RENTII VALLAE RO mani dialefticarum difputatio-num Iibri tres cruditif��mi : dinbsp;ucrforum codicum collati�enbsp;diligenter reftituti. Adpofinbsp;tis partim graccis didioninbsp;bus, qu� in alijs defidcnbsp;rabantur,uel mutilxnbsp;mcndof�qj Tire^nbsp;fia coniedorenbsp;indigebant.

EYthagoras illc Samius, � quo pras ftantiifmis moribus, Sioptimis difdnbsp;plinis inllituta eft � a Itali� ora, quaenbsp;magna olim gnccia diccbat: interrognbsp;gatus qucnam fe efle profitcretur: nonbsp;�apientem fe ut fupcriores fecerant, fed fapientiacnbsp;relponditefle amatorem. Neep id quia exiftima*-ret cum his fe non poffe comparari, qui fapientesnbsp;difticflentCprobc efh fenouitipfauirtus:8icartegt;'nbsp;ros omnes qui fapientiac ftuduiflent, ingenq gio--ria Pythagoras fine cotrouerfia antcibat)frd quianbsp;ncqjillos,ncqj fe,necp hominum quempiam cenfenbsp;rct,adfapicntiamn�magis,qu�m ad fclicitatemnbsp;beatitudin�'ue pofle peruenire.-Philofophusfin--quit)fum. Magnam mir�tp modeftia: laudemexnbsp;Uniusuerbi tempcrantia, plufqu�m nonsinisat^nbsp;gloriac afiequutus eft ; qu�m ex omni uita admi^nbsp;rabilibufop inuentis.� Quippe � quo philofophorftnbsp;natio in plurimas licet diuifa familias, uno tamenbsp;uocabulo nominat. Netp uero quod ab co nomennbsp;acccpiflcnt,idco deterriti funt; quo minus � fuo ucnbsp;lilt gentilitatis auftorc,quibufdam in locis diflen--tirent:amp; fane non quia Pythagoras philofophumnbsp;fe uocafict:fcd quia redle uocaflet, fe 8C ipfiphilo--fophos uocauerunt.Itac� amp; nemo poft Pythago-ram appellatus eftfophos SC liberras'femp philonbsp;fophisfuitfortiter dicendi quae fentircnt:necfol3nbsp;totra principes aliarum feftarum,fed eti� contranbsp;principemfu�'-qu�tomagishis qui nulli fed-�fenbsp;a a addixfl

Anftottli addixfrunKQuo minus fercndi funt rcccntes pC ripatend,quinulliusfcdl�hominum,interdicuntnbsp;tiendum. Ebertatc ab Ariftotcle difl�cntiendi ; quafi fophoSnbsp;, ' hicnon philofophuSjamp;quai�ncmohocanteafc-'nbsp;�rit.Ignari peripatetica harrefi inucnta,non mo^nbsp;Philofo' do priores uiguiire,ut Py thagoraram Democriti^nbsp;phor�fe- ci�i�: fed alias quot� fubortas fuiflc,ut Sioic� EpPnbsp;cureamt^�: dc quibus tanquam florcnribus in do^nbsp;micilio pl�lofoplii� Athcnis,meminitLucasinnbsp;aclis apoftolorum:nec ante Pcripatcticam nomi^nbsp;natos fuifTcPlatonicos 6^ q ab eodem fonte mananbsp;runt Academicos.Quid alios loquar^nonne Theonbsp;phraftus Ariftotclis fucceflbr � pr�ccptore fuo difnbsp;fentirc n� timide folet�JH�c de gr�cisfut tace� qdnbsp;Homerum, Platonc, Demofthenem magisqu�mnbsp;Ariftotelc fempfunt admirati)Quid latinKnun^nbsp;qd Ariftotelc fophon putauerunidmo nec fummunbsp;philofoplium. An Varro Ariftotelicus fuit'; mini*'nbsp;me;fcd iter fuum tcnuir,fi La�lantio crcdimus,dunbsp;obus Platoni Sd Ariftoteli par .Cicero Academie*nbsp;eus adPlatonis �mulus, qui femper primas in phinbsp;lofophia partes Platoni tribuic:ut fere omnes fecenbsp;Stoici. runt.Plancus partim ftoicus ptim Epicureus.Brunbsp;tus ac Seneca ftoici:quam fcdlam Hieronymus i�^nbsp;millimam cenfet chriftian� religion�cuius prxcenbsp;ptatradentes Pan�tium attg Ciceionem, Ambro^nbsp;fiussemulatus eft:quafi amp; ipfe ftoicare�. Augufti''nbsp;nus in publica opini5ccft,Platonem philofopho^nbsp;rum cfle principem. Apuleius platonicum fenbsp;fe amp; dici uoluit.Nam amp;. Macrobius multoplusdenbsp;fortPlatoni. Necaliterfentireruditor� ultimusnbsp;Boctius: magis (ut milu uidctur)Plat�icus quantnbsp;Ariftotc

IN DI�LECTI. PRAEFATIO- 9 Ariftotcliciis ( quos autores paru inter fc diftarcnbsp;doduru fc quod� locopromifit) Porphyri�(ut arnbsp;bitror)fequucus,qui unam uulteandemcp ciTe Planbsp;tonis SC Ariftotclis h�refim. At cxteri latini/xtcnbsp;ros philofophos pro afopliis habent;un� Ariftotcnbsp;lem ampkftcntes.Quid niCcum cum folum cogninbsp;turn habeant:fimodo cognofcere cft, no propria,nbsp;fed in ali�na lingua Ic�litarcmc dicam non fince^nbsp;ra.Non folu quia pl�ri^ eius libri conuptc trapnbsp;lati funt: fed eti� quia multa belle dicutur grxce,nbsp;qu� non belle dicuntur latine. Quae res in plurPnbsp;mos maximostp errores egregia quoque ingenianbsp;induxit. Adde hue ignorationcm noftrac. Qyotusnbsp;cnim quiflt;5 poft Boctium fuit,qui latinus dici me fynbsp;reatur amp; non Barbarus. Nam Auicenna amp; Auernbsp;rois plane barbari fuerunt.noftr� linguae prorfusnbsp;ignari,8^graccauixtinlt;fli. Quorum ctiamfimagt;nbsp;gni uiri fucrint.ubi de ui uerbor� agitur, qu� plunbsp;rim� funt in philofophia qu�ftiones:quantula denbsp;bet ertc autoritas\ccrtc non maior,quam hominSnbsp;in mediterraneis natorum: qui n�quampcc marenbsp;uidcrint, nee nauigium intraucrint, diflerentiumnbsp;de rationc nauigandi. Hos ego homines uerear^nbsp;bos ego audiam'�uetantcSjnc quid in Ariftotelemnbsp;dicam. Hos fibi tantum fumcrc patiar^quod nonnbsp;ipfis Athenis,quod non omnibus philofophis, qiPnbsp;non cunftis f�culis concederetur. Neep ucro mihinbsp;uidetur t�ti ingenii Ariftotclcs, ut quafi Achilles, �nbsp;Hcrcules'ue inter Heroes,aut luna inter fideramcnbsp;dum fol f�t aeftimandus.Non enim his rebus ope^nbsp;ram dedit,unde pr�ftantes uiri maxime dignofeunbsp;tur:aut confilqs publicts:aut adminiftrandis pro^nbsp;a } uineijs

� LAVRENTII VALLAE uincijsiaut cxcixitui du�lando:aut caufis agendis�nbsp;aut mcdicin� fa(fi;itandaE:aut iuri dkundo : aut rcnbsp;fponfisconfultorum;aut fcribundis hiftoriis;aucnbsp;pocmatibuscomponendis. Qii� amp;magnopercnbsp;occupant homines,amp; patefaciunt.In quorum placnbsp;rifcp quidam elaboraucruntmon dcniqj alicn� linnbsp;gu� difccnd�,ac ne fu� quidcm ita multum;Quipnbsp;pe cum lingua gra:ca,t� cflct una pene atqj eadc,nbsp;uulgi Si literatorum.Quas dnas linguas, latinamnbsp;atqj gr�cam nobis difficilius eft,qu�m aliquod Iigt;nbsp;beralium artium perdifcere.Cuius rei documentonbsp;funt illi, quos dixi,qui quum per illas artes uclutinbsp;per ftagna qu�dam facile uauigct: turn in linguanbsp;quidem gr�ca, quafi in freto aflidue �ftu ipfo re^nbsp;trahantur;Inlatinauero,tanquam in lato marinbsp;longius � terra reccderc non audeant. At enim c5nbsp;pofuit plura qu�m c�tcri Ariftotelcs. Num protinbsp;nus amp; pr�ftantioralt;;ego nefcio an prarftantius fit,nbsp;quod Hippocrates,quidEuclides, quod alij quidanbsp;feccre ,f�rma atcp indu bitata alicuius artis tradidifnbsp;fe principia.Compofuit plura qu�m cxterided 8Cnbsp;plura compilauit.In quo improbitatem eius licetnbsp;icognofcas,quod qu� compilat,non illis refert acxnbsp;lt;cpta � quibus fumpfit:fedfibi uendicat:amp; eoPnbsp;dem ubicunque peccafle opinatur citius ard�temnbsp;flammam ore contincre poflet,qu�m non nominanbsp;�e.Compofuit plura qu�m c�teri:efto, num cudlanbsp;qu�m c�tcri melius num ita ut nihil ali] queantnbsp;diccrc^num ut pro dco habendusfiK Pudet referanbsp;rc apudquofdam elle morcm initiandi difcipu'nbsp;]os,�lt; iureiurando adigendi,nunquam fe Arifto*nbsp;leli repugnaturos ; genus hominu fuperftitiofum

t �N'DIJALEC. PRAEFATIO. -at(^uecors,amp; de feipfomalemeritumxumfe fax cultatc fraudent indagand� ueritatis .* quos � rexnbsp;pr�hcndere iureoptimo poflumuSjquod hanc fixnbsp;bi legem impofuerunt : qua tandem infefta'tioncnbsp;caftigare debemus,fi hanc legem in alios transfexnbsp;runt� ^Quarc illis epntemptis ac fpretis fi quanbsp;funt qult;c quam in Ariftotele melius dici poffent,nbsp;ea tentabo ipfe melius pro mea uirili dice- t/aa^donbsp;re:non hominis (quod abfit) infi^ul� jun,.nbsp;di gratia,rcd honorandx ueritanbsp;tis�dep potifiimum in dianbsp;le(ftica:repetitis ncxnbsp;cefiario altius

huius rei prinbsp;mordtjsnbsp;quae liber prixnbsp;mus. Nam fecundusnbsp;uerborum interpretatie-n�n:tertius argumentandi rationbsp;ncmcontinebit.

A oyAE DIXI PRIMORgt; dia,uideo fieri duplida:una qu� catenbsp;IqI gori�appellantur:quo nomine qui'nbsp;dam Iatiniutuntur,tanquamci nuPnbsp;lumlacinumrcfpondeat(quorumclt;lnbsp;is,cuius opus falfo inferibit Aurelio Auguftino:nbsp;cum fuerit aliquanto uetuftior)Id Boetius nifl qsnbsp;alius prior fuit transfert prxdicamentamec ufita^nbsp;to uocabulo,nec(ut arbitrer) fa tis proprio; Quodnbsp;ego,ne cui uidear in uerbis efle curiolior,hisdun'nbsp;taxat ubi nihil periclicft,tanquam proprium SCnbsp;ufitatum ufurpabo. Prxdicamenta igitur decernnbsp;cfTe dicuntur, affedlato magis qu�m necefTarionbsp;numcro,fi cadem Boetio credere uolumus;diccn'nbsp;ti in Aritlimeticis,inde etiam in Ariftotel ica, attpnbsp;Archyt�prius deccm prardicamentorum defcri'nbsp;ptione,Pythagoricum denarium numcrum maninbsp;feftum eft inucniri:quandoquidem SC Plato ftudinbsp;ofirtimus Pythagorar,fecundum earn difputationcnbsp;diuidit:amp; Architas Pythagor�us ante Ariftotelcnbsp;(licet quibufdam fit ambiguuin)deccm hare prxdinbsp;came�

LIBER PRIMVS. , camenta conftituit. Ex his Boetij ucrbis, Archy-tam amove Pythagor�i numeri potius, quam rcinbsp;ratione decern pr�dicamenta jconftituifTc: ueiumnbsp;nonfuifTe horum inuentorcm Archytamded Arinbsp;ftotelem,pluribus rcfellerem.nifi refclleret feicnbsp;fc Boetius/uper librum pr�dicamentorum in^nbsp;quicns:Vndc pofteriorum quidam, non efTe Ari^nbsp;ftotelem huius diuifionis inuentorem, fufpicati Archytas,nbsp;funt;quod Pythagoricus Archytas cadem confcrinbsp;pfiiTet.Inquafententialamblicus philofophuseftnbsp;non ignobilisrcui n�confcniit Tiiemiftius,neqjnbsp;concediteumfuiflc Archytam, qui Pytliagor�usnbsp;Tarentinuftpeflet,quiipcum Platonc aliquantunbsp;lum uixiflet, fed Peripateticiim aliqucm Archy^nbsp;tam:qui nouo operi,autoritatem uetuftate nomi-niscondcret.Quarcnon Archytam fed Avifrore-lem pr�dicamcntorum eflc inuentorem confitcnnbsp;dum eft. In quorum tranllationc, quern potius qnbsp;Quintilianumfeqiiar^isitaait:Ac primum Ari-ftotelcs clementa decern conftttuitxirca qu�ucr Oymtiliinbsp;fariuidcaturomnisqu�ftio; qiiamFlauinbsp;us eflintiam uocatmecp fane aliud eft nomen eiusnbsp;latinum:fed ea qu�ritur an fit: qualitatcm,cuiusnbsp;apertus eft intelle(fius;quantitatem,qua: duphei-ter � pofterioribus diuifa cft,quam magnum amp; qnbsp;multum.ad aliquid, unde duftar, tranflatio 8(. co-paratio:poft hare ubi,8i quando:dcindc f3cere,panbsp;ti,habcrc;quodeft quafi armatum elTe, ueftitumnbsp;efle. Nouiflimccui autiiS�i quod eft compofi-turn efle quodammodo,ut calere,iaccrc,ftare,irafnbsp;ci.Sed ex his omnibus prima quatuor ad flatus �-tinerexxtera ad quofdara locos argumcntorumnbsp;a $ uidcn-

' � uidcntur.H�cQuintilianus;quiideouocauitcIc'* menta,quod fcnliis c�tcrorum uocabulor� ad iftanbsp;tanquam ad eletncnta Si principia referantur : obnbsp;Centra,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicuntur g�nera,quid ex his esetera fi--

gnificata gignuntur:quorum nullum eft alio fupC rius aut alteri genus:fed ipfa funt genera p rin ci.'nbsp;Ceneralif palia,amp; fi f�cdiccre licet,principaliifima : fed nonnbsp;^�quot;*1 flquot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant generaliftima : quemadmodum �C

Spcciliffi- fptQjs fpecialiifimas improprio nimirum uerbo, quia non dicitur genus gencrale:��fpecie$ fpecianbsp;lis,ficut nec fubftantia fubft�tialismcc materia manbsp;tcrialis: neeforma formalis: amp;item inc�terisrnbsp;Qu� uerba fiinpofitiuo abfurdafunt ; profe�lonbsp;Trafcen- cr�t in fuperlatiuo abfurdiiTima. Altera primor.-dentia-nbsp;nbsp;nbsp;dia atlt;p principia,qu� ifti tranfeendentia appeP

lant: quod tranfeendant ilia fumma genera (quia �pfa non ficut genera,fed fupra omnium generumnbsp;lunt dignitatem poteftateml];)quod an ucrum fit,nbsp;pofterius uidebimus:ea numerorum fex efle dicunnbsp;tur:ens,aliquid, res,nn�,uerum,bon�.(2u�, quo*-jni� funt altiora principia, amp; uclut princip� pringt;nbsp;cipes,8C quafi(ut iftis uidetur)quidam imperato-�nbsp;res 3.C regcs;qui fingula pr�dicamenta funt enj,nbsp;funt aliquid,funt res,funt unum, funt uerum, funtnbsp;I}onum:dc his prius ordinc ipfo dicendum eft.

Sex qu� uocantur tranfcendcntia,qu� uim habeant,cx quibus res prianbsp;cipatum probatur obtincnbsp;rc. C�tera non eifenbsp;tranfeendentia.

Am primujiion plurcs cfTe deberc impeta-tores acreges,fed unu:uel fua fpontc mani feftum eft ut apud HomcrumVIyfies:nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuK �raS�j; 7roXvittiji�v/�,�i?j Miftms'ifa:

it} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KjjovouTsaisxfKAtjamta

Ergo,quod ex his uocabulum gt; hue qu� uoca tuli fignificatio fit omnium imperator QC rex, id eft,nbsp;omnium capaciffimaCquam nobis deus dedit)inlt;nbsp;quiramus.Peripatetici,fi deiur cis optio, opinornbsp;hancdignationcmtribuereutilli uocabulo, quodnbsp;primo loconuncupaui:hoc enim femperinorehanbsp;bent,hoc uelut talo(qui multa latera habct)utun-'nbsp;tur amp; ludunt. Apud me autem ex his fex,qii� nficnbsp;quafi de regno contcndunt,n� aliter, res ei it rex,nbsp;quamDarius Hyftaipis filius, futurus rex crat exnbsp;illis fex Pcrfis,qui regnum forti permifere.Intcrcpnbsp;c�tera cns,ut maximam adobtinciidiimregnuranbsp;pr� fc fpeciem fert,ita elam maximo iiitio labo--rat:dcquout dicam pluribus,dicam brcuifi�me:nbsp;quia nihil habet dubitationis quxftio de alijs. Annbsp;non aliquid alia res fignificatlt;unii, una res, uer�,nbsp;ucra res autucritas,quaL etiam res cft:bonum, bonbsp;na res, fiuc bonitas ucl ,pbitas quae 8C ipfa res eilinbsp;�ti ens ea res qu� eft:quod ut apertiusprobem e-nucleate exaftelp difputabo, Ensfuapte naturanbsp;participium eft omnisfcp gencris:quod cum tran-.-fit in nomen,efttantum neutr�.Apudgr�cos uc-*nbsp;ro tribus uocibus per totidem genera uaria turnbsp;Bf,S�(Sofi qu� neutralis uox cum tranfit in nomen,nbsp;fumit articulum ��h quod participio non acco^nbsp;modaturjamp;hoceftdcquo loquitur Ariftotelcs.

P . Sedciusl�gnif�catio�fuoparticipiochiccbit. Om pium.'* participium uim optinct relatiui et uerbi,ut ho

* tno ambulans legens currcns, id eft, qui ambulat qui Icgit,qui currit.Ita homo ens diucs, hoc eft qnbsp;cftdiues.Quanquam hocparticipio ut fiequen-'nbsp;tiftime Gr�ciomncs utuntur,ita uix ullus latino^nbsp;rum aut ufus eft aut utitur.Quod etiam Prifeianusnbsp;tcftatur,inquicns; Gr�ci autc participio ucunturnbsp;fubftantiui,quo nos quoq? fecundum analogiamnbsp;poflemus uti,nifi ufus deficcret participij freques.

Ens Quamuis C�far n� incongrue protulit ens � uer-bo fum es quomodo � uerbo poiTum potes pot�s: hoc participio ufum cfle ipfum Prifeianum nonnbsp;aufim diccrexum pauloante in codem duodeuigenbsp;fimo libro ait.Eft autem quando per ellipfin uelnbsp;uerbi uel participq fubftantiui huiufeemodi cafu^nbsp;um,id eft,nominatiui cum obliquis conftrudlio fonbsp;leatproferri utfilius Pelei Achilles multos interfcnbsp;cit Troianosbell�s,rubaudif,em,participi� uerbinbsp;fubffantiui ens,'quod in ufu nobis non eil.Nuncunbsp;pauit potius hoc participium Prifeianus qu� ufurnbsp;pauit. Imperiti pro hoc folent uti exiftens : quidnbsp;hoc uerbum l�gnif�cet nefcientes.Cacterum his, qnbsp;cum in alijs libris,tum in Ariftotelc conferendo,nbsp;ufurpant hoc, de quo agimus participi� (quo nc'nbsp;mo prudens eft ufus)non do ucniam:do, cum tr�fnbsp;feruntiam nomen de participio eifeftum : quodnbsp;quid l�gnif�cabitmcpc antecedcscumrelatiuo Si.nbsp;uerbo,ficut c�tera quocuntp in genere, ut amansnbsp;uxoris,amans mariti, ut c�tingens, accidcns,c�fcnbsp;qHens,antecedcs,hoc eft, ille uir,ea mulier,qui Sinbsp;qua; atnatdd quod contingttad quod accidit,id qdnbsp;e�ftqui

LIBER PRIMVS. � ton fequitur�d quod antccedit. Ita id quod eft:qvPnbsp;pronomen,fi non ponatur tarnen, fubaudiri nenbsp;cede cftmteerno qcTtUjUidclketid quod tu. Por^nbsp;ro pronomen hoc,non tantum uirium obtinebicnbsp;cum adiecftiuum eft fubftantiuum.-ritu fuorum(utnbsp;fic dicam) germanor�. Cum cnim dicocerne hocnbsp;marmor,iftud lignum, illud pratum,id marc,pcr--indeeft ac fi dicam,cernepulchrum marmor,grSnbsp;de lignum,iucuHdum pratum,turbiduni marc.nbsp;At cum dico, cerne hoc uel iftud, uel illud , ccr-te fignificatur h�c res,illa rcs,ca res, idem eademnbsp;res.Qualiafiintcarterafimilia. Aliquid nantjCut Aliqwd.nbsp;fupcrius dixi)c aliqua res.aliud alia res,idcm cade res.nihil,nulla res. Igitur fi ens refoluit id qd*nbsp;eft:amp; idrcfoluiturcarcs,profc(flo ens ita refoluinbsp;tur ea res quae eft.Quo palam eft omnem uim nonbsp;naturalem habcrc:fed ut fic dicam, precariam acnbsp;mutuo fumpt�. Nunc illud addo,non dccerc iftudnbsp;uocabulum precariam ueftem, ut non decuit(qu�nbsp;admodum eftapud Horatium)pauonis cauda cornbsp;niculam.Namensquafi pr�peditum uocabulumnbsp;cft,amp; pr� nimio oncrc ambulare no ualens. Quidnbsp;cnimfibiuult,uerbicaufadapisifte ens, id eft,eanbsp;res qu� eft,quid faciunt iHe uoces,ca qux eft,cumnbsp;fit amp; apcrtius,amp;: expediti� amp; ficius, lapis eft res.nbsp;Nolo argentum plus fcorix habcns,nolo triticumnbsp;quod uix extet in acerexum pr�fertim abfurda uinbsp;dcatur oratio,lapis eft ea res qu� cft;fiuc lapis eftnbsp;cares quae cftiquafi nihil fit proprie nifi folus lagt;nbsp;pis,aut quicquid crit illud de quo dicemus ipfumnbsp;efle rem qu� eft : qu� oratio de folo dco proprianbsp;eft Vndc genere maftulino dicitur in Genefi tgt; �j�

prie eft,cui caetera comparata propiie 8C uere no l'unt.Etiam in neutro genere proprie de deo dicenbsp;retur deus eft cns,id eft id ucl ca res qu� eft.Namnbsp;deum cfle rem etiam omnes theologi cSfitentur:nbsp;meritoijj � Gr�cis dicitur �vtus quafi uerc �iuti^nbsp;quCjamp;iy��vTi quafi re uera hoe eft re ipfa. Itaquenbsp;quum de alia re,qu�m de deo dicitur,quod fit ens,nbsp;inepte dicitur:ut non fine caufa neep ab re, fumminbsp;latinorum hoc uocabulum repudiauer�t. Quod Anbsp;riftotclcsadietflionc facit ineptius, dicens: �j/��j�nbsp;lt;ns quatenus ens;quafi id quod eft, pofTit no eiTc.nbsp;Eft enim hoc fecundum ens participiujin quo ctianbsp;� quibufdam peccari foletxum dicunt lapis eftiuelnbsp;homo eft,ergo ens eft:quia no eft nomc nunc cns,nbsp;fed p3rticipium:fimodo concedendum cft,ut uer-bum refoluatur per fuum participium, amp; uerbumnbsp;fubftantiuum:dc quo difputabitur proximo libro.nbsp;Quarc ut finem qu�ftionisfaciamus,nc'ue diuti^nbsp;us tot populorum nationum fuum rege pratftol�nbsp;tium auiditat�remorcmur (3f fi i� hociudicaui)nbsp;quoni� Darij noftri equus hinniuit,n5 ferui aftu^nbsp;tiUjfed rationis 8i dei nutu,nulla fit amplius de renbsp;gno c�trouerfia .fed caetera quin^,aliquid cns un�nbsp;Herum bonum.ut quinque per fe fecerunt,defcen.'nbsp;da'nt ab equis,8� res quod eft c' fex uerc rex,pronanbsp;adorennut quinqj per fe Oarium quem regem ef�nbsp;fc intellcxerant,adorauerunt:amp; hoc eft quod VPnbsp;pianus ait rei quoque uerbum uf generale praetornbsp;eligitmon dixit ens,non unum,non ucrum,n� bogt;nbsp;num,non etiam aliquid,quodpen� idem fi'gnifi-'nbsp;Cat,quod res ut dixi.Ideoij amp; pafl�m hac uoce,ucnbsp;genera

LIBER PRIMVS. � ,generali iitimur:ucluti,de re uxoria,de rc ruftica,nbsp;de rc naualijde rc militari,item:uenio ad rem. Etnbsp;generalem interrog�di uocem habemus :quidtdnbsp;^.cil^qrcsdequapoftcriusdifputabinqrcs auteni K-��nbsp;.ad omniafpcc�atpr�dicam�ta,quoniam fingulanbsp;illor� funt rcs.Sed memincrimus,n� femper hancnbsp;uocem f�gnificarionis e�e gcneraIis.Nam,tum f�gt;nbsp;gnif�cat Ratum attpconditionemmnderes pubhgt;nbsp;ca dicit,Slt; rcs piiiiata,amp;; res mc� atep tu�: turn dinbsp;ftingiii�pcrfonisfolcLundelocorum argumentanbsp;.uclabrebusfuntuel� perfonis.tunr� uerbis,utnbsp;.^apudHoratium:

Verbaty prouifam rem non inuita Icquctiir. Et apud rnetorcs.quod oniis oratio ncccflc cft hanbsp;beat amp; rem amp; ucrba�quodcj; cadem conftatex hisnbsp;qu� fignificatur, 8� his qu� fignificant, rebus 86nbsp;ucrbis.Qu�uerbaquidcmappcnantc,$ f�gna di^nbsp;cunt omnia conftarc,erebus amp; fignis.AJiquandonbsp;amp; aliter diftinguimt apud Ciccronem. Non enimnbsp;res laudandafedlpes eft.Vndc medicus in morbisnbsp;non t�caufam confydcrat,qu3 rcm:amp; apud Quinnbsp;tilianum,nomine uterqj uno utiturmtrum fit in rcnbsp;conieftat quad rc ucra.Tum accipitur pro contenbsp;tionc atepeommertio: utreseftmihicum homi^nbsp;ne furiofo:tum pro a(R:is,ut res Auaufti multi ferinbsp;pfere:tum pro caufa,cx quo fit,canbsp;nbsp;nbsp;rc,quadc rc,

quamobrem:tum pudoris caufa pro coitu ut apud Terentium Thais.Miles cum quo tum rem habe--bam; amp; uulgus ait alique habuii�c rem c� aliqua:nbsp;turn pro c�fu,fcufacultatibus,ut apud eund� cod�nbsp;in loco,ciusfr�teraliquantulum ad reeft auidior:nbsp;amp; apud Horatium:Nunq (�c facies rem. Vnde ilianbsp;Philippi

Pliilippiconqucftio, non cflc in ciuitate duo mi*' lia liominum qui rem habcrcnctum pro utilitatc,nbsp;ut � re cftjin rem tuam cft.Ne^ mirandumeft,totnbsp;figtiificata imam iiocem habere fpccial)a,cum o�inbsp;fignificata generaliter cctineat.Magis (^utfentio)nbsp;coinmodum nomen,qudm illud gr�corum -n-f�yfjitKnbsp;quod folet transferri ncgotiumdicet 8i. nos pro renbsp;aliqiiando dicamus negotium: ut apud Ciceronenbsp;in rhetoricis,dum ait argumenta duci ex eo quodnbsp;ant perfonis attributum eft,aut negotqs.Etqua-�nbsp;le illud forfan Vlpiani. Natura enim rerum indunbsp;lt;flum,ut plui a fint ncgotia,qu�m uocabula. Quonbsp;fatflu m eft fortafre,utAriftotcles fepius uolucricnbsp;uti To opquam Trfiyn� qui fi^uocum animaduertifnbsp;fet naturam acuim, potius,qu�m to ojj ufiisnbsp;fuiffet. Multa loquutus fum de trium priorum pronbsp;prietate,qu� quafi eiufd� funt nature: loquar etiSnbsp;de altcris tribus,qu�amp;ipfa diuerf� proprictatisnbsp;funt;ne hos tanquam honora tiflimos hoipites in*nbsp;honoratos dimittamus: co quide magis quod connbsp;tumeliofiin ea uidemurfuine,quibus tranfccndennbsp;di dignitatem denegauimus:fed nemo contumelinbsp;am ci facit,cui honorem negat iufto maiorcm.nbsp;Quanquam nefcio, an tribuerim maiorem iufto:nbsp;quod h�c �quarc uifus fum illi aliquid, quod nPnbsp;hil habet rcpugnans,nifi ipfum nihil. At uni repunbsp;gnant plura,amp; bono malum,amp;f uero falfum: quxnbsp;amp; ipfa,aliquid eft.Prartcrea unum, pro una res innbsp;ueni:ut,unu � uobis indices peto:bon� bona resnbsp;accipi,uix aufim dicere:cum Icgimus,omnia bonunbsp;cxpctunt:ucrum,proucra rcs,non memini me re^nbsp;pcrifie;fcd pro ucritate;ficutfalfum pro falfttate.

I bonum pro bonitatc, Si malum pro neqiritia. I Qui eciam unii pro unitate, fiuc pro una rc, ut abnbsp;Uno ad return. Ariftotelcs negat unum eile numc^*nbsp;rum.-led principium numeri. principia reru,nbsp;non fint ipfarum rcrum partes,ex confequentinbsp;ipfc res^qui legit principium Iibri,librum legit:gnbsp;tangit caput hominis,hominem ta ngit: qui uidetnbsp;initium ftagni,ftagnum uidet:qui audit exordiumnbsp;orationis,orationem audit. Qux talia non funtnbsp;adcalumniam fophiftarumreferendazfedad ho^nbsp;minurn ufum,qui uerborum tR autor. Omnes di^nbsp;cunt numerum fingularem amp; pluralcm, amp; unumnbsp;numero,amp; plura numero,quem in modum non fc

' mel ipfc locut* eft AriftotcIes.Dux mulieres,qu� duodecim. gallinas cum gallo pro indiuifo habexnbsp;bant,pepigerunt inter fc;ut oua, qux pari nume-�nbsp;ro quotidic nafcerentur,circnt huius:qu� impart,nbsp;eifent illiusmafeuntur aliquando fingula. die ouanbsp;qu� cuius erunt,an neutrius^minime:fcdcius,cuinbsp;imparis numeri oua debentur : ergo unum ouumnbsp;numerum facit.Itacp melius de intellcftu uerboi^nbsp;mulicrcul� nonnunquamfcntiunt,qu�m fumrti�nbsp;philofophi. in� enim uerba ad ufum trahunt: ift�nbsp;ad lufum.Cuiufmodi eft, quod ait Ariftoteles nu-�nbsp;merumnumerari,fcu numerabilem eile. Hoc eganbsp;cum mulierculis nego intelligcrc : numero quodnbsp;numcratur,non ipfe numerusiiicnecmenfura menbsp;titur feu mefibilis eft : nec pondus appenditur feunbsp;app�fibile eftifed ipfa menfura,amp; ipfo p5dere,alianbsp;ttjetimur atij appendimus.Vcrum fiuc ueritas eft Venmljnbsp;propric fcientia:fiue noticia cuiufcunc^ rei,amp; quanbsp;Q lux anitni,quK ad fenfus quoqt fe porrrigit : hienbsp;b lucem

lucem eflc uolo ipfius animi:quafi oculorum uiirt uidendi 8i uifum:non extcriorem quandam uelU''nbsp;tifoIarem.Quanquam ut fol oculis colores corponbsp;rum, ita deus menti rcrum qualitates oftcndii Knbsp;cxhibet. Hoe nonuihil diuciik protulit Plato in Unbsp;bris de re publica,cum,ait ueriratem elfe ueluti fonbsp;lem:fcientiam noticiamlp ueluti finccrum afpe^nbsp;dlum.Sed cum in nobis falfitas fit, cur n� fit �C aenbsp;ritas^Certc cum quid falfum uerumip eflc affirmanbsp;mus,id ad animum loqucntis refertur: quod in eonbsp;ucritas fit aut falfitas. Nam falfus panis, amp; falfumnbsp;uinum,6ffaIfusprophcta:Slt; uerus panis, uerumnbsp;uinum,uerus propheta, n� aliud eft, qu�m panis,nbsp;uinum, propheta,amp; ncquaq eft panis uinum,pronbsp;phetamt nos opinamur.ftacpin nobis,id �, in aninbsp;mo noftro eft ueritas amp;. falfitas.Nonn�quam hecnbsp;non in animo notantur;fed in ore. Ideo^ orationbsp;poteft efie falfa,animo non errantexum quis ah'gt;nbsp;ter loquitur acfentit:amp;l item uera,crr�te animo:nbsp;cum quis non alium uti fupcrior� fedfeipfum faPnbsp;lit.Transferuntur interdum nomina ad geftum qnbsp;lt;p;uercne illc dormit,an fimulatdfalf� ne g�mit,nbsp;an uere�Sf uer�i quidem loqui ac uere : quid apudnbsp;cruditos diff�r�t non inuenio. Bonum autem no*�nbsp;men faciofut ad tertium nomen ueniam)amp; bene*nbsp;faccrc;quo pafto dicam diffcrre'lnifi quod bonumnbsp;facere in ufu non eft. Ac ifti uol�t, agi polfe bonunbsp;nonbcne:quodualde abfurdum eft.Nam ficgenonbsp;inft�ti odiofiuSjftipem dederocum iurgio, n�fumnbsp;dicendus bonum n� bene, fecilfe. Quis enim neganbsp;uerit bene feciffe mc,quod ftipem egeno porrexi?nbsp;at n� bene fcci quod egenum obiurgaui.Certe neenbsp;bonum

fconum fcci:crgo duplicem aftionem fecifie diccn duin:unam bonam^altcram non bonani: in dandanbsp;ftipe,amp; bene fcci,amp; bonunrin obiurgando,nec benbsp;ne nec bonumdta amp; iuftcagere Si. iuftum id� fiint:nbsp;fi modo talis fermo reperitur. Quum loquamurnbsp;potius,aut per aduerbium,pie,fan(fle,iufte,bene,nbsp;facito:non pium,fan(Rum,iult;tum,bonu facito.aucnbsp;per numerum pluralcm,pia,fanlt;fla,iufta,bona fa-cito:utapud Ariftotelem inpolitids.Impoifibilenbsp;eftiufta agcre noiufta agentibus: quanqridiculanbsp;(ut inquit Quintilianusjfitoratioxuiusliacc ftintnbsp;uerba.Hisillud adqcere ridiculii putarc,nifi eoCinbsp;cero uceretur:qui rem iuftam faciunt,iufte facere.nbsp;Quod certc non eget probatione:quod compafennbsp;urn eft compafccre liccre dicimus. Tarnen iuftumnbsp;petOjpro rem iuftam peto.

Voniam de adicfl:iuis(ut aiunt)fubft3 tiuatis aliqua attigim�xcs ipfa poftu- CScreta*nbsp;lat,ut de concretis Si abftraftis ( namnbsp;huiufmodi adieft iua in fubft�tiu� con

uerfadicuntconcreta)difputemus:ma tcria(ut ifti appdlanQmethaphyfica.In qua, ue-lut in arbuftiua uindemia ,fcalis,calathis, falcibus,nbsp;ftrenue occup�t :qd uidelicet hinc dem� gr�ca ui-na,ali�de uero, q e' uineis Latijs pueniant.Sed minbsp;hi uidentur eorum uina lora etiam peiora. Alb�,nbsp;nigrum,rutilum,amp; fimilia(q uocantc�crcta)ai�tnbsp;fignificarerem alb3m:hoc cftduo.corpus, fi nomcnbsp;b 2 hoc

hoc ad corpus refertur:amp; prarterea illam qualita* tem(qu� per fe dicitur abftra(flum)albedincm,iitnbsp;gredinem,rutilitatera,amp; item cartera.Ego de hacnbsp;re nonpoiTum in uniuerfum pronuntiarc:amp; iftoJnbsp;uno ftatimuerkodamnarexumputem utiep con-^nbsp;demnandos. Pcdctentimpcrgam,nc quo in loconbsp;Albfi tnul nimis feftinabundus oifendam.Ante omnia, albSnbsp;tiplcx.nbsp;nbsp;nbsp;oui cum dicimus 8i album oculi,amp; album prseto-*

ris,album iudicum, albumdecurionum: amp;firescu albedine fignificatur,non tarnen ampliuageamp;ugt;'nbsp;niuerfaliter:amp; quancuntprem talem (nt ifti accipinbsp;unt)pracdicat:fcd certam ficut apud quofdam ni^nbsp;Fa r mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rubrum,pro nigra fcriptura amp; rubra.Ta

ac urn. ijafuntfacrumprotemplOjUtfiquisrcm facrain paducum furetur;amp; pingue pro adipe, amp; caducumnbsp;pro bon� qua: non Icgatateftamcato ad fifeu re^nbsp;cidunt.Si Tufculanum,Cumanum, Pompcianumnbsp;meum ucl tuum:pro pr�dio meo uel tuo quod eftnbsp;in agroTufcuIano,Cumano,Pompeiano.Itc mu^nbsp;tuum,depoi�tum,creditum,debitum,h�c 8C qux-'nbsp;cunepfunt talia,rem unam certamcp predicant,utnbsp;dici concreta non poflintialioqui meram qualita.^nbsp;icm ut apud Vergilium:

Capreoli fparfrs etiam nunc pcllibus albo. idcft,albedinefiucalbore.Etalibi:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vifa fub

obfeurum noftismidelicct fub obfeuritatem. Et apud PIinium,uentos qui fugant fcrenum,nempcnbsp;ferenitatem ; 8i. apud Cicerencm Canorum illudnbsp;nefeio'quo pafto fplendefcit,etiam in fene�lute.nbsp;Quale eft illud Pauli,quxf�t latitudo longitudonbsp;fublimitas 8i profundum,id eft,profunditas:qua^nbsp;liafuntqu�qtidielc�;itamus. Nihil in hoc uironbsp;ftulti

LIBER PRIMVS. � ftuiti eft.ut P12utus,plus �gri ex abitu uiri, qu�mnbsp;ex adu�tu uoluptaiis capio,id eft,egritudinis. Cu Concretsnbsp;�usrcihocfitproratione,quodh�c nomina fere rf�abftra-iun�la repcr�es cum uerbis qualitati feruientibus.nbsp;Album exhilaratoculosinigrum contriftat.Frigi-dum deleftat �ftuantes. At ego, tango frigidumnbsp;protjcio calidum,album currit,nigrum uolat, rutinbsp;lum canit,n�quam audiuimec aliquis (ut opinor)nbsp;unquam ni � barbarus dixit.Cur ita^quia hxc ucrnbsp;ba fcrui�t corporalibus rebusiut tango niuem,^nbsp;ijcio ferrum,equus currit,coruus uolat,gallus ca^nbsp;nit.Qux profedo reperirentur applicata illis,denbsp;quibus agimus: i� concrete f�gnil�carcnt duntaxatnbsp;�H fingulari.Dicam rem miram,amp; pene nulla ratinbsp;one fultam ;fed ufu probatiffimam. H�c ipfa qu� ^oncretanbsp;nego pr�dicare concrcte,fateor (quod tam�iftis pluralia,nbsp;inauditum efl^in plurali prxdicare concrete tamnbsp;apud gr�cot qu�m apud nos,ut alba funt iucun*'nbsp;dioranigris,iacft,resalba: omnes,omnibus nUnbsp;gris.Item pinguialibentius emo qu�m macra. punbsp;blica Eemper cbariera funt.turpia uilius uendun-'nbsp;tur.uilia nemo furatur,fed preciofa,Ouidius:

Frigida pugnabaat calidis, humentia ficcis. Mollia c� duris, fine p�dere hab�tia pondus.nbsp;Adde huic maiorem probati�isfpcciem, amp; ipfamnbsp;admirandam. Adeo fingularis, talium nominumnbsp;refugit concrctitatcm,ut ob h�c rem adiediua renbsp;rum corporalium fubftantiua non pati�tur numc�nbsp;rum fingul3rem,ut lapidea,n�armorca,plumbca,nbsp;ferrea,bombicina, fericaS� alia inf�nitautpnTcinbsp;habuerunt in ufu uitFea,ftagnea,Iignea:nos habe*nbsp;�US argentca,aurca, cryftallinea, gemmea : nonnbsp;b 3 a�t

fc LAVREN. VALLAE. DIALE. autemuitreuin,ftagncum,Iigncum,arg�teuni,au^nbsp;rcum,crhyftallcumegemmcum, Quod undc fierinbsp;ciicamus,nifiquodnumerus fingularis adie�liuinbsp;in fubftantiuum neutri c�uerfi, ��lain qualitatcmnbsp;j)r�dicat;qu� iii adic�liuis rerum corporalium cfnbsp;fc non poteftq�i pene in cxteris omnibus, qualianbsp;funt lauda nda,pudenda,iuc� da,amabilia, fuauia,nbsp;dukia,Iaeta,molcfta:non autcm {aud�dum,pudennbsp;dum,iucundum,amabile,fuaue,duke,l�tum, mo^nbsp;Icftum.Idco dixi pene,quod pauca qu�dam uiden.nbsp;tur faccre exceptionemzut pronomina ina:mcum,nbsp;tuum, fuum,quibus affine eft alicnum : ut dedi denbsp;iT)co,non dcdi de tuo,de fuo nunquam dat fed denbsp;alieno.SalIuftius: Alieni appctens,fui profufus.ilnbsp;la quolt;p uidentur facerc exceptionem,fed diuerfanbsp;rationc'quoniamfubftantiuumhoc non congruitnbsp;cum fuppofito fuo in genere;ut illud quod dixi.nbsp;Homericum n� eft bonumplurium principatus:nbsp;amp; apud Vergilium;

Trifte lupus ftabulis maturisfrugib* liymbrcs� Arboribus ucnti nobis Amaryllidis ir�.nbsp;Duke fatis humor depulfus arbutus hoedis:nbsp;Lenta falix f�to pccori,mihi folus Amyntas.

Et alibi, Varium amp; mutabile fempcr f�mina; Et apud Ciccronem: Malum mihi uidetur cflc morsinbsp;Si iterum malum'ne quia miferum'; Item quandonbsp;fuppofitum eft cum infinite, ut apud luuenalem:nbsp;Miferum eft alicn� incumbere fam�.

quanq hoc poffet uideri magis adie�liuu.Nam ilgt; ]ud,feftiuitas qu�dam fermonis exeufat ,facr� denbsp;�aero furari,id eft rc facram :ggt; fimutes,de facro innbsp;aliud nomen, aut tollas�� non audebis faerum digt;'nbsp;ccrc

LIBER PRIMV.S. � tere fic,facrum de tcplo fuiari,fiuc furari facru.Vinbsp;des ut licentiam feftiuitas excufat:ut inillo:Vimnbsp;ui repellcrelicet,qfi id� fignificet uimamp; uijC� non yjnbsp;ita fit:quia uim fignificat uio]entiam,ui ante uiri- pdijre�-bus;fed tol�rai fermo ^ptcr uocisfc/iiuitat�ge^ cet.nbsp;minat�.Qyid fifec�ufpi� fortafl� rcpcria�,id eritnbsp;affelt;flatius:g ufitatiusdiiflu. At pliilofophia ac dianbsp;Icifiica non folent,ac ne debent quidc recedere abnbsp;ufitatilTima loquendi confuetiidine, 8C. quafi � nianbsp;Uulgo trita Si filicibus ftrata.I� ucro ilia qualitatcnbsp;aut potius a�lionc pr�dicant,in apertii defeendi,nbsp;in plan� ueni, ex pasfto,cx conucto,cx locato, exnbsp;c�dudio:h�certe qualitatcsfunt,lubric� lingu�,nbsp;incert� �tatis, ambigu� metis,id eft,lubricitas,innbsp;certitudo ambiguitas:(8C ut ad ca ucni�ppf q adnbsp;h�cdifputationccitiusiufto defccdim*)iult�,pi�,nbsp;fanftn,ueiv,bonu amp; fiF.a c� fubftantiiia funt nil alinbsp;udfignific�t q qualitatc.Vcrg.Iuft�tp mcmorlp pnbsp;cat.i.non r� iuftam rcifli.i.rc�litudinis,rem^ me^nbsp;mor��fcd iuiiiti� att^ memori�.Itc.mens fibi con^nbsp;fciarcifli numina ucii.i.ueritatis.falfuniidcqdfal Bo�um.nbsp;fitas,bon� qd bonitas,nifi qd bon� duo fcruat,iu^nbsp;ftiti� feucr�Si mitc,qu� mit� uocamus bonitatc;nbsp;ut c5 aliqd dicimus iudicari ex �quo Si bonodpmnbsp;eciamacquumidemeftquodacquitas: honeft� idc Aequua�nbsp;eftquodhoncftas: ut quot funt partes honefti� idnbsp;eft,quod funt partes honeftatis. Aeternum idc eftnbsp;quod�tcrnitas:qii�cfunt cxcplacQp1urima,utopenbsp;ra multoi^ durant in �ternum,et opera feribunturnbsp;ab omnibus ad �ternitatc.Malum idem quod ne^ oalum.nbsp;quitiaCut dixijf�ue uiciofitas,utile qd utilitas,�oninbsp;o�od� qd commoditasjjpprium quod proprietas,nbsp;conuai*

,4 LAVREN. VALL. DIA. contrarium quod contraricias:5C estera huiufmonbsp;di. Quarc tota ratio concretorum inanis �C cafTanbsp;eft.Maliern dixiiTcnt in genere mafculine foemininbsp;noep quamneutro:nanifubftantiuanturadie�tiuanbsp;in makulinum genus f�mininunijfigniScantt^nbsp;rem cum ilia qualitatejed res ipfc n� funt nil� uirnbsp;S(. muliermt fuRus eR calidior natura candido, alnbsp;ba eftuenuRior fuRa 8C atra,multi funt sgroti,ranbsp;rx funt pudics:de nullo alio animali qu�m de lionbsp;mine intelliga$:ac de nulla quidem alia re. Iratusnbsp;non habet con(�lium,auarus nif� cum moritur nilnbsp;retfle facit;obnoxia marito uix unquam ucrberagt;'nbsp;tur:non de leone,cane,aquila,col�ba fentiiur: fednbsp;de uiro �C mulicre.ltcm aliquis aliqua,quid� qu�gt;gt;nbsp;dam,(� quis,f�i qua,alius alia,nullus nulla,Iiic h�c,nbsp;�llc illa,ufc� adeo ut nihil interfit an addat uir feunbsp;inulier,an nonait nullus uir adcR nulla mulier tanbsp;cet,amp; nullus adeR,nulla tacet:ctiam in illo genc^nbsp;rali intetrogandi nomine, quid feu quod, ut:quisnbsp;Prifeiani adeft,�i qus mortua eft,nempc uir amp; mulier: er^nbsp;error. igitur hi gr�ci quos PriRianus fequutus eft:nbsp;inquicns.quis inuenit literas^homo:quis utilis eftnbsp;aratro^bos:quis natal in raari^pifeis. Nam cumnbsp;Quis. qu�ritur,quis inuenit literas^perinde ac fi dicerenbsp;tur,quis homo^utimperitum f�t te, mihi qu�rcti,nbsp;quis me expeftat^rcfpondcturcanis.Si canis ex-pe(flaret,amp; non uir,refpondendum crar,ncmo tenbsp;cxpc(fi;at,fed canis:ccrtum eft enim me de hominenbsp;Qf�d. qusrere.NamaIioquin�(qui$)dixifiem:fed quidnbsp;me cxpc�lanquod fit in csteris:non enim qu�rennbsp;d� eft quis utilis fit aratro,quis natat in mari, fednbsp;quid, Nam interroganti quis utilis fit aratro^fi'cnbsp;refpondcrc

refponderem,bubul�us,arator.Quisnatatin ma^ ri^nemo quod uideam, aut illc: quis inucnit lite^nbsp;rasgr��a$^Cadmus(utaiunt)latinas^Carmcnta:nbsp;hebra:as\Efdra:quis(ut dixi)ad uirum foJummo^ Quod,nbsp;dorefcrtunquxadfocminam. Quodautem nun--quam concrefcit,fed fcmper eft adie�liuum.ut qd*nbsp;animal utile eft aratro^quod brutum natatin ma-rKficut quis homo inucnit Iiteras,utl quis cquus cnbsp;ad eurfum idoneus^qu� bellua � utilis aratro, ue]nbsp;natat in mari^Ideo dixi adieftiuum,quia tr�s ha--betnoces fubftantiuis indigentes quis,qu�,quod.nbsp;Nam quid femper eft fubftantiuum. Addamexemnbsp;pla in obliquis,audio quendam uel quandam,nul-lum null�ue audk},inueniasaliqu�aliqu�ue, qu2nbsp;fentio^quam audio uideo currentem,audio comenbsp;dentem,fentio dormientem, refte de hamine di-*nbsp;cas:non redle de equo,lupo,bouc. Nam uideo curnbsp;rens,audio comedens,fentio dormicns,nHnquan�nbsp;nec legimec dicentem audiuidegi tame frigidam,nbsp;gelidam,calidam,pro tali aqua. Q�od ft partici-�nbsp;pia non fubftantiuantur in neutrum genus duntanbsp;xat, ut concrete (ignificent, ut currens fignificetnbsp;rem currrcntcmxomcdcns qu�comedit, dormicsnbsp;rem qu� dormit:profe(flo neqj ens fubftantiuabitnbsp;neutralitenut fignificet rem quae eft. Nam ilia difnbsp;fimiliaCqu� tarnen pauciifima funt ) contingens,nbsp;accidens,c�fequens,aBtccedcns, quxeertam remnbsp;fignificant non autem omnem quaecontingit:qugnbsp;accidit:quxconfequitur:quae antecedit.

Nulla nomina in iras defccdere � fubftatiuis, fed ab adiedliuis^nec ab lus omnibus.

� J Vidquod abiftocnSjfaci�tcnucas(utdc V- quocp materia nunc difputcm)qualianbsp;multi a lia UI � quid quiditas,ab idem ideniitas, �nbsp;per fc pcrfeitas,ab ecce ecceiias,Sfc.� barbari� q^nbsp;dam gurguftio prolata.Nam primiim h�c ab Arinbsp;ftotcle traduntundcindc � fubftaniiuis formari nenbsp;queunt. Ens autcm amp; quid,8lt;: idem fubftantiuanbsp;funt. Poftremo,nec ab omnibus adiedliuis, nifi abnbsp;liis,qua: exeunt in us,qu�funtfecund�dcclinaiionbsp;ms:quanqncc ifta omnia,amp; quac in er ciufdem denbsp;clinaii�is� qu� in is terti�, �iin quafdam aliasnbsp;literas non omnes tarnen.Secuncise ut � fanus,bo^nbsp;nus,probus,fan(flus,bcatus,diuinus,bumanus-.rannbsp;�litas,probitas,fanitas,beatitas(ut Cicero ait)figt;nbsp;UC beatitudo,diuinita$,humanitas. Item � dexternbsp;dexteritas.Tertiar ut � leuis,grauis,facilis,mcdionbsp;cris,tcnuis,cxilis:lcuitas,grauitas,facilitas,medi�*nbsp;ocritas,tenuitas,exilitas.ltcm �,celer,� pauper, �nbsp;felix;celcritas,paupcrtas,fclicitas. Acurrens autcnbsp;aut � comedcns,� clcmcns,� ft�s,� fcdens,� leges,nbsp;nullum in itas exire deriuatiuum audiui:crgo necnbsp;ab ens poteft deriuari cntitas.Ita pr�terqiiam qdnbsp;nulla hoc nititur autoritate,duabus de cauf�s uctanbsp;mur formate entitas:qiiod h�cin.n.amp;.s.cxeuntianbsp;non admittunt huiufccmodi fubftantiua in itas:8Cnbsp;fubftantiua nulla (quale eft ens ) gignunt ex fe innbsp;itas fubftantiuum pr�ter unum quod uix fubftan^nbsp;ti'uum eft�ciuis fimilcillis(diucs,paupcr) unde fitnbsp;ciuitas.Idcolun�fignificatqualitatem ciuitas, qanbsp;nec ciuis:ut ilia fignificant fanitas amp; fanus, probinbsp;tas �( probusjfuaiiitas Si fuauiSjpauper et paupernbsp;tas

tas.Quarc fd�t ft errarc qui diciit dcitas; ut apud gr�cos (ei�TM;J quod ncmo ncqj latinus nctp ^r�cus P�**�*�nbsp;tJuntaxat coruin,quos priftos uacamus dixit. De^nbsp;us autem fiue ei�y non qualitatcm fignificat. Di.^nbsp;xcr�t jgitur noftri � diuinus diuinita$:gr�ci �nbsp;(�.�TK7. Et alioqui fuperuacuum ci'ar,alrcrum nomenbsp;ciufdcm f�gnificationis afciftere:pr� ratione repunbsp;gnantc, qu�iubet ab adieftiuis demum, nequenbsp;his omnibus huiufmodi formari.De qua re ira Bonbsp;ctius in libros perihermenias loquitur.nam fi no^ Boet�umnbsp;men fingere liceret,illam fingularem qualitatcm, fug�Uat.nbsp;amp; incommutabilem alicuialij fubftanti� fuof�^nbsp;�lo nomine nuncuparem : ut clarior fieret formanbsp;propofiii. Eoenim modo,qualitatcm banc PIagt;-tonitatem, ficlo uocabulo nuncupate pofl�musinbsp;quomodo hominis qualitatcm dicimus humani.^nbsp;tatem;hxccrgoPlatonitasfoliusunius cft hominbsp;niSjS� h�c non cuiuflibct,fed folius Platonis : lui.-manitas ucro �i Platonis �i c�terorum quicun^nbsp;hoc uocabulo continentur. Vndc fit,ut quoniamnbsp;Platonitas in unum conuenit Platonem, audicn^nbsp;tis animus Platonis uocabulum ad unam perfo^nbsp;nam unamque particulatcm fubftantiam referat:nbsp;cum autem audit hominem,adplures quoque ingt;gt;nbsp;tellcftum referat�quofcuntp humanitatem conngt;nbsp;ncrc nouit.Boetius re�le ille quidem, quod neganbsp;uit hoc uocabulum platonitas fingi liccretfcdpa-�nbsp;rumfinccrc,quodira locutus eft,acfiliumatitasnbsp;formetur ab homo.Nam fi human iras fit ab homonbsp;certe cur non amp; platonitas fit � Plato. Quod fi nonbsp;licet dicerc humanitas ab h�;ccrtc nee platonitas

�8 LAVREN- VAL. DIALECTL nus ucnit�butnanus autetn ab homo. Ica fit � Plagt;*nbsp;tohtPIatonicusfiueplatonius: fiue platonianus:nbsp;unde fierct platonidtas: platonijtas: platonianixnbsp;tas qu� qualitas eft. At platonitas quod nom � abnbsp;adie�liuo qualitatis non proh'dfcitur: qui re�le qnbsp;at qualitatem fignificaic, n� uideo. Item humagt;*nbsp;nitas deltas qu� fuperius attigi quiditas idcntinbsp;tasddem quereitas,eadem reitas,perfcitas, eccei.gt;nbsp;tas.Nam amp; alia huiufmodi funt rclatu pud�da. Atnbsp;legimus apud Ciceronem, ullam appietatcmiautnbsp;lentulitatem ualere apud me quam ornamcta uirnbsp;tutis exiftimans.Hxc duo(nam plura non rcpcri)nbsp;plane ab adietfliuis duifla funt:quoniam et domusnbsp;appia �C appiummnde uia arpia 8C lex appia : amp;(.nbsp;inalum appium;Slt; Icntulus ita dimininutiuum eftnbsp;� Lentusmt crai�uP Si Barbatulus � craiTus amp; barnbsp;batus:quod nomen eft quad adie�liuum derific.nbsp;P.Oppius qnod afTidue minores parentibus i�lii efnbsp;fentin nafccndo:Ientu]i,qua(� effent lentioresmenbsp;que hoc t�tum in op�re, fed in epiff ola Cicero utnbsp;plane ferio fcripfinquaff illudcs nobilitatis fuper.*nbsp;fciam.Ego ucro ne ab adiecliuis quidc,in ens exe^nbsp;untibus materiam fignidcantibus,inueni fubftan�nbsp;tiua � ligneus Iigncitas,� marmore us marmorci^nbsp;tas:� ferreus ferreitas.puto quiahxc adiedliua n�nbsp;funt qlitatis.Quod fi h�c nomina in ita.s qu� Bo.*nbsp;ctio quoqj tc.fte qualitatem ffgnificantmec ab ad.�nbsp;��diuis omnibus nafeuntur : quanto minus � ful*.*nbsp;ftantiiiis.

Inter eftentiam Si ipfum effc nihil in* terefle: Si item in c�teris,ut internbsp;uoluntatc 6,' ipfum uellc.

Sergio FIauio:duraquemadmodum uidentur ut cns 8^ eficntia:qua: cur tantopere afpernemur,nihil uideOjUifi quod iniqui indices aduerfus nos fu-mus.ideocp paupertate fermonis laboramus.Senenbsp;ca in quadam epiftola negat ^0ii,Si^ivir!xv lati- SubftSttanbsp;neexprimiponc, Boetiusmaluit iwlew nonuer-bum de uerbo,transfcrrc fubftantiam:qua: diciturnbsp;grsEce irfisMi, unde fatflunt eft:ut cum nomen fubnbsp;ftanti3,non fuo gr�co,fed sheti detur; ncceflarionbsp;quidam gr�ca noce pro latina ut�tur hypoftafis.nbsp;Ne^uero hoc fecit Boetius,quia nomen cfTcntianbsp;reformidarit ut dur�;Nam eo uti folet, fed in aliiinbsp;fenfum:qu�fuit caufa cur permulti latinoriim er-rauerint.de quo priuspaucis difputandum habe--mus ut liberiore campo:poftca de eafquam inchonbsp;aueram qu�ftionc)diircramus. Ait Boetius,fi ipfcnbsp;tarnen eft pr�dicamentorii Ariftotelis interpres.nbsp;Videtur tarnen quidam,pr�ter eos'qui diiffi funt,nbsp;alius prioris efle modus. Eorum enim qu� conuernbsp;tuntur fccundum cil�nti� confequetiam: quod al�nbsp;terius quomodolibet caufa eft elt;�cnti�,pri* dignenbsp;natura dicitur. Quia efle quaeda homini Iiu�ufmo�nbsp;di,palam eft.Efle nanoj hominem,conuertitur fe�nbsp;cundum cfl�enti�confequcntiam,aduer� defeoranbsp;tionem;8; paulo poft. Qu�cunc� autem conuer�nbsp;tuntur quidam fccundum effendi confequentiam:

In his Ariftorclis uerbis, neque eflendi gr�ce kgJ poteftjcum gerundio gr�ci careanttnccp cflcntianbsp;Icgitur: fed t�tum infinitiu� cum articulo: fed qui�nbsp;eundem fenfum Boetius fcribaf.aliud pro alio po*^nbsp;fuir. Gerte ipe Boetius declarauit libro qnto in linbsp;brum pihermenias inquiens, illud necefle eft no efnbsp;fe,id eft,nullam eflentiam haberc;quod de efle S^cfnbsp;fcr.tia,idem de c�teris fimilibus dicomiliil cnim finbsp;gnificatione differunt infinita:quum nominaliternbsp;accipiuntur,� fuis uerbalibus. Quod amp; grxei pracnbsp;cipiunt; ideoqj illi infinitis articulum applicant,nbsp;tanquam nominibus:8i pr�pof�tionem,affirmannbsp;tes ea iam no uerba elle led plane nomina:nbsp;nbsp;nbsp;nos

quoq; adietfliua eiufdem,tanquam nominibns ac^ commodamus:fcd raro nifi in nominatiuo amp; accunbsp;fatiuo qu�fuit caufa,cur Boetius in genitiuo infinbsp;nit� reformidauit amp; fi non femper hoc feruat,Pcrnbsp;fius,Et noftrum iftud uiuire trifte Aipexi.Et itc�i:nbsp;Scire tuum nihil eft nifi te fcirc hoc feiat alter:nbsp;Et iterum. Veile fu� cuiep eft.Martialis. Veile tunbsp;um nolo Dyndime nolle uolo. Ergo ipmuiucrc,nbsp;nihil aliud q uita:amp;f ipfum currere qua curfus; 8Cnbsp;ipfum faltare,legere,audire,uiderc;q faltatio, le.�nbsp;�io,auditio,iiifio:ipm araarc,q amatio feu amor:nbsp;iptti uelle q uolut3S:ipfum feire q fcientiam:ipfumnbsp;pofte. qpotcntigfiue'uires:unapud inelegaterlonbsp;quentes dicitur pro meo poflc,id eft,pro mea po^nbsp;t�tia fine pro rr.eis uiribus. IMeliiis hie q fuperiuSnbsp;Prifeianus fenfit inquiens. Significat autem infininbsp;tum,ipfam rem qua continet uerbum : currere eftnbsp;enim curfus amp; fcribcre fcriptura:amp; legere ledbio.nbsp;Iia� frequenter amp; nominibus acliungitur,amp; alqsnbsp;cafua

Sed pulchrfi eft digito moftrari amp; dicier hie c. 'Teicntinsin Adelplus: Qyapropter teipfumpurnbsp;gare,ipfis coram placabilius eft.Ideminenucho.nbsp;Certe extrema linca amare nonnihil eft: boniinbsp;eft legere;utile eft currere.aptum eft fcribere.optinbsp;mu eft philofophari.Bona quidem Prifeiani exernnbsp;pla funt:ego tn aptiora pofui.quippe qui adie�linbsp;ua cum iphs infinitis tanq cii fubftantiuis copula�nbsp;ui:quod ille no f acit.dixi me meliora pofuilTe cxc-pla quia Quintilianum fecutus fum dicentem : Etnbsp;infatyra, noftrum iftuduiuerc trifte afpexi:nbsp;quum infinite uerbo fit yfus pro appellationc: nonbsp;ftram enim uitam uult inreUigi. Et quoniam eccicnbsp;fiaftici de hac re difputare policnt.accipi�t � mul�nbsp;tis uel unum exemplum ex Luc� euangelio.�i c�nbsp;cismultisdonauituifum:quod gr�ce diciturpernbsp;infinitum 8C articulum:quod;ut in latinum trasfenbsp;raturutcunqjad uerbiim dicetur : cxcis multisnbsp;donauit uidcrenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ab idiotis dici*

De diftinguendo horum uerborum ef fentia, 8C fubft�tia ufu ne an amnbsp;bagibus fermo implicetur.

Vod 1� non reformidauit hoc nomc (ficuc dixi(iaBq duiv e�ntia Boeti9,fed ubi dui^nbsp;uioeri p�terat,ufurp3uit:qd cauf� fuir,cur in eo Ionbsp;co ubi erat,refugcrit'?prarfcrtim cu auferatnbsp;fuum ill* ut in latinum referri non queat.nbsp;An quod �if�x eft transferri fubftantia folet^ utnbsp;apud Luc am de filio luxuriofo qui dilfipauitnbsp;omnes

�f'� omnem fubftantiam, cv�!�, quo graeco nomine ufus eft Vlpianusinquicns. Quia corpus oftenfuninbsp;cft:amp; fiin materia fit erratumxgo quidem in unOnbsp;confentio;quiaeadcmpropric ufia eft. Alter iurifnbsp;c�fult us de fimili re loquens, latino uerbo utiturnbsp;�Vfiisfruftus eft iusalienis rebus iitcdi, falua rerunbsp;fubftantia.Sed poteft uideri efle alteriiis pr�dicanbsp;tionis hoc apudiurifc�fultos et illud Luc�,Cun�nbsp;quo congruit Scatuola etiam iurifconfultus c� inxnbsp;quit;cidcm Titio reddi amp;. folui uolo de fibftantisnbsp;mea,centum quinquaginta. Signifient enim nuncnbsp;fubftantia cefum uel facilitates uel patrimonium,nbsp;asXc'mita.�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratcos nunquam dicitur hypoftafis;

� fed femper ufia ;ii de putatur dines diftuswXsu'in�^ quod fit ttiXXmj �w?�j id eft,multsc fubftantiar:fcd denbsp;hoc fenfu nunc non agitur. An quod hoc nominenbsp;pro efl�entia magni funt autores ufi lt; ut Cicero innbsp;partitionibus,In his autem caufis ubi aliquid re^nbsp;�fte fa^bum defenditur, cum eft falt;fbi fubftantia,ranbsp;tio.fif Qiiintilianus prima apud thetorem clcmcgt;nbsp;ta,8f quas de ipfa rhctoric� fubftantia qu�runturnbsp;tra�babimustEt iterum autem. Illa de qua loquigt;*nbsp;mur rhetorica,tails eft quails eloqucntia:na Ipamnbsp;uolumus fignificarefubftanti�.Nam ne ipfe quidcnbsp;Quintillanus uidetur andere eflentia uti : 8C gramnbsp;inatici,cum dlcunt nomen fignlficare fubftantiamnbsp;qualitatem. An quod quidam indifferenter uti�nbsp;tur�;Vnde Prifcianiis qu�muis rarius utatur effennbsp;tla,f�piusfubftantia:�odemquofupra dixi llbronbsp;inquibqujc fubftantiam ucl eflentiam rei compronbsp;bar. Auguftinusquoqjcum aliquando ficloquaturnbsp;efTcntiafiuefubftantia^aiteflentiainin deo pro^nbsp;prie

priedici:fubftantiamabufiue:AnquodgrrcinS^ , , nunquam pro codem accipiuntJuir/�;� SCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad �'*'�*

do etiam ut apud Damafccnum libro pri-mo ifagogeshypoftafcos nomen duo f�gnificat: aliqu�do quidem f�gnificat fimplicitcr liyparximnbsp;per fe idiofyftatam fecundum quam fignificatinbsp;onem indiuiduum numero differens demonfirat.nbsp;Idem tarnen fuperius dixerat:Efl'entia, amp; natura,nbsp;amp; forma apud fan�los patres idem funt:SC rurfu;snbsp;fubftatia Qi pcrfona indiuiduum idem funt: fed innbsp;rebus diuinis de hac differentia difputarc pericu-lofum eftzunde Hieronymus ad Damafum fcribeSnbsp;ait,fubhis uerbis Ctto?��? �i. ucnenum laterenbsp;amp; propter ancipitem ambiguun�cp horum noraigt;nbsp;niimfenfum,amp; quofdamin li�refim incidific� fcnbsp;�nonnullisli�reticumappellari.ldcot^ Romanunbsp;pontificem confulit:quid fibi agendum fit. Quarcnbsp;nos omifib liocfubi naufragium timedum eft)fco^nbsp;pulo:ad Ariftotclisuerba,ubi nihil periclitctur renbsp;]igio,reuertamur. Is multis modis M�� interp-tatur in fexto philofophi�libro dicitur autemfinnbsp;quit) ufiamultipliciter fed maxime quadruplici-ter.Nam amp; quid crat effe cuiufep, uniuerfale,8�nbsp;genus ufia uidetur effe cuiufq,�,amp; quartum,horumnbsp;fuppofitum.Suppofitum autem eft : fecundum qlt;F Suppoiitflnbsp;alia dicuntur.lllud uero ipfum nunquam fecundunbsp;aliud. Qiiaproprcrprimumufia diftinguendum:nbsp;praccipue enim uidetur ufia elle fuppo'fitum pri-mum;Talcm autem in modum qucndam,ufi� coll�t elle matcriam:alium inmodum,formam; ter-�nbsp;tium in modum,id quod ex his. Idem loquitur innbsp;fecundo libro de anima inquiens.Cum enim triplinbsp;c citer

citer dicatur uria,qucmadmodum diximus:quoru unus quidcm modus,fpecics:a!ter ucro, materia:nbsp;tertius autem quod cil ex ambobus:horum quidcnbsp;materia potentia:fpecjcs,autcm entelcchia. Et innbsp;primo,fi autem hoc eft ui�a anima::feipiam moucgt;lt;nbsp;rc:8^ iterum.Necp cnim anim� u(�a cauia, ut circ�nbsp;feratur.Quidmoii�riefthoc Ariftoteles'J quid ,pnbsp;digij Gr�cialt;fcum tiihil f�t, quod no aut motus fuinbsp;a(ftio;aut mat cria,fiue pot�tia;aut forma,fiue fpcnbsp;cies,fiuc cntelechia fit;aut quod ex his conftat:h�cnbsp;tam diuerra,quibus cund� rcs Sf cun�ia pr�dicanbsp;menta diflinguuntur:uno nomine appellarc,imonbsp;confunderc.Quofit ut Macrobius hocipfumno^nbsp;men propric transfcrens.du de ipfa anima agit conbsp;fufam quSdam faciat fignificarioncm cfTcnti�: ubinbsp;inquit,PIato dixit a�am ef�c eflenti� fc mouctem.nbsp;Xenocrates numcrum fc mouentem. Ariftotelesnbsp;vTtx'ixf� Pythagoras �C Philolaus harmoniamnbsp;Pofl�doniusideam.Afclepia'desquinqjfenfu� exgt;�nbsp;crcitium fibi confonum:Hippocrates fpiritum tc^nbsp;nuem per corpus omne difperfum. Heraclitus Ponbsp;ticus lucem.HeracIitus Phyficus fcintillam ftella-�nbsp;riscflentix.Zcnonconcretum corpori fpiritum.nbsp;Democritus fpiritum infertum aromis, hac facuPnbsp;*- t�te motum,ut corpus omne f�t illi peruium. CrPnbsp;tolaus peripateticus conflareeamex quinta ePnbsp;fcntia:Ei iterum dum loquitur de Ariftotele Pla.quot;nbsp;tonem impugnantc,dc motu anim� his uerbis.

Si anim� eflenti� motus cffetnon quiefceret � mo tu. Nihil eft enim quod recipiat effcnti�fu�connbsp;traritatem.Nam ignis nunquamfrigidus eritmecnbsp;dix ffonte unquam calefcet. Anima autem non^nbsp;nung

LIBER PRIMVS- ft niinquarnamQtucefTatjnonenim fcmper corpusnbsp;Uidemusagitari:nonigitur anim� eflencia mO'*nbsp;tus eftxuius contrarietatem receptat. Paulo'quenbsp;polt;l,ubi Ariftotclem ex multorum plnlofopho--rum argamentis�rcfellit:Platonem tuens.Quibusnbsp;autem(inquit)idcm eft �i efte amp; moueri, nunqu�nbsp;� motu ccHant;quia fine cftentia fua eft� non pot*nbsp;funt: �C mox ita ; Et cum anim� per fc moueri di-�nbsp;cimus;non gemina fcquitur confideratio moucn^nbsp;tis Ct moti.fed in ipfo motu cflentiam cius agnofcinbsp;mus. Et alibi ; Anima defcend�s � tercti qii.c folsnbsp;forma diuina eft : in tonum deflucndo produciturnbsp;l�cut�punAo nafcitur linca,amp; in longum ex in^-diuiduo proccdit ; ibi'que � puniflo fuo quod eftnbsp;monas uenit addyadcm qu�cft prima protra^nbsp;ftio: Si h�c eft eftentia quam indiuiduam e�dem'nbsp;que diuiduam Plato in Thim�o cum de mundanbsp;u� anim�fabrica loquerctur cxprcfTit.Et iter�: finbsp;ergo arbores fatebimur moueri quidem fed aptonbsp;fibi motu:cur hoc anim� negemus ut motu ciTcn*quot;nbsp;ti� fu� conuenientc moueat�n quot iierbis agi-*nbsp;mus.utfciamusutrouerbofit utendum fubft�tianbsp;an effentia,quor�dam homin� peruerfitatc.Quidnbsp;igit agemus^fi malumus fubftantia, uidemur ma**nbsp;gis � gr�ca ueritate difcedere;fimulcp;eirentia tannbsp;quam caflum,amp; inutile nomcn(quod abfit) ex ternbsp;minare:(�n eflcntia,ab ufu iam recepto ( cui aliqdnbsp;dandum cft)rccedemus.Et tarnen utrocuncpmogt;-do,in cas quas oftcndi,fcrmonis ambages incidc-*nbsp;mus.Ergoutueritatiamp; confuetudini fuam cuitpnbsp;partem tribuamus,amp; diftin�lius arque lucidius lonbsp;^itamur,ita nobis reor elle faciendum: ut cumnbsp;� _ � de rc

de re loquimur qu� conftat ex duobus illisCut di-* cebat Aiifi:otelcs)ut fubftantiam dicamusxum denbsp;illo,quod uocat n)ateriain,id uocemus cH�iinam:nbsp;fi quando gr�cus aliquis afterendus'erit, gr�catnnbsp;uocem fient fccimus ufurpaturi;formain ucro quanbsp;litaicmcfic fentiamus.de quibus eft nobis in fe-*nbsp;quentibus dif utandum.Quod cum ita fit, primunbsp;piacdicamcntutn difputandum ( ut Boetio libuit)nbsp;uoceturftibftantia;namlt;orpus,cmateria conftatnbsp;fortna:fiucex efientiafi^ qualitatc:amp; itemani.*nbsp;ma conftarc confitendum eft:�lt;: fi de hoc quo:^ nonbsp;nihil dicemus.

utpote,pr�dicam�ta,corporea amp; incorporca, dif ferenti�dicuntur:qu� femperbin� conftituunt.nbsp;Qy� cum rediguntur in fubftantiuuni,faciunt fpcnbsp;ciemait ex corporca fiat corpusuicrum incorpo^nbsp;reanoncftfuumfubftantiuum fortita apud hos:nbsp;ad mcam autem legem crit fph itus fiue anima.Ninbsp;lui autem corpus qua fubftantia corporea:amp;: fpirinbsp;tus fine anima qii� fubftantia incorporea.Corpu.e,nbsp;qu� eft fpecicsfubftanti�,cum diftribuitur in diPnbsp;ferentias fine in fpecic,�,fit genus genus har� fpec�nbsp;erum:S( item fpiritusfiue anima,quam diftribut�nbsp;nonrcperio.Corpus diftribuit Porphyrius in aftinbsp;matuni

Watum amp; inanimatum f�ue inanim�: hiiius gcnc^ risfpecicsncn habent nomen fuum : fcddicunturnbsp;corpus animat�: �i corpus inanimatum. Speciesnbsp;corpus ansmatum,fit amp; ipfa genus ,diftribuiturcjjnbsp;in differentiasfenfibiles,amp; inl'enfibile;prior fpecinbsp;es,corpus animatum fenfibilc, habet fuum nomennbsp;quod eil animabaltcra fpecics non haber.Rurfusnbsp;animal fit genus,cum diftribuiturin diffcrentias:nbsp;rationale irrationalc;nee[; eius fpecics liabentnbsp;lua nomina,fed dicuntur animal rationale,amp; aninbsp;mal irrationale.lpfa quoep fpecics, animal rationnbsp;nale diftribuit in ultimas difFcrentias:fiunt(:p hincnbsp;ali� fpecies,animal rationale mortale,qu� habetnbsp;fuum nomen homo:amp; animal irrationale morta-*nbsp;le,qua;dicitnrbcftia;ncc eft ultima (pecies. fednbsp;ulterius diftribui ut genus pot.Homo ultima fpe^nbsp;cics eft:quia non eft homo unquam genus , nifi c�nbsp;in alias qualitates egrcdimur:ut homo alius bon*nbsp;alius non bonus:ucl,alius mafculus.alius fermina:nbsp;amp; ita deinccps.Specics homo diuiditur in indiui^nbsp;dua ut in Socrate amp; Plaronem. Sicut ultima fpccinbsp;cs nunquam eft genus,ita fummum genus nunquanbsp;eft fpecies.Mcdia ucro amp; genera funt, cii inferiusnbsp;ut refpiciuntiSf fpccies,cum fuperius.Porro differentia gcncri adictfla, facit fpeciem:ut corporca,nbsp;adiefta fubftanti�,facit corpus. Sed adieftio h�cnbsp;uocis,dctrahit de fenfu:plus cnim fignificat fubfta Species-tia,qu� fubftatia corporea;atlt;5 nihil aliud eft,fpe- Genus.�nbsp;cies amp; gcnus,qu� pars amp; totum. Nam fubftantianbsp;corporca fiuc corpus, pars eft fubftantia: : tanqu�nbsp;totius:fiquidcm ut corpus hominis diuiditur in canbsp;put Si truncutn qux funt totius partes : riirfus ca^

,s LAVREN. VAL. DIALE. � put amp; truncum qu� funt totius panes : rurfusnbsp;put f�t totum ad fuas panes relatum, amp; item trunnbsp;eus,Itagenus fummum eft tot�,ad proximas fpc.-cies:amp; i 11e rurfus tota f�unt ad fequ�tcs deinceps.nbsp;Kon affero autem excpla de alqs generibus 8C Ipenbsp;ciebus, quia h�c Porphyriana diftributio uix exnbsp;parte finccra eft. Nam uttaceam quod fummumnbsp;genus eft rcs,quod generale uerbum VIpianus apnbsp;pellauit:quoddiftnbuitur in fubftantialem amp; nonbsp;fubftantialem.Quo pa�lo fieri poteft,ut cum ani^nbsp;ma fit fubftantia incorporca, reperiam cam fub�nbsp;ftanti� corpore�'jquafi reperiam frigus, in conti�nbsp;bernio calons: amp;lucem,cum tenebris habitantnbsp;tcm.Corpus animatum conftat ex corporea �lt; innbsp;corporeafubftantia: quod iam non unius fpecieinbsp;eft led contrariarum.Hoc iftos non latuit:fed pugt;nbsp;tauerunt animam non efie fubftatiamiidcoc^ amp; arnbsp;bores �d herbas anim� habere dixere:de quo pau�nbsp;�o poft difputabitur.Stulte etiam feparantes tan--quam diuerfa,animatum corpus,amp; animal. lamnbsp;ne animal quidem ullum,immonale dicedum, n�nbsp;enim qui in carlo funt, aut in inferna fedc angcli,nbsp;funtanimalia.-quia nee corpora creata:cum nullonbsp;fint pnedita corporc:crgo fubftantia incorporea,nbsp;id cft,fpiritus diuiditur in cr�ante crcatum.crenbsp;atusinangelicum 8C non angclicum.Angclicus(l�nbsp;placet)in cxleftem �C infernum.indiuidua,Michanbsp;cl,Gabricl,Sathan,Leuiatan.Non angelicus,in c5nbsp;qui faftus eft ad imaginem dei,qui dicitur huma--nus:cuius indiuidua meus,(piritu5,amp; tuus:amp; in cunbsp;qui non faftus eft ad imaginem dei,qui forte amp; innbsp;Qiecics diuidifoiret:fifinindiuidua,ipccies:utfpinbsp;ritus

ritus brutij�C illius, Subftantia corporea,id eft,cor pus diuiditur in uegetabilc,amp;; no ucgetabile. Cornbsp;pus ucgetabile in fuas forfan �C ipfum,fpccies di-'nbsp;uidi poteft:eius indiuidua, h�c laurus,h�c oliua.nbsp;Corpus non ucgetabile, in aureum �C non aure�,nbsp;amp; fortafle ctiam l�gius. Indiuidua hic aureus, hicnbsp;argenteus annulus. Animal ad neutrum genus re-*nbsp;fertunnet� adfpiritum f�ue animam, nctp ad cor.-pus:SC fi ex utrof� conftat.ltatp id per fc diftribuanbsp;mus in humanum amp; non humanum.Chriftum exnbsp;cipio ab animakqui non ho tantum fed deus eft.nbsp;Indiuidua humani iam pofui,Socrates,Plato:N5nbsp;humanum,id eft,beftia(ficiit oftedi y multas infpenbsp;cies,filibcrct,diuidi pofTct:Ergo quoniam primunbsp;pr�dicamentum cftfubftantia: etca diuiditurinnbsp;�piritum fiue anima,8lt; corpus:de utroqj quid Arinbsp;ftotcles fentiat uidcamus.

Piritus( ut dicebam) alius creator cft, aligt; us crcatus;Creatorem cum fatear efle fub�nbsp;ft�ntiam,non tarnen dixerim ex materianbsp;Sd forma:fedunam eftentia dei cfte; f�t tr�snbsp;proprictates:qux an dici qlitates poiTint,nbsp;fuo loco uidcro;Nam materi� nullam tali in re jpnbsp;prie dici puto.Quis enim dixerit matcriam folis,nbsp;nifi philofophus t ufum confuctudinclp loquendinbsp;pro nihilo habens. Materia fermo communis accinbsp;pit,ut in archa lign�mt in domo lapidcsmtin caunbsp;fa rem geftam. Eficntia igitur melius, ut in ft�nbsp;le f�din exteris ; ita f�t in dco, ut facit Augufti-quot;nbsp;c 4 nus

40 LAVREN. VALLAE DIALE, nus qui ait unam eiTentiam de�tres perfonas:quasnbsp;gr�ci turn Tif �ituttix tumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eit pcrfonas uel

iubftantias.Prifci tres naturas dicebant:nu!lo ho^ rum nominum fatis ad rem ipfam indic�dum fup*nbsp;petente:ut etiam idem tcitatur : qucraadmodumnbsp;dicimus dco:tu folus fand�usuu folus dominusui�nbsp;quid folus liomo,eft fan(flus amp; dominus^quafi de*nbsp;us homo fit:an tu deus iolus es fandlus � quafi fintnbsp;alii dijrSi apud Mofen:ls qui eft mifit mc� apudnbsp;loannem tres funt qui teftimoniumdant in c�lo:nbsp;pater, ucrbum,amp; fpiritus fandlus;amp; hi tres unumnbsp;funt.None didtur is hom�,�i hi tres quafilii tresnbsp;homines^quia tres hi dici nequeunt: ergo cum innbsp;rebus diuinis dcficiant apta ucrba,accommodam*nbsp;ea qu� poftumus:amp; deum comparamus rebus abnbsp;illo creatis:diccntc Paulo. Inuifibilia dei, � creatunbsp;ra mundi,per ca qu� uifibilia funt intelledta con*nbsp;fpiciuntur:quo fit ut deo folem fimilem dicamus,nbsp;non folem fimilem anim�, qu� ad imaginem �Cnbsp;fimilitudincm fa�la eft. In foie ineft,fiue propri*nbsp;etas, fiue qualitas dicenda eft, uibratus potentia:nbsp;amp; ut fic dicam uita ipfaifoli ineft lux,qu� in uibranbsp;tu gignitur,�f quafi paritunineft ardor,qui illincnbsp;cmanat fpiratu'dem dico de omniigne.Itaqj nonbsp;dicam uibratum ilium amp; uitam folis,fimilcm pa*nbsp;tri effejuccm fimilem filio,ardorcm fimiiem fpirinbsp;tuifancil:o:fiucpattern cflediuinam potcntiam,fi*nbsp;lium diuinam fapicntiam,fpiritum fandtum diui*nbsp;nam charitatcm;fed adiungam efientiam copara*nbsp;bolp patri quidem,ut iterum dicam non potenti*nbsp;a,fnuitam{pfolis,fed folem potentem uiuumep: fi*nbsp;lio autem non lucem folarem,fed folem lucidum.

Spiritui uero fanfto non folis ardorcm, fed folcm ardcntcm crit� pater dciis,potcns 8i uiuusxrit finbsp;lius dcus,fapicns:erit fpiritus fan�lus deus, amas.nbsp;Vnde conftat quod pater fit unus deus, cum dicatnbsp;ter deus:Et quomodo deus genuit dcum quafi aJ--terum apud prauaiudicia deum^ Nam amp; fipatcrnbsp;scterne generat luccm,non tarnen generat eflentinbsp;am,qu� una eft ipfi cum film fpiritui fan�to conbsp;miinis:Et hinc eft,cum gr�ci dixerunt ( ni fallor)nbsp;tres vTsufrif�! quia intclligcbanr ultra ilias tres,nbsp;fi ita diecdum cft,proprictates part is amp; filij amp; fpi*nbsp;ritus fanftijfubefle quiddam fubft�tiale.quod egonbsp;appcllo crfentiam,fi modo ita eft appellanda. Etnbsp;aliquideft in rebus eflentia,quam ifti iiocanrma^nbsp;teriam:quam ft quis negarit fubcfle,cquidem huicnbsp;probate non pofl'im( quod fi ita eft ) ur non fit idnbsp;aliud,quam potctia,lux ardor; Ita amp; deus pater,nbsp;crit potentia qui generat dcHm,luccm fpirans de-^nbsp;Um,cliaritatcmqui eft fpiritus famflusJi�c hatfle^nbsp;nus.Qu� ideo attigi, ne cui facultas cauillandi innbsp;his uocabu]is;fubftantia,eflcntia,matcria proba^nbsp;retur,pracfcrtim cum de deo loquimur. Nam cartenbsp;tera poftcriusexcqiicmur: nunc quid ipfc de deo Deus,nbsp;fentiat Ariftotcles audiamus,tn undccimo pJiilo^nbsp;fophiar dicit, ipxjLil/Ji/k np t�p 'moj afiitp,nbsp;quodcongruit cumillo Porphyriano:Genusani-mal continet deum amp; hominem. Animal aute eftnbsp;corpus animatum:quod autc corpus dci nempenbsp;c�lum;quod ifte unum unit efle. Cum aftroniminbsp;iamrcpercrintaliud,illo Ariftotelico deo maius,nbsp;quamnonamfphejamuocant: uerba eius in codenbsp;libro hxc funtt�'i�ii;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iterum

LARENTII VAL. DIA LE. �uyav'oj jiiiv�-. Et ne focia quafi uxore de� carcrcf,nbsp;inquitjdeus amp;. natura nihil fruftra faciunt : quemnbsp;fcquutus Ouidius inquit:

Hanc deus �C mclior litem natura dircmit. Quid fibi uult ifta natura qiiaft 8C ipfa dea: quanqnbsp;dicat nonnunquam non omnia pofl'e naturam ePnbsp;ficere qu�uult:crgo nee deum:quod piaculum eft.nbsp;Credo,appcilabant naturam uim ipfimSd pro-'nbsp;prictatem amp; qualitatem mundani corporis : eocjjnbsp;ucteres mundum ipfum diccbant rcrum eflenati?.'nbsp;ram.Mundum Pythagoras ab ornatu primus apnbsp;pellauit cofin5:quem ab iftisputari animal, hincnbsp;conftat:quod hominem micron coftnon : ficut illtinbsp;macron cofmon appellant;^ quemadmodum honbsp;mo,ita SC c�l� fi'uc dcus,fit animal : amp; ne quis menbsp;min� belle intelligerc uerba Ariftotelis caufctur,nbsp;audiat Plutarchum qui ita in libris quos infcripficnbsp;de placitis philofophorura inquit ; Ayi�arixw t�^�mnbsp;�vuTSTU 9top,t�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TH lt;rlt;plt;X(y� -n �Km�

TojjHTls c?!/' xii ff3|Uct ya �n''i.)Xisrirlt; �w��u-� HaXaujutpOH-� �/liHjgt;H/xM(ni/iT0'JTK�T�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|Mt/gt; �uff,j�lt;n��ip�a,T�

rip � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tafia�i�i�Z/j (aaji Sv�

in ir�jjUaTos npi, 4-uxh5 i'fi rgt; //.'tjj fZn� i^ii Kl�s�l5y, KiHXo(pojgt;iH�5. h4uXh tAi X�5-@- aK/�KT@-, ant@- liiviiatuisnbsp;Monftrum hoc n� deus eft:qui cum firnbsp;unum animal,tarnen ex multis quocp minoribusnbsp;animalibus c5ftet,id cft,ex fcpte fphacrisnmo fpy*nbsp;ris.Nam ferpens,ille mihi uidctur,quam hydrantnbsp;uocabant:qu� cum eftct animal unum, tarnen fc^nbsp;ptem in fe capita;qux totidem animae 8i totidcmnbsp;animalia erant,habebat. Verum hic deus fi munditnbsp;noii fccit,quiainMndu5 fcmpcr cum ipfo fuit:quidnbsp;tandem

LAVREN. VALL. DIA. 4, tandem fecit^Gmundus femper fuit,ergo Si liominbsp;nes,Si bruta:�i arboies,�i herba; initio carcnr:Sinbsp;ipfa cum deo sterna funt:qus ft initium fuum dconbsp;non debcnt,profcdl:o nee continuationein. Qy�-'nbsp;qu�m quod ex femine Si aliunde nafeitur fubindenbsp;qua ratio e poteft carcrc principio tacco quodnbsp;beftias Si lapides �C pulucrc, dei partem fa tenir:nbsp;cum fint ifta pars mundi. At ego non modo hxcnbsp;primordium habuific intelligo,fcdetiamipfumnbsp;tnundum-ucl ob hoc quod homines noita muleisnbsp;fsculis extificcoftat ex artib*, pene intra duo autnbsp;tria milia annorum|inuentis:fiinf�nitis fsculis honbsp;mines fuere,cur nulla tot artiumueftigia ex tanf�nbsp;tribus ante Homcrum annorum milibusifi homi-'nbsp;ncs non fuerunt,quid ni:'non dico beftis amp; arbores,fed mundus ipfe non fuit^Quis cnim tarn c�cusnbsp;animi,taminopsmentis, non intelligat propternbsp;nos ilium fuiflegeneratum'?Quid fibi uelletillaccnbsp;li fphsraq;rotation (fiTphersullsdiccndsfunt)nbsp;fileo poetarum teftimonia.qus de chao,de gene-ratione hominis,de dihiuio,dc alqs pkiriniis quail per manus tradita illi mcmoris mandauerc.cernbsp;te Pythagoras �C Stoici mundii � deo falt;flum uo-luntiSi propter homines fadium.Ergo no animanbsp;tum,ergo non infertas fpheris mentes quas grs-ci �Vf dicunt,quaslatinirccentesab intelJigcnnbsp;do�;P -rt, voSyintelligcntias transferuntra quibus gionbsp;bos ipfos citari uolunnfcilieet rotidem angelos il-lis � cieo afliderc iuflasiquafi Ariftotelesfentiat ulnbsp;los fpiritus,aut ullas animas efle fine corpore,quinbsp;deos facit corpora animata:fiue illos quos dixi; finbsp;�c aliosmam l0uem,ApoIIincm,Mcrcuri�, Hcr-culem

44 LAVREN- VAL. DIALECT. culcni,Iiinoncin,Mineiuam,Venercm:acc�tcroSnbsp;quo.�! uulgus coif bat,apudAriftotelcni repcrio denbsp;oseire:ut milk apparct in locis ; quorum unus eftnbsp;in magnis moralibus. Amoris qui eft erga de� nonbsp;admiititur redamatio neq; omnino amarc. Indenbsp;CCS cnim fuerit li quis dicat amare loucin. Tr�teonbsp;quod dcos � d�monibu� d�monqs'uc n� feparat.nbsp;quod amp; Homerus fecit amp;C alii pact�mt in quartonbsp;�ihicorum; Veluti circa dcos qux dcdic�tur et ap-'nbsp;paratus amp; facrificia,itcm(ijcirca omne d�moni�nbsp;ut in oftauo. Vn cum dxmonbenc tribucrit: quidnbsp;D�mon. opus cft amicis: in Politicis quoep non femel pronbsp;dtjs dxmonia accipitxerte nonalqsqu�m quosnbsp;ego modo n�cupaui:amp;; lus cum demat a�lioncm, 'nbsp;tarnen tribuit c�templationcm:quafi contempla^nbsp;Cont�pla rinonftt agere amp; contcmplatio alt;flio:ignarus idcnbsp;ji. cfie contcmplari quod confiderare amp; inquircre:nbsp;quod in homines cadit non in deum. ld feciqut ftunbsp;diisfuiscontemplationiscompararct autorit�re:nbsp;ita dum homines fimilcs drjs cfficcre uult, dcos fenbsp;cit fimiles hominibus.Quid ille magnus deus nilnbsp;aliud nificontcplatlt;nihil neephabetipfe negotij,nbsp;neep alteri exhibet^nihil nobis neep prodeft : neepnbsp;obeftmon modo uiuentibus,fed etiam uita defun^nbsp;ft is^Qu� ergo pictaslt;qiix rcligio^qu� fanftirasinbsp;qu� poft hanc uitam aut uirtutum remunerationnbsp;Arift.a�i uitiorfi pccnannihil h�c ad Ariftotelic� deum:nbsp;tnortahs kdneepapud Ariftotelcull� funt poftobit� cornbsp;poris a��:mcli� igit Thales amp; Pythagoras,amp; Planbsp;to amp; Stoici q a�as poft exitS uolucr�t. Sed � deonbsp;nos ad a�am dcfccdamus;deq nunc (his paucis denbsp;deo fuificientibus) difTcrendumeft.

qucnui liccntiaeftjfacereuidcntunquod aiborib� bus m�t. amp; plantis(quas uiuere dicunt ) inefi�e fpiritus uo^nbsp;lunt:amp;I eflcaiborumdcasqu� uocctur Hamadry Hamadrynbsp;adcs quod una cum arboribusamp; oriantur amp;pere ades.nbsp;ant.Quidenimattinetfcparare animalia�i cor^nbsp;poraanimata, quod nemo fophiftariim unqiiamnbsp;fecit. Animal hue animansuocatur quia animam quot;nbsp;habet;inanimatum uero.qiiod non eft animal Animal,nbsp;Ucanimans:h�cautem nihil aliudfunt quamani *nbsp;matum:amp; ea nihil aliud quatn h�c. Nam eruditinbsp;omncs latini contraria conftituunt aniroalia,amp; ininbsp;anima.Inanima,an dicantur,nihil putantintcrclgt;nbsp;fc.Quid ggt;plancanimalia plantas appcllauit; ut.nbsp;in libris de gencratione animalium^an quia � ui^nbsp;uendonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,non ab anima ideo

poteft uideri non fine aliquarationc potuiftcda.'. re uitam illis qu� quodam modo uiuere uidercn^nbsp;tur Si monyminime.Primum quia nemo quod fcinbsp;am ante cum uocauit plantas animalia;deinde nonbsp;quia uidentur quodammodo uiuere fueriit appcl.-landx animalia: fed e' contrario,quia animalia nonbsp;funt,ideo nec uiuere erant diccndac,Poftrcmo,qd*nbsp;li�ceius animalia nihil animi liabent.Veriu,s Epinbsp;curei Si Stoici qui animata amp; id eft im ux� efte nenbsp;gauerunt;quia nihil appetitus,nihil animi, nihilnbsp;rationis

rationisobtinerent.Animumappeno nofl Animus. iJlum quem luucnalis folis hominibus dat. Natnnbsp;Cicero pl�runcp animum pro anima ponit ; �C cunbsp;tria appellat bona animi,corporis,amp; externa,aninbsp;mi dixit pro animac.ficenimdicitur grxce ^uxhsnbsp;Qnanqu�non miror Ariilotelem dedifle animanbsp;herbis,qu� cum ipfa illarum uita extinguatur: cunbsp;talem faciat ex parte animam hominis.Nam camnbsp;ex duobus tanquam fruftis conglutinat, irratio^*nbsp;naliS;rationali:8C illam quidem gigni 8C interi�nbsp;rc,hanc nero nunquam nee genitam nee corruptsnbsp;bilemdllam � potentia feminis creari,hanc diuinanbsp;efle.Quod ficompalt;flaexpartibuseft,5lt;(utdixi)nbsp;Anim�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fruftis tanq ex tefta 8( �re,{�mile profedlo cric

quidd� ftatua:,q Nabuchodonozor in primis obla ta ciuerba cius h�c funt in libris de rcpub.diuidugt;nbsp;tur autem du� partes anim� quai^ una habet ratinbsp;one per fe: altera uero non habet quide per fe : fednbsp;rati�i obedircp�t.Et itei^.'Quoni� exdifparibusnbsp;ciiiitas,ficut animal ex anima Si corpore : Si ani^nbsp;ma ex rationc,Si appetitu:domuf(p ex uiro et uxnbsp;ore;8i pofleilio ex domino Si feruodioc quo^ Bonbsp;etius teftat in Mufica inquicns.Quid eft autem alinbsp;ud quod ipf�us inter fe partes animat iungat: quxnbsp;(ut Ariftoteli placct)et r�nabili et irr�nabili connbsp;iun�la eft:et ne putares hoc elle duasanim�pro-*nbsp;prietateSjfacit alteru altero priusmtin eiifdem denbsp;repub. libris: queadmodum anima et corpus duonbsp;funt,fic et anima: uidemus duas partes, alteram irnbsp;rationalem,alteram rationalem habentem:etha-*nbsp;bitus cor� duos num�ro,quor� hic quidem eft ap-petituSjille uero mens ut autem prius eft corpusnbsp;genera

LIBER PRiMVS. 4, gcncrationc anim�,tta quod no habet rat�onem,nbsp;co quod habctquod manifcftum eft in pucris in lt;jnbsp;bus ira,id eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et uoluntas,ncc no concupiftc--

tia ftatim creatis ineft;ratio uero id eft, Ct mens ,pficientibus �tatc,natui aliter ingenera^nbsp;tur tffm�Tst�uKۻ Idcotp alteram pcrire uult:alnbsp;teram non pcrirc.Siquidem ita inquit in libris denbsp;anima. Quod fi anima quidem non eft feparabigt;-lis � cropore,nec aliqu� eius partes.Si feparabilisnbsp;fuapte natura cft,non eft dubium amp; mox fenfutnnbsp;0lt;imaginationemamp; appetitum. Vbicunqjenitnnbsp;fenfus,S^ mokftia,amp; uoluptasnibi autem hate, exnbsp;ncceflftaic concupifeentia. De mente autc SC con-�nbsp;tcmplatiua Si potenti3,nondum liqucnfed uidc.gt;nbsp;tur anim� alterum genus eftc. Si hoc contigit fc-paraii,qiiemadmodum fempiternnm � corruptie*nbsp;bili.C�cteras uero partes anim�,palam eft ex hisnbsp;non eile fcparabiles ( quemadmodum quidam agt;-iunt)rationeautemdiuerfaseftc manifcftum eft.nbsp;Et quid ni faccret partem illam,quam ait anima*nbsp;partem,amp; utcorruptibilcmafcmpitcrna feparanbsp;ri^quang gigni c corporc ipfo uult in libris de gc-ncratione animalium inquiens. Eft autem corpusnbsp;quidem ex f�mina:anima uero ex mafculo.Namnbsp;aia corporis alicuius uf]a,cftamp;itcr�. Siigit mas,nbsp;eft huiufmodi anim� effeftuum. Et in libris de a-*nbsp;nima.Cum autem tribus modis dicatur ufia, iicutnbsp;diximius;quoiv unus quide fpecicsialter materia:nbsp;tertius autem,ex ambobus:horum materia quide,nbsp;potetia:fpccics autementclechia:quoniam quodnbsp;ex his,id animatii.Non eft corpus cntelechia anigt;-m�jfed ipfa,corporis alicuius : Si propterea benenbsp;opinan

4i LAVREN. VALLAE. DIALE. opinantur,quibus uidetur nec^ (�nc corporenbsp;nec� corpus aliquod,anima.Nain corpus quidemnbsp;non eftjfed aliquid corpor�s.Et alibi. Dicimus aunbsp;tem genus unum endum ufiam:huius porro hoe 3nbsp;dem,ut materiam:quodfccundumfe non eft : hoenbsp;aliquiddllud ucro formam amp; fpeciem, fecundumnbsp;quam iam dicimus hoe aliquid: �C tertium, quodnbsp;exhis. Eftautem materia potentia.fpecies au.*nbsp;teni,entclcchia :amp; hoe bifariam. Alterum quidemnbsp;ut peritia:alterum uero,ut contemplari. Verumnbsp;ufi� potiiTimum uidentur efle corpora ; amp; ex hisnbsp;naturalia.H�cccnim aliorumprincipia.Naturaliquot;nbsp;um autem,qu�dam habent uitam,qu�dam n� hanbsp;bennuitam autem dicimus perfe nutricationemnbsp;amp; incrcmentum Si. corruptionem:Itacp omne cornbsp;pus naturale particeps uit�,ufia fitiuf�a autem l�cnbsp;ut compofita. Quoniam eft corpus huiufmodi,idnbsp;cft,uitam habens: Non utiqj corpus, crit anima.nbsp;Nam noneorumqu�funtinfubic�loeft corpus:nbsp;fed potius ut fubicdlum Si materia. NeceiTariumnbsp;Anima, jgitur eft animam ufiameiTe, ut fpeciem corporisnbsp;naturalis potentia uitamhabentis.Et paulo poft:nbsp;Propter quod non oportet qu�rere;an unum aninbsp;ma amp; corpus;ficuti neep ceram Si figuram: nequenbsp;omnino materiam cuiusqj Si id cuius eft materia.nbsp;Quis non uidet propter has uerborum fenfuumt^nbsp;ambages, Ariftotelemftultifilime fendre de ani*'nbsp;ma:qucm anim� defunftorum ( qux nunullis uelnbsp;afpc�i:u,uel uoce fc exhibucrunt)admoncrc potcnbsp;rant nec interire,nccgigni ex corpore,ncc carercnbsp;aftedfibus.aut ex duabus partibus atqj naturis co*nbsp;padtam effc animam.Nam ilia pars rationalis: an

f�t pars dci,an uiuat defuniflo corpore, quid dicat non intclligo. Si enim otnne genitum interit fiucnbsp;corriipitur ut ipfe ait: ergo aut interit anima, autnbsp;genita non eft,quorum utrunt^ eft falfum:Plutar^nbsp;chus inquit Ariftotclemnbsp;nbsp;Dic�archum, immorgt;

talcm quidem eife animam,non fentire:fed tarnen diuinitatis cuiufdam participe.An diuinum illud,nbsp;ait rationcm,qua dicimur � beftijs diftcrre^de quonbsp;etiam difputemus:efto diuinum hoc fit, id tarnennbsp;cum bcftijs Ariftotelcs facit eife communezinqui-^nbsp;ens in libris de animalibus.Non enim habet aliqd Bmta nSnbsp;diuinum ftcutigenus apium:at(^ id diuinum ene habere ranbsp;rationcm aperit in libris de membris animalium: donenbsp;ubi uult apcm amp; quaedam alia habere prudetiamnbsp;amp; efte altjs quibuldam prudetiora quin etiam fornbsp;titudincm flue ut uerbum � uerbo transferam ui^nbsp;rilitatem, id eft, ��/Ipt.'ov Alijs tarnen plurimisnbsp;in locis negatjpeftias pr�ditas efle rone : coep o�snbsp;dicunt hominem efle animal rationale mortale:nbsp;beftiamanimal irrationale mortale. Sedquidenbsp;hoc difputauerunt,nullam folidam attulere rationbsp;nem.Simemoriamamp;uoluntatembruta non ha^nbsp;bent cur non amp; rationem'^qu� media illarum eft?nbsp;Memoria prima uis animae eft,feu prima potent Memorianbsp;tia qu� � retinendo appellata,cum eadem f�t quaenbsp;capiat lit manus quaecapit quippia eadem tenet,nbsp;amp; pene in capiendo tenet. Ne^ enim alia uis anixnbsp;m� uis eftin tenendo,q in capiendo . Vn Quinti-lianus ingenii(inquit)fignum in pueris pr�cipuanbsp;memoria �:eius duplex uirtus, facile percipere amp;nbsp;fideliter continerc.Etmultafunttam gr�ca quanbsp;latina cxempla ubi tene fignificat ac cape. Proxi^

ma uis animx,cft ratio:cuius mun� eft,res memo-* ria pcrceptas �C ret�tas exatninare,�C quaf� de hisnbsp;ferre fencenciam.Tcrtia uis, qu� nifi n�emoria tcnbsp;neat Sf ratio iudicauerjt,�fricio fuo uacatdi�c digt;*nbsp;citur uoluntas quaft Temper uclit,qu� aliquandonbsp;ctiam non uult-.eius officium cft amare uel odiffie:nbsp;ergo n� poteft in brutis fequi uoluntas, nif� antenbsp;ceiTcrit ludicatio. Verum iili ad uocabulorum refunbsp;giunt uerrutias,aiunt(^ non rationem hoe eile,fednbsp;Inftinftus inftin�lum:quafinonetiamnegentbeftias remi-^nbsp;nifci �C uelle.Inffiniffus in hominibus quot^ eft 8Cnbsp;cx fe de illa tertia emanat.Itaq^ c� inftin�l� dant,nbsp;uoluntatisimpetumdant non rationem aufcr�t.nbsp;Nam ridiculum eft quod Ariftoteles dicit inanigt;nbsp;niatabruta,�C putros carcre eledlione, quod uigt;nbsp;dclicet ratione careant:qua{� idem fit inanimatumnbsp;quod brutum SC puer.-an fi' puer nondum pcrfedlanbsp;rationem,continuo 8C nullam habet^ST fi non femnbsp;per cligerebenc fcit,protin� nihil bene cligct^ eernbsp;tepuerosquofdam uidemus,diuinicate quadamnbsp;metis ita pr�ditos,ut in quibufdam multorum ui.*nbsp;rorum iudicia tranfeedant:de quibus ita ait Quinnbsp;tilianus.-Modo nulla uidcatur �tas tam infirma,nbsp;qu� non protinus,quid reftum prauumqj fit,dif-cat:Idem cum Chryf�ppo uult amp; ante trienniumnbsp;�llos optimis imbui morib*; At Ariftoteles ne adunbsp;lefcentesquidem,uultpcrcipicndis moribus efi�nbsp;idoneos:Quid de pueris,fi habent elcdbionem ? eunbsp;amp; in uenando 8C in itincre faciendo, nonnunquanbsp;ctiam canis 8C equus melius iter ingreditur,quamnbsp;uenator STfefl�r.Etadultatomnesbcfti�uix ungt;nbsp;quantnifie'fuaneSC�fuoufu eligunt, qu�fibenenbsp;cligunt

Li�ER PRIMVS. n tliguntjprofcdlo id non fine ratione fadunt : ha^nbsp;bent itacp befi;i�,ficut nos niemoriam, rationem,nbsp;amp; uoluntatcni,quia �i animara habent, amp; ut nosnbsp;animaliafunt:undelegimusdeumfcdneamp; homi nbsp;nem amp; beftiam in animam uiuentem. Alia nos renbsp;differimus ab illis quod deus infpirauit in nos fpixnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

raculum uitacjid cft,�ternitat� : Et ut corpus Ada fuis(utfic dicam manibus)formauit: ita orefuo innbsp;fpirauit animam:cx quo c�lum,a�o �C corpe ercgt;-�i SC fublin]esintucmur,quo nobis tendend� eil:nbsp;non fol� aia:fed etiam corpc.quod deus ipfe pec�nbsp;liarius,quam brutoiv corpora fabricatus cft:8C fi-�nbsp;cut hi terreni ignes fimillimi funt illis c�leftibus,nbsp;ita brutoi^ a�� noftri:quia ill�,ut lumina candclanbsp;rum extinguuntunnr�ut fidera ppctuo uigent.nbsp;Quamobre^quia ad �ternitatetn nati fumus:ideonbsp;teterna atc^ c�leftia intclligimus. ideo plur�numnbsp;capaccs fumus:plura et maiora optamus.Plura c�nbsp;cupifcimus,pluratiniemus,pluribusgaudcm��do--lemus^.Net�enim Ariftotelesfolusaliqu�dobrunbsp;tis rati�em tribuit, fed etiam alq quorum funt (utnbsp;graccos omitt�. Cicero Quintilianuslp. Nam illenbsp;inlibris de natura deor� inquit?) Nihil inquis eftnbsp;m� melius in rei^ natura,ne in terris quidem urbenbsp;noftra. Num igit in urbe eflecogitationem, rationbsp;ne,mente putas^aut qm non fit,num idcirco exiftinbsp;masformicam effe anteponendam huic pukherrinbsp;mi urbi,quod in urbe fit fenfus nullusdn formicanbsp;non modo fenfus fed etiam mens ratio, memoria^nbsp;Hic in fecundo fic ainSermonem magis deefle c�gt;nbsp;teris animalibus,qu�m intelle�lum. Et cogitationbsp;nemquandam uidemus: Nam 8C moliri cubilia,nbsp;d a fiCni

ctiam reponere inhyemetn alimenta,Qperaquae daminimitabibilia, qualia funt ccrarum�C mclfnbsp;lis eificcre non nulllius rationis eft ; ted quia ci-'nbsp;rent fcrinone,qux id faciunt,muta atqj irrationalnbsp;biliauocantur, graeci uno uocabulo ditunt aXty�nbsp;quia uno nomine dicunt amp; orationem �C rationsnbsp;bbet milii fufpicari,bruta fuific uonbsp;cata ab initionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia carerent oratione:poRea

propter ambiguitatem uerbi, � captiofis philofo^' phis adic�fum etiam axora dici,quia carerent rati*nbsp;one: Nam amp; Xof@- priusorationemfiuefermoncnbsp;fignificauit qua rationem:quod nifi nollem efle ,pnbsp;Iixius,pluiimis teftimonijs confirmarem: h� igitnbsp;trespoteftates anim�fiuehuman�fiuc bcluinar,nbsp;in corpore(cui agglutinata eft anima)fuam imagt;�nbsp;ginemtransfundunt;Siquidem exprima poteftanbsp;tefiueui,corpusanimatum habet uircs,undeS^nbsp;motum :ex altera folertcm illam humorum ac exnbsp;terorum diitributioncm:a tertia calorcm. Ideo'c^nbsp;cor,ubi eft animaefcdes,m3gis quam c�tera mouenbsp;tur.Et ab co,omnis in corpore effedius proficifcigt;�nbsp;tur,5i magiscalet.'Imo caetera membra amp; mouetnbsp;amp; calcfacit,iit fol in fua fede manes ac uibr�s,uni^nbsp;uerfum mundum fulgore fuo 8i calore perfundit.nbsp;Neep ucro ga cor mouctur, ideo dixerim mouerinbsp;Terminus animamineqj tarnenutCapitolinumTerminumnbsp;quern deum fuilTe dicebant immobilem ac torpiquot;nbsp;dum elfe. Anima enim quid fit nifi per fpeculum innbsp;xnigmatc(ut ait Paulus) cfi non intelligamus: qsnbsp;dicat illam moueri autquiefccrc^quod eft rerumnbsp;que fub fenfus corporis ueniunt. Sed non idcirconbsp;negaue*

LIBER PRIMVS. � negauerim cam irafchquod ncgat Ariftoteles,in-quicns fi quis dicat animam irafci, perindc cft acnbsp;fi dicat illam tcxcrc,aut ftriicrcaneptiffima com^nbsp;paratio quafi irafci fiat corpore,ut tcxcrc aut frrunbsp;crecE�demanimxpotcntiarinfenfibusipfisomesnbsp;cognofeuntunnamin uifu,auditu,guftu, odoratu,nbsp;ta�lu,prima uis cft obiefta capici)di:fccunda denbsp;his iudicandi:tcrtia ex eifdem ucl ucluptatcro,uelnbsp;molcftiarn capiendi. Nullus enim cft, quem uoe�tnbsp;communcm i�nfum.Effent alia quardamde his cgt;-tiamdiccnda;fedca inmateri� qualitatis autaftinbsp;onis rcijcimus.Pergamus dicere de eifdem anim�nbsp;potentiiS�ut aliqua de uirtute et moribus difpute^nbsp;mus-.etfi h�c in libro de uero bono trafl:auim*,nonbsp;tarnen hic otiofa erunt.In membris quidem hx ponbsp;tenti� quafieminus afpiciunt, infenfibus autemnbsp;cominus,in hac uero de qua loqiiemur materia fanbsp;pientix amp; uirtutis quafi in femetipfam intuetur.

IGitur in prioribus animx potentijs memoria amp; ratione,infunt difc'plinx atque artes omnesrfiuc ilia noticia fiuc opinionc nitannbsp;tunNam omes uerfantur in uero falfolp di^nbsp;gnofccndo.in his omnis dchbcratio,de fu^nbsp;turifep confiliumiin his omnis inuentio, in his canbsp;qux una numcraturnbsp;nbsp;cadem prima,quatuor wir

tutum,ideo di�la prudctia:quod unufquifqt in ali quo exccllens artificio dicebatur prudens att� eti� Sapict^dinbsp;fapiensJdeolp fapientia didla eft filia ufus S(. me�nbsp;niorixiSC qui multi experti erant SC eorum memo

rcSjUOcabantur fapientes:quales iurifconfulti qui didi funt prudentes amp; feptem illi c� alijs muitisnbsp;qui cognoUebantur fapientes, In ultima potentianbsp;animx funt affccflus cupiditas'% timor de future,nbsp;de pr�fcnti uoluptas, SC moleili�tametfiin cupinbsp;ditate nonnihil elf uoluptatis,�f in timor� mult�nbsp;moIe(li�:Etiam in pneteritis ineft Sf dele�latio,nbsp;�C moleftia,cum illorum recordamur: fpes ad fu^nbsp;turum pertinct eft'que affedus iucundus, fed ra--tionc admixta: (�cut defperatio � diuerfo. Itaquenbsp;ex illisfquas dixi) quatuor uirtutibus quas Platonbsp;uidetur � Perils pr�ccptoribus accepiire;tresre]i'nbsp;quz,in ultima anim� potentia funt nihil aliudnbsp;Anccius� qy� affe�lus:fi em affe�lus ducem rationem fcqu�nbsp;tur,uirtutes funnfi minus,uitia.ex quo nihil benenbsp;fieri,aut male dicend� cft,nif� afTctff�mihili^ aliudnbsp;aut laudem meretur aut uituperationem qu� affenbsp;6lus.Non enim feientia iuris uirtus eft,fcdiuftitianbsp;Nei^ cogitationem diuinarum rerum SC humana�nbsp;rum quidc �bi philofophia tm uendicat:fed ex peenbsp;pris fapientix uiucremec^ fdre bonum laus eft,fednbsp;uelle:nec malum feire fed nollemctp rurfus dcdcc*nbsp;feire bonum aut feire malum:fed id nolle hoc uelle:nbsp;nifi forte noluifti fcire,aut ira,aut odio,aut folicPnbsp;tudine,aut ignauia impeditus at^ corruptus.Ta^nbsp;lia nanep aciem m�tis obtundunt,amp; hebetant. Ea*nbsp;i� fiptei dicitur amor c�cus, ira, auaritia, fpes,innbsp;uidiae�ca: quod uidclicct e�cct intelle�fum: neenbsp;animus qu� proprie eft uol�tas,male afre�l;us:fednbsp;etiam male aifc�um perturb�t ingenium. Namnbsp;dolor capitis laiTitudo membror�,ebrietas:fopor:nbsp;Officiunt intclIc�lui.Et idcirco errant qui intelle^nbsp;dfum

ftum uoluntatis dominum imperatorcmcp confti tuunt. Auf�m dicere ncc dodlorc quide ill� cflc uonbsp;luntatismon docctur uolunta$,fed ingcnium fei^nbsp;pfum labore fuo docet adiutrke memoria : utquenbsp;hoc,ducem memoriam,ita ipfum uoluntas ducemnbsp;habermna eadem'quc anima turn capit amp; tenet,nbsp;turn inquirit iudicat, turn amat aut oditmccnbsp;bi ipfamet imperat,neque una in parte domina �,nbsp;inaliaancilla.Quodfipoflctimperare ratio uo-*nbsp;luntati,nunquam profefto uoluntas peccareticr--go quod peccat ipf�us culpa eft, quod fibi non im-perauit ut meliora uellet:qu� fola(ut dic�b�)uir^nbsp;tus eft:nam prudentia quae in intelleftu eft uirtusnbsp;non erit.Quod Cicero confitetur in offices inqui^nbsp;ens.Prudentia fine iuftitia nil ualet ad faciendamnbsp;fidcm. Qyo enim iierfutior quis amp; callidior, hocnbsp;inuiftor amp; fufpeftior detrafta opinione probita-tis Quaft diceret prudenriam fine iuftitia maliti�nbsp;cfle;quanquam malitiafisnificatfcientiam admixnbsp;ta iuftitia uti ipfa uox indicat: quo nomine fum-mi quique autores funt ufi etiam pro mala uo-*nbsp;luntate, Plautus, Salluftius, Liuius, Cicero,Senbsp;ficca, Quintilianus amp;. alq plurimimt dux res funtnbsp;fcientia SC mala uoluntas.-quarum una qu� eft iunbsp;ftitia, uituperanda eft. Altera qua: cum pru--dentiac�mmunisin meditullio poftta eft, quantnbsp;licet uocemus folertiam per fc nec bona, nccnbsp;mala : ut dolus qui cum alibi, turn in iure ciuilinbsp;dicitur bonus SC malus : ut etiam in medicinanbsp;pharmacum feu uenenum, malum amp; bonum:nbsp;hinc eft quod fcrpeus narratur fuifle ptudenti-*nbsp;or cunAis animaljbus, cum de calliditate SCnbsp;d 4 uerfu

ucrfutia cius ageretur:amp; uilb'cus iniquitatis pr�gt; deter feciHc memoratur cum malitiofc feciHet : Sinbsp;prudetiores eile filqs liids,f�]iis tenebrarum in genbsp;ncratione i�a.Etapud Hiercmiam �C Paulum, iSanbsp;pientes funt ut fadant mala.Et apud luucnalem :nbsp;Quid quod adula ndi gens prudctifTima laudat ;nbsp;Sermonemindo�d fadem deformis amid.

Dixi in uoluntateuirtutc,potius qu�m uel in adii one:quia adlionem ob uoluntatcm aut laudamusnbsp;aut uitupcramus:S� uoluntas citra adionem lau�nbsp;V�rtus exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uituperabilist� eft:Vel in habitu quia pru^

habitu dentia do(fh-in�(p,amp; artes ex habitu conftant:qu� ut lente diuippercipiuntur, ita difficile ex habkunbsp;quafi c domo df pofTeffione pelluntur: Virtus quacnbsp;affedfuc�ftar,celeriter acquiritxelcriter^ amittinbsp;tunquemadmodumamp;uitiumnec mediocre tan^nbsp;tum,fedctiammaxim�.SiquidemPolemonaudi�nbsp;Polemon� Xcnocratc,unam intra horam omnem incontinbsp;nentiam exuitxfretffufipcftcontinentitiirimus:^^nbsp;latro in cruce pendens uno hor� momento fadlusnbsp;eft optimus. Infinita funt huiufmodi cxe.mpla.N�nbsp;pro cul �ueroeft,quodaitfuper Ariftotelis prae^nbsp;dicamenta Boetius : Qui femel iuile) fecit efi nonnbsp;elfe iuft�,nctp qu'i femel adulteri� fecit eu non elfenbsp;adu1terum:fed cum ilia uoluntas cogitation per^*nbsp;tnanferit.Cur non addebat f� qua uirgo fuit unumnbsp;diemin Iupanari,eamn�definerc uirginem elle,nbsp;fi non per�uerauerit in prollando:an qui c�deinnbsp;fecit non erit homicida � Vel fi centum uno dienbsp;homines occident (� non perfeucrauerit deincepsnbsp;inc�deperpetranda necc�dis aceufari poteritf

LIBER PRIMVS. n priuatx elegantem morum inftitutorem :qu� ci-'nbsp;uitas hanc ferret abfurditatem i non e�e adulter�nbsp;qui femel adultcrauit.Seires tu fiue Boeti fiuc An*nbsp;ftoteles fi domi tu� adulicri� admitteretur. Tur^nbsp;pius eft hoc qu�m quod alibi tibi placet Ariftote-Ics ut robufti nafeantur filij ne'ue fint parentibusnbsp;pene fratresme ducamus uxores nififex amp; triginnbsp;ta annos nati.Qy� barbara natio hominciqui uigt;-turn occident,fi non perfeuerct occiderc alios, lianbsp;beat pro innocente � qui filucftresac 3greftcsd�nbsp;filuaiici homines putarent uirginem adhuc eile: qnbsp;uno demum die fit tadla � l�ris Si forcaifts imple-taergo hacrationc fif mater SCmerenixpoteritnbsp;eiTcuirgo.Qualemfacitpafiphaen Vergiliusinqnbsp;ens: Ah uirgo inf�lixtquod n eft abfurdiiTim� di-ftu:fateamur ex unoa�lufunimum iiitiuin,�i exnbsp;uno a�fu futnmam nirtutem ehe pofie:ergo nonnbsp;opus.Nec^ uero inf�cias co,confirniari roborariipnbsp;ufu nirtutem ac uitium . Namamp; feienri� amp; artesnbsp;confirmant ufu roboranturtp;ficut aliud c acquirinbsp;fcientiam,aliud confirmari,fic aJiud eft acquiri uirnbsp;tutem aliud confirmari.Neqt enimunodiefifumnbsp;indoftus pofiiim fieri do�iifl�mf^S,ut pofliim unonbsp;die ex tenaciffimo fieri largiifimuscetcnim doiflrinbsp;nx per gradus certos paulatim acquiri(ntur,amp;: ucnbsp;lut afeendunt : uirtutes etiam fine gradibus impe^nbsp;tuquodam amp;utfic dicamuolatuadiri non pof*nbsp;funt.C�modiufqp per gradus loquimur, qu�m qd�nbsp;Ariftoteles fecit per difpofitionem amp; habitum:c�nbsp;uix difeerni hxc duo inter fe poflint,amp; inter difponbsp;fitionem primam Si ultimam.Itcmtp inter prim�nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habitura Rictix �f ultini�,f� quis ultimus eft dice-

dus multi amp; pene infiniti fint gradus:Si prima dif pofitio fit aliquis habitus,amp; ipfe quantufeunep hanbsp;bitus ad ulteriorcs difpohti�es: ita omnia confufanbsp;erunt.Comodius igitur(ut dixi)eft agerc per granbsp;dustper quos retro ad ignorantiam defcendimus:nbsp;uirtutibus eti� nongradatim in im� corruere pofnbsp;fumus:quia non itatiifeftaturfcientia ab infeitia,nbsp;ut uirtus � uitio.Qm uirtus auftera eft,uitifi plx^*nbsp;Tunep blandum.Continenti� enim oppugnat libi^nbsp;doda^itatem tenacitas,abfl:incnti� auaritia, fornbsp;titudinem ignauia, patientiain ulcifccdi auiditas.nbsp;Cur n� oppono plura fingulis uirtutibus uitia, utnbsp;fecit Ariftoteles qui largitatc � duobus uoluit opnbsp;pugnari tenacitate fine auaritia, amp; ^digalitatc:nbsp;fortitudinc ab ignauia Si. temeritatc:quac funt bi.*nbsp;na extrema Si �ngulorum mediorum quxappepnbsp;lat parum Si nimium.Ego ut de hoc iam difputc:nbsp;animaduerto dolofa effc i�a tria nomina nimium,nbsp;p3rum,mcdium;etenim ni'mium nomc eft uittj exnbsp;tremitatis:cur no dicebas plurimum uel fumm�^nbsp;parum nunc quor lt; uitium ftgnificat nunc minime:nbsp;nam cum f�gnif�cat paulum,uitio caret,ut after panbsp;. rum aqu�:SC id�irco idem ualent paruper Si paunbsp;lifpcr,utper m�dic� tempus.-atcum dico parumnbsp;attiilifti aquae ut dixit ille apud Quintilianumpynbsp;rata,parum attulifti fenex,uiti� f�gnificat. Quodnbsp;Ariftotcies fatetur cum hxc appellat exceft�m SCnbsp;dcfe:flum.^cdium ucro inter duo extrema, nonnbsp;' unum,ncc fimplex quiddam cft,ut inter unum SCnbsp;tentum.fta non duo extrema,ftngulis mediisop-*nbsp;ponentur,fed plurimis:amp; fane plurima funt me*nbsp;diSt Lt de extremo ad extremum,hoc eft de imonbsp;ad

ad fummum,plus fpatij eft qitS quodoxupant ipa cxtrema.Nec uideo curpotius media feu mcdiSnbsp;laudabile f�t,qu�m extrema autaliquid cxtrcmonbsp;r�. An non eftparuii uitii�,�f medium,nbsp;nbsp;fumm�,

cur non uirtus fit QC parua amp; fumma ficut amp; me-* dia� Vides ut in medio pofui iudicium;ut etiam denbsp;us pofuit inquics.aut calidus aut fiigidus eftes fednbsp;quia tepidus es incipiam te cqccre de ore meo.nbsp;Mihi certe uidetur pulchriores Gcrmani, qui fuiunbsp;incandidiffimij�i Aethiopes qui funt nigerrimi,^nbsp;�gyP^nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufci:qual� ex utrifqp mix

ti.Quid^none fummeformofus atqj omnium for.* JnofiiTimus,fummedo(5lus,fumma uirtute prxdi--tus,pt�poncndus mediocriterformofo,mcdiocrinbsp;ter dolt;fto,mediocri uirtute pr�dito^ At non eftnbsp;iftud excefliis inquics:quid ergo mcdiocriraslt;quo Mediocrinbsp;modo mediocritas erit,id qd nullus cxccflus tranfnbsp;eendere queat,non modo in formofitate(quam utnbsp;nimiam,accufare dementis ftt) fed etiam in feien--tia atep uirtutc.Omittam nunc de feientia loqui dinbsp;cam de uirtute. An poteft liberalitatem tranfeen^nbsp;dcrc prodigalitas;fcilicct non tantum donate ponbsp;tero iufta caufa,quantum iniufta lt; aut fides, fpes,nbsp;charitas exceffum habent,6d mediocres plus lau-dis merctur qu�m extremar amp; fumm�� qu� fi parnbsp;u� finr,p�na potius qu�m aliqua mercede funt dinbsp;gn�,Corruperunt igitur illi apud Terentium colnbsp;loquutores fapientis ueteris fententiam, c� dixe-runt.Quod pl�ricp omnesfaciunt adolefcctuli: utnbsp;a�m ad aliquod ftudi� adiung�t:aut equos alere,nbsp;aut canes ad uenand�:aut ire ad philofophos ho�tnbsp;�lc nihil xgregic pter estera ftudebat: �C tn h�c

o LAVREN. VALLAE. DIALE, omnia mediocrjtcr.Gaudcbam,non iniuria�nainnbsp;id arbitrer in uita utile,ut nequidnimis. An egregt;nbsp;eium eflc in philofophia id uero nimis effjaut iPnbsp;lud erit laudabilius eiTe mediocre in canibus cquifnbsp;ip alcndis^certe Ai iftoteicsipfe noluit in philofonbsp;phia mediocris ec fed fummus. At hoe n� fuit inqgt;nbsp;CS uitium.Quod ergofut dixi) mediocre �C idenrnbsp;fummum^quo padfo fieri poteft,ut quodfumm�nbsp;eftjidem medium fit mediocre fit^calumnia: funtnbsp;amp; inuolucra ifta ucrborum.Totum hoe intelleflunbsp;perpenditur ac bona uoIuntate,nQn rei magnituxnbsp;dine,paruitate,mcdiocritate.Obo]um largiri prunbsp;denter acbona mente !auseftlargitatis:ma]a ucnbsp;ro mente laus eftprodigaIitatis itTm,unum,duo,nbsp;tria,quatuor,decem,centum, millc,millc fiue paunbsp;lum, plufculum multum,per multum, plurimum,nbsp;quamplurimum;amp; quod nihil eft ultra etiam togt;nbsp;turn tam bene largiri quam male pofiumusmequcnbsp;' uero cum duo uitia fint in parumamp;nimium do^nbsp;nando,una erit uirtus in mediocriter dando.Naninbsp;ifia rationc tres faciam uirtutcs:unam in medio�nbsp;criter alteram in paulum:tcrtiam in multum do�nbsp;nando.Sed h�c(ut dixi)non paruitate, magnitu�nbsp;dine,mediocritate pcndunrur:ifta enim res diftannbsp;tiam inter opera uirh.SC inter opera uirtutis facit:nbsp;nonipfamuirtutemipfumepuitium. lam non fi�nbsp;1 cut non ciufdem uitij eft parum dare amp; nimi�, itanbsp;ncceiufdem uirtutis non eft amp; dare,fiue non plusnbsp;dare amp; fatisiQu�, Ariftotelcs nefcio qua prauitanbsp;tc,xonfundit:qui cum pafiim return fe�latur argunbsp;tiasmihi minime uideturargutusiqui uoluitlar�nbsp;citaten] in non largicndo^at^ ut acccdcret impunbsp;dentix

LIBER PRIMVS. � dcnti� cumulus effc earn etiam in capiendo ST itanbsp;in fimilibus.Quis iia procul abcft � c�muni intePnbsp;led;u,quinnitclligatitadcmum uocari me largunbsp;cum largiorniocatur aurem largus in uirtute: qtPnbsp;fi male laigior fum prodigus.fi non largior ncm*-pe obtenacitatcmfeudiccreuolumus auaritiam:nbsp;quid ni:tenax feu auarus f�m.toKe tenacitae� aua^nbsp;htiam'uc nunquid non poifum non dare cum uirnbsp;tute qu� uocat partiras, fiue parfimonia fiuc alionbsp;nomine appellanda eftlt;uelutcummimis:autcir-culatoribusiaut tubicinibus nolo largiri; ergonbsp;in dando amp; in n�dando elt uiri� amp; uirtus: Quodnbsp;nec uulgus ignor�t cum concenditur an fumptumnbsp;facerein ludos,fit largitas,an prodigalitas^amp; nolnbsp;le ludos facere,fit modefti an miferi animi^ Suntnbsp;cnim ut urteres teftantur oninesproxima uirtutinbsp;bus uitia,amp; ita h�c ill is mentiimtur, iit ftagnumnbsp;incntiturargentum;S� orichalcum nientitnr aui^!:nbsp;fic Iiberalitatemprodigalitas,ficparcitatem tensnbsp;citas,ficfortitudinem tcmeritas,fic cautioncignanbsp;uia.Ncq? enimfut de hoc quoep aliquid Ioquar)t�nbsp;tum eftfortisqui opponitut duob� temerario SCnbsp;ignauo.nam cautus propri� ignauo opp5itur:qlt;Fnbsp;fi dicatur utriep uitio uirtus fortitude opponi,re-percutiam amp; ipfe iftos eodem telo.Quippc temcnbsp;ritas oppofita eft fortitudini SC. caution!, 8C itemnbsp;ignauia.Nclt;p nos mouet quod cautio fpecies uidcnbsp;tur elTe prud�ti�,ga S� in omi uirtute dux eft pru.�nbsp;dentia:amp; in cautione bona uoluntas agnofeitur*nbsp;Qninetiam ilia Ariftotelica parum amp; nimium 8Cnbsp;medium, magis ad prudentiam fpeftant, qua'mnbsp;3d bonam uoluntateni;Et cautioncm no modo adnbsp;intelle

intclleifcum pcrtinerc,fed etiam ad uoluntatenr� illud probat,quod etiam contrar�umcft t�m�rit�nbsp;ti.Qp� cum uirtus Ht,fi poncnda in medio ent,c5nbsp;fa ta bit Ariftotelis orationem,qui uult mains uitinbsp;um efle ignauiam temcritate:Sd auaritiam prodi^nbsp;galitate;quiamagisdiflct�medio:ut pollex manbsp;gis ab indice diftat qu� m�dius digitus. Nunc nonnbsp;magis diftabit:ergo nec maius uitiu erit. Cum eonbsp;quod in parcitate ^pdigalitaserit defedlus,amp; auanbsp;ritia exceflusiEt ih cautione, temcritas defedus,nbsp;�gnauia,exccirus;fiue in prodigalitate �C temcritanbsp;tepeccabitparum, inauaritiaamp; ignauia pecca.�nbsp;bit nimium.Et tarnen n� uideo (ut de altjs tace�gt;nbsp;cur fit maius uitium tenacitas,qu�m prodigalitasnbsp;uel propter hoc,quod idco tenaces fumus,ut progt;�nbsp;digi efle pofljmus,id cft ut patris abutamur diuigt;nbsp;ttis,adquemabufumauaritia tendit. Quanquamnbsp;Ariftotelcsutfempcrfui f�t fimilis, prodigalitatenbsp;quam etiam in non dando ef�e f�atuit tcnacitatemnbsp;fiue auaritiam facit mares Rcminaft^ omnes utnbsp;fons ille Salmacianus Androgynos reddens. Itanbsp;non bina quod ipfe uult fed fingula uitia erunt.nbsp;Scd h�c fan�s ne in rebus inanib* rephcndcdis f�mnbsp;iufto longior:pergamus ad reliqua quatuor(quxnbsp;fiebant)uirtutibus,unam excluf�t prud�tiam: qu�nbsp;eft intelligentia boni 8i maIi:Virtus(ut dicebam)nbsp;eft uoluntas fiue amor boni,odium mali,hoc cumnbsp;ita f�t,fol� charitas eft uirtus.Nam fides eft, credenbsp;re deum omnipotentem omni fapientem omnianbsp;bona uolentcm;amp; fpcs,eum in te forte talem ere-�nbsp;derc,intclleftus eft. At charitas qua: eft deu amagt;*nbsp;rc,�lt;: ob deum amarehominem, id affec'lus eft.

� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hate

LIBER PRIMVS. a L�acc autetn cum in certamen uocatur dicitur for--titudo qux fola eft uinus:qux^ proprio nominenbsp;tam gr�cc ��tT� qua latine uirtus appellatur:amp;nbsp;prie illa quae dicitur pax de�qux ft nihil aliud eftnbsp;qu�m charitas,an eft aliud fortitude qu�m amornbsp;aut c�ter�,qu� uirtutes appellantur,aliud qu�mnbsp;Charitas*'An n� modo martyrum dei,quales apo-ftoli,qui accepte fpiritu fanfto ( qui eft charitasnbsp;patrisamp;filii)fa(n:ifuntcx ignauis fortift�mi, fednbsp;quoruncunc� qui fortes ex'iftimantur fuifle, forti--tudo aliud fuit,qu�m amor uel fuorum,uel glorip,nbsp;uel imperij,ucl opum.T olle hanc uoluntatem ue^nbsp;hementem,qui dicitur amor,quis in laboribus penbsp;riculisfcp perftabit,ne dicam in uulncr5^ws,tormc^nbsp;tis,morte,quis h�cfubirc �nderet^ adeo mites acnbsp;timide fere pro foctibus fuis f�roces cff�ciuntur, utnbsp;propefupranaturam fortes.Fortitudincm appel Fortitud�nbsp;lo tam non emolliri proijjcris, qu�m non frangtnbsp;aduerfis quod natura confequens eft. Qui cm du^nbsp;ra fert is profe�lo mollia refpuit:amp; non minus eftnbsp;fortis animijin blandientcm,q in minantem for-tunam,agereuirum:ncchuicnec illi fuccumbere.nbsp;Quod Cicero(gconftanter,ipfcuiderit)cumali^nbsp;bijtum ibifatefaibi inquir,uita,mors,dinitiar,paunbsp;pert?s,omnes homincs uehementifl�me promo--ucnt:c^u� g in utranc^ parte exccifo aie magnol]^nbsp;dcfpiciunt fortes hahent. De quo gne iuftitia eft,nbsp;q uidetur effe ob id diuerfa � fortitudine, qd h�cnbsp;ad nosmetipfosrefera�,iuftitia ad alios: ut aliudnbsp;f�t ferre nos iniuri�,aliud iniuriam n� faccre alijs:nbsp;fedcuralqsiniuriaminferimus'' aut illatam nonnbsp;propulfamus � Nempe nulla alia caufa, nifinbsp;quod

�4 LARENTII VAL. DIALE, quod aut fi angimur dun's ucluti ]aboribus,pcrPnbsp;culis, fumptibus,metu;autiuc�dis emollimur, utnbsp;doni$,ut promi(lis,ut fpc,amp; qu� �int id genus:qgt;nbsp;rum (� nihil eft infdtia imprudentiai^ eft. Idem aunbsp;tor boe Si in codem loco confitetur inquiens: ne.**nbsp;mo cnim iuftus elTe poteft:qui mortem,qui dolo^nbsp;rem, qui exilium,qui egeftatem timet : aut ea qua:nbsp;funt his contraria,�quitari anteponit: �� iterum,nbsp;lam illud no funt admonedi: eft emin proptu utnbsp;animaduertantcumiuuare alios uelintne quosnbsp;oftendannf�pe cnim aut cos laedunt quos non denbsp;fcennaut eos quos non expedit.,Si imprudetes, nenbsp;gligenti� cft:fi fcientcs,temeritatis.h�cxlixi bre-�nbsp;uiter,quia nihil mihi uidef effe cuidentius: amp; idconbsp;ex inftnitis fandlorum librorum exemplis uno denbsp;mum ero c�tentus,dixit ad Cain;Quare iratus cs,nbsp;SC cur concidit facies tua'fnonne ft bene egcris re^nbsp;cipies,fin autem male ftatim in foribus peccatumnbsp;aderit^fedfub te erit appetitus eius SC tu dominanbsp;beris illius. Et iniuftc egerat Cain, 8C iuftc agerenbsp;nolebat,ut qui inuidebat Abel fratri tanquam manbsp;gisapuddeumgratiofo,abie(Roamp; fra�lo animonbsp;erat;amp;idignorantiaboni:eumdeus docet unamnbsp;elfe uiriutem,oftcndens non deberc fr�gi animo:nbsp;Etdominari,n�feruirc appetitui.Ergo dominarinbsp;quodammodo (�bimet,ea dcmum uirtus cft: Ad qdnbsp;agendum quanquam amorc inducimur. tamc ipanbsp;pot�tia feu paftib molefta cft;ut nihil aliud f�t fornbsp;titudo qui labor animo amante fufeeptus ob remnbsp;fibi iucundam ac deleftabilcm. Quis enim ob nulnbsp;Jam caufam nullumip finem f�bi laborandum du-*nbsp;cat.Stoici,Peripatetici^ � fi q funt aliijUiderinr,

LIBER PRIMVS. � qui u�rtutem,nullum fibi pr�ponerepr�mium uonbsp;lunt. Amor qui nos ad tolerantiam impellit: nonnbsp;habet illc quidem fincm adquem tendanfcd cau-fam unde procedat .Et idcirco non placet mihi c3nbsp;dicitur deum amandum propter fe, quafiquis alinbsp;quid amet ob finem. Amandus eft deus ob eificiennbsp;tern caufam,non finalem.Quia creator, quia bon*nbsp;amp; c�tera huiufmodimon autcm ob remunerationnbsp;nem. Etnosafiedlamur proceresac principcsobnbsp;frult;flum,amamus autem ob aliquam, qu� in eis Snbsp;uirtutennfi modo amamus uticp quos afie�lamur.nbsp;Ne^ aliud eft amor qu�m deleftatio : ut amo uinnbsp;num,amo Iudos,amo fcictiam,amo mulicres:hocnbsp;idem eft quod deleftari uino,ludis,fcientia,mulicnbsp;ribus.Delciftatio autem ultima rerum cftomniit:nbsp;nccg quis ob aliquem finem dele�latur,fedipfa denbsp;ledlatio eft finis;de qua mox etiam diccmus.Verunbsp;fi amor eft finis,cur amantes labo ramus non'ncnbsp;labor ille tendit ad finem at�adpr�mium? id fitnbsp;aut cius conferuadi boni(unde gaudemus)gratia;nbsp;aut eius potiundi quod non abfolutc poffidemus:nbsp;qualis eft nunc amor in deum timor� aut cupidit*nbsp;tc admixta. Namquatenus nunc de� intclligimusnbsp;Sed cum feiamus plura efle qu� in deo funt nobisnbsp;ignota: ea cupimus, ea amare, fiue illis obleftarinbsp;ucllemus�ob qu� erumnas fortiter adimus,patiennbsp;ter ferimus. At cum dcfundli uita,deum cognofcc-tnus reuelata facie ut ipfi cogniti fumus tunc per-fefta charitas erit:qualis ilia angelorum precipu-�que eorum qui fupremi funt:�C ultimu finem attinbsp;gerunt qui die�tur Seraphini quorum delcftatio,nbsp;Quorum beatitude, f�licitas eft confumata charinnbsp;e tas

tasaion quia no f�t deus finis b�atitude noftra� fed potius tanquam fons unde emanateaufa dilinbsp;gendi� tanquam fedes ubi acquiefeit amp; habitatnbsp;ipfa deleclatiojeadcm raiione de reliquis rebus qnbsp;' diuerfo de rebus qu� odio hab�tur:nbsp;Nam odium moleftia eft, contraria delc�lationi;nbsp;Ideoc^ ueteres ctiam odium pro molef�ia corpogt;'nbsp;risaccipiebantutillud:nunquamme hodie odionbsp;tuo uinces.Et odiofum eft mihi hoc,id eft, mole.*nbsp;ftumiMoIeftiam i tac� omnem fugi unt,f�cuti appenbsp;tunt deledationemifed illam ferunt propter h�c,nbsp;fi modo ilia minor fuerit:h�c maior. Alioquin nonbsp;Deleftatio �^^^^tur ilia uirtus, fi tali intcliigentia careat ; utnbsp;plus boni peteret tolcrantia,minusmali delefta*-tio:pro artu quo� alterum deleiflandi accipitur,nbsp;fiue � dclc�lo a�liuo fine � deledlor deponenti uenbsp;nitjcalp de re confuetius eft nomen fortafTe uolu**nbsp;ptaSjf�c diftum quia uoluptatem fola petit uolunnbsp;tas, earn gr�ci � Avw ut Cicero ait appellant.Ne*nbsp;�jttv�tm fcio an melius refpondeat illi fuperiori (deledatinbsp;onem dico)Tt�7r^r�TKs quam noftri etiam uoluptatcnbsp;Fruitio. transferunt:utinillo;utinhabitemindomo do^nbsp;mini omnibus diebus uit� mesc, ut uide� uoluptanbsp;tem domini w StwySu /tt tk/j Ttjgt;7rvo'TKT� )lu�!ouautnbsp;\kwis. Hane quidam recentiorum appellant fruitinbsp;onem:qui eft percipiend� uoluptatiSjideoIjCqua*nbsp;turn fentio)fcmp indigens gt�:ut fruitio rer� manbsp;larum,fruitiorcrum bonarum;qua de caufa rariPnbsp;fime,ac pene nunqu� funt uf� hoc uocabulo clarif�tnbsp;mi autores.PIura attulim� huiusrei in libris de uenbsp;ro bono exempIa.Nunc uerum attulif�c fuffeceritnbsp;ex Auguftino, in trigefima oftoginta qu�ftionu.

Fruimur ilia re de qua capimus uoluptatem : ncc differrefruiti�em ab amore, probat idem alibi,dinbsp;cens frui eft alicui rci amore inh�rere propter fe:nbsp;adha^rere autem amore amp; amare idem eft prop�nbsp;fe ex confuetudine pliilofophorum dixit, non exnbsp;rci natura utteftatus fum.Qpare delcdlatio, fiucnbsp;uoluptas, fiuefruitio,fiueamor,fiue aliud Umilenbsp;nomen in idem recidunt. Qu� c� fumma etiam c5nbsp;fummata funt,uocatur beatitude fiue foclicitas adnbsp;ad qua bene agendo hoc eft,bene uolendo perueninbsp;tur,non ipfa eft bona adlio ut Ariftoteles ait noninbsp;hil deceptus loqucndi confuetudine qu� apud latinbsp;nos melior eft:dicimus enim bene mccum agitur:nbsp;male cum illo aftum eft,quod uidelicet ego �i resnbsp;mc� bene fe habent:amp; ille uel illius res male. Vnnbsp;aftum eft de me,alt;flum de imperio,a��:um de reb�nbsp;humanis.Non quod ego,aut ille,autimperiu, autnbsp;res human� agant,fcd quod deus uel fortuna ( utnbsp;moreueterfi loquar)agatde me,deino imperio,nbsp;de rebus humanis.quod apud nos pafriuc,id apudnbsp;gr�cos dicitur aftiuc bit/ic�Tlaf, amp; wirfay�K fiuenbsp;tuTTfaf/s hoc eft, bene agerc, amp; bona aftio, bonusnbsp;aftus.ut apud idiotas bene ago res meas:bene farcis ncgotia tua,id eft, profpcre. Quare nonnbsp;uidetur id quod loquitur intellcxifie Ariftotelesnbsp;in Politicis inquiens -jt� 'vntfKylaii -Tb�nbsp;ntotp e^eci CKuroLu. Nam hoc bene agerc non cftuir^nbsp;tutismeque in noftra manu fitum,uerum in fort�nbsp;n�amp;dci, cum pofllm bene agendo tarnen malenbsp;habere SC ut latinius loquar, poteft mccum benenbsp;agente male agi:8C tecum male agente bene agi:nbsp;aut etiam cum niliil agente uel bene agi, SC pr�nbsp;e t Clare

clare ucl male. Nam bene Si. male nunc accipituf fortunate Si infortunatc,fiue commode Si incomnbsp;mode ut apud Ciceronem L�lius loquens de amigt;nbsp;CO Scipione interfe�lo inquit: cum illo uero quisnbsp;neget atflum clTe pr�clarum idem eft enim prac^nbsp;clare quod bene:fcu eptime. �Caliquando poil.nbsp;Qy�obrem cum illo quidem(ut fupra)adium opquot;nbsp;time �,mcc� � c�modiusquc fuit �quius ut prius innbsp;troicram in uit�:fic prius cxir� de utta.Quid nuncnbsp;aut Scipio intcrfcftus,aut L�li* reli�lus egit'Jjpfenbsp;�lo nihil no refte ; ergo Ariftoteles inqt, �yiu'vo�:.j/nbsp;Beneaee'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'itfaflovra-rtfafla� w tn��cum Scipio^^

re, ne bcne,8d cum L�lio male aftum eft, utraqt non agcnte.Eadc pene ratione dicunt gr�ci bene pat�nbsp;P*quot;� acciperc fine bene habere,qua dinbsp;cunt bene agerCjUt in pfalmo Si hene patientesnbsp;erunt aisiTnyiS�Tififmm quod ego dixiflcm S�nbsp;bene cum eis agetur qu� ioquendi confuctudo ninbsp;hil debuit habere mom�ti apud Ariftotelem cumnbsp;de adlionc hone(ta:qu� in noftra poteftate eft difnbsp;putaret. Quid illud quod pr�ter confuetudinemnbsp;eft : ut enim bonam adlionem fecit f�licitatem ,nbsp;fie f�litatem fecit adhonem dicens � }��

Iuptas,fcd per bonam aftionem ad illam perueni tur;8� ante omnia per dodlrinas fcientiasi^piquo^nbsp;rum una eft prudentia cui fubie�f a ex parte eft,iPnbsp;laquarta,qu�m decorum appellant. Etenim (�cucnbsp;ianua domus,S� gradus fcalarum non cum prx^nbsp;fiant ufum,in quem domus ipfainuenta cftu'ta uirnbsp;tus feu patientia atque doftrin� non funt uolugt;nbsp;ptas ac b�atitude, fed illuc pduc�nde qua iam finenbsp;faciam

cere quid l�t^cum nihil apitd nos talc fit, nec ta^ Au,autullofenfuqucamus dignofcerc:amp; fideranbsp;denfiorcm cacli uel actheris efle partem.quaficor-'nbsp;pus c�leftc polTit etie compadius Si denfius. Egonbsp;fcio fidera poil caelum cife fa�la,amp; illic collocaia,nbsp;quo autem artificio cum illuc afcendcro intcliig�:nbsp;ut illud me librorum fan�torum Icclio docuit, itanbsp;hoc uifus,folem ftellasi� uibrarc.Quod Ariftote-*nbsp;lesquafiillincdcfcenderitnegat. Quid ni ctiamnbsp;n^et hunc noftrum uibrarc ignemi Vtilla negatnbsp;efleignea, ita cum Empcdocle facit clcmentumnbsp;igneum quod nec cernamus, neeflatu fentiemus.nbsp;Sed quid pofliim inexpugnabili rationi r�pugna^nbsp;rc.Motus eft caufa caloris,inquit, concitatio cmnbsp;ilia uirginis fpherarum incendit fuperiorem aerisnbsp;partem in ignemfp conuertit: quemadmodum mifnbsp;filia plumbea,cii impctu cmifta in acre liqucfcunt.nbsp;Quid minim, fi de rebus � fenfu noftro remoti?nbsp;inentiri audet,cum de rebus turn apertis mentia--rur^Sdfi eum quidam fequunturiquorumeft Oui^nbsp;dius qui inquit:

Non fecus exarfit qua cum balearica pl�bum Funda iacit:uolat illud Sf incandefeit eundo:nbsp;Et quos non habuitfub nubibus inuenit ignes.nbsp;Qyis unquam animaduertit glandc,uel pl�beam,nbsp;e J uel

LAVREN. VAL. DIALECT' uel fcrrcam, ucl lapide� funda cmiflam in acre c3nbsp;Iefccrc,ned� plumb� liqucfccre^certe magis debcnbsp;rent incendi penn� fagittaruni,qu� cai^ Ipicula i�nbsp;pl�bea cl�cnt.At quis unq illar� aut lpicul�,aut linbsp;gn�,aut pennas,eti� fi chartace� fint,cum perue.^nbsp;ncrunt incaluiife dephendit.Ne machina qdc(qu�nbsp;bombarda uocant)prircis ignota,qu� tanto turbinbsp;ne,ut nulla uis Humana queat c�parari, unq pilanbsp;plumbe� ctiam t�to ign� afflat� liqucfecit in aere.-QuinimofiC pila ilia amp; mifQlia c�tera�, calorem f�nbsp;que habebant, e�do amittunt, ut motus f�t potiusnbsp;caufarcfrigerationis.Vndeuentilatio in balneisnbsp;amp;rcfpiratio cordis r�frig�r�t,ut in alto uolatus.nbsp;aui�:qrum li� etiam penn� minim� calefcunt qu�nbsp;maxime mouent.C�fli��io collifiolp corpoi^ duo-r� calorc cr��t,aliqn ipfa compreffio fine ullo autnbsp;uix ullo c� mot�ipfc aer motus atqj agitatus nulnbsp;l� nancifei t caloreumo fi ull� aliunde nadus cR,nbsp;pdit atep rcfrigcfcic.Sph�r� f� fuo motu incende-*nbsp;rent aerc,multo potius ipfum mouerent(qd nonbsp;faciunt)amp; fec� fuocontaftu uerfarent.Nec uidconbsp;qre n� ipf� quoc� incenderent una c� illo,nec q�onbsp;aerpofl�tincendi.Deus ab initio creauit elemcti-�nbsp;ta,non aliud creari ab ipfa fph�rai^ uertigine uonbsp;luiflenc� pfertim ad null� r� util�.Tanta eft eni S�nbsp;uis Si. pftantia ignis,ut Si calor eius f�t maior alianbsp;ru rei^ fi igore.Siquid� ign� manu pati non pofi�nbsp;mus,niu�pofrumus:amp;fplcndoris exigua portionbsp;plurimum tenebrarum ilIuRrat. Satis igitur fuitnbsp;folem ad utrun�^ nobis mundoep pr�fiandum,ad^nbsp;�uuantefquam dixi fuperius)caufa.Quod ex collinbsp;fionc generc� ignis,SC ex comprefTione calor pci*

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pue

Jsuc humoris,qui agglutinatus terr� calefdt atcp exhalat.Empedocles qui ign� in c�lo pofiiit,meruit in ignem terr� delccdere ut inqiiit Horatius:nbsp;Dcusimmortalis habere dum cupit Empedocles,nbsp;ardcntem frigidus �tn� infilijt.ab hoc c�lefti igncnbsp;aiunt fugari dcorfum frigiis, amp; � terr� calorcadnbsp;mediam region? aeris,amp; ob id fieri nubes, niues,nbsp;grandincs:quafi frigus corpus fit amp;. tanquam loculus ferreus Arfinocin conditorio magneti ap-pendeat In medio extinguitur frigiis amp;. calor, nonbsp;de loco in locum expcilitunnet� in ima terra rumnbsp;dcmergitur ut multi dilputant.quorum eft nofternbsp;Macrobius,qui in faturnalibus ait,Frigus in terranbsp;rum ima demergitur,amp; aquas inficit,qHaiv in imonbsp;eft fcaturigc:amp; contra cum aer hiern� perfert calor in ima demcrgcns aquis in imo nafcentibusnbsp;dat uaporemmo aduenit calor aquis,fed ex aquisnbsp;gignitiirmec frigus in terram dcfcendit:fcd terr�nbsp;ingenitus eftmcqj caloris exceftus eft ignis,ncquenbsp;exceftiis frigoris eft glacies ut ait Ariftoteles cumnbsp;glacies amp; ignis fint corporadlla non fint amp; fi pernbsp;fcmet ignisfde noftro loquor non de fiderco)fub-fiftere non poteftiquinetiam remcui adh�ret ab-fumit�. Necmihiuidetur occupare locum in ilia ipfa re quam amplc�litur,ut in fumo,in pruna,nbsp;in m�tallo ignito;pr�terea in nihilum conuerti,nbsp;quia de nihilofaftuscft: per quod deusfuam pa-tefecit potentiam : ut fciremus � nihilo aliquidnbsp;pofrccrcari,S? ex aliquo nihil :ficnim in acremnbsp;c�uertitur� aer in igncm( ut ifti aiunt) de cup hlnbsp;ignis fieri ex aerc amp; dccuplum aens ex aqua:amp; denbsp;(uplum aqux � tcrra;cur nunqu� uidemus nec in-�4 cendi

aeris ex aquaz�d decuplum aqu� � terraxur nun-* quam uidemus nee incendi aerem.-nec mare inmi-*nbsp;nui aut crerccremec terrara. At qui cognationemnbsp;quandam elementisaffignant, ignem quidem calinbsp;dum e�e �C i�ccum: mallem dixiifent,lucidum quanbsp;(�ccum (ut mox oft�dam) ego ilium elementaleranbsp;ignemmec calidum mec lucidum intelligo. Aercmnbsp;^\^uero calidum amp; humidum quem ipfe negaui cali-quot;nbsp;dum:imo probaui frigidum:qui fi talis eilmullumnbsp;eftelementum ligne� quia cognatio caloris internbsp;cidrt.Nam fi igms eft calidus ta ficcus,c� acre co-*nbsp;hcrerc non poteft:quem �t ego frigidum probauinbsp;St ifti humidum aiunt. Addam nunc non efle huminbsp;d� quod nel fua fp�te apparet. Quo enirn faderenbsp;poteft humiditas iungi cum calida (�ccitate: qua�nbsp;dimidium aeris:fuperius fit ficcum,altcrum djmi^nbsp;dium inferius fit humidum, quod ridiculum didlunbsp;cft:quod fi'ccum St calidum elf ; id no aer fed ignisnbsp;crit ergo ficcus diecdus eft aer.Iam uero quicquidnbsp;humid� id amp; graue eft. Atqui in acre nihil eft p�^nbsp;dcris,ncque utres inflati grauiores funt qua remifnbsp;fimeque naucs,aut ciftp quam ipfa materia ex quanbsp;compofit� funt. Adeo autem omnia humida funtnbsp;grauia,ut eti� non nifi � duobus diuerfis corpori-*nbsp;bus conftent.'humidum aliquid dicitur, quia humonbsp;Humor� remin fe habet: humorautem non qualitas eft utnbsp;calor,fed corpus St fub quo tanquam genere aquanbsp;continetur: utapudOuidium de mari loquctem.nbsp;circufluus humor: Vltimapoftcdit medifitp coher-*nbsp;cuit orbem. (Juid opus exemplis eft in re quam finbsp;quis nefeiat nihil omnino feiathumorem efl�uiynbsp;num:acetum, omem fuccum,Iachrymam:pituit�snbsp;aquam

LIBER PRIMVS. 7� aqu� qua uel ucftisuci humus madcfacra aut pernbsp;fufa didtur humida:ut duo funt corpora coniun^nbsp;dia terra amp; aqua fiat^ tue grauior ilia uel ueftis:nbsp;ucl humus;quam prius fuerat.Quo fit ut cum ae-rcm dicunt humidum fatcantur, cum habere ponnbsp;dus ncc fimplicem efle. A t mihi ne humus quidemnbsp;fieri pofTc id,quod in humo cernimus uidet. Curnbsp;cm bullx ill� q inter fontanas aqs micant non hunbsp;medi�t^cur no in humorc immorant� cur ill� acrenbsp;humor cxpellinquafifuum hoftem. Quippe nonnbsp;tarn fua Icuitate illic aer afeedit at�^ emergit: alionbsp;quin cum in faftigium aqux bulla euafit, nunqu�nbsp;illic immorarctur:fed protinus d fua tunica crumnbsp;perct. Qualisfuntctiamglobiillid lixiuio fadlinbsp;tandiu uolitantcs,quam comprelTu aqux cxcludi^nbsp;tur fuopte pond�r� ac fuaptc lubricitatc ab iilo denbsp;fcendcntis.-quidumcfiinaquaautin terra uelutinbsp;in utre(ut dixijtantundem loci occupat,quantumnbsp;occup�t tantundem aqux amp; terr�,ut fi ipfum utrenbsp;uel aqua implcas ucl harenis:quem inflatum acre:nbsp;quiscolor'�quodfrigus^qu�alia uis conftringet:nbsp;cumlt;^ denfabit aerc^Nam ifti, aiunt, acrem den^nbsp;fari mutaric^ in aquam amp; aquam rarefccrc in ae^nbsp;rem(ut dixi ) Quod fifierct,cum non minus locinbsp;occup�t aer,qu�m aqua ucl terra. Vnde id loci ha--bcremus^JQuotics parum aqux uel terrx tantumnbsp;cfficit aeris,nccefle foret cxlii laxari,ct rurfus cumnbsp;multum aeris in paulum terrx aqux'ue mutare.*nbsp;tur contrahi.Cum dixi de acre dixi etiam de aquanbsp;quam negaui elfe humidam,fed ipfum humorcm:nbsp;ficut enim calor no dicitur calidusita etiam ncc^nbsp;humor huraidus. Infcitci^ traditur � phyficis cfTcinbsp;c ) in cor

?n corporibus noftris quatuor humores,d uos qui dem humidos totidem uero ficcosxum ncque hu.�nbsp;midi finthumorcs ncque ficci.Contraria eft enimnbsp;bumiditati ficcitaszncc aliud qu�m abfentiam hugt;nbsp;moris indicat:ctiam ignem d� terram dici ficcamnbsp;habere qualitatcm eiufdem infcitix ell : cum nonnbsp;f�t qualitas propric ficcum elTcjfcd carcrc adm jxgt;-tione altcrius corporis qui humor dicitur. Dixinbsp;proprie qualitatis:quia terram elle udam, madi^nbsp;dam,limofam,Sdbrcuiter humidam:amp; � diuerfonbsp;aridam, torridam, ficca m, fic qualitatem f�gnif�gt;-canut hominem eile crinitum,barbatum,pilofum,nbsp;fucciplenum,lacertofum, corpulcntum, pinguem,nbsp;SC e' diuerfo caluum,imbcrbcm,leuem,exanguem,nbsp;effcctum,macilcntum:cum tarnen crines,barba, ptnbsp;Ji,fuccus,lacerti,corpusprocarnc,pinguedo fiuenbsp;adcps amp; aruina,non qualitatcs fint fed res corpo'nbsp;re�.Vapor quoque f�ccus amp; humidus cur riicaturnbsp;non uidco. Nam f� uapor humor eft, f�ccus eilenbsp;nonpotef�;f�n afflatus caloris calidus,nec humornbsp;crit,nec corpus:qua ergo ratione create non uultnbsp;Ariftotelcs nubes amp; caetera poterit: fimilis eft uanbsp;pori, amp; peneidem exaltatio, quamille i�-�6u'�znbsp;lt;tijj eiufcp copiam uult elle uentum non autemnbsp;acrem motum, quaff non uentus fitacr flabello,nbsp;autfollibusmotus. Siuentus non eft aer,certenbsp;ncc corpus:crgo utcr uento infiatus, f� ceflat uocanbsp;ri uentus acr, cum ftat, non erit plenus corporcnbsp;fed nulla rc. Omnia portentofis uerbis mifcctnbsp;ait,ita contrarium efle aera terrac,ut ignem aqu�nbsp;quafi fiefe mutuo p�rimant acr amp; terra, ut ignisnbsp;� aqua. Solo pond�re diftant aer amp; terra, Si �nbsp;qu�

LIBER P RIM VS. ,, gu� funt ali� qualitates non calore amp; humidifa-tccum ambo fint frigida:nec humorem fuumelTenbsp;agnofcunt; qucm etiam detrahi unit poiTe aqu�nbsp;Ariftoteles: effici'que tcrram, quod ncc pifccsfinbsp;loqui portent dixifTennan potefl: corpus fuum de.^nbsp;trahi aeri,aqu�:terr�!;minimc. Ita ncc aquas hu^nbsp;inor,quia ipfaaqua,aut ipfum aqueum corpus Iiunbsp;mor eft.Quod cum ita fit ncc terra uicilfim congt;rnbsp;�crtetur in aquam,amp;;itemdec�teris d�mentisnbsp;fiquafuntc�teranif�aer. H�c etiam elementanbsp;uult ertc in fuis regionibus pura quart purior ah-'nbsp;bi terra �C aqua qu�m ea quac nobis nota cil : exnbsp;eis quoque omnibus conftarcnoftra corpora c�^nbsp;icrorumcp animalium : itemcp arbores amp;. omnianbsp;germinantia . Terram amp; liumorcm in me acnbsp;inca;tcris(qu�dixi)agnofco: ignem non agno^nbsp;fcoinon forte talem ignem uoluntcrt'e,qualeninbsp;fuper aerem fingunt qui nec uidcatur, ncc fentia-fnbsp;tur. Neque animal quia calidum cft ideo igni.-turn putabo, acneacr quidempars cft corpolt;nbsp;ris noftrimcque quippiam ex acre ficut neque exnbsp;ign� compof�tum eft. Meat aer amp; remcat pernbsp;os animalis alius,amp; alius,quod etiam diuino comnbsp;probatur tcftimonioiquod feimus deum formaf-fc hominem ex Iimo,qu� cft humus humorc riia.-cerata in qu� duo cad�uer refuluiturj: quod tcgt;-'ftatur Homerus : apud qucm Menelaus his quinbsp;cum Heftorc dimicarc formidabant fie impre--catur:

HAcc haAenus(nc in infinitfi excurrat oratio)de fubftantia,quam efle ex manbsp;teria amp; forma magis obfcquutus fum,nbsp;qu�m a(fenfus:primum quia non ficutnbsp;una materia unP corporis eft, ita unanbsp;forma:ucluti in hoc porno efl: color, figura, pon^nbsp;dus,odor,Ieuitas,S� alia n�nnuI]a:Di�:um cfl: qd'nbsp;fubflantiam hanc,qu� ex materia conftat amp; for^nbsp;ma immo 8C formis,appcnant compofitum : cumnbsp;nihil poifit efle fimplicius : fublata enim alterutranbsp;parte amp; altera perit.Netp id in corpore modo, ucnbsp;rum etiam in fpiritu:ufcp adeo ut eflentiS amp; qualinbsp;tates in deo ponamus dicete deo lefu de ipfo deonbsp;apud loannem,ncq5 uocem eius audiftis ; nctp fpe^nbsp;ciem eius uidiftisTpecies autcm �C uox qualitatesnbsp;funtTum quod materia quandam faciunt ab ominbsp;forma feiunftam:quam uoc�t matcriam primam:nbsp;hoc pcrjcque ftultum eft atcp formam qualitatem'nbsp;ue facerc citra matcriam ne dicam ftultius.Quoninbsp;am fi quis aliquam ncget efle materiam ei qucad^nbsp;modum fuperius dixi probarc non poflim, nec denbsp;fenderemon magis qu�m quarch�c funt idoneanbsp;no�a materia amp; forma. Materia erh uocktur quagt;nbsp;lis in ftatua marmor,in fcamno lignum, in laterenbsp;lutummt fuperius fum teftatus. Forma autc quidnbsp;aliud qu�m figura f�gnificat�O dcprauatrix natu-rarum fignificationum peripatetica natio : po-ftrcmo quod priorem uol�t efle matcriam forma,nbsp;qu� quo modo poteft efle prior : qu� non extificnbsp;prius � �C earn iubct nos imagin�re qu� imaginenbsp;caret

carer. Accipe rationcm propofnione fua dignamt ut imaginamm formam fine matcria.ita poflumquot;nbsp;imaginary matcriatn fine forma.lmaginamur q�nbsp;imaginem habetinon quod non habet; amp; tame innbsp;illo quoep mcntiuntur;nihil cnim imaginamur ninbsp;fi tanquam in corpus:tertiam quoqj fororcm faci-unt piiuati�emfed, quafinotham amp; duaium ini.-tnicam.qux cum autqualitas:aut nihil fit in tra-diatuqualitatisdifputanda ril: cuius nunc ordonbsp;eft.

cidens efle aiunt quod poteft adcfic 8i abeite citra fubiedi corruptionem.Quid calor in igne poteftnbsp;citra ignis corruptionem abefle^ forma inquiunr,nbsp;ufialis eftcalor in ignc.Quid no huiufmodi formanbsp;amp; ipfa ufia eftiVfialiseft(aiunt)rcfpclt;fl:uc�pofigt;nbsp;fittut dicatur forma fubftantialis � qua differt fornbsp;ma accidentalis ut calor in fcrro.Egodiftinxi fobnbsp;ftantiam ab ufia quo magis res intelligeretur. Itanbsp;nunc confuctisquam captiofis uerbis agercmalo,nbsp;amp; qualit� uti quam forma^ut alia fit qualitasnagt;-turalisalia non natur�lis.Naturalis eft qualitac:nbsp;qu� ab eifentia nequit abefie ut in foie uibratus,nbsp;lux,ardor,ut in anima potentia capicndi,uolcndi

Ut in dc� �ternitas,fapictia,bonitas,3d cuius imgt; ginem �� fimilitudinem conditi fumusdmago au-^nbsp;t�m amp; fimilitudo nihil aliud funt quam qualitas:nbsp;Nam ecclefia dicit talis pater talis hlius talis fpi^'nbsp;ritus:Etu(�tatius,multolt;^ accommodatius eft uonbsp;cabulum qualitas qu�m forma:ficut ciTentia qu�mnbsp;materia�Non naturalis,ut illc ipfc calor in ferro.nbsp;C�lor autem amp; flgura 8C t2Aas,8i pondus,ueriusnbsp;cft ut naturales qualitates dic�tur:quas abefl� pofnbsp;fc(ut quidam aiunt)falfum eft:quod dicant uclutinbsp;�n porno de quo paulo ante dixi uirorem afpe**nbsp;ritatem,8f rotunditatem,amp;: pondus auferri. Mugt;�nbsp;tatur enim calor 8C {orsra-.SC ta�lus �C pondus,n�nbsp;aufertur:n� in aliam qualitat�, fed infcipfam :hicnbsp;color in ilium, h�c figura in illam, hic tadus innbsp;illum,hoc pondus in illud;forta(ris omnem odogt;nbsp;rem poi��S auferre atc� etiam faporem 8i. fi quidnbsp;eft talezc�tera non pofiis nifi aliquid eiufdem ge-gt;nbsp;n�ris fubftituas. Vbi nihil fubftituitur (oient ift�nbsp;appellate priuationem. Qu� fi nihil eft quid at^nbsp;tincr earn c�ftitucrc cum forma 8C materia, quaffnbsp;ipfa aliquid fit.Nam earn quafi nihil 8i tarnen nonbsp;nihil uolut cife ut in oculo uidendi defe�lum: qlisnbsp;eft ucl in eo qui amifit uifum:uel in co qui nondiinbsp;adcptuscft:qualesinfantesnondum cditi:amp; catunbsp;lifcrarum ftatim editi,quibus nullus adhuc uifusnbsp;fit:amp; tarnen in oculo naturalis potentia uidendi:nbsp;uidelicet quod oculus fit natura apertus ad uidennbsp;dum,cum amp; uifu orbatus,amp; uifum nondum ade*nbsp;ptus nihil cernct, uifio nulla erit : priuatiotpipfanbsp;nihil erit:Potentia autem uidendi eft in oculo benbsp;ne affedlo.non autem in extindo, aut nondumnbsp;foluto

foluto,ut neuterpoiTit uocari oculus queadmodu nee h� qui uel i� defundus eft,uel in utero matrisnbsp;ii�nd� aiam habet. Cxtei^ in oculo orbato incR; qnbsp;dam qlitasq amp; � cernentibusagnofcifamp; tadu fennbsp;tiiur;amp;in oculo nondumperfedo ineft potentianbsp;non uidendi fed perueniendi ad uifionc.idem diconbsp;de loco tenebrofo, idem de rcliquis fenfibus uelnbsp;amifl'is,uel n�dum perceptis,ucl male aifcdis:fednbsp;reparabilibus.Scd bis ineptijs omiflis redeam eonbsp;unde egreifus fum:fpecies in qualitate nonfunt pnbsp;petuar omncs:fcd genera nififorfan inpaucis.lta^nbsp;que ut in eodem quo ctrpi uerfer exemplo poteftnbsp;abefle � pomo uiror uel rubor ,fed non color: po*-teft rotunditas uel oblongitas amp; quarlibet alianbsp;gura,fcdnon omnisfigurarpoteft priftinum ponnbsp;dtiSjfed non omne pondus:potefthic odor aut il�nbsp;lc,ncfcio an omnis odor: poteft aut aiperitas autnbsp;lenitaSjfed non utraqj poteft aut calor,aur frigus,nbsp;aut tcpor,fcd non omnia h�c. Quare perp�tuenbsp;qualitatesh� dicendac cr�t qu� generales funt innbsp;quibufdam(ut dixi de fole)cti� fpcciales.Sunt au-tem generales qu� autfenfibusobqciuntur autfennbsp;fis,Senfa uocabant ueteres ueluti animi fenfus.Iginbsp;tur de fenfibusqui funt ad intelligendum facilio-tes prius dicamus.

SEnfus(ut fuperius dixi)funt potent�� quac dam fentiendi in corpore animato.Hi qn^nbsp;funt ab omibus fadi:uifus,auditus, guftus,nbsp;odoratuSjtadus. Obiedorum fuorumnbsp;finguli

�� LAVREN. VAL DIALECTE f�nguli habet generalia nomina pr�ter ultimunr.nbsp;Nam obiedum uifus cft color,auditus fonus, gu�*nbsp;ftus fapor,odoratus odor,tadus nullum. Sed qd*nbsp;pauci animaduerterunt, abutimur nomine fenfusnbsp;pro nomine obiediut fupcriuscgofeci;dicimusnbsp;radium durum,moll�,aipci^,leuem,c� non fit fen^�nbsp;fus qui pcrcipit, fed rei percept� eile tal� l�cut nonbsp;eil uifus ce album,aut uiridem,fed coloris hue cornbsp;poristnec auditus eife acutum aut grauem,fed fogt;nbsp;ni.Sp�s huius obiedi(ut de hoeprimum ag�)funtnbsp;inollities,duritics,afpcritas,leuitascaliditas,friginbsp;ditas:amp; (� qua funt huiufmodi. An adhunefenfumnbsp;pertincat fentire quid grauc,quid Icue, quid robunbsp;ftum,quid imbecillum,amp;: fi quid eft tale dubito annbsp;potius ad robur fine ad uircs. Huicfenfuifubijcitnbsp;Ariftotcles guftum et haud dubie guftus per tadlunbsp;fit.'tamen alius hic eft fcnfus:alius illc. Nelt;^ enimnbsp;palatum ita cibi aiperitate oftenditur,utamarorenbsp;quoni� in amaroreoffenditurguftus,hoceftuisnbsp;Ta�us.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guftandi,in afperitate,corpus ipfum:ut offene

ditur manus,pes,oculus,ut auris. Quippe per uni uerfum corpus diffufa eft uis tadlus, nec exteriusnbsp;modo uerum etiam interius;S� idt�rco radius uexnbsp;hementer l�fus,prarcipua caufa mortis cft. Habe^nbsp;rc amp; Venus aliquid fcnfibilc proprium cft dicen-*nbsp;da,quia ad tadlum pertinct ut fuauitas fomni, utnbsp;dcledlatio quemadmodum dixit Socrates,confri--cando membra pruricntia,amp; (� quid aliud huiuC*nbsp;modi eft:Semper enim eft cadem. At faporis mul--tx funt fpccics 8d plures quam quae Ariftotcli pla^nbsp;cent feptcm,amp; ft non deHominatc,ilIc enim omesnbsp;uult fieri ex dulci5d amaro:ficut ex albo amp; nigrojnbsp;omnem

ftmnem colorem quod confutare non magispoP fum quam ipfc facit,qui quod ait non probat. DPnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; .

cam potius de Aulo Gellio qui reprehcndit eos {j A-uci-uerfum Vergilianum emendando deprauant. �c fapor iudici� facict manifeftus: �t ora tridia tennbsp;tantum fcnfu torquebit amaro:ait enim Vergili�nbsp;amarorfcriptum reIiqui(re,S� male � quibuldamnbsp;emendari amaro;quod abfurde dicatur,fapor fen^-fu amaro torquet. Aulus Gcllius non fentit, nunSnbsp;fenfum cflc corporis,faporcm:fcdfeniionem,utdfnbsp;cimus tu non babes fenfum dolons:ait faporem efnbsp;fe ipfum fenfum : Non alium enim fe habere fcngt;nbsp;fum,non habet in fe alium fenfum� At habebit acpnbsp;ieda differentia fpeciem;fapor enim adie�lo amanbsp;rus,fit amaritudo flue amaronergo quo fenfu tornbsp;quebitamaror ora,nempe amaroris,quoni� fenquot;nbsp;fusfapor eft.Itares in idem rccidct. Ne�^ erit ab-*nbsp;furdum:utdicatur fapor torquebit ora fuo ama-�nbsp;tore non magis quam amaror torquebit ora fen.*nbsp;fu feu fapore fuo:quia amarorfapor amp;fenfus eft.nbsp;Si modo fcicter dicit fapor efle fenfus. Nam odornbsp;pro corporis ipfo fenfu nonnunquam inucnitur,nbsp;ficut � contrario taftus qui eft fenfus pro fuo ob**nbsp;ie6fo ut oftendit,QuintiIianus nam uifus damnunbsp;farciunt reliqu� uoluptatesodor, guftus,ta(n:us,nbsp;auditus:odor pro odoratus dixit:a]iquando 8C gunbsp;ftus ita accipitur ut amaro guftu cibus eft. Odorisnbsp;fpecies non habent nifi pauciffima nomina, utfranbsp;grantia fid foctor.Ideocv otiofum f�t hoc loco illasnbsp;�numerare:uifus obieftumfut dixi)cft color,ct exnbsp;'onfucti figura,quantitas, motus, quies, quarumnbsp;^gura eft qualitas;de reliquis poftea diftcremus:nbsp;f eadeni

�� LAVREN. VALLAE DIALE, eadcm quatuor ctiam tadlus fentit:duo pofteriogt;'nbsp;ra,nonuihil auditus.Quid,fpIendor, cft ne colorlt;nbsp;an alia qu�dam qualitas^�riftoteles uult eum ePnbsp;fc, non dico candorem,fcd candidum: fi candidus:nbsp;au� nam erit cius fubRantialt;qttcm cum faciat c�nbsp;idum,miror cur dicat fokm �C ign�s rutilos; unnbsp;de cnim fuum eandorem fplendor habcar,nifi � fonbsp;le,quem Homerus c�didum facit,aut ab ign�, autnbsp;fi quidhis fimile eft. Nufqu� enim fplcdorc, nifi innbsp;Iiis aut ab his, nee uideo quare ignis aut fol fi rutinbsp;lus cfret,n� poflet habere fplcndorem rutilum; ernbsp;go fplendor feu fulgor eft uigor ille,illa uiuacitasnbsp;ignei coloris.Nam qualitas in qualitate eft,amp; alinbsp;qu�do in a�lione:ut pulchritudo form� corporis,nbsp;fuauitas coloris,dukedo uocis, tardicas ambulatinbsp;onis. Quo fit ut omnem, qucm nancifcitur colorenbsp;fplendor SC fulgor illluftret,uchenientiorccprcd^nbsp;dat:in acre uero qui colore uacat, nullum repref�nbsp;tat colorcm:etf� Ariftoteles aeri dat colorem albunbsp;quafi nifi colorem haberet,non ccrncremus,uti fonbsp;lem qucm album propri� SC argenteum nonnungt;nbsp;quam alia de caufa aureum cernimus. Ego quifenbsp;uidilfe aerem pr�ter Ariftotclem inueni nemin�.nbsp;Nam nifi uidifTct nunquam alb� efie dixifiet.Ob-'nbsp;�edlum auditus dixi fonum, qucm Ariftoteles uonbsp;cat eumc� difterre uult � uoce,id eft, �puy�nbsp;quod illc fit animalis ore prolata, �C ut Platoninbsp;placuit propria hominis.hi uero magis commu/nbsp;nis SC illius genus:uox non nifi,ut fie dicam, dearnbsp;ticuIata.Et tarnen terr�motus amp; -J-oipofj 8Cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di''

xit. Apud noftros raro cft diuerfitas cum dicant,li terantm alias uocales, alias confonantes non utnbsp;grac

gne� alias uocales aliasconuocales,ut dicimus fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�V

miuocales �ju/�uv� ffvjn�uvii �kvwvt� .Vnde nonnun ' qu� dicimus fonus uocisquafi qualitas uocis.Quinbsp;dampr�cipuc qui de arte grammatica fcripferi'itnbsp;Diomedes,Donatus,Seruius,h�r duo nomina nonbsp;aidentur diftingucre, quor� primus ita ait: Quannbsp;^uam uetereSjOmnes fonos uoces dixerunt,ut franbsp;ftasfcp ad littora uoces.Eum quidam aercm cfle dinbsp;xcrunt fed i(ftum,fiuc pereuffum, ut Stoici,Platonbsp;cti� fpirit�,quid� uent�,quidam percuiTionc,f�UCnbsp;mot�acris e' quibus cft �riftoteles,q in libris denbsp;anima aitrfonus eft duoi^ corporum folidor� uc^nbsp;hemens confli�lio amp; iterum;fonus eft motus c�usnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

^uod moueri poteft,hunc in mod� ad banc Ari-' ftotelis uchementiam,qu� fupcruacanca fuitjad-^nbsp;dunt Diomedes 8C Donatus dic�tcs,fonus eft corporalis repentinum auribus referens fragoremtnbsp;fed neep aer idus,fiue pereuflus eft fonus,neq; ucanbsp;tus,aur fpiritus,quia uentus nec fpiritus aer funt,nbsp;amp; aer corpus: At fonus quia obieftum auditus,qlinbsp;tas eft.Ncqjpcrcuil�o aeris,autconfliftio, aut monbsp;tus:quia ifta funt adlio, uer� ex percufli�e fiue exnbsp;lt;5fliftione(ut dixi)qualitas ficut ex pcrcuil�one Knbsp;uor amp; dolor.QyodreftaturQuintilianus inqui�snbsp;l�quis dicat fonus eft duorum corpoiv c�flidlio,crnbsp;rat,ut opinor.Non enim fonus cft confli�lio ,feclnbsp;ex confliftioc-Priftianus t�ctf� ambigu� ponit d�nbsp;CCS: uoeem efle tenuifl�mum acre iftura, uel fuunxnbsp;ftnfibile aurium, tarnen paulo poft corpus aereSnbsp;fentit elfe: quia et aurcm tangat,quodfalfum eft:nbsp;cumaurem non magis tangatqu�m color ocul��nbsp;�'c� fi tangeret continuo foret corpus, n� magisnbsp;f * qu�n�

U LAVREN. VALLAE DIAL�/ quam fplcndorSi per tres dimenf�ones fkut ex'nbsp;tera corpora dignofcatur. Nam non aliter (onusnbsp;menfuram recipit,qu�m fplcndorin acre �i colornbsp;in parictc:Quia comparaui fonum fplendori, nonbsp;protinuscomprobauerim illam Ariftotclis com^nbsp;parationem dicentis.-quemadmodum fine lumincnbsp;non funt uifibilcs colores,ita neep fine fono acutSnbsp;amp; graue. Nam acutum amp; graue fpecies funt Huenbsp;differentia: foni.Vnde fonus acutus appellatur SCnbsp;fonus grauis:colores non funt luminis fpecies: ne^nbsp;que dic�tur lumen uiride amp;. lumen uenetum: Cogt;nbsp;lor ipfe eft genus:diciturlt;^ color uiridis ; SC colornbsp;uenetus.Oemocritum atlt;p Epfeurum tranfeo quinbsp;ex indiuiduis corporibus uocem conffare dixer�nnbsp;Qyorum affertor Lucretius libro quarto ait. Cornbsp;poream quot^ uocem coftare fatendum eft. Et fonbsp;nitum qu�do pofTunt impellcre fenfus; Pr�tereanbsp;radit uox fauces fxpe, facitq? Afperiora foras granbsp;diens arteriacIamor;SC inplurimos deinceps uernbsp;fus. Verum r�dere fauces non eft uocis,fcd aeris uinbsp;olenti:hanc qu�ftioncm Aulus Gellius cum pro^nbsp;pofuiftetpene ab ipfa conterritus diflblucre for^nbsp;midauit,taquam nimis arduam argutam^. Ideof^nbsp;Enniano uerfu elufit,Philofophandum paucis, nanbsp;omnino baud placere:fimiliq; modo Ladfantiusnbsp;cum non nihil contra alios de hac ipfa re difputafnbsp;fet intulit. Non eft igitur comprehenfum quo monbsp;do fiat:aut quid fit;atqui aperte faneQuintilianuSnbsp;oftenderat,quomodo fit.Et cum f�t obiefturn au^nbsp;ditus,in promptu erat qualitatem cfTe intelligC'^nbsp;re:nifii forte non dubitabat hocLadlanrius,fcd^nnbsp;de effet SC ubixgo opinor ficut fplendor � luce

LIBER PRIMVS. 8j dit amp; in luce cft:ita uocem � duro corpore prodigt;-re in aerem:�^ in ipfo duro corpore,uel terra uelnbsp;aqua eire:qu� ideo non permanct,quia ipfa a dlionbsp;unde fatfla eft uox,non perfeucratnit adlio lucis.nbsp;Vnde fit ut lixc qualitas pofTit adefle amp; abeflc ci-�nbsp;tra fubiedli corruptioncm:qualis eft odor nonnii-quam amp; faponfi tamen in totum extingui poteft.nbsp;IMimium fonum Ariftoteles audiri pofte ncgat,figt; Nimium�nbsp;cut nimiam lucem cerni.J Ego fentio non nimiumnbsp;fonum,fed minimum audiri non pofleniimium uenbsp;ro fonum audiri,�f nimiam lucem cerni. Aliternbsp;nec exanimarcntur animalia ex tonitruo,ncc ocunbsp;li ex nimia luce caligarent. Nolo nunc difputarcnbsp;liter fitpr�ftantior fenfus,auditus'ne,an uifuslt;n�nbsp;multa di ci poftTentiSd an hominis fcnfus, pr�ftentnbsp;fenfibus aliorum animalium an non� tradlemus qnbsp;funt huius loci potius. Vox Humana naturalis ilianbsp;quidem eftjfed eius fignificatio abinftituticede^nbsp;fccndit: homines enim rebus cognitis, uoces quasnbsp;adaptarentinuenerunt. Quorum primus fuit A'dam deoautore.cas^ cum fuis fignificationibusnbsp;poftcros docuerunt, Vt foni qudem fint � natura,nbsp;uoces autem et fignificationes ab artifice.quorumnbsp;fonos auris,fignificationcs animus,uoces ambo pnbsp;cipiunt.Poftremo inuent�funt liter� quafi mutjnbsp;uoces fiue uocum imagines ut ipfe uoces funt quanbsp;fi imagines fignificationum qux iam proprie dieunbsp;tur uocabula. Atqj hoc eft quicquid loquimur.-eti�nbsp;ipfumfubftantia:qualitas,adfioar(p adco ipfumnbsp;res.Nam ficuti ligno nomen lignum eft, amp; lapidinbsp;lapis,amp; ferro ferrum. Item rerum incorporaliumnbsp;Ut feienti� eft nomen fcictiaiuirtuti uirtus, generi

U LARENTII VAL. DIALE, genus,fpccici fpccies,ita fubftanti� fubftantia, it3fnbsp;qualitati qualitas,ita a��ioni a��io:dcnic^ itareinbsp;xcSjita� rcs f�gnificat Fcin;hoc fignificat,illud h�lt;nbsp;ius cft fignumallud nonuox,hoc uox eli ideotp denbsp;finit; Res �uox,fiue uocabul� omnium uocabu^nbsp;loHt f�gnificatufuo cople��:ens,crgo uocabul� in-*nbsp;qcs eft fupra res,quia res uocabul� eft cria ,Ted l�gt;gt;nbsp;gnificatum rei fupra fignif�cat� uocabuli �:�C ideonbsp;uocabulum res �:amp; un� f�gnificat d�taxat r�^ Ilianbsp;autem uox omnes res f�gnificanqu�admodum hpcnbsp;uox deus,infra multas alias cft:n� ill� tranfeendicnbsp;fpiritus, tranfcenditfubft�tia, tranfcenditcfT�tia,nbsp;xranfccnditaliquidfif rcs,f�gnificati�is autedigrnbsp;nitate c��:a alia tranfcendii,cum fit ipfe c�teraiynbsp;reu� autor. Quapropter nihil �tereft utr� dicam*,nbsp;quid cft lign�, qd eft lapis,quid ferr�,quid homo,nbsp;an quid f�gnificat lign�,lapis,fer�,homo,quorunjnbsp;nihil de rcs dici potcft:quid eft rcs Si quid rcs fi'gnbsp;nificat,quoniam quid,rcfoluitur in quarres. At �nbsp;interrogaucro qu� uox cft res, refte refp �debis:nbsp;eft uox fignificans omnium aliarumuoc� intellenbsp;�him f�uc fenfum.'fed qu� id� pen� n�c quod quagt;*nbsp;Iis f�gnificat.

Valitatcsqu� fenfis cognofcuntur,� fi nonnihil paulo ante attigi,primuninbsp;ea qu�in anima funt ut uirtus,uiti�,nbsp;fcicntia,gaudium,dolor, fpes, metus,nbsp;deinde qu� toti animali aflunnut glonbsp;riaho

r��,honor,imperium,dignitas,uis,pr�fe(flura,co fulatus,magifterium,facfrdotium,coniugium,cc--Iibatus,uirginitas,paternitas,piopinquitas,fami^nbsp;liaritas:Qyanquammultahorum polfunt adciTcnbsp;fpiritib�.Namamp; thronifiCpotcftatcs amp; principanbsp;tus 8(. uirtutes in angclis funn.Et � deo paternitasnbsp;amp;(uthoc uerbo utar)filialitas.etiamfimilequid^nbsp;dam alijs rebus adeftmt efle locOjCffe facrum, eflenbsp;prophanum,efle rcligiofum,efle purum, efle publinbsp;cum,cflquot;e priuatum,ene celcbrcm,efle propri�,eflenbsp;alienum,efle honeftum, efle infamen amp; inceftumnbsp;amp; fimilia.Tum quae rebus omibus adefle pofliinr,nbsp;numerus,ordo,fcries,differcntia,fimilitudo. Itemnbsp;fortuna,necefl�itas,caufa:Poilrcmo uocum fignifinbsp;catio,amp; flgnificationum fuperioritas,inferioritasnbsp;paritasan quibus funt(ut fupra dixi)gcnus amp; fpe-ciestotum amp;pars: Nam dico homo eft fpccies,nbsp;animal eft genus: quid aliuddicoquam haeefub*-ftantia homo habet hancqualitatcm inferiorita-rnbsp;tis:uthaecfubftantia animal habet qualitat� fupe--rioritatis uocis : fiue quod flgnificatio huius capanbsp;cior amp; latior, huius reftriftior amp; anguftior:Itemnbsp;manus eft pars ad brachium. Sc brachium,tot� adnbsp;manum uidelicet habet maioricatis minoritatis^]^nbsp;proportionem,feu differentem qualitatem.Probanbsp;bo hoc per ea qu� poflunt aliquibus uideri mira--bilior�Si dicam pater meus uenit. Frater uocat,nbsp;Rex impcrat.Pontifcx oranmaritus minatur:pr�nbsp;tor ius dicitjcollega prohiber; filius ftudet ; SC alianbsp;infinita fubftanti� fignific�t. At hic eft pater meusnbsp;ilk frat; iftc Pontifex: Socrates eft maritus'Xan-tippes: Calf�us eft pr�tor:Tu collega meus es :iL*nbsp;f 4 lafo-**

la fororeft:ifta omnia qualitatem folam f�gnif�gt; cant. Nam fubftantia in fuppoi�tis cft uidclicet hicnbsp;uir�lia mulier�lle homo.Socrates homo. Cafliusnbsp;homo:quodetiam nuncprobatureire has quali�*nbsp;tares quod polTunt citra fubicfti quo� corruptie.nbsp;neipab�(re:quod hic homo qui cft parer meus pofnbsp;fet fieri non patermt fi ego cxteri filtj eius decsnbsp;damus,� item in c�teris:amp; qui hodie non eft pa�nbsp;tennon fratermon rcx;non pontifex : non mari�*nbsp;tusmon pr�tor �C plura alia:cras poifent fieri h{Cnbsp;omnia aut pl�ra(^:amp; h�c quum hodie fit, perenxnbsp;die horum forte nihil erit. Qyinctiam cum diconbsp;unusillorum ad meuenit hominem: nam fubaudinbsp;tur homo fignifico. Aut hic cft unus illorum n� honbsp;ininem:nam(illud hic)hominem innuit,fed qualitatem conforttj neto. porro in huiufmodi homininbsp;bus licet reperire gradus generum ac fpecierum.nbsp;Vtar noftr� religionis exemple. Clericus eft ge-nus,eius fpecies diaconus,huius facerdos,huius q-Papa�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;epifcopuSjdehinc fi uolumus hoc addere Ar-

chiepifcopus ad extremum papa:ita enim nunc gncco nomine uecatur fummus potifex fine Ro-manusepifcopus:utfipapa cft,archiepifcopus fit:nbsp;fiarchicpifcopus,epi(copusfit:fi epifcopus facer-dos fit,fi faccrdos diaconus fit:fi diaconus, aut finbsp;addendum eft,rubdiaconus clericus fit.Idem de fi^nbsp;nilibus didum fit.

Vpcreft a�fio quam nefcio an belle appcilcm accidens,cum nenaccidat,fedemanate' fpiri-tu � corpe ex animali � qualitatc. etenim fcriptionbsp;qus

qu� a�lio cft digitorum meorum non accidit digi tis mcis fed � digitis prof�cifdtur.Sed fui uocabultnbsp;Ariftotelcs rationem uidcricnos co uti nihil nc^nbsp;ccfle cft. Aftio autcm amp; adus id� ut cultio amp; cuPnbsp;tus,ufio 8C ufuSjUOcatio Si. uocatus,cgrefrio Si e.'nbsp;grert�sjhortatioamp;hoitatus, impulfio amp; impul-fuSjConceptio amp; conceptus, uenatio amp; uenatus,nbsp;fuafio Si fuafuSjnift aliquid difterenti� ufus rcce^nbsp;perittucluti in hocipfo. Nam a�lioncm oratoresnbsp;quidicuntur adlorcs pronunciationem uocant,S�nbsp;item orationem habitam,amp; cum alq turn iurifc�--fulti a�bum pro iurc uel iumentum uel uchiculum Aftutnnbsp;igendi:ctiam a�lioneni pro iure agendi in iudigt;'nbsp;cio.Scd nunc non de hoc fenfu loquimur, fed illonbsp;gcneraliore qu� ctiam op�ra f�ue operatio, pronbsp;qua non minus frequenter accipitur a�lus qu�mnbsp;aAio:ut apud eofdem iurifconfultos : a(flus quid�nbsp;uerbum generale cft,fiue uerbis fine re, quid sgi'-tur,utinftipulationc,uelnouatione,nccrcfcrtannbsp;alt;ff:um,an a�lionem,an operam, anutille nefeionbsp;quisAuguftinus cathegoriarum explicator facienbsp;operati�cm Ariftotclis uerbum tr�sferas energie Energianbsp;an,quod alibi fignificat cfficatiam ifti femper tr�fnbsp;fenint aiftum,quafi aliter non pofTineodcm uocagt;nbsp;bulo transf�r�t entclechiam,apud cundem quodnbsp;Plutarchusfcntitaccipicndumproenargia:amp;:fic ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

�hoc � perfefte habendo,illud ab opcrando dica* turcui quafi collega eft dynamis: quod transfertnbsp;Quintilianus uis,dicens � nonnullis transferri ponbsp;teftatem,� nonnullis potentiam, ut r�centes faci.*nbsp;untjhorum triu nominu duo uctufta funt : ideolpnbsp;vansferri potucrunt adlus 8i potenti a. Tertium

ab Ariftotcle f��lum,ideo ucrbum de ucrbo tranf ferre non poflumus. Quorum omnium apud Ari^nbsp;ftotclem (ut aperte loquar ) infcita quxd� feiensnbsp;tja eft. Ait enim hoc lignum ucl hic arboris trun^'nbsp;eus eft area,non adlu fed potentia. fac Ariftoteksnbsp;ut ex hoc ligno (lat area, diccmus hoc lignii eft^arnbsp;ca atflu lt; quis unq ita loquutus eft^quis non ita lonbsp;Aftor quctem rideretkuius enim iftc aftus eft^ ligni neinbsp;at lignum nihil egitkn fabn�at faber facit arcaranbsp;Autor, nonagitddeoty nonuocatadlorullusartifcx, fednbsp;autor.Quidattincbit addere adlu� Nempe inquisnbsp;quia aliud eft lignum arcam eile potentia. (^isnbsp;etiam ifto inquam modo loquutus eft'Jquod ne d�nbsp;ci quidem ratio permittit : aliud eft enim lignumnbsp;fieri pofte arcam.,aliud eft eftc arcam potentia : cunbsp;dicimus fieri arcam pofte,iam negamus efte are�inbsp;quia quod eft,fieri rurfus non poteft cum iam fa.^nbsp;�um fihquanto fatiuseritfequi communem lonbsp;quendi confuetudine,hoc lignii poteft effici area,nbsp;fcilicet quod forma figurai^ huius ligni mutabilisnbsp;bills, in formam figuramcp arc�. Nam talia nominanbsp;in bills exeuntia nonnunqfignificant iftam tuananbsp;potentiam feu malumus dicerc poftibilitatem : ucnbsp;ipfum poftibilis,ut frangibilis,extinguibilis,fcnfigt;nbsp;bills,penetrabilis,donabilis,potabifis,amp; alia infi--nita:quae poftibilitas,eft natura ipfa rei fine utnbsp;dam aiunt aptitudo.un dicere folcnt natura aptii.nbsp;At natura nihil eft aliud, quaminnata rei qualPnbsp;Natura tag. quod etia gr�ca uox indi,at �iliny, licet camnbsp;in dcum quacp transferamus qui nihil habet in fenbsp;nati.Itaqjdicendum erat hie truncus eft conuertinbsp;bilis in arcam,non a�t eft area potentiaaiide quonbsp;patefa

LIBER PRIMVS. s* patefa^lafibi h�c ieiuna cuafit hominis irapudennbsp;tia, ut diccrct quodfrigidum eft, calidum effe:qi.Fnbsp;calidum, frigidum, quod lcuc,grauc:quod graue,nbsp;leue:quod bonuin,m31uiii:quodmalum,bonii: qcFnbsp;paruum,magnum,quod magniim,paruum. Itemnbsp;acr eft aqua ignis.Itemitj aer eft aquaSc terra.nbsp;Terra quoep eft aqua SC ignis.Igniscp terra amp; acr;nbsp;amp; quod omnium maxime falfum c,humor e ft ficcinbsp;tasamp;ficcitashumor,non a�lu,fed potctia.Nancpnbsp;qualitatem mutari in qualitatcm,ct corpus in cornbsp;pus mutari pofte diccrct.�lt; fi non diceret Arifto^nbsp;teles pofle,fcd efte aliam qualitatem,ueljaliud cornbsp;pus,non tam abfurdum eft qa�m humorem quodnbsp;eft corp*,mutari in ficcitatc,q corpu.s no eft.Qnid Entelenbsp;tertiuni uocabulum entclechia fiidem quod adus chia,nbsp;fignificat, quid opus inuentu^ quid fibi uultlt;jnbsp;quid in pofteftione iam occupata quarrit lt; quidnbsp;opt�t lt;; cam Ariftoteles non mo ai� SC animatisnbsp;attribuit: fed etiam trunco amp; lapidi:Quidpotcftnbsp;efle in lapide nifi' qualitas uel naturalis uel ac.*nbsp;cerfita, Valeant igitur h�c fuperftitiofa amp; ca-'nbsp;lumniofa Ariftotclis uocabula, in quibus cumnbsp;uuk uideri argutus,mihi uidetur potius arguen-*nbsp;dus. Nam co uefani� uentum eft,ut quidam de�nbsp;um aftum efle affirmcnt:Encrgia nc crit deus, annbsp;entclechia :aut adlio'fprodigium mihi uidetur hocnbsp;efle nonuerbum. Agamusigitur nos fimpliciusnbsp;amp; ad naturalem fenfum ufum�� communem acgt;-commodatius:Etcnim aliud eft fie dicere qu�d�nbsp;uerba SC pene omnia cftc,qux cum a�lionem figninbsp;ficent, tarnen qualitatem aliquando indicant,utnbsp;hie bene fcribit,benepingit, e�regi� lufta�c�ab

9� LAVREN� VAL DIALEC TI. opcrcccflatintelligitur quod bonus fcriptoreftnbsp;bonus pidlor;egregius lu�lator, bic homo non uinbsp;det,id cltjC�cus eft,omnis homo mortalis eft, n�nbsp;autem quod animam agir,idjc expir�t. Itidem innbsp;uoce pai�iua,ut ego non moueor minis,tu ad oemnbsp;nuntium turbaris, fcilicet quod non fum mobilisnbsp;Verba qli propter minas:amp; tu ad omnem nuntium es pufil-'nbsp;tatc figni lanimus.Qu�dametiam uerba femper qualitatcnbsp;fitantia. fignificant,ut caleo,frigco,tcpeo,pallco,rubeo, qnbsp;nihil aliud fignificant quam calidus,frigidus,tepinbsp;dus,pallidus,rubcus fum. Item gaudco, doleo, tpnbsp;mco,fpcro,opto,amo,odi ucrius eft ut qualitatcnbsp;fignificcnt.Nomina quoc^ uerbalia qu� fuapte nanbsp;tura fignificant aifiioncnijn qualitatem eti� tr�fenbsp;unt ut ipfum adlio qu3e(ut dixi)interdum oratio-*nbsp;nem.a�lam fignificat.Oratioquoq; cum agitur a^nbsp;(flio eft;cum legitur qualitas-Item turbatio marisnbsp;moleftaeftftomachojcommotio ciuitatis grauisnbsp;eft bonis uiris,hoc cd ftatusuelmaris,uel ciuitagt;*nbsp;tis quaft paftio quxdam: ut occupatio quod fcili^nbsp;eet occupatus fum,non quod occupe alium:qualcnbsp;Aceufatio cft cum f�gnificat prxoccupatiodicet 8C hoe paifi--ue accipi pofti^ut pr�occupatio loci 8C alia hu^nbsp;iufmodi infinitamt aceufatio qu� cum aceufatorisnbsp;dicitur,adlio cft;cum rei,qualitas pafTio�. Itemnbsp;Labor.nbsp;nbsp;nbsp;ajja quoep nomina ut labor aliquando eft ipfa la-�

boratio,aliquando1afticudo: Vita a�lio eft unde uita bona amp; mala dicitur,quando quis bene agitnbsp;ucl male: SC tarnen qualitas cum quis dicitur habenbsp;re uitam,aut certc carere.ficuti mors qu� in mornbsp;tuis quahtas eft lit apud Vergilium.

Par Hclcno.In morictibus adio.ut apud Ouidi�: Ad nomen Thyfbcs oculosin morte grauatosnbsp;Pyramuserexit. Ideoijjilluduocatur expirarenbsp;amp; animam agerc,quanqiiam pofl�t uocari quali^nbsp;tas conditio illa morientis. Q�alia funt illa uer--ba fto,iaceo,fcdeo,quiefco,ceffo,qux qiiod habi^nbsp;turn quendam corporis 8lt; fi in animam hoe cadacnbsp;habitum quendam anim� indicant ad ilium mo^nbsp;dumformatiformat�'ue qualitatcm fignif�cant.nbsp;Quod autem eft adlio aliqua ftantis,iacentis,fed�nbsp;tis,quiefcentis,ceirantis quid ni^aftionem ex quonbsp;interrogati quid agitur refpondcre folemus,nbsp;tur,iacctur,fedetur,quiefcitur,cefratur. Nam finbsp;dicat Cicero hoc ipfum nihil agere amp; plane cefianbsp;re deleftat. non tame nihil prorfus agimus ctiamnbsp;ceffantes cum ctiam dormire aliqua fit aftio dicenbsp;da; Etcnim ignis nunquam ab aftu fuo difee^nbsp;nit,ita nec anima flammeifut Quintilianus ait)ufnbsp;goris ita nec corpus animatum:ita nec aqua,nec �nbsp;terra,nec aer unquam ceflat agere quod fu� natunbsp;r� eft.Itaqjre uera nulla eft in rebus cefiatio amp; gnbsp;cs:id autem quod ceflationem ac quietem uoca^nbsp;mus quia aftio non cft,qualitas erit:quod probatnbsp;compofitum eiusrcquies:qu� ab omnibus tanquSnbsp;iucunda qualitas amatur. De motu quid fit fan'snbsp;dixitcum nihil differre � motione dixi:amp; item qdnbsp;gencratio,quid corruptio,quid diminutio, cui opnbsp;pofitnm eft augmentum fiuc incrementum, quidnbsp;alteratio,quid loci mutatio. Quaquam motus jp-prieeft loci mutatio:nctp enimfi quidaut odorcnbsp;aut fapore mutatum cft,diccmus fadtum efie mo-�nbsp;turn,fed mutationcm,qu�propric dicatur alteranbsp;tio

tio.Quofit n� fint h� tot fpedcs motus quod Agt; rifiotcles facit.Nam corruptio fub altcrati�c eft,nbsp;generatio ucro fub incrcmcnto, �i diminutio fubnbsp;eorruptione �C alteratione amp; loei mutatione, utinbsp;que in rebus qu� uegetantur. Nam in his qu� nonbsp;ucgetantur poteft folum locum habere loci mutanbsp;tio,qu� amp; ipfa poteft uideri alteratio. Ne� eniinnbsp;uideo cur dicat Ariftoteks qu�dam crcfcerc quacnbsp;non alterentur,ut quadrangulus, qui circunic^lonbsp;gnomone creuit quidem,fcd alteratus no eft. Annbsp;ucro hoc ipfo qiiod creuit alteratus cft,mihi ueronbsp;uidetur non modo alteratus fed omnino alter fagt;nbsp;�tus efle. Et de c�tcris quidem uerbis diximus: denbsp;fubftantiuo autem quid dicemus^ Nimirum talenbsp;inter c�tera uerba,quale res inter c�tcra nomina.nbsp;Nam ut aliorum nominumfignificata redeunt adnbsp;res:itaaliorumuerborumad fubftantiuum, nonnbsp;cnimcaleo,frigeo,amp;alia uerba dicimus res, fednbsp;ipfum calere et ipfum frigcre:qu� nomina funt,etnbsp;fi rem fignificant c� uerbo fubftantiuo, quod in fenbsp;habcnt:amp; in quod rcfoluuntur ut calco, frigeo,uinbsp; uo,fum calidus,frigidus,uiuus;It� amo,curro, cernbsp;no,fum in amorc,in curfu in ccrnendo.Quod degt;nbsp;claratur ex uerbo pofium:quod ex uerbo fubftangt;nbsp;tiuo pofitum cft,amp; pos: undc compofita funt imgt;�nbsp;pos,amp; compostpoiTum enim nihil aliud qua funtnbsp;pos:tu potes,tu es pos:fiue potis; Nam pos � pogt;nbsp;tis dicitur ce apocopai�i:ille poteft, ille potis eft:nbsp;ita fcio,fum fcius:nefcio,fum nefeius: cupiofum eunbsp;pidHS,amp; ira in cxtcris.Quare cum nullam rem fi-*nbsp;gnificat uerbum fubftantiuum,non eft qu�r�dumnbsp;quid fignificctjpr�fertim cum fit genus, amp; origo.

S^(utfic dicam )fubftantia ucrborum aliorummifi dicimus fignificare uitam quandam, ut cum dici�nbsp;mus,dominus eft,ego fum,lapis eft.Non folum denbsp;us cft,hoc eft,uiuit,amp;item homo, fed etiam lapisnbsp;hocipfo quod eft,uitam quandam habet. Et qu�^nbsp;admodum argentum uiu� materia amp; genus omi^nbsp;urn metallorum, �C in quod ilia refoluuntur : itanbsp;uerbum fubftantiuum aliorum uerborum uthocnbsp;feparatum�metallisreliquis, fi ipium dicendumnbsp;eft,metallumuiucrcdicitur:ita uerbum fubftan^nbsp;tiuum�c�teris feiunftum quodainmodo uitamnbsp;fignificare dicendum eft.

C�tera pr�dicam�ta, aut ad fubftanti�,aut adqualitatc, autadadlion� recidere.

X his qu� dixi ut doceam decem Ari-ftotelis pr�dicamenta in noftratria recidere. C�ftat illud qd uocat fitum,nbsp;feu pofit� ec:ut iacere,federe, cubarc,nbsp;aut a�lion� efteqa Temper agimus,

aut qualitatem,quia ad ilium mod� formata funt m�bra amp; corpora. Et illud quod uocat habere utnbsp;armat�,ueftit�,calceatu cflc,amp; ipm cadere in fpe-ciem qualitatis q eft figura,non minus � fua c�tranbsp;ria,ut inerm� fiuc exarmatum efle, nudum�exux-tum difcalceatum eflc.Nam amp; fi arma,ueftis,cal-'nbsp;cei funt res corporalcs,tamen qualitatc homini innbsp;ducunt.-ut cum fit omnium fermo,non talem progt;nbsp;dire in aciem armatum,qualcm inermen:8f n� ta-�nbsp;km uideri indutum,qualem exutum. Quid mi-*nbsp;rumde his quae extrinfecus ueniunt cum ea qu�nbsp;funt

qu� fuut ipfius corporis pars faciant qualitatenf ut qualis ille homo cft,refpondetur corpulcntus,nbsp;pinguis,fucciplenus,crinitus:aut contra maccr cxnbsp;ilis, (�ccus,caluus,ctiam extra homines: columnznbsp;folida,panis denfus,dolium uino plenum, marfugt;nbsp;pium pecunia rcfcrtumrd^ contra columna concanbsp;ua,panis rarus,dolium uino uacuum,dd marfupiSnbsp;pecunia cxinanitum.Item ueftis humida, folumnbsp;udum,crincsrore madididi. Qutnetia illudquodnbsp;uocantrclati�em.Nam fupehusoftendiquempi-*nbsp;am erte paircm,cflc hliumjCife pncccptorem, cflcnbsp;difcipulum nil aliud efTc quam qualitatem.Quin-*nbsp;tilianus de accidentibus perfon� inquit conditio^*nbsp;nis etiam dift�tia eft.Nam clarus an obfcurus,mznbsp;giftratus an priuatus,pater an filius,ciuis an percnbsp;grinus,1ibcr an fcruus,maritus an c�lebs, parensnbsp;libcrorum an orbus f�t. En c�ditioni perfon� fubgt;nbsp;iecittanquam i�milia,cfre darum obfcurum^, manbsp;giftratum priuatum(p,ciuem peregrinumtpjibonbsp;rum feruumc^, qu� utiq; qualitates funt : 8C patrenbsp;Eliumip ec,qu� fi relatiua funt tn qualttati fub.*nbsp;iedla funt,ficut illa qu� qualitatis funt 8i. ipfa ro*nbsp;latiua.Quanq quod adiediuum non eft relatiu�,nbsp;ut bonum,SC malum pulchrum turpe, fanum 8C.nbsp;infirmum,magh� 8{. paruit, muItumSf modicum,nbsp;Ion gum brcue,S� item c�tcra. Nihil enim funtnbsp;relatiua fubfianti�:natur� rclatio inter me p�trenbsp;amp; te fili� no in fubftantia eft(qlt;Eh� f�m ego tucp)nbsp;fed in accidenti: quod ego homo fum tibi patcgt;lt;nbsp;tu mihi fill�,qu� funt qualitates. Natura relatiuanbsp;quantitatis ut de quantitate nunc agam, qualia qnbsp;modo dixi magnum �� paruum multum 8C mo-'nbsp;dicum

dicum,longum amp; breue,funt ilia quidem quantic tatis,fed tarnen SC qualitatjs,cui maxitni quii^aunbsp;tores,ut relationeindta quotitatem,amp; quantita�nbsp;tern fubiecerunt.Quorum fuut Cicero,Quintilia-nuslt;5,qui tres generales caufarum flatus faciunt:nbsp;conicduralem,dcf�nitiuum,qualitatis. Quorumnbsp;pofterior ita inquit:�fl aute qualitas,alia de fumnbsp;mo gencre, atq; ea quidem non fimplex:nam�Cnbsp;qualis fit cuiufquam rei natura,Slt; qu� forma quaenbsp;ritur,animmortalisanima^anhumana fpeciede-�nbsp;us'�Et de magnitudine ac numero,quantus foEannbsp;amp;unusmundus^qu� omnia quidem conietffuranbsp;colliguntur.-quacflionc tarnen habent in eo,qualianbsp;funt,(i qd ipfa loquendi c�fuctudo c�firmat:Quipnbsp;pe interrog�ti quale agr�emifti^frefpondcas ob^nbsp;longum ab initio,deinde latiorem,duorum iuge�inbsp;longitudinis,incertf latitudinis.Itcm quale equu zquipf*nbsp;mercari debeo^dicas erelt;5fum,fublimcn, lato pe-quot; bi nota*. -lt;ffore,breui aluo,paruo capite, grandibus oculis,nbsp;procera ceruice,prolixa ac fubdenfa cauda,quinquot;�nbsp;quennem fexennem'uc,aut non plurium annorunbsp;Oiflo,Vides ut quantitas omni ex parte continetnbsp;in qualitate,adde etiam quotitatem:quod nomen QuotuAnbsp;Arifloteles non ufurpat, tanquam grxeum nullu Quinurnbsp;lit,fed pro quotus ait quanti,quod nos nonnunqnbsp;in fingulari facimusmt quantum nunMnorum,pronbsp;quot nummi. At gra?ci,qiianti nummi, quant� li^nbsp;ter�,pro quot,�C tanti pro tot. Vt noftrorum qui Qgotitaanbsp;dam etiam magni fccerunt:Pro quotitate Arifto--tcles ponit quantitatemdifcrctam,quafi quotitasnbsp;non fit fub quantitate. Alteram uero fpecic quan^nbsp;titatis appellat continua,ex quibus hanc arithmcnbsp;g ticus

ticus^c geometer traftatjillicp priores partes N* QuStitas comachus tribuit,nee eonientit aritlimeticam fubnbsp;tontuiua- ie�lameflegeometriar.Siueigiturquotitas fitgcnbsp;nus quantitatis,(iue qiiantitas quotitatis:quid ininbsp;rum'�iSi aliud adhue pollit eife altius genus, quamnbsp;egojmo maxitfii autoi'cs aiunt efTe qualitatem,nbsp;amp;ipfaloquendtconfuetudo optima teRis aifir^nbsp;mat,nec ratio refragatur.Nam cum alibi, tum irtnbsp;iure ciuili dicitur de l�s,qux c�ftant numero, panbsp;dcrcamp; mcnfura:poiiiturautcmmcfurapro quannbsp;Pondus, litatcxcrte pondus fub quantitate non cft. At quinbsp;dicimusleue,graue,utin quantitate breue,Iongu,nbsp;SC in numero dimidium,dupIum.Cur ergo non fcnbsp;cerunt rclatiua ponderis^dicentjquia h�c funt re-�nbsp;latiuaqualitatis;audio,fedtamcnponderis. Itailnbsp;Qnairtum KUtiua quotitatis SC quantitatis:Sedcadem renbsp;latiua qualitatis. Addc quod quantum nihil eft alinbsp;Quotum ud,qu�m cuius magnitudinis paruitatis'ue : quogt;nbsp;tum,qu� cuius multitudinis paucitatit'ue. At quinbsp;magnum eiTcuelparuumdiomincm muItorG uclnbsp;paucorum annorum, talia funt qualia quadratonbsp;corpore,uelobcfo,uelpingui,uelcxili,uel procesnbsp;ro,uclpuerum,uc] iuuenem,uel fenem eile. Nec^nbsp;me pterit folere iungi quantus ad qualis:ut apudnbsp;Vergilium:

Namqlisqu�tusipcauoPolipliemus in antro, Lanigeras claudit pecudes. Et iterum:nbsp;Qualistp uideri c�licolis 8C quanta folet.

Id lucis 8C cuidentix gratia,Sr pene ex abundant* ti additum cft:quod probat id quod mox fequitutnbsp;de Cyclopibus:

LIBER PRIMVS. 93 Aerneos fratres,c�lo capita alta fcrcntes:nbsp;Concilium horrendua),quales c� ucrticc cclfonbsp;Aerex quercus aut conifcr� cyparifli.

Cur non dixit qua les Si quanta:^ Qijinimo nihil eftqualiratis,nifiipfaquantitas, Sifiadderc hocnbsp;uolumus etiam quotitas:quid enim fimile habentnbsp;qucrcus mult�,Si mult� ciparif� illis cyclopibus,nbsp;nil� magnitudincm,�i numcrofitatem; aliquandonbsp;iungitur qualis Si quantus diftingucdi earn fpccinbsp;cm,�gtnere:utapudQuintiIianum:In ea primanbsp;obieruatio cft qualcm habeas, fecunda quomodonbsp;utaris. natura uocis fpeftatur quantitate, Si quagt;-litatc: quantitas f�mplicior, in fumma enim grannbsp;dis aur cxigua eft.Sed inter has cxtrcmitates mufnbsp;t� funt fpecics,Si ab ima ad fummS, ac retro funcnbsp;multi gradus,qualitasmagi$uaria. Primum nonnbsp;dixit natura uocis fpedlatur qualitatc Si. qiiantitanbsp;tc,tanquam poflct adderc quantitas qualitati,fcdnbsp;prscpofuit fpcciem,deinde fubi�xit,genus,Si qu�^nbsp;titatem comple(flcns,cum inquit;prima obferaagt;-tto CO qualetn habeas ipfumtqualcm habeas aperunbsp;it efle naturam uocis.Naturam autem uocis habenbsp;rc in fc qu3ntiratcm,cur ergo cam addidit n�penbsp;(utdixi)pro reliqua parte qualitatis. Quaf�codcnbsp;modo,quo Cicero facit,qui iuftitiam diuif�t in iugt;'nbsp;ftitiamSibeneficentiam.Et apud Modeflinum denbsp;iureciuili,adoptionisnomcn cftgencrfllc,induas Adopta-autemfpecicsdiuiditur,quarum alt�ra adoptiol� Arroea-militer dicitur,alt�ra arrogatio, Adoptaturfilius tip,nbsp;familias, arrog�tur qui fui iuris funt.Scd quid innbsp;teapertadifputamus'iann�hocipf� quoq) uulgonbsp;O�tum cft�apud quod fi quis interrog� qualem

JOO LAVREN. VAL. DIALE, uocemhabuit Stcntorsrcfpoiideas magnani,grartnbsp;dcin,uaftam,inftar uocuin quinquaginca hominfi:nbsp;aut c contrario de altero exiguam,tenuem, pufiPnbsp;lam,modicam,anguftam 8i pene dimidiam uocc-Quanticatisdicunt efieCut pergam dicere) aliamnbsp;L�gitudo longitudincm,profunditatcm,qu�non uideoqdnbsp;Profundi' inter fe diff�rant,nififorte quadam qualitatemamnbsp;tas. inareaquadrata^quislateribus, qu� efl longitunbsp;do'Jquac Jatitudo�n�ne cadem lt; Aut quid eft aliudnbsp;latitudoqu�m longitude in obliquum�' proptefnbsp;quod de quibus dicerc folemus plus longitudinisnbsp;efTein obliquum,qudminredlum;ut ctiatn geo-�nbsp;metr� de orbe terrarum. :etiam in menfa cui af��^nbsp;demus longitude ipfa,latitude eft. Si latos agrosnbsp;uocamus, qui quoqu� uerfum hoe eft in long� SCnbsp;latum protenduntur: SC latifundia n� mode quianbsp;lati funt fundi,fed quia etiam longi. Etiam longinbsp;tudo SC in altitudinc eft: ut hic homo longus eft,nbsp;,. , ideft,altus.Qu�iteml�gitudocftincircul�?quxnbsp;Altitu o. jatjtycio'Jergonondifferunth�, nifi quod ilia innbsp;rcdlum porriguntur,h�c in tranfuerfum : ex qui-'nbsp;bus duabus aiunt conftare fuperfidem: SC fi addasnbsp;,pfunditat� conftare corpus:NuIIum cnim corpusnbsp;Corpus, c�ftarc nifi ex dimefiionib� trib* SC ob id fubqciutnbsp;corpus quantitati qd l�ge ftultiffimum mihi uidc'nbsp;tur.Necp enim corpus eft quantitas ante dimen-'nbsp;lionibus conftat: quia aliud eft quantitatem in ftnbsp;habcre,fiue dimenfioncs,aliud efie quantitate uelnbsp;� quantitatibus conftare:Quemadmodum neep eXnbsp;qualitatibus conftat corpus quas habet, quoniamnbsp;flne efientia nequit efie.ut diccdum fuerit corpusnbsp;conftat ex effentiajSf alijs nonnullis qualitatibus^nbsp;tunl

i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LIBER PRIMVS. wr turn uero longitudinc rccra, obliqua, profunda.nbsp;Nee neg�dum,fupcrficicm(in quafuntdu�dimc^nbsp;fiones longitudo,et latitudo)efrc corpus:quia quinbsp;fupeificiem rangit,corpus tangit. Ntqj hoc finenbsp;ilia, ncq5 ilia fine hoc,aliquid eft;Qnanquam fug-ficies -oiporis.quoniam plures funt,non funt tannbsp;turn longa? amp; lat�,fcd ctiam profund�. Superfici Supficies.nbsp;es cnim ueluti in corporc cubico,ill� quatuor laterales,profunditatcm fiue altitudincm indicant,nbsp;ut ill� du� plan� fumma ac ima longitudincm acnbsp;latitudinem:qu�amp; fidu�:tamcnquaternariii nu-mertim ad�quant;quia in caruni utraqj cft longi-tudo 8i latitudo,ut fiant du� longitudiiics ac totinbsp;dem latitudines, in harum quatuor fingulis niliilnbsp;ineft,nifialtitudo f�ue profunditas, Itaqj ficut nulnbsp;la fuperficies eft longa nifi lata,ncc lata nifi l�ga,nbsp;ira nclt;p talis nifi ^pfunda f�ue aka.Quarc fi fupcrfinbsp;cics non eft fine longitudine amp; latitudine:amp;^ lati-tudo fine altiiudine: fed extrema pars corporis,nbsp;lune longitudine latitudine, il line altitudinc finbsp;ueprofunditatc,non uera eft eius definitio aettenbsp;line� quidem,ut fit linea longitudo fine latitudi- Linea.nbsp;ne.Nam fuperuacuum eft fine latitudine. Qu� finbsp;fuperuacua non foret reifte addidiffet Varro SC fiquot;nbsp;ne altitudineiQuid cnim attinct addere de latitudine,cum nominaui longitudincmifcd quia nominbsp;nata eft linea,putauit addendum il In d (fine latitunbsp;dine)quia uera linea,ucl � linoiuel � ligno ex atranbsp;mento,alioue quod oculis fubijcitur faifta utitp alinbsp;quid lati habet;quafi ipfa de uera linea loqueret,nbsp;quod nomen quia non proprium eft, fed aliundenbsp;fumptum,fie fuit definiendum.Linca eftcertifpa-

cti longitude euidenti� gratia in Ipcciem uer� IP ne� dclcripta.Qyo magis miror illorutn uanita-'nbsp;tem,qujcuni addant jllud,finc latitudinc.aiunt IPnbsp;neamadditamline�,nonfacere illam latiorem,nbsp;feu latam:amp; milk lincas poiTcefle in quantuld.*nbsp;uis interuallOjCum linca quantum ad latitudinemnbsp;nihil fit pcrinde ac fi diccretur millies,nihil addi-^nbsp;turn ad nihil non facict illud magis uel maius uclnbsp;aliquid-Linc� partem negant cfTe puni^um : quianbsp;�� folum cius nulla pars fit, fed ipfum nulla pars:nbsp;Et tarnen aiunt terram inftar cxii, rationem ob-*nbsp;eopEcies. (jn�f � pundlijubique cauillantcs amp; imprimis nagt;�nbsp;turam ipfam uerborum deprauantes. SuperfiePnbsp;cmuocantquantitatem,cum apudc�teros aliudnbsp;fignif�eet,ut in iure ciuili, ubi de fupei ficiebus aginbsp;tur.LincamuocantlongitudincmfincIatitudinc:nbsp;cum ca:tcri,amp; priores, �C pofteiiores, non talcmnbsp;fentiant.Puntkum uocant cuius nulla fit quantPnbsp;Fuoflutn* tas. Quod c�teri aliud fentiuirt:ut cum dicimus,nbsp;pundla in brachijs fabrorum, amp; in frontibus fer^*nbsp;uor�,ut in fcribendo ratiocinando^ facimus punnbsp;Pifpfigcre ftamnde difpungerc dicitur. Quod fi nulla quan--titas dicitur cQ fit ita ut aliud addit� alq, nihil pl*nbsp;faciat:non intcllige cur pundlii no aliquid fit,curnbsp;non aliqd fit qu�titatis illud, quo duo globi �neinbsp;fccantingunt:qdfatetcfrcpun�;�,��n� plus fuitnbsp;duotaliapunikaqun�.Atqui iflos mouct,qdfinbsp;quant� illud dicat efTe necefTe hnt fateri rotundinbsp;quale pingitur.In rotundo arir,Sf anterior, amp; ponbsp;fterior,amp; ali� mult� partes infunt quafi non mPnbsp;nima qu�i� fint maxime rotunda, ut licet uidercnbsp;in puluercjin tore,in fcintilla. Velim eo5 interro.'

LIBER PRIMVS. w, gare an cfTe uelint aliquod corpus tam niinutu,utnbsp;diuidi non poflit in ptcs,an ucro non. Si uelint efnbsp;fe id, no nifi rotundum eft,critcj? punftum indiuinbsp;fibiljs quantitas,amp; aliud addit� alq faciet quanticnbsp;tatem diuifibile.Si nolint qu� ipfor� infania erir,nbsp;qiii turn conentur aliquid nofl�e aut imaginari minbsp;nutius qu� id quod deus fecit 8i natura re�! fert:nbsp;cum pr�fertim ita fitpundlum, imago minim�,nbsp;ut linea longe quanritatis:Tum conftituant pun.-�lumin medio circulo:quodut nullum � deo eftnbsp;pofitum;ita nullum � nobis poni potcft,dunraxacnbsp;ad iftorum legem.lam ucro duo ilia pun�ia line�nbsp;aut funt inlinea,aut alibnf�in linea, partem quidnbsp;ni linc� occupent''fin alibi, amp; ibi loc� occupab�t:nbsp;quicquid locum occupat,idaliquapars cft.Ariftonbsp;teles tn negat cflTe in loco, fed lines termines cfTcnbsp;punfta-.id ego auf�m iurare c� non intelligerc quinbsp;elicit: An ulli termini fine loco cc pofliint^Sed eosnbsp;fallit qd termines in latcralibus fuperf�ciebus comnbsp;ftituunt,ut in hac mcnfa,longitudinis eius termini ac capita funt in dextra ac finiftra fupcrficic alnbsp;titudinj.stabul�.lta(5illicpunftainaliis lineis gnbsp;tem obtinebunt.Qu� rem idco ifti n� animaduer-tunt,quod cala mo lineam pingunt: qu� nihil habere uidetur altitudinis cum ca frangitur in dunbsp;as,fieri aiunt duo punfta.cum nihil fit additum 15nbsp;gitudini lines.Et cum rurfuj: cocunt lines,pcrircnbsp;punfta;cum nihil dcpcrieritl�gitudiniquafi punnbsp;�la ilia q coheferunt fucrint in fupcrficic longit�nbsp;dinis amp; non profunditatis: ueluti fi duas tabulasnbsp;committas,atlt;5 conpingas non dus fupficics plana: ^fiind�cfe c�tingent.quoi�t punfta funt in pla-

nis fupcrf�cicb�:f�cutt plana funt in ^fundis. Ita(^ manenc ilia pun6:a,non pereunt:amp; partem late^nbsp;ralium linearum occupant.iSed ad hoc diccndum,nbsp;iftos induxit:quia cum fendant lineam elTc longinbsp;tudinem,crcduntnunquam efTe pofTe non longa:nbsp;ergo non pofle redigi ad punfta, ita ncc pundanbsp;quantumlibet muldplicata facere pofle line�.nbsp;rumquisnegetillamlongitudinem poiTc rediginbsp;ad breiittatem afliduc dcduccndo.Sicut enim punnbsp;dum ullum imagin�re non poflumus,quod parsnbsp;nulla fit line�dta nec lineam quar non ad pundanbsp;redigatur. Qusc duo an fieri poflint, deo cognitunbsp;eft:quemadmodum duo fimul corpora in una fu^nbsp;perficic fint,utncutrum fit altero fupcrius,nec apnbsp;tcru fine altero tangi quear,ueluti in ligno amp; prunbsp;na:cui nefcio an illud de contiguo,amp; continuo figt;nbsp;mile fit,ueluti in duabus tabulis (ut dixi) commifnbsp;fis,hoc eft inter fc contiguisdicet enim corpus c�-tinuum non fit.nam duo funt corpora non unum,nbsp;tamen(utfentio)Iinea plana,c�tiBua eft,nihil in--Deubi in tercapedinisinfthabes. Hare de qu�titate. Quidnbsp;Arjftote dicemus de illo quod appellant ubKan aliud eritnbsp;^em. qu�m aut fubft�tia, aut qualitas, aut adio^Certenbsp;tycsenm �riftotelescnaituclutiinforo,amp;in lyc�o,quodnbsp;Lecus. Athenis eftgymnafium,fatis fignifi'cauit, ubi eflenbsp;idcm,quod in loco corporeo. At enim negant locum efle corpus quia fitfuperficies. O ineptias honbsp;minum,id fi ita cft:ergo non in uafe ligneo eft ui-num,necin teftaceo aqua,ne(^ in fidiliole�, neepnbsp;in uimineo panis:aut harc qux dixi doli�, hydria,nbsp;fidelia,caniftrum non funt corpora.Quis unquamnbsp;dixit locMn uafts,plenum uacuum^ efle non ip�nnbsp;uat

LAVREN. VAL. DiA. 105 Uas'�cumipfum uacuumuafis,autfpacium folemusnbsp;appcllare locu[n:ut non cfl: locus in dolio, aut innbsp;cubiculo,aut in rcamno,amp; nihil loci uacat, muk�nbsp;lociuacat in hac domo, id �, nihil fpacij uacuie�.nbsp;Scd quid loquonqui uacuum ua��s dixi �� fpatiumnbsp;crtc uacuum^cum ncgant ifti dari uacuum in iiatunbsp;ra.Quidagam'f quam loqucdi formulam fequarinbsp;quoditer tenebo^tritum nc amp; uulgare an hoc phinbsp;lofophantium�Superbum non teuere confuctum:nbsp;flagitiofum � reiflo aberrate. Scduidcamus uter Vacuum,nbsp;melius populus an philofophus loquatur. Popu--lus ait fc appellate uacuum dolium,qu5do humorc carct:uacuam pifcinani,quando uacat aqua uclnbsp;pifcibus�uacuum horreum,quando uacat frumen-to,uelicgumine:uacuum forum,quando abfunt ilnbsp;line homines:etiam fornaeem uacuam, aut fui niinbsp;uacu�, cu inde ignis amotus,aut extiniftus eft,feunbsp;lateres amp; panes abfunt.Philofophus uult h�c ua.-cua efle no poft'e,qa funt plena acrc,q abeuntc ali-nd corpus ingreditur-.�� hoc egrediente ille fuccrxnbsp;dit.lta nunquam ilia Cunt uacua.Rcfpondeatpo^nbsp;pulus penes fccfTc arbitrium,amp; normam loquen^nbsp;di:Ncc fc talia appellarcjplcna ubi nihil eft pr�-gt;nbsp;ter aercm,nifi quando aer ipfc alicuius raoaicntinbsp;�ft,ut ucla naiiium plena,5C pila luforia, fine foPnbsp;lis luforius, Sd uter aduentante uindemia plenusnbsp;uinodicitur; Nam fi craterem fine humoreobidnbsp;plenum uocas,quia aer infidet, quid oportebat tanbsp;quam in re admira^da amp; populo ignota gloriarinbsp;dic�tcmmihil datur in natura uacuum,cum id pu^nbsp;cri fciant,hi pr�fcrtim qui follcm ilium aut uefi^nbsp;cam flatu implcre confucucrunt;Et tarnen fi nihilnbsp;g 5 eft in

eft in natura uacuum,prof�lt;flo nee plenum aligi crir,fkutnecdurufn,nift fuit molle : ucc kue,niftnbsp;grauc:aut amarum^nifi duke;amp; ita in cxteris.Nanbsp;hoc ipfum quod aiunt, non datur uacuum in natunbsp;ra,pcnnde eft ac fi dicerent,non datur acr in natunbsp;ra,quia nihil f�t.Meliusigiturpopulus,qu�m phinbsp;lofophusloquituncumquofummi quicp autoicsnbsp;confentiunt uocantes aerem medium,nunc uacugt;*nbsp;um,nuncinanc,ut Vergilius: Vacuum per inanenbsp;fequuta.Quintilianus;per inane longum.Dc qu�gt;*nbsp;Quando dofolentitidemcauillari,utdeubi,quod fignifigt;nbsp;catinaliquotemporc;Namomifl�s cauillationigt;nbsp;Tempus bus,confidercmus quid fit tempus : id mihi uidetnbsp;adlio.quam animo cognofcimus. Si quidam cur^nbsp;fus e(rcndi,fiue efi�nti� illius inquam Boetianx:nbsp;qux idem eft quod ipfum elle. Si quafi quid� cur-*nbsp;fus uitx rerum.Res etiam hoe ipfo quod funt (utnbsp;fuperius dixi)quandam quafi uitam habent,amp; eiinbsp;definunt quafi mortem obeuntnit ignis, utu�tus,nbsp;ut calor ,frigidufuc,utodor,utnauigatio ut extenbsp;ra hniufmodi qux quamdiu funt,quodammodo uinbsp;tamagunt.-cumccfiant,quafi mortem obeunt;utnbsp;dixi.Nec^uero meofura motus,aut numerus mo-tus,nonmodo quia in quiete etiam eftt�pus, fednbsp;etiam quia admittit menfura numcrum: Si tepus-Eft enim menfurafutfuperius dixi)quantitas,nccnbsp;aliud quantitas quam mcnfura:amp; ipfa menfura renbsp;Kumcrus. cipitnumer�:dicimuscplongum , breue tepus:

Si multos Si paucos dies.Nam numer� dicere ali urn cfie qui numerct,alium qui numeretur Ariftonbsp;telicx tantum confid�ntix eft:per numerum nonnbsp;, ipfum etiam dixi,fcd ali� miimeramus.Quod ue^nbsp;road

LIBER PRIMVS. w? fro adduntjfecundum piius ac poftenus;id fupcr--Uacuum eft,quia fi prius cfle ucl poftcnus, qiiali^nbsp;tas temporis eft;tamen per fceft tempus prius,amp;Snbsp;per fc tempus pofterius,nec unum fed duo fiint tcnbsp;pora;Quemadmodam per fc eft tempus prxfens.nbsp;Qyodpr�fens quidam nol�t tarnen did tempus:nbsp;quia prxtcrit� defijtjSd futurum nondum adeft�dnbsp;non obftatquominus amp; pr�tcritum, amp;futur� dinbsp;caturtempustquiacum dicofuit tempus, ftgnifi--CO quod fuit fua praefen tia illi tcmpori:amp;; e um di^nbsp;CO tempus crit,quodfua pracfentiafuturi temporinbsp;erit.Neij aliud eftprius �C poftcrius,qucadmod�nbsp;necprxfens,nifiintemporc;qmprius pofteriufuc Priuspo-natura uel ordine ucl dignitatc,� neminc nifi � ca ftediw.nbsp;ptiofis,aut certe ineruditis di�l� cd. Si em de alianbsp;reqdetpeagunt, cur n� aliis uocabulis utuntur:nbsp;Totu eft inquiunt prius partc,genus prius fpede,nbsp;Jpccics prior indiuiduo : duitasprior domo autnbsp;p,� i'or fiiigulis liotbuSjbon� prius malo. Cur nonnbsp;pocius dixerunr,fatius,dignus,maius,amplius, funbsp;periugt;Slt;.*xccllcntius,honoratius,pr�ftantius.Qu�nbsp;qua prius fuit pars(ut fcntio)q totum,ut in feribenbsp;lt;io,cdific�do,d�ngcdo.Et prius unus homo, q unanbsp;famtlia,amp; una familia,qu�m una duitas,amp; Ada,nbsp;quam fpecics 110Jno.ufqjadeoenim uidentur iftinbsp;pliilofoplii uerborMm captionibus paffim ftruercnbsp;rcrum quaeftiunculas,Habet autem quantitas temnbsp;poris propria nomina fuarum partium,ftcut qu�^ SpatiorSnbsp;titascorporis,amp; quantftas ponderis, etiam quannbsp;titas numeri:ut cih in agi'0 aut in itincrc metiedonbsp;didm� digit�,pcdc,cubit�,paftum, iugeru, ftadi�,nbsp;iniliarium,amp; apud GallosIePsain,apud Perfasnbsp;parafai!

loS LAVREN. VAL DIALECT!, parafangam. Et in pondcrando,fcxtulam,iincia,nbsp;Jibrani;f�ucunciam,lextantem,quadrantem,tri�,'nbsp;, tcm,quicunc�m, fctniflcpijfeptunccm bcfTem do^nbsp;deri�^� lt;^*antcm,dcxtantcm,deuncem,afl'em: Qu�rationbsp;in Omni rc particnda habet locum,ctiam in numenbsp;rando:Nam fextans eft fcxta pars � duodccim nunbsp;mero.quadrans quarta parsnricns tcrtia pars,quinbsp;cunsnonquinta,icdquinq;partcs:amp; ita dcinceps:nbsp;Sic in tempore mcticndo dicimusfemihoram, honbsp;ram,diem hcfedomadem,mcnfcm,annum,amp; fimi^nbsp;Momenta lia,Momentumparuumfcdincert� tempus figninbsp;Punaum, fi�at:Pundlum ucro minimum,ftd ita (qiiant� fennbsp;tio)utadditumpund�ofaciatplus temporis: gd*nbsp;quidamappcnantnunc,quai�plusf�ttunc ,qiiamnbsp;nunc,Indiuidua temporis funt,cum hxc duo,tumnbsp;illa,heri,hodie,crar,nuper,dudu,perendie,qu�adnbsp;uerbia in nominarcfoluuntur,heri,hodic, hefter^nbsp;Dies� nOjhodicmo, eras, craftino die, ficut illa indiui^nbsp;dua loci hic,illic,alicubi,Dies autem duobus mogt;nbsp;dis dicitur,aut fpacium quatuor amp; uiginti horaiv:nbsp;ut nauisuenit Alexandria intra decern dies: innbsp;bus diebus intclliguntur amp; noiflcs, aut ipacium qnbsp;fol eft fuper tcrram,quod diftinguitura noftc, SCnbsp;licet hie dies fit pars illius diei,amp; item nox,necn5nbsp;nicridics,manc,crepufculum,ucfpcr,conticinium,nbsp;tarnen f�gnificant 8C mundi habitum: qui uifu co^nbsp;gnofcitur,amp; nonnihil ta�lu.Inde eftferenus dies,nbsp;ferena nox,calidus dies,frigida nox, Huiufmodinbsp;funt ucr,xftas,autumnus, hyems ; qu� amp; partemnbsp;Annipar- anni indicant SC mundi habitum:ut uer aquofumnbsp;tes. aut nubilum:�ftas ficca cahdaqj,autumnus uentonbsp;fus:hycms niuofa:quorum nihil ad tepus attinct.

Quemadmodumdiciti�rdicsfcftus, menfis foie-' muis,annus l�liciius, tempus fcriat�, impropricnbsp;atlt;pfigurate:Cum fitciuitas in felio agendo pernbsp;diem occupata,apparatus per menfcm l�lcmnis,nbsp;lionrines per annum foliciti, populus feriatus pernbsp;tempus.Etiam occafio amp; oportunitas temporis,nbsp;non funt proprie temporis qualitates, fed rerumnbsp;in tempore agendarum commoditas amp;(ut fie di^nbsp;cam)habilitas atep aptitudo.Rcftat ultimum c denbsp;cem Ariftotelis pr�dicamctis,quod eft pati: Egonbsp;quid aliud fit pati,qu�m fentire paffionem,non uinbsp;dco;ut dqlerc,timerc,m(ri cie. Nam quod dicun-tur quardam uerba paifiua,ut diligor, timeor uoquot;nbsp;cor,audior,lioc nullum argucnctum e{t:Quii gi a-matici fie appellauei unt : non magis quam quodnbsp;dicuntcafum accufatiuum,ablatiii�,datiu� ,quafinbsp;liic utiep accufationi fcruiat hie oblationi. Et mo-dos impcratiuum quafi utiq; imperct,0(f optatiu� A.odi.nbsp;quafi fempcr optet,amp;: fubiiimftiuum quafi non ninbsp;fifubiungat:Et gerundia quafi gerant ,amp; fupinanbsp;quafirefiipina iaccant. Quid enim potior fidili- Ger�dia;nbsp;gor,aut, timeor,aut audior,aut etiam uocor,ni.-fiaudio in audio autem aftio cft:eft igitur ut di^nbsp;ccbam,patialt;fho:quoniamfentire paflionempernbsp;indcut acQio cft:ut intelligere periculum: Aur eritnbsp;ipfa pafTio qusc iam qualitas cft,6i quidem in ani^nbsp;matisJn rebus autem infenfibilibus nulla eft pafi-fio,quia nihil patiuntur,fed fuapte natura a gunt:nbsp;fine enim lignum inflcftas,fiuc lapidem in acremnbsp;iafteSjfiueignem depromas,aut extinguas,fiuenbsp;quodlibet corpus frangas, nihil patttiirhocipfo,nbsp;quod nulla pafl�onc afficitur, quod^ � fua nunqnbsp;natur�

natura difcedit,nec intermitnt agerc,qd fibi natu rale eft: lapis cnim grauitatis adum non defcrir,nbsp;fed ab acre deorfum tendit,ignis furfuni,amp; quonbsp;ad uiuit uibrare, Iuccrc,col!uftrarc,ca]ere, calcfa.*nbsp;cere,urere non ceftat,amp; ita in cxtcris,quorum nanbsp;tura in cis eft caufa eft�ciens,fiue caufa agcnd�N�nbsp;finalis nulla eft quia ,ppofito animi uacant.Qjiodnbsp;autem ifti aiunt,fenfum pati ab obiedlo, uidenturnbsp;mihi uerbi proprictatc abuti.Efto cnim ut colornbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad uifum tcndat,'SC fonus ad audit�.Non funr di-*

cendi pati fenfus ab obie(flis,fed reciperejobiedla, Nam tunc ab his patiuntur,cum ab his offendunt:nbsp;ucluti cum nimiusfplcndor uifum, aut nimius fo^nbsp;nus auditum,aut nimiuscalor,uel percuifio incPnbsp;fiolpta�lumaft�cit.Nunc�fennbus ilia recipiiit?nbsp;tang � manibus poma de arbore cadetia: qux nifinbsp;� manibus excipcrentur,fruftra in manus decide^*nbsp;rent. Agunt igitur fenfus,dum fuis funguntur offinbsp;etjstnon patiuntur,nifi cum dolent. Sed qm pa ulo-ante id in medio reliqui,nunquid inter fentiedumnbsp;obieda foieant tendcrc ad fenfus fuos, anfenfusnbsp;V�O Bo 3d fuaobieda^Peripatcticis placet colores tendenbsp;gjj � rcaduifum,fonosadauditum.Macrobio,c�mulgt;nbsp;tis philofophis,nccnon Ladantio uidetur uis ipfanbsp;cernendi tenderc ad obiedum: Ncc fine caufa uPnbsp;detur,alitcr non cerncrct melius, qui acuto uifu cnbsp;cminus g hebeti: cum inter hunc, 8C ilium in reb�nbsp;cominus cernendis paru interfit : nec colores 8i flnbsp;gurx feruntur ad uifum,beneficio fplendoris : fednbsp;ad ocul3,uelut ad fpcculii.Ideo cnim imagines iPnbsp;l�cernunt in oculo,quas in fe oculus ipfc non cernbsp;Bit-�iidqdcernii n�n in a� �;nara in qua partenbsp;aeris

Sens,fed in loco fuo cernitjitq; id fine fplendoris auxilio. Dcfonoautcmfitnilequidd�djci poteft:nbsp;cuius mirabilis ilia natura eft,ut dum ucliemcnti^nbsp;or eft,corpus etiam inexanimatum concutiat,uc^nbsp;lu(i in tonitruoiut exiguus quoqj,aliam rem, un^nbsp;de refpondet uox poteft,moueat acpulfet,amp; ue-lut ad concentum prouocct:ut in neruis iiel eiuPnbsp;dem uel diuerf� cythar� ad harmoniam temperanbsp;tis;dcprehcnditur frequenter etiam in cymbalis,nbsp;ex quo quanq uideatur fonus ad ilia tendere, eti�nbsp;qu�fenfu carent,tarnen aliam quandam latentemnbsp;illuc uim miitit.Scd ne de fingulis fenfibus difpu^nbsp;tando longius eu3gemur,amp; librum iufto prolixi-*nbsp;Orem faciamus,fimus h�c dixifte contend.

Aec habui de prardicamctOBi numero'qu�� diccrc.fadurus fine, nifilioc Ariftoteks

adderet qualitatem ac pl�raque alia pratdicamen ta, rcciperc magis Sf minus:fubftantiam non reefnbsp;perefut interpretationc Bottij utar ) ut hxcfub-ftantia homo,non eft magis amp; minus homo, nonbsp;lt;]ueipica fe neqjalter ab altcro : licut album eftnbsp;alterum altero magis album,ct bonum altcrum a)nbsp;teromagisbonumjamp;ipfuma fe maiusamp; minusnbsp;dicitunut corpus cum fit album, magis nunc eflenbsp;album dicitur quam prius, amp; cum calidiim eft,nbsp;magis 8C minus calidum dicitur : fubftantia ueronbsp;non dicitur.Nihilenim magis nunc homo quamnbsp;prius dicitur , neque aliorum quicquam qu� funtnbsp;fubftait

Mt LARENTII VAL. DIALE. * fubftanti�:quaproptcr non rcdpit fubftantia ma.*nbsp;gis amp; minus.Indigna fane homine eruditO ora-�nbsp;tio,qui pcne prima clcmcnta gr�matices aut oblinbsp;tus uidetur,aut non didiciiTc.magis cnim amp; min�nbsp;cum nomine fubftantiuo lungi grammatici neg�t,nbsp;Wagis amp; fed cum adie�:iuo,aut quod uim obtinet adiefti^*nbsp;ui,cum quo iun�lum illud aduerbium magis, in'nbsp;ftar eft nominis comparatiui, quod nunq fubft�gt;-tiuum efl::Magis dod�us, undef�t do�lior ; minusnbsp;dodus,unde forfan dici pofTit indodior, ex hominbsp;ne autem cum non fiat hominior,ineptum fuit di'nbsp;cerc,non reciperc fubftantiam magis amp; minuSjf�^nbsp;eut recipit qualitas.Hoc unum peccatummam ti'nbsp;bi hoc loco pcccauit Ariftotcles. Altcrum 8C quigt;nbsp;dem multo giauius : quod per�que rcipuit, ma^nbsp;gis amp; minus qualitas at^ fubftantia: Si per �qu�nbsp;rccipit magis amp; minus fubftantia ac qualitas:digt;fnbsp;eo per xque' refpuere, quoties 8C ipfa qualitas efgt;nbsp;fcrturnomine fubftantiuo. An color hic magis minbsp;nus'ue color qu�m ine,aut fapor, aut fon�^nec idnbsp;in qualitate folum,fcd in odo reliquis eius pr�dinbsp;camentiSjAn magis quantitas h�cqu�m ilia'? autnbsp;r�latio,aut tcpus,aut fitus,aut habitus,autadio,nbsp;aut pail�o,aut locus,nec maiora aut minora alijsnbsp;dici folent,non magis amp; minus:nifi amp; fubftantianbsp;dicatundico rurfus per arque'recipere,quotiens etnbsp;ipfa fubftantia cfficit fua adiediua lapis lapideusnbsp;facit,amp; marmor marmoreus.an non dicctur hxcnbsp;domus eft magis lapidea qu�m illa'?amp;? ilia minusnbsp;qu�m h�clt;?ut Augufti principatu urbs Roma fiiicnbsp;magis marmorea,amp; minus latericia:qu�m fub C. �nbsp;Ca�fare,�lt;? hic fanguis magis aqueus aut minus qnbsp;ille

LIBER PRIMVS. nj alle,amp; h�c res eft magis minus 'ue corporea quanbsp;illa.Ita^aututrobicp erat utendum fubftantiuo,nbsp;corpus df albcdo,homo �C calor.aut utrobiqj ad**nbsp;iciHiuo,aIbum amp; corporeum,calidum �i lapidcu,nbsp;nam homincum non dicimusjQuac res Ariftotel�nbsp;fortaft� deccpit,non animaduertentem fc ponercnbsp;album amp; bonumin fuppofito quidem, fubft�tiua:nbsp;in appofito autcm^adiedliua^id quod in corpus SCnbsp;homo non cadit.Nam nifi fubftantiua eftent, quonbsp;modo cis refpondcrent appofita lt; cuius i ci fignonbsp;eft quod nihil ad modii intereft, h�c adieftiua annbsp;abfint:ut hoc corpus eft magis mimifue album feunbsp;calidum illo.-SC hie homo eft magis miniifuc bon*nbsp;Sc honeftus illo:an alTint in fuppo(ito:ut hoc cor�nbsp;pus album feu caIidum:SC hie homo bonus SC ho�nbsp;neftus.Tertium peccatum eft,quod non modo fubnbsp;ftantiua,quse obtinent quandam uim adic�fiui, renbsp;cipiunt magis SC minus:ut magis f�teiusquina�nbsp;tus eft,qu�m fa�luSjSC adferiptitius cft:magis aff/nbsp;nis qui me� uxoris frater, SC ego inuicem uxorisnbsp;cius,qu� qui non utrint� affinis eft; magis dominus,cuius folius mancipium eft, qu�m cuius eu alter� comunc magis pr�ceptor, quem diutiusaii-diftis,SC � quo mcliora:magis hoftis,c� quo de ui-ta,qu�m cum quo de libertate contendis,SC minusnbsp;hic hoftis qu�m ille: magis etiam Quiritcs,qui exnbsp;uctuftiffimis familijs,qu� qui libertinis orti par�-tibus;magis SC fratcr,qui ex utro� parente ( quonbsp;tu)qu�m qui ex altero tantum genitus eft. Vndenbsp;Plautus inquit, � patrue mi patruiffime. Sed etiinbsp;qu� funt mer� fubftanti�, ut Jaterculus bene co-^us eft magis lapis qu�m valc coAus: SC in exci-h dendis

tentes,hoe cft magis �reta,quamfaxum, aut raagt; gis tophus,qu�m mannor,amp; magis fabulum,quanbsp;glarea:8lt; hoe cft(nosdiciinus) magis plumbum,nbsp;qu�m argentum, amp; magis �s, qu�m aurum,nbsp;hoe cft magis acetum,qu�m uiniim,amp; hic hermagt;-phroditus cft magis uir, qua fixmina,amp; Achilles

fi uolumus did urn ciTc magis qu�m potius : quod tarnen ita aeciperc non necefie eft,fic;nec ilia cro^nbsp;codilus eft magis anguis,quam pifcis,8^ rana mi�nbsp;nus cft pifeis qu�m orata,amp; ucfpertilio minus eftnbsp;auis,qu�mcolumba,Sed quid tot agimus exem�nbsp;plis,cum ipfc Ariftoteles dicat, hominem magisnbsp;eftefubftantiam fiue ufiam,qu�m id animal: quodnbsp;fuperius negaucrat, neep attinet diftinguerefub�nbsp;ftantiam feu ufiam prima � feeunda, ut indiuiduanbsp;f�nt primae fubftanti�, ut Plato, Socrates,fpeciesnbsp;uero SC genera fecund�,ut homo 8C animal. Nihilnbsp;mihi uidetur Ariftoteles magis elaborate, qu�mnbsp;ut fci�tiam fua intriccr, amp; innodet. Sicut autefubnbsp;ftantiuarccipiunt nonnunquam magis 8C minus,nbsp;ita nonnunquam adiediua non rccipiunt: non d(nbsp;CO loqucndi ufu,quale eft Romanus,ltalus, Poe�

dam trutinam t Quod fi in comparatiuo'non li cct minus licebit in fuperlatiuo. Illud uerone ponbsp;pularis quidcm trutina iam permiferit ; quod in Juglatiu*nbsp;Homero amp; alijs poetis, quod in HerodotoThu^nbsp;cididcip,amp; alijs hiftorids, qd in Demofthcne, SCnbsp;alijs oratorib�,quod in Plaroc Ariftotck^, amp; alinbsp;is philofophis uetuftis rcpcritur,fuperlatiuum acnbsp;commodari ad ca qu� non funt ciufdem generis,nbsp;autnumeri:ut Achilles fuit fortiflimus non diconbsp;Troianorum:nam in hoc nemo peccaret, fcdfor^nbsp;tilTimus aliorum cum Achilles non fuerit unus alinbsp;orum,ut fuit unus Gr�corumJn hoc omnes quosnbsp;nominaui non aufim dicerc,uti� inciderunt.Qua-le eft apud Macrobiitm codem quo dixi fuperiusnbsp;loco de Saiurnalibus libro ultimo.Cur in Acgygt;nbsp;pto qu� rcgion� aliarum calidii�ima eft : uin� SCnbsp;c�tera, Ariftoteles etia fine fuperlatiuo: ut in pronbsp;blematibus X�x5 gt;�� uJ�jj �xxu^ (�uijinbsp;wu quafi h� f�t de gcncrc aliorum animali�,queninbsp;� gr�cis animalibus excipit.

QV oniam de magis ac minus diximuSjdica mus aliquid de medio,cum inter alia,tuinnbsp;� ucro inter duo adieftiua contraria:

qu� tn de medio mihi duplex uidet effe qu�ftio: una an id quod nullam partem duor� habet, medinbsp;dium fit^altera an id quod ex utroqj confi�t, utronbsp;biep reperiatPrima an inter alb� SCnigru colorcnbsp;fit meciius uiridis, fit croceus,f�t uenet�,f�t uiolaccnbsp;us,f�trube*�cgon�fcntio:Qnia inter acutu fon�nbsp;amp; grauem^non eft m�dius, necdulcis, necfacilis,nbsp;h a nec

nee clarus,ncc f�rmus,nec flcxibilis,nec his contra rii.Nec inter dukem amp; amarum faporem,eft laknbsp;fus amp; acidus,amp; his c�trari}. Nee inter caliduni Sinbsp;frigidum t3(ftum,eft mollis tadlus afperep, fed ponbsp;tius alij licet pauci funt nominati,ut fufeus int aknbsp;bum amp; nigrum:amp; tepidus inter calidum amp; frigi''nbsp;dum: amp; inter dormientem �f uigilantem fcmigt;nbsp;fomnus:amp; inter diem amp; no�lern crepufculum ; Iknbsp;Crepufeu crepufculum potius nodtis fit ficut inter diemnbsp;Ium� amp; nodlem diluculum uel mane-Altera qu�fiioc,nbsp;an aliquodtepus fit inter diurnum nodlurnumtp^nbsp;aliquis liatus inter dormientem uigilantemc^. lt�nbsp;inter uiuum amp; mortuum,inter fanum amp; �grot�,nbsp;idiotam SC literatum,fobri� 8C ebrium. Inter qu�nbsp;ad legem ucritatis ipfius medium fortafie n� crir.nbsp;Sed ad communem intelledfum, non minus internbsp;hxc medium cft,qu�m inter ilia fuperiora,album,nbsp;SC nigrum,acutum SC graue,calidum SC tepidum,nbsp;SC fimilia.Idco autem media diciintur, quia diminbsp;diatum huius SC dimidiatum alterius habennut funbsp;feum quod ex dimidio albo,SC dimidio nigro connbsp;ftat, ututrunc� eft alb� SC nigrum: ita neutr� necnbsp;Oopol�tionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nigrum. Quod illud confi�t, maiorem

tione,qu�m in ncgatione:ut in nigro SC albo,qu� in nigro SC non nigro,albolj; SC non albo: SC itemnbsp;in c�tcris,quoniammagis aducrfatur,magisl^c�nbsp;trarium eft,quod nihil habet focietatis, qu�m qlt;Fnbsp;habet:album nihil habet nigri,SC nigrum habet ninbsp;hil albi.Non album uero,fiue non nigrum(ut pugt;nbsp;ta)furcum nonnihil habet. Quemadmodum tencgt;nbsp;brx funt magis aduerf�at� contraria luci.SC luxnbsp;tcnebri%

tcnebris,qu�m umbra,qua? non lux eft, ncc tcnc-* br�.Quod feruis quocp atcp parafitis ignotum nonbsp;modo Parmeno amp; Gnato dicendi funt, 8i nonbsp;Tercntius loquiantcrrogatus � Parmenone Gnanbsp;to,quid de puellacforma fentirct,quia neebonamnbsp;dicere uolebat,ne laudaret hoftilc donum: nec manbsp;lumdicerc poterat,qiiia maiorcratpukhritudonbsp;quam ut uituperare poflenrefpodit non mala hernbsp;clc.Et quamuis ca qii� dicitur,non mala, non nc-getur efle bona,polfitci; bona circ,tamcn nec bonbsp;na efle affirmatur.ut potius f�t in negatione diuernbsp;fitasamp; contrarietas.Sed deftinatus eft nobis proximo libro locus de difputatiSc ncgati�is, quo tonbsp;to libro de uerborum interpretatione (ut initio ,pnbsp;mif�)dirtcretur. Ad quern ueniemus, ubi diifinitionbsp;nem eius(^(ut lie dicam ) germanam defcriptioncnbsp;traftaiierimus.Omnia cm de quibus locuti fumus,nbsp;tarn pr�dicamcnta,qult;�mpra:dicamctis fubie�la,nbsp;ad diffinitionem tanquam ad regium cenforem etnbsp;qua-ftorem acrarium, ut recognofcantur ueniant,nbsp;ac prefto fint ei necefie eft.

Dcirco autem diffinitionem appellau� re-gium ccnforcm,qu�ftoremlp�rarium : qd* nihil aliud confyderat quam illud rcgiumnbsp;uerbum,quid,ia eft,qu� res. Quemadmo-

�rt LAVREN. VALLAE DIALE, tem nonanimaducrtens,adgr�dnandum nos innbsp;ducit;Quiita Porphyrium transfert. Dirfmi�t aunbsp;tem amp; earn hoc modo,diffcrcntia eft qu� de plu--�ibus,amp; differ�tibus fpccie,in co quod quale quidnbsp;fit pr�dicatur:rationak* cnim amp; mortale de hominbsp;ne pr�dicatur in eo quod quale quid eft, fed nonnbsp;in eo quod quid eft, Qyid eft cnim ho in terroga�nbsp;tis nobiseonueniens cftdicere animal: Quale autnbsp;inquifitis, quoniam rationale SC mortale eft, connbsp;uenienter aftiignabimus.ncaliena forfan eumadnbsp;uerbum transftrendi necelTitas excufct,ita inquit,nbsp;in primo fuper pr�dicamenta libro : Dicimus cmnbsp;quale uocabulum eft homo?�? proprie rcfpondc^nbsp;mushomo.Prifcianus quo^ipfe,non dofte grae^-ciftans cum alibi,turn in opcre de.xq.Vergi. uer^nbsp;hbus ait: Arma qu� pars orationis'^nomcn: qualenbsp;nomen\appellatiuum,amp; ita in c�teris.Ego morenbsp;uetcrum latinor� interrogaffem, quod uocabulunbsp;Ct quodnomen'^non quale ut gr�ci faciunt:qui nonbsp;tarn aptam ut nos uocem habent. Quanquamnbsp;ipfc Porphyrius pcccauit, quiinterroganti quidnbsp;eft ho, putat rcfpondendum,eft animal. Quin ponbsp;tins eft rndum animal ronale mortale. Cur illamnbsp;partc(ut putat qualitatis)rclinqt i cur dimidiat�nbsp;redditrefponfioric'^autfinolcbatin totu reddernbsp;re refponfum:cur non refp�debat fubft�tia� Cumnbsp;rurfus interrogaflet qu� fubftantia C refponfurusnbsp;eorporca:tum quod corpus? refp�furus animat�:nbsp;qd a�t corpus a�atum ? fcnfibilc,qd' dici� animal:nbsp;quod a�t animal?rationale:quod porro animal ranbsp;tionaIc?mortale.Porphyri c� qu�s interrogat per

LIBER PRIMVS. na qu�db�a femel intcrrogat:ciii tu male nonfeme^nbsp;nono�arefpondcs.Qyid enim(iitofrcndi)amp; fub^nbsp;ftantiam �C qualitat�nbsp;nbsp;a�lionc c�ple(flitur,ut qd

cft color,quid eft uox'fquid fapor,qd aratio, quid fpecies,quid differ�tia,id eft,qii� rcs^; Animaduernbsp;tifti ut ipfa fermonis natura nos docet interrog�nbsp;d�,q(y a�aEn� quale animal. In quo �C grxeos exnbsp;cufaui fuperius interrogantes per qualc:quia qd,nbsp;amp; quod non lint,ut nos difiundlum: tn non ubi^nbsp;admitto cxcufation�,nec re�le puto querere Ari.-ftotelem aliofqj cum qu�runt,qualis eft igtiis^qlisnbsp;eft lapis'fnam qualis c�parationem indicat,amp; fuonbsp;fubftantiuoindigct;quod aut effertur, aut ftibaudinbsp;tur:ut quale eft templii urbis tu�,ac qualis fuit Agt;-chines:qualis Helen a'fqualis Bucephalus qualisnbsp;Sicilia^qualis nilus lt; fubauditur tanqu� not�, uir,nbsp;mulier,cquus,infula,fluuius,ficuti in quantusifitlpnbsp;comparatioadcah�cqu�funt eiufdem generis,nbsp;eaip de re habent fua relatiua,tail�s 8i tantus; Vbtnbsp;uero deeft rclatio,amp; ob id fubaudiri no poteft fubnbsp;ftantiuum, quae tandem fignificatio crit oratio^nbsp;nise ignis nepe qlis ignis; �^aer, qlis aer:amp; lapis,nbsp;qlis Iapis,qua(i gppiam pofTitfec�jipfo c�parari,nbsp;dicendu erat,quale corpus'�utc� alrjs corporibusnbsp;poflet compari, ut elcphas quale animal cftlt;ut c�nbsp;alrjs animalib�eoparetur. Sedn�cdefcriptiojeritnbsp;definitie. Quippe deftriptio � qualirat� o�m q alinbsp;cuirci affuntr�� eiufdem a�lionu explicatio.Namnbsp;qrenti quale eft brutfi elephas^ rcfp�debo, uaft�nbsp;tnultolt;u grandius bubulo,nigr�,nuno pene collo,nbsp;longiifimo �i flexibili nafo,quo tanq manu ad resnbsp;h 4 capien

110 LAVREN. VAL DIALE CTT, capicndas,orilt;5p pr�bendas utitur, duobus furfumnbsp;uerfum dentibu$,tanquam cornibus eminentibus,nbsp;SCreliqua. Q^arc non eil illa defcriptio (ut uultnbsp;Soetius)Anilotclis : Qualitas eilfec�dum quamnbsp;quales dicimur. Non diilimulauit Boetius inept�nbsp;�llam cfle definitionc,cuni dixir notius nomen efl'enbsp;qual�s,qu� qualitas,fkut albusqul albedo,SC gr�--maticus qu�m gr�marica,SC idcirco dixit eile de^nbsp;fcriptionem. Sedfalfum eftpr�diccmcnta defcri^nbsp;bi pofle, quia defcriptio nec loc� habet nifi de de-Bnitionc conilet,ncc aliud eilqu�m ultimar� inter fe fpecierum indiuiduorumi^ differetium quagt;nbsp;litatum amp; aiflionum enumeratio. Ergoquod uo-luit Ariftoteles definire,non potuitdgnorans pernbsp;res pr�dicamenta definite pofle, etfi nonnunqu�nbsp;ueritate cogente, non quid�fatet feddemqnftratnbsp;ut idaccid�s eil quod pote il adefle �i abefle citranbsp;fubiefti corruptionem. Nam quod eil anteced�s,nbsp;eil id,qd� fignificat,ea res : Nifi diciinus forma nonbsp;fubaudiriantecedens.ut in illo.Forma eil qu� datnbsp;efl'e reijSC djilinguit rem � re,amp; conferuat earn innbsp;cife.Et qu�le fuir i/lud fuperius: Qualitas eil fcc�gt;nbsp;dum qu� quales efl�e dicimur: amp; illud, differentianbsp;eil qu� �C c�t.Ne^ me capit,hunc modum loquenbsp;diapudfummosautorcs eifc ufitatum,quafiautnbsp;nullum fit antecedens relatiui,id eil,appofit� uernbsp;bi aut idem nomen pro appofito r�p�t�t fie. Ciyanbsp;litas eil qualitas fecundum quam:amp; forma eil fornbsp;ma qu�:8C differentia eil differentia quar:5C acci-dens eilaccidcs quod.fed fine fuppofitum pro appofito repeti,fi'ue nullum effc appofitum dicas reSnbsp;diAu abfurdiflima crit:�rgo dicamus fic accipi^O''

LIBER PRIHVS. nr d�,ac fi fuiflet di(5tu,rcs ut f�t qlitas eft rcsfecund�nbsp;qu� qles dicimur, �C forma cft res amp; diffcrctia eftnbsp;res. Ver�f�putaflet Ariftotclcsin his definiti�ib�nbsp;fubaudiri res,non ita opinor loquutus fuiflet; pr�nbsp;fertim in hac definitionc,forma eft res, quac dat cfnbsp;fe rei,nbsp;nbsp;nbsp;diftinguit rem � rc, �C conferuat earn in

cfle.Nam fi ipfa eft res,cui rei dat efle nempe figt; bi^praeterea qua rem � qua rc diftinguiffprofeftonbsp;fefe � fe,fiue feipfam ab altcra.Quidipm efic,ndn-ne eft res^ quid ipfa res:f�ne forma nihil crit,namnbsp;aliter non habet efle: quid ipfa formai fine rc ha^nbsp;bctinfe efle quod alteri dat. Videsquot errata exnbsp;malis perceptis uocabulis confequuntur. Nam nenbsp;deprehendere quidem opinor �riftotclem fub--efle rcs in illo quid:ctiam cum diffiniti�cm ipfamnbsp;definit inquics diffinitio cft oratio, quid efl� figninbsp;fic�s.Scd hoc quid pro aliquid fortaflis accipitur:nbsp;quac definirio nihil definit. Nunquid fi dicam tunbsp;es homo aut homo eft animal,non tarn �'gnifica-'nbsp;bo aliquid quam quis^non utar definitionc. Quodnbsp;fi intelligcbat quid pro qu�residicendum erat:8Cnbsp;definitio cft oratio quid fignificans,id cft, aliquidnbsp;fignificans.Apcrtius cum fequutus Cicero inqui^nbsp;cns:diffinitio eft oratio,qua: id quod diffinit,ex^nbsp;plicat quid fit. Alibi non multo exprcfl�u.lt;!,amp; f�nbsp;pluribus uerbis: Diffinitio eft earum rerum qu� � mitionbsp;funt eius rei propric,quam diffinirc uolumus brenbsp;uis amp; circunferipta qu�dam explicatio,Cognati.-or eft defcriptioni quam diffinitioni, ifta difl�ni^nbsp;tio.Optime Quintilianus.finitio cft rei propofitgnbsp;propria,Sf dilucida, amp; breuiter comprehenfa uernbsp;bis enuntiatio:conftat maxime gne,rpecie,differenbsp;h i tibus.

tibuSjproprijs.Ideo autcm maxime ex il Iis confia Etymolo- j-c definitioncm dixit:quia per ety�iologiam, ci�nbsp;S*��nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ut ipfe inquit)in dcfinitionibus afi�gnatur locus,

non ita finitunut afiiduus ab afi� dando, locuples � locorum,pccuniofus � pecorum copia. �Juod finbsp;Diffcrctia abillis dcfinita cft dilfcrentia,ipfi cam com-*nbsp;modius dcfiniamus.Diifcrentia eft qualitas, quanbsp;fpccies diftinguitur � fpecic. Omnis cnim res, quanbsp;Genus,nbsp;nbsp;nbsp;diftinguuntur aliqua inter fe,qualitas cil. Genus

efi id quod de fuis fpccicbusprxdicatur : nam fa-' pcruacuum efi: addere,in co qnod quid,item in fpcnbsp;Species. cie.Specics eftquodpr�dicatur de fuis indiuiduis.nbsp;IndiuiduS Indiuiduum efi quod iam de alqs non pr�dicaxnbsp;tur,red ipfum fub fenfus ucnit,aut fub fenfa:ut So gt;gt;nbsp;crates,ut Plato,ut Bucephalus,ut Xanthus. Cumnbsp;autem dicimus hominem differre ab cquo fpecic,nbsp;de indiuiduis accipiendum cft : ueluti de Socratenbsp;deBucephalo,n�delpeciebus: Namfpecies� fpcnbsp;cie n� poteft differre �pecie, cum ipf� fint fpecies:nbsp;fed carum indiuidua qu� difterre inter fe fpecicnbsp;nihil aliud eft,qu�m efic diuerf�fpcciei.Quid fpcnbsp;cies in quo � fpecic differt^ ccrtc ipfa diffcrctia.

Qjiid indiuidu� ab indiuiduo ciufdcm fpcciei'^Ifti aiuntnumero: quafinon fint ambo eiufdcn�erinbsp;fed fuperuacuum eft querere quo diff�rant in diu inbsp;dua;ut fuperuacu� cft,qu�rcre,in quo diff�r�t intnbsp;fc pr�dicamcnta:quanquam uix ullum indiuiduSnbsp;cft,quod non ab altero diff�r�t qualitate. Et ge-'nbsp;nus quidem amp; fpccics SC differens ( qu� cadeii�nbsp;differentia dicitur)quid fit uidimus, quid auten�nbsp;Propri�� fit proprium, nunc ad extremum uidcamus : dcnbsp;quo ita Porphyrnis ait. Proprium quadrigt;�nbsp;fariam

far ia m diuiditur.Nam �C id quod foli alicui fpeci ci accidit,amp; fi non omni proprium dicitur,ut ho^nbsp;minem eife mcdicum,aut gcometr�. Hoc Porphynbsp;ri non eft propri�, nec fpccici accidit, quod jpfanbsp;differentia eft:qua differimus � brutis, quodiftinbsp;appellant rationale. Ratio enim fiue cxcclkntianbsp;ingenij human! facit nos medicos,geomctras,naunbsp;tas,fabros:ut non magis fit hominis proprium eC-fe medicum uel geometram, quam effe rationale.nbsp;Secudumproprium,Porphyrius ait, quod oini acnbsp;cidit �i fi non foli,qucmadmod� homini efie bipenbsp;dem:Nehoc quid� homini propri�,quod ei efi totnbsp;aui� gnibus commune eft:ficuti ncc cq propriumnbsp;�ft effe quadrup�de,fed differens Quintilian! teftinbsp;^onio qait:lllud quoqjdiffercns uocant,cum gnenbsp;Sn fpecie dedu(fto,fpccics ipfa difcernitur,a�al ge^nbsp;nus c,morta]e fpeci�s,tcrren� uel bipcs differens^nbsp;nondum propri� eftiftcj differt a marine uel qua.*nbsp;drupede.Tertium porphyrius facit,quodfoliSCnbsp;omni, fed non femper,fcd aliqn ut homini caiic^nbsp;feere in fcne�lutc.Cur non Porphyri fempcr lio-�nbsp;mo canefeit^nempe quia morte pr�uentus fene.-feere non poteft. Atqui hoc no prohibcr,quin femnbsp;per homo canefc3t,quia id no obftat in quarto eftnbsp;inquis:Quartum quod foli,amp;' omni,amp; femp accigt;'nbsp;dit: ut homini rifibile: na amp; ft no ridet tarnen rifigt;nbsp;bile dicitur:non quod iam rideat fed quod aptusnbsp;natura fit adridendum: hoc autem femperna^nbsp;turale,ut cquo hinnibilc : Hxc autem uere dicunnbsp;tur propria, quoniam conuertuntur : quicquidnbsp;�nim equus, hinnibile: amp; quicquid hinnibilc, c--^uus fit. Quid fi intra quadriduum qu�m natusnbsp;fit infansnbsp;u

fit infans Porphyri moriatur crit ne rifibilislt; na.* tura inquis aptus eft ad ridcndum. Audio,fed n�.*nbsp;dum aptus eil ad cancfccdum antequam fencRaf�nbsp;qui fi nulla ui nullo morbo pr�maturam mortemnbsp;obcat,amp; ad centcfimum annum perueniat,profe.-�lo canefcet.Breuius igitur,amp; ucrius,amp; accurati-us QuintiIianus:Proprium eft ( inquit ) aut quodnbsp;foli accidit;ut homini fermo, rifus:aut quod uticpnbsp;accidit,fed nfoli;utignicalefcre,amp;funt eiufdemnbsp;reimulta jppria:utipfius ignis lucere,calere.Sednbsp;cur Porphyrins unum dem� uult � quattuor mo^nbsp;dis pofte conuerti: An n� quicquid canefcit �C ho^nbsp;moeft:n�quicquid eft medicus ucigeometra eftnbsp;homo. Rifibilcaut�amp;h�nibile apud Porphyriiinbsp;proqualitatc accipiturddeo non probauerim cosnbsp;qu i ita loquuntur,ri(�bile ambulat,h�nibile currir,nbsp;pro re rifibili,atqj h�nibili:quod me inucnifte nonnbsp;memini.Nam in illo quicquid eft rifibilc amp; hinni*nbsp;bile eft incluftim rcs, non autcm in illo rifibiie 8Cnbsp;hinnibile .Ait alio in loco Quintilianus : Sacpiffi.*nbsp;me autem quod fit proprium cuufcp rei qu�ritur,nbsp;utfiipcr etymologiam dicatur tyrannicid� pro.*nbsp;priuim eftjtyr�num occidercmcgamus.Non enimnbsp;fi traditum fibi cum carnifex occiderit, tyrannic!nbsp;da uocaturmec fiimprudcs uel inuitus.His Quin**nbsp;tiliani ucrbis addubitarc cogor,an fatcar qd ArPnbsp;ftoteles,amp; alq aiunt,proprium cfte trianguli,trcsnbsp;angulos �qlcs habere duobus reftis,non magi^qnbsp;q drati habcrc qtuor angulos relt;flos:aut inftar q^nbsp;tuor rc�loi^^ amp; denarij numeri propriu ec,habcrcnbsp;dupl� qnarii,�; quinari� propriu eftc habere dimtnbsp;di� denarii, qida hxc non habent illa in fc,fed ipj�

funt, Siquidcm quinarius numerus, dimidium eft denarij,amp;: denai ius duplum quinary, amp; quadratiinbsp;idem quod quatuor anguli refti/cu inftar quatugt;-or I eftoi urn, amp; trianguluin tres anguli pares duonbsp;bus reihsJdcm Quiiitilianus etymologiam eti�nbsp;definit,� interprcratut,inquics. �tymologia qu�nbsp;ucrborum origincminquirit � Cicerone didta eftnbsp;notatio;quianomeneiusapiid Ariftotclem inue-nitur, quod eft nota.Nam iierbum cxuernbsp;bo dult;fium,idcftucriloqui� 9� ipfeCiccro'quifinnbsp;xir,rcformidat. Sunt qui uim intuiti,potius originbsp;naiioncin uocannlioc habet aliquando ufum ne-'nbsp;cc(rarium,quoties interpretatione,rcs de qua qu�nbsp;riturcget;ut cum. M. C�lius fe homine frugi uultnbsp;probare, no quia abfttncns fit:n� id ne mcntirinbsp;dem porerat,fed quia utilis multis,id eftjfruifiuo-fus,unde fit didfa frugalitas.Ideo^in definitionigt;nbsp;busafitgnatur etymologt� locus. Nonne ubtcunnbsp;que Quintilianum nuncupo,uideor uclut Achillenbsp;inter heroas nuncuparcfCuius ego(� magna me-am3rroganriam)fcdtcmeritatime� det ipfcA-'nbsp;chilles ueniam:cuiusinquam auriga uclut ille Pa-�nbsp;trocIus,�C armis ornatus 8i curru con(ccfo,amp; phanbsp;lange inftrult;fius troianos audeo tnuaderc,ia grc-cam clafiem urcrc incipicns,amp; ipfum Hcdlorem,nbsp;lt;ui naues incendenti iam nemorcfiftcre poterat:nbsp;utexteris Grxcis,ad ultima reda�iisnbsp;animum ardoremlprcftituamzfa

^urus idem multo aperti us in fequentibus li-�nbsp;bris,6� pncci-pue in prior� ad que ipm ii tr�fcamus.

ij� L�VRENTII VALLAE DI� LECTICARVM DISPVTAnbsp;T lONVM LIBER SE^nbsp;CVNDVS.

tatis,an maliti� accufcni,an de hiso�-� bus:Nam c� illoi^ errorcs, no parumnbsp;multos confidcro,quibus non minus feipfos, g exnbsp;teros uidentur dcccpilTe,ucl negligenti�, uel in**nbsp;firmitati human�attribuo.Cumrurfus quicquidnbsp;inf�nitislibristradiderunt, idomne paudlTimisnbsp;tradi pceptis potuilfe animaduerto,gd aliud caugt;*nbsp;f� fuifTe pute,nifiinanem arrogantiam : qui dumnbsp;uites longe lately diffundi farmentis gaudcnt,uu�nbsp;in labrufeam mutaucrunt. At quod indigniflimunbsp;eft cum captiones,cauillationcs,calumnias uideo,nbsp;quas �C cxercent,8C docent,non polTum eis no fucnbsp;cenferc,quafipyraticam, non naualcm rem, finenbsp;(ut molliusloquar)paleftr� promiliti� difcipli-*nbsp;nam tradentibus.Erat cnim dialcdlica, res breuisnbsp;prorfus 8C facilis,id quod ex comparatione rhetonbsp;lic� diiudicari pot. N� qd aliud eft dialeftica, gnbsp;Inuentio, fpeejes confutationis,h� ipe fint ptes inuctionis.nbsp;Inuctio una eft ex quintp rhetoricar partibus. Dianbsp;leftici eft fyllogifmo uti ; quid non orator codemnbsp;utiturdm� �titur,ncccofolo uci^fcti� enthymcgt;'nbsp;mate,6f cpicbcrcmatc, adde etiam indu�Honcm.nbsp;Sed uide quid intereft,dialefticus utitur nudo (uenbsp;fic loguarjfyllogifmo,orator aut ueftito armato*nbsp;�?.v.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que

LIBER SECVNDVS. n, que,auro,amp; purpura,ac gcmmis ornato:ut multcnbsp;fint ei amp; magnx prxceptorutn comparandae diui�nbsp;tix,fi uidcri uoletorator:diale(flicum propric di*�nbsp;xerim pauptas docet.Qm no tm uult docerc ora*-lor ut dialefticus facit,fed delcftare eti�,ac mouenbsp;rc:Qu^ nonnunqu�ad uidloriam plus ualent,^nbsp;ipfa probatiOjtaetfinon ad folam Temper uiiftorinbsp;am tendat,nc(5 femp uerfat in litibus,!fcd in fuadenbsp;dis honeftis,amp; ad bene beateip uiuend� pertinent-tibus, diiTuadedisep tiirpibus at� in utilib*, in launbsp;dandis uituperandisip, qux lautem mercanf autnbsp;uituperahonc.Quod opus nefcio an fit uel maxi^nbsp;m�,quod adlaudadadciopera'atlt;pipfum opificcnbsp;nati uidemur,ide quotpin altera uitafa�luri.Attpnbsp;ficuti nos alio ueftitu utimur, cu prodimus in pu*�nbsp;lgt;licum,aliocum agimus intra domum ,italt;p alionbsp;cum magiftratus,alio cum priuati fumus, propte-*nbsp;rea quod feruicndCi eft oculis populi:ita dialcdli-^nbsp;eus cuius domefticus amp; priuatus eft fermo, no ei�nbsp;captabit dicedi nitorem, cam'qj maieftatem quamnbsp;captabit orator: cui apud uniuerfam ciuitatem dinbsp;ccndum,amp;multumpublicisauribus dandum eft,nbsp;cuiinfupcr adefie debet,multa magnarum rerumnbsp;peritia,perdifficilis quxdam traftandorum ani*nbsp;morum feientia ufus complurium negotiorum,nbsp;omnium populorum omnisip memoriae geftoriSnbsp;noticia,amp; ante omnia fanftitas uit�,ac cximia q-dam animi dignitas,amp; corporis uocisip pr�ftan-�nbsp;tia.Si quidem orator eft uelut reftor, ac duxpogt;nbsp;puli;propter quod longe difficilima rhetorica eft,nbsp;fii ardua^nec omnibus cap�flenda.Nan{p lato mari medijftp in undis �agariSe tumidisaefonan-tibus

tibus uelis uolitare gaudet,nec fluctibus ccdit fed imperat,de fumma iZ perfe�la loquor eloqu�tia,nbsp;Dialctflica uero arnica fccuntatis,focia litcoruni/nbsp;terras potius quam maria inruens, prope erasnbsp;fcopulos remigat. Neque uero hoc dico, ut ar^nbsp;tide qua lequor, quam quam commendare,nbsp;poiTim, �i debco derogem : quod foret impru^nbsp;dentis, uel maligni, 8C de opere fuo malcmcnbsp;rentis. Verum qui poifim diifimulare quodfennbsp;tio :8� apud eos quos erudiendospatria, qux*nbsp;dam charitate fufeepi metiri res, at uani hominis,nbsp;perfidi.ltaqj hoc feci primum, quia loqui uer�nbsp;ingenue placet-.deinde ut hos ipfos in fpem addu�nbsp;Dialeflicj cere ad hanc feierttiam breui feciletp percipiend�.nbsp;facilitas. Et uere poflum adducerc,quia nulla mihi doftri-na breuior faciliori^ quam diale�fica uidetur, ucnbsp;qu� alijs maioribus feruit; quam uix intra pluresnbsp;quis menfes, quam grammatica intra annos per�nbsp;difcet.Sed uidelicet huius puell� parens, dum ti�nbsp;met ne f�lia fua quod furca,quod ftrigofa,quod punbsp;filla eft,nullosinucniatprocos magnat dotisfpcnbsp;cie,dd ambitu commendandam putauit,ut multosnbsp;folicitaret ad contubernium eins. Multi itacp (incnbsp;dubio fpe diuitiarum concurrunt, fed non fere alifnbsp;quam plcbci,obfcuri,ignobiles,omnium rerum innbsp;opes, SC qui alias facultates ad ueras diuitias de�nbsp;fpcrarent.Vnde faiftum eft:ut n�quampuell�hunbsp;ius ftipatores ac fatellites deeflent qui earn in planbsp;tea, in compita,in cuniflas tabernas deduccrentjnbsp;8C ante imperitam multitudinem faltarc,ac gefti�nbsp;culari iuberent, perfonati ipff ac Iaruati,circum itnbsp;Jam faltitantes.Nos igitur de dialedica ueluti denbsp;pudiO

LIBER SECVNDVS. n, )gt;udica, Si uerecunda uirgine loquamur, quxfuanbsp;non paupertatem(nihilo cnim indiget)fed tenuinbsp;tatcm caftam,amp; fandlam pr�ponat illis umbratinbsp;cis opibus,atcp illi circunforancar, ne dicam merenbsp;trke� uoluptatj,i� adinterpretationem, ficutiinnbsp;principio propofuimus dcfcendamus.

Ex quibus conftct cnunciatio. CAPV.T I.

Ratio(ut fupcriori ^bauimus libro) eft UOC� ex inftitiitionc artificis figninbsp;f�cantium, congrua complexio; unanbsp;quidem fimpliciftima, SC quafi maternbsp;al iaium qu� uel duabus ditflionibus

poteft ciTe contcnta,nomjnc amp;L ucrbo, tanqu� ui-gt; ro amp; uxore,qu� dicitur enunciatio gr�c�nbsp;ueluti una domus. Altera uero plenior,quaenbsp;ex pluribus huiufccmodi orationibus conftat,quanbsp;lis eft fyllogifmus,quafi' pagus quidam,autuicus.nbsp;Tertia autem plcniffima,qu� conftat ex plurimis,nbsp;qualis oratoria,ueluti qu�dam urbs,ideoiy popiinbsp;laribus apta auribus.De qua nihil admodum dice-re habemus,fcd de fecunda, fequenti libro, in hocnbsp;dcprima:ut Plato legit.Plato enim quod eft nomen tanquam uir crit,quia uerbo pr�eft,attp im-perat,quafi uxori:fed quid de alqs dicemus oratinbsp;onis partibus^nunquid iliac � nobis pro nihilo hanbsp;bebunturs�minimc. Verum more peripatericorumnbsp;loquutus fum, dicentium orationem ex nominenbsp;conftare amp; uerbo.De quorum principe ita Quinnbsp;tiIianusinquit:Tumuidcbit adqu� hoc pertinct,nbsp;quot Sc qu� partes orationis, quanquam denu-hicro parum conuenit.Veteres enim quor� fue-t runt

�� LAVREN. VALLAE DIALE, runt Ariftoteles quoc5,at� Thcodeftes ucrba raonbsp;do SC nomina,coniuntfhones tradidcrunt:uidcnbsp;licet in uerbis uim fcrm�is,in nominbus materi�,nbsp;quia altcrum eft quod loquimur, alterum de quonbsp;loquimur.In coniundlioiiibus autcm compicxutnnbsp;corum iudicauerunt. Paulatim � philofophis acnbsp;maxime Stoicis audius cil numeru$,ac prim� connbsp;�unAionibus articuli adie�ti �, poft pr�pofttioncsnbsp;nomnibusappellatio,deinde pronomen,deindenbsp;mixtum uerbo participium,ipfis uerbis aduerbia.nbsp;Hxc cum ita fint,dum nomen nuncupo,pronomcnbsp;quoque 8C participium (�gnif�co,qu� cum nominenbsp;cognationem quandam habet, Indeclinabilia funcnbsp;Sc ipfa non modo commoda, fed etiam ncccfiai ianbsp;innra orone, t�^in re domeftica famuli ac ferui,nbsp;fiue tanq bruta,ut boues aratro,ut equi, ut alia iunbsp;menta,f.ne quibus non belle fatis uiui poteft.H�cnbsp;�gif quibus Peripatetici dieunt conftare cnuncianbsp;tionem,quamnoftroruin pl�ricpuocant propofinbsp;tioncm,eadcm funt qu� ab eifdem uocantur,fubgt;nbsp;ieftum amp; pr�dicatum.Subicftum enim definiuntnbsp;id de quo aliquid dicitur.Pr�dicatum uero id qcFnbsp;de aliquo dicitur, Nifi quod prardicatum in duasnbsp;diuidunt fpccics:unam, cum � uerbum,�ut leginalnbsp;teram cum eft uerbi appofftum: ut Plato oft philonbsp;Tophus, ipfum philofophus eft nunc pr�dicatum.nbsp;Ideo tune uerbum non pr�dicatum appellauere,nbsp;fed copulam,cx quo Ht cum pr�dicat� (it anceps:nbsp;tarnen fubieftum no fit nifi fuppofitum. At� hancnbsp;innuit perfeftam efle enunciationem ,ubi tria h�cnbsp;a(runt:fubielt;5lum,copula,prafdicatum. Nam uer.^nbsp;bum illud fine appofi to refolui in uerbum fubftannbsp;tiuum

t�iium amp; fuum participium,ut Plato lcgit,PIato � icgcns:fol lucetjfol eft lucens. Std cur magis uer*-bum in participium fuum,cum uerbo fubftantiuonbsp;reloluit.-quam hare in illudrcducatur, fol enirn cfi:nbsp;Iuccns,�lt; Plato eft lcgcns:reducuntur ad illa, folnbsp;lucctjSi Plato legit.^�dam tarnen uerba refoldnbsp;Ui nequeunt latine duncaxat,ut luna illuminatur:nbsp;quanquam ft omne uerbum refoluitur in fuum ptinbsp;cipium,8C uerbum fubftantiuu quid ni ipfum uer-*nbsp;bum fubftantium rcfoluatur^ut Plato eftphilofo-phus,flc Plato eft cns philofophus,qua rationc resnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��

in inf�nitum exibit'fAdde quod participium conti net in fe uerbum,non � uerbo continetur ideo SCnbsp;in uerbum cum relatiuo rcfoiuitur:utPlato leges,nbsp;Plato qui legit. Quod cum ita f�t,falfum eft ,fcmpnbsp;oporterc nos loqui,per uerbum fubftantiuum, c3nbsp;pr�fertim non ferner poifit refolui ad iftorum Icnbsp;gem uerbum fuum,amp; uerbum fubftannuum,ur i*enbsp;feit quifpiam diem mortis,quod fi refoluas,quifpinbsp;am eftnefeiens diemmortis,malerelbluas:quiailnbsp;lud prius eft uniuerfale, hoc particularc, de quonbsp;poftcrius difputabitur. Aiuntpr�tcrca loquengt;nbsp;dum Temper per indicatiuum, neqj per id tot um,nbsp;fed per eius pr�fens tantum.Habent tarnen c�te-ri modi cxteracp tempora fuas uires, ut ipfa resnbsp;indicabit. Idem ut uerbum copulam,fic nomen apnbsp;pellauerunt terminum,SC eum nunc commuHcinnbsp;aiuntefle,quod natura f�t aptus,ut de f�ngulis p.- TeffluflOSnbsp;dicetur,ut Alexandcr,BucephaIus, Athcnar, quodnbsp;uiden� fcciiTe ut diftingucrent ab illis,q uocant fi-gna,quidam,aliqHis,omnis,foIus.

A Lia mulca tradunt,qu� non propria diale-* fticorum funt,quid fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iM

'�iu/Atfi qu� noftrorum quidam transferunt dcnominatiuum,�qu�uocum,uniuocum.75af�vujui|*nbsp;quotics aliud nomen ab illo deriiiaturmt � gram-*nbsp;matica,grammaticus,� fortitudincj fortis � ianitanbsp;tcfanus,�fapicntia,fapiens,Iicctin hoc aliqtian**nbsp;tulum diflentiam.Nam gr�maticus quidcm � gr�*nbsp;matica dicitur,fcd � contrario c�tcra, fortitudo inbsp;fortis, fan iras � fanus,fapicntia � fapiens: h�c emnbsp;ab illis dcriuanturtametfi neutra alteris extite.*nbsp;runt pnora, aut fanitas qu� fan� animal, aut ani^nbsp;mal fanum qu� fanitasiitem aut grammatica quanbsp;grammatic�s,aut grammaticus qua grammatica,nbsp;�i ira de ca;teris. ifi�n/j-i): quoties uocabulum un�,nbsp;rcsfignific^atplurcs,fiucdiucrf� fpeciei.ut canisnbsp;quadrupcdcm,pifcem,amp; taurus,marc,(�dus,mon^nbsp;tem,radiccm arboris,nomen hominis, fiuc ciufdcnbsp;ut Aiax Telamonius,uel Oilei filins. Item in uer-*nbsp;bis,ut cerno pro uidco,pro ehgo,pro farinam crinbsp;bro. huic pene contrari�, quotics res mulnbsp;tae unum nomen habent inter fe commune, amp; quinbsp;fi gentile,de qua materia proximo libro difputa-*nbsp;tum cft:ut Plato �C Socrates funt uniuoce homo.nbsp;Item Socratcs,amp; PIato,amp; Leo,amp; Aquila,et pifei�nbsp;dicuntur uniuoce animal,8lt; ita in c�teris pr�dicanbsp;mentis,uel corum partibus. quidam �uo-*nbsp;canf quoties aliud nomen ueubumue habet eand�,nbsp;quod aliud fignificationemmt cerno, uidco, afpi-*nbsp;ciOjintueor, fpefto, confpicio, uerum id latiniusnbsp;transfcriur cognominis,ut apud Plautum in Ba^

Hiidibus: Quid agunt dux gcrmanx mcrctrices ^ognomincs.Hxc omnia litcrarij funt ludi,amp; gr�nbsp;maticorum magis qua dialcdkorum, idcocp quanbsp;fubtiliuspoterantclimatiust�tradijtamenexequinbsp;fuperfcdeo.Sunt enim ilia quidem fcitu neceilarianbsp;fed qux difcipuli cu hue ueniunt,didiciffc debentnbsp;pon difeere.

pofitione imprudens,iniufte,infani,deniq; SC quic quid habet negandi uim.Negatiua uero,ubi adeftnbsp;aliq negatiozut lunafulget,luna nonfulget. Vimnbsp;ncgationishabent,aliuc�alitcr,minus,parum,migt;nbsp;nime,amp; fi quid eft talezut fimia aliud eft qua tn honbsp;tno,hoc fignificat,fimia non eft homo : hie eft mi^nbsp;nus bonus,ille parum aptus ad literas,parum mulnbsp;tuseftnofter exereituSjtucsuir mimimc malus,nbsp;pene idem funt quod non bonus,n� aptus,no mulnbsp;tus,non malus.Etiam quxdam uerba idem eff�cigt;nbsp;untutdifl'imulaste audire, negastc intelligere,nbsp;idem funt quodfiinulas te non audire, SC ais te nonbsp;intelligerc.Nam ncgo,anfit�negatiuo aduerbio jjeg�.nbsp;compofitum dubitari poteftzitem abeft pater, dc^nbsp;nbsp;nbsp;*

eft peeunia,item eaue lxderc,pene idem eft quod noli lxderc,ueleaue Ixdas, quod fignifieationisnbsp;lt;iafd� eftxuius adieAa negatione,eauc ne Ixdas,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* � pof

i�4 LAVREN. VALLAE DIAL, lunt uidcri eiufdcm naturx,nif�, fine, pr�ter, Zi. qnbsp;funt id genus,3lt; in primis quinsquod undc componbsp;fitum(fi compoi�t� cft)diffkile cftdidujVno mo-*nbsp;do a{�irmatiuum,un

Quin tu aliquid potius,faite quoi^ indiget ufu9 Viminibus mollii^ paras detexerc iunco.

Id eftjCur nan:amp; pro ut non, ut apud e�d� Verg�. Hic tibi ne qua mor�fuerint diipendia tanti,nbsp;Quin uatem infanam afpicias. Item cnunbsp;ciatio eft,aut uniucrfalis, aut particularis. Namnbsp;ea qu� dicunt i�ngularem,amp; ipfa particularis eft,nbsp;quia omne f�ngu�arc particulare cil fed non e' c�gt;-tririo. Vniuerfalitas particularitascp per caqu�nbsp;dixi f�'gna declarantur: uniuerfalia omnis, nullus:nbsp;pticularia aliqs,quifpiam,Inter qu�,funt q numcnbsp;rant,qdam quod i�ngulare eil multum ab a lijs dixnbsp;uerfum ut poilcrius oft�dam. Huic (�milima funtnbsp;aliqua pronomina,hic,illc,iilc, qu� � dialctflicisnbsp;non ponuntur inter i�gna, fed inter tcrminos quinbsp;faciuntfingularem enunciationem:qualia funt menbsp;us,tuus,amp; nomina propria,ut Socrates,Plato:adgt;nbsp;ijciunt debcrc coniungi h�c ligna cum terminonbsp;communi�t omne animal, omnis homo, aliquisnbsp;homo:quod quis ignorat^Nemo enim dicatomisnbsp;ego,quidam tu,nulJusfol, aliqua lunaJicct idemnbsp;fieri poifit per tcrmiuum l�ngularcml�uc is f�tnbsp;nomen proprium,ut omnis Alexander,nullusnbsp;Alexander,aliquis Alexander: f�ue appellatixnbsp;uum,ut:

LIBER SECVNDVS. t,f Nif�dicimus Titan elfe nomen proprium. Sedutnbsp;cuncp fit,nemo in liac re poifit errarc. Affirmatifnbsp;ua igitur negatiuaep uniiicrfalis enunciatio, omisnbsp;equushinnit,nullus equushinnit:qu� tantundemnbsp;in numero fingulari pollet,quantum in plurali.utnbsp;omnes equi hinniunt,nulli equi hinniunt.Partic�nbsp;laris affirmatiua,nonnullus equus liinnit qjn plunbsp;rali plus quidda polkt,nonnulli equi i�nni�t. It�nbsp;ncgatiua,n�nunus equusn� liinnitm�nulli equinbsp;non hinniunt.Cur a�t hoc figno pticulari malue^nbsp;rim uti ac debuerim in fcquentibus, ubi de fignisnbsp;ag� cxplicabit:Huius germana eft qua uocant l�nbsp;gular�,quia fingularis(ut dixi)eadcpticularis eft,nbsp;affirmatiua hic equus uel meus equus, uel Buccfnbsp;phalus hinnit.Negatiua,hic equus,uel meus equ�,nbsp;uel Bucephalus non hinnit:amp; ipf� plus al/gd polnbsp;let in plurali,ut hi equi,uel mei equi,uel bucepha-li hinniunt.hi equi uel c.non hinniunt.Ea quantnbsp;indef�nit�Cquia fi'gnocarct)appellant, (�miliseftnbsp;amp;[. germana uniucrfalis: ut equus hinnit,equus n�nbsp;hinnit.Ideoi^ nihilo minus pollet in fingulari q innbsp;in plurali more uninerfalisuit equi hinniunt,eqult;nbsp;non hinniunt.Et circa naturalia exempla uinuntnbsp;eftinpcioiuinafuntin pcio.Item apud quafdamnbsp;gentes uinum non eft in ufu, amp; uina non hint innbsp;ufu.Qyareindocli mihiuid�tur,amp; in ipfo doftr�nbsp;n� crrarcueftibulo,quihancuolunt particularisnbsp;non uniucrfalis uim obtinerc, cum fit fuapte na**nbsp;tura uniuerfaliside orani nancpequo diciturquodnbsp;hinniatautquodnon hinniat, amp;dc uino omninbsp;quod fit in pretio uel in ufu,n3 de uno aut akero�nbsp;Sed meraincrimus lios ipfos termines,quoties bis

I,� LAVREN. VAL. DIA. cfferuntur hoc modo,equus equum, homo homtgt;nbsp;nem,ratio rationcmfupcrat,non accipi uniucrfanbsp;liter fed particulariter:quod aliquis equus fupcgt;*nbsp;rat alium quempiam, amp; nonnullus homo alterunbsp;aliquem, 8C alia ratio aliam:tamen f� altius infpi�nbsp;ciamus non proprie dicatur particulariter : quianbsp;hac geminatione termini uniuerfalitatem amplenbsp;d:or:quod omis uel equus uel homouel ratio autnbsp;fuperat aut fupcratur,nullo excepto:a qua lignin-Ecatione longe abcii ilia oratio,aliquis equus fuxnbsp;perat aliquem equum,due nonnullus nonnullum,nbsp;ubi unumquenqt fuperare autfuperari necciTe eit.nbsp;Quod cuidentius probatur,f� in locum geminationbsp;nis ponamus alterum terminum hoc modo,cquusnbsp;fuperat boucm,homo fuperat brutum,ratio fupamp;gt;nbsp;rat temeritatem.Similiter in negatione. Ita^ fa^nbsp;cultas ilia uniuerfalis qu� duor�, ut fie loquar ff anbsp;trum uelut h�reditas crat,intercepto uno tota difnbsp;fertur ad reliquum. Quo magis liquet indefinit�,nbsp;uniuerfalis habere uim non particularis:dum ta.�nbsp;men �C illudmemincrimus nonnunquam accipi pnbsp;ticulariter,ut elephas hoc facit nec. omni homini.nbsp;Nonn�quam i�ngulariter ut Cicero de Pompeionbsp;loquens,nofl:i,inquit,hominis tarditatem ac taeixnbsp;turnitatem,hoc cft cius ipl�us de quo agimus: autnbsp;cum fubauditur mcus,ucl nofter, tuus, uel ueifer,nbsp;SCfuus,utnon repperiinftabulo equum, fupplenbsp;ineum,uel tuum,uei nollrum, aut aliquid huiupnbsp;modi.Nonnunquam nec uniucrfaliter,nec parti'*nbsp;culariter,nec f�ngulariter,fcd infoIidumCut fie digt;'nbsp;cam)totaliter,ut homo,ut cquus cil fpecies amgt;nbsp;tnali$. Videlicet non quod uniufcuiufcp animalis,nbsp;a�.

aut unius certi,aut huius. Ad hunc modum accipi tur quotics eft talis oratio: Animal continet ho^nbsp;ininem,auis continet uefpertilioncm.Item negaxnbsp;tiue corpus non continet animal, animal non c�'nbsp;tinetur � corpore ,auis non comprehendit uefpernbsp;tilionemj, uefpertilio non compreh�ditur ab aiie:nbsp;hoc loquendi modo excepto fere mains eft amp; am-plius prxdicamcntum qua fubiedum in uniuer-fali,particulari,fingulari, indefinita: quocuncginnbsp;clemento fiue pr�dicamcnio(quat tria nos faci-mus)infubftantiaomnisleo,aliquis leo,hic leo:nbsp;leo eft animal.In qualitate omnis leo, aliquisleo,nbsp;hie lco,Ieo eft rutilus.In adlionc omnis ignis,ali-quis ignis,hic ignis,ignis mouctur. Ad plura n�q{nbsp;rpe�lat animal,rutilum(^ efte �C moueri, quam adnbsp;leonem uel ad ignemrnonnunquam par eft uis p-dicati attp fubie�lhut leo rugit,equus hinnit, homo ridct,nec ad plura Ipedtat rugirc qua ad leo-nes,nec hinnirc quam ad equos,ncc ridere qua adnbsp;homincm.Cum dico rugit,hinnit,ridet,non adionbsp;nemfcdqualitateminnuo,quaf adeft leonirugieqnbsp;ti,equo hinnicnti,homini ridenti. Quod quidamnbsp;non intelligentes talibus excmplis utuntur: IcO �nbsp;rugicns,equushinniens,homo ridens;qui fermonbsp;locum non habet,nifi cum aliquid horum anima-liumidagir,nam de cui\(flis dici non poteft . Alqnbsp;aiunt leo eft rugibilc, equus hinnibile,h5 rifibile:nbsp;qui fermo in lingua latina abfurdus eft , per neutrum gcnus.Ita loquendi tolerabilius foretfutinnbsp;aUo teftatus fum libro)fi diceretunrugibilis, hin-nibilis, rifibilis,nec d�funt aliqua huiufmodi cx-vnpla, Yirtus eft bonuro,�C bonum eft uirtus, fi

I3S LAVREN. VALL. DIA. Stoicos audirc uolum�; aut fi Epicurcos, bon�� eftnbsp;uoluptaSj�C uoluptas efl: bonutn: ut fi plura bonanbsp;dicenda fiint,fic omne bonum uirtus,amp; omnis uirnbsp;lus bonuin:uel omnis uoluptas bonum , �i onincnbsp;bonum uoluptas.

De conuertenda enunciatione. CAPVT IIII.

le locus admonet ut aliqua de conuer fione dicamusm� licet maior at(^amgt;nbsp;plier fignificatio praedicati fer� f�t qu�nbsp;fubieftijf�cut oftendi, non in ampliusnbsp;ac latius accipit prxdicatum g fubie^

iflum.Ideoi^ cum illo c�uerti potefl:, ut omnis ho cfl: animal,non uti(^ totum genus animal: Sed alinbsp;qua pars huius generis. Nam Cicero fpcciem parnbsp;tem generis uocat. Ergo aliqua pars an imalis eftnbsp;�n Omni homine.-item quid� homo efl: animal,fei^nbsp;licet eft qu�dam pars animalis:ergo qu�dam parsnbsp;animab's eft quidam homo.Omnis leo eftrutilus,nbsp;quidam leo eft rutilus, hoc eft, quod quifi^ leo 8Cnbsp;quidam leo partem aliquam habet f�ue quandamnbsp;r utili coloris,non ipfum omnino rutilum colore:nbsp;ergo aliqua pars rutili coloris eft in f�ngulis Iconinbsp;bus,amp; qu�dam in quodam .Idemintelligo de in�nbsp;nito,quod de uniucrfali cum uniucrfaliter accipi�.nbsp;Idem quo^ de particulari f�ngularitp, cum parti-'nbsp;cularitcr f�ngulariteri^ f�gnificat:nec aliter c� to.-'nbsp;talitcr acc)pitur:ut ho eft fpecics animalis, id eft,nbsp;qu�dam fpecies animalis:crgo qu�dam animalisnbsp;fpecies eft homo.In negatione, ratio � diuerib eftnbsp;quando adeft fignum uniuerfalc, ut nullus homonbsp;eft fatyrusuid eft, ullus homo non eft ullus iaty^nbsp;ruf

rilS:ergo nullus fatyrus non cft ullus homo. Quan do non adcft ut homo non eft fatyrus,id cft, ullusnbsp;homo,ullus fatyrus,ergo ullus fatyrus non cft ul^nbsp;lus homo.Quando per totalitatcm loqnimur, utnbsp;fatyrus non eft fpecies hominis,id cft, ulla fpcciesnbsp;hominis'.ergo ulla fpccies homiuis no eft fatyrus,nbsp;Quando adeft fignum particulate fingulare'uc,utnbsp;nonnullus pifcis uel hic pifcis fatum enitit�r,fcilinbsp;cetcftaliquiscxillispifcibusqui fatum cnitunt;nbsp;ergo aliquis ex pifeibus foctum cnitenribus eft aitnbsp;quis uel eft hic.Item illc pifcis ucl hic pifcis no eftnbsp;fatum cnitcns,fcd oua pariens; uidelicet ex hisjqnbsp;fatum enituntur,fed oua non pariunt, n� eft ille,nbsp;uel non eft hic pifcis.Thalcs cft unus ex leptem fanbsp;picntibus,id eft,aliquiscx feptem:ergo aliquis exnbsp;feptem Thales.Pythagoras non fuit efeptem fa^nbsp;pientibus, id eft,ullus feptem : ergo ullus qui eft �nbsp;feptcm,non fuit Pythagoras:hxc qu� de conucr^nbsp;tendo pr�cipiimtur,qu�m utilia f!nt,proximo li-*nbsp;bro cum de Syllogifmis dilputabirur elucebit: Vcnbsp;plurima in pr�fentiarum,qu�cauillofcamp; infeiennbsp;ter � quibufdam funt tradita, refeikre ftipcrdcar-mus.

IAm ligna in quibus tantum momenti cft, excutiamus;cnumcrantes omnia fi poflit-mus aut ferc o�a. Vniuerfali� affirmatiuoBtnbsp;maxime propri� eft quifq; p tria diftin�lunbsp;gcnera:qlt;y uix dialeftici noftri nouere:Grxci fre^nbsp;quenter �us coinpofitum unufquifcp�cuinbsp;fimile

^40 LAVREN. VAL. DIALE, fimilcjfi f�ngulare ejus in ufu eifct, Enguli : qiiojjnbsp;ctiatn coniungitur cum quiflt;5,ficut unus,fit(� fin^nbsp;guli qui^:huic difTimilc cft uniurrfus,quod de manbsp;Cunftusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numero dicitur. Vnde dici� uniuerfi finguli'^.

At ipfi,fimile eft c�ftus, Vt cnim dr uniuerlus po puluSjfic c�ftus populus hoc eft coni��lim o�s.Sinbsp;l� aliqn additur ftgnihcatio coniun�liua, ut apudnbsp;Vergilium,cundtifimulorcfrcmebant.pro totusnbsp;quoqj numerus accipitur, ut Cicero pro Archia:nbsp;hcc nos cunfti huic unquam ftudiopenitus deditinbsp;fuimus:�tin cadem,poftin c�teris Ai�x partibusnbsp;cund�cp Gracci� fie ciusaduentus celebrabatur;nbsp;Omnis pro his omnibus pollet: his addattir quif�^nbsp;quis Sd c�tcra,Sf quicunc^, qu� tacite in fc habencnbsp;omnis:ut quifquisfiuequicunc^'ambulat mouehnbsp;quod perinde eft ac diccres omnis qui ambulat:nbsp;mouetunqua; tarnen non femper ita accipiuntur:nbsp;fed pro qualifcun�,ut;Quifquis es haud credo in-*nbsp;uifus c�leftibus: Si apudeundem Vergilium:nbsp;Egredere o quicunc� es ait. Nec mirum cum ipmnbsp;relatiuumande componuntur,huiusnatur� f�t,nbsp;ut qui ambulat mouetuntam de uno qu3 de omi*nbsp;bus intelligitur. Idem quod h�c infuperiorc fen**nbsp;fu f�gnif�cant quotquot SC quotcunq^,ideocp aper*nbsp;tius omnis in fe habet. Nihil eft enim aliud quot^nbsp;quot et qtcun^,qu�m omncs qui:quibus f�mile eftnbsp;quotusquifcp, quod interrogatiuc fer� ufurpatur.nbsp;Negatiua figna per fe nulla funt,at compofita exnbsp;aduerbio SC figno particuIari.Aduerbi� uero ap-*nbsp;plica tur,ut uullus currit,quod ita refoluitur,ullusnbsp;non currit. VIlus cnim f�gnum particulate eft,ungt;nbsp;de �omponiiur nulIus.Nequis ex non ucl ne, SC

Nequisfitlucusquofcplus�aftetApollo. Nihiluni. T^ihilum quod cft neutrum ex eodem aduerbio c5nbsp;pofit�, �C hilum quod eft aliquid,pcr apocopenq; Hilum,nbsp;dicitur nil�Latcp iterum per fyncopen,fiue fyherenbsp;fim, fynalcphamuc nil. Nemo non cft ex figno c� Nemo.nbsp;pof�tum,tamcn latens fignum habet ullus,uidclilt;nbsp;cet non ullus homo,ucl non ulla homo. Nam idcnbsp;eft alius nemo te amar,qu�m alius ullus homo tenbsp;non amat.cum fie non audeamus loqui,alius ullusnbsp;nemo te amat,nift comica licentia,utTerentius innbsp;Ecyra,nemo quifquam illorummcmpe eadem li.*nbsp;centia qua alibi di�lum eft,nemo homo:hoc corn-�nbsp;pofito grsEci carcnt,ideoijj latini dialectici nimisnbsp;gr�ciftanteseo non utuntur.Illa nomen uniuerSnbsp;tatis non implent,ab uter compofita,unum aff�rlt;nbsp;matiuum,alter� negatiuum, uter^ et neuter; id�nbsp;dico de ambo. Aduerbia quo^ funt uniuerfalia ta �duerbi�nbsp;affirmatiua qu� negatiua. Affirmatiua quidetnnbsp;omnino,cui fimile�prorfus,ufquequalt;p, quoties,.nbsp;toties.Irem femper eius pen� f�gnificatiohis cft c5nbsp;tinuc,a(��due,fedulo.Itcm ubitpjUndi�, SC componbsp;ta per cun�,quotienfcuncp, ubicumy, undecun^,nbsp;quacun(�,quo�unlt;^,quoquo uerfus.id eft,inomn�nbsp;partem:amp;illa geminat� ubiubiamp;^fimilia.Ncgatinbsp;ua autcm,n�quam,nufquam,nuipiam,nccubi,ncgt;-tiua,nequo,nccunde,nequaquam, SC f�qua, SC fiitiinbsp;iia,qu� omnia uticp in fe habent fi'gnum:Semp cmnbsp;idem eft quod omni_tcmporc,ubi^ quod omni in 'nbsp;l�c�.undim quod omi ex loco.Et item c�tera ncgt;

I4� LAVREN. VAL. DIALE, gatiua apertius: nunquam cnim nufquam nuPnbsp;piam idem funrquod non ullo fine nullo uel tem-pore,uel ]oco,amp; it� in c�teris:his addamus utro.-bilt;^,ficut addidimus utcr^ amp; neut,eius^ cognatanbsp;utrin(^,utro(p,utrocuntjj,ncutro,amp; c�tcra huiuP*nbsp;p . niodi.Partkulariafuntaliquisamp;procodcmfen.*nbsp;fiiquis,amp; ab eo compofita quifquam quifpianr.nbsp;Item quogr�cicarent unus,amp; quodabeo profliinbsp;xit nonnullus quo item illi carcnt neutrum n�nbsp;nihil.Quor� nullo ferc alio dialedici noftri ut�gt;nbsp;tur,nifgt; uno aliquis,non putantes illud dillarc �nbsp;dam,quia gr�ci non diftinguunt, pro duobus hisnbsp;noftris un� tant� habentes,immo pro tribus. N�nbsp;�fis pro his duobus,SC pro quis ufurpatur,dc^uoi^nbsp;duor� differentia mox:prius enim in quodi^eracnbsp;Aliauis particulare � nonnullis alijs dicendum.Qiiod

� � c�ponitur amp; ipfum � quis poftpof�to, ficut quisq 8C quifpiam pr�pof�to:amp; ab alius f�cut alibi,t�etffnbsp;fignificatio nominis undc componitur non appa^nbsp;rct,f�cut in alibi id fadlum cft,ut aliquatcn* differnbsp;ret � fuo f�mplici qu!S,quod fimpliciter f�gnificat:nbsp;nec obflat quod dicere etiam folcmus alius,aliqs,nbsp;quia quodmaius cft dieimus alibi nufquam.Sed^pnbsp;pofit�adremueniamuSjamp;primuminquo diffe.gt;nbsp;Fnfc�an, vatabullusiquamdifferentiam Prifcianus fane'c�nbsp;rarpitur. o��-yrajn, tum ineptam tradit: inquiens �ter ahgt;nbsp;alknbi S�ufquam 8C aliquando Knbsp;unqam hoc intereft, quod aliquis �f alkubi amp; 2�inbsp;quando abfolute proferuntur, ut aliquis uenit adnbsp;me, fimiliter alkubi fuimiis.i.in al iq loco, amp; ahgt;nbsp;quando contingit.i.in aliquo tempore.Sin autemnbsp;dicam uHus, p�dct ex inf�nito omnium numcrorunbsp;ncccflc

LIBER SECVNDVS. ,4, ��eflc eft cn� ullus omniu intelligcrcj�� cun�iosnbsp;poffe num�ros ad hoc referi i. Nec incongrue dix-minutiufi efiTe unius dicitur, SC hoc uidetur ad al�-quid c(re,quomodo fummus amp; iir.us, primus amp; ulnbsp;timiis ad omnia dicuntur,iani locis quam tempo--rjbus,iicl ordimbus l�bic�ta,� cl fuppofita:Simililt;.nbsp;ter ufque,ad omnia Iota rcfcrturjamp;ufpiamiin--quani ad omnia tempora. At feiendumquod comnbsp;pofita quoque eorum abnegatiua funt, omni^nbsp;urn generaliter,qua? per capoiTunt fignificari.ln�-eptafancratioh�c (ut dixi) amp;obfcura, nam ul-�nbsp;lus nihil habet,quod non habeat aliquis, habet allnbsp;quis,quod non habet ullus. Quippe cum co utinbsp;poifuraus ut libet; ullus aut non nifi per negation*nbsp;ncm ut non eft ullus fapiens aut quodproxime acnbsp;cedit ad negationem,uel interrogando, ut eft ncnbsp;ullus fapicnslt;ueldubitando,ut dubito,hoc eft ne.-lcio,fiuc ambigo an ullus-fit fapiens: aut cum connbsp;ditione,fi eft ullus fapiens,amp; donee ullus eft fapi-cnst�i uix eft ullus fapicns;amp; fic loqueris quafj ulnbsp;lus fitiapienj.Etiamcum uerbis coniunftum, qugnbsp;fuperius attigi, ut diffimulas, fiuc negas te iliumnbsp;audire,fiuc ullum intclligere.jltcm caue ullum le^nbsp;das.Cum comparatiuis quoque ut amo tc magis,nbsp;quam ullum hominem,ut malo Roma: eile qua mnbsp;ufquam : quafi fubintelligatur alius ut fit qua ullunbsp;alium hominem,amp; ullo alio in Ioco:amp; nunc poti*nbsp;Us uolo dicerc qua unquam,id eft, quam ullo alionbsp;tempore. Diftat item aliquis � quifpia amp; quifqu�,nbsp;qu� funt tanquam media inter aliquis K ullus, �Cnbsp;pofterius dura de negatione dicemus,diftat etiamnbsp;d n�nullus quod eft tanqu� medium inter aliquisnbsp;quidam

6c quidam,quorum n�c diffcrentiam trad�. Cuni dico quidam ueftrum modo me uocauit, f�gnif�gt;*nbsp;co ccrtum hominem cfTc ex uobis qui modo uoca.nbsp;uit : � me, quod ab co uocatus fum agnitum,nbsp;perinde ac fi diccrc; Socrates,fiuc hic,uel ifte,autnbsp;ille me modo uocauit. Cum dico aliquis ucftrumnbsp;me modo uocauit: f�gnif�co inccrt� hominem eflienbsp;cx uobis^quaf� quifquis ucftrum fit, quia quifnamnbsp;uocauerit non dcprchcdi.ut mihi aliquis,qUifqu�,nbsp;quifpiam propria uideantur efleparticularia illi^nbsp;usuniuerfaIisquifquis:quodS^ipfuma quiS contnbsp;Quidam� ponitur.Quidamuero non aliter fehabere qu�mnbsp;id quod appellant terminum (ingularem:ut ft menbsp;cum loquutus eft Socrates,aut ille,uel hie refte dinbsp;cam quidam mecum loquutus eft,non autem ali-*nbsp;quis,quaft ueftrum quis loquutus eft. Vnde uulganbsp;ris eft fermo quotiens aut nolumus nominate honbsp;mines, aut eorum nomiha nefeimus : quidam aclnbsp;quendam fcripftt,non autem aliquis ad aliquem.nbsp;Neque ucrc folum linguat gr�cc defe�lus in cau^nbsp;fa eft,cur � nonullis in paru intclligcda hac differnbsp;rcntiaftterratum.Sedquodaliquando nihil in canbsp;difterunt,aut nihil uidentur diftcrre;quale eft ft dinbsp;cas,reperias hiftoricos omnes aliquibus ftue qupnbsp;bufdam in locis mcntitos.Pr�terea quod nonnu**nbsp;quam rcperiunt,8f ftrarifti'mc,aliquis pro quida,nbsp;fed non tarnen quidam pro aliquis.Quorum diffcnbsp;tentia magis cx negatione apparebit. Sed in hocnbsp;pcriti nonnulli aliquando peccaucrunt,in illo fogt;nbsp;lummodo imperiti,quod putant quilibet non ptinbsp;cularc fi'gnum eire,fcd uniuerfale, quodita parti.*nbsp;cularc eft ut quiuis,quorum idem fenfus cft:qucadnbsp;fflodum

LIBER SECVNDVS. ,45 modutn uteruis idem f�gnif�cat,quod uterliber,idnbsp;cft,quein tu uelis, amp; quern tibi capere iibcat. Sicnbsp;altera duo,quetncun(� uis,S� quemcun^ tibi capenbsp;re libeat.Ibi unum de duobus,hic unum de plurisnbsp;bus,excmple tarnen h�c raagis confirm a nda,qujnbsp;rationc prob�da funt. QuintiIianus:Per*cuIofmnnbsp;amp; cum cura intuendum genus,quia fiin proponenbsp;do unumquodlibet oraircrimus,cum rifu quolt;$ tonbsp;ta res foluitur:tutiusfi'cintcrrogare.Si bare aftionbsp;non fitj^qux fit, fi�mul enim mouentur omnia, uelnbsp;cum duoponentur inter fc contraria,quorumnbsp;nuific utrumlibctfufriciet.Eccc code in iocoQuinnbsp;tilianus utrumlibet amp;. quodlibet ufus efi',altcruntnbsp;pro co quod eft unum de duobus,alterum pro eonbsp;quod eft unum de pluribus. Afferamus ctiam e'iugt;*nbsp;re ciuili tcfiimonia, ubi proprictas linguae tam dinbsp;ligenter qua neceffario cuftoditur.CaiCut credit)nbsp;uerba funt in lufiiniani inftitution� libro fcc�do:nbsp;Si plures c�diti�es inftituti�i adfcript� funt;Siqlt;nbsp;dem coniun�lim fuerintjUtpura fiillud SC illudfunbsp;erit fa�lum omnibus parendum eft, fi ucro feparanbsp;tim,ue]uti fi illud,aut illud faftum erit,cuilibet obnbsp;tcmpcrarcfatis.Eteifdem pen� uerbis Paulus innbsp;digeftis Iuftiniani:Sihcrcdi plures c�ditionesc�-iuniflim dat� funt omnibus parend� eA, quia aninbsp;us loco liabcntur,fi disiunftim cuilibet.Item mogt;nbsp;deftinus:Si pluribus heredibus inftitutis itafcngt;nbsp;ptum fit, lieres meusdamnatusefto:dareaureosnbsp;quinq; non quilibet hcres,fcd omnes uidebunturnbsp;damnati,ut una quinep dent.Et alibi multisin lo^nbsp;cis. In Leuitico de leprofo ira fcribirur; Adduceturnbsp;ad Aaron,uel ad unumquemlibet filiorum cius.,nbsp;k Qi'id

Qyid multls'�nufquam in omni diale�lica ac phP lolophia ex Ariftotelc tr�flata,nifi forte apud aligt;�nbsp;quern nouorum reperitur quilibct,nifi particular!nbsp;terpofitum,fkututerlibct.Qijo minus danda ue^nbsp;nia eft iurifpcritis ac theologis reccntibus, c�iale-iliciscp ac phifophis noftris,qui uerba fcientiac fugnbsp;nonaudiunt, fedin prau�loqucndo, nefcioq monbsp;confpiraueruntjSi quaff diucrf� cinirates in fuamnbsp;metropolim coniurarunt;Dixi urcriibet effc par.�nbsp;ticulare,fed ita pticularc,ut utcrqj iiniuerfalc. Idenbsp;intelligo de uteruis,amp; fi uis addere utcr amp; alterunbsp;ter cum capitur pro uno � duobus. Aduerbia pticunbsp;Adiicrbia laria funt unq,usg,ufpia,aliqn, alicubi, alicundc,nbsp;Fticula, qn(p,aliquotiens,interdum,nonnunq, quod exponbsp;nit pro aliqn uel qnqj non 4) unq,proptcr canfamnbsp;quam reddidi de ullus. Necmultumabhisdiife.-runt fiquando, ffcubi,ficundc,ubiuis,utrobi. Namnbsp;ilia,hie,illic,ifthic, amp; fimilia dicuntur fingularia.nbsp;Item nunc eras tunc amp; talia, ubi tale eft quale hienbsp;ucl illic, fed accipi folet pro ubicunqj quod eft uninbsp;uerfalc :cuirefpondetibi, ea potius uniuerfalianbsp;funt antchac,pofthac,antea, poftca ,ha(n:enus, denbsp;cactero,amplius,ultcrius,deinceps,amp; fimilia ut a��nbsp;pud Quintilianum,quidfucrit,ante non qu�ro,nbsp;poft h�c erit amicus,id eft,femper amp; fempcr poftnbsp;Et cum negatione idem ffgnificabunt quod nun�*nbsp;quam,ut haiRcnus non fuifti amicus,nec poft harenbsp;eris,ideftnunquam fuifti amicus nec nunqeris:nbsp;quale illud in euangeIio:Non lauabis mihi pedes,nbsp;in feculum fine in �ternum,hoc eft nunquam lauanbsp;bis mihi pedes,h�c funt figna ncccflario fyllogiPnbsp;mo accommodata.iSunt alia acconunodata credi.�

�a f�gni�cation� redddit:ut no omi pifce ucfcit lu-d�u.s;qd cftpticularc,perinde ac fi dicercf,n� ullo iiue qdam pifce non uefcif ludxus: rurfus omni pinbsp;Ice glabro non uefcitur ludxus:quod eft uniuerfxnbsp;Ie,non fecus ac (i dicatur nullo pifce glabro uefcifnbsp;lud�us,quorum neutrum eft uerum. Et etiamil^nbsp;lud prius biparticularc eft, non tantii particularcnbsp;amp; multo ab illo diiferens. Non nullo pifce fiue qgt;nbsp;dam pifce non uefci� ludxus, quia nonnullo ucfcinbsp;tur,nonnullo non uefcitur:fiuc quodam ucfcit, qgt;nbsp;dam non uefcituntacitam'qj uniuerfalitatc habetnbsp;in duas diuifam partes: Qpippe de omni pifce in-�nbsp;telligitur quorum partem fignificamus effe in ufunbsp;ludxis,partem non effe. Quare omnis n unquamnbsp;pdet fuam uifti uniuerfakm. Quod etfi p fe planSnbsp;cft,tamen ratione faciamusplanius. Ea quorumnbsp;alterius fignificatum uerum eftc poteft, cum alte-rius fit falfum,n5 idem fignificant,ueluti ut exemnbsp;plum � parte fubiefti afferatur;quidam homo nonbsp;uolat uera eft enunciatio. At non omnis homonbsp;uolat falla:quia partem hominum uolarc affirmonbsp;ergo partem uer3m,partcfalfara, quid nK igiturnbsp;biparticularis tacitam (ut dixi)in fe uniuerfalita-tcmhabens,quidquod nonfolum tacite, fedali-k a quan

�4� LAVREN-VAL. DIALECTL quandoapcrtCjf�quid modo intcrponatur internbsp;negationem amp; omnis;ut afferam autem e' thcolonbsp;gia,id cft,e' grarco excpla, Si nifi breuiati fui�entnbsp;dies illi,non fieret faliia omnis caro, id eft, nulla:nbsp;amp; alibi,ut non gloriet omnis taro.Quid quod alinbsp;quando idem fit ctiam (i nihil intcrponat,ut;Nonnbsp;mortui laudabunt te domine,ne(^ omnes qui degt;nbsp;feendunt in infernum:Si alibi: Et non delinquentnbsp;omnes quiiperant in eo:necp refert quod antece^nbsp;dit uerbum,quia idem fit,fi fcquatur fic. Non mornbsp;tui neq5 omnes qui dcfcenduntin infernum lau*nbsp;dabunt te domine;hoccit nulli. Eodem modo innbsp;pracdicato,ut:Inquirentcs dominum non minuennbsp;turomnibono.Et iterum:Non mifercarisomni*nbsp;bus qui operantur iniquitatem.Cuv autem pofte*nbsp;rior modus,n� probe iftis exponitur^non de oniinbsp;pifee glabro aceipiendum eft,non uefei illo lud�nbsp;umtnon co inficias ita aceipiendum,fed non fem*nbsp;penquinimo f�pe in fenfum priorem:ut omni pi*nbsp;�cenon uefeitur lud�usmempe quodaliquo uefeinbsp;tur,aliquo non ucfcitur:cuiu(modi cxcmplis pic*nbsp;nafunt omni,auto:mncsdiuiteseflenon�poflunf,nbsp;amp; omnis uolucris non cft pennis prfdita, perin*nbsp;de eft,ac fi diras, non omnes diuites efl� poiTunt,nbsp;8L non omnis uolucris eft pennis pr�dita:quia p5nbsp;hominum uolucrumcp talis eft,pars non eft. Pau*nbsp;lusiurifeonfultus: Si plurium feruorum nomine,nbsp;iudicio fiftendi,caufa una ftipulatione promitta*nbsp;�ur,ptHnam quidem integram committi:licet unu Snbsp;ftatus non fit.Labeo ita ait.quia ucrum fit omnesnbsp;ftatos non eile perinde ac fi dixiflet, quia ueru f�tnbsp;no omnes ftatos cf�e.Q�'intibanus libro feptimoinbsp;tradi

LIBER SECVNDVS. r^, |radi cnim omnia qu� ars cfficerc non potcft. ��nbsp;in xii. At cum protinus dicendum eft, omnia paranbsp;ri non pofliinthuic alteram negationem fi addasnbsp;crit fenfus prioris:ut non omni pifcc non uefeiturnbsp;lud�us;pcrinde ac fi diceremus non omni pifcc abnbsp;ftinct lud�us. Ita per aliam ianu� egredimur adnbsp;plateam ciufdem fignificationis: nonomni pifccnbsp;uefeitur Iud�us;egredimur a�t quafi poftico,quonbsp;niam � contrario dicimus.lbi enim negabamus lunbsp;d�um uefci omni pifcc,hic negamus ab omni ab^nbsp;ftinerCjCum utrobit� uclimus eum quibiifdam pi-'nbsp;feibus uefci,quibufdam non uefci, Idem quod ois,nbsp;efficit quifepSi quod duplex iierbum defiderat gf-quiSjfinguli ab hac ambiguitatc eft liberSamp;alianbsp;duo,cun(flus amp; uniucrfus,nif� pro omnis accipiannbsp;tur ucl pro totusmam idem totus ctiam efficit, innbsp;quoexempla afferam in fuperioribus inuenicn--da recfloribus rclinquens ; non totus orbis paruitnbsp;Alexandro,ici eft,pars orbisparuir,pars non pa^nbsp;ruit:crgo cn�ciario bip^r. icularis.Itcm totaGt�--cia non paruit Alexandre, idem fenfus eft non icxnbsp;cus,ac fi diceretur,non tota gr�cia paruit Alexannbsp;dro;fecus autem tota natio Hifpana,tota Gallica,nbsp;tota Germanica, tota Britannica non habuit co-gnitum nomen Alexandri.Non enim fie acciperenbsp;tur quod harum fingularum nationumpars cogninbsp;turn habuit nomen Alcxandri,pars n� habuit:fednbsp;quod nullafut fit)3ntepofita ncgationc:(�c nontonbsp;ta natio Hifpana,n0n tota Ganica,non tota Ger-�nbsp;manica,non tota Britannica,habuit cognitum nonbsp;men Alexandri.Quanquamhoc quotp polfitefTenbsp;uniucrfalc(ut dixitnus)dc ois,fie n� nouit Alexannbsp;k } dri

dri nomen tota Hifpania,non tota Gallia,no totz Germania:hoc c nulla pars Hifpani�,Gailix, Gernbsp;wani�.lllud admonitione uix indigct : nonnun^nbsp;pro toto nos dicerc omnis, quemadmod� dixj denbsp;cunAis:ut omnis familia,omnis populus, o�s Ew*nbsp;ropa, qu� non habeni fua pticularia,aliqua faminbsp;lia fed pars familiar,non quifpia populus,fcd por.*nbsp;cio populi n� aliqua Europarfed pars aliqua Eu-�nbsp;ropx. Caetei^ h�c qu� in totus ambiguitas n� itanbsp;pot cmcndari ut emendatur in omnis, amp; inquifq^nbsp;qu� hnt per copof�tionemx�traria negatiuamul--lus,nemo,S^ reliqua,ut lud�us nullo pifce glabronbsp;uefcitur,amp; nullo pifce uefcitur lud�us, nifi fqua-*nbsp;mofo ni� dicimus,nihil pro nulla pars,ut nihil Hinbsp;fpani�,nihil Galli�,nihil Germani�,nihil Britannbsp;ni� habuit notum nomen Alexandri. Scd h�c adnbsp;ncgationem compofitam pertinent adquam quianbsp;forte quadam deucnimus ipHus iam pr�cepta tranbsp;damus,cuius tradcnd� ctiam nunc fequcbatur locus.

Egatio corn f�gno compof�ta ubic�c� ponatur idem efficit, ut nullus currit,nbsp;nemo ambulat nihil mouetur � fcipfo,nbsp;neuter parentum te amat,nunq jgt;dcftnbsp;tcm critas,n usq eft uitio locus, lt� cur

LIBER SECVNDVS. i� mutum animal Ioqui:amp; mutum animal loqui, eftnbsp;impofl�bile.Iniquuineft diuitias^r�ponere uir^nbsp;tuti,8i pr�poncrc diuitias uirtuti eft iniquu ; li�cnbsp;figna negatiuum rurfus aduerbi� pr�ponas fiuntnbsp;cxnegatiuisaffirmatiua, ex uniuerfalibus parngt;nbsp;cularia,nonnu]lus,nonnihi],nonnunq qux pro c 5nbsp;pofitis habennir.Nam non nemo non aufim c�ponbsp;fitum diccre,non neuter aures me� relpuunt,n�nnbsp;nufqu� S� non ufpiam^quod feiam non reppcri:figt;nbsp;unt a�t aft'/rmariua qujdem quia addita negatio,nbsp;priorc ncgar,lioc cft,nccat,qf� uenen� p�rim�s ucnbsp;nenum,amp; latro latronc fpolians: pticularia uero,nbsp;quia prius erant particularia,li�c quot� nihil inf-eft pr�ponas ne uerbo,an poftponas fie,nonnull*nbsp;curritjS� turrit nonnullus. Atfi�contrariopoftponbsp;nas huic figno ncgationc fier aftirmatiua uniuer--falis. Affirma tiuc quia du� aft�int negationes uni?nbsp;facientes affirmationem. Vniucrfalis autera quianbsp;pr�pof�tanegatiuauniuerfalis necat fequentemnbsp;negationem,remanctqj qualis crat uniuerfalis, utnbsp;nullus non currit,nemo non ambulat, nihil nonnbsp;� fcipfo mouetur, nunquam non eft uirtuti lotus,nbsp;uerbo ex negatione compol�to non poftponiturnbsp;a'duerbium negatiuum.Quis enim dicat nefcio,n5nbsp;�llum.fcd pr�ponitur,ut non nefeio ilium f�t^ ea-dem Egnif�catio qu� fuerat ipfiusfimplicis:nonnbsp;nefeio enim idem eft quod fcio, amp;non nequeo idcnbsp;eft quod queo,amp; non nolo, idem eft quod uolo.nbsp;Tria enim demnm h�c uerba,apcrte componun-tur ex aduerbio negatiuo: quorum unum eft pronbsp;prium patris queo,altcrum proprium filq fcio,t,ernbsp;ti� propri� Ipiritus fandi uolo,quaiv pfona�i fin--k 4 S^Us

gulis fingulos huius opcris dicaui libros ut primx litcrx teft�tur;eas itac� oro precori^ ut innbsp;hoc uelut bcllo pro ucritatc fui'ccpto mihi fint adnbsp;uerfus infandas hoffium infidias auxilio. Verumnbsp;quidefl: quod Vlpianus differre uult uelle � nonnbsp;nolle inquicns:f�quidcm peculium dcdudo quodnbsp;domino debctur,accipitur mcrx pcculiaris etiamnbsp;fi nihil f�t in peculio dominum tributoria obligatnbsp;ita demum fi feiente co negociabitur. iScienti� hicnbsp;accipiemusqu� habet amp;uoluntatem; fed ut egonbsp;puto non uoluntatcm fedpatientiam:n�enim uelnbsp;le dominus debet,fed non nolle.Si igitur leit SC nonbsp;proteftatur amp; noncontradicittenebitur adlionenbsp;tributoria.Non exprefl�t diiferentiam Vlpianus:nbsp;neep hocfemper f�t:necp negationis natura continnbsp;git fed uerbi:quod f�gnif�cat turn propof�cum ani^nbsp;mi,ut uolo foluerc debitum, turn cupiditatem SCnbsp;gaudium,ut tibi bene uolo, ex quo f�t beneuolcngt;nbsp;tia;unde apud Senccam:Fata uolentcm ducunt,nonbsp;lentcm trahunt.cuius ctiam compof�tum non monbsp;do f�gnif�cat infeius fum,id cft,propof�tum animinbsp;non habeo;ut domino tuo noluif�i,nolcns hoc �,nbsp;jnfcics, fed eti� inuitus fum,amp; repugno quaf� adinbsp;onem quo(^ in fe habeat, ut illud ipfum nolentemnbsp;trahunt. Vlpianus ergo accipit non nolle,pro nonbsp;rcpugnantcm,ucllc autem pro gaudent� eue. Sednbsp;uolens etiam uidetur habere in fc aAionem, ut il^*nbsp;lud uolentcm ducunt,erit^ idem non nolo SC uolt;*nbsp;lo,ne aliter hic redditur ad f�gnif�catum fimplicisnbsp;uerbi:qu�m inf�gnis negatiuis uniuerfalibus, adnbsp;fignif�cat� f�mplicium particulari�: de gbus po^nbsp;uniuerfalia nunc dif�crendum eft.

Nter quidam igitur Si aliquis,ut ab his incipi am quae plus inter fe differunt magis apparetnbsp;lt;ut dixi)ex negatione diifercntia.Nam multo eftnbsp;aliud,quidam ueftrum me non uocauit:non fol umnbsp;quia ibi (ignifico unum cert� puta, ilium aut ill�,nbsp;ut Socratcm,hie incertum ( ut fuperius dixi ) fednbsp;ctiam quodpl�runcp aliquis c� negatione eft unpnbsp;ucrfakjUt caetera pticularia de quo nifi apud ftogt;�nbsp;lidos, nulla contrauerffa �, c� nemo (�c loquatur:nbsp;Non finit me quiefeere quidam fophiftamon i nuenbsp;nio quendam fenem:dc quo (i c�ftat,dc hoc quot^nbsp;c�ftare debebit quod ab illo differt.Quod de hoc,nbsp;idem de cacteris particularibus dico, de quibus finbsp;confuctudinemloqiiendi poftiilant,uulgarishienbsp;fermo eft. aliquis non eft me fortunatior, quifqu�nbsp;non eft te melior,ullus non eft illo modeftior, idnbsp;cft,nemo.Si ault;floritatcm,tot exempla funt:qiio-'nbsp;tics hacc uocabula rcpcrimus qu� paftim reperiunnbsp;tur.Vergilius:

Frigida Daphni boues ad fluia, ulla netp amn� Libauitquadrupes,nec graminis attigit herb!,nbsp;Etineademeglpga:

De gregc non aufim quicquamdcponeretecu, Etpaulopoft:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k $ EfficiS

Efficiam poft liac ne quenquam uocc lacefta^� Quin agc ft quid habes,in me mora n� crit ulUnbsp;Nec qucnq fugio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem;

Quin aliquid potius faltem quotas indiget iifus, �Viminibus,mollicjj paras detexere iunco.

Omnia hare cxcpla funt ex uno libro fumpta, ubi alia huiuftnodifunt plura.Si r�nem uis:ca in pr�^nbsp;ptu eft,quod dum dico aliquis ueftr� me uocauir,nbsp;id ftgniftco quod aut tu qui es aliquis horum autnbsp;tu amp; allUS q Si ipfc es hoiv aliquis ; fingulis autemnbsp;hoc dicam me uocafti.Itacp cum nego me uocatunbsp;efte ab aliquo ueftr� id ftgniftco quod neep tu,ne(^nbsp;tu,amp; ita dcinccps me uocafti,hoc nihil aliud eft,qnbsp;nullus ueftrum me uocauit.Si tabulas(ut ita dic�)nbsp;atep inftrumenta,h�c etiam uobis fuppedit�t.Nulnbsp;Nullus, lus componitur ex negationc�C ullus quod diminbsp;nutiu� eft ex unus,ut nullus nihil aUud fit, q ne ulnbsp;lus quid� quantulufcunt^ is ftt quale eft apud Gr�nbsp;cos ftue ex unus SC negatione com^nbsp;pofitum cuius ftgnificationis eft out� ex nega--tione SCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qupd eft aliquis: quo nomine VlyP

fc Vtin quod cft non aliquem uocari finxiftet, er-* goidemeft nonullusamp; nullus,nullusquodnonnbsp;afiquiSjidemdicodcnequiscui gr�ce refpondetnbsp;|xnlt;Ai� SC nihilum qu�undecompon�tur ftipe-*nbsp;rius cxpofui.Idem de nunquam,nurquam, SC ufpinbsp;am,quac ex negatione SC ullus componuntur. Sinbsp;poftvemo non pr�iudicia fed latam de hac ipfa rcnbsp;fententiam, cur nullus prsepofita negatione fitnbsp;partie�

LIBER SECVNDVS. i� partkularc, nifi quia ipfum ex uJlus partfcularinbsp;antepofitanegationefaftumerat uniuerfale, �Cnbsp;quod de co,idem de omnibus particularibus ua^nbsp;Ict.Qy� cum ita fint paldm eft non modo differ^nbsp;re quidam amp; aliquis quod illud fingulare Iioc utinbsp;que particulate eft,fed ctiam particularia, acce--pta negatione fieri uniuerfalia,ullus quidem femnbsp;per cum fuis deriuatiuis unquam,ufquam,ufpian7,nbsp;aliquis,pl�runc[)(ut dixi)quiiquamueroamp; quii^nbsp;piam potius fempermon ullus autem amp; nonnunnbsp;quam minime. Qyorum nullius foi tafle nar�ranbsp;magisconlyderanda cft,qu�mcius unde fignumnbsp;Uniuerfalecomponitur nullus, quo non uti nonnbsp;pofliimus. Iduniuerfale fempcr efle dixj,hocnbsp;eft,fiucpr�pofitumuerbo,ut ullus non eft fapi^nbsp;ensfiue portpofitum,uteft fapicns ullus, itemnbsp;non^peccaui unquam amp; unquam non pcccaui, uPnbsp;quam uel ufpiam. Qu�fane res habet nonnuPnbsp;Jam in aliquis differentiam. Nam ifti noftri dia^nbsp;lefticiquinullonifi aliquis particular! utuntur,nbsp;uoluntcumliocpoftponiturucrbo effici uniuer-falc,non eft bcatus aliquis homo, id eft, nullusicunbsp;anteponitur particulate: ut aliquis homo nonnbsp;eft bcatus.Qu� lex utrinqucfalfacft. Namilludnbsp;prius amp; fi f�pius eft uniuerfale, tarnen SC parricu-lare efle potcft\ utfi dicam noli contentius pergenbsp;rc,quiafcqui non potcritha?c anus SC aliquxpu-*nbsp;cllarum,id eft, quia aliqu� pucllac erunt qu� fegt;.nbsp;qui no poterunt,hoc poftcrius SC fi rarius q illud,nbsp;tarnen pl�runc^ uniuerfale eft qu�admod� oftedinbsp;fupcrius,ut aliquis bcatus non eft,q oratio tarnetnbsp;fipoteft

irlt; LARENTII VAL. DIALE, fi potcft accipi pro ca qu� cft aliquis efl; qui non �nbsp;bcatus: tarnen frcquentiusaccipitur proea qua:nbsp;cft ullus non eft beatus.Quifquam �i. quifpiam (�nbsp;uepr�ponatur ucrbo,(�ucpoilponatur cum neganbsp;tione uix unquam funt nifi uniuerfalia:ut non eftnbsp;beatus quifquam, uel quifpiam non cR bcatus, idnbsp;cft,nullus eft bcatus: �diucrfo nonnullus fempcrnbsp;paniculareeft ubicunt^ ponatur, ut nonnullus c�nbsp;uiuarum non uenit,df non uenit nonnullus conuinbsp;uarumtquafi medium quiddam(ut dixi)inter quids �i aliquis c�teralp particularia:quod neqj cet'quot;nbsp;turn,ut quidam (�gnificat,nccp ut c�tcra particulanbsp;ha cumnegationefit uniucrfalc. Scdcius rariornbsp;ufus cftjCseterorum multo frequentionidco'qj dicanbsp;mus particularia pene fempcraccepta negationenbsp;fieri uniuerfalia.Vfqj adeo utnon modo ubi adeftnbsp;particulate i�gnum cum negatione fiat oratio uninbsp;uerfalis,uerumetiam ubi n� adeft,fed fubauditur.nbsp;Quale eftfutar autc quo res fit familiarior uarrjsnbsp;cxcmplis)a:tate MareiCatonis ceepit effe olea^nbsp;in Italia,lauro coronantur triumphantcs:hic nonnbsp;de quadam olea,aut de quadam lauro loquor tannbsp;quS certa,ncc de unaqua(^,nec de fpecie tota, fednbsp;de aliqua arbore,qua:cunqj ca fuerit oleaginalau-rinalt;5qua:cumfit(ut fuo loco oftendi)particula-ris cnunciatio non fingularis, quafi fubfit fignuntnbsp;particulate aliqua uel qu�piam,ut fit aliqua olca,nbsp;fie aliqua laurus;erittarnen negatione uti^ uni-*nbsp;�erfalis quod per fc ipfc aures agnofcunt, ut Ca-*nbsp;milliartatenondum eoeperat eflc olca in Italia.nbsp;Lauro Bacchasfcrente,non coronant triumphatinbsp;tcs.hoc eft,ulla oIea,Sf ulla lauro. At fi dixero Lunbsp;tullus.

LIBER SECVNDVS. w tullus inltaliamprimum attulit cerafum. Appi^nbsp;usmelimcllum, no fubaudicuraliqua fed ipfa illsnbsp;quafi proprium nomen ciTet,ut Typhis primus fcnbsp;tit nauim, quafi Typhis fecit illam prima nauimnbsp;iiempe.Sic primus Lucullus attulit cerafum quaffnbsp;�irimam illam cerafum Si Appius primus melimelnbsp;um:quafiprimam illam melimcllum.Ita^accepnbsp;ta negationc non defcrit fingularitatem:ut Pom--pciusnon attulit primus oka,cerafum, melimel-�nbsp;lum,id eft,illam primam oka ,ccrafii,me]imell�:nbsp;habet autem aliquis non nihil commune cum nuPnbsp;lus quia ficut illud fokt geminari quale noftrii exnbsp;emplum fuit,aliquo pifee uefeitur ludacus, aliquonbsp;non uefeitur,quo utiqj modo eftparticulare:nongt;nbsp;nihil commune cum quiddamiquia pro eo nonniinbsp;quamponiturSefi perrara huiufmodi exeplautnbsp;apud Qyintilianum.Netp id nouum uitium eft c5nbsp;apudLiuiuminueniamfuifle pr�ceptor� aliquc:nbsp;qui dicipulos obfeurare qua: dicerent iuberet,gra:nbsp;co uerbo utens ckot�hov unde ilia argregia lauda-�nbsp;tio, ne ego quidc iutellexi;ideoc�(aliquando)pronbsp;quodam tempore reperitur non fol� pro aliquonbsp;tiens,ut aliquando morieris qug funt eti�erebrionbsp;ra ex�pla cui ffmile c qu3do(p,ut qu3doc� moriannbsp;De differentia compofitone a nc,nbsp;fiue anon amp; ab in pro non.

Ixidc negatione abfoluta. Quid de copofita fentiamus^nempe aliquidnbsp;interefle, utrum cum nomic ngatioenbsp;c�ponatur, an cum uerbo,amp; utr� e�inbsp;fit non,ffuc ne,an in rcsnitnii^ mifart

ISS LAVR EN. VAL. DIALECT! da etenim fignum particulare iundfi c� no�e comnbsp;pofito ab utrauis harutn ncgationum femp remanbsp;net particulare ,c� ucrbofecusmtaliquiseft ignsnbsp;rus,infcius,immemor mortis,Sd aliquis eft nefci-us mortis particularis eft enunciatio. Ite c� uer.*nbsp;bo compofito ab in,ut aliquis ignor�t mortem Xnbsp;�liqs inficiatur debitum,amp; hxc particularis enunnbsp;ciatio eft. At aliquis ncfcit mortem faepius uni.^nbsp;uerfalis pra:fertim(fidialeiflicis crcdimus) anpol�nbsp;to uerbo,fic nefcit aliquis mort�.ltcm nollet ali�nbsp;quis uitam fins uoluptate,nequit aliquis uiuere Itnbsp;ne moleftia,potius ac faepius uniuerfalis, hoe eft,nbsp;quod nemo ftit mortem,nemo nollet uit� fine uonbsp;luptate,nullus quituiuuere fine moleftia. Aliquisnbsp;a�t (ut fic dic2)nefcit mortem,particularis cflet (�nbsp;cut ignorat.Sed de uoce quae nufquam reperit dif^nbsp;putarc non licet.Certc inficior,qd' eft,n� facia panbsp;lam quod poftulor,8f quafi non fateor, particulanbsp;rem cificit enunciationc,ut inficiatur aliquis furgt;*nbsp;tum,cui cum fit fimile nego,ut negat aliquis ueri*nbsp;tatem quod eft particulare,fignum eft non cfle conbsp;pofitum ex aduerbio negatiuo,undefit enuncia^nbsp;tio uniuerfalis duntaxat in fubie�io.Nam in prac^nbsp;dicato qu� res amp; ipfa miraculo n� caret: facit uninbsp;uerfalem utitp intercedente infinito,ut negas ali-quem cfle beatum,quod fit euidentius per ullus,ucnbsp;negas ullum inuenire bonum,utapud M . Tulli�:nbsp;Nuper negabat M.Crafius ullam fans magn� pe.�nbsp;cuniam eifetcui fimilia funt ucto,prohibco^, amp; finbsp;qua funt alia, ut ueto ill� intrare prohibeo^ quennbsp;qu�loqui. Nam infubiedloullus cum negat finenbsp;negatioHe non iungitur, ui fit cum tribus alijs,nbsp;de qui

LIBER SECVNDVS. i;� lt;3equibusloquoruerbis.lnquibus co mirandurnnbsp;eft magjs,quod participium non habet hanc quanbsp;fuum uerbum diffcrentiam.Vt aliquiseilnefcicnSnbsp;mortem,amp; aliquis eft nolens uitam cum moleftixnbsp;�C ut hoc participia utar aliquis eft nequiens uiucnbsp;re fine uoluptate,uel eft diuerfo, nefcics mortem,nbsp;nolens uitam cum moleftia, nequiens uiuerc finenbsp;uoluptate eft aliquis,enunciatio particularis eft.nbsp;Necj ueroinparticularibus hoc fit tantum , ue^nbsp;rum etiam in uniuerfalibus,ut ignor�t omnes honbsp;mines, uelomnes homines ignorant menfuramnbsp;orbis terrarum,uniuerfalis ha?c; At nefeiunt omesnbsp;homincs,ucl omnes homines nefeiunt menfuramnbsp;orbis terrarum :nunc uniuerfalis eft, nunc particunbsp;laris perindc ac fi negatio non foret compofita,ficnbsp;non feiunt omnes homines, uel o�s homines nonnbsp;feiunt menfuram orbis terrarum:de cuius negationbsp;nis no copofita; natura fupius difputauimus. Necjnbsp;id in fubiedlo folum qlc fuit quod fubieci mo cxemnbsp;plum fed etiam in pdicato,ut apud Tercntium,i$nbsp;folusnefeit omnia uel quia nihil feit uel quia nonnbsp;omnia,quoddiffcrt ab illo,is fol�ignor�t omnia.nbsp;Secusin nomine amp;participioutomnis homo eft:nbsp;infeius fiue nefeius mortis. Item omnis homonbsp;eft nefeiens, eft nolens mortem, uniuerfalis eft:nbsp;enunciatio. Quo magis crefeere nobis debet adnbsp;miratio quod aduerbium negatiuum cum uerbonbsp;compofitum fiapplicetur figno particulari cffigt;-fit enunciationem uniuerfalem, ut neftit aliquisnbsp;homo mortem,id eft,nullus fcit:fi applice� uniuernbsp;fali,cfficit pticularem,ut nefeit omnis ho morte;nbsp;hoc eft,quidam feit, quidam nefeit. Item nolctnbsp;aliquis

�5� LAVREN. VALLAE DIALE, aliquis homo uitam fine uoluptate;amp; nequit alPnbsp;quis homo uiuere fine molcfiia,id cfi,quod nemonbsp;uult,amp; quod nemo poteft talem uitam, amp; nolletnbsp;omnis homo iiitam cum uoluptatc,aut nequit o�snbsp;homo uiuere fine moleftia, id� � quod quid� noPnbsp;len[,S�nequeunt quidam, ctiam uellent S�que�nbsp;unt,econtrario.In compofitum cum uerbo, fi ap^nbsp;plicetur figno particulari,conferuat particularitanbsp;tem,ficut oftendimusifi figno uniuerfali,confer^nbsp;uat uniuerfa]itatem,quafi nuncplus uirium habe-*nbsp;atadnegandumqu�m ipfum aduerbum negatPnbsp;uum:harum dubitationumCfuntcnim du� ) fingunbsp;larum ration� reddam,quarum una eft, cur igno-*nbsp;ro 8C nefcio,amp; fi qua funt alia differunt,id fit,quixnbsp;pracpofi'tio in, cum nequeat fciungi � didione c�nbsp;qua componitur(quoniam fciunda non candemnbsp;fignificationem immo nullam obtinct ) quandamnbsp;facit negando affirmationem ficut abeft;quod edinbsp;idem eil quod non adeft:tarnen aifirmatddeo 'qucnbsp;ignoro non recipit illud particulate ullus quodnbsp;negatione gaudet.Nemo enim dicat, hanc rem uinbsp;lus ignorat,ut dicimus hanc rc ullus nefcit.5�qucgt;nbsp;admod� in Sicilia mulieris qu�ritu latino nubitnbsp;dos,ita c� bonis mariti mifcef ut fint omnes faculnbsp;tatcspro in diuifo unume^ facianrcorpus.Ita praenbsp;pofitio h�c cum altcri didioni(ut fic dicam}nubitnbsp;htdiuidua fit S� unum corpus facit affirma tionis.nbsp;Aduerbialis autem negatio compofita quafigraf-*nbsp;co ritu nubcs,femper fignificationem fuam,uelut�nbsp;dotem feiundam habet aut pro feiunda intelliginbsp;uult.namrefoluiabeoc� quocopulatur foletutnbsp;dixi de nullus. Altera dubitatio cur nefeius nefePnbsp;ens nolens

LIBER SECVNDVS. u, ens nolens diff�rant � nolo amp; nefdo.Id fit quia innbsp;nomine amp; participio,(ignum non fpcdat ad leganbsp;tionem,quoniam ipfum eft in fubiedfo ilia in pr�nbsp;dicato,aliquis homo uel omnishomo eft nefcicnsnbsp;mortem,ucl ncfciusmortis;perindc eft ac fi dica-tur,a]iquis ho uelomnish� eft is,hue eft talisquinbsp;nefcit mortem,erit^ negatio illic uel unde abeftnbsp;lignum fiue particulate fiue uniuerfale.Nam cumnbsp;fingulari ambiguitas hate nulla eft ut quid� igno^nbsp;rat diem mortis,amp; quid� nefcit diem mortis, autnbsp;cum lignum abeft.Plato ignor�t linguam latina,nbsp;amp; Plato nefcit linguam latin�,quidam, Plato neufeit ucrum bonum, fiue eft nefeiens uerum bO'*nbsp;num, uel nefcicns ucri boni qua: idem funt. Denbsp;infinita (i quid id pr�cipiendum erat fans per eanbsp;quae fupcrius diximus iatelligi poteft. Ex hisnbsp;qu� difputauimus conftat, id de quo in princi^nbsp;piohuius libri mepromifi difputaturumnon rexnbsp;folui uerbum in fuum participium cum uerbofub*nbsp;ftantiuo,non cnim quifij uel ullus nefcit die mor*nbsp;tis,refoluitur in illud, quifquam uel ullus eft nefeinbsp;cns diem mortis,5C ita in carteris fimilibus quoni*�nbsp;am figmficatio uniuerfah's refolui non poteft in pnbsp;ticularcm,ficut econtrario in figno uniuerfali nc*nbsp;feit omnis homo diem mortis,perindc ac fi dice*nbsp;rcs,non omnis homo feit diem mortis,ha:c ennn*nbsp;tiatio nequit in illam refolui,omnis homo eft nc*nbsp;feiens diem mortis,qu� eft uniuerfalis cum ilia f�tnbsp;particularis.

nefcictium, praccipu� Jatinoi^um. Nam gr�ei uno nomine aliquis�i quidam appellant -i,} qu�uoxnbsp;communis eft mafculini generis,amp; ftTmini pro qsnbsp;amp; qu�, pro quidam �Cquxdam pro aliquisamp;alinbsp;qua,5ic�terisparticularibus,amp;in neutro pronbsp;quid 8C quod pro quiddam amp; quoddam pro aliqdnbsp;aliquod,amp; pro nonniliil, cxteris'cp huiufmodi:nbsp;6C fi in obliquis acccntu acuto proiiunciatur,pegt;nbsp;nultima pro quis,qu�,quid:ultima pro aliis,internbsp;dum pro aliquantum in neutro, amp; in plurali pernbsp;omnia gna pro aliquot qd^ gr�ci proprium n� hanbsp;bent.�deo uixunquamlatinifermonis egeftast�nbsp;toperc fuperat gr�d� iibertatem. Nam pro unonbsp;gr�co nosplurimababemus,n� redundantia, fednbsp;maxime neceiraria,ut eaenumercmquis, qui.�nbsp;dam,aliquis,ullus,nonnullus, quifquam uel qtiiPnbsp;piam.Cuius aduerbium aliquoties non idem prornbsp;fus eft,quod aliquando,amp; quandocp,amp; nonnung.nbsp;H�cfi gr�ci � lingu�inopianondiftinguunt ,idnbsp;circo nos diftinguerc negligcmus,amp; hoc qiiod agt;nbsp;pudillos no animaduertere, nullam pene orationbsp;ncm ciTc utrini� particularem, id eft, affirmandonbsp;�t negando multipliccm utrincp (�ngularem etiamnbsp;citra propria nomina,non quidam quidam,no alinbsp;quotaliquor,non aliquanti aliquanti,n5 pars ps,nbsp;non alter alter,non alius alius,nonnullus nonnul'-lus non,Sc aduerbia nonnunquam,nonuunquani

�on,amp; qu� funt id genus,amp; in neutro generc qcidam quidda non, nonnihil, n�nihil nonrc�tcratp qu� neutra quoties non adeft genitiuus fic expo--nuntur qu�dam res, nonnulla res : quoties adeftnbsp;quaJe eft quiddam boni,non nihil mali : fed qu�xnbsp;dam pars honi,nonnulla portio maliquemadmo-'nbsp;dumftt in f�milibus,ut aliquid grati�,multum honbsp;noris,plurimum pecuniar�,plus uoluptatis.Qu�nbsp;ita exponuntur aliqua pars grati�,multa pars honbsp;noris,plurima pars pecuniarum, maior portio uonbsp;luptatis. Dixi nonnullus, amp; nonnihil: nonnunnbsp;quam eile f�ngularia quia funt media qu�dam inter fingularia, SC pluralia ut fuperius docui, SC �nbsp;particularibusplus diffcrunt,quia ueraparticulanbsp;ria funt ex parte negatiua uniucrfalia. Simile qd-dam accidit in quilibet amp;quilibet non, in uterli-bet Si uterlibet non,in quiuis amp; quiuis no, in utcrnbsp;uis Si uteruis non,in alteruter Si alterutcr non,Sinbsp;fi qua funt alia,qu� uix difeernas fingularia funtnbsp;an particularia,tamen quia cum negatione nunqnbsp;funt uniuerfalia,quod eft proprium particulari�,nbsp;inter fingularia potius collocentur.

SVnt tn qui applicent ibi negationem ubi h�rcre non potcft,ut non quidam legit,qcfnbsp;diftuabfurdum eft. At ego nc fic qui demnbsp;loqui aufim non aliquis, non ullus, nonnbsp;guilpiam legit, nifi in carmine, ubi traiedionbsp;1 gt; eft

�lt;5 LAVREN. VALLAE DIALE, �ftpcrmiflauerboriinijdicendum cnim cft aliquiinbsp;non ]cgit,f�uc non legit aliquis,ullus,uel quifpia.nbsp;Sic quidam non lcgit,fiuc non Icgit quidam. Nonnbsp;nuili quod dcformiuseft,add�t i�perfluas inept�nbsp;fan� amp; fophiftic�.Cuius cauillationis fons graecusnbsp;eft,� nemine latinorum ucterum quod fciam pro-b3t�,nifi ab uno Boctio,g in Romana grauitatenbsp;ac feueritate natus quiqj eloques uideri uoluit minbsp;ror admod�cur hasnugas fedlariqu� infc��arinbsp;maluerit.Nam de alijs minus miror qui poft cumnbsp;cxtitcrunt,quorum nemofereprimis fairem la-*nbsp;bris latin� lingu� propriet�rem deguftauit, autnbsp;extremis digitis attigit,non quidam non Icgit,nonbsp;ambulat,quidam homo non faltat,quidam n� hogt;nbsp;mo non faltat.Quis hic fermo eft quarfo nift picagt;nbsp;rum atep coruorum quos quidam(ut inquit Perf�-us)doccnt noftra uerba conari. Cum dicis quidamnbsp;hominem cert� fignificas,f um itcrum dicis n� ho-�nbsp;mo,ncgas quod ais. Quis nam ifte|homo eft, notlnbsp;homo nifi tu qui cum fis homo picarum coruori'ii^nbsp;effundas uerba non hominis. Non ioco equidc fednbsp;ferio amp; c� ftomacho loquor,picina coruina^ nonnbsp;humana uox eft, amp; fi in illo tergiuerfaris, non honbsp;mo Icgit quod perindc fit ac ft dicercs aliquid nonnbsp;ens homo Icgit,quod longiffim� abeft � uero.N�nbsp;cum dicis aliquid non homo,fateor tune fubaudi--ri ens. At nunc uis fubaudiri amp; ens,amp; ah'quid, qtPnbsp;fieri ncquit.Iam quid fibi uult negationum tantanbsp;perturbatio,tanta congeries futilis et barbara,quinbsp;dam non homo Iegit,non quidam homo ambulat,nbsp;omnis eft homo non iuftus,non eft non iuftus nonnbsp;Socratcs:monftra fermonis non uerba,quae uerbanbsp;ut ident

LIBER SECVNDVS. �4 ut idem Perfius ait:Non fani eflc hominis,non ia�nbsp;nusiurct Horeftcs. Adeo'nc dceft alibi nugandinbsp;materia ut in difciplin3ucritatis,l�cuti ia(flatis(n�nbsp;omnisdifciplina de uero qu�rit) mendaciflimi ionbsp;culatores uelitisinuenin�nobisquidem ad nor^nbsp;mam grammaticcs loqucndum eft,nec tam gramnbsp;matic� qua latine loquendum,hoc eft,non tam adnbsp;pr�ccpta artis qu�m ad confuctudinem erudito-rum atqj eicgantum,qua?optima arscft. Namqsnbsp;nefcit maximam loqucndi partem autoritatc nitinbsp;Si confuetudine,de qua ita ait Qiiintilianus: Con Confuetunbsp;fuctudo eft certiiflma loquendi magiftra, utendu' do.nbsp;que plane fermone,ut nummo cui publiea formanbsp;eft. At enim ratio efl:,inquiunt,cur ita loqui liceat,nbsp;fi uelimus,utinam eilet,ut eos probate potius quanbsp;improbare poifcmus.N� quod Gr�cus ,Hcbra:us,nbsp;Latin�,fAcr,DaImata,c�ter�'cp l�gu� ipfas uoccsnbsp;figura loquendi difeordanr, ufu fit non ratione, ninbsp;fi in paucis.Nec magis de grammatica ratio red--di poteft(quod quidam nugatorcs faciunt, ut hi �jnbsp;de modis fignificandi fcribunt)qu�m cur aliis uogt;nbsp;cibus alienatiores utantur. At ne de alqs rebus a^nbsp;gam�, fed de fola negationc qu� apud grammati^nbsp;cos uerbo poftponitur,quale effet uolo non.Quidnbsp;caufeeft cur lingua gr�ca pr�ter eaquae expofuinbsp;dicitur,non audiui nihil, uel nihil � nullo audiui^nbsp;cum quis nihil audiil�,uel nihil ab aliquo fc audiPnbsp;fe ait,amp; nec non pro non.Quid de gr�cis loquor?nbsp;nonne apud nos idem intelled�us eft^ necamarenbsp;nec odilfe te poflum,amp; non poifum te nec amare,nbsp;nec odiffe,cum hic duplex negatio f�t, ibi tr iplexnbsp;Cicero,Nolo,inquit,ne h�c quidc humana igno

ret,ne quidem idem cft,quodn�e ctiam : muta no 10 in uolo ,fic:uolo ne h�c quidem Humana igno.-ret,muta ne in ut fie, nolo ut etiam h�c Humananbsp;ignoret. Deinde ne ut tic nolo ne etiam Hxc Humanbsp;naignoret, adijee utrunqj fie ne li�e quidem Hu.*nbsp;mana,uel nolo ut nee etiam Humana,uel ut nequenbsp;h�e Humana ignorct,His tot uarietatibus fenten^nbsp;tia tarnen perftabit eadem. Quid quodeunqj nelt;pnbsp;fit eopofitum ex negatione ne amp; eoniundlione qnbsp;quod per apoeopc fit nee idem ualcat quod �� n�-tamen emendate loquar ad Hune mod�,neqj dor^nbsp;mio neq; non dormio,non a�t fie, �f non dormio,nbsp;amp; non non dormio.Qrid qtF fine nc�,feu nee pofnbsp;fumus emendate etferre non no,d� aliquid intersnbsp;ponamus, fie eontenis gloriam non tn n� uercrisnbsp;infami� quod fi,quis ita cxtulifl�t,tfi non uercrisnbsp;infamiam;merito ab omnibus riderc�. Item nonnbsp;fum non fortunatus,non tu non foelix es latine dinbsp;cimus,tone e' medio negationum interic�lam di.-�flioncm iam erit barbarifmus.Quinnlianus ut apnbsp;pareat non utiep non narrare eum qui negat, fednbsp;illud ipfum narrare quod negat,ideo interpofuicnbsp;illudutiqjne du�negationes indeeenter coirct.nbsp;Idem fit in ne pro ut non. Quale apud Lueanum:nbsp;Ne non femel omniaC�faraeeiperct, ae fi diras,nbsp;pro illo ne non filcrcsimperaui,fie ut non filercsnbsp;�mperaui,lapidesuidearisloqui,utPlautusait.Atnbsp;ego eonfuctudinc quadam aurium pro illo nullusnbsp;non currit, nemo non ambulat, nihil non moue--tur�fcmetipfamon auf�m diccre non eurrit nul-quot;nbsp;lus,non ambulat ncmo,non mouetur � femetipfonbsp;nilul. Qyid quod in eadem oratione non idenvnbsp;t i �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;femper

LIBER SECVNDVS. ' i� frmpcr eft fcnfus,fed pene' contiarius �C quafi hicnbsp;afftrmatiuus illc ncgatiuus,ut uir malus,nulla la'nbsp;ceflitus iniuria ab amidtia recedit. Vir bonus nulla laccfl'itusiniuria ab amicitia recedet ucl rec�d�t, amp; fortaflisctiam recedit, hic eadem ucrba �Cnbsp;malo de uiro dicuntur,amp; de bono, ftd malus reccnbsp;dere ab amicitia intelligitur,bonus non recede-re,amp;: ille n� laccn�tus,hic laceiTitusxuius rci quidnbsp;cauf�eft lt;; nif� confuetudo, � qua fi quis defciue-ritnon fccus � choro literatorum explodcndusnbsp;qu�m Icgum moruml^contemptor � ciuitate ex^' gt;nbsp;pcllenduseft.amp;utfuntuarii mores uariaci^ legesnbsp;nationum ac populorum,ita uarie natur� linguanbsp;rumapudfuos unaquaque intemerata amp; fanfta,nbsp;itaqueconfuetudinetanquamquodamiurc ciuili .nbsp;ftandum eft.

N nonnullistarnen quid� arguti homines publicos mores ac leges emcndarc conan�nbsp;oftentandiingcnijgratia(fiingeniofumeftnbsp;falfum loqui)tradentcs aliud eife in cum adnbsp;ie�liuocompofitum, Si idem adie�liuurn fimplcxnbsp;cum aduerbionegatiuo,utomnis homo eft iniu-ftuSjamp;omnis homo non eft iuftus. Socrates eftnbsp;iniuftus amp; Socrates eft non iuftus. Inquofenbsp;autignorareufum loquendi indicauit,autilium�'nbsp;uelle corrumperc. Quippc cum h�c duo fintnbsp;non modo fignificationis fed pen� uocis ciuf-dcm. Nam quid dif�ea homo innocens amp; homo

non noccs^Vir illiceratus SC non literatus^MuIiei* �pudica SC mulier n� pudica^ hoc � impoil�bile SCnbsp;hoe cft non poiTibile^rcs eft incerta,amp; res eft nonnbsp;ccrta'fprofe�lonihil.lta non diftert homo eft ingt;nbsp;iuftus, amp; homo eft non iuftus. At enimequusnbsp;truncus, lapis eft non iuftus,Hec tame eft iniuftus,nbsp;in homine fatcris non eftc aliud iniuft� efle amp; nonnbsp;iuftum^Quid ftibi aliud no eft,ncc alibi aliud erit^nbsp;nec'inficias eo non Temper h�c idem efle, fed id hlnbsp;Aum elfe cafu in paucis quibufd�,qualia funt cre-^nbsp;Cre^fiih,�, dulus laboratusip,quorum alterum in aftirm�do

Sc negando uitij eft,alterum uirtutis,pricter ah'O' rum natur�.Crcdulus cnim is eft,quiiufto proni^nbsp;or eft ad credendum,incredulus autem, qui nimisnbsp;tardus ad crcdendum,pene' nunquam credens. Lonbsp;Laboratfi boratum opus dicitur,quod cum cura SC Audio efnbsp;opus. fcifluin eft:illaboratum eft,quod fine labore,id c,nbsp;difficultate fadlum uidetur. At non credulum eftcnbsp;uirtutis eft,non laboratum ucro uittj,quod uidegt;nbsp;licet negligentcr fa�lum eft. Docilis quoep is eft,nbsp;qui facile docetur,non docilis qui non facile: indonbsp;cilis autem,qui nullo modo quai� indocibilis,quianbsp;ipfum indocibilis non reperitur:id in alijs uix re^nbsp;perias.Itac^ ft equusnon poteft dici iniuftus pro.'nbsp;fedo,nec dici poterit non iuftus,quia h�c non difnbsp;ferunt quemadmodum fit in c�teris. Quid enimnbsp;intereft hie equus,hic truncus, hie lapis, hie ager,nbsp;hie locus eft nd dodus, SC eft indodus, eft non li'*nbsp;teratus�f cftilliteratus,eftnon domitus,amp; eft innbsp;domitus,eft non politus SC eft impolitus, eft nonnbsp;noxius,amp; eft innoxius,cft non ftabilis,fif eft inftanbsp;bills,eft non aratusjdf eft inaratus, eft non cultus

8f eft incultus,eft non rationalis,amp; eft irrational lis,eft no mortalis,amp; eft immortalis^omnino (ucnbsp;dixi) nihil.nbsp;nbsp;Nam eis rcfpondcrc quid attinet,

qui aiunt iniuftum eife eum, qui agit iniuftc:jnon iuftum uero, qui agcre iuftc non poteft, amp; itemnbsp;in fimilibus,quo difto nullum unquamaudiui ab^nbsp;furdius:cuius rei fi inter infinita � contrario exemnbsp;pla uel unum reperiant quod fccum faciat,mccuninbsp;nullum facerc confitcbor.Quid ergo dicemus,la-pidcm iniuftum ut dicimus non iuftum, quad uelinbsp;mus lapidem eftc malum ut taceam,me nunquamnbsp;audifte lapidem non iuftum, quia fortaflc fubaudinbsp;endum effet hominem,certe dicam lapidem iinugt;'nbsp;ftum nee tarnen intclligar de co peccante loqui,nbsp;quod nc in homine quidem intelligeretur, nift qanbsp;nihilmcdiumeftinterhomincmbencamp;male age *nbsp;temjC�*� ad legem ucritatis loquimur, ut libro funbsp;periorc dixi.Ita^ cum dico tu es iniuftus, non t�nbsp;dicitur,quam confequens eft tc efle malum: Et la^nbsp;pis eft iniuftus nil aliud eft quam lapis eft, non iunbsp;ftus,8i ita in cactcris:f� modo hie fermo in aliquenbsp;prudentem cadit,quod adeo non cadit, ut uix unqnbsp;quifpiam fic loquitur,hie homo eft iniuftus, amp; hienbsp;agcr eft non cultus,red ita hie homo non eft iuftusnbsp;amp;hic agerno cultus,quiaidem fenfus eft. Eritaunbsp;tern non aliquid fortaffc difterenti� quia uerbunbsp;inter negationem 8C adieifliuum interuenit ctiamnbsp;quandofubauditur,utinillis homo non iuftus difnbsp;plicet cacteris,amp; ager non cultus difplicct oculis,nbsp;fubauditur cns,id eft,non ens iuftus,Si fi ens cuknbsp;tuSjUt fit homo qui non eft iuftus, ager qui nonbsp;cultus qult;c ratio facit,ut in c�paratione fit ap�

IW LARENTII VAL. DIALE, tior lixc differentia.Qyoniam pcior eft, uir akegt;nbsp;ro iuftior,qii�m altcro non iuftior et iniquiffimusnbsp;qua non �quifl�mus.Itcm pcior eft ager incultiornbsp;altero quam non cultior,^ incultiffimus qu� nonnbsp;cultiffimus.Scd hxc liadlen�s,iam confequens eftnbsp;utde negatione qux ineftc�trarrjSjfubconirarijs,nbsp;contradi�l;orijs,fubaltcrnis,enunciationibus difpinbsp;ciendum Et.

Mnes ferme qui contrarietatem affit mationis amp; negationis tradiderunt,nbsp;in quatuor cas fpccies ptiti funt: Vn�nbsp;cum uniuerfalia fibi opponerentur, utnbsp;omnis elcphas c niger,nullus elephas!

eft niger,amp; hxcc�trarias appellauerunt. Alteram cum particularia,ut quidam elcphas eft niger,quinbsp;dam elcphas non eft niger,Si hxc quia maiora conbsp;tr^ia funt fubcontrarias nominar�t. Alix dux exnbsp;iftarum commixtionefiuntquotiesuna contrario-arum unifubcontrariarum opponitur, finon fu�nbsp;particulari fingulari 'uc,contradidiorias, fin fux,nbsp;fubaltcrnas uocauer�t exempl� prioris, qux eadcnbsp;eft tertia omnis clephas,eft nigerquidem elephasnbsp;n� eft niger,hic uniucrfalis affirmatiua opponit,nbsp;particulari negaiiux Si ediuerfo nam contradidonbsp;rix amp; fubalternxjduplices funt quia ex utracp prinbsp;orum conftanf,nullus elcphaseft niger, quidamnbsp;elephas eft niger.Exemplum fequentis qux eft canbsp;dem quarta omnis elephas eft nigcr,quidam cle.-'nbsp;phas eft niger. Malui efferre cxcmpla per elcphasnbsp;qu� uulgato more exterorumper homo, ne in canbsp;lumnii

LIBER SECVNDVS. �umniam cadercm indo�lorum qui (ut ait M. Fa-�nbsp;bius)dum aliorum infcitiam infe�tari uolunt, fu-*nbsp;amconfitentui :horum ineptiam op�r� prcciuninbsp;eilVogn �ftere, Aiunt cmcndandos efle fuperioresnbsp;qui hacc contraria fecerunt. Omnis homo cft� animal,amp; nullus homo eft animalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1t�cc contradi-

ftoria,omnis homo eft animal, quidam homo non eft animal,quia omnis ad utrunq; fexuni,nullus �C quidam ad alterum tantum pertinet,hoc o-�nbsp;pinor n� ignorabat Boetius S' fi qui alij uetcresnbsp;itadixcrunt,fed adlitcram transferre uoluertint-Nam gr�ce dicitur omnis homo. At quo modo idnbsp;ifti emendant Ariftarchi nollri atqj cenforcs nemnbsp;pe omnis homo,amp; quodlibet quod no eft homo,nbsp;amp;: nullus homo,non intelligentes fe quodlibet ,pnbsp;quilibet ponsre,proptcrea hoc fignum ncquaquanbsp;efle uniuerfale,ut fuperius probauimus, quafi ue-ro difficile fit ilium errorem ft error dicendus eft:nbsp;(NamFocas unit homo efle generis mafeulini) a-liter cmendare,mutando uel fignum fie omnis honbsp;mo nemo.Item quifi]uehomo� nullus homo,nbsp;uelterminum,fic omnis uiramp;f nullus uir,uel cx�^nbsp;plum,ut ego feci ficomnis cquus,nullus equus figt;nbsp;ue ut eis placeam,omnis afinus nullus afinus. Sednbsp;ad id quod inftituimus reuertamur.

COntrariartim enunciationum h�c ab omnibus dialc�ficis eile natura traditur,utnoii poffintefleamba�ucracjpollnit tarnen effcnbsp;amb?cfalfar. iS^d qui fferipoteft ut duo falfa finr,nbsp;inuicem

nt LAVREN. VALL. DIA. inuicein contraria'�profe�lo non magis qua dult;gt;nbsp;ucra.Verum falfo,amp; falfum uero contrarium eftgt;nbsp;non falfum falfo,quia ncc uerum ucro. Quod itanbsp;cfTe Si alrjs locis Si hoc ipfo dcprehcndimus, namnbsp;hxc duo qu� dicuntur falfa,habcnt f�ngula in fc pnbsp;tern ueri cum falfo mixtam ut omnis equus albusnbsp;eft, nullus equus albus eft,in his non falfttas altegt;nbsp;rius partis mutuo rep'hgnat falfitati alteriusfcdnbsp;ucritati,quemadmodri in fuperiori exemplo. Alquot;nbsp;tcra pars omnino faifa,amp; omnino ucra altera fagt;nbsp;ciebat contrarietatem, omnis elephas nigcr eft,nbsp;nullus elephas niger eft. Communi tarnen connbsp;fuetudine earn orationem falfam uocamus ubi alilt;*nbsp;quid falfi incft,quam nos etiam confuctudinc hienbsp;fequamur,dum feiamus nonefle ambas plane faPnbsp;fasfednonuerasSC fi partem ueri habcant quianbsp;cam dicimusutic�ueram orationc ,qu� omni exnbsp;parte eft uera.Quodquid momenti habeat pofteanbsp;apparcbit.Prius oftendamus quando h�c diuerltnbsp;tas ftt,ut nunc una f�t ucra,falfa altera,nunc ambpnbsp;fair�,infubftantia quidem Si in qualitate perpe^nbsp;tua hoc eft,qu� aut Temper adcft,aut nunquam adnbsp;eft,ut elephanti Temper adeft nigritia,nuquam alnbsp;bor,autllatratura[aut alia huiuTmodi, amp;in adio^nbsp;nc una perp�tua una pars alteram percmit,rciligt;'nbsp;cet ucra fairam,modo ab a{firfflatione,modo � nenbsp;gationc,ut omnis elephas eft animal�nullus ckquot;nbsp;phas eft animal. Affirmatio eft uera,negatio falnbsp;fa.Item omnis elephas eft homo, nullus elephasnbsp;eft ho. Affirmatio falfa,uera negatio, hoc in fub^nbsp;ftantia.Omnis elephaseft nigcr, nulluselephas�nbsp;pi^erjt� omnis elephas eft albus^nullus eleph^

tIBER SECVNDVS. t� tft albus. Hk quoqj in qualitate nunc afTirmationbsp;ucra om nino ek nunc ncgatio. In aftione hoc f�tnbsp;cxe mplutn:omnis flamma urit quod uerum,nullanbsp;flamma urt t quod falllim eft.Itcm omnis lapis innbsp;altum tendit quod falfum, nullus lapis in ahumnbsp;tendit quod omnino uerum eft. At in non perpe^nbsp;tua�C qualitate d� a�lioncpl�run�^ neutra parsnbsp;alteram perimit,fcd utraq; alteram uulnerat, quanbsp;fi dextra utriuf�p gladio armata amputat f�niftr�nbsp;alterius feuto carentem. Videlicet ueritas qux eftnbsp;in hac parte,amputat falf�tatcm qu� eft in in3,it�nbsp;amb� mutil� ac truncp,non tarnen mortu� funt,nbsp;hoc cft,neutra prorfus uera aut prorfusfalfa, qf�nbsp;nec mortu3,ncc fana fed �grota,licet utri� nomenbsp;moriu� imponatur,id cft,ftlf�. Exemplum taie cnbsp;omnis elephas pinguis eft ambulat,nullus elcgt;�nbsp;phas pinguis c uel ambulat utrobiq� ueritas, utronbsp;bic^falf�tas eft in aftirmatione amp; negatione,quo^nbsp;niam ut hominum ita eicphantum, alius pinguis,nbsp;alius non pinguis eft,hic ambulat,ille non ambu.*nbsp;lat.'ScdprofaIf�sambx habeantur quandoquid�nbsp;ita uocantur cum f�nt potius non uer� (ut dixi)gnbsp;falf�cddeo autem plxrunc^ talcs if�c dixi,quia pogt;nbsp;left afferri cafus ut h� f�nt, alterutro uer� amp;falgt;nbsp;f�,ut f� tranfeendat nunc alpes Annibal dicatur^,nbsp;omnis elephas AnnibaUs macer cft,amp; labor� uiacnbsp;detra(flat,nullus elephas Annibalis macer c �i la-*nbsp;borem ui� detraftat.Nam nihil impedit quin autnbsp;affirmator uerum dicat,aut negator.H�c de uni-�nbsp;uerfalibus quibus indefinitas eflic f�millimas dixi,nbsp;Boetius tarnen quofdam ueterum gr�corum fc-�nbsp;quut*,cas nihil diftarc � particularibus uult efl�^nbsp;femper

hii LAVREN. VAL. DIALECT!, femper utrincp'ueras amp; ad hoe probare exemple^nbsp;homo gr�maticus quis dicat de Donato uc/*nbsp;rum eftdtcm homo gr�maticus non �ft,fiquis di-*nbsp;lt;at de Catone etiam uei^ eft. Boctij pace minimenbsp;�ft haseprudetis oratio,prim� quodpofi�ct utr�q;nbsp;Talfum ciTc.Si ille qui dicit homo grammaticus eftnbsp;deCatonc,amp;hicqui negat de Donato lequatur:nbsp;aut unum uerum alterum falfum , f�lle qui affir.^nbsp;mat fentiat de Donato,hic g negat de Seruio, autnbsp;�contrario,deinde quodhxc oratio non eft indefinbsp;nita fed hnitanbsp;nbsp;nbsp;f]ngiilaris,cum is qui loquitur de

certohomine fentiat ucl Donato uel Catone, SC forte uniuerfalis aut certe caeca.Nam fiue ad te renbsp;fpiciendum eft qui loqueris de fingularinbsp;nbsp;nbsp;de f�ni

to hominc fentis,ucl Donato uel Catone, fiue ad audictes de umuerfis hominibus loqui putaberis,nbsp;ueluti fi diccres homo eft animal rationale aut gdnbsp;loquaris tecum erit.Poftremo nS eft fermonis ufinbsp;tati apud ignaros de quo loquamur homine dice-re,homo grammaticus cft,homogrammaticus nonbsp;cft.Sed quemadmodum fuperius demonftraui denbsp;quo mentio habita eft^SC de quo agi audientes innbsp;telligunt. Ita ut fubintelligatur ille quem feitis,nbsp;quod d�clar�t illud(homo)qucmadmodum de cacnbsp;teris rebus fit,ut inuctus cft liber falua res �,id eft,nbsp;is liber quem fcitis,S; ea res de qua agebatur, qd*nbsp;abalio nil�ab eocui antea negotium cogniturnnbsp;�rat non intelligitur.Itaque ilia Boctij oratio nonbsp;fuit digna qu� � Boetio proferretur. hadenus denbsp;contrarijs.

��V Vbcontrariasaiunt cpartkularibus fierixaf que tuin fimul �eras effe, turn alterntm par--teucras,nunquamutrincj5falf3S,abiftisegonbsp;qiicinadinodum in contrarrjs qu�fiui quomodOnbsp;tontrari� inter fc potcrant efle ainb� falf�, nuncnbsp;amp; qiiidcmiuftiuspofititn qii�rcrc cur appellantnbsp;fubcontrarias qux fint atnb� uere. Nam qui--Eufdam poir� uideri minus aduerfari ucrum uc-*nbsp;ro quam falfumfalfo.Qyod fi dicas,dum altera ucnbsp;ra eft,altera falfa tunc fubcontrarias appellarircnbsp;fpondebo uicifiimdumutraqueeftueranon pofnbsp;fedici fubcontrarias. Verum fialtiusinfpiciamusnbsp;non in nomine, fed in formula ueftra uitiumeft,nbsp;qui uultis has efic fubcontrarias. Quidam homonbsp;currit quidam homo non Icurrit, utranqiie eflenbsp;Ucram,qiiod falfum eft nifictiam harum utraquenbsp;liera cft,Plato currit, Plato non currit, quod fierinbsp;non poteft. At enim fi de diuerfis hominibus intelnbsp;Ijgi ais, cum diettur quidam, quidam poflentnbsp;iftaratione amb�fali�cfie,fiuterquefalfum Iogt;'nbsp;qiiatur,5namuterq; mentiri poteft,quemadmo--dii fuperius dixi deCatoe 8C Donato,(i is qui dicitnbsp;gdam homo grammaticuseft,fentiat de Catonc,nbsp;uel de aliquo agricola : is qui dicit homo gram--maticus non eft, fentiat de Donato, ucl Seruio:nbsp;hoc pluribus confirmarcm,nifi ipfius Boetij uer-�nbsp;bis conftarct,dicentis : Sed ifta tunc diuidunt ingt;nbsp;ter fe uerum amp; ftlfum,id eft, una pars eft ucra al-�nbsp;tera falia, cum idem iubiedtum, idem tempus,nbsp;idem praedicatum fit.Subdit'quc de fubiefto ex�*nbsp;plum,inquiens,quod autem dico tale eft fi arqlli--uocum fubiedum fuerit, non diuidunt ucrum 8C

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falfum

,75 LAVREN- VAL. DIALECTE falfum.Siquisenim dicat, Catofe Ntki occidit,nbsp;amp;refpodcatur Catofe Vticx non occidit, utrxi�nbsp;ucr�funt.NamCato minor fc Vticx peremit,fiCnbsp;Cato CenfOrius fe Vticac non occidit.�x his Boegt;nbsp;ttjuerbis liquet n� eiTediuerfum in fubcontrarijsnbsp;fubie�lum,Si: cum ita fitjUeceifario elfe alter� uegt;*nbsp;rai^altcram falfam,non utrantp:cum una res nonbsp;poiiit affirmari uerx,d^ ncgari,Sf tune dem� hasnbsp;uocari deberc fubcontrarias, hue ab code exeplonbsp;reccd�, utertpioquens deeodem Catonc fentiat.nbsp;Quod exemplum eum nihil diff�r�t � fuperiorc,nbsp;ubiquisfentiens de Donato dicit,homogrammxnbsp;ticus cft,amp; alter fentiens de Catonc homo gramznbsp;ticus non cft,miror cur illas uelit ciTe fubcontra^nbsp;rias,cum has amp; quidc merito nolit efl�. Nihil cmnbsp;diifert an homo gr�maticus elf, an Cato fe Vtiexnbsp;occidit. Si utrume^ ambiguum cft de quo id logt;*nbsp;quiturfentiat.Neibi quidem Boctius uult elfe fubnbsp;contrarietatem(ut dixi)ubi non elf aut idem tentnbsp;pus,autidcmprxdicatum.Exemplum temporis,nbsp;Soerates ambulat,Socratcs non ambulat (i tu logt;nbsp;quaris de tempore quo ambulat,ego de temporenbsp;quo non ambulat.Exemplum prxdicati, fi quis dinbsp;cat in nodfe lucet, in no�^c non lucet, utrxc]^ ue^nbsp;rx fieri poflunt�Nam in noftc lucerna Iucct,et folnbsp;lucere non potelf. Hoc iple Boetius uiderit quonbsp;non fit idem tempus in utra(^,cum utracp tempuSnbsp;prxfens dicat:aut quomodo lucerna amp; fol in oragt;nbsp;tionc fubintelligi pofliht.Prxtcrea non elf hie amnbsp;biguitas in prxdicato,ut ille uult, fed in fubicAonbsp;quod elf lucerna 8i. fol,quale fuit exemplum fupenbsp;rius,ut,cnim ibi alter loquebatur de Catone,alternbsp;lucerna

de Donato qu�funt duo fubie�la, ita hie alter de lucerna loquitur,alter de fole.Quanquam no eft,nbsp;abfoluta diuif�o per idem fubie(ftum,pcr idem t�quot;nbsp;pu^,per ide pdieat� faeieda, potius per e�dem lubnbsp;ftanti�, per e�dem qualitatc per eand� adiionc,nbsp;flue in fubie^o, fiue tn uerUo, fiue in pr�dicato,nbsp;fiue in didione indeclinabili.H�c magis eonfut�-di ali�na,quam tradendi noftra longius exequutinbsp;fumus,quam cnim difciplinam requirit ut fcias'cfinbsp;duo dicant ediuerfo Plato uiuit, Plato non uiuit.nbsp;alterum utiep ucrum,alterum loqui falfuin, fiuepnbsp;pronomina,ifte eft bonus,ifte non eft bonus nonnbsp;fum loquutus per quidam ut caetcri fecerunt, quianbsp;uix reeipit hoc fignum fubcontrarietatem.Nam finbsp;nicdiccnte,quid�cftfapiensdicas tu,e'diuerfo menbsp;inpugnes,quidam non eft fapiens nequaquam iinnbsp;pugnas.Qyia ft de alio quam de quo ego hominenbsp;fcniis,nihil ad mc,ftn de eodem ftulte Ioqueris,c3nbsp;fie impugnare debueris ifte quidam de quo loquenbsp;hs quod fapiens fit,non eft fapiens.Idcefficit no-nullus,quod(ut dixi)cft pene fignum fingularc,utnbsp;fi dicas,nonnullus homo eft fapiens, ego ut neg�nbsp;quod air,necefic habeo repetere idem fignum cnnbsp;pronominc aliquo demonftratiuo ut modo dice-�nbsp;bam deifte,fic ifte ucl ille nonnullus quern aisfa-pientem eflc,non cftfapiens,8C ediuerfo diccte tenbsp;nonnullus homo non eft fapiens, fic impugnabo,nbsp;ifte nonnullus quern negas fapientem eflefapiensnbsp;cft.ut a pud Ciccroncm de legibus cum dixiflet Tinbsp;tus Pomponius Atticus amp;:� nonnullis ueritas ponbsp;ftulatur.QJubiicit nonnulli iftiTitcfaciunt impenbsp;rite non tantum refpondit,nonnulJi Tite, faciune-m impe

tn LARENTII VAL. DIALE, imperit� quia alij nonnulli intelligercntur rcpregt;nbsp;Iiendi quS quos Quintus reprchcnfosuolcbat,nenbsp;per aliquis quidem fit fubcontrarictas,nam hoc innbsp;loco cum negationc aliquis femper ck uniucrfagt;'nbsp;Ic,ut aliquis homo currit,aliquis non currit, quianbsp;negat ilium eiTc qui currat. Quo circa propria 8i.nbsp;pen� fola fubcontranetas efi in pronominibus acnbsp;proprijs nominibus,nunquam(ut dixi)utra(^ parnbsp;te uera.Quo magis illorum confutatur opinio q�*nbsp;bu^ placuit duas aliquando fubcontrarias fimulefnbsp;fe falfas ubi eorum pr�dicatis adefi fignum uni^nbsp;uerfale,ut Plato efi omne animal, Plato eft nullunbsp;animal.Ne^ enim funt uer� fubcontrari� quarunbsp;fecunda non negat quod prior affirm�t: habet itanbsp;que iliaaffirmatiua,Plato poft omne animal fuSnbsp;negatiuamPIato non eft omne animal: amp; hrc nenbsp;gatiua fuam aftirmatiuam,Plato eft aliquod anigt;*nbsp;mal qa ull� n�c dicerenonpofiumus.AtpIusncgt;*nbsp;gatur in hac,qu�m in altera affirmatur,id fit natunbsp;ra partciularifi qux accepta negationc fiunt unigt;'nbsp;ucrfalia.Necintcreftquod uidcturab iftisuerbonbsp;poftpofitanegatio,cumin refolucndo pr�ponafnbsp;f�c,PIato non eft ullum animal,id eft, aliquod aninbsp;mal,cuius fubcontraria eft ilia quam dixi, Plato Snbsp;aliquod animal, non autem omne animal, in illisnbsp;intereft,quale eft,hic eft non iuftus, cuius fubcon-*nbsp;traria crit hic non eft non iuftus. Non autem ilianbsp;hic non eft iuftus:qu� habet fuam hanc, hic eft iunbsp;ftus:codem modo Socrates eft iniuftus non habetnbsp;illam fubcontrariam Socrates eft iuftus, fed hancnbsp;Socrates non eft iniuftus ,ne(p uero difi�muIandSnbsp;eft illMjPlato eft aliquod animal 8C. Plato non eft

LIBER SECVNDVS. lyj aliquod Hue nullum animal, non fubcontrariasinbsp;Erxdicato diccndas e(rc,fcd contradilt;florias denbsp;usnuncordo eft utdiftcramus.

Dem in contradiAorijs quod in catteris ufuue nitjUt ex altera parte fint uerac ex altera falff,nbsp;fiue in fubftantia fiue in qualitate fiue in aAi^nbsp;one.-Nec refert an contrariarum fit altera f3lfa,utnbsp;omnis equus eft animal, nullus equus eft animal:nbsp;an utracp, ut omnis equus eft albus, nullus equusnbsp;eft albus,nifi ad difcern�dum utra ex parte fit, uelnbsp;uera ucl falfa contradiAoria. Namfiutracp c�tranbsp;diAoriarum eft faira,erunt ab utra^ pticulari e�-trad�Aoriac uene,quidam equus non eft albus:qu5nbsp;contradicit illi uniuerfali nullus equus eft albus.nbsp;Qjiodidcofitqauniuerfales eij fintamb�faifte,nbsp;hnt(ut fuperius dixi)aliqd ucri quod n�c ipfarumnbsp;particulates afiumunt. At fi altera contrariarumnbsp;hoc eft, uuiuerfalium eft falfa, ut nullus equus eftnbsp;aial,eius particularis erit falfa,faciet^ � fe contranbsp;diAoriamfalfain,ut quidam equus non eft a�alqnbsp;opponit illi omnis equus eft a�al,�� e'diuerfo alianbsp;particularis,quidam equus eft animal, quianafePnbsp;tur � fonte uerat uniucrralis,faciet � fe ueram connbsp;tradiAoriam,impugnabiti]jillam, nullus equus cnbsp;aial,ideo(^ parum robufta eft dialcAicorum r� dinbsp;centium,ad cognofcciidam faif�tat� uniuerfalis,fanbsp;cere ueritatem fua:contradiAoriar,quia e'diuerionbsp;potius contrari� quae funt uniuerfales prob�t eu*nbsp;iufmodi fint fubcontrariae,nec indigent adiumetonbsp;inferior,clar�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p fe Si fuapte luce not� attp iP

n� LAVREN. VAL. DIALE. luftreSjCOSfcquutus Boctius,itainqint;Si part�t*nbsp;cularis quidam homo iuftus cft,fa!fa fucrit,iiniucJ'nbsp;falis ctiam omnis homo iuftus cft falfa erit.Nairlnbsp;fi quid� homo iuftus cft falfa fuerit,uera erir,nuknbsp;lus homo iuftus eft,falfa igit particulari, falfa eritnbsp;uniuerfalis.Item ncgatiue,fi negatiua parriciilagt;-risfalfafueritjquaceft, quidam homo iuftus nortnbsp;eft,falfa etiam erit,nullus homo iuftus cft : namf�nbsp;falfa eft,quidam homo non cft iuftus, ucra cft iPnbsp;la,omnis homo eft iuftus,falfa igitur particulari,nbsp;falfa erit etiam uniuerfalis,fed non conucrtuntur.nbsp;H�cBoetii oratio ad fubalternas quoque rcfpicit,nbsp;de quibusan recflc dixcrit mox uidcbimus . Boctinbsp;(ut abfentem alloquar mornium ) uehcmcntcrnbsp;tuam uel eruditionem, uel diligentiam defidero.nbsp;Adeo'nc ad magiftrum rcfpcxifti ut natura m fe-*nbsp;qui definercsuta grarcos afciiiifti, ut � latinis dcgt;nbsp;fciflcres, �C mores linguae a lie n� qu�m noftratisnbsp;apud nos ualcre malles'fC�fuIc pi ilcorum libres,nbsp;publicam confuetudincm interroga, temctipfumnbsp;in confilium adhibc,�( c�peries iftudquod loquenbsp;ris abillorum immo � tuarum aurium iudicio dif-crepare,quidam homo iuftus cft,put3 me de Catinbsp;linaloqui,ccrteh�cparticularisfalfa cft. Nungdnbsp;uniucrfalisciuscontradilt;5foria,nullus homo iu^nbsp;ftus eft ucra erit� Non Cicero qui Catilinam o�anbsp;uaftare ac delcre cupient� iuftitia fua 8i urbe eicgt;-cit'Jnon Cato qui coniuratos morte afficiendos cenbsp;fuit'fnon illi qui falutiferas optimastpfententiaSnbsp;dixere in fenatu'Jnon c�tcri ciues-� It� de Cicero^nbsp;ne fentiens dicam,quidam homo non eft iuftusnbsp;fedomcntiar,nunquid idcirco ilia erit ucra, omisnbsp;homo

LIBER SECVNDVS. .s. Iiomoiuftus eft Catilina,Lenruliis,Gabinius,Cc--thegus c�tcr�cp rei public�pcftes; at enimc�denbsp;fingulari aliquo loqiiimur fingularis eft enuncia�nbsp;iio,ur Catilina iuftuseft,Ciccroiuftusn�eft eg�nbsp;de particulari inquiens,non de fingulari ago.N�nbsp;particularc eft Bocti,quidam fed fingulare,etfi finnbsp;gulare cft idem particulare, ut iterum dixi. Sed uinbsp;delicet ad magiftrum grarc� refpexifti,non ad tu�nbsp;lingu� naairam pro aliqiiisdicens quidam. Nonnbsp;enim fi quidam homo iuftus eftfalfa fuerit,protilt;nbsp;nus ueracrit,nullus homo iuftus eft fedfi aliquis.nbsp;Verum tunc non erunt contradiftori�.Nam ne-gare aliquem hominem effe iuftum, quid aliud eftnbsp;quam diccre null� hominem efle iuftum.Sed quianbsp;nonnunqiiam aliquis amp; forte quifquam amp; quifpi-am (nam ullus unquam cum negatione remauet pnbsp;ticularc)conccdamus ipfum pofte facere contradinbsp;ftoriam oppolttam illi uniuerfali,omnishomo eftnbsp;iuftus,nam de altera contradiftorianon ambigi-tur,qu� eft,aliquis ho eft iuftus,fiuc aliquis equusnbsp;eft albus,oppofita illi nullus homo eft iuftus, fiuenbsp;nullus equus eft albus. Ver� aut� contradiiflori�,nbsp;fiue confuet�,amp; cert� funt per quidam Si nonnulnbsp;lus amp; fiquid cft talc: ut no omnis homo eft iuftus,,nbsp;uel non omnis equs cft albus,quac opponitur uni-uerfali,omnis homo eft iuftus,ucl omnis cquus eftnbsp;aibus.C�tradi�lori� ab A riftotelc �vuipamt�� dieunbsp;tur.Scdcurh�magiscontradiftori� qu�m contraria: ac fubcontrarixmum ipf� uerbo, ille faftonbsp;inuicemaducrfantur^fimilcquiddam in nominenbsp;fubaltcm� def�dcrodcquibusreftat dicendum.

Vbalternus cum � fub(quod cft fubter )conigt;* ponatur,particulares qu� fubfunt uniuerfaigt;nbsp;libus^uidcntur rc(fle uocari fubaltcrn� nonnbsp;autc uniuerfalcs qu� non fubfunt^ut omnis cquusnbsp;cft albus,quidam cquus cft albus.Itc nullus equusnbsp;cft albus,quidam equus non cft albus,qu� cum ninbsp;hil inter ie pugnent, non uideo, cur inter repu*�nbsp;gnantcsnumercntur,nif�quiainucro 8C falfoiigt;gt;nbsp;gnificando difcrepant. Etcnim Boctius (ut modonbsp;oftendebamus)diccbat falfa particular! talcm cifenbsp;uniuerfalem fed hoc nonconuertiut falfa uniuer'*nbsp;fali f�t protinus talis particularis. Secus ciTe denbsp;uero,quoniam uera particular! non protinus ciufnbsp;modi At uniucrfalis.Sed ccontrario quia uera uninbsp;uerfali particularis quo� ciuftnodi cft, non fatisnbsp;quadrata mihi uidetur hare formula,ut in falfo donbsp;minetur particularis,uniuerfalem fuamfaciensnbsp;falfam,in uero dominctur uniuerfalis, particugt;*nbsp;larem fuam faciens ueramxum pr�fertim non adnbsp;datur an h�c particularis faciat uniuerfalem om!�nbsp;no falfam an ex parte. Nam ft fucrit particularisnbsp;falfa-.ut aliquis equus eft alatus,facit falfam omi^nbsp;no uniuerfalem qu� eft omnis cquus eft alatus.nbsp;Si uero ftngularis Bucephalus uel hic uel quidamnbsp;cquus cft albus, facit ex parte uniuerfalem, qu�nbsp;cft,omnis equus eft albus. Verum non eft caufa innbsp;particular! (�ngularii^cur talis f�t uniuerfalis, fednbsp;indici�.Caufa potius eft in uniuerfali, cur talis fitnbsp;particularis l�ngularis'quc.Namfifiunt ufcpqua.*nbsp;que aut uera aut falfa,erncit ueram falfamcp qua-lt;'nbsp;likipfaeftparticularcRi fuam l�ngularcm^. Sinnbsp;mixta

LIBER SECVNDVS. i8gt; mixta ex iicro SC falfo,dat particulari partem uc--ram qux falfam dare non poteft,quia non habetnbsp;in fua potcftate,fed uniucrfalis inimica, qlt;Fapudnbsp;ipfam falfum eft,id apudillam eft uerum. Partiennbsp;lari inquam dat non ftngulari,quia cum incertumnbsp;lit ubi ipfa ucra ftt,ubi falfa, non poteft ftngularinbsp;qux certa eft irapcrare.Ita^ omnis equus eft aPnbsp;bus qux femiucra eft, faeit ut aliquis �]uus f�t aPnbsp;bus non autem Buceph^us aut hie aut quid! equ*nbsp;f�t albus. Item negatiui nullus equus eft alb*, quaenbsp;8C ipfa femiucra eft,facit ut aliquis equus f�t nonnbsp;albus,non tarnen ne Bueephalus,aut ne hic,aut nenbsp;quidam equus fit albus:dixi aliquis cquus f�t nonnbsp;albus pro eo quod eft aliquis cquus non f�t albus,nbsp;quod feci ne uniucrfalis potius qu� particularis uinbsp;derctur.Scdiamfincm faeiamus tranfeamusqjadnbsp;alteram quam faciunt quadrifariam oppofi'tio-*

gnatum quiddam potius habent qua contrapofi^ tum.Itaeniragrxeeuoeantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altera co.*

traria fiucaduerfa��yT�� ut bonu malH,hxc uti.gt; que habet oppof�tioncm longe differens � fuperi^nbsp;ore,fcd nihil � fequenti qux eft tertia qua uoe�t fcnbsp;cund�priuation�Sf habita k�t� STtpxj-ijj ucnbsp;catcus uid�ti, ni SC malu � f riuatio lx)ni,bonumlp

habitus,Si c�citas aduerfa uifui, uif�s^ c�citatn C�cum appcllo quicun� caret uifu fiue ilium ha^nbsp;buit fiue non habuit,ficut maliim turn qui ucl nunnbsp;quamamp;iitbonus,uclexbonofa(flus cft malus,�*�nbsp;ir�aitif; quartana quam Boetius Ciccronem rcprc�nbsp;hendens,contradidoriam appellat, i lie ideo aiennbsp;tiaj�i negatiua appellauit, quia Anftoteles ait e�nbsp;Beri per aifirmationem Si ncgati�em,ut fedet n�nbsp;fedct,bonus non bonus.Ego omnem negationemnbsp;fentio elTc priuationem quandam,amp; duas fuperionbsp;res oppofitiones frequenter ab hac nihil differre:nbsp;nam utinquibufdam oppoi�tis eft medium (�cutnbsp;libro primo oftendi,ut inter dormire amp; -uigilare,nbsp;inter bonum Si malum,quari commune ambor�,nbsp;ira in pl�risi^ non eft.Q�iid enim differt literatusnbsp;8i non idiota,rurfusidiota amp; non literatus, ebri-�nbsp;us Si non fobrius,fobrius 8C non ebrius.Item in renbsp;bus inanimatis facer Si n� prophan%,pphanus Sinbsp;non facer, prinatus Si non publicus publicus Sinbsp;nonpriuatus.

Non efle enunciationes modales,Si quo ten dat omnis probatio �C per quid.nbsp;CAPVT XIX.

ASlcnus de enunciatione,qu� de inefle bar. bare quidem tarnen l�c uocant, quia gr�cenbsp;ficdicitur iwayxf alteram uocant modale

LIBER SECVNDVS. 1�4 Io non poflumus'Jadiefta d�ptatp negatiSc, ucrb�nbsp;caufajOecefTe eft hoiem uulnerat� cor hncem,citonbsp;mori:amp;impoflibilc eft hominem fie affcclumnSnbsp;cito mori:Itcm necefie eft hominem talcm din uilt;nbsp;uere:fiimiliterinhisqua:iftis e'eontrario refpon�nbsp;dcnt,pofiibile contingens. Nam fiillaunumnbsp;ftint quid ni,K hlt;ec unum funt'J quod ex negationnbsp;nis appofitionc palam eft.Si quidem non po^bilt;nbsp;Jc idem eft quod impoiribile,amp; non continges idenbsp;quodnecefIarium.EtcnimpoifibiIciddicinius,qdnbsp;aliquando contingct,quia nifi quid fimilc aliqualt; C�tingcs.nbsp;docontigiftet, nefeio quo pa�lo pofTibile diceregt;nbsp;mus �i contingens,quod poteft non autem neceP'nbsp;fe eft hodie aut eras contingerc, Dux poftremxnbsp;fuut ueruni amp; falfum,ubi maiorqua in fupcriorPnbsp;bus error eft quafi falfitas ad probationem faciatnbsp;qux uera uti^ debet cflc.Quod fi quis dicat falfumnbsp;eftejfueritcp id falfum nimirum id quod dice� ueritnbsp;eft-Qy^�^�^dmodum ediuerfo, fi quid dicam uerunbsp;efle quod no fit,oratio mea falfa erit, ideoep nihilnbsp;probabit,quoniamcfalfonon fit probatio. Tresnbsp;igitur ex his modis cligimus,poflibilc amp; impofiilt;nbsp;bile ucruntnon reqeiens exterosquibus ficubi op*nbsp;crit utemur gratia aut commoditatis aut uenuftanbsp;tis.Nam ncceffe aptius aliquando uocabulum eft,nbsp;(utpote)fimplcx qua impofiibile, amp; fine uoce fal-fum uix de uero loqui pofiumus. Amputaui e' numero fenariOjtanqiiam nimio dimidiam partem.nbsp;Nunc contra confyderanti mihi diligentius ui-detur hie numerus efic,cti� iufto minor. Nam gelnbsp;caufx cft,cur his paucis diftionibus retentis, reii-.nbsp;ciatnus esteras,quas in omni ferm�e occupamusnbsp;m ) at^

lt;8j L�VREN. VAL. DIALE, att^ufurpare oportet,f�ue utilitatem fpedles Euenbsp;dignitatem,qualia funt,facile diificile,certum ingt;*nbsp;certum,confuetuni infuetum,�tile inutile, iucungt;nbsp;dunt iniucundum,decoruni indecorum, amp; alia hunbsp;iufmodi^An non iniurium atcp crudele tot 8C tamnbsp;nobilia uocabula quafi capitis damnare, aut certcnbsp;in exilium mitterr,ac totam pene dcformare ciuinbsp;tatem^Quid cnim f� dicam honeftumcftciuempunbsp;gnare pro patria,nunquid fub aliquo illorum monbsp;dorum hxc erit cniinciatio^minime. Vnum pronbsp;multis in re apertiffima fuffecerit cxcmplii. Quanbsp;fjroptcr ita fcntio nihil eife enunciationcm modanbsp;em,tantundem'q^ moment! quantum ilia fex hnr,nbsp;habere extera qux dixi nomina feu uerba: fed ncgt;*nbsp;ceftitatem ac poifibilitatem in concluHone eife f�gt;nbsp;cut ueritatem in omnibus partibus argumentationbsp;nis. Omnia enim funt uera oportet fine dicat ne-'nbsp;cefTe eft,f�uc po{Tibile,(�ue facile,fiuc honc{l�,f�ucnbsp;cxteraomnia.Idemautemeil hoc locouerum qdnbsp;certum,quia nihil attinet effe quid uerum nifi fuenbsp;rit certum att^ confeflum.Sed ueritas duarum prinbsp;orum fyllogifmi argumentationisi^partium pronbsp;certa atlt;p c�feifa ponitur,in ultima autem, id eft,nbsp;in concluf��e extorquetur, ideoep neceflitas incil,nbsp;liuetanquam neceflitas,ut ne ab eodem recedamnbsp;exemplo. Honeftum eft qucncunt^ ciuem pugna^*nbsp;re pro patria,hoc uerum certum'cp eft,quod omesnbsp;conhtcntur.Item minor c�fefta Cato eft ciuis Konbsp;manus,tum c5cluf�o,ergo debet pugnar� pro Ronbsp;ma qux eft ipftus patria.At quoties ratio no pla^nbsp;ne'ueraplaneljt certa fed femiuera Si femicertanbsp;cftjtum conclufio non eft rtcceflaria, fed femine^nbsp;celTaria

LIBER SECVNDVS. islt; ceiTaria qux cum multumhabucrituirium uoca-bitur uerifimiliSjfiue crcdibilis,hoc cft,ualdcpofgt;nbsp;fibilisxum paulum uocabitur pofTibiliSjidnbsp;quantulum uerifi'miUs atlt;p crcdibilis,ut hoc excmnbsp;plo,mater amat filium,ha:c cnunciatio non eft planbsp;ne ucra,fcd fcmiuera quia de omni matre non eft:nbsp;certum, coijj non apponimus fignum uniuerfalenbsp;unaqu�^ ftue omnis.Sed quia non apponcndo tanbsp;menfubntelligitur,quoniam indcfinita uimha^nbsp;bet fere fcmper uniuerfalis,ncgari(y potcrit e� ucnbsp;ra apponcmus fignum non uniuerlalc, non partinbsp;cularc,non fingulare quod igitur^ncmpc femiit-niuerfale,nam cur non femiuniuerfale fit fignum,nbsp;quod nullum illorumeftjSC proxiinc ad uniuerfanbsp;le accedit.Quodautemhoc crit'^ quidni(pl�raqj)nbsp;fic,pl�ra�p mater amat filium.Iam h�c enuncia^nbsp;tio fa�la eft plane uera atcp certa : turn afiraumc'nbsp;mus Clytemneftra eft mater Oi^ftis: h�c item uenbsp;ra eft ccrtaq?:tum couclufio non ncccifaria, fed ucnbsp;rifimilis fiue crcdibilis,crgo uerifimilc,fiuc crcdi-bile,fiue ualde poifibilecftClytemneftram amarcnbsp;Oreftem,qiiando eft conclufio folum pofiibilisnbsp;ue aliquantum ucrifimilis aliqiiantumqj credibilisnbsp;hoc modo.S�pcuel nonnunqfiuenonnull� ma^nbsp;tres odio maritorum occidcrunt filioSjh�c ucra�c,nbsp;turn aflumemus de Clyt�ncftra fic, Oreftis maternbsp;odio Agamemnoncm habet uirum fuum patrem*nbsp;que huius, concludemus^ non nccefiario, nequcnbsp;ucrifimilitcr,fed poiribiliter,crgopofl'ibile cft fogt;nbsp;re ut occidat Orcftcm,fiue aliquantulum uerifiminbsp;lc cft,aIiquSculum^crcdibiIe. Atqj ficuti figna uninbsp;uerfalia funt in ncceflaria argumcntati�e omnis,nbsp;qiu�^

187 LAVREN. VALLAE DIALE, quifqj Temper alia qu� enumcrauimus,ica in eanbsp;qu� eft ucriiimilis, atquepoiribilis,pro uniuerfa�nbsp;libus funt pl�r�cp,fere' pro fer�,femper,facpe,n�^nbsp;nunquam,raro,fiue confuetum rarum, frequens,nbsp;infrcquenSj�f qu� funt huiufmodi. Sed ut in fum-^nbsp;mam oiniarcdigamusiignorum tria faciemus canbsp;pita :per totidem aduerbia,fcmper pl�runqj non^nbsp;nunquam.Nam nihil aliud eft, omnis mater amatnbsp;filium,q�� Temper mater amat filium, ita in necefnbsp;faria argumentatione pro figno erit fempcr cuiusnbsp;contrarium eftnuquam. Incredibili pl�runqj cutnbsp;loco negatiu� apponetur raro, impoiTibih non-*nbsp;nunquam fine aliquando cui pro negatiua aducr*�nbsp;fabitur rariflim�.Sedh�du�pofteriorrs funt intnbsp;fe f�miliores amp; pene idem quia utracp credibilitcrnbsp;probat,ideoq; no immerito maximi autorcsCquo-rum fnnt Cicero QC Quintilianus)duas tantum p-tes feccrunt hue fpccies probationum ut ali� fintnbsp;neceTrari�,aIi� non r�pugnantes Tiuc crcdibiles:nbsp;quarum prior ad logicos,utra(p ad oratorcs per^nbsp;tinetulla caretcomparatione h�c noncarct.Namnbsp;omne uerifimile eft alio,aut maius aut minus. Nenbsp;cefCarium non eft aliud alio maius minus'ue ad lenbsp;gemueritatis,fcd ad uulgarcm forte confuctudi^nbsp;nem. Verum non nuncupabuntur comparatiua,nbsp;aut qu�cunc^ alia fimilia in concluHone nifi ead�nbsp;aut qu� uim parem habent nuncupenturin progt;-pofitione,fic frequentius mater amat filium, h�cnbsp;huius mater eft ergo credibilius eft earn diligercnbsp;hunc,uel rarius Hue rarior mater odit filium quanbsp;diligit.Clytemneftra mater eft Oreftis, ergo miquot;nbsp;BUS uerifimile cftcaodifTc Oreftem qudm dilige

lt; ' ' � nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re.

LIBER SECVNDVS. *8� fc.Itcm impoHibilius eft hominem conuerti in aftnbsp;num quain uolare. Apulcius dicitur in afinum fuifnbsp;feconucrfus.D�dalusuola/fcjh�c duoucra funt^nbsp;tum fcquKiirtertia ucritas ncccflaria,hoc eft, cx^nbsp;prelfa amp; coa�fa,ergo impoftibilius cft,quod de Anbsp;pule io quani de D�dalo dicitur. Loquurus fum pnbsp;impoftibilepotiusqu�m per ncccftari�, quod hocnbsp;crat illo commodius ftcuti mulris in locis ufu ue**nbsp;nir in quibus non poftis uri necefte.Quale eft^ne^nbsp;ccftceft deum noffe u�tura ncccftario deus eft,ndnbsp;cciTc eft pluerc dum pluir,�^ alia fimilia quod mi'-nimc eft ucrum.Nam nihil aliud eft nccciTc efte qnbsp;cogi SC ui fieri,neceifitatetp conftringi quod impinbsp;Um eft de deo uel fentire ucl dicere. Atqui pie itanbsp;loquimur impoftibilc eft deum non cftc,impoflibinbsp;le c deum no node ucntura.Sed nccefic eft pluercnbsp;quiapluit,amp; meloqui,quia loquor,amp;: deum efle,nbsp;quia eft, amp; node uentura quia nouir,ifta nulla ranbsp;tio eft,quae pro rationc adertur,alia res aliam ^p^nbsp;bat,n5 una eadcmlp fc ipfam :amp; aliud eft quod c5nbsp;firmat,aliud quod confi'rmatur ,ncc quicquam fibtnbsp;ipfi caufa eft. Quod mihi uidetur ipfi qc^ confitcrinbsp;cum dicunt dumpluit podibiliter plucre, SC dumnbsp;quis loquitur poftibilitcr loqui,qa podet nec pluenbsp;rc nec loq.Quod ft ita eft no ergo ncccdarium qdnbsp;poffibile eft aliter habere. Qyanquamego notanbsp;dixerim podibiliter pluere quia pluit, �c homincnbsp;podibiliter loqui quia loquitur, quam ccontrarionbsp;idcopluere quia pod�bil� eft pluerc SC hominemnbsp;loqui,quia hochomini podibilc cft.Dixi podibilinbsp;tcr,ifti frequentius aiunt contingenter, quod uogt;' Contitigcnbsp;cabulum mihi uidetur e' rurc fumptum potius quli ter�nbsp;exurbe

ex urbe idcocp fcabrum quiddam prx fc ferre ,fiOC placet cifdetn effe neccfliirio oppof�tum, ut quicxnbsp;quid non ncccflario fit,id fiat contingcnter.Et qdnbsp;non contingenter,id fiat nccefiario, quod falfumnbsp;cft,nam ego nunc neep neceflario, netp contingennbsp;ter fcribo fed uoluntario at^ iudkio: amp; deus ho.*nbsp;minemfacit uoluntate 8C gratis, non necefiitatenbsp;Si contingenter.Sed ut ad propofitum redeamus.nbsp;Si omnia qu�difputauimusbrcuiter compledlagt;nbsp;inur,probatio omnis fit per uera, qux certa funt^nbsp;facit^ per h�c ipfa ueritas aliud quoddam uerumnbsp;uidericertum,quod erat incertum idi^ucl necefi�nbsp;rio ucl uerifimiliter. �ft autem uerum incertumnbsp;criplici uia quia ut maximis quibufdam autoribusnbsp;placuit tripliciter dubitamus, autan quidpiamnbsp;nt,aut quid illud quidpiam:fiuc aliquid fit aut quanbsp;le fit ipfum aliquid.In primo huiufmodi funt qu�^nbsp;ftiones an atomorum concurfu mundus fit eife^nbsp;^iis^an prouidentia regatur ,an fit aliquando ca.*nbsp;furus^Item an parrricidium commiferit Rofcius,nbsp;an regnum affedet Manlius,an refte Verrem f�tnbsp;aceufaturus Qj C�cilius�ln fecundo, tiuiufmodinbsp;quid f�t deus,qHidf�t rhetorice an qui facrum � prinbsp;uato fufiulit,facrilegus fit an fur, an coienscumnbsp;ali�na uxorc in lupanari adulter fif'In tertio,hugt;'nbsp;iufmodi,an immortalis anima,an Humana i�ecienbsp;dcus,quatenus dcus,an unus mundus lt;�amp; alia qu�nbsp;� Quintiliano traduntur. Exquibus omnisqux.�nbsp;ftio,f�ue iurc,fiue extra ius,fiuein pliilofophia,f�^nbsp;UC extra philofopliiiam pendet,meliore diftribu*nbsp;tione qu�m ilia ueterum ( ut uerbis Boetii utar)nbsp;omnis qu�f�io confi�t aut ex ratione difierendi,nbsp;aui

LIBER SECVNDVS. no aut ex natural!,aut ex morali.Ex diflerendi rationbsp;nrholt;cinodo,an affirmatio �i negatio ipecicsf�ntnbsp;cnQndationis.Exnaturali,ita an c�lutn rotundanbsp;f�t. Exniorali f�canuirtusadbcatitudinetnfolanbsp;fuf�ictat'� Nam in morali de natura ingeniorumnbsp;quatrimus. Et in rationali de natura uerborum acnbsp;que orationib*, 3^ in natura magis materia q genbsp;nus quarftionum cft.Prsctcrca in fingulis rationali,morali,natura li, f� qua funt alia qu�rere foienbsp;mas an fit,quid fit, quale fit, ut propemodum exnbsp;Quintiliani uerbis palam eft.

Redo iam expeftari ut quails elle fyl-logifmus debeat at^omnis argumen ratio diflcramus.Verum id fiet multonbsp;commodiusfipriusquat (�ntargum�

ta(undc conficiuntur argumentationcs)cogn�lca mus. De qua rc cu nihil ego noui excogitate pof-f�m,cro nimii^ pceptis Quintiliani contcntus.Cu�nbsp;uiro tantum tribuo ut is unus fit cuius di�lis autnbsp;addere quid aut detrahere, aut exhis mutate uelnbsp;minim� nee alios poflc arbitrer, amp; me id exper-turn faepe nihil tn potuific ,pfitear,paru dico.Quonbsp;eius opera magis altiuscp uerfo,hoc mihi admiranbsp;ti�is hic autor,acplusftuporis infundir, ut eooplt;nbsp;nionis iam uenerim pcrfuafumlp mihi fitnemin?,nbsp;net^ ea ingenij ui,nclt;j ea eloquetia poflc quicq dinbsp;cere nifi deus aliqs(ut fic dic�)foret,qua Quintilinbsp;anus dixit. Et c� ira fublimit de reb* fcrlpfifl� utnbsp;c�pto habeS,nulls me iUi* uirtut� afTequutui^, menbsp;tnquaui

1� LAVREN. V�LLAE DIaL. inguam male de memetifpo renticntem,quippe dnbsp;null� fetiptorum C guos autores uocamus ) auf�mnbsp;aligna in parte corrigcre. Qua re eius ad littramnbsp;pr�cepta huiusrei (ubijciam�* necelTanofimu�acnbsp;libenter tanquam Aehillis armaturam noftro opcnbsp;ri induentes,non modo inuiolabilem uerum eti�,nbsp;fpeciofifl�mam. Sumpta autem h�c funt ex quin-*,nbsp;toilliuslibro.

P Ars altera probationum qu� cft tota in arte conilat^ rebus ad faciedam fidemnbsp;appof�tiSjpI�rumq; aut omnino ncglixnbsp;gitur, aut leuiil�me attingitur ab his qnbsp;argumenta uelut horrida SC confrago-rnbsp;fa uitantes,amenioribus lotis dc(�dcnt,ne(^ alitet^nbsp;quam hi qui tradunt � poetis gu�u cuiufd� apud^nbsp;Lotophagos graminis,8d Syrenume�tu delinitinbsp;uoluptatem faluti prxtuliflc,d� laudis falfam imanbsp;gincm perfequuntur, ipfa propter quam dicitur.nbsp;uiftoria cedunt. At qui cartera qu� continuo connbsp;t�nuo magis orationis traftu dccurrunt,in auxilpnbsp;urn att�ornamcntum argumentorum comparannbsp;tur,ncruisl:� illis quibus caufa continetur adijeiutnbsp;fuperindu Ai corporis fpeciem,ut fi forte quid fa^nbsp;Aum uel ira uel metu,uelcupiditatc dicaturjati-*,nbsp;us qu�cuiufcp aifcAus natura fit profequemur,nbsp;Iifdemlaudamus,incufamu$,augemus,minuimusnbsp;defcribimuSjdcterremus ,qucrimur,confolamnr,nbsp;hortamur.Sed horum efle opera in rebus aut cer--.nbsp;tis,aut de quibus t�quam certis loguimur, potcif.nbsp;Net abnucrim cfTc aliquid in deleAatione, muItSnbsp;ucro

LIBER SECVNDVS. �, hero in comouendis affcdlibus. Scd hxcipfa plusnbsp;ualentjcum fc didicilTe iudex putat, quod c�fequinbsp;nifi argumentatione alia^ omni fide rerum nonnbsp;pofliimus. Quorum prius qua partior fpccies,in^nbsp;dicandum reor,eflc qu�dam in omni probationsnbsp;gcnerc communia. Nam nec ulla quxftio eft,quxnbsp;non fit aut in re,aut in pcrfona, necefie argumennbsp;torum loci pofliini, nifi qu� rebus aut perfonis acnbsp;cidunt,ca^ aut per fc infpici folct,aut ad aliud re-ferri,nelt;p ulla confirmatio nifi aut ex antecedentnbsp;tibus aut ex confequcntibus aut ex pugnaritibus,nbsp;QC hxc necefie eft, aut ex prxterito tempore, autnbsp;ex coniun(flo,aut exfequcnti petcrc, nec ulla resnbsp;probari nifi ex alia potcft,ca(p fit oportet aut manbsp;ior,aut par,aut minor. Argumenta uero reperinnnbsp;tur aut in qu�ftionibus,qu� ctiam feparate � cotnbsp;plexu rerii pcrfonarumlp Ipedlari perfcpofiunt,nbsp;aut in ipfa caufa cum inuenitur aliquid in ea, nonnbsp;ecomm uni rationc duif)um,red cius iudicirj de quonbsp;cognofcitur proprium � Probationum pr�tereanbsp;omnium ali�lunt ncceflari�,alia: crcdibilcs, ali�nbsp;non r�pugnantes : adhuc omnium probationumnbsp;quadruplex ratio eft,ut uel quia eft aliquid, amp; alinbsp;nd fit, ut fol eft fupcr terram dies eft; ucl quia alitnbsp;quid non eft,aliud fit, ut nox non eft, dies eft:uelnbsp;quia eft aliquid,amp; aliud non fit,ut dies cft,nox nonbsp;cft,uel quia non eft aliud nec aliud fit, non eft ratnbsp;tionalis,ncc homo:his in uniuerfum prxdidlis gtnbsp;tcsfubiicianit

X-Mnis igitur probatio artifidalis con* ftat aut fignis,aut argumentis,aut cxnbsp;fl �emplis,netignoropl�iisijj uideri d-'nbsp;9 gna partem argumentorum,qu� mi-*nbsp;lii feparandi ratio h�c fuit, prima qdnbsp;funt pene' ex illis in artificialibus.Cruenta ei�i ue*nbsp;ftisamp;clamor,Iiuor,Slt; talia funtinilrumenta qlixnbsp;fuut tabulsc,rumores,teftes,nec inucniun� ab oranbsp;tore fed ad e� cum ipfa caufa deferuntur. Alteranbsp;quodfigna (iueindubitata ilnt,non funt argumcnnbsp;la, quia ubi illa funt qu�ftio non eft, argumen-*nbsp;to a�t nif� in re controucrfa,locus eife non poteflr,nbsp;fiue dubia non funt argumenta,fed ipi�s argumennbsp;tisegent.Diuiduntaut� in lias primas duasfpeci^nbsp;cs quod eorum alia funtfut dixi^ncceffaria, q ali-*nbsp;ter fe habcre n� poffuntjquae gr�ci rcKMuf'� uocatnbsp;alia n� neceffaria,qua; funt, aXwr� �/x� quoi^ prinbsp;ora mihi uix pcrtinere ad pr�cepta artis uidenLnbsp;Namubi eft fignum infolubile ibi ne lis quidem c,nbsp;id a�t accidit c� quid aut necefte cft fieri fad� 'uenbsp;cftc,aut certe o�no non p�t fieri uel cifc fa�lum, qnbsp;in caufis pofito non eft lis nififafti. Hoe genus pnbsp;omnia tempora perpendi folet. Nam 8f coiffe eSnbsp;cum uiro quae peperit quod eft pr�teriti, amp; fluft*nbsp;cffe cum magna uis ucti in mare incubuit quod cSnbsp;�un(ffi,d� eum mori cuius cor eft uulneratum qd*nbsp;futuri neceffe c,ncc fieri poteft ut ibi meffis fit ubinbsp;fat� non eft,ut quis Rom� fit cum eft Athenis,utnbsp;l�t ferro uulneratus qui fine cicatrice eft.Sed qusc-^nbsp;dam 8f retrorfus idem ualent,ut uiuere homincnbsp;qui fpirat,amp; fpirare qui uiuit. Qu�dam in contranbsp;riumnonrecurruntjnccenim quia mouetur quinbsp;ingredi

LIBER S�CVNDVS. �4 �ngreditur eiiam ingrcdit qui mouet. Quarc p�tnbsp;coifle cum uiro quac non peperit,5f non elTe uen^nbsp;tus in mari cum ciTet fluftus, nec urique cor ciusnbsp;uulneratum ciTe qui p�rit, ac fimilitcr fatum fuxnbsp;iflc poteil ubi non fiiir meifis, nec fui fie Rom�nbsp;qui non fuit AtheniSjnccfuifle ferro uulneratum,nbsp;qui habet cicatriccm. Alia funt ligna non necefTanbsp;ria,qu�e vnt� gr�ci uocant,qua: etiam fi ad toinbsp;lendam dubitationem fola non fufficiunt, tarnennbsp;adiunftac�terisplurimum uaicnt. Signumuo^nbsp;cant(ut dixi ) irK^4�(i quanquam id quidam indiciaquot;nbsp;cium, quidam uc�igi� nominauerunt perquodnbsp;tes intclligitur,ut per fanguinem c�des. At quianbsp;fanguis ucl ex hoftia refperfifTe ucftem poteft,autnbsp;ex naribusproduxiDe.Nonuti^ qui ueftem cru^nbsp;entam habuerit homicidium fccerit.Sed ut per fenbsp;non fufficit ira alijs adiuniflum teftimonij loco dinbsp;citur,fi inimicuSjfi ante minatus, l� codem loco funbsp;�t,quibus fignum cum accelfit efficit,ut qu� fufpenbsp;rfla erantjcerta uideantur. Alioqui funt quxdaranbsp;ligna utricpparti communia,ut liuores, tumorey,nbsp;nam uideri pofliint, ucneficiij�^ cruditatis, 8Cnbsp;uulnus in peftorc fua manu, amp; ali�na perifle di-'nbsp;centibus in quo eft ; h�c perinde firma habenturnbsp;atcp'extrinfecus adiuuantur,eorum autem qu� ligna funt quidem fed non neceftaria genus Hermanbsp;goras putat n� eflTe uirginem Athal�tam quiae�nbsp;iuuenibus per fyluas uaget. Quod fi rccepcrimusnbsp;uereor ne omnia qu� ex fafto ducuntur figna foxnbsp;ciamus,cadem tarnen rationequa figna tra^anxnbsp;tur.Ncc mihi uidentur Ariopagitae cum damnaxnbsp;rfit pucrum coturnicutn oculos eruentem aliudnbsp;n * indi

indicatTe quam id f�gniim eflTe pcrniciofiflim� me tis,multisc^ malo fiitur� f� adolciiifl�t. Vndc Sp.nbsp;Mcli],Marei Manlij popularitasf�gnuin affeiflatinbsp;rcgni fuit exiftimatum. Sed ucreor ne longe npnbsp;mis nos ducat h�cuia.Nam i�cft fignum adulte^*nbsp;rselauaricumuiris,crit� conuiuerc cum adulez*nbsp;icentibus, deinde ctiam familiariter alicuius aminbsp;citia uti,aut fortafle corpus uulfum/raftum incefnbsp;fum ueftern mulicbrem dixerit mollis amp; paru uiznbsp;ri Cigna. Sicuti enim c� l�gnum id proprie fit qd*nbsp;ex eo de quo qu�ritur natum fub oculos uenit irinbsp;fanguis e' cxde,ita ilia eximpudicitia Hucrc uideznbsp;antur,caquo^qu� ctiam pl�r�t^ obferuata fun�nbsp;uulgo:(�gna creduntur ut prognoftica. Vento fernnbsp;pcrrubctaureaPhcrbe,amp;cornix plena pluuianinbsp;uocat improbauocc,l�caufas ex qualitate cxli tranbsp;hunt fane ita appellentur.Nam fi uento rubet luznbsp;na fignum uenti eft rubor,amp; fi ut idem poeta colznbsp;ligit denfatus amp; laxat� aer facit,ut fit inde illc auinbsp;um concentus idem fentiemus, Sunt autem fignanbsp;etiam parua magnorum ut h�cipfa cornix, namnbsp;maioraminorum elfe nemo miratur.

Vnc de argumcntis,hoc enim nom�n� complecflimur omnia,qu�gr�ci Enznbsp;thymemata, Epicheremata, apodixiSnbsp;uocanc,quanquam apud illos eft aliznbsp;'qua horum nominum diiferentia,ctia

Vti uniim intelleftum habet quo omnia mente co cepta fignificat.Sed nunc non de co loquimur. Alnbsp;tcr� quod fniamcQ rone. Tertiuqd cert�quand�nbsp;argum�ti c�cliifionc, ucl ex c�fequentibus,ucl exnbsp;pugnantibus quanquam de hoc parum conuenit.nbsp;Sunt enjm qui illud prius Epichercma dicant,pinnbsp;restpiniieniasinilla opinione; utiddemum quonbsp;pugna conftat Enthymema accipi uclint idconbsp;illud Cornificius contrari� appellat, hune alij rhenbsp;toricum fy!Iogifnuim,alii imperfeiflum fyllogif-mum uocaucrunt,quia nee diftindis nee totidemnbsp;partibus concludcretur,quod fane non utiqj defynbsp;deratur ab oratorc. Epichercma Valgius aggreifinbsp;oncm uocat, Celfus autem iudicat no noftram adnbsp;miniftrationcm,fcd ipfam rem quam aggredimurnbsp;id eft,argumcntum quo aliquid probaturi fumus,nbsp;ctiam finoiidumuerbis cxplananim,iamtarnennbsp;mente conceptum Epichercma dici. Aliis uideturnbsp;non deftinatam uelinchoatam fed perfcdlam oranbsp;tionem hoc nomen accipere,amp; ultimamfpccicm;nbsp;ideoqj propria cius appellatio. Si maximo in ufunbsp;pofitaeftquafignificaturcerta qu�dam fenten^nbsp;ti� comprehenf�o qu� ex tribus partibus confi�t.nbsp;Quidam Epichercma ration� appellauerunr.Ci^nbsp;(cro melius ratiocinatiuum, quanquam amp; illc n�nbsp;men hoc duxifle magis � fyllogifmo uidetur : N�nbsp;fi�ftatim fyllogifticum ratiocinatiuum appellatnbsp;cxemplisl:p utitur plulofophorum;amp; quoniam eftnbsp;quxdam inter fyllogifmum amp; epichcrema uicini^nbsp;tas poteft uideri hoc rmmine refte abufus.�o7lt;ifunbsp;cft euidensprobatio ideo'cp apud geometras

I� LAVREN. VAL. DIA. liusputat diffcrre folo genere conclufionum Si. efnbsp;fe apodixim imperfedum cpicherema eadcm^nbsp;�aufa qua dixim� enthymema fyllogifmo diftarc.nbsp;Nam amp; epicherema fylJogifini pais eft.Qpid� innbsp;ciTe epichcremati apodixim putant amp; ciTe partemnbsp;eins con(irmantcm,utrunc� autem quanq diuer�nbsp;autores eodem m� finiutit,ut fit oratio per ea qupnbsp;certa funt,fidem dubtjs faciens qu� natura eft ominbsp;urn argumentorum. Neq^ enim certa incertis de^nbsp;cicrantur, h�c omnia generaliter te/jis appellant,nbsp;At^uflien quod SC fi propria interpretationcdicere fidepofnbsp;fumus. Apertius tn batione interptabimur, fednbsp;argument � quolt;^ plura {�gnif�cat,Nam SC fabulaenbsp;ad adlus fc�narum compofit�,argumcta dicunf,nbsp;SC oronum Cicer�is uelut thema ipe exponat Pcquot;nbsp;dianus arguments,inquit,talc eft. Si Cicero ipfenbsp;ad Brutum ita fcribit. Veriti fortafle ne nos Catonbsp;nem noftrum tranfferamus,illic mali.quid,etfi ar^nbsp;gumentii ftmile non erat. Quo apparet oem adnbsp;fcrib�dum deftinatam materia ita appellari. Necnbsp;mirum c� iam inter opifices quoc^ uulgatum (it.nbsp;Vnde Verg.argumentum ingcsaiulgo quolt;p pau^nbsp;lo numcrofiusopus dicitargumentofum.Scdnucnbsp;de eodicendum argumento eft,quod probatio^*nbsp;nem,indicium,fidcm,aggr�(rion� eiufdcm rei no^quot;nbsp;mina facit,parum diftinfte(utarbitror)Nam ,pgt;nbsp;batio SC fides efficitur non tantum per haec quacnbsp;funt rationis,fed etiam per inartificialia. Signumnbsp;autem quod ille indicium uocat ab argumentis ianbsp;feparaui,crgocum fit argumentum ratio probatnbsp;tionem prxftans qua colligitur aliud per aliud,nbsp;etiam qux quod cft dubium, per idquoddubi--urn

LIBER SECVNDVS. ta umnoncft corfirmat, neccfle efl: aliquid efTe innbsp;caufa quod probationc non egeat, ahoquin nihilnbsp;cnt quod probcmusnififucrit,quod aut fit uer�,nbsp;aut uidcatur,cx quo dubtjs fidcs fiat pro ccrtis aunbsp;tem habcmus primum qu� fcnfibus pcrcipiungt;*nbsp;tur, ut qu� uidcmus audimus, qualia funt figna,nbsp;deinde ea in qu� communi opinronc conl�n--fum eft,deos efle pr�ftandam pietatem,parcnti-bus.Pr�tcreaqu� legibuseaiita funt,qu�pcrfuanbsp;fionc etiam fi non omnium hominum eius tarnennbsp;ciuitatis aut gcntis in qua rcs agitur in mores rc^nbsp;cepta funtjUt pl�ratp in iure non legibus,fed mo-*nbsp;ribus conftaiit,f� quid inter utranqp partem conucnbsp;nitfiquidprobatumcfi;,deniq^cuicun^ aduerfarinbsp;us n� contradicir.Sic enim fiet argumentum cumnbsp;prouidcntia mundus regatur adminiftranda resnbsp;publica fit,fi liquebitmundum prouidentia regLnbsp;Debent etiam nota eife argumcta tradiaturo uisnbsp;natura omfiium rerum, �d quid qu�que caruntnbsp;pl�runque efficiat.Hinc enim funt qu� icota di-cuntur.Crcdibilium �utciji genera funt triaunumnbsp;firmiifimum quia fer�accidit ut liberos � parent!nbsp;busamari. Alteruraucropropenfius, eum quinbsp;refteualcatin craftinum perucnturum,tertiumnbsp;tantum non rcpugnans in domo furtum fadfutnnbsp;ab eo qui domi fuit,idcoque Ariftoteles in fecun--do de arte rhetorica libro diligentifiimc eft exe^�nbsp;quutus,quid cuii� rei, 8i quid cuiquc homini foletnbsp;accidere, 8(. quas res quofque homines quibus re^nbsp;bus aut hominibus uel conciliafTet, ucIalicnaC'nbsp;fct ipfa natura,ut diuitias quis fequatur, aut am-�nbsp;bitum,aut fupcrftitionem, quid boni probent,nbsp;n 4 quid

U� LAVREN. VAL DIALE, quidmali pet�t,quid milites, quid rufticj quoqud'nbsp;modo res uitari uel appcti folcat, uerum h�c excnbsp;qui mitto,non cnim l�gum tantum, fed etiam imnbsp;poifibile aut potius infinitum cil, pr�terca po�t�nbsp;in communi omnium intclleftu,fi quis tarnen de/-i�dcraucrit � quo peteret oftendi. Omnia aut� crcnbsp;dibilia in quibus pars maxima coni�ilit argumentnbsp;tationis ex huiufmodi fontibas f�unt,an credile fitnbsp;� filio patrem ocdfum,inceftum cum filia c�miPnbsp;fum,amp; contra ucnef�cium in nouerca, adultcriumnbsp;in luxuriofo.llla quo�^ an ice? pal�m fadlum annbsp;falfum dixerit propter exiguam fummam quianbsp;fuos quift^ eorum uelut more, pl�run� tame n�nbsp;fcmper alioqui indubitata eilet non argumen-*nbsp;ta.Excutiamus nunc argumentorum locos quan�nbsp;quam qnibufdam hi que^ de quibus fupra dixi uinbsp;dentur.Locos appello non ut uulgo nunc intelli�nbsp;guntur,ut in luxuriam, amp; adultcrium, �C fimilia,nbsp;fed fedes argumentorum in quibus latent, amp; ex qnbsp;bus funt petenda.Nam ut in terra non Omni genenbsp;ranturomnia,necauem autferam reperias ubinbsp;que nafci,aut q morifoleat ignarus,amp; pifei� quonbsp;genera alia planis gaudent,alia faxof�s regioninbsp;bus etiam littoribus,qu� difereta funt. N�c helo�nbsp;pen noitro mari,aut fearum ducas, ita non omnenbsp;argumentum undi^ uenit.Ideo^ non paifim qu�nbsp;rendum eft,multus alioqui error eft, �i exhauftonbsp;labore,quod non ratione rcrutabimur,non poterinbsp;mus inuenire nii� cafu,aut i� feierimus ubi qui^ nanbsp;fcatur,cum ad locum uctum erit, facile quod in eonbsp;eftperuidebimus.Imprimisigitur argumental�enbsp;pc'� perfona deducenda funt.cum fit(ut dixi)diuigt;nbsp;f�out

f�out omnia in hare duo partiamur,rcs atqjpcrlo naSjUt caufa,tempus,locus, occafio, inftrument�,nbsp;modus,amp; exterarerum funt accidentia. Perfonisnbsp;autem non quicquid accidit cxcquendum,inihi uinbsp;detur ut pl�riqp fecernnt.Scd unde argumenta funbsp;mi'poiTuntjca porro funt genus.Nam (�miles parcnbsp;tibus ac maioribus fuis filij plarrunq; crcduntur,amp;:nbsp;nonnunquam ad honeftc turpiter^ uiuendum inde caufc fluunt,Natio,n� Si gentibus proprij monbsp;l'es funt,nec idem in barbaro Romano,grxco crenbsp;dibile ucl probabik eft. Patriaquia fimilitcr eti�nbsp;ciuitatum leges,inftituta,opinioncs,habcnt diflenbsp;rentiam.Scxus utlatrociniumfaciliusin uiro,ue-nef�ciumin formina credas. Aetas quia aliud, alijsnbsp;annis magisconuenit.�ducatio SC difciplina,quonbsp;niam refert � quibus,� quo,amp;; quo quifq) modo fitnbsp;inftitiitus.Habitus corporis,ducitur enim frequenbsp;ter in argumentum ipecies libidinis, robur pctu^nbsp;lantiar,his contraria in diuerfum, fortuna nec einnbsp;jd� credibik eft in diuiteacpauperc propinquisnbsp;amicis,clicntibus,abundante,amp; his omnibus deftinbsp;tuto.Conditionis eti� diftantia cft,nam clarusannbsp;obfeurus, magiftratusan priuatus,pater an filiusnbsp;ciuis an peregrinus,liber an feruus, maritus an ccnbsp;lcbs,parcn.s liberorum an orbus.plurimura diftar.nbsp;Animi natura ctenim auaritia, iracundia, miferi-cordia,feueritas,crudelitas,alialt;]5 his fimilia affe^nbsp;runt fidem frequcnter,aut detrahnnt,ut uiftus lu-xuriofus an frugi,an fordidus quxritur. Studia q-quot;nbsp;que, nam rufticus, forenfis negotiator,miks,na^nbsp;uigator, medicus,aliudat^aliudcificiunt. In^nbsp;�uendum ctiam quid affcdlet quifep, locupks uigt;'

,.i LAVREN. VAL. DIALE, deri an difcrtus,iuftus an potcns.Spe�lanrur antenbsp;a�la difta^, ex praeter it is enim aeftimari folentnbsp;praefentia ,his adrjciunt quidam commotionc- h�cnbsp;acdpi uolunt tetnporarium animi mot�, ficut iranbsp;pauorem. Confilia autem amp; pr�fcntis �i practerinbsp;ti amp; futuri teporis quae mihi ctiam fiperfonis ac-�nbsp;ddunt refcr�da tatnen ad earn partem argumetonbsp;rum uiden{ quam ex cauffs dudmus.Sicut habitusnbsp;quidam animi quo tratflatur amicus an inimicus,nbsp;ponunt in perfona SC nomen quod quidem ei accinbsp;dere neccfTc eft,fed in argumentum raro cadit nifinbsp;cum aut ex caufa datum cii:,ut fapiens magnus pknbsp;nus,aut amp;ipfumalicuiuscogtiitionis attulit eaunbsp;fam ut Lentulo coniurationis quod libris Sybilli^nbsp;nis Arufpicumep rcfponf�s dominatio dari tribusnbsp;Corneliis dicebatur, fcq; c� tertium die credebatnbsp;poft Syll�CinnanfpqtiiaSCipfc Cornelius crar.nbsp;Et illud extat apud Euripidem, frigidum fane qiFnbsp;nomen Polynices ut argumentum moiv frater ingt;nbsp;cer�it.Locorum enim ex eo frequens materia quanbsp;Cicero in Verrem non femel ufus cft, h�c uero cirnbsp;ca perfonas funt aut his fitnilia,nec enim completnbsp;�li omnia uel in hac parte,ucl in exteris poiTumuSnbsp;contend rationem plura qu�fituris oftenderc.nbsp;Nunc ad res tranfeo in quibus maxime perfonisnbsp;ftint iuntfla qux agimus,ideolp prima tratflanda.nbsp;In omnibus porro quz fiunt,quxritur,iut quare,nbsp;aut ubi, aut quando,aut quomodo,aut per qux fanbsp;�la funt Ducunturigitur argumenta ex cauf�sfanbsp;(f1:orum,ucl futurorum, quorum materiam quamnbsp;bylen alq,dynamin alij nominauer�t in duo genenbsp;va fed quaternas qtriufque diuidunt fpedes. Namnbsp;fer�

LIBER SECVNDVS. to, �ere uerfatur ratio fadendi circa bonoriim adepitnbsp;oneni,increm�tum,c5feruationcin,iifum aiit ma-�nbsp;lorum euitationem,Iibcrationcm,inmininionera,nbsp;conuerfionero.Namij amp;in liberando plurim�uanbsp;lent,fed has caufas habent relt;fla conrilja,praua c5nbsp;tr� ex faif�s opini�ibus ueni�r,n� eft bis initi� exnbsp;his q credun� bona aut mala, inde errorcs exift�cnbsp;�i peflimi affc�lus,in qbus funt,ira,odi�, inuidia,nbsp;cupiditas,fpes,ambitus,audacia,mctus, �i c�tcranbsp;�iufd� generis.Acceduntaliqnfortuita, cbrictas,nbsp;ignorantia,q intcrimad ueni� ualenr, interim adnbsp;ipbationcmcriminQjUtfigsd�aliiinfidiat aliumnbsp;dicit interemiffe. Cauf� porro non adeonuineennbsp;d�m�quod obrjcitur fed addefendendumquoep Cauf�.nbsp;excuti folcnt,cum quisfe rc(flefccinc,id cft,hone.-fta caufa c�tendit. Qua de rc latins in tertio libronbsp;diiflu eft:finitionis quoep quxftioncs ex caufis in''nbsp;terim pendent, an tyrannicida q tyrann� (. � quonbsp;deprehenfus fucrat)inadulterioo�cidit,an facri-legus,q,ut hoftes urbe cxpelleret arma tcmpfo afnbsp;fixa detraxit.Ducuntur argumenta 5lt;ex loco,ipenbsp;lt;flaturemadfidc,pbationis, m�tanus, an planus. Locus�nbsp;maritimus,an mcdircrrancus,c�fitus an incultiis,nbsp;ffequens andefcrtus,propinquus an rcmotus,op-portuuus CO nfilrjs an aducrfus,qu� parte uidemusnbsp;uchementiffimcproMilonetradlalTcCiceroncm,nbsp;amp; h�c quid� �i fimilia ad conic�luram frequentf-uspertincnt.Sed int�rim adius quoque priuatusnbsp;an publicus, facer an prophanus, nofter an aJie^nbsp;nus,ut in perfonamagiftratus,pater,pcregrinus,nbsp;hicenim qu�ftionesoriuntur; priuatam pecutngt;nbsp;amfuftuliftijuerumquiadctcinplo non furt�fednbsp;facrilc

(acrilegium cft,occidifti adulterum, quod Icx pcif piittitjfcd quia in lupanar� cedes eft, iniuriam fo*nbsp;(ifti,fed qui4 magiftratui majeftatis adio eft uetnbsp;contra licuit,quia pater era, quia magiftratiis fednbsp;circa fa�H controuerfiam argumeta pr�ftanr, cifnbsp;ca iuiis lites inateriam qu�ftionum.Adqualitatcnbsp;quoqj frequenter pertinet locus,ne^ enim ubiquenbsp;idc,aut licet aut decorum eft,quinetiam in qua qcnbsp;que ciuitate quseratur intereft moribus enim amp; Icnbsp;gibus diftant,ad commendationem quoep S( inuinbsp;diam ualent. Nam Aiax apud Ouidium inquit;nbsp;Ante rates agimus caufam,amp; mec� confert VlyPnbsp;fes. Et Miloni inter cartera obie�l� eft,quod Glodinbsp;us in monumentis ab co maiorum fuor� eflet ocgt;nbsp;cifus. Ad fuadendi quoqj momenta ualet ficut temnbsp;pus cuius tra�latum fubiunsaro. Eius autem(utnbsp;alio loco ia m dixi) duplex ngnificatio eft,gcncranbsp;liter enim amp; Ipecialiteraccipitur. Illudprius eftnbsp;nunc olim,tunc fubAIexandro,cum apud Ilion punbsp;gnatum eft,deni�ppra�tcritum,inftans,futur� hocnbsp;fequens habet, amp; c�ftituta diferimina, �ftate hyenbsp;mejno(9:u,interdiu,amp; fortuita I peftilentia in beiquot;nbsp;lo in conuiuio.Latinorum quidam fan�s fignifica-*nbsp;ri putauf runt;f� illud generale tcmpus,hoc fpccia.nbsp;Ic uQcarent.Quorum utrorun� ratio amp; in confianbsp;lijs quidcm,amp; in illo demonftratiuo gencre uer-*nbsp;fatur,fed in iudicijs frequentifltma eft. Nam 8( iu-'nbsp;ris qucftioncs facit,8i qualitatcm diftinguit,8i adnbsp;conicifluram plurimum confert,ut cfi interim pronbsp;bationes inexpugnabilcsafferat,qualesfunt ft dinbsp;catur(ut fupra pofui)fignator qui ante diem tabunbsp;l^runi deceffitjaut commififle aliquid uel cum^in^

tans cfletjUcl cumomnino natus non cfler.Pr�rer id qd o�a fer� argumenta', aut ex bis q an i � fadlanbsp;funt aut ex c�iun�lis rci aut ex confequcntibus dunbsp;cutur.Ex antccedentibus morte minatus es no�lunbsp;exiitijproficifccntem antcceiTifti.Caui� qiioqj fagt;nbsp;�iorum prxtcriti.fuht temporis. Sed tempus iubt�nbsp;lius quidam qu�m necelTc eratdiuiferunt, ut cifctnbsp;iunfti fonus,auditus eft adb�rcntis, clamor fublanbsp;tus eft, infcquctis funt � lia latuifti profugifti, �iu�nbsp;rcs,amp; tUTOores apparuerunt. lifdem tempoiv granbsp;dibus defcnfor utetur ad detrahendam ei quod obnbsp;ijcitur fidem,in bis omis faftorum diftorumlp raxnbsp;tio ucrfatur fed dupliciter.Nam fiunt quxdam qinbsp;aliud poft�afutur�m cft,qu�dam quia aliud antenbsp;faftum eft.Vt cumobiicitur reo lenocinij fpeciof�nbsp;marito,quod fpeciofam adulterq damnatam qu�^nbsp;damemerit, aut parricidij resluxuriofo quod djgt;nbsp;xerit pati i non me amplius obiUrgabis. Nam amp; ilnbsp;le non qa emit �eno eft, fed qa leho erat emir,necnbsp;hic qa ficerat loquutus occidit,fed qa erat occifur�nbsp;loquutus cft.Cafus a�t qui 8C ipfe pftat argumentnbsp;tis locum fine dubio eft ex infequcntibus fed qua.-dam proprietatediftinguitur, ut f� dicam meliornbsp;dux Scipio qu�m Annibal,uicit enim Annibalcm�nbsp;bonus gubcrnator nunquam fecit naufragium; boinbsp;nus agricola magnos fuftulit fr��lus. Et contranbsp;fumptuofusfuitpatrimoni�exhauf�tturpiterui^nbsp;xit,ab omnibus inuifus eft,intuend� funt pr�cipdnbsp;�lp in c�iefturis, amp; facultatcs.Credibilius eft cmnbsp;occifosa pluribus pauciorcs,a firmioribus imbe-�nbsp;cilliores� uigilantibus dormientes,� pr�paratisnbsp;Jftppinantes quorum contraria in diuerfum uagt;

Icnt.H�c �C in delibcr�dointuemur,amp; in iudicijs ad duas res folemus referre, an uolucrit quis, annbsp;potucrit:nam amp; uoluntatem fpes facit, liinc illanbsp;apud Ciceronem conie�:ura,infidiatus eftClodi*nbsp;US Miloni non Milo Clodio,iIIecum feruis robugt;'nbsp;ftis liiccummulicrumcomitatu,illeequis hicrhenbsp;da,iUeexpcditushicpcnula irretit*. Facultatiaunbsp;tcm licet inftrumentum coniungere,funt enitn innbsp;parte facultatis amp; copiae,fed ex inflrumento ali^nbsp;quando ctiam f�gno nafcuntur,ut fpiculum in cornbsp;pore inucntum,his adijcitur modus,quem troponnbsp;dicunt,quo quxritur quem ad modum quid fit fa�nbsp;�lum. ld(}; tum ad qualitatem fcriptumf� perti^nbsp;net j ut fi negcmus adulterium,ueneno occidifle,nbsp;quum fcrrOjfed ucl oportuiflct, licuifTet occidere,nbsp;tum adconiedfuras quo%ut (� dicam,bona mentenbsp;fa�fum ideot^ palam mala, ideo ex infidijs nodunbsp;in folitudine.In rebus autcm omnibus de quarumnbsp;ui aut natura qu�ritur, quaf^ circa complexumnbsp;perfonarum c�terorumcp ex quibus f�t caufa pernbsp;fe intueri poiTumus, tria fine dubio rurfus lpelt;flanbsp;da funt,an f�t,quid r�t,quale f�t.Sed quia funt quPnbsp;dam loci argumctorum his omnibus communes,nbsp;diuidi h�c tria genera no pof�unt,idco(p locis pogt;*nbsp;tius ut quif(^incurrerit,fubtjcicndafunt. Ducun**nbsp;tur etiam argumenta ex f�nitionefeu f�ne,n� utronbsp;que modo traditur.Eiusduplex ratio, aut rm fimnbsp;pliciter qu�ritur fit ne hoc uirtus,aut antecedent'nbsp;te f�nitione,quid f�t uirtus.Id aut uniuerfum uer-^nbsp;bis complcdimur ut rhetoricc eft bencdicendi feinbsp;cntia,aut p partes, ut rhetorice eft reftc inuenic-*nbsp;diamp; dirponcndi,5lt; cloqucndi cum firma mem�^nbsp;ria

Ha amp; cum dignitate adlionis fcicntia. Pr�terea fi �iimus auiui fkut fupcriora,aiit ciymologiaucnbsp;afTiduum ab aflc dando �C locupictcm � locof urn,nbsp;pccuniofum � pccorii copia,finitioni fubie�la maxime uidentur,genus,lt;pccies,difter�s^proprium^nbsp;�x his omnibus argumenta duc�f ur. Genus ad ,p^nbsp;bandam fpcciem miniwum iialet, plurimum ad rcnbsp;fellendam, itarp non quia eft arbor, platanus eft,nbsp;aut quod non eft arbor, Utique platanus non eft:nbsp;ncc quod non eft uirtus iititp poteft eftc iuftitia,nbsp;ita^ � genere perueniendum eft,ad ultimam fpc--cicm,ut homo eft animal,non eft fatis(id enim genbsp;nus cft)mortale ctiamfi fpecies eft,cum alijs tam�nbsp;communis finitio,rationale nihil fupcrerit ad de-*nbsp;tnonftrandum quod uelis. Contra fpecies firmamnbsp;probationem habet generis infirmam refutationnbsp;ncm.Nam quod iuftitia cft,uti� uirtus eft, quodnbsp;non eft iuftitia poteft efTc uirtu$,ut fi cd fortitu--do,conftantia,continentia,nunquam itacp toile-*nbsp;tur � fpecic genus, nifi omnes fpecies quaegenerinbsp;fubielt;5�� funt remoueanturhoc modo,quod necnbsp;immortale eft nec mortalc,animal non cft;his adnbsp;rjeiunt propria amp; differentia, proprijs confirm�tnbsp;finirio,diffcrctibusfoluitur.Proprium autemeft, PropfiS.nbsp;aut qcK foli accidit ut Iiomini fermo,rifus, autqd* 'nbsp;utitp accidit,fed non foli ut igni calefacerc 8i funtnbsp;eiufdem rei plura propria,ut ipfius ignis lucere canbsp;1�re. Ttaqj quodcunqj proprium d�crit foluet fini-*nbsp;tioncm non utiq?quodcunlt;� erit confirmabit.S�-piffime a�t quid fit proprium cuiuf^ qu�rit, ut f�nbsp;per etymologiam dicitur ,tyrannicid� propriumnbsp;�ft tyrannuiD occiderc,ncgeniHS:n5 enim fi tradi-tnm

turn eum fibi carnifcx occidcrittyrannidda dicit* nee f�imprudens uel inuitus.Quod autem proprinbsp;urn non erit differens cnt,ut aliud eft feruum ell�ynbsp;aliud fcruire,qualis eflc in addidlis quxftio fokt,nbsp;quiferuuseftjfimanumittatur fitlibertinus nonnbsp;idem addidlrus 8i plura de quibus alio loco. Illudnbsp;quof^ differens uocant cum genere in fpeciem dPnbsp;fpecics ipfa difcernitur. Animal genus mornbsp;tale,fpecies terrenum nel bipes d�ferens, nondunbsp;^nimpropriumcft,fediam differt � marinouclnbsp;� quadrup�de,quod non tam ad argumcutum pernbsp;tinet quam ad diligentem finitionis comprehendnbsp;fioncm.Cicero genus Sd fpeciem quam candc fornbsp;mam uocat� finitionc diducit,amp; hisqu� ad alidnbsp;quid funtfubticit.Vt fi is cui argentum omne Icganbsp;turn eftpetat fignatum quo(^,utatur generc.Atl�nbsp;quiscumlegatumficei,qu�iure mater familiasnbsp;e(ret,ncgct deberi ca qux in manum non conuenenbsp;rit fpecics,quoniam du� funt form� matrimonionbsp;rum.Diuifionc autem adiuuari finitionem docet,nbsp;camc^diiferre�partitione;quodh�cfit totius innbsp;partes,iliageneris in formas,partes incertascfknbsp;ut quibus confiet res publica,formas certas, ut qtnbsp;fint fpecics rerumpublicarum(quas tres accepknbsp;mus)qu� populi,qu� paucorum, qu� unius potcnbsp;ftatc regcrentur,amp;: ille quidem non his exemplisnbsp;utitur,quia fcrib�s ad Trebatium � iure duccre canbsp;maluit,ego apertiora pofui,propria quoc^ adconnbsp;�edlur� pertinet partcm,ut proprium cft boni renbsp;lt;n:cfacerc,iracundi uerbis excandefccrc.Atcontranbsp;quxdamin quibufdam utiquenon funtamp;S ratio,nbsp;quamnis ex diuerfo eadem cft.Diuifio amp; ad prodnbsp;bandum

tandum fimili uia Dakt,amp; ad refcllendum probation! interim fatis eft unum habere hoc modo, ut ciuis quis aut fit natus fit oportet,aut fadlus neg�nbsp;ti utrunq; tollcndum eft,nec natus,nec fa�lus eit,nbsp;fit hoc amp; multiplex idque eft argumentorum genusex remotione,quo modo cfficitur totumfal-fiim,niodo id quod relinquitur uerum. Totum falnbsp;fum eft,hoc modo,pecuni� ere di di fie te dicis, autnbsp;habuifti ipfe,aut abaliquoaccepifti,autinucni--fti,aut ab aliquo fubripuifti,fi neej domi habuiftinbsp;nec ab aliquo acccpifti,amp; c�tera non credidifti.nbsp;Reliquum fit uerum fic,hjc feruus quern tibi uen-*nbsp;dicas,aut uerna tuus eft,aut cmptus,aut donatus,nbsp;autteftamento relitfius,aut ex hofte captus, autnbsp;alienus.Dcinderemotis foribus,fupcrcrit alienusnbsp;periculofumSi cum cura intuendum genus quianbsp;fi in proponendo unum quodlibet omiferimus,cftnbsp;rifu quoqj tota res foluitur.Tutius quod Cicero ,pnbsp;Cxcinna facit cum interrogatfihxcadlio non fitnbsp;qux fit,fimul enim remouentur omnia:ucl c� duonbsp;ponentur inter fe contraria quorum tenuifte utriinbsp;Iibetfufficit,qualeCiceroniscft. Vnum quidemnbsp;certe nemo erit ram inimicus Cluentio Habito qnbsp;mihi non concedat,ficonftct illud corruptum eflenbsp;iudici�,aut ab Habito, aut ab Oppianico eile cornbsp;ruptum,fidoceo no ab Habito uinco ab Oppiani-cOjfioftcndoabOppianicopurgo Habitum. Fitnbsp;etiam eriam ex duobus quorum necefle eft alteriinbsp;trum uerum aligendi aduerfariopoteftas,efflci--turqj ut ntrum clcgerit,noceat:ur elige utrum uonbsp;Ies,fi feiuit fe efic hxredem,amare magis patternnbsp;debuitjfi ignorauit non habuit quod fperaretexnbsp;o patdj

2� LAVREN-VAL. DIALECT!, patris morte,amp; in eadcm, inteirogare uolo qua:nbsp;iuucni caufa fucrit ut reliqucrit gladium fi nondilnbsp;occideratjiicrum feiner. Si i�perfciflum nepbasnbsp;intclligebat aufeict iudici�,Interim duo ita pio^nbsp;ponunturututrumlibetelcdtunnderri facit qua*nbsp;Ie eft philofophandum eft, etiamfi n� cft philofo*nbsp;ph�dumiSCilluduulgaturaquofchenia fi intelli*nbsp;gitur'iquofi non inteiligitur\amp;mentictur in tor*nbsp;mentis, qui dolorem pari poteft mentietar quinbsp;non poteftjUtfuntauremtria tempora, ita ordonbsp;rerum tribus momentis confertus cif, habent emnbsp;omnia initiumincrementum,fummam, ut iurgi-um,deinde c�des amp; ftrages. Eft ergo hic argum�nbsp;torum quof� locus inuicem probantium. Nam exnbsp;initqs fumma colligitur quak eft, non poftiim p*nbsp;textam fperarecum exordium pullum uideamnbsp;contra,non Dominationis caufa Syll� arma fum*nbsp;pfifle,argumentum eft ditflatura depofita, fimili*nbsp;tercxincrementoin utranq,� parte ducitur rationbsp;rei,tum in conie(flura,tum etiam in traiflatu �q*nbsp;tatis an ad initi� fumma referenda fit,id eft, an cinbsp;cxdes imputanda fit � quo iurgium cccpit.Eft ar*nbsp;gumentorum locus ex fimilibus,fi continentia uirnbsp;tus utit� 8C abftinentia, fi fidem debet tutor amp;nbsp;curator uti($,hoc eft ex eo generc quod gr�ci uonbsp;cantt7r�gt;uri!)/ Cicero induftionc.Ex difiimilibus,nbsp;nonfil�titiabonum uoluptas,non quod pupillonbsp;idem muleri,ex contrarqs frugalitas bonum luxunbsp;ria cnim malum,fi malor� caufa bell� eft,erit emcnbsp;datio paXjfi ueni� merctur qui imprudens nocuit �nbsp;nS mere� pr�mium qui imprudens profuit. Ex renbsp;pugnantihiis,qui eft fapiens ftultus non eft. Exconbsp;fcquen*

fequcntibus fiue adiunlt;flis,fi eft bonum iuftitia eft: rccle'iudicandum.Si malum pcrfidia, non eft fal--lendu.Jdem retro ncc funt his fimilia, ideoi^ huicnbsp;loco fubqcicnda, cum amp; ipfa naiuralitcr congru^nbsp;ant quod quis non liabuit, non perdit, quern quisnbsp;amat,feiens non I�ciit,quem quish�redem fuuninbsp;cfic uoluit charum habuit,habet,habebit.Sed cuntnbsp;fint indubitatatauimhabent pene fignorum im^nbsp;mutabilium. Sed h�c confequentia uoco acholu-ta,cft cnirn confequens fapienti� bonitas, ilia fe^nbsp;queniia Epagomena,qu� poftea fafta funt aut funbsp;tura.Necfum de omnibus anxius uocet quifque utnbsp;uoluerit,dum uis rerum ipfa manifefta fit apparcnbsp;atep hoc temporis illud effe natura:. Itaque nonnbsp;ciubito h�c quoep confequentia,quamuis fex pri-oribus dent argumentum ad ea iju� confequun-�nbsp;tur.Qporum quidam duas fpecies efle uoluerunr,nbsp;a6iioni$ utpro Oppio,quos cducere inprouinci^nbsp;aminuitos non potuit,eosinuitos retinere quinbsp;potuitlt; temporis in Verrem, fi finem pr�torisnbsp;cdi�lo afferunt Kalcnda: lanuarix. Cur non ini--tium quoqiiecdidinafcatura Kalendis lanuari-is'� Quod utrunque exemplum tale eft ut idem innbsp;diuci fum fi retro agas ualeat. Confequens eftnbsp;enimeosqui inuitiduci non potuerunt,inuitosnbsp;non poiuifTe detineri. Illa quoque quae exrebusnbsp;mutuam confirmationem prarftantibus duc�ngt;'nbsp;tur,qua: proprq generis uideri quidam uoluntSCnbsp;uocantj Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero eft rebus fub cadem

ratione ncnientibus,fortirer confequentibus iun-� xerim. Si portorium Rhodijs locate honeftumnbsp;eft J Si Hermocteonti conduccre, amp; quod di-'nbsp;o � fccre

fcerc honeftum 8C docerc.Vnde illa non liac rati� ne difta fcdefficiens ideni,Domitii Afri �entciitianbsp;�ftpukhra,cgo aceufaui nos damnaftis,tit inuiecnbsp;confequens.�^ quod ex diuerfis idem ofiendit, ntnbsp;qui mundum nafci dicit per hoc amp; deficci c fignifinbsp;cat,quia d�ficit omne quod nafcitur.SimilJiiua eftnbsp;hisargumctatioquacolligi fol�texhis qu�facinbsp;unt ea qu� cfficiuntur ,aut contr�,qd genus � eaunbsp;fis uocantih�c int�rim nccciTario fi�t,int�rim pJxnbsp;runque fed non nccciTario, nam corpus in himincnbsp;irtiqj umbram facit,amp; umbra ubicuntj eft,ibi cor^nbsp;pus ciTe oftendit. Alia funt(ut dixi)non nccciTariinbsp;uel uirinqjjucl ex alt�ra partc.Sol color�t non utinbsp;qui eft coloratus � foie cil. Itcr pulucrulentumnbsp;facitjfed non omne itcr puluercm mouef,ncc quifnbsp;quis cil puluerulentus, ex itinere eft.Qu� utiquenbsp;fiuntjtalia funt: Si fapientia bonum uirum facit,nbsp;bonus uir eft uticp fapicns,ideo(p boni eft re�lc fanbsp;cerc,maliturpitcr,6lt; qui honefte faci�t boni, quinbsp;turpiter mali re�leiudicantur.Atexcrcitatio placnbsp;runt� robuftum corpus facit,fed n� quifquis eft ronbsp;buftus,excrcit3tus,ncc quifquis exercitatus robugt;nbsp;ftus cft.Nec quia fortitudo pra:ftat,ne mortem tinbsp;mcamus,quifquis mortem non timucrit uirfortisnbsp;crit cxiftimandus,nec ficapitis dolorem facit inunbsp;tilis hominibus fol cft,amp; harc ad hortatiuum ma^nbsp;xime genus pertinent. Virtus facit laudem, fequ�nbsp;da igitur:at uoluptas infamiam,fugienda igitur:nbsp;redte auMm mouemur caufas non u tilt;^ ab ultimOnbsp;eile repetedas ut ]VIedca,utinam ne in nemore Penbsp;lio quafi uero id cam fcccrit miferam aut nocen^nbsp;tem quod illic ceciderit abiegna ad terram trabeS

Si Philoclcta, Pari fi impcraf�cs tibi ego no eflertj mifer.Quomodoperucnire quodlibet retro cauxquot;nbsp;fas Icgeiitibii# licer,bis illud adijccre ridiciiIQ pu^nbsp;tarcm ni co Cicero uteretur,qiiod coniugat� uo^nbsp;cantjUt CO5 qui rem iuftamfaciuntiufte facerc,qclnbsp;ferte non eget probationc quod compafcuum e�finbsp;compafccre liccre.Qnidamh�cqu�ex cauf�suclnbsp;ex efficientibus diximus alio nomine uocantcc^nbsp;bafiSjid cft,exitus.]Nam ncc liic aliud tra�laturqnbsp;quid ex quoip eueniat, Appofita ucl comparatiuanbsp;dic�Jtur,qua: maiora ex minoribus minora ex manbsp;ioribus,paria ex paribus probat. Confirmatur conbsp;iedtiira ex maiorc,fi quis facrilegium fecit faciccnbsp;amp; furtum;ex minore,qui facile S� palam mentit,nbsp;pcierabit:cx pari qui ob rem iudicandam pecunianbsp;accepit,idem ob dicendum falfum teftimonium acnbsp;cipiet.Iuris confirmatio eft liuiufmodi ex maiorenbsp;fi adultcrum occidere licet amp; loris c�dei e.cx mi''nbsp;nore,fifurc notflurnum occidere licet,quid latro^nbsp;nem'icx par!,qu� perna aduerfusinterfesflor� partis iufta eft,cadem aduerfus matris.Quor� onii^nbsp;umtra��atus uerfaturinfyllogifmis,illa magisfinbsp;nitionibus aut qualitatibus profunt,f� robur cor^nbsp;porig bonum noneft minus fanitas.Sifurtum fccnbsp;lus,magis facrilcgium,fi abftinentia uirtus Sl connbsp;tinentia.Si mundus prouidentia regitur,admini-ftranda eft res publka :fi domus �dif�cari fine ra--tione non poteft,quid agendum in naualium curanbsp;amp; armorum. Ac mihi fufficeret hoc genus, fed innbsp;fpecies fccatur. Nam ex pluribus ad unum, amp; exnbsp;uno ad plura,unde eft(quod femel amp; f�pius)amp; exnbsp;parte ad totum,cxgcncre ad fpecienj,ex co quodnbsp;o 3 conti

continet ad id quod continetur,ut ex difficiliori-* bus ad faciliorad^ ex longe pofitis ad propiora Sinbsp;ad omnia qu� contra h�cfunt,eadcm rationc ar^nbsp;gumenta ducuntur :funteniniS^hxc maiora,�^nbsp;minora aut certe uim (�milcm obtinent qu� l� pronbsp;fequamur,nullus crit ea recidendi modus.In�nigt;*nbsp;ta eft cmrc�t c�paratio,iucundiora grauiora ma^nbsp;gis neceftaria honeftiora utiliora. Ncd mittamusnbsp;plura ne in earn ipfam quam uito loquacitatem innbsp;cidam.ExcmpIorum quocp ad h�c inf�nitus eft nunbsp;merusfed paucift�ma attingam,ex majore proCenbsp;cinna qui excrcitusarmatos mouet, is aduocatie-gt;nbsp;nc togato^i non uidcbit mouifte. Ex faciliore innbsp;Clodium Curionem ac uidc an facile fieri tu potunbsp;cris c� is fa�lus non (�t^cui tu conceftifti.Ex difficinbsp;Ziore. Vide qu�fo Tuberout g de mco fa�lon� dunbsp;bite de Ligartj audc� conf�teri, �C ibi, an fpcran.�nbsp;di Ligario caufa non fit, c� mihi apud tc locus fitnbsp;ctiam pro altero deprecandi.Ex minore pro C�nbsp;cinna,ita'ne fcire armatos fat eft,utuim fadlam ,pnbsp;bes,in manus eorum incidere no eftfatis. Ergo utnbsp;breuitcr contraham furamam,ducunf argumentanbsp;�perfonis,caufis,locis,tempore(cui tres partes dinbsp;ximus,pracfens coniunftum infequens) facultatif'nbsp;busCquibus inftrumentum fubiecimus)modo, id cnbsp;ut quicquid fit fa(fl:um,finitionc,gencrc,fpecie, difnbsp;ferentibus,proprijs,remotione,dil�onc,initio,in^nbsp;crementis,fumma,fimilibus,pugnantibus,confefnbsp;quentibus,eft�cicntibus,effe(fiis,eu�tis,iugatis, conbsp;paratione ,quac in plures diducitur fpcs. fllud ad-Sciendum uidetur duci argumenta, non � confef*nbsp;(is tantum,fed ctiam � fidlione, quam gr�ci Ca.lt;nbsp;�hypo

LIBER SECVNDVS, �4 *hypothcfinuocant,5cquidem ex omnibus Iiifd�nbsp;locisquibusfuperiora,quia totidem fpcciescffcnbsp;pofTunt ficlse,quot ucr�.Nam fingere hoc loco,idnbsp;cftjproponere aliquid quod fi ucrum fit, aut fol--uatqu�ftionem autadiuuct,deindeidde quo qugnbsp;xitur facere illi fimile id quod facilius accipiant ianbsp;ucnes n�dum fcholam egrefii, primo familiariusnbsp;magis � ufitatix cxemplis oftcdam.Lcx eft qui panbsp;rentes non aluerit uinciatur,n� alitquis 8C uincunbsp;la nihilominus rccufat utitur fiftione fimilcs fi in--fans fit,fi reipublicac caufa abfit;amp; ilia cotra opti-*nbsp;oncfortium,fi tyrannidc pctat,fi templor� euer-'nbsp;fionem plurimumqj ea res uirium habet c�tra ferinbsp;ptum. Vtitur his Cicero proC�cinna,unde tu autnbsp;familia aut � curator tuus,fi me uillicus tuus folusnbsp;deieciflctjfi uero nc habeas quidem feru� praeternbsp;cum qui me dcicccrit,amp;: alia in eodcm libro plurinbsp;ina,uerum eadcmfic7ioualctamp;adqualitates. Sinbsp;Catilina cum fuo coafilio nephandorum ho�m qsnbsp;fecum eduxit hac de re poftet iudicare,condcmnanbsp;ret L.Murenam.Et ad3mplificationcm,fihoc tibi inter coenS in illis immanibus poculis tuis acci-difictjfic �C fi relpublica uocc haberct.Has fer� fe-des accepimus probationii in uniuerfum quas nucnbsp;generatim tradere fat eft,turn ex qualibct earumnbsp;innumerabilis argumentorum copia oriatur, nccnbsp;per fingulas fpecies exequi patitur natura rerumnbsp;quod qui hint facere conati,duo pariter fubieruncnbsp;incommoda,ut 8C nimium dicercnt(ncc tarnen to-tum)undc plurimi cum in hos incxplicabilcs la-queos incideruntjO�m etiam quem ex ingeniofuonbsp;poterat habere conat�juclutaftridlis certis legunbsp;o 4 uincu

uinculis perdiderunt, SC magiftrum rcfpicienteS nat uram duccm fequi de�erunt. Nam ut per fe n�nbsp;fufficit fare omnes probationcs aut perfonjs,aucnbsp;�rebus peti, quiautrunt]^ inplura diuiditur: itanbsp;ex antecedentibus iundis SC in fequentibus tra^nbsp;lien da e�e argumenta qui aeceperit protinusnbsp;in hoc fit inftrudus, ut quid in quaqj caufa dicennbsp;dum fit ex his feiat pracfertim cum pJurim�pro-�nbsp;bationes in ipfo caufarum complcxu reperian-*nbsp;tur�ta ut fint cum alia lite nulla comuBes,h� qu�nbsp;funtj�C potifl�m� SC minime obui�, quia commuanbsp;nibus pr�ccptis propria inueni�da funt. Hoc ge^nbsp;nus argumentofi! fane dicamus ex circ�fiantia qanbsp;Bi��i�o�ngt; dicere aliter non po�umus: uel ex his qu�nbsp;cuiufcp caufx propria funt,ut in illo adult�re fa.�nbsp;cerdote qui lege qua unius feruandi pote�atc hanbsp;bebat fc ipfc feruare uoluit. Propri� contreuer^nbsp;fix eft dicere n� un� nocent� feruabis,quia te adulnbsp;tero dimi�b adulteram,occidcre non licebit hocnbsp;enim argumentum lex facit;qux prohiber adulte^nbsp;ram fine adultero occidi, SC ilia in qua lata Icx cilnbsp;ut argentarq dimidium ex eo quod debebant folquot;-uerent creditum fuum totum exig�rent. Argentanbsp;rius ab argentario folitum petit.Proprium ex manbsp;leria argumentum eft creditoris, idcirco adiedlunbsp;e�e in lege ut argentarius totum exigeret. Aduernbsp;fus enim alios non opus fui�c lege, cum omnes pquot;nbsp;terquam ab argentarqs totum exigendi iushabequot;nbsp;rcnt.Cummultaautemnouanturin omni genonbsp;re materix, turn prxeipue in his quxfti�ibus quxnbsp;fcripto conftant,quia uocum eft in fingulis ambinbsp;guitas frcqucs,adhuc in coniundis magis, SC hxc

LIBER SECVNDVS. �e ipfaplurimumlegum aliorum'uefcriptorura uelnbsp;congrucntium uel uariantium ucl,repugnantiumnbsp;complcxii uaricntiir,ncccflc eft, cum res rei, autnbsp;ius iuri qiiafi fignum eft,non debui tibi pecuniamnbsp;nunquam me appellafti ufuram non accepifti^uPnbsp;tro � me mutiiatus es.Lex eft qui patri proditioxnbsp;nis reo non affuerit exharres fit, negat, nifi paternbsp;abfoIutusfit.Qiiidfigni^Lex altera ,prodiiionisnbsp;damnatus cum aduocato cxulat,uix enim uideturnbsp;pofle fieri,ut pflcnafilio in eodem patre amp; fi aftu^nbsp;crit,amp; finon affuerit c�ftitutafit.Cicero pro Clunbsp;entio P. Popilium amp; Tyberium Guttam dicit nonbsp;iadieij corrupti,fed ambitus effc damnatos.

figni quod accufatores eorum qui erant amp; ipfi am bitus damnati e'lege fint poft hanc uidloriam reftinbsp;tuti,erat enim lex ut damnatus de ambitu fi altertnbsp;de fimili crimine damnaucrit reftituatur. Nec minbsp;nus in hoc curx debet adhiberi quid proponendSnbsp;g quomodo fir quod propofueris probandii, hie ffnbsp;noinuentionis uis maior certc prior. Nam ut tcgt;-la fuperuacua funt nefeienti quid petat, fic argu.*nbsp;menta nifi pr�uidcris cuirei adhibenda fint, hocnbsp;eft quod cotnprehendi arte non poffit.Ideoqj cumnbsp;plurcs eadem didicerint,gcncribusquidcm argu--mentorum fimilibus utentur,alius tarnen alio plunbsp;ra quibus utatur inueniet:fic exempli gratia pro-pofitacontrouerfiaqu� minime communescumnbsp;alijs qurftiones habeticum Thebas euertiffet Alenbsp;xander inuenit tabulas quibus centum talcta mu-tuoTheffalisdediffcTliebanos contmebatur,hasnbsp;quia erat ufascommilitioTheflaIor�,donau!teisnbsp;ultro.Poftca reftituti � CalTandro Thcbani reposnbsp;o s feunt-

m LAVRENTII VAL. DIALE. fc�tThcfTaloSjapud Amphyclionasagitur. Ccnnbsp;turn talcnta 8C crcdidilTe cos confi�t non i cccz-piflc,lis omnis ex eo quod Alexander ca Tlicflalisnbsp;donafTe dicitur pendet.Conftat ilind quoqj non cfnbsp;fe liis ab Alex�dro pccuniam datam. Qu�ritur ernbsp;go an perindc f�t quod dat� cft acf� pccuniam de.-derit qdprodcrunt argumcntoi^locinifih�c prinbsp;usuidero nil�l c� cgiflc doq�do,non potuifTe do-rare non donafTc,amp;: prima quidc acftio facilis Sinbsp;fauorabilis repctcntium iure quod ui f�t ablatum.nbsp;Scd hinc afpera uehemcs qu�ftio exoritur de iunbsp;re belli dicentibus ThcfTaliSjhoc r�gna populos finbsp;n�s gentium acurbium contincri. Inuenicnducpnbsp;tr� eft quo diftet li�c caufa � c�teris qujc potefta-tem uiftoris ucnirent, ncccirca probationem rcsnbsp;haeret fed circa propof�tionem.Dicamusprimumnbsp;in eo quod in iudici� dcduci potefl, ni'1 ualcre iusnbsp;belli,nec armis erepta ni fi' armis pofTc retineri it anbsp;ubi ilia ualcant non cffe iudiccm,ubi index f�t,ilianbsp;nihil ualcre,hoc inueniendum cft ut adhiberi pofgt;nbsp;f�t argumentum,idco captiuos fi in patriam fuainnbsp;redicrint liberos efTejquia bcllo parta, non nifi eanbsp;dem ui pofTideantur, proprium Si illud cauf�qdnbsp;Amphyilioncs iudicant, ut alia apud centum uinbsp;ros,alia apudpriuatuiniudicemineifd�qftionib�nbsp;fit ratio.Secundo gradu non potuifTe donari � ui^nbsp;(flore ius, qui id dcmum fit cius qnod tcneat. lusnbsp;quod fit incorporale apprchcndi manun� pofte,nbsp;hocrcpcriretiifficiliiisqu�mcuminueneris argunbsp;mentis adiuuarc,ut alia fit conditio Ii�redis, ahanbsp;uiiflorisquia ad ilium ius,ad hune rcs tranfeat opprill dein matci�e, ius public! crediti tranfi'readnbsp;iiiilorS

LIBER SECVNDVS. � u��lorem non potuilTc quia quod populus crcdi�'nbsp;dcrit omnibus debcatur,amp; qdiuquilibct unusfu^'nbsp;pcrfucritjClTc e� tonus fumm� creditor�, Theba---nosautcmnon omnes in Alcxandri manufuifTenbsp;hoc non extrinfecusprobatuv qu� uis eft argum�nbsp;ti fed ipfum per fc ualet.Tcriii loci pars prior manbsp;gis uulgaris non in tabulis ciTe ius itaiy makis arnbsp;gumentisdefcndipoteft. Mensquo� Alcxandrinbsp;duci debet in dubi�,honorarit eos an deccpcrit.IInbsp;ludiamrurfus materi� proprium �i uclutnou�nbsp;controuerfiJE quod reftitutione rcccpifleius eti�nbsp;fi quod amiferint Thcbani uideniurhincamp;: quidnbsp;Caflander uclit qu�ritur. Sed uel poicntifTima a--pud Amphyftionas �quitraftatio eft,ha.'cnonnbsp;idcirco dico quod inutilcm horum locoium exnbsp;bus argumenta duciintur cognitionem putem alinbsp;oquin nec tradidiftem. Sed ne fiqui cognoucrintnbsp;iftaf� c�tcra negligant perfe�los le protinus atlt;^nbsp;confummatos purent, amp;nif�inc�teris qu�moxnbsp;percipienda fiint elaboraucrint mntam quandamnbsp;feientiam confequutos intclligant.Nec enim arti-buseditisfaftum eft ut argumenta inueniremusnbsp;fed di�la funt omnia antequam pr�ciperent,moxnbsp;ita feriptores obferuata 8C collefta ediderunr,nbsp;cui rci probatio eft quod exemplis coi^ ueteribusnbsp;utuntur �f ab oratoribus ca lepet�tjipf� enim nulnbsp;lum nouum quod diiflum non fitinueniunt.Arti-fices ergo illi qui dixerunt.Sed habenda his quoqjnbsp;gratia eft,per quos labor nobis derra�lus eft. N�nbsp;qu� priores benef�cio ingenij fingula inuentrunr,nbsp;nobis amp; non funtrequirenda amp; nota omnia, fednbsp;non magis hoc fat eft qu�m paleftram didiciftc ninbsp;fi cor

,1� LAVREN, VAL. DIALE, fi corpus cxcrcitationc,continenti3,cibis ante o�anbsp;natura iuuetur.Sicut contra, ne illa quidem fatisnbsp;fine arte profuerint.lllud quoq; ftudiofi eloquentnbsp;tix cogitent,nelt;5 omnibus in caui�s ea qux demonbsp;ftrauimus cunifta pofTe reperirimeq; cum propo^nbsp;fita fucrit materia diccndi,fcrutada fingula 8i ue^nbsp;lut lioftiatim pulfanda,utfciant adprobandum idnbsp;quod intendimus,forte refpondeant nificum dif-cunt amp;adhuc ufu carent.Infinit�enim faciat ipfanbsp;rcsdicenditarditatcm,fifemperf�tneceflc ut ten^nbsp;tantes unumquodcp eorum quid fit aptum atcpc�nbsp;ueniens cjeperiendo nofcamus,ncfcio an eti� im^nbsp;pedimento futura fint,nifianimi quxdam ingcnbsp;nita natura �� ftudio cxercitata iielocitas re�lanbsp;nos ad ca qux conueniunt cauix ferant. Nam utnbsp;cantus �ocis plurimum iuuatfociata neruor� c�^nbsp;cordia,fi tarnen tardiormanus niirinfpec'iisdimcnbsp;fis'cpfinguIisCquibusquxcpuox fidibus iungendanbsp;fit)dubuet potius fucrit eile cententum, co quodnbsp;fimplex natura canendum tulerit. Ita huiufmodinbsp;prxceptis debet quidem apta ciTe Si cytharx mo

* do intenta ratio doulrinx. Sed hoe exercitatione multa confequendum. Vtquemadmodum illorunbsp;artificium ctiam fi alio fpecflent, manus ipfa con^^nbsp;fuctudineadgraucs,acutosmedioscp horum fo^*nbsp;nosfertur;(�c oratores cogitationem nihil more.-tur hxc uarietas argumentoru amp; copia,quafioffenbsp;rat fc Si occurrat,Si ut literx fyllabxcp feribenti.-iim cogiiationem non exigunt fic rationes fpon*nbsp;tcfiuadam fcquantur.

iiocabula ad pcrnicicm aduerfariorum coiifinxe--runt,rc]i(fta uctcrum confuetudinc loqucndi,non alia malignitate qu�m illi qui in pr�lijs fpicula ucnbsp;� ncno tingunt,aut forte ctiam maiore. Non cnimnbsp;hoftes inter nos fumus cum difputamus, ut illi ci�nbsp;pugnantjfcd fub codem imperatore,qu� eft ueri^nbsp;tas militamus utrit^.lta^ quifquis uerum loque-*nbsp;ti contradicit is � fuo imperatorc deficit, 8C ad honbsp;ftestranfit,relinqucns fapientixeaftra^ ad fpi^nbsp;tieta ignorantiac fe conferens,ut quantum in iplbnbsp;cftlumcntenebr� occupent amp; malitia uirtutemnbsp;de poflefiione deqciat,amp; mors enecet uitam,h3ncnbsp;pocnam ante omnia faefli fui luens, quod lucrumnbsp;�u� hoc jpfo quod ignor�t amittit.Qyi em difpu--tando ration� uincirur,is quia difeit lucrum facit,nbsp;Sed hoc luci^ aiorum puerfitatc non animauerti^nbsp;mus, necueritatisfeui� aufpicia nos feq dicimus)nbsp;gloriam,fed noftram ipforum optamus,quafiinanbsp;fit gloria nifi ucro parta, Ergo uincerc non poiTu^nbsp;mus!

M� LAVREN. VAL. DIA. mus nifi uciitas uincat.Proinde nolint poft hac d�nbsp;alcdiciilliailt;$plulofophantesin fuorum quorunbsp;dam uocabuloruminicitia pfrfcucrare,fcd adnanbsp;turalem amp; � doftis tritum fermonem (e conucrtcnbsp;re,cum pr�fertim nihil fint(f� aliter faciant) pro-fe�:uri,pat�fada per me plurimorum ucrborumnbsp;in quibus maxime errabatur ueritate,ut deincepsnbsp;ctiam patefietjlioc tarnen an facere uelint ipfi ui-dcrint.Certe qui illius feftsc non funt per me arma habent, quibus ucritatis hoftes ac potius pernbsp;fugas non modo � caftrisfapicnti� arcere fed cti�nbsp;omnibus f�nibus exterminare, capere, in uinculanbsp;conijeere queantmam in itinere eos qui uifti funtnbsp;non noftrum fed illorum eft qui quos uincere ne-queunt intercroptos malunt qu� captos, nunc adnbsp;orationem lyllogifticam tranfeamus.

Vnde dicat dialeftica logica'(5,amp; quid fyllo gifmus,ex quibus conftet.Quid itemnbsp;fit propf�tio.

Vaehaftenus tradidimus tafer� funt dialeiflicis co�a cum carteris omnibus,nbsp;qu� uero fequent h�c fibi tanq peculi-aria dialedici fine logici ucndicant.nbsp;Idcotphocpotifllm� loco explicemus

�trmOjiicl � lexis quod eft ratio,ut fi t duorum ra^ tio;quod adco ftulcum di��u eft,ut eiiatn hanc ab-*nbsp;furditatem reprehendere pigcat.Quabs ilia quo-rundam recentum, Metaphyfica dici � meta quodnbsp;eft trans,Sc phyfis quod eft fciciitia,ut ea fit fcicn^nbsp;tia feientiarum, quafi non fatis fuerit dialedlicainnbsp;ca laude efficerc,ut appelletur ars artium, ac fei-entia feientiarum. �t metaphyfica non fint qua.-tuor fairem di�iioncs, hoccft,qu�funt naturalianbsp;lUtTff�intin� Logica iiidctur uocabulum ab Arinbsp;ftotele impofitnm,8C fi� dicedo didlum eft, tamenbsp;pro rational) frequ�tius ulurpatur, cotp ut ipfamnbsp;breuiterSCufitatomodo definiamus poteft dietnbsp;rationalisfcientia. Ratio definitur probabilc Ratio�nbsp;tnuentum � quibufdam nimium dure Siafpcrc,nbsp;ut fit medium inferens concliifionem, id quale fitnbsp;pofterius liqucbit,eadem pen� eft Ciceronis defi-nitio arguraenti inpartitionibusdicentis. Argu^nbsp;mentum eft probabilc inuentum adfaciendam fi-'nbsp;dem. Alibi ipfum argumentum eifdem quibus po-ftea Boetius uerbis Ariftotclcm fcquens, definit.nbsp;Argumetum eft ratio,quae rci dubi� faciat fidem.nbsp;Exquoapparct argumentum in re dubia locumnbsp;habere.Rationcm ubiqj, alioqui nihil intereruntnbsp;ratio amp; argumentum. Et quajis quidem logica figt;nbsp;uc dialcftica fit in argumcnto,uidimus. Nunc quanbsp;lis fit in argumentationcjuidcamus. Argumenta ,nbsp;tioncm definiunt argumenti eloquutionem quamnbsp;propric dicunt efle fyllogifmum, Si. epichcrcma *nbsp;quorum hie necelfario, illud autem uerifimiliternbsp;concludit de quo fuo loco pofterius.Syllogifmumnbsp;Ariftotelesficdefioit, ut Ot oratio in qua pofi^

tis aliquibus ncce�Te cft aliud euenirc per ca qua! pofita funt:in hac definitione non fit mentio par-*nbsp;tium fyllogifmi. Egofaltem utab enthymematenbsp;Syllogif- poftcrius ubi ctiam de indu�lione dHTerc^nbsp;tnus, mus,dixi(rem,differat.fynogifmus eft neceiTaria:nbsp;probationis fiuc neceflarii argument! per tres, p**nbsp;tes elocutio,qu� funt propofitio,aiTumptio, con^nbsp;clufiotut oinnis homo eft animal,hoe eft homo,ernbsp;go animal.Propofitionem ferc fic defihiunt; Pro*nbsp;pofitio eft oro uerum falfumljj fignific�s. Meliornbsp;ilia ,ppofitio eft ofo aliqd e� uel no c� fignificany.nbsp;5ed h�c definitio enunciationis ,ppria eft, de quanbsp;,pximo libro diximus,illa fupcrionaut hoc id� innbsp;dicare uult,aut illud quod abfurdum eft. Propofi*-tio eft oro ucra uel falfa,cum debcat utitp uera ef-fc propofitio quae tendit ad ueritatem.Optime iginbsp;tur Quintilianus inquit mihi autem uidetur progt;nbsp;pofitio omnis cofirmationis initium. Quarc nosnbsp;de fyllogiftica propofitione loquentes, dicamus.nbsp;Propofi- Propofitio eft fyllogifmi initium,uel prima enunnbsp;�tio. ciatio fyllogifmi.Eft enim enunciatio genus adnbsp;pofitioncm,aflrumptionem,c�clufionem. Quo manbsp;gis miror, cur primas fyllogifmi partes appelleenbsp;maiorcm amp; minorem,propofitioncm, quid� et i�nbsp;8C tcrtiam.Nam Boetius non fine uetcrum autorinbsp;t�te inquit. Conclufio eft argumentis approbatanbsp;propofitio.Qui enim fieri poteft ut conclufio qupnbsp;eft(utfi'cdicam)cauda fyllogifmi qu�gr�ce dietnbsp;tur 'jrf5�#is fortaffis tr�sfereda potiusprarpofitio,nbsp;qua propofitio, cum ab cadem pr�pofitione comnbsp;poitur � qua nyLhfis, id eft ppofitio. Pr�terca curnbsp;argumentis dicat,non uidco. Argum�ti enim elo^

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�4

tutio fyllogifmu� eft, non argumcntorum. Et in fingulis fyllogifmis fingula funt argumenta, nonnbsp;pIura.Et conduf�o quidcm certum utiqp locum hanbsp;betjduarum uero priorum partium utra debeatnbsp;uocari propofitio,hoc eft utra prior debeat efTe,nbsp;utrapofterior difpiciendum eft:dumprius aliqdnbsp;deiptarum trium partium natura difteruerimus.

De ordinc partium fyllogifmi.

CAPVT IL

T tria fyllogifmi mebra funt,ita tres in eo diuerf� res,du� quidc pro ma--teria, tertia autem pro adiumentO�nbsp;una quae ^bar, altera q probat. Vlti^nbsp;ma inquam probatio defeendit pro

materia.Primat du� eo modo funt,qu�in facien-* do pane(ut liac c�paratione utar)farina 8i aqua.nbsp;Ex quibusfolis panis fit, fed n� fine minifterio manbsp;nus,qu�farinam aqua dilutam fubigat,�f duo dinbsp;�erfa conuertatin unum corpus. Hacc t�quam manbsp;nus conclufib eft,quae duas fuperiores enunciationbsp;nes commifeet Si in unum redigit. Maior probatnbsp;bt omnis homo,fiuc unufquiftp homo eft animal:nbsp;minor probatur,hoc eft homo,id eft, aliquid fiucnbsp;unus ex quibufqj hominibus.(^o defeendit progt;nbsp;batio,nempc in hoc ergo hoc eft animal. Nifi manbsp;lumusdicerc duas priores cfle tanquam par�res,nbsp;tertiam eflcillorum prolcm. Sed horum parent�nbsp;uter patcr,utra mater,id eft,utcr procederc debcnbsp;bit^ Inquient Peripatetici, e� quac dicitur maiornbsp;efle patrem,amp; proindc debere proccdere.Ego nenbsp;feio anpotius maior fit dicenda marcr,qu� quogt;-dammodo c�ceptam in utero habet amp; deindepa^nbsp;p rit

ai� LAVREN. VAL. DIALE, rit.fcdomifnsimaginibusqu�folent efTe fallacci�nbsp;quid cauf� eft cur n� poiTumus fie facerc fyllogifnbsp;mum, Socrates cft homo, omnis autem homo eftnbsp;animal,ergo Socrates eft animal quafi quibufdamnbsp;gradibus afcend�tes Socrates indiuiduum,homo,nbsp;fpccies,animal,genus:ut H dicamus ARanius ort�nbsp;ducit ab Anchifa,potius,qu�m Aeneas ortum du-cit ab Anchifa.Afcanius autem ab Aeneaergodunbsp;cit ort� ab Anchifa. Ne� uero opinor hune coll�nbsp;gendi modum illos aut uon uidifte, qui ultro of.-fert fe oculis aut n� probaffe, quem nulla ratio imnbsp;probat,fed natura atlt;^ ufus comprobauit. At einnbsp;alter eft confuetior. Vos eum feciftis confuctior�,nbsp;non natura. Sed efto qualem uultis � quo nullusnbsp;fit perfeftior. Num protinus hic imperfe�lus eftnbsp;8d malus. An non nifiuna uiacftreifte loquendifnbsp;cum non fit una fcribcdi,nifi uolumus noftra ipfonbsp;rum tantum modo probarc.Improbent grarci latinbsp;ni(^ amp; Dalmat� 8i fi qui alii funt, � finiftro fcribenbsp;tes in dextru.Eos qui fccus faciunt Hebr�os, Pcgt;nbsp;nos, Aegyp tios,Syros,amp; quicuntj funt alij aut iPnbsp;li inuieem hos improbent. Nonne fi hoc faciuntnbsp;ipfamdicendi funt improbaturi naturam, qu�nonbsp;bis tancam fuppeditauitfacultatem nec^ id fcribennbsp;do tantum fed omnibus pene in rebus. An non innbsp;falt�do quafdam choreas in dextrum quafdam innbsp;finiftrum agimus'f Qpid non qu�dam nationes fanbsp;gittamarcui � finiftra manu ut nos^ quidam �nbsp;dextra utpl�rii^ Afianiimpon�t�'S�dcxtr�quxnbsp;fagittam tenet aliter hfaliter illi complicant, quinbsp;dam utroque modo dirigere fagittas cdoifli funt.nbsp;Quid nontercbellum apudquofdam populos innbsp;finiAr�

LIBER TERTIVS. n� l�n�ftrum uerfaiur apud quofd� in dextrum ? egonbsp;fabros nonnullos uidi utrunq; tercbclli genus innbsp;ufuhabentcSjamp;indolandis poliendis'ue tabulisnbsp;inftrumctun],il]ud dolandi poliendi'uc ut nuncnbsp;extrorium nunc introrfum conuerfum trahcrc.nbsp;Quid in carne fupermenfam incidenda none culnbsp;tellus ab Italis ultro,ab Hifpanis citro ducitur, 8Cnbsp;item � fucoribus atque alijs quibufdam f�t in cori^nbsp;is alutisip incidendis. lam ueroinfantium cunasnbsp;alix nutrices in rcdum,ali� in obliquum agitant.nbsp;Si nos bombacinam tunicam nunc � iugilo ad uennbsp;trem,nunc�uentreadiuguluni inueftimus. Itanbsp;abargumentando nihil intereft ab hac, an ab illanbsp;parte incipias,SC an horfum an illorfum tendas.nbsp;An hoc non multi fccerunt ut apud Senecam orhenbsp;peccatum eft adlio omnis adlio uoluntaria ergonbsp;omne peccatum eft uoluntarium.Quid quodali�nbsp;quando fase ft tertio modo argumentari,�elutfnbsp;f� quisdeorfum uerfum fcribat,ucnonnunquam innbsp;lapidibus uidem* fadfum amp; ipfi in librorum mar-ginibus facimus.Sit hoc exempIQ peregrine afcc-difti murum,capitcpuniendus cs.Lcxcnimcft,utnbsp;peregrinus quimurumafeenderit capite punia-tur.Sed hos duos pofteriorcs modos, ne dialedH-cos nimi� onerarc uideamur,rhctorice relinqua-mus.Sccundummodumnifi admittant dialedlicinbsp;caucant,nedicamidcoeos nolle admitterequianbsp;non ita eft ad captiunculas oportunus, etenininbsp;ut de infinitis exemplis unum ponam. Interroganbsp;bis me. Quod amif�fti habes'ne'J non habeo dicam. Quid quod non amif�fti i Ideo uero dicamnbsp;habeo, ibi tu, regnura Perfidis non amif�fti, ha-

bcs igitur. At fi ita incepifTes rcgnum Pcrf�dis nott am!hfti,non fuirtet fallaci� locus. Ne quis tarnennbsp;in hoc generc fyllogifmi affc�latorem me �i am^nbsp;bitiofum piitct nihil de eo pr�cipiam , tantum figt;nbsp;gnificalTe contentus,nobis licere illo uti qui � Pcxnbsp;ripatetico nihil differt nifi primarum partium or^nbsp;dine:3t(5 ita apud M.Tullium argumcntatio quxnbsp;traditur in fecundo libro arris ad Hcrcnnium fcrinbsp;ptac, differt ab ea qu� traditur in fecundo rhexnbsp;toricoriim,amp; fi ^fe uoluit eifc quinqj partita dc^nbsp;hac re contra dilTentientes difputat.Qiiod Quintfnbsp;lianus confutar,probans cfl�e ut uetcres quoqj uoxnbsp;lucre tripartitam.In quo quod eft fubicdfum ma-ioris, id erit pracdicatum minoris,ipfa autcm,fubnbsp;iedumminorisamp; pr�dicatum maioris eundemnbsp;locum in coclufione obtinebunr, quemadmodutilnbsp;fuperiori conftat excplo unufquifqj homo eft aninbsp;mal,Socrates eft homo ergo Socrates eft animal,nbsp;cuius fyllogyfmi cognofeendi tanta facilitas eftgnbsp;Mt uix de uno componendo dcbucrit ars tradi, fixnbsp;ue quod traditum eft ars uocari. Vnufquifq; enimnbsp;homo idem cft,quod unufquifcp hominum.Ite Soxnbsp;crates eft homo idem eft quod Socrates unus eftnbsp;� quibusq; hominibus. No'nne c5 feci hunc un� exnbsp;uniuerfis hoibus, hoc etiam fecic� uniuerfis, a�a�nbsp;cffelt;'qd ergoiqfi per fe non coftaretnec apertenbsp;batu eile hunc eiufdc tiaturx effe cuius funt c�terinbsp;tanqfratres, tantopcre fuit referenda conclufio,nbsp;ideotp raro qm naturaliter loquunrur ueluti oraxnbsp;tores fyllogiimo utuntur,cuius facilitas non mo/nbsp;do cognofcendi,fed etiam componendi tanta cibnbsp;ut etiam in pueris inter fccolloqucntibus eumdtnbsp;prehenx

LIBER TERTIVS. �s prchcndamus,fcd pl�runtp omifla concluf��e. Denbsp;Uerisloquorfyllogifmis nameorum maiorparsnbsp;contra naturam atep omnium ufum ttaditur,de g-bus iam pr�cepta amp;. aliorum rcferamus amp; noftranbsp;tradamus duabus omnino figuris contenti. Quo^nbsp;niamtertiam penitus repudiamus, ut fuo loconbsp;monilrabimus.

Rima fyllogifmi forma, quam re^ centioros in ponendis nominibusnbsp;delciflati,barbara uocant : Sicut 8Cnbsp;gr�ci poft Ariftotelem fuis nominibus uocaucruntjconftat c duab*nbsp;enunciationibuSjUna.maiori, alt�ra minorijitra.-que uniucrfali,utra�p affirmatiua,conclufione af-firmatiua,minorem uniuerf�tatem colligcnte,utnbsp;omne pecus eft quadrupes, omnis caballus cft pe-cus,ergo omis caballus eft quadrupes, eandc uimnbsp;habet hoc fignum uniuerfale in fingulari numeronbsp;qu�m in plurali. Nihil em differt an dicamus o�snbsp;homo an omnes homines, nifi quod in plurali fo--let accipi pro uniuerfis fine pro c�ftis quodin finnbsp;gulari non fit,fed pro unoquoqj fiue pro f�ngulis,nbsp;�deotpnonnullitalibusfyliogifmiscauillanturficnbsp;colligctes,omnesfapicntesfueruntfcptem,Cleo-bolus amp; Periander fuerunt fapientes ergo fucr�tnbsp;feptem. Aflumptio enim falfa eft qu� perinde eft,nbsp;acfi dicereturfuerunt quidam fapientes. Atqui^nbsp;dam dici nequit nifi cum omnis fignificat unum-'nbsp;�quen�, �d omnes fignificat fingulos, non c� figninbsp;P 3 ficat

ficat uniuerfos ucl cundos ut in illo, omne pecus cftquadrupcSjOmniscaballus eftpecus,crgo quanbsp;drupes ncmpc aliqua quadrupcs aliquod pcgt;*nbsp;cus.Sccunda forma cil quam uocant, darq qu� conbsp;ftat ex utra^ affirmatiua maiori uniuerfali,minonbsp;ri particulari,conclufione affirmatiua, particulaire colligcitte,ut omnis caballus eft pccus, Buce-inbsp;phalus cil caballus ergo pccus.Et h�quidcm af^nbsp;�rmatiuc,totidem � diuer�o negatiux,quarum pr�nbsp;or confi�t � duabus cnunciationibus uniuerfalii-bus,maiori negatiua,minori affirmatiua concluf�nbsp;one negatiua minorem uniucrfalcm collig�te, utnbsp;nullum pecus eft bipcs,omnis caballus eft pecus,nbsp;ergo nullus caballus cfl bipes. Alt�ra qu� cademnbsp;quai ta cfl,confi�t c duabus cnunciationibus maiori quidem uniucrfali amp; negatiua,minori autemnbsp;particular! amp; affirmatiua,concluf�one ucro partinbsp;culari ncgatiuam colligcnte, ut nullum pecus cflnbsp;bipcs,bucephalus eft pccus, ergo bucepbalusnonnbsp;cfl bipes: illam fuperiorem uocant c�larent bancnbsp;inferiorem ferio.Quatuor enim uocales hanc uimnbsp;hoc loco adipifeuntur ut a amp; e f�gnificcnt uniuer-faliter,i 8C o particulariter, a amp; i affirmatiue,e �Cnbsp;onegatiue.Trium terminorumquifuntin fyllo-gifmo,(�nguli geminantur,ut caballus pccus qua-drupcs.Et finguli � certa prohibentur fede,unus �nbsp;maiorc qui cfl minimus,ut caballus,unus � minore qui efl maximus,nt quadrupcs,unus � concluf�-onc qui efl mcdius,ut pecus.Verum non quemadnbsp;modurn totus fyllogifmus efl affirmatiuus, ita SCnbsp;negztiuus dumtaxat cathegoricus:quanquam pofnbsp;fit�uc ciufmocli uideri, ut omnis nefeiens deumnbsp;nefeit

LIBER TERTIVS. jj* nefci't uirtutem,Socrates nefcit dcum, ergonefdtnbsp;uirtutem,ubi male alTumptum per nefcit cum de^nbsp;beret alTumi per ncfciens,Socrates eft ncfciciis denbsp;Um,quod iam aftirmatiuum eft,quia nunc non ncnbsp;gaturucrbum.Sccusautemft incipiamus� uerbonbsp;fic,qui nefcit deum nefcit uirtutem.Socratesnefcirnbsp;deum ergo nefcit uirtutem.Qui fyllogifmus totusnbsp;negatiuus eft,fed hypotethicus de quo fuo loconbsp;dicemus.

Dum fignum applicatur prrdicato,dum^ abeft � toto fyllgifmo fignum.nbsp;CAPVT. nil.

HAftenus loquuti fumus cum fign� unt uerfalc applicatur fubie(flo,gd^ nit apnbsp;plicat prxdicatolt;certc pari rone qua:nbsp;cxcpla breuiter fubne�lam. Tu amasnbsp;omnes tuos cities, hi autem funt ciuesnbsp;tui,ergo tu amas hos orhes,hoc uniuerfahter.Pargt;nbsp;ticularitcr uero,fi aflumas hie eft etuis tuus, coclunbsp;dasip ergo tu amas hune. Siue diuerfo exempionbsp;deus eft ubi^,id eft,in omni loco,t3rtarus eft loxnbsp;cus,ergo deus eft in tartaro,hoc affirmatiue. Ne*nbsp;gatiue fic,tu nullum ciuem tuum fiue nullos ciuesnbsp;tuosamaSjhi omnes funtciues tui,crgo neminc,nbsp;ucl nullum horum amas,uel ergo hos omnes nonnbsp;amas.Itc innullo loco fceleraro eft dcus,tartarusnbsp;talis eft,ergo no eft in eo deus. Excmpla qu� attnnbsp;li per figna uniuerfalia,fitollamus figna, eandemnbsp;uim habebunt redafta ad indefinita, ut fupcriorcnbsp;libro probaui, ut deus non eft in loco fceleratonbsp;fiue in locis fcelcratis,fubauditur enim ullo fi'ue ulnbsp;ItS.Tu no amas ciues tuos fubintclligitur omnes,nbsp;p 4 idem

Et hi quidcm fyllogifmi aut funt ui^qua que uniucrfales, aut partim uniuerlaltsnbsp;partim particulares.Nulli uft^qua^ parnbsp;'ticulares,hoc enim negat fieri poflc. S'cdnbsp;cur negatur^ Semproni� unicus huius denbsp;lundi hlius ab hoc inftitutus eft heres omniumnbsp;bonorum,ego autem fum Sempronius unicus hugt;nbsp;ius defundi iilius,ergo ego fum ab hoc omniumnbsp;bonorum heres inflitutus^hoc affirmatiue,ncgatinbsp;ue fie,Sc�uolaprimigeni� huius defundi non eftnbsp;heres inftitutus,tu es Sc�uola primogenius huiusnbsp;defundi,ergo n� es inftitutus licres. Addam alianbsp;cxempla mutando fubiedum in prxdicatum quaenbsp;tarnen poiTunt uideri cedere in fecundam figuramnbsp;tarnen hoc loco ponantur. Homerus eft fummusnbsp;poetarum,hic eft fummus poetarum ergo eft Honbsp;merus.PatcFmcus non eft iuuenisnec flauo crinenbsp;nee longa ftatura lue tails, eft ergo non eft paternbsp;meus.

Similis ratio in toto 8C parte,qux in gene/* re 8C fpecie.Qii� exempla breuiftime fub-*nbsp;iungam.Prima forma erit h�c:Tota Italianbsp;eft in Europa,tota Campania eft in Italia,nbsp;ergo tota Campania eft in Europa. Alteranbsp;gux huius particularis eft hate erit,tota Camp3gt;nbsp;nia

Ota eft in Italia,Neapolis eft pars Campanix, crgt;-goeft inItalia.Tertiancgatiuahxc: Nihil Jtaliae eft in Afia, tota Campania eft^ Itali�,ergo nihilnbsp;Campani� eft in Afia.Quarta qux huius particu-laris c hare. Nihil Aegypti � in Africa Alexandrianbsp;� ahqd Aegypti,fine ps, fine ps quxda Aegypti ernbsp;go no � in Africa, nam nihil id� eft, qd non aliqdnbsp;line non quidda, id eft,non ulla res,fine non qu�^nbsp;dam res,quemadmodum fuperius docui ficut omcnbsp;amp; omnia fubft�tiuum,ideft,omnis uel omnes res,nbsp;Quando adeft pr�dicato f�gn� hacc quoqj fint excnbsp;pla totumcorpus anima nutrit, toti ungues funtnbsp;parscorporis,ergo totos ungues anima nutrit.

Vel aflumendo particulariter quae eft fecunda for ma,hie unguis eft pars corporis ergo hunc ungucnbsp;anima nutrit.Ite ncgatiuc nihil corporis, animanbsp;negligit,toti ungues funt aliquid uel pars corp�^nbsp;ris,fiuc hie unguis eft aliquid uel pars quard� cor.-poris,ergo nihil unguium aut non hunc unguemnbsp;anima negligit.

HAec qu� ego addidiffiqua addidi)ueriora funt atqj utiliora multo,quam hi quinq; monbsp;di quos Theophraftus 3tep Eudemus addedos pu-tauerunt,quoflt;p Porphyrius(quem egregic fenfifnbsp;feBoctiusait)ipfeqjBoctiusac exteri quos leginbsp;omnes probant,mca fententia non tarn probantnbsp;dos quant non addendos, quorum primum uocatnbsp;p s Bara

Earalipton is cft,huiufinodi ut ipforum pon� exc fia omne animal cftfubftantia,omnis h� eft ani^nbsp;mal ergo quxd� fiibftantia cil h�.Non poi�um menbsp;hoc loco c�tinerc,quin in hos fophiftas exclam�.nbsp;OtheophraftCjOEudeme, �Porphyri ac Boeti,nbsp;cur non potius concludcbatis quid� h� eft fubftannbsp;tia, ubi nee opus erat c�uerfione SC plus ucritatisnbsp;incrat.Qi.iin hanc colligendi form�(qua ego fumnbsp;ufus)intcr prxccptarctuliftis lt; amp; item in c�tcrisnbsp;quatuor,nam id� in exteris facerc poiTum nempenbsp;quiaparticularisconcluf�o nequit defccndcrccxnbsp;uniueriali affumptionc,ideo enim quidjafTumiturnbsp;ut concludatundura ergo uiolenta'c� crit huiufmonbsp;di conclu(io,nunc quis ferat cam fieri conuerl�oncnbsp;duriorem magis qu�m uiolentam. At enim per c�nbsp;uerdonem uenitur ad formam redt am, qux c�uernbsp;f�o uocatur per accidens,en quarc putaftis hos monbsp;dos addendos.ut uobis liccret indiretfle loqui.Prinbsp;mum quomodo conuerti poteft qiiod in mediumnbsp;non atfcrtur.Prius enim fuit af�ercndum illud quinbsp;damhomoeft fubifantiautin hoe conuertcreturnbsp;quzdam fubft�tia eft homo. Deinde quid ftultius,nbsp;q ob idipfum uelle � uia aberrate*' Quanto fatiusnbsp;cratrc(ffamtcncrc,quxSC compendioi�or eft,SCnbsp;facilior SC gratior,SC utilior. Pr�tercaqua mihinbsp;uos ratione reditis in ui�lt;fprofcdlo non fccus atepnbsp;illequialicnosfundosperagrans calcatis meili.'nbsp;bus,ilratis uitibus,interci(�s f�pibus ad ui� redit,nbsp;� qua uel abcrraucrat,ucl fp�te difceilerat. Poitrenbsp;mo (ine illud licet quidem concludere,ergo quidSnbsp;homo cftfubftantia(uto(icndi)multo minus lice-cebif c�cludcrc hoc quod eil cx illo coHuerfum er-

LIBER TERTIVS. ,54 go qu�dam fubftantia eft homo. Nam illud ad renbsp;prehenfioncm tantum latinorum pertinct quodnbsp;pro aliqua diiflum eft qu�dam. Q�oniaminillonbsp;omne animal eft fubft�tia fubauditiir aliqua nonnbsp;qu�damut in inilleomnis homo eftanimaljubquot;nbsp;audituraliquod non quoddam. Itac^ illud,aiiquanbsp;fubftantia,non fuit mutandum,in qu�dam fubftannbsp;tia. Secundum eft cel�tes nullum animal eft lapis,nbsp;omnis homo eft animal,crgo nullus lapis eft ho^nbsp;mo.Peccatumhoc aliquanto minus quafupcrius,nbsp;qa conclufio uniuerfaUs ut aftumptio eft.Scd quxnbsp;peruerfitasinucrterc c�clul�onem qu� erat ergonbsp;nullus homo eft lapis, nam i�h�c duo c�ucrt�turnbsp;nullus homo eft lapis,amp; nullus lapis eft homo(ucnbsp;proximo libro oftendi ) tarnen conuerfio nequitnbsp;fieri nifi prius quod c�uertendum eft profcratur,nbsp;qdcum protuleriscouertercrp uolucris iam � tuisnbsp;colligendiformulisreceiTifti. Tertium huic ftmi.-Iceftparticulariter aftumcns concludensipquodnbsp;uocant dabitiSjOmne animal eft fubftantia,quid�nbsp;homo eft animal.ergo qu�dam fubftantia eft homo. Vera conclufio erat, ergo quid� homo eftfubnbsp;ftantia quam ifti inuerfc ac pr�poftere profer�tnbsp;fimilcspuerisquiperlufum retrorfum inccdunr,nbsp;fimilesfc�nicis quibufdam qui pedibus tanquamnbsp;manibusludicri gratia ipfis manibus ambulant,nbsp;fimiles mulieribus qu� pr�poftcros partus eduntnbsp;quod genus pariendi monftrofum habetur ple-numlp pernarum . V ndc qui fic naftcrenturnbsp;Agrippxfunt difti uel quod egre, id eft, difficul-terpariuntur,ut quibufdam placet uel abegritudinbsp;ne Sc pedibus qui priores capitc prode�t. Etenimnbsp;tales

taks fyllogifmi difficileeduntur,amp; apudaudM entes fimik quiddatn monftriproferunt. Namnbsp;ncmointelligat tak probandi genus duce natu^nbsp;ra, fed exhorreat. At Boetius amp; hi quos Booquot;nbsp;tius laudatficloquenteSjUidentur mihi Agrip^nbsp;pinos partus exiftimarc fpeciofos. Quid aliud credas,qu�m ipfos codcm modo natos eile, utnbsp;Nero ex Agrippa (amp; fi hic iocis loc* n� eft ut edi^nbsp;ti funt)ita dele^ari in loquendo pr�poftere: di^nbsp;gnos profe�to ( pergam iocari) qui f�min� fintnbsp;hocpotius quamconfuetoillo naturalicp parinbsp;ant modo.Qpart� Fapcfmo omnc anima] eft fubnbsp;ftantia,nullus lapis eft animal, ergo quxdam fubnbsp;ftantia non eft lapis. Hoe tanquam fimik effet prinbsp;mopcr accidens uolunt 8C ipfum conuerti nonnbsp;Agrippa fed abortiuus, amp; in ipfo pariendi nixunbsp;extin��us.Quintum huic par autem omnium m�--ftrofi�fimum quod uocant frifefomorum, eo quodnbsp;aiunt conuerti per tr�fpofitionem amp; alqs modis.nbsp;Qyoddam animal eft fubftantia, nullus lapis eftnbsp;animal,ergo qu�dam fubftantia non eft lapis. Ccnbsp;turn amplius modos ego reperiam indirefte collinbsp;gendi atc^ oblique, fi uclim uti ifta licentia reducenbsp;diat^c�uertendi.autcitraiftam licentiam quodnbsp;uel eo manifeftum eft ,quodcxhis quinep modisnbsp;primi duo nifi habeant inuerfam conclufionc rednbsp;dent tokrabiliores fyllogifmos,q ab iftis Agrip-*nbsp;peis diale�Hcis traduntur. Quo magis Boeti� minbsp;ror qui hate Romanis auribus tradens non expu-^nbsp;gnarit aliquatenus at(pcaftigari�t,quxapudneniinbsp;qcm opinor ueterum latinorum duntaxat magnanbsp;turn eum inueniifc laudata.

De totidem modis fecund� figura: quot prim�, amp; in fccund� pofTcnbsp;primam conueiti.nbsp;SGAPVT VIII.

Ecunda figura totid� modes quot prima ii3gt; betjOmnes concludcntcs ncgaiiue, quorum gnbsp;et propofitionem ncgatiuam, is aflumption�nbsp;affirmatiuam:�diucrfo qui affirmatiuam propofinbsp;tioncm,is ncgatiuam aflumptionem habet. Quo-runcpduototiuniuerralcSjtotidem mixtiex parnbsp;ticularibus.Nam ex folis particularibus cti� pofgt;nbsp;fc fieri puto,ut docent qu�fuperius pofui exem-pla.Sednefcio curuelinthanc figuram reduciadnbsp;primam, quafi non poi�it illa in h�c reduci.Prinbsp;mus modus uocatur abiftis Carfare,nihil infenfibinbsp;le eft'animal,omnis homo eft animal, ergo nemonbsp;eft infenfibilis.Secundus Cameftrcs.omnis homonbsp;eft animal nihil infcnfibile eft animal, ergo nihilnbsp;infenfibilecftho. Hosego duos modos pro unonbsp;fed duplici accipio. Ideoip utram^p conclufidnemnbsp;ntrobiep eonuenire reor,nelt;^ enim diftindl� funcnbsp;prarpofitio amp;C afiumptio ut altera maior fit,alteranbsp;minor fed quodammodoparcs,ideocp ficut neu^nbsp;tra uendicat fibi primumautfccundurn Iocum,itanbsp;utratp ius habet in utrag� conclufione. Verum iftisnbsp;placuit,ut id quod fccundo loco poneretur, uen^nbsp;dicaret fibi conclufionem,quod ueru cfTct nifi feninbsp;per gemina efletconclufio.Sed earum dicamusalnbsp;teram ad id quod primo loco, alteram ad id quodnbsp;fccundo loco pofitum eft referri. Idem contingitnbsp;in rcliquis duobus, qui tarne funt magis diftindtigt;nbsp;quot� prior,qui eft idem tertius, uocatur feftitwi,nbsp;quanq

�3� LAVREN. VAL. DIALECTE quanquam debebat eiTe ordine quartus, ut in prigt;nbsp;ma figura ferio. Et barcco (qui numcratur internbsp;hosquartu$(debebatpr�cedereutin prima figunbsp;ra darijjcius autem exemplum talc eft, nihil infennbsp;fibilc cft animal Bucephalus eft animal,ergo Bu�nbsp;ccphalus non eft infenfibilis. Alterius, quem dixinbsp;uocari baroco,hoc eft cxemplum, omnis urfus eft;nbsp;animal,ardlos non cft animal,ergo non eft artftosnbsp;urfa-C^id obftat quo minus hic in fuperiobus dunbsp;plicitcr poffim�c�cludere'Jcrgo nihil infenfibilc cnbsp;Bucephalus,amp; ergo nulla urfa eardlos.Immo qdnbsp;obftat qn pofTumus fic incipcrc*^ Ardosn� � a�alnbsp;omnis autem urfus animal ergo nullus urfus fiuenbsp;nulla urfa c ar�los. Item Bucephalus � animal,ntnbsp;hil autem infcnfiblc cft animal,ergo nihil infenfi�nbsp;bile eft Buccphalus,fiueetgo Bucephalus non eftnbsp;infenfibilis et ergo adios n� eft ulla urfa uel ullusnbsp;urfus. An quiaincipiend� eftpotius abuniuerfalinbsp;bus �i maioribus, at non funt ift; particulates ilianbsp;rum,6d minores qu�m ut cis hanc reuerentiam denbsp;bcant,ut loco cedant Sd priorem fedem femper hanbsp;bcrepatiantur.Itaque nihil interent an particu�nbsp;lariter an uniuerfaliter hic uel incipiamus uel c5nbsp;cludamus,tolerabilius tarnen cft,ut � particular!�nbsp;bus incipiamus qu�m ab uniuerfalibus concluda�nbsp;mus.Quomodo autem h�c figura conuertatur innbsp;primam dicere quo attinetdan non prima conuernbsp;li poteftin hanc,utincxlarent amp; ferifon fipronbsp;nullum pccus eft bipes, diceremus, nihil bipes cftnbsp;pecus.lllud potiusattinettraderehuius figurar efnbsp;fc,quoticns quempiam ex fuis ipfius uerbis confu�nbsp;tare uoIumuSjUt omnem ignem ais alimeto ege�

��lt;. Et omncs f�derei ign�s alimcnto non indi^ gcntjcrgo non omnis ignis egetalimcnto,f�ne crnbsp;go non ucrum 3is,omnera ignem egerc alimcntonbsp;� diiierfo.Nullumignem uiscarere humoris aligt;.nbsp;tnentOjatomnes ign�s fiderci alimcnto tarent,ernbsp;go nonnulli ign�s tarent alimente, fiuc ergofal^nbsp;fum fentis nullum ignem tarcre alimcnto: hi modi ufqueqiiaque funt uniucrfalcs, illi partitulari-bus mixti,omnis Germanus cil (ut ais) albus,hicnbsp;Germanus n on cil albus,ergo n� omnis Germa-nus(ut ais)eil albus.Item ais nullum Gcrmanuninbsp;cife atr� , hic autem Germanus talis eil,crgo n�-nullus Germanus quod tu negas cil aterj, fashienbsp;cil � minore inti pere.Variabo exempla tollennbsp;difailigii gratia.Ais PeriandrumCorinthi Tyr�nbsp;num fu�Tc fapientem, at nemo tyrannus eilfapi-ens, (�uc at nemo fapiens eil tyrannns, ergo nonnbsp;fuit Periander tyrannus amp; idem fapicns.Item ncnbsp;gant Periandrum fuorum ciuium amatorem, atnbsp;qui fapicntcs(dc quorum numero hic fuit) funt fwnbsp;orum ciuium amatores, ergo falib eum negant funbsp;orum ciu�fuifle amatorem. Potell ctiam in hocnbsp;gencre rotus efle iyllogifmus,particularis,ut pa-trem tuum ais fuiilc proccra ilatura,atqui Socrates non fuit procera ilatura,ergo Socrates non funbsp;it pater tuus,fiuc ergo non fuit pater tuus Socra-tcs.Sed de hoc gencre collig�di,amp; fi ufit ato amp; ucnbsp;nufto, idco fuperiores non fecerunt ( ut opinorgt;nbsp;mentionemquia maluer�t,�hoc per hypoteticumnbsp;fyllogifmum explicate cuius traftatum nunc fub-iungerem, nifi tertiam figuram confutare nenbsp;nunc hcremus. lUud tarnen non otnittentes,

�5gt; LAVREN. VAL. DIALE, per totutn 8( partem,in fecunda quo� figura f�erfnbsp;fyllogifmos quorum exempla ne ucrbofiores uidenbsp;amur,quoniam facillima fadlu funtipfis legenti**nbsp;bus facienda relinquamus.

Tcrtiam figuram omnino improbandam. CAPVT IX.

Tertia quac ab iftis conftituitur figura nihil in fe habet fanitatis,fcd tota plaine inranacfi,ut pudcat'nie uicem eoqtnbsp;qui ucl inuencrunt cam ucl probandanbsp;putauerunt.Et quo fit turpius fexqui.*

partitam faciunt,cum alix fint quadripartit�, id cft,maiorcm c�tcris.Cuiusprimus modus elf, utnbsp;eorum utar exemplis quem uocant darapti, omisnbsp;homo cftfubftantia,omnis homo eft animal, er^nbsp;go quoddam animal eft fubfiantia. Secundus quenbsp;uocantfeIapton.Nunus homo eft Iapis,omnis honbsp;mo eft animal,ergo quoddam animal non eft lagt;nbsp;pis.Tertius quem uocant difamis : quidam homonbsp;eft fubfiantia omnis homo eft animal,ergo quodnbsp;dam animaleft fubftantia.Quartusquern uocantnbsp;datifi,omnis homo eft fubftantia quidam homonbsp;eft animal,ergo quoddam animal eft fubftantia.nbsp;Quintus quem uocant bocardo quidam homo nonbsp;eft lapis,omnis homo eft animal, ergo quoddaninbsp;animal non eft lapis. Sextus quem uocant ferifotinbsp;Nullus homo eft lapis quidam homo eft animal,nbsp;ergo quoddam animal non eft lapis .Ncc hie quigt;-dem poftum me contincrc quo minus exclamem.nbsp;O Polyphcmc nugator, � nugarum amarrix Perinbsp;patetica familia. Onatioinfanicns, quem unqu�nbsp;ita argumentantem audiftis^imo quis ueftrum itanbsp;argumen

LIBER TERTIVS. argumentan aufus eftlt;quis ita argumentante ad-mitteretipatcrct^intelligeret'; Qyo mihi argum�nbsp;tandi artifici�^ pinde aci� uelletisinuenirealiasnbsp;literas non qux noRr� linguam ad earn exprom�nbsp;dam adiuuarcnt,fcdaliam facerent fiquisaliantnbsp;linguam facere uelkt. An nonintelligitis in onu-bus cfTe naturam ducemkur enim illos modes q�nbsp;approbaui, approbentomnes� quia natura ducenbsp;omnes utuntur ctiam rufticanietiam fceminar,nbsp;ctiam pueri, quorum in ore licet omnes tllosnbsp;modes annotate, nullum autem illorum fex^nbsp;aut illorum quinq;:idco cum hos audiunt, non a^nbsp;gnofeunt in fe fed admirantur ueluti prodigia renbsp;formidant^ contingere,quod fi uolcbant collige-rc,quoddam animal aut effe fubilantiam aut no efnbsp;fe lapidem,nam h�c duo tantum his fex modis colnbsp;ligere uolunt, an non poterant ita colligere?officnbsp;corpus eft fubft�tia,quoddam animal eft corpus,nbsp;ergo quoddam animal eft fubftantia. Item nul-quot;nbsp;lum corpus animatum eft lapis,quoddam animalnbsp;eft corpus animatum,ergo quoddam animal nonnbsp;eft lapis. At enim licet hos modes adillos primxnbsp;figur� redigere,per conuerfionem, peraccidens,nbsp;per contrapofitionemperimpoftibileu'fta reme^nbsp;dia funt,atcp medicin��grotorum fyllogiftnor�,nbsp;fed quo mihi fyllogifmos �grotos�; Argumentar�nbsp;uelut pr�liari eft,quis ergo in pr�lio uelit militesnbsp;scgrotoslt;aut fi �groti non funt, certe arma innernbsp;faac pr�poftere gcftanr,�lt;inissnagisimpeditinbsp;funt quam muniti SC tang ueftibus non ami(fli,fednbsp;inuoluti at(^ impliciti. Aurelius prifeis temporib*nbsp;pitflor alioqui bonus ac Celebris femp amoreali-*nbsp;q cuius

141 LAVRENTII VAL. DIALE. cuius mulieris flagians,nunqu5 non fere dcas pirinbsp;gebat,fed in quibus amicarum fuai� efl�gics red^nbsp;derctunut neidret an ex deabusfaccret leorta, annbsp;ex fcortis dcas. Huic fimiles iftaruni argum�tan.*nbsp;di formarum adumbrator 8i pi�lor,quifquis is funbsp;it, qui nimiofuo dele�latus ingenio ac ftudio 8( ienbsp;cundamf�guram quafimala fit. Si tertiam quaf�nbsp;bona eife poifit ad primam reduci docuit: nullumnbsp;difcrimcninter tam diuerfa fadens,nee minus illunbsp;dere hominum auribus qua ille pi�lor ocuIis.Ru.-fticanum credo exiftimans alior� more loqui, ni-�nbsp;bil admirans nil� infolitum 8i � natura abliorens.nbsp;Qiicmadmod� impudicas mulicrculas magis blenbsp;fc cum amatoribus, quam purofermonc loqui dcnbsp;lelt;flat,amp; utperuerfitaticumulus accederct tan.*nbsp;quam geometriam amp; arithmeticam traderet litcnbsp;ris potius quam ueris exemplis eft ufus, non alianbsp;meo iudido fraude quam hi qui dc merdbus iuisnbsp;non optime fentientes dant operam ut cas mcrcanbsp;ri uolentes in opaco cernant, amp; matres filias do'nbsp;formiores quas uiris locate uolunt noflu ad lumcnbsp;lucern� citius quam interdiu ad lucem oflendunt,nbsp;fperant enim ifti carius ueditum iri fua pr�ceptanbsp;fi minime obuia expof�ta fuerint,ut qu� muItPnbsp;plici fera obf�gnata funt precioi�ora crcd�tur.Sednbsp;quid attinebat rebus per fc obfcuris adderc tene^nbsp;bras,8f cibisperfefeauftcris amp; faftidium naufc�nbsp;am'cp mouentibus pro condimento fclJeam quan-*nbsp;dam adhibere amaritudinem. Verum fortaile niminbsp;urn euagatus fum in reprehendendo, redeo igiturnbsp;in uiam.ha�:cnus dc categorico fyllogifmo.

quid de aliquo pr�dicatur. Eft igitur categoric� fimplex qu�dam cnunciatio.Enunciationcm ma�nbsp;Io dicerCjUt fuperius fum teftatus quam propofi-tionem. Hypothetica uero duplex aut multiplexnbsp;cnunciatio,amp; ut ipfa uox indicatfuppof�tiua;de qnbsp;nihil confcriptum efTe ab Ariftole ide Boetius ait:nbsp;tametfi cum alibi turn in Analyticis quos fc tr�n�nbsp;ftulii�e ipfe Boetius fatctur,de liypothcticis fyllonbsp;gifmis diiferatur.Sed Theophraftus(ut eiufd� uernbsp;bis utar)uir omnis dodlrin� capax rer� ti�i fum�nbsp;masexequitur. Eudemus uero latioremdiccndinbsp;gradituruiam, feditaut ueluti qu�d� feminarianbsp;fparfiflc,nullum tarnen frugis uideatur exruliflenbsp;uentum.Ac de fcipfo pergit diccrc,nos igitur quanbsp;turn ingenij uiiibus 8i amiciti� tu� ftudiofuffici�nbsp;mus,qua: ab illis di�la breuiter uel emifla fundit*nbsp;font elucidanda diligenter 8C fubtiliter perfequennbsp;da fufeepimus. An perfoluerit Boetius quod pro�nbsp;miferit ipfe uiderit.Egocerte eius quas formulisnbsp;argumentari non aui�m quippe quas neminem uinbsp;deo ufurpa(re,nec tam longa pr�ceptionc res in�nbsp;diget ut ilk fecit, licet pluribus modis quam ab eonbsp;colle�lis hypotheticus fiatfyllogifmus. Per fi uclnbsp;per quando,per ubi ucl per cum,per relatiua, pernbsp;comparatiua,8� alia huiufmodi ac totidem modisnbsp;hie quot categoricus fit,atlt;^ pluribus ut in primanbsp;Egura^ quicquid eft pcciis , eft quadrupes, omnisnbsp;q gt; caba)

*4J L AYREN. VALL AE DIALE, caballus ucl Bucephalus ell pecus. Item quiequidnbsp;cll pccus non ellbipes. Qnia tails cnunclatio cftnbsp;indef�nita, uim habens uriiuerfalis, frequeiitill�''nbsp;me tarnen loquimur per fi, utiipepcritcumupnbsp;ro concubuit,pcperit autem,ergo concubuit cumnbsp;uiro. Sed nefeio cur Boetius dlxerit dc cacegori^nbsp;CO her! pofTe hypotheticum,fcd non e diuei fo. N�nbsp;quid cauf� cd cur is qui � catcgorlco fa�lus cd,nbsp;hypotheticus,non pollitrnrfus in pridlnam redinbsp;tui formam,quafi glacies qux liquefacSta ed, nonnbsp;podit redire in glaciem aut aqua nequeat glaciaxnbsp;riac rurfus liquefcere: quodfiqui fucrint nypo-�nbsp;thetici qui non polTuntredigiincatcgoricos, fatnbsp;cd aliquosredigi polfe, ut quxeunque famina penbsp;p�rit, cum uiro concubuit, redigam in categoricnbsp;cum dc:omnis cnixa,omnis puerpcra,omni$ ma�nbsp;tcr,omnis aborra cum uiro concubuit, qu� rationbsp;loquendi facilior ed in gr�ca lingua qua-habetnbsp;partipia in omnibus temporibus aifliua 8i paifi�nbsp;ua. Ita illi uix erunt qui redigi non polTinr. Ed;nbsp;autem hypotheticus,utfuperius odendi, totus alinbsp;quando negatiuus,ut quifquis deum'n� colit,is nonbsp;colit uirtutem,ncmo gentilis colit flue tu non co�nbsp;lis dcum,ergo nemo gentilis colit uirtutem, duenbsp;ergo tu non colis uirtutem.In fccunda figura lirenbsp;fint exempta. Qijicquid ed infenfibile, id non eftnbsp;animal,omnis homo ed animal fiue ego fum ani�nbsp;mal,ergo nemo ed infcnfibilis,fiue,ergo ego nonnbsp;infenfibilis. Verum fi introfpiciamus altius hancnbsp;fecundam figuramreperiemus ad rcfellendum cl�nbsp;fe natam. Si enim dicam h�c feemina fi peperir,nbsp;cumaliquo concubuit,peperit autem ergo con�nbsp;cubuic

LIBER TERTIVS. 04 cubuit cum aliquo. V ideor uclle probarc hanc foenbsp;minam ciTe corruptam. iSin aiTumam per fecun-dam Eguram non concubuit autem, concludamipnbsp;ergo non pepcrit,uideor uellc rcfcllerc, quod aPnbsp;ter affirmaracideoip in tali fermonis genere ac.�nbsp;comodatior eft fubiundliuus modus Tic,fipepcz'nbsp;riflet cum aliquo concubuiifet, non concubuir^cr�nbsp;go non pepcrit. Item per negationem ifta feemi�nbsp;na ficum nullo conculxiit non peperit, cum nullonbsp;autem concubuit, ergo non pepcrit. Eft primanbsp;figura ucl probandi,ucl confut�di gratia diduni,nbsp;ac fi ita aftumas,concubuit autem cum uirO,immonbsp;ad rem apertius intclligendam per fubiundiuumnbsp;loquaris (�c ifta f�mina, fi cum nullo concubuiPnbsp;fet non peperiffet,nunc peperit ergo cum aliquonbsp;concubuit. Vtique loqui uideris gratia rcfcllendinbsp;illumqui iftam cum aliquo concubuiftc negaue^nbsp;rat,quam difterentiam primae amp; fecundsc figuracnbsp;declarant uerba Ciceronis in libro fecundo de di.'nbsp;uinatione dicentis : Cum magis properant con-cludercfolent,fidijfunteft diuinatio,funt autemnbsp;dii eft ergo diuinatio. Multo probabilius cft,nonnbsp;eft autem diuinatio,ergo non dq,hafc fecunda af-fumptio nonillosdccebatquidcoscl�c defende-bant,fed hos qui illorum opinionem rcfcllere uo-Icbant, quod fuiftet apertius fi ita inciperct. Si dqnbsp;effent,eiTet diuinatio,diuinatio autem non eft, ernbsp;go nequedij. Et licet fubiudiuus modus hie plusnbsp;competat tarnen crebrius per indicatiuum funtnbsp;autores loquuti,ut apud ^lintilianum fi no funtnbsp;apes mc]c,nc id quidem quod de his efficitur me-Mtncft.Aliusdixiffet finon effent mexapes,neidnbsp;q gt; quidc

J4� LAVREN. VAL. DIA. quidem quod his efficitur mcum effet quod autcmnbsp;lus efficitur meum eft,ergo amp; apes mex. Vides utnbsp;aliquand� propof�tione aifirmatiua affumimusnbsp;concludimusc� negatiue:aliquando propof�tionenbsp;negatiua aifumiinus concludimus^ affirmatiuc,nbsp;quodetiam fccus fieri poteft, ut fit aifumptio ne**nbsp;gatiua,affirmatiua conclufio, propofitio anccpsnbsp;ut fi non eficnt apes ine�, id quod apes faciunt alinbsp;enii efl�t.Atq non eft alienit quod apes faciunt,ergo apes fiint mex,habet ergo ufum in fyllogifmonbsp;ctiam alius modus qu�m indicatiuus ut nunc ap.-paret � fubiun�liuo, cuius unum fumam � Cice-roe cxcmplum ideo longius repetitum quod nonnbsp;nihil in eo defydcro. Is ita in rhetoricis fcribit.nbsp;Cum autem his conceffis complexio ex his non conbsp;ficietur hxc erunt confyderanda num aliud confi-ciatur aliud dicatur hoc modo. �i cum aliquis di^nbsp;cat fe profedlum ad exercitum. Contra eum quinbsp;uelitutihacargumentatione,fiueniffcs ad exer-'nbsp;cituma tribunis militaribusuifus effes,non cs au^nbsp;tern ab his uifus,non es igitur ad exercitum pro*nbsp;fe(flus:hic cum coccfleris propofitionem amp; affum-ptionem complexio eft infirmanda, Aliud enimnbsp;qu�m quod cogebatur illatumcft. Atnuncqui*nbsp;dem quo res facilius cognofceretur, perfpicuonbsp;Sf grandi uitio prxditum pofuimus exemplum,nbsp;cquidem ego nullum uitium hie uideo nedii per*nbsp;fpicuumamp;grande nifi forte demutatione uerbinbsp;uenifti in profedus es, quod nec fenfum mut�tnbsp;SCadrempertinet. Alter enim profc�lum fe adnbsp;exercitum dicebat,nos cum refellimus non fuif*nbsp;fe profedum illuc ergo perindc eft ac fi incepifl�*nbsp;mus

LIBER TERTIVS. ,4^ ' muSjfi ad cxercitum profcftus ciTeSjnam niliil eftnbsp;aliud ire fiue ucnire ad cxercitum quam illuc pronbsp;ficifci.Cur igitur aliud quam quod cogebatur ilianbsp;turn eft^h�c qu�m breuifl�me atc� apertiHirne ponbsp;tui de hypothefi.

Qu�dam uerba reddere numcx rofum ac multiplicemnbsp;fyllogifmum.nbsp;CAPVT XI.

Vorundam natura uocabulorum facit, ut duplici ac mulcipliciafnimptioneamp; c�clunbsp;fi�e utamur,nullum animal pr�ter Iiomi--

nem religionis eft capaK,phanix non eft li�,ergo non eftreligionis capax; quod eft exemplum pri^nbsp;m� figur�t,perinde ac fi dicercs pheenix eft animalnbsp;Pr�ter hominem nemo nifi bonus fcclix. Plato bonbsp;nus ergo fceliXjUel Plato non bonus ergo nonf�nbsp;�ix,hoc in prima.In Icc�dafic�Plato f�lix,ergo bonbsp;nus uel Plato n� fcrlix,ergo n� bon�.Soli pygmeinbsp;ex hominibus non erubefeunt. Hi funt pygmei crnbsp;go non crubefcuntjhi non funt pygmei,ergo crugt;nbsp;bcfcunt,hi erubefeunt ergo n� funt pygmei, hi nonbsp;erubefeunt ergo funt pygmei.Vinum phalernumnbsp;eft o�m optimi�gt;hoc eft phalern�, ergo oim opti.-nium,uel hoc eft optimum omnium, ergo phaler�nbsp;num,taie eft apud Ciccronem de natura dcorumnbsp;libro primo. Quodrationc utitur id melius eft qnbsp;id quod ratifie non utirur,nihil autem melius munnbsp;do ratione, igitur mundus utitur.Simillimu huicnbsp;eft apud Quintilianum,fcd(ut rcor)aliundc fum^nbsp;ptum,omnia animalia mcliora funt qu�m inani^nbsp;fna,nihil autem meliusmfido, ergo mundus a�al.nbsp;q 4 neij

�4� LAVREN. VAL. DIALE, ncc^ uero de uniuerforum uocabulor� natura fin*nbsp;gillatim prxcipcre pofTumus, non nihil tarnen innbsp;peilcrioribusattingemus. Interim hoc addimusnbsp;nonnunquam rccidi � forma fyllogifmi, fed tarnenbsp;ui uerborum fieri fyllogifmum,ut philofophia eilnbsp;uirtus,Socrate$ eil philofophus, ergo pditus uirgt;-tute. Item uirtus eil fummum bon� philofophusnbsp;amat,ergo hanc amat fummum bonum. Nam iknbsp;lie pinde eft ad ft dixiffem omnis philofophus eftnbsp;uirtutCjprxditus Socrates eft philofophus, ergonbsp;uirtutc praedit*. �t hic perindc ac f�^ dixiftem q^nbsp;amat uirtutem amat bon� fummum, philofophusnbsp;amat hanc igitur amat fummum bonum. Tale eftnbsp;illud Ciceronis in topicis � definitione, ita cnimnbsp;hoc genus argumenti uel argumentationis appelnbsp;lant. lus ciuik eftj�quitas c�ftituta bis q eiufdemnbsp;ciuitatis funt ad res fuas obtinendas, eius autemnbsp;xquitas utilis cognitio eft,utilis ergo iuris ciuknbsp;lis fcientia,hic fyllogifmus ad eamformam quamnbsp;ego docui non minus naturalem quam illam perinbsp;pateticorum fec�dum quam ita het fyllogifmusnbsp;xquitatis qux conftituta eft,his qui eiufdem ciuknbsp;tatis ergo utile c ius ciuile,fiuc ut ille colligit utknbsp;lis eft iuris ciuilis feientia.

Ediam quandam uiam inter has duas ar^-gumentandi formas tenet coaceruatio fyllogifmorumfquemgrseci ?��gt; uoe�t)

LIBER TERTIVS. m Wr quod ego uolo,idcm uult populus Athcnieivnbsp;fis.Quodpcrindeeftacfidiccremus quod cft launbsp;rus eft arbor,quod eft arbor ell corpus, igitur q-fnbsp;cftlaurusScft corpus: (lue qui ort� ducit abAlcagt;*nbsp;nio,ort� ducitab Acnea,qui ab Aenca ide ab Adz-chifa, igitur qui ab Afcanio idem ab Anchifa ort�nbsp;ducit. Pcripatctico autem more quod uult maternbsp;idem uult pater, quod uult pater idem populus,nbsp;quod a�t ego uolo idem uult mater. Igitur quodnbsp;ego uoloidem uulcpopulus,itaque nihil hoc aligt;-ud eft,qu�m repetitie fyllogifmorum,ut nihil at-�nbsp;tineat hie aliud feparatim pr�cipere,nii� utcaueanbsp;mus ne tranfitus ipfe nos fallat, cum pr�fertimnbsp;mult�funt huiufmodi fpccicsdc quibus piufeulisnbsp;lt;licam,ut cuidentius appareat animaduertendumnbsp;efle uerborum naturam.Eft enim diflimilc � quisnbsp;dicat Roma eft pulcherrima urbium, regio h�cnbsp;Romx regionum eft pulcherrima huius regionisnbsp;domorum omnium urbium. Ante omnia cum diquot;nbsp;co pulcherrima urbium fic accipi debet quod do^nbsp;mos qu�m c�ter� urbes habet pulchriores. Aliternbsp;nihilfequituridem deregione dico pulcherrimanbsp;amp; tarnen cum ita fit, non eft confequens domumnbsp;hancpr�ftarc cxtcris,non modo aliarum urbiumnbsp;fed ne Romanx quidem,quoniam aliqua aliarumnbsp;regionum domos poteft fuperarc me�. Neep emnbsp;pulcherrima cft,quod unam pulcherrimamnbsp;habeat domum,fcd quod plures caeteris pulchras.nbsp;Idem dico de urbe quod frequenter uidemus innbsp;uico non pulchro 8C in urbe non pulcherrima xdinbsp;ficia habente,e{re longe pulchriorem domum quanbsp;alia fit in pulchriore ucl uico,ucl oppido, huic ft.*nbsp;q } mile

inik eftillud apud Macrobium, optimos omniu pifccs producit Italia,optimos in Italia Tyberis,nbsp;optimi Tyberi funt lupi, optimi cx lupis funtnbsp;lii qui inter duos capiuntur pontes, igitur ijdeinnbsp;funt omnium pifeium optimi.In huiulmodi mate-*nbsp;ha fpedlandum cll,ficut in c�tcris, fed aliquantenbsp;attendus quid requatur,quid repugnet. Namutnbsp;hic fortalFc confequentia non Aabit amp; item fi colnbsp;ligerc uelis de diuitqs hominum,dc nobilitate, dcnbsp;uiribus,de pukhritudine, de feientia, ita ftabit, finbsp;de colore,dc frigorc, de ubertatc, dc proceritatenbsp;corporum, dediftantiaurbiumatque terrarum.nbsp;Idem cfficit,finonrepetamusproximumquicc^,nbsp;fed aliud at� aliud fimile,fed aliquanto minusfubnbsp;ticiamus,prxfcrtim interrogando. Qyod fimilenbsp;quiddam habet indu(flioni:de qua(ut dixi) poficgt;*nbsp;husloqucmur, utfiquisnegetfe malle pifcicu^nbsp;Ium eile quam rolcm,fic cum percun�labimur,nunnbsp;quid malles cfic etiam luna, inquict,mall� quid qnbsp;ftella, quid quam mare, quid quam Humen, quidnbsp;quam riuus,quid quam fonticulus, quid quam fillnbsp;la cqu�kerte ultimum aut ultima negabit,tuncnbsp;eadem retrorfum relegamusdiccntes,fi non maPnbsp;les cfTe ftilla quam pifculus,crgo nec quam fontinbsp;culus,nec quam riuus nec quam Humen,nec quamnbsp;mare, nec quam ftella, nec quam luna, ncc quamnbsp;fol.Neqjliinc abcftprocul cum fxpius idem repe^nbsp;tentes in fumma colligimus,utfi nemo debet ofxnbsp;ferrefc morti prounius,aut altcrius ciuisuita,nbsp;ncc pro t r iS qiiia qd duo n� cffcceruni, id ncc ter^nbsp;this cfl'iciet/incq! hic tertius profefto nccquar^*nbsp;tuSjfi non pro quatuor ciuium certe nec pro quingt;nbsp;q�c

LIBER TERTIVS. tic que nec pro fex, Si ita deinccps, ergo nccpro togt;*nbsp;ta ciuitate,hoc totum loco erit propof�nonis;dcinnbsp;de alTumctur, nemo autem debet fc morti offert'nbsp;reproiiniusautalterius ciuis uita,fiuc Ciirtiusnbsp;autem non debuit fe morti offerte pro uno am alnbsp;terociuc,ergo nec pro tota ciuitate. Idem contranbsp;ualct hoc modo fiquis pro decern milibus homienum ex quibus ciuitas conftatfalute, debet fubi--re mortem,quid ni'fetiam ft uno minus decern mi-libus ciuitas conffaret. Si uno dempto quidni^nbsp;SC altero, fi duobus demptis quid ni, Si tribus i f�nbsp;tribus certe Si qiiatuor^atque ita fingulis demen.-dis ad unum ufque deueniam, deinde affumam innbsp;fecunda figura. Nam fiipcrius affunmpfi in pri-ma.Atqui pro unius ciuis falufc quis mortem fu/-bire non debet, ergo nec pro totius ciuitatis. Sednbsp;cuidentiorhuiufeeargumentationisfuerit intcl-lclt;flus,fi loquamurper fubiundhuiim ficifi qiiisnbsp;pro totiusciuitatis falutc mortem fubire deberef.nbsp;Si rcliqua,fcd in utroqj excmplo negatiue loquu--ti fumus.Cur non etiam loquamur affirmatiue^idcnbsp;fufficiet excmplu.Si affumemus affirmatiuc. Chrinbsp;ftus autem fubiffet mortem pro hominum falutenbsp;etiam fi unopauciorcsfiiiffent, ergo pro unius finbsp;unus luiflct.Cuius h�c commodior fuifiet propofi'nbsp;tio.Siquispro omnium holm falutefubqt mortenbsp;cti�fi uno pauciores effent fubqffet.Itcfi timentinbsp;tibi orationem habere ad populum dicam. Si tibinbsp;habenda effet oratio apud quatuor timeres nc^minbsp;nime inquam refponderes timere, qd apud qncplt;nbsp;nec iftos timcrem,quid fex^Si ita gradatim piieninbsp;am ad populum concludam^,n� fuperior mea ronbsp;gatio

�51 LAVREN. VALLAE DIAL, gatio SC tua confcHio locum habet afTumptionif*nbsp;ergo nee apud populum timerc debes habere oranbsp;tionem,fietq; uer� fortafTc quod Cicero ait inept�nbsp;ciTe quos i�ngulos contemnimus, taquam barbares putare uniuerfos eifc aliquid.ldeo dixi fortafnbsp;fe,quianonfolum aliam uocem,alium gehum, alinbsp;amorationem uniucifipoftulantquam paiici,fednbsp;ctiam quodipfa uniuerfitas mukuni facit amp; (ut dinbsp;xt)in�,principio coaceruatio, fiuc in c�trari� accrnbsp;ui imminutio, Etcnim hac rationc Abraham ag--greiliis eildcumadimpetrandam raifericordiamnbsp;Sodomitisamp;Gomorritis, cum fubinde interro-garet, quid fi illic quinquaginta fuerint iufti gdnbsp;� minus quinquaginta iuftis quincpfuerint, quidnbsp;fi quadraginta,quid fi triginta,quid fi uiginti, qdnbsp;fi deeem Ncc ad minorem numerum defeenderenbsp;cft aufus,fcicns non idem in diuerfis numeris eficnbsp;momenti SC plus in deeem qu�m in quintp, amp; innbsp;uiginti qu�m indecem,amp; in triginta qu�m in paunbsp;cioribus,amp; item plus in quadraginta plus quoepnbsp;in quadraginta quinq; amp; his plus in quinquaginnbsp;ta,8C ita deinceps in inf�nitum.Qpo minus Hora*nbsp;tianum illud probauerim ubi colhgereuult auto^nbsp;ritatem libris non acquiri numero annorum,cuninbsp;ait ad Auguftum feribens. Vtar pmifl� caudx^ pinbsp;lus ut cquin� paulatim uelto SC dcmo,un� demo,nbsp;SC item un�. Vnus inquir annus non dat adimit'uenbsp;libris autoritatem,quod nontotamfolidaml;^ amp;-*nbsp;teor quod nulla nego, in quo probando tribusnbsp;tnilitudinibus cfi rfi ufus una de cauda equi, aire-*nbsp;rade aceruo,tcrtiadeuino,qu�omncsc�tra ipntnbsp;faciunt.Nam unus pilus caud� cquinx ademp�?^nbsp;tant

liber TERTIVS. �i lim amp; fi non det euidcns fignum uacui tamcn ali-quid rclinquit^S^ cquum fi non tota cauda tamcnnbsp;illius parte priuauit,amp; qui un� pilum equinx caitnbsp;dx dempfit fi non abftulit caudam cquo certe abgt;-ftulit pilum caudx,qu� � pilis confi�t, qui fi per-gat altcrum,tertium,quartum pilum ac deincepsnbsp;demcre : ut fcnex illc � Sertorio iufl�s fecit, cauda in nihiluin rccidct.Cui fimik cft illud apud Efigt;nbsp;pum defafcc uirgarum � p�tre filijs ad frangend�nbsp;dato,qucm cum nullus corum pofictfrangere,itcnbsp;rumiufit uirgatim,facillimcfrcgerunt,lgitur un�nbsp;annus dat adimiti^ libris autoritatem, ficut unuSnbsp;pilus caudx equinx amp; una uirga fafei. Et duo an-ni lit duo pili ac dux uirgx,Slt;; cctum millcij anni,nbsp;Ut centum ac mille pili totidemq; uirgx. Sicut eti�nbsp;qux fecunda fimilitudo efi unum gran� dat acer-uo aliquid adimitc^ quod fxpius repetitum 8i {3quot;nbsp;citaccruumamp;dcftruit.Siquidem formicj fingulanbsp;geftantes grana 8i noftrum aceruum dcfirufit j amp;nbsp;fuum conftru�t. Muftum quo^ ip fa die purgaturnbsp;plus!^ habet ut fic loquar dignitatis hodie qua henbsp;ri habuit,3c plus eras atip perendie habebit doneenbsp;per fingulos dies incomparanda fibi dignitatc jp-ficiens definit e(fe muftum,meretur^ autoritatemnbsp;potionis nomenlp ueri uini,ergo c�tra faciunt (utnbsp;dixi)fimilitudinesfuxcontra quern ego quoi^aunbsp;dacius dixerim quod ipfius argumentatio non manbsp;gis facit ad autoritatem librorum g ad xtatis Ionnbsp;gttudin�.Quis ein quod centeiiarius non fit fencxnbsp;aliquem ita colligentem^quid fi cctenarius fit mi-nusunoanno crime fcnex quid fiitem altero,nbsp;fiue quid fiuno menfe minus uel uno die ? quid finbsp;duo

duobus'fquid f� tribus^Sd ita deinccps. None b�c argumentatio eo pcrueniet,ut centcnarius f�t idcnbsp;anniculus;�lt; � diuerfo furfum uerf�im eundo ann�nbsp;cuius f�t centcnarius hoc eft decrepitus, f�cut donbsp;crepitus critidem infans. Quod genus probatiogt;nbsp;nis � quolibet prolatum Horatius ipfe fatyrico fitnbsp;percilio damnaret,idem de c�tcris rebus dici pofnbsp;fet. Vnde Cicero in Acadcmicis,inquir, rerumnbsp;nam nullam d�dit nobis cognition�, f�nium ut uPnbsp;]a in re ftatuere poilimus,quatcnus ne hoc in acernbsp;uo tritici folum unde nomen eft,fed nulla omni^nbsp;no in re minutatim interrogatti diues,p3uper,cl3nbsp;rus,obfcurus,f�t multa, pauca,magna, parua,Ionnbsp;ga,brcuia,lata, aneufta, quanto aut additoautnbsp;depto cert� refpondeamus n�habeamus.

T autem hoc proximum cxpluribus ptibus conftat.Ita illud qd gr�ci dilcnbsp;maton uocant,tantum � duabus quanbsp;lia fucrunt fuperiore libro Quintilianbsp;ni exempla,8^ quale illud apud Cice

ronem,f�bonuscuraccufas, fi malus cur uteris,de quo ideo pauciora dico,quod de eo fatis in eo lo^nbsp;CO eft � �^intiliano pr�ccptum.Quomodo aut� �nbsp;contrario rcfpondea t,folet � rhctorib�s tradi qiFnbsp;grxci Antiftrcphont�jCicero conuerfion� uocat.nbsp;Quon� dum refello tradition�(n� ab eis difl�ntio)nbsp;uolo mihi ueni� data fi aliquantifper oratorie lo-*nbsp;quar� n� ab oratoribus f�ue rhetorib� hoc pcipuenbsp;tradit)attp euagatus fuero, non admod� ingratanbsp;dofloribus(ut fpero^utura orati�e,S� ab A.G�!

LIBER TERTIVS. ,? l�o potifTimum reprehenf�onc cxordiar cuius ucrnbsp;bah�cfunr.Euathlusadulefccns diues cloqu�ti�nbsp;difcendsE caufarumip orandai^ cupidus fuit. Is innbsp;difciplin�Prothagor�fefcdedit, daturumip ^pminbsp;fit mercedc grande pecunia quanta Prothagorasnbsp;pctiuerat, dimidi�^ eius d�dit i� t�c ftat�priusqnbsp;difceret, pcpigit ut rcliqu� dimidi� daret,q prim�nbsp;die caufam apudiudices uicii�et, poftca c� diutulenbsp;auditor affeftort]; Prothagor� fuiflct in ftudio qdnbsp;facundiac abundc mouifl�t, caufas tn non recipenbsp;ret,tcpuscp longu i�tranfeurrere, �Cfacereid ui-deref ne rcliquum mercedis darct,capit confiliumnbsp;Prothagoras ut ipfc exiftimabat aftutum ,pctcrenbsp;inftituit ex pafto mcrced� lit�c� Euathio contenbsp;ftafj�� c� adiudices conijeiendf confifte ndarij eaunbsp;f� gratia uenifrent,tum Prothagoras fie orfus eft.nbsp;Difce inquit ftult�hme adulefccns,utroqj id m� fonbsp;rc uti reddasqd peto Eue c�tra te pronunciat� fu*nbsp;crit Eue te. Nam fi c�tra te lis data erit mercesnbsp;mihi ex fn�a dcbebit,quia ego uicero,E uero fecu-dum te iudicat� erit ex pa�lo debebif quia tu uicenbsp;ris. Ad ea refpondit Euathius potui,inquit,t� ancinbsp;pifi cu� captioni iffe obui� fi uerba ipfa n� facercnbsp;lcd alio patrono utercr.Scd magis niihi in ifta uinbsp;�loria proludium efi,cum tenon in caufa tantumnbsp;fed in argumento quo�p ifto uincam. Difce igiturnbsp;tu quot^ magifter fapientifi�me,utro(p modo fie-rijUti non reddam quod petis,fiuc contra me pronbsp;nunciatum fuerit fine pro me. Nam E indices pronbsp;caufa mca fenferint nihil tibi ex fententia debebi'^nbsp;iur,quia uicero.Sin c�tra me jinunciaucrint nihilnbsp;tibi ex pado dcbebo,qa ego n� uicero.T� indicesnbsp;dubio

�j, LAVREN. VAL. DIALECTE dubiofum hoc incxplicabile^ efl� quod utrin^dlnbsp;cebatur rationc,fcntctia fua utr�cuncp in partentnbsp;dilt;fi:a effet ipfa fefe refeinderet rem iniudicatam renbsp;liqiieruntjcaufamfj in diem longilfimum diftule*�nbsp;runt.Sic ab adulcfccnte difeipulo magifter cloqu�nbsp;tix inclytus fuo f�bi argumente confutatus eft, 6C.nbsp;capti�is uerfut� cxcogitat�^ fruftratus eft. Suntnbsp;qui non Protagoram Euathlum h�c dixiflx ucnbsp;lint,qu� A. Gellius ait,fed Cor�cem amp;. Tyfiam SC.nbsp;ipfius rhetoric� alterum magiftrum,alterum dife�nbsp;pulum,ut illi duo fuperiores cosep � iudicio fum*�nbsp;motos fuiffe cum illo elogio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kcco^

idc,mali corui mal� ou�.,Corax cm gr�cc coruus dicitur:fed noftra nihil intereft an ProthagorasSCnbsp;Euathlus an Corax amp; Thyf�as fuerint:tam� qa innbsp;A.GclIi� loquuturi fumusu'd quod ab eo narraturnbsp;ucrius putemus:contra quemprius quam difputonbsp;libet caftigare fa�lum ludicum, q propter refponnbsp;(�onemdifcipulifcnonpoffcfcntentiam ferre punbsp;taucrut. Quid cm periculi crat ne fent�tia feipf�nbsp;rcfcindcrct:f�uc contra magiftrum lata ex ui pac-�nbsp;tioniSjf�ue contra;cx �quo Si bono cum illc dolonbsp;malonolletagere caufas.Non aliterqu�m id quodnbsp;cft apud La�anrium. Refera em 6^ illud quia adnbsp;rempertinet amp; qui La�lStius ipfe uideturaflentinbsp;ri ueluti inexpunabili. Quidam inquit fomniauitnbsp;ad moncri fc a quodam ne fomnijs crederetfinonnbsp;cr�dit hic fomnqs: cr�dit fomnqs, quia huic ipHnbsp;fomnio credit.Sin cr�dit fomnijs,non credit fom-*nbsp;nijs, quia huicn� creditedfalfum effut offendamnbsp;q�amquamhoc quod'Laftantius refert philoft�nbsp;ph�tium comcnticium fomnium non uocat calumnbsp;niac. Ne�

LIBER TERTIVS. a�� nia.Nfcp tnim de illo genere fomniorum eil, quinbsp;bus quis aficntiri qucat aut non aifentiri, quotiesnbsp;rcrum euentus cumipfa fomnij pracdidiioneautnbsp;admonitionc concordat: ueluti f�quisin fomnisnbsp;me admoneret thefauri alicuius defofl�,qucm thenbsp;faurum fi eodem loco repcrcro, quem ilk fomni�nbsp;ti mihi autoftcdit,aut narrauit,eredam ei fomnionbsp;fi minus non credam.Nam quomodo poflum cui^nbsp;piam credere nifi conftet cum ucra loqui, hie autnbsp;an ucra loquatur mihi non conftat.Stultum fit iginbsp;tur ei credere.Quid enim fi dicat ilk fc efle Homenbsp;rum,aut Hefiodiim,nunquid eredam^ Adco omianbsp;fomnia talia funt, quoniam quicquid uidemus innbsp;fomnijSjtak pracfertim quodpofiumus agnofeerenbsp;ideo uidetur fe offeree ut uer� credamus. Nec re*�nbsp;fert an ad oculos an ad aurcs id kfe magis accomnbsp;modct,ncc in thefauro inueniendo uerbis an imanbsp;ginib� admoneamur.Ergo huiufmodi fomnia nulnbsp;lam habent autoritatcm,ideocp fi non eredam fo^nbsp;mniis,non ideo non credam,quiahuic uni fide hanbsp;beam,fcd quia dcprehcdiilla fere effe fallacia.Sinnbsp;eredam non ideo eredam quia hunc admonito-'nbsp;rem uanumfuiffc putem,quiuerum dixit,fed hocnbsp;fomnium in neutram partem habebit monumcn.*nbsp;turn,Non fecus ac fi fomniaffem duos mec'diuer.-fo admonenteSjUnum quidem ut credam,alterumnbsp;uero nc eredam fomnijs,quor� nullius fcquar au-*nbsp;toritatem,quia qu�dam eredam effe uera, qu�d�nbsp;non uera.Neqj enim ita dicenduseft quis crcdercnbsp;fomniis,qucd omnibus crcdat,ut Ladlantius e�ftinbsp;mere uidetur. Credamigitur aliquibus fomnijs,nbsp;omnibus non eredam, fictif quod ilk impoffibgt;nbsp;r Ic

�T LAVRENTII VAL. DIALE, le putat ut fomnijs eredam,8C non eredam,hoc fo-�nbsp;innio nequaquam meum tardante iudicium, qaonbsp;minus lib�r� ientiani.lta calumniofa difeipuli re�nbsp;fponf�o nihil impedire debuitiudieium mentesnenbsp;fccundum leges pronuneiarent. Vt redeam ad A.nbsp;Gellium qui non cauf� fed arguti� inter magifti^nbsp;difcipulum fe iudicem faciens,fccundum difcipuliinbsp;litem dat quod Prothagoras fuerit ab Euathio c5nbsp;futatusj. Qiiod an uci^ fit diieutere uolo Si uelucnbsp;�n re pr�fenti perfonam Prothagor� afliimcrc 6Cnbsp;apud indices ita habet c orationem. Quid qu�fonbsp;agitisiudiccs^autqu� tandem ifta iufiitia cft,innbsp;tam longam diem differre caufam�^ �C ne de ea iunbsp;dieari unquam pofiit efficcrc non ferendo aduernbsp;fus me fententiam fertis,quamutinam ingenuenbsp;ferretis.MuItoenim plus damni facimus exue�nbsp;fira dilatione,qu�m fi fitem fecundum aduerfari^'nbsp;um darctis faccremus. Quinimo pofco ac poftu-�nbsp;lo ut fecundum eum ciim mea bona gratia litemnbsp;detis, nee^ ad noftras refpicere uelitis argutias,nbsp;qu�neque ad uos pertinent: qui iurati fecundumnbsp;tabulas at^ documenta indicate debetis,nccp uogt;*nbsp;bis funt di(fi:a,fed aduerfurio. Ego hune infeitia arnbsp;gucre uolui,hic me uicifiim infeiti� redargucre:nbsp;neuter aut uos admoncns,aut caufam defendens,nbsp;fed tanquam extra iudicium loqucns, quor� uternbsp;uerum dicat,aut uter loquatur argutius indicatenbsp;non eft ueftr� religionis,de l�te uos non de litigznbsp;toribus difeeptatis, 8C de fite qu� c�tefiati fumus,nbsp;no de altercanti� c�uitqs. Quid �plius qritis^pu-'nbsp;t�te me nihil dixifle,amp; ex confequenti hune nihilnbsp;contradixific. Ego quod di xi rcuoco,ita SC quod

LIBER TERTIVS. tr, fuc contradixit pro non difto habebit. Qyodffnbsp;quid apud uos noftra ucrba pohderis habent, quanbsp;id inane fit mecumquxfo rccognofcitc. Dixi huicnbsp;fi lis contra te data erit,ni erccs mihi ex iententianbsp;dcbcbitur,hoc in honorem huius loci atcp iudicionbsp;rum diAum fit,id quod fecundo loco dixi.Si ueronbsp;fecundum tc ludicatum erit merces mihi ex pa�lonbsp;debebitur, non id pertinet adcontumeliamuc^nbsp;ftram atc^ iudiciorum quafi fcntentia contra menbsp;proillo lata nihil ei profit : prodcrit quidem illi,nbsp;fed multo plus mihi. Nam reportait nine ui�o�nbsp;ham quod ego capto,8i ad quod ego tendo,ut ponbsp;ftcaquam ifte femel uicerit, agam itcrum in cumnbsp;non quod � uobis appellem quod abfit. Sed quianbsp;apud uos de integroagcre potero, neque uero eftnbsp;Qt timeatis nc fententia feipfa refeindat quod au^nbsp;dire intra uos loquentes uideor.Damnamus Eua*nbsp;tlilum'�atabfoluimusquia non foluetreliqu� mernbsp;cedis ut pcpigitjcum nullam adhuc uicerit caugt;nbsp;fam abfoluimus:at damnamus quia foluet reliqu�nbsp;mercedis ex pafto cum iam aliquam caufam uice-ht,ita uidlus uidor 8C uiftor uidtus erit. Is nanqpnbsp;uiiftus eft,qui per fententiam iudicum foluit quodnbsp;ab eo petebatur. Is rurfum uidlor qui non foluit:nbsp;at^hac ratione fententia noftra fefe ipfa refein�nbsp;det, pace ueftra, longe idabeft optimi iudices.nbsp;Nam Euathlum fi damnatis non abfoluitis qua-*nbsp;finonfit foluturus fi non ex pafto certe eX ali-*nbsp;qua ratione damnaretis^ Mimime,fed de dolo manbsp;lo,foluetigiturfidamnabitur. Sin uecoabfolui-quot;nbsp;tis quod potius reor,non damnatis quafi fit folutunbsp;r � rus

rus quod petcbatur.Quis cnim cogct inuiifli� fol-iiere^profefto nemo,EuathJum abloluimus/on-^ demnabunt cum fecundi iudiccy,iiec magis cum qnbsp;nos condemiiabunt. Minime iu�ices fed ob ueftr�nbsp;feincntiam propter quam hic aliquam obtinue^nbsp;rit caufam, Euatliluinq; cogent ex paifto mihi relinbsp;quum nierccdis pcrlolucrc. ite nunc amp; timetc nenbsp;uelrra fefe refeindat fententia quia ncc aduerfa renbsp;feindi poifit. Atqj quomagis animaduertatis nul.-lam fubefle dubit�di caufam,in(piciamus ipfa uer-ba quac dubitaiionem facere uidentur. Ego iudi-ces dicebam fi c�tra te lis data erit, mcrccdcm minbsp;hi cx fententia debebis,liic � contrario loquens nenbsp;gat fc debiturum ex padto uidelicet negat quodnbsp;nemo ait,ego enim concedo, fatcor, aflenrior eunbsp;non debere ex padlo fi cx fententia rurfus diceb�nbsp;fi erit iudicatum fecundnm te mercedem mihi cxnbsp;pa�lodebcbisquiatuuicerisjiic negat debere fenbsp;cx fententfa. (^lid tu adulefcens amp; in pr�ccpto-r� ingratifTime �C in iudices contumeliofiflime,�!!nbsp;de fententia tc conucnio, dc padlo facis mentio-ncm,cum dc pa��o non dc pa�lo, fed de fententianbsp;loqueris non ego te utrac^ rationc debere dico,nbsp;fcdaltcrutra uel cx pa(flo,uel ex fentctia,ex horunbsp;utro debere te ncgas,nam neutre licet impuden-tifl�musfiSjdiccrcnon potes.Vtrocunqj ergo nc-gaueris altcro certe debere confiteberis, finge iSnbsp;pronunciatum fi uis fecundum me non 'ne debebisnbsp;ex fententialt; finge pronunciatum fecundum tenbsp;ndnne ex pa�lo debebis^At cnim non debebis t�cnbsp;cx fententia audio.Fateor neque enim cx duabusnbsp;caufis peto fed cx altera,quia ncc tu patrimonium

LIBER TERTIVS. 2io Km habes amp; tcftamento Si ab inteftato, datur t/gt;nbsp;bi optio:clige unum uelis aut pro te fenrcntiamnbsp;fcrri aut contra te utrolibet modo foluturus quodnbsp;pctOjfi contra te ex hac ipfa fententia, fin contranbsp;teexfequcntinm iudicum fententia. Qnidais'Jfinbsp;contra te ifti pronunciabunt nihilmiliidebebis?nbsp;quia non ex pa(flo,ergo horum fententia pro ni-liilocritdiorum omnium iudicium friuolum pu-tabis^horum autorit�rem afpernabere^ non fen-tis improbc,n� fentiste iniuriam facere his apudnbsp;quosreuses.Atenimalioemendas capite, quofinbsp;pro te iudices fenferint nihil mihi ex fententia denbsp;bcbis.Non debebis tu quidem ex fententia, fed tanbsp;men propter fententiam,quoniam fententia harenbsp;pr�ftabit,ut alio iudicio feu apud hos,feu apud alinbsp;os iudices uiftus mihi reliqu� pecuni� redd as exnbsp;pafto.Quid tibi eft cum ifta tergiuerfatione, nonnbsp;artificiofa fed arti rcpugnante,non ingeniofa fednbsp;rudi,non utili fed impudenti.Quicquidaiscontranbsp;mc,id omne ego tibi concede, rribuo, fateor, nonnbsp;debcre te mihi reliquum mercedis ex fententia, finbsp;expa(flo,ncqjex pafto hex fentetia ,fcdita uttunbsp;inuice fatcarc mihi hoc rationi me� obftaremt aunbsp;tem ad uos iudices rcuertar. Non eo inficias uosnbsp;fecundum me ex pacto litem dare non poffe,fifumnbsp;mo iure agere uelitis. At fi ex aequo amp; bono, at^nbsp;ut inter prnceptorem ac difcipulum dccet,pr�fetnbsp;tim contra dolum 8C fraudem , profedlo fecundiinbsp;me indicium dabitis, debebitfp Euathlus mihi relinbsp;quum mercedis 8C ex pa�lo amp; ex fententia.Quodnbsp;fiforte nolueritis,ctiam att^etiam rogo,ut pronbsp;hoc potius qu�m pro neutro litem detis, quo no-r } mine

�1 LAVR�N. VALL AE DIALE, rninc'contra qucm pronunciabitis habebo uobisnbsp;ucl maximas gratias,quas nil� ifte quoi^ fe habonbsp;rexonRtebitur, erit in uos fkutin pr�ccptorcmnbsp;ingratii�imus. H�c Prothagoras fi pro fe dixifletnbsp;opinor indices ad pron�ciandum fortafl'e pro fe,nbsp;aut certc (quod ipfc uolebat ) contra fe induxiPnbsp;f�t.Scd hanc argutam fine Euathli/nieTyfi�, �.'nbsp;ue: alterius (i quis huis his prior fuit quidam,ut uanbsp;fram folertemi]; admirantur quorum eft Arifto-teles qui fecundo rhetoricorum libro tradit idnbsp;pracccptum fubito hocexemplo. Socrates nonnbsp;finebat; filium habere orationes inquiens f� lukanbsp;loquerishominibuserisinuifus, fin iniufta dqs.nbsp;Immo oportet orationes habere. Nam f� iuftalo^nbsp;quor dij me diligent,fin iniufta homincs.Num ifta,nbsp;ratiene refutare poncs optime pr�ceptor oratienbsp;Onem mearn tibi diccntis . Noli fretum Sicilixnbsp;tranfmittere, nc f� plus ad dextram dcclinaucrisnbsp;peiiculum tibi f�t � Scylla,� Carydi autem,f� plusnbsp;ad finiftram,dicas uolo tranfmittere fretum Sici^nbsp;lix quia f� ad dextram dcclinabo non erit mihi penbsp;riculum � charybdi,nec � fcyllafi adfiniftram.nbsp;Qua confutatione quid ftultius nam iftudquodnbsp;aisintneainerat oratione quaf� confequens. Atnbsp;enim Cicero ait f� complexio uera erit nunquamnbsp;reprehendetur . Et quis aut quo patflo iudicabitnbsp;anuerafit,profedo cumiudicatumfuerit elTefalnbsp;fam complexionem,iam fuperuacuum fuerit con^nbsp;uertere quaf� cum ui�fo captoi^ hofte uelle pugnanbsp;re. Sedquarationc dignofcatur falfa complexionbsp;ac uera,nos ipfc prxceptor non docei,cum in dugt;-obus rem tradet operibus cuius lixc uerbanbsp;funt

LIBER TERTIVS. ��-lunt in rhctoricis.Qua? ucro f�cuti ncccflarja indu cenfur ca fi forte mutabuntur modo, ncccflaria arnbsp;gumcntatione,nelt;5 crunt huiufmodi,fic rcprehennbsp;dcntur.Primuincomplexio qu� iitruntp concepnbsp;ferit debet tollere,fi uera eft nunquam rcprehen^nbsp;detur,fin fa^fa,duobus modis aut conuerfibnc,autnbsp;alterius partis inftrmatione.^Conuerti�c hoc monbsp;do : nam fi ueretur quid cum accufes, qui cflpro*nbsp;bus'lfininuerecundumanimi ingenium pofTidet,nbsp;quid eum accufes,qui id parui auditum cxiftimer.nbsp;Hie fi uereri fiue non ucrcri dixeris concedendumnbsp;hoc putat,ut neges accufandum quod conuerfio^nbsp;nc fic reprehenditur immo accufandus efi, nam finbsp;ueretur accures,non cnim parui auditum exifti--mabit.Sin inuerecundum animi ingenium pofii^nbsp;det tarnen accufcs,non eft enim probus. Alteriusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

autem partis infirmationc hoc modo reprehende tur.Verum fi ueretur accufati�e tua corrcdlus abnbsp;crratoreccdet.Superius autem tanquam uerx conbsp;picxionis excmplum pofuerat Cicero inquiens:nbsp;Complexio eft in qua utrum concefieris reprehennbsp;detur ad huiic modum, fi improbus eft cur uteris'lnbsp;fii probus cur accufas'lln libris ad Herennium hxcnbsp;ciusfuntuerbamtunturigitur ftudiofi in confir-manda rationc duplici conclufione hoc modo,in^nbsp;iuria abs te afficior indigna parcr,namfi impro--bum efte Threfp�tem cxiftimabas, cur mehuiusnbsp;locabas nuptijs'�fi probus eft cur talem iniuit�,in.-uttum cogis linquere^ Qu� hoc modo concludcnnbsp;tur, aut ex c�trarioconuertentur aut ex fimplicinbsp;parte reprehendent.Ecotrario hoc modo nulla tenbsp;indigna nata afficio iniuria. Si probus eft colloca-'nbsp;r 4 ui

ui fin improbus diuortio liberabo te incommodis, m fimplici parte conuert�tur,f� ex duplici conclu^nbsp;l�onc altetra pars diluetur hoc modo. Nam fi im.*nbsp;probum eflc Thrcfpontcm exiftimabas, cur menbsp;nuius locabas niiptqs duxi probum erraui, poilnbsp;cognoui amp; fugio cognitum. Igitur rcprchcnfionbsp;huius conclufionis duplex eft acutior ilia fuperi^nbsp;or,facilior h�c pofterior ad excogitandum, cur dinbsp;cat Cicero f3ciliorcm,hanc Si illam acutiorem nonbsp;uideo nullius enim negotii �ft)�� conuerfione,ni^nbsp;fi forte uclimus uti ctiam pcruerl�one uerborunbsp;quod non licet ut ipfe facit.Nam cum dixilfet f�lia,nbsp;il improbum eflc Thrcfpontcm exiftimabas, ipfenbsp;uertit fl improbus eft. A quo ut diflentire audeamnbsp;facit quod in libris ab co fan� compofitis de artenbsp;oratoria,nullam uideo huius pr�ccpti fa�fam m�nbsp;tioncm,ut magis h�c c fcholis rhetorum quam exnbsp;ufu orandifutnpferit.Ideoqj huiufmodi refponfionbsp;nem nulla in orationc quantum equidem ipfe lcgt;-gi ufurpauit,merito^ Quintilianus huius friuolacnbsp;confutacionis filentium cgit, tacite cam damnas,nbsp;quafi indignam qu� ab ipfo reprehenderet�r pernbsp;fefedamnatS amp;explofam: flliaenimpatremingt;nbsp;eufat: fl improbumicfle Trefpontem exiftimabasnbsp;cur me me huius collocabas nupriis'fpatcr rcfponnbsp;dit fl improbus eft diuortij liberabo teincommo.'nbsp;dis. Noncurmenune abillo feparcs pater que�nbsp;ror,fedcurme illi collocaucris fl improbus erar.nbsp;Itemincufantifi prob� cftcollocaui. Mc miferamnbsp;nonquod probo collocaucris qiieror pater,fednbsp;quod feiungas,fl probus eft ab inuito inuitam,facnbsp;f�liam h�c duo non coniun�im dicere,afficior in^nbsp;com

commodis diuortio fi eft probus. Quid alteri cur illam � probo feiungat inuitam ab inuito cerre nonbsp;hoCjCoilocaui fi probus eft,qui ergo fieri poteft,utnbsp;qux rationes feparatim di�l� nihil cfflciuntatipnbsp;adeo uefanx funt,e�deni coniun�bx uaic�t fancipnbsp;finc,item in altero exemplo. Si ueretur quid eutnnbsp;accuias qui eft probiis.^tis adeo demes eft qui fienbsp;occurrat,immo acculem qui id n� parui auditumnbsp;cxiftimabat.Et cum dixero fiinuerecundum ani.-mi ingenium poffidet,quid e� accufas, qui id par^nbsp;ui anditum exiftimet/ic contra dicat,immo accu.*nbsp;fes qui non eft probus, Vides ut non eft utendumnbsp;conuerfione,nec rationum pcrucrfione,quafi quisnbsp;obticientem in ipfum manus uelit repellere ttanf**nbsp;uerfis manibuSjUtdextramapponat altcrius de^nbsp;xtr finiftram finiftrar, amp; non potius refta branbsp;chia opponat reftis alterius brachij, at^ ita rcfelnbsp;lat:fi ueretur 8i fi probus fit tarnen aceufes, ut qiFnbsp;fua probitate non faciebat,id tua aceufatione cornbsp;reptusfaciat.Sininuerecundum animi ingeniumnbsp;poflidet tarnen aceufes quia forte non parui facigt;-et fe accufari,aut fi faciat pr�fta hoc fam� tu�, nenbsp;per te ftetifte homines purent, quominus corrigenbsp;retur,nc particeps illi in pccc�do uideare, mulnbsp;ta alia qu� did pofiunt. H�c funt qu� oftenduntnbsp;falfam fuifle complcxioncm,quo oftcnfo,quisdi^nbsp;cat opus efle amplius conuerfionc,etiamfiquidnbsp;haberet moment! � lllamautem fuperiorem quanbsp;filia in pattern ufa eft complcxionem, non aufimnbsp;confutare quiaiufta eft,nififorte dicat pater amp; finbsp;improbus erat tarnen ei te nuptum dedi, quia ty-rannus me coegit, quiaabeoinfidiastimcbam,nbsp;r J quia

quta fpcrabam mihi amp; tibi commodum,d(f qua: funt id genus. Nunc autemiamlibcr� tyranno,nbsp;ab infidiis cum �jquo nihil ipero,quem Si niihiSinbsp;tibi incommodum expertus fum r�pudie. At ilianbsp;CicerGiiisconfutatio tranfuerfa 8i obliqua, quidnbsp;pofl'ithabcreuirium^cumetiam dirc�la amp; f�m^nbsp;plcx nihil proficiat aduerfus ualidam fili� com^nbsp;plexioncm,duxi probum erraui, poft cognoui Sinbsp;�ugiocognitum. Rcprehcnditnehac relponfio.'nbsp;ne pater fili�rationcm an confirm�t, purgat fa-�fumfuum an potius damnai leerte damnat fenbsp;peccafle,confitens quod duxerit probum qui effetnbsp;improbus.Hxc cum ita fint,tarnen Ciceronismo-deftiam licet cognofccre,qui amp; nemin� conuerfi-one non utentem carpit,amp; non omnem complcxinbsp;onem uoluit pofle conuerti; quahs eft ilia, fi improbus cur uteris�fi probus cur aceufas lt; At Aulusnbsp;CelliuS uidetur fendre femper dcberc conuerti c5nbsp;plexionem,idcoq; Plinium carpit quod complc-xionem quandam non uiderit poffe conuerti. N�nbsp;qu�dehacrein quinto libre diiputaffctiter�(utnbsp;eft in materijs diffipatus)ino(fi:auo fie inquit.Pli-nius fecundus exiftimatus eft eft� �tatis fu� do-�lifl�mus,is libros reliquit quos ftudiorum inferinbsp;pfit haud m�dius fidius ufquequaque afpernan-dos.Inhis libris multa uaria Si oblctfiandas cru-ditorum hominum aures ponit, refert ctiamnbsp;pl�rafquc fentetias, quas in dcclamandis contronbsp;uerfijslcpidc argutefpdklas putat. Siciitihancnbsp;quoquefententiam ponit ex huiufmodi contro-�erfia. Vie fortispr�mioquodoptaueritdone-tur.qui foriitcrfccerat, petijt alterius uxoreminnbsp;roatri

LIBER TERTIVS, fnatr�monium amp; acccpit.Is deinde cuius ea uxornbsp;fuerat,fortiter,fecit rcpetit candcm, contradici^nbsp;Zur, eleganter igitur�i prouerbialitcr ex partenbsp;poftcriorisuirifortis, uxorem fibi reddi poftulannbsp;tiSjhocdiftumeftfipIacetlex redde , fi non pla^nbsp;cet redde .Fugitaut� Pliniumfcntcnolamiltainnbsp;quam putauit effe argutiiTimain uitio non care.*nbsp;re quod gr�ccnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur, Si(. eft �itiiim infidi

oftim amp; fub falfa laudis ipecic latens. Nihil enitn minus conuerti ex contrario idipfum , aduerfusnbsp;cundem poteft,at^� priore illo uiro forti dici, f�nbsp;placet lex,non reddo,fi non placet,no reddo.H�cnbsp;Aulus Gellius qui nullam in referendo dilemmatenbsp;cxceptionem adliibetiniuftccp Plinium repreli�^nbsp;dit,prior uir uxoris de qua agitur inquit ci qui ftinbsp;am optauit uxorem ais tibi placcrc legcm,cur er^nbsp;go non permittis me quoqj optarc ex lcgelt;?ais nonbsp;placere,cur ex lege optafti�inquis ft placet lex nonbsp;rcddo�ftud non eft,ft placet lex dicere,fcd fi pla^nbsp;cet uxor.Placcre entra legem aut non placcre^ftnbsp;illam ffruarrd2m,:liit non fcruandam putare,id(�nbsp;ab utraqj parte non quatenus dat tibi poteftaternnbsp;optandi alienam uxorem efte fcruandam, quate^nbsp;nus dat mihi non feruandam. Nam quod refponxnbsp;des no minus ineptum eft quam cauilfofum, fi planbsp;cet non reddo,fi non placet non reddo, refponefenbsp;placet ne tibi Icx^quod in dubium uocas uoluntanbsp;tem tuam, certe aut placet tibi lex, aut non pla**nbsp;cet, fac ufquid tibi placeat aut non placeat, nonnbsp;ignoremus quin de animo ac de fenfu tuo refpon-des� Efto ut placeat no feruare Iegem,optare ponbsp;terotuam uxorem ex lege,efto ut non placeat nonbsp;- �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuifti

LAVREN. VAL. DIALECTE potuifti ex lege qu� tibi non placet optarc uxo.*nbsp;rem meam;faH� igitur Aulus Gellius Pliniiim rc^nbsp;prchcnditjiiec ut dignum crat illa cruditionc fen---fit de antiftreplionte fiue conuerf�one ; ncq; id fogt;'nbsp;lum fed etiam in cognofeendis caufis excrcitatusnbsp;nonboniiudicisofficiofunifluscil,quinec debi-'nbsp;tam pr�ccpton mcrcedcm reddi uclit, nec erept�nbsp;uii'o uxorcm,ne(p uero d�Timulaucrim nonnullanbsp;rati�is fpccie induftos qui antiftrephontem pofunbsp;etc in prarccptis.Siquidcm qu�d� liuiufmodi ex�^nbsp;pla facicm quandam pixfcrunt argut� uenufteipnbsp;dcprchcni�onis,quale illud eft.Philofoplius quidinbsp;adqt regem attpadorauitideinde illi afTedit addinbsp;�lus,dixitip fi deus es adora� c te dcbeo,fi non de*nbsp;fed ho non debeo adorare.Gi auis �C digna ucl re^nbsp;gc ucl fapiente uox. Ac ne philofophi quidem in^nbsp;digna fe oratio,cur igitur earn reprehendit rex acnbsp;jure reprehendit idlp per antiftrephontem lt; Nonnbsp;reprehendit rex orationcm philofophi fed faft�,nbsp;nec uerba confutauit,ideo nec antiftreplionte cftnbsp;ufus.Cuius rei hacc probatio eftquod fi iIle nec afnbsp;fedit r�gi ne adorafi�t/ed dubitans quid fibi agennbsp;dum cftet illa uerba dixifict haud dubie ab rege renbsp;prehenfus non fuiflct.fuifiet autem fi illa duo in^nbsp;terfe contraria nulla adieifta oratione fccifict,eftnbsp;ergo r�gis fermo perinde ac fi philofophus nihilnbsp;fuiflet loquutus dilemmate non antiftrephongt;nbsp;te ufus cft,ut fi dixifiet aut homo fum aut deus. Sinbsp;homo cur me adorafti'ffin deus cur mihi afiedifti,nbsp;neqj'' enim intcreft in dilemmate an interrogationbsp;pc utaris an non. Nonnunquam tarnen orationenbsp;Utiip conucrtcre altcrius uidcamur, ut fiquis negt;

LIBER. TERTIVS. get afpcritatcm cxii timcndam, liac rationc quo^nbsp;niatnf� fucrit iiyems nonxHuabimus, f�n�ftaSnbsp;non algcbimus : ita cum rcpcllas antiftrcphonte,nbsp;immotimenda eft nobis afpcritas c�li quoniamnbsp;fifuerit liycms algcbimus, fin �ftas arftuabimus.nbsp;Hie non rcfellimus altcrius rationes,fed tanquamnbsp;dimidiatas at^ incxpletas expie mus,ut propemonbsp;d� eft rcfpondendum,lioc m�,fateor iftliuc no alfunbsp;ros nos fi erit �ftas, ncc �ftuaiuros fi crit hyems,nbsp;fed fierit �ftas none afftuabimusquot;; fin hyemsnonnbsp;algcbimus uere dixiftifed impcrfcdlc , Hi de totonbsp;dimidi� attigifti.Quomodo igitur reprehendi ponbsp;teft falfoloqui quern aduerfaiius ucrumdixiftcconbsp;fitctur,aut quomodo utitur conuerftone qui rationbsp;ncs aduerfarij n�c�ucrtit,fcd cxplctatc� lupplct.nbsp;Magnoperc uerborum c�fidcrandap�dera.

Acc perfequutus fum longius,ut oftenderc maximos ctiam uiros per incuriam loquennbsp;di efl'e lapfos.Vt ineptum fit uclle c�pleifli

omnia,�quibuscaucamusaut ab ambiguis,auc obfcurisautfallacibus.Acutocftingcnio op� entnbsp;diroep ac fubado.Nam ilia non docerc quale nonnbsp;efte Acthiopcm plane nigrum,quialiabe�t dentesnbsp;albos,fed dici pofte album longe ftultift�mum eft:nbsp;Niger enimamp; albus homo uocatur � cute nigranbsp;albauCjUt equus � pilo^amp;S auis � penna, no autemnbsp;dentibus, quia nee rubicundus,aut rubidus,aut riinbsp;bcr dicitur � lingua,hoc ineptum illud incruditS,nbsp;quod � difcipulo fit pr�ccptor,non autem ftatua,nbsp;fed ftatua fit ex �rc,quafi pr�ccptor no fit faftusnbsp;ex patrcjUt ftatua ex jrc,nec ftatua fiat ex lebcte,nbsp;fifprx

SC pr�ceptore difcipulo,quanquain in illis ftrperi oribus pr�ceptoramp; ftatua funt fuppof�tum,iH hisnbsp;uci o 3ppoi�t�;quod �s fit ex lebete ftatua amp; quit*nbsp;piain fit ex difcipulo pr�ccptor. Namilludcalugt;nbsp;mnia non uacat,licet rephcnfu facile tnihi, ut dicenbsp;ti pr�ter phccnic� me omnc auem uidificjfic con**nbsp;tradicas,hanc aucquam fibi pallio teneo non uidinbsp;ft i, er go n� omncm auem,quafi ego de indiuiduisnbsp;auibus SC non fpeciebus ear� fucrim loquutus, SCnbsp;non ad meam qui loquor uol�tatem, fenfumi^ ponbsp;tiusfitrefpici�dum quam adtuam interpretationnbsp;n� calumniari uolctis dum ego ad confuctudin�nbsp;doftorum loquor ,reprehcndi non poflum.Qiieinnbsp;fi tu captionibus adorieris leges loquendi ac monnbsp;res tanqu� iura quaedam ciuilia appellabo. In iunnbsp;re cnim ciuili captionibus locus non eft SC fi quidnbsp;dolo malo geftum eft, id refeindi iubetur SC ,irrin.nbsp;tum cfic. Verum ut captionibus obuiam irc debe-lt;nbsp;mus,ita fubtiliterinquirereamp;uerborum pondennbsp;ra exanimate debemusmthoftiS uiditaut intrannbsp;trit urbcm refte dicitur,ctiam fiex parte uidit autnbsp;intrauit. Aut hoftis cepit urbem nonnifi autem tonbsp;tam,aut ex maxima partc.Nam urbem cepifle S�nbsp;bini non dicuntur qui capitolium,necPorfena qu2nbsp;ianiculum, SC partem transtyberinam cccpit. Sednbsp;Gothi, qui totam urbem Si,Galli qui pr�ter capinbsp;tolium totam ceperunt.Itac� fi quis in hoc erraucnbsp;rit ab, ufu communi reced�s eum iure optimo nonbsp;tabim* quale eft illud quod alicubi eft,in loco eft,nbsp;SC quod in loco � alicubi eft: hie uidetur fibi aliqdnbsp;diccre cum nihil dicat, pcrinde ac fi diceret, quidnbsp;ufquam eft,alicubi eft,nam alicubi nihil eft aliudnbsp;qu�tn

qu�m aliquo in loco amp; ufquam non aliud qu�m alicubi nifi quod folxcifmus fit dicere,quod alicu^nbsp;bi � usq �ft,ut ^ximo libro ondi. QjJid ergo dicitnbsp;qui dicit, qd in aliquo loco eft hoc inloco � amp; qlt;fnbsp;in loco eft,in aliq loco eft; Profefto nihil pro di-uerfis ponens quae diuerfa no funt. Ac ne quis iftanbsp;obelTc non putethac ex re magnum illic flagiti-um admiftum eft, ubi de tempore difputatur, utnbsp;uerbis Boetii utar. Tempus aut habet origincmnbsp;aut non, fi tempus habet origine non fuit fempernbsp;tempus, habetautemorigincm, fuitigitur quidnbsp;quando non fuit tempus. Sedfuifle tempons figt;nbsp;gnificatio cft,fuit igitur tempus quando non fuitnbsp;tempus, quod fieri non poicft. Non igitur ullumnbsp;principium tcmporis,rcdditur itaque ad alterantnbsp;partem quod origine careat. Quis huic proponent conccdat,fi tempus habet origincm non fti-iffc femper tempus,cum femper 8i in omni tem-porcidem fit. Quidenim abfurdiusqu�m diccrenbsp;tempus non fuit omni tempore, fine fuit tempusnbsp;quo non fuit tcmpus.Nam quadoidem eft quodnbsp;quo tempore. Sed quid de qu�ftionc diccmus^nbsp;utrum habuerit tempus origincm an non dicamnbsp;de hoc Sd fl non plurimum ad rem facit. Si de xternbsp;nitate dei loquimur non habet origincm tempusnbsp;ilud�tcrnitatis,quia nunquamortumeft,origonbsp;enim ab oriendo diAa eft.Sin de mundi �uo haMnbsp;bit origincm tempus,tempus inquam uniuerfum,nbsp;�C ut fie loquar totum temporis corpus cuius origt;nbsp;go tempus eft,id eft,pars uniuerfi tpis, fed gs prpnbsp;ma ut in cacteris rcb�,fit origo fluminis flume at^nbsp;principiu ui� uia eft,principi� uitat uin �. Prin-cipium

ni LAVREN. V.AL. DIALE, cipi� terr�,maris,igni�, folis, lunar,c�li,aliar�^nbsp;rcrum non aliud func qu�m terra,mare,aer,ignis,nbsp;fol,carlum,amp; item c�tcra.Nc�^ audiendi quidamnbsp;qui uolunt duo illa uerba incipit amp; d�finit haberenbsp;terppus ante fe ac poft fe. Nam adliones noftrae,nbsp;utnauigare,militarc,diiputare,fcribere,loqui,acnbsp;exter� huiufmodi,habent ille quidem tempus, �Cnbsp;priufquam incipiunt amp; pofteaqu�m def�niunt, 6Cnbsp;tempus earum habet aliud ante fe tempus,fiC aligt;nbsp;udpoft fe,fiue fuum ante amp; fuum poft. At ipfumnbsp;tempus uniuerfale �^(ut dixi)ipfum temporis cornbsp;pus (tue illud arternum, fiuc hoe mundanum nonnbsp;habet ullum mundanum ante fc, uel poft fe tem.*nbsp;pus. Alioqui totum tempus non foret, ficut carlonbsp;nullus eft ulterior locus, fed ipfum � fe incipit ddnbsp;in fe definit. At cm dicimus ante tep us quid erar.nbsp;Qi)id mirumlt;at non dicimus fupra c�l� quid eft,nbsp;id fit confuetudinc fermonis humani,qui non ni�nbsp;hil etiam rationis habct.Nam fupra cxlum putagt;nbsp;mus aliquid eife, quoniam ut� fan�tis literis hagt;nbsp;bemusnon unu cxlum eftSC corpus Chrifti fupranbsp;cxlos afcendit,etiam ultra hoc mundanum tern**nbsp;pus quod intelligimus eft illudarternum ulterius,nbsp;quod nos diuinamus quod�modo acfufpicamur.nbsp;Quia de tempore 8i cxlo dixi,non omittam illudnbsp;quod quidam aiunt,nonp]acerc mihinos metirinbsp;magnitudinc motus,tempus,�^ magnitudine temnbsp;poris motum,quodquomodo fiat non uideo. PIunbsp;rima fub huiufmodi,qbus fc paffim philofophi exercent in omni philofophiar parte, pl�run^ in uonbsp;cabulis occupati,ut nonniinq ad grammatica minbsp;hi defccndiflcjimmo in media grammatica uerfarinbsp;Siardifi

LIBER TERTIVS. n* amp; �dif�cia fua uerbis, tanquam columnis fulciifenbsp;uideantur. Verum in hoc iftos facile patior.Quidnbsp;enim melius qui arte gr�matica niti, pr�fertimnbsp;ufu conf�rmata.Qijo minus illostolerare poiTumnbsp;qui etiam ab arte �C ab ufu def�cientcs,uolunt ellenbsp;diucrfa,uidco Platonem 8C Platonem uidco,niunnbsp;dus fuit ab�terno amp; ab aeterno fuit mundus,pofnbsp;fibile eft fedentem currere, amp;. fedentem poflibilenbsp;cft currere:quaf� hoc Ariftotelcs tradat quod nunnbsp;quam ille fenl�t, nec qui eu interpretantur gracdnbsp;fie interpretantur.Etfancquis unquampoil hogt;*nbsp;mines natos, aut in feriptis aut in uerbis alicuiusnbsp;hoc obferuauit quod ifti nelcio qui philofophi pcinbsp;piunt nefeientes necef�aria, conf�rantes inania.nbsp;Sed ne folos pliilofophos uelle fugillare uidear,nbsp;(quanquam hoc nunqu� feci) fugillabo Ciceronenbsp;in libris de oratorc,ubi uult quendam fuiilc omi^nbsp;um iurifperitorum cloqucntiflimum �C omniumnbsp;eloquentum eife iurifperitiifimum. Vtar autem dinbsp;lemmate, ut ufu quoep comprobem quod pr�ce.^nbsp;pris tradidi.Si diftiniTi iurifperiti atep eloquentesnbsp;amp; alq hi atep illi,quomodo poteft quis eife cloquenbsp;tifl�mus inter iurilperitos, quorum nemo nii�hicnbsp;eft eloquens'faut iurifperitiffimus inter eloquentnbsp;tes, quorum nemo praeter hue eft iurifpcritus.Sinnbsp;indiftinfti,fcd utriep funt iurifperitifimul 8C elo**nbsp;qucntes,qua rati�e hic f�t tantum alterorum elo-quenriifimus, alterorum iurifperitWnmus SC nonnbsp;omni� eloquentifl�mus SC idem lurifpcritiflimus?nbsp;Atqui talem Cicero non fentit,fed mediocrem SCnbsp;iurifperitos antecellere cloqucntia,amp; �loquentesnbsp;iurifperitia,uidelicet quia ab aliquo iurifperito f�tnbsp;f pere

pcrct eloqucnna,amp; ab aliquo eloqucnti iiirifpo ritia.Sed quis erit iurilpentus non cloquens^cumnbsp;dkacuromium iurifpcritorum eloquentiflimus,nbsp;auc iftc eloquens non iurifpcritus, cum dicaturnbsp;omnium eloquentum iurifpcridfTimus'�fi id fcntitnbsp;non id quod fcntit loquitur, quoniam per fupcrlanbsp;tiuum(qui ad ea qu�f�nt eiuidem generis refert)nbsp;loqui non debuit. Etenim (� quis faber tignarhisnbsp;atq^ idem flrut^or, c�paratus ad cos qui f�nt aucnbsp;fabri tignarij,tantum aut f�ru�lorcs, non diccturnbsp;fabrorum tignarior� cmincntiflimus,quia ftru(flonbsp;res illi fabri non funt,quincti� nec fabroH! cminc^*nbsp;tif�imus faber,nec ftru�torum fl:ru(ffor cminentipnbsp;fimus quia talis non eff.Quid i� illi fucrint, ut hicnbsp;amp; fabri Slt; ftruftorcs�ccrtc non dicctur eminentnbsp;tif�imus ffruAorum faber tignarius, 8C fabrorumnbsp;tignariorum cmincntiflimus ftruftor,etiam fi illonbsp;riim pars minus belle ffruat amp; pars minus bellenbsp;opus fabrilcfaciat;Qiioniam utri^ utrotp artificqnbsp;nomine nuncupantur, amp; inter diuerfanon habetnbsp;locum c�paratio fuperlationis.Idem alio in opegt;nbsp;re ait,talcs igit amiciti� funt remiffione uftis clcgt;nbsp;uand�, amp; ut Gatonem dicere audiui,difiucd� manbsp;gisqdifcindcnd� ( ut Catonisutar metaphora)nbsp;Amicitia eft duor� quafipSnorum confiitio. Quanbsp;igitur ratione pofTunt hi pannifepararinifiquanbsp;copulantur,id eft,difrucndolt;Nam fi pannum un�nbsp;alterdmuefcindas,tamcn confut�o manet.Mcliusnbsp;fi diccretur, filum amiciti� quod utruncp pannumnbsp;neftit difTuendum qu�m feindendum potius cf�c,nbsp;non autem duospannosdifliicndospotiufqu� digt;�nbsp;Icindendos. At� h�c hadenus,Iibuit enim aliqua.�nbsp;tulum

LIBER TERTIVS. �t4 tul� euagari in fine difputati�is fyllogiftic� lamnbsp;Confequens eft ut de indudione, fed n� ita mulrisnbsp;uerbis diiTeramus.Nam ueteres oem probandi ra-tionc in fyllogifmum 8i. indudlionc diuilcrunt.nbsp;De exemplis pr�cepta ex Quintiliano.nbsp;GAPVT XV.

EA quoniam ab'excmplis originem tragt;� hit,exQuintiliano,quemadinod� dear-gumetis unde fyllogifmis origo eft, pcenbsp;pta repetimus. Ita hicquo�^ ex parte fanbsp;ciamuSjf�c autem poft: ilia qu� proximonbsp;�ibro repetiuimusperfequitur hic autor.Tertiuninbsp;eft genus ex his,q ex inthnfecus addunda in eau-fam gr�ci B�fa/fi?gt;i�uoc�t,quo nomine amp;gencranbsp;liter ufi funt in omni fimilium appofitionc, amp; fpcnbsp;cialiter in his qux rerum geftarum autoritatc ni-tuntur.Noftri fer� fimilitudinc uocare maluer�r,nbsp;quod ab illis parabole dicit, hoc alter� exempl�nbsp;quanqu� hoc fimile eft amp; illud excmplum.Nosnbsp;quofaciliuspropofitum explicemus,utr�(ppara-digma efle credamus amp; ipfi appellemus exempl�,nbsp;nec uereor ne repugnare uidcar Ciceroni, qui colnbsp;lationcm feparat ab exemple. Nam idem omnemnbsp;argumentationem diuiditin duas partes indu�li-onem amp;ratiocinationem, ut pl�ritp gr�corumnbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�SjixufiAiaTa dixerunque

tJM tvlt;!Qugt;ilt;y.Non illa qua plurimum Socrates eft ufus, hanc habuit uiam,cum plura interro-gaffet quacfateri aduerfario necefl� eflet. NouiP firne id de quo qu�rebatur, inferebat, cui fimilenbsp;conccfiifletjd cft,indufl:io,hoc in orati�e fieri n5nbsp;poteftjfcd qd illic interrogatur, hic fer� fumi�, fitnbsp;f � igi�

,7, LAVREN. VALLAE DIAL, igitur ilia interrogatio talis.Qnod eftpomumgcnbsp;ncrofilTimum^ none quodprim��conccdctur, qsnbsp;equus quigenerofiflimus^nonne qui optimusnbsp;plura in eundum modum,deinde cuius rei rogatunbsp;eft quid homo, nonne isgencrofiftimus qui opti.gt;nbsp;mus^fatendii erit hoc in tefti�interrogationeplunbsp;rimum ualet. In orationc perp�tua diiTimile eft,nbsp;fibi enim refpondet ipfe orator. Quid pomu gno^nbsp;l�(rimumlt;^puto quod optimumlt;amp; quis equus^ quinbsp;uelociiTimus.Ita hominutn qui n�claritatc nafc��nbsp;cli,fed q uirtutc maxime excellit. Omia igitur exnbsp;hoc genere fumpta necefTe aut fimilia efte aut diffinbsp;miha aut contraria. Similitude ail'umitur interimnbsp;ad oratiois ornat�,fed ilia cum res exiget. Nucnbsp;ca qu� ad probationcm pertinent exequar. Potcnbsp;tiihmum aiit eft inter ea, qu� funt huius generis,nbsp;quod proprie uocamus cxemplum,id eft,rei geft�nbsp;aut ut gcft�,utilis ad fuadendum id quod intendenbsp;ris comemoratio.Intuendum igitur totii fimile fitnbsp;an ex parte ut aut oia ex eo fumamus,aut qu� iitinbsp;lia erunt.Similc eft.Iure occifuseft Saturninusf�'*nbsp;cut Gracchi. DifrimiIe,Briuus occidit liberos pronbsp;ditionem molientes.Manlius uirtutem filijmor^nbsp;tc multauit.Contrari�,MarcelIus ornamenta Iygt;nbsp;racufanis hoftibus reftituit. Verres cad�focijs abgt;nbsp;ftulit.Et probandoru amp;culpandoiii ex his conf�r.*nbsp;tnatio eofdem gradus habet, etiam in his qu� fugt;nbsp;tura dicemus,utili$ f�mili� admonitio eft,ut ft quisnbsp;diccns Dionyfium idcirco petere cuftod cs falutisnbsp;fu�,ut eorum adiutus armis, tyrannid� occuper,nbsp;hoc r�f�r�t exemplum,ead� ratione Pififtratu adnbsp;dominationem perueniire.Sed ut funt excmpls innbsp;tcrim

LIBER TERTIVS. tjt tcr�mtota f�mili3,uthocproximum,fie interimnbsp;ex maioris ad minora, ex minoribus ad maioranbsp;ducuntur. Si propter matrimonia uiolata urbesnbsp;cuerf� funt,quid fieri adiiltcro par cft lt; Tibicinesnbsp;cum ab urbe difccfiifi�nt publice rcuocati fiint:nbsp;quanto magis principes ciuitatis, uiri amp; bene denbsp;re publica meriti, cum inuidi� ceflerint ab exilionbsp;reducendi. Ad ex hortationcm pr�cipuc ualentnbsp;imparia. Admirabilior in foemina q in uiro uirgt;nbsp;tus. Quare fi ad fortiter faciendum accendatur alinbsp;quis,non tantum afferrent momenti Horatius�fnbsp;Torquatus,quantum ilia mulier, cuius manu Pyrnbsp;thus eil interfcftus.Sd ad moriendum n� tam Ca^nbsp;to �C Scipio qu�m Lucretia.Quod ipfum eft � manbsp;ioribus ad minora.Singula igiturhorum generanbsp;ex Ci�cr�e(nam unde potius exempta ponamus)nbsp;Simile c hoc pro Murena, etenim mihi ipfi acciditnbsp;ut cum duobus patricfjs,altero improbiinmo, aPnbsp;tero modeftiflimo at^optimo uiro petcrcm,fupcnbsp;raui tarnen dignitatc Catilinam, gratia Galbam.nbsp;Maius minoris pro Milon e,negant intueri lucemnbsp;fas eile ei qui � fe hominem occifum efle fateatur :nbsp;in qua tandem urbe hoc homines ftultifi�mi diipunbsp;tantlt;nempe i n ea qu� primum iudicium de capi^*nbsp;te uidit.M.Horatq fortiifimi uiri qui nondumnbsp;bera ciuitatc,tarnen populi Romani comitijs libenbsp;ratus eft,cum fua manu fororem intcrfedlam efienbsp;fatetur. Minus maioris, occidi non Spurium Melinbsp;um,qui annona leuanda ia�luris^ rei familiaris,nbsp;quia nimis amplcdi plebem uidebatur in fufpici^nbsp;onem inciditregni appetendi 8C c�tera. Sedeumnbsp;(auderet enitn�cere qu�patriampericulolcbe-f J rafict

trt � LAVR EN. VAL. DIA. raffet^cuius nephandum adulterium in puluinarinbsp;bus. Et totus in Clodium locus. DifTimilc ex fe plunbsp;res caufas habct:f�t onim gencregt;modo, tempore,nbsp;loco,c�teris(j5 per qu�fer� omnia Cicero prxiu.*nbsp;dicia,qu� de Clucntio uidcbanturfadla lubuertir..nbsp;Contrario ucro exemple cenfori� not� laudandonbsp;Cenforem Africanum qui eum,quem peieraile c�nbsp;ceptis pal�m dixilTetjtcftimonium etiam pollki^nbsp;tus l� quis contradiccret nuUo acculante,traduce^nbsp;rc[equum palTus eft. Q^� quia erant longiora nonbsp;fuis uerbis expofui.Brcue autem apud Vergiliumnbsp;contrary exemplum. At non ille fatum quo tenbsp;mentiris Achilles,Talls in hofte fuit Priamo.Qupnbsp;dam autem ex his qu� gelia funt tota narrabim*,nbsp;ut Cicero proMilone pudicitiam cum eriperet minbsp;lititribunusmilitarisinexcrcitu C. Mari], pro^nbsp;pinquus eius imperatoris interfedfus ab co �lt,cuinbsp;uim aifercbatjfaccre cnim probus adulefcens p�rinbsp;culofc,qu�m perpeti turpiter maluit. Atep hune ilnbsp;le fumums uir fcelcre folut� piculo liberauit.Qu�nbsp;dam l�gnificare fatis crit,ut idem ac pro eod�.Ne*nbsp;enim poiTet Hala ille Seruilius, ut P.Nafica aucnbsp;L. Opimius,autme c�fule, fenatus n� nefarius hanbsp;beri,fi fceleratos interf�ci nefas c(rct,hxc ita dicennbsp;tur,prout nota erunt,uel utilitas cauf� aut d�cornbsp;poftuIabit.Eadem ratio efteorumqu� ex poeti.'nbsp;cis fabulis ducuntur,nif� quod his minus aifirma^-tionis adhibetur. Cuius ufus qualis elfe deberetnbsp;Wem optimus autor ac magifter eloqucnti� oft�*nbsp;dit.Namhuiusquoquc generis eadem in oratio..'nbsp;ne repcrictur excmplum.lta�p hoc iudiccs n�E^nbsp;necaufaeti�Edis fabulis doftil�mi homines menbsp;moris

WOri� prodiderunt,eumqui patris ulcifcendi eau. fa matrem nccauiflct,u3riatis hominum fentetiis,nbsp;non folum diuina fed etiamfapientinim�dex fennbsp;tentia lib�ra tum.Illx ctiam fabulx qu� amp; fi'originbsp;nem ab Aefopo no accepcruntCnam uidetur cantnbsp;primus autor Hefiodus)nomine tam� Aefopi manbsp;xime celebrantur,duccrc animos folent,prxcipucnbsp;rufticorum �i imperitorum,qui 6C fimplicius qu�nbsp;fidla funt audiunt amp; capti uoluptate facile his quinbsp;bus deleiftanturconfcntiunt.Si quidem amp; Mene^nbsp;nius Agrippa plebem cum patribus in gratia tra^nbsp;ditur reduxiHc. Nota ilia de membris liumanisnbsp;aduerfus uentrem difeordantibus fabula.Et Horanbsp;tius ne in poemate quidem liitmilem huius genC'*nbsp;ris ufum putauit,in illis uerbis q dixi uulpcs xgronbsp;to cauta leoni.Grxci uocant ftivtp� amp; Efopus, utnbsp;dixi,Xcgt;i)v; X�gwcui noftrorum quidam non fan�nbsp;recepto in ufum nomine apologati�cm ; cui con^nbsp;fine eft TSK^tifiix genus illud quod eft ucIutfabePnbsp;la breu ior,amp;f per allegoriam accipitur, nos no-ftrum,inquif,onus,nos clitellas.Proximas exemple uires habet i�militudo, pr�cipuelp ilia qu�nbsp;ducitur citra ullam tranflationum mixturam exnbsp;rebus pen� paribus,ut qui acciperc in campo con-fueucrunt ijs c�ditatisfquorum nummos fupprePnbsp;fos elfe putant)inimicil�imi folcnt cfle,ficiftiufmonbsp;di indices infefti tune crant reo. Nam parabolenbsp;quam Cicero collationem uocat longius res qu�nbsp;comparanturrepctcrefolet,nec hominum modonbsp;inter fe opera fimilia fpeftantur, ut Cicero pronbsp;Murena facit,quod fi � portu folucntibus,qui iamnbsp;�n portum ex alto inuehuntur, prxdicerc. fum-f 4 mo

�� LAVREN. VAL. DIALE, mo Audio folent 8C tempeftatum rationcm, 8� p�nbsp;donum locorum(quia natura fcrt ut his fauea�nbsp;mus,qui eadcm pericula quibusnos perfundi fu*nbsp;mus ingrediuntur ) quo tandem me animo eifenbsp;optet�ppe iam ex magna iadati�e terra uident�nbsp;in hunc cui uideo maximas tempeftatcs eife Tubenbsp;undas.Sedparabolaa mutis atc^etiaminanimisnbsp;interim huiufmodi ducitur, amp;. quoniam Amiliumnbsp;alia faciesin tali ratione,admonendum dum eft,nbsp;rarius eilfc in oratione illud genus qd grzciiix�quot;nbsp;uocant in quo cxprimitur rerum aut perfonaqtnbsp;imago,ut Caflius,quis iftam faciem planipedis fenbsp;nis torqucns,qu�midquoprobabiliusf�tquod innbsp;tendimus-'ut fi animum dicas excolendum, fimili^nbsp;tudine utaris tcrr�,qu� negleda fentes ac dumos,nbsp;cxculta frudus treat. Aut ft ad curam rei publiesnbsp;horteris oftendas apes amp; formicas, qu� non mo^nbsp;do muta fed etiam parua animalia, in communenbsp;tame laborare.Ex hoc generc dudum eft amp; illudnbsp;Ciccronis,ut corpora noftra (inc mente, ita ciui*�nbsp;tas ftne lege fuispartibus,ut ncruis ac fanguine acnbsp;membris uti no poteft. Sed ut hoc corporis humanbsp;ni pro Cluentio, ita pro Cornelio cquorum, pronbsp;Archiafaxorumquo^ ufuseft ftmilitudine. Illanbsp;ut dixi propiora,ut remiges ftne gubernatore,itanbsp;milites fine imperatore nihil ualere. Solent tamenbsp;fallere (imilitudinum fpecies, ideolp adhibendumnbsp;eft his iudicium. Neqj enim ut nauis utilior eft nonbsp;ua quam uetus,{?c amicitia neque ut laudanda quznbsp;pecum'amfuamhominibuslargitur, itaqur for�-mam. Verba funt in his ftmilia uetuftatis amp; larginbsp;tionis, uis guide longe diuerfa pecunix gu�m pugt;nbsp;dicitix

didt��.Itai; in hoc gcncrc maxime queritur an (i mile fit qd infertur. Et in illis interrogationibirsnbsp;Soaaticis, quarum paulo ante feci mentjonem,canbsp;uendum nc inc ante refpondeas, ut apud Aefchincnbsp;Socraticum male refpondit Afpafia Xenophontisnbsp;uxor,quod Cicero his uerbis transfert. Die mihinbsp;quxfo Xenophontis uxor fiuicina tua melius ha^nbsp;beat aurum qu�m tu habes,utrum'ne tuum an iPnbsp;lius malisdilius inquit. Quid fi ucfiem,ac c�tcrunbsp;ornatum muliebrem prxctj maioris habcat qu�mnbsp;tu habeas,utrum ne tuum malis an illius'^Rcfponnbsp;dit illius uero. Ag�fis inquit quid fi'uirum ilia meznbsp;liorem habcat qu�m tu habcs,utrum ne tu� uirumnbsp;malis an illius: hie mulicr erubuit merito male emnbsp;refponderat malle fc alienum auru qua fu�.N� eftnbsp;id quidem improbum. At fi refpondifict malle fcnbsp;aurum fu� tale efle,quale illud ciTct, potuiflet pubdice rcfponderc,malle fc uiru fuum tale elTc, qua.-lis melior cfiet.Scio quofdam inani diligentia pernbsp;minutifiimas partes ifia fecuiile,amp;efie aliquid ft-'nbsp;mile minus,ut fimia homini ct marmora deformanbsp;taprima manu aliquidplus,ut illud non tarn ou�nbsp;fimilc ouo: amp; difiimilibus inefie fi'milc ut formicnbsp;ex fif elephanto genus, quia funt animalia ; 8C figt;nbsp;milibus difiimile:

�Vt canibus carulos fi'miles fie matribus hxdos. Differunt cnim xtatc contrariorum autem acci-pi aliter oppof)ta,ut noftem luci,aliternoxia, utnbsp;aquam frigidam febri,aliter repugnantia ut ucriinbsp;falf�,aliter feparata ut dura non duris. Sed quidnbsp;hxc ad prxfcns propofi'tum magnopere pcrtinc.-ant non rcperio.Illud efi; adnotandum magis ar^nbsp;fl gumc

�8j LAVREN. VALLAE DIALE, gumcnta duci cx iurcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero in Topicis:

Eicui domus ufus fruiflus rcls�lus fit non reftitii ru heredi fi corrucrit, quia n� rcftituct fcru� fi isnbsp;dccelTerit.Ex contrario. Nihil obftat quo minusnbsp;iuftum matrimonium fit mente cocuntium,ctianinbsp;fi tabul� fignata: non fuerint.Nihil enimprode-rit fignafic tabulas fi mentem matrimonij non fu�-ifie confiabit.Ex difiimilibus.Qiialc Ciceronis ^pnbsp;Cxcinna, ut fi qs me exire domo coegifi�t, armisnbsp;haberem atfbionc, fi quis introire prohibuifict n�nbsp;habercm.Difiimilia fie dephehenduntur.Non fi isnbsp;qui argentum omnelegauituideri potefi fignat�nbsp;pecuniam reliquifie, ideo etiam qcK eft in nomininbsp;bus dari uoluific creditur �TstTr/otjz quid� � fimili fcnbsp;paraucrunt.Nos cadem fubietfbam huic gcncri punbsp;tamus,nam ut unum ad dcccm,fic deeem ad cent�nbsp;fimilecertum eft,amp; ut hoftis fie malus ciuis.Qu�^nbsp;quam hic ulterius quo^ ^pcederefolcnt. Si turpisnbsp;domin� confuctudo cum feruo,turpis domini c�nbsp;ancilla.Simutisanimalibusfinis uoluptas,idemnbsp;liomini.Cuireifacillime occurreritex difi�milib*nbsp;argumcntatio.Non idem cil dominum cum ancilnbsp;la coifie,quod dominam cum feruo.Nec fi mutis f�nbsp;nis uolupta$,ranonabilibus quoep. Immo ex coipnbsp;trariisquia mutis ideo,irrationabilibus. Adhibcgt;'nbsp;tur cxtrinfecus in caufam 5C autoritas,h�c fequu^nbsp;ti gr�cos � quibus xyins dicuntur iudicia aui iudi^nbsp;cationes uocant,non de quibus ex caufa di�la fennbsp;tentia eft(narn ca quidemin excmplorum locumnbsp;cedunt)Sed fi quid ita uifiimgcntibus, populis,fanbsp;pientibus uiris,cla�s ciuibus,illuftribu$ poctis,renbsp;ferripotcft.Nch�cquidcm uulgo dicta fi{rcccgt;

pta perfuafione populari fine ufu fucrint teftimo--nta.Sunt enim quodam modo uel potentiora eti� quod non caufis accommodata,fcd libcris odionbsp;gratia �C mentibus, idco tStum didla fadacp quianbsp;aut honeftiflima,aut ucrifiima uidcbantur. An uenbsp;ro me de incommodis uit� difierentcm non adiunbsp;uabit carum perfuafio nationum.qua? fictibus na^nbsp;tos,I�titia dcfuniflos profcquuntur,auc mifericornbsp;diam commcndabo iudici nihil proderit quod prunbsp;dcntiffima ciuitas Athcnienfium non cam affedunbsp;fedpronumineacccpit.Namilia pr�cepta fapi'*nbsp;cntum feptem n�nne quafdam cxifiimemus uitaenbsp;lcge5lt;;Si caufam ueneficij dicat adult�ra. Non M.nbsp;Catonis iudicio damnata uideatur qui nulla adulnbsp;teram cfi'e uenefic� non eandem dixit. lam (entennbsp;tqs quidem poetarum non orationes modo, funcnbsp;referta:,fcd libri etiam pliilofophorum,qui quan^nbsp;quam inferiora omnia pr�ceptis fuis at lit cris crenbsp;duQt,repctere tarnen autoritatem � plurimis uernbsp;I�busn5faftidierunt,ne{^eft ignobileexemplum,nbsp;Megareosab Athenienfibuscumde Salamincc�--tenderent uidos Homeri uerfu qui tarnen ipfcnbsp;non in omni editione repetitur, f�gnificans Aiagt;nbsp;cem naues fuas Athenienfibusiunxi(Te:caquoqjnbsp;qu�uulgoreceptafunthocipfoquod incert� aunbsp;tore habent uelut omni� fiunt.Qpale eft, ubi aminbsp;lt;i,ibi opes:Slt; e�feientia mille telles,apudCitenbsp;tone,pares ai�tfut c in uctcii prouerbiojeum pa-lt;nbsp;ribus facillimc congregantur. Neep enim dur�t�nbsp;fentinacternumhapcnifi ucra Qmnibus uiderent.nbsp;Ponitur � quibufd� amp; quidc in parte prima d�crunbsp;autoritas,quseft ex refponfis, utSoeratemeftenbsp;fapien-�

,�j LAVREN. VAL. DIALE. rapicntiflimum,id rarum tft tarnen utitureo Ck�nbsp;roinlibrode Arufpicum rclt;ponfis,amp; inconcio^nbsp;ne contra Catilinain,cum f�gnutn louis columnscnbsp;impoi�tum populo ollendit. Et pro Ligario cumnbsp;Caii C�faris caufam nicliorefn,quod hoc dij iudinbsp;caucrint confitctur. Qn� cum propria caufae finenbsp;diuina teftimonia uocantur,cuni aliunde accerfunnbsp;lur argumcnta.Nonnunq c�tigit iudicis quoquenbsp;aut aduerfarij, aut dus qui diucrfo agit,did� ali^nbsp;qnod aut fadlumaiTumercad eorum quae intend!nbsp;mus Edem.Propter quod fucrunt qui excmpla �Cnbsp;has autorit�res inartificialium probationum eflenbsp;arbitrarentur, quod ca non inueniret orator, fednbsp;acciperct.plurimum autem refert ; Nam teftis 8inbsp;qiixftio 8i his f�milia,dc ipfa re qu� in iudicio cftnbsp;pronunciant,extrapetita nil� ad aliquam pr�fen^nbsp;tls difeeptationis utilitatem ingenio applicantur,nbsp;nihil per le ual�t.Hxc Quintilianus quxnbsp;nbsp;nbsp;in hoc

Si in f�periori libro tanquam optima abfolu^ tiilima,non modo quia nccclTaria er�t ab illo fumnbsp;primus,fed ctiam quia accommodata non fol� dianbsp;ledicis atep philofophisfcdiuri quotp ciuili �io�-gt;nbsp;bus 3rtibus,ac quotidian� commun�p loquendinbsp;conructudini.NamdialecFficif�c dehacrc prxci-'nbsp;piunt,at^ ea ponunt cxempla,ut hbi folis canercnbsp;(fi modo cancre Si non ftrcpcrc)uidcantur.Nuncnbsp;ad ipfam afeendamus indult;fiionem,qu� ab exemgt;nbsp;plo(cuius pr�cepta uidimu5)originem quemad-*nbsp;modum teftatifuimus,trahit.

LIBER TERTIVS. 2� Ndudlionem Cicero fie d�finir,SC hoc pandit cxcmplo.Indu�lo eft oratio qu� rebusnbsp;non dubiis captat aft'cntionem,cius qui cumnbsp;inftituta eft,quibus afienfionibus fadr, ut ilnbsp;li dubia qu�dam res propter fimilitudincnbsp;carum rcrum, quib* aficnfitprobetur: uelut apudnbsp;Socraticutn Aefthinc dem�ftrat Socrates, cii Xe-nophontis uxorc amp; cum ipfo Xenophonte Afpanbsp;fi�loquut�. Die mihi qu�fo Xenophon's uxor SCnbsp;extern. Afpafia autem ferm�emcumipfo inftutit:nbsp;Qu�fo inquit Xenophon fi uieinus tuus equum lianbsp;beat mcliorem,quam tuus eft:tuum ne equ� malis.nbsp;quid fi fundum meliorc habeat quam tu habes,nbsp;un^ ne illius tandem an tuum funduni habere manbsp;lisdllum inquit meliorem fdlicet. Quod fi uxorcnbsp;meliorc habeat qua tu habes uti^ illiusmalis Ad-3UC hie Xenophon quotp ipfetacuit. Abhuus SCnbsp;efiniti�c 8C exemplo diferepat Boetius diuerfamnbsp;feftam fequutus,cuiush�c eft definitio.Indudlionbsp;eft oratio per quam fit � particularibus ad uniuernbsp;falia progrefito. In qua definitone tria maximenbsp;neccifaria omitt�tur quod ifit appofitio f�mili�;nbsp;quod interrogatio,quodprobatio.NampoflHmfinbsp;nc probatione SC fimilum appofitionc ad uniuer^nbsp;falia progredi utfidicam ego tuillehomopifcisnbsp;animal.Quod autem de interrogatiorte non facienbsp;mcntionc,hinc caufa fluxit,quod roagiftcrcius SCnbsp;ali�na euenerctut que ipfc omnisfapientij auctor uidcrct,Socraticum ilium prob�di morem pernbsp;interrogationcm, cum inprobare non poflet,nccnbsp;probarc ucnet,non nihil commutauit amp; in fuppenbsp;kiRilcm faraUiam'que fuam redegit. Veluti cumnbsp;quis

qs equ� furto fuRuIit rccifa cauda, t�fis'c� iubis,SZ lt;i fieri poteft nonnihil colore inutato,difi]milibu5nbsp;phaleris ct toto cultua priorc mutato,hoc agit,ucnbsp;fuusequus, non furto fublatus efie uideatur. Sednbsp;tios,cuiushicfitequus agnofciinus,amp; interpola^*nbsp;tum potiufquam exornatum cfTe cognofcimur,nbsp;idcolp fine interrogatione,ncgamus efle indu�li-oncm.Ncc proprium efle Boettj exemplum dicc^nbsp;tis fi in regendis nauibus non forte fed arte legi�nbsp;tur gubernator fi in regendis equis auriga nonnbsp;fortis euetu, fed commendatione artiseligitur,finbsp;in adminiRranda republica non fors principemnbsp;facit,fcd peritia inoderandilt;ffiiniliafp in pluribusnbsp;conquiruntur,infertur,df in omni quoqj re quamnbsp;quif^ regi amp; adminiftrari grauiter uolet, non fornbsp;te accomodet fed arte redorem. Vides quemad�nbsp;modum per fingulas res ad uniuerfaleperueniat.nbsp;Nam cum non forte regi nauim,curr�,rempubM�nbsp;cam collcgifTctjquafi in c�teris quolt;^ fefe habeatnbsp;uniucrfalc concludit hoc modo,non forte dutflumnbsp;fed arte prxcipu� debere pneponi. Hane ego in-duiflioncm efle non modo quia interrogationenbsp;caret,nego,fed ctiam quia � particularibus ad uninbsp;uerfale progreditur,quod eil contra naturam pronbsp;bationis.Non enim aliquot partes pofliint colli-gere uniuerfum,quia nee aliquot milites uniuer�nbsp;fum hoflium cxercitum capere poflunt, un� illo�nbsp;rum aut altcrum fortafle capiet.Nam quis admit�nbsp;tat probationem ex iftorum indult;flioncformat�^nbsp;Si omnes Romani albi funt,fiomnes Perufini, finbsp;omnes Tyburtes, amp; ita in pluribus alijs populis,nbsp;ergo eines populi albi funt, at^ ut intelligat Boenbsp;tius

t�us non fc probaffe quod uolcbat, uniuerfalc in Omni re n� arte pr�apuum fenipercligi debcre,nbsp;fed etiam effe forti locum.Nam idquidam popu^nbsp;li fapientesij fenfere quafi rem ipiam ad dei iudiefnbsp;um relcgarent.Perf� Si Mcdi forte reges dcligc^nbsp;bant. Romani magiilrarusprouincias i�rtieban.'nbsp;tur. Gr�ci ad Troiam,quis nam c� Hedore dimi^nbsp;caturus fingulari certamine effet,fortiti funt. Vcnbsp;prius Atheni�fes fecerant, quinam ad Minotaurinbsp;pugnam mitterentur.Et ut ad propiora ac ma--gis probanda ueniam. Apoftoli ad duodecimumnbsp;eollegam forte deligendum dco permiferunr,amp; f�nbsp;ipl� ciuospr�cipucobtubffent.Itacp nulla efth�cnbsp;appcllanda uniuerf� probatio, quia facile ac lurenbsp;ticgaric�clufiopoteft. At fi unum probarc uclimnbsp;�xjpluribus fimilibus ucrccundius eft,facilius^ adnbsp;�nittitur id^ per interrogationem ne ui capere u�nbsp;dear quod meum n� cft, fed concefi� alterius ac^nbsp;cipere amp; quafiblandiendo impetrare. Syllogif-mus�nolcntc etiam extorquer �C reluftantcmnbsp;roboreprofternitjomnesij uires aduocatac cor�nbsp;pore toto pugnat. Induftio quafi aftu fallit,necnbsp;aufa hoftem complc(fli,eminus luftatur SC pede,nbsp;aut manu,autgenu,ad terram due airer� captar.-Syllogifmus uniuerfalc fignum adliibct, induftionbsp;particularia quxdam qux uniuerfitatis fpeciemnbsp;jpbeant.Syllogifmus necefiario colligit, Indu�fionbsp;uerif�militer.Syllogifmusfer� minusconcludit^nbsp;ponit.Quid non SC indudio aliquid minus qu�mnbsp;propofuit concludat?Talis itaqj fiierat futura ilianbsp;Boetiana induAio,in rcgendls nauibus quis Iegigt;-tur gubernator,n5ne qui arte cxcclliC5f cScedcref.

In regcdis curribus quis cligiturittn�mne commit dationc artis,fcilicct,dC alijs fimilibuscnumcratisnbsp;qu� loco funt primx partis propemodum uniuernbsp;falis.Tum alTumet quid in miniftranda republicsnbsp;id �ft,n�ne hoc eft fimile fuperioribuslt; t� conclu-*nbsp;fio none iudicio potius q forte deligcndus eft prit*nbsp;cc ps- Nam indudio e� ferme' naturam habet quanbsp;fyllogifm*,ut fit in i I Io Quintiliani exeplo. Quodnbsp;eft pom� generofiftimum 8C c.loc� obtinet jppofinbsp;tionis t� aftumptionis id ut ipfe Qpintilianus air,nbsp;cuius gratia rogatum eft,quid h�,t� conclufion��*nbsp;ne is generofiftimus qui optimusj. In conclufionenbsp;a�t ueluti abftinere pofiiim� interrogatice. Namnbsp;fi interroges amp; alpedes alterius refponfionc, fornbsp;tc non obtinebis illo tergiuerfante. Procul igiturnbsp;ab indudione abfunt hare quorundam excpla,hocnbsp;non eft bipes,non quadrupes,non uolucre, non renbsp;ptilc,cnumeratis(p fi qu� fun^ ali� fpeciebus ani-*nbsp;malium. Addunt(amp; h� funt omnes ipecics animanbsp;hum ) deinde concludunt ergo hoc non eft ani*nbsp;ir.al,non eft h�c � particularibus ad uniuerfalianbsp;greftio, quia particularis c�cluditur,h�c indudionbsp;nis forma,fed fyllogifmi illius quern fuperi us dixfnbsp;� peripatccis omiiTum : qu� fi reducatur ad peri*nbsp;pateticam ita dicetur,fpccies animalium ocs funtnbsp;bipe$,quadrupes,uolucris,reptilis, aquatilis, hocnbsp;e' nulla illarum eft,crgo non eft animal,eritep fyl*nbsp;logifmusin baroco. Quidam pr�mitt�t no nihilnbsp;ennmerando dicetes,Socrates philofophus legit,nbsp;Plato philofophus legit, Xenophon philofophusnbsp;legit, amp; ita da fingulis,ergo omnis philofophus lenbsp;git,hoc ftuitu eft didu,amp; ita de fingulis.N� fi hocnbsp;conftac

confi�t amp; aduerfarius concedit quid att�ntt conclude gt;7� re ergo ois philofophus legit,id eft,ergo (inguli phi^nbsp;lofoplii legunt,ideo^uidcntur hos alij emedarequjnbsp;dicunt Si hi funt omnes philolbphi,nehi quidc ftulugt;nbsp;tiauacant,quicumhocdixere, condudunt ergoocsnbsp;pliilofoplii leg�t :qui fyllogifmus amp; fi perplcxus, ta^nbsp;men fa�us eft ad formam ad quam fupcrior. Et quinbsp;hoc modo in peripatcticum reducatur hi legetes funenbsp;omnes philophi, Socrates autem Plato � Xeno^nbsp;phon Hint hi legcntes, ergo Hint philofophi omnesnbsp;crii�� unus ex his modis quos ipfi adiccim*. At ne Ci-ceronis quidem quodpofiiit uideturmihi indudi�isnbsp;excmpl�,cuius h�c uerba Hint, ergo in hac caufa qua;nbsp;apud Grxeos eft peruagata cum Epamin�das Thebanbsp;rum impcrator,ei qui fibi ex lege pr�tor fucceflerat,nbsp;exercitum non tradidit,Sf cum paucos ipfe dies.congt;-tra legem exercitum tenuiffet Lacedxmonios penit*nbsp;uicitzpotcrit accufator argumentatione uti per indu-*nbsp;�iionem cum Icriptum legis contra fententtS defendnbsp;dat ad hunc modum.Si indices id quod Epamin�dasnbsp;ait legis Icriptorem fe fecifle adferifaat ad legem,amp; adnbsp;dat hanc exceptionem extra quam ft qwisreipublicaenbsp;caufa non tradiderit patieminK Non opinor, quid ftnbsp;uosmeripft quod a'ueftra religione�f ftpientia re--motiflimumeft,iftius honoris caufa hanc eand� exceptionem ut iuflii populi ad legem afcribi iubeatis.Ponbsp;pulusThebanus id ne patietur fieri*' profeiflo non panbsp;tietur. Quod ergo ad legem afcribi nefas eft, id fequinbsp;quaff afcriptfi fit redfum nobis uidcatur noui ucftr3nbsp;intelligenti3,non poteftita uideri. Quod ft lircra cornbsp;rigi neepabillo,nc^auobisferiptoris uoluntas po-tert,uidete ne multo indignius fit id re iudicio ue-ftromutari, quod ne uerbo quidem c�mutari poteft,nbsp;t null�

tTj nulfat'zn�fti fiinl Wc fi'militudincs,fed de �pfa 'ead? tegt;* ge argumctum, ut Cicero fentit � minori. QX fi hancnbsp;exceptionemn�liceretafcribereergo nee afferrc��lnbsp;quia alia fimilia non habet Cicero de iuucneloquornbsp;non de fene in cadem aferibend� exceptionis inuen^nbsp;tionc uerfatur,Slt; quodam m� uacillatznunc eam Epanbsp;minund�ai{ignan$,n�ciudicibusc� debuiil�t diccre,nbsp;fi uos patiemini afcribi8(. addi exceptioncm,non a�rnbsp;f� iubeatis afcribi,idqj in iuflii populi.Itac^ ut argum�nbsp;tum geminatum cft, ita conclufio, quod enim diffcrcnbsp;quod ergo afenbi ad lege nefas efr,id fcqui quafi afcrinbsp;pt� fit rc�lum uobis uidetur^ab ilio quod f� h�res cornbsp;rigi nc^ ab illo,nc^ � uobis feriptoris uoluntas po-'nbsp;teil hoe nihil aliud cil,qua id,quod ergo afcribi ad legem nefas eil. Item uidete ne multo f�t indignius icfnbsp;te 8C iudicio ueftro mutari,quod ne uerbo quidem conbsp;mutari poteil, hoe nihil aliud eil q id rc�lum uobisnbsp;Dideatur,noui intelligentiam ueilram non poteil itanbsp;uidcri,Cicero tarnen uidcritquomodo derogetur manbsp;gis legi,f� indices femel earn interpretentur g fi cxce--ptio ipfius intcrpretati�is afcribatur. Hoe autem in-du�lionis exemplum nihil habet tantopere indu�lionbsp;ni cogn3tam,qcrebram interrogationc cum fua fub-ie�lionc.Quod ut euidentius fiat,utar in hac ipfa eaunbsp;fa quantum res patititur indudione, neq; enim ubi^nbsp;ca uti poifumus ac ne hic quidem fatis commode, fednbsp;tarnen oilendend� uer� indudi�is gratia id faciam.nbsp;Si quis indices leges quibus h�c ciuitas contineaturnbsp;de magiilratibus cre�dis aliterinterpretaretur ac c5nbsp;fueuit communis opinio,magiilratus ad uerba le-gum rite creari ncgct,qucd aliud fenferit legum la-tor q quod fcripferit nunquid id fieri pateremini'' no.nbsp;opinor.'Quidfi leges de hominibus premio poenauenbsp;afficiendis

afficicdi's alifC!' acc�p�at, at^ acc�pcre {blcmus,8f diu faAitatutn eft, reuocetip in dubium tranfafta premianbsp;fuppliciaep patcreminincidficrKadducinonponiiinnbsp;lit eredam.Quid fi uerba quibus uel uota coneipimusnbsp;ucl fupplicamus uel facris inieiamur ali:er interpr�tanbsp;ri �onetur g nos fentimu,$patercmini ne id f�erKnouinbsp;ucftram religionem ac fapientiam non pateremini.nbsp;Quid autem de tradendo cxercitu imperatori nouo,nbsp;l� quis dicat fecus accipiendam legem, q uerba loqu�nbsp;tur ipra,amp; interpretur cam fentirc ac uellc dicere, p-terq (�uctus imperator non putet ex ufu reipublie�nbsp;�fle nouo imperatori tradere exercitum: pateremininbsp;nchanccxccptionemamp; tantam apeririad euerten�nbsp;das leges ianuam,amp; tantum lieenti� hominibus da^nbsp;ri, amp; ipfos legumlatores tanq imprudentes aceufari^nbsp;ut facit Epaminundas legum antea ruptor,nunc cor-*nbsp;ruptor'�Si noui iuftitiam feueritatem^ ueifram nonnbsp;patiemini. Hoc autem quod pro inducli�e attulit Ci .nbsp;cero cxemplum rctflc particularc concluf�t non quod ,nbsp;Eoetius uult uniuerfalcjlicet ille non diifiteatur par�nbsp;ticulare quoq^ poife concludi inquiens. S�pc autemnbsp;multarum colleda particularitasaliudquoddam ptinbsp;culare demonftrat,fincq;nauibus,nclt;pcurribus fortenbsp;pr�ponuntur,nc rebus quidem publicis rcdlores for�nbsp;te ducendi funt, hoc ego fortiter negauerim efle in�inbsp;�iioncm.Boetius, quia duofimilia infunr, putateifenbsp;indu(9:ionem,fin unum f�t putat cxemplum quafi brenbsp;uem indudlionem,ut enthymema eft breuis fyllogii�nbsp;mus uideliect cxemplum duccre originem ab induftinbsp;one quod �contrario cft.Vtenim fyllogifmusoriginenbsp;ab argumento ducit,ita induftio ab exemplo,amp; ut ilnbsp;le eft argumeti eloquutio jta h�c exempli 8C ut fyllo-gifmi ita induftionis dici pot enthymem.a,deq nuncnbsp;cpnfequens eft aligd dicere.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t * De

Ntbymcma philofophi quando ipf� iltuntur, ini pcrfe�lum fyllogifmuni,quatjdo apud oratoresnbsp;iDuciiiuntjrhetorkumfylIogirmum uocaucrunt: fcilinbsp;eet putantes aut nunq uti fyllogifmo oratorc,aut utinbsp;non pofle Quodfi oratores frequenter ut�tur enthy-memate f�pius quod uerif�militer qua necef�ario colnbsp;ligunt profeffo.Et cpicherematis enthymema erit,qnbsp;eit credibilis quodam modo fyllogifmus. Si epicherenbsp;tnatis,quid ni induAionis,cuius hoc f�t cxemplum,nbsp;an tu pomum, uinum,cquum, f� optima fuerint g�n�nbsp;rofa conf�tebere,hominem optimum non eundem genbsp;ncrofum confiteberc:itcm nauibus ne amp; curribus l�rnbsp;te pr�ponendosreftores negabis � rebus publicis re-ftorcs forte pr�ponendos dices.Boctq autc li�c funtnbsp;uerba.His duobusuelut principes amp; generibus argu-mcnt�di,duo quid� alii c�prehenduntur argumenta.*nbsp;di modijunus quidem fyllogifmo,alter uero induftigt;-oni fuppofitus,in quibus quidem promptum f�t c�f�--derate quod hic quidem � fyllogifmo,ille uero ab in*�nbsp;duftione diicat exordium,n� tn aut hic fyllogifmum,nbsp;autilleimpIeatindutflioncm.H�c autcmfunt enthynbsp;mema ati^ cxemplum quorum utriufcp fubiieit diffininbsp;tionem quas ego omitto,cum'ille Quintiliani defini-tiones praeftent. Nam exemplum quid f�t apud euntnbsp;vidimus de enthymemate,Idc alio in loco ita ait; enthymema amp; argumentum ipfum,id cft,rem qu� im^nbsp;bationcalteriusadhibctur,appellant amp; argument!nbsp;eloquutionem cam non (ut dixi) duplicem ex confe-quentibus quod habet propofitioncm coni��lamip c�nbsp;protinus probationem quale pro Ligario. Caufa tunbsp;dubia quod erat aliquid in utrac^ parte quod probartnbsp;poiTct'

pofl�t,nunc etiam mclior iudicanda eft qua dij adiuue it� runt,habet enim rationem SC pi'opofttioncm,non hanbsp;betc�clurione(n,ica eftille impcrfeftus fyllogifmus,nbsp;pugn�tibus ueroquod cciam folum enthymcmanbsp;quidam uocant fortior multo probatio eftztalis eACinbsp;ccronis pro Milone,cius igitur morte fedctis ultoresnbsp;cuius uit� fi putatis p uosreftitui poflc nolitis. Qyodnbsp;quidem etiam aliquando multiplicari fokt, ut eft abnbsp;codem pro eodcm reo fa�ium. Quem igitur cum aliqnbsp;gratia noliiicjiunc uoluitcumaliquoi�i querela ? qupnbsp;iure,quem Ioco,qu�m tpe non eft aufus,hunc in iniu-ria,iniquo Ioco,aiicno tempore,cum perkulo capiusnbsp;r.on dubitauit oeddere.Optimum autem uidetur en-*nbsp;thymematisgenusjcumpropofitodiflimili uel conlt;nbsp;trario ratio ftibiungitur,quale eft Demofthenis: N5nbsp;cnim fi quid unquam contra kgem atflum eft, idlt;p tunbsp;es imitatus^iddreo te c�ucnit p�na liberari,fcd � connbsp;trario damnari multo magis.Nam ut f�quis eor� da-*nbsp;mnatus eflet,tuhoc non fcripfi�1cs,ita damnatus tuf�nbsp;fiicris n� feribet alius.Paulo poft idem. Quintilian�snbsp;ita inquit;Enthymema ab aIrjs oratori* fyllogifmus,nbsp;ab alijs pars dicitur fyllogifmi,propter quod fyllogifnbsp;mus utit� conclufionem SC propofitionem habet, 8C pnbsp;omnes partes cfficitquodpropofuit.Enthymema t�-t� inteta intclligi c�tentum fit. Syllogifmus talis folunbsp;bonum uirtus. Nam id dem� boni! eft quo nemo mal*nbsp;uti poteft,fol� ergo bon� uirtus.Entltymema ex connbsp;fequentibuSjbonum uirtus,qua nemo malus uti p�t;nbsp;SC contra non eft bonum pecunia, n� enim bonum ,pnbsp;quisq male uti potcft,pecunja p�t quis male uti nonnbsp;igitur bonum eftpecunia,qua quis male uti poteft.Sfnbsp;pecunia qu� eft in argento f�gnato argenture eft,qufnbsp;argentum omne Icgauit SC pccuniam,qua: eft in arg�nbsp;toll*

�77 to f�gnato argcnt� autoclegauit,8f pecunia qeft�n argcto fignato Icgauit: Icgauit igit habebit forma fylnbsp;logifmi. Oratori fatis cft diccre eu q argentum o� le-�nbsp;gauerit, pecuniam quo� legaiiit qu� cft in argento.nbsp;At Boetius etf� cgregius turn philofopltus t� orator,nbsp;tn in philofophos propenfior,amp;; ob id rcprehendcnsnbsp;Ocerbnem tanq de locis argumentorum non abfolunbsp;te loquutuiti ponit cxemplum enthymematis ab ufunbsp;oratorio abhorrens,atlt;^ adeo � communi homin� in^nbsp;�clle�lu,id taie eft, homo eft animal,fubft�tia igitur�nbsp;Simile cft quo altj utuntur omne animai currit, ergonbsp;omnishomo currit,hune ego fi enthymema eft (namnbsp;multis modis enthymema dicitur) potius appcilarimnbsp;�mperfcftum fyllogifmuai,qrhetoricum hue oratorinbsp;um fyllogifmum. Nam 6^ imperfedia argumentationbsp;cftjK nemo fere fie loquit orator,fed fk potius-.Quo-niam animal currit, profedio omis homo quar animanbsp;lis cft fpccics currit:cum omne animal i�t fubftan^nbsp;tia,homo quo� fubftantia erit qui eft animaLnbsp;Peroratio.

Aec habui de dialcdlica repetitis altius ex phi lofophia principtjs,qu� traderem.ln quibus U

bris alijs'cp multis (ubi femp mei fum ftmilis )adeo non fui cupidus rCrum nouarum,glorix^ ex aliorum fu^nbsp;gillatione,ut non ignorem maximam mcifeciflc iaxnbsp;dhifam �C bm� amp; ob id fortunarum. Qu�tum enimnbsp;�nihi uel imperitorum uel malignorum(nam quis linnbsp;guasco�rceat ) uclinuidorumobtre�fatio obfiiitadnbsp;aiTequendos honores, tacco pericul� uit�. Qyanqu�nbsp;no minor domiq foris molcftix caufa, ncceiTarijs menbsp;aftidue monctibus,caftigantibus, conqrentibus quodnbsp;dignitatis ampliandxrationem no habcrcmac ne fanbsp;lutis quidcmpacurrcrc cnim me libenter in repreh�t'nbsp;f�onc

fiont m atq; in odia hom��num. Quitus r�bus,' quanto t^9 pcrcangar,�xfuoipf�us animo c�ic��uram quifcp �anbsp;perc potcft.Sedfolatio mihi atqgt; confolationi cft, c�nbsp;Wultorum exeinplum,qui huic tcpcftati ati^hisflir�nbsp;�libi!S minime �dcndumputauerunt,t� re�l� Iaud�lt;nbsp;dumcp jppofir�:ur qui mihi fum confcius in hoc uelutinbsp;x�po at^ mari ,p Chrifriana me dignitate pugnare*nbsp;. amp; quart republica,rtquid�,p republica Chriftiana pu-�nare cft cStra qfcump ,p ueritatc in acie ftarc. Proipnbsp;de qlibet me mordcant,(portent,uulnerent,poftrcmonbsp;intcrimant,certum cft mihi omnia pati. Et rt puklii^nbsp;.�ft pro ueritatc laborare, profedopukhrius pro ilianbsp;^criculum adir�. Adibo itatp pcriculi� �C fi opus erit^nbsp;Occumbampotiusqrtgna deleram. Sedoccumbentisnbsp;,gloria(rt modo rem dignam memoria c5ponimus)q-tidic furgct,cadcnte mori�tcip inuidia. Nc^ enim panbsp;rum gloriac iam apud bonos �i doftos nobis c�para-uimus.Haud tn,quod ad hune labor nofter finem ten.�nbsp;dat,f�cut paulo ante tcftatusfum,quo nomine eti� manbsp;�orcm merebitur laudem,quod non modo glori� fiigt;nbsp;xuram,red(quod facilius cft)prxfcntem quoq; non eunbsp;rat infamiam.De quo quidem minime demiror, cum �nbsp;feiam nullam ueritatem,nullamcp tam ucramopinionbsp;nem,cui non diuerfa c�fuetudo �� diutinus hominumnbsp;crror(rerpkc mo ad religi�is noftr� primordia) ob*nbsp;luftetur.Verum imperator nofter deus, milites fuosnbsp;ex aciefugerc n� uult,fed autuincerc autftrcnu�for-'nbsp;titer^ pugnantes mortem oppetere, no enim iprts penbsp;reuntibus ueritatis gloria p�rit, fed uiuir,fed uincit,nbsp;fed illo ptirtiimo cruore fancitur, atc� confecratur.

coslibitum f�tenumerarc, ftudiofe leftor, qui dialefti ^^kcam.uel confcripferunt, uelconfcript�, partim iUuftranbsp;�-x runt, partim oncrarunt cojnmcntarps, ucrtor meher-cults,ne tibi uidt�ar,mortuo(quod aiunt)urrba tafturus-Ci-cero pernegat tantundem fibi temporis fore, ctiamnum pernbsp;duplicata �tat�, quo c� diale�icos, t� Lyricos portas legerenbsp;poH�t. Quod fi ca �tas ufe^ adeo dialcAicorfiferax fiitt, quisnbsp;non putabit interim tot f�culorum curriculis multo uberionbsp;rem numer� fuccreuific^Net^ id quidem immerito ; Quis einnbsp;non optarit habere rationem,ne fcilicet d uero aducatur, nenbsp;cui falfo aflentiatur,neue captiofafalIaturprobabilitate.-dCnbsp;ut ea qu� de qualibet re Bflerit.fuftinere tueri�]; pofiit lt; quxnbsp;plane omnia,illa ueri amp; falfi difceptatrix Sc iudex dialefticanbsp;pollicetur.Cxterum quo fertilior femper diale�icorum pronbsp;uentus luit,hoc multoruin faltem fru�us,ucl tardius matu-ruit uel emarcuit citius.Zenonille, � quo cerpit difciplinanbsp;Stoicorum : omnem uim loquendi in duas diftribuitpartes,nbsp;DialeAicam.manus in pugnum comprefix.-Rhetoricam ex-plicitae,fimil� elfe dicens - quod latius loquet entur rhetores,nbsp;contra�iusdiaicAici:�riftoteles quoc^tefiaturrhetoricamnbsp;efl� �vji'sps�eii T� (/liaXtKTiKx.puandoquidem ( ut illius uerbisnbsp;Utar)'5amgt; T��Trop n/�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quocirca illi mi

hi uid�tur inaufpicato diale�ic� tradere,qui rhetorices inte rim pr�cepta,uel negligunt.uelomittendaarbitrantur. Honbsp;rumproculdubiotemeritate fit �c infcitia,ut plaeriq; adulenbsp;feenteshad�nusd philofophixatc� adeo dialedices Audionbsp;abhorruerintramp; nuncquoq; ueluticonfpcdo angue proci�nbsp;abcedant. Namijliprxceptores(utlfocratrsait)nbsp;^l'atv cjrifiWiTifiiij �xXajtv�utiXj-ssnroixKMiv S�

Xtui� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tS)i tj�� 'Ail �iXoCflip'iW' l/ll�T�lCcT�-

TWfXaurefi. Vallen, eo artificiodialedicor�tibi leges pr� fcribit,ut dfi e�s legis,n� inter Ariftotelis amp; Chryfippi fpinenbsp;ta te diuerfari exiAimabis,fed in Demofthenis 8c Ckeronanbsp;ameenifiimis hortis.-eo ordine pftringit,ut fcrupulofis que-ftionibus dimiffis, quasfubtilius eA contempfifie qudm fol-uere,i�cile perfpicias,quid in unaquai� re fit intimum,quidnbsp;lt;xtcmum,quid acddat,quid anteeedat, quid fcquatur, quidnbsp;aAine

affine fit Scfinitimum, quid contrarium 8C aduerfum. Ea deniqg fide enuinerat,ut non adytum contentionis tibi aperinbsp;at,fed proponat examen uentatistnon earn te artem doceat,nbsp;quaefut apud Ciceronem Antonius mem mit) in excogitan-dis argumentis muta nimium fit,de in iudicandis nimium Ionbsp;quax.�fed qux in refellendo falfo arguta, Sc in contemplantnbsp;da ueritate pcrfpicax.Itai^ fi diaie�icam fsliciter uoles pernbsp;difcere.Laurentium coemitoxocmptuml^no�urna uerfatonbsp;diurna. Vale.

Ar. Vefa.

�NTwy SJluvjtKSjZiacXtK-jiiiis tji travsyy�*

�/C KixX� if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�vSk� f��X�J tx.**�

A Ccidens iLl Aceufatio

X^AAlo Aftor ,o. Adum .nbsp;AdieAiua inc�parabilia 114 ayerx

141.5c 146 Ariftotelescarpitur

112 �9.io4.;14.

23 Arifioteliaddl�i 2tio Ariftoteli ata mortalisnbsp;t4 Ariftoteli cur non ubi�B aftennbsp;131 tiendumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

20 Argumcnta�bationuc.2j.li.2

13 Argumentatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20,

142 Argumcta uarie duCla c.ti.l.z

;2 Argumentorum loei 19� Anima ca.�.li.i Argumentumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193

200 Arguments �cirefiftantiis zoo

46 �uicenna Auerrois � �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�iamp;z��

�Si Corpus.36 SC ca.ri.Ii i Scfo iolt;S

Autor�t��deonim

' � B
; Beatitas	28 Credulus.167.	Crepufcuia ir*
'Eeatitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem. Cun�us		�4lt;�.
Beneagere	68	D
Bene	18 Dxmon	44'
Boetiil�us	4 D�corum.	68.
I- B�ti�lreprehendi� 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Definitio.		ca.zoli.r
� Bombarda	12 Deitas.27	DeleCiatio ec
- Bonum	18 SC 23 Denominatiuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;152
� Bruta habere rationem	�� Dcfcriptio	ca.zo.li.i
Bruta non habere rationc.4s Deus		quot; 14-.41
c	DialeClica aux f�t Sc unde dp
rCaducum	2c catur	ca.ili.3
C�cus	183 Diale�icx in difcendo facile
. Calor unde f�t in rebus	mo- tas	12S

Calum cy Cognomen 132. iii/tovK �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;212 Elementaio

ca.3.1i.i wTtXt.x�� 201 Entitas 2snbsp;10. Enunciationbsp;44 Enunciatiotnodalis ca.isli.znbsp;184nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20�

lis Epicherema nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*�

ca.i�.li.2 Eifentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sSCca.sI�.i-

�j'� U�nbsp;tanbsp;li.jcaa�nbsp;�*nbsp;�j In particula compofita quidnbsp;272 differat�non .ca.�li.�anbsp;2]� Iniuftus amp; non luftus lilt;2 �� nbsp;ibi. InfanAusjo IntelleAus- 5�nbsp;Formaca.uli.i Fortitudo�lt; Inuentionbsp;Frigida 2{nbsp;Fruitio Mnbsp;�ruginbsp;Ceffdanbsp;Cenusnbsp;Gencraliffimanbsp;Crxcum uulg* graccc loque- Literae

batur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� Locusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Habere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Habitus Hamadryadesnbsp;Hilumnbsp;Homo quo � brutis diff�r�t �inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ M

Humankas tt Humor 76 Malum �Ttotjfijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j� Malu^

^7^lc�f(� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Material formanbsp;amp;nbsp;totum �

JiridTafiJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29SC}} quoddicuntcompoittu

Hydra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4z Mcdiocritas

i�T Meinoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

iM- Modos longe pIurespoTe da-ri qu�in Jentur ii-cai� Modi f�gnkandi indo�lo-

Motus�;, Mundus

Natatione arguments 200 Naturanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�o

Negotiuacnunciatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133

Nrgatiocompofita ca.yli. 1 Negatioti� malus ufus c.ii li.znbsp;Negoi33. Negotium 16 Philofophi nomennbsp;Nemo 141 Necefle modus iSS �uvxnbsp;Nefcio 8c ignoronbsp;Nihilumnbsp;Nimium amp; paucumnbsp;No�a in billsnbsp;Nonineompof�tioneca.� li.2 Fondusnbsp;Nonnonis;. Nonnullas m PorphyriuS36.iiSnbsp;Nullus 124nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Nunc

Monientani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lej Partes ponderii

Motum non elfe caufam calo Participi� ris in, Ariftonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6� Particularis enunciatio

134 Pati Peripatetici pr�fationbsp;� Perfonis argumentanbsp;T��s�swisnbsp;Petrus Hifpa. male defcripf�tnbsp;diale�icam amp; origine du-_xit2Ji Pharmacum SSnbsp;f

Polfibile 184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; Pos �4

Numerus lo� Pr�dicamenta an reftc dican loS turdc quotfuntca.iamp;3.1i.inbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pr�dicatumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130

109 tsyccz/xanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1lt;

Quantit�t continua Q�and� 10�nbsp;Quitsnbsp;Quisqu� quodnbsp;Quidam quifpiamnbsp;Quin 154nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quilibet

Signa probationum ca.2i.li-2 Tempus an metiatur motu Signa figularianbsp;Simile amp; diffimilenbsp;Singularis enunciationbsp;Situm elfenbsp;Somni naturanbsp;Somnorum generanbsp;Soni naturanbsp;Sonusnbsp;Sophiffx noftrx tempeftatis c Veile Sc non nollenbsp;�uyosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24'} Verbalia

Se Splendor Quantus 91 Stoici 4

93 Subalternae 24 amp; 23 Subcontrarixnbsp;144 Subie�umnbsp;144 Subffantianbsp;12; Subftantixdiffributioca.i.l.xnbsp;140 Sum

92 Superficies ibidem. Superlatiuusnbsp;Suppofitionbsp;211 Suppofitumnbsp;ji Syilogifmusnbsp;201 Syllogifmi partium ordoca^nbsp;14*15 2.1i.3.

Syilogifmus per totum * par

prxfatio li.i Syilogifmus ufqucquai^ par'^ ;.5li.4nbsp;ij*

Vilus 141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vinumi�nbsp;Vulgujgr�corumgr�� lo-

(�. ��itk� pag. 22. uerfu i.lcge chryftaUeum.dC fimilitcr illud quod prxaKit pagina p. uer^nbsp;fu 14. le undf.ptgina j4-uerfu �.

tge conum.pag .7t.cargt;ntn Homericumficlcgc iiA�vfjutls isxrT^ �jluf x55 ywsi�'tnbsp;pag.ns.ucrf.poftre.aTTOi^t'ie? pag.272.ufrf.22.nbsp;ifg.improbandis^pag.zii.uer.ta.charybdi.pas�nbsp;lt;l7.uerf.i6.1cge �cir�y.

^at�ciJtt��iuiU�wU�ii�U�JC�aft� fjtrt oon�mttmm�U4piW oqttilenbsp;et cmott�itiTomna �tou�xt

^AU2i�Mxtlt;v*^Ul^ttmmt�6�wigt;p ylt;�ttttv|�cnu)ttftm��nbsp;Mtic ft�i� ttetoC�iummnftnbsp;�temutme

**HQM)iU6'0uovttnpe�tton�m Jj^tjowmont^nbsp;mwco:onet�(ionmnbsp;^ut�muctit vdtbxfU^wttitt^

Jpu�ofmxttau it^ktuw jMt�tttmwn tt�t�igt;� buMi�n^nbsp;^j^^wfh�|mlt;w^gt;i�r-�U�rto

niwuonuttamp;uvg�tttttoiiciuun �t��t^gcnuu pmmtumlamp;wnanbsp;j�tnw� ftntA�t zmr�attMt luwittnbsp;'-pwcon Umvitt� ftttwt t wgwtttTnbsp;wepl^dnud tonutituenbsp;tntwm ptomi^ iCvoemutH^nbsp;tccrnl^bmutenbsp;lt;^atm(tc9 lt;�t�ttut funnt �nbsp;tn etdllubt tmafUntumco^udnbsp;p(Uimtu|]cmxtttuKfat otc nnbsp;t�nembmd Wn�vcp�Dnbsp;dUondtOttctOttu^ua�'tUnbsp;tnUhuo^mmccU^Uhoaucnmtnbsp;U�mlwafUwlblutmitam ((lt;0^nbsp;'Wetn^MdJtfulwrttiAtwmdnbsp;ttt�ui4{ mrofhuattlit�t^'vttetunbsp;^K^j�wt'tw�� ci� (blut�uU ttWKWnbsp;mmtd Run�mm Colon (Ue�m^nbsp;^Vn�tUttoc^tcssutmntctuowt^nbsp;Uttium K�Wluo cortMOut lunnunnbsp;�rnondl^if�mumuttmdi^i^^inbsp;tdTcmixttu^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occfU tcntp

tm4)(cuaoutuacoccotcm (�u*^ e�tuc muuucnud otmn(nX'6olt;�nbsp;fivtonutuc Od^^ueawutotntttunbsp;pcv�tptUUon�ftcplii ttwcwroftnnbsp;mU'{x�;c��utonlt;nv^twKFKon(0(nbsp;tmuho OOiuttZ�tetmm'^itmmim