-ocr page 1- -ocr page 2-

Dit boek hoort bij de Coiiectie Van Bucheli

Huybert van Bucheli (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn innbsp;volgorde waarop ze getoond worden:

• de rug van het boek

This book is part of the Van Bucheli Collection

Huybert van Bucheli (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order ofnbsp;appearance:

• the spine

• the bottom edge

-ocr page 3- -ocr page 4- -ocr page 5- -ocr page 6- -ocr page 7- -ocr page 8- -ocr page 9- -ocr page 10-

I

f-^jwuutr mlt;- .twnvn cr$lea4mittwwlottoit, SâJBU îtojxnt ;agt; hjucRCtn «mtoonnotn '

^^^11 tmilt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OZÜI01DU

UtnÂÇiuccUbtawrmono«*^ ’14

,v w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IPX ÛÂc^ wwocc ccma$mü^

Jt\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ßmJttVtttttoCKöirpiacuttttt®

t^^=2:;^^/^tïwoöa©xwtaawmCqtw«fw tHfiW«enttaÖütum/fm:|mmtb««rt«rquÄÄOnbsp;wlt;»in^«mtumttMmWttf«cixgt;4fitibttrttn6 Ärtntt*nbsp;wî 6Mut î^»«jnlt;um«fett6 wiwnV’çdnte^nbsp;4ihxutxc£otn4t{4tt9uawetctnjc»oMiddt^

;; nwmnnunttUtmflumuuStouottQnûbiû^.

' gt; tnctc Qjcmntee iwitot incumqut^MC tn^etntff^ imcmtuwißtJiiatwoamp;ttrfiarwfööaua^tlt'nbsp;s bâTCimcmtenn uttto^ çtxcwûmus que

' (i^epuRulop

ƒ , ~cnrf)p^tumn(lt;vqttemntmuam4umutÂ^œlt hon$Uuo(h)n.wtmaMo«iatmliâtlt;wi’:««^nbsp;^1,1 (httpudmu impOÂtonô côttcçwtC'qu^^»»«^nbsp;tttôtturÂatho:ft«îgt;axcttôtto»ttÂnôtutin|jcm«onbsp;l{ 'tsremijjpwlhtötcitmtwßmmttttentevivttcteii»*nbsp;ûmt umoU maQiu t ampUud fnbsp;(efcUmtUûtrccttmd Atmtô vlvawtefttwnttUtffnbsp;animvwm lt;wp«mttc g»y«n^nlt;(c thec^nbsp;(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ümr mô eutn bmuô mnonufttiomd

t^Wtû maÀw ottcminUatoiumaaituni mU^

-ocr page 11-


B. oct.

79


ft


-ocr page 12- -ocr page 13- -ocr page 14- -ocr page 15- -ocr page 16- -ocr page 17- -ocr page 18- -ocr page 19-

?*’GEORCai

.VA LL AB PLACENTINI VI* RI CLARISSIMI DEnbsp;institvtioïîenbsp;BhttmsïLnbsp;bridu0.

-ocr page 20-

Henricus S^to’d jrtiÜamp;mecliciMpramp; f(! jQr,?loij^Ken rix caK^ïidMo Srf.’«.

Tingenuitatcm artium rede

e finibus,facile aiiuis appaicbit non po llremani iaudem r.obilitatis obiinerenbsp;ihctOriccn,SicpiidccGhui?difciplin3e,qu^nbsp;fifcopus gdalitbeiiedicerejReÜquj: fere arnbsp;tcs,huc.tcnditnt,ut hune efîedû,nempe ra«nbsp;lionê ornate amp; benedicfdi fceliti» aflêquanbsp;m jr,rum qoeuts alia.in hoc rudern quâdS.nbsp;materiâjCeu femina qdam fuppednet. E q|nbsp;bus nos frufiilanfn qufrimJ aitifitin orôis,nbsp;quodprxcipua meiïis eflrmaf, amp; qua/i u«nbsp;nica fiudïoiûnoftiorü fiïn;a,Hanc nobisnbsp;regina artiü rhetorieejsniiititjConnat aGtnbsp;heCÿpartim preccptis.paphn ufu,Pr^-ccptanbsp;gt;Jiqpaudflinia,itaiGgrïftcrexgfKa eêconnbsp;uemr.In tisprfceptionihs tradcdis,(ïïmufnnbsp;artifice prçfiitit GeorgiS* Valla qui difeigt;nbsp;plinâ hâc larlt;(Repatctem,in breucm admonbsp;dum fümatïi ardaui(,(tudio{G côpêdiarianbsp;laiiôeadarcêeloquêtif pdudurP, Proindcnbsp;g fiyd!O^};fllOI5^ frudü qucrîir.primû aïmünbsp;hs prfceptiôibPfufFuliiât,Deinde ad ufâ di^nbsp;ccdi,gainhoreCfccrôc cim magiftrorû,nbsp;prçcepta fuperat,gnauiter (eaccingâc, ppernbsp;tuo mêorcs.Scriprorû monumêtamagis î»nbsp;fruere,!^ faccrc artifice. Ncc uano j?uerbionbsp;tLct Vlu et expericiiâi arubP doounari. V.

-ocr page 21-

GEORGîVs VALLA placent NV S DE rsiSTlTVTIONEnbsp;Rfcetoris hberprimUs-

LHETORICAM ^'græd, latinorum alifnbsp;orarorjam,alrj oratrjnbsp;' cem dixere, fed camnbsp;Quintilianus gCicenbsp;rogrjeauti uolucrûcnbsp;uocc,acâ uerbo grf#nbsp;rolaiinum uerbuntnbsp;reddere uotuerimus


tiominabirrluseloquentiam.nam SC Cicc fonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquh ab eloquendo rhetor,amp; lagt;

tine eîoquens ditfïus cß,amp; perinde rherorî camaitifidofam uocateloquentiam. Eanbsp;«R bene dicendi, benec^ fentiendi peritia»nbsp;quam poiiffimum àpprpbâtam uideo dif;nbsp;finitioncm,in crefq: diuifa cft fpedes, quænbsp;ferc tria genera caufai^ did folent, iudida;nbsp;Iem,deiiberatiuam demoRratiua At in parnbsp;tes quii^ dißribuca luentionediiponiiÓem,nbsp;lt;locutionc,memonâ,etj)nuntiatiôem.Pronbsp;priu rhetoricf eß.auditoribPifuaderc bone#nbsp;ßa,iußa,utiltä, acute docêdo, argute deledânbsp;do,grauiter côttiouêdo.ERatjgt; in AriHoté^nbsp;lèait Etnpcdoclein rheioncesinuentoremnbsp;A i cxtitiiTe.

-ocr page 22-

cxtîtiflc.Ali} ad Corajrc,5fTifiâtranfierut ’ ipfos qtoq; ficulos.Omnibusafli haerarsnbsp;Ciccronis,Quintili3nilt;j! fentêtia pcrfidï dinbsp;Iciplinis,ut näfads cumulat? laude oratornbsp;dki polTe uidcat,ntfi oibus artibus,atc^ fcinbsp;cntijs fuerit inftruâusd’rfdpuis tanjc atc^nbsp;peculiaribus munit cogniitoibus, gräma«nbsp;tica,dialcAira,amp; ea philofophia,quæmoinbsp;ralis^ppeliat, Perfede aüt eloquêti$ putonbsp;ingt Cicero no earn folû facultatc habere,nbsp;quae Gt ciusj^pria fulc,lateq; diccdi.fed eiiänbsp;uicinâ eius.ac finitimâ dialeiSicam fcientiänbsp;a{rujncre,qq aliud uidei oratio eflif, aliadnbsp;difputatio,nec ide loqui elTc qcFdicere,at(a'nbsp;men utrilcj in dilTeredo eftdifputâdi ratioquot;nbsp;amp; loqucdi dialedicoi^fit,Oraiorii aütchynbsp;cendtjSc ornâdi. Zeno quideille a quo dknbsp;¦fcipïinaftoicorûeftjmanudemôftrarcfoîcnbsp;bat,quid inter has artes intereflet,nä cü cô;nbsp;preßerat digitos,pugnüq! fcccrat,dîaleâigt;nbsp;câaiebat,eiufmodi eflê.Cû autcmdiduxe#nbsp;rat manu 5f dilatauerat palmf illiigt; finoilc e?nbsp;loquentiâe(Iêdicebat,atq: etiâ antfhuincnbsp;Ariftoteles principle anis rhetoricardicitnbsp;ills anc quafi ex altéra parte refpôdcre di'anbsp;ledicf,ut hoc uidelicet dilFerât inter fe jqcpnbsp;¦ haec ratio dicendi latiorfiqilla loquêdi cô«nbsp;traâior.Omnis ergo loquëdi ratio,quç adnbsp;dicendum

?

-ocr page 23-

diced« trahi poffit nota fïtoratori. VerS quo fpôic fqualidiora lüt.adhibèjs crit irtnbsp;his explicâdis quidâ orauonis nitor.Multfnbsp;fût rhetoric^ dilfiniciôes,quf iwhi attêtiusnbsp;infpioêci ad idê uident reciderc, ner uideonbsp;cur ex arœgluatio finis afBrrrioôpoOîxsUtnbsp;Ci£croniplacuic,at Qiiiniiliano nô placetnbsp;qa cafui alligat hoc modo.cû medicus nônbsp;fanabit,nô ent raediciis,cum guis fafeer.uPnbsp;piâor,urG«tU3rius,qcfintcdit côiequi n?nbsp;potuiimô erit g cft,qcf caret rône. Axinginbsp;pfiiadei pecun‘a,piuadetgratia,fateor,(i:dnbsp;jnô ar.te,ucl fcientia,qeFgeneris loco politûnbsp;tjft to ihctoriciesdiffiniiiôeD.emg(quoniânbsp;putatoratorc nullû, niii ufijt bon« quæro,nbsp;nialioratoris artè., nâ ar«c agatncccfle eft,nbsp;ut Gracchi,«! Saturnius,«« Glaucias,amp; asnbsp;ln,quo inquâ îioîe^pcllct,n5gTâraaticâ,nbsp;nô pocticâ,ri5 theo'ogi5,nonphyf.ologiâ,nbsp;nô niedictnâuiô c mathematicis ufiâjnô a«nbsp;lia grhctorica pôt appellari,Quarc nô obnbsp;hoc malediccda eft rhetorica, ga gs ea manbsp;le utatjfed g eaabutif,ficut ncquidê glad^nbsp;Suo guis hoftê pollit Sdjabiim hominc p«nbsp;erc,nâ quid tandê eft tam bonC.quQ ma*nbsp;le uti nô quess.Cûq: fit pai tiri quidc rotanbsp;in partesdiftribucre. Diuiderc ant genS snnbsp;Qîccics, pariitnur rhctoricâ in inuentionê,nbsp;î dirpofitionctn

-ocr page 24-

difpofitjonem,elocutionem,memôriant, amp; pronuntiationem. Diuidtwus ueroinnbsp;demonftratiuaiHjdelibcratiuatpA judicianbsp;km maicriam.

De inuentione.

Cumigitur tum ordine^tum obfcun'ta te inuencio cætcrae rbctorices partes ant«;»nbsp;cedar.Deinuentionepriusdißerenduni eßnbsp;a qua negdem iudicium abefi.ficut no a dinbsp;fpofiii0e,neq; ab elocutióe. Ac quoniâ in«nbsp;uentio cû As rhccoriccs fubticit generib usnbsp;de generibs ipfis loquedo, fuâ tingulis actfnbsp;cômodabimus inucniionem.Rurfus quianbsp;tvaditu difficillimum omnium genus eft iunbsp;diciale^ab ipfo potilliraum ordiemur.

Oeindicialigenere.

ludici'ale genus cauff,qu5 rhetorice fpe^ cicmencdiximuSjOuädoquidern in fingunbsp;lis fpeciebus cSâf rnctorices partes inucnfnbsp;linr, eft cuius finem iuftii quids efTeuokienbsp;int,muliiplex,ac uariii, amp; minusobuium,nbsp;Officijs autêduobiiscöftat, inicntionis 8C.nbsp;dcpulfionis,ctcü iudicialis ius fit finis,un^nbsp;de et nomen iuenitjnfpicicnda primû du#nbsp;ci mus quf ftionij genera, ita nâq; turn de#nbsp;mum porucrini,quomodo fint fingula genbsp;ncra tradidaiiitelligijn priinifcp, de quonbsp;i# didurj fuiuus iudiciale. Conuenit ergonbsp;inter

-ocr page 25-

¦i

întcrocs quæ/tfonum pcipiia dùo eflè nera, fintium unum.atKRi infinitum,nbsp;nitum græci thefiin. Cicero in rljctoriCi»nbsp;quæftioncmjn topici'^ipohtum,in panigt;nbsp;ïionibus oratorri» confuUationëji” oratonbsp;reinfiniràqiiæâiôcm nominau uFinitumnbsp;hypothefin glt;ect,qd'infinito fubiiciaLCi#nbsp;cero in rlr.toncis.in topiciscaufâjh oratonbsp;rc môcaufâ.modo dcfiniiâqueftioneiM.atnbsp;in partiùonibus côtroucrfiâ. Infinita igitnbsp;runj,quae remotisgfonis.amp;tcporsbus,nbsp;locis,cçterifcp fimilibus in u/ranq; pai terranbsp;âant,quod quæl'tionis genus philofophonbsp;aiuntpotiusq oratoriconucnirc C-iceronbsp;hoc genus fcientia.iSi: aAione diCtinguiputnbsp;fir fciêtia, an mÇdus Qei regaf^Juidenna.nbsp;Acfionisan accedendû ad rem publicâ adnbsp;niin.ftrandam,hocgenus in fpecie« quefti«nbsp;onum dàiidirur an fit,quid fit,Squale lîçnbsp;quje omnia fapra,ubi dialeâicas qtiscftio#nbsp;nés attigimus.Ftntif aûtliint sxcêplexiircnbsp;rumglonarurn,Knjpotît,«ÿterarücp,-^pltnbsp;or fcmp eit infinita,indceiri finita deûêdjtnbsp;In theli ergo infpeAio rci alicuiiis qualisnbsp;cft.ln hypothefi contcntio.Dcindc in t^Utnbsp;qufritur quid ocs facerc oporte?t.ln hyponbsp;theft qdunungt;,alccrumue,autpauîc. pluiesnbsp;nèpc ut lit definite homtnû modus,cfi ctiâ

4 illa

-ocr page 26-

flladifamp;rêua q«3^in thcfi quafi ignari ^uffl niiK,quidficoprifnû faétu diäuuc. In hygt;nbsp;porficfi quaG Ictêtcs defendimus.1 nGnita (tnbsp;go fueri^an infidiacorc fu5 liceat ocodere.nbsp;Fïnna an Müoni licucrü ClodiS inGdiânnbsp;lêoccidcrc.Perfpf«fto generc quf ßionis dunbsp;dû côfidcrareiubcmur a qutburdâ.OuAusnbsp;uîsxôriltj eß,qua ducimur ad quæHïonisnbsp;habcdSrationê,quoc poflît hoc modis çôÿnbsp;(iderari quidâ (rädere tctauerûr. Nos auccnbsp;ga «nnumerabHib^ id fierinjodis poiTc ççrnbsp;nimus eoniedandü unicuiq; rdtnquiinus,nbsp;caùfægcnerecognito intuerj neutiq eritnbsp;diffîcile^pofita cotrouerfia. His pcrcepn'snbsp;eôinonemur torn genus côtrouerfijcôfiÿnbsp;derare,e[hlt;cGnçitc an p3thencû,quae duonbsp;bene ab ôratore traâata adnairabilê faciûcnbsp;cloquentiâ ,Echicon qdê ad moresgt; amp;àdnbsp;oêm uii^côfuetudinê accômodatü, Pathenbsp;ticon ÿ'Ojquo gturbani aninjÙÂ: côcitantnbsp;id in quo uno regnat oratio filud fuperiusnbsp;inqr Ckcro come, iucundiiad ben/uoknnbsp;tia çonciliandâ para'S hoc uaphemens.inf ?nbsp;fum lncjtatü,quocau(jcripiunt,quodcSnbsp;rapide fertur fuftineri nullo pado poteft,nbsp;quo gcnere inquir nosmediocrcs,aut etiänbsp;nrultominus,(ed magno femper ufi impernbsp;tu Qpc aducrfarios dc ftatu omni deiecim®

-ocr page 27-

nbift^fami'lian' reo fumiis orator nor» re fpondit.Hortenfus a nobis homo auda^nbsp;ci(rtmus.Ca(ilIina in fehatu accufatusob«nbsp;mutuit,nobis piruaca in caufa magna ,nbsp;graui CÛ ccepilfeuCurio pater refponderenbsp;fubico a(reclitgt;cii fibi uencnis erepta diceretnbsp;memoriäjhoc genere non modo ut cómifenbsp;refcat index facimus,fed eriâ ut irafcat.miiinbsp;Iigff,inuideat,faue3r,c5temnar,admir«f,onbsp;deritgt;diligat.cupiac,fa(ietatc afFiciatfperecnbsp;iT»ecuâc,lætet,dQleat,in qua uarietate utnbsp;teriS dicêdi uirtutibus Cicero unus admi^nbsp;râdus cft.HFc igii cum aladuertenmus gdnbsp;fitßat5gt;iubiirheiorcsiniucdü. Dejlitf«.

Status fiuc cößitutio eft ingt C icero, in quo primQ iniiftii quaft ad repugnâdû cöfnbsp;greflâ deiêfto, a côgreflu pugnâtiun-, iïîptanbsp;râftatio.eü primû adueriiftbiiuicccôftitenbsp;re,ita ubi in côtfouerfij loco principal'! in?nbsp;ftruifh ad fua çôfirmâda,amp; aduerfartj rrlêbnbsp;lenda obnixi pugnâfunt cômilTuri. In eônbsp;nâqi! qtf in caufa poiêiiirimu,amp; in quo manbsp;Xime rçs uerfat lia us ecphilxt id figs gen«;nbsp;rale quçfl'onê.uFcaput dicere mail roem ranbsp;le,nihil refert,nómagis gfi ahudadniic,nbsp;jdêintdltgateiusrei nomêinuencrit.cu plunbsp;res fucrint in caufa ftat^ ut frequeter accidit.nbsp;iscrit principalis,CU alii feruierint. Verft li

A f neuter

-ocr page 28-

neutet’alterifeniterit utcrc^ enr principalis fcd tum no cn't cafufa fimplcx,ut cum quis jnbsp;furtt,d^ Cfdis pariter accufai^.eacpcocrouernbsp;lia cöpfexiua noiata eft.quf plures habet fanbsp;»us.Diuiferiic aür ft a tn pieriqt in binas fpei:nbsp;cies rationale unâalterâ légitima appcilâtesnbsp;De/îitri» rdtiana!i,iicde conieéiurâH.

Status ratiôalis diuidit in côicduralc/eu înficialêab intentiôe,ac depulfiôc ita noianbsp;mm.Finitiun,utaIti finem,amp;{nmi generisnbsp;^Lcatetn quoniä dequis qufn pôtan fit,cdnbsp;lit,lt;3d quale fit.Cóicdura agit muleis exürÿnbsp;git tnodiSjUet« precipiiisfcx,qrf'aut de fa#nbsp;do cöftat,5lt; de pfona nö cöfiat,aut nec dcnbsp;jjlona cöftat.nec dc fado,aut de pfona có^nbsp;îlacet no de fado^au reîî defola uoiutaïc fttnbsp;qiieftio.aut ciï dc rc ipfa]quf rit,ut hoc ne annbsp;aliud fit,aut cû eft anricatigoria,quoi?t oïanbsp;triafunEtêpora,prætcritü,prefcns,amp; futut^nbsp;At in côiedura.cû eft in inficiâdo reu«,duonbsp;funtei4)rimacauÇj,amp;eucius.Caufa cffîcicnbsp;di ratio euctu8,qd'effedû eltinueftigedaegnbsp;crîtt,quf poflîntab antecedêtibus acôiumnbsp;diSjamp;côfcqucntibuseduciargumctajjbanbsp;biliaulla gdçqmaximc fieri potuerit.Quonbsp;pado aut pofiint iâtnnrte diflèrendi didiînbsp;cft. Alii à decc prçdicamciis,quf ibidc tneïnbsp;moratalut duci argumcia putarüt oportfiî

K,ut ccfuerunc

-ocr page 29-

cenfuerqnqalq iftafunt pctpuecóUAanda quis^d,cur,ubi,quSdó,quêad(nodutn,g*nbsp;DUS adiirinkulis,plóna in|i, fadunii caulanbsp;locus,tempus,occario,niQdus,facukas,o^nbsp;pinio, natura noßra,opinio iudicn,uuiginbsp;tnos.quâobrem utiliaTlli,quêarguei fuiiïênbsp;Sc, ab co eiTici,po(uißedemößret,utili(atisnbsp;cóicAura mouec,fi inud,qcParguit,autfpenbsp;bono:^, aut malorü metu fcciflc diciï, qcPnbsp;fit acrius,quo illa in utroiq: genere m aio ranbsp;ponuntSpeAant etiä adcaufâfaAi motusnbsp;animorü,(i ira recens,fi odi ü uetus,fi ulci^nbsp;fcêdi ftudLiîï.fi üurif dolor,fi honoris,fi glonbsp;rifjfi ipcrijjfi pccunip cupiditas Ji pericuTi cinbsp;tnor,fi P alienü.fi angußif rei ramiiiahE,fjnbsp;audax,(i lcuis,ficrudeiis,lupotens,G incaunbsp;tus.fi infipicn8,fî côinota tnêtc.fi uioictus,nbsp;fi cü fpe efficicd,fi ctï opinion« cfl3di,aui ftnbsp;patefa Aû eil« dcpcliëdi criminis, uFparuinbsp;pcdcndi penculi,ul’in loginquâtêpî» diflè#nbsp;rcdi,aui(i iudicti poena leuior,q faAi prpe?nbsp;niiS,au(fi farinons uolupias maior,q dànanbsp;tióis dolor. Hisfcre rebus fa Ai fufpitio cö#nbsp;fii matjCÜ cc uoliïtaiis in reo cauff rcptr,untnbsp;facultas in uoliitate aut unlitatis txadeptionbsp;re alicuii’ cômodi,uitatiôeq! alieuipintö#nbsp;modi quçritjUt aut mctus inipuliflc uidcanbsp;tur,aut alius reperi tu rammt motus,quinbsp;cuäoi ciiius in fraudem, g ratio uüüiaàs

-ocr page 30-

impellît^tcçhfc de caufîs.CSfcquctfa pari ter quædâ iunt fjgna præteriti,amp; quali im«nbsp;preflà fadj ueßigia, quç quidê uei maximenbsp;fufpitionê tnouent,et fut qfi tacka criminiïnbsp;tcfttmonia,atcfc hfc qdè grauiora,qgt; caufænbsp;cômuniter uidcni initmularc, amp; arguçrenbsp;oês pofle q uo^ mô aligd inierfucrir,H je pnbsp;prie actingûc cofipfos,g arguunt,ut iclG,iitnbsp;uekigiu,u[ cruor,ui deprehêfü aliquid,4d*nbsp;ablat5,ereptücp uideaijUC réfponfiî incôftânbsp;ter,uthxfita[3,ututubacü,ut.cûaliquouknbsp;ru.e^quo fufpkiooriat,.ut eoipfo in loconbsp;uifuSjifl quo facinus,ut pallor, ut trtiiior,nbsp;ut fcrjptû,aut obfignat5,aut depofitü qd^nbsp;piâ.Hgc entm amp; «liafiât,quæaui in reipfanbsp;aut etiâ anteg fadû eft, aut poltca fufpitio#nbsp;fü jcrimengt;cfficiâr,qu3ef( nô eiût.tamê eaunbsp;fis ipfiSjiSf efficiedi facultadbus niti oportenbsp;bttadiûâa gt;lla difputatiôe cômuni.nô fuifnbsp;fe ullû tâ.amentê,ut inditia fadi.aut effugenbsp;RC,aut ocrultare nô poîTet.ut ita apert? cUèinbsp;utlocûcrimini rclinquer«. Cômunis illcnbsp;côtra locus audaciâ rcmericat(,nô prudêtifnbsp;eflè c5iunlt;Sâ..Sequif aût idc locus ad augenbsp;dum nô eflêexpe(Sand3.dü fateat argumênbsp;tis peccata cÔuinci,8f hic efiâexcpla ponônbsp;(ur. Atq: hfc quidc de argumêtis.fin erit tenbsp;ftiü facul tas primü genus crii ipfû laudâdiînbsp;dicendûq^

-ocr page 31-

dicenducf: neargumêtistencreireus ipfura fua cautionc feciflé^teftescfFugere nêpotunbsp;iiïejdeindefinguli laudent. Laudtï generanbsp;de genere mutuabiin ur deinöflranuo, denbsp;quo moxÿdeindeargiimëto eiiâ firme,atcgnbsp;etiâfiobfcuri teftes erû(,aut tenues dleêdûnbsp;erit nô efiéexfortunafidêponderâdâ.Sinnbsp;qu^fiiones babitf,au( pofiuratio,ut habcSnbsp;tur caufâ adfuuabût. Côfirmandû genusnbsp;primû qu^ïenû erir.Dicendü de ui dolenbsp;ris,de opintoe maio^,qui eâ rem totâ niflnbsp;^bafiénr, rede repudialiéni,de exterorSin?nbsp;fiitutis,ac nofiroj^-Irridêda etiâdifpucatiOxnbsp;qua folêr utt ad infi'rmâdasquaefiiones,^;nbsp;rùendicata.puerilifiÿ dicenda efi^ tûfacien;nbsp;da fides diligcter eQ,amp; fine cupidicate quaenbsp;ficu.dida quxfiionis,argumentis,amp; coftienbsp;dura ponderanda,atc|ß fixe accufenortis fenbsp;re mcbra.fût. Defenfionis^ût primû,infirgt;nbsp;matio caufai^,aut né fuiflê,aut non tâtas,nbsp;aütnôfibi foli.autcômodiuspotuinê« idcnbsp;Côiequi.aut nô ijs fe eflê moribus,no ea uinbsp;ra,aui nullos animi motus,aut nec tâ potenbsp;tes fuifle, facultatü autê infirmatiôe utet, finbsp;aut uires,aut animum,aut copias,auc opesnbsp;abfuiife demôfirabit, aut alienû têpus autnbsp;locû nOn idoneû,aut multos arbjrros,quonbsp;rû crederet nemini,auc non fe tâ imperitû,nbsp;ut id

-ocr page 32-

ut id rufcïperct,q«?occultaren5pófl*ef,nrf^ tâ amentcm utpœnâ,atc^ ludicia cótemnenbsp;ret.Cófequentia ucro diluetexponêdononbsp;eile ilia ceria indicia fadi, quxeiiam nullonbsp;admiffo coniequi poffent,cô(lfietq; in fin#nbsp;gnlis Sc ea,3iit corum,quæ ipfe fada dieetnbsp;cile,^pria no cffe defedet potiiilq criminisnbsp;aut (i iibi CÜ accufatorc eômunia eflci pronbsp;pcriculo,potiufq con ira falutem uaieredenbsp;bcrc.T criiüq; amp; quæftionû genus uniuer^nbsp;quod poterit in fingulis ex rcprjhënbsp;fionis locisrcfellei.Har5caufarum princi*nbsp;pia fufpitiofa ad acerbitatetn ab aceufatc*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

reponeni'deniiiiabiturc}; iniîdiarîicômU# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ne giculum,exciiabuntq! animi ut anedSt A reo auf quxrela.côflaii criminis,colleftanbsp;rumc{:fufpitionum,amp;accur3torisinf‘dia!?,nbsp;amp; iiê cômune periculûjîfcrct, animiep adnbsp;rnilericordiâ ailicient,lt;Sc modicc beniuolc«nbsp;lia iudicit colliger. Narratio autem aceufa*nbsp;toris erii quafi mêbratim gefti negoerj fufpinbsp;tiofaexplicatiofparûsoibusargumcciSjObnbsp;Icuratis defefionibus defenforis,autpræteînbsp;ritis,aiit obfcuratis fufpicionü argunientisnbsp;rcR’ipfarum.Euctus erit.cafufrÿ nanSdi.Jrtnbsp;cêfirinandis aîîtnoftris argumetationibuânbsp;infirmâdifcp côtrarqs,fxpc erûr aceufatorinbsp;motus animortiR) incitaaidijeo nïitgt;g3d4

atrÿ

-ocr page 33-

atc|! h TC q»id?utrft^ frtaxtme ïn pcrorarf one fadendü. Altcri frcquctatione arguménbsp;coaceruanone uniucrfa.alteri fi planbsp;nc caufä redargixdo explicant enumeratinbsp;one,uti gcquid diluerit ctiâ ntiieraiióc adnbsp;extremîï.Cû ergo ois conicâura aui de renbsp;aut de animo fit utriufit; tria lêpora prfierinbsp;»um prælenSjôû fuiurum.Dcre ôi genera^nbsp;les quaefiiones funtgt;amp; dcfinitæ.Ncpc quacnbsp;c5tinentur,5ii quænon continentur fub a«nbsp;ltis*Gcncralis an ortum mun dus habuerttnbsp;Dcfitiiia fere animi,ui qua menre Ligariüsnbsp;I in Africa fucrit, quo animo Pompeius innbsp;' bellisfueritciuihbus contraCæfarem.

DefinitiuoflarH.

Finitioconielt;Sur3mfcqnftur,qüocl pef fe feciflê non poffit ire inficias,proxim5 hanbsp;beat dicere non id fecifié, quod obî)ciaturnbsp;ut infurtis, dcpofitis,adulteriis, in quibtisnbsp;diffinitionum tenendæ font fpecies, rerticç’nbsp;diffiniendarum diffinitiories. At de bis tnnbsp;artedifiêrendiabundediximus Difftninônbsp;num (amen napdi fere duo. Vnus qui digt;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fputandi. Alter qui litigandi caufa adhi«»

Detur. Oratori opus eft dtffinirione,quaE? ad licigium tendit. Eftigiturubi litiga«:nbsp;turquandoq; in notis nomineuerbis,ucnbsp;quid fil pènus , quid lûtus , quandoegnbsp;in

-ocr page 34-

in ignotioribiu, amp; obfcurion'bus uerbis gd (it clarigano, nâ liac femg 0lt;. kgaii cunbsp;ad hoftesjciarigaiumcj; mitterftur ulijdeftnbsp;. resraptasdarerepc(j(um,unusuuq;uerbenbsp;Liari^ado pgjjyg uocabatDida (igdeni darigauoanbsp;clara uoce.qua utebatur pater patracus^ ucnbsp;alq a dero,hoc efi forte, nâ bellica forte honbsp;fiilesagrosinuadebant, unde graecc clero«nbsp;nomi didi,(]ui iura bona dcfudi forn'untnbsp;CÔmunia tngt Cicero,quem potiflimS innbsp;his fegmur prjceptis-Sütiniftogefiereac#nbsp;aifatorijdefenloricj! pcepta. Vteremdiffi^nbsp;nicdo defcribcndocp uerbo magis ad fênfûnbsp;iudicis,opinionêcj!poierrant,âlt; uterad c5nbsp;munem gt;?'bi uim et ad eäpcep(ionem,qu3nbsp;ichoatâhabcbütin anitnis hig audient manbsp;gis,amp;^pius acceflcrit uincat necefîc eft.N5nbsp;lt;m argumentâdo tradat hocgenP,flt;cl tagnbsp;egt;xplicado,excutiendofp j^bo.utfi i reo pe#nbsp;cunia abfoluto, rurfufq; reuocato prjuarwnbsp;catioemaccufatordiffiniatoém iudicij cornbsp;ruprelâ ab eo.Defenfor aût no ocm,fcd tä^nbsp;tîimodo accufatoriscorruptelâ ab eo« Sicnbsp;ergo hfccôtentic prima ÿ'boi^J quo etiânbsp;fl^pius accédai ad côfuetudinem,n]entê(ÿnbsp;fermonis defenforis diHiniçio,tamê accufanbsp;tor fcntenrïalegis utet. Ncgat èrn probarnbsp;oportere eos,g leges fcripfcrunt.fatum hafnbsp;b{6reiuc(iciutn,ß totucncorruptuinfi^ fin^

-ocr page 35-

fin minus accüfatör romrpf us fit ùtftur » tjuita te JDcfenfor autê «fiatur côfuetudtnênbsp;lè«'monts,ucrbiq^uim excôtrarto repcrict^nbsp;quaft ex ueroaclt;;ufatore,cui côtrarium eftnbsp;Dqmêpreuarica(iôis,ex côlcquêtibus qgt; e»nbsp;linera deaccufaiore (bleat dari (udicij, exnbsp;nûteipfq,quodfigni(icat eü,q tn côtrarrjsnbsp;caufis,quaftuafic eflê po(i(igt;uideat,red buicnbsp;ipfi côfugiendûcfi adaeqtatis locos,ad ré^nbsp;f û (udicaca^ authoritatê,côniunecp fît hocnbsp;præceptû,utcüuterq;dilfinieri(,q maximenbsp;poruerkad cômunê feh(u,uimlt;ÿ uerbi,. tunbsp;fjmilibus,cxcpliscç eorû, q tta (ocuti funrgt;nbsp;(ûâ diffinitionê,(ètentiâcÿ côfirmet,aci$ ac.nbsp;cufacori in hocgenere cau(à^ locus ille c3nbsp;munis minime eilet côccdêdus,ut is,qui denbsp;re côfiteat,uerbi fe interpretauôe defendat.nbsp;Delenfor aütde ea,quâ,ppofui f quitate oknbsp;cat,amp; ea cû (ecü f3ciat,nô re,lèd deprauati:«nbsp;one üerbi fe urgeri querat,quo in gêere £ƒnbsp;cenfere potent plp-ofcpinueniêdi iocos.nS'nbsp;et fimilibus utet,amp; côirarrjs,ci côfequêtibs*nbsp;gg utercjî tame reus,nifi planeerit abfurdanbsp;caufa frequêtius. Amplificâdæ autêcaulàenbsp;quÿ aut digredientacaufa diciiblct,autc3nbsp;perorabut-Hf ueladodiüjuel admilêricprnbsp;d]â,uF;adomnino animos iudicûmouefl?:nbsp;doamp;(i modo rerü magnitude, hominû ucgt;

B aut

-ocr page 36-

autinuidia, autdignitas poftulabit.

De flatH

. Qualitasfimplexnoneft.nam amp;quah'» fit cuiufcf rei nacura, amp; que forma quæri;nbsp;tur,u[an anima rationalis aflFiciafur,amp;denbsp;magnitudine^ac numero,ut luna ne terrainnbsp;magnitudine exccdat.fu ne unus mundusnbsp;quæ oia argumentâdi cóieAura deprehennbsp;dunf.Quçftionem uero habêt qualiafint.nbsp;Hæc in fuaforijs aliquando traääcur, ut flnbsp;CæfardeUberet,an Bntanniam impugnetnbsp;quaeratur,qucfit Oceani nacura,an Britai^nbsp;nia lnfula,q loge latecj pateat.et pinde qranbsp;milieu multitudine aggrediêda,adqualitanbsp;tem accedunt facienda SC nö facienda, ap#nbsp;pecenda, uitâda quf ï deliberatóem,qujcpnbsp;in indicium frequenter ucniunt,fed illicdcnbsp;futuris, hicdefaäis agit. Demonflratiuaenbsp;quocj! partis omnia funt in hoe ftatu,falt;Siïnbsp;cflê c5ft3t,qualc faäum fa qu3erit,qualitasnbsp;nadatqualiiatefadi amp; iuris ratiocinatiór.nbsp;Fadi qualitas cü oflêdimusfadü nó eflep#nbsp;nitiolü,amp; naturali iure eife conceflu, ut denbsp;Milone qlt;f Glodiû occidcrit. Juris ratio«nbsp;6inatioleg«,more.feda,aric. Lege uim. uinbsp;licei repetiere aggreffö fe gladio exerto occinbsp;dit.accufat cfdis,hic ic lege défendit. Morenbsp;mosaptbScythasfuitjUtfexagenarn p pósnbsp;¦¦¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;têmitterenf»

-ocr page 37-

¦initfera,occidercflt;y,Scytha Athcnis fè*a genariü patrce póte deiedt reuseRparricinbsp;dii.ïs moregcntisfuxfèfedllièdefcndit.Se çnbsp;lt;fta,philofoph5difputauiti'ncóiioncdebonbsp;no per mortê cunâi q eü audterc laquco uinbsp;tä finierüc.Accufatphilofophus damni illanbsp;li.Isfcfcda fua (ecifTedefêdK.utdifputaret Xrinbsp;piâor naufragiüpinxit ô^j^pofuicnbsp;publice fpedandû, nemo nauigat, reus eftnbsp;rei publica? lefae^Is ait piSores id folefe pinnbsp;gereqcPucIint. Sût etiâ qui ncgotialcftatünbsp;faciât in quo de rcbîgt; ipfis quærat^ remotonbsp;perfonaçj côpiexu qualitatic^ fubnciât,fïîcnbsp;qui diRinguât ut Rt negotiaiis Ratus in (crifnbsp;pto.aut extra fcript5,in feripto tribus n o#nbsp;dis fimplici.côiundojcôparatfuo. Simplexnbsp;cû una lex fimptcx edferi rogatio uthononbsp;res magifiratufef uæneât. Coniunâü eunbsp;dux leges féru nt,ut in xrarij inopia ferf ro?nbsp;gatio,ut magiRratus uxneät.utq; noua uegt;nbsp;digalia inRituanf. Cóparatiuus inferiptonbsp;CÛ ita lege fcrunf,ut pro eóparatione qux»nbsp;rêdum fit, quepotiuscóprobada uideat,nbsp;ut cum infrarij inopia aliusfert Iegê,ut tnanbsp;giRratusuxneanr,al(us ut noua uedigalianbsp;jnRituantqueritur que potior fit. Extranbsp;fcriptum modis duobus fimplici 3c corntnbsp;paratiuo,fimplcx quatuor modis,inieâiSenbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß X quaUtatuna

-ocr page 38-

qualitatuntparticuU iuris, quantitate niv nieri,cû caufsereddunt mortis uoluncarnbsp;Iriieâïo qualitatum modis quincç fitdeg«,nbsp;rogaiione,teßamcnto,pa(So,fdiäo,ucl prjnbsp;LfX conio. Lege.utrapta taptoris morte, aut.nbsp;indotatas nuptias opter,rapuit et profugit.nbsp;Dcdit earn pater marito alij,,, rcuerfum ra?nbsp;ptore uult pater produecre, fuper nafciturnbsp;qualitas qualitati,quoniä que antca raptanbsp;RogtffW erat,hodie iam nuptaeftRogatione ut fornbsp;ris petit præmiü nuptias pxons alienæ. Açnbsp;cepit prima node cxanimatâ.iSC priori manbsp;rito reddidit,eum apud iilü conualuiflêtrcnbsp;petiuiteâuirfortis lupernafcit qualitas quanbsp;litati.Quoniâ qua repetiuic uiuâ,reddiditnbsp;quot;frflumen quafi mortuâ.Teftamêto, ut dccedcs tefta#nbsp;mêto iuiïitjUt filiafua tutoris filio nuberecnbsp;réddita tutela tutoris filius petit eâ flbi Uxonbsp;ré darf,ilia contradicit.quàlitas fupernafcinbsp;tur quaiicati,qa tufla eft tutoris filio nubcrenbsp;PaStnw.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutoris filius elïë delijr.Pado,pàdJgt;

eft datu^ fc nuptû filiâ medico,fi câ ad (ani tatê pducerc, reftituit fanitati, inter morasnbsp;ab alio rapta eft,et fecûdü more rapia^ punbsp;elïa idotatas nuptias cligit.perit med/cP,atnbsp;piâteroccurritjCÔtrouerfatqt.Edidoutprf#nbsp;cortio cuiî’fcruî'fugerat libello^ppofitOjuFnbsp;£pf£conênuntiâs dixit datu^ le denariosnbsp;; .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mille.

-ocr page 39-

mille,q ad (ë feruûpduxiHct quids pduxtt, is injibertatê aflert^ eft.ôC libcr^nuntiat?,nbsp;petit ille mille denarios,côiradieif,qdomi#nbsp;iiusfaerat,quon âisp quo pmiITi mille denbsp;fiarri erâtjTtber^jnûtiatus eft. Particulaiunbsp;ris eft c5 aliq poftulatiôe.liecfpecies fit monbsp;d.s tnbigt;,cû rcs pcciiniariaeft.Cü ius in ponbsp;fterS- fit C ûdemo poeof agif.Hi tituli côtronbsp;uerfiarüfcrc ncgotialêftaiü ofiêdût Res pc RCi ^ecuttnbsp;cuniaria.depofuii apud amicü ccrtxfrumênbsp;si menfurâaitq; tâti uenderetjquâiiemtfTccnbsp;CO abfête ille duplo uedidit pr«ciO.reucrfonbsp;offert fïmplâ pecunia,ille éxigitduplâ. Iqsnbsp;nbsp;nbsp;1K5 lit

f n pofletj? cû ex prçfcnti iudic io ius côftitui tur.qd'poftea fit obferuandü.ut eft orbajwnbsp;•Ximo n ub at, uFf» eâ nolucrit uxo rc ducercnbsp;det decê »nilia,nolês nubere.fibi ojba.Pro#nbsp;ximus dédit ei decê milia ,.illa alias exqricnbsp;nuptias cui c5tfadicif,ex hoc enim iudicionbsp;sncipiet inftitui ius utr5 uni orbç ,an oîbus

^ximus fit obnoxius. De modis pcenæ.g MoJzptjS caufas mortis proponifcapitc puniat,et ranbsp;ptor raptx det decê milia. Puellâcxci pa#nbsp;tris dite rapuit, ille pr^cipitio obiit,pctit adnbsp;poenâ,amp; offert decê milia,hic enim quçrif, .nbsp;qua poena affici debeat. Tituli côtrouernbsp;fiarü,quiut plurimûnegotialem ftatum efnbsp;'üciûtjcutn Tnbuniappellanturde iniuftonbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B î fuppticio

-ocr page 40-

fupplici’o cS abdicatjoe, cumprxmn pctü« tio cft,u( exempli caufa/cruus meretriccfiinbsp;domina ama(,uuk ilium tnbunus cruci aÉfnbsp;figere,appellat tribunos de iniufto fuppli^nbsp;CIO-Abdkatio amicos nó habet,amp; abdicanbsp;lur cö prfmiipctitióCjUir fonis petit pr^mlnbsp;utn,runicus fecit fortitcr,petit præmrj no»nbsp;mine ne ouesimmoient. Quäcias numertnbsp;^uä tertiâ fecimus fpeciem negotialis extranbsp;(criptum,cum quâiitas fine ullatôparaîionbsp;ne traâat,uc tyrannicida piaenniüpeiai^du ;nbsp;os tyrânos oeddit,petit bina præmia.Cô»nbsp;•radicifhicemquyrit per quâiitatcmji ulla -côparatio tyrânidexilla una fucrït,an duænbsp;Quarta fpecies ncgotiali flatus cS caulaenbsp;reddunt mortis uoluntariz, ut Eunuchusnbsp;amatjeddit caufas uoIuntari^raortis.Cônbsp;paratiua fpedes extra feriptû quatuor monbsp;d:s,cû diu(natiôe,cü qualitatum côparadnbsp;one,cü quâtitatum,cum duaçt qualuatumnbsp;Diuinatio cutn de idonco accuiatore quænbsp;ftioeiljCÜ duo uFplurcs aceufationê ftbi tiênbsp;dirent, ut cftghabebat filium ôi. uxorêmenbsp;retricêtamêadainabat.uult patrê accu»nbsp;fare demàif,uxor malf traAatiôis.HiceiT»nbsp;quçrit uter potius accufarc debeat.Qualitanbsp;lû côparatio cum pfonf côparant,quac openbsp;râ rei publiez prxfütehntjqus præmiunanbsp;peiunt.

-ocr page 41-

petunt.cotendunt medicus amp; orator. Qu S titatuin côparatio, quädo fadacôparàturnbsp;ÔCquseritquâcumhoCjUrillud fir,quâtita#nbsp;tum côparacio eft.ut aut rcs,autnummi c3nbsp;parcntjes côparant,ut qui plus rei pubticifnbsp;præftttcrit petatpræmium.altcrab obfidibnbsp;one holies reppulit, alter hoftium ciuitatSnbsp;caepit.Côtendiinidc prfmio,h«cemres genbsp;fiæ eorum côparan t, n ummi ut in iud idónbsp;feptêiudices fedeât,amp; eorum fcntêtiapbeÿnbsp;tur,q plurcs dixerinc reum'trcsiudices capinbsp;te dânandum iudicauerSt,duocxilio,duonbsp;abfôlueruntjOuxrit quorum prior fit fen«nbsp;I?tfa,triuih iüdicû gcapitc côdenin3rüt,annbsp;quatuorqui nô capitccôdênarüt. Duarîînbsp;qualitatû côparatio cura pfonç fimulet resnbsp;côparantjUt eft qui plus reipublicçprjftitcnbsp;rit petit prxmiü.In ciuitatis feditôc orato^nbsp;cScordiâîecit in fenatu fuadendo,philofonbsp;phus apud populü,côtendunt de præmionbsp;Hic em plonæcôparanf philofophi ôC oranbsp;toriSjCtfatfia eorum qcPaltcrin fenatu,alternbsp;ad populum fuafcrit. lurifdicialis qualitanbsp;tisfpccies difiribuiii ftatum abfolutum 8Cnbsp;a fTumptiuû. Affumptiu’ in côccflîonê crinbsp;minis,rcmotionctriminis,relatione criminbsp;nis,amp; coparationê criminis.Côceflîo pornbsp;ro criminis in binas fpectcs depraecatio^nbsp;nê,amp; purgationc.Purgàtio tres habet pres

-ocr page 42-

îortunati Jmprudcnti3,cafu,nccc{ritudinê.Forjun^ tianüs qufaliqiiaiido feqniur addù crroriç.nbsp;obliutonc amp; cbrietatê. Atppiïunt j(ta fubnbsp;imprudctix noîc intcHigi. C ôfùcan t in ifionbsp;generc inqt Cicero. Qui ar^uunt fe id f«nbsp;cillé ipfiï, in quo repr^êdunt,lêd quoniSnbsp;iure fe feàffc aicût,luris cft ois ratio nobiÿnbsp;cxphcâda,quod diuidit in duas part(s.pri^nbsp;xnas naiurâ,a[q^ lcgc,ut utriufc^ generis tusnbsp;in diutnü amp; huroanü eftdißribuca, quorûnbsp;xquitatis eß unü,al(crü religioni^ ÆquiMnbsp;taris aût ius eß duplcx,uis altera direâa,â:nbsp;ueri,amp; iußi.amp; ut dici^ jqui et boni rationenbsp;défendit,altéra ad uicilîîtudinê referedf granbsp;riæpeninei,quod in bcneficio gratia iri in#nbsp;iuriapunirio nominat, att^ hxccômunianbsp;funt naturf,3tq? legis,fed jjprialegis, amp; ejinbsp;quç feripta caquç ônc litteris,àut gcnbsp;tiû iure,aut maiorü more rerinent.Scriptonbsp;rQ aücpriuatû aliud cß.Publicü aliud, pu#nbsp;klicû,lcx,fenatufcôfultû,rœdus prinacG.tanbsp;,, bulf,pad{!,cöuent5,ßipulatio,qu; aût ferinbsp;pta nô iût,ea aut côfuétudine,aut côuentisnbsp;hoium,amp; quaß Côfenluobtinenf.atq; etiânbsp;hoc iprimis,u t nofiros moreslegefqt taes^nbsp;fnur,quod^niodo naturali iure prffcriptSnbsp;cß,hinc meditata nqbis eHçdebebût, q di#nbsp;gt;c6da crût in oraticubusdc naUB'a,de legib»nbsp;. .demote

-ocr page 43-

de more maiorü.de^pulfandaimuria,4« ulcifcenda^dc omni parte iuiis,fi imprudamp;nbsp;tcr,aut neceflîtate,aut eafu,quidpiâ feccrir,nbsp;quod non côcederetur ijs qui (ua fponteetnbsp;uolüncate feci(Iênt,ad eius tadi deprecaiionbsp;nê ignofeendi petenda ueniaeR,quæ futnc*nbsp;tur ex plæriiq; locis xquitatis,expofiti iünbsp;fiatusfeu controuedix rationales fequun^nbsp;tur kgitimi.

De(îi(tibuslegitiwis.

Legitimi autera ftatus dicuntqui in fai pto qufßiones habent non in legibusmo«nbsp;do,fed etiam in tefiametis, padis. ftipula^nbsp;(ionibus amp; denic^ omni fo-ipto. Legitiminbsp;flatus fpecics funt de côtrariis legibus, de^nbsp;feripto ôi. iententia. fyllogifmus qui rationnbsp;ctnaüuua.aut collediuus dici^finitiuj^.atnanbsp;biguus,lexcerte ois,auc tribuit,aut adimitnbsp;du aut dcrogat,autabrogat,autpunit.Pu Punientlinbsp;niedi aût genera odo tradunt.damnü.uinnbsp;cula,uerbera,talio,ignominia,cxiliô.fcrui# -.tus,mors,au t ugtat.aut permittitL itç ueronbsp;habet,aut propter feipfam, aiit propter algt;nbsp;.terâ.qufftionê aut in feripto aut in uolûtate

De legibus contrariji

De legibus contrarijs cum in utracji ambigitur^n utlcp iila lege fit utendum.

Omnibus auteffl raanifefiura eß nunS

B { e^

-ocr page 44-

y

ttung elTcIegcm legi contrariam lurc l'pfô. qufa fi diuerfum iufiîffcht akerum akcrônbsp;abrogaret.fcdcalu amp;euentu collidunt utnbsp;tyrânicidæ imago in foro ponatur. Côtranbsp;mulieris imago in foro ne ponat. Mulicrnbsp;männm occidit,in quo quæri fokt.utrumnbsp;fit melius.atcfi xquius qdquot;materia ipfa in»nbsp;dîcabit. DelcriptOf^fententiii

Script! 3C uoluntatis frequentifîîme inter côfultos iurisquxRio efiJd tum acciditcûnbsp;efiinlegealiqua obfcuritas.ut hiefur quanbsp;druplum foluat.tta cnim ius prifeum fuit,nbsp;duo pariterfurripuerunt decemmilia.pc^nbsp;tuntur ab uirotq; quadràgcna,!lli poftulât.nbsp;ut finguli uicena côferarit, Si ex meretricenbsp;natus. ne contioncî,’4uc filium habebat^#nbsp;fiarccœpit.ProhibeturadoIercens contioinbsp;ne.an prohibendus, quia ex hacnatus quenbsp;meretrixefi.iicet tum non effet,cum hatusnbsp;lt;ft. amp;libeti parentes aiât.autuinciant huicnbsp;non alligabitur infans,amp; rurfus peregrinsnbsp;fimurumafeenderit capite puniatur,curnnbsp;hoftes murum afccndilïènt.eosdepulir. Innbsp;lefiamcntis.ut apud Ciceronem in iudicionbsp;Curiano legitur fubftitutus hf rcs crat fi ponbsp;fiumus ante tutelæ annos deccffilct. no eßnbsp;natus. Propinqui bona fibi uendicabant.nbsp;At ea uoluntas fu.ffc uidetur teftâtis. ut is

non

-ocr page 45-

Bon na to fiüo h seres eilet cjui mortuo fed non fcripfçrat. Df SyHogipno

Syllogifmuseft quoncnslex propria no cfiamp; funili udmur. Simile autcm.aut ma?nbsp;ius.autpar.aut minus habetcp aliqutd Gminbsp;le fcripto amp; uoluntan,fiuc lentêtiæ.iêd hocnbsp;interen.quia illic dicitiir contra fcripnim.nbsp;hicfupra fcriptum qd'niultifaric fieri po?nbsp;tefi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DeFinitione

Finitio legaliscUm petitio ex lege exce# dens uerbis cfi difEinicda,nempc cum uer^nbsp;bum in lege pofitum d»ffînitur,ut aiût Æ?nbsp;dites. Qui mandpiauendunt,ccroorcsfadnbsp;anr,quid morbi uitrjuc cuicç fit,hic tâ mornbsp;bus,g uitium diffinieda funt,ut quopaâonbsp;difientintelligaïur, 8C cum dicitur.Si qua?nbsp;drupes pauperiem fcciflê dicetur,a(^io ex lenbsp;ge duodecim tabularum defccndit,qu^ lexnbsp;uoluK,aut dari id quod nocuit,ideft id aninbsp;mal quod noxiam comifit, aut xfiimatiftsnbsp;nem noxt« offerre.hic quid fit facerc pau/nbsp;pcriem diffinicndum eft.

¦¦ De Awb/gtto

Ambiguum cum uerbum unum plura fignificatjideo innumerabilis eius funt fpe?nbsp;cies. quoniam uix ullum inuenias uer?nbsp;bum quod non plura fignificet, nec innbsp;uno uerbo modo,td fieri pottft, fed c?

(iam

-ocr page 46-

etianci in coniunftis, ut tcfiamento qüîdS iufTic pom ftatuâ auream haftä tcnentc,qufnbsp;ät an itatua fiaftâ unîs aurea efl?debear,annbsp;häfta eilet aurea ihïlatua. Sflr qui träfiäti#nbsp;one Ctatû adiiciat.Qçiin ettâ id rattSàlî quonbsp;que genere ponât hoc módö Homiriê becinbsp;di iufß* ab impératOi'e.At nô alt;ftio hic ttâünbsp;fcri,icd caufa fadf qd' in onini pencdcfèii^nbsp;One accidit.Tria ergo ilia taiiiü funi gecranbsp;anfit, gdfit,amp; quale fit,amp; trâllationê tancûnbsp;accipiinus tegalc.quoniâ nulla tranflàtio,nbsp;ïdefi prçfcr.ptio fine lege. Inccreft aüi internbsp;prficriptionêjfli trâllaHonc,qd'prffcriptionbsp;exckidic aÆonê,tranfiatioatît diiferGuérSnbsp;nô cft tranfiatio ftat^gt;,ut a quibufdâ tcâiflï«nbsp;mis ratiôibuseftcomprobatÎTjficut ne quinbsp;Cicero 'de dcprfcatio,qcF tefiari ipfe quoq; Giccronbsp;uif? cft,pL'gano côtra T uberonêcü inqt.nbsp;Caufas egi Cçfar multas equidê lecü.dumnbsp;te î foro tenuttratiohonot^ cuorum.certenbsp;nüghocmôignofcitciudices errauitJaplPnbsp;eft.nô putauitjfi üng pofthac 8(. reIiq.Oftcgt;nbsp;dit cm in foroagi nô poiTc, necramêftaïusnbsp;ultus efi g in iudiciü uenirc nôpofiit. Atnbsp;utfurninâcôtrahamusiresmihi omninonbsp;uidentftatus faciedt generales,côieAui a innbsp;fcripto,lt;Sô extra fcriptû.finitio inferipto 8Cnbsp;extra fcript5,qlitas in lcripio amp;exira fci j#

f- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptutnac

-ocr page 47-

ac fi quis acurati'uslîngiilos confideref lt;gt; ïnnemprorfusfummâeo conuert«. ’nbsp;. De ratione(jiudiCiitione»

ratio quia inltdiacor Clodius. ludicano

Poftftatuscognitionem dicendum yi# detur quid ratio fit,aciudicatio,amp;côtinês^nbsp;tametfi pcrfc,tam apcrta funt,ui uix exponbsp;fitione egeant,paucis ergo agendum duciKnbsp;m uSjRatio'eft qua quod faduro eflc côftat Rlt;tf ianbsp;defenditur,ui Milo Clodium ocadit,hocnbsp;controuerfia caret,dicit fe iufte occidiflê,ftanbsp;luseftqualitads.quaefiio an iufte occident nbsp;quodcrinomenon uocant, an fuerit occi#nbsp;dendus,quiainfidiator,uel an fuerit infidirnbsp;ator,uFhoc modo Oreftes matrem occidifnbsp;hoc non habet côtroucrfiâ,aitfc rede occinbsp;diiTe.Status’qualitaiiSjqugftio an iufteoçcinbsp;derit,rano quia Clytæmneftra Agamenô 'nbsp;nem maritü fuum patrem Orcftisoccidic,nbsp;ludicatio.an oportuerit,uel nocentem ma -trê occidit.at ex caufa. ferit caufa quale eftnbsp;occidit Agarnênomen Clynpincftra,ganbsp;fllcfiliâ cômunem inter ipCos immolauegt;nbsp;rat, de captfuâ peflieem adducebat. Oré«nbsp;fies rurfus altéra afferatcaiiiam matris ne#nbsp;catae,quod refponfis fîtimpul/iis,ut quoinbsp;caufae firit facfcndi,totidcm fînt iiidicatio#nbsp;neSjïdeft côieduralis ratio, 6c iudicatio, 8Cnbsp;cöncfnéna'

-ocr page 48-

contlnens In co Jem funt.

Continente fine firmdmento

Contincns fiue firmamêtum.quod grç ci lyncchon uocanualrj firmifîîmâ argumênbsp;tanonem deicfori$,et appontfiïimatn adiunbsp;dicanonem. Eft autem continensaic ft üe«nbsp;lit Oreftes dicere ciufmodi animum ma#nbsp;tris lux in pairem fuum.in fe ipfum.ac fo#nbsp;rofcs in regnum,in famam generis ctfaminbsp;liæ.ut ab ca pœnas liberi potilîimum percnbsp;re debuerint-id qua dé re agitur Cicero innbsp;ropicisuocat.necmagnopere refertfit nenbsp;firmamccum, quod opponirur defenfioninbsp;ab accufaiore.an a rco.ln caufa itaq? conicnbsp;durali ubi quæftio ibidc ratio, firmamen#nbsp;tum Ä iudicado eft,ac de iudiciali hfc fatisnbsp;ianiad deliberatiuum genus tranfeamus.

Dégénéré JchterrfHvo

Eft inquit Cicero in deliberando Rnis u# tilitas ad quem omnia referuntur in confi#nbsp;lio dando fententiaej dicenda. At Quinti#nbsp;lianust. Deliberatiuasquoep miror inquitnbsp;a quibufdam fola utilirate finitas,fed quo*nbsp;niant pon utuulgus utilirate intelligit Cifnbsp;ccro.iia nequidem Quintilianiaducrfàturnbsp;(entcntiæ.quod ipfc quoej fatetur Quintinbsp;liânus cum fubiungit,Nec dubio quin ifnbsp;fiqui funt in ilia prioriïcncêtia iècundumnbsp;opinionen»

-ocr page 49-

'Opi n ï onem puldierrimS,ne utile quidê,niï! fi qc^honeftum cflèt exiftimannt,Ä eß hecnbsp;ratio ueriiïimafi confiiium coniingat fernnbsp;per bono^,at(^ fapictium.Primum ergonbsp;inquit Cicero uidêdum ingt ,aut poflit figt;nbsp;eri,aut nó polïït,amp; gd necclïê fit,aut nó nenbsp;ceflc,nâ Si. (igd eflfici no poiefl,dcliberationbsp;lollir, guis utile efl, figd neccflc efl. Neceflcnbsp;autêidefl,fineqfalui libcriue eflênôpoflûnbsp;mus,id eß religs Si honeflatib^ inciuili ra^nbsp;tióe,amp; cómodisantcponêdum.Cum autênbsp;quf rit gd fieri poiRt,uidêduin ét efl g fardenbsp;potlit,qâ quf g difficilia funt,ginde l^bêdanbsp;Qpe funt,ac fi effîci nô poflint,amp; cum de nenbsp;ceflîtate actcdcmus.ettâfi aligd nô neccflâgt;nbsp;rium uidebif,uidêdum tarnen S fit niagnûnbsp;gcfcm per magniltereftjj neceffario fæpenbsp;habet.ltalt;ÿ cum côflet hoc genP caufaçz exnbsp;fuafiôe et difluafiôe,fuafori,pponiï fi mplexnbsp;ratio,fi Si ita efi,et fieri poteft,flat difluaforinbsp;duplex.fi nô utile efi,ncfiat,afiera fi fieri nônbsp;pôt nec fufcipiat, fie fuafori utrûcç dicêd3nbsp;eft, difluafori fi altei^ îfirmat fat efl. Quarcnbsp;qm inhis uerfat omne côfilium duobs* denbsp;utilitateancedicamP,qup î difcernêdis bonbsp;nis malifcp uerfat.Bonorû aüiptimneceflânbsp;ria funt ut uita pudicia.libertas,ut Iiberi,c5nbsp;Urges jgêeri palotes^gtini nô neceflâria qd*nbsp;alia fut neceflarû

-ocr page 50-

«Wft{lärfa,quoru(n alia fun t per Çc exp éten da,ut eàquæfuntfita in ofFicijSjatt^ uirtuÿnbsp;libu$,alia quodaliquid cómodi efficiunt^nbsp;ut opes amp;copide.Eorura atitcni quoe pró#nbsp;p(er.feexpetunt,partiin honeßareipiä,par#nbsp;tim cómoditate aliquaexpetuntur. Hone#nbsp;Aate ea quf proficiicuntur ab rjs uirtutib’’*nbsp;de quibuspaulo ante eß diäum, qua; funcnbsp;laudabilia ipfa per fe. Cotnoditate aucemnbsp;altquaquxfût in corporis.aut fortun^bonbsp;nisexpetenda,quorum aliafiït, quafi cumnbsp;honefiate coniunda,ut honor amp;:.gloria,a#nbsp;lia diucrfa ut uires,forma,ualctudo,nobili#nbsp;M$,diuitix,clientebc.In his igitur atc^alfjs,nbsp;de qul'busmox uberrime cum bona Onenbsp;coilocata, facile eß inteUeâu qux fint con*nbsp;tria,quod fl femper oprime tenerc poflem?nbsp;baud fa ne,quoniam quidem ea perfpiciianbsp;funtjConfilio multumiegeremus, fed quo#nbsp;niam temporibus-quæuim habent maxi#nbsp;mam fcruiendum, perfæpe euenii,ut utili#nbsp;t as cum honefiate ccrtet,ne aut opponunanbsp;^»pter dignitatem,aut honefia propter utilinbsp;tatem relinquatuur. Ad hanc difficult at cnbsp;cxplicandam prxeeptareferatnus, amp; que#nbsp;niam no ad ueritatem folum,fed etiami ädnbsp;opiniónes eoruiri qui audiuntaccôriipdânbsp;da eß oratio. Hoc primtttn intelligam us.

horainutn

-ocr page 51-

bominumduoefTegenera. alterum indo# Ô5 3£. agrene.qcPanteferat fg utiiitatchonenbsp;fiati.altcrum expolifum,qd'rcbP oibus difnbsp;gnïratê anccponat.uaq: huic gceri laus,honbsp;nor.gloriajides.iuftitia.oifq! uirtus.Illi au*nbsp;tem akeri qufftus,emolumePtum frusSufcpnbsp;^ponitur,atc^ etiam uoJuptas, que eft uir#nbsp;tuti maxime inifnica.boniq: naturam fallanbsp;citenmitando adukerac,quam immanifTinbsp;tnus q uifcç acerrime fcquicur, nc£ÿ folutnnbsp;honekis rebus, fed «iâ nocefTarrjs antepo*nbsp;nit infuadendo.Cum ei generi hominumnbsp;cofilium des fsepc fane laudanda eß,illudq!nbsp;uidendum eß qto magis homines m ala fitnbsp;giant,q lequantur bona.naQi neq; tarn honbsp;neßaccm expetunt.g deuitant curpia I'gno?nbsp;miniam,infaraiam,contumeliam.dedecu3nbsp;quarumrcrum dolor grauis eß.Efi genusnbsp;hominum ad honeßatem natum.malo culnbsp;tu,prauifq opintonibus non corruptum. *nbsp;quart in cohortando, atlt;ç fuadendo pro#nbsp;pofitum quidem nobis crit illud,ut doreanbsp;mus qua ui bona confequi. malac^ uitarenbsp;poHimus, fed apud omnes bene inßitutosnbsp;plurimum de laudc.amp; honeßate dicemus.nbsp;maximeq; ea uirtutum genera traäabim?nbsp;quæ in côniuni hominum utilitate cuendanbsp;Augendaq uerlan(.Gn apud indoAos. im#

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C imperitokÿ

-ocr page 52-

împcritosc^dicCmus,frult;Hus.emolumcti, uolupiates,ukariöefc^dolorum^fcranr,adnbsp;dant cdâ côtumeliæ. atcÿ jgnominiæ. atcpnbsp;hæc Sc iimilta ad utilitatem fpe Aantia repenbsp;hcntur.hacjtiani decfficiendi ratione diranbsp;mus quo coto généré, qujbufcum,amp; cornnbsp;Ira quos,quo lemporc, auE quo loco, autnbsp;quibus facultanbus armorum,pccuniæ,fonbsp;ciorum,earumue rerum quae ad quamquenbsp;rem efFiciendam periineni póiïiraus uii rcnbsp;quirendum eft,neq; folum ca funt quæ nonbsp;Dis fuppctunt,fed ctiam ilia quæaduerfènnbsp;iuruidcnd3,amp;fiex con ten none procliuionbsp;ra erunt noftra,non folum effici poffe,qu3enbsp;perfuadcmus eritperfuadendum, fedcuränbsp;dura ctiam,ut ilia facilia procliuia,uitandanbsp;elle uidcanturjdilTuadeniibus, aut utilitasnbsp;labefaâanda eft, aut efFiciendi difficultatesnbsp;effcrendae.necj! altjscxpraeceptis ,lcd rifdenbsp;ex fuafionis locis uterq; uero ad augtndunbsp;cxemplis utecur,aut recentibus quo norionbsp;ra fint,aut ueteribus,quo plus authoritatisnbsp;habcant. Ad commouendos autc animosnbsp;maxime proficient,fi incitandi erunt eiußnbsp;modi fententiæ, quae aut ad explendas cu#nbsp;piditates,aut ad odiu faci3dû,aut ad ulcilcênbsp;das iniurias pcrcinebiit Valet ant in cofilqsnbsp;plürimû authorita8,n^ amp; prudetiflimP eflfenbsp;haberitÿ

-ocr page 53-

habcricj! optîmus debet,qui fententiaefux de aciliDus,atq! honeftis credere omnes uenbsp;lit.T ota autem oratio fimplex et graiiis,etnbsp;fententior ornatior efle g uerbis debet ex^nbsp;ordio non utendum,ut in caufis iudiciali^nbsp;busquiaconciliatuseß, amp; attcntus,amp;:curnbsp;ibi fcdeat nOLiit.Initium tarnen aliquod eflenbsp;cxpedit,nelt;ÿ cni abrupte incipiendü, quä#nbsp;doquidetn in omni materia aliquid eß nanbsp;turaliter primum,natrationem non exigi'tnbsp;priuata deliberatio,de qua dicenda fentcnnbsp;da eßjcxtera prudenti adorinotioraerutnbsp;g utpluribus cxplicarc necefle fit,quareiänbsp;ad demößratiuum tranfeamus.

Vegenere demonfiratiuo.

At laudandi uituperandic^ rationes iam funt nobis oßendendfqux non folum ad ¦'nbsp;bene dicendü.fed etiä ad bene uiuêdû ualêtnbsp;Omniü igiiur co^ qux fub laude uitupeä ’nbsp;rationecß uulgo cadere pofle uidetur, duonbsp;funtgencra.honorabileunum.alterum launbsp;dabile.HonorabiIe,ut iudicium, confiliu jfonorrft-ingeniü,memoria,intelligcria,prudêiia, amp;nbsp;quf ex ijs funt artes oês.atcçlciêtiæ. Laudanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j -

bilcporro,iufiitia,tcperaniia,fortitudo, ac Llt;t«dw. reliquæ uirtutcs. Omnia quippc laudahdanbsp;quxcüuirtute funt, amp; quxcumuitrjsui;nbsp;tuperâda,quâobrê finis alteri^eß honeßas

C 2 alterius

-ocr page 54-

alten'us turpitudp* Confidtur autcm holt;? genus diiSonts narrandis exponendiscp fanbsp;dis fine ulh'sargiimentationibi', ad animinbsp;motus leniter traciandos,magifÿ ad ftdemnbsp;fadcndam.ad confirmandum accóraodagt;nbsp;te.Non enim dubia firmantur.fed ea qtiænbsp;ccrta,auf pro certispofitafunt augent,quänbsp;obrem ex his qux mox dicentur,€t narrannbsp;di,amp; augendi præcepra repetcntur,ct quonbsp;niaminhis caufis oninis ratio fereaduo^nbsp;luptatem auditoris,amp; ad delcdationem renbsp;fertur,utendum crit fjs in oratione, 8C ttnfnbsp;gulorum uerboruminßgnibus quæplu«nbsp;rimum habentfuauitatisit£mamp; fadis uernbsp;bis,aut ucturtis,aut träfia tisfrequenter u tanbsp;tnur,i3(; in ipfa cöftrudionc uerborum.autnbsp;paria paribus,Si Hmiha fimilibus facpe re#nbsp;ferantur.uc contraria, ut geminata,ut nu#nbsp;tperofa.nô ad fimilitudincm uerfuum.fednbsp;ad explendum aurium fenfum,de quibusnbsp;uhi dcelocutionc rhetoriccs quincp parti#nbsp;bus una dicemus, adhibendaq:,frequenti#nbsp;us etiam illaornamcntareriim.iiue quf adnbsp;mirabilia,fiue non opinata,fiue fignificatanbsp;monftris,prodigrj3,oraculis,fiuc quæ uidc nbsp;buntur ci,de quo agemus accidifie diuinanbsp;atq^fatalia Omniscnira expedatio ciusq ,nbsp;audj^amp; adtnirauOjS^ improuifi cxitus hanbsp;bent

-ocr page 55-

h'abent aliquam audi'édo uoluptatem,fed quoniam tribus in generibus bona mala^nbsp;UC uerfanturgt;fKternis, corporis,amp; animi. 4nbsp;Prima funt externa quæ dicuntuta generenbsp;quo brcuitermodiceq;laudato, aut fi crûnbsp;infame prætcrmiflb, uéifi humile prfteritonbsp;ucl ad augendum cius,qitem laudes, glorinbsp;am tradato.deinfi res patiaturde fortunisnbsp;erit faeukanbus dicendum. Poftea de corfnbsp;porisbonis, in quibusquodquafi uirtutcnbsp;maxime fignificat facülime forma laudaf.nbsp;deinde efi ad facta uenicdum.quorum colnbsp;locatio triplex efi.aut cnim temporum fernbsp;uandus ordo,aut imprimis recentiflîmSnbsp;quodej; dicendum,autmuka Si. uaria fadanbsp;impropria uirtutum genera funt dirigêda*nbsp;Sed hic locus uirtutum, atq;uitiorumlæ:nbsp;tifltmc patens ex multis ÔC uarf|S difputatûnbsp;onibus,nuncin quandam angufliâamp;brcnbsp;uitatem concluditur, queuis tota uirtutisnbsp;exiamdiâis,amp; quemox in morali dicennbsp;turphilofophia late patere potuerit uitianbsp;uerOjUcl potiushorum contraria etiam ta^nbsp;centibus nobis fatis funt cognita.Proindenbsp;omnis uis laudandi uituperâdîcç ex qs fu«nbsp;tnetur uirtutum uitiorumtqt partibus, fednbsp;in toto,qu afi coniextu orationis hæc crûtnbsp;ülufiranda,maxime quetnadmodSquifcÿ

C î generatus.

-ocr page 56-

generatus quemadmodum cducatus,quc/ admodum infïitutus,moratulcf fucrit, amp;nbsp;fiquid cui magnum et incredtbilc cóiigentnbsp;tnaximcq; (i id diuinit? accidifîc utderi ponbsp;tucrit,cutn quod quifcp fenferit,dixerit,gefnbsp;fent,ad ea qux propofita func, uinutunxnbsp;genera accómodabuntur.Exiltis quidemnbsp;inueniendi lods caufâe rerum amp; euentus einbsp;confequentia reqrencur, nccpuero morsnbsp;eorum,quorum uita laudabjtur, filentionbsp;praeteriri debebit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S i modo quid erit

animaduertendum , aut in ipfo genere mortis, aut in cis rebus quac poft morgt;nbsp;tem erunt confccutae,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iliud tarnen

perpetuo tencdum,animi femper^audetn veram quam per ^tatis gradus geftarumc^nbsp;rerum ordinem fequi fpedofius erit, ut innbsp;primis annis laudeturindoles,ium difciplinbsp;næjpoftidfatSorum didorumq; context?nbsp;aede inuentione quidem rhetorices partenbsp;f muique de ui potentif^ima in tris diduâanbsp;fpecics,quæ caufarum genera dicûtuqhsecnbsp;dixiflê fatis (it ,,nunc paucis difpofitionisnbsp;quocÿ naturam aperiamus.

DiipoOo binas habet (pedes naturale Unam,altéra artificialê, frulîra in hac partenbsp;admonendum

-ocr page 57-

admoucndum qucmquam dicimus.quo pado rota digerêda materies uidcatur,qu3nbsp;doquidem res ipfa quo pado difponendanbsp;(it, iatis per fefe admoncbit. Proindc ucnbsp;uariæ funt cauQ, generacÿ earum diuerfa,nbsp;itauarij ac mukiphcesdifponêdi crût mo#nbsp;di,necp enim hic tam dodrina, q prudêtianbsp;defidcratur,que fi defuerit adori nó uideonbsp;cciam quid præceptaconferrepolTint, finnbsp;fefe proferet fatis^iQuid dcce3t,amp; profutuijïnbsp;fit p fefe uidebit orator,deniq! fi quid mo^nbsp;do de ipfadiccndum uidcatur,moxin fe? 'nbsp;qucti libro, ubi de inftrumento loquemurnbsp;rhetpricesdifputabimus. Ad memoriarnnbsp;trgo tranfeamus.

De memoria.

Memoria eft eufios tenax corum,quf le f;imus,auc audiuimus,ea ualet mentis intênbsp;tione.ut quæ dicimus uidçrc nobis uidea^nbsp;raur,ac dicendo alia pfouidemuSjCûq; fintnbsp;bina præcipu^animoinfidentia genera.nbsp;Vnum quod uoluntarium dicimus,undenbsp;omnes morales uirtutes,temperantia, for»nbsp;titudo,iuliitia,et reliqu^ confimiles. Altertnbsp;eft, quod non uoluntarium quodcÿ ueri^nbsp;tatis nominephilofophi folent appcilare,nbsp;unde docilitas,amp; mcmoria,uno fere ingc;?nbsp;(üj nomine a muftis nominantur.hasq:

C 4 tjui

-ocr page 58-

qui habent uirtutcSji'ngcniofos uofant Memoria LJuabusigiturrationibus memoria obtî#nbsp;netur natura amp; arte.Nacura quidc ut mubnbsp;ta cxcclluntjiia memoria. Ab anc tarne n5nbsp;paucas fumic uiresad quam obtinendatnnbsp;çOniinentia plurimum confert c;bi, potusnbsp;ÖC uencris,uinilt;J!,quiaid frcqucntius potusnbsp;abftinentia mcri.humidarumq! frugu cm#nbsp;ne genus.Affuefcerc praeterea a puero me#nbsp;moria multa compleäi Memoriam porronbsp;cüftodiuni,eópofttio,diui(io,ordo, amp; quçnbsp;nodu,qqu3e interdiu dilcunturjmeraoria:nbsp;faciliushxrcnt,folentamp;: extrinfecuspeti renbsp;media, ut medicaminadchisin medicinanbsp;diximus.Locisquoqtetimaginibi’memonbsp;riam cuftodire,iw in ó; nob ienfus modo,nbsp;fed etiam uerba coHocentur, uuigo mut anbsp;tradita praecepta funt.fed oitctacioni ut di*nbsp;cam quodfcntio magiscongruuntloci ÔC.nbsp;itnagines,g difciplinæ,ac de memoria haecnbsp;dicenda putauimus, ncc enim inftiiuti no*nbsp;ftri putamus cam , pluribus 'profeqai fe*nbsp;qucntem locum pauciflimts pronutitiad*nbsp;onidabimus.

De^ronuntiiüatie»

Pronunttauo ßue aäio,quc oratons pars

-ocr page 59-

pars potentiffima a Dcmofth^ncexiïîima?Dcnaoftfu là cd,UC quidam dixere quadrifariam dtuünbsp;dtiur in uocem,uukuin,gertum,Sô cukumnbsp;feu corporis habitum,quæ omnia tam nanbsp;tura q arte conftant.Proeter id modo quodnbsp;poftremo loco pofitum eft, Totumhqui^nbsp;dem in iudicio eiuseft qui agit, ad prae#nbsp;fentemquadeagitur materiam relatum,nbsp;orationic^ que i hetorices inftrumentunanbsp;eft âccômodatur,ita£5 non abfurdc ipfamnbsp;Cicero quandam corporis uocateloquennbsp;tiam,quod miram quandam in orationi^nbsp;bus uim habea(,ac ptoteftatem, itafiquidênbsp;quifc|:ut audicmouetur,neq; probatiq ulnbsp;ia que modo ab oratore uenit, tam firma •nbsp;cftjucnó uires fuas amiccat nifi aéiione ad-iuuetur .Affedus qaoq?omnis oblâgueütnbsp;cat necefte eft nifi uoce,uuku,ac totius cor#nbsp;porishabifu aâor inardefcat. Fcelicioresnbsp;autem ff quem uelimus auditor ignc cones'^nbsp;périt. Refert ergo plurimum cuiufmodi.nbsp;naturam h3beasgt;dein quomodoea utarisnbsp;uocemfi minus probatam naturadede^nbsp;rit,arte opOrtet adiuuare hanc firmatuenenbsp;l-is abftinentia,6cilis riborum concodio*nbsp;acomnino frugalitas,fauces fuis funt moknbsp;liendaeleniendaef^ medicaniinibus,proninbsp;randutnc^, nc ea lam mollis amp; tenera fit

C f firma

-ocr page 60-

firma,acdurabilis,ut fuauiloqucntia laude mur, ne latrare potiufqagere uideamur^nbsp;neqïrhetoris potiufg grammuci officiumnbsp;e(Iê'arbitramur,adnionere ubi fcrmo fufpênbsp;dendus,amp; quafi figenda uariefincinterpü^nbsp;i5fa,quare hæc a grammatica petenda Cuntnbsp;neep item facile dixeris quot fint uocïi intnbsp;f[exïones,quodcum fit mentis index,amp; in^nbsp;fiar exemplaris,totidê habete debeat qnotnbsp;tila mutationes, fumilTam tarnen, amp; quafinbsp;Uerecundam uocem exordia defiderant,arnbsp;den tem reprehcnfio,ut uero affedus mouênbsp;di defidcrabQt conclufio.In lætis rcbus,plenbsp;na,hilarifcp fit,in ira,atrox,amp; afpera,refpi#nbsp;rationeq; crebrajn facienda inuidia,lêtior,nbsp;ad earn liquidem defcendunt inferiores.Innbsp;blandicndo,fâtendo,fatifFaciendo,rogâdonbsp;lenis amp; fumtnilfa fuadêtium,amp; monentiiïnbsp;amp; pollicenaum,« confolantium grauis innbsp;1 metu,amp; uerecundia contrada,adhoriatio#nbsp;nibus fortis,difputarionibus teres, mifera»nbsp;tione flexa, amp; confulto quafi obfcurior innbsp;egreiïionibus fufa, amp; fecurae claritatis. Innbsp;cxpofitionc,acfcrmonibus reda interepainbsp;cutum amp; grauem media Ibnum.Mcmbronbsp;rum porro tnocus,ac decor uocis uarietx^nbsp;tem.acfententiarum tenorem fequetur, 3nbsp;capite ad imos ufep pedes,nc quod plerifip;nbsp;t. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contigit

-ocr page 61-

contigit ridiculi habcamur, atc^ exploda*. tnur uclut Curioni patri euenide. Ciceronbsp;mctnorat qui fæpeirrifus,amp; aliquando e^nbsp;tiam a contione deflitutus eft.Ideo nó ma

le Demofthencs grande intuens fpccuium componere folcbat adionem-Praecipuuninbsp;tarnen ficut in corpore,ita in aâione capucnbsp;cft.Motus aucera oraines redilinei cöucniêt


Septimus uero qui in fe redit orb is alienus manus brachijcp motus dccorus,ubi arcegt;nbsp;re,abomtnaricß uelie uideamur.contra ubinbsp;rccipere,acpolliccri uolumus,pedis quotpnbsp;fupplofio probatur.ac cetera id genus qufnbsp;prudent! uiro neutiq fuerit difficile iudica:#nbsp;re,amp;perinde adioni pluraadrjcienda nonnbsp;cITe mihi hoc tempore cenfeo, ut hui? librinbsp;quintæ rhecorices parti ncmpe elocution!nbsp;iam fim reliqua comifliirus.

De elocutione-

Inuenifle acute quicg iure mirum in mof dumjjbari fokt, at nifi quæ inueneris acrfnbsp;tudicio difponas,parum admodum inue^nbsp;rifle proiucrit, ad quae nifi tcnaxacceflcrttnbsp;memoria,pereant ilia neceflc eß,ac nifi pronbsp;nuntiatione cunAa adiuuentur.uis reliqùanbsp;omnis iaâuram maximam faccrc uidc#nbsp;bitur , denitÿ nifi cunâa iliuflrans elo^nbsp;cucio

-ocr page 62-

eîocutio affuen’tbarbara rufiicanacf cuda eflc uidebuntur ab ingenuis liberifcß ali«înbsp;na tflê uiris. Inde naraq; non cloqucntiaonbsp;nomen adepta eft, de qua fane parte, ideanbsp;pauîo huberius mihi diccndum cflê ccfeo,nbsp;quod Cicerone quocß fa^htaiTe uideo,qlt;f'nbsp;reliquse prudentia fete poffint obtiner(,hcenbsp;unaquc diuinum uideri facit oracorêcünbsp;tra dodrinam cruditionemq:,ac miiltâ obnbsp;fcruationem obtineri non poileuideatur.nbsp;Omnis iracç elocutio ut Dionyfius inquilnbsp;Halicarnafeus perpendiiur in httcris,in fylnbsp;labis,in ditftionibus ÔC didionü componbsp;fitione.horum enitn'omnium efle aliquidnbsp;Icne.aliquid afperum,aliquid njedi urn,albnbsp;quid hamile,aliquid fublimc docct Demenbsp;trius ucro Phalerii’ fatis ducit, ft didionijnbsp;cuftodiatur compofiiio. A ucrboiji eni c5nbsp;pofitione,clocutionis uitia,amp;: uirtutes connbsp;icâari,atcj animaduerri,ac Dionyfq fentenbsp;tiam fccutus eft Qaintilianus.Nos autcmnbsp;ad tarn tenuem curatn hocpraefertim ternnbsp;pore defccndenduin no exiftimantcs, qu5i«nbsp;do cuiuflibet artis humilia quxq? confeâânbsp;da no cxi(limamus,a dicendi generc fumenbsp;tnus exordiü,eocß magis quod ex eis qu?nbsp;in ipfa grammatica dixim us plurima eiuGnbsp;iHodi colligi polTunt. Dicendi itaq; genus

Phakrci

-ocr page 63-

t’tialereî Demctrtj fcntcntîa unum arkîum' nuncupatur,utHippocratis muha iia illudnbsp;Vitabrcuis,arsuero longa,occafio ucloxnbsp;cxperimentum fallax.Iudidum u«ro diffi#nbsp;cile,quod fane genus clocutionis ueris ex^nbsp;primendis fenfibus adliibcri poteft. Aliudnbsp;genus eft quod graue uocat.in quo breui#nbsp;loqutumpuiac eKceIIere,uelut inquit Lacenbsp;dftnonrj Philippo Dionyfius in Corinth.nbsp;Multo fiquidem grauius didum uidetur,nbsp;tarn breuiter,qft id ipfum longius cxplicanbsp;do dixiflcnqcum Dionyfius oLm magnusnbsp;elTettyrannus, quemadmodutn tu ,nuncnbsp;eiedus priuatus agit Corinthi,nam quodnbsp;pluribus enuntiatur,uix mouet aifedum«nbsp;quia narration! fimileeft,aut doc^tis ier#nbsp;moni^non terrenti,amp; perin de longhpdinenbsp;orationis uæhementia. concitatioqiamp;reinbsp;magnitude diftbluitur. Multii ergoreferr,nbsp;cæfimne an membratim loquarc,ficut etiSnbsp;quibus utareambitibusquasperiodosgrfnbsp;ci uocant. Periodorum idem author trianbsp;facit genera,hiftoricum unum, difputato#nbsp;rium alterum,tertium uero rhctoricum,utnbsp;fit hiftoricum non latiiTime effuftim, necgnbsp;remiifum.fed inter utrumc^ medium. Di#nbsp;fputatorium quodremiflum,fimph'ciufcpnbsp;gt;hetoricO,uixlt;^ periodus app arens,Rhetonbsp;ricum

-ocr page 64-

RhctorîcUmporro inter hi’fioricum, amp; di# fputatorium meclium,nempe ut modo adnbsp;hiftoricum modo ad difputaioriumpro#nbsp;. pi^acccdat. Genus aliud dicendifrigidiînbsp;FrigiofOM uQcat quod magnifico opponit,idfir,canbsp;ap^ellatur rei exiguæ uerborum tumor accomodaf,nbsp;aut contra.ut Prftextam in cifta mures ronbsp;fcrc camilii.c contrario illud fpeciofum fxfnbsp;pc cxiguusmuSjSc Parturient montes naf#nbsp;cetur ridiculus mus. Fit autera frigidumnbsp;ut magnificum,modis ut cenfetille tribusnbsp;fcntentia,didione,amp;compoiîtionc, in di#nbsp;ôione multis modis cômiiti poflê putai,etnbsp;frigidum did quicquid iaâabundum,autnbsp;citra rci cxprefliioncm,ut tarnen figurae, denbsp;VnriitKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grammaticæ tertia parte di#

’ ximuSjfuum ob tineant locum, Aliud cio# cutionis genus eß quod uarium uocat. idnbsp;gracias fermonis præflare, gratiarum aliasnbsp;en'ereuereniia afpcdabilcsjut heröicas,ali#nbsp;as fuauiores urbanioresq;. ut fere funt co#nbsp;naicorum. alias porro fcnl'ibus,alias elocunbsp;tionibus gracias contineri,omnia hæc per#nbsp;ficerc uerborum proprietärem, decorem,nbsp;uenufiatem,lenitatcm.afpcritatem, tumo#nbsp;Clt;tco?eL *’«nigt;aptâ compagem. Genus aliud cfi q cPnbsp;- • - ' cacozelon nominatur/juod ficut frigidünbsp;oppofitumeßmagnificOjita ipfum uario,nbsp;tudicij

-ocr page 65-

ludicrj prau:täte a reflo dcuiâsjitcj ficut fu pra diAa modis tribus-EH genus quod hynbsp;pocriticum uocant nempe aliquem cxpri#nbsp;mens afFetflum,Geut aßeäucarensanhyponbsp;cri ton appellat Aliud genus enargian di^nbsp;cunt,nosperfpicuitateni,auteuidênamnonbsp;minanius,ubi uis copiaq; uerborum nihilnbsp;ominit neceflarium,nihil aniputat,fed oïanbsp;commode adremaperiendara proferiïturnbsp;EGiamen uidereubi euidentiæcaufa idemnbsp;ucrbum.uel eadem repetiiuroratio. Eftnbsp;autem uirtuscum fenfum adiuuai.ficut uinbsp;tiura oim fupereß,aliud genus probabik*nbsp;Idduabus rationibus confideratur in aptónbsp;amp; confueto- Omne (ïquidem obfcurum etnbsp;infuetum non probabile eft.Didionê itacÿnbsp;in genereprobabili fugere expedit redun»nbsp;dâtem,« turgentem Côpofitionem quoq;nbsp;elTe huiufmodicenfent. utfit ßabilis, neenbsp;fcrenumcrofa. Aliud gcn’’ kue,üue planûnbsp;appellatur cum fluit oratio. Vliimügcn»nbsp;a ch3rischa^rader,cüturpia,cû nefanda.cSnbsp;abominanda efl oratio. Di uiditur autemnbsp;ut quibufdam clariflimis uifum authorib^nbsp;clocutio in uerborum deleAucn/opiam,nbsp;ordinem,amplificationem,imminutionê,nbsp;figuras, ÔC numéros.

De «ertarww

Delciflus

.Si

-ocr page 66-

Dcîcêus uerbórum «fi mata cui'cando, amp;bonafencentns accômodando,mala fuinbsp;barbara.uu!garia,aliena,gentilia,obfcur3,nbsp;bona uero latina, ipkndida,propria, antigt;nbsp;qua,noua.

Qux barbare.

Barbara dia'muslatinîr3te,aut qu«a grâ maticis abhorrent reguliSjlacina non funt,nbsp;tieetuideantur, ut non fci'o pro nefcio, utnbsp;Cicero inquit pcrderiuationcro, utcûdinbsp;caruraboucamp;fueoiiilc amp;:fuik,fica boucnbsp;bouile V arronis tcRimonio non dicitur.

Dcuuigttribus.

Vulgaria funt.qux non funt oratorf ac rômodata,ue! omnino rei qua deagit,ubinbsp;utus peruerfiis fineiudtcio ad dicêdumnbsp;cefferit.nam qui prifcanouis.ct poëtica uulnbsp;garibus,ÔC comptiffîma, ac fplendidiffîmanbsp;inornatis,quo impcriti ôC uulgares utûturnbsp;nnodo humilibus ammifcet, uel prout aunbsp;iuflibet utitjUt Augufiusj) ftulto baceoISnbsp;autpullîrpullaceû dixit,pro cerito uaccronbsp;futn,amp; uapidc habet pro male, amp; bitirarenbsp;pro langucre.

De gentüibui-

Gentilia

-ocr page 67-

Gentilia funt propric quarüdam gentiS quae curn acri ufurpantur iudidojeccpunbsp;funt,necratione ulIapotTunt improbari.nbsp;Nam amp; Cicero fardo,ci PerOus Hijpanonbsp;fi tradcnii credimus QuincitianOjUfus eftnbsp;uerbo maflrugam cäthum dixere,ac plunbsp;rimainqtgalltce ualuerür,ut rheda,acpe«nbsp;torritum ad V arro quotç cum dixilfei galnbsp;licum e(Te uerbum. Lanceam quoq? adie^nbsp;cit non latinum, fed Htfpanicum eflë uergt;nbsp;bum,alioqui repudianda funtcum inquanbsp;raagnos non haoeni afler(ores,quibusnbsp;cundiseconceflacR authoritas.

JDeobfairis,

Obfcura dicuntur quae aut mmis priiez ucuixapauciÜimis 8(. erudiflimis intelligznbsp;tur ut toper prodto,amp; ancigerio pro ualdcnbsp;tuburcinari pro raptim come(Iè,aut c5gt;nbsp;pofîüone dura,ut incuruiceruicum pccus,nbsp;aut nouarione infolentia,quale illudgt;Sifei)nbsp;næ fputaulica,quod Rufius ita rifu excepitnbsp;eïreumuenior indicés nifi fubuenitis. Si(ènbsp;na quid dicas ne(cio,mctuo infidias fputanbsp;tilica,quid cft hOcCfputa quid fit fcio, tilicanbsp;nefciOjUbi maximi rißgt;.putabai emSifênanbsp;rede loqeffeïufiwteloa.aut ambigua quf

-ocr page 68-

ipfa pJserum^ obfcura funt. DeUtims.

Latina funtjauc qùæanalogia ratioquc défendit,autillorum ufus quibusdiccndinbsp;conccfla eft authoritasomne fiquidem uernbsp;bum,auc rat(one,au( uecußace, aut authornbsp;ritate defenditur.


Spicndida quæ natura fuapte funt nhi^ da,amp; quæ copulatafaciliusdaritacein .nbsp;amoftendunt.

Veproprietatc-

Propria funt quibus ad id cui ipfa acc5 modanaus nihil inueniri polïït fignificantinbsp;us,utcu{n V irgilius,deduclücarmêHora?nbsp;tius durü Hannibalc, Si a.crê tibiatn dicit.

Deanti^uis-

Antiqua t ta quidem a uetuflate 'repeti? ta,ut non fint abfolcta, ac nimium afpcra,nbsp;per ipfamc^ fparfa oratfoncm maieftarctnnbsp;amp; uetufiatis affei'ant relligioncm, quod SCnbsp;authoritatem antiquitatis habeant.ctnouinbsp;tgti fiinilem gratiam parent.

De

-ocr page 69-

Deiiouatt!'

Nouatafunt,quæ ipß inueni'mus,natn üt inquit Cicero. Si Zenonilicuitcü ren*nbsp;.aiiquam inuenißet iniifiutam,inaud(tücßnbsp;ei Tci nomen imponcrc,cur non liceat Calt;nbsp;(toni, nec tarnen cxprimi ucrbum c uerbonbsp;xiecefTe erit,u[ interprètes indtferti fo.Ient,c5nbsp;fit uerbuni.quod idem declaret magisufi#nbsp;xatumgt; cquidem folco ctiam pro uno grxsnbsp;CO fialiter non poffiim,idem pluribus uernbsp;bis exponcre, amp;.ta(nen puto concedi no^nbsp;bis oportcrcjUt grfco uerbo utamur,fi qnnbsp;do minus occurret laiinum.nechoçephipnbsp;pn3,amp; acracophoris potiufcj proegmen«nbsp;apoproegmenis conceclitur,§g haec.q?nbsp;dem prjepofiiarefte amp;. reieda dicerc liqdiicnbsp;atcç hxc quidem ita Cicero. V temur igiînbsp;his fi forte neceflê fit indiciis,monfirare re;nbsp;centibus abdita rerum.In primis ucrono«nbsp;ua fiâac^'nuper habebunt uerba fidem, finbsp;græco fonte cadant. Si græcum fenfum innbsp;latinum conuertendo , aut Notum^cumnbsp;callida uerbum reddiderit iunâura no;nbsp;uum,ficutcura dixit Cicero. Ferasfoli;nbsp;uaga$,amp; fquamigerum pecus,acbarbige;nbsp;rum.Lucrecius. ËttburicremasmaAauitnbsp;ad aras. Virgtliui. Aut p deriuattonë.quxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

D Z tamert

-ocr page 70-

tarnen a Iatinitate,aut a reguiis grammati cisnon linta!iena,ut cornkans Pertiiisnbsp;protulit. Quod nc periculofum uideacurnbsp;aliquo muninius adminiculo,ut iradicaiiinbsp;ut fic loquar,mittitc me diccrc, ut ita dixi#nbsp;rim ,ita intclligatur,3c id genus alia.

Dc Copia dicendb

Copia dicendi eft,quam parit clarorum authorum,multa in omnidicendi gencrenbsp;ledio,amp; iugis accurate fcribcndi flilus,quênbsp;Cicero non iniuria cloquentiæ uocatarrinbsp;ficcm,amp; dcniq; crebra g eiuendatiilïme fifnbsp;eripolTitloqücndi confuctudo, eacp potii#nbsp;itjrnum eloquendi, quae minus óbuia fint,nbsp;aut qu» minus apte exprimi poiTc uideannbsp;tur,quod fua non habeât uerba,fiue ea ip^nbsp;fi procudamusjfiue a grxcis tranlferamuS;.

De ordine.

Ordo efi,ut augcatur,non decrefcat ora rio,ne quem facrilegum dixcris,furcetiamnbsp;eHê fubiungas,ne quod in priore intelligknbsp;turfubnedasjut nö ancillam raultercro,iêdnbsp;inulierem ancillam dicas, idem de uerbis^nbsp;ac cæceris partibus orationis, atcg adeonbsp;ipfa oraiione intelligcndum, ubi ramennbsp;id fuerit obferu^ndum, nam efi,ubi nonnbsp;refert

-ocr page 71-

non refert quid prxponas iicut fratrcs gef mino«, Ägcminos frätres, niii numerusnbsp;quem rhythmon u o ca nt græci jaltcrûnbsp;gis probaucnr.ltcm ut antcp onamus gc^nbsp;liera c^fpecies,c5munia (^propriajèmoânbsp;la^proxima.ucrba ne nimislongediffeânbsp;ramus, ucfepius in conclufiorie ucrbis qnbsp;nominibus utamur,nifi 8( melius eadantnbsp;r)omina,amp; maiorcm iiim habeant nouifli#nbsp;mecoUoeata, ncdcniqt numerofafintoianbsp;ne fimiU ftru Aura CacpifT me utamur.

De Afnpîtficaitane.

Amplificandi igitur uel minuendi pria eft in ipfo io nomme fpecies, ut cum eumnbsp;qui fit cae us ,occifum eum qui fit itn,pbus,nbsp;latronem, contraq; eum qui pulfauitatti^nbsp;giiTe.qui uulnerauitjiefiflc didm9,iitriufc{!nbsp;paritcr exemplum eft pro .M. Cælio fi ui#nbsp;dua, liberc,proteru3,petulâter,diucs,effufenbsp;libidinofameretricio more uiueret,3diiltc#nbsp;rumetgo putarcm cfi quis banc paulo li#nbsp;berius falutafTet, amp; impudicam mctetriccnbsp;uocauit, amp;eum cui longior cum ilia fueritnbsp;uiusliberiusfaluralTe, hoc gertus increfcir,nbsp;ac fit manifeftiuSjfiampliora uerba cû ipfisnbsp;nominibus proquibus eapofiturifumus,nbsp;confcrantur,utCiccro in Verrem.Nô cmnbsp;ur«m,federeptorem, non adulterum Jtdnbsp;D 5 cxpugnatôïtm

-ocr page 72-

éxpugnâtorem pu4idnæ,non fâcrifegur», fed hoßem facrorum rclligionumcj:, nonnbsp;ßcäf ium, fed crudeliffimüm carnificem ciinbsp;uitlm fociorumq; in ueftrum iudieium adnbsp;duximus. Quatuor igitur gcneribus con^nbsp;fiarc amplificauo inuenitûr incremâo,c5^nbsp;îitcremen^ parau’oncjratiôcinationccongcrie. Incre^nbsp;mentû cfi potcriiiflîmû cû magna uidcmnbsp;etiâqu^ inferiorafun t JdaSc unogradunbsp;(‘ic,aut pluribus,per id uenii nô môad fuinnbsp;mû fed inieri qdimmô fupra fûraü.Oibuïnbsp;his (uffîdt, ucl unü Giceronis excmplum,nbsp;facinus cfi uindre duc romanû, ßxlus ucr?nbsp;bcrare. Propc parricidium nccarc,quid di#nbsp;cam in cruccmtolleret'nam amp; fi tantû uernbsp;beratus cfTcfxuno graduintreucrat.Ponertnbsp;do autcm id cflê fadnus quod trat inferius,nbsp;amp;. fi lamcn ociofus eiîêt perplin'cs gradusnbsp;afcendcrat.Cum ucro dixerit,propeparrinbsp;cidium,necarc fupra,quod nihil eß adiccir«nbsp;quid dicarn in crucem tollere f iia cum idnbsp;quod maximum efioccupaßet necefle erainbsp;in ÉÖ quod uhta cß, uerba deficere.fit amp; a«nbsp;, . liter fupra fumniumadiediOjUtapud Virnbsp;gitium. De laufe Q iopulchrior alternbsp;non fuit.Excepto Laui entis corpore T urnbsp;nü Summum eßenim quo pulchriornbsp;alter non fuit, huic deinde aliquid fupranbsp;pofttum

-ocr page 73-

pofîtum eft. T crnus eß moduSjUt matrem tua in cfddifii. quid dicara ampl»usgt;matrcnbsp;tuam occidißi, ÔC in Antonium Cicero innbsp;cceiu ueropopuli romani.ricgouumpoinbsp;puli gerens magifter equitum,ubi fingulanbsp;habcnt.inercincntum.utin ccetu uomere.nbsp;Verum ut hæc amplificaiio inlupenoranbsp;tendit, ita qux fit per roinparationein innbsp;crementum ex minoribus petit. Augendonbsp;enimquodcfl infra necefleéextollat,idqd'nbsp;fupra pofitum eß, utidem atepin codé lo^nbsp;co,fi hoc tibi inter coenam,amp; in illis immanbsp;nibus poculistuis acCidi(Iet,qui non turpenbsp;diceretCl n certu ucro popul!,nec putet gfqnbsp;hoc, gg c finiile tlli ex arguni?tis,loco quonbsp;rnaiora ex minoribus coniguntiir,idcm eGnbsp;fc llliccnim probatiopctitur,hicamplificanbsp;tio. Argumenti aucein loco, ficut an ueronbsp;uir anrnlifltmus.P. Scipio pontifex maxünbsp;muSi Grachum mcdiocriter labefaââternnbsp;ßatü reip. priyatus interfeeiu Catilinamnbsp;orbem terræ cede,atcp incendio uaßare cunbsp;pientc,nos cöfules ptrfercmus,ubi fingulanbsp;fingulis refpondêt. Per ratiöcinationê fiütnbsp;amplificatiöes.cum ad id quod cxtolli ito^nbsp;lumus ratio dcduciï,ut cû in Antoniü ingenbsp;Cicero.T U ifiis faucibP iftislatcrib.ifia glanbsp;diacoria toii? cotpisfirmitatc.ubi fauces et

D 4 lâtci-a

-ocr page 74-

tarera ad cbrictatem minim« fimtociofa, ham refpicientes ad liarcpoiTumus æRtmànbsp;te, quantîi itle uini in Hippiae nuptns ex«nbsp;hauferit^quod ferre.amp; coquerc non polTctnbsp;Illa corporis gladiatoria firmitatc, ut quonbsp;niamex alio aliud colligitur, non iniurianbsp;ratiocinatiois nomen habuericita cum innbsp;quit Virgilius. Cauumconuerfacufpidenbsp;montem.lmpulitin latus, ac uenti uelut a*nbsp;gmine fado. Qua data porta ruunt,appa#nbsp;ret quanta litfutura tcmpeßas.Amplifica#nbsp;tioni quo(ÿ uerborum acfcntentiarum idênbsp;figntficantium congeries afcribitur,nam etnbsp;tiam fi non per gradus afcendant,quodamnbsp;tarnen uelut aceruo alleuap(ur,ut quid cmnbsp;tuus illc Tubero dißridus î acie pharfalicanbsp;g’adi us agebaifcuius latus mucro illc petenbsp;batr’qùisfenfus erat armorura tuorG, quenbsp;tua mens,oculi,manos,ardor animi.quidnbsp;cupiebas,quid optabas r hjecfolct crelcercnbsp;uerbis omnibus altius,atq;^|(ius infurgônbsp;tlbus,adcrat ianitor carceris, camifex praenbsp;tor(S,mors,terrorq! focioru. Si ciuiQ RO,nbsp;eadcm eft ratio ntinucndi.nam rotidê funtnbsp;afcendriitibus gradus, ideocç uno erimusnbsp;cotenti excmpio Ciceronis.cu in orationenbsp;Rinilij haecdicit, pauci tame qui proximinbsp;aftiter3t,nefcio qd il 1 ö de lege agraria uolunbsp;iffedicerc

-ocr page 75-

dtcerefufpicabantur, quod fi ad inrel'cctü referas,niinunoefi,liadobfcun(a(etn,increnbsp;mentum.Hyperbole quoq; fpeaesefiam«nbsp;pitficationis, aide ea in tropis cutn degrâ«nbsp;matica loquebamurdiâum efi.

TJtflguriSffeudicendi charaSieribus-

Figurafn duogencra difiribui'tur,trop3 amp; fchema, qux ambo qufdam tumina (utnbsp;eioquentix.Ai quoniam in omni lcriben«nbsp;di gcnercucrfantur,iudicatc^ de ipfis grâ^nbsp;maticus, de grammatica Jocuiica âttigi«nbsp;mus.Verum funtetiam aliæquæ peculiarnbsp;riter oratoribus fere aicribauntur,ac eriamnbsp;poecisquas rheiores multi prodiderunt,utnbsp;lam Cicero,g Quintilianusputat numéronbsp;tres,quibiis rcAc dicendi genera inter fc dinbsp;feernuntur.Vnum jgitfiguræhuiufmodinbsp;genus fubtilc noftrijfc hhon uocant grfci.nbsp;Altcrum grande,atep robuftum quo d basnbsp;dron iili tertium, ait) medium ex duobus,nbsp;a fi) fiohdum,ut primum docendi.fecundSnbsp;admonendi, tertium utroq; nominedele^nbsp;lt;Sandi,ffuc aliud intercohciliandi praeftarenbsp;uidcatur officium.hxc tria dicendi generanbsp;in tribusfuifle ducibus.oftendit Homerusnbsp;D f Nam

-ocr page 76-

ßfeuc

Nam cum Mcnelai bfeuem jocun^i’tatern amp; propriam dedit orationcm,amp;: non erranbsp;re uerbis,amp; careie fuperuacuis,eius didtnbsp;löquenEiam uirtutesprimi illius actingitnbsp;gencriSjtertii cum ex ore Nefioris dixii-dulnbsp;cipxem mellc fcrmonem^aflucre.qua certcnbsp;dcledatiorie, nihil fingi mains potcft.Senltfnbsp;di gêeris uirtures fignificauit ad fummamnbsp;regrcfluSjin VlyfTc facundi3mi(Só magnitunbsp;dine illmn uiciiu docet, cum eins oradoncnbsp;nimbis hibernis (imilem uideri dicit, amp; Cönbsp;piam ucrborum, atcçimpctum parem triinbsp;buitjCüm quo mortalis nemo conrcndericnbsp;quidcm,ut Diomedes.Q uatiior faciun t genbsp;nci'a,breuc,Iongum,mcdium,amp; floridumnbsp;ut fit longumjicut apud Virgiliura in defnbsp;cimo de Camilla Piilfus ob inuidiam regnbsp;no,aut ueluti fecundus amp; tertius liber ha#nbsp;bcnt.Breucut in quinto dcGanyrardefirinbsp;lt;Sim narratfic.Vió;ori chlamide auratamnbsp;quam plurima circiim.Purpura Meandronbsp;duigt;lici Mclibcea cucurrii. Mcdiü ut in pn#nbsp;mo.Huiccoiunx Sichacus erat. Eftfiquidênbsp;calligata narratio, ut tarnen nihil praeter#

EîorïJu»t Tnittat. Floridumutinfcptimoubiamœ nitarcluci ac fluminis delcnbit fie. Hunenbsp;interfluuio Thyberin? amœno. Verticibnbsp;rapidu?


-ocr page 77-

Mpîdus Sc mukaflauus arena .Tn marejrs fumpit-At Demetriusphalercus ut j'âmc?nbsp;fnorauirnus plures adhuc dicendi figurasnbsp;racit,utrubcileiTi,niagnificam,'facecam,granbsp;ucrti,3creliquascx his mixtas,Mifce(ur atinbsp;tem inquit,non omnes cum omn»,fcd facenbsp;ta quiaem cum fub(ili,amp; magnifica,et granbsp;uis paritcr cum utraq:, fola uero magnifi!«nbsp;ca cum fubrili non ammifcetur.Ciccro aunbsp;tem fummifliis inquit humilis cofuenbsp;tudinem imitans ab mdifertis,re plofq dpinbsp;nione differêSjitaq; eum qui audiunt, quisnbsp;ipfi infantes Tint,tarnen illo modo confidûtnbsp;le poflê dicere,nâ orationis fubtilitas imitanbsp;bi]is ilia quideni uidetur exißimanti.fed ninbsp;hil eß cxperienri minus,fi cnim non plunbsp;rimifanguiniscfi,habcat tarnen fuccum a^nbsp;liqucm opor(et,ut etiam fi illis maximis uinbsp;ribuscareat,fit,uticadicam,integraualetiinbsp;dine. Primum igiiur cum tange uinculis'nbsp;numerorum cximamus.Solutum quiddänbsp;fit, nec uagum, tarnen ut ingredi libcre,n5nbsp;ut licenter uideatur errarc. V erba etiamnbsp;uerbis quafi coagmentare negligat. ha«nbsp;bet cnim illc tang hiatus concurfu iioca«.nbsp;Hum moltc quiddam , Sc quod indicelnbsp;non ingratam ncgligentiam de rc ho««nbsp;«ninis/magifg de uerbis laborantis, fitnbsp;hxc

-ocr page 78-

haec fubtilis oratio i’ncompta,amp; negligent tia quadam diligens.ica enina uertußior cunbsp;nonuenuflas queritur Calaniiftn,et mc;^nbsp;dicamenta candoris et ruboris fucati repelnbsp;letitur. At elegant ia modo Oiunditianbsp;ne cerufa ÖC purpuriffo remancbluSermonbsp;purus cric amp; ia(gt;nus,dilucide planeqi dicegt;nbsp;tiirjquiddeceat,quidq!oportcatcircüfpicinbsp;ctur. Vnüaderit,quodquartufnnutneratnbsp;Theophraftus in oratiois (audibus ornagt;nbsp;mentum,illud fuaue 8{. a{flucns,acutf,cregt;nbsp;brxqt fententiae ponentur, amp; nefci'o undcnbsp;ex abdito erui3e,id in hoe oratore dominanbsp;lur, uerecundus erit ufus oratoriæ fupelle?nbsp;dilis amp; ornatus,ut creber impropres ita anbsp;faäis,a prifcfs,a tranilatis alienus, aut faltenbsp;in faciendis non e«t audax,amp; in tranfiêrennbsp;dis pareus amp; uerecundus,in priicis demiiTtnbsp;or,tranfiationc quafrequentinime fermonbsp;omnis utiturcrebrior ,utfitire agrosdftas,nbsp;etïèfegetes.luxuriola frumenta, tropisnbsp;fchematis ufum hic adhtbet.quçdam ueronbsp;(ugjenda,ut paria paribus reiata,(S6fimiIi^nbsp;ter condufa eodcmc^ pado cadcntia,et imnbsp;mutatibne litterK, quafi quæfitæ uenußa«nbsp;tes,nec claborataconctnnitas, amp;. quoddänbsp;aucupium delcdationts manifefto deprx?nbsp;henfum app'arcat, aberunt etiam quæcûcpnbsp;contentionen»

-ocr page 79-

contentionem damoremcç pofcent ,cæw ris promifcue poterit uti ucrbis g ufiraciiïit-mis,tranfiat)onibusglt;no1liflïniis huic gefnbsp;neri orariönis.afpergentur ctiani fàies,quonbsp;rum duo funi genera,unum faC«iarß,altcnbsp;rum dicadtatiSjUtcrur utrocp/ed facectjsinnbsp;narrando aliquid uenuße,dicad(a[c in ia«nbsp;ciendo mittendocp ridiculo aliquo uenufienbsp;nequid fcurrilc fit,neq; (ubobfccrnum,nenbsp;tnimirum.nec petuläti,ne improbuni, necnbsp;in cala ni(atem,ne inhumanum, necinfa«nbsp;dnus,ne odq locum rifus occupée, denic^nbsp;ab alicuius perfona,cuius authoricate mogt;nbsp;ueri debeat alienum, aduerfarios tantqmnbsp;figet,nec eos femper. Aliud eftgenus hübenbsp;rius aliquantocç g humile robußiüs. Hocnbsp;in genere neruorum,uel minimum.Suauinbsp;tacis autem uel plurimum.Efienim pleni^nbsp;US g hocenucleaium, g autem iUud orna«nbsp;turn copiofumc^fummitlius, huic omnianbsp;dicedi ornamenta conucniunt,plurimücpnbsp;eß in hacorationis forma fuauitatis e phii^nbsp;lofophoruni fcholis rates fere euadüt.eßcpnbsp;in eo quoddam infignc,öd florens oratie»nbsp;nis piâum ÔC expolitum genus,in quooêsnbsp;ücrboi5.-,oês fêtetia^ illigâturlepores.Ternbsp;tiusille ampPcopiofus grauis ornatus innbsp;^uo 4?fcâo uis maxîa eß.hic efi enim cuiusnbsp;ornatum

-ocr page 80-

ornatum amp; copiam admîratæ gcntes efo* quentiam inciuitatitus plurimum ualcrcnbsp;pafToe Cunt.Huius igitur eloqucntiaeeft tranbsp;flare anJinos huiusomnimodo pcrmoue#nbsp;re.hacc niodoperfringit,modo irrepit in ßnbsp;fus-lnfcrii nouas opiniones,cuellitinfitas.nbsp;fed mukum intercft,inter ho c diccndi ge #nbsp;nus Sc ruperior.%quod in Ulo fubiili,SC acunbsp;to elaborauit,uc calltdcargutequediceret,nbsp;nee quicq altius hocuno perfeflo^Magnusnbsp;orator ert,fi non maximus tninimct^ in lunbsp;briro ucrfabitur,et fi femel cófttterit,nun5nbsp;cadet.Medius ille quem modicum amp;tcm^nbsp;pcranim uoco,li modofuum iilud fatisinnbsp;firuxerjtjHon extimefcit.ancipitcs dtcendinbsp;incertof^ cafus, ctiâ fi quando minus fuc#nbsp;ccdii.utbppefit magnum, tarnen pcriculunbsp;non adibit. Aliter enimcadere non poteft.nbsp;At ucro bic nofter quem principera ponbnbsp;mus grauis,acer,ardens fi ad hoe unum efinbsp;natus, authuic generi ßudet uni,nee fuamnbsp;copiam cum illisduobus gencribus teminbsp;perauit, maxime eft contemnendus. Illcnbsp;enim fummiffus,quod acute et ueteratorienbsp;dicit,fapiens,iam médius fuauis. Hic autênbsp;copiofiflimus, fi nihil eft aliud uix fads fatfnbsp;nusuideii folet. Qui enim nihilpoteftnbsp;tranquille, nihil lenitcr,nihil partite de#nbsp;finite

-ocr page 81-

definite, diftinfle facerc,diccre prf fci tiin,cu ^auff partiratotæ fint eo modo, partim a?nbsp;liqua ex parte traâandxjfi is non præpa#nbsp;ratis auribus infiammare rem cœpitjfurc;:nbsp;rc apud fanos,et quafi inter fobrios bacchanbsp;ri uinolentus uidetur,acurhæc Cicero itanbsp;duo inquit funt,quæ bene ti adata ab ora#nbsp;tore admirabilcm eloquentiâ faciant,quo'nbsp;rû.Akerû eft ,quod grfci ethicon uocantnbsp;ad naiuras,amp; ad mores,amp; ad omnem iiiifnbsp;confuetudinem accommodatum, Alterûnbsp;quod tjdem patheticon nominant ,quoj5#nbsp;turbantur animi,amp; concitanturid tn quonbsp;Uno régnât oratio. Illud fupcrius corne iiinbsp;cundum ad beniuolentiam conciliandamnbsp;paratum,hocuæhemens,incenfum,incita#nbsp;tum.quo caufae eripiuntur,quod cura rapinbsp;de fertur,lufttncri nullo palt;3o poteft, quonbsp;generc inquit Cicero nos mediocres, autnbsp;ctiatn multo minus,fed magho fempcr ufinbsp;impciu fæpc aduerfarios deftatu omni de#nbsp;iecimus,talis quocp eft pro Ctefiphôte Denbsp;mofthenis oratio, id erit fane cthicü quodnbsp;arite omnia bonitaie commcndabitur,nbsp;non folum mite , ac placidura • fed pie#nbsp;tumque blandum gt; 8lt;- humanum au#nbsp;dientibus amabile , atquc iucudura. innbsp;quo «xprimendo furnrna uirtus ea eft,nbsp;ut

-ocr page 82-

utfluerc omnia ex natura hominürerûcp Uidcaniur, quo mores dicentis exoraciôenbsp;perluceant,d( quodammodo-agnofranturnbsp;quodeüinterconiunâas maxime pfonasnbsp;quoiiens perferimusjgnofcimus ,iaüs fainbsp;çimus,monemus procut ab ira, procul abnbsp;odio,perfonarum feruata condi(ione,itemnbsp;uentam petere adolefcentiç,defendere amonbsp;rescue C icero pro Celio Nafdiur maior ad.nbsp;concitandum odium affedus.cum nos adnbsp;uerlàrijs fummittimus. Inielligkur namcpnbsp;tacita impotentiaecxprobratio.nantcçeos,nbsp;graues amp; intolerabi!es,id ipium demôftratnbsp;quodeedimus. At ignorant cupidi malenbsp;dicendi,aut affeAatores liberratis plus inutnbsp;diam,qconutcium poflè.Naminuidia adnbsp;ucrfarios,conuictum nos inuifos fadtcücçnbsp;leniter traââtur aninii.ut Cicero pro Mn#nbsp;rxna in Seruium Sulpidum,ac Catonemnbsp;Ocnic^ hocomne bonum,amp; coraê uirumnbsp;polcit.quas uirtuteSjCum ctiam in litigatonbsp;re debeat orator,fi fieri poteft approbate,nbsp;utiep ipfe,aut habeat,aut habere credatur,nbsp;fie proderit plurimum caulis,quib9 patronbsp;dnabitur,quoniam ipfe ex fua bonitatefanbsp;ciet fidem, quare ipfum etiam dicendi ge#nbsp;nus in hoc pacacum, mite.placidum eflênbsp;debet,nihil fuperbum , nihil datum,acnbsp;fùblimc

-ocr page 83-

fublimt defiderans. lufunde autem arctt credïbiliter dicerefateltldeoc^dmedii^nbsp;ille dicendi charaâer maxime convenir.nbsp;Diuerfum porro eß hutc quod Pathos dbnbsp;ci(ur,uc illud comordiæ,hoc cragœdiæ fiFcnbsp;fii,h^pars dira iram,odium,metum, in#nbsp;udia(n,iiuferaüonê,ferc rota uerfaf. H^c onbsp;autênon modo,uc qus funt acerhagt;ac tu*nbsp;âuofa indicantur, fed etiam ftt,ut qux to*nbsp;leranda haberi folent,grauida uideâtur,utnbsp;cum tn raalcdido plus iniuriæ,^in manu,nbsp;in infaoiia plue pornj dtdmusq in morte,nbsp;hxceßilla ,quc rebus indignis,afpcris, ir#nbsp;uidiofis,uim addit oraiio,qua uhtutcpr^nbsp;ter alias plurimû Demoßhtnis uakiit elo*nbsp;quetuia ,hanc amp;quctur enargia, que^Ci*nbsp;cerOne euidenüa nominaiur,hæc non taranbsp;«heere uidetur,q ofienderc,amp; alamp;dus nonnbsp;aliter ,g fi rebus tpfis inierfimus, cômoue*nbsp;re,huic parti aperiend^ prjcipuegenus illd*nbsp;grandi!oquû,magnificüq! congruet,acdenbsp;hac parte que figuras fpedat ,haâenuB di*nbsp;âum fit .Rem enim indicafiê fatisexifiimanbsp;mus,quandoquidem apud Cicerone examp;nbsp;pla fut innumerabilia,quæ imitationc fibinbsp;quiuis poteritdepromere,iam(ÿde nunie*nbsp;ro mihi dicendum efié uideo,utoratori c3nbsp;gruit,nam in uniuerfum quæ referenda ut*..

Ë debantur

-ocr page 84-

itdebaniur Tatis ut opi'nor diximus.

De Mmsris oratorum •

Nomeruseft quem graeci i iyihmon ut iam ßepc djxinius uocant.N umerofæ ue#nbsp;ro ftruâuraé qualitas quam a uctcribus acnbsp;cipimus tn'partttaeß,autentmcßro(undanbsp;ideß uolubili'Sjficutquæ in trochæos,pxa«nbsp;nas primos amp;fecunaos,!ambofc^ conclutnbsp;ditur,aut eß plana, ideßprocutrens, ßcutnbsp;quxconßat tertio amp;quarto pfanibus,autnbsp;T rochxis conclufa, aut T rochaeo pxananbsp;tertium antccedente,autgrauis,idcfi flablnbsp;lis,ac refiflens cuiufmodi in Spodeos.Donbsp;chirnoSjUel Epitritos definens.N umerumnbsp;uero quatuor modis, fi minus fjjonte oc#nbsp;currat pofTumus pcrficere/onucrfiöe uer?nbsp;borum,adicäione,detradione,immutat«nbsp;One,at quoniam hæc paulo angufii’dïdànbsp;uideripolTuntjnon alienum eile arbitrer,nbsp;quae tart grxci,q latini côpiures de trumenbsp;ris memorif prodiderunr,ea uniim in cornbsp;pus redigere, amp; § breuißime a me de tâtanbsp;re fieri poffitconclüdere. Itac^cumjno^nbsp;mni locutionis corpore, totoep, ut ita dixe#nbsp;rim orationistradu numcrutn inueniri ncnbsp;ceffefitjquippe quod nequeloqui quifqnbsp;poffitnifiefyllabis breuibus,aut longis,nbsp;ex quibus pedesfiunt. Ulam dicimus nu«nbsp;racrofe

-ocr page 85-

niimerofecädercoratloncra,qufnonpro* no uelut flumine decurrens intfrfifiat, fednbsp;qu3c finem fuum habet, naturalicjdflbndanbsp;in(cniallo,quf proxirae praeteriere intuêdinbsp;tempus dedi t,dedit refpirandi,ac rcfecit antnbsp;mos, amp;quodam quail uerborum modusnbsp;laiu conclufa eft,a quo fane modulatu,hocnbsp;eft diligenu pedum obferuatione, de quonbsp;moxdirc(ur,foluiu3 eft fermofoluta cpisnbsp;ftola, foiutae iuris confultorum ediäiones,nbsp;ae philofophorum praecepcajCartcraq; etufnbsp;modi,tametQ numeris plxrumcp Inambusnbsp;larc inucnian(ur,quod fieri neceffc cft,uel cnbsp;riam obleurioribus ineedant numeris, acnbsp;hiftori3,orationirqi]1lud genus,quod grxnbsp;ci epididieon.noftri demonftratiuum uosnbsp;can(,imprimis expedit eile numerofa^deinnbsp;de In deliberatiuOjiudicialiq; genere id obsnbsp;feruandum,au(cene apti.hi funtntimeriilnbsp;Ij occuliiorc8,maglfcp recondici.Hocautênbsp;ideo,quod tarn hiftorlca didlo,q demonsnbsp;ftratiua omnis ad uoluptatem proxirae adnbsp;poëmata accedes,circûfcriptione ambituchnbsp;amp;tanq in orbcicluracurratoratio,quoadnbsp;in fingulis perfedis abfolutil'qtinftftat fensnbsp;lentiis.ldcj ideo fecurius.tutiufc^ fit, quodnbsp;auditor ledorue (it futurus, qui non ueret ’nbsp;necôpoGtione oratlóis infidiofa fua fides

E 2 atientetur

-ocr page 86-

attcntetur,quin amp; gratiam fcriptorfjOrato^ hue habet, quod aurium feruierituolup^nbsp;tad-Incætceisautem cauGs non uerborSnbsp;ambitu dicmdum fempcr,fcd fæpcmem#nbsp;bratiro ,cæGinq;, ideoq: lUa uerborû quaffnbsp;roiligata conannitas cffugkur,qua fi lepernbsp;utarecutn farietatem afFert, tum quod c5nbsp;id quale fit facile fentiatur, aÆonis ueiitatênbsp;dcwah(r,amp; aâon's fidem fuditustollii, Ve#nbsp;rumquoniamadhibenda nonnuncp hæcnbsp;diximus,quonam ca in loco uidendum eOnbsp;Cum tgltur iaudandum ell aliqcF ornatiusnbsp;quoniam ea pars dctnonßratiui generis eênbsp;uidetur ,ut CiceroniS illud in Verrë,quodnbsp;eß de laude Sicili;,autß exponenda narrainbsp;tio fit que plus dignitatis doloris deßdc/nbsp;rcr.quod ad hiftoriae grauitatem propi? acnbsp;cedar, ficucCiceronis in Verrem de Cerfcînbsp;re,amp; Scgeßana,Di3na,deqt Syraeufarutnnbsp;(itu.ambitu numerofo cadant, puidêdumnbsp;efi.In re quoep amplificanda, dum fenfusnbsp;omnisfunditur numerofc,etiam uolubili«nbsp;ter fertur oratio. In totum igitirr fingularc,nbsp;acunum aliquid modo prffcribi non po#nbsp;lefi,nam in exordio ßcur iudicis anim? ua#nbsp;rise prxparetur, ut in fêquenti indicabiturnbsp;libro, cura miferabilcsefle uolumus,cümonbsp;deßijcum acres, cura graues, çG blandiriisnbsp;quoi$

-ocr page 87-

quot^ fledere, cum ad diligentiatafeortaJ rtjita cum diuetfa omnium natura G t,diflî/nbsp;milis quoc^: componcdi ratio defideraturnbsp;Non enimiimilibusin exordiopro Milqnbsp;nc,pro Cluentio,j) Ligario ufus eft Ciccnbsp;ro numcris narratio fere tardiorcs, atcj u£nbsp;ut fic dixerim modcftiorcs pedcs dcßderatnbsp;quod cum docerc, amp; infigere animis resnbsp;Temper cupiat, ubi minime feßinantibusnbsp;opus eft,id aptiuSjSi accömodatius rei fit,nbsp;tota coftare narratio membris uidetur Act-berelongioribus, periodife^ breuioribus.nbsp;Argumenta uero acria amp; citatafint. Pedi:;nbsp;bus quoeç ad hanc naturam accomodatisnbsp;Utent,epilogi f5miiru,lcnt3,et min^cxcla .nbsp;mâtem numerû fere exig5t,f(gdèficut ferenbsp;cóponcndü, quomô pronuntiandü erit,.nbsp;amp;cumrerum dequibus dicimusnatürâ,nbsp;fequ ! numerum fer iptor uelit eruditus. tinbsp;procemiis plxrumc^ fummiflum eflê t»,nbsp;portet,tarnen in accufationibus'iudcxwtnbsp;concitandus,aut aliqua complendus indi.nbsp;gnatione.I n narrationeplenos atef exprefnbsp;fos nos efle expédie,ne aliquo incitati affeinbsp;du(quod fidê tollaOdicere uideamurpótinbsp;ufg ucra loq 1 n argumeris eitatos8(. uolu^nbsp;biles ce cóuenit.ipoq; motu celcres. In 16#nbsp;citaût cômuniV 3C delcriptôibusfüfos ac

E J flucnieSj

-ocr page 88-

fluentes.idc^ quod uoluputis caufa adhi^ beantur. In epi'logis plxrumq; ut iam digt;nbsp;âum eft deiedos,amp; infraâo«,aebent fiquinbsp;demfubiimia ingredi,lcuia dud,acria curnbsp;reTc,lt;9C delicata ftuerc,atc^ ubi urgeat neccfnbsp;fitas hæc fuerint admtniftranda. Ëxpofttünbsp;eft,quo tn generc or3tionis,quibus(^ in ofnbsp;raiionis parcibus,ac qualibus utendum fitnbsp;niimeris, rcliquum eft,ucpanium oratio;nbsp;nis continuos ne numeri locos occupentnbsp;oßendamus.

De awbituntimeröjb

Cum excellentes imprimis authorcs ftu duèrim ne fiueret,uagaKtur ac longius ex«nbsp;curreretoratio.eam diftingui 8C tnterfifte;nbsp;re,modo c^is,niodo membris,niodo am«nbsp;bicibu5,eadcmq! orania numeris uinrien«nbsp;da putaueruncPrimum quid fit,quod(x;nbsp;fum,quod membrutn, quodc^ambitumnbsp;feu claufulatn nominemus paucis referen;nbsp;dum eft. Dein quo pado uinciri numerisnbsp;intelUgantur» Ambitus ilte quem perio;nbsp;don græci, noftri daufulam, tnulrilc^ alqsnbsp;nominauerc nominibus çonftat ut Cicero ,nbsp;inquic.Si plenus fit quatuor fere pariibus,nbsp;qux membra dicimus,ut dC aures implcatnbsp;CI ne btcuiorlît,nccp longior,gö utrumi^nbsp;nonnun^j ùel poüusfxpe accidti, ùt autnbsp;-citius

-ocr page 89-

*¦ cîtius mfîrtendiim fi'tautlongius procédés dum, ne breuitas defraudaiïe aures, ne u.enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

longicudoobtudiHêuidear Cumautem fint periodon duo genera. Vnum fimplçxnbsp;quod longius prouchitur, atcÿdrcumdu^nbsp;citur. Aiterum quod membris, amp; incifisnbsp;conftat.Primum eft ut diururni filentq paiinbsp;très confcripii, quo cram his lemporibusnbsp;ufus,non timoré aliquo, fed partim dolo#nbsp;re,partim ucrecundia finem hodternus digt;nbsp;lt;s attuUt, qui ambitus dauditur ion ico anbsp;matorc-Iambo amp; Daólylo. Alrerü eftfaenbsp;pe breuiiltnnum,quod incifisconßac.uelutnbsp;tllud CraflijiniiTos faciant paironos/pfinbsp;deant,quod nifi intcruallo proférât urfenanbsp;rius uidebituriambicLis. Melius autemnbsp;: deantjipfi etiam Öiccrodid arbitratur. Innbsp;codem genere eile ambitus illc credwur, gnbsp;jcx membris conGcicur,aliquanto longiornbsp;qqui cxc3efis.Breuiorautemqqui conti«nbsp;nuus ßuir,ut eß,cur clandefiinis cöfilijs tiosnbsp;oppugnâte’ Cur de profugis noftris copiasnbsp;côparant contra nosiTutrumq; membrumnbsp;•fpondeis claudicur, quodfit plerüq; Craamp;nbsp;fus dicerct. Licet in illoquod caefis confer.

(Sum eft Amphimacro ufusfit,amp; Sponde 03Amphimacrum antcccdat, nitniruóinbsp;que inciûo» aui membratim cffcrcntur,ca.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ E 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ;ucV

-ocr page 90-

uet aptiffime cadere debent Incifîmficut Ciceroni's iHud, domos tibi deerat,at habe'nbsp;bas,pecunia fuperabat at egebas quatuornbsp;funt inciCiuMembratim ut rurfum C iceronbsp;jncunrifti amens in column» In alierïos innbsp;fanus infanißi.Duo funt membra, deindenbsp;amp; C3efa,amp; membra,tanq crepidine quadsnbsp;cóprehenfionem longiore fußinentur ,ucnbsp;Ciceronis illud depreiramgt;C9ecam,iacentcnbsp;domum plurif^ tc,d£ fortunas tuas xftifnbsp;maßi, qui ambitus duobus Trocharis ter^nbsp;tninatur.Cum (uperior ambitus ex memnbsp;bris fpondeis conclufus geminis, qui aut£nbsp;ex incifis ex fpodeo( nam ultima cômunlsnbsp;iam rccepta fyllaba eft)prfcedentcPyrrhitfnbsp;ehio.llt;idfimautê, Sc membratim traAatnbsp;Oratio ubi uerealiquid dtecre uideri uo^nbsp;Iumu8,cum aut arguimus,aut refellirgt;'lt;u8,nbsp;utapud CiceroneminCorneliana illud,nbsp;O cailidos homines,o rem excogitatam,onbsp;ingénia inetuéda.circuitus tarnen ille, quênbsp;iam faepe diximus incitatior numero ipfonbsp;fertur,amp; labinir, qüoad perueniat ad fine,nbsp;fed iàm quosaccipiaatpcdes,locosincifonbsp;rum claiy'ularum ue dicendum,a uetcrib*nbsp;nempe quxfitû eft Toto ne in ambitu ucr#nbsp;borjm numeri renen dum (in^an in par^nbsp;ôbusprimis.atcÿ extremis tantum. Suntnbsp;qui

-ocr page 91-

qui comprxbenfîonemtotamacapite it^ fiuere pedibus condnuis uclint,u( ad cxtrenbsp;ntum ueniens pedibus qiKxÿconfifiatjnecnbsp;id fadu difFiCiietis qui erudtti,iR(truAi,exnbsp;crcitatiq: fint adaccuratc diccndum. Cûnbsp;igitur in foluta orationc eadcm prope fadnbsp;araus, quf poct; ramen in oratiôe poemanbsp;us cifugiendam eße Gmflirudinem aiût,ütnbsp;non tantum alijsattç altjsftruaturpedib^nbsp;oratio,fed etiäiut conccntîgt; ille in extremisnbsp;feruetur dtimraxat daufulis.Ptzriq; cêfentnbsp;oportcre tantum cadere iiumerofe, termünbsp;naric^icntentiam. Cumqiaurcs exire?nbsp;mum fempcr expeâct,in colt;^ côquiefcâtnbsp;Id uacare numéro non oportere. ArifiOtc;«nbsp;li autem ac Ciccroni.QuintilianOq; fJacctnbsp;tam fententix initium,^ fincm efle debercnbsp;numcrofum, quod fiatim a principio fernnbsp;tentiæ dtâionis côcinnitate multum afFicinbsp;amur,amp; ipfa conciufione,nc claudicans,acnbsp;quafi HuâuanSjfedxqualitcr conRantert^nbsp;Ingrediens fluat oratio. Quid proprie fitnbsp;numerus,quidc^ düFerai a metro,fupra innbsp;poëtica docuimus,fed aliquando nuynet^nbsp;ctiam pro mctro,ac ueefu abufiue accipit-

Verum oratorius numerus eft, ut dix*^ * mus cum principio fineq? numcrofo clau Oratori ?nbsp;ditur fententia. Idqp ut Cicero inquit

E f indiccndo

-ocr page 92-

¦i'n diccndo pucatur nutnerofum,n5 quod totutn conflat e numeris, fed quod ad nanbsp;meros proximc acccdat,quofit,ut edâ dlnbsp;fïcilius oradone utamur,q uerfib9,quâdonbsp;quidem in illis certa quidam ec definita lexnbsp;«ft.quam fcqui nr cefie ßt. Incedo autemnbsp;nihileß propofitum.nifi neaut immoderanbsp;ta,auc angufta, aut diiïbluca, ainfluidaïitnbsp;orado,quodtocûin fummafcribêris pru;«nbsp;dentia tocatum eß.ltem Ci podibus nee ap^nbsp;teconiuntfüsclaiidatur fencencia, numéronbsp;nôcft,non miniis^ fi unico claiidatur pe;!nbsp;de,qui tres non fuperet fyllabas. Pes fiquànbsp;dein critnon numerus. Poterituero unusnbsp;elfe dichoreus,qui e dupbus troehæis con«nbsp;fiat. Attendendum igitur,quod quemadü:nbsp;moduin qui audiunt,hæcduo animaduernbsp;tunt amp; iucunda fibi cenfent, uerba dico amp;nbsp;fcntentias,eaq! dum animis attentis admûnbsp;rantes excipiunt,ftigiteos amp; præteruolatnbsp;numerus«ita fi idem fæpe reitercrur nume^nbsp;rus,quod ab audiendbus intelligatur,fad;nbsp;¦ auquandoquidem quod uolupiads caufanbsp;accerfit uin eft,id non nin)ium,amp; frequensnbsp;elfe oportet,quando uoluptates cômendatnbsp;rarior ufus uitiofum erit.Quod uidum uïnbsp;uitetur. Sunt ht quidem inter femifeendi,nbsp;fie tempcrâdijfic minime animaduertefurnbsp;ddeâationis

-ocr page 93-

deleâationis aucupi’um. Si quadrate ora# tiönis induftriajUitiofus lt;St iile numerus eßnbsp;Cuius pedes apti,Ä quaü coagmentati nônbsp;iunguntiir,quod quale fit. Gum qui aptenbsp;lungunturduerimus facile intelligecur.ltênbsp;peruitiofuin clrjiin orationisconicxtuinnbsp;uerfum incidainus.gqenim numerisnbsp;ifdem pocticis componitur oratio,eam tanbsp;men folutam et libérant cfle opoftere Intelnbsp;liganius,ne poema pägere uclie uidcamur.nbsp;Licet itaej; nobis dimidiates pt^rumc^ uernbsp;fus adhibere,intègres fere non licet,ac tarnnbsp;principi3,cp ultima uerfuG initio conuentnbsp;unt orationts. Titus quide Liuius ab Hexnbsp;ametri cœpit exordio, ut tradit Qutntili #nbsp;anus,faâ:urus ne opère pecdum ftm ,idqjnbsp;melius cire,q quomodo emendatur.Cice#nbsp;roiamcn cam acris animaduerfionisfecu#nbsp;rus,nifi confulto idfecerit aliquando uerfSnbsp;abfoluitjUt trimetrû in Pifonê. Proh dqnbsp;tmmorlt;ales,qui hie mihi luxit dies, fic Sa^nbsp;lußius,nec min? grçci, quin etiam ipfc Pla#nbsp;to cotnpofttionis compt^HudiofifRmus innbsp;Timçoprimoftatîifta non uitauit. InitiGnbsp;cnim hexametri iucnias,ubi inquic Ejç Tuanbsp;Ijög a S'i NïtJajToç. Ncc itacp miran gt;nbsp;dum,ft Ifocrates qui primus in orationenbsp;pvft Thrafimachutn numéros obferuauit

-ocr page 94-

uauit In panathenaici principio tri'mctro ufuseRiambico.NtwTt^oe p.tv wvnbsp;¦fjJiU ylt;^ilt;psvlZp Aoyuiç.lta alq pljrücÿ utnbsp;^uis hui^ rd ßudiof^ annotarinat i'ä po«nbsp;Itflimü diccndum^ari fokantn unter i..

. QwjfrobijhfiwtMJiWcri.

Claufularuni initia,ut apte incedereni, amp; earundem fines concinne clauderêrurnbsp;non unico pedelabi aftringiq; uetcres uolnbsp;uerunt rhetores atcß oratores,fed altcrum,nbsp;acpkrurtq; utrobiq; teriium adiungi,ublnbsp;paucarum fint pedes fyllabarum. Pluresnbsp;auceni quo uerTusfiniilitudineni effugerêtnbsp;efle prohibuerunt. Pcdes igitur oratoriugnbsp;numerus nullos refpuit,quid ait Quinutigt;nbsp;anus.Mirari fc in hacopinioe fuillcdoAii*nbsp;Timos,ut alios pedes iia eligerent,alios dâ#nbsp;narent,quail ullus e(1et,quem non fit neeefnbsp;fe deprehendi.non ergo pedes.fed pedumnbsp;iunâuræ damnandxeligendæcp funt.C3nbsp;uero iunduracfint innumcrabiles cundasnbsp;compledi qui polTumusc’At maxime pronbsp;batas a fummis authoribus referemus, utnbsp;nosiHudnon fugtat, non tantum referrenbsp;qui pedes,fed etiam qux uerba commiHiinbsp;ra quadam claudant oracionem,nara fi innbsp;cxcren^a ambitus parte breuiora locaue*nbsp;:ds,infringttur ilia quail mcmbrorumcc^nbsp;prehenfio.

-ocr page 95-

tôprchenfio, quare aut paria lylJabis efTc dcben t pofteriora faperioribus^aut ut Ci#nbsp;tero melius eflê iucundiufq^putauittögi#nbsp;giora. Monofyllabon autem in fine ante#nbsp;cedenti iungi uidecurper fynaloepham,uenbsp;luti auxiliume(t.Spondeus igitur ut adu#nbsp;rum fyllabarumpedibusordiamur', quanbsp;Demoßhenesplurimum ufuscft, morainnbsp;Temper aifert,acillud generaliter tenëdumnbsp;eß,quod qui pedes funt temporibus pleninbsp;oreslongifq; fyllabisconflant,hocfunt itanbsp;biliores,amp; grauiorcm redduntorationê.nbsp;Breues autem eelerem, mobilemt^itaq: flnbsp;Opus fit uelocitate tardum,amp; iegnem adhinbsp;beaspedcm,5f ubi pondusexigiturprsecinbsp;pitem,ac fubfultantem ßruduram iure danbsp;naueris. Spodeus praccedëte (c pyrrhichionbsp;bn fonat,ut Iuniani,uei trochxo,ut armanbsp;fumpfi ,amp;alt;äa res d},uehambo,utmangt;nbsp;armât Hocidcoquidânô probant,qiiodnbsp;trimetriiambici finis cfleuideatur. Ipfcnbsp;autem fibi male fpondeus praeponi credifinbsp;tHr,utoratores,nifi quod tarn Pampeiusnbsp;mefTalinus q Cicero Iddneum putat cxfisnbsp;ac membriSjUtcrafli illud nösoppugaät.

Proptereaquodpaudtatem fyllabarum cum grauitate fua, amp; tarditatecompen#nbsp;Tat/nequidem Daiftylum benepraEponi.nbsp;Spondeo Cicero , ac Qtiintilianus exi0

-ocr page 96-

cxifitmat,quod fi'nem uerfus in claufulf fi# nedamnauerinc.Tcrcntianus tamenhticnbsp;numcrum non refpuit. hoe tak eft contranbsp;Ctl'aris arma.Si parsuna oraiionis in finenbsp;claufulæ Anapyilum accepcrii,amp;Trochfnbsp;urn fiue Spondeum propter cotnmunemnbsp;ultima molkm, dC quafi lubricam ßruäunbsp;ramdabtt, ut dominabatur ,nâ ijdem fu#nbsp;erinipedrs,cadenac|t tempora,tarnen ubinbsp;dtueriatiïnc partesora:ionis,retcius,nefcionbsp;quo pado fpin'tus,ac reftitutus afferr qùâ*nbsp;damcompofttioni firmitatem,ut uidcantnbsp;ipfi. At in iina parte orationis propcranbsp;ucrba,amp; continua fpiritus celeritatc labi uinbsp;dentur,utpopulabundos.idcm de tribrai^nbsp;cho dicimus utgercre morem. 6c. facilitainbsp;KS,tcmeritates.Spondcus rede iambo prpnbsp;poniiur,ut dodusfut.fe ipfo iambo prjeutnbsp;rente,ut bonafide, amp; cretico, ut profperanbsp;fidc.Atqui licet Ahfioteles.Theophraßusnbsp;ÔC. The odedes,T roch3eum,amp; PyrrbichiSnbsp;r efpuant, quod ultimas logas efle fyllabas.nbsp;fempcruelint,a Cicerone tarnen noninv^nbsp;probantur.T rochæus fi fc præcedit, quin.nbsp;amp; iunduram facit,quatn Cicero maxime,nbsp;fecutus eft,ut ab omnibus efle ci pœnas p#nbsp;folutas.Didum enim fæpius nihil ad retninbsp;pertinere,extrcma longa ne fit, an breuis':

-ocr page 97-

ê? Gracchanum illud patri's diJïiim lap!?8gt;' temeritas filrj romprobauit quo Dicho^nbsp;reo tantum clamorrm concioni fe excita«nbsp;tum efle Cicero fcrib]t,ut eflet admirabile,nbsp;ordincm immuta, ut fit comprobauitfilqnbsp;temeritasj iä nihil Ciceronis erit fentêtia,nbsp;amp;. fi temeritas quarto pseane cößet,qc)antnbsp;ßrU(ftur3m,ut optimam probat Arißote«nbsp;les.Sunt etiam alij qui hanc non irry^bär.nbsp;Trochxus autem,Spondeus amp; iambus,nbsp;ut Cicero putatmaleconcludiit, quoquonbsp;modo ßrua5.Rer5 ramen turnt t ex Sponnbsp;deis att^ iambis maxime continetur,ut feenbsp;ptrS mihi liquitPelops. Pyrrhichius de«nbsp;currit,fed quantum ceIrritatiSjtantum granbsp;uitarisadmittitiquid igiturfaciam. labusnbsp;graffatur in carminc.quis hoepoteil uide«nbsp;reCquispoteftpatiCnifi impudicus, uo«inbsp;rax,amp; ako. In uniuerfum autem G neceOênbsp;Gtalterutrumduram potiusatc}; afperamnbsp;compoGtionerti,gefià’minatam,ct eneruênbsp;ac delumbem mauult elTe Quintilianu8,utnbsp;nec^ longioribus quam oportet utamurnbsp;hypcrbatis,ncc{! ullum aptum,atq;idone#nbsp;um Uerbum permutemus knitatis gratia,nbsp;quando non crit ullum tam difFicile,ut nonbsp;tömode inferi ponit,quare modus haben«nbsp;dus eß , nam fi nimrj fimus intokrabile'

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitiutn

-ocr page 98-

, uîtium eft, fin nullus inent numerus,ut i'3 fxpe dixtmus dillipaca,amp; inculia,et fluttasnbsp;cric oratio.Daäylus qui Arißotcli amplisnbsp;or ficut humantor iambus uidetur, quernnbsp;tam C icero, q QuintiltanP heroum uocatnbsp;claufulam forccm reddit antecedent« T ronbsp;chaeOyCui Arifio teles Cordacis nomen denbsp;dit,ut jure fedmus.Cordax namq; genusnbsp;faltationis fujt.Pyrrhichio antecedenie,utnbsp;bene diciiur Spondeo caufas audiat, iufienbsp;fecimus,iambo fidedieitur.diesattulit, SCnbsp;tribrachus quoep Dadylum , bene prænbsp;cedit recole nomina .Anapæftusnbsp;répétés caetera. 8(. Paümbacchius fepononbsp;caetera,amp; MoloiTus, quærebatdicere. Danbsp;dylum,Spondcum et Anapxft5,quoquonbsp;modo ßruasad continuandorû uerborSnbsp;principia fatis decen ter cadere C icero arbinbsp;tratur,uelutLiuianum illud dixirauc.fadunbsp;rus ne opère precium fim.optime incipitanbsp;longis.utcS propter egregiam.aliqtiandonbsp;a brcuibus,ut nouum crimen.C.Cffar,3£nbsp;animaduerti iudi'ces,lèd pro Cluêtfo rede,nbsp;quod initium eius partitioni fimile eft,quenbsp;celeritate gaudet.CIaufuIa quoq; elongisnbsp;firmiflima a Quintiliano putat, îëd cadet,nbsp;amp;jn breues aliquando. Facit etiamtriAnbsp;brachus ad claufulam praecedente crerico,nbsp;utlî

-ocr page 99-

UC fi dicas de cçteris agite,de prflils rcdeo, delitteris dubito. Amphibrachusquocpnbsp;reâc pomturin claufubiSpondeo fereannbsp;tecedente,ludos habete,r£de locutus.T ronbsp;chæo iufta quærela. Hincetiam illudTubnbsp;lianum,amp;Pr)fünum moren)requirunc,etnbsp;neminem præponendum mihi eilèaâorênbsp;putaui. Anapæftus etiam claufulis côucnicnbsp;fed ruens.atq; in rhythmi modum proflunbsp;enseft,amp; Pcntameiri finis,nam ubilibidonbsp;dominatur,innocentiç leuc præfidium cfinbsp;mollior fier, précédente Spondeo, ut fi munbsp;tes leuf, innocentiæ præfidium efi.Eademnbsp;«ritfi Trochxum anteponas profluenti«nbsp;or,ucnoraen crat iraperii.Creticusanteccnbsp;dcfls eum paulo fortiorem reddic.ut nobinbsp;les homineSjficut ante Spondeum exultainbsp;ut de quo ego nihil dicam nift depcllendtnbsp;criminis caufa,amp; inud,quoufcp tandê abnbsp;were Catilina patientianofira.Crettcus ipnbsp;fe initijsoptimus. Quod præcatus a dijsnbsp;immortalibus fumjieddaufulas diligentnbsp;tius feruandas edè arbitramur, g fuperio^nbsp;ra,Quod in his maxime perfeAio,afc^ abnbsp;folutio iudicatur, no ut uerfu?,cuiusarquenbsp;pnma,amp; media,amp; extrema pars attêditur,nbsp;qui debilitatur inquacuncpflt^parictitit#nbsp;batura. In oracione autem pauci primanbsp;F cernunt.

-ocr page 100-

cernunt, podrcma pl crfcp, quae quoniam’' apparent,et intcUiguinur,uariâda rîlê dtxiiinbsp;n}us,neau( animorum iudittjs, autauriunbsp;faiietatercpudientur .Duo aütamp; tres,, ucnbsp;Cicen) air lunt fercextremi feriiandi,amp; nonbsp;tandt pedes,n piodo non breutora,amp;prf#nbsp;cifa crunt fuperiora,aut creticus,aut heroP,nbsp;autpaean,queiiwrobat Ariftoteles. Horanbsp;uicifiitudinesefficienc.utnfq: ii fatientur,nbsp;qui audient ftmilitudinis faßidio, neue id.nbsp;nos dedita opera faccre uideamur.Creticunbsp;bencantecedet,ucl Anapæftus, ut populonbsp;conferuntjuel pæan ille qui fini aptior ditS?nbsp;eß,placai facilitas nobilcs,uel epicritus terfnbsp;ifus fcruare plurimos,uel T rochæus tur?nbsp;pe dtcerent.h.rcdc trium fyllabarum pedi#nbsp;bus,de quibiis non quafi legem inuiolab)gt;nbsp;km dedimus.led quod effet optimûoffen#nbsp;dimus, nunc fcquuntur quatuor fyllaba#nbsp;rumpcdes.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

De uldmo ^u^fuorfylhibdrun fiedecKmcieterisnuftierc^Q

Pæana prirnum,amp;pæana quartumpro# baiAriRotcles,cui a priotequidem ordirinbsp;placet,uthæcuerbafunt definite, incipitc,nbsp;comprimite, Poffcn'ore autcm finire,uch^cnbsp;üérba,aglli(as,facilitas, dotnueranr,quodnbsp;Cicero

-ocr page 101-

Cicero taaien non probat inquiens.Qua# reettam pæana qui dixit apiiorem,in quonbsp;. cflct longa poßrem.a uidit parum.Quoni#nbsp;am nihd ad renn cfi,pofiremanelonga fit,nbsp;an brcuis,quod uideacuraliquid uacantisnbsp;teriiporiSjCX co quod infequitur,accedcrc.nbsp;Aures tarnen inquit Quintdianus.Confu;nbsp;lens mcas intelligomultum referre,utrumnbsp;ne longa (it,que daudi(,an pro longa,necpnbsp;cninn tarn plenum efi'dicere timere,^ time^nbsp;ri. Pxana igitur tertium, qui tertia longa,nbsp;quatcr Ferit bene acritert^ concludere oêsnbsp;confenriunr, cui Cicero tribrachum ante#nbsp;ponit fic facere uideamur, aliquando ianigt;nbsp;bum,ut in Catilinam cum omnibus potiOnbsp;^foli pati uoluerunnSaepifliroeaurêTro?nbsp;chxum,utpro Cluentio quantum dilFicuInbsp;tatis,amp; quantum laboris fit habitura,amp; innbsp;Oratore, DiumukGcp mecü Brute dubi;nbsp;taufiadeo ut Ciceroni hæc peculiaris fuiflenbsp;ftruÄura prfdiceturjcffe uideatur .Verumnbsp;ficut iambus in cis qiic demiiro,atc^ humi^nbsp;liiUelgratTîtifermonediCuntur/requenriC;nbsp;(ifflusefijitapxan tertius in amplioribus,nbsp;amp; in utroq; Dadylus-Proindc in uaria, 8cnbsp;perpétua oratione.hq funt inter fc mifeen#nbsp;di,ac temperandi, Dichoreo quoep idemnbsp;author frequêter ud^ut dicere maluer ut SC

Fl uifuselt

-ocr page 102-

«ftconfiterî,amp;crimina detukrunt,amp;cxcr# cicü compararunr, ÔC pro Ligano,aut le#nbsp;uium grecorum,aut itoinanium barbsronbsp;rum.iSc pco Milone contra amentiam pernbsp;ditorum.Antifpaßum quoq: bçnc Da«Sy#nbsp;lus ancccedit,ut uiroptimJ uideret,amp; Tronbsp;chfus, fuamanu fororem interfedam effenbsp;fa(erctur,necminuscum pedem quem lonbsp;nicumamaiorenominamus.Optimcprfnbsp;curnt tribrachus (iruitc^ claufu!am,ut Ci#nbsp;ceronis illud. Quorum igiturimpunitasnbsp;Cæfar luxdaementiaelauscftjeorum te adnbsp;crudelitatem acur t oratio.aliquando Pyrnbsp;rhichiusfluit Oratio.NônunqTrochfusnbsp;ueftit Oratio,quibus Cicero utitur ftrudu«nbsp;ris,fed amp; ilia uerba,qu^ quinq; fyltabis cônbsp;fiant,fluxiorcm firuâuram Faciunc, utar#nbsp;biiramini,inienogauerunr,defiderauerütnbsp;omnium quinq! fyllabarum unicum Ci#nbsp;cero pedem Dochimum cuius exemplumnbsp;ponit, amicos tencs quouis loco aptum cfnbsp;fe dicitjfiue ambitum inchoct,fiue coaclunbsp;dafjdum feme! ponaiur,quoditeratus,autnbsp;continuatusnumerum apertum,ec nimisnbsp;faciat infigncm.His igitur tot commutati#nbsp;onibus,(amtÿ iiarifs fie utemur, ut orato#nbsp;ris plena fiuenccq! libero impetu facultatênbsp;ijs Rper uinculisnô alligemus,nâ uerborü

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;compofitio

-ocr page 103-

compolîtio,non esc laborc anxio ucniato* poriet,ne in mctiendis pcdibus,ac pcrpengt;nbsp;dcdis fyllabis quifgcôlcnefcai,fcd ufu atc^nbsp;exercitationc perpétua auribus quae uelutnbsp;arbitrf compofitionis clTe dcbcntiudicet,nbsp;quidftri(Sum,quideffufum,quidhubert3nbsp;quid durum,quid effoeminatöfit.Plaerücßnbsp;ctiam nimiæanis opiniofugiendaeft,amp;nbsp;interponenda fimplicitas rudis,atq; impcnbsp;ritaeditäionis.quodplaerumqiacribusfennbsp;flbus fit uis maior.Si natural iter profera«nbsp;tur.Quod iplum fcci(rcCiceronem facilenbsp;deprehendipoteft. Cum ergo uniuerfa e«nbsp;loquentia iencentiis amp;uerbiscon(tetgt;pcrfi«nbsp;ciendum e(t,ut doccamusacute,deledcm?nbsp;quafi argute. Conimoucamus grauiter,nbsp;uitiofumc^ in (ententiaifi quid abfurdum,nbsp;atit alien5,autnon acutum,aucfubinfulfunbsp;eft.ln uerbis fi inquinatum »Qabicdum.ßnbsp;non aptum.fi durum,0 longe petitunri,utnbsp;danda opera fit,ut in uerbis quidem (ingunbsp;Iis emendate loquamur,quod eft latinc,ucnbsp;perfpicue,uf orn3tc.Perfpicuaeruntfi pro Per/}gt;icult;tnbsp;pria in proprijs lautiftima cligam?. Orna#nbsp;taerunt ft nouata non nimium licenter, finbsp;prifea non e medrjs eruta tenebris, fi tran#nbsp;fiata, ut uerecunde utamur alienis. In con#nbsp;iuniSis, ui ordo fcr uetur, nc iundura hiet,

F Î ÔC

-ocr page 104-

§ adfingula prïneat Conus et

duo



Sc quafi taboret oratio numerus,queffl me morauim^adhibeat. Quod tä ad côiunâanbsp;duftria facere uidcamur,ubiucritatisp3te#nbsp;faciêd; fucrit locus potiufg oblelt;Satióis,fi*nbsp;guræ ne nimiû frequctcs illf ponant, quasnbsp;in ipfa oftcdimus grämatica, nequidê etiänbsp;afFedantJioc eft ne frigidf fint et onofj,autnbsp;petulâtesjrrüpât potiuf q accerfi tf accédâtnbsp;Viooff fiquidêiût qujcp c5pofitiôcs,qu3enbsp;ad hoc ipiû petun(,ut cxuifêt, ac lafciuiât*nbsp;Ocs rhetoric« fpecies, quomô traAandaenbsp;cfiênt ofiêditnus,qu; partes quotf fint thenbsp;torices apuimus.reliquü i5 efi,ut de eiuCdcnbsp;artis loquamur inftrumèio, referamufqucnbsp;quo paiSOjtâ fpecics.g partes rhetorices ipnbsp;U accômodcnt inftrum«o,loquamurq» denbsp;rjsdicedi icribêdicp generibus.in qbus cionbsp;quêtif ftudiü poti (Km5 defidcraqîoftrcmonbsp;quo môifia nobis poflimus uêdtcaredocenbsp;am9. Verit quoniâ hui^ uoluminis facis exnbsp;creuit fSma.Hfc fequeti ederedemus libro.

T t X

.GEORGIVS

-ocr page 105-

fGlORGIVS VALLA DE If| STRVMENTO RHETO)nbsp;rices Liber Secundus.

'R.^riO IGT^ tur,tam rhctoriccsnbsp;quam oraiorisin«nbsp;ftrunicniufn,ündCnbsp;nomen oràions amp;nbsp;ipla uim naâa cilnbsp;eloquentia,autho»nbsp;ritatemq; in ciuiia:;nbsp;nbP adopta cft ath#nbsp;pli(Iimam,partes habet quatuoi',ut iplcdcnbsp;tnum Ciccrofua non aliéna prodidttfen^nbsp;tcntixF*riniî principiû,{ecundâ narrationnbsp;në,tertiâ côfirmaiionc, quarcâ codufionc.nbsp;Quarü prima «St poftrema artificiofidimaenbsp;ad motuoi animi gigncndum potifTimumnbsp;uaknt. Inuenta igitur'rh«orices fpcdc iu#nbsp;didali,aut d£liberatiu3,aut demonftratiua,nbsp;tum quae confirmanda.quaecprefellcndanbsp;fintjindagandum in caufæ ipfiusftatu,pa^nbsp;rïtercÿ digcrenda tn quem pofcunt qititnênbsp;omnia, ôt qualem eflê natrationcm con#nbsp;ueniat. inde quali utcndum fit principio,nbsp;»(que conclulione.cogttandum , nequcnbsp;F 4 enim

-ocr page 106-

ncQ: enim ut pn'müin ordine aliquid o« curri(,i(a etiam id primo prouidendü no;nbsp;bis eft,nam de caufæ ipiius uifceribus edu;nbsp;cendum caput eß orationis,quod principinbsp;urn nominamus.Inde poRremo uc mouê;nbsp;dus uidcatur auditor.liue concitandus,fi*nbsp;ue paccadus Rt,dicendumc^ ut natura po^nbsp;ßularit audicorum,qux ut adèquamur acnbsp;commodataadhibebitur fingulispartib^nbsp;de qua iam di Aum eß elocucio, cunâa tegt;nbsp;naci compkflenda memoria. Dein fua a»nbsp;Aione omnia effcrenda. Proinde cum illanbsp;cuiufmodi ciTeconucniat, ofienderimus.nbsp;Primo dcprincipio,mox. dcreliquis hincnbsp;partibus diccre ordiemur.

Deprinapio.

Principium quod grrcc prohœmiutn nomfnatur,fiue abitincris primo ingrcflunbsp;'fiue a prfcinentibus,anteg canttonem ali«nbsp;quam ordiantur,fumpta trannat(onc,quinbsp;bus uerbi etymoiogia non cedic iatinusfernbsp;mo.ab ordineenimfadum ordiorucrbtïnbsp;quod texendi explicat nobisinitium, indenbsp;fadum exordior, quod eß extra ordtneinnbsp;rei explicand^, uerba facioad fauorem aunbsp;dientiutn aliqucm promerenduin ..duasnbsp;propter

-ocr page 107-

propter earn quam obtinentdifFerentiam ipecies præ fe ferre dicitur exordium,amp; innbsp;finuationem.Moriscnttn dodorum uirosnbsp;rum eft,quf re ipfa difiingu3ntur,ca ucrbisnbsp;atc^appellationibusfuis incerim inutccmnbsp;di(iinguere,neque tarnen alia diflcrcntiaellnbsp;Q quod palam exordium facit, id occultenbsp;in(inuatjo,qiiare cum unius præcepta (ragt;nbsp;didcrimus,de utrotÿdixilîc uolumus intelnbsp;ligi.Quac'itaq; dicGtur ea, aut ex perfonis,nbsp;aut ex rebus ipfisfurauntur initium.Suntnbsp;autem rcrura tria gencra,ut amice,ut intelnbsp;ligcnter,utattentc audiamur .Quorum prinbsp;mus locus eft in perfonis noftris, difcepta«nbsp;torum aduerfariorum. a quibus initia be^nbsp;niuolendæ conciliandæ comparätur, auinbsp;cnerinsnoßris,au( dignitate.autaliquogenbsp;nere uirturis,amp; maxime liberaiitatis officqnbsp;iuftitiae.fidei, contrarijsq! rebus in aduerfanbsp;riosconferendis,amp; cum qs qui difceptantnbsp;aliqua c5iurationis,aut caufa, aut fpe liigninbsp;ficanda,amp; fi in nosaliquod odium offenfinbsp;oue collata fit, tollcnda ea minuêdaue,autnbsp;diluendo,autextenuando,autcompcfan«nbsp;do,aut deprecando. Intelligenter autemnbsp;ut audiamur,amp; aftente etiam a rebus ipfisnbsp;ordiendum eft,fedfacillime auditor difcic,nbsp;« quid agitur intelligiqfi cóplcdare a prinnbsp;F f cipio

-ocr page 108-

princfpio genus naruramq: caufae, fi di'ffi* nias,ri diuidas,H nec^ prudentiam eius im quot;nbsp;pedias cönfufione partium nee mernoriS'nbsp;mulcitudine,quxQ! mox de narrationedi^nbsp;lucide dicentur, eadem ctiam hue poterücnbsp;r’cäc ihfcrri. Vt attente autem audiamurnbsp;tn'um rerumaliquam confequarnur.namnbsp;aut magna quædam proponemus,aut ne?nbsp;ceflaria,aut coniüda cum ipfis apud quosnbsp;res agitur. Sit autem hoeetiâ in prxeeptisnbsp;ut Gqutdcm tempus ipfum,aut rcs.autloe?nbsp;aut tntcruentus aiiaiius, aut interpelktio,nbsp;aut ab aduerfario didum aliquid maximenbsp;in perorando dederit occafionem nobis utnbsp;dieamus aliquid ad tempus apte,quxcs adnbsp;atnplifieationem pertinent,de qua iam di?nbsp;âum eftadprincipiorum prxeepta tranf»nbsp;fcrripotuehnt.Hxc a Cicerone,nempc unnbsp;de a quoq alio xque bene cquot; hxe nimirumnbsp;palam exordium,idc inßnuatio quod fubnbsp;dolum principium eß „quo inquam in'a^nbsp;nimumaudientis oceultius irrepimus.qd*nbsp;fi quid tod oßteere uideatadioni,id a prinnbsp;cipio amoliendum efi,nofiracp cêfirmâdanbsp;cil opinio,detrahendufc^ metus fi que fornbsp;te fubiutfiè animos audictium fiifpieatt fu?nbsp;erimus,ut Cicero J) Milone facit,ne Pôpeqnbsp;arma difpofita côtra fepugnarct,nönungnbsp;« . ' .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I adhibédus

-ocr page 109-

adbtbendtis, ut idem in Verrem. Aliac^ eiufmodi quxpropofita eau fa prudens uinbsp;dcn’t oraior.Principiorum autem initia li#nbsp;berum cH undeuchmuEfumere,Geututii^nbsp;bueritconcludercjta utremotiusaproponbsp;fito ad eaufam qua de agendum eft,quan#nbsp;doff p erue niât oraiores, ut Ifocratcs in pa#nbsp;ecnon de Helenæ laudibP,ali#nbsp;quando a tempore,ut Ciceronis cß^nbsp;(io.Siquisiudicesforte nunc adit ignarusnbsp;legum,iudiciorum, confuetudinis nofirç,nbsp;miretur profedo quf fit tanta atrocitas ht»nbsp;iufee caufx,quod diebus feftis, ludifcf piu^nbsp;blicis.omnibufq? negotq's forenfibus internbsp;iniili5,unum hoc indicium exerccatur.a lonbsp;co.ut pro regc Deiotaro Cum in omnibPnbsp;caufis grauioribus C. Cxfar Initio dicedinbsp;comOueri foleam uæhementius,q uideturnbsp;ucl ufuSjUel Xias mea poflulare, tarnen innbsp;haccaufa ita me multa perturbant, utquâ#nbsp;tum m ea fides fiudtjs miht afFcrat ad faluicnbsp;rcgisDciotaridefcdendâ,tantûmihifaculnbsp;taiis timordctrahat.Ab opiniöéuti Vernbsp;rcfiqs urm iudices,aut eolte q adfut fortenbsp;mirât me g tot annosi caufis iudicfjsqipunbsp;blicis iia fS ÿ'fatus,ut dcfêdcrim niultos,lenbsp;fcrim neminc fubito nûc mutata uolutatcnbsp;ad accufâdûdefccdere.lsfîmei côfilii caufSnbsp;ratt'onê^ cognouerU .

-ocr page 110-

cognouerit una, amp; id quod fado^gt;babif, Ct in iiac caufa profeäo neminem mihi eiFenbsp;praeponcndumpucabicAb tnfirmitate,iänbsp;äeta(ls,g mentis, ut pro Rolcio Amciino.nbsp;Credo cgo uos iudices mirari quid fit, qcFnbsp;cum tot fummi oratores hominefc^ nobiÿnbsp;liiFimi fcdeät,ego potiflimum furrcxeriin,nbsp;qui nccj! aetatc.ncq; ingenio.neq: authoi itanbsp;lefim cum i^s qui fcdeantcomparandus^cnbsp;multa eiufmodi alia, demonftrandi enimnbsp;caufa hxc ratis,quo pado autem ordiendünbsp;CduQruitt *’®bis genus caufæ nos docerepotucrit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufarum autem genera quæ ipfa fpedct

generd nbsp;nbsp;exordia,plurimi quinqi ciTe uotuerunt,ho

ncftum,humilc,dubium,uel anceps.admü rabile,obfcurum,quidem turpe adqciunt,nbsp;quodalti humili,admirabili, alij fubijciütnbsp;Admirdb. Admirabile dicit, quod abeftabhominunbsp;opinione.In ancipiti igitur maxime benenbsp;uolumiudicem,inobfcurodocilem. Innbsp;humili attcntumparare debemus. Honeÿnbsp;fium fîqùidemad conciliandum nobisagt;nbsp;nimum iätis perfe ualet. Admirabili ÖC turnbsp;pi remedijs opi* eft,ea de caufa principiunanbsp;in exordium intinuationem diuifum eilnbsp;nam ubicaufe frons uixadmittitur, operinbsp;enda eft tantifper, quoad admittamur, ucnbsp;admÜTiyintrcpide in defenfionêfubeamus,nbsp;utendum

-ocr page 111-

iitendum quocf infïnuatione.cum aducr; fahorum adio iudicum aninoos occupa#nbsp;uerit,necnon fi apud feflbs audiendo agennbsp;dum fit,in altcropromittemusaduerfarijsnbsp;occurfurosjn altcro fpcm breuitaiisinricinbsp;cmus-urbanitas opportuna, aui undecüc^nbsp;petita iudicis uoluptas, rcficit animos a tfnbsp;diocp leuat. Monendum quidam putauonbsp;runt, UI iromodica euitetur principn Ion#nbsp;gitudo,nec minus conduäilTima breuitasnbsp;ne uerbofius g neceße fn, neue obfcurius,nbsp;doceamus,conciliemus, anentü faciamusnbsp;auditorem. Ai prudentem oratorcm ifianbsp;non £ugienLlocutioncm quoc^ moderatanbsp;cfl« oportet,ne quod infolens uerbum,necnbsp;audacius tranflatum,ne ue aut abfoleta uenbsp;iußate,aut poëtica licentiafumptum in exnbsp;ordio dcprehcndatur. Conciliatis cnimnbsp;animis amp; iam calentibus,h3ec feretur liber#nbsp;tas, ptffertim cum in locos defcenderimusnbsp;circumfufo nitore,amp; diccdi copia illufiresnbsp;non cftargumentandum, non narrädumnbsp;in exordio, ut fit illaboratx fimilis orationbsp;non uerbis, non uultu nimia promittens.nbsp;dilfimuläs ac modefta, qualis pulcherr/manbsp;pro.Q-ligario Ciceronis efi,ptouidendiînbsp;nerutbetur memoria,nefacilitate continunbsp;andi uerba deflituamur, SC quält laboretnbsp;oratio

/

-ocr page 112-

oratfo.Apoftrophîs figuriscj! a!!gt; quâdo ufcndum,quarido uulgari utendutn exornbsp;dtOjCommutabili.fcparato, trâflato,longinbsp;orej^caufa defidcret,auc breuiore nonnbsp;tendum cflê frufta puto commoneri, quianbsp;prudens id facile aduertic orator non mbnbsp;nus,q in perpctuaoratione,quin amp; fingu#nbsp;lac partes fuum quoddam particularc ha^nbsp;bere debentexordium, et aliqua leuandiisnbsp;recreandufq; auditor prgfa£iücula,ficut aunbsp;due nûc rcliqua,atcf hæc ira in exordio c5nbsp;cb opus fucrit,neccnin3 femper urcndum»nbsp;EH fiquidem cum rcdundat,cum préparanbsp;tusauditor,cum res præparaiione non insnbsp;digetjCura angufta funt tempora,cum ob#nbsp;langue! auditor, alioqui in reliquis parti#nbsp;bus,qiiafi dormitans auditor eft cxcitâdusnbsp;prxcipuc in narratione 8( argurncntis c3nbsp;ut attendant,ut faueant rogam us,at fi mulnbsp;tiplex fit caufa fua fingulis danda prg fationbsp;cft,ut adnertite nunc alia,amp; nune illud prgnbsp;tereo.Cum uero exordium concludemus,nbsp;fiuead narrarioncm, fine ad argumentanbsp;tranfeamus debebit poftrcmum cflc,cui c3nbsp;modiflîme confequêtiû iungi potcrit,inirinbsp;um ne abrupte in narrationem argumentnbsp;taue illabi uideamur.utCicero^a lege manbsp;niùa. Attÿ u( ide oratio mea^ficifcaf undenbsp;h«c

-ocr page 113-

bxc otnnis caufa dudtur,bcllum graue amp; periculofum,amp; quæftqüuniur,quodfi 15nbsp;giufcula, amp; perplexfufcula fubfcquatijar«nbsp;ratio,præparâdus efi iudcx,ut Cicero pa unbsp;lo longtus exordium rei dcmonfirandærenbsp;petam,quod quaefo iudices ne moleiie pagt;nbsp;tiamini,princtpr;s enim cognios,muho fanbsp;dlius extrema intelligetis,ac de exordio qiinbsp;demha(Senus,nclt;$ enim hutnillima telnbsp;nuifGma quæçp confetSanda, ea enim fibinbsp;quiuis poterie diâare, att^diflêrere.nbsp;Denitrrafione.

Narratio eß rei fad3e,aut période, ac fai âx utilis ad perfuadendum expoßtio, (X.nbsp;quædara quaßfedes 8C fundanaentum c5fnbsp;ftituendx fidei. Sunt in ea feruanda maxilnbsp;me, qux etiam in reliquis fere dicendi parinbsp;tibus qux partim fùntneceflâria, partimnbsp;funt aßumpta ad ornandum, nam apertenbsp;dilucidecß.utintelligaturquiddicamus,plnbsp;babtliter utprobetur narremus neceflanSnbsp;eß. Aflumemus etiam fuauitatem ergo adnbsp;dilucidenarrandum. Diluddum fiec ufiianbsp;tisuerbis,proprijs,difpofitis,autcirctrffrtnbsp;ptione condufa,aut intermiflionejaut connbsp;cjfionc uerborum »Contra obfeurüm ,nbsp;aut longitudine , aüc contraäionc otainbsp;tionts, aut ambiguitate . aut inflexionenbsp;aut

-ocr page 114-

aut immutatione ucrborum,fit quoc^brc uitas, uc abfit concifio, nam breuis fit, quonbsp;libentius audiatur,haercatcj magis animo,nbsp;qucniam. Oranc fiiperuacuum pleno dcnbsp;pcäorc manat. Breunas autem confidtur

BretätaS fimplidbus uerbis femel unaquac^ re dice


da,nuilirei nifi ut dilucidedicamus feruiê do,ne minus,nc plus ctiam dicatur g opornbsp;teat.Probabilis autem erit,fi perfonis,fi té#nbsp;portbus,fi lods ea quae narrabuntur con;nbsp;i'entienc,ficuiufq; facti ä: euenti caufa po;nbsp;netur,fi teftata dici uidebuntur, fi cum ho;nbsp;mtnum opinionc,authoritate,fi cum lege,nbsp;fi cum more, cum rclligiorieconiunda, finbsp;probitas narrantis fignificabnur,fi antiquinbsp;ias,fi memoria,fi orationis ueritas,amp; uitænbsp;fidcsEficertc quidam dudus rei credibilisnbsp;qualis in comoedijs probabile porro gen^nbsp;lt;ftorationis,fi non nimiscomptum, atepnbsp;expolitu,utpro Milonc Ciceronis,Sieftnbsp;authoritas amp; pondus in uerbis,fi fentetiae,nbsp;uel grauesjuelaptaeopinionibus hominiînbsp;ac moribs.Suauis porro narratio efi,quaenbsp;habet admirationcs,cxpedationes,cxitusnbsp;tnopinatos,fi ipterpofitos motus animoi^nbsp;colloquia perfonarum,dolores.iracüdiasnbsp;n]eius,laetitias,cupiditates,fuaueeri(dicennbsp;di genus,primurn elegantia, 8C iuciiditate

uerbonsin

-ocr page 115-

Bcrboruna fonanifixni,amp; leniuni, deinde con]unârone,qux neqj habet afperos curnbsp;fu$,neqidgt;fiunâolt;,a(c^hiantcs. 8c it circûnbsp;l'cnpn non longo anfraäo, (èd adfpirttSnbsp;uocia ap(um,habcatq; finiilitudinc.xqua4nbsp;lititemq; ucrborû.tum ex contrarijs füpranbsp;uetbis.crcbra crebris.paria paribus refpônbsp;deanr-relataq; ad idem uerbura,amp; geminanbsp;ta,acduplicata,uelcnam f^pius iterara po#nbsp;nantur,conltruAioq! uerboi uni,tum con»nbsp;iundjonibus copuletur, turn diflblutiotit*nbsp;bin relaxetur,cz(criflt;q; qux in tertia gramnbsp;matices parte monftrauimus. Fiet etiamnbsp;fuauisoraiiOjii aliquidaut inuifum.aui in^nbsp;auditun),aui nouuiti dicas-Deledat etiamnbsp;q uicquid eft admirabile.maxiraeq; niouetnbsp;ea,quxmoiuni aliquem animi milcet oranbsp;tiogt;quxc^ figniftcat oratoris ipfiusamabinbsp;les mores,qui exprimuntur autem lignifianbsp;cando iudicio ipfiin,amp; hu'mano animo acnbsp;liberalijauciflexioncfern onis, aut augendnbsp;di al(erius,aut minuendi fui caufa Alia di^nbsp;ci ab oratore,aliacxiftiniari uideniur,idcpnbsp;comitate fieri,magifq uarietate. Sedfuntnbsp;rnulta fuaui tatis prxcepta, quxoraiiôeninbsp;aut tnagfsobf«ira(n,aüc minus probabilênbsp;faciunt.iracp hoc etiam lOco nobis eft ipfisnbsp;4uid caufa pdlulec iudicandum.Fuq'uncnbsp;G fane

-ocr page 116-

Othéittiam qui adderent narrationem euigt; dentem,tnoratam cum dignitatc, magnigt;nbsp;ficani illußrem,ea eft oratio fi Si. ucrbanbsp;grauitatedeleda ponuntur,amp; irartna(aamp;nbsp;fuperlata,amp; ad nomen adiunâa. 8c diipliJ^nbsp;' cata,5d idem fignificantia,atcf ab ipfa aftinbsp;one rerum non abhorrentia.Efi enina haecnbsp;parsoranonis.qux rem conßituatanteo^nbsp;culos.hisem'm maxime fenfus attingitur.nbsp;fed 5C cæteris tamen.amp; maxime mens ipfanbsp;moueri poteft.iit. M. CxlO-näq; ipfum ofgt;nbsp;fenderunt tcmulento foporc pronigatum.nbsp;tons praecordijs ftercentem- ruduofos fpi#nbsp;ritus geminarc,prsedarafcRcontubernalesnbsp;ab omnibus fpondis trannicrfas incübarcnbsp;' ¦amp; reliquascircumiacerc pairjm,quæ tamênbsp;exanimatf terrorCihóftium adueniu perce#nbsp;ptö excitare Antonnim conabant,nomennbsp;inclamabanC, fruftra ceruicibus tollcbant.nbsp;Blandius alia ad aurê,inuocabat u^hemc#nbsp;tius,etiam nonnullaferiebar. quarumomnbsp;nium uoce, tacluq; ofcitaret^ximaecuic^nbsp;collum amplexu pctebar,ncq? dormire exnbsp;citatus. ncc{? euigilarc ebrius poterar, fednbsp;femiiomnofopore inter manuscenturio#nbsp;num»concubinarumc};i3ftabatur. amp; ilJanbsp;apparebant.amp; fufaeper domos,ac tcmplanbsp;^oiraac, amp; rucntiumtcâorumfiagorex.

diuerßs

-ocr page 117-

idiucrfîs damoribuSjUnus qui'dem fohus, aliorum fuga incer(a,alti fuorutn cxtremonbsp;complcxu cohzrentes,amp; infanci um/oeminbsp;narumc^ piora(us.amp; male ufq; in ilfum dinbsp;£m feruati fato fencs tü itla^fanorSjfacro«nbsp;rumq! direptio effcrentium prfdas,rep«ênbsp;tiumc^ difcurfus amp; adi antcfuum quifq^nbsp;prxdonem cathenatlt;,amp; conata retincre innbsp;fantetn fuum mater, amp; ficubi maiusIucrSnbsp;efl pugna inter uidores.necnô in defcripti*nbsp;oneconuiuij luxurioß. V idebar uiderenbsp;alios intrantes,alios uero exeuntes, quof^nbsp;dam uero.ex uino uacillantes,quofdam exnbsp;terna ex potatrone ofcitantes, humus cratnbsp;immünda-lutulenta uino,côronis langubnbsp;dulis,amp; fpinis cooperta pifcium.Hasc SCnbsp;lia oarrandi genera non polTunt nifi fumanbsp;attentioncaudiri-Sunt tarnen quædam tânbsp;breues caufae,ut propofitioncm potius hanbsp;béant,q narrationem,idcp utriqj,quâdocçnbsp;parti accidit,cum nullaexpofitio e(l,uel denbsp;re conßat de iure quaeritur. Item fi obérâtnbsp;res geßx.fi memorem us,referuandæ funcnbsp;quxfttonibus,amp; per totam orationem c5nbsp;ddendx . ut ftatim fingulis orcurramus,nbsp;quod in narratione plane facere non poftnbsp;fumus. Narratio fiue fit rota pro nobis,nbsp;fiuc tota pro aduerfartjs , fiue mixta ex

G a utrifq^

-ocr page 118-

trtrifq: nulla capiêdi' côfilîj óratori crii pro dentt ambiguiiaSjHoitra liquidem q maxinbsp;‘me fieri potueric ueriCimiliaadùcrfariorûnbsp;côtra fadem us.Rcpetiturtameifi raroquinbsp;doq; narratio,uel luuidiæ gratia,uel raifc#nbsp;rationis- Frequcntillïmum «iameft,utfi*nbsp;at narrationis iniiiuni,a perfona fumacur^nbsp;qux fi noßra fit exornanda,fin aliéna infanbsp;manda,ut Ciceronis illa. A.Cluentius hanbsp;bitus fuit pater,huiufceiudices homo nonnbsp;folum miiniciprj Larinatis ex quo erat,fednbsp;regionis illius.óC uicinttaMs uirtute, exifti»nbsp;matione,iiobilitaie facile pnneeps, amp; illanbsp;quarfequuniur.nbsp;Frequenter quoq: a re ut pro TuHio fundûnbsp;habet in agro Turino-M. Tullius paternûnbsp;Sunt qui purent perducendam edè narra*nbsp;tionem co,undc quæftio oriatur, ut his renbsp;bus itageftis.P.Dolobella prxior inter di*nbsp;xit, utefteonfuetudo de uihominibusar*nbsp;matis line u!la cxceptiôe tantum, ut undenbsp;dcieciflét reftitucr«,dcinde reftituiffe dixitnbsp;ïponfiofada eft. Hac de fponfione uobisnbsp;iudicandü çfi.q? a petitore femper fieri pofnbsp;fc quidam ex)ftimant,adefenfore non lernnbsp;per. Acde narratione tanta dicta finuSuncnbsp;qui narrationi propoftfionem fubiungâcnbsp;canq iudicialis m ateriae partem. At tamnbsp;Quintilianqs

-ocr page 119-

Qufhnlianus g Cicero propoîttîonêom# ncm confirmacioriis initiumeflê uölucre,nbsp;ut CiceropariiRonem quocj: argumçniisnbsp;députât in pariitionibus, nec id intellcóhinbsp;diflficile efi,ut pro Muraena in Seruium fulnbsp;pitium;amp; Caioncm intelligoiudices tresnbsp;totius accufationis partes fuifle, amp; earuinnbsp;Unam in reprelienfione uitae,alteram in c3nbsp;tencione dignitatis. Tertiam in crimini^nbsp;bus ambitus elfe uerfacam. Iiat^ iatnadnbsp;argumenta tranfeamus.

Dearguwentis:dcJe locii^rimo.

Confirmatio.amp;confutatio, feu repræi henfiofequituroftendenda, fed quoniamnbsp;utraq; argu metis conficit, c(t de argumetisnbsp;locut^fuero de Utracf partedixifle didumnbsp;ciTc inteUigendiS crit Cum itacj;,ut in dia#nbsp;Icdicis oflendin^us qugßionum duo fintnbsp;genera,infinitum unum, finitum akerum.nbsp;Cücjtfingulis fint fui deputati loci debtsnbsp;dicendum quo ad omnem quaeftionis fpcnbsp;ciemfua poffintaccómodari argumenta.nbsp;Locusigttur cß;ult;inquit Cicero argumjnbsp;ti fedes. Locorum aurcm alios extra dicênbsp;di raiionem accipit orator. Alios cxcaufa

G 5 trahit

-ocr page 120-

trahit in anificiaks iilos, artificiales hos dit xere.Ex illo priorc genere funt prxiudicianbsp;rumoreSjtormentajabulxjiufiurandum,nbsp;xeRes,in quibus magna parsforenfium có‘nbsp;fiftit conccn(ion.um,amp; pcrindc cum frequênbsp;tiflime in ufum ueniant omnium, nedumnbsp;oratorum,utpote anis expertia omiccimusnbsp;At pars altera,quae arte confiât fpeäanda,'nbsp;aperiendac^ eß. Eß igteur locus artificialisnbsp;maxi(ha,ac principalisjppoficio.quæ uimnbsp;E^icuntur a qui;^nbsp;bufdä loci maximarum propofiiionuninbsp;di(Ferentix,qiiæ ab eis dicuntur uocabutisnbsp;quae in quaeßionibusfuntcOnßituta, carSnbsp;duplex eß modus,unus quidem ab earumnbsp;fubßantia,alter uero ab i^'s,quf eorum fubnbsp;ßaniiam con(equuQturgt;eorum porrolo^nbsp;cor um, qui a fubßantia ducuntur duplexnbsp;eß ratio. Partim namq; a dißinitionc,par4nbsp;tim a defcriptione arguraenra.ducuntur.nbsp;A diflfinitione,ut ii quæratur,num arboresnbsp;Ont animalia ,[cxacur fyllogifmus talis Ktnbsp;nimal eß fubßantia animaia fenfitis,aFbornbsp;aut fubßätia animata fenfilis nö eß. Arbornbsp;igicur animal noneR.Maxima propófitionbsp;erit.cui generis dißinitio noncöuenit, id etnbsp;jus cuius ea dilFiniiio eß.Specics non cß.qnbsp;locus a dißiniuone nonainaf.Adefcriptiócnbsp;uifl

-ocr page 121-

ut (t quæratur,an pallor fubfiatitîa fit. guimus igjtur hoc modo.Subfiantiaid ôgt;nbsp;mnc cft,quod accidentibas fubijd poffît.nbsp;atqui pallor accidentibus fubijci non potnbsp;ergo pallor fubfiantia non cft.Locus nem#nbsp;pe maxima propofitio, qui amp;fuperior,ciinbsp;lus cnim diffînit:o,ul’dclcripno,ci quod dinbsp;citur non conuenit,id crus quod elle ipectnbsp;esperhibetur nonertgen^s.’atqui deferünbsp;ptio fubftantiæ pallori non con«enit,ergonbsp;pallorfubftantia non efi. Suntedam diffisînbsp;nitiones,quæ non a reifub(lantia,fed a no ¦nbsp;minis fignificacioneducuntur, amp; perindenbsp;rci de quaquæritur accommodannnsut finbsp;qufftio fit, an lit ftudendum rhetoricf,critnbsp;argumentatio rhctorica cfi benedicedi co#nbsp;gnitio.huicfiudendum ncmo dubitat,ftu#nbsp;dendum igitur rhetoricac.Hic cnim a ui uonbsp;cabulifumptum argumentum.

uocabuloruf» fubflantia»î conletjuiiiitur^

Ab eis ant,q uocabuloijî fubflâtiâ tôfe#! quutlï duci fol^t argumêta,?ut ex toto,autnbsp;ex pariibus,aut excaulÎ8,urefficictibus,uF-materia,urfine.Totü iotclligifaut ut gcnîgt;'nbsp;diuifü in fpecfes,aut utpote in partes diui#nbsp;il bile. A. gencrc igii tâq a toto,ut fi quæraînbsp;an modcftîa utilis fit, fiet fyHogifmus uirt? ¦nbsp;G 4 uülisnbsp;J .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

-ocr page 122-

’Utt'lif cfcjmodeftia uîrrus eß, mod«fiia/g!i uul.s.Locusin maxima propofiiione.quçnbsp;gentri adfunGadfunt ôC. IpedctLocus a genbsp;nerciaempe a uirtute, quf modeftif genusnbsp;eß.kurfusfitqifteüio,an reshumanac menbsp;lius prouidcntia regan(ur,dicemus, mun^nbsp;dus prouideniia regitur, quo nihil meliusnbsp;S un tau tem mundi pars homines. Resigitnbsp;humanx meljuspröuidenüa reguntur.Lonbsp;cus,quod (oti conueniitid congruh etiamnbsp;par(i,fupremus locus a toro nempe ab inÿnbsp;icgro.quod pxrtibus conßacmenipe mun#nbsp;do Fiunt eciam aut a generis partibus,quçnbsp;funt fpecies,au( ab integr^id cfi lotius par/nbsp;nbu$,qu; proprie dicuntur panes, de hhsnbsp;partit)®,quf fpecies hoc modo.^it qu;(tionbsp;an uirtus mentis bene in ftitutae fit habitus^nbsp;quzßio a dißinit!onc,.ideß an Isabitus be^nbsp;rie inflitutae mentis uirtutit fitdilfmitio.nbsp;Texemusa fpeciebus argumëtacionc hocnbsp;modojiuftitiajonitudo, cennperantia,cæ^nbsp;(cric^ huiufmodi hi^bituB, fuiy mentis begt;nbsp;ne inftitutx.Hæcautem uircuti,urpocc ge^nbsp;ncri fubqciuntur. V irtus igitur bene infttifnbsp;(htuix mentis eß habitus,maxima propb^nbsp;fitio.quod fingulis partibus ineü,idem tonbsp;ti inefiè necefle efi. Argumentum aucern anbsp;partibus,quf ipedes dtcûtur.rurfus ab eir,nbsp;qux

-ocr page 123-

qux proprie dkimfiir paete«.Sit quarßio an ucilis medicina,dicïm%t'idepetlcjcniornbsp;boR,iicl aiccre medelis,mederiq: uidu ygrinbsp;tudinibm.atq; unineribus monatibus unnbsp;le eßmedtcina-Aiquidepellercmorbos^ul’nbsp;arceyc meddis.mederiq; ui Au xgriïudtnbnbsp;bus.atQ! uulneribu.« utile eß. Vülis igiturnbsp;medicina,aut una ex p)uribus,ui quflibeinbsp;pars ualet, quo argumctationts uis cöfietnbsp;hoc modo, ut Ci de quopiam ambigaturnbsp;an fit libcr.fi cum uel ccnfu,ucl tcßamoitOnbsp;uel uindiAa manumiflum efieoßcdamusnbsp;Iibcr cfl demonßratus.Hx namcf aclot e#nbsp;rant dandxlibertatis par(es,licet prxtereanbsp;non folum in rubßancns,ucrüctiam in tnonbsp;do,temporibus,quantttatibus,totum,parnbsp;teiqs refpiccre.nam quoddicimus fempcrnbsp;in tempore totü eß, quod dieimus aliquS«nbsp;do in tempore pars eß. Rurfus fi finapficinbsp;eiter in modo tofum efl.fi cum adieAiohénbsp;aliqua in modo pars fit» Item ft omnia difnbsp;camus in quan(iu(e,to(um diximu8,fin anbsp;liquid quantitatis exciptmus,quantitatisnbsp;partem eodem modo, amp; in loco.quod afnbsp;biqjeftjtotum eß,quodalicubi pars,a lotonbsp;ad partem temporis, fi Deus eß Temper anbsp;tiam nunc eft, 3 parte ad totum.fi anima anbsp;hquo modo mouaur,etiam fimpiiciternbsp;G f tnouef

-ocr page 124-

rBOuetur.Moueturautêirafcendo,eupien do,ratiocinando. In uniuerfü igitr,ac ôplt#nbsp;cttermouct, a toto ad partem. fi uerus fuitnbsp;in omnibusOauid proph«a,uerumcritnbsp;Dixit dominé domino meo/ede adextrisnbsp;n)eis,amp; in loco,fi Dcus ubi(ç,hic eft. ,nbsp;Acaufis^

Lócus,qui dicitur a caufis, quæ princt# pium motus praeftant,-atcp efficiunt. Abnbsp;efficientecaufa,ut fi quis iufiitiam ueluto#nbsp;(iendere naturalem dicat.Couçntus hom(gt;nbsp;num naturalis eft,de acridenti quæftio.manbsp;ximapropofîrio.Quorü efficientes eau#nbsp;fæ funt naïuiaies.ipfa quoep naturalia funtnbsp;ab cfficientib’ focus.Rurfus fi quis Mau#nbsp;ros arma non habere contendat. dieet id#nbsp;cireo cos minime armis un,quia tjs ferruninbsp;défit,maxima propofitio* Vbi materia dcEnbsp;quod ex materia fit défit neeeflê eß. locus anbsp;materia uno nomine utrumep a eaufa dietnbsp;(ur.Rurfus aïinefit quxßio,antemperan#nbsp;tia.bonum fif,texctur argumcntatio,fi fruinbsp;DeobonGeff,ctiam tempevantia bonueff.nbsp;Is cnim temperantiæ finis cfl.ut propter tc#nbsp;perantiamquifpiam Deo fruatur,maximanbsp;propofitiOjCuius finis bonus,ipfura quoc^nbsp;bonu cff.lociis a fine. Ab ca :^o, q cuiufli#nbsp;bet réi forma c,ita fit quf fiio an grâmatidenbsp;expers

-ocr page 125-

expcrsreélcloqui po(Iîr,non polTc,quoni5 nemo rcfle loquendi normara nó tenensnbsp;ütiquatn rcâe lócutuscft,maxima proposnbsp;fïtio.Tantuth poflêquempiaro,quantum ,nbsp;forma pei^mictat,locus a forma.

Ai cfficientibus occafibus-^ufibus.

Ab efficjentibus uero amp;. occafibus,Si ii# (îbus hoc modo. Si bonum eli dom us côfnbsp;firu Aio, bona cft domus, amp; fi bonum eftnbsp;domus,ccnfiruAio bona efi domus,quodnbsp;Il bonum domus,malum efi demol(tfo,atnbsp;qui bona efi domus.kurfus fi malum labenbsp;faAauo domus,bona eß domus.ct fi bonSnbsp;eft domus, malum labefadatio domus.SCnbsp;fi bonum gramma«ca,bonum cft gräma^nbsp;tict loqui. Primum cxeraplum ab efFcdiînbsp;bus,fccundum ab occafibus,ternum ab u!gt;nbsp;fibus,omnium maxima? propofi«ones,cunbsp;lus cfFeAus bonus ipfum quoq? bonum,enbsp;diuerfo,cuius occafus malus cft ipfum boJnbsp;num cft,6C contra. Si cuius bon'Us'‘urus ipfnbsp;fum bonum,8i contra.

Comnifcr acddentiitM^

Communiter aüt accidêtibus fiuntar# . Cumenta,quociens fumuntur accidentia,nbsp;quf rubieâumrelinquere uelnon polfuncnbsp;ucl

-ocr page 126-

uel non folct,ut fapîcntcm non pcf nîteBi’jC V’cenitentia namcÿ malum conrequitur fanbsp;. Cl nus, idcp in fapicncein non cadit pcenii*nbsp;|^nti3,quf ßio de acciden(i,maxitna proponbsp;fitio,cui non incßaliqnid ncquidem illud»nbsp;quod cft tpfi, coniéqucns elTc poccft locusnbsp;a cômuniteraccidentibus.

Ab extrinfeois «

Nunc de qs dk«ndum,qui licet extnnflt;! rusafciti fint,argumenta tarnen fiippctijcnbsp;quæftionibus-Sunt autem udex rci iudi^nbsp;cio,uel ex fimilibus,ucl a maîore.uel a mtlt;nbsp;nprcjuel propprtipne.qel ex opppfitis, uclnbsp;a tranfumptione.illecç locus,qui rei iudicinbsp;um tenaliuiufmodi cft,ut dicamus id eßenbsp;quod ucl omnes iudicent, uel plures, amp; qnbsp;uelfapicncesjuel in quauisarte cruditi,hugt;nbsp;jus exemplum.Cxlum nedcxirum, ac fknbsp;niftrum habeat.habere accédât,quod acu#nbsp;ti philofpphi mathematici inq, oC phyfip;nbsp;logi ita iudicarunt,qu3eßio de accidêti manbsp;xima propofitto, quod omnibus, uel plult;înbsp;ribus, ucl dodilTimis uideturhominibusnbsp;ci contradicendum non cfTe locus a reinbsp;judicio.

AfifKilibus^

A Similib^hoc modo fi dubitet an rhe# .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;torice»

-ocr page 127-

rfietoriccs propn'ü fir bene dicere,didfnu8 fimiliter grammsiicsecflè leftcloqui.Ari^nbsp;thraeticcs uim numerorum nofcerc. Gcogt;nbsp;nietrix metiri omnia,atq; ica in rafter Is denbsp;nir;^ non cfl'c iila rhciorices propria, locusnbsp;afimilibus.Hæc demum flmilitudo,aut innbsp;qualitate,aut in quantitateefi,quærcâiii«nbsp;paritas nuncupatur.

A minore.

A minore fi quxratur an fitanlmalls d ƒlt;! finiiio,quod ex feie moueri poilit dicetur,nbsp;non e/ihæc diffinirio,quod naruralitcr ui;nbsp;uat,ne ea quidem,quae minus,uideri debetnbsp;diffinitio,quod ex fefc moueri pofllt,qu3enbsp;filo dcdiffiniilone, maxima propoii(io,finbsp;id quod magisuidciureficjnon inefiêdlcçnbsp;tur,nè id quldem, quod minus elTe uidet,nbsp;incut locus a minore.

A nttiiore.

A maiore è diuerfo, nam fi efi hominis diffinitio, animal greffurti bipes.uifiqd'nbsp;minus uideatur elle hoministdlffinltiOtCiinbsp;rk qcFcft maius.ut animal rationale mor«nbsp;«ale.quæftio de difFinitione maximappo#nbsp;fitio,fi quod minus uideturineilêinfiqquânbsp;iomagis quod maiusinerii.

A pràportione.

Aproporuone,

-ocr page 128-

, A proporuonc, ut G quæratur, an forte Gnt inciuitaiibus deligcdi magidratus ne^nbsp;gcmus,quando ne quidem in nauibus gunbsp;bcrnatores forte præficiuniur.Nam qu^ênbsp;gubernator proportionem ad nauim ge«nbsp;rit,talem tnagitlratus ad duitatem.DiHertnbsp;autem hic locus ab eo,qui ex fimilitudinenbsp;quod res una cuilibet alri per fimilitudin?nbsp;comparatur. Atin proportione non eft renbsp;rum fimiliiudojfed quædain poßidendi a«nbsp;liquid comparatto, quxftio de accidentinbsp;maxima propofitio,quod tn unaquacp renbsp;euenitjid in eiufdem proportionis âliquonbsp;euenire neceffeeft, locus a proportione.

Ab oppofitis locus multiplex.Quatuor Gquidem modisopponuntur,aut utcotranbsp;ha fefe aduerfa fronte refpiciunt,aut ut prinbsp;U3tio,lt;âC habitus,aut ut relatio,aut ut aiennbsp;tia de negâtia, Acontrarijs,fiqufraturannbsp;fit proprium uirtutislaudari. Negauerimnbsp;quâdoquidem nec proprium uirij uitupcnbsp;rari.quæftio de proprio,maxima propofi#nbsp;tio.Contrarqs côtraria conuenire locus abnbsp;oppofitis ex côtrario. Ah habitu.

Ab habitu,amp; priuatione.Sit in quxßio ne,an fit proprium oculos habentium,u/rnbsp;dere dicamid milii non uideri. quod qui

-ocr page 129-

dliquid uideant eofdem eti'atn cfcos «flê co tingat,quandoquidem in quibus eß habi«nbsp;eus,in cHdem poffit eße priuaiio. Atquodnbsp;propriunn fit non pofle a fnbieäo amoue?nbsp;ri,qu^fiio de proprio maxima propofitionbsp;quod ubi priuaiio adeflé pôt, ibi habitusnbsp;proprium non fit, locus ab oppofitis pernbsp;habicumamp;priuationem.

A reUrione.

Atelati5e,ut fi ambigatur,ah patrisfutf um fitgignere,aio relt;Seuideri,quiafiln fii#nbsp;um fit gigni,utenim pater adfilium.itagenbsp;nitor ad genitum,quxfl!O de proprio,manbsp;xima propofitio. Kelanïiorûpropria,SC.nbsp;ipfa ad fefe refefuntur, lociis ä relatiuisnbsp;oppofitis «

Ah aientiaiiynegintia.

Ab aientia,« negantia,utfi ambigatur an fit animalis proprium moueri,negauenbsp;»•im.quianc inanimatt quidem propriumnbsp;eß non moueri.quxßio deproprio.maxùnbsp;tna propofitio. oppofitorü oppofita prosnbsp;pria eflê oportere,locus ab oppofitis p aienbsp;tia,amp; negantiafibi inuicêopponuntur.

A trMfumptione.

A trâfumptiÔe cûcx rjs fit uocabulis.in q ^us qu^ßio eß ad aliud qddâ norius ambinbsp;guitas tf äffertur

-ocr page 130-

tranïTcrtur amp; ex eius probationer quæ fut in quæilionepofita confirrnan(ur,ut cumnbsp;quid poltet in uno quotpiuftitiaquserere^nbsp;turrOiiinera tradàionem nd reipu«niagiü«nbsp;tudinem tranltulitratqsex eo qd'tiiicin lingt;nbsp;gulisetricerc(,ualer(etiam aHiiniauit,qujnbsp;locus a 10(0 fortafle uideatur. At non hxfnbsp;retin ns,dcquibusproponitur uocabuiisnbsp;(edexterius res polita cit.Ob bocdütaxatnbsp;aOuniitur quod nooor uideatur,idcirco anbsp;tranfuraptioneiocus fere dici foiet. Fit uenbsp;ro a tranfumpDone,inqi nomine, cum abnbsp;fuhobfeuro ad notius traniertur uocabulonbsp;ipla argumctatio.ita ut ft quæratur an phinbsp;lofOphus inuideatjfitq; ignotutn quid phi*nbsp;lofophi praetendat nomen,dicemus ad nonbsp;tius iiocabulum tranfferentes,non inuidenbsp;re qui fapiens fit, quæRio de fubobfeuro*nbsp;maxima propofitio,aflunipfo notioreobnbsp;icurum explicari, locus a tranfumptione.nbsp;Ac de iis,qui fxtrinftcus afeiti fûtioci,hæcnbsp;diâa fint.

De medijs lacis.

Medq loci fumuntul’ uel a cafu.uel a c5f iugacis,uei adiuiiione Cafus eR aiicuiu*nbsp;nominis principalis inflexio inaduerbiû»nbsp;utaiuRitia inRcäituriuRecaius, aiuRgt;ngt;nbsp;quod

-ocr page 131-

quod dicimus iufie, uccompafcuus agei efl^rgo Uçet compafcerc.

. Deconiugatis:

C oniugata dicûnir. quæ ab eodrni nio do diucrfo deduâa fluxerunt, ut a iußicianbsp;iuGum iuflus-Haec ighur inter fe,amp; ipfamnbsp;iuAitiam coiugata dicuntur.cx quibus otnnbsp;nibus fiunt argumenta. Si id quod iuftcnbsp;fads bene eft,etiam quod iuftum eß,bonünbsp;cß,amp; fi quis iußus,bonus cft,amp; iußitia bonbsp;na eft.Hacc igitur iuxia proprq nominis ßnbsp;militudinem ronfequuntur.Medijfane Ionbsp;d appellantur.quoniam fi de iuftitia quxrinbsp;tur,amp; a cafu,uelconiugatis argumenta dunbsp;cuntur,non q? ab ipfo proprio.att^ coniünbsp;de,nec quod ab ijs, quae funt aiciiitia , ièdnbsp;ex ipforum cafibus,nempe quadam ab ipnbsp;(is Icui mutatione deduAis.iurehi loci menbsp;di) inter illosfunt.

¦Adiuilione:

Locus a diuifione,hoc modo traflarur. . Omnis diuiGo,uel negationefit,uel parti#nbsp;tione.Negatione quidem,ut fi quis ita j?#nbsp;nunciet,omne animal authabet pedes,au(nbsp;non habet.Partitione,uelut fi quis ita diui#nbsp;dar, omnis homo, aut (anus eft,aut a^er,nbsp;aut neutrum. Verutn qui his diuiftonibusnbsp;H ad

I

-ocr page 132-

ad argiïfnentandu uturvur,aut di’reJta ra tjodnatione contendiint, autin atiquodnbsp;»n3pa(nbilc,incongruumc^deducunt,amp;: JÎnbsp;»ndc quod reliquerant rurfus a(Iuinun(,utnbsp;fi quxratur, an ulla origo fit temporis^qùfnbsp;negate uolucrit. Id nimirum argumcntannbsp;do cófirmabit ortu carcrc, ita tempus, aucnbsp;ortuin habet,aut non habet. ut ArtHotdinbsp;co, mathematicoq; more p impofiibile ofnbsp;ßendatur, fi habet ortum,non fempcr fuienbsp;lempus,habet autem ortum. F uit tgitur t unbsp;non futttcmpuSjfed fuiflë,têporis cft figni#nbsp;ficado, fuit igitur tempus, quando non funbsp;it tempus, fieri non poteft. Non igitur effnbsp;vUum tcmpöris pnmordium.PoIito nSegnbsp;ill ab aliquo cœperit principio,inconuenigt;nbsp;ens quiddara,at£j;mpo(îibilecontingit.nbsp;Quareredituréo, ut ortu carerc dicendflnbsp;fit. At quxexnegationc diuifio eft,cumpnbsp;eam quxlibet argumenta fumûtur.utrû^nbsp;fieri non poKft,quod affirmationc-ct neganbsp;none diuiditur. V erum ablato altero, altenbsp;rum manet, pofitocç altero,akerum tbllif,nbsp;diciturq; hicadiuifiôc locus médius internbsp;cos,qui ex fcfc diici fôlent, atqj eos,qui cscnbsp;trinfecus afcifcuntur.Itai^ quoniam ex ip#nbsp;fa re,deaua quxritur fieri ratiocinanofb

-ocr page 133-

perinde b a diuifione focus i'nrcr utrumcÿ mediUB^coItocatur.

A partitioned

A. parriüonc âutê fumpri rtiuîtipfa’ci fiîît modo.Atiquando nquideni.quxdiuidtïnbsp;tur fimul elîc pofliintjUt fi uocem in figniftnbsp;cav'ones diuidamu9,omnes fere fimul cflcnbsp;pofiîintjUt cum dicimus adionê ne an pafnbsp;fionem,an fimul utrumq;(îgnificet amplenbsp;lt;Sor,ftgnificareue poteft. Aliquando ucluinbsp;'ne^ationis modo,qux diuiduntur fimulnbsp;«fie nô pofiùnt. ut fanufne fit quifpiam annbsp;atger » ôffi quxratur utrum taurusfic füb^nbsp;fiantia,hancfaciat quifpiam diuifioncm.nbsp;Taurus aut eft raons. aut anima! brutum,nbsp;aut uiri proprium,aut herba,aUtfydus. Isnbsp;demonfirabit per fingula taurum fubqctnbsp;rubftantiæ,ac hic quidem ex ipfis in quäeftinbsp;one propofitis argumenta duxifte uidebi£nbsp;Vcrû in huiufmodi fyllogifmis,aut fanusnbsp;efi,airt f ger.atqai fanus eft.nö eft tgit jger,nbsp;at fanus no eft,fger itaq? eft,uFhocmö,fednbsp;f gier no eft,fanus igif eft. Ab îjs qui funt aßinbsp;citi,extn'nfecu$iuptus cft]fyllogifinus,nêpenbsp;ab opporitis,df pinde hic totus a diuifionenbsp;locus inter utrofc^ mcdius eflc iure diciturnbsp;quafiin negàtioite fitquoquomodo,etaljnbsp;quaunus afCtfcatur/iK^aduenticius Hsecnbsp;H a locoru

-ocr page 134-

locorum Thcmifliana traditio eß, nam in artediirerendi Ariftotdis,amp; eüm fecuti Cinbsp;ceronis locos expofuitnus,qui lamcn ß atgt;nbsp;tenttuSjCurtoliuscp infpicientur,in idem renbsp;cidereuidebuntur.Supcreß igitur «am, ucnbsp;quo pado quxßionibus accommodêturnbsp;oßendamus, neccnim putandum eß omnbsp;nesomnibus prorfus congucre quxüiofnbsp;nibus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hxc aclt;5 cxtera, quae

in dialcdicafupra expofuimuis,oraiorib# mnia tencda fijnt,fed quo.fua fpontc fquanbsp;lidiora funt, adhibendus crit in qs explicä^nbsp;dis quidam orationis nitor, neq; enim hjcnbsp;tä predèjSt^ anguße, q in illiseruditißimisnbsp;difputationibus fieri folet,fed cum explananbsp;tius.tum etiam Hubertus,amp; adcöntune iunbsp;dicium, popularemcç intcliigentiam 3cfnbsp;commodatius.

CUi loci: putbus lt;itlt;lt;x^io»tbu3 coueniantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: gt;•

Ad qufßionesigitur.quas'iärh memo^ rauirnusinfuperiorc libro hi nranfferuntnbsp;löci,fcd alii ad alias funt aptiores. Ad con^nbsp;ieduram igitur maxime apta lt; que ex cau^nbsp;fisducentur argumenta, quxcx cffedis*nbsp;qux ex coniundis fumi pofiTuht. Addiffi’nbsp;nitionem^

-ocr page 135-

diffinîtionem uero pcrtinetratio, amp; fdetv tia diffinicndi,aicçhuicgiencri finttimû ci#,nbsp;iilud quod appellari compararionisdixiÿnbsp;nius,quod genus forma quædam eft diflifnbsp;nitiôis,nam ii qujratur, idemne fit,fcruusnbsp;amp; dominus pernnada,Ä: gfeuerantia diffinbsp;niiionibus iudicandum cft. Lociautenanbsp;conuç^icncin cius generis diffinkiôc,qufinbsp;ftionis côfcquentes antécédentes répugnâtnbsp;tes, adiundi etiam duo, qui fumuniur exnbsp;cauris,amp; exeffeâis,nam G hanc rém ilia kfnbsp;quitur,bancnonfequitur,autfihuicrei rcsnbsp;ill^ antecedit,huicnon antecedi(,autfi huicnbsp;repugnat,iili non répugnai, autG huic reinbsp;h;c,illius alia càufa eG,autG exalto hoc,e»cnbsp;alio lilud eHedumeftjex quouis horum idnbsp;de qup qu3eritur,idcin ne an aliud fft inucnbsp;tiiripoteft. Adtertium genusquaeftionis,nbsp;inxjuoquale fit qufritur in eSparationenjnbsp;lt;a cadunt,qu3e in comparaüonis loco cntlnbsp;tnerata funt, In id aucem genus in quo denbsp;lt;xpetcndo,fugiendoqj quxritur adhibentnbsp;ea.quæfunt animi aut corporis, aut externnbsp;na,uel commoda,uel incommoda,de quinbsp;bus mox.Iiemcj cum de honefto, turpiqjnbsp;quxriturad animi bona,aut mala, omnisnbsp;lt;ftoratiodirigenda,qu3eomniain ppctuonbsp;hoc opère contincniur,C um autera de xînbsp;bf î quô

-ocr page 136-

«equo.dc iniquo dilTcrif.xquitntis loei cel# liguniur.denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aUqua,amp; detneeps

ubi adioncs humanasattingemus. Ac de locis quidem thefeos hax dtda Qnc.Nuncnbsp;hypothefeos ofiendamus.

Pe locis hypothefeos,

Cum tres fint rhetoricje l{3ecics,quf tria genera caufarutn nominamus, delibctati^nbsp;va,demonfiratiuadudiciatis,6c deliberatienbsp;vi finisplerifc; dicaiur utilitas,deinonliranbsp;tiui autena hone fias. Qux nam quæfiiôcsnbsp;quiue loei ad hos fines pertineant. tuni exnbsp;pofitum, turn etiam in icquenubus expe^nbsp;ventur uolurainibus. At cum iudktalfsnbsp;jus fit finis,unde 8C. nomen inuepit/lf pielnbsp;rac^ conieAura,aut dtifinttione cxpiic3dj|nbsp;fint,dc hisqu9efiioncs,amp;loci funt a nobisnbsp;pofiti. Ét quontâ in controuerfijs difceptSnbsp;dis fxpenumero leges adiutrices adhiben*nbsp;tur. Atq fiatus quafi noni fiunt. quos leginbsp;ti mas difceptationcs dixtmus appellari,q^nbsp;perfpicuura cfi,non magisin lcgtbus,q innbsp;iefiamentis, in fi^ulationibus. amp; rcliquisnbsp;in rebus,(fuçcxfcripto agîtur »polTc eafdênbsp;exifiere controuerfias.qiitbus côfirmandisnbsp;aut refellendis,ioct fuccurrêc côiedure.aucnbsp;diffiniüonis, aut arüsexpertes. C^tcruon

-ocr page 137-

inddiberatiuo,amp; deJnonfiratîuo afiqu/cf fepoffuntjcum iudidalt generecóÉnuncsnbsp;fiacus.Nâ amp; ncgartt fcpe ca fut(jr3,qtig abnbsp;aliquo in fencentia fore diâa font, dunri^#nbsp;barur,automninofieri non pofic, auiimenbsp;fumma difficultate non poflejin qua argiinbsp;inentationc ftatus eritcôicâuralîs,aut cumnbsp;aliquiddc utilitate lîonefiate,3equitatcdiamp;nbsp;feritjdcq? ijs rebus,quæ his fût côtrariæ,amp;Cnbsp;ubi de !oci imponunitatculopportunitanbsp;te difleriï,qd'tdem in dcmôftratiuo gcnerenbsp;côtingic.Nâ aut ncgari poteft id faamp;im eOnbsp;iè,quod iaudatur,aut non eo nomme afFt^nbsp;ciendum,quo(audator aHeccrit, autoinonbsp;«ton efTe laudabile,quod non reâe,aon iugt;nbsp;rc fadum fit.cuiufmodi Ciceronis cü mulnbsp;CIS in locisjtutn pro Muræna in Seruiü fubnbsp;•pitium.Sc Catoncm font pleraq; Omnianbsp;ttacç res argumentando confirmatur, autnbsp;ex eo,quod perfonisgt;aüi ex eo,quod ncgpnbsp;tijs eft attributum. Perfonis has res punbsp;tamus attributas , nomen,naturam, uünbsp;dum, fortunam, habitum, affcdionei«»nbsp;ftudia,coniilij,fada,cafos,oratiôes,quibusnbsp;oniinibus ex lods fomunrurargumenta.nbsp;At negotijs datum dißhbuiturin locum,nbsp;tempus,modum, occafionem,faculca#nbsp;tem, quibusinquam exdrcumßantijs cö;

H 4 fomautri

-ocr page 138-

confirmaturi nofira,fcxi'mus3rgunientagt; uortes,de quibusdicendum fi phus tatnciinbsp;de argumentis löquar.

De lirgttmentis

Argumentorutn igitur alia Cunt probat bilia amp; neceflaria, alia probabilia, öc nonnbsp;ix-aI. K7 *^cceflaria,aha necciïària et non probabilianbsp;rTOt,4tgt;zie ai/a nec neccHäria nec probabilia.Probabinbsp;le eß,quod uidetur ucl omnibus ucl pluri^nbsp;bus,ucl maxime no(is,at(ÿ infignibus, ueinbsp;. unicuiq; artifid iuxcafuam iliorum facuUnbsp;tatem. Neccllärium cft, quod ut didtur itanbsp;dl,atlt;ÿ aliter eße non poteßProbabile quinbsp;dcm,ac neeeßarium cß,ut hoc eß oinne,ernbsp;go maius eß fua parte Nemo enim contranbsp;hanc dißentiet propofitionem, at(^ itahagt;nbsp;bere neceßccß-Probabile ucro,ac non nc^nbsp;ceßärium eß,cui facile animus auditoris acnbsp;quiefeitjed uericatis Grmicudinem non lefnbsp;nec,utfi mater eß diligit .Neeeßariü amp; nónbsp;probabilc eß,quod ita habere quidem nanbsp;eeße eßtfed d non facile accedit auditor.utnbsp;intcrpoßia inter folcm amp; lunam terra,lunänbsp;obicuram fieri, nec neeeßarium uero, necnbsp;probabile eß,quod nec in opinione hominbsp;num infidet) ncc ucrutn eß; potcß,u( eumnbsp;habere

'J

-ocr page 139-

habere cornui.qui non ipfa amiferft. Qui dam argumentorum genera duo faciunr,nbsp;necefl*arium,amp; probabilç, uc fit ncceflâriünbsp;quod ali(er,ac dicirur, nçc ficri,ncc probatnbsp;ri poflit, hoe aboratoribus craâacur, autnbsp;per complexionem,aurpcr enumeradónênbsp;autperûmplicetnconclufionem* .. .

De com^lexiofie.

Complexio eft,in quautrum concede* ris repraehenditur hoc modo- St im^buenbsp;eft cur uçrerisf ft probus cur accufasruFficnbsp;Si luppitcr Deus eft cur tarn multa egit innbsp;contincntcrffin no eft Deus cur ipfu colis^

De enumeratione-

Enumeratio eft,in qua pluribus rebus «xpofitis,amp; exteris infirmatis, reliqua neanbsp;ceflario conftrmantiir, ui quia nec nomennbsp;nec uerbum,nec participium, nec pronoanbsp;men,nec prxpofitio, necaduerbium, necnbsp;coniundio eft.Papx eft ighur intcriedio.

De pfftplicicwclußMe

Simplex autemconcIuGo exneceiTaria confecutionccóficiturhocmodo. Si uosnbsp;iftud co tempore fecilTe dicids-ego auténbsp;H ƒ co ipio

-ocr page 140-

ieoipfo temporc trans mare fuî,relinquîtuf ut id,qiiod dicitis non modo non fecerttnnbsp;fedne quidem potuerim faccre, amp;: lioc pa#nbsp;do fi omn is uirrutis adiö hac pratcipua denbsp;Caufa laudabilis e(t,qued fit ultronea.qu;nbsp;aconcinentia piofkifcitur, laudabilis nonnbsp;cß,quod ultronca non fit.Nam contra id,nbsp;quod cupitum erat cueniuldem quoq; denbsp;incontinentia arsut pottient.Itcin oninisnbsp;uirtus habitus eft optimus. Continentianbsp;uero tum aliquando cedat ciipidttatibus,nbsp;amp; per uaehementem affedum morum la# *nbsp;fcatur,habitus clTc non pofcft,non ergo c3nbsp;tinentia eß uirtus. At lij c duo poßeriora jpinbsp;babili potiusfubijci poffunt, de quo nüc.

De^róbabili.

Probabileeß,quod ex probabilibusco ficitur,qu3c aut omnibus placeant,aut plunbsp;ribus,autclarioribus, autita eflê uideacuGnbsp;uel probabilc eß id ,quod fere folet fieri,nbsp;auiquodin opinionepofitum efi.autqd*nbsp;habetin (c adhxc quandamfimilitudinénbsp;ftuei'd falfum.fiue uerum fit,id quatuor hanbsp;bet fpccics,fignum,credibile, iudicatutn.nbsp;comparabilc.

De/ïgno,

S ignü cfi.quod fub fcnlïï alfquê cadit.S^ quiddan» '

-ocr page 141-

quid Jam figtu'ficat,quod ex ipfo profcófi uidetur,quod antea fuenc,aut in ipfo ncgo 'nbsp;iio,aut poftfitconfecutum.iSL tarnen indi#nbsp;5« (eRiinon!j,amp; grauioris cöfirmationis.nbsp;Decredibili.

Credibi'le cß,quodßne ullius authorita tc auditons opinionc firmatur,,nbsp;tgt;t indicate,

ludicatutn eß res aflenfione, aut autbo* ritate.aut iudicto alicuius, aut aliquorumnbsp;comprobata,id in tria genera diuidttur.refnbsp;ligiofum.coiT)mune,approbatum.Rell(ginbsp;oium eß,quod iutati legibus iudicarunt.nbsp;Comunceß, quoc^tnnes uulgojgt;barnunbsp;Approbatum cß,quod homines cungt; duigt;nbsp;bium effet quale habcri oponerct fuaconÿnbsp;(lituere autlioritate.

De comparabUi.

CSparabile ante cfl.quod in rebusdiuer» f s fimilein aliquam raiionem continet,hunbsp;lus fpecies funt tres,imago, qua uoeät grfnbsp;ci icona,co'laiio quâiili parabole dicüt,exnbsp;êpUi.qd'paradigma qominSt-Iinago cor#nbsp;porû,aut naturarü fimilitudinc demôftrar.nbsp;CoUatio, rê c5 rcfimilitudine côfcrt. Ex#nbsp;cmplü uero rc authoritate,autcafu alicui?nbsp;hois,aut negoti) cófirtnat.Ac de argumôinbsp;tishxc

-ocr page 142-

bf c fatis.N uc de argumentatioe dicamus.

De ifrgumaitdtiwe.

Argumcntatio cft argument oratione cxplicatio- Argumentationis dux fint fpe^nbsp;cie6,una quidcin,qux grxcc fyllogifmus,nbsp;latine ratiocinacio. Attcra,qu3egrxccepa^.nbsp;gogCjIaiine indudio nomiriatur.utracj arnbsp;gumctatio ab ca arte,in qua texitur nomcnbsp;habet phyfioIoga.G de phyfiologia,mathcnbsp;matica fi de marhefi .poëtica, fi de poëticanbsp;faculcate loquatur.Dialc(Sicaamp; rhnoricanbsp;ctrcacómunem uerfacurmateriam, nem^nbsp;pe probabikm,fiuefit ucra,fiue non fit,utnbsp;ÏÎ dicas’ omnium quxcunq: cjlum complenbsp;«ftitur Deus eft caufa. Cum omnibus aütnbsp;rebus uitium quocg comprchêditur, ergonbsp;uitrj caufa Dcus,ita rhetoricus fyllogifnnS»nbsp;ut quicunq: noiSu uagitutfureft-Vagaturnbsp;autcm nodiu furius,fur ergo furius eft. Eftnbsp;enim tam dialelt;Sicus,q rhetoricus ratioci^nbsp;nandi modus,quandocç uerus.quandoc^nbsp;fa!fus,poeticus fyllogifmus fabulofus, utnbsp;Harpyia uolucris diflerebat. Atqui dilkrenbsp;re rationalium proprium eß Harpyia ergonbsp;uolucrisrationalisfuit. Defyllogifmo innbsp;dialedicisabundea nobisdidum.A fyllonbsp;gifmo nafcit epichircnja^quä aggreßiöemnbsp;quidam

-ocr page 143-

quidam uocaucre. 8( cnthymeroa', quod alij commentum, ali}côraçncationem ditnbsp;Xere, C«lfus itacp iudicat non noßram adnbsp;nijnißrattonem,fed ipfam rem, quam ag^nbsp;grcdimur,ideß argumentum quo aliquidnbsp;fumusprobaturi.ctiamfi nondum uerbisnbsp;cxplicatum, fed tantum mente côceptumnbsp;epichirema did. Alrjs uidetur perfedam^nbsp;bationem hoc nomen acdpere, ut fitcertanbsp;quacdamfententiaecomprehenfio.DifFcr«nbsp;re autem a fyllogifmo.quod fyllogifmoijtnbsp;multæ fint fpedeSjUt fupra, ubi diakdicanbsp;compkxi fumus,commode fatis,amp; breu0nbsp;ter,ut opinor, docuimus, ueraq; exucrisnbsp;fyllogifmi colligunt. At hie quocp paucisnbsp;idem agam.Syllogifmus exbinis üeris c5nbsp;ftatpropofitionibuSjSc conclufione utfinbsp;iielim demonfirareanimara eflê immortanbsp;lem, dicam,omne quod fcrapcr moueturnbsp;imn^ortak eft.hçc propofitio,indc animanbsp;Temper mouetur,haec fecunda propofirionbsp;denicç anima ergo immortalis efi,h3ec cofnbsp;clußo.Quxlibetpropoßtio terminis connbsp;fta(,qu3clibct enim propofitionis didio ternbsp;minus dicitur,in quem refoluiturpropofi« TcTNUnKSnbsp;fio. Propofitiones autem ueras efle opor#nbsp;kt,amp; conclufionem fequi propofitiones,nbsp;fi propoQtio una, uel cbnduiio falfanbsp;inueniacur

-ocr page 144-

inucnîatur.paralogifmusetî, non fylfogiT« tnus uox fimplex,nomen.ucrb5,di(Sio,tcrnbsp;minus.Haecquinrprationefubicôtinterfcnbsp;non ditTerunc, fed habitudine tantum dif^nbsp;fcrenuam habent. ut homo, ut fimpliciternbsp;aliquïd fignificâs uox fimplex,ut fubicdflnbsp;no men,ut praedi'cati habet ordinem, uer^nbsp;bum ut aientiae, uel negantiæpars, didiQnbsp;Ut pars propofitionis uel fyllogtfmi termiïnbsp;nP ,eccc Socrates honeflP eft.Socratcs fub^nbsp;ieâum eß,diciturc^ nomê,honeftus efi,or#nbsp;dincm habens præaicari uerbum. Voluntnbsp;quincp hsec dialedici plerfcj! nil inter fc difnbsp;ferre,enuntiationcra.propofiiionem.quaenbsp;flionem.quod problema uocanuintentionbsp;nélt;coclufionê.CS enim ßmpliciter j^nûtionbsp;anima immortalts eß,enüt)atio dicit. C iînbsp;ut pars {yllogilmi fumitur propofitio,anilt;nbsp;ma immortalis eß C ü quis intêdit ad pronbsp;pof)tionêdiccns,undecertû aiam iminorgt;nbsp;talêeflç,tûintentjo dicit.Cû porro intendenbsp;rtmus acquirendOji^itur anima immortalnbsp;lis eft prolslcma.Cum ex propofitionibusnbsp;colligitur.ut anima fcmper mouetur. qd^nbsp;{Temper mouetur,immortale- Ex quibusnbsp;propofitionibus conigitur,ergo anima in»nbsp;niônalis,id cônexio. a gbufdâ côdufio nonbsp;oafnatSyilogifmus igitur «î oratio,in quinbsp;pofiut«

4t.

-ocr page 145-

poflus, hoc eß conceflîs, quibufdam alkid euenit ncccfTario. Propter ca.quoc concetTanbsp;funt ab co,quod eß coiieefTum. Eß etiamnbsp;fententiae mentis,conßtßio ex fenfibusnbsp;imagine comprehendcns ex ejs,qu3e fiit eanbsp;quç no fût,ut hippocentaurü.Acccdûtcitânbsp;adfyllogifmum quatuor cognitiones, dùnbsp;Uidendi, qux diuidit genus in fpecies pernbsp;medias difamp;rentias.Diffiniendi,quae a ge#nbsp;nereamp; diflEerêttjs, quas dißribuitcognitionbsp;diuidendi fubiedutn difFinic Rcfoluendi,nbsp;quæcompofttutn refoluit in ümplt;icia,hQcnbsp;eß corpus mixtum in humores,in cibos,cinbsp;bosin quatuor elemcnta.Hxcin tnateriänbsp;amp; fbrmam, di demonßrandi qux medionbsp;aliquo propoßtum demórtrat,ut fi propo#nbsp;ßrum ßc mihi demößrare animam clTc im#nbsp;mortalem,capio mcdjunr,quodfeper mp.nbsp;ueatur,aioq; anima Tempermouetur, qd*nbsp;Temper mouetur,immortalc cfi,animanbsp;tur immortalis. Scirc tarnen conuenit rcfnbsp;folucndiuim triplicem elTe,naturalem,utnbsp;qux iam diäa,rermocinalcm, qux logicanbsp;nominat,cumqgt;pofitû fyllogifmü refoluinbsp;in fuä figura, amp;. quxdicitur mathematicanbsp;lt;5 capimus quxfitü utcôfeflùra.receptûtpnbsp;etlferimus cöfeffujCt unde^ppoßtü tnuenitnbsp;utdc fyllogifmo demößratiuoi dialeAicanbsp;locuti

-ocr page 146-

loéuti ofiendi'mus, ut efi quæfitum an ini# mortalis fit anima, hoc iplum capio tan^nbsp;refeptum,dicf ndojquoniam imniortalisnbsp;anima cft.Sunt etiani uices redditæ bona#nbsp;rum,amp; malarum aóiónum. Si autem ui^nbsp;CCS redditæ tftiudicans,Ôf iudicafum,eft igt;nbsp;giturprouidens amp;prouidentia. Deueni#nbsp;mus igituradprOuidcntiama cunâisfàgt;nbsp;pientibus rccepiàm.inde percompofitionbsp;nem dico,quoniam cft prôuidentia. amp; iu#nbsp;dexjiint uices redditæ,amp; quoniam funt uinbsp;ces reddiiæjcfl iudiciû,(i iudicium immornbsp;talis igicuranima. Epichirema uero êc ufnbsp;no modo conduditur.et eius ufus circa crenbsp;dibiliafitex indudionc nafcuntur.excplSnbsp;Si limilitudo.Syllogifmi rHetoriri.fcu epfnbsp;chirematis-aitjfex.airj quinq;.alij quatuornbsp;ali) tres eiîê partes uokicrût Cicero quincpnbsp;partes effe défendit. Quintilianus ires polt;nbsp;tiiïtmumprobac.idq; confenfu non Ari^nbsp;flotelismodo. fedetiam muliorum aiioçtnbsp;redius,nam rede inquit ita habet ifta natunbsp;ra. ut fit de quo quæratur.df per quod pronbsp;betur.Tertium addi potefi, uelutex côfennbsp;fu duorum aniccedentium, ita erit primanbsp;intentio.fecunda âiTumptio. tertia cônexionbsp;nec rcdc,ideo tarnen putant tres effe pariesnbsp;Quidam quod ratiopriraséparti deputednbsp;acex#

-ocr page 147-

de exornano fecundæ, quoniam (i prima pars carer ambiguitare,licu( 5C fccunda ninbsp;nil additur.fin dubiofx fuerint,ium appronbsp;batione egct,amp; perinde fingulx fuas défi#nbsp;derant argumeniationes, quæ (uas quoeçnbsp;partes habeât ncccflc eft.Ënthymcmapornbsp;ro a quibufdam fyllogifmus, aquibufdânbsp;tedius pars dicitur fyllogifmi. Proptercanbsp;quod fyllogifnous propofttionibus binisnbsp;conduditur.Enthymcmalàtis habet fi qcVnbsp;incendimus intelligatur,fyllogifmusfit ta#nbsp;lis, fitquæftio,an uirtus bona,dicitur om#nbsp;nis animi bonus habitus, ergo uirtus boinbsp;na,adiffinitionefumptum argumentumnbsp;fyllogifmusq: eß,feu cpichirema.Erit auténbsp;enthymema fi dicas,quia bonus animi ha#nbsp;bitus,idco bona eft uirtus Fit quoef fyllo#nbsp;gifmus.Gt quxftio an bonum pecunia,itanbsp;lexeiur,nihil eft bonum quo quifq; male unbsp;tipoteft. At qui pecunia poteft quisma#nbsp;le uti.non igit bonû eft pecunia qua quifegnbsp;male uti poteft. Oratori laris fucrit uti cn#nbsp;rhymemate,pecunia bonum non eft,quo’nbsp;) niam ea uti male quiuipsoteft-Vocaruntnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;autementhymcma nobilem omnemfem Enthymer

tentiam ueteres, ut Heu nihil inuitis fas quenq fidercdiuis,5d Quid non mortalianbsp;pcctora cogis,Auri4acrafames. Verum

-ocr page 148-

quoniam quae ex contrartjs nafdtur prx? ftare uifa cft, capraecipuum fibicnihym«#nbsp;njatis nomêuendicauit.ut pro Milon« Ci#nbsp;cero»Eius igitur mortis fedetis ultores.cui^*nbsp;uitamii putetisperuos reßitiii podè, noli#nbsp;tis.Hoc etiâ nlultiplicari fokt, ut rurfutn.nbsp;quem igitur cum aliqua gratia noiuit.hüenbsp;uokiitcum aliquorumquerela,qucm iurenbsp;qiJtm loco,quem tempo re non eft aufus.nbsp;hunc iniuria ,iniquo !oco,3licno temporenbsp;cum pcriculo capitis non dubitauit occidcnbsp;rc.üptimum autem uidetur enthymema#nbsp;tis genus cumjjpofitadiflïmili, uFcôtrarionbsp;ratio fubiungitur, quak eft Demofthenis.nbsp;Ou ¦yotç ïÏtiotw 7r«Tt kü.txvo/xovii tn^cé#nbsp;'PUTO t^U^U.KO'OÄlCtTOUTO âwOtp.U#nbsp;'yjiqau J'iKoâwçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.x!^ov

10 wçl-arïgt;06p taXu, a\l tovto. oux «iz oÜTOÇ,ai'crt/ i/u^i aA(Uç,a/Âvoç oï(}lt;ai!nbsp;•)-a.hoc cft nö em fi qd unqcótra leges aâûnbsp;eftjidq? tu es imitatus, idcirco te conuenitnbsp;pcena liberari,qd'contj'adânarimulto manbsp;gis,nam utfi quis corGdamnatusellct. tu •nbsp;hf c non fcripfiftcSjita damnatus tu fi fuerisnbsp;nonfcribetalius-Cfterum quoniam nonnbsp;fat/s eft docerc auditbrem oratori, utTor?nbsp;talie phtlofopho fatis,uerum dclcdandus,nbsp;öC tnouendus eft præpoftereepichirematisnbsp;partes

-ocr page 149-

¦ßarrcs plerum^collocabuntur,ut aliquan do condufio prxponatur, 8c (cquarur innbsp;tentio,fiuc afliimptio. Variarc certe orationbsp;ncm etiam in c5nexioncoportcbir,nedumnbsp;argumcncatione.nam fimilitudoomnibigt;nbsp;in rebus fatieta (is eft mater,idfieri poterit finbsp;non ßmiiiter fcmper ingrediamur in argunbsp;mentationcm,nam aliquando epichiremanbsp;lt;e,aliquando induAione alioue utemur genbsp;nere,deinde ipfatn argutncntationcm nonnbsp;femper a propofiuoncindpiemus,aliquä«nbsp;do ut diximus a complcxionc, ut Epicurtnbsp;itlud Mors nihil ad nos. namquod eftdif«nbsp;folutum.fenfu caret,quod autem fcnfu ca^nbsp;ret,nihil ad nos Tririor autem apud poctasnbsp;amp; oratores hic ufus eß g utpluribus docwnbsp;re nccefli fit-Enthymema certe,ut diximusnbsp;ex cöntrarqs acutiiïimum, acper intcrro#nbsp;gationê,ut cur damnas.quam nö accufas^ 'nbsp;ÔC fi bene merfiam ais,cur male mercri aflcnbsp;ris^quadocp ex cöfequcntibus, ut pro Li#nbsp;gario Cicero caufa tum dubia, quod er«nbsp;aligd in utrat^ parte.qd'pi'oban poflct, 8£.nbsp;nücmcIiorquäctiäDrj adiuuerüt,ita apudnbsp;poetas côtrarqSjUt Virgilianû illudHocnbsp;pietatishonosjficnos in fceptra rcponiscquot;nbsp;ßreuiirimcco'lc(H5,etHoratianüillud.Annbsp;vigilarc metu cxanimcm jnoäefcf. diescpnbsp;l X Formidare

-ocr page 150-

. Formidarc malos incendia feruos,nó K compilent fugientes« hoc iuuat.

De indu^lione.

Indudionem irt artcdifTercndi qualcrrt «ITe oporteat dixim us,quarc paucis de ea^nbsp;dcmhicloquemur.Eftigitur,u[inquit Cinbsp;ccro induâio,qux rebus nó dubrjscaptacnbsp;aflenfiOnem eiusquicunq? inftituta eft,qui'nbsp;bus aOênfjonibus facit,ut illi dubia qugdanbsp;res propter fimilitudinem earum rerum,qnbsp;busadcnfitprobetiir,alijfic. Indudiocftnbsp;oratio per qua fit apticularibP ad unitilt;rfagt;nbsp;iia progreffio hoe modo.Si in regendis nanbsp;uibus nó forte,fed arte legitur gubernator,nbsp;fi in regendis equis auriga non fordseuê^nbsp;tus.fedcomendationeardsaflumiturjfîinnbsp;adminiftranda rcpu.non fors principera fanbsp;citjfedregêdi pcritia, fimiliaqtin plurimisnbsp;conquiruntur.quibusinfcrtur amp; in omhinbsp;quo(^re,quam quifq: regi atep adminifiranbsp;ri prudenter uoltt non forte,fed arte retSónbsp;rem ei accömodat. Soepe autem multorunbsp;colledio particularium quiddam particunbsp;laredemonftrat, fi quis dicat, fi neq; naulnbsp;bus,neq; curribus,neq! agris forte præficinbsp;(ur,ne reb? quidem publicis reflores fort#nbsp;eligcdi

-ocr page 151-

eligcndi funt,quolt;3 argumctationi's genus «naxime fokt efle probabik,licet aliquantnbsp;do a ueritatc indudio aberret, ut hoc, qufnbsp;fcit cancre cantor eft,qui ludari luftator.qnbsp;ædifi'careædificator, quibiistnulris fimili^nbsp;tudinecolkdisinfcrri potcit,qui fcit igituvnbsp;tnalum,maluseit,quod ncucig uerum.itanbsp;fit ut hoegenus argiimentandi tripartitumnbsp;fit.Narn prima parscxfimilitudinccoftatnbsp;unajpluribufue,altera ex co,quod concedinbsp;uolumus,cuius caufa fimilitudines adhibtnbsp;lx funt. Tertia ex compkxionc, quxautnbsp;confirmât cófcffionem,aui quod ex ea co#nbsp;ficiatur oftendit. Ex indudione,ut iam di#nbsp;(Sum fjpius eft,nafcuntur exemplum amp; fi#nbsp;militudo. Eft autem exemplum reigeßx, Exett^^nbsp;aut ut geftç u til is ad perfuadendum idjqd*nbsp;intenderis comeraoratio.quod turn ex tonbsp;to,turn ex partefimilcefredebct.SimiIe utnbsp;iure occifus eft Saturnin? ficutGrachi.Difnbsp;fimik.Brutus occiditlibcros proditionemnbsp;tnolientes. Manlius ùirtuicra filij mortenbsp;•mûldaiHC. Contrarium Marcellus orna#nbsp;naenta Syracufanishoftibus reftituit.Vcrnbsp;reslcadcm abftulit foeijs, a maioribus adnbsp;niinora,S£ a minoribus ad maiora ducunnbsp;lur argumcnta.Si propter matrimonia uinbsp;olata iirbes cuerfse funqquid fieri adultère»

1 J pareft;

-ocr page 152-

par cRc’Tibicinescum ab urbcdifccflïflent publice reuocaüfunt,quanto magisprinnbsp;cipes ciuitatis,amp; bene de repu.meriti,cungt;nbsp;inuidiae ceflerint ab exilio reducendi i Adnbsp;reprchendêdum ualent,ut pro Milone Ci#nbsp;cero ncgant lucem intueri fas elTe ei, qui anbsp;fe hominem occiiùm eile fateatur,in qua (3nbsp;dem urbe hi homines ßukiilimi difputancnbsp;nempe in ca,quæ primum indicium de canbsp;pitc uidiuM.Horatii forn'flimi uiri,qui nönbsp;du libera ciuiiatc,tarnen a Po.Ro. comitqsnbsp;liberatus eß cum fua manu (ororem eik innbsp;terfcAam fateretur.A minore ad maius,ucnbsp;occidi non fpurium McUum, qui annonanbsp;Ieuäda,iaAuri(q! rei famtliaris, quia nimisnbsp;amplcÄi plebcm uideba(ur,in fufpitioetnnbsp;incidit regni affeAati.Scquitur fimilicudonbsp;qux exempli proximas uires habet, huiusnbsp;binæ funt ipecics,una quae parabole a grxnbsp;cis dici(ur,quain Cicero collationê uocar,nbsp;altera icon,qufimago.Parabolc,ut^ Munbsp;rçna,quod fi ex portu foiuentibus, qui iänbsp;in portum exalto inuehunturprfdicereiiînbsp;mo fiudio folent, amp;: tcmpeflaium rationênbsp;amp; prfdonum, amp; locorum, quod naturanbsp;affert, ut i^s faueamus, qui cadem peri tnbsp;cula ,quibus nos perfunÂi fumus tngre#nbsp;diantur , quo tandetn mc animo eße o#

-ocr page 153-

oportet,prope îam ex magna ladatioe ter; ram uidentem,in hüc cui uideo,maximasnbsp;ictripcftates eflèfubeundas. Verum taiianbsp;argumentandi genera in orationc «Galutànbsp;rariufculeadhibentur,apud poeias frCquênbsp;tiffime ,quçfane notiora funi,g uta merc^nbsp;fcrri ncccflê putem,iicut icon,in quo exprinbsp;mitur rerum, aut^ perfonarum imago, utnbsp;Sic oculos.fic ille manus ,fic ora gerebai,S6nbsp;Caflq illud. Quis iftam ficicmLimpidi fenbsp;ms torquet.â: in Pilonem .Non cnim co*nbsp;lor nos iftcferuilis, non pilofæ genx, nonnbsp;dentcs putidi deceperunf,oculi,fupcrcilia,nbsp;f ronSjUultus dcnicç toms,quifermo quidênbsp;tacitus mentis eftjhic in fraudem hominesnbsp;fmpulit.hic eos, quibus crat ignotus decclt;nbsp;pitjfefellitjinduxit, pauci ifia tualutulentanbsp;uitia nouimus, pauci tarditatc ingenq ftugt;nbsp;porem.debilitatemqi linguæ. lié fi dicasnbsp;animum excokndum fimilitudineutarisnbsp;ccrrx,quæ neglcâa fentes,ac duinos.culcanbsp;fruftus crcat,autfi ad curam reipu, horte*nbsp;risjofiedas apes.amp;:foimifas,quf ncnrr.o#nbsp;do mutâjfed ctiam parua animaha,in cornnbsp;une ne tarnen laborare ex hoc généré eftil*nbsp;lud Ciccrônis,ut corpora noftra fine mttenbsp;i ta fine lege ciuitas fuis partibus,i’t ncruis,nbsp;acfâguinc,et mêbris uti nôpôt,ac uihûani

1 4 corporis

-ocr page 154-

corporis pro Cluentfo, ita pro Cornelio cquorum, pro Archia faxorum quoq: u?nbsp;fus fimihtudine.Illa ueropropioraiUtreminbsp;gcs finegubernatorCjficmilitcs fine imponbsp;ratore nihil ualere. Solent tarnen fallere fi#nbsp;militudinesqdeoqiadhibendum in his iu^nbsp;didum,nev|tenim ut nauis ucilior noua,^nbsp;uetus,liciaudanda amicitia. Acde confirmnbsp;rnandiratione iam fatis.

RcfutauOjfi'uereprehenfio efiper quant argutncntando aduerfariorura confirma#nbsp;tio diluitur,aut infirmatur, aut alleuiatur,nbsp;bxc 6Odcm iniientionis fonte utitur, quonbsp;côfîrmatio. Proptcrca quod quibus ex Io#nbsp;ds res confirmari poteft, nfdem etiam po#nbsp;left infirmari,neq; etiatn caetera abfimilia,nbsp;nifi qj confirmatiofimplicior,quod pro#nbsp;ponatur uno modo, fed uaricdiiToIuitur,nbsp;cum accufatori fatiffit,aut fuadenti,autui#nbsp;iuperann,negatur,dcfenditur,tranffertuf,nbsp;excufa'tur,deprecatur,minu!tur, auertitur,nbsp;defpicitur,deridetur,qualt;e ôc clamofa ferenbsp;aftio c.aut igit totu negâdû efijacPin argunbsp;mêtatiöe aduerfarius fupferit. fi fiâû,auïnbsp;fallu elfe poflis diccre,aut redarguêdo ca,qnbsp;uerifimilibus lut.Primü dubia füpta ellenbsp;pro certis, deinde etiam in perfpicue falfisnbsp;cadeni pofl’e did,tum ex ijsjquaefumpfcriinbsp;rton

-ocr page 155-

Ron effici,quf uelit.Acccdfie afit oportet sdfingLiIaJ.c uniuerfa franguncur.Comcnbsp;JTioranda luntetiam cxempla,quibusfiniinbsp;H diTputati'onecreditum non (it, conquirc;nbsp;lt;- conditio communis pcriculi ,fi in inge#nbsp;hilshominum criminoforum fitexpofitanbsp;vtita innoccntium. Iftudinquic Quintilia#nbsp;r.usadrjcicndum,nciisquidem confeniire,nbsp;me.qui Temper argumenta fermonc puro,nbsp;dCdilncido,amp; diflinâo.Cætcrùm minimenbsp;lautOjOrnatoep putant efle dicenda. Nâcpnbsp;ea diflinâa quidem, acperfpicua deberc e2nbsp;confitcor.In rebus ucro minoribus edamnbsp;fermonc,acuerbis,qmaxinie proprijs, 5Cnbsp;ex ufu. At ft mafor t-rit materia nullumnbsp;nstum rjs.qui modo non obfeuret fubtra#nbsp;hendum puto.Nam amp; Qpc plurimum lu^nbsp;cis affert ipfa tranfiatio,quoq! quidnaturanbsp;tnagisafperumhoc condicndurii efi plu#nbsp;ribus uoluptatibus,qux multum ad audiénbsp;risfidemfaciendamadiuuant, ut cum Cifnbsp;ccro .Silent leges inter arma inquit, ÔC gla#nbsp;djum ab ipfis porrigi legibus, ubi modusnbsp;is tarnen habendus utornamento fint,nonnbsp;impedimenco, pofirefutationcinfcquiturnbsp;conclufio.

De conclu fl one

Conclufto,quanialijperorati'onem.aln

1 f cutnulutn

-ocr page 156-

cumulum uocant, eßexitus,5ftotiusc»ari onis terminatio.Eius dug funtfpecies,unanbsp;quf in affedibus cft pofica.ut ea aut ptur«nbsp;bcntur animi,au[ paccntur,ac leniannir,5^nbsp;fi ita affedi ante funt,ut augeat eorum mo^nbsp;ius,autfedetaratio.Hancpartenifuntquinbsp;amplificationem uocent,altera uero fped#nbsp;CS in rerum repetitione, amp;congregationenbsp;quç agrædsanacephalæofis.anoiîris enu#nbsp;tneratio nominatur, q? dccurreqdum fit gnbsp;capita,non immorandum, quoniam turnnbsp;nö tam enumeratio.q quafi altera dici pogt;nbsp;tucrit oratio.Eft igitur conclufioni cum exnbsp;órdio comune,conciliare fibi.auertercabnbsp;aduerfario iudieem, concitareafFedus,nbsp;cóponerc,brcuiflimcq: precipi poicft,ut tonbsp;tas caulàcfuæ uires orator ponat ante octinbsp;loa,amp; cum uiderit quidpiam inuidiofum,nbsp;fauorabilc , inuifum, miferabile, aut innbsp;rebP cire,aut uideri poilèjdicat ca, quae fi iunbsp;dcx efle ipfe maxime moucreiur. Augedinbsp;igitur, mouendiue affedus proprius cft innbsp;pcrorando locus, et in ipfo orationis cur^nbsp;fu. Declinationes ad amplificandunanbsp;dantur , aut confirmata re aliqua , autnbsp;reprehenfa. Eft igitur amplificatie gralt;nbsp;uior quxdam affirmatio, quae motu a^

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nimorum

-ocr page 157-

animorum concilet in dicendo fidem, ea amp; uerborum gencrc conficitur, amp; rerumnbsp;ücrba ponenda funt,qux uim habeant illunbsp;ftrand),ncc abufu.funt abhorrenna,grauianbsp;plena,fonantia,iunâ:a,faâ3,cognominatanbsp;nonuulgaria/uperlata, in primis que neenbsp;in finguiis uerbis, fed in continentibusnbsp;foluta, quae dicuniur fine coniundionc, utnbsp;plura uideantur,augent etiam relata adnbsp;idem uerba,iterata,duplicata, amp;ea,quænbsp;afeendunt gradatira ab humilioribus uer#nbsp;bis ad fupcriora, uelut fuprade amplifi#nbsp;candi generibus diximiis,omninocp fem#nbsp;per quaß naturalis,amp; no explanata orationbsp;fed grauibus referta uerbis ad augenducnnbsp;accomniodattor,qu3ein tertia gramma#nbsp;rices parte a nobis oftenfa funt. Hæcigi#nbsp;tur in uerbis inquam,quibu8adiouocis,nbsp;CI geflus congrueiiSjCt apta ad animos pernbsp;mouendos accômodata eft. At quoniamnbsp;uidentur tain fenfus, q uerba perabfurdanbsp;cum grauiora funt, qcaufa diligenter ferenbsp;quid quæqtdeceat iudicandum eft. Rer5nbsp;amplificacio fumitur ex cis locis,qui ad ft#nbsp;dem faciendam expoftti funt, maximoeepnbsp;diffinitiones ualent conglobajlte, Ôi confe#nbsp;qucntiumfrequcntatio,Âcôirariorum,3Cnbsp;diHirailitudinu, amp; inter fe pugnantiumnbsp;rerum

-ocr page 158-

erum confliâio.amp;f cauGe, ea quae funt de cauiis orra,maxime amp; dilTimiîitudines.ôinbsp;cxcmpla,fiflf etiam pcrfone, mutxdenicÇnbsp;ioquantur,ut ipfe Cicero rempu.in Caiilnbsp;linam indücit,omninocß func ea adhiben^nbsp;da,fi caufa patitur,quae habcntur rnagna,nbsp;quorum duplex genus. Alia nanq; magnanbsp;natura uidentur,alia ufu,natura utcgkfiianbsp;u[diuina,uc ea quorum obfeurx cauf3e,uCnbsp;in terris,mundocf admirabilia,ad augen#nbsp;dumq; omnia fuppetunt,quf uidentur honbsp;minibus aut prodefle,aut obefle ogheraennbsp;tius,quorum tria funt ad amplificandutnnbsp;genera,nam aut caritate mouentur homi#nbsp;nes,utd uorum.Ianflorumq; ucpatriae.utnbsp;parentum.aut amore,ut fratrum,ut coniunbsp;gum.ut libcrorum,ut familiarum,aut ho#nbsp;neftate, ut uirtutum,maximcqi earû, quaenbsp;adconiunflionera hominum,amp; liberalitanbsp;. tem ualent, indecohortationes fumunturnbsp;ad carctinenda,^ in cos, a quibus ea uioinbsp;lata funtodia incitantur, Qc mifçratto naOnbsp;Cftur. Propriuseftaugendi locus de amiß

fis, aut amittendi periculo, in alienis enimnbsp;malts quidpofiît nobis obucircacnoftrisnbsp;animo uolutamus,itacç inquibusmalts

fit, futurufue fit breuitcr exprimatur,nihil

enimccleriuSjUt Apollonius Rhodius in* 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicbal

-ocr page 159-

inquîebat Atcfcitlachryma in alienîs prac fertim malts,nec quicquam in amplificannbsp;one nimisenucleandum, minuta enim e(tnbsp;omnis diligentia,conclufio quidem granlt;nbsp;diàrequirit. diligentia ueroindicium. Itinbsp;eis porro caufis,qu3e ad delecSationem exnbsp;Ornantur, ut generis dcmonftratiui tj locinbsp;traAandi funt,qui mouere hominis expe^nbsp;dationcm po(runr,admirationem,uolup#nbsp;tatem.(n çôhortationibus autem,ut in ge#nbsp;ttcre fcrc deliberatiuo cnumcrationes.ct exnbsp;cmpla ualêt plurimum .In iudicqs accufa?nbsp;tonferc.quæadiracûdiam reo,plurimüc{;nbsp;ad mifericordiam pertinent, ndnnunquânbsp;tarnen accufator mifericOrdiam mouerenbsp;debet, SC de fen for iracSdiam.Enumerationbsp;honnunquam laudatori,fuafori non Qpenbsp;accufatori fxpius q reo neceflaria, idq; cSnbsp;aut memoriae dilFidaseorum apud quOsnbsp;agas,uel interuallo temporis, uel longitu#nbsp;di né orationis,aut frequen ta tis firm amen;nbsp;tis oratienis, 8c b reuiter expofitis, fed er«nbsp;in cnumeratione uitandum, ne ofientattônbsp;memorif fufcepta uideatur cflè puerilis, idnbsp;efFiigiet,qui nô omnia minima rcpeiet,fcdnbsp;breuiter hngula attingens fpfa return ponnbsp;dera côprçhcndcti Ac de cSdufione hfc fa;nbsp;tis hoc têporc dixiflë arbitramur,prfcipuü

SC

-ocr page 160-

9c oratorcm 8C magiftrum diccndi fecuti Ciceronera’, qux ut exordium oraiionisnbsp;totius caput artificiofitïimum en,ita termi^nbsp;nus conclufiOjquæ duæ partes tantum adnbsp;perfuadendum, mouendumq: ualenr, ütnbsp;lolæ quandoc^ apud graccos fufpeÆffimfnbsp;habitæ fuehnt, adeout ad concioncm in?nbsp;gredienieoratori prxconis uoccinhiberc#nbsp;tur,ne prohœmto, ac conclufionc utereturnbsp;non alia ccrte de caufajg quod lus binis o?nbsp;rationis partihus animis audientium abnbsp;oratoribus aliquando tenebræ offundcrcnbsp;tur,ncc fan's quid uerum eflê poflcnt difcernbsp;ncre,ui eis facile de manibnscaufæ criperêjnbsp;tur. Deniqî cum de oratoris, rhetoricefepnbsp;inftrumcto fatis locuti nobis elle uideamurnbsp;ne quidem rhetonccs,alia funr nobis mu«nbsp;nera omitteda. Acde hiftoria primo morenbsp;rciiqoa profeqitemur.

Defcribenddhifloria,qi(id^;in edpo fleris trddenda pracipuum fit.

HyPtoriac nomêapud grecos latius patet, quâ hodie capi feielôleatab oib^,quicqdnbsp;cnim uere, grauitercj; cxplicatur, ea planenbsp;uocemfortin confùeuit .indeAriitotelesnbsp;ilatim in ipfo de anima uoluminis primi?nbsp;principio, quæde anima difputacurus ap?nbsp;pellat hyfioriam ,quod nos hoc temporenbsp;fequêdutn

-ocr page 161-

fequendum non dudmus. At rerum gcfîà irum,6i memoriae ueteris ordinem cundanbsp;rum ciuiiatum,imperioforumcp populoçtnbsp;darorumcp famam uirorum,rerumc^ illunbsp;ßriuffl,ut habuerunt cxpofttioncm pofie«’nbsp;rifqitraditionem hidoriam uolumusincdnbsp;ligi,quod non modo fdtu pulchrum, fednbsp;«tiam beneinftiiuto,libcralitcrq;educatonbsp;ncccflarium eile dudmus. Nefcire fiquidênbsp;quid aniequam narus fis accident,id eft {iê^nbsp;per eflê pucrum Quid enim eftætas horainbsp;nis,nifi memoria rerum ueterum cum nonbsp;ftra aetate contextus,ob eama rem orationbsp;ni in republica uniufcuiufc{;{ua,3uthohta 'nbsp;tem,lt;3f deledationem procréâthifloria.nbsp;Comraemoratio enim antiquiiatis,cxem«nbsp;plorumcp prolatio'fumma cum deledationbsp;nc,etexiftimationem egregiam oranoninbsp;affert.el fidem.Quid igitur in tradcndapo ’nbsp;fteris hiftoria,præcipue expédiât confcda#nbsp;ri, h^ud quaquam fan's poteft definin',ma#nbsp;gnóïfiquidem,et inter fe diuerfosea reshanbsp;betautRorcs. Prifei nanqi'Romanacfcrip^nbsp;lores hißorix fatis elfe putanerunt, men;nbsp;dacem non cite, quibus hifloria annalesnbsp;propemodum»erant,idque cuftodieruninbsp;memoriae publicae retinendx caufa Ro^^nbsp;mani ab Romanarum rerum initio ufqtnbsp;ad

-ocr page 162-

înîtîo ufc|:ad.P.Mutium pontificcm ximum,ut res omnes annorum (ingulorUnbsp;litensmandaret pontifex maximus^pO^nbsp;ncbatq: tabulana dottii inquit Cicero, u£nbsp;poicftas elfet populo cognofeedi, quod i^nbsp;gnorare incjt,quæ res geftæanteceiriflênt,nbsp;nil aliud effe,q perpetuo puerafccre arbitranbsp;tentur, ÔC hiannales maximi nominaban^nbsp;tur.Poftcri aucem.Mt hodic chronicauocinbsp;dtarunt,hancfimilitudinem feribendi feCUnbsp;ti funt multi, qui nullas in dicendo uenc#nbsp;rcs aucupati faiis habucrunr,tcmpora.holt;^nbsp;m ines-loca.resq: geftas o(tendcre,amp; perin^nbsp;de talcs apud gi æcos Pherecydes Hellant^nbsp;eus. Acefilas, alrjq! pcrmulti, quales apudnbsp;Romanos Cato, öc piâor Fabius, amp;. Pifonbsp;fuifle perhibentur, qui needum quibus re^nbsp;bns ornaretur oratio tenuerunt. Modo efnbsp;nim quæ uellcntexprimèrent,amp; quid dicenbsp;rent intcHigcretur,unam dicendi elfe iaudénbsp;putauerunt brcuitatem,quod ut Ciceropnbsp;bat.itactiam hacuirtute. Cæfaris commenbsp;larios eflêoftendit infignes, quandoquidénbsp;nudifuntinquit,amp;aperti rede.amp; uenulHnbsp;omniornatu orationis,tanquam ueße de^nbsp;trada,nam fubqcit ftatim, nihil eft cnim te*nbsp;hifioria demu pura,amp; illuftri breuitate dutnbsp;cmsjhac uirtute Crifpus Salufti^* mirabilisnbsp;cenfetuf

-ocr page 163-

ccfetur hifioricus, quos memoraui prifcos Romanorura, qui iecuti func fefe aliquantnbsp;tum erexcrSt. maiorcmq; oraüoni fonumnbsp;addiderunt, ut antipater CraHifamilians.nbsp;Graccos uero iam didos fccuti funt homi^nbsp;nes iacundiflimi Herodotus, amp; Thucydijnbsp;dc$,iudicio (amen difliniili.natn Thucydigt;nbsp;des grandefccre oratione breuijacüdia cSfnbsp;da compledi* A uero nó abcHc optimumnbsp;in fcribenda iudicat hiiioria quando id ponbsp;tiflimum confcdatur.Conrra uero Hero;nbsp;dotus omnes dicendi lepörcs aucupatur,nbsp;nee (urpe putat hiiiorix fabulas inferere.finbsp;cut ne quidem Theoporapus, quo legemnbsp;tium metuibus iucundior illabatur, iibilt;$nbsp;hominum plaufus admouear, Obledationbsp;nem ergo funimum in fcribêda ratus cß hinbsp;fioria,fieut præcipuum alij fe,aefuos laudinbsp;bus effèrrc cenfucrunt.Nani ut Cicero innbsp;quitipfaefamiliae fua quafi ornatnenta fernbsp;uabanGÖó ad ufum fi quis eiufdcm generisnbsp;occidifletA ad memor am lauduin domenbsp;flïcarum,amp; ad itlußrandam nobilitatem funbsp;t qq bis laudationibus hißoria rerumnbsp;tioßrarum eß fada medoßor. Muka enimnbsp;ieripta funt in eis, qux fada non funt faißnbsp;triiimphi plures confulatus.Gencra etiam 'nbsp;faifa^et ad plebcm tranfitiones cü homines

K humiliorc«

-ocr page 164-

humiliores {n alienum eiufdê nomi nis inHi derentur genus. Alrj ukifTimJia argutumnbsp;dicendi genus probarunt in luTtona,u( «fnbsp;am cmcniiri fibi conceflêrintj quo aliquidnbsp;dicerc poiTint arguiius,queraadmodG Clinbsp;tarchuSjS^ SiratodesdcThemiftoclecon#nbsp;finxerunt.Naîn quem Thucydides,qui A#nbsp;thcnienlïs crat^Sd fummo loco naïus, lt;Sd fünbsp;mufep uir, amp;. paulo »tare pofterior tâtumnbsp;niortuum fcriplit,5d in Attica clam huma^nbsp;tum,addidic Êiiflefufpitiôcm uenenofibinbsp;mortem confciuilIè.Huncaiunt tauro imnbsp;inolatOjiSd cius poto fartguine mortuû c3nbsp;cidiflê. Cur id.nempe mors tlia uulga^nbsp;ris nullum ornatum admittebat.pj-ationisnbsp;mentes non ita pcrccllebat,ut ilia, quæ tranbsp;giçorum more gemitus potérat cxcitare.nbsp;Alrjinfupcr dominariinhiRoriaeruditutnnbsp;dfeedi genus putauerüt, ut Timxus Quipnbsp;pegt;qui return copia,amp;: fententiarum uarienbsp;tare fuit abundantilïîmus. Altjcômoniti#nbsp;ne* præcipnum fibi locum defendere in hi#nbsp;Qoria çerîfuerunt, ut V^alerius Maximusnbsp;omnihominum generi. Frontinisueronbsp;militaribusdumtaxat uiris,uarns, aemul*nbsp;tipliribus hiiioriam èxçmplis amp; commo#nbsp;nitionibus referfcrunt,nec quicquama#nbsp;liud.

-ocr page 165-

aïiüd nifi id unum modo moIiuntur.utPli nius nacurx uarietacum immcfa rerum conbsp;gnitione conatuseft explicarc.AIi) aliafcrinbsp;bentes uarrjs Ju'fiorTjs,quæ dicerent cunóanbsp;perfundere, pukherrimum ptitauerunt utnbsp;geographiam fcribens S trabo ipfam biftonbsp;rt}$,amp; lucuteniiiTima uarietaie illuftrauit.nbsp;Quam uaria fiicrint hifton'am fcribentigt;nbsp;om iudicia,haâenus fatis fuerit oßendifle-

Quid uero nos fequendura eße duca;^ mus, non uerebimur fubrjccre Cicero ?nbsp;ni potißimum aßipulati,amp;quemmotnnbsp;ni prorfus dicendi généré, fequemur^ Isnbsp;tgitur primam inquit quis ncicit eßehißo^nbsp;riæ legem, ne quid falli dicerc audeat, degt;nbsp;inde nequid ueri tacere audeat,nequa ßiipinbsp;tio gratix Oc in feribendo, nequa fimulta»nbsp;tis,hxcfcilicei fundamenta nota funt oinnbsp;nibus,ipfa uero cxfdificano pofita efi in renbsp;bus et uerbis,rcrum ratio ordinem temponbsp;rùm defidcrat,regionum deferiptioem ,innbsp;rebP magnis, memoriaque dignfs côfilianbsp;primum, deinde aAa,poßea euentusex#nbsp;peAantur,amp; de confilqs fignifïcari, quidnbsp;fcriptor probet,amp; in rebus gefiisdeclasnbsp;rari non folum quid aAum,aut diAum fitnbsp;fed etiâ quo conßho,amp; cû de euentu dica{nbsp;K X utcaufæ

-ocr page 166-

ut cauGe explicentur omncs.ijel cafiis, uet prudcntiæuel cemeritatis,hominumc^ ip*nbsp;forum non folum res ge(tæ, fed etiam quinbsp;£ama,ac nomine excellat,de cuiufq; naturanbsp;atc^ uiia.Expcâationibus promittendo tenbsp;neatur auditor, nihil em magis inulcec au«nbsp;di(orc,leâoremue,qut nouaaliqua,amp; cxinbsp;tus magnos fore tnielligat,quod nulla hu*nbsp;manum genus res æque moueac,accognfnbsp;lioaqua rerum obfcuritatealiquandodi*nbsp;iwuemur,nô fine tarnen magno intelligênbsp;di deÛderio,eo igitur magis obleAat hißonbsp;ria,quo nobis aperiior aeccdic,amp; perindenbsp;«am folemus ad extremum ulq? perfequijnbsp;dira prorfusomnem moleftiam prctcrmifnbsp;fa repetimu.s,inchoata perfequimur» quin ;

homines infirma fonuna nulla fpc rerû gercndarum opifices,deniq; ipfis deleôtannbsp;tur htßoria,uel etiam confedifeneâute,fa*nbsp;mem,ßtim,frigus,3eßum.labofes tolerantnbsp;omnes,resgeiiasaudiendi,aut legendi auinbsp;ditate alleAi.Proinde ui fuauis adhuc irre,nbsp;pant omnia^uerbofum ra{io,amp;genus oranbsp;tioniselTeconuenit fufum,atq;traäum,lt;SC.nbsp;cûlenitate quadâ fqbiliter jafluêSjfineafpc*nbsp;ritate,fine forêfib? acu!ei$,ad poctafcp.q ad inbsp;oratores Cicero hifton'cosqjpius putat ac*inbsp;ccdere ,apud q^narrat ornate, pfonis aptanbsp;aecômodantur

-ocr page 167-

ace ommodantur,fæpc re gio,aut pugna (ti gnjfiCMMcr defc^bicu«, ubi doórina opusnbsp;apentur.Nam afirologiæ quandoq; lo#.nbsp;cüs,quandocggcorocfrij,nec minus aliagt;nbsp;rum difciptinarum, idco uc Quintilianusnbsp;inquit, Rcprchenfi fuca geomctris hiftoriiînbsp;ci,quiamagnitudinem infularutn (atis üfnbsp;gnificari nauigationis atnbitu rredideruntnbsp;Rcâe Quintilianus ut de quadrangulis ofnbsp;flenditjid nos detriquetrisfigurisoßendanbsp;mus,ut Sicilia eß, locatç muttaalia. Sintnbsp;igiturbin3etriquetraefîgur3C,quarum uni#nbsp;MS fingula latera quina milia palTuum ex#nbsp;pleant,amp; bafis oâo. alterius figuræ lateranbsp;quidem tantumdem Ongula perficiât, fednbsp;bafis fex. Ambitus cene non idcm,fiqui#nbsp;dem huius eftdeccm, SC. odo illius aiitemnbsp;fcxdecim, atfpatij tanttimdenft incliidunr,nbsp;nam cum fit cuit» cft bafis odo perpendi?nbsp;cularis trium, SC. cuius bafis iexquattuornbsp;milium,amp; in area dinofeenda triquetræ e^nbsp;iufmodi oxygoni^e figurf dimidium bafisnbsp;cum perpendiculari conférât, tantumdcnbsp;clFiciec ter quatuor,quan!um quascr trianbsp;nempe duodecim.Quod uero earn effep#nbsp;pendicularem oponeait, ex eisquç «n geo#nbsp;nietriatradidimus,cuiuis potefi innoteicenbsp;re^uelut fi in lateribus oxygonix triquetrænbsp;K } figuræ

-ocr page 168-

figuræ finguli's decern ponantur,amp; lafiiinv in bafi duodecim inuenicda m ihi hoc me#nbsp;-do fuerit perpendiciilaris^ecies in fefe cennbsp;turnfacit,bafis pars dimidia,nempcfcx innbsp;fefe triginta fe3c,id auferanir ex centum,re;nbsp;liquum eric fexaginta quatuor,cuius qua#,nbsp;drati latus eß.oAo taoiumdena eftciusf gunbsp;Yx triquetrx perpcndiculari,it3 ergo. 1 nnbsp;fîhgulis lateribus pofnöcft,quincf erit quanbsp;drat» uiginriquiq;parsdiniidiabafis,quj:nbsp;odo quatuor quadratü fexdccim facit,au;nbsp;ferarur fexdecim ex uiginn'quinqs,rehquünbsp;eß nouem, cuius quadrati latus eß triu(gt;\nbsp;quxperpendicuiaris,at cuius bail's fuit fesnbsp;nam latera iara pariafccimus,utipfa quo#nbsp;que uiginnquinqueperfidant.ßafis ergonbsp;pars difnidia,quadracum nouem eßiciet,nbsp;quOdex uigintiquinq: ablatumreiinquetnbsp;lexdecim, cuius quadraci latus eß quanvnbsp;or,Ä idem perpendicularis. Hxc in#nbsp;quam node etiam oportere hißoricuinnbsp;non iniuria commonuit Quintilianusnbsp;grauis,amp; acutus in primisauthor. Cx^nbsp;ccrum affedus non leniores modo , fednbsp;etiam acerbiores.lnterponunturetiani cö#nbsp;tiones, in qbus Liuius faeüdiflimusinue#nbsp;nit,dctioiuuóes in^bus metus abfiergenf

• irjc

-ocr page 169-

itx fufdtantur, 8C indigtihtiones, conftlqs armantur,in qüibusfufa /flucnftßno tatrtnbsp;concorta,^ acris uîbranfcj: expctitur ora^nbsp;ri'o. Claufulas autent hiitorico conuenircnbsp;Demetrius phalcrcijsecnfet minime circSnbsp;duajs,ambitiofatlt;|î,necç adeo fummilîâsinbsp;fed inter utrumq: temperatas,ut quandamnbsp;prJÉ fe ferani maicftatem fentcnnæIdemnbsp;qiioq; iudtratin hiftoria potentiffimum,utnbsp;non modo non falfa fi{,fed ut planeprobanbsp;bilisciTeuideatur. Ac de hiftoria qm'dentnbsp;ftruenda, quam PherccidesSyrus primusnbsp;fertur fcripfifte hadenus dnftum fit.Nuncnbsp;de dialogo paùca fubijciainus.

De Jùbao.

Genera orationis inquit Apollonius ad Scopclianum funt quina, phiîôfophum,nbsp;hiftoricum,oratorium, cpiftolicum, 5£nbsp;çômentatorium. Primum exui uniufcu^nbsp;lufc^fiiainqt^agignifnafidc dialogis, fiucnbsp;epctua tcxat oratioe dialefticis difpiitatôi?nbsp;oSjamp;fppetuo prenait acuminc.Doclieifinbsp;q ita loquunt,et inter dodos ûcrü qugrêrcSnbsp;m(nutius,amp; fcrupuloiius iedant öia,iit adnbsp;liquidûjCÔfeflümqtperducât. At oratortb»-/nbsp;d aliorum iudicta componeda eft oratio',nbsp;K 4- fæpiufcÿ

-ocr page 170-

(aepiufq: apud omni'no imperitos,atctt aff^ arum certc ignares liccerarum loqucdumnbsp;cft,quos nifi 8i deieâatione alligcmus, óCnbsp;uiribus trahimus.Sd nonriunquam turbannbsp;mus afFedibus ipfa.qux iufta.ac uera funcnbsp;tenerc non poflumus,ut ergo locuples, SCnbsp;fpeciofa oratoris iuerit cloquencia,it3 phi^nbsp;lofophorum ceriis,amp;crebris conclulioru«nbsp;bus,amp; in unam prope formam cadentib?nbsp;concifa,utconKmptum quandoc^exhu^nbsp;militate,ex copia fatictate^ in dialogisnbsp;fpeciofiilimus.idemq; grauiflimus authornbsp;fuerit nobis magißer Plato,in perpétua ucnbsp;ro oraüone acutißimus Arißoteles. Cumnbsp;ergo Demetrtj phalerd fentêtia fint tria cirnbsp;cuicionum,quas periodosuoeät grjei gegt;nbsp;nera,unum hißoricum,at(erum rhetorieü,nbsp;tertiu difputatorium. hoc ultimum remif«nbsp;fius inquit,fimpliciu{^ utroq; fuperiorumnbsp;eß,uix(^ ut uideri point eife periodus. N ânbsp;quemadmodum carmen, quo laudes cla^nbsp;rißimorum uirorum celcbrantur,grandenbsp;amp; fonorum efi,amp; fatyncum,humile,folunbsp;orationi,amp;: qua inter nos fermocina^nbsp;mur coniirailcjUt Horaüanum illud ibamnbsp;forte uia facra,ficut meus efi mos,iia ad ofnbsp;ratoriSjhißoriciq; oratione difputatoria dinbsp;ftinguitur oratio,ut Ciccronis dialogus denbsp;anima*

-ocr page 171-

I

anima. Age fam concede non cfTe mfferos qui mortui funt, quoniam extorfifti, ut fa«nbsp;tercr,qui omnino non effent cos nc mife«nbsp;ros quideni cite poflc.ita enim fir,ut in hisnbsp;uix ftncni poffimus dcprfheiidcre.Gaudc«nbsp;Ke autera dialogumjdem author exiftimalnbsp;urbanity«, amp; prouerbijs utep loquentisg«nbsp;lonÄ pfOprictas ioprimiseuftodiatur.nbsp;Aexle dtalogo.difputacor/pcp fermoe hocnbsp;tempore haec fatis putamuS. Adepiflolicunbsp;genus deuenio,quod pauciHimi paritcridnbsp;genus,carp(imc^attingam.

Dcgc«crecpijlo!tclt;j.

Epfïtolam graeci a minendo, Ifterasali« terarum,hócefielementorum multitudf«nbsp;ne noftri uocitaruni,nifi a lituris dicantur,nbsp;quf fj'unt,cum non ea cura mittuntur.quanbsp;cætcra.quae non ad familiäres perferunturnbsp;In tenut, humiliq; fcribendi genere hie lonbsp;quendi uerfatur modus Demetrrj phalereînbsp;fententia. Artemon igitur Ariftoreliscpinbsp;fiolarum intcrpresait,eadcm cfTe cpiftolasnbsp;fcribendasrationc,qua ôC d.alogos,quodnbsp;dialog! pars altera fit cpiftola, iurc inquiutnbsp;alq hoc.nô tarnen qd'oportuît ufqocquaq:nbsp;cöplexus cft,pluracç illis uidentur dialogo

-ocr page 172-

gepißolacohdneri.Tmitaturfiquidemdia logus cxtemporalcm, imprxmeditatainc{;nbsp;orationcnuÉpiQoIa uero fcnbitur,ut qudnbsp;dammodo legaïur donutn, ac manus, te#nbsp;nucfq; dialogorum funt folutiones cuiuf#nbsp;modi epiftolis minime conueniunt. Abdi#nbsp;turn enim quiddam cR in fcribendofolu#nbsp;tio. Imitatio quocp, ÔCquafifigitrx cuiui#nbsp;damexprciTio.non tam familtans in (cribcnbsp;do,ac propria, ut in concenationc eflè fo#nbsp;let, lit Platonis illud V nus, duo, tres.ubinbsp;nam quartus o care TimxcC ut ilia Quidnbsp;contraxift! frontem. Huiufmodi namc^nbsp;locutio.atque imitatio potius conuenit hi^nbsp;ftrioni,qfcribentibusepiftolas. Moralesnbsp;autem fententiæ qaiftolis, dialogifcÿ pari#nbsp;ter conueriiunt,ita ut epiüola, ac dialoguenbsp;fcribentis, loqucntifc^ animæ quandaiKnbsp;référant imaginem ? Ex omnibus inquitnbsp;Demetrius phalereus, ac Dionyfius H ali#nbsp;carnifcus fcrmonibuseiîfcribentismoresnbsp;intucri. At ex nullo tam perfpicue, gjcxnbsp;cpifiola. Breues autem eile oportcreepi#nbsp;fioias putant, quod iongXjuerbofioreftÿ»nbsp;non epiftolæ, Ccd iam ùolumina liabendanbsp;fincqucmadmodum Platonis multa.folu#nbsp;tior, liberiorqt Ht oratio, ambitib us enimnbsp;uri,utii orationem condas ridiculum fît,nbsp;acnon

-ocr page 173-

ac non ridiculum modo,uerum cn'am in# giatum ,quodq;fanæ mcnres aiierfcnturnbsp;frcqucnsliiepiftolaproucrbijs, amp;eisom#nbsp;nibus,qu3e (upra in humili gcnere memo#nbsp;lauimus, qualiafunt Salua res eft.takat fügt;nbsp;ncx.nfculana pugna,uigilâs foniniat, ^êronbsp;fapiu nt pliryges, apula papyriai«jx,uiâis,nbsp;in foil'a cant€rius,nccnon tiaeo cantcriumnbsp;Sc non omnibus dor(nio,amp; nefcis quid fenbsp;ms uefpcr uehac, 8i. ncfcisquid dißct internbsp;os,6f ofFam,amp; fummum ius,fumtna iniu«nbsp;ria,6c nondum omnium dierum foiem ocnbsp;ciditlc,taliac^,qux humili omnia congru?nbsp;unt orationi. Nccilludomittcndum nonnbsp;locutionem folum,ucrum rem certam di?nbsp;ci epiftolarem, id quod uidit, amp; notauicnbsp;Ariftoteles, qui non hoc ad te inquit fcriinbsp;bo,quoniam cpiftolicum non eft. Nart»nbsp;fi quts tn epiftola fophifmata,uel de rerun»nbsp;natura fcribit, mathematicuniue aliquid,nbsp;is quidem fcribir.nonutiepiftolam.Modenbsp;ftam (iquidem 3c prüderem epiftolam,brcnbsp;Ucm efle par eft,deep re fimplici,nominibsgt;nbsp;conftarc fimplicibus. Epiftolx namep de?nbsp;cor, ac uenuftas eft,ut legentibusobuixnbsp;gratae, prudentia refertx fint, proucrbqsnbsp;accepts, congruxq:, dequaagatur ma?nbsp;*cria, ira fapienrer fcribi opinanrur, quodnbsp;in

-ocr page 174-

quod in cpiftolis utcupque iicrfu cûfiodi't Hoiatius,quod cpiftolalicutproucrbiumnbsp;quiddam commune,acuulgare fit. Namnbsp;qui decore fenientiarum epiftoiam cupitnbsp;implere.non iamiuquit Demeirtus loquenbsp;tis fimilitudinemgent,fedftruent!S aliquidnbsp;quarein baCpartc non defuerunt,qui Senenbsp;cam inccflerenqquod difputaiiones pro e#nbsp;piftoUs habcndas eiTc cxifiimaucrit. Ari#nbsp;fioreles mmirum demonfirationibus utitnbsp;in epiftoliSjCum doccreuult exiguis, ficutnbsp;amp; amplis ciuitatibus bcnefadendum eflcnbsp;inquit. Dij in utrifcç æqutProinde quâdonbsp;quidemgratiædeæfint.æquum te utricpnbsp;praebcas, talis propemodum argumenta«nbsp;t o epifîolaris efî, quamobrem quoniamnbsp;contingicquandoc^ ad res publicas,quannbsp;doq: ad rcgesmittcre cpiftolas fint eiufmonbsp;di litcræ aliquanto compriores,grauioresnbsp;dignicatifcß perfonæ habentcs rationem.nbsp;Condnna fit inquam cpiftola,ut meminenbsp;rimus tarnen nos epiftoiam fcribere, nonnbsp;librum condere,cuiufmodi ad Alexandrunbsp;funt Ariftotelis, necnon Platonisad Dio«nbsp;nis familiäres.Deniq; ut Demetrius, Dio«nbsp;nyfiusq! arbitrantur duplici genere dicen«nbsp;di mifccatur epiftola,gratiofo,ac tcnui. Acnbsp;deepiftola quidein haäenus. Nunc denbsp;imitationc

-ocr page 175-

inaftationc dicendqm cxitu'mamiis.

De imitations.

De imirationc didurug.qui ßnt imitatie One authores digni.ducerem comnicmo#nbsp;randos,fiputaren] e(ïê necefl'arium At cünbsp;hoe tot um fit in iudido kgentis pofitum,nbsp;quod turn prudentia, tum dodrina comgt;nbsp;paratur.Si prudentia fcripturuscareat nenbsp;quidem eleétiiTirtios authores nouerit imi^nbsp;ta[i,acn quam fuperius tradidimus doärinbsp;nam tenucrit;acripoteritperpcndere iudknbsp;CIO quis,amp;quo loco dignus imitationeuinbsp;dcatur.Modus ergo imitandi hoe tempojï^nbsp;tedumtaxat nobisaperienduseli, queronbsp;fit utilis imitatio tam manifefta en,ut plurinbsp;bus explieare fupcruaeuü fit.Nam fi imitanbsp;ri cft fe alicui faccre perfimi'em, claris au«nbsp;thoribus fe efficere con(imilem,q ad id qd*nbsp;aflequi uelis eomparâdum, expédiât quisnbsp;nonuidcic' Imitationem igitur primo eflcnbsp;conuenit ciufmodi,utcöra aliqua in refunbsp;*ris imitatuSjipfe tua inuentione fubdas afnbsp;ba.necenim inuentumquicquam foret,finbsp;Priicis temporibus ppetuo homines nihilnbsp;hbi cogitandum exifiimauiflcnt,amp;f in aliefnbsp;•lisfemperinocntishaefiflènt. Nficautemnbsp;^ontra,nulla eß ars,nuHae|: difeiplina quanbsp;^sinuentaefijamp;perindeab illa anriquifli^nbsp;moruinopia

-ocr page 176-

fnopia quafi permanus ad nos pcrduÄae artes feracidinium nobis camputn conflitnbsp;lucre, aquo quantum uis poïTis indtpifcijnbsp;tibiq; dccerpcre, ncc confiiium eflc oporgt;nbsp;tel noßrum,ut unum modo imitcmur.nbsp;Huiusenim uim,melius illius afpcritaicmnbsp;alterius diligcntiam,alius iudkium, 8i adnbsp;hue aliorum alia fatius crit imitari, uenot^nbsp;bispluriutn bona ponamusantc oeuios,nbsp;amp;quodcuilt;ÿ lococonueniat aptemuS.nbsp;lmitamurergoinuentionem,difpofinoncnbsp;amp;clocutionem,quxproho?mn,quaenargt;nbsp;rationis ratio,quæ uisargu^ndi, quanta innbsp;affèdibusomnis genens mouendi (olcr;nbsp;tia,imirabimurinquam,fifuppleamusu#nbsp;bi défit, fi concidanius,quod redundabit,nbsp;reótcq: nos common« Horatius. Publi#nbsp;ca materies,priuati iuris erit. Si non circanbsp;iiilem,patulum(^inoraberisorbem,quodnbsp;quomodo id facere conucniar,nos clarifli^nbsp;mi docebunt authores, nam ut Virgiliusnbsp;multos imitatus. ica Homerum in primisnbsp;grxcum, latinum auiem Lucretium. Cicenbsp;ro Platoncm,atcj: Demofthenera. Licefnbsp;bit ergo nobis ipfos hoseloquentifllmotnbsp;præçipue infpicere lt; óf ad imirandumegt;nbsp;am iequi iii3m,amp;tanquam duces per o*nbsp;tnne dicendi genus. V cium de imitatiôe

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bare

-ocr page 177-

hæcfatis. Sequitur cxercitatio.

De exerdtatione-

Extrinfecus quomodo petenda nobis ad fcribêdum auxilia fini,imitando dtximusnbsp;nunequemadmodum ex nobisuis,amp;co^nbsp;pia dicendi comparandi cxcrcitatinbsp;onecotnmonenduni. Vocatenimnonnbsp;iniuria. M. Tullius ßtlum dicendi artifice,nbsp;quare,amp; quâdiligentiilime, amp; quamplurinbsp;tnum rcribendumeft,itademum profeAusnbsp;dicendi augetur, amp; examen 8C ingeni) uisnbsp;non modo non périt, fed multo maximanbsp;locupletatur,memoriaconfirmafior, 8c renbsp;rumcopia huberior reddituroratio,finenbsp;hacenim exercitationeextcmporalis dicenbsp;di facultas, inanem tantum loquacitatetnnbsp;dabitjcffuticnturin labris naca uerba,quonbsp;rum radices et fundamenta ftilo infita crûtnbsp;a quo fonda, 8(. integra tanquam de facranbsp;rfo altquo depromefur eloqucntia,qu3e fênbsp;per tanquam de perenni fonte cmanabiï.

Contra uero a quantocunt^ hauriatur •ngenio, tanquam pluuia aqua quandoqinbsp;*xarefcat neceflè eiî, aut fæculenta, turbi:?nbsp;hauriatur ut puerilis,utperuulgara,utnbsp;’ffeâata appareac oratio. Proinde rc«nbsp;a Quiniiliano commonemurut fit net

-ocr page 178-

ud tardus dura diïigens fii'Iu», quæramus opuraa.ncc primo fefe offerentibus gaudcnbsp;musAdhibeatur judicium inuen«i3.difpOnbsp;ûiioprobat is.Habendus enim rcrum,ucïnbsp;borumcp dcledus^et fingulorum examinanbsp;da funt pondera, poftea fubeat ratio collonbsp;candi,racio numerorum, ubi eorum ufusnbsp;aduenerit habeacur,3C ut diligenti us fiatrenbsp;petendæ faepius erunt claufule,fEa nanq; ui *nbsp;rcsrcdincegrantur,danda tarnen calefcctinbsp;ingenio uela. At quoniam omnibP fua cSnbsp;nafcuniur placet, prouidendum fucrimenbsp;fallant retraçante cûda iudicto, ita namc^nbsp;SalufiiuSjita Virg«lfusfcrjpfjflê,jaduntur,nbsp;cius tarnen quodfcnbasrationc,namin etnbsp;piftola prxfertim familiari fads crit perfpenbsp;lt;fta ret natura dicas,tta nc quid tibi officiâtnbsp;Cæterum quo fi'rplicius fcriptum fuer.'t,nbsp;co magis probabitur,eritcp a noftro impsnbsp;trädura gaudio ne nobis noftra nimis planbsp;ceant,neue difpliceant,nec fpcAando con#nbsp;lignanonem pauimentum arbitrari debelt;nbsp;muSjindc polîê, quod nosiuuet quidpiânbsp;cliccre,auc cogitando murmure tanquamnbsp;claflico nobifipfis placcrc,fcd qua de re nonbsp;his diccndum,quid pofcat resipfa circut«nbsp;ßantiasomnes rinfando,qaid perfonäde#nbsp;ce^t^quid tempus,atq^ ita prius nobifeumnbsp;inc4tt3t^.

-ocr page 179-

meditati ad fcribcndum,diccndumuc acce j demuSjica animi nodri uis amp; natura initianbsp;I amp; quf iequcntur facile fuggerei,quod fi cunbsp;(iodierimus neqicogitanone nimiaxfluanbsp;bimu$,neq; oblata inaieria ßilo per ea de^nbsp;curremus uelocilTinio.ut iure ineraendaninbsp;fit quicquid ita proqcitur.Fugienda ergonbsp;ißa mollicicï,ac defjidia,nec canium nobisnbsp;ignofcamus.ut fcripta incudi rurfusnonnbsp;fubijciamas adr)dendo,detrahendo,inu(änbsp;do,utin arte poëtica Horatiana admonitinbsp;one nicmorauimuSjtutnida deijdenda, hunbsp;milia atcollenda.luxuriantia compefcendanbsp;{nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aßringendatf fant.lnordinaca digerendx

j nbsp;nbsp;nbsp;ddToluca.dilTipatac^componenda, exulta

' nbsp;nbsp;nbsp;tia coercenda,ubi damnanda fucrint,qux

placuerant -, SC quæfugerant reuocanda.

Reponantur ilacf ,qux fcripfim us ne reccn (ia nobis nimium blandientia feducant ranbsp;ti5cm,atq; iudidutn, quo ad ea redeatnusnbsp;amore illo depofito feucriore iudicio,alianbsp;expungendo,alia immutando,aiia tranllenbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rendo,ut omnia poliat recens ingenij,iudj

I nbsp;nbsp;nbsp;cqcÿlima* Facukatem uero quantâcuncÿ

) nbsp;nbsp;nbsp;nobis polTimus inäipifci cogitauonccom

parabimuSjin qua finecotrouerfia non iu dicium modo, aciudicii uis magna coUo^nbsp;caca eßyfed eciam facuadix«ipfa nâc$ mensnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L açxcçrit

-ocr page 180-

a cxterîsfefe reuocàns rebus cum id corn ' modius fieri po(ucrit,cuni otium maximenbsp;‘n'odurnum efl.tum ad cogitandum intennbsp;tior, euigilantiortj! inuenit.difponit.ucrbanbsp;connedit,amp; coniexit orationem.ita cnimnbsp;Galba tradente Cicerone, qui nihil fcrip#nbsp;fit,cogitaciôe fola infignis ora(or,habitufc^nbsp;façundintmus eft,unde in tantum furrcxitnbsp;Dertiofthenis eloquentia faßigiura, niß anbsp;cogitatione,qux (ane pedetêtim uru,amp; exVnbsp;crcitacionc augendaeftddeo Menander fonbsp;la cogitationc fabulam complexus comcenbsp;dia confeóta eß dicere foiebat. Q uxfitum anbsp;clarilTimis uirisfcio quid exercitätiöis caunbsp;fapotilltmum ßilacommittendumelTe ui^nbsp;deaf ur. Plurimi italt;j,clariffimic|! authoresnbsp;mphcnt e grxcis in latinum mul ta eflê connbsp;uertenda,quod cum plurimi,turn ipfe Ci«nbsp;cero fecutus efi.Xehophôtis enim œcono«nbsp;ihicon librum adolefcens conucrt i,nccn5nbsp;Arati phacnornena carmine.Timxi Plâtonbsp;nis partem muko difficillimam, fuum-fe«nbsp;,cutus iudiciym tranfiulit, nobiliffimamepnbsp;Æfchynis in Demofilienem, amp; pemofi^nbsp;henis in Ælchynem cgt;rationes,utquod«'nbsp;nam optimum dicendi genus effet nobisnbsp;indicaret. Hoc ideq faciendum-, quianbsp;ut intuit $tiam Quintiïiânus rerum copianbsp;graeci

-ocr page 181-

græcîâuthores abundant,8f pfiirimum in cloquentiam contulerunt,d^ hostranfferc*nbsp;tibusuerbis utioptitnis lie«,omnibus«;nbsp;nim utimur noftris. Figuras ucro illinc dunbsp;9cchi|,quibus maxime ornarur oratio mulnbsp;tas,ac uarias.Excogitandi etiam neceOitasnbsp;quædam eß, quia plcrumrj a grsrcis Ro^nbsp;mana diflêntiunt,u( nosquoc^in artepOenbsp;tica indicauimus« Sunt qui putent uerfusnbsp;latinos elegantiflimosinfolutamoraûonênbsp;conuertendos,fcnfuflt;^cofdem alrjs reddênbsp;dos uerbis. Alq potimintim circa difFiculnbsp;tatem exercendam cloquentiam, quod finbsp;obtineri po(rit,ut apte dicatur,tonge utilifnbsp;fimumeßinea potiiïimumparte,amp; uis innbsp;genq,5^ eloquentiacognofcitur,inde faculnbsp;tas innafçiturad quxeune^ alia facilia terenbsp;ti uolubilitate referenda« At non aliénanbsp;modo cran (ferre,fed etiam noßra plurimisnbsp;modis traciarc profuerit, nec nofira mo;nbsp;do, fed etiam aliena,ita thefes anteg ad bÿnbsp;pothefes ueniamuspoterimus.nccnonrenbsp;liqua, quæin prseexercitametitis , tumnbsp;Hcrmogencs, turn Libanitts tradidit 8C.nbsp;Aphthonius. Aiiquando hifioria, ali;nbsp;quando dialogis, quandoque epiflolisnbsp;longius aliquid explicantibus geßiendumnbsp;L t lußian^

-ocr page 182-

gefiiendum.lufîtandumq: efi. Ve ru ta ut in hac parte pro loco fadsnbsp;tnulta, ita de eloqucnnbsp;tiapluranbsp;fubijcienda eflènbsp;non exifti#nbsp;mam’.

T € X

-ocr page 183-

QVINTILIÄ

NVS DE INSTRVJMEN# tooratoris-

f

ÆC SVNT quæ me rcdditu^nbsp;rum promiièratnnbsp;inftrumenta, nonnbsp;artis, ut quidâ punbsp;taucrüt, ledïpfiusnbsp;oratoris,haecargt;nbsp;ma habere ad manbsp;n Lim.horum feien


tia debet efie fuecindus.accedenic uerboçî figurarumeç facili copia,inuentionis fa#nbsp;tione,5ó difponendi ul'u,amp;niemorif firmi#nbsp;tate,amp; adionis gratia* Sed plurtmü ex tjsnbsp;uaktanimi prse{tâcia,quara necmetus fiä«nbsp;gat,nee acclamatio terreat,necaudicntiutnnbsp;authoricas ultra débita reuerctiä tardec.N«

Ut abominâda funt contraria qs uitta conf ftdcnti3e,tcmeritaiis,tmprobitatis,arrogâ^nbsp;iijc,ita citra conftantiam,fiduciam,fortitu#nbsp;diacin^nihil ars.nihil (iudium, nihil ,pfclt;SSgt;nbsp;L î ipfe


-ocr page 184-

ip(c profuerir,ut fi des arma timidis,amp;f int bellibus.ihuitus me hercule dico » quoniSnbsp;6L aliKr acdpipoieflj'pfam uerecundiam*nbsp;utüum quidenijfed amabile,amp; qux uirtunbsp;tes faciUimc gcneret, eflc interim aduerfâ,nbsp;»lultifep in caufa fuiflc,ut bona ingent^ßunbsp;drjcÿ in lucem non prolata fit u quodam fenbsp;creti confumerêtur.Sdat autem/iq^uis haecnbsp;forte minus adhuc perit^ dißinguedi uintnbsp;cuiufc^uerbileget, nonprobitatem a menbsp;r(prcnmdi,fcd ueiicüdiam,qu3e eß timornbsp;quidam reducens animum ab ijs, quae fa^nbsp;cienda iunt. V nde confufio,amp; coepti poeninbsp;lentia, ÔC fubitum filenüum* Quis porronbsp;dubitet uitrjs afenberc aitedum, propternbsp;quèfacere honeßepudct.Neacgoru^usnbsp;nolo cuin,qui ßt didurus,amp; folidtura furnbsp;gcre, amp; colorem rautare, 8( pen'culum imnbsp;telligere,quae fi non accident, euam fimtlnbsp;îâdacrunt, fadintelledut hic fitoperie nonbsp;mets* .moueamurtÿnon conddaraus.Opnbsp;tiraa eß autem emendatie uerecundie fidifnbsp;da.etiam quælihet imbedila (irons magnanbsp;conicientia fußinetur. Sunt et naturaiianbsp;ut l'upra dixi,que tarnen amp;;curaiuuanturnbsp;inßrumcnta,uox,latus,decor,quf quidcinnbsp;tantum ualenqutfrcqaêtcr famana ingeniinbsp;fadanc

-ocr page 185-

facian't. Hàbuit óratóres ætas

P (oßortrs/ed cum diccrct,eminere inter xgt; quales Trachalusuidebatur, ea corpontnbsp;fubhmitas erat,is ardor ocalorum,frpntisnbsp;authoritasjgeßus.prxßantia^uox ^iiidern,nbsp;non,ut Cicero defyderar,pene tragcedörSnbsp;fed fuper omnesqieos ego quidem audiuenbsp;rim,tragciedos.Certecum in,bafilica lulianbsp;dicerec primo tribunali,quatuor autem iunbsp;dicia,ut moris eft, cogcrentur,atq; omnianbsp;clamoribus frcmercnt,amp; auditurh cüra,amp;nbsp;inteUeAum,amp; quod agencibus exteris cö.nbsp;tumeliofiflimum fuit,laudatum qüoe^ ex ’nbsp;quatuor tribunalibus meminffed Hoc uonbsp;tum'eft,amp;rara foelicitas,qu3e fi non'adfic,nbsp;fanefufBciatab qs.quibusquisdicacaudpnbsp;ri taliscfle debet orator,ÖC hfcfcire. 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

l^ecelj'itridmOTaioricognicb onenthifioriarum;

IN PRiMlS uero abundare debet Orator exemplorum copia, tum ueterum -tum etiam nouorum,adeo,ui non ea moÿnbsp;dó, quf conferipta funt hiftoriis , aut fcr#nbsp;monibus, uelut per manus tr^diias quet^nbsp;quotidüe aguntur , debcatnoße, uerumnbsp;tic ea quidem , quæ funt a clatioribusnbsp;,L 4. poetis

-ocr page 186-

poctis filt;Sa ncgligcre. Nam ilïa quideAi priera autteftimoniorum, autetiani iudi^nbsp;catorutn obtinct locu(n,fed h^c quo(|! autnbsp;uetußatisfide tuta funt,ab hominibus manbsp;gnis pracceptoruro loco fida creduntur.nbsp;Sciat ergo q(iamplurima,unde etiam fenbsp;nib^authoricas maior cft.quod pluranofnbsp;fc,amp; uidt(ïècreduntur,quod Homerus frenbsp;quendiïime teflacur,fed non efi expedâdanbsp;uluma aetasjcum ftudia praedent, ut quaivnbsp;turn ad cognttionem pertinet reruni, etiSnbsp;piftehtis fcculis uixiilc uideamur.

QjoJ fitincip/eniii cMp(s dgere tepw.

A Ç E N D ï autem ianiumf/ne dubio fecûdum uirescuiufcÿfumendum eft,nec^nbsp;ego an nos definiam ,cura Demofthenemnbsp;Cueruin admodum adioes populäre« ha#nbsp;uine.mantfeOum fit. Caluus Cæfar,Pol#nbsp;lio, Matins ante quxfloriam omnes actatcnbsp;grauiiïîma ludiciafufceperfntjpretextatosnbsp;f gifle quofdamfittradit.Cæfar Auguftusnbsp;duodecim natus annos Auia pro roRrisnbsp;laudaiiriuModus mihi uideturquidam tenbsp;rendus,ut neq; ptaepropere diitringaturnbsp;immatura frons, 3( quicquid eR, ill u d ad#nbsp;hucacerbutn proferatur,nam inde et con#nbsp;temptus

-ocr page 187-

conf cptuî open’s i'nnafcit,amp;fundamêia ciunt impudêiiæ,amp; qt^eft ubiq: gniciofifi»nbsp;fimîïjpr^ucnit uires fiduóa, nee rurfus di£gt;nbsp;ferendumeft tirocinium inlènectam,naninbsp;quoridic metus ercfcji, maiufq; fit Tempernbsp;quod aufuri fumus, amp; dum deliberamusnbsp;quâdo inctpiendiï iit,inciperc lâ ferum eß,nbsp;Q^uare fruâû Hudioi^ uiridê,amp; adhuc dul'nbsp;cê^mi dccet.dü ói. uenia, ói ipes eft,amp; pagt;nbsp;ratus fauor,iS^ auderenö dedecet,dd fiquidnbsp;défit opcri fupplet«tasyamp; fiqua dida liininbsp;iuueniliter,pro indole accipiuntur, ut totP 'nbsp;llle Ciccronis^ïSextoRofcio locus. Qiirdnbsp;enim tam commune,quam fpiritus muis,nbsp;terra mortuus,mare fluduätibtis, iitus etc#nbsp;disc* quxcü fcxamp; uiginii natusannos fSnbsp;mP.aiidiétiü clamorib? dixerii,defcrbuiflênbsp;têpore,amp; annisliquata jâfenior idêfaàt,amp;nbsp;hercle quantülibet fecreta Hudia cótulerincnbsp;eft tamcj3priusquidêfon,pfedus,alia lux,nbsp;alia uwi difcriminis fedes,plufq?,fj fc parcsnbsp;uf^ tine dodrina.quâ ettra ulû dodrina uxnbsp;kauldcoq! nônulli fenes in fchola fadi Rufnbsp;pet nouitatc cü in iudicia ueneriît, Sioianbsp;fuis exercitationibus fimilia defiderât,at il :nbsp;lie amp; ludex tacet, ôc aduerfarius obflrcpit,nbsp;ÔC nihil temerc didS périt,amp; fiquid tibi ipnbsp;fc fumas ,pband5 cft,amp; Iaboratâ,côgeftâcjj

L dierü.

-ocr page 188-

dierum, acnodiumRudioadfonê aqua defecit,amp; oniiflb,ni3gna fempcr flandi tu^nbsp;more in quibiifdam caufis loquendum eß,nbsp;quod illi diferci minime fciunc. kacp nonsinbsp;nullos reperies, qui fibi eloquentiores uûnbsp;deantur,quam utcaufasagant. Cxterumnbsp;illura,quem iuuenem,t«nerifq? adhuc uir:gt;nbsp;bus nitcmem in forum deduximus,amp; incinbsp;pere,quammaxime fadlbacfauorabili eaunbsp;fa uelim,uti catuli fcrarum molliore pr^danbsp;faginantur,amp; non utie^ ab hoc initio connbsp;tinuareoperam,amp; ingenio adhuc alendonbsp;cailum inducere, fed ctiam (cientem quidnbsp;fit jam pugna,amp; in quam rem fiudendumnbsp;fi(,refici,a(q; renouari. Sic amp; tirocinq me#nbsp;tum,dum faciliuseß audcre,tranfierit, necnbsp;audendi facilitatem ufqiadcontetnptûo*nbsp;peris adduxerit. Vfus eß amp; hac racione M.nbsp;Tullius,« cum jam ciarum rneruifle't internbsp;pa(ronos,qui tuncerant,nomen, in ACjjnbsp;nauigauit,leq:,amp; aliis fine dubio cloquennbsp;iiaf,ae fapientix magißris,fed prxeipue tagt;nbsp;men Âpollonio Moloni quêRom; quoeÿnbsp;audiera(.R.hodi rurfus reformädum,ac uenbsp;14C recoquendum dedit. Turn dignum ofnbsp;per^pretinm tcnufi,cum inter fe cofnbsp;gruunt præcepta,amp;: expcrimcia,nbsp;FINIS

-ocr page 189- -ocr page 190-

ARISTOTE-

LIS PRÜBLEMATA QVÆ pertinent ad litcerarutn fiudia.

CVR aliôs fi legere cœpen'tfomnus occupai etiam nolentcs,alios uigüai*nbsp;rc iioicnies Über fuftcptus reddercnbsp;utgilcs potc(t,an in quibus motus fpiriia#nbsp;les funtjfcilicei ob frigiditatern uel naturænbsp;ucl matcriae melâcholic3e,qua excremcntiJnbsp;fp iriiale crudum caufa frigiditatis confifiicnbsp;his cum intelligcntia moucturj'nfificnfq! aiinbsp;licui intelligere nequit,repcllitur motus abnbsp;ter,qui réfrigéra ndi uim habet,itaq: potbnbsp;us dormireincipiunt,at ubialiqua in refitnbsp;am intelligentiam firmarunt.Quod ledionbsp;facere folet, nimirum a motu Tpiritali illonbsp;mouentur, c5 nihil fit.quod eum repellat.nbsp;jtaqidormirc non polTunt,quorûautemnbsp;fccundum natiiram habitus eft.corum uirnbsp;tus intelligcdi cum aliquain rc côfifiit, necnbsp;uariefcdifpcrgit,cfteraquocpfita eo in lonbsp;CO hfrct,quorum requies (omnus efl. Vbinbsp;aiitcm mens côftiterit,amp; quafi fatiga ta fucnbsp;CLibucrit,caput aggrauat, utpote quæfi'ianbsp;in CO fitdomnücß tnducit, at cum fccundSnbsp;naturaos

-ocr page 191-

naturam animus nofier agitatur, nullo t3 fomno premiiur. Tumcnim maxime uinbsp;uit,uigilantia au(em,quaf5nusgt;caufa pöti?nbsp;cft,curuiuerc ualeamus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•.

Cur contentioia difputatio ingcnia cxlt; ercerepoflic.An in co difputandigencrcnbsp;acciditjUt crebro quis aut uincac, auc uin::nbsp;catur,protinus ergo contcntiofus hinc honbsp;mo redditur,quando uel uinccndo p Ixtbnbsp;uam magisjmagir«^ addudtur,utin conténbsp;dendo pcrfeueret,ueluidus cniti(ur,ut qcPnbsp;amifii»rccuperet.Q^uod idem uel in cctensnbsp;certandi gcncribus euenit. Quamobrcmnbsp;f^pe inter pugnandum,quanq quis inferigt;nbsp;or eft,tarnen cellärc minime patitur«

Cur homines in orando exemplis,amp; fa bulis potiusgaudent,qcommêtis an gau^nbsp;dent,quia 8C difcunc, SC ccleriter difcunt.nbsp;atqui p exempla, amp; fabulas facilius difciunbsp;S unt cnim qux explorata habeätur,et parnbsp;ticularia fint. Ratio autcm commentandinbsp;demönftrado ex uniucrfalibus cft,qu3e minbsp;fius,quam partes nouimus, ad hæc h’s erc*nbsp;dere magisfolemus,quæplunum teftimonbsp;nio confirmantur,exempla autcm amp; fabelnbsp;Ix teftiraoniorum fpeciem gerunt,fides aunbsp;temprefaciliseft, quam ceftimoniü fecefit,nbsp;addif

-ocr page 192-

additur,(ÿuerifîmffe quïfc^ (ibentîüs dffHl cxemplum auteni,amp; bbelbe rem non nißnbsp;fimilem docent

, Cur oratorem, imperatorê,amp; mercato remcallidum appellarefolcmus, tibicinê,nbsp;hißrionem hoc a^ellare nomine non fogt;nbsp;lemus.an q» illorum fàcuhas fine cupiditanbsp;te eß,niticur enim tâtummodo ad obleâa«nbsp;tionem,;horum autem conacus omnis adnbsp;plus acquirendum fibi contendit, bonusnbsp;enim orator,amp; impcrator,amp; mercator dî,nbsp;qui plus fibi acquirere poteß,calliditas au#nbsp;tem in acquirendo maxime fitaeß.

Cur hominem philofophum diiferre ab oratore putemus « An cp aker quid namnbsp;iußitia fit,cogi(ar, alter qui iniuitus fit alknbsp;quis fpeäat,et alter qualis nam tyrannicusnbsp;. tenor lit.alter tyrannum quempiam eile a#nbsp;nimaduertit.

Cur in qs ßudqs,qu3ealiqui.fibi dclege* rint,qq interdum prauisjibeniius tainert^nbsp;q in honeRioribusue.rfantur,uerbi gratia,nbsp;praeßigiatorem aut mimum,aut tibicinénbsp;fepotiui eße,quam afironomum,aut oranbsp;lorcm uelic,quih3ecfibidclegerir,anuolücnbsp;quidem nonnullireshoneßißimas tratßa#nbsp;re,fed quoniam minus fibi confidüt poflenbsp;' efficere, ideonon ita aguntan tÿiiinnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fefe

-ocr page 193-

fefc quifcf podc prafftare arbitratur, c5 de# ligit fibi,quam autem del)git,cidcnj operanbsp;dat iilj fubfequcns partem diet maximamnbsp;uifeipfe uincat,feqi fit præfiantior. Quin#nbsp;ctiam qux principio aliqui fibi delcgerintnbsp;3uibufcttinfucucnnt.jn qs nc iudkarequinbsp;em pofTunt, quid nâ melius fit. Animusnbsp;cnim eorum corruptus iam efl^pter pranbsp;uas dcledationes.

Cur in dilputationibus contentio ßt, nu ^atio nunquam incidat. An cf apparensnbsp;fyllogifmus.idefi ratiocinatio efi,ratiocinanbsp;tioautem in paucis continetur,quine(i#nbsp;anrfi prolixius agatur,interpofito temponbsp;reparalogifmus, idefi puerla ratiocinationbsp;inter ea deprchendetur,amp; reuocare,quodnbsp;dederic aduerfarius poterit.

Quamobrelibentius cas hyflorias audl mus,qu3e ré unâ exponût,quâ quae plures.nbsp;An rebus magis attedimus notiortbus,nbsp;lt;afi^ libeti us audimus. N otius autc efi, qd*nbsp;definnû,unQitaq! finitu eft,plu#nbsp;raaut ê infinite partidpât.

F I N I S. Erratum inltttera-Bgt;pudidtia,nbsp;coniuges,germani, parentes.

Argeniorati perHetiricum Sybold*

-ocr page 194-