioremnbsp;nec detrada peiorem,quam hac occafione ludæos,quorum pertinaciam nouenbsp;rat alieniores reddiab Euangelio,Decretum apoftolorum quodHierofolymisnbsp;præfente Paulo fadum erat, liberabat Gentes ab oncre legis,Totius autem Icanbsp;gis profefli'oquafi^ fymbolum quoddameratcircûcifiojudæiueronondumnbsp;erantpalamliberati abonere legis, £lt; à ceremonijs poflibilibus fieripaflim,nbsp;quam legem huiufmodi oportebat paulatim ÔC non fubito aboleri,quando ad«nbsp;hue uidebatur confiftere templum, facrificium, facerdotiumA Hierofolyma,

Cum autem pertranfirent ciuitates,tradebant eis cuftodire dogma« ta quæ erant décréta abapoftolis Sófenioribus qui erant Hierofoly«nbsp;mis. Et ecclefîæ quidem confirmabantur fidê, ôd abundabant numéronbsp;quotidie»

Quoniam autêomnibus conftabatTimotheum matre ludæa effe natff,pa« tre Ethnico,amp; ex patris authoritate nonfuiffe circucifum,peripiciebatPaulusnbsp;utcuncp probabili de caufa tumultuaturos ludæos, fi Timotheus femiludæusnbsp;natus abfc^ circuncifione, non folum admifliis effet ad Euangelîj conforn'um,nbsp;uerumetiâaddodorisEuangelici munusafcifcerctur. Hoc Euangelîj proue*nbsp;hendi ftudio facro dC laudabiliquin ÔC neceffario ei temporidédit Paulus,trannbsp;quillitati confulens omniS,qui Chriftum pacific« fuerant amplexûNec hoc fonbsp;lum fecit, uerumetia per quafeunt^ ciuitates faceret iter,nequid offenderêtufnbsp;ludæi, tradebat îjs, qui paganifmo itenerant ad Chriftum,ut feruarent ea quænbsp;Hierofolymis erât décréta ab apoftolis acfenioribus,cuius reigratia legati fue*nbsp;rant Antiochiam ludas 6C Silas, Aderat Pauli conatibus fauor diuinus, Nantnbsp;ecclefîæ difcipulorum ÔC confîrmabâtur infîde Euangelica,fi€ indies augebannbsp;tur.

-ocr page 155-

ÏN ACTA APOST. CAP. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijy

tur,accrcfccntenumcrocrcdentium. Ethuiusmodefii'ae frut^um uidc, Ti'moa theus paulo ante circundfus,nunc praedicat cum Paulo Gentibus circunctfionbsp;nem non effe neceffaria, atq? tta fua circuncifione abrogat circuncifîonê quannbsp;tum in fe eft.Expeditiffîma itacp ratio liberandi homines à fuperftittofis opinionbsp;nibus eft, ft doceatur res libéras iuxta charitatis amuffim dirigendas effe, nonnbsp;autem remifltonem peccatorum fiC iuftitiam in earn obferuatione ponendam.

Tranfeuntes autem Phrygiam 0lt; Galatiæregion?,uetati fontafpis B ritu fantfto loqui uerbum dei in Aßa»

Quum peragraiTent Phrygia 0^ Galatiam region? non fine magno frudu, tametfi gens effet magnopere craffa barbara^, cuperent^ proficifci in eâ parsnbsp;tcm quæ proprie dicit Afia,uetiti funt à fpiritu fando ibi loqui fermonê Euansnbsp;gclicum, Atcp illi paruerunt occulto dei iudicio,cui non decet hominc reludasnbsp;ri.Miferetur enim dominus cuiufcunc^ miferetur amp;c. Omnes autê homines ftnbsp;lij irac funt, SC digni morte Jdeo fi dominus aliquot ex hoc damnatory hominunbsp;genere dementer libérât, 8C donat falute,non eft hominis meritu,fed dei miferinbsp;cordiatfi reliquos perire finatno eft crudelis iniuftitia,fed dei prouidentia et iunbsp;ßitia,qui nihil inique difpenfat,fed fände oniia* Agnofcimus ergo dei clementnbsp;tiâ, qui cum optimo iure damnare poffi't homines,faluat tamen,0(^ mifericordtnbsp;ter feruat. Vbi uero agnofcitur mifericordia dei, ibi augetur fides in dominGr,nbsp;qui fi iniqtates obferuet,quis fiiftineretf Huius ergo difpêfationis diuinac agninbsp;hohortatadobfequiu dei ÔC adgratiaiî2adionê,ad timoré quocp etreuerentia.

Cum ueniflent autem in MyGam,tentabant ire in ßithyniä;amp; non permiftt eos fpiritus lefu,

Mutato cofilio flexerSt iter ad Myfi'ani,cui proxima eft Afia propriedida: ßtde tentabât proficifci in Bithyniam, refledentes ad Septentrione. Erat enimnbsp;Celebris Romanotj^ prouintia, ÔC ideo fperabant illic amplum Iucrû,fed no pafnbsp;fils eft fpiritus lefu illuc proficifci,Quid autem Afia et Bithy nia fceleris comifenbsp;•¦e,utindignifint prædicatione Euâgeltjf Qiiid Macedonia boni fccit,utdignanbsp;buangelio fuerit iudicata f Si harum Gentiû fpedes uelreligionem uel mores,nbsp;•uuenies ubit^idololatriam SC turpiflimam uitam,Etfortaflis atrociora fceleranbsp;in Macedonia reperies,qui olim inuaierunt et uaftauerunt totum orbem bellisnbsp;fiib Alexandro. Qiiid autêin bellis difcitur, nifî impietas omnis generis^Nonnbsp;cftergocaufa aliainquirêda quàm facrofanda domini dei uoluntas,ianda quinbsp;^em ÖC fandiffima,etiamfi nobis fint occulta uoluntatis fuac inftituta,qui nihilnbsp;•Uali uult,nihil boni non facit SC promouetCuius uoluntatis eft imperfcrutabinbsp;fisratiojcertaeft autem iuftitia eiufdcm,SCfummain omnibus uolitis æquitas,nbsp;^oftrum eft, ut quæ æqua fcimus uclimus 8C precemur, SC ab omni iniquitatenbsp;^bhorreamus,fî ftxmmo bono placere uolumus.

Cum autem pertranfiffent Myfîam, dcfcenderunt T roadem:8c uis ^0 per nodem Paulo oftenfa eft: Vi'r Macedo quidam erat ftans,ÔC denbsp;precans eum,8C dicens:T ranftens in Macedoniam adiuua nos»

R-efledentes ad occafum,peragrata prius Myfia,uenerunt Troadem,Ea ci JJitas eft littoralis Phrygiæ, eadem dida Antigonia,Ibi Paulo per quietê oftensnbsp;beftuifîo, quæ doceret quo deberetproficifci, Vifio uero talis erat, Adftabacnbsp;fill uir quidam fpecie cultu^ Macedonis,qui deprecabatur illum,dicens:Prosnbsp;ficifeerein Macedoniam, ac nobis fuccurre,Quis uir ille alius effe potuit quàmnbsp;angelus illius regionis protedorDeus enim adminiftrat régna huius fafculi

-ocr page 156-

15^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ comhentärivm

per angelos fiios adminißraton'os fptn'tus:unde QL înDanielc,angeIi pro regio nibus fuis aduerfus fatanam pugnant. Curat enim deus pro eis quos diligit,e«inbsp;tiam nefcientibusjóó non requircribus«NamMacedones idololatræ ne nomennbsp;quidem Euangeltj aut Chrifti audierant adhuc, tantum abeft ut requifierint»nbsp;Quia tarnen deus dilexitillos,ideo angelum mittit,qui procurer illoijt falutem,nbsp;proi^illis folicitus eft,utEuangelium audiantjid^ per Paulum praedicatoremnbsp;egregium, non per angeIos*Qui non proficifcitur,nifi per reuelationem acce»nbsp;ptameertiorredditus« Nihilenim conandum nobis piûjlice uel priuatimjnifinbsp;de uocatione domini redditis certiores,

Vt autem uifum uidit, ftatim quænuimus profidfci in Macedonia, certi fadi quod uocaffec nos deus euangclizare eis»

Vifionemhuiufmodifimulatcp uidit Paulus, qui iam femel atq? itéra pro« hibitus fuerat à fpiritu fando pracdicare fermonem Euangelicum,gauifi funt ilnbsp;lius comités Silas ÔÔ Timotheus cum reliquis» Inter quos SC Lucas hæc fcribêsnbsp;erat;no enim paucos comités habebat uir talis ac tantus, Stahrn ergo curatumnbsp;eftjUtMacedoniam proficifeerentur, certi quod eo uocaiTet dominus,ut Euannbsp;gelium illis pracdicaretur, ac rem deo fortunante fuccelTuram minime du»nbsp;bitabant»

Nauigantes autem à Troade, redo curfu uenimus Samothracen, amp; fequenti die Neapolim;amp; inde Philippos, quæ eft prima partis Manbsp;cedoniæ ciuitas colonia»

Soluentes à Troade prædida urbelittorali Phrygiac, atq; prætérnauigata Cherfonefoperuenimus ad infulam Samothracen, Thratiæ oppofîtam: atquenbsp;hinc proximo die Neapolim, quae ciuitas eft maritima in confînioThratiæ ÔCnbsp;Macedoniae:hinc Philippos4Ea ciuitas colonia prima occurrit à Neapoli petennbsp;tibus Macedoniam

C Eramus autê in hac urbe diebus aliquot coniîftentes» Die autê fablt; batorum egreffî fumus foras portam iuxta flumen, ubi uidebatur ora*nbsp;tio c(re:amp; fedentes loquebamur mulieribus quæ conuenerant»

Commorati fumus in hacciuitate dies aliquot,expedantesoccafionemau; fpicandinegottj,cuius gratia ueneramus: nihil enim importune tentandum*nbsp;Die autem fabbati egreflî fumus ciuitatem, in locum qui erat extra portas,uicinbsp;nusfluuio, ubifolebat effe conuentus hominum ad precandum* Vbi uide#nbsp;mus Paulum Si comités cum ludæis ludacos agere« Sabbatizantibus enim lu«nbsp;daeis fabbatizant Si ipfi,Iudçis publicas preces obferuâtibus obferuant Si ipl?,nbsp;interim tarnen procul abfuerût à ludaica fuperftitione uel incredulitate, Opusnbsp;quidem fabbati Si precationis cum ludaeis obferuare licuit, non autem licet imnbsp;pie cum ipfis fentire de fabbato« Non autem alia ratione Paulus fabbatum agitnbsp;cum ludaeis quàm ut ea occafione praedicaret illis, ÔC Chriftum pracdicarenDt»nbsp;citetiam : Sedentes loquebamur mulieribus quæ conuenerant» Nelt;ç id collo«nbsp;quium male ceffitîer at em non de rebus uanis,quod bonos mores corrumperenbsp;folet,fed de rebus pietatis, de lefu Chrifto, quod hic fîtiuftitia Si redemptio fi«nbsp;delium»

Et quædammulier nomine Lydia purpuraria ciuitatis Thyatîro* rum,colens deum,audiuit:cuius dominus aperuitcor,intederehis qusenbsp;dicebanturaPauIo«

Guana

-ocr page 157-

lt; IN ACTA APO ST* CAP« XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I$7

' Euangeliiim fllic maxime omnium frudum profcrrc folet,ubi omniu mini me fperabatur* Hxc Lydia quæ hic euangelio renafcitur erat purpurarS uen*nbsp;ditrix ciuitatis ThyatirorS,diues quidem,ied tarnen per dei gratiam fit non in=nbsp;epta regno coelorû,Quoduero dicitur,Colens deum etreligiofa,uidebatur ponbsp;tiuscaufa obquam perfecutura erat euangeliS, ad cuius exemplS Paulus eftnbsp;à religiofis fœminis eiedus ex Antiochia,nimirum zelum dei habentibus, fednbsp;non iuxta fcientiam.Hacc tarnen præcipua muiter £lt; mercatn'x agnofcit euansnbsp;gelium,óó refipifcinPit autê hacc relîpiîcentia no ex natura, fed gratia. Cuius,nbsp;inquit,cor dominus apennt,ut intender et his quæ dicebantur à Paulo, Nemonbsp;enim euangelio fidem adhibere poteft fuis ipfius uiribus, fed dono fpiritus fannbsp;di,nonpræfumptionenoftra,Audientes ergo euangelij promifltones,defperenbsp;mus de carnis uiribus: precemur aSt domina ut aperiat cor noftru, tribuat doanbsp;num fpiritus,ad corde credendum,ôi fado implendû,quod agenda audimus.

Cum autem baptizataefret,amp; domus eius,deprecata eft, dicens: Si iudicaftis me fidelem domino cflTejintroite in domum meam, amp; mane«nbsp;te.Etcoegitnos.

Poft^ baptizata eft unà cum fua familia,deprccata eft Paulû,Slt;f illius comi tes,dicens:Si me iudicaftis hoc honore dignâ, ut per baptifmû ac dodrinâ ue®nbsp;firam in euangeltj confortiû reciperetis, habete mihi quocß uiciftîm hoc honoanbsp;ris,ut diuertaris in domû meam,nec æftimetis me ut Ethnicâ, qualis modo fui,nbsp;fed qualis nunc per fidê euangelicam ueftro minifterio fada fum,His precibusnbsp;coegit apoftoloSjUt apud ipfam aliquandiu diuerfarent, Interim uero dodorisnbsp;bus euangelicis exemplû præbttû eft,ut nec réfugiant officium ultro delatS abnbsp;bis qui nuper conuerfî funt ad Chriftgjfi prompte Ô6 perfeueranter offerat, nenbsp;'ïideantur illos para pro fuis agnofcere,nec rurfus ingérât fefe illis, ne uideantnbsp;pro comunicata dodrinaeuangelica præmiS repoicere, Sed qui ipin'tuale be^nbsp;rreficiâ accepit, debet benemeritos ad corporale beneficia recipiendû, fi forfannbsp;opus fîtjcopellere. Liquet hic fidei effîcacia in muliere,quç periculo fuo etrerunbsp;Chriftianifmû ampleditur, familia curat deo colligendam fimili fide, magnisnbsp;precibus obtinet, ut non tantû Paulus, fed multi cum eo comités fuftententurnbsp;•nuitis maleuolis,

Fatftum eft autem euntibus nobis ad orationemjpuellam quandam D babentem fpiritum pythonem obuiare nobis: quæ qupftum magnumnbsp;praeftabat dominis fuis diuinandotHæc fubfecuta Paulum 8^ nos, da«nbsp;’^abat,dicens:Ifti homines,ferui dei excelß funt, qui annunciant uobisnbsp;riiam falutis.Hoc autem faciebat multis diebus.

Pythonicus hic fpiritus eft mera fatanæ impoftura, ludetis uanas gentium ’rrentes,unde ferè aut obfcura erant aut captiofa oraculoru huiufmodi refpomnbsp;fadata cofulentibus,Suntqui huiufmodi uates uentriloquos nominant, quodnbsp;Jmmundi fpiritus non ex ore eorS quos obfederunt, fed ex uentre refponfa da»nbsp;bant.Satanæ autê ludibriu eft, quicquidid eft fuperftitionis, ideo^ deus mananbsp;pathuiufmodi affici ultimo fupplicio Deut,i8,Slt; Leuit,io, Ex horum numeronbsp;*uit hæc quoc^ ancilla,habens fpiritü I^thonis, quç 8€ diuinando magnificumnbsp;^rraeftü adferebat dominis fuis,Hæc affecuta Paulö dC comites,inclamabat ueanbsp;’'a quidem,fed ad finem perniciofum,Conferebant homines huic pucllæ domi«nbsp;nis magnas opes, ut ab ipfa audirentnefcio quæ futura 8C admiranda, interimnbsp;'amen P aulum fiC comités duriffime tradant,Eft autem Ingenium fatanæ mennbsp;

-ocr page 158-

ij8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

dax, quod fit mendactj pater, non tantum eo nomine quod manifefta femper mendacia loquatur,fed quod etiam manifefta ueritate adperfuadendummenanbsp;dacia abutitur,amp; ad fallendos homineSjUt fpccie ucri falfum perfuadeannbsp;Dolens autem Paulus amp; conuerfus, fpiritui dixit ; Præcipio tibi innbsp;nominelefu Chrifti exire ab ea»Et exijt eadem bora»]

Satanæ no profunt fui aftus contra Chrift5:nam 2c Chriftus huiufmodi eija citjöó loqui prohibeuPaulus uero hie in nomine Chrifti ei præcipit ut taceat,ecnbsp;à puella exeatjmanifefto miraculo fignificado, quod fi fatan interdS ucra di»nbsp;cat,tame ad fallendS diciuAd uoeê igitur fatanç fiue uera fiue falfam aures omnbsp;nino claudêdæ funt,ne mêdacijs fatanæ à qualicucç ueritate feducamunQiiodnbsp;ctiâ fatan in nomine Chrifti ex hac puella eîjcit, confirmatio eft potentiæ euannbsp;gelt) de lefu Chrifto,adn5ciante rcmifftonê peccatorS per lefum Chrifiu,quodnbsp;eft tantæ energiæ,ut quifquis in illud crediderit, corâ deo iuftifïcetur, 8^ falutcnbsp;confequatur æternam:ut^ intelligamus Chriftum longe potentiorem eifefatanbsp;na quantumlibet malignanti«

Videntes autem domini eius quia exiuit fpes quæftus eorü, appr^ hendentes Paulum amp; Silam perduxerunt in forum ad principeszÔ^ oamp;nbsp;ferentes cos magiftratibus, dixerunt ; Hi homines conturbant ciuitatcnbsp;noftram,cum fint ludæi : ôd annunciant morem quem non licet nobisnbsp;- fufdpere neq? facere cum fîmus Romani«.

ïntelligimus ex hoc fatana quidê dereliquiffe puellam, dominos autê inua« fiffe, fimul^ qui ante tranquillus dominos puellæ ob fédérât, nunc expulfîonc

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit comotior 8C concitatior,ut Paulo eu comittbus extremfî inferre conetur exi

tium. Satis quoep claret hos dominos obfeflbs fuiffe auaritiç fpiritu, qui fan's eft placidus,fî omnia ei ex fentêtia proueniât,fi fubinde maiori quæftu ac lucro dinbsp;tefcatrfi uero irritetur,omne quâlibet graue nephas audet, tantûmodo ut quæanbsp;ftum fu5 retirteat, nunc furatur,nunc prædat,nunc homicidia meditaturjtan»nbsp;turn ut potiatur uolitis«Exempla funt Gieziminifter Elifei, Ananias Sgt;CSaphûnbsp;ra,Silaferuus Miphiboièth,ÔiC ludas Ifcariothis, Ethaeftenus quidê ƒ niouentcnbsp;quæftu ipforS domini non uehementer foliciti fuerunt de prædicatione Pauli»nbsp;Nuncautêcumfentiuntfefpelucrifuideftitui ^pter prædicationê Pauli, tannbsp;to furore coprehenduntur,ut crudeliter in eosmanus intjciant, apprehêfos adnbsp;principes ÔC magiftratus trahât, feditionis, defedionis à Romanis amp; hærefeosnbsp;quæ funt crimina capitalia accufent,quo opprimant, ôê prorfus extinguâtur.nbsp;Non ipfi dicunt in accufationCjNos auari fumus,hadenus ex diuinarione imanbsp;pia uiditauimus, nunc hi ueritatis praecones nos impediunt in impofîura noanbsp;ftra,fed aiunt:Hi homines coturbant ciuitatê noftrâ, annunciant noua fidem,nbsp;qua non licet fuicipere uel feruare inuitis Romanis, quibus fubijcimur dC parcnbsp;mus. At^ is eft mos fatanæ,ut oftentet fefe non fua ipfîus ipecie, nouit enim fcnbsp;turpiorem elfe quàm u t recipia tur, fed uenditet fe fpecie iuftitiæ ÔC zelt.

E nbsp;nbsp;nbsp;Et cucurrit plebs aduerfus eos,amp; magiftratus fciflîs tunicis fuis, iuf

stCor.u./ nbsp;nbsp;ferunt eos uirgis cædi.Et cum multas plagas eis impofuiflent, miferut

cos in carcerê,prsecipientes euftodi ut diligenter euftodiret eos.

Magiftratus hicpeccat,iram inconfîltnadhibens,Ô6prçciptti furoreinapo ftolos fæuiens: nihil autêredo iudicio magis officit præceps ira : breuis infa*nbsp;nia,malus coftliarius.Fertquoq^fententiâ,non exploratacaufajuondû auditanbsp;altera parte,quo in magiftratu nihil ne® iniuftius nec iniquius dici potefl «nbsp;nocentes

-ocr page 159-

IN ACTA A PO ST. CAP. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I59

nocentcs qtrocç homines cotra ftias ipforS leges uirgis caedit, in carcerê uelutt latxones conijcit,qu3 principes non debeantefle terrori bene agêabus,fcd manbsp;le.Erat inuifum apud illos ludæorû nomen, populus quo^ cocurfu fat^o fere»nbsp;batur in apoftolos:magiftratus quo populo furenti fatisfaceret,difciflis apoftonbsp;lorumtunicisiuflerunteos uirgiscædi. Nechacpœnacontenti, poftea^illisnbsp;multas plagas intulerunt,coniecerunteos in career cm, mandantes carcerarionbsp;Ut diligenter eos feruaret*

Qui cum tale præceptu accepiflet,mifît eos in interiore carccrem,amp; pedes eorum ftrinxit ligno.

Satanas ut magiftratum adegit ad fcclera perpetranda,ita conatur etiâ apo ftolos ad perfidiam detrahere.Emcit enim uteoijeiantur in carcerem, pedes^nbsp;eorû ligno ftringantur,ut impatientes fiant ôd defperent, caufam^ fua quar eiinbsp;euangelij,propter huiufmodi captiuitates iniuftam iudicent.Hæc erant aufpfanbsp;cia Macédonien praïdicationis. Semper autem autquæftus,autambitiOjautfunbsp;perßitio rebellât euangelio. Porró quum atrociflîme fçuitmundus in membranbsp;Chrifti, turn maxime adeft cœleftefolatium. Tantum uero abeft, utdeiufiitianbsp;fun caufndubitentac contumelias aduerfus deum impatienter efflent, utposnbsp;tins nomen domini commendent,ÔÔ fummis laudibus euehant.

Media autem noeffe Paulus èc Silas adorantes laudabant deum. Ec audiebanteos qui in cuftodia erant.Subito uero terræmotus faeftus eftnbsp;magnus, ita ut mouerentur fundamenta careen's. Et ftatim aperta funcnbsp;omnia oftia:amp; uniuerforum uinculafoluta Cunt.

Media node Paulus 06 Silas obliti uerberûjobliti carccris, precabantur hymnos canebant deo, gratias agentes illi, quod famulos fuos dignaretur hocnbsp;honore,ut ob ipfîus nomen hnc paterentur, Cnteri uero quos idêcareer habenbsp;bat,audiebant illos Intis uocibus modulâtes laudes deo,amp; filio illius lefu ChrLnbsp;ftojdemirantes unde in rebus tarn non Intis tanta Intitia, SC quod pro fuis orâtnbsp;aduerfartjs.NoruntenimapoftoIi quod mundus non aliter rémunérât fuos benbsp;nefadores quàm malefictjs,SC quod,ut dici folet, gratin fatann finthuius fneunbsp;limerces.In mundo,inquit Chriftus, afflidionê habebitis, 6C fide mundo fuißnbsp;fetis,mundus quod fuum eft diligeret,Subito autêillis deum laudantibus, ter»nbsp;rnmotus fadus eft ingens, adeó,uftotus career à fundamentis cócuteretur,Si=nbsp;mul^ patefada funt omnia oftia carceris,SC uincula omnium funtfoluta. Vbfnbsp;uirtus orationis agnofcit,qun ex fide proficifeitur, SC quàm prope fit dominusnbsp;inuocantibus eum,fed in ueritate:fi non femper carceres comouet, cœlû tamenbsp;pénétrât,ubi dominus nunquam non exaudit credentes,SCà periculis libérât,

Expergefadus autem cuftos carceris,ôC uidens ianuas apertas carcc riSjCuaginato gladio,uolebat fe interficerc, cxiftimans fugifte uindos.nbsp;Clamauit autem Paulus uoce magna,dicens:lSlihil tibi male fèccris:uni Fnbsp;uerfî enim hic fumus.

Hoc tumultu expergefadus carceris cuftos, qu5 accurriflet ac reperifTet omnia carccris oftia patefada,atc^ hinc cot) cer et fugifte uindos,memor qualenbsp;mandata acceperat à magiftratibus edudo gladio parabat fibi nece cofeifeere,nbsp;malens fuapte manu perire,^ poft multa tormenta per carnifîcê occidi. Id Paunbsp;lus etiam per tenebras cernens,uoce magna clamauit, ut uel attonitum homi=«nbsp;nem redderet attentS,dicens:Caue ne quid tibi ipfi feceris mali,quando nihil anbsp;nobis dbi mali uenturum eft: fumus enim hie omnes, netj quifquâ nofir« efFult;nbsp;00

-ocr page 160-

iGo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVH

git,Difcimvis infignem Pauli pietatê erga durum cuftodem, à quo fuerat com'e lt;fïus in interiorem career?,crudeliter^ conftridus fuerat pedes ligno,No connbsp;niuet enï Paulus ad caedê cuftodis,qui crudeliter ipfum tradauerat,no ^ponitnbsp;exits è car cere occifo eußode, fed à egde euftodê reuoca t, hortat^ ut nihil ma»nbsp;li fibi inférât. Quid hoc aliud eft, quàm ut malit periclitari cuftodem perircî*nbsp;Petite^ lumine introgreflus eft ; amp; tremefadus, procidit Paulo

Silæad pedes:amp; producens cos foras,ait:Domini, quid me oportetfe ccrc ut faluus fîam^ At illi dixcrûtzCrcde in dominum lefum : amp; iàluusnbsp;cris tu,6c domus tuagt;

Ad hanc uoeê fibi redditus cuftos,iuflît miniftros adferre lumen, quû^ prehendiifet ita rem habere,cognouiffetep rem non arte fadâ humana, fed po«nbsp;tentia diuina, fimul^ confiderans qgt; Paulus per tenebras uidiflet quid ageret,nbsp;SiC quam ob rê id ageret, intrauit in interior? career?, acciditqj ad,pedes Paulinbsp;SC Silac,negledocp mandate quod acceperat à magiftratibus,educit eos à carcenbsp;re in locS comodiorem,dicens:Domini, quid mihi faciendû eft ut faluus fiamî?nbsp;V ultpermutare falut?,confuluit illorû uitæ, uult 2? animæ fuæ uitæ cofuli pernbsp;illos,Âiunt illi:Crcde in dominS Ieftim,ô6 faluüs eris unà cû familia tua4Hancnbsp;aut? repentinâ euftodis mutation? dei clementiæ et miferenti deo adfcribendanbsp;putemuSjUtrepente in aliS homin? transformatus, quærat folicite ftatim quoanbsp;modo faluetur^Obferuandû aut? diligentius, quid ei fubinde apoftoli refpon^»nbsp;derint4Crede,inqui5t,in dominS Iefum,6? faluus eris tu SC domus tua. Quarenbsp;non iubent operibus multis SC fandis fatisfacere pro tot peccatis fuis in deS ÔCnbsp;boîes,Sed aliter apoftoli doc?t,nempe Chrifti dodrinâ, fois lefum Chriftn eflênbsp;expiator? peccator3,qui pro peccatis mundi totius fatisfecerit,6C qgt; omnis quinbsp;in ipfum credat habeat per fid? remiflîon?peccatorS, Nec tarnen haec fides resnbsp;eft leuis ÔC uanajuel etiâ otiofa,Iuftificatus enim fide in fpiritu fando, ftudiofîfnbsp;fimus fit in obfequio deijôC in obièruantia ftudiofa mandatorS dei, in qua fi denbsp;clinct ardenter ÔC ex fide orans faluat, SC pœnitentiâ agit,iâ denuo iuftifîeatus.

Et locutifunteiuerbumdominicum omnibus qui grant in domo eius,Et tollens eos in ilia hora nodis, lauft plagas eoru ; SC baptizatusnbsp;cft ipfe,ÔC omnis domus cius continuo*

Statiminibiinloco carceris uel carcerartj, apoftoliexplicueruntilliscona gregatis in unS dodrinâeuangelicâ. Vides nullum tempus, nulls locS no eflenbsp;idoneS euangelicac pietati,Teterrimus ille career templg erat apoftolis, Nó obnbsp;ftabatintempeftanoxillor3hymnis,incarcere prgdicatureuangeliS,5Cprxdanbsp;attrahitur Chrifto, Career euangeltj cathedra eft, Necmora, ftatim cuftos catenbsp;chumenus gratia referre feftinat catechiftæ fuo, Mox enim abduxit illos feor*nbsp;fum,8C abluit plagas eorum, eos quos fuerat iulTus dilig?ter cuftodire, liberosnbsp;cducit,periculo capitis fui,adeo^ nunc agit fortem uirS, quS antea fefe occidenbsp;re defperabiliter tentaflet,E)einde baptizatur,quia iam credebat, ÔC dominumnbsp;confitebat,edodus ab apoftolis:pedes quos prius ligno ftrinxerat,nunc abluitnbsp;ÔC ueneratur,SC menfam quoq^ apponit, charitatis opera diligenter expkndo,nbsp;Ut uideas ueram fidem per charitatem operantem.

Cumç perduxiflet eos in domum fuam,appofuit cis mefam, 8Clas tatus eft cum omni domo fua credens deo*

Deduxit his geftis apoftolos in aedes fuas,ubi conftieuerat interdiu habits« rCjSCjappofuxtillismenfamjUtrçfîcerêicorporafuaæoftbapufmSenimconuçnbsp;oit

-ocr page 161-

IN ACTA A POST» CAP. XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j6lt;

nit mcnfe comiim'o. Ac fibigratulatus eft cuftos careens,quod tales u/ndos ha here con«gtflet,per quos crediderat euangelio cum tota fua familia, Adeoep ia.nbsp;ipfe lactus,morte propter Chriftum expedat,qui prius apoftolos morte pros»nbsp;pter Chriftum afficere uoluiffet.

Et cû dies factus eflet,mifcrunt magiftratus Iilt;ftores,dicentes:Dimit te homines illos^tslunciauit aute cuftos carceris uerba hæc Paulo,Quianbsp;tniferunt magiftratus ut dimittamini, nunc igitur exeuntes itein pace»nbsp;Statim ut diluxit,magiftratus re diligentius ppenfa,miferunt uiatores ad cilnbsp;ftodê carceris,mandantes ut PaulS 06 Silafineret abireIiberos,Cuftos his audinbsp;tis,gC fuo ÔC apoftolorS nomine gaudens, renuciauit hæc uerba Paulo, qgt; maginbsp;ftratus iuffiffetillos abire liberos. Nunc igit,inquit, quoniSres benecefftt, abianbsp;te cS falute,falui,incolumes ÔC liberati, lam enim magiftratus in dementia uelnbsp;etiâpœnitentiâ mutatus fuitu'ulTerant apoftolos uirgis cçdi, in carcere contjef,nbsp;nulla légitima caufa ira præcipitati,interpofîto hodis fpacio,ira fedata, amp; furonbsp;tis affedu,redeunt ad mente,intelligunt temcritatCcopcriuntcp apoftolos pronbsp;pter benefada afflixifle, Vbi difeimus præcipitis ivx ut comes fit pœnitêtia, I4nbsp;uero uolebant primores urbis apoftolos clam difccdere,ut ignota effet illorum *nbsp;innocentia,quin potius putarentur utfcelerum confctj,carceremeffregiffe,

Paulus aute dixit eis:Cæfos nos publice,indemnatos homines Ro® manos miferunt in carcerem,amp; nunc occulte nos eqciuntîNon ita: ftdnbsp;ueniant ipfî,ÔC nos eqciant.

Paulus cLipiens amp; fuam innocentia reddere teftatiore,^ occaft'onem qtiæa tens pluriuetiam faluti confulendi,refpondit nuncio: Quûfeglorienteftè Ronbsp;manos, Romanorû legibus non liceat quenqj afficere fupplicio, nifî auditunbsp;Sc conuid3:nos homines Romanos nec audifos ÔC indemnatos,publicitus uirnbsp;gis cçciderunt,8C quafi paru id effet,cæfos coniecerStin carcerê. Nunc fuæ conbsp;fulentes authoritati,0Cnoftragrauantes innocentia, poftulant, ut quafi nobisnbsp;maleconfcij profugerimus è carcere, clanculûhincnosfubducamus. Non itanbsp;fienfed ueniant ipfi,0C quo iure nos coiecerunt in carcerê, eodêiubeant abire»nbsp;Quondâ nulli nec priuato homini nec magiftratui pmiffum fuit graflari in eosnbsp;quihabebantius Romançciuitatis,Eratenim lex à Valerio Publicola lata,Nenbsp;quis magiftratus ciuê Romanû aduerfus ^uocationê uerberaretuelnecaret»nbsp;ïdeo^ iniurias ciuibus fuis illatas,femper grauiflîme ulti funt, quo ÔC fadS eftnbsp;ut eo audius SC ftabilius imperiû fuû effècerint.Qiifî igitur Paulus potuerithiinbsp;mano iure hanc iniuriam uindicafle,domino tantS comendauit,unico tamê iknbsp;lo contenais fuit,ut quia publice uirgis effet cæfus,SC carceri inclufus,publiccnbsp;etiâinnocens declararetur,

Nunciauerut autem magiftratibus lidores uerba hæc.Timuerût^ audito quod Romani eflenuSC uenientes deprecati funt eos,6c educennbsp;tes rogabant utegrederentur de urbe»

Hancorationê Pauli neceflariâ,iuftâ SC digna apoftolico nomini no faftuo fam uel fuperbâ referut uiatores magiftratibus, qui fîmul ut audiflènt q, effentnbsp;dues Romani, uenerût ipfi ad PaulS SC Silâ, deprecati^ funt illos ut ignofee*nbsp;rent,quod per populi tumultS præter iuris Romani more fadS effet, SC hono^nbsp;ris gratia deducêtes illos è domo carcerarîj,rogabant, ut ob tumultS populi ui=nbsp;tandû fecederent à ciuitate Philippenff.Non illi Philippenfes timent,quia ini«nbsp;lie illos afflixerunt quod peccarint,fed tantû ne à Romanis periculS illis immû

¦ nbsp;nbsp;00 5

-ocr page 162-

)él nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

neat,quod eines Romanos iniuria afFeccn'nt« Hæc cm'm efi humant ingenrj na tura,ut non iniquitatem fed im'qiütatis fupplicium horreat : cum fit pqs timenanbsp;da iniquitas ipfa,magis quam iniquitatis pœna»

Exeuntes autem de careere,introierut ad Lydiani:amp; uifis fratribus, confolati funt eos,amp; profeäi funh

Preexbus magiftratus obtempérant apofioli, Sgt;C egrefli de carcere, profedi funt ad domum Lydxæ,cuxus hofpxtio fuerant ufi, quæ cum tota famih'a recepcnbsp;rat fermonem euangelicum,Hac igitur relxquis^ fi-atribus uifis, confolau funtnbsp;cos, narrâtes quid accidüTetnodu in carcere,exhortantes ut in eo quodeœnbsp;per ant perfeuerarent«Eo fado relidis Philippis alio profedi funt Qiian^auanbsp;tem difeeflerit à Philippenfibus corpore, tarnen inuiut eos pulcherrima epifio«nbsp;la amp;ptjffi'ma,in qua ipforum fidelium fidem prædicat,6C afflidiones quas petanbsp;tulerunt à magiftratibus poft Pauli difeeffum non mitigatis fed ferocioribus innbsp;cos qui in Chriftum credebant, eximiam quoq; charitatem quod ipfi foli cotn»nbsp;municauerint ci fumptum,ut altjs euangelium gratis annunciaret.

CAPVT XVIU

Vra autem perambuIaflentÄmpbfpoIim Äpolloniain, w nerunt TheflalonicamjUbi erat ^nagoga ludæorum*

Cum iter feciffent per Ämphipolim amp; Äpolloniam,pcruenefunt Thcfl'alonicam.Ea eft Macedonia: metropolis« Hic ob urbis celebritatem eratnbsp;fynagogaJudæorum, atlt;^ hac occafione fpes uberioris profedus ofiedebaturnbsp;in ludæis ÔC Gentibus«Sciebat enim ludços è uer a olea exedos, Gentes autemnbsp;infitas efle, unde QC quoquo modo poteft confulit faluti ludacor S, ut optet eüanbsp;anathema effe pro fratribusjquos feiebat habere quidem ftudium legis, ftdnonbsp;fecundum fcientiam,inter quos feiebat quemadmodum 8C fub Elia feptetn mixnbsp;lia uirorû relidos dei cultores,amp; Chrifti agnitores, reliquias fcilicet ludaicas,nbsp;quæ fecundum eledionem dei gratiam confequerentur ÔC falutem, iuxta illucfnbsp;Éfaiæ:Si fuerit numerus filiorum ut arena maris,reliquiæ faluæ erunt.nbsp;Secundum confuetudinem autê Paulus introiuit ad eos :

bata tria differebat eis de feripturis, adaperiens amp;infinuans quia Chri ftum oportuit pari amp; refurgere à mortuis: 2lt; quia hic, eft Chriftus, le«nbsp;fus quem ego annuncio uobis«

Paulus ex more fuo ueniebat in conuentum fynagogæ, ac per tria fabbata diflerebatapud eos,profercns ex feripturis oracula prophetarum, aperiensnbsp;aenigmatajßgurarum,allegans teftimonia legis« His^ collatis cum his quæ ge^nbsp;fta fuerant, docuit ita decretum deo fuifle ut Chriftus pro falute mundi fic paanbsp;terctur,acrefurgeretamortuis«Quoniam autem omnia quæ prædida fuerantnbsp;de futuroMeftîa per oraprophetarum,quæ^fîguris fuerant adumbrata, con»nbsp;gruerentinlefum Nazarenum, docuit ludæis non alium Meflîamefle expcanbsp;dandum,fed hune eflè Chriftum quem annunciaretillis,fcdulo infiando urnbsp;gendo prædicatione fua QC ftudio,non tantum oratione SC defiderio pro uolunnbsp;täte propenfiftîma eius ad ludæos, quamlibet ab eiidem plurimum impedircanbsp;tur,ÔC aduerfapateretur,non tarnen ceflatfperare« Quo exemple admonctEcnbsp;clefîaftas,magiftratus ÔC patresfamiliâs offîct) fui, ut pro commiftîs folicitifincnbsp;precando ÔC fatagendo opera pro uirili quemep fuo modo « Nihil autê aliud donbsp;eet Paulus ubiep nifi Chriftum, ÔC hunc crucifixum, in quo falus SC iuftitianbsp;fidem obtmetur,qui m folus natura iuftus uenit in hunc mundw, ut omnisnbsp;inipCuiï'

-ocr page 163-

IN ACTA A PO ST. CAP. XVIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lég

in ipfum credit,habeat remiffîonê iniuftmæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falutê cofequat per fpfum»

Hûc Paulus docetuerû qui'dêMeffîâ,fed oportuiffe eôpati ÔC refurgere, per^ paffionêintrarein gloriâfuâ,per^ affli'Aoes maximas,hoc eft morte crudelilinbsp;fimâ de contêptiffîmâ afcêdere l'n glonâ ÔC honoré maximS,in quo regnaturusnbsp;fit fine fine. Ex quo fequit,regnS eius fpirituale eîTe^ut perpetuo durare queat»nbsp;Et quidam ex eis crediderunt, Sgt;e. adiundi funt Paulo amp; Silæ, amp; denbsp;colentibus gentilibus multitudo magna,amp; mulieres nobiles no paucp,.

V ides ingentê paucarum concionû trudum.Quum enim tribus tantu fab bâtis difleruifletin fynagoga, nonnulli ludæorS crediderunt de adiundifimtnbsp;Paulo ac Silæ,quin ÔC ex Gentibus magna multitudo deum timentium credi-dit,SC ad Chriftum conuerfî funt, nec uiri tantum, fed ôt^mulieres, adeo^ nonnbsp;obfcuræ fed primariæ. Argumenta aut huiufmodi concionû non tantû in hocnbsp;libro, fed de in epiftolis Pauli de euâgelijs cotinentur, ubi de declarâda fuerinU

Zehntes autem Iudæi,aflumentes^ de uulgo uiros quoidâ malos^ amp; turbafada,concitaueruntciuitatê;ô^ afîîftentes domui lafonis, quænbsp;rebant eos producere in populum.

Contra huneeuangelq profedlû ludæi quidânimiûftüdiofi legis Mofaicæ^ quâ tarnen nonintelligebât iuxta carné de literâ, quibus de Paulus aliquan,nbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do fauerat pharifæus,hi zelo accenfi furioiô non rationabili, adiundis fibi cira

cSforaneis aliquot uiris malis (taliû enim opera opus eft quoties res per tumuL tum agit ) coadaturba concitauerunt ciuitaté,Âcpertumultû adorti atdes faanbsp;fonis conati funt Paulû amp; Silam produéere in populum, Hos fatanas decipieanbsp;bat, de mêdacqs inftruit fub fpecie ueritatis de honeftatis, primo quidé fpecie lenbsp;gis Mofaicç,fuadês euangeliû delefu Chrifto hçrefim efte pniciofam,utpfuaftnbsp;fint Paulû efte peftilen tiffîmû pfeudoprophetâ, Hcc zelo peftiléte fatan impeknbsp;fiteofdem adhomicidiadefîgnanda, etiâperfeditiofumtumultû, pernicioanbsp;fiflîmum urbis tantæ de liberæ.Ét nondum finis eft fcelcrum,fequitur enim.

Et cum non inueniflent eos, trahebant lafonem 8^ quofdam fratres ad principes duitatis damantes : Quoniam hi qui orbem concitant:8^nbsp;hucuenerunt,quosfufcepithfon:amp;hi omnes contra décréta Cæfa^nbsp;ris faciunt,regem alium dicentes effe,lefum.

Quum non inueniflent apoftolos,furorem fuum in hoipitem apoftolorum nomine lafonê effunduntjimpetu^ in eum ac fratres quofdam Chrifto credennbsp;tes fado,non ducunt, fed trahunt eos ad magiftratus urbis, aceufant^ lafonenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

tanquam urbis proditoré,quia excepifletholpitio qui totû orbem conturbant, àe defedionê à Romano imperio praedicant, dicentes lefum quendâ elfe regé,nbsp;cuiomnes obedire debeât.Hoc aût quid eft aliud,inquiunt, Ç aduerfus decrcanbsp;ta Catfaris facere,qui grauiflîmis edidis uetuit,6^ nos iuramentis noftris rece=nbsp;pimus,ut prçter fe aliû non agnofeamust' Huiufmodi querelis obtinere conannbsp;tur,ut à magiftratu occidantur, de hæc zelo dei faciunt, ac bona,ut dicunt,in=.nbsp;tcntione,hac uia gloriam dei defenfuri, quam euangelio Chrifti prorfus labefanbsp;datam clamant, Sedifionem caufantur concitari ab apoftolis, quam ipfî ludæfnbsp;ambiunt, quemadmodum de ait) imptj in ali)s urbibus. Et nemo magis inuidequot;nbsp;bat Romano Cæfari quam ludæi, unde de frequentiflîmis feditionibus debac^nbsp;chantur aduerfus magiftratum à Cæfare conftitutum in ludæa, amp; fubindenbsp;fputant, Si liceattributum dare Cæfari, Aceufant tarnen euangeliû,quod defcnbsp;dioncm ab imperio moliatur. Sic hodie quo$ malorS authores impij culpam

00 4

-ocr page 164-

|é4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentärivm

retjciunt in pios.Si'c Achab famem tn’um annorum retjcit tn Eliam, Eximium quo(^ lafonis hofpitalitati's exemplum notandum eft,qui cum apoftolos hofpisnbsp;tio excepiffetjintelligeret^ queri ad fiipph'cium,clanculS dimittit eos, exponbsp;nit fe pro ipfis periculo, teftado fidê fuâ in ChriftS,qui potes eft fuos dcfcndere,nbsp;Concitauerunt autem plebem, Si. principes ciuitatis audiences hæc»

Et accepta fatisfadione à lafone amp; à cæteris^dimiièrunt eos»

Eiufcemodi exitum omnes aceufationes impiorû aduerfus pios habere foa lent.Nam dum pij accufantur,fremitquidê mudus aduerfus ipibsjSC indigna«nbsp;tur,Sôfurit, ÔC atrociflîma minatur fupplicia» Nihilominus tarnen pij euaduntnbsp;etiâfî trucidentur ab imptjs: ß opes amittanr, uitâ tarnen aflequûtur éc gloriamnbsp;fempirernâ, diuitiæ eis perpetuac reftituuntur,acquirunt uitâ animæ QC corpo=nbsp;ris,Pius ergo homo tanto magis fpem fuam ponat in dominû, quanto imptj manbsp;gis infaniunt. Hic uero magiftratus ThefTaloniceniîum prudêter fungitur fuonbsp;ofRcio,nihil praîcipitantér agit,audit partes,purgatos dimittit»

lt; Fratres uero confeftim per node dimiferunt Paulû 6^ Siïam in Ber rhceam.Qui cû ueniflent,in fynagogâ ludæorû introierunt,Hi autentnbsp;crant nobiliores eorum qui funt ThefTalonicæ, qui fufeeperunt uerbunbsp;cum Omni auiditate,quotidie ferutâtes feripturas, fi hæc ita fe haberét»nbsp;Fratres ubi fenferuntrêmagnis odijs agi in PaulS ÔC Silâ,nihil conta«, no=nbsp;du clam emiferunt illos Berrhœam, Ea ciuitas eft Macedoniç, no ^cul à Pella,nbsp;patria Alexandri Magnf Sic fugiût duces euangelij, utnihilofecius fugientesnbsp;pugnent, Etenim fimul atep ueniffent Berf hœâ, ingreflî funt fynagogâ. ludæo«nbsp;rum,nihil deterriti totiam feditionibus à ludçis cocitatis^Hi uerogenerofioresnbsp;crant Theftalonicenfibus: nam fermonê euangelicu receperlint fumma c5 aninbsp;mi promptitudine,quotidieuacantes fcrutâdis diuinis ftripturis, uteognofee«nbsp;rent quemadmodû ea quæ didicerant ex apoftolorû narratione,couenirent cSnbsp;oraculis prophetaru ac figuris legis^Ex folis feripturis diicitChriftus:qui aliudnbsp;docent feripturas,illi no docent Chriftû,fed humana.Oês igitur dodrinç denbsp;bent fie 4)bari,ficut hic dicit,ut exigant ad feripturas, an illis fint confentaneæ»nbsp;Necç quic^ admitti debet in ecclefia, nifî de quo certo confiât q«od feripturanbsp;fit,6C puru uerbu dei, Rom.j. luftitia dei jjbatur teftimonio legis Sôjjphetarû,nbsp;Quod uero nobiliores dicuntur, cû in uocatione Chriftiana no fint multi fapi«nbsp;entes fecundû carné, non multi potentes,non multi nobiles,diicimus difficilenbsp;quidé taies nobilitaté fuâ aeftimare pofTe ^pter Chriftû ut ftercora: tamé ut necnbsp;deusjita nec euangeliû refpicit pfonas,fed in quauis géte,in quouis ordine, innbsp;quouis hominû ftatu,qui credit euâgelio Chrifti,is acceptus eftillfPorro Thefnbsp;falonicenfisfatan, necBerrhœæeuangeliû ferrepotuit, irrequietus fanefic^nbsp;folicitus perfecutor euangeltj,amp;ridem quo(^ nolens promotor eiufdem»

Et multi quidem crediderunt ex eis, 8C mulierum gentilium hones' darum, amp; uiri non pauci»

Multi Berrhœenfîum non fol um Iudæi,uerumetiâGræcç, hoceftEthnicac mulieres honeftæ,ac uiri no pauci, credideruntprædicationi apoftolorû pfuaftnbsp;feripturis,amp; geftis Chrifticollatis fidelitenQuum alias nos magis perièquutosnbsp;fuifle legamus euangelium,quàm nobiles uiros 86 religiofas quoiÿ 8C honeftasnbsp;mulieres. Habet utdidumeftChriftus in quolibet hominû ftatu fuos eledos,

Cum autem cognouiffentin Theflalonica Iudæi,quia amp; Berrhccaî prædicatum eft à Paulo uerbum dei, uenerût amp; illuc, commouentes

turbantes

-ocr page 165-

IN A G T A A P O S T* CAP« 4 U* turbantes multitudincm» Statim^ tune Paulum dimiferunt fratres, uénbsp;iretnfe^ ad mareîSilas autem ÔC Timotheus remanferuntibû

Vbi rumor pertuliflet Theflalonicâ ad ludæos, qui illic cofteitauerant tu^s iîîultum,quod Berrhœæ praedicatus eflet fertno euâgelicus à Paulô,quêexpuànbsp;lerant, eô profedi funt, fuo^ more SGillic concitauerût multitudinê aduerfusnbsp;apoftolosTaminuifosfatanhabeteuangelîj præcones,fideles SGcoftanres, utnbsp;iibiqj perfequi eos moliatur,SG requiênon admittat.O ù aliqua faltem ex parte:nbsp;tam diligentes euaiigclrj fedatores effemus quàm diligens perfecutör eft fatartnbsp;in fuis mem bris. Et nos hodie fîmilia cernimus quàm fint euangelij perfecutoânbsp;res longe ftudiofiores ad perfequendum quàm fint eiufdem præcones ad pro*nbsp;mouendumTratres autem ubifenferuntimminerepericulum,protinus emifenbsp;runt Paulum,cuipotiflîmumtimebât, utiretadmare, cui uicinaeftBerrhœa^nbsp;Silas autem ÔG Timotheus remanferunt in Berrhœa.

Quiautem deducebantPaulum,perduxerunt cumufep ad Athei® tiaSjSC accepto mandate ab eo ad Silam amp; Timotheum ut quàm célerinbsp;ter uenirent ad feîprofedi funu

CumPaulusadhucinludaifmouerfaretur, Chriftu^ nondu agnofeeret, Omni ferè fæculi felicitate, SG profpero rerS fucceffu fruebatur, clarus apud feanbsp;oulû,honefto loco habitus,iuxta legis iuftitiâ irreprehêfîbilis, præditus magnanbsp;authoritate,utilliecclefîâuaftandicomifla fueritlicentia* Poft^uero Chrifttrnbsp;agnouit,nulla un^ prófpera fortuna ufus uidef,per fportâ rriuto demittitur utnbsp;morte efFugiat,uirgis cæditur,in carcerê conqcitur,naufragia patitar,fugaturnbsp;Ut hic,lapidatur,adeO^ fubinde alijs ac alijs calamitatibus affligitur,donec uinnbsp;dus Romam perducitur, Hæc aduerfa impius quifpiam reieciflet in euangcdnbsp;lium,blafphemairetut mendax ÔG fatanicum,ÔG urbibus feditiofum SG infelicifnbsp;fimum, Paulus autem quo magis affligitur,eo conftantius in prçdicatione peranbsp;feuerat SG pergitCaufam eüangeltj non iudicat ex euentu mundano SG faeculinbsp;fortuna jfed è. uerbo dominfiEam bonam prontmeiamus caufàm, quæ à uer bonbsp;domini bona iudicatur^Sic autem facientes pietatem conftanter fedabimur fianbsp;Ue aduerfa nos fortuna cruciet fine profpera arrideati

Paulus autem cum Athenis eos expedtaret, incitabatur (piritus eins in ipfojuidens idololatriæ deditam ciuitatem^

Fuit Athenæ urbs Gracciæ clariffima, non bellicis iblft ftrategematis incly* ta,uernetiam fapientiæ adeo^ omniS bonarû artium totius^ philofophiæ paanbsp;tria 6G templn, ad quod ex toto orbe percipiendaru difeiplinarS gratia ftudiof»nbsp;fapientiæ cofluebannCuius æmtilafores per omnia hadenus elfeuoluerûtLiinbsp;tetiani nol^ri, SG apud eofdê in primis Sorbonenfes magiftrfSed quo magis iUnbsp;ho ftudium fapientiæ erat,eo turpior SG fœdior idololatria inualefcebat, doneenbsp;CO deuentum eft,ut Athenienfes no folum mortuos homines pro dtjs colerent,nbsp;fedetuiuis regibus DemetrioSGAntigono diuinos honores decernerent, Innbsp;cam urbem à fratribus deduduseft, ubi quum aliquot diebus folus efiet, SGnbsp;collegas fuos defîderaret SG operiretur, quum uideret ciuitatem tam célébré SGnbsp;eruditam, deditam elle fimuIachrorS cultui,incanduit in ipfo fpiritus,adeô,utnbsp;non expedatis collegis, in fynagogam ingreffus, difputaret cum ludæis acnbsp;teligiofis. Alius quilpiam femichriftianus offenfus fuiflet multitudinê, cia*nbsp;ritate ÔG eruditione hominum,fecum^ cogitaflèt. Tune folus fapies contra totnbsp;daros ÔG erudites uiros î* Præferésne twam fidemin Chriftwm iudieiotdiwm

-ocr page 166-

ifó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

SC totutrorutn dodi'ffi'morü,qui omnes fentiunt diuos multos colendos, utfao diequocpParifîenfesJnPauloautêmcanduKfpintuSjôCindigne tulit tarn po»nbsp;pulofam ct celcbrê hcminû multitudinê captiuâ fuis kidibrîjs tenerûAc mcdisnbsp;omnibus conabat uel aliquot in ea urbe incolas Chrifio lucrari,et è faucibus fanbsp;tanæ eriperc.Ita nemo qui euangelio addidus eftjoffendi debet multitudinê etnbsp;prudentia hoftium euangeltj,fed potius accendatur annitatur^ ut ex hoftibusnbsp;amici fiant omni uirili fua.Difcamus quac fît uera theblogia Sgt;C dodrina euannbsp;gelica e facra fcriptura, non è clamoribus aduer lâr iorS, è concionibus Chriftinbsp;fîC apofîo'orum eius:fîcenim non deficiemus unquam à ueritatis fiducia.

Difputabatigitur in fynagogacum ludæis amp; cokntibus, èC in foro per omnes dies ad eos qui adierant»

Non irrumpit Paulus in templa Athenienfîum,ad idola deijcienda SC corn burenda,non difcurrens clamat,fatanç mancipia efîe omnes, fed quamuis ex»nbsp;candefcebat, continet tarnen fe intra terminos uocationis fuæ, Difputat in fyanbsp;nagoga cum Iudæigt; SC religiofîs aduenis : difputat amp; in foro ciuiliter eu ijs quinbsp;forte ad ipfumconuenerant, Eratenimuccatioeitis docereeuangelium, Vbinbsp;autem termini legitimæ uocationis propter excandefeentiam tranfîliuntur, arnbsp;gumentum efî abfentis fandi fpiritus SC operis carnis.

Quidam autem Epicurei amp; Stoici philofopbi differebant cumeo; êC quidam dicebant: Quid uultfeminiuerbius hic diceref Ali) uero,nbsp;Nouorum demoniorum uidetur annunciator eflè: quia lefum amp; reiurnbsp;redionem annunciabateis.

Inter hos quibus cum difputabatPaulus,quidam crantEpicurei, quidam £lt;Stoici,inter fe longe diffîdentes decretis. Nam Epicureifummâ felicitate honbsp;minis uoluptate metientes, aut nullos credunrefle deos, aut illis nullâefle eu»nbsp;ram rerum humanarû.Stoici præter alia pa.radoxa, felicitate hominûfolo mennbsp;tis habitu metiuntur,quâ illi uirtutê fîue honefiû appellant« Hi cum Paulo connbsp;flidati funt,uelut cum philofopho quopiam nouæ fedæ authore. Quû autemnbsp;Paulus illis expofuiflet philofophia euangelicS,ab omnibus philofophoru pla»nbsp;citislonge dÜTonantêjquidâludibrtj caufa dixerunt: Qtiid uulidicerefpeimonbsp;logus iftefNam hoc conuitio Græci notabant hominê inepte loquace ac rabuanbsp;lam,Siquidê fapientia cœleftis uidebatur illis efîe ftultitia « Alij uero dicebant:nbsp;Videtur nouorû dæmoniorS genus aliquod inuehere, propterea quod lefumnbsp;authorem falutis SC filiûdeiacrefurredionêmortuorum prædicaret, Athenûnbsp;enfesenimexPlatonisdodrinadæmones deorum filios appellabant, quibusnbsp;tribuebâtquidem corporajfedimmortalia« Epicureorû hodiefedatoresfunt,nbsp;prudentes iuxta fæculum,rotam religionem Ôd Chi ifîieuangelium irridentes,nbsp;nihil putantes uanius quàm de his rebus leuiculis,ut dicunt,folicitû efle. Con»nbsp;tra huiufmodi Paulus docet earn efle uerâ felicitate, quæ in future fæculo deSnbsp;timêtibus eft parata,quç acquiritabhis,qui deum res humanas curare credût,nbsp;amp; quod perlefum Chriftum filiumdei iuflifi'centur per fidemtuirtutibus ope*nbsp;ram dandam,quia deus requirit,quia deo obediendû, non refugiendiim dolo«nbsp;rem proprer Chriftum amp; iuftitiâ agnitâ, futurâ quoq; uitam, ad quam mortuinbsp;fint refurreduri«Sfoicorum hodie fedatores funtMonachi, qui ftudentabne»nbsp;gandis humanis afièdibus, quos cum una ex parte fe uincere putant, turpi«nbsp;ter uincuntur ex altera : multa huiufmodi in uiris patrum Icguntur contranbsp;Chrifti dotftrinam ueram, qua docetur nihil amori diuino præponendum, af»nbsp;fedibus humanis utendum ad charitatem proximi,cui uelimus id folum quodnbsp;nobis

-ocr page 167-

ÏH ACTA APOST* CAP. XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;téf

nobis ctTpimus,pendere ex prouidentia et bonitate dei,quem patrcm fidelium credere debeanr,qui fie dilexerit humanu genus,utfilin fuum unigenttS dedeanbsp;ritjUt emnis inillû credensjHon pereatjed habeatin præfenti iuftitiâ,fanditaainbsp;tem,uirtûtes ueraSjôC dei gratiâjin futuro autê uûam æternam, Hæc QC bis nonbsp;difl'imtiia Paulus differuïtcontra Stoicos^Sed qua mercedêhinc retulit Aliasnbsp;ob cuangeliû fert uincula,carceres,uirgas,fiC lapides,nuncfrn'fionê 6C fubfananbsp;nationê, V ocatur enim fpermologus contumeliofo uecabulojquod ad quaeftûnbsp;quiduis diceret,quo conuitio nos Rabulas dicimusnbsp;nbsp;I-ocutuleios, qui^ non

ex fuis alat, fed alieno pafeatur cibo. Hinc eft quod Paulus ad Corinthios fcrû bens, dicit Euangelium Gr«ecis effe ftultitiatn, id quod Ätbenis hic didieit ÔCnbsp;cftexpertus.

Et apprehenfum cum,ad Âreopaguduxerunt,diccntesî PolTumus B feire quæ eft hæc noua quæ à te dicitur, dodrina f noua enim quædamnbsp;infers auribus noftris. V olumus ergo feire quidnam uelint hæc effe*

Quû de Paulo in fôro uariarent fententiæ, uifum eft ilium abducere in uû cum Martis Js locus Athenis eft celeberrimus, in quo nodurnis iudictjs eau,nbsp;fæ capitales cognofeebantunConueniebat autêis locus huic difputationi,quenbsp;credentibus offerebatfalutê,incrcdulis exitium.Dicebantenim: Licétne feirenbsp;quodnamfit iftudnouumdodrinæ genus quod memoras ç’QuO enim Omnenbsp;philofophiæ genus apud nos tradaturjtu tarnen noua quaedam amp; hadenus in»nbsp;audita inuehis auribus noftris, cupimus igitur ex te plenius difeere, quorfumnbsp;ifta tendant quardifleriSjaut quid fibi uelint. Pulchre mores curioforum amp; nonbsp;uitatis ftudioforum in Athenienfibus deferibuntur, ConfluOt enim undic^ adnbsp;Paulum,nouarum rerum nûcium, ÔC ut omnes eum probe percipere queant,nbsp;spprehendunteummanibus, ÔC ducuntad Areopagum, locum fenatoriumjnbsp;quo conueniunt ad caufas cognoicendas.

Athenienfes autem onines,Ôê aduenæ holpites,ad nihil aliud uaca« bant,niii aut dicere aut audire aliquid noui*

Qiioniâ Athenienfiumciuitaspræter cæteras Græciæciuitates difciplina turn 06 eloquêtiæ ftudio dedita,quô dodrinae gratia plurimi ex omnibus orbisnbsp;tegionibus confluebant,ô6ciues quolt;^ Athenienfes, Ô6 quiiÜic uerfabâtur honbsp;lpites,adnihil aliud uacabant, mil ut autaudirent aliquid nom, aut dicerent,nbsp;id^ magis animi caufa, quàm ut per cognitionem rerum eüadercnt meîiores*nbsp;Deus autê auidius humanac falutis, more pifeantiS aut uenantiS unumquêc^nbsp;f aptat ex occafione rerû quibus deledatur.Con tingit autê huiufmodi curio fisnbsp;auditoribus,ut quouis dodrinae uento fluduent Ô6 circuferantur,coaceruananbsp;tes fibi dodores iuxta fuas concupifeentias’ Ô6 aures prurientes ad fabulas,quinbsp;bus etiamfi dodor ueritatis contingat, cum tarnen non diutius ampleduntur,nbsp;quàm dum ob nouitatem aliquam affert uoluptate, nlox reliduri dum definitnbsp;elfe iucundus.

Stans autem Paulus in medio Areopagi,ait: Viri Athenienfes, per omnia quafî fuperftitiofîores uos uideo. Præteriens enim uidens ft«nbsp;mulachra ueftra,inueni amp; aram in qua feriptû erat Ignoto deo ? Quodnbsp;ergo ignorantes colitis,hoc ego annuncio uobis*

Paulus qui nouerat omnia fieri omnibus, ÔCeloquêtiamfuam ad omnium mores attêperare,nadus theatrû fuum in medio uici Martij, circûfufa frequennbsp;ti muItitudine,Exordio breui beneuolentiâ captat, et argumêtum tradare inei

-ocr page 168-

î58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' co MM ENTA RIVM

pit, Athcntenfcs irocat ui’ros, quo cognominc nihil gratius aiidiebant tahtae’cc lebritatis erant Athenæ. Vocando autê fupcrftifiofiores,id quocp honeftiffîmSnbsp;illis cenfebatur,quia dicerentur fuperabundante pietate religiofi\ V ocat enimnbsp;nimia pietas ftipcrftitio, quæ apud pios tmpietas habetur, quS Itx domini di«nbsp;cat: Quae ego praccipiouobis bçc{eruatejUtfacias,necaddas quicquä,nectni«nbsp;nuas.Diligenter igitur uitare debent pij,nc nitnium iufti fint,rdigione degenenbsp;ranteinfuperftnionc: quàm folicitccauendum eft, nciniufta aut iniquaagât,nbsp;ISJominans cfgo Athenicnics fuperftitiofiores, amp; beneuolenriâ captarft præ»nbsp;parat fibi uiam docendi de uera religione ac pictate.Cum, inquit, obambularênbsp;utritus cognofcerêjSC inftitutaurbis ueftraf,reperiquandâaram,quç inritulonbsp;quem habebat infeulptum, mentionem faciebat ignoti dei. Sunt qui teftanturnbsp;feriptum fuifle dtjs Afîar,Europac Aphricac,dijs ignoris 2C peregrinis, Id nonbsp;indodle Paulus quoad primum intellexit,5lt;proponendumafrunipü'r,fign*ß*nbsp;cans deum ibi eoîendum,qui totius terræ fit deus ôtT dominus, cui nemo no Utnbsp;fubiedlus mortaîiS.Et non male quadrabat hunedeum prudenhbus fauius iâe«nbsp;culi fuiffè peregrins dC ignotum^Deor um plurale nomen unum folum et uerSnbsp;deumIiraeIitisetinfacrisfignifîcat«ProindeaitPauIûs,Fallunturquimedicf:inbsp;tantinuehere nouos deos peregrinestquinpotiushSedeumqueuosignonbsp;turn colitis,id quod dedarat titulus ar ac, ego uobis annuncio, non folS emniSnbsp;terrarum,hoc eft mortalium deum, fed fiC cœ|orum Si immortaliS, ut pofthacnbsp;religio fe colatis cognitum omnipotentem,â^ômnibus prçfidentem, regentemnbsp;cœlum 8Cterramomnem,quemhadenus fuperftitiolc coluifîis incognitum,nbsp;qui tarnen in omnibus creaturisfubfiftit,uiuit,agit,SC noftitun

F Deus qui fecit mundum amp; omnia quæ in eo funt, hic cccii terræ cumfit dominus,non inmanufadis templis habitat , necmanibus ha»nbsp;maniscoliiur,ind«oens aliquo, cum ipfe detomnibus uitam infpira^nbsp;rionem omnia ; fecit^ ex uno omne genus hominum inhabitafe fustnbsp;per uniuerfam faciem terræ, definiens ftatuta tempora amp; terminos ha«nbsp;bitationis corum, quærere deum fi forte attredlent eum autinueniani^nbsp;^uamuis non longe fit ab unoquocp noftrum.

Is munditotius dominus atepdeus, quumfttmens.quædam fîmpliciftima, nufquâ non praefens, led fie ut nulli indudat loco, non rede credit habitare innbsp;têplis hominSmanufadis,autinfimulachrismoftaIiumartecofedis«Ne^picnbsp;colit uidimis pccudum,quafi file uel egeat uel delcdetur ulla rc,quae manibusnbsp;humanis gerit. Is enim quû fîtimmêfus infefe,quû^ fitomnipotens,quumfîtnbsp;fumme felixex fuapte natura,fie utlgdinon poflîtiniurtjshomin3,nechuma«nbsp;nis offîctjs adiuuari,tarnen quoniâfummebonuseftacbenefi'cus, mundnhScnbsp;admirabilê hominû caufa codidit. Si quicquid mu ndo cotinetur inftituit in hunbsp;mani generis ufum.Quum igitur author dns Si gubernator fîtcœlitcrræ^, SCnbsp;qcquid rerû in his cotinetur,nullo tarnen ex his omnibus fruitur ipfe, ,pptereanbsp;quod illius félicitas aeterna,nullius boni defîderet acceflionê, fêd nobis hâc fu«nbsp;fpiciendam fabrica,pdidit,utineauerfantes hoîes, ex opifîcio tam admirabiîinbsp;pcrfpicerentpotcntiâ,fapientiâ ac bonitatê opificis, Si cognitû amarcnt,piemnbsp;colerent, cuius beneficio totcomoditatibus fruerêtur.Qiiod fi ille fuperior eftnbsp;iiniuerfa mundi machina, nec eget ulla re ex his quas condidit, quanto minusnbsp;cenfendus eft tem plis, fîgnis, aut nidore uidimarum ddedarit'Animi puritatenbsp;colitur ,q«um ipfefit animus, necmoraturcaedestaurorumaut ouium,quinbsp;omnibus

-ocr page 169-

IN ACTA APOST. CAP. XVIÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169

omnibus uitæeft author, uitamamp;halitum impartiens omnibus quacfpirant, Vniuerfum enim animantium genus ab illo conditum eft, ac per ilium uiuuf,nbsp;fuum quæ(ÿ genus fœtu propagantia, Sed his omnibus dominaturum ex unonbsp;hominecondidituniuerfum hominumgenus,utincolereni peromnes terraenbsp;regiones,præfcriptis unicuicp uitæ fpattjsquae nemo fibi point prorogate acnbsp;diftributis terræ portionibus quam quçcpincoleret natio. Errât enim qui munnbsp;dum à deo conditum putant illius gubernatione deftitutum,temerc Cafu^ feranbsp;ri.Qiium nihil omnino geratur in mundo, neep magnum neq? paruum,nifi exnbsp;prouidentia conditoris, Quoniam autem iuxta fuam naturam incomprehcnflnbsp;bilis eft humanis ingenrjs, corporum mole grauatis, conftituit homines ratioanbsp;ne pracditos,ut aliud ex alio poflint colligere,cx uifibilibus inuifibilia,ex fingutnbsp;laribus uniuerfalia ex temporarijs aeterna, ex his quae fenfibus percipiuntur,nbsp;eaquænon nifi intelledu comprehenduntun In medio return omnium theaanbsp;tro,utex rebus conditis quae perfpicerentoculis,contredarentmanibus,fentinbsp;rent utilitate, ueftigarent ac fcrutarentur conditorem, Qi. quemadmodum cæ*nbsp;cutientes palpando tandem reperiunt id quod uideri non poteft:ita illi ex conanbsp;fyderatione return admirabiliter conditarfii pcruenirentadaliquam deicognianbsp;tionem,quern uere cognouiiTe fumma félicitas eft.

In ipfo enim uiuimus amp; mouemur amp; fumus,ficut quidam ueßro rum poetarum dixeruntdpfius enim amp; genus fumus,

Quanquam non eft tarn necefle deum in rebus extrarijs quaerere, quum eum in nobisipfis liceat inuenire,fi modo feipfum unufquifcp contempletur,ctnbsp;infefeconfyderetopificis uirtutcm,fapientiam,fiCbonitatem.Quumenimdeanbsp;Us in orbibus coeleftibus,in terra,in mari,in omnibus animantibus prodideritnbsp;ueftigia quaedam fuae diuinitatis,tarnen in nullo mirabilius quam in ipfo hominbsp;ne, Quod ft quis fit hebetiore ingenio quam ut aftrorum motus, maris æftus,nbsp;fontium icatebras,amnium perennes curfus, ac cæterarum return abditas cannbsp;fas queat aiTequi, non procul abeft deus ab unoquoep noftrn,Per ipfum enimnbsp;omnes uiuimus, mouemur Qi fumus, Necenimalij debemus quodfumus ali.nbsp;quid quam ci qui mundum hunc condiditexnihilo:necalterius beneficium eftnbsp;quod fpiramus, ilicomorituriftnosilledeftituat: nec alq debemus quoduiuinbsp;corporis membra fuo quæqj officio funguntur,ut oculi profpiciant,pedes am*nbsp;bulent, manus operentur.Eft igitur in unoquoep noftrum deus,qui per nos Oanbsp;peratur uelut artifex per organum ab ipfo conftitutum,R,efert autê homo denr,nbsp;non folum ut opus opificem, uerumetiam ut filius par en tern fimilitudine qua»nbsp;dam ô^cognatione naturae. Sic enim nobis proditum eftfacrisuoluminibus,nbsp;quod deus Adam humani generis principi corpus finxerit ex uda argilla,quanbsp;parte cognationê haberet cum caeteris animantibus,fed orc fuo infpirauit huicnbsp;luteo fimulachro particulam auræ cœleftis, qua deum ipfum parentem propi»nbsp;ÜS referremus, Qi propter naturæ fimilitudinem facilius eum cognofeeremus,nbsp;quod caeteris animantibus datum non eft. Hoc uobis abfurdum uideri non denbsp;bet,quum quod myfticis literis proditum eft,id quidam ctiam ueftratium poe»nbsp;tarum dixerunr,quorum eftAratus,cuius hocefthcmiftichiuminPhoenomcnbsp;nis:Nam huius progenies etiam fumus. Non refert enim quod ilk de loue loquitur, certe hoc quod louem appellat fummum deum, Qi omnium rerumparentem effe putauitjfed praecipue generis humani:de quo Bibliander noftcr innbsp;Naumprophetam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

PP

-ocr page 170-

ffo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.« COMMENT AR IVM

ipw4lt;’.e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Genus ergo cum Gmusdei\nondeBemus exiftimarcauro amp; ärgerte

to,aut lapidi Iculpturæartis ÔC cogitadonis hominis,diumücfle fimile, Quum fimus igitur genus dei iuxta metis inditac fîmilitudinê,parum redenbsp;fentimus de parente noftro, fi, quum ipfi potiffimö æflimemur homines ob inanbsp;'uifibilemnoftrtpartem,quaeeftratio,credimus ilium fimilemaurOjargento,lianbsp;gno, aut lapidi, hominis arte ÔC ingenio fculpto. Quid enim abfurdius quamnbsp;cum homo tametfi nonnullam habcat cognationem cum deo parente, tarnennbsp;longiffime abfit à cognitione dei, ipfum tarnen manibus fuis fingere pofle ßa«nbsp;tüam, quac uiuam habcat in le deitatem Ô6 cognominetur deus,ÖC colenda crcnbsp;dature'Debct autê cfle multo prçftantius quod pro deo colitur co qui colitjamnbsp;homo quot nominibus praeftantior eft fimulachfo cui honores diuini tribuunnbsp;turc'Primum hac fpfam corporis fpeciem à deo accept t: deinde fpirat, uiuit,monbsp;Uétur,óó agiupoftremo mentis uigore fimih'tudinem quandam Iiabetcum deonbsp;parente» Nihil hor um in flatua, Qtiod fi fit impium hominem pro deo colerc,nbsp;quanto longius abeft à ucra pietate, colere ßgnum,artificis arbitrio ex materianbsp;confedumî* unde fi libuiflet, poter at amp; fcamnumfacere,quod adeó nullam hanbsp;bet cum dco fimilitudincm, qui eft incorporeus, ut præter fummam SC itn^gianbsp;nariam quandam fpcciem corporis nihil habcat cum homine fimile, ne micamnbsp;quidem habês eius partis qua homo dci gerit imaginê»Hæc contumclia quumnbsp;fit atrox in dcum ,’tame pro fua erga genus humanum charitate non ultus eft,nbsp;fed uelut difltmulauit hadenus ignorantiam hominum,donee ueniret tempusnbsp;quo decreucrat omnibus innotclcerc,omhem^ caligincm errorum difcuterc»nbsp;Gnbsp;nbsp;nbsp;Et tempora quidem huius ignorantiæ defpiciens dens,nunc annun

ciathominibus, ut omnes ubique pcenitcotiam agant,€O quod ftatuit Hiem in quo iudicaturus eft orbem in aequitate in uiro in quo ftatuit,nbsp;dem præbcns omnibus,fufeitans cum àmortuis»

Hoc tempus nunc adeft quo denunciat omnibus,ut ab errore prîftino refi-pifeant» R-cfipifcentibus enim uult efle paratam ueniam,quae pofthaenon erit parata contumacibus,eo quod conftituit diem quo iudicaturus eft uniuerfumnbsp;orbem tufto SC exadoiudicio, quodnemini licebiteffugere.Etideo præmittitnbsp;denunciationem, ne quis practexere poffît ignorantiam, amp; offert refipifeenti»nbsp;bus ueniam, ne quis in dco defyderet mifericordiam, Ad utr untp delegtt uir urnnbsp;eximium IcfumNazarcnum, quern ideo mifitin mundum,utomnes per huenbsp;ad ueri dei cultum conucrterentur,per eundem iudicaturus incredulos,0^ hitnbsp;ius dodrinac rebelles«Hunc per prophetas fuos multis retro fæeulis promiferatnbsp;amp; feruatorem 8Ciudicem,6Chadenus prçftitit bona fide quicquid promiferat»nbsp;Sic natus eft,fic docuit,fic afflidus eft SC occifus eft, denitç fie refurrexit a mornbsp;tuis,qucmadmodum prædidum eratoraculis prophetarum. Nec dubium eft;nbsp;quin fimili fide fit praeftaturus SC alia quac reliant. Hacc eft fententia contionisnbsp;Pauli, quamAthenis habuit, primum quidem docens cultum fimulachrorumnbsp;non effe ucram dci cognitione SC cultum, deinde fubindicat ueram dci cognianbsp;tionem Si cultum effe fidem in lefum Chriftum, quern deus iudicem orbis ter*nbsp;rarum conftituit amp; falutem.

Cum audiftent auterefurredionem mortuorum, quidam quidem irridebant,quidam uero dixerunuAudiemus te de hoc iterum.SicPaunbsp;tis exiuit de medio eorum»

HîCC PaqJo orante nçanulli ex circunftantibus,quu caetera fatis aequis au* . tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ribus

-ocr page 171-

IN ACTA APOST. CAP. XVH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7T

rib IIS acccpfffènt, poftea^ audiflent menti'onem refurrcdioni's,frndebant uca lu« rem abfurdam et incredibtlem,quod nullus philofophoi^ hanc opinionemnbsp;prodidilTetjtametfi eflent nonnulli qui dicerent animas à morte corpoi^i efle firnbsp;perflites, quidam etiam prædicarent cas demigrare de corpore in corpus« Ah)nbsp;uero minus prascipitis iudictj dicebat : Audiemus te alias de hac ipfa re dcnuo.nbsp;Rede ergo dicit Paulus ad Corin« Chriftum efle Graecis ftulridam. Qui enimnbsp;rationes perfuafibiles quærunt,quid ilultius iudicant quam filium dei mori^ôinbsp;carnemhuiusputrefadam èmortuisrefurgeref Alij igiturirridêt Euagch'umnbsp;de filio dei mortuo, qui à mortuis refurrexerit, omnes^ in ipfum credentcs ànbsp;morte in uitamrefurreduros« Alij defyderant fæpe de hoc argumente audircnbsp;difputationes,non autem Audio inquirendae ueritatisjfed audiendæ nouitatis.nbsp;VndeSC Paulus uidens inter hos auditores nullum efle locum pietatis,exiuitnbsp;e medio eorum,quan^ non fine frudu prædicauerit.

Quidam uero uiri adhærentes ei, crediderunt: in quibus amp; Diony^f ßus Areopagita,amp; mulier nomine Daman's,amp; alf) cum eis»

In tarn populofa,religiofa,doda, 8lt; erudita urbe tarn pauci ad Chriflu coua uertuntur«Dionyfius Areopagita, hoc efl fenator aut ex iudicibus in Areopa,nbsp;go,qui poflea Athenis epifeopum egit, à Paulo inflitutus« Ac mulier quædamnbsp;nomine Damaris ex uulgo fortaffis ignobili, cum^ his alt) nonnulli« Alioruntnbsp;enim nimia fuperfiitio et prudentia fic præfocauit omnes,ut nullam ueram pienbsp;tatem admiferint quam cam quam ipfi fu erant commenti,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

CAPVT xviir»

Ofthæcegreirusab Athenis,uenitCorinthum,8^inueniens A B quendamïudæum, nomine Aquilam, Ponticum genere,quinbsp;nuper ueneratab Italia,amp;Prifcillam uxorêeius,eo quod prænbsp;cepiiTet Claudius difeedere omnes ludæos à R.oma:acccflit ad eos.

Ab Athenis fapientiæ afylo,6C fuperflitiofa,hoceft nimium religiofa doa da urbe, ubi parum profecerat Paulus,fe confert in longe corruptiffimam uranbsp;bem Corinthum,id efl celebern'mum totius Græciæ emporium,ut opulentumnbsp;italuxu,libidine, faflu infolentiflimum« In quam enim urbem multi hominesnbsp;eonfluuntjSC peregrinæ merces inuehuntur,in earn etiam folent multa fee’eranbsp;coflucre,etperegrina uitia importari.Eratis,inquitPaulus adCorinthios,fcornbsp;tatores, cultores fimulachrorum, adulteri, molles,concubitores mafculorum,nbsp;fures,auari,ebriofi,maledici,6ó raptores« Ad hanemorbidâ urbem Paulus menbsp;dicus animarum à deo mittitur,paflor quærit eues perditas:nec fruflranea fuitnbsp;profedio, plures enim illic lucratus eft Euangclio.MuIto autem maioris molisnbsp;eft fapientem QC iuftum in oculis fuis, quàm publicum peccatorê ad Chriftumnbsp;eonuertere,quod facilius peccatafuaagnofcit« Illic forte reppcritqucndam lu,nbsp;dæum religione, nomine Aquilam, patria Ponticum: ea eft pars Afîæ minorisnbsp;adplagam Septentrionalem«Commodum autem nuper eo uenerat ex Italia fianbsp;niul cum coniuge fua PrifciIIa,propterea quod Claudius Cæfar ludæos oines,nbsp;quorum illic magna uis erat,exegiflèt ex urbe«In tam corrupta urbe Corinthonbsp;non paflîm obuium quodlibet hofpitium ingreflus eft,fed ad bonum uirS exu:«nbsp;lem,quifua experientia didicerat exulibus compati, mifericordiam præfla=gt;nbsp;re«FuerantRomæ tuncmultæfeditiones inter ludæos obres multas,nbsp;diuofus femp ÔC ubitç populus. Cui acceflît difeordia amplior,quod alij lefunx

PP

-ocr page 172-

171 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MME NT ARI VM

credtdcrantChn'ßum, alij negabant, 6ó contendebant nondiim ueniffe Cbri ftum, Vnde omnes fimul ludæos Claudius urbe ei'ecit, ad quam tarnen paulonbsp;poft multi dementia principum redierunt.

'•'n

Et quia eiufdem erat artis, manebatapud cos, 8^ opcrabatur;erant autem fcenofadoriæ artis*

Adiunxit fe Paulus Aquilae, nc fol us eftet, quonia erat eiufdem opificq, diuerfabatur intjfdemaedibus,manibuslaborans apudeos, nc cuiquamgra*nbsp;uis effecerat autem illorum ars epellibus confuere tabernaciila. Quemadmo-dum non puduitPetrum ad pifeationem redire, quum urgeretinopia:ita necnbsp;Paulum tantum apoftolum tantisep rebus inChriftogeftis puduit ad intermißnbsp;fas ob Euangelium pelles reuerti. Non puduit nobilem Romanû de opcre ma®nbsp;nuum uiuere. Non uult gratis panem apud hofpitem fuum Aquilam manduanbsp;care, ut grain's non fit proximo praeter neceffitatem, docens alibi, ut Qui nonnbsp;iaboratjHon manducet» Eterât hie coniuges fideles ôf concordes in religio ne,nbsp;Noluit tempus à praedicatione uacuum finelabore ôf in otio perdere, Que^nbsp;ôf pietatem commendat,ad Romanos fcribens:Salutate,inquit,PrifcametÄanbsp;quilam adiutores meos inChrifto Iefu,qui pro anima mea fuam ipforum ccriiinbsp;cem fuppofuerunt* Quibus non ego folum gratias ago, fed omnes ecclefiænbsp;Gentium,

Et difputabat in iynagoga per omne fabbatum,interponês nomen domini lefuefuadebat^ ludæis amp; Græcis*

Non ad hoc Paulus Corinthum acceflerat, ut illic manibus tantum opera» retur,aliud habebatà Chriftoiniundum minifterium, cui nauatpraecipue.A»nbsp;Kjs itaep diebus conficiebattabernacula, fabbatis autem docebatinfynagoga,nbsp;perfuadebat^ fimul ludæos amp; Graecos* Hoc eft enim officium apoftoli,de picnbsp;täte loquijÔil earn perfuaderc. Ab initioquidem Paulus, quanta ex his quaefe«nbsp;quuntur conijei potcft,ita de pietatedifleruit,utnondü aperte de Chrifto con»nbsp;tionaretur,fed de operibus legis, 8C uera iuftitia per fidem,qua ÔC Abraham innbsp;ftificatus eft, nempe in promifTum fernen Chriftum,patriarchis primum,dein»nbsp;de mulfipliciter per propheras, cuius regnum futurum eflet,non mundanuninbsp;öf corruptibilcjfedfpirituale öf æternum, Etomnino ficdocebat, utpaulatimnbsp;infereretChrifti cognitionem Sf myfterium,Multum enim refert, quo quis ornbsp;dineloquatur ad perfuadendum difficilia creditu,

B Cum uenifTent autem de Macedonia Silas amp; Timotheus, inßabat uerbo Paulus,tcftificans ludæis eiTe Chriftum lefum»

Interea uenernt ex Macedonia Silas 0(^ Timotheus, quos Paulus fequi iuG ferat in Ätticam. Hoc fatftoPaulus quoniâpœnitebat profedus quem illicca»nbsp;piebat, coartatus eftfpiritu,nihilo fegnius tarnen teftificäs apud ludæos lefumnbsp;Nazarenum,quem ipfe prædicaret effet Meffiam, à prophetis promiirum,nccnbsp;per alium fore falutem,Ex horum enim aduentu, exhortatione, amp; auxilio ac»nbsp;cenditur, ut Chriftum clarius uehemêtius^ inculcaret öf urgeret, non folumnbsp;ad iuftitiam parandam efle neceffariam fidem,uerumetiam Chriftum lefum cfnbsp;fe ilium Meffiam promifTum à prophetis, Haec erat enimfummacontionum,nbsp;ut impletas oftenderet in Chrifto domino crucifixo öf refurgente,omnium denbsp;Mcflia prophetarum præditftiones,ôf de regno cœlorum per fidêin Chriftum,nbsp;dec^ uera iuftitia comparanda, non ex operibus legis, fed per fi'dem in deumnbsp;per Chriftum faluatorem mundi«

Cotta

-ocr page 173-

IN ACTA APOST. CAP. XVIH.

Contradkentibus aute eis Sc blafphema^itibus, excuti'ens uefbmeii ta fua,dixit ad eos : Sanguis uefter fupcr caput ueftrum» Mundus ego:nbsp;ex hoc ad gentes uadam.

Cæterum quum ludaci reclamarent prædkationibus Pauli, 8«^ expofitionk bus prophetarum, adeo utnecblafphemias uererêtur euomerein lehim Chrisnbsp;hum 8C Paulum,Paulus memor Euangelici prçcepti,excuffîs ueßibus fuis,uenbsp;lut exprobrans quod gratis attuliflet ad ipfos optabile nuncium falutis, dixitnbsp;adillos: Siomnino mauultis perire quamferuari,ueniatfanguisuefterincasnbsp;put ueftrö,qui uobisipfîs eftis mortis authores. Mihi certe qui meo officio funsnbsp;dus fum,non poterit imputari, Poßhac igitur conferam me ad Gentes,quefflanbsp;admodum nobis præcepit dominus. Hæcefiautem natura Chrißi, ut illumknbsp;net,iußtficet, ô^faluetomnem hominem uenientemin huncmundum SCcrcsnbsp;dentem:incredulos autemexcæcat,peiores efficit ac damnat, non natura fua,nbsp;feduitio incredulorum. Quemadmodum enimfol natura ßia omnia illufirat,nbsp;interim tarne excaccat oculos caîcutientes : ita Chrißus credentes bonis affi'cit,nbsp;incredulos damnat, 06 omnia illis mala infer t. Et id quidem dupliciter. HypOanbsp;critas Euangelij prædicatioblafphemos facit contra ueritatem Ô6 Chrißum,ßanbsp;ne quo 86 ex proprijs fadis iußificari fe dicunt, Præfumptuofos autem S6 libLnbsp;dinofos licentiores facit ad criminadefignanda, dicentes : Si fola fides fuffi'cit,nbsp;liberepeccabo, 86genioindulgebo, certus quod merctrices Ô6publicanipræsnbsp;cedent alios in regno coelorum. Vtriœ in Chrißum blafphemi funt. Fideles aitnbsp;tem 86 pij ex audito Euangelio Chrifli fiuntmeliores. Sic Paulus cernens Iiianbsp;datos fubinde praedicatione Euangelij fieri peiores, reliquit eos,ô6 fefe conuernbsp;tit ad Gentes, excuuens ueßimentum fuum,utoßendat fibi non effe imputannbsp;dum,fi pereantludaei fua culpa, quâdo ipfe fuo munere fit defundus egregie»nbsp;Etfî autem hic Pauli difceflus ludaeis fuitludibrio aut etiam gaudio,abßulit taanbsp;nien Paulus cum fuo difceffu à ludæis omnem iufiitiam, felicitatem,S6uitainnbsp;Âternam, nihil illis relinquens, nifî omnem impietatem, mortem,86 æternamnbsp;damnarionem.

Et migrans inde, intrauit in domîï cuiufdam,nomine Titi Iufti,co^ knus deum,cuius domus erat coniunda fynagogæ.

Subduxit fe Paulus à contubernio ludæorum, 86 demigrauitin aedes Titf cuiufdam, cognomine ïufli, hominis religion! dediti,cuius domus adhærebatnbsp;fynagogæ.Non ut illic delitefceret, ac à prædicatione Euangelif ceflaret,fed utnbsp;in ea domo Chrißum prædicaret, quando id non poterat præ blafphemijs luanbsp;daeorum in fynagoga facere. Speciem quidem hoc habebat fchifmatis,quandonbsp;alia iam conuentio fieri inciperet, quam in publica fynagoga. Sed eratiam lu,nbsp;dacorum templum repletum blafphemijs,86 contemptoribus uerbi dei,nolentinbsp;bus audire ad fe miflum dei apoflolum.Erat fepelienda fynagoga Iudaica,et innbsp;Chrißi ecclefiam fideles colligendi ex ludæis 86 Gentibus.

Crifpus autem archifynagogus credidit domino, cum omni domo C tua:86 multi Corinthiorum audientes credebant,06 baptizabantur»nbsp;, Crifpus fynagogæ princeps ex occafione uicinie credidit domino,frequennbsp;ter uicini hofpitis publicis 86 priuatis colloqutjs eruditus. Credidit is cum totanbsp;domo fua. Cum^ hoc complures Corinthtj audito Paulo credebant 86 baptunbsp;PP 5

-ocr page 174-

174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT AR I VM

zabantun Vt iam indies Pauli iheatrum 86 fchola rccentior frequentius rcddc retur, utetiam ad tantum profedum ftuperetPaulus,ucritus ne tumultus alûnbsp;cuiusmagni apud ludtecs occafiocaptarctur, utfadumiam fæpcfueratina-lijs urbibus.Quanto enim magis proficiebat Euangdtum,tanto ludæi impati.nbsp;entius reclamabant,ô6 fcditiones fufcitarc non obmittcbantjdnunc quam manbsp;Kime futurum umebat, principe fynagogae Crifpo fuam iam fynagogam obmiinbsp;tente,06 uicini domum fréquentante»

Dixit autem.dominus nodfe per uiiîoncm Paulo : Noli timcre : fed loquere»amp; ne caceas, propterea quod ego fum tecum:amp; nemo apponenbsp;tur tibi, uc noceat te, quoniam populus eß mihi multus in hac ciuitate«nbsp;u Paulus ergo ut fierct in hacfua tentationc alacrior Ô6 animoCor in minißfanbsp;r io fuo, pratter promiffioncm indieat etiam ei dominus utilitatem grandem exnbsp;Euangelio fequuturam in Corintho, Apparuit enim ei dominus in fournis pernbsp;uifum,conflrmans illius animum, 86 dicens:Nc terreat te ludæorum peruica*nbsp;cia, neque propter if los fupprimas fermonem Euangelicum : neque enim obnbsp;paucoruminuincibilemmalitiam deftituendaeftmultorum falus. Perge con«nbsp;ftantcrioqui fermonem Euangelicum,mefiretus,quemhabes protedoremad«nbsp;juerfus quamlibet multos fatis idoneum» Me protegente te nemo mortalis ado«nbsp;rietur ut affligat» Itaque nc quo difeedas, quoniam in hac ciuitate quantum»nbsp;uis corrupta, populus eft copiofus, quern ego ad falutem atternam deftinautnbsp;Huiufmodidiuiniconfîlijgratiam bodie quoep experiunturamp;Sfufcipiuntur«nbsp;bes non paucae, nupcr omnium uiriorum generibus commaculatacinfi'gniter,nbsp;inquibus àpracdicationeEuangelq dei gratia multus uidetur fruduscempa«nbsp;ratione priftini Ratus fui,quamlibet in hac mortali conuerfationc,86 in magnonbsp;populo quotidiemultadefyderentur, Cernimus enim illicabundaregratiain,nbsp;ubi delidum maxime abundauerac»

Sedit autem ibi annum 86 fex men{es,docens apud eos uerbum dei»

His auditis confolationibiis Paulus uertithumanum confilium,86 deiob« tcmperauitconfilio, commoratus^eftCorinthi annum unum 86menfes fex,nbsp;fortitcr ac libere pratdicans Euangelicum fermonem, uocationem^ fuam dilianbsp;gcntiffimefequutuseft. Cundatio autem Pauli 86 deiconiblatioponiturnoanbsp;bis ob oculos,ut non nobis blandiamur in infi'rmitatibus noftris 86 uitijs, utannbsp;fam arripiamus fegniter agendi, quoties non Ratim ingentem profedum opc«nbsp;ratnoRræ afpicimus.Non enim fic nos miniRrifumus uerbidei,ut non Rtipfcnbsp;architedus,86principalis author,86 caufa prima,quae logeefficacior efiquamnbsp;uel fecunda, ucl quodlibet inRrumentum dei.

D nbsp;nbsp;Gallione autem proconfule Achaiæ, mfurrexerunt uno animo lu*

dæi in Paulum,etadduxerunteura ad tribunaI,dicentcs:Contra legem hie perfuadet hominibus colere deum. Incipience autem Paulo aperircnbsp;os,dixit Gallio ad ludæosîSi quidem cfTetiniquum aliquid,aut fadnusnbsp;pefTtmumjC) uiri Iudæi,rede uos fuflincrcm:fi uero qugfliones funtdenbsp;uerbo 86 nominibus legis ueflrp,uofîpfî uideritistiudex ego horum nonbsp;to eße.Bt minauit eos à tribunah'«

Quum

-ocr page 175-

IN ACTA APO ST» CAP. XVHI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7y

Qutim id temporis Gallio proconful, nomine Caefaris adminifirarct A. chaiâjin qua eft Corinth us, confpiratis animis coortifunt ludaci aduerfus Paunbsp;lum J ac tumultu fado pertraxerunt ad tribunal proconfulis, eum accufantes,nbsp;ac dicentes ; Hie contra legem Mofis perfuadethominibus ut eolant dcum,nonbsp;uos inuehens ritus. Ad hoc crimen quum Paulus aperiens os fuum iam appa»nbsp;raret refpondcrc, Gallio ex propofito crimine fentiens efle controuerfiam inanbsp;ter eos de religione Iudaica,qua:rebat occaftonem, ut liberaretur à cognitioncnbsp;caùfæ,prçueniens^ Pauli defenfionem,dixit ludæistEgo nomine Cxfaris hienbsp;proconfulem ago uiri,utrem ciuilem admimftrem, ne quid præter leges publinbsp;cas admittatur. Proinde ft quis effet affedus iniuria, ft quod facinus malu per»nbsp;petratum effet,quod oporteret legibus uindicarftmerito e^ meo offiao uos aunbsp;direm: taliumenim caufarumcognitioadmepertinet. Quod ft nihil eft iftiusnbsp;generis, fed peculiaris eft inter uos controuerffa de nominibusfedarum, autnbsp;iermone religionis ludaicae, de^ lege ueftrate, quoniam iff a non pertinent adnbsp;inunus quod gero, ncc apud me iudicem rede difeuti poffunt, qui ueftræ rcanbsp;ligionisfumignarusjipft' melius inter uos tranftgetis. Ego iudex iftiufmodinbsp;caufarum effenolo. His didis proconfulabegit eos à tribunali.Quanquam annbsp;tern prudentiæ fît, finonintelligasreligionum diuerfitatem,aiudicioearHninbsp;caufarum abftincre, tarnen non eft pietas, ut quae uera fit religio non difeasnbsp;nec^ cognofcasjcam^ cognitam officio magiftratus tui no adiuues. Omniumnbsp;cnim hominum nedum magiftratus intereft, ueram religionem cognofccre,fiCnbsp;pro utrili fua iuxta modum fuae uocationis adiuuare 06 defender e«

Apprehendentes autem omnes Softhene prindpem fynagogp, per cutiebant eura ante tribunaï:ô6 nihil eorum GaUioni curæ erat»

Softhcnemfynagogacprincipcm,quiadefertisludxis adiunxerat fePaua Io cum tota familia,pcrcuriebant nimirum ludaei tumultuatores furibundi an«nbsp;te tribunal, magishuic indignantes quam Paulo, quodftbiperfuafiffentPauanbsp;lumnihil adurumfuiffeCorinthi, nifi huius fauorefultum. Nec huictumuLnbsp;tui fe proconful admifcuit,diffrmulansquod fieri uidebat, QuumenimelTecnbsp;inuifum Komanis ludaeorum nomen,nequediftingueretadhucinter ludaeanbsp;urn Ô6 Chriftianum, non curabat Romanus proconful quid ludacus faceret lunbsp;dseo,feiens ubique nationem earn folere rixofam effe. Verum non excufatur,nbsp;fed hoc fado accufatur hie Gallio. Si enim agnofeebat fe iudicem ciuiliumnbsp;controuerfiarum Ô6 iniuriarum, tarnen nihil prorfus ei curae fuit, quod fe fpcanbsp;datore bonus uir Softhenes nihil mali meritus percuteretur. Qua indulgentianbsp;ncl potius negligentia occaftonem dedit nebulonibus quibufuis quofuis boanbsp;nos peffime tradandi. Hie uero Softhenes Paulo femper familiaris, fpeeimennbsp;pietatis exhibuit,iniufte perculTus non repercuffit, nec prouocauit ad proconnbsp;fulem, ncc in magiftratum inuedus eft, fed ultionem non expetijt, Chriftumnbsp;dominum imitatus,qui cum maledidis incefferetur non minabatur.

Paulus uero cum adhuc fuftinuiHetdies multos, ffatribus ualefaci# Ë cns,nauigauit in Syriam, amp; cum eo Prifcilla amp; Aquila, qui fibi totun«gt;nbsp;lt;lerat in Cenchreis caputthabebat cnim uotum.

Paulus mcmor admonitionis diuinç, tametfî uiderctludaforum rabiem ina dies glffcere, tarnen complures adlwic dies fuftinuit, Tandem animaduertena

PP 4

-ocr page 176-

176 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* COMMENTÂT IVM

illic fatis féliciter aufpicatum Euangelium, fiatuit ad tempus ccderc furori fir« dæorum* Itaquedldoualefratn'bus,inftinntnauigareinSynam,ccmitantenbsp;fîmul Aquila cum uxore fua Prifcilla, Quoniam aiitem Paulus intellexitlu«nbsp;dæos ob hoc potiflîmum tumultuari, quod uideretur negligere ritus legis,ho»nbsp;mo natus in Iudaifmo,priufquam folueret Cenchreis,is eft Corinthi portus,tonbsp;tonditfibicaput, fufceptouotoiuxtamoremludaicum. Erat hicnonfraudu«nbsp;lenta fimulatio,fed obfequium charitatis.Cupiebat enim omnes adiungi Euannbsp;geliOjS^ ideo femetomnium affetftibusquoadlicuit adtemperauit,utomnesnbsp;Chrifto lucrifaceret Judæis fadus Iudaeus,incircuncifis incircuncifus,Datumnbsp;eft hoc ad tempus inuincibili quorundam fuperftitioni,donec fe clarius prefernbsp;retEuangelicaueritas,. Neque enimtondere caput ex uoto per fe malum eft,nbsp;fed huiufmodi I udaicis ceremonijs fiderc malS eft« Quemadmodu nec circun»nbsp;cifio læditfidentem in Chrifto, nccpræputium. In quibus nonnunquamobfe»nbsp;qui charitatis eft, fed ad tempus, fed ubicunque datur oportunitas reclaman»nbsp;do«In altjs quæ per fe mala funt, non oportet obfequi cuiulquam imbecillitan,nbsp;Neque enim in fcortationibus autcuitu ftmulachrorum Paulus unquamob*nbsp;fequutus eft Gentibus: in commertio,in negligendo ciborum deledu,in citannbsp;dis illorum poetis nonnunquameftobfequutus. Comitatus autem Aquilae ÔCnbsp;Prifcillac nonleuis fuit ÔCfacilis, Primum enim adiuuerunt Paulum fumptu»nbsp;Eadem^cum illopericula fubeunt,S^ ad defendendam ciusuitammaximisnbsp;fe diferiminibus obijciunt,cum potuiflent iecure uiuere Corinthi.PericulofiCinbsp;fimum erat eum comitari,in cuius mortem ludçi confpirauerant, Atidem quonbsp;periculoftus,eo credentibus in Chrifto honeftius fuit^In magnis autem fuis aamp;nbsp;flidionibus potuit Paulus uotu uouiffe, ut huiufmodi difciplina corpus fuun»nbsp;in feruitutem redigeret,8^ agilior redderetur ad inuocandum dei auxilium innbsp;afflidionlbus« Id uero uotum opinione SC opere legitimum fuit,ideoamp; iure obnbsp;feruaridebuit« Obferuauit autem non ut opere illo propeccatis fuis farisfàcc»nbsp;ret,fed hac ut difciplina corpus exerceret, Votum ergo Mofaica legepraeferûnbsp;ptum Chriftiana fide impleuit.

Deuenit^ Ephefum,0C illos ibi rdiquiulpfe uero ingreflus fynago gam,difputabat cum ludaeis» Rogantibus autem eis ut ampliori temponbsp;re maneret,non confenfit, fed ualefaciens,8c diccnsdterum reuertar adlnbsp;uos,deo uolentejprofedus eft ab Ephefo»

Ephefum primo peruentum eft: ea ciuitas maritima eft Afiae minoris,in ca parte quae proprie nulloœ additamento uocari folet Afi'a.Ibi reliquit Aquilamnbsp;amp;Prifcillam,cupientes Ephefi fedemfigerc« Ipfe uero ingreffusiynagogamnbsp;ludaeorum qui illic habitabant, cum illis difputabat. A quibus quum rogare*nbsp;tur, utdiutius fecum commoraretur, excufauit,fed dixit illis uale,fpe^ manianbsp;ri adipfos reditus confolatus eft animos illorum, dicens : Oportet omninofeanbsp;ftum quod inftat agere Hierofolymis,fed denuo reuertar ad uos, fi deus ita uonbsp;luerit. Sic autem Paulus uifitauit ecclefias quas antea plantauerat,0d eos con»nbsp;firmat qui Euangelio lefu Chrifti crediderantQuemadmodum enim uitac na»nbsp;turalineceftario acceditnutricatio, ÔC plantationi rigatio:itanecefle eft,utquinbsp;ex fide renatus eft,in fide quoep confirmetur«

F Et defeendens Cæfaream, afcendit,8C falutauiteccIefiam:Sc deften* dit Antiochiâ^Etfado ibi aliquâto têporeprofedus eft,perambulâscxnbsp;ordine

-ocr page 177-

IN ACTA APOST. CAP. XVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1-^7

ordinc Galatiam regionem amp; Phrygiam,confirmas omncs difcipuîos«.

Ephefo foluit nauigaturus Hierofoiymam,q«iim9 appulifiet ad Cçfaream PaIæfttnæ,afcenditHierofolymam,ôlt;:fakitauKcongreganonem,Hinc profesnbsp;dus eft Äntiochiam Syn'æ«Hic aliquandiu commoratus peregititer quod cœnbsp;perat,perambulans deinceps Galaticam regionem acPhrygiam, ubicp confirsnbsp;mans difcipulôs ubicuncp fefe offèrret aliqua eongrcgatio uel occafio, Tantanbsp;foltcitudo tenebat animum Pauli erga gregem,qucm Chrifto lucrifecerau

ludæus autcm quidam, Apollo nomine, Afexandrinus genere,uir eIoquens,deuenitEphefum,potensin fcripturis. Hic erat edodus uiamnbsp;domini: amp; fernes fpiritu loquebaturamp;docebat diligenter eaquæfuntnbsp;lefujfciens tantum baptifma loannis»

Interea quidam nomine Apollos, religione ludæus, patria Älcxandrinus multiphariam commendatur^Primum ab eloquentiæ dono admodum infignfnbsp;QCneceffariorebuspublicis, aptiifimo ad res agendas quam maximas:cui finbsp;des fyncera addatur adlegitimum ufum, cum zelo pietatis, QC fanda conftananbsp;tia,addita^eruditionefacra,nihilecclefiçutilius,Âberuditionefcripturarumnbsp;fccundo commendatur,quia potens fuerit in fcripturis:eidem dono nccefte eftnbsp;accedat quocp dei timor QC cognitio,cS ufu 06 fandis deo^ probatis operibus*nbsp;Studuit quocp uiam domini difcere ex fcripturis, ne falfis opinionibus depra«nbsp;uaretur iudiciü* Sciebatautcm tantum baptifmum foannis, hoc eftnegotiumnbsp;illud, ÖCdodrinam loannis, Ô6quæaddodrinameins pertinent: totumenimnbsp;illuddiciturbaptifma loannis, Quemadmodum autcm difcipuli Chriftiantcnbsp;pafltonemfciebantquidemlefum efleChriftum, expiatorêpeccatorum Ô6 or»nbsp;bis redemptorem, nefciebant autcm modum quo expianda eflent peccata : ficnbsp;amp; hic Äpollojfciebat quidem lefum efle Chriftum, 96 agnu dei tollentem pecsnbsp;cata mundijfcd nefcicbat adhucmyfteria ecclefîæÔ6 regni Chrifti, cum frudwnbsp;refurredionis Ô6 afcêfionis, AdeoœeamultaignorabatdequibusChriftus adnbsp;difcipulôs fuos ait:Ädhuc multa haDeo,quæ uobis dicam, fed non poteßis pornbsp;tare modo, Vnde et nondum fpiritum fandum acceperat apoftolico more,unsnbsp;de rede dicitur baptifma tantum loannis fciuifte, ac poftea exadius in uia dosnbsp;mini ab Aquila 96 Prifcilla inftitutus ciTe, Verum donis fuis quæ habebat ufusnbsp;eftquam dexterrime, ac multum fideliter,Fcruens enim fpiritu loquebatur,96nbsp;docebat diligenter ea quæfunt domini, 96 cœpit libère loqui in fynagoga pronbsp;fua uocatione, 96 uoluntate dei, ut qui in pauco fidelis fuerit, meruerit fupernbsp;multa conftitui,ampliore dei dono ornandus,

Hic ergo ccepit fiducialiter agere in fynagoga. Que cum audifient Prifcilla et Aquila,aflumpferunt eu,et diligentius expofueruntei uiamnbsp;domini»

Didicerat Apollo rudimenta dodrinæ Euangelicæ,ferucnti^ ftudio quod didicerat altjscommunicabat,diligenter docebatquod de Chriftodidicerat»nbsp;Nondum Chrifti baptifmouberiorem Chrifti gratia fuerat confequutus,Exisnbsp;ftimabat fufficere quod acceperar,nondum ad plenS edodus de omnibus quænbsp;tradideratChriftus,Quem cum audilTent Prifcilla 96 Aquila,magno fpiritu lonbsp;quentem de Iefu,fcd nondum perceptis omnibus Euangelicæ philofophiæ mynbsp;fterfjs, adiunxerunt hominem fibi,quern perfpiciebat eiufmodi dotibus inftmnbsp;dîunijut uideretur egregius Chrifti præco futurusî acpriuaüm exadius ‘Ut tra

-ocr page 178-

17$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commentarivm

didernntmyRcn'a reltgi'oftisEuangdicæ, quemadmodiim ipfi à Paulodidtcc* rant, Nonrepuleruntillidodorem,fedulum quidemilium fed imperfedum»nbsp;Nec hic uir alioqui præftans dedignatus eft à quouis admoncri, Ab illis præbfnbsp;turn eft exemplum, eos in quibus refulget bona fpes melioris profcdus,ciuili«nbsp;ter adiuuandos. In hoc data eft forma,libenter à quouis elfe difcendum, quodnbsp;non citra falutis dilpendium ignoretur,Tindus eft Apollos in nomine Icfu,Sdnbsp;accepit fpiritum fandum, Obferuada interim horum duorum coniugum pic-tas infignis, in adiuuando minifterio Euangelîj, Paulum hoipitio excepcrantnbsp;antea,comitati fuerant eum magno uitæ rerS^ periculo, nunc hune idoncumnbsp;uirum iudicatum EuangelioChriftiad fe uocant,fouent uerbo ÔC fadis,dodrinbsp;na SC benefi'cijs, Vnde fatis liquet quod qui huiufmodi minifteriû pro fua uiri-li QC uocatione adiuuant,certe nihil minus faciût quàm qui ipfô minifterio fun-guntur. Quare. Aquila SC Prifcilla erudientes Apollo dodorem ecclefîæ, nonnbsp;minus faciunt quàm fi ipfieccleftam ipfam docuiflent fuis uerbis ÔC fermonûnbsp;nibus,Sic qui fideliter iuuant feriptis miniftros uerbi, hand parum eccicfîas iunbsp;uant, amp; animarum in Chrifto falutem promouent,

Cum autê uelkt ire Achaiam, exhortât! fratres, feripferunt difdpu# lis,ut fufciperent eum.

Poftquam Apollos Euangelq prædicandi ftudiocuperct adiré Achaiam, in qua eft Cor inthus, fratres eô propenfum ultro etiam exumulauerunt,ac litcnbsp;ris ad Achaicos fratres commendaruntillum,utexciperenteum dignSacido-neum Chrifti praeconem, Sgt;C fidei dodorem.Sic difeimus tutum elfe SCconfuLnbsp;turn ecclefijs teftimonium pracbere liter is eis qui digni,idonei,ptj SC er uditi mitnbsp;tuntur ad prædicationis officium,ne contingathæreticos pro catholicis fubin»nbsp;trarein ecclefîas Chrifti, Nec huiufmodi dentur teftimonia,nifîrite SC fufficiennbsp;ter agnitis ex uerbo opéré SC cxempIo,Et prodeft plurimum,ut no uno loco rcnbsp;fideant, qui apoftolatus huiufmodi gratia poliere nofeuntur, fed ad ecclefia^nbsp;scdificationem difcurrant,cum gratia autem fufcipiantur ÔC tradentur.

Qui cum ueniflet, contulit multum his qui crediderant. Vehement ter enim ludæos reuincebatpublice, oftendens per fcripturas,efle Chrinbsp;ftum lefum*

Apollos quum ueniflet Corinth urn, multam utilitatem attulithis quicredi derant, ftrenuum propugnatorem agens Euangelicinegotif. Nam eloquen-tiam cum eruditione facra coniundam adiuuabat fpiritus cœlcfiis.Quibus arnbsp;mis inftrudus acriter reuincebat ludæos, fine fine belligérantes aduerfus fub-olefcentem Euangeli} fr ugem, palàm ac publice demonftrans feripturarum te-ftimonijs,quodlefus effet ille Meflîas,quem ludæi totfæculisexpedarant,nbsp;quod^ in hune competerent omnia quæ fuerant à prophetis prædida, Fuiflenbsp;autem ipfum maximæauthoritatis apudccclefiam,multa non obfcure probatenbsp;Gloriatifuntenim difeipulihoedodore, ÔClaudifibiduxeruntnomine Apollo uocari, quanquam non id laudi detur difeipulis, fed dodoris excellentiamnbsp;indicat,Tribuitquoq;eidemPauIusrigationem,inquiens:Ego plantaui,Apolnbsp;lo rigauitjhoc eft per feripturas, ut hic dicitur, oftendit,quod lefus effet Chri-ftus,hoceftquod is dns fefus paflîonefua 4? peccatisnoftris fatisfecerit, quodnbsp;meruerit bona cœleftfa,quod placaret mundo patrem in cœlis,quod is folus uinbsp;ta,uia,falus,refurredio,iuftitia,fandificatio,fapientia ÔC redemptio noftra,panbsp;triarchis ÔC per prophetas mundo promiffuSjôC in plenitudine temporis «nun*

-ocr page 179-

IN ACTA A PO ST. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^

do exhibitiTSjpcr apoftolos Gcntibus prçd£catiis,SC affumptus in glonam,quç nonceflatinhocmundo ôdin cœkftibus.

CAP VT. XIX,

Adlum eft autcm cum Apollo eftet Corintbi, ut Paulus pera^ A gratis fuperioribus partibus, ueniret Ephefum, inueniret •nbsp;quofdam difcipulos : dixit^ ad eos;Si fpiritum fandtum acccisnbsp;piftis credentcsrAtilli dixerunt ad eum:Sed ncqp fi fpin'tus fandtus eft,nbsp;audiuimus.

Quemadmodum Aquila SdPrifcilla in Apollo correxerant imperfedtim ChnftianifmS, ira Paulus idem in alij's aliquot deprehenfiim correxit. Interimnbsp;autemdum Apollos uerfaretur Corinthi, quae metropolis eüAchaiæ, acciditnbsp;utPaulus peragratis cæteris minoris Afiaeregionibus,quæ magis uerguntadnbsp;Septentrionem ÔC Oricntem, rediret Ephefupi. Ulk repperit quofdam è difcfanbsp;pulls imperfede Chriftianos, caetero gregi fratrum admixtos.Tradlabat enininbsp;cognofccbatur illic noua quidem Euangelif religio,tamen obfcure:alius einnbsp;baptifma tantum loannis agnofcebat:alius Meffiam ucnifle quidem credebat,nbsp;fed ad quid uenifletnefciebat: fortaffis etiam multi à ludæorum fuperftitionenbsp;deficiebant, non cognitione ueritatis, fed odio pharifaicarum traditioniimjSCnbsp;Audio nouitatis.Sed ÔC fieri potuit, utex omnibus religionibus quidaid quodnbsp;cis crat uoluptati elegcrint, utnoftris nuncquocp temporibus fieri cernimus.nbsp;Epraedicationeenimloannis difcebantconternptum traditionum pharifaicaanbsp;rum,ex auditu de Chrifto difcebant negledlum operum legis, è religione Eth»nbsp;nicorum inter quos uiuebantlicentiam difcebant quiduis impune agendt Hunbsp;iufmodi enim turba illic nafci folet, ubi fpargitur quidem fama aliqua de ueronbsp;Euangdio, minifterium tarnen Euangelq non publice uel ftudiofe 8C perfeue«nbsp;ranter agitur.Sicin Ephefo Paulus inueniebatquofdam difcipulos,gloriantesnbsp;quidêde nouo Euangelio,cui credere fe confitebantur,aduertebat tarnen eoßnbsp;dem obfcuram ualde habere Icfu Chrifti cognitione. Quos ideo quacrit,fi acccnbsp;perint non fpiritus fan Ai fubftantia,uelcómunia eius dona,fed fpecialia ilia ÔCnbsp;ädmirabilia fpiritus fan Ai dona, quæ poft afcenfîonê Chrifti baptizatis in noanbsp;mine Chrifti per impofitionêmanuû apoftoloß: conferebantur,de quibus paGnbsp;fim habuimus in hoc libro,nempe Inter alia dona uerae falutisfidem certituanbsp;dinem in Chrifto, Si doArinæEuangelicæperitiam iuftam.Ifti uero refpondêcnbsp;in hancfententiam: Scimus quidem reipfa fpiritum fanAum eflejfcimus uarianbsp;cfte dona eius,fed numtalia donaefFundat,dequalibus tulnterrogas, ignoraanbsp;musmihil enim tale nec uidimus nec expert! fumus. Admiratur igitur Paulus,nbsp;qui fiat quod glorientur fe uere credere, ignorent tarnen qualia dona fpiritusnbsp;fanAi uere credentibus conferantur.

Hie uero ait:In quo ergo baptizati eftisf Q^i dixeruntdn loannis ba ptifmate. Dixit autem Paulus: loannes baptizauit baptifmo pcenitens Matib.ucnbsp;tiæ populum:dicens,in eum qui uenturus efletpoft ipfum, utcrcderet,nbsp;hoc eft,! n lefum.

Quandoquidem uospro Chriftfanisgeritis, quo baptifmo baptizaticftisî’ suprau(t,î,ti^ Hie illirefpondent: loannis, Inquiunt, baptifmatejd nobis fuffîcerecredeba»,J,çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ’ *

mus,quandoquidem ÔC de Chrifto ftatim futuro nos admonebat, inœ eundem debere nos credere docebat, oftendens nobis eum efle SC non alium qui toUca

-ocr page 180-

199 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRr VM

retpcccatamiindi,amp;f agnum deipro mundi peccatis ofFerendum QC fatisfaÆi« rum, cutus refpeÄu pœnitenriam agere deberemus, ÖC baptizari in illius no«nbsp;men: tum Paulus : Nihil quidêadmiflum eft piaculi,quod olim anteprodiramnbsp;Euangehj lucem accepiftis baptifmum loannis prscparati eo ad Chrifti fufce«nbsp;pttonem,cuius ille eratpræco SC anteambulo. Verum is nofufficit adfalutem,nbsp;non delet peccata, fed tantum teftifîcabatur de lefu uero falutis authorc,qui e«nbsp;rat ipfi fucceflurusjpraeparans animos ii]orum,ut ueniêti crcderent.Ita baptiCinbsp;mus loannis non conferebat perfedam luftitiam^ fed tantum hortabatur hominbsp;nés ad uitæ prioris refîpifcentiam, qua præpararent animos fuos medico moxnbsp;uenturo,qui fuo baprifmo per fîdem aboleret uniuerfa pcccata,qui^ per fpiri-tum fuum cœleftibus 8C eximtjs donbus locupletaret animos credentiiim.Tranbsp;didit hoc fuis apoftoh's dominus Icfus,ut qui credidiffènt Euangelico fermoni,nbsp;eos baptizarentin nomine patris filij fpiritus fandi.Hunc in modum do-ceri merebantur, non durius 8C importunius,qui fîmpliciter errabâtJoannes,nbsp;inquitjuera Si reda prædicauû de Chrifto lefu,fed quia tempore eius Chriftusnbsp;nondum erat glorificatus, Afeo admiranda ilia ipiritus fantfti dona nondum eßnbsp;fundebantur fuper ct-cdentes, nec manifefte ac reuelate cognofcebatur quac efnbsp;fet uera ratio regni ÔC maieftatis Chr ifti,

Hisauditis,baptizati funt in nomine Jomini Icfu«Etcumimpofuif fet illis manus Paulus, uenit fpiritus iàndus fuper cos,ô^ loquebanturnbsp;linguis,amp; prophetabant.Erant autem omnes uiri ferè duodecim#

Sicilliitai^admoniti prompte obtcmpcraruntmonitori, mox^ baptizati funt in nomine domini lefu. Hoc perado quG Paulus impofuiflet illis manus,nbsp;uenitfpiritusfandus fuper eos,acftgnum oculis exhibitum res ipfa confe-quuta eft. Nam ÔC linguis loqucbanturjfîC prophetias aedebant de rebus occulnbsp;tis ac futuris.Eft autem ingens miraculum homines rudes uno momenro fufcinbsp;pere linguarum peritiam, ut prophetias intelligant ÔC. loquantur:quo miracu-lo coprobata eft ueritas totius Euangeltf Chrifti, Si uirtus fidei auda, qua gscÇnbsp;reputet iuftus Si fandus coram deo, ut fpiritu fando illuftrati fideles effèrue-feant igné cœlefti defuper illapfo ad omne opus fandum Si pium ad falutem.

B nbsp;nbsp;Introgreflus autem iÿnagogâ, cum fiducia loquebaturper tres men

feSjdifputans amp; fuadens de regno deû

Paulus hoc fado uelutirenouata authoritatefua quod dodorGentiuper impofitionem manuum fuarumimpartirct fpiritum fandû,quemadmodumnbsp;Si cætcri apoftoli, ingreflus fynagogam ludæorum illic agendum palam ac li-bereloquebatur omnibus,pracdicans in folo lefu falutis efle fpem, non in cerenbsp;montjs IcgalibuSjôCobferuantia Mofaicæ traditionis uel patrû,dequibus multi multa fibi promittebant, Si nimium folicite feruabant pharifaico more,de ucnbsp;/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ra pietate Si fide, qua fan di omnes iuftificad funt,0!f Abraha ipfe,nihil curan

tes. Id^ fecit non paucis diebus, fed totos tres menfes difputans de regno dei, quod eft Euangelicum ac fpirituale, aduerfus eos qui legis regnum carnalcnbsp;pertinaciter Si carnaliter tenebant, qui Chrifti regnS abhorrebant, quern ipfinbsp;erucifixerant, qui iuftitias legis mordicus defeniabant,amp;^ nihil de fuis ceremo-ntjs ac traditionibus abolendum patiebantur, qui Moîaicam legem ad literamnbsp;urgebant intelligendam Si obieruandam.Hæcerant ludæorum ftudia contranbsp;Chriftianos, Si maxime contra Paulum, qui Chrifti regnum uniuerfale Sinbsp;rituale prædicabat à prophetis prædicatum in eledos ex gra da non meridsnbsp;minuni

-ocr page 181-

IN ACTA APOST. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSl

minum,uel quorumlibetoperum, fed ex fide in lefum Chriftum : unde opera uere fanera producuntur,ut fint frudus iuftitiç,quæ per fi'dem eft in charitate,nbsp;Cumautem quidam indurarentur S)C noncrcderent,maledfcentcsnbsp;uiam domini coram multitudine, difeedes ab eis,{ègre§auitdifcipulos,nbsp;quotidie difputans in fchola T yranni cuiufdam.Hocautem fadum eftnbsp;per biennium,ita ut omnes qui habitabant in Afia,audirent uerbu do^^nbsp;minijudæi atc^ Gentiles,

Poftea^ uero quidam è fynagoga non crederêt his quæ difputabatur à Pau lojfed fuo more obftinatis animis obfifterêt, adeo ut coram multitudine palàmnbsp;conuittjs inceflerent dodrinam Euangelicam, Paulus animaduertens pericuanbsp;lum,ne qui crediderant,illorum malitia corrumperentur,fubduxit fefe à fynaanbsp;goga ludaîorum, ôiCabeisfegregauitdifcipulos: nec interim tarnen défi] tpræanbsp;dicare Euangelicam dodrinam, fed quotidie diflerebat in fchola Tyrannî cuanbsp;iufdam, iam ueluu puram ecclefiam meditans fynagogæ fermente non uitiaanbsp;tam jquç non reciperet nifî dociles,obftreperos ac blafphemos non admitteret.nbsp;Id fadum eft per biennium,tanto fucceflu, ut non folum Ephefr},uerumetiamnbsp;ait) multi partim ludæi partim Ethnici, qui confluebant ex eaAfiæminorisnbsp;parte, quæ proprie Afia dicitur, ÔC in qua eft Ephefus,audirentfermonem E»nbsp;uangelicum.

Virtutes^ non quaslibet faciebat deus per manum Pauli: ita ut ca tiam fuper languidos deferrentur à corpore eius fudaria et lèmicindia,nbsp;ÔCrecedebantab eis Ianguores,amp; fpiritus nequam egrediebantur,

Sermoniapoftolico fîdemaftruebantmiracula,perquem turnmultaturn infîgnia deus ædebat ad confîrmationem dodrinæ Pauli,adeô ut non folum dinbsp;dis aut attadu propelleret morboSjUerumetiam fudariola ac femicindia,quænbsp;contigiflent corpus Pauli,deferrentur ad aîgrotos credentes in deum,qui Paunbsp;lum adiré non poterant, atep ad horum contadum abirent morbi,mali^ fpirianbsp;tus effugerent. Tanta erat fiduciaergalefum,quem prædicabat Paulus.Nihilnbsp;bic nobis difputandum relinquitur de uirtutibus Pauli fanantis, QC meritis eoanbsp;rum qui fanantunFides in Chriftum omnia operatur,8C diuina uirtus exequia .nbsp;tur omnia ad praedicationis Euangelicç comprobationem SC confirmationem,nbsp;quam contemnere non polTent, cernentes diuinam uirtutem,ô^ gratiam præ»nbsp;fentem in Paulo,quo eiufdem dodrinæ firmius credendo adhæreant,6Cper ornbsp;bem uniuerfum credenda conteftetur dei miraculis.

Tentauerunt autem quidam amp; de circumeuntibus ludgis exorciftis C inuocare fuper eos qui habebant fpiritus malos,nomen domini lefu, dinbsp;centes:Âdiuro uos per lefum quem Paulus prædicat.Erant autem cusnbsp;iufdam Iudæi,nomine Sceup,principis facerdotum feptem filii,qui hocnbsp;fiiciebant,

Vbiid uidiffent quidamludæi ex eorS numero quicircumeunt ad quæa ftum certis ritibus ac uerbis conceptis eijciuntnoxios fpiritus, artem hanc ia«nbsp;dantes fibi à Salomone traditam,tentaueruntetipfî per inuocationem domininbsp;lefu pellere malos dæmones,non quod fauerent gloriç nominis illius, aut benenbsp;faciendi ftudio ducerentur, fed quod inde fibi plus quæftus gloriæ prouen-turum crederent.Itatp mutatis uerbis,quibus exorcifmum peragere folebant,nbsp;dicebant dæmonibus:Adiuro uos per lefum quem Paulus prgdicat.Hoc poofnbsp;qq

-ocr page 182-

18l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM ENT ARI VM

fimum fadebant feptcm filtj ludæi cuiufdam, nomine Sceuæ primarîj faccrdca tis Verifimileeftid tentaffeeos authoritate facerdotrj nominis dei quadrillanbsp;teri, cuius utrtutibus multi ufqj hodie ludæi multa tribuunt fuperftitiofiflîmc,nbsp;fandiffîmo nomine abutentes adfuas impietates, Poftquam autem uideruntnbsp;dçmones magis abfcedere in nomine lefu quàm in nomine dei nw ( de utrifepnbsp;nominibus multa olim Capnio in fuo de uerbo mirifico)tentauer unt ÔC illi dæanbsp;mones eîjcere per nomen lefu* Quo autem fandiora funt nomina quibus abuanbsp;tûtur exorciftæ illi ad fuos exorcifmos, tanto magis prophani funt ÔC imptj quinbsp;eadem ratione ÔC forma moliuntur eadem^

Refpondens autem fpiritus nequam, dixiteis: Icfum noui, Pau« lum fdo: uos autem qui eftisC Et infîlicns in eos homo in quo erat dæ«nbsp;monium pefRmum,etdominatus amborum,inualuitcontra eos,itau£nbsp;nudi amp; uulnerati efFugerent de domo ilia*

Qiii dum ad hune modum tcntaflèntexorcifmum in quendam malo dar« mont obnoxium, refpondit exorciftis impius fpiritus: lefum per cuius nomennbsp;me terrere paratis, noui,ô^ Paulum lefu præconem nouûuos autêqui tandemnbsp;eilis,qui lefu Pauliqp nomine ad quæfiu abutimini,qu« netp lefu difeipuli fitisnbsp;neiç PauhïSimul^ cum dido homo malo dæmoni obnoxius,infîlijt in exorcianbsp;fias,ôf inualuit aduerfus illos, adeô utaegre nudi faucij^ profugerentex ardianbsp;bus illis* Verum fi fatanæ licuiflèt pro fua libidine agere,no ipfîs reflitiflèt,iinanbsp;xiffet potius fe ab homine obfeflb difeedere, quo malitiâ exorcifiaï^t impio^ SCnbsp;magicam artê per lefu nomen confirmaflet : hoc cm ingentum eft fatanæ^Sednbsp;Chrifti domini potcntiac fubditus eft fatan, ut uelitnolitneceife habeatno pronbsp;fua libidine, fed pro Chrifti uoluntate fefe gerere* Chriftum ergo complederc,nbsp;quem fi fide pofltdeas,iam non eft quod fatan te malis affîcere poffît Jam cniranbsp;princeps huius mûdi iudicatus eft.Et maior eft qui in nobis quàm qui in munanbsp;do*Difcamus horum hominum infania fi'ui,qui priuata temeritate non uocadnbsp;officium fibi fpirituale ufurpant, nos noftræ uocationi feruire, ÔC aliénas a noanbsp;bis aîiorum uocationes non ambire*Ex hac autem impietate exorciftarum eminbsp;cuit gloria nominis Chrifti*

D nbsp;nbsp;Hoc autem notû faâum eft omnibus ludæis atc^gentilibus quiha«

bitabant Ephefî; nbsp;ceddit timor fuper omnes illos, amp; magnifî^sbatur

nomen domini lefu* Multiç credentium ueniebant confîtentes amp; an« nundantes adus fuos*

Ea res di uulgata eft per uniuerfam ciuitatcm EphefîoiFj ^pud ludæos ila lie agentes* Vnde timor ingens corripuit omnesjac magnifîcabant nomen do«nbsp;mini lefu, quod fie eflet falutifer um omnibus in Chriftum fynccre credêtibus,nbsp;ut nullius quaeftui ac gloriæ feruire uellet, Paucoijt calamitas multis fuit falutf*nbsp;Nam exemplo filiot^ Sceuae territi quàm plures, qui iam credere cœperantEanbsp;uangelio,quum uiderent ultionem paratam his qui parum fynceris animis in«nbsp;uocarent nomen domini lefu, ueniebant ad Paulum,eonfitentes aeproferetesnbsp;admiffa fua,ut per peenitentiam effugerent diuinam ultione« Erat enim Ephcanbsp;fiorum ciuitas prac caeteris dedita fuperftitiofis artibus, uel ipforum prouerbionbsp;tefte,qui dicuuEphefias literas.Nec illafola miracula antea nominatim receiunbsp;fita in urbe Ephefo £C tota regione Afia asdita funt, uerumetiä alia multa quaenbsp;no funt nominatim exprefra*Id quod Lucas his uerbis fignificatjMultt credennbsp;liiim confitebantur adus fuos : quod quidam depeccatis, alij demiracuIisP^nbsp;tratis

-ocr page 183-

IN ACTA *A PO ST. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18j

tratis intdligunt, cuius uirtutetn ÔC cfficaciam cum gratia^acflionc acccptam deo retulerint.

Multi autem ex eis qui fuerant curiofa fedati,contukrunt libres, amp; combufferunt eos coram omnibus:amp; computatis pretijs illorumjinuenbsp;nerunt pecuniam denariorum quinquaginta milium» Ita fortiter crefeenbsp;bat uerbum dei,amp; confirmabatur».

Complures illic erant, qui per error? uel exercuerat ludaicos exorcifmos, uel illis crediderant: quin etia multi ex ipfis qui magicas Si curiofas artes exeranbsp;cuerantj comportatis in publiculibris exulTerunteos coram omnibus, Quoijtnbsp;libroi52 tâta fuit multitudo, ut fupputatis illoi^ pretrjsjreperta fint denariorumnbsp;quinquaginta milia, Pccuniæiadura lucrum eratEuâgelij, Siquidêhis modisnbsp;uehementer augefeebat Si confirmabatur domini fermo, falutaris his qui fimgt;nbsp;plicifide amplederentur, formidabiiis his qui minus fyncerein eo uerfarêtur»nbsp;Summa autem admiratione dignum eft quod tarn multi dediti magicis ambusnbsp;refipifeere potuerunt, tanta quotp iatftura librorum,ut pœnitentiæ dignos fruanbsp;(ftus afférant. Videmus hoc in negotio uerae fidei naturam, Qtian^ enim folanbsp;fides abfq; bonis operibus iuftificet,SC faluet,non eft tarnen fola abfiç faneffis Oanbsp;peribus.Quare fi experientiam fidei noftrac habere uoluerimus,danda eft openbsp;ra ut frudus fidei faciamus»

His autem expletis propofuit Paulus in fpiritu,tranfita Macedonia Sc Achaia,ire Hierofolymam, dicens ; Poftquam fucro ibi,oportet menbsp;Sc Romam uidere.

His per biennium fatis féliciter geftis Ephefi,Paulus admonitus fpiritu ftaa tuit, ut peragrata Macedonia Si Achaia proficifeeretur Hierofolyma, dicens:nbsp;MihiRoma quoc^ uidenda eft,fed non prius quam reuifero Hierofolyma, Vbinbsp;intelligimus primû fummam ÔC laboriofiffîmâ Pauli diligentia in adminiftrananbsp;do munere fuo apoftolico : deinde negotiofiflîmam fidem in Euangelium lefiinbsp;ChriftijgnS quanta fit fidei in credentibus efficacia, ut Si nos inuitemur ad feruinbsp;endum diligenter ex fide uocationi noftræ.Non eft otiofa res fides uera,nec fianbsp;nit credentes ignauos effcjet turpia flagitia defignare,Eft enim fi'des anima erenbsp;dentis Temper ages. Ex qua permouetur Paulus ad quafuis regiones peruagaanbsp;tCjSCante peruagatas repetere,nouas fubindeconquirere,ut EuangeliSChrianbsp;fti plantetin petfforibus credentium, Ideo nunc proponitredire ad fuos Philipnbsp;penfes, Theffalonicenfes in Macedonia, deinde ad Corinthios in Achaia, utnbsp;quos in Chrifto genuerat,eos etiam in Chrifto educaret: Si quos deo lucrifecenbsp;tat,eos quoep in officio retineret. Statuit poftea redire Hierofolymam,ut ÔC ilanbsp;licfratrescotirmetjSCeleemolynas colledas exhibeat, Tandêomninout Gennbsp;tium apoftolus,R.omanis quoep Gentium fupremis donum fpirituale impartianbsp;tedefyderat.

Mittensautem in Macedoniam duos exminiftrantibusfibiTimoE theum 8c Eraftum,ipfe remanfit ad tempus in Afia.Fada eft autem illonbsp;tempore turbatio non minima de uia domini»

Hoc igitur animo quum cffet,præmifit in Macedoniam duos ex his qui fibi miniftrabant,uidelicet Timotheum Si Eraftum, ut Si eleemofyna^ aliquid ilanbsp;lie colligèrent fubleuandis pauperibus qui erant Hierofolymis, ÔC animos illoanbsp;rum in aduentu Pauli præparandis,Ipfe Paulus interim remâfit in Afia ad temnbsp;pus.Quo tempore coorta eft grauis tempeftas aduerfus EuangcliS apud Ephenbsp;qq X

-ocr page 184-

184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.COMMENTAI IV-M

fiets,nen hm àîudæis, utferèfolct, uerum ab his qut dccR fuperfiirîonêa ma« ioribus traditam nimi3imbiberant,Erat,utdiximus,Ephefioij2 ciuitas raagnonbsp;pere dedita curiofis arribus,amp;^ Diana crédita eft apud Gentes in ueneficijs hasnbsp;here numen aliquod, unde SC triformis ab il lis dicitur quemadmodö Hecate»nbsp;Eo^ fumma religione colebatur apud Ephefios, nutrix omniö animantiü,deanbsp;uenationis ÔC uiai^, unde 06 Multimammia dida eft,intemplo omniü celeber^nbsp;rimo, öf toto orbe decantatum inter præcipua orbis miracula, quod olim Ero*nbsp;ftratus ad folänominis fui famä redegitin einer es, cui pepercerätfemp militesnbsp;Afîæ depopulatores.Reftauratû eft autê iterum ab Ephefijs,ac omnibus Äfia«nbsp;nis maioribus artificio QC fumptu per annos quadringêtos, in quo pofîtû fuit ftnbsp;«nulachrum,quod dicerctur è cœlo lapfum,fcd ftatuarioiji fallacia ementitum»

Demetrius enim quidam nomine, argentarius,faciens ædes argen* leas Dianæ,præftabat artifidbus no modicum quæftum : quos conuonbsp;cans et eos qui huiufmodi erant opificcs,dixit:Viri,fcitis quia de hoc arnbsp;tificio eft nobis acquifitio: uidetis auditis quia non folum Epheft,nbsp;fed pene totius Afi? Paulus hie fuadens auertit rnulta turba,dicês;Quonbsp;niam non funt dq qui manibus hunt.

Erat turn Ephefi quidâ nomine Demetrius, arte faber argentarius Js cum delubra faceret argentea Dianæ, fumptibus quidê fuis, opera autê fabrorum,nbsp;66 alioi^î artifîcû (colorem ein argent! luna refert)amp; fie non mediocre quæftumnbsp;adferebat eius artis peritis«Quotquot igitur ex fabricandis Dianæ fîmulachrisnbsp;quæftu faciebant,tum quotquot erant eiufdê opificij,quos ob artis confortiumnbsp;oportebatfauere,Demctrius conuocauit in unu,apud quos feditiofum habuitnbsp;fermonê in hune modû: Viri, tempus eft ut communi ope cômodis noftris connbsp;fulamus^Non eft opus ut uobis commemorê,uofiipfi feitis opificiu noftrum aanbsp;pud Afianos uberrimi quæftus effe ob religione Dianæ, quae fi labefad^etur,ncnbsp;cefle eft fimulamp;6 quæftum noftrum frigefeere, Atqui uidetis fimul 66 audio's,nbsp;res eniminpropatulo eft, quod Paulus ifte iam totû bienniû hicprædicat,nonnbsp;effe deos qui manibus hominn fint, netp quic^ habere numinis quod artefeufnbsp;ptorum autfufo^ ex quacunep materia fabricatur, Atep huiufmodi prædicationbsp;ne perfuafît muftis, non folö hic apud Ephefios,uerumetiâ per totam Afiâ, acnbsp;numerofam hominS multitudinê auertit à cultu deoqz.Hac oratione Demetrfanbsp;us uultprudens Ô6 plus uideri. Prudentis uiri eft familiæ profpicere propriæ»nbsp;Ptj eft publics religionê pro fua uocatione tuerfi AtfiDemetrij ingeniû exeuGnbsp;feris,inuenies plane feditiofum Ô6impium. Nihil agit zelo religionis,fed quæanbsp;ftus fui 66 auaritia«Prudens pietas in parando uitftu dat operam ut feiat negoanbsp;tiationem fuam effeiuftam, Ô6 uerbo dei confentaneam : deinde ut cum nulli»nbsp;us iniuria tra Aetur,fed in charitate ad proximum exerceatur*

bJon folum autem hæc periclitabitur nobis pars in redargutionem uenircjfed amp; magnæ Dianæ templum in nihilû reputabitur, 06 deftruinbsp;incipiet maieftas cius,quam tota A fia amp; orbis coft t»

Qi.ioniS,inquit, alitnos hocopifîcium 66 familianoftram,quid fupereftni« fiutfublato quæftu redigamur ad famé;’ In tanto uero periculo dormitarenosnbsp;infignis cuiufdS focordiæ fuerit, Quod fi que paru mouet hoc periculfî,ne neanbsp;gleêïa arte noftra deeedat nobis quæftus,quênuncluculentumcapimus:certènbsp;publica religio debet omnes comouere,quando fi hæcimpune patiemur agetcnbsp;Paulum,periculum efîè uidemus,ne templû quoep magnæ Dianæ,quod nuncnbsp;célébré

-ocr page 185-

IN ACTA ATOST. CAP, XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8f

celebrc eftac religiofum magnis^ donarrjs locuples,pronihi1ohabeat, Quis enim ueneretur templum,fi perfuafum Rien'trempli pr^fidem nulls habere nunbsp;mendtac^ futurum eft,ut tantæ deæ maieftas, ob quam merite dicitur magna,nbsp;quam^ nunenon folS hgc ciuitas et Afîa,uerumetiâ totus orbis religiofe coltt,nbsp;paulattm aboleatun Itacp ft prudentiä efTe iudicatis abiniuria uindicarepatrianbsp;OS deosjhicpræftateuos fortes uiros,ôlt;S uenienti malo occurrite.

His audiHs,repleti funt ira,ö^ exdamauerunt,dicentes: Magna Dia F na Epheßorum, Et impleta eft: ciuitas tota confufione,8^ impetum feccnbsp;Mint uno animo in theatrum,rapto Caio amp; An'ftarcho Macedonibus,nbsp;comitibus Pauli*

Hæc oratio ficconcitauit fuperftitiofæ multitudinis animos,utomnes uo« ciferari cœperint: Magna Diana Ephefioijt. Clamauerunt uero non defyderionbsp;defendende publicæ religionis.Qui enim ferio religione défendit, non illud a«nbsp;gitinfanis clamoribus, amp; feditiofis uocibus,fed iuftis rationibus,pia dodrina,nbsp;humili confeflione, ÖC honefta uitæ conuerfadone.Hi uero clamanuDefendeànbsp;mus noftram magna deam aduerfus imptjffi'mos nebulones,periculo etiä. uitænbsp;noftræ.Prætextu autêreligionis agunt caufam uentris fui,artificia fua pro dijsnbsp;adorant, dum omnê fi'duciam fua in artificium collocat, ÔC ne lucro acquæftunbsp;artifictj deftituantur, peierant,proximis imponunt, alios fimilis artificij calumnbsp;niantur. Qiium periclitatur artificiS, periclitatur uulgo deüs eoi^: his talibusnbsp;omnia quæhabentin diferimen uocantur, domus, familia,opes,fama,amp; uita»nbsp;Nullo ergo telo cor uulgigiauius fauciatur fi fentiät artificia fua periclitari»nbsp;Vnde uidemus hunc Demetrium ualde induftriS Catilinam ad concitandumnbsp;feditionêfuiiîe, quippe qui condone fua hoc egerat, ut uulgo declararet artifi'anbsp;cia fua periclitari, uentrem^ ad famé adigi praedicatione Euageltj de lefu Chrinbsp;fto. Sic audit SC hodie clamor uulgaris : Magna religio Mifta Papißica, magnanbsp;Maria heremitica Heluetiorum, Ô6 fimilia. Nunquid au té foli argen tarij apudnbsp;Ephefios fedidofi funtc'Serpit profedo feditio perinde ac cancer morbus,ucnbsp;lud peftisproximumcorripit: ficenimfequitur: Adhuncclamorêfeditiofutnnbsp;tota ciuitas Epheftoi^î impleta eft tumultu, ÔC concurfu faefto promifcua muldanbsp;tudo magno confenfuprocurritintheatrS, ubi foletregnarepopulifuror,Abnbsp;uno fid altero nebulone incipere folet feditio, deinde permanat in tota uicinia,nbsp;hinchomines exciticoncurrunt,omniaclamoreimplent, in eosqui fama tan*nbsp;tum accufati funt fæuiunt, cum tarnen maxima pars feditiofoijz nullam fedidonbsp;nis aut concurfus caufam uere feiat, Corripiuntur hoc in tumultu Caius amp; Asnbsp;tiftarchus ab his qui uiderant eos comités Pauli, Hos producunttanej^ facrilcsnbsp;gos,inhosomnnemfuroremfuumeff’undunt,edamhi quihuius ret prorfusnbsp;ignari erant, Ibi nemo inueniebatur qui alterutn uel audiret,uel de caufa uerenbsp;edoceret,omnia confufa erant,

Paulo autem uolente intrare in populum, non permiferunt di’fcü puli.Quidam autem amp; de Afîæ principibus qui erant amicieius,mifetfnbsp;runt ad cum,rogantes ne fe daret in theatrum,

Quum Paulus audito quod acciderat, uelletprodire ad populü,fi'mul Sf Oa pitulaturus fuis comitibus, ÄSpopulo perfuafurus,difcipulinonpermiferunt,nbsp;inconfuitu efl'eiudicantes,fi fefe traderet furendpopulo,nullum indefrudfumnbsp;relaturus Euangelio:quin Sdalq quidam ex Afîæ primoribus,qui tametfiChrinbsp;ßi nomen nondum erant profefli, tarnen quoniam bene uolebant alioqui Paus

¦ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qq 5

-ocr page 186-

|86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

lo,mtfcrunt ad ilium,qui uerbis eorum rogarenteiim,fte fe committerctcond tatæ multitudini, in qua nee ratio ualetnec iuftitia, belua eft atrociffîma,quaenbsp;uiciniorem quenœ fine delecfu irritata aggreditur,

Alt) autem aftudcIamabant.Eratenim ecekfta confufa:S^ plures nc (cicbantquaexcaufaconueniflcnu Deturba autem detraxerunt Ak*nbsp;xandrum,propelkntibus eum ludæis»

V arius eratfremitus populi, alqs aliud, ita ut fit, uociferantibus,Eraf enira contioexuartjs hominumgeneribus, diuerfi's^ ftudtjs confufa, pkrifi^edamnbsp;ignaris qtianam ex caufa conueniflent Jvcs itaq^ populärem quempiam oratonbsp;rem pofeebat, qui quocunqj modo pracfentem tumultû fedarct, E conferta igianbsp;tur turba protradus eft quida Alexander, propelkntibus eum Iudaeis,utora«nbsp;tione fua compefcerct tumultu,Nullus enim audebat apud furiofam, ÓC uarijsnbsp;ex ftudtjs confufam multitudinê uerba facere, ubi quicquid didum effet,opornbsp;tebat aliquos offendi^Protrahitur à Iudgis,ut excufaret Iudgos,quibus uulgusnbsp;Gentium fokt effe infeftius dC modicam occafîonê nadum irruere in ludæosnbsp;ab antiquo. Vokbat hicomnem culpam in Paulum 5lt; comités retjeere» Forftinbsp;tan hie Alexander is eft,cuius Paulus meminit ad Timotheum,dices: Akxan*nbsp;der faber erarius muftis malis me affeett, reddat illi dominus iuxta fada ipfiusgt;nbsp;quern amp; tu cauc.

Alexander autem manu fikntio poftulato, uokbatreddercratios ncm populo. Quem utcognoueruntludæum efle,uoxfada unaeftos«nbsp;mnium quafî per boras duas clamâtium : Magna Diana Epheftorum»nbsp;Protradus Alexander mota manu poftulauitatidientiam, iam^ parabatnbsp;reddere rationcm.Sed tantum abcft,ut is feditionem primum fedauerit,ut mulnbsp;to plus commöucritSimul enim atcß multitudo cognouiffet Akxandrum eflenbsp;Iudæum,quem uidebat concionaturum, quae natio,quôniam unum deum coanbsp;litjdeteftatur deos Ethnicorum ,renouatus eft tumultus, expedantibus ut alianbsp;quiddiceretaduerfusmaieftatem Dianæ. Proinde una uoce maiore clamorcnbsp;omnes uociferari ccepcrunt: Magna Diana Ephefiorutn.Is clamor perdurauitnbsp;ad duas ferè boras. Appellant ad uetcre maiorum religionem,qui Dianamcoanbsp;luerint, quin ex totius orbis partibus religiofi homines hue eonfluxerint,adoanbsp;rarint, SC gratiam eius demeruerint. Probat uulgus religionem fuam, partimnbsp;ab antiquitate, quia duraueritmulto tempore, partim à multitudinê ÔC potenanbsp;tia cultorû, Potentes diu ÔCmufti colucrunt Dianam,ergo dea eft. At net^ temnbsp;pus ne^ multitudo nee potentiahominum poffunt ex impietatc facere piëta»nbsp;tem,è mendacio ueritatem, Chriftiana autem religio quan^ antiquiflîma eft ànbsp;conditione Adam incipiens,non tarnen ideo religio uera eft quia diuturna,fednbsp;quia à uero deo edoda eft ÔC reuelata. Et quo plures quoep ÔC potentiores funtnbsp;qui errant,eo grauior eft error,quia non pariunt errori patrocinium.

G nbsp;nbsp;Et cum fedalTet feriba turbas, dixit : Viri Ephcfij,quis cnim eft ho:»

minumquinefeiat Ephefîorum ciuitatem cultricem cftcmagnæDia* nælouis^ prolisf Cum ergo hiscontradid non poflit,oportet uos (ônbsp;datos efîe,amp; nihil fernere agerc.

Tandem cum feriba eiuitatis fikntium impetraffet à multitudinê, dixit A» lexander: ViriEphefij, quorfum pertinetifta uociferatiot^Quis cnim eft homt*nbsp;num qui nefeiat Ephefiorum oAiitatem cultricem effe magnæ Dianæ,ôc ah k*nbsp;uedca

-ocr page 187-

IN ACTA APOST. CAP. XIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;87

uc ddapfî fimuIachriC Quum fgitiir nemo contradicat his quæ «os confirma» tis,non eft cur hunc tumultum excitetisjed oportet uos fedatos eire,nccp quicnbsp;quampræcipitanteragere. Non habens ullam legitimam caufam uel fedino»nbsp;nis uel clamoris.Non clamat hie fcriba, ut uidetur,uel AIexander,infanis cla-moribus contra uociferationes, ut importuni magiftratus nonnun^ folet, fednbsp;moderatis rationibus mouet uuIgS, ne fernere agant, ne iudicentur feditiofi ecnbsp;puniantur.Haîcdicit fcriba,non quia ignoraueritEuangeh'mn delcfu Chriftonbsp;in Ephefo pracdicatum biennio,quo certè Diana reijcitur,fed quia Diana non»nbsp;dumdifertis uerbis àPaulo fiCcomitibus eius prophanata fuerat,nodum enimnbsp;neceflarium ueloportunumfuerat. Dixerat tantum, non effedeos qui manianbsp;bus fiunt.Epheftj autem credebant fimulachrum Dianç fuæ non eiTe manibusnbsp;humanis fadum, fedècœlodelapfum,id quod necfcribadiflîmulabat,Sicnuanbsp;gabantur SC Troiani SC Athenienfes, fua Palladia non manu fada,fed è cœlonbsp;*apfa,Sic SC apud Chriftianos hadenus uidimus, fimulachra quædam iadata,nbsp;quafinec pingi queant, nec transferri in alium locum, flere, mouere oculos,nbsp;quafi diuinum aliquid continentia, 8C cœlitus donata.Sic et facella uel loco monbsp;ta,uel angelico officio dedicata fabulantur,imô ÔC docetur in eccleftjs.Hæc itnnbsp;pietas manifeftior eft quàm ut refelli multis uerbis egeat.

Adduxiftis enim homines iftos, neep fàcrdegos,necp blafpheman^ tes dcam ueftram. Quod fi Demetrius ÔC qui cum eo funt artifices,hasnbsp;bent aduerfus aliquem caufam,conuentus forenfes aguntur,et proconnbsp;fuies funt,accufent inuicem.

Adduxiftis5inquit,duos iftos uiros,nimirum Gaium SC Ariftarchum,nclt;p facrilegos neep blafphemos in deam ueftram. Non enim Demetrius ÔC fui proanbsp;bare poffiint, quod hi facrilegium commiferint, aut Dianam ueftram publicanbsp;contumelia affècerint, Obhæcenim uindicanda merito fortafle concurreretnbsp;populus, Quod fî Demetrius argentarius cæteri^ huic adhérentes opifi'ces,nbsp;per quos tumultus hicortus eft, habet aliquid aduerfus aliquê quod aceufent,nbsp;nihil opus eft hoc theatre , netp concurfu populi, neep tumultu. Sunt enim innbsp;hac ciuitateleges,funt conuentus forenfes,funtproconfules3qui caufas cognonbsp;fcant, acfîtes dirimant, 8Cin malefi'cos animaduertant. Apud hos inuicem ac*nbsp;cufent fefe, qui dederuntoccaftonem huic concurfui,quandoquidem illor urnnbsp;caufa nihil ad populum attinet. Quod fi caufa priuata non eft,fed ad populumnbsp;etiam per tinet, tarnen non eft necefle rem fic geri per tumultum.

Si quid autem alterius rei quæritis : in légitima ecclefia poterit abfol ui. NIam ÔC periclitamur argui feditionis hodiernæ; cum nullus obnoenbsp;xius fit de quo poflimus redderc rationem concurfus iftius.Etcum hgcnbsp;dixiffetjdimifit ecclefiam.

Si quid flagitatis poterit expediri légitima cotione conuocata, per quos 0« porter, SC quemadmodS oportet.Nunc periculum eft,ne propter tumultu ho«nbsp;diefadum arguamur feditionis apud magiftratus, quS nullam idoneâ caufamnbsp;adferre poflimus, cur hie concurfus populi fadus fit in theatrS. Certè illegiti-mis contionibus SC feditiofts tumultibus nulla uni^ caufa dirempta eft, fed po«nbsp;tius bonæ caufac malæ fadæ funt,SC lis litem,contentio contentionê,feditio fc«nbsp;ditionem peperit. Quarefi quis caufam fuam nonpoteftordinarie SClegid*”®nbsp;cxpedire,omnibus modis à feditiofts tumultibus caueat,8C domino deo noftronbsp;qq 4

-ocr page 188-

ï88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. cfOMMENTARlVH

caufam fuam comcftdet,Exhac Ethnici fcn'bac prudentiflima orationc difceni dutn nobis primum,utmagnifaciamus ciuilem prudentiam,qua magnos nonanbsp;nun^ motus componuntunMelior eft huiufmodifapiêtia quam arma bellicajnbsp;quç tarnen eft intra legitimos fuos terminos ufiii panda.Deinde no debere nosnbsp;alienis caufts immifcere, fed noftra curare« Poftremo difcimus caufas nofirasnbsp;quas uel pri uatas uel publicas habemus legitimis et ordinartjsjnodis expedite»

CAPVT. XX.

Oftquam autetn ccffauittumultus, uocatis Paulus difcipulis, exhortatus eos,ualedixit,0^ profedus eft ut iret in Macedonbsp;niam.

' Paulus non eft contentus plantafle ecclefias in Macedonia fiC Græcia, hoc eft Philippis, Amphipoli, Apollonia, TheflaIonicajBerrhoea,quæ funt urbesnbsp;Macedoniac QC Athenis,altjs^ Græciæ locis,nift eteas quas plantauit reget, acnbsp;iiiuifico Euangeltj uerbo in uirore conferuet^Etenim ecclèfia hortus eft,ut frequentes fcripturæ propheticae docent Ô6 Euangelicæ, Qui uero inChrfiS cre-dunt,funt arbores,autpalmites uitium, Quemadmodû ergo hortus autuineanbsp;nimio acftu ac ficcitate periqnifî imbribus irrigeturj'ta ccclefta nimr)s aftîidio-nibus exarefcit,nifi fubinde aqua fpiritus fandi,quæ eft Euangeliû Chrifti, hilnbsp;medetur.Paulus itaq; tanta diligêtiaexhortandoeccicfias ad perfeuerantiantnbsp;in fide,exprimitin fe boni ac prudentis patrisfamilias officium, Cuinonfuffi'-cit ecclefias acquifiuiflc, nifi ÔCfîdeliffime curans,Ô!f difcurrens fedulo,acquifinbsp;tas conferuet.Imprudentisenimeftacquifitanegligere, amp; adeaquænohabetnbsp;acquirenda tantum afptrare.Multarumergoecclefiarum pares inChriftoPaiinbsp;lus per fuum miniftcrium diligentiffimecauet, ne quos inChriftogenuerat,c-os alimentis deftitutos marcelcere Ô6defi'cere finat,

Cum autê perambulaftet partes illas, amp; exhortatus eos futfiet mul* to fermonejUenit ad Græciam: ubi cum fuiftet menfes tres, fadp funtilnbsp;liinfidiæ àludæis, nauigaturo in Syriamjhabuit^ confilium uireuertenbsp;retur per Macedoniam»

Vbi peragraffètMaccdoniæ regiones, ôf ubicuncpefletcongregatio muL tis uerbis eos fuiftet exhortatus, ut in Euàngelica fynceritateperieuerarent acnbsp;proficerentjUenit in earn parte quac propriedicitur Græcia,in qua eft Achaia»nbsp;Vbi cum fiiifTentmenfes tres, at(^ hinc pararet nauigare in Syriam, fenfît fibinbsp;ineanauigationeftrudas infidias à ludæis, itaepuifum eft tutiusmutarepor-tum, amp; repetita Macedonia ab eo littore repetere Syria in quod appulerat quSnbsp;primum adirer Macedoniam, Videmus ut non ab ofFicio Paulus ceftat,quamlfnbsp;bet malignâ mercedê mûdus ei référât, infidias^ ftruat aftîduas, Neminê perfnbsp;cula à uocatione dei auerteredebent.Prudentcr tarnen funt dcclinanda pericutnbsp;la,ne deum tentare uideamur, V ocationi diligenter inferuiendum,ut ea fîdeli-ter defungamur, Nametiamfipericula nos maneant magna multa,deus tarnen défendit. Quanftj etiam labor Ô6 diligêtia noftra fæpe parum promoueât,nbsp;nos tarnen culpa coram deo uacabimus, fi diligenter funtftioni noftræ refpon-derim^.Nec patitur fuos tentari fupra id quod ferre poftunt.Multiquidêaminbsp;corudï^ Paulo deficiunt, tarnen deus adiungit ei comités quofdam uiros opt»nbsp;inos,quorum contubernio in afflidionibusrecreetur»

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Comû

-ocr page 189-

IN ACTA AP OST,- CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSÿ

Comitatus eft autem eum Sofipater Pyrrhi BerrhcecnnSjThefTalo nicenfium uero Ariftarchus,amp; Secundus,et Cai'us Derbeus,et T imo«nbsp;theus, Afiani uero T ychicus amp; T rophimus.

Non fruftra Lucas comrmorat tarn diligenter comitatû PauU.Primû enim tacite comendat dementia dei,qgt; ôôfi Paulus multos falfos amicos SC ueros inûnbsp;micos habueritjdeus tarnen donaucr it cum etiam multis fynceris amicis, uthanbsp;beat qtioq,’ folatium in aduerfis. Significat quoep quanta cura ecdefiæ Chriftinbsp;Paulum obferuauerint,quando hi comités uidentur ecdefîæ fuæ nomine ÔCnbsp;fumptu Pauls comitati,Iudicabât alîj Paulum tan^ proiedamentS Si peripfcanbsp;ma,aljj tradabant ut angelum dei, alij nodes atqj dies uitæ eius infîdiantur,a3nbsp;11} uero tan^ pretiofiffîmum unionem euftodiunt eum,amp;: obferuant tanquamnbsp;quendamCæfarem.Vnde autem haec iudiciorSdiuerfitasÆx eo profedoeft,nbsp;quod Euangdium alîjs eft odor mortis in mortem, altjs odor uitæ in uitâ.Quianbsp;bus eft Euangdium odor uitæ,hi eius annunciatores tanep uitçfuæ non corponbsp;f alis fed fpiritualis 8C æternæ miniftros obferuant.

Hi cum præceffîflentjfuftinuerunt nos Troadeînos uero nauigaui g raus poft dies a zymorum aPhilippis, uenimus ad eos Troadem innbsp;diebus quinlt;^,uDidemorati fumus diebus feptem.

Hi fandi multaijt ecclefiai^ uiri Paulo pro folatio addin’ cum ptccefTiffent, Paulo in Macedonia commorante,procuraturi quod ad tuta nauigationc peranbsp;tineret,expedaruntnos Troade.Nos per Macedoniaperuenimus Philippes:nbsp;hinc poft dié azymoijt foluimus,ôd intra dies quinq; peruenimus ad illos Troanbsp;dem,ubi comorati fumus dies feptem.Non fuit unq otiofus Paulus,tam fidelisnbsp;Chrifti apoftolus, quin innaui, in urbibus,in innere nun^ non loqueretur denbsp;Chrifto fuo,a quo fueratmiiTuSjUtportaret nomefuS coram Gentibus Ôi. filtjsnbsp;Ifrael, Non gratis comitati funt eum fandi hi uiri, no fine deuotis mulieribus:nbsp;uerba uitæ prodibant femp ex ore eius. Ex eledionis huiufmodi uafculo quidnbsp;ni ambrofia femp Euangelici uini effluxeritCHic didicerSt inter nauigandumnbsp;comorandS,quod ecclefijs in futurS traderent Lucas ôC Timotheus,0lt;f fimianbsp;les.Sine lucro non fuicilliquodcStp têpus, locus quifqjjSC perfonaijt profedusnbsp;multiplex, Azymoijî diebus in fynagogis pdicauerat, nunc in nauibus no dornbsp;mit à fandis operibus,non folus eft,fed habet ubic^ idoneos difcipulos,ecclefianbsp;rum multarum magiftros,quorum in hoc tempus frudus non exoleuit,

Vna autem fabbati cum conueniftemus ad frangendu panem,Pau lus difputabat cum eis profedurus in craftinu, protraxit^ fermonemnbsp;ufqp in mediam nodem. Erant autem lampadescopiofæ in ccenaculonbsp;ubi eramus congregati,

Qttodam die fabbatoi^t quum difeipuli, hoc eft Chriftiani â Paulo inftituti conueniftentjUon ad canendS uel miffandum,fed ad audiendS uerbS domini,nbsp;8^ ex more frangendi panem, non fine memoria præfentia Chrifti in fpiritunbsp;uirtute facratiffima Euchariftia,hoc eft gratiai^adione,quod eft edere panenbsp;uitæ,animâ confolari,amp; frui donis diu{nis,et ChriftS edere,in^ fraterna charinbsp;rate fubinde renouari, Paulus ubiq; paftorê agens Chrifto non diifimilem pernbsp;Chriftum,reficiebat animos illorum fermone facro amp; Euangelico de gloria delnbsp;amore proximi fcopo uniuerfæ fuæ prædicationis, Poftridie profedurus,nbsp;ideoep ardentius inculcatur us uerba nouilRma uitæ amp; falutis,ESœ fenfionemnbsp;ad ecclefiam nodu quoq^ produxit auidis auditoxibus in raultâ nodem. E»

-ocr page 190-

190 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

de SC cade domo, ne di'rimcretgratiflimum colloquiû,crant multac lucernæ in eœnaculOj in quo tum eramus congregatijaitLucaSjqui fîdeliffîmus ut comesnbsp;fie à commentai jjs fuitinfîgni apoftolo , qui SC mercedem accepit apoftoli,nbsp;ut cum eo gloriofus refideat in ecclefia tam militante quàm cœlefti.

Sedens autem quidS adokfcês, nomine Eutychus,fuperfeneftram, cum mergeretur fomnograui,difputante diu Paulo,dudus fomno ce«nbsp;cidit de tertio ccenaculo dcorfum,ÔC fublatus eft mortuus,

Erat in fidelium auditoi^î numero adolefcens quidâ nomine Eutychus,fea dens in feneftra, is quum grauarctur profundo fomno Paulo diutius diflèrêtenbsp;adeô tandem depreflùs eft ui foporis, ut à tertio cœnaculo protinus decider etnbsp;in terram grauiflîmo cafu^ Si fradio coenac dominicæ erat,certè non agebaturnbsp;fine praedicatione Euangeltj de lefu Chrifto,unde renouatur memoria Chrifti,nbsp;fecundû illud quotp PaulûMortê domini annunciabitis donee ueniat, quo tiesnbsp;cunt^ comederitis pane hune 6C calice biberitis«iS!on ergo priuatim agenda eftnbsp;cœna dni,non folis ceremontjs, no uerbis ignotis, uel nô auditis SC intelledis,nbsp;quod non eft adnunciarc quic$,Quod fi eomunê difeipuli in Troade cœnâ SCnbsp;panem tradarunt, facile côî} ci poteft quanta prçdicationis Euangelicae diligennbsp;tia ÔC maieftate illi cœnâ dominicâ tradarût, fi tanta pietate pané fufeeperuntnbsp;commune. Et Paulu uidemus non interdiu tantum de diuinis feripturis difle»nbsp;rentem,fed protrahitfermonem ufiçinmediamnodem.Acne tuncquidemfanbsp;tigatus ceffat, fed colloquutus eft cum difeipulis de rebus pietatis ufe^ ad dilu»nbsp;culum.Eutychus uero fomno preflus SC cadens docet non ofeitanter et ignaucnbsp;audiendum eile uerbum domini, fed arreda SC alta mente aufcultandum SC rcnbsp;ponendumin facrum ufum quod diuina uoluntateauditur,

C Ad quem cum defcendifTet Paulus incubuit fuper eum:SC complet xus dixit: Nolite turbari, anima enim ipfîus in ipfo eft, Afeendens au*nbsp;t€m,frangcns^ panem SC guftans, fatis^ alloquutus uflt;^ in lucem, fienbsp;profedus eft, Ädduxerunt autem puerum uiuentem, ÔC confolati funtnbsp;non minime.

Pro iuuenis quidê cafu accurfum eft, fed repertus eft mortuus ac fublatus in domum. Id ubicognouit Paulus defcendit,atlt;p ad exemplû Eliac prophetænbsp;incuruato corpore incubuit fuper eum,ucluti coplexu fuo fouensexanimem.nbsp;Hoc fado ucrtitfefe ad difcipulos ob inopinatu cafum turbatos:Nolitc,inqui«nbsp;ens,turbari,adhuc anima eius in ipfoeft: nondû eintota corpus reliquit, Hacnbsp;oraticneconfolatus eftillos,etrurfus afccnditcœnaculû,fregit^ panêac degunbsp;ftauit. Deinde diu rurfus colloquutus cû illis ufcp ad diluculum, ita demû proanbsp;fedus eft.Adeo durum eft amantiflimum patrem à fuis filijs diftrahtPorrô quinbsp;remanferant apud adolefcentem,adducunteum in cœnaculum uiuum SC intenbsp;grum, Quæ res non mediocriter refocillauit animos omnium. Non enim deccnbsp;bat,ut fermo qui falutem adfert omnibus, adolefcenti mortis efletoccafîo.

Nos autê afeendentes nauê,nauigauimus in AfToojinde fufeepturi Paulum:ncenim difpofuerat,ipfe per terra iter fàdurus,Cum autêconnbsp;ueniflemus in Aflon,airumpto eo,uenimus Mytilenem.

Intelligimus ex diligentidefcriptioneLucæ,non fuifleotiofam Pauliperca grinationem,fod laboriofam SCpericulofam,quemadmodum adCorinthios fcnbsp;cunda comemorat labores fuos multos, SC pericula in fluminibus, mari,latro*nbsp;nibus ÔCc, Non habet aliam in hoc fajculo forte iuftitia ÔC pieias quàm pericu-laSC

-ocr page 191-

IN ACT A APOST. CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191

U ÔC odiam,cum prædi'catto Euangelij prçcipuus fit dei cuItus.Omncs qui pic uoltttuiuere in Chrifto Iefu,perfequutione patientur.Hocfcicntes nonofFenanbsp;damur in aduerfis, nec à iuftitia deficiamus.Monemur quoij hoc loco,quantanbsp;folicitudine margaritû illud Euâgelicæ prædicationis cufiodire acconferuarenbsp;debeamus,Quae enim magno labore confiant, tanto funtdiligcntius obferuannbsp;da.Prædicatio autem Euangelij prophetas quo^ afflixit, SC inuoluit multis trinbsp;bulationibus,Chrifium dominum occidit, apoftolos dC difcipulos Chrifii exernbsp;cuit grauiffîmis incommodis,ÔC hodie exercere non ceffauSolueruntconfcennbsp;fanauiTroade, uenerunt Afibn: eaciuitas maritimaefi infra Troadem.Sice»nbsp;nimordinaueratPaulus,uteó nauiprçcederemus,ipfe terra pedibus fadurusnbsp;itcr,uel quia tutius erat,uel ut plures falutaret,Qu« autê conueniiTentAfibn,nbsp;Paulu recipientes deuenerStMytilenen: ea ciuitas littoralis efiLesbi, Horumnbsp;locorum 2lt;:nominumcxplicationemuide in Vadiani Epitome cap^ de Infu«nbsp;lis Mcdit€rraneis,ledu iucunda ÔC utilia*

Et inde nauigantes, fequenti die uenimus contra Chium: 6^ alia die applicuimus Samum : amp; fequenti die uenimus Miletum: propofueratnbsp;enim Paulus tranfnauigare Ephefum,nequamora illi fieret in Afia.Fe Dnbsp;ftinabat enim, fi pofTibile fibi cfTetjUt diem pentecoften faceret Hieros:nbsp;folymis.

AMytilenefolucntespofiridic uencrunt contra Chium infulam, Rurfus hinc pofiero dieappulerunt ad Samum infulam:at(^ hinc traiecerunt Trogyl»nbsp;lium:ea ciuitas cfiAfiælittoralis Sarno oppofita,Hic earn nodem commorati,nbsp;pofiridie per ucnerunt Miletum : ea ciuitas efi maritima Cariæ,Quan^ autetnnbsp;prætcrlegentibus Afiælittus prius occurrebat Ephefus quàm Trogyllium autnbsp;Miletus,tamen ita decretumerat Paulo, ut præternauigaret Ephefum,ne temanbsp;pus tereret in Afia,fi per infîdias no licuiflet illinc tuto ioluere in Syria,Prope®nbsp;rabat enim,ut fi fieri poflet,diem pentecofies ageret Hierofolymis,

A Mileto autem mittens Ephefum, uocauit maiores natu eccïefîæ» Qui cum uenifient ad eum,8^ fîmul eflent,dixit eis:

Ne Paulus uideretur Ephefios ob negledum aijtodio praeterifle,mifîteMi ïeto qui presbyreros congregationis Ephefîorum accerferent, quibus earn connbsp;gregationem curandam commendarat.Qui cum uocati uenifient,hune in monbsp;dumloquutus eft illis, exhortando eofdem, ut fiquidem ipfe abiturus efiet,ÔCnbsp;non reuifurus,minifterio fuo interim diligenter fungantur,

Vosfcitisàprimadie qua ingreffus fum in Afîam, quaïiter uobi« feum per omne tempus fuerim,feruiens domino cum omni humilitatcnbsp;amp;Iachrymis,amp; tentationibus qug mihi accideruntexinfidijs ludæorujnbsp;quomodo nihil fubtraxerim uobis utilium, quominus annunciate uo^snbsp;bis amp; docercm uos publice amp; per domos, teftificans ludæis atœgentilnbsp;bus in deum pœnitentiâ, amp; fidem in dominum noftrû lefum Chriftu*nbsp;Non necefle eft fratres, inquit,ut meam fynceritatem in Euangelico nego-tio uobis commemorem. Vos ipfi feitis, qui uidiftis quomodo me per ome temnbsp;pus apud uos geflêrim à primo die quo fum ingrefius Afiâ, quod non meâgionbsp;riam aut meum compendium uener à quoquam,fed in tradêdo Euangelio do-mini lefu iufiîs obtemperare, eius^ uoluntati per omnia feruire ftudui nimi-turn ipfius inhærês ueftigtj s,qui fe deiecit, qui fe tradidit in afflidiones ac mot

-ocr page 192-

191 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' CO H ME N TARI VM

tem,uteccleftam fuam pùrgaret ac conftabflirctuta 8^ ego cum multa humih'ta te amp; ignominta quam paffus fum ab hofiibus Euangeltj, cû multis lachrymis,nbsp;quas pro folicitudine congregationts fudt,cum multis afflidionibus,quç mihinbsp;acciderunt ex infîdîjs Iudçoi}2,qui non patiuntur Euangelrj granam Gentibusnbsp;communican* uerfatus fum in negotio Euangelq4 Et tarnen nihil hoi^î maloi]«nbsp;commouit animû meumjUt terri tus afiEîidionibus quicg obmiferim,quod per=«nbsp;tineret adueftram falutem, aut effet in rem ueftrâ,quod non cum periculo meinbsp;capitis uobis indicarem,acdocerem uos,tum publice in fynagogis, tumpriuanbsp;tim domeftice,utcun(Ç fefe dabatoportunitas, non prçdicans uok's id quod lunbsp;dæi uolebantjcircuncifîones,fabbatifmosjôô lotiones/ed pœnitentiam uitç fitnbsp;perioris,quam deus requirit ab omnibuSjUt falutê detomnibuSjCt fidudâerganbsp;deum noltrum lefum, cuius Euangelio quifquis crédit, faluus erit,fîueludæ«nbsp;us,fiue Græcusjfîue circuncifus, fine incircuncifus* Et ideo gratiam omnibusnbsp;oblatam,omnibus promifcue prçdicauijnon habito perfonædeledu,nec deternbsp;ritus ludçoïji odio,qui Audio legis oppugnant Euangeliû, nec faeuitia Gentiû,nbsp;quç fuperAitionem à maioribus traditam tuentur^Nam fi quid affliÆonis incinbsp;dit mihi, magis me commouit cogregationis periculum, ne quis offenfus meisnbsp;malis alienaretur ab Euâgelio,quàm ignominia autdolor mihiinßidus^Quodnbsp;fi quando fubduxi me periculis, uefiro animo morem gefit, uefiris commodisnbsp;confuluipotiusquàmmeaeincolumitati.Paucis autem uerbis hic Paulus comnbsp;pleditur fummam dodrinæ Chrifiianac« Pœnitentia prior pars efi erga deum,nbsp;fie legem dei compleditur4Scire enim oportet quid uelit deus,quid illt placeat,nbsp;quid agendum ôif uitandn, quid domino obligemur4 Quod fi nec fatisfccimusnbsp;necfatisfacere poffumus,agnofcêda funtnofirapeccata,metus^ ferendus uinnbsp;didç diuinac4Poficrior pars efi fides in ChrifiS,qui fatisfecit pro nofiris pecca«nbsp;tis,patrem placauit,iufiitiSfuam nobis cótulit,toti legi pro nobis fatisfecit,cifanbsp;ius fie nos oportet uefiigia fequi, fie crucem ferre pofi dominum4

E Et nuncccce ego alligatus fpiritu, uado in Ierufalem:quæ in ea uen* tura funt mihi,ignorans,nifi quod fpiritus fandus per omnes ciuitatesnbsp;mihi proteftatur, dicens quoniam uincula fie tribulationes Hierofoly«nbsp;mis me manent

Ofiendit Paulus in feipfo quam plane non fi'tpofitus homo in poteftatefui arbitrijjfedtotus pendeatexmanu dei.Quan^autê Paulus corpore erat liber,nbsp;boni quo(ÿ fie fpirituales homines infingulis ciuitatibus infiindu fpiritus diuinbsp;ni dehortarentur eum,no uerbis tantum,fed fie lachrymis,quemadmodum ponbsp;ftea fequitur,ut obmiffa lerufalêapud eos diuerfaretur, tarnen Paulus ita fpirinbsp;tu fuo alligatus erat, ut non potuerit animu inducerc,quo non profi'eifeereturnbsp;ad Ierufalem,adeô futjpfius animi captiuus erat, quo fie fpiritus impellebat:ficnbsp;cnim prouidentia dei ordinatum erat, Habemus quidem uoluntatem naturaanbsp;lem, fie externa libertatcagendi fie profi'eifeendi, nifi deus impediatfie aliud ornbsp;dinaritjCuirefifiere potefias humana nonpotefi4 Voluiffent excharitatepijnbsp;Paulo confultS, ne incideret periculum ludæoi^, fie bene mouebantur ac fananbsp;de,fando fpiritu agete hâc in illis charitatê, fed Pa ulus eodê fpiritu uoluit pronbsp;officio fuo Chrifio feruire etiam in maximis periculis, quo^ euentum dominonbsp;conimendabat4 Varia uolebant ex uno diuino fpiritu infiigati ad dei gloriam*.

Sed nihil horum uereomccfacio animam meam pretiofîorê quàm me duinmodoconfummemcurfum meum Ä miniften'um uerbi quodnbsp;accepi

-ocr page 193-

IN ACTA APOST» CAP. XX, accepi à domino Iefu,tcftificari euangclium grati'æ def,

Quum non ignorem uindendum me Hierofolymis,SC affligêd«m,tamert nihil bar urn rerum me deterret quo minus fungar apoftolico munere, etiamfinbsp;mors fit oppetenda«Nelt;5 enim hæcmihi uitamca chara eft, quæ Chrifto prottnbsp;dore peritenon potefi:,fed uita charius eftutdominiiuflis obediam, ut^cur=«nbsp;fumhunc euangelicacpraedicauonis quemadmodum hadenus alacriterfufti-nui confummem cum gaudio. Gaudium efi ingens animo meo, fi per meas atnbsp;flidiones crefeit euangeltj prouentus« Nihil enim aliud mihi cordi eft, nifi utnbsp;in ftadioeuangelico in quod me dominus induxit femper progrediar’, doneenbsp;ad metam peruenero fecurus de praemio, quod fuo tempore pro fuo arbitrât«nbsp;repenfur us eft agonotheta,qui non poteft fallere. Non ingeflî memet huic mu«nbsp;iieri,fed dominus lefus hoc mihi delcgauit,utludacis acGentibus prçdicemia:nbsp;tüTimum nuncium,per fidem euangdicam deo uifum efle, falutem gratis darenbsp;omnibus.Hanc fundionem uolens SC lubens obeo, fiue uiuere contingetfiucnbsp;mori. Quandiu licuit adefle uobis pracfens confului ucftræ faluti, docens, ad«nbsp;monens,exhortans,confolans,increpans,fubindereuifens.

Et nunc ecce ego feio quia amplius non uidebitis ftidem nieani uos omnes per quos tranfiui prædicans regnum del,

N une fcio fpiritus inftindu quod pofthac no eftis uifuri faciem meam, nec uos Ephefij, nec cæteri omnes, qui minorem Afiam incolitis, ad quos deueninbsp;prædicans regnum dei.Quod mei munerjs erat fedulo bona^ fide præftiti: ueanbsp;ftrum erit pofthac,ut operam detis,8C diligenter fuo munere fungamini ,utpunbsp;ram euangeltj dodrinam in ecclefia conferuetis,

Quapropter conteftor uos hodierna die,quod mundus (urn à fan«» guine omnium.tSIon enim fubterfugi, quo minus annunciarem omnenbsp;confilium dei uobis»

Nuc igitur digreflurus â uobis,abfiç fpe reditus, illud apud uos hodie con« tcftor,quod fi quis perierit fua aut aliorum culpa, ego fim purus à fanguine o«nbsp;mnium. Oftendi cundis ueram uiam, qua peruenire licet ad tiitam æternam,nbsp;Aperui uobis omne confilium dei,SC quomodo placeat illi feruarigenus humanbsp;num, ÔC quid præftandum fit his qui perftiterint in fiducia certa 8C fyncera er«nbsp;ga dominum lefum, ne quis ignorantiam ualeatprætexere, Exemplum ex menbsp;præbui,nihil non SC faciens ÔC patiens,ut omnes perfeueretis in euangeltj iyn«nbsp;ceritate^Nullius mors mihi poteritimputari» Net^nunc mea fponte diuellor ânbsp;uobis, aut metu perfecutionum memet fubduco, fed ita uolente ipiritu Chrifti,nbsp;prudens ac feiens in certum uitæ diferimen proficiicor4Hic difeendum prædianbsp;catoribus euangeltj,internecionem pereuntium in ecclefia imputari corn ignanbsp;uiæ,focordiæ,negligentiæ uel impietati.Necefleigituf habent ÔCex officio de«nbsp;bent deo SC ecclefiæ,peccata arguere quorumlibet, nullum in ea re habere pernbsp;fonarumrefpedum,iuxta illud EzechieIis:Sidicentc me ad impium,8Cc.Nonnbsp;funt ergo ob id fideles tn officio prædicatores odiendiob huiufmodi ueritatê,nbsp;quam pro fua uocatione obticere non debent, nifiin ecclefiam SC deum fefe uenbsp;lint perfidos exhtbere,6C diuiniiudictj grauiffimam fubireiententiam,Difcennbsp;dum quoc^ non fufficere, fi quis præfenti uocationi diligenter inferuiat, quinnbsp;abiens quoc^, SC alio uocatus à domino, criam futura deo ac his qui à deo ordi-nati funtjCuranda relinquere.

Attendite uobis Sc uniuerfo gregi, in quo uos fpiritus fantîîus po» F rr

-ocr page 194-

1^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cqmmentarivm

fuît epîfcopos regere ecclefiam deî,quam acquifîuît fanguîne fùo

Quod mca præfcnaa uobi's praeflare non poterît, îd ucftra diligentiapenfeC oportet, Videte ne iiobisipfîs defiris,néue ab hi's qug bene cœpiflis reiabamini,nbsp;fed nos qui feniores eftis, quibus^ curam multitudinis commendaui uigilate,nbsp;turn uobisipfis ne corrumpamini per infynceros apoftolos, tum toti gregi quenbsp;pafeendum fufeepiftis, Ego fumma fynceritate perfundus fum meo munere,nbsp;quod à domino delegatum erat, Vos item fîmili ftudio fîmili^ integritate curanbsp;3§’æg*’®§*s,cui«os fpiritus fandus præfecitepifcopos, hoceftinîpedores, utnbsp;curetis ne quid falutaris pabuli défît ouibus lefu Chrifti, ut^ non lupos fed uenbsp;ros paftores agatis er^a congregarionem deijquæ uobis ofeitanter curanda nonbsp;cftjUtquâmdeus adeo charam habuerit, utunigenitifuilânguineeamparauenbsp;rit. Non eft igitur comittendum, ut mer x tam care empta deo uefîra négligé«nbsp;tia pereat. Spiritus fandus,inquit, uos pailores conftituit, ideo fi ignaui fîierunbsp;ds,in deum peccatis,non hominis fedfpiritus fandi mandatum uiolatis, Nonnbsp;cfFugietiudicium domini graue quifquis uocationem fuam ignauiter 8C torpisnbsp;de adminiflratDocet proximo benefaciendum multa diligentia,maxime autênbsp;fubiedis fibi à domino, qui in dei confpedu 6C æfiimatione preciofiffîmi funt,nbsp;quos chariflîmos habet deus,Sunt enim dei opus,ad imaginédei creati, 6Cpernbsp;filq proprtj fanguiné morte redemptfid non tantü ecclefiafiicis dicitür præanbsp;latis,fed omnibus priuatis quoc^ hominibus, ut fuoru cura habeant diligenté,nbsp;alter alterum non contemnat,non faftidiat, In fratrem enim qui peccatpeccatnbsp;in Chriftumjis autem non poterit immunis uel impune euadere,

Ego föo quoniam întrabunt poft difcefii'onem meam I upi rapaces in uos,nö parcentes gregi, Et ex uobifipfis exurgét uiri loquentes per*nbsp;uerfa,ut abducant difcipulos poft fe.

Non hæc fine caufa tam folicite moneo,fcio enim quod non lemper Paulos habebitiSjfed poft abitum meum uelut in caulas à paftore deftitutas ingerét fe«nbsp;fe lupi rapaces, Sé graues,qui non parcent gregi,fed omnia molientur, ut diflîanbsp;pent congregationem ueftram. Hic pêriculu erit,ne qui funtimbecillcs, fradfnbsp;malis recedant ab euangelio,Sed imminet aliud periculû multo maius,Non fonbsp;lum aliunde uenientqui terrorib us ÔC minis tyrannicis,fed etia qui callidis pernbsp;fuafionibus,qui fucata fpecie fandimoniæ conabuntur corrumpere fynceritanbsp;tem ueftram,aclabefadarclibertatem, quâhabetis per euangeliS lefu Chrifti:nbsp;uerumetiâ ex uobifipfis exorientur uiri, qui prodita ueftra concordia loquenanbsp;tur peruerfa,Slt;àredirudine ueritatis euangelicac diferepantia, non hoc agenanbsp;tes ut lefuChrifto grex fuus fîtincolumis, fed utipfî diicipulos abducant poftnbsp;fe,quo uideantur aliquid efle, nimirum metuentes ne parum egregij dodoresnbsp;uideantur fi nihilnoui doceant.Atqui peruerfa nouitas eft, quum homines adnbsp;dunt euangelio quod fibi fuffîcit, Qiii uerus eftpaftor, Chrifti difcipulos elfenbsp;mauult quam ipfius,amp; ab eo pabulum fumitquo pafeat illos.lfti ob gloriam etnbsp;quæftum ex Chrifti difeipulis faciunt fuos,amp; authores efle uolunteuangdicænbsp;dodrinæ,cuius nos reuera aliud nihil fumus quam difpenfatcres.

Propter quod uigilate, memoria retinentes, quoniaper triennium node ôf die non ceuaui cum lachrymis monere unumquêcp ueftrum*nbsp;MonetPaulus presbyteros utfuiexéplimeminerint, ôi^quemadmcdûipfcnbsp;ctiam cum lachrymis toto triennio finguloru faluté curauerit, ita aequum eft ufnbsp;ülimulto maiori folicitudine piam dodrinaurgeanr, quando maiora periculanbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infl^î*

-ocr page 195-

IN ACT A A POST. CAP. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191

inftant.Hic locus docet fancros nobts in cxemplum bene operandi propoßtos effe^Comendatur enim corum pietas in fcn'ptura,non ut inuocêtur,fed exem»nbsp;plo potius fint quod imitet,ut quo plus imminct periculi,hoc attendus uigilet.

Et nunc commendo uos deo 8^ uerbo gratiae ipfius, qui potens eft a:dificare,amp; dare hæredîtatem in fandificatis omnibus.

Qiiod fupereft fratreSjnunc quoniS auellor à uobis comendo uos deo, qui fuum gregem non deftituef.Ac fermoni euangelicOjin quo qui fyncere uerfannbsp;turjdei gratuitam erga cuncros homines beneficentiam pracdicant,potius $ lenbsp;gis iuftitiâ, Opitulabitur fauor diuinus, Nos pro delegato munere fundamêtanbsp;iccimus, cæterû deus qui per nos agithæc omnia, poteft fuperftruere utquodnbsp;cœptn eft ex ipfius uoluntate perficiatur,et quemadmodS hadenus uobis connbsp;tigitper euangehj profeftionem cooptari in numerum filiorum deftita perfeuenbsp;rantes in fancfo propofito,perueniatis ad hæreditatêpromiflam omnibus fan«nbsp;dificatis per dei gr atiSjfiue ex ludaeis fint fine ex. Gentibus. Magnum quidemnbsp;à uobis laborê exigo,ingêtia uobis onera impono, predicate incelTanter euan*nbsp;gelium,preces fundere fine intermifli'one, lachrymas pro ecclefia, afflidionesnbsp;nunc à tyrannis,nunc à pfeudapoftolis,nunc à ludæis, nunc à ueftris ipforuninbsp;auditoribus,Quid mercedis uos manetf'Gaudete,inquit Chriftus,amp;r exultate,nbsp;quoniam merces ueftra copiofa eft in cœlis.

Argentum,amp; aurum, aut ueftem nullius concupiui. Sicut ipfî fcitis G quoniam ad ea quæ mihi opus erant,amp; his qui mecum funt miniftrauenbsp;runt manus iftæ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x.TfefM

Vidiftis hadenus mea ad uos folicitudinê QCfide, uidiftis labores meos, uL * diftis pericula mea,qua: ueftra caufa fufcepi, nihil interim præmij captans à uonbsp;bis,nec honorê,nec lucrS,adeo,utquod à cgteris fit apoftolis,quod^iure meonbsp;poteram, ne neceffaria quide à uobis acceperim. Non aurum, non argentum,nbsp;non ueftem cuiufquam concupiui.Nam utipfi fcitis, neceflitatibus meis SCconbsp;mitum meorum manus ha; quod opus fuit fuppeditarunt. Et alibi ad ThelTalosnbsp;nicenfcs:No inordinate gelTimus nos inter uos, necçgratis panem accepimusnbsp;à quoquam,ied cum labore SC fiidore node die^ facientes opus,ad hoc, ne cuinbsp;ueftrum eflem onerfDe ftipendtjs autem ab alqs acceptis ad Corinthios in poanbsp;fteriori: Cæteras ecclefias dcpraîdatus fum,accepto ab illis ftipedio, quo uobisnbsp;I'nferuirem: 66 cum apud uos eifern 66 egercm,non onerofus fui cuiquamtnamnbsp;quod mihideeratjfuppleueruntfi-atres quiuenerâtàMacedonia.Vndeetnûcnbsp;quocp monet presbyteros ecclefia;, ut exemplo fuo non exiftiment pietate eifenbsp;quæftum huius fæculi,nec euangelium eife cauponationem,fed mercedem bonbsp;norum laborum in cœleftibus inter fandos fibi parent.

Omnia oftendi uobis, quoniam fic laborates, oportet fuicipere in« firmos,ac meminiffe uerbi dominilefu,quoniam ipfe dixit: Beatius eftnbsp;magis,dare quam accipere.

Poteram quide hoc à uobis fumere,non ignarus operariS eife dignum mer cede fua,fed ego mercedem omne malui expedare à domino, Ô6 exemplS moanbsp;dis omnibus abfolutS ftudui uobis exhibere, utqui in gregis cura fucceififtis,nbsp;intelligaris hoc eife boni paftoris officium, ut quum nullum defugiatlaboremnbsp;in prouehendis gregis comodis, tame ob infirmos abftineat ab omni mercedenbsp;humana,ne quis ob hoc alienior fitab euangelio quod euangeliftam fuum co»nbsp;gatur alere,aut ideo minus obtemperet monitis paftorum, quod exiftimet eos

rr

-ocr page 196-

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO MM ENT A RIVM

fibiob accepta beneficia fados obnoxios, Sicenim efi hominum ingenium, ut neicio quo modo minoris faciant eos,in quos beneficia contuleruntQuananbsp;quam autem çquum eft,ut qui uobis euangelicas opes impartiunt,his uiciffimnbsp;de longe uilioribus opibus fubucniatis. Tarnen ego feiens inter uos multos c^nbsp;fe imbecilles, nullam cuiquam uolui dare peius de nobis fennedi occafiionem*nbsp;Hoc exemplum meum ftudete pro uiribus aemulari,fimul^ memineritis quodnbsp;dixit dominus Iefus:Beatius eft dare quam accipere.Dixit enim; Date ÔC dabinbsp;tur uobis: filius hominis uenit ut miniftret,non ut miniftretur ei.PuIchrum eftnbsp;enim pofltdere talia bona,quibus alterum iuuare poffi's» V aide autem beatumnbsp;eft liberalem animum,ö^ multadeidona habere. Ännitamur ergo SC nos utbenbsp;neficia conferre poflimus ÔC uelimus,potius quäm ut cogamur ab alijs mendi»nbsp;care inertes.

Et cum hæc dixiHet, pofitis genibus fuis orauit cum omnibus illis«. Magnus autem fletus fadus eil omnium : amp; procumbentes fuper col«nbsp;Ium Pauli ofculabantur eum, dolentes maxime in uerbo quod dixerat,nbsp;quoniam amplius faciem eius non eifent uifuri.Etdeducebanteum adnbsp;nauem,

Hacclocutus Paulus, flexis genibus prccatus eft ex more cum omnibus ih lis. Vbi uidemus quomodo cotendat inter fe Paulus QC auditores eius, qui tûcnbsp;praefto aderant charitate. Paulus oratpro ipfis, ipfi autem uiciflim pro eo oraf,nbsp;adeo^ affedS charitatis fuae cum fletu, ofeulis ÔC comitatu declarant.Quo eernbsp;tamine nihil in confpedu dei iucundius. Difcruciabat uero plurimum animosnbsp;omniumuerbumhocquoddixeratPaulus,illos non amplius uifuros faciemnbsp;ipfius. His peradis, euntem ad nauim ofticij gratia deducebant, oculis etiamnbsp;quoad licuitprofequentes nauigantem.

CAPVT XXI.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vm autem iadum effet ut nauigaremus abflradi ab eis, redo

curfu uenimus Coum,amp; fequenti die Rhodum, SC inde Pata* ram. Et cum inueniffemus nauem transfretantem inPhoeni*nbsp;centafcendentes nauigauimus.

Defcribit Lucas multis uerbis nauigationê Pauli, cui interfuitindiuiduus comes,ó^ quemadmodum ab infula ad infulam nauigatum eft,ira alteram poftnbsp;alteram pulchre nominatim recenfet,adeo^ palam oftendit, Paulum ualde innbsp;hac profedione feftinaire,ut pentecoften ageret Hierofolymis, quod amp; in temnbsp;pore aftêquutus eft. Vbi rurfus Paulus comendatur,utnullo maris difcriminenbsp;deterritus fuerit, quo minus minifteriS fuum à Chrifto commendatum copiesnbsp;uerit. Quanquam etiam ubique per Ipiritum fandum admonitus fuerit, grasnbsp;uia uincula ipium Hierofblymis manere,nihilominus tarnen ita ad lerufalêfcsnbsp;fiinat,quafi illic omnia uoluptatû genera ipfum manerent. Nee folum fpiritusnbsp;fandus per ciuitates Afiæ,fed in Phoenicia quoep 8C Syria teflificabatur manesnbsp;re Paulum uincula amp; afflidiones in lerufalc.Pulcherrimam harSregionum etnbsp;infularS fitum fi lcire uelis, V adiani noftri Lucubrationes in huius operis grasnbsp;tiam religiofe defcriptas lege,uel ex indicibus facile deprehendes.

Cum apparuiffemus autem Cypro, relinquentes earn ad (ïniflram, nauigauimus in Syriam,ÓC uenimus Tyrum ; ibi enim nauisexpoficu*nbsp;ra era: onus.

Vbi

lt;

-ocr page 197-

IN ACTA A POST« CAP. XXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I$7

Vbi z Patara urbe man'rima Lyci'æ foluiflent,m Phœni'ccn nauigabat. Vbi dcni(Ç cœpit illis apparere Cyprus infula^rclida ea ad leuam, curfum inftitiiCinbsp;runt in Syria,SC TyrS appuleruntjquæ ciuitas eft infîgnis,ÔC nominaü'flîma innbsp;fcripturis, in littorePhœnices peninfula, olim infiila. Similiter SC Sidon urbsnbsp;Tyro antiquior« Voluiflent quidem reda Palæftinam nauigare,fed quonia Tynbsp;rus entporium eft,hie nautæ erat exponendum onus» Id impedimêti deuorarcnbsp;coadus eft Paulus,quó tardius Hierofolymam peruenerit»

Inuentis autem diftipulis, manfimus ibi diebus (eptem : qui Paulo dicebant per {piritum,ne afcenderet Hierofolymam«

Difcipuli dicuntur qui Chrifliani tunc erant,inter quos erant qui in fpiritil uidcbant Paulum uinciendum ÔC affligendS ualde Hieroiblymis, uerum nuftnbsp;piam quifquam inuentus eft qui diceret clarius cum occidendum Hierofoly:«nbsp;mis, quum tarnen non capiat quen^ apoftolorum ÔC prophetaru occidi extranbsp;ïerufalem,donee ftetit.Cæterum ex hoc fatis intelligcbat uoluntatêdiuini fpirinbsp;tus non efle utfugeret,fed aggrederetur fortiter in domino cofidens,a quo misnbsp;nimc eftet deferendus, quamlibet humano fpiritu utentes fratres dehortareosnbsp;tur Paulum ne afcenderet. Erat arnica quidem admonitio,fed no ex fando ipi«nbsp;ritu,Qiiarenec Paulus huicadmonitioni ceflit.

Et expletis diebus profedi ibamus, deducetibus nos omnibus cum uxoribus SC filtjs ufque foras ciuitatem:ÔC pofîris genibus in Iittore,oranbsp;uimus»Et cum ualefediTemus inuicem afeendimus nauem, illi autem renbsp;dieruntinfua«

Multo charitatis ardoredifcipuli Apoftolum fuum copleduntur ÔC dodo« rem in fide,Non uiri folum,fed èc uxores amp; liberidcducunt Paulum ad littus,nbsp;non fine periculo,SC pltirium odio.Nam SC ludæi SC Gentes extremo odio, nonbsp;folum euangelium fpfum,fed SC profeffbres ÔC confeflbres perfequebant, præxnbsp;cipue autem in Pauluinfaniebant. Hie aute comitatus perciuitatem Tyrumnbsp;quid aliud erat,quàm publica euangelrj cofefTio, SC tcftificatio ueritatis dodrienbsp;nx PaulicEo autem adegit ipfos fides folida in lefum ChriftS, SC charitas erganbsp;Chrifti Apoftolum,Orant autem in littore pofitis genibus.Non quia deus huenbsp;geftum ref|)iciat,fed ut eo geftu corporis mentem noftram in orarionc cotincanbsp;mus,ne alio,ut folet,euagetur,SC ut hoc figno depingatur nobis quid fide coranbsp;deo in oratione agendum fit.Nam fi'cut qui genua fledit erga alterum,fubmitsnbsp;tit fefe ei,ambiens eius gratiamn'taqui oratdeum, debet fek totum deo fubmitnbsp;tere,fuam fateri miferiam, nihil fuae dignitati aut uirtuti adferibere, fed omnianbsp;gratuitæ mifericordiæ dei accepta referre,folam eius ambire clementiam. Pro®nbsp;inde ad exemplum Chrifti, apoftolorum SC prophetaru, ita genua corporis fle«nbsp;damns,ut fimul quoeç mens fe totam deo fubmittat,

Nos uero nauigatione expleta, à Tyro defeendimus Ptolemaida: B amp; falutatis fratribus,manfimus die una apud illos « Alia autem die pronbsp;fedijuenimus Cæfaream.

Tyrus fplendidiffima olim populo Romano cplonia, in forte quoc^filiorS Afer, feptingentorSolimpalTuum interuallo remota à littore, SC plane infula,nbsp;antequam Alexander aggere immiffo continenti adnederet, ex libro lofue fa*nbsp;eile teftimonifî antiquitatis fortita : ÔC ex faecularibus quoque liter is celebrata,nbsp;multarum urbium parens,in primis autem Leptis, V ticae,Carthaginenfis, Ganbsp;rr 5

-ocr page 198-

198 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

di'um qiroq,’,cx qua urbe tranfito Albo promontorio,Paulus periienit ad Ptoïe maidenijColonïam æque maritimam, quæipfa amœno monrium iugo claudi»nbsp;tur,Celebris tot retro faeculis uitrarijs offi'cinis« Hacc, inquït Vadianus, Paulanbsp;ex Afia regrefliitn,cum fuis excepi't, die uno apud fratres moratum»

Et intrantes domum Philippi euangeliftæ,qui erat unus de feptem, manfimus apud eum^Huic autem erant quatuor fîliæ uirgines,prophcnbsp;tantes*

Clariflima urbium Palaeftinæ Cæfarea,antc turn's Stratonis uocata quant bellis fradâ Herodes Antipatri filius continuo decennio non æftimandis fumnbsp;ptibus extrudantjCaefaream in gratiam Augufti Caefaris uocauit, cui tem«nbsp;plum erexitjôiS ludos quinquennales fiue Olimpiacos dicauit, fada tandem eßnbsp;Chriflianis metropolis ludææ^Habuit in ea urbe Philippus euangelifla domS,nbsp;Paulietiam hofpitio nobilem. Is Philippus diaconorum leptem unus, primusnbsp;Eunucho 8C Samaritanis prædicaueratiameuangelium huicerantfiliaîquaanbsp;tuor,adhuc innuptae,quæ pollebât fpiritu prophetico, V nde primum patethonbsp;neflas parentisjqua filias fuas in domini timoré educauit, utidoneae fièrent fpinbsp;ritui prophetico«Exemplum indé captatur,dominum deum non elfe refpedo«nbsp;rem perfonarumjconfert enim dona fua quibulcunque libet, no uiris tantum,nbsp;fedàmulieribusjadeo^uirginibusjunde forte amp; Paulo prædixeruntforeutnbsp;Hierofolymiscomprehenderetur, ô^uindustraderetur gentibus* Ccrtequænbsp;mox de propheta Agabo fequuntur, indicant fpiritum prophetiae de uinculisnbsp;Pauli ubic^ fîbîjpfi confenfiflè*

Et cum moraremur per dies aliquot fuperuenit quidam uir à ludga propheta,nomine Agabus, Is cum ueniffet ad nos, tulit zonam Pauïiînbsp;amp; alligans fibi pedes amp; manus,dixit:Hæc dicit fpiritus fandus: uirumnbsp;cuius eft zona hæc,Gc alligabunt in lerufalem ludæi, amp; tradent in ma*nbsp;nus gentium*

Quum huius hofpitio diebus aliquot uterentur Paulus Si comités, fuper« uenit quidam è ludæa propheta,nomine Agabus, Is cum diuertiifet ad Paula,nbsp;tulitzonamPauli, quaquumipfefibipedcs alligaflèt, ex ueterumpropheta«nbsp;rum more,qui iblent fi'gno quopiam repraefentare quod prædicunt,dixit affla«nbsp;tus fpiritu: Haec ait fpiritus fandus : Vir um cuius eft cingulum hoc, fie alliga«nbsp;bunt Hieroiblymis Iudaei,tradent^ in manus gentium. Eft Si hie Agabus,quinbsp;ctiam per fpiritum fandum fignificauit antea famem magnam futuram in totonbsp;orbe,qua£ accidit fub Claudio Cæfare,de quo fupra capite undecimo*

' Quod cum audiflemus,rogabamus nos amp;quilociinius erant, nc afeenderet Hierofolymam*T une refpondit Paulus,6^ dixit: Quidnbsp;tis ftentes amp; affligentes cor meum f Ego autem non folum alligari fednbsp;Sfmori in lerufalem paratus fum propter nomen domini lefu * Et cumnbsp;cifuadere non poflemus,quieuimus,dicentes:Domini uoluntasfiat*

Hoc fermone territi, turn difeipuli qui Paulo comités erant, turn eius loci multi fideles, cum lachrymis rogabant, ne fe committeret Hierofolymae, Hienbsp;cratpius affedus nolentium perire tarn cximium paftorem, Paulus autem cuinbsp;certius oraculum fpiritus fandus ædiderat in pedore, ut tret Hierofolymam,nbsp;poftea uifurus Romam, aitillis : Cur inanibus lachrymis ueftris afftigitis cornbsp;meum fNeque enim me mouet periculum,quod denunciant prophetæ, fed uc

-ocr page 199-

IN ACTA A po’s T. CAP« XXI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199

fter mœror mlt;xrorem conciliât animo meo^Ccrtutneft pcrfequi quod ad euan ' gelq profedum fieri unit fpiritus.Neque me terrent uincula, iam ifiorum ma«nbsp;brum nequaquam rudern» Tantum enim abeß utmetu uinculorum firn defernbsp;turus negotium euangelicum j ut mori quoque paratus fim Hierofolymis pronbsp;nomine domini Icfu.Vinciatur Paulus, modo libéré difcurrateuagcltj fermo:nbsp;occidaf Paulus,modo uiuat apud omnes, QC uigeat gloria nominis lefu ? Quodnbsp;uitam opto, non ob aliud opto, nifi ut profim euangelio, alioqui mihi lucrumnbsp;fuerit pro Chrifii nomine cito finite uitam hanc, Proinde uos nolite dcpiorarcnbsp;quod mihi etiam optabile eft,fi uelit deus, ueftris^ fletibus definite moerorc a€nbsp;ficere animum meum, qui non poffum non dolere cum dolentibus amicis» Adnbsp;hæc quum non haberent difcipuli quod refpondercnt,uidcrent^ illi certum efnbsp;fe decretum,ut pergerct Hierofolymam,pairi funt ilium abire,dicetes:Fiat uo«nbsp;luntas domini» Nam haec efl uox uere Chriflianorum, quam omnibus etiam ftnbsp;non fit in ore,tarnen oportet femper efle in animo, quicquid imminet feu lætxnbsp;rci feu triftis,fi'at uoluntas domini»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Poft dies autem iftos præparati, afcendebamus in lerufalê» Vene* runt autem quidam ex diftipulis à Cæfarea nobiftum, adducentes fès»nbsp;cum(apud quern hofpitaremur)Iafone quendâ Cypriu, antiquu difci«nbsp;pulCi»Etcum ueniflemus Hierofolyma, libenter exceperSt nos fratres».

Maluit uir pius uel cum maximo periculo uoltintatt diuinæ obfequi,quam fine periculo fecura aduerfus uoluntatem dei uitam agere,Itacp nihil moratus,nbsp;accingit fefe deflinato itineri,00 adlerufalem urbem cædibus prophetarS,apOMnbsp;ftolorum, adeo^ipfiusChrifli domini iartianteafuneftam,contendit» Eratexnbsp;confenfu fpiritus fandi certum,amp; inter difcipulos uulgatum, quod Paulus ef»nbsp;fet ibidem capiendus ÔÔ uinciendus, nihilominus tarnen non relinquunt eumnbsp;difcipuli,fed quo magis aduerfa Fortuna imminet, hoc plures fefe ipfiadiungStnbsp;amp; affedu ardentiore eum profequuntur» Nam praeter priores comités etiaranbsp;quidam difcipuli Cæfarienfes adiungunt fefe illis, ÔC Mnafon quidam nationcnbsp;Cyprins ciuis Hierofolymitanus multo antefidem euai^elij profelTus, obtulitnbsp;feillos hofpitio excepturum ibidem.Quanquam non elftntignari, fi quid Paunbsp;Io aduerfitatis immineat,id etiam ad feipfos pertinere,prçceptore tarnen fuuranbsp;in aduerfis non derelinquunt,Id autem fic fit dei prouidentia, quia nec Paulusnbsp;fpem fuam in amicos collocat, fed in deum, nec amici Paulum carnali afFedunbsp;compledebantur,fed in deo amabant»

Sequent! autem die introibat Paulus nobifeum ad IacobiJ,omnes^ coUedi funt feniores» Quos cum falutaftet, narrabat per fingula, quæ Dnbsp;deus fecifTet in gentibus per miniftcrium ipfius ? At illi cum audifTent,nbsp;magnificabant deum»

Quum,inquit,perueniflèmus Hieroiblymam,libentcr QC alacn'ter excepe« runt nos fideles ÔC fratres » Poflridie uero Paulus nobis ipfum comitatibus ad*nbsp;Î) t çdes lacobi Iufti,qui didus eft frater domintNam hie ab apoftolis inftitutusnbsp;fuerat epifeopus Hierofolymorum»Eodem couenerunt omnes feniores, quosnbsp;omnes cum faIutaff’etPaulus,rcferebatillis ordine quae deus per ipfius miniflenbsp;rium gefliffet inter genres, inter quas iam fere uiginti annos prçdicarit euangcnbsp;lium. Non autêiadatfuas uirtutes,fed commendat gratiadei QCmifericordia,nbsp;qua ôd Gentes injcomunionê euangeltj receptæ funt amp; fadç cultores de». Hæcnbsp;illi qu« audiffent, glorifi'cabat domina, qui gratia fuâ effudüTetetiS in gent«»*nbsp;rr 4

-ocr page 200-

loo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î CO M M-EN’t ARI VM

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non Paulum,fed dominîï glorificabant apoftolid uirt Sequitur quid afflidio«

num Paulo in 1er ufalem contigcn't Ac pr imum audit à presbyter is ie inter fra tres huius criminis accufatum,quod doceat ludæos inter genres habitantes, lenbsp;gem Mofis effe malam ac minime obferuandam,

dixerunt^ ci: Vides frater quot millia funt in ludæis qui crediderût: ÔC omnes æmulatores funt legis, Audierunt autem de te quia difceflionbsp;nem doceas à Moyfè.eorum qui per genres funt ludæorum, dicens nonbsp;debere eos ârcûcidere filios fuos, netç fecundû confuetudinê ingredû

Paulus ut ofbr legis Mofaicæ delatus erat,cuius impletionêin Chrifto præ-dicabatjcui credere perfedio legis effet, amp; uera iuftitia,qua£ domino commen» daret fideles,non ceremoniaîqua£cunqjexternæ,non circuncifio, nôfotiones,nbsp;uel facrificia rempli, quando iam Chriftus femetipfum offerendo iuxta prædianbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diones legis ÔC prophetarum abftultffetpeccata mundi, 8ô omnium gentiû ex»

pedatio iam praeffitus ueniiret,amp; ecclefiâ congregalTet ex ludæis amp; gentibus, in qua regnaret perpetuô,amp; ubiq;,fpiritualiter,fine acceprione perfonarû, fa*nbsp;«eret credentibus,^ uerum deum unû amp; fummû coltntibus.Huiufmodi eratnbsp;Pauli prædicatio,quæ pater ex fuis epiftolis, Hinc calumniaç occafîonem fum*nbsp;pferuntfibiIudaci,quaficôtemneretlegem,prohiberetobferuantiâcius,6Ctranbsp;ditiones patrum ÔC maiorum,et pharifaicas, Huic autem incommodo Pauli utnbsp;mederêtur, dixertint: Vides frater in Chrifto ÔC fide, cuius opera nedû no damnbsp;namusjfed Só probamus,qucm eledS à Chrifto nouimus, ÓÓ illuftratS, Vides,nbsp;inquiunt,quot fint hic,hoc eft Hierofolymis 06 in ludæa ludæorum ex genercnbsp;(fraeliticoquicrediderunt euangelio, qui ramen adhuc omnes ftante tempionbsp;durante diuino cultu magno legis ftudio tenen tur,ftudiofi obferuatores ce*nbsp;temonialium ÔC iudicialium mandatorum ipfius ? Rumor aurem ad hos perla*nbsp;tus eft,quem nos feimus eflè uanû,quod ludæos qui funt apud genres, pafîîmnbsp;difperfos exules,doceas deicifeere à Mofe, fie ut nec circucidant filios fuos,nbsp;necç feruent traditiones legis amp; matorum,in delcdu ciborû, in fabbatis, in ua*nbsp;rtjslotionibus, cæterisœceremontjs,quæludæihi quigentibus admixti nonnbsp;funt,magna religionc ieruant. Hi utcunq? quidem ferunt, maiorß decret^in*nbsp;firudi Ô6 coerciti, genres non onerari iugo legis, cæterum ludæos natos ab obnbsp;feruantia legis ad ritus gentium abduci non ferunt,

' QyJtî cfgo eft 7 Vtique oportet conuenire multitudinetn : audient enim te fuperueniiTe^Hoc ergo fac, quod tibi dicimus, Sunt nobis uirinbsp;quatuor,uotum habêtes fuper fe ? His affumptis fandifîca te cum ilh's:nbsp;amp; impende in illis,ut radant capita: amp; (dent omnes quia quæ de te au«nbsp;dierunt,falfa funqfed ambulas ipfe euftodiens legem,

Videndum nûc nobis eft, ne quid tumultus propter te exoriatur. Quid igi tur faciendSî'PrimS illud diffîmulari non poteft, quin conuocetur multitudo,nbsp;Audient enim te ueniffe. Vt igit te libérés hac fufpicione, fequere confîliQ no*nbsp;ftr utn.Sunt nobis uiri quatuor qui iuxta confuetudinê ludæorû obligarunt fcnbsp;uoto,hos tibi adiunge,amp;^ fîmul c3 illis expleas ritus folennes, ijs qui fe poft uo*nbsp;turn fandificari curant,ÖC fi quid preterea impendendu eft in hoftias, aut donanbsp;ria,impede unà cum illis,donec raferint capita fua, Ita fier ut omnes feianteflenbsp;uanaqusedeteiadauitrumor, fed intelligent te quo^fîc prædicare gratiamnbsp;euangclij»

-ocr page 201-

IN ACTA APO ST« CAP. XXI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lol

euangeltj,utnon damnes eos qui ritus legis à deo tradttac, maforum^ traditiO:« nés ÔC confuetudinem obferuant,quS conlpexen'nt cadem à te fieri quæ quidânbsp;iadtarant àtedamnarûHacrationecompeiceturmurmurludxorum, quipluanbsp;rcs funt,quàm ut non fit eorum habenda ratio, Adhuc templum Rabat, adhucnbsp;media erant obferuatu externa,kgis QC facrificiorum uotorum^ ritus,nondSnbsp;perfede inftrudis.

De his autem qui crediderunt ex gentibus nos fcripfîmus, iudicansf B tes ut abftineant fe ab idolis immolato,amp; fanguine,amp; fufFocato,S^ fornbsp;nicatione.

De gentibus in toto orbe iatn ad Chriftfî conuerfîs,nulla erat eontroucrfîa, N am ea res antea dudum in concilio apoftolorS côpofita fuerat, undc dicitur:nbsp;Cæterum de his qui crediderunt ex gentibus,nos iam pridem fcripfîmus ex denbsp;creto apoftolorum amp; multitudinis,nc cogerentur ad huiufmodi legis Mofaicacnbsp;obferuantiam,fed tantû abftinerent ab his quac immolantur fîmulachris,à fan-guine quo(Ç,ô^ fufFocato,SC à fcortatione:dc ludaeis autem ad ChriftS conuer-fis alia eft adhuc obferuanda ratio legis ÔC ccremoniarum, ne nimium fcandalinbsp;zentur,quafi lex Mofîs uana fît amp; fuerit,amp; quod femel deo placuit, nSc difplûnbsp;ceat,quafiœ contra præceptum domini homo ualeatquicuncß difpenfare,

T une Paulus aflumptis uiris poftera die purificatus cum illis intra::; uit in templuni,annuncians expletionem dierum purificationis,donecnbsp;offerretur pro unoquoqp eorum oblatio.

Obtempérât Paulus lacobi ÔC fratrS confilio, adiundis^ fîbi quatuor illis uiris,qui fe uoto obftrinxerant, purificatus eft ueluti ex conuerfatione diutur-na cum Ethnicis Ô6 Gentilibus quos pertranficrat euangeliS prædicans,quafinbsp;nunc fatisfaciens ecclefiæ ludæorû iam ad fide Chrifti conuerforu, unà eu illisnbsp;ingreflus templâ,profeflus eft dies purificationis expletos eflc,neqp quicquamnbsp;omifît ceremoniarû, donee ex more offèrretur pro unoquo^ illoru oblatio,Tonbsp;turn hoc feptem diebus erat peragendû. Sic igitur Paulus rcipfa pratftat, quodnbsp;alias de fe feribicCum fim liber ab omnibus,omnibus meipfumferuumfeci,utnbsp;plures lucrifaciam:ôôfadus fum ludæis quafîludæus, utiudatos lucrifaciam,nbsp;Quod enim nunc facit,nec impia opinione, nec temere abfcp iufta caufa fecittnbsp;fiquidem nec rafus eft, nec obtulit facrificia ad iuftitiam fîbi parandam per ilianbsp;opera, ôf fer ebat id Chriftus in cœleftibus,fuftinens adhuc rempli ceremonias,nbsp;uolens fynagogam non repente abielt;ftam,ôf ueluti improbam,fed cum honore fepeliri, Vnde ÔC obferuatione huiufmodi palàm teftatus eft fratribus fuis,nbsp;opera legis per fe non elfe impia, ut oftenderet fe non fie fidem in Chriftumnbsp;docuiftè, ut damna uerit legem Mofîs ut malam,

Dum autem feptem dies confummarentur, hi qui de Afia erant lu« dæi,cum uidilTent eum in templo,concitauerunt omnem populum, 8^nbsp;inieceruntei manus,damâtes: Viri lfraelitæ,adiuuate: hiceft homo quinbsp;aduerfus populum amp; legem amp; locum hunqomnes ubic^ docens,infusnbsp;per amp; gentiles induxit in templum amp; uiolauit fandum locum ilium,

Quod fpiritus per fingulas ciuitates Paulo praedixerat, nunc cumulate uc-m't.Nam imptj ludæi qui in Afîa,præfcrtimcp in Epheib, Paulo negotium ex-hibuerant,adoriuntur Paulum in templo,ei uiolentas manus inijciunt,copre-hendunt,accufant fcelerum,ôôciuitatêclamore perturbant, quafihæretica do centem contra populS dei,contra legem dei,cotra locS eledum, id^ »0*^

-ocr page 202-

lol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMHENTARIVM

in loco UCÎ angulo terræ,fed in tot paffi'm gentibus 86 rcgtonibus, quod^ incir cuncifos introducendo in templum locum fandum contaminauerit« Perfualènbsp;runt hi fibi impietatem fuam efle pietatem,06 fuum fcelus cultu detEtquis pOsnbsp;teft ibi pudor efle qui ab impietate abfterreat, dum credunt cultum fe deo pracanbsp;ßare fi fideles Chrifti cultores occidantc'Calumniarum huiufmodi occafionemnbsp;acceperantex praedicationePauli,qua docuerat fidem iuftificare eledos, nonnbsp;opera legis: Abraham fuifle iuftum fide ante circuracifiónem : carnalem Ifrae»nbsp;lem non tam probari deo quam fpiritualem : quodç deus non tantum adorannbsp;dus fit HierofolymiSjó^à ludaeiSjfed ubicç terrarum,86 in fpiritu ac ueritaten'dnbsp;aliquando Chrifti temporibus quae poftrema dicuntur futurum prophetæ mulnbsp;ti prædixerât,2lt; de regno uniuerfali Meffîae multa expedata fuerant, qua: nûcnbsp;impleri cerncrentur,fed in fpiritu.

F nbsp;nbsp;Viderant cnim T rophimum Epheßum in ciuitate cum ipfo, quem

exißimauerunt quoniam in tcmplum introduxiflet Paulus»

V iderant T rophimum ex E thnico Chriftianû fadum, 86 obmilTo cultu ido lorum unius dei cultorem fadû cum Paulo,non quidem in templo,ut mêtiunsnbsp;tur ïudæijfed in urbe ambulantem,hinc coniedabant quod Paulus hune indunbsp;xilTet in templum.Tanta fuit femper inuidia Iudæorum,utdoluerint de gratianbsp;dei donanda gentilibus, utfefe folos dei populum iudicantes, reliquas omnesnbsp;gentes præ fe contempferint : nihil de dei fui gloria foliciti, fed tantû de fuo ho»nbsp;nore,laudc,etçftimatione,uolêtes fe folos haberifummi deicuItores.Quopecnbsp;cato quid poteft cogitari magis impiumç'quum fîdelis deo nihil magis cupiat,nbsp;quàm ut fandificetur nomen dei,8C augeatur ecclefîa fideliS deo, Hac inuidianbsp;adhuclaborantimpîjflîmihomines illi, quibus profedus religionis Chriftiançnbsp;ex animo dolet,Chriftum peruicaciflîmoodioproièquuntur, cuius gloria au»nbsp;geri ex fa cris liter is ferunt indigniflîme, palleicunt ad honorifîcam domini no»nbsp;ftri lefu Chrifti prolationcm.Quâto^ magis inuident, tanto magis Chrifti glo»nbsp;riæ profedum,ut ilia rumpantur, afpicere compelluntur,ut^ in dies 86 annosnbsp;fint omnibus hominibus magis inuifi et odibiles,qui fuam tantû gloriâ zelant,

Commota^ eft ciuitas tota:amp;fada eft concurßo popuiÉ Et appre^ hendentes Paulum,trahebantcum extra templû : amp; ftatim claufæ funtnbsp;ianup.Quærcntibus autem eum occiderc,nunciatû eft tribuno cohor*nbsp;tiSjQuia tota confunditur lerufalem,

Malignitateludaica tota ciuitas inciditin tumultû, 86 eft ad arma comota, fado magnoconcurfu populi, Paulû autem apprehenfum protraxerunt e teranbsp;plo,ueluti obijciendû furcnripopulo. Mox^ claufæ funt fores rempli, ne effetnbsp;quo fe in tutû reciperet.Quærebant enim eum occidere.Id in templo facere re«nbsp;ligio erat,quafiufquamnonfitimpiûinnocenteminterfi'cere, Annon neceflanbsp;ria huic populo ludaico regendo er at prudentia Romanorûf^Quis tutus in ilianbsp;genre uixiflet,uel ciuis uel alienus,nifi præfîdio Romano urbs ilia parricidalisnbsp;cohibereturfAder at ergo tribunus cum cohorte, qui ab imperatore Romanonbsp;illic ad compefeendas ludæorum feditiones inuigilaret, 86 adretinendos in oamp;nbsp;ficio,donee nimia crudelitate 86 fæuitia tandem impatientes iugirebellarein*nbsp;ciperent,2lt; à Romanis prorfus deleretur urbs ipfa cum populo 86 templo.

Quiftatim affumptis militibus amp;centurionibus,decucurrit adiU los. Qui cum uidifTent tribunû 86 milites, ceflauerût percutere Paulu»

Tribuno cohortis interea nunciatû eft,quod tota ciuitas tumultuaref. Qpi ftatim

-ocr page 203-

IN ACTA A POST» CAP. XXI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3;®^

ftatfm adiundis fibi militibus ac centun'om'bus accurn't ad illos. ludaei uero po fteaqua uiderunt tribunum cum militibus accurrentêjdeftitere percutere Pa«nbsp;lum,Tam præcipitanti ira ex odio impotenri feruntur in Paulum nondS acciunbsp;fatum,non conuidum,non damnatum, propria temeritate furibunda gens I«nbsp;daicajUt adum fuerit de Paulo,nifi manu RomanorS feruatus fuifletjquamlLnbsp;bet in tanto rerum tumult«, tribunus fadi improbitate proculfus, confiltj in«nbsp;ops,exceirerit,præcipitandoiudiGium captionis.

T une accedens tribunus apprehendit eum,amp; luflit eum alKgan ca«# tern's duabuszamp;^interrogabat quis effet,amp; quid fedffet. Alq autealiudnbsp;clamabant in turba.Et cum non poffet certum cognofeerepræ tumuUnbsp;tUjiuflit duci eum in caftra»

Quum propius ueniflet tribunus, fufpicatus Paulum quern percutiebanc feditionis authorem,in eum fubito grafîatur,priufquam cognofcat quis fit,uelnbsp;quidfeccritjiubens apprehendi ac uinciri duabus catenis, maleficum aliqucmnbsp;fufpicatus in quern fæuiret multitudo,Eo fado tribunus interrogabat ludtcos,nbsp;quisnam effet, dC quid admififfet.Quum autem ob tumultG aliunde aliud uocinbsp;ferantis turbæ non poffet certum cognoffere quod uolebat,iuffit Paulû ut eratnbsp;Hindus duci in caftra, ut intra præfidtj fepta poffet exclufa turba réi ueritatemnbsp;inrelligere. Prius apprehendi iubetur fiC ligari catenis, poftea inquiritur nuntnbsp;uinculis dignus autindignus ßt: magna iudictj peruerfitàte, fupplicio afficerenbsp;nondum audita accufatione.Quanquam autem tribunus præcipitantia nimianbsp;Paulû alliget,multo tamê iußior uidetur impijs Iudaeis,qui eum occidere quæxnbsp;runtnodum caufa cognita« Tamfitibundafanguinisfandorum eflpracfradanbsp;impietas.Non enim mox expedit fecures in Paulum,quod optaffent fudei,fedlnbsp;referuat ad caufæ cognitionem.

Et cura ueniffet ad gradus,c5tigit ut portaretur à militibus propter G uim populi.Sequebaturenim multitudopopuli damans. Toile eum»

Ethnici illi Romani Paulû à uiolentia ludæorû defendunt, manibus pór tant, ne uel ligatus occidatur ab improbis Iudaeis,quem tarnen milites putabâtnbsp;ô: fufpicabantur Aegyptiû effelatronem quendam famofum Judçi autê tantonbsp;furore in eum debacchâtur, utindignentur eum à militibus defendi, ÔC infanonbsp;clamore depofeunt ipfum ad ultimû fupplicium,fine mora inferendum, V erianbsp;tas enim euangelica non habet uirulentiores hofiesquàm impios hypocritas,nbsp;qui eum no poffunt ipfum euangeliû extinguere, toto impetu in euangelij ad»nbsp;nunciatorem feruntur,utfaltem illius fupplicio animum nonnihil refocillent^

Et cumccepiffet induci in caftra Paulus, dicittribuno î Si licet mihi ïoqui aliquid ad teCQui dixit ei:Græce nofti f tsîônne tu es Aegyptiusnbsp;qui ante hos dies tumultum concitafti,amp; eduxifti in defertum quatuornbsp;milha uirorura SicariorumC

Quum Paulus uideret maximam populi multitudinem,finc ulla caufæ coo gnitione in ipfum inuehi,ftatuit fe oratione declaraturum, ut fefe res fecum hanbsp;beat, neiam non uerccundiæfcddiffidentiæeffe incipiat quod tacct, ÔCdumnbsp;criminationes falfas contemnitrefutare,uideatur ipfe crimen agnofeere« Dicitnbsp;, ergotribuno:Permitrisnemihiutloquartibi fVbimodeftiam præfefertPan«nbsp;lus infignenijnon uolens cum magiftratu loqui nifi ueniam precatus.Tum tri=nbsp;bunus:Græce noftit'Nâ id Græce dixerat Paulus,cuius linguæ tribunus gnaanbsp;rus eratjficut ôf omnes dodi ÔCprimores»Nonne tu es,inquit, ille Aegyp“««,

-ocr page 204-

Io4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'COMHENTARIVM

qui antchac quolt;ç tumultum concitaßi, at^ hinc cduxcras in defertu quatuor tnillia uirorum Sicariorumt'Ex quo intelligitur tribunS non alio inftituto Paunbsp;lum ligaffe catcnis,nifi quia omnino alium putabat,nimirum latronem Aegy-ptium, [tacp Paulus no uirulenter inucdus eft in tribunum, fed uincula aequonbsp;animo tulit,exemplo fuonos admonens,utiniurias patienter fuflincamus, fienbsp;in animum noßru indueentes,quod aduerfarius non nos,iêd quos noseße punbsp;tarit iniuria afiècer it, Caufâ opinionis huius in tribuno talis eratriudaci prophenbsp;tarumpraedidionibus in horas expedabant Meflïam promiflum principetnnbsp;mundanum,qui ipfos â Romana feruitute liberaret, ac principem huius faeeulinbsp;ageret,qui totum orbem in fuam poteßatem redadurus efret,Chrißum autemnbsp;dominum non agnofeentes crucifixerunt, nihilominus fuû expedantes Meß.nbsp;fiamîquemcuncp temporibus ißis aliqua ipecic authoritatis uiderunt, liberatonbsp;rem fperauerunt,ideoœ fatpe delufi funt, Horum pfeudochriflorum unus cratnbsp;Theodas magus,alius ludas Galilæus,alius item Àegyptius, de quo loiêphus,nbsp;hic tribunusloquuntur. Cuius ièdatores àpræfîde Romano partim capn,nbsp;partim funt occifi, Aegyptius autem cum multis fuga elapfus,hic nunc appre»nbsp;henfus fperabatur.

Et dixit ad eum Paulus : Ego homo fum quidem ludæus à Tharfo Cidliæ,non ignotæciuitatismuniceps* Rogoautem te, permittemihinbsp;loqui ad populum»

Non fum,inquit Paulus,quem tu putas,icd fum homo genercludaeus, pa« tria mihi efl Tharfus Ciliciæ,no obfcura ciuitas, Vel interim te rogo, permittenbsp;mihi uerba facere ad populum:quandoquidem non folum tu uerumetiam plunbsp;rima pars eorum qui adîunt putant me efle Aegyptium ilium latronem nupernbsp;fuga elapfum,obfecro te permitte mihi ut meam cauiàm coram toto populo exnbsp;plicem.

Et cû illc permififlTetjPauIus ftans in gradibus,annuit manu ad pk* bem,amp; magno (îkntio fado,allocutus eft lingua Hebræa,dicens:

Cum tribunus permififlèt Paulo,quæ uellet loqui ad populS, Paulus fians in gradibus manu mota fîgnificabat populo fe uelle loqui, Moxç magno fadonbsp;filentiOjfic loqui cœpit lingua Hebraica, Docendo fe immunem à duobus crianbsp;tninibusjquibus falfo fueratinfimulatus, Primum quod non doceatcotra legênbsp;Mofîs,contra populu Hf ael,contra fanda urbem:66 hoc erat nomen haerekos.nbsp;Deinde quod non fit latro ille Aegyptius,qui millia aliquot Sicariorum eduxenbsp;ratindefertum,Huiufmodicriminadodoribuspietatis ac ueritatis euangelLnbsp;ex crebro impingi folent,

CAPVT K XI U

A |^^^^Jri,fratres amp; patres,audite quam ad uos nunc reddo rationcm» Cum audiflent autem quia Hebr^a lingua loqueretur ad illos,nbsp;magispræftiteruntfilcntium»

Conciliate fibi Paulus nititurauditores utaudiant,dir absc^ ira uelodioiu® dicent de ueritate fi fieri poflît, ad quod inuitarc poterat miferia hominis iamnbsp;captiiu loquentisjôô quia intclhgibili Ô6 grata eis Hebraica lingua loquebatur:^nbsp;deinde quamlibetdure tradatusjpercuflusjôi ad mortem quaefitus aepetitus,nbsp;tarnen tribuit eis folennes titulos,fratres uocans eos S6 patres, declarans man*nbsp;fuetudinem ingenuam,ô6 animum alienum ab omni uîtione dC uirulêtia, Nccnbsp;aliud loqui uult nifî exeufationem fui, neminem aceufare uult, nec querdasnbsp;inducerc

-ocr page 205-

IN ACTA APOST. CAP. XXII.

inducerc contra qucnquatn. Naturaliter autem faucmus reo criminum exctr fationê pollicenti : dicit ergo : Viri quotquot hic adeftis,uel genere fratrcs,uelnbsp;actatedignitate^patres, prçbeteoblecro uos mihi paululum attentes,dum menbsp;uobis purgOjfup his de quibus apud uos delatus fum.Hæc prçfato Paulo,mulnbsp;titudo quum audiret quod Hebraice, hoc eft Syn'ace loqueretur lingua Gentianbsp;litia uel patria,magis etiam præftitit filentium, fiue quod hanc linguam intelli»nbsp;gebaut omnesjfiue quod fuæ quiftß linguæ fauet magis.

Et dicit:Ego fum uir Iudæus,natus Tharfo Cihaæ,nutritus autenr in ifta ciuitate fecus pedes Gamalielis, cruditus iuxta ueritatem paterngnbsp;iegis,æmulator legis fîcut amp; uos omnes eftis hodie:qui hanc uiamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suprd s»/

fequutus fum ufcp ad mortem, alligans amp; tradens in cuftodias uiros ac muliereSjficut princeps facerdotum mihi teftimonium reddit,et omnesnbsp;maiores natu à quibus amp; epiftolas accipiens ad fratres, Damafeum pernbsp;gebam,ut adducerem inde uindos in Ierufalem,ut punirentur, ‘

Paulus ita pergit diccre : Vtintelligatis me nec aduerfus populum fudæOrs rum,nec aduerfus legem Mofis, nec aduerfus templum quicquam impie feeiGnbsp;fe, ego fum homo ludæus ex ludæis, natus Tharft Ciiicix, ne quis me Aegyanbsp;ptium fufpicetur fuga lapfum. Educatus autê fum in hac ciuitate ueftra ad pcanbsp;des magni illius di. uobis non ignoti uiri Gamalielis:diligenter inftitutus à prianbsp;mis annis in patria lege, magno ftudio deditus ifti cultui dei, quern uos quotçnbsp;omnes feruatis hodie, adeo ut amore legis hanc Euangelica uiam quam nuncnbsp;profiteer,perfequerer, no folum ufcp ad carceres di uincula, uerumetiam ufcßnbsp;ad mortem, nihil aliud fptrans quam minas di cxdes aduerfus Euangelij proanbsp;feftbres, uinciens, di in carceres pertrahens,tum uiros turn mulieres.Hæc itanbsp;fe habere teftis eft mihi is, qui tum erat facerdos fummus,fimul^ cum eo totusnbsp;feniorum ordo, à quibus acceptis literis ad ludaeos proficifeebar Damafeum,nbsp;utinde uintftos adducerem in lerufalem, qui Chrifti nomen profiterentur,utnbsp;ex arbitrio facerdotum ac feniorum punirentur.Hoc animo tum eram in illos,nbsp;non ob aliud quàm ob ftudium legis acreligionis à maioribus traditæ, qua denbsp;caufa uosquoque nunc in me fæuitis. Nuncquæres uerteritanimummeumnbsp;accipite« Id ubi cognoueritis,- fortafle di uos quoque uertetis iftum ueftrum a»nbsp;nimum.

Fadum eft autem eunte me amp; appropinquate Damafco media die, fubito de ccelo circunfulfit me lux copiofa, di decidens in tcrram,audisnbsp;ui uocem dicentem mihi: Saule Saule,quid me perfequerisÆgo autemnbsp;refpondi : Quis es dominer Dixit^ ad me: Ego fum lefus Nazarenusnbsp;quem tu perfequeris,

Tanto repentini luminis fplendore circunfulguratur,utexcecetur,ac detfa ciatur interram, perinde ut fulmine idus. Audit quàm grauiifimam duriflîanbsp;mamcp increpationem: Saul Saul,quid me perfequerist'Poftremo quoeç reucanbsp;latur ei peccatum fuum, cum dicitur: Ego fum lefus Nazarenus quem tu peranbsp;fequeris:8C alias additur : Durum eft tibi cotra ftimulum calcitrare. Hadenusnbsp;ergo exercuit Chriftus officium legis, terrendo di increpando,peccatum^ rcanbsp;uelando maximum, quo perfequebatur eum, qui eft falus, iuftitia di redem=!nbsp;ptio noftra. Vbi hic uidemus potentiam domini lefu, quamlibet à ludæis crucinbsp;fixi di occifi.Paulus comitibus ftipatus,literis ac bullis pontificu armatus, quo

ss

-ocr page 206-

ist nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? COM MENT ÄRIV'W

rum authontas coftfîr mata erat à Romano Cacfare, fed m'htlnnn'tetimliiH'uCi modi contra Chriftumpoteftas,Terretur Saulus,excæcatur,in humum deijcianbsp;tur,in totum extinguitur acdamnatur, nifi à Chrifto rurfus Euangelio uiuiflanbsp;caretur. Nullam uidemusfortunam confiliorum, conatuum, ÔC perfequutioanbsp;num fuarum aduerfus Chriftum,Contra ftimulum calcitratomnes aduerfartjanbsp;Chriftt SC Euangelij.Et quæcun«^ mala intuleris Chriftianis,ea infers ipfi Chrinbsp;fto domino,idc]p non impune« Cae terum ne quis Paulum circunfulgurationes,nbsp;deiediones, Sc fubitaS excæcationes narrantem uanitatis Sgt;C mcndacij arguat,nbsp;citât harum rerum teftes comités fuos,ôi^ ait:

Et qui mecum crant,Iumen quidem uiderunt,uoccm autetn non au C dieruntcius qui loquebatur mecum. Et dixûQuidfaciatn domineCDonbsp;minus autem dixit ad me : Surgens uade Damafcum: ÔC ibi tibi diceturnbsp;de omnibus quæ te oporteat racere. Etcumnonuiderempræclaritatenbsp;luminis illius^ad manum dedudus àcomitibus ueni Damafcum,.

Comités Pauli audierunt quidem uocem Pauli refpondentis Chrifto,non autem fortaflîs audieruntuocem Chrifti loquentis cum Paulo, Nam ut Chrianbsp;ftus noneftà comitibus Pauliuifus, itanecauditus, Videturenim SCauditurnbsp;lit uult,quibus S)C quando uultChriftus, Stabât ergo comités expauefadi,connbsp;ftituti^ funt ipfo fado teftes Pauli, quod hæc ipfi ad Damafcum profîcifcentinbsp;contigerint.Statim illuftratione diuina donatus intellexit magnitudincm pecanbsp;cati fuijgrauitatem irae dei contra fe,fimul^ diuinam gratiam fentiens,qua ad=.nbsp;iutus refîpuit, ÔC ad ftuporem diuinæ circa fe prouidentiæ tam notum miracuanbsp;lum conuerfus ad dominum,SC tradus fpiritu fando,quopræueniebat, quamnbsp;Übet ufq^ tunc peccator, ut quia ignoranter peccauerat, SC ex zelo diuinæ kanbsp;gis,ideo nunc uirtutem accipit cogitâdi de beneplacito dei, perfi'ciendo in alianbsp;forma,fi hæc uia Sauli SC inftitutio domino difpliceat.Qiiid uis, inquit,ô domînbsp;ne deus meus,ut faciam,fi id tibi quod inftitui,difplicet,ut uideof'Dominus aunbsp;tem dementer ekdum fuum alloquitur, confolatur, SC quid fado fit opus doanbsp;cet,Surge,inquit,8C uade Damafcum, ibi tibi de fingulis præfcribetur quid tianbsp;bi fit faciendum. Quum^, ait, haberem oculos, lucis tarnen illius claritate ficnbsp;perftridos,ut nihil omnino uiderem,manu dudus à comitibus per ueni Damanbsp;Icum.Hoc indicium domini et huiufmodi eft,quod perfcquutoribus Chrifti acnbsp;cidere folet,uidelicet, utcum alios perdere uolunt,fcipfos perdant,SCcum alianbsp;OS ad exilium rapiunt, feipfos in perditionem contjeiant, Optandum fane eft,nbsp;ut ficut oportet omnes Chrifti perfequutores fimiles fieri in ruina,ita falte mulnbsp;taipforum parsfimilis illi fieret in refipifeentia, Qiii eft deiedus interram, u£nbsp;ad cœlumrefurgeret, excæcatus eft, ut totum illuminaretorbem. Dudus eft ànbsp;comitibus cçcus,ut ad felicitatem perpetuam attraheret Gentes omnes,Damanbsp;fcum autem perueniens tribus diebus fuit nee comedens necbibens.Nihiltcranbsp;renarum rerum uidit, uidit autem coeleftia,didicit^ ex ore ipfius domini leftïnbsp;Euangelium quod prædicauit : unde SC dixiuEuangelium quod prædicatûeftnbsp;a me,non eft fecundum hominê: neep enim ego ab homine accepi illud,fed pernbsp;reuelationem lefu Chrifti, Quid ergo Num Paulus hacreuelationecontêtusnbsp;mox furgit,SC fefe ad prædicandum accingitr'Non,fed ad Ananiam mittitur,

Ananias autem quidam, uir fecundum Iegem,teftimonium habens ab omnibus cohabitantibusiudæisjueniens ad me óc flans, dixit mi=*nbsp;hijSauk

».

-ocr page 207-

IN ACTA AP OST. CAP. XXII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Io7

hl, Saule fratcr,refpice.Et ego eadem hora refpexi in eum»

PotuftChriftus bapttzaffe Saulum,S^ oculos aperutfle,uifum^ rcßftucre, fed ad Anania mitdt uirum pium ÔC religtofum obferuatione legis,6^ omniumnbsp;qui Datnafeiuerfaneur ludæorum teftimonio probatû, utficutPaulus habuitnbsp;comités fuos teftes circunfulgurationis Sgt;C dcicéiionis in humum,ita habcrete«nbsp;tiam teßem reuelationis QC illuminationis 06 refurreA'onis fuæ per Chriftum»nbsp;Oportet autem teftem tantarum rerum efle bona? famæ, ut teftimonio eius Ranbsp;des habeatur,Minifterium quoq^ Euangelicç dodrinæ commendare hoc fadonbsp;Chriftus uoluit, ne occafio uaftis pracberetur hominibus,qui con temp to uer^nbsp;bodominireuelationes nefeioquas fpirituSiadaffent. Deinde, utoßendaturnbsp;externum minifierium facramentorum ad falutem neeeßarium eflc,baptiza«nbsp;tur Paulus poflreuelationemiam fibiSC antebaptifmûfadam àipiritu Chrianbsp;fti, qui folus illuflrator efl cordium SC reitigeriumj falus, fanditas, ÔC remiflîonbsp;peccatorum*

At iUe dixit: Deus patrum noftrorum præordinauit te,ut cognofee res uoluntatem eius,Sc uideres iuHum,etaudires uoeê ex ore cius:quianbsp;eris teflis illius ad omnes homines,eorum quæ uidifti ÔC audifli.Et nucnbsp;cjuid morarisf Exurge amp;C baptizare, ÔC ablue peccata tua inuocato noirnbsp;mine ipflus*

Baptifmus ut profit fide accipiendus efl. Vnde 5gt;C Ananias addit, fnuocaM to nomine domini : quafi diceret, Vt per baptifmum dominus abluat peccatanbsp;Cua,inuoca nomen domini,ex fide credens Euangelio,quoda Chrifto dominonbsp;reuelatum nunc tenes. Hoc uero efl quod nSc Paulo Ananias loquitur: Deusnbsp;patrum noflrorum in hoc elegit 6C præparauit te,ut cognofeeres ipfius uolun«nbsp;tatem,uiderescp iuflum illum,unicum,omnia iuflifi'eantem, QC audires uocemnbsp;ex ore eius. lefus enim erat in ilia luce, quæ perflrinxit oculos tuos,amp;r eiufdentnbsp;uox crat,quam audiebas,Quoniam eris illi teflis apud omnes homines,eorumnbsp;quæ uidifli SC audiuifli toto hoc triduo. Et nue poftea^ ita uifum efl deo,quidnbsp;contarisc'Surge QC baptizare ablue peccata tua,inuocato nomine eius quemnbsp;perfequebaris.MuIta quidêhic Paulus obmifi't,quæex alrjs locisfupplericomnbsp;«nodepoffunt.Vbideo,inquit, adGalatas uifum efl, utprædicaremipfumin*nbsp;ter Gentes, continuo non contuli cum carne 6C fanguine, hoc efl cum aliquonbsp;mortali homine, fed cum per dies aliquot Damaßi manerem, prædicaui in fyanbsp;nagoga Chriflum quod is eflet filius dci,6Cconfundebam Iudæos,qui habitaanbsp;bantDamafci, affi'rmans quod is effet Chriflus. Pofl^ autem à Damafco prianbsp;mum abirem,non redtj Hierofolymam ad eos qui ante me fuerant apofloli,fednbsp;abt) in Arabia, ac denuo reuerfus fum Damafcumtdeindepofl annos tres cumnbsp;dtfeipulidimififfentmenoefle permuru infporta propter infidias ludæorum,nbsp;redq Hierofolymam, ut uiderem Petrum,0C manfi apud cum dies quindecim»nbsp;Nunc ergo in contione fequitur,quid Paulo Hierofolymis contigerit.

Fadlum eft autem reuertenti mihi in lerufalem amp; oranti in tempio, fieri me in ftupore mentis,amp; uidere ilium dicentem mihi:Fcftina,6d exinbsp;uclociter ex Ierufalem,quoniam non recipient teftimonium tuu de me.

No femel tatû Paul us diuinis reuelatioibus illuminatus eft,et multis quo^ «icibus Hierofolyma adfjt, SC uaria paffus eft,egit,SC uidit.Hic uero quidiamnbsp;baptizato SC Hierofolyma ftatim peten ti contigerit,quidue reuelatum à domianbsp;no uiderit, eloquitur in hunc fenfuni:Quum,inqiut, his adis Damaftipoftnbsp;i,. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5S 2.

-ocr page 208-

'±o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.r--quot; -CO MMENT ARl VM ' 'nbsp;nbsp;nbsp;¦¦ quot;

quantum tempon's reuerfus effem Hierofolymam, lam fadus alius,amp;f orarem in templo,ràptus fum extra me,amp; uidi lefum dicentem mihi;Feftina ac uelodnbsp;ter cxi Hierofolymam quoniam hfc non recipient tcfiimonium tuum de me.nbsp;Turn ego hunc in modum refpondi:Domine,mihi bona quidem fpes eft,futiunbsp;rum ut proficiam apud hos,propterea quod ipfi fciunt quod antehac ftudio leanbsp;gis fæuierim in difcipulos tuos^ quofcScp potui protrahens in carccrem,ac üiranbsp;giscædensinfîngulisfynagogis cos qui crediderant Euangelio tuo, Nechisnbsp;contentus cram, quin etiam quum funderetur fanguis Stephani, qui foo fan«nbsp;guine fidele teftimonium conftanter perhibuit tibi, ego quotj adfiftebam lapiinbsp;dantibusjconfentiens in mortem innocentiSjadeo utferuarim ueftimenta illoanbsp;rum qui ilium detulerant, qui^ primi lapides in ilium iacere cœperant. Ex hisnbsp;quum intelligantomnes, quanto legis ftudio ferbuerim aliquando,facile pcranbsp;rpicientmcnontcmcre mutatumeflç» multi^ reperientur qui meuiricxcmanbsp;plum hoc libentius imitabuntur,quo maiori zelo priftinç religionis içutj in tuanbsp;os,Hæc ubidixiflem, refpondit dominus : Vâde, inquam,mihi^ obtempéra,nbsp;quoniam iam tempus adeft,ut Euangelium meum per uniuerfum orbem incianbsp;piat propagari.In hoc tc clcgi,ut ipitt^m bine ad Gentes procul femotas: id uenbsp;ro eft quod litera habet fcquens.

Et ego dixi:Domine,ipfi fci'unt quia ego cram concludensin careers rcm,8lt; cædcns per fynagogas cos qui credebant in te:0^ cum funderennbsp;lur fanguis Stephani teftis tui,ego aftabam Si confentiebam,amp; cufto*nbsp;diebam ueftimentainterficientiu illum,Et dixit ad me: Vade, quonianinbsp;ego in nationes longe mittam te,

J Difeimus diuina amp; humana confilia longiflimo interuallo diftarc,difRcilli« mumep eflre,humanam rationem uoluntati dei captiuam reddere.Nam praeci-piebat deus Paulo, ut relinqueret Hierofolymam, nec ibi pracdicarct Euange«nbsp;|ium : apoftolum enim eum parauerat Gentium,ficut Petrum Ifraelitarum,Etnbsp;additur caufa : Quia, inquit, non recipient teftimonium tuum de me. At ucronbsp;Paulo longe aliudconfultum uidebatur : Imo, inquit, rationem habeoqua uûnbsp;deor mihi certus eirc,quod fintrecepturi prædicationem meam de te,Sciunte«nbsp;nim omnes quod antea no frigide perfequutus fucrim Euangelium fiCc.quae fanbsp;tis dare habentur in litera. Deus uero confilio Pauli fatis prudenter concept©nbsp;ex diametro diflentit, cogit^ der elinquere ludaeam, Si petercregionesGen«nbsp;tium, Vade,inquit, hoc ego praîcipio,utcun£^ aliud tibi uideatur,quoniä proanbsp;cul mittam te ad Gentesj inter quas prædicatio tua maius incrementum habe«nbsp;fcit quam inter Iudæos,ucl Hierofolymitanos,uel aliarum nationum exules Innbsp;dacos jqui ubiep impedimento erant non modico.

t Audiebant autem eum ufc^p ad hoc uerbum, amp; leuauerunt uocem füam,dicentes;Tolle de terra huiufmodi:non enim fas eft eum uiuerc»nbsp;HadenusfudacitulerantPaulum,dicentemufipadhoc uerbum. Ad Gen«nbsp;tes longe diffîtas mittam te,Hoc àutem didum refricuit dolorem omnium,pronbsp;ptcrea quod ludaci miro quodam odio Gentes abominentur,eoç pleritp etiamnbsp;ex his qui non afpernabantur Euangelium, uolebant Gentes omnino fubmoanbsp;ueri ab Euangeli) gratia, autfi admitterentur,non admitterentur nificircuncunbsp;fi, quaft purus deo^ gratus eflenonpoflît, nifiquiludæus eflet,Ex orationcnbsp;.autem Pauli habita ad Agrippam,06ex huius negorij ratione Si proceflii ora*nbsp;îipnis interrupt», fatis liquet Paulum aliquid fuifle additurum, fi' per clamornbsp;rem

-ocr page 209-

IN ACTA APO ST. CAP. XXH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo^

rem popult lt'cuiflet;nimirum hoc, nihil fe contra Ifradem, legem,ôi^teinpluni pracdicaflejfed id adnunciaffe quod longe ante turn prophetae turn Mofes præanbsp;dixerant, MelBamquidem futurum, fed ÔC paffurumgrauia, ÔC occidendum,nbsp;refurredurum à mortuis,nec folum Iudaeis,uerumetiam Gentibus falutem aknbsp;laturum,in^ toto mundo regnaturum,SC ufcß ad termines totius terræ. Vndcnbsp;fatis conftaret, non polTe ter uel femel quotannislerufalempergere,fâcrificianbsp;tranfmitti uel deferre, omnes circuncidi, ÔC legalia obferuare,multa^ id genesnbsp;ris de traditionibus feniorum, quas Gentes nec fufeipere deberent, nec iuffænbsp;effent, necpræftare poffent multominus quàm hadenus ludæi etiambcni*nbsp;Quod igitur diuinitus ad prædicandum Gentibus de Meffîa miffus fit non efsnbsp;fe contra ludaeos, fed quia oraculis prophetarum prædidum fît, Gentes Meknbsp;ftam recepturas effe, quod ÔC faciSt:id potius honori cedere Iudæis,quod Gennbsp;tes talem Meffiam agnofcant,qui QC ludæis promiffus,amp;èludæis natus fit,Hunbsp;iufmodi uidetur fuiffe Paulus didurus.Sed quia uocationem Gentium audirenbsp;non poterant,ficut nec hodie poffunt, uociferari incipiuntquàm maxima uosnbsp;ce poffunt;Tolle,inquiunt,iftiufmodi de terra:non enim fas eft eum uiuere.

Vociferantibusautemeis, amp;protjcientibus ueftimentafua,amp;puk p uerem iadantibus in aêrem, iuffît tribunus induci eum in caftra,amp; fla^nbsp;gellis cædi,amp;: torqueri eum:ut feiret propter quam caufam fie acclama^!nbsp;rent ei.

Quumiudaci multis indicîjs declararent impotentem dolorem animi,uoci ferantes ôlt; proîjcientes uefîimenta fua, deniq^ puluerem iadantes in aëra,tOsnbsp;tos fatanico fpiritu arreptos, tribunus fufpicans aliquod indignum effe facinusnbsp;admiffum, obquod totus populus fie nouo more tumultuaretur, præfertimnbsp;quum data loquêdi facultate nihil effet profedum nifî in peius, iuffît militibusnbsp;fuis, ut Paulum inducerent in caflra ac flagris eum examinarent, quo uel exnbsp;ipfo extunderent,quam ob rem populus fic uociferaretur aduerfus ilium, Vbinbsp;ùidemus,nonobferuari ciuilemetiam æquitatem ergaPaulum,ïudçi condemnbsp;nant Paulum antequam fummam caufæaudiffent, tribunus flagris fubdit nonnbsp;dum accufatum uel conuidum,nondum audierat reum, nihil negauerat Pausnbsp;lus.Sednouumnoneftobrnittiformam ciuilis iuflitiae contra ueritatiscatholfnbsp;cae præcones, ut noftris uidimus pleruncp temporibus, ut quac Paulo contigCanbsp;runt,facile credi poffînt, Similia prophetis ÖC Chrifto domino contigeruncnbsp;plerunc^.

Et cum aftrinxiflTet eumloris,aftanti fibi centurioni Paulus dixinSi hominem R-omanum amp; indemnatum licet uobis flagelIarefjOuo audinbsp;to, centurio acceffit ad tribunum, 8^ nunciauit ei,dicens:Quid adurusnbsp;csCHic enim homo ciuis Romanus eft.

Qiium in Paulo publicum ius, quod ad quaeftionem torturam attinet, uiolaretur,aliud quærit ciuilis iuris diuerticulum,fî forte per illud queat impesnbsp;trare,utnoncondemnetur, nifi caufa cognita, Profitetur hoc quo^ loco,utasnbsp;pud Philippenfes, fefe ciuem Romanum, non quod Romæ natus fit, aut illicnbsp;parentes habeat, fed quod à parentibus, quemadmodum poftea fequitur, insnbsp;2lt; praerogatiuam ciuium Romanorum haereditario iure acceperitjdanc eni«nnbsp;pracrogatiuam etiamexteris authoritate principum aut fenatus datam fuiffcnbsp;paffîm apud feriptores rerum Romanarum extat. Lex autem Portianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pæ

na fanxitjfi quis uerberaffet necaffetue ciuem Romanum.Producit ergo Pau# SS 5

-ocr page 210-

lïlt;j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTÄRIVM

lus hoc fus fmmunftatfs fuæ S/C prærogattuæ, no ut alfqufd fnfquf pofiuîet,fed utquod fuftum ôC Icgi'nmum eft, impetrctjOe fcfh'cet flagellaretur ut condemnnbsp;natus ante caufa? cognitionem.Licet etiam Chriftiano un' dfuinis ordmationf;*nbsp;busjkgibus fcilicetiuftis QC piiuilegtjs,quae £gt;£. fpfæbonæfunn Vt autem audfanbsp;uit centurie Paulum Romaniimcffc, celeriter adfj£tnbunum,renuncians fillnbsp;quod audierat,dicens:QLiam rem parasç’Nam hic homo quem lufTifti caedi uirnbsp;gisjCiuls eftRomanuSt

G Accédons autem tiibunusdixftiUf; Dicmihi, fi tu Romanuses.At nie dixit: Etiam. Etrefpondit tribunus: Ego multa fumma ciuilitatemnbsp;hanc confequutus fum.Et Paulus ait:Ego autem amp; natus fum.

Pro honore Romanorum cfuium tribunus quocß Paulum accedit,Slt;hua maniter alloquitur : fie ualet apud facculi homines refpedus perfonarum,aliusnbsp;quifpiam no Romanus etiam in innocentia fua ftatim periffetj tanta iuftitia eftnbsp;Gentium.Paulus rcfpodet quod res eratjôô utitur fuo iurc ad gloriam dei,nonnbsp;negh'git quod in le eft, iufto medio nfic euadit iniuriam contra impios ludços,nbsp;qui Gentium iura ÔC diuinam quo^ legem contemnebant.AfRrmat efle fe ci»nbsp;uem Romanum.Cui tribunus rcfpondet:Rcm magnam narras. Nam ego manbsp;gna pecuniæ fumma mihi comparaui, utciuiseflèm Romanus, quam partimnbsp;aulicis largitus fum,partim ad feribas ÔC fifeum principis contuli,donee impeanbsp;traui hoc ius nobilitatis Romanaj, ut inter dues confcriberer.Quomodo uerianbsp;fimile eft,quod tu qui fimpliciter incedis ÔC egenus,tantæ nobilitatis pratroga»nbsp;tiuamimpetraueris, quac nonnifi nummofis, ut eft apud Iuuenalem,concedianbsp;turt’Tum Paulus: Hacquidem in’parte mea potior eft condido, qui ciuis Ro-manus natus fum, iure ciuitatis à parentibus ad me profedo hæreditario iure,nbsp;Clarior autem habetur qui nafeitur nobilis QC infîgnis,quàm qui pecunia comnbsp;parat.

Protinus ergo difeefferunt ab illo, qui eum torturi erant*Tribunus quoeç timuit poftquam refeiuit quia ciuis Romanus effet, ÔCquia allûnbsp;gaffet eum.

Videmus quid Paulo profuerit, quod ad ius Romanæ ciuitatis appcllaue« rit, Nam ÔCà quæftione tortura ÔC uinculis liberatur ,cognitioquolt;$cauf£eeanbsp;ius ad concilium defèrtur. Notanter dicitur tribunum timuifle, nimirum par»nbsp;tfm àdeoterritum, qui profpiciebat fuo apoftolo, ne temerariofupplicio inianbsp;quam præcipitanriam inferred Quanquam enim non liceat fubdito feipfuranbsp;uindicare,ÄS malum malo,iniuriam iniuria compenfare,eft tarnen deus in cocanbsp;Io, quiiniurias àmagiftratibüs illatas alto animoreponit, qui clamores mifeanbsp;rorum exaudit, qui nullam iniquitatem impunitam relinquet, cuius potenanbsp;dam quamlibetmundi potentes principes declinarenonpoterunt.Qui Si ua-ria habet fupph'ciorum gettera,quibus tyrannos affligit : nunc præfocat aquisnbsp;Pharaonem, igné perditSamriregem Ifraçlis, Saulum fuo ipfius gladio occünbsp;dit, uermibus Antiochum Si Herodem, nunc prælijs arripit Si terroribus,nbsp;nunc alqs fupph'ciorum generibus.

Poftera autem die uoicns feire diligentius, qua ex caufa accufarctur à ludasiSjfoluit eum, amp; iuflitfacerdotes conuenire amp; omne concilium:nbsp;amp; producens Paulum,fi;atuit inter illos.

PoftridiC

-ocr page 211-

IN ACTA APO ST. CAP. XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

PoftrMte cupiens certo cognofrere tribunusjquam ob caufam accufaretiir aludætSjfoluûeum à in'nculis,iuffît^ conuentre primores facerdotunijSC uninbsp;uerfum concihum, ac dedudutn Pauliim fiftebat coram illis, ut abflt;^ tumuLnbsp;tw populi res per principes agerettir»

CAP VT. xxni.

tsjtettdens autcmm concihum Paulus,ait: Virifi-atrcs,e0O om A ni confeientia bona conuerfatus fum ante dcum ufque in hos^nbsp;diernum diem»

Quanquam nondum omnia legitime fiant, proptcrea quod in hoc iudicio ij'dem funtaccufatores, teftes, ÔC indices, hoc tarnen lêgitimum interim uideanbsp;tur,quod tribunus non uiolatpraerogatiiïâjn Pauli,neepermittit utPauhis inanbsp;ordinatafeditioneopprimatur,fed quiaipfe liîdaicæ religionisignarus erar,nbsp;caufam religionis ad conciliumeorum qui rel^ionis antifiites funt, refert, innbsp;quos intentis oculis refpiciens, ait : Viri firatres, ego in omnibus fyncera con^nbsp;feientia uerfatus fum ufque in hodiernum diem in confpedu dei, qui folus rcanbsp;óleiudicat:quafldicens. Nullius mali ùcinoris mihi confeius fum, propternbsp;quod meruerim inter uos uincula SCcaptiuitatem, Nam quod ufque in hodûnbsp;ernum diem egi, omni bona confeientia coram deo egi, nec quifquam eft quinbsp;me alicuius criminis accufare queaU Loquitur autem Paulus de officio S)C mianbsp;nifterio fuo, quod Chrifto domino iniungente fufeepit 2C exegit pro conditioanbsp;ne humanæ fragih'tatis, Sgt;C diligentiæ, nihil fibi confeius, quod quicquam innbsp;fraudem dixerit uel egerit in officio Euangelicae prædicationis à tempore quonbsp;illud cœpit,quamlibetfefein altfs peccatorem non negauerit unquam, fed inanbsp;genue confiteatur adfandos omnes in fuis epiftolis, Vnde non hicgloriaturnbsp;defuaiuftitia, coram deo fe iuftum dicendo, SC prorfus innocentemjfedneceLnbsp;fitate conftridus refpondêdi hoftibus fidei Chrifti 6C fuis, bona confeientia frenbsp;tusjid quod res erat loquitur, non dubitans deo placuiffe officium ÔC minifteanbsp;riumfuum, utnullumfupplicium propterilludcoram hominibus meruerit;nbsp;unde SC in pofteriore ad Timotheum inquit : Gratias habeo deo, etii feruio anbsp;maioribus cum pura confeientia,quia feit fe ueram religionem fedari,uocationbsp;nem fuam fandam efle, etiamfi ipfe nonnunquam ex infirmitate peccet, liccanbsp;bit tarnen gloriariin domino,religionem fuam ueram efle, SC fandum minifteanbsp;rium,quod obiuit domino imponente»

Princeps autem facerdotum Ananias, præcepit aftantibus fibi,per« cutere os eius.Tune Paulus dixit ad eum : Percutiet te deus,paries dealnbsp;bate» Et tu fedens iudicas me fecundum legem, ÔC contra legem tubesnbsp;me percuti»

Audimus quomodo Pauli apologia à concilio accepta fit Summus ibi faa cerdos Ananias quum audiflet tarn confidens tam^ liberum prooemium, quonbsp;ftatim abfoluitfeipfum: fan's enim perorauerat SC narraueratpriorefermonenbsp;ad populum tumultu intercepto, quemSCifti nunc aflidentes audierär,utnonnbsp;ftbi putauer it profequendam inftitutam orationem, quam non effent diu la tuanbsp;ri. Indigne ferens pontifex,quod nunc nihil honoris praefatus effet ipfijnec uLnbsp;SS 4

-ocr page 212-

irl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ COHMENTARI VM

lam rei fpcciem præ fe ferret, præcepît aßantibus, ut percutèrent os dicentis» Nimirumhocerat quod Paulo prædixeratdominus: Non recipient teftimoanbsp;nium tuum de me.Ad hanccontumeliam,tjuæ nec in Ethnicorum iudictjs fieànbsp;ri foletjPauIus indignatus fpiritu, pœnam^ denuncians d deo poft affuturamnbsp;tam manifeftae tyrannidis, dixit: Percutiet te deus paries dealbate, Itâne tu fe*nbsp;des,ut cognita caufa indicés me fecundum Icgem,Slt; contra legem nondum annbsp;ditacaufa iubes me cædi, quacuetat quenquam punirenifi legitime condem-j natumfApparet ludaici fermonis parœmiam fuifte,ut hypocritat dicerêtur panbsp;rietes dealbatæ,quemadmodum ÔC Chriftus eofdem dixit fîmiles efle dealbatisnbsp;fepulchris, quae foris quidem apparentfpcciofa, intus plena funtoffîbus mor«nbsp;tuorum: fiç is pontifex Ananias, foris aparuit candidus,intus aurem nil nifi o-dium,ira,acerbitas, inuidia, calx,arena,amp; lutum.Non oporteteriam hoclo.conbsp;exeufare ex toto carnem Pauli,quam ipfe aceufat habiraculum peccati.Sed tanbsp;men uideri poteftofficium id fuiffe, non conuitium: prophetiam, non maledûnbsp;centiam:zelum dei,nonretaliationcm iniuriæ. Prodere expediehat amp; confunnbsp;dere malitiam impij pontificis,non ex odio perfonæ,fcd impietatis. Sedebatrenbsp;ucra,ut index aequitatis, ex impio corde iniuriofe agit contra cum,quem C3tnbsp;offïcioabiniuriaextmere debebat. Bene ergo illi denunciat deiindicium im-minens, quia in loco iudicij fèdens,ut iuxta legem iudicet, non ueretnr deumnbsp;amp; homines,fed contra Icgem conuittjs infeeftatur amp; plagis hominem fandtum.nbsp;Verum, ut nemo citra legitimam uocationem exemplum magiflratus in occianbsp;dendis hominibns imitari debet, ita non licet nobis fine diiiin a uocatione peranbsp;fonalia faniftorum opéra imitari, nifiidem uerbum,amp; eandem uocationem hanbsp;beamus, quam illi habuerunt. Quod enim inuocaro eftiuftum obfcquium,nbsp;hoc in non uocato poteft efle iniufta temeritas amp; impia præfumptio.

Et qui aftabant, dixerunt: Summum fàcerdotem dei maîedicisfDi* xit autem Paulus:NIefdcbam fratres quia princeps eft facerdotum.Sainbsp;ptum cftenim.’Principem populi tui non makdtces.

Etiam hi qui aftabant,iudicabant uerba Pauli,non iuxta minincrium eins, fed iuxta fonum literarum.Eô tyrannidis quoq? turn neneratludtcorum Eccranbsp;dotium,utpoftularentfibilicerecontra ius fas^ cuiuismalefacere,neclibcanbsp;ramaliorum linguam paterentur. Nimirum hoc eft argumentum facerdotifnbsp;moxabolendi, pofteaquam ad fummum malitiæ iam afeenderat. Turn Pau«nbsp;lus uidens fe nihil adur um fub tali indice,tantum occafi'onem quarrendam punbsp;tauit, ut ille conuentus diflblueretur, itaqp refpondinNefciebam fratres,quodnbsp;efletfummus facerdos, Alioqui feriptum fcio,Principi populi tui non maledknbsp;ces,Hoc dido cum utcuncp placaflèt admonitores, quæfita eft anfa qua tumulnbsp;turn ab ipfo auerteret, quando non ignorabatillos ad tumultuandum natosnbsp;idoneos,Licetautem arteuitarcpericulum, quum non apparetfrudus, Hæcnbsp;deniiçrefponfîo Pauli alta mente reponenda magiftratibus, ut cum exigantànbsp;fuis debitum uel honorem uel uedigal,prius femetipfos excutianf,num illis ofnbsp;fictj fui uedigalperfoluerint Eft enim inter magiftratum SiC populû mutuumnbsp;commettium» Tibi debet populus cenfum,dcbei obfequium,debet honorem,nbsp;fatemur, fed tu uiciffim debes populo bona ac uigilanrem magiftratum« Si tunbsp;non agis iuftum magiftratum, qua fi’onte audes à populo exigere, ut iufiosnbsp;fubditos agant c' SC fi tu prior non exoluis populo quod debes, quæ eft impu*nbsp;dentia à populo exigere quod debentf Scimus non refiftendum Icgirimis maanbsp;giftraiibus.

-ocr page 213-

IN ACTA APOST, CAP.XXlIh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±»5

giftratibus , fed fi'mul quoque fdmus mandatum diutm'tus, ut magiftratus fundionem fua legitime adminiftret ad canones uerbi diuini,qui fint ipfor umnbsp;dominus,

Sciens autem Paulus quia una pars cflet Sadducæorum, altera pharifæorum,exclamauit in concilio: Viri fratres ego pharifæusfum finbsp;lius pharifæi:defpe Sc refurretflione mortuorum ego iudicor,nbsp;' Quumfeiret Paulus concilium illudconßare è fedis duabus,quarum altenbsp;ra erat Sadducæorum, altera pharifacor um quorum alteri ab alteris diffentic»nbsp;bantjuoce clara dixit in concilio,utpoffetaudiri ab omnibusîViri fratres,egonbsp;pharifseus fum, Sxfpharifaeifilius, ÔC ob prædicatâ mortuorum refurredionemnbsp;iudicor: quafi dicere uelit, Si uultis de me pharifaeo iudicarcjneceffe eft utautnbsp;Sadducaei tanquam publici aduerfarij è concilio abeant, autpharifaei unàmeanbsp;cum condemnêtur. Quo exemplo docuit ciuilibus ordinatioaibus utendum,nbsp;uidelicet translationcjexceptionejaut alt)s legifimis modis à iure ciuili concefanbsp;fis.Qui ufus tune quoep pius eßjCum qui utitur pietatem fedatur.Similiter uinbsp;demus, quotidie fentimus, aduerfarias uteunqi fedas in uno confentire,ucnbsp;aduerfus Euangeliumgraflentur concordes. Sic Herödes Ô6 Pilatus inChrünbsp;fto opprimendo amici nunt.

Ét cum hæc dixiflet, fada eft diffenßo inter pharifæos amp; Sadducæs os, amp; foluta eft multitudo, Sadducæi autem dicunt no efîe refurreétio mMm»®nbsp;nem mortuorum,nelt;^ angelum, net^ Ipiritum; Pharifæi autem utratp;nbsp;confitentur,

' Vbi dixiflèt hgc PaulusjOrta efl dißentio inter pharifços Sadducæos ho mines perquam facile irritabiles,non minus quàm noßri monachi uifi funthanbsp;denus quamlibet religiofi moribus fiC profeflîone perfedi, His autem diflîdennbsp;tibus feinditur 8C multitudo qug aderat in diuerfa ßudia,quemadmodum fuosnbsp;quofep zelatores fautores obtinuerunt monachi Prædicatorij ôf Minoritaanbsp;nï,ô6 reliqui omnes, Vnde in ßudtjs generalibus,ÔC inter fapientiæ profeffonbsp;res talis inuenta efi,SC nutrita diligenter fimultas uflt;^ ad odia magna cum uerinbsp;tatis non paruo praciudicio,quæpugnando perditur,quam illi docentinuenûnbsp;ri exadius, Sadducæi à iußitia nomen habentes quamlibet imptjflîmi,creduntnbsp;animas nonuniendas corporibus denuo, utrefurredio perfedacorporum ftanbsp;tuatur,Spiritum negant QC angelum, Pharifæi contra à feparatione nomen ha»nbsp;benres,quia à uulgo difièrrent, ut monachi, refurredionem quidem credunt,nbsp;Angelos ac fpiritus aflerunt. De harum fedaiçidifferentia uidetur alia fuiffe difnbsp;fenfi'Ojfedpræter frudum aliquem inquirenda diligentius,dequibus fiC Efleisnbsp;uide(ofephum,Videmusutoportuna uocedißurbatumfuerit domino prouianbsp;dente impium illud conciliabulum, Sadducæi quidem Paulum condemnant,nbsp;pharifeiabfoluunt,noniudicioueritatis,fedßudiofuarumpartium, Peccataiinbsp;tem ÔC iudex, fi iußam fententiam proférât iniquo affedu : indicium enim deinbsp;eft,non hominum,Sic nec nobis formidanda eß impiorum cocordia contra ucnbsp;ritatem, quæ uincct:nonefl enim eorum amicitia diuturna.Diflîpat dominusnbsp;confiliamalignorum, confilium domini inæternum manet, Qiïàm diligenternbsp;dominus fuos defendat,confequenter deferibitur hoc exemplo,

Faâus eft autem clamor magnus: amp; exurgentes quidam pharifoo^^ c rum,pugnabant dicentes:lSIihil mali inuenimus in homine iftoîtjui^ ßnbsp;ïpiritusloquutuseftei,autangeIusS’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

-ocr page 214-

41’4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVH

Surgunt interim fcribæ dodïi SC arrogantes pro more ex facfionc pharifeo rum,atcp in Pauli fauorem depugnabant, dicentes: Nihil mali comperimus innbsp;hoe homine, quod fi fpiritus aut angelus loquutus eft ei, non eft noftrum pu*nbsp;gnare cum domino, Hoe idcircodicebant,quia Paulus pridienarraueratiibinbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per uifum appariiiffe dominum in templo loquens. Tantum in prçiudicîjs ua*

let huius autillius efle fadionis, Cum^ contra uociferantibus Sadducæis iam incaluiffetdiflenfio, res^ uideretur ad extremû tumultum ipedare, tribunusnbsp;metuens Paulo, reduxiteum in caftra.

Etcum magnadiflenfio fadaeffet, timens tribunus nedifeerperesî tur Paulus ab ipGs,iuffït milites defeendere amp; rapere eum de medio eonbsp;f um,ac deducere cum in caffra*

lam tempus erat ut deus Athletam fuum inter tam fæuos tumultus, praeief tim quum inftarent etiam feniores, aliqua confolatione fublcuaret,Interim ta*nbsp;men obferuandum quanto plus iuftitiç præftet tribunus Ethnicus quam hyponbsp;critac Iudaci,fefe dei populumgloriantes, Sandæ enim libertatis priuiicgiu ob«nbsp;feruat,cogit concilium pro caufa legitimecognofcenda. Propter huiufmodi clnbsp;uilem iuftitiä quamuis non detur faluscoeleftis, largitur tarnen deus non raronbsp;honores,opes,poteßates, fanitatem corporis, ÔC alia faecularia bona,Qui ueronbsp;pius eft,nonquaeritinhocmundo pratftans fieri, fed diuinis mauult praecepusnbsp;a-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfequi,Pro tantis ergo afflidionibus quas Paulo accidunr,dominus rependit

folatium oportunum*

Sequent! autem nodeaffi'ftens ei dominus,ait:Conftans efto:ficut enim teftifieatus es de me in Ieru(âlem,(icte oportet et Rome teftificari»nbsp;Proxima ftatim node rurfus adfiitit Paulo dominus, dicens : Forti fis ani*nbsp;rao Paule, Hi tumultus non te abiörbebunt,nondum inftat tempus refolutio«nbsp;nis tuæ:fupereft enim utquemadmodumHierofolymis fortiter mihi prçbuifiinbsp;tefiimoniS,ita teftificer is ÔC Romæ,In Hieroiôly ma urbe, quç caput eft ludço*nbsp;rum,fundus es tuo offlcio, reftat ut SC id facias Romæ, quæ caput eft mundi»nbsp;Ex hac autem confolatione diuina apparetPauIS fuiflè uchemêtius afiîiduninbsp;propter tribulationes fubinde grauius incumbentes, Captus erat,ad tormensnbsp;ta raptusjprodudus ad concilium,palàm pereuflus in faciem, tanto quot^ lusnbsp;dæorum odio petitus,ut parum abfuerit quin difcerperetur,Qucm non mouenbsp;rent huiufmodi afflidiones,quafi deus non refpiceret humanas adiones,acfi*nbsp;delium fuorum falutes f Sed deus in fe confidentes ÔC inuocantes non derelin«nbsp;quit:prxfto nunc eft Paulo, ÔC confolatur,ut ÔCfi lud^' rumpantur, tarnen nonnbsp;fintipfum occifuri.

Fada autem dic,coUcgerunt ié quidam ex ludæis, 8C deuoucrunt (c dicentes,ne(^ manducaturos,ncc^ btbituros,donec oedderêt Paulum*nbsp;D Erât autem plus quàmquadragintauiri,quihancconiurationêfeccrât:

Nonita fuos dominus confolatur, ut nihil aduerfi in hoc faeculo fuftinerc permittat, ac nihil periculorum fint fubituri, fed ut ad maiores tribulationes a*nbsp;îacriores ÔC circunfpediores reddantur, ÔC fubinde afflidionibus exerceâtur»nbsp;Sic Dauid una calamitate ereptus, mox grauiore opprimitur. Chriftus mortisnbsp;horrore fudans fanguinem, confolatur quidem ab angelo,fed tarnen mox acernbsp;- biflînia mala fcquuntur, Comminifeuntur imprjflîmi ludaei facinus crudeliflî*nbsp;mum J quum cernerent enimfe non pofte ipfum legitimeoccidere, ftruunteinbsp;clandeftinas infidias,u t uiolentcr interfîdant et proditorie»^ Nonne ingens pttnbsp;uerßtas

-ocr page 215-

IN ACTA APO ST. CAP. XXIIl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»f

uerfitas 8^ obftinaca maliria, quod plus quàm quadraginta uifi deuoucnt fe di-ris, ÔCanathematizantfeipibsj maledicfïioni quoqj extrcmæferedduntobnoa xiosjfi quicquam comedant aut bibant,nifi prias Paulum obtruncaffentfCeranbsp;tc tufto fc dei iudicio impq damnarunt feipfos, ut maiedidi fint ôi habeantur ànbsp;domino,SCut tales iudicati quocß fine a:quiffima propria fententia, quia Pauanbsp;Ium minime trucidar unt, SC tarnen cibum pro naturç fußentatione minime obnbsp;miferunt.

qui acceflerunt ad principem facerdolum 8c feniorcs, èc dixerunt; Deuotione deuouimus nos, nihil guftaturos,donec occidamusPaulu«.nbsp;Nunc ergo uos notum facite tribuno cum concilio, ut producat iliumnbsp;ad uos, tanquä aliquid certius cognituri de eo. Nos uero, prius quàmnbsp;appropinquet,parati fumus interficere illum,

Nonerubuerunttruculentiffimilatrones adiré fummos facerdotes ac fea niores, in hoc tarn nephario crimine complices,confentientes ÖC gaudentes denbsp;tarn crudeli ÔC iniquiflimo propofito contrains SC fas om ne, Expofuerunt eisnbsp;animum ac propofitum fuum tuto, nihil ueriti illorum pr obit a rem, quæ nullanbsp;erat,fed feientes placere id ifiis,ut audeant dicere: Ar difitma deuotione deuoanbsp;uimus nosipfosjfi quiequam gufiemus cibi potùsue,priufqua occidamus Pa«nbsp;kim.Nunc oportet uos huic animo nofiro fubferuire, quo facilius fiat,quod fanbsp;dum efle uolumus omnes. Et ueflro QC concilq nomine fignificate tribuno,utnbsp;rurfus fifiatapud uos Paulum,hocprætexentes,qnafî uelitts aliquid certias dcnbsp;eo cognofcere,quod heri per tumultü nonlicuit. 'Nos uero n6 committemus,nbsp;ut incolumis fedeat in caflra, quemadmodum heri, fed pr iufquam accedat adnbsp;locum conciltj,parati fumus illuminterficere* Talia funt concilia huius quoq?nbsp;noflri fæculi,ô6fuer unt contra ueritatis aflertores,SC contra apofiolicos homianbsp;nes, quæ tarnen diuina dementia impediuntur, ÔC optime cadunt ad dei gloanbsp;riam. Videmus quomodo hominö impioijr latronü conatus cadat ÔC cofundau

Quod cum audiflet filius fororis Pauli infidias, uenit ÔC intrauitin caftra,nunciauit^ Paulo.

Quamlibet occulta impiorum confilia Qc infidiçminime abfeondita manêt contra domini uoluntatem, datdeus euentum,utprodantur SC deprehendananbsp;tur. Quale eß quod SiC has tam capitalesconfpirationes quû audiflet adolefcêsnbsp;quidam Pauli ex forore nepos,qui non putauitamplius dormitandum,fed pronbsp;tinus ingrefltis cafira nunciauit Paulo quod erat præ manibus.Obferua quannbsp;ta diligentia dominus Paulum fuum euflodiat, quanta cura pro eius falute uianbsp;gilet.Hæc enim omnia opera funt domini,quod infidie ludeorum ad nepotemnbsp;Pauli emanent,quod nepos ad Paulum eas defert, quod centurio mandatumnbsp;Pauli quamuis captiui exequatur tarnen uelud mandatum domini fui, quodnbsp;tribunus dementer 6C remotis arbitris adolefcentem audiat, SC prohibeatei nenbsp;cuiefFutiat, Hæc omnia, inquam, domini opera funt,utfignificetur, quod pronbsp;eius falute ornes creaturæ folicitæ fint, de cuius falute dominus deus noßer folnbsp;licitus eft,qui uerbum dei fide ampleditur.

Vocans autem Paulus ad fè unum ex centurionibus,ait:Adoleicen tem hune abduc ad tribunû:habet enim aliquid indicare ilIi.Ec ille qui*nbsp;dem aflumens cum, duxitad tribunum, ÔC ait: Vindus Paulus rogauitnbsp;me,hune adolefcentem perducere ad te,habentem aliquid loqui obi.

-ocr page 216-

ai6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COHMENTARIVM

Qtïanquam Paulus habuerit promiffioncm dei,fe incolumem Româüen. turumjUon tarnen dominum tentât,fed propofitis op er tu nis medq's utitur,ni3nbsp;hil tarnen iniquum meditatur,fed quae commode fieri poiTuntinftindu diuininbsp;fpiritusnonobmittitlam cum Paulus implorât auxilium tribuni,quid hoc a!ianbsp;ud eft quam quod petat, ut tribunus gladio fuo fe ab aduerfartjs fuis uindicet,nbsp;fi aliud medium non occurratfaccepit enim magiftratus gladium ad tutelam finbsp;delium 2lt; innocentum«Magißratus amp; armorum ufus necelTarius amp; utilis,fednbsp;cum iüftitia, dei ordinationes funt,quibus iufte uti poteft Chriftianus^Non utnbsp;priuatus le uindicet, fed caufam iniuriarum SC inimicitiarum magifiratuipro»nbsp;ponat, committat^ ei, quem deus inftituit caufarum huiufmodi iudicem SCnbsp;prarfedum, quem inuocare Chriftus nufquam prohibuitEius autem fenten«nbsp;tiæ Chrißi fenfum,ubi dixit:Ne refißa tis malo,fuo in loco inuenies expofitS,

Apprehendens autem tribunus manum illius, feccfli't cum eo feor« fum,ÖC interrogauit illum : Quid eft quod habes indicare mihiclile au#nbsp;tem dixit: ludseis conuenitrogare te, ut craftina die producas Paulumnbsp;in concilium,quaß aliquid certius inquifituri fint de illo: tu uero ne cre»nbsp;dideris illis î infidiantür enim ei ex eis uiri amplius quam quadraginta:nbsp;qui fe deuouerunt non manducare neqp bibere, donee interficiât eum;nbsp;amp; nunc parati funt expedantes promilTum tuum*

Tribunus placide QC dementer diuino inßindu amplexus manum adole# fcentis,fecefl'itcumeofcorfum, nequisdicenda audiret, SCmyßeriumpropaanbsp;larer.Percontatus eß illum amice prior,ne iuuenis erubefeeret uel contaretur,nbsp;Talis decet humanitas populorum magißratus, tali fapientia SC tradabilitatenbsp;fubiecerunt fibiR.omanigcntes,SC fgculum gubernarunt,Quid,inquit,habesnbsp;quod fignificare uolebas mihif Tum adolefcens cum fiducia loquitur dominonbsp;difponente: Iuda:i, inquit, coniurati in necem Pauli,boc inter fe ßatuerunt,utnbsp;rogent te,quo craßino die rurfus addudum Paulum fißi iubeas in concilio,ilanbsp;lud prætexturi, quafi cupiant aliquid de eo inuefligare, quod beri non potucanbsp;runt liquide cognofeere, Caeterum aliud agunt, Quare tu caue,ne poßulatioanbsp;ni illorum obfequaris imprudens Nam deßinatis animis moliuntur infidiasnbsp;capiti Pauli, uiri plus quam quadraginta,qui fe diris deuotionibus obftrinxcanbsp;runt,ß uel ederint uel biberint quicquam,priufquam interficiantillum,Et iaranbsp;nunc ad hoc facinus parati funt,expedantes quod tu promißurus fis,

Tribunus igiturdimifitadolefcentem,præcipiens ei ne cui loque# p retur quoniam hpc nota fibi feciflet* Et uocatis duobus centurionibus,nbsp;dixit illis : Parate milites ducentos, ut eant ufque Cæfaream,ÔCéquitésnbsp;feptuaginta,amp; lanceariosducentos, àtertiahoranodis: ÔC iumentanbsp;præparate:ut imponentes Paulum, faluum perducerent ad Felicemnbsp;praefidem»

Qiiandoquidem uerbo domini eruditi nos fumus,quod nec unus paffer cu lus in terram fine patre noßro cadat,ÖC quod omes capitis nofiri pili numeratinbsp;fint,fentire debemus ÔCcredere, quod SCfi tribunus multa prudenter egerit,6Cnbsp;potenti militum ac cquitum manu Paulum ad Felicem mittit, hæc tarnen oihianbsp;fola prudentia SC potentiadei adminißrantun Nam quod dominus folus fuosnbsp;in ipfum confidentes non uiribus humanarumfortitudinum,fed coeleßibusnbsp;angdicis

-ocr page 217-

IN ACTA A POST» GAP. XXIII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II?

angelfcis fcruet, multi's adeo muraculis frequenter apprpbaui't ? In patn'archi's ÔC prophetis fatis eft uidere « Rano enim miraculorum dei eft, ut femel aut itcanbsp;rum manifefte reuelent ea quæ deus temper abfeondite opcratur« Nonne cibânbsp;mur 6C fouemur pane Sed quod Temper nos fub pane abfeodite cibet ac foiictsnbsp;atjreuelatum eft miraculis in Mofe et Chrifto j quorum titerquadraginta dienbsp;bus ÔÔnodibus abfqjcibo ÔC potu diuinitus nutritus eft. Sic hoc loco Paulusnbsp;non tantum Humana prudentia feruatus eft, fed diuina, domino ordinante, 8^nbsp;gratiam largiente tribuno,ut tanta folicitudine pro falute Pauli ftudeat nil obinbsp;mittere,id^ clam ludaçis fieri, amp; ad Felicem faluum adduci,

(Timuit eni'm,ne forte raperent eum ludæi amp; occideren^amp; ipfe pO ftea calumniam fuftineret, tanquam accepturus pecuniam ) fcribenscinbsp;epiftolam continentem hæct

Hac tanta diligentia non ob id tantum ufus eft tribunus, utunius hominiS uitæ confuleret,quem deus difpofuifletferuari(nec enim erat ufij adeo religionbsp;fus)fed CLipiebat hoc medio abfolui a Paulo j quern neep tuen' poterat aduerfuànbsp;tam obftinatum odium totius concilij,nec audebatillorum odijs dedere ciuemnbsp;R.omanum,At(^ ideo nodu iuflit eum educi magna manu militum, metuensnbsp;ne fi' interdit! autpaucis comitatus exiflet, ludæi in itinereraperertteum SC insnbsp;terficerêt,atcç hinc deinde calumnia recideret in ipfum, qui prodidiffèt ciuemnbsp;Romantim,

Claudius Ly Gas optimo præfîdi Felici falutem ? Virum hunc com^ prehenfum à ludæis, amp; incipientem intcrfici ab eis, fuperueniens cumnbsp;exercitu,eripui,cognito quod Romanus eft: uolensç feire cauiam quanbsp;obqciebantillijdeduxi eum in concilium eorum.

Paulus non foltim diuina dementia per tribunum ab inftdijs ïudçorum fer uatur,fed etiam ab omnibus criminibus per eum excufatur, fitep uir Ethnicus ,nbsp;innocentiæ Pauli teftis,Sic enim fcribit Claudius in epiftola qua de caufa Pausnbsp;li ad præfidem Felicem mittit, V olens, inquit, feire quam ob caufam accufaretnbsp;ilium Iudaei,deduxi eum in concilium eorunl,quern comperi acCtifari de quæanbsp;ftionibus legis ipforum, nullum dignum morte aut uinculis habêtem crimen^nbsp;Honefttim hoc eft teftimonin,quale ÔC Chrifto lefu â Pilato contigerat, 6C Cennbsp;turione,Qiiibus monemtir uera: pietati operam dare, ÔC non timere calunias^nbsp;Deus enim non finit innocentiam noftram latere j quin ft omnes altj tacuerint,nbsp;inimicos certe noftros excitabit qui de noftra innocentia teftimoniû fint laturi.

Quem inueni accufari de quæftionibus legis ipforum:nihil uero di G gnum morte aut uinculis habentem crimen ? Et cum mihi perlatu effetnbsp;de infldqs quas parauerant illi,mift eum ad te, denuncians ÔC accufato*nbsp;ribus ut dicant apud te. Vale.

Dexteritas declaratur Genulium contra iniquitates grauiflimas ludaîoru, qui cum dei populus conftituti eflent, ex aduerfo per omnia diuinis legibus uinbsp;uebant,pleni odio,fuperbia,ira,'truculentia, publica iniquitate, præ fegentesnbsp;reliquas contemnentes,Cum eflènt omnium impijflimi,nedS diuinas !eges,fednbsp;ôiS humanas QC naturalem pofthabcntes,Sic primi fadi nouiflimi, 8C nouiiftminbsp;primi, Vbi(^ enim ferme uidemus Gentiles naturali legi obfequentes, ludxisnbsp;praeuan'eantibusdiuina. Obtjciuntquaeftioneslegis, quam minimeuelcura^nbsp;bant uel intelligcbantjeisœ utuntur contra fcopum legis,qui charitas eft, SC uenbsp;rus dei cultus.

tt

-ocr page 218-

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM mentarivm

Milites uero,(ècundum præceptum (ibi^afTumentes Paulum^duxc;» runt per nodem in Antipatridem* Et poftera die dimiifîs equitibus u£nbsp;cum eo irent,reuerß funt ad cadra«

Milites Ethnici ad tutelam prouinciae ordinati, QC contra ludæorS perfidia 6C mutun odium iuxta tribuni iuffum Paula in fua capiunt tutela, nodu^ pernbsp;duxerSt Antipatridê.Poftero uero dic,quonia no longe aberat Cæfareajiamçnbsp;minus pcriculi uidebatur, milites redierSt Hierofolyma in caftra, équités ue»nbsp;ro comitad funt Paulum ufq? Cacfaream,ubi prçfes habitabatplcrucp, quininenbsp;crat Felix, quern dicunt fuifle libertû Claudij Cæfaris, fed que Cæfar tanta be»nbsp;neuolenda coplexus fit,utipfum cohortibus ÔC alls prouinciae^ ludææ præponbsp;neret.Dicitur tarnenmulta contra ludæos fcelera defîgnafTe in ludæa. Id autenbsp;à lofepho fcribitur ludato«

Qui cum ueniflentCæfaream,6^ tradidÜTentepidolam prælîdi, da tueruntante ilium amp; Paulum «Cum legüTetautem, amp; interrogaflet denbsp;qua prouincia eiTet: amp;cognoicens quia de Cilicia, Audiam te, inquit,nbsp;cuaccufatores tui uenerint.Iudit^ in prseterioHerodis cudodirieum«.

Felix hic quantumeßtp alioqui fceleratus dicatur, Ô6 à ludæis tandê aceufà tus corâNeronc Claudij fucceffore, tarnen hoc loco uirtus quædâ ciuilis in eonbsp;comcmoratur«Literis enim perledis, percontatus eftPaulS cuius elTetprouinnbsp;ciac.Cognito uero quod Cilix effet, Audiam, inquit, te qu5 accufatores tui ueanbsp;nerintihoc eft,non condemnabo tc inauditu, nec altera tantS parte audita iudinbsp;cabo,led audiam ßmul ambas partes« En Ethnicum iudieem, libera fefe utric^nbsp;parti feruantem« Vult uero Chriftus utiuftitia Chriftianorum abundetplus$nbsp;fcribarum QC pharifaeorum,quanto magis Ethnicorumc’

CAPVT XXIIII«

Od quinc^ autem dies defeedit princeps facerdotu Ananias, ..nbsp;nbsp;nbsp;..nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«..IT.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

adierunt præfîdem aduerfus Paulum«

cum feniohbus quibufdam amp; Tertullo quodam oratore qui adierunt præfîdem aduerfus Paulum«

herum inftant calumniatores, iterum urgent apofîolorû homicidæ pro* phetaru,ut fanguis innocentis effundatur, ac tanto ardore Pauli fanguinê fiti=«nbsp;untjUt qui ante in concilio fuerant iniquiffimi iudiccs, nunc coram præfîde Fenbsp;Lee fiant mendaciffimi accufatores, nihil intentatâ relinquentes quo Paulumnbsp;opprimant« Eger unt primo uiolentia, deinde fpecie Icgitimi cocilij, infidijs po^nbsp;dea,nunc authoritate eteloquêtia conant impetrare,id^ feftinando ad quintSnbsp;diem, coparendo in perfona ipfiusmet fummi facerdotis Ananiae, Ô6 primeranbsp;de fenioribuSjUt præfidê fua authoritate SC præfentia moucrent« Adducût etiänbsp;lt;èc3 oratore, nomine Tertulla j ut fic oibus modis armati Paula opprimèrent«

Etdtato Paulojcccpit accufare T ertulIus,dicens:Cum in multa pæ* ce agamus per te,amp;multa corrigantur per tuam prouidentiX’dmper etnbsp;B übic^ fufdpimuSjOprime Felix,cum omnigratiaruadione. Nediutiusnbsp;autem te protraham,oro,breuiter audias nos pro tua dementia«

Hi cum adiiïènt præfidê flagitantes exhiberi reum,Felix iuffit citari PauIS ac fifti«Ibi Tertullus malac caufa: non optimus patronus, huncin modS coepitnbsp;accufare Paula : Cum tibi debeamus quod rebus admodû pacatis ac traquillisnbsp;iam pride fruimur, quü^ ÔC alia permulta féliciter 66 rede gerantur in hoc populo per tuam prouidentiä,nos tua in nos beneuolenriâ QC beneficentiä amp;nbsp;perÔC

-ocr page 219-

IN ACTA A PO ST. CAP. XXIIII.

per Äf ubi'c^ agtiofcimus ac prædicamus preftariffîme Felix,quato^ polTumua ftudio gratias agimus, Ätq; ifta tua dexteritas nobis ctiäfpetn facit, tc 06 in hacnbsp;caufajquä nunc deferimus,noftrac gentis tranquillitati confulturn» 'V erum nenbsp;prolixiore proœmio te plurimis ac maximis negottfs occupatu remorer, oro tcnbsp;utnos pro tua humanitäre paucis audias^Hiequidem Felix feditionesmagorSnbsp;amp; pfeudoprophetarum feducentiS populQ prudenter opprefli't ? De quo apudnbsp;lüfephum^Etmagiftratibusfacpeoratores ea decora tribuut ad quæ pi^ouocât,

Inuenimus hune hominem peftiferum côcitantem feditionê om« nibus ludæis in uniuerfo orbe,et authorem feditionis fedae Masarenonbsp;rum,qui etiam templum uiolare conatus eft,qucm amp; apprehenfum uo ,nbsp;luimus fecundum legem noftram ludtcare.Supcrueniens autem tribu*nbsp;nus LyßaSjCum ui magna eripufteum de manibus noftris, iubens accunbsp;fatöres eius ad te uenirc,a quo poteris ipfe iudicans de omnibus iftis co Cnbsp;gnofcere,de quibus nos accufamus eum.

Pontifices,pharifæi Sgt;C feribae cum fint SC fuerint authores impietate fua om nium malorum quaefuper gentemludaicaeuenerunt, Paulus auteSCaltj apo«nbsp;fioli miniftri erantperpetuae falutis, QC authores erant quodludæa nonftatimnbsp;poft Chriftum occifum uaftaretur,ut haberêt interim fpaciS prædicandi euananbsp;gelq Sc dilatandiregni Chrifti, attamen Paulus hoc loco omnium uelut authornbsp;malorû accufatur,Na(fti fumus,inquiunt, hunc uiru peftifern tamfceleratumnbsp;ut propter ipfum tota regio ueluti pefte quada contaminef ac inficiatun Quodnbsp;uero in accufatione fua adduntPaulü concitare feditionê inter ludæos, SC eiîênbsp;authorêfeêtæNazarenorum, acconatum effe prophanare templum, adhæcnbsp;quanta fatis eft refpondebit Paulus in fua Apologia, quæ mox fequitur« Quidnbsp;autê impudentius quàm quod tribunu teftem criminum Pauli producunt, quinbsp;ante fuerat innocentiæ eius teftis Sed huic impudêtiæ aliam iniquitatê addSf,nbsp;àdducentes fecû ludæos,quofdam honeftate uenerabiles, qui adiecerût, dicennbsp;tes ita fe res hàbere omnes,ut iam Tertullus dixerat»

Adiecerunt autem Sc Iudæi,dicentes hæc ita fc haberc.

Ita fîmiles habentlabra laducastquales funt aceufatores, taies SCteftes, nie hîirum imptj,impudentes,mendaces,homicidæ,SCfîquid eftfceleratius,Quidnbsp;his teftibus in mentem uenit,quod afBrmantPaulum conatum efleprophana»nbsp;re templum, cum compererint eum in remplo purifi'ca turn î*

Refpondit autê Paulus,annuente fîbi præfîde diccrc, Exmultis an* nis te efle iudicê genti huic fciens,bono animo pro me lâtisfàciam. Po*nbsp;tes entm cognofeere quia non plus funt mihi dies quàm duodecim, exnbsp;quo afeendi adorare in lerufalem, 8C neep in templo inuencrut me cumnbsp;aliquo difputantem, aut concurfum facientê turbæ, neep in fÿnagogis, Dnbsp;neqp in ciuitate.necp probare poffunt tibi de quibus nunc me aceufanu

PofthæcubipræfesinnuifletPaulo, utprofediceretj'ficdefenftonê fuam exor fus eft.Aequiore animo pro meipfo caufam dico,quSfciam te iam multosnbsp;annos uerfatum in hac gente, SC in cognofeendis ludæorum caufis non effe runbsp;dem:quô nupcrius adum eft quod ifti obtjciunt,hoc certius potes cognofeere,nbsp;quod non funt nifi duodecim dies,ex quo promote ludaicæ religionis aftendi .nbsp;Hierofolymam adoraturus,mc^ pro fufeepto uoto folenni ritu purifieaturus*nbsp;Hoc ft eft uiolare templura,crimen agnofco « netp me copererunt in templo canbsp;tt 2.

-ocr page 220-

¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO HM ENT A RIVM

quocuqp difputantcm, aut popuh’ concurfum fadentê, ac nc fn fyflagogis quù dem,aut in ciuitatis ullo loco: ncc ullis idoneis argumentis probare polTunt eanbsp;crimina quacmihi obtjciunt,Quod autcm obtjciunt de feda Nazareorum, nonbsp;inficias ibo,quod uerum eft,Qiianquäea res nihil attinet ad accufatores,quannbsp;do nec ea feda damnata eft apud Iudæos,nec ego huius fedæ fum princeps»

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confiteor autem hoc tibi quod fecundum fedam,'quam dicunt hae

refim,fic deieruio patrio deo meo,credens omnibus quæ in lege amp; pro phetis (cripta funt:fpem habensin deum,quam amp; hi ipß cxpedanr, rcanbsp;furredionem futuram iuftorum amp; iniquorum Jn hoc et ipfe ftudeo fistnbsp;ne offendiculo confcientiam habere ad deum amp; ad homines femper»

Si tibi curæ eft quam fedam profitear, dicam. Ego iuxta inftitutum phari« faeorum, quod uocant fedam,colo patrium deum,nequaquä author nouae re«nbsp;, ligionis,fed à maioribiis traditac diligens obferuator, credens omnia uera quacnbsp;in lege 6lt;^prophctisfcriptafunt,quac cum magna ex parte iam deus itautpro«nbsp;miferat praîftititjcertam fpem habeo,2lt; illud futurum quod promifit, uidelicetnbsp;refurreduros olim mortuos,iuftos pariter ac iniußos : iuftos ad immor talitatisnbsp;gloriam,iniuftos ad aeterna fupplicia^Nec ifta credo leuiter, uerum adeo peni»nbsp;tus habeo perfuafa,ut quoniam fcio me olim ad dei tribunal fiftendum, pro fasnbsp;dis relaturum praemia,toto ftudio contendam ne qua in re peccem aduerfus lenbsp;gern dei,fed confcientiam habeam puram ac fynceram, no folum apud deum,nbsp;qui fcrutator eft cordium, uerumetiam apud homines, Id^ in hunc uf(Ç diemnbsp;facio, Proinde no habent quod accufent in uita mea fuperiore,uthinc demonsnbsp;firent,haec quæ nunc obtjciunt in me probabiliter hærere^Non ft iadat Paunbsp;lus perfedum in omni iuftitia, fed ftudiofum obferuatorem eorum quæ domisnbsp;no placere fe nouit, fiC humanæ conuerfationi tranquillum fefe exhibere, ut dcnbsp;cet probos homines. Cæterum peccatorem fe fateri non grauatur frequenter,nbsp;ied gratiam confequutS, ut fit fidelis Chrifti domini fui minifter in euangelio,nbsp;in dodrina ueritatis,ö(^ inpromotionecharitatis uerbo SCopere,

E Poft annos autem plures,cleemofynas fadurus in gêtem meam ue* ni,amp; oblationeSjöi uota in quibus inuencrunt me purificatum in tem^nbsp;plo,non cum turba neep cum tumultu.Etapprehenderuntme damantenbsp;tes,amp; dicenteszT olle inimicum noftrum.

Multis annis fine crimine peradis, tandem ueni Hierofolyma exhibiturus pauperibus religionis meæ eleemolynas inter genres colledas à fidelibus ad Usnbsp;nius dei cultum conuerfis officio et prædicatione mea tarn in Äfia quam in Manbsp;cedonia.Si hoc eft efle peftilentem fubleuare beneficio gentem mcam,agnofconbsp;quod obtjciunt. Atep interim ne quid turbæ nafei poftet ab his qui quærebantnbsp;occafionê,rafb capite fum ingreftus templum, ac folitis ritibus peregi purificasnbsp;ttonem,nihil admittens unde quiequa uel turbæ uel nimultus oriri poftet, Nisnbsp;hil enim à me noui fadum eft,fed tjfdê ritibus ufus fum, quibus tota gens utic.nbsp;Quidam autem ex Afia ludæi, quos oportebat apud te præfto effcnbsp;amp; accufare,fi quid haberent aduerfum me î aut hi ipfi dicant fi quid in«nbsp;uenerunt in me iniquitatis,cum ftem in concilio,nifi de una hac folum«nbsp;p modo uoce,qua damaui inter eos,ftans;Quoniâ de refurredione mornbsp;tuorum ego iudicor hodie à uobis.

Cæterum fî quid twmultus tum eft concitatum, per Afiaticos quofdam Itt« dæos

-ocr page 221-

IN ACTA APO ST» CAP» XXIIlI.

dafos concitatutn eft,quos quom'am huius negottj funtauthores opoftebatiii hac caufa adeffèjô^ accufare quid haberentaduerfiitn me» Eft autcm malæ connbsp;fctentiæ fignum,quod fe fubducunt hutc iudicio, pofteaquam uidetrem apudnbsp;præfîdem agi. Si quid admiffum eft, pef illos potifti'mum poteram rcuinci, autnbsp;per illos potcram abfoluijquanquam ego nullius accufationem memo ? Vel hinbsp;ipfi qui adfunt proférant,quandoquidem fto in concdio, fi quid à me commif*nbsp;fpm deprehenderunt,fecus quàm ius fas^cft. Siquidem in legidmo iudicio lianbsp;cct SC obijcere crimen reo,licet SC rco fuam caufam agere, Verum non habenCnbsp;quod obijciant, nifi forte uellent unicam illam uocê obijcere, quia cum ftareranbsp;inter illos,exhibitus à tribuno, uidcrem^ nihil agi iurc,fed manifeftis odijs tennbsp;di in pcrniciem meam, clamaui pharifacum me eUc, SC ob hoc reum agi apud ilnbsp;los,quod prædicarem refurredionem mortuorum.Nam ad hanc uocem ccepCnbsp;runt ipfi inter fetumultuari, donee tribunuseripuit me exillorum manibus»nbsp;Quod uerum erat profelTus fum j SC aequumerat multitudinem feire quam obnbsp;rem periclitarer apud concilium, quandoquidem pcrfpiciebam in primoribuSnbsp;nihil efi'e praefidij,

Diftulit autera illos Feh\certiflimc fdens de uia hac, dicensî Cum tribunus Lyfias defcenderit,audiam uos»

VirtutisfpecimenFelix exhibet,dum6Caudirc aduerfarios fine teftibus non unit legitime examinandis,amp;i Paulum interim nonmoleftandu permittit,nbsp;fed huinaniter tradandû committit : quin SC Centurioni praccipit, ut nemincnbsp;ex amicis eius humaniter eum tradare prohibeat, Sedpoterat SC debebatmoxnbsp;abfoluifle, quern Lyfias nihil dignum morte aut uinculis habentêrefcripferat*nbsp;Q_uæ eft enim hæc iuftitia,innocentem detinere in uinculis,00 fauorem populinbsp;ucnari fimul cum pecuniæ quæftu ex amicis Paulif

ïuffit^ centurioni cuftodire eum, habere requiem, nee quenqua de fuis prohibere miniftrare ei»

Cuftodiendus quidem fuerat, fi teftium aliorum neceflitas id poftulafief, nunc autcm tribuni fententiam habebat, SC ludacorum improbitatê probe iamnbsp;dudum didicerat, fed fperabat fe ab ipfo pecuniam accepturum praefts, quem»nbsp;admodum dicctur. Omnia enim apud genres erant plena fœdiffîma ambirioncnbsp;6^ crudeliflima auaritia, Quin ubicunc^ fides abeft,clariffîm9c quoep uirtutesnbsp;hum anæfiunt apud deSuitia, Requiem habere, uidetur in euftodiammiciorênbsp;reponi,fine uinculis onerofis,fic ut fubinde detur relaxatio, ut pateat aditus iknbsp;bus familiaribus amicis SC difeipulis, ne quid omnino illi rerum neceffariaruninbsp;offerri à fuis uetetur»

Poft aliquot autem dies ueniens Feh'x cum Drufilla uxore fua, quae erat ludæa, uocauit Paulum, Ôf audiuit ab eo fidem quaeeft in Chriftijnbsp;lefum»

Äcceperat hanc Drufillam Felix,iam aflequutus’præfeduram ludaeæ, filiä regis Âgrippæ,quæ nupferat Äziazo régi Amazorum, fuperaflè autcm dicknbsp;tur pulchritudine omnes mulieres,propter quam amorein illam accefüs, blannbsp;dietjs promiflis magnificis earn Felix intcrpellauit, ut relido fuo marito, adnbsp;fc diuerteret, Defiderauit ergo hæc Drufilla hunc Paulum celebrem fama uidcnbsp;re Sc audire,ac muliebri curiofitateii^etrauit à Felice,ut uocaretur ad pr«dknbsp;candum coram fe religionemfidei in Chriftum, Ibi quod Paulus antedüfimuanbsp;lauerat, aperit ei uiam euangelicæ falutis, qux non confiât obfer uatione lega*'nbsp;«5

-ocr page 222-

COMLMENT ARIVM

hum ludaicarnm, fed fiducia uera tn deum per lefum Chn'ftu, quem Iiidæi tot, faeciilfe expedatumcrucifixerant. Per bapdfmum autem aboleri femel omnianbsp;peccata lüræ fupen'oris,fîc,ut in ilium renati per Chrifti dodrinam amp; aqiiç my :nbsp;fteriumjdeinceps pure fande^ uiuantiuxtaregulam euangelica, donee idemnbsp;dominus lefus qui ob falutem humani generis femet impendcraqrediret fublianbsp;mis cum gloria patrisjiudex uiuorum ÔC mortuorum,

G nbsp;nbsp;Difputantc autem illo de iuftitia Sc caftitate de iudido future,trc

mefadus Felix refpondit:Quod nunc attinet,uade; tempore autem op portuno accerfam te: Gmul 8gt;C fperas quod pecunia ei daretur à Paulogt;nbsp;propter quod 6C frequenter accerfens cumjoquebatur cum eo,

Summatim perftringit Lucas, quibus de rebus Paulus difler uerit concioa ne fua coram præfide,nempe ut accepta fide in Chn'ftum,dei gratia,diuinac uonbsp;cationi inferuiat, et uere bonis operibus fi'dei frudibus incumbat aedendis. V £nbsp;fi quis magiftratum gerat,ne leges condat iniquas,no opprimât in iudicio paunbsp;pcres,non diripiat uiduas et pupilles, fed ut om'cium fuum in iuftitia 2lt; iudicionbsp;diligenter adminiftret.Huiufmodi initiates fide per baptifmum dC fpiritum unnbsp;dio docet unumquemuis caftitatem ôf iuftam continentiam, ut non fe iungatnbsp;fcorto,alterius uxorem non clam uitiet autrapiat.De iudicio quoque extremonbsp;differuit,quod nemo pofli'teffugere Quod audiens quidem Felix inhorruit,nbsp;hadcnus^commotuseft,non ut abfolueretPaulum (metuebatenimludaeos,nbsp;quibus feiebat ilium efle Uehementer inuifum ) fed ut interim haberetur in huanbsp;maniore cuftodia,donee fefe daret occafio libcrandi ilium« Suberat ÔC alia cauanbsp;(à quaedam quare differret abfoIutionem«Sperabat futurum, ut Paulus aliquanbsp;pecuniæ fummam numeraret,ac ipfi daretin manum pro liberationc fui. Atepnbsp;hac de caufafi'equentcraccerfebat Paulum ad colloquium, quo daret occafioanbsp;nemofferendac pecuniae,utcontrada familiaritas, perfpeda^ praefidis facilianbsp;tas,excuteret pudorem,quem fufpicabatur obftare, quo minus änderet Pauanbsp;lus offerre pccuniam.Nam ÔC Cæfarum leges damnauerant indicium pecunianbsp;redemptum. Quod autem abire iubet Paulum, fimulans fibi iam non elfe otiunbsp;audiendi,exemple fuo indicat impios non ferre prædicationem uerbi dei, Noinbsp;luit peccata fua redargui,nec cupiditates fuas relinquere»

Bientlio autem expleto, accepit fucccflbrc Felix, Portium Feßum* Volens autemigratiam prseflare ludæis Felix, reliquit Paulum uinâu»

Interea dum Paulus biennio detinetur Caefareae, iuflii Caefaris Neronis Fe lix fucceflbrem accepitPortium Feftum « Ac turn quidê erat occafio dimiuenonbsp;di Paulum, Cacterum nolens à prouincia decedere, odio fiii relido, malensçnbsp;gratifi'eari ludacis, quam ex fyncera confeientia liberate innocentem, reliquitnbsp;Paulum uindum, Confeius fibi erat Felix tyranniews prouindam ludæorumnbsp;adminiftraffe, lam uero Nero fucceffcrat Claudio, cui iam non tarn acceptusnbsp;crat,metuens ergo accufari Neroni à ludaeis, fperauit fe uinculis Pauli ludaco-rum animos fibi conciliaturum,quo minus pergant accufare. Sed quodfpera»nbsp;u,it non eft aflequutus : nam eiedus eft à principatu, à ludaeis accufatus, poe-nas^ dediifet tyrannidis, nifi preces firatris fui Pallantis plus potuiffentapudnbsp;Neronem,quàm ipfius flagitia, V£ difeamus iniquiiatem non pofte alia iniquinbsp;tateexpiarh

CAP»


-ocr page 223-

»

tN ACTA APOST. CAP. XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlj

CAPVT XXV» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Be Rus ergo cum uemfTetin prouindam,pon: triduumafcendit Ä Hkrofolymam à Cæfarca. Adicruntç eum principes facersnbsp;dotum, öCprimi ludæorum aduerfus Paulum î amp; rogabant-cum,poftulantes gratiam aduerfus eum,ut luberet perduci cwn in lerunbsp;falem,iiifîdias intendentcs ut interficerent eum in uia.

Ad noui præfidis aduentum rccrudun ludæorum rnah'ti'a.Mox enim adi'ft« runt eum futpmi facerdotes ac primores ludæorum, hoc fauoris â nouo præfîanbsp;de flagitanteSjUt hadenus fîbi fauerct aduerfus Paulü, ut acccrferet eum Hicanbsp;rofolymam, quod incommodum effet Cæfareæ caufam pcrfequi, Sperabantnbsp;enim præfîdem,quinuper ueniffetin prouinciam, amp;ignarus effet eorumquxnbsp;gerebantujjhac in re facile gratificaturum ipfîs ? Cæterum hoc conuenerat inter ludæoSjUt fi Feftus annuiffet ipforûm poftulationi, ftrudis infîdijs occidc-rentttam irreconciliabili odio ludæi Paulum perfecuti funt. Aliorum odia diixnbsp;turnirate temporis fi-igefcere, ÔC mifertjs odiofi exaciari folent : horum de tem«nbsp;pore crefcit QC plus accenditur, nullam^ requiem ducit, nifî prorfus perdide»nbsp;rit. Feftum præfîdem primum uenientem Hierofolymam perfuadere tentantnbsp;fummis uiribus,quafi regio non poffi't incolumis confifiere nifi Paulus interfî,nbsp;ceretur,id^ HieroColymis, Vbi iterum uita Pauli in fummo uerfatur diferimûnbsp;ne, quando nihil impedire pofiè uideretur, quando Feftus ignarus effet inno^rnbsp;centiæ Pauli, ÔC authoritate fummorum pontifîcum facile permouendus ? Etnbsp;erant primariæ preces gentis Iudaicæ,quas inciuile effet afp erna ri. Et erat Patinbsp;lus contemptior quàm utnouus præfes propter eum fefe inuidiæ ludæorumnbsp;6Cpontifîcum exponeret, Sedeftrdeus in cœlis qui ejjcubat profalute ineunr,nbsp;fyerantium,6lt;^ défendit etiamnum ignorantes.

Feftus autem refpondit,feruari quidem Paulum in Cæfarea î au« tem maturius profedurum.Qui ergo in uobis (ait) potentes funt, de«nbsp;feendentes fîmuhfî quod eft in uiro crimen,âceufent eum.

Demoratus autem inter eos dies non amplius quàm odo autde« B cem,defcendit Cæfàream:^^ altera die fedit pro tribunali,amp;iuftit Pau«nbsp;lum adduci.

Paulus à domino euftoditur, ut occafione horum confiliorum, tandem Romam perueniat, iuxta promiffîonem diuinam, Feftus non obfequitur lu-dæis, retjcit autem cognitionem caufæ ad Cæfarem,diccns, Non efle confite-tudinem Romanis ob gratiam cuiufeune^ donate aliquêutpereatprius quàmnbsp;reus præfentes habeat accufatores,locum^ le defèndendi à crimine. Et funt innbsp;terim nunc Chriftiani,qui ad aucupandam gratiam pontifîcum ÔC principum rnbsp;non foluin abiedos homines fupplictjs affîciunt, fed ueri dei ueram religioncnbsp;abnegant,QuantoiuftioreftFeftus,qui nondum conuidummorti obtjeerénbsp;in ludæorum gratiam noluit,quum eflêtidololatrac'Dominus autem deus openbsp;ratus eft in eo hanc uirtutem ciuilis iuftitiæ, propter Paulû ut is ab infîdijs lu«nbsp;dæor um feruaretur.Sic cor régis in domini manu eft.

Qui cum perdudus eflet,çircumfteterunt eum qui ab Hierofolyma defeenderant Iudæi,multas ÔC graues caufas obijcientes, quas non po-terant probare,Paulo rationem reddente, Qiioniam nçt^ in Icgem lutinbsp;f; ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit 4

-ocr page 224-

±14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO M M EN T'A RI VM

dæorum,necpi'n templum,nelt;^ in Cæfarem quicquam peccaui«

Nemo plus tam innocêter uiuere potcft, qui à nulle unquâ aceufetur, Hic Paulus multorutn Q(. grauifliinorum cfiminû aceufatur, Ht Chriftus hominûnbsp;aceufationenon caruit,qui tarnen peccatum no fecit, Aceufationes cauere nonbsp;poiTumus^atcauerepoHumusenmina, Httdeo hic aceufatur quidê de tnultisnbsp;Paulus,quae aceufatores probate non poflunt, Paulus enim pro fe refpondensnbsp;perlpicutim facitfe neep in Icgem ludatorum quam feruaret, necçin templumnbsp;în quo pure ÔC quiete cÔuerfatus fiierac, neep in Cæfarem quicquam pcccaffe.nbsp;Adpublicatn Cæfaris maießatem pertinent leges ciuiles, obedientia fubdito«nbsp;rum,honoris exhibitio,tributorum,cenfuum,exadionum,6C id genus alia, innbsp;quae Paulus non pcccaucrat,religionisautemuarietas fub Romano imperionbsp;capiiaiis nondum erat»

Feftus autem uolcns gratiam præftare ludacis, refpondens Paulo, dixit; Vis Hierofolymam afcendere,amp; ibi de his iudicari apud mef

Feftus cum intellexiflet QC Pauli innocentiam QC implacabile odiS ludaco« rum, fieftudens gratificariludacis, ut tarnen reo non uideretur fecifleiniuria,nbsp;aitPaulo: Vis ireHierofolymam,amp;illic iudicariapud mec'Suipicabatur enimnbsp;id fore gratum Iudaeis,qui priushoc flagitauerant, Ipfi uero non pacatiore in«nbsp;ftantia pro exitio Pauli laboraturi erant,quam fecerant iam olim de Chrifto.Etnbsp;non erat Pilato Feftus futurus in defendenda innocentia conftantior, Gratia:nbsp;tarnen erat,quod non cogere tentat,ut auferatur à ludæis, ÔC inuitus Hierofo«nbsp;lymam perducatur,à qua uiolentia ilium Lyfias cripucrat,

Dixit autem Paulus, Ad tribunal Cæfaris fto, ibi me oportet iudw cari Judæis non nocui,ftcuttu melius noRi,Sienim nocui, aut dignumnbsp;morte aliquid feci,nonrecufo mori; ft uero nihil eft; eorum quæ hi accunbsp;(ant me;nemo poteft; me illis donare,Cæfarem appello*

Paulus non ignarus quidmolirentur Iudæi,reiponditpraefîdi: Non eft cur alio retjeiatur hacc caufa, quandoquidem nihil obftat quo minus hie ucl abfol»nbsp;uar ucl damner. Ad tribunal Caefaris adfto reus,in ciuitate Cçiària,hic oportetnbsp;me iudicari. Vana funtomnia quae ifti mihi obijeiunt, nemo iudicem agens ponbsp;teil me praeter ius illor S odijs iudicandu donate, Nc(j iudex in gratiam cuiußnbsp;quam potcft damnare rcum, Caefarem appello, Vbi rurfum coprobatur Ghrunbsp;ftiano licere ex fide uti polincis ordinationibus,et implorare auxilium iudicis,nbsp;non folum in refpondendo,fed etiam in acculando, quemadmodum fupra plunbsp;ribus oftenfum eft,Nam fi licet ab inferiori iudice ad fuperiorem appellare,liccnbsp;bit etiam aducr farium cora iudice accufare, Appellatio enim facit ex reo ado-rem,0^accufator non tantum accufatur,fed ÔC index iniquac fententiæ arguiu

D nbsp;nbsp;Tunc Feftus cum conftlio locutus,refpondit, Cæfarem appellaftif

ad Cæfarem ibis,

luftitiaciuiliFeftusdefert appellationi ciuis Romani, id^communicato confilio, non ut credo ludæorum, qui pars erant SC accufatorcs, fed quia no*nbsp;uus præfesfuorumnon caruitconfiliariorum aftîftentiajÔi^amicis Romanisnbsp;longe iuftioribus quam Iudaei,inuitis^ ludaeis abftulit eis faeuiendiin Paulumnbsp;iicentiam. Interim tarnen ludaei relegari eum ad Cæfarem malebantquàm ab«nbsp;folui, fperantes oblatum iri occafionem, per quam tollerent ilium aliquando inbsp;medio, A quibus tamcndeusillttm liberawitpotentimanufua, quandoquidcnbsp;fond

-ocr page 225-

IN ACTA AP OST» CAP« XXV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ilf

V femel domino dccretum crat, ÓC Paulo promiffum, Vt Hierofólymis de me te« ftificatus es, fic te oportet Romaj teilificari, Quis ergo dim'nis promdïïont*nbsp;bus non credat:quot;

Et cum dies aliquot tranfadH eHent, Agrippa rex Bernice defcen derût Cæfaream ad falutandû Pedum* Et cum dies plures ibi morarennbsp;tur,Feftus regi indicauit de Paulo, dicens: Vir quidam eft derelidus ànbsp;Felice uinduSjde quo cum eflem Hierofolymis, adierunt me principesnbsp;facerdotum amp; feniores ludæorum^podulantes aduerfus ilium damna«nbsp;tionem*

Fit ordirtante deo Paulits fpedaculum,nón paucis tantum hominibus, fed angclis QC tori mundo. Concurrebât ad uidendum Paulum quidam ex înuidiànbsp;cupientes perditum, alrj curiofîtate adadi uidere toto terrarum orbt clarû no-mine,alîj ex amore,ut amicitiam declararent in periculis, ex fide nonnulfi utnbsp;religionis negotium agentê audirent,amp; fide confirmarentur.Erat uero hic rexnbsp;Agrippa filius Herodis Agrippas,qui lacobS occiderat. Hune Agrippa Clauanbsp;dius tanto fauore profequebat, ut aliquot ei principatus daret in Syria Idu«nbsp;rasa ô6 ludaea, cuius 06 têporibus uaftata eft à Tito 8C Vefpafîano lerufalem*nbsp;Erat enim uir magnas prudenriæ, cuius confiitjs fi acquieuiffènt Iudæi,no con»nbsp;cidiflent in tantam calamitatem,Bernice uero ucl Berenice, cuius fit hic men»nbsp;tiOjdicitur fuifle foror Agrippas, primum nupfaHerodi patruo fuo : deinde c5nbsp;aliquandiu uidua ageret, fufpicio interceflît ob confuetudinem ftupri cum franbsp;tre fuo Agrippa,indenupfîtPolemoni regi Liciae. Cum igitur intrafletFeftusnbsp;prouinciam,ucnerunt Agrippa QC foror ad Caefaream ut falutarent eum. Ho«nbsp;noris quidem gratia,quem non tam Fefto præfîdi quàm Romanorum maieftanbsp;ti defert non indigne, quorum bénéficie tanta poifidebat, quorum quoej hicnbsp;Feftus nomine praeßdem agebat.

Ad quos refpondi : Quia non eft Romanis confuetudo damnare B aliquem hominem prius,quàm is qui accufatur,præfentcs habeat accusnbsp;fatores, locumç defendendi acdpiat ad abluenda crimina quæ ei obtjsnbsp;ciuntur.Cum ergo hue conuenifTentjfine ulla dilatione,in fequenti dienbsp;fedens pro tribunali iuHi adduci uirum.

Hac quidemnarratione indicat Feftus regi caufam Pauli, indicans quid îudiciiufto faciendum fit.Non,inquit3 eft confuetudo Romanis donarealiquênbsp;hominem exirio,nihil legitime de crimine confidum, confuetudine certe nonnbsp;tam communi fenfu quàm omnibus legibus approbata. Et hacc quidem gentesnbsp;iuxta dei legem agebant fine teftibus legitime examinaris neminem iudicâtes,nbsp;cum ludæi de lege diuina præ omnibus gentibus tantopere gloriâtes, frequen»nbsp;ter latrocintjs fuis opprimere confueuerint fandos etiam uiros, prophetas QCnbsp;apoftolos ad fe miflbs, Quin QC. teftes redemptos pecunia fubornare non uerirfnbsp;funtjUt iuftos occiderent. Non ergo laudis eft amplïe legibus gloriari non fer«nbsp;uaris,quamlibetiuftis SC diuinis.

De quo,cum ftetiffent accufatores,nullâ caufam deferebant de qui« bus ego fufpicabar malum ; quæftiones uero quafdam de fua fuperfti*nbsp;One habebant aduerfus eum, ÔC de quodamiefu defundo, quem affirmnbsp;mabat Paulus uiuere.

Prodierant quidem, ait, accufatorestnulri, fednonerât ConuenientiatriU*

-ocr page 226-

±16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM MENT ARIVM

monia eorum.NullS cnim obïjciebant ud feftabantur cnmcnjob quod mortis fententiampronundare debuerim,ut uolebant,tantn quatftiones quafdâ mo»nbsp;uebant de fua fuperftitione aduerfiis eum« Ethnico autê more loquitur fuper»nbsp;ftitionem nominans,quod erat uera folida^ religio« Earum autem rerum, ait,nbsp;quacadreligionemludaicafpedantignarö fe efle, tum quia nouus inoffîdo,nbsp;tum quia gentiliSj 6C quod Romani in ciuilibus caufîs moderamen tantum ilUnbsp;comiferanttquo in prouincialudaicalud^' tranquille agerêt In qua Paulus ninbsp;hil nouauerat,nec quic^ deliquerat, iudido prudentû,amp;caufam intelligêtiû,nbsp;Fnbsp;nbsp;nbsp;Hscfîtans autem ego de nuiufmodi quæftione, dicebam,G ucllct ire

Hierofolymam,8c ibi iudicari de iftis ? Paulo autem appellante ut ferua retur Augufti cognidonÿuflî feruari eu, donee mitterê eu ad Cæfarê,.

V idens ego huiufmodi quaeftiones jHon admodû conuenire meae cognitio* ni,necç fatis certu habens quid in ea caufa pronundarê, rogaui éum num uebnbsp;let ire Hicrofolymsm, atq; illicexperiri iudidum fuperhifee rebus quae nonosnbsp;res eflent facerdotibus ÔC fcribis SC phariiaeis« Id quum recufaret, expertus itianbsp;uidiam,0C præiudida illorum, teftibus tribunis noftris 6C militibus, Cæfaremnbsp;appcllauit, ut illius cognitiont feruaretur, luflt ita^ ill Q interim feruari, doneenbsp;per occaflonem poflet tranimitti.

Feftum : V olebam amp; iplé hominê audire, Cras(inquit)audies eum« Altera autem die c5 uenilTet Agrippa amp; Bernbsp;nicecummultaambitione,amp; introilTentin auditorium cum tribunisnbsp;amp; uiris principalibus ciuitatis,iubente FeRo addudus eft Paulus«nbsp;bidæus erat geneie,non ignarus rerum quac inter illos agebâtur,nbsp;potuit multa audiffe de Pauîo, fieut Herodes de Chrifto « Ideo^ fe dicitmultanbsp;de Chriflo quöc^ audifle ÔC ipfîus difcipulis,quam ob rem,ait,uellem etipfe aunbsp;dire hominem iftum,priufquâ eat ad Caefarê, Fieri poteft ut non ftatim euoca-tus fit ad confpedû regis,uel quia deerat Bernice, uel ut non fubito SC impara*nbsp;tus ad regiam maieftatê oraturus induceretur.Cras, inquit, audies eum. Nonnbsp;modica enî erat illius fama de dodrinæ excellentia in Paulo,SCdiuina cloquennbsp;tia,quâ eidê fpiritus fuppeditabat, præter id quod Chrifti ^pmiflîo, SC ueritatisnbsp;energia,homincs auditores uehementer permouent,dum uult deus « Apparctnbsp;quoiç ex tanta ambitione ÔC concurfu regis ÔC fororis eu reliqua nobilitate,manbsp;gnam quoc^ fuifle exiftimationê omniû de Paulo perdudo in auditoriS,ubi trinbsp;buniRomanorûSC principes uiriCæfareæurbis audituri Pauls conuenerât,nbsp;Gnbsp;nbsp;nbsp;Et dicit Fcftus, Agrippa rex, 8C omnes qui Gmul adeftis nobiieum

uiri,uideas hune hominem,de quo omnis muldtudo ludæorum inter« pellauit me Hierofolymis,petentes ôC acclamantes, non oportere eumnbsp;uiuere amplius « Ego uero comperi, nihil dignû morte eum admifîfle»nbsp;Ipfe autem hoc appellante ad Auguftum,iudicaui mittere».

Feftus pratfes ne tantû in regis gratiâ uideretur adduxifle Paulum, led (îmul quoeç caufam illius agnitâuolens régi, ÔC audireconfîlium quid fado fît opus,nbsp;pofthac narrare incipit de negotio præièntibus primoribusregni« Hune autênbsp;in mods locutus eft: Agrippa rex (obmiflîs innumeris epithetis, quibus noflfinbsp;ilulte utuntur ÔC gaudent,cum id profani tune nihil curarint, uno contenti oamp;nbsp;fictj nomine appellari,ut reges dicerentur) ôC omnes quotquothienobiieSad-lt;flw lurijUidetis hominê,dequo tota muldtudo ludatorS interpellauit me,mmnbsp;Hietofo«

-ocr page 227-

IM ACTÄ APÖST» CAP. XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11?

Hi'erofolymi'sjtum hocinloco,magnts^ uoctfcratt'onibus acclämaruftt. Non efle fas eum amplius ui'uerc, Ego uero difquifiaone fada, comperi ilium nihilnbsp;dignum admififfe fupplicio capitis ? Caeter urn quum ipfe ultro appeilaflêt Cæ»nbsp;farem,ftatui ilium cd mittere»

De quo quid certum fcribam domino, non habeo ? Propter quod perduxi cum ad uos, amp; maxime ad tc rex Agrippa, ut interrogationcnbsp;fada,habeam quod fcriba.Sine rationc enim mihi uidetur,mitterc uin«nbsp;dlum,amp; caufas eius non fîgnificare»

In hac oratione fimpliciter dominum nominal Neronem Caefarem« Qiiattâ quam uero fummus magiftratus fummis etiam epithetis honorandus fit, ÔC innbsp;folennibustitulisregionis mos nofiro tempore lex eflepOifit, intelligimus ta=nbsp;men potentiffimos rcgcs 5C monarchas minime arrogantibus titulis ufos ÔCnbsp;quomodo Domini epitheton Neronis tempore nouumfuit» Quandoqujciemnbsp;Odauius Auguftus Domini appellationemutmaledidH et opprobriS iempernbsp;exhorruit, fpedantc eo ludos aliquado cum pronunciatu eflètà Mimo: Ö doanbsp;minum,3cquum 0^ bonum, uniuerfi quafi de ipib didum exultantes copro«nbsp;baiTentj ftatim manu uultu^ indecoras adpellatiorics répreiRt^Sequêti quocçnbsp;die grauiflîmo corripuit edido, Dominu^ fe pofthac appellari ne â fiberis quûnbsp;dem aut nepotibus fuis uel ièrio uel ioco paffus eft, atcß huiufmodi blandiciasnbsp;ctiä inter ipfos prohibuit.Hæc no ideo comemorantur, utmagißratus debitisnbsp;honoribus fraudentur,fed uanitas faecularis comprimatur, ut difcamus fentirenbsp;modeftius,De Pauli uero negotio intelligimus confilium dei circa eledos, connbsp;trarium confilio impiorum. Quo enim plus à îudæis accufatur, tanto clarioranbsp;teftimonia à prçfîdibus aflequitur, Lyfias dicit. Nihil dignum uinculisjcoperinbsp;in Paulo, Felix iubetutrelaxetur tanquam innocens, Feftus nihil dignS mortenbsp;comperit in eo, Agrippa dicit, Nihil morte QC uinculis dignum egit ifte homotnbsp;dimitti porerat,nifi Caefarem appeilaflêt,Sic quo magis ludaîi conantur in Pannbsp;Io Chrifti euangelium extinguere, tanto latius fpargitur,Sic cofilia domini ucanbsp;lintnolintimptj promouent.

CAPVT XXV r»

1 Grippa uero ad Paulum ait: Permittitur tibi loqui pro temeü A 1' ipfo.Tune Paulus extenta manu ccepit rationem rcdderc»nbsp;Agrippa rex conuerfus ad Paulum qui adftabat, ait: Pcrmittitiitnbsp;tibi loqui pro temetipfo fi quid habes quo caufam tuam defendas,Mox^ Pauanbsp;lus libera confeientia ffetus,amp; fpiritu Chrifti cofortatus, porreda manu defennbsp;fionê fui fie exorfus eft:Magni referre puto,rex Agrippa,apud que iudicêreusnbsp;ca ufam dicat, Etenim qui fi'dit innocentiae fuae huic nihil optabilius ut cotiuainbsp;gatiudex qui caufam aut optime norit,aut facillime poflitdifcere,Nl apud iuanbsp;dice non intelligente negotifi de quo agitur,fruftra difertus eft qui dicit. Subinnbsp;dicat hifceuerbisdodrinamChriftianac religfonis tantat ueritans ÔCcIaritatisnbsp;efle, ut fi etiâ non habeat iudicë credentem,amp; fuarS parrium,fed tantS prüdennbsp;tern uirum,reru non ignarS,00 paruS ftudio non excæcatû,aduerfarios tarnennbsp;uincat. Déclarât autê alacritatê animi extenta manu, no dubitans de promiffi*nbsp;Chrifti, fie fpiritus aififtentiajfi quando protradi Chrifti difeipuli ante regesnbsp;praîfides uerbum domini eflent prçdicaturi. Ad id feiebat fe peculiariter eledSnbsp;uas fie Gentium dodore, apudquas maiore cumfrudueuangezilarepoflet»nbsp;quàm apud ludatos pertinaces«



-ocr page 228-

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_G0 HMEKT ARI VM

De omnibus quibus accufor à ludgis rex Agrippa,exifiïmo me bea tum,apudtecumfimdefenfurusme hodie,maxime tefcienteomnianbsp;quæ apud ludæos funt,côfuetudines amp; quæftiones:propter quod obiSnbsp;fearo,patienter me audias»

Quanquam mihi uaria dC grauia cn'mi'na obtjcnmtur à ludaeis, tarnen hoc nomine me fortunatumiudtco, qui caufam hanc hodie didurusfumapudte,nbsp;cui notiffîmæ funt ÔC cofuetudines SC quaeftiones gentis Iudaicæ,Quapropternbsp;te rogOjUt patienter me audias « Hinc quocç difcimus quanta animum fortituanbsp;dine cofîrmet deus incredente, ctiam in magnis periculis laborante, QCarduanbsp;loquicompulfo»

Et quidem uitam meam à iuu en tute, quæ ab initio fuit in gente mca B in Hierofolymis,noueruntomnes ludæitprpfcientes me ab initio (fi uenbsp;lint teftimonium perhibere)quoniam fecundum certiffîmâ fedlam no#nbsp;ftræ rcligionisjuixi pharifeus»

Principio quod quidam obtjciuntme peccare aduerfus legem, quàm fitfal fum omnis mea uita ad hune ufep diem ada fans déclarât.Qiianquâenim Taranbsp;fi natusfum, tarnen à primisannis inter ludæos inftitutus fum Hieroiblymis,nbsp;ubi QC legem ßudiofe didici ad pedes Gamalielis. itaeç uitam meâ pure religioanbsp;fe^ adam,inter gentis meæ homines,6Cin omnium celeberrima ciuitate nouenbsp;runt Iudæi,qui me ante multos annos cognouerunt, ex quo primum Hierofoanbsp;lymis uerfari coepi,fi modo uelint id quod fciunt profiteri, Nec^ enim folum lunbsp;daicæ religionis îèdulus cultor fui,uerumetiam earn fetßam, quæ cæteris reanbsp;ligionis ftudio ÔC legis exadiffîma diligentia SC cognitione præcellit amplexusnbsp;fum,nimirum pharifæorum.Impudenter autem aceufant me paru effe ludæu,nbsp;qui fuerim ÔC fum pharifæus, quafî quis ïudæum efle neget qui Hierofolymisnbsp;fitnatus.Nam ex ludæis pharifeorum fedapræcipue credit fiituram corporanbsp;refurredionem, SCunumquencp prout inuitahaefegeflît præmia iôrtituru.

Et nue in fpe quæ ad patres noftros repromiffionis fada eft à deo, fto iudicio fubiedus,in quam duodecim tribus noftræ node amp; die de#nbsp;feruienteSjiperant deuenire.De qua ipe accufor à Iudæis,rex»

Nec unquâ defciui à feda pharifaica, quin ÔC nunc ob fpem felicitatis qua deus repromifît patribus noftris,his qui pie traniègerunt hanc uitam,fto fubicnbsp;dus iudicio.Quod fi crimen eft fperare quod deus promifit fuis cultoribus, minbsp;hi crimen hoc cum muftis comune eft. Etenim duodecim tribus gentis noftrænbsp;quo tandem animo coluntdeum inftanterdie SCnode,nifi quodfperantfeiènbsp;ad hanc felicitatem ab eo promiiTam peruenturas f V ix igitur ludæi nomine dinbsp;gnus uidetur,qui non fperat quod deus promifir. At(^ ob hanc fpêjrex Agrip®nbsp;pa,nunc potiflimum uocor in ius à ludæis.Sic prudenter SC rede aceufationisnbsp;ftatum attingithic Paulus,quod prædicet refurredionê mortuorum, quçprosnbsp;mifta fitpatribus,ÔC quamiperant. Id^in Chrifto fieri cœptum oftendit, quinbsp;refurrexit à mortuis. ludæi uero diflîmulabant hune ftatum, impingentes illinbsp;hærefes SC defediones à uera religione: negabant^ hune hominem lefum Hienbsp;roiôlymaî crucifîxum à mortuis refurrexilTe.

Quid incredibile iudicatur apud uos, fi deus mortuos fuicitatCEt ego quidem æftimaueram me aduerfus nomen lefu ISIazareni deberenbsp;s«fr48»4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multa côtraria agere:quod ÔC feci Hierofolymis, ôC multos fandorutî’

ego

-ocr page 229-

IN ACTA AP OST. CAP. XXVt.

ego in carccribus inclufi,apnndpibus (acerdotum poteftatcacceptazet cum ocdderentur,detuli fentcntiam*

SciOjinquit, multis abfurdum m'deri, fiqufs dicat corpus fcmcl mortiiuiri ac putrefaAum reuiuifcere. Sed multa uidentur hominibus abfurda,quæ poftnbsp;Comperiunt cfTe ueriffima. Si quis prædicet hominem ab homine pofte reuocanbsp;fi ad uitam, merito uideatur abfurda dicerc. Verum cur incredibile iudicaturnbsp;âpud nos, fi deus qui poteft quicquid uult,fufcitat mortuosfAn qui uitam de«nbsp;dit omnibus, non poteft quibus uultreddereç'An ilium mendacemcffe creditnbsp;muSjUt quod promifit non fit præftaturusfSed hoc argumêtum nondum huidnbsp;fatisfacit caufæ, nifi etiam probetur deu id uoluiffe,hoc eft cgiflezdei enim ucLnbsp;le eft agere, Pergitigitur Paulus, Ô6 probat dominum dcum in tefu operc pc*'«nbsp;fecifte, quod uiribus omnipotentiæ potuit facere, ac dicir.Mihi quot^, ut altjsnbsp;ufu uenit, ut quod mihi impoftibile uidebatur ÔÔ abfurdum, poft compererininbsp;ueriffimum:2lt; quod ante uidebatur impiû,ôi^ legi noftræ aduerfum,poft com*nbsp;pererim 6C pietatis 6lt;rejigionis efte caput,adeo ut quo animo nunc in me funtnbsp;tuda:i,hocipfe quondam fuerim erga difcipulos lefu Nazareni.Aduerfus cuanbsp;ius nomen rebellans ton's uiribus, exiftimabam mereligiofefacere,ft quantisnbsp;poftem malis illius profeftores affligerem, quod amp; feci Hierofolymis, Multosnbsp;enim fandos conieci in carcerem, impetrata utid facerem à fummis facerdotûnbsp;bus authoritate,quum^ occiderêtur detuli fententiam. Non eft uero otiofumnbsp;hoc loco quod Paulus narrat, facuitiâ dC perfequutionem fuam in Chriftianos,nbsp;Hoc enim figno cofirmatlefum ex mortuis furrexifte, ôd fibi uere apparuifte,nbsp;Qiiomodo enim fieri potuiftet, uirulentiflimum dC peruicaciflimum Euangc*nbsp;Itj pcrfequutorem tanta nunc conftantia praedicare Euangèlium lefti Chrifti,nbsp;hifi diuina aliqua potentia mutatum fubito,2lt; per miraculum.

Et per omncs fynagogas frequenter punicns eoSjCompcIIebam bla fphemare: amp;amplius infaniens m eos, perfequebar ufquc incxterasnbsp;ciuitates.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nr

Nec,inquit, tantum Hierofolymis, fed S)C per omncs fynagogas,ubicuntp conciliabula illorum deprehenderem, puniebam illos, malis hue adigere ftu»nbsp;dens, utinfandiffimum nomen illud eftent blafphemi, quemadmodum egonbsp;tunc eram. Nec his contentus maiore etiâinfania debacchatus fum in illos, a-ded ut in exteras etiam ciuitates procul etiam ab lerufalem femotas proficifccanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

rer, uteius nominis profeftores afficerê fupplicio, Cum^ totus intentus huic crudeli negotio, non ex malttia,fcd ftudio legis patriae proficifeerer DamafcCf, •nbsp;armatus authoritate fummorum facerdotum, die medio, d rex Aprippa,uidi ènbsp;ccelis fubito promicare lucem multo clariorem fplendore folis,ea circunfulficnbsp;Si me ÔC comités meos qui ader ant. Quum autem omnesattoniti amp;c.

In quibus dum irem Damafeum cum poteftatc SipermiftuprinaV pum facerdotum, die media, in uia uidi,rex,de ccelo fupra fplendorcm Dnbsp;fob's circunfulfiffe me lumen, eos qui mecum fimul erant. Omnesçnbsp;nos cum decidiffemus in terram, audiui uocem loquentem mihinbsp;braica h'ngua,SauIe Saule,quid me perfequerisf Durum eft tibi contwnbsp;ftimulum calcitrare.Ego autem dixizQuis es dominée

Non fine rationabili Si neceffariacaufa libuit authorihuius librieadem ca » ¦««

-ocr page 230-

15® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT A RIVM

pitenono QC uigefimofecundo fcribere edam hoc loco, ut 5C ilia eflent nobis maxime omnium notiffima, amp;C altiflima mente reponenda, pro dodrina Paulinbsp;expendenda Ô? ampledcnda diligentius, turn ad confirmandam fide noflraninbsp;ex infigni dementia,qua Chriftus fuum perfequutorem complexus eft. Com:»nbsp;mendac etiam Paulus ipfe Cepius conuerfation,emfuam in Iudaifmo,zelofaranbsp;probatam ÔCftiïdiofifli'mam tradirionum paternarum obferuantiam, amp;:Chri«nbsp;ftianorum perfcquurioncm, ut patet ad Galatas, quatenus ex andthefi uoca-tionemfuam adprædicandum Euangelium lefu Chrifti illuftretjSC comrnen»nbsp;dabilioremreddat, adeo^oftendat earn non nifidiuina potentia fadam efle*nbsp;Etenim Paulus tanta eruà'done in patria lege inftitutus fuit, ut feienda ÔC doanbsp;drina multos atquales ingenere fuo fuperauerit, ut non fuerit ruditas caufanbsp;cur Euangelium quondam perfequutus nunc fequatur ÔC promoueatjuftitianbsp;quoç tanta legali exedluit, utiuxta exquifidflimam uiuendi regulam^nempcnbsp;pharifaicam uitam inftitucrit,ct ab omnibus maxime approbatam,Nonigiturnbsp;malida aliqua aduerfus legem perpetrata impulit eum, ut legis deferto ftudionbsp;ad Euangclij profcflïonem fe conferret, fed plane codeftis aliqua uir tus ÔC diulnbsp;na id egitin iplb, ut mutaretur tantopere.Diuinae autem uirtuti quomodo rcanbsp;pugnare potuiflet homof Docct quoquehis reladonibus ftudiorum fuoruninbsp;Euangelij prædicadoncm non efle contrariam legi aeprophetis, fedpodusidnbsp;implere quod lex requirit, èc prophetæ uaticinati funt.Nam fi quis hæc doce*nbsp;ret QCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, non er udttus in lege ÔC propheds, male auditurus eflet de rebus

fibiignotis diflerens, Suo quoqueexemplo docet non continuo redum efle quod nobis uidetur, nec mox impium quod nobis bona intentione iudicand«nbsp;bus impium uidetur, Vfqueadeo iufte Paulus fe credebat perfequi ecclefiam,nbsp;ut exiftimauerit fe pratdpuum deo obfequium praeftare perfequendo Chrunbsp;ftumdonge autem aliter fenfit,pofteaquam diuina defuper reuelationc eftillu«nbsp;minatus, Docet tandem his nerbis,non habendam fiduciam aliquam in fandi-tatcmlcgalcmjfic enim QC ad Philippenfes capite 5,fcribit:Si quifquam alius uinbsp;detur fiduciam habere in carne, ego magis habeo, Circuncifusodauodie,Ifi.nbsp;raelita, exgenere tribus Beniamin amp;c, addens, Sed quae mihi erant lucra, eanbsp;arbitratus fum propter Chriftum damnum efle. Si autem legis iuftitia dam«nbsp;num reputanda eft,quæ alia iuftitia relinquetur nobis ad iuftfiicaiionem,praei»nbsp;ter earn quae eft in Chr ifto lefu.

Dominus autem dixit: Ego fum lefus quern tu pcrfequeris,Scd cxlt; urge 80 fta fuper pedes tuos. Ad hoc enim apparui tibi,ut conftituamnbsp;E te miniftrum amp; teftem corum quæ uidifti amp; eorum in quibus appare*nbsp;bo tibi, eripiens te de populisnbsp;nbsp;gentibus,in quas nunc ego mitto tc a^*

perire oculos corum,ut conuertantur a tenebris ad Iucem,amp; de potefla te fatanæ ad deum,ut aedpiant remiflionem peccatorum,amp; fortem in*nbsp;ter fandos per fidem,quæ eft in me,

Vocationis fuac uerba diligenter récitât ad fenfum, ne ludere difcamusin verbis, amp; ea exigere ad cortice, Ideo,inquit Chriftus,deieci te perfequutoremnbsp;fneum,uterigampræconem nominis mei. In hoc enim nuncapparui tibi,utanbsp;medelcdus,6(r hæc quæ uidifti teftificeris,SCexequaris,£Cea quæ in pofterumnbsp;per uifiones fignificabo tibi. In quibus omnibus adero tibi protedor,eripiensnbsp;te de populis ae Gentibus Barbaris,procul^ femotis,ad quas nunc te Icgatumnbsp;tnittoîutquonadmodum tunwncfiibitoliberatus ab errorepro cæco feduscs

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculatuS)

-ocr page 231-

IN ACTA AP o s T. CAP. XX VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^1

oculatus, l’ta praedicatione uen'tatis Eiiangelfcac aperfas oculos eornm,ut à te« nebris errorum QC uitiorum,quibus hacfienus detinentur, conuertantur ad luanbsp;cem Euangelicam : ut^ qui haAenus idololatriæ dediti mandpiafuerefataanbsp;næ, transferâtur adlucem ueram, ad dominum deum uerum,qui eft dominusnbsp;omnium:SC qui hadenus omnis turpitudinis gcnere fueruntinquinati, nuncnbsp;per fidem Euangelicam gratis accipiant remiffïonem omnium peccatorum:nbsp;quifehadenusdidifuntnonpopulus,alieni à deo, alieniabomniconfortionbsp;(andorum, nunc fortem accipiant inter eos qui fandifîcati funt,no per dreunnbsp;dfionem,autlegaliumobferuantiam, fed perfîduciam in deum per Chriftum,nbsp;quia credunt Euangeh'o.Eleganter itaiç clare hic 6C breuibus deferibitur officium Euangelicæ prgdicationis,quia aperiat oculos ludæorum SC Gentium,nbsp;liberetà poteftatefatanæ, à tenebris uitiorum, promittat certiffîmam retniCinbsp;fionem peccatorum,fortem quoc^ inter eledos per fidem in Chriftum,

Vnde, rex Agrippa, non fui incredulus ccclefti uifîoni: fed bis qui funtDamafd primum, ÔC Hierofolymis, in oninem regionem lu^nbsp;dææ, de genubus annundabam ut pcenitentiam agerent,amp; conuerte^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ju 14,

rentur ad deum,digna pcenitentiæ opera facientes»

¦ Hacc, inquam, Agrippa rex, neep nodu nec^ in fomnis ada funt,fed clara lucefulgorem confpeximus multi, ÔC uocem clare loquentemaudiuimus.Vnnbsp;de cer tus hæc à deo cœlitus geri,non me præbui inobedientem cœlefti uifioni,nbsp;fed omilfo negotio quod inftituerâ longe diuerfum agere cœpi,prius ac potiusnbsp;ducens exequi quod deus mandarat, quàm quod fummi facerdotes.Nam fia-dm Damafci, mox Hicrofolymis,deinde per omnes ludææ regionesjdenic^ SCnbsp;inter Gentes uarias Sgt;C procul femotas prædicabam Euangelium,utuitaî fupe-rioris pcenitentiam agerent, SC conuerterëtur ab idolis mutis ad deum uerumnbsp;ac uiuum, utep femel purgati baptifmo detneeps facerent opera digna ijs quinbsp;uere refipuilfent^

Hac ex caufa me ludæi cum effem in templo, comprehenfum tentai F bantinterficere* Auxilio autem adiutus dei, ufcp in hodiernum diem ii.enbsp;ftojteftificans rninori atep maiori, nihil extra dicens quàm ea quæ prosînbsp;phetæ loquuti funt futura efle, ÔC Moyfes, fi paflîbilis Chriftus,fi pris»nbsp;mus ex refurredionemortuorum, lumen annunciaturuseft populo ÔCnbsp;gentibus.

Hanc ob caufam ludaei quum me uidiiTent in templo, comprehenfum teUa tabât interficere^Nec armis humants hadenus me defendi,fed protedore deo,nbsp;cuius iuflii facio quod facto, fubfîfto uflt;p in hodiernum diem, teftifi'cans tumnbsp;maximo cuitp tum mtnimo,de his quç tuifus fum omnibus abfque deledu pernbsp;fonarum prædicare, nullam nouam dodrinam ex mecomminifcens,fednthilnbsp;aliud prædicans quàm eaquæMofes aeprophetæ prædixeruntfutura.Siquianbsp;dem 8C ludaei hæc folent difputare de Chrifto ex uattcintjs prophetarû, an Mefnbsp;fias effet uenturus, malts hominum morti^ obnoxius, an eflet omniû primusnbsp;aufpicaturus refurredtonem corporum,anlumêueritatis annunciaturus pri-mum populo Ifraelitico, deinde 8C Gentibus, Haec omnta quum praedida Hntnbsp;àpropheds SCMofedeMeflta, prædicononexpedandumdtuttus SCaliuMéf«nbsp;fiam,quandoquidem tfta iam expiera funt in lefu Nazareno, nihil^ iam fupernbsp;cffe,nifi utperpœnitentiam uitæ^ nouitatê omnes fefepræparenu'nilfius re«nbsp;iiu a

-ocr page 232-

Ijl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f COMMENT AR IVMnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

dttum,quando iicnturus eft iudex totius mundCNiinquid uerohoemcuin ßu diûjhæcprædicatio mea accufattone QC fupplitio digna funt, fcilicet quod quisnbsp;magis obfequiturdeo quàm hominibusf’quod quis populum ad poenitentianinbsp;8lt; ad facienda bona hortatur fquod Mofen ÔC prophetas quis explicatCÓc hononbsp;rem Meffiac,de quo prophetæ amp; Mofes fcripfer ûqilluftratfProfedo laude hçcnbsp;SCpræmio digna funt.Iniquc ergo àludæis accufor,

Hæc loquente eo amp; rationem reddcnte, Feftus m^na uocc dixit; Infanis Paulc:multæ te literæ ad infaniam conuertunt.Et Pautus:Monnbsp;infanio (inquit) optime Fcftc: fed ueritatis amp; fobrietatis ucrba loquor»nbsp;Hoc illud eft quod alias Paulus fcribit, Nos, inquicns, prædicamusChrûnbsp;ftum crucifixum ludæis quidem offcndiculum,Gra’cis uero fiultitiam^Quidnbsp;enim coram humana ratione flultius quàm afleuerare crucifixum, turpiflîanbsp;mo mortis généré extindum, non folum uiuere,fed etiam in cœlo 5gt;C terra re-gnare,ÔC omnes crédités in ipfum iuflificarc,in omnibus afiîicfîionibus eos fernbsp;uare,SC eofdem ad fruendam perpctuam felicitatem à mortuis refulcitaref'hæcnbsp;enim funt officia Chrifti.Sed addit Paulus,Ifdem uocatis ludçis pariter etGrçnbsp;cis, Chriftum âei potentiam ac dei fapientiam. Feftus hic quocp cxemplumeftnbsp;impiorumiêmperprædicatoribus Euangeltj obîjcientium infaniam.Nihilillcnbsp;intelligebatrei ludaicæ, pro deliramentis ducens quae dixerat,de^ refurredionbsp;nemortuorum,ideo dixiqlnfanis Paule: mulritudo literarum fanam ribi men-tem,utfieri folct, eripuit, Excufanthuiufmodi incredulitatem fuam,fî dodusnbsp;eû,infanum appellant,!! indodus,aiunt,In peccatis natus es totus,ôlt;f tu docesnbsp;nosffi iuuenis, Vnde homini,inquiunt,adulefcentulo hæcc’fî fenex,D€fîpir,a-iunt,8C délirât Sic femper impij ncc faltantdum canitur,nec plangunt dum lunbsp;gubria canuntur, Tolerabilius his erit Sodomæ Chrifto decernente QC iudicannbsp;te.Paulus autem ad hatc ait : Non infanio pracftantiflîme Fefte.Siquidem infa»nbsp;nia eft per errorem mentis à uero delirare^Ego uero fobrius quac uera funteloanbsp;quor,quæ fcire,uera eft fanitas«

G nbsp;nbsp;Seit enim de his rex,ad quem conftanter loquordatcre enim eum ni

hil horum arbitrer, Neep enim in angulo quicquam horû geftum eft» Credis rex Agrippa prophctisfScio quia credis,

Hæc ita fe habere nouitrex,apud que his de rebus eolibcrius Ioquor,quod exiftimem ilium nihil latere corum quæ narro« Netp enim res uniuerfa in an«nbsp;gulo gefta eft,fed in propatulo*Deinde rumor per uniuerfam ludæam dimananbsp;uitjdicentibushominibus de quodam,qui quum maxime infedatus fuifletnbsp;Chriftianos amp; Chrifti difcipulos, nunc omniû conftantiflîme prædicare Chrbnbsp;ftum,amp;rpropugnarefi'deles, confondere autem ludæos,quod ôf non latere ponbsp;tuerit regem, Prætereafeiebatrex,lefum aliquot annis inludæa ucrfatum,3nbsp;ludæis crucifixum, poftea eius refurredionem prædicatam paflîm abapofto«nbsp;hs.Et nonignorabat hos difcipulosnondiccreiè nouamreligionem prædica«nbsp;recontra Mofen SC prophetas, fed ueterem à patriarchis obferuatam,SCà pro«nbsp;phetis prædicatam reftaurare 6C confirmare. Vnde ôfmox Paulus uerfus adnbsp;Agrippam aitCredis rex Agrippa prophetisc'Scio quod credis. His autem quinbsp;credit, non poteft non credere Euangelio prædicanti fadum quod prophet»nbsp;futurum prædixerant.

Agrippaautem ad Paulum: In modico fuades me Cbriftianum

ri.Ët

-ocr page 233-

* IN ACTA APO ST.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. XXVI,

rtEt Paulus: Opto apud dcum 8gt;C in niodico,amp; in magno.’no tantunx tCjfcd etiam omnes qui audiunt hodic, fieri tales, qualis amp; ego fum,ex-ceptis uinculis his..

interrumpens Paulo dixit: Mo die a ex parte per fuades tnihi,utfiamChriftianus. Stuchacedixeritrexferiofiueludibrio,certe Paulus fcrio refpondens, ait: Equidem illud optan'm à deo,non tantum modiea exnbsp;parte, uerumetiam magna, nee tc modo, fed omnes etiam qui me audiunt ho-dic,circ talcs qualis egofum,exeeptis his uinculis^Quam uehemens autem hçcnbsp;optio Pauli fuerit, fads teftatur Paulus Romanis: Optarim,inquiens,cgo ipfenbsp;anathema efle à Ch rift o pro firatribus meis cognaus fecundum carnem.Signi«nbsp;ficat autem regi auditoribus his uerbis, credentem in Chriftum talem obti-nuilTe fclieitatem, qux fuperct omnes opes amp; dignitates huius faceult. Quodnbsp;uero Paulus excipit uincula fua tanquam ignominiofa ,cumfintapuddeuinnbsp;triumphalia figna, accipiendum eft hoc, ut accommoder optionem fuam ad il-lorum tudicium, coram quilxjs loqucbatur,nc utderetur ipfis foeda amp; abomi-nanda imprecari.

Et exurrexit rex amp; præfcs Bernice qui aiTîdebâtcis.Et cum ceiïiiTentyloquebantur adinuicem, dicenies: Qpia nihil morte aut uin«nbsp;culis dignum quid fedt homo iftc. Agrippa autem Fefto dixit:Dimittjnbsp;poterat homo hic,fi non appellaffet Cæfarem.

herum pronunciatur Paulus innocens,id^ non ab hominibus fordidioris notæ, fed à rege ÔC principibus. Quid ergo ludaci falfîs fuis aceufationibus SCnbsp;calumnijs aliud cffecerunt quàm quod innocentiam SC gloriam Pauli magis ilnbsp;luftraruntCNon funt igttur timendaccalumniæpropter ueriiatcm, fed timen-dus eft dominus deus, SC danda opera, ut innocenter uiuatur.Quum,inquit,nbsp;feceffïflentdenegotio communicaturi rex SC principes, difceffum eft ab om-ntbus in hanc iententiam, ut dicerent, nihil admiiTum à Paulo dignum mortenbsp;ôf uinculis.Itaque futurum crat,utdimittcretur Paulus, nifirex dixiffet Feftonbsp;praefidi':Poterat hic homo abfolui à caufa,nifi Cæfarem appellaflèt,

CAPVT. XXVII.

i T autem iudicatum eft nauigare cum in Italiam, Sc tradi Paus^ A lumcumreliquis cuftodqs centurioninominelulio,cohortis »•Cor.n.f

__J Auguftæ:afccndentes nauem Adrumetinam incipientem na^ uigare circa Afîæ loca, fuftulimus, perfeucrante nobiieum Ariftarchonbsp;Macedone Theflaloniccnfi.Sequenti autem die uenimus Sidonem»

Apparet Romanos legum fuarum ordinationem grauiter adminiftraflè, SC à præfidibus acregibus Romanoimperio fubiedis feueriter exegiflc.Quidnbsp;enim rex Agrippa SC præfes Feftus tam longa SC periculofa nauigatione, qua«nbsp;lis eft àCæfarea Palæftinæ adRomam,tanto quoepimpendio turn captiuorumnbsp;turn militum captiuos cuftodicntium,uindos Romam mifinènt,nifî feucrirasnbsp;adminiftrandi publici iuris id extorfiflctc' Atep haec eft non minima caufa dila-tatiimperrj Romani. Régna quidem parantur armis,ièdfeueraaîquitatis ad.nbsp;miniftratione retincntur.Contra uero negledus iuftitiae certiftîma interneUOnnbsp;nis imperiorum caufa cft.Si ludicia mea,inquit dominus,non feruauerius,dianbsp;uu 5

-ocr page 234-

COHMENTARIVH

fperdam terram uefiram* Paulus wcro datur centunonf unà çum 'mulds alfjs uind(s,mul«s Óómagnis fceleribus nobilibus. Et hæc eft fors lândorum,qua«nbsp;lis ÔC Chrifti inter latrones crudfîxi. Quamlibet enim Paulus innoeentiæfu^nbsp;tellimonium habebat à regibus QC principibus,publice tarnen fceleratis adnu-mcratur» Habebant cohortes fua nomina, ficut ÔC infîgnia,unde centurio ißenbsp;Auguftæ cohor ti præerat, Adrumetina uero naiiis dicitur, quac ad emporiumnbsp;Hadrumetenfepergebat uel pertinebanEft autem Hadrumetum ciuitas Pi.coanbsp;liæ^CIementia autem dei fubornantur Paulo captiuo ÔC nebulonibus compa«nbsp;rato aflbciato in ea nauigatione ptfffîmiuiri, Lucas ôlt;^ Ariflarchus, de quonbsp;habuimus decimoodauo capite,qui erant indiuidui comiteSjUt horum conui«nbsp;dufolatq quippiam haberetift afflidionibus,Sed ô^gratiædei eratjquodcon-ciliatus eft amicitia quadam Paulo centurio IuIius,Poftridie,inquit,quàm fol«nbsp;uimus Cæfarea,appulimus Sidonem»

Humane autem tradans lulius Paulum, permifît ad amkos l're, euram fui agere,Etinde cum fuftuliflcmusifubnauigauimus Cyprum:nbsp;propterea quod effent uenti contrarfj* Et pelagus Cilia'æ amp; Pamphi«nbsp;liæ nauigantesjuenîmus Lyftram, quæ eft Lyciæ;amp; ibi inuem'ens cen*nbsp;turio nauem Akxandn'nam nauigantem in Italiam,tranfpofuitnosnbsp;ineam*

Hic lulius centurio qiioniam Paulum conßituerat tradarehumaniter,pcr mißt ut egreffus nauim iret ad araicos, fi quos haberet Sidone,atque ab illis eunbsp;raretur. Hinc rurfus ubi foluiffemus, non commifîmus nos fpatiofo mari/ednbsp;ad leuam præterlegimus littora Cypri, eo quod uenti effent aduerfî, A tque itanbsp;pelagus quod eft contra Ciliciam ac Pamphiliam, ad dextram nauigantibus e*nbsp;menfi per uenimus Lyftram : ea eftin littore Lyciæ, Hic centurio nadus aliamnbsp;nauim,quæ uenerat ex Alexandria Aegypu,nauigatura in Italiam n anlponitnbsp;nosinillam»

B nbsp;nbsp;Et cum multis diebus tarde nauigaremus,amp; uix deueniffemus con*

£raCntdumprohibentenosuento,adnauigauimus Cretæ iuxtaSaL monem : amp; uix iuxta nauigantes, uenimus in locum quendam qui uo^nbsp;catur Boni portus,ciii iuxta eratciuitas Thalafla.

Qiium multis diebus tarde nauigaffemus, uix^tandê deueniffemus con. tra Cnidum,uidelicet reflante uento, defleximus curfum ad infulam Cretam,nbsp;iuxta ciuitatem eius infulæ littoralem, cui nomêSalmon, fiuc,utnonnulli uo*nbsp;cantjSammonium, Hanc quum ægre præternauigaffemus peruenimus ad a*nbsp;iiud Cretæ littus, cui nomen Pulchri portus, Huic loco erat uicinaciuitas La«nbsp;fæa. De his ôd altjs locis quorum nomina fecundum tempus amp; homincs fæpcnbsp;mütantur,6lt; uarie prDferûtur,uide Vadianum in fnfulis maris,ubi 6C eleganter dode^explicat.Vbi Salmon,Pulchri portus,Lafæa,Cnidus etAffuSjPaunbsp;li quocß nauigatio periculofa deferibitur cum cæteris ad hune locum pertfnen-tibus capiendum. Nos in ecclefia proferamus circa hunclocijpericula,in quænbsp;deus apoftolum pofuit, ut cogitemus quàm difpar fors fîtpiorum hominumittnbsp;hoc fæcuIo,Sô impiorû« Gloriabatur Dionyfius tyrannus Qi. facrilegus, fecun«nbsp;dis fe uentis nauigare: Paulus omni genere pietatis præditus,cum fuis comiti-bus periculofiffîmam nauigationem ferre cogitur« Vt nos exemple piorumnbsp;difcamiis huius-mûdi aduerfa modeftius tolerare,6ô per aduerfa quoep promifnbsp;fîones dei impleri, nullis^ diferiminibus quantûuis magnis reddi mendaces. 'nbsp;Multô

-ocr page 235-

IN ACTA APOST. CAP. XXVII.

Multo autem temporeperado, amp; cum iam non eflet tuta nauiga^« tio,eo quod ieiunium iam præterq flet,confolabatur cos Paulus,dicensnbsp;cis: VirijUideo quoniam cum iniuria Sdmulto damno,non folum onenbsp;ris amp; nauiSjfed etiam animarum noftrarum incipic elTe nauigatio.

Qiium iam perfpiceret Paulus quod inciperet elTe periculofa nauigatio, non folum ob id quod uentis aduerfantibus non poflent tenere curfum quernnbsp;uolebantjuerumetiam quod ultra iuftum tempus non curaffent corpus, nonnbsp;ualentes oportuno littori applicare ÔC cibos parare laborantibus neceflariosnbsp;in tanto periculo, tam^ diuturno, admonuit nautas futuri pcriculi, QC damninbsp;non tarn oneris quam nauis, quin fiC uitac, ut mallent à nauigando defißcre,5€nbsp;in Creta potius hybernare. Et non erat in Paulo timida incredulitas, fed fidefnbsp;prudentia. Didicerat ufu Paulus ingenium maris dC uentorum hyberno tem»nbsp;pore. Fides autem in promiffiones dei non debet elTe temeraria,fed prüfens,nbsp;tum demum fe manifeftis periculis obqcerc,cum nonpateatpiusadtutiosnbsp;rarcceptus. Vbi uerooboculos ponitiir non iniufta ratio deuitandi pcricu»nbsp;la, ibicerte occafio diuinitus oblata non eft negligenda. Magnanimum uirumnbsp;decet ante pericula caute Ôf prudentér de rebus confultare, in periculis autemnbsp;conftarefortiter.

Centurio autem gubernatori nauclero magts credebat, quam his quæ à Paulo dicebantur. Etcumaptus portusnon effet ad byes Cnbsp;mandum,plurimi ftatuerutconfilium nauigareindc,fi quo modo poft»nbsp;fent dcuenientes Phocnicem hyemare, portum Creiæ, refpicientem adnbsp;Africum amp; ad Chorum.

Centurio magis aufcultabat gubernatori nauclero quam Pauli monia

txs. Qiioniam autem illic non occurrebat portus idoneusadhybernandum,nbsp;complures hoc cepere confilium,ut ft quo modo pofTentjperueherentur ufquenbsp;ad Phœnicen, non cam Syriac oram quae fic quo(^ dicitur,fed ad portum quennbsp;dam Cretæ ucl Candiae infulac fic didum promontorium quoddam, promisnbsp;nens in mare oppofttum uento Aphrico QC Choro. Nonfuerat contemnenanbsp;dum ab ipfis caufts fumptum confilium ignoti hominis:quamuis rerum peritinbsp;in dubqs confulendi fint èC audiendi, Prouerbium tarnen uulgo iadatum nonnbsp;mentitur: Sæpeeftolitorualde oportuna loquutus. Experimur tarnen bencanbsp;ditftionem rerum non ab Humana prudentiafed à diuina liberalitate proficifei.

Afpirantc autem Auftro æftimantes propofitum fe tenere,cum fu« ftuliffent de Affon, legebant Cretam. ISIon poft multum autem mißtnbsp;fe contra ipfam uentus T yphonicus,qui uocatur Euroaquilo.

Qiium interim afpiraret Aufter, rati fe uoti fore compotes, ut Phœnicen peruenirent, foluerant àlitore Afft: eaeftCretacciuitas,acpræterIcgebantoanbsp;ram Cretæ. Concipiunt cnim nautæ fententiam fuam, non ex futuris pericuanbsp;lis,fed ex præfenti euentu aliquatenus fclici. Habent autem pleruncp profperanbsp;rima initia fines infelicilfimos, 0^ contra, quod huius quoeç loci exempla proa

bant. Hand multo cnim poft,obortus eft uentus fubitus uioIentus,omni«Çnbsp;maxime formidatus nantis, quem uocatTyphonem,qui idem Slt; à plaga munanbsp;di unde flat dicitur Euroaquilo, quod inter Eurum flet ÔC Aquilonem.Quinbsp;meratur inter repentinos flatus,^ dicitur præcipua nauigantiö peßisj^^o^ an»

-ocr page 236-

Ijó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.) .COMME.MTÄRIVM

tennis modo,ucrum i'pfa nauigiacontorta frange,ns,diim mualefdtfbrtiqs,

Cum^ arrepra effet nauis, amp;non poffet conari in ucntum,data nâ ue flatibus ferebamur, In infulam autem quandam decurrentes,que üdnbsp;catur Clauda, potuimus uix obtinere fcapham.Qua fublata adiutorrjslnbsp;utebantur,accingentes nauem,timentes ne in Syrtim incidcrêt,fubmif«’nbsp;fo uafe fle ferebantur»

ts uentus quum impetu fuo corripuifTet nauim, nee poflet obniti potefta* tijdedimiis uela uentis,et arbitrio uentorum ac fluduunj ferebamur:talia funtnbsp;pen'cula mans, In infulam autem quandam delati, quac Cretp eft ad Auflruranbsp;i^mineClauda, atgrepotuimus obtinere fcapham,utfiquidaccideret,eflêtnbsp;praefidio,Qtia tandem fublata in nauem, QC alifs itemauxilrjs utebanuirjuni-bus fubcingentes nauim, ne uado ülifa facile folueretur : metuebant enim ncnbsp;uentus impellerct in Syrtim ad auflrum uicinam, quo typhon ferebat,lîipulçnbsp;demiferunt uas ad retardandum nauis impetum. Atque his præfîdijs adiutife»nbsp;rebamur, Vbi uidemus maximam tempeftatem, amp; extremum periculuni, iiinbsp;quod temeritas nautarum coniccit Paulum, amp;C alios fimul nauigantes, Hic nucnbsp;uidet centurio quid fit, non caufas confiliorum, fed perfonas confultantiuinnbsp;refpicere, tarnen quod temeritate commiCfum eft, prudentia refarcife co«nbsp;nantur.

D nbsp;nbsp;Valida autem nobis tempeffate iadatis, fequenti die iadumfece«

runt : tertia die fuis manibus armamenta nauis proieccrunt. Neque autem fole,neque lyderibus apparentibus perjalures dies,amp;tempefta*nbsp;te non exigua imminente,iam ablata erat fpes omnis falutis noffræ^

Qtium non conquiefceret tempeftas, fed magno periculo iadaremur, léa quenti die uenerunt ad extrema præftdia, ac proiedis oneribus in mare iadu«nbsp;ram fecerunt, quo nauem fubleuarent, Rurfus perfeuerante tempeftate »nbsp;tio die etiam nauis armamenta noftris manibus proiecimus,ait Lucas.Malue«nbsp;runt omnia fua bona in mari perdcre quàm his fer uatis uitam amittere.Sicnosnbsp;qui fæculo uiuimus,tantis fubinde periculis nunc hue nunc illuc impellimur,nbsp;ut toties fere nobis mori uideamur, quoties «üfcrimen aliquod fubimus. Etinnbsp;tantis aduerfitatibus huius uitac, quae alioqui in hoc feculo commoda credianbsp;musjUt diuitiae,honores,gIoria,fanitas,potentia,6C id genus alia,ea nobis nonnbsp;nunquam falutem noftram maxime omnium remorantur, Abtjeiendum ergonbsp;quicquidialutem impedit. Si manus tua uelpes tuus amp;c,

“ Et cum multa ieiunatio fuiflet, tunc ftans Paulus in medio eorum, dixit : Oportebat quidem,ô uiri,audito me non tollere à Creta, lu*nbsp;cri^ facere iniuriam hanc, amp; iaduram, Etnunefuadeo uobis bo*nbsp;no animo effe ; amilTio cnim nullius animæ erit ex nobis, præter*nbsp;quam nauis*

Qvium ad dies complures neep fol apparerct neqj fydera, ac tempeftas fem« pergrauior urgeret,iamomnes coeperat defperatio falutis, Accedebat huenbsp;quodoccupatidifficultate nauigationis multo iam tempore non fumpferantnbsp;cibum,Paulus autem in tanta mortis formidine non inuocat Caftorem óf PoL«nbsp;lucem,deos maris, aut Neptunum^ non multa holocauftafe oblaturuuouef,nbsp;»on

I

-ocr page 237-

IN A CT A A P O S T« C A P. XXVIl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I37

non pefegnnationem ad aliqiiem diuorumînon inuocat Äbraha, autlonam, uel Mofen ipfum z mari feruatos fandos, fed reÄa petit ad cœlum, dominumnbsp;inuocat, plenus fide de ueritate promifforû dei, no tarne obmittit orare deum,nbsp;ut promiiTa feruet,ipfum ÖC focios eripiatgratiofe » Mittit itacß dominus ange«nbsp;Ium fuum Paulum confolaturus,qui primum reuelat incolumcn ipfum Cæfaanbsp;ri fiftendum,deinde nauim tantum perituram,tandem omnes reliquos feruannbsp;dos propter Paulum:quac ex oratione Pauli difcuntur« Sic dominus præfto eftnbsp;fuis in fummis afflictionibus.Paulus folatium no reticet, fed enarrat, 8C domianbsp;nideidonafiatribus etiam infidelibus impartitur Qi.communicate Obiurgatnbsp;tarne principio ob incredulitatis culpam,fcd modeftiffîmCeOportebat, inquit,nbsp;0 uiri, prius obtemper are confilio meo,quo monui uos, ne folueretur à littorcnbsp;Cretae, fic enim hoc incommodum Ô6 rerum iatfturam uitaffetisad quoniämiinbsp;tari non poteft,fupereft ut uel fero fapiatis.Nolitedcfpondere animum, nullusnbsp;enim ex uobis peribit,tantum nauis eritiacftura»

Aftitit enim mihi hac node angelus dei cuius fum ego, 60 cui defer* uio,dicens:N[e timeas Paule, Cæfari te oportet affiftere : amp; ecce dona* Enbsp;uit tibi deus omnes qui nauigât tecû. Propter quod, bono animo efto*nbsp;te uiri:credo enim deo quia fic erit quemadmodum didum eft; miht

NonhæcexmefomntOjfednodehacafiiut mihi angelus dei, cuius ego fum minifter 8C cultor,dicens:Ne metuas Paule,non hie peribis,fed oportet tenbsp;prius fifti CatfarÉnec tu folus euades incolumis, fed omnes hos qui funtin na»nbsp;ui tecum,tuis precibus donauitdeus.Quapropter bono, inquam, animo efto»nbsp;te uiri,nihil enim dubito, quin quemadmodG per angelum fuS promifitdeus,nbsp;fic futurum fit.Sic fæpe agit dominus,ut multi etiam mali propter unum piumnbsp;hominem in periculis feruati funt. Excmpla funt Noe,Loth,Mofes,Raab, Sa»nbsp;muefNon ut propterea fandi colantur,aut inuocentur in periculis, tanquamnbsp;auerruncatores malorum,06dtj tutelares* Omnis enimfalus à domino eft, cuinbsp;foli adferibendum eftomnebonum. Nihil de mor tuis uel curandum uel défi»nbsp;derandum,largitor bonorum dominus eft.Qiianquam aliquando unus ferua»nbsp;tur propter alterum,ut uelutorganum bonitatis diuinae agnitum uenerari pofnbsp;fit amp;r amari,fed minime inuocari, Tota liberatioô^falus clementiae dei refera»nbsp;tur accepta, Sandi uiuentes ciuiliter funt tradandi, Ô6 eis in uerbo domini ob»nbsp;fequendum,imitandi funt in bono,hic eft legitimus fandorum cultus.

In infulam autem quandam oportet nos deuenire ? Sed pofteaquâ quartadecima nox fuperuenit, nauigantibus nobis in Adria circa me*nbsp;diam nodem,fufpicabantur nautæ apparerefibi aliquam regioncm»

Si,inquit,quæritis qua ratione poffit confuli uitæ omnium, oportet nos irt infulam quandaetjci,ibi naui frada feruabimur. Porrd ubi decimaquartanoxnbsp;fuperueniiret,iam^ nauigaremus in mare Adriaticum, nautae profpedantesnbsp;circa medium nodisfufpicatifuntfibiapparere regionem aliquam. Grandisnbsp;calamitas,tot uiros tot diebus nefeire omnem falutem,deftituifolatio folis, ter»nbsp;« fæ,ciborum,fpei,mortêob oculis uerfari,diu nodu^fubmergitimentes, pœ»nbsp;nam peccati,quia uas eledionis tarn indigne tradatS ab eis,à cuius falute petianbsp;debat omnium falus, Adria urbs eftitaliæ, unde nomen habet Adriaticum manbsp;re,alias Adrianum,quod Venetias uicj QC Tergeftum ingreditur,

Qui amp; fubmittentes bolidem,inuenerunt paftus uiginti: 8^ puGlIu itlde feparatijinuenerunt palTus quindecim» Timentes aut ne in afpefanbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XX

-ocr page 238-

co MM EN T A RIVM

loca inci'deremuSjde puppi mittêtcs ancoras quatuor^optabat die fieri»

Volentes experiri an co tuto poffent appellere demiferunt funiculum alh« gato plumbo,quem nautæ à iadii bolidem uocant, ac repererunt profundttatënbsp;pafTiiiim uigintijS^c, Omnia plena periculis,fi«e altum mare tranfeas ex uensnbsp;tis, fiuelittoraappellas exarenis, tarnen lucri auaritianihil timetur â filijsnbsp;hominiim,

Nautis uero quærentibus fiigere de naui, cum mififTentfcapham in tnarcjfub obtentu quafi inciperent à prora ancoras extêdere, dixit Paunbsp;lus centurioni dC mindbus:Nifi hi in naui manferint,uos falui fieri nonnbsp;poteftis»

ladiatis de puppt ancoris quatuor, optabant oriri diem quo eer tius difpicca rent quænam appareretregio^ Nautæ uero defperata naut,quoniam fenferaninbsp;fc non procul abelïe à terra,primum fibi ftuduerunt confulere, eoœ feaphâ deanbsp;mittunt de mari, quam fuftulerantin nauim antea, diffîmulantes ie parare fiianbsp;gam, fed prætexentes quafi ob uim tempeftatis uellent QC à prora ancoras deanbsp;mit tere, Paulus autem non ignarus quid agerent, Ô6 feiens ad feruandos eæteanbsp;ros qui erantin nauinautarum opera fore opus, admonuitcenturionem ac minbsp;lites.Nifi ifi:i,inquiens5manferint in naui, uos feruari non poteftis, Qua Pauanbsp;lus nuper diffliaderet nauigationem hoe tempore anni, nautæ optimam nauianbsp;gationem centurioni pollicebantur, 66 gloriabantur artifices præ ludæo. Nuenbsp;coprehenfi periculis,timidiffîmi funt,impq in deum, cuius uerbo non credCtf,nbsp;in homines iniurtj,quos dcfcrcre ftatuunt,quos fua temeritate in hoc periculSnbsp;coniecerant, Adurn tarnen eil à Pauli confilio, ut impium fuum eonfiliû exe^nbsp;quinonpotuerint.

F nbsp;nbsp;nbsp;T une abfciderunt milites funes feaphæ: èC paffï funt earn excidere»

Et cum lux inciperet fieri,rogabat Paulus omnes fumere cibum, dices: Quartadecima die hodie expédiantes ieiuni permanetis, nihil accipiens«nbsp;tes. Propter quod rogo uos accipere cibum pro falute ueftra: quianuknbsp;lius ueftrum capillus de capite peribit.

Promiflîones quidem dei non pendent ab humanis firmamentis, operibus QC authoritatibuSjfcd ab ipfa diuina mifericordia 66 ueritate quæ firma 66 fia«nbsp;bilia funt,etiam fiomnes homines fintmêdaces, Verbis autem fuis his Paulusnbsp;non refpicit ad conftantem diuinæ promifiîonis ueritatem,fed ad externum rcnbsp;rum ordinem.Iuxta enim hune impofflbile uidebatur,utfi nautæ fugerêt, ipfinbsp;nauigandi imperiti,ô6 nefeientes quomodo aut ad quem locum nauis comodenbsp;dirigenda effet,incolumes euaderent. Non funt autê negligenda iufta 66 utilianbsp;organa,ac media diuinitus ^pofita, fed his quidê utamur quoad licet,folis autem diuinis promiflîonibus confidamus.Hortabatur autem Paulus omnes, utnbsp;cibum fumerenr,uires recuperarent,ut laboribus fufficerêt, naue iam fixa, nenbsp;liberati à tempeftate fame periclitarentur.Signifieat oratione fua nihil horribi-lius dici poffe hoc nauigationis periculo.Qiiantulûcuncp certe comederint, iânbsp;tis liquet animos omnium ob tam aduerfam tempeftatem tantS non emortuosnbsp;fuiffe.Monet autêeos Paulus magna alacritate, utuel tandelegitimum cibumnbsp;fumantjanimos recreent,neeuadentes tempeftatem inedia pereant.

Et cum hæc dixiffet,fumens pane gratias egit deo in confpediu nium:ô^ cö fregiffe:,coEpitmâducare, Animaequiores aûtfadli omnes»nbsp;amp;ipß

-ocr page 239-

IN ACTA APO ST. CAP. XXVII.

Si ipfi fumpfcrunt cibum.Eramus uero uniuerfæ animæ in naui ducen tæ feptuaginta fex,Et fariati cibo alkuiabant nauem,iadantes triticumnbsp;in marc.

Hæc locutus Paulus,fumpto in manus pane, Chriftj'anorum SC apoftolico moregrarias egitdeo in confpedtuomniumxum^fregifletjdominilefuexemnbsp;plum referens, ccepit comedere. Porro Pauli turn oratione turn exemple iamnbsp;omnium recreatis animis, fumpferunt SC ipfi cibum. Summa autem omniumnbsp;qui erant in nauijcrat ducentorum feptuaginta fex, Expleri cibo SC confer t^Ltinbsp;fubleuabantnauim quo propius pofTet appellere in terram, eqcientes in marenbsp;triticum, quod ex Aegyptouetere Romanorum granario deuehebantinitasnbsp;liam.Magnum eft habere in perfeulis comitem magni SC fortis animi. Videbasnbsp;tur Paulus ab initio nauim ingrefttis, nihil nauigantibus allaturus, nunc pro=nbsp;pter eum omnes faluantur,confolantur.Nemo contemnendus ut inutilis, finenbsp;pauper fine captiuus,etinglorius:dominus res fuas fic adminiftratjôC qui coränbsp;mundo incomodus uidetur, fit ordinance deo magnç falutis aptiffimü organu.

Cum autem dies fadus eflet,terram nonagnofeebant : finum ucro quendam confîderabât habentê littus » in quem cogiubant,fi poffent,nbsp;eqeere naucm.Et cum ancoras fuftuliffentjCommittebät fe mari, fimulnbsp;laxantes iundturas gubernaculorum: ödleuato artemone fecundum aunbsp;ræ ff atum,tendebant ad littus«

Vbi iam diluxiflet,îerram quidem uidcbant,fed non agnofcebant.Cæteru animaduerterunt earn habere finum quendam hincatcç hinc porredo littorc,nbsp;in quem deftinabant,fi poflent nauim impellere.Sublatis igitur ancoris, com=nbsp;mittebantfe mari, fimul laxatis SC gubernaculorum iunduris, quo poiTent SCnbsp;his uti addirigedum quo uellentnauis impetum. Tum fublatis in altum uelis,nbsp;antennis ad uentum offlexis, fecundum aure flatum tendebant ad littus, Arre«nbsp;monem dicit id ueli genus,quod à fufpendendo nomen habet, DithalafTum ucnbsp;ro fijTnificat finum duo habentem littora prominentiajquæ mare utrincß alluif.

Et cum incidiffemus in locum dithalaiTumjimpegerunt nauem : SC. prora quidêfixa,manebatimmobilis; puppis uero foluebatà ui maris.

Quum non poflent obtinere finum quem petebant, fed ui uentorum inci« diflent in locum prominentem in mare, hue impegerunt nauin? : ac prora qui«nbsp;dem infixa uado,manebatimmobilis,puppis ucro foluebatur ui undarS. Itacßnbsp;iam nihil fupererat nifi ut natando fuæ qui fcç uitæ confuleret, Hoc eft naufra«nbsp;giumillud,quodhadenus tam aduerfa tempeftas minataeft. Etquidêomnes,nbsp;utpofteafcribitur,incolumes euaferuntin terram, iedinterim innauimaiôrnbsp;penè tempeftas aduerfus Paulum SC reliquos uindos oriebatur quàm in mari.

Militum autem confilium fuit ut euftodias occiderent : ne quis cum cnataffet,efFugeret.Centurio autem uolens feruare Paulum,prohibuitnbsp;fieri.fluffit^ eos qui polTent natare,emittere fe primos,amp; euadere,amp; adnbsp;terram exire:amp; cæteros alios in tabulis fcrebât:quofdam, fuper ea quænbsp;de nauierant.Etficfadum eft utomnes animæ euaderent ad terram.

Eratimprobum SC ingratiflîmum confilium militum,ut uindos omnes ce« ciderent,ne quis quum enatafleteffiigeret.Hoc barbarum SC immane confiliûnbsp;coercuitcenturio,cupicns feruare Paulum,cuius confilioipfiferuabâtur.Ve=nbsp;rum ne quis omnino periret,iuflît ut qui natandi eflent periti, fe primos abijeenbsp;XX X

-ocr page 240-

14o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot; COM MENT ARIVM (

rent in mare,ö(f natatu in terram euaderct:qui natare ncfcirent, partim m'xfta* bulls,partim altjs nauis inßrumentis adtuti, redperent fefe in terräm, Hac ra»nbsp;tione radum eft,ut omnes tandem euaderent in terram. Difeimus in hoc con«nbsp;filio faeculi gratitudinê,quo enim plura beneficia hominibus huius faeculi conanbsp;feras eo atrotioramaleficiaillirependunt: undeamp;non deßftendum quidemànbsp;benefi'cqs,uerum fimul quoep animus componendus ad patienter tolerandumnbsp;aduerfa,quae malle debemus indigne pati quam mei iti. Dominus gratus efl benbsp;neficis, utnecpoculumaqua: frigidaefitienti exhibits fitobliuionitradirurus*nbsp;Qiianquam denuo periclitetur Paulus, fed tarnen uerbum domini mentiri nonbsp;poteß:fubornat dominus euentum quo in uita feruetur. Ex huiufmodinaufranbsp;gio Pauli fides docenda et confirmanda eß, in hoc mari huius faeculi iadatis uanbsp;rijs Slt; multis procellis,inquibus dominus fuos,hoc eß fideles,no patieturfubaquot;nbsp;mergijfed in portum falutis reponeu

T cum euafîffemuSjtunc cognouimus quia Meïite, infula uo« cabatur. Barbari uero præftabant non modicam humanitatênbsp;nobis, Accenfaenim pyra,reficiebantnos omnes,propter im*nbsp;brem quiimminebatjamp;frigus.



Quum primum appellerent, non agnofeebant quænam eßet infula, uerS poßeaquam euafiflentin terram ex incoliscognoueruntquodMcIite uocarenbsp;tur,Ea eß inter Epirum SC Italiam,fpedans Siciliam ad Septentrionem, quaninbsp;nunc uulgo Maltam uocant,Barbari uero miferti calamitatis noflræ, non me*nbsp;diocrem humanitatem præfiiterunt hoipitibus, Qiii euaferantnaufragiS par*nbsp;tim milites erant,partim uindi,oes ignoti,egeni,opibus fpoliati, SC ideo mun*nbsp;danis hominibus odiofi,humanißime tarnen tradantur à Barbaris,hoc eß nonnbsp;Latinis, minime tarne Barbare fauoribus SC ofiîcijs profequendo fine faflidio,nbsp;tantum abeß ut miferiâ miferia cumulent, Exemple fuo Ethnici SC idololatrænbsp;docentnos hofpitalitatis gratiam,pro qua Melirenfes quoep magnum frudumnbsp;hofpitalitatis funt aflequutûMulta enim apud eos miracula pei' Paulum aedunnbsp;tur,Habet enim pietas fuum praemium etiam in hoc mundo.

Cum congregafletautem Paulus farmentorumaliquantam multi tudinem, 8c impofuiflet fuper ignem, uipera à calore cum proceflifle^nbsp;inuafit manum eius,

Erantfanèineacongregationehominum Gentilium pene omnes dtgnio* res,quos non folum corporalis uipera morderet,fed draco etiam infernalis de»nbsp;uoraret, qui Paulum cum captiuis occidïfle uolebant, fed prouidentia dei be*nbsp;ncficum ÔC ofiîciofum in fando opéré promouendi ignem egêtibus, V ipera lanbsp;titans infarmêtisfuperpofîtisigni, quæpriusfrigore torpuerat, excitata calo*nbsp;reprorepfit,ac mordicus arripuit manum Pauli, uteum uenenoinficiatôCne*nbsp;cetinfedum, Voluit dominus Paulum fibi fi'delem SC credentem darum fierinbsp;ac celebrem inter Gentes, ut huiufmodi occafione aperiatur eiofiium prædi*nbsp;candi euangelium. His quidê qui diligunt deum omnia fîmul adiumento funtnbsp;in bonum.Et afflidioncs fidelibus immittit deus, non ut perdat, fed ut fer uct,nbsp;ïducro nondum uidebatur Barbaris Melitenfîbus:unde SC fequitur,

Vt uerô uiderunt Barbari pendentem beftiam de manu eius, adin* B uicem dicebant ; Vtit^ homidda eft homo hic, qui cum euafît de mari,nbsp;uldo

-ocr page 241-

IN ACTA APO ST. CAP. XX V Ilf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 14I

uÏéïö non finit cum uiuere. Et ilk quidcm excutiens befiiam in igncm, nihil mall paffus eft.

Barbari Melitci, ut uiderunt lætalem beftiam pendentem ex manu Paul/» di'cebant; Neceffe eft omriino hunc hominem homicidam cffe quepiam, quemnbsp;cum tempeftas eieccrit incolumem è mari, tamê ultio diuina non finit in terrisnbsp;uiuere. Cum hac Barbarorum fententia conuenit ferèomniû opinio horninS;nbsp;iuxta carnem iudicantium,eos qui affliguntur omnes efTe flagitiofos:afflilt;ftio#nbsp;nes ho nifi propter peccata acciderCjUt lob cum amicis difputat, ÔC apoftoli cunbsp;Chrifto:R.abbi dicentes, quis peccauit, hie an parères eiuSjUt cæcus nafeeretc*nbsp;Quam fentètiam Chriftus dodrina ÔC exemplo probauitnon uerS,paffus ipfenbsp;omnia afflidionu genera fine peccato, Verum inferuitdeus quoc^hominu peanbsp;doribus,ut credant experiètia dodijhomicidiiï no manere inultû. Opus cnimnbsp;kgis genres habent fcriptum in cordibus fuis, Paul us afit ut fenfit uiperæ morBnbsp;fum, excuffit earn in ignem,necp quicquam praeterea paffus eftmali,

Àt illi exiftimabanteum in tumorem conuertendum, amp; fubito ca* furum amp; mori. Diu autem illis expedlantibus amp; uidentibus nihil mallnbsp;in eo fierijConuertentes fe,dicebant eum effe deum.

Exiftimabant Melitei ftatim futurum, ut præfcntiffîmum ucnenùm uiper^ fnuulnus effufum per uenas delapfum incenderet corpus totum,utintumefccnbsp;ret, ac fic repente mortuus conciderct Paulus, ui ueneni reda penetrante adnbsp;cor. Tandem cumilli diu expedaffent quid Paulo accideret, uiderent^ nihilnbsp;illi accidere mali ex mor fu uiperæ, rurfum barbarica leuitate mutata fententia,nbsp;dicebant ilium effe deum.Nondum enim audierant Melitei delefu, qui hoc donbsp;narat fui nominis profeflbribus,ne uis ulla ueneni, quantumuis præfentanea,nbsp;poffetipfis nocere. Sic femper uulgi indicium nullam nouitmediocritatè, auCnbsp;enim extreme uituperat quem odit,aut quem diligit effért in coelum, ;

In locis autem illis erât prædia principis infulæ,nomine Publq , qui nos fufeipiens,triduo benigne exhibuit*

-Hæc Publi) humanitas paucisôiS fimplicibus uerbis narratur, led re ipià maxima fuit. Erat is princeps infulæ, non tarnen faftidit peregrines ÓÓ' humhnbsp;les,captiuos SC abominabiles, SC nihilominus in tanta multitudineegentes, SC’nbsp;fané famelicos,benigne tarnen eos tradat,hofpitio excipiens, toto^ triduo fo^nbsp;uens,nihil fumptuiparcens. Earn tarn benignam hoipitalitatem dominimife?^nbsp;ricordiaSCbenignitascIementiffime compenfattut hofpitalitatis iterumgra»nbsp;tiam difeamus SC æmulemur,in omnibus diuinis fcripturis laudatiffi'mam.

Contigit aûtpatrêPublfj febribusôC dyfenteria uexatu iacere.Ädt que Paulus intrauit,et cu oraflet et impofuifletei manus,faluauit eum;.

Laborabat grauiter pater Publq ledo decumbens febribus ÔC dyfenteria,-quem morbum noftri tormina SC uifeerum exulcerationem uocant, Paulus itaque memor præcepti dominici, ad iegrotum ingreffïis, precibus^ ad deum»nbsp;fufis,impofuit illi manus,SCeum fanauit ftatim,Sic dominus hofpitalitatem benbsp;nefictjscompenfareconfueuit,Äbrahamangelos hofpitio excepit, 6C filiumnbsp;recepitjLoteSodomisliberatus,SareptariamulierSC Sunamitisremunerataîtnbsp;funt per prophetas domini,Et quare non feriiauit nauim Päülus,ÖC uentos di«*’nbsp;mouit precibus fuisfRefpondetur, Paulus author non fuit fuorum miraculoBinbsp;rum,fed domini uirtus SC bonitas: unde non ad arbitrium hominum ædunturnbsp;miracula,fed ipiritus fandi propofito. Hie ergo PaulusTpiritui fando inferuit

XX 5

-ocr page 242-

141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co MM EN T A RIVM

obfequitur,uin.cuïa fua ncgïfgcns,8ó Publq pattern morbo kuanSjCum relia quis de quibus confequenter,

C nbsp;nbsp;Quo fadOjOmnes qui in infuïa habebant infirmitates, accedebant,

curabantur:qui etiam multis bonoribus nos honorauerut, amp; nauk gantibus impofuerunt quæ ncceffaria erant»

Fadum tniraculum illud ubi rumor fparfiflet per infuïam, cgtcri quocp qui laborabant adeuntes Paulum fanati funtmon ut corpore tantum ualerent, fednbsp;ut miraculis ueritas euangeltj de lefu Chn'ßo cofirmaretur,6C Meh'tenfes euannbsp;gclio credentes, ueram ÔC perpetuam ualetudinem confequerentur. Nam ad«nbsp;hibuifle eos fidem euangelio, quod Paulus eo per tres menfes minime otiofusnbsp;pracdicabat,teftantur opera chari ta tis. Donee enim ibi commozabantur, plurfnbsp;mum beneficiorumin eos contuleruntinfulani, ÓC dum adornarent iam naufanbsp;gationem,impofuerunt in nauim ad comeatum ultcriorem neceffaria.Hifuntnbsp;fr udus fideijUt honorent Apoftolum,2lt; propter ipfum omnes naufrages lt; Eftnbsp;enim in Chriftum fides minime otiolà*

Poft menfes autem tres,nauigauimus in naui Alexandrina, quæ in infula hyemauerat,cui erat inßgne Caftorum»

Menfibus tribus in infula tranfadis, nadifumus nauim alteram Alexan» drinam,qua: in Melite hybernauerat, huic erat infïgne Caftor óó Pollux, quosnbsp;GraeciDiofcuros appellant, filioslouis ÔC Ledae, Credidit antiquitas eos eflcnbsp;deos falutares nauigantibus, fi firn ui apparerêt: ( Apparent autem ignis fpecicnbsp;malo autantemne infidentes) contra, diros,fi finguli aut folitarq* Horum infûnbsp;gne habebat ea nauis,quó tutior effet nauigatio* Nee nobis tam ridicula uide*nbsp;antur,qui talium gentilium fuperftitionem exceffîmus, diui Nicolai, Georgt),nbsp;Barbaræamp; Anthontj cultufrirrogatoillorumïidolorum loco. Earn nauim ficnbsp;idolorumornatamfimulachrisingreffifuntuirifandi, Paulus, Lucas,Ari*nbsp;ßarchuSjUtpote non fuam,fed domini alterius nauim, cum altera captiuis nonnbsp;permitteretur,

Bt cum ueniffemus Syracufas, manfifflus ibi triduo, Indecircumie* gentes deuenimus R.hegium:amp; poft unum diem flante Auftro, fecun^fnbsp;da die uenimus Puteolos, ubi inuentis fratribus rogati fumus manercnbsp;apud eos dies fcptcm:0d ftc uenimus Romam,

Syracufa ciuitas eftSiciliæmaritima,ibi triduo commorati iunt, Vnde tan dem foluentes ac practerlegentes Siciliae littora deuenimus Rhegium, Italiae cinbsp;uitatem in agro BrutiorS, Ab ea ciuitatc breuiffimus traiedus eft in Siciliam,nbsp;Nam hac parte olim Sicilia contigua eratltaliç,donec uis maris intercurrentisnbsp;diuulftt utrameß regionem,interfufo freto,non amplius quam quindecim miknbsp;hum paffuum, ubi SC Scylla eft fcopulus, ÔC Charybdis mare uorticofum, ungt;nbsp;de Sc Graecis nomen inditum Rhegio à ruptura fortita nomine.Hine poft unSnbsp;diem afflante uento commodo, nimir urn Auftro,delati fumus Puteolos, CiuLnbsp;tas eft colonia,fita in extremo promotoriojquod in Auftrum Ipedat urbi Neamnbsp;politanæ,antèdidaDicearchia,mutatum autem nomen à puteorum frequen.nbsp;tia,Ibi repertis fratribus,apud eos feptem diebus manfttrogatus,magno argu«nbsp;men to, iam turn non in urbe fol urn fed in reliqua quoqj Italia fuifle qui Chri«nbsp;fto fiderent, lam enim in annum fextum SC uigeftmum hiftoria uitæ, mortis SCnbsp;refurredtonis Chrifti apoftolica praedicatione longe late^ intonuerat.Ex Paunbsp;lienii«

-ocr page 243-

IN ACTA A PO ST. CAP.- XXVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

lienim epifiola ad Romanos'liquet eGraecia 8^ Macedonia difciptilos Pauli, fed 2lt; ex Palæftina ueniffe in urbem, non quofuis, fed cximios, 5gt;C apoflolicanbsp;etiam dignitatepræftantes uiros, quiRomanamillamccclcfiam fundauerint,nbsp;ad quam ut celebrem iam SC multis ecclefqs notam fcriberejôCptæcipuos illiUsnbsp;operarios longe ante cognitos,ut familiäres falutare uoluerit, minime obmifliinbsp;rus Petrum fi Romanus tunc fuiiïèt epifcopus, quod collan's annorS hiftortjsnbsp;comprobari non poteft.Certe ipfe Paulus nominatim Andronicum 8(. luniantnbsp;inter infignes apoftolos numerat, qui etiam antefe in Chrifto fuerint, Mirumnbsp;autemEufebiumfecundoCIaudij anno Petrum Romam ueniffe fcribcre au»nbsp;fum,quum Hierofolymis fuiffeeum etiam poft odauum annum impertj eius,nbsp;ex ipfo Paulo colligatur. Vide Vadianum in Italia, Quod uero feptem diebusnbsp;Puteolis manferitcum fratribus,fine Centurionis affenfu fieri non potuit, quinbsp;uel fecum manfit,uel detulit uiro fidem,uel ex militibus quendam addidit,quonbsp;fociatus hon cum alijs nauigio Romam ueniret, fed pedes, ac fortaffi's liber ànbsp;uinculisjdatafideiufli'one, cuiproexpertafancftimonia multipliciter fignisSCnbsp;prodigijs Centurio credere potuit,ÔC fidere forriter ac fine metu.

Et inue cum audiflent fratres, occurrerunt nobis uflt;^ ad Appi) fb» 0 rum,ac tres T abernas,

Quoniam iam rumor Roma per tuletat ad fratres aduenttitum Paula cum fuis comitibus, Nam Pauli nomen apudRomæ agentes Chriftianos cS primisnbsp;erat celebre,ob epiftolam ad illos fcriptam pridem. ProdierSt obuiam ex urbenbsp;uf(^ ad Appij forum, per quod Roma proficifcentibus in mediterranca Cam«nbsp;paniæiter eft. Tres Tabernac autemproximo Apptj foroerant, ubipofteaSe«nbsp;uerus Caefar à Maximino Herculio à uita priuataiterum ad publica SC tyran«nbsp;nidem reuerfo extintftus eft,cum militum perfi'dia defcifcentium folus relidusnbsp;efiet,Hoc in loco Paulus exceptus eftafratribus, dedudus^ in urbem, uia u«nbsp;nius diet,per tot difcrimina uiarum SC marium faluus pietate diuina,cuius ue«nbsp;ritas labefadari non potuit,quamlibet in magnis pcriculis,

Quos cum uidffTet,Paulus gratias agens deo,accepit fiduciam.Cum autemuenffTemus Romam, permiflum eft Paulo permanere fibimetnbsp;cum cuftodiente ft milite.

Fratrum Romanæ ecclefîæ obuiam uenientium conipedu uehementer re^ creatus eft Paulus, intelligens SC illic effe qui fyncero pedore fauerent euangcnbsp;liOjSC adis deo grattjs fumpfit fortem ÔC bene fperantem animum, Romam ernbsp;go pariter ueniuntPaulus SC comitcs,Nihil hie de Centurione SC uinculis dicinbsp;turaLuca, Verifimile eft poftquamRhegiumappulerit Centurione liberumnbsp;permififfe iter per Campaniam Paulo, cui diffi'dere non potuit, quin fefe Ro«nbsp;mam perueniens Centurioni denuo fifteret cum fuis : quod SC fan's feciffe cer«nbsp;nitur, cum hie dicitur, permiflum effe Paulo à Caefarianis', utmaneret folus,nbsp;unico tantum adhibito milite, qui eum feruaret, non tam in onus quam in fer«nbsp;uitium SC tutelam, id^ nomine Caefaris,ne quis ei uiolentas ingereret mantis*nbsp;Sic deus fandfs fuis,ea quæ maxime mala uidentur SC aduerfa, in maxime bo^nbsp;naprofpera^commutât, Etquodhominesuelfatan malum machinantur innbsp;pios,hoc dei bonitas ipfi's in bonum uertif.

Poft tertium autem diem conuocauit primos Iudæorum,Cumç uc niflentjdicebat eis; Ego uiri fratres, nihil aduerfus plebem faciens, autnbsp;morem paternu, uindus ab Hierofolymis traditus fum in manus Ro«nbsp;XX 4

1

-ocr page 244-

±44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENTARIVM

manorum: qui cum intcrrogationem de me habusflent, uolueruntme E dimittere,eo quod nulla effet caufa mortis in me» Contradicentibus aunbsp;tem Iudæis,coadus fum appellate Cæfarem ; non qualî gentem meamnbsp;habens aliquid accufare»

Ne quis ludaeorum fufpicaretur Paulum ob aliquod malefîcium Romam miffum capriuum,ô(^ dettneri milite, poft tertiS diem conuocauit pnmores luanbsp;daîorum Romar degentium,apud quos fie eft lo eu tus: Ego uiri fratres, quû ni»nbsp;hil admiferim aduerfus populû meum,aut inftituta maiorum,uindus Hier olbnbsp;lymis traditus fum in manus Romanqrum, delatus Cæfaream ad praefîdem Fcnbsp;lieem, deinde adFeftum, Quiquumcauiam examinaflênt, uolueruntme ab»nbsp;foluere,eo quodjUt ipfi fatebâtur, nihil in me eemperiflent eapitis fupplieio di«nbsp;gnum. V erum odiofereelamantibus ludæis, coadus fum appellate Cæfarem:nbsp;non quod ob hane eaufam fim offenfus genti meæ parem^ criminationem ulnbsp;lam apud Cæfarem, 8lt; odium quo labor at augeam,fed ut meam tuear innoeennbsp;tiam,Omnibus enim bene eupio, qui deum pure eolunt iuxta legem patriam.

Propter hanc igitur caufam rogaui uos uidere alloqui ? Propter (pern enimifraeljcatena hac circundatus fum»

Hoc pio amp; fideli affedu erga uos dudus,iufR uos hue accerfiri,quado uin« culis onufto non licuit uos adiré, ut ex ueftro cofpedu fiC alloquio nonnihil fo«nbsp;lattj caperem» Cur autem colit gens Ifraelitica tanto ftudio deum, contempttsnbsp;Gentium fimulachris, nifi quia fperat in refurredione pietatis fuæ præmiumfnbsp;Ob hane itaq; fpê,quæ mihi comunis eft cum tota gente mea, circundatus fumnbsp;hac quam uidetis catena:nec aliud mihi crimen poteft obijcESic ergo Pauloci«nbsp;uiliter fuam caufam ludæis exponenti, ciuiliter quot^ refponfum eft.

At illi dixerunt ad eum : NIos nec^ literas accepimus de te à ludæa, necß adueniens aliquis fratrum nunciauit, aut locutus eft quid de te manbsp;lum»Rogamus autem à te audire quae fentis : nam de feda hac notu eftnbsp;nobis quia ubic^ eicontradicitur»

Qttod ad tuam,inquiUnt, perfona attinetnihil mali de te fcimus,nec]^ quiC quam à ludæa per literas fignificauit nobis aliquid mali de te, nct^ quifquS in«nbsp;de hue ucniens quicquam de te mali locutus eft,Quod autem attinet ad iedamnbsp;illam Chriftianorum,quam uideris profiteri, hoc feimus, quod ubicß ab omnûnbsp;bus male'audiat ÔÔ ei contradicatunSi igitur talis iemper fuit fors euangeltj,utnbsp;ipfiubic^contradidumfit, profedo noneftmirum fimulti contradicentiumnbsp;potentia, fapientia, dodrina, 6lt; fanditateofFenfi, euangelionon crediderinr.nbsp;Re uera contradicitur illi ubiep, quia tarn inter ïudæos, penes quos uidebaturnbsp;efle iuftitia ac fanditas,quam inter Gentes, penes quas eratpotentia dC fapiennbsp;tia,fueruntpræftantiffîmi uiri, quieuangeliorcftiterunt, Qiiis autcfimplicio^nbsp;ris ingentj nonoffenderetur,0C multitudine,Ôe fapientia,ô6potentia, SCfandùnbsp;täte refiftentium euangelio c' A t quod illis tunc fuit magnum offendiculn, no«nbsp;bis hoc tempore magna fit fidei confirmatio, Cum enim audiamus euangelionbsp;ab initio ubiep tarn à Gentibus quam àludæis contradidum effe, SC uiderimusnbsp;nunc re ipfa euangelium nihilominus in totum orbem dimanaftè, ôC contra o«nbsp;mnium hominum iapientiam,potentiam,fanditatem acmultitudinem confti-tiffe,nónne manifeftum eft euangelium efleipfifiimam ueriiatem deifSC talemnbsp;quæ aduerfus omnes portas inferorum conftet,iuxta Chrifii promifla,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ *

Cum

-ocr page 245-

IM ACTA APOST. CAP. XXVIII.

Cum conftituîiïent autem illi diem, uencrunt ad eum in hofpitium F plunmi':quibus exponebat teflifîcans regnum dei,fuadens^ eis de lefunbsp;ex lege Moyfi amp; prophetis,a mane ufque ad uefpcram»

CompertUji'nqm'unt habemus, quod ubi'tp ab omnibus flli reclametur tatta quam uanç.Gratum eric igitur fi nos exadius de hac quid tu fentias,docuen's.nbsp;Id quum Paulus libenter fe fadurum refpondiflctjpræfcn'pto die rurfus ad illSnbsp;conueneruntludæi, plurcs quam antea itenerant in hofpitium, inquoPauUisnbsp;uerfabatur.Qiiibus exponebat dodrinam euangelicam, teftificans iam adelïènbsp;regnum dei, nec amplius cxpedandum effe Mcffiam, docens hunc effe lefumnbsp;Naz:arenum,id^ demonftrans ex figuris legis Mofaicæ ac uaticinijs prophetanbsp;rum,oftendens quicquid eratadumbratum inlege,quicquid praîdidum à Monbsp;fe SC prophetisjin lefu palam ac plene exhibitum effe.

Et quidam credebanthis quæ dicebantur: quidam uero non crede« bant.Cum^ inuicem non efl’ent confentientes ,difcedebant,

Oftenditquomodo hæc Pauli concio de euangelio SC Chrifto excepta fue« ritàludæis:quidamenim ipforum crediderunt, quidanon. Hæc eft enim perpétua Sc folennis euangeltj fortuna,ut minor auditors pars credat, maior coh-temnat,tanquam aducrfam carni SC fanguini,Eft enim Chriftus pofitus in laptnbsp;dem angularem,qui altjs quidem eft firmamentum,altjs in quern impingitur lanbsp;piSjSC petra fcandali, Nihiligitur etiam nunc noui accidit, ft feruorum Chriftinbsp;uerbum d paucis recipitur,

dicete Paulo unum uerbum, Quia bene fpintus fandus locutus eft perlfaiam prophetamad patres noftros,dicens: Vade ad populumnbsp;iftum,ÔC die,Aure audietis SC non intelligetis î amp; uidentes uidebitis, amp; luc« a*fnbsp;non perfpicietis.Incraffatum eft enim cor populi huius, 8C auribus gra lodn.n./nbsp;uiter audierunt 8C oculos fuos compreflerunt: ne forte uideant oculis,nbsp;amp; auribus audiantjSC corde intelligant,8C conuertantur, SC fanem eos.

Qiffentientibus ludæis, Paulus prolixæ orationi fuæ unum adhuc uerbS adiecit,quo taxauit eorS incredulitatem à prophetis per fpiritu fantftum prçdi-lt;ftam,Bene,inquit, fpiritus fandus de uobis uaticinatus eft per Efaiâ prophetanbsp;ad patres noftros, quorS obftinata incredulitatê uos refertis. Vade, inquit,adnbsp;populum iftum,SCdie ad illoSjSCc.Etpatetfententia’ex proprio loco4Hicueronbsp;notandS PaulS dicere,uerba Efaiæ no effe nifi fpiritus fandi uerba ÔC fentetX

NIotum ergo fit uobis, quoniam gentibus miffum eft hoc falutarc deijôCipfiaudient.

Proinde feitote quod hæc falus quæ per lefum offertur à deo, quando uos refpuitiSjdeferetur ad Getes.Refpuit enim qui non credit, nec capax eft huiusnbsp;gratiæ,qui fidem non habet euangelio. Vobis primum annunciatum eft donSnbsp;dei, fic enim iufferat dominus: Oportebat autem uos potiflimum credere, quinbsp;profitemini legem SC prophetas,fed aduerfus hæc omnia habetis oculos occlu-(bsjaures obturatas, SC cor incraffatum, reclamantes manifefte lucf ueritatisnbsp;cuangelicæ, Gentes autem quæ nec deum nouerSf, nec legem habent aut pro-phctas,a ftmulachris fuis conuertentur, per fidem affequentur hanc diuinainnbsp;benignitatem,quam uos afpernamini gratis oblatam.

Et cum hæc dixifletjcxierunt ab eo ludæi, multam habentes inter fe quæftionemf

-ocr page 246-

±46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT. IN ACTA APO. CAP. XXVIII.

Cumdifccprationibus recedunt ab euangelica condone ludæi, fîcut hodic quoqj,amp; femper jaliqui faftidiunt audita,aliqui accufant mendacijjalij cû quosnbsp;in's obuio contendunt de euangelica ueritate, fed non minus interim proficitnbsp;euangelium, inuitis infeiorum portis diffunditur fiC proficit nunc ut fiebatnbsp;apoftoloru temporibus inuitis tunc Iuda:is,nunc hominibus huius facculi amanbsp;toribus quocunc^ nomine appellentur,

Manfit autem biennio toto in fuo condudo : fufdpieba.r ofnnes qui ingrediebantur ad eum,prædicans regnum dei,amp; docens quae Tuntnbsp;de domino lefu Chrifto,cum omni fiduaa,(ine prohibitione.

Non folu iuxta diuinas promifliones Paulus incolumis Romam pcruenit, 6C de regno Chrifti teftificatus eft coram ludeis Gentibus,fed duobus annisnbsp;euangelium Icfu Chrifti Romæ liberrime prædicauit.Sic enim cocluditLucasnbsp;hiftoriam, Toto biennio manfifle Paulum in ædibus quas conduxerat, foluninbsp;cum milite fibi adiundo cuftode, excipiens humaniter omnes qui ipfumadanbsp;ibantjfiue ludæos hue Gentiles: ut uideatur non fibi per miirum,ut theati a pronbsp;concionibus accederetuelludæorum fynagogas.Vbicunc^ autem liccbatprænbsp;dicabat regnum dei,docens cum omni fiducia, nemine prohibente dodrinamnbsp;euangelicam, Porro non hoc folum egit pro fumma cura 6C folicitudine fua canbsp;ptiuLis ApoftoluSjUt coram doceret fratres, fed eccleftas etiam Afia? atq; Euro»nbsp;pæ,quas amp; ipfe coram inftituiflct, aut fui cooperatores SC comminiftri Chriftanbsp;docuiftentjmiflis epiftolis ftuduit confolari,6C falforum fratrum blandiloquennbsp;tia laborantesjiermone euangelq puro nec adulterato humanis decretis cófor»nbsp;tare,atc^earationeetiampoftcritati confulere perrexit.Non compedes ferronbsp;graues,non cuftodia tot nominibus molefta,nuncium ilium euangelicum,ipi»nbsp;ritu plenum,Sc tertio è cœlo edodum,rcmorantur:quin perdius SC pernox in»nbsp;iundum fibi minifterij munus fumma cum fiducia fuerit executus. Scripft't exnbsp;urbe Galatis,Philippenfibus,Epheft)s,Hebraeis,Sc Conoflenfibus,fimiliter adnbsp;Timotheum fecundam,SC ad Philemonem. Paulum liberatum fuiflc poft illudnbsp;biennium SC redilTe ad euangcltj prædicationem teftaturpofteriorepiftoja adnbsp;Timotheum cap.4,In prima mea defenfione,SCc.Poftquamliberationem fen»nbsp;tiunt quidam decern adhuceum annos prædicalfe in partibus occidentis, SCnbsp;poftea reuocatum ad tribunal Neronis, SC fic propter nome Chrifti capite trimnbsp;catum elfe.Vnde SC non indiligentes dodores c©lligunt,Paulum à primo connbsp;iierfionis fuac anno,in euangelico negotio plus minus trigintaquincp annos efnbsp;fe uerfatum.Magno certe dei miraculo, ut potuerit tot annis à tantis periculisnbsp;liberari,quæ illifatan per ludajos, Gentes, pfeudapoftolos, SC per omnes créa»nbsp;turas adhibuifle legitur in epiftola ad Corinthios fecunda, in exemplum omninbsp;bus uocatis ad ecclefiaftica officia, ut in aduerfis fuis fiducia in Chriftum plenanbsp;fiirmentur, SC animo confolentur, donee à domino fideles fer ui SC prudentes innbsp;gloriam fufeipiantur cœleftem.

COMMENTARIORVM IN EVANGELIVM IVXTA Mattliaîum,ïoannê,Marcum,Lucam,SC Ada Apoft.

F I N,! S.

-ocr page 247- -ocr page 248-


-ocr page 249-

wînœ|^‘‘*^«wr^ lric(c^^ito^ÿw®n^|^tiwv(btcfi^'mGgt;6Âxynbsp;n tt^www^îrwuaew^wfeà^^w^nbsp;1?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘‘®4^ngt;Waflaxgt; ^tStviÈâtç

a|jAwt»w^5ir|wlfettu*£9tâf otÏFferutwVâ^

't’ ßgW^ttlt;s^W1:9pi^w^r^ 5»ßniMm i^amf 1 ûr^pî«ricw^^^lwl^wi^wpiâûiwt(h^ljetfnbsp;M^wtw(Uoättitta^)a»iftquot;bwc5^a^^nbsp;icfeôVWf^hawmttÿwçÿfiteiatwcâr(fiMfiw^^

I* ^wnttcciyttaöttóftwfiww«^^3obwtagt;^‘W ' fö^^WWoiMt9a^Mtt0^^war^fl^^ftrnbsp;vat®wn^W5finwô^t^p^ÿ^tÂÈ^fo4^^

f ^^tWuwxRrèh^wÿ*^»Ât«*^1^ft^^

, w ^iK^ÿ»r^a^^aUuaw(feà»ôlt;‘t»ün« ƒptw mî^^fiwnttî w(H)unbsp;J vinMVn^a{p‘M«vtiô‘^wuteTtwivæ?n^ut

•^•gi^W’awâwîitüiftt’t^^ttwa^^CftWîç tç »^wfhsfiardttßwwÄWii^wh,*»^

tJbötóaKÓ^^^^WwViift^fatO^MW w©aw“ç^wwo^^î^WÇgt;^wmt^ç^ô'

I £«twVom»ö»«twac4^wtömttötti^«xïw^^^b^ Wuw«Â'V‘iÈPjwî?^yxi^^W9pwrtjjtJ^^nbsp;•^tre4tiw*trww^^eitÄia^ßtttwaö'(kiygt;«otrßö

woMé^tttV «^attrtwwfbiwtjptvwp^a^ÿ ôundWwFiWeÿqMw£ait^wôîttiow’ntr^ti^lnbsp;E pi(rofw^fnt^ownwfUhtt(ttwal(gt;ôlt;wGt^‘i^nbsp;* iir^çyjwo^«Vû^^amnctt(hîWWbtFiw^5Mpnbsp;f wo^fHö^att^mtumwtWttttwp3n«uc^itÄnbsp;j (btökjinww^^ßaßw^^^aacot^uweb^wnbsp;^9*t!^wo^^⻫ia^9}ixà^uâ^

î Ttÿwûmuoatnawl^fttuana^w^ta^'W^ ^wcwa(ha»l«^ntFlM^iW0tnaaö(hwäuujsfW

, 'uawaolt*ap‘^a{ptógt;‘ó'tc^:p^!ttia6-^*C‘O^tw4^M-j tt3waoi«i«b?vn^oa^(lw»T^^

!tWw?i®w^^fit»ww^'^pww^t»Æ0’8S8^vte fe^râ^i^wme^d1^gt;c^6Rî»vrpWatwfttH^quot;

ó ç^tiwwfôWfi^îÂabilbqw^âli^’^pcâtfwtnVîT : i ttt^ «ffWö

f «^•tsefttp’T^pU^'O^^^wQtÿââp^^waf

I

j

_____________

P Gpnv d’twawnw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n cvîuÙnftX

Uçxpfw^iirOw ittGTwcitt^ t»WHl5ï^^®w«öX^tó^lWoïpÏfeV^^wlt;gt;nbsp;fttdffartttwœw lWno«at^%ƒnbsp;îhifc^n*flPMw^hÂïtn^Rg31mmîiéÿnbsp;-? Hl'UluteTO^wttttriamp;md*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;___

fwat« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

a^^^iS^lhffictóffeï^wmpowigt^ukga^ wi^UiSiêmfœnd apxiuxnapojvtgtf^ a(G^^wnbsp;ûxc^rwÂD’^mÂ^coM’antâwîSôwôf^^nbsp;uTt'tafli3»a‘’|amp;à6 Hltiutti td^ttt^weïlw-f. wnbsp;{^«U4-vy‘a(G^xgt;jitf^w«C^b£Wb^tc^fi^^nbsp;lltiwlt;auö‘W^thtpwiöo:^q^(htwnM’^lvt«öfewnbsp;ïr.(iahio^]^tmDnôws{îgt;wwtetn4^ ___

oîlâTO^Î^^iCteiD i^^'a^ûcGpîïiï’^hrtâOw« g ¦y-îfl»*iicibva*avvî?j‘0^ÿxtvmtamp;‘twqoft^'^nbsp;pifew lt;Va»nbi«'|»iG’tHiiitttvaigt; œw5û^iütt lt;aiÂnbsp;aitftmtot^ÿîttP’aXc^^ai^6îaât^uttlt;o^û|aô^^nbsp;jlt;îp^ «i^wb'^jWljHô qrtt‘fi»a*p-(i^‘eÂwMnbsp;li^ca û-ÜJ**CW» lt;wtir plauPecw w ij’îiâ lt;c^tiç?_nbsp;J Jbwwtf«irittrfft’Utciiu.wi^‘nbsp;- ‘ f j6echtn«rtÂïu^cKvô«mi?ittov^lt;i?aGû«pÊ.nbsp;wçt^^wjpaî^^û^^iMTîefÇinf^w«^^nbsp;Âôlà^nut awiflK^üui^^ ttt Idw^nbsp;fl|pl^figt;i^iW!pgt;*^Wttixfötf'(m^lt;p5nuwöw8tó^nbsp;aocaw*a»^ttt?legîtwlt;a»|«i^ ftóao^nbsp;tejT-qwîuwnûsif^ieitt^^a’mffeGêao^uâelWnbsp;tia an wlt;ïï’^lt;ns’W^aôi^iwf»(tÂfllbfinei«^

KRtiffl urfiûf^ww oTf«tiea worvâmoe liolt;0‘amp;lt;|jcltepi«tw gnaiû^wcRÂ^ûû^l^ï^nbsp;îww-^’t^piW*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ iô»4 adac^iTlF

att!dntwó*^^ifavbtwj^lfc/‘h*«‘öncto aowi^’i?onMnv4wwwû^dwnbsp;ap*ttT8O’ûiï»^ ftnbsp;ftiatn tUaw mïtam'’^0k^re(tTOm»^^axntó^nbsp;înccK lânbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rfve'CW*

w»|ie^alt;t|'wtr'»a ww’®.‘Ugt;îttwt^i«â^'^^ a»?vîfem çwwda fîi^àttfwiwa’fwl^îicwp««-twÏ4n’ö‘Wo^«^fw|G^aDw»K^fW*^/«««öw^nbsp;R^tgt;i’tx(U»^^*ô.tto^tdî^’twâj^pits$con5nbsp;ÂttttwwJgt;(«t(»pmHtin^gt;3p^ qmmnÔ«pfî9nbsp;art^*t!Çî^t5iqgt;^ji5^ ^vnif’U? ISO wtwttlfonbsp;Bwntt(amp;gt;^4ôâtu*èo»îpiÔ ^^xtôvcwwR’^nbsp;tSBtantgt;M«?-ôrî«^t^îm*w.é:iatn!tW;^wnbsp;tw^Çww*fHttô’ô’flvaî^!tp^lt;iiV


-ocr page 250-