?*’LAV

RENTII VALLAE RO mani dialefticarum difputatio-num Iibri tres cruditifîîmi : dinbsp;ucrforum codicum collatiöenbsp;diligenter reftituti. Adpofinbsp;tis partim graccis didioninbsp;bus, quæ in alijs defidcnbsp;rabantur,uel mutilxnbsp;mcndofæqj Tire^nbsp;fia coniedorenbsp;indigebant.

CVDEBAT COLONIAE. loan.Cymnicus. AN.

M. Egt;. XXX.

LAVRENTII VALLAE R0gt; « mani in libros fuos dialeilicosnbsp;PRAE PATIO.

EYthagoras illc Samius, à quo pras ftantiifmis moribus, Sioptimis difdnbsp;plinis inllituta eft ƒ a Italiæ ora, quaenbsp;magna olim gnccia diccbat: interrognbsp;gatus qucnam fe efle profitcretur: nonbsp;’apientem fe ut fupcriores fecerant, fed fapientiacnbsp;relponditefle amatorem. Neep id quia exiftima*-ret cum his fe non poffe comparari, qui fapientesnbsp;difticflentCprobc efh fenouitipfauirtus:8icartegt;'nbsp;ros omnes qui fapientiac ftuduiflent, ingenq gio--ria Pythagoras fine cotrouerfia antcibat)frd quianbsp;ncqjillos,ncqj fe,necp hominum quempiam cenfenbsp;rct,adfapicntiamnômagis,quàm ad fclicitatemnbsp;beatitudiné'ue pofle peruenire.-Philofophusfin--quit)fum. Magnam mirätp modeftia: laudemexnbsp;Uniusuerbi tempcrantia, plufquàm nonsinisat^nbsp;gloriac afiequutus eft ; quàm ex omni uita admi^nbsp;rabilibufop inuentis.” Quippe à quo philofophorftnbsp;natio in plurimas licet diuifa familias, uno tamenbsp;uocabulo nominat. Netp uero quod ab co nomennbsp;acccpiflcnt,idco deterriti funt; quo minus à fuo ucnbsp;lilt gentilitatis auftorc,quibufdam in locis diflen--tirent:amp; fane non quia Pythagoras philofophumnbsp;fe uocafict:fcd quia redle uocaflet, fe 8C ipfiphilo--fophos uocauerunt.Itacç amp; nemo poft Pythago-ram appellatus eftfophos SC liberras'femp philonbsp;fophisfuitfortiter dicendi quae fentircnt:necfol3nbsp;totra principes aliarum feftarum,fed etiâ contranbsp;principemfuæ'-quâtomagishis qui nulli fed-æfenbsp;a a addixfl

LAVRENTII VALLAE

Anftottli addixfrunKQuo minus fercndi funt rcccntes pC ripatend,quinulliusfcdlæhominum,interdicuntnbsp;tiendum. Ebertatc ab Ariftotcle difl’cntiendi ; quafi fophoSnbsp;, ' hicnon philofophuSjamp;quaiïncmohocanteafc-'nbsp;«rit.Ignari peripatetica harrefi inucnta,non mo^nbsp;Philofo' do priores uiguiire,ut Py thagoraram Democriti^nbsp;phorüfe- ciâiç: fed alias quotç fubortas fuiflc,ut Sioicä EpPnbsp;cureamt^’: dc quibus tanquam florcnribus in do^nbsp;micilio plülofopliiæ Athcnis,meminitLucasinnbsp;aclis apoftolorum:nec ante Pcripatcticam nomi^nbsp;natos fuifTcPlatonicos 6^ q ab eodem fonte mananbsp;runt Academicos.Quid alios loquar^nonne Theonbsp;phraftus Ariftotclis fucceflbr à præccptore fuo difnbsp;fentirc nö timide folet’JHæc de græcisfut taceä qdnbsp;Homerum, Platonc, Demofthenem magisquàmnbsp;Ariftotelc fempfunt admirati)Quid latinKnun^nbsp;qd Ariftotelc fophon putauerunidmo nec fummunbsp;philofoplium. An Varro Ariftotelicus fuit'; mini*'nbsp;me;fcd iter fuum tcnuir,fi Laélantio crcdimus,dunbsp;obus Platoni Sd Ariftoteli par .Cicero Academie*nbsp;eus adPlatonis æmulus, qui femper primas in phinbsp;lofophia partes Platoni tribuic:ut fere omnes fecenbsp;Stoici. runt.Plancus partim ftoicus ptim Epicureus.Brunbsp;tus ac Seneca ftoici:quam fcdlam Hieronymus iî^nbsp;millimam cenfet chriftianæ religionûcuius prxcenbsp;ptatradentes Pançtium attg Ciceionem, Ambro^nbsp;fiussemulatus eft:quafi amp; ipfe ftoicareî. Augufti''nbsp;nus in publica opini5ccft,Platonem philofopho^nbsp;rum cfle principem. Apuleius platonicum fenbsp;fe amp; dici uoluit.Nam amp;. Macrobius multoplusdenbsp;fortPlatoni. Necaliterfentireruditorü ultimusnbsp;Boctius: magis (ut milu uidctur)Platôicus quantnbsp;Ariftotc

IN DIÄLECTI. PRAEFATIO- 9 Ariftotcliciis ( quos autores paru inter fc diftarcnbsp;doduru fc quodä locopromifit) Porphyriü(ut arnbsp;bitror)fequucus,qui unam uulteandemcp ciTe Planbsp;tonis SC Ariftotclis hærefim. At cxteri latini/xtcnbsp;ros philofophos pro afopliis habent;unü Ariftotcnbsp;lem ampkftcntes.Quid niCcum cum folum cogninbsp;turn habeant:fimodo cognofcere cft, no propria,nbsp;fed in aliéna lingua Icélitarcmc dicam non fince^nbsp;ra.Non folu quia plæri^ eius libri conuptc trapnbsp;lati funt: fed etiâ quia multa belle dicutur grxce,nbsp;quæ non belle dicuntur latine. Quae res in plurPnbsp;mos maximostp errores egregia quoque ingenianbsp;induxit. Adde hue ignorationcm noftrac. Qyotusnbsp;cnim quiflt;5 poft Boctium fuit,qui latinus dici me fynbsp;reatur amp; non Barbarus. Nam Auicenna amp; Auernbsp;rois plane barbari fuerunt.noftræ linguae prorfusnbsp;ignari,8^graccauixtinlt;fli. Quorum ctiamfimagt;nbsp;gni uiri fucrint.ubi de ui uerborü agitur, quæ plunbsp;rimæ funt in philofophia quæftiones:quantula denbsp;bet ertc autoritas\ccrtc non maior,quam hominSnbsp;in mediterraneis natorum: qui nüquampcc marenbsp;uidcrint, nee nauigium intraucrint, diflerentiumnbsp;de rationc nauigandi. Hos ego homines uerear^nbsp;bos ego audiam'îuetantcSjnc quid in Ariftotelemnbsp;dicam. Hos fibi tantum fumcrc patiar^quod nonnbsp;ipfis Athenis,quod non omnibus philofophis, qiPnbsp;non cunftis fæculis concederetur. Neep ucro mihinbsp;uidetur täti ingenii Ariftotclcs, ut quafi Achilles, «nbsp;Hcrcules'ue inter Heroes,aut luna inter fideramcnbsp;dum fol fît aeftimandus.Non enim his rebus ope^nbsp;ram dedit,unde præftantes uiri maxime dignofeunbsp;tur:aut confilqs publicts:aut adminiftrandis pro^nbsp;a } uineijs

• LAVRENTII VALLAE uincijsiaut cxcixitui duôlando:aut caufis agendis«nbsp;aut mcdicinæ fa(fi;itandaE:aut iuri dkundo : aut rcnbsp;fponfisconfultorum;aut fcribundis hiftoriis;aucnbsp;pocmatibuscomponendis. Qiiæ amp;magnopercnbsp;occupant homines,amp; patefaciunt.In quorum placnbsp;rifcp quidam elaboraucruntmon dcniqj alicnæ linnbsp;guæ difccndæ,ac ne fuæ quidcm ita multum;Quipnbsp;pe cum lingua gra:ca,tü cflct una pene atqj eadc,nbsp;uulgi Si literatorum.Quas dnas linguas, latinamnbsp;atqj græcam nobis difficilius eft,quàm aliquod Iigt;nbsp;beralium artium perdifcere.Cuius rei documentonbsp;funt illi, quos dixi,qui quum per illas artes uclutinbsp;per ftagna quædam facile uauigct: turn in linguanbsp;quidem græca, quafi in freto aflidue æftu ipfo re^nbsp;trahantur;Inlatinauero,tanquam in lato marinbsp;longius à terra reccderc non audeant. At enim c5nbsp;pofuit plura quàm cætcri Ariftotelcs. Num protinbsp;nus amp; præftantioralt;;ego nefcio an prarftantius fit,nbsp;quod Hippocrates,quidEuclides, quod alij quidanbsp;feccre ,fïrma atcp indu bitata alicuius artis tradidifnbsp;fe principia.Compofuit plura quàm cxterided 8Cnbsp;plura compilauit.In quo improbitatem eius licetnbsp;icognofcas,quod quæ compilat,non illis refert acxnbsp;lt;cpta à quibus fumpfit:fedfibi uendicat:amp; eoPnbsp;dem ubicunque peccafle opinatur citius ardëtemnbsp;flammam ore contincre poflet,quàm non nominanbsp;ïe.Compofuit plura quàm cæteri:efto, num cudlanbsp;quàm cætcri melius num ita ut nihil ali] queantnbsp;diccrc^num ut pro dco habendusfiK Pudet referanbsp;rc apudquofdam elle morcm initiandi difcipu'nbsp;]os,ôlt; iureiurando adigendi,nunquam fe Arifto*nbsp;leli repugnaturos ; genus hominu fuperftitiofum

’^91

t ÏN'DIJALEC. PRAEFATIO. -at(^uecors,amp; de feipfomalemeritumxumfe fax cultatc fraudent indagandæ ueritatis .* quos ß rexnbsp;præhcndere iureoptimo poflumuSjquod hanc fixnbsp;bi legem impofuerunt : qua tandem infefta'tioncnbsp;caftigare debemus,fi hanc legem in alios transfexnbsp;runtï ^Quarc illis epntemptis ac fpretis fi quanbsp;funt qult;c quam in Ariftotele melius dici poffent,nbsp;ea tentabo ipfe melius pro mea uirili dice- t/aa^donbsp;re:non hominis (quod abfit) infi^ulä jun,.nbsp;di gratia,rcd honorandx ueritanbsp;tisüdep potifiimum in dianbsp;le(ftica:repetitis ncxnbsp;cefiario altius

huius rei prinbsp;mordtjsnbsp;quae liber prixnbsp;mus. Nam fecundusnbsp;uerborum interpretatie-n«n:tertius argumentandi rationbsp;ncmcontinebit.

?kgt;LAVRENgt;

TH VALLAE DIALEGTI-CARVM DISPVTATIO NVM LIBERnbsp;PRIMVS.

Quot Sc quæ cum prædicamenta,tuin tranfcendentia.

CAPVT PRIMVM.

A oyAE DIXI PRIMORgt; dia,uideo fieri duplida:una quæ catenbsp;IqI goriæappellantur:quo nomine qui'nbsp;dam Iatiniutuntur,tanquamci nuPnbsp;lumlacinumrcfpondeat(quorumclt;lnbsp;is,cuius opus falfo inferibit Aurelio Auguftino:nbsp;cum fuerit aliquanto uetuftior)Id Boetius nifl qsnbsp;alius prior fuit transfert prxdicamentamec ufita^nbsp;to uocabulo,nec(ut arbitrer) fa tis proprio; Quodnbsp;ego,ne cui uidear in uerbis efle curiolior,hisdun'nbsp;taxat ubi nihil periclicft,tanquam proprium SCnbsp;ufitatum ufurpabo. Prxdicamenta igitur decernnbsp;cfTe dicuntur, affedlato magis quàm necefTarionbsp;numcro,fi cadem Boetio credere uolumus;diccn'nbsp;ti in Aritlimeticis,inde etiam in Ariftotel ica, attpnbsp;Archytæprius deccm prardicamentorum defcri'nbsp;ptione,Pythagoricum denarium numcrum maninbsp;feftum eft inucniri:quandoquidem SC Plato ftudinbsp;ofirtimus Pythagorar,fecundum earn difputationcnbsp;diuidit:amp; Architas Pythagoræus ante Ariftotelcnbsp;(licet quibufdam fit ambiguuin)deccm hare prxdinbsp;came»

LIBER PRIMVS. , camenta conftituit. Ex his Boetij ucrbis, Archy-tam amove Pythagoræi numeri potius, quam rcinbsp;ratione decern prædicamenta jconftituifTc: ueiumnbsp;nonfuifTe horum inuentorcm Archytamded Arinbsp;ftotelem,pluribus rcfellerem.nifi refclleret feicnbsp;fc Boetius/uper librum prædicamentorum in^nbsp;quicns:Vndc pofteriorum quidam, non efTe Ari^nbsp;ftotelem huius diuifionis inuentorem, fufpicati Archytas,nbsp;funt;quod Pythagoricus Archytas cadem confcrinbsp;pfiiTet.Inquafententialamblicus philofophuseftnbsp;non ignobilisrcui nöconfcniit Tiiemiftius,neqjnbsp;concediteumfuiflc Archytam, qui Pytliagoræusnbsp;Tarentinuftpeflet,quiipcum Platonc aliquantunbsp;lum uixiflet, fed Peripateticiim aliqucm Archy^nbsp;tam:qui nouo operi,autoritatem uetuftate nomi-niscondcret.Quarcnon Archytam fed Avifrore-lem prædicamcntorum eflc inuentorem confitcnnbsp;dum eft. In quorum tranllationc, quern potius qnbsp;Quintilianumfeqiiar^isitaait:Ac primum Ari-ftotelcs clementa decern conftttuitxirca quæucr Oymtiliinbsp;fariuidcaturomnisquæftio; qiiamFlauinbsp;us eflintiam uocatmecp fane aliud eft nomen eiusnbsp;latinum:fed ea quæritur an fit: qualitatcm,cuiusnbsp;apertus eft intelle(fius;quantitatem,qua: duphei-ter à pofterioribus diuifa cft,quam magnum amp; qnbsp;multum.ad aliquid, unde duftar, tranflatio 8(. co-paratio:poft hare ubi,8i quando:dcindc f3cere,panbsp;ti,habcrc;quodeft quafi armatum elTe, ueftitumnbsp;efle. Nouiflimccui autiiSäi quod eft compofi-turn efle quodammodo,ut calere,iaccrc,ftare,irafnbsp;ci.Sed ex his omnibus prima quatuor ad flatus ç-tinerexxtera ad quofdara locos argumcntorumnbsp;a $ uidcn-

1» DIALE. LAVREN. VÄLLAE.

' ’ uidcntur.HæcQuintilianus;quiideouocauitcIc'* menta,quod fcnliis cætcrorum uocabulorû ad iftanbsp;tanquam ad eletncnta Si principia referantur : obnbsp;Centra,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicuntur gênera,quid ex his esetera fi--

gnificata gignuntur:quorum nullum eft alio fupC rius aut alteri genus:fed ipfa funt genera p rin ci.'nbsp;Ceneralif palia,amp; fi fîcdiccre licet,principaliifima : fed nonnbsp;^’quot;*1 flquot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant generaliftima : quemadmodum ôC

Spcciliffi- fptQjs fpecialiifimas improprio nimirum uerbo, quia non dicitur genus gencrale:ôëfpecie$ fpecianbsp;lis,ficut nec fubftantia fubftâtialismcc materia manbsp;tcrialis: neeforma formalis: amp;item incæterisrnbsp;Quæ uerba fiinpofitiuo abfurdafunt ; profeélonbsp;Trafcen- crût in fuperlatiuo abfurdiiTima. Altera primor.-dentia-nbsp;nbsp;nbsp;dia atlt;p principia,quæ ifti tranfeendentia appeP

lant: quod tranfeendant ilia fumma genera (quia îpfa non ficut genera,fed fupra omnium generumnbsp;lunt dignitatem poteftateml];)quod an ucrum fit,nbsp;pofterius uidebimus:ea numerorum fex efle dicunnbsp;tur:ens,aliquid, res,nnü,uerum,bonü.(2uæ, quo*-jniä funt altiora principia, amp; uclut principü pringt;nbsp;cipes,8C quafi(ut iftis uidetur)quidam imperato-»nbsp;res 3.C regcs;qui fingula prædicamenta funt enj,nbsp;funt aliquid,funt res,funt unum, funt uerum, funtnbsp;I}onum:dc his prius ordinc ipfo dicendum eft.

Sex quæ uocantur tranfcendcntia,quâ uim habeant,cx quibus res prianbsp;cipatum probatur obtincnbsp;rc. Cætera non eifenbsp;tranfeendentia.

CAPYT 5EGVNDVM lAM

LIBER PRIMVS. „

Am primujiion plurcs cfTe deberc impeta-tores acreges,fed unu:uel fua fpontc mani feftum eft ut apud HomcrumVIyfies:nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuK âraSèj; 7roXvittiji«v/»,‘i?j Miftms'ifa:

it} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KjjovouTsaisxfKAtjamta

Ergo,quod ex his uocabulum gt; hue quæ uoca tuli fignificatio fit omnium imperator QC rex, id eft,nbsp;omnium capaciffimaCquam nobis deus dedit)inlt;nbsp;quiramus.Peripatetici,fi deiur cis optio, opinornbsp;hancdignationcmtribuereutilli uocabulo, quodnbsp;primo loconuncupaui:hoc enim femperinorehanbsp;bent,hoc uelut talo(qui multa latera habct)utun-'nbsp;tur amp; ludunt. Apud me autem ex his fex,qiiæ nficnbsp;quafi de regno contcndunt,nö aliter, res ei it rex,nbsp;quamDarius Hyftaipis filius, futurus rex crat exnbsp;illis fex Pcrfis,qui regnum forti permifere.Intcrcpnbsp;cætera cns,ut maximam adobtinciidiimregnuranbsp;præ fc fpeciem fert,ita elam maximo iiitio labo--rat:dcquout dicam pluribus,dicam brcuifiîme:nbsp;quia nihil habet dubitationis quxftio de alijs. Annbsp;non aliquid alia res fignificatlt;unii, una res, uerü,nbsp;ucra res autucritas,quaL etiam res cft:bonum, bonbsp;na res, fiuc bonitas ucl ,pbitas quae 8C ipfa res eilinbsp;ïti ens ea res quæ eft:quod ut apertiusprobem e-nucleate exaftelp difputabo, Ensfuapte naturanbsp;participium eft omnisfcp gencris:quod cum tran-.-fit in nomen,efttantum neutrü.Apudgræcos uc-*nbsp;ro tribus uocibus per totidem genera uaria turnbsp;Bf,Sù(Sofi quæ neutralis uox cum tranfit in nomen,nbsp;fumit articulum ’»h quod participio non acco^nbsp;modaturjamp;hoceftdcquo loquitur Ariftotelcs.

Scdeiu5

î» LAVREN. VALLAE DIALE.

P . Sedciuslîgnifîcatioèfuoparticipiochiccbit. Om pium.'* participium uim optinct relatiui et uerbi,ut ho

* tno ambulans legens currcns, id eft, qui ambulat qui Icgit,qui currit.Ita homo ens diucs, hoc eft qnbsp;cftdiues.Quanquam hocparticipio ut fiequen-'nbsp;tiftime Græciomncs utuntur,ita uix ullus latino^nbsp;rum aut ufus eft aut utitur.Quod etiam Prifeianusnbsp;tcftatur,inquicns; Græci autc participio ucunturnbsp;fubftantiui,quo nos quoq? fecundum analogiamnbsp;poflemus uti,nifi ufus deficcret participij freques.

Ens Quamuis Cæfar nö incongrue protulit ens à uer-bo fum es quomodo à uerbo poiTum potes potés: hoc participio ufum cfle ipfum Prifeianum nonnbsp;aufim diccrexum pauloante in codem duodeuigenbsp;fimo libro ait.Eft autem quando per ellipfin uelnbsp;uerbi uel participq fubftantiui huiufeemodi cafu^nbsp;um,id eft,nominatiui cum obliquis conftrudlio fonbsp;leatproferri utfilius Pelei Achilles multos interfcnbsp;cit Troianosbelläs,rubaudif,em,participiü uerbinbsp;fubffantiui ens,'quod in ufu nobis non eil.Nuncunbsp;pauit potius hoc participium Prifeianus quä ufurnbsp;pauit. Imperiti pro hoc folent uti exiftens : quidnbsp;hoc uerbum lîgnifîcet nefcientes.Cacterum his, qnbsp;cum in alijs libris,tum in Ariftotelc conferendo,nbsp;ufurpant hoc, de quo agimus participiü (quo nc'nbsp;mo prudens eft ufus)non do ucniam:do, cum träfnbsp;feruntiam nomen de participio eifeftum : quodnbsp;quid lîgnifîcabitmcpc antecedcscumrelatiuo Si.nbsp;uerbo,ficut cætera quocuntp in genere, ut amansnbsp;uxoris,amans mariti, ut cötingens, accidcns,cöfcnbsp;qHens,antecedcs,hoc eft, ille uir,ea mulier,qui Sinbsp;qua; atnatdd quod contingttad quod accidit,id qdnbsp;eöftqui

LIBER PRIMVS. „ ton fequituràd quod antccedit. Ita id quod eft:qvPnbsp;pronomen,fi non ponatur tarnen, fubaudiri nenbsp;cede cftmteerno qcTtUjUidclketid quod tu. Por^nbsp;ro pronomen hoc,non tantum uirium obtinebicnbsp;cum adiecftiuum eft fubftantiuum.-ritu fuorum(utnbsp;fic dicam) germanorü. Cum cnim dicocerne hocnbsp;marmor,iftud lignum, illud pratum,id marc,pcr--indeeft ac fi dicam,cernepulchrum marmor,grSnbsp;de lignum,iucuHdum pratum,turbiduni marc.nbsp;At cum dico, cerne hoc uel iftud, uel illud , ccr-te fignificatur hæc res,illa rcs,ca res, idem eademnbsp;res.Qualiafiintcarterafimilia. Aliquid nantjCut Aliqwd.nbsp;fupcrius dixi)c aliqua res.aliud alia res,idcm cade res.nihil,nulla res. Igitur fi ens refoluit id qd*nbsp;eft:amp; idrcfoluiturcarcs,profc(flo ens ita refoluinbsp;tur ea res quae eft.Quo palam eft omnem uim nonbsp;naturalem habcrc:fed ut fic dicam, precariam acnbsp;mutuo fumptä. Nunc illud addo,non dccerc iftudnbsp;uocabulum precariam ueftem, ut non decuit(quénbsp;admodum eftapud Horatium)pauonis cauda cornbsp;niculam.Namensquafi præpeditum uocabulumnbsp;cft,amp; præ nimio oncrc ambulare no ualens. Quidnbsp;cnimfibiuult,uerbicaufadapisifte ens, id eft,eanbsp;res quæ eft,quid faciunt iHe uoces,ca qux eft,cumnbsp;fit amp; apcrtius,amp;: expediti’ amp; ficius, lapis eft res.nbsp;Nolo argentum plus fcorix habcns,nolo triticumnbsp;quod uix extet in acerexum præfertim abfurda uinbsp;dcatur oratio,lapis eft ea res quæ cft;fiuc lapis eftnbsp;cares quae cftiquafi nihil fit proprie nifi folus lagt;nbsp;pis,aut quicquid crit illud de quo dicemus ipfumnbsp;efle rem quæ eft : quæ oratio de folo dco proprianbsp;eft Vndc genere maftulino dicitur in Genefi tgt; «j»

(cilicet

t4 LAVREN. VAL. DIALECT!

fcih’cctjis qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mc:quia deus tantum progt;

prie eft,cui caetera comparata propiie 8C uere no l'unt.Etiam in neutro genere proprie de deo dicenbsp;retur deus eft cns,id eft id ucl ca res quæ eft.Namnbsp;deum cfle rem etiam omnes theologi cSfitentur:nbsp;meritoijj à Græcis dicitur övtus quafi uerc óiuti^nbsp;quCjamp;iy’ÓvTi quafi re uera hoe eft re ipfa. Itaquenbsp;quum de alia re,quàm de deo dicitur,quod fit ens,nbsp;inepte dicitur:ut non fine caufa neep ab re, fumminbsp;latinorum hoc uocabulum repudiauerït. Quod Anbsp;riftotclcsadietflionc facit ineptius, dicens: ôj/î’ôj«nbsp;lt;ns quatenus ens;quafi id quod eft, pofTit no eiTc.nbsp;Eft enim hoc fecundum ens participiujin quo ctianbsp;à quibufdam peccari foletxum dicunt lapis eftiuelnbsp;homo eft,ergo ens eft:quia no eft nomc nunc cns,nbsp;fed p3rticipium:fimodo concedendum cft,ut uer-bum refoluatur per fuum participium, amp; uerbumnbsp;fubftantiuum:dc quo difputabitur proximo libro.nbsp;Quarc ut finem quæftionisfaciamus,nc'ue diuti^nbsp;us tot populorum nationum fuum rege pratftolänbsp;tium auiditatëremorcmur (3f fi iä hociudicaui)nbsp;quoniä Darij noftri equus hinniuit,n5 ferui aftu^nbsp;tiUjfed rationis 8i dei nutu,nulla fit amplius de renbsp;gno cötrouerfia .fed caetera quin^,aliquid cns unünbsp;Herum bonum.ut quinque per fe fecerunt,defcen.'nbsp;da'nt ab equis,8ë res quod eft c' fex uerc rex,pronanbsp;adorennut quinqj per fe Oarium quem regem ef«nbsp;fc intellcxerant,adorauerunt:amp; hoc eft quod VPnbsp;pianus ait rei quoque uerbum uf generale praetornbsp;eligitmon dixit ens,non unum,non ucrum,nö bogt;nbsp;num,non etiam aliquid,quodpené idem fi'gnifi-'nbsp;Cat,quod res ut dixi.Ideoij amp; paflïm hac uoce,ucnbsp;genera

LIBER PRIMVS. « ,generali iitimur:ucluti,de re uxoria,de rc ruftica,nbsp;de rc naualijde rc militari,item:uenio ad rem. Etnbsp;generalem interrogâdi uocem habemus :quidtdnbsp;^.cil^qrcsdequapoftcriusdifputabinqrcs auteni K-«®»nbsp;.ad omniafpccïatprædicamëta,quoniam fingulanbsp;illorü funt rcs.Sed memincrimus,nô femper hancnbsp;uocem fîgnificarionis eße gcneraIis.Nam,tum fïgt;nbsp;gnifïcat Ratum attpconditionemmnderes pubhgt;nbsp;ca dicit,Slt; rcs piiiiata,amp;; res mcæ atep tuæ: turn dinbsp;ftingiiiàpcrfonisfolcLundelocorum argumentanbsp;.uclabrebusfuntuelà perfonis.tunrà uerbis,utnbsp;.^apudHoratium:

Verbaty prouifam rem non inuita Icquctiir. Et apud rnetorcs.quod oniis oratio ncccflc cft hanbsp;beat amp; rem amp; ucrbaïquodcj; cadem conftatex hisnbsp;quæ fignificatur, 8ê his quæ fignificant, rebus 86nbsp;ucrbis.Quæuerbaquidcmappcnantc,$ fïgna di^nbsp;cunt omnia conftarc,erebus amp; fignis.AJiquandonbsp;amp; aliter diftinguimt apud Ciccronem. Non enimnbsp;res laudandafedlpes eft.Vndc medicus in morbisnbsp;non tâcaufam confydcrat,qu3 rcm:amp; apud Quinnbsp;tilianum,nomine uterqj uno utiturmtrum fit in rcnbsp;conieftat quad rc ucra.Tum accipitur pro contenbsp;tionc atepeommertio: utreseftmihicum homi^nbsp;ne furiofo:tum pro a(R:is,ut res Auaufti multi ferinbsp;pfere:tum pro caufa,cx quo fit,canbsp;nbsp;nbsp;rc,quadc rc,

quamobrem:tum pudoris caufa pro coitu ut apud Terentium Thais.Miles cum quo tum rem habe--bam; amp; uulgus ait alique habuiiïc rem cü aliqua:nbsp;turn pro céfu,fcufacultatibus,ut apud eundé codénbsp;in loco,ciusfràteraliquantulum ad reeft auidior:nbsp;amp; apud Horatium:Nunq (ïc facies rem. Vnde ilianbsp;Philippi

w LARENTII VAL. DIALE.

Pliilippiconqucftio, non cflc in ciuitate duo mi*' lia liominum qui rem habcrcnctum pro utilitatc,nbsp;ut è re cftjin rem tuam cft.Ne^ mirandumeft,totnbsp;figtiificata imam iiocem habere fpccial)a,cum oïinbsp;fignificata generaliter cctineat.Magis (^utfentio)nbsp;coinmodum nomen,qudm illud græcorum -n-fâyfjitKnbsp;quod folet transferri ncgotiumdicet 8i. nos pro renbsp;aliqiiando dicamus negotium: ut apud Ciceronenbsp;in rhetoricis,dum ait argumenta duci ex eo quodnbsp;ant perfonis attributum eft,aut negotqs.Etqua-«nbsp;le illud forfan Vlpiani. Natura enim rerum indunbsp;lt;flum,ut plui a fint ncgotia,quàm uocabula. Quonbsp;fatflu m eft fortafre,utAriftotcles fepius uolucricnbsp;uti To opquam Trfiyn« qui fi^uocum animaduertifnbsp;fet naturam acuim, potius,quàm to ojj ufiisnbsp;fuiffet. Multa loquutus fum de trium priorum pronbsp;prietate,quæ quafi eiufdë funt nature: loquar etiSnbsp;de altcris tribus,quæamp;ipfa diuerfæ proprictatisnbsp;funt;ne hos tanquam honora tiflimos hoipites in*nbsp;honoratos dimittamus: co quide magis quod connbsp;tumeliofiin ea uidemurfuine,quibus tranfccndennbsp;di dignitatem denegauimus:fed nemo contumelinbsp;am ci facit,cui honorem negat iufto maiorcm.nbsp;Quanquam nefcio, an tribuerim maiorem iufto:nbsp;quod hæc æquarc uifus fum illi aliquid, quod nPnbsp;hil habet rcpugnans,nifi ipfum nihil. At uni repunbsp;gnant plura,amp; bono malum,amp;f uero falfum: quxnbsp;amp; ipfa,aliquid eft.Prartcrea unum, pro una res innbsp;ueni:ut,unu à uobis indices peto:bonü bona resnbsp;accipi,uix aufim dicere:cum Icgimus,omnia bonunbsp;cxpctunt:ucrum,proucra rcs,non memini me re^nbsp;pcrifie;fcd pro ucritate;ficutfalfum pro falfttate.

I

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER PRIMVS. h

I bonum pro bonitatc, Si malum pro neqiritia. I Qui eciam unii pro unitate, fiuc pro una rc, ut abnbsp;Uno ad return. Ariftotelcs negat unum eile numc^*nbsp;rum.-led principium numeri. principia reru,nbsp;non fint ipfarum rcrum partes,ex confequentinbsp;ipfc res^qui legit principium Iibri,librum legit:gnbsp;tangit caput hominis,hominem ta ngit: qui uidetnbsp;initium ftagni,ftagnum uidet:qui audit exordiumnbsp;orationis,orationem audit. Qux talia non funtnbsp;adcalumniam fophiftarumreferendazfedad ho^nbsp;minurn ufum,qui uerborum tR autor. Omnes di^nbsp;cunt numerum fingularem amp; pluralcm, amp; unumnbsp;numero,amp; plura numero,quem in modum non fc

' mel ipfc locut* eft AriftotcIes.Dux mulieres,quæ duodecim. gallinas cum gallo pro indiuifo habexnbsp;bant,pepigerunt inter fc;ut oua, qux pari nume-«nbsp;ro quotidic nafcerentur,circnt huius:quæ impart,nbsp;eifent illiusmafeuntur aliquando fingula. die ouanbsp;quæ cuius erunt,an neutrius^minime:fcdcius,cuinbsp;imparis numeri oua debentur : ergo unum ouumnbsp;numerum facit.Itacp melius de intellcftu uerboi^nbsp;mulicrculæ nonnunquamfcntiunt,quàm fumrtiînbsp;philofophi. inæ enim uerba ad ufum trahunt: iftînbsp;ad lufum.Cuiufmodi eft, quod ait Ariftoteles nu-«nbsp;merumnumerari,fcu numerabilem eile. Hoc eganbsp;cum mulierculis nego intelligcrc : numero quodnbsp;numcratur,non ipfe numerusiiicnecmenfura menbsp;titur feu mefibilis eft : nec pondus appenditur feunbsp;appëfibile eftifed ipfa menfura,amp; ipfo p5dere,alianbsp;ttjetimur atij appendimus.Vcrum fiuc ueritas eft Venmljnbsp;propric fcientia:fiue noticia cuiufcunc^ rei,amp; quanbsp;Q lux anitni,quK ad fenfus quoqt fe porrrigit : hienbsp;b lucem

15 LAVREN. VAL. DIA.

lucem eflc uolo ipfius animi:quafi oculorum uiirt uidendi 8i uifum:non extcriorem quandam uelU''nbsp;tifoIarem.Quanquam ut fol oculis colores corponbsp;rum, ita deus menti rcrum qualitates oftcndii Knbsp;cxhibet. Hoe nonuihil diuciik protulit Plato in Unbsp;bris de re publica,cum,ait ueriratem elfe ueluti fonbsp;lem:fcientiam noticiamlp ueluti finccrum afpe^nbsp;dlum.Sed cum in nobis falfitas fit, cur nö fit óC aenbsp;ritas^Certc cum quid falfum uerumip eflc affirmanbsp;mus,id ad animum loqucntis refertur: quod in eonbsp;ucritas fit aut falfitas. Nam falfus panis, amp; falfumnbsp;uinum,6ffaIfusprophcta:Slt; uerus panis, uerumnbsp;uinum,uerus propheta, nö aliud eft, quàm panis,nbsp;uinum, propheta,amp; ncquaq eft panis uinum,pronbsp;phetamt nos opinamur.ftacpin nobis,id ë, in aninbsp;mo noftro eft ueritas amp;. falfitas.Nonnüquam hecnbsp;non in animo notantur;fed in ore. Ideo^ orationbsp;poteft efie falfa,animo non errantexum quis ah'gt;nbsp;ter loquitur acfentit:amp;l item uera,crräte animo:nbsp;cum quis non alium uti fupcriorë fedfeipfum faPnbsp;lit.Transferuntur interdum nomina ad geftum qnbsp;lt;p;uercne illc dormit,an fimulatdfalfó ne gémit,nbsp;an uereïSf uerîi quidem loqui ac uere : quid apudnbsp;cruditos différât non inuenio. Bonum autem no*«nbsp;men faciofut ad tertium nomen ueniam)amp; bene*nbsp;faccrc;quo pafto dicam diffcrre'lnifi quod bonumnbsp;facere in ufu non eft. Ac ifti uolüt, agi polfe bonunbsp;nonbcne:quodualde abfurdum eft.Nam ficgenonbsp;inftâti odiofiuSjftipem dederocum iurgio, nöfumnbsp;dicendus bonum nö bene, fecilfe. Quis enim neganbsp;uerit bene feciffe mc,quod ftipem egeno porrexi?nbsp;at nö bene fcci quod egenum obiurgaui.Certe neenbsp;bonum

LIBER PRIMVS.

fconum fcci:crgo duplicem aftionem fecifie diccn duin:unam bonam^altcram non bonani: in dandanbsp;ftipe,amp; bene fcci,amp; bonunrin obiurgando,nec benbsp;ne nec bonumdta amp; iuftcagere Si. iuftum idë fiint:nbsp;fi modo talis fermo reperitur. Quum loquamurnbsp;potius,aut per aduerbium,pie,fan(fle,iufte,bene,nbsp;facito:non pium,fan(Rum,iult;tum,bonu facito.aucnbsp;per numerum pluralcm,pia,fanlt;fla,iufta,bona fa-cito:utapud Ariftotelem inpolitids.Impoifibilenbsp;eftiufta agcre noiufta agentibus: quanqridiculanbsp;(ut inquit Quintilianusjfitoratioxuiusliacc ftintnbsp;uerba.Hisillud adqcere ridiculii putarc,nifi eoCinbsp;cero uceretur:qui rem iuftam faciunt,iufte facere.nbsp;Quod certc non eget probatione:quod compafennbsp;urn eft compafccre liccre dicimus. Tarnen iuftumnbsp;petOjpro rem iuftam peto.

Nihil efte quæ concreta dicuntur,nifi certis paucif«^ in locis.

CAPVT TERTIVM.

Voniam de adicfl:iuis(ut aiunt)fubft3 tiuatis aliqua attigim’xcs ipfa poftu- CScreta*nbsp;lat,ut de concretis Si abftraftis ( namnbsp;huiufmodi adieft iua in fubftâtiuü con

uerfadicuntconcreta)difputemus:ma tcria(ut ifti appdlanQmethaphyfica.In qua, ue-lut in arbuftiua uindemia ,fcalis,calathis, falcibus,nbsp;ftrenue occupât :qd uidelicet hinc demü grçca ui-na,aliüde uero, q e' uineis Latijs pueniant.Sed minbsp;hi uidentur eorum uina lora etiam peiora. Albü,nbsp;nigrum,rutilum,amp; fimilia(q uocantcöcrcta)aiütnbsp;fignificarerem alb3m:hoc cftduo.corpus, fi nomcnbsp;b 2 hoc

I. LAVREN. VALLAE DIALE.

hoc ad corpus refertur:amp; prarterea illam qualita* tem(quæ per fe dicitur abftra(flum)albedincm,iitnbsp;gredinem,rutilitatera,amp; item cartera.Ego de hacnbsp;re nonpoiTum in uniuerfum pronuntiarc:amp; iftoJnbsp;uno ftatimuerkodamnarexumputem utiep con-^nbsp;demnandos. Pcdctentimpcrgam,nc quo in loconbsp;Albfi tnul nimis feftinabundus oifendam.Ante omnia, albSnbsp;tiplcx.nbsp;nbsp;nbsp;oui cum dicimus 8i album oculi,amp; album prseto-*

ris,album iudicum, albumdecurionum: amp;firescu albedine fignificatur,non tarnen ampliuageamp;ugt;'nbsp;niuerfaliter:amp; quancuntprem talem (nt ifti accipinbsp;unt)pracdicat:fcd certam ficut apud quofdam ni^nbsp;Fa r mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rubrum,pro nigra fcriptura amp; rubra.Ta

ac urn. ijafuntfacrumprotemplOjUtfiquisrcm facrain paducum furetur;amp; pingue pro adipe, amp; caducumnbsp;pro bon« qua: non Icgatateftamcato ad fifeu re^nbsp;cidunt.Si Tufculanum,Cumanum, Pompcianumnbsp;meum ucl tuum:pro prædio meo uel tuo quod eftnbsp;in agroTufcuIano,Cumano,Pompeiano.Itc mu^nbsp;tuum,depoiîtum,creditum,debitum,hæc 8C qux-'nbsp;cunepfunt talia,rem unam certamcp predicant,utnbsp;dici concreta non poflintialioqui meram qualita.^nbsp;icm ut apud Vergilium:

Capreoli fparfrs etiam nunc pcllibus albo. idcft,albedinefiucalbore.Etalibi:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vifa fub

obfeurum noftismidelicct fub obfeuritatem. Et apud PIinium,uentos qui fugant fcrenum,nempcnbsp;ferenitatem ; 8i. apud Cicerencm Canorum illudnbsp;nefeio'quo pafto fplendefcit,etiam in feneólute.nbsp;Quale eft illud Pauli,quxfît latitudo longitudonbsp;fublimitas 8i profundum,id eft,profunditas:qua^nbsp;liafuntquæqtidielcâ;itamus. Nihil in hoc uironbsp;ftulti

LIBER PRIMVS. „ ftuiti eft.ut P12utus,plus ægri ex abitu uiri, quàmnbsp;ex aduëtu uoluptaiis capio,id eft,egritudinis. Cu Concretsnbsp;îusrcihocfitproratione,quodhæc nomina fere rf»abftra-iunëla repcrïes cum uerbis qualitati feruientibus.nbsp;Album exhilaratoculosinigrum contriftat.Frigi-dum deleftat æftuantes. At ego, tango frigidumnbsp;protjcio calidum,album currit,nigrum uolat, rutinbsp;lum canit,nüquam audiuimec aliquis (ut opinor)nbsp;unquam ni ß barbarus dixit.Cur ita^quia hxc ucrnbsp;ba fcruiüt corporalibus rebusiut tango niuem,^nbsp;ijcio ferrum,equus currit,coruus uolat,gallus ca^nbsp;nit.Qux profedo reperirentur applicata illis,denbsp;quibus agimus: iî concrete fïgnilîcarcnt duntaxatnbsp;ÎH fingulari.Dicam rem miram,amp; pene nulla ratinbsp;one fultam ;fed ufu probatiffimam. Hæc ipfa quæ ^oncretanbsp;nego prædicare concrcte,fateor (quod taméiftis pluralia,nbsp;inauditum efl^in plurali prxdicare concrete tamnbsp;apud græcot quàm apud nos,ut alba funt iucun*'nbsp;dioranigris,iacft,resalba: omnes,omnibus nUnbsp;gris.Item pinguialibentius emo quàm macra. punbsp;blica Eemper cbariera funt.turpia uilius uendun-'nbsp;tur.uilia nemo furatur,fed preciofa,Ouidius:

Frigida pugnabaat calidis, humentia ficcis. Mollia cû duris, fine pôdere habëtia pondus.nbsp;Adde huic maiorem probatiëisfpcciem, amp; ipfamnbsp;admirandam. Adeo fingularis, talium nominumnbsp;refugit concrctitatcm,ut ob häc rem adiediua renbsp;rum corporalium fubftantiua non patiätur numc«nbsp;rum fingul3rem,ut lapidea,n«armorca,plumbca,nbsp;ferrea,bombicina, fericaSë alia infïnitautpnTcinbsp;habuerunt in ufu uitFea,ftagnea,Iignea:nos habe*nbsp;»US argentca,aurca, cryftallinea, gemmea : nonnbsp;b 3 aüt

fc LAVREN. VALLAE. DIALE. autemuitreuin,ftagncum,Iigncum,argéteuni,au^nbsp;rcum,crhyftallcumegemmcum, Quod undc fierinbsp;ciicamus,nifiquodnumerus fingularis adieéliuinbsp;in fubftantiuum neutri cöuerfi, ïölain qualitatcmnbsp;j)rædicat;quæ iii adicóliuis rerum corporalium cfnbsp;fc non poteftqói pene in cxteris omnibus, qualianbsp;funt lauda nda,pudenda,iucü da,amabilia, fuauia,nbsp;dukia,Iaeta,molcfta:non autcm {audädum,pudennbsp;dum,iucundum,amabile,fuaue,duke,lætum, mo^nbsp;Icftum.Idco dixi pene,quod pauca quædam uiden.nbsp;tur faccre exceptionemzut pronomina ina:mcum,nbsp;tuum, fuum,quibus affine eft alicnum : ut dedi denbsp;iT)co,non dcdi de tuo,de fuo nunquam dat fed denbsp;alieno.SalIuftius: Alieni appctens,fui profufus.ilnbsp;la quolt;p uidentur facerc exceptionem,fed diuerfanbsp;rationc'quoniamfubftantiuumhoc non congruitnbsp;cum fuppofito fuo in genere;ut illud quod dixi.nbsp;Homericum nô eft bonumplurium principatus:nbsp;amp; apud Vergilium;

Trifte lupus ftabulis maturisfrugib* liymbrcsî Arboribus ucnti nobis Amaryllidis iræ.nbsp;Duke fatis humor depulfus arbutus hoedis:nbsp;Lenta falix fœto pccori,mihi folus Amyntas.

Et alibi, Varium amp; mutabile fempcr fœmina; Et apud Ciccronem: Malum mihi uidetur cflc morsinbsp;Si iterum malum'ne quia miferum'; Item quandonbsp;fuppofitum eft cum infinite, ut apud luuenalem:nbsp;Miferum eft alicnæ incumbere famæ.

quanq hoc poffet uideri magis adieéliuu.Nam ilgt; ]ud,feftiuitas quædam fermonis exeufat ,facrû denbsp;îaero furari,id eft rc facram :ggt; fimutes,de facro innbsp;aliud nomen, aut tollasââ non audebis faerum digt;'nbsp;ccrc

LIBER PRIMV.S. „ tere fic,facrum de tcplo fuiari,fiuc furari facru.Vinbsp;des ut licentiam feftiuitas excufat:ut inillo:Vimnbsp;ui repellcrelicet,qfi idé fignificet uimamp; uijCÙ non yjnbsp;ita fit:quia uim fignificat uio]entiam,ui ante uiri- pdijreü-bus;fed tolérai fermo ^ptcr uocisfc/iiuitatëge^ cet.nbsp;minatæ.Qyid fifec’ufpiä fortaflê rcpcriaî,id eritnbsp;affelt;flatius:g ufitatiusdiiflu. At pliilofophia ac dianbsp;Icifiica non folent,ac ne debent quidc recedere abnbsp;ufitatilTima loquendi confuetiidine, 8C. quafi à nianbsp;Uulgo trita Si filicibus ftrata.Iâ ucro ilia qualitatcnbsp;aut potius aélionc prædicant,in apertii defeendi,nbsp;in planü ueni, ex pasfto,cx conucto,cx locato, exnbsp;côdudio:hæcerte qualitatcsfunt,lubricû linguæ,nbsp;incertü ætatis, ambiguü metis,id eft,lubricitas,innbsp;certitudo ambiguitas:(8C ut ad ca ucniâ„ppf q adnbsp;hâcdifputationccitiusiufto defccdim*)iultü,piü,nbsp;fanftn,ueiv,bonu amp; fiF.a cü fubftantiiia funt nil alinbsp;udfignificât q qualitatc.Vcrg.Iuftütp mcmorlp pnbsp;cat.i.non ré iuftam rcifli.i.rcélitudinis,rem^ me^nbsp;morëîfcd iuiiitiâ att^ memoriâ.Itc.mens fibi con^nbsp;fciarcifli numina ucii.i.ueritatis.falfuniidcqdfal Boßum.nbsp;fitas,bonü qd bonitas,nifi qd bonü duo fcruat,iu^nbsp;ftitiâ feucrâSi mitc,quâ mité uocamus bonitatc;nbsp;ut c5 aliqd dicimus iudicari ex æquo Si bonodpmnbsp;eciamacquumidemeftquodacquitas: honeftü idc Aequua»nbsp;eftquodhoncftas: ut quot funt partes honeftiï idnbsp;eft,quod funt partes honeftatis. Aeternum idc eftnbsp;quodætcrnitas:qiiîcfunt cxcplacQp1urima,utopenbsp;ra multoi^ durant in æternum,et opera feribunturnbsp;ab omnibus ad æternitatc.Malum idem quod ne^ oalum.nbsp;quitiaCut dixijfîue uiciofitas,utile qd utilitas,çoninbsp;oîodü qd commoditasjjpprium quod proprietas,nbsp;conuai*

,4 LAVREN. VALL. DIA. contrarium quod contraricias:5C estera huiufmonbsp;di. Quarc tota ratio concretorum inanis ÖC cafTanbsp;eft.Maliern dixiiTcnt in genere mafculine foemininbsp;noep quamneutro:nanifubftantiuanturadieótiuanbsp;in makulinum genus fœmininunijfigniScantt^nbsp;rem cum ilia qualitatejed res ipfc nö funt nilï uirnbsp;S(. muliermt fuRus eR calidior natura candido, alnbsp;ba eftuenuRior fuRa 8C atra,multi funt sgroti,ranbsp;rx funt pudics:de nullo alio animali quàm de lionbsp;mine intelliga$:ac de nulla quidem alia re. Iratusnbsp;non habet con(îlium,auarus nifî cum moritur nilnbsp;retfle facit;obnoxia marito uix unquam ucrberagt;'nbsp;tur:non de leone,cane,aquila,colüba fentiiur: fednbsp;de uiro ôC mulicre.ltcm aliquis aliqua,quidâ quçgt;gt;nbsp;dam,(î quis,fîi qua,alius alia,nullus nulla,Iiic hæc,nbsp;îllc illa,ufcß adeo ut nihil interfit an addat uir feunbsp;inulier,an nonait nullus uir adcR nulla mulier tanbsp;cet,amp; nullus adeR,nulla tacet:ctiam in illo genc^nbsp;rali intetrogandi nomine, quid feu quod, ut:quisnbsp;Prifeiani adeft,ôi qus mortua eft,nempc uir amp; mulier: er^nbsp;error. igitur hi græci quos PriRianus fequutus eft:nbsp;inquicns.quis inuenit literas^homo:quis utilis eftnbsp;aratro^bos:quis natal in raari^pifeis. Nam cumnbsp;Quis. quæritur,quis inuenit literas^perinde ac fi dicerenbsp;tur,quis homo^utimperitum fît te, mihi quærcti,nbsp;quis me expeftat^rcfpondcturcanis.Si canis ex-pe(flaret,amp; non uir,refpondendum crar,ncmo tenbsp;cxpc(fi;at,fed canis:ccrtum eft enim me de hominenbsp;Qfûd. qusrere.NamaIioquinô(qui$)dixifiem:fed quidnbsp;me cxpcôlanquod fit in csteris:non enim quærennbsp;dû eft quis utilis fit aratro,quis natat in mari, fednbsp;quid, Nam interroganti quis utilis fit aratro^fi'cnbsp;refpondcrc

LIBER PRIMVS.

refponderem,bubul£us,arator.Quisnatatin ma^ ri^nemo quod uideam, aut illc: quis inucnit lite^nbsp;rasgræûa$^Cadmus(utaiunt)latinas^Carmcnta:nbsp;hebra:as\Efdra:quis(ut dixi)ad uirum foJummo^ Quod,nbsp;dorefcrtunquxadfocminam. Quodautem nun--quam concrefcit,fed fcmper eft adieéliuum.ut qd*nbsp;animal utile eft aratro^quod brutum natatin ma-rKficut quis homo inucnit Iiteras,utl quis cquus cnbsp;ad eurfum idoneus^quæ bellua ë utilis aratro, ue]nbsp;natat in mari^Ideo dixi adieftiuum,quia très ha--betnoces fubftantiuis indigentes quis,quæ,quod.nbsp;Nam quid femper eft fubftantiuum. Addamexemnbsp;pla in obliquis,audio quendam uel quandam,nul-lum nulläue audk},inueniasaliquëaliquâue, qu2nbsp;fentio^quam audio uideo currentem,audio comenbsp;dentem,fentio dormientem, refte de hamine di-*nbsp;cas:non redle de equo,lupo,bouc. Nam uideo curnbsp;rens,audio comedens,fentio dormicns,nHnquan»nbsp;nec legimec dicentem audiuidegi tame frigidam,nbsp;gelidam,calidam,pro tali aqua. Q“od ft partici-“nbsp;pia non fubftantiuantur in neutrum genus duntanbsp;xat, ut concrete (ignificent, ut currens fignificetnbsp;rem currrcntcmxomcdcns quæcomedit, dormicsnbsp;rem quæ dormit:profe(flo neqj ens fubftantiuabitnbsp;neutralitenut fignificet rem quae eft. Nam ilia difnbsp;fimiliaCquæ tarnen pauciifima funt ) contingens,nbsp;accidens,cöfequens,aBtccedcns, quxeertam remnbsp;fignificant non autem omnem quaecontingit:qugnbsp;accidit:quxconfequitur:quae antecedit.

Nulla nomina in iras defccdere à fubftatiuis, fed ab adiedliuis^nec ab lus omnibus.

b s CAgt;

,s LAVREN. VAL. DIALE. CAPVT QVARTVM.

• J Vidquod abiftocnSjfaciütcnucas(utdc V- quocp materia nunc difputcm)qualianbsp;multi a lia UI à quid quiditas,ab idem ideniitas, ànbsp;per fc pcrfeitas,ab ecce ecceiias,Sfc.è barbariæ q^nbsp;dam gurguftio prolata.Nam primiim hæc ab Arinbsp;ftotcle traduntundcindc à fubftaniiuis formari nenbsp;queunt. Ens autcm amp; quid,8lt;: idem fubftantiuanbsp;funt. Poftremo,nec ab omnibus adiedliuis, nifi abnbsp;liis,qua: exeunt in us,quæfuntfecundædcclinaiionbsp;ms:quanqncc ifta omnia,amp; quac in er ciufdem denbsp;clinaiiöisÄ quæ in is tertiæ, ôiin quafdam aliasnbsp;literas non omnes tarnen.Secuncise ut à fanus,bo^nbsp;nus,probus,fan(flus,bcatus,diuinus,bumanus-.rannbsp;ôlitas,probitas,fanitas,beatitas(ut Cicero ait)figt;nbsp;UC beatitudo,diuinita$,humanitas. Item à dexternbsp;dexteritas.Tertiar ut à leuis,grauis,facilis,mcdionbsp;cris,tcnuis,cxilis:lcuitas,grauitas,facilitas,medi«*nbsp;ocritas,tenuitas,exilitas.ltcm à,celer,à pauper, ânbsp;felix;celcritas,paupcrtas,fclicitas. Acurrens autcnbsp;aut à comedcns,à clcmcns,à ftâs,à fcdens,à leges,nbsp;nullum in itas exire deriuatiuum audiui:crgo necnbsp;ab ens poteft deriuari cntitas.Ita præterqiiam qdnbsp;nulla hoc nititur autoritate,duabus de caufîs uctanbsp;mur formate entitas:qiiod hæcin.n.amp;.s.cxeuntianbsp;non admittunt huiufccmodi fubftantiua in itas:8Cnbsp;fubftantiua nulla (quale eft ens ) gignunt ex fe innbsp;itas fubftantiuum præter unum quod uix fubftan^nbsp;ti'uum eftîciuis fimilcillis(diucs,paupcr) unde fitnbsp;ciuitas.Idcolunôfignificatqualitatem ciuitas, qanbsp;nec ciuis:ut ilia fignificant fanitas amp; fanus, probinbsp;tas ô( probusjfuaiiitas Si fuauiSjpauper et paupernbsp;tas

LIBER PRIMVS. «

tas.Quarc fdât ft errarc qui diciit dcitas; ut apud græcos (eiÔTM;J quod ncmo ncqj latinus nctp ^ræcus P«**’*’nbsp;tJuntaxat coruin,quos priftos uacamus dixit. De^nbsp;us autem fiue eiôy non qualitatcm fignificat. Di.^nbsp;xcrüt jgitur noftri à diuinus diuinita$:græci ànbsp;(‘.ÓTK7. Et alioqui fuperuacuum ci'ar,alrcrum nomenbsp;ciufdcm fîgnificationis afciftere:præ ratione repunbsp;gnantc, quæiubet ab adieftiuis demum, nequenbsp;his omnibus huiufmodi formari.De qua re ira Bonbsp;ctius in libros perihermenias loquitur.nam fi no^ Boetîumnbsp;men fingere liceret,illam fingularem qualitatcm, fug’Uat.nbsp;amp; incommutabilem alicuialij fubftantiæ fuofï^nbsp;élo nomine nuncuparem : ut clarior fieret formanbsp;propofiii. Eoenim modo,qualitatcm banc PIagt;-tonitatem, ficlo uocabulo nuncupate poflémusinbsp;quomodo hominis qualitatcm dicimus humani.^nbsp;tatem;hxccrgoPlatonitasfoliusunius cft hominbsp;niSjSó hæc non cuiuflibct,fed folius Platonis : lui.-manitas ucro ôi Platonis ôi cæterorum quicun^nbsp;hoc uocabulo continentur. Vndc fit,ut quoniamnbsp;Platonitas in unum conuenit Platonem, audicn^nbsp;tis animus Platonis uocabulum ad unam perfo^nbsp;nam unamque particulatcm fubftantiam referat:nbsp;cum autem audit hominem,adplures quoque ingt;gt;nbsp;tellcftum referatîquofcuntp humanitatem conngt;nbsp;ncrc nouit.Boetius reôle ille quidem, quod neganbsp;uit hoc uocabulum platonitas fingi liccretfcdpa-’nbsp;rumfinccrc,quodira locutus eft,acfiliumatitasnbsp;formetur ab homo.Nam fi human iras fit ab homonbsp;certe cur non amp; platonitas fit à Plato. Quod fi nonbsp;licet dicerc humanitas ab hö;ccrtc nee platonitas

 Plato : Humanitas cnim ab adiediuo huma^ HSanitas»

nus

»8 LAVREN- VAL. DIALECTL nus ucnitïbutnanus autetn ab homo. Ica fit à Plagt;*nbsp;tohtPIatonicusfiueplatonius: fiue platonianus:nbsp;unde fierct platonidtas: platonijtas: platonianixnbsp;tas quæ qualitas eft. At platonitas quod nom ë abnbsp;adieéliuo qualitatis non proh'dfcitur: qui reóle qnbsp;at qualitatem fignificaic, nö uideo. Item humagt;*nbsp;nitas deltas quæ fuperius attigi quiditas idcntinbsp;tasddem quereitas,eadem reitas,perfcitas, eccei.gt;nbsp;tas.Nam amp; alia huiufmodi funt rclatu pudéda. Atnbsp;legimus apud Ciceronem, ullam appietatcmiautnbsp;lentulitatem ualere apud me quam ornamcta uirnbsp;tutis exiftimans.Hxc duo(nam plura non rcpcri)nbsp;plane ab adietfliuis duifla funt:quoniam et domusnbsp;appia ÔC appiummnde uia arpia 8C lex appia : amp;(.nbsp;inalum appium;Slt; Icntulus ita dimininutiuum eftnbsp;à Lentusmt craiïuP Si Barbatulus à craiTus amp; barnbsp;batus:quod nomen eft quad adieóliuum derific.nbsp;P.Oppius qnod afTidue minores parentibus iülii efnbsp;fentin nafccndo:Ientu]i,qua(ï effent lentioresmenbsp;que hoc tätum in opère, fed in epiff ola Cicero utnbsp;plane ferio fcripfinquaff illudcs nobilitatis fuper.*nbsp;fciam.Ego ucro ne ab adiecliuis quidc,in ens exe^nbsp;untibus materiam fignidcantibus,inueni fubftan»nbsp;tiua à ligneus Iigncitas,à marmore us marmorci^nbsp;tas:à ferreus ferreitas.puto quiahxc adiedliua nönbsp;funt qlitatis.Quod fi hæc nomina in ita.s quæ Bo.*nbsp;ctio quoqj tc.fte qualitatem ffgnificantmec ab ad.»nbsp;îédiuis omnibus nafeuntur : quanto minus à ful*.*nbsp;ftantiiiis.

Inter eftentiam Si ipfum effc nihil in* terefle: Si item in cæteris,ut internbsp;uoluntatc 6,' ipfum uellc.

Cn

Sergio FIauio:duraquemadmodum uidentur ut cns 8^ eficntia:qua: cur tantopere afpernemur,nihil uideOjUifi quod iniqui indices aduerfus nos fu-mus.ideocp paupertate fermonis laboramus.Senenbsp;ca in quadam epiftola negat ^0ii,Si^ivir!xv lati- SubftSttanbsp;neexprimiponc, Boetiusmaluit iwlew nonuer-bum de uerbo,transfcrrc fubftantiam:qua: diciturnbsp;grsEce irfisMi, unde fatflunt eft:ut cum nomen fubnbsp;ftanti3,non fuo græco,fed sheti detur; ncceflarionbsp;quidam græca noce pro latina utätur hypoftafis.nbsp;Ne^uero hoc fecit Boetius,quia nomen cfTcntianbsp;reformidarit ut durü;Nam eo uti folet, fed in aliiinbsp;fenfum:quæfuit caufa cur permulti latinoriim er-rauerint.de quo priuspaucis difputandum habe--mus ut liberiore campo:poftca de eafquam inchonbsp;aueram quæftionc)diircramus. Ait Boetius,fi ipfcnbsp;tarnen eft prædicamentorii Ariftotelis interpres.nbsp;Videtur tarnen quidam,præter eos'qui diiffi funt,nbsp;alius prioris efle modus. Eorum enim quæ conuernbsp;tuntur fccundum ciléntiæ confequetiam: quod al»nbsp;terius quomodolibet caufa eft elt;îcntiæ,pri* dignenbsp;natura dicitur. Quia efle quaeda homini Iiuîufmo»nbsp;di,palam eft.Efle nanoj hominem,conuertitur fe»nbsp;cundum cfl’entiæconfequcntiam,aduerâ defeoranbsp;tionem;8; paulo poft. Quæcuncç autem conuer»nbsp;tuntur quidam fccundum effendi confequentiam:

30 LAVREN. VAL. DIALECT!

In his Ariftorclis uerbis, neque eflendi græce kgJ poteftjcum gerundio græci careanttnccp cflcntianbsp;Icgitur: fed tâtum infinitiuü cum articulo: fed qui»nbsp;eundem fenfum Boetius fcribaf.aliud pro alio po*^nbsp;fuir. Gerte ipe Boetius declarauit libro qnto in linbsp;brum pihermenias inquiens, illud necefle eft no efnbsp;fe,id eft,nullam eflentiam haberc;quod de efle S^cfnbsp;fcr.tia,idem de cæteris fimilibus dicomiliil cnim finbsp;gnificatione differunt infinita:quum nominaliternbsp;accipiuntur,à fuis uerbalibus. Quod amp; grxei pracnbsp;cipiunt; ideoqj illi infinitis articulum applicant,nbsp;tanquam nominibus:8i præpofîtionem,affirmannbsp;tes ea iam no uerba elle led plane nomina:nbsp;nbsp;nbsp;nos

quoq; adietfliua eiufdem,tanquam nominibns ac^ commodamus:fcd raro nifi in nominatiuo amp; accunbsp;fatiuo quæfuit caufa,cur Boetius in genitiuo infinbsp;nitü reformidauit amp; fi non femper hoc feruat,Pcrnbsp;fius,Et noftrum iftud uiuire trifte Aipexi.Et itcßi:nbsp;Scire tuum nihil eft nifi te fcirc hoc feiat alter:nbsp;Et iterum. Veile fuü cuiep eft.Martialis. Veile tunbsp;um nolo Dyndime nolle uolo. Ergo ipmuiucrc,nbsp;nihil aliud q uita:amp;f ipfum currere qua curfus; 8Cnbsp;ipfum faltare,legere,audire,uiderc;q faltatio, le.«nbsp;Àio,auditio,iiifio:ipm araarc,q amatio feu amor:nbsp;iptti uelle q uolut3S:ipfum feire q fcientiam:ipfumnbsp;pofte. qpotcntigfiue'uires:unapud inelegaterlonbsp;quentes dicitur pro meo poflc,id eft,pro mea po^nbsp;tëtia fine pro rr.eis uiribus. IMeliiis hie q fuperiuSnbsp;Prifeianus fenfit inquiens. Significat autem infininbsp;tum,ipfam rem qua continet uerbum : currere eftnbsp;enim curfus amp; fcribcre fcriptura:amp; legere ledbio.nbsp;Iiaç frequenter amp; nominibus acliungitur,amp; alqsnbsp;cafua

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,

'cafualibus more nominum.ut Pcrfîus.

Sed pulchrfi eft digito moftrari amp; dicier hie c. 'Teicntinsin Adelplus: Qyapropter teipfumpurnbsp;gare,ipfis coram placabilius eft.Ideminenucho.nbsp;Certe extrema linca amare nonnihil eft: boniinbsp;eft legere;utile eft currere.aptum eft fcribere.optinbsp;mu eft philofophari.Bona quidem Prifeiani exernnbsp;pla funt:ego tn aptiora pofui.quippe qui adieólinbsp;ua cum iphs infinitis tanq cii fubftantiuis copula»nbsp;ui:quod ille no f acit.dixi me meliora pofuilTe cxc-pla quia Quintilianum fecutus fum dicentem : Etnbsp;infatyra, noftrum iftuduiuerc trifte afpexi:nbsp;quum infinite uerbo fit yfus pro appellationc: nonbsp;ftram enim uitam uult inreUigi. Et quoniam eccicnbsp;fiaftici de hac re difputare policnt.accipiät è mul»nbsp;tis uel unum exemplum ex Lucæ euangelio.ôi cænbsp;cismultisdonauituifum:quod græce diciturpernbsp;infinitum 8C articulum:quod;ut in latinum trasfenbsp;raturutcunqjad uerbiim dicetur : cxcis multisnbsp;donauit uidcrenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ab idiotis dici*

tur,lo uedere.

De diftinguendo horum uerborum ef fentia, 8C fubftätia ufu ne an amnbsp;bagibus fermo implicetur.

QCAPVT SEXTVM.

Vod 1Î non reformidauit hoc nomc (ficuc dixi(iaBq duiv eëntia Boeti9,fed ubi dui^nbsp;uioeri pôterat,ufurp3uit:qd caufæ fuir,cur in eo Ionbsp;co ubi erat,refugcrit'?prarfcrtim cu auferatnbsp;fuum ill* ut in latinum referri non queat.nbsp;An quod ôifîx eft transferri fubftantia folet^ utnbsp;apud Luc am de filio luxuriofo qui dilfipauitnbsp;omnes

w LAVREN. VAL. DIALE.

î»f'« omnem fubftantiam, cv»!«, quo graeco nomine ufus eft Vlpianusinquicns. Quia corpus oftenfuninbsp;cft:amp; fiin materia fit erratumxgo quidem in unOnbsp;confentio;quiaeadcmpropric ufia eft. Alter iurifnbsp;côfult us de fimili re loquens, latino uerbo utiturnbsp;¦Vfiisfruftus eft iusalienis rebus iitcdi, falua rerunbsp;fubftantia.Sed poteft uideri efle alteriiis prædicanbsp;tionis hoc apudiurifcöfultos et illud Lucæ,Cun»nbsp;quo congruit Scatuola etiam iurifconfultus cü inxnbsp;quit;cidcm Titio reddi amp;. folui uolo de fibftantisnbsp;mea,centum quinquaginta. Signifient enim nuncnbsp;fubftantia cefum uel facilitates uel patrimonium,nbsp;asXc'mita.’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratcos nunquam dicitur hypoftafis;

“ fed femper ufia ;ii de putatur dines diftuswXsu'in©^ quod fit ttiXXmj ôw?«j id eft,multsc fubftantiar:fcd denbsp;hoc fenfu nunc non agitur. An quod hoc nominenbsp;pro efl’entia magni funt autores ufi lt; ut Cicero innbsp;partitionibus,In his autem caufis ubi aliquid re^nbsp;«fte fa^bum defenditur, cum eft falt;fbi fubftantia,ranbsp;tio.fif Qiiintilianus prima apud thetorem clcmcgt;nbsp;ta,8f quas de ipfa rhctoricæ fubftantia quærunturnbsp;traébabimustEt iterum autem. Illa de qua loquigt;*nbsp;mur rhetorica,tails eft quails eloqucntia:na Ipamnbsp;uolumus fignificarefubftantiä.Nam ne ipfe quidcnbsp;Quintillanus uidetur andere eflentia uti : 8C gramnbsp;inatici,cum dlcunt nomen fignlficare fubftantiamnbsp;qualitatem. An quod quidam indifferenter utiînbsp;tur«;Vnde Prifcianiis quàmuis rarius utatur effennbsp;tla,fæpiusfubftantia:Éodemquofupra dixi llbronbsp;inquibqujc fubftantiam ucl eflentiam rei compronbsp;bar. Auguftinusquoqjcum aliquando ficloquaturnbsp;efTcntiafiuefubftantia^aiteflentiainin deo pro^nbsp;prie

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

priedici:fubftantiamabufiue:AnquodgrrcinS^ , , nunquam pro codem accipiuntJuir/«;« SCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad •'*'ƒ*

do etiam ut apud Damafccnum libro pri-mo ifagogeshypoftafcos nomen duo fîgnificat: aliquädo quidem fîgnificat fimplicitcr liyparximnbsp;per fe idiofyftatam fecundum quam fignificatinbsp;onem indiuiduum numero differens demonfirat.nbsp;Idem tarnen fuperius dixerat:Efl'entia, amp; natura,nbsp;amp; forma apud fanólos patres idem funt:SC rurfu;snbsp;fubftatia Qi pcrfona indiuiduum idem funt: fed innbsp;rebus diuinis de hac differentia difputarc pericu-lofum eftzunde Hieronymus ad Damafum fcribeSnbsp;ait,fubhis uerbis Ctto?««? ôi. ucnenum laterenbsp;amp; propter ancipitem ambiguunîcp horum noraigt;nbsp;niimfenfum,amp; quofdamin liærefim incidificÄ fcnbsp;ànonnullisliæreticumappellari.ldcot^ Romanunbsp;pontificem confulit:quid fibi agendum fit. Quarcnbsp;nos omifib liocfubi naufragium timedum eft)fco^nbsp;pulo:ad Ariftotclisuerba,ubi nihil periclitctur renbsp;]igio,reuertamur. Is multis modis M«» interp-tatur in fexto philofophiælibro dicitur autemfinnbsp;quit) ufiamultipliciter fed maxime quadruplici-ter.Nam amp; quid crat effe cuiufep, uniuerfale,8£nbsp;genus ufia uidetur effe cuiufq,’,amp; quartum,horumnbsp;fuppofitum.Suppofitum autem eft : fecundum qlt;F Suppoiitflnbsp;alia dicuntur.lllud uero ipfum nunquam fecundunbsp;aliud. Qiiaproprcrprimumufia diftinguendum:nbsp;praccipue enim uidetur ufia elle fuppo'fitum pri-mum;Talcm autem in modum qucndam,ufiä collât elle matcriam:alium inmodum,formam; ter-«nbsp;tium in modum,id quod ex his. Idem loquitur innbsp;fecundo libro de anima inquiens.Cum enim triplinbsp;c citer

î4 LAVREN. V AL. DIALECTI.

citer dicatur uria,qucmadmodum diximus:quoru unus quidcm modus,fpecics:a!ter ucro, materia:nbsp;tertius autem quod cil ex ambobus:horum quidcnbsp;materia potentia:fpecjcs,autcm entelcchia. Et innbsp;primo,fi autem hoc eft uiîa anima::feipiam moucgt;lt;nbsp;rc:8^ iterum.Necp cnim animæ u(îa cauia, ut circûnbsp;feratur.Quidmoiiüriefthoc Ariftoteles'J quid ,pnbsp;digij Græcialt;fcum tiihil fît, quod no aut motus fuinbsp;a(ftio;aut mat cria,fiue potëtia;aut forma,fiue fpcnbsp;cies,fiuc cntelechia fit;aut quod ex his conftat:hçcnbsp;tam diuerra,quibus cundæ rcs Sf cunéia prædicanbsp;menta diflinguuntur:uno nomine appellarc,imonbsp;confunderc.Quofit ut Macrobius hocipfumno^nbsp;men propric transfcrens.du de ipfa anima agit conbsp;fufam quSdam faciat fignificarioncm cfTcntiæ: ubinbsp;inquit,PIato dixit aîam efïc eflentiâ fc mouctem.nbsp;Xenocrates numcrum fc mouentem. Ariftotelesnbsp;vTtx'ixf“ Pythagoras ôC Philolaus harmoniamnbsp;Poflîdoniusideam.Afclepia'desquinqjfenfuü exgt;«nbsp;crcitium fibi confonum:Hippocrates fpiritum tc^nbsp;nuem per corpus omne difperfum. Heraclitus Ponbsp;ticus lucem.HeracIitus Phyficus fcintillam ftella-«nbsp;riscflentix.Zcnonconcretum corpori fpiritum.nbsp;Democritus fpiritum infertum aromis, hac facuPnbsp;*- täte motum,ut corpus omne fît illi peruium. CrPnbsp;tolaus peripateticus conflareeamex quinta ePnbsp;fcntia:Ei iterum dum loquitur de Ariftotele Pla.quot;nbsp;tonem impugnantc,dc motu animæ his uerbis.

Si animæ eflentiâ motus cffetnon quiefceret à mo tu. Nihil eft enim quod recipiat effcntiæfuæconnbsp;traritatem.Nam ignis nunquamfrigidus eritmecnbsp;dix ffonte unquam calefcet. Anima autem non^nbsp;nung

LIBER PRIMVS- ft niinquarnamQtucefTatjnonenim fcmper corpusnbsp;Uidemusagitari:nonigitur animæ eflencia mO'*nbsp;tus eftxuius contrarietatem receptat. Paulo'quenbsp;polt;l,ubi Ariftotclem ex multorum plnlofopho--rum argamentis’rcfellit:Platonem tuens.Quibusnbsp;autem(inquit)idcm eft ôi efte amp; moueri, nunquänbsp;à motu ccHant;quia fine cftentia fua eftè non pot*nbsp;funt: ÔC mox ita ; Et cum animä per fc moueri di-»nbsp;cimus;non gemina fcquitur confideratio moucn^nbsp;tis Ct moti.fed in ipfo motu cflentiam cius agnofcinbsp;mus. Et alibi ; Anima defcendés à tercti qii.c folsnbsp;forma diuina eft : in tonum deflucndo produciturnbsp;lîcutàpunAo nafcitur linca,amp; in longum ex in^-diuiduo proccdit ; ibi'que à puniflo fuo quod eftnbsp;monas uenit addyadcm quæcft prima protra^nbsp;ftio: Si hæc eft eftentia quam indiuiduam eâdem'nbsp;que diuiduam Plato in Thimæo cum de mundanbsp;uæ animæfabrica loquerctur cxprcfTit.Et iterü: finbsp;ergo arbores fatebimur moueri quidem fed aptonbsp;fibi motu:cur hoc animæ negemus ut motu ciTcn*quot;nbsp;tiæ fuæ conuenientc moueatŒn quot iierbis agi-*nbsp;mus.utfciamusutrouerbofit utendum fubftâtianbsp;an effentia,quorüdam hominü peruerfitatc.Quidnbsp;igit agemus^fi malumus fubftantia, uidemur ma**nbsp;gis à græca ueritate difcedere;fimulcp;eirentia tannbsp;quam caflum,amp; inutile nomcn(quod abfit) ex ternbsp;minare:(în eflcntia,ab ufu iam recepto ( cui aliqdnbsp;dandum cft)rccedemus.Et tarnen utrocuncpmogt;-do,in cas quas oftcndi,fcrmonis ambages incidc-*nbsp;mus.Ergoutueritatiamp; confuetudini fuam cuitpnbsp;partem tribuamus,amp; diftinôlius arque lucidius lonbsp;^itamur,ita nobis reor elle faciendum: ut cumnbsp;ç _ » de rc

9«* LAVREN. VAL. DIALE.

de re loquimur quæ conftat ex duobus illisCut di-* cebat Aiifi:otelcs)ut fubftantiam dicamusxum denbsp;illo,quod uocat n)ateriain,id uocemus cHêiinam:nbsp;fi quando græcus aliquis afterendus'erit, græcatnnbsp;uocem fient fccimus ufurpaturi;formain ucro quanbsp;litaicmcfic fentiamus.de quibus eft nobis in fe-*nbsp;quentibus dif utandum.Quod cum ita fit, primunbsp;piacdicamcntutn difputandum ( ut Boetio libuit)nbsp;uoceturftibftantia;namlt;orpus,cmateria conftatnbsp;fortna:fiucex efientiafi^ qualitatc:amp; itemani.*nbsp;ma conftarc confitendum eft:£lt;: fi de hoc quo:^ nonbsp;nihil dicemus.

Subftantiæ diftributio contra Por^ phyrium lt;3C alios.

CAPVT SEPTIMVM.

utpote,prædicamëta,corporea amp; incorporca, dif ferentiædicuntur:quæ femperbinæ conftituunt.nbsp;Qyæ cum rediguntur in fubftantiuuni,faciunt fpcnbsp;ciemait ex corporca fiat corpusuicrum incorpo^nbsp;reanoncftfuumfubftantiuum fortita apud hos:nbsp;ad mcam autem legem crit fph itus fiue anima.Ninbsp;lui autem corpus qua fubftantia corporea:amp;: fpirinbsp;tus fine anima qiiâ fubftantia incorporea.Corpu.e,nbsp;quæ eft fpecicsfubftantiæ,cum diftribuitur in diPnbsp;ferentias fine in fpecic,«,fit genus genus harü fpecînbsp;erum:S( item fpiritusfiue anima,quam diftributânbsp;nonrcperio.Corpus diftribuit Porphyrius in aftinbsp;matuni

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy

Watum amp; inanimatum fîue inanimé: hiiius gcnc^ risfpecicsncn habent nomen fuum : fcddicunturnbsp;corpus animatü: ôi corpus inanimatum. Speciesnbsp;corpus ansmatum,fit amp; ipfa genus ,diftribuiturcjjnbsp;in differentiasfenfibiles,amp; inl'enfibile;prior fpecinbsp;es,corpus animatum fenfibilc, habet fuum nomennbsp;quod eil animabaltcra fpecics non haber.Rurfusnbsp;animal fit genus,cum diftribuiturin diffcrentias:nbsp;rationale irrationalc;nee[; eius fpecics liabentnbsp;lua nomina,fed dicuntur animal rationale,amp; aninbsp;mal irrationale.lpfa quoep fpecics, animal rationnbsp;nale diftribuit in ultimas difFcrentias:fiunt(:p hincnbsp;aliæ fpecies,animal rationale mortale,quæ habetnbsp;fuum nomen homo:amp; animal irrationale morta-*nbsp;le,qua;dicitnrbcftia;ncc eft ultima (pecies. fednbsp;ulterius diftribui ut genus pot.Homo ultima fpe^nbsp;cics eft:quia non eft homo unquam genus , nifi cünbsp;in alias qualitates egrcdimur:ut homo alius bon*nbsp;alius non bonus:ucl,alius mafculus.alius fermina:nbsp;amp; ita deinccps.Specics homo diuiditur in indiui^nbsp;dua ut in Socrate amp; Plaronem. Sicut ultima fpccinbsp;cs nunquam eft genus,ita fummum genus nunquanbsp;eft fpecies.Mcdia ucro amp; genera funt, cii inferiusnbsp;ut refpiciuntiSf fpccies,cum fuperius.Porro differentia gcncri adictfla, facit fpeciem:ut corporca,nbsp;adiefta fubftantiæ,facit corpus. Sed adieftio hæcnbsp;uocis,dctrahit de fenfu:plus cnim fignificat fubfta Species-tia,quä fubftatia corporea;atlt;5 nihil aliud eft,fpe- Genus.”nbsp;cies amp; gcnus,quä pars amp; totum. Nam fubftantianbsp;corporca fiuc corpus, pars eft fubftantia: : tanquänbsp;totius:fiquidcm ut corpus hominis diuiditur in canbsp;put Si truncutn qux funt totius partes : riirfus ca^

c 5 put

,s LAVREN. VAL. DIALE. ’ put amp; truncum quæ funt totius panes : rurfusnbsp;put fît totum ad fuas panes relatum, amp; item trunnbsp;eus,Itagenus fummum eft totü,ad proximas fpc.-cies:amp; i 11e rurfus tota fîunt ad fequétcs deinceps.nbsp;Kon affero autem excpla de alqs generibus 8C Ipenbsp;ciebus, quia hæc Porphyriana diftributio uix exnbsp;parte finccra eft. Nam uttaceam quod fummumnbsp;genus eft rcs,quod generale uerbum VIpianus apnbsp;pellauit:quoddiftnbuitur in fubftantialem amp; nonbsp;fubftantialem.Quo paólo fieri poteft,ut cum ani^nbsp;ma fit fubftantia incorporca, reperiam cam fub»nbsp;ftantiæ corporeæ'jquafi reperiam frigus, in conti»nbsp;bernio calons: amp;lucem,cum tenebris habitantnbsp;tcm.Corpus animatum conftat ex corporea £lt; innbsp;corporeafubftantia: quod iam non unius fpecieinbsp;eft led contrariarum.Hoc iftos non latuit:fed pugt;nbsp;tauerunt animam non efie fubftatiamiidcoc^ amp; arnbsp;bores ôd herbas animä habere dixere:de quo pau»nbsp;ïo poft difputabitur.Stulte etiam feparantes tan--quam diuerfa,animatum corpus,amp; animal. lamnbsp;ne animal quidem ullum,immonale dicedum, nönbsp;enim qui in carlo funt, aut in inferna fedc angcli,nbsp;funtanimalia.-quia nee corpora creata:cum nullonbsp;fint pnedita corporc:crgo fubftantia incorporea,nbsp;id cft,fpiritus diuiditur in créante crcatum.crenbsp;atusinangelicum 8C non angclicum.Angclicus(lïnbsp;placet)in cxleftem óC infernum.indiuidua,Michanbsp;cl,Gabricl,Sathan,Leuiatan.Non angelicus,in c5nbsp;qui faftus eft ad imaginem dei,qui dicitur huma--nus:cuius indiuidua meus,(piritu5,amp; tuus:amp; in cunbsp;qui non faftus eft ad imaginem dei,qui forte amp; innbsp;Qiecics diuidifoiret:fifinindiuidua,ipccies:utfpinbsp;ritus

LIBER PRIMVS.

ritus brutijôC illius, Subftantia corporea,id eft,cor pus diuiditur in uegetabilc,amp;; no ucgetabile. Cornbsp;pus ucgetabile in fuas forfan ôC ipfum,fpccies di-'nbsp;uidi poteft:eius indiuidua, hæc laurus,hæc oliua.nbsp;Corpus non ucgetabile, in aureum ôC non aureü,nbsp;amp; fortafle ctiam lôgius. Indiuidua hic aureus, hicnbsp;argenteus annulus. Animal ad neutrum genus re-*nbsp;fertunnetÿ adfpiritum fîue animam, nctp ad cor.-pus:SC fi ex utrofÿ conftat.ltatp id per fc diftribuanbsp;mus in humanum amp; non humanum.Chriftum exnbsp;cipio ab animakqui non ho tantum fed deus eft.nbsp;Indiuidua humani iam pofui,Socrates,Plato:N5nbsp;humanum,id eft,beftia(ficiit oftedi y multas infpenbsp;cies,filibcrct,diuidi pofTct:Ergo quoniam primunbsp;prædicamentum cftfubftantia: etca diuiditurinnbsp;îpiritum fiue anima,8lt; corpus:de utroqj quid Arinbsp;ftotcles fentiat uidcamus.

Defpiritu.

CAPVT OCTAVVM.

Piritus( ut dicebam) alius creator cft, aligt; us crcatus;Creatorem cum fatear efle fub»nbsp;ftàntiam,non tarnen dixerim ex materianbsp;Sd forma:fedunam eftentia dei cfte; fît trèsnbsp;proprictates:qux an dici qlitates poiTint,nbsp;fuo loco uidcro;Nam materiâ nullam tali in re jpnbsp;prie dici puto.Quis enim dixerit matcriam folis,nbsp;nifi philofophus t ufum confuctudinclp loquendinbsp;pro nihilo habens. Materia fermo communis accinbsp;pit,ut in archa lignümt in domo lapidcsmtin caunbsp;fa rem geftam. Eficntia igitur melius, ut in ft»nbsp;le fîdin exteris ; ita fît in dco, ut facit Augufti-quot;nbsp;c 4 nus

40 LAVREN. VALLAE DIALE, nus qui ait unam eiTentiam deûtres perfonas:quasnbsp;græci turn Tif ôituttix tumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eit pcrfonas uel

iubftantias.Prifci tres naturas dicebant:nu!lo ho^ rum nominum fatis ad rem ipfam indicâdum fup*nbsp;petente:ut etiam idem tcitatur : qucraadmodumnbsp;dicimus dco:tu folus fandïusuu folus dominusuiünbsp;quid folus liomo,eft fan(flus amp; dominus^quafi de*nbsp;us homo fit:an tu deus iolus es fandlus ï quafi fintnbsp;alii dijrSi apud Mofen:ls qui eft mifit mcÄ apudnbsp;loannem tres funt qui teftimoniumdant in cælo:nbsp;pater, ucrbum,amp; fpiritus fandlus;amp; hi tres unumnbsp;funt.None didtur is homö,ói hi tres quafilii tresnbsp;homines^quia tres hi dici nequeunt: ergo cum innbsp;rebus diuinis dcficiant apta ucrba,accommodam*nbsp;ea quæ poftumus:amp; deum comparamus rebus abnbsp;illo creatis:diccntc Paulo. Inuifibilia dei, à creatunbsp;ra mundi,per ca quæ uifibilia funt intelledta con*nbsp;fpiciuntur:quo fit ut deo folem fimilem dicamus,nbsp;non folem fimilem animæ, quæ ad imaginem ôCnbsp;fimilitudincm faóla eft. In foie ineft,fiue propri*nbsp;etas, fiue qualitas dicenda eft, uibratus potentia:nbsp;amp; ut fic dicam uita ipfaifoli ineft lux,quæ in uibranbsp;tu gignitur,ôf quafi paritunineft ardor,qui illincnbsp;cmanat fpiratu'dem dico de omniigne.Itaqj nonbsp;dicam uibratum ilium amp; uitam folis,fimilcm pa*nbsp;tri effejuccm fimilem filio,ardorcm fimiiem fpirinbsp;tuifancil:o:fiucpattern cflediuinam potcntiam,fi*nbsp;lium diuinam fapicntiam,fpiritum fandtum diui*nbsp;nam charitatcm;fed adiungam efientiam copara*nbsp;bolp patri quidem,ut iterum dicam non potenti*nbsp;a,fnuitam{pfolis,fed folem potentem uiuumep: fi*nbsp;lio autem non lucem folarem,fed folem lucidum.

Spi

LIBER PRIMVS.

Spiritui uero fanfto non folis ardorcm, fed folcm ardcntcm critç pater dciis,potcns 8i uiuusxrit finbsp;lius dcus,fapicns:erit fpiritus fanólus deus, amas.nbsp;Vnde conftat quod pater fit unus deus, cum dicatnbsp;ter deus:Et quomodo deus genuit dcum quafi aJ--terum apud prauaiudicia deum^ Nam amp; fipatcrnbsp;scterne generat luccm,non tarnen generat eflentinbsp;am,quæ una eft ipfi cum film fpiritui fanóto conbsp;miinis:Et hinc eft,cum græci dixerunt ( ni fallor)nbsp;tres vTsufrif«! quia intclligcbanr ultra ilias tres,nbsp;fi ita diecdum cft,proprictates part is amp; filij amp; fpi*nbsp;ritus fanftijfubefle quiddam fubftätiale.quod egonbsp;appcllo crfentiam,fi modo ita eft appellanda. Etnbsp;aliquideft in rebus eflentia,quam ifti iiocanrma^nbsp;teriam:quam ft quis negarit fubcfle,cquidem huicnbsp;probate non pofl'im( quod fi ita eft ) ur non fit idnbsp;aliud,quam potctia,lux ardor; Ita amp; deus pater,nbsp;crit potentia qui generat dcHm,luccm fpirans de-^nbsp;Um,cliaritatcmqui eft fpiritus famflusJiæc hatfle^nbsp;nus.Quæ ideo attigi, ne cui facultas cauillandi innbsp;his uocabu]is;fubftantia,eflcntia,matcria proba^nbsp;retur,pracfcrtim cum de deo loquimur. Nam cartenbsp;tera poftcriusexcqiicmur: nunc quid ipfc de deo Deus,nbsp;fentiat Ariftotcles audiamus,tn undccimo pJiilo^nbsp;fophiar dicit, ipxjLil/Ji/k np tóp 'moj afiitp,nbsp;quodcongruit cumillo Porphyriano:Genusani-mal continet deum amp; hominem. Animal aute eftnbsp;corpus animatum:quod autc corpus dci nempenbsp;cælum;quod ifte unum unit efle. Cum aftroniminbsp;iamrcpercrintaliud,illo Ariftotelico deo maius,nbsp;quamnonamfphejamuocant: uerba eius in codenbsp;libro hxc funttö'iïii;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iterum

C Ï èujgt;«

LARENTII VAL. DIA LE. èuyav'oj jiiiv©-. Et ne focia quafi uxore de’ carcrcf,nbsp;inquitjdeus amp;. natura nihil fruftra faciunt : quemnbsp;fcquutus Ouidius inquit:

Hanc deus óC mclior litem natura dircmit. Quid fibi uult ifta natura qiiaft 8C ipfa dea: quanqnbsp;dicat nonnunquam non omnia pofl'e naturam ePnbsp;ficere quæuult:crgo nee deum:quod piaculum eft.nbsp;Credo,appcilabant naturam uim ipfimSd pro-'nbsp;prictatem amp; qualitatem mundani corporis : eocjjnbsp;ucteres mundum ipfum diccbant rcrum eflenati?.'nbsp;ram.Mundum Pythagoras ab ornatu primus apnbsp;pellauit cofin5:quem ab iftisputari animal, hincnbsp;conftat:quod hominem micron coftnon : ficut illtinbsp;macron cofmon appellant;^ quemadmodum honbsp;mo,ita SC cælâ fi'uc dcus,fit animal : amp; ne quis menbsp;min’ belle intelligerc uerba Ariftotelis caufctur,nbsp;audiat Plutarchum qui ita in libris quos infcripficnbsp;de placitis philofophorura inquit ; Ayiçarixw tô^îmnbsp;«vuTSTU 9top,tînbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TH lt;rlt;plt;X(y« -n ¦Km«

TojjHTls c?!/' xii ff3|Uct ya ¦n''i.)Xisrirlt; üw’äu-Ä HaXaujutpOH-« «/liHjgt;H/xM(ni/iT0'JTK«T«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|Mt/gt; Çuff,j’lt;n««ipèa,T«

rip Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TafiaÇiâiÿZ/j (aaji Sv»

in iröjjUaTos npi, 4-uxh5 i'fi rgt; //.'tjj fZnä i^ii Klôsƒl5y, KiHXo(pojgt;iH«5. h4uXh tAi XÓ5-@- aK/ïKT@-, ant@- liiviiatuisnbsp;Monftrum hoc nö deus eft:qui cum firnbsp;unum animal,tarnen ex multis quocp minoribusnbsp;animalibus c5ftet,id cft,ex fcpte fphacrisnmo fpy*nbsp;ris.Nam ferpens,ille mihi uidctur,quam hydrantnbsp;uocabant:quæ cum eftct animal unum, tarnen fc^nbsp;ptem in fe capita;qux totidem animae 8i totidcmnbsp;animalia erant,habebat. Verum hic deus fi munditnbsp;noii fccit,quiainMndu5 fcmpcr cum ipfo fuit:quidnbsp;tandem

LAVREN. VALL. DIA. 4, tandem fecit^Gmundus femper fuit,ergo Si liominbsp;nes,Si bruta:ói arboies,ói herba; initio carcnr:Sinbsp;ipfa cum deo sterna funt:qus ft initium fuum dconbsp;non debcnt,profcdl:o nee continuationein. Qyä-'nbsp;quàm quod ex femine Si aliunde nafeitur fubindenbsp;qua ratio e poteft carcrc principio tacco quodnbsp;beftias Si lapides ôC pulucrc, dei partem fa tenir:nbsp;cum fint ifta pars mundi. At ego non modo hxcnbsp;primordium habuific intelligo,fcdetiamipfumnbsp;tnundum-ucl ob hoc quod homines noita muleisnbsp;fsculis extificcoftat ex artib*, pene intra duo autnbsp;tria milia annorum|inuentis:fiinfïnitis fsculis honbsp;mines fuere,cur nulla tot artiumueftigia ex tanfînbsp;tribus ante Homcrum annorum milibusifi homi-'nbsp;ncs non fuerunt,quid ni:'non dico beftis amp; arbores,fed mundus ipfe non fuit^Quis cnim tarn cçcusnbsp;animi,taminopsmentis, non intelligat propternbsp;nos ilium fuiflegeneratum'?Quid fibi uelletillaccnbsp;li fphsraq;rotation (fiTphersullsdiccndsfunt)nbsp;fileo poetarum teftimonia.qus de chao,de gene-ratione hominis,de dihiuio,dc alqs pkiriniis quail per manus tradita illi mcmoris mandauerc.cernbsp;te Pythagoras ôC Stoici mundii à deo falt;flum uo-luntiSi propter homines fadium.Ergo no animanbsp;tum,ergo non infertas fpheris mentes quas grs-ci «Vf dicunt,quaslatinirccentesab intelJigcnnbsp;do«;P -rt, voSyintelligcntias transferuntra quibus gionbsp;bos ipfos citari uolunnfcilieet rotidem angelos il-lis à cieo afliderc iuflasiquafi Ariftotelesfentiat ulnbsp;los fpiritus,aut ullas animas efle fine corpore,quinbsp;deos facit corpora animata:fiue illos quos dixi; finbsp;üc aliosmam l0uem,ApoIIincm,Mcrcuriü, Hcr-culem

44 LAVREN- VAL. DIALECT. culcni,Iiinoncin,Mineiuam,Venercm:accætcroSnbsp;quo.«! uulgus coif bat,apudAriftotelcni repcrio denbsp;oseire:ut milk apparct in locis ; quorum unus eftnbsp;in magnis moralibus. Amoris qui eft erga deü nonbsp;admiititur redamatio neq; omnino amarc. Indenbsp;CCS cnim fuerit li quis dicat amare loucin. Träteonbsp;quod dcos à dæmonibu« dæmonqs'uc nô feparat.nbsp;quod amp; Homerus fecit amp;C alii pactæmt in quartonbsp;éihicorum; Veluti circa dcos qux dcdicâtur et ap-'nbsp;paratus amp; facrificia,itcm(ijcirca omne dæmoniûnbsp;ut in oftauo. Vn cum dxmonbenc tribucrit: quidnbsp;Dçmon. opus cft amicis: in Politicis quoep non femel pronbsp;dtjs dxmonia accipitxerte nonalqsquàm quosnbsp;ego modo nücupaui:amp;; lus cum demat aólioncm, 'nbsp;tarnen tribuit cötemplationcm:quafi contempla^nbsp;Contépla rinonftt agere amp; contcmplatio alt;flio:ignarus idcnbsp;ji. cfie contcmplari quod confiderare amp; inquircre:nbsp;quod in homines cadit non in deum. ld feciqut ftunbsp;diisfuiscontemplationiscompararct autoritäre:nbsp;ita dum homines fimilcs drjs cfficcre uult, dcos fenbsp;cit fimiles hominibus.Quid ille magnus deus nilnbsp;aliud nificontcplatlt;nihil neephabetipfe negotij,nbsp;neep alteri exhibet^nihil nobis neep prodeft : neepnbsp;obeftmon modo uiuentibus,fed etiam uita defun^nbsp;ft is^Quæ ergo pictaslt;qiix rcligio^quæ fanftirasinbsp;quæ poft hanc uitam aut uirtutum remunerationnbsp;Arift.aïi uitiorfi pccnannihil hæc ad Ariftotelicü deum:nbsp;tnortahs kdneepapud Ariftotelcullæ funt poftobitü cornbsp;poris aîæ:mcli’ igit Thales amp; Pythagoras,amp; Planbsp;to amp; Stoici q aïas poft exitS uolucrüt. Sed à deonbsp;nos ad aïam dcfccdamus;deq nunc (his paucis denbsp;deo fuificientibus) difTcrendumeft.

qucnui liccntiaeftjfacereuidcntunquod aiborib® bus mût. amp; plantis(quas uiuere dicunt ) inefi’e fpiritus uo^nbsp;lunt:amp;I eflcaiborumdcasquæ uocctur Hamadry Hamadrynbsp;adcs quod una cum arboribusamp; oriantur amp;pere ades.nbsp;ant.Quidenimattinetfcparare animaliaôi cor^nbsp;poraanimata, quod nemo fophiftariim unqiiamnbsp;fecit. Animal hue animansuocatur quia animam quot;nbsp;habet;inanimatum uero.qiiod non eft animal Animal,nbsp;Ucanimans:hæcautem nihil aliudfunt quamani *nbsp;matum:amp; ea nihil aliud quatn hæc. Nam eruditinbsp;omncs latini contraria conftituunt aniroalia,amp; ininbsp;anima.Inanima,an dicantur,nihil putantintcrclgt;nbsp;fc.Quid ggt;plancanimalia plantas appcllauit; ut.nbsp;in libris de gencratione animalium^an quia à ui^nbsp;uendonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,non ab anima ideo

poteft uideri non fine aliquarationc potuiftcda.'. re uitam illis quæ quodam modo uiuere uidercn^nbsp;tur Si monyminime.Primum quia nemo quod fcinbsp;am ante cum uocauit plantas animalia;deinde nonbsp;quia uidentur quodammodo uiuere fueriit appcl.-landx animalia: fed e' contrario,quia animalia nonbsp;funt,ideo nec uiuere erant diccndac,Poftrcmo,qd*nbsp;liæceius animalia nihil animi liabent.Veriu,s Epinbsp;curei Si Stoici qui animata amp; id eft im ux« efte nenbsp;gauerunt;quia nihil appetitus,nihil animi, nihilnbsp;rationis

46 LAVREN. VAL. DIA.

rationisobtinerent.Animumappeno nofl Animus. iJlum quem luucnalis folis hominibus dat. Natnnbsp;Cicero plæruncp animum pro anima ponit ; óC cunbsp;tria appellat bona animi,corporis,amp; externa,aninbsp;mi dixit pro animac.ficenimdicitur grxce ^uxhsnbsp;Qnanquänon miror Ariilotelem dedifle animanbsp;herbis,quæ cum ipfa illarum uita extinguatur: cunbsp;talem faciat ex parte animam hominis.Nam camnbsp;ex duobus tanquam fruftis conglutinat, irratio^*nbsp;naliS;rationali:8C illam quidem gigni 8C interi»nbsp;rc,hanc nero nunquam nee genitam nee corruptsnbsp;bilemdllam è potentia feminis creari,hanc diuinanbsp;efle.Quod ficompalt;flaexpartibuseft,5lt;(utdixi)nbsp;Anim«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fruftis tanq ex tefta 8( ære,{îmile profedlo cric

quiddä ftatua:,q Nabuchodonozor in primis obla ta ciuerba cius hæc funt in libris de rcpub.diuidugt;nbsp;tur autem duæ partes animæ quai^ una habet ratinbsp;one per fe: altera uero non habet quide per fe : fednbsp;ratiöi obedircpöt.Et itei^.'Quoniä exdifparibusnbsp;ciiiitas,ficut animal ex anima Si corpore : Si ani^nbsp;ma ex rationc,Si appetitu:domuf(p ex uiro et uxnbsp;ore;8i pofleilio ex domino Si feruodioc quo^ Bonbsp;etius teftat in Mufica inquicns.Quid eft autem alinbsp;ud quod ipfîus inter fe partes animat iungat: quxnbsp;(ut Ariftoteli placct)et rénabili et irrönabili connbsp;iunéla eft:et ne putares hoc elle duasanimæpro-*nbsp;prietateSjfacit alteru altero priusmtin eiifdem denbsp;repub. libris: queadmodum anima et corpus duonbsp;funt,fic et anima: uidemus duas partes, alteram irnbsp;rationalem,alteram rationalem habentem:etha-*nbsp;bitus corü duos numéro,quorü hic quidem eft ap-petituSjille uero mens ut autem prius eft corpusnbsp;genera

LIBER PRiMVS. 4, gcncrationc animæ,tta quod no habet ratîonem,nbsp;co quod habctquod manifcftum eft in pucris in lt;jnbsp;bus ira,id eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et uoluntas,ncc no concupiftc--

tia ftatim creatis ineft;ratio uero id eft, Ct mens ,pficientibus ætatc,natui aliter ingenera^nbsp;tur tffmÂTstÇuKÛ» Idcotp alteram pcrire uult:alnbsp;teram non pcrirc.Siquidem ita inquit in libris denbsp;anima. Quod fi anima quidem non eft feparabigt;-lis à cropore,nec aliquæ eius partes.Si feparabilisnbsp;fuapte natura cft,non eft dubium amp; mox fenfutnnbsp;0lt;imaginationemamp; appetitum. Vbicunqjenitnnbsp;fenfus,S^ mokftia,amp; uoluptasnibi autem hate, exnbsp;ncceflftaic concupifeentia. De mente autc SC con-»nbsp;tcmplatiua Si potenti3,nondum liqucnfed uidc.gt;nbsp;tur animæ alterum genus eftc. Si hoc contigit fc-paraii,qiiemadmodum fempiternnm à corruptie*nbsp;bili.Cîcteras uero partes animæ,palam eft ex hisnbsp;non eile fcparabiles ( quemadmodum quidam agt;-iunt)rationeautemdiuerfaseftc manifcftum eft.nbsp;Et quid ni faccret partem illam,quam ait anima*nbsp;partem,amp; utcorruptibilcmafcmpitcrna feparanbsp;ri^quang gigni c corporc ipfo uult in libris de gc-ncratione animalium inquiens. Eft autem corpusnbsp;quidem ex fœmina:anima uero ex mafculo.Namnbsp;aia corporis alicuius uf]a,cftamp;itcrü. Siigit mas,nbsp;eft huiufmodi animæ effeftuum. Et in libris de a-*nbsp;nima.Cum autem tribus modis dicatur ufia, iicutnbsp;diximius;quoiv unus quide fpecicsialter materia:nbsp;tertius autem,ex ambobus:horum materia quide,nbsp;potetia:fpccics autementclechia:quoniam quodnbsp;ex his,id animatii.Non eft corpus cntelechia anigt;-mæjfed ipfa,corporis alicuius : Si propterea benenbsp;opinan

4i LAVREN. VALLAE. DIALE. opinantur,quibus uidetur nec^ (ïnc corporenbsp;necß corpus aliquod,anima.Nain corpus quidemnbsp;non eftjfed aliquid corporïs.Et alibi. Dicimus aunbsp;tem genus unum endum ufiam:huius porro hoe 3nbsp;dem,ut materiam:quodfccundumfe non eft : hoenbsp;aliquiddllud ucro formam amp; fpeciem, fecundumnbsp;quam iam dicimus hoe aliquid: óC tertium, quodnbsp;exhis. Eftautem materia potentia.fpecies au.*nbsp;teni,entclcchia :amp; hoe bifariam. Alterum quidemnbsp;ut peritia:alterum uero,ut contemplari. Verumnbsp;ufiæ potiiTimum uidentur efle corpora ; amp; ex hisnbsp;naturalia.Hîcccnim aliorumprincipia.Naturaliquot;nbsp;um autem,quædam habent uitam,quædam nô hanbsp;bennuitam autem dicimus perfe nutricationemnbsp;amp; incrcmentum Si. corruptionem:Itacp omne cornbsp;pus naturale particeps uitæ,ufia fitiufïa autem lîcnbsp;ut compofita. Quoniam eft corpus huiufmodi,idnbsp;cft,uitam habens: Non utiqj corpus, crit anima.nbsp;Nam noneorumquæfuntinfubicôloeft corpus:nbsp;fed potius ut fubicdlum Si materia. NeceiTariumnbsp;Anima, jgitur eft animam ufiameiTe, ut fpeciem corporisnbsp;naturalis potentia uitamhabentis.Et paulo poft:nbsp;Propter quod non oportet quærere;an unum aninbsp;ma amp; corpus;ficuti neep ceram Si figuram: nequenbsp;omnino materiam cuiusqj Si id cuius eft materia.nbsp;Quis non uidet propter has uerborum fenfuumt^nbsp;ambages, Ariftotelemftultifilime fendre de ani*'nbsp;ma:qucm animæ defunftorum ( qux nunullis uelnbsp;afpcói:u,uel uoce fc exhibucrunt)admoncrc potcnbsp;rant nec interire,nccgigni ex corpore,ncc carercnbsp;aftedfibus.aut ex duabus partibus atqj naturis co*nbsp;padtam effc animam.Nam ilia pars rationalis: an

LIBER PRIMVS. • nbsp;nbsp;4,

fît pars dci,an uiuat defuniflo corpore, quid dicat non intclligo. Si enim otnne genitum interit fiucnbsp;corriipitur ut ipfe ait: ergo aut interit anima, autnbsp;genita non eft,quorum utrunt^ eft falfum:Plutar^nbsp;chus inquit Ariftotclemnbsp;nbsp;Dicæarchum, immorgt;

talcm quidem eife animam,non fentire:fed tarnen diuinitatis cuiufdam participe.An diuinum illud,nbsp;ait rationcm,qua dicimur à beftijs diftcrre^de quonbsp;etiam difputemus:efto diuinum hoc fit, id tarnennbsp;cum bcftijs Ariftotelcs facit eife communezinqui-^nbsp;ens in libris de animalibus.Non enim habet aliqd Bmta nSnbsp;diuinum ftcutigenus apium:at(^ id diuinum ene habere ranbsp;rationcm aperit in libris de membris animalium: donenbsp;ubi uult apcm amp; quaedam alia habere prudetiamnbsp;amp; efte altjs quibuldam prudetiora quin etiam fornbsp;titudincm flue ut uerbum é uerbo transferam ui^nbsp;rilitatem, id eft, ««/Ipt.'ov Alijs tarnen plurimisnbsp;in locis negatjpeftias præditas efle rone : coep oësnbsp;dicunt hominem efle animal rationale mortale:nbsp;beftiamanimal irrationale mortale. Sedquidenbsp;hoc difputauerunt,nullam folidam attulere rationbsp;nem.Simemoriamamp;uoluntatembruta non ha^nbsp;bent cur non amp; rationem'^quæ media illarum eft?nbsp;Memoria prima uis animae eft,feu prima potent Memorianbsp;tia quæ à retinendo appellata,cum eadem fît quaenbsp;capiat lit manus quaecapit quippia eadem tenet,nbsp;amp; pene in capiendo tenet. Ne^ enim alia uis anixnbsp;mæ uis eftin tenendo,q in capiendo . Vn Quinti-lianus ingenii(inquit)fignum in pueris præcipuanbsp;memoria ë:eius duplex uirtus, facile percipere amp;nbsp;fideliter continerc.Etmultafunttam græca quanbsp;latina cxempla ubi tene fignificat ac cape. Proxi^

d ma

LAVREP4. VAL. DIALECT.

ma uis animx,cft ratio:cuius mun’ eft,res memo-* ria pcrceptas óC retëtas exatninare,£C quafï de hisnbsp;ferre fencenciam.Tcrtia uis, quæ nifi nïemoria tcnbsp;neat Sf ratio iudicauerjt,öfricio fuo uacatdiæc digt;*nbsp;citur uoluntas quaft Temper uclit,quæ aliquandonbsp;ctiam non uult-.eius officium cft amare uel odiffie:nbsp;ergo nö poteft in brutis fequi uoluntas, nifï antenbsp;ceiTcrit ludicatio. Verum iili ad uocabulorum refunbsp;giunt uerrutias,aiunt(^ non rationem hoe eile,fednbsp;Inftinftus inftinólum:quafinonetiamnegentbeftias remi-^nbsp;nifci óC uelle.Inffiniffus in hominibus quot^ eft 8Cnbsp;cx fe de illa tertia emanat.Itaq^ cû inftinélü dant,nbsp;uoluntatisimpetumdant non rationem aufcrüt.nbsp;Nam ridiculum eft quod Ariftoteles dicit inanigt;nbsp;niatabruta,óC putros carcre eledlione, quod uigt;nbsp;dclicet ratione careant:qua{ï idem fit inanimatumnbsp;quod brutum SC puer.-an fi' puer nondum pcrfedlanbsp;rationem,continuo 8C nullam habet^ST fi non femnbsp;per cligerebenc fcit,protin’ nihil bene cligct^ eernbsp;tepuerosquofdam uidemus,diuinicate quadamnbsp;metis ita præditos,ut in quibufdam multorum ui.*nbsp;rorum iudicia tranfeedant:de quibus ita ait Quinnbsp;tilianus.-Modo nulla uidcatur ætas tam infirma,nbsp;quæ non protinus,quid reftum prauumqj fit,dif-cat:Idem cum Chryfîppo uult amp; ante trienniumnbsp;îllos optimis imbui morib*; At Ariftoteles ne adunbsp;lefcentesquidem,uultpcrcipicndis moribus efiénbsp;idoneos:Quid de pueris,fi habent elcdbionem ? eunbsp;amp; in uenando 8C in itincre faciendo, nonnunquanbsp;ctiam canis 8C equus melius iter ingreditur,quamnbsp;uenator STfeflôr.Etadultatomnesbcftiæuix ungt;nbsp;quantnifie'fuaneSCéfuoufu eligunt, quæfibenenbsp;cligunt

LißER PRIMVS. n tliguntjprofcdlo id non fine ratione fadunt : ha^nbsp;bent itacp befi;iæ,ficut nos niemoriam, rationem,nbsp;amp; uoluntatcni,quia öi animara habent, amp; ut nosnbsp;animaliafunt:undelegimusdeumfcdneamp; homi nbsp;nem amp; beftiam in animam uiuentem. Alia nos renbsp;differimus ab illis quod deus infpirauit in nos fpixnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

raculum uitacjid cft,æternitatê : Et ut corpus Ada fuis(utfic dicam manibus)formauit: ita orefuo innbsp;fpirauit animam:cx quo cælum,aîo ÔC corpe ercgt;-Âi SC fublin]esintucmur,quo nobis tendendü eil:nbsp;non folü aia:fed etiam corpc.quod deus ipfe pec«nbsp;liarius,quam brutoiv corpora fabricatus cft:8C fi-»nbsp;cut hi terreni ignes fimillimi funt illis cæleftibus,nbsp;ita brutoi^ aïæ noftri:quia illç,ut lumina candclanbsp;rum extinguuntunnræut fidera ppctuo uigent.nbsp;Quamobre^quia ad æternitatetn nati fumus:ideonbsp;teterna atc^ cæleftia intclligimus. ideo plurünumnbsp;capaccs fumus:plura et maiora optamus.Plura cÖnbsp;cupifcimus,pluratiniemus,pluribusgaudcm’’do--lemus^.Netçenim Ariftotelesfolusaliquädobrunbsp;tis ratiöem tribuit, fed etiam alq quorum funt (utnbsp;graccos omittä. Cicero Quintilianuslp. Nam illenbsp;inlibris de natura deorü inquit?) Nihil inquis eftnbsp;mö melius in rei^ natura,ne in terris quidem urbenbsp;noftra. Num igit in urbe eflecogitationem, rationbsp;ne,mente putas^aut qm non fit,num idcirco exiftinbsp;masformicam effe anteponendam huic pukherrinbsp;mi urbi,quod in urbe fit fenfus nullusdn formicanbsp;non modo fenfus fed etiam mens ratio, memoria^nbsp;Hic in fecundo fic ainSermonem magis deefle cægt;nbsp;teris animalibus,quäm intelleélum. Et cogitationbsp;nemquandam uidemus: Nam 8C moliri cubilia,nbsp;d a fiCni

n LAVREN. VALLAE DIALE.

amp; nidos tcxere nbsp;nbsp;edtuarc fœtus ôc cxcludcrc,^?

ctiam reponere inhyemetn alimenta,Qperaquae daminimitabibilia, qualia funt ccrarumâC mclfnbsp;lis eificcre non nulllius rationis eft ; ted quia ci-'nbsp;rent fcrinone,qux id faciunt,muta atqj irrationalnbsp;biliauocantur, graeci uno uocabulo ditunt aXty«nbsp;quia uno nomine dicunt amp; orationem ÔC rationsnbsp;bbet milii fufpicari,bruta fuific uonbsp;cata ab initionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia carerent oratione:poRea

propter ambiguitatem uerbi, à captiofis philofo^' phis adicéfum etiam axora dici,quia carerent rati*nbsp;one: Nam amp; Xof@- priusorationemfiuefermoncnbsp;fignificauit qua rationem:quod nifi nollem efle ,pnbsp;Iixius,pluiimis teftimonijs confirmarem: hæ igitnbsp;trespoteftates animæfiuehumanæfiuc bcluinar,nbsp;in corpore(cui agglutinata eft anima)fuam imagt;«nbsp;ginemtransfundunt;Siquidem exprima poteftanbsp;tefiueui,corpusanimatum habet uircs,undeS^nbsp;motum :ex altera folertcm illam humorum ac exnbsp;terorum diitributioncm:a tertia calorcm. Ideo'c^nbsp;cor,ubi eft animaefcdes,m3gis quam cætera mouenbsp;tur.Et ab co,omnis in corpore effedius proficifcigt;»nbsp;tur,5i magiscalet.'Imo caetera membra amp; mouetnbsp;amp; calcfacit,iit fol in fua fede manes ac uibräs,uni^nbsp;uerfum mundum fulgore fuo 8i calore perfundit.nbsp;Neep ucro ga cor mouctur, ideo dixerim mouerinbsp;Terminus animamineqj tarnenutCapitolinumTerminumnbsp;quern deum fuilTe dicebant immobilem ac torpiquot;nbsp;dum elfe. Anima enim quid fit nifi per fpeculum innbsp;xnigmatc(ut ait Paulus) cfi non intelligamus: qsnbsp;dicat illam moueri autquiefccrc^quod eft rerumnbsp;que fub fenfus corporis ueniunt. Sed non idcirconbsp;negaue*

I

LIBER PRIMVS. „ negauerim cam irafchquod ncgat Ariftoteles,in-quicns fi quis dicat animam irafci, perindc cft acnbsp;fi dicat illam tcxcrc,aut ftriicrcaneptiffima com^nbsp;paratio quafi irafci fiat corpore,ut tcxcrc aut frrunbsp;crecEædemanimxpotcntiarinfenfibusipfisomesnbsp;cognofeuntunnamin uifu,auditu,guftu, odoratu,nbsp;taélu,prima uis cft obiefta capici)di:fccunda denbsp;his iudicandi:tcrtia ex eifdem ucl ucluptatcro,uelnbsp;molcftiarn capiendi. Nullus enim cft, quem uoeâtnbsp;communcm iènfum.Effent alia quardamde his cgt;-tiamdiccnda;fedca inmateriä qualitatis autaftinbsp;onis rcijcimus.Pergamus dicere de eifdem animçnbsp;potentiiSîut aliqua de uirtute et moribus difpute^nbsp;mus-.etfi hæc in libro de uero bono trafl:auim*,nonbsp;tarnen hic otiofa erunt.In membris quidem hx ponbsp;tentiæ quafieminus afpiciunt, infenfibus autemnbsp;cominus,in hac uero de qua loqiiemur materia fanbsp;pientix amp; uirtutis quafi in femetipfam intuetur.

De uirtutibus.

CAPVT DECIMVM.,

IGitur in prioribus animx potentijs memoria amp; ratione,infunt difc'plinx atque artes omnesrfiuc ilia noticia fiuc opinionc nitannbsp;tunNam omes uerfantur in uero falfolp di^nbsp;gnofccndo.in his omnis dchbcratio,de fu^nbsp;turifep confiliumiin his omnis inuentio, in his canbsp;qux una numcraturnbsp;nbsp;cadem prima,quatuor wir

tutum,ideo diéla prudctia:quod unufquifqt in ali quo exccllens artificio dicebatur prudens attç etiâ Sapict^dinbsp;fapiensJdeolp fapientia didla eft filia ufus S(. me»nbsp;niorixiSC qui multi experti erant SC eorum memo

Î res

H LAVREN. VAL. DIALE.

rcSjUOcabantur fapientes:quales iurifconfulti qui didi funt prudentes amp; feptem illi cû alijs muitisnbsp;qui cognoUebantur fapientes, In ultima potentianbsp;animx funt affccflus cupiditas'% timor de future,nbsp;de præfcnti uoluptas, SC moleiliætametfiin cupinbsp;ditate nonnihil elf uoluptatis,âf in timoré multünbsp;moIe(liæ:Etiam in pneteritis ineft Sf deleélatio,nbsp;êC moleftia,cum illorum recordamur: fpes ad fu^nbsp;turum pertinct eft'que affedus iucundus, fed ra--tionc admixta: (îcut defperatio é diuerfo. Itaquenbsp;ex illisfquas dixi) quatuor uirtutibus quas Platonbsp;uidetur à Perils præccptoribus accepiire;tresre]i'nbsp;quz,in ultima animæ potentia funt nihil aliudnbsp;Anccius« qyä affeólus:fi em affeólus ducem rationem fcquünbsp;tur,uirtutes funnfi minus,uitia.ex quo nihil benenbsp;fieri,aut male dicendü cft,nifî afTctffümihili^ aliudnbsp;aut laudem meretur aut uituperationem quä affenbsp;6lus.Non enim feientia iuris uirtus eft,fcdiuftitianbsp;Nei^ cogitationem diuinarum rerum SC humana«nbsp;rum quidc übi philofophia tm uendicat:fed ex peenbsp;pris fapientix uiucremec^ fdre bonum laus eft,fednbsp;uelle:nec malum feire fed nollemctp rurfus dcdcc*nbsp;feire bonum aut feire malum:fed id nolle hoc uelle:nbsp;nifi forte noluifti fcire,aut ira,aut odio,aut folicPnbsp;tudine,aut ignauia impeditus at^ corruptus.Ta^nbsp;lia nanep aciem métis obtundunt,amp; hebetant. Ea*nbsp;iÿ fiptei dicitur amor cæcus, ira, auaritia, fpes,innbsp;uidiaeæca: quod uidclicct eæcct intelleéfum: neenbsp;animus quæ proprie eft uolütas,male afreél;us:fednbsp;etiam male aifcÂum perturbât ingenium. Namnbsp;dolor capitis laiTitudo membrorü,ebrietas:fopor:nbsp;Officiunt intclIcélui.Et idcirco errant qui intelle^nbsp;dfum

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

ftum uoluntatis dominum imperatorcmcp confti tuunt. Aufîm dicere ncc dodlorc quide illü cflc uonbsp;luntatismon docctur uolunta$,fed ingcnium fei^nbsp;pfum labore fuo docet adiutrke memoria : utquenbsp;hoc,ducem memoriam,ita ipfum uoluntas ducemnbsp;habermna eadem'quc anima turn capit amp; tenet,nbsp;turn inquirit iudicat, turn amat aut oditmccnbsp;bi ipfamet imperat,neque una in parte domina ë,nbsp;inaliaancilla.Quodfipoflctimperare ratio uo-*nbsp;luntati,nunquam profefto uoluntas peccareticr--go quod peccat ipfîus culpa eft, quod fibi non im-perauit ut meliora uellet:quæ fola(ut dicçbâ)uir^nbsp;tus eft:nam prudentia quae in intelleftu eft uirtusnbsp;non erit.Quod Cicero confitetur in offices inqui^nbsp;ens.Prudentia fine iuftitia nil ualet ad faciendamnbsp;fidcm. Qyo enim iierfutior quis amp; callidior, hocnbsp;inuiftor amp; fufpeftior detrafta opinione probita-tis Quaft diceret prudenriam fine iuftitia malitiänbsp;cfle;quanquam malitiafisnificatfcientiam admixnbsp;ta iuftitia uti ipfa uox indicat: quo nomine fum-mi quique autores funt ufi etiam pro mala uo-*nbsp;luntate, Plautus, Salluftius, Liuius, Cicero,Senbsp;ficca, Quintilianus amp;. alq plurimimt dux res funtnbsp;fcientia SC mala uoluntas.-quarum una quæ eft iunbsp;ftitia, uituperanda eft. Altera qua: cum pru--dentiacömmunisin meditullio poftta eft, quantnbsp;licet uocemus folertiam per fc nec bona, nccnbsp;mala : ut dolus qui cum alibi, turn in iure ciuilinbsp;dicitur bonus SC malus : ut etiam in medicinanbsp;pharmacum feu uenenum, malum amp; bonum:nbsp;hinc eft quod fcrpeus narratur fuifle ptudenti-*nbsp;or cunAis animaljbus, cum de calliditate SCnbsp;d 4 uerfu

LAVREN. VAL DIALECT.

ucrfutia cius ageretur:amp; uilb'cus iniquitatis pr«gt; deter feciHc memoratur cum malitiofc feciHet : Sinbsp;prudetiores eile filqs liids,fî]iis tenebrarum in genbsp;ncratione iüa.Etapud Hiercmiam óC Paulum, iSanbsp;pientes funt ut fadant mala.Et apud luucnalem :nbsp;Quid quod adula ndi gens prudctifTima laudat ;nbsp;Sermonemindoéd fadem deformis amid.

Dixi in uoluntateuirtutc,potius quàm uel in adii one:quia adlionem ob uoluntatcm aut laudamusnbsp;aut uitupcramus:Sô uoluntas citra adionem lau»nbsp;Vîrtus exnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uituperabilistÿ eft:Vel in habitu quia pru^

habitu dentia do(fh-inæ(p,amp; artes ex habitu conftant:quç ut lente diuippercipiuntur, ita difficile ex habkunbsp;quafi c domo df pofTeffione pelluntur: Virtus quacnbsp;affedfucôftar,celeriter acquiritxelcriter^ amittinbsp;tunquemadmodumamp;uitiumnec mediocre tan^nbsp;tum,fedctiammaximü.SiquidemPolemonaudi»nbsp;Polemon« Xcnocratc,unam intra horam omnem incontinbsp;nentiam exuitxfretffufipcftcontinentitiirimus:^^nbsp;latro in cruce pendens uno horæ momento fadlusnbsp;eft optimus. Infinita funt huiufmodi cxe.mpla.Nânbsp;pro cul àueroeft,quodaitfuper Ariftotelis prae^nbsp;dicamenta Boetius : Qui femel iuile) fecit efi nonnbsp;elfe iuftü,nctp qu'i femel adulteriü fecit eu non elfenbsp;adu1terum:fed cum ilia uoluntas cogitation per^*nbsp;tnanferit.Cur non addebat fî qua uirgo fuit unumnbsp;diemin Iupanari,eamnôdefinerc uirginem elle,nbsp;fi non perüuerauerit in prollando:an qui cædeinnbsp;fecit non erit homicida ï Vel fi centum uno dienbsp;homines occident (î non perfeucrauerit deincepsnbsp;incædeperpetranda neccædis aceufari poteritf

O prechrum legum côditorem, ôreipublicæ atq^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

priua

LIBER PRIMVS. n priuatx elegantem morum inftitutorem :quæ ci-'nbsp;uitas hanc ferret abfurditatem i non eße adulterünbsp;qui femel adultcrauit.Seires tu fiue Boeti fiuc An*nbsp;ftoteles fi domi tuæ adulicriü admitteretur. Tur^nbsp;pius eft hoc quàm quod alibi tibi placet Ariftote-Ics ut robufti nafeantur filij ne'ue fint parentibusnbsp;pene fratresme ducamus uxores nififex amp; triginnbsp;ta annos nati.Qyæ barbara natio hominciqui uigt;-turn occident,fi non perfeuerct occiderc alios, lianbsp;beat pro innocente ï qui filucftresac 3greftcsd£nbsp;filuaiici homines putarent uirginem adhuc eile: qnbsp;uno demum die fit tadla à lùris Si forcaifts imple-taergo hacrationc fif mater SCmerenixpoteritnbsp;eiTcuirgo.Qualemfacitpafiphaen Vergiliusinqnbsp;ens: Ah uirgo infœlixtquod n eft abfurdiiTimü di-ftu:fateamur ex unoaélufunimum iiitiuin,ôi exnbsp;uno aôfu futnmam nirtutem ehe pofie:ergo nonnbsp;opus.Nec^ uero infïcias co,confirniari roborariipnbsp;ufu nirtutem ac uitium . Namamp; feienriæ amp; artesnbsp;confirmant ufu roboranturtp;ficut aliud c acquirinbsp;fcientiam,aliud confirmari,fic aJiud eft acquiri uirnbsp;tutem aliud confirmari.Neqt enimunodiefifumnbsp;indoftus pofiiim fieri doéiiflîmf^S,ut pofliim unonbsp;die ex tenaciffimo fieri largiifimuscetcnim doiflrinbsp;nx per gradus certos paulatim acquiri(ntur,amp;: ucnbsp;lut afeendunt : uirtutes etiam fine gradibus impe^nbsp;tuquodam amp;utfic dicamuolatuadiri non pof*nbsp;funt.Cômodiufqp per gradus loquimur, quàm qd‘nbsp;Ariftoteles fecit per difpofitionem amp; habitum:cûnbsp;uix difeerni hxc duo inter fe poflint,amp; inter difponbsp;fitionem primam Si ultimam.Itcmtp inter primünbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habitura Rictix ôf ultiniû,fî quis ultimus eft dice-

d » du$

,8 LAVR EN. VAL. DIA.

dus multi amp; pene infiniti fint gradus:Si prima dif pofitio fit aliquis habitus,amp; ipfe quantufeunep hanbsp;bitus ad ulteriorcs difpohtiöes: ita omnia confufanbsp;erunt.Comodius igitur(ut dixi)eft agerc per granbsp;dustper quos retro ad ignorantiam defcendimus:nbsp;uirtutibus etiä nongradatim in imü corruere pofnbsp;fumus:quia non itatiifeftaturfcientia ab infeitia,nbsp;ut uirtus à uitio.Qm uirtus auftera eft,uitifi plx^*nbsp;Tunep blandum.Continentiä enim oppugnat libi^nbsp;doda^itatem tenacitas,abfl:incntiä auaritia, fornbsp;titudinem ignauia, patientiain ulcifccdi auiditas.nbsp;Cur nö oppono plura fingulis uirtutibus uitia, utnbsp;fecit Ariftoteles qui largitatc à duobus uoluit opnbsp;pugnari tenacitate fine auaritia, amp; ^digalitatc:nbsp;fortitudinc ab ignauia Si. temeritatc:quac funt bi.*nbsp;na extrema Si ßngulorum mediorum quxappepnbsp;lat parum Si nimium.Ego ut de hoc iam difputc:nbsp;animaduerto dolofa effc ißa tria nomina nimium,nbsp;p3rum,mcdium;etenim ni'mium nomc eft uittj exnbsp;tremitatis:cur no dicebas plurimum uel fummü^nbsp;parum nunc quor lt; uitium ftgnificat nunc minime:nbsp;nam cum fîgnifîcat paulum,uitio caret,ut after panbsp;. rum aquæ:SC idçirco idem ualent paruper Si paunbsp;lifpcr,utper mó’dicü tempus.-atcum dico parumnbsp;attiilifti aquae ut dixit ille apud Quintilianumpynbsp;rata,parum attulifti fenex,uitiü fîgnificat. Quodnbsp;Ariftotcies fatetur cum hxc appellat exceftüm SCnbsp;dcfe:flum.^cdium ucro inter duo extrema, nonnbsp;' unum,ncc fimplex quiddam cft,ut inter unum SCnbsp;tentum.fta non duo extrema,ftngulis mediisop-*nbsp;ponentur,fed plurimis:amp; fane plurima funt me*nbsp;diSt Lt de extremo ad extremum,hoc eft de imonbsp;ad

LIBER PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$9

ad fummum,plus fpatij eft qitS quodoxupant ipa cxtrema.Nec uideo curpotius media feu mcdiSnbsp;laudabile fît,quàm extrema autaliquid cxtrcmonbsp;rü. An non eftparuii uitiiî,ôf medium,nbsp;nbsp;fummü,

cur non uirtus fit QC parua amp; fumma ficut amp; me-* diaï Vides ut in medio pofui iudicium;ut etiam denbsp;us pofuit inquics.aut calidus aut fiigidus eftes fednbsp;quia tepidus es incipiam te cqccre de ore meo.nbsp;Mihi certe uidetur pulchriores Gcrmani, qui fuiunbsp;incandidiffimijôi Aethiopes qui funt nigerrimi,^nbsp;ægyP^nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufci:qualî ex utrifqp mix

ti.Quid^none fummeformofus atqj omnium for.* JnofiiTimus,fummedo(5lus,fumma uirtute prxdi--tus,ptæponcndus mediocriterformofo,mcdiocrinbsp;ter dolt;fto,mediocri uirtute prædito^ At non eftnbsp;iftud excefliis inquics:quid ergo mcdiocriraslt;quo Mediocrinbsp;modo mediocritas erit,id qd nullus cxccflus tranfnbsp;eendere queat,non modo in formofitate(quam utnbsp;nimiam,accufare dementis ftt) fed etiam in feien--tia atep uirtutc.Omittam nunc de feientia loqui dinbsp;cam de uirtute. An poteft liberalitatem tranfeen^nbsp;dcrc prodigalitas;fcilicct non tantum donate ponbsp;tero iufta caufa,quantum iniufta lt; aut fides, fpes,nbsp;charitas exceffum habent,6d mediocres plus lau-dis merctur quàm extremar amp; fummæï quæ fi parnbsp;uæ finr,pŒna potius quàm aliqua mercede funt dinbsp;gnæ,Corruperunt igitur illi apud Terentium colnbsp;loquutores fapientis ueteris fententiam, cû dixe-runt.Quod plæricp omnesfaciunt adolefcctuli: utnbsp;aîm ad aliquod ftudiü adiungât:aut equos alere,nbsp;aut canes ad uenandü:aut ire ad philofophos hoßtnbsp;Ülc nihil xgregic pter estera ftudebat: ÔC tn hæc

oninia

o LAVREN. VALLAE. DIALE, omnia mediocrjtcr.Gaudcbam,non iniuria„nainnbsp;id arbitrer in uita utile,ut nequidnimis. An egregt;nbsp;eium eflc in philofophia id uero nimis effjaut iPnbsp;lud erit laudabilius eiTe mediocre in canibus cquifnbsp;ip alcndis^certe Ai iftoteicsipfe noluit in philofonbsp;phia mediocris ec fed fummus. At hoe nö fuit inqgt;nbsp;CS uitium.Quod ergofut dixi) mediocre óC idenrnbsp;fummum^quo padfo fieri poteft,ut quodfummünbsp;eftjidem medium fit mediocre fit^calumnia: funtnbsp;amp; inuolucra ifta ucrborum.Totum hoe intelleflunbsp;perpenditur ac bona uoIuntate,nQn rei magnituxnbsp;dine,paruitate,mcdiocritate.Obo]um largiri prunbsp;denter acbona mente !auseftlargitatis:ma]a ucnbsp;ro mente laus eftprodigaIitatis itTm,unum,duo,nbsp;tria,quatuor,decem,centum, millc,millc fiue paunbsp;lum, plufculum multum,per multum, plurimum,nbsp;quamplurimum;amp; quod nihil eft ultra etiam togt;nbsp;turn tam bene largiri quam male pofiumusmequcnbsp;' uero cum duo uitia fint in parumamp;nimium do^nbsp;nando,una erit uirtus in mediocriter dando.Naninbsp;ifia rationc tres faciam uirtutcs:unam in medio»nbsp;criter alteram in paulum:tcrtiam in multum do»nbsp;nando.Sed hæc(ut dixi)non paruitate, magnitu»nbsp;dine,mediocritate pcndunrur:ifta enim res diftannbsp;tiam inter opera uirh.SC inter opera uirtutis facit:nbsp;nonipfamuirtutemipfumepuitium. lam non fi»nbsp;1 cut non ciufdem uitij eft parum dare amp; nimiü, itanbsp;ncceiufdem uirtutis non eft amp; dare,fiue non plusnbsp;dare amp; fatisiQuæ, Ariftotelcs nefcio qua prauitanbsp;tc,xonfundit:qui cum pafiim return feólatur argunbsp;tiasmihi minime uideturargutusiqui uoluitlar»nbsp;citaten] in non largicndo^at^ ut acccdcret impunbsp;dentix

LIBER PRIMVS. « dcntiæ cumulus effc earn etiam in capiendo ST itanbsp;in fimilibus.Quis iia procul abcft à cémuni intePnbsp;led;u,quinnitclligatitadcmum uocari me largunbsp;cum largiorniocatur aurem largus in uirtute: qtPnbsp;fi male laigior fum prodigus.fi non largior ncm*-pe obtenacitatcmfeudiccreuolumus auaritiam:nbsp;quid ni:tenax feu auarus fîm.toKe tenacitaeë aua^nbsp;htiam'uc nunquid non poifum non dare cum uirnbsp;tute quæ uocat partiras, fiue parfimonia fiuc alionbsp;nomine appellanda eftlt;uelutcummimis:autcir-culatoribusiaut tubicinibus nolo largiri; ergonbsp;in dando amp; in nödando elt uiriü amp; uirtus: Quodnbsp;nec uulgus ignorât cum concenditur an fumptumnbsp;facerein ludos,fit largitas,an prodigalitas^amp; nolnbsp;le ludos facere,fit modefti an miferi animi^ Suntnbsp;cnim ut urteres teftantur oninesproxima uirtutinbsp;bus uitia,amp; ita hæc ill is mentiimtur, iit ftagnumnbsp;incntiturargentum;Së orichalcum nientitnr aui^!:nbsp;fic Iiberalitatemprodigalitas,ficparcitatem tensnbsp;citas,ficfortitudinem tcmeritas,fic cautioncignanbsp;uia.Ncq? enimfut de hoc quoep aliquid Ioquar)tänbsp;tum eftfortisqui opponitut duob® temerario SCnbsp;ignauo.nam cautus propriæ ignauo opp5itur:qlt;Fnbsp;fi dicatur utriep uitio uirtus fortitude opponi,re-percutiam amp; ipfe iftos eodem telo.Quippc temcnbsp;ritas oppofita eft fortitudini SC. caution!, 8C itemnbsp;ignauia.Nclt;p nos mouet quod cautio fpecies uidcnbsp;tur elTe prudëtiæ,ga Së in omi uirtute dux eft pru.»nbsp;dentia:amp; in cautione bona uoluntas agnofeitur*nbsp;Qninetiam ilia Ariftotelica parum amp; nimium 8Cnbsp;medium, magis ad prudentiam fpeftant, qua'mnbsp;3d bonam uoluntateni;Et cautioncm no modo adnbsp;intelle

«î LARENTII VAL. DIALE.

intclleifcum pcrtinerc,fed etiam ad uoluntatenr« illud probat,quod etiam contrarïumcft témériténbsp;ti.Qpæ cum uirtus Ht,fi poncnda in medio ent,c5nbsp;fa ta bit Ariftotelis orationem,qui uult mains uitinbsp;um efle ignauiam temcritate:Sd auaritiam prodi^nbsp;galitate;quiamagisdiflctàmedio:ut pollex manbsp;gis ab indice diftat quâ médius digitus. Nunc nonnbsp;magis diftabit:ergo nec maius uitiu erit. Cum eonbsp;quod in parcitate ^pdigalitaserit defedlus,amp; auanbsp;ritia exceflusiEt ih cautione, temcritas defedus,nbsp;îgnauia,exccirus;fiue in prodigalitate ôC temcritanbsp;tepeccabitparum, inauaritiaamp; ignauia pecca.«nbsp;bit nimium.Et tarnen nö uideo (ut de altjs taceägt;nbsp;cur fit maius uitium tenacitas,quàm prodigalitasnbsp;uel propter hoc,quod idco tenaces fumus,ut progt;«nbsp;digi efle pofljmus,id cft ut patris abutamur diuigt;nbsp;ttis,adquemabufumauaritia tendit. Quanquamnbsp;Ariftotelcsutfempcrfui fît fimilis, prodigalitatenbsp;quam etiam in non dando efîe fîatuit tcnacitatemnbsp;fiue auaritiam facit mares Rcminaft^ omnes utnbsp;fons ille Salmacianus Androgynos reddens. Itanbsp;non bina quod ipfe uult fed fingula uitia erunt.nbsp;Scd hæc fan’s ne in rebus inanib* rephcndcdis fîmnbsp;iufto longior:pergamus ad reliqua quatuor(quxnbsp;fiebant)uirtutibus,unam exclufît prudëtiam: quænbsp;eft intelligentia boni 8i maIi:Virtus(ut dicebam)nbsp;eft uoluntas fiue amor boni,odium mali,hoc cumnbsp;ita fît,folâ charitas eft uirtus.Nam fides eft, credenbsp;re deum omnipotentem omni fapientem omnianbsp;bona uolentcm;amp; fpcs,eum in te forte talem ere-«nbsp;derc,intclleftus eft. At charitas qua: eft deu amagt;*nbsp;rc,ôlt;: ob deum amarehominem, id affec'lus eft.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hate

LIBER PRIMVS. a Lïacc autetn cum in certamen uocatur dicitur for--titudo qux fola eft uinus:qux^ proprio nominenbsp;tam græcc àƒtTÄ qua latine uirtus appellatur:amp;nbsp;prie illa quae dicitur pax deûqux ft nihil aliud eftnbsp;quàm charitas,an eft aliud fortitude quàm amornbsp;aut cæteræ,quæ uirtutes appellantur,aliud quàmnbsp;Charitas*'An nô modo martyrum dei,quales apo-ftoli,qui accepte fpiritu fanfto ( qui eft charitasnbsp;patrisamp;filii)fa(n:ifuntcx ignauis fortiftîmi, fednbsp;quoruncuncÿ qui fortes ex'iftimantur fuifle, forti--tudo aliud fuit,quàm amor uel fuorum,uel glorip,nbsp;uel imperij,ucl opum.T olle hanc uoluntatem ue^nbsp;hementem,qui dicitur amor,quis in laboribus penbsp;riculisfcp perftabit,ne dicam in uulncr5^ws,tormc^nbsp;tis,morte,quis hæcfubirc änderet^ adeo mites acnbsp;timide fere pro foctibus fuis féroces cffïciuntur, utnbsp;propefupranaturam fortes.Fortitudincm appel Fortitudànbsp;lo tam non emolliri proijjcris, quàm non frangtnbsp;aduerfis quod natura confequens eft. Qui cm du^nbsp;ra fert is profeólo mollia refpuit:amp; non minus eftnbsp;fortis animijin blandientcm,q in minantem for-tunam,agereuirum:ncchuicnec illi fuccumbere.nbsp;Quod Cicero(gconftanter,ipfcuiderit)cumali^nbsp;bijtum ibifatefaibi inquir,uita,mors,dinitiar,paunbsp;pert?s,omnes homincs uehementiflîme promo--ucnt:c^uæ g in utranc^ parte exccifo aie magnol]^nbsp;dcfpiciunt fortes hahent. De quo gne iuftitia eft,nbsp;q uidetur effe ob id diuerfa à fortitudine, qd hæcnbsp;ad nosmetipfosreferaî,iuftitia ad alios: ut aliudnbsp;fît ferre nos iniuriâ,aliud iniuriam nô faccre alijs:nbsp;fedcuralqsiniuriaminferimus'' aut illatam nonnbsp;propulfamus ï Nempe nulla alia caufa, nifinbsp;quod

«4 LARENTII VAL. DIALE, quod aut fi angimur dun's ucluti ]aboribus,pcrPnbsp;culis, fumptibus,metu;autiucüdis emollimur, utnbsp;doni$,ut promi(lis,ut fpc,amp; quæ ûint id genus:qgt;nbsp;rum (î nihil eft infdtia imprudentiai^ eft. Idem aunbsp;tor boe Si in codem loco confitetur inquiens: ne.**nbsp;mo cnim iuftus elTe poteft:qui mortem,qui dolo^nbsp;rem, qui exilium,qui egeftatem timet : aut ea qua:nbsp;funt his contraria,æquitari anteponit: ôô iterum,nbsp;lam illud no funt admonedi: eft emin proptu utnbsp;animaduertantcumiuuare alios uelintne quosnbsp;oftendannfæpe cnim aut cos laedunt quos non denbsp;fcennaut eos quos non expedit.,Si imprudetes, nenbsp;gligentiæ cft:fi fcientcs,temeritatis.hæcxlixi bre-«nbsp;uiter,quia nihil mihi uidef effe cuidentius: amp; idconbsp;ex inftnitis fandlorum librorum exemplis uno denbsp;mum ero cötentus,dixit ad Cain;Quare iratus cs,nbsp;SC cur concidit facies tua'fnonne ft bene egcris re^nbsp;cipies,fin autem male ftatim in foribus peccatumnbsp;aderit^fedfub te erit appetitus eius SC tu dominanbsp;beris illius. Et iniuftc egerat Cain, 8C iuftc agerenbsp;nolebat,ut qui inuidebat Abel fratri tanquam manbsp;gisapuddeumgratiofo,abie(Roamp; fraólo animonbsp;erat;amp;idignorantiaboni:eumdeus docet unamnbsp;elfe uiriutem,oftcndens non deberc frägi animo:nbsp;Etdominari,nöferuirc appetitui.Ergo dominarinbsp;quodammodo (ïbimet,ea dcmum uirtus cft: Ad qdnbsp;agendum quanquam amorc inducimur. tamc ipanbsp;potëtia feu paftib molefta cft;ut nihil aliud fît fornbsp;titudo qui labor animo amante fufeeptus ob remnbsp;fibi iucundam ac deleftabilcm. Quis enim ob nulnbsp;Jam caufam nullumip finem fîbi laborandum du-*nbsp;cat.Stoici,Peripatetici^ Ä fi q funt aliijUiderinr,

LIBER PRIMVS. „ qui uîrtutem,nullum fibi præponerepræmium uonbsp;lunt. Amor qui nos ad tolerantiam impellit: nonnbsp;habet illc quidem fincm adquem tendanfcd cau-fam unde procedat .Et idcirco non placet mihi c3nbsp;dicitur deum amandum propter fe, quafiquis alinbsp;quid amet ob finem. Amandus eft deus ob eificiennbsp;tern caufam,non finalem.Quia creator, quia bon*nbsp;amp; cætera huiufmodimon autcm ob remunerationnbsp;nem. Etnosafiedlamur proceresac principcsobnbsp;frult;flum,amamus autem ob aliquam, quæ in eis Snbsp;uirtutennfi modo amamus uticp quos afieélamur.nbsp;Ne^ aliud eft amor quàm deleftatio : ut amo uinnbsp;num,amo Iudos,amo fcictiam,amo mulicres:hocnbsp;idem eft quod deleftari uino,ludis,fcientia,mulicnbsp;ribus.Delciftatio autem ultima rerum cftomniit:nbsp;nccg quis ob aliquem finem deleélatur,fedipfa denbsp;ledlatio eft finis;de qua mox etiam diccmus.Verunbsp;fi amor eft finis,cur amantes labo ramus non'ncnbsp;labor ille tendit ad finem atœadpræmium? id fitnbsp;aut cius conferuadi boni(unde gaudemus)gratia;nbsp;aut eius potiundi quod non abfolutc poffidemus:nbsp;qualis eft nunc amor in deum timoré aut cupidit*nbsp;tc admixta. Namquatenus nunc deü intclligimusnbsp;Sed cum feiamus plura efle quæ in deo funt nobisnbsp;ignota: ea cupimus, ea amare, fiue illis obleftarinbsp;ucllemusîob quæ erumnas fortiter adimus,patiennbsp;ter ferimus. At cum dcfundli uita,deum cognofcc-tnus reuelata facie ut ipfi cogniti fumus tunc per-fefta charitas erit:qualis ilia angelorum precipu-®que eorum qui fupremi funt:ôC ultimu finem attinbsp;gerunt qui dieütur Seraphini quorum delcftatio,nbsp;Quorum beatitude, félicitas eft confumata charinnbsp;e tas

« LARENTII VAL. DIALE.

tasaion quia no fît deus finis béatitude noftra» fed potius tanquam fons unde emanateaufa dilinbsp;gendiÄ tanquam fedes ubi acquiefeit amp; habitatnbsp;ipfa deleclatiojeadcm raiione de reliquis rebus qnbsp;' diuerfo de rebus quæ odio habétur:nbsp;Nam odium moleftia eft, contraria delcôlationi;nbsp;Ideoc^ ueteres ctiam odium pro molefîia corpogt;'nbsp;risaccipiebantutillud:nunquamme hodie odionbsp;tuo uinces.Et odiofum eft mihi hoc,id eft, mole.*nbsp;ftumiMoIeftiam i tacß omnem fugi unt,fîcuti appenbsp;tunt deledationemifed illam ferunt propter hâc,nbsp;fi modo ilia minor fuerit:hæc maior. Alioquin nonbsp;Deleftatio “^^^^tur ilia uirtus, fi tali intcliigentia careat ; utnbsp;plus boni peteret tolcrantia,minusmali delefta*-tio:pro artu quoç alterum deleiflandi accipitur,nbsp;fiue à dclcólo aóliuo fine à deledlor deponenti uenbsp;nitjcalp de re confuetius eft nomen fortafTe uolu**nbsp;ptaSjfîc diftum quia uoluptatem fola petit uolunnbsp;tas, earn græci » Avw ut Cicero ait appellant.Ne*nbsp;«jttvÔtm fcio an melius refpondeat illi fuperiori (deledatinbsp;onem dico)Ttƒ7r^rÓTKs quam noftri etiam uoluptatcnbsp;Fruitio. transferunt:utinillo;utinhabitemindomo do^nbsp;mini omnibus diebus uitæ mesc, ut uideâ uoluptanbsp;tem domini w StwySu /tt tk/j Ttjgt;7rvo'TKT« )luƒ!ouautnbsp;\kwis. Hane quidam recentiorum appellant fruitinbsp;onem:qui eft percipiendæ uoluptatiSjideoIjCqua*nbsp;turn fentio)fcmp indigens gtô:ut fruitio rerü manbsp;larum,fruitiorcrum bonarum;qua de caufa rariPnbsp;fime,ac pene nunquâ funt ufî hoc uocabulo clarifîtnbsp;mi autores.PIura attulim’ huiusrei in libris de uenbsp;ro bono exempIa.Nunc uerum attulifîc fuffeceritnbsp;ex Auguftino, in trigefima oftoginta quæftionu.

Eruimur

LIBER PRIMVS.

Fruimur ilia re de qua capimus uoluptatem : ncc differrefruitiöem ab amore, probat idem alibi,dinbsp;cens frui eft alicui rci amore inhærere propter fe:nbsp;adha^rere autem amore amp; amare idem eft prop£nbsp;fe ex confuetudine pliilofophorum dixit, non exnbsp;rci natura utteftatus fum.Qpare delcdlatio, fiucnbsp;uoluptas, fiuefruitio,fiueamor,fiue aliud Umilenbsp;nomen in idem recidunt. Quæ cü fumma etiam c5nbsp;fummata funt,uocatur beatitude fiue foclicitas adnbsp;ad qua bene agendo hoc eft,bene uolendo perueninbsp;tur,non ipfa eft bona adlio ut Ariftoteles ait noninbsp;hil deceptus loqucndi confuetudine quæ apud latinbsp;nos melior eft:dicimus enim bene mccum agitur:nbsp;male cum illo aftum eft,quod uidelicet ego ôi resnbsp;mcæ bene fe habent:amp; ille uel illius res male. Vnnbsp;aftum eft de me,alt;flum de imperio,aóï:um de reb’nbsp;humanis.Non quod ego,aut ille,autimperiu, autnbsp;res humanæ agant,fcd quod deus uel fortuna ( utnbsp;moreueterfi loquar)agatde me,deino imperio,nbsp;de rebus humanis.quod apud nos pafriuc,id apudnbsp;græcos dicitur aftiuc bit/icÏTlaf, amp; wirfayÎK fiuenbsp;tuTTfaf/s hoc eft, bene agerc, amp; bona aftio, bonusnbsp;aftus.ut apud idiotas bene ago res meas:bene farcis ncgotia tua,id eft, profpcre. Quare nonnbsp;uidetur id quod loquitur intellcxifie Ariftotelesnbsp;in Politicis inquiens -jtó 'vntfKylaii -Tbùnbsp;ntotp e^eci CKuroLu. Nam hoc bene agerc non cftuir^nbsp;tutismeque in noftra manu fitum,uerum in fort«nbsp;næamp;dci, cum pofllm bene agendo tarnen malenbsp;habere SC ut latinius loquar, poteft mccum benenbsp;agente male agi:8C tecum male agente bene agi:nbsp;aut etiam cum niliil agente uel bene agi, SC præ»nbsp;e t Clare

•s LAVREN. VAL. DIALE.

clare ucl male. Nam bene Si. male nunc accipituf fortunate Si infortunatc,fiue commode Si incomnbsp;mode ut apud Ciceronem Lælius loquens de amigt;nbsp;CO Scipione interfeélo inquit: cum illo uero quisnbsp;neget atflum clTe præclarum idem eft enim prac^nbsp;clare quod bene:fcu eptime. âCaliquando poil.nbsp;Qyâobrem cum illo quidem(ut fupra)adium opquot;nbsp;time ë,mccü ï cômodiusquc fuit æquius ut prius innbsp;troicram in uitâ:fic prius cxirë de utta.Quid nuncnbsp;aut Scipio intcrfcftus,aut Læli* reliélus egit'Jjpfenbsp;élo nihil no refte ; ergo Ariftoteles inqt, âyiu'vo£:.j/nbsp;Beneaee'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'itfaflovra-rtfafla» w tnââëcum Scipio^^

re, ne bcne,8d cum Lælio male aftum eft, utraqt non agcnte.Eadc pene ratione dicunt græci bene patînbsp;P*quot;® acciperc fine bene habere,qua dinbsp;cunt bene agerCjUt in pfalmo Si hene patientesnbsp;erunt aisiTnyiSÔTififmm quod ego dixiflcm Sënbsp;bene cum eis agetur quæ ioquendi confuctudo ninbsp;hil debuit habere momëti apud Ariftotelem cumnbsp;de adlionc hone(ta:quæ in noftra poteftate eft difnbsp;putaret. Quid illud quod præter confuetudinemnbsp;eft : ut enim bonam adlionem fecit fçlicitatem ,nbsp;fie fçlitatem fecit adhonem dicens « }¦«ƒ

-nfttlif nbsp;nbsp;nbsp;Non em bona aëlio eft fç licit a s hue uo^

Iuptas,fcd per bonam aftionem ad illam perueni tur;8£ ante omnia per dodlrinas fcientiasi^piquo^nbsp;rum una eft prudentia cui fubieéf a ex parte eft,iPnbsp;laquarta,quàm decorum appellant. Etenim (îcucnbsp;ianua domus,Së gradus fcalarum non cum prx^nbsp;fiant ufum,in quem domus ipfainuenta cftu'ta uirnbsp;tus feu patientia atque doftrinæ non funt uolugt;nbsp;ptas ac béatitude, fed illuc pducûnde qua iam finenbsp;faciam

cere quid lît^cum nihil apitd nos talc fit, nec ta^ Au,autullofenfuqucamus dignofcerc:amp; fideranbsp;denfiorcm cacli uel actheris efle partem.quaficor-'nbsp;pus cæleftc polTit etie compadius Si denfius. Egonbsp;fcio fidera poil caelum cife faóla,amp; illic collocaia,nbsp;quo autem artificio cum illuc afcendcro intcliigä:nbsp;ut illud me librorum fanótorum Icclio docuit, itanbsp;hoc uifus,folem ftellasiç uibrarc.Quod Ariftote-*nbsp;lesquafiillincdcfcenderitnegat. Quid ni ctiamnbsp;n^et hunc noftrum uibrarc ignemi Vtilla negatnbsp;efleignea, ita cum Empcdocle facit clcmentumnbsp;igneum quod nec cernamus, neeflatu fentiemus.nbsp;Sed quid pofliim inexpugnabili rationi répugna^nbsp;rc.Motus eft caufa caloris,inquit, concitatio cmnbsp;ilia uirginis fpherarum incendit fuperiorem aerisnbsp;partem in ignemfp conuertit: quemadmodum mifnbsp;filia plumbea,cii impctu cmifta in acre liqucfcunt.nbsp;Quid minim, fi de rebus à fenfu noftro remoti?nbsp;inentiri audet,cum de rebus turn apertis mentia--rur^Sdfi eum quidam fequunturiquorumeft Oui^nbsp;dius qui inquit:

Non fecus exarfit qua cum balearica plübum Funda iacit:uolat illud Sf incandefeit eundo:nbsp;Et quos non habuitfub nubibus inuenit ignes.nbsp;Qyis unquam animaduertit glandc,uel plübeam,nbsp;e J uel

LAVREN. VAL. DIALECT' uel fcrrcam, ucl lapideä funda cmiflam in acre c3nbsp;Iefccrc,nedü plumbü liqucfccre^certe magis debcnbsp;rent incendi pennæ fagittaruni,quä cai^ Ipicula iïnbsp;plûbea clîcnt.At quis unq illarü aut lpiculû,aut linbsp;gnü,aut pennas,etiâ fi chartaceæ fint,cum perue.^nbsp;ncrunt incaluiife dephendit.Ne machina qdc(quânbsp;bombarda uocant)prircis ignota,quæ tanto turbinbsp;ne,ut nulla uis Humana queat côparari, unq pilanbsp;plumbeâ ctiam tâto igné afflatâ liqucfecit in aere.-QuinimofiC pila ilia amp; mifQlia cætera’, calorem fînbsp;que habebant, eüdo amittunt, ut motus fît potiusnbsp;caufarcfrigerationis.Vndeuentilatio in balneisnbsp;amp;rcfpiratio cordis réfrigérât,ut in alto uolatus.nbsp;auiü:qrum liæ etiam pennæ minimü calefcunt quçnbsp;maxime mouent.Côfliéîio collifiolp corpoi^ duo-rû calorc créât,aliqn ipfa compreffio fine ullo autnbsp;uix ullo cü motœipfc aer motus atqj agitatus nulnbsp;lü nancifei t caloreumo fi ullü aliunde nadus cR,nbsp;pdit atep rcfrigcfcic.Sphæræ fî fuo motu incende-*nbsp;rent aerc,multo potius ipfum mouerent(qd nonbsp;faciunt)amp; fecü fuocontaftu uerfarent.Nec uidconbsp;qre nô ipfç quocß incenderent una cü illo,nec qüonbsp;aerpoflîtincendi.Deus ab initio creauit elemcti-’nbsp;ta,non aliud creari ab ipfa fphærai^ uertigine uonbsp;luiflencü pfertim ad nullâ rë utilë.Tanta eft eni Sënbsp;uis Si. pftantia ignis,ut Si calor eius fît maior alianbsp;ru rei^ fi igore.Siquidë ignë manu pati non pofiünbsp;mus,niuëpofrumus:amp;fplcndoris exigua portionbsp;plurimum tenebrarum ilIuRrat. Satis igitur fuitnbsp;folem ad utrun«^ nobis mundoep præfiandum,ad^nbsp;îuuantefquam dixi fuperius)caufa.Quod ex collinbsp;fionc genercî ignis,SC ex comprefTione calor pci*

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pue

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r,

Jsuc humoris,qui agglutinatus terræ calefdt atcp exhalat.Empedocles qui igné in cælo pofiiit,meruit in ignem terræ delccdere ut inqiiit Horatius:nbsp;Dcusimmortalis habere dum cupit Empedocles,nbsp;ardcntem frigidus ætnâ infilijt.ab hoc cælefti igncnbsp;aiunt fugari dcorfum frigiis, amp; à terræ calorcadnbsp;mediam region? aeris,amp; ob id fieri nubes, niues,nbsp;grandincs:quafi frigus corpus fit amp;. tanquam loculus ferreus Arfinocin conditorio magneti ap-pendeat In medio extinguitur frigiis amp;. calor, nonbsp;de loco in locum expcilitunnetÿ in ima terra rumnbsp;dcmergitur ut multi dilputant.quorum eft nofternbsp;Macrobius,qui in faturnalibus ait,Frigus in terranbsp;rum ima demergitur,amp; aquas inficit,qHaiv in imonbsp;eft fcaturigc:amp; contra cum aer hierné perfert calor in ima demcrgcns aquis in imo nafcentibusnbsp;dat uaporemmo aduenit calor aquis,fed ex aquisnbsp;gignitiirmec frigus in terram dcfcendit:fcd terrænbsp;ingenitus eftmcqj caloris exceftus eft ignis,ncquenbsp;exceftiis frigoris eft glacies ut ait Ariftoteles cumnbsp;glacies amp; ignis fint corporadlla non fint amp; fi pernbsp;fcmet ignisfde noftro loquor non de fiderco)fub-fiftere non poteftiquinetiam remcui adhæret ab-fumit’. Necmihiuidetur occupare locum in ilia ipfa re quam amplcólitur,ut in fumo,in pruna,nbsp;in métallo ignito;præterea in nihilum conuerti,nbsp;quia de nihilofaftuscft: per quod deusfuam pa-tefecit potentiam : ut fciremus è nihilo aliquidnbsp;pofrccrcari,S? ex aliquo nihil :ficnim in acremnbsp;cöuertiturÄ aer in igncm( ut ifti aiunt) de cup hlnbsp;ignis fieri ex aerc amp; dccuplum aens ex aqua:amp; denbsp;(uplum aqux è tcrra;cur nunquä uidemus nec in-€4 cendi

Il LAVREN. VALLAE. DIALE.

aeris ex aquazôd decuplum aquæ é terraxur nun-* quam uidemus nee incendi aerem.-nec mare inmi-*nbsp;nui aut crerccremec terrara. At qui cognationemnbsp;quandam elementisaffignant, ignem quidem calinbsp;dum eße ôC iïccum: mallem dixiifent,lucidum quanbsp;(îccum (ut mox oftëdam) ego ilium elementaleranbsp;ignemmec calidum mec lucidum intelligo. Aercmnbsp;^\^uero calidum amp; humidum quem ipfe negaui cali-quot;nbsp;dum:imo probaui frigidum:qui fi talis eilmullumnbsp;eftelementum ligneû quia cognatio caloris internbsp;cidrt.Nam fi igms eft calidus ta ficcus,cü acre co-*nbsp;hcrerc non poteft:quem ôt ego frigidum probauinbsp;St ifti humidum aiunt. Addam nunc non efle huminbsp;dû quod nel fua fpôte apparet. Quo enirn faderenbsp;poteft humiditas iungi cum calida (îccitate: quaßnbsp;dimidium aeris:fuperius fit ficcum,altcrum djmi^nbsp;dium inferius fit humidum, quod ridiculum didlunbsp;cft:quod fi'ccum St calidum elf ; id no aer fed ignisnbsp;crit ergo ficcus diecdus eft aer.Iam uero quicquidnbsp;humidü id amp; graue eft. Atqui in acre nihil eft pö^nbsp;dcris,ncque utres inflati grauiores funt qua remifnbsp;fimeque naucs,aut ciftp quam ipfa materia ex quanbsp;compofitæ funt. Adeo autem omnia humida funtnbsp;grauia,ut etiä non nifi é duobus diuerfis corpori-*nbsp;bus conftent.'humidum aliquid dicitur, quia humonbsp;Humor« remin fe habet: humorautem non qualitas eft utnbsp;calor,fed corpus St fub quo tanquam genere aquanbsp;continetur: utapudOuidium de mari loquctem.nbsp;circufluus humor: Vltimapoftcdit medifitp coher-*nbsp;cuit orbem. (Juid opus exemplis eft in re quam finbsp;quis nefeiat nihil omnino feiathumorem eflêuiynbsp;num:acetum, omem fuccum,Iachrymam:pituitâsnbsp;aquam

LIBER PRIMVS. 7» aquä qua uel ucftisuci humus madcfacra aut pernbsp;fufa didtur humida:ut duo funt corpora coniun^nbsp;dia terra amp; aqua fiat^ tue grauior ilia uel ueftis:nbsp;ucl humus;quam prius fuerat.Quo fit ut cum ae-rcm dicunt humidum fatcantur, cum habere ponnbsp;dus ncc fimplicem efle. A t mihi ne humus quidemnbsp;fieri pofTc id,quod in humo cernimus uidet. Curnbsp;cm bullx illæ q inter fontanas aqs micant non hunbsp;mediät^cur no in humorc immorantï cur illü acrenbsp;humor cxpellinquafifuum hoftem. Quippe nonnbsp;tarn fua Icuitate illic aer afeedit at«^ emergit: alionbsp;quin cum in faftigium aqux bulla euafit, nunquänbsp;illic immorarctur:fed protinus d fua tunica crumnbsp;perct. Qualisfuntctiamglobiillid lixiuio fadlinbsp;tandiu uolitantcs,quam comprelTu aqux cxcludi^nbsp;tur fuopte pondéré ac fuaptc lubricitatc ab iilo denbsp;fcendcntis.-quidumcfiinaquaautin terra uelutinbsp;in utre(ut dixijtantundem loci occupat,quantumnbsp;occupât tantundem aqux amp; terrç,ut fi ipfum utrenbsp;uel aqua implcas ucl harenis:quem inflatum acre:nbsp;quiscolor'ïquodfrigus^quæalia uis conftringet:nbsp;cumlt;^ denfabit aerc^Nam ifti, aiunt, acrem den^nbsp;fari mutaric^ in aquam amp; aquam rarefccrc in ae^nbsp;rem(ut dixi ) Quod fifierct,cum non minus locinbsp;occupât aer,quàm aqua ucl terra. Vnde id loci ha--bcremus^JQuotics parum aqux uel terrx tantumnbsp;cfficit aeris,nccefle foret cxlii laxari,ct rurfus cumnbsp;multum aeris in paulum terrx aqux'ue mutare.*nbsp;tur contrahi.Cum dixi de acre dixi etiam de aquanbsp;quam negaui elfe humidam,fed ipfum humorcm:nbsp;ficut enim calor no dicitur calidusita etiam ncc^nbsp;humor huraidus. Infcitci^ traditur à phyficis cfTcinbsp;c ) in cor

74 LAVREN. VAL. DIALE.

?n corporibus noftris quatuor humores,d uos qui dem humidos totidem uero ficcosxum ncque hu.»nbsp;midi finthumorcs ncque ficci.Contraria eft enimnbsp;bumiditati ficcitaszncc aliud quàm abfentiam hugt;nbsp;moris indicat:ctiam ignem dê terram dici ficcamnbsp;habere qualitatcm eiufdem infcitix ell : cum nonnbsp;fît qualitas propric ficcum elTcjfcd carcrc adm jxgt;-tione altcrius corporis qui humor dicitur. Dixinbsp;proprie qualitatis:quia terram elle udam, madi^nbsp;dam,limofam,Sdbrcuiter humidam:amp; è diuerfonbsp;aridam, torridam, ficca m, fic qualitatem fîgnifîgt;-canut hominem eile crinitum,barbatum,pilofum,nbsp;fucciplenum,lacertofum, corpulcntum, pinguem,nbsp;SC e' diuerfo caluum,imbcrbcm,leuem,exanguem,nbsp;effcctum,macilcntum:cum tarnen crines,barba, ptnbsp;Ji,fuccus,lacerti,corpusprocarnc,pinguedo fiuenbsp;adcps amp; aruina,non qualitatcs fint fed res corpo'nbsp;reæ.Vapor quoque fîccus amp; humidus cur riicaturnbsp;non uidco. Nam fî uapor humor eft, fîccus eilenbsp;nonpotefî;fîn afflatus caloris calidus,nec humornbsp;crit,nec corpus:qua ergo ratione create non uultnbsp;Ariftotelcs nubes amp; caetera poterit: fimilis eft uanbsp;pori, amp; peneidem exaltatio, quamille i«-«6u'«znbsp;lt;tijj eiufcp copiam uult elle uentum non autemnbsp;acrem motum, quaff non uentus fitacr flabello,nbsp;autfollibusmotus. Siuentus non eft aer,certenbsp;ncc corpus:crgo utcr uento infiatus, fî ceflat uocanbsp;ri uentus acr, cum ftat, non erit plenus corporcnbsp;fed nulla rc. Omnia portentofis uerbis mifcctnbsp;ait,ita contrarium efle aera terrac,ut ignem aquænbsp;quafi fiefe mutuo périmant acr amp; terra, ut ignisnbsp;à aqua. Solo pondère diftant aer amp; terra, Si ßnbsp;quæ

LIBER P RIM VS. ,, gu» funt aliæ qualitates non calore amp; humidifa-tccum ambo fint frigida:nec humorem fuumelTenbsp;agnofcunt; qucm etiam detrahi unit poiTe aquænbsp;Ariftoteles: effici'que tcrram, quod ncc pifccsfinbsp;loqui portent dixifTennan potefl: corpus fuum de.^nbsp;trahi aeri,aquæ:terræ!;minimc. Ita ncc aquas hu^nbsp;inor,quia ipfaaqua,aut ipfum aqueum corpus Iiunbsp;mor eft.Quod cum ita fit ncc terra uicilfim congt;rnbsp;«crtetur in aquam,amp;;itemdecæteris démentisnbsp;fiquafuntcæteranifîaer. Hæc etiam elementanbsp;uult ertc in fuis regionibus pura quart purior ah-'nbsp;bi terra ôC aqua quàm ea quac nobis nota cil : exnbsp;eis quoque omnibus conftarcnoftra corpora cæ^nbsp;icrorumcp animalium : itemcp arbores amp;. omnianbsp;germinantia . Terram amp; liumorcm in me acnbsp;inca;tcris(quædixi)agnofco: ignem non agno^nbsp;fcoinon forte talem ignem uoluntcrt'e,qualeninbsp;fuper aerem fingunt qui nec uidcatur, ncc fentia-fnbsp;tur. Neque animal quia calidum cft ideo igni.-turn putabo, acneacr quidempars cft corpolt;nbsp;ris noftrimcque quippiam ex acre ficut neque exnbsp;igné compofîtum eft. Meat aer amp; remcat pernbsp;os animalis alius,amp; alius,quod etiam diuino comnbsp;probatur tcftimonioiquod feimus deum formaf-fc hominem ex Iimo,quæ cft humus humorc riia.-cerata in quæ duo cadàuer refuluiturj: quod tcgt;-'ftatur Homerus : apud qucm Menelaus his quinbsp;cum Heftorc dimicarc formidabant fie impre--catur:

«XX* î/*â} y« J.««

« LAVREN. VALLAE DIALE. De materia forma amp; compofito.nbsp;GAPVT XII.

HAcc haAenus(nc in infinitfi excurrat oratio)de fubftantia,quam efle ex manbsp;teria amp; forma magis obfcquutus fum,nbsp;quàm a(fenfus:primum quia non ficutnbsp;una materia unP corporis eft, ita unanbsp;forma:ucluti in hoc porno efl: color, figura, pon^nbsp;dus,odor,Ieuitas,S£ alia nönnuI]a:Diä:um cfl: qd'nbsp;fubflantiam hanc,quæ ex materia conftat amp; for^nbsp;ma immo 8C formis,appcnant compofitum : cumnbsp;nihil poifit efle fimplicius : fublata enim alterutranbsp;parte amp; altera perit.Netp id in corpore modo, ucnbsp;rum etiam in fpiritu:ufcp adeo ut eflentiS amp; qualinbsp;tates in deo ponamus dicete deo lefu de ipfo deonbsp;apud loannem,ncq5 uocem eius audiftis ; nctp fpe^nbsp;ciem eius uidiftisTpecies autcm ôC uox qualitatesnbsp;funtTum quod materia quandam faciunt ab ominbsp;forma feiunftam:quam uocät matcriam primam:nbsp;hoc pcrjcque ftultum eft atcp formam qualitatem'nbsp;ue facerc citra matcriam ne dicam ftultius.Quoninbsp;am fi quis aliquam ncget efle materiam ei qucad^nbsp;modum fuperius dixi probarc non poflim, nec denbsp;fenderemon magis quàm quarchæc funt idoneanbsp;noîa materia amp; forma. Materia erh uocktur quagt;nbsp;lis in ftatua marmor,in fcamno lignum, in laterenbsp;lutummt fuperius fum teftatus. Forma autc quidnbsp;aliud quàm figura fîgnificatïO dcprauatrix natu-rarum fignificationum peripatetica natio : po-ftrcmo quod priorem uolüt efle matcriam forma,nbsp;quæ quo modo poteft efle prior : quæ non extificnbsp;prius î ÔC earn iubct nos imaginäre quæ imaginenbsp;caret

LIBER PRIMVS.

carer. Accipe rationcm propofnione fua dignamt ut imaginamm formam fine matcria.ita poflumquot;nbsp;imaginary matcriatn fine forma.lmaginamur qænbsp;imaginem habetinon quod non habet; amp; tame innbsp;illo quoep mcntiuntur;nihil cnim imaginamur ninbsp;fi tanquam in corpus:tertiam quoqj fororcm faci-unt piiuatióemfed, quafinotham amp; duaium ini.-tnicam.qux cum autqualitas:aut nihil fit in tra-diatuqualitatisdifputanda ril: cuius nunc ordonbsp;eft.

De accidentcrquodlpnouem prædicamenta ad duo refcruntur,qualitatcm 6C

cidens efle aiunt quod poteft adcfic 8i abeite citra fubiedi corruptionem.Quid calor in igne poteftnbsp;citra ignis corruptionem abefle^ forma inquiunr,nbsp;ufialis eftcalor in ignc.Quid no huiufmodi formanbsp;amp; ipfa ufia eftiVfialiseft(aiunt)rcfpclt;fl:ucöpofigt;nbsp;fittut dicatur forma fubftantialis à qua differt fornbsp;ma accidentalis ut calor in fcrro.Egodiftinxi fobnbsp;ftantiam ab ufia quo magis res intelligeretur. Itanbsp;nunc confuctisquam captiofis uerbis agercmalo,nbsp;amp; qualité uti quam forma^ut alia fit qualitasnagt;-turalisalia non naturàlis.Naturalis eft qualitac:nbsp;quæ ab eifentia nequit abefie ut in foie uibratus,nbsp;lux,ardor,ut in anima potentia capicndi,uolcndi

•»s LAVREN. VAL. DIALE,

Ut in dcô æternitas,fapictia,bonitas,3d cuius imgt; ginem ôÇ fimilitudinem conditi fumusdmago au-^nbsp;tçm amp; fimilitudo nihil aliud funt quam qualitas:nbsp;Nam ecclefia dicit talis pater talis hlius talis fpi^'nbsp;ritus:Etu(îtatius,multolt;^ accommodatius eft uonbsp;cabulum qualitas quàm forma:ficut ciTentia quàmnbsp;materiaîNon naturalis,ut illc ipfc calor in ferro.nbsp;Càlor autem amp; flgura 8C t2Aas,8i pondus,ueriusnbsp;cft ut naturales qualitates dicâtur:quas abeflê pofnbsp;fc(ut quidam aiunt)falfum eft:quod dicant uclutinbsp;ïn porno de quo paulo ante dixi uirorem afpe**nbsp;ritatem,8f rotunditatem,amp;: pondus auferri. Mugt;«nbsp;tatur enim calor 8C {orsra-.SC taélus ôC pondus,nônbsp;aufertur:nô in aliam qualitatë, fed infcipfam :hicnbsp;color in ilium, hæc figura in illam, hic tadus innbsp;illum,hoc pondus in illud;forta(ris omnem odogt;nbsp;rem poiÏÏS auferre atcß etiam faporem 8i. fi quidnbsp;eft talezcætera non pofiis nifi aliquid eiufdem ge-gt;nbsp;nèris fubftituas. Vbi nihil fubftituitur (oient iftînbsp;appellate priuationem. Quæ fi nihil eft quid at^nbsp;tincr earn cöftitucrc cum forma 8C materia, quaffnbsp;ipfa aliquid fit.Nam earn quafi nihil 8i tarnen nonbsp;nihil uolut cife ut in oculo uidendi defeélum: qlisnbsp;eft ucl in eo qui amifit uifum:uel in co qui nondiinbsp;adcptuscft:qualesinfantesnondum cditi:amp; catunbsp;lifcrarum ftatim editi,quibus nullus adhuc uifusnbsp;fit:amp; tarnen in oculo naturalis potentia uidendi:nbsp;uidelicet quod oculus fit natura apertus ad uidennbsp;dum,cum amp; uifu orbatus,amp; uifum nondum ade*nbsp;ptus nihil cernct, uifio nulla erit : priuatiotpipfanbsp;nihil erit:Potentia autem uidendi eft in oculo benbsp;ne affedlo.non autem in extindo, aut nondumnbsp;foluto

Liber primvs.

foluto,ut neuterpoiTit uocari oculus queadmodu nee hô qui uel iä defundus eft,uel in utero matrisnbsp;iiöndü aiam habet. Cxtei^ in oculo orbato incR; qnbsp;dam qlitasq amp; à cernentibusagnofcifamp; tadu fennbsp;tiiur;amp;in oculo nondumperfedo ineft potentianbsp;non uidendi fed perueniendi ad uifionc.idem diconbsp;de loco tenebrofo, idem de rcliquis fenfibus uelnbsp;amifl'is,uel nödum perceptis,ucl male aifcdis:fednbsp;reparabilibus.Scd bis ineptijs omiflis redeam eonbsp;unde egreifus fum:fpecies in qualitate nonfunt pnbsp;petuar omncs:fcd genera nififorfan inpaucis.lta^nbsp;que ut in eodem quo ctrpi uerfer exemplo poteftnbsp;abefle à pomo uiror uel rubor ,fed non color: po*-teft rotunditas uel oblongitas amp; quarlibet alianbsp;gura,fcdnon omnisfigurarpoteft priftinum ponnbsp;dtiSjfed non omne pondus:potefthic odor aut il»nbsp;lc,ncfcio an omnis odor: poteft aut aiperitas autnbsp;lenitaSjfed non utraqj poteft aut calor,aur frigus,nbsp;aut tcpor,fcd non omnia hæc. Quare perpétuenbsp;qualitateshæ dicendac crût quæ generales funt innbsp;quibufdam(ut dixi de fole)ctiâ fpcciales.Sunt au-tem generales quæ autfenfibusobqciuntur autfennbsp;fis,Senfa uocabant ueteres ueluti animi fenfus.Iginbsp;tur de fenfibusqui funt ad intelligendum facilio-tes prius dicamus.

De qualitatibus quæ fenfu cognofeuntur. CAPVT XIIII.

SEnfus(ut fuperius dixi)funt potentîæ quac dam fentiendi in corpore animato.Hi qn^nbsp;funt ab omibus fadi:uifus,auditus, guftus,nbsp;odoratuSjtadus. Obiedorum fuorumnbsp;finguli

«• LAVREN. VAL DIALECTE fïnguli habet generalia nomina præter ultimunr.nbsp;Nam obiedum uifus cft color,auditus fonus, gu«*nbsp;ftus fapor,odoratus odor,tadus nullum. Sed qd*nbsp;pauci animaduerterunt, abutimur nomine fenfusnbsp;pro nomine obiediut fupcriuscgofeci;dicimusnbsp;radium durum,mollé,aipci^,leuem,cü non fit fen^«nbsp;fus qui pcrcipit, fed rei perceptç eile talé lîcut nonbsp;eil uifus ce album,aut uiridem,fed coloris hue cornbsp;poristnec auditus eife acutum aut grauem,fed fogt;nbsp;ni.Spés huius obiedi(ut de hoeprimum agâ)funtnbsp;inollities,duritics,afpcritas,leuitascaliditas,friginbsp;ditas:amp; (î qua funt huiufmodi. An adhunefenfumnbsp;pertincat fentire quid grauc,quid Icue, quid robunbsp;ftum,quid imbecillum,amp;: fi quid eft tale dubito annbsp;potius ad robur fine ad uircs. Huicfenfuifubijcitnbsp;Ariftotcles guftum et haud dubie guftus per tadlunbsp;fit.'tamen alius hic eft fcnfus:alius illc. Nelt;^ enimnbsp;palatum ita cibi aiperitate oftenditur,utamarorenbsp;quoniâ in amaroreoffenditurguftus,hoceftuisnbsp;Taâus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guftandi,in afperitate,corpus ipfum:ut offene

ditur manus,pes,oculus,ut auris. Quippe per uni uerfum corpus diffufa eft uis tadlus, nec exteriusnbsp;modo uerum etiam interius;Sé idtîrco radius uexnbsp;hementer læfus,prarcipua caufa mortis cft. Habe^nbsp;rc amp; Venus aliquid fcnfibilc proprium cft dicen-*nbsp;da,quia ad tadlum pertinct ut fuauitas fomni, utnbsp;dcledlatio quemadmodum dixit Socrates,confri--cando membra pruricntia,amp; (î quid aliud huiuC*nbsp;modi eft:Semper enim eft cadem. At faporis mul--tx funt fpccics 8d plures quam quae Ariftotcli pla^nbsp;cent feptcm,amp; ft non deHominatc,ilIc enim omesnbsp;uult fieri ex dulci5d amaro:ficut ex albo amp; nigrojnbsp;omnem

LIBER PRIMV5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

ftmnem colorem quod confutare non magispoP fum quam ipfc facit,qui quod ait non probat. DPnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; .

cam potius de Aulo Gellio qui reprehcndit eos {j A-uci-uerfum Vergilianum emendando deprauant. £c fapor iudiciü facict manifeftus: £t ora tridia tennbsp;tantum fcnfu torquebit amaro:ait enim Vergiliûnbsp;amarorfcriptum reIiqui(re,S£ male à quibuldamnbsp;emendari amaro;quod abfurde dicatur,fapor fen^-fu amaro torquet. Aulus Gcllius non fentit, nunSnbsp;fenfum cflc corporis,faporcm:fcdfeniionem,utdfnbsp;cimus tu non babes fenfum dolons:ait faporem efnbsp;fe ipfum fenfum : Non alium enim fe habere fcngt;nbsp;fum,non habet in fe alium fenfumï At habebit acpnbsp;ieda differentia fpeciem;fapor enim adieólo amanbsp;rus,fit amaritudo flue amaronergo quo fenfu tornbsp;quebitamaror ora,nempe amaroris,quoniä fenquot;nbsp;fusfapor eft.Itares in idem rccidct. Ne«^ erit ab-*nbsp;furdum:utdicatur fapor torquebit ora fuo ama-«nbsp;tore non magis quam amaror torquebit ora fen.*nbsp;fu feu fapore fuo:quia amarorfapor amp;fenfus eft.nbsp;Si modo fcicter dicit fapor efle fenfus. Nam odornbsp;pro corporis ipfo fenfu nonnunquam inucnitur,nbsp;ficut é contrario taftus qui eft fenfus pro fuo ob**nbsp;ie6fo ut oftendit,QuintiIianus nam uifus damnunbsp;farciunt reliquæ uoluptatesodor, guftus,ta(n:us,nbsp;auditus:odor pro odoratus dixit:a]iquando 8C gunbsp;ftus ita accipitur ut amaro guftu cibus eft. Odorisnbsp;fpecies non habent nifi pauciffima nomina, utfranbsp;grantia fid foctor.Ideocv otiofum fît hoc loco illasnbsp;«numerare:uifus obieftumfut dixi)cft color,ct exnbsp;'onfucti figura,quantitas, motus, quies, quarumnbsp;^gura eft qualitas;de reliquis poftea diftcremus:nbsp;f eadeni

«» LAVREN. VALLAE DIALE, eadcm quatuor ctiam tadlus fentit:duo pofteriogt;'nbsp;ra,nonuihil auditus.Quid,fpIendor, cft ne colorlt;nbsp;an alia quædam qualitas^Âriftoteles uult eum ePnbsp;fc, non dico candorem,fcd candidum: fi candidus:nbsp;auæ nam erit cius fubRantialt;qttcm cum faciat cânbsp;idum,miror cur dicat fokm ôC ignés rutilos; unnbsp;de cnim fuum eandorem fplendor habcar,nifi à fonbsp;le,quem Homerus câdidum facit,aut ab igné, autnbsp;fi quidhis fimile eft. Nufquâ enim fplcdorc, nifi innbsp;Iiis aut ab his, nee uideo quare ignis aut fol fi rutinbsp;lus cfret,nô poflet habere fplcndorem rutilum; ernbsp;go fplendor feu fulgor eft uigor ille,illa uiuacitasnbsp;ignei coloris.Nam qualitas in qualitate eft,amp; alinbsp;quädo in aélione:ut pulchritudo formæ corporis,nbsp;fuauitas coloris,dukedo uocis, tardicas ambulatinbsp;onis. Quo fit ut omnem, qucm nancifcitur colorenbsp;fplendor SC fulgor illluftret,uchenientiorccprcd^nbsp;dat:in acre uero qui colore uacat, nullum reprefénbsp;tat colorcm:etfî Ariftoteles aeri dat colorem albunbsp;quafi nifi colorem haberet,non ccrncremus,uti fonbsp;lem qucm album propriè SC argenteum nonnungt;nbsp;quam alia de caufa aureum cernimus. Ego quifenbsp;uidilfe aerem præter Ariftotclem inueni neminé.nbsp;Nam nifi uidifTct nunquam albü efie dixifiet.Ob-'nbsp;îedlum auditus dixi fonum, qucm Ariftoteles uonbsp;cat eumcß difterre uult à uoce,id eft, «puyünbsp;quod illc fit animalis ore prolata, ÔC ut Platoninbsp;placuit propria hominis.hi uero magis commu/nbsp;nis SC illius genus:uox non nifi,ut fie dicam, dearnbsp;ticuIata.Et tarnen terrçmotus amp; -J-oipofj 8Cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di''

xit. Apud noftros raro cft diuerfitas cum dicant,li terantm alias uocales, alias confonantes non utnbsp;grac

LIBER P RIM VS. t,

gneà alias uocales aliasconuocales,ut dicimus fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘V

miuocales âju/Çuv« ffvjnçuvii çkvwvt« .Vnde nonnun ' quâ dicimus fonus uocisquafi qualitas uocis.Quinbsp;dampræcipuc qui de arte grammatica fcripferi'itnbsp;Diomedes,Donatus,Seruius,hær duo nomina nonbsp;aidentur diftingucre, quorü primus ita ait: Quannbsp;^uam uetereSjOmnes fonos uoces dixerunt,ut franbsp;ftasfcp ad littora uoces.Eum quidam aercm cfle dinbsp;xcrunt fed i(ftum,fiuc pereuffum, ut Stoici,Platonbsp;ctiâ fpiritü,quidâ uentü,quidam percuiTionc,fïUCnbsp;motüacris e' quibus cft Âriftoteles,q in libris denbsp;anima aitrfonus eft duoi^ corporum folidorû uc^nbsp;hemens confliélio amp; iterum;fonus eft motus cîusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

^uod moueri poteft,hunc in modü ad banc Ari-' ftotelis uchementiam,quæ fupcruacanca fuitjad-^nbsp;dunt Diomedes 8C Donatus dicëtcs,fonus eft corporalis repentinum auribus referens fragoremtnbsp;fed neep aer idus,fiue pereuflus eft fonus,neq; ucanbsp;tus,aur fpiritus,quia uentus nec fpiritus aer funt,nbsp;amp; aer corpus: At fonus quia obieftum auditus,qlinbsp;tas eft.Ncqjpcrcuilîo aeris,autconfliftio, aut monbsp;tus:quia ifta funt adlio, uerü ex percufliôe fiue exnbsp;lt;5fliftione(ut dixi)qualitas ficut ex pcrcuilîone Knbsp;uor amp; dolor.QyodreftaturQuintilianus inquiêsnbsp;lîquis dicat fonus eft duorum corpoiv cëflidlio,crnbsp;rat,ut opinor.Non enim fonus cft confliélio ,feclnbsp;ex confliftioc-Priftianus tâctfî ambiguü ponit dînbsp;CCS: uoeem efle tenuiflîmum acre iftura, uel fuunxnbsp;ftnfibile aurium, tarnen paulo poft corpus aereSnbsp;fentit elfe: quia et aurcm tangat,quodfalfum eft:nbsp;cumaurem non magis tangatquàm color oculûînbsp;’'cç fi tangeret continuo foret corpus, nô magisnbsp;f * quàn»

U LAVREN. VALLAE DIALÉ/ quam fplcndorSi per tres dimenfïones fkut ex'nbsp;tera corpora dignofcatur. Nam non aliter (onusnbsp;menfuram recipit,quàm fplcndorin acre ôi colornbsp;in parictc:Quia comparaui fonum fplendori, nonbsp;protinuscomprobauerim illam Ariftotclis com^nbsp;parationem dicentis.-quemadmodum fine lumincnbsp;non funt uifibilcs colores,ita neep fine fono acutSnbsp;amp; graue. Nam acutum amp; graue fpecies funt Huenbsp;differentia: foni.Vnde fonus acutus appellatur SCnbsp;fonus grauis:colores non funt luminis fpecies: ne^nbsp;que dicîtur lumen uiride amp;. lumen uenetum: Cogt;nbsp;lor ipfe eft genus:diciturlt;^ color uiridis ; SC colornbsp;uenetus.Oemocritum atlt;p Epfeurum tranfeo quinbsp;ex indiuiduis corporibus uocem conffare dixerûnnbsp;Qyorum affertor Lucretius libro quarto ait. Cornbsp;poream quot^ uocem coftare fatendum eft. Et fonbsp;nitum quâdo pofTunt impellcre fenfus; Prætereanbsp;radit uox fauces fxpe, facitq? Afperiora foras granbsp;diens arteriacIamor;SC inplurimos deinceps uernbsp;fus. Verum rädere fauces non eft uocis,fcd aeris uinbsp;olenti:hanc quæftioncm Aulus Gellius cum pro^nbsp;pofuiftetpene ab ipfa conterritus diflblucre for^nbsp;midauit,taquam nimis arduam argutam^. Ideof^nbsp;Enniano uerfu elufit,Philofophandum paucis, nanbsp;omnino baud placere:fimiliq; modo Ladfantiusnbsp;cum non nihil contra alios de hac ipfa re difputafnbsp;fet intulit. Non eft igitur comprehenfum quo monbsp;do fiat:aut quid fit;atqui aperte faneQuintilianuSnbsp;oftenderat,quomodo fit.Et cum fît obiefturn au^nbsp;ditus,in promptu erat qualitatem cfTe intelligC'^nbsp;re:nifii forte non dubitabat hocLadlanrius,fcd^nnbsp;de effet SC ubixgo opinor ficut fplendor è luce

die

LIBER PRIMVS. 8j dit amp; in luce cft:ita uocem à duro corpore prodigt;-re in aerem:ô^ in ipfo duro corpore,uel terra uelnbsp;aqua eire:quæ ideo non permanct,quia ipfa a dlionbsp;unde fatfla eft uox,non perfeucratnit adlio lucis.nbsp;Vnde fit ut lixc qualitas pofTit adefle amp; abeflc ci-»nbsp;tra fubiedli corruptioncm:qualis eft odor nonnii-quam amp; faponfi tamen in totum extingui poteft.nbsp;IMimium fonum Ariftoteles audiri pofte ncgat,figt; Nimium«nbsp;cut nimiam lucem cerni.J Ego fentio non nimiumnbsp;fonum,fed minimum audiri non pofleniimium uenbsp;ro fonum audiri,ôf nimiam lucem cerni. Aliternbsp;nec exanimarcntur animalia ex tonitruo,ncc ocunbsp;li ex nimia luce caligarent. Nolo nunc difputarcnbsp;liter fitpræftantior fenfus,auditus'ne,an uifuslt;nänbsp;multa di ci poftTentiSd an hominis fcnfus, præftentnbsp;fenfibus aliorum animalium an nonï tradlemus qnbsp;funt huius loci potius. Vox Humana naturalis ilianbsp;quidem eftjfed eius fignificatio abinftituticede^nbsp;fccndit: homines enim rebus cognitis, uoces quasnbsp;adaptarentinuenerunt. Quorum primus fuit A'dam deoautore.cas^ cum fuis fignificationibusnbsp;poftcros docuerunt, Vt foni qudem fint à natura,nbsp;uoces autem et fignificationes ab artifice.quorumnbsp;fonos auris,fignificationcs animus,uoces ambo pnbsp;cipiunt.Poftremo inuentæfunt literæ quafi mutjnbsp;uoces fiue uocum imagines ut ipfe uoces funt quanbsp;fi imagines fignificationum qux iam proprie dieunbsp;tur uocabula. Atqj hoc eft quicquid loquimur.-etiänbsp;ipfumfubftantia:qualitas,adfioar(p adco ipfumnbsp;res.Nam ficuti ligno nomen lignum eft, amp; lapidinbsp;lapis,amp; ferro ferrum. Item rerum incorporaliumnbsp;Ut feientiæ eft nomen fcictiaiuirtuti uirtus, generi

f , gcnu5_

U LARENTII VAL. DIALE, genus,fpccici fpccies,ita fubftantiæ fubftantia, it3fnbsp;qualitati qualitas,ita aéïioni aôïio:dcnic^ itareinbsp;xcSjitaç rcs fïgnificat Fcin;hoc fignificat,illud hült;nbsp;ius cft fignumallud nonuox,hoc uox eli ideotp denbsp;finit; Res ëuox,fiue uocabulü omnium uocabu^nbsp;loHt fîgnificatufuo copleôî:ens,crgo uocabulü in-*nbsp;qcs eft fupra res,quia res uocabulü eft cria ,Ted lîgt;gt;nbsp;gnificatum rei fupra fignifîcatü uocabuli ê:ôC ideonbsp;uocabulum res ë:amp; unâ fïgnificat dütaxat rë^ Ilianbsp;autem uox omnes res fïgnificanquëadmodum hpcnbsp;uox deus,infra multas alias cft:nâ illâ tranfeendicnbsp;fpiritus, tranfcenditfubftâtia, tranfcenditcfTétia,nbsp;xranfccnditaliquidfif rcs,fïgnificatiôis autedigrnbsp;nitate cüâ:a alia tranfcendii,cum fit ipfe cæteraiynbsp;reu« autor. Quapropter nihil ïtereft utrü dicam*,nbsp;quid cft lignû, qd eft lapis,quid ferrü,quid homo,nbsp;an quid fïgnificat lignü,lapis,ferü,homo,quorunjnbsp;nihil de rcs dici potcft:quid eft rcs Si quid rcs fi'gnbsp;nificat,quoniam quid,rcfoluitur in quarres. At ßnbsp;interrogaucro quæ uox cft res, refte refp ôdebis:nbsp;eft uox fignificans omnium aliarumuocü intellenbsp;éhim fïuc fenfum.'fed qu£ idé pené nüc quod quagt;*nbsp;Iis fïgnificat.

De qualitatibus qux fenfis per^ cipiuntur.

CAPVT XV.

Valitatcsquæ fenfis cognofcuntur,⣠fi nonnihil paulo ante attigi,primuninbsp;ea quæin anima funt ut uirtus,uitiü,nbsp;fcicntia,gaudium,dolor, fpes, metus,nbsp;deinde quæ toti animali aflunnut glonbsp;riaho

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty

rîï,honor,imperium,dignitas,uis,præfe(flura,co fulatus,magifterium,facfrdotium,coniugium,cc--Iibatus,uirginitas,paternitas,piopinquitas,fami^nbsp;liaritas:Qyanquammultahorum polfunt adciTcnbsp;fpiritib’.Namamp; thronifiCpotcftatcs amp; principanbsp;tus 8(. uirtutes in angclis funn.Et î deo paternitasnbsp;amp;(uthoc uerbo utar)filialitas.etiamfimilequid^nbsp;dam alijs rebus adeftmt efle locOjCffe facrum, eflenbsp;prophanum,efle rcligiofum,efle purum, efle publinbsp;cum,cflquot;e priuatum,ene celcbrcm,efle propriû,eflenbsp;alienum,efle honeftum, efle infamen amp; inceftumnbsp;amp; fimilia.Tum quae rebus omibus adefle pofliinr,nbsp;numerus,ordo,fcries,differcntia,fimilitudo. Itemnbsp;fortuna,necefl’itas,caufa:Poilrcmo uocum fignifinbsp;catio,amp; flgnificationum fuperioritas,inferioritasnbsp;paritasan quibus funt(ut fupra dixi)gcnus amp; fpe-ciestotum amp;pars: Nam dico homo eft fpccies,nbsp;animal eft genus: quid aliuddicoquam haeefub*-ftantia homo habet hancqualitatcm inferiorita-rnbsp;tis:uthaecfubftantia animal habet qualitatê fupe--rioritatis uocis : fiue quod flgnificatio huius capanbsp;cior amp; latior, huius reftriftior amp; anguftior:Itemnbsp;manus eft pars ad brachium. Sc brachium,totü adnbsp;manum uidelicet habet maioricatis minoritatis^]^nbsp;proportionem,feu differentem qualitatem.Probanbsp;bo hoc per ea quæ poflunt aliquibus uideri mira--bilioræSi dicam pater meus uenit. Frater uocat,nbsp;Rex impcrat.Pontifcx oranmaritus minatur:prçnbsp;tor ius dicitjcollega prohiber; filius ftudet ; SC alianbsp;infinita fubftantiä fignificät. At hic eft pater meusnbsp;ilk frat; iftc Pontifex: Socrates eft maritus'Xan-tippes: Calfîus eft prætor:Tu collega meus es :iL*nbsp;f 4 lafo-**

« LAVR EN. VAL. DIA.

la fororeft:ifta omnia qualitatem folam fîgnifîgt; cant. Nam fubftantia in fuppoiîtis cft uidclicet hicnbsp;uirâlia mulieràlle homo.Socrates homo. Cafliusnbsp;homo:quodetiam nuncprobatureire has quali«*nbsp;tares quod polTunt citra fubicfti quoç corruptie.nbsp;neipab£(re:quod hic homo qui cft parer meus pofnbsp;fet fieri non patermt fi ego cxteri filtj eius decsnbsp;damus,⣠item in cæteris:amp; qui hodie non eft pa«nbsp;tennon fratermon rcx;non pontifex : non mari«*nbsp;tusmon prætor ôC plura alia:cras poifent fieri h{Cnbsp;omnia aut plæra(^:amp; hæc quum hodie fit, perenxnbsp;die horum forte nihil erit. Qyinctiam cum diconbsp;unusillorum ad meuenit hominem: nam fubaudinbsp;tur homo fignifico. Aut hic cft unus illorum nô honbsp;ininem:nam(illud hic)hominem innuit,fed qualitatem conforttj neto. porro in huiufmodi homininbsp;bus licet reperire gradus generum ac fpecierum.nbsp;Vtar noftræ religionis exemple. Clericus eft ge-nus,eius fpecies diaconus,huius facerdos,huius q-Papa«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;epifcopuSjdehinc fi uolumus hoc addere Ar-

chiepifcopus ad extremum papa:ita enim nunc gncco nomine uecatur fummus potifex fine Ro-manusepifcopus:utfipapa cft,archiepifcopus fit:nbsp;fiarchicpifcopus,epi(copusfit:fi epifcopus facer-dos fit,fi faccrdos diaconus fit:fi diaconus, aut finbsp;addendum eft,rubdiaconus clericus fit.Idem de fi^nbsp;nilibus didum fit.

De adfione amp; uerbo fubftantiuo.

SCAPVT XVI.

Vpcreft aéfio quam nefcio an belle appcilcm accidens,cum nenaccidat,fedemanate' fpiri-tu è corpe ex animali è qualitatc. etenim fcriptionbsp;qus

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s,

quæ aélio cft digitorum meorum non accidit digi tis mcis fed é digitis profîcifdtur.Sed fui uocabultnbsp;Ariftotelcs rationem uidcricnos co uti nihil nc^nbsp;ccfle cft. Aftio autcm amp; adus idé ut cultio amp; cuPnbsp;tus,ufio 8C ufuSjUOcatio Si. uocatus,cgrefrio Si e.'nbsp;grertùsjhortatioamp;hoitatus, impulfio amp; impul-fuSjConceptio amp; conceptus, uenatio amp; uenatus,nbsp;fuafio Si fuafuSjnift aliquid difterentiæ ufus rcce^nbsp;perittucluti in hocipfo. Nam aélioncm oratoresnbsp;quidicuntur adlorcs pronunciationem uocant,S£nbsp;item orationem habitam,amp; cum alq turn iurifcö--fulti aébum pro iurc uel iumentum uel uchiculum Aftutnnbsp;igendi:ctiam aélioneni pro iure agendi in iudigt;'nbsp;cio.Scd nunc non de hoc fenfu loquimur, fed illonbsp;gcneraliore quæ ctiam opéra fîue operatio, pronbsp;qua non minus frequenter accipitur aélus quàmnbsp;aAio:ut apud eofdem iurifconfultos : a(flus quidénbsp;uerbum generale cft,fiue uerbis fine re, quid sgi'-tur,utinftipulationc,uelnouatione,nccrcfcrtannbsp;alt;ff:um,an aôlionem,an operam, anutille nefeionbsp;quisAuguftinus cathegoriarum explicator facienbsp;operatiöcm Ariftotclis uerbum träsferas energie Energianbsp;an,quod alibi fignificat cfficatiam ifti femper träfnbsp;fenint aiftum,quafi aliter non pofTineodcm uocagt;nbsp;bulo transférât entclechiam,apud cundem quodnbsp;Plutarchusfcntitaccipicndumproenargia:amp;:fic ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

¦hoc à perfefte habendo,illud ab opcrando dica* turcui quafi collega eft dynamis: quod transfertnbsp;Quintilianus uis,dicens à nonnullis transferri ponbsp;teftatem,à nonnullis potentiam, ut récentes faci.*nbsp;untjhorum triu nominu duo uctufta funt : ideolpnbsp;vansferri potucrunt adlus 8i potenti a. Tertium

,0 LAVREN. VAL. DIALE.

ab Ariftotcle fïólum,ideo ucrbum de ucrbo tranf ferre non poflumus. Quorum omnium apud Ari^nbsp;ftotclem (ut aperte loquar ) infcita quxdä feiensnbsp;tja eft. Ait enim hoc lignum ucl hic arboris trun^'nbsp;eus eft area,non adlu fed potentia. fac Ariftoteksnbsp;ut ex hoc ligno (lat area, diccmus hoc lignii eft^arnbsp;ca atflu lt; quis unq ita loquutus eft^quis non ita lonbsp;Aftor quctem rideretkuius enim iftc aftus eft^ ligni neinbsp;at lignum nihil egitkn fabnïat faber facit arcaranbsp;Autor, nonagitddeoty nonuocatadlorullusartifcx, fednbsp;autor.Quidattincbit addere adluï Nempe inquisnbsp;quia aliud eft lignum arcam eile potentia. (^isnbsp;etiam ifto inquam modo loquutus eft'Jquod ne dûnbsp;ci quidem ratio permittit : aliud eft enim lignumnbsp;fieri pofte arcam.,aliud eft eftc arcam potentia : cunbsp;dicimus fieri arcam pofte,iam negamus efte areäinbsp;quia quod eft,fieri rurfus non poteft cum iam fa.^nbsp;Âum fihquanto fatiuseritfequi communem lonbsp;quendi confuetudine,hoc lignii poteft effici area,nbsp;fcilicet quod forma figurai^ huius ligni mutabilisnbsp;bills, in formam figuramcp arcæ. Nam talia nominanbsp;in bills exeuntia nonnunqfignificant iftam tuananbsp;potentiam feu malumus dicerc poftibilitatem : ucnbsp;ipfum poftibilis,ut frangibilis,extinguibilis,fcnfigt;nbsp;bills,penetrabilis,donabilis,potabifis,amp; alia infi--nita:quae poftibilitas,eft natura ipfa rei fine utnbsp;dam aiunt aptitudo.un dicere folcnt natura aptii.nbsp;At natura nihil eft aliud, quaminnata rei qualPnbsp;Natura tag. quod etia græca uox indi,at Çiliny, licet camnbsp;in dcum quacp transferamus qui nihil habet in fenbsp;nati.Itaqjdicendum erat hie truncus eft conuertinbsp;bilis in arcam,non aüt eft area potentiaaiide quonbsp;patefa

LIBER PRIMVS. s* patefa^lafibi hæc ieiuna cuafit hominis irapudennbsp;tia, ut diccrct quodfrigidum eft, calidum effe:qi.Fnbsp;calidum, frigidum, quod lcuc,grauc:quod graue,nbsp;leue:quod bonuin,m31uiii:quodmalum,bonii: qcFnbsp;paruum,magnum,quod magniim,paruum. Itemnbsp;acr eft aqua ignis.Itemitj aer eft aquaSc terra.nbsp;Terra quoep eft aqua SC ignis.Igniscp terra amp; acr;nbsp;amp; quod omnium maxime falfum c,humor e ft ficcinbsp;tasamp;ficcitashumor,non aólu,fed potctia.Nancpnbsp;qualitatem mutari in qualitatcm,ct corpus in cornbsp;pus mutari pofte diccrct.ôlt; fi non diceret Arifto^nbsp;teles pofle,fcd efte aliam qualitatem,ueljaliud cornbsp;pus,non tam abfurdum eft qaàm humorem quodnbsp;eft corp*,mutari in ficcitatc,q corpu.s no eft.Qnid Entelenbsp;tertiuni uocabulum entclechia fiidem quod adus chia,nbsp;fignificat, quid opus inuentu^ quid fibi uultlt;jnbsp;quid in pofteftione iam occupata quarrit lt; quidnbsp;optât lt;; cam Ariftoteles non mo aiæ SC animatisnbsp;attribuit: fed etiam trunco amp; lapidi:Quidpotcftnbsp;efle in lapide nifi' qualitas uel naturalis uel ac.*nbsp;cerfita, Valeant igitur hæc fuperftitiofa amp; ca-'nbsp;lumniofa Ariftotclis uocabula, in quibus cumnbsp;uuk uideri argutus,mihi uidetur potius arguen-*nbsp;dus. Nam co uefaniæ uentum eft,ut quidam de»nbsp;um aftum efle affirmcnt:Encrgia nc crit deus, annbsp;entclechia :aut adlio'fprodigium mihi uidetur hocnbsp;efle nonuerbum. Agamusigitur nos fimpliciusnbsp;amp; ad naturalem fenfum ufumîç communem acgt;-commodatius:Etcnim aliud eft fie dicere quædânbsp;uerba SC pene omnia cftc,qux cum aélionem figninbsp;ficent, tarnen qualitatem aliquando indicant,utnbsp;hie bene fcribit,benepingit, eÿregiç luftaîcüab

opéré

9« LAVREN« VAL DIALEC TI. opcrcccflatintelligitur quod bonus fcriptoreftnbsp;bonus pidlor;egregius luólator, bic homo non uinbsp;det,id cltjCæcus eft,omnis homo mortalis eft, nónbsp;autem quod animam agir,idjc expirât. Itidem innbsp;uoce paiïiua,ut ego non moueor minis,tu ad oemnbsp;nuntium turbaris, fcilicet quod non fum mobilisnbsp;Verba qli propter minas:amp; tu ad omnem nuntium es pufil-'nbsp;tatc figni lanimus.Quædametiam uerba femper qualitatcnbsp;fitantia. fignificant,ut caleo,frigco,tcpeo,pallco,rubeo, qnbsp;nihil aliud fignificant quam calidus,frigidus,tepinbsp;dus,pallidus,rubcus fum. Item gaudco, doleo, tpnbsp;mco,fpcro,opto,amo,odi ucrius eft ut qualitatcnbsp;fignificcnt.Nomina quoc^ uerbalia quæ fuapte nanbsp;tura fignificant aifiioncnijn qualitatem etiä träfenbsp;unt ut ipfum adlio qu3e(ut dixi)interdum oratio-*nbsp;nem.aólam fignificat.Oratioquoq; cum agitur a^nbsp;(flio eft;cum legitur qualitas-Item turbatio marisnbsp;moleftaeftftomachojcommotio ciuitatis grauisnbsp;eft bonis uiris,hoc cd ftatusuelmaris,uel ciuitagt;*nbsp;tis quaft paftio quxdam: ut occupatio quod fcili^nbsp;eet occupatus fum,non quod occupe alium:qualcnbsp;Aceufatio cft cum fïgnificat prxoccupatiodicet 8C hoe paifi--ue accipi pofti^ut præoccupatio loci 8C alia hu^nbsp;iufmodi infinitamt aceufatio quæ cum aceufatorisnbsp;dicitur,adlio cft;cum rei,qualitas pafTioç. Itemnbsp;Labor.nbsp;nbsp;nbsp;ajja quoep nomina ut labor aliquando eft ipfa la-«

boratio,aliquando1afticudo: Vita aólio eft unde uita bona amp; mala dicitur,quando quis bene agitnbsp;ucl male: SC tarnen qualitas cum quis dicitur habenbsp;re uitam,aut certc carere.ficuti mors quæ in mornbsp;tuis quahtas eft lit apud Vergilium.

fdorte Neoptolemi rcgnoiÿ reddita ceffit

LIÉER PRIMVS.

Par Hclcno.In morictibus adio.ut apud Ouidiü: Ad nomen Thyfbcs oculosin morte grauatosnbsp;Pyramuserexit. Ideoijjilluduocatur expirarenbsp;amp; animam agerc,quanqiiam poflêt uocari quali^nbsp;tas conditio illa morientis. Qÿalia funt illa uer--ba fto,iaceo,fcdeo,quiefco,ceffo,qux qiiod habi^nbsp;turn quendam corporis 8lt; fi in animam hoe cadacnbsp;habitum quendam animæ indicant ad ilium mo^nbsp;dumformatiformatç'ue qualitatcm fignifîcant.nbsp;Quod autem eft adlio aliqua ftantis,iacentis,fedénbsp;tis,quiefcentis,ceirantis quid ni^aftionem ex quonbsp;interrogati quid agitur refpondcre folemus,nbsp;tur,iacctur,fedetur,quiefcitur,cefratur. Nam finbsp;dicat Cicero hoc ipfum nihil agere amp; plane cefianbsp;re deleftat. non tame nihil prorfus agimus ctiamnbsp;ceffantes cum ctiam dormire aliqua fit aftio dicenbsp;da; Etcnim ignis nunquam ab aftu fuo difee^nbsp;nit,ita nec anima flammeifut Quintilianus ait)ufnbsp;goris ita nec corpus animatum:ita nec aqua,nec ânbsp;terra,nec aer unquam ceflat agere quod fuæ natunbsp;ræ eft.Itaqjre uera nulla eft in rebus cefiatio amp; gnbsp;cs:id autem quod ceflationem ac quietem uoca^nbsp;mus quia aftio non cft,qualitas erit:quod probatnbsp;compofitum eiusrcquies:quæ ab omnibus tanquSnbsp;iucunda qualitas amatur. De motu quid fit fan'snbsp;dixitcum nihil differre à motione dixi:amp; item qdnbsp;gencratio,quid corruptio,quid diminutio, cui opnbsp;pofitnm eft augmentum fiuc incrementum, quidnbsp;alteratio,quid loci mutatio. Quaquam motus jp-prieeft loci mutatio:nctp enimfi quidaut odorcnbsp;aut fapore mutatum cft,diccmus fadtum efie mo-»nbsp;turn,fed mutationcm,quæpropric dicatur alteranbsp;tio

,4 LAVREN. VALL. DIA.

tio.Quofit nö fint hæ tot fpedcs motus quod Agt; rifiotcles facit.Nam corruptio fub altcratióc eft,nbsp;generatio ucro fub incrcmcnto, ói diminutio fubnbsp;eorruptione óC alteratione amp; loei mutatione, utinbsp;que in rebus quæ uegetantur. Nam in his quæ nonbsp;ucgetantur poteft folum locum habere loci mutanbsp;tio,quæ amp; ipfa poteft uideri alteratio. Neç eniinnbsp;uideo cur dicat Ariftoteks quædam crcfcerc quacnbsp;non alterentur,ut quadrangulus, qui circunic^lonbsp;gnomone creuit quidem,fcd alteratus no eft. Annbsp;ucro hoc ipfo qiiod creuit alteratus cft,mihi ueronbsp;uidetur non modo alteratus fed omnino alter fagt;nbsp;ôtus efle. Et de cætcris quidem uerbis diximus: denbsp;fubftantiuo autem quid dicemus^ Nimirum talenbsp;inter cætera uerba,quale res inter cætcra nomina.nbsp;Nam ut aliorum nominumfignificata redeunt adnbsp;res:itaaliorumuerborumad fubftantiuum, nonnbsp;cnimcaleo,frigeo,amp;alia uerba dicimus res, fednbsp;ipfum calere et ipfum frigcre:quæ nomina funt,etnbsp;fi rem fignificant cü uerbo fubftantiuo, quod in fenbsp;habcnt:amp; in quod rcfoluuntur ut calco, frigeo,uinbsp; uo,fum calidus,frigidus,uiuus;Itë amo,curro, cernbsp;no,fum in amorc,in curfu in ccrnendo.Quod degt;nbsp;claratur ex uerbo pofium:quod ex uerbo fubftangt;nbsp;tiuo pofitum cft,amp; pos: undc compofita funt imgt;«nbsp;pos,amp; compostpoiTum enim nihil aliud qua funtnbsp;pos:tu potes,tu es pos:fiue potis; Nam pos à pogt;nbsp;tis dicitur ce apocopaiîi:ille poteft, ille potis eft:nbsp;ita fcio,fum fcius:nefcio,fum nefeius: cupiofum eunbsp;pidHS,amp; ira in cxtcris.Quare cum nullam rem fi-*nbsp;gnificat uerbum fubftantiuum,non eft quærëdumnbsp;quid fignificctjpræfertim cum fit genus, amp; origo.

LIBER PRIMVS.

S^(utfic dicam )fubftantia ucrborum aliorummifi dicimus fignificare uitam quandam, ut cum dici—nbsp;mus,dominus eft,ego fum,lapis eft.Non folum denbsp;us cft,hoc eft,uiuit,amp;item homo, fed etiam lapisnbsp;hocipfo quod eft,uitam quandam habet. Et quë^nbsp;admodum argentum uiuü materia amp; genus omi^nbsp;urn metallorum, ôC in quod ilia refoluuntur : itanbsp;uerbum fubftantiuum aliorum uerborum uthocnbsp;feparatumàmetallisreliquis, fi ipium dicendumnbsp;eft,metallumuiucrcdicitur:ita uerbum fubftan^nbsp;tiuumàcæteris feiunftum quodainmodo uitamnbsp;fignificare dicendum eft.

Cætera prædicaméta, aut ad fubftantiä,aut adqualitatc, autadadlionë recidere.

CAPVT XVII.

X his quæ dixi ut doceam decem Ari-ftotelis prædicamenta in noftratria recidere. Cöftat illud qd uocat fitum,nbsp;feu pofitü ec:ut iacere,federe, cubarc,nbsp;aut aólioné efteqa Temper agimus,

9lt; LAVREN. VAL. DIALE.

quæ fuut ipfius corporis pars faciant qualitatenf ut qualis ille homo cft,refpondetur corpulcntus,nbsp;pinguis,fucciplenus,crinitus:aut contra maccr cxnbsp;ilis, (ïccus,caluus,ctiam extra homines: columnznbsp;folida,panis denfus,dolium uino plenum, marfugt;nbsp;pium pecunia rcfcrtumrd^ contra columna concanbsp;ua,panis rarus,dolium uino uacuum,dd marfupiSnbsp;pecunia cxinanitum.Item ueftis humida, folumnbsp;udum,crincsrore madididi. Qutnetia illudquodnbsp;uocantrclatiöem.Nam fupehusoftendiquempi-*nbsp;am erte paircm,cflc hliumjCife pncccptorem, cflcnbsp;difcipulum nil aliud efTc quam qualitatem.Quin-*nbsp;tilianus de accidentibus perfonæ inquit conditio^*nbsp;nis etiam diftätia eft.Nam clarus an obfcurus,mznbsp;giftratus an priuatus,pater an filius,ciuis an percnbsp;grinus,1ibcr an fcruus,maritus an cælebs, parensnbsp;libcrorum an orbus fît. En côditioni perfonæ fubgt;nbsp;iecittanquam iîmilia,cfre darum obfcurum^, manbsp;giftratum priuatum(p,ciuem peregrinumtpjibonbsp;rum feruumc^, quæ utiq; qualitates funt : 8C patrenbsp;Eliumip ec,quæ fi relatiua funt tn qualttati fub.*nbsp;iedla funt,ficut illa quæ qualitatis funt 8i. ipfa ro*nbsp;latiua.Quanq quod adiediuum non eft relatiuü,nbsp;ut bonum,SC malum pulchrum turpe, fanum 8C.nbsp;infirmum,maghü 8{. paruit, muItumSf modicum,nbsp;Ion gum brcue,S£ item cætcra. Nihil enim funtnbsp;relatiua fubfiantiæ:naturæ rclatio inter me pâtrenbsp;amp; te filiü no in fubftantia eft(qlt;Ehô fîm ego tucp)nbsp;fed in accidenti: quod ego homo fum tibi patcgt;lt;nbsp;tu mihi fill’,quæ funt qualitates. Natura relatiuanbsp;quantitatis ut de quantitate nunc agam, qualia qnbsp;modo dixi magnum ô£ paruum multum 8C mo-'nbsp;dicum

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9,

dicum,longum amp; breue,funt ilia quidem quantic tatis,fed tarnen SC qualitatjs,cui maxitni quii^aunbsp;tores,ut relationeindta quotitatem,amp; quantita»nbsp;tern fubiecerunt.Quorum fuut Cicero,Quintilia-nuslt;5,qui tres generales caufarum flatus faciunt:nbsp;conicduralem,dcfînitiuum,qualitatis. Quorumnbsp;pofterior ita inquit:£fl aute qualitas,alia de fumnbsp;mo gencre, atq; ea quidem non fimplex:namâCnbsp;qualis fit cuiufquam rei natura,Slt; quæ forma quaenbsp;ritur,animmortalisanima^anhumana fpeciede-«nbsp;us'ïEt de magnitudine ac numero,quantus foEannbsp;amp;unusmundus^quæ omnia quidem conietffuranbsp;colliguntur.-quacflionc tarnen habent in eo,qualianbsp;funt,(i qd ipfa loquendi cöfuctudo cöfirmat:Quipnbsp;pe interrogäti quale agrüemifti^frefpondcas ob^nbsp;longum ab initio,deinde latiorem,duorum iugeßinbsp;longitudinis,incertf latitudinis.Itcm quale equu zquipf*nbsp;mercari debeo^dicas erelt;5fum,fublimcn, lato pe-quot; bi nota*. -lt;ffore,breui aluo,paruo capite, grandibus oculis,nbsp;procera ceruice,prolixa ac fubdenfa cauda,quinquot;’nbsp;quennem fexennem'uc,aut non plurium annorunbsp;Oiflo,Vides ut quantitas omni ex parte continetnbsp;in qualitate,adde etiam quotitatem:quod nomen QuotuAnbsp;Arifloteles non ufurpat, tanquam grxeum nullu Quinurnbsp;lit,fed pro quotus ait quanti,quod nos nonnunqnbsp;in fingulari facimusmt quantum nunMnorum,pronbsp;quot nummi. At gra?ci,qiianti nummi, quantæ li^nbsp;teræ,pro quot,ÔC tanti pro tot. Vt noftrorum qui Qgotitaanbsp;dam etiam magni fccerunt:Pro quotitate Arifto--tcles ponit quantitatemdifcrctam,quafi quotitasnbsp;non fit fub quantitate. Alteram uero fpecic quan^nbsp;titatis appellat continua,ex quibus hanc arithmcnbsp;g ticus

»s LAVREN. VÄLLAE DIALE.

ticus^c geometer traftatjillicp priores partes N* QuStitas comachus tribuit,nee eonientit aritlimeticam fubnbsp;tontuiua- ieélameflegeometriar.Siueigiturquotitas fitgcnbsp;nus quantitatis,(iue qiiantitas quotitatis:quid ininbsp;rum'ïiSi aliud adhue pollit eife altius genus, quamnbsp;egojmo maxitfii autoi'cs aiunt efTe qualitatem,nbsp;amp;ipfaloquendtconfuetudo optima teRis aifir^nbsp;mat,nec ratio refragatur.Nam cum alibi, tum irtnbsp;iure ciuili dicitur de lüs,qux cöftant numero, panbsp;dcrcamp; mcnfura:poiiiturautcmmcfurapro quannbsp;Pondus, litatcxcrte pondus fub quantitate non cft. At quinbsp;dicimusleue,graue,utin quantitate breue,Iongu,nbsp;SC in numero dimidium,dupIum.Cur ergo non fcnbsp;cerunt rclatiua ponderis^dicentjquia hæc funt re-»nbsp;latiuaqualitatis;audio,fedtamcnponderis. Itailnbsp;Qnairtum KUtiua quotitatis SC quantitatis:Sedcadem renbsp;latiua qualitatis. Addc quod quantum nihil eft alinbsp;Quotum ud,quàm cuius magnitudinis paruitatis'ue : quogt;nbsp;tum,quä cuius multitudinis paucitatit'ue. At quinbsp;magnum eiTcuelparuumdiomincm muItorG uclnbsp;paucorum annorum, talia funt qualia quadratonbsp;corpore,uelobcfo,uelpingui,uelcxili,uel procesnbsp;ro,uclpuerum,uc] iuuenem,uel fenem eile. Nec^nbsp;me pterit folere iungi quantus ad qualis:ut apudnbsp;Vergilium:

NamqlisquâtusipcauoPolipliemus in antro, Lanigeras claudit pecudes. Et iterum:nbsp;Qualistp uideri cælicolis 8C quanta folet.

Id lucis 8C cuidentix gratia,Sr pene ex abundant* ti additum cft:quod probat id quod mox fequitutnbsp;de Cyclopibus:

Ccrnimiu ail^nteSj nequic^ lumine toruo, Actne

LIBER PRIMVS. 93 Aerneos fratres,cælo capita alta fcrcntes:nbsp;Concilium horrendua),quales cü ucrticc cclfonbsp;Aerex quercus aut conifcræ cyparifli.

Cur non dixit qua les Si quanta:^ Qijinimo nihil eftqualiratis,nifiipfaquantitas, Sifiadderc hocnbsp;uolumus etiam quotitas:quid enim fimile habentnbsp;qucrcus multæ,Si multæ ciparifß illis cyclopibus,nbsp;nilî magnitudincm,âi numcrofitatem; aliquandonbsp;iungitur qualis Si quantus diftingucdi earn fpccinbsp;cm,àgtnere:utapudQuintiIianum:In ea primanbsp;obieruatio cft qualcm habeas, fecunda quomodonbsp;utaris. natura uocis fpeftatur quantitate, Si quagt;-litatc: quantitas fîmplicior, in fumma enim grannbsp;dis aur cxigua eft.Sed inter has cxtrcmitates mufnbsp;tæ funt fpecics,Si ab ima ad fummS, ac retro funcnbsp;multi gradus,qualitasmagi$uaria. Primum nonnbsp;dixit natura uocis fpedlatur qualitatc Si. qiiantitanbsp;tc,tanquam poflct adderc quantitas qualitati,fcdnbsp;prscpofuit fpcciem,deinde fubiüxit,genus,Si quâ^nbsp;titatem comple(flcns,cum inquit;prima obferaagt;-tto CO qualetn habeas ipfumtqualcm habeas aperunbsp;it efle naturam uocis.Naturam autem uocis habenbsp;rc in fc qu3ntiratcm,cur ergo cam addidit nëpenbsp;(utdixi)pro reliqua parte qualitatis. Quafîcodcnbsp;modo,quo Cicero facit,qui iuftitiam diuifît in iugt;'nbsp;ftitiamSibeneficentiam.Et apud Modeflinum denbsp;iureciuili,adoptionisnomcn cftgencrfllc,induas Adopta-autemfpecicsdiuiditur,quarum altéra adoptiolî Arroea-militer dicitur,altéra arrogatio, Adoptaturfilius tip,nbsp;familias, arrogâtur qui fui iuris funt.Scd quid innbsp;teapertadifputamus'iannôhocipfî quoq) uulgonbsp;Oôtum cftïapud quod fi quis interrog« qualem

g * iiocem

JOO LAVREN. VAL. DIALE, uocemhabuit Stcntorsrcfpoiideas magnani,grartnbsp;dcin,uaftam,inftar uocuin quinquaginca hominfi:nbsp;aut c contrario de altero exiguam,tenuem, pufiPnbsp;lam,modicam,anguftam 8i pene dimidiam uocc-Quanticatisdicunt efieCut pergam dicere) aliamnbsp;Lôgitudo longitudincm,profunditatcm,quænon uideoqdnbsp;Profundi' inter fe différant,nififorte quadam qualitatemamnbsp;tas. inareaquadrata^quislateribus, quæ efl longitunbsp;do'Jquac Jatitudoïnöne cadem lt; Aut quid eft aliudnbsp;latitudoquàm longitude in obliquum’' proptefnbsp;quod de quibus dicerc folemus plus longitudinisnbsp;efTein obliquum,qudminredlum;ut ctiatn geo-«nbsp;metræ de orbe terrarum. :etiam in menfa cui afïï^nbsp;demus longitude ipfa,latitude eft. Si latos agrosnbsp;uocamus, qui quoquó uerfum hoe eft in longü SCnbsp;latum protenduntur: SC latifundia nö mode quianbsp;lati funt fundi,fed quia etiam longi. Etiam longinbsp;tudo SC in altitudinc eft: ut hic homo longus eft,nbsp;,. , ideft,altus.Quæitemlôgitudocftincirculô?quxnbsp;Altitu o. jatjtycio'Jergonondifferunthæ, nifi quod ilia innbsp;rcdlum porriguntur,hæc in tranfuerfum : ex qui-'nbsp;bus duabus aiunt conftare fuperfidem: SC fi addasnbsp;,pfunditatë conftare corpus:NuIIum cnim corpusnbsp;Corpus, cöftarc nifi ex dimefiionib’ trib* SC ob id fubqciutnbsp;corpus quantitati qd löge ftultiffimum mihi uidc'nbsp;tur.Necp enim corpus eft quantitas ante dimen-'nbsp;lionibus conftat: quia aliud eft quantitatem in ftnbsp;habcre,fiue dimenfioncs,aliud efie quantitate uelnbsp;è quantitatibus conftare:Quemadmodum neep eXnbsp;qualitatibus conftat corpus quas habet, quoniamnbsp;flne efientia nequit efie.ut diccdum fuerit corpusnbsp;conftat ex effentiajSf alijs nonnullis qualitatibus^nbsp;tunl

i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LIBER PRIMVS. wr turn uero longitudinc rccra, obliqua, profunda.nbsp;Nee negâdum,fupcrficicm(in quafuntduædimc^nbsp;fiones longitudo,et latitudo)efrc corpus:quia quinbsp;fupeificiem rangit,corpus tangit. Ntqj hoc finenbsp;ilia, ncq5 ilia fine hoc,aliquid eft;Qnanquam fug-ficies -oiporis.quoniam plures funt,non funt tannbsp;turn longa? amp; latæ,fcd ctiam profundæ. Superfici Supficies.nbsp;es cnim ueluti in corporc cubico,illæ quatuor laterales,profunditatcm fiue altitudincm indicant,nbsp;ut illæ du» plan» fumma ac ima longitudincm acnbsp;latitudinem:qu»amp; fidu»:tamcnquaternariii nu-mertim ad»quant;quia in caruni utraqj cft longi-tudo 8i latitudo,ut fiant du» longitudiiics ac totinbsp;dem latitudines, in harum quatuor fingulis niliilnbsp;ineft,nifialtitudo fîue profunditas, Itaqj ficut nulnbsp;la fuperficies eft longa nifi lata,ncc lata nifi lôga,nbsp;ira nclt;p talis nifi ^pfunda fîue aka.Quarc fi fupcrfinbsp;cics non eft fine longitudine amp; latitudine:amp;^ lati-tudo fine altiiudine: fed extrema pars corporis,nbsp;lune longitudine latitudine, il line altitudinc finbsp;ueprofunditatc,non uera eft eius definitio aettenbsp;line» quidem,ut fit linea longitudo fine latitudi- Linea.nbsp;ne.Nam fuperuacuum eft fine latitudine. Qu» finbsp;fuperuacua non foret reifte addidiffet Varro SC fiquot;nbsp;ne altitudineiQuid cnim attinct addere de latitudine,cum nominaui longitudincmifcd quia nominbsp;nata eft linea,putauit addendum il In d (fine latitunbsp;dine)quia uera linea,ucl à linoiuel è ligno ex atranbsp;mento,alioue quod oculis fubijcitur faifta utitp alinbsp;quid lati habet;quafi ipfa de uera linea loqueret,nbsp;quod nomen quia non proprium eft, fed aliundenbsp;fumptum,fie fuit definiendum.Linca eftcertifpa-

LAVREN. VAL. DIALË.

cti longitude euidentiæ gratia in Ipcciem uerç IP neæ dclcripta.Qyo magis miror illorutn uanita-'nbsp;tem,qujcuni addant jllud,finc latitudinc.aiunt IPnbsp;neamadditamlineæ,nonfacere illam latiorem,nbsp;feu latam:amp; milk lincas poiTcefle in quantuld.*nbsp;uis interuallOjCum linca quantum ad latitudinemnbsp;nihil fit pcrinde ac fi diccretur millies,nihil addi-^nbsp;turn ad nihil non facict illud magis uel maius uclnbsp;aliquid-Lincæ partem negant cfTe puni^um : quianbsp;«Ô folum cius nulla pars fit, fed ipfum nulla pars:nbsp;Et tarnen aiunt terram inftar cxii, rationem ob-*nbsp;eopEcies. (jnçf £ pundlijubique cauillantcs amp; imprimis nagt;»nbsp;turam ipfam uerborum deprauantes. SuperfiePnbsp;cmuocantquantitatem,cum apudcæteros aliudnbsp;fignifïeet,ut in iure ciuili, ubi de fupei ficiebus aginbsp;tur.LincamuocantlongitudincmfincIatitudinc:nbsp;cum ca:tcri,amp; priores, öC pofteiiores, non talcmnbsp;fentiant.Puntkum uocant cuius nulla fit quantPnbsp;Fuoflutn* tas. Quod cæteri aliud fentiuirt:ut cum dicimus,nbsp;pundla in brachijs fabrorum, amp; in frontibus fer^*nbsp;uorü,ut in fcribendo ratiocinando^ facimus punnbsp;Pifpfigcre ftamnde difpungerc dicitur. Quod fi nulla quan--titas dicitur cQ fit ita ut aliud additü alq, nihil pl*nbsp;faciat:non intcllige cur pundlii no aliquid fit,curnbsp;non aliqd fit quätitatis illud, quo duo globi æneinbsp;fccantingunt:qdfatetcfrcpunâ;ü,ô£nô plus fuitnbsp;duotaliapunikaqunü.Atqui iflos mouct,qdfinbsp;quantü illud dicat efTe necefTe hnt fateri rotundinbsp;quale pingitur.In rotundo arir,Sf anterior, amp; ponbsp;fterior,amp; aliæ multæ partes infunt quafi non mPnbsp;nima quæiç fint maxime rotunda, ut licet uidercnbsp;in puluercjin tore,in fcintilla. Velim eo5 interro.'

S’rc

LIBER PRIMVS. w, gare an cfTe uelint aliquod corpus tam niinutu,utnbsp;diuidi non poflit in ptcs,an ucro non. Si uelint efnbsp;fe id, no nifi rotundum eft,critcj? punftum indiuinbsp;fibiljs quantitas,amp; aliud additü alq faciet quanticnbsp;tatem diuifibile.Si nolint quæ ipforû infania erir,nbsp;qiii turn conentur aliquid nofl’e aut imaginari minbsp;nutius quä id quod deus fecit 8i natura reß! fert:nbsp;cum præfertim ita fitpundlum, imago minimæ,nbsp;ut linea longe quanritatis:Tum conftituant pun.-élumin medio circulo:quodut nullum à deo eftnbsp;pofitum;ita nullum à nobis poni potcft,dunraxacnbsp;ad iftorum legem.lam ucro duo ilia punôia lineænbsp;aut funt inlinea,aut alibnfîin linea, partem quidnbsp;ni lincæ occupent''fin alibi, amp; ibi locû occupabüt:nbsp;quicquid locum occupat,idaliquapars cft.Ariftonbsp;teles tn negat cflTe in loco, fed lines termines cfTcnbsp;punfta-.id ego aufîm iurare cü non intelligerc quinbsp;elicit: An ulli termini fine loco cc pofliint^Sed eosnbsp;fallit qd termines in latcralibus fuperfîciebus comnbsp;ftituunt,ut in hac mcnfa,longitudinis eius termini ac capita funt in dextra ac finiftra fupcrficic alnbsp;titudinj.stabulæ.lta(5illicpunftainaliis lineis gnbsp;tem obtinebunt.Quâ rem idco ifti nô animaduer-tunt,quod cala mo lineam pingunt: quæ nihil habere uidetur altitudinis cum ca frangitur in dunbsp;as,fieri aiunt duo punfta.cum nihil fit additum 15nbsp;gitudini lines.Et cum rurfuj: cocunt lines,pcrircnbsp;punfta;cum nihil dcpcrieritlôgitudiniquafi punnbsp;€la ilia q coheferunt fucrint in fupcrficic longit«nbsp;dinis amp; non profunditatis: ueluti fi duas tabulasnbsp;committas,atlt;5 conpingas non dus fupficics plana: ^fiindîcfe côtingent.quoiît punfta funt in pla-

S 4 nis fil

I«« LIBER PRIMVS.

nis fupcrfîcicb’:fîcutt plana funt in ^fundis. Ita(^ manenc ilia pun6:a,non pereunt:amp; partem late^nbsp;ralium linearum occupant.iSed ad hoc diccndum,nbsp;iftos induxit:quia cum fendant lineam elTc longinbsp;tudinem,crcduntnunquam efTe pofTe non longa:nbsp;ergo non pofle redigi ad punfta, ita ncc pundanbsp;quantumlibet muldplicata facere pofle lineä.nbsp;rumquisnegetillamlongitudinem poiTc rediginbsp;ad breiittatem afliduc dcduccndo.Sicut enim punnbsp;dum ullum imaginäre non poflumus,quod parsnbsp;nulla fit lineædta nec lineam quar non ad pundanbsp;redigatur. Qusc duo an fieri poflint, deo cognitunbsp;eft:quemadmodum duo fimul corpora in una fu^nbsp;perficic fint,utncutrum fit altero fupcrius,nec apnbsp;tcru fine altero tangi quear,ueluti in ligno amp; prunbsp;na:cui nefcio an illud de contiguo,amp; continuo figt;nbsp;mile fit,ueluti in duabus tabulis (ut dixi) commifnbsp;fis,hoc eft inter fc contiguisdicet enim corpus cö-tinuum non fit.nam duo funt corpora non unum,nbsp;tamen(utfentio)Iinea plana,cötiBua eft,nihil in--Deubi in tercapedinisinfthabes. Hare de quätitate. Quidnbsp;Arjftote dicemus de illo quod appellant ubKan aliud eritnbsp;^em. quàm aut fubftätia, aut qualitas, aut adio^Certenbsp;tycsenm Äriftotelescnaituclutiinforo,amp;in lycæo,quodnbsp;Lecus. Athenis eftgymnafium,fatis fignifi'cauit, ubi eflenbsp;idcm,quod in loco corporeo. At enim negant locum efle corpus quia fitfuperficies. O ineptias honbsp;minum,id fi ita cft:ergo non in uafe ligneo eft ui-num,necin teftaceo aqua,ne(^ in fidilioleü, neepnbsp;in uimineo panis:aut harc qux dixi doliü, hydria,nbsp;fidelia,caniftrum non funt corpora.Quis unquamnbsp;dixit locMn uafts,plenum uacuum^ efle non ip«nnbsp;uat

LAVREN. VAL. DiA. 105 Uas'ïcumipfum uacuumuafis,autfpacium folemusnbsp;appcllare locu[n:ut non cfl: locus in dolio, aut innbsp;cubiculo,aut in rcamno,amp; nihil loci uacat, mukünbsp;lociuacat in hac domo, id ë, nihil fpacij uacuieü.nbsp;Scd quid loquonqui uacuum uaïïs dixi óë fpatiumnbsp;crtc uacuum^cum ncgant ifti dari uacuum in iiatunbsp;ra.Quidagam'f quam loqucdi formulam fequarinbsp;quoditer tenebo^tritum nc amp; uulgare an hoc phinbsp;lofophantiumïSuperbum non teuere confuctum:nbsp;flagitiofum à reiflo aberrate. Scduidcamus uter Vacuum,nbsp;melius populus an philofophus loquatur. Popu--lus ait fc appellate uacuum dolium,qu5do humorc carct:uacuam pifcinani,quando uacat aqua uclnbsp;pifcibusîuacuum horreum,quando uacat frumen-to,uelicgumine:uacuum forum,quando abfunt ilnbsp;line homines:etiam fornaeem uacuam, aut fui niinbsp;uacuü, cu inde ignis amotus,aut extiniftus eft,feunbsp;lateres amp; panes abfunt.Philofophus uult hæc ua.-cua efle no poft'e,qa funt plena acrc,q abeuntc ali-nd corpus ingreditur-.ôë hoc egrediente ille fuccrxnbsp;dit.lta nunquam ilia Cunt uacua.Rcfpondeatpo^nbsp;pulus penes fccfTc arbitrium,amp; normam loquen^nbsp;di:Ncc fc talia appellarcjplcna ubi nihil eft præ-gt;nbsp;ter aercm,nifi quando aer ipfc alicuius raoaicntinbsp;«ft,ut ucla naiiium plena,5C pila luforia, fine foPnbsp;lis luforius, Sd uter aduentante uindemia plenusnbsp;uinodicitur; Nam fi craterem fine humoreobidnbsp;plenum uocas,quia aer infidet, quid oportebat tanbsp;quam in re admira^da amp; populo ignota gloriarinbsp;dicëtcmmihil datur in natura uacuum,cum id pu^nbsp;cri fciant,hi præfcrtim qui follcm ilium aut uefi^nbsp;cam flatu implcre confucucrunt;Et tarnen fi nihilnbsp;g 5 eft in

«09 LAVREN. VALLAE DIALE.

eft in natura uacuum,prof£lt;flo nee plenum aligi crir,fkutnecdurufn,nift fuit molle : ucc kue,niftnbsp;grauc:aut amarum^nifi duke;amp; ita in cxteris.Nanbsp;hoc ipfum quod aiunt, non datur uacuum in natunbsp;ra,pcnnde eft ac fi dicerent,non datur acr in natunbsp;ra,quia nihil fît.Meliusigiturpopulus,quàm phinbsp;lofophusloquituncumquofummi quicp autoicsnbsp;confentiunt uocantes aerem medium,nunc uacugt;*nbsp;um,nuncinanc,ut Vergilius: Vacuum per inanenbsp;fequuta.Quintilianus;per inane longum.Dc quägt;*nbsp;Quando dofolentitidemcauillari,utdeubi,quod fignifigt;nbsp;catinaliquotemporc;Namomiflïs cauillationigt;nbsp;Tempus bus,confidercmus quid fit tempus : id mihi uidetnbsp;adlio.quam animo cognofcimus. Si quidam cur^nbsp;fus e(rcndi,fiue efiêntiæ illius inquam Boetianx:nbsp;qux idem eft quod ipfum elle. Si quafi quidä cur-*nbsp;fus uitx rerum.Res etiam hoe ipfo quod funt (utnbsp;fuperius dixi)quandam quafi uitam habent,amp; eiinbsp;definunt quafi mortem obeuntnit ignis, utuëtus,nbsp;ut calor ,frigidufuc,utodor,utnauigatio ut extenbsp;ra hniufmodi qux quamdiu funt,quodammodo uinbsp;tamagunt.-cumccfiant,quafi mortem obeunt;utnbsp;dixi.Nec^uero meofura motus,aut numerus mo-tus,nonmodo quia in quiete etiam efttépus, fednbsp;etiam quia admittit menfura numcrum: Si tepus-Eft enim menfurafutfuperius dixi)quantitas,nccnbsp;aliud quantitas quam mcnfura:amp; ipfa menfura renbsp;Kumcrus. cipitnumerü:dicimuscplongum , breue tepus:

Si multos Si paucos dies.Nam numerü dicere ali urn cfie qui numerct,alium qui numeretur Ariftonbsp;telicx tantum confidéntix eft:per numerum nonnbsp;, ipfum etiam dixi,fcd aliü miimeramus.Quod ue^nbsp;road

LIBER PRIMVS. w? fro adduntjfecundum piius ac poftenus;id fupcr--Uacuum eft,quia fi prius cfle ucl poftcnus, qiiali^nbsp;tas temporis eft;tamen per fceft tempus prius,amp;Snbsp;per fc tempus pofterius,nec unum fed duo fiint tcnbsp;pora;Quemadmodam per fc eft tempus prxfens.nbsp;Qyodpræfens quidam nolüt tarnen did tempus:nbsp;quia prxtcritû defijtjSd futurum nondum adeftâdnbsp;non obftatquominus amp; prætcritum, amp;futurü dinbsp;caturtempustquiacum dicofuit tempus, ftgnifi--CO quod fuit fua praefen tia illi tcmpori:amp;; e um di^nbsp;CO tempus crit,quodfua pracfentiafuturi temporinbsp;erit.Neij aliud eftprius öC poftcrius,qucadmodünbsp;necprxfens,nifiintemporc;qmprius pofteriufuc Priuspo-natura uel ordine ucl dignitatc,ä neminc nifi à ca ftediw.nbsp;ptiofis,aut certe ineruditis diólü cd. Si em de alianbsp;reqdetpeagunt, cur nö aliis uocabulis utuntur:nbsp;Totu eft inquiunt prius partc,genus prius fpede,nbsp;Jpccics prior indiuiduo : duitasprior domo autnbsp;p,’ i'or fiiigulis liotbuSjbonü prius malo. Cur nonnbsp;pocius dixerunr,fatius,dignus,maius,amplius, funbsp;periugt;Slt;.*xccllcntius,honoratius,præftantius.Quânbsp;qua prius fuit pars(ut fcntio)q totum,ut in feribenbsp;lt;io,cdificâdo,dîngcdo.Et prius unus homo, q unanbsp;famtlia,amp; una familia,quàm una duitas,amp; Ada,nbsp;quam fpecics 110Jno.ufqjadeoenim uidentur iftinbsp;pliilofoplii uerborMm captionibus paffim ftruercnbsp;rcrum quaeftiunculas,Habet autem quantitas temnbsp;poris propria nomina fuarum partium,ftcut quä^ SpatiorSnbsp;titascorporis,amp; quantftas ponderis, etiam quannbsp;titas numeri:ut cih in agi'0 aut in itincrc metiedonbsp;didm’ digitü,pcdc,cubitü,paftum, iugeru, ftadiü,nbsp;iniliarium,amp; apud GallosIePsain,apud Perfasnbsp;parafai!

loS LAVREN. VAL DIALECT!, parafangam. Et in pondcrando,fcxtulam,iincia,nbsp;Jibrani;fïucunciam,lextantem,quadrantem,trié,'nbsp;, tcm,quicunc€m, fctniflcpijfeptunccm bcfTem do^nbsp;deri”^° lt;^*antcm,dcxtantcm,deuncem,afl'em: Quærationbsp;in Omni rc particnda habet locum,ctiam in numenbsp;rando:Nam fextans eft fcxta pars ê duodccim nunbsp;mero.quadrans quarta parsnricns tcrtia pars,quinbsp;cunsnonquinta,icdquinq;partcs:amp; ita dcinceps:nbsp;Sic in tempore mcticndo dicimusfemihoram, honbsp;ram,diem hcfedomadem,mcnfcm,annum,amp; fimi^nbsp;Momenta lia,Momentumparuumfcdincertü tempus figninbsp;Punaum, fi£at:Pundlum ucro minimum,ftd ita (qiiantü fennbsp;tio)utadditumpundïofaciatplus temporis: gd*nbsp;quidamappcnantnunc,quaiïplusfïttunc ,qiiamnbsp;nunc,Indiuidua temporis funt,cum hxc duo,tumnbsp;illa,heri,hodie,crar,nuper,dudu,perendie,quæadnbsp;uerbia in nominarcfoluuntur,heri,hodic, hefter^nbsp;Dies» nOjhodicmo, eras, craftino die, ficut illa indiui^nbsp;dua loci hic,illic,alicubi,Dies autem duobus mogt;nbsp;dis dicitur,aut fpacium quatuor amp; uiginti horaiv:nbsp;ut nauisuenit Alexandria intra decern dies: innbsp;bus diebus intclliguntur amp; noiflcs, aut ipacium qnbsp;fol eft fuper tcrram,quod diftinguitura noftc, SCnbsp;licet hie dies fit pars illius diei,amp; item nox,necn5nbsp;nicridics,manc,crepufculum,ucfpcr,conticinium,nbsp;tarnen fîgnificant 8C mundi habitum: qui uifu co^nbsp;gnofcitur,amp; nonnihil taólu.Inde eftferenus dies,nbsp;ferena nox,calidus dies,frigida nox, Huiufmodinbsp;funt ucr,xftas,autumnus, hyems ; quæ amp; partemnbsp;Annipar- anni indicant SC mundi habitum:ut uer aquofumnbsp;tes. aut nubilum:æftas ficca cahdaqj,autumnus uentonbsp;fus:hycms niuofa:quorum nihil ad tepus attinct.

Quemadmo

LIBER PRIMVS, ,.à

Quemadmodumdicitiïrdicsfcftus, menfis foie-' muis,annus löliciius, tempus fcriatü, impropricnbsp;atlt;pfigurate:Cum fitciuitas in felio agendo pernbsp;diem occupata,apparatus per menfcm lólcmnis,nbsp;lionrines per annum foliciti, populus feriatus pernbsp;tempus.Etiam occafio amp; oportunitas temporis,nbsp;non funt proprie temporis qualitates, fed rerumnbsp;in tempore agendarum commoditas amp;(ut fie di^nbsp;cam)habilitas atep aptitudo.Rcftat ultimum c denbsp;cem Ariftotelis prædicamctis,quod eft pati: Egonbsp;quid aliud fit pati,quàm fentire paffionem,non uinbsp;dco;ut dqlerc,timerc,m(ri cie. Nam quod dicun-tur quardam uerba paifiua,ut diligor, timeor uoquot;nbsp;cor,audior,lioc nullum argucnctum e{t:Quii gi a-matici fie appellauei unt : non magis quam quodnbsp;dicuntcafum accufatiuum,ablatiiiü,datiuü ,quafinbsp;liic utiep accufationi fcruiat hie oblationi. Et mo-dos impcratiuum quafi utiq; imperct,0(f optatiuü A.odi.nbsp;quafi fempcr optet,amp;: fubiiimftiuum quafi non ninbsp;fifubiungat:Et gerundia quafi gerant ,amp; fupinanbsp;quafirefiipina iaccant. Quid enim potior fidili- Gerûdia;nbsp;gor,aut, timeor,aut audior,aut etiam uocor,ni.-fiaudio in audio autem aftio cft:eft igitur ut di^nbsp;ccbam,patialt;fho:quoniamfentire paflionempernbsp;indcut acQio cft:ut intelligere periculum: Aur eritnbsp;ipfa pafTio qusc iam qualitas cft,6i quidem in ani^nbsp;matisJn rebus autem infenfibilibus nulla eft pafi-fio,quia nihil patiuntur,fed fuapte natura a gunt:nbsp;fine enim lignum inflcftas,fiuc lapidem in acremnbsp;iafteSjfiueignem depromas,aut extinguas,fiuenbsp;quodlibet corpus frangas, nihil patttiirhocipfo,nbsp;quod nulla paflïonc afficitur, quod^ à fua nunqnbsp;naturä

m LAVREN. VALL. DIA.

natura difcedit,nec intermitnt agerc,qd fibi natu rale eft: lapis cnim grauitatis adum non defcrir,nbsp;fed ab acre deorfum tendit,ignis furfuni,amp; quonbsp;ad uiuit uibrare, Iuccrc,col!uftrarc,ca]ere, calcfa.*nbsp;cere,urere non ceftat,amp; ita in cxtcris,quorum nanbsp;tura in cis eft caufa eftïciens,fiue caufa agcndùNânbsp;finalis nulla eft quia ,ppofito animi uacant.Qjiodnbsp;autem ifti aiunt,fenfum pati ab obiedlo, uidenturnbsp;mihi uerbi proprictatc abuti.Efto cnim ut colornbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad uifum tcndat,'SC fonus ad auditü.Non funr di-*

cendi pati fenfus ab obie(flis,fed reciperejobiedla, Nam tunc ab his patiuntur,cum ab his offendunt:nbsp;ucluti cum nimiusfplcndor uifum, aut nimius fo^nbsp;nus auditum,aut nimiuscalor,uel percuifio incPnbsp;fiolptaôlumaftïcit.Nuncàfennbus ilia recipiiit?nbsp;tang à manibus poma de arbore cadetia: qux nifinbsp;à manibus excipcrentur,fruftra in manus decide^*nbsp;rent. Agunt igitur fenfus,dum fuis funguntur offinbsp;etjstnon patiuntur,nifi cum dolent. Sed qm pa ulo-ante id in medio reliqui,nunquid inter fentiedumnbsp;obieda foieant tendcrc ad fenfus fuos, anfenfusnbsp;VÄO Bo 3d fuaobieda^Peripatcticis placet colores tendenbsp;gjj ® rcaduifum,fonosadauditum.Macrobio,cümulgt;nbsp;tis philofophis,nccnon Ladantio uidetur uis ipfanbsp;cernendi tenderc ad obiedum: Ncc fine caufa uPnbsp;detur,alitcr non cerncrct melius, qui acuto uifu cnbsp;cminus g hebeti: cum inter hunc, 8C ilium in reb’nbsp;cominus cernendis paru interfit : nec colores 8i flnbsp;gurx feruntur ad uifum,beneficio fplendoris : fednbsp;ad ocul3,uelut ad fpcculii.Ideo cnim imagines iPnbsp;læcernunt in oculo,quas in fe oculus ipfc non cernbsp;Bit-Ôiidqdcernii nçn in a« ç;nara in qua partenbsp;aeris

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn

Sens,fed in loco fuo cernitjitq; id fine fplendoris auxilio. Dcfonoautcmfitnilequiddâdjci poteft:nbsp;cuius mirabilis ilia natura eft,ut dum ucliemcnti^nbsp;or eft,corpus etiam inexanimatum concutiat,uc^nbsp;lu(i in tonitruoiut exiguus quoqj,aliam rem, un^nbsp;de refpondet uox poteft,moueat acpulfet,amp; ue-lut ad concentum prouocct:ut in neruis iiel eiuPnbsp;dem uel diuerfæ cytharæ ad harmoniam temperanbsp;tis;dcprehcnditur frequenter etiam in cymbalis,nbsp;ex quo quanq uideatur fonus ad ilia tendere, etiänbsp;quæfenfu carent,tarnen aliam quandam latentemnbsp;illuc uim miitit.Scd ne de fingulis fenfibus difpu^nbsp;tando longius eu3gemur,amp; librum iufto prolixi-*nbsp;Orem faciamus,fimus hæc dixifte contend.

An magis minus cadat in qualitate, non in fubftantiam.

CAPVT XVIII.

Aec habui de prardicamctOBi numero'quàÈ diccrc.fadurus fine, nifilioc Ariftoteks

adderet qualitatem ac plæraque alia pratdicamen ta, rcciperc magis Sf minus:fubftantiam non reefnbsp;perefut interpretationc Bottij utar ) ut hxcfub-ftantia homo,non eft magis amp; minus homo, nonbsp;lt;]ueipica fe neqjalter ab altcro : licut album eftnbsp;alterum altero magis album,ct bonum altcrum a)nbsp;teromagisbonumjamp;ipfuma fe maiusamp; minusnbsp;dicitunut corpus cum fit album, magis nunc eflenbsp;album dicitur quam prius, amp; cum calidiim eft,nbsp;magis 8C minus calidum dicitur : fubftantia ueronbsp;non dicitur.Nihilenim magis nunc homo quamnbsp;prius dicitur , neque aliorum quicquam quæ funtnbsp;fubftait

Mt LARENTII VAL. DIALE. * fubftantiæ:quaproptcr non rcdpit fubftantia ma.*nbsp;gis amp; minus.Indigna fane homine eruditO ora-»nbsp;tio,qui pcne prima clcmcnta grâmatices aut oblinbsp;tus uidetur,aut non didiciiTc.magis cnim amp; min’nbsp;cum nomine fubftantiuo lungi grammatici negât,nbsp;Wagis amp; fed cum adieâ:iuo,aut quod uim obtinet adiefti^*nbsp;ui,cum quo iunélum illud aduerbium magis, in'nbsp;ftar eft nominis comparatiui, quod nunq fubftâgt;-tiuum efl::Magis dodîus, undefît doélior ; minusnbsp;dodus,unde forfan dici pofTit indodior, ex hominbsp;ne autem cum non fiat hominior,ineptum fuit di'nbsp;cerc,non reciperc fubftantiam magis amp; minuSjfî^nbsp;eut recipit qualitas.Hoc unum peccatummam ti'nbsp;bi hoc loco pcccauit Ariftotcles. Altcrum 8C quigt;nbsp;dem multo giauius : quod peræque rcipuit, ma^nbsp;gis amp; minus qualitas at^ fubftantia: Si per æquénbsp;rccipit magis amp; minus fubftantia ac qualitas:digt;fnbsp;eo per xque' refpuere, quoties 8C ipfa qualitas efgt;nbsp;fcrturnomine fubftantiuo. An color hic magis minbsp;nus'ue color quàm ine,aut fapor, aut fon’^nec idnbsp;in qualitate folum,fcd in odo reliquis eius prædinbsp;camentiSjAn magis quantitas hæcquàm ilia'? autnbsp;r£latio,aut tcpus,aut fitus,aut habitus,autadio,nbsp;aut pailîo,aut locus,nec maiora aut minora alijsnbsp;dici folent,non magis amp; minus:nifi amp; fubftantianbsp;dicatundico rurfus per arque'recipere,quotiens etnbsp;ipfa fubftantia cfficit fua adiediua lapis lapideusnbsp;facit,amp; marmor marmoreus.an non dicctur hxcnbsp;domus eft magis lapidea quàm illa'?amp;? ilia minusnbsp;quàm hæclt;?ut Augufti principatu urbs Roma fiiicnbsp;magis marmorea,amp; minus latericia:quàm fub C. ¦nbsp;Ca’fare,ôlt;? hic fanguis magis aqueus aut minus qnbsp;ille

LIBER PRIMVS. nj alle,amp; hæc res eft magis minus 'ue corporea quanbsp;illa.Ita^aututrobicp erat utendum fubftantiuo,nbsp;corpus df albcdo,homo ÔC calor.aut utrobiqj ad**nbsp;iciHiuo,aIbum amp; corporeum,calidum ôi lapidcu,nbsp;nam homincum non dicimusjQuac res Ariftotelënbsp;fortaftè deccpit,non animaduertentem fc ponercnbsp;album amp; bonumin fuppofito quidem, fubftätiua:nbsp;in appofito autcm^adiedliua^id quod in corpus SCnbsp;homo non cadit.Nam nifi fubftantiua eftent, quonbsp;modo cis refpondcrent appofita lt; cuius i ci fignonbsp;eft quod nihil ad modii intereft, hæc adieftiua annbsp;abfint:ut hoc corpus eft magis mimifue album feunbsp;calidum illo.-SC hie homo eft magis miniifuc bon*nbsp;Sc honeftus illo:an alTint in fuppo(ito:ut hoc cor»nbsp;pus album feu caIidum:SC hie homo bonus SC ho»nbsp;neftus.Tertium peccatum eft,quod non modo fubnbsp;ftantiua,quse obtinent quandam uim adicófiui, renbsp;cipiunt magis SC minus:ut magis fîteiusquina»nbsp;tus eft,quàm faéluSjSC adferiptitius cft:magis aff/nbsp;nis qui meæ uxoris frater, SC ego inuicem uxorisnbsp;cius,quâ qui non utrintç affinis eft; magis dominus,cuius folius mancipium eft, quàm cuius eu alter© comunc magis præceptor, quem diutiusaii-diftis,SC à quo mcliora:magis hoftis,cû quo de ui-ta,quàm cum quo de libertate contendis,SC minusnbsp;hic hoftis quàm ille: magis etiam Quiritcs,qui exnbsp;uctuftiffimis familijs,quâ qui libertinis orti parë-tibus;magis SC fratcr,qui ex utroç parente ( quonbsp;tu)quàm qui ex altero tantum genitus eft. Vndenbsp;Plautus inquit, ó patrue mi patruiffime. Sed etiinbsp;quæ funt meræ fubftantiæ, ut Jaterculus bene co-^us eft magis lapis quàm valc coAus: SC in exci-h dendis

tentes,hoe cft magis £reta,quamfaxum, aut raagt; gis tophus,quàm mannor,amp; magis fabulum,quanbsp;glarea:8lt; hoe cft(nosdiciinus) magis plumbum,nbsp;quàm argentum, amp; magis æs, quàm aurum,nbsp;hoe cft magis acetum,quàm uiniim,amp; hic hermagt;-phroditus cft magis uir, qua fixmina,amp; Achilles

rodotum:«xx t-rt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®,ni

fi uolumus did urn ciTc magis quàm potius : quod tarnen ita aeciperc non necefie eft,fic;nec ilia cro^nbsp;codilus eft magis anguis,quam pifcis,8^ rana mi»nbsp;nus cft pifeis quàm orata,amp; ucfpertilio minus eftnbsp;auis,quàmcolumba,Sed quid tot agimus exem»nbsp;plis,cum ipfc Ariftoteles dicat, hominem magisnbsp;eftefubftantiam fiue ufiam,quàm id animal: quodnbsp;fuperius negaucrat, neep attinet diftinguerefub»nbsp;ftantiam feu ufiam prima à feeunda, ut indiuiduanbsp;fînt primae fubftantiæ, ut Plato, Socrates,fpeciesnbsp;uero SC genera fecundæ,ut homo 8C animal. Nihilnbsp;mihi uidetur Ariftoteles magis elaborate, quàmnbsp;ut fciëtiam fua intriccr, amp; innodet. Sicut autefubnbsp;ftantiuarccipiunt nonnunquam magis 8C minus,nbsp;ita nonnunquam adiediua non rccipiunt: non d(nbsp;CO loqucndi ufu,quale eft Romanus,ltalus, Poe»

ro)non ad auriftcis ftaterä fed ad populäre quan* dam

LIBER PRIMVS/ nr

dam trutinam t Quod fi in comparatiuo'non li cct minus licebit in fuperlatiuo. Illud uerone ponbsp;pularis quidcm trutina iam permiferit ; quod in Juglatiu*nbsp;Homero amp; alijs poetis, quod in HerodotoThu^nbsp;cididcip,amp; alijs hiftorids, qd in Demofthcne, SCnbsp;alijs oratorib’,quod in Plaroc Ariftotck^, amp; alinbsp;is philofophis uetuftis rcpcritur,fuperlatiuum acnbsp;commodari ad ca quæ non funt ciufdem generis,nbsp;autnumeri:ut Achilles fuit fortiflimus non diconbsp;Troianorum:nam in hoc nemo peccaret, fcdfor^nbsp;tilTimus aliorum cum Achilles non fuerit unus alinbsp;orum,ut fuit unus GræcorumJn hoc omnes quosnbsp;nominaui non aufim dicerc,utiü inciderunt.Qua-le eft apud Macrobiitm codem quo dixi fuperiusnbsp;loco de Saiurnalibus libro ultimo.Cur in Acgygt;nbsp;pto quæ rcgionü aliarum calidiiîima eft : uinû SCnbsp;cætera, Ariftoteles etia fine fuperlatiuo: ut in pronbsp;blematibus X«x5 gt;«ƒ ôuJÎjj «xxu^ (àuijinbsp;wu quafi hô fît de gcncrc aliorum animaliü,queninbsp;à græcis animalibus excipit.

Inter quæ fît medium. CAPVT XIX.

QV oniam de magis ac minus diximuSjdica mus aliquid de medio,cum inter alia,tuinnbsp;• ucro inter duo adieftiua contraria:

quæ tn de medio mihi duplex uidet effe quæftio: una an id quod nullam partem duorü habet, medinbsp;dium fit^altera an id quod ex utroqj confiât, utronbsp;biep reperiatPrima an inter albü SCnigru colorcnbsp;fit meciius uiridis, fit croceus,fît uenet’,fît uiolaccnbsp;us,fîtrube*ïcgonôfcntio:Qnia inter acutu fon«nbsp;amp; grauem^non eft médius, necdulcis, necfacilis,nbsp;h a nec

n« LARENTII VAL. DIALE.

nee clarus,ncc fïrmus,nec flcxibilis,nec his contra rii.Nec inter dukem amp; amarum faporem,eft laknbsp;fus amp; acidus,amp; his cötrari}. Nee inter caliduni Sinbsp;frigidum t3(ftum,eft mollis tadlus afperep, fed ponbsp;tius alij licet pauci funt nominati,ut fufeus int aknbsp;bum amp; nigrum:amp; tepidus inter calidum amp; frigi''nbsp;dum: amp; inter dormientem óf uigilantem fcmigt;nbsp;fomnus:amp; inter diem amp; noólern crepufculum ; Iknbsp;Crepufeu crepufculum potius nodtis fit ficut inter diemnbsp;Ium« amp; nodlem diluculum uel mane-Altera quæfiioc,nbsp;an aliquodtepus fit inter diurnum nodlurnumtp^nbsp;aliquis liatus inter dormientem uigilantemc^. lténbsp;inter uiuum amp; mortuum,inter fanum amp; ægrotü,nbsp;idiotam SC literatum,fobriü 8C ebrium. Inter quænbsp;ad legem ucritatis ipfius medium fortafie nô crir.nbsp;Sed ad communem intelledfum, non minus internbsp;hxc medium cft,quàm inter ilia fuperiora,album,nbsp;SC nigrum,acutum SC graue,calidum SC tepidum,nbsp;SC fimilia.Idco autem media diciintur, quia diminbsp;diatum huius SC dimidiatum alterius habennut funbsp;feum quod ex dimidio albo,SC dimidio nigro connbsp;ftat, ututruncß eft albü SC nigrum: ita neutrü necnbsp;Oopolîtionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nigrum. Quod illud confiât, maiorem

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contrariera tem efle(quod ifti negant)in oppofigt;-

tione,quàm in ncgatione:ut in nigro SC albo,quâ in nigro SC non nigro,albolj; SC non albo: SC itemnbsp;in cætcris,quoniammagis aducrfatur,magisl^cônbsp;trarium eft,quod nihil habet focietatis, quàm qlt;Fnbsp;habet:album nihil habet nigri,SC nigrum habet ninbsp;hil albi.Non album uero,fiue non nigrum(ut pugt;nbsp;ta)furcum nonnihil habet. Quemadmodum tencgt;nbsp;brx funt magis aduerfæatç contraria luci.SC luxnbsp;tcnebri%

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1,7

tcnebris,quàm umbra,qua? non lux eft, ncc tcnc-* bræ.Quod feruis quocp atcp parafitis ignotum nonbsp;modo Parmeno amp; Gnato dicendi funt, 8i nonbsp;Tercntius loquiantcrrogatus à Parmenone Gnanbsp;to,quid de puellacforma fentirct,quia neebonamnbsp;dicere uolebat,ne laudaret hoftilc donum: nec manbsp;lumdicerc poterat,qiiia maiorcratpukhritudonbsp;quam ut uituperare poflenrefpodit non mala hernbsp;clc.Et quamuis ca qiiæ dicitur,non mala, non nc-getur efle bona,polfitci; bona circ,tamcn nec bonbsp;na efle affirmatur.ut potius fît in negatione diuernbsp;fitasamp; contrarietas.Sed deftinatus eft nobis proximo libro locus de difputatiSc ncgatióis, quo tonbsp;to libro de uerborum interpretatione (ut initio ,pnbsp;mifî)dirtcretur. Ad quern ueniemus, ubi diifinitionbsp;nem eius(^(ut lie dicam ) germanam defcriptioncnbsp;traftaiierimus.Omnia cm de quibus locuti fumus,nbsp;tarn prædicamcnta,qult;àmpra:dicamctis fubieóla,nbsp;ad diffinitionem tanquam ad regium cenforem etnbsp;qua-ftorem acrarium, ut recognofcantur ueniant,nbsp;ac prefto fint ei necefie eft.

De definitione,defcriptionc,ety^ mologia 8( proprio.nbsp;CAPVT XX.

Dcirco autem diffinitionem appellauï re-gium ccnforcm,quæftoremlpærarium : qd* nihil aliud confyderat quam illud rcgiumnbsp;uerbum,quid,ia eft,quæ res. Quemadmo-

«rt LAVREN. VALLAE DIALE, tem nonanimaducrtens,adgrædnandum nos innbsp;ducit;Quiita Porphyrium transfert. Dirfmiüt aunbsp;tem amp; earn hoc modo,diffcrcntia eft quæ de plu--ïibus,amp; differétibus fpccie,in co quod quale quidnbsp;fit prædicatur:rationak* cnim amp; mortale de hominbsp;ne prædicatur in eo quod quale quid eft, fed nonnbsp;in eo quod quid eft, Qyid eft cnim ho in terroga»nbsp;tis nobiseonueniens cftdicere animal: Quale autnbsp;inquifitis, quoniam rationale SC mortale eft, connbsp;uenienter aftiignabimus.ncaliena forfan eumadnbsp;uerbum transftrendi necelTitas excufct,ita inquit,nbsp;in primo fuper prædicamenta libro : Dicimus cmnbsp;quale uocabulum eft homo?ß? proprie rcfpondc^nbsp;mushomo.Prifcianus quo^ipfe,non dofte grae^-ciftans cum alibi,turn in opcre de.xq.Vergi. uer^nbsp;hbus ait: Arma quæ pars orationis'^nomcn: qualenbsp;nomen\appellatiuum,amp; ita in cæteris.Ego morenbsp;uetcrum latinorü interrogaffem, quod uocabulunbsp;Ct quodnomen'^non quale ut græci faciunt:qui nonbsp;tarn aptam ut nos uocem habent. Quanquamnbsp;ipfc Porphyrius pcccauit, quiinterroganti quidnbsp;eft ho, putat rcfpondendum,eft animal. Quin ponbsp;tins eft rndum animal ronale mortale. Cur illamnbsp;partc(ut putat qualitatis)rclinqt i cur dimidiatänbsp;redditrefponfioric'^autfinolcbatin totu reddernbsp;re refponfum:cur non refpödebat fubftâtiaï Cumnbsp;rurfus interrogaflet quæ fubftantia C refponfurusnbsp;eorporca:tum quod corpus? refpöfurus animatü:nbsp;qd aût corpus aïatum ? fcnfibilc,qd' diciî animal:nbsp;quod aût animal?rationale:quod porro animal ranbsp;tionaIc?mortale.Porphyri cû quïs interrogat per

LIBER PRIMVS. na quîdbîa femel intcrrogat:ciii tu male nonfeme^nbsp;nonoïarefpondcs.Qyid enim(iitofrcndi)amp; fub^nbsp;ftantiam ÔC qualitatënbsp;nbsp;aólionc cöple(flitur,ut qd

cft color,quid eft uox'fquid fapor,qd aratio, quid fpecies,quid differëtia,id eft,qiiæ rcs^; Animaduernbsp;tifti ut ipfa fermonis natura nos docet interrogänbsp;dü,q(y aïaEnö quale animal. In quo ôC grxeos exnbsp;cufaui fuperius interrogantes per qualc:quia qd,nbsp;amp; quod non lint,ut nos difiundlum: tn non ubi^nbsp;admitto cxcufationë,nec reóle puto querere Ari.-ftotelem aliofqj cum quærunt,qualis eft igtiis^qlisnbsp;eft lapis'fnam qualis cöparationem indicat,amp; fuonbsp;fubftantiuoindigct;quod aut effertur, aut ftibaudinbsp;tur:ut quale eft templii urbis tuæ,ac qualis fuit Agt;-chines:qualis Helen a'fqualis Bucephalus qualisnbsp;Sicilia^qualis nilus lt; fubauditur tanquä notü, uir,nbsp;mulier,cquus,infula,fluuius,ficuti in quantusifitlpnbsp;comparatioadcahæcquæfunt eiufdem generis,nbsp;eaip de re habent fua relatiua,tail’s 8i tantus; Vbtnbsp;uero deeft rclatio,amp; ob id fubaudiri no poteft fubnbsp;ftantiuum, quae tandem fignificatio crit oratio^nbsp;nise ignis nepe qlis ignis; ô^aer, qlis aer:amp; lapis,nbsp;qlis Iapis,qua(i gppiam pofTitfecûjipfo cöparari,nbsp;dicendu erat,quale corpus'îutcü alrjs corporibusnbsp;poflet compari, ut elcphas quale animal cftlt;ut cünbsp;alrjs animalib’eoparetur. Sednücdefcriptiojeritnbsp;definitie. Quippe deftriptio ë qualiratü oïm q alinbsp;cuirci affuntróó eiufdem aólionu explicatio.Namnbsp;qrenti quale eft brutfi elephas^ rcfpödebo, uaftûnbsp;tnultolt;u grandius bubulo,nigrü,nuno pene collo,nbsp;longiifimo öi flexibili nafo,quo tanq manu ad resnbsp;h 4 capien

110 LAVREN. VAL DIALE CTT, capicndas,orilt;5p præbendas utitur, duobus furfumnbsp;uerfum dentibu$,tanquam cornibus eminentibus,nbsp;SCreliqua. Q^arc non eil illa defcriptio (ut uultnbsp;Soetius)Anilotclis : Qualitas eilfecüdum quamnbsp;quales dicimur. Non diilimulauit Boetius ineptânbsp;ïllam cfle definitionc,cuni dixir notius nomen efl'enbsp;qualîs,quâ qualitas,fkut albusqul albedo,SC grä--maticus quàm grämarica,SC idcirco dixit eile de^nbsp;fcriptionem. Sedfalfum eftprædiccmcnta defcri^nbsp;bi pofle, quia defcriptio nec locü habet nifi de de-Bnitionc conilet,ncc aliud eilquàm ultimarü inter fe fpecierum indiuiduorumi^ differetium quagt;nbsp;litatum amp; aiflionum enumeratio. Ergoquod uo-luit Ariftoteles definire,non potuitdgnorans pernbsp;res prædicamenta definite pofle, etfi nonnunquänbsp;ueritate cogente, non quidëfatet feddemqnftratnbsp;ut idaccidës eil quod pote il adefle ôi abefle citranbsp;fubiefti corruptionem. Nam quod eil antecedës,nbsp;eil id,qd‘ fignificat,ea res : Nifi diciinus forma nonbsp;fubaudiriantecedens.ut in illo.Forma eil quæ datnbsp;efl'e reijSC djilinguit rem à re,amp; conferuat earn innbsp;cife.Et quäle fuir i/lud fuperius: Qualitas eil fccügt;nbsp;dum quä quales efl’e dicimur: amp; illud, differentianbsp;eil quæ ÔC cæt.Ne^ me capit,hunc modum loquenbsp;diapudfummosautorcs eifc ufitatum,quafiautnbsp;nullum fit antecedens relatiui,id eil,appofitü uernbsp;bi aut idem nomen pro appofito répétât fie. Ciyanbsp;litas eil qualitas fecundum quam:amp; forma eil fornbsp;ma quæ:8C differentia eil differentia quar:5C acci-dens eilaccidcs quod.fed fine fuppofitum pro appofito repeti,fi'ue nullum effc appofitum dicas reSnbsp;diAu abfurdiflima crit:£rgo dicamus fic accipi^O''

LIBER PRIHVS. nr dü,ac fi fuiflet di(5tu,rcs ut fît qlitas eft rcsfecundünbsp;quâ qles dicimur, ôC forma cft res amp; diffcrctia eftnbsp;res. Verüfîputaflet Ariftotclcsin his definitiôib’nbsp;fubaudiri res,non ita opinor loquutus fuiflet; prænbsp;fertim in hac definitionc,forma eft res, quac dat cfnbsp;fe rei,nbsp;nbsp;nbsp;diftinguit rem à rc, ôC conferuat earn in

cfle.Nam fi ipfa eft res,cui rei dat efle nempe figt; bi^praeterea qua rem à qua rc diftinguiffprofeftonbsp;fefe à fe,fiue feipfam ab altcra.Quidipm efic,ndn-ne eft res^ quid ipfa res:fîne forma nihil crit,namnbsp;aliter non habet efle: quid ipfa formai fine rc ha^nbsp;bctinfe efle quod alteri dat. Videsquot errata exnbsp;malis perceptis uocabulis confequuntur. Nam nenbsp;deprehendere quidem opinor Âriftotclem fub--efle rcs in illo quid:ctiam cum diffinitiôcm ipfamnbsp;definit inquics diffinitio cft oratio, quid eflë figninbsp;ficâs.Scd hoc quid pro aliquid fortaflis accipitur:nbsp;quac definirio nihil definit. Nunquid fi dicam tunbsp;es homo aut homo eft animal,non tarn ß'gnifica-'nbsp;bo aliquid quam quis^non utar definitionc. Quodnbsp;fi intelligcbat quid pro quæresidicendum erat:8Cnbsp;definitio cft oratio quid fignificans,id cft, aliquidnbsp;fignificans.Apcrtius cum fequutus Cicero inqui^nbsp;cns:diffinitio eft oratio,qua: id quod diffinit,ex^nbsp;plicat quid fit. Alibi non multo exprcflîu.lt;!,amp; fînbsp;pluribus uerbis: Diffinitio eft earum rerum quæ ’ mitionbsp;funt eius rei propric,quam diffinirc uolumus brenbsp;uis amp; circunferipta quædam explicatio,Cognati.-or eft defcriptioni quam diffinitioni, ifta diflïni^nbsp;tio.Optime Quintilianus.finitio cft rei propofitgnbsp;propria,Sf dilucida, amp; breuiter comprehenfa uernbsp;bis enuntiatio:conftat maxime gne,rpecie,differenbsp;h i tibus.

«î LAVREN. VÄLLAE DIALE.

tibuSjproprijs.Ideo autcm maxime ex il Iis confia Etymolo- j-c definitioncm dixit:quia per ety«iologiam, ciûnbsp;S*’’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ut ipfe inquit)in dcfinitionibus afiïgnatur locus,

non ita finitunut afiiduus ab afiê dando, locuples à locorum,pccuniofus à pecorum copia. ÇJuod finbsp;Diffcrctia abillis dcfinita cft dilfcrentia,ipfi cam com-*nbsp;modius dcfiniamus.Diifcrentia eft qualitas, quanbsp;fpccies diftinguitur à fpecic. Omnis cnim res, quanbsp;Genus,nbsp;nbsp;nbsp;diftinguuntur aliqua inter fe,qualitas cil. Genus

efi id quod de fuis fpccicbusprxdicatur : nam fa-' pcruacuum efi: addere,in co qnod quid,item in fpcnbsp;Species. cie.Specics eftquodprædicatur de fuis indiuiduis.nbsp;IndiuiduS Indiuiduum efi quod iam de alqs non prædicaxnbsp;tur,red ipfum fub fenfus ucnit,aut fub fenfa:ut So gt;gt;nbsp;crates,ut Plato,ut Bucephalus,ut Xanthus. Cumnbsp;autem dicimus hominem differre ab cquo fpecic,nbsp;de indiuiduis accipiendum cft : ueluti de Socratenbsp;deBucephalo,nôdelpeciebus: Namfpeciesà fpcnbsp;cie nô poteft differre îpecie, cum ipfç fint fpecies:nbsp;fed carum indiuidua quæ difterre inter fe fpecicnbsp;nihil aliud eft,quàm efic diuerfæfpcciei.Quid fpcnbsp;cies in quo à fpecic differt^ ccrtc ipfa diffcrctia.

Qjiid indiuiduü ab indiuiduo ciufdcm fpcciei'^Ifti aiuntnumero: quafinon fint ambo eiufdcnüerinbsp;fed fuperuacuum eft querere quo différant in diu inbsp;dua;ut fuperuacuü cft,quçrcre,in quo différât intnbsp;fc prædicamcnta:quanquam uix ullum indiuiduSnbsp;cft,quod non ab altero différât qualitate. Et ge-'nbsp;nus quidem amp; fpccics SC differens ( quæ cadeii»nbsp;differentia dicitur)quid fit uidimus, quid auten»nbsp;Propriü» fit proprium, nunc ad extremum uidcamus : dcnbsp;quo ita Porphyrnis ait. Proprium quadrigt;’nbsp;fariam

LIBER PRIMVS.

far ia m diuiditur.Nam ôC id quod foli alicui fpeci ci accidit,amp; fi non omni proprium dicitur,ut ho^nbsp;minem eife mcdicum,aut gcometrâ. Hoc Porphynbsp;ri non eft propriü, nec fpccici accidit, quod jpfanbsp;differentia eft:qua differimus à brutis, quodiftinbsp;appellant rationale. Ratio enim fiue cxcclkntianbsp;ingenij human! facit nos medicos,geomctras,naunbsp;tas,fabros:ut non magis fit hominis proprium eC-fe medicum uel geometram, quam effe rationale.nbsp;Secudumproprium,Porphyrius ait, quod oini acnbsp;cidit ôi fi non foli,qucmadmodü homini efie bipenbsp;dem:Nehoc quidë homini propriü,quod ei efi totnbsp;auiû gnibus commune eft:ficuti ncc cq propriumnbsp;«ft effe quadrupède,fed differens Quintilian! teftinbsp;^onio qait:lllud quoqjdiffercns uocant,cum gnenbsp;Sn fpecie dedu(fto,fpccics ipfa difcernitur,aïal ge^nbsp;nus c,morta]e fpeciês,tcrrenü uel bipcs differens^nbsp;nondum propriü eftiftcj differt a marine uel qua.*nbsp;drupede.Tertium porphyrius facit,quodfoliSCnbsp;omni, fed non femper,fcd aliqn ut homini caiic^nbsp;feere in fcneélutc.Cur non Porphyri fempcr lio-»nbsp;mo canefeit^nempe quia morte præuentus fene.-feere non poteft. Atqui hoc no prohibcr,quin femnbsp;per homo canefc3t,quia id no obftat in quarto eftnbsp;inquis:Quartum quod foli,amp;' omni,amp; femp accigt;'nbsp;dit: ut homini rifibile: na amp; ft no ridet tarnen rifigt;nbsp;bile dicitur:non quod iam rideat fed quod aptusnbsp;natura fit adridendum: hoc autem femperna^nbsp;turale,ut cquo hinnibilc : Hxc autem uere dicunnbsp;tur propria, quoniam conuertuntur : quicquidnbsp;«nim equus, hinnibile: amp; quicquid hinnibilc, c--^uus fit. Quid fi intra quadriduum quàm natusnbsp;fit infansnbsp;u

„4 LAVREN. VAL. DIA.

fit infans Porphyri moriatur crit ne rifibilislt; na.* tura inquis aptus eft ad ridcndum. Audio,fed nô.*nbsp;dum aptus eil ad cancfccdum antequam fencRafénbsp;qui fi nulla ui nullo morbo præmaturam mortemnbsp;obcat,amp; ad centcfimum annum perueniat,profe.-élo canefcet.Breuius igitur,amp; ucrius,amp; accurati-us QuintiIianus:Proprium eft ( inquit ) aut quodnbsp;foli accidit;ut homini fermo, rifus:aut quod uticpnbsp;accidit,fed nfoli;utignicalefcre,amp;funt eiufdemnbsp;reimulta jppria:utipfius ignis lucere,calere.Sednbsp;cur Porphyrins unum demü uult ê quattuor mo^nbsp;dis pofte conuerti: An nö quicquid canefcit óC ho^nbsp;moeft:nöquicquid eft medicus ucigeometra eftnbsp;homo. Rifibilcautëamp;hïnibile apud Porphyriiinbsp;proqualitatc accipiturddeo non probauerim cosnbsp;qu i ita loquuntur,ri(ïbile ambulat,hïnibile currir,nbsp;pro re rifibili,atqj hïnibili:quod me inucnifte nonnbsp;memini.Nam in illo quicquid eft rifibilc amp; hinni*nbsp;bile eft incluftim rcs, non autcm in illo rifibiie 8Cnbsp;hinnibile .Ait alio in loco Quintilianus : Sacpiffi.*nbsp;me autem quod fit proprium cuufcp rei quæritur,nbsp;utfiipcr etymologiam dicatur tyrannicidæ pro.*nbsp;priuim eftjtyränum occidercmcgamus.Non enimnbsp;fi traditum fibi cum carnifex occiderit, tyrannic!nbsp;da uocaturmec fiimprudcs uel inuitus.His Quin**nbsp;tiliani ucrbis addubitarc cogor,an fatcar qd ArPnbsp;ftoteles,amp; alq aiunt,proprium cfte trianguli,trcsnbsp;angulos æqlcs habere duobus reftis,non magi^qnbsp;q drati habcrc qtuor angulos relt;flos:aut inftar q^nbsp;tuor rcóloi^^ amp; denarij numeri propriu ec,habcrcnbsp;duplü qnarii,ê; quinariü propriu eftc habere dimtnbsp;diü denarii, qida hxc non habent illa in fc,fed ipj»

LIBER PRIMVS.

funt, Siquidcm quinarius numerus, dimidium eft denarij,amp;: denai ius duplum quinary, amp; quadratiinbsp;idem quod quatuor anguli refti/cu inftar quatugt;-or I eftoi urn, amp; trianguluin tres anguli pares duonbsp;bus reihsJdcm Quiiitilianus etymologiam etiänbsp;definit,« interprcratut,inquics. Étymologia quænbsp;ucrborum origincminquirit à Cicerone didta eftnbsp;notatio;quianomeneiusapiid Ariftotclem inue-nitur, quod eft nota.Nam iierbum cxuernbsp;bo dult;fium,idcftucriloquiü 9» ipfeCiccro'quifinnbsp;xir,rcformidat. Sunt qui uim intuiti,potius originbsp;naiioncin uocannlioc habet aliquando ufum ne-'nbsp;cc(rarium,quoties interpretatione,rcs de qua quçnbsp;riturcget;ut cum. M. Cælius fe homine frugi uultnbsp;probare, no quia abfttncns fit:nä id ne mcntirinbsp;dem porerat,fed quia utilis multis,id eftjfruifiuo-fus,unde fit didfa frugalitas.Ideo^in definitionigt;nbsp;busafitgnatur etymologtæ locus. Nonne ubtcunnbsp;que Quintilianum nuncupo,uideor uclut Achillenbsp;inter heroas nuncuparcfCuius ego(ó magna me-am3rroganriam)fcdtcmeritatimeæ det ipfcA-'nbsp;chilles ueniam:cuiusinquam auriga uclut ille Pa-»nbsp;trocIus,ôC armis ornatus 8i curru con(ccfo,amp; phanbsp;lange inftrult;fius troianos audeo tnuaderc,ia grc-cam clafiem urcrc incipicns,amp; ipfum Hcdlorem,nbsp;lt;ui naues incendenti iam nemorcfiftcre poterat:nbsp;utexteris Grxcis,ad ultima redaéiisnbsp;animum ardoremlprcftituamzfa

^urus idem multo aperti us in fequentibus li-»nbsp;bris,6ó pncci-pue in prior« ad que ipm ii träfcamus.

LAY

ij« LÄVRENTII VALLAE DIÄ LECTICARVM DISPVTAnbsp;T lONVM LIBER SE^nbsp;CVNDVS.

Præfatio.

--REQ VENTER mccumfoleodu

bitarc de plxrif(|) fcriptoribus artis di

tatis,an malitiæ accufcni,an de hisoî-« bus:Nam cü illoi^ errorcs, no parumnbsp;multos confidcro,quibus non minus feipfos, g exnbsp;teros uidentur dcccpilTe,ucl negligentiæ, uel in**nbsp;firmitati humanæattribuo.Cumrurfus quicquidnbsp;infînitislibristradiderunt, idomne paudlTimisnbsp;tradi pceptis potuilfe animaduerto,gd aliud caugt;*nbsp;fæ fuifTe pute,nifiinanem arrogantiam : qui dumnbsp;uites longe lately diffundi farmentis gaudcnt,uuânbsp;in labrufeam mutaucrunt. At quod indigniflimunbsp;eft cum captiones,cauillationcs,calumnias uideo,nbsp;quas ÔC cxercent,8C docent,non polTum eis no fucnbsp;cenferc,quafipyraticam, non naualcm rem, finenbsp;(ut molliusloquar)paleftrç promilitiæ difcipli-*nbsp;nam tradentibus.Erat cnim dialcdlica, res breuisnbsp;prorfus 8C facilis,id quod ex comparatione rhetonbsp;licæ diiudicari pot. Nä qd aliud eft dialeftica, gnbsp;Inuentio, fpeejes confutationis,hæ ipe fint ptes inuctionis.nbsp;Inuctio una eft ex quintp rhetoricar partibus. Dianbsp;leftici eft fyllogifmo uti ; quid non orator codemnbsp;utiturdmó ütitur,ncccofolo uci^fctiä enthymcgt;'nbsp;mate,6f cpicbcrcmatc, adde etiam induóHoncm.nbsp;Sed uide quid intereft,dialefticus utitur nudo (uenbsp;fic loguarjfyllogifmo,orator aut ueftito armato*nbsp;’?.v.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que

LIBER SECVNDVS. n, que,auro,amp; purpura,ac gcmmis ornato:ut multcnbsp;fint ei amp; magnx prxceptorutn comparandae diui»nbsp;tix,fi uidcri uoletorator:diale(flicum propric di*»nbsp;xerim pauptas docet.Qm no tm uult docerc ora*-lor ut dialefticus facit,fed delcftare etiä,ac mouenbsp;rc:Qu^ nonnunquäad uidloriam plus ualent,^nbsp;ipfa probatiOjtaetfinon ad folam Temper uiiftorinbsp;am tendat,nc(5 femp uerfat in litibus,!fcd in fuadenbsp;dis honeftis,amp; ad bene beateip uiuendü pertinent-tibus, diiTuadedisep tiirpibus atœ in utilib*, in launbsp;dandis uituperandisip, qux lautem mercanf autnbsp;uituperahonc.Quod opus nefcio an fit uel maxi^nbsp;mû,quod adlaudadadciopera'atlt;pipfum opificcnbsp;nati uidemur,ide quotpin altera uitafaóluri.Attpnbsp;ficuti nos alio ueftitu utimur, cu prodimus in pu*»nbsp;lgt;licum,aliocum agimus intra domum ,italt;p alionbsp;cum magiftratus,alio cum priuati fumus, propte-*nbsp;rea quod feruicndCi eft oculis populi:ita dialcdli-^nbsp;eus cuius domefticus amp; priuatus eft fermo, no eiînbsp;captabit dicedi nitorem, cam'qj maieftatem quamnbsp;captabit orator: cui apud uniuerfam ciuitatem dinbsp;ccndum,amp;multumpublicisauribus dandum eft,nbsp;cuiinfupcr adefie debet,multa magnarum rerumnbsp;peritia,perdifficilis quxdam traftandorum ani*nbsp;morum feientia ufus complurium negotiorum,nbsp;omnium populorum omnisip memoriae geftoriSnbsp;noticia,amp; ante omnia fanftitas uitæ,ac cximia q-dam animi dignitas,amp; corporis uocisip præftan-»nbsp;tia.Si quidem orator eft uelut reftor, ac duxpogt;nbsp;puli;propter quod longe difficilima rhetorica eft,nbsp;fii ardua^nec omnibus cap£flenda.Nan{p lato mari medijftp in undis «agariSe tumidisaefonan-tibus

ns LAVREN. VAL. DIALE.

tibus uelis uolitare gaudet,nec fluctibus ccdit fed imperat,de fumma iZ perfeóla loquor eloquëtia,nbsp;Dialctflica uero arnica fccuntatis,focia litcoruni/nbsp;terras potius quam maria inruens, prope erasnbsp;fcopulos remigat. Neque uero hoc dico, ut ar^nbsp;tide qua lequor, quam quam commendare,nbsp;poiTim, ôi debco derogem : quod foret impru^nbsp;dentis, uel maligni, 8C de opere fuo malcmcnbsp;rentis. Verum qui poifim diifimulare quodfennbsp;tio :8ê apud eos quos erudiendospatria, qux*nbsp;dam charitate fufeepi metiri res, at uani hominis,nbsp;perfidi.ltaqj hoc feci primum, quia loqui uerünbsp;ingenue placet-.deinde ut hos ipfos in fpem addu»nbsp;Dialeflicj cere ad hanc feierttiam breui feciletp percipiendä.nbsp;facilitas. Et uere poflum adducerc,quia nulla mihi doftri-na breuior faciliori^ quam dialeófica uidetur, ucnbsp;quæ alijs maioribus feruit; quam uix intra pluresnbsp;quis menfes, quam grammatica intra annos per»nbsp;difcet.Sed uidelicet huius puellæ parens, dum ti»nbsp;met ne fïlia fua quod furca,quod ftrigofa,quod punbsp;filla eft,nullosinucniatprocos magnat dotisfpcnbsp;cie,dd ambitu commendandam putauit,ut multosnbsp;folicitaret ad contubernium eins. Multi itacp (incnbsp;dubio fpe diuitiarum concurrunt, fed non fere alifnbsp;quam plcbci,obfcuri,ignobiles,omnium rerum innbsp;opes, SC qui alias facultates ad ueras diuitias de»nbsp;fpcrarent.Vnde faiftum eft:ut nüquampuellæhunbsp;ius ftipatores ac fatellites deeflent qui earn in planbsp;tea, in compita,in cuniflas tabernas deduccrentjnbsp;8C ante imperitam multitudinem faltarc,ac gefti»nbsp;culari iuberent, perfonati ipff ac Iaruati,circum itnbsp;Jam faltitantes.Nos igitur de dialedica ueluti denbsp;pudiO

poteft ciTe contcnta,nomjnc amp;L ucrbo, tanquä ui-gt; ro amp; uxore,quæ dicitur enunciatio græcænbsp;ueluti una domus. Altera uero plenior,quaenbsp;ex pluribus huiufccmodi orationibus conftat,quanbsp;lis eft fyllogifmus,quafi' pagus quidam,autuicus.nbsp;Tertia autem plcniffima,quæ conftat ex plurimis,nbsp;qualis oratoria,ueluti quædam urbs,ideoiy popiinbsp;laribus apta auribus.De qua nihil admodum dice-re habemus,fcd de fecunda, fequenti libro, in hocnbsp;dcprima:ut Plato legit.Plato enim quod eft nomen tanquam uir crit,quia uerbo præeft,attp im-perat,quafi uxori:fed quid de alqs dicemus oratinbsp;onis partibus^nunquid iliac à nobis pro nihilo hanbsp;bebunturs’minimc. Verum more peripatericorumnbsp;loquutus fum, dicentium orationem ex nominenbsp;conftare amp; uerbo.De quorum principe ita Quinnbsp;tiIianusinquit:Tumuidcbit adqué hoc pertinct,nbsp;quot Sc quæ partes orationis, quanquam denu-hicro parum conuenit.Veteres enim quorü fue-t runt

«« LAVREN. VALLAE DIALE, runt Ariftoteles quoc5,atç Thcodeftes ucrba raonbsp;do SC nomina,coniuntfhones tradidcrunt:uidcnbsp;licet in uerbis uim fcrmôis,in nominbus materiâ,nbsp;quia altcrum eft quod loquimur, alterum de quonbsp;loquimur.In coniundlioiiibus autcm compicxutnnbsp;corum iudicauerunt. Paulatim à philofophis acnbsp;maxime Stoicis audius cil numeru$,ac primû connbsp;îunAionibus articuli adieéti ¦, poft præpofttioncsnbsp;nomnibusappellatio,deinde pronomen,deindenbsp;mixtum uerbo participium,ipfis uerbis aduerbia.nbsp;Hxc cum ita fint,dum nomen nuncupo,pronomcnbsp;quoque 8C participium (îgnifïco,quæ cum nominenbsp;cognationem quandam habet, Indeclinabilia funcnbsp;Sc ipfa non modo commoda, fed etiam ncccfiai ianbsp;innra orone, tä^in re domeftica famuli ac ferui,nbsp;fiue tanq bruta,ut boues aratro,ut equi, ut alia iunbsp;menta,f.ne quibus non belle fatis uiui poteft.Hæcnbsp;îgif quibus Peripatetici dieunt conftare cnuncianbsp;tionem,quamnoftroruin plæricpuocant propofinbsp;tioncm,eadcm funt quæ ab eifdem uocantur,fubgt;nbsp;ieftum amp; prædicatum.Subicftum enim definiuntnbsp;id de quo aliquid dicitur.Prædicatum uero id qcFnbsp;de aliquo dicitur, Nifi quod prardicatum in duasnbsp;diuidunt fpccics:unam, cum ë uerbum,’ut leginalnbsp;teram cum eft uerbi appofftum: ut Plato oft philonbsp;Tophus, ipfum philofophus eft nunc prædicatum.nbsp;Ideo tune uerbum non prædicatum appellauere,nbsp;fed copulam,cx quo Ht cum prædicatü (it anceps:nbsp;tarnen fubieftum no fit nifi fuppofitum. Atç hancnbsp;innuit perfeftam efle enunciationem ,ubi tria hçcnbsp;a(runt:fubielt;5lum,copula,prafdicatum. Nam uer.^nbsp;bum illud fine appofi to refolui in uerbum fubftannbsp;tiuum

LIBER SECVNDVS.

tîiium amp; fuum participium,ut Plato lcgit,PIato ë icgcns:fol lucetjfol eft lucens. Std cur magis uer*-bum in participium fuum,cum uerbo fubftantiuonbsp;reloluit.-quam hare in illudrcducatur, fol enirn cfi:nbsp;Iuccns,ólt; Plato eft lcgcns:reducuntur ad illa, folnbsp;lucctjSi Plato legit.^ædam tarnen uerba refoldnbsp;Ui nequeunt latine duncaxat,ut luna illuminatur:nbsp;quanquam ft omne uerbum refoluitur in fuum ptinbsp;cipium,8C uerbum fubftantiuu quid ni ipfum uer-*nbsp;bum fubftantium rcfoluatur^ut Plato eftphilofo-phus,flc Plato eft cns philofophus,qua rationc resnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“’

in infînitum exibit'fAdde quod participium conti net in fe uerbum,non à uerbo continetur ideo SCnbsp;in uerbum cum relatiuo rcfoiuitur:utPlato leges,nbsp;Plato qui legit. Quod cum ita fît,falfum eft ,fcmpnbsp;oporterc nos loqui,per uerbum fubftantiuum, c3nbsp;præfertim non ferner poifit refolui ad iftorum Icnbsp;gem uerbum fuum,amp; uerbum fubftannuum,ur i*enbsp;feit quifpiam diem mortis,quod fi refoluas,quifpinbsp;am eftnefeiens diemmortis,malerelbluas:quiailnbsp;lud prius eft uniuerfale, hoc particularc, de quonbsp;poftcrius difputabitur. Aiuntprætcrca loquengt;nbsp;dum Temper per indicatiuum, neqj per id tot um,nbsp;fed per eius præfens tantum.Habent tarnen cæte-ri modi cxteracp tempora fuas uires, ut ipfa resnbsp;indicabit. Idem ut uerbum copulam,fic nomen apnbsp;pellauerunt terminum,SC eum nunc commuHcinnbsp;aiuntefle,quod natura fît aptus,ut de fîngulis p.- TeffluflOSnbsp;dicetur,ut Alexandcr,BucephaIus, Athcnar, quodnbsp;uidenî fcciiTe ut diftingucrent ab illis,q uocant fi-gna,quidam,aliqHis,omnis,foIus.

Quid denominatiuüjæquiuocüjUnîuocu fît. -

i » Ch

132 LAVREN. VAL. DIALECTÎ,

CAPVT IL

A Lia mulca tradunt,quæ non propria diale-* fticorum funt,quid fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iM

'ûiu/Atfi quæ noftrorum quidam transferunt dcnominatiuum,æquîuocum,uniuocum.75afûvujui|*nbsp;quotics aliud nomen ab illo deriiiaturmt à gram-*nbsp;matica,grammaticus,à fortitudincj fortis à ianitanbsp;tcfanus,àfapicntia,fapiens,Iicctin hoc aliqtian**nbsp;tulum diflentiam.Nam grâmaticus quidcm à grâ*nbsp;matica dicitur,fcd è contrario cætcra, fortitudo inbsp;fortis, fan iras à fanus,fapicntia à fapiens: hæc emnbsp;ab illis dcriuanturtametfi neutra alteris extite.*nbsp;runt pnora, aut fanitas quâ fanü animal, aut ani^nbsp;mal fanum quâ fanitasiitem aut grammatica quanbsp;grammaticüs,aut grammaticus qua grammatica,nbsp;ôi ira de ca;teris. ifiàn/j-i): quoties uocabulum unü,nbsp;rcsfignific^atplurcs,fiucdiucrfæ fpeciei.ut canisnbsp;quadrupcdcm,pifcem,amp; taurus,marc,(îdus,mon^nbsp;tem,radiccm arboris,nomen hominis, fiuc ciufdcnbsp;ut Aiax Telamonius,uel Oilei filins. Item in uer-*nbsp;bis,ut cerno pro uidco,pro ehgo,pro farinam crinbsp;bro. huic pene contrariû, quotics res mulnbsp;tae unum nomen habent inter fe commune, amp; quinbsp;fi gentile,de qua materia proximo libro difputa-*nbsp;tum cft:ut Plato öC Socrates funt uniuoce homo.nbsp;Item Socratcs,amp; PIato,amp; Leo,amp; Aquila,et pifeiînbsp;dicuntur uniuoce animal,8lt; ita in cæteris prædicanbsp;mentis,uel corum partibus. quidam ’uo-*nbsp;canf quoties aliud nomen ueubumue habet eandé,nbsp;quod aliud fignificationemmt cerno, uidco, afpi-*nbsp;ciOjintueor, fpefto, confpicio, uerum id latiniusnbsp;transfcriur cognominis,ut apud Plautum in Ba^

LIBER SECVNDVS.

Hiidibus: Quid agunt dux gcrmanx mcrctrices ^ognomincs.Hxc omnia litcrarij funt ludi,amp; gränbsp;maticorum magis qua dialcdkorum, idcocp quanbsp;fubtiliuspoterantclimatiustçtradijtamenexequinbsp;fuperfcdeo.Sunt enim ilia quidem fcitu neceilarianbsp;fed qux difcipuli cu hue ueniunt,didiciffc debentnbsp;pon difeere.

Qiiot Si qux lint enuntiationis fpcs, CAPVT III.

pofitione imprudens,iniufte,infani,deniq; SC quic quid habet negandi uim.Negatiua uero,ubi adeftnbsp;aliq negatiozut lunafulget,luna nonfulget. Vimnbsp;ncgationishabent,aliucÇalitcr,minus,parum,migt;nbsp;nime,amp; fi quid eft talezut fimia aliud eft qua tn honbsp;tno,hoc fignificat,fimia non eft homo : hie eft mi^nbsp;nus bonus,ille parum aptus ad literas,parum mulnbsp;tuseftnofter exereituSjtucsuir mimimc malus,nbsp;pene idem funt quod non bonus,nö aptus,no mulnbsp;tus,non malus.Etiam quxdam uerba idem effîcigt;nbsp;untutdifl'imulaste audire, negastc intelligere,nbsp;idem funt quodfiinulas te non audire, SC ais te nonbsp;intelligerc.Nam ncgo,anfitànegatiuo aduerbio jjeg«.nbsp;compofitum dubitari poteftzitem abeft pater, dc^nbsp;nbsp;nbsp;*

eft peeunia,item eaue lxderc,pene idem eft quod noli lxderc,ueleaue Ixdas, quod fignifieationisnbsp;lt;iafdé eftxuius adieAa negatione,eauc ne Ixdas,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* » pof

iï4 LAVREN. VALLAE DIAL, lunt uidcri eiufdcm naturx,nifî, fine, præter, Zi. qnbsp;funt id genus,3lt; in primis quinsquod undc componbsp;fitum(fi compoiïtü cft)diffkile cftdidujVno mo-*nbsp;do a{îirmatiuum,un

Qyin afpcra luno Confilia in melius referet. Duobus negatiuum,ut:

Quin tu aliquid potius,faite quoi^ indiget ufu9 Viminibus mollii^ paras detexerc iunco.

Id eftjCur nan:amp; pro ut non, ut apud eüdê Vergî. Hic tibi ne qua moræfuerint diipendia tanti,nbsp;Quin uatem infanam afpicias. Item cnunbsp;ciatio eft,aut uniucrfalis, aut particularis. Namnbsp;ea quæ dicunt iîngularem,amp; ipfa particularis eft,nbsp;quia omne fînguîarc particulare cil fed non e' côgt;-tririo. Vniuerfalitas particularitascp per caquænbsp;dixi fî'gna declarantur: uniuerfalia omnis, nullus:nbsp;pticularia aliqs,quifpiam,Inter quæ,funt q numcnbsp;rant,qdam quod iîngulare eil multum ab a lijs dixnbsp;uerfum ut poilcrius oftëdam. Huic (îmilima funtnbsp;aliqua pronomina,hic,illc,iilc, quæ à dialctflicisnbsp;non ponuntur inter iîgna, fed inter tcrminos quinbsp;faciuntfingularem enunciationem:qualia funt menbsp;us,tuus,amp; nomina propria,ut Socrates,Plato:adgt;nbsp;ijciunt debcrc coniungi hæc ligna cum terminonbsp;communiât omne animal, omnis homo, aliquisnbsp;homo:quod quis ignorat^Nemo enim dicatomisnbsp;ego,quidam tu,nulJusfol, aliqua lunaJicct idemnbsp;fieri poifit per tcrmiuum lîngularcmlîuc is fîtnbsp;nomen proprium,ut omnis Alexander,nullusnbsp;Alexander,aliquis Alexander: fîue appellatixnbsp;uum,ut:

Nullus adliucmimdopr£bebat lumina Tit^

LIBER SECVNDVS. t,f Nifîdicimus Titan elfe nomen proprium. Sedutnbsp;cuncp fit,nemo in liac re poifit errarc. Affirmatifnbsp;ua igitur negatiuaep uniiicrfalis enunciatio, omisnbsp;equushinnit,nullus equushinnit:quæ tantundemnbsp;in numero fingulari pollet,quantum in plurali.utnbsp;omnes equi hinniunt,nulli equi hinniunt.Particünbsp;laris affirmatiua,nonnullus equus liinnit qjn plunbsp;rali plus quidda polkt,nonnulli equi iünniüt. Itênbsp;ncgatiua,nônunus equusnô liinnitmônulli equinbsp;non hinniunt.Cur aüt hoc figno pticulari malue^nbsp;rim uti ac debuerim in fcquentibus, ubi de fignisnbsp;agâ cxplicabit:Huius germana eft qua uocant lî«nbsp;gularë,quia fingularis(ut dixi)eadcpticularis eft,nbsp;affirmatiua hic equus uel meus equus, uel Buccfnbsp;phalus hinnit.Negatiua,hic equus,uel meus equ’,nbsp;uel Bucephalus non hinnit:amp; ipfæ plus al/gd polnbsp;let in plurali,ut hi equi,uel mei equi,uel bucepha-li hinniunt.hi equi uel c.non hinniunt.Ea quantnbsp;indefïnitâCquia fi'gnocarct)appellant, (îmiliseftnbsp;amp;[. germana uniucrfalis: ut equus hinnit,equus nônbsp;hinnit.Ideoi^ nihilo minus pollet in fingulari q innbsp;in plurali more uninerfalisuit equi hinniunt,eqult;nbsp;non hinniunt.Et circa naturalia exempla uinuntnbsp;eftinpcioiuinafuntin pcio.Item apud quafdamnbsp;gentes uinum non eft in ufu, amp; uina non hint innbsp;ufu.Qyareindocli mihiuidêtur,amp; in ipfo doftrînbsp;næ crrarcueftibulo,quihancuolunt particularisnbsp;non uniucrfalis uim obtinerc, cum fit fuapte na**nbsp;tura uniuerfaliside orani nancpequo diciturquodnbsp;hinniatautquodnon hinniat, amp;dc uino omninbsp;quod fit in pretio uel in ufu,n3 de uno aut akero»nbsp;Sed meraincrimus lios ipfos termines,quoties bis

14 effe

I,« LAVREN. VAL. DIA. cfferuntur hoc modo,equus equum, homo homtgt;nbsp;nem,ratio rationcmfupcrat,non accipi uniucrfanbsp;liter fed particulariter:quod aliquis equus fupcgt;*nbsp;rat alium quempiam, amp; nonnullus homo alterunbsp;aliquem, 8C alia ratio aliam:tamen fî altius infpi»nbsp;ciamus non proprie dicatur particulariter : quianbsp;hac geminatione termini uniuerfalitatem amplenbsp;d:or:quod omis uel equus uel homouel ratio autnbsp;fuperat aut fupcratur,nullo excepto:a qua lignin-Ecatione longe abcii ilia oratio,aliquis equus fuxnbsp;perat aliquem equum,due nonnullus nonnullum,nbsp;ubi unumquenqt fuperare autfuperari necciTe eit.nbsp;Quod cuidentius probatur,fî in locum geminationbsp;nis ponamus alterum terminum hoc modo,cquusnbsp;fuperat boucm,homo fuperat brutum,ratio fupamp;gt;nbsp;rat temeritatem.Similiter in negatione. Ita^ fa^nbsp;cultas ilia uniuerfalis quæ duorû, ut fie loquar ff anbsp;trum uelut hæreditas crat,intercepto uno tota difnbsp;fertur ad reliquum. Quo magis liquet indefinitâ,nbsp;uniuerfalis habere uim non particularis:dum ta.»nbsp;men ôC illudmemincrimus nonnunquam accipi pnbsp;ticulariter,ut elephas hoc facit nec. omni homini.nbsp;Nonnüquam iîngulariter ut Cicero de Pompeionbsp;loquens,nofl:i,inquit,hominis tarditatem ac taeixnbsp;turnitatem,hoc cft cius iplîus de quo agimus: autnbsp;cum fubauditur mcus,ucl nofter, tuus, uel ueifer,nbsp;SCfuus,utnon repperiinftabulo equum, fupplenbsp;ineum,uel tuum,uei nollrum, aut aliquid huiupnbsp;modi.Nonnunquam nec uniucrfaliter,nec parti'*nbsp;culariter,nec fîngulariter,fcd infoIidumCut fie digt;'nbsp;cam)totaliter,ut homo,ut cquus cil fpecies amgt;nbsp;tnali$. Videlicet non quod uniufcuiufcp animalis,nbsp;a«.

LIBER SECVNDVS.

aut unius certi,aut huius. Ad hunc modum accipi tur quotics eft talis oratio: Animal continet ho^nbsp;ininem,auis continet uefpertilioncm.Item negaxnbsp;tiue corpus non continet animal, animal non có'nbsp;tinetur à corpore ,auis non comprehendit uefpernbsp;tilionemj, uefpertilio non comprehéditur ab aiie:nbsp;hoc loquendi modo excepto fere mains eft amp; am-plius prxdicamcntum qua fubiedum in uniuer-fali,particulari,fingulari, indefinita: quocuncginnbsp;clemento fiue prædicamcnio(quat tria nos faci-mus)infubftantiaomnisleo,aliquis leo,hic leo:nbsp;leo eft animal.In qualitate omnis leo, aliquisleo,nbsp;hie lco,Ieo eft rutilus.In adlionc omnis ignis,ali-quis ignis,hic ignis,ignis mouctur. Ad plura näq{nbsp;rpeólat animal,rutilum(^ efte âC moueri, quam adnbsp;leonem uel ad ignemrnonnunquam par eft uis p-dicati attp fubieélhut leo rugit,equus hinnit, homo ridct,nec ad plura Ipedtat rugirc qua ad leo-nes,nec hinnirc quam ad equos,ncc ridere qua adnbsp;homincm.Cum dico rugit,hinnit,ridet,non adionbsp;nemfcdqualitateminnuo,quaf adeft leonirugieqnbsp;ti,equo hinnicnti,homini ridenti. Quod quidamnbsp;non intelligentes talibus excmplis utuntur: IcO ënbsp;rugicns,equushinniens,homo ridens;qui fermonbsp;locum non habet,nifi cum aliquid horum anima-liumidagir,nam de cui\(flis dici non poteft . Alqnbsp;aiunt leo eft rugibilc, equus hinnibile,h5 rifibile:nbsp;qui fermo in lingua latina abfurdus eft , per neutrum gcnus.Ita loquendi tolerabilius foretfutinnbsp;aUo teftatus fum libro)fi diceretunrugibilis, hin-nibilis, rifibilis,nec défunt aliqua huiufmodi cx-vnpla, Yirtus eft bonuro,ôC bonum eft uirtus, fi

i f Stoicoß

iflum.Ideoi^ cum illo côuerti potefl:, ut omnis ho cfl: animal,non uti(^ totum genus animal: Sed alinbsp;qua pars huius generis. Nam Cicero fpcciem parnbsp;tem generis uocat. Ergo aliqua pars an imalis eftnbsp;în Omni homine.-item quidâ homo efl: animal,fei^nbsp;licet eft quædam pars animalis:ergo quædam parsnbsp;animab's eft quidam homo.Omnis leo eftrutilus,nbsp;quidam leo eft rutilus, hoc eft, quod quifi^ leo 8Cnbsp;quidam leo partem aliquam habet fîue quandamnbsp;r utili coloris,non ipfum omnino rutilum colore:nbsp;ergo aliqua pars rutili coloris eft in fîngulis Iconinbsp;bus,amp; quædam in quodam .Idemintelligo de inßnbsp;nito,quod de uniucrfali cum uniucrfaliter accipiî.nbsp;Idem quo^ de particulari fîngularitp, cum parti-'nbsp;cularitcr fîngulariteri^ fîgnificat:nec aliter cü to.-'nbsp;talitcr acc)pitur:ut ho eft fpecics animalis, id eft,nbsp;quædam fpecies animalis:crgo quædam animalisnbsp;fpecies eft homo.In negatione, ratio è diuerib eftnbsp;quando adeft fignum uniuerfalc, ut nullus homonbsp;eft fatyrusuid eft, ullus homo non eft ullus iaty^nbsp;ruf

LIBER SEGVNDVS.

rilS:ergo nullus fatyrus non cft ullus homo. Quan do non adcft ut homo non eft fatyrus,id cft, ullusnbsp;homo,ullus fatyrus,ergo ullus fatyrus non cft ul^nbsp;lus homo.Quando per totalitatcm loqnimur, utnbsp;fatyrus non eft fpecies hominis,id cft, ulla fpcciesnbsp;hominis'.ergo ulla fpccies homiuis no eft fatyrus,nbsp;Quando adeft fignum particulate fingulare'uc,utnbsp;nonnullus pifcis uel hic pifcis fatum enitit«r,fcilinbsp;cetcftaliquiscxillispifcibusqui fatum cnitunt;nbsp;ergo aliquis ex pifeibus foctum cnitenribus eft aitnbsp;quis uel eft hic.Item illc pifcis ucl hic pifcis no eftnbsp;fatum cnitcns,fcd oua pariens; uidelicet ex hisjqnbsp;fatum enituntur,fed oua non pariunt, nô eft ille,nbsp;uel non eft hic pifcis.Thalcs cft unus ex leptem fanbsp;picntibus,id eft,aliquiscx feptem:ergo aliquis exnbsp;feptem Thales.Pythagoras non fuit efeptem fa^nbsp;pientibus, id eft,ullus feptem : ergo ullus qui eft ênbsp;feptcm,non fuit Pythagoras:hxc quæ de conucr^nbsp;tendo præcipiimtur,quàm utilia f!nt,proximo li-*nbsp;bro cum de Syllogifmis dilputabirur elucebit: Vcnbsp;plurima in præfentiarum,quæcauillofcamp; infeiennbsp;ter à quibufdam funt tradita, refeikre ftipcrdcar-mus.

Quot fint fîgna quomodo dîiferant. CAPVT V.

IAm ligna in quibus tantum momenti cft, excutiamus;cnumcrantes omnia fi poflit-mus aut ferc oîa. Vniuerfaliü affirmatiuoBtnbsp;maxime propriü eft quifq; p tria diftinélunbsp;gcnera:qlt;y uix dialeftici noftri nouere:Grxci fre^nbsp;quenter «us coinpofitum unufquifcpîcuinbsp;fimile

^40 LAVREN. VAL. DIALE, fimilcjfi fïngulare ejus in ufu eifct, Enguli : qiiojjnbsp;ctiatn coniungitur cum quiflt;5,ficut unus,fit(ß fin^nbsp;guli qui^:huic difTimilc cft uniurrfus,quod de manbsp;Cunftusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numero dicitur. Vnde diciî uniuerfi finguli'^.

At ipfi,fimile eft cüftus, Vt cnim dr uniuerlus po puluSjfic cüftus populus hoc eft coniüélim oés.Sinbsp;lî aliqn additur ftgnihcatio coniunéliua, ut apudnbsp;Vergilium,cundtifimulorcfrcmebant.pro totusnbsp;quoqj numerus accipitur, ut Cicero pro Archia:nbsp;hcc nos cunfti huic unquam ftudiopenitus deditinbsp;fuimus:£tin cadem,poftin cæteris Aiïx partibusnbsp;cundæcp Gracciæ fie ciusaduentus celebrabatur;nbsp;Omnis pro his omnibus pollet: his addattir quif«^nbsp;quis Sd cætcra,Sf quicunc^, quæ tacite in fc habencnbsp;omnis:ut quifquisfiuequicunc^'ambulat mouehnbsp;quod perinde eft ac diccres omnis qui ambulat:nbsp;mouetunqua; tarnen non femper ita accipiuntur:nbsp;fed pro qualifcunç,ut;Quifquis es haud credo in-*nbsp;uifus cæleftibus: Si apudeundem Vergilium:nbsp;Egredere o quicuncß es ait. Nec mirum cum ipmnbsp;relatiuumande componuntur,huiusnaturæ fît,nbsp;ut qui ambulat mouetuntam de uno qu3 de omi*nbsp;bus intelligitur. Idem quod hæc infuperiorc fen**nbsp;fu fîgnifîcant quotquot SC quotcunq^,ideocp aper*nbsp;tius omnis in fe habet. Nihil eft enim aliud quot^nbsp;quot et qtcun^,quàm omncs qui:quibus fîmile eftnbsp;quotusquifcp, quod interrogatiuc feré ufurpatur.nbsp;Negatiua figna per fe nulla funt,at compofita exnbsp;aduerbio SC figno particuIari.Aduerbiü uero ap-*nbsp;plica tur,ut uullus currit,quod ita refoluitur,ullusnbsp;non currit. VIlus cnim fîgnum particulate eft,ungt;nbsp;de çomponiiur nulIus.Nequis ex non ucl ne, SC

LIBER SECVNDVS.

^ais pro aliquis.Quod nunc uetat,ut:

Hic tibi ne qua moræfuerint difpcndia tâtî. hune fubiungitur,ut;

NequisfitlucusquofcplusîaftetApollo. Nihiluni. T^ihilum quod cft neutrum ex eodem aduerbio c5nbsp;pofitü, ÔC hilum quod eft aliquid,pcr apocopenq; Hilum,nbsp;dicitur nilüLatcp iterum per fyncopen,fiue fyherenbsp;fim, fynalcphamuc nil. Nemo non cft ex figno cô Nemo.nbsp;pofîtum,tamcn latens fignum habet ullus,uidclilt;nbsp;cet non ullus homo,ucl non ulla homo. Nam idcnbsp;eft alius nemo te amar,quàm alius ullus homo tenbsp;non amat.cum fie non audeamus loqui,alius ullusnbsp;nemo te amat,nift comica licentia,utTerentius innbsp;Ecyra,nemo quifquam illorummcmpe eadem li.*nbsp;centia qua alibi diélum eft,nemo homo:hoc corn-«nbsp;pofito grsEci carcnt,ideoijj latini dialectici nimisnbsp;græciftanteseo non utuntur.Illa nomen uniuerSnbsp;tatis non implent,ab uter compofita,unum affïrlt;nbsp;matiuum,alterü negatiuum, uter^ et neuter; idénbsp;dico de ambo. Aduerbia quo^ funt uniuerfalia ta Àduerbiânbsp;affirmatiua quâ negatiua. Affirmatiua quidetnnbsp;omnino,cui fimileëprorfus,ufquequalt;p, quoties,.nbsp;toties.Irem femper eius pené fîgnificatiohis cft c5nbsp;tinuc,a(ïîdue,fedulo.Itcm ubitpjUndiç, SC componbsp;ta per cunç,quotienfcuncp, ubicumy, undecun^,nbsp;quacun(ç,quoçunlt;^,quoquo uerfus.id eft,inomnënbsp;partem:amp;illa geminatà ubiubiamp;^fimilia.Ncgatinbsp;ua autcm,nüquam,nufquam,nuipiam,nccubi,ncgt;-tiua,nequo,nccunde,nequaquam, SC fîqua, SC fiitiinbsp;iia,quæ omnia uticp in fe habent fi'gnum:Semp cmnbsp;idem eft quod omni_tcmporc,ubi^ quod omni in 'nbsp;löcö.undim quod omi ex loco.Et item cætera ncgt;

^atiüâ

I4Î LAVREN. VAL. DIALE, gatiua apertius: nunquam cnim nufquam nuPnbsp;piam idem funrquod non ullo fine nullo uel tem-pore,uel ]oco,amp; itë in cæteris:his addamus utro.-bilt;^,ficut addidimus utcr^ amp; neut,eius^ cognatanbsp;utrin(^,utro(p,utrocuntjj,ncutro,amp; cætcra huiuP*nbsp;p . niodi.Partkulariafuntaliquisamp;procodcmfen.*nbsp;fiiquis,amp; ab eo compofita quifquam quifpianr.nbsp;Item quogræcicarent unus,amp; quodabeo profliinbsp;xit nonnullus quo item illi carcnt neutrum nónbsp;nihil.Quorü nullo ferc alio dialedici noftri utügt;nbsp;tur,nifgt; uno aliquis,non putantes illud dillarc ànbsp;dam,quia græci non diftinguunt, pro duobus hisnbsp;noftris unü tantü habentes,immo pro tribus. Nïnbsp;¦fis pro his duobus,SC pro quis ufurpatur,dc^uoi^nbsp;duorü differentia mox:prius enim in quodi^eracnbsp;Aliauis particulare à nonnullis alijs dicendum.Qiiod

’ ’ cöponitur amp; ipfum à quis poftpofïto, ficut quisq 8C quifpiam præpofîto:amp; ab alius fîcut alibi,täetffnbsp;fignificatio nominis undc componitur non appa^nbsp;rct,fîcut in alibi id fadlum cft,ut aliquatcn* differnbsp;ret à fuo fîmplici qu!S,quod fimpliciter fîgnificat:nbsp;nec obflat quod dicere etiam folcmus alius,aliqs,nbsp;quia quodmaius cft dieimus alibi nufquam.Sed^pnbsp;pofitâadremueniamuSjamp;primuminquo diffe.gt;nbsp;Fnfcîan, vatabullusiquamdifferentiam Prifcianus fane'cûnbsp;rarpitur. oßß-yrajn, tum ineptam tradit: inquiens îter ahgt;nbsp;alknbi Sëufquam 8C aliquando Knbsp;unqam hoc intereft, quod aliquis âf alkubi amp; 2Îinbsp;quando abfolute proferuntur, ut aliquis uenit adnbsp;me, fimiliter alkubi fuimiis.i.in al iq loco, amp; ahgt;nbsp;quando contingit.i.in aliquo tempore.Sin autemnbsp;dicam uHus, pëdct ex infïnito omnium numcrorunbsp;ncccflc

LIBER SECVNDVS. ,4, »«eflc eft cnï ullus omniu intelligcrcjóó cunóiosnbsp;poffe numéros ad hoc referi i. Nec incongrue dix-minutiufi efiTe unius dicitur, SC hoc uidetur ad alï-quid c(re,quomodo fummus amp; iir.us, primus amp; ulnbsp;timiis ad omnia dicuntur,iani locis quam tempo--rjbus,iicl ordimbus lùbicéta,« cl fuppofita:Simililt;.nbsp;ter ufque,ad omnia Iota rcfcrturjamp;ufpiamiin--quani ad omnia tempora. At feiendumquod comnbsp;pofita quoque eorum abnegatiua funt, omni^nbsp;urn generaliter,qua? per capoiTunt fignificari.ln«-eptafancratiohæc (ut dixi) amp;obfcura, nam ul-»nbsp;lus nihil habet,quod non habeat aliquis, habet allnbsp;quis,quod non habet ullus. Quippe cum co utinbsp;poifuraus ut libet; ullus aut non nifi per negation*nbsp;ncm ut non eft ullus fapiens aut quodproxime acnbsp;cedit ad negationem,uel interrogando, ut eft ncnbsp;ullus fapicnslt;ueldubitando,ut dubito,hoc eft ne.-lcio,fiuc ambigo an ullus-fit fapiens: aut cum connbsp;ditione,fi eft ullus fapiens,amp; donee ullus eft fapi-cnstäi uix eft ullus fapicns;amp; fic loqueris quafj ulnbsp;lus fitiapienj.Etiamcum uerbis coniunftum, qugnbsp;fuperius attigi, ut diffimulas, fiuc negas te iliumnbsp;audire,fiuc ullum intclligere.jltcm caue ullum le^nbsp;das.Cum comparatiuis quoque ut amo tc magis,nbsp;quam ullum hominem,ut malo Roma: eile qua mnbsp;ufquam : quafi fubintelligatur alius ut fit qua ullunbsp;alium hominem,amp; ullo alio in Ioco:amp; nunc poti*nbsp;Us uolo dicerc qua unquam,id eft, quam ullo alionbsp;tempore. Diftat item aliquis à quifpia amp; quifquä,nbsp;quæ funt tanquam media inter aliquis K ullus, ÔCnbsp;pofterius dura de negatione dicemus,diftat etiamnbsp;d nönullus quod eft tanquä medium inter aliquisnbsp;quidam

ï44 larentii val. dialê.

6c quidam,quorum nüc diffcrentiam tradâ. Cuni dico quidam ueftrum modo me uocauit, fîgnifïgt;*nbsp;co ccrtum hominem cfTc ex uobis qui modo uoca.nbsp;uit : à me, quod ab co uocatus fum agnitum,nbsp;perinde ac fi diccrc; Socrates,fiuc hic,uel ifte,autnbsp;ille me modo uocauit. Cum dico aliquis ucftrumnbsp;me modo uocauit: fîgnifïco inccrtü hominem eflienbsp;cx uobis^quafï quifquis ucftrum fit, quia quifnamnbsp;uocauerit non dcprchcdi.ut mihi aliquis,qUifquä,nbsp;quifpiam propria uideantur efleparticularia illi^nbsp;usuniuerfaIisquifquis:quodS^ipfuma quiS contnbsp;Quidam» ponitur.Quidamuero non aliter fehabere quàmnbsp;id quod appellant terminum (ingularem:ut ft menbsp;cum loquutus eft Socrates,aut ille,uel hie refte dinbsp;cam quidam mecum loquutus eft,non autem ali-*nbsp;quis,quaft ueftrum quis loquutus eft. Vnde uulganbsp;ris eft fermo quotiens aut nolumus nominate honbsp;mines, aut eorum nomiha nefeimus : quidam aclnbsp;quendam fcripftt,non autem aliquis ad aliquem.nbsp;Neque ucrc folum linguat græcc defeólus in cau^nbsp;fa eft,cur à nonullis in paru intclligcda hac differnbsp;rcntiaftterratum.Sedquodaliquando nihil in canbsp;difterunt,aut nihil uidentur diftcrre;quale eft ft dinbsp;cas,reperias hiftoricos omnes aliquibus ftue qupnbsp;bufdam in locis mcntitos.Præterea quod nonnu**nbsp;quam rcperiunt,8f ftrarifti'mc,aliquis pro quida,nbsp;fed non tarnen quidam pro aliquis.Quorum diffcnbsp;tentia magis cx negatione apparebit. Sed in hocnbsp;pcriti nonnulli aliquando peccaucrunt,in illo fogt;nbsp;lummodo imperiti,quod putant quilibet non ptinbsp;cularc fi'gnum eire,fcd uniuerfale, quodita parti.*nbsp;cularc eft ut quiuis,quorum idem fenfus cft:qucadnbsp;fflodum

LIBER SECVNDVS. ,45 modutn uteruis idem fîgnifïcat,quod uterliber,idnbsp;cft,quein tu uelis, amp; quern tibi capere iibcat. Sicnbsp;altera duo,quetncun(ç uis,Só quemcun^ tibi capenbsp;re libeat.Ibi unum de duobus,hic unum de plurisnbsp;bus,excmple tarnen hæc raagis confirm a nda,qujnbsp;rationc probäda funt. QuintiIianus:Per*cuIofmnnbsp;amp; cum cura intuendum genus,quia fiin proponenbsp;do unumquodlibet oraircrimus,cum rifu quolt;$ tonbsp;ta res foluitur:tutiusfi'cintcrrogare.Si bare aftionbsp;non fitj^qux fit, fi’mul enim mouentur omnia, uelnbsp;cum duoponentur inter fc contraria,quorumnbsp;nuific utrumlibctfufriciet.Eccc code in iocoQuinnbsp;tilianus utrumlibet amp;. quodlibet ufus efi',altcruntnbsp;pro co quod eft unum de duobus,alterum pro eonbsp;quod eft unum de pluribus. Afferamus ctiam e'iugt;*nbsp;re ciuili tcfiimonia, ubi proprictas linguae tam dinbsp;ligenter qua neceffario cuftoditur.CaiCut credit)nbsp;uerba funt in lufiiniani inftitutionü libro fccüdo:nbsp;Si plures cöditiöes inftitutiöi adfcriptæ funt;Siqlt;nbsp;dem coniunólim fuerintjUtpura fiillud SC illudfunbsp;erit faólum omnibus parendum eft, fi ucro feparanbsp;tim,ue]uti fi illud,aut illud faftum erit,cuilibet obnbsp;tcmpcrarcfatis.Eteifdem pené uerbis Paulus innbsp;digeftis Iuftiniani:Sihcrcdi plures cöditionescö-iuniflim datæ funt omnibus parendü eA, quia aninbsp;us loco liabcntur,fi disiunftim cuilibet.Item mogt;nbsp;deftinus:Si pluribus heredibus inftitutis itafcngt;nbsp;ptum fit, lieres meusdamnatusefto:dareaureosnbsp;quinq; non quilibet hcres,fcd omnes uidebunturnbsp;damnati,ut una quinep dent.Et alibi multisin lo^nbsp;cis. In Leuitico de leprofo ira fcribirur; Adduceturnbsp;ad Aaron,uel ad unumquemlibet filiorum cius.,nbsp;k Qi'id

14« LAVREN. V ALLAS DIAL.

Qyid multls'înufquam in omni dialeólica ac phP lolophia ex Ariftotelc träflata,nifi forte apud aligt;’nbsp;quern nouorum reperitur quilibct,nifi particular!nbsp;terpofitum,fkututerlibct.Qijo minus danda ue^nbsp;nia eft iurifpcritis ac theologis reccntibus, cîiale-iliciscp ac phifophis noftris,qui uerba fcientiac fugnbsp;nonaudiunt, fedin prauéloqucndo, nefcioq monbsp;confpiraueruntjSi quaff diucrfæ cinirates in fuamnbsp;metropolim coniurarunt;Dixi urcriibet effc par.«nbsp;ticulare,fed ita pticularc,ut utcrqj iiniuerfalc. Idenbsp;intelligo de uteruis,amp; fi uis addere utcr amp; alterunbsp;ter cum capitur pro uno è duobus. Aduerbia pticunbsp;Adiicrbia laria funt unq,usg,ufpia,aliqn, alicubi, alicundc,nbsp;Fticula, qn(p,aliquotiens,interdum,nonnunq, quod exponbsp;nit pro aliqn uel qnqj non 4) unq,proptcr canfamnbsp;quam reddidi de ullus. Necmultumabhisdiife.-runt fiquando, ffcubi,ficundc,ubiuis,utrobi. Namnbsp;ilia,hie,illic,ifthic, amp; fimilia dicuntur fingularia.nbsp;Item nunc eras tunc amp; talia, ubi tale eft quale hienbsp;ucl illic, fed accipi folet pro ubicunqj quod eft uninbsp;uerfalc :cuirefpondetibi, ea potius uniuerfalianbsp;funt antchac,pofthac,antea, poftca ,ha(n:enus, denbsp;cactero,amplius,ultcrius,deinceps,amp; fimilia ut a««nbsp;pud Quintilianum,quidfucrit,ante non quæro,nbsp;poft hæc erit amicus,id eft,femper amp; fempcr poftnbsp;Et cum negatione idem ffgnificabunt quod nun«*nbsp;quam,ut haiRcnus non fuifti amicus,nec poft harenbsp;eris,ideftnunquam fuifti amicus nec nunqeris:nbsp;quale illud in euangeIio:Non lauabis mihi pedes,nbsp;in feculum fine in æternum,hoc eft nunquam lauanbsp;bis mihi pedes,hæc funt figna ncccflario fyllogiPnbsp;mo accommodata.iSunt alia acconunodata credi.«

»a fîgniücationë redddit:ut no omi pifce ucfcit lu-dæu.s;qd cftpticularc,perinde ac fi dicercf,nö ullo iiue qdam pifce non uefcif ludxus: rurfus omni pinbsp;Ice glabro non uefcitur ludxus:quod eft uniuerfxnbsp;Ie,non fecus ac (i dicatur nullo pifce glabro uefcifnbsp;ludæus,quorum neutrum eft uerum. Et etiamil^nbsp;lud prius biparticularc eft, non tantii particularcnbsp;amp; multo ab illo diiferens. Non nullo pifce fiue qgt;nbsp;dam pifce non uefciî ludxus, quia nonnullo ucfcinbsp;tur,nonnullo non uefcitur:fiuc quodam ucfcit, qgt;nbsp;dam non uefcituntacitam'qj uniuerfalitatc habetnbsp;in duas diuifam partes: Qpippe de omni pifce in-»nbsp;telligitur quorum partem fignificamus effe in ufunbsp;ludxis,partem non effe. Quare omnis n unquamnbsp;pdet fuam uifti uniuerfakm. Quod etfi p fe planSnbsp;cft,tamen ratione faciamusplanius. Ea quorumnbsp;alterius fignificatum uerum eftc poteft, cum alte-rius fit falfum,n5 idem fignificant,ueluti ut exemnbsp;plum à parte fubiefti afferatur;quidam homo nonbsp;uolat uera eft enunciatio. At non omnis homonbsp;uolat falla:quia partem hominum uolarc affirmonbsp;ergo partem uer3m,partcfalfara, quid nK igiturnbsp;biparticularis tacitam (ut dixi)in fe uniuerfalita-tcmhabens,quidquod nonfolum tacite, fedali-k a quan

«4« LAVREN-VAL. DIALECTL quandoapcrtCjfïquid modo intcrponatur internbsp;negationem amp; omnis;ut afferam autem e' thcolonbsp;gia,id cft,e' grarco excpla, Si nifi breuiati fuißentnbsp;dies illi,non fieret faliia omnis caro, id eft, nulla:nbsp;amp; alibi,ut non gloriet omnis taro.Quid quod alinbsp;quando idem fit ctiam (i nihil intcrponat,ut;Nonnbsp;mortui laudabunt te domine,ne(^ omnes qui degt;nbsp;feendunt in infernum:Si alibi: Et non delinquentnbsp;omnes quiiperant in eo:necp refert quod antece^nbsp;dit uerbum,quia idem fit,fi fcquatur fic. Non mornbsp;tui neq5 omnes qui dcfcenduntin infernum lau*nbsp;dabunt te domine;hoccit nulli. Eodem modo innbsp;pracdicato,ut:Inquirentcs dominum non minuennbsp;turomnibono.Et iterum:Non mifercarisomni*nbsp;bus qui operantur iniquitatem.Cuv autem pofte*nbsp;rior modus,nö probe iftis exponitur^non de oniinbsp;pifee glabro aceipiendum eft,non uefei illo ludænbsp;umtnon co inficias ita aceipiendum,fed non fem*nbsp;penquinimo fæpe in fenfum priorem:ut omni pi*nbsp;îcenon uefeitur ludæusmempe quodaliquo uefeinbsp;tur,aliquo non ucfcitur:cuiu(modi cxcmplis pic*nbsp;nafunt omni,auto:mncsdiuiteseflenon”poflunf,nbsp;amp; omnis uolucris non cft pennis prfdita, perin*nbsp;de eft,ac fi diras, non omnes diuites eflé poiTunt,nbsp;8L non omnis uolucris eft pennis prædita:quia p5nbsp;hominum uolucrumcp talis eft,pars non eft. Pau*nbsp;lusiurifeonfultus: Si plurium feruorum nomine,nbsp;iudicio fiftendi,caufa una ftipulatione promitta*nbsp;»ur,ptHnam quidem integram committi:licet unu Snbsp;ftatus non fit.Labeo ita ait.quia ucrum fit omnesnbsp;ftatos non eile perinde ac fi dixiflet, quia ueru fîtnbsp;no omnes ftatos cfîe.Q’'intibanus libro feptimoinbsp;tradi

LIBER SECVNDVS. r^, |radi cnim omnia quæ ars cfficerc non potcft. ô£nbsp;in xii. At cum protinus dicendum eft, omnia paranbsp;ri non pofliinthuic alteram negationem fi addasnbsp;crit fenfus prioris:ut non omni pifcc non uefeiturnbsp;ludæus;pcrinde ac fi diceremus non omni pifcc abnbsp;ftinct ludæus. Ita per aliam ianuâ egredimur adnbsp;plateam ciufdem fignificationis: nonomni pifccnbsp;uefeitur Iudæus;egredimur aüt quafi poftico,quonbsp;niam è contrario dicimus.lbi enim negabamus lunbsp;dæum uefci omni pifcc,hic negamus ab omni ab^nbsp;ftinerCjCum utrobitç uclimus eum quibiifdam pi-'nbsp;feibus uefci,quibufdam non uefci, Idem quod ois,nbsp;efficit quifepSi quod duplex iierbum defiderat gf-quiSjfinguli ab hac ambiguitatc eft liberSamp;alianbsp;duo,cun(flus amp; uniucrfus,nifî pro omnis accipiannbsp;tur ucl pro totusmam idem totus ctiam efficit, innbsp;quoexempla afferam in fuperioribus inuenicn--da recfloribus rclinquens ; non totus orbis paruitnbsp;Alexandro,ici eft,pars orbisparuir,pars non pa^nbsp;ruit:crgo cnüciario bip^r. icularis.Itcm totaGtç--cia non paruit Alexandre, idem fenfus eft non icxnbsp;cus,ac fi diceretur,non tota græcia paruit Alexannbsp;dro;fecus autem tota natio Hifpana,tota Gallica,nbsp;tota Germanica, tota Britannica non habuit co-gnitum nomen Alexandri.Non enim fie acciperenbsp;tur quod harum fingularum nationumpars cogninbsp;turn habuit nomen Alcxandri,pars nô habuit:fednbsp;quod nullafut fit)3ntepofita ncgationc:(îc nontonbsp;ta natio Hifpana,n0n tota Ganica,non tota Ger-»nbsp;manica,non tota Britannica,habuit cognitum nonbsp;men Alexandri.Quanquamhoc quotp polfitefTenbsp;uniucrfalc(ut dixitnus)dc ois,fie nô nouit Alexannbsp;k } dri

«s. LAV R EN. VAL. DI A.

dri nomen tota Hifpania,non tota Gallia,no totz Germania:hoc c nulla pars Hifpaniæ,Gailix, Gernbsp;waniæ.lllud admonitione uix indigct : nonnun^nbsp;pro toto nos dicerc omnis, quemadmodû dixj denbsp;cunAis:ut omnis familia,omnis populus, oïs Ew*nbsp;ropa, quæ non habeni fua pticularia,aliqua faminbsp;lia fed pars familiar,non quifpia populus,fcd por.*nbsp;cio populi nô aliqua Europarfed pars aliqua Eu-’nbsp;ropx. Caetei^ hæc quæ in totus ambiguitas nô itanbsp;pot cmcndari ut emendatur in omnis, amp; inquifq^nbsp;quæ hnt per copofîtionemxôtraria negatiuamul--lus,nemo,S^ reliqua,ut ludæus nullo pifce glabronbsp;uefcitur,amp; nullo pifce uefcitur ludæus, nifi fqua-*nbsp;mofo niß dicimus,nihil pro nulla pars,ut nihil Hinbsp;fpaniæ,nihil Galliæ,nihil Germaniæ,nihil Britannbsp;niæ habuit notum nomen Alexandri. Scd hæc adnbsp;ncgationem compofitam pertinent adquam quianbsp;forte quadam deucnimus ipHus iam præcepta tranbsp;damus,cuius tradcndæ ctiam nunc fequcbatur locus.

De ncgationc compofi'ta fîgno adiundla. CAPVT XII.

Egatio corn fîgno compofîta ubicücÿ ponatur idem efficit, ut nullus currit,nbsp;nemo ambulat nihil mouetur à fcipfo,nbsp;neuter parentum te amat,nunq jgt;dcftnbsp;tcm critas,n usq eft uitio locus, lté cur

LIBER SECVNDVS. i« mutum animal Ioqui:amp; mutum animal loqui, eftnbsp;impoflîbile.Iniquuineft diuitias^ræponere uir^nbsp;tuti,8i præponcrc diuitias uirtuti eft iniquu ; liæcnbsp;figna negatiuum rurfus aduerbiü præponas fiuntnbsp;cxnegatiuisaffirmatiua, ex uniuerfalibus parngt;nbsp;cularia,nonnu]lus,nonnihi],nonnunq qux pro c 5nbsp;pofitis habennir.Nam non nemo non aufim côponbsp;fitum diccre,non neuter aures meæ relpuunt,nônnbsp;nufquâ Sé non ufpiam^quod feiam non reppcri:figt;nbsp;unt aüt aft'/rmariua qujdem quia addita negatio,nbsp;priorc ncgar,lioc cft,nccat,qfî uenenü périmés ucnbsp;nenum,amp; latro latronc fpolians: pticularia uero,nbsp;quia prius erant particularia,liæc quotç nihil inf-eft præponas ne uerbo,an poftponas fie,nonnull*nbsp;curritjSé turrit nonnullus. Atfiècontrariopoftponbsp;nas huic figno ncgationc fier aftirmatiua uniuer--falis. Affirma tiuc quia duæ aftîint negationes uni?nbsp;facientes affirmationem. Vniucrfalis autera quianbsp;præpofîtanegatiuauniuerfalis necat fequentemnbsp;negationem,remanctqj qualis crat uniuerfalis, utnbsp;nullus non currit,nemo non ambulat, nihil nonnbsp;à fcipfo mouetur, nunquam non eft uirtuti lotus,nbsp;uerbo ex negatione compolîto non poftponiturnbsp;a'duerbium negatiuum.Quis enim dicat nefcio,n5nbsp;îllum.fcd præponitur,ut non nefeio ilium fït^ ea-dem Egnifîcatio quæ fuerat ipfiusfimplicis:nonnbsp;nefeio enim idem eft quod fcio, amp;non nequeo idcnbsp;eft quod queo,amp; non nolo, idem eft quod uolo.nbsp;Tria enim demnm hæc uerba,apcrte componun-tur ex aduerbio negatiuo: quorum unum eft pronbsp;prium patris queo,altcrum proprium filq fcio,t,ernbsp;tiü propriü Ipiritus fandi uolo,quaiv pfonaßi fin--k 4 S^Us

LAVREN. VAL. DIALE.

gulis fingulos huius opcris dicaui libros ut primx litcrx teftätur;eas itacß oro precori^ ut innbsp;hoc uelut bcllo pro ucritatc fui'ccpto mihi fint adnbsp;uerfus infandas hoffium infidias auxilio. Verumnbsp;quidefl: quod Vlpianus differre uult uelle à nonnbsp;nolle inquicns:fîquidcm peculium dcdudo quodnbsp;domino debctur,accipitur mcrx pcculiaris etiamnbsp;fi nihil fît in peculio dominum tributoria obligatnbsp;ita demum fi feiente co negociabitur. iScientiä hicnbsp;accipiemusquæ habet amp;uoluntatem; fed ut egonbsp;puto non uoluntatcm fedpatientiam:nôenim uelnbsp;le dominus debet,fed non nolle.Si igitur leit SC nonbsp;proteftatur amp; noncontradicittenebitur adlionenbsp;tributoria.Non expreflît diiferentiam Vlpianus:nbsp;neep hocfemper fît:necp negationis natura continnbsp;git fed uerbi:quod fîgnifîcat turn propofîcum ani^nbsp;mi,ut uolo foluerc debitum, turn cupiditatem SCnbsp;gaudium,ut tibi bene uolo, ex quo fît beneuolcngt;nbsp;tia;unde apud Senccam:Fata uolentcm ducunt,nonbsp;lentcm trahunt.cuius ctiam compofîtum non monbsp;do fîgnifîcat infeius fum,id cft,propofîtum animinbsp;non habeo;ut domino tuo noluifîi,nolcns hoc é,nbsp;jnfcics, fed etiâ inuitus fum,amp; repugno quafî adinbsp;onem quo(^ in fe habeat, ut illud ipfum nolentemnbsp;trahunt. Vlpianus ergo accipit non nolle,pro nonbsp;rcpugnantcm,ucllc autem pro gaudentê eue. Sednbsp;uolens etiam uidetur habere in fc aAionem, ut il^*nbsp;lud uolentcm ducunt,erit^ idem non nolo SC uolt;*nbsp;lo,ne aliter hic redditur ad fîgnifîcatum fimplicisnbsp;uerbi:quàm infîgnis negatiuis uniuerfalibus, adnbsp;fignifîcatü fîmplicium particulariü: de gbus po^nbsp;uniuerfalia nunc difîcrendum eft.

Diffère

LIBER SECVNDVS.

Differentia fignorum particularium,fingu lariumcp accepta negatione.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP N T vin.

Nter quidam igitur Si aliquis,ut ab his incipi am quae plus inter fe differunt magis apparetnbsp;lt;ut dixi)ex negatione diifercntia.Nam multo eftnbsp;aliud,quidam ueftrum me non uocauit:non fol umnbsp;quia ibi (ignifico unum certû puta, ilium aut illü,nbsp;ut Socratcm,hie incertum ( ut fuperius dixi ) fednbsp;ctiam quodplæruncp aliquis cû negatione eft unpnbsp;ucrfakjUt caetera pticularia de quo nifi apud ftogt;«nbsp;lidos, nulla contrauerffa ê, cä nemo (îc loquatur:nbsp;Non finit me quiefeere quidam fophiftamon i nuenbsp;nio quendam fenem:dc quo (i côftat,dc hoc quot^nbsp;cöftare debebit quod ab illo differt.Quod de hoc,nbsp;idem de cacteris particularibus dico, de quibus finbsp;confuctudinemloqiiendi poftiilant,uulgarishienbsp;fermo eft. aliquis non eft me fortunatior, quifquänbsp;non eft te melior,ullus non eft illo modeftior, idnbsp;cft,nemo.Si ault;floritatcm,tot exempla funt:qiio-'nbsp;tics hacc uocabula rcpcrimus quæ paftim reperiunnbsp;tur.Vergilius:

Nonullipaftosillisegcrc diebus.

Frigida Daphni boues ad fluia, ulla netp amnê Libauitquadrupes,nec graminis attigit herb!,nbsp;Etineademeglpga:

Nec lupus infidias pccoi i,nec retia ceruis

Vila dolum meditantur. Idem :

Nönunq grauis jre domit mihi dextra redibat. Idem;

De gregc non aufim quicquamdcponeretecu, Etpaulopoft:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k $ EfficiS

«î4 LAVREN. VALL. DIA.

Efficiam poft liac ne quenquam uocc lacefta^« Quin agc ft quid habes,in me mora nô crit ulUnbsp;Nec qucnq fugio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem;

Et ft no aliq nocuiftes mortuus eftes.

Et iterum:

Quin aliquid potius faltem quotas indiget iifus, ¦Viminibus,mollicjj paras detexere iunco.

Omnia hare cxcpla funt ex uno libro fumpta, ubi alia huiuftnodifunt plura.Si rönem uis:ca in prö^nbsp;ptu eft,quod dum dico aliquis ueftrü me uocauir,nbsp;id ftgniftco quod aut tu qui es aliquis horum autnbsp;tu amp; allUS q Si ipfc es hoiv aliquis ; fingulis autemnbsp;hoc dicam me uocafti.Itacp cum nego me uocatunbsp;efte ab aliquo ueftrü id ftgniftco quod neep tu,ne(^nbsp;tu,amp; ita dcinccps me uocafti,hoc nihil aliud eft,qnbsp;nullus ueftrum me uocauit.Si tabulas(ut ita dicä)nbsp;atep inftrumenta,hæc etiam uobis fuppedität.Nulnbsp;Nullus, lus componitur ex negationcôC ullus quod diminbsp;nutiuü eft ex unus,ut nullus nihil aUud fit, q ne ulnbsp;lus quidë quantulufcunt^ is ftt quale eft apud Grænbsp;cos ftue ex unus SC negatione com^nbsp;pofitum cuius ftgnificationis eft out« ex nega--tione SCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qupd eft aliquis: quo nomine VlyP

Vtilt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fes Polyphemum cæterosip Cyclopas decepit, cü

fc Vtin quod cft non aliquem uocari finxiftet, er-* goidemeft nonullusamp; nullus,nullusquodnonnbsp;afiquiSjidemdicodcnequiscui græce refpondetnbsp;|xnlt;Ai« SC nihilum quæundecomponâtur ftipe-*nbsp;rius cxpofui.Idem de nunquam,nurquam, SC ufpinbsp;am,quac ex negatione SC ullus componuntur. Sinbsp;poftvemo non præiudicia fed latam de hac ipfa rcnbsp;fententiam, cur nullus prsepofita negatione fitnbsp;partie»

LIBER SECVNDVS. i» partkularc, nifi quia ipfum ex uJlus partfcularinbsp;antepofitanegationefaftumerat uniuerfale, ÔCnbsp;quod de co,idem de omnibus particularibus ua^nbsp;Ict.Qyæ cum ita fint paldm eft non modo differ^nbsp;re quidam amp; aliquis quod illud fingulare Iioc utinbsp;que particulate eft,fed ctiam particularia, acce--pta negatione fieri uniuerfalia,ullus quidem femnbsp;per cum fuis deriuatiuis unquam,ufquam,ufpian7,nbsp;aliquis,plærunc[)(ut dixi)quiiquamueroamp; quii^nbsp;piam potius fempermon ullus autem amp; nonnunnbsp;quam minime. Qyorum nullius foi tafle narüranbsp;magisconlyderanda cft,quàmcius unde fignumnbsp;Uniuerfalecomponitur nullus, quo non uti nonnbsp;pofliimus. Iduniuerfale fempcr efle dixj,hocnbsp;eft,fiucpræpofitumuerbo,ut ullus non eft fapi^nbsp;ensfiue portpofitum,uteft fapicns ullus, itemnbsp;non^peccaui unquam amp; unquam non pcccaui, uPnbsp;quam uel ufpiam. Quæfane res habet nonnuPnbsp;Jam in aliquis differentiam. Nam ifti noftri dia^nbsp;lefticiquinullonifi aliquis particular! utuntur,nbsp;uoluntcumliocpoftponiturucrbo effici uniuer-falc,non eft bcatus aliquis homo, id eft, nullusicunbsp;anteponitur particulate: ut aliquis homo nonnbsp;eft bcatus.Quæ lex utrinqucfalfacft. Namilludnbsp;prius amp; fi fæpius eft uniuerfale, tarnen SC parricu-lare efle potcft\ utfi dicam noli contentius pergenbsp;rc,quiafcqui non potcritha?c anus SC aliquxpu-*nbsp;cllarum,id eft, quia aliquæ pucllac erunt quæ fegt;.nbsp;qui no poterunt,hoc poftcrius SC fi rarius q illud,nbsp;tarnen plærunc^ uniuerfale eft quêadmodü oftedinbsp;fupcrius,ut aliquis bcatus non eft,q oratio tarnetnbsp;fipoteft

irlt; LARENTII VAL. DIALE, fi potcft accipi pro ca quæ cft aliquis efl; qui non çnbsp;bcatus: tarnen frcquentiusaccipitur proea qua:nbsp;cft ullus non eft beatus.Quifquam ói. quifpiam (ïnbsp;uepræponatur ucrbo,(ïucpoilponatur cum neganbsp;tione uix unquam funt nifi uniuerfalia:ut non eftnbsp;beatus quifquam, uel quifpiam non cR bcatus, idnbsp;cft,nullus eft bcatus: édiucrfo nonnullus fempcrnbsp;paniculareeft ubicunt^ ponatur, ut nonnullus cónbsp;uiuarum non uenit,df non uenit nonnullus conuinbsp;uarumtquafi medium quiddam(ut dixi)inter quids ôi aliquis cæteralp particularia:quod neqj cet'quot;nbsp;turn,ut quidam (ïgnificat,nccp ut cætcra particulanbsp;ha cumnegationefit uniucrfalc. Scdcius rariornbsp;ufus cftjCseterorum multo frequentionidco'qj dicanbsp;mus particularia pene fempcraccepta negationenbsp;fieri uniuerfalia.Vfqj adeo utnon modo ubi adeftnbsp;particulate iîgnum cum negatione fiat oratio uninbsp;uerfalis,uerumetiam ubi nö adeft,fed fubauditur.nbsp;Quale eftfutar autc quo res fit familiarior uarrjsnbsp;cxcmplis)a:tate MareiCatonis ceepit effe olea^nbsp;in Italia,lauro coronantur triumphantcs:hic nonnbsp;de quadam olea,aut de quadam lauro loquor tannbsp;quS certa,ncc de unaqua(^,nec de fpecie tota, fednbsp;de aliqua arbore,qua:cunqj ca fuerit oleaginalau-rinalt;5qua:cumfit(ut fuo loco oftendi)particula-ris cnunciatio non fingularis, quafi fubfit fignuntnbsp;particulate aliqua uel quæpiam,ut fit aliqua olca,nbsp;fie aliqua laurus;erittarnen negatione uti^ uni-*nbsp;«erfalis quod per fc ipfc aures agnofcunt, ut Ca-*nbsp;milliartatenondum eoeperat eflc olca in Italia.nbsp;Lauro Bacchasfcrente,non coronant triumphatinbsp;tcs.hoc eft,ulla oIea,Sf ulla lauro. At fi dixero Lunbsp;tullus.

LIBER SECVNDVS. w tullus inltaliamprimum attulit cerafum. Appi^nbsp;usmelimcllum, no fubaudicuraliqua fed ipfa illsnbsp;quafi proprium nomen ciTet,ut Typhis primus fcnbsp;tit nauim, quafi Typhis fecit illam prima nauimnbsp;iiempe.Sic primus Lucullus attulit cerafum quaffnbsp;Ïirimam illam cerafum Si Appius primus melimelnbsp;um:quafiprimam illam melimcllum.Ita^accepnbsp;ta negationc non defcrit fingularitatem:ut Pom--pciusnon attulit primus oka,cerafum, melimel-«nbsp;lum,id eft,illam primam oka ,ccrafii,me]imellü:nbsp;habet autem aliquis non nihil commune cum nuPnbsp;lus quia ficut illud fokt geminari quale noftrii exnbsp;emplum fuit,aliquo pifee uefeitur ludacus, aliquonbsp;non uefeitur,quo utiqj modo eftparticulare:nongt;nbsp;nihil commune cum quiddamiquia pro eo nonniinbsp;quamponiturSefi perrara huiufmodi exeplautnbsp;apud Qyintilianum.Netp id nouum uitium eft c5nbsp;apudLiuiuminueniamfuifle præceptorë aliquc:nbsp;qui dicipulos obfeurare qua: dicerent iuberet,gra:nbsp;co uerbo utens ckotîhov unde ilia argregia lauda-«nbsp;tio, ne ego quidc iutellexi;ideocç(aliquando)pronbsp;quodam tempore reperitur non folü pro aliquonbsp;tiens,ut aliquando morieris qug funt etiäerebrionbsp;ra exëpla cui ffmile c qu3do(p,ut qu3docß moriannbsp;De differentia compofitone a nc,nbsp;fiue anon amp; ab in pro non.

CAPVT IX.

Ixidc negatione abfoluta. Quid de copofita fentiamus^nempe aliquidnbsp;interefle, utrum cum nomic ngatioenbsp;cöponatur, an cum uerbo,amp; utrü eàinbsp;fit non,ffuc ne,an in rcsnitnii^ mifart

1

ISS LAVR EN. VAL. DIALECT! da etenim fignum particulare iundfi cü noïe comnbsp;pofito ab utrauis harutn ncgationum femp remanbsp;net particulare ,cü ucrbofecusmtaliquiseft ignsnbsp;rus,infcius,immemor mortis,Sd aliquis eft nefci-us mortis particularis eft enunciatio. Ite cü uer.*nbsp;bo compofito ab in,ut aliquis ignorât mortem Xnbsp;àliqs inficiatur debitum,amp; hxc particularis enunnbsp;ciatio eft. At aliquis ncfcit mortem faepius uni.^nbsp;uerfalis pra:fertim(fidialeiflicis crcdimus) anpolïnbsp;to uerbo,fic nefcit aliquis morté.ltcm nollet ali»nbsp;quis uitam fins uoluptate,nequit aliquis uiuere Itnbsp;ne moleftia,potius ac faepius uniuerfalis, hoe eft,nbsp;quod nemo ftit mortem,nemo nollet uitä fine uonbsp;luptate,nullus quituiuuere fine moleftia. Aliquisnbsp;aüt (ut fic dic2)nefcit mortem,particularis cflet (ïnbsp;cut ignorat.Sed de uoce quae nufquam reperit dif^nbsp;putarc non licet.Certc inficior,qd' eft,nö facia panbsp;lam quod poftulor,8f quafi non fateor, particulanbsp;rem cificit enunciationc,ut inficiatur aliquis furgt;*nbsp;tum,cui cum fit fimile nego,ut negat aliquis ueri*nbsp;tatem quod eft particulare,fignum eft non cfle conbsp;pofitum ex aduerbio negatiuo,undefit enuncia^nbsp;tio uniuerfalis duntaxat in fubieóio.Nam in prac^nbsp;dicato quæ res amp; ipfa miraculo nö caret: facit uninbsp;uerfalem utitp intercedente infinito,ut negas ali-quem cfle beatum,quod fit euidentius per ullus,ucnbsp;negas ullum inuenire bonum,utapud M . Tulliü:nbsp;Nuper negabat M.Crafius ullam fans magnä pe.«nbsp;cuniam eifetcui fimilia funt ucto,prohibco^, amp; finbsp;qua funt alia, ut ueto illü intrare prohibeo^ quennbsp;quäloqui. Nam infubiedloullus cum negat finenbsp;negatioHe non iungitur, ui fit cum tribus alijs,nbsp;de qui

LIBER SECVNDVS. i;» lt;3equibusloquoruerbis.lnquibus co mirandurnnbsp;eft magjs,quod participium non habet hanc quanbsp;fuum uerbum diffcrentiam.Vt aliquiseilnefcicnSnbsp;mortem,amp; aliquis eft nolens uitam cum moleftixnbsp;ÔC ut hoc participia utar aliquis eft nequiens uiucnbsp;re fine uoluptate,uel eft diuerfo, nefcics mortem,nbsp;nolens uitam cum moleftia, nequiens uiuerc finenbsp;uoluptate eft aliquis,enunciatio particularis eft.nbsp;Necj ueroinparticularibus hoc fit tantum , ue^nbsp;rum etiam in uniuerfalibus,ut ignorât omnes honbsp;mines, uelomnes homines ignorant menfuramnbsp;orbis terrarum,uniuerfalis ha?c; At nefeiunt omesnbsp;homincs,ucl omnes homines nefeiunt menfuramnbsp;orbis terrarum :nunc uniuerfalis eft, nunc particunbsp;laris perindc ac fi negatio non foret compofita,ficnbsp;non feiunt omnes homines, uel oës homines nonnbsp;feiunt menfuram orbis terrarum:de cuius negationbsp;nis no copofita; natura fupius difputauimus. Necjnbsp;id in fubiedlo folum qlc fuit quod fubieci mo cxemnbsp;plum fed etiam in pdicato,ut apud Tercntium,i$nbsp;folusnefeit omnia uel quia nihil feit uel quia nonnbsp;omnia,quoddiffcrt ab illo,is fol’ignorât omnia.nbsp;Secusin nomine amp;participioutomnis homo eft:nbsp;infeius fiue nefeius mortis. Item omnis homonbsp;eft nefeiens, eft nolens mortem, uniuerfalis eft:nbsp;enunciatio. Quo magis crefeere nobis debet adnbsp;miratio quod aduerbium negatiuum cum uerbonbsp;compofitum fiapplicetur figno particulari cffigt;-fit enunciationem uniuerfalem, ut neftit aliquisnbsp;homo mortem,id eft,nullus fcit:fi appliceî uniuernbsp;fali,cfficit pticularem,ut nefeit omnis ho morte;nbsp;hoc eft,quidam feit, quidam nefeit. Item nolctnbsp;aliquis

»5» LAVREN. VALLAE DIALE, aliquis homo uitam fine uoluptate;amp; nequit alPnbsp;quis homo uiuere fine molcfiia,id cfi,quod nemonbsp;uult,amp; quod nemo poteft talem uitam, amp; nolletnbsp;omnis homo iiitam cum uoluptatc,aut nequit oïsnbsp;homo uiuere fine moleftia, idë ë quod quidâ noPnbsp;len[,Sënequeunt quidam, ctiam uellent Sëque»nbsp;unt,econtrario.In compofitum cum uerbo, fi ap^nbsp;plicetur figno particulari,conferuat particularitanbsp;tem,ficut oftendimusifi figno uniuerfali,confer^nbsp;uat uniuerfa]itatem,quafi nuncplus uirium habe-*nbsp;atadnegandumquàm ipfum aduerbum negatPnbsp;uum:harum dubitationumCfuntcnim duæ ) fingunbsp;larum rationë reddam,quarum una eft, cur igno-*nbsp;ro 8C nefcio,amp; fi qua funt alia differunt,id fit,quixnbsp;pracpofi'tio in, cum nequeat fciungi à didione cünbsp;qua componitur(quoniam fciunda non candemnbsp;fignificationem immo nullam obtinct ) quandamnbsp;facit negando affirmationem ficut abeft;quod edinbsp;idem eil quod non adeft:tarnen aifirmatddeo 'qucnbsp;ignoro non recipit illud particulate ullus quodnbsp;negatione gaudet.Nemo enim dicat, hanc rem uinbsp;lus ignorat,ut dicimus hanc rc ullus nefcit.5ëqucgt;nbsp;admodü in Sicilia mulieris quçritu latino nubitnbsp;dos,ita cü bonis mariti mifcef ut fint omnes faculnbsp;tatcspro in diuifo unume^ facianrcorpus.Ita praenbsp;pofitio hçc cum altcri didioni(ut fic dicam}nubitnbsp;htdiuidua fit Së unum corpus facit affirma tionis.nbsp;Aduerbialis autem negatio compofita quafigraf-*nbsp;co ritu nubcs,femper fignificationem fuam,uelutïnbsp;dotem feiundam habet aut pro feiunda intelliginbsp;uult.namrefoluiabeocü quocopulatur foletutnbsp;dixi de nullus. Altera dubitatio cur nefeius nefePnbsp;ens nolens

LIBER SECVNDVS. u, ens nolens différant à nolo amp; nefdo.Id fit quia innbsp;nomine amp; participio,(ignum non fpcdat ad leganbsp;tionem,quoniam ipfum eft in fubiedfo ilia in prænbsp;dicato,aliquis homo uel omnishomo eft nefcicnsnbsp;mortem,ucl ncfciusmortis;perindc eft ac fi dica-tur,a]iquis ho uelomnishô eft is,hue eft talisquinbsp;nefcit mortem,erit^ negatio illic uel unde abeftnbsp;lignum fiue particulate fiue uniuerfale.Nam cumnbsp;fingulari ambiguitas hate nulla eft ut quidä igno^nbsp;rat diem mortis,amp; quidä nefcit diem mortis, autnbsp;cum lignum abeft.Plato ignorât linguam latina,nbsp;amp; Plato nefcit linguam latinä,quidam, Plato neufeit ucrum bonum, fiue eft nefeiens uerum bO'*nbsp;num, uel nefcicns ucri boni qua: idem funt. Denbsp;infinita (i quid id præcipiendum erat fans per eanbsp;quae fupcrius diximus iatelligi poteft. Ex hisnbsp;quæ difputauimus conftat, id de quo in princi^nbsp;piohuius libri mepromifi difputaturumnon rexnbsp;folui uerbum in fuum participium cum uerbofub*nbsp;ftantiuo,non cnim quifij uel ullus nefcit die mor*nbsp;tis,refoluitur in illud, quifquam uel ullus eft nefeinbsp;cns diem mortis,5C ita in carteris fimilibus quoni*«nbsp;am figmficatio uniuerfah's refolui non poteft in pnbsp;ticularcm,ficut econtrario in figno uniuerfali nc*nbsp;feit omnis homo diem mortis,perindc ac fi dice*nbsp;rcs,non omnis homo feit diem mortis,ha:c ennn*nbsp;tiatio nequit in illam refolui,omnis homo eft nc*nbsp;feiens diem mortis,quæ eft uniuerfalis cum ilia fîtnbsp;particularis.

Quot lint figna particularia,

quot fingularia.

CAPVT X.

«1 LÄ.VKEN; V AL L AE DIAL.

nefcictium, praccipuè Jatinoi^um. Nam græei uno nomine aliquisßi quidam appellant -i,} quæuoxnbsp;communis eft mafculini generis,amp; ftTmini pro qsnbsp;amp; quæ, pro quidam ôCquxdam pro aliquisamp;alinbsp;qua,5icæterisparticularibus,amp;in neutro pronbsp;quid 8C quod pro quiddam amp; quoddam pro aliqdnbsp;aliquod,amp; pro nonniliil, cxteris'cp huiufmodi:nbsp;6C fi in obliquis acccntu acuto proiiunciatur,pegt;nbsp;nultima pro quis,quæ,quid:ultima pro aliis,internbsp;dum pro aliquantum in neutro, amp; in plurali pernbsp;omnia gna pro aliquot qd^ græci proprium nö hanbsp;bent.Ädeo uixunquamlatinifermonis egeftastänbsp;toperc fuperat grædæ iibertatem. Nam pro unonbsp;græco nosplurimababemus,nö redundantia, fednbsp;maxime neceiraria,ut eaenumercmquis, qui.»nbsp;dam,aliquis,ullus,nonnullus, quifquam uel qtiiPnbsp;piam.Cuius aduerbium aliquoties non idem prornbsp;fus eft,quod aliquando,amp; quandocp,amp; nonnung.nbsp;Hæcfi græci è linguæinopianondiftinguunt ,idnbsp;circo nos diftinguerc negligcmus,amp; hoc qiiod agt;nbsp;pudillos no animaduertere, nullam pene orationbsp;ncm ciTc utriniç particularem, id eft, affirmandonbsp;«t negando multipliccm utrincp (îngularem etiamnbsp;citra propria nomina,non quidam quidam,no alinbsp;quotaliquor,non aliquanti aliquanti,n5 pars ps,nbsp;non alter alter,non alius alius,nonnullus nonnul'-lus non,Sc aduerbia nonnunquam,nonuunquani

LIBER SECVNDVS.

«on,amp; quæ funt id genus,amp; in neutro generc qcidam quidda non, nonnihil, nönihil nonrcætcratp quæ neutra quoties non adeft genitiuus fic expo--nuntur quædam res, nonnulla res : quoties adeftnbsp;quaJe eft quiddam boni,non nihil mali : fed quæxnbsp;dam pars honi,nonnulla portio maliquemadmo-'nbsp;dumftt in fïmilibus,ut aliquid gratiæ,multum honbsp;noris,plurimum pecuniar«,plus uoluptatis.Quænbsp;ita exponuntur aliqua pars gratiæ,multa pars honbsp;noris,plurima pars pecuniarum, maior portio uonbsp;luptatis. Dixi nonnullus, amp; nonnihil: nonnunnbsp;quam eile fîngularia quia funt media quædam inter fingularia, SC pluralia ut fuperius docui, SC ânbsp;particularibusplus diffcrunt,quia ueraparticulanbsp;ria funt ex parte negatiua uniucrfalia. Simile qd-dam accidit in quilibet amp;quilibet non, in uterli-bet Si uterlibet non,in quiuis amp; quiuis no, in utcrnbsp;uis Si uteruis non,in alteruter Si alterutcr non,Sinbsp;fi qua funt alia,quæ uix difeernas fingularia funtnbsp;an particularia,tamen quia cum negatione nunqnbsp;funt uniuerfalia,quod eft proprium particulariü,nbsp;inter fingularia potius collocentur.

De ftultitia male utentium negatione, Si de ipfius negatione probatiifimo ufu.

CAPVT XI.

SVnt tn qui applicent ibi negationem ubi hærcre non potcft,ut non quidam legit,qcfnbsp;diftuabfurdum eft. At ego nc fic qui demnbsp;loqui aufim non aliquis, non ullus, nonnbsp;guilpiam legit, nifi in carmine, ubi traiedionbsp;1 gt; eft

«lt;5 LAVREN. VALLAE DIALE, «ftpcrmiflauerboriinijdicendum cnim cft aliquiinbsp;non ]cgit,fîuc non legit aliquis,ullus,uel quifpia.nbsp;Sic quidam non lcgit,fiuc non Icgit quidam. Nonnbsp;nuili quod dcformiuseft,addüt iüperfluas inepténbsp;fané amp; fophifticé.Cuius cauillationis fons graecusnbsp;eft,à nemine latinorum ucterum quod fciam pro-b3tæ,nifi ab uno Boctio,g in Romana grauitatenbsp;ac feueritate natus quiqj eloques uideri uoluit minbsp;ror admodücur hasnugas fedlariquä infcéîarinbsp;maluerit.Nam de alijs minus miror qui poft cumnbsp;cxtitcrunt,quorum nemofereprimis fairem la-*nbsp;bris latinæ linguæ proprietärem deguftauit, autnbsp;extremis digitis attigit,non quidam non Icgit,nonbsp;ambulat,quidam homo non faltat,quidam nö hogt;nbsp;mo non faltat.Quis hic fermo eft quarfo nift picagt;nbsp;rum atep coruorum quos quidam(ut inquit Perfî-us)doccnt noftra uerba conari. Cum dicis quidamnbsp;hominem certé fignificas,f um itcrum dicis nö ho-»nbsp;mo,ncgas quod ais. Quis nam ifte|homo eft, notlnbsp;homo nifi tu qui cum fis homo picarum coruori'ii^nbsp;effundas uerba non hominis. Non ioco equidc fednbsp;ferio amp; cü ftomacho loquor,picina coruina^ nonnbsp;humana uox eft, amp; fi in illo tergiuerfaris, non honbsp;mo Icgit quod perindc fit ac ft dicercs aliquid nonnbsp;ens homo Icgit,quod longiffimé abeft à uero.Nänbsp;cum dicis aliquid non homo,fateor tune fubaudi--ri ens. At nunc uis fubaudiri amp; ens,amp; ah'quid, qtPnbsp;fieri ncquit.Iam quid fibi uult negationum tantanbsp;perturbatio,tanta congeries futilis et barbara,quinbsp;dam non homo Iegit,non quidam homo ambulat,nbsp;omnis eft homo non iuftus,non eft non iuftus nonnbsp;Socratcs:monftra fermonis non uerba,quae uerbanbsp;ut ident

LIBER SECVNDVS. «4 ut idem Perfius ait:Non fani eflc hominis,non ia»nbsp;nusiurct Horeftcs. Adeo'nc dceft alibi nugandinbsp;materia ut in difciplin3ucritatis,lîcuti ia(flatis(nânbsp;omnisdifciplina de uero quærit) mendaciflimi ionbsp;culatores uelitisinueninïnobisquidem ad nor^nbsp;mam grammaticcs loqucndum eft,nec tam gramnbsp;maticé qua latine loquendum,hoc eft,non tam adnbsp;præccpta artis quàm ad confuctudinem erudito-rum atqj eicgantum,qua?optima arscft. Namqsnbsp;nefcit maximam loqucndi partem autoritatc nitinbsp;Si confuetudine,de qua ita ait Qiiintilianus: Con Confuetunbsp;fuctudo eft certiiflma loquendi magiftra, utendu' do.nbsp;que plane fermone,ut nummo cui publiea formanbsp;eft. At enim ratio efl:,inquiunt,cur ita loqui liceat,nbsp;fi uelimus,utinam eilet,ut eos probate potius quanbsp;improbare poifcmus.Nû quod Græcus ,Hcbra:us,nbsp;Latin’,fAcr,DaImata,cæteræ'cp lîguæ ipfas uoccsnbsp;figura loquendi difeordanr, ufu fit non ratione, ninbsp;fi in paucis.Nec magis de grammatica ratio red--di poteft(quod quidam nugatorcs faciunt, ut hi çjnbsp;de modis fignificandi fcribunt)quàm cur aliis uogt;nbsp;cibus alienatiores utantur. At ne de alqs rebus a^nbsp;gam’, fed de fola negationc quæ apud grammati^nbsp;cos uerbo poftponitur,quale effet uolo non.Quidnbsp;caufeeft cur lingua græca præter eaquae expofuinbsp;dicitur,non audiui nihil, uel nihil à nullo audiui^nbsp;cum quis nihil audiilê,uel nihil ab aliquo fc audiPnbsp;fe ait,amp; nec non pro non.Quid de græcis loquor?nbsp;nonne apud nos idem intelledîus eft^ necamarenbsp;nec odilfe te poflum,amp; non poifum te nec amare,nbsp;nec odiffe,cum hic duplex negatio fît, ibi tr iplexnbsp;Cicero,Nolo,inquit,ne hæc quidc humana igno

1 t *•«gt;

«, LAVREN. VAL. DIALE.

ret,ne quidem idem cft,quodnée ctiam : muta no 10 in uolo ,fic:uolo ne hæc quidem Humana igno.-ret,muta ne in ut fie, nolo ut etiam hæc Humananbsp;ignoret. Deinde ne ut tic nolo ne etiam Hxc Humanbsp;naignoret, adijee utrunqj fie ne liæe quidem Hu.*nbsp;mana,uel nolo ut nee etiam Humana,uel ut nequenbsp;hæe Humana ignorct,His tot uarietatibus fenten^nbsp;tia tarnen perftabit eadem. Quid quodeunqj nelt;pnbsp;fit eopofitum ex negatione ne amp; eoniundlione qnbsp;quod per apoeopc fit nee idem ualcat quod ôô nô-tamen emendate loquar ad Hune modû,neqj dor^nbsp;mio neq; non dormio,non aüt fie, ôf non dormio,nbsp;amp; non non dormio.Qrid qtF fine ncç,feu nee pofnbsp;fumus emendate etferre non no,dû aliquid intersnbsp;ponamus, fie eontenis gloriam non tn nô uercrisnbsp;infamiâ quod fi,quis ita cxtuliflët,tfi non uercrisnbsp;infamiam;merito ab omnibus ridercî. Item nonnbsp;fum non fortunatus,non tu non foelix es latine dinbsp;cimus,tone e' medio negationum intericélam di.-«flioncm iam erit barbarifmus.Quinnlianus ut apnbsp;pareat non utiep non narrare eum qui negat, fednbsp;illud ipfum narrare quod negat,ideo interpofuicnbsp;illudutiqjne duænegationes indeeenter coirct.nbsp;Idem fit in ne pro ut non. Quale apud Lueanum:nbsp;Ne non femel omniaCæfaraeeiperct, ae fi diras,nbsp;pro illo ne non filcrcsimperaui,fie ut non filercsnbsp;împeraui,lapidesuidearisloqui,utPlautusait.Atnbsp;ego eonfuctudinc quadam aurium pro illo nullusnbsp;non currit, nemo non ambulat, nihil non moue--turâfcmetipfamon aufîm diccre non eurrit nul-quot;nbsp;lus,non ambulat ncmo,non mouetur à femetipfonbsp;nilul. Qyid quod in eadem oratione non idenvnbsp;t i ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;femper

LIBER SECVNDVS. ' i« frmpcr eft fcnfus,fed pene' contiarius ôC quafi hicnbsp;afftrmatiuus illc ncgatiuus,ut uir malus,nulla la'nbsp;ceflitus iniuria ab amidtia recedit. Vir bonus nulla laccfl'itusiniuria ab amicitia recedet ucl recédât, amp; fortaflisctiam recedit, hic eadem ucrba ôCnbsp;malo de uiro dicuntur,amp; de bono, ftd malus reccnbsp;dere ab amicitia intelligitur,bonus non recede-re,amp;: ille nô laccnîtus,hic laceiTitusxuius rci quidnbsp;caufæeft lt;; nifî confuetudo, à qua fi quis defciue-ritnon fccus à choro literatorum explodcndusnbsp;quàm Icgum moruml^contemptor è ciuitate ex^' gt;nbsp;pcllenduseft.amp;utfuntuarii mores uariaci^ legesnbsp;nationum ac populorum,ita uarie naturæ linguanbsp;rumapudfuos unaquaque intemerata amp; fanfta,nbsp;itaqueconfuetudinetanquamquodamiurc ciuili .nbsp;ftandum eft.

Nihil diffcrre eflc quid iniuftum, Si cC

fc non iuftum,amp; ita in fimilibus. CAPVT XII.

N nonnullistarnen quidâ arguti homines publicos mores ac leges emcndarc conanînbsp;oftentandiingcnijgratia(fiingeniofumeftnbsp;falfum loqui)tradentcs aliud eife in cum adnbsp;ieéliuocompofitum, Si idem adieéliuurn fimplcxnbsp;cum aduerbionegatiuo,utomnis homo eft iniu-ftuSjamp;omnis homo non eft iuftus. Socrates eftnbsp;iniuftus amp; Socrates eft non iuftus. Inquofenbsp;autignorareufum loquendi indicauit,autilium’'nbsp;uelle corrumperc. Quippc cum hæc duo fintnbsp;non modo fignificationis fed penë uocis ciuf-dcm. Nam quid difïea homo innocens amp; homo

1 4 non

ilt;7 LAVREN. VAL. DIALE.

non noccs^Vir illiceratus SC non literatus^MuIiei* ïpudica SC mulier nö pudica^ hoc ë impoilïbile SCnbsp;hoe cft non poiTibile^rcs eft incerta,amp; res eft nonnbsp;ccrta'fprofeélonihil.lta non diftert homo eft ingt;nbsp;iuftus, amp; homo eft non iuftus. At enimequusnbsp;truncus, lapis eft non iuftus,Hec tame eft iniuftus,nbsp;in homine fatcris non eftc aliud iniuftü efle amp; nonnbsp;iuftum^Quid ftibi aliud no eft,ncc alibi aliud erit^nbsp;nec'inficias eo non Temper hæc idem efle, fed id hlnbsp;Aum elfe cafu in paucis quibufdä,qualia funt cre-^nbsp;Cre^fiih,«, dulus laboratusip,quorum alterum in aftirmädo

Sc negando uitij eft,alterum uirtutis,pricter ah'O' rum naturâ.Crcdulus cnim is eft,quiiufto proni^nbsp;or eft ad credendum,incredulus autem, qui nimisnbsp;tardus ad crcdendum,pene' nunquam credens. Lonbsp;Laboratfi boratum opus dicitur,quod cum cura SC Audio efnbsp;opus. fcifluin eft:illaboratum eft,quod fine labore,id c,nbsp;difficultate fadlum uidetur. At non credulum eftcnbsp;uirtutis eft,non laboratum ucro uittj,quod uidegt;nbsp;licet negligentcr faëlum eft. Docilis quoep is eft,nbsp;qui facile docetur,non docilis qui non facile: indonbsp;cilis autem,qui nullo modo quaiî indocibilis,quianbsp;ipfum indocibilis non reperitur:id in alijs uix re^nbsp;perias.Itac^ ft equusnon poteft dici iniuftus pro.'nbsp;fedo,nec dici poterit non iuftus,quia hæc non difnbsp;ferunt quemadmodum fit in cæteris. Quid enimnbsp;intereft hie equus,hic truncus, hie lapis, hie ager,nbsp;hie locus eft nd dodus, SC eft indodus, eft non li'*nbsp;teratusâf cftilliteratus,eftnon domitus,amp; eft innbsp;domitus,eft non politus SC eft impolitus, eft nonnbsp;noxius,amp; eft innoxius,cft non ftabilis,fif eft inftanbsp;bills,eft non aratusjdf eft inaratus, eft non cultus

SC(A

LIBER SECVNDVS.

8f eft incultus,eft non rationalis,amp; eft irrational lis,eft no mortalis,amp; eft immortalis^omnino (ucnbsp;dixi) nihil.nbsp;nbsp;Nam eis rcfpondcrc quid attinet,

qui aiunt iniuftum eife eum, qui agit iniuftc:jnon iuftum uero, qui agcre iuftc non poteft, amp; itemnbsp;in fimilibus,quo difto nullum unquamaudiui ab^nbsp;furdius:cuius rei fi inter infinita è contrario exemnbsp;pla uel unum reperiant quod fccum faciat,mccuninbsp;nullum facerc confitcbor.Quid ergo dicemus,la-pidcm iniuftum ut dicimus non iuftum, quad uelinbsp;mus lapidem eftc malum ut taceam,me nunquamnbsp;audifte lapidem non iuftum, quia fortaflc fubaudinbsp;endum effet hominem,certe dicam lapidem iinugt;'nbsp;ftum nee tarnen intclligar de co peccante loqui,nbsp;quod nc in homine quidem intelligeretur, nift qanbsp;nihilmcdiumeftinterhomincmbencamp;male age *nbsp;temjC“*” ad legem ucritatis loquimur, ut libro funbsp;periorc dixi.Ita^ cum dico tu es iniuftus, non tänbsp;dicitur,quam confequens eft tc efle malum: Et la^nbsp;pis eft iniuftus nil aliud eft quam lapis eft, non iunbsp;ftus,8i ita in cactcris:fî modo hie fermo in aliquenbsp;prudentem cadit,quod adeo non cadit, ut uix unqnbsp;quifpiam fic loquitur,hie homo eft iniuftus, amp; hienbsp;agcr eft non cultus,red ita hie homo non eft iuftusnbsp;amp;hic agerno cultus,quiaidem fenfus eft. Eritaunbsp;tern non aliquid fortaffc difterentiæ quia uerbunbsp;inter negationem 8C adieifliuum interuenit ctiamnbsp;quandofubauditur,utinillis homo non iuftus difnbsp;plicet cacteris,amp; ager non cultus difplicct oculis,nbsp;fubauditur cns,id eft,non ens iuftus,Si fi ens cuknbsp;tuSjUt fit homo qui non eft iuftus, ager qui nonbsp;cultus qult;c ratio facit,ut in côparatione fit ap»

1 Ï tior

IW LARENTII VAL. DIALE, tior lixc differentia.Qyoniam pcior eft, uir akegt;nbsp;ro iuftior,qiiàm altcro non iuftior et iniquiffimusnbsp;qua non æquiflïmus.Itcm pcior eft ager incultiornbsp;altero quam non cultior,^ incultiffimus quä nonnbsp;cultiffimus.Scd hxc liadlenüs,iam confequens eftnbsp;utde negatione qux ineftcötrarrjSjfubconirarijs,nbsp;contradiól;orijs,fubaltcrnis,enunciationibus difpinbsp;ciendum Et.

De oppofi'tione enunciationum.

CAP NT XIII.

Mnes ferme qui contrarietatem affit mationis amp; negationis tradiderunt,nbsp;in quatuor cas fpccies ptiti funt: Vnänbsp;cum uniuerfalia fibi opponerentur, utnbsp;omnis elcphas c niger,nullus elephas!

eft niger,amp; hxccötrarias appellauerunt. Alteram cum particularia,ut quidam elcphas eft niger,quinbsp;dam elcphas non eft niger,Si hxc quia maiora conbsp;tr^ia funt fubcontrarias nominarüt. Alix dux exnbsp;iftarum commixtionefiuntquotiesuna contrario-arum unifubcontrariarum opponitur, finon fuænbsp;particulari fingulari 'uc,contradidiorias, fin fux,nbsp;fubaltcrnas uocauerüt exemplü prioris, qux eadcnbsp;eft tertia omnis clephas,eft nigerquidem elephasnbsp;nö eft niger,hic uniucrfalis affirmatiua opponit,nbsp;particulari negaiiux Si ediuerfo nam contradidonbsp;rix amp; fubalternxjduplices funt quia ex utracp prinbsp;orum conftanf,nullus elcphaseft niger, quidamnbsp;elephas eft niger.Exemplum fequentis qux eft canbsp;dem quarta omnis elephas eft nigcr,quidam cle.-'nbsp;phas eft niger. Malui efferre cxcmpla per elcphasnbsp;quä uulgato more exterorumper homo, ne in canbsp;lumnii

LIBER SECVNDVS. ïumniam cadercm indoélorum qui (ut ait M. Fa-»nbsp;bius)dum aliorum infcitiam infeétari uolunt, fu-*nbsp;amconfitentui :horum ineptiam opéré prcciuninbsp;eilVogn öftere, Aiunt cmcndandos efle fuperioresnbsp;qui hacc contraria fecerunt. Omnis homo cft’ animal,amp; nullus homo eft animalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1t«cc contradi-

ftoria,omnis homo eft animal, quidam homo non eft animal,quia omnis ad utrunq; fexuni,nullus ÔC quidam ad alterum tantum pertinet,hoc o-«nbsp;pinor nö ignorabat Boetius S' fi qui alij uetcresnbsp;itadixcrunt,fed adlitcram transferre uoluertint-Nam græce dicitur omnis homo. At quo modo idnbsp;ifti emendant Ariftarchi nollri atqj cenforcs nemnbsp;pe omnis homo,amp; quodlibet quod no eft homo,nbsp;amp;: nullus homo,non intelligentes fe quodlibet ,pnbsp;quilibet ponsre,proptcrea hoc fignum ncquaquanbsp;efle uniuerfale,ut fuperius probauimus, quafi ue-ro difficile fit ilium errorem ft error dicendus eft:nbsp;(NamFocas unit homo efle generis mafeulini) a-liter cmendare,mutando uel fignum fie omnis honbsp;mo nemo.Item quifi]uehomoÄ nullus homo,nbsp;uelterminum,fic omnis uiramp;f nullus uir,uel cxë^nbsp;plum,ut ego feci ficomnis cquus,nullus equus figt;nbsp;ue ut eis placeam,omnis afinus nullus afinus. Sednbsp;ad id quod inftituimus reuertamur.

De contrarijs. CAPVT XIIII.

COntrariartim enunciationum hæc ab omnibus dialcóficis eile natura traditur,utnoii poffintefleamba’ucracjpollnit tarnen effcnbsp;amb?cfalfar. iS^d qui fferipoteft ut duo falfa finr,nbsp;inuicem

nt LAVREN. VALL. DIA. inuicein contraria'ïprofeélo non magis qua dult;gt;nbsp;ucra.Verum falfo,amp; falfum uero contrarium eftgt;nbsp;non falfum falfo,quia ncc uerum ucro. Quod itanbsp;cfTe Si alrjs locis Si hoc ipfo dcprehcndimus, namnbsp;hxc duo quæ dicuntur falfa,habcnt fîngula in fc pnbsp;tern ueri cum falfo mixtam ut omnis equus albusnbsp;eft, nullus equus albus eft,in his non falfttas altegt;nbsp;rius partis mutuo rep'hgnat falfitati alteriusfcdnbsp;ucritati,quemadmodri in fuperiori exemplo. Alquot;nbsp;tcra pars omnino faifa,amp; omnino ucra altera fagt;nbsp;ciebat contrarietatem, omnis elephas nigcr eft,nbsp;nullus elephas niger eft. Communi tarnen connbsp;fuetudine earn orationem falfam uocamus ubi alilt;*nbsp;quid falfi incft,quam nos etiam confuctudinc hienbsp;fequamur,dum feiamus nonefle ambas plane faPnbsp;fasfednonuerasSC fi partem ueri habcant quianbsp;cam dicimusuticßueram orationc ,quæ omni exnbsp;parte eft uera.Quodquid momenti habeat pofteanbsp;apparcbit.Prius oftendamus quando hæc diuerltnbsp;tas ftt,ut nunc una fît ucra,falfa altera,nunc ambpnbsp;fairæ,infubftantia quidem Si in qualitate perpe^nbsp;tua hoc eft,quæ aut Temper adcft,aut nunquam adnbsp;eft,ut elephanti Temper adeft nigritia,nuquam alnbsp;bor,autllatratura[aut alia huiuTmodi, amp;in adio^nbsp;nc una perpétua una pars alteram percmit,rciligt;'nbsp;cet ucra fairam,modo ab a{firfflatione,modo à nenbsp;gationc,ut omnis elephas eft animal„nullus ckquot;nbsp;phas eft animal. Affirmatio eft uera,negatio falnbsp;fa.Item omnis elephas eft homo, nullus elephasnbsp;eft ho. Affirmatio falfa,uera negatio, hoc in fub^nbsp;ftantia.Omnis elephaseft nigcr, nulluselephasénbsp;pi^erjtë omnis elephas eft albus^nullus eleph^

tIBER SECVNDVS. t« tft albus. Hk quoqj in qualitate nunc afTirmationbsp;ucra om nino ek nunc ncgatio. In aftione hoc fîtnbsp;cxe mplutn:omnis flamma urit quod uerum,nullanbsp;flamma urt t quod falllim eft.Itcm omnis lapis innbsp;altum tendit quod falfum, nullus lapis in ahumnbsp;tendit quod omnino uerum eft. At in non perpe^nbsp;tuaäC qualitate dó aélioncplærun«^ neutra parsnbsp;alteram perimit,fcd utraq; alteram uulnerat, quanbsp;fi dextra utriufîp gladio armata amputat fîniftrânbsp;alterius feuto carentem. Videlicet ueritas qux eftnbsp;in hac parte,amputat falfîtatcm quæ eft in in3,itânbsp;ambæ mutilæ ac truncp,non tarnen mortuæ funt,nbsp;hoc cft,neutra prorfus uera aut prorfusfalfa, qfïnbsp;nec mortu3,ncc fana fed ægrota,licet utriç nomenbsp;moriuï imponatur,id cft,ftlfæ. Exemplum taie cnbsp;omnis elephas pinguis eft ambulat,nullus elcgt;»nbsp;phas pinguis c uel ambulat utrobiqß ueritas, utronbsp;bic^falfîtas eft in aftirmatione amp; negatione,quo^nbsp;niam ut hominum ita eicphantum, alius pinguis,nbsp;alius non pinguis eft,hic ambulat,ille non ambu.*nbsp;lat.'ScdprofaIfîsambx habeantur quandoquidénbsp;ita uocantur cum fînt potius non ueræ (ut dixi)gnbsp;falfîcddeo autem plxrunc^ talcs ifîc dixi,quia pogt;nbsp;left afferri cafus ut hæ fînt, alterutro ueræ amp;falgt;nbsp;fæ,ut fî tranfeendat nunc alpes Annibal dicatur^,nbsp;omnis elephas AnnibaUs macer cft,amp; laborë uiacnbsp;detra(flat,nullus elephas Annibalis macer c Ôi la-*nbsp;borem uiæ detraftat.Nam nihil impedit quin autnbsp;affirmator uerum dicat,aut negator.Hæc de uni-»nbsp;uerfalibus quibus indefinitas eflic fîmillimas dixi,nbsp;Boetius tarnen quofdam ueterum græcorum fc-»nbsp;quut*,cas nihil diftarc à particularibus uult eflë^nbsp;femper

hii LAVREN. VAL. DIALECT!, femper utrincp'ueras amp; ad hoe probare exemple^nbsp;homo grämaticus quis dicat de Donato uc/*nbsp;rum eftdtcm homo grämaticus non £ft,fiquis di-*nbsp;lt;at de Catone etiam uei^ eft. Boctij pace minimenbsp;«ft haseprudetis oratio,primü quodpofi’ct utrüq;nbsp;Talfum ciTc.Si ille qui dicit homo grammaticus eftnbsp;deCatonc,amp;hicqui negat de Donato lequatur:nbsp;aut unum uerum alterum falfum , fülle qui affir.^nbsp;mat fentiat de Donato,hic g negat de Seruio, autnbsp;écontrario,deinde quodhxc oratio non eft indefinbsp;nita fed hnitanbsp;nbsp;nbsp;f]ngiilaris,cum is qui loquitur de

certohomine fentiat ucl Donato uel Catone, SC forte uniuerfalis aut certe caeca.Nam fiue ad te renbsp;fpiciendum eft qui loqueris de fingularinbsp;nbsp;nbsp;de fîni

to hominc fentis,ucl Donato uel Catone, fiue ad audictes de umuerfis hominibus loqui putaberis,nbsp;ueluti fi diccres homo eft animal rationale aut gdnbsp;loquaris tecum erit.Poftremo nS eft fermonis ufinbsp;tati apud ignaros de quo loquamur homine dice-re,homo grammaticus cft,homogrammaticus nonbsp;cft.Sed quemadmodum fuperius demonftraui denbsp;quo mentio habita eft^SC de quo agi audientes innbsp;telligunt. Ita ut fubintelligatur ille quem feitis,nbsp;quod déclarât illud(homo)qucmadmodum de cacnbsp;teris rebus fit,ut inuctus cft liber falua res ë,id eft,nbsp;is liber quem fcitis,S; ea res de qua agebatur, qd*nbsp;abalio nilîab eocui antea negotium cogniturnnbsp;«rat non intelligitur.Itaque ilia Boctij oratio nonbsp;fuit digna quæ à Boetio proferretur. hadenus denbsp;contrarijs.

Defubcontrarijs. CAPVT XV.

*' UBER SECVNDVS.

¦ÇV Vbcontrariasaiunt cpartkularibus fierixaf que tuin fimul «eras effe, turn alterntm par--teucras,nunquamutrincj5falf3S,abiftisegonbsp;qiicinadinodum in contrarrjs quæfiui quomodOnbsp;tontrariæ inter fc potcrant efle ainbæ falfæ, nuncnbsp;amp; qiiidcmiuftiuspofititn qiiærcrc cur appellantnbsp;fubcontrarias qux fint atnbæ uere. Nam qui--Eufdam poir« uideri minus aduerfari ucrum uc-*nbsp;ro quam falfumfalfo.Qyod fi dicas,dum altera ucnbsp;ra eft,altera falfa tunc fubcontrarias appellarircnbsp;fpondebo uicifiimdumutraqueeftueranon pofnbsp;fedici fubcontrarias. Verum fialtiusinfpiciamusnbsp;non in nomine, fed in formula ueftra uitiumeft,nbsp;qui uultis has efic fubcontrarias. Quidam homonbsp;currit quidam homo non Icurrit, utranqiie eflenbsp;Ucram,qiiod falfum eft nifictiam harum utraquenbsp;liera cft,Plato currit, Plato non currit, quod fierinbsp;non poteft. At enim fi de diuerfis hominibus intelnbsp;Ijgi ais, cum diettur quidam, quidam poflentnbsp;iftaratione ambæfaliæcfie,fiuterquefalfum Iogt;'nbsp;qiiatur,5namuterq; mentiri poteft,quemadmo--dii fuperius dixi deCatoe 8C Donato,(i is qui dicitnbsp;gdam homo grammaticuseft,fentiat de Catonc,nbsp;uel de aliquo agricola : is qui dicit homo gram--maticus non eft, fentiat de Donato, ucl Seruio:nbsp;hoc pluribus confirmarcm,nifi ipfius Boetij uer-«nbsp;bis conftarct,dicentis : Sed ifta tunc diuidunt ingt;nbsp;ter fe uerum amp; ftlfum,id eft, una pars eft ucra al-»nbsp;tera falia, cum idem iubiedtum, idem tempus,nbsp;idem praedicatum fit.Subdit'quc de fubiefto exë*nbsp;plum,inquiens,quod autem dico tale eft fi arqlli--uocum fubiedum fuerit, non diuidunt ucrum 8C

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falfum

,75 LAVREN- VAL. DIALECTE falfum.Siquisenim dicat, Catofe Ntki occidit,nbsp;amp;refpodcatur Catofe Vticx non occidit, utrxiÿnbsp;ucræfunt.NamCato minor fc Vticx peremit,fiCnbsp;Cato CenfOrius fe Vticac non occidit.£x his Boegt;nbsp;ttjuerbis liquet nö eiTediuerfum in fubcontrarijsnbsp;fubieólum,Si: cum ita fitjUeceifario elfe alterâ uegt;*nbsp;rai^altcram falfam,non utrantp:cum una res nonbsp;poiiit affirmari uerx,d^ ncgari,Sf tune demü hasnbsp;uocari deberc fubcontrarias, hue ab code exeplonbsp;reccdâ, utertpioquens deeodem Catonc fentiat.nbsp;Quod exemplum eum nihil différât à fuperiorc,nbsp;ubiquisfentiens de Donato dicit,homogrammxnbsp;ticus cft,amp; alter fentiens de Catonc homo gramznbsp;ticus non cft,miror cur illas uelit ciTe fubcontra^nbsp;rias,cum has amp; quidc merito nolit eflè. Nihil cmnbsp;diifert an homo grâmaticus elf, an Cato fe Vtiexnbsp;occidit. Si utrume^ ambiguum cft de quo id logt;*nbsp;quiturfentiat.Neibi quidem Boctius uult elfe fubnbsp;contrarietatem(ut dixi)ubi non elf aut idem tentnbsp;pus,autidcmprxdicatum.Exemplum temporis,nbsp;Soerates ambulat,Socratcs non ambulat (i tu logt;nbsp;quaris de tempore quo ambulat,ego de temporenbsp;quo non ambulat.Exemplum prxdicati, fi quis dinbsp;cat in nodfe lucet, in noâ^c non lucet, utrxc]^ ue^nbsp;rx fieri pofluntîNam in noftc lucerna Iucct,et folnbsp;lucere non potelf. Hoc iple Boetius uiderit quonbsp;non fit idem tempus in utra(^,cum utracp tempuSnbsp;prxfens dicat:aut quomodo lucerna amp; fol in oragt;nbsp;tionc fubintelligi pofliht.Prxtcrea non elf hie amnbsp;biguitas in prxdicato,ut ille uult, fed in fubicAonbsp;quod elf lucerna 8i. fol,quale fuit exemplum fupenbsp;rius,ut,cnim ibi alter loquebatur de Catone,alternbsp;lucerna

LIBER SECVNDVS.

de Donato quæfunt duo fubieóla, ita hie alter de lucerna loquitur,alter de fole.Quanquam no eft,nbsp;abfoluta diuifîo per idem fubie(ftum,pcr idem téquot;nbsp;pu^,per ide pdieatü faeieda, potius per eädem lubnbsp;ftantiä, per eädem qualitatc per eandë adiionc,nbsp;flue in fubie^o, fiue tn uerUo, fiue in prædicato,nbsp;fiue in didione indeclinabili.Hæc magis eonfutä-di aliéna,quam tradendi noftra longius exequutinbsp;fumus,quam cnim difciplinam requirit ut fcias'cfinbsp;duo dicant ediuerfo Plato uiuit, Plato non uiuit.nbsp;alterum utiep ucrum,alterum loqui falfuin, fiuepnbsp;pronomina,ifte eft bonus,ifte non eft bonus nonnbsp;fum loquutus per quidam ut caetcri fecerunt, quianbsp;uix reeipit hoc fignum fubcontrarietatem.Nam finbsp;nicdiccnte,quidâcftfapiensdicas tu,e'diuerfo menbsp;inpugnes,quidam non eft fapiens nequaquam iinnbsp;pugnas.Qyia ft de alio quam de quo ego hominenbsp;fcniis,nihil ad mc,ftn de eodem ftulte Ioqueris,c3nbsp;fie impugnare debueris ifte quidam de quo loquenbsp;hs quod fapiens fit,non eft fapiens.Idcefficit no-nullus,quod(ut dixi)cft pene fignum fingularc,utnbsp;fi dicas,nonnullus homo eft fapiens, ego ut negënbsp;quod air,necefic habeo repetere idem fignum cnnbsp;pronominc aliquo demonftratiuo ut modo dice-»nbsp;bam deifte,fic ifte ucl ille nonnullus quern aisfa-pientem eflc,non cftfapiens,8C ediuerfo diccte tenbsp;nonnullus homo non eft fapiens, fic impugnabo,nbsp;ifte nonnullus quern negas fapientem eflefapiensnbsp;cft.ut a pud Ciccroncm de legibus cum dixiflet Tinbsp;tus Pomponius Atticus amp;:à nonnullis ueritas ponbsp;ftulatur.QJubiicit nonnulli iftiTitcfaciunt impenbsp;rite non tantum refpondit,nonnulJi Tite, faciune-m impe

tn LARENTII VAL. DIALE, imperitè quia alij nonnulli intelligercntur rcpregt;nbsp;Iiendi quS quos Quintus reprchcnfosuolcbat,nenbsp;per aliquis quidem fit fubcontrarictas,nam hoc innbsp;loco cum negationc aliquis femper ck uniucrfagt;'nbsp;Ic,ut aliquis homo currit,aliquis non currit, quianbsp;negat ilium eiTc qui currat. Quo circa propria 8i.nbsp;penè fola fubcontranetas efi in pronominibus acnbsp;proprijs nominibus,nunquam(ut dixi)utra(^ parnbsp;te uera.Quo magis illorum confutatur opinio q«*nbsp;bu^ placuit duas aliquando fubcontrarias fimulefnbsp;fe falfas ubi eorum prædicatis adefi fignum uni^nbsp;uerfale,ut Plato efi omne animal, Plato eft nullunbsp;animal.Ne^ enim funt ueræ fubcontrariæ quarunbsp;fecunda non negat quod prior affirmât: habet itanbsp;que iliaaffirmatiua,Plato poft omne animal fuSnbsp;negatiuamPIato non eft omne animal: amp; hrc nenbsp;gatiua fuam aftirmatiuam,Plato eft aliquod anigt;*nbsp;mal qa ullû nüc dicerenonpofiumus.AtpIusncgt;*nbsp;gatur in hac,quàm in altera affirmatur,id fit natunbsp;ra partciularifi qux accepta negationc fiunt unigt;'nbsp;ucrfalia.Necintcreftquod uidcturab iftisuerbonbsp;poftpofitanegatio,cumin refolucndo præponafnbsp;fîc,PIato non eft ullum animal,id eft, aliquod aninbsp;mal,cuius fubcontraria eft ilia quam dixi, Plato Snbsp;aliquod animal, non autem omne animal, in illisnbsp;intereft,quale eft,hic eft non iuftus, cuius fubcon-*nbsp;traria crit hic non eft non iuftus. Non autem ilianbsp;hic non eft iuftus:quæ habet fuam hanc, hic eft iunbsp;ftus:codem modo Socrates eft iniuftus non habetnbsp;illam fubcontrariam Socrates eft iuftus, fed hancnbsp;Socrates non eft iniuftus ,ne(p uero difiîmuIandSnbsp;eft illMjPlato eft aliquod animal 8C. Plato non eft

LIBER SECVNDVS. lyj aliquod Hue nullum animal, non fubcontrariasinbsp;Erxdicato diccndas e(rc,fcd contradilt;florias denbsp;usnuncordo eft utdiftcramus.

De contradidorijs. CAPVT XVI.

Dem in contradiAorijs quod in catteris ufuue nitjUt ex altera parte fint uerac ex altera falff,nbsp;fiue in fubftantia fiue in qualitate fiue in aAi^nbsp;one.-Nec refert an contrariarum fit altera f3lfa,utnbsp;omnis equus eft animal, nullus equus eft animal:nbsp;an utracp, ut omnis equus eft albus, nullus equusnbsp;eft albus,nifi ad difcernëdum utra ex parte fit, uelnbsp;uera ucl falfa contradiAoria. Namfiutracp cótranbsp;diAoriarum eft faira,erunt ab utra^ pticulari eô-tradîAoriac uene,quidam equus non eft albus:qu5nbsp;contradicit illi uniuerfali nullus equus eft albus.nbsp;Qjiodidcofitqauniuerfales eij fintambæfaifte,nbsp;hnt(ut fuperius dixi)aliqd ucri quod nûc ipfarumnbsp;particulates afiumunt. At fi altera contrariarumnbsp;hoc eft, uuiuerfalium eft falfa, ut nullus equus eftnbsp;aial,eius particularis erit falfa,faciet^ à fe contranbsp;diAoriamfalfain,ut quidam equus non eft aîalqnbsp;opponit illi omnis equus eft aîal,£ë e'diuerfo alianbsp;particularis,quidam equus eft animal, quianafePnbsp;tur à fonte uerat uniucrralis,faciet à fe ueram connbsp;tradiAoriam,impugnabiti]jillam, nullus equus cnbsp;aial,ideo(^ parum robufta eft dialcAicorum rö dinbsp;centium,ad cognofcciidam faifîtatë uniuerfalis,fanbsp;cere ueritatem fua:contradiAoriar,quia e'diuerionbsp;potius contrariæ quae funt uniuerfales probät eu*nbsp;iufmodi fint fubcontrariae,nec indigent adiumetonbsp;inferior,clarçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p fe Si fuapte luce notæ attp iP

ma luftres

n» LAVREN. VAL. DIALE. luftreSjCOSfcquutus Boctius,itainqint;Si partît*nbsp;cularis quidam homo iuftus cft,fa!fa fucrit,iiniucJ'nbsp;falis ctiam omnis homo iuftus cft falfa erit.Nairlnbsp;fi quidä homo iuftus cft falfa fuerit,uera erir,nuknbsp;lus homo iuftus eft,falfa igit particulari, falfa eritnbsp;uniuerfalis.Item ncgatiue,fi negatiua parriciilagt;-risfalfafueritjquaceft, quidam homo iuftus nortnbsp;eft,falfa etiam erit,nullus homo iuftus cft : namfïnbsp;falfa eft,quidam homo non cft iuftus, ucra cft iPnbsp;la,omnis homo eft iuftus,falfa igitur particulari,nbsp;falfa erit etiam uniuerfalis,fed non conucrtuntur.nbsp;HæcBoetii oratio ad fubalternas quoque rcfpicit,nbsp;de quibusan recflc dixcrit mox uidcbimus . Boctinbsp;(ut abfentem alloquar mornium ) uehcmcntcrnbsp;tuam uel eruditionem, uel diligentiam defidero.nbsp;Adeo'nc ad magiftrum rcfpcxifti ut natura m fe-*nbsp;qui definercsuta grarcos afciiiifti, ut à latinis dcgt;nbsp;fciflcres, óC mores linguae a lie næ quâm noftratisnbsp;apud nos ualcre malles'fCëfuIc pi ilcorum libres,nbsp;publicam confuetudincm interroga, temctipfumnbsp;in confilium adhibc,ô( côperies iftudquod loquenbsp;ris abillorum immo à tuarum aurium iudicio dif-crepare,quidam homo iuftus cft,put3 me de Catinbsp;linaloqui,ccrtehæcparticularisfalfa cft. Nungdnbsp;uniucrfalisciuscontradilt;5foria,nullus homo iu^nbsp;ftus eft ucra eritï Non Cicero qui Catilinam oïanbsp;uaftare ac delcre cupientë iuftitia fua 8i urbe eicgt;-cit'Jnon Cato qui coniuratos morte afficiendos cenbsp;fuit'fnon illi qui falutiferas optimastpfententiaSnbsp;dixere in fenatu'Jnon cætcri ciues-ï Itë de Cicero^nbsp;ne fentiens dicam,quidam homo non eft iuftusnbsp;fedomcntiar,nunquid idcirco ilia erit ucra, omisnbsp;homo

LIBER SECVNDVS. .s. Iiomoiuftus eft Catilina,Lenruliis,Gabinius,Cc--thegus cætcræcp rei publicæpcftes; at enimcüdenbsp;fingulari aliquo loqiiimur fingularis eft enuncia»nbsp;iio,ur Catilina iuftuseft,Ciccroiuftusnöeft egónbsp;de particulari inquiens,non de fingulari ago.Nônbsp;particularc eft Bocti,quidam fed fingulare,etfi finnbsp;gulare cft idem particulare, ut iterum dixi. Sed uinbsp;delicet ad magiftrum grarcü refpexifti,non ad tuænbsp;linguæ naairam pro aliqiiisdicens quidam. Nonnbsp;enim fi quidam homo iuftus eftfalfa fuerit,protilt;nbsp;nus ueracrit,nullus homo iuftus eft fedfi aliquis.nbsp;Verum tunc non erunt contradiftoriæ.Nam ne-gare aliquem hominem effe iuftum, quid aliud eftnbsp;quam diccre nullû hominem efle iuftum.Sed quianbsp;nonnunqiiam aliquis amp; forte quifquam amp; quifpi-am (nam ullus unquam cum negatione remauet pnbsp;ticularc)conccdamus ipfum pofte facere contradinbsp;ftoriam oppolttam illi uniuerfali,omnishomo eftnbsp;iuftus,nam de altera contradiftorianon ambigi-tur,quæ eft,aliquis ho eft iuftus,fiuc aliquis equusnbsp;eft albus,oppofita illi nullus homo eft iuftus, fiuenbsp;nullus equus eft albus. Veræ autê contradiifloriæ,nbsp;fiue confuetæ,amp; certæ funt per quidam Si nonnulnbsp;lus amp; fiquid cft talc: ut no omnis homo eft iuftus,,nbsp;uel non omnis equs cft albus,quac opponitur uni-uerfali,omnis homo eft iuftus,ucl omnis cquus eftnbsp;aibus.Côtradiéloriæ ab A riftotelc «vuipamt«» dieunbsp;tur.Scdcurhæmagiscontradiftoriæ quàm contraria: ac fubcontrarixmum ipfæ uerbo, ille faftonbsp;inuicemaducrfantur^fimilcquiddam in nominenbsp;fubaltcmæ defîdcrodcquibusreftat dicendum.

De fubalternis.

m i CA

i»i LAVREN. VAL. DIALECT!. CAPVT XVII.

Vbalternus cum à fub(quod cft fubter )conigt;* ponatur,particulares quæ fubfunt uniuerfaigt;nbsp;libus^uidcntur rc(fle uocari fubaltcrnæ nonnbsp;autc uniuerfalcs quæ non fubfunt^ut omnis cquusnbsp;cft albus,quidam cquus cft albus.Itc nullus equusnbsp;cft albus,quidam equus non cft albus,quæ cum ninbsp;hil inter ie pugnent, non uideo, cur inter repu*«nbsp;gnantcsnumercntur,nifîquiainucro 8C falfoiigt;gt;nbsp;gnificando difcrepant. Etcnim Boctius (ut modonbsp;oftendebamus)diccbat falfa particular! talcm cifenbsp;uniuerfalem fed hoc nonconuertiut falfa uniuer'*nbsp;fali fît protinus talis particularis. Secus ciTe denbsp;uero,quoniam uera particular! non protinus ciufnbsp;modi At uniucrfalis.Sed ccontrario quia uera uninbsp;uerfali particularis quoç ciuftnodi cft, non fatisnbsp;quadrata mihi uidetur hare formula,ut in falfo donbsp;minetur particularis,uniuerfalem fuamfaciensnbsp;falfam,in uero dominctur uniuerfalis, particugt;*nbsp;larem fuam faciens ueramxum præfertim non adnbsp;datur an hæc particularis faciat uniuerfalem om!»nbsp;no falfam an ex parte. Nam ft fucrit particularisnbsp;falfa-.ut aliquis equus eft alatus,facit falfam omi^nbsp;no uniuerfalem quæ eft omnis cquus eft alatus.nbsp;Si uero ftngularis Bucephalus uel hic uel quidamnbsp;cquus cft albus, facit ex parte uniuerfalem, quænbsp;cft,omnis equus eft albus. Verum non eft caufa innbsp;particular! (ïngularii^cur talis fît uniuerfalis, fednbsp;indiciü.Caufa potius eft in uniuerfali, cur talis fitnbsp;particularis lïngularis'quc.Namfifiunt ufcpqua.*nbsp;que aut uera aut falfa,erncit ueram falfamcp qua-lt;'nbsp;likipfaeftparticularcRi fuam lïngularcm^. Sinnbsp;mixta

LIBER SECVNDVS. i8gt; mixta ex iicro SC falfo,dat particulari partem uc--ram qux falfam dare non poteft,quia non habetnbsp;in fua potcftate,fed uniucrfalis inimica, qlt;Fapudnbsp;ipfam falfum eft,id apudillam eft uerum. Partiennbsp;lari inquam dat non ftngulari,quia cum incertumnbsp;lit ubi ipfa ucra ftt,ubi falfa, non poteft ftngularinbsp;qux certa eft irapcrare.Ita^ omnis equus eft aPnbsp;bus qux femiucra eft, faeit ut aliquis «]uus fît aPnbsp;bus non autem Buceph^us aut hie aut quid! equ*nbsp;fît albus. Item negatiui nullus equus eft alb*, quaenbsp;8C ipfa femiucra eft,facit ut aliquis equus fît nonnbsp;albus,non tarnen ne Bueephalus,aut ne hic,aut nenbsp;quidam equus fit albus:dixi aliquis cquus fît nonnbsp;albus pro eo quod eft aliquis cquus non fît albus,nbsp;quod feci ne uniucrfalis potius quâ particularis uinbsp;derctur.Scdiamfincm faeiamus tranfeamusqjadnbsp;alteram quam faciunt quadrifariam oppofi'tio-*

gnatum quiddam potius habent qua contrapofi^ tum.Itaeniragrxeeuoeantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altera co.*

traria fiucaduerfaïïÂyT«« ut bonu malH,hxc uti.gt; que habet oppofîtioncm longe differens à fuperi^nbsp;ore,fcd nihil à fequenti qux eft tertia qua uoeât fcnbsp;cundûpriuationëSf habita k«t« STtpxj-ijj ucnbsp;catcus uidéti, ni SC malu é f riuatio lx)ni,bonumlp

i«î LAVREN. VALL. DIA.

habitus,Si cæcitas aduerfa uifui, uifùs^ cæcitatn Cæcum appcllo quicunç caret uifu fiue ilium ha^nbsp;buit fiue non habuit,ficut maliim turn qui ucl nunnbsp;quamamp;iitbonus,uclexbonofa(flus cft malus,»*«nbsp;irÇaitif; quartana quam Boetius Ciccronem rcprc«nbsp;hendens,contradidoriam appellat, i lie ideo aiennbsp;tiajâi negatiua appellauit, quia Anftoteles ait eïnbsp;Beri per aifirmationem Si ncgatiôem,ut fedet nônbsp;fedct,bonus non bonus.Ego omnem negationemnbsp;fentio elTc priuationem quandam,amp; duas fuperionbsp;res oppofitiones frequenter ab hac nihil differre:nbsp;nam utinquibufdam oppoiîtis eft medium (îcutnbsp;libro primo oftendi,ut inter dormire amp; -uigilare,nbsp;inter bonum Si malum,quari commune amborû,nbsp;ira in plærisi^ non eft.QÎiid enim differt literatusnbsp;8i non idiota,rurfusidiota amp; non literatus, ebri-»nbsp;us Si non fobrius,fobrius 8C non ebrius.Item in renbsp;bus inanimatis facer Si nô prophan%,pphanus Sinbsp;non facer, prinatus Si non publicus publicus Sinbsp;nonpriuatus.

Non efle enunciationes modales,Si quo ten dat omnis probatio ôC per quid.nbsp;CAPVT XIX.

ASlcnus de enunciatione,quâ de inefle bar. bare quidem tarnen lîc uocant, quia græcenbsp;ficdicitur iwayxf alteram uocant modale

LIBER SECVNDVS. 1Î4 Io non poflumus'Jadiefta déptatp negatiSc, ucrbïnbsp;caufajOecefTe eft hoiem uulneratû cor hncem,citonbsp;mori:amp;impoflibilc eft hominem fie affcclumnSnbsp;cito mori:Itcm necefie eft hominem talcm din uilt;nbsp;uere:fiimiliterinhisqua:iftis e'eontrario refpon»nbsp;dcnt,pofiibile contingens. Nam fiillaunumnbsp;ftint quid ni,K hlt;ec unum funt'J quod ex negationnbsp;nis appofitionc palam eft.Si quidem non po^bilt;nbsp;Jc idem eft quod impoiribile,amp; non continges idenbsp;quodnecefIarium.EtcnimpoifibiIciddicinius,qdnbsp;aliquando contingct,quia nifi quid fimilc aliqualt; Cótingcs.nbsp;docontigiftet, nefeio quo paólo pofTibile diceregt;nbsp;mus ôi contingens,quod poteft non autem neceP'nbsp;fe eft hodie aut eras contingerc, Dux poftremxnbsp;fuut ueruni amp; falfum,ubi maiorqua in fupcriorPnbsp;bus error eft quafi falfitas ad probationem faciatnbsp;qux uera uti^ debet cflc.Quod fi quis dicat falfumnbsp;eftejfueritcp id falfum nimirum id quod dice» ueritnbsp;eft-Qy^’^’^dmodum ediuerfo, fi quid dicam uerunbsp;efle quod no fit,oratio mea falfa erit, ideoep nihilnbsp;probabit,quoniamcfalfonon fit probatio. Tresnbsp;igitur ex his modis cligimus,poflibilc amp; impofiilt;nbsp;bile ucruntnon reqeiens exterosquibus ficubi op*nbsp;crit utemur gratia aut commoditatis aut uenuftanbsp;tis.Nam ncceffe aptius aliquando uocabulum eft,nbsp;(utpote)fimplcx qua impofiibile, amp; fine uoce fal-fum uix de uero loqui pofiumus. Amputaui e' numero fenariOjtanqiiam nimio dimidiam partem.nbsp;Nunc contra confyderanti mihi diligentius ui-detur hie numerus efic,ctiä iufto minor. Nam gelnbsp;caufx cft,cur his paucis diftionibus retentis, reii-.nbsp;ciatnus esteras,quas in omni fermée occupamusnbsp;m ) at^

lt;8j LÄVREN. VAL. DIALE, att^ufurpare oportet,fïue utilitatem fpedles Euenbsp;dignitatem,qualia funt,facile diificile,certum ingt;*nbsp;certum,confuetuni infuetum,ütile inutile, iucungt;nbsp;dunt iniucundum,decoruni indecorum, amp; alia hunbsp;iufmodi^An non iniurium atcp crudele tot 8C tamnbsp;nobilia uocabula quafi capitis damnare, aut certcnbsp;in exilium mitterr,ac totam pene dcformare ciuinbsp;tatem^Quid cnim fî dicam honeftumcftciuempunbsp;gnare pro patria,nunquid fub aliquo illorum monbsp;dorum hxc erit cniinciatio^minime. Vnum pronbsp;multis in re apertiffima fuffecerit cxcmplii. Quanbsp;fjroptcr ita fcntio nihil eife enunciationcm modanbsp;em,tantundem'q^ moment! quantum ilia fex hnr,nbsp;habere extera qux dixi nomina feu uerba: fed ncgt;*nbsp;ceftitatem ac poifibilitatem in concluHone eife fîgt;nbsp;cut ueritatem in omnibus partibus argumentationbsp;nis. Omnia enim funt uera oportet fine dicat ne-'nbsp;cefTe eft,fîuc po{Tibile,(îue facile,fiuc honc{lü,fîucnbsp;cxteraomnia.Idemautemeil hoc locouerum qdnbsp;certum,quia nihil attinet effe quid uerum nifi fuenbsp;rit certum att^ confeflum.Sed ueritas duarum prinbsp;orum fyllogifmi argumentationisi^partium pronbsp;certa atlt;p côfeifa ponitur,in ultima autem, id eft,nbsp;in conclufîôe extorquetur, ideoep neceflitas incil,nbsp;liuetanquam neceflitas,ut ne ab eodem recedamnbsp;exemplo. Honeftum eft qucncunt^ ciuem pugna^*nbsp;re pro patria,hoc uerum certum'cp eft,quod omesnbsp;conhtcntur.Item minor cöfefta Cato eft ciuis Konbsp;manus,tum c5clufîo,ergo debet pugnaré pro Ronbsp;ma qux eft ipftus patria.At quoties ratio no pla^nbsp;ne'ueraplaneljt certa fed femiuera Si femicertanbsp;cftjtum conclufio non eft rtcceflaria, fed femine^nbsp;celTaria

LIBER SECVNDVS. islt; ceiTaria qux cum multumhabucrituirium uoca-bitur uerifimiliSjfiue crcdibilis,hoc cft,ualdcpofgt;nbsp;fibilisxum paulum uocabitur pofTibiliSjidnbsp;quantulum uerifi'miUs atlt;p crcdibilis,ut hoc excmnbsp;plo,mater amat filium,ha:c cnunciatio non eft planbsp;ne ucra,fcd fcmiuera quia de omni matre non eft:nbsp;certum, coijj non apponimus fignum uniuerfalenbsp;unaquæ^ ftue omnis.Sed quia non apponcndo tanbsp;menfubntelligitur,quoniam indcfinita uimha^nbsp;bet fere fcmper uniuerfalis,ncgari(y potcrit eë ucnbsp;ra apponcmus fignum non uniuerlalc, non partinbsp;cularc,non fingulare quod igitur^ncmpc femiit-niuerfale,nam cur non femiuniuerfale fit fignum,nbsp;quod nullum illorumeftjSC proxiinc ad uniuerfanbsp;le accedit.Quodautemhoc crit'^ quidni(plæraqj)nbsp;fic,plæra«p mater amat filium.Iam hæc enuncia^nbsp;tio faëla eft plane uera atcp certa : turn afiraumc'nbsp;mus Clytemneftra eft mater Oi^ftis: hæc item uenbsp;ra eft ccrtaq?:tum couclufio non ncccifaria, fed ucnbsp;rifimilis fiue crcdibilis,crgo uerifimilc,fiuc crcdi-bile,fiue ualde poifibilecftClytemneftram amarcnbsp;Oreftem,qiiando eft conclufio folum pofiibilisnbsp;ue aliquantum ucrifimilis aliqiiantumqj credibilisnbsp;hoc modo.Sæpcuel nonnunqfiuenonnullæ ma^nbsp;tres odio maritorum occidcrunt filioSjhæc ucra’c,nbsp;turn aflumemus de Clytëncftra fic, Oreftis maternbsp;odio Agamemnoncm habet uirum fuum patrem*nbsp;que huius, concludemus^ non nccefiario, nequcnbsp;ucrifimilitcr,fed poiribiliter,crgopofl'ibile cft fogt;nbsp;re ut occidat Orcftcm,fiue aliquantulum uerifiminbsp;lc cft,aIiquSculum^crcdibiIe. Atqj ficuti figna uninbsp;uerfalia funt in ncceflaria argumcntatiöe omnis,nbsp;qiuï^

187 LAVREN. VALLAE DIALE, quifqj Temper alia quæ enumcrauimus,ica in eanbsp;quæ eft ucriiimilis, atquepoiribilis,pro uniuerfa»nbsp;libus funt plærücp,fere' pro ferè,femper,facpe,nö^nbsp;nunquam,raro,fiue confuetum rarum, frequens,nbsp;infrcquenSjôf quæ funt huiufmodi. Sed ut in fum-^nbsp;mam oiniarcdigamusiignorum tria faciemus canbsp;pita :per totidem aduerbia,fcmper plærunqj non^nbsp;nunquam.Nam nihil aliud eft, omnis mater amatnbsp;filium,q»ä Temper mater amat filium, ita in necefnbsp;faria argumentatione pro figno erit fempcr cuiusnbsp;contrarium eftnuquam. Incredibili plærunqj cutnbsp;loco negatiuæ apponetur raro, impoiTibih non-*nbsp;nunquam fine aliquando cui pro negatiua aducr*«nbsp;fabitur rariflimè.Sedhæduæpofteriorrs funt intnbsp;fe fîmiliores amp; pene idem quia utracp credibilitcrnbsp;probat,ideoq; no immerito maximi autorcsCquo-rum fnnt Cicero QC Quintilianus)duas tantum p-tes feccrunt hue fpccies probationum ut aliæ fintnbsp;neceTrariæ,aIiæ non répugnantes Tiuc crcdibiles:nbsp;quarum prior ad logicos,utra(p ad oratorcs per^nbsp;tinetulla caretcomparatione hæc noncarct.Namnbsp;omne uerifimile eft alio,aut maius aut minus. Nenbsp;cefCarium non eft aliud alio maius minus'ue ad lenbsp;gemueritatis,fcd ad uulgarcm forte confuctudi^nbsp;nem. Verum non nuncupabuntur comparatiua,nbsp;aut quæcunc^ alia fimilia in concluHone nifi eadênbsp;aut quæ uim parem habent nuncupenturin progt;-pofitione,fic frequentius mater amat filium, hæcnbsp;huius mater eft ergo credibilius eft earn diligercnbsp;hunc,uel rarius Hue rarior mater odit filium quanbsp;diligit.Clytemneftra mater eft Oreftis, ergo miquot;nbsp;BUS uerifimile cftcaodifTc Oreftem qudm dilige

lt; ' ' ¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re.

LIBER SECVNDVS. *8« fc.Itcm impoHibilius eft hominem conuerti in aftnbsp;num quain uolare. Apulcius dicitur in afinum fuifnbsp;feconucrfus.Dædalusuola/fcjhæc duoucra funt^nbsp;tum fcquKiirtertia ucritas ncccflaria,hoc eft, cx^nbsp;prelfa amp; coaófa,ergo impoftibilius cft,quod de Anbsp;pule io quani de Dædalo dicitur. Loquurus fum pnbsp;impoftibilepotiusquàm per ncccftariû, quod hocnbsp;crat illo commodius ftcuti mulris in locis ufu ue**nbsp;nir in quibus non poftis uri necefte.Quale eft^ne^nbsp;ccftceft deum noffe uétura ncccftario deus eft,ndnbsp;cciTc eft pluerc dum pluir,ö^ alia fimilia quod mi'-nimc eft ucrum.Nam nihil aliud eft nccciTc efte qnbsp;cogi SC ui fieri,neceifitatetp conftringi quod impinbsp;Um eft de deo uel fentire ucl dicere. Atqui pie itanbsp;loquimur impoftibilc eft deum non cftc,impoflibinbsp;le c deum no node ucntura.Sed nccefic eft pluercnbsp;quiapluit,amp; meloqui,quia loquor,amp;: deum efle,nbsp;quia eft, amp; node uentura quia nouir,ifta nulla ranbsp;tio eft,quae pro rationc adertur,alia res aliam ^p^nbsp;bat,n5 una eadcmlp fc ipfam :amp; aliud eft quod c5nbsp;firmat,aliud quod confi'rmatur ,ncc quicquam fibtnbsp;ipfi caufa eft. Quod mihi uidetur ipfi qc^ confitcrinbsp;cum dicunt dumpluit podibiliter plucre, SC dumnbsp;quis loquitur poftibilitcr loqui,qa podet nec pluenbsp;rc nec loq.Quod ft ita eft no ergo ncccdarium qdnbsp;poffibile eft aliter habere. Qyanquamego notanbsp;dixerim podibiliter pluere quia pluit, ôc homincnbsp;podibiliter loqui quia loquitur, quam ccontrarionbsp;idcopluere quia podîbilé eft pluerc SC hominemnbsp;loqui,quia hochomini podibilc cft.Dixi podibilinbsp;tcr,ifti frequentius aiunt contingenter, quod uogt;' Contitigcnbsp;cabulum mihi uidetur e' rurc fumptum potius quli ter«nbsp;exurbe

LAVREN. VAL. DIA.

ex urbe idcocp fcabrum quiddam prx fc ferre ,fiOC placet cifdetn effe neccfliirio oppofïtum, ut quicxnbsp;quid non ncccflario fit,id fiat contingcnter.Et qdnbsp;non contingenter,id fiat nccefiario, quod falfumnbsp;cft,nam ego nunc neep neceflario, netp contingennbsp;ter fcribo fed uoluntario at^ iudkio: amp; deus ho.*nbsp;minemfacit uoluntate 8C gratis, non necefiitatenbsp;Si contingenter.Sed ut ad propofitum redeamus.nbsp;Si omnia quædifputauimusbrcuiter compledlagt;nbsp;inur,probatio omnis fit per uera, qux certa funt^nbsp;facit^ per hæc ipfa ueritas aliud quoddam uerumnbsp;uidericertum,quod erat incertum idi^ucl necefiânbsp;rio ucl uerifimiliter. £ft autem uerum incertumnbsp;criplici uia quia ut maximis quibufdam autoribusnbsp;placuit tripliciter dubitamus, autan quidpiamnbsp;nt,aut quid illud quidpiam:fiuc aliquid fit aut quanbsp;le fit ipfum aliquid.In primo huiufmodi funt quç^nbsp;ftiones an atomorum concurfu mundus fit eife^nbsp;^iis^an prouidentia regatur ,an fit aliquando ca.*nbsp;furus^Item an parrricidium commiferit Rofcius,nbsp;an regnum affedet Manlius,an refte Verrem fîtnbsp;aceufaturus Qj Cæciliusïln fecundo, tiuiufmodinbsp;quid fît deus,qHidfît rhetorice an qui facrum é prinbsp;uato fufiulit,facrilegus fit an fur, an coienscumnbsp;aliéna uxorc in lupanari adulter fif'In tertio,hugt;'nbsp;iufmodi,an immortalis anima,an Humana iÿecienbsp;dcus,quatenus dcus,an unus mundus lt;ƒamp; alia quænbsp;à Quintiliano traduntur. Exquibus omnisqux.»nbsp;ftio,fîue iurc,fiue extra ius,fiuein pliilofophia,fî^nbsp;UC extra philofopliiiam pendet,meliore diftribu*nbsp;tione quàm ilia ueterum ( ut uerbis Boetii utar)nbsp;omnis quæfîio confiât aut ex ratione difierendi,nbsp;aui

LIBER SECVNDVS. no aut ex natural!,aut ex morali.Ex diflerendi rationbsp;nrholt;cinodo,an affirmatio ôi negatio ipecicsfîntnbsp;cnQndationis.Exnaturali,ita an cælutn rotundanbsp;fît. Exniorali fîcanuirtusadbcatitudinetnfolanbsp;fufî’ictat'ï Nam in morali de natura ingeniorumnbsp;quatrimus. Et in rationali de natura uerborum acnbsp;que orationib*, 3^ in natura magis materia q genbsp;nus quarftionum cft.Prsctcrca in fingulis rationali,morali,natura li, fî qua funt alia quærere foienbsp;mas an fit,quid fit, quale fit, ut propemodum exnbsp;Quintiliani uerbis palam eft.

Tranfitus ad locos argumentorum ex Quintiliano fumptos.

CAPVT XX.

Redo iam expeftari ut quails elle fyl-logifmus debeat at^omnis argumen ratio diflcramus.Verum id fiet multonbsp;commodiusfipriusquat (întargumë“

1« LAVREN. VÄLLAE DIaL. inguam male de memetifpo renticntem,quippe dnbsp;nullü fetiptorum C guos autores uocamus ) aufïmnbsp;aligna in parte corrigcre. Qua re eius ad littramnbsp;præcepta huiusrei (ubijciam’* necelTanofimuïacnbsp;libenter tanquam Aehillis armaturam noftro opcnbsp;ri induentes,non modo inuiolabilem uerum etiâ,nbsp;fpeciofiflîmam. Sumpta autem hæc funt ex quin-*,nbsp;toilliuslibro.

Deprobatione artifïuali. ÇAPVT XXI.

P Ars altera probationum quæ cft tota in arte conilat^ rebus ad faciedam fidemnbsp;appofîtiSjpIærumq; aut omnino ncglixnbsp;gitur, aut leuiilîme attingitur ab his qnbsp;argumenta uelut horrida SC confrago-rnbsp;fa uitantes,amenioribus lotis dc(îdcnt,ne(^ alitet^nbsp;quam hi qui tradunt à poetis gußu cuiufdä apud^nbsp;Lotophagos graminis,8d Syrenumeätu delinitinbsp;uoluptatem faluti prxtuliflc,dü laudis falfam imanbsp;gincm perfequuntur, ipfa propter quam dicitur.nbsp;uiftoria cedunt. At qui cartera quæ continuo connbsp;tînuo magis orationis traftu dccurrunt,in auxilpnbsp;urn attçornamcntum argumentorum comparannbsp;tur,ncruisl:ß illis quibus caufa continetur adijeiutnbsp;fuperindu Ai corporis fpeciem,ut fi forte quid fa^nbsp;Aum uel ira uel metu,uelcupiditatc dicaturjati-*,nbsp;us quæcuiufcp aifcAus natura fit profequemur,nbsp;Iifdemlaudamus,incufamu$,augemus,minuimusnbsp;defcribimuSjdcterremus ,qucrimur,confolamnr,nbsp;hortamur.Sed horum efle opera in rebus aut cer--.nbsp;tis,aut de quibus täquam certis loguimur, potcif.nbsp;Net abnucrim cfTc aliquid in deleAatione, muItSnbsp;ucro

LIBER SECVNDVS. », hero in comouendis affcdlibus. Scd hxcipfa plusnbsp;ualentjcum fc didicilTe iudex putat, quod cöfequinbsp;nifi argumentatione alia^ omni fide rerum nonnbsp;pofliimus. Quorum prius qua partior fpccies,in^nbsp;dicandum reor,eflc quædam in omni probationsnbsp;gcnerc communia. Nam nec ulla quxftio eft,quxnbsp;non fit aut in re,aut in pcrfona, necefie argumennbsp;torum loci pofliini, nifi quæ rebus aut perfonis acnbsp;cidunt,ca^ aut per fc infpici folct,aut ad aliud re-ferri,nelt;p ulla confirmatio nifi aut ex antecedentnbsp;tibus aut ex confequcntibus aut ex pugnaritibus,nbsp;QC hxc necefie eft, aut ex prxterito tempore, autnbsp;ex coniun(flo,aut exfequcnti petcrc, nec ulla resnbsp;probari nifi ex alia potcft,ca(p fit oportet aut manbsp;ior,aut par,aut minor. Argumenta uero reperinnnbsp;tur aut in quæftionibus,quæ ctiam feparate à cotnbsp;plexu rerii pcrfonarumlp Ipedlari perfcpofiunt,nbsp;aut in ipfa caufa cum inuenitur aliquid in ea, nonnbsp;ecomm uni rationc duif)um,red cius iudicirj de quonbsp;cognofcitur proprium » Probationum prætereanbsp;omnium aliælunt ncceflariæ,alia: crcdibilcs, aliænbsp;non répugnantes : adhuc omnium probationumnbsp;quadruplex ratio eft,ut uel quia eft aliquid, amp; alinbsp;nd fit, ut fol eft fupcr terram dies eft; ucl quia alitnbsp;quid non eft,aliud fit, ut nox non eft, dies eft:uelnbsp;quia eft aliquid,amp; aliud non fit,ut dies cft,nox nonbsp;cft,uel quia non eft aliud nec aliud fit, non eft ratnbsp;tionalis,ncc homo:his in uniuerfum prxdidlis gtnbsp;tcsfubiicianit

De fignis.

CAPVT XXII.

n Omnk

rt) LAVREN. VAL. DIALECTI.

X-Mnis igitur probatio artifidalis con* ftat aut fignis,aut argumentis,aut cxnbsp;fl ¦emplis,netignoroplæiisijj uideri d-'nbsp;9 gna partem argumentorum,quæ mi-*nbsp;lii feparandi ratio hæc fuit, prima qdnbsp;funt pene' ex illis in artificialibus.Cruenta eiïi ue*nbsp;ftisamp;clamor,Iiuor,Slt; talia funtinilrumenta qlixnbsp;fuut tabulsc,rumores,teftes,nec inucniunï ab oranbsp;tore fed ad eü cum ipfa caufa deferuntur. Alteranbsp;quodfigna (iueindubitata ilnt,non funt argumcnnbsp;la, quia ubi illa funt quæftio non eft, argumen-*nbsp;to aût nifî in re controucrfa,locus eife non poteflr,nbsp;fiue dubia non funt argumenta,fed ipiîs argumennbsp;tisegent.Diuiduntauté in lias primas duasfpeci^nbsp;cs quod eorum alia funtfut dixi^ncceffaria, q ali-*nbsp;ter fe habcre nö poffuntjquae græci rcKMuf'« uocatnbsp;alia nö neceffaria,qua; funt, aXwr« «/xè« quoi^ prinbsp;ora mihi uix pcrtinere ad præcepta artis uidenLnbsp;Namubi eft fignum infolubile ibi ne lis quidem c,nbsp;id aüt accidit cü quid aut necefte cft fieri fadü 'uenbsp;cftc,aut certe oïno non pöt fieri uel cifc faólum, qnbsp;in caufis pofito non eft lis nififafti. Hoe genus pnbsp;omnia tempora perpendi folet. Nam 8f coiffe eSnbsp;cum uiro quae peperit quod eft præteriti, amp; fluft*nbsp;cffe cum magna uis ucti in mare incubuit quod cSnbsp;ïun(ffi,dë eum mori cuius cor eft uulneratum qd*nbsp;futuri neceffe c,ncc fieri poteft ut ibi meffis fit ubinbsp;fatü non eft,ut quis Romæ fit cum eft Athenis,utnbsp;lït ferro uulneratus qui fine cicatrice eft.Sed qusc-^nbsp;dam 8f retrorfus idem ualent,ut uiuere homincnbsp;qui fpirat,amp; fpirare qui uiuit. Quædam in contranbsp;riumnonrecurruntjnccenim quia mouetur quinbsp;ingredi

LIBER SËCVNDVS. „4 îngreditur eiiam ingrcdit qui mouet. Quarc pôtnbsp;coifle cum uiro quac non peperit,5f non elTe uen^nbsp;tus in mari cum ciTet fluftus, nec urique cor ciusnbsp;uulneratum ciTe qui périt, ac fimilitcr fatum fuxnbsp;iflc poteil ubi non fiiir meifis, nec fui fie Romænbsp;qui non fuit AtheniSjnccfuifle ferro uulneratum,nbsp;qui habet cicatriccm. Alia funt ligna non necefTanbsp;ria,quîe vntâ« græci uocant,qua: etiam fi ad toinbsp;lendam dubitationem fola non fufficiunt, tarnennbsp;adiunftacæterisplurimum uaicnt. Signumuo^nbsp;cant(ut dixi ) irK^4à«(i quanquam id quidam indiciaquot;nbsp;cium, quidam ucÀigiü nominauerunt perquodnbsp;tes intclligitur,ut per fanguinem cædes. At quianbsp;fanguis ucl ex hoftia refperfifTe ucftem poteft,autnbsp;ex naribusproduxiDe.Nonuti^ qui ueftem cru^nbsp;entam habuerit homicidium fccerit.Sed ut per fenbsp;non fufficit ira alijs adiuniflum teftimonij loco dinbsp;citur,fi inimicuSjfi ante minatus, lî codem loco funbsp;ït,quibus fignum cum accelfit efficit,ut quæ fufpenbsp;rfla erantjcerta uideantur. Alioqui funt quxdaranbsp;ligna utricpparti communia,ut liuores, tumorey,nbsp;nam uideri pofliint, ucneficiijô^ cruditatis, 8Cnbsp;uulnus in peftorc fua manu, amp; aliéna perifle di-'nbsp;centibus in quo eft ; hæc perinde firma habenturnbsp;atcp'extrinfecus adiuuantur,eorum autem quæ ligna funt quidem fed non neceftaria genus Hermanbsp;goras putat nö eflTe uirginem Athalätam quiaeünbsp;iuuenibus per fyluas uaget. Quod fi rccepcrimusnbsp;uereor ne omnia quæ ex fafto ducuntur figna foxnbsp;ciamus,cadem tarnen rationequa figna tra^anxnbsp;tur.Ncc mihi uidentur Ariopagitae cum damnaxnbsp;rfit pucrum coturnicutn oculos eruentem aliudnbsp;n * indi

indicatTe quam id fîgniim eflTe pcrniciofiflimæ me tis,multisc^ malo fiituræ fî adolciiiflêt. Vndc Sp.nbsp;Mcli],Marei Manlij popularitasfîgnuin affeiflatinbsp;rcgni fuit exiftimatum. Sed ucreor ne longe npnbsp;mis nos ducat hæcuia.Nam iïcft fignum adulte^*nbsp;rselauaricumuiris,crit⣠conuiuerc cum adulez*nbsp;icentibus, deinde ctiam familiariter alicuius aminbsp;citia uti,aut fortafle corpus uulfum/raftum incefnbsp;fum ueftern mulicbrem dixerit mollis amp; paru uiznbsp;ri Cigna. Sicuti enim cü lîgnum id proprie fit qd*nbsp;ex eo de quo quæritur natum fub oculos uenit irinbsp;fanguis e' cxde,ita ilia eximpudicitia Hucrc uideznbsp;antur,caquo^quæ ctiam plærût^ obferuata fun£nbsp;uulgo:(îgna creduntur ut prognoftica. Vento fernnbsp;pcrrubctaureaPhcrbe,amp;cornix plena pluuianinbsp;uocat improbauocc,lîcaufas ex qualitate cxli tranbsp;hunt fane ita appellentur.Nam fi uento rubet luznbsp;na fignum uenti eft rubor,amp; fi ut idem poeta colznbsp;ligit denfatus amp; laxat’ aer facit,ut fit inde illc auinbsp;um concentus idem fentiemus, Sunt autem fignanbsp;etiam parua magnorum ut hæcipfa cornix, namnbsp;maioraminorum elfe nemo miratur.

Vnc de argumcntis,hoc enim nomîné complecflimur omnia,quægræci Enznbsp;thymemata, Epicheremata, apodixiSnbsp;uocanc,quanquam apud illos eft aliznbsp;'qua horum nominum diiferentia,ctia

LIBER SECVNDVS,

Vti uniim intelleftum habet quo omnia mente co cepta fignificat.Sed nunc non de co loquimur. Alnbsp;tcrü quod fniamcQ rone. Tertiuqd certâquandânbsp;arguméti cöcliifionc, ucl ex côfequentibus,ucl exnbsp;pugnantibus quanquam de hoc parum conuenit.nbsp;Sunt enjm qui illud prius Epichercma dicant,pinnbsp;restpiniieniasinilla opinione; utiddemum quonbsp;pugna conftat Enthymema accipi uclint idconbsp;illud Cornificius contrariü appellat, hune alij rhenbsp;toricum fy!Iogifnuim,alii imperfeiflum fyllogif-mum uocaucrunt,quia nee diftindis nee totidemnbsp;partibus concludcretur,quod fane non utiqj defynbsp;deratur ab oratorc. Epichercma Valgius aggreifinbsp;oncm uocat, Celfus autem iudicat no noftram adnbsp;miniftrationcm,fcd ipfam rem quam aggredimurnbsp;id eft,argumcntum quo aliquid probaturi fumus,nbsp;ctiam finoiidumuerbis cxplananim,iamtarnennbsp;mente conceptum Epichercma dici. Aliis uideturnbsp;non deftinatam uelinchoatam fed perfcdlam oranbsp;tionem hoc nomen accipere,amp; ultimamfpccicm;nbsp;ideoqj propria cius appellatio. Si maximo in ufunbsp;pofitaeftquafignificaturcerta quædam fenten^nbsp;tiæ comprehenfîo quæ ex tribus partibus confiât.nbsp;Quidam Epichercma rationë appellauerunr.Ci^nbsp;(cro melius ratiocinatiuum, quanquam amp; illc nônbsp;men hoc duxifle magis à fyllogifmo uidetur : Nânbsp;fiëftatim fyllogifticum ratiocinatiuum appellatnbsp;cxemplisl:p utitur plulofophorum;amp; quoniam eftnbsp;quxdam inter fyllogifmum amp; epichcrema uicini^nbsp;tas poteft uideri hoc rmmine refte abufus.â®o7lt;ifunbsp;cft euidensprobatio ideo'cp apud geometras

é/fi/ilbo dicuntur^hanc ab epicheremate Cxci n 3 lius

I« LAVREN. VAL. DIA. liusputat diffcrre folo genere conclufionum Si. efnbsp;fe apodixim imperfedum cpicherema eadcm^nbsp;çaufa qua dixim’ enthymema fyllogifmo diftarc.nbsp;Nam amp; epicherema fylJogifini pais eft.Qpidä innbsp;ciTe epichcremati apodixim putant amp; ciTe partemnbsp;eins con(irmantcm,utruncß autem quanq diuerßnbsp;autores eodem mö finiutit,ut fit oratio per ea qupnbsp;certa funt,fidem dubtjs faciens quæ natura eft ominbsp;urn argumentorum. Neq^ enim certa incertis de^nbsp;cicrantur, hæc omnia generaliter te/jis appellant,nbsp;At^uflien quod SC fi propria interpretationcdicere fidepofnbsp;fumus. Apertius tn batione interptabimur, fednbsp;argument Ü quolt;^ plura {îgnifîcat,Nam SC fabulaenbsp;ad adlus fcænarum compofitæ,argumcta dicunf,nbsp;SC oronum Cicerôis uelut thema ipe exponat Pcquot;nbsp;dianus arguments,inquit,talc eft. Si Cicero ipfenbsp;ad Brutum ita fcribit. Veriti fortafle ne nos Catonbsp;nem noftrum tranfferamus,illic mali.quid,etfi ar^nbsp;gumentii ftmile non erat. Quo apparet oem adnbsp;fcribëdum deftinatam materia ita appellari. Necnbsp;mirum cû iam inter opifices quoc^ uulgatum (it.nbsp;Vnde Verg.argumentum ingcsaiulgo quolt;p pau^nbsp;lo numcrofiusopus dicitargumentofum.Scdnucnbsp;de eodicendum argumento eft,quod probatio^*nbsp;nem,indicium,fidcm,aggré(rionë eiufdcm rei no^quot;nbsp;mina facit,parum diftinfte(utarbitror)Nam ,pgt;nbsp;batio SC fides efficitur non tantum per haec quacnbsp;funt rationis,fed etiam per inartificialia. Signumnbsp;autem quod ille indicium uocat ab argumentis ianbsp;feparaui,crgocum fit argumentum ratio probatnbsp;tionem prxftans qua colligitur aliud per aliud,nbsp;etiam qux quod cft dubium, per idquoddubi--urn

LIBER SECVNDVS. ta umnoncft corfirmat, neccfle efl: aliquid efTe innbsp;caufa quod probationc non egeat, ahoquin nihilnbsp;cnt quod probcmusnififucrit,quod aut fit uerü,nbsp;aut uidcatur,cx quo dubtjs fidcs fiat pro ccrtis aunbsp;tem habcmus primum quæ fcnfibus pcrcipiungt;*nbsp;tur, ut quæ uidcmus audimus, qualia funt figna,nbsp;deinde ea in quæ communi opinronc conlèn--fum eft,deos efle præftandam pietatem,parcnti-bus.Prætcreaquæ legibuseaiita funt,quæpcrfuanbsp;fionc etiam fi non omnium hominum eius tarnennbsp;ciuitatis aut gcntis in qua rcs agitur in mores rc^nbsp;cepta funtjUt plæratp in iure non legibus,fed mo-*nbsp;ribus conftaiit,fî quid inter utranqp partem conucnbsp;nitfiquidprobatumcfi;,deniq^cuicun^ aduerfarinbsp;us nô contradicir.Sic enim fiet argumentum cumnbsp;prouidcntia mundus regatur adminiftranda resnbsp;publica fit,fi liquebitmundum prouidentia regLnbsp;Debent etiam nota eife argumcta tradiaturo uisnbsp;natura omfiium rerum, ôd quid quæque caruntnbsp;plærunque efficiat.Hinc enim funt quæ icota di-cuntur.Crcdibilium âutciji genera funt triaunumnbsp;firmiifimum quia ferèaccidit ut liberos à parent!nbsp;busamari. Alteruraucropropenfius, eum quinbsp;refteualcatin craftinum perucnturum,tertiumnbsp;tantum non rcpugnans in domo furtum fadfutnnbsp;ab eo qui domi fuit,idcoque Ariftoteles in fecun--do de arte rhetorica libro diligentifiimc eft exe^«nbsp;quutus,quid cuiiç rei, 8i quid cuiquc homini foletnbsp;accidere, 8(. quas res quofque homines quibus re^nbsp;bus aut hominibus uel conciliafTet, ucIalicnaC'nbsp;fct ipfa natura,ut diuitias quis fequatur, aut am-»nbsp;bitum,aut fupcrftitionem, quid boni probent,nbsp;n 4 quid

U» LAVREN. VAL DIALE, quidmali petât,quid milites, quid rufticj quoqud'nbsp;modo res uitari uel appcti folcat, uerum hæc excnbsp;qui mitto,non cnim lôgum tantum, fed etiam imnbsp;poifibile aut potius infinitum cil, præterca poûtûnbsp;in communi omnium intclleftu,fi quis tarnen de/-iîdcraucrit à quo peteret oftendi. Omnia autë crcnbsp;dibilia in quibus pars maxima coniîilit argumentnbsp;tationis ex huiufmodi fontibas fïunt,an credile fitnbsp;à filio patrem ocdfum,inceftum cum filia cômiPnbsp;fum,amp; contra ucnefîcium in nouerca, adultcriumnbsp;in luxuriofo.llla quoç^ an ice? palàm fadlum annbsp;falfum dixerit propter exiguam fummam quianbsp;fuos quift^ eorum uelut more, plærunç tame nônbsp;fcmper alioqui indubitata eilet non argumen-*nbsp;ta.Excutiamus nunc argumentorum locos quan»nbsp;quam qnibufdam hi que^ de quibus fupra dixi uinbsp;dentur.Locos appello non ut uulgo nunc intelli»nbsp;guntur,ut in luxuriam, amp; adultcrium, ôC fimilia,nbsp;fed fedes argumentorum in quibus latent, amp; ex qnbsp;bus funt petenda.Nam ut in terra non Omni genenbsp;ranturomnia,necauem autferam reperias ubinbsp;que nafci,aut q morifoleat ignarus,amp; pifeiü quonbsp;genera alia planis gaudent,alia faxofîs regioninbsp;bus etiam littoribus,quæ difereta funt. Nçc helo»nbsp;pen noitro mari,aut fearum ducas, ita non omnenbsp;argumentum undi^ uenit.Ideo^ non paifim quænbsp;rendum eft,multus alioqui error eft, Ôi exhauftonbsp;labore,quod non ratione rcrutabimur,non poterinbsp;mus inuenire niiî cafu,aut iî feierimus ubi qui^ nanbsp;fcatur,cum ad locum uctum erit, facile quod in eonbsp;eftperuidebimus.Imprimisigitur argumentalâenbsp;pc'à perfona deducenda funt.cum fit(ut dixi)diuigt;nbsp;fîout

LIBER SECVNDVS.

fîout omnia in hare duo partiamur,rcs atqjpcrlo naSjUt caufa,tempus,locus, occafio, inftrumentü,nbsp;modus,amp; exterarerum funt accidentia. Perfonisnbsp;autem non quicquid accidit cxcquendum,inihi uinbsp;detur ut plæriqp fecernnt.Scd unde argumenta funbsp;mi'poiTuntjca porro funt genus.Nam (îmiles parcnbsp;tibus ac maioribus fuis filij plarrunq; crcduntur,amp;:nbsp;nonnunquam ad honeftc turpiter^ uiuendum inde caufc fluunt,Natio,nä Si gentibus proprij monbsp;l'es funt,nec idem in barbaro Romano,grxco crenbsp;dibile ucl probabik eft. Patriaquia fimilitcr etiänbsp;ciuitatum leges,inftituta,opinioncs,habcnt diflenbsp;rentiam.Scxus utlatrociniumfaciliusin uiro,ue-nefîciumin formina credas. Aetas quia aliud, alijsnbsp;annis magisconuenit.Êducatio SC difciplina,quonbsp;niam refert à quibus,à quo,amp;; quo quifq) modo fitnbsp;inftitiitus.Habitus corporis,ducitur enim frequenbsp;ter in argumentum ipecies libidinis, robur pctu^nbsp;lantiar,his contraria in diuerfum, fortuna nec einnbsp;jdé credibik eft in diuiteacpauperc propinquisnbsp;amicis,clicntibus,abundante,amp; his omnibus deftinbsp;tuto.Conditionis etiä diftantia cft,nam clarusannbsp;obfeurus, magiftratusan priuatus,pater an filiusnbsp;ciuis an peregrinus,liber an feruus, maritus an ccnbsp;lcbs,parcn.s liberorum an orbus.plurimura diftar.nbsp;Animi natura ctenim auaritia, iracundia, miferi-cordia,feueritas,crudelitas,alialt;]5 his fimilia affe^nbsp;runt fidem frequcnter,aut detrahnnt,ut uiftus lu-xuriofus an frugi,an fordidus quxritur. Studia q-quot;nbsp;que, nam rufticus, forenfis negotiator,miks,na^nbsp;uigator, medicus,aliudat^aliudcificiunt. In^nbsp;îuendum ctiam quid affcdlet quifep, locupks uigt;'

’ns dcri

,.i LAVREN. VAL. DIALE, deri an difcrtus,iuftus an potcns.Speólanrur antenbsp;aéla difta^, ex praeter it is enim aeftimari folentnbsp;praefentia ,his adrjciunt quidam commotionc- hâcnbsp;acdpi uolunt tetnporarium animi motü, ficut iranbsp;pauorem. Confilia autem amp; præfcntis ôi practerinbsp;ti amp; futuri teporis quae mihi ctiam fiperfonis ac-»nbsp;ddunt refcréda tatnen ad earn partem argumetonbsp;rum uiden{ quam ex cauffs dudmus.Sicut habitusnbsp;quidam animi quo tratflatur amicus an inimicus,nbsp;ponunt in perfona SC nomen quod quidem ei accinbsp;dere neccfTc eft,fed in argumentum raro cadit nifinbsp;cum aut ex caufa datum cii:,ut fapiens magnus pknbsp;nus,aut amp;ipfumalicuiuscogtiitionis attulit eaunbsp;fam ut Lentulo coniurationis quod libris Sybilli^nbsp;nis Arufpicumep rcfponfïs dominatio dari tribusnbsp;Corneliis dicebatur, fcq; cü tertium die credebatnbsp;poft SylläCinnanfpqtiiaSCipfc Cornelius crar.nbsp;Et illud extat apud Euripidem, frigidum fane qiFnbsp;nomen Polynices ut argumentum moiv frater ingt;nbsp;cerïit.Locorum enim ex eo frequens materia quanbsp;Cicero in Verrem non femel ufus cft, hæc uero cirnbsp;ca perfonas funt aut his fitnilia,nec enim completnbsp;óli omnia uel in hac parte,ucl in exteris poiTumuSnbsp;contend rationem plura quæfituris oftenderc.nbsp;Nunc ad res tranfeo in quibus maxime perfonisnbsp;ftint iuntfla qux agimus,ideolp prima tratflanda.nbsp;In omnibus porro quz fiunt,quxritur,iut quare,nbsp;aut ubi, aut quando,aut quomodo,aut per qux fanbsp;éla funt Ducunturigitur argumenta ex caufîsfanbsp;(f1:orum,ucl futurorum, quorum materiam quamnbsp;bylen alq,dynamin alij nominauerüt in duo genenbsp;va fed quaternas qtriufque diuidunt fpedes. Namnbsp;fer»

LIBER SECVNDVS. to, îere uerfatur ratio fadendi circa bonoriim adepitnbsp;oneni,incremëtum,c5feruationcin,iifum aiit ma-«nbsp;lorum euitationem,Iibcrationcm,inmininionera,nbsp;conuerfionero.Namij amp;in liberando plurimüuanbsp;lent,fed has caufas habent relt;fla conrilja,praua c5nbsp;trà ex faifîs opiniôibus ueniür,nâ eft bis initiü exnbsp;his q credunî bona aut mala, inde errorcs exiftücnbsp;ôi peflimi affcôlus,in qbus funt,ira,odiü, inuidia,nbsp;cupiditas,fpes,ambitus,audacia,mctus, ôi cætcranbsp;«iufdë generis.Acceduntaliqnfortuita, cbrictas,nbsp;ignorantia,q intcrimad ueniä ualenr, interim adnbsp;ipbationcmcriminQjUtfigsdüaliiinfidiat aliumnbsp;dicit interemiffe. Caufæ porro non adeonuineennbsp;dümôquod obrjcitur fed addefendendumquoep Caufæ.nbsp;excuti folcnt,cum quisfe rc(flefccinc,id cft,hone.-fta caufa côtendit. Qua de rc latins in tertio libronbsp;diiflu eft:finitionis quoep quxftioncs ex caufis in''nbsp;terim pendent, an tyrannicida q tyrannü (. à quonbsp;deprehenfus fucrat)inadulteriooçcidit,an facri-legus,q,ut hoftes urbe cxpelleret arma tcmpfo afnbsp;fixa detraxit.Ducuntur argumenta 5lt;ex loco,ipenbsp;lt;flaturemadfidc,pbationis, môtanus, an planus. Locus«nbsp;maritimus,an mcdircrrancus,côfitus an incultiis,nbsp;ffequens andefcrtus,propinquus an rcmotus,op-portuuus CO nfilrjs an aducrfus,quâ parte uidemusnbsp;uchementiffimcproMilonetradlalTcCiceroncm,nbsp;amp; hæc quidë ôi fimilia ad conicëluram frequentf-uspertincnt.Sed intérim adius quoque priuatusnbsp;an publicus, facer an prophanus, nofter an aJie^nbsp;nus,ut in perfonamagiftratus,pater,pcregrinus,nbsp;hicenim quæftionesoriuntur; priuatam pecutngt;nbsp;amfuftuliftijuerumquiadctcinplo non furtûfednbsp;facrilc

î6} LAVREN. VALLAE DIAL.

(acrilegium cft,occidifti adulterum, quod Icx pcif piittitjfcd quia in lupanarï cedes eft, iniuriam fo*nbsp;(ifti,fed qui4 magiftratui majeftatis adio eft uetnbsp;contra licuit,quia pater era, quia magiftratiis fednbsp;circa faóH controuerfiam argumeta præftanr, cifnbsp;ca iuiis lites inateriam quæftionum.Adqualitatcnbsp;quoqj frequenter pertinet locus,ne^ enim ubiquenbsp;idc,aut licet aut decorum eft,quinetiam in qua qcnbsp;que ciuitate quseratur intereft moribus enim amp; Icnbsp;gibus diftant,ad commendationem quoep S( inuinbsp;diam ualent. Nam Aiax apud Ouidium inquit;nbsp;Ante rates agimus caufam,amp; mecü confert VlyPnbsp;fes. Et Miloni inter cartera obieólü eft,quod Glodinbsp;us in monumentis ab co maiorum fuorü eflet ocgt;nbsp;cifus. Ad fuadendi quoqj momenta ualet ficut temnbsp;pus cuius traélatum fubiunsaro. Eius autem(utnbsp;alio loco ia m dixi) duplex ngnificatio eft,gcncranbsp;liter enim amp; Ipecialiteraccipitur. Illudprius eftnbsp;nunc olim,tunc fubAIexandro,cum apud Ilion punbsp;gnatum eft,deniçppraîtcritum,inftans,futurü hocnbsp;fequens habet, amp; cöftituta diferimina, æftate hyenbsp;mejno(9:u,interdiu,amp; fortuita I peftilentia in beiquot;nbsp;lo in conuiuio.Latinorum quidam fan’s fignifica-*nbsp;ri putauf runt;fî illud generale tcmpus,hoc fpccia.nbsp;Ic uQcarent.Quorum utrorunç ratio amp; in confianbsp;lijs quidcm,amp; in illo demonftratiuo gencre uer-*nbsp;fatur,fed in iudicijs frequentifltma eft. Nam 8( iu-'nbsp;ris qucftioncs facit,8i qualitatcm diftinguit,8i adnbsp;conicifluram plurimum confert,ut cfi interim pronbsp;bationes inexpugnabilcsafferat,qualesfunt ft dinbsp;catur(ut fupra pofui)fignator qui ante diem tabunbsp;l^runi deceffitjaut commififle aliquid uel cum^in^

LIBER SECVNDVS.

tans cfletjUcl cumomnino natus non cfler.Prærer id qd oïa feré argumenta', aut ex bis q an i ë fadlanbsp;funt aut ex côiunëlis rci aut ex confequcntibus dunbsp;cutur.Ex antccedentibus morte minatus es noélunbsp;exiitijproficifccntem antcceiTifti.Cauiæ qiioqj fagt;nbsp;éiorum prxtcriti.fuht temporis. Sed tempus iubtînbsp;lius quidam quàm necelTc eratdiuiferunt, ut cifctnbsp;iunfti fonus,auditus eft adbærcntis, clamor fublanbsp;tus eft, infcquctis funt î lia latuifti profugifti, îiuônbsp;rcs,amp; tUTOores apparuerunt. lifdem tempoiv granbsp;dibus defcnfor utetur ad detrahendam ei quod obnbsp;ijcitur fidem,in bis omis faftorum diftorumlp raxnbsp;tio ucrfatur fed dupliciter.Nam fiunt quxdam qinbsp;aliud poftéafuturüm cft,quædam quia aliud antenbsp;faftum eft.Vt cumobiicitur reo lenocinij fpeciofænbsp;marito,quod fpeciofam adulterq damnatam quâ^nbsp;damemerit, aut parricidij resluxuriofo quod djgt;nbsp;xerit pati i non me amplius obiUrgabis. Nam amp; ilnbsp;le non qa emit îeno eft, fed qa leho erat emir,necnbsp;hic qa ficerat loquutus occidit,fed qa erat occifur’nbsp;loquutus cft.Cafus aüt qui 8C ipfe pftat argumentnbsp;tis locum fine dubio eft ex infequcntibus fed qua.-dam proprietatediftinguitur, ut fî dicam meliornbsp;dux Scipio quàm Annibal,uicit enim Annibalcm„nbsp;bonus gubcrnator nunquam fecit naufragium; boinbsp;nus agricola magnos fuftulit früëlus. Et contranbsp;fumptuofusfuitpatrimoniüexhaufïtturpiterui^nbsp;xit,ab omnibus inuifus eft,intuendæ funt præcipdnbsp;«lp in cöiefturis, amp; facultatcs.Credibilius eft cmnbsp;occifosa pluribus pauciorcs,a firmioribus imbe-’nbsp;cillioresà uigilantibus dormientes,à præparatisnbsp;Jftppinantes quorum contraria in diuerfum uagt;

Ictif

2BJ LAVRENTII VAL. DIALE.

Icnt.Hæc ôC in delibcrädointuemur,amp; in iudicijs ad duas res folemus referre, an uolucrit quis, annbsp;potucrit:nam amp; uoluntatem fpes facit, liinc illanbsp;apud Ciceronem conieä:ura,infidiatus eftClodi*nbsp;US Miloni non Milo Clodio,iIIecum feruis robugt;'nbsp;ftis liiccummulicrumcomitatu,illeequis hicrhenbsp;da,iUeexpcditushicpcnula irretit*. Facultatiaunbsp;tcm licet inftrumentum coniungere,funt enitn innbsp;parte facultatis amp; copiae,fed ex inflrumento ali^nbsp;quando ctiam fîgno nafcuntur,ut fpiculum in cornbsp;pore inucntum,his adijcitur modus,quem troponnbsp;dicunt,quo quxritur quem ad modum quid fit fa»nbsp;élum. ld(}; tum ad qualitatem fcriptumfß perti^nbsp;net j ut fi negcmus adulterium,ueneno occidifle,nbsp;quum fcrrOjfed ucl oportuiflct, licuifTet occidere,nbsp;tum adconiedfuras quo%ut (î dicam,bona mentenbsp;faófum ideot^ palam mala, ideo ex infidijs nodunbsp;in folitudine.In rebus autcm omnibus de quarumnbsp;ui aut natura quæritur, quaf^ circa complexumnbsp;perfonarum cæterorumcp ex quibus fît caufa pernbsp;fe intueri poiTumus, tria fine dubio rurfus lpelt;flanbsp;da funt,an fît,quid rït,quale fît.Sed quia funt quPnbsp;dam loci argumctorum his omnibus communes,nbsp;diuidi hæc tria genera no pofîunt,idco(p locis pogt;*nbsp;tius ut quif(^incurrerit,fubtjcicndafunt. Ducun**nbsp;tur etiam argumenta ex fînitionefeu fîne,nâ utronbsp;que modo traditur.Eiusduplex ratio, aut rm fimnbsp;pliciter quæritur fit ne hoc uirtus,aut antecedent'nbsp;te fînitione,quid fît uirtus.Id aut uniuerfum uer-^nbsp;bis complcdimur ut rhetoricc eft bencdicendi feinbsp;cntia,aut p partes, ut rhetorice eft reftc inuenic-*nbsp;diamp; dirponcndi,5lt; cloqucndi cum firma mem®^nbsp;ria

LIBER SeCVNDvS.

Ha amp; cum dignitate adlionis fcicntia. Præterea fi ïiimus auiui fkut fupcriora,aiit ciymologiaucnbsp;afTiduum ab aflc dando ôC locupictcm à locof urn,nbsp;pccuniofum à pccorii copia,finitioni fubieéla maxime uidentur,genus,lt;pccies,difterés^proprium^nbsp;€x his omnibus argumenta ducûf ur. Genus ad ,p^nbsp;bandam fpcciem miniwum iialet, plurimum ad rcnbsp;fellendam, itarp non quia eft arbor, platanus eft,nbsp;aut quod non eft arbor, Utique platanus non eft:nbsp;ncc quod non eft uirtus iititp poteft eftc iuftitia,nbsp;ita^ à genere perueniendum eft,ad ultimam fpc--cicm,ut homo eft animal,non eft fatis(id enim genbsp;nus cft)mortale ctiamfi fpecies eft,cum alijs tamënbsp;communis finitio,rationale nihil fupcrerit ad de-*nbsp;tnonftrandum quod uelis. Contra fpecies firmamnbsp;probationem habet generis infirmam refutationnbsp;ncm.Nam quod iuftitia cft,utiç uirtus eft, quodnbsp;non eft iuftitia poteft efTc uirtu$,ut fi cd fortitu--do,conftantia,continentia,nunquam itacp toile-*nbsp;tur à fpecic genus, nifi omnes fpecies quaegenerinbsp;fubielt;5ïç funt remoueanturhoc modo,quod necnbsp;immortale eft nec mortalc,animal non cft;his adnbsp;rjeiunt propria amp; differentia, proprijs confirmâtnbsp;finirio,diffcrctibusfoluitur.Proprium autemeft, PropfiS.nbsp;aut qcK foli accidit ut Iiomini fermo,rifus, autqd* 'nbsp;utitp accidit,fed non foli ut igni calefacerc 8i funtnbsp;eiufdem rei plura propria,ut ipfius ignis lucere canbsp;1ère. Ttaqj quodcunqj proprium décrit foluet fini-*nbsp;tioncm non utiq?quodcunlt;ÿ erit confirmabit.Sæ-piffime aüt quid fit proprium cuiuf^ quærit, ut fïnbsp;per etymologiam dicitur ,tyrannicidæ propriumnbsp;«ft tyrannuiD occiderc,ncgeniHS:n5 enim fi tradi-tnm

LAVREN. VALL. DIA.

turn eum fibi carnifcx occidcrittyrannidda dicit* nee fïimprudens uel inuitus.Quod autem proprinbsp;urn non erit differens cnt,ut aliud eft feruum elléynbsp;aliud fcruire,qualis eflc in addidlis quxftio fokt,nbsp;quiferuuseftjfimanumittatur fitlibertinus nonnbsp;idem addidlrus 8i plura de quibus alio loco. Illudnbsp;quof^ differens uocant cum genere in fpeciem dPnbsp;fpecics ipfa difcernitur. Animal genus mornbsp;tale,fpecies terrenum nel bipes düferens, nondunbsp;^nimpropriumcft,fediam differt à marinouclnbsp;â quadrupède,quod non tam ad argumcutum pernbsp;tinet quam ad diligentem finitionis comprehendnbsp;fioncm.Cicero genus Sd fpeciem quam candc fornbsp;mam uocatà finitionc diducit,amp; hisquæ ad alidnbsp;quid funtfubticit.Vt fi is cui argentum omne Icganbsp;turn eftpetat fignatum quo(^,utatur generc.Atlïnbsp;quiscumlegatumficei,quæiure mater familiasnbsp;e(ret,ncgct deberi ca qux in manum non conuenenbsp;rit fpecics,quoniam duæ funt formæ matrimonionbsp;rum.Diuifionc autem adiuuari finitionem docet,nbsp;camc^diiferreàpartitione;quodhæcfit totius innbsp;partes,iliageneris in formas,partes incertascfknbsp;ut quibus confiet res publica,formas certas, ut qtnbsp;fint fpecics rerumpublicarum(quas tres accepknbsp;mus)quæ populi,quæ paucorum, quæ unius potcnbsp;ftatc regcrentur,amp;: ille quidem non his exemplisnbsp;utitur,quia fcribës ad Trebatium è iure duccre canbsp;maluit,ego apertiora pofui,propria quoc^ adconnbsp;îedluræ pertinet partcm,ut proprium cft boni renbsp;lt;n:cfacerc,iracundi uerbis excandefccrc.Atcontranbsp;quxdamin quibufdam utiquenon funtamp;S ratio,nbsp;quamnis ex diuerfo eadem cft.Diuifio amp; ad prodnbsp;bandum

LIBER SECVNDVS.

tandum fimili uia Dakt,amp; ad refcllendum probation! interim fatis eft unum habere hoc modo, ut ciuis quis aut fit natus fit oportet,aut fadlus negänbsp;ti utrunq; tollcndum eft,nec natus,nec faélus eit,nbsp;fit hoc amp; multiplex idque eft argumentorum genusex remotione,quo modo cfficitur totumfal-fiim,niodo id quod relinquitur uerum. Totum falnbsp;fum eft,hoc modo,pecuniä ere di di fie te dicis, autnbsp;habuifti ipfe,aut abaliquoaccepifti,autinucni--fti,aut ab aliquo fubripuifti,fi neej domi habuiftinbsp;nec ab aliquo acccpifti,amp; cætera non credidifti.nbsp;Reliquum fit uerum fic,hjc feruus quern tibi uen-*nbsp;dicas,aut uerna tuus eft,aut cmptus,aut donatus,nbsp;autteftamento relitfius,aut ex hofte captus, autnbsp;alienus.Dcinderemotis foribus,fupcrcrit alienusnbsp;periculofumSi cum cura intuendum genus quianbsp;fi in proponendo unum quodlibet omiferimus,cftnbsp;rifu quoqj tota res foluitur.Tutius quod Cicero ,pnbsp;Cxcinna facit cum interrogatfihxcadlio non fitnbsp;qux fit,fimul enim remouentur omnia:ucl cü duonbsp;ponentur inter fe contraria quorum tenuifte utriinbsp;Iibetfufficit,qualeCiceroniscft. Vnum quidemnbsp;certe nemo erit ram inimicus Cluentio Habito qnbsp;mihi non concedat,ficonftct illud corruptum eflenbsp;iudiciü,aut ab Habito, aut ab Oppianico eile cornbsp;ruptum,fidoceo no ab Habito uinco ab Oppiani-cOjfioftcndoabOppianicopurgo Habitum. Fitnbsp;etiam eriam ex duobus quorum necefle eft alteriinbsp;trum uerum aligendi aduerfariopoteftas,efflci--turqj ut ntrum clcgerit,noceat:ur elige utrum uonbsp;Ies,fi feiuit fe efic hxredem,amare magis patternnbsp;debuitjfi ignorauit non habuit quod fperaretexnbsp;o patdj

2« LAVREN-VAL. DIALECT!, patris morte,amp; in eadcm, inteirogare uolo qua:nbsp;iuucni caufa fucrit ut reliqucrit gladium fi nondilnbsp;occideratjiicrum feiner. Si iâperfciflum nepbasnbsp;intclligebat aufeict iudiciü,Interim duo ita pio^nbsp;ponunturututrumlibetelcdtunnderri facit qua*nbsp;Ie eft philofophandum eft, etiamfi nö cft philofo*nbsp;phädumiSCilluduulgaturaquofchenia fi intelli*nbsp;gitur'iquofi non inteiligitur\amp;mentictur in tor*nbsp;mentis, qui dolorem pari poteft mentietar quinbsp;non poteftjUtfuntauremtria tempora, ita ordonbsp;rerum tribus momentis confertus cif, habent emnbsp;omnia initiumincrementum,fummam, ut iurgi-um,deinde cædes amp; ftrages. Eft ergo hic argumënbsp;torum quofÿ locus inuicem probantium. Nam exnbsp;initqs fumma colligitur quak eft, non poftiim p*nbsp;textam fperarecum exordium pullum uideamnbsp;contra,non Dominationis caufa Syllä arma fum*nbsp;pfifle,argumentum eft ditflatura depofita, fimili*nbsp;tercxincrementoin utranq,’ parte ducitur rationbsp;rei,tum in conie(flura,tum etiam in traiflatu æq*nbsp;tatis an ad initiü fumma referenda fit,id eft, an cinbsp;cxdes imputanda fit à quo iurgium cccpit.Eft ar*nbsp;gumentorum locus ex fimilibus,fi continentia uirnbsp;tus utitß 8C abftinentia, fi fidem debet tutor amp;nbsp;curator uti($,hoc eft ex eo generc quod græci uonbsp;cantt7r«gt;uri!)/ Cicero induftionc.Ex difiimilibus,nbsp;nonfilætitiabonum uoluptas,non quod pupillonbsp;idem muleri,ex contrarqs frugalitas bonum luxunbsp;ria cnim malum,fi malorü caufa bellü eft,erit emcnbsp;datio paXjfi ueniä merctur qui imprudens nocuit •nbsp;nS mereî præmium qui imprudens profuit. Ex renbsp;pugnantihiis,qui eft fapiens ftultus non eft. Exconbsp;fcquen*

LIBER SECVNDVS.

fequcntibus fiue adiunlt;flis,fi eft bonum iuftitia eft: rccle'iudicandum.Si malum pcrfidia, non eft fal--lendu.Jdem retro ncc funt his fimilia, ideoi^ huicnbsp;loco fubqcicnda, cum amp; ipfa naiuralitcr congru^nbsp;ant quod quis non liabuit, non perdit, quern quisnbsp;amat,feiens non Iæciit,quem quishæredem fuuninbsp;cfic uoluit charum habuit,habet,habebit.Sed cuntnbsp;fint indubitatatauimhabent pene fignorum im^nbsp;mutabilium. Sed hæc confequentia uoco acholu-ta,cft cnirn confequens fapientiæ bonitas, ilia fe^nbsp;queniia Epagomena,quæ poftea fafta funt aut funbsp;tura.Necfum de omnibus anxius uocet quifque utnbsp;uoluerit,dum uis rerum ipfa manifefta fit apparcnbsp;atep hoc temporis illud effe natura:. Itaque nonnbsp;ciubito hæc quoep confequentia,quamuis fex pri-oribus dent argumentum ad ea ijuæ confequun-«nbsp;tur.Qporum quidam duas fpecies efle uoluerunr,nbsp;a6iioni$ utpro Oppio,quos cducere inprouinci^nbsp;aminuitos non potuit,eosinuitos retinere quinbsp;potuitlt; temporis in Verrem, fi finem prætorisnbsp;cdiólo afferunt Kalcnda: lanuarix. Cur non ini--tium quoqiiecdidinafcatura Kalendis lanuari-is'î Quod utrunque exemplum tale eft ut idem innbsp;diuci fum fi retro agas ualeat. Confequens eftnbsp;enimeosqui inuitiduci non potuerunt,inuitosnbsp;non poiuifTe detineri. Illa quoque quae exrebusnbsp;mutuam confirmationem prarftantibus duc«ngt;'nbsp;tur,qua: proprq generis uideri quidam uoluntSCnbsp;uocantj Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero eft rebus fub cadem

ratione ncnientibus,fortirer confequentibus iun-« xerim. Si portorium Rhodijs locate honeftumnbsp;eft J Si Hermocteonti conduccre, amp; quod di-'nbsp;o » fccre

îii LAVREN. VALL. DIA.

fcerc honeftum 8C docerc.Vnde illa non liac ratiô ne difta fcdefficiens ideni,Domitii Afri ïentciitianbsp;€ftpukhra,cgo aceufaui nos damnaftis,tit inuiecnbsp;confequens.Ô^ quod ex diuerfis idem ofiendit, ntnbsp;qui mundum nafci dicit per hoc amp; deficci c fignifinbsp;cat,quia déficit omne quod nafcitur.SimilJiiua eftnbsp;hisargumctatioquacolligi folétexhis quæfacinbsp;unt ea quæ cfficiuntur ,aut contrà,qd genus à eaunbsp;fis uocantihæc intérim nccciTario fiût,intérim pJxnbsp;runque fed non nccciTario, nam corpus in himincnbsp;irtiqj umbram facit,amp; umbra ubicuntj eft,ibi cor^nbsp;pus ciTe oftendit. Alia funt(ut dixi)non nccciTariinbsp;uel uirinqjjucl ex altéra partc.Sol colorât non utinbsp;qui eft coloratus à foie cil. Itcr pulucrulentumnbsp;facitjfed non omne itcr puluercm mouef,ncc quifnbsp;quis cil puluerulentus, ex itinere eft.Quæ utiquenbsp;fiuntjtalia funt: Si fapientia bonum uirum facit,nbsp;bonus uir eft uticp fapicns,ideo(p boni eft reélc fanbsp;cerc,maliturpitcr,6lt; qui honefte faciüt boni, quinbsp;turpiter mali reéleiudicantur.Atexcrcitatio placnbsp;runtß robuftum corpus facit,fed nö quifquis eft ronbsp;buftus,excrcit3tus,ncc quifquis exercitatus robugt;nbsp;ftus cft.Nec quia fortitudo pra:ftat,ne mortem tinbsp;mcamus,quifquis mortem non timucrit uirfortisnbsp;crit cxiftimandus,nec ficapitis dolorem facit inunbsp;tilis hominibus fol cft,amp; harc ad hortatiuum ma^nbsp;xime genus pertinent. Virtus facit laudem, fequénbsp;da igitur:at uoluptas infamiam,fugienda igitur:nbsp;redte auMm mouemur caufas non u tilt;^ ab ultimOnbsp;eile repetedas ut ]VIedca,utinam ne in nemore Penbsp;lio quafi uero id cam fcccrit miferam aut nocen^nbsp;tem quod illic ceciderit abiegna ad terram trabeS

LIBER SECVNDVS.

Si Philoclcta, Pari fi impcrafîcs tibi ego no eflertj mifer.Quomodoperucnire quodlibet retro cauxquot;nbsp;fas Icgeiitibii# licer,bis illud adijccre ridiciiIQ pu^nbsp;tarcm ni co Cicero uteretur,qiiod coniugatü uo^nbsp;cantjUt CO5 qui rem iuftamfaciuntiufte facerc,qclnbsp;ferte non eget probationc quod compafcuum eïfinbsp;compafccre liccre.Qnidamhæcquæex caufîsuclnbsp;ex efficientibus diximus alio nomine uocantcc^nbsp;bafiSjid cft,exitus.]Nam ncc liic aliud traólaturqnbsp;quid ex quoip eueniat, Appofita ucl comparatiuanbsp;dicÎJtur,qua: maiora ex minoribus minora ex manbsp;ioribus,paria ex paribus probat. Confirmatur conbsp;iedtiira ex maiorc,fi quis facrilegium fecit faciccnbsp;amp; furtum;ex minore,qui facile S£ palam mentit,nbsp;pcierabit:cx pari qui ob rem iudicandam pecunianbsp;accepit,idem ob dicendum falfum teftimonium acnbsp;cipiet.Iuris confirmatio eft liuiufmodi ex maiorenbsp;fi adultcrum occidere licet amp; loris cædei e.cx mi''nbsp;nore,fifurc notflurnum occidere licet,quid latro^nbsp;nem'icx par!,quæ perna aduerfusinterfesfloré partis iufta eft,cadem aduerfus matris.Quorü onii^nbsp;umtraóïatus uerfaturinfyllogifmis,illa magisfinbsp;nitionibus aut qualitatibus profunt,fî robur cor^nbsp;porig bonum noneft minus fanitas.Sifurtum fccnbsp;lus,magis facrilcgium,fi abftinentia uirtus Sl connbsp;tinentia.Si mundus prouidentia regitur,admini-ftranda eft res publka :fi domus ædifïcari fine ra--tione non poteft,quid agendum in naualium curanbsp;amp; armorum. Ac mihi fufficeret hoc genus, fed innbsp;fpecies fccatur. Nam ex pluribus ad unum, amp; exnbsp;uno ad plura,unde eft(quod femel amp; fçpius)amp; exnbsp;parte ad totum,cxgcncre ad fpecienj,ex co quodnbsp;o 3 conti

LAVREN. V AL. DIALE.

continet ad id quod continetur,ut ex difficiliori-* bus ad faciliorad^ ex longe pofitis ad propiora Sinbsp;ad omnia quæ contra hæcfunt,eadcm rationc ar^nbsp;gumenta ducuntur :funteniniS^hxc maiora,ó^nbsp;minora aut certe uim (ïmilcm obtinent quæ lï pronbsp;fequamur,nullus crit ea recidendi modus.Inünigt;*nbsp;ta eft cmrcßt cöparatio,iucundiora grauiora ma^nbsp;gis neceftaria honeftiora utiliora. Ncd mittamusnbsp;plura ne in earn ipfam quam uito loquacitatem innbsp;cidam.ExcmpIorum quocp ad hæc infînitus eft nunbsp;merusfed pauciftïma attingam,ex majore proCenbsp;cinna qui excrcitusarmatos mouet, is aduocatie-gt;nbsp;nc togato^i non uidcbit mouifte. Ex faciliore innbsp;Clodium Curionem ac uidc an facile fieri tu potunbsp;cris cü is faólus non (ît^cui tu conceftifti.Ex difficinbsp;Ziore. Vide quæfo Tuberout g de mco faólonö dunbsp;bite de Ligartj audcä confïteri, ôC ibi, an fpcran.«nbsp;di Ligario caufa non fit, cü mihi apud tc locus fitnbsp;ctiam pro altero deprecandi.Ex minore pro Cæ»nbsp;cinna,ita'ne fcire armatos fat eft,utuim fadlam ,pnbsp;bes,in manus eorum incidere no eftfatis. Ergo utnbsp;breuitcr contraham furamam,ducunf argumentanbsp;àperfonis,caufis,locis,tempore(cui tres partes dinbsp;ximus,pracfens coniunftum infequens) facultatif'nbsp;busCquibus inftrumentum fubiecimus)modo, id cnbsp;ut quicquid fit fa(fl:um,finitionc,gencrc,fpecie, difnbsp;ferentibus,proprijs,remotione,dilîonc,initio,in^nbsp;crementis,fumma,fimilibus,pugnantibus,confefnbsp;quentibus,eftïcicntibus,effe(fiis,euëtis,iugatis, conbsp;paratione ,quac in plures diducitur fpcs. fllud ad-Sciendum uidetur duci argumenta, non à confef*nbsp;(is tantum,fed ctiam à fidlione, quam græci Ca.lt;nbsp;‘hypo

LIBER SECVNDVS, «4 *hypothcfinuocant,5cquidem ex omnibus Iiifd£nbsp;locisquibusfuperiora,quia totidem fpcciescffcnbsp;pofTunt ficlse,quot ucræ.Nam fingere hoc loco,idnbsp;cftjproponere aliquid quod fi ucrum fit, aut fol--uatquæftionem autadiuuct,deindeidde quo qugnbsp;xitur facere illi fimile id quod facilius accipiant ianbsp;ucnes nödum fcholam egrefii, primo familiariusnbsp;magis § ufitatix cxemplis oftcdam.Lcx eft qui panbsp;rentes non aluerit uinciatur,nö alitquis 8C uincunbsp;la nihilominus rccufat utitur fiftione fimilcs fi in--fans fit,fi reipublicac caufa abfit;amp; ilia cotra opti-*nbsp;oncfortium,fi tyrannidc pctat,fi templorü euer-'nbsp;fionem plurimumqj ea res uirium habet cötra ferinbsp;ptum. Vtitur his Cicero proCæcinna,unde tu autnbsp;familia aut ƒ curator tuus,fi me uillicus tuus folusnbsp;deieciflctjfi uero nc habeas quidem feruü praeternbsp;cum qui me dcicccrit,amp;: alia in eodcm libro plurinbsp;ina,uerum eadcmfic7ioualctamp;adqualitates. Sinbsp;Catilina cum fuo coafilio nephandorum hoîm qsnbsp;fecum eduxit hac de re poftet iudicare,condcmnanbsp;ret L.Murenam.Et ad3mplificationcm,fihoc tibi inter coenS in illis immanibus poculis tuis acci-difictjfic ôC fi relpublica uocc haberct.Has ferë fe-des accepimus probationii in uniuerfum quas nucnbsp;generatim tradere fat eft,turn ex qualibct earumnbsp;innumerabilis argumentorum copia oriatur, nccnbsp;per fingulas fpecies exequi patitur natura rerumnbsp;quod qui hint facere conati,duo pariter fubieruncnbsp;incommoda,ut 8C nimium dicercnt(ncc tarnen to-tum)undc plurimi cum in hos incxplicabilcs la-queos incideruntjOëm etiam quem ex ingeniofuonbsp;poterat habere conatüjuclutaftridlis certis legunbsp;o 4 uincu

»I» L AVREN. VALLAE DIALE.

uinculis perdiderunt, SC magiftrum rcfpicienteS nat uram duccm fequi deßerunt. Nam ut per fe nónbsp;fufficit fare omnes probationcs aut perfonjs,aucnbsp;àrebus peti, quiautrunt]^ inplura diuiditur: itanbsp;ex antecedentibus iundis SC in fequentibus tra^nbsp;lien da eße argumenta qui aeceperit protinusnbsp;in hoc fit inftrudus, ut quid in quaqj caufa dicennbsp;dum fit ex his feiat pracfertim cum pJurimæpro-«nbsp;bationes in ipfo caufarum complcxu reperian-*nbsp;turäta ut fint cum alia lite nulla comuBes,hæ quænbsp;funtjôC potiflîmæ SC minime obuiæ, quia commuanbsp;nibus præccptis propria inueniéda funt. Hoc ge^nbsp;nus argumentofi! fane dicamus ex circüfiantia qanbsp;BiîÈiîo«ngt; dicere aliter non poßumus: uel ex his quçnbsp;cuiufcp caufx propria funt,ut in illo adultère fa.«nbsp;cerdote qui lege qua unius feruandi poteßatc hanbsp;bebat fc ipfc feruare uoluit. Propriü contreuer^nbsp;fix eft dicere nô unü nocentê feruabis,quia te adulnbsp;tero dimißb adulteram,occidcre non licebit hocnbsp;enim argumentum lex facit;qux prohiber adulte^nbsp;ram fine adultero occidi, SC ilia in qua lata Icx cilnbsp;ut argentarq dimidium ex eo quod debebant folquot;-uerent creditum fuum totum exigèrent. Argentanbsp;rius ab argentario folitum petit.Proprium ex manbsp;leria argumentum eft creditoris, idcirco adiedlunbsp;eße in lege ut argentarius totum exigeret. Aduernbsp;fus enim alios non opus fuißc lege, cum omnes pquot;nbsp;terquam ab argentarqs totum exigendi iushabequot;nbsp;rcnt.Cummultaautemnouanturin omni genonbsp;re materix, turn prxeipue in his quxftiöibus quxnbsp;fcripto conftant,quia uocum eft in fingulis ambinbsp;guitas frcqucs,adhuc in coniundis magis, SC hxc

LIBER SECVNDVS. «e ipfaplurimumlegum aliorum'uefcriptorura uelnbsp;congrucntium uel uariantium ucl,repugnantiumnbsp;complcxii uaricntiir,ncccflc eft, cum res rei, autnbsp;ius iuri qiiafi fignum eft,non debui tibi pecuniamnbsp;nunquam me appellafti ufuram non accepifti^uPnbsp;tro à me mutiiatus es.Lex eft qui patri proditioxnbsp;nis reo non affuerit exharres fit, negat, nifi paternbsp;abfoIutusfit.Qiiidfigni^Lex altera ,prodiiionisnbsp;damnatus cum aduocato cxulat,uix enim uideturnbsp;pofle fieri,ut pflcnafilio in eodem patre amp; fi aftu^nbsp;crit,amp; finon affuerit cöftitutafit.Cicero pro Clunbsp;entio P. Popilium amp; Tyberium Guttam dicit nonbsp;iadieij corrupti,fed ambitus effc damnatos.

figni quod accufatores eorum qui erant amp; ipfi am bitus damnati e'lege fint poft hanc uidloriam reftinbsp;tuti,erat enim lex ut damnatus de ambitu fi altertnbsp;de fimili crimine damnaucrit reftituatur. Nec minbsp;nus in hoc curx debet adhiberi quid proponendSnbsp;g quomodo fir quod propofueris probandii, hie ffnbsp;noinuentionis uis maior certc prior. Nam ut tcgt;-la fuperuacua funt nefeienti quid petat, fic argu.*nbsp;menta nifi præuidcris cuirei adhibenda fint, hocnbsp;eft quod cotnprehendi arte non poffit.Ideoqj cumnbsp;plurcs eadem didicerint,gcncribusquidcm argu--mentorum fimilibus utentur,alius tarnen alio plunbsp;ra quibus utatur inueniet:fic exempli gratia pro-pofitacontrouerfiaquæ minime communescumnbsp;alijs qurftiones habeticum Thebas euertiffet Alenbsp;xander inuenit tabulas quibus centum talcta mu-tuoTheffalisdediffcTliebanos contmebatur,hasnbsp;quia erat ufascommilitioTheflaIorü,donau!teisnbsp;ultro.Poftca reftituti à CalTandro Thcbani reposnbsp;o s feunt-

m LAVRENTII VAL. DIALE. fcötThcfTaloSjapud Amphyclionasagitur. Ccnnbsp;turn talcnta 8C crcdidilTe cos confiât non i cccz-piflc,lis omnis ex eo quod Alexander ca Tlicflalisnbsp;donafTe dicitur pendet.Conftat ilind quoqj non cfnbsp;fe liis ab Alexâdro pccuniam datam. Quæritur ernbsp;go an perindc fît quod datü cft acfî pccuniam de.-derit qdprodcrunt argumcntoi^locinifihæc prinbsp;usuidero nilül cü cgiflc doqâdo,non potuifTe do-rare non donafTc,amp;: prima quidc acftio facilis Sinbsp;fauorabilis repctcntium iure quod ui fît ablatum.nbsp;Scd hinc afpera uehemcs quæftio exoritur de iunbsp;re belli dicentibus ThcfTaliSjhoc régna populos finbsp;nés gentium acurbium contincri. Inuenicnducpnbsp;trà eft quo diftet liæc caufa à cæteris qujc potefta-tem uiftoris ucnirent, ncccirca probationem rcsnbsp;haeret fed circa propofîtionem.Dicamusprimumnbsp;in eo quod in iudiciü dcduci potefl, ni'1 ualcre iusnbsp;belli,nec armis erepta ni fi' armis pofTc retineri it anbsp;ubi ilia ualcant non cffe iudiccm,ubi index fît,ilianbsp;nihil ualcre,hoc inueniendum cft ut adhiberi pofgt;nbsp;fît argumentum,idco captiuos fi in patriam fuainnbsp;redicrint liberos efTejquia bcllo parta, non nifi eanbsp;dem ui pofTideantur, proprium Si illud caufæqdnbsp;Amphyilioncs iudicant, ut alia apud centum uinbsp;ros,alia apudpriuatuiniudicemineifdéqftionib’nbsp;fit ratio.Secundo gradu non potuifTe donari à ui^nbsp;(flore ius, qui id dcmum fit cius qnod tcneat. lusnbsp;quod fit incorporale apprchcndi manunô pofte,nbsp;hocrcpcriretiifficiliiisquàmcuminueneris argunbsp;mentis adiuuarc,ut alia fit conditio Iiæredis, ahanbsp;uiiflorisquia ad ilium ius,ad hune rcs tranfeat opprill dein matciÄe, ius public! crediti tranfi'readnbsp;iiiilorS

LIBER SECVNDVS. « uïólorem non potuilTc quia quod populus crcdi“'nbsp;dcrit omnibus debcatur,amp; qdiuquilibct unusfu^'nbsp;pcrfucritjClTc eü tonus fummæ creditoré, Theba---nosautcmnon omnes in Alcxandri manufuifTenbsp;hoc non extrinfecusprobatuv quæ uis eft arguménbsp;ti fed ipfum per fc ualet.Tcriii loci pars prior manbsp;gis uulgaris non in tabulis ciTe ius itaiy makis arnbsp;gumentisdefcndipoteft. Mensquoç Alcxandrinbsp;duci debet in dubiû,honorarit eos an deccpcrit.IInbsp;ludiamrurfus materiæ proprium Ôi uclutnouænbsp;controuerfiJE quod reftitutione rcccpifleius etiânbsp;fi quod amiferint Thcbani uideniurhincamp;: quidnbsp;Caflander uclit quæritur. Sed uel poicntifTima a--pud Amphyftionas æquitraftatio eft,ha.'cnonnbsp;idcirco dico quod inutilcm horum locoium exnbsp;bus argumenta duciintur cognitionem putem alinbsp;oquin nec tradidiftem. Sed ne fiqui cognoucrintnbsp;iftafî cætcra negligant perfeôlos le protinus atlt;^nbsp;confummatos purent, amp;nifîincæteris quæmoxnbsp;percipienda fiint elaboraucrint mntam quandamnbsp;feientiam confequutos intclligant.Nec enim arti-buseditisfaftum eft ut argumenta inueniremusnbsp;fed diéla funt omnia antequam præciperent,moxnbsp;ita feriptores obferuata 8C collefta ediderunr,nbsp;cui rci probatio eft quod exemplis coi^ ueteribusnbsp;utuntur ôf ab oratoribus ca lepetütjipfî enim nulnbsp;lum nouum quod diiflum non fitinueniunt.Arti-fices ergo illi qui dixerunt.Sed habenda his quoqjnbsp;gratia eft,per quos labor nobis derraólus eft. Nänbsp;quæ priores benefïcio ingenij fingula inuentrunr,nbsp;nobis amp; non funtrequirenda amp; nota omnia, fednbsp;non magis hoc fat eft quàm paleftram didiciftc ninbsp;fi cor

,1» LAVREN, VAL. DIALE, fi corpus cxcrcitationc,continenti3,cibis ante oïanbsp;natura iuuetur.Sicut contra, ne illa quidem fatisnbsp;fine arte profuerint.lllud quoq; ftudiofi eloquentnbsp;tix cogitent,nelt;5 omnibus in cauiïs ea qux demonbsp;ftrauimus cunifta pofTe reperirimeq; cum propo^nbsp;fita fucrit materia diccndi,fcrutada fingula 8i ue^nbsp;lut lioftiatim pulfanda,utfciant adprobandum idnbsp;quod intendimus,forte refpondeant nificum dif-cunt amp;adhuc ufu carent.Infinitâenim faciat ipfanbsp;rcsdicenditarditatcm,fifemperfïtneceflc ut ten^nbsp;tantes unumquodcp eorum quid fit aptum atcpcönbsp;ueniens cjeperiendo nofcamus,ncfcio an etiä im^nbsp;pedimento futura fint,nifianimi quxdam ingcnbsp;nita natura óó ftudio cxercitata iielocitas reólanbsp;nos ad ca qux conueniunt cauix ferant. Nam utnbsp;cantus üocis plurimum iuuatfociata neruorü cö^nbsp;cordia,fi tarnen tardiormanus niirinfpec'iisdimcnbsp;fis'cpfinguIisCquibusquxcpuox fidibus iungendanbsp;fit)dubuet potius fucrit eile cententum, co quodnbsp;fimplex natura canendum tulerit. Ita huiufmodinbsp;prxceptis debet quidem apta ciTe Si cytharx mo

* do intenta ratio doulrinx. Sed hoe exercitatione multa confequendum. Vtquemadmodum illorunbsp;artificium ctiam fi alio fpecflent, manus ipfa con^^nbsp;fuctudineadgraucs,acutosmedioscp horum fo^*nbsp;nosfertur;(ïc oratores cogitationem nihil more.-tur hxc uarietas argumentoru amp; copia,quafioffenbsp;rat fc Si occurrat,Si ut literx fyllabxcp feribenti.-iim cogiiationem non exigunt fic rationes fpon*nbsp;tcfiuadam fcquantur.

LAV“*

iiocabula ad pcrnicicm aduerfariorum coiifinxe--runt,rc]i(fta uctcrum confuetudinc loqucndi,non alia malignitate quàm illi qui in prælijs fpicula ucnbsp;• ncno tingunt,aut forte ctiam maiore. Non cnimnbsp;hoftes inter nos fumus cum difputamus, ut illi ciïnbsp;pugnantjfcd fub codem imperatore,quæ eft ueri^nbsp;tas militamus utrit^.lta^ quifquis uerum loque-*nbsp;ti contradicit is à fuo imperatorc deficit, 8C ad honbsp;ftestranfit,relinqucns fapientixeaftra^ ad fpi^nbsp;tieta ignorantiac fe conferens,ut quantum in iplbnbsp;cftlumcntenebræ occupent amp; malitia uirtutemnbsp;de poflefiione deqciat,amp; mors enecet uitam,h3ncnbsp;pocnam ante omnia faefli fui luens, quod lucrumnbsp;îuû hoc jpfo quod ignorât amittit.Qyi em difpu--tando ration« uincirur,is quia difeit lucrum facit,nbsp;Sed hoc luci^ aiorum puerfitatc non animauerti^nbsp;mus, necueritatisfeui’ aufpicia nos feq dicimus)nbsp;gloriam,fed noftram ipforum optamus,quafiinanbsp;fit gloria nifi ucro parta, Ergo uincerc non poiTu^nbsp;mus!

Mî LAVREN. VAL. DIA. mus nifi uciitas uincat.Proinde nolint poft hac dînbsp;alcdiciilliailt;$plulofophantesin fuorum quorunbsp;dam uocabuloruminicitia pfrfcucrare,fcd adnanbsp;turalem amp; à doftis tritum fermonem (e conucrtcnbsp;re,cum præfertim nihil fint(fî aliter faciant) pro-feâ:uri,pat£fada per me plurimorum ucrborumnbsp;in quibus maxime errabatur ueritate,ut deincepsnbsp;ctiam patefietjlioc tarnen an facere uelint ipfi ui-dcrint.Certe qui illius feftsc non funt per me arma habent, quibus ucritatis hoftes ac potius pernbsp;fugas non modo à caftrisfapicntiæ arcere fed ctiänbsp;omnibus fînibus exterminare, capere, in uinculanbsp;conijeere queantmam in itinere eos qui uifti funtnbsp;non noftrum fed illorum eft qui quos uincere ne-queunt intercroptos malunt quâ captos, nunc adnbsp;orationem lyllogifticam tranfeamus.

Vnde dicat dialeftica logica'(5,amp; quid fyllo gifmus,ex quibus conftet.Quid itemnbsp;fit propfîtio.

CAPVT PRIMVM.

Vaehaftenus tradidimus taferé funt dialeiflicis coîa cum carteris omnibus,nbsp;quæ uero fequent hæc fibi tanq peculi-aria dialedici fine logici ucndicant.nbsp;Idcotphocpotifllmü loco explicemus

LIBER TERTIVS.

îtrmOjiicl à lexis quod eft ratio,ut fi t duorum ra^ tio;quod adco ftulcum dióïu eft,ut eiiatn hanc ab-*nbsp;furditatem reprehendere pigcat.Quabs ilia quo-rundam recentum, Metaphyfica dici à meta quodnbsp;eft trans,Sc phyfis quod eft fciciitia,ut ea fit fcicn^nbsp;tia feientiarum, quafi non fatis fuerit dialedlicainnbsp;ca laude efficerc,ut appelletur ars artium, ac fei-entia feientiarum. Ét metaphyfica non fint qua.-tuor fairem dióiioncs, hoccft,quæfunt naturalianbsp;lUtTffÇintinà Logica iiidctur uocabulum ab Arinbsp;ftotele impofitnm,8C fià dicedo didlum eft, tamenbsp;pro rational) frequêtius ulurpatur, cotp ut ipfamnbsp;breuiterSCufitatomodo definiamus poteft dietnbsp;rationalisfcientia. Ratio definitur probabilc Ratio»nbsp;tnuentum à quibufdam nimium dure Siafpcrc,nbsp;ut fit medium inferens concliifionem, id quale fitnbsp;pofterius liqucbit,eadem pené eft Ciceronis defi-nitio arguraenti inpartitionibusdicentis. Argu^nbsp;mentum eft probabilc inuentum adfaciendam fi-'nbsp;dem. Alibi ipfum argumentum eifdem quibus po-ftea Boetius uerbis Ariftotclcm fcquens, definit.nbsp;Argumetum eft ratio,quae rci dubiæ faciat fidem.nbsp;Exquoapparct argumentum in re dubia locumnbsp;habere.Rationcm ubiqj, alioqui nihil intereruntnbsp;ratio amp; argumentum. Et quajis quidem logica figt;nbsp;uc dialcftica fit in argumcnto,uidimus. Nunc quanbsp;lis fit in argumentationcjuidcamus. Argumenta ,nbsp;tioncm definiunt argumenti eloquutionem quamnbsp;propric dicunt efle fyllogifmum, Si. epichcrcma *nbsp;quorum hie necelfario, illud autem uerifimiliternbsp;concludit de quo fuo loco pofterius.Syllogifmumnbsp;Ariftotelesficdefioit, ut Ot oratio in qua pofi^

tijali

LIBER TERTIVS.

tis aliquibus ncceïTe cft aliud euenirc per ca qua! pofita funt:in hac definitione non fit mentio par-*nbsp;tium fyllogifmi. Egofaltem utab enthymematenbsp;Syllogif- poftcrius ubi ctiam de induólione dHTerc^nbsp;tnus, mus,dixi(rem,differat.fynogifmus eft neceiTaria:nbsp;probationis fiuc neceflarii argument! per tres, p**nbsp;tes elocutio,quæ funt propofitio,aiTumptio, con^nbsp;clufiotut oinnis homo eft animal,hoe eft homo,ernbsp;go animal.Propofitionem ferc fic defihiunt; Pro*nbsp;pofitio eft oro uerum falfumljj fignificäs. Meliornbsp;ilia ,ppofitio eft ofo aliqd eê uel no cë fignificany.nbsp;5ed hæc definitio enunciationis ,ppria eft, de quanbsp;,pximo libro diximus,illa fupcrionaut hoc idë innbsp;dicare uult,aut illud quod abfurdum eft. Propofi*-tio eft oro ucra uel falfa,cum debcat utitp uera ef-fc propofitio quae tendit ad ueritatem.Optime iginbsp;tur Quintilianus inquit mihi autem uidetur progt;nbsp;pofitio omnis cofirmationis initium. Quarc nosnbsp;de fyllogiftica propofitione loquentes, dicamus.nbsp;Propofi- Propofitio eft fyllogifmi initium,uel prima enunnbsp;«tio. ciatio fyllogifmi.Eft enim enunciatio genus adnbsp;pofitioncm,aflrumptionem,cöclufionem. Quo manbsp;gis miror, cur primas fyllogifmi partes appelleenbsp;maiorcm amp; minorem,propofitioncm, quidä et iänbsp;8C tcrtiam.Nam Boetius non fine uetcrum autorinbsp;täte inquit. Conclufio eft argumentis approbatanbsp;propofitio.Qui enim fieri poteft ut conclufio qupnbsp;eft(utfi'cdicam)cauda fyllogifmi quægræce dietnbsp;tur 'jrf5ç«#is fortaffis träsfereda potiusprarpofitio,nbsp;qua propofitio, cum ab cadem præpofitione comnbsp;poitur à qua nyLhfis, id eft ppofitio. Præterca curnbsp;argumentis dicat,non uidco. Argumëti enim elo^

materia.Primat duæ eo modo funt,quæin facien-* do pane(ut liac cöparatione utar)farina 8i aqua.nbsp;Ex quibusfolis panis fit, fed nö fine minifterio manbsp;nus,quæfarinam aqua dilutam fubigat,Äf duo dinbsp;üerfa conuertatin unum corpus. Hacc täquam manbsp;nus conclufib eft,quae duas fuperiores enunciationbsp;nes commifeet Si in unum redigit. Maior probatnbsp;bt omnis homo,fiuc unufquiftp homo eft animal:nbsp;minor probatur,hoc eft homo,id eft, aliquid fiucnbsp;unus ex quibufqj hominibus.(^o defeendit progt;nbsp;batio,nempc in hoc ergo hoc eft animal. Nifi manbsp;lumusdicerc duas priores cfle tanquam parères,nbsp;tertiam eflcillorum prolcm. Sed horum parentünbsp;uter patcr,utra mater,id eft,utcr procederc debcnbsp;bit^ Inquient Peripatetici, eä quac dicitur maiornbsp;efle patrem,amp; proindc debere proccdere.Ego nenbsp;feio anpotius maior fit dicenda marcr,quæ quogt;-dammodo cöceptam in utero habet amp; deindepa^nbsp;p rit

aiî LAVREN. VAL. DIALE, rit.fcdomifnsimaginibusquæfolent efTe fallacciïnbsp;quid caufæ eft cur nô poiTumus fie facerc fyllogifnbsp;mum, Socrates cft homo, omnis autem homo eftnbsp;animal,ergo Socrates eft animal quafi quibufdamnbsp;gradibus afcendëtes Socrates indiuiduum,homo,nbsp;fpccies,animal,genus:ut H dicamus ARanius ortünbsp;ducit ab Anchifa,potius,quàm Aeneas ortum du-cit ab Anchifa.Afcanius autem ab Aeneaergodunbsp;cit ortü ab Anchifa. Neç uero opinor hune collînbsp;gendi modum illos aut uon uidifte, qui ultro of.-fert fe oculis aut nô probaffe, quem nulla ratio imnbsp;probat,fed natura atlt;^ ufus comprobauit. At einnbsp;alter eft confuetior. Vos eum feciftis confuctioré,nbsp;non natura. Sed efto qualem uultis à quo nullusnbsp;fit perfeftior. Num protinus hic imperfeólus eftnbsp;8d malus. An non nifiuna uiacftreifte loquendifnbsp;cum non fit una fcribcdi,nifi uolumus noftra ipfonbsp;rum tantum modo probarc.Improbent grarci latinbsp;ni(^ amp; Dalmatæ 8i fi qui alii funt, è finiftro fcribenbsp;tes in dextru.Eos qui fccus faciunt Hebræos, Pcgt;nbsp;nos, Aegyp tios,Syros,amp; quicuntj funt alij aut iPnbsp;li inuieem hos improbent. Nonne fi hoc faciuntnbsp;ipfamdicendi funt improbaturi naturam, quænonbsp;bis tancam fuppeditauitfacultatem nec^ id fcribennbsp;do tantum fed omnibus pene in rebus. An non innbsp;faltädo quafdam choreas in dextrum quafdam innbsp;finiftrum agimus'f Qpid non quædam nationes fanbsp;gittamarcui à finiftra manu ut nos^ quidam ânbsp;dextra utplærii^ Afianiimponütç'Sëdcxtrâquxnbsp;fagittam tenet aliter hfaliter illi complicant, quinbsp;dam utroque modo dirigere fagittas cdoifli funt.nbsp;Quid nontercbellum apudquofdam populos innbsp;finiArü

LIBER TERTIVS. n« lînîftrum uerfaiur apud quofdä in dextrum ? egonbsp;fabros nonnullos uidi utrunq; tercbclli genus innbsp;ufuhabentcSjamp;indolandis poliendis'ue tabulisnbsp;inftrumctun],il]ud dolandi poliendi'uc ut nuncnbsp;extrorium nunc introrfum conuerfum trahcrc.nbsp;Quid in carne fupermenfam incidenda none culnbsp;tellus ab Italis ultro,ab Hifpanis citro ducitur, 8Cnbsp;item à fucoribus atque alijs quibufdam fît in cori^nbsp;is alutisip incidendis. lam ueroinfantium cunasnbsp;alix nutrices in rcdum,aliæ in obliquum agitant.nbsp;Si nos bombacinam tunicam nunc à iugilo ad uennbsp;trem,nuncàuentreadiuguluni inueftimus. Itanbsp;abargumentando nihil intereft ab hac, an ab illanbsp;parte incipias,SC an horfum an illorfum tendas.nbsp;An hoc non multi fccerunt ut apud Senecam orhenbsp;peccatum eft adlio omnis adlio uoluntaria ergonbsp;omne peccatum eft uoluntarium.Quid quodali—nbsp;quando fase ft tertio modo argumentari,«elutfnbsp;fî quisdeorfum uerfum fcribat,ucnonnunquam innbsp;lapidibus uidem* fadfum amp; ipfi in librorum mar-ginibus facimus.Sit hoc exempIQ peregrine afcc-difti murum,capitcpuniendus cs.Lcxcnimcft,utnbsp;peregrinus quimurumafeenderit capite punia-tur.Sed hos duos pofteriorcs modos, ne dialedH-cos nimiü onerarc uideamur,rhctorice relinqua-mus.Sccundummodumnifi admittant dialedlicinbsp;caucant,nedicamidcoeos nolle admitterequianbsp;non ita eft ad captiunculas oportunus, etenininbsp;ut de infinitis exemplis unum ponam. Interroganbsp;bis me. Quod amifîfti habes'ne'J non habeo dicam. Quid quod non amifîfti i Ideo uero dicamnbsp;habeo, ibi tu, regnura Perfidis non amifîfti, ha-

P • bej

ill LAVREN. VALLAE DIAL.

bcs igitur. At fi ita incepifTes rcgnum Pcrfîdis nott am!hfti,non fuirtet fallaciæ locus. Ne quis tarnennbsp;in hoc generc fyllogifmi affcólatorem me ôi am^nbsp;bitiofum piitct nihil de eo præcipiam , tantum figt;nbsp;gnificalTe contentus,nobis licere illo uti qui à Pcxnbsp;ripatetico nihil differt nifi primarum partium or^nbsp;dine:3t(5 ita apud M.Tullium argumcntatio quxnbsp;traditur in fecundo libro arris ad Hcrcnnium fcrinbsp;ptac, differt ab ea quæ traditur in fecundo rhexnbsp;toricoriim,amp; fi ^fe uoluit eifc quinqj partita dc^nbsp;hac re contra dilTentientes difputat.Qiiod Quintfnbsp;lianus confutar,probans cfl’e ut uetcres quoqj uoxnbsp;lucre tripartitam.In quo quod eft fubicdfum ma-ioris, id erit pracdicatum minoris,ipfa autcm,fubnbsp;iedumminorisamp; prædicatum maioris eundemnbsp;locum in coclufione obtinebunr, quemadmodutilnbsp;fuperiori conftat excplo unufquifqj homo eft aninbsp;mal,Socrates eft homo ergo Socrates eft animal,nbsp;cuius fyllogyfmi cognofeendi tanta facilitas eftgnbsp;Mt uix de uno componendo dcbucrit ars tradi, fixnbsp;ue quod traditum eft ars uocari. Vnufquifq; enimnbsp;homo idem cft,quod unufquifcp hominum.Ite Soxnbsp;crates eft homo idem eft quod Socrates unus eftnbsp;è quibusq; hominibus. No'nne c5 feci hunc unü exnbsp;uniuerfis hoibus, hoc etiam fecicü uniuerfis, aîaînbsp;cffelt;'qd ergoiqfi per fe non coftaretnec apertenbsp;batu eile hunc eiufdc tiaturx effe cuius funt cæterinbsp;tanqfratres, tantopcre fuit referenda conclufio,nbsp;ideotp raro qm naturaliter loquunrur ueluti oraxnbsp;tores fyllogiimo utuntur,cuius facilitas non mo/nbsp;do cognofcendi,fed etiam componendi tanta cibnbsp;ut etiam in pueris inter fccolloqucntibus eumdtnbsp;prehenx

LIBER TERTIVS. «s prchcndamus,fcd plæruntp omifla conclufîôe. Denbsp;Uerisloquorfyllogifmis nameorum maiorparsnbsp;contra naturam atep omnium ufum ttaditur,de g-bus iam præcepta amp;. aliorum rcferamus amp; noftranbsp;tradamus duabus omnino figuris contenti. Quo^nbsp;niamtertiam penitus repudiamus, ut fuo loconbsp;monilrabimus.

De quatuor modis primæ figurât. CAPVT III.

Rima fyllogifmi forma, quam re^ centioros in ponendis nominibusnbsp;delciflati,barbara uocant : Sicut 8Cnbsp;græci poft Ariftotelem fuis nominibus uocaucruntjconftat c duab*nbsp;enunciationibuSjUna.maiori, altéra minorijitra.-que uniucrfali,utra«p affirmatiua,conclufione af-firmatiua,minorem uniuerfîtatem colligcnte,utnbsp;omne pecus eft quadrupes, omnis caballus cft pe-cus,ergo omis caballus eft quadrupes, eandc uimnbsp;habet hoc fignum uniuerfale in fingulari numeronbsp;quàm in plurali. Nihil em differt an dicamus oîsnbsp;homo an omnes homines, nifi quod in plurali fo--let accipi pro uniuerfis fine pro cüftis quodin finnbsp;gulari non fit,fed pro unoquoqj fiue pro fîngulis,nbsp;ïdeotpnonnullitalibusfyliogifmiscauillanturficnbsp;colligctes,omnesfapicntesfueruntfcptem,Cleo-bolus amp; Periander fuerunt fapientes ergo fucrûtnbsp;feptem. Aflumptio enim falfa eft quæ perinde eft,nbsp;acfi dicereturfuerunt quidam fapientes. Atqui^nbsp;dam dici nequit nifi cum omnis fignificat unum-'nbsp;¦quenç, ôd omnes fignificat fingulos, non cü figninbsp;P 3 ficat

tl» LAVREN. VAL. DIA.

ficat uniuerfos ucl cundos ut in illo, omne pecus cftquadrupcSjOmniscaballus eftpecus,crgo quanbsp;drupes ncmpc aliqua quadrupcs aliquod pcgt;*nbsp;cus.Sccunda forma cil quam uocant, darq quæ conbsp;ftat ex utra^ affirmatiua maiori uniuerfali,minonbsp;ri particulari,conclufione affirmatiua, particulaire colligcitte,ut omnis caballus eft pccus, Buce-inbsp;phalus cil caballus ergo pccus.Et hæquidcm af^nbsp;Ârmatiuc,totidem è diuerîo negatiux,quarum prînbsp;or confiât é duabus cnunciationibus uniuerfalii-bus,maiori negatiua,minori affirmatiua conclufînbsp;one negatiua minorem uniucrfalcm colligëte, utnbsp;nullum pecus eft bipcs,omnis caballus eft pecus,nbsp;ergo nullus caballus cfl bipes. Altéra quæ cademnbsp;quai ta cfl,confiât c duabus cnunciationibus maiori quidem uniucrfali amp; negatiua,minori autemnbsp;particular! amp; affirmatiua,conclufîone ucro partinbsp;culari ncgatiuam colligcnte, ut nullum pecus cflnbsp;bipcs,bucephalus eft pccus, ergo bucepbalusnonnbsp;cfl bipes: illam fuperiorem uocant cælarent bancnbsp;inferiorem ferio.Quatuor enim uocales hanc uimnbsp;hoc loco adipifeuntur ut a amp; e fîgnificcnt uniuer-faliter,i 8C o particulariter, a amp; i affirmatiue,e ôCnbsp;onegatiue.Trium terminorumquifuntin fyllo-gifmo,(înguli geminantur,ut caballus pccus qua-drupcs.Et finguli à certa prohibentur fede,unus ànbsp;maiorc qui cfl minimus,ut caballus,unus à minore qui efl maximus,nt quadrupcs,unus à conclufî-onc qui efl mcdius,ut pecus.Verum non quemadnbsp;modurn totus fyllogifmus efl affirmatiuus, ita SCnbsp;negztiuus dumtaxat cathegoricus:quanquam pofnbsp;fitïuc ciufmocli uideri, ut omnis nefeiens deumnbsp;nefeit

LIBER TERTIVS. jj* nefci't uirtutem,Socrates nefcit dcum, ergonefdtnbsp;uirtutem,ubi male alTumptum per nefcit cum de^nbsp;beret alTumi per ncfciens,Socrates eft ncfciciis denbsp;Um,quod iam aftirmatiuum eft,quia nunc non ncnbsp;gaturucrbum.Sccusautemft incipiamusà uerbonbsp;fic,qui nefcit deum nefcit uirtutem.Socratesnefcirnbsp;deum ergo nefcit uirtutem.Qui fyllogifmus totusnbsp;negatiuus eft,fed hypotethicus de quo fuo loconbsp;dicemus.

Dum fignum applicatur prrdicato,dum^ abeft à toto fyllgifmo fignum.nbsp;CAPVT. nil.

HAftenus loquuti fumus cum fignü unt uerfalc applicatur fubie(flo,gd^ nit apnbsp;plicat prxdicatolt;certc pari rone qua:nbsp;cxcpla breuiter fubneólam. Tu amasnbsp;omnes tuos cities, hi autem funt ciuesnbsp;tui,ergo tu amas hos orhes,hoc uniuerfahter.Pargt;nbsp;ticularitcr uero,fi aflumas hie eft etuis tuus, coclunbsp;dasip ergo tu amas hune. Siue diuerfo exempionbsp;deus eft ubi^,id eft,in omni loco,t3rtarus eft loxnbsp;cus,ergo deus eft in tartaro,hoc affirmatiue. Ne*nbsp;gatiue fic,tu nullum ciuem tuum fiue nullos ciuesnbsp;tuosamaSjhi omnes funtciues tui,crgo neminc,nbsp;ucl nullum horum amas,uel ergo hos omnes nonnbsp;amas.Itc innullo loco fceleraro eft dcus,tartarusnbsp;talis eft,ergo no eft in eo deus. Excmpla quæ attnnbsp;li per figna uniuerfalia,fitollamus figna, eandemnbsp;uim habebunt redafta ad indefinita, ut fupcriorcnbsp;libro probaui, ut deus non eft in loco fceleratonbsp;fiue in locis fcelcratis,fubauditur enim ullo fi'ue ulnbsp;ItS.Tu no amas ciues tuos fubintclligitur omnes,nbsp;p 4 idem

»51 LAVREN. VALLAE DIALE, idemfit infupcrioribusexcplisac cxteris oïbuS.

De fyllogifmo ufqucquaqucparti^ culari fiue fïngulari.nbsp;CAPVT V.

Et hi quidcm fyllogifmi aut funt ui^qua que uniucrfales, aut partim uniuerlaltsnbsp;partim particulares.Nulli uft^qua^ parnbsp;'ticulares,hoc enim negat fieri poflc. S'cdnbsp;cur negatur^ Semproni” unicus huius denbsp;lundi hlius ab hoc inftitutus eft heres omniumnbsp;bonorum,ego autem fum Sempronius unicus hugt;nbsp;ius defundi iilius,ergo ego fum ab hoc omniumnbsp;bonorum heres inflitutus^hoc affirmatiue,ncgatinbsp;ue fie,Scæuolaprimigeni’ huius defundi non eftnbsp;heres inftitutus,tu es Scæuola primogenius huiusnbsp;defundi,ergo nô es inftitutus licres. Addam alianbsp;cxempla mutando fubiedum in prxdicatum quaenbsp;tarnen poiTunt uideri cedere in fecundam figuramnbsp;tarnen hoc loco ponantur. Homerus eft fummusnbsp;poetarum,hic eft fummus poetarum ergo eft Honbsp;merus.PatcFmcus non eft iuuenisnec flauo crinenbsp;nee longa ftatura lue tails, eft ergo non eft paternbsp;meus.

Syllogifmi per totum 8i partem. CAPVT VI.

Similis ratio in toto 8C parte,qux in gene/* re 8C fpecie.Qiiæ exempla breuiftime fub-*nbsp;iungam.Prima forma erit hæc:Tota Italianbsp;eft in Europa,tota Campania eft in Italia,nbsp;ergo tota Campania eft in Europa. Alteranbsp;gux huius particularis eft hate erit,tota Camp3gt;nbsp;nia

LIBER TERTIVS.

Ota eft in Italia,Neapolis eft pars Campanix, crgt;-goeft inItalia.Tertiancgatiuahxc: Nihil Jtaliae eft in Afia, tota Campania eft^ Italiæ,ergo nihilnbsp;Campaniæ eft in Afia.Quarta qux huius particu-laris c hare. Nihil Aegypti ë in Africa Alexandrianbsp;« ahqd Aegypti,fine ps, fine ps quxda Aegypti ernbsp;go no é in Africa, nam nihil idë eft, qd non aliqdnbsp;line non quidda, id eft,non ulla res,fine non quç^nbsp;dam res,quemadmodum fuperius docui ficut omcnbsp;amp; omnia fubftâtiuum,ideft,omnis uel omnes res,nbsp;Quando adeft prædicato fîgnü hacc quoqj fint excnbsp;pla totumcorpus anima nutrit, toti ungues funtnbsp;parscorporis,ergo totos ungues anima nutrit.

Vel aflumendo particulariter quae eft fecunda for ma,hie unguis eft pars corporis ergo hunc ungucnbsp;anima nutrit.Ite ncgatiuc nihil corporis, animanbsp;negligit,toti ungues funt aliquid uel pars corpó^nbsp;ris,fiuc hie unguis eft aliquid uel pars quardä cor.-poris,ergo nihil unguium aut non hunc unguemnbsp;anima negligit.

De quinqj poftremis modis primx figu ræ omnibus in probandis.

CAPVT VII.

HAec quæ ego addidiffiqua addidi)ueriora funt atqj utiliora multo,quam hi quinq; monbsp;di quos Theophraftus 3tep Eudemus addedos pu-tauerunt,quoflt;p Porphyrius(quem egregic fenfifnbsp;feBoctiusait)ipfeqjBoctiusac exteri quos leginbsp;omnes probant,mca fententia non tarn probantnbsp;dos quant non addendos, quorum primum uocatnbsp;p s Bara

«J LAVRENTII VAL. DIALE.

Earalipton is cft,huiufinodi ut ipforum ponâ exc fia omne animal cftfubftantia,omnis hô eft ani^nbsp;mal ergo quxdâ fiibftantia cil hô.Non poiîum menbsp;hoc loco cötinerc,quin in hos fophiftas exclamé.nbsp;OtheophraftCjOEudeme, óPorphyri ac Boeti,nbsp;cur non potius concludcbatis quidä hö eft fubftannbsp;tia, ubi nee opus erat cöuerfione SC plus ucritatisnbsp;incrat.Qi.iin hanc colligendi formâ(qua ego fumnbsp;ufus)intcr prxccptarctuliftis lt; amp; item in cætcrisnbsp;quatuor,nam idé in exteris facerc poiTum nempenbsp;quiaparticularisconclufïo nequit defccndcrccxnbsp;uniueriali affumptionc,ideo enim quidjafTumiturnbsp;ut concludatundura ergo uiolenta'cç crit huiufmonbsp;di conclu(io,nunc quis ferat cam fieri conuerlîoncnbsp;duriorem magis quàm uiolentam. At enim per cönbsp;uerdonem uenitur ad formam redt am, qux cóuernbsp;fïo uocatur per accidens,en quarc putaftis hos monbsp;dos addendos.ut uobis liccret indiretfle loqui.Prinbsp;mum quomodo conuerti poteft qiiod in mediumnbsp;non atfcrtur.Prius enim fuit afïercndum illud quinbsp;damhomoeft fubifantiautin hoe conuertcreturnbsp;quzdam fubftätia eft homo. Deinde quid ftultius,nbsp;q ob idipfum uelle à uia aberrate*' Quanto fatiusnbsp;cratrc(ffamtcncrc,quxSC compendioiïor eft,SCnbsp;facilior SC gratior,SC utilior. Prætercaqua mihinbsp;uos ratione reditis in uiält;fprofcdlo non fccus atepnbsp;illequialicnosfundosperagrans calcatis meili.'nbsp;bus,ilratis uitibus,interci(îs fæpibus ad uiä redit,nbsp;à qua uel abcrraucrat,ucl fpöte difceilerat. Poitrenbsp;mo (ine illud licet quidem concludere,ergo quidSnbsp;homo cftfubftantia(uto(icndi)multo minus lice-cebif cöcludcrc hoc quod eil cx illo coHuerfum er-

LIBER TERTIVS. ,54 go quædam fubftantia eft homo. Nam illud ad renbsp;prehenfioncm tantum latinorum pertinct quodnbsp;pro aliqua diiflum eft quædam. Qÿoniaminillonbsp;omne animal eft fubftätia fubauditiir aliqua nonnbsp;quædamut in inilleomnis homo eftanimaljubquot;nbsp;audituraliquod non quoddam. Itac^ illud,aiiquanbsp;fubftantia,non fuit mutandum,in quædam fubftannbsp;tia. Secundum eft celâtes nullum animal eft lapis,nbsp;omnis homo eft animal,crgo nullus lapis eft ho^nbsp;mo.Peccatumhoc aliquanto minus quafupcrius,nbsp;qa conclufio uniuerfaUs ut aftumptio eft.Scd quxnbsp;peruerfitasinucrterc côclulîonem quæ erat ergonbsp;nullus homo eft lapis, nam iîhæc duo côucrtüturnbsp;nullus homo eft lapis,amp; nullus lapis eft homo(ucnbsp;proximo libro oftendi ) tarnen conuerfio nequitnbsp;fieri nifi prius quod cöuertendum eft profcratur,nbsp;qdcum protuleriscouertercrp uolucris iam à tuisnbsp;colligendiformulisreceiTifti. Tertium huic ftmi.-Iceftparticulariter aftumcns concludensipquodnbsp;uocant dabitiSjOmne animal eft fubftantia,quidänbsp;homo eft animal.ergo quædam fubftantia eft homo. Vera conclufio erat, ergo quidâ homo eftfubnbsp;ftantia quam ifti inuerfc ac præpoftere proferütnbsp;fimilcspuerisquiperlufum retrorfum inccdunr,nbsp;fimilesfcænicis quibufdam qui pedibus tanquamnbsp;manibusludicri gratia ipfis manibus ambulant,nbsp;fimiles mulieribus quæ præpoftcros partus eduntnbsp;quod genus pariendi monftrofum habetur ple-numlp pernarum . V ndc qui fic naftcrenturnbsp;Agrippxfunt difti uel quod egre, id eft, difficul-terpariuntur,ut quibufdam placet uel abegritudinbsp;ne Sc pedibus qui priores capitc prodeüt. Etenimnbsp;tales

ais LAVREN. VALL. DIA.

taks fyllogifmi difficileeduntur,amp; apudaudM entes fimik quiddatn monftriproferunt. Namnbsp;ncmointelligat tak probandi genus duce natu^nbsp;ra, fed exhorreat. At Boetius amp; hi quos Booquot;nbsp;tius laudatficloquenteSjUidentur mihi Agrip^nbsp;pinos partus exiftimarc fpeciofos. Quid aliud credas,quàm ipfos codcm modo natos eile, utnbsp;Nero ex Agrippa (amp; fi hic iocis loc* nö eft ut edi^nbsp;ti funt)ita dele^ari in loquendo præpoftere: di^nbsp;gnos profeóto ( pergam iocari) qui fœminæ fintnbsp;hocpotius quamconfuetoillo naturalicp parinbsp;ant modo.Qpartü Fapcfmo omnc anima] eft fubnbsp;ftantia,nullus lapis eft animal, ergo quxdam fubnbsp;ftantia non eft lapis. Hoe tanquam fimik effet prinbsp;mopcr accidens uolunt 8C ipfum conuerti nonnbsp;Agrippa fed abortiuus, amp; in ipfo pariendi nixunbsp;extinéïus.Quintum huic par autem omnium mö--ftrofiïfimum quod uocant frifefomorum, eo quodnbsp;aiunt conuerti per tràfpofitionem amp; alqs modis.nbsp;Qyoddam animal eft fubftantia, nullus lapis eftnbsp;animal,ergo quædam fubftantia non eft lapis. Ccnbsp;turn amplius modos ego reperiam indirefte collinbsp;gendi atc^ oblique, fi uclim uti ifta licentia reducenbsp;diat^cöuertendi.autcitraiftam licentiam quodnbsp;uel eo manifeftum eft ,quodcxhis quinep modisnbsp;primi duo nifi habeant inuerfam conclufionc rednbsp;dent tokrabiliores fyllogifmos,q ab iftis Agrip-*nbsp;peis dialeóHcis traduntur. Quo magis Boetiü minbsp;ror qui hate Romanis auribus tradens non expu-^nbsp;gnarit aliquatenus at(pcaftigari‘t,quxapudneniinbsp;qcm opinor ueterum latinorum duntaxat magnanbsp;turn eum inueniifc laudata.

DttQÙ

Liber tertivs.

De totidem modis fecundæ figura: quot primæ, amp; in fccundâ pofTcnbsp;primam conueiti.nbsp;SGAPVT VIII.

Ecunda figura totidë modes quot prima ii3gt; betjOmnes concludcntcs ncgaiiue, quorum gnbsp;et propofitionem ncgatiuam, is aflumptionënbsp;affirmatiuam:èdiucrfo qui affirmatiuam propofinbsp;tioncm,is ncgatiuam aflumptionem habet. Quo-runcpduototiuniuerralcSjtotidem mixtiex parnbsp;ticularibus.Nam ex folis particularibus ctiâ pofgt;nbsp;fc fieri puto,ut docent quæfuperius pofui exem-pla.Sednefcio curuelinthanc figuram reduciadnbsp;primam, quafi non poiîit illa in hâc reduci.Prinbsp;mus modus uocatur abiftis Carfare,nihil infenfibinbsp;le eft'animal,omnis homo eft animal, ergo nemonbsp;eft infenfibilis.Secundus Cameftrcs.omnis homonbsp;eft animal nihil infcnfibile eft animal, ergo nihilnbsp;infenfibilecftho. Hosego duos modos pro unonbsp;fed duplici accipio. Ideoip utram^p conclufidnemnbsp;ntrobiep eonuenire reor,nelt;^ enim diftindlæ funcnbsp;prarpofitio amp;C afiumptio ut altera maior fit,alteranbsp;minor fed quodammodoparcs,ideocp ficut neu^nbsp;tra uendicat fibi primumautfccundurn Iocum,itanbsp;utratp ius habet in utrag’ conclufione. Verum iftisnbsp;placuit,ut id quod fccundo loco poneretur, uen^nbsp;dicaret fibi conclufionem,quod ueru cfTct nifi feninbsp;per gemina efletconclufio.Sed earum dicamusalnbsp;teram ad id quod primo loco, alteram ad id quodnbsp;fccundo loco pofitum eft referri. Idem contingitnbsp;in rcliquis duobus, qui tarne funt magis diftindtigt;nbsp;quotü prior,qui eft idem tertius, uocatur feftitwi,nbsp;quanq

Î3Ï LAVREN. VAL. DIALECTE quanquam debebat eiTe ordine quartus, ut in prigt;nbsp;ma figura ferio. Et barcco (qui numcratur internbsp;hosquartu$(debebatpræcedereutin prima figunbsp;ra darijjcius autem exemplum talc eft, nihil infennbsp;fibilc cft animal Bucephalus eft animal,ergo Bu»nbsp;ccphalus non eft infenfibilis. Alterius, quem dixinbsp;uocari baroco,hoc eft cxemplum, omnis urfus eft;nbsp;animal,ardlos non cft animal,ergo non eft artftosnbsp;urfa-C^id obftat quo minus hic in fuperiobus dunbsp;plicitcr poffim’cöcludere'Jcrgo nihil infenfibilc cnbsp;Bucephalus,amp; ergo nulla urfa eardlos.Immo qdnbsp;obftat qn pofTumus fic incipcrc*^ Ardosnö ë aîalnbsp;omnis autem urfus animal ergo nullus urfus fiuenbsp;nulla urfa c arólos. Item Bucephalus ë animal,ntnbsp;hil autem infcnfiblc cft animal,ergo nihil infenfi»nbsp;bile eft Buccphalus,fiueetgo Bucephalus non eftnbsp;infenfibilis et ergo adios nô eft ulla urfa uel ullusnbsp;urfus. An quiaincipiendü eftpotius abuniuerfalinbsp;bus ôi maioribus, at non funt ift; particulates ilianbsp;rum,6d minores quàm ut cis hanc reuerentiam denbsp;bcant,ut loco cedant Sd priorem fedem femper hanbsp;bcrepatiantur.Itaque nihil interent an particu»nbsp;lariter an uniuerfaliter hic uel incipiamus uel c5nbsp;cludamus,tolerabilius tarnen cft,ut à particular!»nbsp;bus incipiamus quàm ab uniuerfalibus concluda»nbsp;mus.Quomodo autem hæc figura conuertatur innbsp;primam dicere quo attinetdan non prima conuernbsp;li poteftin hanc,utincxlarent amp; ferifon fipronbsp;nullum pccus eft bipes, diceremus, nihil bipes cftnbsp;pecus.lllud potiusattinettraderehuius figurar efnbsp;fc,quoticns quempiam ex fuis ipfius uerbis confu»nbsp;tare uoIumuSjUt omnem ignem ais alimeto ege»

LIBER TERTIVS.

»¦lt;. Et omncs fîderei ignés alimcnto non indi^ gcntjcrgo non omnis ignis egetalimcnto,fîne crnbsp;go non ucrum 3is,omnera ignem egerc alimcntonbsp;à diiierfo.Nullumignem uiscarere humoris aligt;.nbsp;tnentOjatomnes ignés fiderci alimcnto tarent,ernbsp;go nonnulli ignés tarent alimente, fiuc ergofal^nbsp;fum fentis nullum ignem tarcre alimcnto: hi modi ufqueqiiaque funt uniucrfalcs, illi partitulari-bus mixti,omnis Germanus cil (ut ais) albus,hicnbsp;Germanus n on cil albus,ergo nô omnis Germa-nus(ut ais)eil albus.Item ais nullum Gcrmanuninbsp;cife atrü , hic autem Germanus talis eil,crgo nô-nullus Germanus quod tu negas cil aterj, fashienbsp;cil à minore inti pere.Variabo exempla tollennbsp;difailigii gratia.Ais PeriandrumCorinthi Tyrïnbsp;num fuüTc fapientem, at nemo tyrannus eilfapi-ens, (îuc at nemo fapiens eil tyrannns, ergo nonnbsp;fuit Periander tyrannus amp; idem fapicns.Item ncnbsp;gant Periandrum fuorum ciuium amatorem, atnbsp;qui fapicntcs(dc quorum numero hic fuit) funt fwnbsp;orum ciuium amatores, ergo falib eum negant funbsp;orum ciuêfuifle amatorem. Potell ctiam in hocnbsp;gencre rotus efle iyllogifmus,particularis,ut pa-trem tuum ais fuiilc proccra ilatura,atqui Socrates non fuit procera ilatura,ergo Socrates non funbsp;it pater tuus,fiuc ergo non fuit pater tuus Socra-tcs.Sed de hoc gencre colligédi,amp; fi ufit ato amp; ucnbsp;nufto, idco fuperiores non fecerunt ( ut opinorgt;nbsp;mentionemquia maluerôt,‘hoc per hypoteticumnbsp;fyllogifmum explicate cuius traftatum nunc fub-iungerem, nifi tertiam figuram confutare nenbsp;nunc hcremus. lUud tarnen non otnittentes,

per

partitam faciunt,cum alix fint quadripartitæ, id cft,maiorcm cætcris.Cuiusprimus modus elf, utnbsp;eorum utar exemplis quem uocant darapti, omisnbsp;homo cftfubftantia,omnis homo eft animal, er^nbsp;go quoddam animal eft fubfiantia. Secundus quenbsp;uocantfeIapton.Nunus homo eft Iapis,omnis honbsp;mo eft animal,ergo quoddam animal non eft lagt;nbsp;pis.Tertius quem uocant difamis : quidam homonbsp;eft fubfiantia omnis homo eft animal,ergo quodnbsp;dam animaleft fubftantia.Quartusquern uocantnbsp;datifi,omnis homo eft fubftantia quidam homonbsp;eft animal,ergo quoddam animal eft fubftantia.nbsp;Quintus quem uocant bocardo quidam homo nonbsp;eft lapis,omnis homo eft animal, ergo quoddaninbsp;animal non eft lapis. Sextus quem uocant ferifotinbsp;Nullus homo eft lapis quidam homo eft animal,nbsp;ergo quoddam animal non eft lapis .Ncc hie quigt;-dem poftum me contincrc quo minus exclamem.nbsp;O Polyphcmc nugator, ô nugarum amarrix Perinbsp;patetica familia. Onatioinfanicns, quem unquänbsp;ita argumentantem audiftis^imo quis ueftrum itanbsp;argumen

LIBER TERTIVS. argumentan aufus eftlt;quis ita argumentante ad-mitteretipatcrct^intelligeret'; Qyo mihi argumënbsp;tandi artificiü^ pinde aciï uelletisinuenirealiasnbsp;literas non qux noRrä linguam ad earn expromënbsp;dam adiuuarcnt,fcdaliam facerent fiquisaliantnbsp;linguam facere uelkt. An nonintelligitis in onu-bus cfTe naturam ducemkur enim illos modes q»nbsp;approbaui, approbentomnesï quia natura ducenbsp;omnes utuntur ctiam rufticanietiam fceminar,nbsp;ctiam pueri, quorum in ore licet omnes tllosnbsp;modes annotate, nullum autem illorum fex^nbsp;aut illorum quinq;:idco cum hos audiunt, non a^nbsp;gnofeunt in fe fed admirantur ueluti prodigia renbsp;formidant^ contingere,quod fi uolcbant collige-rc,quoddam animal aut effe fubilantiam aut no efnbsp;fe lapidem,nam hæc duo tantum his fex modis colnbsp;ligere uolunt, an non poterant ita colligere?officnbsp;corpus eft fubftâtia,quoddam animal eft corpus,nbsp;ergo quoddam animal eft fubftantia. Item nul-quot;nbsp;lum corpus animatum eft lapis,quoddam animalnbsp;eft corpus animatum,ergo quoddam animal nonnbsp;eft lapis. At enim licet hos modes adillos primxnbsp;figuræ redigere,per conuerfionem, peraccidens,nbsp;per contrapofitionemperimpoftibileu'fta reme^nbsp;dia funt,atcp medicinçægrotorum fyllogiftnorü,nbsp;fed quo mihi fyllogifmos ægrotos«; Argumentarînbsp;uelut præliari eft,quis ergo in prælio uelit militesnbsp;scgrotoslt;aut fi ægroti non funt, certe arma innernbsp;faac præpoftere gcftanr,ölt;inissnagisimpeditinbsp;funt quam muniti SC tang ueftibus non ami(fli,fednbsp;inuoluti at(^ impliciti. Aurelius prifeis temporib*nbsp;pitflor alioqui bonus ac Celebris femp amoreali-*nbsp;q cuius

141 LAVRENTII VAL. DIALE. cuius mulieris flagians,nunqu5 non fere dcas pirinbsp;gebat,fed in quibus amicarum fuaiü eflïgics red^nbsp;derctunut neidret an ex deabusfaccret leorta, annbsp;ex fcortis dcas. Huic fimiles iftaruni argumêtan.*nbsp;di formarum adumbrator 8i piólor,quifquis is funbsp;it, qui nimiofuo deleélatus ingenio ac ftudio 8( ienbsp;cundamfïguram quafimala fit. Si tertiam quafïnbsp;bona eife poifit ad primam reduci docuit: nullumnbsp;difcrimcninter tam diuerfa fadens,nee minus illunbsp;dere hominum auribus qua ille piólor ocuIis.Ru.-fticanum credo exiftimans aliorü more loqui, ni-»nbsp;bil admirans nilï infolitum 8i à natura abliorens.nbsp;Qiicmadmodü impudicas mulicrculas magis blenbsp;fc cum amatoribus, quam purofermonc loqui dcnbsp;lelt;flat,amp; utperuerfitaticumulus accederct tan.*nbsp;quam geometriam amp; arithmeticam traderet litcnbsp;ris potius quam ueris exemplis eft ufus, non alianbsp;meo iudido fraude quam hi qui dc merdbus iuisnbsp;non optime fentientes dant operam ut cas mcrcanbsp;ri uolentes in opaco cernant, amp; matres filias do'nbsp;formiores quas uiris locate uolunt noflu ad lumcnbsp;lucernæ citius quam interdiu ad lucem oflendunt,nbsp;fperant enim ifti carius ueditum iri fua præceptanbsp;fi minime obuia expofïta fuerint,ut quæ muItPnbsp;plici fera obfïgnata funt precioiïora crcdütur.Sednbsp;quid attinebat rebus per fc obfcuris adderc tene^nbsp;bras,8f cibisperfefeauftcris amp; faftidium naufc»nbsp;am'cp mouentibus pro condimento fclJeam quan-*nbsp;dam adhibere amaritudinem. Verum fortaile niminbsp;urn euagatus fum in reprehendendo, redeo igiturnbsp;in uiam.haâ:cnus dc categorico fyllogifmo.

De hypothetico fyllogifmo.

CA

quid de aliquo prædicatur. Eft igitur categoric» fimplex quædam cnunciatio.Enunciationcm ma»nbsp;Io dicerCjUt fuperius fum teftatus quam propofi-tionem. Hypothetica uero duplex aut multiplexnbsp;cnunciatio,amp; ut ipfa uox indicatfuppofîtiua;de qnbsp;nihil confcriptum efTe ab Ariftole ide Boetius ait:nbsp;tametfi cum alibi turn in Analyticis quos fc trän»nbsp;ftuliiîe ipfe Boetius fatctur,de liypothcticis fyllonbsp;gifmis diiferatur.Sed Theophraftus(ut eiufdë uernbsp;bis utar)uir omnis dodlrinæ capax rerü tiïi fum»nbsp;masexequitur. Eudemus uero latioremdiccndinbsp;gradituruiam, feditaut ueluti quædâ feminarianbsp;fparfiflc,nullum tarnen frugis uideatur exruliflenbsp;uentum.Ac de fcipfo pergit diccrc,nos igitur quanbsp;turn ingenij uiiibus 8i amicitiæ tuæ ftudiofuffici»nbsp;mus,qua: ab illis dióla breuiter uel emifla fundit*nbsp;font elucidanda diligenter 8C fubtiliter perfequennbsp;da fufeepimus. An perfoluerit Boetius quod pro»nbsp;miferit ipfe uiderit.Egocerte eius quas formulisnbsp;argumentari non auiïm quippe quas neminem uinbsp;deo ufurpa(re,nec tam longa præceptionc res in»nbsp;diget ut ilk fecit, licet pluribus modis quam ab eonbsp;colleólis hypotheticus fiatfyllogifmus. Per fi uclnbsp;per quando,per ubi ucl per cum,per relatiua, pernbsp;comparatiua,8ë alia huiufmodi ac totidem modisnbsp;hie quot categoricus fit,atlt;^ pluribus ut in primanbsp;Egura^ quicquid eft pcciis , eft quadrupes, omnisnbsp;q gt; caba)

*4J L AYREN. VALL AE DIALE, caballus ucl Bucephalus ell pecus. Item quiequidnbsp;cll pccus non ellbipes. Qnia tails cnunclatio cftnbsp;indefïnita, uim habens uriiuerfalis, frequeiitillî''nbsp;me tarnen loquimur per fi, utiipepcritcumupnbsp;ro concubuit,pcperit autem,ergo concubuit cumnbsp;uiro. Sed nefeio cur Boetius dlxerit dc cacegori^nbsp;CO her! pofTe hypotheticum,fcd non e diuei fo. Nänbsp;quid caufæ cd cur is qui è catcgorlco faólus cd,nbsp;hypotheticus,non pollitrnrfus in pridlnam redinbsp;tui formam,quafi glacies qux liquefacSta ed, nonnbsp;podit redire in glaciem aut aqua nequeat glaciaxnbsp;riac rurfus liquefcere: quodfiqui fucrint nypo-«nbsp;thetici qui non polTuntredigiincatcgoricos, fatnbsp;cd aliquosredigi polfe, ut quxeunque famina penbsp;périt, cum uiro concubuit, redigam in categoricnbsp;cum dc:omnis cnixa,omnis puerpcra,omni$ ma»nbsp;tcr,omnis aborra cum uiro concubuit, quæ rationbsp;loquendi facilior ed in græca lingua qua-habetnbsp;partipia in omnibus temporibus aifliua 8i paifi»nbsp;ua. Ita illi uix erunt qui redigi non polTinr. Ed;nbsp;autem hypotheticus,utfuperius odendi, totus alinbsp;quando negatiuus,ut quifquis deum'nö colit,is nonbsp;colit uirtutem,ncmo gentilis colit flue tu non co»nbsp;lis dcum,ergo nemo gentilis colit uirtutem, duenbsp;ergo tu non colis uirtutem.In fccunda figura lirenbsp;fint exempta. Qijicquid ed infenfibile, id non eftnbsp;animal,omnis homo ed animal fiue ego fum ani»nbsp;mal,ergo nemo ed infcnfibilis,fiue,ergo ego nonnbsp;infenfibilis. Verum fi introfpiciamus altius hancnbsp;fecundam figuramreperiemus ad rcfellendum cl»nbsp;fe natam. Si enim dicam hæc feemina fi peperir,nbsp;cumaliquo concubuit,peperit autem ergo con»nbsp;cubuic

LIBER TERTIVS. 04 cubuit cum aliquo. V ideor uclle probarc hanc foenbsp;minam ciTe corruptam. iSin aiTumam per fecun-dam Eguram non concubuit autem, concludamipnbsp;ergo non pepcrit,uideor uellc rcfcllerc, quod aPnbsp;ter affirmaracideoip in tali fermonis genere ac.»nbsp;comodatior eft fubiundliuus modus Tic,fipepcz'nbsp;riflet cum aliquo concubuiifet, non concubuir^cr»nbsp;go non pepcrit. Item per negationem ifta feemi«nbsp;na ficum nullo conculxiit non peperit, cum nullonbsp;autem concubuit, ergo non pepcrit. Eft primanbsp;figura ucl probandi,ucl confutädi gratia diduni,nbsp;ac fi ita aftumas,concubuit autem cum uirO,immonbsp;ad rem apertius intclligendam per fubiundiuumnbsp;loquaris (îc ifta fœmina, fi cum nullo concubuiPnbsp;fet non peperiffet,nunc peperit ergo cum aliquonbsp;concubuit. Vtique loqui uideris gratia rcfcllendinbsp;illumqui iftam cum aliquo concubuiftc negaue^nbsp;rat,quam difterentiam primae amp; fecundsc figuracnbsp;declarant uerba Ciceronis in libro fecundo de di.'nbsp;uinatione dicentis : Cum magis properant con-cludercfolent,fidijfunteft diuinatio,funt autemnbsp;dii eft ergo diuinatio. Multo probabilius cft,nonnbsp;eft autem diuinatio,ergo non dq,hafc fecunda af-fumptio nonillosdccebatquidcosclîc defende-bant,fed hos qui illorum opinionem rcfcllere uo-Icbant, quod fuiftet apertius fi ita inciperct. Si dqnbsp;effent,eiTet diuinatio,diuinatio autem non eft, ernbsp;go nequedij. Et licet fubiudiuus modus hie plusnbsp;competat tarnen crebrius per indicatiuum funtnbsp;autores loquuti,ut apud ^lintilianum fi no funtnbsp;apes mc]c,nc id quidem quod de his efficitur me-Mtncft.Aliusdixiffet finon effent mexapes,neidnbsp;q gt; quidc

J4» LAVREN. VAL. DIA. quidem quod his efficitur mcum effet quod autcmnbsp;lus efficitur meum eft,ergo amp; apes mex. Vides utnbsp;aliquandó propofïtione aifirmatiua affumimusnbsp;concludimuscß negatiue:aliquando propofïtionenbsp;negatiua aifumiinus concludimus^ affirmatiuc,nbsp;quodetiam fccus fieri poteft, ut fit aifumptio ne**nbsp;gatiua,affirmatiua conclufio, propofitio anccpsnbsp;ut fi non eficnt apes ineæ, id quod apes faciunt alinbsp;enii eflêt.Atq non eft alienit quod apes faciunt,ergo apes fiint mex,habet ergo ufum in fyllogifmonbsp;ctiam alius modus quàm indicatiuus ut nunc ap.-paret é fubiunóliuo, cuius unum fumam è Cice-roe cxcmplum ideo longius repetitum quod nonnbsp;nihil in eo defydcro. Is ita in rhetoricis fcribit.nbsp;Cum autem his conceffis complexio ex his non conbsp;ficietur hxc erunt confyderanda num aliud confi-ciatur aliud dicatur hoc modo. £i cum aliquis di^nbsp;cat fe profedlum ad exercitum. Contra eum quinbsp;uelitutihacargumentatione,fiueniffcs ad exer-'nbsp;cituma tribunis militaribusuifus effes,non cs au^nbsp;tern ab his uifus,non es igitur ad exercitum pro*nbsp;fe(flus:hic cum coccfleris propofitionem amp; affum-ptionem complexio eft infirmanda, Aliud enimnbsp;quàm quod cogebatur illatumcft. Atnuncqui*nbsp;dem quo res facilius cognofceretur, perfpicuonbsp;Sf grandi uitio prxditum pofuimus exemplum,nbsp;cquidem ego nullum uitium hie uideo nedii per*nbsp;fpicuumamp;grande nifi forte demutatione uerbinbsp;uenifti in profedus es, quod nec fenfum mutâtnbsp;SCadrempertinet. Alter enim profcólum fe adnbsp;exercitum dicebat,nos cum refellimus non fuif*nbsp;fe profedum illuc ergo perindc eft ac fi incepiflé*nbsp;mus

nem religionis eft capaK,phanix non eft lié,ergo non eftreligionis capax; quod eft exemplum pri^nbsp;mæ figurât,perinde ac fi dicercs pheenix eft animalnbsp;Præter hominem nemo nifi bonus fcclix. Plato bonbsp;nus ergo fceliXjUel Plato non bonus ergo nonfœnbsp;ïix,hoc in prima.In IccüdaficîPlato fœlix,ergo bonbsp;nus uel Plato nô fcrlix,ergo nô bon’.Soli pygmeinbsp;ex hominibus non erubefeunt. Hi funt pygmei crnbsp;go non crubefcuntjhi non funt pygmei,ergo crugt;nbsp;bcfcunt,hi erubefeunt ergo nô funt pygmei, hi nonbsp;erubefeunt ergo funt pygmei.Vinum phalernumnbsp;eft oïm optimiîgt;hoc eft phalernü, ergo oim opti.-nium,uel hoc eft optimum omnium, ergo phaler»nbsp;num,taie eft apud Ciccronem de natura dcorumnbsp;libro primo. Quodrationc utitur id melius eft qnbsp;id quod ratifie non utirur,nihil autem melius munnbsp;do ratione, igitur mundus utitur.Simillimu huicnbsp;eft apud Quintilianum,fcd(ut rcor)aliundc fum^nbsp;ptum,omnia animalia mcliora funt quàm inani^nbsp;fna,nihil autem meliusmfido, ergo mundus aïal.nbsp;q 4 neij

»4» LAVREN. VAL. DIALE, ncc^ uero de uniuerforum uocabulorû natura fin*nbsp;gillatim prxcipcre pofTumus, non nihil tarnen innbsp;peilcrioribusattingemus. Interim hoc addimusnbsp;nonnunquam rccidi à forma fyllogifmi, fed tarnenbsp;ui uerborum fieri fyllogifmum,ut philofophia eilnbsp;uirtus,Socrate$ eil philofophus, ergo pditus uirgt;-tute. Item uirtus eil fummum bonü philofophusnbsp;amat,ergo hanc amat fummum bonum. Nam iknbsp;lie pinde eft ad ft dixiffem omnis philofophus eftnbsp;uirtutCjprxditus Socrates eft philofophus, ergonbsp;uirtutc praedit*. £t hic perindc ac fï^ dixiftem q^nbsp;amat uirtutem amat bonü fummum, philofophusnbsp;amat hanc igitur amat fummum bonum. Tale eftnbsp;illud Ciceronis in topicis à definitione, ita cnimnbsp;hoc genus argumenti uel argumentationis appelnbsp;lant. lus ciuik eftjæquitas cöftituta bis q eiufdemnbsp;ciuitatis funt ad res fuas obtinendas, eius autemnbsp;xquitas utilis cognitio eft,utilis ergo iuris ciuknbsp;lis fcientia,hic fyllogifmus ad eamformam quamnbsp;ego docui non minus naturalem quam illam perinbsp;pateticorum fecüdum quam ita het fyllogifmusnbsp;xquitatis qux conftituta eft,his qui eiufdem ciuknbsp;tatis ergo utile c ius ciuile,fiuc ut ille colligit utknbsp;lis eft iuris ciuilis feientia.

De coaceruati'one. CAPVT XII.

Ediam quandam uiam inter has duas ar^-gumentandi formas tenet coaceruatio fyllogifmorumfquemgrseci ?«ƒ»ƒgt; uoeät)

LIBER TERTIVS. m Wr quod ego uolo,idcm uult populus Athcnieivnbsp;fis.Quodpcrindeeftacfidiccremus quod cft launbsp;rus eft arbor,quod eft arbor ell corpus, igitur q-fnbsp;cftlaurusScft corpus: (lue qui ortü ducit abAlcagt;*nbsp;nio,ortü ducitab Acnea,qui ab Aenca ide ab Adz-chifa, igitur qui ab Afcanio idem ab Anchifa ortünbsp;ducit. Pcripatctico autem more quod uult maternbsp;idem uult pater, quod uult pater idem populus,nbsp;quod aüt ego uolo idem uult mater. Igitur quodnbsp;ego uoloidem uulcpopulus,itaque nihil hoc aligt;-ud eft,quàm repetitie fyllogifmorum,ut nihil at-»nbsp;tineat hie aliud feparatim præcipere,niiî utcaueanbsp;mus ne tranfitus ipfe nos fallat, cum præfertimnbsp;multæfunt huiufmodi fpccicsdc quibus piufeulisnbsp;lt;licam,ut cuidentius appareat animaduertendumnbsp;efle uerborum naturam.Eft enim diflimilc ß quisnbsp;dicat Roma eft pulcherrima urbium, regio hæcnbsp;Romx regionum eft pulcherrima huius regionisnbsp;domorum omnium urbium. Ante omnia cum diquot;nbsp;co pulcherrima urbium fic accipi debet quod do^nbsp;mos quàm cæteræ urbes habet pulchriores. Aliternbsp;nihilfequituridem deregione dico pulcherrimanbsp;amp; tarnen cum ita fit, non eft confequens domumnbsp;hancpræftarc cxtcris,non modo aliarum urbiumnbsp;fed ne Romanx quidem,quoniam aliqua aliarumnbsp;regionum domos poteft fuperarc meä. Neep emnbsp;pulcherrima cft,quod unam pulcherrimamnbsp;habeat domum,fcd quod plures caeteris pulchras.nbsp;Idem dico de urbe quod frequenter uidemus innbsp;uico non pulchro 8C in urbe non pulcherrima xdinbsp;ficia habente,e{re longe pulchriorem domum quanbsp;alia fit in pulchriore ucl uico,ucl oppido, huic ft.*nbsp;q } mile

249 LAVREN. VALL. DIA.

inik eftillud apud Macrobium, optimos omniu pifccs producit Italia,optimos in Italia Tyberis,nbsp;optimi Tyberi funt lupi, optimi cx lupis funtnbsp;lii qui inter duos capiuntur pontes, igitur ijdeinnbsp;funt omnium pifeium optimi.In huiulmodi mate-*nbsp;ha fpedlandum cll,ficut in cætcris, fed aliquantenbsp;attendus quid requatur,quid repugnet. Namutnbsp;hic fortalFc confequentia non Aabit amp; item fi colnbsp;ligerc uelis de diuitqs hominum,dc nobilitate, dcnbsp;uiribus,de pukhritudine, de feientia, ita ftabit, finbsp;de colore,dc frigorc, de ubertatc, dc proceritatenbsp;corporum, dediftantiaurbiumatque terrarum.nbsp;Idem cfficit,finonrepetamusproximumquicc^,nbsp;fed aliud atç aliud fimile,fed aliquanto minusfubnbsp;ticiamus,prxfcrtim interrogando. Qyod fimilenbsp;quiddam habet indu(flioni:de qua(ut dixi) poficgt;*nbsp;husloqucmur, utfiquisnegetfe malle pifcicu^nbsp;Ium eile quam rolcm,fic cum percunólabimur,nunnbsp;quid malles cfic etiam luna, inquict,mallé quid qnbsp;ftella, quid quam mare, quid quam Humen, quidnbsp;quam riuus,quid quam fonticulus, quid quam fillnbsp;la cquækerte ultimum aut ultima negabit,tuncnbsp;eadem retrorfum relegamusdiccntes,fi non maPnbsp;les cfTe ftilla quam pifculus,crgo nec quam fontinbsp;culus,nec quam riuus nec quam Humen,nec quamnbsp;mare, nec quam ftella, nec quam luna, ncc quamnbsp;fol.Neqjliinc abcftprocul cum fxpius idem repe^nbsp;tentes in fumma colligimus,utfi nemo debet ofxnbsp;ferrefc morti prounius,aut altcrius ciuisuita,nbsp;ncc pro t r iS qiiia qd duo nö cffcceruni, id ncc ter^nbsp;this cfl'iciet/incq! hic tertius profefto nccquar^*nbsp;tuSjfi non pro quatuor ciuium certe nec pro quingt;nbsp;qüc

LIBER TERTIVS. tic que nec pro fex, Si ita deinccps, ergo nccpro togt;*nbsp;ta ciuitate,hoc totum loco erit propofînonis;dcinnbsp;de alTumctur, nemo autem debet fc morti offert'nbsp;reproiiniusautalterius ciuis uita,fiuc Ciirtiusnbsp;autem non debuit fe morti offerte pro uno am alnbsp;terociuc,ergo nec pro tota ciuitate. Idem contranbsp;ualct hoc modo fiquis pro decern milibus homienum ex quibus ciuitas conftatfalute, debet fubi--re mortem,quid ni'fetiam ft uno minus decern mi-libus ciuitas conffaret. Si uno dempto quidni^nbsp;SC altero, fi duobus demptis quid ni, Si tribus i fînbsp;tribus certe Si qiiatuor^atque ita fingulis demen.-dis ad unum ufque deueniam, deinde affumam innbsp;fecunda figura. Nam fiipcrius affunmpfi in pri-ma.Atqui pro unius ciuis falufc quis mortem fu/-bire non debet, ergo nec pro totius ciuitatis. Sednbsp;cuidentiorhuiufeeargumentationisfuerit intcl-lclt;flus,fi loquamurper fubiundhuiim ficifi qiiisnbsp;pro totiusciuitatis falutc mortem fubire deberef.nbsp;Si rcliqua,fcd in utroqj excmplo negatiue loquu--ti fumus.Cur non etiam loquamur affirmatiue^idcnbsp;fufficiet excmplu.Si affumemus affirmatiuc. Chrinbsp;ftus autem fubiffet mortem pro hominum falutenbsp;etiam fi unopauciorcsfiiiffent, ergo pro unius finbsp;unus luiflct.Cuius hæc commodior fuifiet propofi'nbsp;tio.Siquispro omnium holm falutefubqt mortenbsp;ctiäfi uno pauciores effent fubqffet.Itcfi timentinbsp;tibi orationem habere ad populum dicam. Si tibinbsp;habenda effet oratio apud quatuor timeres nc^minbsp;nime inquam refponderes timere, qd apud qncplt;nbsp;nec iftos timcrem,quid fex^Si ita gradatim piieninbsp;am ad populum concludam^,nä fuperior mea ronbsp;gatio

»51 LAVREN. VALLAE DIAL, gatio SC tua confcHio locum habet afTumptionif*nbsp;ergo nee apud populum timerc debes habere oranbsp;tionem,fietq; uerû fortafTc quod Cicero ait ineptünbsp;ciTe quos iïngulos contemnimus, taquam barbares putare uniuerfos eifc aliquid.ldeo dixi fortafnbsp;fe,quianonfolum aliam uocem,alium gehum, alinbsp;amorationem uniucifipoftulantquam paiici,fednbsp;ctiam quodipfa uniuerfitas mukuni facit amp; (ut dinbsp;xt)in’,principio coaceruatio, fiuc in cótrariü accrnbsp;ui imminutio, Etcnim hac rationc Abraham ag--greiliis eildcumadimpetrandam raifericordiamnbsp;Sodomitisamp;Gomorritis, cum fubinde interro-garet, quid fi illic quinquaginta fuerint iufti gdnbsp;ß minus quinquaginta iuftis quincpfuerint, quidnbsp;fi quadraginta,quid fi triginta,quid fi uiginti, qdnbsp;fi deeem Ncc ad minorem numerum defeenderenbsp;cft aufus,fcicns non idem in diuerfis numeris eficnbsp;momenti SC plus in deeem quàm in quintp, amp; innbsp;uiginti quàm indecem,amp; in triginta quàm in paunbsp;cioribus,amp; item plus in quadraginta plus quoepnbsp;in quadraginta quinq; amp; his plus in quinquaginnbsp;ta,8C ita deinceps in infînitum.Qpo minus Hora*nbsp;tianum illud probauerim ubi colhgereuult auto^nbsp;ritatem libris non acquiri numero annorum,cuninbsp;ait ad Auguftum feribens. Vtar pmiflô caudx^ pinbsp;lus ut cquinæ paulatim uelto SC dcmo,unû demo,nbsp;SC item unü. Vnus inquir annus non dat adimit'uenbsp;libris autoritatem,quod nontotamfolidaml;^ amp;-*nbsp;teor quod nulla nego, in quo probando tribusnbsp;tnilitudinibus cfi rfi ufus una de cauda equi, aire-*nbsp;rade aceruo,tcrtiadeuino,quæomncscôtra ipntnbsp;faciunt.Nam unus pilus caudæ cquinx ademp»?^nbsp;tant

liber TERTIVS. «i lim amp; fi non det euidcns fignum uacui tamcn ali-quid rclinquit^S^ cquum fi non tota cauda tamcnnbsp;illius parte priuauit,amp; qui unü pilum equinx caitnbsp;dx dempfit fi non abftulit caudam cquo certe abgt;-ftulit pilum caudx,quæ é pilis confiât, qui fi per-gat altcrum,tertium,quartum pilum ac deincepsnbsp;demcre : ut fcnex illc à Sertorio iuflüs fecit, cauda in nihiluin rccidct.Cui fimik cft illud apud Efigt;nbsp;pum defafcc uirgarum à pâtre filijs ad frangendünbsp;dato,qucm cum nullus corum pofictfrangere,itcnbsp;rumiufit uirgatim,facillimcfrcgerunt,lgitur un’nbsp;annus dat adimiti^ libris autoritatem, ficut unuSnbsp;pilus caudx equinx amp; una uirga fafei. Et duo an-ni lit duo pili ac dux uirgx,Slt;; cctum millcij anni,nbsp;Ut centum ac mille pili totidemq; uirgx. Sicut etiänbsp;qux fecunda fimilitudo efi unum granü dat acer-uo aliquid adimitc^ quod fxpius repetitum 8i {3quot;nbsp;citaccruumamp;dcftruit.Siquidem formicj fingulanbsp;geftantes grana 8i noftrum aceruum dcfirufit j amp;nbsp;fuum conftruüt. Muftum quo^ ip fa die purgaturnbsp;plus!^ habet ut fic loquar dignitatis hodie qua henbsp;ri habuit,3c plus eras atip perendie habebit doneenbsp;per fingulos dies incomparanda fibi dignitatc jp-ficiens definit e(fe muftum,meretur^ autoritatemnbsp;potionis nomenlp ueri uini,ergo côtra faciunt (utnbsp;dixi)fimilitudinesfuxcontra quern ego quoi^aunbsp;dacius dixerim quod ipfius argumentatio non manbsp;gis facit ad autoritatem librorum g ad xtatis Ionnbsp;gttudinë.Quis ein quod centeiiarius non fit fencxnbsp;aliquem ita colligentem^quid fi cctenarius fit mi-nusunoanno crime fcnex quid fiitem altero,nbsp;fiue quid fiuno menfe minus uel uno die ? quid finbsp;duo

LAVREN. VAL. DIALE.

duobus'fquid fï tribus^Sd ita deinccps. None bæc argumentatio eo pcrueniet,ut centcnarius fît idcnbsp;anniculus;ôlt; è diuerfo furfum uerfîim eundo annînbsp;cuius fît centcnarius hoc eft decrepitus, fîcut donbsp;crepitus critidem infans. Quod genus probatiogt;nbsp;nis à quolibet prolatum Horatius ipfe fatyrico fitnbsp;percilio damnaret,idem de cætcris rebus dici pofnbsp;fet. Vnde Cicero in Acadcmicis,inquir, rerumnbsp;nam nullam dédit nobis cognitionë, fînium ut uPnbsp;]a in re ftatuere poilimus,quatcnus ne hoc in acernbsp;uo tritici folum unde nomen eft,fed nulla omni^nbsp;no in re minutatim interrogatti diues,p3uper,cl3nbsp;rus,obfcurus,fît multa, pauca,magna, parua,Ionnbsp;ga,brcuia,lata, aneufta, quanto aut additoautnbsp;depto certû refpondeamus nöhabeamus.

De dilémate antiftrcphSte^ fîue côuerfîone. CAPVT XIII.

T autem hoc proximum cxpluribus ptibus conftat.Ita illud qd græci dilcnbsp;maton uocant,tantum à duabus quanbsp;lia fucrunt fuperiore libro Quintilianbsp;ni exempla,8^ quale illud apud Cice

LIBER TERTIVS. ,? lîo potifTimum reprehenfïonc cxordiar cuius ucrnbsp;bahæcfunr.Euathlusadulefccns diues cloquëtiænbsp;difcendsE caufarumip orandai^ cupidus fuit. Is innbsp;difciplinâProthagoræfefcdedit, daturumip ^pminbsp;fit mercedc grande pecunia quanta Prothagorasnbsp;pctiuerat, dimidiü^ eius dédit iâ tüc ftatïpriusqnbsp;difceret, pcpigit ut rcliquü dimidiü daret,q primünbsp;die caufam apudiudices uiciiîet, poftca cü diutulenbsp;auditor affeftort]; Prothagoræ fuiflct in ftudio qdnbsp;facundiac abundc mouiflët, caufas tn non recipenbsp;ret,tcpuscp longu iâtranfeurrere, ôCfacereid ui-deref ne rcliquum mercedis darct,capit confiliumnbsp;Prothagoras ut ipfc exiftimabat aftutum ,pctcrenbsp;inftituit ex pafto mcrcedë litëcü Euathio contenbsp;ftafjôë cü adiudices conijeiendf confifte ndarij eaunbsp;fæ gratia uenifrent,tum Prothagoras fie orfus eft.nbsp;Difce inquit ftultühme adulefccns,utroqj id mô fonbsp;rc uti reddasqd peto Eue côtra te pronunciatü fu*nbsp;crit Eue te. Nam fi côtra te lis data erit mercesnbsp;mihi ex fnîa dcbebit,quia ego uicero,E uero fecu-dum te iudicatû erit ex paëlo debebif quia tu uicenbsp;ris. Ad ea refpondit Euathius potui,inquit,tâ ancinbsp;pifi cuæ captioni iffe obuiâ fi uerba ipfa nô facercnbsp;lcd alio patrono utercr.Scd magis niihi in ifta uinbsp;ëloria proludium efi,cum tenon in caufa tantumnbsp;fed in argumento quoçp ifto uincam. Difce igiturnbsp;tu quot^ magifter fapientifiîme,utro(p modo fie-rijUti non reddam quod petis,fiuc contra me pronbsp;nunciatum fuerit fine pro me. Nam E indices pronbsp;caufa mca fenferint nihil tibi ex fententia debebi'^nbsp;iur,quia uicero.Sin côtra me jinunciaucrint nihilnbsp;tibi ex pado dcbebo,qa ego nô uicero.Tü indicesnbsp;dubio

îj, LAVREN. VAL. DIALECTE dubiofum hoc incxplicabile^ eflè quod utrin^dlnbsp;cebatur rationc,fcntctia fua utrâcuncp in partentnbsp;dilt;fi:a effet ipfa fefe refeinderet rem iniudicatam renbsp;liqiieruntjcaufamfj in diem longilfimum diftule*«nbsp;runt.Sic ab adulcfccnte difeipulo magifter cloquénbsp;tix inclytus fuo fîbi argumente confutatus eft, 6C.nbsp;captiôis uerfutæ cxcogitatæ^ fruftratus eft. Suntnbsp;qui non Protagoram Euathlum hæc dixiflx ucnbsp;lint,quæ A. Gellius ait,fed Coràcem amp;. Tyfiam SC.nbsp;ipfius rhetoricæ alterum magiftrum,alterum difeînbsp;pulum,ut illi duo fuperiores cosep à iudicio fum*«nbsp;motos fuiffe cum illo elogio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kcco^

idc,mali corui malü ouü.,Corax cm græcc coruus dicitur:fed noftra nihil intereft an ProthagorasSCnbsp;Euathlus an Corax amp; Thyfîas fuerint:tamë qa innbsp;A.GclIiü loquuturi fumusu'd quod ab eo narraturnbsp;ucrius putemus:contra quemprius quam difputonbsp;libet caftigare faôlum ludicum, q propter refponnbsp;(îonemdifcipulifcnonpoffcfcntentiam ferre punbsp;taucrut. Quid cm periculi crat ne fentêtia feipfânbsp;rcfcindcrct:fîuc contra magiftrum lata ex ui pac-«nbsp;tioniSjfîue contra;cx çquo Si bono cum illc dolonbsp;malonolletagere caufas.Non aliterquàm id quodnbsp;cft apud Laâanrium. Refera em 6^ illud quia adnbsp;rempertinet amp; qui LaólStius ipfe uideturaflentinbsp;ri ueluti inexpunabili. Quidam inquit fomniauitnbsp;ad moncri fc a quodam ne fomnijs crederetfinonnbsp;crédit hic fomnqs: crédit fomnqs, quia huic ipHnbsp;fomnio credit.Sin crédit fomnijs,non credit fom-*nbsp;nijs, quia huicnô creditedfalfum effut offendamnbsp;qùamquamhoc quod'Laftantius refert philoft»nbsp;phâtium comcnticium fomnium non uocat calumnbsp;niac. NeÇ

LIBER TERTIVS. a»« nia.Nfcp tnim de illo genere fomniorum eil, quinbsp;bus quis aficntiri qucat aut non aifentiri, quotiesnbsp;rcrum euentus cumipfa fomnij pracdidiioneautnbsp;admonitionc concordat: ueluti fîquisin fomnisnbsp;me admoneret thefauri alicuius defoflî,qucm thenbsp;faurum fi eodem loco repcrcro, quem ilk fomniänbsp;ti mihi autoftcdit,aut narrauit,eredam ei fomnionbsp;fi minus non credam.Nam quomodo poflum cui^nbsp;piam credere nifi conftet cum ucra loqui, hie autnbsp;an ucra loquatur mihi non conftat.Stultum fit iginbsp;tur ei credere.Quid enim fi dicat ilk fc efle Homenbsp;rum,aut Hefiodiim,nunquid eredam^ Adco omianbsp;fomnia talia funt, quoniam quicquid uidemus innbsp;fomnijSjtak pracfertim quodpofiumus agnofeerenbsp;ideo uidetur fe offeree ut uerü credamus. Nec re*«nbsp;fert an ad oculos an ad aurcs id kfe magis accomnbsp;modct,ncc in thefauro inueniendo uerbis an imanbsp;ginib’ admoneamur.Ergo huiufmodi fomnia nulnbsp;lam habent autoritatcm,ideocp fi non eredam fo^nbsp;mniis,non ideo non credam,quiahuic uni fide hanbsp;beam,fcd quia dcprehcdiilla fere effe fallacia.Sinnbsp;eredam non ideo eredam quia hunc admonito-'nbsp;rem uanumfuiffc putem,quiuerum dixit,fed hocnbsp;fomnium in neutram partem habebit monumcn.*nbsp;turn,Non fecus ac fi fomniaffem duos mec'diuer.-fo admonenteSjUnum quidem ut credam,alterumnbsp;uero nc eredam fomnijs,quorü nullius fcquar au-*nbsp;toritatem,quia quædam eredam effe uera, quædânbsp;non uera.Neqj enim ita dicenduseft quis crcdercnbsp;fomniis,qucd omnibus crcdat,ut Ladlantius eóftinbsp;mere uidetur. Credamigitur aliquibus fomnijs,nbsp;omnibus non eredam, fictif quod ilk impoffibgt;nbsp;r Ic

«T LAVRENTII VAL. DIALE, le putat ut fomnijs eredam,8C non eredam,hoc fo-«nbsp;innio nequaquam meum tardante iudicium, qaonbsp;minus libéré ientiani.lta calumniofa difeipuli re»nbsp;fponfîo nihil impedire debuitiudieium mentesnenbsp;fccundum leges pronuneiarent. Vt redeam ad A.nbsp;Gellium qui non caufæ fed argutiæ inter magifti^nbsp;difcipulum fe iudicem faciens,fccundum difcipuliinbsp;litem dat quod Prothagoras fuerit ab Euathio c5nbsp;futatusj. Qiiod an uci^ fit diieutere uolo Si uelucnbsp;în re præfenti perfonam Prothagoræ afliimcrc 6Cnbsp;apud indices ita habet c orationem. Quid quæfonbsp;agitisiudiccs^autquæ tandem ifta iufiitia cft,innbsp;tam longam diem differre caufam’^ ôC ne de ea iunbsp;dieari unquam pofiit efficcrc non ferendo aduernbsp;fus me fententiam fertis,quamutinam ingenuenbsp;ferretis.MuItoenim plus damni facimus exue»nbsp;fira dilatione,quàm fi fitem fecundum aduerfari^'nbsp;um darctis faccremus. Quinimo pofco ac poftu-»nbsp;lo ut fecundum eum ciim mea bona gratia litemnbsp;detis, nee^ ad noftras refpicere uelitis argutias,nbsp;quæneque ad uos pertinent: qui iurati fecundumnbsp;tabulas at^ documenta indicate debetis,nccp uogt;*nbsp;bis funt di(fi:a,fed aduerfurio. Ego hune infeitia arnbsp;gucre uolui,hic me uicifiim infeitiæ redargucre:nbsp;neuter aut uos admoncns,aut caufam defendens,nbsp;fed tanquam extra iudicium loqucns, quorü uternbsp;uerum dicat,aut uter loquatur argutius indicatenbsp;non eft ueftræ religionis,de lîte uos non de litigznbsp;toribus difeeptatis, 8C de fite quâ côtefiati fumus,nbsp;no de altercantiü côuitqs. Quid âplius qritis^pu-'nbsp;täte me nihil dixifle,amp; ex confequenti hune nihilnbsp;contradixific. Ego quod di xi rcuoco,ita SC quod

LIBER TERTIVS. tr, fuc contradixit pro non difto habebit. Qyodffnbsp;quid apud uos noftra ucrba pohderis habent, quanbsp;id inane fit mecumquxfo rccognofcitc. Dixi huicnbsp;fi lis contra te data erit,ni erccs mihi ex iententianbsp;dcbcbitur,hoc in honorem huius loci atcp iudicionbsp;rum diAum fit,id quod fecundo loco dixi.Si ueronbsp;fecundum tc ludicatum erit merces mihi ex paélonbsp;debebitur, non id pertinet adcontumeliamuc^nbsp;ftram atc^ iudiciorum quafi fcntentia contra menbsp;proillo lata nihil ei profit : prodcrit quidem illi,nbsp;fed multo plus mihi. Nam reportait nine uiâo»nbsp;ham quod ego capto,8i ad quod ego tendo,ut ponbsp;ftcaquam ifte femel uicerit, agam itcrum in cumnbsp;non quod à uobis appellem quod abfit. Sed quianbsp;apud uos de integroagcre potero, neque uero eftnbsp;Qt timeatis nc fententia feipfa refeindat quod au^nbsp;dire intra uos loquentes uideor.Damnamus Eua*nbsp;tlilum'îatabfoluimusquia non foluetreliquü mernbsp;cedis ut pcpigitjcum nullam adhuc uicerit caugt;nbsp;fam abfoluimus:at damnamus quia foluet reliquûnbsp;mercedis ex pafto cum iam aliquam caufam uice-ht,ita uidlus uidor 8C uiftor uidtus erit. Is nanqpnbsp;uiiftus eft,qui per fententiam iudicum foluit quodnbsp;ab eo petebatur. Is rurfum uidlor qui non foluit:nbsp;at^hac ratione fententia noftra fefe ipfa refein»nbsp;det, pace ueftra, longe idabeft optimi iudices.nbsp;Nam Euathlum fi damnatis non abfoluitis qua-*nbsp;finonfit foluturus fi non ex pafto certe eX ali-*nbsp;qua ratione damnaretis^ Mimime,fed de dolo manbsp;lo,foluetigiturfidamnabitur. Sin uecoabfolui-quot;nbsp;tis quod potius reor,non damnatis quafi fit folutunbsp;r « rus

»j» LAVREN. VAL. DIALE.

rus quod petcbatur.Quis cnim cogct inuiifliî fol-iiere^profefto nemo,EuathJum abloluimus/on-^ demnabunt cum fecundi iudiccy,iiec magis cum qnbsp;nos condemiiabunt. Minime iuüices fed ob ueftränbsp;feincntiam propter quam hic aliquam obtinue^nbsp;rit caufam, Euatliluinq; cogent ex paifto mihi relinbsp;quum nierccdis pcrlolucrc. ite nunc amp; timetc nenbsp;uelrra fefe refeindat fententia quia ncc aduerfa renbsp;feindi poifit. Atqj quomagis animaduertatis nul.-lam fubefle dubitädi caufam,in(piciamus ipfa uer-ba quac dubitaiionem facere uidentur. Ego iudi-ces dicebam fi cötra te lis data erit, mcrccdcm minbsp;hi cx fententia debebis,liic è contrario loquens nenbsp;gat fc debiturum ex padto uidelicet negat quodnbsp;nemo ait,ego enim concedo, fatcor, aflenrior eunbsp;non debere ex padlo fi cx fententia rurfus dicebänbsp;fi erit iudicatum fecundnm te mercedem mihi cxnbsp;paólodebcbisquiatuuicerisjiic negat debere fenbsp;cx fententfa. (^lid tu adulefcens amp; in præccpto-ré ingratifTime ôC in iudices contumeliofiflime,«!!nbsp;de fententia tc conucnio, dc padlo facis mentio-ncm,cum dc paéîo non dc paélo, fed de fententianbsp;loqueris non ego te utrac^ rationc debere dico,nbsp;fcdaltcrutra uel cx pa(flo,uel ex fentctia,ex horunbsp;utro debere te ncgas,nam neutre licet impuden-tiflîmusfiSjdiccrcnon potes.Vtrocunqj ergo nc-gaueris altcro certe debere confiteberis, finge iSnbsp;pronunciatum fi uis fecundum me non 'ne debebisnbsp;ex fententialt; finge pronunciatum fecundum tenbsp;ndnne ex paélo debebis^At cnim non debebis tücnbsp;cx fententia audio.Fateor neque enim cx duabusnbsp;caufis peto fed cx altera,quia ncc tu patrimonium

LIBER TERTIVS. 2io Km habes amp; tcftamento Si ab inteftato, datur t/gt;nbsp;bi optio:clige unum uelis aut pro te fenrcntiamnbsp;fcrri aut contra te utrolibet modo foluturus quodnbsp;pctOjfi contra te ex hac ipfa fententia, fin contranbsp;teexfequcntinm iudicum fententia. Qnidais'Jfinbsp;contra te ifti pronunciabunt nihilmiliidebebis?nbsp;quia non ex pa(flo,ergo horum fententia pro ni-liilocritdiorum omnium iudicium friuolum pu-tabis^horum autoritärem afpernabere^ non fen-tis improbc,nö fentiste iniuriam facere his apudnbsp;quosreuses.Atenimalioemendas capite, quofinbsp;pro te iudices fenferint nihil mihi ex fententia denbsp;bcbis.Non debebis tu quidem ex fententia, fed tanbsp;men propter fententiam,quoniam fententia harenbsp;præftabit,ut alio iudicio feu apud hos,feu apud alinbsp;os iudices uiftus mihi reliquü pecuniæ redd as exnbsp;pafto.Quid tibi eft cum ifta tergiuerfatione, nonnbsp;artificiofa fed arti rcpugnante,non ingeniofa fednbsp;rudi,non utili fed impudenti.Quicquidaiscontranbsp;mc,id omne ego tibi concede, rribuo, fateor, nonnbsp;debcre te mihi reliquum mercedis ex fententia, finbsp;expa(flo,ncqjex pafto hex fentetia ,fcdita uttunbsp;inuice fatcarc mihi hoc rationi meæ obftaremt aunbsp;tem ad uos iudices rcuertar. Non eo inficias uosnbsp;fecundum me ex pacto litem dare non poffe,fifumnbsp;mo iure agere uelitis. At fi ex aequo amp; bono, at^nbsp;ut inter prnceptorem ac difcipulum dccet,præfetnbsp;tim contra dolum 8C fraudem , profedlo fecundiinbsp;me indicium dabitis, debebitfp Euathlus mihi relinbsp;quum mercedis 8C ex paélo amp; ex fententia.Quodnbsp;fiforte nolueritis,ctiam att^etiam rogo,ut pronbsp;hoc potius quàm pro neutro litem detis, quo no-r } mine

«1 LAVRËN. VALL AE DIALE, rninc'contra qucm pronunciabitis habebo uobisnbsp;ucl maximas gratias,quas nilï ifte quoi^ fe habonbsp;rexonRtebitur, erit in uos fkutin præccptorcmnbsp;ingratiiïimus. Hæc Prothagoras fi pro fe dixifletnbsp;opinor indices ad pronüciandum fortafl'e pro fe,nbsp;aut certc (quod ipfc uolebat ) contra fe induxiPnbsp;fêt.Scd hanc argutam fine Euathli/nieTyfiæ, ü.'nbsp;ue: alterius (i quis huis his prior fuit quidam,ut uanbsp;fram folertemi]; admirantur quorum eft Arifto-teles qui fecundo rhetoricorum libro tradit idnbsp;pracccptum fubito hocexemplo. Socrates nonnbsp;finebat; filium habere orationes inquiens fï lukanbsp;loquerishominibuserisinuifus, fin iniufta dqs.nbsp;Immo oportet orationes habere. Nam fï iuftalo^nbsp;quor dij me diligent,fin iniufta homincs.Num ifta,nbsp;ratiene refutare poncs optime præceptor oratienbsp;Onem mearn tibi diccntis . Noli fretum Sicilixnbsp;tranfmittere, nc fï plus ad dextram dcclinaucrisnbsp;peiiculum tibi fît à Scylla,à Carydi autem,fî plusnbsp;ad finiftram,dicas uolo tranfmittere fretum Sici^nbsp;lix quia fî ad dextram dcclinabo non erit mihi penbsp;riculum à charybdi,nec à fcyllafi adfiniftram.nbsp;Qua confutatione quid ftultius nam iftudquodnbsp;aisintneainerat oratione quafî confequens. Atnbsp;enim Cicero ait fî complexio uera erit nunquamnbsp;reprehendetur . Et quis aut quo patflo iudicabitnbsp;anuerafit,profedo cumiudicatumfuerit elTefalnbsp;fam complexionem,iam fuperuacuum fuerit con^nbsp;uertere quafî cum uiéfo captoi^ hofte uelle pugnanbsp;re. Sedquarationc dignofcatur falfa complexionbsp;ac uera,nos ipfc prxceptor non docei,cum in dugt;-obus rem tradet operibus cuius lixc uerbanbsp;funt

LIBER TERTIVS. »«-lunt in rhctoricis.Qua? ucro fîcuti ncccflarja indu cenfur ca fi forte mutabuntur modo, ncccflaria arnbsp;gumcntatione,nelt;5 crunt huiufmodi,fic rcprehennbsp;dcntur.Primuincomplexio quæ iitruntp concepnbsp;ferit debet tollere,fi uera eft nunquam rcprehen^nbsp;detur,fin fa^fa,duobus modis aut conuerfibnc,autnbsp;alterius partis inftrmatione.^Conuertióc hoc monbsp;do : nam fi ueretur quid cum accufes, qui cflpro*nbsp;bus'lfininuerecundumanimi ingenium pofTidet,nbsp;quid eum accufes,qui id parui auditum cxiftimer.nbsp;Hie fi uereri fiue non ucrcri dixeris concedendumnbsp;hoc putat,ut neges accufandum quod conuerfio^nbsp;nc fic reprehenditur immo accufandus efi, nam finbsp;ueretur accures,non cnim parui auditum exifti--mabit.Sin inuerecundum animi ingenium pofii^nbsp;det tarnen accufcs,non eft enim probus. Alteriusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

autem partis infirmationc hoc modo reprehende tur.Verum fi ueretur accufatiöe tua corrcdlus abnbsp;crratoreccdet.Superius autem tanquam uerx conbsp;picxionis excmplum pofuerat Cicero inquiens:nbsp;Complexio eft in qua utrum concefieris reprehennbsp;detur ad huiic modum, fi improbus eft cur uteris'lnbsp;fii probus cur accufas'lln libris ad Herennium hxcnbsp;ciusfuntuerbamtunturigitur ftudiofi in confir-manda rationc duplici conclufione hoc modo,in^nbsp;iuria abs te afficior indigna parcr,namfi impro--bum efte Threfpötem cxiftimabas, cur mehuiusnbsp;locabas nuptijs'ïfi probus eft cur talem iniuitä,in.-uttum cogis linquere^ Quæ hoc modo concludcnnbsp;tur, aut ex cötrarioconuertentur aut ex fimplicinbsp;parte reprehendent.Ecotrario hoc modo nulla tenbsp;indigna nata afficio iniuria. Si probus eft colloca-'nbsp;r 4 ui

ter LAVREN. VALLAE DIAL.

ui fin improbus diuortio liberabo te incommodis, m fimplici parte conuertëtur,fî ex duplici conclu^nbsp;lîonc altetra pars diluetur hoc modo. Nam fi im.*nbsp;probum eflc Thrcfpontcm exiftimabas, cur menbsp;nuius locabas niiptqs duxi probum erraui, poilnbsp;cognoui amp; fugio cognitum. Igitur rcprchcnfionbsp;huius conclufionis duplex eft acutior ilia fuperi^nbsp;or,facilior hæc pofterior ad excogitandum, cur dinbsp;cat Cicero f3ciliorcm,hanc Si illam acutiorem nonbsp;uideo nullius enim negotii «ft)““ conuerfione,ni^nbsp;fi forte uclimus uti ctiam pcruerlîone uerborunbsp;quod non licet ut ipfe facit.Nam cum dixilfet fîlia,nbsp;il improbum eflc Thrcfpontcm exiftimabas, ipfenbsp;uertit fl improbus eft. A quo ut diflentire audeamnbsp;facit quod in libris ab co fané compofitis de artenbsp;oratoria,nullam uideo huius præccpti faófam ménbsp;tioncm,ut magis hæc c fcholis rhetorum quam exnbsp;ufu orandifutnpferit.Ideoqj huiufmodi refponfionbsp;nem nulla in orationc quantum equidem ipfe lcgt;-gi ufurpauit,merito^ Quintilianus huius friuolacnbsp;confutacionis filentium cgit, tacite cam damnas,nbsp;quafi indignam quæ ab ipfo reprehenderetür pernbsp;fefedamnatS amp;explofam: flliaenimpatremingt;nbsp;eufat: fl improbumicfle Trefpontem exiftimabasnbsp;cur me me huius collocabas nupriis'fpatcr rcfponnbsp;dit fl improbus eft diuortij liberabo teincommo.'nbsp;dis. Noncurmenune abillo feparcs pater que»nbsp;ror,fedcurme illi collocaucris fl improbus erar.nbsp;Itemincufantifi prob’ cftcollocaui. Mc miferamnbsp;nonquod probo collocaucris qiieror pater,fednbsp;quod feiungas,fl probus eft ab inuito inuitam,facnbsp;fïliam hæc duo non coniunâim dicere,afficior in^nbsp;com

LIBER TERTIVS.

commodis diuortio fi eft probus. Quid alteri cur illam à probo feiungat inuitam ab inuito cerre nonbsp;hoCjCoilocaui fi probus eft,qui ergo fieri poteft,utnbsp;qux rationes feparatim diélæ nihil cfflciuntatipnbsp;adeo uefanx funt,eædeni coniunébx uaicät fancipnbsp;finc,item in altero exemplo. Si ueretur quid eutnnbsp;accuias qui eft probiis.^tis adeo demes eft qui fienbsp;occurrat,immo acculem qui id nö parui auditumnbsp;cxiftimabat.Et cum dixero fiinuerecundum ani.-mi ingenium poffidet,quid eü accufas, qui id par^nbsp;ui anditum exiftimet/ic contra dicat,immo accu.*nbsp;fes qui non eft probus, Vides ut non eft utendumnbsp;conuerfione,nec rationum pcrucrfione,quafi quisnbsp;obticientem in ipfum manus uelit repellere ttanf**nbsp;uerfis manibuSjUtdextramapponat altcrius de^nbsp;xtr finiftram finiftrar, amp; non potius refta branbsp;chia opponat reftis alterius brachij, at^ ita rcfelnbsp;lat:fi ueretur 8i fi probus fit tarnen aceufes, ut qiFnbsp;fua probitate non faciebat,id tua aceufatione cornbsp;reptusfaciat.Sininuerecundum animi ingeniumnbsp;poflidet tarnen aceufes quia forte non parui facigt;-et fe accufari,aut fi faciat præfta hoc famæ tuæ, nenbsp;per te ftetifte homines purent, quominus corrigenbsp;retur,nc particeps illi in pcccâdo uideare, mulnbsp;ta alia quæ did pofiunt. Hæc funt quæ oftenduntnbsp;falfam fuifle complcxioncm,quo oftcnfo,quisdi^nbsp;cat opus efle amplius conuerfionc,etiamfiquidnbsp;haberet moment! ï lllamautem fuperiorem quanbsp;filia in pattern ufa eft complcxionem, non aufimnbsp;confutare quiaiufta eft,nififorte dicat pater amp; finbsp;improbus erat tarnen ei te nuptum dedi, quia ty-rannus me coegit, quiaabeoinfidiastimcbam,nbsp;r J quia

W LAVREN. VAL. DIA.

quta fpcrabam mihi amp; tibi commodum,d(f qua: funt id genus. Nunc autemiamlibcrà tyranno,nbsp;ab infidiis cum àjquo nihil ipero,quem Si niihiSinbsp;tibi incommodum expertus fum répudie. At ilianbsp;CicerGiiisconfutatio tranfuerfa 8i obliqua, quidnbsp;pofl'ithabcreuirium^cumetiam dircéla amp; fîm^nbsp;plcx nihil proficiat aduerfus ualidam filiœ com^nbsp;plexioncm,duxi probum erraui, poft cognoui Sinbsp;îugiocognitum. Rcprehcnditnehac relponfio.'nbsp;ne pater filiærationcm an confirmât, purgat fa-àfumfuum an potius damnai leerte damnat fenbsp;peccafle,confitens quod duxerit probum qui effetnbsp;improbus.Hxc cum ita fint,tarnen Ciceronismo-deftiam licet cognofccre,qui amp; neminê conuerfi-one non utentem carpit,amp; non omnem complcxinbsp;onem uoluit pofle conuerti; quahs eft ilia, fi improbus cur uterisïfi probus cur aceufas lt; At Aulusnbsp;CelliuS uidetur fendre femper dcberc conuerti c5nbsp;plexionem,idcoq; Plinium carpit quod complc-xionem quandam non uiderit poffe conuerti. Nânbsp;quüdehacrein quinto libre diiputaffctiterü(utnbsp;eft in materijs diffipatus)ino(fi:auo fie inquit.Pli-nius fecundus exiftimatus eft efté ætatis fuæ do-éliflîmus,is libros reliquit quos ftudiorum inferinbsp;pfit haud médius fidius ufquequaque afpernan-dos.Inhis libris multa uaria Si oblctfiandas cru-ditorum hominum aures ponit, refert ctiamnbsp;plærafquc fentetias, quas in dcclamandis contronbsp;uerfijslcpidc argutefpdklas putat. Siciitihancnbsp;quoquefententiam ponit ex huiufmodi contro-«erfia. Vie fortispræmioquodoptaueritdone-tur.qui foriitcrfccerat, petijt alterius uxoreminnbsp;roatri

LIBER TERTIVS, fnatrîmonium amp; acccpit.Is deinde cuius ea uxornbsp;fuerat,fortiter,fecit rcpetit candcm, contradici^nbsp;Zur, eleganter igituröi prouerbialitcr ex partenbsp;poftcriorisuirifortis, uxorem fibi reddi poftulannbsp;tiSjhocdiftumeftfipIacetlex redde , fi non pla^nbsp;cet redde .Fugitautë Pliniumfcntcnolamiltainnbsp;quam putauit effe argutiiTimain uitio non care.*nbsp;re quod græccnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur, Si(. eft ûitiiim infidi

oftim amp; fub falfa laudis ipecic latens. Nihil enitn minus conuerti ex contrario idipfum , aduerfusnbsp;cundem poteft,at^à priore illo uiro forti dici, f»nbsp;placet lex,non reddo,fi non placet,no reddo.Hçcnbsp;Aulus Gellius qui nullam in referendo dilemmatenbsp;cxceptionem adliibetiniuftccp Plinium reprelië^nbsp;dit,prior uir uxoris de qua agitur inquit ci qui ftinbsp;am optauit uxorem ais tibi placcrc legcm,cur er^nbsp;go non permittis me quoqj optarc ex lcgelt;?ais nonbsp;placere,cur ex lege optaftiî’inquis ft placet lex nonbsp;rcddoùftud non eft,ft placet lex dicere,fcd fi pla^nbsp;cet uxor.Placcre entra legem aut non placcre^ftnbsp;illam ffruarrd2m,:liit non fcruandam putare,id(ÿnbsp;ab utraqj parte non quatenus dat tibi poteftaternnbsp;optandi alienam uxorem efte fcruandam, quate^nbsp;nus dat mihi non feruandam. Nam quod refponxnbsp;des no minus ineptum eft quam cauilfofum, fi planbsp;cet non reddo,fi non placet non reddo, refponefenbsp;placet ne tibi Icx^quod in dubium uocas uoluntanbsp;tem tuam, certe aut placet tibi lex, aut non pla**nbsp;cet, fac ufquid tibi placeat aut non placeat, nonnbsp;ignoremus quin de animo ac de fenfu tuo refpon-desï Efto ut placeat no feruare Iegem,optare ponbsp;terotuam uxorem ex lege,efto ut non placeat nonbsp;- ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuifti

LAVREN. VAL. DIALECTE potuifti ex lege quæ tibi non placet optarc uxo.*nbsp;rem meam;faHô igitur Aulus Gellius Pliniiim rc^nbsp;prchcnditjiiec ut dignum crat illa cruditionc fen---fit de antiftreplionte fiue conuerfîone ; ncq; id fogt;'nbsp;lum fed etiam in cognofeendis caufis excrcitatusnbsp;nonboniiudicisofficiofunifluscil,quinec debi-'nbsp;tam præccpton mcrcedcm reddi uclit, nec ereptânbsp;uii'o uxorcm,ne(p uero düTimulaucrim nonnullanbsp;ratiôis fpccie induftos qui antiftrephontem pofunbsp;etc in prarccptis.Siquidcm quædâ liuiufmodi exê^nbsp;pla facicm quandam pixfcrunt argutæ uenufteipnbsp;dcprchcniîonis,quale illud eft.Philofoplius quidinbsp;adqt regem attpadorauitideinde illi afTedit addinbsp;ôlus,dixitip fi deus es adoraï c te dcbeo,fi non de*nbsp;fed ho non debeo adorare.Gi auis ôC digna ucl re^nbsp;gc ucl fapiente uox. Ac ne philofophi quidem in^nbsp;digna fe oratio,cur igitur earn reprehendit rex acnbsp;jure reprehendit idlp per antiftrephontem lt; Nonnbsp;reprehendit rex orationcm philofophi fed faftü,nbsp;nec uerba confutauit,ideo nec antiftreplionte cftnbsp;ufus.Cuius rei hacc probatio eftquod fi iIle nec afnbsp;fedit régi ne adorafiêt/ed dubitans quid fibi agennbsp;dum cftet illa uerba dixifict haud dubie ab rege renbsp;prehenfus non fuiflct.fuifiet autem fi illa duo in^nbsp;terfe contraria nulla adieifta oratione fccifict,eftnbsp;ergo régis fermo perinde ac fi philofophus nihilnbsp;fuiflet loquutus dilemmate non antiftrephongt;nbsp;te ufus cft,ut fi dixifiet aut homo fum aut deus. Sinbsp;homo cur me adorafti'ffin deus cur mihi afiedifti,nbsp;neqj'' enim intcreft in dilemmate an interrogationbsp;pc utaris an non. Nonnunquam tarnen orationenbsp;Utiip conucrtcre altcrius uidcamur, ut fiquis negt;

LIBER. TERTIVS. get afpcritatcm cxii timcndam, liac rationc quo^nbsp;niatnfî fucrit iiyems nonxHuabimus, fïnæftaSnbsp;non algcbimus : ita cum rcpcllas antiftrcphonte,nbsp;immotimenda eft nobis afpcritas cæli quoniamnbsp;fifuerit liycms algcbimus, fin æftas arftuabimus.nbsp;Hie non rcfellimus altcrius rationes,fed tanquamnbsp;dimidiatas at^ incxpletas expie mus,ut propemonbsp;dû eft rcfpondendum,lioc mö,fateor iftliuc no alfunbsp;ros nos fi erit æftas, ncc æftuaiuros fi crit hyems,nbsp;fed fierit æftas none afftuabimusquot;; fin hyemsnonnbsp;algcbimus uere dixiftifed impcrfcdlc , Hi de totonbsp;dimidiü attigifti.Quomodo igitur reprehendi ponbsp;teft falfoloqui quern aduerfaiius ucrumdixiftcconbsp;fitctur,aut quomodo utitur conuerftone qui rationbsp;ncs aduerfarij nöcöucrtit,fcd cxplctatcç lupplct.nbsp;Magnoperc uerborum cöfidcrandapödera.

CAPVT XIIIL

Acc perfequutus fum longius,ut oftenderc maximos ctiam uiros per incuriam loquennbsp;di efl'e lapfos.Vt ineptum fit uclle cöpleifli

S89 LAVREN. VALL. DIA.

SC præceptore difcipulo,quanquain in illis ftrperi oribus præceptoramp; ftatua funt fuppofïtum,iH hisnbsp;uci o 3ppoiïtü;quod æs fit ex lebete ftatua amp; quit*nbsp;piain fit ex difcipulo præccptor. Namilludcalugt;nbsp;mnia non uacat,licet rephcnfu facile tnihi, ut dicenbsp;ti præter phccnicë me omnc auem uidificjfic con**nbsp;tradicas,hanc aucquam fibi pallio teneo non uidinbsp;ft i, er go nö omncm auem,quafi ego de indiuiduisnbsp;auibus SC non fpeciebus earü fucrim loquutus, SCnbsp;non ad meam qui loquor uolütatem, fenfumi^ ponbsp;tiusfitrefpiciëdum quam adtuam interpretationnbsp;në calumniari uolctis dum ego ad confuctudinënbsp;doftorum loquor ,reprehcndi non poflum.Qiieinnbsp;fi tu captionibus adorieris leges loquendi ac monnbsp;res tanquä iura quaedam ciuilia appellabo. In iunnbsp;re cnim ciuili captionibus locus non eft SC fi quidnbsp;dolo malo geftum eft, id refeindi iubetur SC ,irrin.nbsp;tum cfic. Verum ut captionibus obuiam irc debe-lt;nbsp;mus,ita fubtiliterinquirereamp;uerborum pondennbsp;ra exanimate debemusmthoftiS uiditaut intrannbsp;trit urbcm refte dicitur,ctiam fiex parte uidit autnbsp;intrauit. Aut hoftis cepit urbem nonnifi autem tonbsp;tam,aut ex maxima partc.Nam urbem cepifle S»nbsp;bini non dicuntur qui capitolium,necPorfena qu2nbsp;ianiculum, SC partem transtyberinam cccpit. Sednbsp;Gothi, qui totam urbem Si,Galli qui præter capinbsp;tolium totam ceperunt.Itacß fi quis in hoc erraucnbsp;rit ab, ufu communi recedës eum iure optimo nonbsp;tabim* quale eft illud quod alicubi eft,in loco eft,nbsp;SC quod in loco ë alicubi eft: hie uidetur fibi aliqdnbsp;diccre cum nihil dicat, pcrinde ac fi diceret, quidnbsp;ufquam eft,alicubi eft,nam alicubi nihil eft aliudnbsp;quàtn

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.

quàm aliquo in loco amp; ufquam non aliud quàm alicubi nifi quod folxcifmus fit dicere,quod alicu^nbsp;bi ë usq £ft,ut ^ximo libro ondi. QjJid ergo dicitnbsp;qui dicit, qd in aliquo loco eft hoc inloco è amp; qlt;fnbsp;in loco eft,in aliq loco eft; Profefto nihil pro di-uerfis ponens quae diuerfa no funt. Ac ne quis iftanbsp;obelTc non putethac ex re magnum illic flagiti-um admiftum eft, ubi de tempore difputatur, utnbsp;uerbis Boetii utar. Tempus aut habet origincmnbsp;aut non, fi tempus habet origine non fuit fempernbsp;tempus, habetautemorigincm, fuitigitur quidnbsp;quando non fuit tempus. Sedfuifle tempons figt;nbsp;gnificatio cft,fuit igitur tempus quando non fuitnbsp;tempus, quod fieri non poicft. Non igitur ullumnbsp;principium tcmporis,rcdditur itaque ad alterantnbsp;partem quod origine careat. Quis huic proponent conccdat,fi tempus habet origincm non fti-iffc femper tempus,cum femper 8i in omni tem-porcidem fit. Quidenim abfurdiusquàm diccrenbsp;tempus non fuit omni tempore, fine fuit tempusnbsp;quo non fuit tcmpus.Nam quadoidem eft quodnbsp;quo tempore. Sed quid de quæftionc diccmus^nbsp;utrum habuerit tempus origincm an non dicamnbsp;de hoc Sd fl non plurimum ad rem facit. Si de xternbsp;nitate dei loquimur non habet origincm tempusnbsp;iludætcrnitatis,quia nunquamortumeft,origonbsp;enim ab oriendo diAa eft.Sin de mundi æuo haMnbsp;bit origincm tempus,tempus inquam uniuerfum,nbsp;âC ut fie loquar totum temporis corpus cuius origt;nbsp;go tempus eft,id eft,pars uniuerfi tpis, fed gs prpnbsp;ma ut in cacteris rcb’,fit origo fluminis flume at^nbsp;principiu uiæ uia eft,principiû uitat uin ê. Prin-cipium

ni LAVREN. V.AL. DIALE, cipiü terræ,maris,igniî, folis, lunar,cæli,aliarü^nbsp;rcrum non aliud func quàm terra,mare,aer,ignis,nbsp;fol,carlum,amp; item cætcra.Ncç^ audiendi quidamnbsp;qui uolunt duo illa uerba incipit amp; définit haberenbsp;terppus ante fe ac poft fe. Nam adliones noftrae,nbsp;utnauigare,militarc,diiputare,fcribere,loqui,acnbsp;exteræ huiufmodi,habent ille quidem tempus, ôCnbsp;priufquam incipiunt amp; pofteaquàm defîniunt, 6Cnbsp;tempus earum habet aliud ante fe tempus,fiC aligt;nbsp;udpoft fe,fiue fuum ante amp; fuum poft. At ipfumnbsp;tempus uniuerfale â^(ut dixi)ipfum temporis cornbsp;pus (tue illud arternum, fiuc hoe mundanum nonnbsp;habet ullum mundanum ante fc, uel poft fe tem.*nbsp;pus. Alioqui totum tempus non foret, ficut carlonbsp;nullus eft ulterior locus, fed ipfum à fe incipit ddnbsp;in fe definit. At cm dicimus ante tep us quid erar.nbsp;Qi)id mirumlt;at non dicimus fupra cælü quid eft,nbsp;id fit confuetudinc fermonis humani,qui non ni»nbsp;hil etiam rationis habct.Nam fupra cxlum putagt;nbsp;mus aliquid eife, quoniam utà fanótis literis hagt;nbsp;bemusnon unu cxlum eftSC corpus Chrifti fupranbsp;cxlos afcendit,etiam ultra hoc mundanum tern**nbsp;pus quod intelligimus eft illudarternum ulterius,nbsp;quod nos diuinamus quodämodo acfufpicamur.nbsp;Quia de tempore 8i cxlo dixi,non omittam illudnbsp;quod quidam aiunt,nonp]acerc mihinos metirinbsp;magnitudinc motus,tempus,ô^ magnitudine temnbsp;poris motum,quodquomodo fiat non uideo. PIunbsp;rima fub huiufmodi,qbus fc paffim philofophi exercent in omni philofophiar parte, plærun^ in uonbsp;cabulis occupati,ut nonniinq ad grammatica minbsp;hi defccndiflcjimmo in media grammatica uerfarinbsp;Siardifi

LIBER TERTIVS. n* amp; ædifîcia fua uerbis, tanquam columnis fulciifenbsp;uideantur. Verum in hoc iftos facile patior.Quidnbsp;enim melius qui arte grâmatica niti, præfertimnbsp;ufu confîrmata.Qijo minus illostolerare poiTumnbsp;qui etiam ab arte ÔC ab ufu defîcientcs,uolunt ellenbsp;diucrfa,uidco Platonem 8C Platonem uidco,niunnbsp;dus fuit abæterno amp; ab aeterno fuit mundus,pofnbsp;fibile eft fedentem currere, amp;. fedentem poflibilenbsp;cft currere:quafî hoc Ariftotelcs tradat quod nunnbsp;quam ille fenlît, nec qui eu interpretantur gracdnbsp;fie interpretantur.Etfancquis unquampoil hogt;*nbsp;mines natos, aut in feriptis aut in uerbis alicuiusnbsp;hoc obferuauit quod ifti nelcio qui philofophi pcinbsp;piunt nefeientes necefîaria, conférantes inania.nbsp;Sed ne folos pliilofophos uelle fugillare uidear,nbsp;(quanquam hoc nunquä feci) fugillabo Ciceronenbsp;in libris de oratorc,ubi uult quendam fuiilc omi^nbsp;um iurifperitorum cloqucntiflimum ÔC omniumnbsp;eloquentum eife iurifperitiifimum. Vtar autem dinbsp;lemmate, ut ufu quoep comprobem quod præce.^nbsp;pris tradidi.Si diftiniTi iurifperiti atep eloquentesnbsp;amp; alq hi atep illi,quomodo poteft quis eife cloquenbsp;tiflîmus inter iurilperitos, quorum nemo niiîhicnbsp;eft eloquens'faut iurifperitiffimus inter eloquentnbsp;tes, quorum nemo praeter hue eft iurifpcritus.Sinnbsp;indiftinfti,fcd utriep funt iurifperitifimul 8C elo**nbsp;qucntes,qua ratiöe hic fît tantum alterorum elo-quenriifimus, alterorum iurifperitWnmus SC nonnbsp;omniû eloquentiflîmus SC idem lurifpcritiflimus?nbsp;Atqui talem Cicero non fentit,fed mediocrem SCnbsp;iurifperitos antecellere cloqucntia,amp; éloquentesnbsp;iurifperitia,uidelicet quia ab aliquo iurifperito fîtnbsp;f pere

,7t nbsp;LAV R EN. VAL. DIALECTE

pcrct eloqucnna,amp; ab aliquo eloqucnti iiirifpo ritia.Sed quis erit iurilpentus non cloquens^cumnbsp;dkacuromium iurifpcritorum eloquentiflimus,nbsp;auc iftc eloquens non iurifpcritus, cum dicaturnbsp;omnium eloquentum iurifpcridfTimus'ïfi id fcntitnbsp;non id quod fcntit loquitur, quoniam per fupcrlanbsp;tiuum(qui ad ea quæfùnt eiuidem generis refert)nbsp;loqui non debuit. Etenim (î quis faber tignarhisnbsp;atq^ idem flrut^or, côparatus ad cos qui fünt aucnbsp;fabri tignarij,tantum aut fïruólorcs, non diccturnbsp;fabrorum tignariorü cmincntiflimus,quia ftru(flonbsp;res illi fabri non funt,quinctiâ nec fabroH! cminc^*nbsp;tifîimus faber,nec ftruétorum fl:ru(ffor cminentipnbsp;fimus quia talis non eff.Quid iï illi fucrint, ut hicnbsp;amp; fabri Slt; ftruftorcsïccrtc non dicctur eminentnbsp;tifîimus ffruAorum faber tignarius, 8C fabrorumnbsp;tignariorum cmincntiflimus ftruftor,etiam fi illonbsp;riim pars minus belle ffruat amp; pars minus bellenbsp;opus fabrilcfaciat;Qiioniam utri^ utrotp artificqnbsp;nomine nuncupantur, amp; inter diuerfanon habetnbsp;locum cöparatio fuperlationis.Idem alio in opegt;nbsp;re ait,talcs igit amicitiæ funt remiffione uftis clcgt;nbsp;uandæ, amp; ut Gatonem dicere audiui,difiucdæ manbsp;gisqdifcindcndæ ( ut Catonisutar metaphora)nbsp;Amicitia eft duorü quafipSnorum confiitio. Quanbsp;igitur ratione pofTunt hi pannifepararinifiquanbsp;copulantur,id eft,difrucndolt;Nam fi pannum unûnbsp;alterdmuefcindas,tamcn confutîo manet.Mcliusnbsp;fi diccretur, filum amicitiæ quod utruncp pannumnbsp;neftit difTuendum quàm feindendum potius cfîc,nbsp;non autem duospannosdifliicndospotiufquâ digt;«nbsp;Icindendos. Atç hæc hadenus,Iibuit enim aliqua.«nbsp;tulum

LIBER TERTIVS. »t4 tulû euagari in fine difputatiôis fyllogifticæ lamnbsp;Confequens eft ut de indudione, fed nô ita mulrisnbsp;uerbis diiTeramus.Nam ueteres oem probandi ra-tionc in fyllogifmum 8i. indudlionc diuilcrunt.nbsp;De exemplis præcepta ex Quintiliano.nbsp;GAPVT XV.

EA quoniam ab'excmplis originem tragt;« hit,exQuintiliano,quemadinodû dear-gumetis unde fyllogifmis origo eft, pcenbsp;pta repetimus. Ita hicquo«^ ex parte fanbsp;ciamuSjfîc autem poft: ilia quæ proximonbsp;ïibro repetiuimusperfequitur hic autor.Tertiuninbsp;eft genus ex his,q ex inthnfecus addunda in eau-fam græci B«fa/fi?gt;i«uocât,quo nomine amp;gencranbsp;liter ufi funt in omni fimilium appofitionc, amp; fpcnbsp;cialiter in his qux rerum geftarum autoritatc ni-tuntur.Noftri ferè fimilitudinc uocare maluerür,nbsp;quod ab illis parabole dicit, hoc alterü exemplünbsp;quanquä hoc fimile eft amp; illud excmplum.Nosnbsp;quofaciliuspropofitum explicemus,utrü(ppara-digma efle credamus amp; ipfi appellemus exemplü,nbsp;nec uereor ne repugnare uidcar Ciceroni, qui colnbsp;lationcm feparat ab exemple. Nam idem omnemnbsp;argumentationem diuiditin duas partes induóli-onem amp;ratiocinationem, ut plæritp græcorumnbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îSjixufiAiaTa dixerunque

tJM tvlt;!Qugt;ilt;y.Non illa qua plurimum Socrates eft ufus, hanc habuit uiam,cum plura interro-gaffet quacfateri aduerfario neceflë eflet. NouiP firne id de quo quærebatur, inferebat, cui fimilenbsp;conccfiifletjd cft,indufl:io,hoc in oratiöe fieri n5nbsp;poteftjfcd qd illic interrogatur, hic feré fumiî, fitnbsp;f ï igiî

,7, LAVREN. VALLAE DIAL, igitur ilia interrogatio talis.Qnod eftpomumgcnbsp;ncrofilTimum^ none quodprimûïconccdctur, qsnbsp;equus quigenerofiflimus^nonne qui optimusnbsp;plura in eundum modum,deinde cuius rei rogatunbsp;eft quid homo, nonne isgencrofiftimus qui opti.gt;nbsp;mus^fatendii erit hoc in teftiüinterrogationeplunbsp;rimum ualet. In orationc perpétua diiTimile eft,nbsp;fibi enim refpondet ipfe orator. Quid pomu gno^nbsp;lî(rimumlt;^puto quod optimumlt;amp; quis equus^ quinbsp;uelociiTimus.Ita hominutn qui nöclaritatc nafcö»nbsp;cli,fed q uirtutc maxime excellit. Omia igitur exnbsp;hoc genere fumpta necefTe aut fimilia efte aut diffinbsp;miha aut contraria. Similitude ail'umitur interimnbsp;ad oratiois ornatü,fed ilia cum res exiget. Nucnbsp;ca quæ ad probationcm pertinent exequar. Potcnbsp;tiihmum aiit eft inter ea, quæ funt huius generis,nbsp;quod proprie uocamus cxemplum,id eft,rei geftçnbsp;aut ut gcftæ,utilis ad fuadendum id quod intendenbsp;ris comemoratio.Intuendum igitur totii fimile fitnbsp;an ex parte ut aut oia ex eo fumamus,aut quæ iitinbsp;lia erunt.Similc eft.Iure occifuseft Saturninusfî'*nbsp;cut Gracchi. DifrimiIe,Briuus occidit liberos pronbsp;ditionem molientes.Manlius uirtutem filijmor^nbsp;tc multauit.Contrariü,MarcelIus ornamenta Iygt;nbsp;racufanis hoftibus reftituit. Verres cadéfocijs abgt;nbsp;ftulit.Et probandoru amp;culpandoiii ex his confîr.*nbsp;tnatio eofdem gradus habet, etiam in his quæ fugt;nbsp;tura dicemus,utili$ fîmiliü admonitio eft,ut ft quisnbsp;diccns Dionyfium idcirco petere cuftod cs falutisnbsp;fuæ,ut eorum adiutus armis, tyrannidë occuper,nbsp;hoc référât exemplum,eadë ratione Pififtratu adnbsp;dominationem perueniire.Sed ut funt excmpls innbsp;tcrim

LIBER TERTIVS. tjt tcrîmtota fîmili3,uthocproximum,fie interimnbsp;ex maioris ad minora, ex minoribus ad maioranbsp;ducuntur. Si propter matrimonia uiolata urbesnbsp;cuerfæ funt,quid fieri adiiltcro par cft lt; Tibicinesnbsp;cum ab urbe difccfiifiènt publice rcuocati fiint:nbsp;quanto magis principes ciuitatis, uiri amp; bene denbsp;re publica meriti, cum inuidiæ ceflerint ab exilionbsp;reducendi. Ad ex hortationcm præcipuc ualentnbsp;imparia. Admirabilior in foemina q in uiro uirgt;nbsp;tus. Quare fi ad fortiter faciendum accendatur alinbsp;quis,non tantum afferrent momenti Horatiusôfnbsp;Torquatus,quantum ilia mulier, cuius manu Pyrnbsp;thus eil interfcftus.Sd ad moriendum nô tam Ca^nbsp;to ôC Scipio quàm Lucretia.Quod ipfum eft à manbsp;ioribus ad minora.Singula igiturhorum generanbsp;ex Ciçcrôe(nam unde potius exempta ponamus)nbsp;Simile c hoc pro Murena, etenim mihi ipfi acciditnbsp;ut cum duobus patricfjs,altero improbiinmo, aPnbsp;tero modeftiflimo at^optimo uiro petcrcm,fupcnbsp;raui tarnen dignitatc Catilinam, gratia Galbam.nbsp;Maius minoris pro Milon e,negant intueri lucemnbsp;fas eile ei qui à fe hominem occifum efle fateatur :nbsp;in qua tandem urbe hoc homines ftultifiîmi diipunbsp;tantlt;nempe i n ea quæ primum iudicium de capi^*nbsp;te uidit.M.Horatq fortiifimi uiri qui nondumnbsp;bera ciuitatc,tarnen populi Romani comitijs libenbsp;ratus eft,cum fua manu fororem intcrfedlam efienbsp;fatetur. Minus maioris, occidi non Spurium Melinbsp;um,qui annona leuanda iaóluris^ rei familiaris,nbsp;quia nimis amplcdi plebem uidebatur in fufpici^nbsp;onem inciditregni appetendi 8C cætera. Sedeumnbsp;(auderet enitnâcere quüpatriampericulolcbe-f J rafict

trt ¦ LAVR EN. VAL. DIA. raffet^cuius nephandum adulterium in puluinarinbsp;bus. Et totus in Clodium locus. DifTimilc ex fe plunbsp;res caufas habct:fît onim gencregt;modo, tempore,nbsp;loco,cæteris(j5 per quæferé omnia Cicero prxiu.*nbsp;dicia,quæ de Clucntio uidcbanturfadla lubuertir..nbsp;Contrario ucro exemple cenforiâ notâ laudandonbsp;Cenforem Africanum qui eum,quem peieraile cônbsp;ceptis palàm dixilTetjtcftimonium etiam pollki^nbsp;tus lî quis contradiccret nuUo acculante,traduce^nbsp;rc[equum palTus eft. Q^æ quia erant longiora nonbsp;fuis uerbis expofui.Brcue autem apud Vergiliumnbsp;contrary exemplum. At non ille fatum quo tenbsp;mentiris Achilles,Talls in hofte fuit Priamo.Qupnbsp;dam autem ex his quæ gelia funt tota narrabim*,nbsp;ut Cicero proMilone pudicitiam cum eriperet minbsp;lititribunusmilitarisinexcrcitu C. Mari], pro^nbsp;pinquus eius imperatoris interfedfus ab co èlt,cuinbsp;uim aifercbatjfaccre cnim probus adulefcens périnbsp;culofc,quàm perpeti turpiter maluit. Atep hune ilnbsp;le fumums uir fcelcre folutü piculo liberauit.Quçnbsp;dam lîgnificare fatis crit,ut idem ac pro eodë.Ne*nbsp;enim poiTet Hala ille Seruilius, ut P.Nafica aucnbsp;L. Opimius,autme côfule, fenatus nô nefarius hanbsp;beri,fi fceleratos interfïci nefas c(rct,hxc ita dicennbsp;tur,prout nota erunt,uel utilitas caufæ aut décornbsp;poftuIabit.Eadem ratio efteorumquæ ex poeti.'nbsp;cis fabulis ducuntur,nifî quod his minus aifirma^-tionis adhibetur. Cuius ufus qualis elfe deberetnbsp;Wem optimus autor ac magifter eloqucntiæ oftê*nbsp;dit.Namhuiusquoquc generis eadem in oratio..'nbsp;ne repcrictur excmplum.ltaçp hoc iudiccs nöE^nbsp;necaufaetiäEdis fabulis doftilûmi homines menbsp;moris

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'»7«.

WOriæ prodiderunt,eumqui patris ulcifcendi eau. fa matrem nccauiflct,u3riatis hominum fentetiis,nbsp;non folum diuina fed etiamfapientinimædex fennbsp;tentia libéra tum.Illx ctiam fabulx quæ amp; fi'originbsp;nem ab Aefopo no accepcruntCnam uidetur cantnbsp;primus autor Hefiodus)nomine tamë Aefopi manbsp;xime celebrantur,duccrc animos folent,prxcipucnbsp;rufticorum ôi imperitorum,qui 6C fimplicius quænbsp;fidla funt audiunt amp; capti uoluptate facile his quinbsp;bus deleiftanturconfcntiunt.Si quidem amp; Mene^nbsp;nius Agrippa plebem cum patribus in gratia tra^nbsp;ditur reduxiHc. Nota ilia de membris liumanisnbsp;aduerfus uentrem difeordantibus fabula.Et Horanbsp;tius ne in poemate quidem liitmilem huius genC'*nbsp;ris ufum putauit,in illis uerbis q dixi uulpcs xgronbsp;to cauta leoni.Grxci uocant ftivtpù amp; Efopus, utnbsp;dixi,Xcgt;i)v; Xügwcui noftrorum quidam non fanénbsp;recepto in ufum nomine apologatiôcm ; cui con^nbsp;fine eft TSK^tifiix genus illud quod eft ucIutfabePnbsp;la breu ior,amp;f per allegoriam accipitur, nos no-ftrum,inquif,onus,nos clitellas.Proximas exemple uires habet iîmilitudo, præcipuelp ilia quænbsp;ducitur citra ullam tranflationum mixturam exnbsp;rebus pené paribus,ut qui acciperc in campo con-fueucrunt ijs câditatisfquorum nummos fupprePnbsp;fos elfe putant)inimicilîimi folcnt cfle,ficiftiufmonbsp;di indices infefti tune crant reo. Nam parabolenbsp;quam Cicero collationem uocat longius res quænbsp;comparanturrepctcrefolet,nec hominum modonbsp;inter fe opera fimilia fpeftantur, ut Cicero pronbsp;Murena facit,quod fi é portu folucntibus,qui iamnbsp;în portum ex alto inuehuntur, prxdicerc. fum-f 4 mo

«» LAVREN. VAL. DIALE, mo Audio folent 8C tempeftatum rationcm, 8£ p»nbsp;donum locorum(quia natura fcrt ut his fauea»nbsp;mus,qui eadcm pericula quibusnos perfundi fu*nbsp;mus ingrediuntur ) quo tandem me animo eifenbsp;optet„ppe iam ex magna iadatiôe terra uidentênbsp;in hunc cui uideo maximas tempeftatcs eife Tubenbsp;undas.Sedparabolaa mutis atc^etiaminanimisnbsp;interim huiufmodi ducitur, amp;. quoniam Amiliumnbsp;alia faciesin tali ratione,admonendum dum eft,nbsp;rarius eilfc in oratione illud genus qd grzciiixüquot;nbsp;uocant in quo cxprimitur rerum aut perfonaqtnbsp;imago,ut Caflius,quis iftam faciem planipedis fenbsp;nis torqucns,quàmidquoprobabiliusfîtquod innbsp;tendimus-'ut fi animum dicas excolendum, fimili^nbsp;tudine utaris tcrrç,quç negleda fentes ac dumos,nbsp;cxculta frudus treat. Aut ft ad curam rei publiesnbsp;horteris oftendas apes amp; formicas, quæ non mo^nbsp;do muta fed etiam parua animalia, in communenbsp;tame laborare.Ex hoc generc dudum eft amp; illudnbsp;Ciccronis,ut corpora noftra (inc mente, ita ciui*«nbsp;tas ftne lege fuispartibus,ut ncruis ac fanguine acnbsp;membris uti no poteft. Sed ut hoc corporis humanbsp;ni pro Cluentio, ita pro Cornelio cquorum, pronbsp;Archiafaxorumquo^ ufuseft ftmilitudine. Illanbsp;ut dixi propiora,ut remiges ftne gubernatore,itanbsp;milites fine imperatore nihil ualere. Solent tamenbsp;fallere (imilitudinum fpecies, ideolp adhibendumnbsp;eft his iudicium. Neqj enim ut nauis utilior eft nonbsp;ua quam uetus,{?c amicitia neque ut laudanda quznbsp;pecum'amfuamhominibuslargitur, itaqur for«-mam. Verba funt in his ftmilia uetuftatis amp; larginbsp;tionis, uis guide longe diuerfa pecunix guàm pugt;nbsp;dicitix

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rfo

didtîæ.Itai; in hoc gcncrc maxime queritur an (i mile fit qd infertur. Et in illis interrogationibirsnbsp;Soaaticis, quarum paulo ante feci mentjonem,canbsp;uendum nc inc ante refpondeas, ut apud Aefchincnbsp;Socraticum male refpondit Afpafia Xenophontisnbsp;uxor,quod Cicero his uerbis transfert. Die mihinbsp;quxfo Xenophontis uxor fiuicina tua melius ha^nbsp;beat aurum quàm tu habes,utrum'ne tuum an iPnbsp;lius malisdilius inquit. Quid fi ucfiem,ac cætcrunbsp;ornatum muliebrem prxctj maioris habcat quàmnbsp;tu habeas,utrum ne tuum malis an illius'^Rcfponnbsp;dit illius uero. Agéfis inquit quid fi'uirum ilia meznbsp;liorem habcat quàm tu habcs,utrum ne tuû uirumnbsp;malis an illius: hie mulicr erubuit merito male emnbsp;refponderat malle fc alienum auru qua fuü.Nä eftnbsp;id quidem improbum. At fi refpondifict malle fcnbsp;aurum fuü tale efle,quale illud ciTct, potuiflet pubdice rcfponderc,malle fc uiru fuum tale elTc, qua.-lis melior cfiet.Scio quofdam inani diligentia pernbsp;minutifiimas partes ifia fecuiile,amp;efie aliquid ft-'nbsp;mile minus,ut fimia homini ct marmora deformanbsp;taprima manu aliquidplus,ut illud non tarn ouünbsp;fimilc ouo: amp; difiimilibus inefie fi'milc ut formicnbsp;ex fif elephanto genus, quia funt animalia ; 8C figt;nbsp;milibus difiimile:

¦Vt canibus carulos fi'miles fie matribus hxdos. Differunt cnim xtatc contrariorum autem acci-pi aliter oppof)ta,ut noftem luci,aliternoxia, utnbsp;aquam frigidam febri,aliter repugnantia ut ucriinbsp;falfô,aliter feparata ut dura non duris. Sed quidnbsp;hxc ad prxfcns propofi'tum magnopere pcrtinc.-ant non rcperio.Illud efi; adnotandum magis ar^nbsp;fl gumc

«8j LAVREN. VALLAE DIALE, gumcnta duci cx iurcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero in Topicis:

Eicui domus ufus fruiflus rclsólus fit non reftitii ru heredi fi corrucrit, quia nö rcftituct fcruü fi isnbsp;dccelTerit.Ex contrario. Nihil obftat quo minusnbsp;iuftum matrimonium fit mente cocuntium,ctianinbsp;fi tabulæ fignata: non fuerint.Nihil enimprode-rit fignafic tabulas fi mentem matrimonij non fu«-ifie confiabit.Ex difiimilibus.Qiialc Ciceronis ^pnbsp;Cxcinna, ut fi qs me exire domo coegifiët, armisnbsp;haberem atfbionc, fi quis introire prohibuifict nönbsp;habercm.Difiimilia fie dephehenduntur.Non fi isnbsp;qui argentum omnelegauituideri potefi fignatänbsp;pecuniam reliquifie, ideo etiam qcK eft in nomininbsp;bus dari uoluific creditur àTstTr/otjz quidä à fimili fcnbsp;paraucrunt.Nos cadem fubietfbam huic gcncri punbsp;tamus,nam ut unum ad dcccm,fic deeem ad centünbsp;fimilecertum eft,amp; ut hoftis fie malus ciuis.Quâ^nbsp;quam hic ulterius quo^ ^pcederefolcnt. Si turpisnbsp;dominæ confuctudo cum feruo,turpis domini cünbsp;ancilla.Simutisanimalibusfinis uoluptas,idemnbsp;liomini.Cuireifacillime occurreritex difiîmilib*nbsp;argumcntatio.Non idem cil dominum cum ancilnbsp;la coifie,quod dominam cum feruo.Nec fi mutis fïnbsp;nis uolupta$,ranonabilibus quoep. Immo ex coipnbsp;trariisquia mutis ideo,irrationabilibus. Adhibcgt;'nbsp;tur cxtrinfecus in caufam 5C autoritas,hæc fequu^nbsp;ti græcos à quibus xyins dicuntur iudicia aui iudi^nbsp;cationes uocant,non de quibus ex caufa diéla fennbsp;tentia eft(narn ca quidemin excmplorum locumnbsp;cedunt)Sed fi quid ita uifiimgcntibus, populis,fanbsp;pientibus uiris,cla»s ciuibus,illuftribu$ poctis,renbsp;ferripotcft.Nchæcquidcm uulgo dicta fi{rcccgt;

LIBER TERTIVS.

pta perfuafione populari fine ufu fucrint teftimo--nta.Sunt enim quodam modo uel potentiora etiä quod non caufis accommodata,fcd libcris odionbsp;gratia äC mentibus, idco tStum didla fadacp quianbsp;aut honeftiflima,aut ucrifiima uidcbantur. An uenbsp;ro me de incommodis uitæ difierentcm non adiunbsp;uabit carum perfuafio nationum.qua? fictibus na^nbsp;tos,Iætitia dcfuniflos profcquuntur,auc mifericornbsp;diam commcndabo iudici nihil proderit quod prunbsp;dcntiffima ciuitas Athcnienfium non cam affedunbsp;fedpronumineacccpit.Namilia præcepta fapi'*nbsp;cntum feptem nönne quafdam cxifiimemus uitaenbsp;lcge5lt;;Si caufam ueneficij dicat adultéra. Non M.nbsp;Catonis iudicio damnata uideatur qui nulla adulnbsp;teram cfi'e ueneficä non eandem dixit. lam (entennbsp;tqs quidem poetarum non orationes modo, funcnbsp;referta:,fcd libri etiam pliilofophorum,qui quan^nbsp;quam inferiora omnia præceptis fuis at lit cris crenbsp;duQt,repctere tarnen autoritatem à plurimis uernbsp;Iîbusn5faftidierunt,ne{^eft ignobileexemplum,nbsp;Megareosab Athenienfibuscumde Salaminccô--tenderent uidos Homeri uerfu qui tarnen ipfcnbsp;non in omni editione repetitur, fîgnificans Aiagt;nbsp;cem naues fuas Athenienfibusiunxi(Te:caquoqjnbsp;quæuulgoreceptafunthocipfoquod incertü aunbsp;tore habent uelut omniü fiunt.Qpale eft, ubi aminbsp;lt;i,ibi opes:Slt; eöfeientia mille telles,apudCitenbsp;tone,pares aiîtfut c in uctcii prouerbiojeum pa-lt;nbsp;ribus facillimc congregantur. Neep enim durât«nbsp;fentinacternumhapcnifi ucra Qmnibus uiderent.nbsp;Ponitur à quibufdâ amp; quidc in parte prima décrunbsp;autoritas,quseft ex refponfis, utSoeratemeftenbsp;fapien-«

,îj LAVREN. VAL. DIALE. rapicntiflimum,id rarum tft tarnen utitureo Ckçnbsp;roinlibrode Arufpicum rclt;ponfis,amp; inconcio^nbsp;ne contra Catilinain,cum fîgnutn louis columnscnbsp;impoiîtum populo ollendit. Et pro Ligario cumnbsp;Caii Cæfaris caufam nicliorefn,quod hoc dij iudinbsp;caucrint confitctur. Qnæ cum propria caufae finenbsp;diuina teftimonia uocantur,cuni aliunde accerfunnbsp;lur argumcnta.Nonnunq côtigit iudicis quoquenbsp;aut aduerfarij, aut dus qui diucrfo agit,didü ali^nbsp;qnod aut fadlumaiTumercad eorum quae intend!nbsp;mus Edem.Propter quod fucrunt qui excmpla ôCnbsp;has autoritäres inartificialium probationum eflenbsp;arbitrarentur, quod ca non inueniret orator, fednbsp;acciperct.plurimum autem refert ; Nam teftis 8inbsp;qiixftio 8i his fîmilia,dc ipfa re quæ in iudicio cftnbsp;pronunciant,extrapetita nilî ad aliquam præfen^nbsp;tls difeeptationis utilitatem ingenio applicantur,nbsp;nihil per le ualét.Hxc Quintilianus quxnbsp;nbsp;nbsp;in hoc

Si in fùperiori libro tanquam optima abfolu^ tiilima,non modo quia nccclTaria erât ab illo fumnbsp;primus,fed ctiam quia accommodata non folü dianbsp;ledicis atep philofophisfcdiuri quotp ciuili ôioî-gt;nbsp;bus 3rtibus,ac quotidianæ communüp loquendinbsp;conructudini.NamdialecFficifîc dehacrc prxci-'nbsp;piunt,at^ ea ponunt cxempla,ut hbi folis canercnbsp;(fi modo cancre Si non ftrcpcrc)uidcantur.Nuncnbsp;ad ipfam afeendamus indult;fiionem,quæ ab exemgt;nbsp;plo(cuius præcepta uidimu5)originem quemad-*nbsp;modum teftatifuimus,trahit.

De induAionc.

CAPVT XVL

iNduAi

LIBER TERTIVS. 2« Ndudlionem Cicero fie définir,SC hoc pandit cxcmplo.Induólo eft oratio quæ rebusnbsp;non dubiis captat aft'cntionem,cius qui cumnbsp;inftituta eft,quibus afienfionibus fadr, ut ilnbsp;li dubia quædam res propter fimilitudincnbsp;carum rcrum, quib* aficnfitprobetur: uelut apudnbsp;Socraticutn Aefthinc demöftrat Socrates, cii Xe-nophontis uxorc amp; cum ipfo Xenophonte Afpanbsp;fiäloquutä. Die mihi quæfo Xenophon's uxor SCnbsp;extern. Afpafia autem fermöemcumipfo inftutit:nbsp;Quæfo inquit Xenophon fi uieinus tuus equum lianbsp;beat mcliorem,quam tuus eft:tuum ne equû malis.nbsp;quid fi fundum meliorc habeat quam tu habes,nbsp;un^ ne illius tandem an tuum funduni habere manbsp;lisdllum inquit meliorem fdlicet. Quod fi uxorcnbsp;meliorc habeat qua tu habes uti^ illiusmalis Ad-3UC hie Xenophon quotp ipfetacuit. Abhuus SCnbsp;efinitiöc 8C exemplo diferepat Boetius diuerfamnbsp;feftam fequutus,cuiushæc eft definitio.Indudlionbsp;eft oratio per quam fit à particularibus ad uniuernbsp;falia progrefito. In qua definitone tria maximenbsp;neccifaria omittütur quod ifit appofitio fîmiliü;nbsp;quod interrogatio,quodprobatio.NampoflHmfinbsp;nc probatione SC fimilum appofitionc ad uniuer^nbsp;falia progredi utfidicam ego tuillehomopifcisnbsp;animal.Quod autem de interrogatiorte non facienbsp;mcntionc,hinc caufa fluxit,quod roagiftcrcius SCnbsp;aliéna euenerctut que ipfc omnisfapientij auctor uidcrct,Socraticum ilium probädi morem pernbsp;interrogationcm, cum inprobare non poflet,nccnbsp;probarc ucnet,non nihil commutauit amp; in fuppenbsp;kiRilcm faraUiam'que fuam redegit. Veluti cumnbsp;quis

x85 lavren. vallae dial.

qs equü furto fuRuIit rccifa cauda, töfis'cß iubis,SZ lt;i fieri poteft nonnihil colore inutato,difi]milibu5nbsp;phaleris ct toto cultua priorc mutato,hoc agit,ucnbsp;fuusequus, non furto fublatus efie uideatur. Sednbsp;tios,cuiushicfitequus agnofciinus,amp; interpola^*nbsp;tum potiufquam exornatum cfTe cognofcimur,nbsp;idcolp fine interrogatione,ncgamus efle induéli-oncm.Ncc proprium efle Boettj exemplum dicc^nbsp;tis fi in regendis nauibus non forte fed arte legi»nbsp;tur gubernator fi in regendis equis auriga nonnbsp;fortis euetu, fed commendatione artiseligitur,finbsp;in adminiRranda republica non fors principemnbsp;facit,fcd peritia inoderandilt;ffiiniliafp in pluribusnbsp;conquiruntur,infertur,df in omni quoqj re quamnbsp;quif^ regi amp; adminiftrari grauiter uolet, non fornbsp;te accomodet fed arte redorem. Vides quemad»nbsp;modum per fingulas res ad uniuerfaleperueniat.nbsp;Nam cum non forte regi nauim,currü,rempubM»nbsp;cam collcgifTctjquafi in cæteris quolt;^ fefe habeatnbsp;uniucrfalc concludit hoc modo,non forte dutflumnbsp;fed arte prxcipuü debere pneponi. Hane ego in-duiflioncm efle non modo quia interrogationenbsp;caret,nego,fed ctiam quia à particularibus ad uninbsp;uerfale progreditur,quod eil contra naturam pronbsp;bationis.Non enim aliquot partes pofliint colli-gere uniuerfum,quia nee aliquot milites uniuer»nbsp;fum hoflium cxercitum capere poflunt, unü illo—nbsp;rum aut altcrum fortafle capiet.Nam quis admit»nbsp;tat probationem ex iftorum indult;flioncformatä^nbsp;Si omnes Romani albi funt,fiomnes Perufini, finbsp;omnes Tyburtes, amp; ita in pluribus alijs populis,nbsp;ergo eines populi albi funt, at^ ut intelligat Boenbsp;tius

LIBER TERTIVS.

tîus non fc probaffe quod uolcbat, uniuerfalc in Omni re nô arte præapuum fenipercligi debcre,nbsp;fed etiam effe forti locum.Nam idquidam popu^nbsp;li fapientesij fenfere quafi rem ipiam ad dei iudiefnbsp;um relcgarent.Perfæ Si Mcdi forte reges dcligc^nbsp;bant. Romani magiilrarusprouincias iórtieban.'nbsp;tur. Græci ad Troiam,quis nam cü Hedore dimi^nbsp;caturus fingulari certamine effet,fortiti funt. Vcnbsp;prius Atheniéfes fecerant, quinam ad Minotaurinbsp;pugnam mitterentur.Et ut ad propiora ac ma--gis probanda ueniam. Apoftoli ad duodecimumnbsp;eollegam forte deligendum dco permiferunr,amp; fïnbsp;iplî ciuospræcipucobtubffent.Itacp nulla efthæcnbsp;appcllanda uniuerfî probatio, quia facile ac lurenbsp;ticgaricöclufiopoteft. At fi unum probarc uclimnbsp;«xjpluribus fimilibus ucrccundius eft,facilius^ adnbsp;ïnittitur id^ per interrogationem ne ui capere uînbsp;dear quod meum nô cft, fed concefiù alterius ac^nbsp;cipere amp; quafiblandiendo impetrare. Syllogif-musànolcntc etiam extorquer ôC reluftantcmnbsp;roboreprofternitjomnesij uires aduocatac cor»nbsp;pore toto pugnat. Induftio quafi aftu fallit,necnbsp;aufa hoftem complc(fli,eminus luftatur SC pede,nbsp;aut manu,autgenu,ad terram due airerü captar.-Syllogifmus uniuerfalc fignum adliibct, induftionbsp;particularia quxdam qux uniuerfitatis fpeciemnbsp;jpbeant.Syllogifmus necefiario colligit, Induéfionbsp;uerifîmiliter.Syllogifmusferè minusconcludit^nbsp;ponit.Quid non SC indudio aliquid minus quàmnbsp;propofuit concludat?Talis itaqj fiierat futura ilianbsp;Boetiana induAio,in rcgendls nauibus quis Iegigt;-tur gubernator,n5ne qui arte cxcclliC5f cScedcref.

Inre'

tjj LAVRENTII VAL. DIALE.

In regcdis curribus quis cligiturittnïmne commit dationc artis,fcilicct,dC alijs fimilibuscnumcratisnbsp;quæ loco funt primx partis propemodum uniuernbsp;falis.Tum alTumet quid in miniftranda republicsnbsp;id €ft,nöne hoc eft fimile fuperioribuslt; tü conclu-*nbsp;fio none iudicio potius q forte deligcndus eft prit*nbsp;cc ps- Nam indudio eä ferme' naturam habet quanbsp;fyllogifm*,ut fit in i I Io Quintiliani exeplo. Quodnbsp;eft pomü generofiftimum 8C c.locü obtinet jppofinbsp;tionis tü aftumptionis id ut ipfe Qpintilianus air,nbsp;cuius gratia rogatum eft,quid hö,tü conclufionô«*nbsp;ne is generofiftimus qui optimusj. In conclufionenbsp;aöt ueluti abftinere pofiiim’ interrogatice. Namnbsp;fi interroges amp; alpedes alterius refponfionc, fornbsp;tc non obtinebis illo tergiuerfante. Procul igiturnbsp;ab indudione abfunt hare quorundam excpla,hocnbsp;non eft bipes,non quadrupes,non uolucre, non renbsp;ptilc,cnumeratis(p fi quæ fun^ aliæ fpeciebus ani-*nbsp;malium. Addunt(amp; hæ funt omnes ipecics animanbsp;hum ) deinde concludunt ergo hoc non eft ani*nbsp;ir.al,non eft hæc à particularibus ad uniuerfalianbsp;greftio, quia particularis côcluditur,hæc indudionbsp;nis forma,fed fyllogifmi illius quern fuperi us dixfnbsp;à peripatccis omiiTum : quæ fi reducatur ad peri*nbsp;pateticam ita dicetur,fpccies animalium ocs funtnbsp;bipe$,quadrupes,uolucris,reptilis, aquatilis, hocnbsp;e' nulla illarum eft,crgo non eft animal,eritep fyl*nbsp;logifmusin baroco. Quidam præmittüt no nihilnbsp;ennmerando dicetes,Socrates philofophus legit,nbsp;Plato philofophus legit, Xenophon philofophusnbsp;legit, amp; ita da fingulis,ergo omnis philofophus lenbsp;git,hoc ftuitu eft didu,amp; ita de fingulis.Nä fi hocnbsp;conftac

confiât amp; aduerfarius concedit quid attîntt conclude gt;7» re ergo ois philofophus legit,id eft,ergo (inguli phi^nbsp;lofoplii legunt,ideo^uidcntur hos alij emedarequjnbsp;dicunt Si hi funt omnes philolbphi,nehi quidc ftulugt;nbsp;tiauacant,quicumhocdixere, condudunt ergoocsnbsp;pliilofoplii legüt :qui fyllogifmus amp; fi perplcxus, ta^nbsp;men faÂus eft ad formam ad quam fupcrior. Et quinbsp;hoc modo in peripatcticum reducatur hi legetes funenbsp;omnes philophi, Socrates autem Plato Ä Xeno^nbsp;phon Hint hi legcntes, ergo Hint philofophi omnesnbsp;criiîç unus ex his modis quos ipfi adiccim*. At ne Ci-ceronis quidem quodpofiiit uideturmihi indudiöisnbsp;excmplû,cuius hæc uerba Hint, ergo in hac caufa qua;nbsp;apud Grxeos eft peruagata cum Epaminûdas Thebanbsp;rum impcrator,ei qui fibi ex lege prætor fucceflerat,nbsp;exercitum non tradidit,Sf cum paucos ipfe dies.congt;-tra legem exercitum tenuiffet Lacedxmonios penit*nbsp;uicitzpotcrit accufator argumentatione uti per indu-*nbsp;éiionem cum Icriptum legis contra fententtS defendnbsp;dat ad hunc modum.Si indices id quod Epaminûdasnbsp;ait legis Icriptorem fe fecifle adferifaat ad legem,amp; adnbsp;dat hanc exceptionem extra quam ft qwisreipublicaenbsp;caufa non tradiderit patieminK Non opinor, quid ftnbsp;uosmeripft quod a'ueftra religioneôf ftpientia re--motiflimumeft,iftius honoris caufa hanc eandé exceptionem ut iuflii populi ad legem afcribi iubeatis.Ponbsp;pulusThebanus id ne patietur fieri*' profeiflo non panbsp;tietur. Quod ergo ad legem afcribi nefas eft, id fequinbsp;quaff afcriptfi fit redfum nobis uidcatur noui ucftr3nbsp;intelligenti3,non poteftita uideri. Quod ft lircra cornbsp;rigi neepabillo,nc^auobisferiptoris uoluntas po-tert,uidete ne multo indignius fit id re iudicio ue-ftromutari, quod ne uerbo quidem cömutari poteft,nbsp;t null®

tTj nulfat'znïfti fiinl Wc fi'militudincs,fed de ïpfa 'ead? tegt;* ge argumctum, ut Cicero fentit à minori. QX fi hancnbsp;exceptionemnöliceretafcribereergo nee afferrcóólnbsp;quia alia fimilia non habet Cicero de iuucneloquornbsp;non de fene in cadem aferibendæ exceptionis inuen^nbsp;tionc uerfatur,Slt; quodam mó uacillatznunc eam Epanbsp;minundæai{ignan$,nüciudicibuscû debuiilêt diccre,nbsp;fi uos patiemini afcribi8(. addi exceptioncm,non aürnbsp;fî iubeatis afcribi,idqj in iuflii populi.Itac^ ut argumënbsp;tum geminatum cft, ita conclufio, quod enim diffcrcnbsp;quod ergo afenbi ad lege nefas efr,id fcqui quafi afcrinbsp;ptü fit rcólum uobis uidetur^ab ilio quod fï hçres cornbsp;rigi nc^ ab illo,nc^ à uobis feriptoris uoluntas po-'nbsp;teil hoe nihil aliud cil,qua id,quod ergo afcribi ad legem nefas eil. Item uidete ne multo fît indignius icfnbsp;te 8C iudicio ueftro mutari,quod ne uerbo quidem conbsp;mutari poteil, hoe nihil aliud eil q id rcélum uobisnbsp;Dideatur,noui intelligentiam ueilram non poteil itanbsp;uidcri,Cicero tarnen uidcritquomodo derogetur manbsp;gis legi,fî indices femel earn interpretentur g fi cxce--ptio ipfius intcrpretatiöis afcribatur. Hoe autem in-duólionis exemplum nihil habet tantopere induólionbsp;ni cogn3tam,qcrebram interrogationc cum fua fub-ieólionc.Quod ut euidentius fiat,utar in hac ipfa eaunbsp;fa quantum res patititur indudione, neq; enim ubi^nbsp;ca uti poifumus ac ne hic quidem fatis commode, fednbsp;tarnen oilendendæ ueræ indudiöis gratia id faciam.nbsp;Si quis indices leges quibus hæc ciuitas contineaturnbsp;de magiilratibus creâdis aliterinterpretaretur ac c5nbsp;fueuit communis opinio,magiilratus ad uerba le-gum rite creari ncgct,qucd aliud fenferit legum la-tor q quod fcripferit nunquid id fieri pateremini'' no.nbsp;opinor.'Quidfi leges de hominibus premio poenauenbsp;afficiendis

afficicdi's alifC!' accîpîat, at^ accîpcre {blcmus,8f diu faAitatutn eft, reuocetip in dubium tranfafta premianbsp;fuppliciaep patcreminincidficrKadducinonponiiinnbsp;lit eredam.Quid fi uerba quibus uel uota coneipimusnbsp;ucl fupplicamus uel facris inieiamur ali:er interprétanbsp;ri çonetur g nos fentimu,$patercmini ne id fîerKnouinbsp;ucftram religionem ac fapientiam non pateremini.nbsp;Quid autem de tradendo cxercitu imperatori nouo,nbsp;lî quis dicat fecus accipiendam legem, q uerba loquünbsp;tur ipra,amp; interpretur cam fentirc ac uellc dicere, p-terq (îuctus imperator non putet ex ufu reipublieænbsp;«fle nouo imperatori tradere exercitum: pateremininbsp;nchanccxccptionemamp; tantam apeririad euerten»nbsp;das leges ianuam,amp; tantum lieentiæ hominibus da^nbsp;ri, amp; ipfos legumlatores tanq imprudentes aceufari^nbsp;ut facit Epaminundas legum antea ruptor,nunc cor-*nbsp;ruptor'îSi noui iuftitiam feueritatem^ ueifram nonnbsp;patiemini. Hoc autem quod pro induclióe attulit Ci .nbsp;cero cxemplum rctflc particularc conclufît non quod ,nbsp;Eoetius uult uniuerfalcjlicet ille non diifiteatur par»nbsp;ticulare quoq^ poife concludi inquiens. Sæpc autemnbsp;multarum colleda particularitasaliudquoddam ptinbsp;culare demonftrat,fincq;nauibus,nclt;pcurribus fortenbsp;præponuntur,nc rebus quidem publicis rcdlores for»nbsp;te ducendi funt, hoc ego fortiter negauerim efle inÂinbsp;éiioncm.Boetius, quia duofimilia infunr, putateifenbsp;indu(9:ionem,fin unum fît putat cxemplum quafi brenbsp;uem indudlionem,ut enthymema eft breuis fyllogii»nbsp;mus uideliect cxemplum duccre originem ab induftinbsp;one quod ècontrario cft.Vtenim fyllogifmusoriginenbsp;ab argumento ducit,ita induftio ab exemplo,amp; ut ilnbsp;le eft argumeti eloquutio jta hæc exempli 8C ut fyllo-gifmi ita induftionis dici pot enthymem.a,deq nuncnbsp;cpnfequens eft aligd dicere.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t * De

De cnthytnemate. ECAPVT. XVII.

Ntbymcma philofophi quando ipfï iltuntur, ini pcrfeólum fyllogifmuni,quatjdo apud oratoresnbsp;iDuciiiuntjrhetorkumfylIogirmum uocaucrunt: fcilinbsp;eet putantes aut nunq uti fyllogifmo oratorc,aut utinbsp;non pofle Quodfi oratores frequenter utütur enthy-memate fæpius quod uerifîmiliter qua necefîario colnbsp;ligunt profeffo.Et cpicherematis enthymema erit,qnbsp;eit credibilis quodam modo fyllogifmus. Si epicherenbsp;tnatis,quid ni induAionis,cuius hoc fît cxemplum,nbsp;an tu pomum, uinum,cquum, fî optima fuerint gênénbsp;rofa confîtebere,hominem optimum non eundem genbsp;ncrofum confiteberc:itcm nauibus ne amp; curribus lórnbsp;te præponendosreftores negabis ï rebus publicis re-ftorcs forte præponendos dices.Boctq autc liæc funtnbsp;uerba.His duobusuelut principes amp; generibus argu-mcntâdi,duo quidâ alii côprehenduntur argumenta.*nbsp;di modijunus quidem fyllogifmo,alter uero induftigt;-oni fuppofitus,in quibus quidem promptum fît côfî--derate quod hic quidem à fyllogifmo,ille uero ab in*«nbsp;duftione diicat exordium,nô tn aut hic fyllogifmum,nbsp;autilleimpIeatindutflioncm.Hæc autcmfunt enthynbsp;mema ati^ cxemplum quorum utriufcp fubiieit diffininbsp;tionem quas ego omitto,cum'ille Quintiliani defini-tiones praeftent. Nam exemplum quid fît apud euntnbsp;vidimus de enthymemate,Idc alio in loco ita ait; enthymema amp; argumentum ipfum,id cft,rem quæ im^nbsp;bationcalteriusadhibctur,appellant amp; argument!nbsp;eloquutionem cam non (ut dixi) duplicem ex confe-quentibus quod habet propofitioncm coniüólamip cînbsp;protinus probationem quale pro Ligario. Caufa tunbsp;dubia quod erat aliquid in utrac^ parte quod probartnbsp;poiTct'

poflêt,nunc etiam mclior iudicanda eft qua dij adiuue it« runt,habet enim rationem SC pi'opofttioncm,non hanbsp;betcóclurione(n,ica eftille impcrfeftus fyllogifmus,nbsp;pugnätibus ueroquod cciam folum enthymcmanbsp;quidam uocant fortior multo probatio eftztalis eACinbsp;ccronis pro Milone,cius igitur morte fedctis ultoresnbsp;cuius uitâ fi putatis p uosreftitui poflc nolitis. Qyodnbsp;quidem etiam aliquando multiplicari fokt, ut eft abnbsp;codem pro eodcm reo faóium. Quem igitur cum aliqnbsp;gratia noliiicjiunc uoluitcumaliquoiîi querela ? qupnbsp;iure,quem Ioco,quém tpe non eft aufus,hunc in iniu-ria,iniquo Ioco,aiicno tempore,cum perkulo capiusnbsp;r.on dubitauit oeddere.Optimum autem uidetur en-*nbsp;thymematisgenusjcumpropofitodiflimili uel conlt;nbsp;trario ratio ftibiungitur,quale eft Demofthenis: N5nbsp;cnim fi quid unquam contra kgem atflum eft, idlt;p tunbsp;es imitatus^iddreo te côucnit pœna liberari,fcd è connbsp;trario damnari multo magis.Nam ut fîquis eorü da-*nbsp;mnatus eflet,tuhoc non fcripfiï1cs,ita damnatus tufînbsp;fiicris nô feribet alius.Paulo poft idem. Quintilianùsnbsp;ita inquit;Enthymema ab aIrjs oratori* fyllogifmus,nbsp;ab alijs pars dicitur fyllogifmi,propter quod fyllogifnbsp;mus utitç conclufionem SC propofitionem habet, 8C pnbsp;omnes partes cfficitquodpropofuit.Enthymema tâ-tü inteta intclligi côtentum fit. Syllogifmus talis folunbsp;bonum uirtus. Nam id demû boni! eft quo nemo mal*nbsp;uti poteft,folû ergo bonü uirtus.Entltymema ex connbsp;fequentibuSjbonum uirtus,qua nemo malus uti pôt;nbsp;SC contra non eft bonum pecunia, nô enim bonum ,pnbsp;quisq male uti potcft,pecunja pôt quis male uti nonnbsp;igitur bonum eftpecunia,qua quis male uti poteft.Sfnbsp;pecunia quæ eft in argento fîgnato argenture eft,qufnbsp;argentum omne Icgauit SC pccuniam,qua: eft in argénbsp;toll*

«77 to fîgnato argcntû autoclegauit,8f pecunia qeftîn argcto fignato Icgauit: Icgauit igit habebit forma fylnbsp;logifmi. Oratori fatis cft diccre eu q argentum oë le-«nbsp;gauerit, pecuniam quoç legaiiit quæ cft in argento.nbsp;At Boetius etfî cgregius turn philofopltus tü orator,nbsp;tn in philofophos propenfior,amp;; ob id rcprehendcnsnbsp;Ocerbnem tanq de locis argumentorum non abfolunbsp;te loquutuiti ponit cxemplum enthymematis ab ufunbsp;oratorio abhorrens,atlt;^ adeo à communi hominü in^nbsp;«clleélu,id taie eft, homo eft animal,fubftâtia igitur»nbsp;Simile cft quo altj utuntur omne animai currit, ergonbsp;omnishomo currit,hune ego fi enthymema eft (namnbsp;multis modis enthymema dicitur) potius appcilarimnbsp;«mperfcftum fyllogifmuai,qrhetoricum hue oratorinbsp;um fyllogifmum. Nam 6^ imperfedia argumentationbsp;cftjK nemo fere fie loquit orator,fed fk potius-.Quo-niam animal currit, profedio omis homo quar animanbsp;lis cft fpccics currit:cum omne animal iït fubftan^nbsp;tia,homo quoç fubftantia erit qui eft animaLnbsp;Peroratio.

Aec habui de dialcdlica repetitis altius ex phi lofophia principtjs,quæ traderem.ln quibus U

fiont m atq; in odia homîînum. Quitus rébus,' quanto t^9 pcrcangar,€xfuoipfïus animo cöicééuram quifcp çanbsp;perc potcft.Sedfolatio mihi atqgt; confolationi cft, cÖnbsp;Wultorum exeinplum,qui huic tcpcftati ati^hisflir»nbsp;€libi!S minime «dcndumputauerunt,tü reélö Iaudïlt;nbsp;dumcp jppofirü:ur qui mihi fum confcius in hoc uelutinbsp;xäpo at^ mari ,p Chrifriana me dignitate pugnare*nbsp;. amp; quart republica,rtquidë,p republica Chriftiana pu-£nare cft cStra qfcump ,p ueritatc in acie ftarc. Proipnbsp;de qlibet me mordcant,(portent,uulnerent,poftrcmonbsp;intcrimant,certum cft mihi omnia pati. Et rt puklii^nbsp;.«ft pro ueritatc laborare, profedopukhrius pro ilianbsp;^criculum adiré. Adibo itatp pcriculiî ÔC fi opus erit^nbsp;Occumbampotiusqrtgna deleram. Sedoccumbentisnbsp;,gloria(rt modo rem dignam memoria c5ponimus)q-tidic furgct,cadcnte moriétcip inuidia. Nc^ enim panbsp;rum gloriac iam apud bonos Âi doftos nobis côpara-uimus.Haud tn,quod ad hune labor nofter finem ten.«nbsp;dat,fîcut paulo ante tcftatusfum,quo nomine etiâ manbsp;îorcm merebitur laudem,quod non modo gloriâ fiigt;nbsp;xuram,red(quod facilius cft)prxfcntem quoq; non eunbsp;rat infamiam.De quo quidem minime demiror, cum ’nbsp;feiam nullam ueritatem,nullamcp tam ucramopinionbsp;nem,cui non diuerfa côfuetudo ôé diutinus hominumnbsp;crror(rerpkc mo ad religiôis noftræ primordia) ob*nbsp;luftetur.Verum imperator nofter deus, milites fuosnbsp;ex aciefugerc nô uult,fed autuincerc autftrcnuéfor-'nbsp;titer^ pugnantes mortem oppetere, no enim iprts penbsp;reuntibus ueritatis gloria périt, fed uiuir,fed uincit,nbsp;fed illo ptirtiimo cruore fancitur, atcß confecratur.

FINIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

i

AD CANDIDVM tECTOREM.

coslibitum fïtenumerarc, ftudiofe leftor, qui dialefti ^^kcam.uel confcripferunt, uelconfcriptâ, partim iUuftranbsp;À-x runt, partim oncrarunt cojnmcntarps, ucrtor meher-cults,ne tibi uidt’ar,mortuo(quod aiunt)urrba tafturus-Ci-cero pernegat tantundem fibi temporis fore, ctiamnum pernbsp;duplicata ætatë, quo cû dialeâicos, tû Lyricos portas legerenbsp;poHït. Quod fi ca ætas ufe^ adeo dialcAicorfiferax fiitt, quisnbsp;non putabit interim tot fæculorum curriculis multo uberionbsp;rem numerü fuccreuific^Net^ id quidem immerito ; Quis einnbsp;non optarit habere rationem,ne fcilicet d uero aducatur, nenbsp;cui falfo aflentiatur,neue captiofafalIaturprobabilitate.-dCnbsp;ut ea quæ de qualibet re Bflerit.fuftinere tueri«]; pofiit lt; quxnbsp;plane omnia,illa ueri amp; falfi difceptatrix Sc iudex dialefticanbsp;pollicetur.Cxterum quo fertilior femper dialeâicorum pronbsp;uentus luit,hoc multoruin faltem fruâus,ucl tardius matu-ruit uel emarcuit citius.Zenonille, à quo cerpit difciplinanbsp;Stoicorum : omnem uim loquendi in duas diftribuitpartes,nbsp;DialeAicam.manus in pugnum comprefix.-Rhetoricam ex-plicitae,fimilë elfe dicens - quod latius loquet entur rhetores,nbsp;contraâiusdiaicAici:Âriftoteles quoc^tefiaturrhetoricamnbsp;eflè «vji'spsçeii TÎ (/liaXtKTiKx.puandoquidem ( ut illius uerbisnbsp;Utar)'5amgt; TƒÔTrop n/ànbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quocirca illi mi

hi uidétur inaufpicato dialeâicâ tradere,qui rhetorices inte rim præcepta,uel negligunt.uelomittendaarbitrantur. Honbsp;rumproculdubiotemeritate fit âc infcitia,ut plaeriq; adulenbsp;feenteshadénusd philofophixatcÿ adeo dialedices Audionbsp;abhorruerintramp; nuncquoq; ueluticonfpcdo angue prociùnbsp;abcedant. Namijliprxceptores(utlfocratrsait)nbsp;^l'atv cjrifiWiTifiiij «xXajtvïutiXj-ssnroixKMiv Sç»

XtuiÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tS)i tjÎÔ 'Ail ÇiXoCflip'iW' l/ll«TƒlCcT¦-

TWfXaurefi. Vallen, eo artificiodialedicorûtibi leges præ fcribit,ut dfi eàs legis,nô inter Ariftotelis amp; Chryfippi fpinenbsp;ta te diuerfari exiAimabis,fed in Demofthenis 8c Ckeronanbsp;ameenifiimis hortis.-eo ordine pftringit,ut fcrupulofis que-ftionibus dimiffis, quasfubtilius eA contempfifie qudm fol-uere,iâcile perfpicias,quid in unaquaiÿ re fit intimum,quidnbsp;lt;xtcmum,quid acddat,quid anteeedat, quid fcquatur, quidnbsp;aAine

t32 lt;/lu'r«;sis

Cicero carpitur,6j.2lt;i.263.288. Ecbalîs

Coaceruatio . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li.3ca.12 ËducatioScdifciplina

Calum cy Cognomen 132. iii/tovK “nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;212 Elementaio

ca.12.li t Ens ij amp; 12

ca.3.1i.i wTtXt.x«« 201 Entitas 2snbsp;10. Enunciationbsp;44 Enunciatiotnodalis ca.isli.znbsp;184nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20»

lis Epicherema nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*«

ca.r4.1i.2 Equiboniqualiias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

ca.i«.li.2 Eifentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sSCca.sIî.i-

i;o Etymologia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca.ioli.a

P wTtfâîlsiÿ

ïj'ï U»nbsp;tanbsp;li.jcaa«nbsp;»*nbsp;«j In particula compofita quidnbsp;272 differatànon .ca.»li.«anbsp;2]» Iniuftus amp; non luftus lilt;2 «• £nbsp;ibi. InfanAusjo IntelleAus- 5«nbsp;Formaca.uli.i Fortitudo«lt; Inuentionbsp;Frigida 2{nbsp;Fruitio Mnbsp;ïruginbsp;Ceffdanbsp;Cenusnbsp;Gencraliffimanbsp;Crxcum uulg* graccc loque- Literae

batur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« Locusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Grxcçlinguaaegeftas nbsp;nbsp;isi Locusutargumentum

Habere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Habitus Hamadryadesnbsp;Hilumnbsp;Homo quo à brutis différât çinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ M

Horatius carpitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2{i Magis X minus

Humankas tt Humor 76 Malum ÏTtotjfijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jî Malu^

^7^lcƒf(« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Material formanbsp;amp;nbsp;totum “

JiridTafiJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29SC}} quoddicuntcompoittu

Hydra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4z Mcdiocritas

9 librî i.

Medium mrtucum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S;

i«T Meinoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

iM- Modos longe pIurespoTe da-ri quàin Jentur ii-cai» Modi fîgnkandi indoélo-

Monientani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lej Partes ponderii

Motum non elfe caufam calo Participiû ris in, Ariftonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6« Particularis enunciatio

Motus fpés 42âPatria

42 PalTiuauerba

134 Pati Peripatetici præfationbsp;à Perfonis argumentanbsp;Tïîsîswisnbsp;Petrus Hifpa. male defcripfîtnbsp;dialeâicam amp; origine du-_xit2Ji Pharmacum SSnbsp;f

SI ibid.

197

28

3»

Polfibile 184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; Pos «4

Numerus lo» Prædicamenta an reftc dican loS turdc quotfuntca.iamp;3.1i.inbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prædicatumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130

109 tsyccz/xanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1lt;

Omnesnoni4S Prifciani error 24-nS*i4t

140 Priuatioanfîtprincipium

14 Prius amp; pofterius w

132 Probatioartificialis ca.2ili.s

Prodigalitas

116 Profundität

_____-. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iitnbsp;Orator 127 Proprium ca.io.Ii.i.Ä fo. 20«nbsp;ibid.amp;i29 Prudentia ,

Punftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102.1 oS

Pytagoras

Quale nomé nô apte queri ii * Qualitas

Quantität continua Qüandô 10»nbsp;Quitsnbsp;Quisquæ quodnbsp;Quidam quifpiamnbsp;Quin 154nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quilibet

Quintiliani laus Quifquis quifquamnbsp;Qu^otiisnbsp;Quotitas

Ratio Ratio in brüt«nbsp;d Rebus argumentanbsp;Requies»; Rc$

Rhetorice quid d dialeâica tem ca.s li. j. différât

Rhctorice S

Sacrum Sapientia 53nbsp;Sideranbsp;Signa

Signa probationum ca.2i.li-2 Tempus an metiatur motu Signa figularianbsp;Simile amp; diffimilenbsp;Singularis enunciationbsp;Situm elfenbsp;Somni naturanbsp;Somnorum generanbsp;Soni naturanbsp;Sonusnbsp;Sophiffx noftrx tempeftatis c Veile Sc non nollenbsp;»uyosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24'} Verbalia

Spatiorum nomina Speciesnbsp;Specialiffimanbsp;Spiritus

Verum n VîmuîijVfia

Virtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca.ioXi.1nbsp;Vfu; uerborutn antor

Vifusquomodofiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no

Vilus 141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vinumi«nbsp;Vulgujgræcorumgr«« lo-

Vniuocumijz nbsp;Voluntas pnbsp;qucbatur

Voluptas Vox unde

{»i'f

FINIS

ERRATA.

Paj5nac-Utrru.i»Jrgequod .pagina n.uerfu.

(». öüitk» pag. 22. uerfu i.lcge chryftaUeum.dC fimilitcr illud quod prxaKit pagina p. uer^nbsp;fu 14. le undf.ptgina j4-uerfu «.

Îiag. 47.uer.4.1ege ; îSiiXt/iir^tôirpag. ;;.uer(u it.

tge conum.pag .7t.cargt;ntn Homericumficlcgc iiA’vfjutls isxrT^ üjluf x55 ywsiä'tnbsp;pag.ns.ucrf.poftre.aTTOi^t'ie? pag.272.ufrf.22.nbsp;ifg.improbandis^pag.zii.uer.ta.charybdi.pas»nbsp;lt;l7.uerf.i6.1cge «cir«y.

V.

^atôciJttôîiuiUâwUôiiÂUîJCüaftà fjtrt oonûmttmm»U4piW oqttilenbsp;et cmottâitiTomna âtouàxt

w 41Kto(bhmtmm ^^'tnwettwexnxccm

f (bti;

^AU2iôMxtlt;v*^Ul^ttmmtô6îwigt;p ylt;ôttttv|«cnu)ttftm«ônbsp;Mtic ftôiô ttetoCàiummnftnbsp;ûtemutme

'Qtm ïtuiwuwt conÛlM bt uawlt

**HQM)iU6'0uovttnpe»tton«m Jj^tjowmont^nbsp;mwco:onet«(ionmnbsp;^utûmuctit vdtbxfU^wttitt^

^utttJöwUt mwatotU’ CaCTC»péw» ÿeitaôttovctvnu

Jpuàofmxttau it^ktuw jMtûtttmwn ttî«tçigt;» buMi«n^nbsp;^j^^wfhâ|mlt;w^gt;iÇr-ÂU«rto

niwuonuttamp;uvgötttttoiiciuun Ûtôôt^gcnuu pmmtumlamp;wnanbsp;jîtnwô ftntAît zmrçattMt luwittnbsp;'-pwcon Umvittó ftttwt t wgwtttTnbsp;wepl^dnud tonutituenbsp;tntwm ptomi^ iCvoemutH^nbsp;tccrnl^bmutenbsp;lt;^atm(tc9 lt;ótóttut funnt înbsp;tn etdllubt tmafUntumco^udnbsp;p(Uimtu|]cmxtttuKfat otc nnbsp;tónembmd WnâvcpçDnbsp;dUondtOttctOttu^uaù'tUnbsp;tnUhuo^mmccU^Uhoaucnmtnbsp;UâmlwafUwlblutmitam ((lt;0^nbsp;'Wetn^MdJtfulwrttiAtwmdnbsp;tttâui4{ mrofhuattlitît^'vttetunbsp;^K^jçwt'tw«« ciû (blutâuU ttWKWnbsp;mmtd Runûmm Colon (Ueûm^nbsp;^VnœtUttoc^tcssutmntctuowt^nbsp;Uttium KâWluo cortMOut lunnunnbsp;çrnondl^ifàmumuttmdi^i^^inbsp;tdTcmixttu^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occfU tcntp

tm4)(cuaoutuacoccotcm (ûu*^ eàtuc muuucnud otmn(nX'6olt;£nbsp;fivtonutuc Od^^ueawutotntttunbsp;pcvçtptUUonçftcplii ttwcwroftnnbsp;mU'{x»;c««utonlt;nv^twKFKon(0(nbsp;tmuho OOiuttZétetmm'^itmmim